id
stringlengths 2
7
| url
stringlengths 31
377
| title
stringlengths 1
209
| text
stringlengths 1
1.19M
|
|---|---|---|---|
3142 | https://tr.wikipedia.org/wiki/22%20May%C4%B1s | 22 Mayıs |
Olaylar
MÖ 334 - Büyük İskender'in orduları, III. Darius'u Granikos Savaşı'nda yendi.
1176 - Selahaddin Eyyubi'ye Halep'te suikast girişimi.
1766 - Büyük İstanbul Depremi olarak adlandırılan deprem meydana geldi. 4000'den fazla kişi öldü.
1927 - Çin'in Xining vilayetinde deprem: Yaklaşık 200.000 ölü.
1929 - Şair Yahya Kemal Beyatlı, Madrid Elçiliği'ne atandı.
1931 - İstanbul şampiyonu Fenerbahçe, Yunanistan şampiyonu Olimpiakos'u 1-0 yendi.
1932 - Ağrı ayaklanmalarına katılan 34 kişi hakkında idam kararı verildi.
1942 - Meksika, II. Dünya Savaşı'nda müttefiklere katıldı.
1947 - ABD Başkanı Harry Truman, Türkiye'ye yapılacak yardımı imzaladı. Yardımı, ABD Dışişleri Bakanı Marshall'ın kontrol edeceği açıklandı. Aynı gün, General Oliver başkanlığındaki ABD heyeti, Türkiye'ye yapılacak askeri yardımı görüşmek üzere yurda geldi.
1950 - Demokrat Parti'nin 14 Mayıs'taki seçimlerden galibiyetle çıkmasıyla; Adnan Menderes, 19. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak Başbakan oldu.
1950 - İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı süresinin bitmesi ve Celâl Bayar'ın Cumhurbaşkanı seçilmesi.
1956 - 1200 kişilik İstanbul Bayrampaşa Cezaevi'nin temeli atıldı.
1958 - İstanbul Süleymaniye'de tarihi Siyavuş Paşa Konağı yandı.
1960 - Büyük Şili Depremi: Richter ölçeğine göre 9.5 büyüklüğündeki depremde, 4000 ile 5000 arasında insan öldü. Bugüne kadar ölçülmüş en şiddetli depremdir.
1960 - Haberleşmeye sansür koyan Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı, beş kişinin bir araya gelerek dolaşmasını yasakladı.
1961 - İstanbul Belediyesi'nin düzenlediği Türk filmleri yarışmasında, Memduh Ün'ün yönettiği Kırık Çanaklar filmi, en iyi film seçildi.
1962 - Türk Kadınlar Birliği Kongresi olaylı geçti. Günseli Özkaya Başkan seçildi.
1963 - AC Milan, Şampiyon Kulüpler Kupası'nı kazandı.
1963 - İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, Hürriyet, Milliyet, Akşam ve Tercüman gazetelerini kapattı.
1968 - Fransa'da sol muhalefetin, Hükûmetin görevden alınması istemi, 11 oy farkla reddedildi. Sendikalar; Hükûmet ve işveren sendikalarıyla görüşme isteklerini bildirdi. Meclis göstericilere af çıkardı. Paris'te Daniel Cohn-Bendit'in oturma izninin geri alınmasına karşı gösteri yapıldı.
1971 - Bingöl'de meydana gelen 6.7 büyüklüğündeki depremde 878 kişi öldü.
1972 - İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom, bir apartman dairesinde öldürülmüş olarak bulundu. Elrom, 16 Mayıs 1971'de kısa adı THKP-C olan Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi militanlarınca kaçırılmıştı.
1972 - Orhan Kemal Roman Armağanı ödülünü, Yılmaz Güney aldı.
1972 - Richard Nixon, Sovyetler Birliği'ni ziyaret eden ilk ABD Başkanı oldu.
1979 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): Sağ görüşlü militan Ahmet Kerse, sol görüşlü bakkal Battal Türkaslan'ı 6-7 el ateş ederek öldürdü.
1980 - Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgaline karşı çıkmak amacıyla, Moskova Olimpiyatları'nı protesto eden ABD'nin çağrısına uyan Bakanlar Kurulu, Türkiye'nin de olimpiyatlara katılmaması yönünde karar aldı.
1987 - 216 sanıklı MHP davası sonuçlandı. 52 kişiyi öldürdükleri, 29 kişiyi de öldürmeye teşebbüs ettikleri belirlenen sanıklardan; 11'i idam, 2'si ömür boyu, 16'sı ise otuz altışar yıl hapis cezasına çarptırıldı.
1988 - Galatasaraylı futbolcu Tanju Çolak, ligde attığı 39 golle Metin Oktay'ın 38 gollük rekorunu kırdı.
1989 - Siirt'in Şeyhömer mevkiinde, aralarında yabancı uyrukluların da bulunduğu 12 terörist ölü olarak ele geçirildi.
1990 - Kuzey Yemen ve Güney Yemen birleşerek Yemen Cumhuriyeti adını aldı.
1990 - Microsoft, Windows 3.0'ü piyasaya sürdü.
1991 - Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı kuruldu.
1995 - Gözaltına alındıktan sonra kendisinden haber alınamayan Rıdvan Karakoç'un cesedi, Beykoz ormanlarında bulundu.
1997 - Anayasa Mahkemesi, Demokratik Barış Hareketi'nin (DBH'nin) kapatılma istemini reddetti.
1998 - Bolivya'da 6,6 şiddetinde deprem meydana geldi. 100'den fazla kişi öldü.
2000 - Birleşik Arap Emirlikleri'nin başkenti Abu Dabi'de, sadece kadınlara hizmet edecek dev bir alışveriş merkezi kuruldu.
2007 - Ankara, Ulus'ta meydana gelen patlama sonucunda; 5 kişi öldü, 60 kişi de yaralandı.
2008 - TBMM Genel Kurulu'nda, üniversite bulunmayan dokuz ilde; devlet, İstanbul'da da iki vakıf üniversitesi kurulmasını öngören kanun tasarısı kabul edildi. Böylece Türkiye'de üniversitesiz il kalmadı.
2010 - CHP'nin 33. Olağan Kurultayı'nda Kemal Kılıçdaroğlu, 1246 delegenin oyu ile CHP Genel Başkanlığı'na resmen aday gösterildi.
2010 - Dubai'den gelen Hindistan Havayolları'na ait Boeing 737 tipi bir yolcu uçağı, Karnataka eyaletindeki Mangalore hava alanına inişe geçtiği sırada pisti ıskalayarak, hava alanının yakınındaki vadiye düştü. Uçaktaki 166 kişiden 8 kişi yaralı olarak kurtuldu.
2011 - 64. Uluslararası Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ödülünü, Hayat Ağacı (The Tree of Life) filmiyle Terrence Malick kazandı. Festivalde, Bir Zamanlar Anadolu'da filmiyle yönetmen Nuri Bilge Ceylan ve Bisikletli Çocuk (Le gamin au vélo) filmiyle Jean-Pierre ve Luc Dardenne, Büyük Ödülü paylaştı.
2017 - İngiltere'nin Manchester şehrinde, Amerikalı şarkıcı Ariana Grande'nin Manchester Arena'da verdiği konserin ardından Libya asıllı Britanyalı Salman Abedi tarafından saldırı düzenlendi. Saldırı sonucu 23 kişi öldü, 59 kişi yaralandı.
2020 - Pakistan'da yolcu uçağı düştü: 97 kişi öldü.
Doğumlar
1770 - Elizabeth, Kral III. George ve Kraliçe Charlotte'un yedinci çocuğu ve üçüncü kızı (ö. 1840)
1772 - Ram Mohan Roy, Hinduizmin önemli reformcusu ve Brahmo Samaj'ın kurucusu (ö. 1833)
1808 - Gerard de Nerval, Fransız şair ve yazar (Romantizmin öncüsü) (ö. 1855)
1813 - Richard Wagner, Alman opera bestecisi (ö. 1883)
1844 - Mary Cassatt, Amerikalı ressam (ö. 1926)
1859 - Sir Arthur Conan Doyle, İskoç yazar (ö. 1930)
1885 - Giacomo Matteotti, İtalyan sosyalist lider (ö. 1924)
1891 - Johannes R. Becher, Alman siyasetçi ve şair (ö. 1958)
1892 - Alfonsina Storni, modernist dönemde tanınmış Latin Amerikalı yazar (ö. 1938)
1894 - Friedrich Pollock, Alman sosyal bilimci ve filozof (ö. 1970)
1895 - Agop Dilâçar, Türk dilleri üzerine uzmanlaşmış Türk dilbilimci (ö. 1979)
1895 - Nahid Sırrı Örik, Türk roman, hikâye ve oyun yazarı (ö. 1960)
1901 - Mehmet Emin Buğra, Uygur siyasetçi ve yazarı (ö. 1965)
1907 - Carl H. Fischer, Amerikalı bitki bilimci (ö. 2005)
1907 - Georges Remi Hergé, Belçikalı çizer (çizgi roman karakteri Tenten'in yaratıcısı) (ö. 1983)
1907 - Laurence Olivier, İngiliz sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 1989)
1912 - Herbert Brown, İngiltere doğumlu Amerikalı kimyager (ö. 2004)
1919 - Paul Vanden Boeynants, Belçikalı politikacı (ö. 2001)
1920 - Thomas Gold, Avusturyalı astrofizikçi (ö. 2004)
1924 - Charles Aznavour, Ermeni asıllı Fransız şarkıcı, söz yazarı, oyuncu ve diplomat (ö. 2018)
1925 - Jean Tinguely, İsviçreli ressam, deneysel sanatçı ve heykeltıraş (ö. 1991)
1926 - Elek Bacsik, Macar-Amerikalı bir caz gitaristi ve keman sanatçısı
1927 - George Olah, Macar-Amerikalı kimyager (ö. 2017)
1930 - Harvey Milk, Amerikalı politikacı ve LGBT aktivisti (ö. 1978)
1933 - Gül Gülgün, Türk sinema, dizi ve tiyatro oyuncusu (ö. 2014)
1940 - Ergün Uçucu, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2019)
1942 - Peter Bongartz, Alman oyuncu
1942 - Theodore Kaczynski, Amerikalı matematikçi, anarşist teorisyen ve eylemci
1943 - Betty Williams, Kuzey İrlandalı barış gönüllüsü (d. 2020)
1946 - George Best, Kuzey İrlandalı futbolcu (ö. 2005)
1950 - Michio Ashikaga, Japon futbolcu
1953 - Cha Bum-kun, Koreli futbolcu ve antrenör
1959 - Morrissey, İngiliz şarkıcı ve müzisyen
1960 - Yegane Asker kızı Ahundova, Azeri piyanist, besteci ve öğretmen
1960 - Hideaki Anno, Japon animatör, yönetmen ve oyuncu
1962 - Brian Pillman, Amerikalı profesyonel güreşçi (ö. 1997)
1968 - İgor Ledyahov, Rus futbolcu
1970 - Ayberk Pekcan, Türk oyuncu (ö. 2022)
1970 - Naomi Campbell, Britanyalı model
1970 - Brody Stevens, Amerikalı tanınmış stand-up komedyen ve oyuncu (ö. 2019)
1972 - Anna Belknap, Amerikalı oyuncu
1973 - Nikolaj Lie Kaas, Danimarkalı oyuncu
1973 - Danny Tiatto, Avustralyalı futbolcu
1974 - Arseniy Yatsenyuk, Ukraynalı siyasetçi, ekonomist ve hukukçu
1975 - Salva Ballesta, İspanyol eski millî futbolcu
1976 - Daniel Erlandsson, İsveçli müzisyen ve Arch Enemy grubunun davulcusu
1978 - Ginnifer Goodwin, Amerikalı oyuncu
1978 - Katie Price, İngiliz şarkıcı ve manken
1979 - Maggie Q, Amerikalı aktris ve model
1980 - Nazanin Boniadi, İran kökenli İngiliz-Amerikan dizi ve sinema oyuncusu
1980 - Lucy Gordon, İngiliz manken ve oyuncu (ö. 2009)
1981 - Daniel Bryan, Amerikalı profesyonel güreşçi
1981 - Bassel Hartabil, Suriyeli-Filistinli açık kaynak yazılım geliştirici (ö. 2015)
1981 - Jürgen Melzer, eski Avusturyalı profesyonel tenis oyuncusu
1982 - Erin McNaught, Avustralyalı manken
1982 - Apolo Ohno, Amerikalı kısa kulvar sürat patencisi
1983 - Lina Ben Mhenni, Tunuslu kadın aktivist, blog yazarı, eğitimci ve dilbilimci (ö. 2020)
1984 - Didier Ya Konan, Fildişi Sahilili eski millî futbolcu
1984 - Dustin Moskovitz, Amerikalı İnternet girişimcisi
1985 - Tranquillo Barnetta, İtalyan asıllı İsviçreli eski futbolcu
1986 - Thanduyise Khuboni, Güney Afrikalı futbolcu
1986 - Tatyana Volosojar, Rusya ve Ukrayna adına yarışmış buz patenci
1987 - Novak Đoković, Sırp tenisçi
1987 - Rômulo Souza Orestes Caldeira, Brezilyalı futbolcu
1987 - Arturo Vidal, Şilili millî futbolcu
1990 - Danick Snelder, Hollandalı hentbolcu
1991 - Jared Cunningham, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu
1991 - Kentin Mahé, Fransız hentbolcu
1991 - Joel Obi, Nijeryalı futbolcu
1991 - Suho, Güney Koreli şarkıcı
1994 - Joseph Attamah, Ganalı futbolcu
1994 - Athena Manukyan, Ermeni asıllı Yunan şarkıcı
1995 - Nazlıcan Ölçek, Türk basketbolcu
Ölümler
192 - Dong Zhuo, Çin'de Geç Han Hanedanı döneminde yaşamış siyasetçi ve savaş ağası (d. 139)
337 - I. Konstantin (Büyük Konstantin), Roma İmparatoru (d. 272)
748 - Genshō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 44. hükümdarıdır (d. 683)
1067 - X. Konstantinos, 1059-1067 yılları arasında tahtta kalan Bizans imparatoru
1068 - Go-Reizei, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 70. imparatoru (d. 1025)
1540 - Francesco Guicciardini, İtalyan tarihçi, diplomat ve devlet adamı (d. 1483)
1545 - Şir Şah, Surî Hanedanlığı'nın kurucusu ve ilk hükümdarı (d. 1473)
1667 - VII. Alexander, Papa (d. 1599)
1859 - II. Ferdinando, İki Sicilya'nın kralı (d. 1810)
1864 - Aimable Pélissier, Fransız general (d. 1794)
1868 - Julius Plücker, Alman fizikçi, matematikçi ve akademisyen (d. 1801)
1873 - Alessandro Manzoni, İtalyan şair ve romancı (d. 1785)
1880 - Heinrich von Gagern, Almanya'nın birleşmesi'ni savunan devlet adamı (d. 1799)
1885 - Victor Hugo, Fransız yazar (d. 1802)
1898 - Edward Bellamy, Amerikalı sosyalist yazar (d. 1850)
1912 - Şair Eşref, Türk şair ve kaymakam (d. 1847)
1939 - Jiří Mahen, Çekoslovak şair, romancı, oyun ve deneme yazarı (d. 1882)
1945 - Walter Krüger, Alman SS subayı (d. 1890)
1946 - Karl Hermann Frank, Alman Nazi subayı (d. 1898)
1955 - Nene Hatun, Türk kadın kahraman (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda) (d. 1857)
1960 - İbrahim Çallı, Türk ressam (d. 1882)
1967 - Langston Hughes, Amerikalı şair ve yazar (d. 1902)
1969 - Semyon Aralov, Sovyet asker, devlet adamı ve devrimci (d. 1880)
1972 - Margaret Rutherford, İngiliz tiyatro, televizyon ve sinema oyuncusu (d. 1892)
1982 - Cevdet Sunay, Türk asker ve devlet adamı (d. 1899)
1983 - Albert Claude, Belçikalı biyolog ve Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü sahibi (d. 1899)
1984 - Valeriy Voronin, Sovyet futbolcu (d. 1939)
1984 - Karl-August Fagerholm, Finlandiya Başbakanı (d. 1901)
1985 - Alister Hardy, İngiliz deniz biyoloğu; zooplankton ve deniz ekosistemi uzmanı (d. 1896)
1990 - Rocky Graziano, Amerikalı boksör (d. 1922)
1997 - Alfred Hershey, Amerikalı biyolog (d. 1908)
2004 - Richard Biggs, Amerikalı aktör (d. 1960)
2010 - Martin Gardner, Amerikalı matematik ve fen yazarı (d. 1914)
2012 - Janet Carroll, Amerikalı oyuncu (d. 1940)
2014 - Matthew Cowles, Amerikalı oyuncu ve yazar (d. 1944)
2016 - Adolf Born, Çek ressam, karikatürist ve çizgi film yapımcısı (d. 1930)
2016 - Leonorilda Ochoa, Meksikalı oyuncu ve komedyen (d. 1937)
2017 - William Carney, Amerikalı siyasetçi (d. 1942)
2017 - Oscar Fulloné, Arjantinli teknik direktör ve eski futbolcu (d. 1939)
2017 - Nick Hayden, Amerikalı profesyonel motosiklet yarışçısı (d. 1981)
2017 - Dina Merrill, Amerikalı oyuncu (d. 1923)
2017 - Mickey Roker, Amerikalı caz müzisyeni (d. 1932)
2017 - Zbigniew Wodecki, Polonyalı şarkıcı, müzisyen, besteci, aktör ve TV sunucusu (d. 1950)
2018 - Alberto Dines, Brezilyalı ödüllü gazeteci ve yazar (d. 1932)
2018 - Júlio Pomar, Portekizli ressam (d. 1926)
2018 - Philip Roth, Amerikalı yazar ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1933)
2019 - Judith Kerr, Alman-İngiliz çevirmen ve yazar (d. 1923)
2019 - Sultan Ahmed Şah, Malezya Pahang Eyaleti Sultanı (d. 1930)
2020 - Ashley Cooper, Avustralyalı tenisçi (d. 1936)
2020 - Mory Kanté, Gineli şarkıcı, kora müzisyeni ve söz yazarı (d. 1950)
2020 - Luigi Simoni, İtalyan eski futbolcu ve teknik direktör (d.1939)
2020 - Jerry Sloan, Amerikalı profesyonel eski basketbolcu ve basketbol baş antrenörü (d. 1942)
2021 - Anna Maria Cecchi, İtalyan kadın yüzücü (d. 1943)
2021 - Robert Marchand, 100. yaş üstü Fransız bisikletçi ve sendikacı (d. 1911)
2021 - Y. C. Simhadri, Hint akademisyen ve yönetici (d. 1941)
2022 - József Duró, Macar millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1966)
2022 - Joe Hawke, Yeni Zelandalı siyasetçi (d. 1940)
2022 - Muhammed İbrahim Kadri, Afgan güreşçi (d. 1938)
2022 - Lee Lawson, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1941)
2022 - Peter Lambert Wilson, Amerikalı anarşist yazardır (d. 1945)
Tatiller ve özel günler
Kaynakça
0522
22 |
3143 | https://tr.wikipedia.org/wiki/23%20May%C4%B1s | 23 Mayıs |
Olaylar
1788 - Güney Karolina eyalet olarak kabul edildi.
1795 - Fransa'da kadınların toplantılara katılması yasaklandı.
1856 - 42 İsis adlı göktaşı, N. R. Pogson tarafından keşfedildi.
1915 - İtalya Krallığı, İtilaf Devletleri ile birlikte I. Dünya Savaşı'na katıldı.
1919 - İzmir'in İtilaf Devletleri tarafından işgalini protesto için Sultanahmet Mitingi yapıldı, mitinge 200 bin kişi katıldı.
1928 - Türk Vatandaşlığı Kanunu kabul edildi, tekke ve zaviyeler kapatıldı.
1938 - İstanbul Elektrik Şirketi'nin Hükûmetçe satın alınmasına ilişkin sözleşme, Ankara'da imzalandı.
1945 - Nasyonal sosyalist liderlerden Himmler, Müttefikler'in eline geçmemek için siyanür kapsülüyle intihar etti.
1949 - Sovyet lideri Josef Stalin, Berlin ablukasını kaldırdı ve II. Dünya Savaşı sonrası ikiye bölünen Almanya'nın batısında Federal Cumhuriyet ilan edildi.
1951 - Çin, Mao Zedong önderliğinde Tibet'i ilhak etti.
1960 - Mossad ajanları, 6 milyon Yahudinin ölümünden sorumlu tutulan Adolf Eichmann'ı Arjantin'de ele geçirdi. Eichmann, yargılanmak üzere İsrail'e götürüldü.
1965 - Amerika Birleşik Devletleri, iç savaş yaşanan Dominik Cumhuriyeti'ndeki kendi vatandaşları da dahil yabancıları kurtarmak amacıyla Brezilya, Honduras, Paraguay, Nikaragua, Kosta Rika ve El Salvador'un katılımıyla İnter Amerikan Barış Gücü'nü kurdu.
1971 - İstanbul'da sokağa çıkma yasağı kondu. 25 bin asker ve polis kentte arama yaptı.
1978 - İmralı Cezaevi'nden kaçan Amerikalı Billy Hayes'in yazdığı roman, Geceyarısı Ekspresi adıyla sinemaya aktarıldı. Türkiye, filmi protesto etti.
1982 - Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Ankara'da konuştu: "Gönül arzu eder ki bütün gençler liseyi okusun hatta bütün gençler üniversiteyi okusun. Bu, dünyanın hiçbir yerinde görülmemiştir. Liseyi bitiren herkes üniversiteyi okuyamaz."
1992 - İstanbul'a 117 yıl hizmet eden Galata Köprüsü yerinden sökülerek, Haliç'e çekildi.
2002 - Ankara'nın en eski ve en büyük sinemalarından biri olan Akün Sineması, 1975 yılında Ertem Eğilmez'in unutulmaz filmi Hababam Sınıfı ile açtığı perdelerini, yine aynı filmle bir daha açılmamak üzere kapattı.
2006 - Boeing 717 üretimi sona erdi.
2006 - Türk-Yunan F-16 uçakları çarpıştı.
Doğumlar
359 - Gratianus, Batı Roma İmparatoru (ö. 383)
1052 - I. Philippe, Franklar kralı (ö. 1108)
1100 - Qinzong, Çin'in Song Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur (ö. 1161)
1707 - Carl Linnaeus, İsveçli biyolog, hekim ve fizikçi (ö. 1778)
1734 - Franz Anton Mesmer, Alman hekim (ö. 1815)
1741 - Andrea Luchesi, İtalyan besteci (ö. 1801)
1790 - Jules Dumont d'Urville, Fransız kâşif ve deniz subayı (ö. 1842)
1794 - Ignaz Moscheles, Bohemyalı besteci ve piyano virtüözüydü (ö. 1870)
1800 - Rómulo Díaz de la Vega, Meksika'lı siyasetçi (ö. 1877)
1810 - Margaret Fuller, Amerikalı gazeteci ve kadın hakları savunucusu (ö. 1850)
1826 - Âdile Sultan, Türk Divan edebiyatı şairi (ö. 1899)
1844 - Abdülbaha, Bahai dininin kurucusu Bahaullah'ın en büyük oğlu (ö. 1921)
1848 - Otto Lilienthal, Alman mucit (ö. 1896)
1865 - Epitácio Pessoa, Brezilyalı siyasetçi ve hukukçu (ö. 1942)
1883 - Douglas Fairbanks, Amerikalı sinema oyuncusu, senarist ve yönetmen (ö. 1939)
1887 - Thoralf Skolem, Norveçli matematikçi (ö. 1963)
1891 - Pär Lagerkvist, İsveçli yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1974)
1892 - Rafael Moreno Aranzadi, İspanyol futbolcu (ö. 1922)
1897 - Hafız Burhan, Türk gazelhan ve bestekâr (ö. 1943)
1898 - Georgios Grivas, Kıbrıslı asker ve Rum tedhiş örgütü EOKA'nın lideri (ö. 1974)
1908 - John Bardeen, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1991)
1908 - Max Abramovitz, Amerikalı mimar (ö. 2004)
1910 - Scatman Crothers, Amerikalı aktör ve müzisyen (ö. 1986)
1917 - Edward Lorenz, Amerikan matematikçi ve meteorolog (ö. 2008)
1921 - Grigori Çuhray, Sovyet yönetmen ve senaryo yazarı (ö. 2001)
1926 - Desmond Carrington, Britanyalı oyuncu, radyocu ve sunucu (ö. 2017)
1931 - Michael Lonsdale, Fransız oyuncu ve ressam (d. 2020)
1933 - Joan Collins, İngiliz oyuncu
1934 - Robert Moog, Amerikalı elektronik mühendisi ve mucit (ö. 2005)
1937 - Jorge Martínez Boero, Arjantinli otomobil yarışçısı (ö. 2004)
1947 - Michael Porter, Amerikalı akademisyen ve ekonomist
1949 - Hüsnü Mahalli, Suriyeli Türkmen asıllı Türk akademisyen, gazeteci ve yazar
1950 - Richard Chase, Amerikalı seri katil (ö. 1980)
1951 - Anatoli Karpov, Rus satranç Büyükustası ve Dünya Satranç Şampiyonu
1951 - Adalet Şerif oğlu Tahirzade; öğretmen, dilbilimci, filolog-metin bilimcisi, tarihçi, gazeteci, profesör doktor, eski Eğitim Bakanı Yardımcısı
1952 - Anne-Marie David, Fransız şarkıcı
1952 - Hayati Yazıcı, Türk siyasetçi
1955 - Mansur Yavaş, Türk avukat ve siyasetçi
1956 - Dominique Barella, Fransız hukukçu
1957 - Jimmy McShane, Kuzey İrlandalı şarkıcı (ö. 1995)
1960 - Linden Ashby, Amerikalı aktör ve savaş sanatçısı
1964 - Ruth Metzler, İsviçreli siyasetçi
1964 - Ali İsmet Öztürk, Türk akrobasi pilotu
1965 - Tom Tykwer, Alman film yönetmeni, senarist ve besteci
1967 - Phil Selway, İngiliz müzisyen
1971 - İlker Aksum, Türk oyuncu
1971 - Laurel Holloman, Amerikalı oyuncu
1972 - Rubens Barrichello, Brezilyalı Formula 1 pilotu
1972 - Burak Hakkı, Türk oyuncu
1972 - Stephanie Japp, İsviçreli kadın oyuncu
1972 - Selim Yuhay, Türk mimar
1974 - Jewel, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, gitarist, aktris ve şair
1976 - Ricardinho, Brezilyalı futbolcu
1977 - İlya Kulik, Rus buz patenci
1977 - Şinasi Yurtsever, Türk oyuncu
1980 - Lane Garrison, Amerikalı oyuncu
1982 - Malene Mortensen, Danimarkalı şarkıcı
1983 - Heidi Range, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1984 - Hugo Almeida, Portekizli futbolcu
1984 - Ushan Çakır, Türk oyuncu
1985 - Nicky Adler, Alman futbolcu
1985 - Sekou Cissé, Fildişi Sahilli millî futbolcu
1985 - Sebastián Fernández, Uruguaylı futbolcu
1985 - Ross Wallace, İskoç millî futbolcu
1986 - Natálya Anderle, Brezilyalı manken
1986 - Ryan Coogler, Amerikalı yönetmen ve senarist
1986 - Gabriel Özkan, İsveçli futbolcu
1986 - Caner Özyurtlu, Türk oyuncu, senarist ve yönetmen
1986 - Alex Renfroe, ABD kökenli Bosnalı profesyonel basketbolcu
1988 - Courtney Fortson, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1988 - Merve Oflaz, Türk oyuncu
1988 - Angelo Ogbonna, Nijerya asıllı İtalyan millî futbolcu
1988 - Lorenzo De Silvestri, İtalyan millî futbolcu
1989 - Liza Helder, Arubalı model
1989 - Hüseyin Şe'an, Suudi millî futbolcu
1989 - Ezequiel Schelotto, İtalyan millî futbolcu
1989 - Jeffery Taylor, İsveç-Amerikalı profesyonel basketbolcu
1990 - Ricardo dos Santos, Brezilyalı sörfçü (ö. 2015)
1991 - Nadine Ames, Endonezyalı model
1991 - Lena Meyer-Landrut, Alman sanatçı ve söz yazarı (2010 Eurovizyon birincisi)
1991 - Ryo Nagai, Japon futbolcu
1991 - Marko Šćepović, Sırp millî futbolcu
1991 - Hebert Silva Santos, Brezilyalı futbolcu
1993 - Guillermo Fernández Hierro, İspanya vatandaşı futbolcu
1993 - Muhammed es-Sayari, Suudi millî futbolcu
1994 - Durgam İsmail, Iraklı futbolcu
1995 - Younés Kaabouni, Fransız futbolcu
1996 - Emmanuel Boateng, Ganalı futbolcu
1996 - Çağlar Söyüncü, Türk futbolcu
1997 - Joe Gomez, İngiliz millî futbolcu
2000 - Greta Bohacek, Alman çocuk oyuncu
2000 - Jaxson Hayes, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu
Ölümler
230 - I. Urbanus, 222-230 yılları arasında görev yapan papa
1125 - V. Heinrich, Almanya Kralı ve Kutsal Roma İmparatoru (d. 1086)
1370 - Togon Temür, Yuan Hanedanı'nın son İmparatoru (d. 1320)
1498 - Girolamo Savonarola, Dominiken keşiş (d. 1452)
1523 - Ashikaga Yoshitane, Ashikaga şogunluğunun 10. şogunu (d. 1466)
1524 - I. İsmail, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevi Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarı (d. 1487)
1701 - William Kidd, İskoç denizci ve korsan (d. 1645)
1857 - Augustin Louis Cauchy, Fransız matematikçi (d. 1789)
1874 - Sylvain Van de Weyer, Belçika Başbakanı (d. 1802)
1886 - Leopold von Ranke, Alman tarihçi (d. 1795)
1906 - Henrik İbsen, Norveçli oyun yazarı (d. 1828)
1911 - John Douglas, İngiliz mimar (d. 1830)
1934 - Bonnie Parker, Amerikalı banka soyguncusu ve kanun kaçaği (d. 1910)
1934 - Clyde Barrow, Amerikalı banka soyguncusu ve kanun kaçaği (d.1909)
1937 - John D. Rockefeller, Amerikalı sanayici (d. 1839)
1942 - Georges Politzer, Fransız marksist yazar ve felsefeci (d. 1903)
1943 - Kenan Hulusi Koray, Türk hikâye yazarı ve Yedi Meşaleciler adlı topluluk üyesi (d. 1906)
1944 - Şevket Dağ, Türk ressam (d. 1876)
1945 - Heinrich Himmler, Alman politikacı, asker ve Nazi Almanyası'nda SS lideri (d. 1900)
1953 - Ali Rıza Çevik, Türk bürokrat (d. 1888)
1960 - Soğomon Tehliryan, Osmanlı İmparatorluğu sadrazamı (d. 1896)
1987 - Şemsi Bedelbeyli, Azeri tiyatro yönetmeni ve oyuncu (d. 1911)
1991 - Kemal Satır, Türk siyasetçi (d. 1911)
1992 - Atahualpa Yupanqui, Arjantinli besteci (d. 1908)
1996 - Tanju Okan, Türk şarkıcı, müzisyen ve sinema oyuncusu (d.1938)
1999 - Owen Hart, Kanadalı profesyonel WWE güreşçisi (d. 1965)
2002 - Sam Snead, Amerikalı golfçü (d. 1912)
2003 - Jean Yanne, Fransız oyuncu, yazar, film yönetmeni ve besteci (d. 1933)
2006 - Kazimierz Górski, Polonya millî futbol takımı antrenörü (d. 1921)
2007 - Kei Kumai, Japon film yönetmeni (d. 1930)
2009 - Roh Moo-hyun, Güney Kore 16. (eski) cumhurbaşkanı (d. 1946)
2011 - Nasır Hicazi, İranlı eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1949)
2011 - Xavier Tondo, İspanyol bisikletçi (d. 1978)
2013 - Cemal Güvenç, Türk ressam ve sanat eğitimcisi (d. 1925)
2013 - Hayri Kozakçıoğlu, Türk bürokrat ve siyasetçi (d. 1938)
2013 - Georges Moustaki, Yunan asıllı Fransız şarkıcı (d. 1934)
2013 - Sami Soylu, Türk hukukçu (d. 1918)
2015 - Moyra Caldecott, İngiliz yazar (d. 1927)
2015 - John Carter, Amerikalı oyuncu (d. 1927)
2015 - Anne Meara, Amerikalı oyuncu ve komedyen (d. 1929)
2015 - John Forbes Nash, Amerikalı matematikçi ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1928)
2016 - İbrahim Bodur, Türk iş insanı (d. 1928)
2016 - John Brophy, Kanadalı eski, hokey oyuncusu ve çalıştırıcı (d. 1933)
2017 - Olivier de Berranger, Fransız Roma Katolik Kilisesi'ne bağlı piskopos (d. 1938)
2017 - Kofi Bucknor, Ganalı oyuncu (d. 1953)
2017 - Aleksandr Burdonski, Sovyet-Rus tiyatro yönetmeni (d. 1941)
2017 - Akif Emre, Türk gazeteci ve yazar (d. 1957)
2017 - Roger Moore, İngiliz sinema oyuncusu (d. 1927)
2017 - Kaoru Yosano, Japon siyasetçi (d. 1938)
2018 - Antonio Horvath, Şilili siyasetçi (d. 1950)
2018 - Luis Possada Cariles, Amerikalı istihbaratçı (d. 1928)
2018 - Daniel Robin, Fransız eski güreşçi (d. 1943)
2019 - Dumiso Dabengwa, Zimbabveli asker, eski bakan ve siyasetçi (d. 1939)
2019 - Hosei Norota, Japon siyasetçi ve bakan (d. 1929)
2019 - Beaton Tulk, Kanadalı siyasetçi ve bürokrat (d. 1944)
2020 - Alberto Alesina, İtalyan siyaset ekonomisti, yazar ve akademisyen (d. 1957)
2020 - Ashley Cooper, Avustralyalı tenisçi (d. 1936)
2020 - Mory Kanté, Gineli şarkıcı, kora müzisyeni ve söz yazarı (d.1950)
2020 - Hana Kimura, Japon kadın profesyonel güreşçi (d. 1997)
2020 - Jitendra Nath Pande, Hint tıp profesörü (d. 1941)
2020 - Luigi Simoni, İtalyan eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1939)
2020 - Jerry Sloan, Amerikalı profesyonel eski basketbolcu ve basketbol baş antrenörü (d. 1942)
2021 - Eric Carle, Amerikalı çocuk kitapları yazarı ve illüstratörü (d. 1929)
2021 - Lorrae Desmond, Avustralyalı aktris, şarkıcı, albüm yapımcısı, televizyon sunucusu, radyocu ve oyun yazarı (d. 1929)
2021 - Paulo Mendes da Rocha, Brezilyalı mimar (d. 1928)
2021 - Max Mosley, İngiliz Yarış Sürücüsü (d. 1940)
2021 - Shanti Pahadia, Hint kadın siyasetçi (d. 1934)
2021 - Nina Şatskaya, Sovyet-Rus aktris (d. 1940)
2022 - James Bartlett, İngiliz-Güney Afrikalı aktör (d. 1966)
2022 -Maja Lidia Kossakowska, Polonyalı gazeteci, fantezi yazarı ve arkeolog (d. 1972)
Tatiller ve özel günler
0523
23 |
3144 | https://tr.wikipedia.org/wiki/24%20May%C4%B1s | 24 Mayıs |
Olaylar
1218 - Beşinci Haçlı seferi'nde Haçlılar, Akka şehrini Eyyubiler'e bıraktılar.
1844 - Amerikalı mucit Samuel Morse, ABD Senatosu üyelerinin de hazır bulunduğu bir deneyle, ABD Kongre binasından Baltimore'da bir tren istasyonuna kendi icadı olan Mors alfabesiyle ilk mesajı gönderdi.
1883 - Yapımı 14 yıl süren New York'taki Brooklyn Köprüsü trafiğe açıldı.
1921 - Hint asıllı İngiliz casusu Mustafa Sagir Ankara'da idam edildi.
1921 - ABD'de, Sacco ve Vanzetti'nin yargılanmalarına başlandı.
1924 - Yabancı şirketlerce işletilen Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi'nin millileştirilmesi için Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdiriye-i Umumiyesi kuruldu.
1940 - Igor Sikorsky, ilk başarılı tek motorlu helikopter uçuşunu gerçekleştirdi.
1941 - Danimarka Kanalı Savaşı'nda, İngiliz zırhlısı HMS Hood, DKM Bismarck tarafından batırıldı.
1943 - Polonya'daki Auschwitz toplama kampında "ölüm meleği" adıyla anılan doktor Josef Mengele göreve başladı. Mengele, tutuklular üzerinde yaptığı korkunç deneylerle biliniyordu.
1945 - Krasnodar Kray'da Karadeniz kıyısındaki Şapsığ Ulusal Rayonu lağvedildi.
1956 - İlk Eurovision Şarkı Yarışması, İsviçre'nin Lugano kentinde düzenlendi. 7 ülkenin katıldığı şarkı yarışmasını, ev sahibi İsviçre adına yarışan Lys Assia'nın seslendirdiği, Refrain isimli şarkı kazandı.
1961 - İmralı Adası'ndaki 2 bin mahkûmun barındığı cezaevinde çıkan isyan bastırıldı.
1964 - Peru'da bir futbol maçında kargaşa çıktı: 135 kişi öldü.
1976 - Londra'dan Washington'a ilk Concorde seferi başladı.
1979 - Yüzde 85'i yerli malzeme ile üretilen ilk Türk uçağı 'Mavi Işık 79-XA', Kayseri İkmal Merkezi'nde başarılı bir deneme uçuşu gerçekleştirdi.
1981 - Türk Hava Yolları'nın "Haliç" uçağı, 4 kişi tarafından Bulgaristan'a kaçırıldı. Militanlar 47 yandaşlarının ceza evinden çıkarılmasını istediler, ancak ertesi gün yakalandılar.
1983 - Bulvar gazetesinin düzenlediği yarışmada Türkiye Güzeli seçilen Hülya Avşar'ın evli olduğu ortaya çıkınca, ikinci güzel Dilara Haraççı Kraliçe ilan edildi.
1989 - Bulgaristan'dan Türkiye'ye zorunlu göç başladı.
1991 - İsrail, Süleyman Operasyonu adını verdiği bir askerî operasyonla Etiyopyalı Yahudileri İsrail'e getirmeye başladı.
1993 - PKK pususu: Bingöl-Elazığ karayolunda pusu kuran PKKlılar, 33 silahsız askeri öldürdü.
1993 - Eritre, Etiyopya'dan bağımsızlığını kazandı.
2000 - İsrail, Güney Lübnan'da 22 yıldır sürdürdüğü işgale son verdi.
2003 - Letonya'nın başkenti Riga'da gerçekleştirilen 48. Eurovision Şarkı Yarışması'nı Türkiye adına yarışan Sertab Erener, Everyway That I Can adlı şarkı ile kazandı.
2004 - Kuzey Kore'de cep telefonları yasaklandı.
2008 - Dima Bilan, Believe adlı şarkı ile Eurovision'da Rusya'ya ilk birinciliği getirdi.
2014 - Ege Denizi'nde Semadirek adası açıklarında 6.5 şiddetinde bir deprem oluştu.
Doğumlar
MÖ 15 - Germanicus (Julius Caesar Claudianus), Romalı general (ö. 19)
1494 - Pontormo, Maniyerist ressam (ö. 1557)
1544 - William Gilbert, İngiliz hekim ve fizikçi (ö. 1603)
1686 - Gabriel Fahrenheit, Alman fizikçi ve cıvalı termometrenin mucidi (ö. 1736)
1743 - Jean-Paul Marat, Fransız bilim insanı ve tıp doktoru (ö. 1793)
1794 - William Whewell, İngiliz bilim insanı, anglikan rahibi, filozof, teolog ve bilim tarihçisi (ö. 1866)
1802 - Aleksandre Orbeliani, Gürcü romantik şairi, oyun yazarı, gazetecisi ve tarihçisi (ö. 1869)
1819 - I. Victoria, Birleşik Krallık Kraliçesi (ö. 1901)
1905 - Mihail Şolohov, Rus yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1984)
1911 - Ne Win, Burmalı diktatör (ö. 2002)
1914 - Herbert L. Anderson, Manhattan Projesi’ne katkı sağlayan Amerikalı nükleer fizikçi (ö. 1988)
1914 - George Tabori, Macar tiyatro yönetmeni, yazar ve senarist (ö. 2007)
1928 - Adrian Frutiger, İsviçreli yazar ve sanatçı (ö. 2015)
1931 - Michael Lonsdale, Fransız oyuncu ve ressam (ö. 2020)
1932 - Arnold Wesker, İngiliz oyun ve film senaryo yazarı (ö. 2016)
1937 - Charly Antolini, İsveçli caz bateristi müzisyen
1937 - Archie Shepp, Amerikalı caz saksofoncu
1938 - Prince Buster, Jamaikalı reggae ve rock müzisyeni, şarkıcı ve besteci (ö. 2016)
1940 - Joseph Brodsky, Rus şair (ö. 1996)
1941 - Bob Dylan, Amerikalı müzisyen, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi
1942 - Hannu Mikkola, Eski Dünya Ralli Şampiyonu olan Fin otomobil yarışçısı (ö. 2021)
1944 - Patti LaBelle, Amerikalı şarkıcı, yazar, aktris ve girişimci
1945 - İdris Jetu, Fas eski başbakanı
1945 - Jean-Claude Magendie, Fransız yargıç
1946 - Ayten Uncuoğlu, Türk oyuncu
1946 - Tansu Çiller, Türk ekonomist, akademisyen ve siyasetçi (Türkiye'nin ilk kadın Başbakanı)
1946 - Thomas Nordahl, İsveçli eski millî futbolcu ve spor yorumcusu
1946 - Irena Szewińska, Eski Polonyalı Olimpiyat kadın atletizm sporcusu (ö. 2018)
1949 - James Broadbent, İngiliz oyuncu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1951 - Jean-Pierre Bacri, Fransız oyuncu ve senarist (ö. 2021)
1953 - Alfred Molina, İngiliz tiyatro ve sinema oyuncusu
1956 - Sean Kelly, İrlandalı eski profesyonel yol bisikleti yarışçısı
1959 - Emire Eren Keskin, Türk avukat
1960 - Kristin Scott Thomas, İngiliz-Fransız oyuncu
1964 - Ray Stevenson, İrlanda asıllı İngiliz oyuncu
1965 - John C. Reilly, Amerikalı oyuncu
1966 - Eric Cantona, Fransız futbolcu
1967 - Tamer Karadağlı, Türk oyuncu
1968 - Emrah Yücel, Türk grafik tasarımcı
1970 - Gülay, Türk şarkıcı
1973 - Jill Johnson, İsveçli şarkıcı ve şarkı sözü yazarı
1973 - Ruslana, Ukraynalı şarkıcı, dansçı, yapımcı ve besteci
1974 - Dan Houser, İngiliz oyun yapımcısı, yazarı ve seslendirme sanatçısı
1979 - Tracy McGrady, Amerikalı eskiden NBA'de oynamış profesyonel basketbolcu
1981 - Kenan Bajramović, Boşnak millî basketbolcu
1981 - Penny Taylor, Avustralyalı basketbolcu
1982 - Elvis Beasley, Amerikalı orta saha oyuncusu
1982 - Víctor Bernárdez, Honduraslı millî futbolcu
1982 - Damien Chrysostome, Beninli millî futbolcu
1983 - Custódio Castro, Portekizli eski millî futbolcu
1983 - Žydrūnas Karčemarskas, Litvan eski futbolcu
1984 - Lucien Aubey, Kongolu millî futbolcu
1984 - Alma Zadić, Avusturyalı avukat ve politikacı
1985 - Cemre Atmaca, Türk oyuncu
1985 - Jordi Gómez, İspanyol futbolcu
1986 - Ludovic Baal, Fransız millî futbolcu
1986 - Saúl Berjón, İspanyol futbolcu
1986 - Ladislas Douniama, Kongolu futbolcu
1986 - Jordan Metcalfe, İngiliz oyuncu
1986 - Evandro Roncatto, Brezilyalı futbolcu
1986 - Abdülaziz Tevfik, Mısırlı millî futbolcu
1987 - Fabio Fognini, İtalyan profesyonel tenis oyuncusu
1987 - Deborah François, Belçikalı oyuncu
1987 - Damir Kedžo, Hırvat şarkıcı
1988 - Daniella Álvarez, Kolombiyalı manken
1988 - İlya İlyin, Kazak halterci
1988 - Ramón Osni Moreira Lage, Brezilyalı eski futbolcu
1989 - Izu Azuka, Nijeryalı futbolcu
1989 - Yannick Bolasie, Fransız asıllı Kongolu millî futbolcu
1989 - Cauê, Brezilyalı futbolcu
1989 - G-Eazy, Amerikalı rapçi
1989 - Brianne Howey, Amerikalı aktris
1989 - Kalin Lucas, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1989 - Adil Taarabt, Faslı millî futbolcu
1990 - Daniel García Carrillo, İspanyol futbolcu
1990 - Sandra Vinces, Ekvadorlu manken
1994 - Anderson Esiti, Nijeryalı futbolcu
1994 - Naoki Kawaguchi, Japon futbolcu
1994 - Dimash Kudaibergen, Kazak şarkıcı ve bestekâr
1994 - Jarell Martin, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1994 - Rodrigo de Paul, Arjantinli futbolcu
1994 - Milda Valčiukaitė, Litvan kürekçi
1998 - Daisy Edgar-Jones, İngiliz aktris
Ölümler
189 - Eleuterus, Yaklaşık olarak 174 - 189 yılları arasında papalık görevinde bulunmuştur (d. ?)
1136 - Hugo de Payens, Tapınak Şövalyeleri'nin ilk büyük üstadı (d. 1070)
1408 - Taejo, Kore'nin Joseon Hanedanlığı'nın kurucusu ve ilk hükümdarıydı (d. 1335)
1524 - Şah İsmail, Türk Safevî İmparatorluğu'nun kurucusu (d. 1487)
1543 - Mikolaj Kopernik, Polonyalı astronom ve Güneş Sistemi'nin kaşifi (d. 1473)
1627 - Luis de Góngora, İspanyol Barok lirik şairi (d. 1561)
1792 - George Brydges Rodney, Büyük Britanya Kraliyet Donanması’nda deniz subayı (d. 1719)
1817 - Juan Meléndez Valdés, İspanyol neoklasik şair (d. 1754)
1823 - Franz de Paula Adam von Waldstein, Avusturyalı asker, kaşif, bitki ve doğa bilimci (d. 1759)
1848 - Annette von Droste-Hülshoff, Alman yazar (d. 1797)
1879 - William Lloyd Garrison, Amerikalı sosyal reformcu (d. 1805)
1903 - Marcel Renault, Renault Otomotiv Sanayi'nin üç kurucusundan birisi (d. 1872)
1907 - Zacharie Astruc, Fransız heykeltıraş, ressam, şair ve sanat eleştirmeni (d. 1833)
1928 - Teotig, Ermeni yazar ve salnameci (d. 1873)
1945 - Robert Ritter von Greim, Nazi Almanyası Hava Kuvvetleri Komutanı (d. 1892)
1948 - Jacques Feyder, Belçikalı film yönetmeni ve senarist (d. 1885)
1949 - Aleksey Şçusev, Rus mimar (d. 1873)
1950 - Archibald Wavell, İngiliz asker (d. 1883)
1957 - İbnülemin Mahmut Kemal İnal, Türk yazar, tarihçi, müzeci ve mutasavvıf (d. 1870)
1959 - John Foster Dulles, Amerikalı avukat ve siyaset adamı (d. 1888)
1965 - Aşot Madat, Türk tiyatro sanatçısı
1965 - Sonny Boy Williamson II, Amerikalı blues armonika virtüözü ve şarkıcı-şarkı yazarıdır (d. 1912)
1973 - Selahattin Batu, Türk veteriner hekim, akademisyen, siyasetçi ve edebiyatçı (d. 1905)
1974 - Duke Ellington, Amerikalı caz müzisyeni (d. 1899)
1979 - André Luguet, Fransız film oyuncusu (d. 1892)
1984 - Vince McMahon Sr., Amerikalı profesyonel güreş girişimcisi (d. 1914)
1991 - İsmail Selen, Türk asker (suikast sonucu) (d. 1931)
1995 - Harold Wilson, İngiliz siyasetçi ve Başbakan (d. 1916)
2003 - Rachel Kempson, İngiliz aktris (d. 1910)
2010 - Paul Gray, Amerikalı bas gitarist (Slipknot) (d. 1972)
2014 - Stormé DeLarverie, Amerikalı aktivist (d. 1920)
2015 - Tanith Lee, İngiliz çizgi roman, bilimkurgu ve hikâye yazarı (d. 1947)
2016 - Burt Kwouk, Çin kökenli İngiliz-Britanyalı oyuncu (d. 1930)
2017 - Denis Johnson, Amerikalı yazar (d. 1949)
2017 - Jared Martin, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu (d. 1941)
2017 - Pierre Seron, Belçikalı çizgi roman sanatçısı ve çizer (d. 1942)
2018 - Gudrun Burwitz, Nazi Partisi (NSDAP)'nin önde gelen üyesi olan Reichsführer-SS Heinrich Himmler'in kızı ve Nihai Çözüm'ün baş mimarı (d. 1929)
2018 - Jerry Maren, Amerikalı oyuncu (d. 1920)
2019 - Gianfranco Bozzao, Eski İtalyan futbolcu (d. 1936)
2019 - Murray Gell-Mann, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1929)
2020 - Mukar Çolponbayev, Kırgız politikacı (d. 1950)
2020 - Makbul Hossain, Bangladeşli politikacı ve iş insanı (d. 1950)
2020 - Hüseyin Ahmed kanjoi, Pakistanlı politikacı (d. 1985)
2020 - Lily Lian, Fransız şarkıcı (d. 1917)
2020 - Lucia Mee, Kuzey İrlandalı aktivist (d. 1999)
2020 - Dinaldo Wanderley, Brezilyalı politikacı (d. 1950)
2021 - John Davis, Amerikalı şarkıcı (d. 1954)
2021 - Banira Giri, Nepalli şair (d. 1946)
2021 - Desiree Gould, Amerikalı aktris ve iş insanı (d. 1945)
2021 - Samuel E. Wright, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1946)
2022 - David Datuna, Gürcü-Amerikalı heykeltıraş ve sanatçı (d. 1974)
2022 - Saccid Kişvar, Pakistanlı sinema ve televizyon oyuncusu (d. 1933)
2022 - Ouka Leele, İspanyol fotoğraf sanatçısı, şair ve çizer (d. 1957)
Tatiller ve özel günler
0524
24 |
3145 | https://tr.wikipedia.org/wiki/25%20May%C4%B1s | 25 Mayıs |
Olaylar
1571 - İspanyol İmparatorluğu, Venedik Cumhuriyeti ve Papalık Devleti, Osmanlı Devleti aleyhine ittifak kararı aldı.
1924 - Türkiye millî futbol takımı, Olimpiyat Oyunları kapsamındaki ilk millî maçında, Çekoslovakya'ya 5-2 yenildi.
1937 - Paris'te, 1937 Dünya Fuarı başladı. Eyfel Kulesi'nin de yer aldığı fuarda İşçi ve Çiftçi Kadın Heykeli ve Nazi yapımı heykel karşılıklı sergileniyordu.
1944 - Nuri Demirağ'ın fabrikasında yapılan ilk Türk yolcu uçağı, İstanbul'dan Ankara'ya uçtu.
1953 - ABD, Nevada'da bulunan deneme bölgesinde, topçu birlikleri tarafından atılan ilk ve tek nükleer bomba denemesini yaptı.
1954 - Türkiye, Osmanlı borçlarının son taksitini ödedi.
1954 - Tokyo'da yapılan Dünya Serbest Güreş Şampiyonası'nda, Türkiye birinci oldu.
1961 - ABD Başkanı John F. Kennedy, ABD Kongresi'nde yaptığı bir konuşmada 1960'lı yıllar sona ermeden önce mutlaka Ay'a ayak basacaklarını ilan etti.
1963 - 32 Afrika ülkesi bir araya gelerek Afrika Birliği Örgütü'nü kurdu. 9 Temmuz 2002'den itibaren Afrika Birliği adını aldı.
1977 - Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı açıldı ve ilk tanker yüklemesi gerçekleştirildi.
1977 - Yıldız Savaşları filmi gösterime girdi.
1979 - Chicago'da O'Hare Uluslararası Havalimanı'ndan kalkan American Airlines'a ait McDonnell Douglas DC-10-10, kalkıştan dakikalar sonra düştü. Uçaktaki 258 yolcu ve 13 mürettabattan kurtulan olmadı.
1982 - Falkland Savaşı sırasında İngilizlerin HMS Coventry adlı destroyeri, Arjantin uçakları tarafından batırıldı.
1983 - Millî Güvenlik Konseyi, kürtaj yasa tasarısını kabul etti.
1988 - Irak, Basra'yı İran'dan geri aldı.
1989 - Mihail Gorbaçov, Sovyetler Birliği Devlet Başkanı oldu.
1997 - Afganistan'dan kaçan General Raşid Dostum, Türkiye'ye sığındı.
2001 - 32 yaşındaki Coloradolu Erik Weihenmayer, Everest Dağı'nın zirvesine ulaşan ilk görme engelli insan unvanını aldı.
2003 - 56'ncı Cannes Film Festivali'nde Nuri Bilge Ceylan'ın Uzak adlı filmi, Büyük Ödülü, Gus Van Sant'ın Fil (Elephant) adlı filmi ise, Altın Palmiye ödülünü aldı.
2005 - Azeri petrolünü Türkiye üzerinden dünya pazarına ulaştırması amaçlanan Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) boru hattına ilk petrol verildi.
2005 - UEFA Şampiyonlar Ligi 2004-2005 sezonu finali Atatürk Olimpiyat Stadyumu'nda yapıldı. Normal süresi 3-3 biten maçı, Liverpool penaltılarla 6-5 Milan'ı yendi.
2008 - 61. Cannes Film Festivali’nde En İyi Yönetmen Ödülünü Nuri Bilge Ceylan, Üç Maymun filmi ile aldı. Ceylan, ödülünü kucaklarken, “Benim yalnız ve güzel ülkeme ithaf ediyorum” dedi. Ceylan, üçüncü kez Cannes’da ödül alarak bir rekora da imza attı.
2008 - Uzay aracı Phoenix Mars'a indi.
2010 - Samandıra'da eğitim uçuşu yapan bir askeri uçak, sokağın ortasına düştü. 3 personel hafif yaralandı.
Doğumlar
1048 - Shenzong, Çin'in Song Hanedanı'nın altıncı imparatorudur (ö. 1085)
1320 - Togon Temür, Yuan Hanedanı'nın son İmparatoru (ö. 1370)
1334 - Sukō, Japonya'da Nanboku-chō dönemi sırasında üçüncü Kuzey Talibi (ö. 1398)
1616 - Carlo Dolci, İtalyan ressam (ö. 1686)
1792 - Minh Mang, 1820-1841 arasında Vietnam imparatoru (ö. 1841)
1803 - Ralph Waldo Emerson, Amerikalı yazar ve düşünür (ö. 1882)
1818 - Jacob Burckhardt, İsviçreli tarihçi (ö. 1897)
1846 - Naim Fraşiri, Arnavut tarihçi, gazeteci, şair, yazar (ö. 1900)
1856 - Louis Franchet d'Espèrey, Fransız general (ö. 1942)
1860 - James McKeen Cattell, Amerikalı bilim insanı (ö. 1944)
1865 - John Mott, Amerikalı bir Aktivist ve Nobel Barış Ödülü sahibi (ö. 1955)
1865 - Pieter Zeeman, Hollandalı bilim insanı ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1943)
1889 - Igor Sikorsky, Rus asıllı Amerikalı bilim insanı (ilk başarılı helikopteri yapan) (ö. 1972)
1915 - Zeyyat Mandalinci, Türk siyasetçi (ö. 1990)
1915 - Aarne Kainlauri, Fin atlet
1921 - Jack Steinberger, Amerikalı fizikçi ve Nobel fizik ödülü sahibi (ö. 2020)
1922 - Enrico Berlinguer, İtalyan siyasetçi ve İtalyan Komünist Partisi Genel Sekreteri (ö. 1984)
1927 - Robert Ludlum, Amerikalı yazar (ö. 2001)
1939 - Ian McKellen, İngiliz oyuncu
1941 - Winfried Bölke, Alman bisiklet yarışçısı (ö. 2021)
1941 - Vladimir Voronin, Moldovalı siyasetçi ve Moldova'nın eski cumhurbaşkanı
1945 - Meriç Başaran, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1946 - Sümeyra, Türk ses sanatçısı (ö. 1990)
1948 - Bülent Arınç, Türk siyasetçi
1948 - Klaus Meine, Alman şarkıcı
1952 - Petǎr Stoyanov, Bulgar siyasetçi
1953 - Daniel Passarella, Arjantinli eski futbolcu, teknik direktör ve yönetici
1953 - Gaetano Scirea, İtalyan futbolcu (ö. 1989)
1955 - Connie Selecca, Amerikalı oyuncu ve model
1957 - Éder, Brezilyalı millî futbolcu
1957 - Mehmet Özhaseki, Türk siyasetçi
1958 - Tuluğ Çizgen, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1960 - Wallace Roney, Amerikalı caz trompetçisi (ö. 2020)
1961 - İsmail Kartal, Türk teknik direktör ve eski millî futbolcu
1961 - Tite, Brezilyalı teknik direktör ve eski futbolcu
1963 - Nergis Kumbasar, Türk manken, oyuncu, sunucu ve senarist
1963 - Mike Myers, İngiliz asıllı Kanadalı aktör, komedyen, senaryo yazarı ve film yapımcısı
1965 - Yahya Jammeh, Gambiyalı asker ve siyasetçi
1965 - Mariann Mayberry, Amerikalı aktris (ö. 2017)
1967 - Luc Nilis, Eski Belçikalı millî futbolcu ve antrenör
1969 - Anne Heche, Amerikalı oyuncu, yönetmen ve senarist (ö. 2022)
1972 - Tardu Flordun, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1973 - Daz Dilinger, Amerikalı rap sanatçısı ve yapımcı
1973 - Tomasz Zdebel, Polonyalı futbolcu
1975 - Lauryn Hill, Amerikalı müzisyen, prodüktör, aktris, R&B/Soul ve hip-hop şarkıcısı
1976 - Cillian Murphy, İrlandalı oyuncu
1976 - Ethan Suplee, Amerikalı aktör
1976 - Stefan Holm, İsveçli atlet
1978 - Adam Gontier, Kanadalı müzisyen
1978 - Dilek Türkan, Türk ses sanatçısı
1979 - Carlos Bocanegra, Amerikalı millî futbolcu
1979 - Seyid Muavvaz, Mısırlı millî eski futbolcu
1979 - Burak Satıbol, Türk tiyatro oyuncusu
1982 - Roger Guerreiro, Brezilya doğumlu Polonya millî futbol takımı futbolcusu
1982 - Ezekiel Kemboi, Kenyalı orta mesafeci
1984 - Emma Marrone, İtalyan pop/rock şarkıcısı
1985 - Demba Ba, Fransa doğumlu Senegalli futbolcu
1985 - Tuğba Daşdemir, Türk Alp disiplini kayakçısı
1986 - Geraint Thomas, Galli yol bisikleti ve pist bisikleti yarışçısı
1986 - Juri Ueno, Japon aktris
1987 - Jackson Mendy, Fransa doğumlu Senagalli futbolcu
1987 - Kamil Stoch, Polonyalı kayakla atlamacı
1990 - Bo Dallas, Amerikalı profesyonel güreşçi. Günümüzde WWE güreşçisi
1990 - Majda Mehmedović, Karadağlı hentbolcu
1991 - Derrick Williams, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1994 - Batuhan Artarslan, Türk futbolcu
Ölümler
615 - IV. Bonifacius, 25 Eylül 608'den öldüğü 615 yılına kadar Papalık yapmıştır (d. 550)
735 - Bede, Anglosakson dünyasının ilk tarih yazarı, teolog, tarihçi ve kronoloğu (d. 672/673)
986 - Abdurrahman es-Sufî, Farisi gök bilimci (d. 903)
992 - I. Mieszko, 960'tan öldüğü 992 yılına kadar Polonya kralıdır (d. 945)
1085 - VII. Gregorius, 22 Nisan 1073 - 25 Mayıs 1085 tarihleri arasında papalık yapmıştır (d. ?)
1261 - IV. Alexander, Papa (d. 1199)
1681 - Pedro Calderón de la Barca, İspanyol şair, oyun yazarı, asker, din adamı (d. 1600)
1724 - Osmanzâde Ahmed Tâib, Osmanlı Divan şairi (d. ?)
1848 - Annette von Droste-Hülshoff, Alman yazar (d. 1797)
1899 - Vasili Vasilyevski, Rus tarihçi (d. 1838)
1917 - Maksim Bahdanovič, Beyaz Rus şair, gazeteci ve edebiyat eleştirmeni (d. 1891)
1934 - Gustav Holst, İngiliz besteci (d. 1874)
1954 - Robert Capa, Macar asıllı Amerikalı fotoğrafçı (d. 1913)
1963 - Mehdi Frashëri, Arnavutluk Başbakanı (d. 1872)
1965 - Joseph Grew, Amerikalı diplomat (d. 1880)
1965 - Sonny Boy Williamson II, Amerikalı şarkıcı ve besteci (d. 1912)
1968 - Georg von Küchler, Almanya'nın subayı ve Nazi Almanyası'nın Generalfeldmareşal'i (d. 1881)
1970 - Christopher Dawson, İngiliz tarihçi (d. 1889)
1970 - Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu, Türk gazeteci ve yazar (d. 1901)
1974 - Donald Crisp, İngiliz sinema oyuncusu ve yapımcı, yönetmen ve senarist (d. 1882)
1974 - Ulvi Uraz, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1921)
1983 - I. İdris, Libya Kralı (d. 1890
1983 - Necip Fazıl Kısakürek, Türk şair, gazeteci ve yazar (d. 1904)
1988 - Karl Wittfogel, Alman-Amerikan dilbilimci tarihçi, türkolog, sinolog, öğretmen, yazar ve siyasetçi (d. 1896)
1994 - Atilla Galatalı, Türk seramik sanatçısı (d. 1936)
2001 - Alberto Korda, Kübalı fotoğrafçı (d. 1928)
2011 - Leonora Carrington, İngiltere doğumlu Meksikalı ressam ve yazar (d. 1917)
2014 - Wojciech Jaruzelski, Polonyalı asker ve Polonya Cumhurbaşkanı (d. 1923)
2017 - Alistair Horne, İngiliz gazeteci, biyografi ve tarihçi (d. 1925)
2017 - Eva Estrada Kalaw, Filipinli kadın siyasetçi ve profesör (d. 1920)
2017 - Ali Tanrıyar, Türk hekim, siyasetçi ve spor adamı (d. 1914)
2017 - Emili Vicente, Eski İspanyol futbolcu, çalıştırıcı ve teknik direktördür (d. 1965)
2018 - Dean Francis, Eski İngiliz boksör ve antrenör (d. 1974)
2018 - Piet Kee, Hollandalı besteci ve orgcu (d. 1927)
2018 - Naser Malek, İranlı oyuncu ve yönetmen (d. 1930)
2019 - Margaret-Ann Armour, İskoçya doğumlu Britanyalı-Kanadalı kimyager ve eğitimci (d. 1939)
2019 - Paolo Babbini, İtalyan siyasetçi (d. 1935)
2019 - Claus von Bülow, Danimarka doğumlu İngiliz sosyoelit, hukukçu ve eleştirmen (d. 1926)
2019 - Jean Burns, Avustralyalı kadın pilot (d. 1919)
2019 - Anthony Graziano, Amerikalı mafya üyesi ve kaçakçı (d. 1940)
2020 - Bucky Baxter, Amerikalı çoklu enstrümanlı müzisyen (d. 1955)
2020 - George Floyd, bir Afro-Amerikalı (d. 1973)
2020 - İsmail Gamadiid, Somali Puntlander politikacısı (d. 1960)
2020 - Renate Krößner, Alman oyuncu (d. 1945)
2020 - Marvin Luster, profesyonel Amerikan futbolu oyuncusu (d. 1937)
2020 - Vadão, Brezilyalı futbolu teknik direktör (d. 1956)
2021 - Eilat Mazar, bir İsrailli arkeologdur (d. 1956)
2021 - José Meltión Chávez, Arjantinli Roma Katolik piskopos (d. 1957)
2022 - Jean-Louis Chautemps, Fransız caz müzisyeni (d. 1931)
2022 - Wies van Dongen, Hollandalı profesyonel bisiklet sporcusu (d. 1931)
2022 - Lívia Gyarmathy, Macar film yönetmeni ve senarist (d. 1932)
Tatiller ve özel günler
Havlu Günü
Kaynakça
0525
25 |
3146 | https://tr.wikipedia.org/wiki/26%20May%C4%B1s | 26 Mayıs |
Olaylar
961 - II. Otto, Alman Krallığı tahtına çıktı.
1538 - Jean Calvin ve yandaşları Cenevre'den sürgün edildi. Kalvenizm'in kurucusu olan Fransız din adamı, 1541'de tekrar Cenevre'ye döndüğünde katı bir teokratik yönetim kurdu. 18 Mayıs 1564'te "Cenevre Diktatörü" olarak öldü.
1647 - Alse Young adındaki bir kadın, Amerikan kolonilerinde cadılık suçlamasıyla idam edilen ilk şahıs olmuştur. Young, Hartford'ta asılarak idam edilmişti.
1832 - Québec'te Asya kolerası salgını: Yaklaşık 6000 kişi öldü.
1889 - Eyfel Kulesi'nin ilk asansörü halka açıldı.
1894 - Rusya'nın son Çarı, II. Nikola taç giydi.
1897 - Bram Stoker'ın dünyaca ünlü Dracula romanı basıldı.
1926 - Millî Mücadele'ye katılmayan memurların görevlerine son verilmesine ilişkin kanun kabul edildi.
1938 - Atatürk, Ankara'dan son kez ayrıldı.
1938 - Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi (HUAC) ilk oturumunu yaptı.
1946 - Belediye seçimleri, "Açık Oy Gizli Tasnif" şeklinde olduğu için olaylı geçti. CHP birinci parti oldu. İkinci olan Demokrat Parti ise, iktidarın seçimde yanlı davrandığı ve seçim güvenliği olmadığı gerekçesiyle konuyu mahkemeye taşıdıysa da sonuç alamadı.
1957 - Abant'ta meydana gelen 7,1 büyüklüğündeki depremde 52 kişi öldü.
1963 - İskenderun Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.
1966 - Denizli'de, Çelik Yeşilspor Gençlik ve Pamukkale Gençlik Kulüplerinin katılımlarıyla gerçekleşen Genel Kurul toplantısında, Denizlispor Profesyonel Futbol Kulübü kuruldu.
1968 - Başbakan Süleyman Demirel, "düzeni değiştirmek isteyenler meczuptur, anarşisttir" dedi.
1970 - Sovyetler Birliği yapımı Tupolev Tu-144 süpersonik uçağı, Mach 2 hızını aşabilen ilk ticari hava taşıt aracı oldu.
1971 - Şair Fazıl Hüsnü Dağlarca tutuklandı.
1971 - Sinema sanatçısı Yılmaz Güney gözaltına alındı.
1972 - ABD ve SSCB arasında balistik füzelerin sınırlandırılması antlaşması imzalandı.
1973 - Orhan Kemal Roman Ödülü'nü, "Büyük Gözaltı" romanıyla Çetin Altan aldı.
1982 - Yılmaz Güney'in senaryosunu yazdığı ve Şerif Gören'in yönettiği Yol filmi, Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye ödülünü Costa Gavras'ın Kayıp (Missing) filmiyle paylaştı.
1983 - 12 Eylül Darbesi'nin 46. idamı: 12 Aralık 1978'de paralarını gasbetmek amacıyla işçi Nusret Ateş'i başına keserle vurarak öldüren, diğer üç işçiyi de yaralayan Abdülaziz Kılıç idam edildi.
1983 - Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kuruldu; Genel Başkanlığa Erdal İnönü seçildi.
1992 - Orhan Kemal Roman Ödülü'nü, "Köylüler" romanıyla Talip Apaydın aldı.
1993 - Salman Rüşdi'nin Şeytan Ayetleri kitabını yayımlamaya başlayan Aydınlık gazetesi toplatıldı.
1997 - Susurluk kazası'nın duruşmasında, kamyon şoförü Hasan Gökçe, 6 milyon 420 bin lira para cezası ile DYP Şanlıurfa Milletvekili Sedat Edip Bucak'ın ailesine 100 milyon lira manevi tazminat ödemeye mahkûm edildi.
1999 - Danıştay Sekizinci Dairesi, başı açık görev yapmayı kabul etmeyen baş örtülü memurların, uyarı cezası verilmeden işten çıkarılmasına karar verdi.
2003 - Ukrayna Havayolları'na ait bir uçak, Trabzon'un Maçka ilçesi yakınlarında düştü. İspanyol Barış Gücü askerlerini taşıyan uçakta, 62 asker ile 13 kişilik mürettebat öldü.
2006 - 6.3 büyüklüğündeki Mayıs 2006 Cava Depremi meydana geldi. Depremde en az 5749 kişi öldü, 38.568 kişi yaralandı ve 600.000 kişi evsiz kaldı.
2008 - Çin'de 148 kişinin ölümüne neden olan su taşkınları başladı.
Doğumlar
1264 - Prens Koreyasu, Kamakura şogunluğunun yedinci şogunudur (ö. 1326)
1478 - VII. Clemens, 19 Kasım 1523'den ölüm tarihi olan 25 Eylül 1534'e kadar papalık yapmıştır (ö. 1534)
1564 - İmâm-ı Rabbânî, Hint İslâm âlimi ve tasavvuf önderi (ö. 1624)
1566 - III. Mehmet, Osmanlı'nın 13. Padişahı (ö. 1603)
1623 - William Petty, İngiliz iktisatçı, bilim insanı ve filozof (ö. 1687)
1650 - John Churchill, İngiliz general (ö. 1722)
1667 - Abraham de Moivre, bir Fransız matematikçidir (ö. 1754)
1689 - Lady Mary Wortley Montagu, İngiliz yazar (Osmanlı toplumu üzerine ayrıntılı gözlemleriyle de bilinir) (ö. 1762)
1863 - Bob Fitzsimmons, Yeni Zelanda'lı boksör (ö. 1917)
1867 - Mary Teck, Birleşik Krallık Kraliçesi (ö. 1953)
1874 - Henri Farman, İngiliz asıllı Fransız pilot ve mühendis (ö. 1958)
1891 - Paul Lukas, Amerikalı oyuncudur (ö. 1971)
1895 - Dorothea Lange, Amerikalı belge fotoğrafçısı (ö. 1965)
1904 - Necip Fazıl Kısakürek, Türk şâir, yazar ve düşünür (ö. 1983)
1907 - John Wayne, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 1979)
1909 - Matt Busby, İskoç futbolcu, teknik direktör (ö. 1994)
1909 - Adolfo López Mateos, Meksikalı siyasetçi (ö. 1969)
1912 - János Kádár, Macar devlet adamı, politikacı (ö. 1989)
1912 - Jay Silverheels, Amerikalı oyuncu (ö. 1980)
1913 - Peter Cushing, İngiliz oyuncu (ö. 1994)
1914 - Frankie Manning, Amerikalı dansçı ve koreograftı (ö. 2009)
1919 - Rubén González, Kübalı piyanist (Buena Vista Social Club grubunun üyesi) (ö. 2003)
1920 - Peggy Lee, Amerikalı bir caz ve popüler müzik şarkıcısı, söz yazarı, besteci ve oyuncuydu (ö. 2002)
1921 - Inge Borkh, Alman soprano ve opera sanatçısıdır (ö. 2018)
1923 - James King Arness, Amerikalı western film oyuncusudur (ö. 2011)
1925 - Alec McCowen, İngiliz tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu seslendirme sanatçısı (ö. 2017)
1926 - Miles Davis, Amerikalı caz trompetçisi ve bestecisi (ö. 1991)
1928 - Jack Kevorkian, Ermeni asıllı Amerikalı patolog, ressam, besteci, enstürmanist (ö. 2011)
1931 - Tarık Dursun K., Türk yazar ve yayıncı (ö. 2015)
1940 - Levon Helm, Amerikalı rock müzisyeni (ö. 2012)
1943 - Maria do Céu Guerra, Portekizli oyuncu
1944 - Can Gürzap, Türk sinema, tiyatro ve dizi oyuncusu, yazar ve eğitmen
1946 - Mick Ronson, İngiliz gitarist, besteci ve yapımcı (ö. 1993)
1948 - Stevie Nicks, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı
1949 - Ward Cunningham, Amerikalı bilgisayar programcısı
1949 - Jeremy Corbyn, İngiliz siyasetçi
1951 - Sally Ride, Amerikalı kadın astronot ve astrofizikçi (ö. 2012)
1954 - Alan Hollinghurst, İngiliz yazar
1954 - Wolfgang Sidka, Alman eski futbolcu ve teknik direktör
1954 - Lisbeth Zwerger, Avusturyalı çocuk kitabı illüstratörü
1957 - Uğur Yücel, Türk oyuncu, yönetmen ve senarist
1962 - Black sahne ismiyle İngiliz şarkıcı (ö. 2016)
1964 - İlkay Akkaya, Türk müzisyen
1964 - Lenny Kravitz, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, yapımcı ve aranjör
1964 - Nazlı Tosunoğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1966 - Helena Bonham Carter, İngiliz oyuncu
1967 - Kristen Pfaff, Amerikalı bas gitarist (ö. 1994)
1968 - Fernando León de Aranoa, ödüllü İspanyol yönetmen ve senarist
1968 - Frederik, Danimarka tahtının varisi
1971 - Matt Stone, Amerikalı oyuncu
1973 - Magdalena Kožená, Çek mezzo-soprano
1975 - Suat Suna, Türk şarkıcı
1977 - Yonca Türkman, Türk tiyatrocu ve dizi oyuncusu (ö. 2022)
1977 - Luca Toni, İtalyan futbolcu
1979 - Mehmet Okur, Türk basketbolcu
1981 - Anthony Ervin, Amerikalı yüzücü
1981 - Eda-Ines Etti, Eston şarkıcı
1982 - Monique Alexander, Amerikalı porno yıldızı ve çıplak model
1982 - Hasan Kabze, Türk futbolcu
1982 - Maya Petrova Rus hentbolcu
1983 - Demy de Zeeuw, Hollandalı eski futbolcu
1986 - Àstrid Bergès-Frisbey, İspanyol-Fransız kadın oyuncu
1987 - Olcay Şahan, Türk eski millî futbolcudur
1988 - Juan Cuadrado, Kolombiyalı millî futbolcu
1988 - Dani Samuels, Avustralyalı atlet
1989 - Tomáš Pekhart, Çek millî futbolcu
1991 - Julianna Rose Mauriello, Amerikalı aktris
1991 - Ah Young, Güney Koreli bir şarkıcı ve aktris
1992 - Jenni Vähämaa, Fin buz patenci
Ölümler
946 - I. Edmund, 939 yılından ölümüne kadar İngiltere Kralı (d. 921)
1421 - Çelebi Mehmet, Osmanlı'nın 5. Padişahı (d. 1389)
1512 - II. Bayezid, Osmanlı'nın 8. Padişahı (d. 1447)
1552 - Sebastian Münster, Alman kartograf, kozmograf ve bilgin (d. 1488)
1703 - Samuel Pepys, İngiliz yazar (d. 1633)
1818 - Micheal Andreas Barclay de Tolly, Baltık Almanı bir mareşal ve Rus İmparatorluğu Savaş Bakanı'dır (d. 1761)
1840 - Sidney Smith, bir İngiliz deniz subayıydı (d. 1764)
1864 - Charles Sealsfield, Amerikalı gazeteci (d. 1793)
1877 - Richard Hawes, Amerikalı politikacı (d. 1797)
1883 - Abdülkadir Cezayiri, Cezayirli halk önderi, din adamı ve asker (d. 1808)
1895 - Ahmed Cevdet Paşa, Türk devlet ve bilim insanı, tarihçi, hukukçu ve şair (d. 1822)
1908 - Mirza Gulâm Ahmed, Ahmedîlik dinî hareketinin kurucusu (d. 1835)
1917 - Boris Drangov, Bulgar Albay ve savaş pedagogu (d. 1872)
1933 - Jimmie Rodgers, Amerikalı country, blues ve halk müziği şarkıcısı (d. 1897)
1943 - Edsel Ford, 1919 - 1943 arasında Ford Motor Company şirketinin başkanıydı (d. 1893)
1944 - Christian Wirth, üst düzey Alman polis ve SS subayı (d. 1885)
1948 - Theodor Morell, Alman doktor (d. 1886)
1952 - Emilie Flöge, Avusturyalı moda tasarımcısı ve iş insanı (d. 1874)
1955 - Alberto Ascari, Milan doğumlu İtalyan Formula 1 pilotu (d. 1918)
1969 - Allan Lockheed, Amerikalı uçak tasarımcısı (d. 1889)
1976 - Martin Heidegger, Alman varoluşçu filozof (d. 1889)
1982 - Semra Ertan, zenofobi karşıtı Türk göçmeni işçi ve yazar (d. 1956)
1990 - Emil Konopinski, Amerikalı çekirdek bilimci (d. 1911)
1991 - İzzettin Ökte, Türk besteci ve tanbur sanatçısı (d. 1910)
1995 - Doğan Kasaroğlu, Türk gazeteci, siyasetçi ve TRT Genel Müdürlerinden (d. 1933)
1997 - Manfred von Ardenne, Alman araştırma ve uygulama fizikçisi ve mucit (d. 1907)
2001 - Alberto Korda, Kübalı fotoğrafçı (d. 1928)
2005 - Eddie Albert, Amerikalı oyuncu (d. 1906)
2005 - Sangoulé Lamizana, Yukarı Voltalı (günümüzde Burkina Fasolu) asker ve siyasetçi (d. 1916)
2005 - Ruth Laredo, Klasik Müzik tarzında çalan Amerikalı kadın piyanist (d. 1937)
2008 - Sydney Pollack, Amerikalı yönetmen, yapımcı, oyuncu ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi (d. 1934)
2012 - Orhan Boran, Türk radyo ve televizyon sunucusu ve oyuncu (d. 1928)
2013 - Jack Vance, Amerikalı yazar (d. 1916)
2015 - Vicente Aranda, İspanyol film yönetmeni, yapımcısı ve senarist (d. 1926)
2016 - Dumitru Teoderescu, Romanyalı futbol direktörü (d. 1939)
2017 - Toni Bertorelli, İtalyan oyuncu (d. 1948)
2017 - Laura Biagiotti, İtalyan kadın modacı ve kozmetikçi (d. 1943)
2017 - Zbigniew Brzezinski, Amerikalı politikacı (d. 1928)
2018 - Alan Bean, Amerikan deniz subayı ve havacı, uçak mühendisi, test pilotu ve NASA astronotu (d. 1932)
2018 - Pierre Bellemare, Fransız yazar, romancı, radyocu, televizyon sunucusu, televizyon yapımcısı, yönetmen ve oyuncu (d. 1929)
2018 - Ted Dabney, Amerikalı elektronik mühendisi (d. 1937)
2019 - Abdüllatif ez Zein, Lübnanlı siyasetçi (d. 1932)
2019 - Eşref Kolçak, Türk televizyon ve sinema oyuncusu ve tiyatrocu (d. 1927)
2019 - Stephen Thorne, İngiliz oyuncu (d. 1935)
2019 - Prem Tinsulanonda, Taylandlı emekli subay (d. 1920)
2020 - Michael Athans, Yunan asıllı Amerikalı profesörü (d. 1937)
2020 - Samvel Gasparov, Rus film yönetmeni ve kısa öykü yazarı (d. 1938)
2020 - Richard Herd, Amerikalı aktör (d. 1932)
2020 - Irmgard Hermann, Alman aktris ve yönetmen yardımcısı (d. 1942)
2020 - İsmail Hakkı Karadayı, Türk orgeneral ve 22. Genelkurmay Başkanı (d. 1932)
2020 - Vladimir Lopuhin, Rus ekonomist ve politikacı (d. 1952)
2020 - Christian Mbulu, İngiliz futbolcu (d. 1996)
2021 - Abdul Wahab Al-Dailami, Yemenli siyasetçi (d. 1938)
2021 - Tarcisio Burgnich, İtalyan eski millî futbolcu (d. 1939)
2021 - Arturor de Jesús Correa Toro, Kolombiyalı Roma Katolik piskopos (d. 1941)
2021 - Heidi Ferrer, Amerikalı senarist ve aktris (d. 1970)
2021 - Ben Kruger, Güney Afrikalı oyuncu ve yazar (d. 1957)
2021 - Kay Lahusen, Amerikalı fotoğraf gazetecisi (d. 1930)
2021 - Sureni Senarath, Sri Lankalı kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1959)
2022 - Ray Liotta, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1954)
2022 - Ciriaco de Mita, İtalyan siyasetçi (d. 1928)
2022 - José Antolín Toledano, İspanyol sanayici ve iş insanı (d. 1936)
2022 - Andy Fletcher, İngiliz müzisyen (d. 1961)
2022 - Shin Il-ryong, Güney Koreli aktör ve girişimci (d. 1948)
2022 - Enyu Todorov, Bulgar güreşçi (d. 1943)
2022 - Alan White, İngiliz müzisyen (d. 1949)
Tatiller ve özel günler
Anneler Günü (Polonya)
Kaynakça
0526
26 |
3147 | https://tr.wikipedia.org/wiki/27%20May%C4%B1s | 27 Mayıs | → Bu madde 27 Mayıs tarihiyle ilgilidir. Aynı gün yapılan darbe için 27 Mayıs Darbesi'ne bakınız.
Olaylar
1703 - Rus Çarı I. Petro, Rus İç Savaşı sırasında Petrograd, Sovyetler Birliği döneminde Leningrad olarak anılan Sankt-Peterburg şehrini kurdu.
1905 - Tsushima Muharebesi başladı. Ertesi gün Japon Donanması'nın, Rus Donanması'nı neredeyse yok etmesiyle son buldu. Bu savaş dünya tarihinin ilk modern deniz savaşı oldu.
1907 - San Francisco, Kaliforniya'da veba salgını baş gösterdi.
1915 - Osmanlı Hükümeti tarafından Sevk ve İskan Kanunu kabul edildi.
1935 - Türkiye'de hafta tatili, Cuma'dan Pazar'a alındı.
1940 - Le Paradis katliamı: Almanlar tarafından çevrilen Kraliyet Norfolk Müfrezesi'nden 99 askerden sadece 2'si kurtulabildi.
1941 - Alman zırhlısı Bismarck, İngiliz Kraliyet Donanması tarafından batırıldı.
1944 - Latin harfleri ile ilk Cumhuriyet altını basıldı.
1953 - Paris'te Belçika, Fransa, İtalya, Lüksemburg, Hollanda ve Batı Almanya arasında Avrupa Savunma Birliği Antlaşması imzalandı.
1957 - İstanbul'da yapılan Dünya Güreş Şampiyonası'nda Türkiye Millî Güreş Takımı, serbestte dört birincilikle dünya şampiyonu oldu.
1958 - Amerikan F-4 Phantom II çok amaçlı avcı-bombardıman uçağı ilk uçuşunu yaptı.
1960 - 27 Mayıs Darbesi: Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu. Silahlı Kuvvetler adına ülke yönetimini Millî Birlik Komitesi üstlendi. Orgeneral Cemal Gürsel, Millî Birlik Komitesi'nin başına getirildi. Millî Birlik Komitesi, ilk iş olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni ve Hükûmeti feshetti ve her türlü siyasi faaliyeti yasakladı.
1960 - Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yönetime el koymasının ardından gözaltına alınan eski İçişleri Bakanı Namık Gedik intihar etti. Aynı gün gözaltına alınan 150 kişi Yassıada'ya getirildi.
1961 - Anayasa, Kurucu Meclis'te oylamaya katılan 262 üyeden 260'ının oyuyla kabul edildi.
1962 - Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi (ÇNAEM) açıldı.
1980 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkan Yardımcısı Gün Sazak, Ankara'da evinin önünde uğradığı suikast sonucu öldü.
1983 - Türkiye'de kürtaj yasağı kalktı. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, kadınlara kürtaj hakkı verdi.
1992 - Iğdır ve Ardahan il oldu.
1994 - ABD'de 20 yıldır sürgünde bulunan Sovyet yazar Aleksandr Soljenitsin ülkesine döndü.
1995 - Bir grup kadın, Cumartesi günü saat 12:00'de gözaltında kaybolanların bulunması ve sorumluların ortaya çıkarılarak yargılanması talebiyle, İstanbul Galatasaray Lisesi önünde oturdu. Daha sonra Cumartesi Anneleri olarak anılan insan hakları savunucuları, dört yıl boyunca her Cumartesi saat 12:00'de aynı yerde buluştu.
1999 - Birleşmiş Milletler Savaş Suçluları Mahkemesi, Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Miloseviç'i Kosova'daki vahşetin sorumlusu olmakla ve etnik Arnavutlara karşı soykırım yapmakla suçladı.
2007 - Mehmet Ağar Genel Başkanlığı'ndaki DYP, eski Demokrat Parti'nin adını aldı.
Doğumlar
1332 - İbni Haldun, Arap düşünür ve tarihçi (ö. 1406)
1509 - Pasquale Cicogna, Venedik Cumhuriyeti'nin 88'inci dükası (ö. 1595)
1756 - I. Maximilian Joseph, Bavyera Krallığı'nın ilk Hükümdarı (ö. 1825)
1794 - Cornelius Vanderbilt, Amerikalı girişimci (ö. 1877)
1799 - Jacques Fromental Halévy, Fransız besteci (ö. 1862)
1818 - Fransiscus Cornelis Donders, Hollandalı doktor (ö. 1889)
1837 - Wild Bill Hickok, Amerikalı silahşor, iz sürücü ve kanun adamı (ö. 1876)
1877 - Isadora Duncan, Amerikalı dansçı (ö. 1927)
1880 - Joseph Grew, Amerikalı diplomat (ö. 1965)
1882 - Tevfik Sağlam, Türk bilim insanı ve askeri hekim (İstanbul Üniversitesi Rektörlerinden ve Verem Savaş Derneği Başkanlarından) (ö. 1963)
1884 - Max Brod, Alman yazar, bestekâr ve gazeteci (ö. 1968)
1894 - Dashiell Hammett, Amerikalı polisiye yazarı (ö. 1961)
1907 - Rachel Carson, Amerikalı yazar (ö. 1964)
1908 - Mazhar Şevket İpşiroğlu, Türk sanat tarihçisi (ö. 1985)
1911 - Teddy Kollek, İsrailli siyasetçi (ö. 2007)
1911 - Vincent Price, Amerikalı oyuncu (ö. 1993)
1912 - John Cheever, Amerikalı yazar (ö. 1982)
1915 - Herman Wouk, Yahudi asıllı Amerikalı romancı ve Pulitzer Ödülü sahibi (ö. 2019)
1922 - Christopher Lee, İngiliz aktör (ö. 2015)
1923 - Henry Kissinger, Amerikalı diplomat, siyaset bilimci ve siyasetçi
1928 - Ayfer Feray, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (ö. 1994)
1930 - Güngör Dilmen, Türk oyun yazarı ve dramaturg (ö. 2012)
1930 - John Barth, Amerikalı romancı ve kısa hikâye yazarı
1934 - Uwe Friedrichsen, Alman sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2016)
1936 - Ivo Bresan, Hırvat oyun yazarı, şair, senarist (ö. 2017)
1937 - Allan Carr, Amerikalı film yapımcısı (ö. 1999)
1939 - Don Williams, Amerikalı country tarzı şarkıcı, söz yazarı (ö. 2017)
1943 - Cilla Black, İngiliz şarkıcı ve televizyon yıldızı (ö. 2015)
1944 - Alain Souchon, Fransız şarkıcı-şarkı yazarı ve oyuncu
1950 - Dee Dee Bridgewater, Amerikalı Caz sanatçısı
1953 - Emine Şenlikoğlu, Türk araştırmacı ve yazar
1956 - Giuseppe Tornatore, İtalyan senarist ve yönetmen
1957 - Siouxsie Sioux, İngiliz şarkıcı, söz yazarı, müzisyen ve yapımcı
1959 - Donna Strickland, Kanadalı fizik doktoru
1959 - Andrés Bustamante, Meksikalı aktör, komedyen ve seslendirme sanatçısı
1960 - Metin Tokat, Türk futbol hakemi
1960 - Önder Paker, Türk tiyatro yönetmeni ve oyun yazarı
1962 - Zeynep Tunuslu, Türk modacı ve gazeteci
1963 - Sezgin Tanrıkulu, Türk hukukçu ve siyasetçi
1967 - Paul Gascoigne, İngiliz futbolcu
1968 - Harun Erdenay, Türk basketbol oyuncusu
1969 - Valérie Barlois, Fransız eskrimci
1970 - Joseph Fiennes, İngiliz oyuncu
1971 - Paul Bettany, İngiliz oyuncu
1971 - Lisa Lopes, Amerikalı şarkıcı (ö. 2002)
1972 - Sibyl Buck, Amerikalı müzisyen ve model
1973 - Yorgos Lanthimos, Yunan film yönetmeni ve senarist
1973 - Jack McBrayer, Amerikalı oyuncu ve komedyen
1974 - Paolo Briguglia, İtalyan oyuncu
1974 - Gürkan Uygun, Türk oyuncu
1975 - André 3000, Amerikalı rapçi ve prodüktör
1975 - Jadakiss, Amerikalı rapçi
1975 - Barış Bağcı, Türk oyuncu
1975 - Jamie Oliver, İngiliz şef, televizyon programcısı, yazar ve lokantacı
1976 - Jiří Štajner, Çek millî futbolcu
1978 - Jacques Abardonado, Fransız eski futbolcu
1979 - Mile Sterjovski, Avustralyalı millî futbolcu
1981 - Johan Elmander, İsveçli futbolcu
1981 - Özgür Çevik, Türk oyuncu ve şarkıcı
1982 - Natalya Neidhart, Kanadalı profesyonel güreşçi
1983 - Lucenzo, Fransız şarkıcı
1983 - Maxim Tsigalko, Beyaz Rus futbolcu
1987 - Bora Hun Paçun, Türk basketbolcu
1987 - Emancipator, Amerikalı müzisyen
1988 - Tobias Reichmann, Alman hentbolcu
1989 - Nina Radojčić, Sırp şarkıcı ve söz yazarı
1990 - Samuel Armenteros, Küba asıllı İsveçli futbolcu
1990 - Nadine Beiler, Avusturyalı Hip hop ve Pop şarkıcı
1990 - Chris Colfer, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1990 - Jonas Hector, Alman millî futbolcu
1991 - Mário Rui, İtalyan futbolcu
1994 - Maximilian Arnold, Alman millî futbolcu
1994 - João Cancelo, Portekizli millî futbolcu
1995 - Marius Wolf, Alman futbolcu
Ölümler
366 - Procopius, I. Valentinianus'e karşı imparatorluğunu ilan eden Kilikya yerlisi, Constantinus hanedanı mensubu (d. 326)
927 - I. Simeon, Birinci Bulgaristan İmparatorluğu'nun 893-927 yılları arasında hüküm süren çarı. I. Boris'in oğluydu (d. 864)
1508 - Ludovico Sforza, 1494'ten 1499'a kadar Milano Dükü (d. 1452)
1525 - Thomas Müntzer, reform devrinin erken dönem Alman teoloğu ve anabaptistti (d. 1488)
1564 - Jean Calvin, Fransız din reformcusu ve Kalvenizmin kurucusu (d.1509)
1675 - Gaspard Poussin, Fransız ressam (d. 1615)
1690 - Giovanni Legrenzi, İtalyan besteci ve organist (d. 1626)
1762 - Alexander Gottlieb Baumgarten, Alman filozof (d. 1714)
1797 - François-Noël Babeuf, Fransız yazar (d. 1760)
1831 - Jedediah Smith, Amerikalı avcı, iz sürücü, kürk tüccarı ve kâşif (d. 1799)
1840 - Niccolo Paganini, İtalyan keman virtüözü ve besteci (d. 1782)
1910 - Robert Koch, Alman hekim ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1843)
1914 - Joseph Wilson Swan, İngiliz fizikçi ve kimyager (d. 1828)
1935 - Ahmet Cevdet Oran, Türk yayıncı, yazar ve gazeteci (d. 1862)
1939 - Joseph Roth, Avusturyalı romancı (d. 1894)
1941 - Ernst Lindemann, Alman asker (d. 1894)
1942 - Muhammed Hamdi Yazır, Türk din adamı, tercüman, hattat ve müfessir (d. 1878)
1947 - Evans Carlson, Amerikalı Kolordu komutanı (d. 1896)
1949 - Robert Ripley, Amerikalı karikatürist (d. 1890)
1950 - Vilmos Tkálecz, Macar-Sloven okul müdürü ve politikacı (d. 1894)
1953 - Otto Meissner, Almanya Cumhurbaşkanı Dairesi başkanı (d. 1880)
1956 - Samed Vurgun, Azeri şair (d. 1906)
1960 - Namık Gedik, Türk siyasetçi (d. 1911)
1964 - Jawaharlal Nehru, Hindistan'ın ilk Başbakanı (d. 1889)
1969 - Jeffrey Hunter, Amerikalı sinema oyuncusu ve yapımcı (1926)
1980 - Gün Sazak, Türk siyasetçi ve Gümrük ve Tekel Bakanı (d. 1932)
1987 - John Howard Northrop, Amerikalı kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1891)
1988 - Ernst Ruska, Alman fizikçi (d. 1906)
1989 - Sabite Tur Gülerman, Türk ses sanatçısı (d. 1927)
1991 - Temel Cingöz, Türk asker (suikast sonucu) (d. 1941)
1996 - Ziya Kayla, Türk bürokrat (d. 1912)
2000 - Maurice Richard, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu ve koç (d. 1921)
2003 - Luciano Berio, İtalyan avangart besteci, orkestra şefi, kuramcı ve öğretmen (d. 1925)
2004 - Umberto Agnelli, İtalyan girişimci, siyasetçi ve Fiat'ın Başkanı (d. 1934)
2006 - Mübeccel Vardar, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1960)
2009 - Clive Granger, Galli ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1934)
2010 - Talip Özkan, Türk Halk Müziği sanatçısı (d. 1939)
2011 - Jeff Conaway, Amerikalı oyuncu (d. 1950)
2011 - Margo Dydek, Polonyalı basketbolcu (d. 1974)
2012 - Johnny Tapia, Meksika asıllı Amerikalı boksör (d. 1967)
2013 - Nazmiye Demirel, 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in eşi (d. 1928)
2013 - Bill Pertwee, İngiliz komedyen, yazar ve oyuncu (d. 1926)
2014 - Adnan Varınca, Türk natürmort ressam (d. 1918)
2014 - Massimo Vignelli, İtalyan tasarımcı (d. 1931)
2017 - Gregg Allmann, Amerikalı gospel-rock müzisyeni (d. 1947)
2017 - Kiran Ashar, Hint kriketçi (d. 1947)
2017 - Hyun Hong-choo, Güney Koreli avukat, siyasetçi ve diplomat (d. 1940)
2017 - Ludwig Preis, Alman futbol menajeri ve antrenör (d. 1971)
2018 - John DiFronzo, Amerikalı suç örgütü (mafya) lideri (d. 1928)
2018 - Gardner Dozois, Amerikalı bilimkurgu yazarı ve editör (d. 1947)
2018 - Andres Gandarias, İspanyol profesyonel uzun yol bisiklet yarışçısı (d. 1943)
2018 - Ali Lütfi Mahmud, Mısırlı siyasetçi (d. 1935)
2018 - Arda Öziri, Türk dizi ve sinema oyuncusu (d. 1978)
2019 - Bill Buckner, Amerikalı profesyonel beyzbol oyuncusu (d. 1949)
2019 - Gabriel Diniz, Brezilyalı şarkıcı ve besteci (d. 1990)
2019 - Tony Horwitz, Amerikalı gezeteci ve yazar (d. 1958)
2020 - Larry Kramer, Amerikalı oyun yazarı, senarist ve romancı (d. 1935)
2020 - Liesbeth Migchelsen, Hollandalı kadın millî futbolcu ve antrenör (d. 1971)
2020 - Nicholas Rinaldi, Amerikalı şair ve yazar (d. 1934)
2021 - Carla Fracci, İtalyan balerin ve aktris (d. 1936)
2021 - Robert Hogan, Amerikalı aktör (d. 1933)
2021 - Lorina Kamburova, Bulgar aktris (d. 1991)
2021 - Nelson Sargento, Brezilyalı samba müzisyeni, şarkıcısı ve bestecisi (d. 1924)
2021 - Poul Schlüter, Danimarkalı politikacı (d. 1929)
2022 - Shulamit Goldstein, İsrailli Olimpik ritmik jimnastikçi ve hakem (d. 1968)
2022 - Angelo Sodano, İtalyan kardinal (d. 1927)
Tatiller ve özel günler
0527
27 |
3148 | https://tr.wikipedia.org/wiki/28%20May%C4%B1s | 28 Mayıs |
Olaylar
MÖ 585 - Yunan filozof ve bilim insanı Thales'in tahmin ettiği gibi bir güneş tutulması meydana geldiğinde Alyattis ile Siyaksares, Halys Nehri Muharebesi'nde çarpışıyorlardı. Tutulma sayesinde ateşkes sağlandı. Bu tarihin tam olarak bilinmesi diğer birçok olayın tarihinin de hesaplanabilmesini sağlamıştır.
622 - Hicret, Medine'ye 3 km uzaklıkta bulunan Kubâ'ya ulaşılmasıyla tamamlandı.
1812 - Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Bükreş Antlaşması imzalandı ve 1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı sona erdi.
1830 - ABD Başkanı Andrew Jackson, Amerikan Kızılderililerinin yurtlarından çıkarılmasına ve başka yerlere sürülmelerine olanak tanıyan Yerli İskân Yasası'nı imzaladı.
1862 - Sayıştay kuruldu.
1871 - Paris Komünü düştü.
1902 - Bilim insanı Thomas Edison pili buldu.
1913 - Osmanlı'da feminist örgüt sayılabilecek Teali-i Nisvan kuruldu.
1913 - Osmanlı feministleri kadın haklarını savunmak için Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti'ni kurdular.
1918 - Tiflis'te Azerbaycan Millî Şurası tarafından Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti ilan edildi.
1919 - Mustafa Kemal Paşa, Havza'dan, sivil ve asker yüksek memur ve komutanlıklara, işgallere karşı çıkılan mitingler düzenlenmesini bildirdi.
1919 - İstanbul'da tutuklanan İttihat ve Terakki ileri gelenleri, Malta'ya sürgüne gönderildi. Malta sürgünleri olarak adlandırılan bu ilk kafilede 66 kişi yer alıyordu. Sürgünler 20 Kasım 1920'ye kadar sürdü.
1930 - İnşası 2 yıl süren, New York'un önemli sembollerinden olan Chrysler Binası resmen açıldı.
1933 - Nasyonal sosyalistler, Almanya Komünist Partisi'nin bütün mallarına el koydu.
1937 - Birleşik Krallık'ta Neville Chamberlain Başbakan oldu.
1937 - Volkswagen otomobil firması kuruldu.
1940 - Belçika ve Hollanda Nazilere teslim oldu.
1953 - Kore Savaşı'nda 28-29 Mayıs'ta meydana gelen çarpışmalarda, Türk Tugayı 155 şehit verdi.
1952 - Yunanistan'da kadınlara seçme hakkı verildi.
1954 - Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), en çok konuşulan diller arasına Türkçeyi de aldı.
1958 - Akis dergisi Yazı İşleri Müdürü Yusuf Ziya Ademhan 3 yıl, Başyazarı Metin Toker 1 yıl hapis cezasına çarptırıldı; dergi de 3 ay kapatıldı.
1959 - ABD tarafından uzaya gönderilen iki maymun sağ olarak Dünya'ya döndü.
1960 - Millî Birlik Komitesi, Orgeneral Cemal Gürsel'e MBK Başkanlığı'nın yanı sıra, Başbakanlık, Millî Savunma Bakanlığı ve Başkomutanlık görevlerini de verdi. Orgeneral Gürsel, aynı gün asker ve sivil üyelerden oluşan Bakanlar Kurulu'nu açıkladı. Başbakan Adnan Menderes, Kütahya yolunda tutuklandı. Cumhurbaşkanı Celâl Bayar ve yedi bakanın Silahlı Kuvvetler gözetiminde olduğu açıklandı.
1961 - Uluslararası Af Örgütü, Londra'da kuruldu.
1981 - Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Başkanı Abdullah Baştürk ve Yürütme Kurulu Üyeleri, işçileri suça teşvik ve tahrik ettikleri gerekçesiyle İstanbul Sıkıyönetim Askerî Mahkemesi'nde yargılanmaya başladılar.
1983 - Orhan Kemal Roman Ödülü'nü "Cevdet Bey ve Oğulları" adlı romanıyla Orhan Pamuk aldı.
1984 - Cumhurbaşkanı Kenan Evren, "aydın" tartışması için Manisa'da konuştu: "Birinci Cihan Harbi'nin sonunda memleket işgale uğradığı zaman, Atatürk Kurtuluş Savaşı'nı başlattığında, İstanbul'da, 'Bu savaş deliliktir. Kurtuluş çaresi ya Amerikan mandası ya İngiliz mandasıdır.' diye tutturan aydınlar vardı. Ben böyle aydınları ne yapayım?"
1984 - Bayrampaşa Cezaevi'nden dördü Devrimci Sol, biri Türkiye İşçi Köylü Kurtuluş Ordusu (TİKKO) yöneticisi 5 kişi firar etti.
1987 - Batı Alman pilot Mathias Rust, küçük uçağıyla Sovyet hava koridorunu delerek Kızıl Meydan'a indi. Hava Kuvvetleri Başkomutanı Koldunov görevden alındı.
1992 - Türkiye ile Nahçıvan'ı birbirine bağlayan Ümit Köprüsü hizmete girdi.
1999 - 57'nci Hükûmet kuruldu. MHP, DSP ve Anavatan Partisi'nden oluşan Koalisyon Hükûmetinde, Başbakan Bülent Ecevit oldu.
1999 - Leonardo da Vinci'nin şaheseri Son Akşam Yemeği adlı tablo, 22 yıl süren restorasyon çalışmalarının sona ermesiyle İtalya'nın Milano kentinde yeniden sergilenmeye başlandı.
2002 - NATO, Rusya'yı sınırlı ortak ilan etti.
2004 - Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, gençlerin imam hatip liselerine yönlenmelerinin özendirilmesi amaçlandığı gerekçesiyle "YÖK Kanunu" olarak bilinen "Yükseköğretim Kanunu ve Yükseköğretim Personel Kanunu'nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun"u kısmen TBMM'ye iade etti.
2013 - Taksim Gezi Parkı olayları başladı.
Doğumlar
1371 - Jean de Bourgogne, Burgonya dükü (ö. 1419)
1524 - II. Selim, Osmanlı'nın 11. Padişahı (ö. 1574)
1660 - I. George, Hannover Elektörü ve İngiltere Kralı (ö. 1727)
1738 - Joseph-Ignace Guillotin, Fransız doktor (ö. 1814)
1740 - Jean-André Venel, İsviçreli doktor (ö. 1791)
1759 - William Pitt, Birleşik Krallık tarihinin en genç başbakanı (ö. 1806)
1779 - Thomas Moore, İrlandalı şair, yazar ve besteci (ö. 1852)
1789 - Bernhard Severin Ingemann, Danimarkalı roman yazarı ve şair (ö. 1862)
1807 - Louis Agassiz, Amerikalı zoolog, glasiyolog ve jeolog (ö. 1873)
1888 - Jim Thorpe, Amerikalı sporcu (ö. 1953)
1889 - Billy Engle, Avusturya doğumlu Amerikalı oyuncu (ö. 1966)
1893 - Mina Witkojc, Alman yazar (ö. 1975)
1908 - Ian Fleming, İngiliz gazete yazarı ve romancı (James Bond karakterinin yaratıcısı) (ö. 1964)
1912 - Patrick White, Avustralyalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1990)
1921 - Heinz G. Konsalik, Alman romancı (ö. 1999)
1925 - Bülent Ecevit, Türk devlet adamı, gazeteci ve politikacı (ö. 2006)
1925 - Dietrich Fischer-Dieskau, Alman bariton, orkestra şefi ve II. Dünya Savaşı sonrası en önemli lied sanatçısı (ö. 2012)
1930 - Frank Drake, Amerikalı astronom ve astrofizikçi
1931 - Carroll Baker, Amerikalı oyuncu
1933 - Zelda Rubinstein, Amerikalı oyuncu (ö. 2010)
1938 - Jerry West, Amerikan eski basketbolcusu
1940 - Maeve Binchy, İrlandalı gazeteci, kısa öykü yazarı ve romancı (ö. 2012)
1944 - Rudy Giuliani, Amerikalı siyasetçi ve hukukçu
1944 - Sondra Locke, Amerikalı oyuncu (ö. 2018)
1947 - Firengiz Alizade, Azerbaycanlı seçkin besteci
1947 - Mehmet Ulay, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1947 - Zahi Hawass, Mısır arkeolojisi uzmanı, akademisyen, yazar ve araştırmacı
1954 - João Carlos de Oliveira, Brezilyalı atlet (ö. 1999)
1959 - Steve Strange, Galli pop şarkıcısı (ö. 2015)
1961 - Ömer Asan, Türk yazar, yapımcı ve yayıncı
1961 - Cecilia González Gómez, Meksikalı siyasetçi (ö. 2017)
1963 - Zemfira Meftahaddinova, Azeri atıcı
1964 - İskender Över, Türk şair, yazar ve eleştirmen (Küçük İskender mahlasıyla yazı yazan) (ö. 2019)
1964 - Phil Vassar, Amerikalı country müzik sanatçısı
1966 - Cemil Özeren, Türk müzisyen (ö. 2012)
1968 - Kylie Minogue, Avustralyalı şarkıcı
1971 - Isabelle Carré, Fransız oyuncu
1971 - Yekaterina Gordeyeva, Rus buz patencisi
1971 - Marco Rubio, Amerikalı politikacı ve ABD'nin Florida Eyaleti senatörü
1972 - Metin Arolat, Türk şarkıcı
1972 - Kate Ashfield, İngiliz aktris
1974 - Hans-Jörg Butt, Alman eski kaleci
1976 - Zaza Enden, Türk basketbolcu ve profesyonel güreşçi
1981 - Uğur İnceman, Türk futbolcu
1981 - Gábor Talmácsi, Macar motosiklet yarışçısı
1983 - Metin Akan, Türk futbolcu
1983 - Matthias Lehmann, Alman futbolcu
1985 - Colbie Caillat, Amerikalı pop şarkıcısı, müzisyen, söz yazarı ve gitarist
1985 - Carey Mulligan, İngiliz oyuncu
1985 - Sebastian Urzendowsky, Alman oyuncu
1986 - Sami Allagui, Alman asıllı Tunuslu millî futbolcu
1986 - Colby Lopez, Amerikalı profesyonel güreşçi
1988 - Ufo361, Türk-Alman rapçi ve söz yazarı
1990 - Kyle Walker, İngiliz millî futbolcu
1991 - Ji Dong-Won, Güney Koreli millî futbolcu
1991 - Alexandre Lacazette, Fransız millî futbolcu
1992 - Koichi Maeda, Japon futbolcu
1994 - John Stones, İngiliz millî futbolcudur
1994 - Son Yeon-jae, Güney Koreli ritmik jimnastikçi
1998 - Dahyun, Güney Koreli şarkıcı ve rapçi
1999 - Cameron Boyce (ö. 2019)
2000 - Phil Foden, İngiliz futbolcu
Ölümler
1750 - Sakuramachi, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 115. imparatoru (d. 1720)
1787 - Leopold Mozart, Avusturyalı besteci (Wolfgang Amadeus Mozart'in babası) (d. 1719)
1843 - Noah Webster, İngiliz bir sözlükbilimci ve yazar (d. 1758)
1847 - William Herbert, İngiliz bitki bilimci, bitki ressamı, şair ve din adamı (d. 1778)
1849 - Anne Brontë, İngiliz yazar (d. 1820)
1878 - John Russell, İngiliz bir siyasetçi (d. 1792)
1910 - Emil Zuckerkandl, Avusturyalı-Macar anatomist, antropolog ve bilim insanı (d. 1849)
1915 - Yenovk Şahen, Ermeni aktör ve tiyatro oyuncusu (d. 1881)
1916 - Ivan Yakoviç Franko, Ukraynalı bir şair, yazar (d. 1856)
1916 - Albert Lavignac, Fransız öğretmen, müzik teorisyeni ve besteci (d. 1846)
1937 - Alfred Adler, Avusturyalı psikiyatrist (d. 1870)
1952 - Sermet Muhtar Alus, Türk gazeteci, yazar ve karikatürist (d. 1887)
1963 - Ion Agârbiceanu, Rumen yazar (d. 1882)
1968 - Fyodor Ohlopkov, II. Dünya Savaşı sırasında Sovyet keskin nişancısı idi (d. 1908)
1971 - Audie Murphy, Amerikalı aktör (d. 1924)
1972 - VIII. Edward, Birleşik Krallık Kralı (d. 1894)
1978 - Orhan Peker, Türk ressam (d. 1927)
1983 - Çiğdem Talu, Türk şarkı sözü yazarı (d. 1939)
1984 - İbrahim Şevki Atasagun, Türk siyasetçi ve doktor (d. 1899)
1986 - Edip Cansever, Türk şair (d. 1928)
1990 - Taiichi Ohno, Japon endüstri mühendisi ve iş insanı (d. 1912)
1994 - Julius Nicholas Boros, Macar-Amerikalı golfçü (d. 1920)
1998 - Phil Hartman, Amerikalı aktör, komedyen, senarist ve grafiker (d. 1948)
2003 - Ilya Prigogine, Belçikalı kimyager, fizikçi ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1917)
2003 - Martha Scott, Amerikalı oyuncudur (d. 1912)
2010 - Gary Coleman, Amerikalı oyuncu (d. 1968)
2013 - Viktor Kulikov, Sovyetler Birliği Mareşali (d. 1921)
2014 - Ertuğrul Işınbark, Türk illüzyonist ve sihirbaz (d. 1940)
2014 - Maya Angelou, Afroamerikan yazar, şair ve şarkıcı (d. 1928)
2014 - Malcolm Glazer, Amerikalı işletmeci (d. 1928)
2014 - Mandrake, Türk illüzyonist ve sihirbaz (d. 1940)
2015 - Reynaldo Rey, Amerikalı oyuncu, komedyen ve televizyon programcısı (d. 1940)
2016 - Giorgio Albertazzi, İtalyan oyuncu, şarkıcı, senarist ve film yönetmeni (d. 1923)
2016 - Bryce Dejean-Jones, Amerikalı basketbolcu (d. 1992)
2016 - David Cañada, İspanyol bisiklet yarışçısı (d. 1975)
2016 - Harambe, Goril (d. 1999)
2017 - John Noakes, İngiliz Tv ünlüsü, sunucu ve oyuncu (d. 1934)
2018 - Pippo Caruso, İtalyan besteci, aranjör ve orkestra şefi (d. 1935)
2018 - Neale Cooper, İskoç eski futbolcu ve antrenör (d. 1963)
2018 - Paulette Coquatrix, Fransız kadın moda tasarımcısı (d. 1916)
2018 - Serge Dassault, Fransız yönetici, iş insanı ve siyasetçi (d. 1925)
2018 - Semavi Eyice, Türk Bizantolog ve sanat tarihçisi (d. 1922)
2018 - Cornelia Frances, İngiltere doğumlu Avustralyalı oyuncu (d. 1941)
2018 - María Dolores Pradera, İspanyol kadın şarkıcı ve oyuncu (d. 1924)
2018 - Dick Quax, Hollanda doğumlu Yeni Zelandalı atlet ve siyasetçi (d. 1948)
2018 - Jens Skou, Danimarkalı kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1918)
2018 - Michel Stolker, Eski Hollandalı bisiklet yarışçısı (d. 1933)
2018 - Ola Ullsten, İsveçli politikacı ve diplomat (d. 1931)
2019 - Freddy Buache, İsviçreli gazeteci, film eleştirmeni ve tarihçi (d. 1924)
2019 - Carmine Caridi, Amerikalı oyuncu (d. 1934)
2020 - Gracia Barrios, Şilili ressam (d. 1927)
2020 - Guy Bedos, Fransız aktör, komedyen, senarist ve sahne sanatçısı (d. 1934)
2020 - Celine Fariala Mangaza, Kongolu engelli aktivisti (d. 1967)
2020 - Claude Goasguen, Fransız sağ siyasetçi (d.1945)
2020 - Robert M. Laughlin, Amerikalı antropolog, dilbilimci ve küratör (d. 1934)
2020 - Jaroslav Švach, Çek profesyonel futbolcu (d. 1973)
2021 - Zehra Abdullayeva, Azeri şarkıcı (d. 1952)
2021 - Resurreccion Acop, Filipinli siyasetçi ve hekim (d. 1947)
2021 - Mark Eaton, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1957)
2021 - Barbara Ossenkopp, Alman gece kulübü dansçısı, aktris ve hayvan hakları aktivisti (d. 1943)
2021 - Benoît Sokal, Belçikalı çizgi roman sanatçısı, yazarı ve video oyunu geliştiricisi (d. 1954)
2022 - Patricia Brake, İngiliz aktris (d. 1942)
2022 - Evaristo Carvalho, São Tomé ve Príncipeli siyasetçi (d. 1941)
2022 - Bo Hopkins, Amerikalı aktör (d. 1938)
2022 - Bujar Nishani, Arnavut politikacı (d. 1966)
Tatiller ve özel günler
Azerbaycan Cumhuriyet Günü
0528
28 |
3149 | https://tr.wikipedia.org/wiki/30%20May%C4%B1s | 30 Mayıs |
Olaylar
1431 - Jeanne d'Arc, büyücülük suçu ile yargılandı ve yakıldı.
1453 - Fatih Sultan Mehmet, Hızır Bey'i (Çelebi) İstanbul'a ilk belediye başkanı olarak atadı.
1453 - Fatih Sultan Mehmet, İstanbul Üniversitesi'ni kurdu.
1536 - İngiltere Kralı VIII. Henry, Jane Seymour ile evlendi.
1631 - Fransa'nın ilk gazetelerinden, La Gazette, Théophraste Renaudot tarafından yayımlanmaya başlandı.
1740 - Osmanlı Devleti, Fransa ile kapitülasyon antlaşması yaptı.
1806 - Andrew Jackson, Charles Dickinson adında birini karısına hakaret ettiği için yaptıkları düelloda öldürdü. Andrew Jackson, o tarihte henüz ABD Başkanı olmamıştı.
1876 - Osmanlı Padişahı Abdülaziz, 30 Mayıs 1876 Darbesi ile tahttan indirildi. Yerine yeğeni V. Murat geçti.
1913 - I. Balkan Savaşı sona erdi.
1920 - Cafer Tayyar Eğilmez'e, Edirne Müdafaa-i Hukuk Merkez Heyeti'nce Trakya Müdafaa-i Milliye Kumandanı sanı verildi.
1920 - Fransa ve TBMM Hükûmeti arasında geçici bir ateşkes imzalandı. TBMM'nin kazandığı askerî başarılar ve diplomatik zaferler sonrası, Fransa ile Sakarya Zaferi'nden sonra Ankara Antlaşması imzalandı. (20 Ekim 1921)
1921 - Çankaya Köşkü, Mustafa Kemal'e armağan edildi. Atatürk, köşkü bir yazı ile Ordu'ya bağışladı.
1925 - 30 Mayıs Olayı gerçekleşti ve bu olay, o güne değin Çin'de gerçekleşmiş olan en büyük yabancı karşıtı gösteri oldu.
1929 - Kibrit ve Çakmak Tekeli Kanunu, TBMM'de kabul edildi.
1935 - Belucistan'da meydana gelen depremde 20 bin kişi öldü.
1941 - II. Dünya Savaşı: Almanya Girit'i işgal etti.
1942 - II. Dünya Savaşı: 1000 kadar İngiliz bombardıman uçağının katıldığı ve 1,5 saat süren bir hava saldırısında Almanya'nın Köln kenti büyük hasar gördü.
1954 - Demokrat Parti iktidarı, Kırşehir'i ilçe yaptı. Kırşehir üç yıl sonra yeniden il oldu.
1959 - Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin düzenlediği film yarışmasında birinciliğe değer film bulunamadı. En İyi Erkek Oyuncu Ödülü'nü Sadri Alışık, En İyi Kadın Oyuncu Ödülü'nü Nurhan Nur ve En İyi Yönetmen Ödülü'nü ise Atıf Yılmaz aldı.
1962 - 27 Mayıs askeri müdahalesinden sonra sivil yönetime geçildiğinde, İsmet İnönü Başkanlığında kurulan ilk koalisyon Hükûmeti olan CHP-AP ortaklığı, Başbakan İsmet İnönü'nün istifasıyla sona erdi.
1967 - Nijerya askerî diktatörlüğüne karşı yıllar süren mücadeleden sonra Biafra bağımsızlığını kazandı.
1968 - Fransa Devlet Başkanı Charles de Gaulle, Meclis'i feshederek normal süresinde seçimlere gidileceğini açıkladı.
1970 - Askerî Personel Kanunu tasarısını protesto eden astsubay eşleri yürüdü. Astsubay eşlerine polis müdahale etti.
1971 - İnsansız ABD uzay aracı Mariner 9, Mars hakkında bilgi toplamak üzere uzaya fırlatıldı.
1971 - İsrail Başkonsolosu Efraim Elrom'u kaçırmaktan aranan Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C) kurucularından Mahir Çayan ve arkadaşı Hüseyin Cevahir, Maltepe'de rastgele girdikleri Binbaşı Dinçer Erkan'ın evinde Binbaşı'nın kızı Sibel'i rehin aldılar.
1975 - Mehmet Ali Aybar, Sosyalist Devrim Partisi'ni kurdu.
1974 - TBMM'de, Cumartesi günlerinin tam gün tatil olması kararı alındı.
1981 - Bangaldeş'de Tuğgeneral Mansur Ahmet Hükûmete karşı ayaklanma başlattı. Devlet Başkanı Ziyaü'rrahman öldürüldü.
1982 - İspanya, NATO'nun 16. üyesi oldu. Aynı zamanda 1955 yılında Batı Almanya'nın katılımından sonra örgüte kabul edilen ilk ülke oldu.
1990 - Fransa, deli dana hastalığı nedeniyle Birleşik Krallık'tan sığır ve sığır eti ithalini yasakladı.
1990 - Sovyetler Birliği lideri Mihail Gorbaçov, Almanya konusunu görüşmek üzere Washington'a gitti.
1992 - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Sırbistan'a Bosna'daki saldırıları durdurması amacıyla ambargo koydu.
1993 - PCI 2.0 veriyolu piyasaya sürüldü.
1996 - Gazeteci Metin Göktepe'nin öldürülmesiyle ilgili olarak İstanbul'da açılan dava, güvenlik gerekçesiyle duruşma yapılmadan Aydın'a alındı.
1996 - Birleşmiş Milletler İnsan Yerleşimleri Konferansı, Habitat II Kent Zirvesi İstanbul'da başladı.
1996 - Koç Üniversitesi'nin Rumelifeneri'ndeki yeni kampüsünün temeli, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Başbakan Mesut Yılmaz ve Rahmi Koç tarafından birlikte atıldı.
2002 - Van’ın Çaldıran ilçesi yakınlarında, İran sınırından kaçak yollarla Türkiye'ye girmeye çalıştıkları sırada donarak ölen 9’u çocuk, 19 kişinin cesedi bulundu.
2003 - Diyanet İşleri Başkanlığı’na, Prof. Dr. Ali Bardakoğlu getirildi.
2020 - NASA astronotlarını taşıyan Crew Dragon Demo-2 uzay aracı fırlatıldı.
Doğumlar
1757 - Henry Addington, İngiliz devlet adamı (ö. 1844)
1770 - Yekaterina Vladimirovna Apraksina, Rus soylu (ö. 1854)
1814 - Mikhail Bakunin, Rus anarşist (ö. 1876)
1814 - Eugène Charles Catalan, Belçikalı matematikçi (ö. 1894)
1845 - I. Amadeo, İspanya kralı (ö. 1890)
1859 - Pierre Janet, Fransız psikolog ve nörolog (ö. 1947)
1887 - Alexander Archipenko, Ukraynalı avangart sanatçısı, heykeltıraş ve grafiker (ö. 1964)
1890 - Paul Czinner, Macar asıllı film yönetmeni ve yapımcı (ö. 1972)
1896 - Howard Hawks, Amerikalı sinema yönetmeni ve yazar (ö. 1977)
1899 - Irving Thalberg, Amerikalı film yapımcısı (ö. 1936)
1908 - Hannes Alfvén, İsveçli astrofizikçi (ö. 1995)
1909 - Benny Goodman, Amerikalı caz ve swing müzisyeni ve klarnetçi (ö. 1986)
1912 - Hugh Griffith, Galli aktör ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 1980)
1919 - René Barrientos, Bolivya Devlet Başkanı (ö. 1969)
1920 - Franklin Schaffner, Amerikalı film yönetmeni (ö. 1989)
1926 - Nina Agapova, Sovyet-Rus oyuncu (ö. 2021)
1928 - Kadriye Latifova, Bulgar Türkü Türk halk müziği sanatçısı (ö.1962)
1931 - Rüçhan Çamay, Türk ses sanatçısı ve sinema oyuncusu
1934 - Aleksey Leonov, Sovyet kozmonot (uzayda yürüyen ilk insan) (ö. 2019)
1946 - Jan de Bie, Hollandalı ressam ve fotoğraf sanatçısı (ö. 2021)
1948 - Salvador Puig Antich, İspanyol anarşist (ö. 1974)
1950 - Bertrand Delanoë, Fransız siyasetçi
1951 - Zdravko Čolic, Bosnalı şarkıcıdır
1951 - Fernando Lugo, Paraguaylı siyasetçi ve eski Roma Katolik Kilisesi piskoposu
1955 - Colm Tóibín, İrlandalı yazar, gazeteci, eleştirmen ve şairdir
1958 - Marie Fredriksson, İsveçli pop-rock müzisyeni ve şarkıcısı (ö. 2019)
1958 - Theodore Martin McGinley, Amerikalı aktör
1959 - Phil Brown, İngiliz futbolcu, futbol antrenörü ve teknik direktördür
1960 - Stephen Duffy, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1964 - Andrea Montermini, İtalyan yarışçı
1964 - Tom Morello, Amerikalı şarkıcı
1965 - Guadalupe Grande, İspanyol şair, yazar, eğitimci ve eleştirmen (ö. 2021)
1965 - Harald Glööckler, Alman modacı
1965 - Richard Machowicz, Amerikalı belgesel yapımcısı, sunucu, aktör, dublör ve yazar (ö. 2017)
1965 - Iginio Straffi, İtalyan yönetmen ve animatör
1966 - Fahim Fazli, Amerikalı oyuncu
1966 - Thomas Häßler, Alman eski millî futbolcu ve teknik direktör
1968 - Zacarias Moussaoui, Fas kökenli Fransız terorist
1969 - Naomi Kawase, Japon film yönetmeni
1971 - Duncan Jones, İngiliz film yönetmeni, yapımcı ve senaristtir
1971 - Idina Menzel, Amerikalı oyuncu ve şarkıcıdır
1974 - Big L, Amerikalı rapçi (ö. 1999)
1974 - Cee Lo Green, Amerikalı şarkıcı-söz yazarı, rapçi ve prodüktör
1974 - Kostas Halkias, Yunan eski futbolcu
1975 - Marissa Mayer, Amerikalı bilgisayar bilimci, yönetici ve yatırımcıdır
1977 - Akwá, Angolalı millî futbolcu
1977 - Adrienne Pauly, Fransız aktris ve şarkıcı
1978 - Yeliz Şar, Türk oyuncu
1979 - Berksan, Türk şarkıcı
1979 - Fabian Ernst, Alman futbolcu
1980 - Halis Özkahya, Türk hakem
1980 - Remy Ma, Amerikalı rapçi
1980 - Steven Gerrard, İngiliz futbolcu
1984 - Kostja Ullmann, Alman oyuncu
1986 - Nikolay Bodurov, Bulgar futbolcu
1986 - Foxi Kéthévoama, Orta Afrikalı millî futbolcu
1989 - Ailee, Koreli-Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı
1989 - Mikel San José, İspanyol millî futbolcu
1990 - Mustafa Akbaş, Türk futbolcu
1990 - Im Yoona, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
1991 - Tolga Sarıtaş, Türk oyuncu
1992 - Harrison Barnes, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1994 - Nazım Sangaré, Türk futbolcu
1996 - Aleksandr Golovin, Rus futbolcu
1997 - Fatma Zehra Köse, Türk eskrimci
Ölümler
1159 - II. Władysław, 1138–1146 yılları arasında Polonya Yüksek Dükü ve Silezya Düküydü (d. 1105)
1252 - III. Ferdinand, Kastilya kralı II. Ferdinand, 1230'dan sonra ise Kastilya ve Leon kralı III. Ferdinand olarak bilinir (d. 1199)
1422 - Taejong, Joseon Krallığı'nın üçüncü kralı (d. 1367)
1431 - Jeanne d'Arc (Jan Dark), Fransız Katolik azizesi (yakılarak) (d. 1412)
1574 - IX. Charles, ağabeyi II. François'in ölümüyle tahta geçmiş, ölene kadar Fransa Krallığı yapmıştır (d. 1550)
1593 - Christopher Marlowe, İngiliz şair ve oyun yazarı (d. 1564)
1640 - Peter Paul Rubens, Flaman ressam (d. 1577)
1744 - Alexander Pope, İngiliz şair (d. 1688)
1770 - François Boucher, Fransız ressam ve Rokoko akımının önemli bir temsilcisi (d. 1703)
1778 - Voltaire, Fransız yazar ve filozof (d. 1694)
1865 - John Catron, Amerikalı bir hukukçuydu (d. 1786)
1901 - Victor D’Hondt, Belçikalı avukat, iş insanı, matematikçi (d. 1841)
1912 - Wilbur Wright, Amerikalı havacı (d. 1867)
1918 - Georgi Plehanov, Rus devrimci ve Marksist teorisyen (d. 1856)
1925 - Arthur Moeller van den Bruck, Alman kültür tarihçisi ve siyaset yazarı (d. 1876)
1932 - Böcüzade Süleyman Sami, Osmanlı yazarı, bürokrat ve siyasetçi (d. 1851)
1934 - Tōgō Heihachirō, Japon Filo Amirali (d. 1848)
1946 - Louis Slotin, Kanadalı fizikçi ve kimyager (d. 1910)
1950 - William Townley, İngiliz futbolcu ve teknik adam (d. 1866)
1955 - Bill Vukovich, Amerikalı eski Formula 1 pilotu (d. 1918)
1960 - Boris Pasternak, Rus şair, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1890)
1961 - Rafael Trujillo, 1930-1961 arası Dominik Cumhuriyeti'ni yöneten diktatör (d. 1891)
1964 - Leo Szilard, Macar-Amerikan fizikçi ve mucit (d. 1898)
1966 - Wäinö Aaltonen, Fin heykeltıraş (d. 1894)
1967 - Claude Rains, İngiliz aktör (d. 1889)
1975 - Michel Simon, Fransız aktör (d. 1895)
1976 - Mitsuo Fuchida, Japon pilot (d. 1902)
1986 - James Rainwater, 1975 yılında Nobel Fizik Ödülü almaya hak kazanmış Amerikalı fizikçi (d. 1917)
1992 - Karl Carstens, 1979-1984 yılları arasında görev yapmış Batı Almanya cumhurbaşkanı (d. 1914)
1994 - Juan Carlos Onetti, Uruguaylı roman ve kısa öykü yazarı (d. 1909)
2006 - Boštjan Hladnik, Yugoslav-Sloven film yönetmeni (d. 1929)
2006 - Shohei Imamura, Japon film yönetmeni (d. 1926)
2008 - Boris Anfiyanoviç Şahlin, Sovyet jimnastikçi (d. 1932)
2009 - Luís Cabral, Gine-Bissaulu siyasetçi (d. 1931)
2009 - Ephraim Katzir, İsrail Devleti'nin 4. Cumhurbaşkanı (d. 1916)
2010 - Peter Orlovsky, Amerikalı şair ve aktör (d. 1933)
2011 - Rosalyn Sussman Yalow, Amerikalı hekim ve 1977 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü (Roger Guillemin ve Andrew Schally ile birlikte) sahibi bilim insanı (d. 1921)
2012 - Andrew Huxley, İngiliz fizyolog, biyofizikçi ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1917)
2012 - Rekin Teksoy, yazar, çevirmen, sinema eleştirmeni (d. 1928)
2013 - Dean Brooks, Amerikalı tıp hekimi ve oyuncu (d. 1916)
2013 - Güzin Dino, Türk dilbilimci, öğretim üyesi, çevirmen yazar (d. 1910)
2015 - Beau Biden, Amerikalı politikacı ve avukat (d. 1969)
2015 - Bedri Koraman, Türk karikatürist (d. 1928)
2016 - Jan Aas, Norveçli futbolcu ve teknik direktör (d. 1944)
2017 - Molly Peters, İngiliz oyuncu (d. 1942)
2017 - Robert Michael Morris, Amerikalı oyuncu (d. 1940)
2017 - Elena Verdugo, Amerikalı oyuncu (d. 1925)
2018 - Gabriel Gascon, Kanadalı tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1927)
2018 - Ferenc Kovács, Eski Macar futbolcu ve antrenör (d. 1934)
2018 - Aşkın Mert Şalcıoğlu, Türk rapçi, şarkıcı ve söz yazarı (d. 2000)
2019 - Patricia Bath, Amerikalı göz hastalıkları uzmanı (oftalmolog), mucit, hayırsever ve akademisyen (d. 1942)
2019 - Michel Canac, Fransız kayakçı (d. 1956)
2019 - William Thad Cochran, Amerikalı siyasetçi (d. 1937)
2019 - Frank Lucas, Amerikalı gangster (d. 1930)
2020 - Yawovi Agboyibo, Togo Başbakanı (d. 1943)
2020 - Michael Angelis, İngiliz aktör ve dublaj sanatçısı (d. 1944)
2020 - Elsa Dorfman, Amerikalı fotoğraf sanatçısı (d. 1937)
2020 - Mady Mesplé, Fransız opera sanatçısı (d. 1931)
2020 - Bobby Morrow, Amerikalı eski atlet (d. 1935)
2021 - Andriy Beşta, Ukraynalı siyasetçi ve diplomat (d. 1976)
2021 - Claude Landini, İsviçreli basketbolcu (d. 1926)
2022 - Milton Gonçalves, Brezilyalı aktör, politik aktivist ve televizyon yönetmeni (d. 1933)
Tatiller ve özel günler
Kaynakça
0530
30 |
3150 | https://tr.wikipedia.org/wiki/31%20May%C4%B1s | 31 Mayıs |
Olaylar
MÖ 1279 - Antik Mısır'da, 19. Hanedan firavunlarından II. Ramses başa geçti.
1799 - Napolyon, Akka yenilgisinin ardından, savaş meydanını Cezzar Ahmed Paşa kuvvetlerine terk etti.
1859 - Londra'daki ünlü saat kulesi Big Ben'in saati ilk kez çalışmaya başladı.
1911 - RMS Titanic yolcu gemisi denize indirildi. (Yapımı 1912'de tamamlanacaktır.)
1927 - Ford Model T otomobillerin sonuncusu üretim bandından çıktı. Bu tarihe kadar aynı modelden tam 15.007.003 araç üretilmişti.
1933 - İstanbul Darülfünunu'nun kapatılıp yerine Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı yeni bir üniversitenin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.
1946 - Varto ve Hınıs'ta 5,7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi: 839 kişi öldü, 1991 ev yıkıldı.
1957 - Atatürk Üniversitesi kanunu kabul edildi.
1960 - Türk Ordu Millî Futbol Takımı, ikinci defa Dünya Şampiyonu oldu.
1967 - Türkiye'de ikinci kez bir hastaya yapay kalp kapakçığı takıldı.
1969 - Ünlü soprano Maria Callas, Pier Paolo Pasolini'nin Göreme'de çekeceği "Medea" filmi için Türkiye'ye geldi.
1971 - THKO militanları Sinan Cemgil, Kadir Manga ve Alparslan Özdoğan, Kahramanmaraş'ın Nurhak ilçesindeki Nurhak Dağları'nda güvenlik güçleri ile girdikleri çatışma sonucu öldürüldü.
1983 - Millî Güvenlik Konseyi, 79 sayılı bildirisiyle Büyük Türkiye Partisini kapattı.
1985 - Ecstasy olarak da bilinen psychedelic ilaç "Methylenedioxymethamphetamine" (MDMA), ABD'de yasaklı ilaçlar listesine alındı.
1987 - Yunanistan'ın ilk yasal özel radyo istasyonu yayınına başladı.
1996 - Erzurum Dadaşkent Belediye Başkanı Ensar Coşkun, "öğrenciye ev verenin kanalizasyonunu tıkarım. Erkek ve kız öğrenciler kiraladıkları evlerde karı koca hayatı yaşıyor" dedi.
1999 - PKK lideri Abdullah Öcalan'ın yargılanmasına İmralı Adası'nda başlandı.
2002 - 2002 FIFA Dünya Kupası, Güney Kore ve Japonya'da başladı.
2010 - İsrail ordusu, Türkiye'den hareket eden İHH (İnsani Yardım Vakfı)'nın 9 insani yardım gemisine baskın operasyonu düzenledi. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, operasyonu desteklediğini açıkladı.
Doğumlar
1557 - I. Fyodor, Rus Çarı (ö. 1598)
1819 - Walt Whitman, Amerikalı şair (ö. 1892)
1852 - Francisco Pascasio Moreno, Arjantinli kaşif, antropolog ve jeolog (ö. 1919)
1852 - Julius Richard Petri, Alman bakteriyolog, askerî hekim ve cerrah (ö. 1921)
1857 - XI. Pius, Katolik Kilisesi'nin 259. Papası (ö. 1939)
1907 - Peter Fleming, İngiliz gazeteci ve gezgin (ö. 1971)
1922 - Denholm Elliott, İngiliz sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 1991)
1923 - III. Rainier, Monaco Prensi (ö. 2005)
1926 - Gilbert Pérol, Fransız diplomat (ö. 1995)
1926 - John G. Kemeny, Amerikalı matematikçi, bilgisayar bilimcisi ve eğitmen (ö. 1992)
1930 - Clint Eastwood, Amerikalı aktör, yapımcı, yönetmen ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi
1931 - Robert Schrieffer, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2019)
1932 - Jay Miner, Amerikalı tümleşik devre tasarımcısı (ö. 1994)
1933 - Metin Bükey, Türk besteci ve müzisyen (ö. 1997)
1943 - Sharon Gless, Amerikalı kadın sinema ve dizi oyuncusu
1945 - Laurent Gbagbo, Fildişi Sahili'nin dördüncü Cumhurbaşkanı
1945 - Rainer Werner Fassbinder, Alman film yönetmeni (ö. 1982)
1948 - Svetlana Aleksiyeviç, Beyaz Rus, 2015 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi araştırmacı gazeteci ve yazar
1948 - Ahmet Vefik Alp, Türk mimar, kent bilimci ve siyasetçi
1948 - John Bonham, İngiliz müzisyen (ö. 1980)
1950 - Jorge Taiana, Arjantinli sosyolog
1952 - Jim Vallance, Kanadalı müzisyen
1952 - Catherine McGoohan, İngiliz-Amerikalı aktris
1955 - Nilüfer, Türk şarkıcı, söz yazarı ve yapımcı
1958 - Gülgûn Feyman, Türk haber spikeri
1959 - Andrea de Cesaris, İtalyan eski yarış sürücüsü (ö. 2014)
1961 - Lea Thompson, Amerikalı oyuncu ve film yönetmeni
1962 - Corey Hart, Kanadalı pop şarkıcısı
1962 - Sebastian Koch, Alman oyuncu
1963 - Viktor Orbán, Macar siyasetçi
1965 - Adnan Tönel, Türk oyuncu ve akademisyen
1965 - Brooke Shields, Amerikalı aktris ve model
1967 - Sandrine Bonnaire, Fransız oyuncu
1972 - Archie Panjabi, İngiliz aktris
1974 - Kenan Doğulu, Türk şarkıcı, söz yazarı, besteci ve albüm yapımcısı
1975 - Merle Dandridge, Japon-Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1976 - Colin Farrell, İrlandalı oyuncu
1977 - Karim Chérif, Cezayir asıllı Fransız-Alman oyuncu
1978 - Guillaume Delorme, Fransız oyuncu
1979 - Jean-François Gillet, Belçikalı millî futbolcu
1980 - Ricardo Pateiro, Portekizli futbolcu
1981 - Mikael Antonsson, İsveçli millî futbolcu
1981 - Daniele Bonera, İtalyan futbolcu
1983 - Zana Marjanović, Bosnalı aktris ve yapımcı
1984 - Nate Robinson, Amerikalı basketbolcu
1986 - Sopho Halvaşi, Gürcü şarkıcı
1987 - TyDi, Avustralyalı DJ
1989 - Marco Reus, Alman futbolcu
1990 - Giuliano, Brezilyalı futbolcu
1996 - Normani, Amerikalı şarkıcı
2001 - Iga Świątek, Polonyalı tenisçi
Ölümler
455 - Petronius Maximus, Batı Roma tahta çıkmış olan Romalı Aristokrat (d. 396)
1009 - İbn Yunus, Mısırlı astronomi ve matematik bilgini (d. 951)
1237 - I. Alaeddin Keykubad, Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı (d. 1190)
1408 - Ashikaga Yoshimitsu, Ashikaga şogunluğunun üçüncü şogunu (d. 1358)
1554 - Marcantonio Trevisan, 4 Haziran 1553 – 31 Mayıs 1554 döneminde Venedik Cumhuriyeti'ne "Doçe" unvanı ile devlet başkanlığı yapan 80 (d. 1475)
1594 - Tintoretto, Venedikli ressam (d. 1518)
1740 - I. Friedrich Wilhelm, Prusya Kralı (d. 1688)
1809 - Franz Joseph Haydn, Avusturyalı besteci (d. 1732)
1809 - Jean Lannes, Fransız mareşal (d. 1769)
1832 - Évariste Galois, Fransız matematikçi (d. 1811)
1837 - Joseph Grimaldi, İngiliz palyaço ve komedyen (d. 1779)
1867 - Théophile-Jules Pelouze, Fransız kimyager (d. 1807)
1908 - Louis-Honoré Fréchette, Kanadalı şair, siyasetçi ve yazar (d. 1839)
1910 - Elizabeth Blackwell, Amerikalı tıpçı (d. 1821)
1920 - Nasrullah Han, 1919 yılında yalnız bir hafta hüküm süren Afganistan emiri (d. 1874)
1945 - Odilo Globocnik, Avusturyalı bir Nazi ve sonrasında bir SS lideri (d. 1904)
1947 - Adrienne Ames, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1907)
1953 - Vladimir Tatlin, Sovyet mimar, heykelci ve kuramcı (d. 1885)
1960 - Walther Funk, Alman siyasetçi (d. 1890)
1962 - Adolf Eichmann, İsrail'de yargılanıp idam edilen Nazi subayı (d. 1906)
1963 - Ahmet Bedevi, "Manisa Tarzanı" olarak tanınan (d. 1899)
1967 - Billy Strayhorn, Amerikalı bir caz bestecisi, piyanist, söz yazarı ve aranjör (d. 1915)
1971 - Sinan Cemgil, Türk devrimci ve THKO kurucularından (d. 1944)
1971 - Kadir Manga, Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) kurucularından (d. 1947)
1971 - Alpaslan Özdoğan, THKO örgütü üyelerinden (d. 1946)
1976 - Jacques Monod, Fransız biyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1910)
1978 - József Bozsik, Macar futbolcu (d. 1925)
1983 - Jack Dempsey, Amerikalı ağır sıklet boks şampiyonu (d. 1895)
1988 - Ömer Lütfi Akadlı, Türk hukukçu (d. 1902)
1994 - Uzay Heparı, Türk müzisyen (d. 1969)
1996 - Timothy Leary, Amerikalı yazar, ruhbilimci ve bilgisayar yazılımcısı (d. 1920)
1999 - Davor Dujmovic, Bosna-Hersekli aktör (d. 1969)
2000 - Tito Puente, Porto Riko asıllı Amerikalı Latin caz müzisyeni (d. 1923)
2004 - Mehmet Fuat Doğu, Türk asker ve istihbaratçı (d. 1914)
2006 - Miguel Berrocal, İspanyol ressam ve heykeltıraş (d. 1933)
2006 - Raymond Davis Jr., Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1914)
2009 - Millvina Dean, İngiliz aktivist (d. 1912)
2010 - Louise Bourgeois, Fransız heykeltıraş (d. 1911)
2012 - Orlando Woolridge, Amerikalı eski basketbolcu ve çalıştırıcı (d. 1959)
2013 - Jean Stapleton, Amerikalı oyuncu (d. 1923)
2014 - Marinho Chagas, Brezilyalı eski millî futbolcu (d. 1952)
2014 - Martha Hyer, Amerikalı oyuncu (d. 1924)
2015 - Behiye Aksoy, Türk sanat müziği şarkıcısı (d. 1933)
2016 - Muhammed Abdülaziz, Batı Sahralı siyasetçi (d. 1947)
2016 - Corry Brokken, Hollandalı şarkıcı (d. 1932)
2016 - Carla Lane, İngiliz senarist (d. 1928)
2017 - Aydoğan Aydın, Türk asker (d. 1966)
2017 - Jiří Bělohlávek, Çek orkestra şefi (d. 1946)
2017 - Lubomyr Husar, Ukrayna Katolik Kilisesi'nin başpiskoposu (d. 1933)
2017 - Tino Insana, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1948)
2017 - Lyn James, Galli-Avustralyalı oyuncu (d. 1929)
2017 - John May, Amerikalı siyasetçi ve bürokrat (d. 1950)
2018 - Michael D. Ford, İngiliz sanat yönetmeni ve sahne tasarımcısı (d. 1928)
2018 - Anibal Quijano, Perulu sosyolog ve hümanist filozof (d. 1928)
2019 - Roky Erickson, Amerikalı rock şarkıcısı, söz yazarı, armonika sanatçısı ve gitarist (d. 1947)
2019 - Jim McMullan, Amerikalı oyuncu (d. 1936)
2019 - Hari Sabarno, Endonezyalı asker ve siyasetçi (d. 1944)
2020 - Carina Boberg, İsveçli aktris (d. 1952)
2020 - Dan van Husen, Alman aktör (d. 1945)
2020 - Robert Northern, Amerikalı caz müzisyeni ve eğitimci (d. 1934)
2021 - Andreea Bollengier, Fransız-Rumen satranç oyuncusu (d. 1975)
2021 - Peter Del Monte, İtalyan film yapımcısı, yönetmeni ve senarist (d. 1943)
2021 - Arlene Golonka, Amerikalı aktris (d. 1936)
2021 - Lil Loaded, Amerikalı rap şarkıcısı, müzisyen, söz yazarı ve internet fenomeni (d. 2000)
2022 - Andrée Geulen, Belçikalı eğitimci ve hayırsever (d. 1921)
2022 - Jacques N'Guea, Kamerunlu millî futbolcudur (d. 1955)
2022 - Gilberto Rodríguez Orejuela, Kolombiyalı uyuşturucu baronuydu (d. 1939)
Tatiller ve özel günler
0531
31 |
3152 | https://tr.wikipedia.org/wiki/1%20Haziran | 1 Haziran |
Olaylar
193 - Roma İmparatoru, Didius Julianus suikast sonucu öldürüldü.
987 - Hugh Capet, Fransa Kralı seçildi.
1453 - Ayasofya'da ilk Cuma namazı, Akşemseddin tarafından kıldırıldı.
1792 - Kentucky, ABD'nin 15. eyaleti oldu.
1796 - Tennessee, ABD'nin 16. eyaleti oldu.
1831 - James Clark Ross, Kuzey Kutbunu keşfetti.
1855 - Amerikalı maceraperest ve paralı asker William Walker, Nikaragua'yı ele geçirdi.
1869 - Thomas Edison, elektrikli oy verme makinesinin patentini aldı.
1911 - Türk Hava Kuvvetleri kuruldu. (Kıtaat-ı Fenniye ve Mevaki-i Müstahkame)
1920 - Adolfo de la Huerta, Meksika Devlet Başkanı oldu.
1920 - Milli Aşireti Ayaklanması: Milli Aşireti, Fransızlarla iş birliği yaparak, Urfa'da ayaklanma başlattı.
1921 - Dr. Şefik Hüsnü Deymer önderliğinde Osmanlı'nın ilk sosyalist mecmuası Aydınlık yayın hayatına başladı.
1929 - 1 Kasım 1928 tarihli Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanun gereğince, devlet muamelelerinde ve kayıtlarda tamamen yeni harfler kullanılmaya başlandı.
1930 - İstanbul'da Galata Köprüsü'nde 85 yıldır alınan geçiş ücreti kaldırıldı. Köprü 1845'te açıldığında geçiş tarifesi; yayalar için 5 para, hamallar için 10 para, yüklü arabalar için 5 kuruş, yüklü beygirler için 40 para, koyunlar için 3 para olarak belirlenmişti.
1930 - Resmi ve özel bütün kurumlarda Arap harflerinin kullanılış izni sona erdi.
1931 - Bursa-Mudanya Demiryolu devlet tarafından satın alındı. 42 kilometre uzunluğundaki hat işletmeye 1892 yılında açılmıştı.
1938 - Atatürk, hekimlerin tavsiyesine uyarak İstanbul Boğazı’nda demirleyen Savarona yatında kalmaya başladı.
1943 - İstanbul Radyosu, Vedat Nedim Tör yönetiminde deneme yayınına başladı. Beyoğlu Postanesi üzerinde kurulan geçici stüdyoda çalışmalarını sürdüren İstanbul Radyosu, Batı Müziği ve Ankara Radyosu'ndan telefon aracılığıyla iletilen ajans haberlerini yayınladı.
1949 - Sümerbank bünyesinde Nazilli Basma Sanayi Müessesesi kuruldu.
1952 - Berlin ikiye bölündü.
1958 - Fransa'da General Charles de Gaulle Başbakan oldu.
1959 - Nikaragua devriminin başlangıcı.
1963 - Bursaspor Futbol Kulübü kuruldu.
1967 - Bütün zamanların en iyi albümü kabul edilen The Beatles grubunun Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band adlı Rock albümleri piyasaya sürüldü.
1973 - Yunanistan Hükümeti monarşiyi kaldırarak cumhuriyeti ilan etti.
1974 - Nefes borusuna yabancı cisim kaçan hastaları boğulmaktan kurtaracak "Heimlich manevrası"nın nasıl yapılacağı ilk defa Emergency Medicine (Acil Tıp) dergisinde yayımlandı.
1975 - Dünya Bankası, Türkiye'yi 'Moratoryum' durumundaki ülkeler arasında saydığını ve borçlarını ödeyemez hale gelen bir ülke olduğunu ilan etti. Türkiye daha önce 1959 ve 1965 yıllarında da 'borç ödeyemez ülke' olarak ilan edilmişti.
1979 - Rodezya'da 90 yıl sonra ilk kez siyahların çoğunlukta olduğu bir hükûmet göreve geldi.
1979 - Tercüman gazetesi yazarlarından Nazlı Ilıcak 9 ay, Rauf Tamer 16 ay hapis cezasına çarptırıldı.
1980 - CNN yayın hayatına başladı.
1981 - Adalet Ağaoğlu'nun romanı “Fikrimin İnce Gülü” toplatıldı.
1985 - Alan García, Peru Devlet Başkanı oldu.
1987 - Tiyatro sanatçısı Ali Taygun, Danimarka’da “Özgürlük Ödülü” aldı. Sanatçı, Barış Derneği sanıklarındandı.
1990 - George H. W. Bush ve Mikhail Gorbachev, kimyasal silah üretimine son veren bir antlaşma imzaladılar.
1990 - Pamukbank'ın 'Bank-24' adıyla uygulamaya soktuğu 24 saat kesintisiz bankacılık hizmetleri veren bilgisayarlı para-çekme-yatırma sistemi devreye girdi. Pamukbank'ta hesabı olan herkese istenirse anında Bank 24 kartı verileceği açıklandı.
1994 - Petrol-İş Sendikası eski Genel Başkanı Münir Ceylan, Saray Cezaevi'ne girdi. Ceylan, Yeni Ülke gazetesinde yayımlanan bir yazısı nedeniyle 20 ay hapis cezasına çarptırılmıştı.
1997 - Hugo Banzer Suárez, Bolivya'da Devlet Başkanlığı seçimlerini kazandı.
2000 - İşsizlik Sigortası yürürlüğe girdi. İşsizlik Sigortası'nın çalışma hayatına girmesiyle, Zorunlu Tasarruf uygulaması da sona erdi.
2001 - Bir Hamas intihar bombacısı, Tel Aviv'deki bir diskoda 21 kişinin ölümüne yol açtı.
2003 - Dünyanın en büyük hidroelektrik barajı olan Çin'deki "Üç Boğaz Barajı"nda su tutulmasına başlandı.
2004 - Ankara-İstanbul arasında hizmet verecek olan hızlandırılmış trenin tanıtım seferinde Yahya Kemal Beyatlı Ekspresi, Ankara Garı'ndan İstanbul'a uğurlandı. Polatlı-Eskişehir arasında ilk kez 155 kilometreyi görerek Türkiye demir yollarının hız rekorunu kıran tren, Ankara-İstanbul arasını 4 saat 56 dakikada katetti.
2013 - Gezi Direnişi sürecinde Ethem Sarısülük, Polis tarafından başından vurularak ağır yaralandı. Sarısülük, 14 Haziran 2013'te öldü.
Doğumlar
1633 - Geminiano Montanari, İtalyan gök bilimci (ö. 1687)
1780 - Carl von Clausewitz, Prusyalı general ve entelektüel (ö. 1831)
1796 - Sadi Carnot, Fransız matematikçi (ö. 1832)
1801 - Brigham Young, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin ikinci başkanı (ö. 1877)
1804 - Mihail Glinka, Rus asıllı klasik müzik bestecisi (ö. 1857)
1815 - Otto, Yunanistan'ın ilk Kralı (ö. 1867)
1833 - John Marshall Harlan, Amerikalı bir avukat ve politikacıydı (ö. 1911)
1843 - Henry Faulds, İskoç doktor, misyoner ve bilim insanı (ö. 1930)
1850 - Şemseddin Sami, Türk dil bilimci ve roman yazarı (ö. 1904)
1869 - Ernest Fox Nichols, Amerikalı eğitimci ve fizikçi (ö. 1924)
1874 - Yuri Voronov, Rus botanikçidir (ö. 1931)
1887 - Clive Brook, İngiliz sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 1974)
1888 - Vera Muhina, Sovyet heykeltıraş (ö. 1953)
1889 - Charles Kay Ogden, İngiliz dilbilimci ve yazar (ö. 1957)
1890 - Frank Morgan, Amerikalı bir karakter oyuncusudur (ö. 1949)
1892 - Emanullah Han, 1919-1929 yılları arasında hükmetmiş Afganistan Emiri (ö. 1960)
1903 - Hans Vogt, Norveçli dilbilimcidir (ö. 1986)
1907 - Jan Patočka, Çek filozoftu (ö. 1977)
1907 - Frank Whittle, İngiliz Ordu mühendisi ve jet motorunun mucidi (ö. 1996)
1909 - Reşat Enis Aygen, Türk yazar (ö. 1984)
1910 - Gyula Kállai, Macar komünist siyasetçi (ö. 1996)
1915 - John Randolph, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusudur (ö. 2004)
1917 - William Knowles, Amerikalı kimyager (ö. 2012)
1921 - Nelson Riddle, Amerikalı bir aranjör, besteci, grup lideri ve orkestratördü (ö. 1985)
1925 - İdris Küçükömer, Türk iktisatçı ve düşünür (ö. 1987)
1926 - Andy Griffith, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 2012)
1926 - Marilyn Monroe, Amerikalı sinema oyucusu (ö. 1962)
1927 - Moyra Caldecott, İngiliz yazar (ö. 2015)
1928 - Georgi Dobrovolski, Sovyet kozmonottu (ö. 1971)
1929 - Nargis, Hint sinema oyuncusu (ö. 1981)
1929 - James Hadley Billington, Amerikalı akademisyen ve kütüphaneci (ö. 2018)
1933 - Haruo Remeliik, Palaulu siyasetçi (ö. 1985)
1934 - Pat Boone, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1934 - Peter Masterson, Amerikalı oyuncu, oyun yazarı, film yapımcısı ve yönetmenidir (ö. 2018)
1935 - Norman Foster, İngiliz mimar
1936 - Gerald Scarfe, İngiliz çizer
1937 - Morgan Freeman, Amerikalı sinema oyuncusu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1937 - Colleen McCullough, Avustralyalı yazardır (ö. 2015)
1937 - Ezio Pascutti, İtalyan futbol menajeri ve oyuncu (ö. 2017)
1940 - René Auberjonois (ö. 2019)
1940 - Kip Thorne, Amerikalı teorik fizikçi
1941 - Toyo Ito, Japan mimarı
1942 - Tom Mankiewicz, Amerikalı film senaristi ve yönetmen (ö. 2010)
1943 - Marian Glinka, Polonyalı aktör ve vücut geliştirmeci (ö. 2008)
1944 - Robert Powell, İngiliz oyuncu
1945 - Linda Scott, Amerikalı bir şarkıcıdır
1945 - Frederica von Stade, bir Amerikan opera sanatçısıdır
1946 - Brian Denis Cox, İskoç aktör
1947 - Ron Dennis, İngiliz iş insanı ve McLaren Mercedes F1 Takımı patronu
1947 - Jonathan Pryce, Galli tiyatro ve sinema oyuncusu
1948 - Powers Boothe, Amerikalı bir oyuncu ve seslendirme sanatçısıdır (ö. 2017)
1950 - Roger Van Gool, Belçikalı eski millî futbolcu
1952 - Ali Müfit Gürtuna, Türk avukat ve siyasetçi
1952 - Şenol Güneş, Türk futbolcu ve teknik direktör
1953 - Şi Cinping, Çinli siyasetçi ve Çin Devlet Başkanı
1955 - Chiyonofuji Mitsugu, Japon sumo güreşçisi (ö. 2016)
1956 - Abdullah Çatlı, Türk derin devlet ajanı ve kontrgerilla mensubu (Bedrettin Cömert suikastı faili ve 7 TİP'li öğrencinin öldürüldüğü Bahçelievler Katliamı'nın planlayıcısı) (ö. 1996)
1956 - François Chérèque, Fransız işçi hakları savunucusu aktivist (ö. 2017)
1956 - İdris Naim Şahin, Türk siyasetçi
1956 - Lisa Hartman, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1956 - Mircea Cărtărescu, Rumen şair ve romancı
1959 - Martin Brundle, İngiliz eski Formula 1 ve Le Mans 24 Saat yarışçısı
1965 - Olga Nazarova, Rus eski atlet
1966 - Abel Balbo, Arjantintli millî futbolcu ve teknik direktör
1967 - Roger Sanchez, Grammy ödüllü Amerikalı house DJ
1968 - Jason Donovan, Avustralyalı oyuncu ve şarkıcı
1968 - Mathias Rust, Alman amatör pilot
1971 - Ghil'ad Zuckermann, Avustralyalı-İsrailli dil bilimci
1973 - Heidi Klum, Alman manken
1973 - Anna Thalbach, Alman oyuncu
1974 - Alanis Morissette, Kanadalı müzisyen ve Grammy Ödülü sahibi
1977 - Sarah Wayne Callies, Amerikalı oyuncu
1977 - Danielle Harris, Amerikalı seslendirme sanatçısı
1978 - Hasna Benhassi, Faslı orta mesafe atleti
1979 - Markus Alexej Persson, İsveçli Video oyunu geliştiricisi ve programcı
1980 - Agasi Ağagüloğlu, Türk-Azeri boksör
1980 - Oliver James, Amerikalı oyuncu
1982 - Justine Henin, Belçikalı tenisçi
1983 - Sylvia Hoeks, Hollandalı oyuncu
1983 - Moustapha Salifou, Togolu futbolcu
1985 - Tirunesh Dibaba, Etiyopyalı uzun mesafe atlet
1986 - Chinedu Obasi, Nijeryalı millî futbolcu
1988 - Domagoj Duvnjak, Hırvat hentbolcu
1988 - Javier Hernández, Meksikalı millî futbolcu
1988 - Selin Şekerci, Türk oyuncu
1989 - Samuel Inkoom, Ganalı millî futbolcu
1990 - Miler Bolaños, Ekvadorlu futbolcudur
1996 - Tom Holland, İngiliz oyuncu, dansçı ve seslendirme sanatçısı
1999 - Sofia Hublitz, Amerikalı oyuncu
2000 - Willow Shields, Amerikalı oyuncu
Ölümler
MÖ 256 - Gaozu, Çin'in Han Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatoru (MÖ 195)
193 - Didius Julianus, Roma İmparatoru (suikast sonucu) (d. 133)
718 - II. Anastasios, 713-715 yılları arasında hüküm süren Bizans imparatoru
1205 - Enrico Dandolo, 1192 yılından ölümüne kadar Venedik Cumhuriyeti 41. Doçesi (d. 1107)
1307 - Fra Dolcino, Katolik Kilisesince sapkın kabul edilen Dolcinoculuk akımının İtalyan lideridir (d. 1250)
1310 - Marguerite Porete, Fransız Katolik mistik (d. ?)
1434 - Władysław II Jagiełło, Polonya Krallığı (d. 1362)
1452 - Munjong, Joseon Krallığı'nın beşinci kralı (d. 1414)
1616 - Tokugawa İeyasu, Orta Çağ Japonya'sının en önemli shōgunlarından (askeri hükümdar) biri (d. 1543)
1815 - Louis-Alexandre Berthier, Fransız asker ve mareşal (d. 1753)
1823 - Louis-Nicolas d'Avout, Fransız asker ve general (d. 1770)
1841 - Nicolas Appert, Fransız mucit (d. 1749)
1846 - XVI. Gregorius, 2 Șubat 1831 ile 1 Haziran 1846 tarihleri arasında görev yapmış papa (d. 1765)
1864 - Hong Xiuquan, Taiping Ayaklanmasının önderi ve kısa süreli Taiping Tianguo devletinin hükümdarı (d. 1814)
1868 - James Buchanan, ABD'nin 15. Başkanı (d. 1791)
1876 - Hristo Botev, Bulgar şair ve Osmanlı egemenliğine karşı Bulgar ulusal ayaklanmasının kahramanlarından (d. 1849)
1904 - George Frederic Watts, İngiliz sembolizm hareketi ile ilgilenen bir ressam ve heykeltıraştır (d. 1817)
1925 - Thomas R. Marshall, ABD'nin 28. Başkan Yardımcısı (d. 1854)
1937 - Lyubomir Miletiç, Bulgar dilbilimci, etnograf ve tarihçi (d. 1863)
1938 - Ödön von Horváth, Almanca yazan, Macaristan vatandaşı tiyatro ve roman yazarı (d. 1901)
1939 - David Peck Todd, Amerikalı gök bilimci (d. 1855)
1941 - Hans Berger, Alman psikiyatr (d. 1873)
1941 - Kurt Hensel, Alman matematikçi (d. 1861)
1942 - Jonas Vileišis, Litvanyalı avukat, siyasetçi ve diplomat (d. 1872)
1943 - Leslie Howard, İngiliz aktör (d. 1893)
1945 - Eduard Bloch, Avusturyalı tıp uzmanı (d. 1872)
1946 - Ion Antonescu, Rumen asker ve siyasetçi (d. 1882)
1952 - John Dewey, Amerikalı eğitimci (d. 1859)
1960 - Paula Hitler, Adolf Hitler'in kız kardeşi (d. 1896)
1962 - Adolf Eichmann, Alman-Avusturyalı SS-Obersturmbannführerdi (d. 1906)
1968 - Helen Keller, Amerikalı pedagog (d. 1880)
1971 - Hüseyin Cevahir, Türk sosyalist militan (d. 1947)
1979 - Werner Forssmann, Alman cerrah (d. 1904)
1983 - Anna Seghers, Alman yazar (d. 1900)
1987 - Reşid Karami, Lübnan Başbakanı (d. 1921)
1998 - Gottfried Dienst, İsviçreli futbol hakemi (d. 1919)
1999 - Christopher Cockerell, İngiliz mühendis (d. 1910)
2000 - Walter Matthau, Amerikalı oyuncu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1920)
2005 - George Mikan, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1924)
2005 - Vüs'at O. Bener, Türk yazar ve şair (d. 1922)
2008 - Yves Saint Laurent, Fransız moda tasarımcısı (d. 1936)
2009 - Juliana de Aquino, Brezilyalı şarkıcı (d. 1980)
2010 - Andrey Voznesenski, Rus şair (d. 1933)
2014 - Ann B. Davis, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1926)
2014 - Karlheinz Hackl, Avusturyalı oyuncu, şarkıcı ve tiyatro yönetmeni (d. 1949)
2014 - Sedat Karaoğlu, Türk eski millî futbolcu (d. 1960)
2014 - Valentin Mankin, Sovyet-Ukraynalı yelkenci (d. 1938)
2015 - Charles Kennedy, İskoç ekonomist ve politikacı (d. 1959)
2015 - Nicholas Liverpool, Dominika'lı politikacı ve hukukçu (d. 1934)
2015 - Jacques Parizeau, Kanadalı ekonomist ve siyasetçi (d. 1930)
2016 - Razak Khan, Hint oyuncu (d.1951)
2017 - J. B. Dauda, Sierra Leoneli siyasetçi ve ekonomist (d. 1942)
2017 - Tankred Dorst, Alman oyun yazarı, öykücü ve çevirmen (d. 1925)
2017 - José Greci, İtalyan kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1941)
2017 - Jack McCloskey, Amerikalı eski basketbol oyuncusu, antrenör ve yönetici (d. 1925)
2017 - Alois Mock, Avusturyalı siyasetçi (d. 1934)
2017 - Charles Simmons, Amerikalı editör ve romancı (d. 1924)
2017 - Roberto De Vicenzo, Arjantinli profesyonel golfçü (d. 1923)
2018 - John Julius Norwich, İngiliz tarihçi, seyahat yazarı ve televizyoncu (d. 1929)
2018 - William Edward Phipps, Amerikalı eski oyuncu ve film yapımcısı (d. 1922)
2018 - Sinan Sakić, Sırp pop-halk müziği şarkıcısı (d. 1956)
2018 - Giovanni Di Veroli, İtalyan eski futbolcu (d. 1932)
2019 - Leah Chase, Afrikalı-Amerikalı yemek şefi, televizyon sunucusu ve yazar (d. 1923)
2019 - Nikola Dinev, Bulgar ağır siklet güreşçi (d. 1953)
2019 - John Myers, İngiliz radyocu ve yönetici (d. 1959)
2019 - José Antonio Reyes, İspanyol futbolcu (d. 1983)
2019 - Michel Serres, Fransız filozof, felsefe ve bilim tarihçisi (d. 1930)
2019 - Ani Yudhoyono, Endonezyalı soylu ve first lady (d. 1952)
2020 - Janez Kocijančič, Sloven siyasetçi ve hukukçu (d. 1941)
2021 - Hichem Djait, Tunuslu yazar, tarihçi ve İslam alimi (d. 1935)
2021 - Silvio Francesconi, İtalyan futbolcu ve teknik direktör (d. 1952)
2021 - Hsing Yin Shean, Malezyalı siyasetçi ve müteahhit (d. 1952)
2021 - Samedağa Şıhlarov, Azeri asıllı Sovyet profesyonel futbolcu (d. 1955)
2021 - Ujwal Thapa, Nepalli siyasetçi, aktivist ve hayırsever (d. 1976)
2022 - Andrée Geulen, Belçikalı eğitimci ve hayırsever (d. 1921)
2022 - István Szőke, Macar millî futbolcudur (d. 1947)
Tatiller ve özel günler
1925 - Bugün bazı ülkelerde 1925 yılından bu yana Dünya Çocuk Günü olarak kutlanmaktadır.
0601
01 |
3153 | https://tr.wikipedia.org/wiki/2%20Haziran | 2 Haziran |
Olaylar
455 - Vandallar Roma'ya girdiler ve iki hafta boyunca şehri yağmaladılar.
662 - Yunan adalarından 3 tanesi bir depremle yok oldu.
1328 - Filipinler'de bir depremle 9 ada ve adacık yok oldu.
1475 - Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Türk orduları, Kırım Yarımadası sahillerine çıktı.
1793 - Fransa'da Maximillian Robespierre öncülüğünde Jakobenler iktidarı ele geçirdi.
1851 - Amerika’da içki yasağı, Maine eyaletindeki uygulamayla başladı.
1889 - İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin öncüsü olarak kabul edilen İttihâd-ı Osmânî Cemiyeti adlı gizli örgüt kuruldu.
1920 - Kozan'ın düşman işgalinden kurtuluşu.
1924 - Amerika Birleşik Devletleri Kongresi, ülkede doğmuş bütün Amerikan yerlilerine oy hakkı tanıdı. 1948'e kadar kimi eyaletler yerlilere oy hakkını yaşama geçirmedi.
1926 - Genel Nüfus Sayımı hakkında kanun kabul edildi.
1935 - Türkiye'de ilk kez Pazar günü resmî tatil uygulamasına başlandı.
1941 - Türk Ceza Kanunu'nun 526'ncı maddesinde yapılan değişiklikle, Arapça ezan ve kamet okuyanlara ceza öngörüldü.
1946 - İtalya’da monarşi kaldırıldı.
1953 - Birleşik Krallık Kraliçesi II. Elizabeth taç giydi.
1964 - Demokratik, laik ve ulusal bir Filistin Devleti kurmayı amaçlayan ve çeşitli ulusal örgütleri bir araya getiren Filistin Kurtuluş Örgütü kuruldu. Yaser Arafat, 3 Şubat 1968'de örgütün başına geçti.
1966 - Frank Sinatra'nın seslendirdiği Strangers in the Night şarkısı UK Singles Chart listesinde 1 numara oldu.
1966 - De Valera, İrlanda Devlet Başkanı oldu.
1966 - Kıbrıs'ta Rumlar, Lefkoşa'nın Türk kesimine giriş çıkışı yasakladı.
1968 - Kısmi senato seçimleri olaylı geçti. 20 ayrı yerde çıkan kavgalarda 15 kişi öldü, 26'sı ağır olmak üzere 47 kişi de yaralandı.
1977 - Başbakan Süleyman Demirel, Genelkurmay Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Millî İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı'na yazı göndererek, CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e İstanbul Taksim'de düzenlenen mitingde Sheraton Oteli'nin üst katındaki bir odadan uzun menzilli ve dürbünlü bir silahla ateş edileceğinin haber alındığını bildirdi ve gerekli önlemlerin alınmasını istedi. (3 Haziran'da CHP'nin Taksim'de düzenlediği miting olaysız geçti.)
1980 - Osmanlı'dan bu yana devam eden buğday ve ekmek fiyatları üzerindeki devlet kontrolü kaldırıldı.
1981 - Devlet Başkanı Kenan Evren'in emri ve Türkiye Futbol Federasyonu'nun kararıyla MKE Ankaragücü takımı birinci futbol ligine çıkarıldı.
1984 - Hindistan ordusu, dini bölge kurmak isteyen Sihlere saldırı başlattı.
1992 - Danimarka'da referandum yapıldı. Avrupa Birliği'nin esaslarını belirleyen Maastricht Anlaşması reddedildi.
1995 - Devlet Bakanı Ayvaz Gökdemir, Avrupa Parlamentosu Sosyalist Grup Başkanı Pauline Green, Radikal lider Catherine Lalumière ve Yeşiller sözcüsü Claudia Roth'u 'fahişe' olarak niteledi.
1995 - Kilis, Karabük ve Yalova il oldu.
1997 - Susurluk Davası, İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde başladı.
2001 - Filipinler'de, Ebu Seyyaf militanları Basilan adasında 200 kişiyi rehin aldı.
2001 - Nepal Kralı ve Kraliçesi, Prens oğulları tarafından silahla vurularak öldürüldü.
2001 - Tel Aviv'de bir diskotekte düzenlenen intihar saldırısında 17 kişi öldü, 80 kişi de yaralandı.
2002 - Büyük Birlik Partisi 1. Olağanüstü Büyük Kurultayı’nda Genel Başkanlığa Muhsin Yazıcıoğlu yeniden seçildi.
Doğumlar
1305 - Ebu Said Bahadır, Olcaytu'nun oğlu ve İlhanlı Devleti'nin 9. hükümdarıydı (ö. 1335)
1535 - XI. Leo, 1 Nisan 1605'te papa seçilmiş ve 27 Nisan 1605'te ölümüne kadar 26 gün Papalık yapmıştır (ö. 1605)
1731 - Martha Washington, George Washington'un eşi ve ABD'nin ilk başbayanıdır (ö. 1802)
1740 - Marquis de Sade, Fransız yazar (ö. 1814)
1774 - William Lawson, İngiliz kâşif (ö. 1850)
1817 - Jacques Pucheran, Fransız zoolog (ö. 1895)
1835 - X. Pius, 4 Ağustos 1903 tarihinden 20 Ağustos 1914 tarihine dek görevde kalmış papa (ö. 1914)
1840 - Thomas Hardy, İngiliz yazar (ö. 1928)
1857 - Edward Elgar, İngiliz besteci (ö. 1934)
1857 - Karl Adolph Gjellerup, Danimarkalı şair, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1919)
1899 - Lotte Reiniger, bir Alman film yönetmeni ve siluet animasyonunun en önde gelen öncüsüdür (ö. 1981)
1904 - Johnny Weissmuller, Rumen asıllı Amerikalı sporcu ve oyuncu (ö. 1984)
1905 - Leonid Kvasnikov, Rus kimya mühendisi ve casus
1913 - Emin Barın, Türk hattat ve cilt sanatçısı (ö. 1987)
1920 - Marcel Reich-Ranicki, Polonya doğumlu bir Alman edebiyat eleştirmeni (ö. 2013)
1923 - Lloyd Shapley, Amerikalı matematikçi ve iktisatçıdır (ö. 2016)
1926 - Milo O'Shea, İrlandalı aktör (ö. 2013)
1930 - Pete Conrad, Amerikalı bir NASA astronotu, havacılık mühendisi, deniz subayı, havacı ve test pilotuydu (ö. 1999)
1931 - Jacques Garelli, Fransız filozof ve şair (ö. 2014)
1931 - Viktor Tsaryov, Rus asıllı Sovyet millî futbolcu (ö. 2017)
1934 - Karl-Heinz Feldkamp, Alman futbol adamı
1935 - Dimitri Kitsikis, Yunan Türkolog (ö. 2021)
1935 - Carol Shields, Kanada asıllı Amerikalı roman ve öykü yazarı (ö. 2003)
1937 - Sally Kellerman, Amerikalı aktris ve komedyen (ö. 2022)
1937 - Klaus-Michael Kühne, Alman iş insanı
1937 - Robert Paul, Kanadalı buz patencisi
1940 - II. Konstantin, 1964-1973 yılları arasında son Yunanistan kralı
1941 - Ünal Aysal, Türk iş insanı ve eski Galatasaray SK Başkanı
1941 - Stacy Keach, Amerikalı oyuncu ve anlatıcı
1944 - Marvin Hamlisch, Amerikalı besteci ve orkestra şefi (ö. 2012)
1946 - Lasse Hallström, İsveçli film yönetmeni
1948 - Recep Yazıcıoğlu, Türk kaymakam ve vali (ö. 2003)
1949 - Tommy Mandel, Amerikalı müzisyen
1950 - Joanna Gleason, Kanadalı oyuncu
1951 - Gilbert Baker, Amerikalı LGBT hakları aktivisti ve bayrak tasarımcısı (ö. 2017)
1952 - Mehmet Yurdadön, Türk atlet
1953 - Craig Stadler, Amerikalı golfçü
1954 - E. Allen Emerson, Amerikalı bilgisayar bilimcisi
1955 - Danilo Lim, Filipinli asker ve siyasetçi (ö. 2021)
1957 - Mark Lawrenson, İrlandalı futbolcu
1958 - Lex Luger, ABD'li güreşçi
1960 - Olga Bondarenko, Sovyet atlet
1962 - Ahmet Arslan, Türk siyasetçi
1962 - Sibylle Berg, Alman yazar
1962 - Joseph Hannesschläger, Alman oyuncu ve müzisyen (ö. 2020)
1966 - Eda Özülkü, Türk pop müzik sanatçısı
1966 - Turgut Dibek, Türk siyasetçi
1967 - Brea Lynn, Amerikalı oyuncu
1968 - Andy Cohen, Amerikalı talk şov ve radyo sunucusu, yazar ve yapımcı
1969 - Paulo Sérgio, Brezilyalı millî futbolcu
1970 - B-Real, Küba ve Meksika kökenli Amerikalı rap sanatçısı ve aktör
1970 - Gökhan Kırdar, Türk müzisyen
1972 - Wentworth Miller, Amerikalı oyuncu
1973 - Kevin Feige, Amerikalı film ve televizyon yapımcısı
1975 - Ersin Düzen, Türk sunucu ve spor spikeri
1976 - Earl Boykins, Amerikalı emekli basketbolcu
1977 - A. J. Styles, Amerikalı profesyonel güreşçi
1977 - Zachary Quinto, Amerikalı oyuncu
1978 - Justin Long, Amerikalı oyuncu
1978 - Nikki Cox, Amerikalı aktris
1978 - Yi So-yeon, Koreli astronot
1979 - Morena Baccarin, Brezilyalı-Amerikalı oyuncu
1980 - Bobby Simmons, Amerikalı profesyonel basketbolcudur
1980 - Abby Wambach, Amerikalı millî futbolcu
1980 - Tomasz Wróblewski, Polonyalı ekstrem metal müzisyeni
1981 - Nikolay Davıdenko, Rus tenişçi
1982 - Jewel Staite, Kanadalı oyuncu
1985 - Miyuki Sawashiro, Japon seslendirme sanatçısı ve oyuncu
1986 - Atalay Filiz, Türk katil
1987 - Matthew Koma, Amerikalı müzisyen ve Şarkıcı-şarkı yazarı
1987 - Sonakshi Sinha, Hint Bollywood oyuncusu
1987 - Darin Zanyar, İsveçli şarkıcı
1988 - Sergio Agüero, Arjantinli futbolcu
1988 - Umut Koçin, Türk futbolcu
1989 - Freddy Adu, Gana doğumlu ABD vatandaşı futbolcu
1989 - Liviu Antal, Rumen millî futbolcu
1990 - Oliver Baumann, Alman kaleci
1992 - Pajtim Kasami, İsviçreli futbolcu
1993 - Adam Taggart, Avustralyalı millî futbolcu
1993 - Melis Sezer, Türk millî tenisçi
Ölümler
1098 - Yağı-Sayan, Türk asıllı asker
1556 - Francesco Venier, 11 Haziran 1554-2 Haziran 1556 döneminde Venedik Cumhuriyeti'ne "Doçe" unvanı ile devlet başkanlığı yapan 81'inci düka (d. 1489)
1716 - Ogata Kōrin, Japon peyzaj illüstratörü, cilacı, ressam ve tekstil tasarımcısı (d. 1663)
1835 - François Étienne Kellermann, Fransız general (d. 1770)
1881 - Émile Littré, Fransız hekim, filozof, dilbilimci ve siyaset adamı (d. 1801)
1882 - Giuseppe Garibaldi, İtalyan devrimci ve devlet adamı (d. 1807)
1927 - Avni Lifij, Türk ressam (d. 1886)
1941 - Lou Gehrig, Amerikalı beyzbol oyuncusu (d. 1903)
1947 - Jesse W. Reno, Amerikanlı mücit ve mühendis (d. 1861)
1948 - Viktor Brack, Alman Nazi savaş suçlusu (d. 1904)
1948 - Karl Brandt, Alman hekim ve Nazi savaş suçlusu (d. 1904)
1948 - Karl Gebhardt, Alman Nazi tıp doktoru (d. 1897)
1948 - Wolfram Sievers, Alman Nazi savaş suçlusu (d. 1905)
1951 - Alain, Fransız filozof (d. 1868)
1961 - Yaşar Nezihi Özsoy, Türk tiyatro sanatçısı
1970 - Orhan Kemal, Türk yazar (d. 1914)
1970 - Albert Lamorisse, Fransız film yönetmeni, film yapımcısı ve senarist (d. 1922)
1970 - Bruce McLaren, Yeni Zelandalı Formula 1 pilotu ve McLaren Takımının kurucusu (d. 1937)
1970 - Giuseppe Ungaretti, İtalyan modernist şair, gazeteci, deneme yazarı, eleştirmen ve akademisyen (d. 1888)
1977 - Stephen Boyd, İrlanda asıllı Amerikalı oyuncu (d. 1931)
1978 - Beşir Balcıoğlu, Türk diplomat ve emekli büyükelçi (Ermeni terör örgütü ASALA'nın suikastı sonucu) (d. 1909)
1978 - Santiago Bernabéu, İspanyol spor adamı (d. 1895)
1978 - Necla Kuneralp, Türkiye'nin Madrid büyükelçisi Zeki Kuneralp'in eşi (Ermeni terör örgütü ASALA'nın suikastı sonucu)
1982 - Fazal İlahi Çaudhri, Pakistanlı siyasetçi (d. 1904)
1983 - Stan Rogers, Kanadalı folk ve söz yazarı (d. 1949)
1987 - Andrés Segovia, İspanyol gitarist (d. 1893)
1987 - Sammy Kaye, Amerikalı swing orkestrası şefi (d. 1910)
1988 - Necip Cihanov, Tatar besteci, öğretmen ve devlet adamı (d. 1911)
1988 - Raj Kapoor, Hint sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1924)
1989 - Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı (d. 1902)
1990 - Rex Harrison, İngiliz oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1908)
1991 - Ahmed Arif, Türk şair (d. 1927)
1994 - David Stove, Avustralyalı filozof (d. 1927)
1996 - Leon Garfield, İngiliz kurgu yazarıdır (d. 1921)
1998 - Sohrab Şahit Sales, İranlı yönetmen (d. 1944)
2001 - Imogene Coca, Amerikalı aktris (d. 1908)
2005 - Melita Norwood, Casus (d. 1912)
2008 - Cevher Özden (Banker Kastelli), Türk iş insanı ve banker (d. 1933)
2008 - Mel Ferrer, Amerikalı oyuncu ve yönetmen (d. 1917)
2009 - David Eddings, Amerikalı yazar (d. 1931)
2012 - Kathryn Joosten, Amerikalı oyuncu (d. 1939)
2014 - Gennadi Gusarov, Rus asıllı Sovyet eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1937)
2015 - Besim Üstünel, Türk akademisyen ve siyasetçi (d. 1927)
2015 - Irwin Rose, Amerikalı biyolog (d. 1926)
2016 - Tom Kibble, İngiliz bilim insanı (d. 1932)
2016 - Andrzej Niemczyk, Polonyalı eski voleybol oyuncusu ve çalıştırıcı (d. 1944)
2017 - Peter Sallis, İngiliz oyuncu, seslendirme sanatçısı ve komedyen (d. 1921)
2017 - Sonja Sutter, Alman film ve televizyon oyuncusu (d. 1931)
2017 - Jeffrey Tate, İngiliz orkestra şefi (d. 1943)
2018 - Paul D. Boyer, Amerikalı kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1918)
2018 - Tony Morphett, Avustralyalı senaristtir (d. 1938)
2018 - Emil Wolf, Çek asıllı Amerikalı fizikçi (d. 1922)
2019 - Momtazuddin Ahmed, Bangladeşli oyun yazarı ve eğitimci (d. 1935)
2019 - Alistair Browning, Yeni Zelandalı oyuncu (d. 1954)
2019 - Walter Lübcke, Alman siyasetçi ve ekonomist (d. 1953)
2019 - Mart Nutt, Eston siyasetçi ve tarihçi (d. 1962)
2020 - Gulam Murtaza Baloch, Pakistanlı politikacı (d. 1964)
2020 - Mary Pat Gleason, Amerikalı aktris ve televizyon yazarı (d. 1950)
2020 - Chris Trousdale, Amerikalı şarkıcı ve aktör (d. 1985)
2020 - Ahmet Tekdal, Türk siyasetçi ve bürokrat (d. 1931)
2020 - Wes Unseld, Amerikalı eski basketbol oyuncusu (d. 1946)
2021 - Odero Gon, İtalyan futbolcudur (d. 1933)
2021 - Linah Mohohlo, Botsvanalı akademisyen, bankacı, siyasetçi ve ekonomist (d. 1952)
2021 - Hasan Saltık, Zaza asıllı Türk müzik yapımcısı ve "Kalan Müzik"in kurucusu (d. 1964)
2022 - Uri Zohar, İsrailli haham, film yönetmeni, oyuncu, yazar ve komedyen (d. 1935)
Tatiller ve özel günler
0602
02 |
3154 | https://tr.wikipedia.org/wiki/4%20Haziran | 4 Haziran |
Olaylar
M.Ö. 781 - Tarihte ilk kez bir güneş tutulması Çin'de kayıtlara geçti.
1783 - Montgolfier Kardeşler, sıcak hava balonlarını halka tanıttılar ve ilk uçuşu gerçekleştirdiler.
1844 - Almanya'da Silezya bölgesinde dokumacılar ayaklandı.
1876 - 30 Mayıs 1876 Darbesi ile tahttan indirilen Osmanlı Padişahı Abdülaziz, gözaltında bulundurulduğu Feriye Sarayları'nda bilekleri kesilmiş olarak ölü bulundu. Doktorlar tarafından intihar ettiğine karar verilmişse de, yaygın kanı öldürüldüğü yönündedir.
1878 - Kıbrıs’ın idaresinin geçici olarak Birleşik Krallık'a bırakıldığı "Kıbrıs Antlaşması" imzalandı. 16 Ağustos 1960 tarihine kadar sürecek olan ve Britanya Kıbrısı olarak adlandırılan idare kuruldu.
1917 - Pulitzer Ödülleri ilk kez verilmeye başlandı.
1930 - Türk Tarih Kurumu'nun temelini oluşturan Türk Tarihi Tetkik Heyeti ilk toplantısını yaptı. Ekip, 16 kişiden oluşuyordu. Heyet Başkanlığına Tevfik Bey (Bıyıklıoğlu) seçildi.
1932 - Türkiye'deki yabancıların kamu işlerinde çalışması yasaklandı.
1936 - Fransa'da seçimleri sol kazandı. Halk Cephesi ittifakının lideri sosyalist Léon Blum Başbakan oldu.
1937 - Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası Kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi.
1940 - II. Dünya Savaşı: Alman güçleri Paris'e girdi. Şehri, ancak 10 gün sonra (14 Haziran 1940) tam olarak kontrol altına alabileceklerdir.
1944 - II. Dünya Savaşı: Roma, Müttefikler'in eline geçti ve Mihver Devletleri'nin kaybettiği ilk başkent oldu.
1944 - II. Dünya Savaşı sırasında Alman savaş gemileri, ticaret gemisi biçimine sokularak Boğazlar'dan geçiyordu. Birleşik Krallık bu durumu Türkiye nezdinde protesto etti.
1946 - Juan Peron, Arjantin Cumhurbaşkanı oldu.
1961 - ABD Başkanı John F. Kennedy ile SSCB Devlet Başkanı Nikita Kruşçev, Viyana'da bir araya geldi.
1970 - "Altın Portakal" Sinema Ödülünü, baş rolünü Yılmaz Güney'in oynadığı Bir Çirkin Adam filmi kazandı.
1970 - Manisa'da aşırı sağcılar mini etekli kızlarla uzun saçlı ve favorili erkeklere saldırdı.
1972 - California Üniversitesi profesörlerinden siyah eylemci Angela Yvonne Davis, gizli örgüt kurmak, cinayet ve adam kaçırma suçlarından beraat etti. Jürinin bütün üyeleri beyazdı.
1973 - ATM'nin (Bankamatik) patenti alındı.
1973 - Yavuz Zırhlısı, Gölcük'te yapılan törenle Donanma'dan çıkarıldı.
