Datasets:
lingtrain
/
minor-prince

Dataset card Data Studio Files Community
1
ba
stringlengths
3
709
cv
stringlengths
3
758
di
stringlengths
2
774
krc
stringlengths
3
872
kv
stringlengths
4
720
mdf
stringlengths
3
924
mrh
stringlengths
3
856
mrj
stringlengths
3
749
myv
stringlengths
4
360
ru
stringlengths
3
667
sah
stringlengths
4
694
tt
stringlengths
3
707
— Килешеү шундай, — ҡабатланы яҡтыртыусы.
— Хушу йӗркипе, — хуравларӗ хунарҫӑ.
— Уагӕвӕрд уотӕ амонуй, — дзуапп равардта фанарасодзӕг.
– Адет алайды, – деди чыракъчы.
— Тадзи сёрнитчӧма, — выльысь вочавидзис ӧзталысьыс.
– Тяфта ладяфоль, – омбоцеда поладозе толонь крьвяснись.
— Тыге кутырен келшыме, — уэш мане понаръеҥ.
— Техень хытырымаш, — фонарщик келесӹш.
– Истя аравтозель валось, – таго ёвтызе фонарень кирдицясь.
– Такой уговор, – повторил фонарщик.
– Өйдөөбөтүм ээ, – диэн Кыра тыгын билиммит.
— Шулай килешенгән, — дип кабатлый фонарьчы.
— Аңламайым, — танытты Бәләкәй шаһзат.
— Ним те ӑнланмастӑп, — терӗ Пӗчӗк принц.
— Неци дин лӕдӕрун, — загъта Минкъий принц.
– Ангыламайма, – деди Ёзден жашчыкъ.
— Ог гӧгӧрво, — веськыда шуис Дзоля принс.
– Мезевок аф шарьхкодян, – виденцясь Ёмла Оцязорнясь.
— Ом умыло, — ӧрмалгыш Изи принц.
— Ам ынгыды, — Изи принц маньы.
– А чарькодян, – мерсь Вишка инязорнэ.
– Не понимаю, – признался Маленький принц.
– Тугу да өйдүү сатыыр көдьүүһэ суох, – диэбит банаар уматааччы.
— Аңламыйм, — ди Нәни принц.
— Аңларлыҡ бер ни юҡ, — тине яҡтыртыусы, — килешеү килешеү инде ул. Хәйерле көн.
— Мӗн ӑнланмалла марри унта, — терӗ хунарҫӑ. — Хушу вӑл хушу. Ырӑ кун.
- Неци си гъӕуй лӕдӕрун, - загъта фанарасодзӕг. - Уагӕвӕрд уагӕвӕрд ӕй. Дӕ бон хуарз!
– Аны не ангыларыгъы барды? – деди чыракъчы. – Адет адетди. Танг ахшы болсун.
— Гӧгӧрвонысӧ тані нинӧм, — шуис ӧзталысь. Сёрнитчӧма кӧ, сідзкӧ сёрнитчӧма. Бур лун.
– Аш мезе аф шарьхкодемс, – мярьгсь толонь крьвяснись. Тяфта ладяф тевсь. И сембе! Шумбра ши.
— Умылашыжат нимом, — мане понаръеҥ, — кутырен келшымым пудырташ ок лий. Поро кече.
— Тиштӹ ынгылашыжат нимат уке, — фонарщик пелештӹш. — Тенге хытырымы гӹнь, хытырымы. Пуры кечӹ!
– Тесэ а мезть чарькодемс, – мерсь фонарень кирдицясь, – аравтозь вал ули аравтозь вал. Шумбрачи.
– И понимать нечего, – сказал фонарщик, – уговор есть уговор. Добрый день.
– Кэпсэтии аата кэпсэтии. Үтүө күнүнэн.
— Аңлауның кирәге дә юк, — ди фонарьчы. — Вәгъдә — вәгъдә инде. Хәерле көн.
Һәм яҡтыртҡсты һүндерҙе.
Вӑл хунарне татах сӳнтерчӗ.
Ӕма ниххуссун кодта ӕ фанар.
Чыракъны ёчюлтдю.
Да пӧнарсӧ кусӧдіс.
«Стака монь тевозе». И матозе толть.
Да понарым йӧртыш.
Дӓ тӹдӹ фонарьжым йӧртӹш.
«Монь тевем аволь шождатнеде» Таго мадстизе фонарензэ.
И погасил фонарь.
Уонна банаарын умуруорбут.
һәм тагын фонарьны сүндерә.
Һуңынан шаҡмаҡ һүрәтле ҡыҙыл яулыҡ менән маңлайынан тирен һөрттө лә:
Унтан хӗрлӗ тӗслӗ тӑваткал сӑмса тутрипе тарланӑ ҫамкине шӑлса илчӗ.
тӕрних сурх киртӕ Уой фӕсте расӕрфта фийсӕрфӕнӕй.
Чыракъны ёчюлтгенден сора, къызыл чалдишли къол жаулукъ бла мангылайында терлегенин сюртдю да:
Сэсся гӧрд сера мича нырчышъянӧн чышкаліс пӧсьсӧ чужӧмсьыс да шуис:
Меле якстерь клетка мархта кядьруцяняса нардазе конястонза ливозть и мярьгсь:
Вара клеткан йошкар солык дене саҥгасе пӱжвӱдшым ӱштылын мане:
Вара якшар клеткӓӓн нер савыц доно лепкӓжӹм ӹштӹлӓлят, келесӹш.
Мейле якстере клеткас пацинесэнзэ нардызе конястонзо ливезенть ды мерсь:
Потом красным клетчатым платком утер пот со лба и сказал:
Ити кэннэ, кыһыл килиэккэ ойуулаах былаатынан сүүһүн көлөһүнүн соттон баран, эппит:
Аннары, шакмаклы кызыл яулык белән маңгаендагы тирне сөртеп, болай ди:
— Ауыр минең һөнәрем.
— Манӑннинчен йывӑртарах ӗҫ ҫук та пуль.
— Ӕбуалгъи уӕззау куст кӕнун ами.
– Къыйынды мени ишим.
— Сьӧкыд менам уджсикасӧй.
– Стака монь тевозе.
— Мыйын пашам неле.
— Мӹньӹн пӓшӓэм пишок нелӹ.
– Мон тевем аволь шождатнеде.
– Тяжкое у меня ремесло.
– Мин олус ыарахан үлэлээхпин.
— Эшем авыр минем.
Ҡасандыр мәғәнәһе бар ине. Мин яҡтыртҡсты иртә менән һүндереп, ә кис ҡабат яға инем.
Тахҫан ку ӗҫе еккине туйса тӑваттӑм. Ирхине хунара сӳнтереттӗм, каҫпа каллех ҫутаттӑм.
Кӕддӕр си адтӕй медес. Ниххуссун кӕнинӕ фанар сӕумӕй ӕма ‘й ссодзинӕ изӕрӕй.
Бир заманлада аны магъанасы болгъанды Эрттен сайын жандыра, ингирледе ёчюлте тургъанма.
Коркӧ тайӧ вӧлі коланатор. Ме кусӧдалі пӧнаръяс асывъяснас, а рытъяснас бара ӧзталі.
Мзярда-бди тя тевть ульсь пяк эрявикс смузец. Мон матнине толть шобдава, а илять меки крьвяснине.
Ала-кунам ондак ты пашан кӱлешыже лийын. Мый эр еда понарым йӧртенам, кастене уэш чӱктенам.
Тагынам тидӹ керӓл ылын. Ирок йӹде мӹнь фонарьым йӧртенӓм дӓ вады йӹде чӱктенӓм.
Зярдо-бути сон кандсь лезэ. Мон мадстнилия фонаренть валске марто, чокшне ланга одс кирвазтнилия.
Когда-то это имело смысл. Я гасил фонарь по утрам, а вечером опять зажигал.
Хаһан эрэ бу суолталаах этэ. Мин сарсыарда аайы банаардары умуруорарым, онтон киэһэ уматарым.
Кайчандыр аның мәгънәсе бар иде. Фонарьны мин иртәләрен сүндерә, кичләрен кабыза идем.
Миңә ял итергә көнөм, һәм йоҡо туйҙырырға төнөм ҡала ине... — тине. — Ә аҙаҡтан килешеү үҙгәрҙеме? — Килешеү үҙгәрмәне, — тине яҡтыртыусы. — Бәләһе тап шунда бит!
Пӗчӗккӗн-пӗчӗккӗн ман ӗҫ чӑн-чӑн катастрофа пулса тӑчӗ.
Бони иннӕ хай ба мӕн адтӕй мӕ фӕллад суадзунмӕ, ӕхсӕви иннӕ хай ба фунӕй кӕнунмӕ... — Ӕма еци дзамани фӕсте уагӕвӕрд ӕййевгӕ ракодта? — Уагӕвӕрд нӕ раййивта,- загъта фанарасодзӕг. - Бӕллӕх дӕр гъе уой медӕгӕ ‘й!
Кюнню кюн узуну солуп, кече сайын жукъудан къаннганма... – Артда уа адетми тюрленнгенди? – Адет тюрленмегенди, – деди чыракъчы. – Палах анданды!
Менам кольліс нӧшта лун шойччыны да вой узьны... — А сэсся сёрнитчӧмсӧ лои вежӧма? — Сёрнитчӧмсӧ абу вежӧма, — шуис пӧнар ӧзталысь. — Сыын и шогыс!
Монь шить ульсь пингозе ваймамс, а веть, штоба лац удомс… – А мезе лиссь? Ладямась полафтсь? – Ладямась ашезь полафта, – корхтась сяда тов толонь крьвяснись. Тоса и тевсь!
Мылам каналташем кече кодын, мален темашем йӱд лийын… — А вара кутырен келшымаш вашталтын? — Вашталтын огыл, — мане понаръеҥ. — Ойгыжо тыштак шол!
Кечӹ мыч мӹньӹн кӓнӓлтӓлӓшӓт мӓгӓлем ылын, а йыдым — амалалаш... — А тӹ жеп годшен хытырымаш вашталтын ма? — Хытырымаш вашталтде, — фонарщик маньы. — Лач тиштӹ ойхыжы!
Монень лиялесь чим оймсем, вем удомс… – Мейле валось лиякс аравтозель? – Валось эзь полавтово, мерсь фонарень кирдицясь. – Теньсэ стакаськак!
У меня оставался день, чтобы отдохнуть, и ночь, что бы выспаться… – А потом уговор переменился? – Уговор не менялся, – сказал фонарщик. – В том-то и беда!
Миэхэ сынньанарбар күнүскүтэ хаалара, уонна өссө, уубун ханарбар түүнэ… – Онтон ол кэпсэтии уларыйбыта дуо? – Кэпсэтии уларыйбатаҕа, – диэбит банаар уматааччы. – Дьэ кыһалҕам итиннэ сытар!
Көндезләрен ял итеп, төннәрен йоклап була иде... — Ә аннары килешү үзгәрдеме? — Килешү үзгәрмәде, — ди фонарьчы. — Бөтен бәласе дә шунда!
Минең ҡауҡабым йылдан йыл тиҙерәк әйләнә, ә килешеү элекке ҡалды.
Манӑн планета ҫултан-ҫул хӑвӑртрах та хӑвӑртрах ҫаврӑнать. Хушу йӗрки вара унчченхиех, пӗртте улшӑнман!
Планетӕ анзӕй-анзмӕ тагъддӕргӕнгӕ зилдӕй, уагӕвӕрд ба ӕййевгӕ нӕ кодта.
Мени планетам жылдан-жылгъа теркден-терк бурулады, адет а алгъынлай турады.
Менам енэжмуӧй воысь воӧ бергалӧ век ӧдйӧджык, сёрнитчӧмыс кольӧ воддзаыс.
Монь масторозе кизоста кизос шаронды сяда и сяда вишкста, а ладямась илядонды апак полафтт.
Мыйын планетем ий гыч ийыш писынрак да писынрак пӧрдеш, а кутырен келшымыже тудак кодеш.
И гӹц иш планета йӹлерӓк дӓ йӹлерӓк сӓрнӓ, а хытырымаш вашталтде!
Монь планетам иеде иес чары седе куроксто, а аравтозь валось а полавтневи.
Моя планета год от году вращается все быстрее, а уговор остается прежний.
Мин эттигим сылтан сыл аайы эргиирэ түргэтээтэр түргэтээн иһэр, онтон кэпсэтии уруккутунан хаалбыта.
Минем планета елдан-ел кызурак әйләнә, ә килешү элеккечә кала бирә.
— Һәм нисек инде хәҙер? — тип һораны Бәләкәй шаһзат.
— Вара? — терӗ Пӗчӗк принц.
— Ӕма? — бафарста Минкъий принц.
– Энди уа къалай? – деп сорду Ёзден жашчыкъ.
— А ӧні сэсся кыдзи? — юаліс Дзоля принс.
– И мезе тяни? – кизефтезе Ёмла Оцязорнясь.
— Кузе вара лияш? — йодо Изи принц.
— Ӹндежӹ кыце? — Изи принц яды.
– Кода ней улемс? – кевкстизе Вишка инязорнэ.
– И как же теперь? – спросил Маленький принц.
– Оччоҕо билигин хайдаҕый? – диэн Кыра тыгын ыйыппыт.
— Ә хәзер ничек соң? — дип сорый Нәни принц.
— Бына нисек. Ҡауҡаб тулы әйләнеүен бер дәҡиғәттә үтә, һәм минең тын алыштырырға икенде лә юҡ. Һәр дәҡиғәт һайын мин яҡтыртҡсты һүндереп кире яғам.
— Халь вара планета хӑйӗн тӗнӗлӗ тавра пӗр минутра ҫаврӑнать. Юрӗччӗ, анчах манӑн канса илмелӗх пӗр самант ҫеҫ юлать. Пӗр минут хушшинче эпӗ хунара ҫутатӑп, унтан сӳнтеретӗп.
— Ӕма нур минутмӕ еу зилд кӕми кӕнуй, уоми мин еу секунд дӕр нӕ бал ес мӕ фӕллад уадзунмӕ. Алли минут дӕр ӕй еу хатт ссодзун ӕма ниххуссун кӕнун.
– Да ма алай. Планета бир минутха тёп-тёгерек бурулады, башымы къашыргъа бир такъыйкъа заманым жокъду. Бу чыракъны хар минутдан бирер кере жандырып ёчюлтеме.
— А вот сідзи. Енэжмуӧй тырвыйӧ бергӧдчӧ ӧти минутӧн, да менам ни ӧти минут абу лолыштны. Быд минутӧ ме кусӧда пӧнарӧс да бара сійӧс ӧзта.
– А вов мезе. Масторсь сембе шарксть тисы фкя минутаста, сяс монь аш фкявок шава пингозе ваймамс. Эрь минутаня мон али матан толть эса, али, меколанкт, – крьвястян эсонза.
— А теве кузе. Планетем ик минутышто ик йырым савырнен шукта, сандене каналташем ик секундат огеш код. Кажне минут еда мый понарем йӧртем да адакат чӱктем.
— А вот тенге. Планета ик крӱгӓм ик минутышты ӹштӓ, дӓ мӹньӹн ик секундемӓт кӓнӓлтӓлӓш уке. Минут вуй гӹц мӹнь фонарьым йӧртем дӓ эчеӓт чӱктем.
– Вана истя! Планетась чарави вейке минутас, секскак оймсемс арась вейкеяк секундам. Эрьва минутань перть мон мадстян ды одов кирвазтян фонаренть.