1974 - Uluslararası Hukukçular Komitesi, Uganda'da İdi Amin'in iktidarı ele geçirmesinden bu yana 250 bin kişinin öldürüldüğünü açıkladı.
1979 - 105 kişinin hayatını kaybettiği Kahramanmaraş Olayları sanığı 885 kişinin davası başladı.
1980 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Haydar Saltık, hazırlanan "Bayrak Harekât Emri"ni Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'e sundu.
1981 - 12 Eylül Darbesi'nin 5. idamı: 11 Şubat 1980'de sol görüşlü avukat Erdal Aslan'ı öldüren sağ görüşlü militan Cevdet Karakaş, idam edildi.
1986 - İzmir 9 Eylül Üniversitesi'nde bir kız öğrenci, Ramazan günü okula askılı elbiseyle geldiği gerekçesi ile, polis tarafından dövüldü.
1989 - Polonya'da ilk serbest seçimler yapıldı. Seçimleri Dayanışma Sendikası kazandı.
1989 - Tiananmen Meydanı Olayları: 15 Nisan'dan beri süregelen Pekin'deki Tiananmen Meydanı'ndaki rejim aleyhtarı göstericilere, Çin Halk Kurtuluş Ordusu müdahale etti. Çok sayıda gösterici katledildi, 7000'den fazla gösterici de yaralandı.
1990 - Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) resmen kuruldu.
1992 - III. İzmir İktisat Kongresi toplandı.
1994 - İki heykeli, Türk örf ve adetlerine uygun olmadığı gerekçesiyle kaldırtan Ankara Belediye Başkanı Melih Gökçek, "böyle sanatın içine tükürürüm" dedi.
1994 - İslam toplumunda kadınların baskı altında olduğunu söyleyen Bangladeşli yazar Teslime Nesrin, radikal dinciler tarafından ölümle tehdit edildi.
1995 - 12 Eylül döneminde kapatılmış olan Adalet Partisi yeniden kuruldu.
1997 - Irak'ın kuzeyinde terör örgütü PKK'ya karşı yürütülen Çekiç Harekâtı'na katılan askerî bir helikopter, Zap Kampı yakınlarında düştü. Hakkâri'de görevli sekiz subay, iki astsubay ve bir er öldü.
1998 - Karadeniz Ekonomik İşbirliğini (KEİ) uluslararası bir örgüte dönüştüren KEİ Şartı, 11 ülke tarafından Ukrayna'nın Yalta kentinde imzalandı.
2001 - Gaffar Okkan suikastıyla ilgili olarak, Hizbullah mensubu biri kadın 10 kişi yakalandı.
2006 - Peru'da başkanlık seçimlerinin ikinci turunda, sosyal demokrat Alan García zaferini ilan etti ve Alejandro Toledo'nun yerine Devlet Başkanı oldu.
2009 - Rahşan Ecevit, kurucusu olduğu Demokratik Sol Parti'den istifa etti.
Doğumlar
1738 - III. George, İngiltere Kralı (ö. 1820)
1753 - Johann Philipp Gabler, Alman protestan teolog ve ahit eleştirmeni (ö. 1826)
1821 - Apollon Maykov, Rus şair (ö. 1897)
1882 - John Bauer, İsveçli ressam (ö. 1918)
1907 - Jean Chazal, Fransız hukukçu (ö. 1991)
1915 - Azra Erhat, Türk yazar (ö. 1982)
1918 - Pauline Phillips, Amerikalı radyocu ve aktivist (ö. 2013)
1932 - John Drew Barrymore, Amerikalı aktör (ö. 2004)
1960
Roland Ratzenberger, Avusturyalı F1 yarışçısı (ö. 1994)
Bradley Walsh, İngiliz oyuncu, komedyen, şarkıcı, televizyon sunucusu ve eski profesyonel futbolcu
Åse Michaelsen, Norveçli siyasetçi
1961
Ferenc Gyurcsány, Macar siyasetçi
Karin Konoval, Amerikalı oyuncu
1962
Lindsay Frost, Amerikalı oyuncu
Ulisses Correia e Silva, Yeşil Burunlu siyasetçi
1963 - Björn Kjellman, İsveçli aktör ve şarkıcı
1964
Seyfi Doğanay, Türk halk ve arabesk müzik sanatçısı (ö. 2015)
Gia Carides, Avustralyalı oyuncu
Jordan Mechner, Amerikalı video oyunu programlayıcısı
1966
Cecilia Bartoli, İtalyan mezzo-soprano opera sanatçısı
Vladimir Voyevodski, Rus-Amerikalı matematikçi (ö. 2017)
1968
Rachel Griffiths, Avustralyalı oyuncu
Behmen Gülbarnejad, İranlı paralimpik bisiklet yarışçısı (ö. 2016)
Faizon Love, Amerikalı aktör ve komedyen
Ian Taylor, İngiliz futbolcu
1969
Rob Huebel, Amerikalı aktör, komedyen ve yazar
Alfredo Versace, İtalyan Briç millî takımının başlıca oyuncularından biri
1970
Devin the Dude, Amerikalı hip hop sanatçısı
Ekrem İmamoğlu, Türk iş insanı ve siyasetçi
Dave Pybus, İngiliz müzisyen
1971
Joseph Kabila, Kongo DC'nin Cumhurbaşkanı
Noah Wyle, Amerikalı aktör
1972 - Stoja, Sırp pop-folk şarkıcısı
1973 - Sonsee Neu, Alman oyuncu
1974
Murat Başaran, Türk şarkıcı
Janette Husárová, Slovak profesyonel tenisçi
1975
Angelina Jolie, Amerikalı aktris ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
Russell Brand, İngiliz aktör, şarkıcı ve yazar
1976
Aleksey Navalni, Rus avukat, aktivist ve siyasetçi
Tim Rozon, Kanadalı aktör ve model
1977
Aslı Hünel, Türk sanat müziği sanatçısı
1977
Alex Manninger, Avusturyalı kaleci
1978
Ayşe Şule Bilgiç, Türk oyuncu ve senarist
Sulifou Faaloua, Amerikan Samoalı millî futbolcu
Deniz Gamze Ergüven, Türk asıllı Fransız yönetmen ve senarist
1979
Naohiro Takahara, Japon millî futbolcu
Daniel Vickerman, Avustralyalı profesyonel rugby oyuncusu (ö. 2017)
1980
Pontus Farnerud, İsveçli millî futbolcu
Tuğba Özerk, Türk şarkıcı, söz yazarı ve yapımcı
1981
Gary Taylor-Fletcher, İngiliz eski futbolcu ve teknik direktör
Mike Hall, Britanyalı bisiklet yarışçısı (ö. 2017)
T. J. Miller, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı
Giourkas Seitaridis, Yunan futbolcu
1982
Matthew Gilks, İskoç millî futbolcu
Abel Kirui, Kenyalı uzun mesafeci
1983
David Cerrajería, İspanyol futbolcu
Emmanuel Eboué, Fildişi Sahilli futbolcu (2011-2015 arası Galatasaray oyuncusu)
Koffi Ndri Romaric, Fildişi Sahilli millî futbolcu
Serhat Teoman, Türk oyuncu
1984
Henri Bedimo, Kamerunlu eski millî futbolcu
Milko Bjelica, Sırp basketbolcu
Hernán Darío Pellerano, Arjantinli futbolcu
Raphael Ragucci, Avusturyalı rapçi
1985
Anna-Lena Groenefeld, Alman tenisçi
Evan Lysacek, Amerikalı buz patenci
Bar Refaeli, İsrailli top model
Lukas Podolski, Polonya asıllı Alman futbolcu
Yevgeniy Ustyugov, Rus biatlet
1986
Franco Arizala, Kolombiyalı futbolcu
Park Yoochun, Koreli şarkıcı, yazar, besteci ve oyuncu
Fahriye Evcen, Türk oyuncu
1987 - Kerem Bürsin, Türk oyuncu
1988
Tjaronn Chery, Hollandalı futbolcu
Ryota Nagaki, Japon futbolcu
Lucas Pratto, Arjantinli futbolcu
1988
Paweł Fajdek, Polonyalı atlet
1989 - Silviu Lung Jr., Rumen millî futbolcu
1990
Luciano Abecasis, Arjantinli futbolcu
Reginaldo Faife, Mozambikli futbolcu
Andrew Lawrence, Büyük Britanyalı profesyonel basketbolcu
Greg Monroe, Amerikalı profesyonel basketbolcu
Jess Moskaluke, Kanadalı country pop şarkıcısı
Evan Spiegel, Amerikalı internet girişimcisi
1991 - Lorenzo Insigne, İtalyan futbolcu
1992 - Dino Jelusic, Hırvat şarkıcı
1993 - Juan Iturbe, Paraguaylı futbolcu
1994
Wilmer Azofeifa, Kosta Rikalı millî futbolcu
Valentin Lavigne, Fransız futbolcu
Tiaguinho, Brezilyalı eski futbolcu (ö. 2016)
1995
Jhon Murillo, Venezuelalı millî futbolcu
Uygar Mert Zeybek, Türk futbolcu
1996
Maria Bakalova, Bulgar oyuncu
Dion Cools, Belçikalı futbolcu
1999
Kim So-Hyun, Güney Koreli oyuncu
Aryan Tari, Norveçli satranç büyükustası
Fıratcan Üzüm, Türk futbolcu
2001 - Takefusa Kubo, Japon millî futbolcu
Ölümler
756 - Shōmu, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 45. imparatoru (d. 701)
822 - Saichō, Japon Budist keşiş (d. 767)
956 - III. Muhammet, Şirvanşahlar Devleti'nin 7. şahı ve Şirvanşah I. Ahmet Mezyed'in babası
1039 - II. Konrad, Kutsal Roma İmparatoru (d.~ 990)
1086 - Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Anadolu Selçuklu Devleti'nin kurucusu (d. ?)
1102 - I. Władysław Herman, Polonya Dükü (d. 1044)
1135 - Huizong, Çin imparatoru (d. 1082)
1246 - Isabella, İngiltere Kraliçesi idi (d. 1186)
1742 - Guido Grandi, İtalyan matematikçi (d. 1671)
1798 - Giacomo Casanova, İtalyan yazar (d. 1725)
1809 - Nikolaj Abraham Abildgaard, Danimarkalı ressam (d. 1743)
1830 - Antonio José de Sucre, Bolivya'nın ikinci devlet başkanı (d. 1795)
1838 - Anselme Gaëtan Desmarest, Fransız zoolog ve yazar (d. 1784)
1872 - Johan Rudolph Thorbecke, Hollandalı politikacı ve liberal devlet adamı (d. 1798)
1875 - Eduard Mörike, Alman Lüteriyen pastörü ve şair (d. 1804)
1876 - Abdülaziz, Osmanlı'nın 32. Padişahı (d. 1830)
1931 - Şerif Hüseyin, Arap lider, Mekke Şerifi ve Hicaz Kralı (d. 1852)
1933 - Ahmet Haşim, Türk şair (d. 1884)
1941 - II. Wilhelm, Alman (Prusya) İmparatoru (d. 1859)
1946 - Sándor Simonyi-Semadam, Macar Başbakanı (d. 1864)
1949 - Maurice Blondel, Fransız düşünür (d. 1861)
1953 - Alwin Mittasch, Alman kimyager ve bilim tarihçisi (d. 1869)
1961 - William Astbury, İngiliz fizikçi ve moleküler biyolog (d. 1898)
1968 - Dorothy Gish, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1898)
1973 - Fikret Adil, Türk yazar, gazeteci ve çevirmen (d. 1901)
1979 - Randy Smith, Amerikalı eski profesyonel basketbolcu (d. 1948)
1989 - Dik Browne, Amerikalı karikatürist (Bastır Viking) (d. 1917)
1994 - Roberto Burle Marx, Brezilyalı peyzaj mimarı (d. 1909)
1994 - Massimo Troisi, İtalyan aktör (d. 1953)
1996 - Bob Flanagan, Amerikalı performans sanatçısı, komedyen, yazar, şair ve müzisyen (d. 1952)
2000 - Takashi Kano, Japon eski millî futbolcu (d. 1920)
2001 - Dipendra Bir Bikram Şah, Nepal eski kralı (d. 1971)
2008 - Agata Mróz-Olszewska, Polonyalı voleybolcu (d. 1982)
2009 - Şadan Kâmil, Türk film yönetmeni, senarist ve görüntü yönetmeni (d. 1917)
2010 - David Markson, Amerikalı yazar (d. 1927)
2010 - John Wooden, Eski Amerikalı basketbol oyuncusu (d. 1910)
2012 - Herbert Reed, Amerikalı şarkıcı ve müzisyen (d.1928)
2013 - Joey Covington, Amerikalı baterist ve müzisyen (d. 1945)
2014 - Walter Winkler, Polonyalı futbolcu (d. 1943)
2016 - Gil Bartosh, Eski Amerikan futbolcusu ve çalıştırıcısı (d. 1930)
2016 - Erich Linemayr, Avusturyalı emekli futbol hakemi (d. 1933)
2016 - Carmen Pereira, Gine-Bissaulu siyasetçi (d. 1937)
2017 - Juan Goytisolo, İspanyol şair, deneme yazarı ve romancı (d. 1931)
2017 - David Nicholls, İngiliz at yarışçısı ve çalıştırıcı (d. 1956)
2017 - Roger Smith, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve senarist (d. 1932)
2018 - Georgann Johnson, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1926)
2018 - Canel Konvur, Türk voleybolcu ve atlet (d. 1939)
2018 - C.M. Newton, Amerikalı eski basketbol oyuncusu ve antrenör (d. 1930)
2019 - Keith Birdsong, Amerikalı ressam ve grafik sanatçısı (d. 1954)
2019 - Linda Collins-Smith, Amerikalı iş insanı ve siyasetçi (d. 1962)
2019 - Lennart Johansson, UEFA'nın 1990'dan 2007'ye kadarki isveçli başkanı (d. 1929)
2019 - Nechama Rivlin, İsrail first ladysi ve akademisyen (d. 1945)
2020 - Marcello Abbado, İtalyan besteci, akademisyen, orkestra şefi ve piyanist (d. 1926)
2020 - Fabiana Anastácio Nascimento, Brezilyalı gospel şarkıcısı (d. 1975)
2020 - Milena Benini, Hırvat bilimkurgu yazarı ve çevirmen (d. 1966)
2020 - Basu Chatterjee, Hint film yönetmeni ve senarist (d. 1930)
2020 - Rupert Neville Hine, İngiliz müzisyen, söz yazarı ve albüm yapımcısı (d. 1947)
2020 - Dulce Nunes, Brezilyalı aktris ve şarkıcı-söz yazarı (d. 1929)
2020 - Pete Rademacher, Amerikalı ağır sıklet boksörü (d. 1928)
2020 - Antonio Rodríguez de las Heras, İspanyol tarihçi, profesör (d. 1947)
2020 - Bixente Serrano Izco, İspanyol tarihçi ve siyasetçi (d. 1948)
2021 - Karla Burns, Amerikalı opera sanatçısı ve aktris (d. 1954)
2021 - Douglas S. Cramer, Amerikalı televizyon yapımcısı (d. 1931)
2021 - Loris Dominissini, İtalyan eski futbolcu ve teknik direktördür (d. 1961)
2021 - Richard Ernst, İsviçreli kimyager ve fizikçi (d. 1933)
2021 - Barbara Mertens, Belçikalı gazeteci, radyocu ve televizyon sunucusu (d. 1968)
2021 - Clarence Williams III, Amerikalı oyuncu (d. 1939)
2022 - Isaac Berger, Amerikalı halterci (d. 1936)
2022 - Prayar Gopalakrishnan, Hint siyasetçi (d. 1949)
2022 - Goran Sanković, Sloven futbolcudur (d. 1979)
Tatiller ve özel günler
0604
04 |
3155 | https://tr.wikipedia.org/wiki/6%20Haziran | 6 Haziran |
Olaylar
1388 - Köln Üniversitesi kuruldu.
1523 - İsveç Bağımsızlık Savaşı sonucunda, İsveç Krallığı bağımsızlığını ilan etti.
1808 - Joseph Bonaparte, İspanya Kralı oldu.
1844 - Mezhepsiz ve ruhban sınıfına bağlı olmayan, küresel bir Hristiyan örgütü olan (YMCA-Young Man Christian Association) kuruldu.
1861 - Bettino Ricasoli, İtalya Başbakanı olarak göreve başladı.
1919 - İstanbul'daki İngiliz Kuvvetleri Komutanı General George Milne, Harbiye Nezareti'ne yazı göndererek, Mustafa Kemal Paşa'nın geri çağrılmasını istedi.
1920 - İstanbul Divan-ı Harb-i, İsmet İnönü, Bekir Sami Kunduk, Celalettin Arif, Dr. Rıza Nur, Yusuf Kemal Tengirşenk, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Rıfat Börekçi ve Fahrettin Altay'ı idama mahkûm etti.
1930 - Arnavutluk Futbol Federasyonu kuruldu.
1944 - Normandiya Çıkarması: Müttefikler Normandiya’ya çıkarma yaptı.
1962 - Birleşmiş Milletler'de yapılan görüşmeler doğrultusunda, Ruanda ve Burundi'yi ayrı devletler olarak bağımsızlığının tanınması kararlaştırıldı.
1966 - Balıkesirspor Kulübü kuruldu.
1966 - UD Leiria Spor Kulübü kuruldu.
1967 - Arap devletleri ortaklaşa uyguladığı politika gereğince, İsrail'e destek veren devletlere yaptığı petrol ihracatını durdurdu.
1969 - OFK Petrovac Futbol Kulübü kuruldu.
1976 - Kozmonotlar Boris Volinov ve Vitali Jolobov ekibinden oluşan Soyuz 21 uzay aracı yolculuğuna başladı.
1983 - Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kuruldu. Partinin Genel Başkanlığına Erdal İnönü seçildi.
1982 - İsrail Galile'de "Barış" adlı operasyonuyla Lübnan'ı işgal etti.
1984 - Hindistan ordusuna bağlı askerler, Sih'lerin kutsal mabedi olan "Altın Tapınak"a kanlı bir baskın düzenlediler. Bu baskından sonra, Hindistan'ın çeşitli kesimlerindeki militan olmayan Sihler de silahlanmaya başladılar.
1985 - Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in geri çevirdiği "Pişmanlık Yasası", ANAP'ın oylarıyla kabul edildi.
1985 - Aleksey Pajitnov tarafından tasarlanan Tetris yayınlandı.
1996 - Karabük, Türkiye'nin 78. ili oldu.
1996 - Changchun Yatai Futbol Kulübü kuruldu.
2000 - Şili eski diktatörü Augusto Pinochet'in dokunulmazlığı kaldırıldı. Pinochet'in 17 yıl süren iktidarı süresince; binlerce devrimci, demokrat öldürülmüş ya da kaybolmuştu.
2006 - Somali'de yaşanan iç savaş'ta İslam Mahkemeleri Örgütü başkent Mogadişu'yu kontrolü altına aldı.
2011 - Apple Kaliforniya'da düzenlenen Dünya Geliştiriciler Konferansı bulut depolama servisi iCloud'un lansmanını yaptı.
2012 - Venüs geçişi gerçekleşti.
2013 - Rami Hamdallah, Filistin Başbakanı olarak göreve başladı.
Doğumlar
1519 - Andrea Cesalpino, İtalyan bitki bilimci (ö. 1603)
1576 - Giovanni Diodati, Cenevreli protestan ilâhiyatçı (ö. 1649)
1599 - Diego Velazquez, İspanyol ressam (ö. 1660)
1606 - Pierre Corneille, Fransız şair (ö. 1684)
1714 - I. José, Portekiz ve Algarve Kralı (ö. 1777)
1799 - Aleksandr Sergeyeviç Puşkin, Rus yazar (ö. 1837)
1850 - Karl Ferdinand Braun, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1918)
1857 - Aleksandr Lyapunov, Rus matematikçi (ö. 1918)
1868 - Robert Falcon Scott, Birleşik Krallık Kraliyet Donanması subayı ve kâşifi (ö. 1912)
1875 - Thomas Mann, Alman yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1955)
1887 - İzzet Melih Devrim, Türk şair, romancı ve oyun yazarı (ö. 1966)
1898 - Ninette de Valois, İrlanda doğumlu İngiliz dansçı ve koreograf (ö. 2001)
1901 - Sukarno, Endonezya bağımsızlık hareketinin önderi ve ilk Devlet Başkanı (ö. 1970)
1903 - Aram İlyiç Haçaturyan, Ermeni asıllı Sovyet besteci (ö. 1978)
1917 - Maria Montez, Amerikalı aktris (ö. 1951)
1918 - Martin Esslin, Britanyalı yapımcı ve senarist (ö. 2002)
1919 - Peter Carington, Britanyalı siyasetçi (ö. 2018)
1924 - Orna Porat, İsrailli tiyatrocu (ö. 2015)
1926 - Erdal İnönü, Türk bilim insanı ve siyasetçi (ö. 2007)
1932 - Senih Orkan, Türk aktör (ö. 2008)
1933 - Heinrich Rohrer, İsviçreli bilim insanı ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2013)
1934 - II. Albert, Belçika Kralı
1936 - Mompati Merafhe, Botsvanalı politikacı (ö. 2015)
1939 - Ergüder Yoldaş, Türk müzisyen ve besteci (ö. 2016)
1941 - David Crystal, İngiliz dil bilimci, akademisyen ve yazar
1943 - Richard Smalley, Amerikalı bilim insanı (ö. 2005)
1944 - Edgar Froese, Alman müzisyen (ö. 2015)
1944 - Phillip Allen Sharp, Amerikalı bilim insanı
1945 - Abdirahman Mohamud Farole, Somalili politikacı
1946 - Zbigniew Seifert, Polonyalı müzisyen (ö. 1979)
1947 - Robert Englund, Amerikalı aktör
1947 - Laura Phillips "Laurie" Anderson, Amerikalı avangart sanatçısı, besteci, müzisyen ve film yönetmeni
1947 - Zeynep Avcı, Türk gazeteci, öykü ve oyun yazarı ve çevirmen
1950
Cem Ersever, Türk asker
Meral Zeren, Türk oyuncu ve şarkıcı
1951 - Geoffrey Rush, Avustralyalı aktör
1953 - Dimitris Avramopulos, Yunan diplomat ve siyasetçi
1954 - Władysław Żmuda, Polonyalı eski millî futbolcu
1955 - Sam Simon, Amerikalı televizyon yapımcısı ve senarist (ö. 2015)
1956 - Bjorn Borg, İsveçli tenisçi
1956 - Faruk Tınaz, Türk müzisyen
1956 - Mervan Barguti, Filistinli siyasetçi ve askeri lider
1958 - Tracey Adams, Amerikalı porno yıldızı
1959 - Jimmy Jam, Amerikalı yapımcı
1960 - Ahmet Yıldız, Türk yazar
1960 - Steve Vai, Amerikalı müzisyen
1961 - Garin Nugroho, Endonezyalı yönetmen
1961 - Tom Araya, Şilili müzisyen
1963 - David Koepp, Amerikalı film senaristi ve yönetmen
1963 - Jason Isaacs, İngiliz oyuncu
1965 - Ahmet Karcılılar, Türk yazar
1965 - Osamu Hirose, Japon futbolcu
1966 - Angela Cavagna, İtalyan model
1966 - Faure Gnassingbé, Togo Devlet Başkanı
1966 - Lukas Hacilukas, Kıbrıslı teknik direktör ve eski millî futbolcu
1967 - Katharina Abt, Alman oyuncu
1967 - Paul Giamatti, Amerikalı oyuncu
1967 - Roger Lukaku, Kongolu futbolcu
1968 - Molly Glynn, Amerikalı oyuncu (ö. 2014)
1969 - Fernando Redondo, Arjantinli eski futbolcu
1969 - Selçuk Dereli, Türk futbol hakemi
1970 - Albert Ferrer, İspanyol eski millî futbolcu
1970 - James Shaffer, Amerikalı müzisyen
1971 - Ertan Aydın, Türk siyasetçi
1972 - Cristina Scabbia, İtalyan müzisyen ve şarkı sözü yazarı
1972 - Hideki Yoshioka, Japon futbolcu
1972 - Satoshi Oishi, Japon futbolcu
1972 - Tomohiro Hasumi, Japon futbolcu
1973 - Patrick Rothfuss, Amerikalı epik fantezi yazarı ve akademisyen
1974 - Rolando Fonseca, Kosta Rikalı futbolcu
1974 - Sonya Walger, İngiliz oyuncu
1975 - Fábio Camilo de Brito, Brezilyalı futbolcu
1975 - Hasibe Eren, Türk oyuncu
1977 - David Connolly, İrlandalı futbolcu
1978 - Faudel, Cezayir kökenli Fransız şarkıcı
1978 - Judith Barsi, Amerikalı çocuk oyuncu (ö. 1988)
1978 - Mariana Popova, Bulgar şarkıcı
1978 - Naoki Matsushita, Japon futbolcu
1978 - ODB, Amerikalı profesyonel güreşçi
1978 - Yusuke Sasuda, Japon futbolcu
1981 - Hasan Küçükçetin, Türk oyuncu
1982 - Selçuk Aydemir, Türk senarist ve yönetmen
1982 - Yasemin Hadivent, Türk aktris ve sunucu
1983 - Gianna Michaels, Amerikalı porno yıldızı
1983 - Michael Krohn-Dehli, Danimarkalı futbolcu
1983 - Yasutaka Homma, Japon futbolcu
1984 - ByeAlex, Macar şarkıcı
1984 - Igor Cukrov, Hırvat şarkıcı
1984 - Roman Hubník, Çek millî futbolcu
1985 - Drew McIntyre, İskoç güreşçi
1985 - Sota Hirayama, Japon futbolcu
1986 - Ante Kulušić, Hırvat futbolcu
1986 - Didem Kınalı, Türk dansçı
1986 - Kim Hyun Joong, Güney Koreli aktris ve müzisyen
1986 - Leandrinho, Brezilyalı futbolcu
1986 - Sergey Krivets, Beyaz Rus futbolcu
1986 - Vagner da Silva, Brezilyalı futbolcu
1987 - Andreas Avraam, Kıbrıslı futbolcu
1987 - Cássio Ramos, Brezilyalı futbolcu
1987 - Rubin Okotie, Avusturyalı futbolcu
1988 - Aleksey Rogonov, Rus buz patenci
1988 - Andrea Preti, İtalyan aktör ve senarist
1988 - Ferhat Bıkmaz, Türk futbolcu
1988 - Jon Errasti, İspanyol futbolcu
1989 - Jonathan Reis, Brezilyalı futbolcu
1989 - Robert Sacre, Amerikalı basketbolcu
1990 - Vid Belec, Sloven kaleci
1991 - Rodrigo Ríos Lozano, İspanyol futbolcu
1992 - Mitch McGary, Amerikalı basketbolcu
1992 - Raid İbrahim Salih, Ummanlı futbolcu
1994 - Gakuto Notsuda, Japon futbolcu
1994 - Kevin Sousa, Yeşil Burun Adaları futbolcu
1995 - Julian Green, Amerikalı futbolcu
1995 - Semih Ergül, Türk futbolcu
Ölümler
913 - Aleksandros, Bizans İmparatoru (d. 866)
1138 - Raşid, Abbâsî Hâlifesi (d. 1109)
1393 - Go-En'yū, Japonya'da Kuzey Talibi (d. 1359)
1671 - Stepan Razin, Kazak lider (d. 1630)
1747 - Jean-Baptiste Barrière, Fransız çellist ve besteci (d. 1707)
1813 - Alexandre Théodore Brongniart, Fransız mimar (d. 1739)
1832 - Jeremy Bentham, İngiliz filozof ve hukukçu (Pragmatizm'in kurucusu olarak kabul edilen) (d. 1738)
1861 - Camillo Benso, İtalyan devlet adamı (d. 1810)
1891 - John A. Macdonald, Kanada Dominyonu'nun ilk Başbakanı (d. 1815)
1916 - Yuan Shikai, Çinli komutan ve devlet adamı (d. 1859)
1920 - Grigoriy Potanin, Rus etnograf ve doğa tarihçisi (d. 1835)
1856 - Edward Goodrich Acheson, Amerikalı kimyacı (ö. 1931)
1941 - Louis Chevrolet, İsviçreli Amerikan yarış arabası sürücüsü ve İş insanı (d. 1878)
1942 - Harald Tammer, Eston gazeteci, atlet ve halterci (d. 1899)
1943 - Guido Fubini, İtalyan matematikçi (d. 1879)
1944 - Paul Cornu, Fransız mühendis ve mucit (d. 1881)
1946 - Gerhart Hauptmann, Alman dramatist, oyun yazarı ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1862)
1948 - Louis Lumière, Fransız film yapımcısı (d. 1864)
1961 - Carl Gustav Jung, Alman psikanalizci (d. 1875)
1962 - George Sargent, İngiliz golfçü (d. 1882)
1962 - Yves Klein, Fransız ressam (d. 1928)
1964 - Ragıp Gümüşpala, Türk asker ve siyasetçi
1968 - Kazım Özalp, Türk asker ve siyasetçi (Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından) (d. 1882)
1968 - Robert Kennedy, Amerikalı senatör ve Başkan adayı (suikast) (d. 1925)
1970 - Camille Bombois, Fransız ressam (d. 1883)
1975 - Hiroshi Ōshima, Japon asker ve bürokrat (d. 1886)
1980 - Hamit Görele, Türk ressam (d. 1903)
1987 - Burhan Atak, Türk futbolcu (d. 1905)
1991 - Adnan Süvari, Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1926)
1991 - Stan Getz, Amerikalı müzisyen (d. 1927)
1992 - Hikmet Feridun Es, Türk gazeteci (d. 1909)
1994 - Orhan Eralp, Türk bürokrat (d. 1915)
1996 - George Davis Snell, Amerikalı bilim insanı (d. 1903)
1996 - Marc de Jonge, Fransız aktör (d. 1949)
1998 - Cafer Şerif İmami, İran eski Başbakanı (d. 1910)
2002 - John Frankenheimer Amerikalı film yapımcısı ve yönetmen (d. 1930)
2003 - Ken Grimwood, Amerikalı yazar (d. 1944)
2005 - Anne Bancroft, Amerikalı aktris (d. 1931)
2006 - Billy Preston, Amerikalı müzisyen (d. 1946)
2009 - Jean Dausset, Fransız immunolog ve Nobel Tıp ve Fizyoloji Ödülü sahibi (d. 1916)
2012 - Manolo Preciado, İspanyol teknik adam ve eski futbolcu (d. 1957)
2013 - Esther Williams, Amerikalı oyuncu ve yüzücü (d. 1922)
2013 - Jerome Karle, Amerikalı kimyager (d. 1918)
2013 - Tom Sharpe, İngiliz yazar (d. 1928)
2014 - Abdurrahman Ünsal, Türk siyasetçi (d. 1930)
2014 - Darío Barrio, İspanyol yemek uzmanı ve TV programcısı (d. 1972)
2014 - Lorna Wing, İngiliz psikiyatr ve fizikçi (d. 1928)
2015 - Aarthi Agarwal, Amerikalı aktris (d. 1984)
2015 - Pierre Brice, Fransız oyuncu ve şarkıcı (d. 1929)
2016 - Theresa Saldana, Amerikalı oyuncu (d. 1954)
2016 - Peter Shaffer, İngiliz oyun yazarı ve senarist (d. 1926)
2016 - Kimbo Slice, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1974)
2017 - Ragnhild Queseth Haarstad, Norveç Merkezi Partisi üyesi siyasetçi ve bakan (d. 1939)
2017 - Adnan Kaşıkçı, Suudi iş insanı (d. 1935)
2017 - Davey Lambert, İngiliz motosiklet yarışçısı (d. 1969)
2017 - Sandra Reemer, Hollandalı şarkıcı (d. 1950)
2017 - Márta Antal-Rudas, Macar kadın cirit atma sporcusu (d. 1937)
2017 - Rokas Žilinskas, Litvan gazeteci ve siyasetçi (d. 1972)
2018 - Tinus Bosselaar, Hollandalı eski millî futbolcu (d. 1936)
2018 - Ümit Kayıhan, Türk futbolcu ve teknik direktör (d. 1954)
2018 - Kira Muratova, Ukraynalı Sovyet film yönetmeni, senarist (d. 1934)
2018 - Alan O'Neill, İrlandalı oyuncu (d. 1971)
2018 - Monique Papon, Fransız kadın siyasetçi ve senatör (d. 1934)
2018 - Ralph Santolla, Amerikalı heavy metal müziği-rock gitaristi (d. 1969)
2018 - Mary Wilson, İngiliz şair (d. 1916)
2018 - Franz M. Wuketits, Avusturyalı biyolog, eğitimci, epistemolog ve akademisyen (d. 1955)
2019 - Joan Callahan, Amerikalı feminist filozof (d. 1943)
2019 - Dr. John, Amerikalı şarkıcı, müzisyen ve oyuncu (d. 1940)
2020 - Christel DeHaan, Almanya doğumlu Amerikalı iş insanı ve hayırsever (d. 1942)
2020 - Dietmar Seyferth, Alman kimya profesörü (d. 1929)
2020 - Ramazan Şallah, Filistin İslâmi Cihat örgütünün kurucusu (d. 1958)
2020 - Constantin Xenakis, Mısır doğumlu Yunan asıllı Fransız ressam ve heykeltıraş (d. 1931)
2020 - Ali-Asker Zarei, İranlı asker ve muhafazakâr siyasetçi (d. 1956)
2021 - Camilla Amado, Brezilyalı oyuncu ve eğitimci (d. 1938)
2021 - Teoman Duralı, Türk filozof, mütefekkir ve akademisyendir (d. 1947)
2021 - Michel Host, Fransız yazar (d. 1942)
2021 - Ei-ichi Negishi, Japon kimyager (d. 1935)
2022 - Valeri Ryumin, Sovyet kozmonot (d. 1939)
2022 - Michele Scandiffio, İtalyan Roma Katolik piskopos (d. 1928)
Tatiller ve özel günler
0606
06 |
3156 | https://tr.wikipedia.org/wiki/7%20Haziran | 7 Haziran |
Olaylar
769 - FMU (French Mason Union) kuruldu.
1099 - Birinci Haçlı seferi: Haçlı ordusu Kudüs kalesi önüne geldi ve Kudüs Kuşatması başladı.
1494 - Dönemin deniz güçleri Portekiz ve İspanya, Tordesillas Antlaşması'na vardı.
1557 - Mimar Sinan tarafından inşa edilen Süleymaniye Camii açıldı.
1654 - XIV. Louis, Fransa Kralı oldu.
1692 - Jamaika'nın Port Royal kentinde deprem: 1600 kişi öldü, 3000 kişi ağır yaralandı.
1801 - Portekiz ve İspanya, "Badajoz Antlaşması"nı imzaladılar. Portekiz "Olivenza" şehrini kaybetti.
1832 - Québec'te Asya kolerası salgını: Yaklaşık 6000 kişi öldü.
1856 - Dolmabahçe Sarayı kullanıma açıldı.
1862 - Gennaios Kolokotronis, Yunanistan Başbakanı oldu.
1863 - Meksiko, Fransız birliklerince ele geçirildi.
1866 - Anadolu'da kurulan ilk Demiryolu hattı olan İzmir-Aydın demiryolu açıldı.
1890 - Ertuğrul Fırkateyni, Japonya'da Yokohama Limanı'na ulaştı.
1893 - Gandhi, ilk sivil itaatsizlik ve pasif direniş eylemine başladı.
1905 - Norveç Parlamentosu İsveç ile olan birliğinden ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. 13 Ağustos'ta düzenlenen referandum ile bağımsızlık onaylandı.
1918 - Osmanlı'nın 9. Ordusu kuruldu.
1929 - Vatikan bağımsız devlet oldu.
1935 - Stanley Baldwin, Birleşik Krallık Başbakanı oldu.
1939 - CHP İdare Heyeti, devlet ve parti yönetimini yeniden ayırmaya karar verdi.
1942 - Etimesgut fabrikasında yapılan ilk Türk uçağı havalandı.
1942 - II. Dünya Savaşı: Midway Muharebesi, ABD'nin kesin zaferi ile resmen sona erdi.
1943 - İstanbul'da tifüs salgını başladı, bazı sinemalar kapatıldı ve eskicilerin satış yapması yasaklandı.
1945 - Celâl Bayar, Adnan Menderes, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan tarafından imzalanan ve dörtlü takrir olarak anılan önerge, CHP Meclis Grubuna verildi.
1957 - Atatürk Üniversitesi kuruldu.
1958 - İstanbul, Beyazıt Meydanı'nda Büyük Kıbrıs Mitingi yapıldı.
1964 - Türkiye'nin 26 ilinde kısmi senato seçimleri yapıldı. AP 31, CHP 19, bağımsızlar 1 senatörlük elde etti.
1966 - Ronald Reagan, Kaliforniya'nın 33. Valisi oldu.
1967 - İsrail birlikleri Kudüs'e girdi (Altı Gün Savaşları).
1973 - "Yavuz" zırhlısı Deniz Kuvvetleri'nden törenle emekliye ayrıldı.
1977 - Semiha Yankı, 13'üncü Uluslararası Altın Orfe Şarkı Yarışması'nda birinci oldu.
1980 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): THKP/C-Devrimci Yol militanı İlyas Has, Bekçi Süleyman Tosun'u öldürdü.
1981 - İsrail savaş uçakları, Irak'ın bir nükleer reaktörünü, nükleer silah üretiminde kullanılıyor gerekçesiyle imha etti.
1982 - Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği İdari Ataşesi Erkut Akbay ve eşi Nadide Akbay, Ermeni örgüt ASALA tarafından düzenlenen saldırıda öldürüldü.
1985 - TRT Yönetim Kurulu, parlamento dışındaki partilerin etkinliklerini yayınlamama kararı aldı.
1989 - Surinam Havayolları'na ait Douglas DC-8 tipi bir yolcu uçağı Johan Adolf Pengel havaalanı (Surinam) yakınlarında düştü: 168 kişi öldü.
1994 - Sosyetenin ünlü ismi Ayşegül Tecimer, tarihi eser kaçakçılığından gözaltına alındı.
1996 - Hükûmeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'a verildi.
2001 - Tony Blair başkanlığındaki İşçi Partisi, İngiltere'deki seçimleri kazandı.
2005 - MacGyver adlı Amerikan dizisinin 2. sezon DVD'si çıktı.
2007 - Birinci Türk İşaret Dili Çalıştayı Ankara'da toplandı.
2008 - 2008 Avrupa Futbol Şampiyonası başladı.
2012 - Eşcinsel evliliğin yasallaştırılması için Thorning-Schmidt Hükûmeti'nin öne sürdüğü yasa tasarısı, Folketing (Danimarka Parlamentosu) tarafından onaylandı.
2015 - Türkiye'de genel seçimler yapıldı.
2015 - Diyarbakır'da HDP mitingi sırasında bombalı saldırı düzenlendi. IŞİD'in üstlendiği saldırıda 5 kişi öldü, 400'den fazla fazla kişi yaralandı.
2016 - İstanbul'un Fatih ilçesinin Vezneciler semtinde bombalı intihar saldırısı gerçekleşti. (Bknz. 2016 Vezneciler Saldırısı)
Doğumlar
1422 - Federico da Montefeltro, Rönesans kültür hazinesine çevirmesiyle tanınan Urbino Dükü (ö. 1482)
1502 - III. João, Portekiz Kralı (ö. 1557)
1561 - VII. Johann, Siegen'de ki Nassau Kontluğu kontu (ö. 1623)
1770 - Robert Jenkinson, İngiliz devlet adamı (ö. 1828)
1811 - James Young Simpson, İskoç kadın doğum uzmanı ve tıp tarihinde önemli bir figürdür (ö. 1870)
1837 - Alois Hitler, Adolf Hitler'in babası (ö. 1903)
1840 - Charlotte, Meksika İmparatoru I. Maximilian'ın eşi olan Belçika prensesi (ö. 1927)
1848 - Paul Gaugin, Fransız ressam (ö. 1903)
1862 - Philipp Lenard, Nobel Fizik Ödülü almış Alman fizikçidir (ö. 1947)
1868 - Charles Rennie Mackintosh, İskoç mimar ve ressam (ö. 1928)
1879 - Knud Rasmussen, Danimarkalı kâşif ve etnolog (ö. 1933)
1886 - Henri Coandă, Bükreş doğumlu mucit (ö. 1972)
1893 - Gillis Grafström, İsveçli buz patenci (ö. 1938)
1896 - Robert S. Mulliken, Amerikalı fizikçi ve kimyacı (ö. 1986)
1896 - Imre Nagy, Macar siyasetçi (ö. 1958)
1899 - Irene Condachi, Maltalı doktor (ö. 1970)
1902 - Herman B Wells, Amerikalı akademisyen (ö. 2000)
1905 - James J. Braddock, Amerikalı boksör (ö. 1974)
1907 - Sigvard Bernadotte, İsveçli bir prens ve endüstriyel tasarımcıydı (ö. 2002)
1909 - Virginia Apgar, Amerikalı bir doktor, obstetrik anestezist ve tıbbi araştırmacıydı (ö. 1974)
1909 - Jessica Tandy, Amerikalı aktris ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 1994)
1917 - Gwendolyn Brooks, Amerikalı şair, yazar ve öğretmen (ö. 2000)
1917 - Dean Martin, İtalyan asıllı Amerikalı şarkıcı ve sinema oyuncusu (ö. 1995)
1920 - Georges Marchais, Fransız komünist siyasetçi (ö. 1997)
1923 - Giorgio Belladonna, İtalyan briç oyuncusu (ö. 1995)
1928 - James Ivory, Amerikalı film yönetmeni ve senarist
1929 - John Turner, Kanadalı avukat ve politikacı (ö. 2020)
1931 - Okot p'Bitek, Ugandalı şair ve toplum bilimci (ö. 1982)
1931 - Virginia McKenna, İngiliz tiyatro ve sinema oyuncusu, yazar
1933 - Arkady Arkanov, Rus oyun yazarı ve komedyen (ö. 2015)
1935 - Diana Millay, Amerikalı aktris (ö. 2021)
1940 - Tom Jones, Galli şarkıcı
1940 - Ronald Pickup, İngiliz oyuncu (ö. 2021)
1941 - Temel Karamollaoğlu, Türk tekstil mühendisi ve siyasetçi
1942 - Kirsten Lundsgaardvig, Danimarkalı ressam (ö. 2014)
1942 - Muammer Kaddafi, Libya eski lideri (ö. 2011)
1945 - Wolfgang Schüssel, Avusturyalı siyasetçi
1948 - Anna Záborská, Slovak siyasetçi
1952 - Liam Neeson, Kuzey İrlandalı aktör
1952 - Orhan Pamuk, Türk yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi
1954 - Cem Ceminay, Türk radyo programcısı ve köşe yazarı
1954 - Jan Theuninck, Belçikalı ressam ve şair
1956 - L.A. Reid, Amerikalı müzik yapımcısı ve besteci
1956 - Marty Whelan, İrlandalı radyocu ve televizyoncu
1957 - Juan Luis Guerra, Dominikli şarkıcı, gitarist, söz yazarı
1958 - Prince, Amerikalı müzisyen (ö. 2016)
1959 - Mike Pence, Amerikalı politikacı ve avukat
1960 - Kemal Merkit, Türk motosiklet yarışçısı (ö. 2012)
1962 - Lance Reddick, Amerikalı tiyatro, film ve televizyon oyuncusu (ö. 2023)
1965 - Mick Foley, ABD'li bir profesyonel güreşçi
1965 - Damien Hirst, İngiliz ressam
1966 - Zlatko Yankov, Bulgar futbolcu
1967 - Cristina Adela Foisor, Rumen satranç oyuncusu (ö. 2017)
1967 - Dave Navarro, Amerikalı bir gitarist, şarkıcı, söz yazarı, sunucu ve oyuncu
1967 - Yuji Sakakura, Japon futbolcu
1968 - Sarah Parish, İngiliz aktris
1970 - Cafu, Brezilyalı millî futbolcu
1970 - Tomoaki Ogami, Japon futbolcu
1972 - Karl Urban, Yeni Zelandalı oyuncu
1972 - Kerem Deren, Türk senarist
1973 - Jennie Widegren, İsveçli dansçı
1974 - Bear Grylls, Büyük Britanyalı bir maceraperest, televizyon sunucusu, yazar ve izci lideri
1975 - Allen Iverson, Amerikalı basketbol oyuncusu
1975 - İsmail Cem Doğru, Türk şair ve edebiyatçı
1976 - Mirsad Türkcan, Türk basketbol oyuncusu
1978 - Bill Hader, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve yönetmen
1979 - Catalina Castaño, Kolombiyalı tenisçi
1981 - Anna Kournikova, Rus tenisçi
1982 - Germán Lux, Arjantinli futbolcu
1983 - Piotr Małachowski, Polonyalı atlet
1984 - Marcel Schäfer, Alman futbolcu
1984 - Shu Abe, Japon futbolcu
1985 - Alejandro Bergantiños García, İspanyol futbolcu
1985 - Kenny Cunningham, Kosta Rikalı futbolcu
1988 - Michael Cera, Kanadalı sinema ve dizi oyuncusu
1988 - Arsène Copa, Gabonlu millî futbolcu
1988 - Leonardo Ferreira, Brezilyalı futbolcu
1989 - Berna Koraltürk, Türk oyuncu
1990 - Iggy Azalea, Amerikalı rapçi ve manken
1990 - Shinya Awatari, Japon futbolcu
1991 - Emily Ratajkowski, İngiliz-Amerikalı oyuncu ve modeldir
1992 - Abdul Khalili, İsveçli futbolcu
1992 - Jordan Clarkson, Amerikalı basketbolcu
1993 - Jordan Fry, Amerikalı aktör
1993 - Takumi Kiyomoto, Japon futbolcu
1994 - Magsad Isayev, Azeri futbolcu
1995 - Frank Bagnack, Kamerunlu futbolcu
1996 - Godfred Donsah, Ganalı futbolcu
1996 - Ryosuke Shindo, Japon futbolcu
1997 - Deniz Tekin, Türk müzisyen ve söz yazarı
Ölümler
555 - Vigilius, 29 Mart 537 tarihinden 555 yılındaki ölümüne kadar görevde kalmış papa
1329 - I. Robert, İskoçya kralı (d. 1274)
1358 - Ashikaga Takauji, Japon savaşçı ve devlet adamı (d. 1305)
1394 - Anne, Kral II. Richard’ın ilk karısı olarak İngiltere Kraliçesi idi. (d. 1366)
1438 - Barsbay, Sultan (d. 1369)
1492 - IV. Kazimierz Jagiellon, Polonya Kralı (d. 1427)
1660 - II. György Rákóczi, Erdel Prensi (d. 1621)
1821 - Louis Claude Richard, Fransız bitki bilimci ve bitki ressamı (d. 1754)
1826 - Joseph von Fraunhofer, Alman optik fizikçi (d. 1787)
1840 - III. Friedrich Wilhelm, 1797-1840 yılları arasında Prusya kralı (d. 1770)
1843 - Friedrich Hölderlin, Alman şair (d. 1770)
1848 - Vissarion Belinski, Rus yazar ve edebiyat eleştirmeni (d. 1811)
1871 - August Immanuel Bekker, Alman filolog ve eleştirmen (d. 1785)
1880 - John Brougham, İrlanda asıllı Amerikalı oyuncu ve oyun yazarı (d. 1814)
1893 - Edwin Booth, 19. yüzyılda yaşamış Amerikalı oyuncu (d. 1833)
1894 - Nikolay Yadrintsev, Rus kaşif, arkeolog ve Türkolog (d. 1842)
1937 - Jean Harlow, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1911)
1945 - Nikola Mandić, Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin Başbakanı (d. 1869)
1954 - Alan Turing, İngiliz matematikçi ve bilgisayar bilimcisi (d. 1912)
1960 - Bogoljub Jevtić, Yugoslavya Krallığı'nda başbakanlık görevi görev yapan Sırp politikacı ve diplomat (d. 1886)
1966 - Jean Arp, Alman asıllı Fransız heykeltıraş, ressam ve şair (d. 1886)
1967 - Asaf Çiyiltepe, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1934)
1970 - E. M. Forster, İngiliz roman, öykü ve deneme yazarı (d. 1879)
1978 - Ronald George Wreyford Norrish, İngiliz kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1897)
1979 - Forrest Carter, Amerikalı yazar (d. 1925)
1979 - Oğuz Özdeş, Türk gazeteci ve yazar (d. 1920)
1980 - Philip Guston, Amerikalı ressam (d. 1913)
1980 - Henry Miller, Amerikalı yazar (d. 1891)
1981 - Johannes Martinus Burgers, Hollandalı fizikçi (d. 1895)
1985 - Georgia Hale, Amerikalı sessiz film dönemi sinema oyuncusu (d. 1905)
1987 - Cahit Zarifoğlu, Türk şair, yazar ve fikir adamı (d. 1940)
1993 - Dražen Petrović, Hırvat basketbolcu (d. 1964)
1993 - Kurt Weitzmann, Alman-Amerikalı sanat tarihçisi (d. 1904)
2002 - Ahmet Koyuncu, Türk siyasetçi (d. 1922)
2003 - Trevor Goddard, İngiliz oyuncu (d. 1962)
2003 - Selahattin Ülkümen, Türk diplomat ("Türk Shindleri" diye anılan) (d. 1914)
2004 - Quorthon, İsveçli müzisyen (d. 1966)
2004 - Don Potter, İngiliz heykeltıraş, çömlekçi ve öğretmen (d. 1902)
2005 - Mehmet Ulusoy, Türk tiyatro yönetmeni (d. 1942)
2006 - Ebu Musab ez-Zerkavi, Ürdünlü asker ve Irak el-Kaidesi lideri (d. 1966)
2008 - Dino Risi, İtalyan sinema yönetmeni (d. 1916)
2011 - Mietek Pemper, Polonya doğumlu Alman Yahudi ve Holokost'tan sağ kurtulan biri (d. 1920)
2011 - Jorge Semprun, İspanyol yazar (d. 1923)
2012 - Abdürrahim Karakoç, Türk şair, yazar ve fikir adamı (d. 1932)
2013 - Pierre Mauroy, Fransa Başbakanı (d. 1928)
2013 - Richard Ramirez, Amerikalı idam mahkûmu seri katil (d. 1960)
2014 - Fernandão, Brezilyalı futbolcu (d. 1978)
2015 - Christopher Lee, İngiliz aktör (d. 1922)
2015 - Erol Simavi, Türk gazeteci (d. 1930)
2016 - Tanju Gürsu, Türk sinema oyuncusu, senarist ve yönetmen (d. 1938)
2016 - Stephen Keshi, Nijeryalı kaleci ve teknik direktör (d. 1962)
2017 - Jan Høiland, Norveçli şarkıcı (d. 1939)
2017 - Deo Rwabiita, Ugandalı siyasetçi ve diplomat (d. 1943)
2018 - David Dauglas Duncan, Amerikalı savaş karşıtı gazeteci ve foto muhabiri (d. 1916)
2018 - Arie den Hartog, Eski Hollandalı bisiklet yarışçısı (d. 1941)
2018 - Francis Smerecki, Fransız eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1949)
2018 - Viktor Tolmaçov, Rus mühendis ve tasarımcı (d. 1934)
2018 - Stefan Weber, Avusturyalı sanat eğitimcisi ve şarkıcı (d. 1946)
2019 - Kazım Arslan, Türk avukat, iş insanı ve siyasetçi (d. 1954)
2019 - Noémi Ban, Macaristan doğumlu Amerikalı Yahudi Holokost Katliamı mağduru eğitimci ve aktivist (d. 1922)
2019 - Ryszard Bugajski, Polonyalı film yönetmeni ve senarist (d. 1943)
2019 - Nonnie Griffin, Kanadalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1933)
2019 - Elisabeta Ionescu, Rumen hentbol oyuncusu (d. 1953)
2020 - Hubert Gagnon, Kanadalı aktör ve seslendirme sanatçısı (d. 1946)
2020 - Lynika Strozier, Amerikalı biyoloji uzmanı (d. 1984)
2021 - David C. Lewis, Amerikalı müzisyen ve besteci (d. ?)
2021 - Ben Roberts, İngiliz-Galli aktör (d. 1950)
2021 - Shaleen Surtie-Richards, Güney Afrikalı aktris ve TV sunucusu (d. 1955)
2021 - Fulvio Varglien, İtalyan profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1936)
2021 - Yoo Sang-chul, Güney Koreli eski millî futbolcu ve teknik direktör idi (d. 1971)
2022 - Carl von Württemberg, Alman soylu (d. 1936)
2022 - Anne Cutler, Avustralyalı psikodilbilimci ve akademisyen (d. 1945)
2022 - Erasmus Schöfer, Alman yazar (d. 1931)
Tatiller ve özel günler
Türk İşaret Dili Bayramı (2007)
0607
07 |
3157 | https://tr.wikipedia.org/wiki/8%20Haziran | 8 Haziran |
Olaylar
632 - İslam peygamberi Muhammed'in ölümü.
632 - Ebu Bekir ilk halife seçildi.
793 - Vikinglerin Lindisfarne Adası'nı yağmalamasıyla Viking Çağı başlamıştır.
1624 - Deprem, Peru'yu vurdu.
1783 - İzlanda'daki Laki Yanardağı sekiz ay sürecek püskürme faaliyetine başladı. 9000 den fazla kişi öldü, yedi yıl sürecek açlık dönemi başladı.
1866 - Kanada Parlamentosu ilk toplantısını Ottawa'da yaptı.
1887 - Herman Hollerith, geliştirdiği kart basmalı hesap makinesinin patentini aldı.
1912 - Carl Laemmle, Universal Pictures film yapım şirketini kurdu.
1949 - George Orwell'in 1984 adlı romanı yayımlandı.
1949 - FBI'ın bir raporunda, Hollywood'un ünlülerinden Helen Keller, Dorothy Parker, Danny Kaye, Fredric March, John Garfield, Paul Muni ve Edward G. Robinson'ın adları Komünist Parti üyeleri olarak yer aldı.
1950 - Sir Thomas Blamey, Avustralya tarihinin ilk ve tek Mareşali oldu.
1951 - Türkiye'de ilk kalp ameliyatı, Gülhane Askerî Tıp Akademisi'nde yapıldı.
1952 - Yunanistan Kralı I. Paulos ve Kraliçe Frederika Türkiye'ye geldi.
1953 - ABD Anayasa Mahkemesi, Washington'daki restoranların siyahlara servis yapmayı reddedemeyeceğine karar verdi.
1968 - James Earl Ray, Martin Luther King Jr.'u öldürmek suçundan tutuklandı.
1968 - Bir suikast sonucu hayatını kaybeden ABD senatörü Robert F. Kennedy'nin cenazesi Arlington Millî Mezarlığı'nda toprağa verildi.
1975 - Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasası halk oylamasına sunuldu ve onaylandı.
1986 - Avusturya Cumhurbaşkanlığı seçimlerini Kurt Waldheim kazandı.
1993 - Devlet Bakanı Tansu Çiller görevinden istifa etti ve DYP Genel Başkanlığı'na aday olduğunu açıkladı.
1995 - Rasmus Lerdorf, PHP dilinin ilk sürümünü yayımladı.
1995 - TBMM, Ege'de karasularını 12 mile çıkarma hazırlıkları yapan Yunanistan'a karşı Hükûmet'e savaş yetkisi verdi.
2000 - NATO-Ukrayna Komisyonu, Savunma Bakanları düzeyinde Brüksel'de toplandı.
2004 - Venüs, Güneş'in önünden 223 yıl sonra ilk defa geçti.
2012 - Avrupa Futbol Şampiyonası, Polonya ile Yunanistan arasında oynanan ve 1-1'lik skorla sonuçlanan açılış maçı ile başladı.
2021 - El Salvador, senatodan geçen tasarı ile birlikte Bitcoin'i resmî para birimi ilan eden ilk ülke oldu.
Doğumlar
1625 - Giovanni Domenico Cassini, İtalyan matematikçi ve astronom (ö. 1712)
1671 - Tomaso Albinoni, İtalyan besteci (ö. 1751)
1810 - Robert Schumann, Alman romantik besteci ve eleştirmen (ö. 1856)
1825 - Charles Joshua Chaplin, Fransız manzara, portre ressamı ve grafiker (ö. 1891)
1829 - John Everett Millais, İngiliz ressam ve çizer (ö. 1896)
1867 - Frank Lloyd Wright, Amerikalı mimar (ö. 1959)
1897 - John Godolphin Bennett, İngiliz asker (ö. 1974)
1899 - Ernst-Robert Grawitz, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nda doktor ve SS-Reichsarzt (ö. 1945)
1903 - Marguerite Yourcenar, Belçika kökenli Amerikalı yazar (ö. 1987)
1907 - Aleš Bebler, Sloven, Yugoslav hukukçu, diplomat (ö. 1981)
1916 - Francis Crick, İngiliz bilim insanı ve Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü sahibi (ö. 2004)
1918 - Robert Preston, Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu ve şarkıcısı (ö. 1987)
1921 - Suharto, Endonezya Devlet Başkanı (ö. 2008)
1924 - Kenneth Waltz, Amerikalı siyasetçi (ö. 2013)
1925 - Barbara Bush, Amerika Birleşik Devletleri'nin 41. Başkanı George H. W. Bush'un eşi (ö. 2018)
1927 - Jerry Stiller, Amerikalı komedyen ve aktör (ö. 2020)
1930 - Robert J. Aumann, 2005 yılı Nobel Ekonomi Ödülü sahibi matematikçi ve ekonomist
1931 - Dana Wynter, Alman asıllı Amerikalı oyuncudur (ö. 2011)
1933 - Joan Rivers, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve sunucu (ö. 2014)
1933 - Ertuğrul Yeşiltepe, Türk gazeteci (ö. 1986)
1936 - Kenneth Wilson, Amerikalı teorik fizikçi (ö. 2013)
1937 - Bruce McCandless II, Amerikalı astronot (ö. 2017)
1940 - Nancy Sinatra, Amerikalı şarkıcı
1941 - George Pell, Avustralya kardinali (ö. 2023)
1943 - Colin Baker, İngiliz oyuncudur
1943 - William Calley, Amerikan asker
1947 - Eric F. Wieschaus, Amerikalı gelişimsel biyolog
1950 - Kathy Baker, Amerikalı bir aktris
1950 - Sônia Braga, Brezilyalı-Amerikalı oyuncu
1951 - Bonnie Tyler, Galli şarkıcı
1953 - Ivo Sanader, Hırvatistan eski Başbakanı
1955 - José Antonio Camacho, İspanyol millî futbolcu ve teknik direktör
1955 - Tim Berners-Lee, İngiliz bilgisayar programcısı (Dünya Çapında Ağ (www) bilgi paylaşım sistemini kuran)
1955 - Merete Armand, Norveçli oyuncu (ö. 2017)
1958 - İskender Pala, Türk akademisyen, yazar ve Divan Edebiyatı araştırmacısı
1961 - Janina Hartwig, Alman oyuncu
1963 - Frank Grillo, Amerikalı aktör
1965 - Karin Alvtegen, İsveçli polisiye yazarı
1965 - İsmail Türüt, Türk halk müziği sanatçısı
1967 - Jasmin Tabatabai, İran asıllı Alman şarkıcı ve aktris
1969 - Jörg Hartmann, Alman oyuncu
1976 - Lindsay Davenport, Amerikalı tenisçi
1977 - Kanye West, Amerikalı prodüktör ve hiphop şarkıcısı
1979 - İpek Şenoğlu, Türk millî tenisçi
1982 - Nadia Petrova, Rus tenisçi
1983 - Kim Clijsters, Belçikalı tenisçi
1984 - Javier Mascherano, Arjantinli futbolcu
1987 - Issiar Dia, Fransa doğumlu Senegalli futbolcu
1989 - Timea Bacsinszky, İsviçreli tenisçi
1989 - Amaury Vassili, Fransız şarkıcı
1996 - Doğanay Kılıç, Türk futbolcu
1997 - Jeļena Ostapenko, Leton tenisçi
1998 - Begüm Dalgalar, Türk basketbolcu
Ölümler
62 - Claudia Octavia, Roma İmparatoru Nero'nun üvey kızkardeşi ve ilk karısı olan Roma İmparatoriçesi
632 - Muhammed, İslam peygamberi (d. 570/571)
1042 - Harthacnut, 1035 ile 1042 yılları arası Danimarka Kralı ve 1040 ile 1042 yılları arası İngiltere Kralı
1505 - Hongzhi, Çin'in Ming Hanedanı'nın dokuzuncu imparatoru (d. 1470)
1795 - XVII. Louis, Kral XVI. Louis ile Kraliçe Marie Antoinette'nin ikinci oğlu (d. 1785)
1809 - Thomas Paine, Amerikalı siyasetçi (d. 1737)
1845 - Andrew Jackson, ABD'nin 7. Başkanı (d. 1767)
1846 - Rodolphe Töpffer, İsviçreli yazar, öğretmen, ressam, karikatürist ve çizgi romancı (d. 1799)
1876 - George Sand, Fransız yazar (d. 1804)
1895 - Johann Josef Loschmidt, Avusturyalı bilim insanı (d. 1821)
1896 - Jules Simon, Fransız siyasetçi (d. 1814)
1869 - John Campbell, İngiliz eski futbolcu (d. 1869)
1945 - Karl Hanke, Nazi Almanyası siyasetçisi ve SS subayı ("Breslau cellatı" lakaplı) (d. 1903)
1945 - Robert Desnos, Fransız şair (d. 1900)
1959 - Pietro Canonica, İtalyan heykeltıraş, ressam ve besteci (d. 1869)
1964 - Şerif Güralp, Türk yazar (d. 1885)
1967 - Sergei Gorodetsky, Rus şair (d. 1884)
1970 - Abraham Maslow, Amerikalı bilim insanı (d. 1908)
1973 - Emmy Göring, Alman aktris ve sahne sanatçısı (d. 1893)
1979 - Reinhard Gehlen, Alman asker ve casus (d. 1902)
1980 - Ernst Busch, Alman şarkıcı, oyuncu ve yönetmen (d. 1900)
1985 - Afet İnan, Türk tarihçi ve sosyoloji profesörü (Atatürk’ün manevi kızı) (d. 1908)
1991 - Heidi Brühl, Alman şarkıcı (d. 1942)
1998 - Maria Reiche, Alman matematikçi ve arkeolog (d. 1903)
2007 - Richard Rorty, Amerikalı düşünür (d. 1931)
2008 - Şaban Bayramoviç, Sırp müzisyen (d. 1936)
2009 - Omar Bongo, Gabonlu siyasetçi (d. 1935)
2013 - Yoram Kaniuk, İsrailli yazar, ressam, gazeteci ve tiyatro eleştirmeni (d. 1930)
2014 - Alexander Imich, Amerikalı parapsikolojist (d. 1903)
2017 - Rıdvan Ege, Türk akademisyen ve genel cerrahi uzmanı (d. 1925)
2017 - Glenne Headly, Amerikalı oyuncu (d. 1955)
2017 - Jan Notermans, Hollandalı futbolcu ve çalıştırıcı (d. 1932)
2018 - Anthony Bourdain, Amerikalı yazar (d. 1956)
2018 - Per Ahlmark, İsveçli siyasetçi ve yazar (d. 1939)
2018 - Maria Bueno, Brezilyalı tenis oyuncusu (d. 1939)
2018 - Erdoğan Demirören, Türk sanayici ve Demirören Holding'in kurucusu (d. 1938)
2018 - Eunice Gayson, İngiliz oyuncu (d. 1928)
2018 - Danny Kirwan, İngiliz blues-rock gitaristi, şarkıcı ve söz yazarı (d. 1950)
2019 - Lucho Avilés, Uruguay doğumlu Arjantinli yazar, televizyon sunucusu ve gazeteci (d. 1938)
2019 - Wim Betz, Belçikalı fizikçi, eğitimci ve bilim insanı (d. 1943)
2019 - Spencer Bohren, Amerikalı müzisyen, şarkıcı, söz yazarı, eğitimci ve sanatçı (d. 1950)
2019 - Jorge Brovetto, Uruguaylı kimya mühendisi, akademisyen ve siyasetçi (d. 1933)
2019 - Andre Matos, Brezilyalı şarkıcı, müzisyen ve besteci (d. 1971)
2020 - Klaus Berger, Alman akademisyen ve ilahiyatçı (d. 1940)
2020 - Manuel Felguérez, Meksikalı soyut sanatçı (d. 1928)
2020 - Marion Hänsel, Fransız-Belçikalı film yapımcısı, yönetmeni, senarist ve oyuncu (d. 1949)
2020 - Serdar Dur Muhammed Nasır, Pakistanlı politikacı (d. 1958)
2020 - Pierre Nkurunziza, Burundili öğretim görevlisi, asker ve siyasetçi (d. 1963)
2020 - Bonnie Pointer, Amerikalı siyahi kadın şarkıcı (d. 1950)
2021 - Sylvain Ducange, Haitili bir Roma Katolik yardım piskoposu (d. 1963)
2021 - Édith Moskovic, Macaristan doğumlu Fransız Holokost soykırımı mağduru kadın aktivist (d. 1931)
2021 - Kamla Verma, Hint siyasetçi (d. 1928)
2022 - Tarhan Erdem, Türk siyasetçi, araştırmacı, yazar (d. 1933)
2022 - Julio Jiménez, İspanyol profesyonel bisikletçi (d. 1934)
2022 - Paula Rego, Portekizli ressam ve desinatör (d. 1935)
Tatiller ve özel günler
Dünya Okyanus Günü
0608
08 |
3158 | https://tr.wikipedia.org/wiki/9%20Haziran | 9 Haziran |
Olaylar
53 - Roma İmparatoru Neron, üvey kızkardeşi İmparatoriçe Claudia Octavia ile evlendi.
68 - Roma İmparatoru Neron intihar etti.
1617 - Sultan I. Ahmet tarafından İstanbul'da adıyla anılan meydanda 1609-1616 yılları arasında Mimar Sedefkâr Mehmet Ağa'ya yaptırılan Sultanahmet Camii ibadete açıldı.
1660 - Saint-Jean-de-Luz'da XIV. Louis ile Marie Therese evlendi.
1815 - Viyana Kongresi sona erdi.
1910 - Seda-i Millet gazetesi Başyazarı Ahmet Samim, İstanbul'da öldürüldü.
1921 - İstiklal Savaşı'nda kullanılacak cephanenin, İnebolu'dan karaya çıkartılmaya ve cepheye götürülmeye başlanması.
1928 - Avustralyalı pilot Charles Kingsford Smith, uçağıyla ilk kez Büyük Okyanus'u aştı.
1940 - II. Dünya Savaşı, Norveç resmen Almanya'ya teslim oldu.
1942 - Anıtkabir için açılan yarışmada, Prof. Emin Onat ve Orhan Arda'nın projeleri birinci oldu.
1950 - Adnan Menderes, Demokrat Parti Genel Başkanlığına seçildi.
1955 - Türk bayrağını yırtmaktan sanık 4 Amerikalı, yapılan yargılamada beraat etti.
1959 - Nükleer silah taşıyan ilk denizaltı USS George Washington, denize indirildi.
1980 - Altı ay içinde sekizinci kez devalüasyon yapıldı; Türk lirasının değeri yüzde 5,5-8,8 arasında düşürüldü.
1980 - Türkiye'de 12 Eylül 1980 Darbesi'ne Giden Süreç (1979- 12 Eylül 1980): İskenderun'da sol görüşlü militan Ali Aktaş (Ağtaş), evinde eşi ve çocuklarıyla yatmakta olan sağ görüşlü birini dışarı çıkarmak için evin önünde silah sıktı, beklediği kişiyi dışarı çıktığı an ateş açarak öldürdü.
1997 - Malta Hava Yolları’na ait Valetta-İstanbul seferini yapan uçak, İsmail Beyazpınar ve Nusret Akmercan tarafından Köln’e kaçırıldı.
1999 - Yugoslavya ve NATO, Kosova'da Sırp birliklerinin geri çekilmesi anlaşmasını imzaladı. NATO, hava saldırılarını durdurdu ve 20 Haziran'da resmen sona erdirdi.
2004 - Almanya'nın Köln şehrinde bombalı saldırı gerçekleşti. 4'ü ağır olmak üzere 22 kişi yaralandı.
2019 - Kazakistan'da Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Mevcut cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev yeniden cumhurbaşkanı seçildi.
Doğumlar
1640 - I. Leopold, Habsburg Hanedanı üyesi ve Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1705)
1672 - Büyük Petro, Rus Çarı (ö. 1725)
1774 - Joseph von Hammer-Purgstall, Avusturyalı tarihçi, diplomat ve Doğu Bilimleri Uzmanı (ö. 1856)
1781 - George Stephenson, İngiliz makine mühendisi (ilk buharlı lokomotif olan "Rocket"i tasarlayan) (ö. 1848)
1810 - Otto Nicolai, Alman opera bestecisi ve orkestra şefi (ö. 1849)
1812 - Johann Gottfried Galle, Alman astronom (ö. 1910)
1891 - Cole Porter, Amerikalı besteci ve söz yazarı (ö. 1964)
1911 - Maclyn McCarty, Amerikalı genetikçi (ö. 2005)
1915 - Les Paul, Amerikalı müzisyen (ö. 2009)
1915 - Selim Turan, Türk ressam ve heykeltıraş (ö. 1994)
1916 - Jurij Brezan, Alman yazar (ö. 2006)
1916 - Robert McNamara, ABD'nin Savunma Bakanı ve Dünya Bankası Başkanı (ö. 2009)
1917 - Eric Hobsbawm, İngiliz tarihçi ve yazar (ö. 2012)
1934 - Sevim Çağlayan, Türk sanat müziği sanatçısı ve aktris (ö. 2000)
1934 - Ülkü Erakalın, Türk yönetmen (ö. 2016)
1936 - Åke Lundqvist, İsveçli aktör (ö. 2021)
1939 - Ertan Anapa, Türk hafif müziği sanatçısı (ö. 1991)
1945 - Betty Mahmudi, Amerikalı yazar ve aktivist
1946 - James Kelman, İskoç yazar
1952 - Bülent Ersoy, Türk musıkî sanatçısı
1951 - İsmail Nizamoğlu, Bulgar asıllı Türk güreşçi ve güreş antrenörü
1954 - Jad Fair, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve müzisyen
1956 - Patricia Cornwell, Amerikan cinayet romanı yazarı
1961 - Michael J. Fox, Amerikalı oyuncu
1963 - Johnny Depp, Amerikalı aktör, senarist, yönetmen, yapımcı ve müzisyen
1967 - Şoray Uzun, Türk sunucu, senarist, yönetmen ve oyuncu
1968 - Niki Bakogianni, Yunan yüksek atlamacı
1968 - Aleksandr Vladimiroviç Konovalov, Rus avukat ve siyasetçi
1973 - Ayşe Tolga, Türk dizi ve sinema oyuncusu
1975 - Otto Addo, Alman asıllı Ganalı millî futbolcu
1976 - Sedat Artuç, Türk halterci
1976 - Costas Elia, Kıbrıslı futbolcu
1977 - Tuğba Ekinci, Türk pop müzik şarkıcısı
1978 - Matthew Bellamy, İngiliz vokalist
1978 - Miroslav Klose, Alman futbolcu
1978 - Zeki Kayahan Coşkun, Türk radyocu
1979 - Dario Dainelli, İtalyan Futbolcu
1980 - Navíd Akhavan, İran asıllı Alman sinema ve TV dizileri oyuncusu
1980 - Stacey Cash, Amerikalı pornografik film oyuncusu
1981 - Natalie Portman, İsrailli oyuncu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1982 - Christina Stürmer, Avusturyalı şarkıcı
1982 - Ozan Akbaba, Türk oyuncu
1983 - Alektra Blue, Amerikalı çıplak model ve pornografik film oyuncusu
1983 - Zoogen Voorgensen, Hollandalı antropolog
1984 - Wesley Sneijder, Hollandalı futbolcu
1986 - Mërgim Mavraj, Alman futbolcu
1987 - Dominique Johnson, Amerikalı basketbol oyuncusu
1988 - Tigran Gevorg Martirosyan, Ermeni halterci
1988 - Sokratis Papastathopulos, Yunan millî futbolcu
1988 - Flaviana Matata, Tanzanyalı manken
1989 - Danilo Fernando Avelar, Brezilyalı futbolcu
1992 - Yannick Agnel, Fransız yüzücü
1992 - Dennis Appiah, Fransız futbolcu
1994 - Viktor Fischer, Danimarkalı millî futbolcu
1994 - Keisha Grey, Amerikalı porno yıldızı
Ölümler
62 - Claudia Octavia, Roma İmparatoriçesi (d. 39-40)
68 - Neron, Roma İmparatoru (intihar) (d. 37)
373 - Efrem, Suriyeli Deakon, din öğretmeni, teolog ve yorumcu, Suriyaniler Babası (d. 306)
630 - Şahrbaraz, Sasani İmparatorluğu'nda General (d. ?)
1597 - José de Anchieta, İspanyol Cizvit misyoner (d. 1534)
1870 - Charles Dickens, İngiliz yazar (d. 1812)
1894 - Karl Friedrich Louis Dobermann, Alman köpek yetiştiricisi (d. 1834)
1910 - Ahmet Samim, Türk gazeteci ve yazar (d. 1884)
1926 - Sanford B. Dole, Hawaiili siyasetçi (d. 1844)
1927 - Victoria Woodhull, ABD vatandaşı siyasetçi, aktivist, yazar ve gazeteci (d. 1838)
1937 - Hüseyin Nurettin Özsu, Türk asker (d. 1879)
1946 - Ananda Mahidol, Siyam'daki Chakri Hanedanı'nın sekizinci kralı (d. 1925)
1950 - Mehmet Sadık Kağıtçı, Türk matbaacı ve Ece Ajandası'nın kurucusu (d. 1868)
1954 - Arşak Çobanyan, Osmanlı Ermenisi kısa öykü yazarı, gazeteci, şair ve çevirmen (d. 1872)
1958 - Robert Donat, İngiliz aktör ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1905)
1959 - Adolf Windaus, Alman kimyager (d. 1876)
1961 - Camille Guérin, Fransız veteriner hekim, bakteriyolog ve immünolog (d. 1872)
1972 - Rudolf Belling, Alman heykeltıraş (d. 1886)
1974 - Miguel Angel Asturias, Guatemalalı yazar, diplomat ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1899)
1977 - Taha Carım, Türk diplomat ve Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi (d. 1914)
1989 - Reşid Behbudov, Azeri şarkıcı ve oyuncu (d. 1915)
1991 - Claudio Arrau, Şilili piyanist (d. 1903)
1992 - Enver Tunçalp, Türk şair ve eleştirmen (d. 1914)
1994 - Jan Tinbergen, Hollandalı iktisatçı ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1903)
2000 - Ferruh Doğan, Türk karikatürist (d. 1923)
2005 - Türker Sanal, Türk gazeteci
2005 - Arjan Adarov, Altay yazar (d. 1932)
2007 - Ousmane Sembène, Senegalli yazar, senarist ve yönetmen (d. 1920)
2011 - M. F. Husain, Hint ressam (d. 1915)
2011 - Josip Katalinski, Bosna-Hersek uyruklu futbolcu (d. 1948)
2011 - Tomoko Kawakami, Japon seslendirme sanatçısı (d. 1970)
2013 - Iain Banks, İskoç yazar (d. 1954)
2013 - Walter Jens, Alman filolog, yazar ve çevirmen oldu (d. 1923)
2014 - Rik Mayall, İngiliz aktör ve komedyeni (d. 1958)
2015 - James Last, Alman besteci ve orkestra şefi (d. 1929)
2015 - Pumpkinhead, Amerikalı rapçi (d. 1975)
2017 - Natig Aliyev, Azeri siyasetçi (d. 1947)
2017 - Andrzej Baturo, Polonyalı fotoğraf sanatçısı ve yönetici (d. 1940)
2017 - Doğan Heper, Türk gazeteci ve köşe yazarı (d. 1937)
2017 - Adam West, Amerikalı oyuncu (d. 1928)
2017 - Şenay Aybüke Yalçın, PKK tarafından öldürülen Türk öğretmen (d. 1994)
2018 - Fadil Vokrri, Arnavut asıllı Kosovalı futbolcu (d. 1960)
2019 - İbrahim Balaban, Türk ressam ve yazar (d. 1921)
2019 - Bushwick Bill, Jamaika asıllı Amerikalı rap müzisyeni (d. 1966)
2020 - Ayşegül Atik, Türk dizi oyuncusu ve tiyatrocu (d. 1948)
2020 - Perviz Ebutalib, İranlı futbolcu ve teknik direktör (d. 1942)
2020 - Ödön Földessy, Macar Olimpiyat atleti (d. 1929)
2022 - Matt Zimmerman, Kanadalı aktör (d. 1934)
Tatiller ve özel günler
Dünya Akreditasyon Günü
0609
09 |
3159 | https://tr.wikipedia.org/wiki/10%20Haziran | 10 Haziran |
Olaylar
1190 - Friedrich Barbarossa, Üçüncü Haçlı Seferi sırasında Saleph Nehri'nde (şu anki Göksu Nehri) boğularak öldü.
1692 - İngiltere'nin Amerikan kolonilerindeki Salem Cadı Mahkemeleri'nde suçlu bulunan Bridget Bishop asıldı.
1909 - Telsizle ilk "S.O.S." sinyali, Slavonia adlı İngiliz gemisinden verildi.
1916 - Osmanlı yönetimindeki Mekke, Arap isyanı sırasında Arapların eline geçti.
1927 - Gazi Koşusu At Yarışı ilk kez yapıldı. Ankara Hipodromu'ndaki yarışı Mustafa Kemal Paşa da izledi.
1931 - Faşistlerle işbirliğini red eden orkestra şefi Arturo Toscanini, eşiyle birlikte İtalya'yı terk etti.
1934 - İran Şahı Rıza Şah Pehlevi, Türkiye'yi ziyaret amacıyla Gürbulak'ta Türk sınırına geldi ve törenle karşılandı.
1935 - Mülkiye Mektebi'nin adının Siyasal Bilgiler Okulu olarak değiştirilmesine karar verildi.
1940 - II. Dünya Savaşı: İtalya, Fransa ve Birleşik Krallık'a savaş ilan etti.
1940 - II. Dünya Savaşı: General Erwin Rommel'in komutasındaki Alman Birlikleri Manş Denizi'ne ulaştı.
1940 - II. Dünya Savaşı: Kanada, İtalya'ya savaş ilan etti.
1940 - II. Dünya Savaşı: Norveç, Alman kuvvetlerine teslim oldu.
1942 - Naziler Çekoslovakya'da Lidice kasabasını yerle bir ederek, Reinhard Heydrich'in öldürülmesine misilleme olarak 1300 kişiyi katletti.
1946 - İtalya Krallığı sona erdi ve İtalyan Cumhuriyeti ilan edildi.
1946 - Türkiye Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.
1947 - Saab, ilk otomobilini üretti.
1949 - Devlet Tiyatro ve Operası, TBMM'de kabul edilen yasayla Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı olarak kuruldu. İlk Genel Müdür Muhsin Ertuğrul oldu.
1955 - Yapımı 2,5 yılda tamamlanan 300 odalı, 500 yataklı İstanbul Hilton Oteli açıldı.
1960 - Turan Emeksiz, Nedim Özpolat, Ersan Özey, Ali İhsan Kalmaz ve Sökmen Gültekin, Ankara'da Anıtkabir yamacında toprağa verildi.
1960 - Celâl Bayar ve Adnan Menderes, yargılanmak üzere Yassıada'ya götürüldü.
1967 - Altı Gün Savaşı sona erdi: İsrail ve Suriye ateşkes imzaladı. İsrail; Gazze Şeridi, Golan Tepeleri, Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Sina Yarımadası'nı işgal etti.
1981 - 12 Eylül Darbesi'nin 6. idamı: 28 Aralık 1980'de Üsteğmen Şahin Akkaya'yı başından vurarak öldüren sol görüşlü militan Veysel Güney, idam edildi.
1987 - Eskişehir F-16 uçak motor fabrikası, Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından açıldı.
1990 - Şırnak'ın Çevrimli köyüne saldıran PKK militanları, 26 sivili öldürdü.
1993 - Dünya Sinemalar Günü, Türkiye'de ilk kez kutlandı.
2000 - Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad öldü. Yerine 17 Temmuz'da oğlu Beşar Esad getirildi.
2001 - Kuzey İrlanda'nın başkenti Belfast'ta düzenlenen 11. Dünya Büyükler Boks Şampiyonası'nda, 57 kiloda Ramazan Paliani, Dünya Şampiyonu olarak altın madalya kazandı.
2002 - Ontario'da (Kanada) eşcinsel (eşdeğer) evlilik yasalaştı.
2005 - Orhan Boran'ın 60. sanat yılı ve profesyonel hayatını sona erdirdiği jübile gecesi, Harbiye Açıkhava Tiyatrosu'nda yapıldı.
2006 - Hatay'da yabancılara gayrimenkul satışı durduruldu. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, ilin yüz ölçümünün binde 5'inden fazlasının yabancılara satılmış olması nedeniyle ikinci emre kadar satışları yasakladı.
Doğumlar
867 - Uda, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 59. imparatorudur (ö. 931)
940 - Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî, İranlı matematikçi ve astronom (ö. 998)
1713 - Caroline, Büyük Britanya Kralı II. George ile eşi Ansbachlı Caroline'in dördüncü çocuğu ve üçüncü kızıydı (ö. 1757)
1803 - Henry Darcy, Fransız bilim insanı (ö. 1858)
1804 - Hermann Schlegel, Alman ornitolog ve herpetolojist (ö. 1884)
1819 - Gustave Courbet, Fransız ressam (ö. 1877)
1832 - Edwin Arnold, İngiliz şair ve gazetecidir (ö. 1904)
1832 - Nikolaus Otto, Alman makine mühendisidir (ö. 1891)
1839 - Ludvig Holstein-Ledreborg, Danimarkalı siyasetçi (ö. 1912)
1840 - Theodor Philipsen, Danimarkalı ressamdı (ö. 1920)
1866 - Arthur Castrén, Fin siyasetçi (ö. 1946)
1880 - André Derain, Fransız ressam ve heykeltıraş (ö. 1954)
1889 - Sessue Hayakawa, Japon oyuncu (ö. 1973)
1895 - Cemal Gürsel, Türk asker ve Türkiye'nin 4. Cumhurbaşkanı (ö. 1966)
1895 - Hattie McDaniel, Amerikalı Akademi Ödülü kazanan ilk siyahi oyuncu (ö. 1952)
1897 - Tatyana Nikolayevna Romanova, Çar II. Nikolay'ın ve onun eşi Aleksandra Fyodorovna'nın ikinci kızıdır (ö. 1918)
1901 - Frederick Loewe, Avusturya asıllı Amerikan besteci (ö. 1988)
1913 - Elisabeth Gordon Chandler, Amerikalı heykeltıraş ve eğitimci (ö. 2006)
1914 - Oktay Rifat, Türk şair (ö. 1988)
1915 - Saul Bellow, Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 2005)
1916 - Peride Celal, Türk yazar (ö. 2013)
1918 - Patachou, Fransız şarkıcı ve oyuncu (ö. 2015)
1921 - Philip Mountbatten, Edinburgh Dükü ve Birleşik Krallık Kraliçesi II. Elizabeth'in eşi (ö. 2021)
1922 - Judy Garland, Amerikalı aktris (ö. 1969)
1922 - Bill Kerr, Avustralyalı sinema ve dizi oyuncusudur (ö. 2014)
1925 - Don Costa, Amerikalı orkestra şefi ve plak yapımcısıydı (ö. 1983)
1925 - Nat Hentoff, Amerikalı romancı, tarihçi ve müzik eleştirmeni (ö. 2017)
1927 - László Kubala, Macar eski futbolcudur (ö. 2002)
1928 - Maurice Sendak, Amerikalı çocuk edebiyatı yazarı ve desinatör (ö. 2012)
1929 - James McDivitt, Amerikalı eski bir test pilotu, havacılık mühendisi ve Gemini ve Apollo programlarında uçan NASA Astronotuydu (ö. 2022)
1929 - E. O. Wilson, Amerikalı bir biyolog, doğa bilimci ve yazardı (ö. 2021)
1931 - João Gilberto, Brezilyalı şarkıcı, gitarist ve besteci (ö. 2019)
1931 - Lee Yong-hui, Güney Koreli asker ve siyasetçi (ö. 2022)
1932 - Haluk Kurdoğlu, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (ö. 2004)
1935 - Vic Elford, İngiliz spor otomobil, ralli ve Formula Bir pilotu (ö. 2022)
1936 - Eugenio Bersellini, İtalyan futbolcu ve teknik direktör
1939 - Alexandra Stewart, Kanadalı oyuncu
1941 - Mickey Jones, Amerikalı baterist ve aktör (ö. 2018)
1941 - Jürgen Prochnow, bir Alman oyuncudur
1949 - Ozan Ârif, Türk öğretmen, halk ozanı ve şair (ö. 2019)
1950 - Rasim Kara, Türk kaleci ve teknik direktör
1953 - John Edwards, Kuzey Karolina eski senatörü
1956 - Annamária Kinde, Macar asıllı Romanyalı gazeteci, yazar ve editör (ö. 2014)
1956 - Mickey Curry, Amerikalı müzisyen
1958 - Yū Suzuki, Japon video oyunu tasarımcısı, yapımcısı ve programcısı
1959 - Carlo Ancelotti, İtalyan futbolcu ve teknik direktör
1960 - Maxi Priest, Jamaika asıllı İngiliz reggae sanatçısı
1962 - Gina Gershon, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu
1962 - Kemal Kuruçay, Türk oyuncu
1963 - Nadia Hasnaoui, Norveçli sunucu
1963 - Jeanne Tripplehorn, Amerikalı oyuncu
1964 - İsmet Berkan, Türk gazeteci
1965 - Veronica Ferres, Alman oyuncu
1965 - Elizabeth Hurley, İngiliz aktris ve model
1965 - Andrea Kiewel, Alman kadın televizyon sunucusu ve eski yüzme sporcusu
1966 - David Platt, İngiliz futbolcu ve teknik direktör
1967 - Katja Weitzenböck, Avusturyalı-Alman oyuncu
1968 - Ömer Danış, Türk şarkıcı
1971 - Janset Paçal, Türk oyuncu ve sunucu
1973 - Faith Evans, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, yapımcı, oyuncu ve yazar
1974 - Muhammed İmare, Mısırlı millî futbolcu
1976 - Friedrich, Alman İmparatorluğu ve Prusya Krallığı'nı yöneten hanedan olan Hohenzollern Hanedanı'nın Prusya kolunun mevcut başkanı olan Alman iş insanı
1976 - Zekiye Keskin Şatır, Türk okçu
1978 - DJ Qualls, Amerikalı oyuncu,yapımcı ve model
1981 - Alejandro Domínguez, Arjantinli millî futbolcu
1982 - Artur Tlisov, Rus futbolcu
1982 - Tara Lipinski, Amerikalı buz patenci
1982 - Madeleine, Kral XVI. Carl Gustaf ve Kraliçe Silvia'nın ikinci kızı ve en küçük çocuğu
1983 - Leelee Sobieski, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu
1985 - Andy Schleck, Lüksemburglu yol bisikleti yarışçısı
1985 - Vasilis Torosidis, Yunan futbolcu
1986 - Marco Andreolli, İtalyan futbolcu
1987 - Martin Harnik, Almanya doğumlu Avusturyalı futbolcu
1988 - Jagoš Vuković, Sırp millî futbolcu
1989 - Alexandra Stan, Rumen şarkıcı
1992 - Kate Upton, Amerikalı model
Ölümler
MÖ 323 - Büyük İskender, Makedonya Kralı (d. MÖ 356)
223 - Liu Bei, Çin'in Üç İmparatorluk döneminde Shu Han'ın kurucusu ve ilk imparatorudur (d. 161)
754 - Seffah, 750-754 döneminde ilk Abbâsî hâlifesi olarak hüküm sürmüştür (d. 721)
779 - Daizong, Çin'de Tang Hanedanı'nın dokuzuncu imparatorudur (d. 711)
1190 - Friedrich Barbarossa, Alman Kralı ve Kutsal Roma Cermen İmparatoru (d. 1122)
1437 - Joanna, Dük IV. John ile evlenerek Brittany Düşesi ve daha sonra Kral IV. Henry ile evlenerek İngiltere Kraliçesi olmuştur (d. 1368)
1580 - Luís de Camões, Portekizli şair (d. 1524)
1604 - Isabella Andreini, İtalyan commedia dell'arte aktrisi ve yazar (d. 1562)
1654 - Alessandro Algardi, İtalyan heykeltıraş (d. 1598)
1836 - André-Marie Ampère, Fransız fizikçi (d. 1775)
1849 - Thomas Robert Bugeaud, Fransa Mareşali ve Cezayir Genel Valisi idi (d. 1784)
1858 - Robert Brown, İskoç botanist (d. 1773)
1882 - Vasili Perov, Rus ressam (d. 1834)
1902 - Jacint Verdaguer, Katalan rahibi, Katalanca edebiyatının en büyük şairlerinden biri (d. 1845)
1918 - Arrigo Boito, İtalyan şair, roman yazarı, gazeteci, opera bestecisi ve libretto yazarı (d. 1842)
1923 - Pierre Loti, Fransız romancı (d. 1850)
1924 - Giacomo Matteotti, İtalyan sosyalist lider (Roma'da faşistlerce kaçırılarak öldürüldü) (d. 1885)
1925 - Leonid Bolhovitinov, Rus asker ve doğubilimci (d. 1871)
1926 - Antoni Gaudí, Katalan mimar (İspanya’da Art Nouveau akımının öncüsü) (d. 1852)
1930 - Adolf von Harnack, Alman protestan teolog ve kilise tarihçisi (d. 1851)
1934 - Frederick Delius, İngiliz post-romantik besteci (d. 1862)
1940 - Marcus Garvey, ABD'de ilk önemli Siyah hareketini (1919-1926) örgütleyen Jamaikalı Siyah önder (d. 1887)
1946 - Jack Johnson, ABD'li bir boksördür (d. 1878)
1949 - Sigrid Undset, Norveçli romancı (1928'de Nobel Edebiyat Ödülü sahibi) (d. 1882)
1949 - Carl Vaugoin, Avusturyalı siyasetçi (d. 1873)
1965 - Vahap Özaltay, Türk futbolcu (d. 1907)
1966 - Hamdullah Suphi Tanrıöver, Türk edebiyatçı, yazar, öğretmen ve milletvekili (d. 1885)
1967 - Spencer Tracy, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1900)
1973 - Erich von Manstein, Alman general (d. 1887)
1973 - William Inge, Amerikalı oyun yazarı (d. 1913)
1981 - Veysel Güney, Türk devrimci ve Devrimci Yol'un İskenderun sorumlusu (idam) (d. 1957)
1982 - Rainer Werner Fassbinder, Alman film yönetmeni (d. 1945)
1984 - Halide Nusret Zorlutuna, Türk şair ve yazar (d. 1901)
1988 - Louis L'Amour, Amerikalı yazar (d. 1908)
1992 - Glyn Smallwood Jones, Britanyalı siyasetçi (d. 1908)
1996 - Jo Van Fleet, Amerikalı aktris (d. 1914)
2000 - Hafız Esad, Suriye Devlet Başkanı (d. 1930)
2002 - John Gotti, Amerikalı gangster (d. 1940)
2004 - Ray Charles, Amerikalı müzisyen (d. 1930)
2007 - Ufuk Güldemir, Türk gazeteci (d. 1956)
2008 - Cengiz Aytmatov, Kırgız edebiyatçı, çevirmen ve gazeteci (d. 1928)
2009 - Faruk Bayülkem, Türk psikiyatr ve nörolog hekim (d. 1912)
2010 - Sigmar Polke, Alman ressam ve fotoğrafçı (d. 1941)
2016 - Christina Grimmie, Amerikalı müzisyen, söz yazarı (d. 1994)
2016 - Gordie Howe, Kanadalı emekli profesyonel buz hokeyi oyuncusu (d. 1928)
2017 - Julia Perez, Endonezyalı model, oyuncu, sunucu ve şarkıcı (d. 1980)
2019 - Crazy Mohan, Hint aktör, komedyen, senarist ve oyun yazarı (d. 1952)
2020 - Jayaraman Anbazhagan, Hint politikacı (d. 1958)
2020 - Duilio Arigoni, İsviçreli kimyager ve akademisyen (d. 1928)
2020 - Araceli Herrero Figueroa, İspanyol yazar (d. 1948)
2020 - Mr. Wrestling II, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1934)
2020 - Talat Özkarslı, Türk millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1938)
2021 - Ray MacDonnell, Amerikalı aktör (d. 1928)
2021 - Neno, Portekizli millî futbolcu (d. 1962)
2021 - Duncan Pegg, Avustralyalı siyasetçi ve hukukçu (d. 1980)
2021 - Haico Scharn, Hollandalı orta mesafe koşucusu ve antrenör (d. 1945)
2021 - Dingko Singh, Hint boksör (d. 1979)
2021 - Larisa Şoygu, Sovyet-Rus siyasetçi (d. 1953)
2022 - Vladimir Kuzyutkin, Sovyet-Rus eski voleybol oyuncusu ve antrenörü (d. 1947)
2022 - Antonio La Forgia, İtalyan siyasetçi (d. 1944)
Tatiller ve özel günler
Fırtına : Ülker Doğumu Fırtınası
0610
10 |
3160 | https://tr.wikipedia.org/wiki/11%20Haziran | 11 Haziran |
Olaylar
MÖ 1184 - Truva Savaşı: Truva'nın yağmalanıp yakılması.
1509 - İngiltere Kralı VIII. Henry ile Aragonlu Catherine evlendi.
1868 - Kızılay, "Mecruhin ve Marda-yı Askeriyye İmdat ve Muavenet Cemiyeti" adı altında kuruldu.
1898 - Çin'de liberaller, İmparator Guangxu'nun davetiyle iş başına geldi ve "Yüz Gün Reformu" olarak bilinen dönemi başlattılar.
1901 - Yeni Zelanda, Cook Adaları'nı topraklarına katmıştır.
1913 - 31 Mart isyanını bastıran Hareket Ordusu'nun Komutanı, Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa düzenlenen bir suikast ile öldürüldü.
1919 - Mustafa Kemal, kendisini İstanbul'a geri çağıran Vahdettin'e geri dönmeyeceğini bildirdi. Damat Ferid Paşa, Paris Barış Konferansı'na katılmak üzere, İstanbul'dan Paris'e gitti.
1929 - Türkiye-Romanya Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşması imzalandı.
1930 - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın kurulmasına ilişkin kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi.
1933 - Cumhuriyet'in ilanının 10. Yıl Dönümünü Kutlama Kanunu çıkarıldı.
1933 - İller Bankası kuruldu.
1937 - Atatürk, Trabzon'da yaptığı açıklamada bütün çiftliklerini ve mallarını millete bağışladığını bildirdi.
1940 - II. Dünya Savaşı: Britanya Kuvvetleri, İtalya'daki Ceneviz ve Torino kentlerini bombaladı. İtalya Hava Kuvvetleri, Malta adasına ilk saldırılarını gerçekleştirdi. Norveç, iki ay süren direnişin ardından Alman Orduları'na teslim oldu.
1945 - Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde tartışmalara neden olan, Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi.
1954 - Zonguldak'ta meydana gelen grizu patlamasında 6 işçi öldü, 16 işçi yaralandı.
1960 - 27 Mayıs öncesi bozulan ekonomik durumu düzeltmek için, hazineye yardım kampanyası düzenlendi.
1963 - Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Zafer gazetesini kapattı. İstanbul Üniversitesi askeri kordon altına alındı.
1970 - Güreşçi Ahmet Ayık, Dünya Şampiyonu oldu.
1970 - Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Sendikalar Kanunu'nda değişiklik yapılması, Türkiye İşçi Partisi'nin 4 Milletvekili dışında 230 oyla kabul edildi. Yasada yapılan değişiklikler, kısa adı DİSK olan Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'nun faaliyetlerini kısıtlamayı amaçlıyordu. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, 15 Haziran'da eylem kararı aldı.
1973 - Mardin'in Kızıltepe ilçesinde aşiretler arasında çatışma çıktı. Aralarında Adalet Partisi İlçe Başkanı'nın da bulunduğu 12 kişi öldürüldü.
1973 - Güney Afrika'da siyahi rektör atanmasını isteyen 1500 öğrenci, üniversiteden uzaklaştırıldı.
1978 - 3 bin hükümlünün yararlanacağı yeni infaz yasasının yürürlüğe girmesiyle tahliyeler başladı.
1979 - Cumhuriyet tarihinin 5. devalüasyonu yapıldı; Türk lirası'nın 1 Dolar karşılığı değeri 47 lira 10 kuruş oldu.
1981 - Bülent Ersoy'un sahneye çıkması yasaklandı.
1982 - E.T. filmi ABD'de gösterime girdi. Melissa Mathison'ın öyküsünü Steven Spielberg sinemaya uyarlamış ve film 4 Oscar kazanmıştır. Ayrıca, filmdeki kahraman kısa bir süreliğine ikon olmuştur.
1982 - Türkiye Güzeli Nazlı Deniz Kuruoğlu, Avrupa Güzeli seçildi.
1987 - Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Türkiye'yi yeniden "İşçi haklarını çiğneyen ülkeler" listesine aldı. Gerekçe; iş yasalarıyla anayasa maddelerinin Türkiye'nin imzaladığı uluslararası sözleşmelere aykırı olmasıydı.
1997 - Adalet Bakanı Şevket Kazan, Genelkurmay'ın brifingine katılan Ankara Adliyesi ve DGM'de görevli hakim ve savcılar hakkında soruşturma açtırdı.
1997 - Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde irticaya karşı Batı Çalışma Grubu oluşturulduğu bildirildi.
1998 - Hükûmetin verdiği yüzde 20 zamma tepki gösteren memurlar, iş bırakma eylemi yaptılar.
1999 - Bakanlar Kurulu, 13 Mayıs 1999 tarihinde Fazilet Partisi'nden Milletvekili seçilen Merve Kavakçı'yı vatandaşlıktan çıkarma kararı aldı. Merve Kavakçı, kararın iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle Danıştay'da dava açtı.
2001 - 5 Aralık 1791 yılında 35 yaşındayken ölen dahi besteci Mozart'ın ölüm nedeni olarak Trişinoz hastalığı gösterildi.
2001 - İlaria Alpi Uluslararası Özel Ödülü’nün 7.si Türkiye'den Nadire Mater ile İspanya’dan Carmen Gurruchaga’ya verildi.
2004 - Elvan Abeylegesse, Golden League yarışmasında Norveç'in Bergen kentinde koştuğu 5000 metre yarışındaki 14:24.68'lik derecesiyle 7 yıldır kırılamayan 5000 metre Dünya rekorunu kırdı ve Dünya rekoru kıran ilk Türk atlet oldu.
2010 - 2010 FIFA Dünya Kupası, Güney Afrika - Meksika maçı ile başladı.
2017 - Porto Riko Eyalet Referandumu yapıldı.
Doğumlar
1456 - Anne Neville, Galler Prensesi, (ö. 1458)
1572 - Ben Jonson, İngiliz yazar (ö. 1637)
1659 - Yamamoto Tsunetomo, Japon samuray (ö. 1719)
1662 - Tokugawa Ienobu, Tokugawa Şogunluğu'nun 6. şogun (ö. 1712)
1776 - John Constable, İngiliz ressam (ö. 1837)
1811 - Vissarion Belinski, Rus eleştirmen ve gazeteci (ö. 1848)
1815 - Julia Margaret Cameron, İngiliz fotoğrafçı (ö. 1879)
1842 - Karl von Linde, Alman mucit (ö. 1934)
1847 - Millicent Fawcett, İngiliz feminist (ö. 1929)
1864 - Richard Strauss, Alman besteci (ö. 1949)
1870 - Tokála Lúta, Oglala Lakotalarından Siyu yorumcu, aktör ve Siyu Kızılderili hakları savunucusu (ö. 1976)
1874 - Helen Bradford Thompson Woolley, Amerikalı psikolog (ö. 1947)
1876 - Alfred Louis Kroeber, Amerikalı antropolog (ö. 1960)
1880 - Jeannette Rankin, Amerikalı feminist siyasetçi (ö. 1973)
1881 - Mordecai Kaplan, Amerikalı haham, eğitimci ve ilahiyatçı (ö. 1983)
1884 - Werner Issel, Alman mimar (ö. 1974)
1888 - Bartolomeo Vanzetti, İtalyan göçmeni Amerikalı anarşist (ö. 1927)
1899 - Yasunari Kavabata, Japon romancı ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1972)
1910 - Jacques-Yves Cousteau, Fransız kaşif, bilim insanı ve film yapımcısı (ö. 1997)
1923 - Özdemir Asaf, Türk şair (ö. 1981)
1928 - Fabiola, Belçika'nın eski kraliçesi (ö. 2014)
1929 - Ayhan Şahenk, Türk iş insanı (ö. 2001)
1931 - Enzo Benedetti, İtalyan futbolcu ve teknik direktör (ö. 2017)
1933 - Erol Pekcan, Türk cazcı ve baterist (ö. 1994)
1939 - Jackie Stewart, İskoç Formula 1 pilotu
1948 - Lynsey de Paul, İngiliz rock şarkıcısı, besteci, piyanist ve söz yazarı (ö. 2014)
1957 - Müfit Erkasap, Türk teknik direktör
1959 - Hugh Laurie, İngiliz aktör
1960 - Mehmet Öz, Türk kalp damar cerrahı
1964 - Jean Alesi, İtalyan asıllı Fransız Formula 1 yarışçısı
1966 - Greg Grunberg, Amerikalı aktör
1969 - Peter Dinklage, Amerikalı film, televizyon ve tiyatro oyuncusu
1977 - Ryan Dunn, Amerikalı dublör sanatçısı, aktör ve komedyen (ö. 2011)
1977 - Mehnaz Afşar, İranlı oyuncu
1978 - Joshua Jackson, Kanadalı-Amerikalı oyuncu
1979 - Danilo Gabriel de Andrade, Brezilyalı profesyonel futbolcu
1981 - Emiliano Moretti, İtalyan futbolcu
1982 - Marco Arment, Amerikalı web geliştiricisi
1983 - Ekaterina Iourieva, Rus atlet
1984 - Vágner Love, Brezilyalı futbolcu
1985 - Dzmitrıy Koldun, Beyaz Rus şarkıcı
1985 - Oswal Álvarez, Kolombiyalı futbolcu
1986 - Shia LaBeouf, Amerikalı aktör
1987 - Gonzalo Castro, Alman futbolcu
1987 - Marsel İlhan, Özbek asıllı Türk millî tenisçi
1988 - Claire Holt, Avustralyalı aktris ve model
1988 - Marcos Antônio Nascimento Santos, Brezilyalı eski futbolcu
1989 - Lorenzo Ariaudo, İtalyan futbolcu
1991 - Dan Howell, İngiliz YouTuber
1992 - Julian Alaphilippe, Fransız yol bisikleti ve cyclocross yarışçısı
1998 - Charlie Tahan, Amerikalı oyuncu
1999 - Kai Havertz, Alman futbolcu
Ölümler
MÖ 323 - Büyük İskender, Makedonya Kralı (d. MÖ 356)
840 - Junna, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 53. imparatorudur (d. 785)
1183 - Genç Kral Henry, II. Henry ile Akitanya Düşesi Eleanor'un hayatta kalan en büyük çocukları (d. 1155)
1216 - I. Henri, Konstantinopolis'te kurulan Latin İmparatorluğu'nun 1206 ile 1216 tarihleri arasında ikinci imparatoru (d. 1174)
1345 - Aleksios Apokaukos, Bizanslı devlet adamı ve asker (d. ?)
1488 - III. James, 1460'tan 1488'e kadar İskoçya kralı (d. 1451)
1557 - III. João, Portekiz Kralı (d. 1502)
1683 - Nikita Pustosvyat, Rusya'da Rus ortodoks kilisesi tarafından yapılan reformlara karşı çıkan Lipovanlar'ın lideri (d. ?)
1727 - I. George, İngiltere Kralı ve Hannover Elektörü (d. 1660)
1847 - Afonso, Brezilya İmparatorluğu tahtının veliahtı (d. 1845)
1847 - John Franklin, Britanyalı gezgin, kâşif (d. 1786)
1852 - Karl Briullov, Rus ressam (d. 1799)
1859 - Klemens von Metternich, Avusturyalı diplomat (d. 1773)
1903 - Nikolai Vasilieviç Bugaev, Rus matematikçi (d. 1837)
1903 - Aleksandar Obrenoviç, Sırbistan kralı (d. 1876)
1909 - Simon Newcomb, Kanadalı-Amerikalı astronom ve matematikçi (d. 1835)
1913 - Mahmud Şevket Paşa, Osmanlı asker ve devlet adamı (ö. 1856)
1928 - Pekka Aakula, Fin siyasetçi (d. 1866)
1934 - Lev Vıgotski, Sovyet psikolog (d. 1896)
1936 - Robert E. Howard, Amerikalı yazar (d. 1906)
1942 - Selahattin Enis Atabeyoğlu, Türk roman ve hikâye yazarı (d. 1892)
1955 - Pierre Levegh, Fransız yarış pilotuydu (d. 1905)
1956 - Corrado Alvaro, İtalyan romancı ve şair (d. 1895)
1963 - Thich Quang Duc, Vietnamlı Budist rahip (d. 1897)
1964 - Plaek Phibunsongkhram, 1938'den 1944'e ve 1948'den 1957'ye kadar Tayland Başbakanı olarak görev yapan Taylandlı askeri subay ve politikacı (d. 1897)
1970 - Aleksandr Kerenski, Rus siyasetçi (d. 1881)
1971 - Roland Rohn, Alman mimar (d. 1905)
1974 - Julius Evola, İtalyan politika, felsefe, tarih ve tradisyonalist bakış açısından dini konularda yazıları olan yazar (d. 1898)
1979 - John Wayne, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1907)
1984 - Enrico Berlinguer, İtalyan Komünist Partisi Genel Sekreteri (d. 1922)
1988 - Giuseppe Saragat, İtalyan sosyalist politikacı (d. 1898)
1990 - Oldřich Nejedlý, Çek eski millî futbolcu (d. 1909)
1993 - Friedrich Thielen, Alman siyasetçi (d. 1916)
1999 - DeForest Kelley, Amerikalı oyuncu
2004 - Jorge Martínez Boero, Arjantinli otomobil yarışçısı (d. 1937)
2005 - Vasco Gonçalves, Portekizli general ve siyasetçi (d. 1922)
2007 - Mala Powers, Amerikalı aktris (d. 1931)
2011 - Eliyahu M. Goldratt, İsrailli iş insanı (d. 1947)
2012 - Ann Rutherford, Kanada asıllı Amerikalı oyuncu (d. 1917)
2012 - Teófilo Stevenson, Kübalı amatör boksör (d. 1952)
2013 - Robert Fogel, Amerikalı ekonomist (d. 1926)
2014 - Ruby Dee, Amerikalı oyuncu, yazar ve İnsan Hakları savunucusu (d. 1922)
2015 - Ornette Coleman, Amerikalı caz müzisyeni (d. 1930)
2015 - Ron Moody, İngiliz oyuncu (d. 1924)
2015 - Dusty Rhodes, Amerikalı eski profesyonel güreşçi (d. 1945)
2016 - Rudi Altig, Alman profesyonel bisikletçi (d. 1937)
2016 - Christina Grimmie, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı (d. 1994)
2017 - Errol Christie, Eski profesyonel İngiliz boksör ve boks antrenörü (d. 1963)
2017 - David Fromkin, Amerikalı yazar, avukat ve tarihçi (d. 1932)
2017 - Jim Graham, İskoçya doğumlu Amerikalı politikacı (d. 1945)
2018 - Oscar Furlong, Arjantinli tenis ve basketbol oyuncusu, antrenör (d. 1927)
2018 - Yvette Horner, Fransız akordeon sanatçısı (d. 1922)
2018 - Roman Kłosowski, Polonyalı oyuncu (d. 1929)
2019 - Carl Bertelsen, Danimarkalı eski futbolcu (d. 1937)
2019 - Gabriele Grunewald, Amerikalı orta mesafe koşucusu kadın atlet (d. 1986)
2019 - Valeria Valeri, İtalyan kadın dublaj sanatçısı, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1921)
2020 - Kraisak Choonhavan, Taylandlı siyasetçi ve müzisyen (d. 1947)
2020 - Katsuhisa Hattori, Japon klasik besteci ve hukukçu (d. 1936)
2020 - Emmanuel Issoze-Ngondet, Gabonlu diplomat ve siyasetçi (d. 1961)
2020 - Rosa Maria Sardà, İspanyol aktris, komedyen ve politik aktivist (d. 1941)
2021 - Geoffrey Edelsten, Avustralyalı girişimci ve iş adamı (d. 1943)
2021 - Kay Hawtrey, Kanadalı aktris (d. 1926)
2021 - Paola Pigni, İtalyan orta ve uzun mesafe koşucusu (d. 1945)
2021 - Lucinda Riley, Kuzey İrlandalı oyuncu ve yazardır (d. 1965)
2022 - Bernd Bransch, Doğu Almanya uyruklu eski millî futbolcudur (d. 1944)
2022 - Yuri Mamonov, Rus siyasetçi (d. 1958)
2022 - Peter Reusse, Alman aktör (d. 1941)
Tatiller ve özel günler
Hristiyanlıkta "Aziz Barnabas Günü"
0611
11 |
3161 | https://tr.wikipedia.org/wiki/12%20Haziran | 12 Haziran |
Olaylar
1826 - Yeniçeri Ocağı'nın yerine Eşkinci Ocağı'nın kurulmasına başlandı.
1898 - Filipinler, İspanya'dan bağımsızlığını ilan etti.
1908 - Tokat'ta sel felaketi yaşandı. 459 bina zarar gördü, 223 kişi öldü.
1919 - Mustafa Kemal Paşa, Havza'dan Amasya'ya geçti.
1921 - Yunan taarruzu öncesinde, Yunan Kralı Aleksandros, Başbakanı Venizelos ve Genelkurmay Başkanı İzmir'e geldi.
1924 - Türkiye'nin ilk sanatoryumu olan Heybeliada Sanatoryumu açıldı.
1925 - İstanbul Muallimler Cemiyeti kongresi yapıldı.
1932 - Hicaz Naibi Emir Faysal, Türkiye'yi ziyaret etti.
1935 - Bolivya ve Paraguay, Gran Chaco bölgesinde üç yıldır sürdürdükleri Chaco Savaşı'na bir antlaşmayla son verdi.
1940 - Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Başkanlığında toplanan Hükûmet, savaş dışı kalınmasını kararlaştırdı.
1940 - II. Dünya Savaşı: 54 bin kişiden oluşan İngiliz ve Fransız Birlikleri, Manş Denizi sınırında Saint-Valery-en-Caux'da, Alman Generalfeldmarschall Erwin Rommel'in ordularına teslim oldu. Alman Birlikleri, Paris'e doğru ilerlemeye devam etti.
1941 - Çanakkale açıklarında bir Fransız ticaret gemisi torpillenerek batırıldı. Geminin mürettebatı kurtarılarak İstanbul'a getirildi.
1947 - Büyük Doğu dergisi, Mahkeme kararıyla 4 ay kapatıldı.
1948 - 1956 yılına kadar Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde iktidar olan Macar İşçi Partisi kuruldu.
1957 - Kırşehir yeniden il yapıldı.
1958 - Ankara'da Kıbrıs için yapılan mitinge, 150 binden fazla kişi katıldı.
1960 - Geçici Anayasa açıklandı. TBMM'nin bütün hak ve yetkileri, Geçici Anayasa gereğince Millî Birlik Komitesi'ne verildi.
1962 - İstanbul'da ekmeğe zam yapıldı, 650 gr. ekmek 65 kuruş oldu.
1966 - Keban Barajı'nın temeli atıldı.
1967 - Sovyetler Birliği, uzay aracı "Venera 4" Venüs gezegenine yolladı.
1967 - ABD'de ırklar arası evliliği yasaklayan yasalar tamamen lağvedildi.
1968 - İstanbul Üniversitesi, Deniz Gezmiş önderliğinde öğrenciler tarafından işgal edildi.
1971 - Cumhuriyet Başsavcılığı, Türkiye İşçi Partisi'nin kapatılması için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu.
1974 - Hükûmet, Ataş Rafinerisi'ni devletleştireceğini açıkladı.
1975 - Yunanistan, Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) üyeliği için resmen başvurdu.
1982 - 12 Eylül Darbesi'nin 17. idamı: 3 Şubat 1976'da kan davası sebebiyle kahve basıp bir kişiyi 5 kurşunla öldüren Şahabettin Ovalı idam edildi.
1984 - Urfa'nın adı, "Şanlıurfa" olarak değiştirildi.
1984 - Foto Muhabirleri Derneği kuruldu.
1986 - Ahmet Altan'ın "Sudaki İz" adlı romanı "muzır" bulundu. Altan ve yayımcısı Erdal Öz hakkında dava açıldı.
1986 - Haydar Dümen'in "Cinsel Yaşam 2" adlı kitabı toplatıldı.
1987 - Birleşik Krallık'ta genel seçim yapıldı. Margaret Thatcher önderliğinde Muhafazakârlar 3. kez seçimi kazandı.
1988 - Ankara'da 15 dakika esen 80 kilometre hızındaki rüzgâr ve şiddetli yağmur, arkasında 14 ölü bıraktı.
1989 - Bulgaristan'dan göç eden Türklerin sayısı 90 bin kişiyi buldu.
1990 - Rusya resmen bağımsızlığını ilan etti.
1994 - Boeing 777, Paine Field'den kalkarak ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
2000 - Türkiye'nin ilk uzay kampı, "Uzay Kampı Türkiye" açıldı.
2002 - TOFAŞ Kuş Serisi’nin üretimini sonlandırdı.
2004 - Yeni Zelanda'da bir evin tepesine düşen 1,3 kg ağırlığında kondrit tipinden bir gök taşı evde büyük hasara yol açtı, ama can kaybına neden olmadı.
2005 - Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı'na ilk petrol verildi.
2007 - Anayasa Mahkemesi'nin ilk kadın Başkanı Tülay Tuğcu emekliye ayrıldı.
2009 - İran'da cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı.
2011 - Türkiye'de 2011 TBMM Milletvekilliği genel seçimleri yapıldı.
2016 - Orlando, Florida'daki bir gey bara düzenlenen saldırıda 49 kişi öldü, 53 kişi yaralandı. Saldırgan Omar Mateen, polisle girdiği silahlı çatışmada öldürüldü.
Doğumlar
950 - Reizei, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 63. imparatorudur (ö. 1011)
1107 - Gaozong, Çin'in Song Hanedanı'nın 10. imparatorudur (ö. 1187)
1519 - I. Cosimo, Floransa Dükalığıın II. Dükü ve Toskana Büyük Dükalığının ise I. Büyük Düküdür (ö. 1584)
1819 - Charles Kingsley, İngiliz yazar (ö. 1875)
1827 - Johanna Spyri, İşviçreli yazar (ö. 1901)
1890 - Egon Schiele, Avusturyalı ressam (ö. 1918)
1892 - Djuna Barnes, Amerikalı modernist yazar (ö. 1982)
1897 - Anthony Eden, Britanyalı siyasetçi (ö. 1977)
1899 - Fritz Albert Lipmann, Alman asıllı Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1986)
1908 - Otto Skorzeny, Alman SS askeri (ö. 1975)
1909 - Ali Tantâvi, Suriyeli bilim insanı (ö. 1999)
1910 - Füreyya Koral, Türk seramik sanatçısı (ö. 1997)
1915 - David Rockefeller, Amerikalı bankacı ve iş insanı (ö. 2017)
1924 - George H. W. Bush, ABD'nin 41. Başkanı (ö. 2018)
1926 - Norval White, Amerikalı mimar, tarihçi ve profesör (ö. 2009)
1929 - Anne Frank, Yahudi kızı (günlüğüyle Nazi zulmünü açığa çıkartan) (ö. 1945)
1930 - Adolf Born, Çek ressam, karikatürist ve çizgi film yapımcısı (ö. 2016)
1931 - Rodney William Whitaker, Amerikalı yazar (ö. 2005)
1941 - Chick Corea, İspanyol kökenli Amerikalı caz piyanisti
1941 - Roy Harper, İngiliz müzisyen
1943 - Sennur Sezer, Türk şair ve yazar (ö. 2015)
1950 - Oğuz Abadan, Türk müzisyen
1951 - Andranik Markaryan, Ermeni politikacı (ö. 2007)
1953 - Muhammed Rıza Serşar; araştırmacı, edebiyat eleştirmeni, romancı ve yazar
1960 - Angela Ahrendts, Amerikalı iş insanı
1965 - Gwen Torrence, Amerikalı atlet
1969 - Heinz-Christian Strache, Avusturyalı politikacı
1973 - Victor Ikpeba, Nijeryalı futbolcu
1974 - Jason Mewes, Amerikalı aktör
1976 - Antawn Jamison, Amerikalı basketbolcu
1976 - Thomas Sørensen, Danimarkalı eski millî kaleci
1979 - Burcu Kaya Koç, Türk voleybol hakemi ve haber spikeri
1979 - Evrim Akın, Türk sinema, televizyon ve tiyatro oyuncusu ve sunucu
1979 - Diego Milito, Arjantinli eski millî futbolcu
1979 - Robyn, İsveçli müzisyen
1979 - Earl Watson, Amerikalı Basketbolcu
1980 - Denis Monastırski, Ukraynalı avukat, siyasetçi ve Ukrayna İçişleri Bakanı (ö. 2023)
1981 - Adriana Lima, Brezilyalı model
1982 - Diem Brown, Amerikalı sunucu ve gazeteci (ö. 2014)
1983 - Anja Rubik, Polonyalı model
1983 - Christine Sinclair, Kanadalı futbolcu
1984 - Bruno Soriano, eski İspanyol futbolcu
1985 - Dave Franco, Amerikalı oyuncu
1986 - Mario Casas, İspanyol oyuncu
1986 - Sergio Rodríguez, İspanyol millî profesyonel basketbolcu
1988 - Eren Derdiyok, İsviçreli millî futbolcudur
1988 - Mauricio Isla, Şilili millî futbolcu
1990 - Umut Gündoğan, Türk futbolcu
1990 - Jrue Holiday, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1990 - Cemal Kütahya, Türk hentbolcu (ö. 2023)
1992 - Philippe Coutinho, Brezilyalı millî futbolcu
1995 - Furkan Soyalp, Türk futbolcu
1995 - Ezgi Dilik, Türk voleybolcu
1995 - Sun Qiaolu, Çinli aktris ve model (ö. 2021)
Ölümler
816 - III. Leo, Katolik Kilisesi'nin 27 Aralık 795 - 12 Haziran 816 arasında Papa (d. 750)
1124 - Hasan Sabbah, Haşhaşiler tarikatının kurucusu (d. 1050'ler)
1144 - Zemahşerî, İranlı İslam bilgini (d. 1075)
1675 - Charles Emmanuel II, 1638'den 1675'e kadar Savoy Düküydü (d. 1634)
1772 - Marc-Joseph Marion du Fresne, Fransız kâşif (d. 1724)
1816 - Pierre Augereau, Fransız mareşal ve Yüksek meclis üyesi (d. 1757)
1840 - Gerald Griffin, İrlandalı yazar (d. 1803)
1841 - Konstantinos Nikolopoulos, Yunan besteci, arkeolojist ve filolojistdir (d. 1768)
1912 - Frédéric Passy, Fransız ekonomist ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1822)
1932 - Theo Heemskerk, Hollandalı Devrimci-karşıtı politikacı (d. 1852)
1937 - Mikhail Tukhachevsky, Sovyet mareşal ve Kızıl Ordu'nun Genelkurmay Başkanı (d. 1893)
1937 - Mariya Ulyanova, Rus kadın devrimci (d. 1878)
1946 - Hisaichi Terauchi, II. Dünya Savaşı sırasında Japon İmparatorluk Kara Kuvvetleri mareşali (d. 1879)
1968 - Helbert Read, İngiliz şair ve eleştirmen (d. 1893)
1969 - Aleksandr Deyneka, Sovyet-Rus ressam, grafik sanatçısı ve heykeltıraş (d. 1899)
1972 - Edmund Wilson, Amerikalı yazar, eleştirmen ve deneme yazarı (d. 1895)
1978 - Guo Moruo, Çinli yazar, şair, siyasetçi, senaryo yazarı, tarihçi, arkeolog ve antik yazı uzmanı (d. 1892)
1980 - Masayoshi Ōhira, Japon siyasetçi (d. 1910)
1982 - Karl von Frisch, Avusturyalı etolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1886)
1983 - Clemens Holzmeister, Avusturyalı mimar ve tasarımcı (d. 1886)
1983 - Norma Shearer, Kanadalı oyuncu (d. 1902)
1985 - İbrahim Delideniz, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1901)
1994 - Menahem Mendel Schneerson, Rusya İmparatorluğu doğumlu Amerikalı Ortodoks Yahudi hahamı (d. 1902)
1996 - Tolga Aşkıner, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1942)
1997 - Bulat Okucava, Gürcü-Ermeni asıllı Sovyet müzisyen, şair ve yazar (d. 1924)
1998 - Leo Buscaglia, Amerikalı eğitimci ve yazar (d. 1924)
2001 - Berat Yurdakul, Türk gazeteci (d. 1948)
2003 - Gregory Peck, Amerikalı aktör (d. 1916)
2005 - Álvaro Cunhal, Portekizli komünist siyasetçi (d. 1912)
2006 - György Ligeti, Macar-Avusturyalı müzik bestecisi ve müzik öğretmeni (d. 1923)
2008 - Şener Koltuk, Türk deneme pilotu (d. 1951)
2009 - Félix Malloum, Çadlı asker ve siyasetçi (d. 1932)
2011 - Laura Ziskin, Amerikalı film yapımcısı (d. 1950)
2012 - Henry Hill, Amerikalı gangster (d. 1943)
2012 - Elinor Ostrom, Amerikalı siyaset bilimci ve ekonomist (d. 1933)
2012 - Pahiño, İspanyol eski millî futbolcu (d. 1923)
2012 - Sabri Ülker, Türk sanayici ve iş insanı (Ülker Grubu'nun kurucusu) (d. 1920)
2015 - Rick Ducommun, Kanadalı oyuncu ve senarist (d. 1952)
2015 - Sümer Tilmaç, Türk oyuncu (d. 1948)
2015 - Antoni Pitxot, İspanyol ressam (d. 1934)
2016 - Michu Meszaros, Macar asıllı Amerikalı cüce oyuncu, sirk sanatçısı ve dublör (d. 1939)
2016 - Janet Waldo, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1920)
2017 - Piotr Andrejew, Polonyalı film yönetmeni ve senarist (d. 1949)
2017 - Sam Beazley, Britanyalı oyuncu (d. 2016)
2017 - Fernando Martínez Heredia, Kübalı siyasetçi (d. 1939)
2017 - Charles P. Thacker, Amerikalı öncü bilgisayar tasarımcısı (d. 1943)
2019 - Philomena Lynott, İrlandalı yazar ve iş insanı (d. 1930)
2019 - Sylvia Miles, Amerikalı oyuncu (d. 1924)
2020 - Ali Hadi Muhsin, Iraklı profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1967)
2020 - Ricky Valance, Galli pop şarkıcısı (d. 1936)
2020 - Perfecto Yasay Jr., Filipinli siyasetçi (d. 1947)
2021 - Dennis Berry, Amerikalı-Fransız film yönetmeni, aktör ve senarist (d. 1944)
2021 - Igor Zhelezovski, Sovyet-Belaruslu sürat patencisi (d. 1963)
2022 - Philip Bennett, Galli ragbi birliği oyuncusu (d. 1948)
2022 - Sylvie Granger, Fransız modern tarihçi (d. 1955)
2022 - Philip Baker Hall, Amerikalı karakter oyuncusu (d. 1931)
2022 - Heidi Horten, Avusturyalı bir milyarder ve sanat koleksiyoncusuydu (d. 1941)
2022 - Vĕslav Michalik, Çek siyasetçi ve fizikçi (d. 1963)
Tatiller ve özel günler
Rusya Günü (Bağımsızlık Günü)
Dünya Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Günü
0612
12 |
3162 | https://tr.wikipedia.org/wiki/13%20Haziran | 13 Haziran |
Olaylar
1381 - Wat Tyler öncülüğündeki köylü isyancılar, Londra'yı basarak Hükûmet binalarını ateşe verdi, hapishaneleri boşalttı ve zenginlerle yargıçların kafalarını uçurdu.
1550 - Mimar Sinan'ın eseri Süleymaniye Camii'nin temeli atıldı.
1859 - Erzurum'daki şiddetli depremde, kentin yarısından fazlası hasar gördü ve 3 bin kişi öldü.
1872 - Namık Kemal, İbret gazetesi'ni yayımladı. Bu fikir gazetesi, 27 gün sonra kapatıldı.
1878 - Berlin'de, Osmanlı İmparatorluğu, Çarlık Rusyası, Büyük Britanya, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya Krallığı ve Fransa arasında, Berlin Antlaşması olarak adlandırılan barış antlaşmasını imzalamak üzere kongre toplandı.
1891 - İstanbul Arkeoloji Müzesi ziyarete açıldı.
1921 - Mustafa Kemal, Ankara'ya gelen Fransa Temsilcisi Henry Franklin-Bouillon ile görüştü.
1924 - Fransa'da Gaston Doumergue, Cumhurbaşkanlığı'na seçildi.
1928 - Türkiye ile Düyunu Umumiye (Osmanlı borçları) alacaklıları arasında sözleşme imzalandı.
1934 - Adolf Hitler ile Mussolini, İtalya'nın Venedik kentinde bir araya geldiler. Daha sonra bu buluşmadaki izlenimlerini anlatırken Mussolini, Hitler'den "aptal küçük maymun" diye bahsedecektir.
1946 - Üniversitelere özerklik veren 4936 sayılı kanun kabul edildi.
1951 - Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı Dean Acheson, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün (NATO) Avrupalı üyelerinden Türkiye'nin Pakt'a kabul edilmesini istedi.
1952 - Fikir İşçileri Kanunu kabul edildi.
1957 - Siyahi lider Martin Luther King ile ABD Başkan Yardımcısı Nixon görüştüler.
1961 - Batı Almanya'ya işçi gönderilmesinin esaslarını düzenleyen protokol imzalandı. İlk işçi kafilesi, 24 Haziran'da trenle yola çıktı.
1962 - Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'nden ayrılan Osman Bölükbaşı ve arkadaşları Millet Partisi'ni kurdu.
1963 - 1459 Harp Okulu öğrencisinin yargılanmasına başlandı.
1966 - Ankara'da ilk kapalı devre televizyon yayını için hazırlıklara başlandı.
1968 - Üniversitelerde başlayan boykot ve işgal eylemleri hızla yayılmaya başladı. İstanbul'dan sonra Ankara'da da 10 fakültede öğrenciler dersleri boykot ettiler. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi işgal edildi.
1969 - Irak Hava Kuvvetleri'ne ait iki jet uçağı, yanlışlıkla Hakkâri'yi bombaladı.
1971 - Kültür Bakanlığı kuruldu. Bakanlığa Talat Halman atandı.
1972 - Boğaziçi Üniversitesi öğrencisi Banu Ergüder, içinde ceset bulunan bavulla yakalandı. Ergüder'in tecavüze karşı öldürdüğü ifadesine karşın, cinayeti örgütsel anlaşmazlık nedeniyle aynı üniversite öğrencilerinden Zeynel Altındağ'ın işlediği ortaya çıktı. Sıkıyönetimce aranan Adil Ovalıoğlu'nun öldürülmesine adı karışan Garbis Altınoğlu da yakalandı.
1972 - THKP-C davasında hüküm giyen Necmi Demir, Kamil Dede ve Ziya Yılmaz'ın idam kararları Yargıtay'da bozuldu.
1973 - Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde, Devlet Güvenlik Mahkemeleri Kanunu kabul edildi.
1977 - Başbakan Süleyman Demirel istifa etti. Hükûmeti kurma görevi Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Bülent Ecevit'e verildi.
1983 - Pioneer 10 uzay sondası, güneş sistemi dışına çıkan ilk insan yapımı nesne oldu.
1991 - Türkiye ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasında pasaport uygulaması kaldırıldı.
1993 - Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanı seçilmesiyle boşalan DYP Genel Başkanlığı'na Tansu Çiller seçildi.
1993 - Kim Campbell, Kanada'nın ilk kadın Başbakanı seçildi.
1996 - Küba Devlet Başkanı Fidel Castro, Habitat II. Kent Zirvesi'ne katılmak üzere İstanbul'a geldi.
2000 - Papa II. Jean Paul'e suikast girişiminden İtalya'da cezaevinde yatan Mehmet Ali Ağca, Türkiye'ye iade edildi.
2002 - Afganistan'da geleneksel Meclis "Loya Jirga" toplanarak, Geçici Hükûmet Başkanı olarak Hamid Karzai'yi seçti.
2006 - MacGyver adlı Amerikan dizisinin 6. sezon DVD'si çıktı.
2009 - İran Cumhurbaşkanlığı seçim sonuçları açıklandı. Seçimi Mahmud Ahmedinejad kazandı. Sonuçlar açıklanır açıklanmaz ülkede protesto gösterileri başladı. Kısa süre sonra da isyana dönüştü.
2013 - Sibel Siber, KKTC'nin ilk kadın başbakanı oldu.
Doğumlar
823 - II. Charles, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 877)
839 - III. Charles, Kutsal Roma imparatoru (ö. 888)
1367 - Taejong, Joseon Krallığı'nın üçüncü kralıdır (ö. 1422)
1773 - Thomas Young, İngiliz bilim insanı ve dil bilimci (ö. 1829)
1790 - José Antonio Páez, Venezuelalı lider (ö. 1873)
1831 - James Clerk Maxwell, İskoç teorik fizikçi, matematikçi ve elektromanyetik teorinin kurucusu (ö. 1879)
1865 - William Butler Yeats, İrlandalı şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1939)
1888 - Fernando Pessoa, Portekizli şair (ö. 1935)
1897 - Paavo Nurmi, Fin atlet (ö. 1973)
1911 - Luis Alvarez, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1988)
1917 - Augusto Roa Bastos, Paraguaylı yazar (ö. 2005)
1918 - Helmut Lent, Nazi Almanyası pilotu (gece avcısı olarak bilinen) (ö. 1944)
1925 - Jak Kamhi, Türk iş insanı (ö. 2020)
1928 - John Forbes Nash, Amerikalı matematikçi ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 2015)
1931 - Irvin D. Yalom, Rus asıllı Amerikalı psikiyatrist, varoluşçu, psikoterapist, yazar ve eğitimci
1935 - Mehmet Üstünkaya, Türk iş insanı ve Beşiktaş JK yöneticisi (ö. 2000)
1937 - Alla Yoshpe, Rus pop şarkıcısı (ö. 2021)
1941 - Tony Hateley, İngiliz futbolcu (ö. 2014)
1943 - Malcolm McDowell, İngiliz aktör
1944 - Ban Ki-moon, Güney Koreli politikacı ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri
1951 - Stellan Skarsgård, İsveçli oyuncu
1952 - Hikmet Körmükçü, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı
1953 - Tim Allen, Amerikalı komedyen ve aktör
1955 - Alan Hansen, İskoç futbolcu
1958 - Füsun Demirel, Türk tiyatro, film ve dizi oyuncusu ve çevirmen
1962 - Ally Sheedy, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu
1964 - Kathy Burke, İngiliz oyuncu, komedyen ve tiyatro yönetmeni
1965 - Vahide Perçin, Türk tiyatro, film ve dizi oyuncusu
1966 - Grigori Perelman, Rus matematikçi
1967 - Peter Buchman, Amerikalı senarist
1970 - Julián Gil, Arjantinli oyuncu ve eski model
1971 - Jeffrey Pierce, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1971 - Tarık, Türk şarkıcı
1972 - Ufuk Sarıca, Türk eski basketbolcu
1973 - Kasia Kowalska, Polonyalı şarkıcı, söz yazarı prodüktör ve oyuncu
1973 - Ville Laihiala, Fin müzisyen ve Sentenced grubu vokalisti
1974 - Selma Björnsdóttir, İzlandalı şarkıcı ve oyuncu
1974 - Takahiro Sakurai, Japon seslendirme sanatçısı
1975 - Jeff Davis, Amerikalı yazar ve yapımcı
1975 - Toni Ribas, İspanyol porno aktörü
1978 - Richard Kingson, Ganalı futbolcu
1980 - Florent Malouda, Fransız millî futbolcu
1980 - Sarah Connor, Alman şarkıcı
1981 - Chris Evans, Amerikalı oyuncu
1983 - Rebeca Linares, İspanyol porno oyuncusu
1986 - Kat Dennings, Amerikalı oyuncu
1986 - Måns Zelmerlöw, İsveçli şarkıcı, sunucu ve dansçı
1989 - Diana Hacıyeva, Azerbaycanlı şarkıcı
1989 - Andreas Samaris, Yunan futbolcu
1989 - Hassan Whiteside, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1990 - Aaron Johnson, İngiliz oyuncu
1991 - Ryan Mason, İngiliz antrenör ve eski futbolcu
1991 - Lorenzo Reyes, Şilili millî futbolcu
1992 - Kim Jin-su, Güney Koreli millî futbolcu
1993 - Milan Jevtović, Sırp futbolcu
1993 - Thomas Partey, Ganalı millî futbolcu
1993 - Denis Ten, Kazak buz patenci (ö. 2018)
1995 - Petra Vlhová, Slovak Dünya Kupası alp disiplini kayakçısı
1996 - Kingsley Coman, Fransız futbolcu
1997 - Arca Tülüoğlu, Türk basketbolcu
2000 - Penny Oleksiak, Kanadalı serbest stil ve kelebek yüzücü
Ölümler
976 - I. Mansur (Samani), 961-976 yılları arasında hüküm süren Samani hükümdarı
1036 - Zahir, 1021-1036 döneminde Fatimiler Halifeliği yedinci halifesi (d. 1005)
1231 - Padova'lı Antonio, Fransisken rahibi, manevi doktrin uzmanı, tanınmış vaiz ve mucize gösterici (d. 1195)
1550 - Veronica Gambara, İtalyan şair ve siyasetçi (d. 1485)
1645 - Miyamoto Musaşi, Japon kılıç üstadı (d. 1584)
1933 - Şeref Bey, Türk futbolcu, teknik direktör ve futbol hakemi (Beşiktaş futbol şubesinin kurucusu ve ilk kaptanı) (d. 1894)
1948 - Osamu Dazai, Japon yazar (d. 1909)
1965 - Refik Fersan, Türk besteci ve müzik bilimci (d. 1893)
1965 - Martin Buber, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu doğumlu filozof (d. 1878)
1974 - Turgut Zaim, Türk ressam ve dekoratör (d. 1906)
1977 - Matthew Garber, İngiliz oyuncu (d. 1956)
1978 - Paul Wittek, Avusturyalı tarihçi, doğubilimci ve yazar (d. 1894)
1982 - Halid bin Abdül Aziz, Suudi Arabistan Kralı (d. 1912)
1986 - Benny Goodman, Amerikalı müzisyen (d. 1909)
1987 - Cemil Meriç, Türk yazar ve çevirmen (d. 1916)
1987 - Geraldine Page, Amerikalı aktris ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1924)
1992 - Pumpuang Duangjan, Taylandlı şarkıcı (d. 1961)
1996 - Mükerrem Berk, Türk flüt sanatçısı (d. 1917)
1998 - Lucio Costa, Brezilyalı mimar ve şehir planlamacısı (d. 1902)
2000 - Ágnes Ságvári, Macar tarihçi ve akademisyen (d. 1928)
2005 - Álvaro Cunhal, Portekizli komünist siyasetçi (d. 1912)
2005 - Jesús Moncada, Katalan dilinde İspanyol yazar (d. 1941)
2005 - Lane Smith, Amerikalı aktör (d. 1936)
2006 - Charles Haughey, İrlanda Başbakanı (d. 1925)
2009 - Micuharu Misawa, Japon profesyonel güreşçi (d. 1962)
2010 - Combo Ayouba, Komorlu asker ve siyasetçi (d. 1953)
2012 - Roger Garaudy, Fransız düşünür ve yazar (d. 1913)
2012 - William Knowles, Amerikalı kimyager (d. 1917)
2013 - Muhammed el-Hilayvi, Suudi eski millî futbolcu (d. 1971)
2014 - Gyula Grosics, Eski Macar kaleci (d. 1926)
2014 - Sara Widén, İsveçli soprano ve opera sanatçısı (d. 1981)
2015 - Sergio Renán, Arjantinli sinema yönetmeni ve aktör (d. 1933)
2016 - Ofelya Hambardzumyan, Ermeni halk müziği şarkıcısı (d. 1925)
2017 - Yōko Nogiwa, Japon oyuncu (d. 1936)
2017 - Ulf Stark, İsveçli yazar ve senarist (d. 1944)
2018 - Alfredo Pasillas, Meksikalı profesyonel güreşçi (d. 1966)
2018 - Anne Donovan, Amerikalı eski kadın basketbolcu ve antrenör (d. 1961)
2018 - D.J. Fontana, Amerikalı müzisyen (d. 1931)
2018 - Charles Vinci, Eski Olimpiyat ve Dünya Şampiyonu Amerikalı halterci (d. 1933)
2019 - Pat Bowlen, Amerikalı spor yöneticisi ve iş insanı (d. 1944)
2019 - Edith González, Meksikalı telenovela ve film aktris (d. 1964)
2019 - Şeref Has, Türk eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1936)
2020 - Sheikh Md Abdullah, Bangladeşli politikacı ve avukat (d. 1945)
2020 - Sabiha Khanum, Pakistanlı kadın oyuncu (d. 1935)
2020 - Mohammed Nasim, Bangladeşli politikacı (d. 1948)
2020 - Jean Raspail, Fransız yazar, gezgin ve kaşif (d. 1925)
2021 - Ned Beatty, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1937)
2021 - Hrihori Çapkis, Ukraynalı dansçı ve koreograf (d. 1930)
2021 - John Gabriel, Amerikalı aktör, şarkıcı, söz yazarı ve yapımcı (d. 1931)
2021 - Ashley Henley, Amerikalı eğitimci ve siyasetçi (d. 1981)
2021 - Nikita Mandryka, Fransız çizgi roman sanatçısı ve yazar (d. 1940)
2021 - Nirmal Saini, Hint voleybolcu ve spor yöneticisi (d. 1938)
2022 - Nikolaos Deligiorgis, Yunan gazeteci, yazar ve yayıncı (d. 1937)
2022 - Henri Garcin, Belçikalı aktör (d. 1929)
2022 - Giuseppe Pericu, İtalyan siyasetçi ve akademisyen (d. 1937)
2022 - Rolando Serrano, Kolombiyalı profesyonel futbolcudur (d. 1938)
Tatiller ve özel günler
0613
13 |
3166 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Ulusal%20Da%C4%9F%C4%B1t%C4%B1m%20projesi | Ulusal Dağıtım projesi | Uludağ (Ulusal Dağıtım), TÜBİTAK bünyesinde başlatılmış bir projedir. Hedefleri arasında bilişim okur-yazarlarına yönelik Linux dağıtımı geliştirmek, proje etrafında otonom bir sistem oluşturmak vardır. Şu anda 2009 sürümü sunulan Pardus dağıtımı, kullanıcı dostu olması ile ulusal işletim sistemi olma yolunda ilerlemektedir.
Pisi, Çomar ve YALI gibi bileşenlerle Linux dünyasında kullanıcıların sıkıntı çektiği birçok soruna çözüm getirilmesi planlanmakta. Ayrıca KDE4 masaüstü ortamını kullanarak kullanıcılarına eşsiz bir masaüstü deneyimi sunuyor.
İlgili Sayfalar
Zemberek
Müdür
Dış bağlantılar
Uludağ projesi (Pardus)
Linux
Türkiye'deki projeler |
3168 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Tokyo | Tokyo | Tokyo (; Tōkyō, "Doğunun Başkenti") veya resmî adıyla Tokyo Metropolü (東京都; Tōkyō-to), Japonya'nın başkenti ve prefektörlüklerinden biridir. 13,453 km2 olup, 38.505.000 milyon nüfuslu megapol bir bölge olan Tokyo dünyanın en büyük kentidir. Son yapılan araştırmalara göre yaşamın en pahalı olduğu kentlerinden birisi olarak gösterilen Tokyo, 2022 yılında dünyanın en pahalı 9. kentiydi. Honşu'nun orta kesiminde, Büyük Okyanus'un bir girintisi olan Tokyo Körfezi'nin kıyısında, Sumida Nehri'nin ağzında yer alır.
Tarihçe
Tokyo Körfezi kıyısında liman şehri Tokyo, Edo (haliç kapısı) adı ile tanınmıştı. Edo Kalesi 12. yüzyılda güçlü samuray klanı Edo ailesinin yurdu olarak Japon tarihinde meydana çıktı. 1603'te Tokugawa Şogunluğu kurucusu Tokugawa Ieyasu, Edo'yu şogun yönetiminin başkenti yaptı. Şogunluk rejimi altında Edo, Japonya'nın kültürel ve ekonomik, politik alanında merkezine gelişti.
1868'de Şogun yönetimine son veren İmparator Meiji, 3 Eylül 1868 tarihli Edo'yu adlandırarak Tokyo yapmasına dair imparator fermanı ile Kyoto'dan Edo kalesindeki eski şogun sarayına göç edip, eski başkent Kyoto'dan doğuda başkent olduğundan dolayı şehrin adı Tokyo'ya değişti.
Tokyo, 12 Eylül 1923'teki depremden büyük zarar gördü. Depremden sonra şehir yeniden inşa edildi ve bu dönemde çevresinde banliyöler teşekkül etmeye başladı. 20 yıl sonra II. Dünya Savaşı'nda ABD uçakları tarafından ciddi bombardıman edilerek tekrar yıkıldı.
Tokyo 1950'lerden sonra ülke ekonomisine paralel bir gelişme göstererek hızla büyüdü ve bugünkü seviyesine ulaştı.
Coğrafya
Tokyo anakarası, Tokyo Körfezi'nin kuzeybatısında yer almakta olup yaklaşık olarak doğudan batıya 90 km ve kuzeyden güneye 25 km yayılmaktadır. Tokyo'nun ortalama rakımı 40 metredir. Tokyo Metropolü'nün doğusunda Chiba, batısında Yamanashi, güneyinde Kanagawa ve kuzeyinde Saitama prefektörlükleri ile sınırı bulunmaktadır. Anakara Tokyo ayrıca doğu yarısını kaplayan özel semtlere ve batıya uzanan Tama bölgesine (多摩 地域) bölünmüştür. Tokyo'nun enlemi 35.65'tir (36. kuzey paraleli'nin yakınındadır) ve Roma (41.90), Madrid (40.41), New York City (40.71) ve Pekin'den (39.91) daha güneydedir.
Tokyo Metropolü'nün idari sınırları içinde, doğrudan güneyde Pasifik Okyanusunda yer alan iki ada zinciri vardır: Izu Adaları ve anakaradan 'den fazla uzağa uzanan Ogasavara Adaları. Bu adalar ve batıdaki dağlık bölgeler nedeniyle, Tokyo'nun genel nüfus yoğunluğu rakamları, Tokyo'nun kentsel ve banliyö bölgeleri için gerçek rakamların çok altındadır.
Japon yasaları'na göre, Tokyo valiliği, metropol olarak tercüme edilen bir to (都) olarak belirlenmiştir. Tokyo Eyaleti, kilometre kare başına 6.100 kişi ile en kalabalık ve en yoğun ildir. Coğrafi bölgeye göre, yalnızca Osaka ve Kagawa'nın üzerinde üçüncü en küçüktür. İdari yapısı, Japonya'nın diğer vilayetlerininkine benzer. 1943 yılına kadar Tokyo şehrini oluşturan 23 özel mahallesi (特別区, tokubetsu-ku), her biri bir belediye başkanına, bir konseye ve şehir statüsüne sahip, kendi kendini yöneten belediye'lerdi.
Bu 23 özel mahalleye ek olarak, Tokyo ayrıca her biri yerel bir yönetime sahip 26 şehir (市 -shi), beş kasaba (町 -chō veya machi) ve sekiz köy (村 -son veya -mura) içerir. Tokyo Büyükşehir Hükümeti, 23 özel bölge ve vilayeti oluşturan şehirler ve kasabalar dahil olmak üzere tüm metropolü yönetir. Halk tarafından seçilmiş bir vali ve büyükşehir meclisi tarafından yönetilmektedir. Merkezi Shinjuku semtindedir.
İklim
Tokyo, ılıman dönencealtı iklimine (Köppen iklim sınıflandırması Cfa) sahiptir. Yazlar sıcak ve nemli olup kışlar ise serin geçmektedir.
Tanıtım
Şehrin merkezinde hendekler ve geniş bahçelerle çevrili İmparatorluk Sarayı yer alır. Sarayın doğusunda, Japon iş dünyasının merkezi olarak nitelendirilen Maranouçi semti bulunur; kuzeydoğusunda ise pek çok üniversitenin ve basımevinin bulunduğu Kanda semti uzanır. Resmi binalar sarayın güneyindeki Kasumigaseki semtinde toplanmıştır. Millî parlamento binası ise Kasumigaseki'nin batısındadır. Dünyaca meşhur bir alışveriş merkezi olan Ginza semti şehrin doğu kesimindedir. Tokyo'nun mimarisi iki veya üç katlı ahşap evlerden, Meiji döneminden kalma taş yapılara ve beton veya çelikten yapılmış gökdelenlere kadar değişen bir çeşitlilik gösterir. Japonya'nın başlıca ibadet merkezi olan Meiji Tapınağı bir millî abide olarak kabul edilir.
Başlangıçta depreme karşı mukavim olsun diye binalar 30 metreyle sınırlandırılmış, fakat 1960'lardan sonra bu yüksekliği aşan depreme dayanıklı pek çok yeni bina inşa edilmiştir. Bunların başlıcaları Mainiçi Yayınevi, Tokyo Katedrali, Millî Tiyatro ve Uluslararası Ticaret Merkezi'dir.
Yönetim ve idari bölümler
Japon yasalarına göre Tokyo bir metropol (都 to) statüsüne sahip bir prefektörlük olarak tanımlanmakta olup idari yapısı Japonya'nın diğer prefektörlükleri ile aynıdır. Metropol 1943 yılında kurulmuş olup bu tarihe kadar Tokyo, Tokyo prefektörlüğüne (東京府, Tōkyō-fu) bağlı bir şehirdi. Eski Tokyo şehrinin bulunduğu bölge 23 adet özel semte (特別 区 -ku) ayrılmakta olup her birinin kendi belediye başkanı ile meclisi bulunmaktadır ve bağımsız bir şehir gibi yönetilmektedirler.
Şehrin doğu kesiminde 23 adet özel semt bulunmaktadır:
Batı kesiminde ise 26 adet kentsel yönetim bulunmaktadır:
Ek olarak Tokyo'nun en batısında Nishitama ilçesi bulunmakta olup ilçe üç kasaba olan Hinode, Mizuho ve Okutama ve bir köy olan Hinohara'yı içermektedir.
Ayrıca Izu ve Ogasavara adaları idari yönden Tokyo'ya bağlıdır.
Ekonomi
Tokyo, büyük bir uluslararası finans merkezi olup, dünyanın en büyük yatırım bankaları ve sigorta şirketlerinin birkaçının merkezini barındırmaktadır ve Japonya'nın ulaşım, yayımcılık, elektronik ve yayıncılık endüstrilerinin merkezidir.
Tokyo dünyanın en büyük metropol ekonomisine sahiptir. PricewaterhouseCoopers tarafından yürütülen bir araştırmaya göre, 38 milyon nüfuslu Büyük Tokyo Bölgesi (Tokyo-Yokohama, TYO) 2012'de (satın alma gücü paritesine göre) toplam GSYİH'ye sahipken, bu listenin başında yer aldı.
Tokyo önemli bir uluslararası finans merkezidir; dünyanın en büyük yatırım bankaları ve sigorta şirketlerinden bazılarının genel merkezlerine ev sahipliği yapar ve Japonya'nın ulaşım, yayıncılık, elektronik ve yayıncılık endüstrileri için bir merkez görevi görür. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından Japonya ekonomisinin merkezileşmiş büyümesi sırasında, birçok büyük firma, hükûmete daha iyi erişimden yararlanmak amacıyla merkezlerini Osaka (tarihi ticaret başkenti) gibi şehirlerden Tokyo'ya taşıdı. Bu eğilim, Tokyo'da devam eden nüfus artışı ve orada yaşamanın yüksek maliyeti nedeniyle yavaşlamaya başladı.
Tokyo, Ekonomist İstihbarat Birimi tarafından 2006'da yerini Oslo'ya ve daha sonra Paris'e bıraktığında sona eren 14 yıl üst üste dünyanın en pahalı (en yüksek yaşam maliyeti) şehri olarak derecelendirildi.
Tokyo, 1960'larda önde gelen bir uluslararası finans merkezi (IFC) olarak ortaya çıktı ve New York ve Londra ile birlikte dünya ekonomisi için üç "komuta merkezinden" biri olarak tanımlandı. 2020 Küresel Finans Merkezleri Endeksi'nde Tokyo, dünyanın en rekabetçi dördüncü finans merkezine (New York, Londra, Şanghay, Hong Kong, Singapur, Pekin, San Francisco, Shenzhen ve Zürih gibi şehirlerin yanı sıra) sahip olarak sıralandı. ilk 10) ve Asya'da en rekabetçi ikinci (Şanghay'dan sonra). Japon finans piyasası 1984'te yavaş yavaş açıldı ve 1998'de "Japon Büyük Patlaması" ile uluslararasılaşmasını hızlandırdı. Singapur ve Hong Kong'un rakip finans merkezleri olarak ortaya çıkmasına rağmen, Tokyo IFC Asya'da önemli bir konumunu korumayı başarıyor. Tokyo Menkul Kıymetler Borsası, Japonya'nın en büyük borsasıdır ve piyasa değeri bakımından dünyanın üçüncü, hisse cirosu bakımından dördüncü en büyük borsasıdır. 1990'da Japon varlık fiyatları balonunun sonunda, dünya borsa değerinin %60'ından fazlasını oluşturuyordu. Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık Bakanlığı'na göre, Tokyo'nun 2003 yılı itibarıyla 8.460 hektar (20.900 dönüm) tarım arazisi vardı ve onu ülkenin illeri arasında son sıraya yerleştirdi. Tarım arazileri Batı Tokyo'da yoğunlaşmıştır. Sebze, meyve ve çiçek gibi çabuk bozulan ürünler, vilayetin doğu kesimindeki pazarlara rahatlıkla sevk edilebilir. Komatsuna ve ıspanak en önemli sebzelerdir; 2000 yılı itibarıyla Tokyo, merkezi ürün pazarında satılan komatsuna'nın %32,5'ini tedarik ediyordu.
Yüzölçümünün %36'sı ormanlarla kaplı olan Tokyo'da, özellikle dağlık batı toplulukları olan Akiruno, Ōme, Okutama, Hachiōji, Hinode ve Hinohara'da geniş kriptomeri ve Japon selvi yetişmektedir. Kereste fiyatlarındaki düşüşler, üretim maliyetindeki artışlar ve ormancılık nüfusu arasında ilerleyen yaşlılık, Tokyo'nun üretiminde bir düşüşe neden oldu. Ek olarak, özellikle kriptomeryadan gelen polen, yakınlardaki nüfus merkezleri için önemli bir alerjendir. Tokyo Körfezi bir zamanlar önemli bir balık kaynağıydı. Tokyo'nun balık üretiminin çoğu, Izu Ōshima ve Hachijō-Jima gibi dış adalardan geliyor. Skipjack ton balığı, nori ve aji okyanus ürünleri arasındadır.[kaynak belirtilmeli]
Tokyo'da turizm de ekonomiye katkıda bulunuyor. 2006'da Tokyo'ya 4.81 milyon yabancı ve 420 milyon Japon ziyareti yapıldı; Tokyo Büyükşehir Hükûmeti'ne göre bu ziyaretlerin ekonomik değeri 9,4 trilyon yen olarak gerçekleşti. Birçok turist, Tokyo'nun özel koğuşlarının mahallelerindeki çeşitli şehir merkezlerini, mağazaları ve eğlence bölgelerini ziyaret eder. Kültürel teklifler arasında hem her yerde var olan Japon pop kültürü hem de Shibuya ve Harajuku gibi ilgili semtler, Studio Ghibli anime merkezi gibi alt kültürel cazibe merkezleri ve ülkenin sanat eseri ulusal hazinelerinin %37'sine ev sahipliği yapan Tokyo Ulusal Müzesi gibi müzeler (87/233) bulunmaktadır.).
Tokyo'daki Toyosu Pazarı, 11 Ekim 2018'de açıldığından beri dünyanın en büyük toptan balık ve deniz ürünleri pazarıdır. Aynı zamanda her türden en büyük toptan gıda pazarlarından biridir. Kōtō koğuşunun Toyosu bölgesinde yer almaktadır. Toyosu Pazarı, selefi Tsukiji Balık Pazarı ve Nihonbashi Balık Pazarının geleneklerine güçlü bir şekilde sahiptir ve her gün yaklaşık 50.000 alıcı ve satıcıya hizmet vermektedir. Perakendeciler, toptancılar, müzayedeciler ve kamu vatandaşları, dört yüzyıldan fazla bir süre sonra hala şehri ve gıda arzını beslemeye devam eden benzersiz bir organize kaos mikrokozmosu yaratarak pazara sık sık gelirler.
Ulaşım
Büyük Tokyo Metropolü'nün merkezi olan Tokyo, demiryolu ve kara taşımacılığında Japonya'nın en büyük yerel ve uluslararası merkezidir. Ancak hava sahası II. Dünya Savaşı sonrasında ABD ordusunun münhasır kontrolü altındadır. Tokyo içindeki toplu taşımaya, ikincil rol yapan otobüsler, monoraylar ve tramvaylar ile çeşitli operatörlerce işletilen büyük "temiz ve verimli" tren ve metro ağı hakimdir. Tokyo'da 62'ye varan elektrikli tren hattı ve 900'den fazla tren istasyonu vardır.
Shibuya Geçidi aynı anda yaklaşık 3.000 kişinin karşıya geçtiği "dünyanın en işlek yaya geçididir".
İkinci Dünya Savaşı'nın bir sonucu olarak, Japon uçaklarının Tokyo üzerinden uçması genellikle yasaktır. Bu yüzden Japonya Tokyo'nun dışında havalimanları yapmıştır. Chiba prefektörlüğü'ndeki Narita Uluslararası Havalimanı uluslararası yolcuların Japonya'ya açılan ana kapısıdır. Japonya'nın bayrak taşıyıcıları olan Japan Airlines ve All Nippon Airways'in bu havaalanında aktarma merkezi vardır. Ōta'daki ıslah edilmiş arazide Haneda Uluslararası Havalimanı iç ve dış hat uçuşları sunar. 2018 itibarıyla, Tokyo hava sahasından Haneda'ya bazı uçuş rotalarına izin verilir.
Tokyo tarafından yönetilen çeşitli adaların kendi havaalanları vardır. Hachijō-jima (Hachijojima Havalimanı), Miyakejima (Miyakejima Havalimanı) ve Izu Ōshima 'nın (Oshima Havalimanı) Tokyo International'a ve diğer havaalanlarına seferleri vardır.
Demiryolu, dünyadaki en geniş kentsel demiryolu ağına ve eşit derecede büyük yüzey hat ağına sahip olan Tokyo'da en başta gelen ulaşım türüdür. JR East, Tokyo şehir merkezini çevreleyen Yamanote Hattı döngüsü de dahil olmak üzere Tokyo'nun en büyük demiryolu ağını işletir. Tokyo metropol bölgesinin tamamında ve Honshū'nun kuzeydoğu kesiminin geri kalanında demiryolu hatları işletir. JR East ayrıca Şinkansen yüksek hızlı tren hatlarından da sorumludur.
Metro ağını iki farklı kuruluş işletir: özel Tokyo Metrosu ve devlet Tokyo Metropoliten Ulaşım Bürosu. Büyükşehir yönetimi ve özel taşıyıcılar, otobüs güzergahları ve tramvay güzergahı işletir. Tokyo, Shinagawa ve Shinjuku dahil olmak üzere dev tren istasyonlarındaki ana terminallerle yerel, bölgesel ve ulusal hizmetler vardır.
Otoyollar başkenti Büyük Tokyo Bölgesi, Kantō bölgesi ve Kyūshū ve Shikoku adalarındaki diğer noktalara bağlar. 1964 Yaz Olimpiyatları'ndan hemen önce bu yolları yapmak için çoğu yol mevcut yolların üzerine inşa edildi. Diğer ulaşım, özel servislerde ve şehir ve kasabalarda çalışan taksileri içerir. Ayrıca uzun mesafeli feribotlar Tokyo adalarına hizmet verir, iç ve dış limanlara yolcu ve yük taşır.
Eğitim
Japonya'daki üniversite ve yüksekokulların büyük bölümü Tokyo'dadır. Tokyo Üniversitesi dışındaki başlıca millî yükseköğretim kurumları Tokyo Teknoloji Enstitüsü, Hitotsubashi Üniversitesi ve Tokyo Güzel Sanatlar Üniversitesi'dir. Özel üniversitelerin en önemlileri Vaseda ve Keio üniversiteleridir.
Turizm
Japonya'nın kültür merkezi olan Tokyo'da pek çok müze, kütüphane ve üniversite bulunur. Ueno Parkı'nda Tokyo Millî Müzesi, Tokyo Millî Bilim Müzesi, Hayvanat Bahçesi ve Batı Sanatı Millî Müzesi yer alır.
Kardeş şehirler
Tokyo'nun birçok şehir ve eyalet ile kardeş şehir anlaşması bulunmaktadır.
Kaynakça
Dış bağlantılar |
3175 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Asteroit | Asteroit | Asteroit ya da küçük gezegen (:), kepler yörüngesinde Güneş'in etrafında hareket eden ve meteoroidlerden (milimetre ila metre arası) daha büyük, ancak cüce gezegenlerden (yaklaşık bin kilometre) daha küçük olan küçük güneş sistemi cisimleridir. Atmosferi olmayan metalik veya kayalık cisimlerdir. Asteroitlerin boyutları ve şekilleri, cüce gezegenler de dahil olmak üzere önemli ölçüde farklılık gösterir.
Asteroit terimi genellikle küçük gezegen ile eşanlamlı olarak kullanılır, ancak öncelikle Neptün yörüngesine kadar olan cisimlere atıfta bulunur ve Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) tarafından tanımlanan bir terim değildir. Neptün yörüngesinin ötesinde, bu tür cisimlere ayrıca Neptün ötesi cisim (TNO) denir. Daha yakın tarihli tanımlamalara göre küçük gezegen terimi, "klasik" asteroitleri ve TNO'yu ifade eder.
Bilinen yaklaşık bir milyon asteroitin büyük bir kısmı Mars ve Jüpiter'in yörüngeleri arasında, Güneş'ten yaklaşık olarak 2 ila 4 AU uzaklıktaki ana asteroit kuşağında yer almaktadır. Şimdiye kadar Güneş sisteminde (15 Haziran 2022 itibarıyla) 1,2 milyondan fazla asteroit bilinmekte ve her ay birkaç bin yeni keşif yapılmaktadır. Gerçek sayının ise çok daha fazla olması muhtemeldir. Asteroitler genellikle C tipi, M tipi ve S tipi olarak sınıflandırılır. Bunlar sırasıyla karbonlu, metalik ve silikalı bileşimlerinden dolayı isimlendirilmiş ve tanımlanmıştır. Tanım olarak asteroitler, cüce gezegenlerin aksine hidrostatik dengeyi sağlamak için kütle olarak çok düşüktür ve kabaca yuvarlak bir şekil alırlar, bu nedenle genellikle düzensiz şekilli cisimlerdir. Asteroitlerin boyutları büyük ölçüde değişir; en büyüğü Ceres, yaklaşık 1.000 km çapındadır ve bir cüce gezegen olarak nitelendirilir. Tüm asteroitlerin toplam kütlesi, Dünya'nın uydusu Ay'ın kütlesinden daha azdır. Ana kuşak asteroitlerinin çoğu Dünya ile aynı yönde dönen ve Güneş'in etrafında tam bir turunu tamamlamak için üç ila altı yıl süren hafif eliptik, kararlı yörüngeleri takip ederler.
Gözlem tarihi
Sadece asteroit 4 Vesta, göreceli olarak yansıtıcı bir yüzeye sahip olduğundan, çok karanlık bir gökyüzünde ve uygun gözlem koşullarında çıplak gözle görülebilir. Nadiren Dünya'nın yakınından geçen küçük asteroitler, kısa bir süre için çıplak gözle görülebilir. Mayıs 2022 itibarıyla, toplamda 1.211.879 adet cisim gözlemlenmiştir ve bunlardan 616.690 tanesi numaralandırılmış küçük gezegenlerdir.
Ceres'in keşfi
Asteroitlerin keşfi, gezegenlerin matematiksel bir diziye göre sıralandığını öngören (fakat Neptün'ün keşfiyle geçerliliğini yitiren) Titius-Bode yasası sayesinde başlamıştır. Bu formül J. D. Titius tarafından 1766 yılında, J. E. Bode tarafından ise 1778 yılında belirtilmiştir. Formüle göre, Mars ile Jüpiter arasında keşfedilmemiş bir gezegen olmalıdır. 1801'de, formülün öngördüğü uzaklıkta Giuseppe Piazzi tarafından Ceres keşfedilir, ve başlangıçta yeni bir gezegen olarak kabul edilir.
Ek araştırmalar
1802-1808 yılları arasında üç gezegen daha (Pallas, Juno ve Vesta) bulundu. İngiliz bilim insanı Sir William Herschel tarafından 1 Ceres ve 2 Pallas'ı tanımlamak için ortaya atılan kavram, sonradan Mars ve Jüpiter yörüngeleri arasında keşfedilen çok sayıda küçük gökcismini içine almış, ardından Mars'ta daha içte ve hatta Jüpiter yörüngesinden daha dışta yer alan cisimleri de kapsayacak şekilde genişletilmiştir. 1845'te Alman amatör gök bilimci Hencke, beşinci küçük gezegen Astraea'yı buldu ve 1848 yılından sonra her yıl birkaç küçük gezegen bulundu.
20. yüzyıl ortalarından itibaren Güneş Sistemi'nin dış sınırlarında henüz saptanamamış çok sayıda gökcisminin bulunabileceği öne sürülmüş ve olası yörünge özelliklerine göre bu cisimleri içine alacak kuramsal Kuiper kuşağı ve Oort bulutu terimleri tanımlanmıştır. 1992 yılında Kuiper kuşağı tanımına uyan ilk cisim (1992 QB1) keşfedilmiş, 2012'ye kadar keşfedilen Kuiper kuşağı cisimleri sayısı 1000'i aşmıştır. Pratik nedenlerle Kuiper ve Oort bulutu cisimlerinin Neptün ötesi cisimler tanımı altında toplanmaktadır. Böylece Güneş çevresinde dönen cisimler genel olarak "gezegenler", "cüce gezegenler", "kuyrukluyıldızlar", "asteroitler" ve "Neptün ötesi cisimler" olarak gruplandırılmaktadır.
İngilizce gökbilim terminolojisinde yakın tarihlerde yaşanan yeni bir gelişme, uzun süredir yaygın kullanımdan kalkmış olan minor planets kavramının yine pratik nedenlerle yeniden canlandırılmaya çalışılmasıdır. Güneş sistemi üyelerinin daha tutarlı bir sınıflamasını yapmak amacıyla atılan bu adım, gezegenler ve meteorlar dışında kalan tüm cisimleri tek bir çatı altında toplamaya dayanmaktadır. Fakat asteroitler ve Neptün ötesi cisimleri kapsayacak şekilde genişletilen bu kavram, Türkçeleştirme açısından sorun yaratmaktadır. Küçük gezegenler şeklinde Türkçeye çevrilebilecek olan minor planets tanımı, "asteroit" sözcüğünün eş anlamlısı olan "küçük gezegen" kavramı ile çakışmaktadır.
Özellikleri
Boyut dağılımı
Asteroitlerin boyutları, en büyüğü yaklaşık 1000 km'den sadece 1 metre çapındaki kayalara kadar büyük ölçüde değişkenlik gösterir. En büyük üçü, kabaca küreseldirler ve minyatür gezegenlere çok benzerler. Ancak büyük çoğunluğu çok daha küçük ve düzensiz şekillidir. Parçalanmış gezegen artıkları ya da daha büyük cisimlerin parçaları oldukları düşünülmektedir.
En büyük asteroitler
Asteroit kuşağının en büyük gökcismi, ilk bulunan asteroit olan, aynı zamanda bir cüce gezegen olarak da sınıflandırılan Ceres'tir. 952 kilometrelik çapıyla Ceres, tek başına tüm asteroit kuşağının kütlece üçte birini oluşturur. İkinci ve üçüncü büyük asteroitler olan Pallas ve Vesta'nın da çapları 500 kilometreyi geçer. Asteroit kuşağının dördüncü en büyük gökcismi olan 10 Hygiea ise ilk asteroidin keşfinden 48 yıl sonra, 1849'da keşfedilmiştir. Bu gökcisimlerinin hiçbirinin kütlesi bir atmosferi tutabilecek boyutlara ulaşamaz; birçoğu birkaç kilometrelik, hatta birkaç yüz metrelik kütlelerdir ve en büyük birkaçı hariç küre şeklini alacak kadar kütle çekimleri yoktur.
Kümeler ve boşluklar
Asteroit kuşağındaki gökcisimleri kümelenme eğilimi gösterir ve bazı bölgelerde bulunmazlar. Jüpiter'in dolanım süresinin belirli bir oranı kadar sürelerde dolanımını tamamlayacak uzaklıkta yer alan (özellikle 1:2, 1:3, 1:5 oranlarında) bir asteroidin yörüngesi, Jüpiter'in genel çekimi nedeniyle kararsızlaşır. Bu kuşaktaki boşluklara Kirkwood Boşlukları adı verilir. Bazı asteroitlerin yörüngesi çok eğik (Pallas'ın eğikliği 34ºtür), bazılarınınkiyse eş merkezlidir; ama şimdiye kadar, geri dönme hareketi yapan bir asteroide rastlanmamıştır.
Olağandışı yörüngeler
En ilgi çekici asteroitler, ana kümeden ayrılanlardır. Bazı asteroitler Dünya'ya çok yaklaşırlar: Biçimi düzensiz, en uzun çapı yaklaşık 24,8 km olan Eros, 1931 ve 1975 yıllarında Dünya'ya 24 milyon kilometre uzaklıktan geçmiştir; çapı 1,6 km olan Hermes, 1937'de Dünya'ya 776.000 km'ye kadar yaklaşmıştır. Dünya'ya 6,4 milyon kilometreye kadar yaklaşabilen Icarus, Güneş'e Merkür'den daha çok yaklaşır. Yörüngesi çok basık olan Hidalgo, günöte noktasında Satürn'ün yörüngesinin yakınlarından geçer.
Truva asteroitleri
Truva asteroitleri ilk olarak Jüpiter'in yörüngesinde tespit edilmiştir. Bu asteroitler Jüpiter'le aynı yörüngeyi izler; ama Jüpiter'le aynı hızda ve ondan 60º açısal uzaklıktaki Lagrange noktaları arasında kendine özgü yörüngelerde dolanması nedeniyle bir çarpışma söz konusu değildir. Daha sonraları Venüs, Dünya, Mars, Uranüs ve Neptün'ün, hatta kimi büyük asteroitler Ceres ve Vesta'nın bile geçici de olsa, bu biçimde Truvalı asteroitleri bulunduğu tespit edilmiştir.
Asteroit çeşitleri
Asteroitler, kendilerini oluşturan elementlere göre sınıflandırılabilir:
Karbonlu asteroitler (C-tipi)
Bilinen tüm asteroitlerin yaklaşık %75'i karbondur. Bu karbon zengini asteroitlerin yüzeyleri çok koyu renklidir ve üzerlerine düşen ışığın sadece %3 ilâ 10'unu yansıtırlar. Karbonlu asteroitler Asteroit Kuşağı'nın dış bölgelerinde bulunur.
Gri silikatlı asteroitler (S-tipi)
Bu kayaç yapıdaki gökcisimleri büyük oranda demir ve magnezyum silikat, yani Dünya'nın mantosunu oluşturan maddeleri içerir. Üzerlerine düşen ışığın %10 ilâ 12'sini yansıtan S-tipi asteroitler, Asteroit Kuşağı'nın yaklaşık %17'sini oluşturur. 2000 yılında NEAR Shoemaker uzay aracının ziyaret edip yörüngesinde döndüğü Eros S-tipi bir asteroitdir.
Metalli asteroitler (M-tipi)
Demir ve nikel karışımından oluşan bu gökcisimleri içerdikleri elementler bakımından Dünya'nın çekirdeğine benzer. Geçmişte eriyerek iyice birbirine karışan bu malzemeler zamanla soğumuştur. ABD, Arizona'da bulunan 1,2 km çapındaki Barringer Krateri, 50.000 yıl önce, 50 metre genişliğinde M-tipi bir asteroitin saatte yaklaşık 50.000 km hızla Dünya'ya çarpmasıyla şekillenmiştir.
Asteroitlerin evrimi
Asteroitler, yeterli büyüklüğe ulaştıklarında içlerindeki ışınetkin elementlerin bozunmasıyla ortaya çıkan ısı, bu gökcisimlerini eritebilir. Bunun sonucunda asteroitin içindeki maddeler kütle çekimiyle birbirinden ayrılır ve demir gibi ağır elementler çökerek bir çekirdek oluştururken kayaç yapıdaki hafif mineraller yukarıda kalarak mantoyu oluşturur. Ancak evrim bu noktada bitmez ve başka asteroitlerin gökcismine çarpmasıyla devam eder. Küçük çarpmalar yeni asteroitler doğuracak minik parçalar koparır. Büyük çarpmalarsa bir asteroiti tümden paramparça edebilir. Bununla birlikte, parçalar kütle çekimiyle tekrar bir araya gelerek gevşek moloz kütleleri oluşturabilir.
Semboller
Kaynakça
Küçük gezegenler |
3184 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Para | Para | Para, mal ve hizmetlerin değiş-tokuşu için kullanılan araçlardan en yaygın olanı. Para sözcüğü ile genellikle madenî para ve banknotlar kastedilmekle birlikte; ekonomide, vadesiz mevduatlar ve kredi kartları da parayı meydana getiren unsurlardan sayılır. Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi değişim araçları ise para benzeri olarak değerlendirilir.
Para değer denkliğinin bir göstergesi olarak değer ölçütü, değişim ve saklama aracı olarak kullanılır. Bu gösterge maddi ya da nominal değerde karşılıklar bulabilir. Maddî nitelikte paraya örnek olarak madeni para, banka teminat belgeleri ya da banknot, çek ya da senetler örnek verilebilir. Nominal nitelikte paraya ise banka hesabındaki para ya da kredi onayı örnek verilebilir. Para gündelik yaşamda takas aracı olarak kullanılır. Doğrudan doğruya takas yapan kişilerin ihtiyaçlarını karşılamasının yanında diğer takaslar için geçerli olması, parayı diğer takas araçlarından ayıran önemli bir özelliktir.
Günümüzde kullanılan borca dayalı para sistemi ile işleyen ekonomilerde sanıldığının aksine parayı devletler üretmez. Bu sistemde para, borç demektir. Para bankalar tarafından müşterilerin borçlanmasıyla üretilir. Mevcut paraların tamamına yakını itibari para olduğu için nakit paranın altın ya da döviz rezervleriyle değişimi olanaksızdır. Günümüzde kullanılan nakit para miktarı, her devlette para basmaya yetkili özel bir banka olan merkez bankası tarafından kontrol edilmekte ve ticari bankalar aracılığı ile piyasaya sürülmektedir. Ticari bankalar Merkez bankalarından alınan paraların karşılığından fazla elektronik ortamda para yaratarak müşterilerine verebilirler.
Etimoloji
Para sözcüğü Türkçeye, Farsça pâre (küçük parça) sözcüğünden geçmiştir.
Para bir ülkenin para sahasına dâhil olan madeni ve banknot sistemini içeren tüm para varlığıdır. Para sahası da bir paranın yürürlük alanı anlamına gelir ve mal, hizmet takasını sağlar. Para birimi ise genellikle ülkelerin para türleriyle eş anlamda kullanılır. Bu nedenle para birimi, paranın bir alt biçimi olarak görülür. Çoğu para birimi, uluslararası döviz piyasalarında da işlem görür. Bu piyasalardaki değerler de kambiyo ya da döviz kuru adını alır. Piyasada bulunan neredeyse tüm nominal para değerleri, ana birim ve bunun yüzde biri değerinde olan alt birimlerden oluşan ondalık sayı sistemine dayanır.
Günümüzde para stokunun kontrolünü yani para politikasını, merkez bankaları yürütmektedir. Neredeyse tüm batılı ülkelerin merkez bankaları bağımsızdır, yani hükûmet merkez bankalarına ya neredeyse hiç müdahale edememekte ya da hükûmetin nadiren, dolaylı ve küçük müdahalesi olabilmektedir.
Bir paranın konvertibilitesi dünya piyasalarında serbestçe alınıp-satılabilir ve değiştirilebilir olması demektir. Ayrıca bir para birimi, altın ve/ veya gümüşle tanımlanıyor ve banknot bu para birimiyle her zaman değiştirilebiliyorsa yine konvertibiliteden söz edilebilir.
Şu an dünyada yürürlükte olan resmi para birimi 160'tan fazladır (ISO 4217). Uluslararası alanda geçerliliği olan başat döviz birimi Amerikan doları ve Euro’dur. Resmi para birimine nispeten bölgesel olan tümleyen para birimi ise takas aracı olarak kabul görür.
Halk arasında eski önemini yitirmiş bir para birimi genellikle yedek değer olur. Örneğin II. Dünya Savaşı sonrası Almanya’da ödeme ve takas aracı olarak sigaranın para birimi olarak kullanılması. Bu geçici para, kriz zamanlarında resmi para biriminin yerini tutmuştur. Para birimleri diğer devletlerin yedek para birimi olarak da kullanılmıştır. En iyi bilinen örnek; Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin Doğu Alman Markı yerine Alman Markı’nı kullanmasıdır.
Paranın dört temel işlevi
Paranın değişim aracı işlevi: Para bir hak ölçüsüdür. Altın karşılığı para kullanan bir devlet ne kadar para basarsa Merkez bankasına o değerde Altın stoklaması veya koyması lazımdır. Günümüzde Türkiye herhangi bir karşılığı olmayan "fiat" sistemine dahildir.
Paranın ticari işlemlerdeki fonksiyonu tam burada ortaya çıkar. İki malın değişiminde para, bir üçüncü mal olarak araya girer ve değişim iki bölüme ayırır. A malı verilip karşılığında para alınır, başka bir yer ve zamanda ise para verilip B malı alınır.
Paranın bu şekilde mal değişimini iki bölüme ayırması, paranın bir değişim (mübadele) aracı olma işlevidir.
Paranın hesap ve değer birimi işlevi: Paranın hesap ve değer birimi olarak işlevi, onun bir değişim aracı olma işlevinden kaynaklanır. Farklı malların değişiminde değişim oranları para ile belirlenir. Öte yandan para sayesinde iktisadi değerlerin tek bir ölçü birimiyle ifadesi de sağlanır. Özellikle işlemlerin kaydının tutulmasında paranın bu işlevi zorunludur.
Paranın değer biriktirme ve spekülasyon işlevi: Para, arz ve talebin rahatlıkla karşılanmasını sağlar. Sermaye birikimi ve yatırım aracı olarak da kullanılır.
Paranın bir iktisat politikası aracı olması işlevi: Gelişmiş bir para ekonomisine sahip ülkelerin para otoriteleri 20. yüzyılda sıklıkla, faiz oranları ve para arzını kontrol etmek yoluyla, paranın bir iktisat politikası aracı olarak kullanmışlardır.
Para çeşitleri
Mal para ve itibari(temsili) para olmak üzere ikiye ayrılır:
Mal para
Hem mal olarak kullanıldığında bir değere sahip olan hem de değişim aracı olarak kullanılabilen nesnelere denir. Buna en iyi örnek altın paradır. İkiye ayrılır:
Tek maden sistemi
Tek maden (normalde altın) burada madeni para birimi olarak görülür.
Altın sikke sistemi: Altın madeni paralar ödeme aracıdır. Bunun yanı sıra her zaman EQ altınla değiş- tokuş edilebilen banknotlar da tedavülde yer alır.
Altın külçe sistemi: Tedavülde altın yerine ödeme aracı olarak banknotlar, madeni paralar kullanılır. Ancak bu paralar karşılığında altın merkez bankasında rezerv olarak tutulur.
Altın kambiyo sistemi (Bretton-Woods Sistemi): Merkez bankası rezervleri altın ve parası altına endeksli diğer ülkelerin dövizlerinden oluşur. Bu sistem 1971’de ABD’nin dolar karşılığında altın vermeyeceğini açıklamasıyla son bulmuştur.
Çift maden sistemi
Çift maden (altın ve gümüş) burada madeni para birimi olarak kullanılır.
Çift metal para sisteminde her iki metal arasında sabit bir döviz kuru ilişkisi vardır. Buradaki sorun; metaller arası değişen kıtlık durumuna göre bu nominalin gerçek değişim ilişkisinden farklılaşabilmesidir. Gresham Yasası (Kötü para iyi parayı piyasadan kovar), mal ve hizmetlerin yüksek değerli para yerine; düşük değerli parayla bir biçimde ödenmesini kapsar. Altın ve gümüş arasındaki değer ilişkisi bir yasayla belirlendiğinde ve bu ilişki madenlerin piyasa fiyatlarına uymaz ya da madenlerin piyasa fiyatları değişirse, bunun sonucunda insanlar piyasa işlemlerinde değeri düşük sikkeyi kullanır, fiyatlar düşük değerli sikkeye yön vermeye başlar ve değeri yüksek sikkeler tedavülden kalkar.
Paralel değerde ise metaller arasındaki döviz kuru ilişkisi zayıftır, bu nedenle iki para birimi de (altın ve gümüş) bir arada kullanılır.
İtibari para
İtibari para, hükûmet kararına dayalı çıkartılan, altın, gümüş vs. karşılığı olmayan, altında imzası olan yere ve düzenlediği kağıdın taklit edilemeyeceğine güven üzerine kurulmuş, mal ve hizmet alışverişi için kullanılan banka kağıdı veya kâğıt para demektir. Günümüzde dolaşımda olan paralar bu şekildedir.
Manipülasyona uğramış kâğıt para değerleri: Altınla konvertibilitesi olmayan bu kâğıt paraların ödeme gücü artırılabilir. Günümüzde para miktarını, her devletin kendi bağımsız merkez bankası kontrol etmektedir. Nakit paranın altın ya da döviz rezervleriyle değişimi olanaksızdır. 1971’de ABD Başkanı Richard Nixon’un Amerikan Dolarının altın karşılığını kaldırmasıyla birlikte modern siyasi iktisatta paraların tamamına yakını kâğıt paraya dönüşmüştür. Bu bağlamda Avusturya Okulunun (İktisadi düşünce okulu) terimlerinden olan itibari para (Fiat Money) yerini almıştır.
Kaydi para
Bankaların Kısmi Rezerv Sistemi'nde (KRS) kredi vermek suretiyle yarattıkları sanal paradır. Borca Dayalı Para Sistemi (BDPS) denen mevcut küresel finans sisteminde piyasadaki paralar içinde fiziksel para %10'luk kısmı oluştururken Kaydi Para %90'lık kısımdır. Yani piyasadaki paranın %90'ı bankalarca yaratılmaktadır.
Tarihçe
Şark, Mısır ve Afrika
MÖ 3. yüzyıl başından itibaren bakır, gümüş, kalay ve altın gibi madenler paranın yerini tutmuş; paranın değişim aracı, ödeme aracı, hesap birimi ölçüsü, değer saklama aracı olma gibi işlevlerini yerine getirmiştir. Bu madenlerin yanı sıra tahıl ürünleri de değer ve takas ölçüsü olarak kullanılmıştır. Ancak destekleyici üretime bağlı olan Oikos ticareti ile bağlantılı olarak saray ekonomisi, kendi üretimine dayalı malların değiş tokuş yoluyla veya hizmet yükümlüğü karşılığında sağlanmasından ötürü para odaklı ekonominin gelişimini engellemiştir. Bu nedenle madeni para, sadece birkaç ekonomi dalında kendini kabul ettirebilmiştir.
Afrika’da her dönem farklı para değerleri tedavülde olmuştur. Bu değerlerin hepsi değer biriktirme işlevi görmüştür. Ödeme aracı olarak inci, fildişi, sığır ya da Manilla kullanılmıştır. 15. yüzyılda ise köle ticaretinden elde edilen gelirler (özellikle köle alım- satımında kullanılan Manilla halkası) söz konusu olmuştur.
Yunanistan
Antik Yunan’da mallar, yerine getirdikleri para fonksiyonlarına göre sınıflandırılmıştır.
Değer ölçüsü: Sığır
Değer biriktirme: Mücevher
Takas aracı: Şarap, bakır, demir ve köleler
Ödeme aracı: Demir çubuk ve uzun çivi
Bu bağlamda, paranın standartlaşmış kamusal ödemeler için şehir devletlerinde (Polis) belirgin bir öneme sahip olduğunu varsaymak gerekir. İlk madeni paralar MÖ 600' lü yıllarda Batı Anadolu’da darp edilmiştir. Bu paralar gümüş- altın alaşımı/ elektrum/beyaz altından elde edilmiş ve büyük olasılıkla da sadece bölgesel çapta kullanılmıştır. Sikkelerin gümüşten yapılması zorunluluğunun (olağanüstü durumlarda altın ve bronzdan) hâkim olduğu Yunanistan’da madeni para kullanımı hızla artmıştır. Sikkelerin ağırlığı Polis şehri damgasıyla garanti altına alınmıştır.
En önemli para değeri Yunan Drahmisi olup 1831’den 2001 yılına kadar Yunanistan’da kullanılmıştır. MÖ 5. yüzyıl başlarından itibaren de paralı ekonomiden söz edilebilir. Antik monetarizmin merkezi Atina olup, para değeri de tüm Akdeniz sahasında dolaşmaktaydı. Bunun temelinde de Atina’daki demokratik yapı ve ticari piyasa yatmaktadır. Ancak Büyük İskender’in Atina'yı hâkimiyetine almasıyla yeni bir para tedavüle girmiştir.
Roma
Antik Yunan’da olduğu gibi Roma İmparatorluğu’nda da farklı para türleri vardır. Genel olarak geçerliliği olan bir para biriminin standartlaştırılması MÖ 500’de mümkün olmuştur. Para burada cezanın tespiti görevi de görmüştür.
Roma İmparatorluğu’nun genişlemesiyle birlikte savaş ganimeti olarak daha büyük altın- gümüş ve bronz yatakları bulunmuştur. Bu da para basımının çoğalmasını sağlamıştır. İlk olarak bronz ve gümüş madeni paralar basılmıştır. Yunanlara göre Romalıların madeni paraya geçişi daha geç olmuştur.
Pön Savaşları’ndan ötürü askeri finansman için gereken büyük miktardaki para da madeni paranın değerinin düşürülmesiyle elde edilmiştir. Diğer yandan da Roma’nın parası İtalya’da o kadar yaygınlaşmıştır ki tüm İtalyan şehirlerinde para basımı durmuştur. Yeni fethedilen bölgelerde Roma’nın esas parasıyla konvertibilitesi olan sayısız farklı para birimi hâkimdi. Sınırların daha da genişlemesiyle birlikte Roma’daki gümüş miktarında artış olmuş, böylece de ülke harcamalarının büyük bir kısmı yeni gümüş paraların basımıyla finanse edilmiş; bu da ilerideki yüzyıllarda para değerinin düşmesine ve MS 3. yüzyılda Romalı gümüş paranın tedavülden kalkmasına yol açmıştır. Bu nedenle artık Romalıların da gümüş madeni gibi kıtlaşan yeni madeni para türlerine güveni kalmamış, böylelikle özellikle eski madeni paralar istiflenmiş ve eritilmiştir. Para bu nedenle eski önemini kaybetmiştir. Bunun sonucunda da Roma askerlerinin tayın bedeli tahılla ödenmiştir. Buna tepki olarak İmparator I. Konstantin ise gümüş parayı istikrarlı altın para ile karşılamıştır.
Antik dönemin sonlarında ise yeniden düzenlenen para sisteminde bu sefer yüksek değerli gümüş ve bronz paralar darp edilmiştir, altın paralar ise daha sonra çıkarılmıştır. Tüm bunlara rağmen gümüş para, Roma’nın gümüş ve bronz madeni paralara dayanan para sisteminin altın ve bronz para değeri sistemiyle değiştirilmesi neticesinde yine önemini kaybetmiştir.