– Да вот так. Планета делает полный оборот за одну минуту, и у меня нет ни секунды передышки. Каждую минуту я гашу фонарь и опять его зажигаю.
– Көрөрүҥ курдук. Эттик биир мүнүүтэ иһигэр бүтүн эргиири оҥорор, ол иһин мин кыл да түгэнэ тыын ыла түспэппин. Хас мүнүүтэ ахсын, банаарбын умуруораат, хат уматабын.
— Менә шулай инде. Планета минутка бер әйләнеш ясый, шуңа күрә минем тын алырга да вакытым юк. һәр минут саен фонарьны сүндерәм дә тагын кабызам.
— Бына ҡыҙыҡ!
— Мыскараллӑ япала!
— Ци ходӕг ӕй!
– Сейир-тамаша!
— Со тешкодьторйыс!
– Вай!
— Пеш оҥайыс.
— Потикӓокыш!
– Пейдевтимек!
– Вот забавно!
– Дьэ көр эбит!
— Менә кызык!
Тимәк, һинең көнөң бары тик бер дәҡиғәт бара!
Апла тӑк санӑн кун тӑршшӗ те пӗр минут ҫеҫ тӑсӑлать!
Бӕнттӕ дӕмӕ еу минутти дӕргъцӕн ӕнцӕ!
Сени бир кюнюнгю узунлугъу жаланда бир минутду!
Сідзкӧ тэнад луныд кыссьӧ сӧмын ӧти минут!
Кодама мялень салай тевсь! Эста тяса шить кувалмоц аньцек фкя минута!
Тугеже тыйын кечет улыжат ик минут шуйна!
Тенге гӹнь, тӹньӹн кечет ик минут кыташ!
Лисни, тонь чить кувалмозо ансяк вейке минута!
Значит, у тебя день длится всего одну минуту!
Оччоҕо, эн, күнүҥ уһуна биир эрэ мүнүүтэ!
Димәк, синең планетада көн озынлыгы бары бер минут кына!
— Бер ҡыҙығы юҡ бында, — ҡаршы килде яҡтыртыусы.
— Мыскара ҫеҫ пулсан юрӗччӗ, — хирӗҫлерӗ хунарҫӑ.
— Е ӕппундӕр ходӕг нӕй, — загъта фанарасодзӕг.
– Бир сейирлиги жокъду, – деди чыракъчы.
— Нинӧм тешкодьыс тані абу, — паныд шуис пӧнар ӧзталысь.
– Мезевок мялень салай тяса аш, – каршек азозе толонь крьвяснись.
— Нимо оҥаят тыште уке, — торешланен мане понаръеҥ.
— Нима потикӓӓт тиштӹ уке, — фонарщик маньы.
– Тесэ а мезе лангсо пейдемс, – каршо мерсь фонарень кирдицясь.
– Ничего тут нет забавного, – возразил фонарщик.
– Онно туох да көрө суох, – диэн банаар уматааччы утарбыт.
— Бер кызыгы да юк моның, — дип каршы төшә фонарьчы.
— Беҙ һинең менән бер ай һөйләшеп торабыҙ.
— Акӑ кур, эпир санпа шӑп та лӑп пӗр уйӑх калаҫатпӑр.
— Нур еу мӕйӕ дзубанди кӕнӕн кӕрӕдзей хӕццӕ.
– Биз былайда ушакъ этгенли, башы-аягъы сау бир ай толгъанды.
— Ми тэкӧд сёрнитам нин дзонь тӧлысь.
– Минь мархтот тяса корхнетяма кода ни ков.
— Ме тый денет теве ынде ик тылзе мучко мутланена.
— Мӓ коктын уже тӹлзӹ шайышт шалгенӓ.
– Минь мартот кортатано ковонь перть.
– Мы с тобой разговариваем уже целый месяц.
– Эн биһиги хайы сах бүтүн ыйы быһа кэпсэттибит.
— Без синең белән инде бер ай сөйләшеп торабыз.
— Бер ай?!
— Нивушлӗ пӗр уйӑх?!
— Мӕйӕ?
– Саулай бир ай?!
— Дзонь тӧлысь?
– Пяшксе ков?!
— Ик тылзе?!
— Тӹлзӹ?
– Ковонь перть?!
– Целый месяц?!
– Бүтүн ый?!
— Бер ай?!
— Һуң, эйе.
— Ийя.
— Гъо.
– Айхай!
— Но да.
– Виде.
— Туге улде.
— Ане.
– Истя.
– Ну да.
– Оннук.
— Әйе.
Утыҙ дәҡиғәт.
Вӑтӑр минут.
Ӕртин минутти.
Отуз минут.
Комын минут.
Колмогемонь минута.
Кумло минут.
Кымлы минут.
Колоньгемень минутат.
Тридцать минут.
Отут мүнүүтэ.
Утыз минут.
Утыҙ көн.
Вӑтӑр кун.
Ӕртин бони!
Отуз кюн.
Бур рыт!
Колмогемонь ши.
Тиде — кумло кече.
Кымлы кечӹ!
Колоньгемень чить.
Тридцать дней.
Отут күн.
Утыз көн.
Хәйерле кис!
Ырӑ каҫ!
Де ’зӕр хуарз.
Ингир ахшы болсун!
Да сійӧ бара ӧзтіс пӧнарсӧ.
Пара илядь тейть!
Поро кас!
Пуры вады!
Шумбра чокшне!
Добрый вечер!
Үтүө киэһэнэн! – диэн баран эмиэ банаарын умаппыт.
Хәерле кич! һәм ул тагын фонарен кабыза.
Һәм ул ҡабат яҡтыртҡсты ҡабыҙҙы.
Унтан вӑл каллех хунарне ҫутрӗ.
Ӕма нӕуӕгӕй фанар ссугъта.
Биягъы чыракъны жандырды.
Дзоля принс видзӧдіс пӧнар ӧзталысь вылӧ, да сылы сійӧ сьӧлӧм вылас воис пыр ёнджыка, ӧд мортыс чорыда кутчысьӧ сетӧм кывйӧ.
И тага крьвястезе фанарть эса толть.
Тудо адакат понаржым чӱктыш.
Дӓ тӹдӹ эчеӓт фонарьжым чӱктӹш.
Ды сон таго валдомтызе фонаренть.
И он опять засветил фонарь.
Кыра тыгын банаар уматааччыны төһөнөн өр көрөр даҕаны, оччонон сэҥээриитэ улаатан испит.
Нәни принц фонарьчыга тагын бер карап куя.
Бәләкәй шаһзат яҡтыртыусыға ҡарап торҙо, үҙ һүҙенә шул тиклем тоғро булған был кеше уға нығыраҡ оҡшай килде.
Пӗчӗк принц ун ҫине сӑнаса пӑхнӑ хушӑра хунарҫӑ ытларах та ытларах хӑйӗн кӑмӑлне кайма пуҫланине туйса илчӗ: этем мӗн тери тӗплӗн туса пырать хӑйне хушнӑ ӗҫе!
Минкъий принц имӕ кастӕй, ӕма ӕ зӕрдӕмӕ хъӕбӕр цудӕй аци фанарасодзӕг, уагӕвӕрд уотӕ ӕновудӕй ка ‘нхӕст кодта, е.
Ёзден жашчыкъ чыракъчыны бекден-бек жарата башлайды: ол адам сёзюне керти болгъаны ючюн, ишин ажымсыз этгени ючюн.
Принс казьтыштіс, кыдз вештавліс ассьыс улӧссӧ инысь инӧ, медым видзӧдны нӧшта ӧтчыдысь шонді пуксьӧмсӧ.
Ёмла Оцязорнясь ванць толонь крьвяснить лангс, и сядонга пяк тушендсь мялезонза тя ломанць, конац, аф ваномок мезеньге лангс, кирдезе эсь валонц и цебярьста тиендезе эсь тевонц.
Изи принц понаръеҥым онча да тудлан шке мутшым тыге чот кучышо тиде еҥ утларак да утларак келша.
Изи принц фонарщик вӹкӹ анжен, дӓ тӹдӹлӓн утларак дӓ утларак ти эдем келшен, кыды ӹшке шамакшылан тенге ӹнян ылын.
Вишка инязорнэ вансь фонарень кирдицянть лангс ды сонензэ яла седе пек вечкевиль те ломанесь, конась парсте кирдсь эсь валонзо.
Маленький принц смотрел на фонарщика, и ему все больше нравился этот человек, который был так верен своему слову.
Тоҕо диэтэххэ, эппит тылыгар туругаһа хайҕатыан хайҕатар.
Вәгъдәсенә шулкадәр тугрылыклы бу кеше торган саен ныграк ошый бара аңа.
Бәләкәй шаһзат ҡасандыр ҡояштың байығанын артыҡ мәртәбә күҙәтер өсөн ултырғысын урындан урынға күсереп йөрөгәнен иҫкә төшөрҙө.
Пӗчӗкҫеҫ принц хӑй унччен хӗвел аннине пӑхса киленнине, пуканне пӗр вырӑнтан тепӗр вырӑна куҫара-куҫара лартнине аса илчӗ.
Ӕ зӕрдӕбӕл ӕрлӕудтӕй, кӕддӕр хорнигулдтӕ фӕййинуни туххӕй къела куд раласӕ- баласӕ кодта, е.
Кюнню батханына, ингир алагъа энтта бир къарар ючюн, шинтигин алгъаракъ тепдире-тепдире туруучу кюнлерин эсгере, Ёзден жашчыкъны бу жангы шуёхуна болушуругъу келгенди.
Сылы лои окота отсыштны ёртыслы.
Ёмла Оцязорнясь лятфтазе, што мзярда-бди сон полафнезе озамать вастста вастс, штоба сяда ламоксть ваномс шимадома ширеть мазышинц.
Изи принц шарналтыш, кузе тудо ала-кунам, кече шичмым кужунрак ончаш манын, пӱкенжым ик вер гыч вес верыш кусарен шындеден.
Изи принц ӓшӹндӓрӹш, кыце ӹшке, кечӹ шӹцмӹм анжалаш манын, вӓр гӹц вӓрӹш пӧкенжӹм тӓрвӓтӹлӹн.
Вишка инязорнэнь превс сась, кода сон зярдо-бути таркасто таркас айгшесь эзементь, истя седе ламоксть бажась неемс чинть валгоманзо.
Маленький принц вспомнил, как он когда-то переставлял стул с места на место, чтобы лишний раз поглядеть на закат солнца.
Кини, хаһан эрэ күн киириитин хат-хат көрөөрү олоппоһун сыҕарытарын санаан кэлбит.
Нәни принц кайчандыр, шәфәкъне бик күрәсе килгән чакларда, урындыкны бер урыннан икенче урынга күчереп йөрткәнен исенә төшерә, һәм аның дустына ярдәм итәсе килә.
Һәм уның дуҫына ярҙам иткеһе килде. — Тыңла әле, — тине ул яҡтыртыусыға, — мин бер ысул беләм: һин ҡасан теләһәң ял итә алаһың...
Вара ун пуҫӗнче хӑйӗн ҫӗнӗ тусне пулӑшас шухӑш ҫуралчӗ: — Эсӗ пӗлетӗн-и… Ман пӗр меслет пур: унпа усӑ курсан эсӗ хӑҫан канас тетӗн, ҫавӑн чухне канса илме пултаратӑн…
Байфӕндӕ адтӕй е нбалӕн банхус кӕнун: — Игъосай, ӕз зонун мадзал, цӕмӕй дӕ ку бафӕндӕ уа, уӕд дӕ фӕллад уадзай, уомӕн.
– Эшитемисе, – деди чыракъчыгъа, – мен бир амал билеме: сен неллай бир сюйсенг да, къачан сюйсенг да, аллай бир солурукъса.
— Кывзы, — шуис зонка ӧзталысьлы. — Ме тӧда ӧтитор: тэ верман шойччыны кор кӧсъян.
И тейнза сась мяль лездомс тя ялгати. – Кулхцонтт, – мярьгсь сон толонь крьвяснити, – мон содаса кода лисемс тя прябаласта: тон ваймосек снярда, мзярда ули мяльце ваймамс…
Да у йолташыжлан полшымыжо шуын колтыш. — Колышт-ян, — мане тудо понаръеҥлан, — мый ик йӧным палем: тый шонымет семын канаш тӱҥал кертат…
Тӹдӹн тӓнгжӹлӓн палшымыжы шон колтыш. — Пӓлет ма... мӹнь пӓлем, кыце тӹнь кӓнен кердӓт, кынам тӹньӹн шоэш.
Сонензэ сась мель лездамс ялганстэнь. – Кунсолок, – мерсь сон фонарень кирдицянтень, – мон содан вейке тевде: оймсек сестэ, зярдо мелеть…
И ему захотелось помочь другу. – Послушай, – сказал он фонарщику, – я знаю средство: ты можешь отдыхать, когда только захочешь…
Ол иһин, бу, бодоруспут киһитигэр көмөлөһүөн баҕарбыт. – Истэҕин дуо, – диэбит банаар уматааччыга. – Мин биир албаһы билэбин: эн хаһан баҕардаххына сынньанар кыахтанар…
— Тыңла әле, — ди ул фонарьчыга. — Мин моның бер юлын беләм: син кайчан телисең шул вакытта ял итә алыр идең...
— Мин гел ял иткем килә, — тине яҡтыртыусы.
— Эпӗ яланах хама ырнӑ ут пек туятӑп.
- Еудадзуг дӕр мӕ фӕндуй, - загъта фанарасодзӕг.
– Мени солургъа сюймеген заманым жокъду – дегенди чыракъчы.
— Мем век окота шойччыштны, — шуис пӧнар ӧзталысь.
– Монь фалу ули мялезе ваймамс, – азозе толонь крьвяснись.
— Мыйын эреак канымем шуэш, — вашештыш понаръеҥ.
— Мӹньӹн соок кӓнӹмем шоэш, — фонарщик маньы.
– Монь секень тев сакшны оймсемам, – мерсь фонарень кирдицясь.
– Мне все время хочется отдыхать, – сказал фонарщик.
– Мин куруук сынньаныахпын эрэ баҕарабын, – диэбит банаар уматааччы.
— Минем гел ял итеп торасым килә, — ди фонарьчы.
Һуң бит һүҙеңә тоғро ҡалып та ялҡау булырға мөмкин.
Чӑн та-ҫке-ха, ӗҫе хушнӑ пек туса пынӑ вӑхӑтрах кӑштах шӑнӑрсене лӑнчӑ ярса илме те май килет-ҫке.
Уомӕн ӕма еци-еу рӕстӕг ес кустбӕл ӕновуд ун ӕма зийнадӕгӕнагӕ ун дӕр.
Быллай басымсыз адамгъа да эринчек болургъа жарай кёреме.
Ӧд позьӧ вӧлӧм ӧти кадӧ кутны сетӧм кыв да сэк жӧ и дышӧдчыны.
Вдь валсь афкукс эряви кирдемс, аньцек тяка пингть аф ламняда ноласькодомс.
— Вет шке мутетлан ӱшанле лийме гыч тунамак йолагай улмо марте мӱндыржак огыл.
Шамаклан ӹнян дӓ тӹнӓмок ялахай кодаш лиэш.
Лисни кирдемс валот ды теке шкасто улемс нузяксокс.
Ведь можно быть верным слову и все-таки ленивым.
Тылга туругас буолуохха сөп эрээри, сүрэҕэ суох буолуохха эмиэ сөп.
Ялкау кеше дә үз сүзенә тугрылыклы була ала бит.
— Һинең ҡауҡабың шул тиклем бәләкәй, — дауам итте Бәләкәй шаһзат, — һин уны өс аҙымда үтеп сыға алаһың. Һәм һәр ваҡыт ҡояшта ҡалыр өсөн ни бары бер тиҙлек менән генә атларға кәрәк. Ял итергә теләгәндә һин тик атла, атла... Һәм көн һин теләгән ваҡытҡа һуҙыласаҡ.
Пӗчӗк принц ҫакӑн пек сӗнчӗ: — Санӑн пӗчӗкҫӗ планетуна виҫӗ утӑмпа утса ҫаврӑнма пулать. Утӑм хӑвӑртлӑхне шайлаштарса санӑн пӗр пекех хӗвел ҫутинче юлма тӑрӑшмалла. Канса илес тенӗ чухне эсӗ хуллен-хуллен хӗвел ҫутинче ут… Вара кун тӑршшӗ ху ӑна мӗн чухлӗ тӑсас тетӗн, ҫавӑн чухлӗ тӑсӑлӗ.
Минкъий принц идарддӕр дзурдта: — Дӕ планетӕ уотӕ минкъий ӕй ӕма ибӕл ӕртӕ гӕппемӕн ӕрзелдзӕнӕ. Ӕма уотӕ сабургай цо, еудадзугдӕр дӕмӕ хор куд кӕса. Ку дӕ бафӕндӕ уа дӕ фӕллад суадзун, уӕд цо ӕма цо, ӕма дӕ бон, цӕйбӕрцӕ дӕ бафӕндӕ уа, уой дӕргъцӕн уодзӕнӕй.
– Сени планетачыгъынг бир бурхучукъ кибикди, – дейди Ёзден жашчыкъ, – юч атлам бла тёгерегине айланырыкъса. Кюнню ызындан баргъанлай турсанг, хайда солу да солу, хайда солу да солу, сюйгенинг чакълы бир солу.
— Тэнад енэжизйыд сэтшӧм ичӧтик, — водзӧ сёрнитіс Дзоля принс, — тэ верман сійӧс кытшовтны куим воськолӧн. Колӧ сӧмын мунны сэтшӧм ӧдӧн, мед век лоны шонді водзын. Кӧсъян кӧ шойччыштны, тэ век мун, мун... и луныс пондас кыссьыны сы дыра, мый дыра тэ кӧсъян.
– Тонь масторняце тяфтама ёмланя, – поладозе Ёмла Оцязорнясь, – тейть ётамс сонь аш мезевок – аньцек тиемс колма аськолкст. И эряви молемс стане, штоба афи кенордамс, и афи илядомс шить эзда. Кда эвондай мяльце ваймамс, эста тон мольхть и мольхть… И шись таргави снярс, мзярс аф моли мяльце.
— Тыйын планетет тыгай изи, — мутшым шуя Изи принц, — тый тудын йыр кум гана тошкал савырнен кертат. Тылат тге ошкылман: тек кече эртак тыйын ӱмбакет ончыжо. Каналтымет шукта гынат, ит чарне, эре ошкыл, ошкыл… Тыге кече кунар шонет, тунар шуйна.
Изи принц шанымашыжым келесӹш: — Тӹньӹн планетет техень изи, тӹнь тӹдӹм кым ашкылышты сӓрнӓл лӓктӹн кердӓт. Тӹлӓт кечӹ тӧреш веле ашкед шокташ келеш. Кынам тӹньӹн кӓнӓлтӹмет шон колта, тӹнь ашкед веле, дӓ маняркы тӹлӓт келеш, тӹнӓркӹ кечӹ шыпшылтеш лиэш.
Тонь планетат истямо вишинкине, – полалесь Вишка инязорнэ, – сон тонеть ютави колмо эскелькссэ. Ансяк эряви ютамс истя куроксто, свал лиялезат чинть ало. Зярдо сы мелеть оймсемс, тон ансяк ютак ды ютак... Сестэ чись карми истямо кувака, кодашка эряви тонеть.
– Твоя планетка такая крохотная, – продолжал Маленький принц, – ты можешь обойти ее в три шага. И просто нужно идти с такой скоростью, чтобы все время оставаться на солнце. Когда захочется отдохнуть, ты просто все иди, иди… И день будет тянуться столько времени, сколько ты пожелаешь.
– Эн халлааныҥ эттигэ алыс кыра, – диэн салгыы саҥарбыт тыгын, – үстэ эрэ атыллаан кэбиһиэххин сөп. Ол иһин, куруук күннээххэ сылдьар курдук, күн хоту хааман ис. Сынньаныаххын баҕардаххына, судургу, баран ис, баран ис… оччоҕо күн баҕаҥ хоту төһө баҕарар уһуоҕа.
— Синең планетаң шундый бәләкәй, — дип дәвам итә Нәни принц, — өч атласаң, әйләнеп тә чыгасың, һәрвакыт кояш яктысында торырлык итеп, бер тизлектә атларга гына кирәк сиңа. Әгәр дә ял итәсең килә икән, алга карап бар да бар... Шулай иткәндә, көн син теләгән озынлыкта булыр.
— Бынан миңә файҙа әҙ, — тине яҡтыртыусы.
— Ку мана усӑ параймасть ҫав, — терӗ хунарҫӑ.
- Е мин берӕ агъаз нӕ фӕууодзӕнӕй.
– Ай, андан манга не хайыр? – деди чыракъчы.
— Но таысь меным водзӧсыс ичӧт, — шуис пӧнар ӧзталысь.
– Аньцек мезе мон тянь эзда сяван? – кизефтезе толонь крьвяснись.
— Ну, тиддеч мылам пайдаже шагал, — мане понаръеҥ.
— Тишецӹн мӹлӓм кого айыртемжӹ уке — фонарщик келесӹш.
– Теде монень аламо смусть, – мерсь фонарень кирдицясь.
– Ну, от этого мне мало толку, – сказал фонарщик.
– Ол миэхэ улахан туһаны аҕалбат, – диэбит банаар уматааччы.
— Ләкин миңа моннан файда аз шул, — ди фонарьчы.
— Донъяла иң яратҡаным - йоҡлау.
— Эпӗ хамӑн пурнӑҫра темрен те ытларах ҫывӑрма юрататӑп.
Царди медӕгӕ фунӕй кӕнунӕй фулдӕр неци уарзун.
– Дунияда неден да бек жукъуну сюеме, жаным-тиним – жукъу.
— Медся ёна олӧмам ме кӧсъя узьны.
– Сембода пяк тя эряфса мон кельгса удомазень.
— Мый тӱняште нимо деч чотшо малаш йӧратем.
— Свет вӹлнӹ сек когон мӹнь амалаш яратем.
– Сехте пек масторлангсонть мон вечкса удоманть.
– Больше всего на свете я люблю спать.
– Мин, утуйартан ордук таптыырым күн сиригэр суох.
— Мин бик тә йокларга яратам.
— Улайһа хәлең насар һинең, — тип тойоношто Бәләкәй шаһзат.
— Апла пулсан санӑн чӑнах та шанчӑк сахал, терӗ Пӗчӗк принц.
— Еци амонд дӕ нӕ уодзӕнӕй.
– Сора сени ишинг хоча тюйюлдю, – деп жарсыды Ёзден жашчыкъ.
— Сідзкӧ, лёк тэнад олӧмыд, — сьӧлӧм сетіс Дзоля принс.
– Эста кальдяв тонь тевце, – пичедезь азозе Ёмла Оцязорнясь.
— Тугеже тыйын пашат томам, — чаманалтен колтыш Изи принц.
— Тӹнӓм делаэт худа, — Изи принц ойхыральы.
– Сестэ берянть теветь, – ризнэсь кисэнзэ Вишка инязорнэ.
– Тогда плохо твое дело, – посочувствовал Маленький принц.
– Оччотугар, дьыалаҥ мөлтөһүөр эбит, – Кыра тыгын кини туһугар курутуйбут.
— Алайса, эшләрең шәптән түгел синең, — ди Нәни принц.
— Хәлем насар минең, — тип раҫланы яҡтыртыусы.
— Чӑнах та, манӑн нимле шанчӑк та ҫук, — килӗшрӗ унпа хунарҫӑ.
— Еци амонд мӕ нӕ уодзӕнӕй, — загъта фанарасодзӕг.
– Хау. Мени ишим хоча тюйюлдю, – деди чыракъчы да.
— Лёк менам олӧмӧй, — ӧти кывйӧ воис пӧнар ӧзталысь.
– Виде, кальдяв монь тевозе, – поладозе толонь крьвяснись.
— Пашам томам, — пеҥгыдемдыш понаръеҥ.
— Худа мӹньӹн делаэм, — тенгеок фонарщик маньы.
– Берянть тевень, – кемекстызе фонарень кирдицясь.
– Плохо мое дело, – подтвердил фонарщик.
– Дьыалам мөлтөх, – диэн банаар уматааччы бигэргэппит.
— Эшләр хөрти, — дип раслый фонарьчы.
— Хәйерле көн. Һәм яҡтыртҡысты һүндерҙе.
— Ырӑ кун. Унтан хунарне сӳнтерчӗ.
- Дӕ бон хуарз. Ӕма ӕрхуссун кодта ӕ фанар.
– Кюн ахшы болсун. Чыракъны ёчюлтдю.
Бур лун. Да кусӧдіс пӧнарсӧ.
– Шумбра ши! И матозе толть.
— Поро кече. Да понаржым йӧртыш.
— Пуры кечӹ! Дӓ тӹдӹ фонарьжым йӧртӹш.
– Шумбрачи! Ды мадстизе фонаренть.
– Добрый день. И погасил фонарь.
– Үтүө күнүнэн. Эмиэ банаарын умуруорбут.
— Хәерле көн. һәм ул фонарен сүндерә.
«Бына кеше, — тине үҙ үҙенә Бәләкәй шаһзат, юлын дауам итеп, — бына кеше; уға барыһы ла - батша ла, шөһрәт һөйөүсе лә, эскесе лә, эшҡыуар ҙа нәфрәт менән ҡарар ине.
«Эпӗ пӗртте иккӗленместӗп, — терӗ хӑй ӑшӗнче Пӗчӗк принц инҫете тӑсӑлакан ҫул ҫине тухсан. — Лешсем пурте: королӗ те, суя чапшӑн пуҫне минретекенни те, ӗҫкӗҫӗ те, ӗҫлӗ ҫынни те — ҫав тӳрӗ чунлӑ хунарҫӑран йӗрӗнӗччӗҫ.
«Ай, — ӕхе нимӕр гъуди кодта Минкъий принц, ӕ фӕндаг даргӕй, - ай нецӕмӕ дардзӕнӕнцӕ иннетӕ: къарол, кадӕуарзӕг, расуггӕнагӕ, бизнесмен.
«Ма, адам десенг – адам, – деди, кетип бара, Ёзден жашчыкъ кеси кесине. Аллай керти адам бла патчах да, зынттыу да, ичгичи да, иш кёлю да тенгсинирге бюсюремез эдиле.
«Вот мортыс, — шуис аслыс Дзоля принс водзӧ лэбзигмоз, — тайӧ мортсӧ эськӧ ставныс пондісны кедзовтны — и король, и ыджыдӧ пуксьысь, и винагаг, и уджӧн ноксьысь.
«Вов тя ломань, – арьсесь эсь пачканза Ёмла Оцязорнясь, поладомок кинц. Тя ломанць афоль кельгов аф оцязорти, аф эсь прянь шнафты ломанти, аф симити, аф тевонь содай ломанти.
«Тиде айдеме деч, — корныж дене кайышыжла, мане шкаланже Изи принц, — тиде айдеме деч чыланат йыгыжгат ыле — корольжат, чапым йӧратышыжат, аракалогаржат, пашачыжат.
«Теве тӹ эдем, — Изи принц, пакыла кешӹлӓжӹ, ӹшкедурешӹжӹ шаналтыш, — теве тӹ эдем, кыдын доно кугижӓӓт, ӹшкӹмжӹм яратышы эдемӓт, пиӓницӓӓт, бизнесменӓт ак шотлалтеп ыльы.
«Вана ломань, – мерсь эстензэ Вишка инязорнэ икелев ютамсто, – вана ломань, конанть лангсо весе нарьгавольть – инязорьскак, эсь прянь вечкицяськак, тевень теицяськак.
«Вот человек, – сказал себе Маленький принц, продолжая путь, – вот человек, которого все стали бы презирать – и король, и честолюбец, и пьяница, и делец.
«Бу, дьэ, киһи, – дии санаабыт Кыра тыгын салгыы айаннаан иһэн. – Кинини ыраахтааҕы даҕаны, киэмсик даҕаны, арыгыһыт даҕаны, дуоспуруннаах да киһи бары сэниэ этилэр.
"Менә, — ди үз-үзенә Нәни принц, юлын дәвам итеп, — менә бу кешене король дә, дансөяр дә, сәрхуш тә, эшлекле дә яратмас иде.
Ә шулай ҙа улар араһында ул ғына, минеңсә, көлкөлө түгел. Бәлки үҙе тураһында ғына уйламағанғалыр». Бәләкәй шаһзат тәрән тын алды.
Ҫав вӑхӑтрах вӑл, ҫавсемпе танлаштарсан, путишле курӑнман пӗртен-пӗр ҫын. Хунарҫӑ лешсем пек хӑйшӗн ҫеҫ ӑшталанмасть — акӑ мӗнре этем хакӗ, — шеллес кӑмӑл чунне хӗстернӗрен Пӗчӗк принц ассӑн сывласа илчӗ.
Уотемӕй ба мӕмӕ еунӕг а нӕ кӕсуй ходӕг. Ка и зонуй, ӕма ӕхе мӕтӕ ке нӕ кӕнуй, уой туххӕй». Фӕсмони уолӕфтӕй ниууолӕфтӕй ӕма бабӕй ӕхецӕн загъта:
Баям, ол алагъа ушамагъаны ючюн, жангыз кесини къайгъысын этмегени ючюн». Ёзден жашчыкъ ахтынды.
А збыль вылас сійӧ сӧмын ӧтнас оз кай на пиысь серамвыв. Гашкӧ, сы понда мый мӧвпалӧ оз сӧмын ас йывсьыс». Дзоля принс ышловзис.
А эряви азомс, сон сембонь ёткста, монь койсон, инь эрявикссь и ёфси аф ащи рахсема вастокс. Улема, сянкса, мес сон арьси аф аньцек эсь колганза». Ёмла Оцязорнясь куфкстсь.
А вет нунын кокла гыч, шонымаштем, тудак гына воштылтышан айдеме огыл. Ала шкеж нерген гына ок шона да — сандене». Изи принц кугун шӱлалтыш.
Тӹгодымок лач ти эдем мӹлӓм потикӓлӓ ак чуч. Ӓнят, тӹдӹ ӹшке гишӓнжӹ веле агыл, йӓл гишӓнӓт шанаат, тенге». Изи принц шӱлӓлтӹш дӓ ушештӹш:
Теке марто, весень ютксто сонзэ ськамонзо лангсо арась мелем згилямс. Паряк секс, мекс сон арси аволь ансяк эсензэ ланга». Вишка инязорнэ кувакасто лекстясь.
А между тем из них всех он один, по-моему, не смешон. Может быть, потому, что он думает не только о себе». Маленький принц вздохнул.