Bizans
Bizans’ın para değer sisteminin temelini, I. Konstantin zamanında uygulanan Solidus (sikke) (Türkçe: temel/sağlam) adı verilen altın para oluşturmaktadır. Bu para yaklaşık 1000 yıl önce- MÖ 5. yüzyıldan MS 700 yılında Dinar’ın piyasaya girişine kadar- tedavülde kalmıştır. Bunun nedenleri de yüksek altın değeri ve bu değerin istikrarıdır. Bu gelişim karşısında gümüş gittikçe önem kaybetmiştir. Ancak, tıpkı bronz para gibi, gümüş para da altının yanı sıra ödeme aracı olarak geçerliliğini sürdürmüştür.
Para Bizans toplumunda çok yüksek bir öneme sahip olmuştur. Ekonominin tüm alanlarında ve genel harcamalarda kullanılıp uluslararası ticarete de imkân sağlamıştır. Fakat bu özellikler de Bizans bölgesinde artan güvensizliğe neden olmuştur.
Ortaçağ'ın ilk dönemleri
Şarlman döneminde Solidus ile benzer özellikler taşıyan fenik ya da gümüş dinar adı verilen madeni paralar çıkarılmıştır. Kamusal alanda altının tedavülü de devam etmiştir. Altın aynı zamanda gittikçe takas aracına dönüşmüş ve ticaret için piyasada kullanılmaya başlanmıştır. İlk altın para, ödeme aracı özelliğini kaybederek sadece değer biriktirme amaçlı kullanılmıştır. 7. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar ise sadece altındaki hesap parası özelliği taşıyan saf gümüş para değerine geçilmiştir.
Kâğıt paranın kullanılması
Banknot biçimindeki kâğıt para ilk defa Çin’de kullanılmaya başlanmıştır. 618’den 1279 yılına kadar uzun bir geçerlilik süresi olmuştur. Bu sayede kâğıt para 10. yüzyılda kısıtlı bir bölgede de olsa tacirlerin tuz alım- satımını kolaylaştırmıştır. Banknot basımı kamulaştırılsa da zamanla pek çok bölgesel para ortaya çıkmıştır.
Toplu kâğıt basımı 11. yüzyıl‘da matbaanın icadıyla gerçekleşmiştir. 13. yüzyıl ortalarında pek çok farklı para standart bir konuma kavuşmuştur.
7. yüzyıl ile 12. yüzyıl arasında İslam ülkelerinde artan ticaret ve değer istikrarını sürdüren Dinar’dan beslenen güçlü bir paralı ekonomi oluşmuştur. İlk kez kredi, çek, borç senedi ve tasarruf hesabı kavramları ortaya çıkmıştır. Böylece de bankacılığın temeli oluşmaya başlamıştır.
1661 yılında Avrupa’da ilk kez İsveç’te resmi kâğıt para tedavüle girmiştir. Gerçi İsveç zengin bakır rezervlerine sahipti, ancak bakır demir paralarının nominal değeri düşüktü, bu nedenden dolayı da aşırı derecede büyük ve epey ağır demir paralar dökülmesi gerekiyordu.
Banknot kullanımının kredi verme, altın ve gümüşün transferindeki risklerin ortadan kalkması gibi pek çok olumlu etkisi olmuştur. Buna ek olarak da şirketlerden hisse senedi alabilme olanağı da doğmuştur.
Diğer tarafta, bazı olumsuz yanlar da söz konusu oluyordu; örneğin hükûmetler artık mali gereksinimlerini (kolaylaştırılmış savaş maliyeti gibi) karşılamak üzere sınırsız boyutta para basabiliyordu; çünkü değerli taşlarla kesin belirlenmiş değere sahip madeni paranın aksine, banknotların belirli bir değeri bulunmuyordu. Bu gelişmeyle birlikte de yüksek enflasyon tehlikesi olasılığı baş göstermiştir.
Ulusal tek paraya geçiş
İlk çağda sikke basma hakkı her asilzadenin elde etmeye çalıştığı bir ayrıcalıktı. Bunun nedeni de sikke düzenlemesinin ayrıcalıklı bir egemenlik hakkı oluşuydu. Bu da, her sikke türünün şiddetli fiyat dalgalanması olduğu için, karşılaştırılması olanaksız pek çok değerin tedavülde olmasına neden oluyordu. Orta Çağda alışılmış sikkeler tedavülde olduğu için yabancı bir sikkenin para değeri, değerli maden oranıyla belirleniyordu. Bu da bölgeler üstü ticareti engel oluşturuyordu. Ticareti kolaylaştırma ve güç odaklanması ise ulusal tek paraya olan eğilimi artırdı.
Paranın tedavülde olduğu eski dönemlerde, sikkenin maden oranı nominal değeriyle uyum içindeydi. Sikke bastıran kişi, para ihtiyacı karşılama amacıyla sık sık sikkenin değerinin düşürülmesini sağladığı için yeniçağın ilk dönemlerinde daha büyük bir enflasyon söz konusu olmuştur. Örneğin; 30 Yıl Savaşlarının başlangıcındaki Kipper ve Wipper zamanı, sikkelerin değerinin düşürülmesinden ileri gelmektedir.
Avrupa’da ilk olarak Fransa, madeni para hakkını merkezi yönetimi ve kraliyet gücüyle garanti altına almıştır. İlk esaslı para reformu XIII. Ludwig zamanında yapılan büyük madeni para reformudur. 1640 ve 1641’de “Louis D’or” adlı para birimi ithal edilmiştir. 1795 yılında Fransız Frankının tedavüle girmesiyle birlikte ilk kez ondalık sisteme geçilmiştir. Napolyon’un seferleriyle de bu para ve onluk parçaları Avrupa’ya yayılmıştır. Bununla birlikte Fransa ve çevresinde, birkaç madeni para sistemi oluşmuştur. Bu sistemlerde benzer şekilde yapılanmış ve yüksek saflık dereceli tedavüldeki paralardan dolayı sabit bir döviz kuru oluşturulmuştur. Böylece de 23 Aralık 1865 yılında Latin Madeni Para Birliği’nin kurulması sağlanmıştır.
Fransa, Belçika, İtalya, İsviçre ve Yunanistan’ın katılımıyla oluşan Latin Madeni Para Birliği, madeni para üretiminde oldukça avantaj sağlamıştır. Tüm bu ülkeler aslında kendi madeni paralarını basmışlardır. Basılan paraların hepsi 35 mm çapında; 32, 26 gr. altından olan 100’ lük madeni paralardır (100 Frank, 100 Lira, 100 Drahmi).
Latin Madeni Para Birliği’nin dezavantajı ise, çift metalliliktir, yani altın madeni paralarla gümüş madeni paraların sabit takas oranıdır.
Altın standardı
19. yüzyıl sonlarına doğru gümüş paraların büyük değer kaybı, çift metal paralardaki sorunları gündeme getirmiştir. Öyle ki çoğu ülke altın tek metal sistemine geçmiştir. Para birimlerinin altına bağlı desteklenmesi ile kâğıt paranın dolaşıma girmesine bağlı olumsuzlukları (özellikle de yüksek enflasyon risklerini) yumuşatma amacı güdülüyordu. İngiltere bu gelişmeye öncülük etmiş ve 1817’de altın standardını yürürlüğe sokmuştur. 1871 yılında Alman - Fransız Savaşıyla (1870), Almanya ve 1900’de de Amerika bu sisteme geçmiştir. 1880’den sonra ise altın para tamamen farklı biçimlerde ortaya çıkmıştır.
Altın standardıyla birlikte konvertibilite(Serbestçe başka para birimlerine çevrilebilirlik) görevi de doğmuştur. Bu da teorik olarak nakit paranın Merkez Bankasındaki altın değeriyle takası anlamına gelmektedir. Altın paritesi ya da altın denkliği burada takas durumunu ifade eder. Bu saf altın standardı aslında teoride kalmıştır. Altın paranın depolanması ise pratikte artan nakit enflasyonuna karşı bir önlem görevi (fiyat istikrarı sağlama)görmüştür.
I. Dünya Savaşıyla birlikte hükûmetlerin para ihtiyacı artmış, dünya ekonomi krizi ve II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle de bu ihtiyaç somutlaşmıştır. Öyle ki çoğu ülke altın standardını kaldırmış ve altın külçe standardına geçmiştir (banknotların direkt olarak altınla takası da böylece son bulmuştur).
Para birimleri
Sahte Para
Sahte para, para değeri varmış gibi görünen, ama herhangi bir değeri olmayan, yapımına hile karıştırılmış ya da taklit edilmiş para anlamına gelmektedir. Bu parayı kullananların amacıysa alacaklıları paranın gerçek değeri konusunda aldatmaktır. Sahte para kullanılması, bu paranın piyasaya sürülmüş olduğu anlamına gelmektedir. Sahte para imalatı, piyasaya çıkarılması ya da çıkarılma amacıyla hazırlanması dünya genelinde suçtur.
Para sahteciliğinin tarihi
Paranın piyasaya ilk olarak çıkarılmasından beri az ya da çok sayıda marifetli dolandırıcılar paranın taklidini üretmek ve piyasaya çıkarmak çabasındadırlar.
MS 220 yıllarında o zamanlar Roma İmparatorluğu sınırları içinde olan Retien bölgesindeki Rißtissen’de, kilden kalıplar yardımıyla büyük miktarda sahte Roma Denarius’u basılmıştır. Sahte sikkeler ve kalıplar Rißtisser’deki Roma müzesinde görülebilir. Ayrıca bugünkü adı Rottweil olan Arae Flaviae’den de MS 100’lü yıllara ait benzer bir buluntu vardır.
Altın talerin sahtesiyle (genellikle sert maddeden olur) gerçeğinin ayırt edilmesi için ısırma yöntemi kullanılırdı. Orta Çağ’da bir kalpazan kaynar yağa sokularak ağır cezaya çarptırılırdı.
İkinci dünya savaşında Alman İmparatorluğu gizli servisinin, Aktion Bernhard takma adlı bir sahte para eylemi gerçekleşti. Bunun yanı sıra düşman ülkelerin ekonomisinin dengesini bozmak amacıyla büyük miktarlarda sahte yabancı para üretilmiştir.
1970'li yıllarda Günter Hopfinger elle boyanmış Bin ve Yüz Marklar sayesinde ün kazanmıştır. Bunun için 4 yıl 3 ay hapis cezasına çarptırılmıştır.
1994 yılından beri Kuzey Kore’nin Süper dolar olarak tanımlanan mükemmele yakın şekilde Dolar ürettiğine ilişkin şüpheler vardır.
Hukuki Boyut
Sahte para hazırlanması ve imalatı için her dönemde ağır cezalandırmalar bulunmaktadır. Günümüzde orijinal sikkeler ve banknotlar sahtelerinin hazırlanmasını mümkün oldukça zorlaştıran bazı özel güvenlik işaretlerine sahiptir.
Para sahteciliğinin önlenmesi
Güvenlik İşaretleri
Girintili Baskı
Güvenlik şeridi
Su işareti
Hologram
Eğildiğinde görülen renk değişimi
Şeffaflık boyutu
Özel ince kâğıt/Özel ince kâğıt malzemeleri
Parlak bant şerit/Değişken renkler
Küçük baskı yazılar
UV-Florans (kâğıt içinde bulunan teller, baskı renginde fosfor gibi ışıldayan renkler)
Kızılötesi: Emilim ya da IR-Florans-Özelliği
Özel kâğıt
M-Özelliği - Sahte banknotları orijinallerinden ayırmada her zaman çok güvenli bir yöntem olan, özel makineyle okunabilir tabaka. Her banknot her üç ayda bir araç içinde merkez bankası şubesine ulaştırılır ve burada kontrol edilir.
Sahtecilik Türleri
Sahtecilikler genelde devlet bankası şubelerinde (Federal Alman Bankası, İsviçre Ulusal Bankası) fark edilir ve belirli resmi makamlara bildirilir.
Sahtecilikler kalitelerine göre sınıflara ayrılmaktadır.
Demir para
Avrupa Bölgesinde en sık sahte basımı yapılan birimler 2 ve 1 Avroluklar ve 50 Sent demir paralardır. 2006 yılında Almanya’da Euro para birliğinden [2] bu yana en yüksek oran olan 77.000 adet sahte demir para ele geçirilmiştir. İsviçre’de de bu durum 5 frank demir para için geçerlidir.
Sahte paranın 2 Avro demir paralarda basımı oldukça çoktu ve kâğıt paraya oranla demir para olarak basımı sayıca çok daha fazlaydı. 75.000 adet 2 Avro üzerinde çalışmalar neticesinde yaklaşık 15 ila 25’inin sahte olduğu ortaya çıkmıştır. 2006 yılında 141.000 sahte 2 Avro demir para ve 14.000 sahte 1 Avro demir para piyasadaydı. Sahtecilik yapılan paraların miktarları bölgelere göre değişiklik göstermekteydi (kırsal bölgelerde kentlere oranla daha az sahte para basımı görülüyordu). Gündelik yaşamda tecrübesiz birinin sahte bir parayı tanıyabilmesi neredeyse imkânsızdır. En basitinden sahte Avro demir paralar bir mıknatısla anlaşılabilir: sahte Avro demir paralar genellikle çok serttir ve manyetik (mıknatıslı) değildir. Gerçek 1 ve 2 Avro demir paralar ise çok kolay şekilde mıknatıslara yapışırlar.
İsviçre’de üretimi İtalya’da yapılan 5 frank demir paralarının gerçek gibi görünen sahteleri çıktığında, sahte para basım yerlerinin feshedilmesiyle durum biraz daha iyileşti. Önlem olarak şimdilerde derin bir kenar yasına sahip olduğu için 1985 yılından 1993 yılına kadarki 5 Frank demir paralar toplatılıyor ve yok ediliyor. Bu paralar 2007 yılından itibaren geçersizdir, fakat merkez bankası tarafından önceden olduğu gibi itibari değeriyle geri alınıyor. Diğer basım yıllarında paraların daha belirgin kenar yazıları bulunduğu için sahtelerinin üretilmesi zordur. 1998 yılında 21.000 sahte demir para saptanmışken bu sayı 2004 yılında 339’dur.
Bunun yanında çok sayıda sahte 2 Franklıklar ve 20 Frank Altın parçaları da saptanmıştır.
Kâğıt paralarda sahteciliğin tanımlanmasına ilişkin işaretler:
Renkler
Çentikler
Ağırlık ve Ağırlık merkezi (tam merkezi olmayan basım)
Boyut
Elektriğe dayanıklılık
Manyetiklik
Para Krizi
Millî ekonomi krizi adıyla da anılan para krizi bir para değerinin ani ve beklenmedik bir şekilde devalüasyona uğramasıdır. Bu da bir ya da daha fazla para değeri veya altın karşısında sabit döviz kurunun istenmeyen düşüşüyle meydana gelir. Para krizleri sık sık mali ve ekonomik krizlere neden olur.
Para krizleri her zaman farklı yapıda olsa da, çok sıkça açığa çıkan bazı erken sinyal ve belirtiler gözlemlenebilmektedir. Bunlar arasında; (kalıcı) üretim bilanço açıkları, sermaye bilançosunda güçlü döviz akışı, kısa vadeli dış ticaret yükümlülüklerinin artışı, yüksek kredi büyümesi ve varlık değerlerinde (özellikle gayrimenkuller ve hisselerde) yoğun fiyat artışları sayılabilir.
Bir para krizinin patlak vermesinin ardından tipik kriz semptomları ortaya konur. Burada yurt dışı borçlanmalarındaki artan kısa vadeler, yurt dışı borçlarının yabancı paralarla güçlükle ödenmesi, borçlu ülkelerdeki kredi alacaklılarına yüksek faiz kıyası, hisse senedi ve taşınmazların yüksek değer kaybına uğraması, sermaye göçünün dönüşü ve de para rezervlerinde ciddi kayıplar söz konusudur.
Bretton Woods Sisteminin sona erişinin ardından meydana gelen para krizlerine örnek olarak; 1971 Dolar krizi, 1982/83 Amerika borç krizi, 1994/95 Meksika krizi (Tequila krizi), 1997 Güneydoğu Asya finans ve para krizi (Asya krizi) ve 1999 Brezilya krizi verilebilir.
Krize karşı uluslararası önlemler
Merkez bankalarının koordinasyonu
Aralık 2007’den beri Avrupa Merkez Bankası (EZB) Amerikan Federal Rezerve ile yaptığı anlaşma gereği bankalara Amerikan Doları sunmaktadır ve buna karşılık para piyasasındaki durumu rahatlatmak için güvence olarak Avro değerini karşılayan kıymetli kâğıtlar almaktadır. Avrupa Merkez Bankası aynı şekilde özel bankaların değişken kur risklerini üstlenmektedir.
18 Eylül 2008 tarihinde dünya genelindeki merkez bankaları para piyasasındaki gerilimi yumuşatmak için 180 Milyar Amerikan Doları sunmuşlardır. Bankalar 18 Eylül 2008 Perşembe günü Avrupa Merkez Bankası’ndan bir gün için 40 milyar ABD Dolarına kadar para alabilmişlerdir, dahası açık bir hacimle Avroya hızlı bir teklif ortaya çıkmıştır. Bank of Japan ilk defa ABD Doları sunmuştur.
Aralık 2008’den itibaren aralarında Federal Rezerve (Fed), Avrupa Merkez Bankası (EZB), Bank of England (BoE) ve İsviçre Ulusal Bankası (SNB) gibi bankaların da bulunduğu öncü bankalar ortak bir hareketle dünya genelinde güdümlü faiz oranını düşürmüşlerdir. O zamandan beri güdümlü faiz oranlarını on yıldan beri eriştiği en düşük seviyeye kısmen tarihindeki en düşük duruma getiren faiz gerilemeleri yaşanmıştır.
6 Nisan 2009 tarihinde Avrupa Merkez Bankası Federal Rezerv’e 80 Milyar ABD Doları swap-lines kaynağı sunmuştur. Britanya Ulusal Bankası 60 Milyar Sterlin, İsviçre Ulusal Bankası 40 Milyar Frank ve Japonya Merkez Bankası ise 10 Trilyon Yen sunmuştur. Amerikan kredi kurumları Fed üzerine geleceğe yönelik kredi bağlamında dış para birimlerine başvurabilmektedir. Ulusal bankaların önlemleri 18 Eylül 2008 önlemlerini aksi yönde tamamlamaktadır. O zamanlar Fed dış ulusal bankalara toplamda 300 Milyar ABD Doları swap-lines vermiştir.
Kurtarma paketleri
Finans krizi çerçevesinde birçok ülkede geniş kapsamlı kurtarma paketleri ve finans piyasasını sabitleme yasaları çıkarılmıştır. Bunlar ABD'de şöyleydi: Economic Stimulus Act of 2008 (ESA kapsamında: 150 Milyar ABD Doları), Emergency Economic Stabilization Act of 2008 (EESA kapsamında: 700 Milyar ABD Doları) ve American Recovery and Reinvestment Act of 2009 (ARRA kapsamında: 787 Milyar ABD Doları). Almanya’dakiler: Finans piyasasını sabitleme yasası (FMStG kapsamında: 400 Milyar Avro), Önlem paketi “Büyümenin güçlenmesi yoluyla istihdam güvencesi” (Kurtarma paketi 1 kapsamında: 50 Milyar Avro) ve Kurtarma programı "Krize direnme, bir sonraki canlanma için güçlü durma" (Kurtarma paketi 2 kapsamında: 14 Milyar Avro); Avusturya'dakiler: Kurtarma paketi 1 ve 2 ve Vergi Reformu (toplamda yaklaşık 12 Milyar Avro).
Deutsche Bank Research’ün bir araştırmasına göre kurtarma programının birçok yıla dağılımı yapılan hacmi yaklaşık 2 Trilyon ABD Dolarından oluşmaktadır. DB Research’e göre programlar olmasaydı kişi başına düşen yıllık gelirdeki düşüş göz ardı edilemeyecek kadar çok olurdu. Araştırma kişi başına düşen yıllık gelirin kriz şartlarında gerilemesini şu rakamla ifade etmektedir: “4 Trilyon” ABD Doları. Bankacılık sektörü sonunda yavaş yavaş iyileşme gösterebilmektedir.
Bankalara yapılan yardımlar
Kriz çerçevesinde ABD’de ve Almanya’da Bad-Bank Konsepti (Tasfiye edilen bankalar) sunulmuştur. Almanya’da 2009 yılında finans piyasasının istikrarının geliştirilmesi yasasıyla merkeze bağlı olmadan tek tek kredi kurumları için bir Bad Bank kurma olanağı sağlanmıştır. Bu Bad Bank kusurlu olarak yapısı belirlenen kıymetli kâğıtları kabul edebilir ya da iyileştirme gereksinimi duyan bankaların tüm zarar eden iş alanlarını tasfiye edebilirdi.
Kasım 2008’den beri banka borcu harcamaları devlet tarafından garanti altına alınmaktadır. Aralık 2009’a kadar devlet tarafından garanti altına alınan banka borcu harcamalarının hacmi yaklaşık 800 Milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. 450 Milyar ABD Dolarından daha fazlası Batı Avrupa’nın, geri kalanın büyük bir kısmı ise ABD'nin payına düşmektedir.
Uluslararası Para Ticareti
Uluslararası para ticareti, paranın (dövizin) farklı ticaret yerlerinde satın alınması ve satılmasıdır.
Artan uluslararası kartelleşmeler nedeniyle, döviz piyasasındaki parayla yapılan uluslararası ticaret son yıllarda oldukça önem kazanmıştır. Paralar hem spekülatif hedeflere hem de reel ekonomik temelli değişim hedeflerine ulaşmıştır.
Bir paranın değişiminde, ekonomik entegrasyonu güçleştiren - çoğu ekonomistin görüşüne göre - ayrı bir işlem maliyeti de ortaya çıktığı için, son yıllarda parasal birliklere talep artmaktadır (örneğin; Avrupa Birliği Ekonomik ve Parasal Birliği).
Para birimi isimlerinin etimolojik listesi
Para, tıpkı ülke bayrağı gibi, bir ülkenin kimliğini oluşturan niteliklerden biridir. Fakat ülkeler çoğunlukla başka ülkelerin para isimlerini benimsemişlerdir. Örneğin; Joachimstaler/Taler denince (Amerika, Asya ve Afrika’da) Dolar anlaşılmaktadır (Joachimstaler adı, Çek Cumhuriyetindeki Jáchymov şehrinden gelir; bu şehir ağır maden yatakları ile tanınır).
Para İşaretleri ve Kısaltmaları
Çoğu para değerinin kendine has yazı işareti ya da kısaltması vardır. Bunlarda para birimi sembolü kullanılır. Örneğin;
£, Paund için
$, Amerikan Doları gibi pek çok para değeri için
¥, Yen ve Yuan için
€, Euro için
₦, Naira için
₺, Türk lirası için
İki tip kısaltma vardır: Biri işaret ya da herhangi bir kurala dayanmayan ülke içinde kullanılann harf kısaltması (örneğin; İsviçre Frankı için „Fr“ ya da „sfr“), diğeri de üç harf kuralı kısaltmasıdır, ki bu da uluslararası para ticaretinde kullanılan ISO- 4217 Standardına göre oluşturulmuştur (örneğin; CHF)
Para birimi sembolleri
Çoğu para biriminin karakteristik kısaltması ya da sembolü bulunmaktadır.
₤, Pound sembolü; ₤ sembolü L harfinden ve Latin librasından (Pound) türemiştir. Değerli metal ağırlığının ölçümünde ağırlık birimi olarak ve de para birimi olarak kullanılmıştır.
$ birçok para biriminin ve de Amerikan Doları’nın sembolü; Dolar simgesi aslında, İspanya-Meksika Peso’su (Piaster) için kullanılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri para biriminin 1780 ve 1790'lı yıllarda yürürlüğe girmesiyle birlikte “Dolar” kelimesi de (Meksika para birimi Amerikan-İngiliz dil kullanımında “İspanya Doları”, yani “İspanyol Taleri” olarak adlandırılmıştır) Meksika’dan devralınmıştır.
¥, Yen ya da Yuan sembolü; Enine tek çizgili ¥ sembolü varyasyonları da vardır. Çin simgesi ve Japon simgesinde iki enine çizgi vardır, fakat Japon sembolü oldukça farklıdır.
€, Avro sembolü; Avro sembolü, 1974 yılı Avrupa Topluluğu baş grafikçisi Arthur Eisenmenger’in tasarımıdır. Yunan harfi Epsilonu (ε), bununla da Avrupa’nın antik kökenini çağrıştırır. İki düz çizgisi Avro ve Avrupa’nın ekonomi sahasının istikrarını simgeler.
Ayrıca bakınız
Para (para birimi)
Kaydi Para
Dış bağlantılar
Para Nedir, Harran Üniversitesi
Kaynakça
Farsçadan Türkçeye geçen sözcükler |
3185 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Sigara | Sigara | Sigara, kıyılmış tütünün kağıda sarılmasıyla üretilen, dumanı çekilerek tüketilen nesne. Günümüzde yaygın olarak kullanılan bu ürünün, 18. yüzyılda Avrupa'ya İspanyol denizciler tarafından Amerika'dan getirildiği düşünülmektedir. Sigara, sigara tabakası veya sigara paketi içinde tutulur.
1920'lerden beri, bilim adamları ve doktorlar sigarayı solunum yolu hastalıklarıyla ilişkilendirebildiler. Araştırmacılar, sigara içmenin kanser, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), kardiyovasküler hastalıklar, kalp hastalığı ve vücudun hemen hemen her organıyla ilgili diğer sağlık sorunları gibi olumsuz sağlık etkilerini belirlediler. Tütündeki psikotrop madde olan nikotin, sigarayı oldukça bağımlı yapar. Sigara içenlerin yaklaşık yarısı tütüne bağlı hastalıklardan ölmekte ve ortalama olarak 14 yılını kaybetmektedir. Tütün sigaraları her yıl dünya çapında 8 milyondan fazla insanı öldürmektedir; sigara içmeyenlerin 1,2 milyonu ikinci el dumana maruz kalma sonucu ölüyor.
Sigaradan kaynaklanan ikinci el duman, kanser de dahil olmak üzere, sağlık sorunlarının çoğuna neden olur. Tütün dumanı arsenik, formaldehit, hidrojen siyanür, kurşun, karbon monoksit, akrolein ve diğer zehirli maddeler dahil olmak üzere 7.000'den fazla kimyasal bileşik içerir. Bunların 70'den fazlası kanserojendir. Modern sigaraların çoğu filtrelenir, ancak bu, bunlardan solunan dumanın daha az kanserojen ve zararlı kimyasal içermesini sağlamaz. Hamileler tarafından sigara kullanımının düşük doğum ağırlığı, fetal anormallikler ve erken doğum gibi doğum kusurlarına neden olduğu da gösterilmiştir. Sigara içme oranları gelişmiş ülkelerde genel olarak düşmüştür, ancak bazı gelişmekte olan ülkelerde artmaya devam etmektedir.
Tütün ürünleri tüketimi nedeniyle her sene 7 milyon kişi ölmektedir, yani her 10 ölümden birinin nedeni sigaradır. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre Türkiye'deki erkeklerin %30'u ve kadınların %12'si sigaradan ölmektedir.
Tarihçe
İlk yıllarda tütün yaprağına daha sonra da ince kâğıda sarılarak içilmeye başlanmıştır. Bizet'nin operası Carmen 1830'lar İspanya'sını anlatır ve oyunun kahramanı Carmen başlarda bir sigara fabrikası işçisidir. Fransa'da ilk sigara fabrikası Fransız devlet tekel şirketi tarafından 1845'te kurulmuştur.
İngilizler sigarayla ilk defa Kırım Savaşı'nda (1853-1856) Osmanlı askerleri'nde görerek tanışmıştır. Osmanlı Devleti, devlet gelirlerini artırmak için sigarayı devlet tekeline alınca, sigara üretimiyle uğraşan Rum tüccarlar o zamanlar İngiliz himayesinde olan Mısır'a göç etmiş ve Mısır'da 1880-1915 yılları arasında dev bir sigara endüstrisi oluşmuştur.
Avrupa ve Amerika'da I. ve II. Dünya Savaşı yıllarında sigara askerlere genel ihtiyaç olarak dağıtılmış, 1965 yılına kadar sigara tüketimi yükseliş eğilimi göstermiş ama zararları hakkında bilinçlenme yayıldıkça tüketim azalmıştır. Gelişmekte olan ülkelerde ise hâlen sigara tüketimi yükseliş eğilimindedir.
Sigara bağımlılığı
Sigara bağımlılığı psikolojik ve fiziksel bağımlılık olmak üzere 2 ayrı alt başlıkta incelenmektedir.
Psikolojik faktörler
Aslında sigara içme eylemi bulaşıcı bir psikiyatrik hastalıktır, kuşaktan kuşağa görerek-duyarak bulaşır. Sigara içme eylemi, insanların doğduklarından itibaren çevrelerindeki binlerce sigara içicisine ait binlerce bilinçaltı kayıt ve sigara firmalarının bunları güçlendirmek için kurduğu tuzaklar sayesinde daha çocukken zihinlerine yerleşir. Bu aslında kitlesel bir beyin yıkama programıdır. Çocuklar, önce çevrelerindeki sigara içen büyükleri, daha sonra çizgi filmler ve son olarak da filmler aracılığıyla sigaranın bir keyif-destek aracı olduğuna inandırılır. Marlboro-Formula 1 yarışları, Camel Trophy, Parliament Sinema Kulübü gibi sosyokültürel projelerle inançlarımız beklentilerimiz iyice güçlendirilir. Tüm sahneler ve gizli reklam çalışmaları sigarayı hayatın her aşamasında olması gereken normal bir şey gibi algılamamız için ayarlanmış ve hepsine bugüne kadar trilyonlarca dolar para harcanmıştır.
Beyin yıkama, gerçek olmayan bir şeye gerçekmiş gibi inandırılmak demektir. İnançların beyinden salgılanan nörotransmitter'leri direkt etkilediği plasebo çalışmalarında gösterilmiştir. MR spektroskopi çalışmalarında plasebonun etkin maddeyle aynı oranda nörotransmitter salınımına ve beyinde aynı anatomik bölgelerde sinyal alınmasına yol açtığı kanıtlanmıştır. Sonuç olarak, sigaranın psikolojik bağımlılığı beyin yıkamalar tarafından oluşturulur.
Günlük hayatımızda sigara bağımlılığının büyük oranda psikolojik olduğunu gösteren en çarpıcı kanıtlar hamilelik, oruç ve uzun yolculuklardır. Birçok tiryaki hiçbir fiziksel sıkıntı yaşamadan 10-12 saat süren okyanus aşırı uçak yolculukları yapabilir çünkü uçak inene kadar içmemeye şartlanmıştır. Uçaktan iner inmez sigarasını yakmak ister ve eğer yasak vb. bir engelle karşılaşırsa canı sıkılır ve nikotin çekilme belirtisi zannettiği sinirlilik, gerginlik, çarpıntı, terleme, el titremesi, kafasını toplayamama gibi 12 saat boyunca yaşamadığı tüm belirtileri ilginç bir şekilde saniyeler içinde yaşamaya başlar. Hâlbuki asıl sorun içmemeye şartlanma süresinin sona ermiş olmasıdır. Yani fiziksel bağımlılıktan kaynaklandığı sanılan çekilme belirtileri gerçekten hissedilir, ancak tetiği çeken yine psikolojik bağımlılıktır. İçme beklentisi ve şartlanmayla ilgili çok fazla sayıda bilimsel araştırma ve kanıt vardır.
Sigara içenler özgürce sigara içebildikleri, çekilme belirtisi olma ihtimalinin açıkça imkânsız olduğu durumlarda bile, çok yüksek seviyede sigara içme arzusu duyabilirler. 4-5 saat zorlanarak abstinans sağlananlar ile sabah uykudan uyananların sigara içme arzularının karşılaştırıldığı bir çalışmada 1. gruptakilerin çok daha yüksek olduğu bulunmuş, “sigara içme arzusu esasen alışılmış davranışa olan arzuyu yansıtır” sonucuna varılmıştır. El alışkanlığı, sigara ile ilişkili nesneler, sigarayı hatırlatan durumlar gibi sigara içmeyi tetikleyen faktörler çok güçlü sigara içme arzusuna neden olur. Sigara içmeyi tetikleyen faktörler daha çok sigara içme beklentisini hatırlatır, içme arzusunu arttıran beklentidir.
Dols ve arkadaşlarının 2000 ve 2002 yıllarında yaptıkları 2 çalışmada da sigara içilebilen ve içilemeyen ortamlarda sigara içen gönüllülere sigarayı hatırlatıcı uyaranlar verilmiş, içilemeyen ortamlarda uyaranların yarattığı sigara içme arzusunun çok daha düşük olduğu gözlenmiştir. Sonuç: Sigara içmeyi tetikleyen faktörler esas olarak öncelikle sigara içme beklentisini başlatır. İçme arzusunu arttıran, beklentidir. Benzer sonuçlar daha sonra 2005'te Thewissen ve arkadaşları tarafından da yayınlanmıştır.
Sigara içme arzusunu yaratan psikolojik faktörlerin incelenmesinde dindar Museviler araştırmacılar için âdeta doğal bir laboratuvar ortamı sağlar. Çünkü dindar Museviler cumartesi günleri ateş yakmazlar, sigara içmezler. Bu bulguların ışığında Schacter ve arkadaşları ile Warburton sigara sorununu sadece nikotine eşdeğer görmenin imkânsız olduğu sonucuna varmışlardır.
Bir gruba nikotin, diğerine plasebo verilerek yapılan bir NRT (nikotin replasman tedavisi) çalışmasının devamında tahmin grupları oluşturulmuş; verilen üründen bağımsız olarak, kendisine nikotin verildiğine inananların sigara tüketimindeki azalma, plasebo verildiğine inananlara göre belirgin olarak daha iyi bulunmuştur. Dindar Musevi gönüllülerin Şabat günündeki sigara arzularının karşılaştırıldığı bir çalışmada, Şabat günü süresince sigara içme arzusu, iş günü zorlu abstinansı süresince, hatta serbest içtikleri gündekinden bile anlamlı derecede düşük bulunmuş ve son saatlerde beklentinin yaklaşmasıyla düzeyler hızla artmıştır. Uçak çalışanları ile yapılan bir araştırmada kısa ve uzun uçuşlarda sigara içme arzusunun, uçağın inişi yaklaştıkça tepe noktaya ulaştığı görülmüştür. İlk kısa uçuşun sonu ile uzun uçuşun sonu arasında anlamlı fark bulunmamıştır. Paralel zamanlamada ilk kısa uçuşun sonundaki içme arzusu, uzun uçuşun orta zamanından belirgin olarak daha yüksektir. Dr. Dar’ın bu iki çalışmasındaki bulgular sigara içme beklentisinin arzuyu arttırdığı teorisini kanıtlamaktadır.
Maddenin yapacağı zannedilen asılsız beklenti ve inançlar ise, içme beklentisinden farklı bir kavramdır. Beklenti ve inanç teorilerini destekleyen en geniş derleme 1999 yılında Brandon ve arkadaşları tarafından yayınlanmıştır. 1950’li yıllardan 1999’a kadar bu konuda yapılan tüm çalışmalara yer verilmiştir. Bu beklentiler sigaranın sağlayacağı keyif, rahatlama, konsantrasyon artışı gibi sahte faydaları ve bırakınca yaşanacak belirtileri ortaya çıkarır; bırakma isteği ve bırakabilme beklentisi başarı oranını olumlu yönde etkiler.
Fiziksel faktörler
Fiziksel bağımlılıktan sorumlu olan nikotin, renksiz, kokusuz ve oldukça zehirli bir maddedir. Böcek İlacı yapımında bile kullanılmaktadır. Yarılanma ömrü 60 dakika gibi kısadır. Sigara içiminde dolaylı ve çok yavaş olarak kana geçmektedir; metabolizma hızı ile alım hızı dengelidir, dolayısıyla vücutta birikim yapmaz ve güçlü bir uyuşturucu madde olduğu için bir süre sonra tolerans gelişir. Bu yüzden de çok toksik olmasına ve sigara tiryakileri tarafından sürekli alınmasına rağmen hızlı bir ölüme yol açmaz. Ancak sigara ile birlikte nikotin replasman tedavilerinin kullanılması aşırı doza bağlı komplikasyonlara ve ölüme yol açabilir.
21. yüzyılda tütün endüstrisinin sağlığa gerçekten ve ciddi zararı olmadığı iddiasıyla piyasaya çıkaracağı ürünlerle de aynı sorunların yaşanma olasılığı kuvvetle muhtemeldir.
Bağımlılıkta fiziksel-psikolojik faktörlerin kombine etkisi
Aslında her tiryaki ilk sigarayı denemeden çok önce psikolojik olarak bağımlı hâle gelmiştir, yani zihnen sigaraya başlamıştır. Birkaç sigara içildikten sonra hızla nikotine bağımlı olunur. Fiziksel bağımlılık tam olarak yerleştikten sonra kişi her sigarayı yakışta göreceli bir iyilik hâli yaşar, beyin yıkamaların zihinde yarattığı yanlış kodlar dolayısıyla yaşadığı bu yükselmenin göreceli bir iyilik hâli, bir yanılsama olduğunu fark edemez ve gerçek bir keyif-destek olduğunu zanneder. Tiryaki bu yanılsamayı hayatındaki keyif-stres-sıkıntı gibi çeşitli anlarla şartlı refleks hâline getirdikçe, günde 20-30 kez yaşadıkça psikolojik bağımlılığı her geçen gün biraz daha güçlenir, sigaraya verdiği değer artar. Sigarasız yaşayamayacağını zannetmesinin, bırakınca mutsuz olmasının tek sebebi, bu geçici göreceli iyilik hâlini gerçek sanması ve bundan mahrum kalmanın yarattığı yalancı fedakarlık hissidir. Viyana Üniversitesi Halk Sağlığı departmanından Prof. Neuberger Allen Carr sigara bırakma metoduyla ilgili yaptığı 1 yıllık izlem çalışmasında, sigara içenlerin girdiği bu kısır döngüden de bahsetmiştir.
Pasif içicilik
Sigara kullanan kişilerin bulunduğu ortamlarda bulunan kişiler edilgen/pasif içici olarak adlandırılır ve sigaranın zararlarından bazen içen kişiden daha çok etkilenirler. Bu durumu biraz olsun engellemek için toplu olarak bulunulan yerlerde içen ve içmeyen kişileri ayrı ortamlarda tutmaya yönelik uygulamalar vardır. Örneğin birçok restoranda sigara içilen ve içilmeyen bölümler ayrılır. Toplu taşıma araçları ve bazı kapalı mekânlarda hiç içilmez. Ancak bu önlemlere rağmen sigara açık havada bile içmeyenlere zarar vermekte ve rahatsız etmektedir. Dünya Sağlık Örgütüne göre her yıl 600.000 kişi pasif içicilikten ölmektedir.
Sigara içmeye ilişkin düzenlemeler
65 ülke sigara içimine çeşitli sınırlamalar getirmiştir.
Dünya üzerinde bilinen ilk uygulama 1993 yılında ABD'nin Kaliforniya eyaletinde başlamıştır. Hollanda ve İrlanda'da 1 Ocak 2004, Fransa'da 1 Şubat 2007, İngiltere'de 1 Mayıs 2007, Almanya'da 1 Ocak 2008, İspanya'da 1 Ocak 2006, Norveç'te 1 Haziran 2004, İsveç'te 1 Mayıs 2005 ve Kosova'da 1 Mart 2011 tarihinde kapalı yerlerde sigara içilmesi yasaklanmıştır.
Türkmenistan'da ise Ocak 2016'da tütün ürünlerinin satışı tamamen yasaklanmıştır.
Türkiye'deki düzenlemeler
Türkiye'de sigara tüketimine ilişkin ilk yasal kısıtlama 26 Kasım 1996 tarihli ve 22829 sayılı T.C. Resmî Gazete'de yayımlanan 4207 sayılı Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun ile getirilmiştir. Bu Kanun ile sigara başta olmak üzere tütün ürünlerinin zararlarının anlatılması ve tüketiminin önlenmesine ilişkin tanıtım gibi uygulamalar gündelik hayatta yer bulmaya başlamıştır.
19 Ocak 2008 tarihli ve 26761 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 5727 sayılı Kanun ise 4207 sayılı Kanun'da esaslı değişiklikler getirmiş, sigara başta olmak üzere tütün ürünlerinin, evler hariç, her türlü kapalı ortamda tüketimi yasaklanmıştır. 5727 sayılı Kanun'un bu hükümleri, yayımından 1,5 yıl sonra tam olarak yürürlüğe girmiştir. Bu bağlamda Türkiye'de 19 Temmuz 2009 tarihinden beri evler hariç her türlü kapalı ortamda sigara tüketimi yasaktır. Bunun yanında 2013 yılında çıkarılan bir kanunla taşıt araçları içinde de sigara yasağı başlamıştır. Sonuç olarak Türkiye, sigara tüketimi ile en sert mücadele eden ülkeler arasında sayılmaktadır.
Sigarayı bırakma yöntemleri
Sigara bağımlılığının artmasıyla beraber, bu bağımlılıktan kurtulmak isteyenler farklı yöntemler denemişlerdir. Sigaradaki nikotin maddesinin yarattığı, eroin ve kokain bağımlılığına benzer özellikler gösteren bağımlılıktan kurtulmak birçok kişi için tek başına başarılması zor bir durum olduğundan, farklı yöntemler bağımlılara yardımcı olmaya çalışmaktadır. Hiçbir yöntem %100 başarı oranı yakalamasa da, bazı yöntemlerdeki başarı oranı %80'lere kadar çıkmaktadır. Haaretz gazetesinin 2002 yılında yaptığı bir araştırmada, 7 farklı yöntem denekler gönderilerek denenmiş, 1 ay sonra ve 1 sene sonra artık sigara içmeyenlerin sayılarına bakıldığında, 1 sene sonunda Abrahamson arınma tedavisinde başarı oranı %80 iken, bazı yöntemlerde başarı oranı 0 olmuştur.
Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Sistemi sigarayı bırakmak isteyenlere elektronik sigara (yani British American Tobacco ürünü olan "e-Voke") için reçete yazılmasını tavsiye etmekte, gelecekte daha fazla e-sigaraya izin verileceği belirtilmektedir.
Sigara türleri
Havalandırmalı sigara
Aromalı tütün
Sigarelle
Sigara
Isıtılmış tütün ürünü
Nargile
Beedi
Moda sigara
Yangına dayanıklı sigara
Bitkisel sigara
Mentollü sigara
Katran (sigara)
Elektronik sigara
Kretek
Ayrıca bakınız
Tütünün sağlığa etkileri
Nazi Almanyası'nda tütün karşıtı hareket
Pasif içicilik
Akciğer kanseri
Tütün
Kaynakça
Sigara
Tütün
Amerika Birleşik Devletleri icatları |
3188 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Zek%C3%A2%20gerili%C4%9Fi | Zekâ geriliği | Zihin yetersizliği veya önceden mental retardasyon, zihinsel işlev kapasitesi, normal kabul edilen sınırların anlamlı ölçüde altında olan ve uyumsal davranışlarda yetersizlikleri olan bireyleri tanımlamak için kullanılır. Zihinsel işlevlerde görev alan beyin bölgelerinin, sinir hücrelerinin ve beyin ağında meydana gelen bir sapma veya zihinsel işlevlerde görev alan beyin bölgelerinde meydana gelebilecek bir zedelenme sonucu oluşan ve 18 yaşından önce gelişim dönemlerinde farklılık olarak kendisini gösteren Nörogelişimsel bir bozukluktur.
Farklı kurum ve kuruluşlara ait zihin yetersizliği tanımlamaları mevcuttur. Bunlardan en çok kabul göreni, Amerika Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği'nin yaptığı tanımlardır.
Tanımlar
Amerika Zihinsel ve Gelişimsel Yetersizlikler Birliği kısaca AAIDD'nin 1992 tarihinde zihin yetersizliği hakkında yaptığı tanımlama şu şekildedir:"18 yaşından önce ortaya çıkan zihinsel işlevlerde belirgin derecede gerilik ve bununlar birlikte görülen iletişim, öz bakım, günlük yaşam, sosyal beceri, toplumsal hizmetlerden yararlanma, kendini yönetme, sağlık ve güvenlik, işlevsel akademik beceriler, boş zamanlarını kullanma ve iş becerileri olarak sıralanan 10 uyumsal davranıştan en az ikisini ya da daha fazlasında yetersizlik gösterme durumudur."AAIDD'nin 2002 tarihinde zihin yetersizliği hakkında yaptığı son tanımlama ise şu şekildedir:"Zihinsel işlevlerde ve uyumsal davranışlarda gözlenen önemli düzeyde sınırlılıkların karakterize ettiği; bilişsel, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren bir yetersizlik türüdür ve bu yetersizlik türü 18 yaşından önce ortaya çıkmaktadır." Zihinsel yetersizliği eğitim açısından ele alan MEB'in tanımı ise şöyledir:Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine ihtiyaç duyan bireyi, ifade eder.bu tanımlamalar ile birlikte 3 ortak unsur göze çarpmaktadır:
Zihinsel işlevlerde gerilik
Uyumsal davranışlarda yetersizlik
Ortaya çıkma yaşı
1) Zihinsel İşlevlerde Gerilik
Zihin yetersizliğinin belirlenmesinde zeka testlerinden yararlanılmaktadır. Türkiye'de yaygın olarak WISC-R ve Stanford Binet zeka testi uygulanır.
Zeka bölümü ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren bireyler Zihin Yetersizliği sınıfında yer alırlar.
2) Uyumsal Davranışlarda Yetersizlik
Uyumsal davranışlar insanların günlük yaşamda işlevde bulunmak için öğrendikleri sosyal kavramsal ve pratik becerilerden oluşmaktadır. Uyumsal davranışlar bireyin kendi yaş grubundan beklenen ve içinde bulunduğu toplumun beklentilerine cevap veren davranışları göstermesi gereken becerilerdir. Yemek yeme, giyinme, okula gitme, para sayma, gol atınca sevinme, gol yiyince üzülme, toplu taşıma araçlarını kullanma.
3) Ortaya çıkma yaşı
Diğer bir ortak husus ise zihin yetersizliğinin gelişim dönemlerinde baş göstermesidir. Bu nedenle AAIDD tanımına göre 18 yaşından büyük olup zihinsel işlevlerde gerilik ve uyumsal davranışlarda yetersizlik gösteren bireyler zihin yetersizliğine sahip olarak kabul edilmemektedir. Bunun nedeni, zihin yetersizliğinin gelişim dönemlerinde ortaya çıkan gelişimsel bir yetersizlik olarak kabul edilmesi ve gelişimin gecikmiş ya da yavaş olmasına sebebiyet vermesidir.
Nedenleri
Zihin yetersizliğine sahip bireylerin bazılarında engelliliğin oluşum nedenleri bilinmemekle birlikte, genel olarak bilinen nedenler; doğum öncesi oluşabilecek nedenler, doğum esnasında oluşabilecek nedenler ve doğum sonrası oluşabilecek nedenler olmak üzere üç başlık altında toplanır.
Doğum öncesi oluşabilecek nedenler
Bulaşıcı hastalıklar ve zehirlenmeler(Frengi, Toksoplazma, Rubella vb)
Travma ve fiziksel etkiler
Metabolizma ve beslenme bozuklukları(Fenilketonüri, Galaktoboureko vb)
Kaba beyin hastalığı(ur, tuberous sclerosis, nevrofibrmatosis vb)
Genetik nedenler
Kromozom Anormallikleri(Down sendromu, klinefelter sendromu, Turner Sendromu)
Akraba evlilikleri
Cıva zehirlenmeleri
İyot Eksikliği
Olumsuz Çevre
Annenin yaşı ve gebelik sayısı
içki, sigara, uyuşturucu
Doğum esnasında oluşabilecek nedenler
Erken ya da geç doğum
Anoksi
hipoksi
Asfiksi
Serebral palsi
İskemi
Çoğul gebelikler
Doğumun gerçekleştiği pis ortamlar, doktor hataları ve yanlış malzeme kullanımı vb
Doğum esnasında meydana gelebilecek anomaliler, travmalar
Doğum sonrası oluşabilecek nedenler
Travmalar
menenjit
Tifo
kabakulak
Difteri
Çocuk felci
konvülsiyon
Şiddetli gribal hastalıklar
Yüksek ateşli hastalıklar
Bulaşıcı hastalıklar
Beslenme bozuklukları(yetersiz ve dengesiz beslenme)
Yetersiz çevre koşulları
Sınıflama
20. yüzyılın ilk yarısında yetersizliğin derecesine göre idiot, embesil ve moron şeklinde sınıflandırılmış olsa da, bu kelimelerin halk arasında etiketleme amacıyla kullanılması ile bu sınıflama sona ermiştir. Günümüzde psikolojik ve eğitsel bakış açılarının her birinin kendine göre işlevsel olacak biçimde sınıflandırma yaklaşımları söz konusudur.
Psikolojik Sınıflama
Hafif zihin yetersizliğine sahip bireylerin(70 IQ ile 50 - 55 IQ arasında olanlar) İlkokulda başarısızlıkla karşılaşıncaya kadar gelişimleri normale yakın bir seyirde ilerler ve bu yüzden okul çağına kadar ayırt edilemezler. gelişimleri yavaş olsa da çevreye uyum sağlamaları diğer sınıflara göre daha kolaydır.
Orta derecede zihin yetersizliğine sahip bireylerin(55 IQ ile 40- 35 IQ arasında olanlar) dil gelişimlerinde gecikme, sosyal-duygusal veya davranışsal problemler ve akademik becerilerde gerilikler ile kendisi gösterir. Okul öncesi çağda fark edilebilir.
Ağır derecede zihin yetersizliğine sahip bireylerin(40 IQ ile 25- 20 IQ arasında olanlar) tamamı doğumda ya da hemen sonrasında fark edilmektedir. bu bireylerde ek olarak Motor problemler, dil-konuşma ve öz-bakım becerilerinde ciddi sıkıntılar olduğu görülür. Bununla birlikte çoklu yetersizliklerin eşlik etmesi muhtemeldir.
Çok ağır derecede zihin yetersizliğine sahip bireylerin(20-25 IQ ve aşağısında olanlar) çoğunlukla birden fazla yetersizlikleri vardır. bu kategorideki bireyler öz-bakım ve temel yaşam ihtiyaçlarını karşılayamaz bu sebeple yaşam boyu ailelerinin bakımına ve korumalarına muhtaçtırlar. Eğitim-öğretimi okulda göremezler. Gelişim her yönden zayıftır, öğrenimleri zordur.
Eğitsel Sınıflama
Bu sınıflamada zekâ bölümü sınıflaması esas alınarak, zihinsel yetersizliği olan çocuklar; eğitilebilir, öğretilebilir ve ağır derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler olarak üç grupta toplanabilir. Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan çocuklar eğitilebilir, orta derecede zihinsel yetersizliği olan çocuklar öğretilebilir ve ağır derecede zihinsel yetersizliği olan çocuklar da yine ağır derecede zihinsel yetersizliği olan çocuklar olarak sınıflandırılır.
Hafif Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği, Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine sınırlı düzeyde ihtiyacı olan bireyi ifade eder.
Orta Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği; Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetine yoğun şekilde ihtiyacı olan bireyi ifade eder.
Ağır Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği; Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal, pratik uyum ve öz bakım becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle yaşam boyu süren, yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireyi ifade eder.
Klinik Bakıma Gereksinim Nedeniyle Öğrenme Yetersizliği veya Çok Ağır Düzeyde Zihinsel Öğrenme Yetersizliği; Zihinsel yetersizliği yanında öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri kazanamayan, yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan bireyi ifade eder.
Bulgu ve belirtiler
Zihinsel yetersizlik, çocukluk döneminde ortaya çıkan ve aynı yaştaki akranlarla karşılaştırıldığında zihinsel aktivitelerde belirgin eksikliği, öz bakım becerilerinde ve sosyal uyumsal davranışlarda yetersizlikleri içerir.
Özürlülük derecesi, her insan için derecesine göre farklıdır. Erken çocuklukta ortaya çıkan bazı belirtiler şunlardır:
Motor becerilerin gelişiminde (oturma, emekleme, yürüme gibi) eksiklik yavaşlama.
Konuşmayı öğrenmede yavaşlık veya konuşmaya başladıktan sonra konuşma ve dil becerilerinde devam eden zorluklar.
yardım almadan öz bakım becerilerini gerçekleştirememe, zorlanma.
Kötü planlama veya problem çözme yetenekleri.
Davranışsal ve sosyal problemler.(yalnızlaşma, sosyalleşememe, konuşmayı başlatamama ve devam ettirememe gibi)
Entelektüel olarak gelişmeme ve çocuksu davranışlarını sürdürme.
Yeni durumlara ve planlara uyum sağlamada güçlük.
Sosyal kuralları anlama ve bunlara uymada zorluk.
Hafif zihin yetersizliği olan çocukları okula başlamadan teşhis etmek ve tanımlamak pek mümkün değildir. Zayıf akademik performans fark edilse bile, hafif düzeyde zihinsel engeli bir öğrenciyi Öğrenme güçlüğü veya duygusal/psikolojik bozukluklar yaşayan bir öğrenciden ayırt etmek için uzman hekimlerce tıbbi tanılaması yapılması gereklidir. Rehberlik ve Araştırma Merkezi tarafından ise eğitsel tanısı ile özel eğitim öğretmenlerinin öğrencinin gereksinimlerini karşılayacak şekilde BEP hazırlaması gereklidir. Zihinsel yetersizliği olan kişilerin %75-90'ı hafif düzeyde olduğu düşünülmektedir.
Öğrenme ve bilişsel özellikleri
Zihin yetersizi bir kişiyi normal gelişim gösteren akranlarından ayırmanın önemli diğer yolu da öğrenme sürelerine; öğrenmede yaşadığı zorluklara ve öğrendiği bilgileri nasıl hayata genellediğine bakmaktır. ZY'li bireylerde dikkat süreleri kısa ve dağınıktır. uzun süre odaklanamazlar. Bu da öğrenmeyi ciddi biçimde etkiler. Kısa süreli ve uzun süreli belleklere bilgiyi göndermekte zorluk çeken ZY'lilerin bir bilgiyi öğrenebilmesi için çok daha fazla tekrar yapması gerekmektedir. Aksi takdirde bilgiler kısa süreli hafızadan uzun süreli hafızaya geçemez bu da bilginin unutulması anlamına gelir.
Motor ve sağlık özellikleri
Duygusal ve sosyal özellikleri
Dil ve konuşma özellikleri
Davranış özellikleri
Terminoloji
Zekaca geri anlamında kullanılan tarihteki ilk terimin idiot (idiocy) olduğu sanılmakta ve Yunanca’dan gelen bu terimin “meslek/ beceri sahibi olmayan kişi” anlamında kullanıldığı görülmektedir. 1928 tarihine yapılan bu adlandırmada, durumu daha hafif olanlar için, Latince’de “zayıf ” anlamına gelen embesil (imbecility), durumları bundan daha da hafif olan ve normal gelişen bireylere oldukça yakın olanlar için de moron (morons) terimleri kullanılmıştır.
Türkiye'de zihin yetersizliğini tanımlamak için ilk olarak "mental retardation" kelimesine karşılık “geri zekalılık” terimi kullanılmıştır. 1980’li yıllara gelindiğinde bu terimin yerini “zekâ geriliği” ve “zihin özrü” gibi terimler almıştır. Aynı yıllarda “mentally handicapped” teriminin karşılığı olarak “zihin engeli” terimi yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır. 2010’lu yıllara girerken bu terimlere “intellectual disability” teriminin karşılığı olarak “zihin yetersizliği” terimi eklenmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı ise ilk olarak “öğrenme güçlüğü”, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde de “zihinsel öğrenme yetersizliği”, aynı yönetmeliğin 2004 yılı revizyonunda ise “zihinsel yetersizlik” terimlerini kullanmıştır.
Literatürde yapılan bilimsel çalışmalarda ve çeşitli kurumlarda, zihin yetersizliğini tanımlamak için, “zeka özürü”, “zeka geriliği”, “zihin engeli”, “zihinsel engel”, “zihinsel yetersizlik” ve “zihin yetersizliği” gibi farklı terimler kullanılmaktadır.
Epidemiyoloji
Zihinsel engellilik, genel nüfusun yaklaşık %2-3'ünü kapsar. Etkilenen kişilerin %75-90'ı hafif düzeyde zihinsel engellidir. Vakaların yaklaşık dörtte birinin genetik sebeplerden kaynaklandığı ileri sürülür. Nedeni bilinmeyen vakalar 2013 yılı itibarıyla yaklaşık 95 milyon kişiyi kapsıyor.
Kaynakça
Dış bağlantılar
Engellilik |
3189 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Saat%20%28anlam%20ayr%C4%B1m%C4%B1%29 | Saat (anlam ayrımı) | Saat süreyi ölçmek için kullanılan alettir. Ayrıca 60 dakikalık zaman dilimine de saat adı verilir.
Saat ile şu maddeler kastedilmiş olabilir:
Saat kuleleri
Antalya Saat Kulesi, II. Abdülhamid döneminde yapılmış olabileceği tahmin edilmektedir.
Bilecik Saat Kulesi, 1907 tarihinde inşa edildi.
Bursa Saat Kulesi, 1906'da inşa ettirilmiş.
Büyük Saat, Adana'da 1881'de yapılmış. Türkiye'nin en uzun saat kulesidir.
Dolmabahçe Saat Kulesi, İstanbul Dolmabahçe'de II. Abdülhamit tarafından 1890-1895 yılları arasında inşa edildi.
İzmir Saat Kulesi, İzmir Konak meydanında 1901'de yapılmış tarihi saat kulesi.
İzmit Saat Kulesi, 1876'da inşa edildi.
Ladik Saat Kulesi, Samsun'un Ladik ilçesinde 1827'de yaptırılmış.
Merzifon Saat Kulesi, 1866'da inşa edilmiş.
Samsun Saat Kulesi, 1886'da inşasına başlanmış.
Yafa Saat Kulesi, İsrail'de Osmanlı döneminde dikilmiş yedi saat kulesinden biri. 1900'de temeli atıldı.
Yıldız Saat Kulesi, İstanbul'un Beşiktaş ilçesi Yıldız semtinde 1890'da yaptırılmıştır.
Bilim
Saat (takımyıldız), modern 88 takımyıldızdan biridir.
Saat Süperkümesi (Saat-Ağcık Süperkümesi), 550 milyon ışık yılı uzaklıktaki süperküme.
Kilowatt saat, enerji birimi
Amper-saat (Ah), elektriksel yük birimi
Edebiyat
Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın bir romanı.
Kırk Dokuz Saat Zeplin İle Havada, gazeteci ve siyasetçi Yunus Nadi'nin 1930 yılında yayımlanan gezi kitabı.
Sinema
8. Saat, Cemal Gözütok'un yönettiği 1994 yapımı Türk filmi.
Kişiler
Beren Saat, Türk dizi ve sinema oyuncusu.
Diğer
Saat dilimi
:Kategori:Saatler |
3192 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Paul%20Erd%C5%91s | Paul Erdős | Paul Erdös, (d. 26 Mart 1913 - ö. 20 Eylül 1996), Macar matematikçi.
Çok verimli ve nevi şahsına münhasır kişilikli biri olan Erdős, yüzlerce matematikçiyle kombinatorik, çizge kuramı, sayılar teorisi, klasik analiz, yaklaşıklık teorisi, kümeler teorisi ve olasılık teorisi alanlarında ortak çalışmalar yapmıştır.
Hayatı
Budapeşte, Macaristan'da Pál Erdős ("Er-döş" diye okunur) adıyla, Musevi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Dönemin Budapeşte musevileri Erdős dışında en az beş önemli düşünüre daha hayat vermiştir: Eugene Wigner, fizikçi ve mühendis; Edward Teller, fizikçi ve politikacı; Leó Szilárd, kimyacı, fizikçi ve politikacı; John von Neumann, matematikçi ve rönesans adamı ve Georg Lukács, filozof. Erdős, erken yaşlarda dahi çocuk olarak göze çarpmış ve kısa sürede akranları tarafından matematik dahisi olarak bilinmiştir.
Ünlü ve birçok ödülün sahibi olmasına karşın yaşamının büyük bir bölümünü "gezgin" olarak, dünyanın her tarafındaki bilimsel toplantılar arasında koşuşturup, arkadaş evlerinde kalarak geçirdi. Genelde bir meslektaşının evine "Beynim açık" diyerek çat kapı gelir, birkaç gün sonra yoluna devam etmeden önce iki üç matematik makalesine ortak imza atardı. "Dünya malı" kendisi için pek bir şey ifade etmez ve ödüllerden ve başka kaynaklardan aldığı paranın çoğunu ihtiyacı olanlara ya da başka hayır işlerine adardı.
Kendisine atfedilen en ünlü deyişlerinden biri "Matematikçi, kahveyi teoremlere dönüştüren bir makinedir" olmuştur; kendisi de kahveyi çok tüketen biriydi (Bu deyişin asıl sahibi, matematikçi ve enformasyon kuramcısı Alfred Renyi'dir). 1971'den sonra amfetaminler almaya başlamış arkadaşları endişelenerek kendisiyle, bir ay süreyle amfetamin almayı kesemeyeceğine dair 500$’lık bir iddiaya girmiştir. İddiayı kazanmış ancak matematiğin bir ay geriye atıldığından şikayet etmiştir: "Daha önce boş bir kağıda baktığımda aklımda fikirler uçuşurken şimdi boş bir kâğıttan başka bir şey göremiyorum." Kazandığı iddiadan sonra da alışkanlığını sürdürmüştür.
İlginç kişiliği içinde kendine özgü anlamlarıyla kullandığı belirli bir kelime dağarcığı vardı: Örneğin sürekli bir "kitap"tan söz ederdi, tanrının matematiksel teoremler için en iyi ve en zarif tanıtlamaları yazdığı hayali bir kitaptı bu (bununla birlikte kendisi ateistti ve tanrıyı şakayla karışık "üstün faşist" olarak adlandırırdı). Çocuklara "epsilon", kadınlara "patronlar", erkeklere "köle" derdi. Matematik yapmaktan vazgeçen insanları "ölmüş", ölen insanları ise "gitmiş" olarak anardı. Matematik dersi ise "vaaz" olarak geçerdi. Kendisi için düşündüğü son söz ise "Artık daha fazla aptallaşamayacağım" olmuştur.
Matematiksel çalışmaları
Erdős, matematik tarihindeki en verimli makale yayıncılarından biriydi. Ömründe yaklaşık 1500 matematiksel makale yayınlamış ve çoğunu başkalarıyla ortak çalışma içinde hazırlamıştır. 500’e yakın meslektaşıyla birlikte çalışmış ve matematiksel işbirliğini, çoğu matematikçinin çalışma şeklini değiştirecek türde bir sosyal aktivite haline getirmiştir.
Yoğun üretimi nedeniyle arkadaşları mizahi bir saygı ifadesi olarak Erdős sayısını icat etmiştir. Erdős’un kendisi için Erdős sayısı 0 ve doğrudan birlikte çalıştığı kişiler için Erdős sayısı 1 olarak belirlenirken, 1 sayısıyla nitelenen kişilerin birlikte çalıştıkları kişiler 2 sayısını vs. almıştır.
Ayrıca Erdös-Mordell Eşitsizliği (Erdös-Mordell İnequlity) de çalışmalarından biridir. Bu teorem bir tahmin olarak 1935 yılında Mathematical Monthly dergisinde yayınlanmıştır ve ilk eşitsizliği Mordell tarafından 1937 yılında yapılmıştır. Bu nedenle bu eşitsizliğin adı günümüzde "Erdös-Mordell Eşitsizliği" diye isimlendirilmiştir.
Birlikte makale hazırladığı meslektaşlarının bazıları şunlardı:
Yousef Alavi,
Bela Bollobas,
Stefan Burr,
Fan Chung,
Ralph Faudree,
Ron Graham,
András Gyárfás,
András Hajnal,
Eric Milner,
János Pach,
Carl Pomerance,
Richard Rado (ünlü Erdős-Ko-Rado teoreminin ortaklarından biri),
Alfréd Rényi,
Vojtech Rődl,
C.C. Rousseau,
Andras Sárközy,
Dick Schelp,
Miklós Simonovits,
Vera Sós,
Joel Spencer,
Endre Szemerédi,
Paul Turán and
Peter Winkler.
Kaynakça
Paul Hoffman. The man who loved only numbers. Hyperion, 1998. ISBN 0-7868-6362-5 (Bu kitap Türkiye'de "Yalnızca Sayıları Seven Adam" adı altında Sistem Yayıncılık tarafından yayınlanmıştır.)
Bruce Schechter. My brain is open. Touchstone, 2000. ISBN 0-684-85980-7 (biyografi)
Dış bağlantılar
J.J. O'Connor ve E.F. Robertson. Paul Erdös ( the MacTutor History of Mathematics archive )
1913 doğumlular
1996 yılında ölenler
Macar matematikçiler
Yahudi asıllı Macarlar |
3200 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Sykes-Picot%20Anla%C5%9Fmas%C4%B1 | Sykes-Picot Anlaşması | Sykes-Picot Anlaşması, I. Dünya Savaşı sırasında, 29 Nisan 1916'da Kût'ül-Amâre Kuşatması sonrasında İngiliz kuvvetlerinin Osmanlı Devleti'nin 6. Ordusu karşısında bozguna uğramasından 17 gün sonra, 16 Mayıs 1916 tarihinde Britanya ve Fransa arasında yapılan ve aynı yılın Ekim ayında Rusya tarafından onaylanan, Osmanlı Devleti'nin Orta Doğu'daki topraklarının paylaşılmasını öngören gizli antlaşmadır.
Antlaşmanın gelişimi
Bu sözleşme, çoğu antlaşmada olduğu gibi tarafların altını imzaladıkları bir metin olmaktan çok 3 büyük devletin bakan, büyükelçi ve bürokratları arasında gidip gelen bir yazışmalar bütünüdür. Sözleşmenin Sykes-Picot adını alması, bu iki kişinin sözleşme ilkelerinin saptanmasında en etkili isimler olmasındandır.
Arabistan Yarımadası'nı ele geçiren İngiltere, Osmanlı'ya karşı ayaklanan Mekkeli Şerif Hüseyin'i destekleyerek Irak ve Filistin toprakları üzerinde kendisine bağımlı bir Arap devleti kurmak istiyordu. Mekke Şerifi Hüseyin ile Mısır'daki Britanya Yüksek Komutanı McMahon arasında gizli bir antlaşma imzalanmıştır. Fransa bu plana karşı çıkıp Britanya'ya baskı yaparak yeni bir antlaşma yapılmasını istedi.
İlk görüşmeler I. Dünya Savaşı öncesinde Beyrut'ta Fransız konsolosluğu yapıp 1915 yılında Fransa'nın Londra büyükelçiliğinde siyasi danışman olarak görev yapan François Georges-Picot ile Britanya İmparatorluğu Dışişleri Müsteşarı Sir Harold Nicolson arasında 1915'in Kasım ayında başladı. Suriye'nin gelecekteki statüsü hakkındaki anlaşmazlıklar nedeniyle kesintiye uğradıktan sonra Aralık ayında Britanya Savaş Bakanı Lord Kitchener'in Ortadoğu işleri danışmanı, milletvekili ve yarbay Sir Mark Sykes atandı. Georges-Picot ve Sykes hızla sonuç alarak 1916 Ocak ayında bir plan ortaya çıkardılar, Şubat ayında bu gizli plan Britanya ve Fransa tarafından onaylandı. Mart ayında Georges-Picot ve Sykes Rusya'ya giderek planı Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Sazonov'a sundular. Sazonov prensip olarak olumlu görmekle birlikte, Rusya'nın Doğu Anadolu'daki toprak isteklerinin ve Karadeniz'deki Rus hakimiyetinin de sözleşmeye dahil edilmesini talep etti. En uzun süreyi Rusya'nın değişiklik taleplerinin düzenlenmesi ve onaylanması süreci aldı ve sözleşmenin tamamlanması Ekim ayını buldu.
Antlaşmanın maddeleri
Rusya'nın onayı ile imzalanan bu antlaşmaya göre;
Rusya'ya, Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis ile Güneydoğu Anadolu'nun bir kısmı,
Fransa'ya, Doğu Akdeniz bölgesi, Adana, Antep, Urfa, Mardin, Diyarbakır, Musul ile Suriye kıyıları,
Britanya'ya Hayfa ve Akka limanları, Bağdat ile Basra ve Güney Mezopotamya verilecektir.
Fransa ile Britanya'nın elde ettiği topraklarda Arap devletleri konfederasyonu veya Fransız ve İngiliz denetiminde tek bir Arap devleti kurulacak,
İskenderun serbest liman olacak,
Filistin'de, kutsal yerleşim yeri olması nedeniyle bir uluslararası yönetim kurulacaktır.
1917'deki Rus devriminden sonra Rusya antlaşmadan ve paylaşımdan vazgeçmiş, Lev Troçki gizli olan bu anlaşmanın bir kopyasını 24 Kasım 1917'de İzvestiya gazetesinde yayınlayarak dünya kamuoyuna Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmasına ilişkin gizli paylaşımları açıklamıştır.
Galeri
Ayrıca bakınız
Balfour Deklerasyonu, 1917
Hüseyin-McMahon Yazışmaları
Musul Sorunu
Mark Sykes
Böl ve yönet
Büyük Orta Doğu Projesi
Kaynakça
Dış bağlantılar
firstworldwar.com ve us-israel.org bölme planlarının şekli
Sykes Picot , BBC Türkçe, 2016
Arap-İsrail savaşları
Filistin tarihi
Üçüncü Fransa Cumhuriyeti antlaşmaları
Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı antlaşmaları
I. Dünya Savaşı antlaşmaları
Filistin sınırları
Adana Vilayeti
1916'da Avrupa
1916'da Asya
20. yüzyılda Osmanlı döneminde Suriye
Gizli antlaşmalar |
3201 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Siyasi%20tarih | Siyasi tarih | Siyasi tarih, devletlerden, devletlerin ortaya çıkışından, değişme, gelişme, yıkılışlarından ve devletler arasındaki siyasal ve bir dereceye kadar ekonomik ilişkilerinden söz eden tarih disiplinidir. Bu disipline özellike Batı'da uluslararası ilişkiler tarihi de denmektedir. Siyasi Tarih ile Siyaset Tarihini ya da "Türk Siyasal Hayatı Tarihi"ni birbirine karıştırmamak gerekir.
Genel olarak baktığımızda "siyasi tarih" terimi Türkçede iki kavramı içermektedir:
Devletlerin kuruluşlarını, geçirdikleri değişiklikleri, gelişmelerini, devlet içindeki insanların, sınıfların, grupların birbirleriyle çatışmalarını ve devletlerin genel dünya tarihi ve dünya devletler mozayiği içindeki yer ve önemini inceleyen siyasi tarih. Buna İngilizcede "political history" denilmektedir.
Bağımsız devletlerin, yani uluslararası sistemin temel birimlerinin birbirleriyle olan ilişkilerinin tarihini inceleyen siyasi tarih. Buna İngilizcede "diplomatic history" denilmektedir.
Bir tarih çalışmasının, siyasi tarih disiplinine ait olup olmadığını anlamanın yolu, kaynakçasına bakmaktır. Siyasi Tarih çalışmalarının en temel kaynağı, arşiv belgeleridir. Bu bağlamda, Dışişleri Bakanlığı Arşivleri henüz açılmadığından, Türkiye'de siyasi tarih çalışması yapanlar genellikle yabancı ülkelerin arşivlerinde araştırma yapmak zorunda kalırlar.
Türkiye'nin önde gelen siyasi tarihçileri arasında, Ahmet Şükrü Esmer, Fahir Armaoğlu, Oral Sander, Haluk Ülman, Şükrü Sina Gürel, Hikmet Özdemir, Ömer Kürkçüoğlu, Rifat Uçarol, İlber Ortaylı, Çağrı Erhan, Bilal Şimşir, Mehmet Seyitdanlıoğlu, Cemil Koçak, Ali Birinci, İsmail Soysal gibi isimler sayılabilir.
Siyasi Tarih disiplininin Batı'daki kurucusu Leopold von Ranke'dir. 20. yüzyılda, David Fromkin, Paul W. Schroeder, Rene Albrecht Carrie, A.J. P. Taylor, Nial Ferguson, E. H. Carr, Robert K. Massie, Serge Berstein, Robert Holland önemli siyasi tarih eserleri vermişlerdir.
Uluslararası İlişkiler teorisi çalışanlar Siyasi Tarih çalışmalarından büyük ölçüde yararlanırlar. Siyasi Tarih, uluslararası ilişkilercilere gerekli somut bilgi ve verileri sunar. |
3202 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Penguen%20%28anlam%20ayr%C4%B1m%C4%B1%29 | Penguen (anlam ayrımı) | Penguen ile şu maddeler kastedilmiş olabilir:
Penguen, Güney Yarımküre'de yaşayan bir kuş türüdür.
Penguen (dergi), Türkiye'de yayımlanan bir mizah dergisidir.
Tux, Linux işletim sisteminin sembolü ve maskotudur. |
3203 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Menenjit | Menenjit | Menenjit (Grekçe μῆνιγξ/méniŋks, "zar/membran" ve tıbbî ek -itis, "enflamasyon") beyni ve omuriliği kaplayan koruyucu zarlarda oluşan akut enflamasyondur(iltihaplanma). Enflamasyon; bakteri, virüs veya diğer mikroorganizmaların enfeksiyonu sonucu ve az da olsa ilaçlar tarafından olabilir. Menenjitte enflamasyonun beyin ve omuriliğe yakınlığı hayatî bir risk taşıyabilir. Bu halde durum acil vaka olarak tanımlanır.
Menenjitin en yaygın semptomları baş ağrısı ve ense sertliğidir. Bunlarla birlikte ateş, konfüzyon (kafa karışıklığı), bozulmuş bilinç, kusma, ışığa tahammül edememe (fotofobi), sese tahammül edememe (fonofobi) semptomlar arasındadır. Çocuklar genelde özel olmayan semptomlar sergiler: irritabilite (duyarlılık) ve drowsiness (uykulu olma) gibi. Eğer bir döküntü varsa, bu menenjitin özel bir nedenini ortaya koyabilir. Örneğin meningokoksik bakteri tarafından ortaya çıkan bir menenjitte özel döküntüler olabilir.
Tanı için lumbar ponksiyon kullanılır. Omurilik kanalına sokulan bir iğne yardımıyla beyin ve omuriliği kaplayan beyin-omurilik sıvısı (BOS) örneği alınır. BOS tıbbî laboratuvarda incelenir. Akut menenjitte ilk tedavi antibiyotik ve bazen antiviral verilmesiyle olur. Kortikosteroidler enflamasyon sonucu oluşabilecek komplikasyonlardan dolayı kullanılabilir. Menenjit özellikle erken tedavi edilmezse sağırlık, epilepsi, hidrosefali ve bilişsel eksiklik gibi uzun vadeli ciddi sonuçlar doğurabilir. Bazı menenjit türleri örneğin meningokoksik bakterilerle ilgili olan, Haemophilus influenzae tip B, pnömokoksik ya da kabakulak virüs enfeksiyonu bağışıklıklamayla engellenebilir.
Bulgular ve belirtiler
Klinik özellikler
Yetişkinlerde menenjitin en sık görülen semptomu çok şiddetli baş ağrısıdır ve bakteri kaynaklı menenjitlerin nereseyse %90’ında görülür. Bunu nuchal sertlik (sertleşme ve ense kas tonusunun artışına bağlı boynun öne doğru pasif kasısının olmaması) takip eder. Menenjitin üç teşhis bulgusu nukal sertlik, ani yüksek ateş ve mental durumda değişiklikten oluşmaktadır. Fakat bu üç durum, bakteriyel menenjit vakalarının %44-46’sında görülmektedir. Bu üç bulgunun hiçbiri görülmüyorsa menenjit olma durumu olağandışıdır. Menenjitle ilgili diğer bulgular arasında fotofobi (ışığa karşı yüksek hassasiyet ve korku) ve fonofobi (sese karşı yüksek hassasiyet ve korku) yer almaktadır. Küçük çocuklar genellikle yukarıda bahsedilen bulguları göstermezler ve sadece iritabilite (aşırı duyarlılık) ve sağlıksız görünüm sergilerler. Altı aylık döneme kadar olan bebeklerde fontanelde (bıngıldak, bebeklerin kafalarının üstündeki yumuşak nokta) şişkinlik görülebilir. Çocuklarda menenjiti diğer hastalıklardan ayırt etmekte kullanılan bulgular arasında ayakta ağrı, ekstremitelerde soğukluk ve anormal deri rengi sayılmaktadır.
Nukal sertlik, bakteriyel menenjit görülen yetişkinlerin %70’inde ortaya çıkmaktadır. Menenjizm’in diğer bulguları arasında pozitif Kernig bulgusu ve Brudzinski bulgusu yer almaktadır. Kernig pozitif bulgusunda sırtüstü yatırılmış, kalçası ve dizi 90 derece fleksiyon pozisyonunda bulunan kişide ağrı; pasif ekstansiyonu kısıtlamaktadır. Pozitif Brıdzinski bulgusunda ise boyun fleksiyonu, istemsiz diz ve kalça fleksiyonuna neden olur. Her ne kadar hem Kernig hem de Brudzinski bulguları menenjit taramasında kullanılsa da bu testlerin hassasiyeti belli ölçüler dahilinde kısıtlı kalmaktadır. Buna rağmen menenjit açısından bu testlerin oldukça spesifiktir ve bulguları diğer hastalıklarda nadir görülmektedir.
Menenjite Neisseria meningitidis ("meningococcal meningitis" olarak da bilinir) isimli bakteri sebep olabilir. Bu bakteri sonucu oluşan menenjitte diğer semptomlardan daha baskın olarak süratle yayılan peteşiyel döküntüler görülür. Döküntüler; gövdede, alt ekstremitelerde (bacakta), müköz membranlarda, konjonktivada ve az da olsa avuçiçi ve ayak tabanında; küçük, düzensiz, çok sayıda mor veya kırmızı ''peteşiyel'' noktalar şeklinde görülür. Döküntüler, soluk değildir (non-blanching). Yani, kırmızılık; parmakla veya su bardağı gibi bir cisimle bastırıldığında kaybolmaz. Yine de bu döküntünün meningococcal meningitis'te olması gerekli değildir. Döküntü kısmen hastalık için özel bir bulgudur. Döküntüler, diğer bakteriler yüzünden de oluşabilir. Menenjite sebep olan diğer durumlarda ciltte el, ayak, ağız hastalığı ve genital herpes görülebilir. Bu döküntüler, viral menenjitin çeşitli formlarıyla ilgilidir.
Erken komplikasyonlar
Hastalığın erken safhasında ek problemler meydana gelebilir. Bu problemler, özel tedavi gerektirebilir ve şiddetli bir hastalığın veya daha kötü bir hastalık sürecinin (prognoz) habercisi olabilir. Enfeksiyon, sepsisi tetikleyebilir. Sepsis; kan basıncının düşmesi, taşikardi, yüksek veya anormal olarak düşük ateş ve hızlı soluk alıp verme ile ilgili sistemik inflamatuar yanıt sendromu denen bir durumdur. Özellikle meningococcal meningitis'te (ama sadece meningococcal meningitis'te değil) çok düşük kan basıncı erken safhada meydana gelebilir. Bu, diğer organlara yetersiz kan gitmesine neden olabilir. Dissemine intravasküler koagülasyon, aşırı kan pıhtılaşması aktivasyonu, organlara kan akışını engelleyebilir ama çelişkili bir biçimde kanama riskini de artırabilir. Meningococcal hastalıkta el ve ayakların kangren olma durumu görülebilir. Şiddetli meningococcal ve pneumococcal enfeksiyonlar adrenal bezlerin kanaması ile sonuçlanabilir. Bu durum Waterhouse–Friderichsen sendromuna yol açabilir ki sıklıkla ölümcüldür.
Beyin dokusu şişebilir (beyin ödemi), kafa içi basıncı artabilir, şişmiş beyin kafa tabanına herniasyonuna (fıtık) neden olabilir. Bu semptom; pupillerin ışık refleksi, anormal vücut postürü ve bilinç düzeyinin düşmesiyle anlaşılabilir. Beyindeki enflamasyon, beyin-omurilik sıvısının normal akışını engelleyebilir (Hidrosefali). Farklı sebeplerden ötürü nöbet (havale) oluşabilir. Çocuklarda vakaların %30'unda erken safhada nöbet geçirilmesi görülebilir. Nöbetler, kafa içi basınç artışı ve beyin dokusundaki enflamasyondan dolayı olabilir. Lokal nöbetlere (vücudun bir parçasını veya uzvunu -kol ve bacak-), persistant nöbetlere ve geç-başlangıçlı nöbetlere uzun vadeli sonuç veren ilaç tedavisi uygulamak zordur.
Beyin zarlarındaki enflamasyon kafa çiftlerinin fonksiyonunu bozabilir. Bu durum; yüz kaslarında, göz hareketlerinde ve işitmede aksaklığa sebep olabilir. Beyindeki (ensefalit) ve beyin damarlarındaki enflamasyonun (serebral vaskülit) yanı sıra toplardamarlardaki kan pıhtısı (serebral venöz trombozu) birlikte; zayıflığa, duyu kaybına ve beynin etkilenen bölümüne göre vücudun bazı parçalarında fonksiyon bozukluğu görülmesine sebep olabilir.
Sebep
Menenjit genel olarak mikroorganizmalarla oluşan enfeksiyon sonucu oluşur. Çoğu enfeksiyon virüslere bağlıdır. Bakteri, mantar ve protozoa da diğer etkenler arasındadır. Bulaşıcı olmayan etkenlerden dolayı da olabilir. Aseptik menenjit terimi bakteri enfeksiyonu ispat edilmeyen durumlarda kullanılır. Bu tip menenjite genelde virüsler neden olur ama kısmen tedavi edilmiş bakteri enfeksiyonları da neden olabilir: bakteri meninkslerden kaybolduğunda ya da patojenler meninkslere bitişik bir yere bulaştığında. (ör: Sinüzit) Endokardit (kan dolaşımı yoluyla bir küme bakterinin kalp kapakçıklarında enfeksiyon yapması) aseptik menenjite sebep olabilir. Aseptik menenjit, Treponema pallidum (sifiliz etkeni) ve Borrelia burgdorferi (Lyme hastalığı etkeni olarak da bilinir) bakterilerini içeren Spiroket denen bir tip bakteri sebebiyle de olabilir. Menenjite serebral malaria'da (Beyne bulaşan sıtma) veya amoebic menenjit'te rastlanabilir. Tatlı suda yaşayan Naegleria fowleri türü amip de menenjite sebep olabilir.
Bakteriyel
Bakteriyel menenjite sebep olan bakteriler hastalık bulaşmış kişinin yaş grubuna göre değişiklik gösterir.
Prematürelerde ve üç aylığa kadar olan yenidoğanlarda, genel nedenler arasında Streptococcus agalactiae (altgrup III, vajina içinde yaşayabilen ve yaşamın ilk haftasında hastalığın ana nedenidir) ve normalde sindirim kanalında yaşayan bakteri örneğin Escherichia coli (K1 antijeni taşır) sayılabilir. Listeria monocytogenes (serotip IVb) yenidoğanları etkileyebilir ve salgın hastalıklarda görülür.
Daha büyük çocuklar genellikle Neisseria meningitidis (meningococcus) ve Streptococcus pneumoniae (serotip 6, 9, 14, 18 and 23) bakterilerinin enfeksiyonları sonucunda hastalığa yakalanırlar. Beş yaşının üstündekilerde enfeksiyon Haemophilus influenzae tip B türü tarafından bulaştırılır (aşı yapılmayan ülkelerde).
Yetişkinlerde, Neisseria meningitidis ve Streptococcus pneumoniae bakteriyel menenjitlerin %80'ine neden olmaktadır. 50 yaşın üstündekilerde ise Listeria monocytogenes ile enfeksiyon riski artmaktadır. Pnömokoksal aşının ortaya çıkmasıyla pnömokoksal menenjitin çocuklarda ve yetişkinlerde görülme oranı azaldı.
Yeni olmuş kafa travmalarında burun boşluğu bakterilerin meningeal boşluğa girmesine izin verebilir. Benzer olarak serebral şant (hidrosefali tedavisi için kullanılan bir cihaz), eksternal ventriküler drenaj (BOS sıvısı hareketi engellenen yerlerde oluşan kafa içi basıncı ve hidrosefali tedavisinde kullanılan bir araç) ve Ommaya rezervuar (BOS örneği almak için veya ilaç vermek için kullanılan bir kateter) gibi beyinle irtibatı olabilecek cihazlar da menenjit riskini artırabilir. Bu vakalarda bireyler genelde Stafilokok, Pseudomonas ve Gram-negatif bakterilerin enfekte olmasıyla hastalanır. Bu patojenler bağışıklık yetmezliği olan kişilerde de menenjitle ilişkilidir. Kafada veya boyun bölgesindeki bir enfeksiyon - orta kulak iltihabı (otitis media), Mastoidit gibi- küçük oranlarda insanlarda menenjite yol açabilir. Kohlear implant (sağır olan ya da duyma zorluğu çeken kişiler için yerleştirilen cihaz) alıcıları pnömokokal menenjit için risk taşıyabilir.
Tüberküloz Menenjit - Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu menenjit- tüberküloz salgını olan ülkelerde daha yaygın görülür. Ayrıca bağışıklık problemleri olan kişilerde de görülebilir, AIDS gibi.
Rekürren bakteriyel menenjit; anatomik bir özürden dolayı, konjenital bir anomaliden ötürü yahut bağışıklık sistemi hastalıklarından ötürü olabilir. Anatomik kusurlar dış çevre ile sinir sistemi arasında devamlılığa sebep olabilir. Rekürren menenjit (tekrarlayan menenjit)in en yaygın sebebi kafatası kırıklarıdır. Özellikle de kafa tabanı, Paranazal sinüsler ve temporal kemiğin petrous kısmını etkileyen kırıklardır. Rekürren menenjitin sebeplerinin yaklaşık olarak %59'unu anatomik anormallikler, %36'sını bağışıklık yetmezliği (örneğin: Kompleman sistemi proteinlerindeki bir eksikliğe bağlı kompleman eksikliği rekürren menenjite zemin hazırlayabilir) ve %5'ini de meninkslerde sürmekte olan enfeksiyonlar oluşturur.
Viral
Menenjit etkeni olan virüsler; enterovirüsler, Herpes simpleks virüsü -tip 2 (az yaygın olarak da tip 1)-, varicella zoster virüsü (suçiçeği ve zona hastalığına neden olmasıyla da bilinir), kabakulak virüsü, HIV virüsü ve LCMV (lemfositik koryomenenjit) virüsleridir.
Mantar
Fungal menenjit için risk taşıyan birkaç faktör vardır. İmmunsüpresan (bağışıklığı baskılayan ilaçlar, özellikle organ nakli sonrası kullanılır), HIV/AIDS ve yaşlanmaya bağlı bağışıklık kaybı bu risklerden bazılarıdır. Normal bir bağışıklık sisteminde tıbbî bir kirlilik olmadığı sürece görülmesi yaygın değildir. Semptomlar genelde kademeli başlar. Baş ağrısı ve ateş teşhisten önce en az birkaç hafta görülür. En yaygın fungal menenjit Cryptococcus neoformansa bağlı görülen cryptococcal menenjittir. Afrika'da cryptococcal menenjit; menenjitin en yaygın sebebi olarak görülür. Bu durum Afrika'da AIDS'e bağlı ölümlerin %20-25'ini açıklar. Diğer fungal ajanlar ise Histoplasma capsulatum, Coccidioides immitis, Blastomyces dermatitidis, ve Candida türleridir.
Parazit
Parazitik bir neden BOS'ta eozinofil (bir beyaz kan hücresi) sayısındaki artış sonucu varsayılır. Menenjitle ilgisi olabilecek en yaygın parazitler; Angiostrongylus cantonensis, Gnathostoma spinigerum, Schistosomadır. Bunlarla birlikte cysticercosis, toxocariasis, baylisascariasis, paragonimiasis enfeksiyon durumları, nadir görülen enfeksiyonlar ve bulaşıcı olmayan durumlar da etkenler arasındadır.
Bulaşıcı olmayan
Menenjit, bulaşıcı olmayan sebeplerden dolayı da olabilir, bu sebeplerden birkaçı: Kanserin zarlara (meninks) yayılması (malign veya neoplastik menenjit) ve bazı belli ilaçlardır (esas olarak steroid olmayan antienflamatuvar ilaçlar, antibiyotikler ve intravenöz immunoglobulinler). Bazı enflamatuvar (iltihabî) durumlarda da görülebilir: Sarkoidoz, bağ doku bozuklukları -sistemik lupus eritematozus- ve belli vaskülit formları (kan damarı duvarlarındaki enflamatuvar/iltihabî durumlar) Behçet hastalığı gibi... Epidermoit ve dermoit kistler, subaraknoid boşluğa tahriş edici madde salgıladığında da menenjit görülebilir. Nadiren migren de menenjite sebep olur ama teşhis ancak diğer sebepler elendiğinde yapılabilir.
Mekanizma
Meninksler (zarlar) üç zarı ve beyin-omurilik sıvısını kapsar. Beyni ve omuriliği (merkezî sinir sistemi) korur ve çevreler. Pia mater; çok narin, geçirgen olmayan düz bir biçimde beynin yüzeyine yapışan bir zardır. Arachnoid Mater, (örümceksi zar diye de bilinir, ''arachnoid'' örümcek, örümcek ağına benzer bir görüntüsü olduğu için) pia mater üzerine gevşekçe kurulan bir kese gibidir. Subarachnoid boşluk diye tabir edilen yer bu iki zarın arasını oluşturur ve beyin-omurilik sıvısı bu alandadır. En dıştaki zar, dura mater, kalın ve sağlam bir zardır. Hem arachnoid zarla hem de kafatası ile birliktedir.
Bakteriyel menenjitte bakteri meninkslere iki ana yoldan ulaşır: kan yoluyla ve meninkslerle direkt bağlantısı olabilecek cilt veya burun boşluğuyla. Çoğu vakada, menenjit, mükoz yüzeylerde (burun boşluğu gibi) yer bulan organizmaların kan dolaşımına girmesiyle oluşur. Bir kere bakteri kan dolaşımına girdiğinde kan-beyin bariyerinin kolayca yaralanabilir (saldırı ve tenkide açık) bölgelerinden (koroid pleksus gibi) subarachnoid boşluğa girebilir. Menenjit yenidoğanların %25'inde B streptococci enfeksiyonunun kan yoluyla olmasından oluşur. Bu durum yetişkinlerde daha nadirdir. Serebrospinal sıvının (beyin-omurilik sıvısı) doğrudan kontaminasyonu (kirlenmesi) kalıcı cihazlar, kafatası kırıkları ya da nazofarinks veya subarachnoid boşluğu oluşturan nazofarinks sinusların enfeksiyonundan kaynaklanabilir. Bazen de dura materin konjenital anomalilerinden ortaya çıktığı durumlar vardır.
Menenjitte subarachnoid boşlukta oluşan büyük ölçülü enflamasyonlar, bakteriyal enfeksiyonun direkt sonucu değildir daha çok merkezi sinir sistemine girmiş bakteriye karşı oluşturulan immun yanıt olarak değerlendirilebilir. Bakteriyel hücre zarı beyindeki bağışıklık hücreleri (astrosit ve microglia) tarafından algılandığı zaman, astrosit ve mikrogliyalar sitokin ve hormon benzeri medyatörler salgılayarak diğer immun hücrelerini ve dokuları immun yanıta katılmaları için uyarırlar. Kan-beyin bariyeri geçirgenliğini artırarak vazojenik serebral ödem (kan damarlarından sızan sıvıya bağlı beyindeki şişlik) oluşmasına yol açar. Serebrospinal sıvıya geçen çok sayıdaki beyaz kan hücresi (akyuvar), meninkslerde enflamasyona ve interstisyel ödem (hücreler arasındaki sıvı nedeniyle oluşan şişlik) oluşumuna yol açar. Bunlara ek olarak, kan damarlarının duvarlarında da enflamasyon (serebral vaskülit) oluşabilir bu da kan akışının azalmasına ve buna bağlı olarak da üçüncü bir tip ödem olarak sitosidal ödem oluşumuna neden olur. Bu üç tip serebral ödem intrakraniyel basıncın artmasına yol açar, bu durum genellikle azalmış kan basıncıyla birlikte akut enfeksiyonlarda karşılaşılan bir durumdur. Bu durum kanın beyne girmesinin zorlaşması anlamına gelmektedir sonuç olarak ise beyin hücreleri oksijenden mahrum kalır ve apoptoz (programlanmış hücre ölümü) başlar.
Bilinen şu ki, antibiyotik verilmesi durumunda başlangıçta yukarıda açıklanan süreç daha da kötüye gitmektedir bu da bakterilerin parçalanmasına bağlı ortaya çıkan bakteri hücre zarı artıklarından kaynaklanmaktadır. Özel tedaviler de, örneğin; kortikosteroitlerin kullanımında amaç bu olgudaki immun sistem cevabını azaltmak veya kısmen baskılamaktır.
Tanı
Kan testleri ve görüntüleme teknikleri
Menenjit olduğu düşünülen kişilerde enflamasyon işaretçileri (ör: CRP ve Hemogram) için kan testi ve kan kültürüne bakılır.
Menenjiti tespit ve analiz etmenin en önemli yöntemi lumbar punktur (LP,spinal tap) ile BOS incelemesi yapmaktır. Bununla birlikte beyninde bir kütle olanı (tümör ya da abse) veya kafa içi basıncı olan birine lumbar punktur yapmak uygun olmayabilir çünkü bu durum beyinde fıtığa neden olabilir. Eğer birisi bir kütle ya da kafa içi basıncı (yeni olmuş kafa zedelenmesi, bilinen bir bağışıklık rahatsızlığı, yeri saptanmış nörolojik belirtiler veya muayenede tespit edilmiş kafa içi basıncı delili sonucu) riski taşıyorsa BT ya da MRG taraması lumbar punktura göre öncelik taşır.
Menenjitin şiddetli formlarında kan elektrolitlerinin görüntülenmesi önemli olabilir; örneğin hiponatremi bakteriyel menenjitte yaygındır, birçok faktörün kombinasyonuna bağlıdır. Bu kombinasyonlar dehidrasyon, antidiüretik hormonun uygunsuz salınımı veya aşırı agresif intravenöz sıvı yönetimi olabilir.
Lumbal ponksiyon
Lumbal ponksiyon genelde yan yatan, lokal anestezi uygulanmış hastadan -dural keseden (omurilik etrafındaki kese)- iğne ile BOS alma işlemidir. Bu duruma erişildiğinde BOS'un ''açılma basıncı'' manometre ile ölçülür. Basınç normalde 6 ve 18 cmH2O arasındadır. Bakteriyel menenjitte basınç genelde yüksektir. Cyptokokkal menenjitte intrakraniyel basınç (kafa içi basıncı) önemli ölçüde yükselmiştir. Sıvının ilk baştaki durumu enfeksiyonun mahiyeti hakkında bilgi verebilir. Bulanık BOS yüksek oranda protein, beyaz ve kırmızı kan hücresi ve/veya bakteri içerebilir. Bu durumda bakteriyel menenjit önerilir.
BOS sıvısı; beyaz kan hücrelerinin, kırmızı kan hücrelerinin, protein ve glukozun bulunma oranlarını ve tiplerini öğrenmek için incelenir. BOS'tan alınan örneğin gram boyanması, bakteriyel menenjitte, bakteri varlığını ispat edebilir ama bakteri olmaması bakteriyel menenjitin elenmesi demek değildir çünkü yalnız vakaların %60'ında görülür. Bu rakam örnek almadan önce antibiyotik kullanılırsa %20'ye kadar düşebilir. Gram boyama da listeriosis gibi belirli bir yerdeki enfeksiyonları belirlemek için güvenilir olmayabilir. Alınan örneğin mikrobiyolojik kültürü daha hassastır (vakaların %70-%85'inde organizma tanınabilir) ama sonuçlar ancak 48 saat sonra ulaşılabilir olur. Hangi beyaz kan hücresinin baskın olduğunu saptamak teşhise yardım eder. Bakteriyel bir durumda genelde nötrofil sayısı, viral bir durumda genelde lenfosit sayısı artar. Hastalığın başlangıcında her zaman güvenilir bir ayırt edici olmayabilir. Az yaygın olarak da eozinofiller; parazitik veya fungal (mantar) kaynaklı menenjitte diğer nedenlere nazaran artmıştır.
BOS'taki glukoz seviyesi normalde kandakinin %40'ı daha fazladır. Bakteriyel menenjite ise daha düşüktür. Kan glukoz seviyesi BOS glukoz seviyesine oranlandığında (BOS Glukoz/Serum Glukoz) oranın ≤0.4 olması bakteriyel menenjitin göstergesi olabilir. Yenidoğanda BOS Glukoz seviyesi normalden daha yüksektir bu yüzden oran 0.6'dan (%60) daha düşük olur. BOS'taki yüksek laktik asit seviyesi yüksek olasılıkla bakteriyel menenjiti gösterir. Eğer laktik asit seviyesi 35 mg/dL 'den daha az ise ve hasta yakın zamanda antibiyotik almamışsa bakteriyel menenjit düşünülmez.
Daha özele indirgeyecek çeşitli testler farklı menenjit tiplerini ayırt etmek için kullanılabilir. Latex aglütinasyon testi Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae, Escherichia coli ve grup B streptococci kaynaklı menenjitte pozitif olabilir. Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) BOS'taki bakteri ya da viral DNA oranını saptamak için kullanılabilir. Çok hassas ve spesifik bir testtir. Bakteriyel menenjiti ya da farklı tip virüslerin etken olduğunu gösterebilir (enterovirüs, herpes simplex virus 2 ve kabakulak etkeni -eğer aşı uygulanmamışsa-). Seroloji (virüs antikorlarının tespiti için) viral menenjitte kullanışlı olabilir. Cryptococcal menenjitin tanısı BOS'un düşük değerde India ink boyasıyla boyanmasıyla yapılabilir. Bununla birlikte kanda ya da BOS'ta cryptococcal antijenleri test etmek daha hassastır özellikle AIDS hastalarında.
Otopsi
Menenjit ölümden sonra da teşhis edilebilir. Ölüde, pia ve arachnoid mater zarlarında geniş çaplı bir enflamasyon bulunur. Nötrofil granülosit hücreleri omurilik ve kafa çiftleri boyunca beyin-omurilik sıvısına ve kafa tabanına göç etme eğilimindedir.
Önlem
Menenjitin bazı nedenlerinde uzun vadeli olarak aşıyla ya da kısa vadeli olarak antibiyotikle önlenme mümkündür. Davranışlardaki ölçü de etkili olabilmektedir.
Davranış
Bakteriyel ve viral menenjitler bulaşıcıdır ama soğuk algınlığı ve gripteki kadar değil. İkisi de yakın temasta (sarılma, aksırma ve öpüşme gibi) solunum sırasındaki damlacıklarla taşınabilir ama yalnızca nefes alım verimi sırasında menenjit yayılmaz. Viral menenjitler genelde enterovirüsler sebebiyle ve en yaygın olarak dışkı kirlenmesi sonucu olur. Enfeksiyon riski davranışların değiştirilmesiyle azaltılabilir.
Aşılama
1980'den itibaren, birçok ülke rutin çocukluk dönemi aşılama programlarına haemophilus influenza tip B ' e karşı aşılamayı ekledi. Bu sayede erken dönem çocuklukta bu ülkelerde bu patojen menenjitin bir nedeni olmaktan çıktı. Hastalık yükünün fazla olduğu ülkelerde ise aşılama maliyeti halen daha oldukça yüksek. Benzer biçimde, tüm kabakulak vakalarının %15'inde yapılan aşılamalar sonucunda kabakulak menenjit sayısında hızlı ve sert düşüşler görüldü.
Menengokokus aşıları A, C, W135 ve Y gruplarına karşı bulunmaktadır. Menengokokus grup C için aşılanmanın başladığı ülkelerde bu patojenin neden olduğu vakalar büyük ölçüde azalma gösterdi. Güncel olarak dört değerlikli bir aşı bulunmaktadır. Bu aşı tüm dört aşının birleşimi olarak mevcuttur. Bu dört bakteri türüne karşı ACW135Y aşısı yapılmış olmak, şu an Mekke'ye (Hacca) gidebilmek için vize gereklilikleri arasında bulunmaktadır. Grup B menengokoklara da yüzey proteinleri(normlade aşı yapımında kullanılan) immun sistemde sadece zayıf bir yanıt oluşturdukları ya da normal vücut proteinleriyle çapraz-reaksiyon(cross-react) verdikleri için bu gruba karşı aşı geliştirilmesi diğerlerine kıyasla daha fazla güçlük çıkarmaktadır. Halen bazı ülkeler (Yeni Zelanda, Küba, Norveç ve Şili) yerel grup B menengokok virüslerine karşı aşı geliştirmektedir; bunlardan bazıları oldukça iyi sonuçlar elde etmiş ve yerel aşılama programlarına bu aşıları dahil etmiştir.
Antibiyotikler
Özellikle meningokokkal menenjitte profilaktik antibiyotikler hastalığın önlenmesi için başka bir metottur. Rifampisin, ciprofloxacin, ceftriaxon gibi antibiyotikler riski azaltabilir ama gelecekteki enfeksiyonlar için koruma sağlayamaz. Rifampisin direnci kullanıldıktan sonra arttığı belirtilmiştir. Kafa tabanı kırığı mevcut durumlarda menenjiti önlemek için sık sık antibiyotik kullanıldığında faydalı mı zararlı mı olduğu belirlenememiştir. BOS sızıntısı olsun ya da olmasın durum değişmemektedir.
Yönetim
Menenjit tedavi edilmezse yüksek mortalite oranına ve ölüm riskine sahiptir. Tedavideki gecikme daha kötü bir sonuçla ilişkilendirilir. Dolayısıyla geniş spektrumdaki antibiyotik tedavisi doğrulayıcı testler yürürken gecikmeye uğramamalıdır. İlk bakımda meningokok hastalıktan şüphelenirse hastaneye transfer edilmeden benzilpenisilin verilmesi önerilir. Hastada hipotansiyon (düşük kan basıncı) ve şok hali varsa intravenöz sıvılar uygulanmalıdır. Tahminen menenjit birkaç şiddetli erken komplikasyona neden olabilir, bu erken komplikasyonları tanımlamak önemlidir. Eğer ihtiyaç görülürse hasta yoğun bakım ünitesine yatırılabilir.
Bilinç düzeyi çok düşükse ya da solunum yetmezliğine dair bir kanıt varsa mekanik ventilasyon gerekli olabilir. Nöbetler anticonvulsantlar ile tedavi edilir. Hidrosefali (BOS sıvısı tıkanmasıyla) kalıcı ya da uzun vadeli drenaj cihazına (serebral shunt gibi) ihtiyaç duyabilir
Bakteriyel menenjit
Antibiyotikler
Empirik antibiyotikler (kesin tanı olmadan yapılan tedavi) bir an önce uygulanmalı hatta lumbar punktur ve BOS analiz sonuçları bilinmeden önce bile. İlk başlanacak tedavi belirli bir bölgede ya da nüfusta menenjite neden olan bakterinin tipine bağlıdır. Örneğin, İngiltere'de deneysel tedavi üçüncü-nesil ascefotaxime veya seftriakson gibi sefalosporinleri içerir. Amerika'da streptokoklarda sefalosporin direnci gittikçe artan oranda bulundu. Tedavi için ek olarak vankomisin önerildi. Kloramfenikol, yalnız başına ya da ampisilin ile kombinasyonunda, her nasılsa eşit biçimde iyi çalıştığı görüldü.
Empirik terapi hastanın yaşı temel alınarak seçilebilir. Genç çocuklarda, 50 yaşını geçmiş yetişkinlerde ve bağışıklık yetersizliği olan kişilerde ampisilinin eklenmesi Listeria monocytogenes'i bastırmak için önerilir. Gram boyama sonuçları elde edildiğinde ve neden olan esas bakteri bilindiğinde varsayılan patojenlerle baş etmek için antibiyotikler değiştirilebilir. BOS kültürünün sonuçları genelde daha geç elde edilir (24-48 saat). Empirik terapi, belirli bir etkene ve antibiyotiğe olan hassaslığına karşı özgül antibiyotik tedavisi ile değiştirilebilir. Menenjitte bir antibiyotiğin etkili olabilmesi için patojen bakterilere karşı aktif olmasının yanı sıra meninkslere de yeterli sayıda ulaşabilmelidir. Bazı antibiyotikler yetersiz penetransa sahiptir bu yüzden menenjit için kullanımları da azdır. Menenjitte kullanılan antibiyotiklerin çoğu direkt olarak klinik denemelerdeki menenjit hastalarında test edilmemiştir. Daha doğrusu ilgili bilgiler genelde laboratuvarda tavşanlar üzerine yapılan çalışmalardan elde edilmiştir. Tüberküloz menenjit antibiyotiklerle uzun tedavi edilmesini gerektirir. Akciğerleri tutan tüberküloz genelde altı ayda tedavi edilirken tüberküloz menenjit tedavisi genelde bir yıldan fazla sürer.
Steroidler
Kortikosteroidlerle (genelde deksametazon) destekleyici tedavi uygulanmasının; geliri iyi ve HIV oranı düşük ülkelerde, ergen ve yetişkin bireylerde işitme kaybında azalma olması ve daha iyi kısa vadeli nörolojik sonuçlar görülmesi gibi bazı faydaları gösterilmiştir. Bazı araştırmalarda ölüm oranında düşüş gözlenmiştir bazılarında düşüş yok. Tüberküloz menenjitte de faydalı olduğu görülmüş, en azından HIV negatif olan bireylerde.
Prognoz
Tedavi edilmeyen bakteriyel menenjit neredeyse her zaman ölümcüldür. Viral menenjit ise kendiliğinden iyileşme eğilimindedir ve nadiren ölümcüldür. Tedavi ve mortalite (ölüm riski), bakteriyel menenjitte, yaşa ve altında yatan nedene bağlıdır. Yenidoğanların %20-30'u bakteriyel menenjitin bir bölümünden ötürü hayatını kaybeder. Daha büyük çocuklarda bu oran %2 gibi daha düşüktür ama yetişkinlerde tekrar %19-37'ye yükselebilir. Yaş haricinde ölüm riski çeşitli faktörlerden tahmin edilebilir. Patojen ve patojenin BOS'tan temizlenme süresi, genele yayılmış hastalığın şiddeti, bilinç seviyesindeki düşüş veya BOS'taki anormal beyaz kan hücre sayısı bu faktörlerden bazılarıdır. H. influenzae ve meningokok'tan kaynaklanan menenjitin prognozu B streptococci, coliforms ve S. pneumonia'den kaynaklanan menenjitin prognozundan iyidir. Yetişinlerde de meningokokkal menenjit, pnömokokkal hastalıktan daha düşük (%3-7) mortaliteye sahiptir.
Çocuklarda sinir sistemi hasarına bağlı sensörinöral işitme kaybı, epilepsi, öğrenme ve davranış zorlukları gibi durumlar görülebilir. Bu durumlar hayatta kalanlar arasında %15 oranında görülebilir. Bazı işitme kayıpları geri dönüşlü olabilir. Yetişkinlerde vakaların %66'sı sakatlık yaşamaktan kurtulur. Esas problemler sağırlık (%14) ve bilişsel bozukluklardır (%10).
Epidemiyoloji
Çoğu ülkede menenjit, bildirilmesi gereken zorunlu hastalıklardan olmadığı için tam insidans bilinmemektedir. 2010 itibarıyla 420.000 ölü sayısı olduğu tahmin edilmektedir.
Batı ülkelerinde her yıl 100.000 kişide her 3 kişi bakteriyel menenjite yakalanır. Kapsamlı nüfus araştırmaları viral menenjitin 100.000 kişide her 10.9 kişi ile daha yaygın olduğunu ve en çok yazın görüldüğünü gösterdi. Brezilya'da bakteriyel menenjitin oranı her yıl 100.000 kişide her 45.8 kişi ile daha yüksektir. Sahra altı Afrika ülkeleri diğer ülkelerden daha çok meningokok menenjitin geniş çaplı salgınlarıyla rahatsızlık çeker. Bu nedenle ''menenjit kuşağı'' adıyla etiketlenmiştir. Salgınlar genellikle kurak sezonda gerçekleşir (Aralıktan Hazirana kadar). Sezon yağmurlarının araya girmesi ile salgın bitebilir. Bu bölgede karşılaşılan saldırı oranı her 100.000 kişide 100-800 vakaya varabilir. Bu vakalar genelde meningokok sebebiyle olur. Tarihte kaydedilen en geniş salgın 1996-1997 yılları arasında bütün bölgeye yayılan ve 250.000 vakaya, 25.000 ölüme sebep olandır.
Salgınlar ilk olarak fazla insanın birlikte yaşadığı yerlerde meydana gelir. Seferberlik zamanı askerî kışlalar, okul kampüsleri ve yıllık Hac yolculuğu bu duruma örnek teşkil edebilir. Bununla birlikte Afrika'daki salgın dolaşımı pek iyi anlaşılamamıştır. Menenjit kuşağında salgının ilerlemesi ile ilgili birkaç faktör sıralanabilir: Tıbbî şartlar (halkın bağışıklık durumu hakkındaki şüpheler), demografik şartlar (seyahatler ve geniş çapta nüfus yer değişimleri), sosyoekonomik şartlar (fakir yaşam koşulları ve aşırı kalabalıklaşma), iklim şartları (toz fırtınaları ve kuraklık) ve eşzamanlı enfeksiyonlar (akut solunum enfeksiyonları).
Bakteriyel menenjitin nedenlerinin lokal dağılımında kayda değer farklılıklar olabilir. Örneğin: N. meningitides grup B ve C, Avrupa'da hastalığa daha çok sebep olurken grup A, Asya'da ve Afrika'da daha çok sebep olan etken olabilir. Büyük salgınların görüldüğü menenjit kuşağında dosyalanmış meningokok menenjit vakalarında %80-85 hesaplamasıyla neden bu olabilir.
Tarih
Bazı iddialara göre Hipokrat menenjitin varlığını fark etmiş olabilir. İbn-i Sina gibi rönesans öncesi yaşamış hekimler de meningismi (menenjitte görülen ense sertliği, fotofobi ve baş ağrısı üçlüsünü gösteren hastalık) biliyordu. The description of tuberculous meningitis, then called "dropsy in the brain", is often attributed to Edinburgh physician Sir Robert Whytt in a posthumous report that appeared in 1768, although the link with tuberculosis and its pathogen was not made until the next century.
İlk büyük salgın 1805'te Cenevre'de kaydedildi. Kısa bir süre sonra Amerika ve Avrupa'da da birkaç salgın görüldü. Afrika'daki ilk salgın 1840'ta kaydedildi. Nijerya ve Gana'da 1905-1908'de yaşanan büyük salgınla 20.yüzyılda Afrika'daki salgınlar daha yaygın görülmeye başladı.
1887'de meningokokları tanıtan Avusturyalı bakteriyolog Anton Weichselbaum, menenjitin altında yatan sebebi bakteri enfeksiyonu olarak tanımladı. 1906'daki raporlara göre menenjitin mortalitesi çok yüksekti (%90'dan fazla). 1906'da atlardan antiserum üretilmesi ve sonraları Amerikan bilim adamı Simon Flexner tarafından geliştirilmesi meningokok hastalığının mortalitesini kayda değer biçimde düşürmüştür. 1944'te penisilinin menenjit için etkili olduğu ilk defa rapor edilmiştir. 20.yüzyılın sonlarında Haemophilus aşıları, bu patojene bağlı menenjit vakalarının görülmesinde önemli bir düşüş yaşattı. 2002'de steroidlerle yapılan tedavilerin bakteriyel menenjitin prognozunu iyileştirdiği görüldü.
Kaynakça
Dış bağlantılar
Menenjit Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
Tıbbi acil durumlar
MeSH tanımlayıcı olan Wikipedi maddeleri
Enfeksiyon hastalıkları
Akut ağrı |
3204 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Afganistan | Afganistan | Afganistan (Peştuca/Darice: افغانستان, , ) ya da resmî adıyla Afganistan İslam Emirliği, Orta Asya'nın güneyinde denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Doğu ve güneyde Pakistan; batıda İran; kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan; kuzeydoğuda ise Çin ile komşudur. 652.000 km² yüz ölçümlü, kuzey ve güneydoğusunu düzlüklerin oluşturduğu dağlık bir ülkedir. Başkenti ve en büyük şehri Kâbil'dir. Yaklaşık 40 milyonluk nüfusunun çoğunluğunu Peştunlar, Tacikler, Hazaralar ve Özbekler oluşturur. Ülke, uluslararası alanda Afganistan İslam Cumhuriyeti olarak tanınmaktadır. ABD'nin Afganistan'dan çekilmesine akabinde gerçekleşen Taliban saldırıları ile 15 Ağustos 2021'de Taliban'ın başkent Kabil'i ele geçirmesi sonucunda kurulmuş olup, yönetimin devri konusundaki tartışmalar ve görüşmeler devam etmektedir.
Afganistan'da insan yaşamı en az 50.000 yıl önce başladı. Bölgede yerleşik düzene 9,000 yıl önce geçildi ve sırasıyla İndus Vadisi, Oxus ve Helmend (MÖ 3. binyıl) uygarlıkları evrildi. Hint-Aryanların Baktriya-Margiyana bölgesinden Gandhara bölgesine göçünü, Zerdüştçülüğün kutsal kitabı Avesta'da tasvir edilen kültürle ilişkilendirilen Demir Çağı Yaz Kültürü'nün (MÖ 1500–1100) yükselişi takip etti. O dönemde Ariana adıyla anılan bölge, MÖ 6. yüzyılda doğuda İndus Nehri'ne kadar olan alanı fetheden Pers Ahameniş İmparatorluğu'nun hakimiyetine girdi. Aspasioi ve Assakenoi kabilelerinin direnişiyle karşılaşacağı Kabil Vadisi Seferi'nden önce Baktriyalı Roksana ile evlenmiş olan Büyük İskender, MÖ 4. yüzyılda bölgeyi ele geçirdi. Grek-Baktriya Krallığı, Helenistik dünyanın doğu ucunu oluşturdu. Maurya İmparatorluğu'nun fethiyle bölgede Budizm ve Hinduizm yayıldı. İkiz başkentleri Kapiśi and Puruṣapura'dan hüküm süren Kuşan imparatoru Kanişka, Mahayana Budizminin Çin ve Orta Asya'ya yayılmasında önemli rol oynadı. Bölge aralarında Kidariteler, Ak Hunlar, Alkhonlar, Nezak Hunları, Zunbiller ve Türk Şahilerin de bulunduğu birçok Budist hanedanca yönetildi.
Müslümanlar 7. yüzyılda Sasanilerin elindeki Herat ve Zerenc'i fethettiler ve İslam'ı getirdiler; tam İslamlaşmaya ise 9. ve 12. yüzyıllar arasında Seferî, Sâmânî, Gazneli ve Gurlu hanedanları altında ulaşıldı. Daha sonra bölgenin çeşitli kısımları Harezmşah, Halaci, Timurlu, Ludî, Surî, Babür ve Safevî imparatorlukları tarafından yönetildi. Modern anlamıyla Afganistan devletinin siyasi tarihi 1709'da Hotakî hanedanının kurucusu Mirüveys'in bağımsızlık ilan etmesi ile başladı. 1747'de, Ahmed Şah Dürranî, Kandehar başkentli Dürrânî İmparatorluğu'nu kurdu. 1776'da başkent Kâbil'e taşındı, Peşaver ise (1823'te Sihlere kaybedildi) kış başkenti oldu. 19. yüzyıl sonlarında Afganistan, Britanya Hindistanı ve Rus İmparatorluğu arasındaki "Büyük Oyun" sırasında tampon devlet görevi gördü. I. İngiliz-Afgan Savaşı'nda East India Company Afganistan'ı kısa bir süreliğine ele geçirdi. Ancak III. İngiliz-Afgan Savaşı'nın ardından, 1919'da ülke yabancı hakimiyetinden kurtuldu ve nihayetinde Emanullah Han hükümdarlığında bir monarşiye dönüştü. Monarşi neredeyse 50 yıl sonra Muhammed Zahir Şah'ın tahttan indirilip cumhuriyetin ilan edilmesine kadar devam etti. 1978'de ikinci bir darbenin ardından Afganistan sosyalist bir devlet oldu. Bu olay 1980'li yıllarda mücahit isyancılara karşı Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesine yol açtı. 1996 yılına gelindiğinde ülkenin büyük kısmı ülkeyi gelecek 5 yılı aşkın süre boyunca totaliter bir rejimle yönetecek olan İslami köktendinci Taliban tarafından ele geçirilmiş durumdaydı, 2001'de ABD işgali sonucu Taliban yönetimi sonlansa da ülkenin önemli bir bölümünu kontrol etmekteydi. Hükûmet ile Taliban arasındaki yirmi yıllık savaş, 2021 Taliban saldırısı ve bunun sonucunda Kabil'in düşmesiyle doruğa ulaştı ve Taliban'ı yeniden iktidara getirdi.
Afganistan'da terörizm, yoksulluk, çocuk malnütrisyonu ve yolsuzluk üst seviyededir. Afganistan; Birleşmiş Milletler, İslam İşbirliği Teşkilatı, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı, G77, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı ve Bağlantısızlar Hareketi üyesidir. Afganistan satın alma gücü paritesine göre 72,9 milyar dolarlık gayri safi yurt içi hasılası (GSYİH) ile dünyanın 96. büyük ekonomisidir. Ancak ülke kişi başına düşen GSYİH (SAGP) sıralamasında 2018 verilerine göre 186 ülke arasından 169. sıradadır.
Etimoloji
"Afgan" adı, bazı bilginlere göre, Hindukuş bölgesinin eski sakinleri olan Aśvakan veya Assakan adından türetilmiştir. Aśvakan kelime anlamı, "atlılar", "at yetiştiricileri" veya "süvariler" anlamına gelir. Tarihsel olarak, Afgan etnik adı, etnik Peştunlar için kullanılmıştır. Afgan adının Arapça ve Farsça biçimi ilk olarak 10. yüzyıl coğrafya kitabı Hudûd el-âlem'de onaylanmıştır. Adın son kısmındaki "-stan", Farsça'da "-yeri" anlamına gelen bir ektir. Bu nedenle, "Afganistan", tarihsel anlamda "Afganların ülkesi" veya "Peştunların ülkesi" anlamına gelir.
Tarihçe
Tarihöncesi ve Antik Çağ
Arkeolojik kazılarda paleolitik, mezolitik, neolitik, bronz ve demir çağlarına ait tipik eserlere rastlanan Afganistan topraklarında, kentsel yaşamın MÖ 3000 ile MÖ 2000 yılları arasında başlamış olabileceği değerlendirilmektedir. Afganistan’da Ahameniş hakimiyeti II. Kiros tarafından MÖ 6. yüzyılda kurulmuş ve I. Darius tarafından güçlendirilmiştir. Bu siyasi varlık Büyük İskender’in Afganistan fetihlerine kadar hüküm sürmüştür.
Büyük İskender’in Keyânîleri yıkması ile Makedonyalılar Afganistan topraklarında hüküm sürmeye başlamıştır. İmparatorluk parçalandıktan sonra oluşmuş Seleukos İmparatorluğu'nda ayrılmış Grek-Baktriya Krallığı Afganistan’da hüküm sürmüştür. Son Grek Kral Hermaeus, MS 45 yılına doğru Kuşanların egemenliğini kabul etmiştir. Bu döneme kadar yaklaşık iki yüz yıl, küçük Yunan prenslikleri, Yüeçilerin baskısı ile kuzeyden güneye sürülerek Afganistan’ın büyük bir kısmını işgal eden İskitler ve işgalci diğer kavimlerle beraber yaşamışlardır. Hint-İskitler Afganistan’dan Hindistan’a Baltistan, İran’a Herat üzerinden yürümekle birlikte bugün Sistan olarak anılan o zamanki “Drangiana” bölgesini ele geçirmişlerdir. İskitler ayrıca Büyük İskender’in haleflerinden bir Yunan prensin elindeki Baktriya’yı işgal etmişlerdir. Ancak Yüeçilerin baskısı devam edince buradan da çıkmak zorunda kalmışlardır.
Sistan (Sakastana) bölgesindeki İskitler üzerinde önemli etkiler bırakan Part İmparatorluğu, Baktriana Devleti’nin kurulduğu dönemlerde Kuzey İran'da siyasi bir varlık olarak ortaya çıkmıştır. Yüeçiler MÖ 140 yılında Kuşanların liderliğinde Baktria bölgesi ele geçirerek egemenlikleri altına almaları sonucu bölgenin etnik ve kültürel yapısı bu yeni katılımla daha da zenginleşmiştir. Yüeçiler’in beş kolundan biri olan Kuşanlar, diğer Yüeçi prenslikleri üzerinde hakimiyet kurduktan sonra Afganistan’da bulunan rakip devletleri MÖ 50 ile MS 50 yılları arasında etkisiz hale getirmeyi başarmışlardır. Kuşanlar, Part İmparatorluğu'na boyun eğdirmiş ve Kabil’i de ele geçirmişlerdir. Kuşan hakimiyet alanı I. Kaphidies zamanında Afganistan’ı da içine alacak şekilde Parthia ülkesinden Ganj Nehri’ne kadar, kuzeyde ise Soğdiana'ya kadar genişlemiştir. Bugünkü Bagram şehri ise iki bin yıl önce Kuşanlar'a başkentlik yapmıştır.
Kuşanlardan sonra Akhunlar 460 yılı civarında, Hazar Denizi’nden başlayan ve doğuya doğru Kuzey Afganistan’ı da içine alan bir devlet kurmuşlardır. Bölgenin Akhun hakimiyetine girmesine kadar devam eden dönem, Afganistan’da İran ve Hindistan nüfuz mücadelesi dönemi olmuştur. Bu dönemde Partların etkisi tamamıyla ortadan kalkmış ve onların yerini Sasaniler almıştır. Kuşanların Afganistan’daki hakimiyeti 5. yüzyıl sonuna doğru Sasanilerle mücadele eden Akhunların bölgeyi istila etmelerine kadar sürmüştür. Akhunların güçlenmesi ile etkisizleşen Kuşan beyleri ise “Şahi” unvanı ile Müslümanların Afganistan topraklarında görülmeye başladıkları 880 yılına kadar Kabil’de hüküm sürmeye devam etmişlerdir.
Orta Çağ
Arap ordularının önce 636 yılında Kadisiye’de, ardından 642 yılında Nihavend Muharebesi’nde Sasanileri yenmeleri ile İslamiyet'in yayılması doğuya doğru ivme kazanmıştır. Basra Valisi Abdullah Bin Amir 650 yılında bir ordusunu Horasan’a, diğer bir ordusunu da Sasani Kralı III. Yezdigirt’in peşinden Sistan’a doğru göndermiştir. Sasani Kralı’nın ele geçirilip öldürüldüğü bu sefer sonunda Arap orduları ilk defa Batı ve Kuzey Afganistan’ı, Baktria ve Herat’ı işgal etmişlerse de bölgede tamamen hakimiyet kuramamışlardır. Ancak Muaviye döneminde, 698 ve 700 yılında İslam orduları Kabil’i almak için saldırılarda bulunmuştur.
861 yılında Sistan’daki askeri güce komuta etmeye başlayan Yakub bin Leys komutasındaki Saffariler, 867 yılında Kirman, Şiraz ve Herat’ı ele geçirdi. 871 yılında ise Belh, Toharistan ve Kabil bölgesinin yönetimi halife tarafından Yakub bin Leys’e verilmiştir. İran Platosu, Orta Asya ve Hindistan altkıtası arasında bu üç istikamete bağlantı sağlayan stratejik özelliği ile Kabil Vadisi, İslam'a karşı uzun yıllar direniş merkezi olmuştur. Bu dönemde Orta Asya kökenli kavimlerin Afganistan’daki hakimiyetlerinin öne çıktığı görülmektedir.
Afganistan toprakları bu zaman diliminde Türk soylu kavimler ile İrani kavimler arasında bir mücadele ve hakimiyet sahası olmuştur. Saffarilerin 900 yılında Samanîlere mağlup olmasıyla Afganistan'ın bir bölümü Samani egemenliğine geçti. Gazneliler Hanedanı’nın asıl kurucusu Sebük Tigin, Samanilerin otoritesini tanımakla birlikte kendi adına para bastırmış, Zamin-Davar, Gor ve Zabilistan, bölgesinde güçlü bir otorite tesis etmiştir. Afganistan’da böylelikle egemenlik kuran Sebük Tigin, Gazne’yi işgal eden ve Kabil bölgesinde hakimiyet kurmaya çalışan Pencab Racası Jaipal’a karşı başlattığı mücadele sonunda 988 yılında Kabil ve civarını kendi hakimiyet alanına alarak Gazne Devleti topraklarına katmıştır.
Taciklerin bir kolu olan Gurlular ile Behramşah’ın uzun süren mücadelesi Gaznelilerin aleyhine sonuçlanmış ve Gazne, Gurlu beyi Alaaddin tarafından ele geçirilmiştir. Gurlular 1187 yılında Gazne Devleti’ni tamamen ortadan kaldırmıştır. Ancak Gurluların Afganistan Platosu’nda kurmuş oldukları hakimiyet de uzun sürmemiştir. Gurlu ordusu 1204 yılında Harzemşahlar ve Karahitayların müşterek ordusuna karşı yapmış olduğu savaşta yenilmesinden sonra Gazne bir süre Gurlu ordusunda görevli Türk komutanların denetimine geçmiştir. Gazne, 1215 yılında Harzemşahlar tarafından ele geçirilmiş ve Gurlular dönemi Afganistan’da tamamen kapanmıştır.
Harzemşahların egemenliği de uzun sürmemiş, Cengiz Han önderliğindeki Moğollar tarafından Gazne, Kabil ve 1222 yılında Herat ele geçirildi. Ögeday’in ölümü ve Moğol İmparatorluğunun bölünmesi üzerine Afganistan, İlhanlıların yönetimine girmiştir. Bölgedeki Moğol egemenliği, 14. yüzyıl sonlarında Timur ordularınca sona erdirilmiştir. Timur'un kurduğu devlet, ölümünden sonra dağılmışsa da torunlarından Muhammed Babür’ün bölgede kurduğu devlet uzun süre yaşamıştır.
Babür Devleti, Afganistan'ı hakimiyet altında tutmakla birlikte Hindistan ve Afganistan arası dengeyi sağlayamamış ve ağırlığı Hindistan'a kaydırmıştır. Bu durum; kuzeyden Özbekler ve kuzeybatıdan da Safevilerin Afganistan’a inmesine sebep olmuştur. Böylece 17. yüzyılın ortalarına doğru Abdali ve Galzay adını almış olan Halaçlar, dağlık bölgelerden Kandehar ve Zemindaver’in daha verimli bölgesi olan Tarnak Argandap vadilerine göçmüşlerdir.
Modern Çağ
18. yüzyılda Babür Devleti'nin zayıflaması üzerine, Afgan kabileleri de bağımsız hareket etmeye başlamıştır. Bu durumda Gılzay gibi bazı kabilelerin Babür, Abdaliler gibi bazılarının da İran tarafında yer almaları, ülkedeki karışıklığı artırmıştır. Bu esnada Nadir Kulu komutasındaki Türkmen ordusu Afganistan ve İran'ı yönetim altına almış; Hindistan'daki Babür Devleti de vergiye bağlanmıştır. Nadir Şah'ın ölümünden sonra yönetime geçen Ahmet Şah, Hindistan'daki Babür Devleti’ni hakimiyeti altına almıştır (1756-1757).
Bu yıllarda İran’ın sergilediği yayılmacı politikanın tehlikesini gören Ahmet Şah, bu konuda Osmanlı Devleti ile ortak hareket etmeyi istemiş olsa da girişimlerinden bir netice alamamıştır. Ahmet Şah’tan sonra Afganistan yönetiminde bulunan Timur Şah ve Zaman Şah dönemlerinde ülke, önceki ihtişamlı ve güçlü durumunu koruyamamış, iç karışıklıklar baş göstermiştir.
Bu karışıklıklar 19. yüzyılın ilk çeyreğine kadar sürdükten sonra, Dost Muhammed’in yönetime geçmesi ile ülkedeki birlik tekrar sağlanmıştır. Ancak bu dönemde ise Kuzey Hindistan, Afgan birliğini zayıflatma çabası içine girmiştir. Bu yıllarda İngilizlerin yavaş yavaş Hindistan’ı hakimiyetleri altına aldıkları gözlenmektedir. İlk Afgan-İngiliz ilişkisi, Kuzey Hindistan’da Peşaver probleminin çözümünde İngiliz hakemliği ile olmuştur. Arkasından 1839-1842 yılları arasında süren Birinci İngiliz-Afgan Savaşı patlak vermiştir.
Dost Muhammed, ülkesi İngilizler tarafından işgal edilmesine rağmen 1863’te Kabil’e dönerek tekrar Afgan birliğini sağlamıştı. Dost Muhammed’in 9 Haziran 1863 tarihinde vefat etmesi ile Afganistan, tekrar iktidar mücadele kaosuna sürüklenmiştir. Oğlu Şir Ali’nin 1868’de iktidarı ele geçirmesiyle bu mücadele durulmuştur. Rusların Türkistan’ı işgali, Afganlar ile İngilizleri doğal müttefik yapmıştır. Ruslar, Türkistan’ı işgal etmelerine rağmen Afganistan önderliğinde Orta Asya Devletleri’ni de içine alan bir birlik oluşmasından hep çekinmişlerdir.
1879’da ölen Şir Ali'nin yerine Yakup Han geçtiyse de, kısa bir süre sonra Afganistan'ın hakimiyetini Abdurrahman Han ele geçirmiştir. 1901’de vefat eden Abdurrahman Han zamanında İkinci İngiliz-Afgan savaşı yaşanmıştır (1878-1880). Bu savaş sonunda ülke, büyük çapta harap olmuş ve millî birlik zayıflamıştır. Afganistan'ın içinde bulunduğu bu olumsuz şartları fırsat bilen Ruslar, 1881’de Türkmenistan'ı işgal etmiş ve böylece de Afganistan ile komşu olmuşlardır. 1901’de başa geçen Habibullah Han, 1919’da ölünce yerine Emanullah Han geçti. Emanullah Han, Hindistan'daki İngiliz valiye bir mektup göndererek Afganistan'ın bağımsız bir devlet olduğunu ve İngiltere ile iyi ilişkiler kurmak istediğini iletmiştir.
İngiltere ise Afganistan bağımsızlığını kabul edip-etmemekte tereddüt etmiştir. Bu durum ilişkilerin gerginleşmesine ve 6 Mayıs - 8 Ağustos 1919 tarihleri arasında cereyan eden Üçüncü İngiliz-Afgan Savaşı'nın başlamasına sebep olmuştur. Bu savaşta başarı elde edemeyen İngilizler, 8 Ağustos 1919’da imzalanan Ravalpindi Antlaşması ile Afganistan'ın bağımsızlığını tanımıştır. Bu antlaşmanın ardından 19 Ağustos 1919 tarihinde Emanullah Han tarafından Afganistan'ın bağımsızlığı ilan edildi.
Sovyet-Afgan Savaşı
Sovyetler Birliği, 1979'da Afganistan'daki Marksist hükûmetin isteğiyle işgal etmiş ve kendi denetiminde bir sosyalist Afgan yönetimi kurdurmuştur. Buna tepki gösteren yerel güçler, Batı ülkelerinin de desteğiyle SSCB'ye karşı bir silahlı mücadele başlatmışlar ve pek çok bölgede egemenlik sağlayacak düzeyde başarı göstermişlerdir. Tüm bu yıpratıcı mücadele SSCB'nin içinde bulunduğu zor ekonomik durumu daha da ağırlaştırmış ve SSCB'nin dağılmasıyla sonuçlanacak olaylara büyük bir etki yapmıştı.
ABD ve Koalisyon işgali
Amerika Birleşik Devletleri'nde yapılan 11 Eylül saldırılarının sorumlusu olarak ilan edilen El-Kaide'nin bu bölgede yerleştiği iddiaları, Taliban rejiminin bu olaya müdahale etmemesi ve kaynak sağladığı iddiasıyla ABD ve koalisyon güçleri tarafından işgal edilmiş, Taliban yönetimden uzaklaştırılmıştır. ABD 20 yıl boyunca Afganistan'da kalmıştır. Trump hükûmeti tarafından 29 Şubat 2020'de imzalanan Doha Anlaşması ile ABD askerlerinin çekilmesi kararlaştırılmış ve tam çekiliş tarihi olarak 1 Mayıs 2021 belirlenmiştir. Biden hükûmeti ise tam çekiliş tarihini 31 Ağustos 2021 tarihine çekmiştir. Aşağı yukarı 1 yıldan beri devam eden Afganistan ve Taliban görüşmeleri son bulmuş, Afganistan hızlı bir şekilde Taliban tarafından ele geçirilmiştir. ABD'nin tahminlerine göre Taliban'ın, Kabil'i ele geçirmesi 90 gün sürecekti fakat ABD'nin tahminleri tutmadı ve Taliban, Kabil'i birkaç günde ele geçirdi. Cumhurbaşkanı Gani ülkeden kaçtı. İçişleri Bakanı ise sorunsuz bir şekilde iktidarı Taliban'a devretti.
Coğrafya
Afganistan, Güney Asya'da veya Orta Asya'da bulunan, kuzey ve güneybatıda ovaları olan dağlık bir yerleşim bölgesinin ortasında bir ülkedir. Bu bir parçasını oluşturan Büyük Orta Doğu'da içinde İslam dünyası arasında yalan enlemlerde 29 N ve 39 N ve boylamları 60 E ve 75 E'dir Ülkenin en yüksek noktası Noşak deniz seviyesinden 7.492 metre yüksekliktedir.
Çok sayıda nehir ve rezervuar olmasına rağmen, ülkenin çoğu kuru. Kapalı havza içinde Sistan dünyanın en kurak bölgelerinden biridir. Afganistan'a düşen olağan yağmura ek olarak, ülke kışın hindukuş ve Pamir Dağları'nda kar alır, ardından ilkbaharda bu karın erimesi nehirlere, göllere ve akarsulara girer. Ancak ülkenin suyunun üçte ikisi komşu İran, Pakistan ve Türkmenistan'a akıyor. Devletin, suyun doğru şekilde yönetilmesi için sulama sistemlerini rehabilite etmesi için 2 milyar doların üzerinde bir ihtiyacı var.
Kuzeydoğu dağ arasında Hindikuş ve çevresindeki Badahşan Eyaleti bir alandır aktif jeolojik olanlar güçlü meydana deprem hemen hemen her yıl. Ölümcül ve yıkıcı olabilirler, zaman zaman heyelanlara ve kış çığlarına neden olabilirler Son güçlü depremler 1998'de Tacikistan yakınlarındaki Badakhshan'da meydana geldi ve 6.000 kişiyi öldürdü. Bunu 2002 yılında Indocuche'de meydana gelen ve bölgedeki çeşitli ülkelerde 150'den fazla kişinin hayatını kaybettiği ve binden fazla kişinin yaralandığı depremler izledi. 2010 depreminde 11 Afgan öldü, 70'ten fazla kişi yaralandı ve 2.000 ev yıkıldı. [alıntı gerekli]
Ülkenin başlıca doğal kaynakları şunlardır: kömür, bakır, demir cevheri, lityum, uranyum, nadir toprak, kromit, altın, çinko, talk, barit, kükürt, kurşun, mermer, kıymetli ve yarı kıymetli taşlar, doğalgaz, petrol, arasında diğer şeyler. 2010 yılında, Amerika Birleşik Devletleri ve Afganistan'dan yetkililer, Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırmaları tarafından 2007 yılında bulunan keşfedilmemiş maden yataklarının 900 milyar dolar ile 3 trilyon dolar arasında olduğunu tahmin ediyor
652 230 km² yüzölçümüyle dünyanın 41. en büyük ülkesi, Fransa'dan biraz daha büyük ve Myanmar'dan daha küçük. Güney ve doğuda Pakistan, batıda İran, kuzeyde Türkmenistan, Özbekistan ve Tacikistan ve uzak doğuda Çin Halk Cumhuriyeti ile komşudur.
Demografi
Etnik gruplar ve dilller
ABD Dışişleri Bakanlığı 2010 yılı verilerine göre Afganistan'daki en büyük grubu toplumun %42'sini oluşturan Peştunlar oluşturmaktadır. Tacikler toplumun %27'sini, Özbekler %9'unu, Hazaralar %9'unu, Aymaklar %4'ünü, Türkmenler %3'ünü, Beluçlar ise %2'sini oluşturmuştur. Geriye kalan toplumun %4'ünü oluşturan kesim başka etnik gruplara mensuptur.
İran halkları Afganistan'daki salt çoğunluğu oluşturmakta olup, Peştular, Tacikler, Hazaralar, Aymaklar ve Beluçlar İran dilleri konuşmaktadır. Afganistan'daki Türk halkları en büyük azınlıklar olup, Afganistan Özbekleri ve Afganistan Türkmenlerinden ibarettir. Bunun dışında az da olsa Pamir bölgesinde Kırgızlar da vardır. Rus savaşı esnasında Pamir bölgesindeki Kırgızların büyük kısmı Türkiye'nin Van İline yerleştirilmiş ve yaşadıkları köye Ulupamir ismi verilmiştir. Bölgede hayvancılık ve koruculuk yapmaktadırlar.
Din
Afgan nüfusunun %99'dan fazlasının Müslüman olduğu iddia edilmektedir. Müslüman halkın yaklaşık %80 ila %85'i Sünni şubenin takipçileri ve %15 ila %20'si ise Hazaralar arasında baskın bir İslam kolu olan Şii şubesinin takipçileridir. Hıristiyanlar, Budistler, Parsiler, Sihler ve Hindulardan oluşan küçük azınlıklar vardır. 1890'lara kadar, günümüzde Nuristan bölgesine tekabül eden Kafiristan'da Müslüman olmayan ve Veda dinine paralel bir animist dine inanmış Nuristaniler yaşamaktaydı, ancak bu halk Afgan emri Abdurrahman Han'ın bölgeyi ele geçirmesiyle zorla İslam'a geçti.
Afganistan, dinden dönme veya dine hakaret gibi şeyler için ölüm cezası uygulayan birkaç İslam ülkesinden biridir.
Yönetim
Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin 2021 Taliban saldırısı sırasında fiilen çöküşünün ardından, Taliban ülkeyi İslam Emirliği olarak ilan etti. 7 Eylül'de yeni bir geçici hükûmet ilan edildi.
Afganistan'da geleneksel bir yönetişim aracı, esas olarak yeni bir devlet başkanını seçmek, yeni bir anayasa kabul etmek veya savaş gibi ulusal veya bölgesel sorunları çözmek için düzenlenen bir Peştun istişare toplantısı olan loya jirga'dır (büyük meclis). Loya jirgaları en az 1747 yılından bu yana düzenleniyor, en sonuncusu Ağustos 2020'de gerçekleşmiştir.
Yeni hükûmetin gelişimi
17 Ağustos 2021'de, Taliban'a bağlı Hizb-e-İslami Gulbuddin partisinin lideri Gulbuddin Hikmatyar, hem Afganistan'ın eski Cumhurbaşkanı Hamid Karzai hem de Ulusal Uzlaşma Yüksek Konseyi ve eski Başkanı Abdullah Abdullah ile Hükûmeti kurmak amacıyla, Katar'ın başkenti Doha'daki İcra Kurulu Başkanı ile (ancak Karzai'nin mi yoksa Abdullah'ın mı böyle bir hükûmete doğrudan dahil olup olmayacağı belli değil) bir araya geldi.
Cumhurbaşkanı Eşref Ghani, Taliban ilerleyişi sırasında ülkeden kaçarak Tacikistan veya Özbekistan'a gittiği düşünülürken Birleşik Arap Emirlikleri'nde ortaya çıktı ve bu tür müzakereleri desteklediğini ve Afganistan'a dönmek için görüşmelerde bulunduğunu söyledi.
Ağustos 2021 itibarıyla, İslam Emirliği, Afganistan İslam Cumhuriyeti'nin devlet kurumlarının Taliban'a devrini koordine etme sürecinde üst düzey devlet adamlarının liderliğindeki resmî olmayan bir Koordinasyon Konseyi ile siyasi bir geçiş döneminden geçiyor. Bu arada Taliban güçleri ülkede etkili bir polis otoritesi kullanıyor. Afgan Ulusal Meclisi'nin eski üyesi Fawzia Koofi'ye göre, hükûmet kurma konusundaki Kabil toplantıları sadece erkeklerin katıldığı toplantılardır. Sadece erkeklerden oluşan bir hükûmetin "olacağını" belirtti. Taliban içindeki pek çok kişi, eski hükûmete itirazlarının doğası gereği dini olduğu ve siyasi olmadığı için, Afganistan Anayasası'nın devamının potansiyel olarak yeni devletin temeli olarak işe yarayabileceği konusunda hemfikirdir. 20 Ağustos'ta Abdul Ghani Baradar, yeni hükûmetin bileşimi ve yapısı hakkında Koordinasyon Konseyi ile resmî müzakerelere başlamak için Kandahar'dan Kabil'e geldi.
30 Ağustos'ta Amerikan birliklerinin son uçuşuyla Kabil'den ayrılmasından saatler sonra görüşülen bir Taliban yetkilisi, yeni hükûmetin büyük olasılıkla Cuma'dan sonra 3 Eylül Cuma günü açıklanacağını söyledi. Hibatullah Ahundzada'nın resmî olarak Emir olarak adlandırılacağı ve kabine bakanlarının Arg'da resmî bir törenle açıklanacağı eklendi. Abdul Ghani Baradar Başbakan olarak hükûmet başkanı olurken, diğer önemli pozisyonlar Sirajuddin Haqqani ve Mohammad Yaqoob'a gidecektir. Dini liderin altında, günlük yönetim kabineye emanet edilecektir.
CNN'ye göre, yeni hükûmetin üniter bir Deobandist İslam cumhuriyeti olması muhtemeldir. CNN-News18 tarafından hazırlanan bir raporda kaynaklar, yeni hükûmetin, Seyyid Ali Hamaney'in rolüne benzer şekilde, Haybatullah Ahundzada'nın dini lider olarak İran'a benzer şekilde yönetileceğini ve Kandahar'dan kurulacağını söyledi. Baradar veya Yaqoob, Başbakan olarak hükûmetin başı olacaktır. Hükûmetin bakanlıkları ve kurumları, Başbakanın başkanlığında bir kabine altında olacak. Dini Lider, 11 ila 72 üyeli herhangi bir yerde Yüksek Konsey olarak bilinen bir yürütme organına başkanlık edecek. Abdul Hakim Ishaqzai muhtemelen Başyargıçlığa terfi edecek. Rapora göre, yeni hükûmet, değiştirilen 1964 Afganistan Anayasası çerçevesinde gerçekleşecektir.
Hükûmetin 11 Eylül terör saldırılarının 20. yıl dönümü olan 11 Eylül 2021'de açıklanacağı ve muhtemelen Türkiye, Çin, İran, Pakistan ve Katar hükûmetlerine davetiyelerin gönderileceği tahmin ediliyor.
Eylül ayı başlarında, Taliban, Kabine'nin sadece erkeklere açık olmasını planlıyordu ve kadınların hükûmette "yüksek rütbeli görevlerde çalışmasına" izin verilmeyeceğini ve kadınların Kabine'den "dışlandığını" belirtti. Gazeteciler ve çoğu kadın olan diğer insan hakları aktivistleri, Herat ve Kabil'de kadınların Kabine'ye dahil edilmesi çağrısında bulunarak protesto düzenlediler. 7 Eylül'de açıklanan Bakanlar Kurulu'nun sadece erkeklere özel olduğu ve Kadın İşleri Bakanlığı'nın kaldırıldığı ortaya çıktı.
Kadın hakları
Kadınlar için başörtüsü zorunlu olmakla beraber burka (yöresel Afgan kıyafeti) şart değil. Kadınlar karma olmayacak şekilde eğitimlerine devam edebiliyorlar.
Ekonomi
Afganistan son derece fakir bir ülkedir, tarıma (esas olarak haşhaş-afyon hammaddesi) ve sığır yetiştiriciliğine çok bağımlıdır. Ekonomi, son zamanlardaki siyasi ve askeri huzursuzluklardan büyük ölçüde zarar gördü ve 1998 ile 2001 yılları arasında ülkenin yaşadığı zorluklara şiddetli bir kuraklık eklendi. Nüfusun çoğu yetersiz gıda, giyecek, barınma ve sağlık hizmetlerine sahip değil ve bu sorunlar askeriye tarafından daha da ağırlaşıyor. Operasyonlar ve siyasi belirsizlik Enflasyonu ciddi bir sorun olmaya devam etmektedir.
Kasım 2001'de Taliban'ın yenilmesine yol açan ABD öncülüğündeki koalisyonun saldırısı ve Aralık 2001 Bonn Anlaşması sonucunda Afgan Geçici Yönetimi'nin (IAA) kurulmasından sonra, Afganistan'ı yeniden inşa etmeye yönelik uluslararası çabalar, Afganistan'ın yeniden inşasına yönelik uluslararası çabalara konu oldu. Ocak 2002'de Afganistan'ın Yeniden İnşası için Tokyo Bağışçılar Konferansı'nda Dünya Bankası tarafından yönetilecek bir fona 4,5 milyar dolar tahsis edildi. Yeniden yapılanma için öncelikli alanlar şunlardır: eğitim, sağlık ve sanitasyon tesisleri inşa etmek, idari kapasiteleri artırmak, tarım sektörlerini geliştirmek ve yol, enerji ve telekomünikasyon bağlantılarını yeniden inşa etmek. Nüfusun üçte ikisi günde iki doların altında yaşıyor. Bebek ölüm hızı bin doğumda 160,23'tür.
İdari yapı
Başkent Kabil ülkenin en büyük kentidir; diğer önemli kentler batıda Herat, güneyde Kandahar ve kuzeyde Mezar-ı Şerif'tir. Yerel ve ulusal düzeyde bütünleşme zayıftır. Ülke 34 ile ayrılmıştır. Bu iller de kendi içinde volasvaleyi (Peştuca: ولسوالۍ) adı verilen 398 ilçeye ayrılmıştır. Afganistan'ın illeri aşağıdaki haritada numaralandırılmış olarak gösterilmiştir.
Altyapı
Ulaşım ve taşımacılık
Demiryollarının toplam uzunluğu 24.6 km, karayolları 42150 km (bunun 12,350 km si asfalt, geri kalanı yani 29,800 km si stabilize yoldur), su yolları 1,200 km dir. Ülkede boru hatlarının toplam uzunluğu 466 km dir. 51 adet havaalanı bulunan Afganistan'ın en büyük havalalanı Kabil Uluslararası Havaalanı'dır. 11 adet helikopter alanı mevcuttur.
Eğitim
Afganistan eğitim sistemi 6+3+3 şeklinde bir kademelendirme üzerinde şekillenmiştir. Buna ilişkin olarak okul öncesi eğitim ile başlayan süreç (0-3 yaş ve 4-6 yaş iki aşamalıdır), 6 yıllık bir genel öğretim sistemi ile devam etmektedir. Bu aynı zamanda genel okur yazarlık kursları ile de desteklenmektedir. 6. sınıf sonrasında ise ikili bir ayrım ile din eğitimi ağırlıklı ortaokullar ve genel eğitim müfredatını benimsemiş ortaokullarda eğitim verilmektedir. Son aşama olan liseler ise 3 farklı bölümden oluşmaktadır. Bu noktada bir anlamda branş eğitimi almakta olan öğrenciler, öğretmenlik, teknik meslek liseleri ve sosyal bilimler-fen bilimleri ağırlıklı liselerde öğrenim görebilmektedirler. Bundan sonra ise branşlarına ilişkin yükseköğrenim kurumlarına devam etmektedirler.
Afganistan'da eğitim alanında kadın ve erkek arasında herhangi bir ayrım yapılmamıştır. Her Afgan vatandaşı eğitim hakkından yararlanmada eşit haklara sahiptir. Her 7 yaşına gelen her çocuk devlet okullarından parasız yararlanma hakkına sahiptir. Afganistan Anayasası 43. maddesine göre, devlet okulları parasızdır ve ilköğretim zorunludur. Ancak Afganistan'ın uzun yıllar süren işgallere maruz kalması ve ülkenin içinde bulunduğu siyasi, ekonomik açmazlar eğitim sistemini de olumsuz etkilemiştir. Ülkede 2005 yılı verilerine göre 5 milyona yakın çocuk okullarda eğitim görmüştür. Ancak okullaşma oranındaki düşüklük, öğretmen ve kırtasiye yetersizliği gibi nedenlerden ötürü istenilen verim alınamamaktadır. Buna rağmen 2003 yılında 8.500 çadırda 25.000 civarında öğrenci, bu çadırlarda verilen eğitim hizmetinden yararlanmıştır.
Enerji
Elektrik üretimi 905 milyon kWh olarak gerçekleşmektedir. Buna istinaden tüketim 1.042 milyar kWh olmuştur. Hiç elektrik ihracatı yapamayan Afganistan, 200 milyon kWh elektrik ithalâtı yapmaktadır.
Kültür
Mutfak
Afgan mutfağının en temel unsurları arasında tarım ürünlerinden elde edilmiş buğday, mısır, arpa gibi tarım ürünleri ön plana çıkmaktadır. Tarım ve hayvancılığın yaygın olmasıyla da beraber yerel mutfak içerisinde hayvansal ürünler sıklıkla tercih edilmektedir. Hayvansal ürünlerin sıklıkla tercih edildiği Afgan mutfağında sıklıkla süt ve süt ürünleri tercih edilmektedir. Kabil Pilavı (Kabuli palaw) Afgan mutfağının vazgeçilmez ulusal yemeğidir.
Notlar
Kaynakça
Dış bağlantılar
Afganistan Demografik Yapı
Afganistan Devleti'nin Kuruluşu
Güney Asya ülkeleri
Denize kıyısı olmayan ülkeler
İran platosu
Orta Asya ülkeleri
İslam İşbirliği Teşkilatı ülkeleri
Birleşmiş Milletler üyesi ülkeler
Peştuca konuşan ülkeler
Farsça konuşan bölgeler ve ülkeler
1747'de kurulan bölgeler ve ülkeler
1709'da kurulan bölgeler ve ülkeler
Totaliter devletler |
3205 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Eylemsizlik | Eylemsizlik | Eylemsizlik ya da atalet, cisimlerin hareket durumlarını koruma eğilimleridir. Burada "hareket durumu" ile anlatılmak istenen, cismin diğer bir cisme göre sabit hızla hareket etmesi veya durağan halde bulunmasıdır. Maddeler için ortak özelliktir. Newton tarafından 1. hareket yasası olarak ifade edilmiştir. Bu yasa, bir cisim üzerine etkiyen dış kuvvetlerin bileşkesi (net kuvvet) sıfır olduğu zaman cismin hareket durumunun değişmeyeceğini söyler.
Doğrusal harekette cismin eylemsizliği kütlesiyle doğru orantılıdır. Newton'un ikinci hareket kanunu olan bunu bize göstermektedir. Kütleleri farklı olan iki cisme aynı kuvveti uyguladığımızda, kütlesi büyük olan cisim daha yavaş hızlanır.
Düzgün dairesel harekette ise cismin eylemsizliği eylemsizlik momentiyle doğru orantılıdır. Eylemsizlik momenti büyük cisimlere açısal ivme kazandırmak daha zordur. Dairesel harekette ise
eşitliği vardır.
τ:Tork
I:Eylemsizlik momenti
α:Açısal ivme |
3206 | https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0pek%20b%C3%B6ce%C4%9Fi | İpek böceği | İpek böceği (Bombyx mori). Kelebek yumurtalarını dut yaprakları üzerine bırakır, yumurtladıktan üç dört gün sonra ölür. Baharda taze dut yaprakları üzerindeki yumurtalardan larva halinde çıkan tırtıllar sık tüylü ve siyahtır. Büyük bir iştahla devamlı dut yaprağı yerler ve dört beş defa gömlek değiştirerek bir birbuçuk ayda 7 veya 8 santime ulaşırlar. Büyüdükçe renkleri açılır ve tüyleri kaybolur. İyice büyüyüp de hücrelerine yerleşince üst dudağındaki delikten iplik halinde zamk gibi bir sıvı çıkararak kozasını yapmaya başlar. Tırtıl önce kozanın dış kısmını sonra kendi vücudunun etrafını örmeye devam eder ve görünmez olur. Eğer kendi haline bıraklırsa iki üç hafta içinde kelebek haline gelerek ördüğü kozayı parçalar ve dışarı çıkar. Bu yüzden kozayı parçalamadan kozalar sıcak suya atılır veya sıcak su buharına tutularak tırtıl öldürülür. Böylece ipek kozaları elde edilir. Bu kozalardan da tel şeklindeki ipek lifleri çıkarılıp ham ipek üretilir.
Böceğin neslinin devamı için bir kısım kozanın gelişimini tamamlayıp kelebeğin çıkmasına müsaade edilir. Suni ipek kavak, göknar, söğüt gibi selülozca zengin olan ağaçlardan kimyasal yollarla elde edilen liflere denir.
Suni ipek viskos metodu ile elde edilir. Belirtilen ağaçlar önce levha haline getirilir. Sonra kurutulur ve makinelere konularak lif lif parçalanır. Selüloz lifleri sac kaplarda birkaç gün bekletildikten sonra kükürtleme makinalarında 100 kilogramına 33 kilogram karbonsülfür karıştırılarak, belirli sıcaklıkta 2-3 saat bekletilir. Bu arada selüloz renklenmeye başlar istenilen beyaz renk elde edilince kükürtleme kesilir. Elde edilen madde kesilir. Sonra platin alaşımından yapılmış çok ince delikli gözlerden asitli bir banyo içine fışkırtılır. Böylece gözlerden çıkan madde iplik haline gelir ve makaralara sarılır. Asit kükürt ve serbest tuzdan temizlenen madde suni ipek olarak piyasaya sürülür. Suni ipek doğal ipek kadar dayanıklı değildir.
İpekböceği ilk defa M.Ö. 2600 yılında Çin'de beslemeye alınmıştır. Türkiye'de ipekböcekçiliği 1500 yıllık bir geçmişe sahiptir ve dut ağacının yetiştiği yerlerde yardımcı tarım olarak yapılır.
Dış bağlantılar
Kaynakça
Bombycidae
Böcek
Genomu dizilenmiş böcekler
Evcil hayvanlar
1758'de tanımlanan ilkin ağızlılar
Carl Linnaeus tarafından adlandırılmış taksonlar |
3208 | https://tr.wikipedia.org/wiki/William%20James | William James | William James (11 Ocak 1842, New York - 26 Ağustos 1910, Chocorua, New Hampshire, ABD), psikolojide işlevselcilik hareketinin öngörücüsü, pragmatizmin öncüsü Amerikalı filozof ve psikologdur.
Yaşamı
James ve romancı ve eleştirmen kardeşi Henry James, zengin ve iyi tanınan bir ailenin çocukları olarak dünyaya geldi. Babaları ilahiyatçı ve düşünür Henry James, çocuklarının eğitimine çok önem vermekteydi. New York, Boulogne (Fransa), Cenevre, İngiltere, Almanya ve İtalya’da öğrenim gördü. Babasının felsefe ve ilahiyat alanlarındaki görüşlerinin James’in yetişmesinde büyük etkisi vardı. Babası, zihinsel özgürlüğün önemine inanıyor ve çocuklarını bu doğrultuda yetiştiriyordu. James, eleştirel yaklaşımını bu sayede kazandı. Babası çocuklarının meslek edinme ve hayatlarını kazanma zorunluluklarının olmadığını düşünüyordu. Yine de James’in ilgisinin bilime yönelmesi için çabaladı. James 15 yaşındayken babası ona bir mikroskop hediye etti. On sekiz yaşına geldiğinde ressam olma amacıyla Amerikalı ressam William M. Hunt’ın yanında resim dersleri almaya başladı, altı ay sonra bundan vazgeçti. 1861 yılında Harvard Üniversitesi Lawrence Bilim Okulu’na girdi. Bu okulda kimya, anatomi ve benzeri konularda dersler aldı. Daha sonra nörotik bir hastalığa yakalandı. Kısa bir süre sonra kimyadan vazgeçti ve Harvard Tıp Okulu’na kaydoldu. Tıp öğrenimine bir yıl ara vererek ünlü doğa bilimci Louis Agassiz’in Amazon’a yapacağı bir keşif gezisine deniz hayvanları örnekleri toplamak amacıyla asistan olarak katıldı. Gezi esnasında hastalandı ve bir yarıyıl için tekrar Tıp Okulu’na döndü. 1867-68’de Almanya’da, enerjinin korunumu ilkesini ortaya koyan fizyolog ve fizikçi Hermann von Helmholtz, patolog Rudolf Virchow, 19. yüzyılda tıpta deneyciliğin öncüsü Claude Bernard gibi bilim insanlarının derslerini takip etti. Bunun yanında dönemin öne çıkan psikoloji ve felsefe eserlerini, özellikle Kantçı idealist ve göreci Charles Renouvier’nin eserlerini okudu. Renouvier’yle tanıştı ve bu tanışma James’in kişiliğinin ve düşünsel hayatının dönüm noktalarından biri oldu. Haziran 1869’da Harvard Tıp Okulu’nu bitirdikten sonra ruhsal bunalıma girdi. İntiharı bile düşünmesine yol açan bu bunalım sebebiyle hekimliğe hemen başlayamadı. 1872’ye kadar babasının evinde çeşitli eserleri okumak ve ara sıra kitap tanıtım yazıları yazmak haricinde hiçbir şey yapmaksızın yarı hasta durumda yaşadı. Kendi ifadesine göre, Renouvier’nin özgür irade üzerine yazdıklarını okuyarak ve “özgür iradeye dayalı ilk edinim, özgür iradeye inanmak olacak” kararını vererek bu bunalımdan kurtuldu.
Akademik yaşamı
James 1861 yılında Harward’da Lawrence Bilim Okuluna girdi. Burada kimya eğitimi alıyordu. Kimya ile olan deneyimi çocukken evde gizemli sıvılarıyla yaptığı bazen tehlikeli patlamalara sebep olabilen deneylerden ibaretti. Kısa süre sonra James dikkat ve özen isteyen laboratuvar çalışmalarını ilginç bulmamaya başladı. Hayatına çok büyük etkisi olan nörotik bir rahatsızlığı baş gösterdi. Kısa bir süre sonra kimya eğitimini bıraktı. James hem bilimsel eğitime elverişli olması hem de ekonomik olarak iyi bir gelir sunması açısından 1864’te Harward’da tıp eğitimi almaya başladı. 1865’te zoolog Louis Agassiz deniz hayvanları toplamak amacıyla Brezilya’ya gidiyordu. James bu alanla ilgili yeteneklerini keşfetme umuduyla ücretsiz bir yardımcı olarak bu geziye katıldı. Gezi, James’ın umduğu gibi geçmemişti, yaptığı işler onu heyecanlandırmıyordu. Yolculuğun büyük bir kısmında deniz tutulmasına yakalanan James çiçek hastalığına da yakalanmıştı. James bu alanla uğraşmanın getirdiği yaşam şartlarının kendisine uygun olmadığını anladı. Ayrıca biyolojinin gerektirdiği düzenli sınıflandırmalara tahammül edemezdi. Kimya ve biyolojiye olan tepkisi daha sonra psikolojide deneyden hoşlanmamasının bir işareti sayılabilirdi. 1865 yılındaki yolculuğun ardından James isteksizce de olsa tıp alanındaki çalışmalarına devam etti. Ancak sağlık sorunları yine kendini göstermeye başlamıştı. Çiçek hastalığı göz zayıflığına neden olmuştu ve sırt ağrıları çekiyordu. Bu nedenle okuması güçleşmişti, hastanede dolaşmaları ve ayakta yaptığı laboratuvar çalışmaları zorlaşmıştı. O dönemde sırt sorunları için Avrupa’ya maden suyu banyosu almaya gidiliyordu. James de bu neden 1867’de Almanya’ya gitmek üzere yola çıktı. Sağlığı için attığı bu adım ile Almancasını da geliştirmeyi umuyordu. Gözleri iyileşmişti ve o dönemde Almanya’da gelişmekte olan fizyolojik yönelimli ruh bilimi dikkatini çekiyor, bu alanda okumalar yapıyordu. İlk kez Wundt’un adını duymuş ve Heidelberg’de Wundt’u ve Helmholtz’u ziyaret etme girişiminde bulunmuştu. Berlin’de du Bois-Reymond ‘un derslerine katılmıştı ve yeni düzenekçi ruhbilimin açıklayıcı gücünden etkilenmişti. James Berlin Üniversitesindeki fizyoloji derslerine devam edip zamanın “ Psikolojinin yeni bir bilim olmaya başladığı zaman” olduğunu belirtmişti. Cambridge’e döndüğünde James biraz iyileşmişti ancak ruhsal olarak bir çöküntü durumundaydı. Duygusal olarak iyileşmesinde 29 Nisan 1870'te okuduğu, Fransız felsefecisi Charles Renouvier tarafından özgür istenç üzerine yazılan denemenin etkisi büyüktü. James‘ın ruhsal durumu yavaş olsa da sürekli iyileşiyordu. 1869 yılında Harward ‘dan tıp diplomasını aldı. 1872 yılında Harward’ın başkanı Charles Eliot, James‘dan fizyoloji derslerinin yarısı vermesini istedi. James bunalımdan tam olarak kurtulamadığını ve bu dersin getireceği sorumlulukları üstlenemeyeceğini düşünüyordu. Bir yıl izin isteyerek Avrupa gezisine çıktı. Geri döndüğünde görevi kabul etti. Hatta bir sonraki yıl dersin yarısını değil tümünü üstlenmesi istenmişti. James bundan sonraki yaşamı boyunca birincil olarak bir Harward profesörü kimliğinde kalacaktı.
Psikolojinin ilkeleri
William James 1878 yılında yayımcı Henry Holt ile psikoloji ile ilgili bir kitap yazmak için anlaştı. Alman, İngiliz ve Fransız literatürü ile yakından ilgili olduğu için çalışmanın kolay olacağını düşünerek, Henry Holt’a iki yıl içerisinde bitireceğine söz verdi. Ancak 1880 yılında henüz yazmaya yeni başlamıştı. 1890 yılına kadar psikoloji ile ilgili çeşitli dergilerde yazılar yazdı. Bunları metnin parçaları olarak toparlayarak 1890 yılının Ocak ayında Holt’a 350 sayfalık bir el yazması gönderdi ve bunun kitabın kısa bir bölümü olduğunu, kalanının da yakın zamanda gönderileceğini söyledi. 1890’ların sonlarına doğru Psikoloji’nin İlkeleri iki kalın cilt halinde yayınlandı. 12 yıl süren bu çalışma James’ i fazlası ile bunaltmıştı ve yayıncıya yolladığı son bölümlerde gönderdiği bir mektupta kendini beceriksiz olarak tanımlayıp şunları söylemekteydi: “ Hiç kimse kitabın görünüşünden benden daha çok iğrenemez. Hiçbir konu 1000 sayfada ele alınmaya değmez! On yılım daha olsaydı onu 500 sayfada yeniden yazabilirdim.”.
Psikolojinin İlkeleri psikoloji dünyasında büyük ses getirmiş ve İngilizce’de en çok satan psikoloji metni olmuştur. Kitabın yayınlanması psikoloji tarihi için büyük bir öneme sahiptir. Binlerce öğrencinin görüşlerini etkilemiş ve birçok çalışmaya ilham kaynağı olmuştur. Ayrıca yapısalcı ABD’de yapısalcı görüşündeki psikologların işlevselcilik ekolüne doğru yönelmesinde neden olmuştur. Kitabın ilk cildi biyolojik temellerle başlamaktadır. Zihinsel işleyişin sinir sistemi faaliyetleri ile oluştuğundan ve benzer tepkilerin oluşumunun ilk oluşumdan sonra daha kolay olduğundan bahsetmektedir. Bu durum alışkanlıkları zihinsel yaşam için önemli bir hale getirmektedir. Birinci cildin kalan kısmı ise psikolojinin konusu ve araştırma metotları ile devam etmektedir. İkinci cilt ise; duyum davranışı, algı, inanç, muhakeme, içgüdü, irade, hipnoz ve psikogenesis konularından oluşmaktadır.
İçgüdü ve alışkanlıklar
James insan davranışının içgüdü ve alışkanlıklardan etkilendiğini söylemiştir. Arkadaşları ile birlikte insan içgüdüleri için hazırladıkları listede ‘ bir araya gelmek, bir arada bulunmak, birbiri ile kavga etmek’ gibi içgüdülerden bahsetmiştir. Alışkanlıklar ve duygular gibi fenomenler iç güdüler ile etkileşim halindedir ve deneyimlere bağlı olarak iç güdülerde değişimler olabilmektedir.
James için alışkanlıklar belli bir yere kadar özgürlüğümüzü iç güdülerimizden fazla kısıtlamaktadır. Tekrar fiziğin olduğu gibi fizyolojinin de temel ögelerindendir. Sinir sisteminin işleyişi gereği tekrarlanan faaliyetler zamanla daha kolay hale gelmektedir ve daha az dikkat gerektirmektedir. James’e göre öğrenilmiş edimlerin tüm insanlardaki tekrarlanışları toplumu bir arada tutan şeydir. Ancak kötü şartlar içerisinde bulunan insanların durumlarını değiştirememesinin nedeni de alışkanlıklardır. Alışkanlıklardan ‘dönme dolabı’ diye söz etmiştir. Kişilik 30 yaşına kadar insana yerleşir ve sonrasında onlar yürüyen alışkanlık yığınlarıdır.
Bilinç akışı
Wundt'un bilinç anlayışına karşı çıkan James, aynı akıntıya iki kez girmenin olanaksız olduğunu söyleyen Yunan filozof Herakleitos'a göndermede bulunarak, bilincin durmayan sürekli hareket halinde olan bir şey olduğunu söylemiştir. Bilinç yerinde durmayan, yeni durumlarla karşılaşıp yeni bölgelere geçen bir ırmak gibidir. Süreklidir ve parçalara ayrılamaz. Zaman ve alanda bir bütün halindedir. Wund’un içebakış yöntemine karşı çıkma nedeni de budur; bilinçli düşünce sürekli bir akış halinde olduğu için durdurulamaz ve yapısına zarar verilmeden çözümlenemez.
Benlik kavramı
William James’e göre benliğin 3 yönü bulunmaktadır. Benliğin 3 yönü; a) Maddesel Benlik, b)Sosyal Benlik, c)Ruhsal Benlik'tir. Maddesel benlik kişinin kendisine ait olan, sahip olduğu her şeydir. Bedeni, kıyafetleri, ailesi, arabası, banka hesabı gibi. Buradaki vurgu kişinin başkaları ile ve maddesel şeylerle özdeşleşmiş olmasıdır. Özdeşleştiği şey değişime uğrarsa kişinin benliği de değişim yaşar. Örneğin sahip olduğumuz ailemizi kaybettik, bu durumdan benliğimizde etkilenir ve ailevi benliğimizin de yok olduğunu söyleyebiliriz.Sosyal benlik içinse James, kişilerin kendi sosyal yaşamları içinde bulundukları ortama, konuma, statüye göre bir takım maskeler kullanmakta olduğumuzu söylemektedir. Örneğin; aile benliğimiz, dernek benliğimiz, arkadaş benliğimiz. Kişiler bulundukları ortamlardaki üstlendikleri roller içinde tutarlı davranışlar sergilemektedir ancak birbirlerini farklı bir otamda tanıyan kişiler başka ortamda birbirlerini izlediklerinde farklı sosyal benlik içerisinde olduğunu görünce şaşırabilirler. Bunun nedeni bizi daha önce farklı bir benlikle tanımış olmalarıdır. James ruhsal benliğimizin ise çok subjektif olduğunu ve bizim kendimizi nasıl değerlendirdiğimizde ve nasıl algıladığımızda belirleyici olduğunu söyler. Yeteneklerimizi, ilgilerimizi, görüşlerimizi, tutumlarımızı kendi içimizde kişisel olarak değerlendirme biçimimiz ruhsal benliğimizin içine girmektedir.Benliğin bu üç yönü ‘Deneyimci Benlik’ adı verilen bir bütünü oluştururlar.
Benlik saygısı
James, benliğin doğası ile ilgili çalışırken benlik saygısı kavramını da gündeme getirmiştir. Bu konuda bir formül geliştirmiştir ve bu formül kişilik değerlendirmeleri konusunda geliştirilen ilk formüllerden biridir. Bu formül:
Başarı / İstekler = Benlik Saygısı
James bu formülle kişinin benlik saygısı üzerinde ne isteklerin ne başarının ne de amaçların tek başına etkili olmadığını göstermek istemiştir. Benlik saygısını, insanın kendisiyle barışık olma durumu, isteklerini gerçekleştirebilmesi yani başarılarının isteklerine oranı etkilemektedir. Örneğin; dünyanın en ünlü ressamı olma gibi bir isteğiniz vardı ve siz şu anda küçük bir okulda herhangi resim öğretmeninden biri oldunuz. Bu durum sizin kendine olan saygınızı etkiler ve benlik saygınızı düşürebilir. James’in bu formülüne göre mutlu olan kişi; hayata bakış açısı daha gerçekçi olan, ortalama bir başarıda dahi kendilerine pay çıkarıp kendilerini değerli gören kişiler olacaktır.
Özgür irade
William James gençliğinde bir bunalım geçirmiştir. Günümüzde ‘varoluş krizi’ denilmektedir. Bu dönemde bilimsel yönünü, bilimsel bakış açısını, kendi üzerinde bir yük olarak görmeye başlamıştır. Yaptığı çalışmalar onu insan doğasına ilişkin bir takım sonuçlara inandırmıştır. İnsanın bir neden sonuç ilkeleri içerisinde var olan karmaşık bir makine olduğuna inanmıştır.Bu düşünceler onu intihar etme düşüncesine, nevrotik semptomlar geliştirmeye itmiştir.
James, filozof Charles Renouvier’in özgür irade üzerine yazdığı birkaç makaleyi okumuştur ve bu okumalardan sonra özgür iradenin varlığına inanmaya başlamıştır. Böylece özgür iradeye güvenerek ve kendi iradesini kullanarak kendi kendini iyileştirebileceğini düşünmeye başlamıştır. Bir nebzede olsa bu sayede kendini iyileştirmeyi başarmıştır.
James’in bu öyküsü onun yaşadığı objektif ve subjektif bakış açıları arasındaki çatışmayı yansıtmaktadır. Bilim objektiftir ve dıştan gözlem gerektirir,insanın kendi yaşamı ise subjektiftir ve içten bakışı gerektirmektedir.James özgür irade yaklaşımını benimsemiştir ancak bu yaklaşım bilimsel bir yaklaşım değildir ve James psikolojinin bir bilim olarak iradenin özgürlüğüne dair sorulara cevap üretemeyeceğini de belirtmiştir. Bu metafizik bir sorudur ve metafiziki sorular bilimsel araştırmalarla yanıtlanamaz. James’e göre, eğer bilimsel psikoloji, davranışın, kalıtımsal özelliklere, iç güdülere veya alışkanlıklara bağlanabileceğini savunuyorsa; bu durum metafizik sorulara ilişmediği sürece geçerlidir.
James Lange Kuramı
Ormanda bir ayı gördüğümüzde sağduyumuza göre korktuğumuz için koşarak kaçarız. James ise sağduyunun böyle bir yorumlamasını doğru bulmamıştır. Ona göre korktuğumuz için değil, kaçtığımız için korkarız. Yani, bu süreç tersinedir. Aynı kuram, James’ten bağımsız olarak, Carl Lange isimli Danimarkalı bir fizyolog tarafından da ortaya atıldığı için ‘’James Lange kuramı’’ adını almıştır. Her ikisinin de öne sürdükleri şey, davranışın, duyguları belirlediğidir. Yani kişi, davranışı yönünde duygular içinde bulunur. Bu görüşü vurgulayan, pek çok örnek verebiliriz. Sabahları kalkınca, yavaş yavaş ona kadar sayıp aynada kendimize tebessüm ederiz, bütün gün neşeli olacağımızı söyleyenlerle karşılaşmışızdır. Oscar Hemmerstein, anılarında, korktuğu zamanlar, neşeli bir melodiyi mırıldandığını ve korkusunun bir süre sonra geçtiğini söylemiştir. İngilizlerin bir atasözü ise *Cesur gibi davran, kendini cesur hissedesin* şeklindedir.
James-Lange kuramı, ‘duygular’ üzerinde geniş araştırmalara yol açmıştır. Duygular konusundaki çağdaş kuramlar ise, James Lange kuramından daha karmaşıktır. Hatta, bu kuramın her zaman doğru olmadığını da söyleyebiliriz. Buna rağmen, duygusal durumların oluşturulmasında, davranışın rolü önemlidir.
Din çalışmaları
Principles’ı tamamladıktan sonra, James’in psikolojiye ilgisi zayıflamıştır. William James, ABD’deki ilk psikoloji laboratuvarının kurucusudur fakat laboratuvar çalışmasından da hoşlanmamaktaydı. Psikoloji soruları, felsefe ve din sorularına göre ona daha sıkıcı gelmiştir. Tanrı’nın doğası ve varlığı ruhun ölümsüzlüğü, özgür irade ve belirlenimcilik, yaşamın değerleri üzerine araştırmalarında geçmişteki savlar için kanıt aramak yerine yeni sonuçlara varmaya çalışmıştır. 1880’lerin sonlarında etik ve din dersleri vermeye başlamıştır. Çalışmaları sonunda ölümden sonra yaşamın kanıtlanamayacağı yargısına ulaşmıştır. Ama James’e göre, dinsel deneyimin varlığı tanrısal bir varlığın göstergesi olmuştur.O, özgürlüğü, şeylerin rastlantısal bir araya gelişinden doğan belli bir kararsızlık olarak ele almıştır. Yani, geçmiş ve bugün, geleceğin nasıl olacağını kaçınılmaz bir biçimde belirlemiyordu. James bu görüşlerini, 1893-1903 arasında çeşitli deneme ve derslerinde dile getirmiştir ve sonrasında çeşitli kitaplarında toplamıştır. Bu yapıtları arasında en önemlileri The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy olmuştur.
Doğal din üzerine Gifford Konferansları vermesi için Edinburgh Üniversitesinden aldığı çağrıyı ancak 1901-02’de yanıtlayan James, bu konferansları hazırlamak birkaç yıl boyunca çalışmalarının odak noktasını oluşturmuştur. The Varieties of Religious Experience başlığıyla toplanan bu konferanslar, dindarlara bilimle ve bilimsel yöntemle çatışmayan, kendilerini savunabilecekleri bir malzeme sağlamıştır.
Felsefe çalışmaları
James, sadece eylemlerin sonuçlarını baz alan pragmatizm olarak bilinen yöntemin kuramını 1898’de California Üniversitesi’nde, bir filozof olarak felsefi bir şekilde, olaylar ve hayatımızdaki sonuçlarını anlattığı bir konferans gerçekleştirdi.Ona göre pragmatizmde önemli olan ilkler değildir, sonuçlardır. O felsefenin ‘nesne nedir’ sorusunu sormasını kabul etmiyordu. Halbuki, pragmatizm, ’sonuçlar nelerdir?’ diye sormalıdır. Oysaki James, hayatı birebir ilgilendiren somut şeyleri, nesneleri önemsemiştir. Ona göre, dünya hiçbir şekilde henüz tamamlanmış değildir ve sürekli bir oluş içerisindedir. James’e göre, dünya hakkındaki herhangi bir teori, insanla ilgili çalışmalarda kesin sonuçlar barındırıyorsa bu teori kabul edilmemelidir.Bu şekildeki bir teoriyi dogmatik olarak kabul edebilirsiniz. James bu görüşe katılmaz aksine pragmatizmin dogmatik olmadığını savunur. O, sadece yaşamı ön plana alır. James'in ilgilendiği bir diğer konu ise bilgi teorisidir. Bu teoride James hedef olarak kendisine sonucu alır.Yaşamdaki birçok şeyin ve alanın kesin olmadığını savunur. James anlamlılığı yararlılıkla ilişkilendirmiştir. Bu yararlılık sadece insanın maddi gereksinimlerini içermemektedir.O, dinin metafizikliğini bilmediğini söylese de dini yararlı olarak kabul eder. James pratiği ve uygulamayı teorinin önüne koyar yani daha mühim olduğunu düşünür. Pratiği olan şeyi gerçek olarak kabul eder.
Kadınların işlevsel eşitsizliği
James kadınlara karşı gösterilen işlevsel eşitsizlik konusunda Mary Whiton Calkins’in yüksek lisans eğitimini tamamlamasına Mary’e destek olmuştur. Bu durum öğrencinin cinsiyet ayrımcılığından ve önyargıdan kaynaklanan sorunlarla baş etmesi noktasında önemli bir durumdur. “Calkins daha sonra bellek araştırmalarında kullanılan ikili çağrışım tekniğini geliştirmiş ve psikolojiye önemli ve kalıcı bir hizmette bulunmuştur <ref>akt.Madigan&O’Hara,1992<ref>”.
"Calkins, Amerikan Psikoloji Derneğinin(APA) ilk kadın başkanı oldu. 1906’da ABD’deki en önemli 50 psikolog sıralamasında 12.sırayı aldı <ref>akt. Furumoto,1990<ref>". Harvard Üniversitesi Calkins’in resmi olarak kaydolmasına hiçbir zaman izin vermedi buna rağmen James onu seminerlerine kabul etti ve Calkins’in üniversiteye kabulü için uğraştı. "Üniversite isidare bu ısrarlara direndi ve James, Calkins’e şunları yazdı: “Senin ve tüm kadınların şaşırtıcılığı başarmak için yeter. Senin çabalarının tüm engelleri aşacağını umuyor ve inanıyorum. Bu konuda yapabileceğim her şeyi yapacağım<ref>Benjamin’den alıntı,1993,s.72<ref>". “James’in çabalarına ve Calkins’in sınavının (James ve diğer öğretim görevlileri tarafından resmen idareye bildirilerek) ‘Harvard’da şimdiye kadar gördüğümüz en parlak doktora sınavı’ olarak nitelendirilmesine rağmen, Harvard bir kadına cinsiyetinden ötürü doktora derecesi vermedi<ref>Schultz, P., D., ve Schultz, S., E., çev.,2007<ref>”. Calkins’in yaşadıklarından, 20.yüzyıla girerken bile yaşanılan bu olayı öğretimde kadınların karşılaştıkları ayrımcılığa bir örnek olarak gösterebiliriz.
Kaynakça
Dış bağlantılar
1842 doğumlular
New York doğumlular
Amerikalı agnostikler
Harvard Medical School'da öğrenim görenler
Harvard Üniversitesi öğretim üyeleri
Din filozofları
19. yüzyıl Amerikalı filozofları
20. yüzyıl Amerikalı filozofları
19. yüzyıl Amerikalı yazarları
20. yüzyıl Amerikalı yazarları
Amerikalı akademisyenler
Pragmatistler
1910 yılında ölenler
New Hampshire'da ölenler |
3209 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Jeodezi | Jeodezi | Jeodezi ya da yerölçüm, yerkürenin modellenmesiyle, yerkürede ve dış alanında dört boyutlu kesin koordinat sistemlerini tanımlayan, referans ağlarını oluşturan, mekansal bilgileri bu ağ ve sistemlerle ilişkilendiren ve zamana bağlı değişimini izleyen ve genel anlamda yerkürenin şeklini tespit ve yeryüzünü ölçme işlemlerini konu edinen bilim dalı.
Haritacılık ve topografyanın da ilkelerini içerir. Bölgelere göre değişen yerçekimi ve ayrıca dünyanın dönüşü, kutupların durumu, gel-git gibi zamana bağlı olarak farklılık gösteren olaylar, jeodezinin inceleme konularıdır.
Yerküre, kendi ekseni etrafında dönen tüm gök cisimleri gibi, dönüşünün yol açtığı merkezkaç kuvvetinin etkisi ile basıklaşarak ideal bir küreden çok az sapan görünüm kazanmıştır. "Geoit" olarak tanımlanan bu şeklin ortalama çapı 12.742 km. dir. Kutuplar arası uzaklık ile ekvator çapı arasında, yaklaşık binde üç oranında bir basıklığa işaret eden, 43 kilometrelik bir fark bulunur.
Uluslararası standart olarak benimsenen Jeodezik Referans Sistemi 1980, () elipsoidi, Yer'in biçimine en uygun referans geometrik şekil olarak kabul edilir. Bu, yarı büyük ekseni 6.378.137 metre, basıklığı 1/298,25722 olan bir elipsoittir. Yeryüzü ya da onun bir parçası ideal olarak bu elipsoide göre ölçülür.
Ancak, gerek tarihsel alışkanlık, gerekse uygulamadaki kolaylık nedeniyle yeryüzünün topoğrafik yüksekliklerinin deniz seviyesine göre belirlenmesi, uygulamada jeoit adı verilen ve ideal bir elipsoitten farklı bir geometrik şekil tanımlamayı gerekli kılmıştır. Bunun nedeni, yerkürenin iç yapısının tümüyle homojen olmamasından kaynaklanan yerçekimi farklılıkları yüzünden deniz seviyesinin yerçekimi ivmesinin nispeten az olduğu alanlarda GRS80'e oranla daha yüksek, ivmenin daha çok olduğu alanlarda ise daha alçak olmasıdır.
Jeoit, yerkürenin kütleçekimi alanının, ortalama deniz seviyesine en yakın eşpotansiyel yüzeyi olarak tanımlanabilir, jeoit yüzeyi herhangi bir noktasında, çekül eğrisine diktir. Jeoidin GRS80'e göre sapması, en yüksek olduğu noktada +85 metre ile Büyük Okyanus'ta, en alçak olduğu noktada ise -106 metre ile Hint Okyanusu'nda gerçekleşir. Yüzey şekillerinin jeoide göre yaklaşık 20 kilometrelik bir aralık içinde yer aldığı görülür: en yüksek nokta 8.850 metre ile Everest tepesi, en alçak nokta ise -10.910 metre ile Mariana Çukuru'dur.
Türkiye'de jeodezi eğitimi, üniversitelerin geomatik mühendisliği, harita mühendisliği ve jeodezi ve fotogrametri mühendisliği bölümlerinde verilmektedir.
Ayrıca bakınız
Uluslararası Jeodezi Öğrencileri Organizasyonu (IGSO, International Geodetic Student Organisation)
Genç Haritacılar Günleri
Kaynakça
Dış bağlantılar
Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü resmî internet sitesi
Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı Harita Genel Komutanlığı resmî internet sitesi
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası |
3211 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Arthur%20Cecil%20Pigou | Arthur Cecil Pigou | Arthur Cecil Pigou (18 Kasım 1877 – 7 Mart 1959), İngiliz iktisatçısı. 1902'de Cambridge Üniversitesi'nde öğretim üyesi oldu. İktisatta "Cambridge Okulu" nun ileri gelenlerindendir.
Bilimsel çalışmalarında Marshall teorisini geliştirmeye çalışmıştır.
Genel bir değer teorisi üzerinde çalışmakla beraber marjinal fayda
teorisini çeşitli ekonomik konulara başarı ile uygulamış, diğer taraftan Klasik Okul'un serbest ticaret ilkelerinin savunucusu olmuştur.
Ekonomi tarihine "Pigou Etkisi" olarak geçen kavram, Pigou'nun istihdam hakkındaki açıklamasıdır. Pigou burada istihdam hacmi ile ücret değişimleri arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Buna göre gelir seviyesi ve ücret ödemelerine ayrılan kısmın gelire oranı aynı kalır, ücret seviyesi düşerse ülkede istihdam seviyesi artar.
Pigou, 1912 yılında yayımladığı Servet ve Refah adlı eserini 1920'de genişleterek Refah Ekonomisi adıyla çıkarmıştır. 1933'te İstihdam Teorisi'ni, 1935'te Statik Ekonomi Tahlilleri'ni yayınlamıştır.
1940'ta ise İstihdam ve İstikrar Arasındaki İlişkiler adlı kitabını yazmış, bunun ardından da Tam İstihdamdan Sapmalar konulu araştırmalarını bir kitapta toplamıştır.