Ол эрээри, кинилэрдээҕэр барыларынааҕар дьон күлүүтүгэр киирбэт киһи кини эрэ дии саныыбын. Бука, ити, кини, бэйэтин эрэ туһунан санаабатыттан буолуо». Кыра тыгын өрө тыыммыт, уонна: «Бу киһини кытта доҕордоһуохха сөп эбит.
Ә чынлап уйласаң, бөтенесе арасында, минемчә, ул иң җитдие. Бәлки, үзе турында гына түгел, башкалар турында да уйлагангадыр? Нәни принц авыр сулап куя.
«Бына кем менән дуҫлашырға ине лә, — тип тә уйлап ҡуйҙы. — Тик уның ҡауҡабы шул тиклем бәләкәй.
— Эпӗ унпа, пӗртен-пӗр ҫынпа, ҫывӑх туслашма пултарнӑ пулӑттӑм. Шел, унӑн планети ытла та пӗчӗккӗ.
«Ӕрмӕст амӕй мӕ бон адтайдӕ мӕхецӕн ӕнбал скӕнун. Фал ӕ планетӕ ӕцӕгӕй ӕгӕр минкъий ӕй.
«Аны бла шуёх болсам эди, – деп да ойлады. – Алай чыракъчыны планетасы бек гитчечикди, бурхучукъду.
«Вот эськӧ ёртасьны кӧ сыкӧд, — мӧвпаліс принс. — Сӧмын сылӧн енэжмуыс вывті нин ичӧтик.
«Вов ба ялгакстомс мархтонза, – арьсезевсь сяда тов. – Аньцек сонь масторняц сяшкава ёмланя.
«Теве кӧ дене йолташ лияш кӱлеш, — эше тудо шоналтыш. — Но тудын планетыже пешак чот изи.
— Теве ик эдем, кыдын доно тӓнг линем ыльы. Дӓ тӹдӹн планетӹжӹ лачокат пишок изи.
«Вана кие марто эряви теевемс ялгакс, – таго арсезевсь сон. – Ансяк сонзэ планетазо пек вишкине.
«Вот бы с кем подружиться, – подумал он еще. – Но его планетка уж очень крохотная.
Ол гынан баран, халлаанын эттигэ аччыгыйа бэрт. Икки киһи батар кыаҕа суох…».
"Менә кем белән дуслашырга иде, — дип уйлый ул. Ләкин планетасы бигрәк тә кечкенә инде.
Унда икәү өсөн урын юҡ... »
Унта иккӗн вырнаҫмалӑх та вырӑн ҫук…»
Дууемӕн си бунат нӕййес ...».
Анда экеуленнге жер жокъду...»
Кыкӧнным сэтчӧ огӧ тӧрӧй...»
Кафтонди васта тоса аф муви…».
Тушто кок еҥлан вер ок сите…»
Тӹштӹ коктылан вӓр ак ситӹ...
Тозонь а кельгат кавтонек…»
Там нет места для двоих…»
Кини бу кэрэ халлаан эттигэр ордук биир суолтан матарыттан хомойо санаабытын бэйэтигэр билиниэн баҕарбатах.
Ике кешелек урын юк анда..."
Был бәләкәй ҡауҡабҡа ҡарата иң ҙур үкенесенең тағы ла бер сәбәбе булыуын танырға баҙнат итмәй ине: егерме дүрт сәғәт эсендә бында ҡояш байыуы менән мең дүрт йөҙ ҡырҡ тапҡыр һоҡланыу мөмкин ине!
Пӗчӗк принцӑн ҫак планетӑран уйрӑлнӑ чух ун пирки чунне хӗртсех кулянма пысӑк сӑлтав пулчӗ. Чун-чӗрин тӗпӗнче вӑл ҫав туйӑма пусарма тӑрӑшрӗ пулин те, ӑнланчӗ: кунта ҫирӗм тӑватӑ сехет хушшинче пин те тӑват ҫӗр хӗрӗх хутчен хӗвел аннине курса киленме май пулӗччӗ!
Минкъий принц не ’ууӕндтӕй ӕхецӕн уобӕл басӕттун, ӕма аци арфӕгонд планетӕ ӕ цӕстӕ ниууадзун фулдӕр уой туххӕй нӕ уарзта, ӕма си дууин цуппар сахаттемӕ мин цуппарсӕдӕ цуппор хорнигулди ке ӕрцӕуй!
Ол аламат планетачыкъны артыкъда нек жаратханын кеси кесине сездирирге да базынмайды: анда, жыйырма бла тёрт сагъатха кюнню батханына къарап, ингир алагъа бир минг бла тёрт жюз бла эки жыйырма кере сюйюнюрге боллукъду!
Сійӧ эз лысьт аслыс веськыда шуны, мый жалитӧ тайӧ шемӧс кодь енэжмуас кольччӧмысь нӧшта ӧти помкаысь: кызь нёль час чӧжӧн сэні позьӧ нимкодясьны рытъя кыаӧн сюрс нёльсё нёльысь!
Сон ашезь виденцякшне эстейнза: вдь тя масторнясь мяльс туфоль нинге сянкса, мес тяса комсь ниле частста шимадома ширеть мазышинц тон няйсак тёжянь ниле сятт нильгемоньксть!
Изи принц шкаланже эше теве мо нерген ойлаш ӧрмалген: тиде сылне планете верч тудо тидлан кӧрат ойгана — коло ныл шагат жапыште кече шичмым тӱжем нылшӱдӧ нылле гана келанен ончаш лиеш!
Иктӹ гишӓн Изи принц ӹжӓлӓен дӓ келесӓш смейӹде: ти цевер планета вӹлнӹ коклы нӹл цӓшӹштӹ кечӹ шӹцмӹм тӹжем нӹлшӱдӹ нӹллӹ гӓнӓ ужаш лиэш ыльы!
Сон пельс ёвтамс эсь прянтень седеяк, мекс ризны те планетадонть лия тувталонть коряскак: комсь нилее часонь перть тосо вановат чивалгоманть лангс тёжа нилесядт ниленьгеменьксть!
Он не смел себе признаться в том, что больше всего жалеет об этой чудесной планетке еще по одной причине: за двадцать четыре часа на ней можно любоваться закатом тысячу четыреста сорок раз!
Ол; манна, сүүрбэ түөрт чаас иһигэр тыһыынча түөрт сүүс түөрт уон төгүл күн киириитин дуоһуйа көрүөххэ сөбүн.
Бу планетада Нәни принц егерме дүрт сәгать буена мең дә дүрт йөз кырык тапкыр кояш батканын карап сөенә алыр иде. Нәкъ менә шуның өчен дә бу гаҗәп планетадан китәсе килми аның.
Алтынсы ҡауҡаб алдағыһынан ун тапҡырға ҙурыраҡ ине.
Улттӑмӗш планета умӗнхинчен вунӑ хут пысӑкрах пулнӑ.
Ӕхсӕзӕймаг планетӕ адтӕй дӕс хатти егъаудӕр.
Алтынчы планета бешинчиден он кере абаданды.
Квайтӧд енэжму воддза дорсьыс вӧлі дас пӧв ыджыдджык.
Котоце масторсь кемоньксть сяда оцюволь ингольденнеть коряс.
Кудымшо планете ончычсо деч лу пачаш кугурак ыле.
Кудымшы планета эртӹшӹ гӹц лу пачаш когорак ылын.
Котоце планетась ульнесь кемексть седе покш меельцеденть.
Шестая планета была в десять раз больше предыдущей.
Халлаан алтыс эттигэ, инники ааспыт эттигиттэн уон төгүл улахан эбит.
Алтынчы планета элеккесенә караганда ун өлеш зуррак икән.
Унда ҡалын-ҡалын китаптар яҙған ҡарт йәшәй ине.
Ун ҫинче капашсӑр хулӑн кӗнекесем ҫыракан ватӑ ҫын тӗпленсе пурӑннӑ.
Цардӕй си зӕронд Уӕздан лӕг. Е финста бӕзгин киунугутӕ.
Къалын китапланы жазыучу бир акъсакъал аппа анда жашайды.
Сэні оліс кыз-кыз небӧгъяс гижысь пӧрысь айлов.
Тоса эрясь атя, конац сёрматкшнесь эчке книгат.
Тушто шоҥго кугыза илен да кӱжгӧ книга-влакым серкален.
Тӹштӹ тьотя ӹлен, кыды кӹжгӹ гӹцӓт кӹжгӹ книгӓвлӓм сирен.
Эйсэнзэ эрясь атя, конась сёрмалесь эчке книгат.
На ней жил старик, который писал толстенные книги.
Онно хап-халыҥ кинигэлэри суруйар оҕонньор олороро.
Анда калын-калын китаплар язучы карт яши ди. Нәни принцны күргәч:
— Ҡарағыҙ әле!
— Кур-ха эсӗ!
- Кӕсай!
– Хош кел, хош кел!
— Видзӧдлы со!
– Ванода-ка!
— Ончалза-ян!
— Анжемӓ!
– Варштака!
– Смотрите-ка!
– Көр эрэ!
— Карале!
Бына сәйәхәтсе килде! — тип ҡысыҡырып ебәрҙе ул, Бәләкәй шаһзатты күреп. Бәләкәй шаһзат, тын йүнәлтергә өҫтәлгә менеп ултрыҙы. Ул шул тиклем илдәр гиҙҙе бит инде!
Ҫулҫӳревҫӗ-тӗпчевҫӗ персе ҫитрӗ! — хыттӑн кӑшкӑрчӗ хайхискер Пӗчӗк принца асӑрхасан. Пӗчӗк принц кӑштах сывлӑш ҫавӑрса илес тесе пукан ҫине вырнаҫса ларчӗ. Шутласассӑн, мӗн чухлӗ ҫул хыҫа хӑварнӑ вӑл!
Мӕнӕ ма еу сгарӕг! - фӕгъгъӕр кодта е, Минкъий принци ку рауидта, уӕд. Минкъий принц стъоли уӕлгъос ӕрбадтӕй ӕма ниууолӕфтӕй. Уӕхӕн даргъ балци адтӕй!
Ма бир жолоучу да келди, – деп, Ёзден жашчыкъны кёргенлей, жарыкъ сёлешди. Ёзден жашчыкъ солуу алыргъа, стол юсюне чёкдю. Ол не къадар жол къыдыргъанды!
Ветлысь-мунысь воӧма! — горӧдіс сійӧ Дзоля принсӧс казялӧм мысти. Принс пуксис пызан сайӧ лолыштны, сійӧ ӧд сымда туй нин вуджис!
Тяза сась якай-шяяй ки лангонь ломань! – кенярдезь пшкядсь сон, няемок Ёмла Оцязорнять. Ёмла Оцязорнясь озась, штоба таргамс вайме. Вдь сон сняра пинге ульсь ки лангса!
Ончен коштшо корныеҥ толын лектыныс! — Изи принцым ужылалтышат, кычкырале тудо. Шӱлалташ манын, Изи принц ӱстембак шинче. Вет тудо тымарте тынар шуко коштын!
Теве путешественник! — Изи принцӹм цаклымыкыжы, тӹдӹ пелештен колтыш. Изи принц шӱлӓлтӓлӓш манын, стӧл вӹкӹ пырен шӹнзӹ. Тӹдӹ уже тинӓр вӓре ылын!
Вана сась якиця! – сергедсь сон, зярдо неизе Вишка инязорнэнть. Вишка инязорнэ озась столенть лангс, арсесь таргамс оймензэ. Сон пек ламо яксесь эрьва кува!
Вот прибыл путешественник! – воскликнул он, заметив Маленького принца. Маленький принц сел на стол, чтобы отдышаться. Он уже столько странствовал!
Хата айанньыт кэллэ! – диэн кини саҥа аллайа түспүт Кыра тыгыны көрөөт. Кыра тыгын киирээт, тыын ыла түһээри остуолга олорбут. Кини айаннаабыта да быдаарыйда!
Сәяхәтче килде! — дип шатланып кычкыра ул. Бераз хәл алыр өчен, Нәни принц өстәл өстенә утыра. Арырлык та, күпме юл үтте инде ул!
— Һин ҡайҙан? — тип һораны унан ҡарт.
— Эсӗ ӑҫтан ҫаврӑнса тухрӑн? — ыйтрӗ ватти.
- Кӕцӕй цӕуис? - байфарста зӕронд Уӕздан.
– Сен къайдан чыкъдынг? – деп сейирсинди аппа.
— Кытысь тэ? — юаліс сійӧс пӧль.
– Коста тон сать? – кизефтезе атясь.
— Кушеч улат? — йодо туддеч шоҥго.
Кышец тӹнь толынат? — тьотя яды.
– Костонят? – кевкстизе сонзэ атясь.
– Откуда ты? – спросил его старик.
– Бу, эн, хантан кэллиҥ? – диэн ыйыппыт оҕонньор.
— Син каян? — дип сорый аннан карт.
— Был ниндәй ҙур китап ул? — һорауланы Бәләкәй шаһзат.
— Ку мӗнле кӗнеке, ҫавӑн хулӑнӑшскер? — кӑсӑкланчӗ Пӗчӗк принц.
— А циуавӕр устур киунугӕ ‘й? — бафарста Минкъий принц.
– Бу ахырзаман уллу китап неди?
— Мыйсяма нӧ тайӧ ыджыд небӧгыс? — юаліс Дзоля принс.
– А тя кодама тяшкава оцю книгась? – каршек макссь кизефкс Ёмла Оцязорнясь.
— Тиде могай тыгай кугу книга? — йодо Изи принц.
— Ма маханьы кӹжгӹ книгӓ? — Изи принц маньы.
– Те мень эчке книга? – кевкстизе Вишка инязорнэ.
– Что это за огромная книга? – спросил Маленький принц.
– Бу, туох айылаах улахан кинигэтэй? – диэн хардары ыйыппыт Кыра тыгын.
— Нинди зур китап бу? — ди Нәни принц.
— Һеҙ бында ни эшләйһегеҙ?
— Мӗн тӑватӑр эсир кунта?
— Ци куст кӕнис ами?
Сен мында не этесе? – деп сорду Ёзден жашчыкъ.
— Мый ті тані вӧчанныд?
– И мезе тяса тиендят?
— Мом те тыште ыштеда?
— Мам тӓ тиштӹ ӹштедӓ?
– Мезе тесэ тейтядо?
– Что вы здесь делаете?
– Эн манна тугу гынаҕын?
— Сез монда нишлисез?
— Мин географ, — яуап ҡайтарҙы ҡарт.
— Эпӗ географ, — терӗ ватӑ мӗҫье.
- Ӕз географ дӕн, - дзуапп равардта зӕронд Уӕздан.
– Мен географма, – деди аппа.
— Ме — географ, — чӧвтіс пӧль.
– Мон географан, – азозе атясь.
— Мый географ улам, — вашештыш шоҥго.
— Мӹнь географ ылам, — тьотя маньы.
– Мон географ, – мерсь тензэ атясь.
– Я географ, – ответил старик.
– Мин – күөгүрэппин, – диэн хоруйдаабыт оҕонньор.
— Географ мин, — дип җавап бирә карт.
— Ә нимә ул географ?
— Мӗне пӗлтерет вӑл географ тени?
- Географ ба ци ӕй?
– Географ неди?
— А коді сійӧ географыс?
– А кие стамсь географсь?
— А мо тугай географ?
— А кӱ техень географ?
– Мезе истямось географ?
– А что такое географ?
– Ол күөгүрэп диэн тугуй?
— Кем соң ул географ?
— Ул диңгеҙҙәр, йылғалар, ҡалалар, тауҙар һәм сүллектәр ҡайҙа икәнен белгән ғалим.
— Географ вӑл — ӑслӑлӑх ҫынни, тӗрлӗ тинӗссен, юхан шывсен, хуласен, сӑрт-тусен тата пушхирсен тӗлне-вырӑнне йӑлтах тӗплӗн пӗлсе тӑрать.
- Е ӕй уӕхӕн ахургонд, денгизтӕ, цӕугӕдӕнттӕ, сахартӕ, хуӕнхтӕ ӕма ӕдзӕрӕг бӕститӕ кӕми ‘нцӕ, уой ка зонуй.
– Алим – Жер жюзюнде тенгизле, баргъан суула, къалала, таула, къум аулакъла къайда болгъанларын билген алимди.
— Тайӧ сэтшӧм туялысь, коді тӧдӧ, кӧнӧсь саридзьяс, юяс, каръяс, керӧсъяс да тыртӧминъяс.
– Тя пяк ёню и тонафнеф ломань, кона содасы, кона вастса ащи иневедсь, ляйхне, ошне, панттне и шуварвасттне.
— Тиде — ушанче, тудо теҥыз, эҥер, ола, курык да ошман мланде-влак кушто улмым пала.
— Тидӹ учёный, кыды пӓлӓ, кышты тангыжвлӓ, ӓнгӹрвлӓ, халавлӓ, кырыквлӓ дӓ пустыньывлӓ вӓрлӓнӓт.
– Те содый, конась соды, косо аштить иневедтне, лейтне, оштнэ, пандтнэ ды човар паксятне.
– Это ученый, который знает, где находятся моря, реки, города, горы и пустыни.
– Ол, муоралар, өрүстэр, куораттар, хайалар уонна кумах куйаардар ханан баалларын билэр учуонай.
— Диңгезләр, елгалар, шәһәрләр, таулар һәм чүлләрнең кайда урнашканын белә торган галим кеше.
— Ҡайһылай ҡыҙыҡ! — тине Бәләкәй шаһзат.
— Ку чӑннипех те кӑсӑк япала, — терӗ Пӗчӗк принц.
— Дессӕгтӕ! — фӕккодта Минкъий принц.
– Не сейирликди! – деди Ёзден жашчыкъ.
— Кутшӧма ышӧдӧ мӧвпӧс! — шемӧсмис Дзоля принс.
– Вай, кодама мяльс туф тя тевсь! – азозе Ёмла Оцязорнясь.
— Могай оҥай! — мане Изи принц.
— Тидӹ пишок интересно! — Изи принц ӹвӹртен келесӹш.
– Пек мельс тукшны! – мерсь Вишка инязорнэ.
– Как интересно! – сказал Маленький принц.
– Тоҕо бэрдэй! – диэбит Кыра тыгын.
— Нинди кызык! — ди Нәни принц.
— Быныһы — ысын эш! Ул ҡарашы менән географтың ҡауҡабын йүгертеп сыҡты. Бер ҡасан да был тиклем мөһабәт ҡауҡабты күргәне юҡ ине!
— Акӑ ӑҫта вӑл чӑн-чӑн професси! Унтан вӑл географ планетин йӗри-тавралӑхне сӑнавлӑ куҫпа тинкерчӗ. Кунашкал мӑнаҫлӑ илеме нихӑш планета ҫинче те курманччӗ вӑл.
— Гъе дин ӕцӕг дӕсниадӕ! Ӕма рафӕлгӕстӕй географи планетӕбӕл. Некӕд ма фӕууидта уӕхӕн рӕсугъд планетӕ.
– Ма бу ишди, чынтты иш! Географны планетасына тюрслеп къарады. Ол бир заманда да кёрмегенди быллай къудуретли, сюйдюмлю планетаны.
— Со тайӧ збыльысь удж! Та бӧрын чӧвтліс синсӧ географлӧн енэжму вылӧ. Некор на сійӧ эз аддзывлы татшӧм кыпыд-мича енэжмусӧ.
– Вов тя афкуксонь тев! Сон сельмоса ункстазе тя масторть и сась мяльс: мзярдовок инголе сон ашезь няенде тяфтама оцю и эсь лацонь планета!
— Теве тиде — кӱлешан паша! Да тудо географын планетыжым тӱслен ончале. Тыгай чапле, кугу планетым тудо нигунамат ужын огыл!
— Тидӹ вот лачокок керӓл пӓшӓ! Дӓ тӹдӹ географын планетӹжӹм йӹрвец анжальы. Тӹдӹ эче нигынамат техень кого планетӹм ужде.
– Вана те – алкуксонь тев! – Сон ёртсь варштавкс географонь планетанзо лангс. Те шкас зярдояк эзь нейне истямо ине планета!
– Вот это – настоящее дело! И он окинул взглядом планету географа. Никогда еще он не видал такой величественной планеты!
– Дьэ бу – дьиҥнээх үлэ! – диэн баран, күөгүрэп олорор халлаанын эттигин эргиччи көрө охсон ылбыт. Кини хаһан даҕаны, маннык улахан халлаан эттигин көрө илигэ.
— Менә моны эш дисәң дә була! Аннары ул географ планетасына күз йөртеп чыга. Беркайчан да бу кадәр мәһабәт планета күргәне булмый аның.
— Һеҙҙең ҡауҡабығыҙ бик матур, — тине ул. — Ә дарьялар һеҙҙә бармы?
— Сирӗн планетӑн сӑн-сӑпачӗ чӑннипех те хӳхӗм. Океан пур-и ун ҫинче?
- Хъӕбӕр рӕсугъд ӕй дӕ планетӕ. Океантӕ си ес?
– Сени планетанг бек ариуду, – деди ол. – Сизде тенгизле уа бармыдыла?
— Тіян енэжмуныд зэв мича, — шуис сійӧ. — А океанъяс тіян эмӧсь-ӧ?
– Тонь масторце пяк мазы, – азозе сон. – А иневетть улихть тяса?
— Тендан планетыда пеш сӧрал, — мане тудо. — А океан-влак тендан улыт?
— Тӓмдӓн планетӹдӓ пиш цевер. Тиштӹ океанвлӓ улы?
– Тынк планетанк пек мазый, – мерсь сон. – Иневеденк улить?
– Ваша планета очень красивая, – сказал он. – А океаны у вас есть?
– Эн дойдуҥ олус даҕаны кэрэ. Акыйааннар эһиэхэ бааллар дуу?
— Сезнең планетагыз бик тә матур, — ди ул. — Ә океаннар бармы монда?
— Быныһын мин белмәйем, — тине географ.
— Куна эпӗ пӗлме пултараймастӑп, — терӗ географ.
— Уомӕн неци зонун, — загъта географ.
– Мен аны билмейме, – деди географ.
— Тайӧс ме ог тӧд, — воча шуис туялысь.
– Мон тянь аф содаса, – азозе географсь.
— Тидым мый ом пале, — каласыш географ.
— Тидӹм мӹнь пӓлен ам керд, — географ маньы.
– Теде мон а содан, – мерсь географось.
– Этого я не знаю, – сказал географ.
– Мин ону билбэппин, – диэбит күөгүрэп.
— Анысын белмим, — ди географ.
— О-о-о... — төңөлөп һуҙҙы Бәләкәй шаһзат.
— Ай-яй! — терӗ Пӗчӗк принц кӑштах кӑмӑлӗ хуҫӑлнине пытараймасӑр.
— А-а!
– О-о-о, – деди Ёзден жашчыкъ, жарсыулу созуп.
— О-о, — гажтӧма нюжӧдіс сёрнисӧ Дзоля принс.
– Вай… – пичедезь таргазе Ёмла Оцязорнясь.
— О-о-о… — кумыл волен шуйдарыш Изи принц.
— А! (Изи принц ӹнянӹмӓшӹштӹжӹ алталалты).
– В-а-а-й… ежонь колазь мерсь Вишка инязорнэ.
– О-о-о… – разочарованно протянул Маленький принц.
– У-у, – диэн Кыра тыгын кэлэйбиттии уһуутаабыт.
— И-и... — ди Нәни принц өметсез тавыш белән.
— Ә тауҙар бармы?
— Сӑрт-ту тӗлӗшӗпе мӗнле?
(Минкъий принц фудӕнгъӕл фӕцӕй).
– Таула уа бармыдыла?
— А керӧсъяс эмӧсь?
– А пантт улихть?
— А курык уло?
А кырыквлӓ?
– А пандонк улить?
– А горы есть?
– Онтон хайалар бааллар дуу?
— Ә таулар бармы?
— Белмәйем, — ҡабатланы географ.
— Куна эпӗ пӗлме пултараймастӑп, — терӗ географ.
Хуӕнхтӕ ба?
– Билмейме, – деди географ.
— Ог тӧд, — вочавидзис географ.
– Аф содаса, – омбоцеда тякоть азозе географсь.
— Ом пале, — уэш мане географ.
— Ам пӓлӹ, — географ маньы.
– А содан, – таго мерсь географось.
– Не знаю, – повторил географ.
– Билбэппин, – диэн хатылаабыт күөгүрэп.
— Белмим, — дип кабатлый географ.
— Ә ҡалалар, йылғалар, сүллектәр?
— Хуласем, юхан шывсем, пушхирсем пур-и?
— Уомӕн дӕр неци зонун, — загъта географ.
– Шахарла, къалала, къутуруп баргъан суула, къум аулакъла?
— А каръяс, юяс, тыртӧминъяс?
– А ошт, ляйхть, шуварвастт?
— А ола, эҥер, ошман вер-влак?
— А халавлӓ, ӓнгӹрвлӓ, пустыньывлӓ?
– Ошонк, леенк, човар паксянк улить?
– А города, реки, пустыни?
– Онтон куораттар, өрүстэр, кумах куйаардар?
— Ә шәһәрләр, елгалар, чүлләр?
— Быныһын да мин белмәйем.
— Эпӗ куна та пӗлме пултараймастӑп, — терӗ географ.
- Сахартӕ, фордтӕ, ӕдзӕрӕг бӕститӕ ба?
– Мен аланы да билмейме.
— Тайӧс ог жӧ тӧд.
– Тянь тяфта жа мон аф содаса.
— Тидымат мый ом пале.
— Тидӹмӓт мӹнь пӓлен ам керд, — географ маньы.
– Тедеяк мон а содан.
– И этого я тоже не знаю.
– Ону мин эмиэ билбэппин.
— Анысын да белмим.
— Һуң һеҙ бит географ!
— Мӗнле вара, эсир географ-ҫке-ха!
— Уонӕн дӕр неци зонун, — загъта географ.
– Да сен географса да!
— Но ӧд ті географ!
– Вдь тон географиянь тонафни ломанят! Кода аф содасак?
— Но теже географ улыдас!
— Тӓжӹ вет географ ылыда!
– Кода истя, тынь географ!
– Но ведь вы географ!
– Онтон эн күөгүрэп буолбатаххын дуо?
— Географ бит сез!
— Тап шулай, — тине ҡарт. — Мин географ, ә сәйәхәтсе түгел.
— Ку ҫапла, анчах та эпӗ тӗпчевҫӗ мар-ҫке, — терӗ географ.
- Ӕма географ ку дӕ! - Е раст ӕй, - загъта географ, - фал ӕз сгарӕг нӕ дӕн.
– Тюппе-тюз айтаса, – деди географ. – Мен географма, жолоучу тюйюлме.
— Вот сійӧ и эм, — воча шуис пӧльыс. — Ме географ, а абу ветлысь-мунысь.
– Вов тяфта, – азозе атясь. – Мон географан, а аф якай-шяяй ки лангонь ломанян.
— Лачак шол, — мане шоҥго. — Мый географ улам, а ончен коштшо омыл.
— Тидӹ тӧр, — географ маньы, — но мӹнь путешественник ам ыл.
– Вана секскак, – мерсь атясь. – Мон географ, аволь таркава яксиця.
– Вот именно, – сказал старик. – Я географ, а не путешественник.
– Дьэ ол иһин, – диэбит кырдьаҕас. – Мин күөгүрэппин, айанньыт буолбатахпын.
— Шулай шул, — ди карт. — Мин географ, ә сәяхәтче түгел.
Миңә сәйәхәтселәр бик тә етмәй.
— Мана кунта пӗр-пӗр тӗпчевҫӗ ҫав тери кирлӗччӗ.
Мӕхуӕдӕг сгаргутӕй гъӕуагӕ ӕййафун.
Манга жолоучула бек керекдиле, ала уа жетишмейдиле.
Меным вир ёна оз тырмыны ветлысь-мунысьяс.
Тейне пяк эрявихть тяфтама ломаттне.
Мылам ончен-ужын коштшо-влак путырак кӱлыт.
Мӹлӓм пишок путешественниквлӓ ак ситеп.
Монень пек а сатныть яксицят!
Мне ужасно не хватает путешественников.
Миэхэ куруук айанньыт тиийбэтин кыһалҕата.
Сәяхәтчеләр җитми миңа.
Сөнки ҡалаларға, йылғаларға, тауҙарға, диңгеҙҙәргә, дарьяларға һәм сүллектәргә геграфтар иҫәп алып бармай.
Мӗншӗн тесессӗн хуласемпе юхан шывсен, сӑртсемпе тинӗссен, океансемпе пушхирсен йыш-хисепне шута илекенӗ географ мар-ҫке-ха.
Географмӕ нӕ хауй сахартӕ, фордтӕ, хуӕнхтӕ, денгизтӕ, океантӕ ӕма ӕдзӕрӕг бӕститӕ нимайун.
Географла шахарланы, тауланы, сууланы, тенгизлени, къумланы санауларын жюрютмейдиле.
Оз ӧд географъяс лыддявны каръяс, юяс, керӧсъяс, саридзьяс да тыртӧминъяс.
Вдь аф географне лувондсазь ошнень, ляйхнень, панттнень, иневеттнень и шуварвасттнень.
Вет олам, эҥерым, курыкым, теҥызым, океаным да ошман верым географ ок шотлыл.
Вет халавлӓм, ӓнгӹрвлӓм, кырыквлӓм, тангыжвлӓм, океанвлӓм дӓ пустыньывлӓм географвлӓ агыл шотлат.
Аволь географтнэ ловныть, зяро оштнэде, лейтнеде, пандтнэде, иневедтнеде ды човар паксятнеде.
Ведь не географы ведут счет городам, рекам, горам, морям, океанам и пустыням.
Куораттар, өрүстэр, хайалар, муоралар, акыйааннар уонна кумах куйаардар ахсааннарын күөгүрэптэр аахпаттар эбээт.
Шәһәрләр, елгалар, таулар, диңгезләр, океаннар һәм чүлләр санын географлар хисапка алмый бит.
Географ бигерәк мөһим кеше, һәм гиҙеп йөрөргә уның ваҡыты юҡ.
Географ ӗҫӗ шутсӑр яваплӑ, вӑл йытӑ хӑваласа ҫӳреймест.
Географ рауай-бауайтӕн ӕгӕр устур адӕймаг ӕй.
Географ – асыры магъаналы адамды, жортууулда айланыргъа заманы жокъду.
Географ зэв тӧдчана морт, сылы ветлавнысӧ некор.
Географсь – тя пяк эрявикс и тевонь содай ломань, конанди аш мзярда якамс-шяямс эрь кодама вастова.
Географ пеш кӱлешан айдеме, тудо ончеден-ужын кошташ ок ярсе.