Ayrıca bakınız
Pigou vergisi
1877 doğumlular
Wight Adası doğumlular
1959 yılında ölenler
İngiliz ekonomistler
İngiliz dağcılar
Cambridge Üniversitesinde öğrenim görenler
Cambridge Üniversitesi öğretim üyeleri |
3212 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Kasa%20hesab%C4%B1 | Kasa hesabı | Bir işletmede nakit hareketlerini takip etmek için açılan hesaba kasa hesabı adı verilir.
Bu hesabın borçlu tarafına işletmeye giren paralar, alacaklı tarafına
da işletmeden çıkan paralar yazılır. Kasa hesabı doğrudan doğruya kasa
ile ilgili ödeme ve tahsilatların kaydedildiği hesaptır.
Kasaya giren paralar kasanın borcu, kasadan ödenen veya çıkan paralar
da kasanın alacağı demektir. Buna göre hesabın borç ve alacak toplamları
birbirine eşit olursa kasada mevcut olmadığı anlaşılır. Hesabın borç toplamı
alacak toplamından fazla ise aradaki fark kasada bulunması gereken
mevcudu gösterir. Hesabın alacak toplamı ise borç toplamından fazla
olamaz, zira kasaya giren ve çıkan paralar hesaba aynı değerler ile
kaydedildiğinden giren paradan çıkan paranın fazla olması imkânsızdır.
Muhasebe |
3213 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Mizah | Mizah | Mizah ya da gülmece, hayatın güldürücü yönünü ortaya çıkaran sanat türüdür. İnsanı gülmeye sevk eden resim, karikatür, konuşma ve yazı sanatıdır. Mizah eserleri sadece şaka, güldürme maksadıyla söylenip, yazılıp, çizilmediği gibi belli fikirleri ifade etmek için de ortaya konulabilir.
Hikâye, roman, komedi, nükte, fıkra, hiciv, taşlama gibi şekillerde karşımıza çıkan bu eserlerin en önemli özelliği espri adı verilen can alıcı noktanın eserin ayrıntıları arasında büyük bir yetenekle gizlenmesi, tam sırası gelince de beklenmedik bir anda söylenmesidir.
En kaba şakadan en ince espriye kadar bütün mizah örnekleri, birbiri ile uyum içindeki olaylar arasındaki çelişkinin birdenbire ortaya çıkarılmasına dayanır. Mizah gelenek ve kuralların sorgulanmasında önemli bir rol oynar. İki amacı vardır, saldırma ve savunma. İnsanın topluca yaşamaya başladığı dönemle birlikte mizah da otaya çıkmıştır. Kentleşmeyle birlikte daha soyut ve dolaylı bir özellik kazandı.
Mizahı bedensel şiddetten ayırıp keskin dilli bir sanata dönüştüren Atinalılar olmuştur. Orta Çağda kilise ve kralları alaya alan masallarıyla şenliklerde halkı eğlendiren öykü anlatıcıları jonglörler ve gezgin minstrel’le birlikte açık cinsel çağrışımları da olan yeni bir mizah türü yaygınlaştı. 20. yüzyılda yeni bir mizah türü doğdu. Komik öğelerin yanı sıra ürkütücü ve korkunç öğelere de yer veren kara mizah ortaya çıktı. Siyasal mizah da bu dönemde önem kazandı.
Türk mizah ustalarından Rıfat Ilgaz mizah için şöyle der: Mizah diye bir yazı türü yoktur. Yazı türü romandır, öyküdür, köşe yazılarıdır, anılardır. Mektup bile bir yazı türüdür de, mizah bir yazı türü değildir. Tür olsaydı tekniği olurdu.
Mizah bir biçemdir. Topluma bakış açısıdır. Mizah şiir, öykü, roman olabilir: Tür değil, biçimdir. Mizacımızdan gelen bir özelliktir, bir çeşnidir. Yazı türleri beceri ister, teknik ister. Bunları sağladın mı başarı tamdır. Mizah ne ister? Mizah insanın mizacından geldiği için bilgi değildir, edinilemez. Teknik de değildir. İnsanın yaradılışında bu özellik varsa mizah başarılı olabilir.
Edebiyatta Mizah
Olayların gülünç, alışılmadık ve çelişkili yönlerini yansıtarak insanı düşündürme, eğlendirme ya da güldürme amacıyla yazılan edebi eserler mizah türü içinde değerlendirilir. Akrostiş sanatı kullanılarak yazılmış mizahi edebi eserler önemli bir yere sahiptir. Akrostiş; her dizenin ilk harfi yukarıdan aşağı okununca ortaya bir söz çıkacak biçimde düzenlenmiş manzumedir.
Türk Edebiyatında Mizah
Türk edebiyatında ise gerçek anlamda ilk mizah ürünleri masallar, fıkralar ve seyirlik oyunlardır. Divan edebiyatında da sık rastlanmamakla birlikte mizah yer almıştır. Tanzimat döneminde Türk mizahının çehresi geniş ölçüde değişti. Teodor Kasap ve Direktör Ali Bey’in Fransız edebiyatının etkisiyle yazdıkları tiyatro eserleri önem kazandı. Şinasi’nin Şair Evlenmesi, Ziya Paşa’nın Zafername Şerhi, Namık Kemal’in imzasız fıkra ve dergileri bu tiyatro eserlerini izledi. 2. Meşrutiyet’le birlikte Türk mizah edebiyatı büyük gelişme gösterdi. Baha Tevfik, Peyami Safa, Ömer Seyfettin, Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon gibi birçok yazar mizah yazılarıyla ünlüdür.
Cumhuriyetle birlikte Türk mizahı yeni bir kimlik kazandı. Bu dönem yazarları geçmişi eleştiren, yeni dönemi savunan bir tutum benimsedi. Çok partili dönemle birlikte mizah kapsam ve konu bakımından büyük zenginlik kazandı. Aziz Nesin, Sabahattin Ali, Rıfat Ilgaz, Orhan Kemal, Bedii Faik, Haldun Taner, Muzaffer İzgü, Çetin Altan gibi yazarlar bu dönemin önemli isimleridir.
Kaynakça |
3214 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Ordino | Ordino | Ordino, Konşimentoda yazılı malların kısım kısım çekilebilmesini temin etmek üzere hazırlanan emir veya talimattır. Bir malı yükleme veya boşaltmadan önce vapur ve nakliye acentelerinden kaptana ya da nakliyeciye hitaben bir ordino (emir mektubu) verilir. Buna "teslim emri" de denir. Malı yükletecek veya boşaltacak olan mal sahibi bu ordino ile vapurun kaptanına ya da nakliyeciye başvurarak işlemin tamamlanmasını sağlar. Mal noksansız yüklendikten sonra kaptan ordino yerine mal sahibine konşimento adlı bir belge verir. Ordino aynı zamanda eski 1615 sayılı Gümrük Kanununa göre konşimentoya karşılık eşyanın çekilmesi için talimat idi. Ancak 2000 yılında yürürlüğe giren 4458 sayılı Türk Gümrük Mevzuatı zorunlu uygulamasına göre ordino kaldırılmış yerine konşimentonun ibrazı esası getirilmiştir.
Kaynakça
Denizcilik terimleri
Muhasebe |
3215 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Salep | Salep | Salep (; ; ; Arnavutça: salep; ; İbranice: סַחְלֶבּּ, saḥleb; ; Sırp, Makedon ve Boşnak dillerinde; салеп, salep), Orchidaceae (orkideler) ailesinin birçok türünün toprak altı yumrularından elde edilen toz ve bundan üretilen içecek. Ayrıca orkide türlerine Anadolu'da verilen genel ad. Salepgiller familyasından; tel köklü otsu bir bitkidir. Kökünde 2 tane yumru vardır. Bu yumrular nişasta benzeri polisakkarit glucomannan ismi verilen bileşikler içerir. Gövdesi, dik ve silindirimsidir. Çiçekleri salkım veya başak şeklindedir.
Hazırlama
Salep bitkisinin kökü mevsiminde toplanır. Bir süre kurutulduktan sonra toz haline getirilir. Daha sonra isteğe göre tarçınla harmanlanır. Sütle birlikte kazanlarda uzun süre kaynatılır ve hazır hale getirilir.
Kullanılan yeri köklerindeki yumrularıdır. Yurdumuzda birçok çeşidi vardır. Salep yumruları müsilaj, glikoz ve uçucu bir yağ taşır. İçerdiği en önemli madde glikomannandır. Su ve sütle birlikte kullanıldığında şiştiği için yaygın bir şekilde dondurma hammaddesi olarak kullanılır.
Yörelere Göre Çeşitleri
Akdağmadeni Salebi
Akdağmadeni Salebi 16.09.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Bucak Salebi
Burdur Bucak Salebi 10.08.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Kahramanmaraş Salep
Kahramanmaraş bölgesinde doğal ortamda dokuz cinsin yirmibeş türü mevcuttur. Orchis palustris ve Dactylorhiza osmanica adındaki salepler yaygındır. Dünya'ta Maraş Dövme Dondurması kendi yöresinde yetişen salepten yapılmaktadır.
Ayrıca bakınız
Dondurma
Kaynakça
Yenilebilir kıvamlaştırıcı maddeler
Botanik
Alkolsüz içecekler
İran mutfağı
Mısır mutfağı
Levant mutfağı
Suriye mutfağı
Ürdün mutfağı
Filistin mutfağı |
3216 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Semaver | Semaver | Semaver (, "kendi-demlenir"), çay demlemek ve demli çayın bardakta açılması için gerekecek sıcak suyun kaynatılmasında kullanılan ve içinde kömür (günümüzde elektrik) yanan ocağı bulunan musluklu kap.
Anayurdu Rusya veya Orta Asya olan ve özellikle Rus evlerinin çoğunda nostaljik olarak yer alan bu metal kabın ismi, Rusça'daki sama ve varit olan, yani 'kendi kendine kaynamak' anlamına gelen kelimelerden türeyerek oluşmuştur. Bakır, pirinç, tunç veya sacdan imal edilen semaverler silindir veya dikdörtgen prizması şeklinde yapılır.
Alt tarafta delikli ve ızgaralı kömür yanan kısım ve yukarıya doğru uzanan baca ile, bunun etrafında ısınan suyun bulunduğu su haznesi yer alır. Altta, su almak için musluk vardır. Samsun'un Vezirköprü ilçesinde meşhurdur.
Resimler
Ayrıca bakınız
Çaydanlık
Kaynakça
Pişirme aygıtları
Çay
Rus icatları
Rusçadan Türkçeye geçen sözcükler
Yemek pişirme aletleri |
3217 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Siyan%C3%BCr | Siyanür | Siyanür, bir karbon ve ona üçlü bağ ile bağlanmış bir azot içeren C≡N grubuna sahip kimyasal bileşiklere verilen addır. Bu grup aynı zamanda siyano grubu olarak da bilinir. Organik ve inorganik çeşitleri bulunan siyanürler özellikle endüstride kullanılmaları için üretilmektedir. İnorganik siyanüre örnek olarak çok zehirli potasyum siyanür, organik siyanüre örnek olarak da düşük toksisiteli asetonitril (metil siyanür) verilebilir. Her siyanür yüksek oranda zehirli değildir.
Organik siyanür bileşikleri nitril olarak isimlendirilir ve toksisiteleri düşüktür. Sitalopram, fadrozol ve ledrozol gibi ilaçlar bu gruba örnek olarak gösterilebilir. Öte yandan siyanürü doğal olarak üreten birçok bitki, bakteri, mantar ve böcek de vardır. Kiraz, badem, kayısı, şeftali ve erik çekirdekleri, fasulye, patates, turp, lahana, şalgam, brokoli ve mısır gibi bitkiler siyanürlü bileşikleri, otçul hayvanlara karşı bir savunma mekanizması olarak doğal bir şekilde üretmektedir. Ancak bazı organik siyanür bileşikleri hidrojen siyanür saldıkları için yüksek oranda zehirlidir.
Endüstride ise genellikle taşıma ve saklama güvenliği sebebiyle toksik sodyum siyanür ve trityum siyanür tuzları demir-çelik ve maden sanayii gibi çok çeşitli sanayi kollarında kullanılmakla beraber gaz olarak saklanan hidrosiyanik asit (HCN, hidrojen siyanür) akrilik lif, plastik üretimi ve sentetik kauçuk uygulamalarında sıklıkla kullanılmaktadır. Hidrosiyanik asit 28 santigrat derecede kaynama noktasına ulaşır ve acı badem kokusuna sahiptir. Siyanürün en tehlikeli ve zehirli formlarından biridir.
Kullanım alanları
Günümüzde çeşitli siyanür çeşitleri farklı endüstri kollarında kullanılmaktadır. Bunlardan en önemlisi kimyasal üretim endüstrisidir. Bunu naylon, poliamit, akrilik ve plastik üretim sanayileri takip eder. Madencilikte de altın ve gümüş liç proseslerinde kullanılmaktadır.
Madencilikte kullanım
Madencilikte siyanür kullanımı 1880'li yıllara dayanmaktadır. Özellikle altın ve gümüş üretiminde kullanılan siyanürün, kapalı devre sistemler ile kullanımı gerçekleşmektedir. Üretim sonucu oluşan atıklardaki siyanürü uzaklaştırmak INCO prosesi gibi çeşitli prosesler ile mümkündür. Madene uygun planlama, yönetmelikler ve günümüz teknolojisi ile siyanürün taşıdığı riskler ortadan kaldırılmaktadır.
Siyanür liçi
Altın ve gümüş gibi kıymetli metallerin üretiminde siyanür liçi prosesi uygulanır. Bunun en temel sebebi, siyanür liçinin yüksek verimliliği ve hızıdır. Kıymetli metaller, alkali koşullarda seyreltik siyanür çözeltisinde çözündürülür. Siyanür türleri içinde, bu amaçla kullanımı en uygun olan NaCN tuzudur. Liç prosesi sırasında, altın siyanürle bileşik yaparak sıvı faza geçer. Bu olay sırasında gerçekleşen temel reaksiyonlar:
4 Au + 8 NaCN + O2 + 2 H2O → 4 NaAu(CN)2 + 4NaOH
2 Ag + 2 CN- + O2 + 2H2O → 2 Ag(CN)2 + H2O2 + 2 OH-
Ortamın pH'nın asitleşmesi durumunda, NaCN bozunarak HCN'ye dönüşür. Bu durumda siyanür sıvı formdan, gaz formuna dönüşür ve bu hâlde çevre ve yaşayan canlılar için tehlike oluşturur. Bu sebeple güvenlik sağlanması için, NaCN'nin bulunduğu ortama kireç ilave ederek pH'ı 10-11 civarında tutulur.
Siyanür zehirlenmesi
Yüksek miktarda siyanür, insanları da kapsayan pek çok hayvan için tehlike arz etmesine rağmen eser miktarda insan vücudunda ve çeşitli yiyeceklerin içinde bulunur. Vücutta depolanmaz, kanserojen değildir. Günümüzde en çok sigara dumanı ve yangınların dumanının solunması ile maruz kalınmaktadır. Siyanür kanda bulunan methemoglobin'e geri dönüşümsüz bir şekilde bağlanarak etkinlik gösterir. Bu özelliği kanın dokulara oksijen perfüzyonunu sağlayamaması sonucu hipoksiye ve sonuçta hipoksik şok ve ölüme neden olur. Oksijen mevcuttur fakat kanda taşınamaz. Vücut âdeta oksijen havuzunda boğulur.
Tedavi
Tedavide amaç zehirli maddenin zehirsiz başka bir metabolite çevrilmesidir. Günümüzde siyanür zehirlenmesi tedavisi için hidroksikobalamin kullanılır. Bu madde siyanüre bağlanarak, siyanürün böbrekler yolu ile zararsızca vücuttan atılabilen siyanokobalamine dönüştürülmesinde rol oynar. Eski metotlara karşı en büyük avantajı methemoglobin oluşumunu engellemesidir.
Daha eski bir tedavi yöntemi ise hastaya sodyum nitrit verilmesidir. Bu madde methemoglobin'e siyanür ile yarışmalı olarak bağlanır ve siyanür bu sayede methemoglobine bağlanamaz. Daha sonra verilen sodyum tiyosülfat ise siyanür ile reaksiyona girerek tiyosiyanat oluşturur. Bu madde vücut için toksik değildir ve böbreklerden atılır.
Kaynakça
Genel
http://www.atsdr.cdc.gov/toxfaqs/tf.asp?id=71&tid=19
http://en.wikipedia.org/wiki/Cyanide
İnorganik karbon bileşikleri
Azot bileşikleri
Zehirli maddeler
Anyonlar |
3218 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Vilfredo%20Pareto | Vilfredo Pareto | Vilfredo Frederico Damaso Pareto (15 Temmuz 1848, Paris – 19 Ağustos 1923, Cenova), İtalyan iktisatçı ve sosyolog.
Fizik ve matematik öğrenimi gördükten sonra 1869'da Torino Teknik Üniversitesi'nde fizik doktorası aldı. Demir çelik sanayisinde çalıştı ve ekonomik konularda makaleler yazdı. 1874'te Coğrafya Akademisi'ne seçildi ve 1877'den itibaren ekonomik teorilerle ilgili eserlerini yayınlamaya, 1894'te Lozan Üniversitesi'nde Leon Walras'dan boşalan ekonomi politik kürsüsünde ders vermeye başladı.
1912'ye kadar iktisadi konularda yazan Pareto, Walras'la birlikte Lozan Ekolü'nün kurucusu olarak bilinir. İktisat Teorisi'ne matematik analiz metotlarını uygulamıştır. Maliyetler, üretim ve değer teorilerine yeni anlayışlar getirmiştir. Zaman ve mekana bağlı olmaksızın bütün ülkelerde gelir dağılımını gösteren eğrilerin üst kademelerindeki eğiminin hep aynı kaldığını ifade eden Pareto Kanunu'nu tanımlamıştır.
Eserleri
Seçkinlerin Yükselişi ve Düşüşü (1901) ISBN 975-8717-14-6
Sosyalist Sistemler (1902-1903)
Ekonomi Politik Elkitabı (1906)
Genel Sosyoloji Dersleri (1916)
Ayrıca bakınız
Pareto verimliliği
Dış bağlantılar
Pareto Prensibi Örnek Uygulaması
1848 doğumlular
Paris doğumlular
1923 yılında ölenler
20. yüzyıl filozofları
İtalyan ekonomistler
İtalyan filozoflar
İtalyan sosyologlar
Medya kurucuları
Devrim teorisyenleri
Kalite
Elit teorisi |
3219 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Platform%20oyunu | Platform oyunu | Platform oyunu, kullanıcının ekrandaki hareketli karakteri (kahramanı) çeşitli düzlemler (platformlar) arasında koşarak, zıplayarak veya tırmanarak ilerlettiği iki boyutlu bir video oyunu türü. Bilgisayar Oyunları tarihinde önemli bir yer tutan platform oyunları genelde oyuna konu olan kahramanın çeşitli engeller üzerinden geçirilerek bölümün tamamlanması ve bir sonraki bölüme geçilmesi üzerine kurulmuş bir algoritmaya dayanır. Bu tip oyunlarda kahramanın karşısına çıkan düşmanlar çeşitli silahlar yardımıyla veya düşmanın üzerinde zıplanarak alt edilir.
En çok bilinen platform oyunu Super Mario Kardeşler'dir. Nintendo firmasının geliştirdiği bu oyunda kahramanlar Mario ve Luigi adında iki su tesisatçısı kardeştir. Genelde bu tip oyunların bölüm sonlarında oyuncuyu daha büyük ve yenilmesi zor bir düşman bekler, fakat bu düşman oyunun en son bölümünün bitişinde de ortaya çıkabilir. Platform oyunları oyuncuya genelde birkaç hak (veya can) verir fakat genellikle oyun içerisinde fazladan hak elde etmek mümkündür. Ayrıca bazı oyunlarda çoğunlukla kalp simgesiyle veya birbiri ardına sıralanmış düz çizgiyle gösterilen enerji göstergesi de yer almaktadır. Bu gösterge sıfıra ulaştığında oyuncu bir hakkını kaybeder.
Bilgisayar ve görüntü işlemcilerinin gelişimiyle beraber 1994 yılından sonra bu tür oyunların TV ve bilgisayar için üretimi önemli ölçüde azalmıştır. Bu tarihten itibaren oyun piyasasında daha çok yüksek performanslı işlemciye ihtiyaç duyan ve 3 boyutlu grafiklere sahip oyunlar hakim olmuştur. Bu gelişmeler sonucu büyük ekranlardaki yerini 3 boyutlu oyunlara bırakan platform oyunları varlığını el konsollarında sürdürmektedir.
Bilinen bazı platform oyunları şunlardır:
Super Mario Brothers
Sonic the Hedgehog
Rayman
Giana Sisters
Chuck Rock
Little Big Planet
Donkey Kong Country
Prince Of Persia
Yoshi's Island
Shadow the Hedgehog
Kirby
Transformice
Kaynakça
Dış bağlantılar
Commodore/Amiga ve nostaljik sistemler sitesi(Türkçe)
Bilgisayar Müzesi Sitesi
Video oyunu türleri |
3220 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Oru%C3%A7 | Oruç | Oruç, belli bir zaman dilimi içerisinde; yiyecek, içecek veya her ikisinden de kaçınma eylemidir. Mutlak oruç ise, tüm yiyecek ve sıvılardan; genellikle önceden belirlenmiş bir veya birkaç gün kaçınma olarak tanımlanır. Diğer oruçlar, belli yiyecekler veya maddeleri sınırlayarak kısmen kısıtlayıcı olabilir. Oruç eylemi, yiyeceğin dışında cinsel ilişki ve diğer aktiviteleri de engelleyicidir.
Köken bilim
"Oruç" sözcüğü Selçuklular döneminde Farsçadan alınmış روجك rôcik sözcüğünün Türkçedeki söylenişi olup "günlük" manasındadır. Kur'an'da صوم savm ve صيام sıyam olarak geçmektedir.
Amaç
Oruç dinî, sağlıksal ve politik (açlık grevleri) nedenler gözetilerek yapılabilen bir eylemdir.
Sağlığa ve sosyal yaşama etkileri
Orucun sağlık ve yaşam üzerine olası negatif etkileri
(Ayrıca bakınız Açlık, Su (Suyun insan hayatındaki yeri ve önemi)
1- Yazın sıcak ve kuru mevsimde uzun süre sıvı alımının kesilmesine bağlı olarak gelişmesi muhtemel dehidratasyon, buna bağlı olarak Güneş altında veya sıcak ortamda çalışan iş gruplarında güneş veya sıcak çarpması risklerinin artışı,
2- Kronik hastalıklarda, hamile, diyabetik, hiper tiroidi, çocuklarda, yoğun fiziksel efor gerektiren işlerde çalışan kişilerde uzun süreli gıda alımının kesilmesi sebebiyle metabolik dengenin bozulması, doğum öncesi ve gelişim çağındaki çocuklarda yetişkinlikte öğrenim yeteneklerini de etkileyen gelişim yetersizliği,
3- Kalp, karaciğer ve akciğer yetersizliği olan kişilerin oruç tutmalarında, uzun süreli açlık sonrası yenilen ağır bir yemek sonrasında solunum, dolaşım ve kalp yetmezliklerinin ortaya çıkışı,
4- Diyabetiklerde, kansızlık ve tansiyon düşüklüğü olan kişilerde tansiyon ve şeker düşmelerine bağlı olarak meydana gelebilecek konfüzyonel durum ve bunun yol açabileceği trafik ve iş kazaları,
5-Geçici baş ağrısı; sıvı ve kafein alımının kesilmesi gibi etkiler.
6- Psikosomatik değişiklikler; * Ramazan orucu ile ilgili olarak daha çok sıvı alımı, sigara, kafein alımı ve uyku yetersizliği gibi sebeplere bağlanan kognitif fonksiyonlarda azalma, irritabilite ve letharji artışı, gerilim ve migren tipi baş ağrılarında artış, bunun trafik kazalarında artış gibi yansımaları bazı araştırmacılar tarafından not edilmiştir.
7- Anne sütüne etkileri; Birkaç çalışma Ramazan orucunun anne sütü üzerinde miktar ve bileşim olarak etkili olduğuna işaret etmektedir.
8-Açlık orucunda (açlık grevi) uzun süreli hipoglisemi sebebiyle geri dönülmez nörolojik hasarlar görülebilir.
9- İdrar üzerine etkileri; Bazı araştırmalar Ramazanda oruç tutanlarda gündüzleri idrar çıkışının azaldığına ve idrar osmolalite değerlerinin arttığına işaret etmektedir. Bu değişiklikler idrarda taş oluşumu ve idrar yolu enfeksiyonları gibi ileri aşamalarda böbrek yetmezliği ile sonuçlanabilecek birtakım hasarlarla bağlantılı değişikliklerdir.
Sağlık amaçlı oruç
Sağlık amaçlı yiyecek sınırlamaları, özellikle yaşlılarda tuz, kolesterol içeren yiyecekler, şeker, yağ, nişasta ya da hayvani gıdalardan uzak durma gibi tedbirli tavırlar, rejim, diyet gibi sözcüklerle adlandırılır.
Sağlık amaçlı oruç deyince genellikle su orucu anlaşılır. Su orucunda su dışında hiçbir gıda tüketilmemeye çalışılır, iki günden daha uzun su orucunun doktor gözlemi altında yapılması tavsiye edilir.
Yapılan klinik deneyler sonucu ilerlemiş katı tümörü bulunan; gemcitabine, hidroklorid ve cisplatin ile tedavi gören ve komorbidite görülmeyen hastalarda platin bazlı kemoterapiden önce kısa süreli bir oruç döneminden geçmenin, kemoterapinin yan etkilerini azalttığı gözlemlenmiştir.
Zaman zaman su orucu tutmanın insanın genel sağlığına ve özellikle kolestrol seviyesini düşürerek kalbine iyi geldiği de gözlemlenmiştir.
Başka sık görülen sağlık amaçlı oruç çeşitleri de kalori kısıtlama ya da gün aşırı oruçtur. Bunların da sağlığa faydalı olabilecekleri yönünde gittikçe daha kesin işaretler vardır.
3 Ekim 2016'da Oshumi'ye, moleküllerin hücre içine ve dışına hareketi anlamına gelen otofaji alanında yaptığı kapsamlı çalışmalardan dolayı Nobel Vakfı tarafından 2016 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü verilmesine karar verildi. Stockholm Karolinska Enstitüsü tarafından yapılan açıklamada; "hücresel bileşenleri ayrıştıran ve geri dönüştüren temel bir süreç olan otofajinin altında yatan mekanizmaları keşfedip açığa kavuşturan" Japon bilim insanı Yoshinori Oshumi'nin bu yılki Nobel Tıp Ödülü'nün sahibi olduğu duyuruldu. Ayrıca, Ohsumi'nin keşifleri, hücrenin içeriğini nasıl ayrıştırdığını anlamamızı sağladı. Keşifler, otofajinin açlığa adapte olma ya da enfeksiyonlara verilen yanıt gibi birçok fizyolojik süreçteki temel önemini anlamamıza da yardımcı oldu. Otofaji genlerindeki mutasyonlar, hastalıklara neden olurken otofajik süreçler, kanser ve nörolojik hastalıklar gibi bazı vakalarda önemli rol oynamaktadır." ifaderine yer verildi.
Oruç ile benzer koşullara sahip kalori kısıtlaması metodu hakkında yapılan çalışmalar, bu uygulamanın ilerleyen yaşlarda ortaya çıkan nörodejeneratif hastalıkların ortaya çıkışını azalttığını, antidepresan etkisi gösterdiğini, ve hafızanın güçlenmesi gibi beyin fonksiyonları üzerinde faydalı etkilere sahip olduğunu göstermiştir.
Dinlerde oruç
İslam'da
Oruç, İslâm'ın beş esasından biridir. Farsça “ruze” kelimesinden Türkçeye geçmiştir. Önceleri “oruze” (günlük) olarak kullanılmış; daha sonra “oruç” şeklinde söylenmeye başlanmıştır. Arapça karşılığı “savm” ve “sıyam”dır. Savm; ‘yiyip-içmemek’, ‘hareketsiz kalmak’ ve ‘her şeyden el etek çekmek’ anlamlarına gelir. Terim olarak oruç, “ibadet niyetiyle tan yerinin ağarmasından güneşin batmasına kadar yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak kalmak”tır. Orucun farz kılındığını bildiren ayet şöyledir:“Ey inananlar! Oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, Allah'a karşı gelmekten sakınasınız diye, size de farz kılındı.”(Bakara, 2/183)
Görüşler Sevan Nişanyan'ın verdiği bilgilere göre Ramazan İslam öncesi Arap ay takviminde temmuz-ağustos aylarına verilen isimdir. Bu sistem Hicretten 17 yıl sonra, Ömer zamanında terkedilerek her yıl bir öncekine göre 11 gün erken gelen Hicri takvime geçilmiştir.
Oruç İslamın beş temel şartından biri kabul edilir. Orucun gün sayısı olarak değil, ay olarak farz kılındığına ve bütün ay boyunca oruç tutulması gerektiğine inanılır.
Arif Tekin ayette geçen sayılı günler ifadesinin Arapçada kıllet (azlık) ifade eden ve 3 ile 9 arasında değişebilecek gün sayılarını ifade eden bir deyim olduğu görüşündedir. Alevilikte de bu görüşe uygun olarak Ramazan ayında 3, 9 veya az bir kesimde 30 gün oruç tutulur. Ayrıca bu birkaç günlük orucun ayetteki ifade doğrultusunda Ramazan'ın dolunay günlerinde (Arapçada "şehr" kelimesinin dolunay anlamına geldiğinden yola çıkılarak) olması arzu edilir.
Oruç, geleneksel fıkıhçılara ve hadisçilere göre, niyetlenip Güneş'in ufuktan astronomide 12 derece altta bulunduğu andan (alacakaranlık) akşam günbatımına dek, bir şey yeyip içmemek ve cinsel aktiviteyi terk etmekten ibarettir.
Ayetteki siyah ipliğin geceyi veya karanlığı, beyaz ipliğin ise gündüzü veya aydınlığı ifade ettiği yorumları bulunmakta, ayrıca bazı din bilimcilerce orucun başlama zamanını tanımlayan İmsak vaktinin sabah namazının başlama zamanı olan şafak vakti değil, gün doğumu olması gerektiği ifade edilir. Prof. Abdülaziz Bayındır ise imsak vakti olarak sabah namazının giriş vaktini işaret etmekte, Türkiye'de bu vaktin doğru tespit edilmediğini ve sabah namazının da erken kılındığını ifade etmektedir.
Sıcak mevsimde oruç Isı kaynaklı güneş çarpmalarının oruçlu insanlar üzerinde meydana getirmesi muhtemel olan ilave sağlık risklerini göz önüne alan bazı dini otoriteler, sıcak iklimlerde bu şekilde oruca devam etmenin gerekli olmadığı, bu durumlarda orucun daha serin bir mevsimde tutulmasının uygun olacağı konusunda fetvalar vermişlerdir.
İslam fıkıh mezheplerine göre oruç
Oruç fıkıhçılar tarafından farz, vacip, nafile ve mekruh türlerine ayrılır.
Farz olan oruçlar: Ramazan ayı orucu ve Ramazan ayı orucunun kazası farzdır.
Vacip olan oruçlar: Başlanmış nafile orucun bozulması halinde kazasının tutulması vacip olur. Adak orucunu tutmak ve bozulursa kaza etmek vaciptir.
Sünnet olan oruçlar: Muharrem ayının 9. ve 10. günlerinde veya 10. ve 11. günlerinde yani Aşure gününden 1 gün önce veya 1 gün sonra ekleyerek oruç tutmak sünnettir. Ayrıca Pazartesi ve Perşembe günleri oruç tutmak, Zilhicce ayının ilk dokuz günü, Şevval ayında 6 gün oruç tutmak da sünnettir.
Müstehab oruç: Her ayın (Hicri takvime göre) 13, 14 ve 15. günlerinde oruç tutmak hoş karşılanır.
Mekruh oruç: Yalnız aşure günü için bir gün yani 10 Muharremde tutulan bir günlük oruç mekruh oruçtur. Ramazan bayramının 1. günü ve Kurban bayramının ilk 4 gününde oruç tutmak harama yakın mekruh kabul edilmiştir.
Nafile oruçlar: Yukarıda sayılan maddeler dışında tutulan oruçlar nafile oruçlardır.
İslam fıkıhçıları namaz, ramazan orucu veya zekat gibi farz kabul edilen dini emirlerin terki durumunda uygulanacak şer’i ceza işlemlerini ve kişinin cezaen öldürülmesi sonrasında bu kişilerin cenazelerine yapılacak işlemleri de tartışarak kurallara bağlamışlardır. Radikal görüşleri benimseyen selefi mezhepler bu kişileri mürted kabul ederler, bu mezheplerin görüşlerine göre namaz, oruç veya zekatı terk ettiği için öldürülenlerin cenaze namazları kılınmaz, Müslüman mezarlığına gömülemez, miras bıraktıkları devlet hazinesine kalır.
Hanefilere göre İslam'ın uygulanmasına dair ihmal veya ret içeren eylemlerde kişinin kanatılıncaya kadar dövülmesi veya ölünceye kadar hapsedilmesini de içeren tazir cezaları ile cezalandırılması gerekir, ancak öldüklerinde cenazelerine Müslüman cenazesi muamelesi yapılır.
Yahudilikte
Yom Kippur, (İbranicesi: יום הכיפורים Kefaret Günü), Yahudilikte Yahudi Takvimi'nin ilk ayı olan Tişri ayının 10. günü yaklaşık 26 saat boyunca tutulan büyük oruçtur.
Yahudiliğe göre bir insanın kaderi bir yıl önceki hâl ve hareketlerine göre yazılır. Bir yıl boyunca iyi ve hayırlı işler işleyen kişilerin kaderi bir yıl sonra için iyi yazılır.
Yahudi Yılbaşısı olan Roşaşana ile Yom Kippur arasındaki 10 gün boyunca bir vicdan muhasebesi yapılır ki buna İbranice teşuva (geriye dönme) denir. On gün boyunca, o yıl içinde yapılan tüm hatalı davranışlar gözden geçirilir insanlara karşı yapılan haksızlıklar için insanlardan özür dilenir ve helalleşilir. Yehova'ya (Tanrı) karşı işlenen suçlar için de tövbe edilir. 9. günün akşamı güneş batmadan bir saat önce oruca başlanır. 26 saat aralıksız sürecek olan oruç boyunca şunlar yasaktır:
Yemek yemek ve içmek
Yıkanmak
Parfüm sürünmek
Cinsel münasebette bulunmak
Çalışmak
Ateş yakmak
Reformist Yahudiliğe göre üstte bulunan maddelere alternatif bulunarak yapılmamasında sakınca bulmamaktadırlar.
Sabah erkenden kalkıp Sinagog'a gidilir ve yaklaşık 12 saat boyunca Sinagog'da aralıksız Yom Kippur için yapılan dualar, tövbeler ile vakit geçirilir. Güneşin batmasından yaklaşık 40 dakika sonra Tokea adı verilen kişi koç boynuzundan yapılmış bir boruyu (Şofar) çalarak orucun bittiğini ilan eder. Bu oruç yaklaşık 25-25.5 saat sürer.
Şofar'ın çalınmasıyla birlikte tören sona erer ve Tanrı'nın insanların gelecek yıl için kaderini yazdığına ve iyi kişileri hayat kitabına (Sefer Hayim) yazdığına inanılır.
Hristiyanlıkta
Katolik ve Ortodoks Kiliseleri'nde hem bireysel hem de cemaat olarak uygulamalar yapılmaktadır ve katı oruç kuralları artık uygulanmamaktadır. Oruç artık esas olarak gönüllülük esasına dayalı olarak anlaşılmaktadır. Niyet esastır. Bu bir adak, kendi başına yaşayan bir fedakarlık unsurdur.
Oruç, duaya vurgu ve yoğunluk verir. Özellikle Tanrı için açlığı ve O’nun iradesini ifade eder. Yaradılışın iyiliğini, bazı faydalarından yararlanmanın geçici olarak teslim olmasıyla ortaya koyar ve bu nedenle her zaman bir şükran unsuru içerir. Oruç Hristiyan öğretinde özellikle açgözlülük günahına karşı bir idmandır.
Diğer dinlerde
Oruçun Hinduizm, Brahmanizm, Budizm, Janizm, Maniheizm, eski Yunan ve Kelt dinleri gibi dinlerde de değişik şekil ve miktarlarda tutulduğu ifade edilmiştir.
Dış bağlantılar
Diyanet İşleri Başkanlığı, Ramazan ve Oruç hakkında bilgilerin yer aldığı web sitesi
Orucun fizyolojik etkileri, toksin temizleme iddiaları, ing.
Orucun Glukoz ve HDL -K üzerinde düşürücü, LDL-K üzerine yükseltici etkileri
Bilimsel Ramazan sahtekarlıkları, Mutlu Tönbekici
Kaynakça |
3221 | https://tr.wikipedia.org/wiki/1%20A%C4%9Fustos | 1 Ağustos |
Olaylar
1291 - Uri, Schwyz ve Unterwalden kantonları, İsviçre'nin temelini attı.
1560 - İskoçya Parlamentosu, Papa’nın otoritesini artık tanımayacağını bildirdi, böylece İskoç Kilisesi ortaya çıkmış oldu.
1571 - Lala Mustafa Paşa, Venedik Cumhuriyeti'ne ait Kıbrıs adasını fethetti.
1589 - Fransa Kralı III. Henri bıçaklandı. Saldırgan koyu bir Katolik rahip olan Jacques Clément'dı. Clément orada ölürken, Kral ise ertesi gün öldü.
1619 - İlk Afrikalı köleler, Virginia'nın Jamestown şehrine getirildiler.
1773 - Deniz Harp Okulu (Tersane Hendesehanesi), Cezayirli Hasan Paşa tarafından İstanbul Kasımpaşa'da açıldı.
1774 - İngiliz kimyacı Joseph Priestley, oksijen gazını (dioxygène, O2) keşfetti.
1798 - Nil Savaşı: Amiral Horatio Nelson komutasındaki Büyük Britanya Donanması, Abukir Körfezi'nde Fransız Donanması'nı yendi.
1834 - Britanya İmparatorluğu'nda kölelik kaldırıldı.
1840 - Ceride-i Havadis gazetesinin ilk sayısı basıldı.
1876 - Colorado, 38. eyalet olarak ABD'ne kabul edildi.
1894 - Çin-Japon Savaşı: Japon İmparatorluğu, Kore için Çin'e savaş açtı.
1900 - Almanya'nın futbol kulübü olan Borussia Mönchengladbach kuruldu.
1914 - Alman İmparatorluğu, Rus İmparatorluğu'na savaş ilan etti.
1926 - İtalya futbol kulübü olan SSC Napoli kuruldu.
1933 - İstanbul Üniversitesi kuruldu.
1936 - Berlin Olimpiyatları, Adolf Hitler tarafından başlatıldı.
1941 - ABD ordusu için tasarlanmış hafif arazi aracı olan Jeep'lerden (Cip) ilki üretildi.
1950 - Türkiye, NATO’ya başvurdu.
1953 - Rodezya ve Nyasaland Federasyonu (Orta Afrika Federasyonu) kuruldu.
1958 - Kıbrıs'ta Türk Mukavemet Teşkilatı kuruldu.
1963 - Büyük Britanya, Malta’ya 1964’te bağımsızlığını vermeyi kabul etti.
1964 - Belçika Kongosu'nun adı, Kongo DC olarak değiştirildi.
1969 - Altıncı Filo’yu protesto etmek için yapılan mitinge bir grubun saldırmasıyla çıkan olaylarda iki genç öldü, yaklaşık 200 de kişi yaralandı.
1975 - Arnavutluk, ABD ve Kanada’nın katılmadığı Helsinki zirvesinde, 35 ülkenin katılımıyla "İnsan Hakları Sözleşmesi" (Helsinki Nihai Senedi) imzalandı.
1999 - Avrupa’da deli dana krizinden dolayı İngiliz etine konan ambargo kaldırıldı.
2001 - İsrailli bilim adamları embriyondan hareketle, kalp hücrelerini imal etmeyi başardıklarını açıkladılar.
2002 - Irak dört yıllık bir aradan sonra BM Baş Müfettişi'ni denetim için Bağdat’a davet etti.
2008 - Konya'nın Taşkent ilçesinde özel bir vakfa ait 3 katlı öğrenci yurdu, LPG gazının sıkışması nedeniyle çöktü: 18 ölü, 27 yaralı.
2014 - İstanbul Sözleşmesi yürürlüğe girdi.
Doğumlar
MÖ 10 - Claudius, İtalya dışında doğmuş ilk Roma İmparatoru (ö. 54)
126 - Pertinax, Roma İmparatoru (ö. 193)
845 - Sugawara no Michizane, Heian dönemi Japon bilgin, şair ve siyasetçi (ö. 903)
980 - İbni Sina, Fars bilim insanı (ö. 1037)
1313 - Kōgon, Japonya'da Nanboku-chō dönemi sırasında ilk Kuzey Talibi (ö. 1364)
1377 - Go-Komatsu, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 100. imparatoru (ö. 1433)
1520 - II. Zygmunt August, Lehistan (Polonya) Kralı (ö. 1572)
1555 - Edward Kelley, İngiliz okültist (ö. 1597)
1626 - Sabetay Sevi, Osmanlı Yahudisi din adamı ve tarikat lideri (ö. 1676)
1744 - Jean-Baptiste Lamarck, Fransız doğa bilimci (evrim konusunda yaptığı çalışmalarla bilinen) (ö. 1829)
1770 - William Clark, Amerikalı kâşif, Kızılderili ajanı ve teğmen (ö. 1839)
1779 - Francis Scott Key, Amerikalı hukukçu (ö. 1843)
1779 - Lorenz Oken, Alman doğa tarihçisi, botanist, biyolog ve ornitolog (ö. 1851)
1818 - Maria Mitchell, Amerikalı astronom (ö. 1847)
1819 - Herman Melville, Amerikalı yazar (ö. 1891)
1843 - Robert Todd Lincoln, Amerikalı siyasetçi ve bakan (ö. 1926)
1863 - Gaston Doumergue, Fransız devlet adamı (ö. 1937)
1878 - Konstandinos Logotetopulos, Yunan tıp doktoru ve siyasetçi (ö. 1961)
1885 - George de Hevesy, Nobel Ödülü sahibi Macar kimyager (ö. 1966)
1889 - Walter Gerlach, Alman fizikçi (d. 1979)
1893 - I. Aleksandros, Yunanistan Kralı (ö. 1920)
1894 - Ottavio Bottecchia, İtalyan bisikletçi (ö. 1927)
1905 - Helen Sawyer Hogg, Amerikalı gök bilimci (ö. 1993)
1910 - Gerda Taro, Alman savaş muhabiri ve fotoğrafçısı (ö. 1937)
1916 - Anne Hébert, Fransız Kanadalı yazar ve şair (ö. 2000)
1921 - Jack Kramer, Amerikan tenisçi (ö. 2009)
1924 - Abdullah bin Abdülaziz el-Suud, Suudi Arabistan Kralı (ö. 2015)
1924 - Cem Atabeyoğlu, Türk spor yazarı ve yöneticisi (ö. 2012)
1929 - Leila Abaşidze, Gürcü-Sovyet oyuncu, film yönetmeni ve senarist (ö. 2018)
1929 - Hafızullah Amin, Afganistan'daki sosyalist rejimin ikinci devlet başkanı (ö. 1979)
1930 - Julie Bovasso, Amerikalı oyuncu (ö. 1991)
1930 - Károly Grósz, Macar komünist siyasetçi (ö. 1996)
1930 - Pierre Bourdieu, Fransız sosyolog (ö. 2002)
1932 - Meir Kahane, İsrailli aşırı sağcı siyaset adamı (d. 1990)
1933 - Dom DeLuise, Amerikalı oyuncu, komedyen, yapımcı ve yönetmen (ö. 2009)
1936 - William Donald Hamilton, İngiliz evrimsel biyolog (ö. 2000)
1936 - Yves Saint Laurent, Fransız modacı (ö. 2008)
1940 - Mahmud Devletabadi, İranlı yazar ve oyuncu
1942 - Jerry Garcia, Amerikalı müzisyen (ö. 1995)
1942 - Giancarlo Giannini, İtalyan sinema oyuncusu, seslendirme sanatçısı, yönetmen ve senarist
1943 - Celal Doğan, Türk avukat ve siyasetçi
1944 - Cenk Koray, Türk TV sunucusu, oyuncu ve gazete yazarı (ö. 2000)
1945 - Vedat Okyar, Türk futbolcu, spor yazarı ve yorumcu (ö. 2009)
1945 - Douglas Osheroff, Robert C. Richardson ve David Morries Lee ile Fizik 1996 Nobel Ödülü'nü kazanan Amerikalı fizikçi
1946 - Richard O. Covey, Emekli Hava Kuvvetleri Subayı ve Amerikalı astronot
1948 - Arkadaş Zekai Özger, Türk şair
1948 - Mustafa Kamalak, Türk avukat, siyasetçi ve Saadet Partisi Genel Başkanı
1949 - Jim Carroll, Amerikalı yazar, otobiyograf, şair, müzisyen ve punk
1949 - Kurmanbek Bakiyev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı
1951 - Tommy Bolin, Amerikalı rock müzisyeni ve şarkıcısı (d. 1976)
1952 - Zoran Đinđić, Sırbistan Başbakanı (ö. 2003)
1953 - Robert Cray, Amerikalı blues gitaristi ve şarkıcı
1957 - Taylor Negron, Amerikalı oyuncu, ressam, yazar ve stand-up komedyeni (d. 1957)
1957 - İhsan Özkes, Türk yazar, emekli müftü ve siyasetçi
1957 - Sırrı Sakık, Kürt asıllı Türk siyasetçi
1959 - Joe Elliott, İngiliz müzisyen
1963 - Coolio, Amerikalı Grammy Ödülü sahibi rapçi ve oyuncu (ö. 2022)
1965 - Sam Mendes, İngiliz sinema ve tiyatro yönetmeni
1967 - José Padilha, Brezilyalı senarist ve film yapımcısı
1968 - Dan Donegan, Amerikalı müzisyen
1970 - Sibel Can, Türk fantezi müzik şarkıcısı
1970 - David James, İngiliz eski futbolcu ve futbol antrenörü
1971 - İdil Üner, Türk oyuncu
1973 - Gregg Berhalter, Amerikalı millî futbolcu ve teknik direktör
1974 - Leonardo Jardim, Portekizli teknik direktör
1974 - Dennis Lawrence, Trinidad ve Tobagolu millî futbolcu ve teknik direktör
1976 - Hasan Şaş, Türk futbolcu
1976 - Ibrahim Babangida, Nijeryalı futbolcu
1976 - Nwankwo Kanu, Nijeryalı eski futbolcu
1979 - Junior Agogo, Ganalı eski futbolcu (ö. 2019)
1979 - Jason Momoa, Amerikalı oyuncu
1980 - Mancini, Brezilyalı futbolcu
1980 - Esteban Paredes, Şilili millî futbolcu
1980 - Oluchi Onweagba, Nijeryalı topmodel
1981 - Christofer Heimeroth, Alman futbolcu
1981 - Stephen Hunt, İrlandalı eski futbolcu
1982 - Ferhat Kıskanç, Alman-Türk futbolcu
1983 - Julien Faubert, Fransız millî futbolcu
1984 - Bastian Schweinsteiger, Alman eski millî futbolcu
1984 - Mohamad Fityan, ney ve kawala ustalığıyla tanınan Suriyeli bir müzisyen ve besteci
1985 - Dušan Švento, Slovak millî futbolcu
1987 - Iago Aspas, İspanyol futbolcu
1987 - Sébastien Pocognoli, İtalyan asıllı Belçikalı futbolcu
1988 - Patryk Małecki, Polonyalı millî futbolcu
1988 - Nemanja Matić, Sırp futbolcu
1989 - Tiffany Hwang, Amerikalı şarkıcı
1991 - Ani Hoang, Bulgar şarkıcı
1992 - Austin Rivers, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1993 - Álex Abrines, İspanyol profesyonel basketbolcu
1994 - Domenico Berardi, İtalyan futbolcu
2001 - Park Si-eun, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
Ölümler
MÖ 30 - Marcus Antonius, Romalı general ve politikacı (d. MÖ 83)
527 - I. Justinus, Bizans İmparatoru (d. 450)
1137 - VI. Louis, 1108 yılından ölümüne kadar Fransa kralı (d. 1081)
1326 - Osman Bey, Osmanlı'nın kurucusu ve ilk Padişahı (d. 1258)
1464 - Cosimo de' Medici, Floransalı bankacı ve siyasetçi (d. 1389)
1494 - Giovanni Santi, İtalyan ressam (d. 1435)
1546 - Pierre Favre, Savoie asıllı Katolik din adamı - Cizvitler'in tarikatının kurucularından (ö. 1506)
1557 - Olaus Magnus, İsveçli yazar ve din adamı (d. 1490)
1714 - Anne, Büyük Britanya Kraliçesi (d. 1665)
1760 - Adrian Manglard, Fransız ressam (d. 1695)
1787 - Alfonso de Liguori, İtalyan avukat, daha sonra piskopos olmuş ve Redemptorist tarikatını da kurmuştur (ö. 1696)
1831 - William Henry Leonard Poe, Amerikalı denizci ve amatör şair (d. 1807)
1903 - Calamity Jane, Amerikalı kovboy, izci ve silahşor (d. 1853)
1905 - Henrik Sjöberg, İsveçli atlet ve jimnastikçi (d. 1875)
1911 - Edwin Austin Abbey, Amerikalı ressam (d. 1852)
1911 - Konrad Duden, Alman filolog ve sözlükçü (d. 1829)
1920 - Bal Gangadhar Tilak, Hint bilim insanı, hukukçu, matematikçi, düşünür ve milliyetçi önder (d. 1856)
1936 - Louis Blériot, Fransız pilot, mucit ve mühendis (d. 1872)
1938 - Andrey Bubnov, Rus Ekim Devrimi önderlerinden Bolşevik devrimci ve Sol Muhalefet üyesi (d. 1883)
1938 - John Aasen, Amerikalı sessiz film oyuncusu (d. 1890)
1943 - Lydia Litvyak (Lily), Sovyet savaş uçağı pilotu (d. 1921)
1944 - Manuel L. Quezón, Filipin bağımsızlık hareketinin önderi ve Filipinler'in ilk devlet başkanı (d. 1878)
1964 - Krikor Amiryan, Ermeni asıllı Osmanlı askeri, siyasetçi, iş insanı ve devrimci (d. 1888)
1967 - Richard Kuhn, Avusturya asıllı Alman biyokimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1900)
1970 - Frances Farmer, Amerikalı oyuncu (d. 1913)
1970 - Otto Heinrich Warburg, Alman fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1883)
1973 - Walter Ulbricht, Alman devlet adamı (d. 1893)
1977 - Gary Powers, Amerikalı pilot (Sovyet toprakları üzerinde düşürülen U-2 casus uçağının pilotu) (d. 1929)
1980 - Strother Martin, Amerikalı oyuncu (d. 1919)
1982 - Kemal Zeki Gençosman, Türk gazeteci ve yazar
1987 - Pola Negri, Amerikalı oyuncu (d. 1897)
1996 - Tadeusz Reichstein, İsviçreli kimyager ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahiplerinden biri (d. 1897)
1997 - Sviatoslav Richter, Ukraynalı piyanist (d. 1915)
1999 - İrfan Özaydınlı, Türk asker ve siyasetçi (Eski Hava Kuvvetleri Komutanı ve İçişleri Bakanı) (d. 1924)
2003 - Guy Thys, Belçikalı eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1922)
2003 - Marie Trintignant, Fransız oyuncu (d. 1962)
2004 - Philip Hauge Abelson, Amerikalı fizikçi (d. 1913)
2005 - Fahd bin Abdül Aziz, Suudi Arabistan Kralı (d. 1923)
2009 - Corazon Aquino, Filipinli siyasetçi (d. 1933)
2012 - Ülkü Adatepe, Atatürk'ün manevi kızı (d. 1932)
2012 - Aldo Maldera, İtalyan eski millî futbolcu (d. 1953)
2013 - Gail Kobe, Amerikalı oyuncu ve yönetmen (d. 1931)
2014 - Michael Johns, Avustralyalı rock şarkıcısı ve besteci (d. 1978)
2015 - Muzaffer Akgün, Türk şarkıcı ve oyuncu (d. 1926)
2015 - Stephan Beckenbauer, Alman futbolcu (d. 1968)
2015 - Cilla Black, İngiliz şarkıcı ve televizyon yıldızı (d. 1943)
2015 - Chiara Pierobon, İtalyan profesyonel bisiklet yarışçısı (d. 1993)
2016 - Romanya Kraliçesi Anne, Romanya Kralı I. Michael'ın eşi (d. 1923)
2017 - Jeffrey Brotman, Amerikalı avukat ve iş insanı (d. 1942)
2017 - Mariann Mayberry, Amerikalı oyuncu (d. 1965)
2017 - Eric Zumbrunnen, Amerikalı kurgucu (d. 1964)
2018 - Mary Carlisle, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1914)
2018 - Rick Genest, Kanadalı aktör, model ve performans sanatçısı (d. 1985)
2018 - Jan Kirsznik, Polonyalı saksafoncu (d. 1934)
2018 - Celeste Rodrigues, Portekizli fado müziği şarkıcısı (d. 1923)
2018 - Umbayee, Hint halk müziği sanatçısı ve besteci (d. 1952)
2019 - Münir El Yafi, Yemenli rütbeli asker ve siyasetçi (d. 1974)
2019 - Ian Gibbons, İngiliz müzisyen (d. 1952)
2019 - D. A. Pennebaker, Amerikalı belgesel film yapımcısı, yönetmen ve yazar (d. 1925)
2019 - Harley Race, Amerikalı profesyonel güreşçi, menajer ve antrenör (d. 1943)
2020 - Wilford Brimley, Amerikalı aktör ve şarkıcı (d. 1934)
2020 - Julio Diamante, İspanyol film yönetmeni ve senarist (d. 1930)
2020 - Pydikondala Manikyala Rao, Hint siyasetçi (d. 1961)
2020 - Hüsrev Sinai, İranlı film yönetmeni, senarist, besteci ve eğitimci (d. 1941)
2021 - Abdulkadir es-Sufi, İskoçyalı Derkavi şeyhi (d. 1930)
2022 - Lennart Back, İsveçli bir yürüyüşçüydü (d. 1933)
2022 - Carlos Blixen, Uruguaylı profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1936)
2022 - Hugo Fernández, Uruguaylı futbolcu ve teknik direktördür (d. 1945)
2022 - John Hughes, İskoç profesyonel futbolcu ve teknik adam (d. 1943)
2022 - Sarathi, Hint usta komedyen ve aktör (d. 1942)
2022 - Hans Weilbächer, Alman eski profesyonel futbolcu (d. 1933)
Tatiller ve özel günler
Anavatanına Dönenler Günü (Çerkesler)
Dünya İzci fular günü
0801
01 |
3222 | https://tr.wikipedia.org/wiki/2%20A%C4%9Fustos | 2 Ağustos |
Olaylar
MÖ 216 - Cannae Muharebesi: Romalılar'ın Anibal karşısında bozguna uğraması.
1492 - İspanya'da, Musevilere dinlerini değiştirmeleri, aksi takdirde ülkeden ayrılmaları için verilen sürenin sona ermesinin ardından, İspanya Musevilerinin çoğu, Kemal Reis'in kadırgalarıyla İstanbul'a geldi ve Osmanlı Devleti'nce hoşgörüyle karşılandı.
1875 - Dünyanın ilk buz pateni pisti, Londra'da açıldı.
1914 - Osmanlı ile Alman İmparatorluğu arasında gizli bir iş birliği anlaşması imzalandı, Osmanlı'da seferberlik ilan edildi.
1919 - Millî Mücadele aleyhine yazılar yazan Ali Kemal tarafından çıkarılan Peyam adlı gazete yayın hayatına başladı. (Peyam, daha sonra Sabah gazetesi ile birleşerek Peyam-ı Sabah adıyla yayımlandı.
1926 - Bozkurt gemisi ile Fransız Lotus gemisi Ege Denizi açıklarında çarpıştı; Bozkurt gemisi battı, 8 kişi öldü. Kaza sonrasında, "Bozkurt-Lotus davası" olarak başlayan süreç, Uluslararası Adalet Divanı'nda Türk tezinin kabulüyle, "Lotus prensibi" olarak literatüre geçti ve tüm ülkeler için kural hâline getirildi.
1934 - Adolf Hitler, Almanya'nın Führer'i haline geldi. Totaliter rejim süreci başladı.
1939 - Adalet Bakanlığı, halk önünde idam yapılmayacağına dair bir genelge yayımladı.
1945 - Postdam Konferansı sona erdi. II. Dünya Savaşı sonrası Avrupa'sına yön vermek için Potsdam'da bir araya gelen ABD Başkanı Harry Truman, İngiltere Başbakanı Winston Churchill ve Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Joseph Stalin görüşmelerini tamamladılar. Konferans'ta alınan karar gereğince Almanya; Amerikan, İngiliz, Fransız ve Sovyet komutanlarınca yönetilecek dört ayrı işgal bölgesine ayrıldı.
1950 - Konya Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.
1955 - Zonguldak'ta sel: 3 ölü, 560 ev ve dükkân sular altında.
1958 - Cumhuriyet tarihinin en yüksek orandaki devalüasyonu yapılarak, 1 Dolar 2.80 liradan 9 liraya çıkarıldı. Devalüasyon oranının yüzde 221'i bulduğu açıklandı.
1967 - Trabzonspor kuruldu.
1980 - İtalya'da Bologna Tren İstasyonu'nda bomba patladı; 84 kişi öldü. Eylemi, sağcı Devrim Birlikleri örgütü üstlendi.
1987 - Türkiye'de kan kanserli bir hastaya, ilk kez kemik iliği nakli yapıldı.
1990 - Saddam Hüseyin önderliğindeki Irak, Kuveyt'i işgal etti. Kuveyt Emiri Cabir el-Ahmed el-Sabah, Suudi Arabistan'a kaçtı.
1991 - Şili ve Arjantin bir yüzyıldan fazla bir zamandır aralarında süren sınır anlaşmazlıklarına bir anlaşma imzalayarak son verdi.
1997 - Muhammed Hatemi, İran'nin yeni Başkanı oldu
2001 - Soykırım suçlusu Sırp general Radislav Krstić, 1995 Temmuz'unda Srebrenica'da (Bosna-Hersek) binlerce Müslümanı katlettiğinden dolayı, Lahey'deki Savaş Suçları Mahkemesi tarafından 46 yıl hapse mahkûm edildi.
2005 - Fransız Sağlık Bakanı Xavier Bertrand, Paris'teki Saint-Vincent-de-Paul hastanesi morgunda saklanılan, doğduktan sonra kısa sürede ölmüş veya ölü doğmuş olduğu belirtilen 351 çocuk cesedinin keşfedilmesi üzerine, bu konuda soruşturma açılmasını istedi.
Doğumlar
1612 - Saskia van Uylenburgh, Hollandalı ressam Rembrandt van Rijn'in eşi (ö. 1642)
1696 - I. Mahmut, Osmanlı'nın 24. Padişahı (ö. 1754)
1820 - John Tyndall, İngiliz fizikçisidir (ö. 1893)
1834 - Frederic Auguste Bartholdi, Fransız heykeltıraş (ö. 1904)
1835 - Elisha Gray, Amerikalı elektrik mühendisi (ö. 1901)
1867 - Ali Ekrem Bolayır, Türk şair (d. 1937)
1868 - I. Konstantin, Yunanistan Kralı (ö. 1923)
1882 - George Sargent, İngiliz golfçü (ö. 1962)
1884 - Rómulo Gallegos, Venezuelalı romancı ve politikacıdır (ö. 1969)
1892 - Jack Warner, Kanada doğumlu Amerikalı film yapımcısı ve Warner Bros. şirketinin eski yöneticisidir (ö. 1978)
1894 - Bertha Lutz, Brezilyalı zoolog, politikacı ve diplomat (ö. 1976)
1897 - Karl Otto Koch, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nda Albay ve Sachsenhausen Toplama Kampı, Buchenwald Toplama Kampı'nın ilk nazi komutanı ve sonradan Majdanek Toplama Kampı'nın komutanı (ö. 1945)
1897 - Philippe Soupault, Fransız yazar ve şair (ö. 1990)
1905 - Karl Amadeus Hartmann, Alman müzisyen, besteci (ö. 1963)
1905 - Myrna Loy, Amerikan film, televizyon ve tiyatro oyuncusu (ö. 1993)
1914 - Beatrice Straight, Oscar ve Tony ödülü kazanmış Amerikalı film, tiyatro ve televizyon oyuncusudur (ö. 2001)
1919 - Nehemiah Persoff, Amerikalı aktör ve sanatçı (ö. 2022)
1923 - Şimon Peres, İsrailli siyasetçi ve İsrail'in 9. Cumhurbaşkanı (ö. 2016)
1924 - James Baldwin, Afrikalı-Amerikalı yazar (ö. 1987)
1925 - John Dexter, İngiliz tiyatro, film ve opera yönetmeni (ö. 1990)
1932 - Peter O'Toole, İrlandalı oyuncu (ö. 2013)
1934 - Valeri Bıkovski, Sovyet kozmonot (ö. 2019)
1935 - Ion Ungureanu, Moldovalı oyuncu ve siyasetçi (ö. 2017)
1938 - Sırrı Elitaş, Türk sinema oyuncusu, senaryo yazarı ve yönetmen (ö. 2015)
1939 - Wes Craven, Amerikalı film yönetmeni, yapımcı ve senarist (ö. 2015)
1939 - Ursula Karusseit, Alman oyuncu (ö. 2019)
1941 - Jules A. Hoffmann, Lüksemburg doğumlu Fransız biyolog
1942 - Isabel Allende, Şilili yazar
1942 - Leo Beenhakker, Hollandalı teknik direktör
1945 - Joanna Cassidy, Amerikalı kadın oyuncu
1948 - Anne Phelan, İngiliz asıllı Avustralyalı oyuncu, dublaj sanatçısı ve aktivist
1951 - Joe Lynn Turner, Amerikalı müzisyen
1952 - Ahmet Uğurlu, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu
1952 - Alain Giresse, Fransız futbolcu ve teknik direktör
1952 - Osman İşmen, Türk orkestra şefi, besteci ve aranjör
1955 - Fahreddin Manafov, Azeri oyuncu
1957 - Muharrem Yılmaz, Türk iş insanı ve TÜSİAD'ın 15. Başkanı
1960 - Emine Beder, Türk yemek yazarı
1963 - Uğur Tütüneker, Türk teknik direktör ve eski millî futbolcu
1964 - Mary-Louise Parker, Amerikalı aktris
1968 - Stefan Effenberg, Alman eski futbolcu
1969 - Cedric Ceballos, Amerikalı eski profesyonel basketbol oyuncusu
1969 - Fernando Couto, Portekizli eski millî futbolcu
1970 - Kevin Smith, Amerikalı yönetmen ve oyuncu
1972 - Muhammed Abdülaziz ed-Da'ayya', Suudi eski millî futbolcu
1974 - Barış Yarkadaş, Türk gazeteci, siyasetçi ve yazar
1975 - Mineiro, Brezilyalı futbolcu
1976 - Sam Worthington, Avustralyalı sinema oyuncusu
1977 - Edward Furlong, Amerikalı sinema oyuncusu
1978 - Goran Gavrančić, Sırp futbolcu
1978 - Deividas Šemberas, Litvan eski futbolcu
1979 - Evrim Alasya, Türk oyuncu
1982 - Hélder Postiga, Portekizli eski futbolcu
1983 - Michel Bastos, Brezilyalı millî futbolcu
1984 - Giampaolo Pazzini, İtalyan millî futbolcu
1987 - Yura Movsisyan, Ermeni futbolcu
1989 - Nacer Chadli, Fas asıllı Belçikalı millî futbolcu
1992 - Charli XCX, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1994 - Jang Jung-Won, Güney Koreli futbolcu
1995 - Kristaps Porziņģis, Letonyalı profesyonel basketbolcu
1999 - Mark Lee, Kanadalı rapçi
Ölümler
257 - I. Stephenus, 12 Mayıs 254'ten 257 yılında ölene kadar papalık yapmıştır
924 - Ælfweard, Yaşlı Edward'ın ikinci eşi Ælfflæd'dan olma en büyük oğlu (d. 902)
1100 - William Rufus, İngiltere Kralı (d. 1056)
1277 - Muineddin Süleyman, Anadolu Selçuklu dönemi devlet adamı (d. ?)
1445 - Oswald von Wolkenstein, Alman şair, besteci ve diplomat (d. 1376)
1512 - Alessandro Achillini, İtalyan doktor, anatomist ve özellikle skolastik filozof Ockhamlı William'dan etkilenen filozof (d. 1463)
1589 - III. Henri, Fransa Kralı (d. 1551)
1667 - Francesco Borromini, İtalyan asıllı İsviçreli mimar (d. 1599)
1788 - Thomas Gainsborough, İngiliz ressam (d. 1727)
1799 - Jacques-Étienne Montgolfier, Fransız mucit ve sıcak hava balonu ile uçuşu gerçekleştiren (d. 1745)
1815 - Guillaume Marie Anne Brune, Fransız mareşal ve siyaset adamı (d. 1763)
1823 - Lazare Carnot, Fransız asker ve devlet adamı (d. 1753)
1849 - Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Mısır Valisi ve Mısır ve Sudan'ın ilk Hidivi (d. 1769)
1859 - Horace Mann, Amerikalı eğitim reformcusu (d. 1796)
1873 - Robert Curzon, Britanyalı diplomat ve gezgin (d. 1810)
1876 - Wild Bill Hickok, Amerikalı silahşor, izci ve kanun adamı (d. 1837)
1919 - Tibor Szamuely, Macar komünist politikacı (d. 1890)
1921 - Enrico Caruso, İtalyan tenor (d. 1873)
1922 - Alexander Graham Bell, Amerikalı mucit ve telefonu icat eden (d. 1847)
1923 - Warren G. Harding, ABD'nin 29. Başkanı (d. 1865)
1930 - Ahmet Fehim, Türk yönetmen, tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1856)
1934 - Paul von Hindenburg, Alman mareşal ve politikacı (d. 1847)
1945 - Pietro Mascagni, İtalyan besteci (d. 1863)
1973 - Jean-Pierre Melville, Fransız film yönetmeni (d. 1917)
1973 - Walter Rudolf Hess, İsviçreli fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1881)
1976 - Fritz Lang, Avusturyalı yönetmen, senaryo yazarı ve film yapımcısı (d. 1890)
1979 - Víctor Raúl Haya de la Torre, Perulu politikacı (d. 1895)
1988 - Raymond Carver, Amerikalı kısa öykü yazarı ve şair (d. 1938)
1996 - Michel Debré, Fransız devlet adamı (d. 1912)
1996 - Obdulio Varela, Uruguaylı futbolcu ve teknik direktör (d. 1917)
1997 - William S. Burroughs, Amerikalı roman ve deneme yazarı (d. 1914)
1997 - Fela Kuti, Nijeryalı müzisyen, albüm yapımcısı ve insan hakları savunucusu (d. 1938)
2000 - Boran Kaya, Türk şovmen ve sunucu (d. 1965)
2007 - İsmail Sivri, Türk gazeteci ve İzmir Gazeteciler Cemiyeti Onursal Başkanı (d. 1927)
2008 - Osman Yağmurdereli, Türk yapımcı ve siyasetçi (d. 1953)
2014 - Kemal Bingöllü, Avukat, 68 kuşağı önderlerinden (d. 1939)
2014 - Barbara Prammer, Avusturyalı politikacı (d. 1954)
2015 - Giovanni Conso, İtalyan hukukçu ve siyasetçi (d. 1922)
2015 - Natalya Molçanova, Serbest tüpsüz dalışta rekor sahibi Rus yüzücü ve serbest dalışçı (d. 1962)
2016 - Terence Bayler, Yeni Zelandalı oyuncu (d. 1930)
2016 - David Huddleston, Amerikalı ünlü oyuncu (d. 1930)
2016 - Ahmed Zewail, Mısırlı bilim insanı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1946)
2017 - Wanda Chotomska, Polonyalı kadın çocuk öyküleri yazarı, senarist ve şair (d. 1929)
2017 - Robin Eady, İngiliz dermotoloji uzmanı olan profesör (d. 1940)
2017 - Daniel Licht, Amerikalı film müziği bestecisi ve müzisyen (d. 1957)
2017 - Duke Harris, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu (d. 1942)
2017 - Peter Rösch, İsviçreli eski millî futbolcu (d. 1936)
2018 - Neil Argo, Amerikalı film müziği bestecisi (d. 1947)
2018 - Givi Çikvanaia, Gürcü-Sovyet sutopu oyuncusu (d. 1939)
2018 - Herbert King, Kolombiyalı oyuncu (d. 1963)
2018 - Winston Ntshona, Güney Afrikalı oyuncu ve oyun yazarı (d. 1941)
2018 - Viktor Tyumenev, Sovyet-Rus buz hokeyi oyuncusu (d. 1957)
2019 - Gunder Bengtsson, İsveçli teknik direktör (d. 1946)
2019 - Vahakn Dadrian, Eski sosyoloji profesörü (d. 1926)
2019 - Alexandra Strelchenko, Sovyet-Rus asıllı Ukraynalı aktris ve şarkıcı (d. 1937)
2020 - Grigor Areşyan, Amerikalı-Ermeni arkeolog, tarihçi, akademisyen ve siyasetçi (d. 1949)
2020 - Leon Fleisher, Amerikalı piyanist ve şef (d. 1928)
2020 - Leslie Randall, İngiliz aktör (d. 1924)
2020 - Tootie Robbins, Amerikan futbolu oyuncusu (d. 1958)
2020 - Anant Shet, Hint siyasetçi (d. 1961)
2020 - Jaksılık Üşkempirov, Kazak grekoromen güreşçi (d. 1951)
2020 - Kamal Rani Varun, Hint siyasetçi (d. 1958)
2021 - Lilia Aragón, Meksikalı aktris ve siyasetçi (d. 1938)
2022 - Luis Augusto Castro Quiroga, Kolombiyalı Roma Katolik başpiskopos (d. 1942)
2022 - Stavros Psiharis, Yunan yayıncı ve siyasetçi (d. 1945)
2022 - Nikolay Yefimov, Sovyet-Rus gazeteci ve siyasetçi (d. 1932)
Tatiller ve özel günler
Roman Soykırımı'nı Anma Günü
0802
02 |
3223 | https://tr.wikipedia.org/wiki/3%20A%C4%9Fustos | 3 Ağustos |
Olaylar
1071 - Sanduk Bey komutasındaki Selçuklu Orduları, Bizans İmparatoru Romen Diyojen'in Malazgirt ve Ahlat'a gönderdiği kuvvetleri geri çekilmeye zorladı ve daha sonra Karahas'taki savaşta Bizans güçlerini dağıttı.
1492 - İspanyol Engizisyonu'nun ardından, İspanya'daki yaklaşık 200.000 Sefarad Yahudisi, İspanyol İmparatorluğu ve Katolik Kilisesi tarafından ülkeden kovuldular, bunların büyük bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu tarafından kabul edilecektir.
1492 - Kristof Kolomb, İspanya'dan üç gemiyle Hindistan'a ulaşmak ve yeni kıtalar keşfetmek amacıyla yola çıktı.
1778 - La Scala opera binası, Milano'da açıldı.
1869 - Büyük Samsun yangını meydana geldi. 125.000 m²'lik alan yangından birinci derecede etkilendi.
1914 - Alman İmparatorluğu, Fransa'ya savaş ilan etti.
1914 - Birleşik krallık, Osmanlı İmparatorluğu'nun sipariş ettiği "Sultan Osman I" ve "Reşadiye" isimli 2 zırhlı gemiye el koydu. Hükûmetin geri istediği 4 milyon poundluk ücret ise iade edilmedi.
1924 - Üzerlerinde Türkiye Cumhuriyeti yazısı bulunan ve Türkiye'nin ilk madeni parası olma özelliği taşıyan bronz 10 kuruşluk paralar tedavüle çıktı.
1936 - Amerikalı siyahi atlet Jesse Owens, Berlin 1936 Yaz Olimpiyatları'nda, 100 metreyi 10.3 saniyede koşarak dünya rekorunu egale etti ve altın madalya kazandı. Ayrıca Adolf Hitler’i stadyumdan kaçıran atlet olarak ün yaptı.
1949 - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Çin'in Birleşmiş Milletler'e girme isteğini reddetti.
1955 - Samuel Beckett'in Godot'yu Beklerken adlı oyunu, ilk kez Londra'da sahnelendi.
1958 - İlk nükleer denizaltı olan USS Nautilus, Kuzey Kutbu'nun kalın buz örtüsünü, bir uçtan öbür uca su altından geçmeyi başardı.
1960 - Aralarında Genelkurmay Başkanı Orgeneral Ragıp Gümüşpala'nın da bulunduğu 235 general ve amiral, emekliye sevk edildi. Genelkurmay Başkanlığı'na Cevdet Sunay getirildi.
1977 - Kıbrıs lideri Başpiskopos III. Makarios, kalp krizi geçirerek öldü. Spiros Kipriyanu, geçici olarak Kıbrıs liderliğine getirildi.
1977 - Liranın değeri, Mark karşısında %4,5 oranında düşürüldü. Mark’ın alış fiyatı 730 kuruştan 763 kuruşa, satış fiyatı da 778 kuruşa yükseltildi.
1988 - Sovyetler Birliği, Kızıl Meydan'a Cessna 172 uçağı ile inen Alman pilot Mathias Rust'u serbest bıraktı.
1995 - Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği'nin hazırlattığı 'Doğu Raporu' açıklandı. Raporu, TOBB Başkanlık Danışmanı Prof. Dr. Doğu Ergil hazırlamıştı.
1996 - 1922'de Tacikistan'da çarpışırken ölen Enver Paşa'nın naaşı İstanbul'a getirildi.
2002 - AB'ye uyum çerçevesinde kabul edilen yasayla, savaş ve yakın savaş tehdidi halleri dışında idam cezası kaldırıldı.
2008 - Kuzey Hindistan'da bir Hindu tapınağında çıkan izdihamda 30'u çocuk 68 kişi öldü.
2008 - Somali'nin başkenti Mogadişu'da patlayan bir bomba, 20 kişinin ölümüne yol açtı.
2014 - Irak ve Şam İslam Devleti'nin Yezîdî soykırımı gerçekleşti.
Doğumlar
1622 - Wolfgang Julius von Hohenlohe, Alman mareşal (ö. 1698)
1766 - Kurt Polycarp Joachim Sprengel, Alman botanikçi ve doktor (ö. 1833)
1811 - Elisha Otis, Amerikalı asansör imalatçısı (ö. 1861)
1903 - Habib Burgiba, Tunus Devleti'nin kurucusu ve ilk Devlet Başkanı (ö. 2000)
1922 - Su Bai, Çinli arkeolog (ö. 2018)
1926 - Necdet Tosun, Türk sinema sanatçısı (ö. 1975)
1926 - Rona Anderson, İskoç oyuncu (ö. 2013)
1926 - Tony Bennett, Amerikalı müzisyen
1931 - Svennik Høyer, Norveçli siyaset bilimci, akademisyen ve araştırmacı (ö. 2017)
1940 - Martin Sheen, Amerikalı oyuncu
1941 - Martha Stewart, Amerikalı iş insanı, yazar ve eski model
1943 - Christina, İsveç Kralı XVI. Carl Gustaf'ın dört ablasının en küçüğü
1943 - Steven Millhauser, Amerikalı roman ve kısa öykü yazarı
1946 - Cahit Berkay, Türk müzisyen ve Moğollar grubunun kurucularından
1948 - Jean-Pierre Raffarin, Fransız siyasetçi
1949 - Erato Kozaku-Markullis, Kıbrıslı Rum diplomat, siyasetçi ve akademisyen
1950 - Linda Howard, Amerikalı yazar
1950 - John Landis, Amerikalı film yönetmeni, yapımcı, senarist ve oyuncu
1950 - Nejat Yavaşoğulları, Türk müzisyen
1952 - Osvaldo Ardiles, Arjantinli eski millî futbolcu ve teknik direktör
1959 - Koichi Tanaka, Japon bilim insanı
1962 - Ahmet Çakar, Türk hekim, eski hakem ve spor yorumcusu
1963 - James Hetfield, Amerikalı gitarist ve Metallica'nın kurucu üyesi
1963 - Isaiah Washington, Sierra-Leoneli-Amerikalı oyuncu
1964 - Yasemin Yalçın, Türk oyuncu
1964 - Abhisit Vejjajiva, Demokrat Parti lideri ve Tayland'ın 27. Başbakanı
1967 - Mathieu Kassovitz, Fransız aktör
1968 - Tom Long, Avustralyalı aktör (ö. 2020)
1969 - Anne Marie Loder, Kanadalı oyuncu
1970 - Stephen Carpenter, Amerikalı müzisyen
1970 - Gina G., Avustralyalı şarkıcı
1970 - Masahiro Sakurai, Japon video oyunu yönetmeni ve tasarımcısı
1972 - Uğur Arslan, Türk şair, sunucu ve TV programı yapımcısı
1973 - Jay Cutler, Amerikalı IFBB profesyonel vücut geliştirmeci
1973 - Ana Ibis Fernandez, Kübalı voleybolcu
1977 - Deniz Akkaya, Türk model
1979 - Evangeline Lilly, Kanadalı model ve oyuncu
1980 - Nadia Ali, Pakistan kökenli Amerikalı vokal ve söz yazarı
1981 - Pablo Ibáñez, İspanyol millî futbolcu
1982 - Ayşenur Taşbakan, Türk taekwondocu
1982 - Yelena Soboleva, Rus atlet
1984 - Ryan Lochte, Amerikalı yüzücü
1988 - Sven Ulreich, Alman kaleci
1989 - Jules Bianchi, Fransız Formula 1 pilotu (ö. 2015)
1989 - Sam Hutchinson, İngiliz futbolcu
1990 - Kang Min-kyung, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
1991 - Kaede Nakamura, Japon milli futbolcu
1992 - Gamze Bulut, Türk atlet
1992 - Karlie Kloss, Amerikalı model
1993 - Tom Liebscher, Alman kanocu
1994 - Endoğan Adili, Türk asıllı İsviçreli futbolcu
Ölümler
1001 - Tâi, Abbâsî Hâlifelerinin yirmidördüncüsü (d. 932)
1460 - II. James, 1437'den itibaren İskoç kralı, I. James ve Joan Beaufort'un oğlu (d. 1430)
1773 - Stanisław Konarski, Polonyalı oyun yazarı, şair ve eğitmen (d. 1700)
1780 - Étienne Bonnot de Condillac, Fransız düşünür (d. 1715)
1792 - Richard Arkwright, İngiliz sanayici (d. 1732)
1806 - Michel Adanson, Fransız botanikçi ve doğa bilimci (d. 1727)
1857 - Eugène Sue, Fransız yazar (d. 1804)
1913 - Josephine Cochrane, Amerikalı mucit (d. 1839)
1917 - Ferdinand Georg Frobenius, Alman matematikçi (d. 1849)
1922 - Howard Crosby Butler, Amerikan arkeolog (d. 1872)
1924 - Joseph Conrad, Polonyalı yazar (d. 1857)
1927 - Edward Bradford Titchener, İngiliz psikolog (d. 1867)
1929 - Emile Berliner, Alman asıllı Amerikalı mucit (d. 1851)
1929 - Thorstein Veblen, Amerikalı iktisatçı, sosyolog ve akademisyen (d. 1857)
1936 - Fulgence Bienvenüe, Fransız inşaat mühendisi (d. 1852)
1942 - Richard Willstätter, Alman kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1872)
1954 - Colette (Sidonie-Gabrielle Colette), Fransız yazar (d. 1873)
1964 - Flannery O'Connor, Amerikalı yazar (d. 1925)
1966 - Lenny Bruce, Amerikalı komedyen (d. 1925)
1968 - Konstantin Rokosovski, Sovyet asker ve devlet adamı (d. 1896)
1977 - III. Makarios, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi Başpiskoposu ve bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı (d. 1913)
1979 - Bertil Ohlin, İsveçli iktisatçı ve Nobel İktisat Ödülü sahibi (d. 1899)
1992 - Feridun Ferruhzad, İranlı bir şovmen, sunucu, şair, aktör, siyasi aktivist, şarkıcı, insancıl ve yazardı (d. 1938)
1995 - Ida Lupino, İngiltere doğumlu Amerikalı sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1918)
2004 - Henri Cartier-Bresson, Fransız fotoğrafçı (d. 1908)
2004 - Sulhi Dönmezer, Türk hukukçu ve akademisyen (d. 1918)
2005 - Mete Sezer, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1935)
2006 - Elisabeth Schwarzkopf, Alman opera şarkıcısı (d. 1915)
2008 - Aleksandr Soljenitsin, Rus yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1918)
2010 - Tom Mankiewicz, Amerikalı film senaristi ve yönetmen (d. 1942)
2011 - Annette Charles, Amerikalı oyuncu (d. 1948)
2011 - Bubba Smith, Amerikalı oyuncu (d. 1945)
2012 - Martin Fleischmann, Britanyalı bilim insanı (d. 1927)
2013 - Yuriy Brejnev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri Leonid Brejnev'in oğlu (d. 1933)
2015 - Coleen Gray, Amerikalı oyuncu (d. 1922)
2015 - Margot Loyola, Şilili halk şarkıcısı, müzisyen ve müzik bilimci (d. 1918)
2016 - Chris Amon, Yeni Zelandalı otomobil yarışçısı (d. 1943)
2016 - Shakira Martin, Jamaikalı eski manken (d. 1986)
2017 - Richard Dudman, Amerikalı gazeteci ve köşe yazarı (d. 1918)
2017 - Ty Hardin, Amerikalı oyuncu (d. 1930)
2017 - Robert Hardy, İngiliz aktör (d. 1925)
2017 - Dickie Hemric, Amerikalı kolej basketbolu ve profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1933)
2017 - Ángel Nieto, İspanyol motosiklet sporcusu (d. 1947)
2017 - Çetin Şahiner, Türk atlet (d. 1934)
2018 - Matija Barl, Sloven oyuncu, yapımcı ve çevirmen (d. 1940)
2018 - Carlos Buttice, Eski Arjantili futbolcu (d. 1942)
2018 - Ingrid Espelid Hovig, Norveçli yemek uzmanı ve yemek kitabı yazarı (d. 1924)
2018 - Moshé Mizrahi, İsrailli film yönetmeni ve senarist (d. 1931)
2018 - Piotr Szulkin, Polonyalı film yönetmeni ve senarist (d. 1950)
2019 - Miklós Ambrus, Eski Macar su topu oyuncusu (d. 1933)
2019 - Katreese Barnes, Amerikalı müzisyen, söz yazarı, besteci ve albüm yapımcısı (d. 1963)
2019 - Nikolay Kardaşev, Sovyet-Rus astrofizikçi ve mucit (d. 1932)
2019 - Cengiz Sezici, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1950)
2019 - Michael Troy, Amerikalı eski Olimpiyat yüzücüsü (d. 1940)
2020 - ATM Alamgir, Bangladeşli siyasetçi (d. 1950)
2020 - Dani Anwar, Endonezyalı politikacı (d. 1968)
2020 - Mohammad Barkatullah, Bangladeşli televizyon yapımcısı (d. 1944)
2020 - Shirley Ann Grau, Amerikalı yazar ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1929)
2020 - John Hume, Kuzey İrlandalı politikacı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1937)
2020 - Celina Kofman, Arjantinli insan hakları aktivisti (d. 1924)
2021 - Julian Beale, Avustralyalı siyasetçi ve iş insanı (d. 1934)
2021 - Jean Hale, Amerikalı aktris (d. 1938)
2021 - Jody Hamilton, Amerikalı profesyonel güreşçi, antrenör ve menajer (d. 1938)
2021 - Miroslav Lazanski, Sırp gazeteci, askeri analist, siyasetçi ve diplomat (d. 1950)
2021 - María Teresa Marú Mejía, Meksikalı kadın siyasetçi ve yönetici (d. 1958)
2021 - Hüseyin Özay, Türk Tiyatro sanatçısı ve Seslendirme Sanatçısı (d. 1959)
2021 - Godfred Yeboah, Ganalı profesyonel futbolcu (d. 1980)
2022 - Yvonne Baby, Fransız gazeteci, romancı ve film eleştirmeni (d. 1931)
2022 - Raymond Damadian, Amerikalı doktor, tıp doktoru (d. 1936)
Tatiller ve özel günler
Fırtına: Doğumgünü Fırtınası (Marmara Bölgesi)
0803
03 |
3224 | https://tr.wikipedia.org/wiki/5%20A%C4%9Fustos | 5 Ağustos |
Olaylar
1583 - Humphrey Gilbert, Kuzey Amerika'daki ilk İngiliz kolonisini kurdu: Bugünkü Newfoundland.
1634 - IV. Murad, içki yasağı ilan ederek meyhaneleri yıktırdı.
1858 - ABD ile Avrupa arasında ilk transatlantik kablo çekildi.
1882 - Japonya'da sıkıyönetim ilan edildi.
1884 - New York Limanı'nın girişindeki Özgürlük Anıtı'nın ilk taşı konuldu.
1897 - Edison, ilk reklam filmini üretti.
1912 - Padişah Sultan Reşat, Meclis-i Mebûsan'ı feshetti ve 14 Mayıs 1914'e kadar kadar Osmanlı Meclisi toplanamadı.
1914 - Cleveland, Ohio'da, ilk elektrikli trafik ışıkları hizmete girdi.
1920 - Pozantı'da Mustafa Kemal'in katılımıyla bir kongre gerçekleştirildi.
1921 - Gazi Mustafa Kemal, Türk Orduları Başkomutanlığı'na seçildi.
1927 - New York'ta Sacco-Vanzettti'nin ölüm cezasına çarptırılmalarına karşı gösteriler yapıldı. İtalyan asıllı Amerikalı anarşistler Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti işlemedikleri soygun ve cinayet suçlarından 1921'de ölüme mahkûm edilmişlerdi.
1940 - II. Dünya Savaşı: Letonya, Sovyetler Birliği himayesine girdi.
1945 - Fransa'nın Cezayir Katliamı: 45 bin Cezayirli katledildi.
1949 - Ekvador'da deprem: 50 köy yıkıldı, 6000'den fazla kişi öldü.
1960 - Burkina Faso, (eski adıyla Yukarı Volta), Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti.
1962 - Nelson Mandela hapse girdi. (1990'da serbest kaldı).
1968 - Bolu Çimento Fabrikası kuruldu.
1969 - İstanbul Silahtarağa Demirdöküm Fabrikası'nda, işçiler fabrikayı işgal ettiler. Polis müdahale etti; 64 polis ve 14 işçi yaralandı.
1989 - Nikaragua'da genel seçimler yapıldı. Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi çoğunluğu kazandı.
1995 - Türk-İş, Ankara'da "Emeğe Saygı" mitingi düzenledi. Mitinge 100 bine yakın işçi katıldı.
2003 - Endonezya'nın başkenti Cakarta'da, bir araca yerleştirilen bomba infilak etti; 12 kişi öldü, 150 kişi yaralandı.
2013 - Ergenekon Davası'nda nihai kararın açıklanacağı dava başladı.
2016 - Ekim ayına kadar süren Etiyopya protestoları başladı.
Doğumlar
MÖ 79 - Tullia, Romalı hatip ve politikacı (ö. MÖ 45)
1461 - I. Alexander Jagiellon, Jagiellon Hanedanı üyesi, Litvanya'nın büyük dükü ve daha sonra Polonya kralı (ö. 1506)
1540 - Joseph Justus Scaliger, İtalyan asıllı Fransız tarihçidir (ö. 1609)
1623 - Antonio Cesti, İtalyan besteci (ö. 1669)
1681 - Vitus Bering, Danimarkalı denizci (ö. 1741)
1694 - Leonardo Leo, İtalyan barok besteci (ö. 1744)
1746 - Antonio Codronchi, İtalyan rahip ve başpiskopos (ö. 1826)
1802 - Niels Henrik Abel, Norveçli matematikçi (ö. 1829)
1809 - Alexander William Kinglake, İngiliz devlet adamı ve tarihçi (ö. 1891)
1811 - Ambroise Thomas, Fransız opera bestecisi (ö. 1896)
1813 - Ivar Aasen, Norveçli şair (ö. 1896)
1826 - Şinasi, Osmanlı gazeteci, yayımcı, şair ve oyun yazarı (ö. 1871)
1827 - Manuel Deodoro da Fonseca, Brezilyalı general ve Brezilya Cumhuriyeti'nin ilk Başkanı (ö. 1892)
1844 - İlya Repin, Rus ressam (ö. 1930)
1850 - Guy de Maupassant, Fransız yazar (ö. 1893)
1860 - Louis Wain, İngiliz sanatçı, ressam ve grafiker (ö. 1939)
1862 - Joseph Merrick, İngiliz vatandaşı (ö. 1893)
1877 - Tom Thomson, Kanadalı ressam (ö. 1917)
1890 - Naum Gabo, Rus kökenli bir heykeltıraş (ö. 1977)
1889 - Conrad Aiken, Amerikalı şair, öykü yazarı, romancı ve eleştirmen (ö. 1973)
1901 - Claude Autant-Lara, Fransız yönetmen ve Avrupa Parlamentosu milletvekili (ö. 2000)
1906 - John Huston, Amerikalı yönetmen ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi (ö. 1987)
1906 - Wassily Leontief, Rus ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 1999)
1907 - Eugène Guillevic, Fransız şair (ö. 1997)
1908 - Harold Holt, 17. Avustralya Başbakanı olan Avustralyalı politikacıdır (ö. 1967)
1928 - Johann Baptist Metz, Alman Katolik ilahiyatçı(ö. 2019)
1930 - Neil Armstrong, Amerikalı Ay astronotu ve Ay'a ilk ayak basan insan (ö. 2012)
1930 - Michal Kováč, Slovakya Eski Devlet Başkanı ve siyasetçi (ö. 2016)
1931 - Ülker Köksal, Türk oyun yazarı, romancı ve öykü yazarı
1936 - John Saxon, Amerikalı oyuncu (ö. 2020)
1937 - Akın Çakmakçı, Türk bürokrat (ö. 2001)
1938 - Serol Teber, Türk psikiyatr (ö. 2004)
1939 - Aysel Tanju, Türk sinema oyuncusu (ö. 2003)
1939 - Bob Clark, Amerikalı film yönetmeni (ö. 2007)
1941 - Airto Moreira, Brezilyalı davulcu ve perküsyoncu
1944 - Selçuk Alagöz, Türk pop-rock şarkıcısı, besteci ve söz yazarı
1947 - Osman Durmuş, Türk tıp doktoru ve siyasetçi (ö. 2020)
1948 - Cemil İpekçi, Türk moda tasarımcısı
1948 - Ray Clemence, İngiltere futbolunun efsane kalecisi (ö. 2020)
1952 - Tamás Faragó, Macar eski sutopu oyuncusu
1957 - Shigeru Ban, Japon mimar ve tasarımcı
1958 - Uladzimir Makey, Beyaz Rusya Dışişleri bakanı (ö. 2022)
1959 - Pete Burns, İngiliz şarkıcı ve şarkı sözü yazarı (ö. 2016)
1959 - Pat Smear, Amerikalı müzisyen
1961 - Janet McTeer, İngiliz oyuncu
1962 - Patrick Ewing, Amerikalı basketbol oyuncusu
1964 - Zerrin Tekindor, Türk oyuncu
1964 - Adam Yauch, Amerikalı hip hop şarkıcısı ve yönetmen (ö. 2012)
1966 - James Gunn, Amerikalı film yönetmeni, yapımcısı ve senaristi
1966 - Suzan Seçkiner, İlk kadın FIDE hakemi
1968 - Colin McRae, İskoç ralli sürücüsü (ö. 2007)
1968 - Marine Le Pen, Fransız siyasetçi
1971 - Valdis Dombrovskis, Eski Letonya Başbakanı olan Leton politikacı
1972 - Darren Shahlavi, İngiliz aktör (ö. 2015)
1972 - Theodore Whitmore, Jamaikalı futbolcu ve teknik direktör
1973 - Bora Öztoprak, Türk müzisyen
1974 - Alvin Ceccoli, Eski Avustralyalı futbolcu
1974 - Kajol Devgan, Hint aktris
1975 - Eicca Toppinen, şarkı yazarı
1975 - Maria Kraakman, Hollandalı aktris
1977 - Beyza Durmaz, Türk şarkıcı
1978 - Rita Faltoyano, Macar porno yıldızı
1978 - Kim Gevaert, Belçikalı eski kısa mesafe koşucusu
1979 - David Healy, Kuzey İrlandalı eski futbolcu
1980 - Wayne Bridge, İngiliz futbolcu
1980 - Salvador Cabañas, Paraguaylı millî futbolcu
1980 - Jason Culina, Avustralyalı futbolcu
1981 - Travie McCoy, Amerikalı rapçi
1981 - Jesse Williams, Amerikalı oyuncu ve model
1984 - Helene Fischer, Alman şarkıcı ve şovmen
1985 - Laurent Ciman, Belçikalı millî futbolcu
1985 - Salomon Kalou, Fildişi Sahilili futbolcu
1985 - Shin So-yul, Güney Koreli oyuncu
1985 - Erkan Zengin, Türk asıllı İsveçli futbolcu
1986 - Asif Memmedov, Azeri futbolcu
1988 - Federica Pellegrini, İtalyan yüzücü
1989 - Ryan Bertrand, İngiliz futbolcu
1991 - Esteban Gutiérrez, Meksikalı Formula 1 pilotu
1991 - Andreas Weimann, Avusturyalı futbolcu
1994 - Martín Rodríguez, Şilili futbolcu
1995 - Pierre Højbjerg, Danimarkalı futbolcu
1996 - Takakeishō Mitsunobu, Japon profesyonel sumo güreşçisi
1997 - Olivia Holt, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu
1998 - Mimi Keene, İngiliz oyuncu
1999 - Meltem Yıldızhan, Türk kadın basketbolcu
2001 - Anthony Edwards, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu
2004 - Gavi, İspanyol millî futbolcudur
Ölümler
824 - Heizei, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 51 imparatoru (d. 773)
917 - I. Efthimios, 907'den 912'ye kadar Konstantinopolis Patriği (d. 834)
1364 - Kōgon, Japonya'da Nanboku-chō dönemi sırasında ilk Kuzey Talibi (d. 1313)
1633 - George Abbot, Canterbury başpiskoposu (d. 1562)
1729 - Thomas Newcomen, İngiliz mucit (d. 1663)
1862 - Félix de Muelenaere, Belçikalı Roma Katolik politikacı (d. 1793)
1895 - Friedrich Engels, Alman politik filozof (d. 1820)
1901 - Victoria, Alman imparatoriçesi, Prusya kraliçesi ve kraliyet prensesi (d. 1840)
1929 - Millicent Fawcett, İngiliz feminist (d. 1847)
1946 - Wilhelm Marx, Alman avukat, devlet adamı (d. 1863)
1950 - Emil Abderhalden, İsviçreli biyokimyacı ve fizyolog (d. 1877)
1955 - Carmen Miranda, Portekiz doğumlu Brezilyalı aktris ve samba şarkıcısı (d. 1909)
1957 - Heinrich Wieland, Alman kimyager (d. 1877)
1961 - Kenan Yılmaz, Türk bürokrat ve siyasetçi (d. 1900)
1962 - Marilyn Monroe, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1926)
1964 - Moa Martinson, İsveçli yazar (d. 1890)
1967 - Mustafa İnan, Türk inşaat mühendisi, akademisyen ve bilim insanı (d. 1911)
1970 - Sermet Çağan, Türk tiyatro sanatçısı ve gazeteci (d. 1929)
1982 - Faruk Gürtunca, Türk eğitimci, gazeteci ve siyasetçi (d. 1904)
1984 - Richard Burton, İngiliz aktör (d. 1925)
1991 - Soichiro Honda, Japon iş insanı (d. 1906)
1995 - İzet Naniç, Yugoslav savaşı sırasında tugay komutanı (d. 1965)
1998 - Münif İslamoğlu, Türk hekim, siyasetçi ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlarından (d. 1917)
1998 - Otto Kretschmer, Alman asker ve Alman Donanması'nda U-boot kaptanı (d. 1912)
1998 - Todor Zhivkov, Bulgar devlet adamı (d. 1911)
2000 - Alec Guinness, İngiliz aktör (d. 1914)
2006 - Daniel Schmid, İsviçreli yönetmen (d. 1941)
2008 - Neil Bartlett, İngiliz kimyacı (d. 1932)
2011 - Francesco Quinn, Amerikalı oyuncu (d. 1963)
2012 - Chavela Vargas, Meksikalı şarkıcı (d. 1919)
2013 - İnal Batu, Türk diplomat ve siyasetçi (d. 1936)
2014 - Marilyn Burns, Amerikalı oyuncu (d. 1949)
2015 - Nuri Ok, Türk hukukçu (d. 1942)
2015 - Ellen Vogel, Alman tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1922)
2017 - İrina Berejna, Ukraynalı siyasetçi (d. 1980)
2017 - Dionigi Tettamanzi, İtalyan Kardinalı (d. 1934)
2018 - Ellen Joyce Loo, Kanada doğumlu Hong Konglu-Çinli kadın şarkıcı, müzisyen ve söz yazarı (d. 1986)
2018 - Alan Rabinowitz, Amerikalı zoolog ve bilim insanı (d. 1953)
2018 - Charlotte Rae, Amerikalı oyuncu, komedyen, şarkıcı ve dansçı (d. 1926)
2019 - Teresa Ha, Hong Konglu sinema ve dizi oyuncusu (d. 1937)
2019 - Josef Kadraba, Çekoslovak millî futbolcu (d. 1933)
2019 - Toni Morrison, Amerikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1931)
2020 - Hawa Abdi, Somalili insan hakları aktivisti ve hekim (d. 1947)
2020 - Eric Bentley, İngiliz-Amerikalı tiyatro eleştirmeni, oyun yazarı, şarkıcı, yayıncı ve çevirmen (d. 1916)
2020 - Sadia Dehlvi, Hint gazeteci, köşe yazarı ve aktivist (d. 1956)
2020 - Pete Hamill, Amerikalı gazeteci, yazar, yayıncı ve eğitimci (d. 1935)
2020 - Agathonas İakovidis, Yunan şarkıcı (d. 1955)
2020 - Cecil Leonard, Amerikan Futbolu oyuncusu (d. 1946)
2020 - Blanca Rodríguez, Eski Venezuela first laydsi ve soylu kişilik (d. 1926)
2020 - Aritana Yawalapiti, Brezilyalı Kasike (d. 1949)
2021 - Reg Gorman, Avustralyalı aktör ve komedyen (d. 1937)
2021 - Yevhen Marçuk, Ukraynalı devlet adamı ve politikacı (d. 1941)
2022 - Vito Annicchiarico, İtalyan aktör (d. 1934)
2022 - Judith Durham, Avustralyalı şarkıcı, söz yazarı ve müzisyen (d. 1943)
2022 - Clu Gulager, Amerikalı oyuncu ve yönetmendir (d. 1928)
2022 - Issey Miyake, Japon moda tasarımcısı (d. 1938)
Tatiller ve özel günler
0805
05 |
3225 | https://tr.wikipedia.org/wiki/6%20A%C4%9Fustos | 6 Ağustos |
Olaylar
1571 - Mağusa'nın Osmanlı Orduları'na teslim edilmesiyle Kıbrıs'ın fethi tamamlandı.
1661 - Portekiz İmparatorluğu ile Hollanda Cumhuriyeti arasında Hague Antlaşması imzalandı.
1682 - II. Viyana Kuşatması ile sonuçlanacak savaş ilan edildi.
1726 - Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu, Osmanlı'ya karşı ittifaka vardılar.
1806 - Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun sonu.
1824 - Simón Bolívar, Peru Kurtuluş Savaşı'nın bir parçası kabul edilen Peru'nun Junín Bölgesi'ndeki Junín Savaşı'nda, İspanyol İmparatorluğu ordusunu yendi.
1825 - Bolivya, İspanyol İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını kazandı.
1890 - Elektrikli sandalyenin ilk kullanımı New York'taki Auburn Hapishanesi'nde gerçekleşti.
1914 - I. Dünya Savaşı: Sırbistan Krallığı Alman İmparatorluğu'na, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu da Rus İmparatorluğu'na savaş ilan etti.
1915 - Birleşik Krallık, Avustralya ve Yeni Zelanda Kolordusu (Anzak) askerleri, Çanakkale'nin Anafartalar bölgesinde, Suvla Koyu civarında karaya çıkarak Anafartalar Cephesi'ni açtılar.
1915 - Kirte Bağları Muharebesi başladı.
1923 - Türkiye ile Amerika arasında Lozan'da, "Suçluların İadesi Antlaşması" imzalandı.
1924 - Lozan Antlaşması yürürlüğe girdi.
1926 - Gertrude Ederle, Manş Denizi'ni yüzerek geçen ilk kadın oldu.
1932 - İlk Venedik Film Festivali başladı.
1945 - II. Dünya Savaşı'nda ABD tarafından Japonya'nın Hiroşima kentine atom bombası atıldı: 70.000 kişi o anda, on binlerce insan da ileriki yıllarda radyasyon nedeniyle öldü. Zamanla radyoaktivite'nin yol açtığı kanserler de dahil, ölü sayısı 200 binin üstüne çıktı.
1960 - Küba Devrimi: ABD ambargosuna misilleme olarak, ülkedeki tüm Amerikan ve yabancı mülkiyet millîleştirildi.
1961 - Hâlen uzay programlarının en genç uzay insanı unvanına sahip SSCB'li kozmonot German Titov, Vostok 2 ile uzaya çıktı.
1962 - Jamaika, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.
1984 - Türkiye-Irak ikinci petrol boru hattı kurulması anlaşması imzalandı.
1991 - Sırp ve Hırvat liderler koşulsuz ateşkes anlaşmasına vardılar.
1996 - Çeçen direnişçiler başkent Grozni'yi ele geçirdiler.
1997 - Kore Hava Yolları'na ait Boeing 747 tipi bir yolcu uçağı, Guam'a inişe geçtiği sırada düştü: 228 kişi öldü.
2007 - Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından Türkiye Cumhuriyeti'nin 60. Hükümetini kurmak üzere görevlendirildi.
Doğumlar
1515 - Şehzade Mustafa, I. Süleyman ile Mahidevran Sultan'ın oğlu (ö. 1553)
1605 - Johann Philipp von Schönborn, Alman Katolik başpiskoposu (ö. 1673)
1638 - Nicholas Malebranche, Fransız filozof (ö. 1715)
1651 - François Fénelon, Fransız Roma Katolik başpiskoposu, ilahiyatçı, şair ve yazar (ö. 1715)
1667 - Johann Bernoulli, İsviçreli matematikçi (ö. 1748)
1697 - Nicola Salvi, İtalyan mimar ve heykeltıraş (ö. 1751)
1697 - VII. Karl, Kutsal Roma imparatoru (ö. 1745)
1777 - Georges Louis Duvernoy, Fransız zoolog (ö. 1855)
1809 - Alfred Tennyson, İngiliz yazar (ö. 1892)
1810 - Ferdinand Barbedienne, Fransız heykeltıraş, mühendis ve girişimci (ö. 1892)
1881 - Alexander Fleming, İskoç bakteriyolog (penisilini bulan) (ö. 1955)
1900 - Yesari Asım Arsoy, Türk bestekâr, söz yazarı ve yorumcu (ö. 1992)
1908 - Necdet Mahfi Ayral, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (ö. 2004)
1911 - Lucille Ball, Amerikalı aktris ve komedyen (ö. 1989)
1916 - Erik Nilsson, İsveçli futbolcu (ö. 1995)
1917 - Robert Mitchum, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (ö. 1997)
1926 - Frank Finlay, İngiliz sinema, dizi ve Tv oyuncusu dublör (ö. 2016)
1927 - Theodor Wagner, Avusturyalı futbolcu
1928 - Andy Warhol, Amerikalı ressam, film yapımcısı ve yayımcı (ö. 1987)
1930 - Abbey Lincoln, Amerikalı caz vokalisti, söz yazarı ve oyuncu (ö. 2010)
1931 - Jean-Louis Chautemps, Fransız caz müzisyeni (ö. 2022)
1932 - Howard Hodgkin, İngiliz grafiker ve ressam (ö. 2017)
1932 - Ahmet Mekin, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı
1934 - Jeyan Mahfi Ayral Tözüm, Türk tiyatro, sinema, radyo ve televizyon dizileri oyuncusu
1937 - Baden Powell, Brezilyalı gitarist ve besteci (ö. 2000)
1937 - Barbara Windsor, İngiliz tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2020)
1944 - Orival Pessini, Brezilyalı oyuncu, komedyen, kukla ve gösteri sanatçısı (ö. 2016)
1946 - Allan Holdsworth, İngiliz gitarist, caz füsion-rock müzisyeni ve besteci (ö. 2017)
1947 - Muhammed Necibullah, Afgan siyasetçi ve Afganistan Demokratik Cumhuriyeti'nin Devlet Başkanı (ö. 1996)
1950 - Dorian Harewood, Amerikalı oyuncu
1951 - Catherine Hicks, Emmy Ödülü adayı Amerikalı sinema oyuncusu
1951 - Christophe de Margerie, Fransız iş insanı (ö. 2014)
1962 - Michelle Yeoh, Çin asıllı Malezyalı aktris ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1963 - Kevin Mitnick, Amerikalı hacker
1965 - Yuki Kajiura, Japonya'da doğan besteci ve müzik yapımcısı
1967 - Erkan Tan, Türk gazeteci ve sunucu
1969 - Elliott Smith, Amerikalı müzisyen ve şarkıcı (ö. 2003)
1970 - M. Night Shyamalan, Hint yönetmen, film yapımcısı, yazar ve aktör
1972 - Paolo Bacigalupi, Amerikalı bilimkurgu yazarı
1972 - Geri Halliwell, Britanyalı şarkıcı
1973 - Asia Carrera, Amerikalı porno film oyuncusu
1973 - Vera Farmiga, Amerikalı oyuncu
1976 - Melissa George, Avustralyalı-Amerikalı oyuncu
1981 - Abdul Kader Keita, Fildişi Sahilli futbolcu
1983 - Robin van Persie, Hollandalı futbolcu
1984 - Vedad Ibišević, Bosnalı futbolcu
1985 - Bafétimbi Gomis, Senegal asıllı Fransız millî futbolcu
1986 - Mehmet Akgün, Türk asıllı Alman futbolcu
1989 - Hazal Adıyaman, Türk oyuncu
1991 - Erika Selin, İsveçli şarkıcı
1993 - Özgenur Yurtdagülen, Türk voleybolcu
1994 - Berk İsmail Ünsal, Türk futbolcu
Ölümler
258 - II. Sixtus, 31 Ağustos 257'e kadar Papa
523 - Hormisdas, 20 Temmuz 514 tarihinden ölümüne kadar Papalık yapmıştır (d. 450)
750 - II. Mervan, On dördüncü ve son Emeviler halifesi (744-750) (d. 693)
1221 - Dominik Nuñez de Guzman, Dominiken tarikatının kurucusu (d. 1170)
1272 - V. István, 1270 ile 1272 arası hükümdarlık yapan Macaristan Kralı (d. 1239)
1458 - III. Callixtus, İspanyol din adamı ve Papa (d. 1378)
1553 - Girolamo Fracastoro, İtalyan hekim ve akademisyen (d. 1478)
1637 - Ben Jonson, İngiliz yazar (d. 1572)
1657 - Bohdan Hmelnitski, Kazak Hetmanlığı'nın kurucusu (d. 1595)
1660 - Diego Velázquez, İspanyol ressam (d. 1599)
1890 - William Kemmler, Amerikalı suçlu katil (elektrikli sandalye ile idam edilen ilk kişi) (d. 1860)
1893 - Nabizade Nazım Osmanlı-Türk yazar (Tanzimat dönemi) (d. 1862)
1931 - Bix Beiderbecke, Amerikalı müzisyen ve caz tarihinin en özgün beyaz trompetçilerinden (d. 1903)
1959 - Preston Sturges, Amerikalı film yönetmeni, senarist ve oyun yazarı (d. 1898)
1963 - Sophus Nielsen, Danimarkalı futbolcu ve teknik direktör (d. 1888)
1964 - Cedric Hardwicke, İngiliz sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1893)
1968 - Ivar Tengbom, İsveçli mimar (d. 1878)
1969 - Theodor W. Adorno, Alman filozof, sosyolog, müzikolog ve kompozitör (d. 1903)
1973 - Fulgencio Batista, Kübalı asker ve Devlet Başkanı (d. 1901)
1976 - Gregor Piatigorsky, Rus çellist (d. 1903)
1978 - Papa VI. Paulus, 1963-1978 yılları arasında papaydı (d. 1897)
1979 - Feodor Felix Konrad Lynen, Alman biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1911)
1982 - Feridun Fazıl Tülbentçi, Türk gazeteci, şair, yazar ve romancı (d. 1912)
1982 - Samet Ağaoğlu, Azerbaycan doğumlu Türk yazar ve siyasetçi (d. 1909)
1985 - Forbes Burnham, Guyanalı siyasetçi (d. 1923)
1986 - Emilio Fernández, Meksikalı senarist ve film yapımcısı (d. 1904)
1990 - Gordon Bunshaft, Amerikalı mimar (d. 1909)
1991 - Kemal Demiray, Türk eğitimci ve yazar (d. 1912)
1991 - Şapur Bahtiyar, İranlı siyasetçi ve Şah Muhammed Rıza Pehlevi dönemindeki İran'ın son Başbakanı (Paris'te süikast) (d. 1914)
1994 - Domenico Modugno, İtalyan şarkıcı ve söz yazarı (d. 1928)
1997 - Tuncay Artun, Türk yazar ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkanı
1998 - André Weil, Fransız matematikçi (d. 1906)
1999 - Şemsi Denizer, Türk sendikacı, TÜRK-İŞ Genel Sekreteri ve Genel Maden-İş Sendikası Genel Başkanı (silahlı saldırı sonucu) (d. 1951)
2001 - Jorge Amado de Faria, Brezilyalı yazar (d. 1912)
2001 - Wilhelm Mohnke, Nazi Almanyası'nda SS-Brigadeführer (d. 1911)
2002 - Edsger Dijkstra, Hollandalı bilgisayar mühendisi (d. 1930)
2004 - Rick James, Amerikalı müzisyen ve besteci (d. 1948)
2005 - İbrahim Ferrer, Kübalı müzisyen (Buena Vista Social Club üyesi) (d. 1927)
2005 - Robin Cook, Britanyalı politikacı (d. 1946)
2008 - Peri Han, Türk sinema oyuncusu (d. 1934)
2009 - Bahadır Akkuzu, Türk gitarist ve besteci (Kurtalan Ekspres üyesi) (d. 1955)
2010 - Tony Judt, İngiliz tarihçi (d. 1948)
2011 - Kuno Klötzer, Alman futbolcu ve teknik direktör (d. 1922)
2012 - Marvin Hamlisch, Amerikalı besteci ve orkestra şefi (d. 1944)
2012 - Bernard Lovell, İngiliz fizikçi ve radyo-astronom (d. 1913)
2013 - Selçuk Yula, Türk futbolcu (d. 1959)
2013 - Osep Minasoğlu, Türkiye Ermenisi fotoğraf sanatçısı (d. 1929)
2015 - Orna Porat, İsrailli tiyatrocu (d. 1924)
2016 - Pete Fountain, Amerikalı klarnetçi (d. 1930)
2017 - Nicole Bricq, Fransız siyasetçi (d. 1947)
2017 - Betty Cuthbert, Avustralyalı eski kadın atlet (d. 1938)
2018 - Patricia Benoit, Amerikalı oyuncu ve film yönetmeni (d. 1927)
2019 - Umur Bugay, Türk senarist, oyuncu, yönetmen ve yazar (d. 1941)
2019 - Sushma Swaraj, Hint kadın siyasetçi ve bakan (d. 1952)
2020 - Shyamal Chakraborty, Hint politikacı (d. 1944)
2020 - Nikolai van der Heyde, Hollandalı film yönetmeni ve senarist (d. 1936)
2020 - Fernanda Lapa, Portekizli aktris (d. 1943)
2020 - Judit Reigl, Macar ressam (d. 1923)
2021 - Donald Kagan, ABD'li tarihçi (d. 1932)
2022 - Shinmon Aoki, Japon şair ve yazar (d. 1937)
2022 - Sungun Babacan, Türk seslendirme oyuncusu (d. 1958)
2022 - Daniel Lévi, Fransız şarkıcı, söz yazarı ve piyanist (d. 1961)
2022 - Semih Sergen, Türk tiyatro oyuncusu, yönetmeni, sinema ve dizi oyuncusu, oyun ve şiir yazarı (d. 1931)
Tatiller ve özel günler
Bolivya Bağımsızlık Günü
Jamaika Bağımsızlık Günü
0806
06 |
3226 | https://tr.wikipedia.org/wiki/7%20A%C4%9Fustos | 7 Ağustos |
Olaylar
626 - Konstantinopolis (İstanbul) kuşatması, Avarlar ve Slavlar'ın yardımıyla kalktı.
1794 - Pensilvanya'da çiftçiler, alkollü içkilere getirilen vergilere karşı isyan başlattı.
1807 - İlk buharlı yolcu gemisi Clermont, New York-Albany arasında ilk seferini gerçekleştirdi.
1819 - Simón Bolívar ve Francisco de Paula Santander komutasındaki 3 bin kişilik ordu, Boyacá yakınlarında İspanya Krallık güçlerini yendi.
1919 - Erzurum Kongresi sona erdi.
1924 - Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Nasturi ayaklanması başladı.
1936 - Yaşar Erkan, Berlin Olimpiyatları'nda grekoromen güreşte 61 kilo şampiyonu oldu.
1942 - ABD ile Japonya arasında Guadalcanal savaşı başladı.
1955 - Sony'nin öncül kuruluşlarından "Tokyo Telecommunications Engineering" tarafından üretilen ilk transistörlü radyonun satışına Japonya'da başlandı.
1960 - Fildişi Sahili, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti.
1964 - Türk Hava Kuvvetleri'ne bağlı savaş uçakları, Kıbrıs'ta Rum mevzilerini bombaladı.
1966 - Michigan'ın Lansing kentinde, ırkçı ayaklanmalar meydana geldi.
1970 - Kaliforniya'da bir hakim (Harold Haley) Mahkeme'de önce rehin alındı ve daha sonra da öldürüldü. Amaç, göz altına alınan Kara Gerilla Ailesi örgütü üyesi George Jackson'ı serbest bıraktırmaktı.
1974 - İp cambazı Philippe Petit, Dünya Ticaret Merkezinin ikiz kuleleri arasında, yerden 417 m yükseklikte gösteri yaptı.
1976 - Viking 2 uzay aracı, Mars'ın yörüngesine yerleşti.
1978 - Türkiye Yazarlar Birliği kuruldu.
1981 - The Washington Star gazetesi, 128 yıllık yayın hayatına son verdi.
1982 - Ankara Esenboğa Havalimanı'na iki ASALA militanının düzenlediği saldırıda Ankara Emniyet Müdür Yardımcısı'nın yanı sıra 8 kişi yaşamını yitirdi, 72 kişi de yaralandı. Militanlardan Zohrab Sarkisyan öldürüldü, Levon Ekmekçiyan yaralı olarak ele geçirildi.
1989 - Millî Piyango İdaresi, 'Kazı-Kazan' oyununu başlattı.
1990 - Kuveyt'in Irak Birlikleri'nce işgali üzerine, Amerika Birleşik Devletleri "Çöl Kalkanı" harekâtını başlattı. Savaş uçakları Suudi Arabistan'a gönderildi.
1998 - Amerika Birleşik Devletleri'nin Darüsselam ve Nairobi'deki Konsoloslukları'na yapılan bombalı saldırılarda 224 kişi öldü.
1998 - Trabzon'un Köprübaşı ilçesinin Beşköy beldesinde meydana gelen sel felaketinde 47 kişi öldü.
2008 - Gürcistan, tek yanlı bağımsızlığını ilan eden Güney Osetya'da askerî operasyon başlatmasının ardından; Güney Osetya, Rusya, Abhazya ile Gürcistan arasında, Güney Osetya Savaşı başladı.
Doğumlar
317 - II. Constantius, Konstantin hanedanına mensup Roma imparatoru (ö. 361)
1560 - Elizabeth Báthory, Macar seri katil (ö. 1614)
1813 - Paulina Kellogg Wright Davis, Amerikalı reformcu ve feminist (kadınların oy hakkı mücadelesinin ilk öncülerinden) (ö. 1876)
1876 - Mata Hari, Hollandalı casus (ö. 1917)
1881 - François Darlan, Fransız amirali ve siyasetçi (ö. 1942)
1888 - Muhammed İsrafilov, Rusya İmparatorluk Ordusu'nun subayı (Polkovnik) ve Nazi Almanyası'nda Waffen-SS'nin "Waffen-Standartenführer der SS"
1903 - Ralph Bunche, Amerikalı siyaset bilimci ve diplomat (Filistin'deki barış çalışmalarıyla Nobel Barış ödülü alan BM görevlisi) (ö. 1971)
1911 - Nicholas Ray, Amerikalı film yönetmeni (ö. 1979)
1932 - Abebe Bikila, Etiyopyalı maratoncu (ö. 1973)
1933 - Jerry Pournelle, Amerikalı bilimkurgu, deneme yazarı, romancı ve gazeteci (ö. 2017)
1933 - Elinor Ostrom, Amerikalı siyaset bilimci, ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 2012)
1937 - Monika Ertl, Alman belgesel yapımcısı ve yönetmeni, eylemci ve silahlı örgüt üyesi (ö. 1973)
1939 - Tuncay Gürel, Türk oyuncu (ö. 2014)
1940 - Jean Luc Dehaene, Belçika Krallığı'nın 46. Başbakanı (ö. 2014)
1941 - Gündüz Suphi Aktan, Türk diplomat, yazar ve politikacı (ö. 2008)
1942 - Tobin Bell, Amerikalı aktör
1942 - Sigfried Held, Alman futbolcu ve teknik direktör
1942 - Billy Joe Thomas, Amerikalı şarkıcı
1942 - Caetano Veloso, Brezilyalı besteci, şarkıcı, gitarist, yazar ve siyasal aktivist
1943 - Muhammed Badii, Müslüman Kardeşler Teşkilatı Rehberlik Konseyi Başkanı
1943 - Alain Corneau, Fransız film yönetmeni ve yazar (ö. 2010)
1944 - Robert Mueller, George W. Bush ve Barack Obama Hükûmetlerinin FBI Başkanı
1945 - Kenny Ireland, İskoç oyuncu ve tiyatro yönetmeni (ö. 2014)
1946 - John C. Mather, Amerikalı astrofizikçi
1947 - Sofia Rotaru, Sovyet/Rus şarkıcı, müzisyen, dansçı ve aktris
1949 - Velid Canbolat, Lübnanlı siyasetçi
1952 - Kees Kist, Hollandalı millî futbolcu
1954 - Melek Baykal, Türk tiyatro ve dizi sanatçısı
1954 - Valeriy Gazzayev, Rus teknik direktör ve eski futbolcu
1955 - Wayne Knight, Amerikalı oyuncu, komedyen ve dublaj sanatçısı
1958 - Bruce Dickinson, İngiliz müzisyen
1959 - Nurettin İğci, Türk yazar ve senarist
1960 - David Duchovny, Amerikalı oyuncu
1962 - Alain Robert, Fransız dağcı ve gökdelen tırmanıcısı
1963 - Harold Perrineau Jr., Amerikalı oyuncu
1966 - Jimmy Wales, Amerikalı internet girişimcisi, Vikipedi ve Wikimedia Vakfı'nın kurucusu
1969 - Henrik Dagård, İsveçli atlet
1969 - Paul Lambert, İskoç eski futbolcu ve teknik direktör
1971 - Rachel York, Amerikalı oyuncu
1973 - Kevin Muscat, Avustralyalı eski millî futbolcu
1974 - Michael Shannon, Amerikalı aktör
1975 - Charlize Theron, Güney Afrikalı sinema oyuncusu
1975 - Koray Candemir, Türk müzisyen ve MaSKott grubunun solisti
1977 - Emre Buga, Türk sunucu
1977 - Jamey Jasta, Amerikalı müzisyen
1977 - Samantha Ronson, Britanyalı şarkıcı-şarkı yazarı ve DJ
1979 - Tayanç Ayaydın, Türk sinema ve dizi oyuncusu
1980 - Murat Eken, Türk oyuncu
1980 - Seiichiro Maki, Japon millî futbolcu
1982 - Abbie Cornish, Avustralyalı sinema ve televizyon oyuncusu
1982 - Vasilis Spanulis, Yunan basketbolcu
1982 - Martin Vučić, Makedon şarkıcı
1983 - Murat Dalkılıç, Türk pop şarkıcısı ve söz yazarı
1984 - Danny Miguel, Venezuela asıllı Portekizli futbolcu
1984 - Yun Hyon-seok, Güney Kore şair ve yazar (ö. 2003)
1984 - Stratos Perperoglou, Yunan millî basketbolcu
1986 - Valter Birsa, Sloven millî futbolcu
1986 - Baggio Leung, Hong Konglu aktivist ve politikacı
1987 - Sidney Crosby, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu
1987 - Rouven Sattelmaier, Alman futbolcu
1988 - Erik Pieters, Hollandalı millî futbolcu
1989 - DeMar DeRozan, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1992 - Ariel Camacho, Meksikalı şarkıcı ve söz yazarı (ö. 2015)
1992 - Wout Weghorst, Hollandalı futbolcu
1992 - Yusuf Erdoğan, Türk futbolcu
1992 - Adam Yates, İngiliz yol ve pist bisikleti yarışçısı
1992 - Simon Yates, İngiliz yol ve pist yarışı bisikletçisi
1994 - Oğuz Mataracı, Türk futbolcu
1996 - Dani Ceballos, İspanyol futbolcu
Ölümler
461 - Majorian (Iulius Valerius Maiorianus), Roma imparatoru (suikast) (d. 420)
1106 - IV. Heinrich, Almanya Kralı (d. 1050)
1580 - Lala Mustafa Paşa, Osmanlı Sadrazamı (d. yaklaşık 1500)
1616 - Vincenzo Scamozzi, İtalyan mimar (d. 1548)
1814 - Joseph Gottfried Mikan, Avusturyalı-Çek botanikçi (d. 1743)
1817 - Pierre Samuel du Pont de Nemours, Fransız yazar, ekonomist (d. 1739)
1820 - Elisa Bonaparte, Fransız prenses (d. 1777)
1834 - Joseph Marie Jacquard, Fransız mucit (d. 1752)
1848 - Jöns Jakob Berzelius, İsveçli kimyacı (d. 1779)
1893 - Alfredo Catalani, İtalyan besteci (d. 1854)
1900 - Wilhelm Liebknecht, Alman siyasetçi ve Almanya Sosyal Demokrat Partisi'nin kurucusu (d. 1826)
1921 - Aleksandr Blok, Rus şair ve oyun yazarı (d. 1880)
1934 - Herbert Adams Gibbons, Amerikalı gazeteci (d. 1880)
1938 - Konstantin Stanislavski, Rus tiyatro oyuncusu ve yönetmen (d. 1863)
1941 - Rabindranath Tagore, Hint yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1861)
1957 - Oliver Hardy, Amerikalı sinema oyuncusu (Laurel ve Hardy ikilisinden) (d. 1892)
1984 - Baha Gelenbevi, Türk fotoğraf sanatçısı, yönetmen ve senarist (d. 1907)
1987 - Nobusuke Kishi, Japon politikacı ve Başbakan (d. 1896)
2002 - Abdurrahman Odabaşı, Türk siyasetçi (d. 1924)
2005 - Peter Jennings, Kanada asıllı Amerikalı gazeteci ve TV haber sunucusu (d. 1938)
2010 - Bruno Cremer, Fransız oyuncu (d. 1929)
2011 - Harri Holkeri, Fin siyasetçi (d. 1937)
2011 - Nancy Wake, II. Dünya Savaşı'nda, Fransız direnişi (d. 1912)
2012 - Murtuz Alaskerov, Hukuk Doktoru, Profesör, Azerbaycan Cumhuriyeti emektar avukatı (d. 1928)
2012 - Sabahattin Kalender, Türk besteci ve orkestra şefi (d. 1919)
2013 - Margaret Pellegrini, Amerikalı oyuncu (d. 1923)
2015 - Frances Oldham Kelsey, Kanadalı-Amerikalı hekim ve aktivist (d. 1914)
2016 - Bryan Clauson, Amerikalı otomobil yarışçısı (d. 1989)
2016 - Sagan Lewis, Amerikalı oyuncu (d. 1953)
2017 - Haruo Nakajima, Japon oyuncu (d. 1929)
2017 - Patsy Ticer, Amerikalı siyasetçi ve bürokrat (d. 1935)
2018 - Étienne Chicot, Fransız oyuncu ve besteci (d. 1949)
2018 - Andrew Coburn, Amerikalı roman ve öykü yazarı (d. 1932)
2018 - Arvonne Fraser, Amerikalı kadın hakları aktivisti, eğitimci, siyasetçi ve yazar (d. 1925)
2018 - Gustavo Giagnoni, Eski İtalyan futbolcu ve teknik direktör (d. 1932)
2018 - Richard H. Kline, Amerikalı görüntü yönetmeni (d. 1926)
2018 - Stan Mikita, Slovak-Kanadalı profesyonel buz hokeyi oyuncusu (d. 1940)
2019 - Chris Birch, Amerikalı siyasetçi (d. 1950)
2019 - Kary Mullis, Amerikalı biyokimyacı (d. 1944)
2020 - Nando Angelini, İtalyan aktör (d. 1933)
2020 - Bernard Bailyn, Amerikalı tarihçi, yazar ve profesör (d. 1922)
2020 - Lungile Pepeta, Güney Afrikalı bir pediatrik kardiyolog, tıbbi araştırmacı, üniversite profesörü (d. 1974)
2020 - Nina Popova, Rus-Amerikalı balerin (d. 1922)
2020 - Stephen F. Williams, Amerika Birleşik Devletleri Kıdemli Hakimi (d. 1936)
2021 - Delal Abdülaziz, Mısırlı aktris (d. 1960)
2021 - Bradley James Allan, dövüş sanatları aktörü, koreograf, dublör ve aktör (d. 1973)
2021 - Robbie Cooke, İngiliz profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1957)
2021 - Trevor Moore, Amerikalı komedyen, aktör, senarist, yapımcı, yönetmen ve müzisyen (d. 1980)
2021 - Markie Post, Amerikalı oyuncudur (d. 1950)
2021 - Michael M. Thomas, ABD'li yazar (d. 1936)
2021 - Jane Withers, Amerikalı popüler çocuk oyuncu (d. 1926)
2022 - Ezekiel Alebua, Solomon Adaları siyasetçisi (d. 1947)
2022 - Ernesto Cavour, Bolivyalı şarkıcı, müzisyen, söz yazarı, eğitimci ve mucit (d. 1940)
2022 - Anatoli Filipçenko, Ukrayna kökenli Sovyet komzonottur (d. 1928)
2022 - Bill Graham, Kanadalı siyasetçidir (d. 1939)
2022 - David McCullough, Amerikalı yazar, anlatıcı, tarihçi ve öğretim üyesi (d. 1933)
2022 - Roger E. Mosley, Amerikalı aktör, yönetmen ve yazar (d. 1938)
Tatiller ve özel günler
0807
07 |
3231 | https://tr.wikipedia.org/wiki/8%20A%C4%9Fustos | 8 Ağustos |
Olaylar
1220 - İsveç, Lihula Savaşı'nda Eston kabilelerine yenildi.
1526 - Uyluk Kuşatması sonuçlandı ve Uyluk şehri, Osmanlı İmparatorluğu topraklarına katıldı.
1588 - İspanyol Armadası'nın, İngiltere'ye çıkarma amaçlı seferi yenilgiyle sonuçlandı.
1648 - Osmanlı tahtına, IV. Mehmet (Avcı) çıktı.
1876 - Thomas Edison, "mimeograph" da denen teksir makinesinin patentini aldı.
1908 - Wilbur Wright, Le Mans, Fransa'daki yarış pistinde ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
1915 - Mustafa Kemal, Anafartalar Grup Komutanlığı'na atandı.
1925 - ABD'de, siyahi düşmanı gizli örgüt Ku Klux Klan'ın ilk kongresi yapıldı.
1928 - İstanbul'da, İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica'nın yaptığı Taksim Cumhuriyet Anıtı törenle açıldı. Açılışa 30.000'i aşkın İstanbullu katıldı.
1929 - Alman hava gemileri Zeplin'lerin en gelişmişlerinden biri olan LZ 127 Graf Zeppelin dünya turu için havalandı.
1931 - Hoover Barajı'nda işçiler greve başladı.
1945 - II. Dünya Savaşı: Sovyetler Birliği, Japonya'ya savaş ilan etti.
1949 - Avrupa Konseyi ilk toplantısını Strazburg'da yaptı. Türkiye, Avrupa Konseyi'ne kabul edildi.
1949 - Bhutan bağımsızlığını ilan etti.
1951 - Halkevleri'nin kapatılarak, mallarının Hazine'ye devredilmesine dair 5830 sayılı kanun TBMM'de kabul edildi.
1963 - ABD, Birleşik Krallık ve SSCB, nükleer denemelerin durdurulması konusunda yaptıkları antlaşmayı Kremlin'de imzaladılar.
1964 - Kıbrıs'a düzenlenen harekât sırasında, uçağı isabet alan Pilot Yüzbaşı Cengiz Topel, Rum kesimindeki hastanede öldü.
1974 - ABD Başkanı Richard M. Nixon, Watergate skandalı nedeniyle istifa etti. Nixon, istifa eden ilk ABD Başkanı oldu.
1975 - Çin'de tayfun sebebiyle Banqiao Barajı çöktü ve sel meydana geldi. 86.000'den fazla kişi öldü.
1979 - 1979 ODTÜ İstiklal Marşı krizi: ODTÜ'nün açılışında İstiklal Marşı protesto edildi, enternasyonal marşı söylendi.
1981 - Türkiye'nin ilk turistik hava alanı olan Dalaman Havalimanı açıldı.
1991 - Varşova Radyo Kulesi yıkıldı.
1992 - Çorlu'da bir fabrikada metan gazı sıkışması nedeniyle patlama oldu: 29 kişi öldü, 86 kişi yaralandı.
2000 - Konfederasyona ait H.L. Hunley adlı denizaltının batığı, 136 yıl okyanus tabanında kaldıktan sonra su yüzüne çıkartıldı.
2008 - 29. Olimpiyat Oyunları Pekin'de başladı.
Doğumlar
1079 - Horikawa, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 73. imparatorudur (ö. 1107)
1170 - Dominik Nuñez de Guzman, Dominiken tarikatının kurucusu (ö. 1221)
1646 - Godfrey Kneller, İngiltere'nin önde gelen portre ressamıydı (ö. 1723)
1748 - Johann Friedrich Gmelin, Alman doğa bilimci, böcek bilimci ve botanikçi (ö. 1804)
1833 - Karl Klaus von der Decken, Alman kâşif (ö. 1865)
1879 - Emiliano Zapata, Meksikalı direnişçi ve Meksika Devrimi´nin lideri (ö. 1919)
1881 - Paul Ludwig Ewald von Kleist, Almanya'nın süvari subayı ve Nazi Almanyası'nın Generalfeldmarschall'i (ö. 1954)
1901 - Ernest Lawrence, Amerikalı fizikçi ve Nobel Ödülü sahibi (ö. 1958)
1902 - Paul Dirac, İngiliz fizikçi ve matematikçi (ö. 1984)
1907 - Benny Carter, Amerikan trumpetçi, besteci, aranjör ve grup lideri (ö. 2003)
1908 - Arthur Goldberg, Amerikalı bir devlet adamı ve hukukçuydu (ö. 1990)
1910 - Sylvia Sidney, Amerikalı oyuncu (ö. 1999)
1919 - Dino De Laurentiis, İtalyan film yapımcısı (ö. 2010)
1919 - George Gerbner, Macar asıllı Amerikalı iletişim bilim profesörü (ö. 2005)
1921 - Esther Williams, Amerikalı film aktörü ve yüzücü (ö. 2013)
1925 - Aliya İzzetbegoviç, Boşnak siyasetçi (ö. 2003)
1926 - Richard Anderson, Amerikalı oyuncudur (ö. 2017)
1928 - Edip Cansever, Türk şair (ö. 1986)
1929 - Yılmaz Duru, Türk oyuncu, yapımcı, yönetmen ve senarist (ö. 2010)
1929 - Luis García Meza Tejada, Eski bir Bolivya diktatörü idi (ö. 2018)
1931 - Roger Penrose, İngiliz matematiksel fizikçi, matematikçi ve bilim felsefecisidir
1935 - Donald Bellisario, Amerikalı TV yapımcısı ve senarist
1936 - Çolpan İlhan, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (ö. 2014)
1936 - Erol Büyükburç, Türk pop müziği sanatçısı (ö. 2015)
1937 - Dustin Hoffman, Amerikalı sinema oyuncusu
1938 - Dave Godfrey, Kanadalı yazar ve yayıncı (ö. 2015)
1940 - Dennis Tito, Amerikalı mühendis
1942 - Aziz Çalışlar, Türk çevirmen, araştırmacı, denemeci ve tiyatro yazarı (ö. 1995)
1943 - Dengir Mir Mehmet Fırat, Türk avukat ve siyasetçi (ö. 2019)
1944 - Michael Johnson, Amerikalı pop, country ve folk şarkıcısı, gitarist (ö. 2017)
1948 - Svetlana Savitskaya, Sovyet pilot ve kozmonotu
1950 - Jamie O'Hara, Amerikalı country şarkıcısı, söz yazarı ve gitarist (ö. 2021)
1951 - Martin Brest, Amerikalı film yönetmeni, senarist ve film yapımcısı
1951 - Louis van Gaal, Hollandalı eski futbolcu ve teknik direktör
1951 - Muhammed Mursi, Mısırlı siyasetçi (ö. 2019)
1951 - Mamoru Oshii, Japon animatör, yönetmen ve senarist
1952 - Jostein Gaarder, Norveçli yazar
1953 - Seynan Levent, Türk program yapımcısı, televizyon yönetmeni ve muhabiri
1953 - Nigel Mansell, İngiliz yarış pilotu
1955 - Herbert Prohaska, Avusturyalı millî futbolcu ve teknik direktör
1956 - Cecilia Roth, Arjantinli aktris
1960 - Mustafa Balbay, Türk gazeteci
1961 - David Howell Evans, İrlandalı rock grubu U2'nün gitaristi, klavyecisi ve vokali
1964 - Giuseppe Conte, İtalyan hukukçu, akademisyen ve siyasetçi
1964 - Nuray Hafiftaş, Türk ses sanatçısı ve besteci (ö. 2018)
1967 - Uche Okafor, Nijeryalı millî futbolcu (ö. 2011)
1970 - José Francisco Molina, İspanyol millî futbolcu ve teknik direktör
1972 - Joely Collins, Kanadalı yapımcı ve oyuncu
1973 - Cem Öğretir, Türk sunucu ve haberci
1976 - JC Chasez, Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı, dansçı, kayıt yapımcısı ve oyuncu
1976 - Tawny Cypress, Amerikalı dizi oyuncusu
1977 - Lindsay Sloane, Amerikalı oyuncu
1977 - Ebru Yaşar, Türk şarkıcı
1978 - Alan Maybury, İrlandalı eski millî futbolcu
1978 - Louis Saha, Fransız futbolcu
1981 - Vanessa Amorosi, Avustralyalı şarkıcı ve müzisyen
1981 - Roger Federer, İsviçreli tenisçi
1981 - Simge Sağın, Türk pop müzik şarkıcısı
1981 - Harel Skaat, İsrailli şarkıcı-şarkı yazarı ve oyuncu
1983 - Bade İşçil, Türk oyuncu
1983 - Ebony Simpson, Avustralya'da 9 yaşındayken öldürülen kız çocuğu
1985 - Anita Włodarczyk, Polonyalı çekiç atıcı
1986 - Samuel Yeboah, Ganalı futbolcu
1988 - Beatrice, İngiliz kraliyet ailesinin üyesi
1988 - Danilo Gallinari, Profesyonel İtalyan basketbolcu
1988 - Katie Leung, İskoç oyuncu
1990 - Vladimír Darida, Çek millî futbolcu
1991 - Nélson Oliveira, Portekiz doğumlu genç futbolcu
1992 - Casey Cott, Amerikalı oyuncu
1992 - Josip Drmić, İsviçreli millî futbolcu
1994 - Cameron Payne, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1998 - Shawn Mendes, Kanadalı şarkıcı ve söz yazarı
Ölümler
117 - Trajan, Roma İmparatoru (d. 53)
869 - II. Lothar, 855 yılından ölümüne kadar geçen dönemin Lotharingiya kralı (d. 835)
1545 - Injong, Joseon Krallığı'nın 12. kralı (d. 1515)
1553 - Girolamo Fracastoro, İtalyan fizikçi (d. 1478)
1555 - Oronce Finé, Fransız matematikçi ve kartograf (d. 1494)
1719 - Christoph Ludwig Agricola, Alman ressam (d. 1667)
1746 - Francis Hutcheson, İrlandalı filozof (d. 1694)
1827 - George Canning, İngiliz devlet adamı (d. 1770)
1828 - Carl Peter Thunberg, İsveçli doğa bilimci (d. 1743)
1897 - Jacob Burckhardt, İsviçreli sanat tarihçisi (d. 1818)
1897 - Antonio Cánovas del Castillo, İspanya Başbakanı (d. 1828)
1898 - Eugène Boudin, Fransız ressam (d. 1824)
1902 - Jacques Joseph Tissot, kariyerinin çoğunu İngiltere'de geçiren Fransız ressam (d. 1836)
1902 - John Henry Twachtman, Amerikalı ressam (d. 1853)
1944 - Erwin von Witzleben, Alman asker ve Nazi Almanyası'nın mareşali (d. 1881)
1944 - Michael Wittmann, Alman asker ("Kara Baron" lakaplı II. Dünya Savaşı'nda tank komutanı) (d. 1914)
1947 - Anton Ivanovich Denikin, Rus general (d. 1872)
1959 - Albert Namatjira, Aborjin sanatçı (d. 1902)
1961 - Avram Galanti Bodrumlu, Türk eğitimci, siyaset adamı (d. 1873)
1964 - Cengiz Topel, Türk Pilot Yüzbaşı (d. 1934)
1965 - Shirley Jackson, Amerikalı korku, gizem ve gotik kurgu yazarı (d. 1916)
1973 - Dean Corll, Amerikalı seri katil (d. 1939)
1974 - Baldur von Schirach, Alman siyasetçi ve Nazi Almanyası'nda Hitler Gençliği lideri (d. 1907)
1974 - Galip Arcan, Türk tiyatro sanatçısı, oyun yazarı ve oyuncu (d. 1894)
1975 - Cannonball Adderley, Amerikalı caz alto saksafoncusu (d. 1928)
1985 - Louise Brooks, Amerikalı sinema oyuncusu ve dansçı (d. 1906)
1985 - Abdülkadir Bulut, Türk şair (d. 1943)
1985 - Leo Weisgerber, Alman dilbilimci (d. 1899)
1991 - James Irwin, Amerikalı astronot (d. 1930)
1992 - Ebu'l-Kasım Hoyî, İranlı-Iraklı Şii merci (d. 1899)
1996 - Nevill Mott, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1905)
1998 - Bekir Yıldız, Türk öykü yazarı (d. 1933)
2004 - Fay Wray, Kanadalı-Amerikalı oyuncu (d. 1907)
2005 - Ahmed Deedat, Müslüman yazar ve konuşmacı (d. 1918)
2005 - Barbara Bel Geddes, Amerikalı oyuncu (d. 1922)
2007 - Melville Shavelson, Amerikalı sinema yönetmeni, yapımcı ve senarist (d. 1917)
2008 - Orville Moody, Amerikalı golfçü (d. 1933)
2009 - Dani Jarque, İspanyol futbolcu (d. 1983)
2009 - Aram Tigran, Ermeni müzisyen (d. 1934)
2010 - Patricia Neal, Amerikalı oyuncu (d. 1926)
2010 - Massamasso Tchangai, Togolu millî futbolcu (d. 1978)
2011 - Cem Erman, Türk oyuncu (d. 1947)
2012 - Kemal Suman, Türk turizmci ve yazar (d. 1942)
2013 - Karen Black, Amerikalı oyuncu (d. 1939)
2014 - Charles Keating, İngiliz oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1941)
2015 - Gönül Ceylan Ece, Türk sinema oyuncusu ve şarkıcı (d. 1936)
2015 - Sean Price, Amerikalı rap sanatçısı ve prodüktör (d. 1972)
2017 - Arleta, Yunan müzisyen (d. 1945)
2017 - Glen Campbell, Amerikalı şarkıcı, aktör ve müzisyen (d. 1936)
2017 - Barbara Cook, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1927)
2017 - Arlene Gottfried, Amerikalı fotoğrafçı (d. 1950)
2017 - Ken Roberts, İngiliz profesyonel rugby oyuncusu (d. ?)
2017 - Gonzague Saint Bris, Ödüllü Fransız romancı, biyografi yazarı ve gazeteci (d. 1948)
2017 - Janet Seidel, Avustralyalı kadın şarkıcı, piyanist ve eğitimci (d. 1955)
2017 - Emerenciana Ortiz Santos, Filipinli oyuncu (d. 1937)
2017 - Mattlan Zackhras, Marshall Adaları'nda Devlet Bakanlığı görevi yapmış siyasetçi (d. 1970)
2018 - Nicholas Bett, Kenyalı atlet (d. 1992)
2018 - Ronald Crawford, Avustralyalı eski Olimpiyat uzun atlama sporcusu (d. 1936)
2018 - Arthur Davies, Galli erkek opera sanatçısı (d. 1941)
2018 - Willie Dille, Hollandalı siyasetçi (d. 1965)
2018 - Jarrod Lyle, Avustralyalı profesyonel gölfçü (d. 1981)
2018 - Linda Mkhize, Güney Afrikalı rap müzisyeni, şarkıcı ve DJ (d. 1981)
2018 - Takeshi Onaga, Japon siyasetçi (d. 1950)
2018 - Mihail Şahov, Ukraynalı güreşçi (d. 1931)
2019 - Mazhar Krasniqi, Yeni Zelandalı Müslüman toplum lideri ve insan hakları savunucusu (d. 1931)
2019 - Manfred Max Neef, Şilili siyasetçi ve ekonomist (d. 1932)
2020 - V. Balakrishnan, Hint siyasetçi (d. 1939)
2020 - Buruji Kashamu, Nijeryalı politikacı (d. 1958)
2020 - Alfredo Lim, Filipinli politikacı (d. 1929)
2020 - Chica Xavier, Brezilyalı aktris (d. 1932)
2020 - Nandi Yellaiah, Hint siyasetçi (d. 1942)
2021 - Najma Chowdhury, Bangladeşli akademisyen (d. 1942)
2021 - Bill Davis, Kanadalı siyasetçi (d. 1929)
2021 - Jaan Kaplinski, Estonyalı bir şair, filozof ve kültür eleştirmeni (d. 1941)
2022 - Olivia Newton John, İngiltere doğumlu Avustralyalı şarkıcı, söz yazarı ve oyuncu (d. 1948)
2022 - Zofia Posmysz, Polonyalı gazeteci, aktivist, yazar ve romancı (d. 1923)
2022 - Jozef Tomko, Roma Katolik Kilisesi'ne bağlı Slovak kardinal (d. 1924)
Tatiller ve özel günler
Kurtuluş Günü: Bitlis'in Rus ve Ermeni işgalinden kurtuluşu 1916
0808
08 |
3232 | https://tr.wikipedia.org/wiki/9%20A%C4%9Fustos | 9 Ağustos |
Olaylar
378 - Hadrianapolis Muharebesi: Doğu Roma İmparatoru Valens, Vizigotlar'a yenildi; müstahkem Konstantinopolis (İstanbul) ve Andrinopolis (Edirne) haricinde tüm Trakya yağmalandı.
1173 - Yapımı iki asır sürecek olan Pisa Kulesi'nin inşası başladı.
1554 - Osmanlı ve Portekiz arasında Hürmüz Deniz Muharebesi gerçekleşti.
1578 - Osmanlı Devleti ile Safevi kuvvetleri arasında Çıldır Muharebesi gerçekleşti.
1805 - Avusturya İmparatorluğu, Birleşik Krallık, İsveç, Rus İmparatorluğu ve Napoli Krallığı, Napolyon'a karşı ittifak oluşturdular.
1814 - Wetumpka yakınlarında Fort Jackson Antlaşması imzalandı.
1842 - Webster Ashburton Antlaşması ile Kanada-ABD sınırı belirlendi.
1892 - Thomas Edison, iki yönlü telgrafın patentini aldı.
1902 - VII. Edward, Birleşik Krallık Kralı olarak taç giydi.
1912 - Tekirdağ ilinin Mürefte beldesinde 7,3 MS büyüklüğünde deprem meydana geldi.
1915 - Birinci Anafartalar Muharebesi başladı.
1928 - Türkiye'de Arap alfabesi yerine Latin alfabesinin benimsendiği Harf Devrimi: Atatürk, harfleri Cumhuriyet Halk Partisi'nin Gülhane'deki galasına katılanlara tanıttı. Sonraki süreçte yeni alfabe yasal olarak kabul edildi ve yaygınlaştırılmaya başlandı.
1936 - 1936 Yaz Olimpiyatları: Jesse Owens dördüncü altın madalyasını kazandı.
1942 - Dimitri Şostakoviç'in Leningrad Senfonisi, Alman kuşatması altındaki Leningrad'da ilk kez seslendirildi.
1942 - Mahatma Gandhi, İngiliz birlikleri tarafından Bombay'da tutuklandı.
1945 - Amerika Birleşik Devletleri, Japonya'nın Nagazaki şehrine atom bombası attı: yaklaşık 70.000 kişi o anda öldü.
1949 - Türkiye, Avrupa Konseyi üyesi oldu.
1951 - Ücretli Hafta Tatili Kanunu yürürlüğe girdi. İşçilerin resmi tatil günleriyle hafta tatilinde çalıştıkları yerlerden yarım yevmiye almaları karara bağlandı.
1954 - Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında, 28 Şubat 1953 tarihinde imzalanan Balkan Paktı'nın devamı niteliğinde, Bled şehrinde ittifak antlaşması imzalandı.
1965 - Singapur, Malezya'dan ayrılarak bağımsızlığını kazandı.
1969 - Charles Manson liderliğindeki bir kült grup üyeleri, Roman Polanski'nin hamile eşi Sharon Tate, Abigail Folger, Polonyalı oyuncu Wojciech Frykowski, erkek kuaförü Jay Sebring ve lise mezunu bir genç Steven Parent'i Los Angeles'ta öldürdüler.
1973 - Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın genelgesiyle, dolar alımı kısıtlandı ve İstanbul'da bankaların 200 dolardan fazlasını bozmayacakları açıklandı.
1974 - Watergate skandalının sonucu olarak, istifa eden Richard Nixon'ın yerine Başkan Yardımcısı Gerald Ford ABD Başkanı oldu.
1992 - Barselona'da düzenlenen 25. Olimpiyat Oyunları sona erdi.
1994 - Aydın Doğan, Hürriyet grubunu satın aldı.
1996 - Boris Yeltsin yemin ederek, Rusya Federasyonu Başkanı olarak ikinci dönemine başladı.
1999 - Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, Başbakan Sergei Stepashin'i azletti.
2007 - Köksal Toptan, 535 geçerli oyun 450'sini alarak TBMM başkanı seçildi.
Doğumlar
1537 - Francesco Barozzi, Venedikli - Giritli bir matematikçi ve Rönesans filologu (ö. 1604)
1631 - John Dryden, İngiliz yazar (ö. 1700)
1776 - Amedeo Avogadro, İtalyan kimyager ve bilim insanı (ö. 1856)
1819 - William Thomas Green Morton, Amerikalı tıp insanı (ö. 1868)
1843 - Adolf Mayer, Alman ziraat kimyageri (ö. 1942)
1864 - Roman Dmowski, Polonyalı devlet adamı (ö. 1939)
1869 - Willi Bang-Kaup, Alman Türkolog (ö. 1934)
1871 - Leonid Andreyev, Rus dışavurumcu yazar (ö. 1919)
1878 - Paul Renner, Alman grafik tasarımcısı ve eğitmen (ö. 1956)
1881 - Ebül'ulâ Mardin, Türk hukukçu, akademisyen ve siyasetçi (ö. 1957)
1887 - Hans Oster, Alman asker ve Nazi Almanyası'nda Wehrmacht generali (ö. 1945)
1896 - Jean Piaget, İsviçreli psikolog (ö. 1980)
1900 - Boris Bajanov, Sovyet siyasetçi, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Politbürosu sekreteri ve 1923-1925 yılları arasında Josef Stalin'in sekreteri (ö. 1982)
1901 - Felix Hurdes, Avusturyalı avukat ve siyasetçi (ö. 1974)
1906 - Robert Surtees, Amerikalı görüntü yönetmeni (ö. 1985)
1911 - William Alfred Fowler, Amerikalı astrofizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1995)
1914 - Joe Mercer, İngiliz futbolcu ve teknik direktör (ö. 1990)
1914 - Tove Jansson, Fin yazar, ressam ve karikatürist (ö. 2001)
1918 - Robert Aldrich, Amerikalı sinema yönetmeni (ö. 1983)
1919 - Joop den Uyl, Hollandalı siyasetçi ve Başbakan (ö. 1987)
1920 - Willi Heinrich, Alman yazar (ö. 2005)
1922 - Philip Larkin, İngiliz şair ve yazar (ö. 1985)
1922 - Taro Kagawa, Japon futbolcu (ö. 1990)
1924 - Marta Becket, Amerikalı dansçı, koreograf ve ressam (ö. 2017)
1927 - Marvin Minsky, Amerikalı bilim insanı (ö. 2016)
1927 - Robert Shaw, İngiliz oyuncu ve yazar (ö. 1978)
1928 - Bob Cousy, Amerikalı basketbolcu ve NBA oyuncusu
1929 - Abdi İpekçi, Türk yazar ve gazeteci (ö. 1979)
1929 - Jean Le Garrec, Fransız siyasetçi
1930 - Jacques Parizeau, Kanadalı ekonomist ve siyasetçi (ö. 2015)
1930 - Süreyya Duru, Türk film yönetmeni ve yapımcı (ö. 1988)
1931 - Mário Zagallo, Brezilyalı futbolcu ve teknik direktör
1931 - Nigel Sims, İngiliz futbolcu (ö. 2018)
1935 - Željko Matuš, Yugoslav futbolcu
1937 - Füruzan, İranlı oyuncu (ö. 2016)
1938 - Otto Rehhagel, Alman futbolcu ve teknik direktör
1938 - Rod Laver, Avustralyalı tenisçi
1939 - Bulle Ogier, Fransız oyuncu
1939 - Romano Prodi, İtalyan siyasetçi ve İtalya Başbakanı
1941 - Yener Ünlüer, Türk bürokrat
1942 - Erman Şener, Türk sinema eleştirmeni, gazeteci, senaryo ve kitap yazarı (ö. 2002)
1943 - Ken Norton, Amerikalı boksör (ö. 2013)
1944 - Andrzej Przybielski, Polonyalı müzisyen (ö. 2011)
1944 - George Armstrong, İngiliz futbolcu (ö. 2000)
1944 - Nevra Serezli, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1944 - Sam Elliott, Amerikalı oyuncu
1946 - Issa Hayatou, Kamerunlu atlet, profesyonel basketbolcu ve spor yöneticisi
1947 - Roy Hodgson, İngiliz futbolcu ve teknik direktör
1951 - Memet Baydur, Türk oyun yazarı (ö. 2001)
1952 - Rui Jordão, Portekizli futbolcu (ö. 2019)
1953 - Jean Tirole, Fransız iktisat profesörü
1953 - Mustafa Öztürk, Türk siyasetçi
1954 - Olga Knyazeva, Rus eskrimci (ö. 2015)
1954 - Pierre Mongin, Fransız bürokrat
1957 - Melanie Griffith, Amerikalı aktris
1958 - Muazzez Ersoy, Türk ses sanatçısı
1958 - Per Herrey, İsveçli müzisyen
1960 - Gian Nicola Berti, İtalyan siyasetçi
1960 - Yasushi Yoshida, Japon futbolcu
1961 - John Key, Yeni Zelandalı siyasetçi
1961 - Nur Bekri, Çinli siyasetçi
1963 - Alain Menu, İsviçreli yarışçı
1963 - Jay Leggett, Amerikalı komedyen ve oyuncu (ö. 2013)
1963 - Whitney Houston, Amerikalı ses sanatçısı (ö. 2012)
1964 - Dumitru Stângaciu, Rumen futbolcu ve teknik direktör
1968 - Eric Bana, Avustralyalı oyuncu
1968 - Gillian Anderson, Amerikalı oyuncu
1968 - Nariyasu Yasuhara, Japon futbolcu
1970 - Serhiy Bezhenar, Ukraynalı futbolcu
1970 - William L. Calhoun Jr., Amerikalı müzisyen
1971 - Junji Goto, Japon futbolcu
1973 - Filippo Inzaghi, İtalyan futbolcu
1973 - Hideki Tsukamoto, Japon futbolcu
1973 - Kevin McKidd, İskoç oyuncu
1973 - Oleksandr Ponomaryov, Ukraynalı şarkıcı
1974 - Derek Fisher, Amerikalı basketbolcu
1975 - Rodrigo Mendes, Brezilyalı futbolcu
1976 - Audrey Tautou, Fransız oyuncu
1976 - Jessica Capshaw, Amerikalı aktris
1976 - Oylum Talu, Türk televizyoncu ve sunucu
1977 - Ravşan İrmatov, Özbek futbol hakemi
1977 - Ryo Sakai, Japon futbolcu
1978 - Senan Kara, Türk oyuncu
1978 - Vančo Trajanov, Makedon futbolcu
1978 - Wesley Sonck, Belçikalı futbolcu
1981 - Azar Karadaş, Norveçli futbolcu
1981 - Roland Linz, Avusturyalı futbolcu
1982 - Jes Macallan, Amerikalı oyuncu
1982 - Joel Anthony, Amerikalı basketbolcu
1982 - Kate Siegel, Amerikalı oyuncu ve senarist
1982 - Takuto Hayashi, Japon futbolcu
1982 - Tülin Altıntaş, Türk voleybolcu
1982 - Tyson Gay, Amerikalı atlet
1983 - Ashley Johnson, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1984 - Gaizka Toquero, İspanyol futbolcu
1984 - Pierre Perrier, Fransız aktör
1984 - Yushi Ito, Japon futbolcu
1985 - Anna Kendrick, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu
1985 - Filipe Luís, Brezilyalı futbolcu
1985 - Hideki Okochi, Japon futbolcu
1986 - Alejandro Faurlín, Arjantinli futbolcu
1986 - José Manuel Casado, İspanyol futbolcu
1986 - Taner Ölmez, Türk oyuncu
1987 - Alper Balaban, Türk futbolcu (ö. 2010)
1987 - Ferhat Çulcuoğlu, Türk futbolcu
1988 - Willian Borges da Silva, Brezilyalı futbolcu
1989 - Guido Marilungo, İtalyan futbolcu
1989 - Hansell Araúz, Kosta Rikalı futbolcu
1989 - Stefano Okaka, İtalyan futbolcu
1989 - Yorgo Sarris, Yunan futbolcu
1990 - Adelaide Kane, Avustralyalı oyuncu
1990 - Ahmed Süfyan, Katarlı futbolcu
1990 - Bill Skarsgård, İsveçli oyuncu
1990 - Caio Canedo Corrêa, Brezilyalı futbolcu
1990 - İshak Doğan, Türk futbolcu
1990 - Sebastián Ubilla, Şilili futbolcu
1991 - Alexa Bliss, Amerikalı profesyonel güreşçi
1991 - Furkan Aldemir, Türk basketbolcu
1992 - Burkely Duffield, Kanadalı aktör
1993 - Ali Yasin, Iraklı futbolcu
1993 - Kenneth Houdret, Belçikalı futbolcu
1993 - Rydel Lynch, Amerikalı şarkıcı ve dansçı
1994 - Alexander Djiku, Fransız futbolcu
1994 - Jonathan Espericueta, Meksikalı futbolcu
Ölümler
378 - Valens, Roma imparatoru (d. 328)
803 - İrini (Atinalı İrini), Bizans İmparatoriçesi (d. 752)
833 - Memun, Abbasi Halifesi (d. 786)
1107 - Horikawa, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 73. imparatoru (d. 1079)
1173 - Necmeddin Eyyub, Eyyubi Hükümdarı (d. ?)
1516 - Hieronymus Bosch, Hollandalı ressam (d. 1450)
1523 - Ulrich von Hutten, Alman düşünür ve şair (d. 1488)
1647 - Zygmunt Kazimierz, Polonyalı Prens (d. 1640)
1857 - Carl Czerny, Avusturyalı piyanist, besteci ve müzik öğretmeni (d. 1791)
1890 - Viktor Janka von Bulcs, Macar botanikçi (d. 1837)
1899 - Edward Frankland, İngiliz kimyager ve akademisyen (d. 1825)
1910 - Huo Yuanjia, Çinli savaş sanatçısı (d. 1868)
1919 - Ernst Haeckel, Alman zoolog (evrim teorisinin savunucularından ve evrime ilişkin yeni kuramların kurucusu) (d. 1834)
1919 - Ruggero Leoncavallo, İtalyan besteci (Pagliacci operası) (d. 1857)
1927 - Kral Sisowath, Kamboçya Kralı (d. 1840)
1938 - Leo Frobenius, Alman etnolog (d. 1873)
1942 - Arnold Genthe, Alman-Amerikalı fotoğrafçı'sıdır (d. 1859)
1942 - Edith Stein, Alman filozof ve rahibe (d. 1891)
1943 - Chaim Soutine, Rus dışavurumcu ressam (d. 1893)
1947 - Reginald Innes Pocock, Britanyalı zoolog (d. 1863)
1949 - Edward Thorndike, Amerikalı psikolog (d. 1874)
1954 - Mehmet Münir Çağıl, Türk siyasetçi ve hukukçu (d. 1870)
1957 - Carl Clauberg, Alman tıp doktoru (Nazi Almanyası'nda Toplama kamplarında insanları kobay olarak kullanan) (d. 1898)
1962 - Hermann Hesse, Alman yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1877)
1966 - Giorgi Leonidze, Gürcü şair ve yazar (d. 1899)
1967 - Joe Orton, İngiliz oyun yazarı, yazar ve günlük yazarı (d. 1933)
1969 - Cecil Frank Powell, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1903)
1969 - Sharon Tate, Amerikalı sinema oyuncusu (cinayet) (d. 1943)
1971 - Mehmet Aslan, Türk siyasetçi (d. 1928)
1972 - Muammer Çavuşoğlu, Türk siyasetçi (d. 1903)
1972 - Sıddık Sami Onar, Türk hukuk profesörü (d. 1897)
1973 - Georges Duthuit, Fransız sanat eleştirmeni ve yazar (d. 1891)
1973 - Christian Arhoff, Danimarkalı sahne ve sinema oyuncusu (d. 1893)
1974 - Aliye Berger, Türk gravür sanatçısı ve ressam (d. 1903)
1975 - Dmitri Şostakoviç, Rus besteci (d. 1906)
1978 - James Gould Cozzens, Amerikalı yazar (d. 1903)
1980 - Jacqueline Cochran, Amerikalı pilot ve iş insanı (d. 1906)
1986 - Mehmet Özdemir, Türk siyasetçi (d. 1913)
1990 - Joe Mercer, İngiliz futbolcu ve teknik direktör (d. 1914)
1992 - Aytekin Kotil, Türk siyasetçi ve İstanbul Belediye Başkanlarından (d. 1934)
1994 - Aykut Sporel, Türk radyo programcısı ve Türkiye radyolarının ilk disk cokeylerinden (d. 1935)
1995 - Jerry Garcia, Amerikalı müzisyen (Grateful Dead) (d. 1942)
1996 - Frank Whittle, İngiliz ordu mühendisi ve jet motorunun mucidi (d. 1907)
2000 - John Harsanyi, Amerikalı ekonomist (d. 1920)
2003 - Ray Harford, İngiliz futbolcu ve teknik direktör (d. 1945)
2003 - Gregory Hines, Amerikalı oyuncu ve dansçı (d. 1946)
2003 - Jacques Deray, Fransız film yönetmeni (d. 1929)
2004 - Robert Lecourt, Fransız siyasetçi ve hukukçu (d. 1908)
2005 - Colette Besson, Fransız atlet (d. 1946)
2005 - Coşkun Ertepınar, Türk şair ve eğitimci (d. 1914)
2005 - Marco Cavagna, İtalyan astronom (d. 1958)
2005 - Matthew McGrory, Amerikalı aktör (d. 1973)
2006 - James Van Allen, Amerikalı bilim insanı (d. 1914)
2007 - Ulrich Plenzdorf, Alman yazar (d. 1934)
2008 - Ahmet Sezgin, Türk ses sanatçısı (d. 1936)
2008 - Bernie Mac, Amerikalı oyuncu (d. 1957)
2008 - Mahmut Derviş, Filistinli şair (d. 1942)
2011 - Roberto Busa, İtalyan Cizvit, teolog ve dilbilimci (d. 1913)
2012 - Erol Togay, Türk futbolcu (d. 1950)
2013 - Haji, Kanadalı oyuncu ve dansçı (d. 1946)
2014 - Andrey Bal, Ukraynalı futbolcu ve antrenör (d. 1958)
2014 - Michael Brown, Amerikalı genç (d. 1996)
2014 - J. E. Freeman, Amerikalı oyuncu (d. 1946)
2014 - Charles Keating, İngiliz oyuncu (d. 1941)
2014 - Ed Nelson, Amerikalı oyuncu (d. 1928)
2015 - Frank Gifford, Eski Amerikan Futbolu oyuncusu ve televizyon sunucusu (d. 1930)
2015 - John Henry Holland, Amerikalı bilim insanı (d. 1929)
2015 - Fikret Otyam, Türk ressam, gazeteci ve yazar (d. 1926)
2015 - Mustafa Kayabek, Türk şair ve yazar (d. 1931)
2016 - Barry Jenner, Amerikalı oyuncu (d. 1941)
2017 - Beethoven Javier, Uruguaylı eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1947)
2017 - Johno Johnson, Avustralyalı siyasetçi (d. 1930)
2017 - Malle Leis, Estonyalı ressam ve grafik sanatçısı (d. 1940)
2017 - Marián Varga, Slovak müzisyen, besteci ve orgcu (d. 1947)
2017 - Peter Weibel, Alman bisiklet yarışçısı (d. 1950)
2018 - Tamara Degtyaryova, Sovyet-Rus kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1944)
2018 - Mehrdad Pahlbod, Eski İranlı siyasetçi ve bakan (d. 1917)
2019 - Fahrudin Jusufi, Yugoslav eski millî futbolcu (d. 1939)
2020 - Alauddin Ali, Bangladeşli film müziği bestecisi ve sanat yönetmeni (d. 1952)
2020 - Fips Asmussen, Alman komedyen ve oyuncu (d. 1938)
2020 - Martin Birch, Britanyalı müzik yapımcısı ve ses mühendisi (d. 1948)
2020 - Anna Maria Bottini, İtalyan aktris (d. 1916)
2020 - Kamala, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1950)
2020 - Emre Gönlüşen, Türk spor spikeri (d. 1978)
2020 - Kemal Özçelik, Türk binici (d. 1922)
2020 - Franca Valeri, İtalyan aktris (d. 1920)
2021 - Cameron Burrell, Amerikalı kısa mesafe koşucusu (d. 1994)
2021 - María Elena Chapa, Meksikalı siyasetçi ve kadın hakları aktivisti (d. 1944)
2021 - Alex Cord, Amerikalı aktör (d. 1933)
2021 - Pat Hitchcock, İngiliz aktris ve film yapımcısı (d. 1928)
2021 - Ken Hutchison, İskoç aktör (d. 1948)
2021 - Olivia Podmore, Yeni Zelandalı profesyonel kadın bisiklet sporcusu (d. 1997)
2021 - Chucky Thompson, Amerikalı hip hop/R&B prodüktörüdür (d. 1968)
2021 - Walter Yetnikoff, Amerikalı iş insanı ve müzik yapımcısı (d. 1933)
2022 - Nicholas Evans, İngiliz gazeteci, senaryo yazarı, televizyon/sinema filmi yapımcısı ve roman yazarıdır (d. 1950)
2022 - Olivia Newton John, Amerikalı aktris (d. 1948)
2022 - Rudi Koertzen, Güney Afrikalı uluslararası kriket oyuncusu ve hakemi (d. 1949)
2022 - Luigi Lucherini, İtalyan siyasetçi ve mühendis (d. 1930)
2022 - Donald Machholz, Amerikalı astronom (d. 1952)
Tatiller ve özel günler
0809
09 |
3233 | https://tr.wikipedia.org/wiki/10%20A%C4%9Fustos | 10 Ağustos |
Olaylar
MÖ 612 - Asur Kralı Sinşarişkun öldürüldü. Ninova kenti yerle bir oldu.
1519 - Ferdinand Magellan, beş gemisiyle dünya çevresindeki turu için Sevilla'dan yelken açtı.
1543 - Osmanlı Orduları Estergon Kalesi'ni fethetti.
1675 - Greenwich Gözlemevi Londra'da kuruldu.
1680 - New Mexico'da Pueblo İsyanı başladı.
1792 - Fransız Devrimi: Tuileries Sarayı yağmalandı, XVI. Louis tutuklandı.
1809 - Ekvador'un başkenti Quito, İspanyol İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan etti.
1821 - Missouri, ABD'nin 24. eyaleti oldu.
1856 - Louisiana'da kasırgadan yaklaşık 300 kişi öldü.
1876 - Padişah V. Murat akli dengesini yitirdiği gerekçesiyle tahttan indirildi.
1893 - Rudolf Diesel'in ilk dizel aracı kullanıma girdi.
1904 - Rus İmparatorluğu ve Japon savaş gemileri arasında Sarı Deniz Savaşı başladı.
1913 - II. Balkan Savaşı sona erdi: Bulgaristan, Romanya, Sırbistan, Karadağ ve Yunanistan arasında Bükreş Antlaşması imzalandı.
1915 - Anafartalar Zaferi ve Conk Bayırı Muharebesi: Albay Mustafa Kemal'in komutasındaki Türk askerlerinin taarruzuyla İngiliz ve Anzak kuvvetlerinin geri çekilmesi sağlandı.
1920 - I. Dünya Savaşı: Osmanlı Padişahı VI. Mehmed'in temsilcileri, Osmanlı Devleti'nin İtilaf Devletleri arasında paylaşımını öngören Sevr Antlaşmasını imzaladılar.
1920 - Sevr Anlaşması hükümleri uyarınca, Anadolu ve Rumeli toprakları İtilaf Devletleri'nce paylaşılmaya başlandı.
1945 - Japonya teslim oldu ve II. Dünya Savaşı, Pasifik'te sona erdi.
1951 - Denizcilik Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi. 500 milyon sermayeli kuruluşun 1 Mart 1952 günü faaliyete geçeceği açıklandı.
1954 - Murat Güler, Manş Denizi'ni yüzerek geçen ilk Türk yüzücüsü oldu.
1960 - Ege Telgraf gazetesi çıkmaya başladı.
1978 - Mustafa Pehlivanoğlu ve diğer sağ görüşlü militanların Ankara Balgat'ta kahvehaneyi taraması sonucu 5 solcu öldü.
1982 - Artin Penik, ASALA terörünü protesto etmek için kendisini Taksim Meydanı'nda yaktı.
1990 - Kuzey doğu Sri Lanka'da katliam: 127 müslüman, yarı askeri birliklerce öldürüldü.
1990 - Magellan uzay sondası, Venüs'e ulaştı.
1993 - Yeni Zelanda'nın Güney Adası'nda Richter ölçeğine göre 7.0 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.
1994 - Türkiye'nin ilk uydusu Türksat 1B, Fransız Guyanası'ndaki Kourou Üssü'nden fırlatıldı. Böylece Türkiye, uzayda uydusu olan 18 ülke arasına girdi.
1997 - Güney Afrika Cumhuriyeti, insan hakları ihlalleri ve Kıbrıs sorununu gerekçe göstererek Türkiye'ye askeri helikopter satışını durdurdu.
2000 - Dünya nüfusu 6 milyara ulaştı.
2001 - Enerji, Sanayi ve Maden Kamu Emekçileri Sendikası kuruldu.
2003 - Birleşik Krallık'ın Kent şehrinde rekor sıcaklık: 38.5°C.
2003 - Yuri İvanoviç Malençenko uzayda evlenen ilk insan oldu.
2014 - 12. Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi sonucunda Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanı seçildi.
Doğumlar
1296 - I. John, 1313'ten Lüksemburg ve 1310'dan itibaren Bohemya kralı ve Polonya'nın itibari kralıydı (ö. 1346)
1397 - II. Albert, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1439)
1560 - Hieronymus Praetorius, Alman besteci (ö. 1629)
1602 - Gilles de Roberval, Fransız matematikçi (ö. 1675)
1737 - Anton Losenko, Rus ressam (ö. 1773)
1810 - Camillo Benso, İtalyan siyasetçi ve Başbakan (ö. 1861)
1814 - Henri Nestlé, Alman şekerlemeci ve Nestlé fabrikalarının kurucusu (ö. 1890)
1839 - Aleksandr Grigorievich Stoletov, Rus fizikçi (ö. 1896)
1845 - Abay Kunanbayoğlu, Kazak şair (ö. 1904)
1864 - Max Beer, Avusturya doğumlu Marksist gazeteci, ekonomist ve tarihçi (ö. 1943)
1865 - Alexander Glazunov, Rus besteci (ö. 1936)
1869 - Laurence Binyon, İngiliz şair (ö. 1943)
1874 - Herbert Clark Hoover, Amerikalı siyasetçi ve ABD'nin 31. Başkanı (ö. 1964)
1877 - Rudolf Hilferding, Avusturya doğumlu Alman politikacı (ö. 1941)
1878 - Alfred Döblin, Alman yazar (ö. 1957)
1884 - Panait Istrati, Rumen yazar (ö. 1935)
1894 - Mihail Zoşçenko, Rus yazar (ö. 1958)
1894 - Varahagiri Venkata Giri, Hindistan'ın 4. Başkanı (ö. 1980)
1896 - Milena Jesenska, Çek gazeteci ve yazar (ö. 1944)
1897 - Reuben Nakian, Amerikalı heykeltıraş ve öğretmen (ö. 1986)
1898 - Elif Naci, Türk ressam, yazar ve müzeci (D Grubu'nun kurucularından) (ö. 1987)
1898 - Leyla Açba, Abhaz Prensi (Mehmed Refik Açba-Ançabadze ile Abhaz-Gürcü Prensesi Mahşeref Emuhvari'nin kızı) (ö. 1931)
1902 - Arne Tiselius, İsveçli kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1971)
1902 - Norma Shearer, Kanadalı aktris (ö. 1983)
1905 - Eugene Dennis, Amerikan Komünist Partisi'nin Genel Sekreteri (ö. 1961)
1912 - Jorge Amado, Brezilyalı roman yazarı (ö. 2001)
1913 - Wolfgang Paul, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1993)
1924 - Jean-François Lyotard, Fransız postmodernist düşünür (ö. 1998)
1927 - Nejat Uygur, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2013)
1928 - Eddie Fisher, Amerikalı şarkıcı (ö. 2010)
1934 - Tevfik Kış, Türk güreşçi ve antrenör (Avrupa, Dünya ve Olimpiyat şampiyonu) (ö. 2019)
1937 - Anatoly Sobchak, Rus politikacı (ö. 2000)
1939 - Kate O'Mara, İngiliz oyuncu ve şarkıcı (ö. 2014)
1947 - Ian Anderson, İskoç şarkıcı ve flütçü (Jethro Tull)
1947 - Enver İbrahim, Malezyalı siyasetçi
1948 - Carlos Escudé, Arjantinli siyaset bilimci ve yazar (ö. 2021)
1949 - Aytekin Çakmakçı, Türk görüntü yönetmeni
1951 - Juan Manuel Santos, Kolombiyalı siyasetçi
1952 - Diane Venora, Amerikalı oyuncu
1957 - Zuhal Olcay, Türk oyuncu ve şarkıcı
1959 - Rosanna Arquette, Amerikalı aktris, film yapımcısı ve yönetmeni
1960 - Antonio Banderas, İspanyol oyuncu
1960 - Kibariye, Türk arabesk-pop müzik şarkıcısı
1960 - Mahir Günşiray, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu
1960 - Kenneth Perry, Amerikalı golfçü
1962 - Suzanne Collins, Amerikalı televizyon senaristi ve roman yazarı
1965 - Claudia Christian, Amerikalı oyuncu
1966 - Hansi Kürsch, Alman şarkıcı
1968 - Melih Gümüşbıçak, Türk sunucu
1971 - Roy Keane, Eski İrlandalı millî futbolcu ve teknik direktör
1971 - Kevin Randleman, Amerikalı dövüş sporcusu ve güreşçi (ö. 2016)
1971 - Justin Theroux, Amerikalı oyuncu, senarist ve film yönetmeni
1971 - Özlem Türkad, Türk tiyatrocu, sinema ve dizi oyuncusu
1972 - Angie Harmon, Amerikalı oyuncu ve model
1972 - Turgut Kabaca, Türk su topu oyuncusu ve yüzücü
1973 - Javier Zanetti, Arjantinli futbolcu
1974 - Hayfa el-Mansur, Suudi Arabistanlı film yönetmeni
1974 - Luis Marín, Kosta Rikalı emekli millî futbolcu ve teknik direktör
1975 - İlhan Mansız, Türk futbolcu,
1975 - Tessie Santiago, Amerikalı oyuncu
1980 - Wade Bennett, İngiliz profesyonel güreşçi, güreş yorumcusu aktör ve eski boksör
1984 - Ryan Eggold, Amerikalı oyuncu
1985 - Kakuryū Rikisaburō, Moğolistan asıllı profesyonel sumo güreşçisi
1989 - Ben Sahar, İsrailli millî futbolcu
1992 - Go Ah-sung, Güney Koreli aktris
1993 - Andre Drummond, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1993 - Shin Hyejeong, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
1994 - Søren Kragh Andersen, Danimarkalı bisikletçi
1994 - Bernardo Silva, Portekizli millî futbolcu
1997 - Kylie Jenner, Amerikalı model ve televizyon kişiliği
Ölümler
258 - Aziz Laurentius, Hristiyan bir şehit (d. 225)
847 - Vasık, dokuzuncu Abbasi halifesi olarak 842 (hicri 227) ile 847 (hicri 232) döneminde hüküm sürmüştür (d. 812)
1284 - Ahmed Teküder, İlhanlı hükümdarı, Hülagü'nün oğlu ve Abaka Han'ın kardeşi (d. 1246)
1659 - III. Frederick, 1616-1659 yılları arasında hüküm süren Holstein-Gottorp dükü (d. 1597)
1759 - VI. Fernando, İspanya Kralı (d. 1713)
1802 - Franz Maria Aepinus, Alman bilim insanı (d. 1724)
1843 - Robert Adrain, İrlanda kökenli Amerikalı matematikçi (d. 1775)
1862 - Honinbo Shusaku, Profesyonel go oyuncusu (d. 1829)
1896 - Otto Lilienthal, Alman havacılık öncüsü (d. 1848)
1904 - René Waldeck-Rousseau, Fransız politikacı (d. 1846)
1912 - Paul Wallot, Alman mimar (d. 1841)
1915 - Henry Moseley, İngiliz fizikçi (d. 1887)
1923 - Joaquin Sorolla, İspanyol ressam (d. 1863)
1945 - Robert H. Goddard, Amerikalı fizikçi ve sıvı yakıtlı roketlerin üretilmesinin öncülerinden (d. 1882)
1960 - Ayşe Sultan, Osmanlı Sultanı II. Abdülhamit'in kızı (d. 1887)
1960 - Frank Lloyd, Britanyalı film yönetmeni, yapımcısı ve senarist (d. 1886)
1961 - Julia Peterkin, Amerikan roman yazarı (d. 1880)
1963 - Hüseyin Hüsnü Çakır, Türk siyasetçi (d. 1892)
1964 - Affonso Eduardo Reidy, Brezilyalı mimar (d. 1909)
1979 - Walter Gerlach, Alman fizikçi (d. 1889)
1980 - Yahya Han, Pakistan Başbakanı (d. 1917)
1987 - Yeoryos Atanasiadis-Novas, Yunan şairi ve Başbakanı (d. 1893)
1993 - Euronymous (Øystein Aarseth), Norveçli gitarist ve Black Metal grubu Mayhem'in kurucularından (d. 1968)
1999 - Dündar Kılıç, Türk ünlü kabadayı (d. 1935)
2002 - Kristen Nygaard, Norveçli bilgisayar bilimcisi, programlama dili öncüsü ve politikacı (d. 1926)
2006 - Kemal Nebioğlu, Türk sosyalist, sendikacı ve siyasetçi (d. 1926)
2008 - Isaac Hayes, Amerikalı müzisyen ve aktör (d. 1942)
2010 - Erwin Frühbauer, Avusturyalı siyasetçi (d. 1926)
2010 - Antonio Pettigrew, Amerikalı kısa mesafe koşucusu (d. 1967)
2012 - Altay Sersenulı Amanjolov, Kazak Türkolog (d. 1934)
2012 - Madeleine Leininger, Amerikalı bilim insanı (d. 1925)
2013 - László Csatáry, Macar vatandaşı ve Nazi savaş suçlusu (d. 1915)
2013 - Eydie Gormé, Amerikalı kadın şarkıcı ve müzisyen (d. 1928)
2015 - Hubert Haenel, Fransız siyasetçi (d. 1942)
2018 - László Fábián, Macar kano sporcusu (d. 1936)
2018 - Mahmut Makal, Türk yazar, şair ve öğretmen (d. 1930)
2019 - Freda Dowie, İngiliz oyuncu (d. 1928)
2019 - Jeffrey Epstein, Amerikalı finansçı, iş insanı ve seks suçlusu (d. 1953)
2019 - Piero Tosi, İtalyan moda ve kostüm tasarımcısı (d. 1927)
2020 - Nadjmi Adhani, Endonezyalı politikacı (d. 1969)
2020 - Raymond Allen, Amerikalı televizyon oyuncusu (d. 1929)
2020 - Dariusz Baliszewski, Polonyalı tarihçi, gazeteci ve yazar (d. 1946)
2020 - Lorna Beal, Avustralyalı kriketçi (d. 1923)
2020 - Silvana Bosi, İtalyan aktris (d. 1934)
2020 - Yisrael Moşe Friedman, Amerikalı-İsrailli haham (d. 1955)
2020 - Dieter Krause, Alman sürat kanocusu (d. 1936)
2020 - Jacobo Langsner, Uruguaylı oyun yazarı (d. 1927)
2020 - Vladica Popović, Sırp ve Yugoslav futbolcu ve teknik direktör (d. 1935)
2021 - Sabina Toziya, Türk asıllı Makedon sinema ve dizi oyuncusu, seslendirme sanatçısı (d. 1946)
2021 - Júlio Chaves, Brezilyalı seslendirme sanatçısı (d. 1944)
2021 - Maki Kaji, Japon bulmaca üreticisi (d. 1951)
2021 - Lev Pidlisetski, Ukraynalı iş insanı ve siyasetçi (d. 1977)
2021 - Sabina Toziya, Makedon sinema ve dizi oyuncusu (d. 1946)
2022 - Kiril Dojčinovski, Makedon asıllı Yugoslav millî futbolcu ve teknik direktördür (d. 1943)
2022 - Hoşeng Ebtehaj, İranlı-Alman şair (d. 1928)
2022 - Vesa-Matti Loiri, Fin şarkıcıdır (d. 1945)
Tatiller ve özel günler
Ekvador Bağımsızlık Günü
0810
10 |
3234 | https://tr.wikipedia.org/wiki/11%20A%C4%9Fustos | 11 Ağustos |
Olaylar
1473 - Fatih Sultan Mehmet'in komuta ettiği Osmanlı ordusu, Otlukbeli Muharebesi'nde Uzun Hasan komutasındaki Akkoyunlu Devleti'nin ordusunu yendi.
1480 - Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması, İtalya'nın Otranto limanını zaptetti.
1914 - I. Dünya Savaşı'nda Birleşik Krallık Kraliyet Donanması'ndan kaçarken Çanakkale Boğazı'ndan geçerek Osmanlı Devleti'ne sığınan Alman zırhlıları, Goeben ve Breslaunun satın alındığı açıklandı.
1914 - I. Dünya Savaşı: Fransa, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na savaş ilan etti.
1923 - İsmet İnönü, Lozan Anlaşması'nı imzaladığı kalemi İstanbul Üniversitesi'ne armağan etti.
1929 - Türk Yerli Mallar Sergisi, İstanbul'da Galatasaray Lisesi'nde açıldı.
1934 - Alkatraz Kuşçusu filmine konu olan, San Francisco'daki Alkatraz adası hapishanesi hizmete girdi.
1951 - Halkevleri kapatıldı ve malları Hazine'ye devredildi.
1952 - Ürdün Meclisi, şizofreni hastalığı nedeniyle tahtta kalması sakıncalı görülen Kral Talal'ın yerine, oğlu Veliaht Prens Hüseyin'i Kral seçti.
1960 - Çad, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti.
1963 - Çatalhöyük'te, MÖ 8000'de yapılmış buluntulara rastlandığı açıklandı.
1965 - Hendek Tatarköy (Nüzhetiye)'de meydana gelen trafik kazasında, yolcu otobüsünün asit yüklü tanker ile çarpışması sonucu 25 yolcu asitle yanarak öldü.
1972 - Hollanda'da, Türklerle Hollandalılar çatıştı, Türklerin evleri taşlandı. Çıkan olaylarda 100'e yakın kişi de yaralandı.
1973 - New York şehrinin Bronx ilçesindeki 1520 Sedgwick Avenue'de, DJ Kool Herc tarafından Hip Hop keşfedildi.
1976 - Filistinli iki gerilla, Yeşilköy Havaalanı'nda İsrail uçağına binenlere ateş açtı: 4 kişi hayatını kaybetti, 20 kişi de yaralandı.
1980 - Çin'de Mao dönemi resmen tarihe karıştı. Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi, Mao ile ilgili tüm resim, demeç ve afişleri yasakladı.
1980 - Kilis'te Fayık Güngörmez adlı bir kişi, kardeşiyle evlenmeyip başka biriyle evlenen kadını öldürdü. 12 Eylül döneminde idam edildi.
1995 - Suudi Arabistan'da 4 Türk vatandaşı kılıçla başı kesilerek idam edildi. 14 Ağustos'ta da, 2 Türk vatandaşı daha aynı yöntemle idam edildi. 17 Ağustos'ta Başbakan Tansu Çiller, idamların durdurulması için Prof. Dr. Nevzat Yalçıntaş'ı Suudi Arabistan'a özel elçi olarak gönderdi. 20 Ağustos'ta Suudi Hükûmeti idamları durdurduğunu açıkladı.
1999 - Yüzyılın son tam güneş tutulması Türkiye’den de çeşitli illerden izlendi.
2002 - Almanya'nın Münih kentindeki 18. Avrupa Atletizm Şampiyonası'nda kadınlar 1500 metrede Süreyya Ayhan, altın madalya kazandı.
2004 - Kocaeli'nin Tavşancıl kasabasında, saat 16:51'de Başkent ve Adapazarı Ekspresleri kafa kafaya çarpışarak kaza yaptı. Kazada ikisi anne ile kızı olmak üzere 8 kişi öldü, 88 kişi yaralandı.
2017 - Trabzon'nun Maçka ilçesinde PKK militanları ile çıkan çatışmada, Eren Bülbül ve Başçavuş Ferhat Gedik hayatını kaybetti.