Мӹнгеш-анеш кашташ манын, географ утла керӓл эдем ылеш.
Географ – пек покш лемесь, сонзэ арась шказо яксемс.
Географ – слишком важное лицо, ему некогда разгуливать.
Күөгүрэп – ураты суолталаах улахан киһи, кэрийэ сылдьар солото суох.
Географ — бик дәрәҗәле кеше, анда-монда йөрергә вакыты юк аның.
Ул үҙенең эш бүлмәһенән сыҡмай. Әммә сәйәхәтселәрҙе үҙендә ҡабул итә һәм һөйләгәндәрен яҙып ала.
Унӑн хӑйӗн кабинетӗнчен тухма та вӑхӑт ҫук. Вӑл тӗпчевҫӗ-ҫулҫӳревҫӗсене хӑй патӗнче йышӑнать, тӗплӗн ыйтса пӗлет, вара вӗсем каласа панине ҫырса хурать.
Е ӕ кабинетӕй ӕндӕмӕ нӕ цӕуй. Фал уоми фембӕлуй сгаргути хӕццӕ. Фӕффӕрститӕ сӕ кӕнуй ӕма син ниффинсуй сӕ радзурдтӕ.
Ол отоуундан тышына чыкъмайды. Географ жолоучулагъа къонакъбай болады да, аланы хапарларын жазады.
Сійӧ аслас уджвежӧссьыс оз петавлы. Но сійӧ ас дорас лэдзлӧ ветлысь-мунысьясӧс да кывзӧ налысь висьтъяссӧ.
Сон аф лисенди эсь покодема вастстонза. Сон терни эсь ширезонза якай-шяяй ки лангонь ломатть и сёрматкшнесыне синь азфснон.
Тудо шке пӧлемже гыч ок лек. Но тудо ончын-ужын коштшо-влакым шкеж дене вашлиеш да ойлымыштым возгала.
Тӹдӹ кабинет гӹцӹнжӓт ак лӓк. Но тӹдӹ токыжы путешественниквлӓм шӱдӓ, ядыштеш нӹнӹм дӓ, мам шайыштыт, сирӓ.
Сон а лисни кабинетстэнзэ. Сон ансяк совавтни эстензэ якицятнень ды сёрмали сынст ёвтнематнесэ.
Он не выходит из своего кабинета. Но он принимает у себя путешественников и записывает их рассказы.
Кини үлэлиир хоһуттан быкпат. Ол эрээри, айанньыттары хоһугар көрсүһэн кэпсээннэрин сурунан ылар.
Кабинетыннан чыкмый утыра ул. Ләкин географ сәяхәтчеләрне кабул итеп, алар сөйләгәнне язып ала.
Әгәр улар ҡыҙыҡлы бер ни һөйләһә, географ белешмәләр төшөрөп сәйәхәтсенең әҙәпле кешеме икәнлеген тикшерә.
Калӑпӑр, хӑшӗн те пулин асаилӗвӗ ӑна кӑсӑклантарса ячӗ. Ун пек чухне географ каласа параканӗн шалти сӑн-сӑпачӗпе чун-чӗрин тасалӑхне хытӑ тӗрӗслет, унтан-кунтан тӗрлӗрен справка ыйта-ыйта пӗлет — йӗркеллӗ ҫынах-и лешӗ?
Ӕма имӕ си еске радзурдтӕ цӕмӕдессаг ку фӕккӕсунцӕ, уӕд географ сбӕрӕг кӕнуй, сгарӕг раст адӕймаг ӕй ӕви нӕ, уой.
Аладан бирлери магъаналы хапар айтса, ол жолоучу керти адам болгъанын бла къалгъанын географ тюз билирге керекди.
Да на пиысь кодкӧ кӧ висьталас мыйкӧ аслыспӧлӧстор, выльтор, географ кыпӧдас важ кабалаяссӧ, видлалас найӧс да видзӧдлас, лючки морт-ӧ тайӧ ветлысь-мунысьыс.
И кда кивок азонды мезе-бди мялень салай, географсь кочкай каготт тя ломантть азфонц колга, штоба шарьхкодемс, видеста корхтай якай-шяяй ки лангонь ломанць али васькафни.
Нунын кокла гыч иктаж-кӧжӧ мом-гынат оҥайым ойла гын, географ ӧрдыж гыч умылкала да терга — ончын-ужын коштшо тиде еҥ шотан айдеме мо.
Кыдыштын-гӹнят ӓшӹндӓрӹмӓшвлӓштӹ интересныйла чучыт гӹнь, географ, ти путешественниклӓн ӹнянӓш лиэш ма, тӹшлен лӓктеш.
Бути кияк эйстэдест ёвтни мезеяк мельстуиця, географось кевкстнесы те ломаненть ланга лиятнень кедьстэ, илязо уле манчицякс те яксицясь.
И если кто-нибудь из них расскажет что-нибудь интересное, географ наводит справки и проверяет, порядочный ли человек этот путешественник.
Дьэ, онтон, ол дьон хайалара эмэ туох эрэ солуну, сэргэҕи кэпсээтэҕинэ, күөгүрэп ол айанньыт төһө сиэрдээх киһитин билээри онно-манна сураһар сурук эҥин ыытан тугун-ханныгын хайан көрөр.
Әгәр кем дә булса берәр кызыклы нәрсә сөйли икән, географ бу сәяхәтченең ышанычлымы-юкмы икәнен белешә, аның нинди кеше икәнлеген тикшерә.
— Ә нимәгә?
— Ку мӗн тума кирлӗ?
- Е ба цӕмӕн?
– Нек?
— А мыйла?
– А мезенди?
— А молан?
— Тидӹжӹ малын?
– Мезекс?
– А зачем?
– Ол туох туһалааҕый?
— Ә нигә?
— Һуң бит әгәр ҙә сәйәхәтсе алдай башлаһа, география китаптарында бар нәмә буталасаҡ.
— Мӗншӗн тесессӗн суеҫтерекен тӗпчевҫӗ каласа панисемпе географи кӗнекисене тултарса лартсан мӗн пулса тухӗ?!
— Уомӕн ӕма мӕнгӕдзорӕг сгарӕги бон ӕй географи киунугутӕн зиан ӕрхӕссун.
– Да ол жолоучу ётюрюк айтса, география китапла да ётюрюк айтырыкъдыла.
— Да ӧд ветлысь-мунысьыс кӧ пондас ылӧдлыны, география велӧдан небӧгъясын ставыс сорсяс.
– Вдь кда якай-шяяй ки лангонь ломанць кармай васькафнема, эста тонафнемань книгаса сембось кармай улема тапаряф.
— Вет ончен-ужын коштшо еҥ ондалаш тӱҥалеш гын, географий книгаште чыла лугалт пыта.
— Путешественник алталаш тӹнгӓлеш гӹнь, географим тымдымы книгӓвлӓштӹ цилӓ лыгалт шӹнзеш.
– Вана бути яксицясь карми кенгелеме, географиянь книгасонть весе тапави.
– Да ведь если путешественник станет врать, в учебниках географии все перепутается.
– Тыый, өскөтүн айанньыт албыннаан-көлдьүннээн бардаҕына, күөгүрээпийэ үөрэҕин кинигэтэ бүтүннүү буккуллар буоллаҕа дии.
— Әгәр дә сәяхәтче алдаса, география дәреслекләрендә бар нәрсә буталып бетәчәк.
Һәм ул артыҡ эсә икән — уныһы ла бәлә.
Ҫавӑн пекех ӗҫкӗпе иртӗхекен тӗпчевҫе те шанма юрамасть.
Удта берӕ ка ниуазуй, еци сгарӕги бон дӕр ӕй.
Аракъыдан артыгъыракъ уртлаучу адам болса, ол да бир палахды.
А сійӧ кӧ нӧшта чорыда юӧ — тайӧ тшӧтш шог.
А кда сон нинге кельгсы копоряманц сяпи ведняда – эста ёфси учт пичефкс.
Эше тудо утыжым подылеш гын — тунамат ойго.
Тидӹ эче шукы ӓрӓкӓм йӱӓш яратышы путешественник доно лин кердеш.
Зярдо понги винадо копориця – теяк берянь.
И если он выпивает лишнее – тоже беда.
Уонна аны, кини орду-хоһу иһэр буоллаҕына – эмиэ кыһалҕа.
Әгәр ул шәраб ярата торган кеше булса да бәла.
— Ә ниңә?
— Мӗншӗн-ши?
— Е ба цӕмӕн уотӕ? — бафарста Минкъий принц.
– Нек?
— Мыйла?
– А мес?
— Молан ойго?
— Кыце тидӹ? — Изи принц яды.
– Мекс?
– А почему?
– Ол тоҕо?
— Нишләп?
— Сөнки эскеселәрҙең күҙенә ҡуш булып күренә.
— Мӗншӗн тесессӗн ӳсӗр ҫыннӑн куҫӗ иккӗллӗ кӑтартать.
— Уомӕн ӕма расуггӕнагитӕ уинунцӕ дувӕрцӕгӕй.
– Ичгичи адамны сюзюлген кёзлери эки да, юч да кёредиле.
— Сы понда, мый винагагъясыслӧн видзӧдіганыс ставыс кыкпӧвъёвтчӧ.
– Сяс мес симонди ломаттнень сельмоса фалу сембось кафтонзай.
— Вет йӱшӧ еҥын шинчаштыже кокыте коеш.
— Йӱшӹ эдемвлӓлӓн сӹнзӓэшӹштӹ иктӹ коктыла чучеш.
– Секс мекс симицятнень сельмест неить кавонзазь.
– Потому, что у пьяниц двоится в глазах.
– Тоҕо диэн, арыгыһыттар харахтара икки гына көрдөрөр.
— Чөнки сәрхушләр күзенә бар нәрсә дә ике булып күренә.
Һәм, ысынында бер тау булған урында, географ икәүҙе билдәләйәсәк.
Пӗр ту ларакан вырӑнта ун куҫне иккӗ курӑнма пултарать, ун хыҫҫӑн географ та иккӗ ҫырса хурас хӑрушлӑх пур.
Ӕма уӕд географ фӕннисан кӕндзӕнӕй дууӕ хонхи, ӕрмӕст еунӕг хонх кӕми ес, уоми.
Аллай адамны сёзюне ышанып, бир тау болгъан жерде географ эки да, юч да тауну белгилерге боллукъду.
Шуам, збыль вылас кӧні ӧти керӧс, географ пасъяс кыкӧс.
И тоса, коса афкукс фкя панда, няфтеви кафта пантт.
Да, мутлан, ик курык улмо верыште географ кокытым палемда.
Тенгелӓ ик кырык вӓреш географ кок кырыкым пӓлдӹртен шӹндӓ.
Тосо, косо алкукс вейке пандо, географось путы кавто.
И там, где на самом деле одна гора, географ отметит две.
Онон, дьиҥэ биир хайа баарын, күөгүрэп икки гына бэлиэтиэҕэ.
Шуңа күрә бер тау булган урында географ икене билгеләргә мөмкин.
— Мин бер кешене белә инем... Унан насар сәйәхтсе сығыр ине, — билдәләне Бәләкәй шаһзат.
— Эпӗ пӗр ҫынна пӗлеттӗмччӗ… Унран япӑх тӗпчевҫӗ пулӗччӗ, — терӗ Пӗчӗк принц.
— Ӕз еу уӕхӕни зонун, — загъта Минкъий принц, — хуарз сгарӕг кӕмӕй нӕ рауаидӕ.
– Мен биреуленни таныйма – ол бек осал жолоучу боллукъ эди.
— Ме тӧдлі ӧти мортӧс... Сыысь эськӧ петіс некытчӧ туйтӧм ветлысь-мунысь, — пасйис Дзоля принс.
– Мон содань фкя ломань… Сонь эздонза лисель ба аф кальдяв якай-шяяй ки лангонь ломань, – арьсезь поладозе корхтамать Ёмла Оцязорнясь.
— Мый ик еҥым палем… Туддеч уда ужын коштшо лектеш ыле, — мане Изи принц.
— Мӹнь пӓлем ыльы ик эдемӹм, — Изи принц келесӹш, — тӹдӹ гӹц худа путешественник лӓктеш ыльы.
– Содылинь вейке ломань… Эйстэнзэ лисевель берянь мастор ланга яксиця, – редявтызе Вишка инязорнэ.
– Я знал одного человека… Из него вышел бы плохой путешественник, – заметил Маленький принц.
– Мин биир оннук киһини билэрим… Киниттэн соччото суох айанньыт тахсыа эбит, – диэн бэлиэтээбит Кыра тыгын.
— Мин бер кешене белә идем... Бик начар сәяхәтче чыгар иде аннан, — ди Нәни принц.
— Бик тә мөмкин.
— Ку пулма пултарать.
— Ка ’й зонуй!
– Осал да болур.
— Вермас лоны.
– Улема, лисель.
— Тыге дыр.
— Тидӹ лин кердеш.
– Паряк истя.
– Очень возможно.
– Оннук да буолуон сөп.
— Бик тә мөмкин.
Һәм бына, әгәр ҙә сәйәхәтсе әҙәпле кеше булып сыҡһа, уның асышын тикшерәләр.
Ҫапла вара, енчен те тӗпчевҫӗ йӗркеллӗ этемех пулни палӑрсан, вӑл тунӑ открытин чӑнлӑхне тӗпчесе пӗлеҫҫӗ.
Уотемӕй сгарӕгӕн ӕ хуарз уодигъӕдӕ ку сбӕрӕг уй, уӕд ин райдайунцӕ ӕ иссердтитӕ бӕлвурд кӕнун.
Жолоучу тап адам болса да, аны айтханына да толу ийнаныргъа жарамайды.
А вот ветлысь-мунысьыс кӧ овлӧ лючки морт, сэки сылысь восьтӧмторсӧ прӧверитӧны.
И вов мезе, кда эрь кодама масторга якай-шяяй ки лангонь ломанць ёню, а нинге ёфси аф васькафни, эста сонь сёрматфонза сявовихть мяльс, вановихть и няфтевихть книгаса од васттне, конатнень сон музень али панжезень.
Дык вот, ужын коштшо еҥ шотан айдеме лиеш гын, тудын мом почмыжым тергат.
Седӹндон эдемлӓн ӹнянӓш лиэш гӹнь, тидӹ паштек тӹдӹн мам ум пачмыжым тӹшлен лӓктӓт.
Вана, бути понги паро ломань мастор ланга якицясь, сестэ ванкшносызь сонзэ панжовксонзо.
Так вот, если окажется, что путешественник – человек порядочный, тогда проверяют его открытие.
Дьэ ити иһин, өскөтүн, айанньыт – сиэрдээх киһи буоллаҕына, кини арыйыытын тугун-ханныгын тургутан, хайан көрөллөр.
Шулай итеп, әгәр дә сәяхәтче ышанычлы кеше булып чыкса, аның ачышын тикшерәләр.
— Нисек тикшерәләр? Баралар ҙа ҡарайҙармы?
— Капла пӑхнипех курма-пӗлме пулать-и ӑна?
— Уинунмӕ сӕмӕ фӕццӕунцӕ?
– Къалай ийнанаса? Барыпмы къарайса?
— Кыдзи прӧверитӧны? Мунӧны сэтчӧ да выльысь видзӧдалӧны?
– А кода вановихть? Молихть и ванцазь?
— Кузе тергат? Миен ончат мо?
— Кеӓт дӓ тӹшлӓт?
– Кода ванкшносызь? Молить ды вансызь?
– Как проверяют? Идут и смотрят?
– Хайдах хайан көрөллөр? Онно тиийэн көрөллөр дуо?
— Ничек тикшерәлер? Барып карыйлармы?
— Юҡ инде.
— Ҫук.
— Нӕ.
– Угъай-угъай.
— Оз жӧ.
– Аф.
— Тыге огыл.
— Агыл.
– Аволь-аволь.
– Ну нет.
– Эс, суох.
— Юк ла.
Был бик ҡатмарлы.
Ку ҫав тери кӑткӑс япала.
Е ӕгӕр зин гъуддаг ӕй.
Ол асыры къыйынды.
Тайӧ вывті сьӧкыдтор.
Тя пяк стака тевсь.
Тиде утыждене неле паша.
Тидӹ утла нелӹ.
Те пек стака.
Это слишком сложно.
Ол уустуга бэрт.
Алай бик мәшәкатьле бит.
Сәйәхәтсенән дәлилдәр биреүен талап итәләр.
Ун пек чухне тӗпчевҫӗ хӑйӗн ҫӗнуҫавне (открыти) мӗнле-тӗр япалапа тӗревлеме тивӗҫ..
Сгарӕгӕй бадомунцӕ ӕвдесӕйнӕгтӕ.
Жолоучу шагъатлыгъын кёргюзтюрге керекди.
Прӧстӧ корӧны, медым ветлысь-мунысь петкӧдлас эскӧданторъяс.
Якай-шяяй ки лангонь ломанть кядьста анайхть кемокстаф валхт, тевтиемат, коса азф, кепотьксонди, кодама од панда сон мусь.
Ужын коштшо еҥ деч ӱшандарен кертше манын йодыт.
Просто путешественник гӹц ядыт, кыце тӹдӹ ӹшке шаяжылан ӹняндӓрен кердеш.
Сынь ансяк вешить мастор ланга якицянть пельде кодаткак кемекстамот.
Просто требуют, чтобы путешественник представил доказательства.
Көннөрү, айанньыт туоһулуур, бигэргэтэр тугу эрэ көрдөрөрүн ирдииллэр.
Сәяхәтченең бары тик дәлилләр китерүен генә таләп итәләр.
Мәҫәлән, ҙур тауҙы асҡан икән, шул тауҙан эре таштар алып килһен.
Сӑмахран, вӑл уҫнӑ пӗр-пӗр капмар сӑрт пирки сӑмах пырать пулсан уҫаканне ҫавӑнтан пысӑк чул катрамӗсем илсе килсе кӑтартма хушаҫҫӗ.
Зӕгъӕн, дӕнцӕн, устур хонхи иссердӕбӕл ку цӕуа дзубанди, уӕд си байагорунцӕ, цӕмӕй уордигӕй устур дортӕ ӕрбахӕсса.
Сёз ючюн, ол бир уллу тауну тапхан эсе, ол таудан ташла келтирсин, уллу ташла.
Шуам, восьтӧма кӧ сійӧ джуджыд керӧс, мед ваяс сэтысь ыджыд изъяс.
Штоба тя пандсь улель сёрматф тонафнемань книгати, эряви кандомс тоста нине кевнят, конат кемокстасазь азфть.
Мутлан, тудо кугу курыкым почын лийже, тек тугеже тушеч кугу кӱ-шамычым конда.
Путешественник кого кырыкым мон, манеш гӹнь, тӹдӹ ти кырык гӹц кого кӱвлӓм кандышашлык.
Саемс, бути сон панжсь покш пандо, кадык туи эйстэнзэ покш кевть.
Например, если он открыл большую гору, пускай принесет с нее большие камни.
Холобур, улахан хайаны арыйбыт буоллаҕына, саатар онтон улахан таастары аҕаллын.
Мәсәлән, әгәр дә ул берәр тау таба икән, аннан олы-олы ташлар алып килергә тиеш була.
Географ ҡапыл тулҡынланыуға килеп:
Географ кӗтмен ҫӗртен пӑлханса ӳкрӗ:
Географ ӕвеппайди бакатай кодта:
Географ сагъайды, сескенди:
Географ друг кутіс майшасьны:
Апак учсек географсь кармась таколдома:
Географ кенета пуштыланен колтыш:
Географ трӱк ӹлӹж кеш.
Географось талнозевсь:
Географ вдруг пришел в волнение:
Күөгүрэп эмискэ тоҕо эрэ долгуйбут.
Географ кинәт кенә:
— Һин бит үҙең дә сәйәхәтсе! Һин алыҫтан килгәнһең!
— Сан пирки каласан, эсӗ ху та тӗпчевҫӗ тата инҫетрен килетӗн!
— Ӕма ду ба, ду идардӕй цӕуис! Ду сгарӕг дӕ!
– Сен кесинг да жолоучуса да! Сен узакъдан келгенсе!
— Тэ ӧд ачыд ветлысь-мунысь! Тэ ылісянь воӧмыд!
– Эста тон вдь тяфта жа якай-шяяй ки лангонь ломанят! Тон сать тяза ичкозде!
— Но вет тый шкежат ужын-ончен коштшо улат! Тый мӱндырчын толынат!
— Тӹнят вет мӹндӹрцӹн толынат! Тӹнь путешественник ылат!
– Тон тонськак ламо таркава яксиця! Тон сыть пек васолдо!
– Но ты ведь и сам путешественник! Ты явился издалека!
– Эн бэйэҥ эмиэ айанньыт буоллаҕыҥ дии! Ыраахтан кэлбиккин!
— Ләкин син үзең дә сәяхәтче бит! Син ерактан килгәнсең!
Үҙеңдең ҡауҡабың тураһында миңә һөйлә әле! Һәм ул ҡалын китабын асып ҡәләмен осланы.
Каласа парсамччӗ мана хӑвӑн планету ҫинчен! Унтан географ хулӑн журналне уҫса кӑранташне шӗвӗртрӗ.
Ду мин ракӕндзӕнӕ дӕ планети хабӕрттӕ! Ӕма географ райгон кодта ӕ тетрад, рациргъ кодта ӕ къариндас.
Хапар айт кесинги планетангдан, айт хапар! Географ къалын китапны ачды, карандашын да жютючюк къыйды.
Висьталышт мем аслад енэжму йывсьыд! Сэсся туялысь восьтіс ассьыс кызсьыс-кыз небӧгсӧ да ёсьталіс карандаш.
Азонтт эсь масторцень колга. Сон панжезе эчке книганц и оржаптозе карандаш пенц. Анок ульсь сёрмадомс.
Шке планетет нерген каласкале! Тудо шке кӱжгӧ книгажым почо да карандашыжым шумалтыш.
Цецаш тӹнь мӹлӓм планетет гишӓн шайышт пуэт! Дӓ географ кӹжгӹ книгӓжӹм пачын, карандашыжым кашартальы.
Ёвтнек планетадот! Сон панжызе пек эчке книганзо ды пштилгавтызе карандашонзо.
Расскажи мне о своей планете! И он раскрыл толстенную книгу и очинил карандаш.
Миэхэ бэйэҥ халлааныҥ эттигин туһунан кэпсээ! – диэн баран, халыҥ да халыҥ кинигэни арыйбыт, харандааһын уһуктаммыт.
Үз планетаң турында сөйлә әле миңа! — ди. Географ калын китабын ача, аннан карандашын очлый.
Сәйәхтселәр хикәйәләрен тәүҙә ҡәләм менән яҙып алалар. Һәм һуңынан, сәйәхәтсе дәлилдәрен тапшырғас ҡына, уның һөйләгәнен ҡара менән яҙырға була.
Тӗпчевҫӗ каласа панисене малтан кӑранташпа ҫыраҫҫӗ. Вара тӗпчевҫӗ пӗр-пӗр япала илсе килсе кӑтартасса кӗтеҫҫӗ, ун хыҫҫӑн тин чернилпа ҫырса хураҫҫӗ.
Раздӕр бал сгаргути нихӕстӕ ниффинсунцӕ къариндасӕй, удта, сгарӕг бӕлвурдгӕнӕнтӕ ку бавдеса, уӕд ба меладонӕй.
Жолоучуланы хапарларын алгъа карандаш бла жазадыла. Жолоучу айтхан хапарын шатык шартла бла бегитгенден сора, шакъы бла жазадыла. Адет алайды.
Ветлысь-мунысьяслысь висьтъяссӧ ӧд медводз гижалӧны карандашӧн. Да сӧмын ветлысь-мунысьыс кӧ эскӧданторъяссӧ ваяс, гижӧны саваӧн.
Якай-шяяй ки лангонь ломаттнень азфсна васенда сёрматкшневихть карандашса. И аньцек, мзярда синь кемокстасазь эсь валснон эрь кодама тевонь вельде, эста мярьгови сёрмадомс азфсь черниласа.
Ужын коштшо-влакын ойлымыштым эн ончыч карандаш дене возат. Ужын коштшо еҥын ӱшандарен кертмекше гына ойлымыжым чернила дене серат.
Путешественниквлӓн шайыштмывлӓштӹм пӹтӓри карандаш доно сирӓт. Чернила доно сирӓш манын, пӹтӓри нӹнӹн ӹняндӓрӹмӓшвлӓштӹм вычалыт.
Мастор ланга якиця ломантнень ёвтнемаст васня сёрмалевить карандашсо. Ансяк теде мейле, зярдо яксицясь мейсэяк кемекстасы ёвтнеманзо, мереви сёрмадомс черниласо.
Рассказы путешественников сначала записывают карандашом. И только после того как путешественник представит доказательства, можно записать его рассказ чернилами.
Айанньыттар кэпсээннэрин маҥнай харандааһынан суруйаллар. Онтон, айанньыт бигэргэтэр туоһутун көрдөрбүтүн эрэ кэннэ, ол кэпсээнин чэрэниилэнэн суруйаллар.
Сәяхәтчеләр сөйләгәнне башта карандаш белән язалар. Ә соңыннан, сәяхәтче дәлилләр китереп күрсәткәч, ул сөйләгәннәрне кара белән язарга була.
— Тыңлайым һине, — тине географ.
— Ху ҫинчен каласа пар, — ыйтрӗ географ.
- Мадта райдайӕн? - бафарста географ.
– Тынгылайма, – деди географ.
— Ме тэнӧ кывза, — шуис географ.
– Кулхцондан эсот, – мярьгсь географсь.
— Колыштам тыйым, — мане географ.
— Колыштам тӹньӹм, — географ келесӹш.
– Кунсолан эйсэть, – мерсь географось.
– Слушаю тебя, – сказал географ.
– Мин эйиигин истэбин, – диэбит күөгүрэп.
— Тыңлыйм сине, — ди географ.
— Миндә унда әллә ни ҡыҙыҡ түгел, — әйтеп бирҙе Бәләкәй шаһзат. — Миндә барыһы ла бик бәләкәй.
— Эй, хам пирки калас пулсан, унта кӑсӑклантараканни нимех те ҫук, — терӗ Пӗчӗк принц. — Манӑн пурте хамашкал пӗчӗк виҫеллӗ.
— Гъо! Мӕнмӕ, — загъта Минкъий принц, — уотӕ дессагӕй неци ес, алцидӕр мӕмӕ хъӕбӕр минкъий ӕй.
– Санга айтырча мени планетамда алай сейирлик затла жокъдула, – деди Ёзден жашчыкъ. – Мени анда хар затым да бек гитчечикди.
— Но-о, менам сэн синмӧ шыбитчанторйыс абу нин и уна, — шы сетіс Дзоля принс. — Менам ставыс зэв ичӧт.
– Аньцек монь ширесон аш мезевок стама, кона улель мялень салай, – сетьмоста азозе Ёмла Оцязорнясь. – Монь масторсон сембось пяк ёмланя.
— Ну, мыйын оҥайже шагал, — пелештыш Изи принц. — Мыйын чылажат пеш изи.
— О! Мӹнь донем техеньок интересно агыл, — Изи принц тӹнгӓльӹ, — тӹштӹ цилӓ изи.
– М-м, монь арась мезеяк мельспрыця, – састо мерсь Вишка инязорнэ. – Монь весе пек вишкине.
– Ну, у меня там не так уж интересно, – промолвил Маленький принц. – У меня все очень маленькое.
– Онтон, антах миэхэ, оннук киһи сэҥээрэрэ суох, – диэн ыган таһаарбыт Кыра тыгын. – Миэнэ барыта кып-кыралар.
— Әллә ни кызык түгел минем планетада, — дип сүзен башлый Нәни принц. — Бар нәрсә дә бик кечкенә анда.
Өс янартауым бар.
Виҫӗ вулкан пур.
Ес мӕмӕ ӕртӕ вулкани.
Барды юч вулкан.
Куим вулкан эм.
Улихть монь масторсон колма вулкатт.
Кум вулканем уло.
Мӹньӹн кым вулканем улы.
Улить колмо вулкант.
Есть три вулкана.
Үс булкаан баар.
Минем өч вулканым бар.
Икәүһе тере, ә береһе күптән һүнгән.
Вӗсенчен иккӗшӗ пӗр чарӑнми вут-хӗм кӑларса лараҫҫӗ, тепри вара сӳнсе ларнӑ.
Дууӕ си содзгӕ кӕнунцӕ, еу ба си хуст ӕй.
Экиси сагъайыпдыла, бири уа эртте ёчюлгенди.
Кыкыс уджалӧ, коймӧдыс важӧн кусӧма.
Кафттне палыхть, вайме тарксихть, а колмоцесь, кунара ни мадсь.
Коктынжо тулорам пӱргат, а иктыже шукертак йӧрен.
Кок йылышы вулкан дӓ иктӹ йӧрӹшӹ.
Кавтотне важодить, колмоцесь умок мадсь.
Два действуют, а один давно потух.
Иккитэ эстэ иликтэр, онтон үһүстэрэ урут эстэн умуллубут.
Икесе янар вулкан, берсе инде күптән сүнгән.
Тик аҙмы ни булып ҡуйыуы ихтимал...
Анчах пӗлеймӗн, тем сиксе тухма та пултарӗ…
Фал ин ци бӕрӕг ӕй.
Дагъыда аз тюрлю зат болмайды... сагъайып да къалыр.
Да быдторйыс ӧд вермӧ лоны...
Аньцек сембе сяка, а кда мезевок лиси…
Но ала-моат лийын сеҥа…
Но нимат пӓлӓш ак ли.
Ансяк мезеяк илязо тееве…
Но мало ли что может случиться…
Ол гынан баран, араас буолуон сөп.
Ләкин дөньяда ни булмас...
— Эйе, барыһы ла ихтимал, — иҫбатланы географ.
— Ҫапла, пӗлсе пӗтереймӗн, — ҫирӗплетрӗ географ.
— Неци бӕрӕг, - загъта географ.
– Хата азданды, – деди географ да.
— Да, быдторйыс вермӧ лоны, — сыкӧд ӧти кывйӧ воис туялысь.
– Виде, сембось лисенди пильгалда, – кемокстазе географсь.
— Туге, чыла лийын сеҥа, — пеҥгыдемдыш географ.
— Нимат пӓлӓш ак ли, — географат тенгеок маньы.
– Истя, эрьва мезе эрси, – кемекстызе географось.
– Да, все может случиться, – подтвердил географ.
– Кырдьык, туох баҕарар буолуон сөп, – диэн бигэргэппит күөгүрэп.
— Әйе, әллә ниләр булуы мөмкин, — ди географ.
— Шунан сәскәм бар.