Doğumlar
1086 - V. Heinrich, Almanya Kralı ve Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1125)
1833 - Robert G. Ingersoll, "The Great Agnostic" lakaplı Amerikalı hatip, aktivist ve politik lider (ö. 1899)
1833 - Kido Takayoshi, Japon samuray ve siyasetçi (d. 1877)
1837 - Sadi Carnot, Fransız siyasetçi, Fransa'da Üçüncü Cumhuriyet döneminin beşinci cumhurbaşkanı (d. 1894)
1858 - Christiaan Eijkman, Hollandalı tıp adamı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1930)
1892 - Eiji Yoshikawa, Japon tarih romancısı (ö. 1962)
1897 - Enid Blyton, İngiliz yazar (ö. 1968)
1902 - Alfredo Binda, İtalyan eski profesyonel yol bisikleti yarışçısı (ö. 1986)
1905 - Erwin Chargaff, Alman biyokimyacı (ö. 2002)
1912 - Eva Ahnert-Rohlfs, Alman gök bilimci (ö. 1954)
1913 - Étienne Burin des Roziers, Fransız diplomat (ö. 2012)
1921 - Alex Haley, Amerikalı romancı (ö. 1992)
1925 - Arlene Dahl, Amerikalı sinema oyuncusu
1926 - Aaron Klug, Litvanya doğumlu Britanyalı kimyager, biyofizikçi ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 2018)
1932 - Fernando Arrabal, İspanyol oyun yazarı, senarist, film yönetmeni, romancı ve şair
1932 - Peter Eisenman, Amerikalı mimar ve mimarlık teorisyeni
1933 - Jerzy Grotowski, tiyatro kuramcısı, yönetmen, eleştirmen, oyuncu ve eğitimci (ö. 1999)
1935 - Erdoğan Karabelen, Türk millî basketbolcu ve atlet (ö. 2018)
1939 - James Mancham, Seyşelli gazeteci, avukat, yazar, iş insanı ve siyasetçi (ö. 2017)
1943 - Pervez Müşerref, Pakistanlı asker, siyasetçi ve Devlet Başkanı
1944 - Ian McDiarmid, İskoç tiyatro ve sinema oyuncusu
1946 - Marilyn vos Savant, Amerikalı dergi köşe yazarı, yazar, okutman, ve oyun yazarı
1947 - Theo de Jong, Hollandalı eski millî futbolcu ve teknik direktör
1949 - Ian Charleson, İskoç aktör ve sahne sanatçısı (ö. 1990)
1950 - Steve Wozniak, ABD doğumlu bilgisayar mühendisi
1951 - Roza Domascyna, Alman şair ve çevirmen
1953 - Hulk Hogan, Amerikalı güreşçi
1955 - Nur Yerlitaş, Türk moda tasarımcısı
1957 - Masayoshi Son, Japon iş insanı
1958 - Pascale Trinquet, Fransız eskrimci
1959 - Gustavo Cerati, şarkıcı, söz yazarı, besteci ve rock müzik yapımcısı (ö. 2014)
1962 - Bahar Öztan, Türk sinema oyuncusu
1965 - Embeth Davidtz, Amerikalı oyuncu
1965 - Viola Davis, Amerikalı aktris
1966 - Nigel Martyn, İngiliz eski millî kaleci
1966 - Donny McCaslin, Amerikalı jazz saksafoncusu
1966 - Juan María Solare, Arjantinli besteci ve piyanist
1967 - Massimiliano Allegri, İtalyan teknik direktör ve eski futbolcu
1967 - Ahmet Hakan, Türk gazeteci ve televizyoncu
1967 - Enrique Bunbury, İspanyol şarkıcı
1967 - Joe Rogan, Amerikalı komedyen ve aktör
1968 - Özlem Çerçioğlu, Türk siyasetçi
1970 - Gianluca Pessotto, İtalyan eski millî futbolcu
1971 - Ferhat Atik, Kıbrıslı senarist, yönetmen, yazar ve araştırmacı
1974 - Audrey Mestre, Fransız dünya rekortmeni serbest dalgıç (ö. 2002)
1976 - Iván Córdoba, Kolombiyalı futbolcu
1979 - Walter Ayoví, Ekvadorlu millî futbolcu
1980 - Okan Çabalar, Türk oyun yazarı ve tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1983 - Chris Hemsworth, Avustralyalı aktör
1984 - Lucas Di Grassi, Brezilyalı araba yarışçısı
1985 - Jacqueline Fernandez, Sri Lankalı manken ve oyuncu
1986 - Luiz Rhodolfo, Brezilyalı futbolcu
1988 - Mustafa Pektemek, Türk futbolcu
1988 - Patty Mills, Avustralyalı basketbolcu
1988 - Volkan Babacan, Türk kaleci
1988 - Daniel Fanger, İsviçreli futbolcu
1991 - Cristian Tello, İspanyol futbolcu
1994 - Joseph Barbato, Fransız futbolcu
1999 - Changbin, Güney Koreli şarkıcı
2001 - Gökşen Fitik, Türk basketbolcu
Ölümler
MÖ 480 - I. Leonidas, Sparta Kralı (d. yaklaşık MÖ 540)
353 - Magnentius, Romalı isyancı (d. 303)
1259 - Möngke, Moğol Hükümdarı (d. 1209)
1456 - János Hunyadi (Hunyadi Yanoş), Macar ordu komutanı (d. 1387)
1494 - Hans Memling, Flaman ressam (d. 1430)
1563 - Bartolomé de Escobedo, İspanyol besteci (d. 1500)
1578 - Pedro Nunes, Portekizli matematikçi (d. 1502)
1614 - Lavinia Fontana, İtalyan ressam (d. 1552)
1813 - Henry James Pye, İngiliz şair (d. 1745)
1850 - Atiye Sultan, II. Mahmud'un kızı (d. 1824)
1851 - Lorenz Oken, Alman doğa tarihçisi, botanist, biyolog ve ornitolog (d. 1779)
1890 - John Henry Newman, Kardinal (d. 1801)
1919 - Andrew Carnegie, İskoçya doğumlu Amerikalı iş insanı ve sanayici (d. 1835)
1921 - Henry Carter Adams, Amerikalı ekonomist (d. 1851)
1937 - Edith Wharton, Amerikalı yazar ve moda tasarımcısı (d. 1862)
1956 - Jackson Pollock, Amerikalı ressam (d. 1912)
1972 - Max Theiler, Güney Afrikalı biyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1899)
1979 - James Gordon Farrell, Britanyalı yazar (d. 1935)
1988 - Anne Ramsey, Amerikalı aktris (d. 1929)
1994 - Peter Cushing, İngiliz aktör (d. 1913)
1996 - Baba Vanga, Bulgar kadın kâhin (d. 1911)
2000 - Alim Şerif Onaran, Türk sinema kuramcısı, yazar, akademisyen ve hukukçu (d. 1924)
2005 - Manfred Korfmann, Alman arkeolog (d. 1942)
2008 - Dursun Karataş, Türk devrimci (d. 1952)
2009 - Aykut Oray, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1942)
2011 - Jani Lane, Amerikalı müzisyen ve şarkıcı (d. 1964)
2014 - Vladimir Beara, Yugoslav eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1928)
2014 - Julia Polak, Arjantin doğumlu İngiliz patolog (d. 1939)
2014 - Robin Williams, Amerikalı komedyen, oyuncu, yapımcı ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1951)
2015 - Suat Geyik, Türk sinema oyuncusu (d. 1949)
2015 - Tarık Dursun K., Türk yazar ve yayıncı (d. 1931)
2017 - Abdülhüseyin Abdülrıza, Kuveytli oyuncu, komedyen ve yazar (d. 1939)
2017 - Eren Bülbül, Türk çocuk (Türk Emniyet Güçleri ile PKK üyeleri arasındaki çatışmada hayatını kaybeden) (d. 2002)
2017 - Yisrael Kristal, 2014'te Holokost'tan sağ kurtulan en yaşlı kişi olmuş süper asırlı İsrailli işletmeci (d. 1903)
2017 - Terele Pávez, İspanyol oyuncu (d 1939)
2018 - V. S. Naipaul, Trinidad ve Tobago asıllı Britanyalı yazar (d. 1932)
2018 - Fabio Mamerto Rivas Santos, Dominikan Roma-Katolik piskopos (d. 1932)
2019 - Bluey Adams, Avustralya futbolu oyuncusu (d. 1935)
2019 - Michael E. Krauss, Amerikalı dil bilimci (d. 1934)
2019 - Walter Martínez, Honduraslı millî futbolcu (d. 1982)
2020 - Sixto Brillantes, Filipinli avukat (d. 1939)
2020 - Belle du Berry, Fransız şarkıcı, söz yazarı ve aktris (d. 1966)
2020 - Rahat Indori, Hint Bollywood söz yazarı ve Urdu dili şairi (d. 1950)
2020 - Trini López, Amerikalı şarkıcı, gitarist ve aktör (d. 1937)
2020 - Cahit Tanyol,' Türk şair, yazar, sosyolog, akademisyen (d. 1914)
2021 - Adela Forestello, Arjantinli bir insan hakları aktivistiydi (d. 1923)
2021 - Lorna Toolis, Kanadalı bir kütüphaneci ve editör (d. 1952)
2021 - Göran Zachrisson, İsveçli spor gazetecisi ve televizyon yorumcusudur (d. 1938)
2022 - Michael Badnarik, Amerikalı bilgisayar mühendisi, politik aktivist, siyasetçi ve radyocu (d. 1954)
2022 - Marco Brown, Jamaikalı siyasetçi (d. 1927)
2022 - Anne Heche, Amerikalı oyuncu, yönetmen ve senarist (d. 1969)
2022 - Hana Mazi Jamnik, Sloven kayaklı koşucu (d. 2002)
2022 - Hanae Mori, Japon moda tasarımcısı (d. 1926)
2022 - Manuel Ojeda, Meksikalı aktör (d. 1940)
2022 - Jean-Jacques Sempé, Fransız karikatürist, çizer (d. 1932)
2022 - Pauline Stroud, İngiliz aktris (d. 1930)
2022 - József Tóth, Macar eski futbolcudur (d. 1951)
Tatiller ve özel günler
0811
11 |
3235 | https://tr.wikipedia.org/wiki/12%20A%C4%9Fustos | 12 Ağustos |
Olaylar
1281 - Moğolların Japonya seferleri: Kubilay Han'ın Donanması, Japonya'ya yaklaştığı sırada çıkan bir tayfun neticesinde battı.
1499 - Küçük Davut Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması komutanlarından Burak Reis, Sapienza adası yakınlarında karşılaşılan Venedik Donanması ile yapılan Sapienza Deniz Muharebesindeki çarpışmada öldü.
1687 - İkinci Mohaç Savaşı: Osmanlı Ordusu ile Habsburg Hanedanı'nın yönettiği Avusturya Arşidüklüğü Ordusu arasında, Mohaç'ın 24 km güneybatısındaki bölgede yapıldı. Savaş, Avusturya Arşidüklüğü'nün zaferiyle sonuçlandı.
1851 - Isaac Singer, dikiş makinesinin patentini aldı.
1877 - Asaph Hall, Mars'ın uydusu Deimos'u keşfetti.
1908 - Ford, T modelinin seri üretimine başladı.
1910 - İstanbul Moda'da ilk tenis kortu açıldı.
1914 - I. Dünya Savaşı: Birleşik Krallık, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'a savaş ilan etti.
1921 - Atatürk, Polatlı'da Başkomutan sıfatıyla Ordu'nun başına geçti.
1927 - Bolivya'da 80 bin kızılderili, Hükûmet'e başkaldırdı.
1930 - Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu, Genel Başkanlığı'na Fethi Okyar getirildi.
1943 - Philadelphia Deneyi: ABD Donanması'na ait USS Eldridge gemisinde yapıldığı iddia edilen deney.
1944 - Tan gazetesi kapatıldı.
1953 - Sovyetler Birliği, Kazakistan'da atom bombası denedi.
1954 - BM askerleri Kore'den çekilmeye başladı.
1960 - İlk Amerikan haberleşme uydusu Echo 1A fırlatıldı.
1961 - İstanbul'un 92 yıllık tramvayları son seferlerini yaptılar.
1964 - Güney Afrika Cumhuriyeti, ırksal ayrımcılığı savunan "Apartheid" politikaları nedeniyle Olimpiyat Oyunları'ndan men edildi.
1964 - Türkiye, BM Güvenlik Konseyi'nin çağrısı üzerine Kıbrıs üzerindeki askeri uçuşlara son verdi. Konsey, adada iki toplum arasında, Barış Gücü'nün tampon bölge oluşturmasını kararlaştırdı.
1970 - Fransa'nın futbol takımı olan Paris Saint-Germain FC kuruldu.
1981 - IBM ilk kişisel bilgisayarını piyasaya sürdü.
1985 - Japon Hava Yolları'na ait JAL123 uçuş numaralı Boeing 747 jumbo jet, Japonya'nın Takamagahara Dağı'na düştü: 520 kişi öldü, 4 kişi kurtuldu.
1990 - TBMM yaptığı gizli oturumda, olası bir savaş durumunda Hükûmet'e müdahale izni verildi.
1992 - Kanada, Meksika ve ABD, NAFTA antlaşmasının ön görüşmelerini tamamladıklarını açıkladılar.
1996 - Türkiye ile İran arasında doğalgaz anlaşması imzalandı.
2000 - Rus Kursk denizaltısı, Barents Denizi'nde 112 mürettebatıyla battı.
2002 - CHP, 1999'dan beri 3 yıl (ilk kez) uzak kaldığı TBMM'ye, DSP'den istifa eden Gaziantep Bağımsız Milletvekili Mustafa Yılmaz'ın CHP'ye katılmasıyla geri döndü.
2005 - Sri Lanka Dışişleri Bakanı Lakshman Kadirgamar, bir keskin nişancı tarafından öldürüldü.
Doğumlar
1686 - John Balguy, İngiliz filozof (ö. 1748)
1773 - Karl Faber, Alman tarihçi (ö. 1853)
1844 - Muhammed Ahmed, Sudan'da Mehdilik hareketinin kurucusu (ö. 1885)
1856 - Diamond Jim Brady, Amerikalı finansör (ö. 1917)
1856 - Eduardo Dato, İspanyol politikacı ve hukukçu (ö. 1921)
1875 - Mehmet Rauf, Türk edebiyatçı (ö. 1931)
1880 - Christy Mathewson, Amerikalı beyzbolcu (ö. 1925)
1881 - Cecil B. DeMille, Amerikalı yönetmen (ö. 1959)
1887 - Erwin Schrödinger, Avusturyalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1961)
1902 - Mohammad Hatta, Endonezyalı siyasetçi ve Endonezya bağımsızlık hareketinin önderlerinden (ö. 1980)
1905 - Hans Urs van Balthasar, 20. yüzyılın en önemli Roma Katolik düşünür ve ilahiyatçılarından sayılmaktadırlar (ö. 1988)
1912 - Samuel Fuller, Amerikalı sinema yönetmeni (ö. 1997)
1916 - Bruno de Leusse, Fransız diplomat (ö. 2009)
1921 - Matt Gillies, İskoç futbolcu ve teknik direktör (ö. 1998)
1924 - Ziya-ül Hak, Pakistanlı asker ve Cumhurbaşkanı (ö. 1988)
1930 - George Soros, Macar ve Yahudi asıllı Amerikalı finans spekülatörü
1931 - William Goldman, Amerikalı senaryo yazarı, romancı ve En İyi Uyarlama Senaryo Akademi Ödülü sahibi (ö. 2018)
1932 - Sirikit, Eski Tayland kraliçesi
1932 - Gönül Yazar, Türk ses ve sinema sanatçısı
1935 - John Cazale, Amerikalı aktör (ö. 1978)
1936 - Kjell Grede, İsveçli film yönetmeni ve senarist (ö. 2017)
1938 - Jean-Paul L'Allier, Kanadalı liberal siyasetçi ve gazeteci (ö. 2016)
1939 - George Hamilton, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, seslendirme sanatçısı
1939 - Sushil Koirala, Nepalli siyasetçi ve Nepal'in 37. Başbakanı (ö. 2016)
1939 - Helene Partik-Pablé, Avusturyalı siyasetçi ve emekli hakim
1941 - L.M. Kit Carson, Amerikalı oyuncu ve senarist (ö. 2014)
1941 - Réjean Ducharme, Quebecli romancı ve oyun yazarı (ö. 2017)
1947 - Kâmuran Akkor, Türk arabesk fantezi müzik sanatçısı
1949 - Mark Knopfler, İngiliz müzisyen
1950 - Jim Beaver, Amerikalı tiyatro, film ve televizyon oyuncu
1951 - Klaus Toppmöller, Eski futbolcu ve teknik direktör
1954 - François Hollande, Fransız siyasetçi ve Cumhurbaşkanı
1954 - Sam J. Jones, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1954 - Pat Metheny, Amerikalı caz gitarist ve besteci
1954 - Leung Chun-ying, Hong Kong Özel Yönetim Bölgesindeki üçüncü ve görevdeki başkanı
1955 - Ardan Zentürk, Türk gazeteci ve yazar
1956 - Bruce Greenwood, Kanadalı aktör
1957 - Amanda Redman, İngiliz aktris
1960 - Laurent Fignon, Fransız profesyonel yol bisikleti yarışçısı (ö. 2010)
1963 - Cihan Demirci, Türk karikatürist, gazeteci, şair ve senarist
1963 - Anthony Ray, Amerikalı Grammy ödülü sahibi hip hop müzik sanatçısı
1964 - Txiki Begiristain, İspanyol eski millî futbolcu
1965 - Peter Krause, Amerikalı aktör ve yapımcı
1966 - Sibel Gönül, Türk mimar ve siyasetçi
1969 - Tanita Tikaram, İngiliz pop-folk şarkıcısı ve şarkı sözü yazarı
1971 - Pete Sampras, Amerikalı eski tenis oyuncusu
1972 - Demir Demirkan, Türk şarkıcı
1972 - Werner Becher, Avusturyalı yazılımcı ve siyasetçi
1972 - Mark Kinsella, İrlandalı millî futbolcu ve teknik direktör
1973 - Mark Iuliano, İtalyan eski millî futbolcu
1975 - Burcu Güneş, Türk şarkıcı
1975 - Casey Affleck, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1976 - Linde Lindström, Fin müzisyen
1977 - Jesper Grønkjær, Danimarkalı eski millî futbolcu
1977 - Günce Koral, Türk şarkıcı
1979 - Cindy Klassen, Kanadalı sürat patencisi
1980 - Javier Chevantón, Uruguaylı futbolcu
1980 - Rojda Demirer, Türk oyuncu
1980 - Dominique Swain, Amerikalı oyuncu
1980 - Matt Thiessen, Kanadalı-Amerikalı müzisyen
1981 - Djibril Cissé, Fransız eski futbolcu
1982 - Aleksandros Corvas, Yunan eski kaleci
1983 - Klaas-Jan Huntelaar, Hollandalı millî futbolcu
1983 - Meryem Uzerli, Türk oyuncu
1984 - Filipe Gonçalves, Portekizli futbolcu
1984 - Sherone Simpson, Jamaikalı atlet
1985 - Danny Graham, İngiliz futbolcu
1988 - Tyson Fury, Britanyalı profesyonel boksör
1989 - Tom Cleverley, İngiliz futbolcu
1989 - Hong Jeong-ho, Güney Koreli millî futbolcu
1990 - Mario Balotelli, Gana asıllı İtalyan futbolcu
1990 - Marvin Zeegelaar, Hollandalı futbolcu
1992 - Cara Delevingne, İngiliz model
1993 - Ewa Farna, Polonyalı-Çek şarkıcı
1993 - Luna, Güney Koreli şarkıcı, aktris ve sunucu
1994 - Ryan Aloali'i Mitchell, Amerikalı milli futbolcu
1996 - Choi Yujin, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
1998 - Stefanos Çiçipas, Yunan profesyonel tenisçi
1999 - Dream, Amerikalı bir YouTuber'dır
1999 - Matthijs de Ligt, Hollandalı millî futbolcu
Ölümler
MÖ 30 - VII. Kleopatra, Antik Mısır'ın son Hellenistik Kraliçesi (d. MÖ 69)
875 - II. Ludwig, İtalya Kralı (d. 825)
1424 - Yonglo, Çin İmparatoru (d. 1360)
1484 - IV. Sixtus, 9 Ağustos 1471 - 12 Ağustos 1484 arasında papa (d. 1414)
1499 - Burak Reis, Osmanlı denizci (d. ?)
1546 - Francisco de Vitoria, Dominikan Rahibi, İspanyol Katolik ilahiyatçı (d. 1486)
1633 - Jacopo Peri, İtalyan besteci ve şarkıcı (d. 1561)
1689 - XI. Innocentius, Katolik Kilisesi'nin 240. Papası (d. 1611)
1827 - William Blake, İngiliz şair ve ressam (d. 1757)
1848 - George Stephenson, İngiliz makine mühendisi (ilk buharlı lokomotif olan "Rocket"i tasarlayan) (d. 1781)
1864 - Sakuma Shōzan, Japonya'da Batılılaşma politikasını savunan öncülerden (d. 1811)
1900 - Wilhelm Steinitz, Avusturyalı satranç oyuncusu ve ilk Dünya Satranç Şampiyonu (d. 1836)
1904 - William Renshaw, İngiliz tenisçi (d. 1861)
1901 - Francesco Crispi, İtalyan devlet adamı (d. 1819)
1922 - Arthur Griffith, İrlandalı milliyetçi siyasetçi ve gazeteci (İrlanda kurtuluş hareketi Sinn Féin'in ("Biz Kendimiz") kurucusu, İrlanda Cumhuriyeti'nin ilk Başkan Yardımcısı ve daha sonra Cumhurbaşkanı) (d. 1872)
1926 - Petras Vileišis, Litvanyalı mühendis, siyasi aktivist ve hayırsever (d. 1852)
1926 - Carlos Brown, Arjantinli futbolcu (d. 1882)
1928 - Leoš Janáček, Çek besteci (d. 1854)
1948 - Kajimukan Munaytpasov, Kazak güreşçi (d. 1871)
1955 - Thomas Mann, Alman yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1875)
1955 - James B. Sumner, Amerikalı kimyager ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1887)
1964 - Ian Fleming, İngiliz yazar (d. 1908)
1973 - Karl Ziegler, Alman kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1898)
1977 - Kerim Sadi, Türk araştırmacı yazar (d. 1900)
1978 - Gregor Wentzel, Alman fizikçi (d. 1898)
1979 - Ernst Boris Chain, Britanyalı biyokimyacı (d. 1906)
1981 - Aleš Bebler, Sloven asıllı Yugoslav hukukçu ve diplomat (d. 1907)
1982 - Henry Fonda, Amerikalı aktör (d. 1905)
1983 - Artemio Franchi, İtalyan futbol adamı (d. 1922)
1985 - Kyu Sakamoto, Japon şarkıcı ve oyuncu (d. 1941)
1988 - Jean-Michel Basquiat, Amerikalı graffiti sanatçısı ve yeni dışavurumcu ressam (d. 1960)
1989 - William B. Shockley, Amerikalı fizikçi, mucit ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1910)
1992 - John Cage, Amerikalı besteci (d. 1912)
1995 - Rıdvan Özden, Türk asker (d. 1949)
1996 - Victor Ambartsumian, Sovyet-Ermeni bilim insanı ve teorik astrofiziğin kurucularından biri (d. 1908)
1999 - Abbas Sayar, Türk yazar, şair ve ressam (d. 1923)
1999 - Can Yücel, Türk şair ve çevirmen (d. 1926)
2000 - Güzin Özipek, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (d. 1925)
2000 - Loretta Young, Amerikalı aktris (d. 1913)
2004 - Godfrey Hounsfield, İngiliz elektrik mühendisi ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1919)
2007 - Ralph Asher Alpher, Amerikalı kozmolojist (d. 1921)
2009 - Les Paul, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve oyuncu (d. 1915)
2010 - Guido de Marco, Maltalı politikacı (d. 1931)
2013 - Friso, Hollanda Kralı Willem-Alexander'ın küçük erkek kardeşi (d. 1968)
2014 - Lauren Bacall, Amerikalı oyuncu ve model (d. 1924)
2014 - Cevad Heyet, İran Azerisi cerrah ve Türkolog (d. 1925)
2014 - Arlene Martel, Amerikalı oyuncu ve yaşam koçu (d. 1936)
2015 - Jaakko Hintikka, Fin filozof ve mantıkçıdır (d. 1929)
2017 - Bryan Murray, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu, koç ve yönetici (d. 1942)
2018 - Samir Amin, Mısırlı-Fransız Marksist eleştirmen ve ekonomist (d. 1931)
2019 - DJ Arafat, Fildişi Sahili vatandaşı DJ, müzisyen ve şarkıcı (d. 1986)
2019 - José Luis Brown, Arjantinli millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1956)
2019 - Terence Knapp, İngiliz oyuncu, tiyatro yönetmeni, eğitimci ve yazar (d. 1932)
2020 - Pavol Biroš, Çekoslovak eski futbolcu (d. 1953)
2020 - Mary Hartline, Amerikalı model ve aktris (d. 1926)
2020 - Mac Jack, Güney Afrikalı eğitimci ve politikacı (d. 1965)
2020 - Gergely Kulcsár, Macar cirit atıcı (d. 1934)
2020 - Mónica Miguel, Meksikalı aktris, televizyon yönetmeni ve şarkıcı (d. 1936)
2020 - Gian Carlo Vacchelli, Perulu spor yorumcusu ve siyasetçi (d. 1981)
2021 - Dürdane Butt, Pakistanlı aktris ve model (d. 1938)
2021 - Dominic DeNucci, İtalyan-Amerikalı profesyonel güreşçi ve antrenör (d. 1932)
2021 - Tarcísio Meira, Brezilyalı aktör (d. 1935)
2021 - Una Stubbs, İngiliz oyuncu, televizyon kişiliği ve eski dansçıdır (d. 1937)
2021 - Igael Tumarkin, İsrailli ressam ve heykeltıraş (d. 1933)
2021 - Andrew Walls, Britanyalı misyolog (d. 1928)
2022 - Natalia LL, Polonyalı sanatçı (d. 1937)
2022 - Adèle Milloz, Fransız dağ kayakçısı (d. 1996)
2022 - Wolfgang Petersen, Alman film yönetmeni (d. 1941)
Tatiller ve özel günler
Dünya Fil Günü
0812
12 |
3236 | https://tr.wikipedia.org/wiki/13%20A%C4%9Fustos | 13 Ağustos |
Olaylar
1792 - Fransa Kralı XVI. Louis, "Ulusal Mahkeme" tarafından tutuklandı ve halk düşmanı olarak ilân edildi.
1889 - Alman Ferdinand von Zeppelin, kendi icadı olan ve Zeplin adını vereceği sevk ve idare edilebilir balonunun patentini aldı.
1905 - Norveç'te düzenlenen referandumda, İsveç'ten ayrılma kararı çıktı.
1913 - Akrobat Otto Witte, Arnavutluk Kralı olduğunu iddia etti.
1913 - Harry Brearley, paslanmaz çeliği icat etti.
1918 - ABD Deniz Kuvvetleri'ne, ilk kadın asker (Opha May Johnson) kaydını yaptırdı.
1918 - BMW (Bayerische Motoren Werke AG) Motor Fabrikası Almanya'da kuruldu.
1922 - Büyük Taarruz öncesinde, Fevzi Paşa ve Karargahı, gizlice cepheye gitti. 14 Ağustos'ta birliklerin güneye ve cepheye doğru kaydırılmasına sessizce başlandı.
1923 - Mustafa Kemal, yeniden Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı seçildi.
1940 - II. Dünya Savaşı: Alman savaş uçakları (Luftwaffe), İngiliz hava alanlarını ve radar üslerini bombalamaya başladı.
1954 - Pakistan Millî Marşı, Pakistan Radyosu'ndan ilk kez yayımlandı.
1956 - Türkiye'de ortaokullara din dersi konuldu.
1960 - Orta Afrika Cumhuriyeti, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti.
1961 - Doğu Almanya yönetimi, batıya kaçışları önlemek için Berlin sınırını dikenli tellerle kapattı. 20 Ağustos'ta bu tellerin yerine, daha sonra "Utanç Duvarı" denilecek beton duvar örülmeye başlandı.
1966 - Çin'de Mao, "Kültür Devrimi"ni ilan etti.
1973 - Zülfikar Ali Butto, Pakistan Başbakanı seçildi.
1987 - ABD Başkanı Ronald Reagan, İran-Kontra Skandalı'ndaki sorumluluğunu kabul etti.
1997 - South Park yayına başladı.
1999 - Türkiye'de "Uluslararası Tahkim" yolunu açan anayasa değişikliği kabul edildi.
2004 - 156 Kongolu Tutsi mülteci, Burundi'deki Gatumba mülteci kampında öldürüldü.
2004 - 2004 Yaz Olimpiyatları, Atina'da başladı.
2020 - İsrail ve BAE, üçüncü İsrail-Arap barış anlaşması olarak ilişkileri normalleştirilmesi konusunda anlaştı.
Doğumlar
985 - Hâkim, Fâtımî halifesi (ö. 1021)
1655 - Johann Christoph Denner, Alman mucit ve çalgı yapımcısı (klarneti icat eden) (ö. 1707)
1814 - Anders Jonas Ångström, İsveçli fizikçi (ö. 1874)
1819 - George Gabriel Stokes, Fransız fizikçi (ö. 1903)
1844 - Friedrich Miescher, İsviçreli biyolog (ö. 1895)
1866 - Frances Hardcastle, Amerikalı matematikçi (ö. 1941)
1871 - Karl Liebknecht, Alman sosyalist ve Spartakusbund ve Almanya Komünist Partisi kurucusu (ö. 1919)
1872 - Richard Willstätter, Alman kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1942)
1890 - Ellen Osiier, Danimarkalı eskrimci (ö. 1962)
1899 - Alfred Hitchcock, İngiliz yönetmen (ö. 1980)
1903 - Fahri Korutürk, Türk asker ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 6. Cumhurbaşkanı (ö. 1987)
1903 - Suat Hayri Ürgüplü, Türk siyasetçi (ö. 1981)
1911 - William Bernbach, Amerikalı reklamcı
1913 - Makarios, Kıbrıs Ortodoks Kilisesi başpiskoposu ve bağımsız Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı (ö. 1977)
1913 - Rita Johnson, Amerikalı oyuncu (ö. 1965)
1918 - Frederick Sanger, Britanyalı biyokimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 2013)
1926 - Fidel Castro, Kübalı Marksist-Leninist devrimci ve Küba Devrimi'nin lideri (ö. 2016)
1929 - Pat Harrington, Jr., Amerikalı dizi, sinema oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2016)
1930 - Kerim Afşar, Türk tiyatro sanatçısı (ö. 2003)
1939 - Oğuz Oktay, Türk oyuncu (ö. 2015)
1940 - Dirk Sager, Alman gazeteci ve yazar (ö. 2014)
1943 - Ertha Pascal-Trouillot, Haiti başkanı
1946 - Janet Yellen, Amerikalı iktisatçı
1949 - Sencer Ayata, Türk sosyoloji profesörü ve siyasetçi
1949 - Bobby Clarke, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu ve yönetici
1949 - Erol Mutlu, Türk film yapımcısı, yönetmen, akademisyen ve yazar (ö. 2005)
1949 - Philippe Petit, Fransız sanatçı
1950 - Jane Carr, İngiliz aktris ve dublaj sanatçısı
1952 - Herb Ritts, Amerikalı moda fotoğrafçısı (ö. 2002)
1953 - Thomas Pogge, Siyaset ve ahlak felsefesi profesörü
1955 - Ahu Tuğba, Türk sinema oyuncusu
1955 - Paul Greengrass, İngiliz film yönetmeni ve senarist
1955 - Yüksel Yalova, Türk avukat, spor yöneticisi, akademisyen ve siyasetçi
1958- Kathleen Cassello, Amerikalı opera sanatçısı
1959 - Ömer Dönmez, Türk oyuncu (ö. 2020)
1963 - Sridevi, Hint oyuncu (ö. 2018)
1965 - Bahtiyar Engin, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu
1967 - Jeanine Áñez Chávez, Bolivya eski devlet başkanı olan Bolivyalı politikacı ve avukat
1969 - Midori Ito, Japon buz patenci
1970 - Alan Shearer, İngiliz milli futbolcu
1972 - Hakan Altun, Türk şarkıcı
1974 - Joe Perry, İngiliz snooker oyuncusu
1974 - Niklas Sundin, İsveçli müzisyen
1976 - Niran Ünsal, Türk şarkıcı
1976 - Özge Özberk, Türk oyuncu
1980 - İrina Berejna, Ukraynalı siyasetçi (ö. 2017)
1982 - Sarah Huckabee Sanders, Amerikan Hükûmeti Basın Danışmanlığı ve Sözcülüğü görevini yürüten kadın siyasetçi
1982 - Sebastian Stan, Rumen kökenli Amerikalı oyuncu
1984 - Alyona Bondarenko, Ukraynalı tenisçi
1984 - Niko Kranjčar, Hırvat eski futbolcu
1984 - James Morrison, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1985 - Elçin Sangu, Türk oyuncu
1989 - Israel Jiménez, Meksikalı futbolcu
1990 - DeMarcus Cousins, Amerikalı basketbolcu
1990 - Benjamin Stambouli, Fransız futbolcu
1992 - Lucas Moura, Brazilyalı futbolcu
1993 - Yoon Bomi, Koreli şarkıcı, aktris ve yayıncı
1994 - Cita Citata, Endonezyalı şarkıcı ve oyuncu
1994 - Junki Hata, Japon futbolcu
1994 - Jonathan Restrepo, Kolombiyalı futbolcu
2000 - Na Jae-min, Güney Koreli rapçi ve oyuncu
Ölümler
604 - Wen, Çin'in Sui Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatoru (d. 541)
612 - Fabia Eudokia, Herakleios'un 610 ile öldüğü 612 yılına kadar ilk eşi (d. 580)
662 - İtirafçı (İnanç savunma) Maksimos, Hristiyan keşiş, teolog ve bilgin (d. 580)
908 - Muktefi, Abbasi halifelerinin onyedincisi
1134 - İrini, Macaristan Kralı I. Ladislaus ile Svabyalı Adelaide'ın kızı (d. 1088)
1173 - IV. Nerses (Lütufkar Nerses) 1166 - 1173 yılları arasında Ermeni Katolikosluğu yapmıştır (d. 1102)
1608 - Giambologna, Flandralı asıllı İtalyan heykeltıraş sanatçı (d. 1529)
1621 - Jan Berchmans, Flaman bir Cizvit Azizdi (d. 1599)
1788 - Esma Sultan, III. Ahmed'in kızı (d. 1726)
1823 - André-Jacques Garnerin, Fransız havacı ve çerçevesiz paraşütün mucidi (d. 1769)
1826 - René Laënnec, Fransız hekim ve stetoskopun mucidi (d. 1781)
1863 - Eugène Delacroix, Fransız ressam (d. 1798)
1865 - Ignaz Semmelweis, Macar bilim insanı ve hekim (d. 1818)
1882 - Ekaterine Dadiani, Megrelya Prensliği'nin son prensesi (d. 1816)
1882 - William Stanley Jevons, İngiliz iktisatçı ve mantıkçı (d. 1835)
1910 - Florence Nightingale, İngiliz hemşire (d. 1820)
1912 - Jules Massenet, Fransız besteci (d. 1842)
1913 - August Bebel, Alman sosyal demokrat politikacı ve gazeteci (Almanya Sosyal Demokrat Partisi'nin kurucularından) (d. 1840)
1917 - Eduard Buchner, Alman kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1860)
1946 - Herbert George Wells, İngiliz gazeteci, yazar ve tarihçi (d. 1866)
1950 - Kınar Hanım, Ermeni asıllı tiyatro sanatçısı ve kantocu (d. 1876)
1957 - Carl Størmer, Norveçli matematikçi ve astrofizikçi (d. 1874)
1960 - Hans Lange, Amerikalı orkestra şefi (d. 1884)
1965 - Ikeda Hayato, Japon siyasetçi ve Japonya Başbakanı (d. 1899)
1974 - Nihat Sami Banarlı, Türk edebiyat tarihçisi (d. 1907)
1984 - Tigran Petrosyan, Ermeni satranç ustası (d. 1929)
1991 - James Roosevelt, Başkan Franklin D. Roosevelt ve Eleanor Roosevelt'ın en büyük oğulları (d. 1907)
1993 - Tekin Arıburun, Türk asker ve siyasetçi (eski Cumhuriyet Senatosu Başkanlarından) (d. 1903)
1996 - António de Spínola, Portekizli general ve devlet adamı (d. 1910)
1997 - Carel Weight, İngiliz ressam (d. 1908)
2003 - Kazım Kartal, Türk sinema oyuncusu (d. 1936)
2004 - Julia Child, Amerikalı yemek ustası (d. 1912)
2006 - Tony Jay, İngiliz radyo, sinema, televizyon, tiyatro oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (d. 1933)
2009 - Les Paul, Amerikalı müzisyen (d. 1915)
2010 - Lance Cade, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1981)
2011 - Ellen Winther, Danimarkalı şarkıcı (d. 1933)
2013 - Lothar Bisky, Alman politikacı (d. 1941)
2014 - Süleyman Seba, Türk futbolcu ve Beşiktaş JK'nün Onursal Başkanı (d. 1926)
2014 - Kurt Tschenscher, Alman emekli futbol hakemi (d. 1928)
2016 - Kenny Baker, Britanyalı cüce oyuncu ve müzisyen (d. 1934)
2017 - Joseph Bologna, Amerikalı oyuncu, komedyen, seslendirme sanatçısı ve televizyon yazarı (d. 1934)
2017 - Kuzey Vargın, Türk sinema oyuncusu (d. 1940)
2018 - Unshō Ishizuka, Japon seslendirme sanatçısı (d. 1951)
2018 - Jim Neidhart, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1955)
2019 - Kip Addotta, Amerikalı stand-up komedyen, sunucu şarkıcı, söz yazarı ve oyuncu (d. 1944)
2019 - Lily Leung, Hong Konglu oyuncu (d. 1929)
2019 - Nadia Toffa, İtalyan televizyon sunucusu, gazeteci ve yazar (d. 1979)
2020 - Meral Niron, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1937)
2020 - Frank Brew, Avustralyalı futbolcu (d. 1927)
2020 - Michel Dumont, Kanadalı aktör ve sanat yönetmeni (d. 1941)
2020 - Gulnazar Keldi, Tacik şair ve yayıncı (d. 1945)
2020 - Darío Vivas, Venezuelalı siyasetçi (d. 1950)
2021 - Nanci Griffith, Amerikalı country folk şarkıcısı, söz yazarı ve gitarist (d. 1953)
2021 - James Hormel, Amerikalı siyasetçi, hayırsever ve LGBT hakları aktivisti (d. 1933)
2021 - Henryk Hoser, Polonyalı Roma Katolik piskopos (d. 1942)
2021 - Carolyn S. Shoemaker, Amerikalı astronom (d. 1929)
Tatiller ve özel günler
0813
13 |
3237 | https://tr.wikipedia.org/wiki/14%20A%C4%9Fustos | 14 Ağustos |
Olaylar
1893 - Dünyada ilk kez Fransa'da, otomobillere plaka takıldı.
1908 - Birleşik Krallık'ın Folkestone kentinde, dünyada ilk kez Uluslararası Güzellik Yarışması düzenlendi.
1941 - ABD Başkanı Franklin Roosevelt ve Birleşik Krallık Başbakanı Winston Churchill, Atlantik Sözleşmesi'ni yayımladılar.
1945 - II. Dünya Savaşı sonunda Japonya, kayıtsız şartsız teslim oldu. İmparator Hirohito, ülkesinin teslim olduğunu açıkladı.
1947 - Birleşik Krallık, Hindistan'a bağımsızlık verdi. Tüm Hindistan Müslüman Birliği Lideri Muhammed Ali Cinnah ile Kongre Partisi Lideri Cevahirlal Nehru'nun Hindistan'ın paylaşımına ilişkin İngiliz planını kabul etmesinin ardından ülke ikiye ayrıldı ve bağımsız Pakistan Devleti kuruldu.
1949 - Almanya Federal Cumhuriyeti'nde yapılan seçimleri Hristiyan Demokratlar kazandı; Konrad Adenauer, Şansölye oldu.
1953 - SSCB, hidrojen bombası yaptığını ilan etti.
1973 - Zülfikar Ali Butto, Pakistan Başbakanı olarak göreve başladı.
1974 - Kıbrıs Cumhuriyeti'nde, EOKA-B tarafından Kıbrıs Türkleri'ne karşı Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı ve Taşkent Katliamı gerçekleştirildi.
1974 - Kıbrıs Sorunu üzerine, Türkiye, Birleşik Krallık ve Yunanistan arasında devam eden Cenevre görüşmeleri çıkmaza girince, Türk Silahlı Kuvvetleri Kıbrıs'ta ikinci bir askeri harekât başlattı. Aynı gün Türk Birlikleri başkent Lefkoşa'ya girdi.
1992 - Gürcistan Ordusu, Abhazya'yı işgal etti.
2001 - Adalet ve Kalkınma Partisi, Recep Tayyip Erdoğan tarafından kuruldu.
2006 - Hizbullah-İsrail savaşı imzalanan ateşkesle sona erdi.
Doğumlar
1755 - Georg Lorenz Bauer, Alman luteran teolog ve ahit eleştirmeni (ö. 1806)
1777 - Hans Christian Ørsted, Danimarkalı fizikçi ve kimyager (ö. 1851)
1819 - Antoine Agénor de Gramont, Fransız diplomat ve devlet adamı (ö. 1880)
1888 - John Logie Baird, İskoç mühendis (ö. 1946)
1902 - Mualla Sürer, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (ö. 1976)
1923 - Alice Ghostley, Amerikalı oyuncu (ö. 2007)
1924 - Sverre Fehn, Norveçli mimar (ö. 2009)
1924 - Georges Prêtre, Fransız orkestra şefi (ö. 2017)
1926 - René Goscinny, Fransız yazar (ö. 1977)
1926 - Buddy Greco, Amerikalı caz ve pop şarkıcısı, piyanist ve aktör (ö. 2017)
1926 - Lina Wertmüller, İtalyan film yönetmeni
1933 - Richard Ernst, İsviçreli kimyager ve fizikçi (ö. 2021)
1941 - David Crosby, Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve gitarist
1945 - Steve Martin, Amerikalı komedyen, yazar, yapımcı ve aktör
1945 - Wim Wenders, Alman film yönetmeni
1945 - Billy Higgins, Britanyalı kareteci
1946 - Susan Saint James, Amerikalı aktris ve aktivist
1947 - Danielle Steel, Amerikalı yazar
1949 - Morten Olsen, Danimarkalı eski futbolcu ve teknik direktör
1949 - Aram Gasparoviç Sarkisyan, Ermeni politikacı ve Ermenistan Komünist Partisi'nin son Genel Sekreteri
1950 - Gary Larson, Amerikalı karikatür dizisinin çizeri
1952 - Duran Kalkan, Türk militan, PKK kurucusu ve yöneticisi
1955 - Güler Sabancı, Türk iş insanı
1957 - Anzat Kuular, Tuvalı şarkıcı, tiyatro ve sinema sanatçısı
1959 - Marcia Gay Harden, Amerikalı oyuncu
1959 - Magic Johnson, Amerikalı basketbol oyuncusu
1960 - Sarah Brightman, İngiliz soprano, aktris ve şarkı sözü yazarı
1963 - Yaprak Özdemiroğlu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1966 - Halle Berry, Amerikalı oyuncu ve model
1966 - Tuncay Özkan, Türk gazeteci ve yazar
1968 - Catherine Bell, Amerikalı oyuncu
1968 - Darren Clarke, Kuzey İrlandalı golfçü
1969 - Stig Tøfting, Danimarkalı millî futbolcu ve teknik direktör
1971 - Raoul Bova, İtalyan aktör
1972 - Laurent Lamothe, Haitili siyasetçi
1973 - Jared Borgetti, Meksikalı eski futbolcu
1973 - Jay-Jay Okocha, Nijeryalı futbolcu
1973 - Timuçin Esen, Türk müzisyen, sinema ve tiyatro oyuncusu
1974 - Silvio Horta, Amerikalı senarist, televizyon yapımcısı ve yazar (ö. 2020)
1980 - Aydın Toscalı, Türk futbolcu
1981 - Berk Hakman, Türk oyuncu
1981 - Kofi Kingston, Amerikalı profesyonel güreşçi
1983 - Mila Kunis, Ukrayna asıllı Amerikalı oyuncu
1984 - Giorgio Chiellini, İtalyan futbolcu
1984 - Robin Söderling, İsveçli tenisçi
1985 - Christian Gentner, Alman millî futbolcu
1987 - Sinem Kobal, Türk oyuncu
1989 - Ander Herrera, İspanyol futbolcu
1990 - Naz Aydemir, Türk voleybolcu
1994 - Cita Citata, Endonezyalı şarkıcı ve oyuncu
1994 - Junki Hata, Japon futbolcu
1994 - Jonathan Restrepo, Kolombiyalı futbolcu
2002 - Kai Kamal Huening, BigHit Müzik altındaki Koreli-Amerikalı kpop idolu
Ölümler
582 - II. Tiberius, Bizans imparatoru (d. 520, yaklaşık)
1214 - Minamoto no Yoriie, Kamakura şogunluğunun ikinci şogunudur (d. 1182)
1464 - II. Pius, Katolik Kilisesi'nin 210. Papası (d. 1405)
1781 - Savoy Prensesi Eleonora, bir Savoyard prensesiydi (d. 1728)
1860 - André Marie Constant Duméril, Fransız zoologdur (d. 1774)
1870 - David Farragut, Amerikan İç Savaşı sırasında Birleşik Devletler Donanması'nda bayrak subayı (d. 1801)
1888 - Carl Christian Hall, Danimarkalı bir devlet adamı (d. 1812)
1941 - Paul Sabatier, Fransız kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1854)
1951 - William Randolph Hearst, Amerikalı gazete yayımcısı ve siyasetçi (d. 1863)
1955 - Ahmet Reşit Rey, Türk şair, yazar, devlet adamı ve siyasetçi (d. 1870)
1956 - Bertolt Brecht, Alman yazar (d. 1898)
1956 - Konstantin von Neurath, Nazi Almanyası'nın Dışişleri Bakanı (d. 1873)
1958 - Frédéric Joliot, Fransız fizikçi ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1900)
1963 - Clifford Odets, Amerikalı oyun yazarı ve senarist (d. 1906)
1983 - Musine Kokalari, Arnavut yazar (d. 1917)
1985 - Nazlı Ecevit, Türk ressam (d. 1900)
1988 - Enzo Ferrari, İtalyan otomobil üreticisi (d. 1898)
1989 - Bergen, Türk arabesk-fantezi şarkıcısı (d. 1958)
1994 - Elias Canetti, Yahudi asıllı Avusturyalı-Alman yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1905)
2002 - Larry Rivers, Amerikalı ressam, müzisyen, film yapımcısı ve aktör (d. 1923)
2002 - Dave Williams, Amerikalı rock şarkıcısı (d. 1972)
2003 - Helmut Rahn, Eski profesyonel millî futbolcu (d. 1929)
2004 - Czesław Miłosz, Polonyalı şair ve deneme yazarı (d. 1911)
2011 - Yekaterina Golubeva, Rus oyuncu ve yazar (d. 1966)
2011 - Shammi Kapoor, Hint oyuncu ve yönetmen (d. 1930)
2012 - Ron Palillo, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, yazar (d. 1949)
2012 - Maja Bošković-Stulli, Hırvat halk bilimci, edebiyat tarihçisi, yazar, yayıncı ve akademisyen (d. 1922)
2013 - Gia Allemand, Amerikalı televizyon yıldızı ve model (d. 1983)
2013 - Lisa Robin Kelly, Amerikalı oyuncu (d. 1970)
2015 - Agustín Cejas, Arjantinli eski millî futbolcu (d. 1945)
2016 - Fyvush Finkel, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve komedyen (d. 1922)
2016 - Hermann Kant, Alman yazar (d. 1926)
2017 - Muhammed Ali Felahatinejad, İranlı halterci (d. 1976)
2017 - Nubar Ozanyan, Türkiye doğumlu Türkiye Ermenisi TİKKO militanı (d. 1956)
2017 - Stephen Wooldridge, Avustralyalı bisiklet yarışçısı (d. 1977)
2018 - Mela Hudson, Amerikalı oyuncu, film yapımcısı, yönetmeni ve yazar (d. 1987)
2018 - Jill Janus, Amerikalı kadın rock şarkıcısı (d. 1975)
2018 - Eduard Uspenski, Rus çocuk kitabı yazarı (d. 1937)
2019 - Ivo Malec, Hırvat doğumlu Fransız besteci, müzik eğitimcisi ve orkestra şefi (d. 1925)
2019 - Kerim Olowu, Nijeryalı eski atlet ve yüksek atlama sporcusu (d. 1924)
2020 - Surendra Prakash Goel, Hint politikacı (d. 1946)
2020 - Ernst Jean-Joseph, Eski millî futbolcu (d. 1948)
2020 - Moisés Mamani, Perulu politikacı (d. 1969)
2020 - Linda Manz, Amerikalı aktris (d. 1961)
2020 - Shwikar İbrahim, Mısırlı aktris (d. 1938)
2020 - Nesim Tahirović, Bosnalı ressam ve sanatçı (d. 1941)
2021 - Boonruen Choonhavan, Eski Tayland first ladysi sosyoelit (d. 1920)
2021 - Carlos Correia, Gine-Bissaulu siyasetçi (d. 1933)
2021 - Piera Degli Esposti, İtalyan aktris (d. 1938)
2021 - Jacques Fournier, Sosyalist siyasetçi ve devlet görevlisi (d. 1929)
2021 - Jerry Fujio, Japon şarkıcı, aktör ve tarento (d. 1940)
2021 - Francis Mossman, Yeni Zelanda doğumlu Avustralyalı aktör ve model (d. 1988)
2022 - Kristaq Dhamo, bir Arnavut aktör ve film yönetmeni (d. 1933)
2022 - Ambrose Lee, Hong Konglu siyasetçi ve yönetici (d. 1948)
2022 - Vinayak Mete, Hint siyasetçi (d. 1970)
2022 - Svika Pik, İsrailli pop şarkıcısı ve müzisyendir (d. 1949)
2022 - Dmitri Vrubel, Sovyet-Rus ressam (d. 1960)
Tatiller ve özel günler
Pakistan Bağımsızlık Günü
Dünya Rabia Günü
0814
14 |
3238 | https://tr.wikipedia.org/wiki/15%20A%C4%9Fustos | 15 Ağustos |
Olaylar
1080 - Kars'ın alınışı.
1261 - Bizans İmparatoru VIII. Mihail Paleologos, Konstantinopolis'te taç giydi.
1461 - Fatih Sultan Mehmet, Trabzon'u feth etti. Böylece Trabzon İmparatorluğu'na son verildi.
1914 - Panama Kanalı'ndan ilk gemi geçti.
1935 - Adolf Hitler, Alman-Yahudi evliliklerini yasakladı.
1945 - II. Dünya Savaşı: Japonya teslim oldu. Kore Kurtuluş Günü
1947 - Hindistan bağımsızlığını kazandı. Jawaharlal Nehru Hindistan'ın ilk Başbakanı oldu.
1947 - Pakistan'ın kurucusu Muhammed Ali Cinnah, Genel Vali olarak Karaçi'de yemin etti ve görevine başladı.
1951 - Nâzım Hikmet, Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşlığından çıkarıldı.
1952 - Birleşik Krallık'ın Devon bölgesinde sel: 34 kişi öldü.
1956 - Van, Özalp'te 1943 yılında 33 yurttaşın kurşuna dizilmesi olayıyla ilgili olarak, İsmet İnönü hakkında Meclis soruşturması açılması istendi.
1960 - Kongo Cumhuriyeti, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti.
1962 - Stan Lee ve Steve Ditko'nun yarattığı Örümcek Adam yayınlandı.
1969 - Woodstock Müzik ve Sanat Festivali, New York yakınlarında bir mandırada 400 bin kişinin katılımıyla başladı. Festival üç gün sürdü.
1971 - Türkiye'de, Oyak-Renault tarafından Şubat 1971'de üretimine başlanan "Renault 12" marka otomobiller satışa sunuldu.
1973 - Vietnam Savaşı: ABD, Kamboçya'yı bombalamayı durdurdu.
1974 - Kıbrıs Harekâtı: İlerlemeye devam eden Türk Birlikleri, adanın en büyük 2. şehri olan Mağusa'ya girdi.
1975 - Bangladeş'te askeri darbe: Şeyh Mucibur Rahman tüm aile fertleriyle birlikte öldürüldü. Devlet Başkanlığı'na Muştak Ahmet getirildi.
1977 - TEKEL ürünlerine yüzde 160'a varan zamlar yapıldı.
1984 - PKK, Hakkâri ve Şırnak illerinin Eruh ve Şemdinli ilçelerine saldırarak silahlı eylemlerine başladı.
1986 - Türk savaş uçakları Irak topraklarına girip PKK kamplarını bombaladı.
1989 - Aziz Nesin, Mina Urgan, Rasih Nuri İleri, Mehmet Ali Aybar ve Emil Galip Sandalcı cezaevlerindeki açlık grevlerine destek amacıyla 48 saatlik açlık grevine başladı.
1996 - Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, kumarhane yasağı yasasını onayladı.
2000 - Türkiye, Birleşmiş Milletler Bireysel ve Siyasi Haklar Sözleşmesi ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi'ni imzaladı.
2007 - Peru'da Richter ölçeğine göre 8.0 büyüklüğünde deprem: 514 kişi öldü, 1090 kişi yaralandı.
2010 - Sümela Manastırı'nda Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki ilk ayin yapıldı.
2021 - Taliban Afganistan yönetimini devr aldı.
Doğumlar
1195 - Padova'lı Antonio, Fransisken rahibi, manevi doktrin uzmanı, tanınmış vaiz ve mucize gösterici (ö. 1231)
1702 - Francesco Zuccarelli, İtalyan Rokoko ressamı (ö. 1788)
1744 - Conrad Moench, Alman botanikçi (ö. 1805)
1750 - Sylvain Maréchal, Fransız şair, filozof ve devrimci (ö. 1803)
1769 - Napolyon Bonapart, Fransız asker ve İmparator (ö. 1821)
1771 - Walter Scott, İskoç yazar (ö. 1832)
1807 - Jules Grévy, Fransız devlet adamı (ö. 1891)
1822 - Virginia Eliza Clemm Poe, Amerikalı yazar (ö. 1847)
1878 - Pyotr Nikolayevich Wrangel, Rus karşı devrimci (ö. 1928)
1879 - Ethel Barrymore, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 1959)
1881 - Celal Nuri İleri, Türk siyasetçi (ö. 1938)
1889 - Jan Mankes, Hollandalı ressam (ö. 1920)
1892 - Louis de Broglie, Fransız fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1987)
1899 - Mehmet Cavit Baysun, Türk akademisyen ve tarihçi (ö. 1968)
1912 - Julia Child, Amerikalı yemek ustası (ö. 2004)
1913 - Ali Saim Ülgen, Türk yüksek mimar ve restoratör (ö. 1963)
1913 - Muharrem Gürses, Türk senarist, oyuncu ve film yönetmeni (ö. 1999)
1919 - Mehmet Seyda, Türk yazar (ö. 1986)
1925 - Aldo Ciccolini, İtalyan-Fransız piyanist (ö. 2015)
1925 - Münir Özkul, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (ö. 2018)
1925 - Oscar Peterson, Kanadalı caz piyanisti (ö. 2007)
1926 - Kadir Savun, Türk sinema oyuncusu (ö. 1995)
1926 - Necip Torumtay, Türk asker ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 20. Genelkurmay Başkanı (ö. 2011)
1928 - Selim Naşit Özcan, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (ö. 2000)
1928 - Nicolas Roeg, İngiliz film ve görüntü yönetmeni (ö. 2018)
1935 - Régine Deforges, Fransız yazar ve sinema yönetmeni (ö. 2014)
1938 - Stephen Breyer, ABD Yüksek Mahkeme eski Yargıcı
1940 - Gudrun Ensslin, Kızıl Ordu Fraksiyonu'nun kurucularından biri (ö. 1977)
1941 - Ahmet Fahri Özok, Türk akademisyen
1942 - Sevda Ferdağ, Türk sinema, dizi oyuncusu ve şarkıcı
1944 - Sylvie Vartan, Bulgar pop şarkıcısı
1945 - Alain Marie Juppé, Fransız merkez sağ siyasetçi
1945 - Begüm Halide Ziya, Bangladeş'in 1991-1996 ve 2001-2006 arasında görev yapan ilk kadın başbakanı
1945 - Jill Haworth, İngiliz asıllı Amerikalı oyuncu (ö. 2011)
1948 - Bircan Pullukçuoğlu, Türk müzisyen (ö. 2016)
1948 - Selami Şahin, Türk müzisyen
1950 - Anne, II. Elizabeth ve Prens Philip'in tek kızı
1954 - Stieg Larsson, İsveçli yazar ve gazeteci (ö. 2004)
1955 - Afak Beşirkızı, Azeri oyuncu
1955 - Asım Can Gündüz, Türk gitarist (ö. 2016)
1957 - Željko Ivanek, Sloven asıllı Amerikalı oyuncu
1959 - Scott Altman, Emekli NASA astronotu
1962 - Rıdvan Dilmen, Türk futbolcu
1963 - Alejandro González Iñárritu, Meksikalı film yönetmeni
1963 - Mevlüt Karakaya, Türk akademisyen ve siyasetçi
1964 - Şenol Demir, Türk futbolcu ve teknik direktör
1964 - Melinda Gates, Amerikalı hayırsever
1965 - Levent Ünsal, Türk oyuncu, sunucu ve seslendirme sanatçısı
1966 - Tülay Selamoğlu, Türk siyasetçi
1968 - Debra Messing, Amerikalı oyuncu
1969 - Erdal Taşçı, Türk cerrah
1969 - Yetkin Dikinciler, Türk oyuncu
1969 - Carlos Roa, Emekli Arjantinli millî futbolcu
1970 - Anthony Anderson, Amerikalı oyuncu ve yazar
1972 - Ben Affleck, Amerikalı oyuncu
1973 - Natallia Sazanoviç, Beyaz Rus heptatlet
1974 - Natasha Henstridge, Kanadalı oyuncu ve model
1976 - Alp Küçükvardar, Türk futbolcu
1976 - Boudewijn Zenden, Hollandalı futbolcu
1977 - Radoslav Batak, Karadağlı futbolcu
1978 - Liliya Podkopayeva, Ukranyalı eski artistik jimnastik sporcusu
1979 - Cassandra Lynn, Amerikalı model (ö. 2014)
1982 - Lia Quartapelle, İtalyan ekonomist ve siyasetçi
1984 - Salih Bademci, Türk oyuncu
1985 - Nipsey Hussle, Amerikalı hip hop müzisyeni, rap müziği şarkıcısı ve söz yazarı (ö. 2019)
1985 - Emily Kinney, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1988 - Üsame es-Saidi, Faslı futbolcu
1989 - Joe Jonas, Amerikalı şarkıcı
1989 - Ryan McGowan, Avustralyalı millî futbolcu
1989 - Carlos Pena, Amerikalı aktör, şarkıcı ve dansçı
1990 - Jennifer Lawrence, Amerikalı aktris
1993 - Alex Oxlade-Chamberlain, İngiliz futbolcu
1994 - Hideyuki Nozawa, Japon futbolcu
1995 - Chief Keef, Amerikalı rapçi, şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve prodüktör
Ölümler
423 - Honorius, önce Roma İmparatoru, sonra Batı Roma İmparatoru (d. 384)
465 - Libius Severus, 461–465 yılları arasında Batı Roma İmparatorluğu tahtına oturmuş olan Lucania kökenli Roma İmparatoru
1038 - I. István, Macarların son büyük prensi ve 1000 veya 1001'den 1038'deki ölümüne kadar Macaristan'ın ilk Kralı (d. 975)
1057 - Macbeth, İskoç Kralı (d. 1005)
1118 - Aleksios Komnenos, Bizans imparatoru (d. 1048)
1257 - Sümbül, Polonyalı Dominikan rahibi ve misyoneri (d. 1185)
1274 - Robert de Sorbon, Fransız teolog ve Paris'teki Sorbonne Üniversitesi'nin kurucusu (d. 1201)
1885 - Jens Jacob Asmussen Worsaae, Danimarkalı arkeolog ve tarihöncesici (d. 1821)
1909 - Euclides da Cunha, Brezilyalı yazar ve sosyolog (d. 1866)
1935 - Will Rogers, Amerikalı vodvil sanatçısı, mizahçı, sosyal yorumcu ve sinema oyuncusu (d. 1879)
1935 - Paul Signac, Fransız neo-empresyonist ressam (d. 1863)
1936 - Grazia Deledda, İtalyan yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1871)
1949 - Kanji Ishiwara, Japon asker ve siyasetçi (d. 1889)
1952 - Dora Diamant, Polonyalı oyuncu (d. 1898)
1961 - Otto Ruge, Norveçli general (d. 1882)
1967 - René Magritte, Belçikalı ressam (d. 1898)
1971 - Paul Lukas, Amerikalı oyuncu (d. 1891)
1974 - Clay Shaw, Amerikalı iş insanı (d. 1913)
1975 - Harun Karadeniz, Türk 1968 kuşağının öğrenci liderlerinden (d. 1942)
1975 - Mucibur Rahman, Bangladeş'in kurucusu ve ilk Devlet Başkanı (d. 1920)
1978 - Nusret Suman, Türk heykeltıraş ve ressam (d. 1905)
1978 - Ivan Tyulenev, bir Sovyet askeri komutanıydı (d. 1892)
1982 - Hugo Theorell, İsveçli biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1903)
1990 - Viktor Tsoy, Sovyetler Birliği'nin rock müzik sanatçısı (d. 1962)
1993 - Macit Gökberk, Türk felsefeci ve yazar (d. 1908)
2001 - Yavuz Çetin, Türk müzisyen (d. 1970)
2004 - Semiha Berksoy, Türk opera sanatçısı (d. 1910)
2004 - Sune Bergström, İsveçli biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1916)
2011 - Nejat Biyediç, Bosnalı asıllı Türk teknik direktör ve eski futbolcu (d. 1959)
2012 - Harry Harrison, Amerikalı bilimkurgu yazarı (d. 1925)
2012 - Ralph Holman, Amerikalı bilim insanı (d. 1917)
2012 - Müşfik Kenter, Türk oyuncu (d. 1932)
2013 - Jane Harvey, Amerikalı caz şarkıcısı (d. 1925)
2013 - Sławomir Mrożek, Polonyalı oyun yazarı, yazar ve karikatürist (d. 1930)
2013 - August Schellenberg, Kanada Kızılderilisi kökenli Amerikalı oyuncu (d. 1936)
2013 - Jacques Vergès, Fransız avukat (d. 1925)
2013 - Jane Harvey, Amerikalı şarkıcı (d. 1925)
2014 - Yalçın Otağ, Türk oyuncu ve komedyen (d. 1936)
2016 - Dick Assman, Kanadalı benzin istasyonu sahibi (d. 1934)
2016 - Dalian Atkinson, İngiliz futbolcu (d. 1968)
2016 - Bambi Sheleg, Şili doğumlu İsrailli kadın gazeteci ve köşe yazarı (d. 1958)
2017 - Eberhard Jäckel, Alman tarihçi (d. 1929)
2018 - Rita Borsellino, İtalyan aktivist ve siyasetçi (d. 1945)
2018 - Marisa Porcel, İspanyol kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1943)
2019 - Devran Çağlar, Türk arabesk müziği sanatçısı ve oyuncu (d. 1963)
2019 - Luigi Lunari, İtalyan oyun yazarı ve dramaturg (d. 1934)
2019 - Antonio Rastrelli, İtalyan siyasetçi, belediye başkanı ve avukat (d. 1927)
2019 - Vidya Sinha, Hint oyuncu (d. 1947)
2020 - Murtaja Baseer, Bangladeşli ressam (d. 1932)
2020 - Bill Bowman, Amerikalı siyasetçi (d. 1946)
2020 - Ruth Gavison, İsrailli hukukçu ve akademisyen (d. 1945)
2020 - Vimala Devi Sharma, Hint sosyal hizmetler görevlisi, insan hakları aktivisti ve siyasetçi (d. 1927)
2020 - Robert Trump, Amerikalı iş insanı (d. 1948)
2021 - Abdülhamid İbrahimi, Cezayirli siyaset adamı (d. 1936)
2021 - Gianfranco D'Angelo, İtalyan eski aktör ve komedyendir (d. 1936)
2021 - Gerd Müller, Alman eski futbolcudur (d. 1945)
2021 - Ernie Sigley, Avustralyalı radyocu, televizyon sunucusu, oyuncu ve şarkıcı (d. 1938)
2022 - Lenny Johnrose, eski İngiliz profesyonel futbolcudur (d. 1969)
2022 - Hugo Lusardi, Paraguaylı profesyonel futbolcu (d. 1982)
Tatiller ve özel günler
Hindistan Bağımsızlık Günü
Kore Kurtuluş Günü
Meryem'in Göğe Çıkışı Bayramı
0815
15 |
3239 | https://tr.wikipedia.org/wiki/16%20A%C4%9Fustos | 16 Ağustos |
Olaylar
1543 - Barbaros Hayreddin Paşa, Tunus'u fethetti.
1556 - Süleymaniye Camii törenle açıldı.
1838 - Osmanlı İmparatorluğu ile Birleşik Krallık arasında, İstanbul'un Baltalimanı semtinde, Baltalimanı Ticaret Antlaşması imzalandı.
1858 - ABD Başkanı James Buchanan, ilk okyanus aşırı telgraf görüşmesinin açılışını Birleşik Krallık Kraliçesi Victoria ile yaptı.
1868 - Peru'nun Arica (şu an Şili'ye bağlıdır) kenti, 8.5 büyüklüğündeki bir depremin ardından gelen tsunami ile yerle bir oldu. Yaklaşık 25.000'i Arica'da olmak üzere, toplam 70.000 kişi öldü.
1913 - Japonya'nın Tōhoku Imparatorluk Üniversitesi (şimdiki Tohoku Üniversitesi) ilk kadın öğrencisini kabul etti.
1925 - Charlie Chaplin'in "Altına Hücum" adlı filmi gösterime girdi.
1929 - Çin ve Sovyet askerleri, Mançurya'da çatıştı.
1948 - Millî Kütüphane, Ankara'da kullanıcılara hizmet vermeye başladı.
1953 - Papa XII. Pius'un verdiği imtiyazla, İzmir Selçuk'ta inşa edilen Meryem Ana Evi açıldı.
1960 - Joseph Kittinger, New Mexico'da yaklaşık 31.330 m yüksekteki bir balondan paraşütle atladı ve bugüne dek kırılamayan üç rekoru kırdı: yüksekten atlama, serbest düşüş ve en hızlı insan.
1960 - Kıbrıs'a bağımsızlık tanıyan Zürih ve Londra Antlaşmaları yürürlüğe girdi ve Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.
1974 - Andreas Papandreu, 7 yıllık sürgünden sonra Yunanistan'a geri döndü.
1974 - Kıbrıs'ta İkinci Barış Harekatı'nın son günü. Türk Birlikleri, Mağusa-Lefkoşa-Lefke hattının kuzeyinde kalan bölgeyi denetim altına aldı ve ateş kesildi.
1997 - İlköğretimin 8 yıl zorunlu ve kesintisiz olmasını öngören yasa tasarısı, 242'ye karşı 277 oyla TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi.
2005 - Batı Karayipler Hava Yolları'na ait bir yolcu uçağı, Venezuela'nın Machiques şehri yakınlarında düştü: 160 kişi öldü.
2008 - Usain Bolt, Pekin'de gerçekleştirilen 2008 Yaz Olimpiyatları'nda 100 metrede 9.69 saniye ile dünya rekoru kırdı.
2009 - Jamaikalı atlet Usain Bolt, Berlin'de yapılan 2009 Dünya Atletizm Şampiyonası'nda 100 metrede 9.58 ile dünya rekoru kırdı.
Doğumlar
1055 - Melikşah, Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı (ö. 1092)
1378 - Hongxi, Çin'in Ming Hanedanı'nın dördüncü imparatorudur (ö. 1425)
1557 - Agostino Carracci, bir oldu İtalyan ressam, grafiker, goblen tasarımcısı ve sanat öğretmeni (ö. 1602)
1645 - Jean de La Bruyere, Fransız yazar (ö. 1696)
1650 - Vincenzo Coronelli, İtalyan Fransisken coğrafyacısı (ö. 1718)
1744 - Pierre Méchain, Fransız astronom (ö. 1804)
1815 - Giovanni Bosco, İtalyan eğitimci, yazar ve Katolik rahip (ö. 1888)
1821 - Arthur Cayley, İngiliz matematikçi (ö. 1895)
1832 - Wilhelm Wundt, Alman psikolog (ö. 1920)
1858 - Arthur Achleitner, Alman yazar (ö. 1927)
1888 - Dora Gabe, Bulgar şair, yazar, çevirmen ve aktivist (ö. 1983)
1888 - T. E. Lawrence, İngiliz asker ve yazar (ö. 1935)
1913 - Menachem Begin, İsrail Başbakanı (ö. 1992)
1920 - Charles Bukowski, Amerikalı yazar (ö. 1994)
1923 - Jack Aeby, Amerikalı fizikçi ve fotoğrafçı (ö. 2015)
1924 - Fess Parker, Amerikalı film ve televizyon oyuncusu (ö. 2010)
1925 - Bahtiyar Vahabzade, Azeri şair ve yazar (ö. 2009)
1927 - Lois Nettleton, Amerikalı oyuncu (ö. 2008)
1928 - Ara Güler, Türk fotoğraf sanatçısı (ö. 2018)
1928 - Eydie Gormé, Amerikalı kadın şarkıcı ve müzisyen (ö. 2013)
1928 - René Ballet, Fransız gazeteci ve yazar (ö. 2017)
1929 - Bill Evans, Amerikalı bir caz piyanisti ve bestecisi (ö. 1980)
1929 - Fritz Von Erich, Amerikalı profesyonel güreşçi (ö. 1997)
1930 - Robert Culp, Amerikalı oyuncu, metin yazarı ve yönetmen (ö. 2010)
1930 - Flor Silvestre, Meksikalı aktris, şarkıcı ve binici (ö. 2020)
1933 - Dagfinn Bakke, Norveçli ressam ve grafik sanatçısı (ö. 2019)
1933 - Reiner Kunze, Alman şair ve yazar
1933 - Julie Newmar, Amerikalı tiyatro, televizyon ve sinema oyuncusu
1934 - Diana Wynne Jones, İngiliz yazar, özellikle fantastik romanlar yazmıştır (ö. 2011)
1936 - Alan Hodgkinson, İngiliz millî futbolcu (ö. 2015)
1937 - Ergun Öztuna, Türk millî futbolcu
1939 - Billy Joe Shaver, Amerikalı country şarkıcısı, söz yazarı ve gitarist (ö. 2020)
1940 - Bruce Beresford, Avusturalyalı senarist ve film yapımcısı
1945 - Bob Balaban, Amerikalı oyuncu
1945 - Russell Brookes, Eski profesyonel İngiliz otomobil yarışçısı (ö. 2019)
1946 - Mesud Barzani, Iraklı-Kürt siyasetçi ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı
1946 - Lesley Ann Warren, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu
1951 - Umaru Musa Yar'Adua, Nijerya Cumhurbaşkanı ve 13. Devlet Başkanı (ö. 2010)
1951 - Erten Kasımoğlu, Kıbrıs Türkü karikatürist
1953 - Kathie Lee Gifford, Amerikalı televizyon sunucusu, aktris, şarkıcı, söz yazarı ve yazar
1954 - James Cameron, Amerikalı yönetmen, senarist, prodüktör ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi
1957 - Laura Innes, Amerikalı oyuncu
1958 - Angela Bassett, Amerikalı oyuncu ve yönetmen
1958 - Madonna, Amerikalı pop şarkıcısı
1960 - Timothy Hutton, Amerikalı oyuncu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1962 - Steve Carell, Amerikalı komedyen, oyuncu, yapımcı ve yazar
1963 - Christine Cavanaugh, Amerikalı seslendirme sanatçısı ve oyuncu (ö. 2014)
1964 - Barry Venison, İngiliz eski futbolcu
1972 - Stan Lazaridis, Avustralyalı millî futbolcu
1973 - Milan Rapaić, Hırvat futbolcu
1974 - Iván Hurtado, Ekvadorlu millî futbolcu
1975 - Taika Waititi, Yeni Zelandalı film yönetmeni ve oyuncu
1977 - Pavel Královec, Çek futbol hakemi
1978 - Serdar Tuncer, Türk televizyon programcısı ve şair
1979 - Halil Sezai Paracıkoğlu, Türk oyuncu, müzisyen, söz yazarı ve besteci
1981 - Roque Santa Cruz, Paraguaylı futbolcudur ve forvet mevkiinde görev yapmaktadır
1982 - Joleon Lescott, İngiliz eski futbolcu
1982 - Sevcan Orhan, Türk halk müziği sanatçısı
1983 - Nikos Zisis, Yunan profesyonel basketbol oyuncusu
1984 - Konstantin Vassiljev, Eston millî futbolcu
1984 - Adrián Lucero, Arjantinli futbolcu
1985 - Cristin Milioti, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1987 - Eri Kitamura, Japon kadın seslendirme sanatçısı ve şarkıcı
1988 - Ismaïl Aissati, Faslı futbolcu
1989 - Moussa Sissoko, Fransız futbolcu
1990 - Godfrey Oboabona, Nijeryalı millî futbolcu
1991 - José Eduardo de Araújo, Brezilyalı futbolcu
1991 - Evanna Lynch, İrlandalı oyuncu
1991 - Kwon Ri-se, Japon şarkıcı ve manken (ö. 2014)
1991 - Young Thug, Amerikalı rapçi, şarkıcı ve söz yazarı
1992 - Ventura Alvarado, Amerikalı futbolcu
1992 - Diego Schwartzman, Arjantinli tenis oyuncusu
1993 - Cameron Monaghan, Amerikalı oyuncu
1994 - Julian Pollersbeck, Alman futbolcu
1997 - Greyson Chance, Amerikalı pop şarkıcısı ve piyanist
Ölümler
1027 - I. Giorgi, Bagrationi Hanedanı'nın üyesi (d. 1002)
1225 - Hōjō Masako, Heian ve Kamakura dönemlerinde yaşamış Japon siyasi lider (d. 1156)
1258 - II. Theodoros, 1254–1258 yılları arasında İznik İmparatorluğu imparatoru olmuştur (d. 1221)
1297 - II. İoannis, Trabzon İmparatorluğu'nun Hükümdarı (d. 1262)
1443 - Ashikaga Yoshikatsu, Ashikaga şogunluğunun yedinci şogunu (d. 1434)
1705 - Jakob Bernoulli, İsviçreli matematikçi (d. 1654)
1861 - I. Ranavalona, Merina Krallığı'nda 1828 ile 1861 yılları arasında hüküm süren kraliçe (d. 1782)
1886 - Sri Ramakrishna, Hindu aziz (d. 1836)
1888 - John S. Pemberton, Amerikalı eczacı (Coca-Cola'nın ilk üreticisi) (d. 1831)
1893 - Jean Martin Charcot, Fransız nörolog. Nörolojinin babası olarak bilinir (d. 1825)
1899 - Robert Wilhelm Bunsen, Alman kimyacı (d. 1811)
1919 - Aleksandr İzvolski, Rus diplomat (d. 1856)
1920 - John Gilbert Baker, İngiliz botanikçi (d. 1834)
1921 - I. Petar (Petar Karadordeviç), Sırbistan Kralı (d. 1844)
1934 - Hattat Aziz Efendi, Türk hattat (d. 1872)
1938 - Andrej Hlinka, Slovak Katolik rahip, gazeteci, bankacı ve politikacı (d. 1864)
1938 - Robert Johnson, Amerikalı müzisyen (d. 1911)
1940 - Henri Desgrange, Fransız bisiklet yarışçısı ve spor muhabiri (d. 1865)
1945 - Mahmut Yesari, Türk yazar (d. 1895)
1949 - Margaret Mitchell, Amerikalı yazar (Rüzgâr Gibi Geçti'nin yaratıcısı) ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1900)
1956 - Bela Lugosi, Macar asıllı Amerikalı aktör (d. 1882)
1957 - Irving Langmuir, Amerikalı Nobel Kimya ödülüne sahip kimyager (d. 1881)
1973 - Selman Abraham Waksman, Amerikalı biyokimyacı (d. 1888)
1977 - Elvis Presley, Amerikalı müzisyen (d. 1935)
1979 - John Diefenbaker, Kanadalı siyasetçi (d. 1895)
1993 - Stewart Granger, İngiliz sinema oyuncusu (d. 1913)
1997 - Nusrat Fateh Ali Khan, Pakistanlı müzisyen (d. 1948)
2001 - Abdullah Rıza Ergüven, Türk ozan, yazar, denemeci, eleştirmen ve düşün bilimci (d. 1925)
2002 - Ebu Nidal, Filistinli siyasi lider (d. 1937)
2003 - İdi Amin, Ugandalı asker ve Uganda'nın 3. Devlet Başkanı (d. 1924)
2005 - Tonino Delli Colli, İtalyan görüntü yönetmeni (d. 1922)
2006 - Alfredo Stroessner, Paraguaylı asker ve Devlet Başkanı (d. 1912)
2008 - Ronnie Drew, İrlandalı şarkıcı (d. 1934)
2008 - Masanobu Fukuoka, Japonya’da yaşamış çiftçi ve filozof (d. 1913)
2009 - Mualla Eyüboğlu, Türk mimar (Türkiye'nin ilk kadın mimarlarından) (d. 1919)
2010 - Bekir Çınar, Türk iş insanı (d. 1969)
2010 - Dimitrios İoannidis, Yunan asker (d. 1923)
2011 - Mihri Belli, Türk komünist siyasetçi ve yazar (d. 1915)
2012 - William Windom, Amerikalı ünlü oyuncu (d. 1923)
2014 - Besim Bokshi, Arnavut şair, dilbilimci ve filolog (d. 1930)
2014 - Shaken Niyazbekov, Kazak sanatçı (d. 1938)
2015 - Jacob David Bekenstein, Amerikalı-İsrailli teorik fizikçi ve profesör (d. 1947)
2015 - Sylvia Hitchcock, Amerikalı model ve eski güzellik kraliçesi (d. 1946)
2016 - Andrew Florent, Avustralyalı eski tenisçi (d. 1970)
2016 - João Havelange, Brezilyalı eski FIFA başkanı (1974-1998) (d. 1916)
2017 - Vera Glagoleva, Rus oyuncu (d. 1956)
2017 - Kira Golovko, Sovyet-Rus tiyatro ve film oyuncusu ve tiyatro eğitmeni (d. 1919)
2017 - David Robert Somerset, İngiliz soylu, bürokrat ve siyasetçi (d. 1928)
2018 - Aretha Franklin, Amerikalı şarkıcı ve müzisyen (d. 1942)
2018 - Yelena Şuşunova, Rus jimnastikçi (d. 1969)
2018 - Atal Bihari Vajpayee, Hint siyasetçi (d. 1924)
2019 - Gustavo Barreiro, Kübalı-Amerikalı siyasetçi (d. 1959)
2019 - Christina, Hollanda Kraliçesi Juliana ve Lippe-Biesterfeld Prensi Bernhard'ın dört kızından en küçüğü (d. 1947)
2019 - Peter Fonda, Amerikalı aktör ve yönetmen (d. 1940)
2019 - Felice Gimondi, Eski İtalyan bisiklet yarışçısı (d. 1942)
2019 - Faysal Masood, Pakistanlı eğitimci, iç hastalıkları uzmanı ve akademisyen (d. 1954)
2019 - José Nápoles, Meksikalı profesyonel boksör (d. 1940)
2020 - Chetan Chauhan, Hint gençlik ve spor bakanı olarak görev yapan kriket oyuncusu (d. 1947)
2020 - Viorica Ionică, Rumen hentbol oyuncusu (d. 1955)
2020 - Caio Narcio, Brezilyalı politikacı ve sosyal bilimci (d. 1986)
2020 - Aysultan Nazarbayev, Kazak futbolcu ve iş insanı (d. 1990)
2021 - Fernando Curiel, Meksikalı yazar, hukukçu ve akademisyen (d. 1942)
2022 - Duggie Brown, İngiliz komedyen ve aktör (d. 1940)
2022 - Metin Çulhaoğlu, Türk sosyalist yazar ve siyasetçi (d. 1947)
2022 - Joseph Delaney, İngiliz fantezi ve bilimkurgu yazarıdır (d. 1945)
2022 - Eva-Maria Hagen, Alman oyuncu ve şarkıcıdır (d. 1934)
2022 - Narayan, Hint yazar (d. 1940)
2022 - Rıza Pekkutsal, Türk sinema, ses ve tiyatro sanatçısı (d. 1935)
2022 - Hans Peterson, İsveçli çocuk kitabı yazarı (d. 1922)
2022 - Odd Reinsfelt, Norveçli meteorolog ve siyasetçi (d. 1941)
2022 - Aydın Yelken, Türk eski millî futbolcudur (d. 1939)
Tatiller ve özel günler
Uluslararası Hacı Bektaş-ı Veli anma günü
Dünya çocuk günü
0816
16 |
3240 | https://tr.wikipedia.org/wiki/17%20A%C4%9Fustos | 17 Ağustos |
Olaylar
1668 - Samsun'da Ladik Gölü merkezli 8.0 büyüklüğündeki 1668 Kuzey Anadolu depremi, batıda Bolu'dan en doğuda Erzincan'a kadar geniş çapta hasara neden oldu ve 8.000 kişi öldü. Türkiye'de kaydedilen en şiddetli depremdir.
1914 - I. Dünya Savaşı: Rus Orduları Doğu Prusya'ya girdi.
1915 - Çanakkale Savaşları'nda Kireçtepe Muharebesi'ni Osmanlı Devleti kazandı.
1945 - Endonezya, Hollanda’dan bağımsızlığını ilan etti.
1949 - Karlıova'da meydana gelen 6.8 büyüklüğündeki 1949 Karlıova depreminde 450 kişi öldü, 1.500'ü aşkın ev yıkıldı.
1969 - ABD’deki Camille Kasırgası'nda 248 kişi öldü.
1978 - İran'da devrim ile sonuçlanacak olan Şah rejimi karşıtı protestolar başladı.
1996 - Rusya ile Çeçenistan arasında Birinci Çeçen Savaşı için resmî olarak ateşkes antlaşması imzalandı.
1999 - Gölcük, Kocaeli merkezli 7.8 büyüklüğündeki Marmara depreminde, resmi rakamlara göre 18.373 kişi öldü. Depremde ülkenin can damarı sanayi tesisleri de büyük hasar gördü. Hasarlı konut ve işyeri sayısı 245 bini aştı.
2015 - Tayland'ın başkenti Bangkok'ta Erawan Tapınağı'na bombalı saldırı gerçekleşti. Saldırı sonucunda 20 kişi öldü, 125 kişi yaralandı.
2017 - Barselona'da bir minibüsün yayaları ezdiği saldırıda 13 kişi öldü.
Doğumlar
1578 - Francesco Albani, bir İtalyan Barok ressamdı (ö. 1660)
1601 - Pierre de Fermat, Fransız hukukçu ve matematikçi (ö. 1665)
1603 - Lennart Torstensson, Ortala Kontu ve Virestad Baronu. İsveçli bir Mareşal ve askeri mühendisti (ö. 1651)
1629 - III. Jan Sobieski, Lehistan (Polonya) Kralı (ö. 1696)
1786 - Davy Crockett, Amerikalı halk kahramanı, politikacı ve asker (ö. 1836)
1798 - Thomas Hodgkin, İngiliz doktor (ö. 1866)
1801 - Fredrika Bremer, İsveçli yazar ve feminist (ö. 1865)
1840 - Wilfrid Scawen Blunt, İngiliz şair ve yazar (ö. 1922)
1864 - Hüseyin Rahmi Gürpınar, Türk yazar (ö. 1944)
1882 - Samuel Goldwyn, Polonyalı film yapımcısı (ö. 1974)
1887 - I. Karl, Avusturya'nın son imparatoru, Macaristan'ın son kralı, Bohemya Krallığı'nın son kralı (ö. 1922)
1887 - Marcus Garvey, Jamaikalı Siyah önder (ö. 1940)
1888 - Monty Woolley, Amerikalı aktör (ö. 1963)
1893 - Mae West, Amerikalı sinema oyuncusu ve yazar (ö. 1980)
1896 - Leslie Groves, Amerikan Ordusunun mühendisi (ö. 1970)
1909 - Cahit Uçuk, Türk hikâye ve roman yazarı (Cumhuriyet döneminin ilk kadın yazarlarından) (ö. 2004)
1911 - Mikhail Botvinnik, Sovyet Dünya Satranç Şampiyonu (ö. 1995)
1920 - Maureen O'Hara, İrlanda kökenli Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (ö. 2015)
1922 - Rudolf Haag, Alman teorik fizikçi (ö. 2016)
1922 - Paul Wiens, Alman yazar, senarist, şair ve çevirmen (ö. 1982)
1923 - Larry Rivers, Amerikalı ressam, müzisyen, film yapımcısı ve aktör (ö. 2002)
1926 - Armando Bortolaso, İtalyan Roma Katolik piskopos (ö. 2019)
1926 - Jiang Zemin, Çinli politikacıdır (ö. 2022)
1929 - Gary Powers, Amerikalı pilot (Sovyet toprakları üzerinde düşürülen U-2 casus uçağının pilotu) (ö. 1977)
1930 - Ted Hughes, İngiliz yazar, şair ve çocuk edebiyatçısı (ö. 1998)
1932 - Jean-Jacques Sempé, Bordeaux, Fransız karikatürist, çizer
1932 - V. S. Naipaul, Trinidad ve Tobago asıllı Britanyalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 2018)
1934 - Aka Gündüz Kutbay, Türk ney ustası (ö. 1979)
1936 - Margaret Hamilton, Amerikalı bilgisayar bilimci, sistem mühendisi ve iş insanı
1936 - Seamus Mallon, Kuzey İrlandalı Gal futbolu oyuncusu ve siyasetçi (ö. 2020)
1941 - Lothar Bisky, Alman politikacı (ö. 2013)
1941 - Ferdi Özbeğen, Türk piyanist ve şarkıcı (ö. 2013)
1942 - Müslüm Magomayev, Azeri opera şarkıcısı (ö. 2008)
1943 - Robert de Niro, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü, En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1944 - Larry Ellison, Amerikalı iş insanı ve Oracle'ın kurucusu
1946 - Martha Coolidge, Amerikalı film yönetmeni
1946 - Patrick Manning, Trinidad ve Tobagolu siyasetçi (ö. 2016)
1947 - Muhammed Abdülaziz, Batı Sahralı siyasetçi (ö. 2016)
1949 - Julian Fellowes, İngiliz aktör, roman yazarı, film yönetmeni ve senaryo yazarı
1951 - Richard Hunt, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 1992)
1952 - Nelson Piquet, Brezilyalı Formula 1 pilotu
1953 - Herta Müller, Romanya doğumlu roman yazarı ve şair
1954 - Hamdi Akın, Türk iş insanı
1954 - Eric Johnson, Amerikalı rock gitarist
1958 - Belinda Carlisle, Grammy ödüllü Amerikalı şarkıcı, besteci ve yazar
1959 - Jonathan Franzen, Amerikalı yazar
1960 - Stephan Eicher, İsviçreli şarkıcı
1960 - Sean Penn, Amerikalı oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1968 - Helen McCrory, İngiliz oyuncu (ö. 2021)
1968 - Anja Fichtel, Alman eskrimci
1968 - Andriy Kuzmenko, Ukraynalı şarkıcı (ö. 2015)
1969 - Donnie Wahlberg, Amerikalı oyuncu
1970 - Andrus Kivirähk, Eston yazar
1971 - Uhm Jung-hwa, Güney Koreli oyuncu ve şarkıcı
1973 - Ayşegül Ünsal, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu
1976 - Olena Krasovska, Ukraynalı atlet
1977 - William Gallas, Fransız eski futbolcu
1977 - Thierry Henry, Fransız futbolcu
1977 - Tarja Turunen, Fin soprano
1978 - Sagopa Kajmer, Türk rap müzisyeni
1980 - Daniel Güiza, İspanyol futbolcu
1980 - Jan Kromkamp, Hollandalı millî futbolcu
1982 - Melissa Anderson, Amerikalı kadın güreşçi ve menajer
1982 - Phil Jagielka, İngiliz millî futbolcu
1982 - Mark Salling, Amerikalı oyuncu ve müzisyen (ö. 2018)
1984 - Daniel Brown, Amerikalı basketbolcu
1984 - Oksana Domnina, Rus buz patenci
1986 - Rudy Gay, Profesyonel Amerikalı basketbolcu
1988 - Cihatçı John, IŞİD'li cellat (ö. 2015)
1988 - Erika Toda, Japon oyuncu
1989 - Farah Zeynep Abdullah, Türk oyuncu
1990 - Rachel Hurd-Wood, İngiliz oyuncu
1991 - Austin Butler, Amerikalı oyuncu
1992 - Paige, İngiliz profesyonel güreşçi
1993 - Ederson, Brezilyalı millî futbolcu
1993 - Sarah Sjöström, İsveçli yüzücüdür
1993 - Diyorbek Urozboev, Özbek judocu
1994 - Vladimir Maslennikov, Rus atıcı
1995 - Gracie Gold, Amerikalı buz patenci
2000 - Lil Pump, Amerikalı rapçi ve söz yazarı
Ölümler
1304 - Go-Fukakusa, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 89. imparatoru (d. 1243)
1324 - İrini, III. Andronikos'un ilk eşi ve Bizans İmparatoriçesi ancak kocası tek başına imparator olmadan önce ölmüştür (d. 1293)
1474 - Veli Mahmud Paşa, Osmanlı Sadrazamı ve devlet adamı (d. 1420)
1676 - Jakob von Grimmelshausen, Alman yazar (d. 1621)
1786 - II. Friedrich, Prusya Kralı (d. 1712)
1834 - Hüseyin Kaptan Gradaşçeviç, Bosnalı komutan (d. 1802)
1838 - Lorenzo Da Ponte, Venedikli opera yazarı ve şair (d. 1749)
1850 - José de San Martín, Güney Amerikalı devrimci (d. 1778)
1896 - Mary Abigail Dodge, Amerikalı denemeci ve yayıncı (kadınların erkeklerden bağımsızlığını savunan) (d. 1833)
1900 - Raimundo Andueza Palacio, Venezuelalı avukat, gazeteci ve politikacı (d. 1846)
1908 - Radoje Domanović, Sırp yazar, gazeteci ve öğretmen (d. 1873)
1918 - Moisei Uritski, Rus Bolşevik lider (d. 1873)
1935 - Charlotte Perkins Gilman, Amerikalı yazar, kadın hareketi öncüsü ve feminist teorisyen (d. 1860)
1944 - Diamando Kumbaki, Yunan partizan ve aktivist (II. Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletleri'ne karşı savaşan Yunan Direnişi partizanı) (d. 1926)
1955 - Fernand Léger, Fransız heykeltıraş (d. 1881)
1959 - Ernst Jaeckh, Alman yazar ve akademisyen (d. 1875)
1966 - Ken Miles, İngiliz spor otomobil yarış mühendisi ve sürücüsü (d. 1918)
1968 - Necmettin Halil Onan, Türk şair (d. 1902)
1969 - Ludwig Mies van der Rohe, Alman mimar (d. 1886)
1969 - Otto Stern, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1888)
1971 - Âşık Beyhani, Türk halk şairi (d. 1933)
1971 - Wilhelm List, Almanya'nın subayı ve Nazi Almanyası'nın Generalfeldmareşal'i (d. 1880)
1973 - Conrad Aiken, Amerikalı şair, öykü yazarı, romancı ve eleştirmen (d. 1889)
1978 - Ahmet Kireççi, Türk güreşçi (1948 Londra Olimpiyat Oyunları şampiyonu) (d. 1914)
1979 - Vivian Vance, Amerikalı aktris ve şarkıcı (d. 1909)
1983 - Ira Gershwin, Amerikalı şarkı sözü yazarı (d. 1896)
1987 - Clarence Brown, Amerikalı sinema yönetmeni (d. 1890)
1987 - Rudolf Hess, Alman siyasetçi ve Adolf Hitler'in NSDAP'deki Vekili (d. 1894)
1988 - Muhammed Ziya ül Hak, Pakistan'ın 6. Başkanı (d. 1924)
1998 - Władysław Komar, Polonyalı gülle atıcı (d. 1940)
1998 - Tadeusz Ślusarski, Polonyalı sırıkla atlayıcı (d. 1950)
1999 - Ziya Taşkent, Türk bestekâr ve ses sanatçısı (d. 1932)
2010 - Francesco Cossiga, İtalyan politikacı (d. 1928)
2015 - Yvonne Craig, Amerikalı oyuncu (d. 1937)
2016 - Arthur Hiller, Kanadalı televizyon ve film yönetmeni (d. 1923)
2017 - Sonny Landham, Amerikalı oyuncu, dublör ve siyasetçi (d. 1941)
2017 - Paulo Silvino, Brezilyalı komedyen, Tv sunucusu, besteci ve aktör (d. 1939)
2017 - Fedva Süleyman, Suriyeli oyuncu, dublaj sanatçısı ve aktivist (d. 1970)
2018 - Leonard Boswell, Amerikalı siyasetçi (d. 1934)
2018 - Ezzatolah Entezami, İranlı oyuncu (d. 1924)
2019 - Cedric Benson, Amerikan futbolu oyuncusu (d. 1982)
2019 - Jacques Diouf, Senegalli diplomat ve siyasetçi (d. 1938)
2019 - José Martínez Suárez, Arjantinli senarist ve film yapımcısı (d. 1925)
2020 - Elsimar Coutinho, Brezilyalı bilim insanı, profesör, jinekolog ve televizyoncu (d. 1930)
2020 - Chaim Dov Keller, Haredi haham, Talmudik bilim insanı (d. 1930)
2021 - Kazenambo Kazenambo, Namibyalı siyasetçi (d. 1963)
2021 - Thierry Liagre, Fransız oyuncudur (d. 1951)
2021 - Eddie Paskey, Amerikalı aktör (d. 1939)
0817
17 |
3243 | https://tr.wikipedia.org/wiki/18%20A%C4%9Fustos | 18 Ağustos |
Olaylar
1868 - Fransız astronom Pierre Janssen, helyum elementini keşfetti.
1877 - Asaph Hall, Mars'ın uydusu Phobos'u keşfetti.
1920 - ABD'de kadınlara oy hakkı tanındı.
1944 - Yahudiler, Fransa'daki Drancy Toplama Kampı'ndan kurtuldu.
1952 - İzmir, NATO'nun Güneydoğu Karargâh Merkezi oldu.
1958 - Vladimir Nabokov'un romanı "Lolita", ABD'de yayımlandı.
1971 - Vietnam Savaşı: Avustralya ve Yeni Zelanda, askerlerini Vietnam'dan çekme kararı aldı.
1989 - Tadeusz Mazowiecki, Polonya'da Doğu Avrupa'nın komünist olmayan ilk hükûmetinin ilk başbakanı oldu.
1998 - Ekonomik krize düşen Rusya, bütün dış borç ödemelerini durdurma kararı aldı.
Doğumlar
1305 - Ashikaga Takauji, imparatorluk hükûmetini devirerek 1338'den 1573'e değin Japonya'ya egemen olan Ashikaga şogunluğunu kuran savaşçı ve devlet adamı (ö. 1358)
1587 - Virginia Dare, Amerika'da doğan ilk İngiliz (ö. ?)
1685 - Brook Taylor, İngiliz matematikçi (ö. 1731)
1750 - Antonio Salieri, İtalyan besteci (ö. 1825)
1792 - John Russell, iki kez Büyük Britanya için başbakan hizmetini sundu (ö. 1878)
1803 - Nathan Clifford, Amerikalı devlet adamı, diplomat ve hukukçu (ö. 1881)
1830 - I. Franz Joseph, Avusturya-Macaristan İmparatoru (ö. 1916)
1855 - Alfred Wallis, İngiliz balıkçı ve ressam (ö. 1942)
1870 - Lavr Kornilov, Rus İç Savaşında Rus İmparatorluk Orduları komutanı, kaşif, general (ö. 1918)
1890 - Walther Funk, Alman siyasetçi (ö. 1960)
1890 - Georgi Pyatakov, Rus Bolşevik devrimci lider ve komünist politikacı (ö. 1937)
1906 - Marcel Carné, Fransız sinema yönetmeni (ö. 1996)
1907 - Henri-Georges Clouzot, Fransız film yönetmeni ve senarist (ö. 1977)
1908 - Edgar Faure, Fransız siyasetçi ve tarihçi (ö. 1988)
1912 - Ertuğrul Osman Osmanoğlu, Osmanlı Hanedan Reisi (ö. 2009)
1912 - Otto Ernst Remer, Nazi Almanyası'nın subayı ve tümgenerali (ö. 1997)
1914 - Lucy Ozarin, Amerikalı psikiyatr (ö. 2017)
1916 - Neagu Djuvara, Rumen yazar, tarihi, eleştirmen, gazeteci, filozof ve diplomat (ö. 2018)
1920 - Shelley Winters, Amerikalı aktris ve Oscar Ödülü sahibi (Anne Frank'in Hatıra Defteri ve Poseidon Macerası filmleriyle tanınan) (ö. 2006)
1921 - Lydia Litvyak, Sovyet kadın savaş uçağı pilotu (ö. 1943)
1922 - Alain Robbe-Grillet, Fransız yazar, yönetmen ve senarist (ö. 2008)
1927 - Rosalynn Carter, ABD'nin 39. başkanı Jimmy Carter'ın eşi
1929 - Hugues Aufray, Fransız şarkıcı
1932 - Luc Montagnier, Fransız virolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 2022)
1933 - Just Fontaine, Fransız futbolcu ve 1958 FIFA Dünya Kupası'nın gol kralı (ö. 2023)
1933 - Roman Polanski, Polonyalı yönetmen
1935 - Hifikepunye Pohamba, Namibyalı siyasetçi
1936 - Gulzar, Hint şair, şarkı sözü yazarı, sinemacı, yönetmen ve oyun yazarı
1937 - Duygun Yarsuvat, Türk akademisyen, hukukçu ve spor yöneticisi
1937 - Robert Redford, Amerikalı aktör, yönetmen ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi
1942 - Tunç Okan, Türk sinema yönetmeni ve oyuncu
1943 - Gianni Rivera, Eski İtalyan millî futbolcu ve siyasetçi
1948 - Veysel Eroğlu, Türk siyasetçi
1952 - Patrick Swayze, Amerikalı aktör (ö. 2009)
1953 - Louie Gohmert, Amerikalı avukat
1955 - André Flahaut, Belçikalı frankofon siyasetçi
1957 - Denis Leary, Altın Küre ve Emmy ödülü adayı Amerikalı oyuncu, komedyen, senarist ve yönetmen
1958 - Madeleine Stowe, Altın Küre Ödüllü Amerikalı oyuncu
1959 - Tom Prichard, Amerikalı eski profesyonel güreşçi ve çalıştırıcı
1962 - Felipe Calderón, Meksika Devlet Başkanı
1963 - Hidayet Karaca, Türk sunucu ve Genel Yayın Yönetmeni
1965 - Hayrünnisa Gül, Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün eşi
1965 - Ikue Ōtani, Japon seslendirme sanatçısı ve oyuncu
1967 - Daler Mehndi, Hint müzisyen, şarkı yazarı ve yapımcı
1969 - Christian Slater, Amerikalı sinema oyuncusu
1969 - Edward Norton, Amerikalı sinema oyuncusu
1971 - Patrik Andersson, İsveçli millî futbolcu
1971 - Aphex Twin, İrlandalı elektronik müzik sanatçısı ve bestecisi
1976 - Paraskevas Ancas, Yunan millî futbolcu
1978 - Andy Samberg, Amerikalı komedyen, oyuncu, yazar, yönetmen ve şarkıcı
1980 - Emir Spahić, Boşnak futbolcu
1980 - Esteban Cambiasso, Arjantinli futbolcu
1980 - Ariel Agüero, Arjantinli futbolcu
1981 - César Delgado, Arjantinli futbolcu
1981 - Dimitris Salpigidis, Yunan futbolcu
1983 - Kris Boyd, İskoç futbolcu
1983 - Mika, Lübnan-İngiliz şarkıcı
1984 - Robert Huth, Alman futbolcu
1985 - Bryan Ruiz, Kosta Rikalı millî futbolcu
1988 - G-Dragon, Koreli R&B - Hip Hop grubu olan Big Bang'in lideri
1988 - Jack Hobbs, İngiliz futbolcu
1989 - Ana Dabovic, Sırp basketbolcu
1992 - Bogdan Bogdanović, Sırp basketbolcu
1992 - Frances Bean, Amerikalı görsel sanatçı ve model (Kurt Cobain'in kızı)
1993 - Jung Eun-ji, Güney Koreli şarkıcı, dansçı, oyuncu ve Apink'in vokali
1993 - Maia Mitchell, Avustralyalı şarkıcı ve oyuncu
1994 - Ceyda Aktaş, Türk voleybolcu
1994 - Madelaine Petsch, Amerikan oyuncu ve YouTube ünlüsü
1994 - Morgan Sanson, Fransız futbolcudur
1997 - Renato Sanches, Portekizli futbolcu
Ölümler
330 - Helena, Roma İmparatoru Konstantius Chlorus'un eşi ve I. Konstantin'in annesi (d. yaklaşık. 246/50)
440 - III. Sixtus, 3 Temmuz 432'den ölümüne kadar Katolik Kilisesi'nin papasıdır (d. 390)
472 - Ricimer, Romalı bir Cermen generali (d. 418)
673 - Kim Yu-sin, Sincan bölgesinde bir Uygur savaş ağasıydı (d. 595)
1227 - Cengiz Han, Moğol politikacı, ordu lideri ve Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu (d. 1162)
1258 - II. Theodoros, İznik İmparatorluğu'nun İmparatoru (d. 1221)
1276 - V. Hadrianus, 11 Temmuz 1276'dan 18 Ağustos 1276'daki ölümüne kadar Katolik Kilisesi'nin başı ve Papalık Devleti'nin hükümdarıydı (d. 1220)
1503 - VI. Alexander, Katolik Kilisesi'nin 214. Papası (d. 1431)
1559 - IV. Paulus, 23 Mayıs 1555 - 18 Ağustos 1559 arasında papa (d. 1476)
1563 - Étienne de La Boétie, Fransız yazar, düşünür, yargıç ve siyasetçi (d. 1530)
1620 - Wanli, Ming Hanedanı'nın 13. imparatoru (d. 1563)
1642 - Guido Reni, İtalyan ressam (d. 1575)
1648 - İbrahim, Osmanlı'nın 18. Padişahı (d. 1615)
1765 - I. Franz, Kutsal Roma İmparatoru ve Toskana Grandükü (d. 1708)
1822 - Armand-Charles Caraffe, Fransız ressam ve gravür sanatçısı (d. 1762)
1823 - André-Jacques Garnerin, Fransız havacı ve çerçevesiz paraşütün mucidi (d. 1769)
1841 - Louis de Freycinet, Fransız denizci (d. 1779)
1850 - Honoré de Balzac, Fransız yazar (d. 1799)
1853 - Joseph René Bellot, Fransız Kuzey Kutbu kâşifi (d. 1826)
1865 - Aleksandros Mavrokordatos, Yunan siyaset adamı (d. 1791)
1919 - Joseph E. Seagram, Kanadalı alkollü içki üreticisi (d. 1841)
1940 - Walter Chrysler, Amerikalı mekanik ustası ve Chrysler otomobil şirketinin kurucusu (d. 1875)
1943 - Aliağa Şıhlinski, Rus İmparatorluk Ordusu generali (d. 1863)
1944 - Ernst Thaelmann, Alman siyasetçi ve Alman Komünist Partisi önderi (d. 1886)
1945 - Subhas Chandra Bose, Hint siyasetçi (d. 1897)
1950 - Julien Lahaut, Belçikalı siyasetçi ve Belçika Komünist Partisi Başkanı (d. 1884)
1961 - Turan Seyfioğlu, Türk sinema oyuncusu
1971 - Peter Fleming, İngiliz gazeteci ve gezgin (d. 1907)
1973 - Franz Hillinger, Avusturyalı mimar (d. 1895)
1984 - İbrahim Kafesoğlu, Türk tarihçi, Türkolog ve akademisyen (d. 1912)
1990 - Grethe Ingmann, Danimarkalı şarkıcı (d. 1938)
1990 - Burrhus Frederic Skinner, Amerikalı ruhbilimci, yazar, mucit, sosyal reform savunucusu ve şair (d. 1904)
1992 - Christopher McCandless, Amerikalı gezgin (d. 1968)
1992 - John Sturges, Amerikalı film yönetmeni (d. 1910)
2000 - Selim Naşit Özcan Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (d. 1928)
2004 - Elmer Bernstein, Amerikalı besteci (d. 1922)
2007 - Norman Ickeringill, Avustralyalı güreşçi (d. 1923)
2008 - Ertan Savaşçı, Türk oyuncu, yönetmen ve seslendirme sanatçısı (d. 1937)
2009 - Kim Dae-jung, Güney Kore eski cumhurbaşkanı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1924)
2009 - Nezihe Meriç, Türk yazar (d. 1925)
2010 - Carlos Hugo, 1977'den ölümüne kadar Bourbon-Parma Hanedanı'nın başkanı (d. 1930)
2010 - Harold Connolly, Amerikalı çekiç atıcı (d. 1931)
2015 - Halid Esad, Suriyeli arkeolog (d. 1934)
2015 - Bud Yorkin, Amerikalı film yönetmeni, yapımcı ve senarist (d. 1926)
2016 - Rövşen Canıyev, Talış kökenli kanun kaçağı (d. 1975)
2016 - Jérôme Monod, Fransız iş insanı ve siyasetçi (d. 1930)
2017 - Pertti Alaja, Fin millî futbolcu ve spor yöneticisi (d. 1952)
2017 - Bruce Forsyth, İngiliz televizyon sunucusu ve şovmeni (d. 1928)
2017 - Zoe Laskari, Yunan sinema, tiyatro ve dizi oyuncusu (d. 1941)
2018 - Kofi Annan, Ganalı diplomat ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri (d. 1938)
2018 - Jack Costanzo, Amerikalı müzisyen, dansçı, besteci, bando şefi ve aktör (d. 1919)
2018 - Gabriel López Zapiain, Meksikalı eski millî futbolcu (d. 1943)
2018 - Ronnie Moore, Avustralya doğumlu Yeni Zelandalı motosiklet yarışçısı (d. 1933)
2018 - Sıtkı Sezgin, Türk oyuncu (d. 1949)
2019 - Kathleen Blanco, Amerikalı siyasetçi (d. 1942)
2019 - Encarna Paso, İspanyol kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1931)
2020 - Ben Cross, İngiliz oyuncu (d. 1947)
2020 - Mariolina De Fano, İtalyan aktris (d. 1940)
2020 - Amvrosius Parashkevov, Bulgar Ortodoks din adamı (d. 1942)
2020 - Azizur Rahman, Bangladeş Avami Birliği politikacısı (d. 1943)
2020 - Cesare Romiti, İtalyan ekonomist ve iş insanı (d. 1923)
2020 - Jack Sherman, Amerikalı rock gitaristi ve söz yazarı (d. 1956)
2021 - Jill Murphy, İngiliz çocuk kitabı yazarı ve çizer (d. 1949)
2021 - Didier Notheaux, Fransız profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1948)
2022 - Sombat Metanee, Taylandlı aktör, şarkıcı, siyasetçi ve film yönetmeni (d. 1937)
2022 - Herbert Mullin, Amerikalı seri katil (d. 1947)
2022 - Virginia Patton, Amerikalı iş insanı ve aktris (d. 1925)
2022 - Milt Ramírez, Porto Rikolu profesyonel beyzbol oyuncusu (d. 1950)
2022 - Josephine Tewson, İngiliz aktris (d. 1931)
Tatiller ve özel günler
Ulusal Bilim Günü (Tayland)
0818
18 |
3244 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Kromatografi | Kromatografi | Kromatografi, bir karışımın bileşenlerini, bunlara seçimsel ilgi gösteren iki ya da daha çok evreden sistemler arasında farklı göçlerine bakarak tanımak, gerektiğinde niceliklerini belirlemek amacıyla yapılan ve ayırma işlemine dayanan analitik yöntemdir.
Kromatografi terimi başlangıçta, örneğin bitkisel pigmentlerde olduğu gibi cisimleri renklerine göre ayırma oluşmuş işleminden kaynaklandı, ama zamanla uygulama alanı oldukça genişledi.Kromatografi günümüzde son derece duyarlı ve etkin bir ayırma yöntemi olarak kabul edilmektedir.
Duruma göre iki temel mekanizma uygulanır;
Bileşikler ya iki sıvı evre arasında paylaşılır (bu durumda dağılım ya da paylaşım kromatografisinden söz edilir)
Hareket halindeki bileşikler durağan katı bir evre yüzeyine bağlanır (bağlar yüzeysel ve fiziksel bir nitelik taşıdığında yüzde tutma kromatografisinden[tersinir bağ, bileşiğin bütünlüğünün korunması], buna karşılık hareketli ve yüzde tutulan bileşikler arasında gerçek kimyasal bağlar oluştuğunda iyon değişimi kromatografisinden söz edilir).
Kimyasal ve fiziksel özellikleri birbirine çok yakın olan bileşiklerden oluşan karışımları damıtma ve ayrımsal kristallendirme ile birbirinden ayırmak zor olabilir. Bu tür maddeler için çeşitli kromatografi yöntemleri kullanılarak başarılı ayrımlar yapılabilir.
Kromatografi, bir karışımın gözenekli bir ortamda, hareketli bir çözücü etkisiyle, karışım bileşenlerinin farklı harkeketleri sonucu birbirinden ayrılması olgusuna dayanır. Hareket eden faza hareketli faz, bahsedilen gözenekli ortama ise adsorban veya sabit faz denir.
Kromatografi olayında adsorpsiyon, dağılma ve değiştirme kuvvetleri rol oynar. Bu kuvvetlere göre de farklı kromatografik yöntemler farklı gruplarda toplanırlar.
Kromatografi Türleri
Adsorpsiyon Kromatografisi(Moleküllerin katı bir yüzeye yapışması, tek molekül tabakasından oluşan bir yüzey tabakasının oluşması)
Sıvı - Katı : Kolon ve İnce Tabaka Kromatografisi
Gaz - Katı : Gaz Kromatografisi (GSC)
Dağılma Kromatografisi
Sıvı - Sıvı : Kolon ve Kağıt Kromatografisi
Gaz - Sıvı : Kolon ve Gaz Kromatografisi (GLC)
İyon Değiştirme Kromatografisi
Jel Filtrasyon (Moleküler eleme) Kromatografisi
İyon çifti Kromatografisi
Afinite Kromatografısı
Dış bağlantılar
https://web.archive.org/web/20161019153215/http://www.analitik.hacettepe.edu.tr/Demolar/kromatografi.pdf
http://www.bekircol.com/biyokimyalab/kromatografi.pdf
https://www.ogu.edu.tr/images/birimduyuru/20091223153619.doc
http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Kromatografik%20Analizler.pdf
https://bys.trakya.edu.tr/file/open/20607229
https://web.archive.org/web/20170110171940/http://cevre.erciyes.edu.tr/dosyalar/dokumanlar/1.D%C3%B6nem%20deney%20f%C3%B6yleri/kromotografi.pdf
Analitik kimya
Laboratuvar teknikleri
Rus icatları |
3245 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Protein | Protein | Proteinler, bir veya daha fazla uzun amino asit artık zincirini içeren büyük biyomoleküller ve makromolekül'lerdir. Proteinler organizmalar içinde, hücrelere yapı ve organizmalar sağlayarak ve molekülleri bir konumdan diğerine taşıyarak metabolik reaksiyonları katalizleme, DNA kopyalama, uyaranlara yanıt verme dahil olmak üzere çok çeşitli işlevler gerçekleştirir. Proteinler, genlerinin nükleotit dizisi tarafından dikte edilen ve genellikle faaliyetini belirleyen özel 3D yapıya protein katlanmasıyla sonuçlanan amino asit dizilimlerinde birbirlerinden farklıdır.
Proteinler, açlık anında en son tüketilirler. Kimyasal sindirimleri midede başlar. Proteinler hayvansal proteinler ve bitkisel proteinler olarak ikiye ayrılır. Vejeteryanlar et yemezler ama sağlık için hayvansal ürünler yumurta, süt, yoğurt, peynir gibi benzer ürünleri tüketirler.
Hayvansal protein
yoğurt, süt, yumurta, çökelek, lor peyniri, az yağlı peynir, tavuk eti, balık eti, diğer hayvan etleri gibi yiyeceklerde hayvansal protein oranı yüksektir.
Bitkisel protein
mercimek, fasulye, bezelye, kenevir, chia, karabuğday, ıspanak gibi yiyeceklerde bitkisel protein oranı yüksektir.
Proteinler, amino asitlerin polimerleşmesi sonucu oluşan polimerlerdir. Her proteinin kendisine has özelliklerinin olmasını sağlayan özel amino asit dizilimleri vardır. Proteinlerin işlevlerinin çoğu, kendisini oluşturan amino asitlerin özelliklerinin tayin edilmesiyle anlaşılabilir. İnsandan virüse proteinlerin oluşumunda en çok kullanılan 20 çeşit amino asit vardır.
Bu zincirde bir amino asitin karboksil grubunun bir diğerinin amino grubuna bağlanmasıyla oluşan bağ peptit bağı olarak adlandırılır. Her proteindeki amino asit dizisinin sırası bir gen tarafından tanımlanır ve genetik kod ile kodlanmıştır. Genetik kod 22 "standart" amino asit tanımlasa da proteinlerdeki amino asitler çevrim sonrası değişimle kimyasal olarak değişikliğe uğrar. Bu değişimler ya proteinin işlev görmeye başlamasından önce gerçekleşir ya da kontrol mekanizmalarının parçası olarak, proteinin işlevini değiştirmek için olur. Proteinler belli işlevleri yerine getirmek için beraberce de çalışabilirler ve bazıları bir araya gelip kararlı kompleksler oluşturabilir.
Polisakkaritler, nükleik asitler ve yağlar gibi biyolojik makromoleküllere benzer şekilde, proteinler de canlı organizmaların temel bileşenlerindendir ve hücrelerin içindeki her süreçte yer alırlar. Çoğu protein, biyokimyasal tepkimelerde katalizör işlevi olan enzimlerdir ve metabolizma için yaşamsal bir role sahiptir. Başka proteinlerin ise yapısal veya mekanik işlevleri vardır: örneğin hücre iskeletindeki proteinler, hücrenin şeklini koruması için bir iskele görevi yaparlar. Proteinler hücre haberleşmesi, bağışıklık yanıtı, hücre tutunması ve hücre bölünme döngüsünde yer alır.
Protein, insanların beslenmesinde önemli bir parçadır. Hayvanlar her amino asiti sentezleyemediklerinden, temel (esansiyel) aminoasitleri gıda yoluyla almak zorundadırlar. Sindirimde hayvanlar yedikleri proteini serbest amino asitlere parçalayıp bunlarla yeni proteinler sentezler.
"Protein" sözcüğünün kaynağı, Yunanca'nın "birincil öneme sahip" anlamını taşıyan πρώτα (prota) sözcüğüdür. Bu isim, proteinleri 1838'de ilk tanımlayan Jöns Jakob Berzelius tarafından verilmiştir. 1926'da James B. Sumner'in üreaz enziminin bir protein olduğunu göstermesine kadar, proteinlerin canlılar için ne derece önemli olduğu tam anlaşılmamıştır. Yapısı çözülen ilk proteinler arasında insülin ve miyoglobin bulunur ki, insülin için Sir Frederick Sanger 1958'de, miyoglobin için de Max Perutz ve Sir John Cowdery Kendrew 1962'de Nobel Kimya Ödülü kazanmıştır. Her iki protein de kırınım analizi ile üç boyutlu yapıları çözümlenen ilk proteinlerdendir.
Biyokimya
Proteinler, 20 farklı L-alfa-amino asitten oluşmuş lineer polimerlerdir. Tüm amino asitler, bir alfa karbonuna birer karboksil ve amino grubu ve bir yan zincirin bağlanıyor olması gibi ortak yapısal özelliklere sahiptir. Bir tek prolin, yan zincirinin amino grubuyla bir halka oluşturması yüzünden biraz farklılık gösterir: bu yüzden, CO-NH amit dizisi sabit bir şekle zorlanır. Standart amino asitlerin listesinde ayrıntıları verilmiş olan yan zincirlerin farklı kimyasal özellikleri proteinlerin üç boyutlu yapısını belirler ve dolayısıyla protein işlevine etki eder. Bir polipeptit zincirdeki amino asitler bir dehidrasyon tepkimesi sonucu oluşan peptit bağı ile birbirlerine bağlanırlar. Protein zincirine dahil olmuş amino asit birimlerine "kalıntı"; karbon, azot ve oksijen atomlarından oluşan tekrarlayan diziye de "ana zincir" ya da "protein omurgası" denir. Peptit bağının iki rezonans formu vardır ve bunlar ona kısmî çift bağ özelliği kazandırarak, ekseni etrafında dönmesini engeller. Bu yüzden de alfa karbonlar eşdüzlemseldir. Peptit bağdaki diğer iki dihedral açı protein omurgasının yerel şeklini belirler.
Her bir amino asitin kimyasal yapısı nedeniyle, protein zincirinin bir yönü vardır. Proteinin serbest bir karboksil grubuna sahip olan ucu, "karboksi ucu" (C ucu) ya da "karboksi terminali" (C terminali); serbest bir amino grubu olan ucu ise "amino ucu" (N ucu) ya da "amino terminali" (N terminali) olarak adlandırılır.
"Protein", "polipeptit" ve "peptit" sözcüklerinin kullanımında bir muğlaklık vardır. "Protein" genelde kararlı bir şekle sahip olan bütün biyolojik molekül için kullanılır. "Peptit" ise genelde kararlı bir üç boyutlu yapıya sahip olmayan, kısa amino asit oligomerleri için kullanılır. Ancak bu iki terim arasındaki sınır belirsizdir ve genelde 20-30 kalıntı dolayındadır. "Polipeptit"se, uzunluğundan bağımsız olarak, herhangi bir amino asit zinciri için kullanılır ve sıklıkla da tanımlı tek bir biçimin olmadığına işaret eder.
Sentez
Proteinler genlerde kodlanmış bilgiye dayanarak amino asitlerden inşa olurlar. Her proteinin, kendisini kodlayan gendeki nükleotit dizisi tarafından belirlenen, kendine has bir amino asit dizini vardır. Genetik kod, kodon olarak adlandırılan üç nükleotitlik dizinlerden oluşan bir kümedir, her üç nükleotitli kombinasyon bir amino asite karşılık gelir, örneğin AUG metionine karşılık gelir. DNA dört nükleotitten oluştuğu için tüm kodonların sayısı 64'tür, dolayısıyla genetik kod bir miktar tekrar içerir ve bazı amino asitler birden fazla kodon tarafından belirlenir. DNA'da kodlanmış genler önce RNA polimeraz gibi bir protein tarafından transkripsiyon yoluyla bir ön mesajcı RNA (pre-mRNA) molekülünün sentezlenmesi şeklinde okunurlar. Çoğu canlı sonra bu pre-mRNA'yı çeşitli transkripsiyon sonrası değişim biçimleriyle (post-transcriptional modification) işlemden geçirip olgun mRNA oluştururlar, bu da protein sentezi için ribozom tarafından bir şablon olarak kullanılır. Prokaryotlarda mRNA üretildikten hemen sonra kullanılabilir veya bir ribozom tarafından bağlanılır. Buna karşın ökaryotlar mRNA'yı hücre çekirdeğinde imal ettikten sonra onu çekirdek zarından sitoplazmaya aktarırlar, protein sentezi orada yer alır. Prokaryotlarda protein sentezi ökaryotlardan daha hızlıdır ve saniyede 20 amino asiti bulabilir.
Bir proteinin bir mRNA şablonundan sentezlenmesine translasyon denir. Ribozoma yüklenen mRNA dizinindeki her kodon, üçer nükleititlik birimler yani kodonlar olarak okunur. Bu işlemde o kodona karşılık gelen amino asiti taşıyan bir taşıyıcı RNA molekülünde bulunan antikodon ile mRNA'daki kodon baz eşleşmesi yoluyla eşleştirilir. Aminoasil tRNA sentetaz adı verilen enzim tRNA moleküllerine doğru amino asidi "yükler". Bu sentez sırasında Uzamakta olan polipeptide doğan zincir (İngilizce nascent chain) denir. Proteinler hep N-terminus'tan C-terminus'a doğru uzarlar.
Sentezlenen bir proteinin büyüklüğü dalton birimi (atom kütlesi ile eş anlamlıdır) veya ondan türemiş kilodalton (kDa) ile ifade edilen moleküler kütlesiyle ölçülebilir. Büyüklüğünü belirtmenin bir diğer yolu onu oluşturan amino asitlerin sayısıyladır. Maya proteinleri ortalama 466 amino asit uzunluğunda ve 53 kDA ağırlığındadır. En büyük proteinler kas sarkomerinde bulunan titinlerdir, bunların moleküler kütlesi neredeyse 3000 kDA ve toplum uzunluğu yaklaşık 27000 amino asittir.
Kimyasal sentez
Kısa proteinler laboratuvarda kimyasal yolla da sentezlenebilir. Peptit sentezi olarak adlandırılan yöntemler, kimyasal bağlama (ligation) gibi organik sentez tekniklerine dayandırılmıştır. Kimyasal sentez yoluyla polipeptit zincirlerine doğal olmayan aminoasitlerin de dahil edilmesi mümkündür, örneğin amino asit yan zincirlerine floresan işaretler takılabilir. Bu yöntemler laboratuvar biyokimyası ve hücre biyolojisi araştırmalarında faydalıdır ama genelde ticari uygulamalarda kullanılmazlar. 300 amino asitten uzun polipeptitler için kimyasal sentez verimsizdir ve sentezlenmiş protein kendiliğinden doğadaki üç boyutlu şeklini kazanmayabilir. Çoğu kimyasal sentez yöntemi, biyolojik reaksiyonun tersi yönde, yani C-uçtan N-uca doğru ilerler.
Proteinlerin yapısı
Çoğu protein katlanarak kendine has üç boyutlu bir yapıyla şekil alır. Proteinin doğal olarak katlanıp oluşturduğu şekle onun doğal hali denir. Çoğu protein kendini oluşturan amino asitlerin yapısal eğilimleri yoluyla yardım görmeden katlanabilirse de, diğerleri doğal hallerine elde edecek şekilde katlanabilmek için moleküler şaperonlara gereksinim duyarlar. Biyokimyacılar çoğu zaman protein yapısının dört ayrı yönüne değinirler:
Birincil yapı (primer yapı): Düz amino asit dizini.
İkincil yapı (seconder yapı): hidrojen bağları ile kararlı kılınan, düzenli tekrarlanan yerel yapılardır. Bunların en yaygın örnekleri alfa sarmalı (alpha helix) ve beta yaprağıdır (beta sheet). İkincil yapılar yerel olduğu için bir proteinin içinde farklı ikincil yapılara sahip pek çok bölge olabilir.
Üçüncül yapı (tersiyer yapı): tek bir proteinin tamamının şekli, ikincil yapıların birbirleriyle olan uzaysal ilişkisi. Üçüncül yapı genelde yerel olmayan etkileşimler tarafından kararlı kılınır, bu en yaygın olarak bir hidrofobik çekirdeğin oluşmasıyla olur ama tuz köprüleri, hidrojen bağları, disülfür bağları ve hatta çevrim sonrası değişimler (İng. post-translational modifications) de olur. Üçüncül yapı ile katlama (İngilizce fold) eş anlamlıdır.
Dördüncül yapı (kuaterner yapı): Birden fazla protein molekülünün birbiriyle etkileşmesiyle oluşan yapının şekline denir. Bu bağlamda söz konusu proteinlerin bir protein kompleksinin alt birimleri olduğu söylenir.
Yapıyı oluşturan bu seviyelere ek olarak, proteinlerin işlevlerini görürken birbiriyle ilişkili bir yapıdan başka bir yapıya dönüşmeleri de protein yapısının bir diğer boyutunu oluşturur. Bu işlevsel yeniden yapılanmalardan söz ederken üçüncül veya dördüncül yapılara proteinin "konformasyonları" denir ve bunlar arasındaki geçişlere konformasyonal değişim adı verilir. Bu tür değişimler çoğu zaman bir substrat molekülün bir enzime bağlanmasıyla tetiklenir.
Tipik olarak görülen üçüncül yapılarla ilintili olarak proteinler kabaca üç ana sınıfa ayrılabilirler: küresel (globüler) proteinler, lifli (fibröz) proteinler ve zar (membran) proteinleri. Hemen bütün globüler proteinler suda çözünür ve çoğu enzimdir. Fibröz proteinler çoğunlukla yapısaldırlar; zar proteinleri ise sıkça reseptör olarak görev yapar veya suda çözünen küçük moleküllerin hücre zarından geçmeleri için kanal oluştururlar.
Proteinlerin içinde yer alan özel bir hidrojen bağı türüne dehidron denir, bunlar su molekülü saldırısından korunaklıdır ve kendi dehidrasyonlarını sağlarlar. Proteinlerin yapısının bozulmasına denatürasyon denir. Yapısının eski haline dönmesine renatürasyon denir.
Yapı belirlemesi
Bir proteinin üçüncül yapısının veya onun parçası olduğu komplekslerin dördüncül yapısının keşfi, onun işlevi hakkında önemli ipuçları verebilir. Yapı belirlemek için kullanılan en yaygın deneysel teknikler X ışını kristalografisi ve NMR spektroskopisidir, her ikisi de atomik çözünürlükte bilgi sağlarlar. Kriyoelektron mikroskopisi, çok büyük protein kompleksleri ve virüsler hakkında daha düşük çözünürlüklü yapısal bilgi üretmekte kullanılır; bunun bir çeşitlemesi sayılan elektron kristalografisi de bazı durumlarda, özellikle membran proteinlerinin iki boyutlarının kristalleri için, yüksek çözünürlüklü bilgi üretebilir. Çözülmüş yapılar genelde Protein Data Bank, (PDB) adlı veri tabanına kaydedilir, bu ücretsiz kaynaktan binlerce proteinin yapısal verileri proteindeki her atomun Kartezyen koordinatları olarak elde edilebilir.
Yapısı çözülmüş protein sayısından çok daha fazla sayıda gen vardır. Ayrıca, yapısı çözülmüş proteinler, yapı çözmede kullanılan başlıca deneysel tekniklere kolayca tabi tutulabilenlere ağırlıklıdır. Özellikle, globüler proteinlerin X-ışını kristlografisi için kristalleştirilmeleri nispeten kolaydır. Buna karşın membran proteinlerinin kristalleştirilmesi zordur ve PDB'de az sayıda temsil edilirler. Yapısal genomik girişimleri bu yetersizliklerin üstesinden gelmek amacıyla belli katlama sınıflarına ait yapıları sistematik olarak çözmektedirler. Protein yapı tahminleme yöntemleri, deneysel olarak yapısı belirlenmemiş proteinler hakkında makul yapıları üretmeyi amaçlar.
Hücresel işlevler
Proteinler genlerde kodlanmış bilgiler tarafından belirlenmiş görevleri yerine getirirler. Bazı RNA tipleri dışında hücrede bulunan çoğu diğer molekül, proteinlerin etki ettiği nispeten asıl elemanlardır. Proteinler bir E. coli hücresininin kuru ağırlığının yarısını oluştururlar, DNA ve RNA ise %3 ve %20'sini oluştururlar. Belli bir hücre veya hücre tipinde bulunan proteinlerin tamamı onun proteomu olarak adlandırılır.
Proteinlerin çeşitli hücresel işlevlerini yürütmelerini sağlayan başlıca özellikleri başka moleküllere spesifik ve sıkı bir şekilde bağlanabilmeleridir. Proteinin başka bir moleküle bağlanmasından sorumlu bölgesi bağlanma yeri (İngilizce binding site) olarak bilinir ve genelde proteinin yüzeyinde bir çukur veya cep şeklindedir. Proteinin üçüncül yapısı bağlanma yerindeki cep ve etrafındaki amino asite yan zincirlerinin kimyasal özelliklerini belirler, bağlanma yeteneği onun tarafından oluşturulur. Protein bağlanması son derece sıkı ve spesifik olabilir; örneğin ribonükleaz inhibitör proteini insan anjiogenin'ine femtomolardan düşük bir ayrışma katsayısı ile bağlanır (<10−15) ama onun amfibi homoloğu olan onkonaz'a bağlanmaz (>1 M). Bağlanan molekülde çok ufak bir değişiklik, tek bir metil grubunun eklenmesi gibi, bağlanmayı neredeyse tamamen ortadan kaldırabilir; örneğin valin amino asidine spesifik olan aminoasil tRNA sentetaz ona çok benzeyen izolösin amino asidini ayırt edebilir.
Proteinler küçük moleküllere bağlanmanın yanı sıra başka proteinlere de bağlanabilirler. Proteinler kendilerinin diğer kopyalarına bağlandıkları zaman oligomerleşip ipliksi yapılar oluştururlar; bu süreç globüler monomerlerden oluşan, kendi kendisiyle birleşip bükülmez lifler meydana getiren yapısal proteinlerde sıkça görülür. Protein-protein etkileşimleri enzim etkinliğine de düzenler, hücre döngüsünde ilerlemeyi kontrol eder ve birbiriyle ilişkili pek çok reaksiyonu yürüten büyük protein komplekslerinin birleşmesini sağlar. Proteinler hücre zarına bağlanabilir veya ona entegre olabilir. Bağlanan bir proteinin konformasyon değişikliğine neden olma yeteneği karmaşık sinyalleşme ağlarının inşasına olanak sağlar.
Enzimler
Proteinlerin en iyi bilinen rolü kimyasal tepkimelerin katalizleyicisi olarak enzim görevleridir. Enzimler genelde bir veya birkaç tepkimeyi hızlandıran çok özgül katalizörlerdir. Enzimler metabolizma ve katabolizma ile ilgili çoğu tepkimeye etki eder, ayrıca DNA çoğalması, DNA onarımı ve RNA sentezinde de yer alırlar. Bazı enzimler çevrim sonrası değişim adı verilen bir süreç ile başka proteinler üzerinde etki ederler, kimyasal gruplar ekler veya çıkarırlar. Enzimlerin katalizlediği yaklaşık 4000 tepkime bilinmektedir. Enzim katalizinin sağladığı hızlanma çoğu zaman muazzamdır. Orotat dekarboksilaz durumunda hızlanma 1017 kata ulaşabilir.
Enzimler tarafından bağlanan ve etki gören moleküller substrat olarak adlandırılır. Enzimler yüzlerce amino asitten oluşsalar da substratla temas kuranlar bunların çok ufak bir bölümüdür, doğrudan kataliz reaksiyonuyla ilişkili olanlar daha da küçük bir bölümünü oluşturur. Enzimin substrata bağlanan kısmına aktif yer (active site) denir.
Hücre sinyallemesi ve ligand taşıması
Çoğu protein hücre sinyallemesi ve sinyal aktarımı süreçlerinde yer alırlar. İnsülin gibi bazı proteinler, hücre dışı proteinler olup sentezlendikleri hücreden uzaktaki dokulardaki hücrelere bir sinyal taşırlar. Diğerleri reseptör olarak çalışan membran proteinleridir, ana işlevleri bir sinyal molekülüne bağlanmak ve hücre içinde bir biyokimyasal tepkiye yol açmaktır. Çoğu reseptör, bağlanma yeri hücre yüzeyinde bulunan ve hücre içinde bir etki bölgesi olan membran proteinidir. Etki bölgesinin bir enzim etkinliği olabilir veya hücredeki başka proteinlerce algılanabilen bir konformasyon değişimine uğrayabilir.
Antikorlar, adaptif bağışıklık sisteminin protein bileşkeleridir, ana işlevleri antijenlere, yani vücuda yabancı olan maddelere, bağlanıp onları imha edilmeleri için işaretlemektir. Antikorlar hücre dışı ortama salgılanabilirler veya plazma hücresi olarak adlandırılan özelleşmiş B lenfositlerinin membranlarına takılabilirler. Enzimlerin substratlarına bağlanma gücü (afinitesi) onun reaksiyonunu yürütme gereğinden dolayı sınırlı olmasına karşın, antikorların böyle bir sınırlaması yoktur. Bir antikorun hedefine bağlanma afinitesi olağanüstü yüksektir.
Çoğu ligand taşıma proteini küçük moleküllere bağlanıp onları çok hücreli bir canlının vücudunda başka bir yere taşırlar. Bu proteinler ligandları yüksek konsantrasyonda olduğu zaman yüksek bir afiniteye sahip olmalı ama konsantrasyonun düşük olduğu hedef dokuda ligandı salmalıdır. Ligand-bağlayıcı proteinin klasik örneği hemoglobindir, omurgalılarda oksijeni akciğerlerden diğer organ ve dokulara taşır ve her biyolojik alemde yakın homologları vardır.
Transmembran proteinler hücre membranının küçük molekil ve iyonlara olan geçirgenliğini değiştirerek ligand taşıyıcı protein olarak görev yapabilirler. Membranın hidrofobik olan içi polar ve yüklü moleküllerin difüzyonuna elvermez. Membran proteinlerinde bulunan kanallar bu küçük moleküllerin hücreye girip çıkmalarını sağlar. Çoğu iyon kanalı belli bir iyon için özelleşmiştir; örneğin potasyum ve sodyum kanalları bu iki iyondan yalnızca birini geçirirler.
Yapısal proteinler
Yapısal proteinler akışkan biyolojik yapılara bükülmezlik ve peklik sağlarlar. Çoğu yapısal protein fibröz proteindir, örneğin aktin ve tübülin monomerleri globüler ve çözülgen proteinler olmalarına rağmen polimerleştikleri zaman hücre iskeletinin parçası olan, uzun ve bükülmez lifler oluştururlar. Hücre iskeleti hücrenin şeklini ve büyüklüğünü korumasını sağlar. Kollajen ve elastin bağ dokunun önemli bileşkeleridir; keratin ise saç, tırnak, tüy ve bazı hayvanlarda kabuk gibi sert veya lifli dokularda yer alır.
Yapısal görev yapan diğer proteinler arasında miyozin, kinesin ve dinein gibi motor proteinler vardır, bunlar mekanik kuvvet yaratırlar. Bu proteinler eşeyli çoğalan çok hücreli canlılarda sperm hücrelerinin ve tek hücreli canlıların hareket yeteneği (motilitesi) için çok önemlidir. Kasların kasılmasında oluşan kuvvet de bu proteinler tarafından meydana gelir.
Araştırma yöntemleri
Biyolojik moleküller arasında en fazla çalışılmış olanlardan olan proteinlerin etkinlikleri ve yapıları hem in vitro hem de in vivo olarak çalışılır. Saflaştırılmış proteinlerin kontrollü ortamlarda incelendiği in vitro çalışmalar bir proteinin nasıl işlev gördüğünü öğrenmeye yarar. Örneğin enzim kinetiği çalışmaları bir enzimin katalitik etkinliğinin kimyasal mekanizmasını ve olası substrat moleküllerine olan afinitesinin araştırılmasına yarar. Buna karşın, proteinlerin hücre içinde hatta bütün bür organizmadaki etkinlikleriyle ilgili in vivo deneyler bir proteinin nerede işlev gördüğü ve nasıl düzenlendiği hakkında tamamlayıcı bilgiler verir.
Protein saflaştırması
İn vitro analizler yapabilmek için bir proteinin diğer hücre bileşkelerinden saflaştırılması gerekir. Bu süreç genelde önce hücrenin parçalanmasıyla (sitoliz ile) başlar; hücre zarı bozulur ve hücrenin içeriği ham lizat (crude lysate) olarak adlandırılan bir sıvı halinde salınır. Bu karışım ultrasantrifigasyon ile hücrenin farklı kısımlarından oluşmuş bölümlere ayrılır; çözünür proteinler, membran lipitleri ve proteinler, hücre organelleri ve nükleik asitler bu şekilde birbirlerinden ayrılırlar. Tuzla çökeltme (salting out) yöntemi ile lizattaki proteinlerin konsantrasyonu artırılabilir. Bunun ardından, arzu edilen proteini saflaştırmak için onun büyüklüğü, elektrik yükü ve bağlanma afinitesi gibi özelliklerine dayanarak çeşitli kromatografi teknikleri kullanılır. Saflaştırmanın derecesini takip etmek için jel elektroforezi (eğer proteinin büyüklüğü biliniyorsa), spektroskopi (eğer proteinin ayırt edici spektroskopik özellikleri varsa) veya enzim ölçmeleri ile (eğer proteinin enzim etkinliği varsa) kullanılır.
Doğal bir proteinin laboratuvar uygulamaları için yeterince saf olarak elde edilebilmesi için bir seri saflaştırma aşamasından geçmesi gerekebilir. Bu süreci basitleştirmek için çoğu zaman genetik mühendislik kullanılarak proteinin yapı ve etkinliğine etki etmeden saflaştırılmasını kolaylaştıracak kimyasal özellikler eklenir. Belli bir amino asit dizisinden oluşan bir işaret, çoğu zaman bir seri histidin kalıntısı, proteinin bir ucuna eklenir. Bunun sonucunda, nikel içeren bir kromatografi kolonundan lizat geçirilince histidin kalıntıları nikele bağlanır ve kolonda tutulur, lizattaki işaretlenmemiş diğer her şey kolondan geçip gider.
Hücrede yerleşimi
Proteinlerin in vivo araştırılmalarında hücre içinde sentez ve yerleşimine (lokalizasyonuna) bakılır. Çoğu hücre içi protein sitoplazmada sentezlenir, çoğu membran proteini veya salgılanan protein protein isie endoplazmik retikulumda sentezlenir. Ancak, proteinlerin sentezlendikten sonra belli organellere veya hücre içi yapılara nasıl yollandıklarının ayrıntıları çoğu zaman bir araştırma konusu olur. Hücresel yerleşimi belirlemek için kullanılan faydalı bir teknik, genetik mühendislikle ilgilenilen protein flüoresan bir protein (Green Fluorescent Protein, GFP) ile birleştirerek bir füzyon protein oluşturulmasıdır. Füzyon proteinin hücre içindeki yeri, mikroskop kullanarak kolayca ve açık bir şekilde görüntülenebilir, bunun örnekleri yandaki şekilde görülebilir.
Yönlendirilmiş mutagenez (site-directed mutagenesis) olarak bilinen bir diğer genetik mühendislik yöntemi ile proteinin dizisi ve dolayısıyla onun yapısı, hücresel yerleşimi ve düzenlenmesi değiştirilebilir. Değiştirilmiş protein in vivo olarak GFP işaretlemesi ile, in vitro ise enzim kinetik ve bağlanma ölçümleri ile izlenebilir.
Proteomik ve biyoenformatik
Bir hücre veya hücre tipinde bulunan proteinlerin tamamına onun proteomu ade verilir, bu tür büyük boyutlu veri kümelerinin araştırılması da proteomik sahasının konusudur (bu dalın ismi ilgili bir saha olan genomikten türetilmiştir). Proteomikte kullanılan anahtar teknikler arasında protein mikrodizilimleri ve iki-hibrit taraması sayılabilir. Protein mikrodizilimleri hücredeki çok sayıda proteinin seviyelerinin belirlenmesini, iki-hibrit taraması ise protein-protein etkileşimlerinin sistematik olarak incelenmesini sağlar. Olası biyolojik etkileşimlerin tümüne interaktom (interactome) adı verilir. Mevcut olan her protein katlamasına sahip olan proteinlerin yapılarının sistematik olarak çözme girişimine yapısal genomik adı verilmiştir.
Çeşitli organizmalara ait genomik ve proteomik veriler sayesinde araştırmacılar evrimsel olarak birbirine uzak canlılarda bulunan homolog proteinleri dizi hizalaması ile verimli bir şekilde tanımlayabilmektedirler. Dizi profilleme programları ile nükleotit dizilerinde restriksiyon enzimi haritaları, açık okuma çerçevesi analizleri, protein dizilerinden ikincil yapı tahminleri gibi analizler yapılabilir. Bu verilerden ilogenetik ağaçlar inşa edilebilir ve ClustalW gibi özel yazılımlar kullanarak modern canlılar ve genlerinin ataları hakkında evrimsel hipotezler geliştirilebilir. Biyoenformatik sahası genomik ve proteomik verileri birleştirerek, anlamlandırmak ve analiz eder. Bu yolla biyolojik problemlere gen bulma ve kladistik gibi bilişsel teknikler uygular.
Yapı tahmini ve simülasyon
Yapısal genomik sahasını tamamlayıcı bir yaklaşım olarak protein yapı tahmini, yapısı çözülmemiş proteinler için makul modeller geliştirmeyi amaçlar. Yapı tahmininin en başarılı tipi olan homoloji modellemesi, modellenecek proteine dizin benzerliği olan "şablon" bir yapıya dayanır. Yapısal genomiğin amacı çözülmüş yapılar arasında yeterince çeşitlilik elde edip geri kalanları modellemektir. Mevcut şablon yapılar modellenecek proteine uzaktan ilişkili olduğu durumlarda güvenilir modeller üretmek zordur. Bu sorunun çözümü dizin hizalamasının en doğru şekilde yapılmasından geçmesi gerektiği öne sürülmüştür. Yapı tahmin yöntemleri yeni bir saha olarak gelişmekte olan protein mühendisliğine yol göstermektedir, bu yolla yeni protein katlamaları tasarlanabilmiştir. Moleküler yanaşma (molecular docking) ve protein protein etkileşimleri gibi moleküller arası etkileşimlerin tahmini bu sahada çözülmeye çalışılan daha karmaşık bir problemlerdendir.
Protein katlanması ve bağlanma süreci moleküler dinamik teknikleri ile simüle edilebilir. Moleküler dinamik yöntemlerle kuantum mekanik hesaplamalarının birleştirilmesi yoluyla da proteinlerin elektronik yapıları incelenmektedir.
Beslenme
Çoğu mikroorganizma ve bitki standart amino asitlerin 20'sini de sentezleyebilmesine karşın hayvanlar bazı amino asitleri diyetlerinden elde etmek zorundadırlar. Bazı amino asitlerin sentezlendiği biyosentetik yollarda yer alan anahtar enzimler, örneğin aspartattan başlayarak lizin, metionin ve treonin sentezinin ilk adımını katalizleyen aspartokinaz, hayvanlarda yoktur. Bir organizmanın sentezleyemediği amino asitler esansiyel amino asitler olarak bilinir (bu terim sıkça insanlar için gerekli olanları kastetmek için kullanılır). Eğer bir amino asit ortamda mevcutsa çoğu canlı enerji tasarrufu için biyosentetik yolu durdurarak amino asiti ortamdan içine alır. Laboratuvarda bakteriler çoğu zaman belli amino asitleri sentezlemek için gereken genlerden yoksun bırakılarak seçilebilir bir işaret (selectable marker) yaratılır. Bu yolla hücre içine yabancı DNA sokmanın (transfeksiyon) başarısı belirlenebilir.
Hayvanlarda amino asitler protein içeren besinlerin tüketilmesi yoluyla elde edilir. Yenen proteinler sindirim yoluyla parçalanırlar, bu süreç zarfında protein önce mide asitlerinin etkisiyle doğal yapısı bozulur (denatüre olur) ve ardından proteaz olarak adlandırılan enzimler tarafından yıkıma uğrar. Esansiyel amino asitlerin vücuda alınması canlının sağlığı için çok önemlidir çünkü bu amino asitleri içeren proteinlerin sentezi onların düşük konsantrasyonda olmaları halinde ketlenir (inhibe olur). Amino asitler önemli bir azot kaynağıdır. Vücuda alınan bazı amino asitler, özellikle esansiyel olmayanlar, protein sentezi için doğrudan kullanılmazlar. Onun yerine glukoneogenez yoluyla karbonhidratlara dönüşürler. Glukoneogenez açlık durumunda vücudun kendi proteinlerinden, özelikle kas proteinlerinden, glikoz elde edilmesinde de kullanılır. Protein için gerekli amino asitler; peynir, süt, et gibi hayvansal gıdalardan alınabileceği gibi mercimek, baklagiller, buğday gluteni, tam tahıl, tohumlar (ör: susam/tahin) ve tofu gibi bitkisel besinlerden yeterli miktarda alınabilir.
Tarih
Proteinlerin ayrı bir sınıf biyolojik molekül olduğu On sekizinci yüzyılda Antoine Fourcroy ve diğerleri tarafından fark edilmiştir. Bu sınıftaki maddeler ("albüminoid", Eiweisskörper, veya matières albuminoides olarak adlandırılmışlardı) asit veya ısının etkisiyle pıhtılaşma veya topaklanma özellikleriyle tanınmışlardı. 19 yy. başlarında bunların iyi bilinen örnekleri yumurta beyazında bulunan albümen, serum albümini, fibrin ve buğday gluteniydi. Yumurta beyazının pişmesi ile sütün kesilmesi arasındaki benzerlik eski çağlarda da fark edilmişti, örneğin yumurta beyazı için albümen adı Yaşlı Plinius tarafından yumurta beyazı anlamına gelen Latince albus ovi 'den türetilmişti.
Jöns Jakob Berzelius'un tavsiyesi üzerine Hollandalı kimyager Gerhardus Johannes Mulder yaygın hayvan ve bitki proteinleri üzerinde element analizi yapmıştır. Herkesi şaşırtan bir sonuç, tüm proteinlerin yaklaşık aynı empirik formüle sahip olduklarıydı: birkaç fosfor ve kükürt atomunun yanı sıra yaklaşık olarak C400H620N100O120. Mulder sonuçlarını 1837 ve 1838 tarihlerinde iki makale olarak yayınladı ve "Grundstoff" olarak adlandırdığı bir temel protein maddesi olduğunu, bunun bitkiler tarafından sentezlendiği, hayvanların da onu sindirim yoluyla elde ettiğini hipotezledi. Berzelius bu teorinin ilk savunucularındandı ve 10 Temmuz 1838 tarihli bir mektupta bu madde için "protein" adını önerdi:
Fibrin ve albüminin organik oksidi için önerdiğim protein ismini (Yunanca) πρωτειος'dan türetmek istedim, çünkü hayvan beslenmesinin temel veya esas bir maddesi olarak görünmektedir.
Mulder protein yıkımı sonucu ortaya çıkan amino asitleri tanımlamaya girişmiş, lösin için (yaklaşık olarak doğru) molekül ağırlığı olan 131 Da bulmuştur.
Mulder'in analizlerinden proteinler için ortaya çıkan en küçük molekül ağırlığı yaklaşık 9 kDa idi, bu rakam o zamanlar üzerinde çalışılan diğer moleküllerden yüzlerce kere daha büyüktü. Bu yüzden proteinlerin kimyasal yapısı (birincil yapıları) 1949'a kadar önemli bir araştırma konusuydu, o tarihte Fred Sanger insülinin dizisini çözdü. Proteinlerin peptit bağlarıyla bağlanmış amino asitlerin lineer polimerleri olduğu teorisi 1902'de bir konferansta Franz Hofmeister ve Emil Fischer tarafından aynı zamanda ve birbirlerinden bağımsız olarak sunuldu. Ancak, bazı bilim adamları bu kadar uzun makromoleküllerin çözelti halinde kararlı olabilecekleri konusunda şüpheciydiler. Bu yüzden protein birincil yapısına dair çeşitli alternatif teoriler de geliştirildi, örneğin proteinlerin küçük moleküllerden oluşan kümeler olduğunu öne süren kolloid hipotezi, Dorothy Wrinch'in siklol hipotezi, Emil Abderhalen'in diketopiperazin hipotezi ve Troensgard'ın pirrol/piperidin hipotezi (1942). Bu teorilerin çoğu, proteinlerin yıkımı sonucunda peptit ve amino asit oluşumunu açıklamakta zorlanıyordu. Nihayet Theodor Svedberg, analitik ultrasantrifüjleme tekniği ile proteinlerin tanımlı terkibi olan makromoleküller olduğunu, kolloid karışımlar olmadığını gösterdi. Bazı proteinlerin daha küçük proteinlerin kovalent olmayan birleşimleri olabileceği Gilbert Smithson Adair tarafından (hemoglobinin osmotik basıncını ölçerek), daha sonradan da Frederic M. Richards tarafından (Ribonükleaz S üzerindeki çalışmaları ile) gösterildi. Proteinlerde translasyon sonrası değişimlerin tanımlanmasında kullanılan faydalı bir teknik kütle spektrometrisi olmuştur, bu teknik yakın zamanda protein dizini çözmekte de kullanılmıştır.
Çoğu proteinin modern tekniklerle dahi milligram miktarlardan daha fazla saflaştırılması zordur. Bu yüzden ilk çalışmalar bol miktarda saflaştırılması kolay olan proteinler üzerine odaklanmıştı, bunlar örneğin kan proteinleri, yumurta beyazı ve mezbahalardan elde edilebilen çeşitli sindirim ve metabolizma enzimleriydi. İkinci dünya Savaşı'nda Edwin Joseph Cohn tarafından başlatılan, amacı askerleri sağ tutacak kan proteinlerinin saflaştırılması olan, bir proje sırasında protein saflaştırılmasıyla ilgili pek çok teknik geliştirildi. 1950 sonlarında Armor Hot Dog Company adlı bir sosis imalatçısı, 1 kg pankreatik ribonükleaz A saflaştırıp bunu dünyadaki tüm bilim insanlarının hizmetine sundu. Bu cömertliğin sonucu olarak RNaz A, izleyen birkaç on yıl boyunca temel araştırmada kullanılan başlıca protein olmuş ve birkaç Nobel Ödülü'ne yol açmıştır.
Protein katlanmasının araştırılması 1910'da Henrietta Chick ve C.J. Martin tarafından yazılmış ünlü bir makale ile başlamıştır. Bu çalışmada topaklanma sürecinin iki adımdan oluştuğu, proteinin çökelmesinden evvel denatürasyon olarak adlandırılan bir adımın geldiğini göstermişlerdir. Denatürasyonda protein az çözünür hale gelir, enzim aktivitesin kaybeder ve kimyasal olarak daha etkin hale gelir. 1920 ortalarında Tim Anson ve Alfred Mirsky denatürasyonun tersinir olduğunu öne sürdüler; doğru olan bu hipotez baştan bazı bilimciler tarafından "yumurtanın pişmesini geri alınması" olarak alaya alındı. Anson ayrıca denaturasyonun iki halli ("ya var ya yok") bir süreç olduğunu, moleküler bir geçiş sonucunda çözünürlük, enzim etkinliği ve kimyasal etkinlikte büyük bir değişiklik meydana geldiğini de önermişti. 1929'da Hsien Wu denatürasyonun aslında bir protein katlanması olduğunu, bazı amino asit yan zincirlerinin çözücüye maruz kalmalarına neden olan bir konformasyon değişikliği olduğunu hipotezledi. Bu (doğru olan) hipoteze göre, alifatik ve reaktif yan zincirlerin suya maruz kalması proteini daha az çözünür ve daha reaktif hale getirmekteydi. Wu'nun hipotezi makul sayılmakla beraber hemen kabul görmedi çünkü o dönemde protein yapısı, enzimoloji ve gözlemlenen değişikliklere neden olabilecek diğer etmenler hakkında çok az şey biliniyordu. 1960'ların başlarında Chris Anfinsen ribonükleaz A'nın katlanmasının hiçbir dış faktöre gerektirmeden tamamen tersinir olduğunu göstererek protein katlanmasıyla ilgili "termodinamik hipotezi" doğruladı. Bu hipoteze göre proteinin katlanmış hali, protein serbest enerjisinin global minimum noktasına karşılık gelmektedir.
Protein katlanma hipotezinin ardından katlanmış proteini kararlı kılan fiziksel etkileşimler konusunda araştırmalar başladı. Hidrofobik etkileşimlerin son derece önemli olduğu Dorothy Wrinch ve Irving Langmuir tarafından siklol yapılarının stabilize edebilecek bir mekanizma olarak daha evvelden hipotezlenmişti. Siklol hipotezi 1930'larda Linus Pauling ve diğerleri tarafından çürütülünce bu (doğru olan) hipotez de onunla beraber kenara atılmıştı. Pauling protein yapısının hidrojen bağları tarafından stabilize olduğunu savunuyordu, bu fikir ilk William Astbury tarafından 1933'te öne sürülmüştü. İlginç bir şekilde, Pauling'in H-bağları hakkında hatalı olan teorisi protein ikincil yapı elemanları (alfa sarmal ve beta yaprak) konusunda onun doğru modeller oluşturmasını sağlamıştır. 1959'da Walter Kauzman tarafından denatürasyon hakkında yazılan, kısmen Kaj Linderstrom-Lang'ın çalışmalarına da dayalı olan, ünlü bir makale hidrofobik etkileşimi bilimdeki doğru konumuna getirdi. Proteinlerin iyonik yapısı Bjerrum, Weber ve Arne Tiselius tarafından kanıtlandı ama Linderstrom-Lang, 1949'da iyonik grupların genelde çözücü tarafından ulaşılabilir olduğunu ve birbirlerine bağlı olmadıklarını gösterdi.
Globüler proteinlerin ikincil ve düşük çözünürlüklü üçüncül yapıları önceleri analitik ultrasantrifügasyon ve akı çift kırılması (flow birefringence) gibi hidrodinamik yöntemlerle araştırıldı. Protein yapısını yoklamak için kullanılan sprektroskopik yöntemler (dairesel dikroizm (circular dichroism), flüoresans, yakın-morötesi ve kizilütesi soğurganlığı (absorpsiyonu)) 1950'lerde geliştirildi. Proteinlerin atom çözünürlüklü ilk yapıları X-ışını kristalografisi ile 1960'larda, NMR ile de 1980'lerde çözüldü. 2006 yılı itibarıyla Potein Data Bank'da yaklaşık 40.000 atom çözünürlüklü protein yapısı bulunmaktadır. Yakın zamanlarda kriyo-elektron mikroskopisi ve hesapsal protein yapı tahminleri de atomsal çözünürlüğe yaklaşan iki yöntem olmuştur.
Ayrıca bakınız
Amino asit
Proteinler listesi
Prion
Kaynakça
Dış bağlantılar
Protein Data Bank in Europe (İngilizce)
RCSB Protein Databank- US (İngilizce)
UniProt the Universal Protein Resource Proteinler hakkında en kapsamlı bilgi kataloğu (İngilizce) |
3247 | https://tr.wikipedia.org/wiki/RSS | RSS | RSS, genellikle haber sağlayıcıları, bloglar ve podcastlar tarafından kullanılan, yeni eklenen içeriğin kolaylıkla takip edilmesini sağlayan bir web sayfası bildirimcisidir. Kullandığı dosya biçimleri .rss ve .xml'dir.
RSS kısaltmasının açılımı ve zaman içinde gelişimi şöyledir:
Rich Site Summary (RSS 0.91) (Zengin Site Özeti)
RDF Site Summary (RSS 0.9 and 1.0) (RDF Site Özeti)
Really Simple Syndication (RSS 2.0.0) (Çok Basit Besleme)
İnternet kullanıcısı RSS teknolojisi ile düzenli olarak içerik sunan sitelere abone olabilir ve çeşitli RSS istemcileri sayesinde içeriği takip edebilir. Site yöneticisi veya sahibi bu hizmeti sunmak için bir takım teknik düzenlemeler yapmalı ve uygun formatta XML'i RSS istemcisi talep ettiğinde göndermelidir.
RSS olarak sunulan içerik web sitesinde sunulan içeriğin tamamını, özetini veya sadece başlığını içerebilir.
RSS kaynağı sağlayan internet sitelerinde genellikle şu simgeler bulunur:
Uyumlu site türleri
RSS/XML/Atom destekli her tür site
Yahoo Haberleşme Grup
Usenet grupları
PHP-Nuke, PHP-Fusion, VBulletin, phpBB, Mambo, SMF,MyBB, IPBx gibi yazılım paketleriyle hazırlanmış sayfalar;
Multi-RSS reader
Multi-RSS reader, İnternet haber taşımacılığın neredeyse son noktasıdır, çünkü birçok alt site, haber kaynağı olarak kullandığı siteleri kaynakça olarak göstermektedir. Ayrıca aldığı haberleri basit bir harmanlama yöntemi ile kendi sitesine haber yapar. "Multi-RSS reader" da ise bu işlemi otomatik bir şekilde PHP veya ASP desteği olan her site sahibi yapabilir.
Örneğin, konusunda uzman 10 sitenin RSS başlığını güncellik sırasına göre kendi sitenizde görebilir ve siteden yararlanan kullanıcılara sunabilirsiniz. Şu an PHP modulu hala daha beta aşamasında olduğu için sabit bir kullanımı mevcut olmasa da ileride hazır modullü sitelerin vazgeçilmezlerinden biri halini alacağına kesin gözü ile bakılmaktadır.
Örnek kodlar
RSS 1.0 dosyasına bir örnek
<?xml version="1.0"?>
<rdf:RDF
xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"
xmlns="http://purl.org/rss/1.0/">
<channel rdf:about="http://www.xml.com/xml/news.rss">
<title>XML.com</title>
<link>http://xml.com/pub</link>
<description>
XML.com features a rich mix of information and services
for the XML community.
</description>
<image rdf:resource="http://xml.com/universal/images/xml_tiny.gif" />
<items>
<rdf:Seq>
<rdf:li resource="http://xml.com/pub/2000/08/09/xslt/xslt.html" />
<rdf:li resource="http://xml.com/pub/2000/08/09/rdfdb/index.html" />
</rdf:Seq>
</items>
<textinput rdf:resource="http://search.xml.com" />
</channel>
<image rdf:about="http://xml.com/universal/images/xml_tiny.gif">
<title>XML.com</title>
<link>http://www.xml.com</link>
<url>http://xml.com/universal/images/xml_tiny.gif</url>
</image>
<item rdf:about="http://xml.com/pub/2000/08/09/xslt/xslt.html">
<title>Processing Inclusions with XSLT</title>
<link>http://xml.com/pub/2000/08/09/xslt/xslt.html</link>
<description>
Processing document inclusions with general XML tools can be
problematic. This article proposes a way of preserving inclusion
information through SAX-based processing.
</description>
</item>
<item rdf:about="http://xml.com/pub/2000/08/09/rdfdb/index.html">
<title>Putting RDF to Work</title>
<link>http://xml.com/pub/2000/08/09/rdfdb/index.html</link>
<description>
Tool and API support for the Resource Description Framework
is slowly coming of age. Edd Dumbill takes a look at RDFDB,
one of the most exciting new RDF toolkits.
</description>
</item>
<textinput rdf:about="http://search.xml.com">
<title>Search XML.com</title>
<description>Search XML.com's XML collection</description>
<name>s</name>
<link>http://search.xml.com</link>
</textinput>
</rdf:RDF>
RSS 2.0 dosyasına bir örnek:
<?xml version="1.0"?>
<rss version="2.0">
<channel>
<title>Liftoff News</title>
<link>http://liftoff.msfc.nasa.gov/</link>
<description>Liftoff to Space Exploration.</description>
<language>en-us</language>
<pubDate>Tue, 10 Jun 2003 04:00:00 GMT</pubDate>
<lastBuildDate>Tue, 10 Jun 2003 09:41:01 GMT</lastBuildDate>
<docs>http://blogs.law.harvard.edu/tech/rss</docs>
<generator>Weblog Editor 2.0</generator>
<managingEditor>editor@example.com</managingEditor>
<webMaster>webmaster@example.com</webMaster>
<item>
<title>Star City</title>
<link>http://liftoff.msfc.nasa.gov/news/2003/news-starcity.asp</link>
<description>How do Americans get ready to work with Russians aboard the
International Space Station? They take a crash course in culture, language
and protocol at Russia's Star City.</description>
<pubDate>Tue, 03 Jun 2003 09:39:21 GMT</pubDate>
<guid>http://liftoff.msfc.nasa.gov/2003/06/03.html#item573</guid>
</item>
<item>
<title>Space Exploration</title>
<link>http://liftoff.msfc.nasa.gov/</link>
<description>Sky watchers in Europe, Asia, and parts of Alaska and Canada
will experience a partial eclipse of the Sun on Saturday, May 31st.</description>
<pubDate>Fri, 30 May 2003 11:06:42 GMT</pubDate>
<guid>http://liftoff.msfc.nasa.gov/2003/05/30.html#item572</guid>
</item>
<item>
<title>The Engine That Does More</title>
<link>http://liftoff.msfc.nasa.gov/news/2003/news-VASIMR.asp</link>
<description>Before man travels to Mars, NASA hopes to design new engines
that will let us fly through the Solar System more quickly. The proposed
VASIMR engine would do that.</description>
<pubDate>Tue, 27 May 2003 08:37:32 GMT</pubDate>
<guid>http://liftoff.msfc.nasa.gov/2003/05/27.html#item571</guid>
</item>
<item>
<title>Astronauts' Dirty Laundry</title>
<link>http://liftoff.msfc.nasa.gov/news/2003/news-laundry.asp</link>
<description>Compared to earlier spacecraft, the International Space
Station has many luxuries, but laundry facilities are not one of them.
Instead, astronauts have other options.</description>
<pubDate>Tue, 20 May 2003 08:56:02 GMT</pubDate>
<guid>http://liftoff.msfc.nasa.gov/2003/05/20.html#item570</guid>
</item>
</channel>
</rss>
Dış bağlantılar
Dave Winer
RSS/ATOM veri çıkışı olmayan sitelerdeki güncellemeleri takip etmek için firefox eklentisi
XML tabanlı standartlar
1999 tanıtımları
XML
İnternet teknolojileri |
3248 | https://tr.wikipedia.org/wiki/20%20A%C4%9Fustos | 20 Ağustos |
Olaylar
636 - Yarmuk Savaşı: Halid bin Velid komutasındaki Arap güçleri, Suriye ve Filistin'in kontrolünü Bizans İmparatorluğu'ndan aldılar.
917 - Achelous Muharebesi: Bulgar Çarı I. Simeon, Trakya'yı Bizanslılardan aldı.
1648 - Lens Savaşı: Otuz Yıl Savaşları'nın sonu.
1833 - ABD'de köleler, Nat Turner'in liderliğinde ayaklandı.
1866 - ABD Başkanı Andrew Johnson, Amerikan İç Savaşı'nın bittiğini resmen ilan etti.
1914 - I. Dünya Savaşı: Alman Birlikleri, Brüksel'i işgal etti.
1940 - Sürgündeki Rus devrimci Leon Troçki, Meksiko'da saldırıya uğradı ve ertesi gün öldü.
1941 - Yahudiler için Drancy toplama kampının oluşturulması.
1949 - Macaristan Halk Cumhuriyeti ilan edildi.
1953 - SSCB, hidrojen bombası denediğini resmen açıkladı.
1960 - Senegal, Mali Federasyonu'ndan ayrıldı ve bağımsızlığını ilan etti.
1975 - NASA, Viking 1 adlı uzay aracını Mars'a doğru yola çıkardı.
1977 - NASA, Voyager 2'yi fırlattı.
1988 - Sekiz yıl süren İran-Irak Savaşı ateşkesle sona erdi.
1991 - Estonya, SSCB'den ayrıldı.
1993 - Oslo'da gizli pazarlıklardan sonra, İsrailliler ve Filistinliler arasında antlaşma imzalandı.
2009 - Usain Bolt, 2009 Dünya Atletizm Şampiyonası'nda 200 metrede, 19.19 ile dünya rekorunu yeniledi.
2016 - Gaziantep'te IŞİD tarafından gerçekleştirildiği iddia edilen bombalı saldırıda 59 kişi hayatını kaybetti, 90'dan fazla kişi yaralandı.
Doğumlar
1377 - Şahruh, Timur İmparatorluğu üçüncü hükümdarı (ö. 1447)
1561 - Jacopo Peri, İtalyan besteci ve şarkıcı (ö. 1633)
1664 - János Pálffy, Macar İmparatorluk Mareşali (ö. 1751)
1778 - Bernardo O'Higgins, Şilili asker, siyasetçi ve Şili'nin bağımsızlık savaşçısı (ö. 1842)
1779 - Jöns Jakob Berzelius, İsveçli kimyacı (ö. 1848)
1789 - Abbas Mirza, İran'da hüküm süren Kaçar Hanedanı'nın veliahtı (ö. 1833)
1833 - Benjamin Harrison, ABD'nin 23. Başkanı (ö. 1901)
1856 - Jakub Bart Cisinski, Alman yazar (ö. 1909)
1858 - Ömer Muhtar, Libyalı devrimci ve İtalyanlara karşı yürütülen direniş hareketinin önderi (ö. 1931)
1860 - Raymond Poincaré, Fransız devlet adamı (ö. 1934)
1873 - Eliel Saarinen, Finlandiya kökenli Amerikalı mimar (ö. 1950)
1885 - Dino Campana, İtalyan şair (ö. 1932)
1886 - Onni Okkonen, Fin sanat tarihçisi (ö. 1962)
1890 - Howard Phillips Lovecraft, Amerikalı yazar (ö. 1937)
1901 - Salvatore Quasimodo, İtalyan yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1968)
1910 - Eero Saarinen, Finlandiya kökenli Amerikalı mimar (ö. 1961)
1913 - Roger Wolcott Sperry, Amerikalı nöropsikolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1994)
1919 - Thomas G. Morris, Amerikalı politikacı (ö. 2016)
1929 - Hüseyin Mükerrem Hiç, Türk iktisat profesörü ve siyasetçi (ö. 2012)
1930 - Hüseyin Kutman, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (ö. 1988)
1930 - Toron Karacaoğlu, Türk yönetmen, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2018)
1935 - Gürdal Duyar, Türk heykeltıraş (ö. 2004)
1941 - Slobodan Milošević, Sırp siyasetçi ve Sırbistan Devlet Başkanı (ö. 2006)
1942 - Isaac Hayes, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (ö. 2008)
1942 - Kuzey Vargın, Türk oyuncu (ö. 2017)
1944 - Rajiv Gandhi, Hint siyasetçi ve Hindistan Başbakanı (ö. 1991)
1948 - Robert Plant, İngiliz müzisyen (Led Zeppelin)
1949 - Nikolas Asimos, Yunan besteci (ö. 1988)
1951 - Aydın Ayaydın, Türk bürokrat, akademisyen ve siyasetçi
1953 - Ümit Efekan, Türk yönetmen, senaryo yazarı ve yapımcı
1962 - James Marsters, Amerikalı oyuncu
1965 - Alparslan Kuytul, Türk yazar ve Furkan Eğitim ve Hizmet Vakfı'nın kurucusu
1965 - KRS-One, New Yorklu rapper
1965 - İlker İnanoğlu, Türk oyuncu
1966 - Darrell Lance Abbott, Amerikalı gitarist ve Pantera grubunun kurucusu (ö. 2004)
1966 - Enrico Letta, Demokratik Parti başkan yardımcılığı yapmış, İtalya eski Başbakanı
1968 - Klas Ingesson, İsveçli eski millî futbolcu ve teknik direktör (ö. 2014)
1969 - Billy Gardell, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1970 - Els Callens, profesyonel Belçikalı tenis oyuncusudur
1970 - Fred Durst, Amerikalı müzisyen, yönetmen ve aktör
1970 - Berna Laçin, Türk sinema, dizi oyuncusu ve sunucu
1971 - David Walliams, İngiliz komedyen, oyuncu, yazar ve televizyon sunucusudur
1971 - Ke Huy Quan, Amerikalı oyuncu, dublör ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1973 - Alban Bushi, Arnavut millî futbolcudur
1973 - Alexandre Finazzi, Brezilyalı eski futbolcudur
1973 - Elif İnci, Türk oyuncu
1974 - Amy Adams, Amerikalı oyuncu
1974 - Misha Collins, Amerikalı oyuncu
1974 - Big Moe, Amerikalı siyahi rap müzisyeni ve şarkıcısı (ö. 2007)
1974 - Maksim Vengerov, Rus asıllı İsrailli kemancı, viyola ve orkestra şefidir
1974 - Metin Yıldız, Türk dizi ve sinema oyuncusu
1976 - Cornel Frăsineanu, Rumen futbolcudur
1977 - Paolo Bianco, İtalyan futbolcu ve teknik direktördür
1978 - Emir el-Mukaddemi, Tunuslu millî futbolcudur
1980 - Rosalba Pippa (Arisa), İtalyan şarkıcı
1981 - Ben Barnes, İngiliz oyuncu
1981 - Bernard Mendy, Fransız eski futbolcudur
1983 - Andrew Garfield, Amerikalı oyuncu
1985 - Bogdan Karyukin, Rus futbolcu
1988 - Jerryd Bayless, Amerikalı basketbolcu
1992 - Demi Lovato, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1992 - Neslihan Atagül, Türk oyuncu
1993 - Marie Davidsen, Norveçli hentbolcu
1994 - Berat Aydoğdu, Türk futbolcu
Ölümler
14 - Agrippa Postumus, Marcus Vipsanius Agrippa ve Yaşlı Julia'nın oğlu (d. MÖ 12)
984 - XIV. İoannes (doğum adı Pietro Canepanova) Aralık 983'ten ölümüne kadar Papalık yapmıştır (d. ?)
1085 - Cüveynî, İranlı fıkıhçı ve kelamcı (d. 1028)
1153 - Clairvauxlu Bernard - Sistersiyen tarikatının kurucularından başkeşiş (d. 1090)
1268 - Nasıralı Beatris, Flaman Sistersiyen rahibe ve mistik (d. 1200)
1384 - Geert Groote, Hollandalı vaiz (d. 1340)
1639 - Martin Opitz von Boberfeld, Alman şair (d. 1597)
1651 - Jeremi Wiśniowiecki, Polonya-Litvanya Birliği'nin aristokrasisinin ve gelecekteki Polonya kralı I. Michael'in babası ve Wi memberniowiec Prensi (d. 1612)
1785 - Jean-Baptiste Pigalle, Fransız heykeltıraş (d. 1714)
1821 - Dorothea von Medem, Kurlandiya Düşesi (d. 1761)
1823 - VII. Pius, asıl adı Barnaba Niccolò Maria Luigi Chiaramont, 14 Mart 1800'den 1823'teki ölümüne dek papalık yapmış din adamı (d. 1742)
1848 - Keisai Eisen, Japon ukiyo-e sanatçısı (d. 1790)
1854 - Friedrich Schelling, Alman İdealist düşünür (d. 1775)
1886 - Ann S. Stephens, Amerikalı romancı ve dergi editörü (d. 1810)
1873 - Hermann Hankel, Alman matematikçi (d. 1839)
1915 - Carlos Finlay, Kübalı bilim insanı (sarıhumma araştırmalarının öncüsü olarak kabul edilen) (d. 1833)
1915 - Paul Ehrlich, Alman bilim insanı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1854)
1917 - Adolf von Baeyer, Alman kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1835)
1933 - Halil Kemal Efendi, Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Kütahya'nın Gediz ilçesi Müftüsü, icazet verme yetkisine sahip, müderris ve İstiklal Savaşı gazisi (d. 1870/1871)
1951 - İzzettin Çalışlar, Türk siyasetçi ve asker (d. 1882)
1957 - Halil Kut, Türk asker (d. 1882)
1963 - Benjamin Jones, Britanyalı bisikletçi (d. 1882)
1961 - Percy Williams Bridgman, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1882)
1979 - Ömer Faruk Toprak, Türk toplumcu-gerçekçi şair, romancı ve öykü yazarı (d. 1920)
1980 - Joe Dassin, Amerikalı şarkıcı (d. 1938)
1981 - Mustafa Özenç, Türk sol görüşlü militan (d. 1959)
1990 - Ayla Dikmen, Türk pop müzik şarkıcısı (d. 1944)
1991 - Nadir Nadi Abalıoğlu, Türk gazeteci ve Cumhuriyet gazetesi Başyazarı (d. 1908)
2006 - Tuncer Necmioğlu, Türk oyuncu, senarist ve tiyatro eleştirmeni (d. 1936)
2008 - Hua Guofeng, Çin Komünist Partisi Başkanı ve Çin Halk Cumhuriyeti Başbakanı olarak görev yapan Çinli politikacı (d. 1921)
2011 - Reza Badiyi, İran asıllı Amerikalı film yönetmeni (d. 1929)
2012 - Phyllis Driller, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1917)
2012 - Meles Zenawi, Etiyopyalı siyasetçi (d. 1955)
2013 - Elmore Leonard, Amerikalı romancı ve senaryo yazarı (d. 1925)
2013 - Ted Post, Amerikalı Tv ve film yönetmeni (d. 1918)
2015 - María de los Ángeles López Segovia bilinen adıyla: Lina Morgan, İspanyol, Tv, dizi ve sinema oyuncusu şovmen (d. 1937)
2016 - Daniela Dessì, İtalyan opera şarkıcısı ve soprano (d. 1957)
2016 - Ignacio Padilla, Meksikalı yazar (d. 1968)
2017 - Velichko Cholakov, Bulgar Olimpiyat haltercisi (d. 1982)
2017 - Margot Hielscher, Alman şarkıcı (d. 1919)
2017 - Jerry Lewis, Amerikalı aktör, komedyen ve şarkıcı (d. 1926)
2017 - Colin Meads, Yeni Zelandalı eski ragbi oyuncusu, çalıştırıcı ve menajer (d. 1936)
2018 - Uri Avnery, İsrailli yazar siyasetçi ve aktivist (d. 1923)
2019 - Rudolf Hundstorfer, Avusturyalı Sosyal Demokrat siyasetçi (d. 1951)
2019 - Alexandra Nazarova, Sovyet-Rus kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1940)
2020 - Frank Cullotta, Amerikalı suç örgütü üyesi, tur rehberi ve yazar (d. 1938)
2020 - Branko Kostić, eski Yugoslav politikacı, iş insanı ve üniversite profesörüydü (d. 1939)
2020 - Piotr Szczepanik, Polonyalı şarkıcı ve aktör (d. 1942)
2021 - The Ian Carey Project, Amerikalı DJ, söz yazarı ve prodüktör (d. 1975)
2021 - Paolo Saviane, İtalyan siyasetçi ve iş adamı (d. 1962)
2021 - Gaia Servadio, İtalyan yazar (d. 1938)
2021 - Igor Vovkovinskiy, Ukraynalı-Amerikalı dublör ve aktör (d. 1982)
2021 - Brent Yonts, Amerikalı eski asker ve siyasetçi (d. 1949)
2022 - Samar Banerjee, Hint profesyonel futbolcu (d. 1930)
2022 - Barry Boehm, Amerikalı bir yazılım mühendisi, bilgisayar bilimi, endüstri ve sistem mühendisliği alanında seçkin profesör (d. 1935)
2022 - Theodore Bugas, Amerikalı siyasetçi ve iş insanı (d. 1924)
2022 - Civan Canova, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, oyun yazarı, senarist ve tiyatro yönetmeni (d. 1955)
2022 - Audun Heimdal, Norveçli bir kayak oryantiring yarışmacısıydı (d. 1997)
2022 - Osthathios Pathros, Hint Süryani Ortodoks piskopos (d. 1963)
2022 - Leon Vitali, İngiliz aktör (d. 1948)
Tatiller ve özel günler
Kaynakça
0820
20 |
3249 | https://tr.wikipedia.org/wiki/21%20A%C4%9Fustos | 21 Ağustos |
Olaylar
1680 - Pueblo Kızılderilileri, İspanyollarca işgal edilmiş olan Santa Fe'yi ele geçirdiler.
1878 - Amerikan Barolar Birliği (ABA) kuruldu.
1888 - William Seward Burroughs, ABD'de ilk başarılı toplama çıkarma makinesinin patentini aldı.
1911 - Mona Lisa tablosu, Louvre Müzesi'nin bir çalışanı tarafından çalındı.
1915 - İkinci Anafartalar Savaşı başladı.
1922 - Mustafa Kemal Paşa, Ordu Komutanlarıyla Akşehir'de yaptığı son toplantıda, Büyük Taarruz emrini verdi.
1940 - Sovyet Devrimi liderlerinden Leon Troçki, Meksika'da öldürüldü.
1957 - Semiorka adıyla bilinen, günümüzde de hâlen kullanılan Sovyet füzesi R7'nin ilk başarılı uçuşu gerçekleşti.
1959 - ABD Başkanı Dwight Eisenhower, Hawaii'yi ABD'nin ellinci eyaleti olarak ilan etti.
1959 - Bağdat Paktı Konseyi'nin adı değişti. Paktın yeni adı, Merkezi Antlaşma Teşkilatı CENTO oldu.
1959 - İstanbul'da yeniden düzenlenen Askeri Müze halka açıldı.
1960 - Çanakkale Anıtı törenle açıldı.
1964 - İstanbul Kuledibi'ndeki Eskiciler Çarşısı yandı; 167 dükkân ve 25 apartman kül oldu, 1000 kişi evsiz kaldı.
1968 - Sovyetler Birliği askerlerinin Çekoslovakya'yı işgal etmesinin ardından, Romanya Devlet Başkanı Nicolae Ceauşescu, halkını benzer bir işgale karşı silahlanmaya çağırdı.
1969 - Denis Michael Rohan adlı Avustralyalı bir Yahudi, Mescid-i Aksa'yı ateşe verdi.
1983 - Filipinler'de muhalefet lideri Benigno Aquino Jr., Manila Uluslararası Hava Limanı'nda suikast sonucu öldürüldü.
1986 - Kamerun'da Nyos volkanik gölünden çıkan zehirli gazlar yüzünden 1746 kişi öldü.
1987 - Türk Eximbank kuruldu.
1991 - Letonya, Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etti.
2001 - Kızıl Haç, Tacikistan'daki açlık tehlikesine dikkat çekti.
2001 - NATO, Makedonya'ya asker göndermeye karar verdi.
2008 - Pakistan'ın başkenti İslamabad'ın 20 mil batısındaki bir silah fabrikasının önünde iki Taliban intihar bombacısı kendilerini havaya uçurdu; 59 kişi öldü, 70 kişi yaralandı.
Doğumlar
1165 - II. Philippe, Fransa Kralı (ö. 1223)
1567 - François de Sales, Fransız Piskopos ve Mistik (ö. 1622)
1698 - Guarnerius, İtalyan keman yapımcısı (ö. 1744)
1725 - Jean-Baptiste Greuze, Fransız ressam (ö. 1805)
1765 - IV. William, 1830-1837 arası Birleşik Krallık ve Hannover kralı ve Kraliçe Victoria'nın amcası (ö. 1837)
1789 - Augustin Louis Cauchy, Fransız matematikçi (ö. 1857)
1798 - Jules Michelet, Fransız tarihçi (ö. 1874)
1816 - Charles Frédéric Gerhardt, Fransız kimyager (ö. 1856)
1858 - Rudolf, Avusturya veliaht prensi (ö. 1889)
1872 - Aubrey Beardsley, İngiliz illüstratör ve yazar (ö. 1898)
1879 - Henry Ainley, İngiliz sahne ve sinema oyuncusu (ö. 1945)
1891 - Bugs Moran, Fransız asıllı Amerikalı mafya lideri (ö. 1957)
1898 - Nurullah Ataç, Türk yazar (ö. 1957)
1904 - Count Basie, Amerikalı caz piyanisti ve orkestra şefi (ö. 1984)
1909 - Nikolay Bogolyubov, Sovyet bilim insanı (ö. 1992)
1916 - Consuelo Velázquez, Meksikalı söz yazarı (ö. 2005)
1917 - Leonid Hurwicz, Amerikalı ekonomist ve matematikçi (ö. 2008)
1925 - Jorge Rafael Videla, Arjantinli asker, siyasetçi ve Arjantin Devlet Başkanı (ö. 2013)
1926 - Can Yücel, Türk şair ve çevirmen (ö. 1999)
1927 - Thomas S. Monson, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 16. başkanı ve peygamberi (ö. 2018)
1929 - Ahmed Kathrada, Güney Afrikalı politikacı (ö. 2017)
1930 - Frank Perry, Amerikalı film yönetmeni (ö. 1995)
1930 - Prenses Margaret, Birleşik Krallık Kraliçesi II. Elizabeth'in kızkardeşi (ö. 2002)
1930 - Frank Perry, Amerikalı oyun ve film yönetmeni (ö. 1995)
1933 - Barry Norman, Britanyalı film eleştirmeni, gazeteci ve Tv sunucusu (ö. 2017)
1934 - İzzet Günay, Türk oyuncu
1934 - John L. Hall, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi
1935 - Adnan Şenses, Türk şarkıcı, bestekâr, söz yazarı ve sinema oyuncusu (ö. 2013)
1936 - Wilt Chamberlain, Amerikalı basketbolcu (ö. 1999)
1938 - Kenny Rogers, Amerikalı country ve country pop şarkıcısı, müzik yazarı ve aktör (ö. 2020)
1938 - Vural Savaş, Türk hukukçu, Yargıtay Onursal Cumhuriyet Başsavcısı ve yazar
1939 - Festus Mogae, Botsvanalı siyasetçi
1939 - Clarence Williams III, Amerikalı oyuncu (ö. 2021)
1943 - Clydie King, Amerikalı şarkıcı (ö. 2019)
1943 - Perry Christie, Bahamalı eski sporcu ve siyasetçi
1944 - Peter Weir, Avustralyalı film yönetmeni
1950 - Patrick Juvet, İsviçreli şarkıcı ve model (ö. 2021)
1952 - Alexandre Jevakhoff, Fransız bürokrat
1952 - Joe Strummer, Britanyalı müzisyen, besteci ve söz yazarı (ö. 2002)
1956 - Kim Cattrall, İngiliz asıllı Kanadalı oyuncu
1957 - Tignous (Bernard Verlhac), Fransız karikatürist (ö. 2015)
1961 - Stephen Hillenburg, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2018)
1963 - VI. Muhammed, Fas kralı
1963 - Nigel Pearson, İngiliz futbolcu ve teknik direktör
1967 - Charb, Fransız çizer, gazeteci ve çizgi film yapımcısı (ö. 2015)
1967 - Carrie-Anne Moss, Kanadalı oyuncu
1967 - Serj Tankian, Ermeni asıllı Lübnanlı müzisyen ve System of a Down grubunun solisti
1970 - Cathy Weseluck, Kanadalı oyuncu ve yönetmen
1970 - Ferda Anıl Yarkın, Türk şarkıcı
1971 - Mamadou Diallo, Senegalli eski futbolcu
1971 - Liam Howlett, İngiliz DJ ve Prodüktör
1973 - Robert Malm, Togolu futbolcu
1973 - Sergey Brin, Rus Yahudisi Amerikalı girişimci (Google şirketinin kurucusu)
1979 - Kelis, Amerikalı R&B şarkıcısı ve söz yazarı
1981 - Jarrod Lyle, Avustralyalı profesyonel gölfçüdür (ö. 2018)
1984 - Alizée, Fransız şarkıcı
1984 - Elvin Aliyev, Azeri futbolcu
1986 - Usain Bolt, Jamaıkalı atlet
1987 - Kura, Portekizli müzisyen
1988 - Robert Lewandowski, Polonyalı millî futbolcu
1988 - Kacey Musgraves, Amerikalı country müzik şarkıcısı ve söz yazarı
1989 - Hayden Panettiere, Amerikalı oyuncu
1989 - Judd Trump, İngiliz profesyonel snooker oyuncusu
1989 - Aleix Vidal, İspanyol millî futbolcu
1990 - Bo Burnham, Amerikalı komedyen, müzisyen, yönetmen ve senarist
1991 - Leandro Bacuna, Hollandalı futbolcu
1992 - Bryce Dejean-Jones, Amerikalı basketbol oyuncusu (ö. 2016)
1992 - Felipe Nasr, Brezilyalı yarış pilotudur
1994 - Jacqueline Emerson, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
Ölümler
672 - Kōbun, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 39. imparatoru (d. 648)
1132 - II. Baudouin, 1100-1118 yılları arasında ikinci Edessa Kontu ve 1118 - 21 Ağustos 1131 yılları arasında Kudüs Kralı (d. 1060)
1271 - Alphonse de Poitiers, Poitiers ve Toulouse kontu (d. 1220)
1534 - Philippe Villiers de L'Isle-Adam, 1521 yılında ise 44. Büyük Usta seçilerek Hospitalier şövalyelerin liderliği unvanı (d. 1464)
1568 - Jean de Valette, Hospitalier Şövalyesi (d. 1494)
1614 - Elizabeth Báthory, Macar seri katil (d. 1560)
1762 - Lady Mary Wortley Montagu, İngiliz yazar (d. 1689)
1836 - Claude-Louis Navier, Fransız fizikçi (d. 1785)
1836 - Edward Turner Bennett, İngiliz zoolog ve yazar (d. 1799)
1838 - Adelbert von Chamisso, Alman yazar (d. 1781)
1845 - Vincent-Marie Viénot de Vaublanc, Fransız yazar ve siyasetçi (d. 1756)
1849 - Moritz Daffinger, Avusturyalı ressam (d. 1790)
1874 - Barthélémy de Theux de Meylandt, Belçika Başbakanı (d. 1794)
1884 - Giuseppe De Nittis, İtalyan ressam (d. 1846)
1940 - Lev Troçki, Rus devrimci (d. 1879)
1943 - Henrik Pontoppidan, Danimarkalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1857)
1943 - A. Merritt, American Sunday magazine editörü ve fantastik kurgu yazarı (d. 1884)
1947 - Ettore Bugatti, İtalyan-Fransız otomobil üreticisi (d. 1881)
1964 - Palmiro Togliatti, İtalyan siyaset adamı ve komünist önder (d. 1893)
1979 - Giuseppe Meazza, İtalyan futbolcu (d. 1910)
1983 - Benigno Aquino Jr., Filipinli siyasetçi ve Filipinler Muhalefet Lideri (d. 1932)
1992 - Zühtü Müridoğlu, Türk heykeltıraş (d. 1906)
1995 - Subrahmanyan Chandrasekhar, Hint asıllı Amerikalı astrofizikçi (d. 1910)
1995 - Guri Richter, Danimarkalı oyuncu (d. 1917)
1997 - Yuri Nikulin, Rus sinema oyuncusu ve palyaço (d. 1921)
2003 - John Coplans, İngiliz oyuncu (d. 1920)
2004 - Xavier de La Chevalerie, Fransız büyükelçi (d. 1920)
2005 - Robert Moog, Amerikalı elektronik mühendisi ve mucit (Moog Synthesizer'in mucidi ve geliştiricisi) (d. 1934)
2013 - Lew Wood, Amerikalı gazeteci (d. 1929)
2015 - Wang Dongxing, Çinli komünist politikacı (d. 1916)
2015 - Daniel Rabinovich, Arjantinli müzisyen, komedyen ve yazar (d. 1943)
2017 - Arturo Corcuera, Perulu şair (d. 1935)
2017 - Réjean Ducharme, Kanadalı romancı ve oyun yazarı (d. 1941)
2017 - Roberto Gottardi, İtalyan mimar (d. 1927)
2017 - Bajram Rexhepi, Kosovalı siyasetçi (d. 1954)
2018 - Otávio Frias Filho, Brezilyalı gazeteci ve haber editörü (d. 1957)
2018 - Barbara Harris, Amerikalı oyuncu (d. 1935)
2018 - Vesna Krmpotić, Hırvat kadın yazar ve çevirmen (d. 1932)
2018 - Stefán Karl Stefánsson, İzlandalı aktör ve şarkıcı (d. 1975)
2018 - Vicente Verdú, İspanyol gazeteci, yazar ve ekonomist (d. 1942)
2018 - Villano III, Meksikalı profesyonel güreşçi (d. 1952)
2019 - Celso Piña, Meksikalı şarkıcı-söz yazarı, besteci, aranjör ve akordeon sanatçısı (d. 1953)
2020 - Muhammed bin Rihayem, Tunuslu millî futbolcu (d. 1951)
2020 - Ken Robinson, İngiliz konuşmacı, eğitimci, danışman ve yazar (d. 1950)
2020 - Tomasz Tomiak, Polonyalı kürekçi (d. 1967)
2021 - Micki Grant, Amerikalı şarkıcı, aktris, oyun yazarı ve besteci (d. 1941)
2021 - Karolina Kaczorowska, Eski Polonya First Lady'si ve eğitimci (d. 1930)
2021 - Marie Kinsky von Wchinitz und Tettau, Lihtenştayn prensesi (d. 1940)
2021 - Nicoletta Orsomando, İtalyan aktris, radyo ve televizyon sunucusu (d. 1929)
2021 - Kalyan Singh, Hint siyasetçi (d. 1932)
2022 - Vincent Gil, Avustralyalı aktör (1939)
Tatiller ve özel günler
Kaynakça
0821
21 |
3250 | https://tr.wikipedia.org/wiki/23%20A%C4%9Fustos | 23 Ağustos |
Olaylar
1305 - İskoç şövalye William Wallace, İngiltere Kralı I. Edward tarafından vatana ihanet suçlamasıyla idam ettirildi.
1514 - Çaldıran Muharebesi: Yavuz Sultan Selim (I. Selim) komutasındaki Osmanlı Ordusu, Şah İsmail'in Ordusu'nu yendi.
1541 - Fransız kaşif Jacques Cartier, Kanada'nın Québec şehrine ulaştı.
1799 - Napolyon, Fransa'da iktidarı ele geçirmek üzere Mısır'dan ayrıldı.
1839 - Hong Kong, Birleşik Krallık'a bırakıldı.
1866 - Avusturya-Prusya Savaşı, Prag Antlaşması ile sona erdi.
1914 - I. Dünya Savaşı: Japonya, Almanya'ya savaş ilan etti ve Qingdao'yu (Çin) bombaladı.
1916 - I. Dünya Savaşı: Bulgar Ordusu, Sırp Ordusu'nu bozguna uğrattı.
1921 - Sakarya Meydan Muharebesi başladı.
1921 - I. Faysal Irak kralı olarak tahta çıktı.
1923 - Lozan Barış Antlaşması, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylandı.
1927 - Nicola Sacco ve Bartolomeo Vanzetti adındaki anarşistlerin ölüm cezaları, elektrikli sandalye ile uygulandı.
1928 - Amasya-Zile demiryolu (82 km.) hizmete girdi.
1929 - 1929 Hebron saldırısı: Araplar, İngiliz yönetimindeki Filistin'de bir Yahudi yerleşimine saldırdı; 133 Yahudi öldürüldü.
1935 - Nazilli Basma Fabrikası'nın temeli atıldı.
1939 - SSCB ve Almanya Dışişleri Bakanları, Moskova'da Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'nı imzaladı.
1942 - II. Dünya Savaşı: Stalingrad Muharebesi başladı.
1944 - Bir ABD savaş uçağı, İngiltere'nin Freckleton kentinde bir okulun üzerine düştü: 61 kişi öldü.
1962 - Almanya'ya çalışmaya gitmek için 78.000'inci kişi başvurdu. 1 Ekim 1961'den bu yana Almanya'ya gönderilen işçi sayısının 7.565'i bulduğu açıklandı.
1971 - Türkiye'den Avrupa ülkeleri ve Avustralya'dan sonra Amerika'ya da işçi gönderilmesine başlandı. İlk kafilede 5 işçi Amerika'ya gitti.
1975 - Laos'ta komünist darbe.
1979 - Sovyet dansçı Alexander Godunov, ABD'ye iltica etti.
1982 - Beşir Cemayel, Lübnan başbakanı seçildi.
1985 - Batı Almanya'nın üst düzey karşı casuslarından Hans Tiedge, Doğu Almanya'ya iltica etti.
1990 - Batı Almanya ve Doğu Almanya, 3 Ekim'de birleşeceklerini duyurdular.
1990 - Saddam Hüseyin, Kuveyt'teki Batılı ülkelerin elçiliklerinin boşaltılmasını istedi.
1991 - Ermenistan, SSCB'den bağımsızlığını ilan etti.
1994 - Hakkındaki hapis cezası Yargıtay tarafından onaylanarak kesinleştikten sonra Dışişleri Bakanlığı'nın başvurusu üzerine Üsküp'te yakalanan millî futbolcu Tanju Çolak, Türkiye'ye getirildi ve Bayrampaşa Cezaevi'ne konuldu.
2000 - Gulf Air'e ait Airbus A320 tipi bir uçak, Bahreyn yakınlarında Basra Körfezi'ne düştü; 143 kişi öldü.
2000 - Merkez üssü Hendek-Akyazı olan 5.8 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Hendek ve Akyazı ile çevre illerde binalardan atlayan 60 kişi yaralanarak hastahaneye götürüldü.
2002 - Kemal Derviş, CHP Genel Merkezi'nde düzenlenen bir törenle partiye resmen üye oldu.
2002 - Genç Parti, Cem Uzan önderliğinde kuruldu.
2005 - Katrina kasırgası'nın oluşmaya başlaması.
2005 - Pucallpa-Peru'da bir yolcu uçağı düştü: 41 kişi öldü.
2010 - Manila, Filipinler'de bir yolcu otobüsü, 25 yolcusuyla birlikte rehin alındı. Olay sonucunda, eylemi gerçekleştiren polis memuru ile 8 rehine öldü.
2011 - Libya'daki Kaddafi rejimi sona erdi.
Doğumlar
686 - Charles Martel, Franklar Krallığı'nda devlet adamı ve askerî komutan (Charlemagne'nin dedesi) (ö. 741)
1741 - Jean-François de La Pérouse, Fransız memur, denizci ve kâşif (ö. 1788)
1754 - XVI. Louis, Fransa Kralı (ö. 1793)
1769 - Georges Cuvier Fransız bilim insanı ve rahip (ö. 1832)
1811 - Auguste Bravais, Fransız fizikçi (ö. 1863)
1829 - Moritz Benedikt Cantor, Alman matematik tarihçisi (ö. 1920)
1846 - Alexander Milne Calder, Amerikalı heykeltıraş (ö. 1923)
1851 - Alois Jirásek, Çek yazar (ö. 1930)
1864 - Eleftherios Venizelos, Yunan siyasetçi ve Yunanistan Başbakanı (ö. 1936)
1879 - Yevgeniya Boş, Alman asıllı Rus Bolşevik aktivist ve siyasetçi (ö. 1925)
1880 - Aleksandr Grin, Rus yazar (ö. 1932)
1888 - İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Türk akademisyen, tarihçi ve siyasetçi (ö. 1977)
1900 - Ernst Krenek, Çek kökenli ve Avusturyalı besteci (ö. 1991)
1908 - Arthur Adamov, Rus asıllı Fransız yazar (ö. 1970)
1910 - Giuseppe Meazza, İtalyan futbolcu (ö. 1979)
1912 - Gene Kelly, Amerikalı aktör (ö. 1996)
1914 - Bülent Tarcan, Türk besteci ve tıp doktoru (ö. 1991)
1921 - Kenneth Arrow, Amerikalı ekonomist (ö. 2017)
1923 - Nazik el-Melaike, Iraklı kadın şair (ö. 2007)
1924 - Ephraim Kishon, İsrailli yazar (ö. 2005)
1924 - Robert Solow, Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi
1925 - Robert Mulligan, Amerikalı senarist ve film yapımcısı (ö. 2008)
1927 - Dick Bruna, Hollandalı yazar, animatör ve grafik sanatçısı (ö. 2017)
1928 - Marian Seldes, Amerikalı oyuncu (ö. 2014)
1929 - Zoltán Czibor, Macar futbolcu (ö. 1997)
1929 - Vera Miles, Amerikalı oyuncu
1930 - Michel Rocard, Fransız siyasetçi ve Fransa Başbakanı (ö. 2016)
1931 - Barbara Eden, Amerikalı oyuncu
1931 - Hamilton O. Smith, Amerikalı mikrobiyolog ve Nobel Tıp Ödülü sahibi bilim insanı
1932 - Huari Bumedyen, Cezayirli asker ve Cezayir'in 2. Devlet Başkanı (ö. 1978)
1933 - Robert F. Curl, Jr., Amerikalı kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 2022)
1949 - Shelley Long, Amerikalı oyuncu
1949 - Rick Springfield, Avustralyalı şarkıcı
1950 - Luigi Delneri, İtalyan futbolcu ve teknik direktör
1950 - Thomas Rukavina, Amerikalı siyasetçi (ö. 2019)
1951 - Jimi Jamison, Amerikalı rock şarkcısı ve besteci (ö. 2014)
1951 - Ahmet Kadirov, Rusya'ya bağlı Çeçen Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı (ö. 2004)
1951 - Lisa Halaby, Amerikan asıllı Ürdünlü hayırsever ve aktivist
1952 - Vicky Leandros, Yunan şarkıcı ve politikacı
1952 - Santillana, İspanyol eski millî futbolcu
1953 - Kazım Akşar, Türk oyuncu (ö. 2023)
1961 - Alexandre Desplat, Fransız film müziği bestecisi ve En İyi Özgün Müzik Akademi Ödülü sahibi
1961 - Muhammed Bakır Galibaf, Eski Tahran Büyükşehir Belediye Başkanı, Eski İran Polis Teşkilatı Başkanı, Eski İran Devrim Muhafızları H. K. Komutanı
1963 - Park Chan-wook, Güney Koreli yönetmen
1965 - Roger Avary, Kanadalı yönetmen, yapımcı ve Oscar ödüllü senarist
1970 - Jay Mohr, Amerikalı komedyen ve oyuncu
1970 - River Phoenix, Amerikalı oyuncu (ö. 1993)
1971 - Demetrio Albertini, İtalyan futbolcu
1974 - Konstantin Novoselov, Rus-İngiliz fizikçi
1974 - Raymond Park, Britanyalı aktör, dublör ve dövüş sanatçısı
1975 - Bünyamin Sudaş, Türk halterci
1978 - Kobe Bryant, Amerikalı basketbolcu (ö. 2020)
1978 - Julian Casablancas, Amerikalı müzisyen, şarkıcı ve şarkı sözü yazarı
1978 - Andrew Rannells, Amerikalı film, sahne, televizyon ve seslendirme sanatçısı
1979 - Güçlü Soydemir, Türk şarkıcı
1980 - Gözde Kansu, Türk oyuncu
1983 - Marianne Steinbrecher, Brezilyalı voleybolcu
1985 - Onur Bilgin, Türk futbolcu
1986 - Giuseppe Rossini, Belçikalı futbolcu
1989 - Lianne La Havas, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1994 - August Ames, Kanadalı porno yıldızı (ö. 2017)
1994 - Emre Kılınç, Türk futbolcu
1994 - Jusuf Nurkić, Boşnak profesyonel basketbolcu
1997 - Lil Yachty, Amerikalı rapçi, şarkıcı ve şarkı sözü yazarı
Ölümler
MÖ 30 - Caesarion, Antik Mısır tahtına çocuk yaşta çıkmış olan Ptolemaios hanedanının son Kralı (d. MÖ 47)
406 - Radagais, Roma'yı istila etmeye kalkışan barbar liderlerden
634 - Ebu Bekir, ilk İslam Halifesi (d. 573)
1176 - Rokujō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 79. imparatoru (d. 1164)
1305 - William Wallace, İskoç şövalye (d. 1270)
1540 - Guillaume Budé, Fransız hümanist (d. 1467)
1574 - Ebussuud Efendi, Osmanlı din ve devlet adamı (d. 1490)
1806 - Charles-Augustin de Coulomb, Fransız fizikçi (d. 1736)
1892 - Manuel Deodoro da Fonseca, Brezilyalı general ve Brezilya Cumhuriyeti'nin ilk Başkanı (d. 1827)
1900 - Kuroda Kiyotaka, Japon politikacı (d. 1840)
1926 - Rudolph Valentino, İtalyan oyuncu (d. 1895)
1927 - Bartolomeo Vanzetti, İtalyan göçmeni Amerikalı anarşist (idam) (d. 1888)
1927 - Nicola Sacco, İtalyan göçmeni Amerikalı anarşist (idam) (d. 1891)
1930 - Rudolf John Gorsleben, Alman Ariosofist, Armanist (Armanen rünlerinin uygulayıcısı), dergi editörü ve oyun yazarı (d. 1883)
1937 - Albert Roussel, Fransız besteci (d. 1869)
1944 - Abdülmecid, Osmanlı son Halife, ressam ve müzisyen (d. 1868)
1960 - Bruno Loerzer, Alman Luftstreitkräfte subayı (d. 1891)
1962 - Joseph Berchtold, Alman Sturmabteilung ve Schutzstaffel'in kurucularından biri (d. 1897)
1962 - Hoot Gibson, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1892)
1966 - Francis X. Bushman, Amerikalı sinema oyuncusu, yönetmen ve senarist (d. 1883)
1967 - Burhan Belge, Türk diplomat, siyaset adamı ve gazeteci (d. 1899)
1972 - Arkadi Vasilyev, Sovyet yazar (d. 1907)
1975 - Faruk Gürler, Türk asker ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 15. Genelkurmay Başkanı (d. 1913)
1977 - Naum Gabo, Rus kökenli heykeltıraş (d. 1890)
1982 - Stanford Moore, Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1913)
1989 - Afif Yesari, Türk gazeteci ve yazar (d. 1922)
1989 - R. D. Laing, İskoç psikiyatrist (d. 1927)
1994 - Zoltán Fábri, Macar film yönetmeni ve senarist (d. 1917)
1995 - Alfred Eisenstaedt, Alman asıllı Amerikalı fotoğraf sanatçısı (d. 1898)
1995 - Sylvester Stadler, Alman generali (d. 1910)
1997 - Eric Gairy, Grenadalı siyasetçi (d. 1922)
1997 - John Kendrew, İngiliz biyolog ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1917)
1998 - Ahmet Hamdi Boyacıoğlu, Türk hukukçu (d. 1920)
1999 - Irina Tweedie, Rus yazar (d. 1907)
2001 - Peter Maas, Amerikalı romancı ve gazeteci (d. 1929)
2002 - Sami Hazinses, Ermeni asıllı Türk sinema oyuncusu (d. 1925)
2006 - Ed Warren, Amerikalı demonolojist ve yazar (d. 1926)
2009 - Yücel Çakmaklı, Türk yönetmen (d. 1937)
2012 - Jerry Nelson, Amerikalı komedyen, oyuncu ve kukla sanatçısı (d. 1934)
2014 - Albert Ebossé Bodjongo, Kamerunlu futbolcu (d. 1989)
2014 - Dursun Ali Eğribaş, Türk güreşçi (d. 1933)
2014 - Marcel Rigout, Fransız komünist siyasetçi ve eski bakan (d. 1928)
2016 - Steven Hill, Amerikalı oyuncu (d. 1922)
2016 - İsrafil Köse, Türk dizi ve film oyuncusu (d. 1970)
2016 - Reinhard Selten, Alman ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1930)
2017 - Viola Harris, Amerikalı oyuncu (d. 1926)
2017 - Engelbert Jarek, Polonyalı eski Milli futbolcu (d. 1935)
2017 - Joe Klein, Amerikalı profesyonel beyzbol yöneticisi (d. 1942)
2018 - Arcabas, Fransız ressam ve heykeltıraş (d. 1926)
2018 - Toron Karacaoğlu, Türk yönetmen, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1930)
2018 - Kuldip Nayar, Hint gazeteci, insan hakları aktivisti, siyasetçi ve yazar (d. 1923)
2019 - Carlo Delle Piane, İtalyan oyuncu ve komedyen (d. 1936)
2020 - Benny Chan, Hong Konglu film yönetmeni, yapımcı ve senarist (d. 1961)
2020 - Maria Janion, Polonyalı akademisyen, eleştirmen, edebiyat kuramcısı (d. 1926)
2020 - Peter King, İngiliz caz saksafoncusu, besteci ve klarnetçi (d. 1940)
2020 - Lori Nelson, Amerikalı oyuncu ve manken (d. 1933)
2020 - Valentina Prudskova, Rus eskrimci (d. 1938)
2021 - Victoria Aguyi-Ironsi, Nijerya'nın ikinci First Lady'si (d. 1923)
2021 - Brick Bronsky, Amerikalı profesyonel güreşçi, aktör, film yapımcısı ve antrenör (d. 1964)
2021 - Michael Nader, Amerikalı aktör (d. 1945)
2021 - Jean-Luc Nancy, Fransız filozof (d. 1940)
2021 - Giovanni Pretorius, Güney Afrikalı Olimpiyat boksörü (d. 1972)
2021 - Rosita Quintana, Arjantinli-Meksikalı aktris, şarkıcı ve söz yazarı (d. 1925)
2021 - Anestis Vlahos, Yunan aktör ve siyasetçi (d. 1934)
2021 - José Yudica, Arjantinli eski profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1936)
2022 - Sandra Deal, Amerikalı eğitimci, aktivist ve first lady (d. 1942)
2022 - Božidar Delić, Sırp siyasetçi ve asker (d. 1956)
2022 - Larry Laudan, Amerikalı bir bilim filozofu ve epistemologdur (d. 1941)
2022 - Vytjie Mentor, Güney Afrikalı siyasetçi (d. 1963)
2022 - Gerald Potterton, İngiliz-Kanadalı yönetmen, yapımcı, yazar ve animatör (d. 1931)
Tatiller ve özel günler
Uluslararası Köle Ticaretinin Yasaklanmasını Anma Günü
0823
23 |
3251 | https://tr.wikipedia.org/wiki/24%20A%C4%9Fustos | 24 Ağustos |
Olaylar
79 - Vezüv yanardağı püskürdü; Pompeii, Herculaneum ve Stabiae şehirleri volkanik küller altında kaldı.
410 - Alarik komutasındaki Vizigotlar, Roma'yı yağmalamaya başladılar.
1349 - Mainz'da 6000 Yahudi, veba'dan sorumlu tutularak öldürüldü.
1516 - Mercidabık Savaşı: I. Selim'in Ordusu, Memlük Ordusu'nu yendi.
1572 - Fransa'da Katolikler, Kral IX. Charles'ın emriyle, silahsız ve savunmasız Protestanlara saldırarak onbinlercesini öldürdüler. Olaylar Paris civarında başladı, daha sonra diğer şehirlere de sıçradı. Bu katliam, sonradan Saint Barthelemy Katliamı olarak adlandırılacaktı.
1814 - İngiliz Birlikleri, Washington'u işgal etti, White House ve pek çok başka binayı ateşe verdi.
1851 - Palmer ve Goldschmid şirketleriyle sözleşme imzalayan Osmanlı Hükûmeti, borç para aldı.
1858 - Richmond, Virginia'da 90 zenci, eğitim almak suçuyla tutuklandı.
1875 - Matthew Webb, Manş Denizi'ni yüzerek geçen ilk kişi oldu.
1891 - Thomas Edison, hareketli çekim yapan kameranın patentini aldı.
1909 - Panama Kanalı'nın ilk betonları dökülmeye başlandı.
1912 - Alaska, ABD topraklarına dahil oldu.
1919 - Şarkî Anadolu Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu.
1920 - Türk Kurtuluş Savaşı sırasında meydana gelen Milli Aşireti Ayaklanması'nda asiler, Viranşehir'i işgal etti.
1925- Kastamonu'ya gelen Atatürk, Şapka ve Kıyafet Devrimi'ni başlattı.
1929 - Türkiye ve İran, Dostluk Antlaşması imzaladı.
1931 - Fransa ve SSCB, Saldırmazlık Antlaşması imzaladı.
1932 - Amelia Earhart, ABD'yi baştan başa ve durmaksızın (Los Angeles'tan Newark'a) uçan ilk kadın oldu.
1936 - Üçüncü Türk Dil Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı'nda toplandı.
1937 - Murgul bakır madeni sahası, Etibank'a devredildi.
1949 - Kuzey Atlantik Antlaşması yürürlüğe girdi.
1954 - ABD'de "1954 Komünist Kontrol Yasası" ile ABD Komünist Partisi'ne yasak getirildi.
1954 - Brezilya Devlet Başkanı Getúlio Vargas intihar etti.
1958 - Bursa Kapalı Çarşı yangını.
1960 - Vostok'ta (Antarktika) rekor sıcaklık: -88 °C
1961 - İstanbul Petrol Rafinerisi A.Ş. (İPRAŞ) törenle üretime başladı. Şirketin %51 hissesinin Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na (TPAO), %49'unun ise ABD Şirketi Caltex'e ait olduğu açıklandı.
1963 - 200 metre serbest stil yüzmede rekor: Don Schollander (1:58).
1968 - Fransa, ilk hidrojen bombasını kullandı.
1969 - Türk-İş tarafından Ankara'da düzenlenen ve 50 bin işçinin katıldığı gösteride, Hükûmet ve Parlamento protesto edildi.
1981 - Mark David Chapman, John Lennon'u öldürmek suçundan 20 yıl hapse mahkûm edildi.
1989 - Voyager 2, Neptün gezegeninin yanından geçti.
1991 - Mikhail Gorbachev, SSCB Komünist Partisi Başkanlığı'ndan istifa etti. Aynı gün, Estonya, Letonya ve Ukrayna bağımsızlığını ilan etti. SSCB'nin dağılma süreci başladı.
1992 - Çin ve Güney Kore arasında diplomatik ilişkiler başladı.
1993 - Keşmir'de Müslümanlar ile Hindular arasında çıkan çatışmada, 20 Müslüman öldü.
1995 - Windows 95 işletim sistemi, Microsoft tarafından dünyaya tanıtıldı.
2006 - Uluslararası Astronomi Birliği (IAU), Plüton'un "cüce gezegen" olduğuna karar verdi.
2008 - Kırgızistan'ın başkenti Bişkek'ten, İran'ın başkenti Tahran'a gitmek üzere havalanan Boeing 737 tipi bir yolcu uçağı, kalkıştan kısa süre sonra düştü. 68 kişinin öldüğü kazada, 22 kişi ise yaralı olarak kurtuldu.
2016 - İtalya'da 6,2 büyüklüğünde deprem meydana geldi. 250'den fazla kişi hayatını kaybetti.
2016 - Türkiye, "Fırat Kalkanı" kod adıyla Cerablus'a sınır ötesi operasyon düzenledi. Bölge, IŞİD'den temizlendi ve Özgür Suriye Ordusu'nun eline geçti.
Doğumlar
1113 - V. Geoffroy, Normandiya Dükü (ö. 1151)
1198 - II. Alexander, İskoçya Kralı (ö. 1249)
1556 - Sophia Brahe, astronomi, kimya ve tıp bilgisine sahip Danimarkalı asil kadın ve tıpçı (ö. 1643)
1759 - William Wilberforce, İngiliz hayırsever ve politikacı (ö. 1833)
1767 - Hans Conrad Escher von der Linth, İsviçreli bilim insanı, inşaat mühendisi, iş insanı, haritacı, ressam ve politikacı (ö. 1823)
1772 - I. Willem, Hollanda Kralı (ö. 1843)
1750 - Letizia Ramolino, İtalyan asilzade, I. Napolyon'un annesi (ö. 1836)
1824 - Antonio Stoppani, İtalyan jeolog, paleontolog ve öncü popüler bilim yazarı (ö. 1891)
1837 - Théodore Dubois, Fransız besteci (ö. 1924)
1865 - I. Ferdinand, Romanya Kralı (ö. 1927)
1899 - Albert Claude, Belçikalı biyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1983)
1899 - Jorge Luis Borges, Arjantinli yazar (ö. 1986)
1902 - Carlo Gambino, İtalyan asıllı Amerikalı mafya lideri (Gambino Ailesi'ne ismini veren Sicilyalı mafya lideri) (ö. 1976)
1902 - Fernand Braudel, Fransız tarihçi (ö. 1985)
1903 - Karl Hanke, Nazi Almanyası siyasetçisi ve SS subayı ("Breslau cellatı" lakaplı) (ö. 1945)
1904 - Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Türk hukukçu, akademisyen, yazar ve gazeteci (ö. 1992)
1904 - Ömer Bedrettin Uşaklı, Türk şair, bürokrat ve siyasetçi (ö. 1946)
1916 - Léo Ferré, Fransız besteci (ö. 1993)
1917 - Şükriye Atav, Türk oyuncu (ö. 2000)
1921 - John Thomas Curtin, Amerikalı federal yargıç
1922 - Howard Zinn, Amerikalı tarihçi (ö. 2010)
1927 - Harry Markowitz, Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi
1928 - Tommy Docherty, İskoç futbolcu ve teknik direktör
1929 - Yaser Arafat, Filistinli devlet adamı (ö. 2004)
1932 - W. Morgan Sheppard, İngiliz tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2019)
1935 - Lando Buzzanca, İtalyan komedi oyuncusu (ö. 2022)
1944 - Rocky Johnson, Samoa asıllı Kanadalı güreşçi (ö. 2020)
1945 - Vince McMahon, Amerikalı güreşçi
1947 - Paulo Coelho, Brezilyalı yazar
1947 - Anne Archer, Amerikalı oyuncu
1947 - Roger De Vlaeminck, Belçikalı profesyonel yol bisikleti yarışçısı
1948 - Jean Michel Jarre, Fransız müzisyen
1948 - Sauli Niinistö, Finlandiyalı politikacı
1948 - Alexander McCall Smith, Britanyalı yazar
1951 - Orson Scott Card, Amerikalı yazar ve eleştirmen
1951 - Daníel Ágúst Haraldsson, İzlandalı şarkıcı
1951 - Oscar Hijuelos, Küba asıllı Amerikalı yazar (ö. 2013)
1955 - Mike Huckabee, ABD'nin Arkansas eyaletinin 54. valisi
1957 - Stephen Fry, İngiliz komedyen
1957 - Yıldırım Türker, Türk yazar, senarist ve çevirmen
1958 - Steve Guttenberg, Yahudi asıllı Amerikalı aktör
1958 - William Mangion, Maltalı şarkıcı
1960 - Perihan Mağden, Türk yazar
1960 - Takashi Miike, Japon film yapımcısı
1960 - Hideo Kojima, Japon video oyun tasarımcısı
1961 - Jared Harris, İngiliz oyuncu
1962 - David Koechner, Amerikalı oyuncu ve komedyen
1963 - Wilco van Herpen, Hollandalı aşçı, fotoğrafçı ve haber muhabiri
1963 - Hideo Kojima, Japon video oyun tasarımcısı, yönetmeni, yapımcısı ve yazarı
1964 - Mark Cerny, Amerikalı video oyunu tasarımcısı, programcısı ve yapımcısı
1964 - Salican Şaripov, Özbek asıllı Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin ilk olarak Uzaya çıkan insanı, pilot ve kozmonot
1965 - Reggie Miller, şutör guard mevkiinde forma giymiş basketbolcu
1965 - Marlee Matlin, Amerikalı oyuncu
1968 - Andreas Kisser, Brezilyalı gitarist (Sepultura)
1970 - Tugay Kerimoğlu, Türk futbolcu
1971 - Amy Spanger, Amerikalı oyuncu
1972 - Selin Sayek Böke, Türk akademisyen, ekonomist ve siyasetçi
1972 - Ava DuVernay, Amerikalı film yapımcısı
1973 - Carmine Giovinazzo, Amerikalı oyuncu
1973 - Dave Chappelle, Amerikalı komedyen
1975 - Roberto Colombo, İtalyan futbolcu
1976 - Alex O'loughlin, Avustralyalı aktör
1976 - Nordin Wooter, Hollandalı futbolcu
1977 - Denílson de Oliveira Araújo, Brezilyalı futbolcu
1977 - Robert Enke, Alman futbolcu (ö. 2009)
1977 - John Green, Amerikan kökenli yazar
1977 - Jürgen Macho, Avusturyalı futbolcu
1978 - Beth Riesgraf, Amerikalı oyuncu
1979 - Orlando Engelaar, Hollandalı futbolcu
1979 - Michael Redd, Amerikalı basketbolcu
1980 - Rachael Carpani, Avustralyalı oyuncu
1981 - Chad Michael Murray, Amerikalı oyuncu
1982 - Jose Bosingwa, Portekizli futbolcu
1982 - Kim Källström, İsveçli millî futbolcu
1983 - Tino Sabbatelli, Amerikalı güreşçi
1984 - Vitali Rahimov, Azeri güreşçi
1984 - Charlie Villanueva, Amerikalı basketbolcu
1984 - Yesung, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
1986 - Joseph Akpala, Nijeryalı futbolcu
1986 - Fabiano Santacroce, İtalyan futbolcu
1988 - Rupert Grint, İngiliz oyuncu
1988 - Maya Yoshida, Japon millî futbolcu
1989 - Reynaldo dos Santos Silva, Brezilyalı futbolcu
1990 - Juan Pedro Lanzani, Arjantinli oyuncu, model ve şarkıcı
1990 - Yağmur Tanrısevsin, Türk oyuncu
1992 - Jemerson, Brezilyalı futbolcu
1994 - Kelsey Plum, Amerikalı basketbolcu
1994 - Tyler Ennis, Kanadalı basketbolcu
Ölümler
79 - Gaius Plinius Secundus, Romalı yazar ve filozof (d. 23)
842 - Saga, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 52. imparatoru (d. 786)
1042 - V. Mihail, Bizans İmparatoru (d. 1015)
1101 - Su Shi, Çinli şair, ressam, akademisyen ve devlet adamı (d. 1037)
1103 - III. Magnus, Norveç Kralı (d. 1073)
1313 - IV. Heinrich, Almanya Kralı (d. 1275)
1516 - Kansu Gavri, Memlük Sultanı
1540 - Parmigianino (Girolamo Francesco Maria Mazzola), İtalyan ressam (d. 1503)
1572 - II. Gaspard de Coligny, Fransız asilzade ve Fransa Amirali (d. 1519)
1759 - Ewald Christian von Kleist, Alman şair (d. 1715)
1832 - Sadi Carnot, Fransız matematikçi (d. 1796)
1888 - Rudolf Clausius, Alman fizikçi (d. 1822)
1919 - Friedrich Naumann, Alman siyaset adamı ve kuramcı (d. 1860)
1943 - Simone Weil, Fransız yazar ve filozof (d. 1909)
1946 - James Clark McReynolds, Amerikalı avukat ve yargıç (d. 1862)
1954 - Getúlio Vargas, Brezilya Devlet Başkanı (d. 1882)
1956 - Kenji Mizoguchi, Japon yönetmen (d. 1898)
1972 - Hanna Reitsch, helikopter ve roket uçağı kullanabilen ilk kadın Alman test pilotu (d. 1912)
1982 - Muazzez Arçay, Türk oyuncu (d. 1907)
1983 - Kalevi Kotkas, Fin atlet (d. 1913)
1990 - Sergei Dovlatov, Rus yazar (d. 1941)
1992 - Rahmi Pehlivanlı, Türk ressam (d. 1926)
2006 - Cristian Nemescu, Rumen yönetmen (d. 1979)
2007 - Aaron Russo, Amerikalı iş insanı, film yapımcısı, yönetmen ve aktivist (d. 1943)
2010 - Satoshi Kon, Japon film direktörü, animatör, senarist ve manga sanatçısı (d. 1963)
2011 - Seyhan Erözçelik, Türk şair (d. 1962)
2013 - Julie Harris, Amerikalı tiyatro ve film oyuncusu (d. 1925)
2013 - Nílton de Sordi, Eski Brezilyalı millî futbolcu (d. 1931)
2014 - Richard Attenborough, İngiliz aktör ve yönetmen (d. 1923)
2014 - Bekir Sıtkı Erdoğan, Türk şair (d. 1926)
2015 - Nazan İpşiroğlu, Türk sanat tarihi ve felsefe öğretmeni (d. 1923)
2015 - Justin Wilson, İngiliz Formula 1 ve IndyCar yarışçısı (d. 1978)
2016 - Michel Butor, Fransız yazar (d. 1926)
2016 - Walter Scheel, Alman siyasetçi ve devlet adamı (d. 1919)
2016 - Roger Tsien, Amerikalı kimyager ve Nobel kimya ödülü sahibi (d. 1952)
2017 - Kai Linnilä, Fin editör ve yazar (d. 1942)
2017 - Jay Thomas, Amerikalı oyuncu (d. 1948)
2017 - Amelyn Veloso, Filipinli kadın gazeteci ve haber sunucusu (d. 1974)
2018 - Vijay Chavan, Hint erkek sinema, dizi ve tiyatro oyuncusu (d. 1955)
2018 - Tom Frost, Amerikalı dağcılık sporcusu, fotoğrafçı ve kaya tırmanıcısı (d. 1937)
2018 - Robin Leach, İngiliz televizyon sunucusu ve köşe yazarı (d. 1941)
2018 - Javier Otxcoa Palacios, İspanyol erkek bisiklet yarışçısı (d. 1974)
2018 - Aleksey Paramonov, Sovyet-Rus eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1925)
2018 - Antonio Pennarella, İtalyan oyuncu (d. 1960)
2018 - Valentina Rastvorova, Sovyet-Rus kadın eskrimci (d. 1933)
2020 - Robbe De Hert, İngiltere doğumlu Belçikalı film yönetmeni (d. 1942)
2020 - Sálvio Dino, Brezilyalı gazeteci, yazar ve siyasetçi (d. 1932)
2020 - Arrigo Levi, İtalyan gazeteci, deneme yazarı ve televizyon sunucusu (d. 1926)
Tatiller ve özel günler
Akşehir Onur Günü
Ukrayna Bağımsızlık Günü
Kaynakça
0824
24 |
3252 | https://tr.wikipedia.org/wiki/25%20A%C4%9Fustos | 25 Ağustos |
Olaylar
1499 - Küçük Davut Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması ile Venedik Cumhuriyeti Donanması arasında meydana gelen Sapienza Deniz Muharebesi, Osmanlı'nın zaferiyle sonuçlandı.
1554 - Osmanlı ve Portekiz arasında Maskat Deniz Muharebesi gerçekleşti.
1758 - Yedi Yıl Savaşları: Prusya Kralı II. Frederick, Rus ordusunu yendi.
1768 - James Cook, ilk yolculuğuna başladı.
1825 - Uruguay, Brezilya'dan bağımsızlığını ilan etti.
1830 - Belçika Devrimi başladı.
1925 - Mustafa Kemal Paşa, sivil elbisesi ve "panama şapka" ile İnebolu Türkocağı'nda ünlü Şapka Nutku'nu verdi. "Şapka Giyilmesine İlişkin Kanun" da 25 Kasım 1925'te kabul edildi.
1933 - İtalya ile Sovyetler Birliği saldırmazlık antlaşması imzaladı.
1933 - Sichuan-Çin'de deprem: 9000 kişi öldü.
1936 - Aralarında Stalin'in eski arkadaşları Grigori Zinovyev ve Lev Kamenev'in de bulunduğu Sovyetler Birliği'nin önde gelen yöneticilerinden 16 kişi kurşuna dizildi.
1940 - Nazi Almanyası'na ait savaş uçakları, Londra'yı bombalamaya başladı.
1941 - Guderian'ın 2. Panzer Grubu, Desna Nehri'ni geçerek Kiev yönünde taarruzu sonucunda, Kiev Muharebesi başlamış oldu.
1944 - Paris, Alman işgalinden kurtuldu.
1954 - Bir askeri uçak Eskişehir üzerinde düştü; pilotla birlikte 10 kişi öldü.
1954 - Volkan dergisi yazarı Nihat Yazar, Atatürk'e hakaretten 2 yıl 2 ay hapis cezasına çarptırıldı.
1965 - Türk Sinematek Derneği kuruldu.
1967 - Türkiye Öğretmenler Sendikası'nın (TÖS) 3 gün süren 1. Olağanüstü Kongresi'nde, Fakir Baykurt Genel Başkan seçildi.
1968 - Koç Grubu, 'Diners Club' kredi kartı ile alışverişi Türkiye'ye getirdi.
1970 - 18 şeker fabrikasında 21 bin işçi grevde.
1971 - İstanbul'da, Fransızca yayımlanan Le Journal d'Orient gazetesi kapandı. Gazete, 54 yıldan beri yayımlanıyordu.
1971 - Özel yüksek okulların devletleştirilmesini öngören tasarı yasalaştı.
1974 - Sakarya'da Sabri Altay adında bir kişi, başka bir kadınla evlenmek için karısını başına dört kurşun sıkarak öldürdü. 12 Eylül döneminde idam edildi.
1981 - Voyager 2, Satürn'ün yakınından geçti.
1991 - Belarus, SSCB'den bağımsızlığını ilan etti.
1991 - Linus Torvalds, Linux'un ilk sürümünü duyurdu.
1997 - Kasparov, IBM tarafından geliştirilen ve satranç oynayabilen Deep Blue adlı bilgisayara karşı 2-1 yenildi. Bu bir dünya satranç şampiyonunun, bilgisayara yenildiği ilk karşılaşma oldu.
1999 - Kadınların 58, erkeklerin 60 yaşında ve 7000 gün prim ödeme koşuluyla emekli olabilecekleri yasalaştı.
2000 - UEFA Kupası şampiyonu Galatasaray, Şampiyonlar Ligi Şampiyonu Real Madrid'i 2-1 yenerek UEFA Süper Kupası'nı kazandı.
2010 - Çin'de, içinde 91 kişinin bulunduğu Henan Havayolları'na ait Brezilya yapımı Ebmraer 190 tipi yolcu uçağı, ülkenin kuzeydoğusunda düştü. 43 yolcunun yaşamını yitirdiği kazada, 53 yolcu kurtuldu.
Doğumlar
1530 - IV. İvan, Rus Çarı (Korkunç İvan adıyla tanınan) (ö. 1584)
1707 - I. Luis, 15 Ocak 1724'ten aynı yıl Ağustos ayında ölümüne kadar İspanya kralı (ö. 1724)
1744 - Johann Gottfried Herder, Alman filozof, dinbilimci, şair ve edebiyatçı (ö. 1803)
1767 - Louis de Saint-Just, Fransız siyasetçi ve Fransız İhtilali'nin liderlerinden (ö. 1794)
1785 - Adam Wilhelm Moltke, Danimarka Başbakanı (ö. 1864)
1786 - I. Ludwig, Bavyera Kralı (ö. 1868)
1793 - Martin Rathke, Alman embriyolog ve anatomici (ö. 1860)
1819 - Allan Pinkerton, Amerikalı özel dedektif (ö. 1884)
1837 - Bret Harte, Amerikalı yazar ve şair (ö. 1902)
1841 - Emil Theodor Kocher, İsviçreli doktor ve tıbbi araştırmacı (ö. 1917)
1845 - II. Ludwig, 10 Mart 1864 - 13 Haziran 1886 yılları arasında Bavyera Krallığını yöneten 4. Hükümdarı (ö. 1886)
1850 - Charles Robert Richet, Fransız fizyoloji (ö. 1935)
1862 - Louis Barthou, Fransız siyasetçi (ö. 1934)
1882 - Seán T. O'Kelly, İrlandalı siyasetçi (ö. 1966)
1898 - Helmut Hasse, Alman matematikçi (ö. 1979)
1900 - Hans Adolf Krebs, Alman tıbbi ve biyokimyacı (ö. 1981)
1905 - Faustina Kowalska, Polonyalı Latin Katolik rahibe, mistik ve aziz (ö. 1938)
1911 - Võ Nguyên Giáp, Vietnamlı asker ve Vietnam Savaşı'nda komünist Kuzey Vietnam Birlikleri'nin Komutanı (ö. 2013)
1912 - Erich Honecker, Alman politikacı (ö. 1994)
1913 - Walt Kelly, Amerikalı animatör ve karikatürist (ö. 1973)
1916 - Frederick Chapman Robbins, Amerikalı mikrobiyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 2003)
1916 - Van Johnson, Amerikalı oyuncu (ö. 2008)
1918 - Leonard Bernstein, Amerikalı besteci ve orkestra şefi ("West Side Story", Batı Yakasının Hikâyesi filminin de müziğini yapan) (ö. 1990)
1919 - George Corley Wallace, ABD'de dört dönem Alabama eyalet valiliği yapan Demokrat Partili siyaset adamı (ö. 1998)
1921 - Monty Hall, Kanada doğumlu yapımcı, oyuncu, şarkıcı ve spor yorumcusu (ö. 2017)
1923 - Álvaro Mutis, Kolombiyalı yazar, şair, köşe yazarı, yayıncı ve film yapımcısı (ö. 2013)
1928 - Kayo Dottley, Eski Amerikan futbolu oyuncusu (ö. 2018)
1928 - Herbert Kroemer, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi
1929 - Bernard Dorin, Fransız diplomat (ö. 2019)
1929 - Salleh Abas, Malezyalı siyasetçi ve hukukçu
1930 - Sean Connery, İskoç sinema oyuncusu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 2020)
1931 - Mustafa Kayabek, Türk şair ve yazar (ö. 2015)
1933 - Tom Skerritt, Emmy Ödüllü, Amerikalı karakter oyuncusu
1934 - Haşimi Rafsancani, İranlı devlet adamı ve İran'ın 4. Cumhurbaşkanı (ö. 2017)
1936 - Hugh Hudson, İngiliz yönetmen ve En İyi Film Akademi Ödülü sahibi (ö. 2023)
1938 - David Canary, Amerikalı oyuncu (ö. 2015)
1938 - Frederick Forsyth, İngiliz yazar
1940 - Wilhelm von Homburg, Alman güreşçi, boksör ve aktör (ö. 2004)
1941 - Ali Eşref Dervişyan, İranlı hikâye yazarı, eğitimci ve akademisyen
1944 - Jacques Demers, Kanadalı senatör ve buz hokeyi koçu
1944 - Pat Martino, Amerikalı caz müzisyeni
1949 - Martin Amis, İngiliz yazar
1949 - John Savage, Amerikalı oyuncu
1950 - Ayhan Sicimoğlu, Türk müzisyen ve gezgin
1951 - Rob Halford, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1952 - Kurban Berdiyev, Türkmen futbolcu ve FK Rostov teknik direktör
1954 - Elvis Costello, İngiliz şarkı sözü yazarı
1956 - Takeshi Okada, Japon eski millî futbolcu
1958 - Tim Burton, Amerikalı film yönetmeni
1961 - Billy Ray Cyrus, Amerikalı aktör ve şarkıcı
1961 - Joanne Whalley, İngiliz oyuncu ve şarkıcı
1962 - Vivian Campbell, İrlandalı gitarist
1962 - Teslime Nesrin, Bangladeşli yazar ve eski doktor
1963 - Miro Cerar, Sloven avukat ve siyasetçi
1966 - Derek Sherinian, Amerikalı müzisyen
1967 - Giovanni Perricelli, İtalyan atlet
1967 - Mireya Luis, Kübalı voleybolcu
1967 - Jeff Tweedy, En İyi Grammy ödüllü şarkı yazarı, müzisyen ve plak yapımcısı
1968 - Rafet El Roman, Türk şarkıcı, besteci, söz yazarı ve oyuncu
1969 - Esin Moralıoğlu, Türk manken, fotomodel, sinema ve dizi oyuncusu
1970 - Claudia Schiffer, Alman model ve oyuncu
1972 - Gülben Ergen, Türk şarkıcı, sunucu ve dizi oyuncusu
1972 - Tuncay Güney, Türk casus, gazeteci ve televizyoncu
1973 - Fatih Akın, Türk film yönetmeni
1974 - Ege Göktuna, Türk müzisyen, hukukçu ve akademisyen
1976 - Alexander Skarsgård, İsveçli aktör
1977 - Jonathan Togo, Amerikalı aktör
1979 - Şebnem Bozoklu, Türk oyuncu
1979 - Hüseyin el-Casmi, Birleşik Arap Emirlikleri doğumlu Arap şarkıcı
1979 - Marlon Harewood, İngiliz futbolcu
1981 - Rachel Bilson, Amerikalı aktris
1981 - Seçkin Özdemir, Türk oyuncu, sunucu ve DJ
1987 - Seray Altay, Türk voleybolcu
1987 - Blake Lively, Amerikalı kadın sinema oyuncusu
1987 - Amy Macdonald, İskoç şarkıcı ve söz yazarı
1989 - Hiram Mier, Meksikalı millî futbolcu
1990 - Aras Bulut İynemli, Türk dizi oyuncusu
1992 - Ricardo Rodríguez, İsviçreli millî futbolcu
1993 - Büşra Develi, Türk oyuncu
1994 - Cenk Şeker, Türk futbolcu
1998 - China Anne McClain, Amerikalı genç şarkıcı ve söz yazarı
Ölümler
MÖ 79 - Gaius Plinius Secundus, Naturalis Historia'yı yazmasıyla tanınan yazar, doğa bilimci, Roma İmparatorluğu komutanı ve filozof (d. MÖ 23)
383 - Gratian, Batı Roma İmparatoru (d. 359)
1258 - Georgios Mouzalon, II. Theodoros (h. 1254-1258) döneminde İznik İmparatorluğu'nun yüksek kademeli yöneticisi (d. 1220)
1270 - IX. Louis, Capet Hanedanı üyesi olan 9. Fransa Kralı (d. 1214)
1603 - Ahmed el-Mansur, 1578 ile 1603 yılları arasında Fas'ı yöneten altıncı ve Saadi yöneticisi (d. 1549)
1688 - Henry Morgan, Galli denizci (d. 1635)
1699 - V. Christian, 1670-1699 yılları arasında Danimarka ve Norveç Kralı olarak hüküm sürdü (d. 1646)
1774 - Niccolò Jommelli, İtalyan besteci (d. 1714)
1776 - David Hume, İskoç filozof ve tarihçi (d. 1711)
1794 - Leopold August Abel, Alman kemancı ve besteci (d. 1718)
1819 - James Watt, Modern buhar makinesinin geliştiricisi olan İskoç mucit ve mühendis (d. 1736)
1822 - William Herschel, Almanya doğumlu İngiliz astronom (d. 1738)
1836 - William Elford Leach, İngiliz etnomolog, zoolog ve ansiklopedist (d. 1791)
1845 - Antoine Risso, Nissart doğa bilimci (d. 1777)
1867 - Michael Faraday, İngiliz bilim insanı (d. 1791)
1900 - Friedrich Nietzsche, Alman filozof (d. 1844)
1904 - Henri Fantin-Latour, Fransız ressam (d. 1836)
1908 - Henri Becquerel, Fransız fizikçi (d. 1852)
1921 - Nikolay Gumilyov, Rus şair (d. 1886)
1925 - Franz Conrad von Hötzendorf, Avusturyalı feldmareşal (d. 1852)
1935 - Mack Swain, Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1876)
1936 - Grigori Zinoviyev, Ukraynalı devrimci ve Sovyet komünist lider (d. 1883)
1936 - Lev Kamenev, Sovyet komünist lider (d. 1883)
1942 - George, Kral V. George ve Kraliçe Mary'nin dördüncü oğlu Britanya kraliyet ailesinin üyesi (d. 1902)
1943 - Paul Freiherr von Eltz-Rübenach, Nazi Almanyasında Ulaştırma Bakanı (d. 1875)
1956 - Alfred Kinsey, Amerikalı biyolog, entomoloji ve zooloji profesörü (d. 1894)
1963 - Suphi Kaner, Türk sinema oyuncusu, yönetmen, senarist ve yapımcı (intihar) (d. 1933)
1965 - Zihni Derin, Türk ziraatçı ve eğitimci (d. 1880)
1967 - Paul Muni, Amerikalı aktör ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1895)
1967 - George Lincoln Rockwell, Amerikan Nazi Partisi'nin kurucusu (d. 1918)
1973 - Dezső Pattantyús-Ábrahám, Macar politikacı (d. 1875)
1976 - Eyvind Johnson, İsveçli yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1900)
1977 - Károly Kós, Macar mimar, yazar, çizer ve politikacı (d. 1883)
1979 - Stan Kenton, Amerikalı caz müzisyeni, besteci ve orkestra şefi (d. 1911)
1982 - Abdülbaki Gölpınarlı, Türk edebiyat tarihçisi ve çevirmen (d. 1900)
1984 - Truman Capote, Amerikalı yazar (d. 1924)
1984 - Viktor Çukarin, Sovyet jimnastikçi (d. 1921)
1992 - Nisa Serezli, Türk sinema, tiyatro oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (d. 1924)
1993 - Ali Avni Çelebi, Türk ressam (d. 1904)
1998 - Lewis F. Powell Jr., 1971'den 1987'ye kadar ABD Yüksek Mahkeme Yargıcı olarak görev yapmış olan Amerikalı hukukçu (d. 1907)
2001 - Aaliyah, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1979)
2001 - Üzeyir Garih, Türk iş insanı ve yazar (d. 1929)
2006 - Silva Gabudikyan, Ermeni şair (d. 1919)
2008 - Kevin Duckworth, Amerikalı basketbol oyuncusu (d. 1964)
2009 - Edward Kennedy, Amerikalı siyasetçi ve Başkan John F. Kennedy'nin kardeşi (d. 1932)
2010 - Deniz Gönenç Sümer, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1984)
2011 - Sevinç Aktansel, Türk oyuncu (d. 1937)
2012 - Neil Armstrong, Amerikalı astronot (Ay'a ayak basan ilk insan) (d. 1930)
2013 - Gilmar, Brezilyalı eski millî futbolcu (d. 1930)
2016 - James Cronin, Amerikalı nükleer fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1931)
2016 - Maria Eugénia, Portekizli dizi ve sinema oyuncusu (d. 1927)
2016 - Marvin Kaplan, Amerikalı oyuncu (d. 1927)
2016 - Sonia Rykiel, Fransız moda tasarımcısı (d. 1930)
2017 - Mesut Mertcan, Türk sunucu ve haberci (d. 1946)
2018 - Dieudonné Bogmis, Kamerunlu katolik piskopos ve din adamı (d. 1955)
2018 - John McCain, Amerikalı asker ve siyasetçi (d. 1936)
2018 - Lindsay Kemp, İngiliz dansçı, aktör, dans hocası, mim sanatçısı ve koreograf (d. 1938)
2019 - Gül Çiray Akbaş, Türk orta mesafe koşucusu (d. 1939)
2019 - Mona Lisa, Filipinli oyuncu (d. 1922)
2019 - Ferdinand Piëch, Otomobil mühendisi ve otomotiv yöneticisi (d. 1937)
2020 - Mónica Jiménez, Şilili kadın siyasetçi (d. 1940)
2021 - Metin Çekmez, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1945)
Tatiller ve özel günler
0825
25 |
3263 | https://tr.wikipedia.org/wiki/Denizli | Denizli | Denizli, Türkiye'de Ege Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Nüfusu 2021 yılı itibarıyla 1.051.056'dir. Ege Bölgesi'nde İzmir'den sonra ikinci en büyük il merkezine sahip Büyükşehir'dir. Tekstil sanayi, metal, gıda ürünleri ve yöreye has Denizli horozu ile meşhurdur. Anadolu Yarımadası'nın güneybatı, Ege Bölgesi'nin güneydoğusunda yer alır. Ege ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit durumundadır. Denizli ilinin her iki bölge üzerinde de toprakları vardır. Denizli ili 28° 38' - 30° 05' doğu meridyenleri (doğu uç noktası; Çivril ilçesi Gümüşsu - Gökgöl Köyü, Dinar sınırında Efekli Tepe, batı uç Aydın, Manisa; güneyde Muğla; kuzeyde Uşak illeri ile komşudur.) Yüzölçümü 12.134 km², denizden yüksekliği ise 209 m'dir.
Bir sanayi, ihracat ve ticaret merkezi olan Denizli, aynı zamanda altmış beş bine yaklaşan üniversite öğrencisine ev sahipliği yapmaktadır. Bir yılda milyonlarca yerli ve yabancı turisti ağırlayan il, bir turizm kenti olmasının yanı sıra düzenlenen yerel, ulusal ve uluslararası etkinliklerle eğitim, kongre, kültür ve sanat merkezi özelliğindedir. GEKA (Güney Ege Kalkınma Ajansı) merkezi Denizli'dedir.
Akdağ'ın (Babadağ) kuzey yamaçları eteklerinde, Büyük Menderes'in kolu olan Aksu çayına kavuşan derelerle hafifçe yarılmış bir plato üzerinde yer alan Denizli, yeni bir kenttir. Asıl kent buradan 6-7 kilometre kadar kuzeydeki Laodikeia (Laodicaea) adlı yerdeydi. Selçuklular ve Bizanslılar arasındaki savaşlar sonucu yıkıma uğrayan ve özellikle suyolları bozulan Laodikeia zamanla terk edilmeye başlanmış ve yerleşme 11. yüzyıldan başlayarak bol su kaynaklarının bulunduğu Denizli, Ladik'e doğru yer değiştirmeye başlamıştır. Kent, 1702-1703'teki bir deprem sırasında büyük zarara uğramış ve daha sonra yeniden kurulmuştur. Ege kıyılarından iç kesimlere sokulan doğal bir yol üzerinde bulunan Denizli, özellikle 1950'li yıllarda karayollarının düzelmesinden sonra, bu konumunun ve çevresindeki tarım etkinliklerinin gelişmesi sonucu hızla kalabalıklaşmış ve 1950'de 22.000 olan nüfusu, aradan geçen 60 yıl içinde yaklaşık 25 kat artmıştır. Sanayisi, turizmi, ticareti ve hizmet sektörü çok gelişmiş olan Denizli, Türkiye'nin en kalkınmış kentlerinden biridir. Anadolu Kaplanları'nın başıdır. Dünya'da tekstilin en önemli başkentleri arasındadır. Ayrıca Serinhisar ilçesi de Türkiye'nin leblebi ve leblebi ürünleri ihtiyacının %85 civarını karşılamaktadır. Denizli, Türkiye'nin en büyük 10 ekonomisi arasındadır. Kent, havlu, bornoz ve ev tekstilinde ABD ve AB pazarında iyi bir prestije sahiptir. Havası ve doğası Ege Bölgesi'nin ortalamalarını yansıtır. Şehrin birkaç noktasında horoz heykeli bulunur. Dünyaca bilinen doğa harikası Pamukkale de şehrin simgelerinden biridir. Pamukkale, UNESCO'nun dünya kültür mirası listesindedir. Karahayıt da uluslararası termal bir merkezdir. Ayrıca en yüksek dağı Honaz Dağı aynı zamanda Ege Bölgesi'nin en yüksek dağıdır (2532 m). Şehirde UNESCO'ya giren Hierapolis, Laodikeia, Tripolis, Tabea, Attoudda, Eumenea, Collossea vb. birçok antik kent bulunmaktadır.
Tarihçe
Denizli şehri ilk defa, bugünkü şehrin 6 km kuzeyinde, Eskihisar Köyü civarında, Milattan önce 261 - 245 yılları arasında, Suriye Kralı ikinci Antiokhos tarafından kurulmuştur. II. Antiokhos kente karısı Laodikeia'nin adını vermiştir. Laodike'nin kenti anlamına gelen "Laodikeia" adını alan kent, M. S. 7. yüzyılda büyük bir depremle yıkılınca, kent bugünkü Kaleiçi mevkiine taşınmıştır. Türkler Denizli havalisini zapt ettikten sonra, kenti "Ladik" adıyla anmışlardır.
Denizli adına, tarihi kaynaklarda başka isimler olarak da rastlanır. Selçuklu kayıtları ve Denizli mahkemesi şer‘iyye sicilleri Ladik ismini vermektedir. İbni Batuta'nın seyahatnamesinde Tunguzlu denilmektedir. Mesalikullebsar'da da Tunguzlu olarak kaydedilmiştir.
Timurlenk'in zafernamesini yazan, Şerafettin Zemdi Tenguzlug ve Tonguzlug gibi iki isimden bahsetmektedir. Tengiz kelimesi eski Türkçede Deniz demektir. Tunguzlu ise bugünkü imlasıyla Denizli demektir. Netice olarak Denizli adı, Tenguzlu ve Tunguzlu kelimelerinin zamanla ağızdan ağza, Denizli kelimesi haline gelmesinden bugünkü şeklini almıştır. Denizlili araştırmacı Mümtaz Başkaya, konu ile ilgili yazdığı kitabında, Denizli adının kökeninin Tengiz olduğunu ve bir boy adı olarak Orta Asya'dan Anadolu'ya geldiğini ileri sürmektedir. Ayrıca adı geçen bu kitabında Denizli adının kentte bulunan suların çokluğu ile ilgisinin bulunmadığını da çok gerçekçi biçimde açıklamıştır. Bu yer adının başka yerleşimlerin de adı olduğunu, Türkiye'de başka yerlerde de Denizli ve benzer türdeki adların olduğunu göstererek bu konuya gerçekçi bir açıklama getirmiş olmaktadır.
İlk fetihler
Denizli ve havalisinde Türkler ilk defa 1070 yılında görüldüler. Afşin Bey bütün Anadolu'yu kastettikten sonra Laodikya'yı yağma ederek, Honaz'ı zapt etmiştir. 1071 yılından sonra Denizli ve çevresi Kutalmışoğlu Süleyman Şah'in mahiyetindeki beyler tarafından fethedilmiştir.
1097 yılında Bizans İmparatoru I. Aleksios, İoannis Dukas'ı Batı Anadolu'nun fethi için görevlendirdikten sonra bu yöre Bizanslılar'ın eline geçti. Bu sırada Türk kuvvetleri Orta Anadolu'da bulunuyordu. Bizanslıların elinde kısa bir süre kalan bu belde 1102 yılında yeniden Kılıçarslan tarafından zapt edilmiştir. Bu tarihten sonra Türk kuvvetleri Alp Arslan'ın komutasında Bizans topraklarına sürekli akınlar yapıyordu. 1119 yılında Bizanslılar, büyük bir ordu ile Denizli ve havalisine saldırdılar. Bu bölgede az sayıda Türk kuvveti bulunduran 'Alparslan' önderliğindeki Türkler, bu yöreyi terk etmek zorunda kalmıştır. Ertesi yıl tekrar gelen Bizanslılar Uluborlu taraflarına kadar istila ettiler. 1147 yılında İkinci Haçlı Seferi Fransız Kralı VII. Louis'in komutasında, Ege Bölgesi'nden güneye doğru hareket ederek, Denizli civarını işgal etmiştir. Buradan Antalya istikametine hareket eden Haçlı Ordusu'nun öncü birlikleri, Acıpayam Ovası'nı geçtikten sonra, ordunun ağırlıkları ve artçı birlikleri aynı yolu takip ederek, Kazıkbeli'nden geçmek için hareket etmişlerdi. Fakat orada yapılan çetin gerilla savaşlarında Haçlı Ordusu çok büyük kayıp vermiştir.
1177 yılında Bizans İmparatoru I. Manuil, Selçuklu topraklarına yeni bir sefer düzenleyerek Laodikya ve civarını yağma edip İstanbul'a dönmüştür. Ertesi yıl Türkler Laodikya'ya gelerek şehri zapt etmişlerdir. Manuil Komnenos 1176 yılında büyük bir ordu ile Laodikya ve Honaz civarını geri almışsa da Selçuklular'la yaptığı savaşta yenilmiştir. Bu savaşa Miryokefalon Savaşı adı verilmektedir ve Çivril- Gümüşsu (Homa) yakınlarında Düzbel geçidi ve çevresinde gerçekleşmiştir. II. Kılıçarslan bu savaştan sonra sınırlarını genişleterek Bizans topraklarına akınlar düzenlemiştir. Selçuklular, Atabey komutasında yapılan bu akınlardan büyük ganimetler elde ediyordu. Bizanslılar Atabey komutasındaki bu orduyu Sarayköy yakınlarında pusu kurarak mağlup ettiler. Bu savaşta Atabey hayatını kaybetti.
Bu tarihlerden sonra Denizli ilinin doğu kısımlarına Türkler yerleşmeye başladı. Böylece Türk akıncıları, Küçük Menderes Vadisi'ne kadar ilerleme fırsatını bulmuşlardır. 1190 yılında İkinci Haçlı Ordusu Laodikya'ya gelmiştir. Haçlı Ordusu Komutanı I. Friedrich, Bizanslılar tarafından sevinçle karşılanmıştır. Buraya yerleşmiş olan Türk boyları, çadırlarını bırakarak dağlara çekilmişler ve Haçlı ordusuna karşı ani baskınlar düzenlemişlerdir. Denizli ve havalisi, takriben 13. asrın ilk yıllarında Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından 4 defa fethedilmiştir. Diğer bir rivayete göre, Laodikyalılar tarafından bir Türk kervanının soyulması üzerine, Selçuklu beylerinden Mehmet ve Servet beylerin komutasında bir Selçuklu ordusu, Laodikya ordusunu yenmiş ve haraç olarak bu bölgeyi antlaşma ile almıştır.
Diğer bir rivayet ise şudur: 12. yüzyıl sonlarında Bizanslıların Burdur'a kadar ilerlemeleri üzerine Konya Sultanı Osman ve Hüsamettin beyleri bu bölgeye göndermiştir. Osman Bey, Acıpayam Ovası'nı, Hüsamettin Bey de, Çal taraflarını zaptetmişlerdir. Denizli ve havalisinin Selçuklulara bağlı bir beylik halinde teşekkülü, Selçuklu hükümdarı Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında, 1207 yılında olmuştur. 1209 yılında İznik'i başkent yapan I. Theodoros ile Selçuklular'ın arası açılmıştır. Gıyaseddin Keyhüsrev, Laskaris'ten, Aleksios'un tahtına iadesini isteyince, İznik Devleti ile Selçuklular, Denizli'nin batısında Alaşehir ile Antiokya arasında savaşa tutuştular. İlk seferde savaşı kazanan Türkler yağmaya dalınca hücuma geçen Rum askerleri, Gıyasettin Keyhüsrev'i öldürdü. Böylece savaşın sonunda galip gelen Bizanslılar, Batı Anadolu'ya bir süre hakim oldular. Selçuklular ile Bizanslılar arasında Denizli ve yöresi sınır olarak kaldı. Bugünkü Denizli şehri bu sıralarda kurulmaya başlamıştır.
İlk olarak Denizli Kalesi Abdullah oğlu Karasungur tarafından yaptırılmıştır. Ayrıca bu devrede birçok cami, han ve çeşme de inşa edilmiştir. 13. yüzyıl başlarında Denizli ve havalisi yeni göçlerle,"Uç Bölgesi" olarak önceden gelenlerle birlikte yoğun bir Türk topluluğu meydana getirdiler.
1257 yılında Denizli'ye gelen Bizans garnizonu, şehirdeki Türklerin çoğunluğu karsısında uzun süre kalamadı. Böylece 1259 yılında Denizli tekrar Türkmenlerin eline geçmiş oldu. Bu tarihlerde Denizli etrafında kümelenen Türkmenler, Hülagü Han'a müracaat ederek bu bölge için kumandan istediler. Bu konuda İlhanlı Hükümdarı Hülagü de bir ferman çıkararak Kulsak isimli bir zâtı bu bölgeye göndermiştir. Bölgenin merkezi "Asi Karaağaç" diye bilinen Acıpayam yöresidir.
Söylentiye göre, bu bölgede yaşayan Türkmenlerin manevi Türk Lideri "Yatağanbaba " olması muhtemeldir. 1261 yılında bu yöredeki Türkmenler, Selçuklular'a baş kaldırınca, Selçuklu Sultanı Ruknettin ile Moğollar anlaşarak Türkmenleri mağlup ettiler. Bu sırada birçok Türkmen Bizans sınırını geçerek yerleşmişlerdir. Konya'daki "Cimri İsyanı'nın" bastırılmasından sonra, II. Gıyaseddin Keyhüsrev kendisine yardım etmeyen, Karaağaç Bölgesi Komutanı Ali Bey'i öldürtmüştür. Bundan sonra Denizli, Germiyanoğulları'nın eline geçer. Bir süre sonra, Konya'ya karşı hareket yapılınca, Denizli havalisindeki Türkmenler, Karaman, Eşref ve Menteşe Türkmenleriyle birlikte isyan çıkardılar. Bunun üzerine, İlhanlı Sultanı Keyhakü, 31 Ağustos 1291 de Türklerin üzerine yürüdü. Böylece, İlhanlı hakimiyeti bu bölgede başlamış oldu.
Bu tarihlerde Germiyanlılar, Alsıroğlu'nun kumandasında, bugünkü Buldan olan Tripolis'i zaptettiler (1306). Böylece, Denizli'nin Türkleştirilmesi tamamlanmış oldu. 14. yüzyılın ilk yıllarında Denizli arazisinin düzlük kısımlarına İnançoğulları yerleşmişti. Kuzey doğusunda Germiyan Beyliği bulunuyordu. Sucaeddin Bey, bir ara bağımsızlık için hareket edince, öteden beri, Anadolu'da kuvvetli bir birliğin kurulmasını istemeyen İlhanlı Hükümdarı Timur Tas, 1327 yılında Denizli'ye geldi. Sucaettin Bey ona itaat etti. Denizli 1366'da bir deprem ile harap olduğu sırada şehir, Germiyan hakimiyetine geçmiştir.
1391 yılında Yıldırım Bayezit, Denizli'yi Osmanlı topraklarına katmıştır. 1402 yılında Timur, Ankara Savaşı'nı kazandıktan sonra, Denizli'ye gelmiş, burada bir süre kaldıktan sonra, İzmir yöresini fethe gitmiştir. 1403 yılının ilk aylarında tekrar Denizli'ye dönerek çadır kurmuştur. Timur, bu bölgeyi Germiyanlılar'a bırakarak ayrılmıştır. 1411 yılında bir ara bu bölge Karamanoğulları'nın eline geçmişse de, 1429 yılında tekrar Osmanlılar'a bağlanmıştır.
Türkmen beylikleri
14. yüzyılın ilk yarısında Türkmenler parçalanmış bir halde bulunuyorlardı.
Pek çok yerde bunların izleri kalmıştır.
Germiyanoğulları Beyliği
Germiyanoğulları Beyliği, Uşak ve Denizli'yi içine almaktadır.
Tavas Beyliği
Babadağ'ın güneyindeki araziyi, şimdiki Tavas ve Kale ilçelerinin sahalarını kapsamaktadır.
Tavas çevresine Türklerin yerleşmesi MS 12. yüzyıllara rastlamaktadır. Kesin olmamakla birlikte 1071 Malazgirt Savaşı'ndan sonra 1280-1290 yılları civarında Türklerin bölgeye geldikleri sanılmaktadır. Genellikle gelenlerin Türkmenler olduğu, Selçukluların zayıflayıp yıkılması ile 1300'lü yıllarda Tavas Beyliğinin kurulduğu ve o zamanki Tavas Beyliği'ni İlyas Bey'in yönettiği ve Mevlevi Tarikatı'na girdikleri belirtilmektedir. Tavas Beyliği Germiyan, Aydın, Hamit ve Menteşeoğulları Beyliği arasında tampon bir bölge olarak kurulmuştur. Denizli’nin Germiyan oğullarına geçişi ile Tavas Beyliği 1365 tarihinde Menteşe Beyliğine bağlanmıştır. Beylik önceleri Horasanlı köyünden sonra da Hırka köyünden yönetilmiştir.
Denizli şehri, Osmanlı hakimiyetine girdikten sonra, yaşantısına sakin bir şekilde devam etmiştir. 1702 - 1703 yıllarında vuku bulunan depremlerde, 12.000 kişi ölmüş, o zamanki Kale civarında bulunan şehir oturulamayacak hale gelmiştir. Bundan sonra şehir daha yukarıya, şimdiki merkezine doğru çekilmiştir.
Ladik Beyliği (İnançoğulları) 1261-1368
Laodikya şehrinin sürekli harpler depremlerle yıkılması üzerine halk Laodikya'nın bağ ve bahçelerinin bulunduğu, bugünkü Denizli'ye gelip yerleşmişlerdir. Türkler Laodikya adını kısaltarak Ladik olarak kullanmıştır. Denizli'nin ilk yöneticilerinden biri Seyfettin Karasungur'dur. 30 yıllık valilik ve komutanlığı sırasında, Denizli Kalesi'ni, Akhan Kervansaray'ını, birçok çeşme, camii, han ve hamamlar yaptırmıştır. Karasungur'un, San Kuvvetlerine esir düşmesi üzerine, yerine Ladik ve Honaz emimi olarak Sahip Ataoğulları'ndan Tabettin Hasan Nasreddin Ali gönderilmiş. Bunların da Cimri İsyanı'nda öldürülmeleri üzerine, Ladik emirliğine Ali Bey gönderilmiştir. Böylece Sahip Ataoğulları'nın 1277 tarihine kadar Ladik ve Honaz emirliğinde kaldıkları anlaşılmaktadır. Bölge, Sahip Ataoğulları’ndan Ladik Germiyanoğulları'na geçmiştir. Fakat halkın Germiyanoğulları'ndan Ali Bey'i, Gıyaseddin II. Keyhusrev'e şikayeti üzerine Ladik tekrar sahip Ataoğulları'na geçmiştir.
Sahip Ata'nın vezirlikten azledilmesi üzerine (1288) Germiyanoğulları Ladik'i tekrar ele geçirmiştir. Ali Sirkin kızının oğlu Bedrettin Murad'ı Ladik emirliğine tayin etmiştir. Mollaya sinirlenen Selçuklu Sultani Ladik'e kuvvetli bir ordu göndermiş ve burası tekrar geri alınmıştır. Bu tarihten sonra Sucaettin İnanç Ladik'te 50 yıla yakın beylik yapmış ve adaletli ve iyi idaresi sayesinde halk tarafından sevilmiştir.
Ölümünden sonra yerine geçen oğlu Murat Aslan Bey de memleketi iyi idare etmiş, zamanında Türkçe Fatiha tefsiri yazılmış, 3 çeşit para basılmıştır. Bu paraların biri üzerinde Murat Bey'in adı geçmektedir. Murat Bey'in iktidara geçiş ve ölüm tarihleri kesin olarak bilinmiyor. Hatta Murat Bey'in mezarına bile rastlanmamıştır. Fakat Hastane yakınındaki Murat dede mezarı, halk tarafından Murat Bey'e addedilmekte ve ziyaret edilmektedir. Bugün Denizli'de Murat Dede adıyla bir mahalle bulunduğundan, bazı kaynaklara göre bu mezar Ladik Beyliği ile ilgi derecesi tespit edilemeyen ve Hisar Savaşı'nda ölen Murat Bey'e aittir.
Murat Aslan Bey'den sonra oğlu Issak Bey yerine geçmiş kendi adına para bastırmış fakat 1402'de Timur Anadolu'yu istila edince Denizli'nin idaresi Germiyanoğlu Yakup Bey'e geri verilmiştir. Ankara Savaşı'ndan sonra bütün Anadolu'yu ele geçiren Timur, bir müddet sonra Kütahya ve Altıntaş'tan geçip, Ladik'e gelmiş mevsimin sonbahar olması sebebiyle karargahını Denizli'de kurarak askerlerini kışlaklara göndermiştir.
O vakitler Tonguzlu denen Denizli'de askerlerin hastalanması sebebiyle, Timur karargahını havası ve suyu daha iyi olan Karcı ve Hisar köyü sırtlarına çekmiş, Menteşeoğlu Mehmet Bey ile İsfendiyar Bey Timur'u burada ziyaret ederek ona 1000 at hediye etmişlerdir. Timur bir süre Denizli'de kaldıktan sonra, Serinhisar yoluyla Denizli'den ayrılmıştır. Timur'un Denizli'deki kalış günlerinde Germiyanoğlu Yakup Bey kendisini ziyaret etmiş, Kütahya ve Denizli'nin idaresini üzerine almak için onu ikna etmiştir.
Konya
Ladik Germiyanoğlu Süleyman Şah idaresinde iken, Osmanlı Devleti günden güne kuvvetlenip sınırlarını genişletiyorlardı. Süleyman Sah ergen Osmanlılar tarafından gelecek tehlikeyi sezerek, kendini emniyete almak için kızı Devlet hatunu, I. Murat'ın oğlu Şehzade Beyazıt'a vererek akrabalık kurmuştu (1381).
Kızına çeyiz olarak verdiği yerler arasında Ladik de vardı. Beyazıt Han Denizli'de hamam ve bahçe satın almıştır. Ladik Ankara Savaşı'na kadar (1402) Osmanlılar'da kalmış, savaştan sonra Germiyanoğulları'nın yeniden hakimiyetine giren Ladik, nihayet yerine geçecek kimsesi bulunmayan Germiyan Hükümdarı Yakup tarafından, II. Murat'a bir vasiyetname ve bütün Germeyen ülkesiyle birlikte verilmiştir (1428). Böylece Ladik kesin olarak Osmanlı Devleti'ne bağlanmıştır.
Ünlü gezgin Evliya Çelebi Denizli'ye uğramış ve 300 yıl öncesinin Denizli'sini şöyle dile getirmiştir. "Şehrin çevresinde pek çok akarsular ve göller bulunduğu için bu isim verilmiştir. Yoksa denizden 4 merhale uzaktadır. Kalesi düz yerde dörtgen seklindedir. Hendeği yoktur. Çevresi 470 adımdır, 4 kapısı vardır. Kuzeyinde boyacılar, doğusunda semerciler, güneyinde Yeni Camii, batısında bağlar kapısı bulunur. Kalede 50 kadar silahlı bekçi vardır ki dükkânları bekler. Asıl şehir kalenin dışında 44 mahalle ve 3600 evlidir. Büyüklü küçüklü 57 camii ve mahalle mescidi, 7 çocuk mektebi, 6 hamamı, 17 tekkesi vardır.
Herkes bağlarda oturduğundan ehil ve ayalleri birbirinden kaçmaz. Birbirleriyle akraba gibi olmuştur. Halkı beyaz ve mavi feraceler giyer. Pamuğu, pamuk ipliği, beyaz ince sade bezli olup, Anadolu'ya sevk edilir. Halkın kazancı "Beyaz Denizli Bezi" dir.
Cumhuriyet dönemi
2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Denizli'de sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesi, çalışmalarına başladı.
Kronoloji
MÖ 4000'ler Kalkolitik Dönem
MÖ 3000-2000 İlk Tunç Çağı
MÖ 2000-1200/1100 Orta Tunç Çağı ve Son Tunç Çağları
MÖ 1800 Denizli’nin Arzava Siyasal Birliği içinde yer alması
MÖ 1200'ler Deniz kavimleri göçü
MÖ 1100'ler Deniz kavimleri göçüyle Hitit Devleti’nin yıkılması
MÖ 546 Ahameniş Kralı II. Kiros’un Lidya Krallığı'nı ortadan kaldırılması
MÖ 360 Hellespontos, Misya, Lidya ve Karya satraplarının Pers Merkezi Yetkesi’ne baş kaldırışı
MÖ 334 Büyük İskender’in Anadolu seferi ile Denizli yöresindeki Pers etkinliğine son verilmesi.
MÖ 246 II. Antiokos’un karısı Laodikeia’yı ziyareti sırasında Laodikeia kentinin kurulması.
MÖ 188 Roma, Bergama, Selevkoslar arasında barış antlaşmasının yapılması.
649 Muaviye’nin Kıbrıs seferi
1070 Türkler’in Denizli’de ilk kez görülmeleri.
1077 Denizli’nin Türkler tarafından fethi
1097 Denizli’nin Bizans’ın eline geçmesi
1102 I. Kılıçarslan’ın Denizli’yi fethi
1119 Denizli’nin yeniden Bizans’ın eline geçmesi
1148 Haçlıların Denizli’den geçmeleri
1176 Çivril yakınlarında, Kufi Çayı Vadisinde 17 eylül 1176 tarihinde cereyan eden (Miryakefalon) Miryokefalon Muharebesi. II. Kılıçarslan komutasındaki Türkmen ordusu, bu savaşta Bizans'ı tekrar yenmiştir. Ve ilk kez bu savaşın ardından Avrupalı tarihçiler Anadolu topraklarına Romania yerine Turkia demeye başlamışladır (Dağdaş, S., Dağdaş, F. B., 2001, Denizli-Acıpayam-Dodurgalar Kasabasının Tarihçesi ve Bugünkü Durumu, Türk Yurdu Dergisi, 7. Devre, Cilt 21, (53), Sayı: 171 (533), Aralık 2001, Evren Yayıncılık, Ankara, s. 42-49, 64 s.).
1190 Frederik Barbaros komutasındaki bir Haçlı ordusunun Denizli’den geçmesi
1207 Denizli’nin yeniden Türklerin eline geçmesi
1259 Türkmenlerin, Denizli’nin yönetimini ele geçirmeleri
1288 Denizli’nin Germiyanoğulları egemenliğine girmesi
1300-1368 Denizli’de İnançoğulları egemenliği
1368 Denizli’nin yeniden Germiyanoğulları egemenliğine girmesi
1391 Denizli’nin Osmanlıların eline geçmesi
1403 Timur’un Denizli’yi Germiyanoğulları’na geri vermesi
1429 Denizli’nin kesin olarak Osmanlı egemenliğine girmesi
1874 Denizli’de ilk rüştiye mektebinin (ortaokul) açılması
1876 Denizli’de ilk belediyenin kurulması
1879 İzmir-Aydın Demiryolu’nun Sarayköy’e dek uzatılmasına ilişkin bir antlaşmanın yapılması
1883 Yapılan yönetim değişikliği ile Denizli’nin Sarayköy, Buldan ve Tavas kazalarının bağlandığı bir sancak haline getirilmesi
1884 Çal kazasının Denizli sancağına bağlanması
1888 Acıpayam Kazası’nın, Denizli sancağına bağlanması, Sarayköy demiryolu hattının Dinar’a dek uzatılmasının kararlaştırılması
1910 Denizli’nin ‘Bağımsız Mutasarrıflık’ haline getirilmesi
22 Mart 1919 İzmir’de toplanan Redd-i İlhak Kongresi’ne Denizli’den bir kurulun katılması
25 Nisan 1919 İstanbul Hükümeti’nin şehzade Abdürrahim Efendi başkanlığındaki bir öğüt kurulunu Denizli’ye göndermesi
15 Mayıs 1919 İzmir’in Yunanlarca işgali üzerine, Denizli’de bir protesto mitingi düzenlenmesi
16 Mayıs 1919 Yunan işgalinin protesto edilmesi amacıyla Tavas’ta da bir miting düzenlenmesi
17 Mayıs 1919 İşgale karşı Çal’da bir miting düzenlenmesi
29 Mayıs 1919 Denizli Redd-i İlhak Cemiyeti’nin kurulması
8 Haziran 1919 Sarayköy’de bir Kuvâ-yi Milliye Cephesi’nin oluşturulması
10 Haziran 1919 Denizli’de Heyet-i Milliye’nin ve Sarayköy cephesinin Oluşturulması
3 Ağustos 1919 İstanbul Hükûmetinin Denizli’de incelemelerde bulunmak üzere Jandarma Genel Komutanı Ali Kemal Paşa’yı göndermesi
7 Ağustos 1919 Denizli Mutasarrıfı Faik Bey’in Dahiliye Nezareti’ne bir telgraf çekerek, Kuvâ-yi Milliye’nin dağıtılması buyruğunu geri çevirmesi
18 Ağustos 1919 Denizli delegelerinin Sivas Kongresi’ne katılmak üzere kentten ayrılması * 12 Ocak 1920 Emin Efendi ve Faik Bey’in İstanbul’da toplanan Meclisi Mebusan’a Denizli milletvekili olarak katılması.
21 Haziran 1920 Çopur Musa çetesinin Çivril’i basması
5 Temmuz 1920 Yunanların Buldan’a ve Çal’ın bazı köylerine girmesi
8 Temmuz 1920 Demirci Mehmet Efe’nin adamlarından Sökeli Ali Efe’nin Denizli’de öldürülmesi
9 Temmuz 1920 Denizli’ye giren Demirci Mehmet Efe’nin, Sökeli Ali Efe'nin ölümünden sorumlu tuttuğu 60 kişiyi öldürtmesi
29 Temmuz 1920 Yarbay Nazmi Bey’in 57. Tümen Komutanı ve Mutasarrıf vekili olarak Denizli’ye gelmesi
18 Ocak 1921 Çivril’in Yunan işgaline uğraması
1 Nisan 1921 Çivril’in ikinci kez bir işgale uğraması
30 Ağustos 1922 Çivril’in Büyük Taarruz neticesinde Yunan işgalinden kurtarılması
3 Eylül 1922 Güney'in düşman işgalinden kurtarılması
4 Eylül 1922 Buldan'ın işgalden kurtarılması
Coğrafya
İklim
İlin kuzey kısmı Ege, güney kısmı Akdeniz bölgesine dahildir. Kıyı kesimlerinden iç bölgelere geçit yerinde olduğundan denizel etki (ılıman hava) Söke ovasından başlayarak Sarayköy, Denizli İl merkezi, Honaz, Bozkurt ve Çardak ilçelerine kadar etkiler ve sert havayı yumuşatır, kuzey kısımda az da olsa iç bölgelerin iklimi hissedilir. Ege Bölgesi iklimi sıcaklık ortalamalarında görülebilir. Denizli'de dağlar genel olarak denize doğru dik olduğundan, denizden gelen rüzgarlara açık bulunmaktadır. Kışlar ılık ve yağışlı geçmektedir. İlde yıllık sıcaklık ortalaması 17,8 °C'dir.
Bitki örtüsü
Denizli'nin bitki örtüsü makidir. Maki küçük çalılara denir. Denizli'nin %59'u ormanlarla kaplıdır. Çayır ve meralar %10, ekili ve dikili arazi %43'tir. Ekime müsait olmayan kısmı sadece %1'dir.
İlin bitki örtüsünü çoğunlukla orman ağaçları ile Akdeniz iklimine has makiler meydana getirir. Ormanlarda karaçam, kızılçam, sedir, ardıç, meşe, kestane, çınar, dişbudak, kızılağaç (Boya ağacı), günlük gibi ağaç türleri bulunur. Ormanların başladığı sınırların altında kalan dağ eteklerindeki geniş alanlar çalılık ve fundalıklarla kaplıdır.
Nüfus
Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2023 verileri )
Denizli İl Nüfusu: 1.056.332 (2022 sonu). İlin yüzölçümü 12.133 km2'dir. İlde km2'ye 87 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 1002 kişi ile Merkezefendi’dir)
İlde yıllık nüfus artış oranı %0,50 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Merkezefendi (%2,21)- Tavas (-% 1,89)
06 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 19 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 617 mahalle bulunmaktadır.
Ekonomi
Denizli ilinin ekonomisi sanayi ve ticarete dayalıdır. Denizli, bir ihracat ve sanayi kentidir. Hizmet sektörü de oldukça gelişmiştir. Son 15 yılda sanayisi müthiş bir gelişme göstermiştir. ABD'ye bakır tel ihraç etmiştir. Faal nüfusun %45'i tarım, balıkçılık, arıcılık, ormancılık ve hayvancılık ile uğraşır. Bütün gelirin %30'u sanayiden sağlanır. Türkiye'de Anadolu Kaplanları olarak bilinen ihracatçı şehirlerin başında gelir. Her yıl milyarlarca dolarlık ihracatıyla Türkiye'nin lokomotif sanayi şehirlerinden biridir. Denizli Türkiye'de ve dünyada tekstilin başkenti olarak anılıyor olsa da son yıllarda tekstilde yaşanan ekonomik kayıplar nedeniyle ekonomik dengeler mermer ve doğal taş sektörü üzerine kaymıştır. Denizli'den tüm dünya ülkelerine traverten ve türevi olan mermer ve doğal taş ihracatı gerçekleştirilmektedir. Serinhisar ilçesi de Türkiye'nin leblebi ve leblebi ürünleri ihtiyacının %85 civarını karşılamaktadır ve ihraç etmektedir.
Tarım
Denizli tarıma çok elverişlidir. Başlıca tarım ürünleri; buğday, arpa, Ceviz, mısır, nohut, tütün,kekik,haşhaş, ay çekirdeği, üzüm, İncir ve pancardır. Sebze üretimi ise 250 bin tondur. Üzümden sonra, kavun, karpuz, elma, armut, vişne, kiraz, şeftali, badem, erik ve nar bol miktarda yetişir.
Antepfıstığı üretimi gün geçtikçe artmaktadır.
120.000 zeytin ağacından ortalama 1000 ton zeytin elde edilir. Mevcut su potansiyeli bütün ekili araziyi sulamaya elverişlidir. Ekili arazinin önemli kısmı sulanmaktadır. 95.000 incir ağacı bulunmaktadır.
Sanayi
Sanayi oldukça gelişmiştir. Dokuma, enerji, otomotiv yan sanayi, maden ve metal sanayi ön sıradadır.
Kültür
Denizli'de kültür ve sanat faaliyetleri genellikle Denizli Devlet Tiyatroları, Pamukkale Üniversitesi, Denizli Büyükşehir Belediyesi, Merkezefendi Belediyesi, Pamukkale Belediyesi ve diğer kurumlar tarafından organize edilmektedir. Ayrıca özel organizasyon şirketleri de çeşitli etkinlikler düzenlemektedir. Denizli Devlet Tiyatrosu haftada iki-üç gün oyunlarını sergilemektedir. Diğer etkinlikler (Konser, söyleşi vb.) ise muhtelif mekanlarda ve zamanlarda sıklıkla organize edilmektedir. Kentte çok sayıda kongre ve kültür merkezi, tiyatro ve sinema salonu mevcuttur.
Mutfak
Denizli Kebabı
Tandır kebabı
Patlıcan Kebabı
Çöp şiş
Siron
Keşkek
Çaput Aşı
Sıyırma
Arabaşı
Kiide
Yoğurtlu Patlıcan Gömmesi
Sura
Kaçamak
Gındıra Çorbası
Tavuklu keşkek
Dirit
Patlıcan dolması
Biber Tatarı
Top Tarhana
Leyen böreği
Börülce böreği
Cızlama
Pide
Meneviş yoğurtlaması
Zafer Gazoz
Turizm
Pamukkale; kaynak sularının kirecinden oluşmuş travertenleri ile ünlü bir turizm cennetidir. Dünyada eşi benzeri bulunmayan Unesco Dünya Kültürel Miras Listesinde yer alan hem Doğal ve hem de Arkeolojik sit olan Türkiye'nin en tanınmış doğa harikasıdır. Yılda iki milyon yerli ve yabancı turist Pamukkale'yi ziyaret etmektedir. Pamukkale 2700 metre uzunluğunda ve yüksekliği 160 metredir. Parlak beyaz rengiyle Pamukkale'yi 50 km uzaklıktan görmek mümkündür. Ayrıca Pamukkale'de Hierapolis antik kenti, antik havuz, antik tiyatro, arkeoloji müzesi gezilmesi gereken yerlerdendir. Tepesinde antik Roma'dan kalma Hierapolis adlı kutsal antik şehir bulunur. 5–10 km yakınında Laodikeia (Laodikya) antik kenti bulunur.
5 km ilerisinde ise uluslararası bir termal merkez olan Karahayıt vardır. Yılın her mevsiminde ana kaynağından "58" santigrat çıkan Karahayıt'ın kendine has kırmızı renkli şifalı termal suyu ve termal çamuru, Ege Üniversitesi Hidroklimatoloji Enstitüsünün vermiş olduğu rapora göre içerdiği zengin mineralleri ile eşsiz bir sağlık kaynağıdır. Karahayıt'ta bulunan turistik tesislerde (Otel, Apart Otel ve Pansiyonlarda) Kırmızı Su ve Termal Çamur sayesinde pek çok hastalık ve sağlık probleminize şifa bulursunuz.
Denizli' de bunların dışında çok sayıda antik kent bulunmaktadır. Keloğlan Mağarası ve Kaklık Mağarası ise diğer turistik yerlerdendir. Pamukkale ve Karahayıt bölgesinde beş ve dört yıldızlı oteller, pansiyonlar termal turizm ve kaplıca hizmeti vermektedir.
Bunların yanı sıra Denizli'nin Buldan ilçesi ürettiği birbirinden güzel el dokumaları ile dünyaca ünlüdür. Her yıl binlerce yerli ve yabancı turist ilçeyi ziyaret etmektedir.
Antik kentler
Hierapolis Antik Kenti
Laodikeia Antik Kenti
Anaua Antik Kenti / Çardak
Tripolis Antik Kenti: Denizli merkezine 40 kilometre uzaklığında bulunan Buldan İlçesinin Yenicekent Kasabası ile Menderes Nehri arasında kurulmuştur. Tripolis Antik Kenti’nin batıya ve kuzeye açılan vadilerle Ege’ye güneydoğusundaki Çürüksu Ovası ve vadileri ile İç Anadolu ve Akdeniz’e ulaşımı bulunmaktadır. Kentin güneyinde Çürüksu Vadisi’nde kurulmuş olan aynı dönemlere ait Laodikeia Antik Kentine 30 kilometre, Hierapolis Antik Kentine ise 20 kilometre uzaklıktadır. Tripolis Antik Kenti’nin ilk kuruluşu hakkında kesin bilgilere henüz ulaşılamamıştır. Geç Helenistik Dönem de Tripolis olarak adlandırılan ve ilk kuruluşunun Lidyalılar tarafından olduğunu belirten bazı belgelere rastlanılmıştır. Fakat Bazı kaynaklarda ilk isminin Apollonia olduğu belirtilmektedir. Tripolis Antik Kenti, Lidya Şehirleri arasında yer almasına rağmen Frigya ve Karya bölgelerine ulaşımı sağlayan önemli sınır, tarım ve ticaret merkezlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Menderes Nehri ile Çürüksu Çayı’nın sularının taşıdığı alüvyonlu topraklarla bereketlenen, Çürüksu Ovası’nın büyük bir bölümüne kapsayan kentlerden biri olan, kuruluş biçimiyle ve şehircilik anlayışı ile bölgenin en zengin kentleri arasında yer almaktadır. Tripolis’in ilk kuruluşunun Lidyalılar zamanında olmasına karşın, yüzeydeki kalıntılar tarz olarak Roma ve Bizans Dönemi mimari özelliklerini ve yapı örneklerini taşımaktadır. Tripolis Antik Kenti MÖ II. yüz yıl sonları ile MS I. yüz yıl ortalarında ve IV. Yüz yıl ortalarında birçok deprem ve savaşlar geçirdiğinden dolayı çok tahrip olmuştur. Kent en ihtişamlı dönemini Roma zamanında yaşamıştır. İlk kazı çalışmaları 1993 yılında Müze Müdürlüğü’nce Tripolis Antik Kenti’nin ana caddesinde yapılmış ve bir süre ara verildikten sonra 2007 yılında tekrar kazı çalışmaları başlatılmıştır. Tripolis Antik Kenti’nin Başlıca Yapıları Tripolis Antik Tiyatrosu : Kentin mevcut yerleşiminin merkezinde inşa edilmiştir. Araziye uygun olarak Roma Mimari tarzında, Grek tiyatrosu tipinde, üç bolüm olarak yapılmıştır.
1. Bölüm (Cavea) : Üç diazoma ile bölünmüş ve yarım daire şeklinde inşa edilmiştir. Orkestra bölümüne doğru olan oturma bölümleri tamamen tahribat görmüştür. Cavea’nın üst ve yan kısımlarında Tonozla örtülü çıkışlar yer almaktadır. Yaklaşık 8.000 kişi kapasiteye sahip olan, kademeli oturma taşları büyük mermer parçalardan yapılmıştır.
2. Bölüm (Orkestra) : Bu bölüm tamamen toprak altında kalmış ve pek fazla bir bilgi bulunamamıştır.
3. Bölüm (Sahne ve Sahne Binası): Sahne binasının üst yapısı iç ve dış kısımlara doğru yıkılmış harap durumdadır. Sahne binasına ait sağ ve sol istinat duvarlarının az bir kısmı yüzeyde görülmektedir. === Tripolis Hamamı === Geç dönemde şehrin etrafını çeviren şehir surlarının dışında Tripolis Tiyatrosu’nun 200 metre batısında düzlük bir alanda yer almaktadır. Yapıda bölümler arasında tonozlarla ve büyük nişlerle geçişler sağlanan 5 bölüm tespit edilmiştir. Tipik Roma Hamamları geleneğini korumuş, alt yapısı ve duvarları kesme traverten blok malzemeden yapılmıştır. === Şehir Binası === 40X65 metre ölçülerinde büyük bir yapı olan Şehir Binası, hamamın yaklaşık 200 metre güneyinde yer alır ve üst kısmı tamamen yıkılmıştır. Roma Mimarisi özelliği görülen yapının batı duvarına bitişik şehir surları devam etmektedir. ==== Apsisli Yapı ==== Üst bölümü tamamen yıkılmış dikdörtgen planlı yapının iç kısmına inşa edilen apsis kuzey duvarının içinde bulunmaktadır. Bu yüzden bu yapıya Apsisli yapı denilmiştir. ==== Kale ve Surlar ==== Kent Geç Roma ve Bizans döneminde, Burçlar, gözetleme kuleleri ve kalın duvarlarla desteklenen şehir surları ile çevrelenmiştir. Kentin kuzeyindeki en yüksek tepedeki kule ile birleşen şehir surları kentin güvenliği için önem arz etmektedir ve buradaki yüksek kule dışarıdan gelen tehlikeleri gözlemlemek amacı ile kullanılmıştır. ==== Su Yolları ==== Kent Menderes Nehrinin kenarında bulunmasına rağmen, kentin su ihtiyacını 25 kilometre uzakta olan Güney ilçesinin yakınında olan kaynak suyundan tedarik etmişlerdir. Suyun kente getirilmesini dağlık ve engebeli araziler üzerinde inşa edilen tüneller, künkler ve kemerlerle sağlamışlardır. ==== Nekropol ==== Kentin doğu ve güney yamaçlarında yer almaktadır. Burada bulunan dik ve sarp kayalıklara oyulmuş çok sayıda kaya mezarları vardır. Buranın alt bölümünde podyumlu, üst kısmında ise lahit şeklinde mezarlar bulunmaktadır.
Tabea Antik Kenti - Kale
Colossae Antik Kenti - Honaz
Eumenea Antik Kenti - Çivril / Işıklı
Heraklia Salbace Antik Kenti - Tavas / Vakıf
Dionysopolis Antik Kenti - Çal / Ortaköy
Sebastopolis Antik Kenti - Tavas / Kızılca
Trapezopolis Antik Kenti - Babadağ / Bekirler
Attuda Antik Kenti - Babadağ / Hisarköy
Apollonia Salbace Antik Kenti - Tavas / Medetköy
Bunların dışında;
Apollon Lermenos Tapınağı: Bir Anadolu Tanrısı olan Apollon Lermenos’ a adanmış olan bu kutsal alan, Menderes Nehri’nin güney kıyısında, Hierapolis’e 35 Kilometre mesafede bugün Çal Ovası olarak adlandırılan Bahadınlar bölgesinde 1887 yılının Mayıs ayında araştırmacılar W.M.Ramsay, D.G. Ho garth ve H.A. Brown tarafından tespit edilmiştir. Bölgedeki diğer kült alanları göz önüne alınırsa Apollon Lermenos Kutsal Alanı erken dönemlerde olasılıkla Tanrıça Kybele’ ye adanmış kült merkezinin üzerine, MS II yüzyılda İmparator Hadrianus Dönemi (MS 117-138) ve hemen sonrasında inşa edilmiş olmalıdır. Kutsal alanın en batısında Menderes Vadisi’ ne hakim bir noktaya tanrının tapınağı yerleştirilmiştir. Kuzeybatı-güneydoğu yönünde konumlandırılan tapınak, anakayayı kullanan yüksek bir podyum üzerinde, tetrastylos (ön cephesinde dört sütun bulunan) plan tipinde ve korinth düzenindedir.
Beycesultan Höyüğü : Çivril ilçesindedir. Tarih öncesindeki Kalkolitik Çağdan Bronz Çağı'na, Bizans İmparatorluğuna uzanan çok uzun bir sekans içinde yerleşime konu olmuş olması Beycesultan'ın en önemli özelliğidir. Kazılarda keşfedilen ve çok ince bir sanatın ve işçiliğin eseri olan buluntulardan bazıları Anadolu Medeniyetleri Müzesi'nde ve Pamukkale'deki Hierapolis müzesinde sergilenmektedir.
Beycesultan'da keşfedilen ve MÖ 2. binyılın başlarına tarihlenen Luvi dilinde bir hiyeroglif mühür mevcuttur.
Müzeler
Atatürk ve Etnografya Müzesi
Pamukkale Arkeoloji Müzesi
Folklorik Bez Bebek Müzesi
Halıcı Ahmet Urkay Arkeoloji ve Etnografya Müzesi
Festivaller
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Halk Dansları Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Çocuk Şenliği
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Sivil Toplum Fuarı
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Tiyatro Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Uluslararası Yaren Şairler Şöleni Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Bozdağ Kar Şenliği
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Ege Aşıklar Bayramı
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Cam Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Koruyucu Aile Şenliği
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Bahar Spor Şenlikleri
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Liselerarası Tiyatro Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Geleneksel Türk Spor Oyunları
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Genç Denizli Rock Müzik Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Genç Denizli Film Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Japon Filmleri Festivali
Denizli Büyükşehir Belediyesi - Merkez Efendi Tıp Festivali
Buldan Belediyesi - Uluslararası Dokuma, Kültür ve El Sanatları Festivali
Çal Belediyesi - Sudan koyun Geçirme ve Bağbozomu Şenlikleri
Honaz Belediyesi - Kiraz Bayramı Şenlikleri
Kale Belediyesi - Geleneksel Kale Biberi ve Pehlivan Güreşleri Festivali
Bekilli Belediyesi - Kültür-Sanat-Üzüm ve Şarap Festivali
Uluslararası Şiir Günleri
Efes Pilsen Blues Festival
Pamukkale Üniversitesi - Syot Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Bahar Şenlikleri
Pamukkale Üniversitesi - Teknoloji ve Arge Günleri
Pamukkale Üniversitesi - Uçurtma Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Tiyatro Festivali
Pamukkale Üniversitesi - Uluslararası Sanat Kolonisi
Pamukkale Üniversitesi - Bilim Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Dans Festivali
Pamukkale Üniversitesi - Yörük Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Aşıklar Şöleni
Pamukkale Üniversitesi - Best Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Satranç Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Gülümse Çocuk Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Zeybek Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Edebiyat Buluşmaları
Pamukkale Üniversitesi - Genç Tema Çevre Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Rock Festivali
Pamukkale Üniversitesi - Sinema Günleri
Pamukkale Üniversitesi - Maliye Topluluğu Şenliği
Pamukkale Üniversitesi - Uluslararası Aphrodisias-Laodikeia Gençlik,Spor,Kültür ve Sanat Festivali
Ayrıca ilçelerde ve beldelerde de çeşitli festivaller düzenlenmektedir.
Tiyatrolar
Denizli Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatrosu
Denizli Büyükşehir Belediyesi Genç Denizli Tiyatro Kulübü
Tiyatro Umay
Merkezefendi Belediyesi Kent Tiyatrosu
DKM Tiyatro (Demsad)
Tiyatro Zamazingo
Hayal Perdesi Oyuncuları (Pamukkale Üniversitesi Tiyatro Kulübü)
Kongre ve kültür merkezleri
Pamukkale Üniversitesi Hasan Kasapoğlu Kültür Merkezi (Denizli Devlet Tiyatrosu Sahnesi)
Pamukkale Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi
Denizli Kongre ve Kültür Merkezi (Egs)
Ziya Tıkıroğlu Sanat Merkezi (Açık Hava Tiyatrosu)
Çatalçeşme Oda Tiyatrosu
Pamukkale Antik Tiyatro
Halk Eğitim Merkezi
Nihat Zeybekçi Kongre ve Kültür Merkezi
Merkezefendi Kültür Merkezi
Park ve bahçeler
Şemikler Doğal Yaşam Parkı
Azerbaycan Karabağ Parkı
Ornaz Vadisi
Seyir Tepesi Şehir Ormanı
Masal Park
Kazım Arslan Parkı
İncilipınar Parkı
Adalet Parkı
Sevindik Vadi Parkı
Eskihisar Parkı
Servergazi Parkı
Akvadi Parkı
Çamlık Parkı
Tekin Akmansoy Parkı
Teleferik ve Bağbaşı Yaylası
Sümer Parkı
Yunus Emre Parkı
İncilipınar Vali Recep Yazıcıoğlu Kültür Parkı, 174 bin metre kare alana kurulmuş olan Türk büyüklerinin anıtlarının ve büyük bir göletin olduğu, piknik Alanları, çay bahçeleri, açık olimpik yüzme havuzunun bulunduğu parktır.
Çamlık Parkı, Çamlık Dağı'nın eteklerine Kurulu Saklıgölü, küçük Şelaleleri, mini hayvanat bahçesi, Çay Bahçesi, Kafeteryası, Köpek Eğitim Merkezi, Hayal Kahvesi ve Belediye Konukevi ve Seyir Kalesi'nden de Denizli'nin seyredilebileceği park.
Sümer Parkı, şehrin içinde, Sümer Mahallesi'nde sanayi bölgesinde yer alan parkta kafeler, Barlar, Küçük Hayvanat Bahçesi, Gölet ile Sümerpark AVM burada bulunmaktadır.
Yenişehir Yunus Emre Koruluğu, Yenişehir Mahallesi'nde, Teras Park AVM'nin hemen altında yer alan parkta spor ve fitness imkânları, oyun grupları, büfeler ve piknik alanları bulunmaktadır.
Adalet Parkı, 2010 yılının ilk yarısında hizmete girmiş olan Adalet Parkı, 29 Ekim Bulvarı üzerinde, Adalet Sarayı karşısında yer almaktadır.
Eskihisar Parkı 50 bin m² alana sahip bir parktır. İçinde çocuklar için 1 park, 850 metre uzunluğunda yürüyüş ve koşu yolu, 1 wc, 1 fitness grubu, süs havuzları, şelale, sentetik kızak pisti, kafeterya, büfeler ile masal kahramanları figürleri (şirinler, pamuk prenses ve yedi cüceler, dinozor ve köpekli kaydırak), ateşli piknik alanları, masal parkında 1 suni dere, çeşmeler, seyvanlar ve kameriye mevcuttur. Parktaki Sentetik Kızak ise Türkiye'de bir ilktir.
Ak Vadi Parkı Toplam 700 bin m² alanı ile Ege Bölgesinin en büyük, Avrupa'nın da sayılı parkıdır.
Sevindik Vadi Parkı Toplam 92200 m² alanı kapsamaktadır. İçinde, giriş meydanı, yaprak bitki gösteri alanı, su oyunları alnı, kafeterya, seyir terasları, tarih bahçesi, mini golf alanı, spor alanı, sosyal tesis, paintball alanı, oyun treni, ağaç altı oturma meydanı, yeşil amfi, bob kart istasyonu alanı, paten pisti, yeşil labirentler, çocuk oyun macera alanları, tırmanma oyun alanları, jimnastik platformu, koşu ve yürüyüş parkurları, bisiklet parkuru, dinlenme alanları, şelale ve su öğeleri, kelebek vadisi ve otopark mevcuttur.
Yönetim
2009 TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre, Denizli ilinin 2 Merkez ilçe ile birlikte 19 ilçe, 68 belde ve 359 köyü varken 6360 sayılı yasanın çıkmasından sonra Denizli Büyükşehir statüsü almış ve 2 merkez ilçeye ayrılmıştır. Akköy ilçesinin sınırları genişletilerek Pamukkale ilçesine dönüşmüştür. Denizli merkezinin diğer yarısı da Merkezefendi ilçesine dönüşmüştür. Belde ile köyler ise mahalleye dönüşmüştür.
Merkezi Yönetim
Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.
Denizli, bir ‘büyükşehir’dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Denizli Valisi 1975-Trabzon doğumlu Ali Fuat ATİK, 9.06.2020/274 sayılı kararla Siirt Valisi iken atanmıştır.
Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Denizli'nin ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Yerel yönetim
Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır. Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Denizli Büyükşehir Belediye Başkanı, 1964-Tavas doğumlu Osman Zolan (AK PARTİ), 31 Mart 2019 seçimlerinde %50,59 oy oranıyla seçilmiştir.
İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimlerine göre, üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 12'si AK PARTİ, 5'i CHP ve 2'si MHP'li belediye başkanıdır.
Denizli Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 72’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 19 ilçe belediye başkanı ve 52 üye) Bunların 40’ı AK PARTİ, 14'ü CHP, 7’s, MHP, 11'i İYİ PARTİ'dir.
Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgiler Denizli'nin ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Eğitim
Denizli ili, okur yazar oranı %99 civarındadır. İldeki eğitime verilen yüksek önem neticesinde, Özellikle ÖSS, LGS, SBS gibi ortaöğretim ve üniversiteye giriş sınavlarındaki iller arası başarı sıralamasında her yıl ilk 3 sırada olmak üzere (çoğunlukla 1. sıra) kalıcı bir yere sahiptir. Bu nedenle Denizli ili ülke çapında yüksek eğitim düzeyi ve kalitesi, başarılı öğrencileriyle tanınan bir imaja sahiptir. Ayrıca 3 Temmuz 1992 tarihinde kurulan Pamukkale Üniversitesi, Denizli'ye sosyo-ekonomik ve kültürel açıdan ayrı bir dinamizm ve canlılık getirmiştir.
Konum
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.
Medya
Denizli'de üç tane yerel televizyon kanalı bulunur. Bunlardan bazıları:
Deha TV
DRT Denizli
Pamukkale TV
Ayrıca çok sayıda süreli ve günlük olarak yayınlanan dergi, gazete bulunmaktadır.
Altyapı
Ulaşım
İlde Denizli Çardak Havaalanı vardır. Hava yolu ile karşılıklı olarak Denizli-İstanbul uçak seferleri gerçekleştirilmektedir. Havaalanı ve şehir merkezi arasındaki ulaşım ise özel şirketler tarafından sağlanmaktadır ve havaalanından şehir merkezi arası yaklaşık 45 dakikadır.
Demiryolu ile İzmir (Basmane)-Aydın-Nazilli-Denizli arası 8-10 defa, Söke-Aydın-Nazilli-Denizli istasyonları arası 4 defa karşılıklı tren seferleri mevcuttur. Ayrıca Denizli-Afyon-Kütahya-Eskişehir arası tren seferleri yapılmaktadır. Kara ulaşımında İzmir ve Antalya gibi önemli kentlerin kavşak noktasında bulunan Denizli'den tüm otobüs firmaları sefer yapmaktadır. Kent içi toplu ulaşım otobüs ve minibüslerle sağlanmaktadır.
Spor
Merkezefendi Belediyesi Denizli Basket, Basketbol Süper Ligi'nde (BSL) Denizli'yi temsil etmektedir.
Denizlispor, 1.Lig'de Denizli'yi temsil etmektedir.
Denizli, voleybol bölgesel ligde 18 takım ile yer almıştır.
Ziraat Türkiye Kupası 'da Denizli Kalespor ve Kızılcabölük 2.turda, Denizlispor 4.turda elenmişlerdir.
Önemli spor tesisleri: Denizli Atatürk Stadyumu (18.745), Vali Recep Yazıcıoğlu Spor Salonu (2.500), PAÜ Spor Salonu (5.000), Hasan Güngör Spor Salonu (2.500), PAÜ Olimpik Yüzme Havuzu (1.200) ve Denizli Kayak Merkezi.
Kardeş şehirler
Galeri
Kaynakça
Dış bağlantılar
Denizli Büyükşehir Belediyesi
T.C. Denizli Valiliği
Denizli Emniyet Müdürlüğü
Denizli İl Sivil Toplumla İlişkiler Müdürlüğü
Denizli Göç İdaresi Genel Müdürlüğü
Denizli Adliyesi
Denizli Devlet Hastanesi
Denizli - İŞKUR
Denizli İl Jandarma Komutanlığı
Denizli Ticaret İl Müdürlüğü
Denizli Pamukkale Üniversitesi
Denizli İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü |
3264 | https://tr.wikipedia.org/wiki/26%20A%C4%9Fustos | 26 Ağustos |
Olaylar
1071 - Büyük Selçuklu Hükümdarı Alp Arslan komutasındaki ordunun, Romen Diyojen komutasındaki Bizans ordularını yenmesiyle, Malazgirt Meydan Muharebesi kazanıldı.
1789 - Fransa Ulusal Meclisi, Versay'da "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi"ni kabul ederek Kıta Avrupası'nda özgürlükçü hukuk devletinin temellerini attı.
1896 - Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnak Partisi) üyesi 28 kişi, İstanbul'da Galata semtindeki Osmanlı Bankası'nı bastı. 14 saatlik çatışma ve pazarlıklardan sonra, sağ kalan militanlar banka müdürünün yatıyla İstanbul'dan kaçtı.
1920 - ABD'de kadınlar ilk kez oy kullandı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Batı Cephesi'nde Yunan Ordusu'na karşı Büyük Taarruz'a başladı. Türk Ordusu Başkomutanı Mareşal Gazi Mustafa Kemal Paşa, taarruzu bizzat Kocatepe'den idare ediyordu.
1936 - Birleşik Krallık, -Süveyş Kanalı dışında- Mısır'a bağımsızlığını verdi.
1936 - İlk sesli televizyon gösterimi, BBC kanalından yapıldı.
1957 - Transistörlü radyo piyasaya sürüldü. 1927'de yalnızca 7 olan radyo alıcısı sayısı, 1950'lerde 300 bini aştı.
2021 - Zafer Partisi, Ümit Özdağ tarafından kuruldu.
Doğumlar
1676 - Robert Walpole, İngiliz siyasetçi ve ilk İngiltere Başbakanı (ö. 1745)
1728 - Johann Heinrich Lambert, Alman fizikçi, matematikçi ve gök bilimci (ö. 1777)
1740 - Joseph Michel Montgolfier, Fransız havacı ve sıcak hava balonunun kaşifi (ö. 1810)
1743 - Antoine Lavoisier, Fransız kimyacı (ö. 1794)
1819 - Albert, Birleşik Krallık Kraliçesi olan Victoria'nın eşi (ö. 1861)
1873 - Lee de Forest, Amerikalı mucit (ö. 1961)
1880 - Guillaume Apollinaire, İtalyan asıllı Fransız şair, yazar ve sanat eleştirmeni (ö. 1918)
1882 - James Franck, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü kazanmış bilim insanı (ö. 1964)
1883 - Sam Hardy, İngiliz futbolcu (ö. 1966)
1886 - Rudolf Belling, Alman heykeltıraş (ö. 1972)
1898 - Marguerite Guggenheim, Amerikalı sanat koleksiyoncusu (ö. 1979)
1900 - Hellmuth Walter, Alman mühendis (ö. 1980)
1901 - Hans Kammler, Alman inşaat mühendisi (ö. 1945)
1901 - Maxwell Taylor, ABD Kara Kuvvetleri'nde general ve eski diplomat (ö. 1987)
1906 - Albert Bruce Sabin, Polonyalı-Amerikalı tıp araştırmacısı (ö. 1993)
1908 - Walter Bruno Henning, Doğu Prusya doğumlu dilbilimci (ö. 1967)
1910 - Rahibe Teresa, Arnavut rahibe ve Nobel Barış Ödülü sahibi (ö. 1997)
1914 - Fazıl Hüsnü Dağlarca, Türk şair (ö. 2008)
1914 - Julio Cortázar, Arjantinli roman ve kısa öykü yazarı (eserlerinde varoluşsal sorgulamayla deneysel yazım tekniklerini birleştiren) (ö. 1984)
1918 - Katherine Johnson, Amerikalı kadın astrofizikçi, uzay bilimci ve matematikçi (ö. 2020)
1920 - Prem Tinsulanonda, Taylandlı emekli subay ve politikacı (ö. 2019)
1922 - Çetin Karamanbey, Türk sinemacı ve gazeteci (ö. 1995)
1925 - Alain Peyrefitte, Fransız siyasetçi (ö. 1999)
1927 - B. V. Doshi, Hint kökenli mimar (ö. 2023)
1934 - Tom Heinsohn, Amerikalı profesyonel basketbolcu (ö. 2020)
1936 - Benedict Anderson, İngiliz-İrlanda kökenli Amerikalı politikbilimci (ö. 2015)
1936 - Francine York, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2017)
1940 - Don LaFontaine, Amerikalı seslendirme sanatçısı (ö. 2008)
1941 - Ayşe Kulin, Türk yazar ve gazeteci
1946 - Alison Steadman, İngiliz oyuncu
1949 - Allahşükür Paşazade, Kafkas Müslümanlarının Dini Lideri
1950 - Ahmet Özhan, Türk şarkıcı ve oyuncu
1950 - Suavi, Türk şarkı sözü yazarı ve şarkıcı
1950 - Arlene Gottfried, Amerikalı fotoğrafçı (ö. 2017)
1951 - Edward Witten, Amerikalı teorik fizikçi
1952 - Michael Jeter, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2003)
1953 - David Hurley, Avustralya Ordusunda eski kıdemli subay
1956 - Brett Cullen, Amerikalı dizi ve sinema oyuncusu
1960 - Branford Marsalis, Amerikalı saksafoncu ve besteci
1961 - Fahrudin Ömeroviç, Bosna-Hersekli futbolcu ve antrenör
1962 - Tariq Ramadan, Mısır asıllı İsviçreli İslamolog, entelektüel ve akademisyen
1963 - Kürşat Başar, Türk gazeteci, yazar, televizyoncu ve senarist
1964 - Mihriban Aliyeva, 21 Şubat 2017 itibarıyla Azerbaycan Cumhuriyetinin cumhurbaşkanı yardımcısı ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in eşi
1966 - Shirley Manson, İskoç kayıt sanatçısı ve oyuncu
1969 - Adrian Young, Amerikalı müzisiyen
1970 - Ufuk Yıldırım, Türk şarkıcı
1970 - Melissa McCarthy, Amerikalı aktris ve komedyen
1971 - Thalía, Meksikalı latin pop şarkıcısı, besteci, söz yazarı ve oyuncu
1976 - Mike Colter, Amerikalı oyuncu
1976 - Can Gazalcı, Türk öykü ve roman yazarı
1977 - Bülent Şakrak, Türk oyuncu ve sunucu
1978 - Amanda Schull, Amerikalı oyuncu ve dansçı
1979 - Yağmur Sarıgül, Türk besteci ve maNga grubun elektro gitaristi
1980 - Chris Pine, Amerikalı oyuncu
1980 - Tim Smolders, Belçikalı futbolcu
1980 - Macaulay Culkin, Amerikalı oyuncu
1981 - Vangelis Moras, Yunan futbolcu
1982 - Gamze Özçelik, Türk oyuncu, sunucu, manken ve model
1982 - Tuğçe Kazaz, Türk manken, model ve oyuncu
1983 - Mattia Cassani, İtalyan millî futbolcu
1983 - Rob Cantor, Amerikan şarkıcı ve şarkı yazarı
1986 - Colin Kâzım Richards, Türk futbolcu
1986 - Cassie Ventura, Amerikalı şarkıcı, model ve oyuncu
1987 - Ksenia Sukhinova, Rus manken
1988 - Lars Stindl, Alman millî futbolcu
1989 - James Harden, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1990 - Mateo Musacchio, Arjantinli millî futbolcu
1991 - Dylan O'Brien, Amerikalı oyuncu, müzisyen ve yönetmen
1993 - Keke Palmer, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1993 - Robert Schick, Alman futbolcu
1994 - Lauren Taylor, İngiliz amatör golfçü
1998 - Berke Aygündüz, Türk basketbolcu
Ölümler
887 - Kōkō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 58. imparatoru (d. 830)
1212 - IV. Mihail Otoreianos, 1206'dan itibaren ölüm yılı olan 1212'ye kadar sürgünde olarak Konstantinopolis Patrikliği yapmıştır
1346 - I. John, 1313'ten Lüksemburg ve 1310'dan itibaren Bohemya kralı ve Polonya'nın itibari kralı (d. 1296)
1666 - Frans Hals, Hollandalı ressam (d. yaklaşık 1580)
1713 - Denis Papin, Fransız fizikçi (d. 1647)
1723 - Anton van Leeuwenhoek, Hollandalı bilim insanı (d. 1632)
1810 - Santiago de Liniers, İspanyol kolonilerinin valisi (d. 1753)
1850 - Louis-Philippe, 1830-1848 arasında Fransızlar kralı (d. 1773)
1865 - Johann Franz Encke, Alman astronom (d. 1791)
1866 - Joseph Weydemeyer, Prusya ve ABD ordusunda subay, gazeteci, siyasetçi ve Marksist devrimci (d. 1818)
1895 - Friedrich Miescher, İsviçreli biyolog (d. 1844)
1910 - William James, Amerikalı yazar ve ruh bilimci (d. 1842)
1915 - Rupen Sevag, Osmanlı Ermenisi hekim (d. 1885)
1921 - Sándor Wekerle, Macar siyasetçi (d. 1848)
1937 - Andrew W. Mellon, Amerikalı iş insanı, endüstrici, devlet adamı, hayırsever ve sanat koleksiyoncusu (d. 1855)
1943 - Bimen Şen, Türk bestekâr (d. 1873)
1944 - Adam von Trott zu Solz, Alman hukukçu, diplomat ve nazi karşıtı direnişçi (d. 1909)
1945 - Franz Werfel, Avusturyalı romancı, oyun yazarı ve şair (d. 1890)
1957 - Umberto Saba, İtalyan şair ve romancı (d. 1883)
1958 - Ralph Vaughan Williams, İngiliz besteci (d. 1872)
1971 - Sabiha Sultan, Sultan Vahdettin’in kızı (d. 1894)
1974 - Adem Yavuz, Türk gazeteci (Kıbrıs Harekâtında Rumlar tarafından öldürülen) (d. 1943)
1974 - Charles Lindbergh, Amerikalı pilot (Atlas Okyanusu'nu uçakla geçen ilk pilot) (d. 1902)
1975 - İsmet Uluğ, Türk futbolcu, boksör ve spor adamı (d. 1901)
1978 - Charles Boyer, Fransız oyuncu (d. 1899)
1979 - Mika Waltari, Fin yazar (d. 1908)
1980 - Tex Avery, Amerikalı çizgi film ressamı (Bugs Bunny vb) (d. 1908)
1987 - Georg Wittig, Alman kimyager (d. 1897)
1988 - Carlos Paião, Portekizli şarkıcı ve söz yazarı (d. 1957)
1989 - Irving Stone, Amerikalı yazar (d. 1903)
1997 - Füreya Koral, Türk kadın seramik sanatçısı (d. 1910)
1998 - Frederick Reines, Amerikalı fizikçi (d. 1918)
2001 - Marita Petersen, Faroe Adaları'nın politikacı (d. 1940)
2004 - Laura Branigan, Amerikalı şarkıcı (d. 1952)
2006 - Rainer Barzel, Alman siyasetçi (d. 1924)
2006 - Muzaffer Buyrukçu, Türk yazar (d. 1928)
2007 - Gaston Thorn, Lüksemburg eski başbakanı (d. 1928)
2010 - Raimon Panikkar-Alemany, İspanyol katolik felsefeci ve teolog (d. 1918)
2016 - Tonny Pronk, Hollandalı millî futbolcu (d. 1941)
2016 - Jānis Reinis, Letonyalı aktör (d. 1960)
2016 - Erika Wallner, Arjantinli ünlü, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1945)
2017 - Tobe Hooper, Amerikalı yönetmen ve senarist (d. 1943)
2017 - Muzaffer İzgü, Türk yazar ve öğretmen (d. 1933)
2017 - Wilson das Neves, Brezilyalı perküsyonist ve şarkıcı (d. 1936)
2017 - Alan Root, Britanyalı-Kenyalı belgesel film yapımcısı ve görüntü yönetmeni (d. 1937)
2018 - Inge Borkh, Alman soprano ve opera sanatçısı (d. 1917)
2018 - Rosa Bouglione, Fransız sirk sanatçısı (d. 1910)
2018 - Aretha Franklin, Amerikalı şarkıcı ve müzisyen (d. 1942)
2018 - Federico Barbosa Gutiérrez, Meksikalı siyasetçi (d. 1952)
2018 - Thomas Joseph O’Brien, Amerikalı Roma Katolik piskopos (d. 1935)
2018 - Neil Simon, Amerikalı oyun yazarı ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1927)
2019 - Pal Benko, Uluslararası satranç büyük ustası (d. 1928)
2019 - Christian Bonaud, Fransız yazar, filozof ve çevirmen (d. 1957)
2019 - Ray Henwood, Galli-Yeni Zelandalı oyuncu (d. 1937)
2019 - Tom Jordan, Amerikalı profesyonel beyzbol oyuncusu (d. 1919)
2019 - Isabel Toledo, Kübalı-Amerikalı moda tasarımcısı (d. 1960)
2020 - Oscar Cruz, Filipinli Roma Katolik piskopos (d. 1934)
2020 - Adrien Gouteyron, Fransız siyasetçi (d. 1933)
2020 - Dirk Frederik Mudge, Namibyalı politikacı (d. 1928)
2020 - Joe Ruby, Amerikalı animatör, yazar, editör ve yapımcı (d. 1933)
Tatiller ve özel günler
0826
26 |
3265 | https://tr.wikipedia.org/wiki/27%20A%C4%9Fustos | 27 Ağustos |
Olaylar
1783 - Montgolfier Kardeşler, hidrojen gazıyla doldurdukları ilk balonu uçurdular.
1859 - Dünyanın ilk petrol kuyusu, ABD’nin Pensilvanya eyaletinde açıldı.
1892 - New York Metropolitan opera binası yandı.
1908 - Hicaz Demiryolu hizmete girdi. İstanbul'dan Medine'ye ilk tren kalktı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan işgali altında bulunan Afyon'u geri aldı.
1927 - Mustafa Kemal Paşa'ya suikast hazırlamak üzere Sisam'dan Anadolu'ya geçen Kuşçubaşı Eşref'in kardeşi, Kuşçubaşı Hacı Sami Bey ölü, arkadaşları ise yaralı olarak ele geçirildi.
1928 - Paris'te, 15 ülkenin katılımıyla Kellogg-Briand Paktı imzalandı.
1945 - Vârisleri, Sultan II. Abdülhamit'in miras davasını kazandı. II. Abdülhamit'in mirası 400 milyon dolardı.
1947 - Cezayir, Fransa'dan bağımsızlığını istedi.
1950 - BBC kanalı, ilk deniz aşırı yayınını Fransa'ya yaptı.
1958 - İlk stereo plaklar piyasaya çıktı.
1964 - Türkiye'deki ilk ABD aleyhtarı gösteri, ABD'nin Kıbrıs konusundaki tutumu nedeniyle Ankara'da yapıldı.
1978 - Birmanya Hava Yolları'na ait bir uçak havada infilak etti, içindeki 14 kişi öldü.
1979 - Hindistan'ın son Genel Valisi Lord Louis Mountbatten, İrlanda açıklarında demirli bulunan yatına, IRA (İrlanda Cumhuriyet Ordusu) tarafından yerleştirilen bombanın patlamasıyla öldü.
1994 - 171 kişiyle iniş yapan THY uçağı, pistten savrulup Florya yolunu geçti, tren raylarına bir metre kala kayaya çarparak durdu.
2002 - Tokyo'da bir mahkeme ilk kez, Japonya'nın II. Dünya Savaşı sırasında ve öncesinde biyolojik silah kullandığını kabul ederken, 180 Çinli'nin, biyolojik silah programının kurbanı oldukları gerekçesiyle istedikleri tazminat talebini reddetti.
2003 - Mars'ın Dünya'ya en yakın geçişi 60 bin yıl aradan sonra gerçekleşti.
2007- Yunanistan'daki orman yangınları ülkenin 3'te birinin bulunduğu Mora Yarımadası'nın 3'te 2'sini vurdu. 62 kişinin hayatını kaybetmesi ve yangının kontrol altına alınamamasıyla olağanüstü hâl ilan edildi.
Doğumlar
865 - Râzî, Fars simyacı, kimyager, hekim ve filozof (ö. 925)
1407 - Ashikaga Yoshikazu, Ashikaga şogunluğunun beşinci şogunu (ö. 1425)
1624 - Koxinga, Qing Hanedanı'na karşı savaşmış Çinli-Japon Ming direnişçisi (ö. 1662)
1749 - James Madison, İngiliz rahip (ö. 1812)
1770 - Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Alman filozof (ö. 1831)
1809 - Hannibal Hamlin, ABD'nin 15. başkan yardımcısı ve Cumhuriyetçi Parti'nin ilk başkan yardımcısı (ö. 1891)
1856 - Ivan Franko, Ukraynalı şair ve yazar (ö. 1916)
1858 - Giuseppe Peano, İtalyan matematikçi (ö. 1932)
1865 - Charles G. Dawes, Amerikalı bankacı ve devlet adamı (ö. 1951)
1871 - Theodore Dreiser, Alman kökenli Amerikalı yazar (ö. 1945)
1874 - Carl Bosch, Alman kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1940)
1875 - Katharine McCormick, Amerikalı aktivist, filantropist, kadın hakları ve doğum kontrolü savunucusu (ö. 1967)
1877 - Charles Rolls, İngiliz mühendis ve pilot (ö. 1910)
1878 - Pyotr Vrangel, Güney Rusya'da karşıdevrimci Beyaz Ordu'nun liderlerinden biri (ö. 1928)
1884 - Vincent Auriol, Fransa Devlet Başkanı (ö. 1966)
1890 - Man Ray, Amerikalı fotoğrafçı (ö. 1976)
1906 - Ed Gein, Amerikalı seri katil (ö. 1984)
1908 - Lyndon B. Johnson, Amerikalı siyasetçi, öğretmen ve ABD'nin 36. Başkanı (ö. 1973)
1909 - Sylvère Maes, Belçikalı bisikletçi (ö. 1966)
1915 - Norman Ramsey, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2011)
1916 - Halet Çambel, Türk arkeolog (ö. 2014)
1918 - Jelle Zijlstra, Hollandalı ekonomist ve siyasetçi (ö. 2001)
1925 - Nat Lofthouse, İngiliz eski millî futbolcu (ö. 2011)
1926 - İlham Gencer, Türk caz piyanisti ve şarkıcı
1926 - Kristen Nygaard, Norveçli bilgisayar bilimcisi (ö. 2002)
1928 - Péter Boross, Macar politikacı
1929 - İra Levin, Amerikalı yazar (ö. 2007)
1930 - Gulam Rıza Tahti, İranlı serbest güreşçi (ö. 1968)
1932 - Antonia Fraser, İngiliz yazar
1935 - Ernie Broglio, Amerikalı eski profesyonel beyzbolcu (ö. 2019)
1936 - Joel Kovel, Amerikalı politikacı
1938 - Suphi Vural Doğu, Türk keman virtüözü (ö. 2015)
1938 - Tanju Okan, Türk şarkıcı, müzisyen ve sinema oyuncusu (ö. 1996)
1940 - Amalia Fuentes, Filipinli oyuncu (ö. 2019)
1941 - Cesaria Evora, Yeşil Burun Adalarılı folk şarkıcısı
1942 - Daryl Dragon, Amerikalı müzisyen söz yazarı ve müzik yapımcısı (ö. 2019)
1944 - Catherine Leroy, Fransız savaş fotoğrafçısı ve gazeteci (ö. 2006)
1947 - Barbara Bach, Amerikalı oyuncu ve model
1947 - Halil Berktay, Türk tarihçi
1950 - Charles Fleischer, Amerikalı oyuncu
1952 - Paul Rubens, Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu
1953 - Peter Stormare, İsveçli oyuncu
1955 - Diana Scarwid, Amerikalı aktris
1957 - Bernhard Langer, Alman golfçü
1958 - Sergey Krikalyov, Rus kozmonot ve makine mühendisi
1959 - Gerhard Berger, Avusturyalı araba yarışçısı
1959 - Daniela Romo, Meksikalı şarkıcı, dansçı, TV sunucusu ve oyuncu
1959 - Jeanette Winterson, İngiliz yazar
1959 - Peter Mensah, Ganalı oyuncu
1961 - Tom Ford, Amerikalı moda tasarımcısı ve film yönetmeni
1965 - Ange Postecoglou, Avustralyalı millî futbolcu
1966 - René Higuita, Kolombiyalı eski millî kaleci
1966 - Juhan Parts, Estonya eski başbakanı
1969 - Cesar Millan, Meksika doğumlu Amerikalı köpek eğitmeni
1970 - Tony Kanal, İngiliz müzisyen (No Doubt)
1971 - Aygül Özkan, Türk asıllı Alman politikacı
1972 - The Great Khali, Hint profesyonel güreşçi, aktör ve ağırlıkçı
1972 - Dalip Singh, Hint profesyonel güreşçi
1972 - Evrim Solmaz, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1973 - Dietmar Hamann, Alman millî futbolcu ve teknik direktör
1973 - Burak Kut, Türk şarkıcı ve oyuncu
1975 - Mase, Amerikalı rapçi
1975 - Mark Rudan, Avustralyalı futbolcu
1976 - Carlos Moya, İspanyol tenisçi
1976 - Mark Webber, Avustralyalı otomobil yarışçısı
1976 - Sarah Chalke, Kanadalı-Amerikalı oyuncu
1977 - Deco, Portekizli futbolcu
1979 - Aaron Paul, Amerikalı aktör
1980 - Begüm Kütük Yaşaroğlu, Türk oyuncu
1981 - Patrick J. Adams, Kanadalı aktör
1981 - Alessandro Gamberini, İtalyan millî futbolcu
1981 - Maxwell, Brezilyalı eski sol bek oyuncusu
1982 - Bergüzar Korel, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu
1984 - David Bentley, İngiliz eski futbolcu
1984 - Sulley Muntari, Ganalı futbolcu
1985 - Kayla Ewell, Amerikalı oyuncu
1985 - Nikica Jelavic, Hırvat futbolcu
1985 - Kevan Hurst, İngiliz futbolcu
1986 - Sebastian Kurz, Avusturyalı diplomat ve siyasetçi
1987 - Joel Grant, Jamaikalı futbolcu
1989 - Romain Amalfitano, Fransız futbolcu
1989 - Çağan Atakan Arslan, Türk kick boks ve muay thai sporcusu
1990 - Luuk de Jong, Hollandalı millî futbolcu
1992 - Blake Jenner, Amerikalı aktör ve şarkıcı
1992 - Kim Petras, Alman şarkıcı, model ve söz yazarı
1993 - Sarah Hecken, Alman buz patenci
1994 - Jendrik Sigwart, Alman şarkıcı
1995 - Sergey Sirotkin, Rus Formula 1 pilotu
Ölümler
1389 - I. Murad, Sırbistan Prensliği'ne karşı kazanılan I. Kosova Muharebesi sonrasında savaş alanında dolaşırken, Sırp Despotu Lazar'ın damadı yaralı Miloš Obilić’in hançer darbesiyle hayatını kaybetti.
1394 - Chōkei, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 98. imparatoru (d. 1343)
1521 - Josquin des Prez, Fransız-Flaman Rönesans dönemi müzik bestecisi (d. 1451)
1577 - Titian, İtalyan ressam (d. 1477)
1590 - V. Sixtus, Katolik Kilisesi'nin 228. Papası (d. 1521)
1611 - Tomás Luis de Victoria, İspanyol bestecisi (d. 1548)
1635 - Lope de Vega, İspanyol şair ve oyun yazarı (d. 1562)
1664 - Francisco de Zurbarán, İspanyol ressam (d. 1599)
1903 - Kusumoto Ine, Japon doktor (d. 1827)
1922 - Albay Reşat Bey, Türk asker (d. 1879)
1928 - Arthur Brofeldt, Fin siyasetçi (d. 1868)
1935 - Childe Hassam, Amerikalı Empresyonist ressam (d. 1859)
1937 - Ali Ekrem Bolayır, Türk şair (d. 1867)
1937 - John Russell Pope, Amerikalı mimar (d. 1874)
1948 - Charles Evans Hughes, 1916 başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi aday ve 44. Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanı (d. 1862)
1950 - Cesare Pavese, İtalyan şair, romancı ve öykücü (intihar) (d. 1908)
1958 - Ernest Lawrence, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1901)
1963 - William Edward Burghardt Du Bois, Amerikalı sosyolog (d. 1868)
1964 - Gracie Allen, Amerikalı vodvil ve komedyen (d. 1895)
1965 - Le Corbusier, İsviçreli mimar (d. 1887)
1975 - Haile Selassie, Etiyopya İmparatoru (d. 1892)
1976 - Mukesh, Hint şarkıcı (d. 1923)
1978 - Gordon Matta-Clark, Amerikalı sanatçı (d. 1943)
1979 - Aka Gündüz Kutbay, Türk ney ustası (d. 1934)
1979 - Louis Mountbatten, İngiliz asker, Birleşik Krallık'ın Kraliyet Deniz Kuvvetleri Komutanı (d. 1900)
1982 - Atilla Altıkat, Türk diplomat ve Türkiye’nin Ottawa Büyükelçiliği Askeri Ateşesi (silahlı saldırı sonucu) (d. 1937)
1987 - Tevhit Bilge, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1919)
1990 - Stevie Ray Vaughan, Amerikalı blues gitaristi (d. 1954)
1996 - Greg Morris, Amerikalı oyuncu (d. 1933)
2001 - Michael Dertouzos, Yunan-Amerikalı akademisyen (d. 1936)
2001 - Mustafa Zibri, Filistinli politikacı ve Filistin Halk Kurtuluş Cephesi (FHKC) genel sekreteri (d. 1938)
2003 - Pierre Poujade, Fransız politikacı (d. 1920)
2007 - Şakir Süter, Türk gazeteci (d. 1950)
2008 - Orhan Günşiray, Türk sinema sanatçısı (d. 1928)
2009 - Sergey Mihalkov, Sovyet-Rus yazar (d. 1913)
2010 - Luna Vachon, Amerikalı-Kanadalı profesyonel kadın güreşçi (d. 1962)
2012 - Metin Açıkgöz, Türk senarist (d. 1963)
2012 - Geli Korjev, Rus-Sovyet ressam (d. 1925)
2014 - Peret, İspanyol Çingenesi şarkıcısı, gitar çalıcı ve besteci (d. 1935)
2014 - Sandy Wilson, İngiliz besteci ve söz yazarı (d. 1924)
2016 - Alcindo, Brezilyalı millî futbolcu (d. 1945)
2016 - Hans Stenberg, İsveçli Sosyal Demokrat politikacı (d. 1953)
2017 - Vatan Şaşmaz, Türk oyuncu, sunucu ve yazar (d. 1975)
2017 - Maurice Rigobert Marie-Sainte, Martinikli-Fransız piskopos (d. 1928)
2018 - Dale M. Cochran, Amerikalı siyasetçi (d. 1928)
2018 - Tina Fuentes, İspanyol kadın yüzme sporcusu (d. 1984)
2018 - Rupert T. Webb, İngiliz profesyonel kriket oyuncusu (d. 1922)
2019 - Frances Crowe, Amerikalı kadın savaş karşıtı aktivist (d. 1919)
2019 - Dawda Jawara, Gambiyalı veteriner hekim ve siyasetçi (d. 1924)
2019 - Philippe Madrelle, Fransız sosyalist siyasetçi (d. 1937)
2019 - Selahattin Özdemir, Türk arabesk müziği sanatçısı (d. 1963)
2020 - Bob Armstrong, Amerikalı profesyonel güreşçi (d. 1939)
2020 - Lute Olson, Amerikalı eski basketbol oyuncusu ve antrenör (d. 1934)
2020 - Ebru Timtik, Kürt-Türk insan hakları avukatı (d. 1978)
2020 - Masud Yunus, Endonezyalı siyasetçi (d. 1952)
2021 - Edmond H. Fischer, Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1920)
Tatiller ve özel günler
Afyon'un Yunan işgalinden kurtuluşu (1922)
Afyon'un Sincanlı ilçesinin Yunan işgalinden kurtuluşu (1922)
0827
27 |
3266 | https://tr.wikipedia.org/wiki/28%20A%C4%9Fustos | 28 Ağustos |
Olaylar
1499 - Mustafa Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması, Mora yarımadasında Venedik kontrolünde kalan son kale olan İnebahtı'yı fethetti.
1789 - William Herschel, Satürn'ün yeni ay'ını keşfetti.
1845 - Scientific American dergisinin ilk sayısı yayımlandı.
1898 - Caleb Bradham, ürettiği karbonatlı içeceğin adını "Pepsi-Cola" olarak değiştirdi.
1907 - UPS, James E. Casey tarafından Seattle, Washington'da kuruldu.
1916 - Alman İmparatorluğu, Romanya Krallığı'na savaş ilan etti.
1916 - İtalya Krallığı, Alman İmparatorluğu'na savaş ilan etti.
1924 - Gürcistan'da muhalefet, SSCB'ye karşı isyan başlattı.
1934 - Üsküdar-Kadıköy tramvay hattının ilk denemesi yapıldı.
1954 - Cumhurbaşkanı Celâl Bayar, Savarona yatı ile Yugoslavya'ya gitti.
1963 - ABD'de Güney'den başlayan "Sivil Haklar Yürüyüşü" Washington'da Lincoln Anıtı önünde son buldu. Martin Luther King, Jr., 200.000 kişiye hitaben ünlü I Have a Dream konuşmasını yaptı.
1964 - Ankara'da 20 bin genç ABD Büyükelçiliği'ne yürüdü, Yunanistan Büyükelçiliği de taşlandı.
1974 - Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nde elektrik üretilmeye başlandı.
1979 - Nesrin Olgun, Manş Denizi'ni yüzerek geçen ilk Türk kadını oldu.
1987 - Yapımı 20 yılda tamamlanan Kocatepe Camii, Başbakan Turgut Özal tarafından açıldı.
1988 - Almanya'daki Ramstein Hava Üssü'nde yapılan havacılık gösterileri sırasında, İtalya Hava Kuvvetleri gösteri takımının üç uçağı, havada çarpışarak seyircilerin üzerine düştü; 75 kişi öldü, 346 kişi yaralandı.
1990 - Illinois'te kasırga: 28 kişi öldü.
1990 - Irak, Kuveyt'i yeni bölgesi ilan etti.
1991 - Mikhail Gorbachev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreterliği'nden istifa etti.
1991 - Ukrayna, SSCB'den bağımsızlığını ilan etti.
1995 - Markale Katliamı: 37 kişi öldü, 90 kişi de yaralandı. Bu olay, NATO askeri müdahalesine gerekçe oldu.
1996 - Prens Charles ile Prenses Diana boşandılar.
1999 - 23 Nisan 1999'dan önce işlenmiş suçları kapsayan Af Yasa Tasarısı, TBMM'de kabul edildi.
2001 - Üzeyir Garih'in öldürülmesiyle ilgili aranan İstanbul Hasdal Mekanize Alay Komutanlığı'nda askerliğini yapan er Yener Yermez firar etti.
2003 - Turquality projesinin hukuki alt yapısını oluşturulmak üzere, Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu'nun 2003/3 sayılı "Türk Ürünlerinin Yurt Dışında Markalaşması ve Türk Malı İmajının Oluşturulmasına ilişkin Tebliğ"i yürürlüğe girdi.
2006 - PKK bağlantılı bir örgütün üstlendiği uzaktan kumandalı bombalı saldırı sonucu, Antalya'da İlter Avşar (18), İmran Arık (20) ve Baki Baykurt adlı kişiler yaşamını yitirdi.
2007 - Abdullah Gül, 339 oyla TBMM tarafından 11. Cumhurbaşkanı seçildi.
2007 - Ay tutulması gerçekleşti.
Doğumlar
1025 - Go-Reizei, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 70. imparatoru (ö. 1068)
1582 - Taichang, Çin'in Ming Hanedanı'nın 14. İmparatoru (ö. 1620)
1749 - Johann Wolfgang von Goethe, Alman şair ve oyun yazarı (ö. 1832)
1765 - Tadeusz Czacki, Polonyalı tarihçi, pedagog ve parabilimci (ö. 1813)
1801 - Antoine Augustin Cournot, Fransız matematikçi (ö. 1877)
1814 - Sheridan Le Fanu, İrlandalı Gotik hikâye ve gizem romanı yazarı (ö. 1873)
1867 - Umberto Giordano, İtalyan besteci (ö. 1948)
1871 - Tunalı Hilmi Bey, Türk siyasetçi ve Türkçülük hareketinin önde gelen isimlerinden (ö. 1928)
1878 - George Whipple, Amerikalı doktor, patolog, biyomedikal araştırmacısı ve tıp fakültesi eğitimcisi ve yöneticisi (ö. 1976)
1884 - Peter Fraser, 1940-1949 arasında Yeni Zelanda başbakanı (ö. 1950)
1896 - Liam O'Flaherty, İrlandalı yazar (ö. 1984)
1899 - Andrey Platonov, Rus yazar (ö. 1951)
1899 - Charles Boyer, Fransız oyuncu (ö. 1978)
1903 - Bruno Bettelheim, Amerikalı psikolog (ö. 1990)
1910 - Tjalling Koopmans, Hollandalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 1985)
1911 - Joseph Luns, Hollandalı siyasetçi (ö. 2002)
1913 - Richard Tucker, Amerikalı tenor (ö. 1975)
1916 - C. Wright Mills, Amerikalı sosyolog (ö. 1962)
1916 - Jack Vance, Amerikalı yazar (ö. 2013)
1917 - Jack Kirby, Amerikalı çizgi roman yazarı ve editör (ö. 1994)
1919 - Ben Agajanian, Amerikalı Amerikan futbolu oyuncusu (ö. 2018)
1919 - Godfrey Hounsfield, İngiliz elektrik mühendisi, Bilgisayarlı tomografinin mucidi ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 2004)
1925 - Donald O’Connor, Amerikalı dansçı, şarkıcı ve oyuncu (ö. 2003)
1925 - Arkady Strugatsky, Rus romancı (ö. 1991)
1928 - Peggy Ryan, Amerikalı atrist (ö. 2004)
1930 - Windsor Davies, İngiliz oyuncu (ö. 2019)
1930 - Ben Gazzara, Amerikalı oyuncu (ö. 2012)
1932 - Yakir Aharonov, Kuantum Fiziği üzerine uzman fizikçi
1932 - Andy Bathgate, Kanadalı profesyonel buz hokeyi oyuncusu (ö. 2016)
1933 - Régis Barailla, Fransız siyasetçi (ö. 2016)
1938 - Erdoğan Demirören, Türk sanayici ve iş insanı (ö. 2018)
1938 - Paul Martin, Kanadalı siyasetçi
1940 - Engin Çağlar, Türk sinema oyuncusu
1943 - Uğur Dündar, Türk gazeteci ve televizyoncu
1944 - Ahmet Nazif Zorlu, Türk iş insanı
1945 - Abdülaziz Ziari, Cezayirli siyasetçi ve eski bakan
1946 - Mazlum Kiper, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1946 - André Brassard, Kanadalı film yönetmeni, tiyatro yapımcısı, senarist ve aktör (ö. 2022)
1947 - Emlyn Hughes, İngiliz millî futbolcu
1948 - Vonda N. McIntyre, Amerikalı bilimkurgu yazarı (ö. 2019)
1956 - Luis Guzmán, Amerikalı sinema ve televizyon oyuncusu
1957 - Ivo Josipoviç, Hırvat siyasetçi
1957 - Manolo Preciado, İspanyol futbolcu ve teknik direktör (ö. 2012)
1957 - Ai Weiwei, Çinli çağdaş sanatçı ve aktivist
1958 - Scott Hamilton, Amerikalı olimpiyat şampiyonu buz patenci
1959 - Brian Thompson, Amerikalı oyuncu
1960 - Romerito, Paraguaylı futbolcu
1961 - Jennifer Coolidge, Amerikalı oyuncu, komedyen ve aktivist
1962 - David Fincher, Amerikalı yönetmen
1964 - Lee Janzen, Amerikalı golfçü
1964 - Kaj Leo Johannesen, Faroe Birlik Partisi (Sambandsflokkurin)'ni temsil eden Faroe Adalarının eski başbakan
1964 - Levent Tülek, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu
1965 - Shania Twain, Kanadalı şarkıcı
1966 - Volkan Severcan, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1968 - Billy Boyd, İskoç aktör
1969 - Jack Black, Amerikalı oyuncu ve müzisyen
1969 - Jason Priestley, Kanadalı-Amerikalı oyuncu ve yönetmen
1969 - Sheryl Sandberg, Facebook'ta COO görevini üstlenmektedir
1971 - Todd Eldredge, Amerikalı buz patenci
1972 - Aykut Erdoğdu, Türk maliyeci ve siyasetçi
1973 - J. August Richards, Amerikalı sinema ve televizyon oyuncusu
1974 - Johan Andersson, Paradox Interactive için çalışan video oyunu tasarımcısı ve yapımcısı
1974 - Halil Altınköprü, Türk müzisyen
1974 - Carsten Jancker, Alman millî futbolcu ve teknik direktör
1975 - Jamie Cureton, İngiliz futbolcu
1976 - Cornel Frăsineanu, Rumen futbolcu
1976 - Federico Magallanes, Uruguaylı millî futbolcu
1979 - Leonardo Iglesias, Arjantinli futbolcu
1980 - Carly Pope, Kanadalı oyuncu
1981 - Daniel Gygax, İsviçreli eski futbolcu
1981 - Agata Wróbel, Polonyalı halterci
1982 - LeAnn Rimes, Amerikalı şarkıcı
1982 - Thiago Motta, Brezilyalı futbolcu
1986 - Jeff Green, Amerikalı Basketbolcu
1986 - Armie Hammer, Amerikalı oyuncu
1986 - Florence Welch, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1987 - Caleb Moore, Amerikalı profesyonel kar motosikleti yarışçısı (ö. 2013)
1989 - César Azpilicueta, İspanyol futbolcu
1989 - Valtteri Bottas, Fin Formula 1 pilotu
1990 - Bojan Krkić, İspanyol futbolcu
1991 - Andreja Pejić, Sırp (annesi) ve Hırvat (babası) asıllı Avustralyalı transgender kadın manken
1992 - Bismack Biyombo, Demokratik Kongolu profesyonel basketbolcu
1993 - Sora Amamiya, Japon oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1997 - Bazzi, Amerikalı şarkıcı
Ölümler
388 - Magnus Maximus, Roma İmparatoru (d. 335)
430 - Hippolu Augustinus, Kuzey Afrikalı teolog (d. 354)
770 - Kōken, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 46. ve 48. hükümdarı (d. 718)
1149 - Muinüddin Üner, 24 Ağustos 1139'da Şam Valiliğine atanmış ve özellikle İkinci Haçlı Seferi'nde Şam Kuşatması sırasında şehri başarıyla savunmuştur
1564 - Cardonali Joana, İspanyol soylu (d. 1500)
1628 - Edmund Arrowsmith, İngiliz Cizvit rahibi (d. 1585)
1645 - Hugo Grotius, Hollandalı filozof ve yazar (d. 1583)
1654 - Axel Oxenstierna, İsveçli devlet adamı (d. 1583)
1900 - Henry Sidgwick, İngiliz filozof ve ekonomist (d. 1838)
1903 - Frederick Law Olmsted, Amerikalı mimar (d. 1822)
1914 - Anatoli Lyadov, Rus besteci (d. 1855)
1943 - III. Boris, Bulgaristan Çarı (d. 1894)
1959 - Raphael Lemkin, Yahudi asıllı Polonyalı avukat (d. 1900)
1959 - Bohuslav Martinu, Fransa - ABD vatandaşlığına geçmiş opera ve batı klasik müzik bestecisi, kemancı (d. 1890)
1975 - Kemal Ergüvenç, Türk tiyatro, sinema oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (d. 1921)
1976 - Anissa Jones, Amerikalı çocuk oyuncu (d. 1958)
1978 - Robert Shaw, İngiliz aktör ve yazar (d. 1927)
1981 - Béla Guttmann, Macar eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1900)
1984 - Muhammed Necib, 1952'de Kral I. Faruk'un devrilmesinde önemli rol oynayan Mısırlı asker ve devlet adamı (d. 1901)
1985 - Ruth Gordon, Amerikalı aktris ve En İyi Yardımcı Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1896)
1987 - John Huston, Amerikalı yönetmen (d. 1906)
1993 - Edward Palmer Thompson, İngiliz tarihçi (d. 1924)
1993 - Oben Güney, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1938)
1995 - Michael Ende, Alman fantastik çocuk kitapları yazarı (d. 1929)
1999 - Turgut Sunalp, Türk asker ve siyasetçi (d. 1917)
2005 - Jacques Dufilho, Fransız oyuncu (d. 1914)
2006 - Melvin Schwartz, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1932)
2007 - Antonio Puerta, İspanyol futbolcu (d. 1984)
2008 - İlhan Berk, Türk şair (d. 1918)
2010 - Sinan Hasani, Arnavut yazar ve devlet adamı (d. 1922)
2011 - Necip Torumtay, Türk asker ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 20. Genelkurmay Başkanı (d. 1926)
2012 - Shulamith Firestone, Kanadalı feminist yazar ve aktivist (d. 1945)
2012 - Alfred Schmidt, Alman düşünür ve toplumbilimci (d. 1931)
2014 - Hal Finney, Pretty Good Privacy bilgisayar yazılımları üreten PGP Corporation'da yazılım geliştirici (d. 1956)
2014 - Bill Kerr, Avustralyalı sinema ve dizi oyuncusu (d. 1922)
2014 - Arda Uskan, Türk gazeteci ve sunucu (d. 1947)
2015 - Oktay Akbal, Türk gazeteci ve yazar (d. 1923)
2015 - Al Arbour, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu, koç ve yönetici (d. 1932)
2015 - Nasir Purpirar, İranlı yazar (d. 1941)
2016 - Ben Eliezer, Mizrahi kökenli İsrailli politikacı ve general (d. 1936)
2016 - Harry Fujiwara, Amerikalı eski profesyonel pankreas güreşçisi, çalıştırıcı ve güreş menajeri (d. 1934)
2016 - Juan Gabriel, Meksikalı şarkıcı ve söz yazarı (d. 1950)
2017 - Mireille Darc, Fransız manken ve oyuncu (d. 1938)
2017 - Tsutomu Hata, 1994 yılında Japonya'nın 51. başbakanı olarak görev yapmış Japon siyasetçi (d. 1935)
2018 - Josep Fontana, İspanyol tarihçi ve eğitimci (d. 1931)
2019 - Michel Aumont, Fransız oyuncu ve komedyen (d. 1936)
2019 - Nancy Holloway, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1932)
2020 - Chadwick Boseman, Amerikalı aktör (d. 1976)
2020 - Manuel Valdés, Meksikalı oyuncu, komedyen ve dublaj sanatçısı (d. 1931)
2020 - Harikrishnan Vasanthakumar, Hint iş insanı ve politikacı (d. 1950)
2021 - Nasrul Abit, Endonezyalı siyasetçi (d. 1954)
2021 - Dimitri Kiçikis, Yunan Türkolog (d. 1935)
2021 - Sam Oji, İngiliz profesyonel futbolcu (d. 1985)
2021 - Teresa Żylis-Gara, Polonyalı opera sanatçısı (d. 1930)
Tatiller ve özel günler
Kurtuluş: Bingöl'ün Solhan ilçesinin Ermeni ve Rus işgalinden kurtuluşu (1918)
Hong Kong Kurtuluş Günü
Filipinler Millî Kahramanlar Günü
0828
28 |
3267 | https://tr.wikipedia.org/wiki/29%20A%C4%9Fustos | 29 Ağustos |
Olaylar
1521 - Belgrad'ın Fethi: Belgrad, Osmanlı Ordusu tarafından fethedildi.
1526 - Kanuni Sultan Süleyman, Macar Ordusu'nu Mohaç'ta büyük bir yenilgiye uğrattı.
1541 - Osmanlı Ordusu, Macaristan Krallığı'nın başkenti Budin'i ele geçirdi.
1756 - Prusya Kralı II. Frederick, Saksonya'ya saldırdı; Yedi Yıl Savaşları başladı.
1825 - Portekiz, Brezilya'nın bağımsızlığını tanıdı.
1831 - Michael Faraday, elektromanyetik indüksiyonu keşfetti.
1842 - İngiltere ile Çin arasında "I. Afyon Savaşı"nı sona erdiren Nanking Antlaşması imzalandı.
1855 - Osmanlı'da ilk telgraf görüşmesi yapıldı. İstanbul-Edirne, İstanbul-Şumnu hattının tamamlanmasıyla ilk telgraf Şumnu'dan İstanbul'a gönderildi. Kırım Savaşı'ndan bilgi veren telgrafta, "Müttefik askerleri Sivastopol'a girmişlerdir." yazılıydı. Türk birlikleri de müttefikler arasındaydı.
1885 - Gottlieb Daimler, ilk motosiklet patentini aldı.
1898 - Goodyear şirketinin kuruluşu.
1907 - Québec köprüsü, inşası sırasında çöktü: 75 işçi öldü.
1915 - İkinci Anafartalar Muharebesi'ni Osmanlı tarafı kazandı.
1918 - Polonya bağımsızlığını ilan etti.
1924 - Almanya, müttefiklerce hazırlanan Dawes Planı'nı onayladı. Bu plana göre Almanya savaş tazminatı ödeyecek.
1929 - Graf Zeppelin'in hava gemisi, 21 gün süren dünya turunu tamamlayarak Lakehurst'a döndü.
1933 - Almanya'da Yahudiler, toplama kamplarına gönderilmeye başlandı.
1938 - Askeri Mahkeme, Nâzım Hikmet'i orduyu kışkırttığı gerekçesiyle 28 yıl 4 ay hapis cezasına mahkûm etti.
1947 - Amerikalı bilim insanları, nükleer güç için plütonyumu parçalamayı başardılar.
1949 - SSCB, ilk atom bombasını Kazakistan'da test etti.
1955 - Kıbrıs Konferansı Londra'da toplandı.
1964 - İzmir Fuarı'nda; ABD, SSCB ve Mısır pavyonları tahrip edildi; 80 kişi gözaltına alındı.
1966 - Mısırlı yazar ve Müslüman Kardeşler hareketinin lideri Seyyid Kutub idam edildi.
1988 - Irak Ordusu'nun saldırısından kaçan binlerce Kürt, Türkiye sınırına yığıldı.
1994 - Yavuz Özkan'ın yönettiği "Bir Sonbahar Hikayesi" filmi, İskenderiye 10. Uluslararası Film Festivali'nde "En İyi Kadın Oyuncu", "En İyi Erkek Oyuncu" ve "En İyi Senaryo" ödüllerini aldı.
1996 - Türkiye, İsrail ile ikinci bir askeri anlaşma yaptı.
1996 - Vnukovo Havayolları'na ait Tupolev Tu-154 tipi bir yolcu uçağı, Arktik Spitsbergen adasına düştü: 141 kişi öldü.
2003 - Iraklı Şii liderlerden Ayetullah Muhammed Bakır el-Hekim, Necef'te, bombalı bir suikast sonucu cami çıkışında öldürüldü.
2005 - Katrina Kasırgası, Louisiana'dan Florida'ya kadar olan bölgede 1836 kişinin ölümüne ve 115 milyar dolar zarara neden oldu.
Doğumlar
1632 - John Locke, İngiliz filozof (ö. 1704)
1756 - Heinrich von Bellegarde, Saksonya Krallığı doğumlu Avusturyalı mareşal (ö. 1845)
1777 - Nikita Biçurin, keşiş adı ile Sümbül, Çuvaş asıllı tarihçi ve önde gelen sinologlardan (ö. 1853)
1780 - Jean Auguste Dominique Ingres, Fransız ressam (ö. 1867)
1809 - Oliver Wendell Holmes, Amerikalı yazar (ö. 1894)
1831 - Juan Santamaría, Kosta Rika Cumhuriyeti ulusal kahramanı (ö. 1856)
1844 - Edward Carpenter, Sosyalist şair, filozof, antolojist ve homoseksüel haklarını savunan militan (ö. 1929)
1862 - Maurice Maeterlinck, Belçikalı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1949)
1871 - Albert Lebrun, Fransa'da Üçüncü Cumhuriyet'in 14. ve son cumhurbaşkanı (1932-1940) (ö. 1950)
1898 - Preston Sturges, Amerikalı film yönetmeni, senarist ve oyun yazarı (ö. 1959)
1904 - Werner Forssmann, Alman cerrahı (ö. 1979)
1910 - Vivien Thomas, 1940'larda Mavi Bebek Sendromu tedavisindeki prosedürleri geliştiren Afro-Amerikalı ameliyat teknisyeni (ö. 1985)
1915 - Ingrid Bergman, İsveçli sinema oyuncusu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 1982)
1916 - George Montgomery, Amerikalı oyuncu, mobilyacı, yapımcı, yazar ve yönetmen (ö. 2000)
1917 - Isabel Sanford, Amerikalı sahne, sinema ve televizyon oyuncusu ve komedyen (ö. 2004)
1919 - Sono Osato, Amerikalı dansçı ve aktris (ö. 2018)
1920 - Charlie Parker, Amerikalı caz sanatçısı (ö. 1955)
1921 - Iris Apfel, Amerikalı iş insanı, iç tasarımcı ve moda ikonu
1922 - Arthur Anderson, Amerikalı radyo, sinema, dizi, tiyatro oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2016)
1923 - Richard Attenborough, İngiliz oyuncu ve yönetmen (ö. 2014)
1924 - Dinah Washington, Amerikalı blues ve caz şarkıcısı (ö. 1963)
1924 - Paul Henze, Amerikalı strateji uzmanı, tarih ve jeopolitik doktoru (ö. 2011)
1926 - Helene Ahrweiler, Yunan profesörü ve Bizantolojist
1931 - Stelio Kazancidis, Yunan şarkıcı (ö. 2001)
1935 - William Friedkin, Amerikalı film ve televizyon yönetmeni, yapımcısı ve senaristi
1936 - John McCain, Amerikalı asker ve siyasetçi (ö. 2018)
1938 - Elliott Gould, Amerikalı oyuncu
1941 - Robin Leach, İngiliz televizyon sunucusu ve köşe yazarı (ö. 2018)
1942 - Gottfried John, Alman oyuncu ve komedyen (ö. 2014)
1943 - Arthur B. McDonald, Kanadalı astrofizikçi
1946 - Bob Beamon, Amerikalı eski atlet
1946 - Dimitris Hristofias, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin altıncı cumhurbaşkanı (ö. 2019)
1947 - Temple Grandin, Amerikalı hayvan bilimi uzmanı, yazar ve otizm aktivisti
1947 - James Hunt, İngiliz F1 pilotu (ö. 1993)
1948 - Robert S. Langer, Amerikalı kimya mühendisi, bilim insanı, girişimci ve mucit
1955 - Diamanda Galás, Amerikalı Avangart müziği bestecisi, şarkıcı, piyanocu, performansçı ve ressam
1956 - Viv Anderson, İngiliz futbolcu
1958 - Michael Jackson, Amerikalı müzisyen (ö. 2009)
1959 - Ramón Díaz, Arjantinli eski millî futbolcu ve teknik direktör
1959 - Chris Hadfield, Uzayda yürüyen ilk Kanadalı astronot
1959 - Rebecca De Mornay, Amerikalı oyuncu
1959 - Stephen Wolfram, İngiliz bilgisayar bilimcisi, girişimci ve fizikçi
1962 - Ian James Corlett, Kanadalı seslendirmen, yapımcı ve yazar
1963 - Mehveş Emeç, Türk piyanist ve pedagog
1967 - Neil Gorsuch, Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi yargıcı
1967 - Jiří Růžek, Çek fotoğrafçı
1968 - Me'shell Ndegeocello, Amerikalı şarkı sözü yazarı, rapper, basçı ve vokalist
1969 - Lucero, Meksikalı şarkıcı ve aktris
1971 - Carla Gugino, Amerikalı oyuncu
1973 - Vincent Cavanagh, İngiliz şarkıcı ve gitarist
1973 - Thomas Tuchel, Alman futbolcu ve teknik direktör
1974 - Muhammet Ali Kurtuluş, Belçikalı futbolcu
1976 - Stephen Carr, İrlandalı millî futbolcu
1976 - Pablo Mastroeni, Amerikalı millî futbolcu ve teknik direktör
1976 - Jon Dahl Tomasson, Danimarkalı teknik direktör ve eski futbolcu
1977 - John O'Brien, Amerikalı millî futbolcu
1977 - John Hensley, Amerikalı oyuncu
1978 - Volkan Arslan, Türk futbolcu
1978 - Jeremie Elkaim, Fransız oyuncu, senarist ve yönetmen
1978 - Celestine Babayaro, Nijeryalı millî futbolcu
1980 - William Levy, Kübalı-Amerikalı oyuncu ve model
1980 - David West, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu
1981 - Emily Hampshire, Kanadalı aktris
1981 - Jay Ryan, Yeni Zelandalı oyuncu
1982 - Carlos Delfino, Arjantin millî basketbolcu
1982 - Vincent Enyeama, Nijeryalı kaleci
1983 - Saadet Aksoy, Türk oyuncu
1984 - Andrea Fonseka, Malezyalı manken
1986 - Hajime İsayama, Japon manga sanatçısı
1986 - Lea Michele, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1990 - Patrick van Aanholt, Hollandalı millî futbolcu
1990 - Nicole Gale Anderson, Amerikalı aktris
1990 - Jakub Kosecki, Polonyalı millî futbolcu
1991 - Néstor Araujo, Meksikalı millî futbolcu
1991 - Deshaun Thomas, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1992 - Mallu Magalhães, Brezilyalı şarkıcı, söz yazarı, müzisyen ve plak yapımcısı
1993 - Liam Payne, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı
1994 - Yutaka Soneda, Japon futbolcu
1994 - Ryota Katayose, Japon şarkıcı, dansçı ve oyuncu
1995 - Kartal Özmızrak, Türk basketbolcu
1995 - Oğuz Berkay Fidan, Türk şarkıcı
2003 - Ömer Faruk Beyaz, Türk futbolcu
Ölümler
886 - I. Basileios, Bizans İmparatoru (d. 811)
1046 - Gellért, Katolik din adamı, 1030 yılından sonra ölümüne kadar Macaristan Krallığı'ndaki Szeged piskoposu (d. 977~1000)
1123 - I. Øystein, Norveç Kralı (d. 1088)
1135 - Mustarşid, 1118–1135 döneminde Bağdat'ta Abbasi halifesi olarak hüküm sürmüştür (d. 1092)
1159 - Sulzbachlı Bertha, Sulzbach Kontı II. Berengar (yaklaşık 1080 - 3 Aralık 1125) ile ikinci karısı Wolfratshausenli Adelheid'ın kızıdır. Bizans İmparatoru I. Manuil'un ilk karısıdır (d. 1110)
1395 - III. Albert, Habsburg Hanedanı'nın üyesi, 1365'ten ölümüne kadar Avusturya dükü (d. 1349)
1523 - Ulrich von Hutten, Martin Luther Reformları yanlısı, Alman hümanist düşünür ve şair (d. 1488)
1526 - II. Lajos, Macaristan ve Bohemya Kralı (savaşta öldü) (d. 1506)
1526 - Pál Tomori, Katolik keşiş ve Macaristan'ın Kalocsa başpiskoposu (d. 1475)
1533 - Atahualpa, Peru'nun son İnka Kralı (d. yaklaşık 1500)
1542 - Cristóvão da Gama, Etiyopya ve Somali'ye haçlı seferleri düzenleyen Portekiz ordusuna komuta eden Portekizli denizci ve asker (d. 1516)
1657 - John Lilburne, İngiliz siyasetçi (d. 1614)
1799 - VI. Pius, Papa (d. 1717)
1866 - Tokugawa Iemochi, 1858 ile 1866 yılları arasında hizmet etmiş, Tokugawa Şogunluğu'nun 14. şogunu (d. 1846)
1873 - Hermann Hankel, Alman matematikçi (d. 1839)
1877 - Brigham Young, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 2.inci başkanı, Utah eyaletinin ilk valisi ve eyaletin başkenti Salt Lake City'nin kurucusu (d. 1801)
1904 - V. Murat, Osmanlı'nın 33. Padişahı (d. 1840)
1939 - Béla Kun, Macar komünist politikacı (d. 1886)
1966 - Seyyid Kutup, Mısırlı yazar ve fikir adamı (d. 1906)
1972 - Lale Andersen, Alman şarkıcı ve oyuncu (d. 1905)
1975 - Éamon de Valera, İrlandalı siyasetçi ve İrlanda bağımsızlık lideri (d. 1882)
1977 - Jean Hagen, Amerikalı aktris (d. 1923)
1982 - Ingrid Bergman, İsveçli sinema oyuncusu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1915)
1986 - Fatoş Balkır, Türk şarkıcı, tiyatro-sinema oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (d. 1940)
1987 - Lee Marvin, Amerikalı oyuncu (d. 1924)
1987 - Naci el-Ali, Filistinli karikatürist (d. 1937)
1992 - Félix Guattari, Fransız politik aktivist, psikanalist ve filozof (d. 1930)
1995 - Frank Perry, Amerikalı film yönetmeni (d. 1930)
1996 - Aliye Rona, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1921)
2001 - Francisco Rabal (Paco Rabal), İspanyol oyuncu (d. 1926)
2002 - Hasan Yalçın, Türk 68 Gençlik Hareketi önderlerinden, gazeteci ve İP Genel Başkan Yardımcısı (d. 1944)
2003 - Muhammed Bakır el-Hekim, Iraklı Taklit Mercii (d. 1939)
2007 - Pierre Messmer, Fransız siyasetçi, eski başbakan (1972-1974) (d. 1916)
2012 - Yurtsan Atakan, Türk gazeteci ve bilişim yazarı (d. 1963)
2014 - Tuncay Gürel, Türk oyuncu (d. 1939)
2014 - Björn Waldegård, İsveçli ralli sürücüsü (d. 1943)
2015 - Kyle Jean-Baptiste, Amerikalı genç tiyatro oyuncusu (d. 1993)
2016 - Ann Smyrner, Danimarkalı oyuncu (d. 1934)
2016 - Vedat Türkali, Türk şair, yazar ve senarist (d. 1919)
2016 - Gene Wilder, Amerikalı oyuncu, film yönetmeni, senarist ve yazar (d. 1933)
2017 - Dmitri Kogan, Rus keman sanatçısı (d. 1978)
2018 - Gary Friedrich, Amerikalı çizer ve yazar (d. 1943)
2018 - James Mirrlees, İskoç ekonomist (d. 1936)
2019 - Jim Langer, Eski Amerikan futbolu oyuncusu (d. 1948)
2019 - Maria Dolors Renau, İspanyol siyasetçi (d. 1936)
2020 - Vladimir Andreyev, Sovyet-Rus aktör, tiyatro yönetmeni, senarist ve eğitimci (d. 1930)
2020 - Sivaramakrishna Iyer Padmavati, Hint kardiyolog (d. 1917)
Tatiller ve özel günler
0829
29 |
3268 | https://tr.wikipedia.org/wiki/30%20A%C4%9Fustos | 30 Ağustos |
Olaylar
1071 - Malazgirt zaferi'nin ardından Alparslan'ın komutasındaki Türkler, Anadolu'ya girmeye başladı.
1908 - Hicaz Demiryolu açıldı.
1914 - Alman İmparatorluğu Sahil Topçu Müfrezesi, Çanakkale Boğazı’nın her iki yakasındaki istihkâmlarda göreve başladı. Bu istihkâmların komutasına Alman Amiral Von Usedom atandı.
1918 - Lenin'in vurulması: Bolşevik lider Vladimir Lenin'e suikast girişimi gerçekleşti. Lenin, ağır yaralanmasına rağmen suikastten sağ kurtulmayı başardı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Başkomutan Mareşal Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın bizzat yönettiği Dumlupınar Meydan Muharebesi, Türk Ordusu'nun kesin zaferiyle sonuçlandı. Yunan Ordusu Başkomutanı Nikolaos Trikupis ve kurmayları esir edildi.
1924 - Gazi Mustafa Kemal Paşa, Dumlupınar Meydan Muharebesi'nin ikinci yıl dönümünde, Dumlupınar'da "Meçhul Asker Anıtı"nın temelini attı.
1924 - Türkiye İş Bankası, ilk işlemini yaparak faaliyetlerine başladı. Bankanın kuruluş sermayesi 1 milyon liraydı.
1925 - Mustafa Kemal Paşa, "Efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki, Türkiye Cumhuriyeti şeyhler, dervişler, müritler, mensuplar memleketi olamaz. En doğru ve en hakiki tarikat, tarikat-ı medeniyyedir" dedi.
1930 - Ankara-Sivas demiryolu hattı ve Sivas İstasyonu, Başbakan İsmet Paşa'nın konuşmasıyla hizmete açıldı.
1937 - Atatürk'ün manevi kızı Sabiha Gökçen'e, 1935'te girdiği Eskişehir Hava Mektebi'nde, "Tayyareci Diploması" verildi.
1937 - Van Gölü'nde ilk vapur seferi yapıldı.
1941 - Alman Ordusu, Neva Nehri'ne ulaştı ve Leningrad'ın son demiryolu bağlantısını keserek, Leningrad Kuşatması'nın ilk aşamasını gerçekleştirdi. 8 Eylül 1941 tarihinde ise, kentin son kara bağlantısının kesilmesiyle 872 gün sürecek olan kuşatma başladı.
1952 - Erzurum'da Aziziye Anıtı açıldı.
1955 - Londra Konferansı'nda, "Kıbrıs Sorunu" ele alındı. İngiltere Kıbrıs'ta üçlü bir yönetim önerdi. Yunanistan ise ada halkının geleceğini kendinin belirlemesini istedi. Toplantıya Türkiye'den Dışişleri Bakan Vekili Fatin Rüştü Zorlu katıldı.
1963 - Küba füze krizinin ardından, Sovyetler Birliği (Kremlin) ile ABD (Beyaz Saray) arasında doğrudan görüşmeyi sağlayacak "Kırmızı telefon" hattı devreye girdi.
1971 - İstanbul Televizyonu deneme yayınlarına başladı.
1974 - BM Güvenlik Konseyi, Kıbrıs'taki çarpışmalar yüzünden evlerini terk edenlerin güven içinde geri dönmelerine izin verilmesini öngören Fransa, İngiltere, Avusturya ortak karar tasarısını oy birliğiyle kabul etti.
1977 - Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı.
1981 - İran Devlet Başkanı Muhammed Ali Recai ve Başbakan Muhammed Cevad Bahomar bombalı saldırı sonucu öldürüldü.
1985 - Uluslararası Af Örgütü, BM İnsan Hakları Komisyonu'na bir rapor gönderdi. Raporda, Bulgaristan'da Türk azınlığa karşı girişilen Bulgarlaştırma kampanyasına son verilmesi istendi.
1988 - Irak Ordusu'ndan kaçan binlerce Kürt Türkiye sınırına yığılmıştı. Hükûmet, sınırları açmaya karar verdi ve Kürtler Hakkâri'nin Çukurca ve Uludere ilçelerine sığındı.
1992 - Güvenlik güçleri ile İran'dan Türkiye'ye giren 300 kadar PKK militanı çatıştı; 100 militan ve 10 güvenlik görevlisi öldü.
1995 - NATO, Bosnalı Sırplara karşı hava harekatı başlattı. Kararlı Güç Harekatı, II. Dünya Savaşı'ndan beri Avrupa'daki en yoğun bombardımanlardan biri oldu.
Doğumlar
1748 - Jacques-Louis David, Fransız ressam (ö. 1825)
1758 - Cristóbal Bencomo y Rodríguez, İspanyol katolik rahip (VII. Fernando'ın itirafçısı) (ö. 1825)
1797 - Mary Shelley, İngiliz yazar (ö. 1851)
1804 - Alexander Chodzko, Polonyalı şair, araştırmacı, diplomat (ö. 1891)
1811 - Theophile Gautier, Fransız şair ve romancı (ö. 1872)
1852 - Jacobus Henricus van 't Hoff, Hollandalı kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1911)
1852 - Evelyn De Morgan, İngiliz ressam (ö. 1919)
1852 - J. Alden Weir, Amerikalı izlenimci ressam (ö. 1919)
1871 - Ernest Rutherford, İngiliz fizikçi ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1937)
1879 - Rıza Nur, Türk siyasetçi, yazar ve hekim (ö. 1942)
1883 - Theo van Doesburg, Hollandalı sanatçı (ö. 1931)
1884 - Theodor Svedberg, İsveçli kimyager (ö. 1971)
1896 - Raymond Massey, Kanada asıllı Amerikalı tiyatro ve sinema oyuncusu (ö. 1983)
1898 - Shirley Booth, Amerikalı tiyatro, sinema, radyo ve televizyon oyuncusu (ö. 1992)
1906 - Joan Blondell, Amerikalı oyuncu (ö. 1979)
1912 - Edward Purcell, Amerikalı fizikçi (ö. 1997)
1912 - Nancy Wake, II. Dünya Savaşı'nda, Fransız direnişinin ve Normandiya Çıkarması'nın önemli isimlerinden Avustralyalı casus (ö. 2011)
1913 - Richard Stone, İngiliz ekonomist (ö. 1991)
1917 - Denis Healey, İngiltere'nin eski bakanlarından, İşçi Partili siyasetçi (ö. 2015)
1919 - Kitty Wells, Amerikalı country müzik şarkıcısı (ö. 2012)
1921 - Angelo Dundee, Amerikalı boks antrenörü (ö. 2012)
1925 - Sami Hazinses, Ermeni asıllı Türk sinema oyuncusu (ö. 2002)
1927 - Bill Daily, Amerikalı oyuncu (ö. 2018)
1927 - Piet Kee, Hollandalı besteci ve orgcu (ö. 2018)
1928 - Altan Karındaş, Türk sinema, tiyatro oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2021)
1930 - Ahmet Muvaffak Falay, Türk caz trompetçisi
1930 - Warren Buffett, Amerikalı girişimci
1935 - John Phillips, Amerikalı şarkıcı ve müzisyen (ö. 2001)
1937 - Bruce McLaren, Yeni Zelandalı araba yarışçısı ve McLaren takımının kurucusu (ö. 1970)
1940 - Suna Keskin, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1941 - Zafer Kantarcıoğlu, Türk hukukçu
1942 - Zafer Ergin, Türk tiyatro oyuncusu
1943 - Maria Baxa, İtalyan-Sırp sinema oyuncusu
1944 - Tug McGraw, Amerikalı beyzbol oyuncusu (ö. 2004)
1946 - Anne-Marie, 1964'ten 1973'e kadar hüküm süren Eski Yunanistan Kralı II. Konstantin'in eşi
1946 - Peggy Lipton, Amerikalı oyuncu (ö. 2019)
1948 - Fred Hampton, Siyahi aktivist, Marksist-Leninist ve devrimci sosyalist (ö. 1969)
1950 - Antony Gormley, İngiliz heykeltıraş
1951 - Gediminas Kirkilas, Litvan siyasetçi
1951 - Dana Rosemary Scallon, İrlandalı şarkıcı
1951 - Ahmet Üzümcü, Türk diplomat
1952 - Łukasz Kubot, Polonyalı profesyonel tenis oyuncusu
1953 - Robert Parish, Amerikalı basketbolcu
1954 - Alexander Lukashenko, Belarus Devlet Başkanı
1955 - Zafer Atay, Türk voleybolcu ve antrenör
1958 - Anna Politkovskaya, Rus gazeteci (ö. 2006)
1959 - Muhammed bin Nayif, Suudi Arabistan veliahtı ve İçişleri Bakanı
1959 - Marek Sikora, Polonyalı sinema oyuncusu ve tiyatro yönetmeni (ö. 1996)
1961 - Yusuf Erbay, Türk bürokrat
1961 - Zafer Algöz, Türk sinema ve dizi oyuncusu
1962 - Alexander Litvinenko, Rus KGB üyesi (ö. 2006)
1962 - Zafer Tüzün, Türk futbolcu ve teknik direktör
1963 - Michael Chiklis, Amerikalı oyuncu
1963 - Paul Oakenfold, İngiliz DJ
1963 - Sabine Oberhauser, Avusturyalı doktor ve siyasetçi (ö. 2017)
1966 - Zafer Şanlı, Türk bas gitarist, söz yazarı, besteci ve aranjör
1966 - Ali al-Muqri, Yemenli roman yazarı
1969 - Vladimir Jugović, Yugoslav millî futbolcu
1970 - Mehmet Özgür, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1970 - Paulo Sousa, Portekizli teknik direktör ve eski millî futbolcu
1972 - Cameron Diaz, Amerikalı oyuncu ve model
1972 - Pavel Nedvěd, Çek futbolcu
1974 - Javier Otxoa Palacios, İspanyol erkek bisiklet yarışçısı (ö. 2018)
1974 - Kemal Tunçeri, Türk basketbolcu
1975 - Marina Anissina, Rus asıllı Fransız buz patenci
1975 - Radi Ca'aydi, Tunuslu eski millî futbolcu
1977 - Kamil Kosowski, Polonyalı millî futbolcu
1977 - Félix Sánchez, Amerikalı-Dominikli atlet
1978 - Tuna Yılmaz, Türk sinema eleştirmeni ve yazar
1982 - Andy Roddick, Amerikalı tenisçi
1983 - Jonne Aaron, Fin müzisyen
1983 - Emmanuel Culio, Arjantinli eski futbolcu
1983 - Simone Pepe, İtalyan millî futbolcu
1985 - Éva Risztov, Macar Olimpiyat altın madalyalı kadın yüzücü
1985 - Eamon Sullivan, Avustralyalı yüzücü
1986 - Theo Hutchcraft, İngiltereli şarkıcı ve söz yazarı
1986 - Zafer Yelen, Türk futbolcu
1989 - Bebe Rexha, Arnavut asıllı Amerikalı müzisyen ve söz yazarı
1994 - Pablo Yan Fereira, Brezilyalı futbolcu
1994 - Kwon So-hyun, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
Ölümler
526 - Teoderik, 493 - 526 döneminde İtalya'da Ostrogotlar Krallığı kralı (d. 454)
1181 - III. Alexander, 7 Eylül 1159'dan ölümüne kadar papa
1428 - Shōkō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 101. imparatoru (d. 1401)
1483 - XI. Louis, Fransa Kralı (d. 1423)
1622 - Bahâüddîn Âmilî, müderris, mutasavvıf, mimar, matematikçi, şair ve astronom (d. 1031)
1928 - Wilhelm Wien, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1864)
1935 - Henri Barbusse, Fransız romancı ve gazeteci (d. 1873)
1935 - Namık İsmail, Türk ressam (d. 1890)
1938 - Max Factor, Sr., Yahudi asıllı Polonyalı kozmetik üreticisi (d. 1872)
1938 - James Scott, Afroamerikan besteci (d. 1885)
1940 - J.J. Thomson, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1856)
1944 - Carl-Heinrich von Stülpnagel, Alman subay (d. 1886)
1961 - Charles Coburn, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1877)
1970 - Abraham Zapruder, Ukrayna doğumlu Amerikalı giyim üreticisi (d. 1905)
1971 - Ali Hadi Bara, Türk heykeltıraş (d. 1906)
1979 - Jean Seberg, Amerikalı oyuncu (d. 1938)
1981 - Muhammed Ali Recai, İran'ın eski cumhurbaşkanı ve başbakanı (d. 1933)
1988 - Eren Eyüboğlu, Türk ressam (d. 1907)
1991 - Jean Tinguely, İsviçreli ressam, deneysel sanatçı ve heykeltıraş (d. 1925)
1993 - Taner Şener, Türk ses sanatçısı (d. 1923)
1994 - Lindsay Anderson, İngiliz film yapımcısı (d. 1923)
1995 - Fischer Black, Amerikalı ekonomist (d. 1938)
1996 - Christine Pascal, Fransız oyuncu (d. 1953)
1997 - Ernst Wilimowski, Polonyalı-Alman futbolcu (d. 1916)
2000 - Gürdal Tosun, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1967)
2003 - Charles Bronson Amerikalı aktör (d. 1921)
2003 - Donald Davidson, Amerikalı filozof (d. 1917)
2005 - Nihat Akçan, Türk tiyatro, sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1926)
2006 - Glenn Ford, Amerikalı aktör (d. 1916)
2006 - Necip Mahfuz, Mısırlı yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1911)
2008 - Gilberto Rincón Gallardo, Meksikalı politikacı (d. 1939)
2010 - Alain Corneau, Fransız film yönetmeni ve yazar (d. 1943)
2010 - Francisco Varallo, Arjantinli eski millî futbolcu (d. 1910)
2013 - Seamus Heaney, İrlandalı şair, yazar ve çevirmen (d. 1939)
2015 - Wes Craven, Amerikalı film yönetmeni, yapımcı ve senarist (d. 1939)
2015 - Oliver Sacks, İngiliz nörolog ve yazar (d. 1933)
2015 - Natalia Strelchenko, Rus asıllı Norveçli piyanist (d. 1976)
2016 - Eleanor Barooshian, Amerikalı şarkıcı (d. 1950)
2016 - Věra Čáslavská, Çek jimnastikçi (d. 1942)
2016 - Naşide Göktürk, Türk besteci, söz yazarı ve yorumcu (d. 1965)
2017 - Marjorie Boulton, Britanyalı şair ve yazar (d. 1924)
2017 - Louise Hay, Amerikalı yazar (d. 1926)
2017 - Károly Makk, Macar senarist ve film yapımcısı (d. 1925)
2018 - İosif Kobzon, Rus şarkıcı (d. 1937)
2018 - Vanessa Marquez, Meksika asıllı Amerikalı oyuncu (d. 1968)
2019 - Franco Columbu, İtalyan vücut geliştirme sporcusu, yazar, oyuncu ve halterci (d. 1941)
2019 - Valerie Harper, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu, komedyen, dansçı ve yazar (d. 1939)
2019 - Hans Rausing, İsveçli-İngiliz hayırsever iş insanı (d. 1926)
2019 - Udo Schaefer, Alman hukukçu ve Bahai inancında yazar (d. 1926)
2020 - Rodolfo Abularach, Guatemalalı ressam ve matbaacı (d. 1933)
2020 - Jacques Galipeau, Kanadalı aktör (d. 1923)
2020 - Cecilia Romo, Meksikalı kadın tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1945)
2022 - Mihail Gorbaçov, Sovyet politikacı, Devlet Başkanı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1931)
Tatiller ve özel günler
Türkiye Zafer Bayramı
Denizli'nin Çivril ilçesinin Yunan işgalinden kurtuluşu (1922)
Kütahya'nın Yunan işgalinden kurtuluşu (1922)
Kütahya'nın Dumlupınar ilçesinin Yunan işgalinden kurtuluşu (1922)
Manisa'nın Demirci ilçesinin Yunan işgalinden kurtuluşu (1922)
0830
30 |
3269 | https://tr.wikipedia.org/wiki/31%20A%C4%9Fustos | 31 Ağustos |
Olaylar
1876 - Osmanlı Padişahı V. Murad tahttan indirildi; yerine kardeşi II. Abdülhamid padişah oldu.