— Кунсӑр пуҫне манӑн чечек пур.
— Ес ма мӕмӕ деденӕг.
– Аладан сора мени бир гюлюм барды.
— Сэсся менам эм дзоридз.
– Нинге монь ули панчфкязе.
— Вара мыйын эше пеледышем уло.
— Мӹньӹн эче пеледӹшем улы.
– Вана монь ули цецям.
– Потом у меня есть цветок.
– Уонна, миэхэ кэрэ сибэкки баар.
— Аннары, чәчәгем бар минем.
— Сәскәләрҙе беҙ билдәләмәйбеҙ, — тине географ.
— Чечексене эпир кӗнекере палӑртмастпӑр.
- Мах деденгутӕ нӕ нисан кӕнӕн, - загъта географ.
– Гокка хансланы жазмайбыз, – деди географ.
— Дзоридзьяссӧ ми огӧ пасъялӧй, — шуис географ.
– Панчфнень минь аф няфнесаськ, – мярьгсь географсь.
— Пеледышым ме она палемде, — мане географ.
— Мӓ пеледӹшвлӓм ана пӓлдӹртӹ, — географ келесӹш.
– Цецят минь а сёрмалетяно, – мерсь географось.
– Цветы мы не отмечаем, – сказал географ.
– Сибэккилэри биһиги бэлиэтээбэппит, – диэбит күөгүрэп.
— Без чәчәкләрне билгеләмибез, — ди географ.
— Ниңә?!
— Мӗншӗн?!
— Цӕмӕн нӕ?
– Нек?!
— Мыйла?!
– А мес?!
— Молан?!
— Малын?
– Мекс?!
– Почему?!
– Тоҕо?!
— Ник?
Был бит иң матуры! — Сөнки сәскәләр ваҡытлыса ғына.
Вӑл калама ҫук хӳхӗмскер-ҫке! — Мӗншӗн тесессӗн чечек ҫывӑрмасӑр курнӑ тӗлӗке аса илтерет. Ун пурнӑҫӗ — самант.
Уонӕй рӕсугъддӕр ку неци ес.
Аладан ариу жокъду жукъ! – Гокка хансла эфемердиле.
Тайӧ медся мичаторйыс! — Сы понда, мый найӧ дженьыд нэмаӧсь, регыд быранаӧсь.
Сон вдь тяфтама мазы! – Сяс мес панчфне эряйхть аф фалу, пингонь ётазь синь юмайхть.
Тиде вет — эн сӧралже! — Молан? Пеледыш таче уло, эрла уке.
Нӹнӹ вет сек цевер ылыт! — Пеледӹшвлӓ эфемерный ылыт, седӹндон.
Те сехте мазый! – Секс, мекс цецятне эфемеронь.
Это ведь самое красивое! – Потому, что цветы эфемерны.
Дьиҥ кэрэ ол буоллаҕа дии! – Тоҕо диэтэххэ, сибэккилэр эпэмиэринэйдэр.
Иң матуры шулар бит! — Нәрсә ул чәчәк: бүген бар, иртәгә юк. Эфемер ул.
— Нисек ул — ваҡытлыса?
— Мӗнле ӑнланмалла куна?
Уомӕн ӕма деденгутӕ эфемерон ӕнцӕ.- «Эфемерон» ба ци ӕй?
– «Эфемердиле» дегенинг неди?
— Кыдзи найӧ вежсьӧны-вошӧны?
– Кода тяфта – эряйхть аф фалу, пингонь ётазь юмайхть?
— Кузе туге — таче уло, эрла уке?
— Маханьы тидӹ, «эфемерный»?
– Кода истя – эфемеронь?
– Как это – эфемерны?
– Ол аата хайдах – эпэмиэринэйдэр диэн?
— Ничек инде эфемер?
— География китаптары — донъяла иң ҡиммәтле китаптар, — аңлатты географ.
— Географи кӗнекисен хакне нимӗнле урӑх кӗнекесемпе те танлаштарма ҫук, — ӑнлантарчӗ географ.
— Географий киунугути аргъ иннӕ киунугутӕй сӕ еугуремӕй дӕр фулдӕр ӕй.
– Географияны китаплары дунияда бек сыйлы китапладыла, – деп ангылатды географ.
— Географияысь небӧгъяс — му вылас медся дона небӧгъяс, — гӧгӧрвоӧдіс туялысь.
– Географиять коряс книгатне – тя сембода питни книгатне, конат улихть масторлангса, – шарьхкотьфтезе географсь.
— Географий книга — тӱняште эн шергакан книга, — умылтарыш географ.
— Географи книгӓвлӓ цилӓ книгӓвлӓ логӹц сек шергӓкӓн ылыт.
– Географиянь коряс книгатне – сехте питнейть мастор лангсо, – ёвтнесь географось.
– Книги по географии – самые драгоценные книги на свете, – объяснил географ.
– Күөгүрээпийэ кинигэлэрэ – күн сиригэр ураты күндү кинигэлэр, – диэн быһаарбыт күөгүрэп.
— География китаплары — дөньяда иң кыйммәтле китаплар, — дип аңлата географ.
— Улар бер ҡасан да иҫкермәй.
— Вӗсем — нихӑҫан кивелми пахалӑх.
Сӕ ахедундзийнадӕ некӕд исафунцӕ.
– Ала бир заманда да эски болмайдыла.
— Найӧ некор оз важмыны.
Синь мзярдовок аф таштомихть и аф юмафтьсазь эсь смузьснон.
— Тудо нигунам ок тоштем.
Нӹнӹ нигынамат ак тоштемеп.
– Сынь зярдояк а сыредить.
– Они никогда не устаревают.
– Ол иһин хаһан даҕаны эргэрбэттэр.
— Алар беркайчан да искермиләр.
Тауҙың урынынан ҡуҙғыуы бит бик һирәк осраҡ.
Калӑпӑр, ту пӗр вырӑнтан тепӗр вырӑна куҫса ларни шутсӑр сайра тӗл пулать.
Ефстаг хатт раййевуй хонх ӕ бунат.
Тау бир жерден башха жерге кёчмейди.
Ӧд вывті шоча овлӧ татшӧмтор — медым керӧс вешйис ас инсьыс.
Вдь пяк шуроста эрьси, мзярда пандсь шашты эсь вастстонза.
Вет пе-еш шуэн курык шке верже гыч тарвана.
Кырык вӓржӹ гӹц тӓрвӓнӓ гӹнь, тидӹ пишок шоэн лиӓлтеш.
Пек чуросто эрси, зярдо пандось сыргси таркастонзо.
Ведь это очень редкий случай, чтобы гора сдвинулась с места.
Чахчыта да, хайа оннуттан хамсыыра диэн – олус сэдэх көстүү.
Тауның урыныннан күчүе бик сирәк очракта гына була бит.
Йә дарьяның ҡороуы.
Ҫавнашкалах океан та тахҫанта пӗрре ҫеҫ типме пултарать.
Ефстаг хатт океан раевдӕлон уй донӕй.
Тенгизни сууу да къурумайды.
Либӧ медым саридз косьмис.
Али иневедсь ёфсикс коськи, юмай.
Але океан кошкен пыта.
Ӓли океан кошкен кеӓ гӹнь.
Зярдо иневедесь коськи.
Или чтобы океан пересох.
Эбэтэр, акыйаан уолан, кууран хаалбыта эмиэ.
Яисә океан кибү.
Беҙ мәңге һәм үҙгәрмәүсән әйберҙәр тураһында яҙабыҙ.
Эпир ӗмӗр улшӑнми ҫирӗп никӗслӗ пулӑмсем ҫинчен ҫеҫ ҫыратпӑр.
Мах финсӕн ӕносон гъуддӕгтӕ.
Биз ёмюрлюк, тюрленмезлик затланы жазабыз.
Ми гижам кувтӧмторъяс да вежсьытӧмторъяс йылысь.
Минь сёрматтама сянь колга, кона ащи сембе пингс и мзярдовок аф полафты.
Ме курымашлык да вашталтдыме пашам палемден кодена.
Мӓ курымаш, вашталтдымы гишӓн сиренӓ.
Минь сёрмадтано седе, мезе а полавтневи ды эри пингеде пингес.
Мы пишем о вещах вечных и неизменных.
Биһиги, үйэлээх уонна уларыйбат туһунан суруйабыт эбээт.
Без үзгәрми торган, мәңгелек әйберләр турында язабыз.
— Һуң бит һүнгән янартауҙың уяныуы мөмкин, — бүлдерҙе Бәләкәй шаһзат.
— Анчах та сӳннӗ вулкан та тахҫанта пӗрре вӑранма пултарать-ҫке-ха, — географа чарсах сӑмах хушрӗ Пӗчӗкҫеҫ принц.
— Ӕма хуст вулкантӕн сӕ бон нӕуӕгӕй райгъал ун дӕр ӕй, — фӕйуорӕдта Минкъий принц.
– Да ёчюлген вулкан жангырыргъа да боллукъду, – деп, Ёзден жашчыкъ географны сёзюн бёлдю.
— Но ӧд кусӧм вулканыс вермас садьмыны, — торкис сійӧс Дзоля принс.
– А кда матф вулканць сргози, – лоткафтозе Ёмла Оцязорнясь.
— Но йӧрышӧ вулкан помыжалтынат кертеш, — кӱрльӧ Изи принц.
— Но йӧрӹшӹ вулкан ӹлӹж кен кердеш, — Изи принц шая лошкыжы пырыш.
– Ансяк мадезь вулканось сыргозекшны, – ёртсь вал Вишка инязорнэ.
– Но потухший вулкан может проснуться, – прервал Маленький принц.
– Ол эрээри, умуллубут булкаан уһуктуон сөп буоллаҕа дии, – диэн быһа түспүт Кыра тыгын.
— Ләкин сүнгән вулканның уянуы мөмкин бит, — дип бүлә аны Нәни принц.
— Ә нимә ул «ваҡытлыса»?
— Ҫавӑнпа та пӗр-пӗр пулӑмӑн «пурнӑҫӗ — самант» тени тӗрӗс-ши?
- Куд лӕдӕргӕ и «эфемерон»?
– «Эфемер» неди?
— А «регыд бырана»… мый тайӧ?
– И кода шарьхкодемс: эряйхть аф фалу и пингонь ётазь юмайхть?
— А мо тугай «таче уло, эрла уке»?
— Маханьы тидӹ «эфемерный»?
– А мезе истямо «эфемеронь»?
– А что такое «эфемерный»?
– Оттон, «эпэмиэринэй» диэн тугу этэҕин? – диэн хат ыйыппыт.
— Ә нәрсә дигән сүз ул "эфемер"?
— Янартау һүнгәнме юҡмы, быныһы беҙҙең, географтар, өсөн, әһәмиткә эйә түгел, — тине географ. — Шуныһы мөһим: тау. Ул үҙгәрмәй. — Ә нимә ул «ваҡытлыса»? — тип һораны, бер һорау биреп яуап алмайынса тынысланмаған, Бәләкәй шаһзат.
— Вулкан ҫӑварӗнчен вут-хӗм сирпӗнет-и, е вӑл тахҫанах сӳнсе шӑпланнӑ, ку пирӗншӗн, географсемшӗн, пурпӗрех. Пирӗншӗн чи кирли — сӑрчӗ хӑй. Вӑл ялан пӗр вырӑнта. — Ҫапах та «пурнӑҫӗ — самант» тени мӗне пӗлтерет-ха? — тепӗр хут ыйтрӗ Пӗчӗк принц: вӑл мӗн те пулин ыйтрӗ тӗк хӑйне ҫырлахтаракан хурав илмесӗр нихӑҫан та лӑпланмасть.
— Вулкантӕ содзгӕ кӕнунцӕ ӕви хуст ӕнцӕ, е махӕн уӕлдай нӕ ’й, — загъта географ. — Махмӕ хуӕнхтӕбӕл нимад ӕнцӕ. Хонх ба ӕййевгӕ нӕ кӕнуй. - Фал уӕддӕр «эфемерон» ци амонуй? - нӕуӕгӕй бабӕй бафарста Минкъий принц: ӕ царди медӕгӕ ӕ еу фарста дӕр ӕнӕ дзуаппӕй некӕд ниууагъта, еугӕр ӕй ку сивардтайдӕ, уӕд.
– Вулкан ёчюлдюмю, боркъулдаймы турады, бизге, географлагъа, аны башхалыгъы жокъду, – деди географ. – Тау таулай турады: жеринден тепмейди, тюрленмейди. – «Эфемердиле» дегенинг а неди? – деп, энтта да сорду Ёзден жашчыкъ, ол бир затны бир сорса, анга шатык жууап тапхынчы къамамайды.
— Кусӧма вулканыс али ловъя, тайӧ миянлы, географъяслы, дзик ӧткодь, — шуис туялысь. — Тӧдчанаыс ӧтитор — керӧс. Сійӧ оз вежсьы. — А мый сійӧ «регыд быранаыс»? — бара юаліс Дзоля принс, ӧд ӧтчыд кӧ сійӧ мыйкӧ юавліс, колана вочакыв кывтӧдз эз ӧвсьывлы.
– Географти аш мзярда шарфнемс мяль сянь лангс, матф вулканць, али нинге палы, –поладозе географиянь тонафни ломанць. – Эрявикссь аньцек фкя: тя панда. И сон аф полафты. – А кода тяфта – эряйхть аф фалу, пингонь ётазь юмайхть? – тага весть кизефтезе Ёмла Оцязорнясь, вдь сон аф сетьми снярс, мзярс аф маряй кизефксонц лангс каршек вал.
— Вулкан йӧрен але эше ила, тиде мыланна, географ-влаклан, тӱҥжӧ огыл, — каласыш географ. — Тӱҥжӧ икте: курык. Тудо ок вашталт. — А мо тугай «таче уло, эрла уке»? — йодо Изи принц; вет тудо, йодышым пуымек, вашмутым ок кол гын, ок лыплане.
— Вулкан йыла ӓль йӧрен — тидӹ мӓлӓннӓ, географвлӓлӓн, икток, — географ маньы. — Мам мӓ шотыш нӓлӹнӓ — тидӹ кырыкым. Кырык ак вашталт. — Ӹне маханьы тидӹ «эфемерныйжы»? — Изи принц яды, тӹдӹ ӹлӹмӓшӹштӹжӹ ик ядмашешӹжӹ гӹцӓт вӓшештӹмӓшӹм колде цӓкнӹде.
– Мадсь вулканось, паряк лаки, те миненек, географтнэнень, ялатеке, – мерсь географось. – Эряви содамс вейке: пандось сон а полавтневи. – А мезе истямось «эфемеронь»? – кевкстизе Вишка инязорнэ, конась свал кевкстемадо мейле зярдояк эзь оймаво, зярс сонензэ а ёвтылизь.
– Потух вулкан или действует, это для нас, географов, не имеет значения, – сказал географ. – Важно одно: гора. Она не меняется. – А что такое «эфемерный»? – спросил Маленький принц, который, раз задав вопрос, не успокаивался, пока не получал ответа.
Кыра тыгын биирдэ ыйытан баран харда ыла илигинэ уоскуйбат.
— Вулкан сүнгәнме, яисә атып торамы — моның безгә, географларга, бернинди әһәмияте дә юк, — ди географ. — Шунысы мөһим: ул — тау. Ул беркайчан да үзгәрми. — "Эфемер" дигән сүз нәрсәне аңлата? — дип сорый аннан Нәни принц: соравына җавап алмыйча тынычлана белми бит ул.