1886 - Charleston, Güney Karolina'da deprem; 100 kişi öldü.
1890 - Brüksel Genel Senedi ile köle ticareti yasaklandı.
1910 - Zeytinburnu'nda İmalat-ı Harbiye çalışanları tarafından o zamanki İstanbul merkezli, günümüzdeki adıyla MKE Ankaragücü Gençlik ve Spor Kulübü kuruldu.
1913 - Batı Trakya Türk Cumhuriyeti kuruldu.
1918 - Vahdettin padişah oldu. O gün, Osmanlı tarihindeki son kılıç kuşanma töreni yapılmış oldu.
1928 - Bertolt Brecht'in Üç Kuruşluk Opera adlı oyununun ilk gösterimi Berlin'de yapıldı.
1939 - Almanya’da yaptırılan Batıray denizaltısı denize indirildi.
1957 - Malezya, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.
1962 - Trinidad ve Tobago, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etti.
1966 - Irak Ordusu, Irak Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin elindeki Erbil kentini ele geçirdi.
1970 - İzmir'de Akdeniz Oyunları'nın yapılacağı "Halkapınar Spor Tesisleri", inşaat sırasında yandı.
1980 - Polonya'da, Dayanışma Sendikası kuruldu.
1986 - Bir Meksika yolcu uçağı ile küçük bir uçak, Kaliforniya'nın Cerritos şehri üzerinde havada çarpıştı. Uçaklardaki 67 kişi ile yerdeki 15 kişi öldü.
1986 - Karadeniz'de bir Sovyet yolcu gemisi, bir tanker ile çarpışarak battı: 423 kişi öldü.
1988 - Türkiye ile Gürcistan arasında Sarp Sınır Kapısı açıldı.
1991 - Kırgızistan, SSCB'den bağımsızlığını ilan etti.
1995 - Westwood Studios, Command & Conquer serisinin ilk oyunu olan "Command & Conquer"ı piyasaya sürdü.
1997 - Prenses Diana ile arkadaşı Dodi Al Fayed, Paris'te bir trafik kazasında öldüler.
1998 - Kuzey Kore, ilk uydusunu fırlattı.
1999 - Boeing 737-200 tipi bir yolcu uçağı, Buenos Aires'ten kalkışı sırasında düştü; 67 kişi öldü.
2005 - Bağdat'ta bir köprüde meydana gelen izdihamda yaklaşık 1000 kişi öldü.
2010 - Irak Savaşı, ABD Başkanı Barack Obama'nın konuşmasıyla resmen bitti.
Doğumlar
12 - Caligula, Roma İmparatoru (ö. 41)
161 - Commodus, Roma İmparatoru (ö. 192)
1569 - Cihangir, Babür İmparatoru (ö. 1627)
1663 - Guillaume Amontons, Fransız fizikçi (ö. 1705)
1786 - Michel-Eugène Chevreul, Fransız kimyager (ö. 1889)
1802 - Hüseyin Kaptan Gradaşçeviç, Osmanlı İmparatorluğu'nda ayan sistemini kaldıran II. Mahmud'un yaptığı yeniliklere karşı ayaklanmış Bosnalı komutan (ö. 1834)
1821 - Hermann von Helmholtz, Alman fizyolog (ö. 1894)
1834 - Amilcare Ponchielli, İtalyan besteci (ö. 1886)
1837 - Édouard Jean-Marie Stephan, Fransız astronom (ö. 1923)
1843 - Georg von Hertling, Alman devlet adamı ve düşünür (ö. 1919)
1868 - Musahipzade Celal, Türk oyun yazarı (ö. 1959)
1870 - Maria Montessori, İtalyan eğitimci (ö. 1952)
1871 - James E. Ferguson, Teksaslı demokrat siyasetçi (ö. 1944)
1874 - Edward Thorndike, Amerikalı psikolog (ö. 1949)
1879 - Taişo, Japon imparatoru (ö. 1926)
1880 - Wilhelmina, Hollanda Kraliçesi (ö. 1962)
1884 - George Sarton, Belçikalı kimyager (ö. 1956)
1893 - Nestor Nijankivsk, Ukraynalı besteci, piyanist ve müzik eleştirmeni
1897 - Fredric March, Amerikalı oyuncu (ö. 1975)
1905 - Robert Fox Bacher, Amerikalı nükleer fizikçi (ö. 2004)
1908 - William Saroyan, Amerikalı oyun yazarı ve romancı (ö. 1981)
1908 - Paul-Jacques Bonzon, Fransız yazar (ö. 1978)
1913 - Bernard Lovell, İngiliz fizikçi ve radyo-astronom (ö. 2012)
1915 - Raif Aybar, Türk siyasetçi (ö. 2005)
1917 - Turgut Sunalp, Türk asker ve siyasetçi (ö. 1999)
1918 - Alan Jay Lerner, Amerikalı söz yazarı (ö. 1986)
1921 - Raymond Williams, Galli yazar, akademisyen, romancı ve eleştirmen (ö. 1988)
1923 - George Voorhis, Amerikalı oyuncu (ö. 1989)
1924 - Buddy Hackett, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2003)
1925 - Maurice Pialat, Fransız yönetmen, senarist, oyuncu ve Altın Palmiye Ödülü sahibi (ö. 2003)
1928 - James Coburn, Amerikalı oyuncu (ö. 2002)
1932 - Allan Fotheringham, Kanadalı gazeteci, muhabir, köşe yazarı ve televizyon sunucusu (ö. 2020)
1935 - Frank Robinson, Amerikalı beyzbolcu (ö. 2019)
1936 - İgor Jukov, Rus piyanist, orkestra şefi ve ses mühendisi (ö. 2018)
1936 - John Mendelsohn, Amerikalı fizikçi (ö. 2019)
1937 - Warren Berlinger, Amerikalı aktör (ö. 2020)
1945 - Itzhak Perlman, İsrailli-Amerikalı kemancı ve orkestra şefi
1945 - Van Morrison, Kuzey İrlandalı müzisyen
1948 - Holger Osieck, Alman teknik direktör
1948 - Rudolf Schenker, Alman gitarist (Scorpions)
1948 - Serkan Acar, Türk futbolcu (ö. 2013)
1949 - H. David Politzer, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi
1949 - Richard Gere, Amerikalı aktör
1950 - Anne McLellan, Kanadalı liberal siyasetçi ve akademisyen
1953 - György Károly, Macar şair ve yazar (ö. 2018)
1954 - Robert Koçaryan, Ermenistan'ın 2. Devlet Başkanı
1955 - Edwin Moses, Amerikalı atlet
1956 - Tsai Ing-wen, Çin Cumhuriyeti (Tayvan) cumhurbaşkanı görevine seçilen ilk kadın başkanı
1960 - Hasan Nasrallah, Lübnan'daki Hizbullah örgütünün genel sekreteri
1962 - Dee Bradley Baker, Amerikalı ses sanatçısı
1966 - Lyuboslav Penev, Bulgar millî futbolcu
1968 - Jolene Watanabe, Amerikalı profesyonel uluslararası tenis oyuncusu ve antrenör (ö. 2019)
1969 - Muharrem Erkek, Türk avukat ve siyasetçi
1970 - Nikola Gruevski, Makedonya Başbakanı
1970 - Rania el Abdullah, Ürdün Kraliçesi
1971 - Pádraig Harrington, İrlandalı golfçü
1971 - Chris Tucker, Amerikalı oyuncu ve komedyen
1976 - Roque Júnior, Brezilyalı futbolcu
1977 - Arzu Yanardağ, Türk manken ve oyuncu
1977 - Jeff Hardy, Amerikalı profesyonel güreşçi
1977 - Ian Harte, İrlandalı millî futbolcu
1978 - Philippe Christanval, Fransız eski millî futbolcu
1979 - Ivan Cvetkov, Bulgar asıllı Hollandalı futbolcu
1979 - Mickie James, Amerikalı profesyonel güreşçi
1980 - Joe Budden, Amerikalı rapçi
1982 - Collins Mbesuma, Zambiyalı millî futbolcu
1982 - José Manuel Reina, İspanyol futbolcu
1983 - Milan Biševac, Sırp futbolcu
1983 - Ebru Şancı, Türk model, sunucu ve oyuncu
1984 - Efraín Ruales, Ekvadorlu aktör, televizyon sunucusu, model ve müzisyen (ö. 2021)
1984 - Charl Schwartzel, Güney Afrikalı golfçü
1985 - Fatih Tutak, Türk şef ve restoran sahibi
1985 - Mabel Matiz, Türk şarkıcı
1985 - Rolando, Portekizli futbolcu
1985 - Muhammed bin Selman, Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Savunma Bakanı
1986 - Ryan Kelley, Amerikalı oyuncu
1988 - Ember Moon, Amerikalı profesyonel güreşçi
1988 - David Ospina, Kolombiyalı futbolcu
1991 - Cédric Soares, Portekizli millî futbolcu
1994 - Takeru Okada, Japon futbolcu
1994 - Shintaro Kokubu, Japon futbolcu
2004 - Jang Wonyoung, Güney Koreli şarkıcı ve model
Ölümler
318 - Liu Cong, Çin'de Beş Hu On Altı Krallık döneminde Hiung-nu önderliğindeki Önceki Chao'nun üçüncü imparatorudur
577 - İoannis Skolastikos, İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi'nin 32. Konstantinopolis Ekümenik Patriği (d. y. 503)
869 - Buharî, İslam bilgini (d. 810)
1056 - Teodora, 1042'de kız kardeşi Zoi ile birlikte ve 1055-1056 yılları arasında ise tek başına tahtta kalan Bizans imparatoriçesi (d. 984)
1234 - Go-Horikawa, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 86. imparatoru (d. 1212)
1324 - II. Henri, Taç giymiş son Kudüs kralı (d. 1270)
1422 - V. Henry, İngiltere ve İrlanda Kralı (d. 1386)
1528 - Matthias Grünewald, Alman ressam (d. 1470)
1795 - François-André Danican Philidor, Fransız satranççı ve besteci (d. 1726)
1811 - Louis Antoine de Bougainville, Fransız amiral ve kâşif (Begonvil bitkisini keşfetti) (d. 1729)
1832 - Everard Home, İngiliz cerrah (d. 1756)
1867 - Charles Baudelaire, Fransız şair (d. 1821)
1920 - Wilhelm Wundt, Alman psikolog (d. 1832)
1927 - Andranik Ozanyan, Osmanlı Ermenisi gerilla lideri (d. 1865)
1855 - Eduard Meyer, Alman tarihçi (d. 1855)
1921 - Karl von Bülow, Alman mareşali (d. 1846)
1941 - Marina Tsvetayeva, Rus şair (d. 1892)
1942 - Georg von Bismarck, Alman asker (d. 1891)
1945 - Stefan Banach, Polonyalı matematikçi (d. 1892)
1948 - Andrey Jdanov, Sovyet politikacı (d. 1896)
1951 - Mazhar Osman Usman, Türk ruh ve sinir hastalıkları uzmanı (d. 1884)
1962 - Alf Spouncer, İngiliz futbolcu ve teknik direktör (d. 1877)
1963 - Georges Braque, Fransız kübist ressam (d. 1882)
1967 - Ilya Ehrenburg, Sovyet yazar (d. 1891)
1967 - Samed Behrengi, Azeri asıllı İranlı öğretmen ve çocuk hikâyeleri ile halk masalları yazarı (d. 1939)
1969 - Rocky Marciano, Amerikalı boksör (d. 1923)
1973 - John Ford, Amerikalı film yönetmeni (d. 1894)
1985 - Frank Macfarlane Burnet, Avustralyalı virolog (d. 1889)
1986 - Henry Moore, İngiliz heykeltıraş (d. 1898)
1986 - Urho Kekkonen, Fin politikacı (d. 1900)
1991 - Cliff Lumsdon, Kanadalı yüzücü (d. 1931)
1997 - Diana Frances Spencer, Galler Prensesi (d. 1961)
1997 - Dodi Al Fayed, Mısır kökenli İngiliz vatandaşı iş insanı (d. 1955)
2002 - George Porter, İngiliz kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1920)
2005 - Joseph Rotblat, İngiliz fizikçi ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1908)
2006 - Muhammed Abdülvahab, Mısırlı eski millî futbolcu (d. 1983)
2007 - Gay Brewer, Amerikalı golfçü (d. 1932)
2010 - Laurent Fignon, Fransız profesyonel yol bisikleti yarışçısı (d. 1960)
2011 - Rosel Zech, Alman oyuncu (d. 1940)
2012 - Sergey Sokolov, Sovyet asker ve Sovyetler Birliği Mareşali (d. 1911)
2013 - David Frost, İngiliz gazeteci, yazar ve sunucu (d. 1939)
2015 - Yalçın Güzelce, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1951)
2016 - Antonino Fernández Rodríguez, İspanyol iş insanı (d. 1917)
2017 - Richard Anderson, Amerikalı oyuncu (d. 1926)
2017 - Janne Carlsson, İsveçli müzisyen, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1937)
2017 - Mike Cockerill, Avusturyalı spor gazetecisi (d. 1960)
2017 - Egon Günther, Alman film yönetmeni ve senarist (d. 1927)
2018 - Susan Brown, Amerikalı oyuncu (d. 1932)
2018 - Luigi Luca Cavalli-Sforza, İtalyan genetikçi (d. 1922)
2018 - Carole Shelley, İngiliz oyuncu (d. 1939)
2018 - Aleksandr Zaharçenko, Ukraynalı ayrılıkçı önder ve askeri lider (d. 1976)
2019 - Anna Amendola, İtalyan aktör (d. 1927)
2019 - Anthoine Hubert, Fransız otomobil yarışçısı (d. 1996)
2019 - Immanuel Wallerstein, Amerikalı sosyolog (d. 1930)
2020 - Nina Boçarova, Sovyet-Ukraynalı jimnastikçi (d. 1924)
2020 - Haldun Boysan, Türk sinema ve dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (d. 1958)
2020 - Pranab Mukherjee, Hint siyasetçi (d. 1935)
2020 - Tom Seaver, Amerikalı profesyonel beyzbol atıcısı (d. 1944)
2021 - Léon Aimé, Fransız siyasetçi (d. 1924)
2021 - Vasilii Belous, Moldovalı boksör (d. 1988)
2021 - İnci Çayırlı, Türk Sanat Müziği yorumcusu ve koro şefi (d. 1935)
2021 - Francesco Morini, eski İtalyan millî futbolcudur (d. 1944)
2021 - Ferhan Şensoy, Türk oyuncu, yazar, senarist ve şair (d. 1951)
2022 - Kadir Baikenov, Kazak mühendis ve siyasetçi (d. 1944)
2022 - Lorraine Botha, Güney Afrikalı siyasetçi (d. 1965)
2022 - Normand Chaurette, Kanadalı oyun yazarı (d. 1954)
2022 - Alexander Horváth, Slovak asıllı Çekoslovak millî futbolcu ve teknik direktördür (d. 1938)
Tatiller ve özel günler
Uşak'ın Sivaslı ilçesinin Yunan işgalinden kurtuluşu (1922)
Polonya Dayanışma Günü
Kırgızistan Bağımsızlık Günü
Trinidad Tobago Bağımsızlık Günü
0831
31 |
3271 | https://tr.wikipedia.org/wiki/1%20Eyl%C3%BCl | 1 Eylül |
Olaylar
1846 - Sultanahmet'te, Darülfünun binasının temeli atıldı.
1868 - Galatasaray Lisesi, İstanbul'da açıldı.
1900 - İstanbul'da Padişah II. Abdülhamid'in 25. saltanat yılı büyük bir törenle kutlandı. Törene bütün yabancı devletlerin temsilcileri katıldı.
1910 - Corinthians, Brezilya futbol kulübü kuruldu.
1920 - Fransızlar, başkenti Beyrut olan Lübnan devletini kurdu.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Mustafa Kemal Paşa, Dumlupınar Meydan Muharebesi'nin kazanılması üzerine emrini verdi: Ordular! İlk Hedefiniz Akdeniz'dir. İleri! Aynı gün Türk ordusu, Yunan işgali altındaki Uşak'a girdi.
1923 - Japonya'nın Tokyo ve Yokohama kentlerinde deprem: 300 bin kişi öldü.
1924 - Ankara Devlet Konservatuvarı'nın temelini oluşturan "Musiki Muallim Mektebi" Ankara'da açıldı.
1925 - I. Tıp Kongresi Ankara'da toplandı.
1927 - Türkiye'de medeni nikâh zorunlu hâle getirildi.
1928 - Arnavutluk'ta Ahmet Zogoğlu, "I. Zog" unvanıyla kral ilân edildi.
1933 - Denizyolları İşletmesi, devlet tekeline alındı.
1939 - Almanya'nın Polonya'ya saldırması üzerine, II. Dünya Savaşı başladı.
1939 - Japonya, Kuzey Çin'de Moğol Özerk Hükûmeti (Mengjiang) adında bir kukla devlet kurdu.
1946 - Türkiye Emlak Kredi Bankası Kuruluş Kanunu kabul edildi.
1947 - TBMM, Amerikan yardım anlaşmasını oy birliği ile kabul etti.
1953 - Anıtkabir'in açılışı yapıldı ve Mustafa Kemal Atatürk'ün naaşı koyuldu.
1967 - Türkiye'deki Kıbrıslı mücahitler ve öğrenciler, Hükûmeti protesto etti. İçişleri Bakanı Faruk Sükan, protestocuların sınır dışı edilebileceğini açıkladı.
1969 - Muammer Kaddafi, Libya'da askeri bir darbeyle Kral I. İdris'i devirdi.
1974 - Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı: Mağusa'ya bağlı Muratağa ve Sandallar köylerinden 88 Türk'ün, öldürülüp yakılarak çukura gömüldükleri anlaşıldı.
1974 - Nikaragua'da General Somoza, Devlet Başkanlığı'na atandı.
1976 - Millî yüzücü Erdal Acet, Manş Denizi'ni 9 saat 2 dakikada geçerek Dünya rekoru kırdı ve bu mesafedeki en iyi 10 derece sıralamasına girdi.
1979 - ABD'nin Pioneer 11 adlı uzay aracı, Satürn'ü ziyaret eden ilk uzay aracı oldu.
1980 - Türkiye'nin çeşitli yerlerinde, aralarında CHP Zile İlçe Başkanı'nın da bulunduğu 19 kişi öldürüldü.
1985 - Amerikalı deniz bilimci Robert Ballard ve ekibi, RMS Titanic'in enkazını Atlas Okyanusu'nun 4000 metre derinliğinde iki parça halinde buldu.
1985 - CNN International kanalı kuruldu.
1991 - Özbekistan bağımsızlığını ilan etti.
1993 - Savaş Karşıtları Derneği kuruldu.
2000 - Citroën C5'in lansmanı yapıldı.
2002 - Güney Kore'de, son 40 yılda meydana gelen en şiddetli kasırgada, iki günde ölenlerin sayısı yaklaşık 200'ü buldu.
2004 - Kuzey Osetya'da okul baskını eylemi: Beslan kasabası'nda büyük bir rehine olayı gerçekleştirildi. Radikal İslamcı grupların, Kuzey Osetya'nın Beslan kasabasındaki bir okula baskın yapmasıyla başlayan olaylarda 1200 kişi rehin alındı, Rus askerlerinin mücahitleri aratmayan tutumuyla beraber 700 kişi yaralandı ve 344 kişi Rus askerler tarafından katledildi. Eylemin organizatörleri, Aslan Mashadov ve Şamil Basayev olmasının yanı sıra masrafların da El-Kaide tarafından üstlendiği belirlendi.
2006 - İran'da bir yolcu uçağının ülkenin kuzey doğusundaki Meşhed kenti hava alanına inişi sırasında alev alması sonucu en az 29 kişi öldü.
Doğumlar
1145 - İbn-i Cübeyr, Orta Çağ Endülüs asıllı şair ve yazar (ö. 1217)
1453 - Gonzalo Fernández de Córdoba, İspanyol bir general ve devlet adamıydı (ö. 1515)
1577 - Scipione Borghese, bir İtalyan Cardinal, sanat toplayıcı ve koruyucu sanat (ö. 1633)
1651 - Natalya Kirillovna Narışkina, Rus Çariçesi (ö. 1694)
1653 - Johann Pachelbel, Alman barok müzik bestecisi (ö. 1706)
1787 - Jan Bake, Hollandalı dil bilimci ve eleştirmen (ö. 1864)
1801 - Godfrey Vigne, İngiliz amatör kriket oyuncusu ve gezgin (ö. 1863)
1815 - Emma Stebbins, Amerikalı heykeltıraş (ö. 1882)
1823 - Servetsezâ Kadınefendi, Osmanlı Padişah Abdülmecid'in birinci eşi ve kadınefendi (ö. 1878)
1835 - William Stanley Jevons, İngiliz iktisatçı ve mantıkçı (ö. 1882)
1846 - Carlo Cafiero, İtalyan anarşist (ö. 1892)
1948 - Birthe Kjær, Danimarkalı şarkıcı
1849 - Emil Zuckerkandl, Avusturyalı - Macar anatomist, antropolog ve bilim insanı (ö. 1910)
1854 - Engelbert Humperdinck, Alman besteci (geç romantik akımın temsilcisi) (ö. 1921)
1855 - Innokentiy Annensky, Rus şair (ö. 1909)
1862 - Nitobe Inazō, Japon tarım ekonomisti, yazar, eğitimci, diplomat ve siyasetçi (ö. 1933)
1873 - İvan Kliun, Rus ressam (ö. 1943)
1874 - Talat Paşa, Osmanlı devlet adamı, Osmanlı Hürriyet Cemiyeti kurucu lideri ve İttihat ve Terakki kurucularından (ö. 1921)
1875 - Edgar Rice Burroughs, Amerikalı yazar (ö. 1950)
1877 - Francis William Aston, Britanyalı kimyager, fizikçi ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1945)
1878 - J.F.C. Fuller, İngiliz asker, tarihçi ve strateji uzmanı (ö. 1966)
1886 - Othmar Schoeck, İsviçreli besteci (ö. 1957)
1889 - Cafer Seydahmet Kırımer, Kırım Tatarı ve Türk siyasetçisi ve devlet adamı (ö. 1960)
1895 - Hertha Sponer, Alman fizikçi ve kimyager (ö. 1968)
1900 - Pedro Cea, Uruguaylı futbolcu (ö. 1970)
1906 - Arthur Rowe, İngiliz eski millî futbolcu ve teknik direktör (ö. 1993)
1907 - Mümtaz Ener, Türk sinema oyuncusu, yönetmen, senarist ve seslendirme sanatçı (ö. 1989)
1919 - Willi Marxsen, Alman protestan teolog ve profesör (ö. 1993)
1920 - Richard Farnsworth, Amerikalı oyuncu ve dublör (ö. 2000)
1922 - Yvonne De Carlo, Kanadalı-Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve dansçı (ö. 2007)
1923 - Rocky Marciano, İtalyan kökenli Amerikalı boksör (ö. 1969)
1924 - Ali Dündar, Türk öğretmen ve yazar (ö. 2020)
1925
Arvonne Fraser, Amerikalı kadın hakları aktivisti, eğitimci, siyasetçi ve yazar (ö. 2018)
Roy Glauber, Amerikalı kuramsal fizikçi (ö. 2018)
1926 - Nevzat Yalçın, Kıbrıslı Türk yazar ve şair (ö. 2012)
1928
Sabri Yirmibeşoğlu, Türk asker (ö. 2016)
Şemsettin Ünlü, Türk şair, roman yazarı ve çevirmen
1929 - Květa Fialová, Çek oyuncu (ö. 2017)
1930 - Turgut Özakman, Türk bürokrat, yazar ve avukat (ö. 2013)
1931
Michel Dupuch, Fransız diplomat
Michael O. Rabin, İsrailli bilgisayar bilimcisi (ö. 2008)
1932 - Derog Gioura, Naurulu siyasetçi
1933 - Conway Twitty, Amerikalı şarkcı (ö. 1993)
1934 - Agustín Drake Aldama, Kübalı heykeltıraş, ressam ve grafik sanatçısı (ö. 2022)
1935 - Mel Lopez, Filipinli bürokrat ve siyasetçi (ö. 2017)
1936 - Özdemir İnce, Türk şair
1937
Francisco Pinto Balsemão, Portekizli siyasetçi
Allen Jones, Britanyalı pop art sanatçısı
1938 - Alan Dershowitz, Amerikalı avukat
1939 - Lily Tomlin, Amerikalı sinema, dizi ve tiyatro oyuncusu, komedyen, senarist ve yazar
1940
Yaşar Büyükanıt, Türk asker ve TSK'nın 25. Genelkurmay Başkanı (ö. 2019)
Annie Ernaux, Fransız yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi
1941
Graeme Langlands, Eski Avustralyalı profesyonel ragbi ligi oyuncusu (ö. 2018)
Mittie Lawrence, Amerikalı aktris ve model
1942 - Sadettin Ökten, Türk yazar ve emekli öğretim üyesi
1944 - Barbara Carrera, Nikaragua asıllı Amerikalı oyuncu ve model
1945 - Mustafa Balel, Türk yazar ve çevirmen
1946 - Barry Gibb, İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve yapımcı
1947 - Jan Jakob Tønseth, Norveçli şair, romancı ve çevirmen
1949 - Fidel Castro Díaz-Balart, Kübalı nükleer fizikçi ve devlet görevlisi (ö. 2018)
1950 - Mihail Fradkov, Rus politikacı
1951 - Ferid Zoland, Afgan şarkı yazarı ve besteci
1952 - Michael Massee, Amerikalı oyuncu (ö. 2016)
1953 - Ahmet Şah Mesut, Tacik asıllı Afgan asker ve siyasetçi (ö. 2001)
1954
Kemal Batmaz, Türk eski millî futbolcu, teknik direktör
Filip Vujanović, Karadağlı siyasetçi
1955 - Olcay Tiryaki, Türk iç hastalıkları uzmanı ve akademisyen (ö. 2008)
1956 - Alaaddin Us, Türk şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve besteci
1957
Gloria Estefan, Kübalı şarkıcı
Müge Oruçkaptan, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1958
Sabri Bukadum, Cezayirli bir siyasetçi
Arif Kocabıyık, Türk eski millî futbolcu, ve teknik direktör
1960 - Parkan Özturan, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu, çevirmen ve yazar
1961 - Bam Bam Bigelow, Amerikalı güreşçi (ö. 2007)
1962
Tony Cascarino, İrlandalı millî futbolcu
Ruud Gullit, Surinam asıllı Hollandalı futbolcu ve antrenör
1963 - Semih Yuvakuran, Türk futbolcu
1964 - Jaklin Güner, Türk iş insanı ve yönetici
1965
Craig McLachlan, Avustralyalı aktör, müzisyen ve şarkıcı
Muharrem Usta, Türk tıp doktoru, iş insanı ve spor yöneticisi
1966 - Ken Levine, Amerikalı oyun geliştiricisi
1967
Kadir Çöpdemir, Türk dizi oyuncusu, radyocu ve TV yapımcısı
Sinan Oğan, Türk stratejik araştırmacı ve siyasetçi
Tuba Atav, Türk gazeteci ve haber spikeri
1968 - Muhammmed Atta, 11 Eylül saldırılarında Manhattan'daki Dünya Ticaret Merkezi'ne uçakla intihar saldırısından sorumlu Mısırlı el-Kaide üyesi (ö. 2001)
1969 - Henning Berg, Norveçli millî futbolcu ve teknik direktör
1970 - İbrahim Tenekeci, Türk şair ve yazar
1971 - Hakan Şükür, Türk futbolcu ve siyasetçi
1972 - Ali Şeyh Dib, Suriyeli millî futbolcu
1973 - Ayşe Önder, Türk besteci
1974 - Yutaka Yamamoto, Japon anime yönetmeni
1975
R. Kan Albay, Flaman film yönetmeni ve aktör
Scott Speedman, İngiltere doğumlu Kanadalı oyuncu
1976 - Jada Fire, Afrika asıllı Amerikan porno yıldızı
1977
David Albelda, İspanyol futbol ortasaha oyuncusu
Simona Rinieri, İtalyan voleybolcu
1978 - Max Vieri, Avustralyalı millî futbolcu
1980
Tutku Açık, Türk basketbolcu
Sammy Adjei, Ganalı millî futbolcu
1981 - Alper Çağlar, Türk yönetmen
1982 - Jeffrey Buttle, Kanadalı buz patenci
1983
Deniz Evin, Türk oyuncu
José Antonio Reyes, İspanyol futbolcu (ö. 2019)
Gökhan Türkmen, Türk pop sanatçısı
Marcelo Carrusca, Arjantinli futbolcu
1984
Ludwig Göransson, İsveçli besteci, orkestra şefi ve plak yapımcısı
László Köteles, Macar futbolcu
1985 - Ergün Teber, Türk futbolcu
1986
Gaël Monfils, Fransız erkek profesyonel tenis oyuncusu
Stella Mwangi, Kenya asıllı Norveçli şarkıcı
1987
Alper Akçam, Türk futbolcu
Volkan Yılmaz, Türk futbolcu
1988
Zeki Korkmaz, Türk futbolcu
Sergio Escudero, Japon futbolcu
Miles Plumlee, Amerikalı basketbolcu
1989
Cindi Çelik, Türk Muay Thai ve kick boks sporcusu
Tom Kaulitz, Alman müzisyen ve Tokio Hotel'in gitaristi
Jefferson Montero, Ekvadorlu millî futbolcu
Daniel Sturridge, İngiliz futbolcu
1990
Mélanie René, İsviçreli şarkıcı
Guélor Kanga, Gabonlu millî futbolcu
Ann Sophie, Alman şarkıcı
Yuji Senuma, Japon futbolcu
Scherri-Lee Biggs, Avustralyalı manken
1991 - İrina Antonenko, Rus manken ve oyuncu
1992
Cristiano Biraghi, İtalyan futbolcu
Kirani James, Grenadalı kısa mesafe koşucusu
Teaonui Tehau, Tahitili futbolcu
1993
Jan Kliment, Çek futbolcu
Mario Lemina, Gabonlu millî futbolcu
1994 - Carlos Sainz Jr., İspanyol Formula 1 pilotu
1995
Muhammet Akyıldız, Türk futbolcu
Munir El Haddadi, Faslı millî futbolcu
1996
Althea Reinhardt, Danimarkalı hentbolcu
Mads Valentin, Danimarkalı futbolcu
Zendaya, Amerikalı aktris, şarkıcı ve dansçı
1997
Hande Baladın, Türk millî voleybolcu
Jeon Jungkook, Güney Koreli şarkıcı
1998 - Asım Can Çaykıran, Türk futbolcu
2003 - An Yu-jin, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
Ölümler
1159 - IV. Adrian, Katolik Kilisesi'nin 169. Papası (tarihteki tek İngiliz asıllı papa) (d. 1100)
1256 - Kujō Yoritsune, Kamakura şogunluğunun dördüncü şogunu (d. 1218)
1274 - Digne’li Douceline, Fransız Hristiyan bir mistik (d. 1214)
1541 - Gül Baba, Bektaşi Babası, derviş ve şair (d. ?)
1557 - Jacques Cartier, Fransız denizci ve kâşif (d. 1491)
1574 - Guru Amar Das, Sih gurularının üçüncüsü (d. 1479)
1648 - Marin Mersenne, Fransız teolog, filozof, matematikçi ve akustiğin babası olarak anılan müzik teorisyeni ve rahip (d. 1588)
1715 - XIV. Louis, Fransa Kralı (d. 1638)
1838 - William Clark, Amerikalı kaşif, Kızılderili ajanı ve teğmen (d. 1770)
1915 - Inoue Kaoru, Japon siyasetçi (d. 1836)
1924 - Zeynelabidin Tağıyev, Azeri iş insanı ve hayırsever (d. 1821)
1961 - Eero Saarinen, Fin kökenli Amerikalı mimar (d. 1910)
1967 - Ilse Koch, Alman (Nazi) savaş suçlusu (d. 1906)
1970 - François Mauriac, Fransız yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1885)
1981 - Albert Speer, Alman mimar ve Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı boyunca Silahlanma Bakanı (d. 1905)
1982 - Władysław Gomułka, Polonyalı komünist lider (d. 1905)
1987 - Mehmet Aslan, Türk oyuncu, senarist ve yönetmen (d. 1931)
1988 - Luis Alvarez, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1911)
1989 - Kazimierz Deyna, Polonyalı futbolcu (d. 1947)
1997 - Zoltán Czibor, Macar futbolcu (d. 1929)
1998 - Cary Middlecoff, Amerikalı golfçü (d. 1921)
1998 - Osman Fahir Seden, Türk yönetmen (d. 1922)
1998 - Józef Krupiński, Polonyalı şair ve yazar (d. 1930)
1999 - Tarık Gürcan, Türk seslendirme sanatçısı ve İstanbul Radyosu'nun ilk spikerlerinden (d. 1928)
2003 - Hilmi Topaloğlu, Türk müzik yapımcısı (d. 1952)
2004 - Mehmet Köstepen, Türk siyasetçi (d. 1947)
2009 - Nevit Kodallı, Türk besteci, kompozitör ve müzik eğitmeni (d. 1925)
2012 - Sean Bergin, Güney Afrika asıllı Hollandalı müzisyen (d. 1948)
2013 - Pál Csernai, Macar futbolcu ve teknik direktör (d. 1932)
2013 - Ignacio Eizaguirre, İspanyol futbol kalecisi (d. 1920)
2013 - Ole Ernst, Danimarkalı aktör (d. 1940)
2013 - Tommy Morrison, 1988'den 1996'ya kadar mücadele eden Amerikalı profesyonel boksör (d. 1969)
2014 - Tiraje Dikmen, Türk ressam (d. 1925)
2014 - Jimi Jamison, Amerikalı rock şarkcısı ve besteci (d. 1951)
2014 - Gottfried John, Alman oyuncu ve komedyen (d. 1942)
2015 - Dean Jones, Amerikalı oyuncu (d. 1931)
2016 - Kacey Jones, Amerikalı country müzisyeni, söz yazarı, besteci ve müzik yapımcısı (d. 1950)
2016 - Jon Polito, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1950)
2017 - Armando Aste, İtalyan dağcı (d. 1926)
2017 - Shelley Berman, Amerikalı komedyen, oyuncu, radyo sanatçısı, seslendirme sanatçısı, yazar, senarist, eğitimci ve şair (d. 1925)
2017 - Vladimír Brabec, Çek oyuncu (d. 1934)
2017 - Charles Gordon-Lennox, 1935 ve 1989 yılları arasında İngiliz üst düzey Devlet Görevlisi (d. 1929)
2017 - Elizabeth Kemp, Amerikalı kadın oyuncu ve oyunculuk eğitmeni (d. 1951)
2017 - Paul Moreno, El Paso, Teksas Bölgesinden Amerikalı bürokrat ve yönetici (d. 1931)
2017 - Emin Özdemir, Türk akademisyen, dil bilimci ve edebiyat araştırmacısı (d. 1931)
2018 - Carl Duering, Alman-İngiliz oyuncu (d. 1923)
2018 - Aram Gülyüz, Türk yönetmen, yapımcı ve senarist (d. 1931)
2018 - Irving Petlin, Amerikalı sanatçı ve ressam (d. 1934)
2018 - Margit Sandemo, Norveçli kadın yazar ve romancı (d. 1924)
2018 - Randy Weston, Amerikalı siyahi caz piyanisti ve besteci (d. 1926)
2018 - İhsan Yarşater, İranlı dilbilimci, tarihçi ve yazar (d. 1920)
2019 - George Abe, Japon manga sanatçısı, senarist ve oyuncu (d. 1937)
2019 - Kenneth Baugh, Jamaikalı siyasetçi (d. 1941)
2019 - Adiss Harmandian, Lübnanlı pop müzik şarkıcısı (d. 1945)
2019 - Jukka Virtanen, Finlandiyalı sunucu, komedyen, oyuncu, yazar ve yönetmen (d. 1933)
2020 - Nada Birko, Yugoslav kayaklı koşucu (d. 1931)
2020 - Melanie Wade Goodwin, Amerikalı kadın siyasetçi (d. 1970)
2020 - Sheila Ingram, Amerikalı atlet (d. 1957)
2020 - Boris Klyuyev, Sovyet-Rus aktör ve tiyatro eğitimcisi (d. 1944)
2020 - Vladislav Krapivin, Rus çocuk kitabı yazarı ve gazeteci (d. 1938)
2021 - Adalberto Álvarez, Kübalı müzisyen, söz yazarı ve besteci (d. 1948)
2021 - Jean-Denis Bredin, Fransız hukukçu ve yazar (d. 1929)
2021 - Anna Cataldi, İtalyan insan hakları aktivisti, gazeteci, film yapımcısı ve yazar (d. 1939)
2021 - Paul Chillan, eski Fransız millî futbolcu (d. 1935)
2021 - Nusret Çetinel, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1952)
2021 - Daffney, Amerikalı profesyonel güreşçidir (d. 1975)
2021 - Carol Fran, Amerikalı soul blues şarkıcısı, piyanist ve söz yazarı (d. 1933)
2021 - Doug Green, Amerikalı siyasetçi (d. 1955)
2022 - Barbara Ehrenreich, Amerikalı yazar, politik aktivist, gazeteci ve eleştirmen (d. 1941)
2022 - Ravil Maganov, Rus sanayici ve iş insanı (d. 1954)
2022 - Phillip Mann, İngiltere doğumlu Yeni Zelandalı bilimkurgu yazarı (d. 1942)
2022 - Diane Noomin, Amerikalı çizgi roman sanatçısı (d. 1947)
2022 - Earnie Shavers, Amerikalı profesyonel boksör (d. 1944)
2022 - István Szalay, Macar matematikçi ve politikacı (d. 1944)
Tatiller ve özel günler
0901
01 |
3272 | https://tr.wikipedia.org/wiki/2%20Eyl%C3%BCl | 2 Eylül |
Olaylar
1595 - Osmanlı Devleti, bir aydır kuşatma altında olan Estergon Kalesi'ni teslim etmek zorunda kaldı.
1633 - Büyük İstanbul yangını başladı. Cibali'de çıkan yangında 20 binden fazla bina kül oldu. Kâtip Çelebi'ye göre, şehrin beşte biri yandı.
1666 - Büyük Londra Yangını başladı ve üç gün sürdü; 13.200 ev ve 87 kilise kül oldu.
1826 - Osmanlı İmparatorluğu'nda Zabıta Teşkilâtı kuruldu.
1872 - Ünlü Lahey Kongresi başladı. Kongrede, Mikhail Bakunin ve Karl Marx arasında şiddetli tartışmalar yaşanacaktır.
1885 - Rock Springs-Wyoming'de sendikalaşmaya çalışan 150 beyaz madenci, Çinli maden işçilerine saldırdı; 28'ini öldürdü, 15'ini yaraladı ve diğer birkaç yüz kadarını da kentten ayrılmaya zorladı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Silahlı Kuvvetleri, Yunanistan hakimiyeti altındaki Eskişehir'i aldı.
1922 - Yunan Orduları Başkomutanı General Trikupis, Türkler tarafından esir alındı.
1925 - Tekke ve zaviyelerin kapatılmasına ve memurların şapka giymesine karar verildi.
1929 - Cumhuriyet gazetesinin düzenlediği ilk güzellik yarışmasında Feriha Tevfik Hanım, "Türkiye Güzeli" seçildi. Feriha Tevfik, sinema ve tiyatro oyuncusu oldu.
1935 - Florida Keys'te kasırga; 423 kişi öldü.
1938 - Hatay Millet Meclisi açıldı. Tayfur Sökmen Devlet Başkanı seçildi.
1941 - Alman ve Sovyet birlikleri, Leningrad yakınında savaşmaya başladı.
1945 - Missouri Zırhlısında, Japonya'nın teslim antlaşması imzalandı.
1945 - Vietnam, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etti.
1947 - İstanbul Emniyeti Kaçakçılık Bürosu Şefi, işkence suçundan mahkûm oldu.
1954 - Ho Chi Minh yeni kurulan Kuzey Vietnam Cumhuriyeti'nin Başkanlığına seçildi.
1968 - İran'da deprem: 11 bin kişi öldü.
1969 - ABD'deki ilk ATM cihazı Rockville Centre-New York'ta kuruldu.
1993 - Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) kuruldu.
1994 - Uluslararası Olimpiyat Komitesi, halterci Naim Süleymanoğlu'na "Yüzyılın En Güçlü Sporcusu Ödülü" verdi.
1998 - İsviçre Hava Yolları'na ait bir yolcu uçağı, Peggy's Cove-Yeni İskoçya'da düştü; 229 kişi öldü.
2011 - Türkiye, BM'nin Mavi Marmara Raporunu açıklaması üzerine, İsrail'e karşı 5 maddelik yaptırım kararı aldı.
Doğumlar
1753 - John Borlase Warren, İngiliz Kraliyet Donanması subayı, diplomat ve politikacı (ö. 1822)
1778 - Louis Bonaparte, I. Napolyon'un hayatta kalan üçüncü erkek kardeşi, 1806-1810 arasında Hollanda kralı (ö. 1846)
1812 - William Fox, Yeni Zelandalı siyasetçi ve Yeni Zelanda'da dört dönem Başbakanlık yapan devlet adamı (ö. 1893)
1840 - Giovanni Verga, İtalyan yazar (ö. 1922)
1853 - Wilhelm Ostwald, Alman kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1932)
1862 - Stanisław Narutowicz, Leh avukat ve politikacı (ö. 1932)
1863 - Lars Edvard Phragmén, İsveçli matematikçi (ö. 1937)
1866 - Pekka Aakula, Fin siyasetçi (ö. 1928)
1877 - Frederick Soddy, İngiliz kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1956)
1878 - Werner von Blomberg, Alman general (ö. 1946)
1892 - Edmund Herring, Avustralyalı asker (ö. 1982)
1894 - Joseph Roth, Avusturyalı romancı (ö 1939)
1898 - Alfons Gorbach, Avusturya Şansölyesi (ö. 1972)
1901 - Andreas Embirikos, Yunan şair ve psikanalist (ö. 1975)
1907 - Pertev Naili Boratav, Türk yazar ve halk edebiyatı araştırmacısı (ö. 1998)
1910 - Donald Watson, İngiliz aktivist (ö. 2005)
1913
Israel Gelfand, Sovyet matematikçi (ö. 2009)
Bill Shankly, İskoç futbolcu ve teknik direktör (ö. 1981)
1916 - Lütfi Ömer Akad, Türk yönetmen (ö. 2011)
1918 - Tarık Buğra, Türk roman, hikâye, oyun yazarı ve gazeteci (ö. 1994)
1919 - Marge Champion, Amerikalı dansçı, koreograf ve aktris (ö. 2020)
1920 - Mónica Echeverría, Şilili gazeteci, yazar, oyuncu ve akademisyen (ö. 2020)
1922 - Arthur Ashkin, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2020)
1924 - Daniel arap Moi, Kenyalı siyasetçi (ö. 2020)
1927 - İshak Alaton, Türk iş insanı ve Alarko Holding'in kurucusu (ö. 2016)
1929 - Hal Ashby, Amerikalı sinema yönetmeni (ö. 1988)
1931 - Wim Anderiesen Jr., Hollandalı eski futbolcu (ö. 2016)
1933 - Mathieu Kérékou, Beninli siyasetçi (ö. 2015)
1934
Chuck McCann, Amerikalı oyuncu, seslendirme sanatçısı, kukla sanatçısı ve komedyen (ö. 2018)
Cengiz Topel, Türk pilot yüzbaşı (ö. 1964)
1935 - Carlotta Barilli, İtalyan aktris (ö. 2020)
1936 - Andrew Grove, Macaristan doğumlu Amerikalı mühendis, iş insanı ve yazar (ö. 2016)
1937 - Derek Fowlds, İngiliz oyuncu ve sunucu
1943 - Glen Sather, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu, koç ve yönetici
1945
Erika Wallner, Arjantinli ünlü, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2016)
Nedim Doğan, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve senarist (ö. 2010)
1946 - Billy Preston, Amerikalı müzisyen (ö. 2006)
1947 - Louis Michel, Belçikalı liberal siyasetçi
1948
Nate Archibald, Amerikalı eski profesyonel basketbol oyuncusu
Christa McAuliffe, Amerikalı öğretmen ve astronot (ö. 1986)
1949 - Hans-Hermann Hoppe, Alman asıllı Amerikalı akademisyen, liberteryen, anarko kapitalist teorisyen ve Avusturya Okulu ekonomisti
1952 - Salih Memecan, Türk karikatürist
1953
Ahmed Şah Mesud, Afgan komutan (ö. 2001)
Christina Crosby, Amerikalı eğitimci, aktivist ve yazar (ö. 2021)
John Zorn, Avant-garde sanatçısı, bestekâr, aranjör, yapımcı, saksafoncu ve multienstrümentalist
1960 - Kristin Halvorsen, Norveçli politikacı
1961 - Carlos Valderrama, Kolombiyalı millî futbolcu
1962
Keir Starmer, Britanyalı siyasetçi ve eski avukat
Tracy Smothers, Amerikalı profesyonel güreşçi (ö. 2020)
1964 - Keanu Reeves, Kanadalı sinema oyuncusu
1965 - Lennox Lewis, Jamaika asıllı İngiliz-Kanadalı profesyonel boksör
1966
Salma Hayek, Meksikalı sinema oyuncusu
Olivier Panis, Fransız araba yarışçısı
1967 - Andreas Möller, Emekli Alman futbolcu
1968 - Cynthia Watros, Amerikalı sinema oyuncusu
1971
César Sánchez, İspanyol futbolcu
Katt Williams, Amerikalı seslendirme sanatçısı
1973 — Hande Ataizi, Türk sinema oyuncusu
1974 — Pınar Altuğ, Türk dizi film oyuncusu ve model
1975
Defne Joy Foster, Türk oyuncu, sunucu ve DJ (ö. 2011)
Jill Janus, Amerikalı rock şarkıcısı (ö. 2018)
1976 - Syleena Johnson, Amerikalı R&B şarkıcısı, söz yazarı ve oyuncu
1977
Erhan Çelik, Türk haber sunucusu
Felipe Loureiro, Brezilyalı futbolcu
Frédéric Kanouté, Malili futbolcu
1980 - Danny Shittu, Nijeryalı futbolcu
1981 - Ferhat Çerçi, Türk-Alman futbolcu
1982 - Joey Barton, İngiliz futbolcu
1986 - Gonca Vuslateri, Türk dizi oyuncusu
1987
Scott Moir, Kanadalı patenci
Tuğba Yurt, Türk pop müzik şarkıcısı
1988 - Javi Martínez, İspanyol millî futbolcu
1989 - Zedd, Rus-Alman müzik yapımcısı ve DJ
1990
Yuya Hikichi, Japon futbolcu
Darren Mattocks, Jamaikalı futbolcu
1992 - Emiliano Martínez, Arjantinli milli futbolcu
1993 - Keita Fujimura, Japon futbolcu
1995 - İbrahim Demir, Türk futbolcu
1996
Ege Arar, Türk basketbolcu
Reece Burke, İngiliz futbolcu
1997 - Kemal İşlemek, Türk futbolcu
1998 - Devrim Özkan, Türk oyuncu
Ölümler
421 - III. Constantius, Roma İmparatoru (d. ?)
449 - Simeon Stylites, Hristiyan Süryani asketik aziz (d. 390)
1106 - Yusuf bin Taşfin, Murabıt hükümdarı (d. 1009)
1274 - Prens Munetaka, Kamakura şogunluğunun altıncı şogunu (d. 1242)
1651 - Kösem Sultan, Osmanlı Saltanat Naibesi ve Valide Sultan (d. 1590)
1652 - Jusepe de Ribera, İspanyol ressam ve gravürcü (d. 1591)
1686 - Arnavut Abdurrahman Abdi Paşa, Osmanlı asker ve devlet adamı (d. 1616)
1793 - William Hill Brown, Amerikalı roman yazarı (d. 1765)
1813 - Jean Victor Marie Moreau, Fransız general (d. 1763)
1820 - Jiaqing, Çin'in Qing Hanedanı'nın yedinci imparatoru (d. 1760)
1834 - Thomas Telford, İskoç kökenli mühendis, mimar ve taş ustası (d. 1757)
1840 - Franz Meyen, Prusyalı bir doktor ve botanikçiydi (d. 1804)
1844 - Vincenzo Camuccini, İtalyan ressam (d. 1771)
1862 - Afanasiy Yakovleviç Uvarovskay, Saha Türkü yazar (d. 1800)
1865 - William Rowan Hamilton, İrlandalı matematikçi (d. 1805)
1865 - John Macadam, İskoç - Avustralyalı bir kimyager, tıp öğretmeni, Avustralyalı politikacı (d. 1827)
1872 - N. F. S. Grundtvig, Danimarkalı filozof, din bilgini, öğretmen, tarihçi ve şair (d. 1783)
1877 - Konstantínos Kanáris, Yunan denizci ve siyasetçi (d. 1793)
1898 - Wilford Woodruff, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 4. başkanı (d. 1807)
1910 - Henri Rousseau, Fransız ressam (d. 1844)
1933 - Leonardo Bistolfi, İtalyan heykeltıraş (d. 1859)
1937 - Pierre de Coubertin, Fransız pedagog, tarihçi ve sporcu (d. 1863)
1943 - Marsden Hartley, Amerikalı ressam (d. 1877)
1949 - Cemil Bilsel, Türk hukukçu, siyasetçi ve akademisyen (d. 1879)
1963 - Fazlullah Zahidi, İranlı eski general ve devlet adamı (d. 1897)
1968 - Sabiha Sertel, Türk gazeteci ve yazar (d. 1895)
1969 - Ho Chi Minh, Vietnam Devlet Başkanı (d. 1890)
1973 - J.R.R. Tolkien, İngiliz yazar (d. 1892)
1973 - Şirali Müslümov, Azeri çiftçi, dünyanın en yaşlı insanı olduğu iddia edilmekte (d. 1805)
1983 - Feri Cansel, Türk sinema oyuncusu (d. 1944)
1991 - Alfonso García Robles, Meksikalı politikacı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1911)
1992 - Barbara McClintock, 1983 yılı Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi Amerikalı bilim insanı (d. 1902)
1995 - Hıfzı Oğuz Bekata, Türk siyasetçi, avukat ve gazeteci (d. 1911)
1997 - Viktor Emil Frankl, Holokost'tan kurtulan Avusturyalı nörolog ve psikiyatr (d. 1905)
2001 - Christiaan Barnard, Güney Afrikalı kalp cerrahı (d. 1922)
2011 - Felipe Camiroaga, Şilili radyo ve televizyon sunucusu (d. 1966)
2013 - Valérie Benguigui, Fransız oyuncu ve tiyatro yönetmeni (d. 1965)
2013 - Ronald Coase, Büyük Britanya asıllı Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1910)
2013 - Frederik Pohl, Amerikalı bilimkurgu yazarı (d. 1919)
2013 - Paul Scoon, Grenadalı siyasetçi (d. 1935)
2013 - Alain Testart, Fransız sosyal antropolog (d. 1945)
2014 - Thierry Bianquis, Fransız akademisyen, doğubilimci ve Arap kültürü uzmanı (d. 1935)
2014 - Steven Joel Sotloff, İsrail asıllı Amerikalı gazeteci (d. 1983)
2015 - Brianna Lea Pruett, Amerikalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı, müzisyen, ressam, şair ve fotoğrafçı (d. 1983)
2015 - Simo Salminen, Fin televizyon sanatçısı ve aktör (d. 1932)
2016 - Gary D, Alman elektronik müzisyeni ve DJ (d. 1964)
2016 - Jerry Heller, Amerikalı müzik yapımcısı (d. 1940)
2016 - İslam Kerimov, Özbekistan Devlet Başkanı (d. 1938)
2016 - İhsan Sıtkı Yener, Türk öğretmen ve eğitimci (F klavyenin mucidi) (d. 1925)
2017 - Marge Calhoun, Amerikalı sörfçü (d. 1926)
2017 - Xiang Shouzhi, Çinli general ve devrimci (d. 1917)
2018 - Elsa Bloise, Arjantinli tiyatro oyuncusu (d. 1926)
2018 - Giovanni Battista Urbani, İtalyan siyasetçi (d. 1923)
2018 - Claire Wineland, Amerikalı aktivist, hayırsever ve yazar (d. 1997)
2019 - Atli Eðvaldsson, İzlandalı eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1957)
2019 - Gyoji Matsumoto, Japon eski millî futbolcu (d. 1934)
2019 - Frederic Pryor, Amerikalı ekonomist (d. 1933)
2020 - Philippe Daverio, Fransız asıllı İtalyan sanat eleştirmeni, eğitimci, yazar, siyasetçi ve televizyon sunucusu (d. 1949)
2020 - MJ Appaji Gowda, Janata Dal (Laik) siyasi aktivist ve Karnataka Yasama Konseyi üyesi (d. 1951)
2020 - Irving Kanarek, Amerikalı ceza savunma avukatı (d. 1920)
2020 - Celeste Nardini, İtalyan siyasetçi (d. 1942)
2020 - Agustín Roberto Radrizzani, Arjantinli Roma Katolik Kilisesi başpiskoposu (d. 1944)
2020 - Wanda Seux, Paraguay doğumlu Meksikalı kabare sanatçısı, aktris ve dansçı (d. 1948)
2020 - Dave Zeller, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1939)
2021 - Alemayehu Eshete, Etiyopyalı caz şarkıcısı (d. 1941)
2021 - Aydın İbrahimov, Azerbaycan güreşçisi (d. 1938)
2021 - Sidharth Shukla, Hint aktör, sunucu ve model (d. 1980)
2021 - Hashibur Rahman Swapon, Pakistan doğumlu Bangladeşli siyasetçi (d. 1954)
2021 - Mikis Theodorakis, Yunan söz yazarı, besteci, aktivist ve siyasetçi (d. 1925)
2022 - Mišo Cebalo, Hırvat satranç oyuncusu (d. 1945)
2022 - Jordi Cervelló, Katalan kökenli İspanyol besteci (d. 1935)
2022 - Frank Drake, Amerikalı astronom ve astrofizikçi (d. 1930)
2022 - Angus Gaye, Grenada asıllı İngiliz müzisyen, şarkıcı ve albüm yapımcısı (d. 1959)
Tatiller ve özel günler
Fırtına: Mihrican Fırtınası
Vietnam Millî Günü
Kaynakça
0902
02 |
3273 | https://tr.wikipedia.org/wiki/3%20Eyl%C3%BCl | 3 Eylül |
Olaylar
1260 - Memlük Sultanlığı, Filistin'de Ayn Calut Muharebesi'nde İlhanlılar'ı yendi.
1638 - Osmanlı Ordusu, Bağdat Seferi için Veziriazam Tayyar Mehmed Paşa kumandasında Diyarbakır’dan hareket etti.
1683 - II. Viyana Kuşatması, başarısızlıkla sonuçlandı.
1783 - İngiltere, Paris'te imzalanan anlaşmayla ABD'nin bağımsızlığını tanıdı.
1855 - Nebraska'da 700 ABD askeri Sioux köyüne saldırdı; 100 Kızılderiliyi öldürdü.
1869 - İstanbul'da, Konstantin Karopana tarafından "Atlı tramvay" çalıştırılmaya başlandı.
1878 - Thames Nehri'nde, Bywell Castle adlı kömür şilebi ile çarpışan Princess Alice adlı yolcu gemisi battı; 640'tan fazla kişi öldü.
1895 - İlk profesyonel futbol maçı yapıldı. Latrobe, Jeanette'i 12-0 yendi.
1908 - Türkiye'deki ilk haftalık mizah dergisi, Kalem yayımlanmaya başlandı.
1912 - İngiltere'de Deniz Kuvvetleri'ne yiyecek sağlamak için, dünyanın ilk konserve fabrikası açıldı.
1919 - ABD'li General John Joseph Pershing, Amerikan askeri tarihinde benzersiz bir rütbe olan Orduların Generali yapıldı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan işgali altındaki Emet, Ödemiş ve Eşme'ye girdi.
1929 - Dow Jones Industrial Average en yüksek değerine ulaştı (381,17).
1933 - Kayseri-Ulukışla hattının tamamlanmasıyla, Karadeniz ile Akdeniz'i birbirine bağlayan demiryolu tamamlandı.
1933 - Yevgeni Abalakov, SSCB'nin en yüksek zirvesine çıktı: (7495 m).
1935 - Utah'da Malcolm Campbell, bir araba ile erişilebilen en yüksek hıza ulaştı: saatte 301,337 mil. (484,955 km/s).
1939 - Ankara Radyo Gazetesinin ilk sayısı çıktı.
1939 - II. Dünya Savaşı başladı: Fransa, Birleşik Krallık, Yeni Zelanda ve Avustralya, Almanya'ya savaş ilan etti.
1943 - II. Dünya Savaşı sırasında Müttefikler'in istilası üzerine İtalya Krallığı, koşulsuz teslim oldu.
1944 - 2 Eylül'de Belçika'ya giren İngiliz Ordusu, başkent Brüksel'i Almanlardan geri aldı.
1952 - Türk dağcıları Ağrı Dağı'nın zirvesine ilk kez tırmandılar.
1962 - İran'da deprem: 12.225 kişi öldü, 2776 kişi de yaralandı. Ayrıca 21.310 ev hasar gördü.
1971 - Katar, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını ilan etti.
1976 - Viking 2, Mars'a indi.
1983 - Nail Çakırhan, Ağa Han Mimarlık Ödülü'nü aldı.
1986 - Avrupa ülkeleri radyasyon taşıdığı gerekçesiyle Türkiye'den fındık alımını durdurdu.
1988 - Irak Ordusu'ndan kaçan binlerce Iraklı Kürt, Türkiye sınırlarına yığılmaya devam ediyor. Sığınmacı sayısı 100 bini geçti.
1995 - eBay kuruldu.
1997 - Vietnam Havayolları'na ait Tupolev Tu-134 tipi bir yolcu uçağı, Phnom Penh Uluslararası Havalimanı'na yaklaşmakta olduğu sırada düştü ve 64 kişi öldü.
2000 - Lübnan'da yapılan seçimi muhalefetin adayı eski Başbakan Refik el-Hariri kazandı. 22 yıldır İsrail'in işgali altında yaşayan Güney Lübnan halkı 30 yıldır ilk kez sandık başına gitti.
2002 - İsrail Yüksek Mahkemesi, Filistinli terör zanlılarının yakınlarının, güvenlik için tehdit olduklarına karar verilmesi durumunda, Batı Şeria ve Gazze Şeridi'nden sürülebileceğine karar verdi.
2004 - Beslan katliamı, çoğunluğu öğretmen ve öğrencilerden oluşan 385'ten fazla kişinin ölümüyle ve yaklaşık 783 kişinin yaralanmasıyla sonuçlandı.
2005 - İmralı Adası'nda hapis yatan Abdullah Öcalan'a destek amacıyla Güneydoğu'nun birçok il ve ilçesinden 1500 kişi otobüslerle Bursa Gemlik'e hareket etti. Polis, otobüslerin Gemlik'e girişlerinin engelleneceğini bildirdi.
2008 - Kıbrıs'ın Kuzey ve Güney ülkelerinin Türk ve Rum liderleri görüşmeleri başlatma kararı aldılar.
2016 - Türk Silahlı Kuvvetleri zırhlıları, Suriye'nin Çobanbey ilçesine girdi.
Doğumlar
1034 - Go-Sanjō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 71. imparatoru (ö. 1073)
1643 - Lorenzo Bellini, İtalyan doktor ve anatomist (ö. 1704)
1695 - Pietro Locatelli, İtalyan besteci (ö. 1764)
1743 - Joseph Gottfried Mikan, Avusturyalı-Çek botanikçi (ö. 1814)
1779 - Pierre Amédée Jaubert, Fransız diplomat, akademisyen, şarkiyatçı, çevirmen, politikacı ve gezgin (ö. 1847)
1781 - Eugène de Beauharnais, Fransız devlet adamı ve askeri lider (ö. 1824)
1814 - James Joseph Sylvester, İngiliz matematikçiydi (ö. 1897)
1850 - Friedrich Delitzsch, Alman Asuriyolog (ö. 1922)
1851 - Olga, Yunanistan Kralı I. Georgios'un eşi ve 1920'de kısa bir süreliğine kraliçe (ö. 1926)
1856 - Louis Henry Sullivan, Amerika’nın ilk büyük modern mimarı (ö. 1924)
1858 - Francis Leavenworth, Amerikalı astronom (ö. 1928)
1859 - Jean Jaures, Fransız sosyalist politikacı (ö. 1914)
1861 - Elin Danielson-Gambogi, Fin ressam (ö. 1919)
1863 - Hans Aanrud, Norveçli yazar (ö. 1953)
1864 - Séraphine Louis, Fransız ressam (ö. 1942)
1866 - J. M. E. McTaggart, İngiliz idealist düşünürü (ö. 1925)
1869 - Fritz Pregl, Slovenyalı kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1930)
1874 - Carl Størmer, Norveçli matematikçi ve astrofizikçi (ö. 1957)
1875 - Ferdinand Porsche, Avusturyalı otomotiv mühendisi (ö. 1951)
1889 - Isak Samokovlija, Bosnalı Yahudi yazar (ö. 1955)
1897 - Sally Benson, Amerikalı bir senaryo yazarı (ö. 1972)
1899 - Frank Macfarlane Burnet, Avustralyalı virolog (ö. 1985)
1900 - Urho Kekkonen, Fin politikacı (ö. 1986)
1905 - Carl David Anderson, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1991)
1910 - Kitty Carlisle, Amerikalı oyuncu ve müzisyen (ö. 2007)
1918 - Helen Wagner, Amerikalı oyuncu (ö. 2010)
1921 - Harry Landers, Amerikalı oyuncu (ö. 2017)
1922 - Alexander Kazhdan, Sovyet-Amerikan Bizans uzmanı (ö. 1997)
1923
Herbert Binkert, Alman millî futbolcu ve teknik direktör (ö. 2020)
Mort Walker, Amerikalı çizgi roman sanatçısı (ö. 2018)
1925 - Anne Wallach, Amerikalı oyuncu (ö. 2016)
1926
Alison Lurie, Amerikalı romancı ve akademisyen (ö. 2020)
İrini Papas, Yunan sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 2022)
1931 - Albert DeSalvo, Amerikalı seri katil (ö. 1973)
1932 - Eileen Brennan, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 2013)
1934 - Freddie King, etkili bir Afro-Amerikan blues gitaristi ve şarkıcısı (ö. 1976)
1936 - Zeynel Abidin Bin Ali, Tunuslu siyasetçi (ö. 2019)
1938
Caryl Churchill, İngiliz oyun yazarı
Ryoji Noyori, Japon kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi
1940
Pauline Collins, İngiliz oyuncu
Bülent Tanör, Türk akademisyen ve yazar (ö. 2002)
Eduardo Galeano, Uruguaylı gazeteci (ö. 2015)
1941 - Sergei Dovlatov, Rus yazar (ö. 1990)
1943 - Valerie Perrine, Amerikalı oyuncu ve model
1944 - Tim Donnelly, Amerikalı tanınmış aktör
1945 - Ferdi Akarnur, Türk sinema ve dizi oyuncusu
1947
Kjell Magne Bondevik, Norveçli bakan ve politikacı
Mario Draghi, İtalyan bankacı, ekonomist ve siyasetçi
Gérard Houllier, Fransız eski futbolcu, teknik direktör (ö. 2020)
1948
Fotis Kouvelis, Yunan avukat ve politikacı ve Meclis'in bağımsız üyesi
Levy Mwanawasa, 2002 ile 2008 yılları arası Zambiya devlet başkanlığı yapmış politikacı (ö. 2008)
1949 - José Pekerman, Arjantinli futbolcu ve teknik direktör
1952 - Şehrazat, Türk söz yazarı, besteci ve şarkıcı
1953 - Jean-Pierre Jeunet, Fransız film yönetmeni
1955 - Edson Gomes, Brezilyalı sanatçı
1963 - Mübarek Ganim, Birleşik Arap Emirlikli millî futbolcu
1964 - Cüneyd Cemşid, Pakistanlı müzisyen, şarkıcı ve moda tasarımcısı (ö. 2016)
1965
Charlie Sheen, Amerikalı sinema oyuncusu
Nail Kırmızıgül, Türk oyuncu
1969 - Marianna Komlos, Kanadalı vücut geliştirme sporcusu ve profesyonel güreşçi (ö. 2004)
1970 - Gareth Southgate, İngiliz futbolcu, teknik direktör ve futbol yorumcusu
1971
Kiran Desai, Hint yazar
Paolo Montero, Uruguaylı millî futbolcu ve teknik direktör
1974 - Clare Kramer, Amerikalı sinema oyuncusu
1975
Ali Mahir Başarır, Türk avukat ve siyasetçi
Redfoo, Amerikalı şarkıcı, dansçı, DJ ve rapçi
1977 - Olof Mellberg, İsveçli futbolcu
1978 - Terje Bakken, Norveçli müzisiyen (ö. 2004)
1979
Júlio César, Brezilyalı eski kaleci
Başak Şengül, Türk haber sunucusu
1980 - Palina Smolava, Beyaz Rus şarkıcı
1982 - Sarah Burke, Kanadalı milli kadın kayakçı (ö. 2012)
1984
David Fiegen, Lüksemburglu atlet
Garrett Hedlund, Amerikalı aktör ve şarkıcı
T. J. Perkins, Filipinli Amerikalı profesyonel güreşçi
1985 -
Scott Carson, İngiliz millî kaleci
Tatiana Kotova, Rus manken ve şarkıcı
1986
Shaun White, ABD'li Snowboardcu
1987
İsmail Balaban, Türk pehlivan
Modibo Maïga, Malili millî futbolcudur
1988 - Jérôme Boateng, Gana asıllı Alman futbolcudur
1990 - Furkan Özçal, Alman-Türk futbolcu
1991 - Thomas Delaney, Danimarkalı futbolcu
1993
Andrea Tovar, Kolombiyalı model
Dominic Thiem, Avusturyalı tenisçi
1995 - Niklas Süle, Alman futbolcu
1996
Joy, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
Yoane Wissa, Demokratik Kongolu millî futbolcudur
1997
Sulayman Bojang, Gambiyalı millî futbolcu
Christopher Udeh, Nijeryalı futbolcu
1999 - Erkam Develi, Türk futbolcu
2000 - Brandon Williams, İngiliz futbolcudur
Ölümler
264 - Sun Xiu, Çin'de Wu Hanedanı'nın üçüncü imparatorudur (d. 235)
863 - Ömer bin Abdullah, Abbâsîlere bağlı yarı özgür Malatya emiri
931 - Uda, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 59. imparatoru (d. 867)
1402 - Gian Galeazzo Visconti,' Milano'nun ilk dükü (d. 1351)
1634 - Edward Coke, İngiliz hukukçu (d. 1552)
1658 - Oliver Cromwell, İngiliz asker ve siyaset adamı (d. 1599)
1703 - Feyzullah Efendi, Osmanlı Devleti şeyhülislamı, kazasker, müderris, şehzade hocası ve padişah danışmanı (d. 1639)
1729 - Jean Hardouin, Fransız akademisyen (d. 1646)
1730 - Nikolas Mavrokordatos, Osmanlı Devletinin baş tercümanı, Eflak ve Boğdan voyvodası (d. 1670)
1849 - Ernst von Feuchtersleben, Avusturyalı hekim, şair ve filozof (d. 1806)
1860 - Martin Rathke, Alman embriyolog ve anatomici (d. 1793)
1877 - Adolphe Thiers, Fransız devlet adamı, gazeteci ve tarihçi (d. 1797)
1880 - Marie-Félicité Brosset, Fransız oryantalist (d. 1802)
1883 - İvan Sergeyeviç Turgenyev, Rus romancı ve oyun yazarı (d. 1818)
1889 - Albert Popper, Winterberg belediye başkanı (d. 1808)
1898 - III. Sofranios, Konstantinopolis Ekümenik Patrikhanesi, 252. patriği (d. 1798)
1918 - Fanya Kaplan, Lenin’i öldürmeye çalışan suikastçı (d. 1890)
1942 - Séraphine Louis, Fransız ressam (d. 1864)
1948 - Edvard Beneš, Çekoslovak bağımsızlık hareketi lideri, Dışişleri Bakanı ve Çekoslovakya ikinci Cumhurbaşkanı (d. 1884)
1962 - E. E. Cummings, Amerikalı şair (d. 1894)
1967 - Francis Ouimet, Amerikalı golfçü (d. 1893)
1974 - Harry Partch, Amerikalı besteci, filozof ve yazar (d. 1912)
1975 - Arthur Stratton, Amerikalı biyografi ve gezi yazarı, romancı, tiyatro oyunu yazarı ve OSS ajanı (d. 1911)
1975 - İvan Mayski, Sovyet diplomat, tarihçi ve siyasetçi (d. 1884)
1980 - Barbara O'Neil, Amerikalı film ve tiyatro oyuncusu (d. 1910)
1987 - Morton Feldman, Amerikalı besteci (d. 1926)
1988 - Ferit Melen, Türk siyasetçi (d. 1906)
1989 - Gaetano Scirea, İtalyan futbolcu (d. 1953)
1991 - Frank Capra, Amerikalı sinema yönetmeni (d. 1897)
1994 - Billy Wright, İngiliz eski defans futbolcusu (d. 1924)
1997 - Alev Sezer, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1945)
2001 - Pauline Kael, Amerikalı film eleştirmeni (d. 1919)
2005 - William Rehnquist, Amerikan Yüksek Mahkemesi'nde Baş Yargıç olarak toplam 33 yıl görev aldı (d. 1924)
2007 - Jane Tomlinson, İngiliz atlet (d. 1964)
2011 - Sándor Képíró, II. Dünya Savaşı sırasında Macar bir jandarma yüzbaşısıydı ve suçsuz bulundu (d. 1914)
2012 - Griselda Blanco, Medellín Karteli'nin üyesi ve Kolombiyalı uyuşturucu kaçakçısı (d. 1943)
2012 - Michael Clarke Duncan, Amerikalı aktör (d. 1957)
2012 - Mahmud el-Cevheri, Mısırlı millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1938)
2012 - Sun Myung Moon, Moon tarikatı kurucusu dini lider, iş insanı ve aktivist (d. 1920)
2013 - Don Meineke, Amerikalı eski profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1930)
2014 - Go Eun-bi Güney Koreli şarkıcı ve dansçı (d. 1992)
2015 - Judy Carne, İngiliz oyuncu (d. 1939)
2015 - Jean-Luc Préel, Fransız siyasetçi (d. 1940)
2016 - Mir Kasım Ali, Cemaat-i İslami üyesi iş insanı (d. 1952)
2017 - Tom Amundsen, Norveçli kürekçi (d. 1943)
2017 - John Ashbery, Amerikalı şair, eleştirmen ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1927)
2017 - Walter Becker, Amerikalı müzisyen ve albüm yapımcısı (d. 1950)
2017 - Dave Hlubek, Amerikalı şarkıcı ve müzisyen (d. 1951)
2017 - Doğan Yurdakul, Türk gazeteci ve yazar (d. 1946)
2018 - Lydia Clarke, Amerikalı oyuncu ve fotoğraf sanatçısı (d. 1923)
2018 - Celaluddin Hakkani, Afgan İslami savaş örgütü lideri (d. 1939)
2018 - Paul Koech, Kenyalı uzun mesafe ve maraton yarışlarında yarışan atlet (d. 1969)
2018 - Jacqueline Pearce, İngiliz tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1943)
2018 - Katyna Ranieri, İtalyan şarkıcı ve oyuncu (d. 1925)
2019 - LaShawn Daniels, Amerikalı müzisyen, şarkıcı, müzik yapımcısı ve söz yazarı (d. 1977)
2019 - Carol Lynley, Amerikalı oyuncu ve model (d. 1942)
2020 - Karel Knesl, Çekoslovak eski millî futbolcu (d. 1942)
2020 - Jean-François Poron, Fransız aktör ve yönetmen (d. 1936)
2020 - Bill Pursell, Amerikalı besteci ve piyanist (d. 1926)
2020 - Ahmed Al-Qadri, Suriyeli ziraat mühendisi ve politikacı (d. 1956)
2020 - Gianni Serra, İtalyan film yönetmeni ve senarist (d. 1933)
2020 - Birol Ünel - Türk kökenli Alman oyuncu (d. 1961)
2021 - Hasan Firuzabadi, İranlı asker ve eski İran İslam Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı (d. 1951)
2021 - Enrique Molina, Kübalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1943)
2021 - Henriette Valium, Kanadalı çizgi roman ve resim sanatçısı (d. 1959)
2022 - Yuri Başkatov, Sovyet serbest stil yüzücü (d. 1968)
Tatiller ve özel günler
Türkiye Halk Sağlığı Haftası (03-09 Eylül)
0903
03 |
3274 | https://tr.wikipedia.org/wiki/4%20Eyl%C3%BCl | 4 Eylül |
Olaylar
476 - Batı Roma İmparatorluğu'nun son Hükümdarı Romulus Augustus, kendisini İtalya Kralı olarak ilân eden Germen şefi Odoacer tarafından tahttan indirilince, Batı Roma İmparatorluğu sona erdi.
1521 - İlyaki Kuşatması: Kara Mahmut Reis tarafından gerçekleştirilen kuşatma sonucunda İlyaki adası fethedildi.
1781 - Los Angeles, İspanyollar tarafından bölgeye yerleştirilen insanlarca kuruldu.
1870 - Fransa'da, III. Cumhuriyet ilan edildi.
1885 - Self-servis, ilk defa New York'ta uygulanmaya başlandı.
1886 - Yaklaşık 30 yıl süren savaşlardan sonra, Apaçi lideri Geronimo, Arizona'da teslim oldu.
1888 - George Eastman, Kodak adını ticarileştirdi ve makaralı film kullanan kamerasının patentini aldı.
1919 - Gazi Mustafa Kemal, Sivas Kongresi'ni açtı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Sarıgöl, Buldan ve Bigadiç'i geri aldı.
1932 - Dünya Barış Konferansı Viyana'da toplandı.
1935 - İstanbul telefon şirketi, Hükûmet adına işletilmeye başlandı.
1936 - Birleşik Krallık Hükümdarı VIII. Edward, İstanbul'da Atatürk'ü ziyaret etti.
1939 - Tüm gıda maddelerine ihraç yasağı kondu.
1941 - II. Dünya Savaşı: İlk kez bir ABD gemisi, bir Alman denizaltısının hücumuna uğradı. Geminin adı USS Greer'''di.
1944 - Adolf Hitler, Doğu Prusya'daki Rastenburg yakınlarındaki karargahında Japon büyükelçisi Hiroshi Oshima'yı karşıladı.
1944 - II. Dünya Savaşı: Müttefikler, Brüksel ve Anvers'i ele geçirdi.
1950 - Türkiye'de Hasbi Tembeler olarak bilinen Beetle Bailey çizgi dizisi ilk kez çizgi bant olarak yayımlandı.
1956 - Depolama aygıtı olarak manyetik disk kullanan ilk ticari bilgisayar olan "IBM RAMAC 305" tanıtıldı.
1957 - Afroamerikan sivil haklar hareketi: -Little Rock Krizi- Arkansas Valisi, siyahi öğrencilerin Merkez Lisesi'ne kayıt yaptırmalarına engel olabilmek için Ulusal Muhafızlar'ı göreve çağırdı.
1963 - İsviçre Hava Yolları'na ait bir yolcu uçağı, İsviçre'nin Dürrenäsch şehri yakınlarında düştü; 80 kişi öldü.
1964 - Endonezya Hükûmeti, Beatles tarzı saç kesimini yasakladı.
1970 - Erdal İnönü, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Rektörü oldu.
1970 - Şili'de, sosyalist lider Salvador Allende Başkan seçildi.
1971 - Alaska Hava Yolları'na ait Boeing 727 tipi bir yolcu uçağı, Juneau, Alaska yakınlarında düştü: 111 kişi öldü.
1972 - 1972 Yaz Olimpiyatları: Mark Spitz, yüzmede 7. altın madalyasını aldı, böylelikle tek bir Olimpiyat Oyunları'nda, 7 madalya birden alan ilk sporcu olarak rekor kırdı.
1975 - Bülent Ecevit'in seçim otobüsü, Elazığ'da taşlandı; 50 yaralı, 57 gözaltı.
1981 - Millî Güvenlik Konseyi, gözaltı süresinin 90 günden 45 güne inmesini onayladı.
1988 - Bangladeş'te sel: 300 kişi öldü, 20 milyon insan evsiz kaldı.
1989 - Türkiye'nin ilk spor gazetesi Fotospor'', yayın hayatına başladı.
1990 - İslam Eleştirmeni, Araştırmacı Yazar Turan Dursun öldürüldü.
1991 - Halkın Emek Partisi (HEP), Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) ile anlaşarak seçimlerde iş birliği kararı aldı.
1993 - Demokrasi Partisi (DEP) Milletvekili Mehmet Sincar, Batman'da öldürüldü.
1996 - Abdi İpekçi cinayetinin sanıklarından Oral Çelik, İsviçre tarafından Türkiye'ye iade edildi. Çelik, 16 Eylül'de 17 yıl aradan sonra çıkarıldığı Mahkemece tutuklandı.
1996 - Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri (FARC) örgütü militanları, Kolombiya'nın Guaviare bölgesindeki askerî bir kampa saldırdı, üç hafta süren çatışmalarda en az 130 kişi öldü.
1997 - Kudüs'te çarşı merkezinde üç büyük patlamada 7 kişi öldü, 192 kişi yaralandı. Saldırıyı Hamas örgütü üstlendi.
1998 - Google, Stanford'da doktora yapan iki öğrenci; Larry Page ve Sergey Brin tarafından kuruldu.
2008 - Emekli Tümgeneral Osman Pamukoğlu önderliğinde, Hak ve Eşitlik Partisi kuruldu.
Doğumlar
973 - Birûni, Farsi gök bilimci (ö. 1051)
1383 - VIII. Amadeus, Savoy Dükü - V. Felice adıyla son anti-papa olarak bilinir (1439-1449) (ö. 1451)
1563 - Wanli, Ming Hanedanı'nın 13. imparatoru (ö. 1620)
1768 - François-Auguste-René Chateaubriand, Fransız yazar ve diplomat (ö. 1848)
1809 - Juliusz Słowacki, Polonyalı şair (ö. 1849)
1824 - Anton Bruckner, Avusturyalı besteci (ö. 1896)
1850 - Luigi Cadorna, İtalyan general ve mareşal (ö. 1928)
1869 - Karl Seitz, Avusturyalı siyasetçi ve devlet adamı (ö. 1950)
1888 - Oskar Schlemmer, Alman ressam, heykeltıraş, tasarımcı ve Bauhaus okulu koreografı (ö. 1943)
1891
Fridolin von Senger und Etterlin, Alman asker (ö. 1963)
Fritz Todt, Alman mühendis, general ve Todt Örgütü'nün kurucusu (ö. 1942)
1896 - Antonin Artaud, Fransız oyun yazarı, şair ve tiyatro oyuncusu (ö. 1948)
1901 - Ahmet Kutsi Tecer, Türk şair ve oyun yazarı (ö. 1967)
1906 - Max Delbrück, Alman biyolog ve Nobel Tıp veya Fizyoloji Ödülü sahibi (ö. 1981)
1908 - Edward Dmytryk, Amerikalı film yönetmeni (ö. 1999)
1908 - Richard Wright, Afrikalı-Amerikalı öykü, roman ve makale yazarı ve şair (ö. 1960)
1913
Kenzo Tange, Japon mimar (ö. 2005)
Stanford Moore, Amerikalı biyokimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1982)
Kenzō Tange, Japon mimar (ö. 2005)
1915 - Anselmo Piccoli, Arjantinli soyut sanatçı
1917 - Henry Ford II, Edsel Ford'un oğlu ve Henry Ford'un torunu iş insanı (ö. 1987)
1925 - Forrest Carter, Amerikalı yazar (ö. 1979)
1927 - John McCarthy, Amerikalı bilgisayar bilimci (ö. 2011)
1928 - Dick York, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1992)
1934
Clive Granger, Galli ekonomist (ö. 2009)
Jan Švankmajer, Çek sürrealist sanatçı, animatör, film direktörü ve yönetmen
1935 - Dorothy Masuka, Kadın caz sanatçısı
1942 - Raymond Floyd, Amerikalı golfçü
1944 - Tony Atkinson, Britanyalı akademisyen ve ekonomist (ö. 2017)
1945 - Kandemir Konduk, Türk oyun yazarı ve senarist
1946 - Gary Duncan, Amerikalı rock müziği gitaristi ve şarkıcısı (ö. 2019)
1949 - Tom Watson, Amerikalı golfçü
1950 - Aleksandar Berček, Sırp aktör
1951 - Judith Ivey, Amerikalı oyuncu ve tiyatro yönetmeni
1953 - Fatih Terim, Türk spor adamı
1954 - Bülent Bilgiç, Türk oyuncu
1956 - Blackie Lawless, Amerikalı müzisyen
1960 - Damon Wayans, Amerikalı komedyen, oyuncu, yazar ve yapımcı
1961 - Uğur Polat, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1962 - Shinya Yamanaka, Japon doktor ve araştırmacı
1969
Giorgi Margvelaşvili, Gürcü akademisyen ve siyasetçi
Alexander Paul Coe, Galler doğumlu DJ ve prodüktör
1974 - Oğuz Aksaç, Türk halk müziği sanatçısı
1975 - Mark Ronson, İngiliz DJ, gitarist, şarkıcı ve müzik prodüktörü
1976 - Iván Massagué, İspanyol bir aktör
1977 - Lucie Silvas, şarkıcı-şarkı yazarı, besteci ve piyanist
1978
Takao Yamauchi, Japon eski futbolcu
Danijel Ljuboja, Sırp eski futbolcu
1979 - Ankaralı Yasemin, Türk şarkıcı
1980 - Max Greenfield, Amerikalı oyuncu
1981
Beyoncé, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu
Lacey Mosley, Amerikalı şarkıcı
1982 - Whitney Cummings, Amerikalı stand-up komedyeni, oyuncu, film yapımcısı ve podcast yayıncısı
1983 - Andrew McCollum, Facebook'un kurucu ortağı ve melek yatırımcı
1984 - Camila Bordonaba, Arjantinli oyuncu ve model
1985 - Raúl Albiol, İspanyol defans oyuncusu
1986 - Jaclyn Hales, Amerikalı oyuncu
1987 - Wesley Blake, Amerikalı profesyonel güreşçi
1988 - JJ Hickson, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1989 - Barry Douglas, İskoç futbolcu
1990
Olha Harlan, Ukraynalı eskrimci
Stefanía Fernández, Venezuelalı model
1991 - Carter Jenkins, Amerikalı oyuncu
1992 - Hanna Schwamborn, Alman oyuncu
1993 - Yannick Carrasco, Belçikalı milli futbolcu
1994 - Senou Coulibaly, Malili futbolcu
1995 - Forrest Molinari, Amerikalı güreşçi
1996 - Mizuki Hayashi, Japon futbolcu
2000 - Jayden Richardson, İngiliz futbolcu
Ölümler
626 - Gaozu, Çin'in Tang Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatoru (d. 566)
1063 - Tuğrul Bey, Büyük Selçuklu Devleti'nin kurucusu (d. 990)
1323 - Kegen Han, 5. Yuan Hanedanı ve Çin İmparatoru (d. 1302)
1342 - Anna, 17 Temmuz 1341 tarihinden 4 Eylül 1342 tarihine kadar Trabzon İmparatorluğu'nun imparatoriçesi
1522 - Kara Mahmut Reis, Türk denizci (d. ?)
1821 - José Miguel Carrera, Güney Amerikalı milli kahraman ve Şilili politikacı (d. 1785)
1836 - Aaron Burr, Amerikalı siyasetçi ve ABD'nin 3. başkan yardımcısı (d. 1756)
1907 - Edvard Grieg, Norveçli besteci (d. 1843)
1944 - Erich Fellgiebel, Alman general (Hitler'e karşı yapılan 20 Temmuz suikast girişiminde yer alan) (idam) (d. 1886)
1951 - Louis Adamic, Amerikalı gazeteci ve yazar (d. 1899)
1963 - Robert Schuman, Fransız politikacı (d. 1886)
1965 - Albert Schweitzer, Fransız tıp doktoru, teolog, filozof, müzisyen ve Nobel Barış Ödülü sahibi d. 1875)
1965 - Mahmut Moralı, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu (Şehir Tiyatroları sanatçısı) (d. 1902)
1967 - Ali Mümtaz Arolat, Türk şair (d. 1897)
1985 - Cebrail Allaf, Süryani Kadim Cemaati'nin ruhani lideri
1985 - George O'Brien, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1899)
1989 - Georges Simenon, Belçikalı polisiye yazarı (d. 1903)
1990 - Irene Dunne, Amerikalı oyuncu (d. 1898)
1990 - Turan Dursun, Türk yazar ve düşünce adamı (d. 1934)
1991 - Henri de Lubac, Katolik ilahiyatçı (d. 1896)
1993 - Mehmet Sincar, Türk siyasetçi (d. 1953)
1993 - Hervé Villechaize, Fransız oyuncu (d. 1943)
1997 - Aldo Rossi, İtalyan mimar ve tasarımcı (d. 1931)
2003 - Tibor Varga, Macar kemancı (d. 1921)
2006 - Giacinto Facchetti, İtalyan futbolcu (d. 1942)
2006 - Steve Irwin, Avusturyalı belgeselci (d. 1962)
2011 - Mino Martinazzoli, İtalyan siyasetçi (d. 1931)
2011 - Hakkı Ögelman, Türk gök bilimci ve profesör (d. 1940)
2013 - Ferdinand Biwersi, Eski Alman futbol hakem (d. 1934)
2014 - Gustavo Cerati, Bir şarkıcı, söz yazarı, besteci ve rock müzik yapımcısı (d. 1959)
2014 - Joan Rivers, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve sunucu (d. 1933)
2015 - Sylvie Joly, Fransız oyuncu ve komedyen (d. 1934)
2018 - Marijan Beneš, Yugoslav-Bosnalı boksör (d. 1951)
2018 - István Bethlen, Macar ekonomist ve siyasetçi (d. 1946)
2018 - Bill Daily, Amerikalı oyuncu (d. 1927)
2018 - Christopher Lawford, Amerikalı yazar, oyuncu, yapımcı ve siyasi aktivist (d. 1955)
2019 - Abbas Abdulla, Azeri şair (d. 1940)
2019 - Edgardo Andrada, Arjantinli eski futbolcu (d. 1939)
2019 - Roger Etchegaray, Fransız kardinal (d. 1922)
2019 - Kylie Rae Harris, Amerikalı country şarkıcısı, müzisyen ve söz yazarı (d. 1989)
2019 - Tevfik Kış, Türk güreşçi ve antrenör (d. 1934)
2019 - Dan Warner, Amerikalı müzisyen, albüm yapımcısı ve söz yazarı (d. 1970)
2020 - Lloyd Cadena, Filipinli vlogger, radyo kişiliği ve yazar (d. 1993)
2020 - Annie Cordy, Belçikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1928)
2020 - Dmitry Svetushkin, Moldovalı satranç oyuncusu (d. 1980)
2020 - Joe Williams, 1999'da dört ay boyunca Cook Adaları Başbakanı olarak görev yapmış siyasetçi ve doktor (d. 1934)
2022 - Peter Straub, Amerikalı yazar (d. 1943)
Tatiller ve özel günler
Kaynakça
0904
04 |
3275 | https://tr.wikipedia.org/wiki/5%20Eyl%C3%BCl | 5 Eylül |
Olaylar
1669 - Girit, Osmanlı İmparatorluğu'nca ilhak edildi.
1698 - Rus Çarı I. Petro, ülkesini batılılaştırma çabalarının bir parçası olarak, din adamları ve köylüler dışında sakal bırakan her erkeğe özel bir vergi yükümlülüğü getirdi.
1795 - ABD ile Osmanlı İmparatorluğu arasında, ABD'yi yıllık vergiye bağlayan ABD - Osmanlı Sözleşmesi imzalandı.
1800 - Napolyon Bonapart, Malta adasını İngiltere'ye bıraktı. (oysa adayı 1798'de İngilizlerden kendisi almıştı)
1839 - Çin'le İngiltere arasındaki I. Afyon Savaşı başladı.
1882 - İngiltere futbol kulübü olan Tottenham Hotspur FC kuruldu.
1920 - II. Yozgat Ayaklanması başladı.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Nazilli, Alaşehir ve Susurluk'a girdi.
1930 - Serbest Cumhuriyet Fırkası lideri Fethi Bey'in 4 Eylül'de İzmir'e gelişinden sonra, bazı kişiler gösteri yaparak Cumhuriyet Halk Fırkası binasını ve Anadolu gazetesi idarehanesini taşladılar.
1938 - Atatürk, vasiyetnamesini yazdırdı. Vasiyet, Ankara 3. Sulh Hukuk Hakimi Osman Selçuk Selçuk tarafından 28 Kasım 1938'de açıldı.
1945 - Türkiye'de çok partili döneme geçişin ilk partisi olan Millî Kalkınma Partisi kuruldu.
1950 - Başvuru fazlalılığı yüzünden, üniversite giriş sınavı uygulaması başlatıldı.
1955 - İstanbul Sultanahmet'te yeni Adliye Sarayı hizmete açıldı.
1957 - Jack Kerouac'ın yazdığı Yolda romanı, Amerika Birleşik Devletleri'nde yayınlandı.
1960 - Muhammed Ali (Cassius Clay), 1960 Roma Olimpiyatlarında altın madalya kazandı.
1963 - 20-21 Mayıs'ta askeri darbe girişiminde bulunan Albay Talat Aydemir, Ankara 1 Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesi'nce idama mahkûm edildi.
1972 - Münih Katliamı: Filistinli Kara Eylül Hareketi militanları, 1972 Yaz Olimpiyatları için Münih'e gelen İsrailli sporculara ateş açtı; bir sporcu hayatını kaybederken, biri ağır yaralandı, 9 kişi rehin alındı.
1973 - Devlet Film Arşivi'nde yangın çıktı; Atatürk'ün tek kopyalı filmleri yandı.
1973 - Dünyanın en uzun karayolu tüneli olan Gotthard Zemin Tüneli açıldı.
1991 - Nelson Mandela, Güney Afrika'da Başkan seçildi.
2012 - Afyonkarahisar'da bulunan askeri depoda meydana gelen patlamada, 25 asker öldü.
2021 - Gine'de askeri darbe oldu.
Doğumlar
699 - Ebû Hanîfe, Hanefi mezhebinin kurucusu (ö. 767)
1187 - VIII. Louis, Fransa Kralı (ö. 1226)
1319 - IV. Pedro, Aragon Kralı (ö. 1387)
1567 - Date Masamune, Japon siyasetçi ve Daimyo (ö. 1636)
1568 - Tommaso Campanella, İtalyan şair, yazar ve Platoncu filozof (ö. 1639)
1621 - Juan Andrés Coloma, Elda'nın dördüncü Kontu (ö. 1694)
1638 - XIV. Louis, Fransa Kralı (ö. 1715)
1667 - Giovanni Girolamo Saccheri, İtalyan matematikçi (ö. 1733)
1695 - Carl Gustaf Tessin, İsveçli politikacı (ö. 1770)
1704 - Maurice Quentin de La Tour, Fransız, Rococo tarzlı portreci ressam (ö. 1788)
1722 - Frederick Christian, Saksonya Elektörlüğü Prensi (ö. 1763)
1725 - Jean-Étienne Montucla, Fransız matematikçi (ö. 1799)
1733 - Christoph Martin Wieland, Alman şair, çevirmen (ö. 1813)
1735 - Johann Christian Bach, Alman besteci (ö. 1782)
1750 - Robert Fergusson, İskoç şair (ö. 1774)
1751 - François Joseph Westermann, Fransız devrimci ve komutan (ö. 1794)
1769 - John Shortland, İngiliz deniz subayı (ö. 1810)
1771 - Karl (Teschen Dükü), Avusturya arşidükü, askeri reformcu ve kuramcı (ö. 1847)
1774 - Caspar David Friedrich, Alman ressam (ö. 1840)
1775 - Juan Martín Díez, İspanyol asker ve İspanyol Bağımsızlık Savaşı'nda gerilla lideri (ö. 1825)
1791 - Giacomo Meyerbeer, Alman opera bestecisi (ö. 1864)
1817 - Aleksey Konstantinoviç Tolstoy, Rus yazar (ö. 1875)
1847 - Jesse James, Amerikalı haydut (ö. 1882)
1876 - Wilhelm Ritter von Leeb, Alman Generalfeldmarschall (ö. 1956)
1881 - Otto Bauer, Avusturyalı politikacı (ö. 1938)
1901 - Mario Scelba, İtalyan politikacı (ö. 1991)
1902 - Darryl F. Zanuck, Akademi ödüllü Amerikalı film yapımcısı (ö. 1979)
1905 - Arthur Koestler, Macar asıllı İngiliz yazar (ö. 1983)
1912 - John Cage, Amerikalı besteci, filozof, yazar ve baskıcı (ö. 1992)
1914
Stuart Freeborn, İngiliz makyaj sanatçısı (ö. 2013)
Nicanor Parra, Matematikçi ve şair (ö. 2018)
1915 - Emel Korutürk, Türk ressam ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 6. cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'ün eşi (ö. 2013)
1920 - Fons Rademakers, Hollandalı senarist ve film yapımcısı (ö. 2007)
1921 - Nazife Güran, Türk besteci (ö. 1993)
1929
Bob Newhart, Amerikalı varyete sanatçısı ve oyuncu
Andriyan Nikolayev, Çuvaş kökenli Sovyet kozmonotu (ö. 2004)
1930 - Nedret Güvenç, Türk tiyatro sanatçısı ve sinema oyuncusu (ö. 2021)
1933 - Bernt Andersson, İsveçli futbolcu ve teknik direktör (ö. 2020)
1937
Antonio Valentín Angelillo, İtalyan futbolcu ve teknik direktör (ö. 2018)
William Devane, Amerikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1939 - George Lazenby, Avustralyalı aktör ve eski model
1940 - Raquel Welch, Amerikalı aktris (ö. 2023)
1942 - Werner Herzog, Alman film yönetmeni
1946
Freddie Mercury, Hint asıllı İngiliz müzisyen ve Queen grubunun solisti (ö. 1991)
Loudon Wainwright III, Amerikalı şarkı yazarı, folk şarkıcısı, mizahçı ve oyuncu
1947 - Bruce Yardley, Avustralyalı profesyonel kriketçi ve antrenör (ö. 2019)
1948
İsmail Arca, Türk futbolcu
Benita Ferrero-Waldner, Avusturyalı siyasetçi, eski bakan
1949 - Sami Ezzib, Filistin asıllı İsviçreli hukukçu
1951
Paul Breitner, Alman eski futbolcu
Michael Keaton, Amerikalı aktör
1955 - Cristóbal González-Aller Jurado, İspanyol diplomat
1956 - Samet Aybaba, Türk futbolcu ve teknik direktör
1963
Juan Alderete, Meksikalı-Amerikalı müzisyen
Taki Inoue, Eski Japon yarışçı
1964
Frank Farina, Avustralyalı eski futbolcu ve teknik direktör
Sergei Loznitsa, Ukraynalı film yönetmeni
1965 - David Brabham, Avustralyalı Formula 1, Le Mans ve Tur yarışçısı
1966 - Milinko Pantić, Eski Yugoslav millî futbolcu
1967
Salih Kenan Şahin, Türk siyasetçi ve tıp doktoru
Matthias Sammer, Eski futbolcu ve teknik direktör
1968 - Brad Wilk, Amerikalı müzisyen
1969
Leonardo Araújo, Brezilyalı eski millî futbolcu ve teknik direktör
Dweezil Zappa, Amerikalı rock müzik gitaristi
1970 - Lütfiye Selva Çam, Türk siyasetçi
1971 - Will Hunt, Amerikalı müzisyen, besteci ve rock grubu Evanescence'ın davulcusu
1973
Kaan Tangöze, Türk müzisyen ve Duman müzik grubunun solisti
Nedim Akbulut, Türk futbolcu ve teknik direktör
Rose Arianna McGowan, Amerikalı sinema oyuncusu
1975 - George Boateng, Hollandalı futbolcu
1976 - Carice van Houten, Hollandalı tiyatro ve sinema oyuncusu
1977
Joseba Etxeberria, İspanyol millî futbolcu
Nazr Mohammed, Amerikalı basketbolcu
1978 - Ceyda Bölünmez Çankırı, Türk siyasetçi
1979 - John Carew, Gambiya asıllı Norveçli eski futbolcu
1980
Franco Costanzo, Arjantinli millî futbolcu
Marianna Madia, İtalyan siyasetçi.
1981 - Esin Sayın Kayser, Türk haber spikeri, sunucu ve müzisyen
1982 - Alexandre Geijo, İspanyol futbolcu
1983
Pablo Granoche, Uruguaylı futbolcu
Fatih Takmaklı, Türk yazar ve iş insanı
1984
Erin Krakow, Amerikalı oyuncu
Annabelle Wallis, İngiliz Aktris
Arif Çoban, Türk Eski futbolcu
1985
Pak Chol-jin, Kuzey Koreli millî futbolcu
Kristi Vangjeli, Arnavut futbolcu
Masaki Iida, Japon futbolcu
1986 - Nayuha Toyoda, Japon millî futbolcu
1987
Yakup Bugun, Türk futbolcu
Tomohiro Yamauchi, Japon eski futbolcu
1988
Felipe Caicedo, Ekvadorlu futbolcu
Nuri Şahin, Türk futbolcu
1989
Elena Delle Donne, Amerikalı profesyonel basketbolcu
José Ángel Valdés, İspanyol futbolcu
1990
Lance Stephenson, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu
Kim Yu-Na, Güney Koreli buz patenci
Franco Zuculini, Arjantinli millî futbolcu
1991
Skandar Keynes, İngiliz aktör
Zeki Yavru, Türk futbolcu
1993 - Anthony "T. J." Warren, Jr, Amerikan basketbol oyuncusu
1994 - Alfonso González, Meksikalı futbolcu
1995 - Caroline Sunshine, Amerikalı dansçı, oyuncu ve şarkıcı
1996 - Lee Su-hyun, Güney Koreli şarkıcı
1997 - Maartje Verhoef, Hollandalı manken
1999 - Alina Hruşına, Avrupa şampiyonu Ukraynalı güreşçi
Ölümler
1165 - Nijō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 78. imparatoru (d. 1143)
1548 - Catherine Parr, İngiltere Kraliçesi (d. 1512)
1857 - Auguste Comte, Fransız matematikçi (d. 1798)
1876 - Manuel Blanco Encalada, Şilili siyasetçi ve Şili'nin ilk Devlet Başkanı (d. 1790)
1877 - Çılgın At, Lakota kızılderililerinin Şefi (d. 1849)
1883 - Gaspare Fossati, İtalyan mimar (d. 1809)
1901 - Ignacij Klemenčič, Sloven fizikçi (d. 1853)
1906 - Ludwig Boltzmann, Avusturyalı fizikçi (d. 1844)
1914 - Charles Péguy, Fransız şair (d. 1873)
1917 - Marian Smoluchowski, Polonyalı fizikçi (d. 1872)
1926 - Karl Harrer, Alman gazeteci ve politikacı (d. 1890)
1937 - David Hendricks Bergey, Amerikalı bakteriyolog (d. 1860)
1948 - Zenón Díaz, Arjantinli eski millî futbolcu (d. 1880)
1953 - Richard Walther Darré, Alman siyasetçi ve Gıda ve Tarım Bakanı (d. 1895)
1956 - Mary Meigs Atwater, Amerikalı dokumacı (d. 1878)
1964 - Olympe Démarez, Fransız avukat (d. 1878)
1970 - Walter Schreiber, Alman SS subayı (d. 1893)
1991 - Fahrelnissa Zeid, Türk ressam (d. 1901)
1993 - Claude Renoir, Fransız görüntü yönetmeni (yönetmen Jean Renoir'ın yeğeni ve ressam Pierre Auguste Renoir'ın torunu) (d. 1914)
1993 - Samim Kocagöz, Türk yazar (d. 1916)
1997 - Georg Solti, Macar asıllı orkestra ve opera şefi (d. 1912)
1997 - Rahibe Teresa, Arnavut hayırsever ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1910)
1999 - Alan Clark, İngiliz siyasetçi, milletvekili ve siyaset yazarı (d. 1928)
2012 - Ediz Bahtiyaroğlu, Türk-Boşnak millî futbolcu (d. 1986)
2013 - Rochus Misch, Nazi Almanyası'nda asker (d. 1917)
2014 - Simone Battle, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (d. 1989)
2015 - Setsuko Hara, Japon oyuncu (d. 1920)
2016 - Hugh O'Brian, Amerikalı oyuncu (d. 1925)
2016 - İsrafil Yılmaz, Suriye İç Savaşı'nda savaşmış Türk asıllı Hollandalı militan (d. 1987)
2017 - Nicolaas Bloembergen, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1920)
2018 - François Flohic, Fransız amiral (d. 1920)
2018 - Beatriz Segall, Brezilyalı oyuncu (d. 1926)
2019 - Kiran Nagarkar, Hint roman yazarı, eleştirmen, oyan yazarı ve senarist (d. 1942)
2019 - Jaroslav Weigel, Çek aktör, oyun yazarı, çizgi roman sanatçısı ve ressam (d. 1931)
2020 - Johny Bakshi, Hint film yönetmeni ve yapımcısı (d. 1932)
2020 - Jiri Menzel, Senarist ve film yapımcısı (d. 1938)
2020 - Erbil Tuşalp, Türk gazeteci ve yazar (d. 1945)
Tatiller ve özel günler
0905
05 |
3276 | https://tr.wikipedia.org/wiki/6%20Eyl%C3%BCl | 6 Eylül |
Olaylar
1422 - II. Murad, İstanbul Kuşatması'nı sona erdirdi.
1901 - ABD'nin 25. Başkanı olan William McKinley, Leon Czolgosz adlı bir anarşist tarafından Buffalo, New York'ta suikasta uğradı. McKinley, 14 Eylül'de öldü ve yerine yardımcısı Theodore Roosevelt geçti.
1914 - I. Dünya Savaşı: I. Marne Muharebesi başladı ve Alman Ordusu'nun, Fransız-İngiliz Ordusu'na yenilgisiyle sonuçlandı.
1915 - Bulgaristan, İttifak Devletleri'yle antlaşma imzaladı ve I. Dünya Savaşı'na dahil oldu.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı-(Balıkesir'in Kurtuluşu): Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Balıkesir, Bilecik ve İnegöl'e girdi.
1930 - Arjantin'in radikal Başkanı Hipolito İrigoyen, askerî darbeyle devrildi.
1938 - Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu kuruldu.
1939 - Erzurum'a ilk tren girdi.
1939 - Nazi Almanyası tüm Yahudi vatandaşların, "Sarı Yahudi Yıldızı" taşımasını zorunlu kıldı.
1955 - İstanbul'da 6-7 Eylül Olayları: Selânik'te Atatürk'ün doğduğu evin bombalandığı yolundaki yanlış haber gerekçe gösterilerek başlatılan ve iki gün süren İstanbul ve İzmir'deki gösteriler, Rumlara yönelik bir tahrip ve yağma hareketine dönüştü. İstanbul ve İzmir'de sıkıyönetim ilan edildi.
1960 - Türk Millî Güreş Takımı, Roma Olimpiyatları'nda serbest güreşte 4 altın, 2 gümüş madalya aldı.
1962 - Iğdır'da deprem. 5 bin ev yıkıldı, 25 bin kişi evsiz kaldı.
1968 - Esvatini bağımsızlığını ilan etti.
1975 - Lice depremi: Diyarbakır Lice'de meydana gelen depremde 2385 kişi öldü.
1977 - Yumurtalık'tan dış ülkelere ilk petrol sevkiyatı başladı.
1980 - 12 Eylül Darbesi'ne giden süreç: Millî Selamet Partisi, Konya'da Kudüs Mitingi düzenledi. Mitingde İstiklal Marşı yuhalandı, Arapça pankartlarla yürüyüş yapıldı, şeriat sloganları atıldı.
1980 - Sovyetler Birliği, Kore Havayolları'na ait 007 sefer sayılı Boeing 747 tipi uçağını düşürdü, 249 kişi öldü.
1986 - İstanbul'daki Neve Şalom Sinagogu'na düzenlenen terörist saldırıda 21 kişi öldü, 4 kişi yaralandı.
1987 - Cumhuriyet tarihinin 3. referandumunda, 1982 Anayasası'na eski politikacılar için konulan yasağın, kaldırılıp kaldırılmaması oylandı. YSK, kesin sonuçları yüzde 50,16 evet, yüzde 49,84 hayır olarak açıkladı.
1991 - Sovyetler Birliği'nden ayrılan Estonya, Letonya ve Litvanya resmen tanındı.
2008 - Mısır'ın başkenti Kahire'nin yakınlarında "Muqattam tepeleri"nden kopan kayalar evlerin üzerine düştü; 18 kişi öldü, 22 kişi yaralandı. Aynı bölgede 1993 yılında da kayalar yuvarlanmış ve 30 kişi ölmüştü.
Doğumlar
1666 - V. İvan, Rus Çarı (ö. 1696)
1729 - Moses Mendelssohn, Yahudi filozof (ö. 1786)
1757 - Marquis de Lafayette, Fransız aristokrat (ö. 1834)
1766 - John Dalton, İngiliz kimyacı ve fizikçi (ö. 1844)
1808 - Abdülkadir Cezayiri, Cezayirli halk önderi, din adamı ve asker (ö. 1883)
1860 - Jane Addams, Amerikalı toplumsal reformcu ve Nobel Barış Ödülü sahibi (ö. 1935)
1868 - Axel Hägerström, İsveçli filozof (ö. 1939)
1876 - John James Richard Macleod, İskoç hekim, fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (İnsülini bulanlardan) (ö. 1935)
1880 - Aleksandr Şotman, Sovyet devlet adamı (ö. 1937)
1884 - Julien Lahaut, Belçikalı komünist parlamenter ve Belçika Komünist Partisi Başkanı (ö. 1950)
1890 - Wilhelm Kohlhammer, Fenerbahçe'de oynamış Alman futbolcu (ö. ?)
1892 - Edward Victor Appleton, İngiliz fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1965)
1897 - Tom Florie, Amerikalı futbolcu (ö. 1966)
1906 - Luis Leloir, Arjantinli doktor ve biyokimyacı (ö. 1987)
1912 - Nicolas Schöffer, Fransız sanatçı (ö. 1992)
1913
Julie Gibson, Amerikalı oyuncu, dublaj sanatçısı, şarkıcı ve eğitimci (ö. 2019)
Leônidas, Brezilyalı futbolcu (ö. 2004)
1923 - II. Petar, Yugoslavya'nın son Kralı (ö. 1970)
1926 - Claus von Amsberg, Kraliçe Beatrix'in eşi ve 1980'de Beatrix'in tahta çıkışından 2002'deki ölümüne kadar Hollanda Prensi (ö. 2002)
1928
Fumihiko Maki, Japon mimar
Robert M. Pirsig, Amerikalı yazar ve filozof (ö. 2017)
Sid Watkins, Britanyalı nörocerrah (ö. 2012)
1937 - İrina Solovyova, Sovyet kozmonot
1939
Brigid Berlin, Amerikalı model ve oyuncu (ö. 2020)
David Allan Coe, Amerikalı country şarkıcısı
Susumu Tonegawa, Japon bilim insanı
1943
Richard J. Roberts, İngiliz biyokimyacı ve moleküler biyolog
Roger Waters, İngiliz müzisyen, besteci ve Pink Floyd grubunun vokalisti
1944
Donna Haraway, Amerikalı feminist akademisyen
Swoosie Kurtz, Amerikalı oyuncu
1947
Jane Curtin, Amerikalı komedyen ve oyuncu
Bruce Rioch, İngiliz teknik direktör ve eski futbolcu
1951 - Melih Kibar, Türk müzisyen (ö. 2005)
1954 - Carly Fiorina, Amerikalı siyasetçi ve iş insanı
1957
Ali Divandari, İranlı karikatürist, ressam, grafik tasarımcı, heykeltıraş ve gazeteci
José Sócrates, Portekizli siyasetçi
1958
Jeff Foxworthy, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı
Michael Winslow, Amerikalı aktör, komedyen ve seslendirme sanatçısı
1959 - José Sócrates, Portekizli siyasetçi ve Portekiz Başbakanı
1962
Chris Christie, Amerikalı siyasetçi
Kevin Willis, Eski Amerikalı NBA basketbolcusu
1963 - Geert Wilders, Hollandalı siyasetçi
1964 - Rosie Perez, Amerikalı oyuncu
1965
John Polson, Avustralyalı yönetmen
Takumi Horiike, Japon milli futbolcu
1967 - William DuVall, Amerikalı sanatçı, müzisyen, gitarist ve grup üyesi
1968 - Jacek Cyzio, Polonyalı emekli futbolcu
1969
Macy Gray, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu
CeCe Peniston (Cecelia Peniston), Amerikalı şarkıcı
1971 - Dolores O'Riordan, İrlandalı şarkıcı (ö. 2018)
1972 - Idris Elba, İngiliz oyuncu ve şarkıcı
1973 - Carlo Cudicini, İtalyan futbolcu
1974
Özgür Özberk, Türk oyuncu, film yönetmeni, senarist ve yapımcı
Nina Persson, İsveçli şarkıcı
1975 - Serhat Talay, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu
1976 - Naomie Harris, İngiliz oyuncu
1977 - Bertie Carvel, İngiliz oyuncu, şarkıcı ve yönetmen
1978
Mathew Horne, İngiliz oyuncu, komedyen, sunucu ve anlatıcı
Süreyya Ayhan Kop, Türk atlet
Homare Sawa, Japon millî futbolcu
1979
Foxy Brown, Amerikalı rapçi, model ve aktris
Massimo Maccarone, İtalyan millî futbolcu
Carlos Morales, Meksikalı futbolcu
Low Ki, Amerikalı profesyonel güreşçi
1980
Jillian Hall, Amerikalı profesyonel kadın güreşçi ve şarkıcı
Joseph Yobo, Nijerya millî takımı eski futbolcusu
1981 - Yuki Abe, Japon futbolcu
1983 - Braun Strowman, Amerikalı profesyonel güreşçi
1984 - Özgün Aydın, Türk tiyatro oyuncusu
1985 - Koki Mizuno, Japon milli futbolcu
1986 - Mantas Kalnietis, Litvan profesyonel basketbolcu
1987
Emir Preldzic, Türk basketbolcu
Tijani Beliad, Tunuslu futbolcu
1988
Max George, İngiliz şarkıcı
Doğu Demirkol, Türk komedyen ve oyuncu
1989 - Lee Kwang-seon, Güney Koreli futbolcu
1990 - John Wall, Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu
1991 - Jacques Zoua, Kamerunlu futbolcu
1992 - Lisa Eckhart, Avusturyalı şair, komedyen ve kabare sanatçısı
1993 - Saman Kuddus, İranlı futbolcu
1994 - Elif Doğan, Türk oyuncu
1995
Matúš Bero, Slovak futbolcu
Bertrand Traoré, Burkina Fasolu futbolcu
1996 - Lana Rhoades, Amerikalı model ve eski porno yıldızı
1997 - Santiago Mele, Uruguaylı futbolcu
1998 - Michele Perniola, İtalyan şarkıcı
1999 - Muhammed Ali bin Ramazan, Türk futbolcu
Ölümler
394 - Eugenius, Roma tahtında hak iddia eden son pagan gaspçı (d. ?)
926 - Yelü Abaoji, Çin'in Liao Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatoru olan Hitay lider (d. 872)
952 - Suzaku, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 61. imparatoru (d. 923)
972 - XIII. Ioannes, Katolik Kilisesi'nin 133. Papası (d. 930 veya 935)
1511 - Ashikaga Yoshizumi, Ashikaga şogunluğunun 11. şogunu (d. 1481)
1783 - Carlo Antonio Bertinazzi, İtalyan oyuncu ve yazar (d. 1710)
1868 - Júlia Szendrey, Macar yazar, şair, çevirmen (d. 1828)
1879 - Amédée de Noé, Fransız karikatürist ve taşbasmacı (d. 1818)
1907 - Sully Prudhomme, Fransız şair, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1839)
1939 - Arthur Rackham, İngiliz kitap ressamı (d. 1867)
1940 - Phoebus Levene, Amerikalı biyokimyacı (d. 1869)
1950 - Olaf Stapledon, İngiltere doğumlu felsefeci ve yazar (d. 1886)
1956 - Witold Hurewicz, Polonyalı matematikçi (d. 1904)
1957 - Sergey Malov, Rus dil bilimci, Doğu bilimci ve Türkolog (d. 1880)
1962 - Ellen Osiier, Danimarkalı eskrimci (d. 1890)
1962 - Hanns Eisler, Alman ve Avusturyalı besteci (d. 1898)
1966 - Hendrik Frensch Verwoerd, Güney Afrika Başbakanı (d. 1901)
1966 - Margaret Sanger, Amerikalı aktivist (d. 1883)
1969 - Arthur Friedenreich, Brezilyalı eski millî futbolcu (d. 1892)
1980 - Eşref Şefik, Türk spor spikeri ve yazar (d. 1894)
1982 - Azra Erhat, Türk yazar (d. 1915)
1992 - Cevat Kurtuluş, Türk sinema oyuncusu (d. 1922)
1995 - Cenan Bıçakçı, Türk sendikacı, siyasetçi ve Sosyalist Devrim Partisi Genel Başkanı (d. 1933)
1998 - Akira Kurosawa, Japon yönetmen (d. 1910)
2005 - Eugenia Charles, Dominikalı siyasetçi (d. 1919)
2007 - Luciano Pavarotti, İtalyan tenor (d. 1935)
2007 - Madeleine L'Engle, Amerikalı yazar (d. 1918)
2011 - Hans Apel, Alman siyasetçi (d. 1932)
2013 - Ann C. Crispin, Amerikalı yazar (d. 1950)
2014 - Molly Glynn, Amerikalı aktris (d. 1968)
2015 - Martin Sam Milner, Amerikalı oyuncu. Route 66 adlı televizyon dizisi ile sivrildi (d. 1931)
2017 - Nicolae Lupescu, Eski Rumen millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1940)
2017 - Şerif Mardin, Türk sosyolog ve siyaset bilimci (d. 1927)
2017 - Kate Millett, Amerikalı feminist yazar ve heykeltıraş (d. 1934)
2017 - Lütfi Zade, ABD vatandaşı matematikçi (d. 1921)
2018 - İsmet Badem, Türk basketbol oyuncusu ve köşe yazarı (d. 1946)
2018 - Peter Benson, İngiliz oyuncu (d. 1943)
2018 - Liz Fraser (doğum adı: Elizabeth Joan Winch), İngiliz oyuncu (d. 1930)
2018 - Burt Reynolds, Amerikalı oyuncu (d. 1936)
2018 - Claudio Scimone, İtalyan orkestra şefi (d. 1934)
2018 - Richard Marvin DeVos Sr., Amerikalı iş insanı (d. 1926)
2019 - Chris Duncan, Amerikalı eski profesyonel beyzbol oyuncusu ve radyocu (d. 1981)
2019 - Robert Gabriel Mugabe, Zimbabveli siyasetçi. Mugabe, Afrika ülkesi Zimbabve'de 1987 ile 2017 yılları arasında devlet başkanlığı makamında bulunmuştur (d. 1924)
2019 - Abdul Kadir, Pakistanlı profesyonel Uluslararası kriket oyuncusu (d. 1955)
2019 - Chester Williams, Güney Afrikalı profesyonel ragbi ligi oyuncusu ve antrenörü (d. 1970)
2020 - Levon Altunyan, Lübnanlı profesyonel futbolcu (d. 1936)
2020 - Kevin Dobson, Amerikalı aktör (d. 1943)
2020 - Bruce Williamson, Amerikalı R&B ve soul şarkıcısı ve The Temptations solisti (d. 1970)
2021 - Jean-Paul Belmondo, Fransız sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1933)
Tatiller ve özel günler
Balıkesir'in Kurtuluş Günü
0906
06 |
3277 | https://tr.wikipedia.org/wiki/7%20Eyl%C3%BCl | 7 Eylül |
Olaylar
70 - İmparator Titus komutasındaki Roma İmparatorluğu Ordusu, Kudüs'ü işgal etti ve şehir yağmalandı.
1566 - Kanuni Sultan Süleyman, Zigetvar Seferi'nde gut hastalığı yüzünden öldü. 28 Kasım 1566 tarihinde defnedildi.
1776 - Dünyada ilk kez bir denizaltı saldırısı düzenlendi. Amerikalıların imal ettiği Turtle (Kaplumbağa) adlı araç suyun altından giderek New York Limanı'nda demirlemiş bulunan İngiliz Kraliyet Donanması'nın bayrak gemisi HMS Eagle'''ın altına zaman ayarlı bir bomba iliştirdi. Ancak saldırı başarısız oldu.
1782 - William Herschel, kendi tasarımı olan teleskopla Satürn Bulutsusunu keşfetti.
1812 - Moskova'ya yürüyen Napolyon, Rusları şehrin 70 mil batısındaki Borodino'da yendi.
1813 - "Sam Amca" takma ismi, ABD için ilk defa yerel bir gazetede kullanıldı.
1822 - Portekiz'in sömürgesi olan Brezilya bağımsızlığına kavuştu.
1901 - 19. yüzyılda, Batı'nın Çin üzerindeki ekonomik ve siyasi etkisine karşı çıkartılan Boxer Ayaklanması sona erdi.
1916 - İngiliz uçakları, Haydarpaşa Garı'nı bombaladı.
1922 - Aydın'ın Kurtuluşu.
1923 - İkdam, Akşam, İleri, Tercüman-ı Hakikat, Tevhid-i Efkar, Tanin, Vatan ve Vakit gazeteleri, dizgici grevi nedeniyle çıkamayınca ortaklaşa olarak "Müşterek" gazetesi yayımlanmaya başladı. "Müşterek" gazetesi iki hafta çıktı.
1927 - Amerikalı mucit Philo Taylor Farnsworth, tamamen elektronik sistemle çalışan ilk televizyonu geliştirdi.
1938 - Hatay Devleti Anayasası kabul edildi. Başbakan Abdurrahman Melek, "Programımızın ruhu ve esası Kemalizm rejimi ve bütün icabatıdır" dedi.
1940 - II. Dünya Savaşı: Nazi Almanyası, Londra'yı bombalamaya başladı. 57 gün kesintisiz devam eden gece bombardımanlarına The Blitz adı verilmişti.
1943 - II. Dünya Savaşı; İtalya, Müttefikler'e teslim oldu.
1946 - Cumhuriyet tarihinin ilk büyük devalüasyonu yapıldı. Bir Amerikan dolarının değeri 131,50 kuruştan 280 kuruşa yükseltildi.
1947 - Türkiye - Irak Dostluk Antlaşması imzalandı.
1956 - BM'de Köleliğin, Köle Ticaretinin ve Köleliğe Benzer Kurum ve Uygulamaların Kaldırılması Ek Sözleşmesi kabul edildi.
1958 - Ana Muhalefet lideri, CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, "Sehpalar kurulursa nasıl işleyeceğini kimse bilemez" dedi. Demeç; Başbakan Adnan Menderes'in, "idam sehpalarında can verenlerden ders alsalar ya" açıklamasına yanıttı.
1977 - İstanbul'da tüp gaz kuyrukları. Tüp gaz, peşin parayla sıra numarası alınarak satılıyor.
1978 - İran'da Şah Muhammed Rıza Pehlevi karşıtı gösterilere 20 bin kişi katıldı.
1979 - 12 Eylül Darbesi'ne giden süreç: Turgutlu, Manisa'da ülkücü militanlar Halil Esendağ, Selçuk Duracık ve 16 yaşındaki Ali Aksakal, fırın basıp sol görüşlü 4 fırıncıyı öldürdü.
1980 - 12 Eylül Darbesi'ne giden süreç: Viranşehir, Urfa'da okullarda Türk bayrağı çektirip İstiklal Marşı söyleten Asteğmen İlyas Bayraktutar, PKK tarafından işkenceyle öldürüldü.
1979 - İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, Dostlar Tiyatrosu'nun “Brecht Kabare''” oyununu yasaklandı.
1982 - Esenboğa Katliamı sanığı ASALA militanı Levon Ekmekçiyan, tek celsede idam cezasına çarptırıldı.
1983 - Kadir Mısıroğlu, Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı.
1985 - Kuşadası yakınlarındaki yangın söndürme çalışmalarında 14 er yanarak öldü.
1986 - Desmond Tutu, Güney Afrika'da ilk siyahi Anglikan Kilisesi lideri oldu.
1986 - Şili'de Pinochet suikasta uğradı; 5 koruması öldü, Pinochet ise yara almadan kurtuldu.
1999 - Yunanistan'nın başkenti Atina'nın 17 km kuzey batısında 6,0 şiddetinde deprem meydana geldi. 143 kişi öldü, 1600'den fazla kişi yaralandı.
2011 - Lokomotiv Yaroslavl buz hokeyi takımını taşıyan Yak-Servis 9634 sefer sayılı Yakovlev Yak-42 tipi uçak, Yaroslavl Havalimanı'ndan kalkışının ardından İdil Nehri'ne düştü. Uçakta bulunan 45 kişiden 43'ü olay anında, Alexander Galimov ise 5 gün sonra hayatını kaybetti. Kazada sadece uçak mühendisi Alexander Sizov hayatta kaldı.
2017 - Meksika'nın Chiapas eyaletinde 8,1 Mw şiddetinde deprem meydana geldi. 97 kişi öldü.
Doğumlar
923 - Suzaku, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 61. imparatoru (ö. 952)
1533 - I. Elizabeth, İngiltere Kraliçesi (ö. 1603)
1641 - Tokugawa Ietsuna, Tokugawa Hanedanlığı'nda 1651 ve 1680 yılları arasında hüküm süren 4.şogun (ö. 1680)
1707 - Georges-Louis Leclerc, Comte de Buffon, Fransız natüralist, matematikçi, kozmolog ve ansiklopedi yazarı (ö. 1788)
1726 - François-André Danican Philidor, Fransız satranççı ve besteci (ö. 1795)
1791 - Giuseppe Gioacchino Belli, İtalyan şair (ö. 1863)
1795 - John William Polidori, İngiliz yazar ve doktor (ö.1821)
1805 - Samuel Wilberforce, İngiliz piskopos (ö. 1873)
1819 - Thomas A. Hendricks, Amerikalı politikacı ve hakim (ö. 1885)
1836 - Henry Campbell-Bannerman, Birleşik Krallık Başbakanı (ö. 1908)
1840 - Kral Sisowath, Kamboçya Kralı (ö. 1927)
1842 - Johannes Zukertort, Leh-Alman-İngiliz satranç oyuncusu (ö. 1888)
1855 - William Friese-Greene, İngiliz mucit ve profesyonel fotoğrafçı (ö. 1921)
1867 - J. P. Morgan Jr., Amerikalı bankacı, finans yöneticisi ve hayırsever (ö. 1943)
1877 - Milan Nedić, Sırp general ve politikacı (ö. 1946)
1900 - Giuseppe Zangara, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'e başarısız suikast girişimiyle tanınan suikastçı (ö. 1933)
1907 - Ahmet Adnan Saygun, Türk Klasik Batı Müziği bestecisi (ö. 1991)
1908
Merna Kennedy, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1944)
Michael DeBakey, Amerikalı cerrah (ö. 2008)
1909 - Elia Kazan, Amerikalı yönetmen ve En İyi Film Akademi Ödülü sahibi (ö. 2003)
1910 - Aleks Buda, Arnavut tarihçi (ö. 1993)
1911 - Todor Zhivkov, Bulgar devlet adamı (ö. 1998)
1912
Faruk Bayülkem, Türk psikiyatr ve nörolog hekim (ö. 2009)
David Packard, Amerikalı elektrik mühendisi (ö. 1996)
1913 - Oswald Szemerényi, Macar asıllı dilbilimci (ö. 1996)
1914
James Van Allen, Amerikalı uzay bilimcisi (ö. 2006)
Lída Baarová, Nazi propaganda bakanı Joseph Goebbels'in metresi olan bir Çek aktristi (ö. 2000)
1916 - Halil İnalcık, Türk tarihçi (ö. 2016)
1917 - John Cornforth, Avustralyalı kimyager (ö. 2013)
1922 - Necdet Calp, Türk bürokrat ve siyasetçi (ö. 1998)
1925 - Nusretullah Vahdet, İranlı komedyen, aktör ve film yönetmeni (ö. 2020)
1926
Ed Warren, Amerikalı demonolojist ve yazar (ö. 2006)
Samuel Goldwyn, Jr., Amerikalı yönetmen (ö. 2015)
Erich Juskowiak, Almanya millî futbol takımı forması giymiş eski futbolcu (ö. 1983)
1927
Trader Faulkner, Avustralyalı-İngiliz aktör (ö. 2021)
Carlos Romero, Ukraynalı milli futbolcu (ö. 1999)
1930 - I. Baudouin, Belçika Kralı (ö. 1993)
1931
Bruce Reynolds, İngiliz çete lideri (ö. 2013)
Sonny Rollins, Amerikalı caz tenör saksofoncusu ve bestecisi
1932
Bilge Zobu, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
Malcolm Bradbury, İngiliz yazar ve akademisyen (ö. 2015)
1933
Alenka Goljevscek, Slovenyalı oyun yazarı (ö. 2017)
Ela Bhatt, Hintli hukukçu, aktivist ve hayırsever
1934 - Ömer Karami, Lübnanlı siyasetçi (ö. 2015)
1935
Abdou Diouf, Senegal'in 2. Cumhurbaşkanı
Pedro Manfredini, Arjantinli milli futbolcu (ö. 2019)
1936
Buddy Holly, Amerikalı şarkıcı ve besteci (ö. 1959)
Apostolos Kaklamanis, Yunan PASOK mensubu siyasetçi
Abdurrahman Vahid, Endonezya eski devlet başkanı (ö. 2009)
1937
Cüneyt Arkın (Fahrettin Cüreklibatır), Türk tıp doktoru, dizi, sinema, tiyatro oyuncusu, senarist, yapımcı ve yönetmen (ö. 2022)
June Harding, Amerikalı aktris (ö. 2019)
1940
Dario Argento, İtalyan film yönetmeni, yapımcı ve senarist
Erkut Taçkın, Türk müzisyen (ö. 2020)
1941 - György Mezey, Macar teknik direktör
1943
Lena Valaitis, Alman şarkıcı
David Dein, İngiliz spor adamı
1944 - Bora Milutinović, Sırp futbolcu ve eski teknik direktör
1945
Andrea Santoro, İtalyan misyoner rahip (ö. 2006)
Jacques Lemaire, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu
1946 - Francisco Varela, Şilili bir biyolog, filozof, sibernetikçi ve sinirbilimci (ö. 2001)
1949
Gloria Gaynor, Amerikalı şarkıcı
Carlos Lehder, Alman-Kolombiyalı uyuşturucu baronu
1950
Julie Kavner, Amerikalı film ve televizyon oyuncusu, komedyen ve dublajcı
Mário Sérgio, Brezilyalı eski futbolcu ve teknik direktör
1952
Susan Blakely, Amerikalı sinema oyuncusu
Muharrem Seyidov, Azerbaycan Ulusal Kahramanı
1953
Ami Aspelund, Fin şarkıcı
Enzo D'Alò, İtalyan animatör ve yönetmen
Şükrü Erbaş, Türk şair ve yazar
1954
Michael Emerson, Amerikalı oyuncu
Corbin Bernsen, Amerikalı oyuncu ve film yapımcısı
1955
Mira Furlan, Hırvat oyuncu ve şarkıcı (ö. 2021)
Nursun Kayıran, Türk bürokrat
Gert Brauer, Alman millî futbolcu (ö. 2018)
Suad Karalić, Bosnalı eski futbolcu
1956 - Diane Warren, Amerikalı şarkı sözü yazarı
1957
Nasır Muhammedhani, İranlı futbolcu
Cafer Muhtarifer, İranlı milli futbolcu
1958
Bayram Ali Bayramoğlu, Türk siyasetçi
Goran Hadžić, Krayina Sırp Cumhuriyeti eski Devlet Başkanı (ö. 2016)
1959
Toshihiko Okimune, Japon futbolcu
Pierre Nanterne, Fransız yönetici ve iş insanı (ö. 2019)
1960
Bob Hartley, Kanadalı buz hokeyi koçu
Ersin Tatar, Kıbrıs Türkü iktisatçı, siyasetçi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Başbakanı
Rebi Yasin, Mısırlı milli futbolcu
1961
Samir Şerifov, Azerbaycan maliye bakanı
Jochen Horst, Alman oyuncu
1962
Jennifer Egan, Amerikalı roman ve kısa hikâye yazarı
Hasan Vezir, Türk teknik direktör ve millî futbolcu
1963
Betül Tarıman, Türk şair
Éric Di Meco, Fransız futbolcu
1964 - Eazy-E, Amerikalı Hip-Hop rap sanatçısı (ö. 1995)
1965
Özen Yula, Türk tiyatro yazarı
Tomáš Skuhravý, Çek eski milli futbolcu
Darko Pančev, Makedon milli futbolcu
1966
Mihriban Er, Türk dizi ve sinema oyuncusu
Toby Jones, İngiliz aktör
1967
Natalia Wörner, Alman oyuncu
Leslie Jones, Amerikalı oyuncu ve komedyen
1968
Jin Hee-kyung, Güney Koreli oyuncu
Marcel Desailly, Fransız defans oyuncusu
1969 - Angie Everhart, Amerikalı manken ve oyuncu
1970 - Tom Everett Scott, Amerikalı oyuncu
1971 - Caroline Peters, Alman oyuncu
1972
Markus Münch, Alman eski futbolcu
Jean-Jacques Tizié, Fildişi Sahilli futbolcu
1973
Alex Kurtzman, Amerikalı yapımcı
Shannon Elizabeth, Amerikalı model ve oyuncu
1974
Stéphane Henchoz, İsviçreli millî futbolcu
Mario Frick, Lihtenştaynlı eski futbolcu
Antonio McDyess, Amerikan basketbol oyuncusu
Harold Wallace, Kosta Rikalı millî futbolcu ve teknik direktör
1975
Esra Balamir, Türk model, şarkıcı, oyuncu ve televizyon sunucusu
Zeynep Günay Tan, Türk yönetmen
1976
Oliver Hudson, Amerikalı aktör
Muhammed Bereket, Mısırlı milli futbolcu
1977
Aslı Şen, İş insanı, kozmetikçi
Hakan Eratik, Türk oyuncu
Fedde le Grand, Hollandalı DJ ve prodüktör
Kaan Berberoğlu, Türk yüzücü
1978
Masakazu Senuma, Japon futbolcu
Devon Sawa, Kanadalı aktör ve seslendirme sanatçısı
1979
Ersin Güreler, Türk eski futbolcu
Owen Pallett, Kanadalı besteci, çalgıcı ve şarkıcı
Mehmet Ali Nuroğlu, Türk oyuncu
Murat Karakoç, Türk futbolcu
1980
Emir Sevinç, Türk şarkıcı ve şarkı sözü yazarı
Emre Belözoğlu, Türk futbolcu
Gabriel Milito, Arjantinli futbolcu
Nigar Cemal, Azerbaycanlı şarkıcı
Javad Nekounam, İranlı eski millî futbolcu ve teknik direktör
Cevad Nekunam, İranlı futbolcu
1981
Kyohei Yamagata, Japon eski futbolcu
Gökhan Zan, Türk futbolcu
1982
Gonca Özmen, Türk şair
Rıza Efendioğlu, Türk futbolcu
Iamel Kabeu, Yeni Kaledonyalı millî futbolcu
1983
Mehmet Topuz, Türk futbolcu
Pops Mensah-Bonsu, İngiliz profesyonel eski futbolcu
1984
João Miranda de Souza Filho, Brezilyalı futbolcu
Vera Zvonareva, Rus tenisçi
1985
Georgi Sarmov, Bulgar futbolcu
İpek Bağrıaçık, Türk oyuncu
Rafinha, Brezilyalı defans oyuncusu
1986
Charlie Daniels, İngiliz futbolcu
Ebrahim Sawaneh, Gambiyalı futbolcu
1987
Evan Rachel Wood, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
Veysel Kılıç, Türk futbolcu
Robert Snodgrass, İskoç futbolcu
Oleg Samsonov, Rus futbolcu
Can Tutuğ, Türk caz vibrafonisti, radyo programcısı ve psikiyatr
1988
Yağmur Koçyiğit, Türk voleybolcu
Hakan Kurtaş, Türk oyuncu
Kevin Love, Amerikalı basketbolcu
Luis Ovalle, Panamalı futbolcu
1989
Hannah John-Kamen, İngiliz oyuncu
Jonathan Majors, Amerikalı aktör
1990
Tuğba Melis Türk, Türk sinema ve dizi oyuncusu
Boualem Khoukhi, Katarlı futbolcu
Fyodor Klimov, Rus artistik buz pateni sporcusu
1991
Joe Harris, Amerikan basketbol oyuncusu
Dejan Garača, İsveçli futbolcu
1992
Gizem Karaca, Türk manken ve oyuncu
Alican Süner, Türk kemancı
Martin Hinteregger, Avusturyalı futbolcu
Aleksey Lutsenko, Kazak profesyonel bisikletçi
1993
Rosemary Arauz, Honduraslı manken
Vladimir Rodić, Karadağlı futbolcu
1994
Isel Suñiga, Guatemalalı manken
Berker Güven, Türk oyuncu
Maren Lundby, Norveçli kayakla atlamacı
Abdülkerim Bardakcı, Türk futbolcu
1995
Luisa Niemesch, Alman güreşçi
George Williams, Galli futbolcu
Jailson, Brezilyalı futbolcu
Yota Shimokawa, Japon futbolcu
1996
Altuğ Çelikbilek, Türk tenisçi
Donovan Mitchell, Amerikalı basketbol oyuncusu
1998
Manita Hang, Kamboçyalı manken
Gerardo Arteaga, Meksikalı futbolcu
Moisés Villarroel Angulo, Bolivyalı milli futbolcu
Roberto Alvarado, Meksikalı futbolcu
1999 - Amadou Ciss, Senegalli futbolcu
2000 - Finn Azaz, İngiliz profesyonel futbolcu
2003 - Bilal Ceylan, Türk futbolcu
Ölümler
1134 - I. Alfonso, Aragon ve Navarra kralı (1104-1134) (d. 1073)
1151 - V. Geoffroy, 1129'dan itibaren miras yoluyla Anjou, Touraine ve Maine kontu ve sonra 1144'ten itibaren fetih yoluyla Normandiya dükü (d. 1113)
1550 - Niccolò Tribolo, İtalyan manerist sanatçı (d. 1500)
1559 - Robert Estienne, Fransız matbaacı, yayıncı ve sözlükbilimci (d. 1503)
1566 - Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı'nın 10. Padişahı (d. 1494)
1566 - Nikola Šubić Zrinski, Hırvat asker (d. 1508)
1619 - Marko Krizin, Hırvat Katolik rahibi, iman şehidi ve aziz (d. 1589)
1657 - Arvid Wittenberg, İsveçli asker, özel meclis üyesi ve devlet adamı (d. 1606)
1809 - I. Rama, Tayland kralı (d. 1737)
1871 - Mehmed Emin Âli Paşa, Osmanlı devlet adamı (d. 1815)
1910 - William Holman Hunt, İngiliz ressam (d. 1827)
1922 - William Stewart Halsted, Amerikalı cerrah (d. 1852)
1933 - Edward Grey, İngiliz Liberal devlet adamı (d. 1862)
1949 - Elton Mayo, Avustralyalı psikolog, sosyolog ve organizasyon kuramcısı (d. 1880)
1951 - Maria Montez, Dominik asıllı Amerikalı-Fransız aktris (d. 1912)
1954 - Glenn Scobey Warner, Amerikalı Amerikan futbolu oyuncusu ve koçu (d. 1871)
1960 - Wilhelm Pieck, Alman Komünist Partisi ve Komintern yöneticilerinden, Doğu Almanya'nın ilk Devlet Başkanı (d. 1876)
1971 - Spring Byington, Amerikalı aktris (d. 1886)
1971 - Albert Caraco, Fransız asıllı Uruguay vatandaşı filozof, yazar, denemeci ve şair (d. 1919)
1974 - Celâl Sılay, Türk şair ve öykü yazarı (d. 1914)
1979 - I. A. Richards, İngiliz edebiyat eleştirmeni ve retorikçi (d. 1893)
1981 - Christy Brown, İrlandalı yazar ve ressam (d. 1932)
1984 - Jennifer Kendal, İngiliz oyuncu (d. 1933)
1984 - Liam O'Flaherty, İrlandalı yazar (d. 1896)
1987 - Sait Ağar, Türk siyasetçi (d. 1920)
1988 - Sedad Hakkı Eldem, Türk mimar (d. 1908)
1990 - Alan John Percivale Taylor, İngiliz tarihçi ve gazeteci (d. 1906)
1990 - Fuat Börekçi, Türk siyasetçi (d. 1909)
1991 - Edwin McMillan, Amerikalı nükleer fizikçi (d. 1907)
1994 - James Clavell, Avustralyalı yazar (d. 1924)
1994 - Terence Young, İngiliz sinema yönetmeni (d. 1915)
1996 - Bibi Besch, Amerikalı aktris (d. 1942)
1996 - Arda Bowser, Amerikalı profesyonel futbolcu (d. 1899)
1997 - Mobutu Sese Seko, Demokratik Kongo Cumhuriyeti Devlet Başkanı (d. 1930)
1997 - Mustafa Tayyar, Türk siyasetçi (d. 1914)
1998 - Mario Bardi, İtalyan ressam (d. 1922)
2001 - Spede Pasanen, Fin yönetmen (d. 1930)
2003 - Warren Zevon, Amerikalı besteci ve müzisyen (d. 1947)
2005 - Efkan Efekan, Türk oyuncu (d. 1935)
2005 - Enver Kaplan, Türk siyasetçi (d. 1921)
2005 - Musa Arafat, Filistinli devlet adamı (d. 1940)
2005 - Sergio Endrigo, İtalyan şarkıcı (d. 1933)
2009 - Muammer Yazar, Türk hukukçu (d. 1917)
2010 - John Kluge, Amerikalı iş insanı (d. 1914)
2012 - César Ardavin, İspanyol senarist ve film yapımcısı (d. 1923)
2012 - Kemal Merkit, Türk motosikletçi (d. 1960)
2013 - Dokka Umarov, 2006-2007 yılları arasında İçkerya Çeçen Cumhuriyeti başkanı (d. 1964)
2014 - Kwon Ri-Se, Japon-Koreli şarkıcı ve manken (d. 1991)
2015 - Susan Allen, Amerikalı arpist (d. 1951)
2015 - Candida Royalle, Amerikalı pornografik film oyuncusu, yapımcı ve yönetmeni (d. 1950)
2016 - Norbert Schemansky, Amerikalı eski halterci (d. 1924)
2016 - Ferheng Şerif, İranlı besteci, araştırmacı ve öğretmen (d. 1931)
2017 - Türkân Akyol, Türk tıp doktoru, akademisyen ve siyasetçi (d. 1928)
2017 - Jeremiah Goodman, Amerikalı desinatör ve ressam (d. 1922)
2017 - Terence Harvey, İngiliz karakter oyuncusu (d. 1944)
2017 - Tomás Villanueva, İspanyol siyasetçi (d. 1953)
2018 - Jonas Algirdas Antanaitis, Litvanyalı siyasetçi (d. 1921)
2018 - Mac Miller, Amerikalı hip hop şarkıcısı (d. 1992)
2019 - Robert Axelrod, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1949)
2019 - John Wesley, Amerikalı oyuncu ve eski asker (d. 1947)
2020 - Berni Alder, Almanya doğumlu Amerikalı fizikçi (d. 1925)
2020 - Aurelio Iragorri Hormaza, Kolombiyalı politikacı (d. 1937)
2020 - Sergey Koltakov, Sovyet-Rus aktör (d. 1955)
2020 - Xavier Ortiz, Meksikalı aktör, şarkıcı, yapımcı ve iş insanı (d. 1972)
Tatiller ve özel günler
Fırtına: Bıldırcın Geçişi Fırtınası
Aydın'ın Kurtuluşu
0907
07 |
3278 | https://tr.wikipedia.org/wiki/8%20Eyl%C3%BCl | 8 Eylül |
Olaylar
1331 - Stefan Dušan, kendini Sırbistan Krallığı Hükümdarı ilan etti.
1380 - Kulikovskaya Muharebesi: Rus Knezlik Ordusu, Tatar ve Moğollardan oluşan Altın Orda Devleti Ordularını yendi ve ilerlemelerini durdurdu.
1449 - Tumu Kalesi muharebesi: Moğollar, Çin İmparatoru Zhengtong'u esir aldı.
1504 - Michelangelo'nun Davut Heykeli, Floransa'da açıldı.
1514 - Orsha muharebesi: Litvanyalılar ve Polonyalılar Rusları yendi.
1529 - Budin Kuşatması: Kanuni Sultan Süleyman Budapeşte'yi fethetti.
1609 - Mimar Sedefkar Mehmet Ağa, I. Ahmed'in isteği üzerine, Sultanahmet Külliyesi'nin inşasına başladı. Külliye, 8 yıl sonra tamamlandı ve kullanıma açıldı.
1664 - İngiltere Kralı'nın kardeşi York Dükü, Hollanda sömürgesi olan Yeni Amsterdam'ı İngiltere'ye bağladı. Amerika'nın doğusundaki kentin adı, Dük'ün unvanından esinlenerek New York (Yeni York) oldu.
1688 - Belgrad, Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu önderliğindeki kuşatma sonrasında, Osmanlı hakimiyetinden çıktı.
1831 - IV. William, Büyük Britanya Kralı oldu.
1862 - Osmanlı Devleti ile Büyük Avrupa devletleri arasında İstanbul Protokolü imzalandı.
1886 - Johannesburg'un temeli atıldı.
1888 - İngiliz futbol liginde ilk maç oynandı.
1888 - Karındeşen Jack, ikinci kurbanı olan Annie Chapman'ı öldürdü.
1900 - Teksas'ın Galveston şehrinde şiddetli kasırga: yaklaşık 8000 kişi öldü.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Manisa'ya girdi.
1926 - Almanya'nın Milletler Cemiyeti'ne girmesine izin verildi.
1930 - 3M şirketi, şeffaf yapışkan bantın satışına başladı.
1931 - Bulgaristan'da yayımlanan "Yüzellilikler"in gazetesi "Açık Söz" kapatıldı
1934 - Bir yolcu gemisi, New Jersey açıklarında yandı; 135 kişi öldü.
1941 - II. Dünya Savaşı: Alman Ordusu tarafından Leningrad'ın son kara bağlantısının da kesilmesiyle, 872 gün sürecek olan Leningrad Kuşatması başladı.
1946 - Bulgaristan'da referandum sonucu monarşi sona erdi.
1951 - San Francisco Barış Antlaşması: 48 BM üyesi ile Japonya arasında resmi barış anlaşması imzalandı.
1952 - Ernest Hemingway'in İhtiyar Adam ve Deniz adlı romanı basıldı.
1954 - SEATO (Güney Asya Paktı) kuruldu.
1968 - Atina'da yapılan Balkan Atletizm Yarışmaları'nda maraton dalında; İsmail Akçay birinci, Hüseyin Aktaş ikinci oldu.
1974 - ABD Başkanı Gerald Ford, eski Başkan Richard Nixon'u Watergate skandalı'ndaki sorumluluğundan dolayı affetti.
1977 - İkinci Milliyetçi Cephe Hükûmeti, "Ekonomik İstikrar Önlemleri Paketi"ni açıkladı.
1991 - Makedonya bağımsızlığını ilan etti.
2009 - Trakya'da sel felaketi: 31 kişi öldü.
2014 - Uçankuş TV yayın hayatına başladı
2020 - Bosna Savaşı'nda Boşnak sivillere karşı savaş suçu işlemekten aranan eski Sırp komutan Ratko Djurkovic, Bosna Hersek'in kuzeydoğusundaki Ugljevik kasabasında yakalandı.
2021 - Liberal Parti (Türkiye) kuruldu.
2022 - III. Charles, annesi II. Elizabeth'in ölümü üzerine Birleşik Krallık kralı oldu.
Doğumlar
685 - Xuanzong, Çin'in Tang Hanedanı'nın yedinci imparatoru (ö. 762)
1157 - I. Richard (Aslan Yürekli Richard), İngiliz Kralı (ö. 1199)
1413 - Bolognalı Katerina, eski İtalyan yazar, öğretmen, ressam ve azize (ö. 1463)
1474 - Ludovico Ariosto, İtalyan şair (ö. 1533)
1588 - Marin Mersenne, Çalışmaları çok çeşitli alanlara dokunan Fransız bilge (ö. 1648)
1593 - Toyotomi Hideyori, Tüm Japonya'yı ilk birleştiren general olan Toyotomi Hideyoshi'nin oğlu ve atanan halefi (ö. 1615)
1633 - IV. Ferdinand, 1646'da Bohemya Kralı, 1647'de Macaristan ve Hırvatistan Kralı ve 31 Mayıs 1653'te Romalıların Kralı (ö. 1654)
1706 - Antoine de Favray, Fransız ressam (ö. 1798)
1749 - Marie Louise of Savoy İtalyan asıllı Fransız soylu ve prens (ö. 1792)
1752 - Carl Stenborg, İsveç opera sanatçısı (ö. 1813)
1767 - August Wilhelm Schlegel, Alman edebiyat tarihçisi, çevirmen ve yazar (ö. 1845)
1779 - IV. Mustafa, Osmanlı'nın 29. Padişahı (ö. 1808)
1783 - N. F. S. Grundtvig, Danimarkalı filozof, din bilgini, öğretmen, tarihçi ve şair (ö. 1872)
1804 - Eduard Mörike, Alman şair (ö. 1875)
1812 - Natalya Gonçarova, Rus şair Aleksandr Puşkin'in eşi (ö. 1863)
1827 - Heonjong, Joseon Krallığının 24. kralı (ö. 1849)
1830 - Frederic Mistral, Fransız şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1914)
1831 - Wilhelm Raabe, Alman romancı (ö. 1910)
1841
Antonín Dvořák, Çek besteci ve keman virtüözü (ö. 1904)
Charles J. Guiteau, Amerikan suikastçı, yazar ve avukat (ö. 1882)
1848 - Viktor Meyer, Alman kimyacı (ö. 1897)
1852 - Gojong, Joseon Krallığı'nın 26. kralı ve Kore'nin ilk imparatoru (ö. 1919)
1857 - Georg Michaelis, Almanya Şansölyesi (ö. 1936)
1867 - Aleksandr Parvus, Alman aktivist (ö. 1924)
1873
Alfred Jarry, Fransız oyun yazarı, romancı ve şair (ö. 1907)
David O. McKay, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nin 9. başkanı (ö. 1970)
1881 - Refik Saydam, Türk hekim ve Türkiye Cumhuriyeti'nin 2. Sağlık Bakanı ve 4. Başbakanı (ö. 1942)
1897 - Jimmie Rodgers, Amerikalı halk müziği şarkıcısı (ö. 1933)
1900
Tilly Devine, İngiliz-Avusturalyalı mafya patronu (ö. 1970)
Miha Marinko, Sloven eski başbakan (ö. 1983)
1901 - Hendrik Frensch Verwoerd, Güney Afrika Başbakanı (ö. 1966)
1905 - T. Keith Glennan, Amerikalı NASA yöneticisi (ö. 1995)
1906 - Fritz Schilgen, Alman atlet (ö. 2005)
1910
Cafer Şerif İmami, İranlı siyasetçi ve İran eski Başbakanı (ö. 1998)
Jean-Louis Barrault, Fransız sinema ve tiyatro oyuncusu, pandomim sanatçısı, yönetmen (ö. 1994)
1914
Hillary Brooke, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1999)
I. Demetrios, Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi Patriği (ö. 1991)
1918 - Derek Barton, İngiliz kimyager (ö. 1998)
1920
James F. Calvert, Amerikalı komutan (ö. 2009)
Madeleine Rebérioux, Fransız etnolog ve tarihçi (ö. 2005)
Refat Appazov, Ukraynalı bilim insanı ve yazar (ö. 2008)
1921 - Dinko Šakić, Hırvat savaş suçlusu (ö. 2008)
1922
Lyndon LaRouche, "LaRouche Hareketi" kurucusu olan Amerikalı aktivist, siyasetçi ve yazar (ö. 2019)
Sid Caesar, Amerikalı oyuncu ve komedyen (ö. 2014)
1923 - Resul Hamzatov, Dağıstanlı şair ve yazar (Avarca yazan yazar) (ö. 2003)
1925 - Peter Sellers, İngiliz aktör ve komedyen (ö. 1980)
1927
Gabdulhay Ahatov, Sovyetler tatarı ve dil öğrenme uzmanı (ö. 1986)
Mehmet Turan Yarar, Türk şair ve söz yazarı (ö. 2021)
1928 - Semahat Arsel, Türk iş insanı
1932
Herbert Leuninger, Alman katolik rahip ve ilahiyatçı (ö. 2020)
Müşfik Kenter, Türk tiyatro oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (ö. 2012)
Patsy Cline, Amerikalı şarkıcı (ö. 1963)
1933 - Michael Frayn, İngiliz oyun yazarı
1934
Peter Maxwell Davies, Britanyalı opera ve batı klasik müzik bestecisi (ö. 2016)
Jacques Lanxade, Fransız asker ve diplomat
1936 - Indu Jain, Hint medya patronu (ö. 2021)
1937 - Les Wexner, Amerikalı milyarder iş insanı
1938 - Wibke Bruhns, Alman televizyon sunucusu (ö. 2019)
1941 - Bernie Sanders, Amerikalı senatör
1942 - Želimir Žilnik, Alman senalist ve yapımcı
1944
Ali Benflis, Cezayir eski başbakanı
Daryuş Mustafevi, İranlı milli futbolcu
1945 - Sheikh Md Abdullah, Bangladeşli politikacı (ö. 2020)
1946
Cristina Stamate, Rumen oyuncu (ö. 2017)
Aziz Sancar, Türk moleküler biyolog ve Nobel Kimya Ödülü sahibi
Halil Ergün, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1947
Ann Beattie, Amerikalı yazar
Rémi Brague, Fransız filozof
Halldór Ásgrímsson, İzlanda eski başbakanı (ö. 2015)
Yakov Gorelnikov, Kazak aktör ve siyasetçi (ö. 2022)
1948
Rudolf Kowalski, Alman oyuncu
Mustafa Yurtkuran, Türk hekim ve Uludağ Üniversitesi eski rektörü
1950 - James Mattis, 26. Amerika Birleşik Devletleri savunma bakanı
1951
Gundi Ellert, Alman oyuncu
Nikos Karvelas, Yunan söz yazari, prodüktör ve şarkıcı
1952
Djoko Santoso, Endonezyalı asker ve siyasetçi (ö. 2020)
David R. Ellis, Amerikalı film yönetmeni ve eski dublör, oyuncu (ö. 2013)
1954
Jon Scieszka, Amerikalı çocuk edebiyatı yazarı
Pascal Greggory, Fransız oyuncu
Mark Lindsay Chapman, İngiliz oyuncu
Ivo Watts-Russell, İngiliz müzik yapımcısı
Raymond T. Odierno, ABD nin 38. Kara Kuvvetleri Komutanı (ö. 2021)
1955 - Valeri Gerasimov, Rusya Federasyonu Genelkurmay Başkanı
1956 - David Carr, Amerikalı köşe yazarı (ö. 2015)
1957
Heather Thomas, Amerikalı oyuncu, senarist ve yazar
Ricardo Montaner, Arjantin-Venezuelalı şarkıcı ve söz yazarı
1958
Ayhan Kahya, Türk seslendirme sanatçısı (ö. 2022)
Gulamhüseyn Alibeyli, Azerbaycanlı siyasetçi
1959 - Katherine Barber, Kanadalı bir sözlükbilimci ve Kanada İngilizcesi hakkındaki tek sözlük olan Kanada Oxford Sözlüğü'nün Genel Yayın Yönetmeni (ö. 2021)
1960
Aguri Suzuki, Japon yarışçı
Hikmet Renan Şekeroğlu, Türk büyükelçi
1962 - Thomas Kretschmann, Alman aktör ve Hollywood aktörü
1963 - Dunja Mijatović, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri
1966
Carola Häggkvist, İsveçli şarkıcı
Akiyoshi Yoshida, Japon eski futbolcu
1967 - İlyas Busaab, Lübnanlı siyasetçi
1968
Saffet Akbaş, Türk eski millî futbolcu ve teknik direktör
Donald Khuse, Güney Afrikalı eski futbolcu
Marcus Siepen, Alman gitarist
1969
Yonca Gündüz Özçeri, Türk Abidjan büyükelçisi
Rachel Hunter, Yeni Zelandalı manken
Tetsuo Nakanishi, Japon eski futbolcu
Gary Speed, Galli millî futbolcu ve teknik direktör (ö. 2011)
1970
Aisha Tyler, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve yönetmen
Timur Taymazov, Ukraynalı halterci
Dimitris İtudis, Yunan basketbol koçu
1971
Tamar Iveri, Gürcü soprano
Martin Freeman, İngiliz aktör
Yoichi Kajiyama, Japon eski futbolcu
David Arquette, Amerikalı oyuncu, film yönetmeni, yapımcı ve senarist
1972
Ioamnet Quintero, Kübalı yüksek atlamacı
Markus Babbel, Alman teknik direktör
Tomokazu Seki, Japon seslendirme sanatçısı
1973
María Eugenia Vidal, Buenos Aires eyalet valisi
Ali Kemal Tüfekçi, Türk yelkenci
Hamis ed-Dusari, Suudi futbolcu (ö. 2020)
1974
Marios Agatokleus, Kıbrıslı futbolcu
Yaw Preko, Ganalı futbolcu
Takaaki Nakamura, Japon futbolcu
Marius van Heerden, Güney Afrikalı orta mesafe koşucusu (ö. 2021)
1975
Julie Le Breton, Kanadalı oyuncu
Larenz Tate, Amerikalı sinema oyuncusu
Kobi Farhi, İsrailli ses sanatçısı ve Oryantal metal grubu Orphaned Land'in kurucusu
Lee Eul-yong, Güney Koreli futbolcu
1976
Roman Şaronov, Rus milli futbolcu
Jervis Drummond, Kostarikalı milli futbolcu
1977
Tetsuharu Yamaguchi, Japon eski futbolcu
Marcello Cottafava, İtalyan futbolcu
1978
Alicia Rhodes, Britanyalı porno yıldızı
Lucilla Agosti, İtalyan radyo sunucusu
Masahiro Koga, Japon eski futbolcu
1979
Susana Rivadeneira, Ekvadorlu model
Pink, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı
Medine Saduakasova, Kazak şarkıcı
Péter Lékó, Macar satranç oyuncusu
1980
Jun Kokubo, Japon eski futbolcu
Slim Thug, Amerikalı rapçi
Mbulaeni Mulaudzi, Güney Afrikalı koşucu (ö. 2014)
1981
Koji Nakao, Japon eski futbolcu
Daiki Takamatsu, Japon eski futbolcu
Nozomu Kanaguchi, Japon eski futbolcu
Dan Fredinburg, Amerikalı mühendis (ö. 2015)
Tsuyoshi Yoshitake, Japon eski futbolcu
Teruyuki Moniwa, Japon milli futbolcu
Morten Gamst Pedersen, Norveçli futbolcu
1982
Kazuya Maeda, Japon futbolcu
David Quiroz, Ekvadorlu milli futbolcu
1983
Kate Beaton, Kanadalı çizgi roman yazarı
Elena Semikina, Kanadalı manken ve oyuncu
Diego Benaglio, İsviçreli milli futbolcu
Christian Vargas, Bolivyalı milli futbolcu
Peter Kauzer, Sloven kanocu
Shosuke Katayama, Japon futbolcu
Ryoi Fujiki, Japon eski futbolcu
1984
Vitali Petrov, Rus yarış pilotu
Noriyuki Sakemoto, Japon futbolcu
1985
Yendi Phillips, Jameikalı Manken
Shōhei Ogura, Japon futbolcu
1986
Johan Dahlin, İsveç milli kalecisi
Kirill Nababkin, Rus milli futbolcu
João Moutinho, Portekizli milli futbolcu
Carlos Bacca, Kolombiyalı futbolcu
Kim Dong-soo, Güney Koreli futbolcu
Abdulkadir Özgen, Türk futbolcu
Keita Goto, Japon futbolcu
Ryohei Hayashi, Japon futbolcu
1987
Ángel Trujillo Canorea, İspanyol futbolcu
Derrick Brown, Amerikan basketbol oyuncusu
Gabriel Donizette de Santana, Brezilyalı futbolcu
Mexer, Mozambikli milli futbolcu
Onur Doğan, Tayvanlı milli futbolcu
Robinho, Brezilyalı futbolcu
Víctor Sánchez Mata, İspanyol futbolcu
Wiz Khalifa, Amerikalı rapçi
1988
Chantal Jones, Amerikalı model ve oyuncu
Gustav Schäfer, Alman müzisyen ve Tokio Hotel'in bateristi
Rafael Ramazotti de Quadros, Brezilyalı futbolcu
Adrián Bone, Ekvatorlu milli futbolcu
Licá, Portekizli milli futbolcu
Maxime Barthelmé, Fransız futbolcu
1989
Avicii, İsveçli DJ ve müzik prodüktörü (ö. 2018)
Gylfi Sigurðsson, İzlandalı milli futbolcu
Tabaré Viudez, Uruguaylı futbolcu
Henik Luiz de Andrade, Brezilyalı futbolcu
Sérgio Manoel Barbosa Santos, Brezilyalı eski futbolcu
1990
Musa Nizam, Türk futbolcu
José Manuel Velázquez, Venezuelalı futbolcu
Tokelo Rantie, Güney Afrikalı milli futbolcu
Takuya Nagata, Japon futbolcu
Matthew Dellavedova, Avustralyalı futbolcu
1991
Joe Sugg, İngiliz YouTuber, vlogger ve yazar
Tyler Stone, Amerikalı basketbolcu
Ignacio González, Meksikalı futbolcu
Yasin Kocatepe, Türk futbolcu
1992
Bernard Anício Caldeira Duarte, Brezilyalı futbolcu
Simon Thern, İsveçli futbolcu
Koki Takenaka, Japon eski futbolcu
Sakiko Ikeda, Japon milli futbolcu
1993
Amanda Zahui, İsveçli profesyonel basketbolcu
Piotr Parzyszek, Polonyalı futbolcu
Gabriel Castellón, Şilili futbolcu
Braian Toledo, Arjantinli cirit atıcısı (ö. 2020)
Magdalena Eriksson, İsveçli milli defans oyuncusu
1994
Melis Hacic, Türk model ve oyuncu
Jeon Minju, Güney Koreli müzisyen
Lily Sullivan, Avustralyalı oyuncu ve model
Cameron Dallas, İnternet Ünlüsü, müzisyen ve oyuncu
Ćamila Mičijević, Boşnak hentbolcu
Alayna Treene, Amerikalı gazeteci
Azumi Waki, Japon şarkıcı ve seslendirme sanatçısı
Oleksandr Korpan, Ukraynalı askeri pilot (ö. 2022)
Alina Li, Çinli pornografik film oyuncusu
Bruno Fernandes, Portezli milli futbolcu
Ghayas Zahid, Norveçli futbolcu
Yassine Benzia, Cezayirli futbolcu
Marco Benassi, İtalyan futbolcu
Stuart Moore, İngiliz profesyonel futbolcu
Daiya Maekawa, Japon milli futbolcu
1995
Ellie Black, Kanadalı artistik jimnastikçi
Nicolai Hvilshøj Reedtz, Danimarkalı Counter-Strike: Global Offensive profesyonel oyuncu
Julian Weigl, Alman millî futbolcu
Hayao Kawabe, Japon hentbolcu
1996 - Tim Gajser, Slovenyalı motokros sürücüsü
1997
Yasemin Yazıcı, Türk oyuncu
Yağmur Bul, Türk basketbolcu
1998
Sierra Capri, Amerikalı oyuncu
Steven Alzate, Kolombiyalı milli futbolcu
Daiki Sugioka, Japon milli futbolcusu
2002 - Gaten Matarazzo, Amerikalı aktör ve rapçi
Ölümler
780 - IV. Leo Hazar, Bizans İmparatoru (d. 750)
1134 - I. Alfonso, Aragon ve Navarra Kralı (d. 1073)
1148 - Saint-Thierryli Guillaume, Sistersiyenlere katılmış Benediktin bir keşiş ve Hristiyan mistizminin bir teorisyeni. (d. 1075 ila 1085 arası)
1560 - Amy Robsart, İngiliz soylusu Robert Dudley'in eşi (d. 1532)
1654 - Pedro Claver, Kolombiya'da yaşayan bir Katalan Cizvit rahip ve misyonerdi (d. 1580)
1727 - Giuseppe Bartolomeo Chiari, İtalyan ressam (d. 1654)
1811 - Peter Simon Pallas, 1767 ve 1810 yılları arasında Rusya'da çalışmış Prusyalı zoolog ve botanikçi (d. 1741)
1814 - Maria Karolina, Avusturya Arşidüşesi ve müteakiben Napoli kraliçesi (d. 1752)
1849 - Amariah Brigham, Amerikalı psikiyatrist (d. 1798)
1894 - Hermann von Helmholtz, Alman fizikçi (d. 1821)
1933 - I. Faysal, Irak Kralı (d. 1883)
1942 - Rıza Nur, Türk hekim, yazar ve siyasetçi (d. 1879)
1943 - Julius Fučík, Çek gazeteci (d. 1903)
1949 - Richard Strauss, Alman besteci (d. 1864)
1952 - William Frederick Lamb, Amerikalı mimar (d. 1883)
1954 - André Derain, Fransız ressam ve heykeltıraş (d. 1880)
1965 - Dorothy Dandridge, Amerikalı sinema oyuncusu ve şarkıcı (d. 1922)
1965 - Hermann Staudinger, Alman kimyager ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1881)
1969 - Curt Bräuer, Alman diplomat (d. 1889)
1970 - Percy Spencer, Amerikalı mühendis (mikrodalga fırının mucidi) (d. 1894)
1977 - Zero Mostel, Amerikalı oyuncu (d. 1915)
1978 - Tarık Levendoğlu, Türk sahne tasarımcısı, tiyatro yönetmeni, çevirmen ve fresk ressamı (d. 1913)
1980 - Willard Libby, Amerikalı fiziksel kimyager (d. 1908)
1981 - Nisargadatta Maharaj, Hint filozof ve ruhsal önder (d. 1897)
1981 - Hideki Yukawa, Japon fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1907)
1983 - Antonin Magne, Fransız bisikletçi (d. 1904)
1985 - John Franklin Enders, Amerikalı virolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1897)
1991 - Alex North, Amerikalı müzisyen ve besteci (d. 1910)
1991 - Brad Davis, Amerikalı oyuncu (d. 1949)
2003 - Leni Riefenstahl, Alman film yönetmeni (d. 1902)
2003 - Recep Yazıcıoğlu, Türk kaymakam ve vali (d. 1948)
2008 - Şerif Benekçi, Türk yazar (d. 1950)
2009 - Aage Niels Bohr, Danimarkalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1922)
2010 - İsrail Tal, İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF) generali (d. 1924)
2012 - Işık Yurtçu, Türk gazeteci ve yazar (d. 1945)
2014 - Sencer Divitçioğlu, Türk akademisyen (Asya tipi üretim tarzı fikirleriyle tanınan) (d. 1927)
2014 - Sean O'Haire, Amerikalı profesyonel güreşçi ve kickboksçu (d. 1971)
2014 - Magda Olivero, İtalyan opera sanatçısı ve soprano (d. 1910)
2015 - Ferenc Kiss, Olimpiyat Üçüncüsü eski Macar güreşçi ve eğitici (d. 1942)
2016 - Hannes Arch, Avusturyalı akrobasi pilotu (d. 1967)
2016 - Prince Buster, Jamaikalı reggae ve rock müzisyeni, şarkıcı ve besteci (d. 1938)
2016 - Arif Ahmet Denizolgun, Türk mimar ve 55. Türkiye Hükûmeti Ulaştırma Bakanı (d. 1955)
2016 - Hazel Douglas, İngiliz oyuncu (d. 1923)
2017 - Pierre Bergé, Fransız iş insanı ve hayırsever (d. 1930)
2017 - Isabelle Daniels, Amerikalı siyahi kadın atletizm sporcusu (d. 1937)
2017 - Blake Heron, Amerikalı oyuncu (d. 1982)
2017 - Jerry Pournelle, Amerikalı bilimkurgu, deneme yazarı, romancı ve gazeteci (d. 1933)
2017 - Onur Şenli, Türk şair ve söz yazarı (d. 1940)
2017 - Don Williams, Amerikalı country tarzı şarkıcı ve söz yazarı (d. 1939)
2018 - Gennadi Gagulia, Abhaz siyasetçi (d. 1948)
2018 - Ramin Hüseyin Penahi, İranlı Kürt siyasi tutuklu (d. 1995)
2018 - Chelsi Smith, Amerikalı eski güzellik kraliçesi, model ve şarkıcı (d. 1973)
2019 - Henri de Contenson, Fransız arkeolog (d. 1926)
2019 - Lito Legaspi, Filipinli oyuncu (d. 1941)
2019 - Olav Skjevesland, Norveçli Lüteriyan episkopos ve din adamı (d. 1942)
2020 - Ronald Harwood, Güney Afrikalı doğumlu İngiliz yazar ve senaristti (d. 1934)
2020 - Taner Olgun, Türk halk müziği sanatçısı (d.1976)
2020 - Alfred Riedl, Avusturyalı eski millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1940)
2020 - Vexi Salmi, Fin söz yazarı (d. 1942)
2021 - Antony Acland, Britanyalı diplomat (d. 1930)
2021 - Uno Loop, Eston şarkıcı, müzisyen, sporcu, aktör ve eğitimci (d. 1930)
2021 - Art Metrano, Türk ve Yunan kökenli Amerikalı aktör ve komedyen (d. 1936)
2022 - Marciano Cantero, Arjantinli şarkıcı, söz yazarı ve müzisyen (d. 1960)
2022 - II. Elizabeth, Birleşik Krallık Kraliçesi (d. 1926)
Tatiller ve özel günler
Dünya fizyoterapistler günü
Uluslararası Okuryazarlık Günü
Kuzey Makedonya bağımsızlık günü
Manisa kurtuluş günü
0908
08 |
3279 | https://tr.wikipedia.org/wiki/9%20Eyl%C3%BCl | 9 Eylül |
Olaylar
MÖ 479 - Platea Muharebesi gerçekleşti.
1543 - Mary Stuart, daha 9 yaşındayken taç giyerek İskoçya Kraliçesi oldu.
1570 - Lefkoşa, Türkler tarafından fethedildi.
1850 - Kaliforniya, 31. eyalet olarak ABD'ye kabul edildi.
1892 - Jüpiter'in beşinci uydusu olan Amalthea bulundu.
1914 - İttihat ve Terakki Cemiyeti, Osmanlı Hükûmeti'nin kabul ettiği tüm kapitülasyonları reddetti.
1922 - İzmir'in Kurtuluşu: Dumlupınar Meydan Muharebesi'nin kazanılmasının ardından Yunan Ordusu'nu önüne katan Türk Ordusu işgal altında bulunan İzmir'e girdi.
1923 - Cumhuriyet Halk Partisi, Mustafa Kemal Atatürk tarafından kuruldu.
1940 - Macar Ordusu, 87 Rumeni ve 6 Yahudiyi Treznea Katliamı'nda öldürdü.
1945 - Çin-Japon Savaşı (1937-1945) sona erdi.
1948 - Kim İl-sung, Kuzey Kore'nin kuruluşunu ilan etti.
1971 - Boğaziçi Üniversitesi'nin kurulmasına ilişkin kanun kabul edildi.
1974 - 11. Altın Portakal Film Festivali'nde, Altın Portakal Ödülü'nü Lütfi Ömer Akad'ın Düğün filmi aldı.
1992 - İspanya, Katalonya bölgesinin özerkliğini tanıdı.
1993 - İsrail ve Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) birbirlerini tanımayı kabul etti.
2001 - 12 Dev Adam, Türkiye'de düzenlenen Avrupa Şampiyonasında ikinci oldu.
2011 - Dünya'nın en büyük mozaik müzesi olan Gaziantep'teki Zeugma Mozaik Müzesi ziyarete açıldı.
Doğumlar
214 - Aurelian, Roma İmparatoru (ö. 275)
384 - Honorius, önce Roma İmparatoru sonra Batı Roma İmparatoru (ö. 423)
1349 - III. Albert, Habsburg Hanedanı'nın üyesi, 1365'ten ölümüne kadar Avusturya dükü (ö. 1395)
1466 - Ashikaga Yoshitane, Ashikaga şogunluğunun 10. şogunu (ö. 1523)
1583 - Girolamo Frescobaldi, İtalyan besteci (ö. 1643)
1585 - Armand Jean du Plessis de Richelieu, Fransız din adamı, asilzade ve siyasetçi (ö. 1642)
1737 - Luigi Galvani, İtalyan fizikçi (ö. 1798)
1778 - Clemens Brentano, Alman yazar (ö. 1842)
1823 - Joseph Leidy, Amerikalı bilim insanı (ö. 1891)
1828 - Lev Tolstoy, Rus yazar (ö. 1910)
1855 - Houston Stewart Chamberlain, İngiliz yazar ve filozof (ö. 1927)
1869 - Abdullah Cevdet, Osmanlı siyaset adamı ve düşünür (ö. 1932)
1906 - Ali Hadi Bara, Türk heykeltıraş (ö. 1971)
1908 - Cesare Pavese, İtalyan ozan ve romancı (ö. 1950)
1909 - Arthur Jonath, Alman atlet (ö. 1963)
1913 - Tarık Levendoğlu, Türk sahne tasarımcısı, tiyatro yönetmeni, çevirmen ve fresk ressamı (ö. 1978)
1922 - Bernard Bailyn, Amerikalı tarihçi, yazar ve profesör (ö. 2020)
1923 - Marcel Zanini, Türk-Fransız caz müzisyeni (ö. 2023)
1928 - Sol LeWitt, Amerikalı heykeltıraş ve ressam (ö. 2007)
1929
Aleksei Maslennikov, Rus Sovyet tenor ve opera sanatçısı (ö. 2016)
Stu Phillips, Amerikalı besteci, şef ve plak yapımcısı
1930
Gültekin Oransay, Türk müzikbilimci, tarih ve dil araştırmacısı
Frank Lucas, Amerikalı uyuşturucu baronu, gangster ve suç patronu
1932 - Müşfik Kenter, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (ö. 2012)
1935 - Demir Özlü, Türk yazar
Haim Topol, İsrailli tiyatro ve sinema oyuncusu (ö. 2023)
1936 - David Gold, İngiliz iş adamı ve yönetici
1939
Alexandre Benmakhlouf, Fransız hukukçu
Sharon Ambrose, Amerikalı siyasetçi (ö. 2017)
Froilan Tenorio, Amerikalı siyasetçi ve bürokrat
1940 - Cihangir Gaffari, İranlı aktör
1941 - Dennis Ritchie, Amerikalı bilgisayar mühendisi (ö. 2011)
1943 - Başar Sabuncu, Türk oyuncu, senaryo yazarı ve yönetmen (ö. 2015)
1945 - Erbil Tuşalp, Türk gazeteci ve yazar.
1959 - Ruhsar Öcal, Türk opera solisti, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1960
Nurullah Genç, Türk iktisatçı ve şair
Hugh Grant, İngiliz oyuncu ve film yapımcısı
1961 - Faruk Çaturoğlu, Türk siyasetçi
1962 - Kaija Kärkinen, Fin şarkıcı
1965 - Cihat Levent, Türk millî basketbolcu
1966 - Adam Sandler, Amerikalı oyuncu
1967
Akshay Kumar, Hint-Punjablı oyuncu, yönetmen ve yapımcı
Anna Malle, Amerikalı porno yıldızı (ö. 2006)
Akshay Kumar, Hint oyuncu
1969
Rachel Hunter, Yeni Zelandalı manken, oyuncu ve reality Tv şov sunucusu
Özlem Zengin, Türk avukat ve siyasetçi
1970
Tülay Günal, Türk oyuncu
Cüneyt Mete, Türk oyuncu
1971 - Eric Stonestreet, Amerikalı aktör ve komedyen
1972
Natasha Kaplinsky, İngiliz haber sunucusu
Xavier Pascual, İspanyol profesyonel basketbol antrenörü
George Perez, Amerikalı oyuncu
Goran Višnjić, Hırvat oyuncu
1974 - Ece Uslu, Türk oyuncu
1975
İlker Kızmaz, Türk sinema ve dizi oyuncusu
Michael Bublé, Kanadalı müzisyen, pop-caz sanatçısı ve oyuncu
1976
Emma de Caunes, Fransız oyuncu ve yönetmen
Mick Blue, Avusturyalı porno oyuncusu
1977
Fatih Tekke, Türk futbolcu ve teknik direktör
Ferzad Mecidi, İranlı milli futbolcu
1978 - Arzu Şahin, Türk halk müziği sanatçısı
1979
Nikki DeLoach, Amerikalı oyuncu ve performans şarkıcısı
Gökçe, Türk şarkıcı ve şarkı yazarı
1980
Václav Drobný, Çek eski millî futbolcu (ö. 2012)
Michelle Williams, Amerikalı oyuncu
1981 - Lyn, Güney Koreli R&B şarkıcısı
1982
Isabelle Caro, Fransız manken ve oyuncu (ö. 2010)
Welissa De Souza Gonzaga, Brezilyalı voleybolcu
1983 - Rodrigo Souto, Brezilyalı futbolcu
1984
Brad Guzan, Amerikalı futbolcu
Mihalis Sifakis, Yunan eski millî futbolcu
1985
Lior Eliyahu, İsrailli profesyonel basketbolcu
Luka Modrić, Hırvat millî futbolcu
1986
İbrahim Kendirci, Türk oyuncu
Luc Mbah a Moute, Kamerunlu profesyonel basketbolcu
1987
Afrojack, Hollandalı DJ ve prodüktör
Alex Song, Kamerunlu futbolcu
Clayton Snyder, Amerikalı oyuncu
Gökhan Keser, Türk şarkıcı
1988 - Danilo D'Ambrosio, İtalyan futbolcu
1989 - Dairis Bertāns, Letonyalı basketbolcu
1990
Hüsnü Başkurt, Türk futbolcu
Muhammed er-Rumeyhi, Bahreynili futbolcu
1991
Oscar, Brezilyalı millî futbolcu
Danilo Luís Hélio Pereira, Portekizli futbolcu
1992 - Başaran Saraçoğlu, Türk futbolcu
1993
Sarah Logan, Amerikalı profesyonel güreşçi
Pablo Insua, İspanyol futbolcu
1994
Yuliana Korolkova, Rus manken
Jure Balkovec, Sloven futbolcu
Lucas Ontivero, Arjantinli futbolcu
Gilbert Koomson, Ganalı millî futbolcu
Matt Macey, İngiliz futbolcu
Ali Faiz Atiyye, Iraklı futbolcu
Yuto Horigome, Japon futbolcu
Yuta Toyokawa, Japon futbolcu
William Guzmán, Meksikalı futbolcu
1996 - Lennard Kämna, Alman profesyonel yol bisikletçisi
1997 - Fredrik Jensen, Fin futbolcu
1998 - Colin Dagba, Fransız futbolcu
1999 - Bilal Hassani, Fransız şarkıcı
Ölümler
276 - Florianus, Roma İmparatoru
1087 - I. William, İngiltere Kralı (d. 1028)
1271 - III. Yaroslav, 1264'ten 1271'e kadar ilk Tver Prensi ve Vladimir'in onuncu Büyük Prensi (d. 1230)
1483 - IV. Edward, İngiltere Kralı (d. 1442)
1487 - Chenghua, Çin İmparatoru (d. 1447)
1513 - IV. James, İskoç Kralı (d. 1473)
1569 - Pieter Brueghel, Hollandalı ressam (d. 1525)
1583 - Humphrey Gilbert, I. Elizabeth döneminde görev yapmış İngiliz maceraperest, kâşif, milletvekili ve asker (d. 1539)
1596 - Anna Jagiellon, 1575'ten 1586'ya Polonya kraliçesi ve Litvanya Büyük Düşesi (d. 1523)
1806 - William Paterson, New Jerseyli devlet adamı ve Birleşik Devletler Anayasası'nın imzacısı (d. 1745)
1830 - Bailey Bartlett, Amerikalı siyasetçi (d. 1750)
1841 - Augustin Pyramus de Candolle, İsviçreli botanikçi (d. 1778)
1891 - Jules Grévy, Fransız devlet adamı (d. 1807)
1898 - Stéphane Mallarmé, Fransız şair (d. 1842)
1901 - Henri de Toulouse-Lautrec, Fransız ressam (d. 1864)
1941 - Hans Spemann, Alman embriyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1869)
1942 - Şevki Savaşçı, Türk asker ve İstiklâl Savaşı gazisi (d. 1878)
1943 - Charles McLean Andrews, Amerikalı tarihçi (d. 1863)
1959 - Ramón Fonst, Kübalı eskrimci (d. 1883)
1960 - Jussi Björling, İsveçli tenor (d. 1911)
1976 - Mao Zedong, Çinli devrimci, siyasetçi ve Çin Komünist Partisi'nin kurucusu (d. 1893)
1978 - Ida Noddack, Alman kimyager ve fizikçi (d. 1896)
1978 - Jack Warner, Kanada doğumlu Amerikalı film yapımcısı (d. 1892)
1981 - Jacques Lacan, Fransız psikiyatr (d. 1901)
1983 - Luis Monti, Arjantinli futbolcu (d. 1901)
1984 - Yılmaz Güney, Türk yönetmen ve sinema oyuncusu (d. 1937)
1985 - Sırrı Atalay, Türk siyasetçi ve hukukçu (d. 1919)
1985 - Paul Flory, 1974 yılında Nobel Kimya Ödülünü kazanan Amerikalı kimyacı (d. 1910)
1985 - Erkan Yücel, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1944)
1989 - Elevter Andronikaşvili, Gürcü fizikçi (d. 1910)
1990 - Nicola Abbagnano, İtalyan varoluşçu felsefeci (d. 1901)
1993 - Maurice Yaméogo, Burkina Fasolu siyasetçi (d. 1921)
1995 - Erik Nilsson, İsveç futbolcu (d. 1916)
1996 - Bill Monroe, Amerikalı mandolist, şarkıcı ve şarkı sözü yazarı (d. 1911)
1997 - Burgess Meredith, Amerikalı oyuncu (d. 1907)
1998 - Semiha Şakir, Türk hayırsever (d. 1905)
2001 - Ahmet Şah Mesut, Afgan askeri lider (d. 1953)
2003 - Edward Teller, Macar asıllı Amerikalı kuramsal fizikçi (d. 1908)
2006 - Mehmet Emin Aga, Batı Trakya Türkü İskeçe seçilmiş müftüsü (Batı Trakya-Yunanistan) (d. 1932)
2007 - Saide Arifova, Kırım Tatarı İkinci Dünya Savaşı 74 Yahudi çocuğu kurtaran kadın (d. 1916)
2010 - Bent Larsen, Danimarkalı satranç oyuncusu (d. 1935)
2010 - Rauno Mäkinen, Fin güreşçi (d. 1931)
2013 - Patricia Blair, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1931)
2014 - Denny Miller, Amerikalı oyuncu (d. 1934)
2016 - Mario Spezi, İtalyan gazeteci ve yazar (d. 1945)
2017 - Frank Aarebrot, Norveçli siyaset bilimci ve akademisyen (d. 1947)
2018 - Frank Andersson, İsveçli güreşçi ve tv gösteri sanatçısı (d. 1956)
2018 - Javier Usabiaga Arroyo, Meksikalı iş insanı ve siyasetçi (d. 1939)
2018 - Mr. Catra, Brezilyalı pop-funk müziği şarkıcısı, müzisyen ve aktör (d. 1968)
2019 - Seher Hüdayari, Tahran'da İslami Devrim Mahkemesi önünde kendisini ateşe vermesiyle bilinen İranlı kadın (d. 1990)
2019 - Lavrendis Maheriças, Yunan rock müzisyeni ve şarkı sözü yazarı (d. 1956)
2019 - Dinçer Sümer, Türk tiyatro oyuncusu, yönetmen ve seslendirme sanatçısı (d. 1938)
2020 - Henrietta Boggs, Amerikalı yazar, gazeteci ve aktivist (d. 1918)
2020 - KS Firoz, Bangladeşli aktör (d. 1946)
2020 - Shere Hite, ABD doğumlu Alman seksolog ve feminist (d. 1942)
2020 - Yopie Latul, Endonezyalı şarkıcı (d. 1953)
2020 - Amos Luzzatto, İtalyan yazar (d. 1928)
2021 - Borhane Alaouié, Lübnanlı film yönetmeni (d. 1941)
2021 - Marianne Battani, Amerikalı siyasetçi ve hukukçu (d. 1944)
2021 - Urbain Braems, Belçikalı eski futbolcu, teknik direktör (d. 1933)
2021 - Wiesław Gołas, Polonyalı aktör (d. 1930)
2021 - Lucette Michaux-Chevry, Fransız merkez sağ siyasetçi, eski bakan (d. 1929)
2021 - Danilo Popivoda, Sloven profesyonel futbolcu ve teknik direktör (d. 1947)
2022 - Jack Ging, Amerikalı aktör (d. 1931)
2022 - Mark Miller, Amerikalı aktör, senarist, yapımcı ve yönetmen (d. 1924)
Tatiller ve özel günler
İzmir'in Kurtuluş Günü (1922)
0909
09 |
3280 | https://tr.wikipedia.org/wiki/10%20Eyl%C3%BCl | 10 Eylül |
Olaylar
1509 - Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'te "Küçük Kıyamet" olarak adlandırılan 7.2 Ms (± 0.8) büyüklüğünde bir deprem meydana geldi.
1515 - Diyarbakır Kuşatması: Diyarbakır, Osmanlı egemenliğine girdi.
1623 - IV. Murat tahta çıktı.
1756 - Rusya'da ilk tiyatro kuruldu.
1855 - Osmanlı İmparatorluğu'nda ilk telgraf haberleşmesi başladı.
1875 - Ruslar, Hokand'ı işgal etti.
1882 - Almanya'da ilk Antisemitizm konferansı açıldı.
1918 - İngiliz savaş muhabiri Charles Repington, o sırada sürmekte olan savaşı ilk kez "I. Dünya Savaşı" olarak nitelendirdi.
1919 - St. Germain Antlaşması’yla Avusturya-Macaristan İmparatorluğu parçalanarak, toprakları üzerinde Çekoslovakya, Yugoslavya ve Macaristan Devletleri kuruldu.
1920 - Türkiye Komünist Partisi (TKP), Bakü'de kuruldu.
1934 - Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti'ne kabul edildi.
1939 - Kanada, Almanya'ya savaş ilan etti.
1942 - II. Dünya Savaşı: Birleşik Krallık Kraliyet Hava Kuvvetleri, Almanya'nın Düsseldorf şehrine 100 bin bomba attı.
1943 - Alman askerleri, Roma'yı işgal etti.
1960 - Ham petrol fiyatlarındaki düşüşü durdurmak gayesiyle Venezuela’nın teklifiyle, Bağdat'ta Venezuela, İran, Irak, Suudi Arabistan ve Kuveyt'in katılımıyla başlayan kongre sonucunda, 14 Eylül 1960'ta OPEC kuruldu.
1971 - Boğaziçi Üniversitesi kuruldu.
1981 - Picasso'nun Guernica tablosu, 40 yıl sonra ABD'den İspanya'ya döndü.
2008 - İsviçre'deki Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi CERN'de yüzyılın deneyi olarak bilinen ATLAS deneyi başladı.
Doğumlar
1169 - II. Aleksios, Bizans İmparatoru (ö. 1183)
1487 - III. Julius, 1550-1555 arasında papa (ö. 1555)
1638 - Maria Theresa, Habsburg Hanedanı'nın İspanya koluna mensubiyet yoluyla Avusturya Arşdüşesi ve evlilik yoluyla Fransa Kraliçesi (ö. 1683)
1659 - Henry Purcell, İngiliz besteci (ö. 1695)
1714 - Niccolò Jommelli, İtalyan besteci (ö. 1774)
1786 - Nicolás Bravo, Meksikalı asker ve siyasetçi (ö. 1854)
1860 - Marianne von Werefkin, Rus asıllı İsviçreli dışavurumcu ressam (ö. 1938)
1866 - Jeppe Aakjær, Danimarkalı yazar (ö. 1930)
1887 - Giovanni Gronchi, İtalyan politikacı (ö. 1978)
1890 - Franz Werfel, Avusturyalı romancı, oyun yazarı ve şair (d. 1945)
1892 - Arthur Compton, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1962)
1894 - Aleksandr Dovjenko, Ukrayna kökenli Sovyet senarist, film yapımcısı ve yönetmen (ö. 1956)
1897 - Georges Bataille, Fransız sosyolog ve yazar (ö. 1962)
1899 - Wolf Messing, Sovyet telepat (ö. 1974)
1908 - Carel Weight, İngiliz ressam (ö. 1997)
1910 - Gaston Defferre, Fransız siyasetçi (ö. 1986)
1914 - Robert Wise, Amerikalı film yönetmeni ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi (ö. 2005)
1918 - Franz Immig, Alman futbolcu (ö. 1955)
1928 - Ioannes Vanier, Kanadalı filozof ve düşünür (ö. 2019)
1929 - Arnold Palmer, Amerikalı profesyonel golfçü (ö. 2016)
1931 - Ece Ayhan, Türk şair (ö. 2002)
1933
Yevgeni Hrunov, Soyuz 5 ve Soyuz 4 görevlerinde uçan Sovyet kozmonot (ö. 2000)
Karl Lagerfeld, Alman moda tasarımcısı (ö. 2019)
1934 - Mr. Wrestling II, Amerikalı profesyonel güreşçi (ö. 2020)
1937 - Jared Diamond, Amerikalı biyolog ve yazar
1938 - Vasilije Radović, Yugoslav futbol kalecisi ve yöneticisi (ö. 2019)
1939 - Ülkü Uluırmak, Türk şair ve yazar
1941 - Stephen Jay Gould, Amerikalı paleontolog (ö. 2002)
1943 - Tezer Özlü, Türk yazar (ö. 1986)
1944 - Şerefettin Canda, Türk akademisyen ve Mustafa Kemal Üniversitesi'nin Rektörü
1945
Dennis Burkley, Amerikalı oyuncu (ö. 2013)
Jose Feliciano, Porto Rikolu şarkıcı ve gitaristtir
1946 - Michèle Alliot-Marie, Fransız siyasetçi
1947 - Larry Nelson, Amerikalı golfçü
1948
Tony Gatlif, Cezayirli yönetmen
Bob Lanier, Emekli Amerikalı profesyonel basketbolcu (ö. 2022)
1949 - Bill O'Reilly, Amerikalı televizyon programcısı, yazar, köşe yazarı ve siyaset yorumcusu
1950
Babette Cole, İngiliz çocuk kitabı yazarı ve çevirmen (ö. 2017)
Joe Perry, Amerikalı gitarist
1951 - Celal Adan, Türk siyasetçi
1952 - Patrick McGorry, Avustralyalı psikiyatris
1953 - Amy Irving, Amerikalı oyuncu
1954 - Don "The Dragon" Wilson, Amerikalı Kick Boks şampiyonu ve oyuncu
1956 - Ufuk Güldemir, Türk gazeteci (ö. 2007)
1957 - Sermet Erkin, Türk illüzyonist ve tiyatro oyuncusu
1958 - Chris Columbus, Amerikalı film yönetmeni, yapımcı ve senarist
1959 - Michael Earl, Amerikalı kuklacı, seslendirme sanatçısı ve senarist (ö. 2015)
1960
Alison Bechdel, Amerikalı karikatürist
Colin Firth, İngiliz oyuncu
1961
Ali Sivri, Türk asker
Abdulkadir Yazıcı, Türk bürokrat
Yossi Kohen, İsrailli istihbaratçı
1963
Ercüment Coşkundere, Türk eski futbolcu ve teknik direktör
İsmail Gökçek, Türk eski futbolcu
1964
Jack Ma, Çinli iş insanı ve Alibaba Group'un kurucusu
Musashi Mizushima, Japon eski futbolcu
1965 - Fehed el-Bişi, Suudi milli futbolcu
1966
Stoyan Yankulov, Bulgar perküsyonist
Ahrik Tsveyba, Rus milli futbolcu
1967
Takafumi Hori, Japon eski futbolcu
Mehmet Güzelmansur, Japon eski futbolcu
1968
Andreas Herzog, Avusturyalı millî futbolcu ve teknik direktör
Big Daddy Kane, Amerikalı hip hop sanatçısı ve oyuncu
Guy Ritchie, İngiliz yönetmen
1969
Hakan Çelik, Türk gazeteci ve radyo-TV programı yapımcısı
Johnathon Schaech, Amerikalı oyuncu
1970 - Anna Book, İsveçli şarkıcı
1971 - Piotr Sowisz, Polonyalı futbolcu
1972
Takeshi Watanabe, Japon millî futbolcu
Katarína Hasprová, Slovak oyuncu ve şarkıcı
João Carlos dos Santos, Brezilyalı millî futbolcu ve teknik direktördür
1973
Ferdinand Coly, Senegalli millî futbolcu
Deniz Yücel, Türk asılı Alman gazeteci ve yazar
1974
Ebru Cündübeyoğlu, Türk sinema, tiyatro ve dizi oyuncusu
Hande Fırat, Türk muhabir ve televizyoncu
Ryan Phillippe, Amerikalı oyuncu
Ben Wallace, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1975
Viktor Kassai, Macar futbol hakemi
Nobuhisa Yamada, Japon eski millî futbolcu
Devrim Özder Akın, Türk sinema, dizi ve tiyatro oyuncu
1976 - Alexander Zach, Avusturyalı politikacı
1977
Rodrigo Batata, Brezilyalı eski futbolcu
Mitsuhiro Toda, Japon eski futbolcu
1978 - Ramūnas Šiškauskas, Litvan eski basketbolcu
1979 - Fethi Kantarcı, Türk oyuncu
1980
Şahin Necefi, İranlı şarkıcı ve söz yazarı
Doğan Seyfi Atlı, Türk futbolcu
Şahin Necefi, İranlı şarkıcı ve söz yazarı
1981 - Germán Denis, Arjantinli futbolcu
1982
Stephen McManus, İskoçyalı eski milli futbolcu
Naldo, Brezilyalı eski futbolcu
Jean-Charles Cirilli, Fransız futbolcu
1983
Fernando Belluschi, Arjantinli millî futbolcu
Shawn James, Guyanalı-Amerikalı basketbolcu
Jérémy Toulalan, Fransız eski millî futbolcu
1984
Metin Tuğlu, Türk oyuncu
Gökhan Emreciksin, Türk futbolcu
Yasumichi Uchima, Türk futbolcu
Xiomara Blandino, Nikaragualı model
1985
Laurent Koscielny, Fransız millî futbolcu
Elyse Levesque, Kanadalı film ve televizyon oyuncusu
Kenya Matsui, Japon futbolcu
1986 - Sarah Levy, Kanadalı bir aktris
1987 - Elif Güneri, Türk boksör
1989 - Tolga Ünlü, Almanya doğumlu Türk futbolcu
1990
Abdülaziz Hüseyin, BAEli futbolcu
Ørjan Nyland, Norveçli futbolcu
1991
Erkan Kaş, Türk futbolcu
Sem Mursi, Mısırlı milli futbolcu
Auremir, Brezilyalı futbolcu
1992 - Ricky Ledo, Amerikan profesyonel basketbolcu
1993 - Yuki Nishino, Japon buz patenci
1994
Mehdi Turabi, İranlı milli futbolcu
Tsubasa Nihei, Japon futbolcu
1995
Samed Kaya, Türk oyuncu
Jack Grealish, İngiliz milli futbolcu
1997 - Liam Cacatian Thomassen, İsveçli şarkıcı
1998 - Daiki Suga, Japon futbolcu
1999 - Tuğba Danışmaz, Türk atlet
2000 - Batuhan Kırdaroğlu, Türk futbolcu
Ölümler
MÖ 210 - Qin Shi Huang, ilk Çin İmparatoru ve Qin Hanedanlığı'nın kurucusu (d. MÖ 247)
1167 - Matilda, İngiltere Krallığı kraliçesi (d. 1102)
1308 - Go-Nijō, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 94. İmparatoru (d. 1285)
1382 - I. Lajos, 1342'den 1370'e kadar Macaristan ve Hırvatistan ve Polonya Kralı (d. 1326)
1419 - Jean de Bourgogne, Burgonya Dükü (d. 1371)
1669 - Henrietta Maria, Fransa Prensesi (d. 1609)
1676 - Gerard Winstanley, İngiliz Protestan dini reformist, siyaset filozofu ve aktivist (d. 1609)
1749 - Émilie du Châtelet, Fransız matematikçi, fizikçi ve yazar (d. 1706)
1797 - Mary Wollstonecraft, İngiliz yazar (d. 1759)
1842 - William Hobson, ilk Yeni Zelanda Valisi ve Waitangi Antlaşması'nın yazarlarından (d. 1792)
1854 - Erzurumlu Emrah, Türk halk şairi (d. 1775)
1876 - Abdülhalim Galip Paşa, Osmanlı devlet adamı ve şair
1889 - III. Charles, 28. Monako prensi ve Valentinois Dükü (d. 1818)
1898 - Elisabeth, Avusturya İmparatoriçesi (suikast) (d. 1837)
1913 - William Jay Gaynor, Amerikalı siyasetçi (d. 1849)
1922 - Wilfrid Scawen Blunt, İngiliz şair ve yazar (d. 1840)
1928 - Moris Şinasi, Osmanlı kökenli Amerikalı iş insanı ve hayırsever (d. 1855)
1931 - Dimitri Egorov, Rus matematikçi (d. 1869)
1939 - Wilhelm Fritz von Roettig, Polonya işgaline katılan Waffen-SS’de general (d. 1888)
1940 - Nikola Ivanov, Bulgar general (d. 1861)
1948 - I. Ferdinand, Bulgaristan'ın ilk Çarı (d. 1861)
1956 - Robert Julius Trumpler, İsviçreli-Amerikan gök bilimci (d. 1886)
1961 - Frederick William Pethick-Lawrence, Britanyalı İşçi Partili politikacı (d. 1871)
1971 - Pier Angeli, İtalyan aktris (d. 1932)
1975 - George Thomson, İngiliz Fizikçi, Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1892)
1976 - Dalton Trumbo, Amerikalı romancı ve senaryo yazarı (d. 1905)
1979 - Agostinho Neto, Angolalı şair ve Devlet Başkanı (d. 1922)
1979 - Cuma Tak, PKK kurucularından Kürt militan (d. 1956)
1983 - Felix Bloch, İsviçreli fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1905)
1983 - Balthazar Johannes Vorster, Güney Afrikalı siyasetçi (d. 1915)
1985 - Jock Stein, İskoç futbolcu ve teknik direktör (d. 1922)
1994 - Max Morlock, Alman futbolcu (d. 1925)
1995 - Oral Sander, Türk akademisyen (d. 1940)
1996 - Bekir Sıdkı Sezgin, Türk ses sanatkarı ve bestekâr (d. 1936)
2007 - Jane Wyman, Amerikalı aktris ve Ronald Reagan'ın ilk eşi (d. 1917)
2011 - Cliff Robertson, Amerikalı oyuncu (d. 1923)
2012 - Lance LeGault, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1935)
2014 - Richard Kiel, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve sunucu (d. 1939)
2014 - Károly Sándor, Macar futbolcu (d. 1928)
2015 - Adrian Frutiger, İsviçreli yazar ve sanatçı (d. 1928)
2015 - Ihab Hassan, Amerikalı edebiyat teorisyeni, eleştirmeni ve yazar (d. 1925)
2016 - Mahmut Hekimoğlu, Türk sinema oyuncusu ve film yapımcısı (d. 1955)
2016 - Joy Viado, Filipinli şarkıcı, aktris ve komedyen (d. 1965)
2017 - Hans Alfredson, İsveçli film yönetmeni, komedyen, yazar ve aktör (d. 1931)
2017 - Nancy Dupree, Amerikalı tarihçi ve akademisyen (d. 1927)
2017 - Harry Landers, Amerikalı oyuncu (d. 1921)
2017 - B. V. Radha, Hint oyuncu ve film yapımcısı (d. 1948)
2017 - Len Wein, Amerikalı çizgi roman sanatçısı, yazar ve editör (d. 1948)
2018 - Peter Donat, Kanadalı-Amerikalı oyuncu (d. 1928)
2018 - Johannes Geldenhuys, Güney Afrikalı asker (d. 1935)
2018 - Paul Virilio, Fransız kentbilimci ve estetik felsefecisi (d. 1932)
2018 - Co Westerik, Hollandalı grafik sanatçısı ve fotoğrafçı (d. 1924)
2019 - Stefano Delle Chiaie, İtalyan neo-faşist (d. 1936)
2019 - Jeff Fenholt, Amerikalı şarkıcı, müzisyen ve oyuncu (d. 1950)
2019 - Valerie Van Ost, İngiliz oyuncu (d. 1944)
2019 - Hossam Ramzy, Mısırlı perküsyoncu ve besteci (d. 1953)
2019 - Albert Razin, Rus Udmurt Ülkesinin bilim kişisi, felsefe bilimi doktoru ve sosyolog (d. 1940)
2019 - Süleyman Turan, Türk sinema ve tiyatro sanatçısı (d. 1936)
2020 - Caroline Chomienne, Fransız film yapımcısı ve yönetmeni (d. 1957)
2020 - Diana Rigg, İngiliz sinema ve dizi oyuncusu (d. 1938)
2021 - Charles Konan Banny, Fildişi Sahilli siyasetçi ve ekonomist (d. 1942)
2021 - Michael Chapman, İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve gitarist (d. 1941)
2021 - Jorge Sampaio, Portekizli siyasetçi ve avukat (d. 1939)
2021 - Saadi Yacef, Cezayirli asker, aktivist ve oyuncudur (d. 1928)
2021 - Duygun Yarsuvat, Türk akademisyen, hukukçu ve spor yöneticisi (d. 1937)
2022 - Menno Boelsma, Hollandalı sürat patencisi (d. 1961)
2022 - Mario Bortolotto, Avustralya futbolu oyuncusudur (d. 1957)
2022 - Choichi Terukina, bir Japon Ryukyuan klasik müzisyeni ve sanshin büyük ustasıydı (d. 1932)
Tatiller ve özel günler
0910
10 |
3281 | https://tr.wikipedia.org/wiki/11%20Eyl%C3%BCl | 11 Eylül |
Olaylar
1526 - Osmanlı Ordusu'na bağlı birlikler, Macaristan Krallığı'nın başkenti Budin'e girdi.
1853 - Elektrikli telgraf ilk kez kullanıldı.
1855 - Osmanlı Ordusu, müttefikleriyle beraber Sivastopol'a girdi.
1919 - Amerikan Deniz Piyadeleri Honduras'ı işgal etti.
1919 - Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti, Sivas Kongresi'nin son günü kuruldu.
1919 - Sivas Kongresi’nin 8. Umumi toplantısında İrâde-i Milliye adıyla bir gazetenin çıkarılmasına karar verildi.
1922 - Türk Kurtuluş Savaşı: Türk Ordusu, Yunan İşgali altındaki Bursa'ya girdi.
1923 - Mustafa Kemal, Halk Fırkası Başkanlığı'na seçildi.
1926 - Ankara otomatik telefon santrali işletmeye açıldı.
1941 - Van Gölü ve çevresinde deprem: 194 kişi öldü, 36 köy tamamen yıkıldı.
1944 - Türkiye, Mihver devletlerinden gelebilecek sığınmacılara karşı sınırlarını kapattı.
1954 - Ankara'da, "Kıbrıs Türktür Komitesi" kuruldu.
1957 - Ankara'da sağanak yağış sele yol açtı; Bent Deresi taştı, 133 kişi sele kapılarak öldü.
1973 - Şili'de Darbe: Şili'nin ilk sosyalist Başkanı Salvador Allende, Pinochet önderliğindeki ordu tarafından devrildi. Darbe sırasında Allende öldürüldü.
1980 - Şili'de yapılan referandumda, General Augusto Pinochet'nin görev süresi 8 yıl uzatıldı.
1992 - TEMA (Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı) Hayrettin Karaca ve Nihat Gökyiğit tarafından kuruldu.
1994 - Devrimci-Sol örgütünün firari lideri Dursun Karataş, Fransa'da yakalandı.
1994 - İstanbul DGM, Cumhuriyet gazetesini kapattı. Gazetenin terörle mücadele yasasına aykırı yayın yaptığı ileri sürüldü.
1996 - Eski Devlet Bakanı Ayvaz Gökdemir'in üç kadın Avrupalı parlamentere "fahişe" demesiyle ilgili yargılama sonuçlandı. Gökdemir, 500 milyon lira tazminat ödemeye mahkûm oldu.
2001 - 11 Eylül saldırılarında; 2976 kişi öldü, 6291 kişi de yaralandı.
2010 - 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası yarı final maçında Türkiye, Sırbistan'ı 83-82 yenerek finale yükseldi.
2012 - İstanbul Gazi Polis Merkezi'nde patlama meydana geldi, bir polis yaşamını yitirdi, dört polis ve dört vatandaş yaralandı. Patlamayı DHKP-C üstlendi.
2012 - Kuzey Kore'de yer alan ve ülkedeki birçok yapının minyatür şeklinde kopyalarını barındıran Pyongyang Folklor Parkı'nın açılışı yapıldı.
2012 - ABD'nin Libya'daki Bingazi Konsolosluğu'na İslamcı militanlar tarafından saldırı düzenlendi. Saldırıda ABD'nin Libya büyükelçisi Christopher Stevens ve 3 Amerikalı yetkili öldürüldü.
Doğumlar
1182 - Minamoto no Yoriie, Japon Kamakura şogunluğu'nun 2. Şogunu (ö. 1203)
1476 - Louise de Savoie, Fransa Kralı I. François'nın annesi (ö. 1531)
1524 - Pierre de Ronsard, Fransız şairi (ö. 1585)
1611 - Henri de La Tour d'Auvergne, Fransız komutan (ö. 1675)
1743 - Nikolaj Abraham Abildgaard, Danimarkalı ressam (ö. 1809)
1764 - Valentino Fioravanti, İtalyan besteci (ö. 1837)
1771 - Mungo Park, İskoç hekim ve kaşif (ö. 1806)
1786 - Frederich Kuhlau, Alman piyanist (ö. 1832)
1816 - Carl Zeiss, Alman iş insanı (ö. 1888)
1862 - O. Henry, Amerikalı öykü yazarı (ö. 1910)
1877
Feliks Dzerjinski, SSCB'li Bolşevik önder ve ilk istihbarat servisi Çeka'nın kurucusu (ö. 1926)
James Hopwood Jeans, İngiliz fizikçi, gök bilimci ve matematikçi (ö. 1946)
1885 - D. H. Lawrence, İngiliz yazar (ö. 1930)
1889 - Helmuth Theodor Bossert, Alman asıllı Türk dil bilimci ve arkeolog (ö. 1961)
1895 - Vinoba Bhave, Hint aktivist ve toplumsal reformcu (ö. 1982)
1899 - Philipp Bouhler, Alman asker (ö. 1945)
1903 - Theodor W. Adorno, Alman filozof, sosyolog, müzikolog ve kompozitör (ö. 1969)
1916 - Ed Sabol, Amerikalı oyuncu ve görüntü yönetmeni (ö. 2015)
1917
Ferdinand Marcos, Filipinler Devlet Başkanı (ö. 1989)
Herbert Lom, Çek sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 2012)
1924 - Daniel Akaka, Amerikalı siyasetçi (ö. 2018)
1926 - Yevgeny Belyaev, Rus tenor ve Kızıl Ordu Korosu solisti (ö. 1994)
1929 - Burhan Doğançay, Türk ressam ve fotoğrafçı (ö. 2013)
1930
Cathryn Damon, Amerikalı aktris (ö. 1987)
Salih Selim, Mısırlı millî futbolcu (ö. 2002)
1935
Arif Erkin Güzelbeyoğlu, Türk mimar, müzisyen, tiyatro ve sinema oyuncusu
Arvo Part, Estonyalı besteci
German Titov, Sovyet kozmonot (ö. 2000)
1936 - Ersun Kazançel, Türk oyuncu (ö. 1993)
1937 - Paola, Belçika Kraliçesi
1938 - Ciel Bergman, Amerikalı ressam (ö. 2017)
1940
Brian De Palma, Amerikalı film yönetmeni
Nông Đức Mạnh, Vietnamlı politikacı
1944 - Everaldo, Brezilyalı millî futbolcu (ö. 1974)
1945
Franz Beckenbauer, Alman futbolcu
Leo Kottke, Amerikalı akustik gitarist
1950 - Khosro Harandi, İranlı satranç oyuncusu (ö. 2019)
1956 - Tony Gilroy, Amerikalı senaryo yazarı ve yönetmen
1958
Altan Tan, Türk yazar ve siyasetçi
Roxann Dawson, Amerikalı oyuncu ve yönetmen
Scott Patterson, Amerikalı aktör ve müzisyen
1959 - John Hawkes, Amerikalı oyuncu
1960 - Hiroshi Amano, Japon fizikçi ve yarı iletken teknolojisinde uzman mucit
1961
Virginia Madsen, Amerikalı oyuncu
Haluk Pekşen, Türk siyasetçi ve avukat (ö.2022)
1962 - Julio Salinas, İspanyol millî futbolcu
1963 - Andrew Jackson, Kanadalı oyuncu
1964 - Victor Wooten, Amerikalı bas gitar virtüözü
1965
Beşşar Esad, Suriye Devlet Başkanı
Moby, Amerikalı müzisyen
Paul Heyman, Amerikalı profesyonel güreş menajeri, spiker ve yönetici
1967 - Harry Connick, Jr., Amerikalı müzisyen ve oyuncu
1968 - Slaven Bilić, Hırvat futbolcu
1969 - Gidget Gein, Amerikalı müzisyen (ö. 2008)
1970
Fanny Cadeo, İtalyan oyuncu ve model
Taraji P. Henson, Amerikalı aktris ve şarkıcı
1972 - Ricky Koole, Hollandalı şarkıcı
1973 - In-Grid, İtalyan şarkıcı, söz yazarı, besteci ve dansçı
1974 - Mehmet Emin Toprak, Türk aktör (ö. 2002)
1977
Ludacris, Amerikalı müzisyen
Matthew Stevens, Galli snooker oyuncusu
1978 - Dejan Stanković, Sırp futbolcu
1979
Hana Horáková, Çek basketbolcu
David Pizarro, Şilili futbolcu
Éric Abidal, Fransız futbolcu
1980 - Julien Sablé, Fransız eski futbolcu
1981
Andrea Dossena, İtalyan futbolcu
Dylan Klebold, Amerikalı öğrenci ve Columbine Lisesi Katliamı faili
Özlem Türay, Türk tiyatro oyuncusu
1982 - Elvan Abeylegesse, Etiyopya asıllı Türk atlet
1983 - Vivian Cheruiyot, Kenyalı atlet
1984 - Yusuf Akgün, Türk aktör
1985 - Shaun Livingston, Amerikalı basketbolcu
1986
İsmail Abdüllatif, Bahreynli millî futbolcu
Matteo Valli, San Marinolu futbolcu
Shun Nogaito, Japon futbolcu
1987
Robert Acquafresca, İtalyan futbolcu
Tyler Hoechlin, Amerikalı aktör
1988
Samet Kumbaşı, Türk futbolcu
Mustafa Aşan, Türk futbolcu
1989
Anna Polina, Rus-Fransız ponrografik film oyuncusu
Tomoyasu Hirose, Japon futbolcu
1990
Jo Inge Berget, Norveçli futbolcu
Yasin Pilavcılar, Türk jokey
1991
Jordan Ayew, Ganalı futbolcu
Kygo, Norveçli Dj, şarkı sözü yazarı ve müzisyen
1992 - Efecan Şenolsun, Türk oyuncu
1993
Tatsuki Kohatsu, Japon futbolcu
Elşen Rızazade, Azeri futbolcu
1994
Nataliya Prışçepa, Ukraynalı atlet
Mateus dos Santos Castro, Brezilyalı futbolcu
Cameron Burrell, Amerikalı kısa mesafe koşucusu
Ahmet Eyüp Türkaslan, Türk futbolcu (ö. 2023)
1995 - Cecilia Rossell, Honduraslı manken
1996 - Zymer Bytyqi, Kosovalı millî futbolcu
1996 - Miguel Crespo da Silva, Tarihin en iyi Orta Saha oyuncusu
Ölümler
1063 - I. Béla, Macaristan Kralı (d. 1015 - 1020 arası)
1161 - Melisende, Kudüs Krallığı Kraliçesi (d. 1105)
1680 - Go-Mizunoo, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 108. İmparatoru (d. 1596)
1793 - Nicolaas Laurens Burman, Hollandalı botanikçi (d. 1734)
1823 - David Ricardo, Britanyalı politik ekonomist ve klasik iktisatçı (d. 1772)
1870 - Eugenio Lucas Velázquez, İspanyol ressam (d. 1817)
1888 - Domingo Faustino Sarmiento, Arjantinli aktivist, entelektüel, yazar ve Arjantin'in 6. Devlet Başkanı (d. 1811)
1896 - Francis James Child, Amerikalı bilim insanı, eğitimci ve halk bilimci (d. 1825)
1937 - Nazmi Ziya Güran, Türk ressam ve sanat eğitimcisi (d. 1881)
1939 - Konstantin Korovin, Rus empresyonist ressam (d. 1861)
1941 - Hristian Rakovski, Bulgar devrimci (d. 1873)
1948 - Muhammed Ali Cinnah, Pakistanlı hukukçu, siyasetçi ve Pakistan'ın kurucusu (d. 1876)
1953 - Andreas Bertalan Schwarz, Alman hukukçu ve akademisyen (d. 1886)
1957 - Mary Proctor, Amerikalı astronomi yaygınlaştırıcı (d. 1862)
1970 - Giuseppe Vaccaro, İtalyan mimar (d. 1896)
1971 - Joe Jordan, Afroamerikan müzisyen ve besteci (d. 1882)
1971 - Nikita Kruşçev, Sovyet devlet adamı (d. 1894)
1973 - Salvador Allende, Şili Devlet Başkanı (darbe sonucu parlamentoda öldürüldü) (d. 1908)
1978 - Georgi Markov, Bulgar yazar ve rejim muhalifi (d. 1929)
1982 - Faruk Güvenç Türk müzik eleştirmeni (d. 1926)
1986 - Panayotis Kanellopulos, Yunan yazar ve siyasetçi (d. 1902)
1987 - Peter Tosh, Jamaikalı reggae müzisyeni (d. 1944)
1988 - Roger Hargreaves, Britanyalı desinatör, karikatürist ve çocuk edebiyatı yazarı (d. 1935)
1994 - Jessica Tandy, Amerikalı aktris ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1909)
2000 - Ergun Köknar, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu ve gazeteci (d. 1934)
2001 - Berry Berenson, Amerikalı şarkıcı, manken ve oyuncu (d. 1948)
2001 - Muhammed Atta, Mısırlı el-Kaide üyesi (11 Eylül saldırılarında Dünya Ticaret Merkezi'ne uçakla intihar saldırısından sorumlu) (d. 1968)
2002 - Kim Hunter, Amerikalı oyuncu (d. 1922)
2003 - Anna Lindh, İsveçli siyasetçi (d. 1957)
2003 - John Ritter, Amerikalı aktör (d. 1948)
2006 - Joachim Fest, Alman yazar (d. 1926)
2007 - Cem Gürdap, Türk sinema oyuncusu (d. 1955)
2007 - Ian Porterfield, İskoç futbolcu ve teknik direktör (d. 1946)
2009 - Jim Carroll, Amerikalı yazar, şair ve müzisyen (d. 1949)
2011 - Andy Whitfield, Avustralyalı oyuncu (d. 1971)
2013 - Marshall Berman, Amerikalı hümanist, marksist ve teorisyen (d. 1940)
2014 - Bob Crewe, Amerikalı söz yazarı, dansçı, şarkıcı ve plak yapımcısı (d. 1930)
2014 - Joachim Fuchsberger, Alman aktör ve televizyon sunucusu (d. 1927)
2016 - Alexis Arquette, Amerikalı oyuncu (d. 1969)
2016 - Engin Ünal, Türk milli yüzücü (d. 1936)
2016 - İshak Alaton, Türk iş insanı ve Alarko Holding Onursal Başkanı (d. 1927)
2017 - Abdülhalim Muazzam Şah, Malezya Kralı (d. 1927)
2017 - J. P. Donleavy, İrlanda kökenli Amerikalı roman ve oyun yazarı (d. 1926)
2017 - Mark LaMura, Amerikalı oyuncu (d. 1948)
2018 - Begüm Gülsüm Navaz, Pakistanlı siyasetçi ve Navaz Şerif'in eşi (d. 1950)
2018 - Don Newman, Amerikalı futbolcu ve basketbol antrenörü (d. 1957)
2018 - Fenella Fielding, İngiliz oyuncu (d. 1927)
2019 - B.J. Habibie, Endonezyalı siyasetçi, mühendis ve Endonezya'nın 3. Devlet Başkanı (d. 1936)
2019 - Daniel Johnston, Amerikalı rock şarkıcısı, müzisyen, söz yazarı ve çizer (d. 1961)
2020 - Agnivesh, Hint aktivist, eğitimci ve siyasetçi (d. 1939)
2020 - Christian Poncelet, Fransız siyasetçi (d. 1928)
2020 - Nazım Şakir, Iraklı futbolcu ve teknik direktör (d. 1958)
2020 - Roger Carel, Fransız seslendirme sanatçısı ve aktör (d. 1927)
2020 - Toots Hibbert, Jamaikalı şarkıcı ve söz yazarı (d. 1942)
2022 - Javier Marías, İspanyol romancı, çevirmen ve köşe yazarı (d. 1951)
Tatiller ve özel günler
0911
11 |
3282 | https://tr.wikipedia.org/wiki/12%20Eyl%C3%BCl | 12 Eylül | → Bu madde 12 Eylül tarihiyle ilgilidir. Aynı gün yapılan darbe için 12 Eylül Darbesi'ne bakınız.
Olaylar
1331 - Fransa Kralı VI. Filip, Monako'yu Grimaldi ailesine iade etti. Aile bu tarihten beri aralıksız olarak (II. Dünya Savaşı'ndaki İtalyan ve Alman işgalleri hariç) Monako'da hüküm sürmüştür.
1937 - Dersim İsyanı'nın lideri Seyit Rıza teslim oldu. Seyit Rıza, yargılama sonucu 15 Kasım'da idam edildi.
1940 - Fransa'da 4 genç, 17 bin yıllık resimlerin bulunduğu Lascaux mağarasını keşfetti.
1943 - Benito Mussolini, Alman komandoları tarafından Gran Sasso'da tutuklu bulunduğu otelden kurtarıldı ve uçakla Viyana'ya getirildi.
1953 - Nikita Kruşçev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Birinci Sekreterliği'ne seçildi.
1956 - 6-7 Eylül Olayları davası başladı.
1959 - Sovyetler Birliği, Luna 2 roketini aya fırlattı.
1963 - Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık antlaşması imzalandı.
1970 - Filistinli gerillalar; ABD, İsviçre, Birleşik Krallık ve Almanya'ya ait dört uçağı kaçırdılar. Gerillalar, uçaklardan üçünü Ürdün çölünde havaya uçurdular ve yolcuları rehin aldılar.
1975 - Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, Kıbrıs konusunda Türkiye aleyhine karar verdi.
1977 - 32. Uluslararası Halk Oyunları Yarışması, Fransa'nın Dijon kentinde yapıldı.
1980 - 12 Eylül Darbesi: Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve kuvvet komutanlarından oluşan Millî Güvenlik Konseyinin liderliğinde Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından emir komuta zincirine uyularak yönetime el koyuldu.
1993 - Akit gazetesi yayımlanmaya başladı.
1996 - Ankara'ın Batıkent semtinde meydana gelen bombalı saldırıda, Ankara'nın Beypazarı kütüğüne kayıtlı Serkan Geniş olay sırasında yaşamını yitirdi.
2006 - Diyarbakır'ın Bağlar beldesinde meydana gelen bombalı saldırıda, 8'i çocuk olmak üzere 10 kişi öldü ve 15 kişi de yaralandı.
2008 - Metallica'nın 9. stüdyo albümü Death Magnetic piyasaya sürüldü.
2010 - Anayasa değişikliği ile ilgili olarak anayasa değişikliği referandumu yapıldı. Sandıktan sonuç olarak "EVET" kararı çıktı.
2013 - Duman müzik grubu, Darmaduman albümünü çıkardı.
Doğumlar
1492 - Lorenzo di Piero de' Medici, Floransa yöneticisi ve Urbino Dükü (ö. 1519)
1494 - I. François, 1515 ile 1547 yılları arasında hüküm süren Fransa Kralı (ö. 1547)
1777 - Henri Marie Ducrotay de Blainville, Fransız bilim insanı (ö. 1850)
1852 - Herbert Henry Asquith, İngiliz siyasetçi (Başbakanlık ve İçişleri Bakanlığı yapmış) (ö. 1928)
1880 - H. L. Mencken, Alman asıllı Amerikalı gazeteci, denemeci, dergi editörü, yazar ve Amerikan kültürü eleştirmeni (ö. 1956)
1882 - Ion Agârbiceanu, Rumen yazar (ö. 1963)
1885 - Heinrich Hoffmann, Adolf Hitler'in resmi fotoğrafçısı ve yayıncısı (ö. 1957)
1888 - Maurice Chevalier, Fransız şarkıcı ve sinema oyuncusu (ö. 1972)
1894 - Kyūichi Tokuda, Japon komünist devrimci, siyasetçi ve hukukçu (ö. 1953)
1897 - Irène Joliot-Curie, Fransız bilim insanı (ö. 1956)
1902 - Juscelino Kubitschek, Brezilya'nın önde gelen politikacılarından (ö. 1976)
1913 - Jesse Owens, Amerikalı atlet (ö. 1980)
1914 - Desmond Llewelyn, Galli oyuncu (ö. 1999)
1921
Stanislaw Lem, Polonyalı yazar (ö. 2006)
Turgut Cansever, Türk mimar, şehir plancısı ve düşünür (ö. 2009)
1924 - Amilcar Cabral, Afrikalı ziraat mühendisi, yazar, marksist ve vatansever siyasetçi (ö. 1973)
1927 - Mathé Altéry, Fransız şarkıcı
1931 - Ian Holm, İngiliz oyuncu (ö. 2020)
1939 - Pablo McNeil, Jamaikalı eski kısa mesafe koşucusu ve şimdilerde kısa mesafe koşu antrenörü (ö. 2011)
1940 - Linda Gray, Amerikalı aktris, model ve yapımcı
K. V. Tirumalesh, Hintli yazar, şair, eleştirmen ve akademisyen (ö. 2023)
1941 - Çetin İnanç, Türk rejisör
1943 - Michael Ondaatje, Kanadalı yazar ve şair
1944 - Barry White, Amerikalı şarkıcı (ö. 2003)
1945 - Milo Manara, İtalyan çizgi roman sanatçısı
1948 - Aziz Kocaoğlu, Türk siyasetçi (2004-2019 yılları arasında İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı)
1949
Jeremy Cronin, Güney Afrika Komünist Partisi ve Afrika Ulusal Konseyi üyesi devlet adamı, siyasetçi, yazar ve şair
İrina Rodnina, Rus eski sportçu
1951
Bertie Ahern, İrlandalı siyasetçi
Joe Pantoliano, Amerikalı film ve televizyon oyuncusu
1952 - Neil Peart, Kanadalı müzisyen (ö. 2020)
Gülsin Onay, Türk piyanist
Zeynep Değirmencioğlu, Türk sinema oyuncusu
1956 - Leslie Cheung, Hong Konglu şarkıcı ve oyuncu (ö. 2003)
1957
Hans Zimmer, Alman, film müziği bestecisi ve albüm yapımcısı
Rachel Ward, İngiliz sinema ve dizi oyuncusu
Vojtěch Lindaur, Çek gazeteci, eğitimci ve müzik yapımcısı (ö. 2018)
1959 - Sigmar Gabriel, Alman siyasetçi
1961 - Mylène Jeanne Gautier, Fransız müzisyen
1962 - Sunay Akın, Türk şair, yazar, gazeteci ve araştırmacı
1964 - Tomás Bulat, Arjantinli ekonomist, gazeteci ve yazar (ö. 2015)
1965
Ahmet Mümtaz Taylan, Türk oyuncu ve yönetmen
Seden Gürel, Türk şarkıcı
1966 - Ben Folds, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı
1967 - Louis C.K., Amerikalı komedyen, oyuncu, yapımcı, yönetmen ve metin yazarı
1968 - Paul F. Tompkins, Amerikalı komedyen, oyuncu ve yazar
1969 - Ángel Cabrera, Arjantinli golfçü
1971 - Chandra Sturrup, Bahamalı kısa mesafe koşucusu
1973 - Paul Walker, Amerikalı oyuncu (ö. 2013)
1974 - Nuno Valente, Portekizli eski millî futbolcu
1976 - Maciej Żurawski, Polonyalı futbolcu
1978 - Ben McKenzie, Amerikalı oyuncu
1980 - Yao Ming, Çinli basketbolcu
1981 - Jennifer Hudson, Oscar ödüllü, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1982 - Zoran Planinić, Hırvat kökenli profesyonel basketbolcu
1984
Akiko Niwata, Japon futbolcu
Sevtap Özaltun, Türk oyuncu
1985
Burak Aksak, Türk yönetmen, senarist ve dizi oyuncusu
İsa Demir, İsveçli-Türk futbolcu
1986
Alfie Allen, İngiliz oyuncu
Yuto Nagatomo, Japon millî futbolcu
Dimítrios Régas, Yunan kısa mesafe koşucusu
Emmy Rossum, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
1987 - Yaroslava Shvedova, Kazak tenisçi
1988 - Murat Yılmaz, Türk futbolcu
1989 - Kim Min-je, Güney Koreli futbolcusu
1991
Thomas Meunier, Belçikalı millî futbolcu
Ece Seçkin, Türk şarkıcı
Mike Towell, İskoç boksör (ö. 2016)
1992 - Shuma Kusumoto, Japon futbolcu
1993 - Resul Özgen, Türk futbolcu
1994
RM, Güney Koreli rapçi
Elina Svitolina, Ukraynalı tenisçi
1997 - Derin Yaya, Türk basketbolcu
1998 - Liam Walsh, İngiliz profesyonel ragbi birliği oyuncusu
1999
Katarina Lazović, Sırp voleybolcu
Choi Yoo-jung, Koreli şarkıcı ve rapçi
Ölümler
1185 - I. Andronikos, Bizans İmparatoru (d. 1118)
1362 - VI. İnnocentius; gerçek adı ile Étienne Aubert, Papa (d. 1282 ya da 1295)
1612 - IV. Vasili, Rus Çarı (d. 1552)
1764 - Jean-Philippe Rameau, Fransız barok besteci (d. 1683)
1819 - Gebhard Leberecht von Blücher, Prusyalı Generalfeldmarschall (d. 1742)
1869 - Peter Roget, İngiliz hekim ve dilbilimci (d. 1779)
1889 - Fustel de Coulanges, Fransız tarihçisi (d. 1830)
1906 - Ernesto Cesàro, İtalyan matematikçi (d. 1859)
1907 - İlia Çavçavadze, Gürcü edebiyatı ve siyasal yaşamının 19. yüzyılda en önde gelen adı (d. 1837)
1919 - Leonid Andreyev, Rus dışavurumcu yazar (d. 1871)
1941 - Eugen von Schobert, Alman general (d. 1883)
1961 - Carl Hermann, Alman Kristalografi profesorü (d. 1898)
1967 - Vladimir Bartol, Sloven yazar (d. 1903)
1968 - Tommy Armour, İskoç-Amerikalı golfçü (d. 1894)
1972 - William Boyd, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1895)
1974 - Bedri Böke, Türk asker ve binici (d. 1920)
1977 - Steve Biko, Güney Afrikalı halk önderi (ırk ayrımına karşı mücadele eden) (d. 1946)
1981 - Eugenio Montale, İtalyan şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1896)
1990 - Mustafa Düzgünman, Türk ebru sanatçısı (d. 1920)
1992 - Anthony Perkins, Amerikalı oyuncu (d. 1932)
1993 - Raymond William Stacy Burr, Kanadalı oyuncu (d. 1917)
1994 - Tom Ewell, Amerikalı oyuncu (d. 1909)
1994 - Boris Borisovich Yegorov, Rus kozmonot (d. 1937)
1995 - Jeremy Brett, İngiliz aktör (d. 1933)
1996 - Ernesto Beckmann Geisel, Brezilyalı asker ve siyasetçi (d. 1907)
2001 - Abbas Parmaksızoğlu, Türk gazeteci ve Türkiye Gazeteciler Cemiyeti'nin ilk üyelerinden
2003 - Johnny Cash, Amerikalı müzisyen (d. 1932)
2004 - Max Abramovitz, Amerikalı mimar (d. 1908)
2008 - David Foster Wallace, Amerikalı roman, deneme ve kısa öykü yazarı (d. 1962)
2009 - John Albert Kramer, Amerikalı tenisçi (d. 1921)
2009 - Norman Ernest Borlaug, Amerikalı tarım bilimci (d. 1914)
2010 - Claude Chabrol, Fransız film yönetmeni (d. 1930)
2012 - Tom Sims, Snowboard dünya şampiyonu ve aynı zamanda snowboard'un mucidi (d. 1963)
2012 - Christopher Stevens, Amerikalı diplomat ve avukat (d. 1960)
2012 - Sidney Watkins, İngiliz nörocerrah (d. 1928)
2013 - Ray Milton Dolby, Amerikalı Ses kayıt teknolojisi mucidi mühendis ve iş insanı (d. 1933)
2013 - Otto Sander, Alman oyuncu (d. 1941)
2014 - Atıf Muhammed Ebeyd, Mısırlı politikacı (d. 1932)
2014 - Salah El Mahdi, Tunuslu müzikolog, orkestra şefi, besteci, flütçü, müzik eleştirmeni ve hâkim (d. 1925)
2014 - Ian Paisley, Kuzey İrlandalı sadakatçi politikacı (d. 1926)
2016 - Ali Cevan, İranlı fizikçi (d. 1926)
2017 - Siegfried Köhler, Alman orkestra şefi ve klasik müzik bestecisi (d. 1923)
2017 - Edith "Edie" Windsor, Amerikalı LGBT hakları savunucusu (d. 1929)
2018 - Shlomo Aronson, İsrailli tarihçi ve siyaset bilimci (d. 1936)
2018 - Rachid Taha, Cezayirli şarkıcı (d. 1958)
2019 - Samiuela 'Akilisi Pōhiva, Tongalı siyasetçi (d. 1941)
2020 - Nevid Efkâri, idam edilen İranlı güreşçi (d. 1993)
2020 - Jean-Claude Annaert, Fransız bisiklet yarışçısı (d. 1935)
2020 - Joaquín Carbonell, İspanyol şarkıcı-söz yazarı, gazeteci ve şair (d. 1947)
2020 - Carlos Casamiquela, Arjantinli ziraat mühendisi ve bakan (d. 1948)
2020 - Didier Lapeyronnie, Fransız sosyolog ve akademisyen (d. 1956)
2020 - Azmi Muhammed Mücahid, Mısırlı voleybolcu (d. 1950)
2020 - Kâtip Şadi, Görele ilçesinin Derekuşçulu köyünde doğmuş kemençe ustası ve sanatçısı (d. 1932)
Tatiller ve özel günler
Kaynakça
0912
12 |
3283 | https://tr.wikipedia.org/wiki/13%20Eyl%C3%BCl | 13 Eylül |
Olaylar
MÖ 490 - Maraton Savaşı gerçekleşti.
1521 - Aztek başkenti Tenochtitlan'ın, Cortes komutasındaki İspanyollar'ca işgali.
1647 - İtalyan matematikçi ve fizikçi Evangelista Torricelli, barometreyi icat etti.
1788 - Danimarka, İsveç'i işgal etti.
1921 - Sakarya Meydan Muharebesi, Türk zaferi ile sona erdi.
1922 - Soma'nın Yunan işgalinden kurtuluşu. Aynı gün Yunanlarca 17 Eylül'e kadar sürecek olan İzmir Yangını başlatıldı.
1923 - İspanya'da General Miguel Primo de Rivera, darbeyle yönetime el koydu.
1937 - Dersim Harekâtı tamamlandı.
1940 - Libya'daki İtalyan birlikleri, Mareşal Graziani komutasında Mısır'daki İngilizlere saldırdı.
1943 - Çan Kay Şek, Çin Cumhuriyeti'nin ilk Başkanı oldu.
1959 - Sovyetlerin insansız uzay roketi Luna 2, Ay’a ulaşan ilk insan yapımı cisimdi ancak Ay'ın zeminine çakıldı.
1968 - Arnavutluk, Varşova Paktı'ndan ayrıldı.
Doğumlar
1087 - II. İoannis, 1118 ile 1143 yılları arasında Bizans imparatoru (ö. 1143)
1475 - Cesare Borgia, Papa VI. Alexander'ın gayrimeşru oğlu ve Borgia Hanedanı mensubu (ö. 1507)
1583 - Girolamo Frescobaldi, İtalyan müzisyen ve besteci (ö. 1643)
1739 - Grigoriy Potyomkin, Rus general ve devlet adamı (ö. 1791)
1755 - Oliver Evans, Amerikalı mucit (ö. 1819)
1802 - Arnold Ruge, Alman filozof ve politik yazar (ö. 1880)
1818 - Gustave Aimard, Fransız yazar (ö. 1883)
1819 - Clara Schumann, Alman piyanist ve besteci (ö. 1896)
1842 - John Hollis Bankhead, Amerikalı politikacı ve Senatör (ö. 1920)
1851 - Walter Reed, Amerikalı bakteriyolog (ö. 1902)
1857 - Milton S. Hershey, Amerikalı çikolata imalatçısı (ö. 1945)
1860 - John J. Pershing, Amerikalı asker (ö. 1948)
1873 - Konstantin Karatodori, Rum asıllı Alman matematikçi (ö. 1950)
1874 - Arnold Schoenberg, Avusturyalı besteci (müzikteki 12 ton yöntemini geliştiren) (ö. 1951)
1876 - Sherwood Anderson, Amerikalı yazar (ö. 1941)
1886 - Robert Robinson, İngiliz kimyager (ö. 1975)
1887
Ramón Grau, Kübalı doktor ve siyasetçi (ö. 1969)
Lavoslav Ružička, Hırvat bilim insanı (ö. 1976)
1903 - Claudette Colbert, Amerikalı aktris (ö. 1996)
1908 - Karolos Koun, Osmanlı İmparatorluğu'nda doğmuş Yunan tiyatro yönetmeni (ö. 1987)
1911 - Bill Monroe, Amerikalı mandolist, şarkıcı ve şarkı sözü yazarı (ö. 1996)
1912 - Reta Shaw, Amerikalı oyuncu (ö. 1982)
1916 - Roald Dahl, Galli roman ve kısa öykü yazarı (ö. 1990)
1922 - Yma Sumac, Peru asıllı Amerikalı soprano (ö. 2008)
1924 - Maurice Jarre, Fransız besteci (ö. 2009)
1927 - Laura Cardoso, Brezilyalı oyuncu
1928 - Diane Foster, Kanadalı atlet
1931 - Barbara Bain, Amerikalı oyuncu, dansçı ve manken
1932 - Anton Nanut, Slovenyalı orkestra şefi ve klasik müzik eğitimcisi profesör
1936
Stefano Delle Chiaie, İtalyan neo-faşist (ö. 2019)
Coral Atkins, İngiliz oyuncu
1937 - Metin Türel, Türk futbolcu
1938 - Gaia Servadio, İtalyan kadın yazar
1939 - Richard Kiel, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve sunucu (ö. 2014)
1940 - Óscar Arias, Kosta Rikalı siyaset adamı
1941
Tadao Andō, Japon mimar
Ahmet Necdet Sezer, Türk hukukçu ve Türkiye'nin 10. Cumhurbaşkanı
1942 - Sait Sökmen, Gine asıllı Türk balet (Türkiye’nin ilk bale koreografı)
1943
Christiane Nord, Alman çeviribilim araştırmacısı
Luis Eduardo Aute, İspanyol şarkıcı, söz yazarı, film yönetmeni, aktör, heykeltıraş, yazar ve ressam (ö. 2020)
Adolfo Zaldívar, Şilili politikacı
1944 - Jacqueline Bisset, İngiliz aktris
1948 - Nell Carter, Amerikalı şarkıcı ve oyuncu (ö. 2003)
1951
Salva Kiir Mayardit, Güney Sudanlı asker, gerilla lideri ve siyasetçi
Jean Smart, Amerikalı aktris
1954 - Serra Yılmaz, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve çevirmen
1956 - Joni Sledge, Amerikalı pop-dans müziği şarkıcısı, yapımcı ve söz yazarı (ö. 2017)
1958 - Ayşenur Yazıcı, Türk sunucu ve yazar
1959 - Alfonso Freeman, Amerikalı oyuncu
1960
Abdülkerim Durmaz, Türk futbolcu ve teknik direktör
Kevin Carter, Güney Afrikalı fotoğrafçı ve Pulitzer Ödülü sahibi (intihar) (ö. 1994)
1961 - Dave Mustaine, Amerikalı müzisyen
1963 - Yuri Aleksandrov, Rus hafif siklet boksör (ö. 2013)
1965 - Fikri Işık, Türk siyasetçi ve hukukçu
1966 - Maria Furtwängler, Alman oyuncu
1967
Michael Johnson, Amerikalı atlet
Tim S. Owens, Amerikalı heavy metal vokalisti
1969 - Tyler Perry, Amerikalı oyuncu, yapımcı
1970
Martín Herrera, Arjantinli eski kaleci
Louise Lombard, İngiliz oyuncu
1971 - Stella McCartney, İngiliz moda tasarımcısı
1973
Christine Arron, Fransız eski atlet
Fabio Cannavaro, İtalyan futbolcu
1974 - Edi Andradina, Brezilyalı eski futbolcu
1975 - Serkan Ercan, Türk sinema, tiyatro oyuncusu ve TV programcısı
1976 - Puma Swede, İsveçli pornografik film oyuncusu ve striptizci
1977 - Fiona Apple, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve müzisyen
1978 - Swizz Beatz, Amerikalı hip hop müzik yapımcısı ve rapçi
1979
Manuel Friedrich, Alman eski futbolcu
Mesut Kumcuoğlu, Türk futbolcu
1980
Han Chae-young, Güney Koreli aktris
Nicky Salapu, Amerikan Samoalı futbolcu
Tomáš Zápotočný, Çek futbolcu
1981 - Lauren Williams, Kanadalı profesyonel güreşçi
1982 - Nenê, Brezilyalı profesyonel basketbolcu
1984
Baron Corbin, Amerikalı profesyonel güreşçi
1985 - Nikola Mikić, Sırp futbolcu
1986
Kamui Kobayashi, Japon yarış pilotu
Sean Williams, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1987
Jonathan de Guzmán, Kanada doğumlu Hollandalı futbolcu
Tsvetana Pironkova, Bulgar profesyonel tenisçi
1988 - Eva-Maria Brem, Avusturyalı Alp disiplini kayakçısı
1989 - Thomas Müller, Alman futbolcu
1990
Luciano Narsingh, Hollandalı millî futbolcu
Atsutaka Nakamura, Japon futbolcu
1991 - Kseniya Afanasyeva, Rus artistik jimnastikçi
1992 - Alexander David González, Venezuelalı futbolcu
1993
Niall Horan, İrlandalı şarkıcı ve söz yazarı
Alice Merton, Alman kökenli Kanada-İngiltere vatandaşlığı bulunan pop şarkıcısı
1994
Leonar Andrade, Portekizli şarkıcı
Sepp Kuss, Amerikalı bisikletçi
RM, Güney Koreli rapçi
1995
Robbie Kay, İngiliz oyuncu
Jerry Tollbring, İsveçli hentbolcu
1996
Alara Turan, Türk oyuncu
Lili Reinhart, Amerikalı oyuncu
1997 - Abdinur Mohamud, Somalili futbolcu
1999 - Şevval Şahin, Türk model ve Miss Turkey 2018 birincisi
2000 - Sacha Boey, Kamerun asıllı Fransız futbolcu
Ölümler
81 - Titus Flavius Vespasianus, Roma İmparatoru (d. 39)
531 - I. Kubâd, I. Fîrûz'un oğlu, 488-531 yılları arasında Sasani İmparatorluğu'nun hükümdarı (d. 473)
1506 - Andrea Mantegna, İtalyan ressam (d. yaklaşık 1431)
1592 - Michel de Montaigne, Fransız yazar ve düşünür (d. 1533)
1598 - II. Felipe, İspanya Kralı (d. 1527)
1705 - Tökeli İmre, Macar Kralı (Osmanlı Devleti'ne sığınan) (d. 1657)
1759 - James Wolfe, Britanya Ordusu'na bağlı subay (d. 1727)
1848 - Nicolas Charles Oudinot, Fransız asker ve Napolyon Savaşları'nda yer alan I. Napolyon'un 26 mareşal'inden biri (d. 1767)
1871 - Şinasi, Osmanlı gazeteci, yayımcı, şair ve oyun yazarı (d. 1826)
1872 - Ludwig Andreas Feuerbach, Alman filozof (d. 1804)
1894 - Emmanuel Chabrier, Fransız besteci ve piyanist (d. 1841)
1905 - René Goblet, Fransız siyasetçi (d. 1828)
1912 - Nogi Maresuke, Japon İmparatorluk Ordusunda general (d. 1849)
1928 - Italo Svevo, İtalyan yazar (d. 1861)
1931 - Lili Elbe, Danimarkalı transseksüel kadın ve cinsiyet değiştirme ameliyatı olduğu bilinen ilk kişilerden biri (d. 1882)
1946 - Amon Leopold Göth, Alman SS subayı ve II. Dünya Savaşı sırasında Polonya'daki Kraków-Płaszów toplama kampı'nın kumandanı (idam) (d. 1908)
1949 - August Krogh, Danimarkalı zoolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1874)
1959 - Israel Rokah, Tel Aviv Belediye başkanı (d. 1896)
1967 - Muhammed bin Ladin, Suudi Arabistanlı iş insanı (d. 1906)
1967 - Şerif Muhittin Targan, Türk besteci, ud ve çello virtüözü ve portre ressamı (d. 1892)
1968 - Joseph Pholien, Belçikalı Katolik siyasetçi (d. 1884)
1971 - Lin Biao, Çinli asker ve siyaset adamı (uçak kazasında) (d. 1907)
1987 - Mervyn LeRoy, Amerikalı film yönetmeni, film yapımcısı, yazar ve oyuncu (d. 1900)
1989 - İsmail Rüştü Aksal, Türk siyasetçi (d. 1911)
1991 - Metin Oktay, Türk futbolcu (d. 1936)
1996 - Tupac Amaru Shakur, Amerikalı rap müzik ve Hip-Hop sanatçısı (d. 1971)
1998 - Necdet Calp, Türk bürokrat ve siyasetçi (Halkçı Parti'nin kurucu Genel Başkanı (d. 1922)
2001 - Dorothy McGuire, Amerikalı aktris (d. 1916)
2008 - Kemal Kafalı, Türk mühendis, bilim insanı ve eğitimci (d. 1921)
2011 - Walter Bonatti, İtalyan dağcı, gezgin ve gazeteci (d. 1930)
2011 - Richard Hamilton, İngiliz ressam ve kolaj sanatçısı (d. 1922)
2011 - DJ Mehdi, Fransız hip hop müzisyeni ve DJ (d. 1977)
2012 - Dilhan Eryurt, Türk astrofizikçi (d. 1926)
2014 - Milan Galic, Yugoslav futbolcu (d. 1938)
2015 - Moses Malone, Eski Amerikalı profesyonel basketbol oyuncusu (d. 1955)
2017 - Grant Hart, Amerikalı rock müzisyeni ve şarkcısı (d. 1961)
2017 - Saby Kamalich, Perulu-Meksikalı dizi ve sinema oyuncusu (d. 1939)
2017 - Frank Vincent, Amerikalı oyuncu, müzisyen ve yazar (d. 1937)
2018 - Roman Baskin, Eston oyuncu ve film yönetmeni (d. 1954)
2018 - Roxana Darín, Arjantilni aktris (d. 1931)
2018 - Marin Mazzie, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1960)
2018 - John Wilcock, İngiliz gazeteci ve yazar (d.1927)
2019 - Cynthia Cockburn, İngiliz akademisyen, feminist ve aktivist (d. 1934)
2019 - Paul Cronin, Avustralyalı oyuncu (d. 1938)
2019 - Bruno Grandi, Eski İtalyan jimnatikçi ve spor yöneticisi (d. 1934)
2019 - Györg Konrád, Macar filozof, roman ve deneme yazarı (d. 1933)
2019 - Eddie Money, Amerikalı rock, pop müziği sanatçısı ve söz yazarı (d. 1949)
2020 - Bernard Debré, Fransız sağ siyasetçi ve ürolog (d. 1944)
2020 - Said Ali Kemal, Komorlu siyasetçi (d. 1938)
2020 - Raghuvansh Prasad Singh, Hint politikacı (d. 1946)
2021 - George Wein, Amerikalı yapımcı ve müzisyen (d. 1925)
2022 - Jean-Luc Godard, Fransız film yönetmeni (d. 1930)
Tatiller ve özel günler
0913
13 |
3284 | https://tr.wikipedia.org/wiki/14%20Eyl%C3%BCl | 14 Eylül |
Olaylar
1812 - Fransa İmparatoru Napolyon, ordularının başında büyük bir yangının sürdüğü Moskova'ya girdi.
1829 - Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında Edirne Antlaşması imzalandı.
1867 - Karl Marx'ın yazdığı Kapital'''in ilk cildi yayımlandı.
1901 - ABD Başkanı William McKinley öldü ve yerine Başkan Yardımcısı Theodore Roosevelt geçti. McKinley, 6 Eylül 1901'de New York'ta fuar açarken, Polonyalı Leon Czolgosz tarafından yapılan suikast sonucunda vurulmuştu.
1908 - Osmanlı Ahrar Fırkası kuruldu.
1919 - Sivas'ta İrâde-i Milliye gazetesi yayınlanmaya başlandı.
1922 - Bursa'ya bağlı Karacabey ilçesi düşman işgalinden kurtuldu.
1922 - İzmir'e bağlı Bergama ilçesi düşman işgalinden kurtuldu.
1923 - Lozan Antlaşması uyarınca Edirne'ye bağlı Karaağaç Tren İstasyonu Yunanlardan teslim alındı.
1930 - Son Posta gazetesi Sorumlu Müdürü Selim Ragıp Emeç tutuklandı.
1933 - Türkiye ile Yunanistan Dostluk Antlaşması imzaladı.
1936 - Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı, ilkokullarda okutulacak "Alfabe" kitabını kabul etti. Alfabe'nin yazarları: Murat Özgün ve İlhan Gökçe.
1940 - Macar askerleri Romanya'yı ilhak ettikleri sırada Ip Katliamı'nı gerçekleştirdi.
1944 - Radyo istasyonlarının kurulması ve genişletilmesi yasası çıktı.
1954 - Fransa, Profesör Tevfik Remzi Kazancıgil'e Légion d'honneur nişanı verdi.
1956 - Akis dergisi toplatıldı.
1960 - Irak, İran, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezuela OPEC'i kurdu.
1963 - Ömür boyu hapse mahkûm eski Demokrat Parti Milletvekili Zeki Erataman, tedavi gördüğü hastaneden kaçtı. Daha sonra Erataman'ın Yunanistan'a iltica ettiği açıklandı.
1969 - Balkan Boks Şampiyonası'nda, Seyfi Tatar ile Celal Sandal şampiyon oldu.
1970 - Filistinli gerillalar, Ürdün'ün ikinci büyük şehri İrbid'i kontrol altına aldılar.
1971 - Bilim ve Sosyalizm Yayınları'nın sahibi Süleyman Ege, Lenin'in "Devlet ve Devrim" kitabı nedeniyle 7,5 yıl hapse mahkûm oldu.
1972 - Aşık Mahsuni, Başbakan'a hakaret ettiği iddiasıyla yargılandı.
1974 - Sinema oyuncusu ve yönetmeni Yılmaz Güney, Adana'nın Yumurtalık ilçesi yargıcı Sefa Mutlu'yu öldürdü.
1980 - Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Alparslan Türkeş teslim oldu ve Uzunada'ya gönderildi.
1980 - Sıkıyönetim Komutanlıkları'nca, Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) ve Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu (MİSK) yöneticilerinin teslim olması istendi.
1980 - Adana'da sol görüşlü militan Serdar Soyergin, fraksiyon ayrılığından dolayı sol görüşlü Erdoğan Polat'ı öldürdü. Kaçmaya çalışırken Tank Yüzbaşı Bülent Angın'ın da içinde bulunduğu güvenlik güçleriyle çatıştı, Yüzbaşı Angın öldürüldü.
1980 - Uğur Mumcu, Cumhuriyet gazetesindeki köşesinde 12 Eylül Darbesi hakkında, "Devlet, devlet olmaktan çıkar; parlamento, on beş gün içinde seçilmesi gereken cumhurbaşkanını seçmez ve ülke baştan başa örtülü bir iç savaşın kanlı arenasına dönüşürse Silahlı Kuvvetlerin yönetime el koymasından doğal ne olabilir ki?" yazdı.
1994 - Akşam'' gazetesi, Mehmet Ali Ilıcak yönetiminde tekrar yayın hayatına başladı.
1997 - Van'da gerilim hattına takılan askeri helikopterin düşmesi sonucu 10 asker hayatını kaybetti.
1999 - YÖK Rektörler Komitesi, üniversite yerleşkelerinde, açık ya da kapalı alanlarda baş örtüsünü yasaklayan ortak karar aldı. Kimlik kartındaki fotoğraf, derslikler, laboratuvarlar, sosyal tesis ve spor alanlarında da baş örtüsü yasağı konuldu.
2018 - İstanbul Yeni Havalimanı'nın yapım aşamasında kötü çalışma koşulları sebebiyle inşaat işçileri grev yapmaya başladı.
Doğumlar
208 - Diadumenianus, Roma İmparatoru Macrinus'un oğlu (ö. 218)
786 - Memun, Abbasi Halifesi (ö. 833)
1769 - Alexander von Humboldt, Prusyalı doğa bilimci ve kâşif (ö. 1859)
1791 - Franz Bopp, Alman dilbilimci (d. 1867)
1804 - John Gould, İngiliz ornitolog ve kuş ressamı (ö. 1881)
1837 - Nikolai Vasilieviç Bugaev, Rus matematikçi (ö. 1903)
1843 - Lola Rodríguez de Tió, Porto Rikolu şair (ö. 1924)
1849 - Ivan Pavlov, Rus fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1936)
1864 - Robert Cecil, İngiliz politikacı ve diplomat (ö. 1948)
1870 - Cevat Çobanlı, Türk asker ve siyasetçi (ö. 1938)
1883 - Margaret Sanger, Amerikalı doğum kontrolü savunucusu ve aktivist (ö. 1966)
1898 - Hal B. Wallis, Amerikalı film yapımcısı (ö. 1986)
1910 - Jack Hawkins, İngiliz oyuncu (ö. 1973)
1913 - Jacobo Arbenz Guzmán, 1951 yılından 1954 yılına kadar Guatemala'nın başkanlığını yapmıştır (ö. 1971)
1920 - Lawrence Klein, Amerikalı iktisatçı (ö. 2013)
1922 - Şükrü Gülesin, Türk millî futbolcu, teknik direktör ve spor yazarı (ö. 1977)
1923 - Semahat Geldiay, Türk zoolog (ö. 2002)
1926
Michel Butor, Fransız yazar (ö. 2016)
I. Düşes Carmen Franco, İspanyol soylu kişilik ve düşes (ö. 2017)
1928 - Alberto Korda, Kübalı fotoğrafçı (ö. 2001)
1930 - Jacques Godin, Kanadalı oyuncu
Anton Donchev, Bulgar yazar, senarist ve akademisyen (ö. 2022)
1933 - Zoe Caldwell, Avustralyalı emektar oyuncu (ö. 2020)
1934 - Kate Millett, Amerikalı feminist yazar (ö. 2017)
1935 - Sarah Kofman, Fransız filozof (ö. 1994)
1936 - Ferid Murad, Arnavut asıllı Amerikalı doktor ve farmakolog
1937 - Renzo Piano, İtalyan mimar
1938 - Tiziano Terzani, İtalyan gazeteci ve yazar (ö. 2004)
1944 - Günter Netzer, Alman eski millî futbolcu ve teknik direktör
1947 - Sam Neill, İrlandalı oyuncu
1949
Ed King, Amerikalı rock müzisyeni ve söz yazarı (ö. 2018)
Tommy Seebach, Danimarkalı şarkıcı (ö. 2003)
1951
Volodimir Melnikov, Ukraynalı şair, nesir yazarı, besteci, bilim insanı, Ukrayna'nın Onurlu Sanatçısı
Yuri Sauh, Sovyet-Rus futbolcu ve teknik direktör (ö. 2021)
1955 - Geraldine Brooks, Avustralyalı-Amerikalı gazeteci ve yazar
1956
Kostas Karamanlis, Yunan siyasetçi
Ray Wilkins, İngiliz millî futbolcu ve teknik direktör (ö. 2018)
1960 - Melissa Leo, Amerikalı oyuncu
1964 - Faith Ford, Amerikalı dizi ve sinema oyuncusu
1965
Dimitri Medvedev, Rus siyasetçi
Hülya Gülşen Irmak, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1967 - Jens Lien, Norveçli film yönetmeni
1968
Josef Pröll, Avusturyalı siyasetçi
Yusuf Elgörmüş, Türk doktor ve iş insanı
1969 - Faruk Korkmaz, Türk eski futbolcu
1971
İclal Aydın, Türk oyuncu, yazar ve şair
Jeff Loomis, Amerikalı müzisiyen
Andre Matos, Brezilyalı şarkıcı, müzisyen ve besteci (ö. 2019)
1973
Andrew Lincoln, İngiliz oyuncu
Vincent Cespedes, Fransız filozof ve yazar
Nas, Amerikalı rapçi ve oyuncu
1974
Hişam El Geruc, Faslı millî atlet ve eski orta mesafe koşucusu
Sunday Oliseh, Nijeryalı millî futbolcu ve teknik direktör
1975 - Gökhan Mumcu, Türk oyuncu
1977 - Alex de Souza, Brezilyalı futbolcu
1978
Carmen Kass, Estonyalı model ve eski siyasi adayı
Arda Öziri, Türk dizi ve sinema oyuncusu (ö. 2018)
1979 - Ivica Olić, Hırvat eski millî futbolcu
1980 - Ivan Radeljić, Boşnak futbolcu
1981 - Sandro Stallbaum, Alman futbolcu
1982 - SoShy, Fransız şarkıcı ve söz yazarı
1983
Araş Burhani, İranlı millî futbolcu
Amy Jade Winehouse, İngiliz şarkıcı ve şarkı sözü yazarı (ö. 2011)
1984
Eymen Meslusi, Tunuslu millî futbolcu
Gonzalo Castro Irizábal, Uruguaylı millî futbolcu
1985 - Aya Ueto, Japon şarkıcı ve oyuncu
1986
Steven Naismith, İskoç millî futbolcu
Barış Özbek, Almanya doğumlu Türk futbolcu
1987 - Emrah Tuncel, Türk futbolcu
1988
Maicon, Brezilyalı futbolcu
Diogo Salomão, Portekizli futbolcu
1989
Jacqueline Byers, Kanadalı oyuncu
Jimmy Butler, Amerikalı basketbolcu
Jessica Brown Findlay, İngiliz oyuncu
Lee Jong-suk, Güney Koreli model ve oyuncu
1990
Douglas Costa, Brezilyalı futbolcu
Petar Filipović, Sırp futbolcu
1991 - Nana, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
1992 - Zico, Güney Koreli rapçi, prodüktör, şarkıcı ve söz yazarı
1993 - Takaharu Nishino, Japon futbolcu
1994
Brahim Darri, Hollandalı futbolcu
Foxy Di, Amerikalı erotik model
Gary Harris, Amerikalı profesyonel basketbolcu
Hailey Anne Nelson, Amerikalı oyuncu
Daniel O'Shaughnessy, Fin futbolcu
Fehed el-Muvelled, Suudi futbolcu
Léo Dubois, Fransız futbolcu
1995 - Pape Abou Cissé, Senegalli futbolcu
1997 - Benjamin Ingrosso, İsveçli şarkıcı ve şarkı yazarı
Ölümler
23 - Julius Caesar Drusus, İmparator Tiberius'un tek oğlu (zehirlenerek) (d. MÖ 13)
258 - Kartaca’lı Siprianus, – Kartaca Episkoposu – Kilise Babası (d. 200)
407 - İoannes Hrisostomos / Altın Ağızlı Yuhanna, Kilise Babası (d. 349)
585 - Bidatsu, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 30. imparatoru (d. 538)
775 - V. Konstantinos, Bizans İmparatoru (d. 718)
786 - Hâdî, Abbasi Halifesi (d. 764)
891 - V. Stephanus, 885 ile 891 yılları arasında papa
1146 - İmadeddin Zengi, Büyük Selçuklular'ın Musul ve Halep Atabeyi ve Zengi Hanedanı'nın kurucusu (d. 1085)
1164 - Sutoku, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 75. imparatoru (d. 1119)
1321 - Dante Alighieri, İtalyan ozan ve politikacı (d. 1265)
1487 - Mara Hatun, Sırp despotu Đurađ Branković'in kızı, Osmanlı padişahı II. Murad'ın eşi (d. 1416)
1523 - VI. Hadrianus, Hollandalı Papa (d. 1429)
1712 - Giovanni Domenico Cassini, İtalyan matematikçi ve astronom (d. 1625)
1821 - Heinrich Kuhl, Alman doğabilimci ve zoolog (d. 1797)
1851 - James Fenimore Cooper, Amerikalı yazar (d. 1789)
1852 - Arthur Wellesley, Britanyalı asker ve devlet adamı (d. 1769)
1901 - William McKinley, ABD'nin 25. Başkanı (d. 1843)
1916 - José Echegaray y Eizaguirre, İspanyol yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1832)
1926 - Rudolf Christoph Eucken, Alman felsefeci, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1846)
1926 - John Louis Emil Dreyer, Danimarkalı-İrlandalı astronom (d. 1852)
1927 - Isadora Duncan, Amerikalı dansçı (d. 1877)
1927 - Hugo Ball, Alman yazar ve şair (d. 1886)
1936 - Irving Thalberg, Amerikalı film yapımcısı (d. 1899)
1937 - Tomáš Garrigue Masaryk, Çekoslovakya'nın kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı (d. 1850)
1959 - Wayne Morris, Amerikalı oyuncu (d. 1914)
1966 - Gertrude Berg, Amerikalı aktris, senarist ve yapımcı (d. 1899)
1966 - Cemal Gürsel, Türk asker ve Türkiye'nin 4. Cumhurbaşkanı (d. 1895)
1979 - Nur Muhammed Terakki, Peştun asıllı Afgan siyasetçi (d. 1913)
1982 - Beşir Cemayel, Lübnan Devlet Başkanı (bombalı saldırıda) (d. 1947)
1982 - Grace Kelly, Amerikalı aktris, Monako Prensesi ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (d. 1929)
1984 - Richard Brautigan, Amerikalı yazar (d. 1935)
1984 - Janet Gaynor, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1906)
1991 - Julie Bovasso, Amerikalı oyuncu (d. 1930)
1998 - Yang Shangkun, 1988-1993 yılları arasında Çin'in 4. devlet başkanı olarak görev yapmış Çinli siyasetçi (d. 1907)
2001 - Stelio Kazancidis, Yunan şarkıcı (d. 1931)
2005 - Robert Wise, Amerikalı film yönetmeni ve yapımcı (d. 1914)
2009 - Patrick Swayze, Amerikalı oyuncu, dansçı ve şarkı sözü yazarı (d. 1952)
2010 - Muhammed Arkoun, Berberi asıllı Cezayirli modernist İslam düşünürü (d. 1928)
2011 - Rudolf Mössbauer, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1929)
2012 - Winston Rekert, Kanadalı oyuncu (d. 1949)
2014 - Angus Lennie, İskoç oyuncu (d. 1930)
2015 - Corneliu Vadim Tudor, Rumen aşırı sağcı siyasetçi, yazar, gazeteci ve şair (d. 1949)
2016 - Eduard Gusev, Rus bisiklet yarışçısı (d. 1936)
2016 - Kim McGuire, Amerikalı oyuncu ve doblör (d. 1955)
2017 - Marcel Herriot, Fransız piskopos (d. 1934)
2017 - Djibo Leyti Kâ, Senegalli sosyalist siyasetçi ve eski bakan (d. 1948)
2017 - Otto Wanz, Avusturyalı eski ağır siklet boksör ve profesyonel güreşçi (d. 1943)
2018 - Alan Abel, Amerikalı komedyen, yapımcı ve yazar (d. 1924)
2018 - Anneke Grönloh, Hollandalı şarkıcı (d. 1942)
2018 - Said Kengerani, İranlı aktör (d. 1954)
2018 - Zienia Merton, İngiliz oyuncu (d. 1945)
2018 - Sacit Seldüz, Türk basketbolcu, voleybolcu ve antrenör (d. 1924)
2019 - Jean Heywood, İngiliz oyuncu (d. 1921)
2020 - Sei Ashina, Japon aktris (d. 1983)
2020 - Sadek Bachchu, Bangladeşli sinema oyuncusu (d. 1955)
2020 - Fer, İspanyol çizgi roman sanatçısı ve yazar (d. 1949)
2022 - İrini Papas, Yunan sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1926)
Tatiller ve özel günler
Mühendisler Günü (Romanya)
0914
14 |
3285 | https://tr.wikipedia.org/wiki/15%20Eyl%C3%BCl | 15 Eylül |
Olaylar
1656 - Köprülü Mehmed Paşa, Sadrazamlığı kabul etti.
1821 - Guatemala, İspanyol İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan etti.
1821 - Kosta Rika, İspanya'dan ayrıldı.
1910 - Osmanlı Sosyalist Fırkası kuruldu.
1916 - Somme Muharebesi: Savaşta ilk tank, İngiliz birlikleri tarafından, I. Dünya Savaşı sırasında, Fransa'nın Somme yöresinde kullanıldı.
1917 - Geçici Hükûmet'in Başbakanı Aleksandr Kerenski, Rus Cumhuriyeti'ni ilan etti.
1918 - Nuri Paşa ve Mürsel Bakü komutasındaki Osmanlı, Azeri ve Dağıstan birliklerinden oluşan Kafkas İslam Ordusu, Bakü Muharebesi sonucunda Bakü'yü, Rus ve Ermeni işgalinden kurtararak şehirde Osmanlı bayrağını dalgalandırdı.
1923 - Türkiye'de ilk yüzme yarışı, Galatasaray Kulübünce İstanbul-Büyükada'da düzenlendi.
1927 - Eskişehir Bankası kuruldu.
1928 - İskoç bakteriyolog Alexander Fleming, pek çok zararlı bakteriyi yok edebilen "küf"ü bularak, "penicillium notatum" adını verdi.
1929 - Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği'nin ilk sergisi Ankara'da açıldı.
1944 - II. Dünya Savaşı sırasında, Büyük Britanya savaşının en önemli gününde Kraliyet Hava Kuvvetleri uçakları, Luftwaffe'ye ait 185 Alman uçağını düşürdü.
1949 - Seçimleri kazanan Konrad Adenauer, Batı Almanya'nın ilk Şansölyesi oldu.
1955 - Türk Parasının Kıymetini Koruma hakkındaki kararname yürürlüğe girdi.
1961 - Yassıada Mahkemesi, kapatılan DP'nin 15 üyesi hakkında ölüm, 32 üyesi hakkında ise müebbet hapis cezası verildiğini açıkladı.
1962 - Maltepe Ortaokulu açıldı.
1963 - Ahmed Bin Bella, Cezayir'in ilk Devlet Başkanı oldu.
1966 - Saraybosna'da düzenlenen Balkan Oyunları'nda, maraton dalında İsmail Akçay Balkan Şampiyonu, Hüseyin Aktaş ise ikinci oldu.
1975 - Beyrut'ta Hristiyan ve Müslümanlar arasında iç savaş başladı.
1975 - Pink Floyd'un "Wish You Were Here" albümü piyasaya çıktı.
1980 - 12 Eylül Askeri Darbesi'ni izleyen günlerde, grev ve lokavtlar kaldırıldı; işçiler işbaşı yaptı, belediye başkanları görevlerinden alınmaya başlandı ve yerlerine çoğunlukla subaylar atandı. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK), Milliyetçi İşçi Sendikaları Konfederasyonu (MİSK) ve Hak-İş'in bankalardaki paraları bloke edildi, sendika yöneticileri ile iş yeri temsilcileri teslim olmaya başladı.
1980 - 12 Eylül Askerî Darbesi'nden sonraki ilk iş günü: Komutanların endişelerinin aksine bankalara yatırılan mevduat, çekilenden daha fazla oldu.
1982 - İsrail, Beyrut'u işgal etti.
2002 - Manisa Etnografya ve Arkeoloji Müzesi soyuldu. Soygunda, Helenistik döneme ait Marsyas ve Roma dönemine ait Eros heykelleri çalındı.
Doğumlar
601 - Ali bin Ebu Talib, İslam Devleti'nin 656-661 yılları arasındaki 4. İslam Halifesi (ö. 661)
767 - Saichō, Budizmin Tendai mezhebinin kurucusu olan Japon Budist keşiş (ö. 822)
1254 - Marco Polo, İtalyan seyyah (ö. 1324)
1587 - Muhammed Bakır Mirza, Safevi Şehzadesi (ö. 1615)
1613 - François de La Rochefoucauld, Fransız yazar (ö. 1680)
1666 - Celleli Sophia Dorothea, İngiltere kralı ve Hannover elektörü I. George'un (1660-1727) kuzeni ve eşi (ö. 1726)
1759 - Cornelio Saavedra, Bir tüccar, kapitüler üyeydi ve Río de la Plata Birleşik Eyaletleri'nden devlet adamı (ö. 1829)
1789 - James Fenimore Cooper, Amerikalı yazar (ö. 1851)
1813 - Adolphe Joanne, Fransız coğrafyacı ve yazar (ö. 1881)
1829 - Manuel Tamayo y Baus, İspanyol oyun yazarı (ö. 1898)
1830 - Porfirio Díaz, Meksika Devlet Başkanı (ö. 1915)
1857 - William Howard Taft, Amerikalı siyasetçi ve ABD'nin 27. Başkanı (ö. 1930)
1881 - Ettore Bugatti, İtalyan otomobil üreticisi (ö. 1947)
1890 - Agatha Christie, İngiliz yazar (ö. 1976)
1894 - Jean Renoir, Fransız film yönetmeni (ö. 1979)
1901 - Kemalettin Kamu, Türk şair ve siyasetçi (ö. 1948)
1904 - II. Umberto, Son İtalya kralı (ö. 1983)
1906 - Jacques Becker, Fransız film yönetmeni (ö. 1960)
1907 - Fay Wray, Kanadalı-Amerikalı oyuncu (ö. 2004)
1913 - Johannes Steinhoff, II. Dünya Savaşı sırasında Alman Hava Kuvvetleri as pilotu (ö. 1994)
1914
Adolfo Bioy Casares, Arjantinli öykü yazarı (ö. 1999)
Orhan Kemal, Türk yazar (ö. 1970)
1918 - Margot Loyola, Şilili halk şarkıcısı, müzisyen ve müzik bilimci (ö. 2015)
1919 - Fausto Coppi, İtalyan eski profesyonel yol bisikleti ve pist bisikleti yarışçısı (ö. 1960)
1924 - György Lázár, Macar mühendis ve siyasetçi
1926
Antonio Carrizo, Arjantinli sunucu (ö. 2016)
Shohei Imamura, Japon film yönetmeni (ö. 2006)
Jean-Pierre Serre, Fransız matematikçi
1928 - Cannonball Adderley, Amerikalı caz alto saksafoncusu (ö. 1975)
1929
Murray Gell-Mann, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2019)
John Julius Norwich, İngiliz kökenli tarihçi, seyahat yazarı ve televizyoncu (ö. 2018)
Mümtaz Soysal, Türk hukukçu ve siyasetçi (ö. 2019)
Nejat Saydam, Türk sinema yönetmeni, senarist ve oyuncu (ö. 2000)
1932 - Neil Bartlett, İngiliz kimyacı (ö. 2008)
1936 - Ashley Cooper, Avustralyalı tenisçi (ö. 2020)
1937
Robert Lucas, Jr., Amerikalı ekonomist
Fernando de la Rúa, Arjantinli siyasetçi (ö. 2019)
1939 - Ersin Faralyalı, Türk sanayici ve siyasetçi (ö. 2008)
1941
Flórián Albert, Macar futbolcu (ö. 2011)
Signe Toly Anderson, Amerikalı şarkıcı (ö. 2016)
Yuriy Norşteyn, Rus canlandırma sanatçısı
Viktor Zubkov, Rus siyasetçi ve iş insanı
1942 - Ksenia Milicevic, Fransız ressam
1944 - Graham Taylor, İngiliz eski futbolcu ve teknik direktör (ö. 2017)
1945
Carmen Maura, İspanyol oyuncu
Jessye Norman, Amerikalı opera sanatçısı (ö. 2019)
Hans-Gert Pöttering, Alman politikacı
1946
Mesut Mertcan, Türk sunucu ve haber spikeri (ö. 2017)
Tommy Lee Jones, Amerikalı oyuncu ve yönetmen
William Oliver Stone, Amerikalı yönetmen, senarist, yapımcı ve Oscar Ödülü sahibi
1947 - Theodore Long, Amerikalı güreşçi
1948
Atef Muntaser, Mısırlı müzik yapımcısı
Kemalettin Kamu, Türk şair ve siyasetçi
1951 - Johan Neeskens, Hollandalı futbolcu
1954 - Hrant Dink, Türkiye Ermenisi gazeteci ve Agos gazetesi Genel Yayın Yönetmeni (ö. 2007)
1955
Zeljka Antunoviç, Hırvat merkez sol politikacı
Abdul Kadir, Pakistanlı profesyonel Uluslararası kriket oyuncusu (ö. 2019)
1956 - George Howard, Amerikalı müzisyen (ö. 1998)
1957 - Rıza Akın, Türk oyuncu (ö. 2022)
1958 - Joel Quenneville, Kanadalı buz hokeyi oyuncusu ve koç
1959
Hurşit Lutfali kızı Abdullayeva, Azeri piyanist
Mark Kirk, Emekli Amerikalı politikacı ve avukat
1960 - Lisa Vanderpump, Britanyalı lokantacı, yazar, oyuncu ve televizyon kişiliği
1964 - Robert Fico, Slovak politikacı
1969 - Kurthan Yılmaz, Türk futbolcu
1971 - Josh Charles, Amerikalı oyuncu
1972 - Letizia Ortiz, İspanya Kralı VI. Felipe'nin eşi ve İspanya kraliçesi
1973
Daniel, İsveç kraliyet ailesinin üyesi
Songül Karlı, Türk halk müziği sanatçısı ve sunucusu
1974 - Murat Yakın, Türk asıllı İsviçreli eski millî futbolcu ve teknik direktör
1977
Chimamanda Ngozi Adichie, Nijeryalı yazar
Jason Terry, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1978 - Eidur Gudjohnsen, İzlandalı futbolcu
1979
Dava Annable, Amerikalı oyuncu
Carlos Ruiz, Guetamalalı millî futbolcu
1980 - Mike Dunleavy, Jr., Amerikalı profesyonel basketbolcu
1981
Dave Mantel, Hollandalı oyuncu (ö. 2018)
Hayato Hashimoto, Japon eski futbolcu
1982
Edmilson dos Santos Silva, Brezilyalı futbolcu
Ahmed Rauf, Mısırlı millî futbolcu
1983 - Georges Akieremy, Gabonlu futbolcu
1984 - Harry, Galler Prensi Charles ile Galler Prensesi Diana'ın oğlu, Britanya tahtının altıncı sıradaki vârisi
1985 - Cyhi the Prynce, Amerikalı rapçi ve söz yazarı
1986 - George Watsky, Amerikalı rap sanatçısı ve şair
1987 - Aly Cissokho, Senegal asıllı Fransız futbolcu
1988
Chelsea Staub, Amerikalı oyuncu
Anedie Azael, Haitili model
1989 - Nihat Şahin, Türk futbolcu
1990 - Aaron Mooy, Avustralyalı millî futbolcu
1993 - J. P. Tokoto, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1994 - Luis Mago, Venezuelalı futbolcu
1995
Gökdeniz Varol, Türk futbolcu
Awer Mabil, Avustralyalı futbolcu
1997 - Benjamin Ingrosso, İsveçli şarkıcı ve şarkı yazarı
1999 - Daigo Furukawa, Japon futbolcu
Ölümler
668 - II. Konstans ("Sakallı Konstantin"), Roma Konsülü unvanını taşıyan son Bizans İmparatoru (d. 630)
921 - Ludmila, Çek Hristiyan azizi ve iman şehidi (d. 860)
1326 - Dmitri, Moskova Büyük Prensi (d. 1299)
1510 - Cenova’lı Katerina, İtalyan mistik (d. 1447)
1559 - Izabela Jagiellonka, Doğu Macaristan Kralı I. János'un eşi (d. 1519)
1700 - André Le Nôtre, Kral Louis XIV'in peyzaj ve bahçe mimarı (d. 1613)
1794 - Abraham Clark, Amerikalı politikacı (d. 1725)
1842 - Francisco Morazán, Orta Amerikalı siyasetçi (d. 1792)
1859 - Isambard Kingdom Brunel, İngiliz makine ve inşaat mühendisi (d. 1806)
1864 - John Hanning Speke, İngiliz kâşif (d. 1827)
1883 - Joseph Plateau, Belçikalı fizikçi (d. 1801)
1885 - Jumbo, Barnum Sirki'nin Afrika kökenli ünlü fili (tren kazasında) (d. 1860)
1891 - İvan Gonçarov, Rus yazar (d. 1812)
1913 - Arminius Vambery, Macar oryantalist (d. 1832)
1921 - Roman Ungern von Sternberg, Baltık-Alman-Rus kaptan ve Moğolistan'ı Mart-Ağustos 1921 tarihleri arasında yöneten korgeneral (d. 1886)
1926 - Rudolf Christoph Eucken, Alman felsefeci (d. 1846)
1929 - Fehime Sultan, Osmanlı Sultanı V. Murad’ın kızı (d. 1875)
1945 - André Tardieu, Üç kez Fransa Başbakanı (3 Kasım 1929 - 17 Şubat 1930, 2 Mart - 4 Aralık 1930, 20 Şubat - 10 Mayıs 1932) (d. 1876)
1945 - Anton Webern, Avusturyalı besteci (d. 1883)
1956 - Abdurrahman Vefik Sayın, Osmanlı devlet adamı, iktisatçı, eğitimci ve yazar (d. 1857)
1964 - Alfred Blalock, Amerikalı bilim insanı ve hekim (d. 1899)
1972 - Ásgeir Ásgeirsson, İzlanda'nın 2. Cumhurbaşkanı (d. 1894)
1972 - Baki Süha Ediboğlu, Türk şair ve yazar (d. 1915)
1972 - Geoffrey Fisher, İngiliz piskopos (d. 1887)
1972 - Ulvi Cemal Erkin, Türk besteci (d. 1906)
1973 - VI. Gustaf Adolf, İsveç Kralı (d. 1882)
1978 - Willy Messerschmitt, Alman uçak tasarımcısı (d. 1898)
1980 - Bill Evans, Amerikalı caz piyanisti ve bestecisi (d. 1929)
1983 - Murat Sarıca, Türk yazar ve öğretim üyesi (d. 1926)
1985 - Wolfgang Abendroth, Alman hukukçu ve sosyal siyaset tarihçisi (d. 1906)
1985 - Cootie Williams, Amerikalı Caz, Jump Blues ve Rhythm and blues Trompetçisi (d. 1911)
1989 - Robert Penn Warren, Amerikalı şair, kurgu yazarı ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1905)
1995 - Gunnar Nordahl, İsveçli futbolcu (d. 1921)
2002 - Şükran Güngör, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1926)
2006 - Oriana Fallaci, İtalyan gazeteci ve yazar (d. 1929)
2007 - Colin McRae, İskoç Dünya şampiyonu WRC pilotu (d. 1968)
2008 - Rick Wright, İngiliz müzisyen (d. 1943)
2017 - Izidoro Kosinski, Roma Katolik Brezilyalı piskopos (d. 1932)
2017 - Albert Speer, Alman mimar ve kentsel plancı (d. 1934)
2017 - Harry Dean Stanton, Amerikalı oyuncu ve müzisyen (d. 1926)
2018 - Warwick Estevam Kerr, Brezilyalı genetik mühendisi, entomolog ve profesör (d. 1922)
2018 - José Manuel de la Sota, Arjantinli siyasetçi (d. 1949)
2018 - Dudley Sutton, İngiliz oyuncu (d. 1933)
2019 - Leah Bracknell, İngiliz oyuncu (d. 1964)
2019 - Şazliye Saide Ferhat, Eski Tunus first lady'si (d. 1936)
2019 - David Hurst, Alman oyuncu ve tiyatro yapımcısı (d. 1926)
2019 - Phyllis Newman, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1933)
2019 - Ric Ocasek, Amerikalı rock müziği sanatçısı, albüm yapımcısı ve ressam (d. 1944)
2019 - Andrés Sardá Sacristán, İspanyol tekstil mühendisi ve moda tasarımcısı (d. 1929)
2019 - Mike Stefanik, Eski Amerikalı profesyonel otomobil yarışçısı (d. 1958)
2020 - Faith Alupo, Ugandalı siyasetçi (d. 1983)
2020 - Suna Kıraç, Türk iş insanı ve Koç Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili (d. 1941)
2020 - Momčilo Krajišnik, Eski Bosnalı Sırp siyasetçi (d. 1945)
2020 - Moussa Traoré, Malili asker ve siyasetçi (d. 1936)
2021 - Philippe Adrien, Fransız tiyatro yönetmeni, aktör ve oyun yazarı (d. 1939)
2021 - Robert Fyfe, İskoç aktör (d. 1930)
2021 - Marthe Mercadier, Fransız aktris (d. 1928)
2022 - Eddie Butler, Galli ragbi birliği oyuncusu, gazeteci ve spor yorumcusu (d. 1957)
2022 - Axel Jodorowsky, Meksikalı-Fransız aktör, yazar, ressam, oyun yazarı, eğitmen ve tarot falcısı (d. 1965)
2022 - Saul Kripke, Amerikalı filozof ve mantıkçı (d. 1940)
2022 - Diana Maggi, İtalyan-Arjantinli aktris (d. 1925)
2022 - Maanu Paul, Yeni Zelandalı Māori kökenli siyasetçi, eğitimci, aktivist ve botanikçi (d. 1939)
2022 - Radko Polič, Sloven tiyatro, dizi ve sinema oyuncusu (d. 1942)
2022 - Esad Rauf, Pakistanlı kriket oyuncusu ve hakemi (d. 1956)
2022 - Jeanne Renaud, Kanadalı dansçı, koreograf ve sanat yönetmeni (d. 1928)
Tatiller ve özel günler
Özgür Para Günü
Dünya Demokrasi Günü
0915
15 |
3286 | https://tr.wikipedia.org/wiki/16%20Eyl%C3%BCl | 16 Eylül |
Olaylar
1598 - Kore Donanması, Myong-Yang'da Japon Donanması'na karşı zafer kazandı.
1810 - Miguel Hidalgo, Meksika'nın Dolores kasabasında, daha sonra "Dolores'in çığlığı" ("Grito de Dolores") olarak adlandırılan konuşmasıyla, İspanyol hakimiyetine karşı Meksika Bağımsızlık Savaşı'nı başlattı.
1873 - Fransa'daki Alman işgalinin sonu.
1908 - General Motors Şirketi'nin kuruluşu.
1919 - Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, Balıkesir Kongresi'nde kurulan "Hareket-i Milliye Redd-i İlhak Heyeti", üçüncü kez toplandı. Alaşehir Kongresi'nde alınan kararların Balıkesir'de de uygulanması kararlaştırıldı.
1924 - Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ndeki ayaklanma sert biçimde bastırıldı.
1935 - Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası açıldı. Cumhuriyet döneminde sanayi hareketini başlatan ilk tesis olan fabrika, Sovyetler Birliği'nden alınan 8,5 milyon TL krediyle kurulmuştu.
1935 - Türk Millî Güreş Takımı, 4. Balkan Güreş Şampiyonası’nda Balkan Şampiyonu oldu.
1941 - Kiev Muharebesi: II. Dünya Savaşı'nda Alman Kuvvetleri'nin Kiev ve civarındaki kuşatması tamamlandı.
1950 - Amerikan Kuvvetleri, Kore'nin güney limanı olan İncheon'a çıkartma yaptı.
1953 - İlk sinemaskop film gösterimi New York'ta yapıldı.
1961 - Yassıada Yargılamaları neticesinde idama mahkûm edilen Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın cezaları infaz edildi. Başbakan Adnan Menderes'in idam cezasının infazı ise, intihar girişiminde bulunması nedeniyle ertelendi.
1969 - Türk Hava Yolları'na ait SEÇ adlı yolcu uçağı, oyuncak bir tabanca ile Sadi Toker tarafından Bulgaristan’ın Sofya kentine kaçırıldı.
1973 - Devrimci sanatçı Victor Jara, Pinochet'nin darbesinin ardından Şili'nin Santiago Stadyumu'nda kurşuna dizildi.
1975 - Papua Yeni Gine, Avustralya'dan bağımsızlığını ilan etti.
1978 - İran'da bir dakika süren depremde 20 bin kişi öldü.
1980 - Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren, yerli ve yabancı basın mensuplarının katıldığı ilk basın toplantısını başbakanlık binasında düzenledi.
1982 - Sabra ve Şatilla Katliamı: İsrail yanlısı aşırı sağcı Hristiyan Falanjist milisler, Batı Beyrut'ta Sabra ve Şatilla adındaki Filistin mülteci kamplarında katliam gerçekleştirdi.
1993 - Kanal d yayın hayatına başladı
2011 - İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi, Taksim Meydanı’nın tamamının yayalaştırılmasını kabul etti.
Doğumlar
1386 - V. Henry, (1413-1422) döneminde İngiltere ve İrlanda kralı (ö. 1422)
1507 - Jiajing, Çin'in Ming Hanedanı'nın 11. imparatoru (ö. 1567)
1626 - Leopold Wilhelm, Alman prensi (ö. 1671)
1745 - Mihail Kutuzov, Rus mareşal (ö. 1813)
1782 - Daoguang, Çin'in Qing Hanedanı İmparatoru (ö. 1850)
1816 - Charles Thomas Newton, İngiliz arkeolog (ö. 1894)
1859 - Yuan Shikai, Çinli komutan ve devlet adamı (ö. 1916)
1885 - Karen Horney, Amerikalı psikanalist (ö. 1952)
1887 - Jean Arp, Alman asıllı Fransız heykeltıraş, ressam ve şair (ö. 1966)
1888 - Frans Eemil Sillanpää, Fin yazar (ö. 1964)
1891 - Karl Dönitz, Alman Donanma Komutanı, Büyük Amiral ve II. Dünya Savaşı sonlarında Almanya'nın Cumhurbaşkanı (ö. 1980)
1893
Albert Szent-Györgyi, Macar fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (C vitaminini keşfeden) (ö. 1986)
Alexander Korda, İngiliz yönetmen ve yapımcı (ö. 1956)
1904 - Nikolay Ostrovski, Rus yazar (ö. 1936)
1910 - Erich Kempka, Nazi Almanyası'nda yarbay (ö. 1975)
1916 - Robert Llewellyn Bradshaw, St. Kitts ve Nevisli siyasetçi (ö. 1978)
1922 - Guy Hamilton, İngiliz film yönetmeni ve senarist (ö. 2016)
1923 - Lee Kuan Yew, Singapurlu devlet adamı (ö. 2015)
1924 - Lauren Bacall, Amerikalı oyuncu ve model (ö. 2014)
1925
Charles Haughey, İrlanda Başbakanı (ö. 2006)
B.B. King, Amerikalı müzisyen (ö. 2015)
1927 - Peter Falk, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 2011)
1928 - Patricia Wald, Amerikalı hakim (ö. 2019)
1930 - Anne Francis, Amerikalı aktris (ö. 2011)
1934
Elgin Baylor, Amerikalı eski basketbol oyuncusu (ö. 2021)
George Chakiris, Amerikalı oyuncu, dansçı ve Oscar ödülü sahibi
Ronnie Drew, İrlandalı şarkıcı (ö. 2008)
1937 - Aleksandr Medved, Belarus asıllı Sovyet güreşçi
1939 - Breyten Breytenbach, Güney Afrikalı yazar ressam ve Afrikaans dili şairi
1940 - Hamiet Bluiett, Amerikalı caz saksafoncusu, klarnetçi ve besteci (ö. 2018)
1941 - Richard Perle, Amerikalı politik danışman ve ABD eski Savunma Bakanı Yardımcısı
1942 - Beverly Aadlen, Amerikalı oyuncu (ö. 2010)
1943 - Anne-Marie Minvielle, Fransız gazeteci (ö. 2019)
1944 - Uğurtan Sayıner, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö.2021)
1945 - Muammer Hacıoğlu, Türk şair (ö. 1992)
1950 - Mehmet Ali Şahin, Türk avukat ve siyasetçi
1952 - Mickey Rourke, Amerikalı oyuncu
1953
Jerry Pate, Amerikalı golfçü
Manuel Pellegrini, Şilili futbolcu ve teknik direktör
1956 - David Copperfield, Amerikalı illüzyonist
1957 - Clara Furse, Britanyalı iş insanı
1958
Neville Southall, Galli millî futbolcu
Jennifer Tilly, Amerikalı oyuncu, seslendirme sanatçısı ve profesyonel poker oyuncusu
1963
Yonca Evcimik, Türk şarkıcı, dansçı, oyuncu, yapımcı ve sunucu
Richard Marx, Amerikalı şarkıcı-şarkı yazarı, albüm yapımcısı
1964
Rossy de Palma, İspanyol oyuncu
Dave Sabo, Amerikalı müzisiyen
Molly Shannon, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1965 - Karl-Heinz Riedle, Alman millî futbolcu ve teknik direktör
1966 - Kevin Young, Amerikalı eski atlet
1968 - Marc Anthony, Latin şarkıcı, söz yazarı ve aktör
1971 - Amy Poehler, Amerikalı oyuncu
1973 - Camiel Eurlings, Hollandalı politikacı
1974
Loona, Hollandalı pop-dans müzisyeni ve şarkıcı
John McAdorey, İrlandalı atlet
1975 - Thekla Reuten, Hollandalı aktris
1976 - Tina Barrett, İngiliz şarkıcı ve oyuncu
1977 - Musiq Soulchild, Amerikalı şarkıcı
1978 - Brian Sims, Amerikalı avukat ve LGBT sivil hakları savunucusu
1979 - Fanny Biascamano, Fransız şarkıcı
1980 - Gaia Bermani Amaral, Brezilyalı-İtalyan oyuncu, manken ve televizyon yapımcısı
1981 - Alexis Bledel, Amerikalı oyuncu
1982 - Barbara Engleder, Alman atıcı
1983 - Kirsty Coventry, Zimbabveli dünya rekortmeni yüzücü
1984 - Sabrina Bryan, Amerikalı aktris, şarkıcı, söz yazarı, dansçı, koreograf, moda tasarımcısı ve televizyon kişiliği
1984 - Katie Melua, Gürcü asıllı İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve müzisyen
1987
Merve Boluğur, Türk oyuncu
Fatih Kara, Türk futbolcu
Kyle Lafferty, Kuzey İrlandalı futbolcu
Burry Stander, Güney Afrikalı bisikletçi (ö. 2013)
1989 - Salomón Rondón, Venezuelalı futbolcu
1990 - Karim Boudiaf, Fransız-Katarlı futbolcu
1992 - Nick Jonas, Amerikalı oyuncu ve Jonas Brothers'ın vokalist, davulcu ve gitarist
1994
Mina Popović, Sırp voleybolcu
Daudet N'Dongala, Fransız futbolcu
Aleksandar Mitrović, Sırp futbolcu
1995 - Aaron Gordon, Amerikalı basketbol oyuncusu
1996 - Şevket Bulut, Türk yazar
1997 - Jackie Young, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1998 - Diogo Sousa, Portekizli futbolcu
Ölümler
307 - Flavius Valerius Severus, Roma İmparatoru (azledilerek öldürüldü) (d. ?)
1380 - V. Charles, 1364'ten 1380'deki ölümüne kadar Fransa kralı (d. 1338)
1498 - Tomás de Torquemada, İspanya'nın ilk büyük engizisyon lideri (d. 1420)
1573 - Asakura Yoshikage, Japon Daimyo (d. 1533)
1583 - Catherine Jagiellon, İsveç konsort kraliçesi (d. 1526)
1672 - Anne Bradstreet, İngiliz-Amerikalı feminist şair (Amerikan kolonilerindeki ilk kadın şair) (d. 1612)
1681 - Cihanara Begüm, Babür İmparatoru Şah Cihan'ın kızı (d. 1614)
1701 - II. James, İngiltere, İskoçya ve İrlanda kralı (d. 1633)
1736 - Daniel Gabriel Fahrenheit, Alman fizikçi (Fahrenhayt sıcaklık ölçüm birimi onun adını taşır) (d. 1686)
1782 - Farinelli, İtalyan kontralto, soprano ve kastrato sanatçısı (d. 1705)
1803 - Nicolas Baudin, Fransız kâşif (d. 1754)
1824 - XVIII. Louis, Fransa Kralı (d. 1755)
1896 - Antônio Carlos Gomes, Brezilyalı besteci (d. 1836)
1925 - Alexander Friedman, Rus fiziksel evrenbilimci ve matematikçi (d. 1888)
1931 - Ömer Muhtar, Libya'da İtalyanlara karşı yürütülen direniş hareketinin önderi (d. 1858)
1932 - Ronald Ross, İngiliz doktor ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1857)
1944 - Gustav Bauer, Weimar Cumhuriyeti'nin 1919-1920 arasındaki şansölyesi (d. 1870)
1946 - Henri Gouraud, Fransız asker (d. 1867)
1946 - James Hopwood Jeans, İngiliz fizikçi, gök bilimci ve matematikçi (d. 1877)
1959 - Süleyman Hilmi Tunahan, İslam alimi, Kur'an muallimi ve vaiz (d. 1888)
1961 - Fatin Rüştü Zorlu, Türk siyasetçi ve bürokrat (d. 1910)
1961 - Hasan Polatkan, Türk siyasetçi (d. 1915)
1965 - Fred Quimby, Amerikalı çizgi film yapımcısı (d. 1886)
1967 - Burhan Toprak, Türk sanat tarihçisi (d. 1906)
1973 - Víctor Jara, Şilili sanatçı (d. 1932)
1976 - Bertha Lutz, Brezilyalı zoolog, politikacı ve diplomat (d. 1894)
1977 - Maria Callas, Yunan soprano (d. 1923)
1979 - Gio Ponti, İtalyan mimar ve tasarımcı (d. 1891)
1980 - Jean Piaget, İsviçreli psikolog (d. 1896)
1982 - Muhittin Sadak, Türk müzisyen ve Devlet Operası'nın koro şefi (d. 1900)
1984 - Richard Brautigan, Amerikalı yazar (d. 1935)
1988 - Dick Pym, İngiliz millî kaleci (d. 1893)
1991 - Olga Spessivtseva, Rus balerin (d. 1895)
2000 - Şükriye Dikmen, Türk ressam (d. 1918)
2001 - Samuel Z. Arkoff, Amerikalı film yapımcısı (d. 1918)
2002 - Muzaffer Uyguner, Türk şair, yazar ve araştırmacı (d. 1923)
2003 - Sheb Wooley, Amerikalı aktör ve şarkıcı (d. 1921)
2005 - Gordon Gould, Amerikalı fizikçi (d. 1920)
2007 - Robert Jordan, Amerikalı yazar (Zaman Çarkı adlı epik fantastik dizinin yazarı) (d. 1948)
2008 - Kemal Çapraz, Türk gazeteci, araştırmacı ve yazar (d. 1964)
2009 - Mary Travers, Amerikalı müzisyen ve şarkıcı (d. 1936)
2010 - Robert J. White, Amerikalı beyin cerrahı (d. 1926)
2011 - Kara Kennedy, Tv yapımcısı (d. 1960)
2012 - John Ingle, Amerikalı dizi, sinema oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (d. 1928)
2012 - Friedrich Zimmermann, Eski Alman siyasetçi (d. 1925)
2013 - Patsy Swayze, Amerikalı dans eğitmeni ve koreograf (d. 1927)
2015 - Guy Béart, Fransız şarkıcı ve söz yazarı (d. 1930)
2016 - Edward Albee, Amerikalı tiyatro yazarı (d. 1928)
2016 - Tarık Akan, Türk oyuncu, aktör ve film yapımcısı (d. 1949)
2016 - Gabriele Amorth, İtalyan Katolik rahibi (d. 1925)
2016 - Carlo Azeglio Ciampi, İtalyan siyasetçi ve bankacı (d. 1920)
2016 - W. P. Kinsella, Kanadalı yazar ve romancı (d. 1935)
2016 - António Mascarenhas Monteiro, Yeşil Burunlu siyasetçi (d. 1944)
2017 - Mitchell Flint, Amerikalı avukat, tecrübeli havacı ve savaş pilotu (d. 1923)
2017 - Petr Šabach, Çek yazar (d. 1951)
2018 - Iris Acker, Amerikalı oyuncu, televivzyon sunucusu, yapımcı, dansçı ve yazar (d. 1930)
2018 - Perry Miller Adato, Amerikalı belgesel film yapımcısı, yönetmeni ve yazar (d. 1921)
2018 - Maartin Allcock, İngiliz çoklu entsrüman çalan (multi enstrümentalist) müzisyen ve albüm yapımcısı (d. 1957)
2018 - Kevin Beattie, İngiliz eski millî futbolcu (d. 1953)
2019 - Luigi Colani, Alman endüstri mühendisi, tasarımcı ve mimar (d. 1928)
2019 - B. J. Khatal-Patil, Hint siyasetçi, yazar ve aktivist (d. 1919)
2020 - Ahmed bin Salah, Tunuslu siyasetçi ve sendikacı (d. 1926)
2020 - Stanley Crouch, Amerikalı şair, gazeteci, yazar ve müzik eleştirmeni (d. 1945)
2020 - Enrique Irazoqui, İspanyol aktör ve siyasi aktivist (d. 1944)
2020 - P.R. Krishna Kumar, yerli ayurveda doktoru (d. 1951)
2020 - Balli Durga Prasad Rao, Hint politikacı (d. 1956)
2020 - Saefullah, Endonezyalı siyasetçi ve eğitimci (d. 1964)
2021 - Dušan "Duda" Ivković, Sırp basketbol koçu (d. 1943)
2021 - Hlengiwe Mkhize, Güney Afrikalı kadın siyasetçi (d. 1952)
2021 - Casimir Oyé-Mba, Gabon siyâset adamıdır (d. 1942)
2021 - Jane Powell, Amerikalı aktris, şarkıcı ve dansçı (d. 1929)
2021 - Juli Reding, Amerikalı aktris (d. 1935)
2021 - Graciete Santana, Brezilyalı uzun mesafe koşucusu (d. 1980)
2021 - Clive Sinclair, İngiliz mucittir (d. 1940)
2022 - Ebul Hasnat, Bangladeşli siyasetçi ve hukukçu (d. 1940)
2022 - James Aubrey Parker, Amerikalı yargıç (d. 1937)
2022 - Haluk Pekşen, Türk siyasetçi ve avukat (d. 1961)
2022 - Luciano Vassalo, Eritre asıllı Etiyopyalı eski millî futbolcu ve teknik direktördür (d. 1935)
Tatiller ve özel günler
Uluslararası Ozon Tabakasını Koruma Günü
Meksika bağımsızlık günü
Kaynakça
0916
16 |
3287 | https://tr.wikipedia.org/wiki/17%20Eyl%C3%BCl | 17 Eylül |
Olaylar
1176 - Miryakefalon Savaşı: Anadolu Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasında gerçekleşen savaş, Anadolu Selçuklu Devleti'nin zaferiyle sonuçlandı.
1787 - ABD Anayasası kabul edildi.
1908 - Havacı Orwill Wright ve beraber uçtuğu arkadaşı Thomas E. Selfridge, uçak kazası geçirdiler. Kazada yaşamını kaybeden Selfridge, uçak kazasında yaşamını yitiren ilk insan oldu.
1922 - Bandırma işgalden kurtarıldı.
1934 - Türkiye, Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) üyeliğine kabul edildi.
1939 - II. Dünya Savaşı: Kızıl Ordu birlikleri Polonya'nın doğu sınırlarını geçerek istilaya başladı.
1941 - İngiliz ve Sovyet işgali altındaki İran'da Şah Rıza Pehlevi tahttan indirildi, yerine oğlu Muhammed Rıza Pehlevi geçti.
1943 - Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi kuruldu.
1944 - II. Dünya Savaşı'nın Batı Cephesi'nde Market Garden Harekâtı başladı.
1948 - Lehi (İsrail Özgürlük Savaşçıları) örgütü, Birleşmiş Milletler Filistin Arabulucusu Folke Bernadotte'yi Kudüs'te öldürdü.
1950 - BM emrine verilen Kore birliği, İskenderun'dan gemilerle Kore'ye doğru hareket etti.
1960 - Prof. Dr. Tarık Zafer Tunaya, Devrim Ocakları Başkanı oldu.
1961 - Adnan Menderes idam edildi. Millî Birlik Komitesi, 65 yaşını aşan Celâl Bayar ile öteki hükümlülerin idam cezalarını, müebbet hapse çevirdi.
1967 - Kayseri'de yapılan Kayserispor-Sivasspor futbol maçında çıkan olaylarda 43 kişi öldü, çok sayıda kişi yaralandı.
1978 - Mısır ile İsrail arasında Camp David Sözleşmesi imzalandı.
1980 - Nikaragua'nın eski diktatörü Anastasio Somoza Debayle öldürüldü.
1981 - 7 Eylül 1979'da Manisa Turgutlu'da fırın basıp 4 sol görüşlü fırıncıyı öldüren sağ görüşlü militanlar Halil Esendağ ve Selçuk Duracık, İzmir Sıkıyönetim Komutanlığı 2 Numaralı Askerî Mahkemesi tarafından ölüm cezasına çarptırıldı.
1990 - Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun cenazeleri İstanbul'a nakledildi ve devlet töreniyle Topkapı'da yaptırılan Anıt Mezar'a defnedildi.
1993 - Sakarya Üniversitesi Vakfı kuruldu.
1996 - ABD Başkanı Bill Clinton, Kuveyt'e 3500 asker gönderdi. Bill Clinton, Irak'ı saldırgan davranışlarına son vermesi konusunda uyardı.
2002 - Bakü-Ceyhan Boru Hattı'nın temeli; Türkiye Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ve Gürcistan Devlet Başkanı Eduard Şevardnadze tarafından atıldı.
2004 - The Sims 2 isimli simulasyon oyunu satışa sunuldu.
2013 - Grand Theft Auto V isimli video oyunu piyasaya sürüldü.
2014 - Minecraft'ın yapımcısı olan Mojang, Microsoft tarafından 2.500.000.000 dolara satın alındı.
Doğumlar
1552 - V. Paulus, Papa (ö. 1621)
1677 - Stephen Hales, İngiliz fizyolojist, kimyacı ve mucit (ö. 1761)
1730 - Friedrich Wilhelm von Steuben, Prusyalı subay ve Amerikan generali (ö. 1794)
1743 - Marquis de Condorcet, Fransız matematikçi ve filozof (ö. 1794)
1774 - Giuseppe Caspar Mezzofanti, İtalyan din adamı, dilbilimci ve hiperpoliglot (ö. 1849)
1797 - Heinrich Kuhl, Alman doğabilimci ve zoolog (ö. 1821)
1826 - Bernhard Riemann, Alman matematikçi (ö. 1866)
1840 - Smbat Şahaziz, Ermeni eğitimci, yazar ve gazeteci (ö. 1908)
1857 - Konstantin Tsiolkovskiy, Rus bilgin ve kâşif (ö. 1935)
1869 - Christian Lange, Norveçli tarihçi, öğretmen ve siyaset bilimci (ö. 1938)
1883 - William Carlos Williams, Amerikalı şair (ö. 1963)
1886 - Feyhaman Duran, Türk ressam (ö. 1970)
1905 - Junius Richard Jayewardene, Sri Lankalı siyasetçi (ö. 1996)
1907 - Warren E. Burger, 1969'dan 1986'ya kadar Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesinin 15. Başyargıçı (ö. 1995)
1908 - Rafael Israelyan, Ermeni mimar ve tasarımcı (ö. 1973)
1914
James Van Allen, Amerikalı uzay bilimci (ö. 2006)
William Grut, İsveçli modern pentatletdi (ö. 2012)
1915 - M. F. Husain, Hint ressam (ö. 2011)
1918 - Haim Herzog, İsrail Cumhurbaşkanı (ö. 1997)
1920 - Marjorie Holt, Amerikalı siyasetçi ve avukat (ö. 2018)
1922 - Agostinho Neto, Angolalı şair ve Devlet Başkanı (ö. 1979)
1925 - Haluk Afra, Türk diplomat (ö. 2001)
1928 - Roddy McDowall, İngiliz oyuncu (ö. 1998)
1929
Stirling Moss, İngiliz Formula 1 yarış pilotu (ö. 2020)
Eliseo Prado, Arjantinli futbolcu (ö. 2016)
1930 - David Huddleston, Amerikalı oyuncu (ö. 2016)
1931
Anne Bancroft, Amerikalı oyuncu (ö. 2005)
Jean-Claude Carrière, Akademi Onur Ödülü sahibi Fransız romancı, senarist, aktör ve yönetmen (ö. 2021)
1932 - Halife bin Hamed es-Sani, 1972-1995 yılları arasında tahtta kalan Katar Emiri (ö. 2016)
1934 - Maureen Connolly, Amerikalı eski tenisçi (ö. 1969)
1935 - Ken Kesey, Amerikalı yazar (ö. 2001)
1936 - Gerald Guralnik, Amerikalı fizikçi (ö. 2014)
1938 - Perry Robinson, Amerikalı caz klarnetçisi ve besteci (ö. 2018)
1939 - David Souter, 1990'dan 2009'a kadar ABD Yüksek Mahkeme Yargıçlığı yapmış emekli avukat
1940
Jan Eliasson, İsveçli diplomat
Lorella De Luca, İtalyan sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2014)
1942
Robert Graysmith, Amerikalı gerçek suç yazarı
Lupe Ontiveros, Meksika doğumlu Amerikalı oyuncu (ö. 2012)
1944 - Reinhold Messner, İtalyan dağcı, maceracı ve kaşif
1945
Phil Jackson, Amerikalı eski basketbolcu
Bhakti Charu Swami, Uluslararası Krishna Bilinci Derneği'nin (ISKCON) manevi lideri (ö. 2020)
1947 - Tessa Jowell, İngiliz İşçi Partisi üyesi siyasetçi (ö. 2018)
1948
Kemal Monteno, Bosnalı şarkıcı-şarkı yazarı (ö. 2015)
John Ritter, Amerikalı oyuncu (ö. 2003)
1950 - Narendra Modi, Hint politikacı ve Hindistan'ın 15. Başbakanı
1953 - Luís Amado, Portekizli sosyalist siyasetçi
1955 - Scott Simpson, Amerikalı golfçü
1956 - Almazbek Atambayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı
1958 - Janez Janša, Slovenyalı politikacı
1960 - Damon Hill, İngiliz Formula 1 eski yarış pilotu
1962
Hişam Kandil, Mısırlı siyasetçi
Baz Luhrmann, Avustralyalı film yönetmeni, senarist ve yapımcı
Alma Prica, Hırvat oyuncu
1965
Kyle Chandler, Amerikalı oyuncu
Bryan Singer, Amerikalı sinema yönetmeni
1967 - Kaan Girgin, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1968
Anastacia, Amerikalı şarkıcı ve müzisyen
Barry Austin, Britanyalı yaşadığı dönemde en kilolu olarak bilinen kişi (ö. 2021)
Tito Vilanova, İspanyol futbolcu ve teknik direktör (ö. 2014)
1969
Baha, Türk şarkıcı
Ken Doherty, İrlandalı profesyonel snooker oyuncusu
Keith Flint, İngiliz müzisyen
1970 - Goncagül Sunar, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve müzisyen
1971 - Bobby Lee, Amerikalı oyuncu, komedyen ve seslendirme sanatçısı
1973 - Alberto Chaíça, Portekizli atlet
1974
Yonca Lodi, Türk pop müzik sanatçısı
Rasheed Wallace, Amerikalı basketbolcu
1975
Jimmie Johnson, Amerikalı stok otomobil yarışçısı
Tayna Lawrence, Jamaikalı atlet
Pumpkinhead, Amerikalı rapçi ve hip hop müzisyeni
1977
Sam Esmail, Amerikalı yazar, yönetmen ve yapımcı
Elena Godina, Rus voleybolcu
Simona Gioli, İtalyan voleybolcu
Simone Perrotta, İtalyan futbolcu
1978 - Nick Cordero, Kanadalı aktör (ö. 2020)
1979 - Flo Rida, Amerikalı rap sanatçısı, vokalist ve söz yazarı
1981
Bakari Kone, Fildişi Sahilli eski millî futbolcu
Onurr, Türk şarkıcı
1982 - Barış Yıldız, Türk oyuncu
1983
Peter Grajciar, Slovak futbolcu
Tatyana Lısenko, Rus çekiç atıcı
1984 - Marina Tumas, Belaruslu profesyonel kadın voleybolcu
1985 - Tomáš Berdych, Çek tenisçi
1986
Paolo De Ceglie, İtalyan futbolcu
Dimítrios Régas, Yunan atlet
Maximiliano Núñez, Arjantinli futbolcu
1988
Maret Grothues, Hollandalı Voleybolcu
Dominik Kaiser, Alman futbolcu
1989
Harun Kuvel, İş Analitikleri Kidemli Danışmanı
Olivier Boumal, Kamerunlu futbolcu
1990 - Sefa Topsakal, Türk şarkıcı
1991 - Miguel Quiame, Angolalı futbolcu
1992 - Kemar Lawrence, Jamaikalı futbolcu
1993 - Sofiane Boufal, Faslı millî futbolcu
1994
Ivana Kapitanović, Metz Hentbol ve Hırvat milli takımında Hırvat hentbolcu
Javier Eduardo López, Meksikalı futbolcu
1995 - Patrick Mahomes, Amerikan futbolcu
1996 - Ella Purnell, İngiliz aktris
1997
Marisol Acosta, Uruguaylı manken ve eski güzellik kraliçesi
Emma Hinze, Alman profesyonel pist bisikleti yarışçısı
1999 - Julia van Bergen, Hollandalı pop şarkıcı
Ölümler
1179 - Bingenli Hildegard, Benedikten tarikatına mensup Alman rahibe, yazar, besteci, alfabe mucidi, filozof ve hezârfen (d. 1098)
1621 - Roberto Bellarmino, İtalyan teolog, Kardinal, Cizvit rahibi ve iman savunucusu (Apolojet) (d. 1542)
1665 - IV. Felipe, İspanya Kralı (d. 1605)
1674 - Hyeonjong, Joseon Krallığı'nın 18. kralı (d. 1641)
1676 - Sabetay Sevi, Osmanlı Yahudisi din adamı ve tarikat lideri (d. 1626)
1679 - Juan Jose, IV. Felipe ile aktris Maria Calderon'un evlilik dışı oğlu (d. 1629)
1836 - Antoine Laurent de Jussieu, Fransız botanikçi (d. 1748)
1863 - Charles Robert Cockerell, İngiliz mimar, arkeolog ve yazar (d. 1788)
1863 - Alfred de Vigny, Fransız yazar ve şair (d. 1797)
1877 - Henry Fox Talbot, İngiliz mucit (fotoğrafın öncülerinden) (d. 1800)
1878 - Orelie-Antoine de Tounens, Kralı Orelie-Antoine I olarak tanımlayan Fransız avukat ve maceracı (d. 1825)
1879 - Eugène Viollet-le-Duc, Fransız mimar ve teorisyen (d. 1814)
1888 - Johann Nepomuk Hiedler, Adolf Hitler'in baba tarafından büyükbabası (d. 1807)
1923 - Stefanos Dragumis, Yunan siyasetçi, yargıç ve yazar (d. 1842)
1936 - Henry Louis Le Chatelier, Fransız kimyager (d. 1850)
1937 - Memed Abaşidze, Gürcü siyasal lider, yazar ve hayırsever (d. 1873)
1948 - Folke Bernadotte, İsveçli asker, insan hakları savunucusu ve diplomat (d. 1895)
1948 - Emil Ludwig, Alman yazar (d. 1881)
1961 - Adnan Menderes, Türk siyasetçi (İdam) (d. 1899)
1965 - Alejandro Casona, İspanyol şair ve oyun yazarı (d. 1903)
1972 - Akim Tamiroff, Rus asıllı Amerikalı oyuncu (d. 1899)
1975 - Hayalet Oğuz, Türk yazar (d. 1929)
1980 - Anastasio Somoza Debayle, Nikaragua Devlet Başkanı (d. 1925)
1982 - Manos Loïzos, Mısır doğumlu Yunan besteci (d. 1937)
1984 - Richard Basehart, Amerikalı oyuncu (d. 1914)
1991 - Frank H. Netter, Amerikalı ressam ve tıp doktoru (d. 1906)
1992 - Roger Wagner, Fransız-Amerikalı koro müzisyeni, yönetici ve eğitimci (d. 1914)
1994 - Karl Popper, İngiliz düşünür (d. 1902)
1996 - Spiro Agnew, Amerikalı siyasetçi ve ABD'nin 39. Başkan Yardımcısı (Richard Nixon'ın yardımcısı) (d. 1918)
1997 - Red Skelton, Amerikalı oyuncu ve komedyen (d. 1913)
2003 - Erich Hallhuber, Alman oyuncu (d. 1951)
2005 - Pekcan Koşar, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1936)
2015 - Valeria Cappellotto, İtalyan bisiklet yarışçısı (d. 1970)
2015 - Dettmar Cramer, Alman eski futbolcu ve teknik direktör (d. 1925)
2015 - Nelo Risi, İtalyan şair, yönetmen, çevirmen ve senarist (d. 1920)
2016 - Charmian Carr, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1942)
2016 - C. Martin Croker, Amerikalı seslendirme sanatçısı ve çizgi film kreatörü (d. 1962)
2016 - Behmen Gülbarnejad, İranlı paralimpik bisiklet yarışçısı (d. 1968)
2016 - Roman Ivanıçuk, Ukraynalı yazar ve siyasetçi (d. 1929)
2017 - Bonnie Angelo, Amerikalı gazeteci ve yazar (d. 1924)
2017 - Suzan Farmer, İngiliz sinema ve dizi oyuncusu (d. 1942)
2017 - Bobby Heenan, Amerikalı emekli profesyonel güreş menajeri ve yorumcu (d. 1943)
2017 - Lucy Ozarin, Amerikalı psikiyatr (d. 1914)
2018 - Celia Barquín, İspanyol kadın golf sporcusu (d. 1996)
2018 - Enzo Calzaghe, İngiliz boks antrenörü ve müzisyen (d. 1949)
2019 - Jessica Jaymes, Amerikalı porno yıldızı (d. 1979)
2019 - Cokie Roberts, Amerikalı gazeteci, siyaset yorumcusu, sunucu ve yazar (d. 1943)
2020 - Ricardo Ciciliano, Kolombiyalı futbolcu (d. 1976)
2020 - Ashok Gasti, Hint politikacı ve avukat (d. 1965)
2020 - Terry Goodkind, Amerikalı yazar (d. 1948)
2020 - Liladhar Vaghela, Hint siyasetçi (d. 1935)
2021 - Abdülaziz Buteflika, Cezayirli siyasetçi (d. 1937)
2021 - Tim Donnelly, Amerikalı aktör (d. 1944)
2021 - Basil Hoffman, Amerikalı usta oyuncu (d. 1938)
2021 - Albert Linder, Kazak halterci (d. 1996)
2021 - Wataru Takeshita, Japon siyasetçi (d. 1946)
2022 - Igor Maslennikov, Sovyet-Rus film yönetmeni ve senarist (d. 1931)
2022 - Vlado Milunić, Hırvat kökenli olup Çek Cumhuriyeti’nde yetişmiş bir mimar (d. 1941)
2022 - Maria Grazia Pagano, İtalyan eğitimci ve siyasetçi (d. 1945)
2022 - Christian Rätsch, Alman bilim insanı (d. 1957)
Tatiller ve özel günler
0917
17 |
3288 | https://tr.wikipedia.org/wiki/18%20Eyl%C3%BCl | 18 Eylül |
Olaylar
1739 - Osmanlı Devleti ile Avusturya Arşidüklüğü, Belgrad Antlaşması'nı imzaladı.
1837 - New York'ta Broadway 259 numaralı adreste, sonraları adı "Tiffany & Co." olan "Tiffany, Young & Ellis" isimli bir eşya dükkânı açıldı.
1851 - Amerika Birleşik Devletleri'nde New York Times gazetesi yayımlanmaya başlandı.
1890 - Japonya'da Ertuğrul Fırkateyni battı, kazadan sadece 69 denizci kurtarılabildi.
1921 - Sakarya Meydan Muharebesi'nin kazanılmasının ardından Mustafa Kemal Paşa, Ankara'ya döndü.
1922 - Erdek ve Biga'nın kurtuluşu.
1923 - Hindistan Ulusal Kongresi, sivil itaatsizlik kampanyası başlattı.
1932 - Türkçe Ezan: Ezan Türkçe okundu.
1934 - Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti'ne girdi.
1937 - Nyon Antlaşması, TBMM'de kabul edildi. Antlaşma, Akdeniz'de korsanlık faaliyetlerine karşı, Akdeniz ülkeleri tarafından alınacak ortak önlemleri içeriyordu.
1956 - Efes'te 1926'dan beri sürdürülen arkeolojik kazılarda, "Prytaneion" adı verilen bölümde, dünyaca ünlü Artemis heykeli gün ışığına çıkarıldı.
1961 - Yassıada mahkûmları, Kayseri Cezaevi'ne nakledildi.
1962 - Kıbrıs'ta Rauf Denktaş'a suikast girişiminde bulunuldu.
1970 - 8 aydır tutuklu bulunan öğrenci liderleri, Deniz Gezmiş ve Cihan Alptekin tahliye edildiler.
1971 - Türkiye Güzeli Filiz Vural, Avrupa Güzeli seçildi.
1974 - CHP-MSP koalisyonu bozuldu. Bülent Ecevit, Başbakanlık'tan istifa etti.
1980 - Soyuz 38 uzay aracı, Sovyetler Birliği ve Küba tarafından, Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü'nden uzaya gönderildi.
1980 - Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren ve Millî Güvenlik Konseyinin diğer dört üyesi, Türkiye Büyük Millet Meclisinde yemin ettiler.
1981 - Fransa'da idam cezası kaldırıldı.
1997 - 89 ülke kara mayınlarının yasaklanması antlaşmasını onayladı. Amerika Birleşik Devletleri, metne imza atmayı reddetti.
2000 - İsrail Hükûmeti, Filistin ile sürdürdüğü barış görüşmelerini durdurduğunu açıkladı.
2005 - Afganistan'da 1969'dan bu yana ilk kez parlamento seçimleri yapıldı.
2007 - Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, ilk yurt dışı ziyaretini KKTC'ye yaptı.
Doğumlar
53 - Trajan, Roma İmparatoru (ö. 117)
1091 - Andronikos Komnenos, Bizanslı prens ve askeri lider (ö. 1130)
1709 - Samuel Johnson, İngiliz yazar ve leksikograf (sözlük bilimci) (ö. 1784)
1733 - George Read, Amerikalı hukukçu ve politikacı (ö. 1798)
1752 - Adrien-Marie Legendre, Fransız matematikçi (ö. 1883)
1765 - Papa XVI. Gregorius, 2 Șubat 1831 ile 1 Haziran 1846 tarihleri arasında görev yapmış papa (ö. 1846)
1779 - Joseph Story, Amerikalı avukat ve hukukçu (ö. 1845)
1786 - VIII. Christian, Danimarka ve Norveç Kralı (ö. 1848)
1819 - Léon Foucault, Fransız fizikçi (Foucault sarkacı ve jiroskop araçlarıyla tanınan) (ö. 1868)
1830 - Frederick Matthew Darley, Yeni Güney Galler'in altıncı Yüksek Yargıçı (ö. 1910)
1838 - Anton Mauve, Hollandalı realist ressam (ö. 1888)
1854 - Fausto Zonaro, İtalyan ressam (ö. 1929)
1885
Kemani Serkis Efendi, Ermeni asıllı Türk bestekâr ve güftekâr (ö. 1944)
Üzeyir Hacıbeyov, Azeri-Sovyet besteci (ö. 1948)
1900 - Seewoosagur Ramgoolam, Mauritiuslu siyasetçi (ö. 1985)
1901 - Harold Clurman, Amerikalı tiyatro eleştirmeni ve yönetmeni (ö. 1980)
1905 - Greta Garbo, İsveçli sinema oyuncusu (ö. 1990)
1907 - Edwin McMillan, Amerikalı nükleer fizikçi (ö. 1991)
1914 - Jack Cardiff, Oscar ödüllü İngiliz görüntü yönetmeni ve yönetmen (ö. 2009)
1917 - June Foray, Amerikalı oyuncu (ö. 2017)
1921 - Nermin Abadan Unat, Türk akademisyen, yazar, sosyolog, siyaset ve iletişim bilimci
1942 - Şenez Erzik, Türk spor adamı ve UEFA 1. Asbaşkanı
1946
Ayberk Atilla, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2017)
Gailard Sartain, Amerikalı komedyen, oyuncu ve seslendirme sanatçısı
1947 - Drew Gilpin Faust, Amerikalı tarihçi ve Harvard Üniversitesinin ilk kadın rektörü
1949 - Peter Shilton, İngiliz millî futbolcu
1950
Anna Deavere Smith, Amerikalı aktris, oyun yazarı ve profesör
Miroslav Lazanski, Sırp gazeteci, askeri analist, siyasetçi ve diplomat
1951 - Ben Carson, Amerikalı emekli nörocerrah ve eski Amerika Birleşik Devletleri Başkan adayı
1952 - Ali Fuat Onan, Türk oyuncu, yardımcı yönetmen, senarist
1953 - Grażyna Szapołowska, Polonyalı sinema oyuncusu
1954
Dennis Johnson, Eski Amerikalı profesyonel basketbolcu (ö. 2007)
Steven Pinker, Kanadalı-Amerikalı deneysel psikolog, bilişsel bilimci ve popüler yazar
Sabriye Kara, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
Tommy Tuberville, 2021'den bu yana Alabama'dan genç ABD senatör olarak çalışan politikacı
1955 - David Mirkin, Amerikalı asıl film ve televizyon yönetmeni, yazar ve yapımcı
1958 - John Aldridge, İrlandalı eski millî futbolcu ve teknik direktör
1959 - Mark Romanek, Grammy ödülü sahibi Amerikalı video klip yönetmeni
1961 - James Gandolfini, Amerikalı aktör ve yapımcı (ö. 2013)
1962 - John Mann, Kanadalı halk, rock müziği sanatçısı, söz yazarı ve aktör (ö. 2019)
1964
Marco Masini, İtalyan şarkıcı-şarkı yazarı
Holly Robinson Peete, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve sunucu
1967 - Masami Ihara, Japon eski millî futbolcu
1968 - Toni Kukoč, Hırvat basketbolcu
1969
Nezha Bidouane, Faslı atlet
Cappadonna, Amerikalı rapçi
1970 - Aisha Tyler, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve yönetmen
1971
Lance Armstrong, Amerikalı eski yol bisikleti yarışçısı
Anna Netrebko, Rus opera sanatçısı
Jada Smith, Amerikalı oyuncu, şarkıcı-şarkı yazarı, yapımcı, yönetmen, yazar, iş insanı ve seslendirme sanatçısı
1973
Mário Jardel, Portekiz vatandaşlığına da sahip olan Brezilyalı eski futbolcu
Aitor Karanka, İspanyol eski millî futbolcu
James Marsden, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve eski Versace modeli
Mark Shuttleworth, Güney Afrikalı girişimci ve ikinci uzay turisti
Hikari Tichibana, Japon seslendirme sanatçısı
1974
Sol Campbell, İngiliz eski millî futbolcu
Xzibit, Amerikalı şarkıcı, oyuncu ve sunucu
1975
Gökçe Yanardağ, Türk sunucu, sinema ve dizi oyuncusu
Jason Sudeikis, Amerikalı aktör
1976 - Ronaldo, Brezilyalı futbolcu
1977 - Commins Menapi, Solomon Adaları milli futbolcusu
1978 - Augustine Simo, Kamerunlu millî futbolcu
1979 - Daniel Aranzubia, İspanyol eski futbolcu
1980
Ahmed Al-Bahri, Suudi Arabistanlı futbolcu
Levent Dörter, Türk şarkıcı
1981 - Beyti Engin, Türk tiyatro oyuncusu ve seslendirme sanatçısı
1982
Han Ye-Seul, Amerika doğumlu Güney Koreli oyuncu
Alfredo Talavera, Meksikalı kaleci
1983 - Yuzo Kurihara, Japon eski millî futbolcu
1984 - Nina Arianda, Amerikalı bir aktris
1985 - Dizzee Rascal, İngiliz rap şarkıcısı
1989 - Serge Ibaka, Kongo kökenli İspanyol basketbol oyuncusu
1990 - Lewis Holtby, Alman millî futbolcu
1991 - Pekin Köşnek, Türk futbolcu
1992 - Atsushi Kawata, Japon futbolcu
1993 - Felipe Carvalho, Uruguaylı futbolcu
1994 - Yuki Yamanouchi, Japon futbolcu
1995 - Alpkan Örnek, Türk yüzücü
1998 - Christian Pulisic, Amerikalı futbolcu
1999 - Melisa Döngel, Türk oyuncu
Ölümler
96 - Domitian, Roma İmparatoru (d. 51)
411 - III. Constantinus, 407 yılında kendini Batı Roma İmparatoru ilan eden ve 411 yılında tahttan feragat etmesinden kısa bir süre sonra öldürülen Romalı general
887 - I. Pietro Candiano, 16'inci Venedik Dükü (d. 842)
1180 - VII. Louis, Fransa Kralı (d. 1120)
1598 - Toyotomi Hideyoshi, Sengoku döneminden daimyo, samuray, general ve politikacı (d. 1537)
1783 - Leonhard Euler, İsviçreli matematikçi ve fizikçi (d. 1707)
1812 - Safranbolulu İzzet Mehmed Paşa, Osmanlı Sadrazamı (d. 1743)
1872 - XV. Karl, 1859 yılından öldüğü 1872 yılına kadar İsveç ve Norveç Kralı olarak hüküm sürdü (d. 1826)
1896 - Hippolyte Fizeau, Fransız fizikçi (d. 1819)
1905 - George MacDonald, İskoç yazar, şair ve Hristiyan üniversalist vaiz (d. 1824)
1909 - Auguste Choisy, Fransız mühendis ve mimarlık tarihçisi (d. 1841)
1924 - Francis Bradley, İngiliz idealist filozof (d. 1846)
1937 - Ali Haydar Yuluğ, Türk bürokrat (d. 1878)
1942 - Ćiro Truhelka, Hırvat arkeolog ve tarihçi (d. 1865)
1943 - Ahmet Nebil Yurter, Türk siyasetçi ve din adamı (d. 1876)
1943 - İbrahim Etem Ulagay, Türk tıp profesörü, hekim ve kimyager (d. 1880)
1961 - Dag Hammarskjöld, İsveçli iktisatçı, devlet adamı ve BM Genel Sekreteri (uçak kazası) (d. 1905)
1964 - Sean O'Casey, İrlandalı yazar (d. 1880)
1967 - John Cockcroft, İngiliz fizikçi (d. 1897)
1970 - Jimi Hendrix, Amerikalı müzisyen (d. 1942)
1970 - José Pedro Céa, Uruguaylı futbolcu (d. 1900)
1976 - Celal Kargılı, Türk siyasetçi ve gazeteci (d. 1935)
1980 - Katherine Anne Porter, Amerikalı gazeteci, kısa öykü yazarı, romancı ve siyasi eylemci (d. 1890)
1987 - Américo Tomás, Portekizli amiral ve siyasetçi (d. 1894)
1990 - Mine Mutlu, Türk oyuncu ve ses sanatçısı (d. 1948)
1992 - İbrahim Ethem Menderes, Türk siyasetçi (d. 1899)
1993 - Nida Tüfekçi, Türk Halk Müziği sanatçısı (d. 1929)
1997 - Orhan Çağman, Türk tiyatrocu (d. 1925)
2002 - Bob Hayes, Amerikalı atlet (d. 1942)
2002 - Mauro Ramos, Brezilyalı eski millî futbolcu (d. 1930)
2010 - Rıdvan Yenişen, Türk bürokrat (d. 1941)
2012 - Santiago Carrillo, İspanyol politikacı (d. 1915)
2013 - Marta Heflin, Amerikalı oyuncu (d. 1945)
2013 - Ken Norton, Amerikalı boksör (d. 1943)
2013 - Richard C. Sarafian, Amerikalı dizi ve sinema yönetmeni (d. 1930)
2015 - Mario Benjamin Menéndez, Arjantinli komutan (d. 1930)
2015 - Marcin Wrona, Polonyalı senarist ve yönetmen (d. 1973)
2017 - Chuck Low, Amerikalı oyuncu (d. 1928)
2017 - Jean Plaskie, Belçikalı eski millî futbolcu (d. 1941)
2017 - Mark Otis Selby, Amerikalı rock-blues müziği şarkıcısı, söz yazarı, gitarist ve müzik yapımcısı (d. 1960)
2017 - Kenji Watanabe, Japon yüzücü (d. 1969)
2018 - Marceline Loridan-Ivens, Fransız yazar ve film yönetmeni (d. 1928)
2018 - Jean Piat, Fransız oyuncu ve yazar (d. 1924)
2018 - Robert Venturi, Amerikalı mimar ve mimarlık teorisyeni (d. 1925)
2019 - Graeme Gibson, Kanadalı roman ve ansiklopedi yazarı (d. 1934)
2019 - Tony Mills, İngiliz rock şarkıcısı ve müzisyeni (d. 1962)
2019 - Shyam Ramsay, Hint film yönetmeni, yapımcı ve senarist (d. 1952)
2020 - Asit Bandopadhyay, Bengalli oyun yazarı, senarist ve oyuncu (d. 1936)
2020 - Stephen F. Cohen, Amerikalı Rus bilimi uzmanı (d. 1938)
2020 - Ruth Bader Ginsburg, Amerikalı avukat ve hukukçu (d. 1933)
2021 - Mario García Camus, İspanyol film yönetmeni ve senarist (d. 1935)
2022 - Mustafa Dağıstanlı, Türk güreşçi ve 1956, 1960 Yaz Olimpiyatları şampiyonu (d. 1931)
2022 - Kjell Espmark, İsveçli edebiyat tarihçisi ve yazar (d. 1930)
2022 - Yakov Gorelnikov, Kazak aktör ve siyasetçi (d. 1947)
2022 - Elyakim Haetzni, Almanya doğumlu İsrailli hukukçu, aktivist ve siyasetçi (d. 1926)
2022 - Martha Karagianni, Yunan aktris (d. 1939)
2022 - Héctor Polino, Arjantinli siyasetçi ve hukukçu (d. 1933)
Tatiller ve özel günler
Azerbaycan Müzik Günü
0918
18 |
3289 | https://tr.wikipedia.org/wiki/19%20Eyl%C3%BCl | 19 Eylül |
Olaylar
1575 - Padişah III. Murat'ın görevlendirdiği Müneccimbaşı Takiyüddin Efendi'nin öncülüğünde kurulan İstanbul Rasathanesi açıldı. Rasathane, devrin Şeyhülislamı tarafından 1580'de yıktırıldı. Araştırmacılar, rasathanenin Galatasaray Lisesi civarında kurulduğunu tahmin ediyorlar.
1893 - Yeni Zelanda Kolonisi, kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ulus oldu. Bu atılımın öncüsü, 1866'da "Kadın Hareketi"ni başlatan Kate Sheppard idi.
1921 - TBMM, Mustafa Kemal Paşa'ya, "Mareşal" rütbesi ile "Gazi" unvanı verdi.
1935 - Almanya'da, Yahudilerin kamu sektöründe çalışması yasaklandı.
1941 - II. Dünya Savaşı'nda Alman Kuvvetleri, Kiev'i işgal etti.
1944 - Finlandiya ile Sovyetler Birliği ateşkes imzaladı.
1951 - Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), Türkiye ve Yunanistan'a örgüte katılma çağrısı yaptı.
1955 - Arjantin Cumhurbaşkanı Juan Peron, askerî darbeyle devrildi ve Paraguay'a sürüldü.
1976 - THY'nin İstanbul-Antalya seferi ile 452 sefer sayılı uçuşunu gerçekleştiren "Antalya" adlı uçağı, Isparta yakınlarında "alçalma hatası" nedeniyle Toros Dağları'na çarptı: 8'i personel 154 kişi öldü.
1979 - TMMOB tarafından, 54 ilde 736 iş yerinde 100 binden fazla mühendis ve mimarın katılımıyla gerçekleştirilen büyük bir iş bırakma eylemi gerçekleştirildi.
1980 - 14 Eylül 1980'de fraksiyon ayrılığı sebebiyle İGD'li (İlerici Gençler Derneği) Erdoğan Polat'ı öldüren, kaçmaya çalışırken güvenlik güçleriyle çatışan (Yüzbaşı Bülent Angın öldürüldü.) sol görüşlü militan Serdar Soyergin, ölüm cezasına çarptırıldı.
1982 - İsveç'te seçimleri Sosyal Demokratlar kazandı; Olof Palme Başbakan oldu.
1985 - Meksika'nın başkenti Meksiko'da meydana gelen 8,1 büyüklüğündeki depremde, 10000 ila 40000 kişi hayatını kaybetti.
1987 - 10. Akdeniz Oyunları'nda, Türk Serbest Güreş Millî Takımı, 6 altın ve 1 gümüş madalya ile takım halinde şampiyon oldu.
1994 - Emlak Bankası Genel Müdürü Engin Civan'ın vurulmasıyla ortaya çıkan ve "Civangate" olarak adlandırılan skandal meydana geldi.
2002 - Tel Aviv'de bir otobüse düzenlenen intihar saldırısında 5 kişi öldü. Saldırının ardından İsrail tankları, yeniden Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat'ın Ramallah'taki Karargah'ına girdi.
Doğumlar
86 - Antoninus Pius, Roma İmparatoru (ö. 161)
866
Aleksandros, Bizans İmparatoru (ö. 913)
VI. Leon, Bizans İmparatoru (ö. 912)
1551 - III. Henri, Fransa Kralı (ö. 1589)
1560 - Thomas Cavendish, İngiliz korsan ve kâşif (ö. 1592)
1754 - Pavel Dmitriyeviç Tsitsianov, Rus general (ö. 1806)
1802 - Lajos Kossuth, Macar siyasetçi (ö. 1894)
1867 - Arthur Rackham, İngiliz kitap ressamı (ö. 1939)
1898 - Giuseppe Saragat, İtalyan sosyalist politikacı (ö. 1988)
1907 - Lewis F. Powell Jr., Amerikalı avukat ve hukukçu (ö. 1998)
1908
Robert Lecourt, Fransız siyasetçi ve hukukçu (ö. 2004)
Mika Waltari, Finlandiyalı yazar (ö. 1979)
1909 - Ferry Porsche, Avusturyalı otomobil üreticisi (ö. 1998)
1911 - William Golding, İngiliz yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1993)
1913 - Frances Farmer, Amerikalı oyuncu (ö. 1970)
1921
Paulo Freire, Brezilyalı eğitimci (ö. 1997)
Conway Berners-Lee, İngiliz matematikçi ve bilgisayar mühendisi (ö. 2019)
1922 - Emil Zátopek, Çek atlet (ö. 2000)
1923 - Hanzade Sultan, Osmanlı hanedanı üyesi (Osmanlı Padişahı Sultan Vahdettin ve Halife Abdülmecit Efendi’nin torunu) (ö. 1988)
1926
Masatoshi Koshiba, Japon fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2020)
James Lipton, Amerikalı yazar, besteci, aktör ve televizyon sunucusu (ö. 2020)
1927
Harold Brown, Amerikalı nükleer fizikçi (ö. 2019)
Rosemary Harris, İngiliz oyuncu
1928 - Adam West, Amerikalı oyuncu (ö. 2017)
1930 - Muhal Richard Abrams, Amerikalı klarnetçi, grup lideri, besteci ve caz piyanisti (ö. 2017)
1932 - Mike Royko, Amerikalı gazeteci (ö. 1997)
1933
Behiye Aksoy, Türk ses sanatçısı (ö. 2015)
Gilles Archambault, Kanadalı roman yazarı
1936 - Al Oerter, Amerikalı disk atıcısı (ö. 2007)
1938
Alpay Koçaklı, Türk futbolcu
Jacob Bruun Larsen, Danimarkalı futbolcu
1941
Cass Elliot, Amerikalı şarkıcı (ö. 1974)
Mariangela Melato, İtalyan oyuncu (ö. 2013)
1944 - İsmet Özel, Türk şair, yazar ve düşünür
1947 - Tanith Lee, İngiliz çizgi roman, bilimkurgu ve hikâye yazarı (ö. 2015)
1948 - Jeremy Irons, İngiliz oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1952 - Nile Rodgers, Amerikalı müzisyen, yapımcı, besteci, aranjör ve gitarcı
1963
Jarvis Cocker, İngiliz müzisyen ve sunucu
David Seaman, Eski İngiliz millî kaleci
1965 - Şükriye Tutkun, Türk halk müziği sanatçısı
1967 - Aleksandr Karelin, Emekli Rus Grekoromen güreşçi
1969 - Alkinoos İoannidis, Kıbrıslı Rum şarkı yazarı ve şarkıcı
1970 - Antoine Hey, Alman futbolcu ve teknik direktör
1971 - Sanaa Lathan, Amerikalı oyuncu
1974 - Jimmy Fallon, Amerikalı oyuncu ve müzisyen
1976 - Alison Sweeney, Amerikalı oyuncu
1977 - Tommaso Rocchi, İtalyan millî futbolcu
1978 - Mehmet Perinçek, Türk yazar ve araştırma görevlisi
1980 - Ayşe Tezel, Türk asıllı Britanyalı oyuncu
1982 - Eduardo Carvalho, Portekizli futbolcu
1983 - Jussiê Ferreira Vieira, Brezilyalı eski futbolcu
1984
Ali Ersan Duru, Türk oyuncu
Eva Marie, Amerikalı aktris, fitness mankeni ve profesyonel güreşçi
Ángel Reyna, Meksikalı futbolcu
1985 - Song Joong-ki, Güney Koreli oyuncu
1986 - Sally Pearson, Avustralyalı atlet
1988 - Hande Sarıoğlu, Türk sunucu
1989 - Tyreke Evans, Amerikalı profesyonel basketbolcu
1990
Josuha Guilavogui, Fransız futbolcu
Kieran Trippier, İngiliz millî futbolcu
1991 - Waris Majeed, Ganalı futbolcu
1992 - Diego Antonio Reyes, Meksikalı millî futbolcu
1993 - Tatsuki Nara, Japon futbolcu
1994 - Luka Krajnc, Slovenyalı milli futbolcu
1995 - Wato Kuaté, Portekizli futbolcu
1996 - Umut Bozok, Türk futbolcu
1997 - Konrad Michalak, Polonyalı milli futbolcu
1998
Alpay Koçaklı, Türk futbolcu
Jacob Bruun Larsen, Danimarkalı futbolcu
Trae Young, Amerikalı profesyonel basketbolcu
Ölümler
961 - Helena Lekapene, VII. Konstantinos'un eşi, I. Romanos ile Theodora çiftinin kızı (d. 910)
1123 - Aguda, Çin'in Kin Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur (d. 1068)
1147 - II. İgor, 1146'da Kiev'in Büyük Prensi'ydi (d. ?)
1339 - Go-Daigo, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 96. imparatoru (d. 1288)
1710 - Ole Rømer, Danimarkalı astronom (d. 1644)
1761 - Peter Van Musschenbroek, Hollandalı bilim insanı (d. 1692)
1812 - Mayer Amschel Rothschild, Yahudi girişimci, iş insanı ve Rothschild Hanedanlığı'nın kurucusu (d. 1744)
1843 - Gaspard-Gustave Coriolis, Fransız matematikçi, mekanik mühendis ve bilim insanı (d. 1792)
1881 - James A. Garfield, ABD'nin 20. Başkanı (d. 1831)
1902 - Masaoka Shiki, Japon şair, yazar ve edebiyat eleştirmeni (d. 1867)
1952 - C. H. Douglas, İngiliz mühendis (d. 1879)
1960 - Zakar Tarver, Ermeni asıllı Türk siyasetçi ve radyolog hekim (Yassıada'da hapiste) d. 1893)
1968 - Chester Carlson, Amerikalı fizikçi ve mucit (d. 1906)
1985 - Italo Calvino, İtalyan yazar (d. 1923)
1985 - Sabri Altınel, Türk şair (d. 1925)
1987 - Einar Gerhardsen, Norveçli politikacı (d. 1897)
2002 - Robert Guéï, Fildişi Sahilli asker ve siyasetçi (d. 1941)
2003 - Dursun Akçam, Türk öykücü ve romancı (d. 1930)
2004 - Eddie Adams, Amerikalı fotoğrafçı ve foto muhabiri (d. 1933)
2011 - George Cadle Price, Belizeli siyasetçi (d. 1919)
2011 - Taylan Taylancı, Türk basketbolcu (d. 1983)
2013 - Hiroshi Yamauchi, Japon iş insanı (d. 1927)
2013 - Saye Zerbo, Yukarı Voltalı (günümüzde Burkina Fasolu) asker ve siyasetçi (d. 1932)
2015 - Jackie Collins, İngiliz roman yazarı (d. 1937)
2015 - Marcin Wrona, Polonyalı senarist ve yönetmen (d. 1973)
2016 - Fehmi Sağınoğlu, Türk millî futbolcu ve teknik direktör (d. 1937)
2017 - Bernie Casey, Amerikalı oyuncu, şair ve eski Amerikan futbolu oyuncusu (d. 1939)
2017 - Leonid Kharitonov, Rus Sovyet bass-bariton sese sahip opera ses sanatçısı (d. 1933)
2017 - Jake LaMotta, Amerikalı emekli profesyonel boksör, komedyen ve oyuncu (d. 1921)
2017 - José Salcedo, İspanyol film editörü (d. 1949)
2017 - David Shepherd, İngiliz sanatçı ve ressam (d. 1931)
2018 - Jon Burge, Amerikalı eski polis şefi (d. 1947)
2018 - Kondapalli Koteswaramma, Hint komünist devrimci siyasetçi lider, feminist ve yazar (d. 1918)
2018 - Győző Kulcsár, Macar eskrimci (d. 1940)
2018 - Marilyn Lloyd, Amerikalı iş insanı ve siyasetçi (d. 1929)
2018 - Ferdi Merter, Türk tiyatro, sinema oyuncusu, yazar ve yönetmen (d. 1939)
2018 - Arthur Mitchell, Amerikalı dansçı ve koreograf (d. 1934)
2018 - Denis Norden, İngiliz mizah yazarı ve televizyon sunucusu (d. 1922)
2018 - Kamil Ratip, Mısırlı oyuncu (d. 1926)
2019 - Zeynel Abidin Bin Ali, Tunuslu siyasetçi (d. 1936)
2019 - Irina Bogacheva, Sovyet-Rus opera sanatçısı ve akademisyen (d. 1939)
2019 - Charles Gérard, Fransız oyuncu, senarist ve film yönetmeni (d. 1922)
2019 - Sandie Jones, İrlandalı şarkıcı (d. 1951)
2020 - David Somerville Cook, İngiltere doğumlu avukat ve politikacı (d. 1944)
2020 - Lee Kerslake, İngiliz müzisyen ve söz yazarı (d. 1947)
2020 - John Turner, Kanadalı avukat ve politikacı (d. 1929)
2021 - John Challis, İngiliz aktör (d. 1942)
2021 - Stephen Critchlow, İngiliz aktör ve dublaj sanatçısı (d. 1966)
2021 - Jimmy Greaves, İngiliz eski millî futbolcudur (d. 1940)
2021 - Mats Paulson, İsveçli şarkıcı, şair, söz yazarı, besteci ve ressam (d. 1938)
2021 - Marina Tucaković, Sırp söz yazarı (d. 1953)
2021 - Charles Vardis, Ganalı pofesyonel futbolcu (d. 1985)
2021 - Petter Vennerød, Norveçli film yönetmeni (d. 1948)
2021 - Liam Walsh, İngiliz profesyonel ragbi birliği oyuncusu (d. 1998)
2022 - Vladimir Golubev, Rus asıllı Sovyet millî teknik direktör ve futbolcudur (d. 1950)
Tatiller ve özel günler
Gaziler Günü
0919
19 |
3291 | https://tr.wikipedia.org/wiki/20%20Eyl%C3%BCl | 20 Eylül |
Olaylar
622 - Muhammed ile Ebu Bekir, Medine'ye hicret etti.
1187 - Selahaddin Eyyubi, Kudüs'ü kuşattı.
1519 - Portekizli kâşif Ferdinand Magellan, 270 kişi ve 5 gemiyle İspanya'dan yola çıktı.
1633 - Galileo Galilei, Dünya'nın Güneş'in etrafında döndüğünü söylediği için, Roma Engizisyon Mahkemesi'nde yargılandı.
1922 - Fransız ve İtalyan kuvvetleri, Çanakkale'den çekildi.
1928 - İtalya Krallığı'nda "Yüksek Faşist Konsey", en yüksek yasama organı oldu.
1933 - Başbakan İsmet İnönü ve Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras'ın, Sofya'yı ziyaretinde, 6 Mart 1929 tarihli Bulgaristan-Türkiye Tarafsızlık Antlaşması'nın süresi uzatıldı.
1937 - Dolmabahçe Sarayı Veliaht Dairesi'nde, Atatürk'ün de isteğiyle, Türkiye'nin ilk "Resim ve Heykel Müzesi" açıldı.
1937 - İkinci Türk Tarih Kurultayı, Dolmabahçe Sarayı'nda toplandı.
1942 - Ukrayna'nın Letiçiv kentinde, Alman SS Birlikleri, iki gün içinde yaklaşık 3 bin Yahudi'yi öldürdüler.
1946 - Basın Yasası TBMM'de kabul edildi.
1946 - Fransa'da Cannes Film Festivali başladı.
1951 - Türkiye’nin NATO’ya katılması kabul edildi.
1969 - John Lennon, Beatles'tan ayrıldı.
1974 - Honduras'ta kasırga: 10 bin kişi öldü.
1977 - Kuzey Vietnam, Birleşmiş Milletler'e kabul edildi.
1980 - Emekli Amiral Bülend Ulusu, Başbakanlığa atandı.
1981 - İran, 149 solcu militanı idam ettiğini açıkladı.
1984 - Beyrut'ta ABD Elçiliği'ne patlayıcı yüklü kamyonla intihar saldırısı yapıldı; 22 kişi öldü.
1988 - Naim Süleymanoğlu, Seul Olimpiyat Oyunlarında halter dalında 6 dünya rekoru kırdı.
1990 - Güney Osetya, Gürcistan'dan bağımsızlığını ilan etti.
1993 - CINE 5 yayın hayatına başladı.
1994 - Bakü'de petrol anlaşması imzalandı. İngiliz BP, Amerikan Amaco ile Pennzoil, Rus Lukoil ve Türk TPAO, bir konsorsiyum oluşturdu.
1995 - Deniz Baykal, Necdet Menzir'in görevden alınma isteğini reddeden Başbakan Tansu Çiller'le yürüttüğü DYP-CHP Koalisyon Hükûmeti'ni bozdu. Tansu Çiller, Hükûmetin istifasını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e verdi.
2002 - İsrail askerleri, Filistin Devlet Başkanı Yaser Arafat'ın karargahındaki üç binayı havaya uçurdu.
Doğumlar
1161 - Takakura, Japonya'nın geleneksel veraset düzenine göre 80. imparatoru (ö. 1181)
1486 - Arthur Tudor, İngiltere Kralı VII. Henry ve Yorklu Elizabeth'in ilk çocuğu (ö. 1502)
1758 - Jean-Jacques Dessalines, Haiti İmparatoru (ö. 1806)
1820 - John F. Reynolds, İç Savaş'ta da görev yapmış Amerikalı asker (ö. 1863)
1833 - Ernesto Teodoro Moneta, İtalyan gazeteci, milliyetçi, devrimci asker ve pasifist (ö. 1918)
1842 - James Dewar, İskoç kimyacı (ö. 1923)
1853 - Chulalongkorn, Siyam (bugün Tayland) kralı (ö. 1910)
1872 - Maurice Gamelin, Fransız general (ö. 1958)
1878 - Upton Sinclair, Amerikalı yazar ve Pulitzer Ödülü sahibi (ö. 1968)
1889 - Jomo Kenyatta, Kenya'nın ilk Başbakanı (ö. 1978)
1899 - Leo Strauss, Alman filozof (ö. 1973)
1913 - Sidney Dillon Ripley, Amerikalı ornitolog ve doğal hayatı koruma gönüllüsü (ö. 2001)
1917
Fernando Rey, İspanyol aktör (ö. 1994)
Obdulio Varela, Uruguaylı futbolcu ve teknik direktör (ö. 1996)
1921 - Kadir Has, Türk iş insanı (ö. 2007)
1924 - Gogi Grant, Amerikalı popüler şarkıcı (ö. 2016)
1925 - Ananda Mahidol, Siyam'daki Chakri Hanedanı'nın sekizinci kralı (ö. 1946)
1930 - Yılmaz Öztuna, Türk tarihçi (ö. 2012)
1932
Atilla Karaosmanoğlu, Türk siyasetçi (ö. 2013)
Refike Aliyeva, Azeri kimya profesörü ve akademisyen (ö. 2017)
1933 - Hamit Kaplan, Türk güreşçi (ö. 1976)
1934 - Sophia Loren, İtalyan sinema oyuncusu
1937 - Monica Zetterlund, İsveçli şarkıcı ve aktris (ö. 2005)
1940
Tarō Asō, Japon siyasetçi
Burhaneddin Rabbani, Afganistan Devlet Başkanı (ö. 2011)
1941 - Dale Chihuly, Amerikalı cam heykeltıraş ve girişimci
1942 - Rose Francine Rogombé, Gabonlu siyasetçi (ö. 2015)
1946 - [[Ali Pervin] İranlı milli futbolcu ve teknik direktör
1947
Mia Martini, İtalyan şarkıcı (ö. 1995)
Patrick Poivre d'Arvor, Fransız televizyon gazetecisi ve yazar
1948
Sulhi Dölek, Türk yazar ve senarist (ö. 2005)
George R. R. Martin, Amerikalı yazar ve fantezi, korku ve bilimkurgu senaryo yazarı
1949 - Ekrem Günalp, Türk futbolcu
1951
Javier Marías, İspanyol romancı, çevirmen ve köşe yazarı (ö. 2022)
Güldal Mumcu, Türk siyasetçi
1952 - Manuel Zelaya, Honduraslı siyasetçi
1956 - Gary Cole, Amerikalı aktör
1958 - Gassan Mesud, Suriyeli oyuncu
1959 - Meral Okay, Türk senarist, oyuncu ve söz yazarı (ö. 2012)
1961 - Erwin Koeman, Hollandalı futbolcu ve teknik direktör
1962 - Jim Al-Khalili, Irak doğumlu Britanyalı teorik fizikçi ve yazar
1964
Maggie Cheung, Hong Konglu aktris
Muharrem Akkaya, Türk hukukçu ve Yüksek Seçim Kurulu Başkanı
1966
Nuno Bettencourt, Portekizli Amerikalı gitarist, şarkıcı-şarkı yazarı ve yapımcı
Lee Hall, İngiliz oyun yazarı ve senarist
1969
Davor Dujmovic, Bosna-Hersekli aktör (ö. 1999)
Richard Witschge, Hollandalı millî futbolcu
1971 - Henrik Larsson, İsveçli futbolcu
1972
Durul Bazan, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu
Victo Ponta, Rumen hukukçu ve siyasetçi
1973 - Cansel Elçin, Türk sinema ve televizyon oyuncusu
1975
Asia Argento, İtalyan sinema oyuncusu ve yönetmen
Juan Pablo Montoya, Kolombiyalı sürücü NASCAR yarış pilotu
1977 - Bülent Çolak, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu
1978
Patrizio Buanne, İtalyan-Avusturyalı bariton
André Bankoff, Brezilyalı aktör ve eski model
1982 - Begüm Birgören, Türk dizi ve sinema filmi oyuncusu
1983 - Erman Kılıç, Türk eski futbolcu ve teknik direktör
1984 - Brian Joubert, Fransız buz patenci
1985 - Ademir Ribeiro Souza, Brezilyalı futbolcu
1986 - İbrahim Kaş, Türk futbolcu
1987 - Gain, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
1988
Habib Nurmagomedov, Avar asıllı Rus emekli karma dövüş sanatçısı
Dounia Coesens, Fransız oyuncu
Maurício dos Santos Nascimento, Brezilyalı futbolcu
1990
Donatas Motiejūnas, Litvan profesyonel basketbol
Abdullah el-Anzi, Suudi futbolcu
1991 - Isaac Cofie, Ganalı millî futbolcu
1992 - Safura Alizade, Azerbaycanlı solist
1993 - Julian Draxler, Alman millî futbolcu
1994 - Gökhan Sazdağı, Türk futbolcu
1995 - Rob Holding, İngiliz futbolcu
1996 - Yuki Ueda, Japon futbolcu
1999 - Jeong Woo-yeong, Güney Koreli futbolcu
Ölümler
1565 - Cipriano de Rore, İtalya'da aktif olarak görev yapmış rönesans döneminin Franko-Flaman bestecisi (d. 1515)
1625 - Heinrich Meibom, Alman tarihçi ve şair (d. 1555)
1863 - Jacob Grimm, Alman yazar (Grimm Kardeşler'in büyüğü) (d. 1785)
1894 - Giovanni Battista de Rossi, İtalyan epigraf ve arkeolog (d. 1822)
1898 - Theodor Fontane, Alman yazar ve eczacı (d. 1819)
1908 - Pablo de Sarasate, İspanyol kemancı ve besteci (d. 1844)
1937 - Lev Karahan, Ermeni devrimci ve Sovyet diplomat (d. 1889)
1940 - Edward Denison Ross, İngiliz doğa bilimci (d. 1871)
1941 - Mihail Kirponos, Sovyet Kızıl Ordu generali (d. 1892)
1945 - Eduard Wirths, Eylül 1942'den Ocak 1945'e kadar Auschwitz toplama kampında SS Baş doktoru (d. 1909)
1947 - Fiorello La Guardia, Amerikalı politikacı ve New York Belediye Başkanı (d. 1882)
1957 - Jean Sibelius, Fin besteci (d. 1865)
1964 - Lazare Lévy, Fransız piyanist, orgcu, besteci ve öğretmen (d. 1882)
1970 - Aleksandros Otoneos, Kısa sürede Yunanistan'ın Başbakan Yardımcılığına getirilen seçkin Yunan generali (d. 1879)
1971 - Giorgos Seferis, Yunan şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (d. 1900)
1975 - Saint-John Perse, Fransız şair ve diplomat (d. 1887)
1979 - Ludvík Svoboda, Çek general ve siyaset adamı (d. 1895)
1985 - Ruhi Su, Türk halk müziği sanatçısı (d. 1912)
1992 - İlhami Soysal, Türk gazeteci ve yazar (d. 1928)
1992 - Musa Anter, Türk gazeteci, yazar ve şair (d. 1920)
1993 - Erich Hartmann, II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası Hava Kuvvetleri'nde Luftwaffe avcı savaş uçağı pilotu (d. 1922)
1996 - Max Manus, Norveçli direnişçi (II. Dünya Savaşı sırasında) (d. 1914)
1996 - Paul Erdös, Macar matematikçi (d. 1913)
1999 - Raisa Gorbaçov, Mihail Gorbaçov'un eşi (d. 1932)
2000 - German Titov, Sovyet kozmonot, Yuri Gagarin, Amerikalı astronotlar Alan Shepard ve Gus Grissom sonra uzaya çıkan dördüncü insan (d. 1935)
2002 - Sergey Sergeyeviç Bodrov, Güney Osetya'da dünyaya geldi. Rus yönetmen, aktör ve senarist (d. 1971)
2002 - Necdet Kent, Türk diplomat (d. 1911)
2004 - Brian Clough, İngiliz futbolcu (d. 1935)
2005 - Simon Wiesenthal, Avusturyalı Yahudi ve Nazi avcısı (d. 1908)
2006 - Sven Nykvist, İsveçli görüntü yönetmeni (d. 1922)
2008 - Nazmi Bari, Türk millî tenisçi (d. 1929)
2010 - Fud Leclerc, Belçikalı şarkıcı (d. 1920)
2011 - Burhaneddin Rabbani, Afganistan Devlet Başkanı (d. 1940)
2013 - Ercan Aktuna, Türk eski millî futbolcu, teknik direktör ve yönetici (d. 1940)
2013 - Süha Özgermi, Türk iş insanı ve organizatör (d. 1923)
2014 - Anatoli Berezovoy, Sovyet kozmonot (d. 1942)
2014 - Polly Bergen, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı (d. 1930)
2014 - Şeref Taşlıova, Türk halk ozanı ve devlet Sanatçısı (d. 1938)
2015 - C. K. Williams, Amerikalı şair (d. 1936)
2016 - Curtis Hanson, Amerikalı film yönetmeni, yapımcı ve senarist (d. 1945)
2017 - Ene Mihkelson, Eston yazar (d. 1944)
2017 - Lillian Ross, Amerikalı gazeteci ve yazar (d. 1918)
2017 - Shakila, Hint oyuncu (d. 1935)
2018 - İbrahim Ayhan, Kürt siyasetçi (d. 1968)
2018 - Fadıl Cemil el-Bervari, Iraklı rütbeli asker (d. 1966)
2018 - Inge Feltrinelli, Alman-İtalyan kadın fotoğraf sanatçısı (d. 1930)
2018 - George N. Hatsopoulos, Yunan-Amerikalı makine mühendisi (d. 1927)
2018 - Muhammed Kerim Lamrani, Faslı siyasetçi ve eski başbakan (d. 1919)
2018 - Muhammed Sahnun, Cezayirli büyükelçi (d. 1931)
2018 - Oytun Şanal, Türk tiyatro ve seslendirme sanatçısı (d. 1937)
2018 - Reinhard Tritscher, Eski Avusturyalı kayakçı (d. 1946)
2019 - Neslican Tay, Türk kanser aktivisti (d. 1998)
2020 - Robert Graetz, Amerikalı Lüterci din adamı ve aktivist (d. 1928)
2020 - Rossana Rossanda, İtalyan sol görüşlü siyasetçi, kadın hakları savunucusu, yazar ve gazeteci (d. 1924)
2020 - Gerardo Vera, İspanyol oyuncu, kostüm ve set tasarımcısı, opera, film ve tiyatro yönetmeni (d. 1947)
2021 - Sarah Dash, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı ve aktris (d. 1945)
2021 - Claude Lombard, Belçikalı şarkıcıdır (d. 1945)
2021 - Billy Maxwell, Amerikalı profesyonel golfçü (d. 1929)
2021 - Şahin Mengü, Türk avukat ve siyasetçi (d. 1948)
2022 - Virginio Rognoni, İtalyan siyasetçi (d. 1924)
Tatiller ve özel günler
Dünya Fenerbahçeli Kadınlar Günü
0920
20 |
3292 | https://tr.wikipedia.org/wiki/21%20Eyl%C3%BCl | 21 Eylül |
Olaylar
1792 - Ulusal Konvansiyon, Fransa'da monarşiyi kaldırdı.
1858 - Babür İmparatorluğu yıkıldı.
1903 - İlk kovboy filmi "Kit Carson"un prömiyeri, ABD'de yapıldı.
1918 - Megiddo Savaşı, Suriye'nin Osmanlı İmparatorluğu tarafından kaybı ile sona erdi.
1924 - Mustafa Kemal Paşa, "Halk, köylüler bana her yerde iş programını şu iki kelime ile ihtar ettiler; Yol, mektep" dedi.
1932 - Himaye-i Etfal Cemiyeti tarafından düzenlenen "Alaturka Güreş" müsabakaları Taksim Stadyumu'nda yapıldı.
1938 - İlk TV haber programı, BBC'de yayınlandı.
1938 - Südet Krizi: Polonya, Çekoslovakya sınırına asker sevk etti.
1943 - İnönü Ansiklopedisi'nin ilk fasikülü yayımlandı.
1947 - Zonguldak Kozlu kömür ocaklarında grizu patlaması: 48 işçi öldü.
1949 - Erzurum - Hasankale demiryolu ulaşıma açıldı.
1958 - Başbakan Adnan Menderes, Cumhuriyet Halk Partisi'nin parti olmadığını, İsmet İnönü'nün siyaseti bırakması gerektiğini, basının istediğini yazamayacağını söyledi. Menderes, "Bize yumruk atan İsmet Paşa'yı alır layık olduğu muameleyi yaparız" dedi.
1960 - 27 Mayıs günü "Hürriyet ve Anayasa Bayramı" olarak kabul edildi.
1964 - Malta, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.
1977 - Türk lirası devalüe edildi; Dolar 19,25 lira, Mark 8,27 lira oldu. Bu, Milliyetçi Cephe hükûmeti'nin bir yılda yaptığı üçüncü devalüasyon oldu.
1980 - Orgeneral Haydar Saltık, Devlet Başkanı Genel Sekreteri oldu. Aynı gün Başbakan Bülend Ulusu kabinesini açıkladı. (bkz.: 12 Eylül Darbesi)
1981 - Belize, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.
1995 - İzmir Buca Cezaevi'nde düzenlenen operasyonda, 3 siyasi tutuklu ve hükümlü yaşamını yitirdi. Olay, Buca Katliamı olarak tarihe geçti.
Doğumlar
672 - Vitalianus, 657'den 672'deki ölümüne kadar Katolik Kilisesi için papalık yapmıştır
1415 - III. Friedrich, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1493)
1428 - Jingtai, Çin'in Ming Hanedanı'nın yedinci imparatoru (ö. 1457)
1452 - Girolamo Savonarola, Dominiken din adamı ve Floransa kentinin 1494-1498 yılları arasındaki hükümdarı (ö. 1498)
1645 - Louis Jolliet, Kuzey Amerika'daki keşifleriyle tanınan Kanadalı kâşif (ö. 1700)
1840 - V. Murad, Osmanlı'nın 33. Padişahı (ö 1904)
1842 - II. Abdülhamid, Osmanlı'nın 34. Padişahı (ö. 1918)
1853 - Heike Kamerlingh Onnes, Hollandalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 1926)
1863 - John Bunny, Amerikalı senarist ve film yapımcısı (ö. 1915)
1866
Charles Nicolle, Fransız bakteriyoloji bilgini (ö. 1936)
Herbert George Wells, İngiliz yazar (ö. 1946)
1867 - Henry Stimson, Amerikalı devlet adamı (ö. 1950)
1868 - Olga Knipper, Sovyet aktris (ö. 1959)
1874 - Gustav Holst, İngiliz besteci (ö. 1934)
1879 - Peter McWilliam, İskoç eski millî futbolcu ve teknik direktör (ö. 1951)
1890 - Max Immelmann, I. Dünya Savaşı sırasında Alman savaş Ace Pilotu (ö. 1916)
1900 - Yorgo Bacanos, Türk besteci ve udi (ö. 1977)
1909 - Kwame Nkrumah, Gana bağımsızlık lideri ve Cumhurbaşkanı (ö. 1972)
1912
Chuck Jones, Amerikalı animatör, senarist, film yapımcısı ve film yönetmeni (ö. 2002)
György Sándor, Macar piyanist (ö. 2005)
1915 - Mehmet Türker Acaroğlu, Türk araştırmacı-yazar, kütüphaneci, dokümantalist ve çevirmen (ö. 2016)
1916 - Françoise Giroud, Fransız gazeteci, yazar ve siyasetçi (ö. 2003)
1916 - Marianne Aminoff, İsveçli aktris (ö. 1984)
1919
Teresa Rebull, İspanyol kadın şarkıcı (ö. 2015)
Fazlur Rahman Malik, Pakistanlı akademisyen, ilim ve fikir adamı (ö. 1988)
1926
Donald Arthur Glaser, Rus asıllı Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (ö. 2013)
Ferîdûn-i Muşhîrî, İranlı şair ve çevirmen (ö. 2000)
1929
Sándor Kocsis, Macar futbolcu (ö. 1979)
Bernard Williams, İngiliz ahlak filozofu (ö. 2003)
1931 - Larry Hagman, Amerikalı sinema ve televizyon oyuncusu (ö. 2012)
1934
Leonard Cohen, Kanadalı şair ve müzisyen (ö. 2016)
María Rubio, Meksikalı tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (ö. 2018)
1935 - Jimmy Armfield, İngiliz futbolcu ve menajer (ö. 2018)
1936
Yuri Lujkov, Rus siyasetçi (ö. 2019)
Nikos Pulancas, Yunan sosyolog ve filozof, Marksist siyaset toplum bilimcisi (ö. 1979)
1939 - Agnivesh, Hint aktivist, eğitimci ve siyasetçi (d. 2020)
1941 - R. James Woolsey Jr, 1993-1995 yılları arasındaki CIA direktörü
1945 - Jerry Bruckheimer, Amerikalı televizyon ve sinema filmi yapımcısı
1946
Moritz Leuenberger, İsviçreli siyasetçi ve avukat
Mart Siimann, 1997-1999 yılları arasında Estonya Başbakanı
1947
Rupert Hine, İngiliz müzisyen, söz yazarı ve albüm yapımcısı (ö. 2020)
Marsha Norman, Amerikalı oyun yazarı, senarist, televizyon yazarı ve romancı
Stephen King, Amerikalı yazar
1948 - Ali Murat Erkorkmaz, Türk mimar, yazar, ressam ve müzisyen
1950
Bill Murray, Amerikalı komedyen ve oyuncu
Hale Soygazi, Türk oyuncu ve manken
1951
Bruce Arena, ABD doğumlu teknik direktör ve kaleci mevkiinde oynamış eski futbolcu
Aslan Maşadov, Çeçen lider (ö. 2005)
Abay Tasbolatov, Kazak siyasetçi, Kazakistan Silahlı Kuvvetleri korgenerali, 2006-2011 yılları arasında Cumhuriyet Muhafızları komutanı ve 2012'den beri Mazhilis'in üyesi
1954 - Şinzo Abe, Japon siyasetçi (ö. 2022)
1955 - Yisrael Katz, İsrailli siyasetçi ve bakan
1956 - Marta Kauffman, Amerikalı yazar ve yapımcı
1957
Ethan Coen, Amerikalı yönetmen
Kevin Rudd, Avustralyalı siyasetçi
1958 - André Hennicke, Alman oyuncu
1959
Crin Antonescu, Rumen politikacı
Andrzej Buncol, Polonyalı millî futbolcu
1960 - Masume İbtikar, İranlı gazeteci, siyasetçi ve bilim insanı
1961 - Nancy Travis, Amerikalı sinema ve dizi oyuncusu
1962 - Hubert Mounier, Fransız şarkıcı ve desinatör
1964 - Jorge Drexler, Uruguaylı müzisyen
1965 - Frederic Beigbeder, Fransız yazar
1966 - Neçirvan Barzani, Iraklı Kürt siyasetçi
1967
Yutaka Azuma, Japon futbolcu
Faith Hill, Amerikalı country şarkıcısı
Suman Pokhrel, Nepalli şair
1970 - Samantha Power, İrlanda asıllı Amerikalı akademisyen ve diplomat
1971 - Luke Wilson, İrlanda asıllı Amerikalı oyuncu
1972
Olivia Bonamy, Fransız oyuncu
Liam Gallagher, İngiliz müzisiyen
1973
Michael Sauser, İsviçreli avukat ve dünya rekoru sahibi
Oswaldo Sánchez, Meksikalı eski futbolcu
Virginia Ruano Pascual, İspanyol profesyonel tenis oyuncusu
1974 - Özgür Özel, Türk eczacı ve siyasetçi
1979
Richard Dunne, İrlandalı eski millî futbolcu
Monika Merl, 800 metrede Alman Atletizm Şampiyonluğunu kazanmış Alman atlet
1980
Autumn Reeser, Amerikalı oyuncu
Kareena Kapoor, Hint sinema oyuncusu
1981 - Nicole Richie, Amerikalı şarkıcı Lionel Richie'nin evlatlık kızı
1982 - Rıza Nevruzi, İranlı futbolcu
1983
Fernando Cavenaghi, Arjantinli futbolcu
Anna Favella, İtalyan aktris
Maggie Grace, Amerikalı sinema oyuncusu
Joseph Mazzello, Amerikalı oyuncu
1984 - Wale, Amerikalı rapçi
1985 - Pedro Geromel, Brezilyalı futbolcu
1986
Lindsey Stirling, Amerikalı kemancı, müzisyen, dansçı, performans sanatçısı, şarkıcı ve besteci
Yasemin Yürük, Türk müzisyen, R&B şarkıcısı ve Grup Hepsi üyesi
1987
Marcelo Estigarribia, Paraguaylı millî futbolcu
Ryan Guzman, Amerikalı oyuncu ve model
Courtney Paris, Amerikalı profesyonel basketbolcu
Michał Pazdan, Polonyalı millî futbolcu
1988 - Bilawal Bhutto Zardari, Eski Pakistan başbakanı Benazir Butto ve eşi Asıf Ali Serdari tek oğlu
1989 - Jason Derulo, Haiti kökenli Amerikalı şarkıcı ve aktör
1990 - Al-Farouq Aminu, Nijeryalı profesyonel basketbolcu
1991 - Hasan Erbey, Türk futbolcu
1992
Chen, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
Rodrigo Godínez, Meksikalı futbolcu
1993
Kwon Mina, Güney Koreli şarkıcı ve oyuncu
Ante Rebić, Hırvat millî futbolcu
1994
Hideki Ishige, Japon futbolcu
Davide Ballerini, İtalyan bisikletçi
1995
Diego Jara Rodrigues, Brezilyalı futbolcu
Bruno Caboclo, Brezilyalı basketbol oyuncusu
1996 - Thilo Kehrer, Alman futbolcu
1997 - Ronald Hernández, Venezuelalı futbolcu
1998 - Douglas López, Kosta Rikalı millî futbolcu
Ölümler
MÖ 19 - Publius Vergilius Maro, Romalı şair (d. MÖ 70)
454 - Flavius Aetius, Romalı general (d. ~396)
687 - Konon, 21 Ekim 686'dan öldüğü 687 yılına kadar kadar Papalık yapmıştır (d. 630)
1235 - II. András, 1205'ten 1235'e kadar Macar ve Hırvatistan kralı (d. 1177)
1347 - II. Edward, 1307-1327 arasında İngiltere kralı (d. 1284)
1558 - V. Karl, Kutsal Roma İmparatoru, İspanya Kralı ve Almanya Kralı (d. 1500)
1576 - Gerolamo Cardano, İtalyan matematikçi, fizikçi, astrolog ve hekim (d. 1501)
1643 - Hong Taiji, Çin'in Qing Hanedanı'nın ikinci imparatoru (d. 1592)
1798 - George Read, Amerikalı hukukçu ve politikacı (d. 1773)
1832 - Walter Scott, İskoçyalı yazar (d. 1771)
1860 - Arthur Schopenhauer, Alman filozof (d. 1788)
1904 - Şef Joseph, Nimipuların Wallowa kolundan Kızılderili reisi (d. 1840)
1932 - Ahmet Rasim, Türk yazar (d. 1864)
1937 - Bernát Munkácsi, Macar Türkolog (d. 1860)
1938 - Ivana Brlić-Mažuranić, Hırvat yazar (d. 1874)
1944 - Artur Phleps, II. Dünya Savaşı sırasında Waffen-SS korgenerali, SS-Obergruppenführer rütbesine sahipti (d. 1881)
1947 - Harry Carey Amerikalı oyuncu (d. 1878)
1948 - Çerkes Ethem, Çerkes asıllı Türk asker (d. 1886)
1953 - Necmettin Sadık Sadak, Türk gazeteci ve siyasetçi (d. 1890)
1957 - VII. Haakon, 1905'ten 1957'deki ölümüne kadar Norveç kralı (d. 1872)
1959 - Ruşen Eşref Ünaydın, Türk yazar, siyasetçi ve diplomat (d. 1892)
1964 - Otto Grotewohl, Alman siyasetçi (d. 1894)
1966 - Paul Reynaud, Fransız siyasetçi ve eski başbakan (d. 1878)
1971 - Bernardo Houssay, Arjantinli fizyolog (d. 1887)
1974 - Walter Brennan, Amerikalı oyuncu (d. 1894)
1974 - Jacqueline Susann, Amerikalı yazar (d. 1918)
1975 - Bedri Rahmi Eyüboğlu, Türk ressam ve şair (d. 1911)
1982 - İvan Bagramyan, Ermeni asıllı SSCB'li asker, Sovyetler Birliği Mareşali (d. 1897)
1989 - Ertem Eğilmez, Türk yönetmen, yapımcı ve senarist (d. 1929)
1998 - Florence Griffith-Joyner, Amerikalı atlet (d. 1959)
2000 - Leonid Rogozov, Sovyet tıp doktoru (d. 1934)
2005 - Tanju Korel, Türk sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1944)
2007 - Alice Ghostley, Amerikalı oyuncu (d. 1923)
2010 - Grace Bradley, Amerikalı oyuncu, şarkıcı ve dansçı (d. 1913)
2012 - Sven Hassel, Danimarka doğumlu asker ve savaş romanı yazarı (d. 1917)
2014 - Güner Namlı, Türk TV ve dizi yapımcısı (d. 1938)
2015 - İbrahim Cevahir, Türk iş insanı (d. 1938)
2016 - Régis Barailla, Fransız siyasetçi (d. 1933)
2016 - Shawty Lo, Amerikalı rap şarkıcısı ve hip hop müzisyeni (d. 1976)
2016 - John Mulvaney, Avustralyalı arkeolog (d. 1925)
2017 - David Beatson, Yeni Zelandalı gazeteci, medya analizcisi ve televizyon haber sunucusu (d. 1944)
2017 - Liliane Bettencourt, Fransız mirasçı, sosyetik, iş insanı ve hayırsever (d. 1922)
2017 - William G. Stewart, İngiliz yapımcı, yönetmen ve sunucu (d. 1933)
2018 - Vitaliy Andriiovych Masol, 1994'ten 1995'e kadar Ukrayna Başbakanı olan Ukraynalı politikacı (d. 1928)
2018 - Trần Đại Quang, Vietnamlı siyasetçi (d. 1952)
2019 - Aron Eisenberg, Amerikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı (d. 1969)
2019 - Sid Haig, Amerikalı emektar oyuncu (d. 1939)
2019 - Sigmund Jähn, Alman astronot ve test pilotu (d. 1937)
2019 - Günter Kunert, Alman yazar, şair ve çevirmen (d. 1929)
2019 - Woo Hye-mi, Güney Koreli kadın şarkıcı (d. 1988)
2019 - Aleko Yordan, Türk futbolcu (d. 1938)
2020 - Arthur Ashkin, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1922)
2020 - Hamdi Benani, Cezayirli şarkıcı ve müzisyen (d. 1943)
2020 - Tommy DeVito, Amerikalı müzisyen ve şarkıcı (d. 1928)
2020 - Michael Lonsdale, Fransız oyuncu ve ressam (d. 1931)
2020 - Jackie Stallone, Amerikalı astrolog, dansçı ve profesyonel güreşçi (Sylvester Stallone'nin annesi) (d. 1921)
Tatiller ve özel günler
Dünya Barış Günü
Dünya Alzheimer Günü
0921
21 |