Datasets:

jafarisbarov

/

azwiki

like 0

Boliviya-Peru Konfederasiyasına qarşı müharibə .Bu münaqişə 18361839 cu illərdə Boliviya-Peru Konfederasiyası ilə Çili və Argentina arasında baş vermişdir.Münaqişənin özəlliyi onda idi ki,Çili və Argentina bu konfederasiya qarşı eyni vaxta müharibə aparsada dövlət başçıları Portales və Rosas arasında barışmaz münasibət səbəbindən müştərək mübarizə aparmırdılar. 1836-cı ildə Andres de Santo Krus başçılığı ilə Boliviya-Peru Konfederasiyası yaradılır.Konfederasiya qonşu dövlətlərdə təşviş yaradır.Çili prezidenti Xose Xoakina Prietonun yaxın silahdaşı Dieqo Portales birliyin bölgədə balansı pozacağını və qələcəkdə hətta Çilinin ərazisinə təcavüz edə biləcəyini bildirirdi.Çili elə ilk günlərdən birliyə qarşı cıxır.Ölkələr arasında iqtisadi mübarizə başlayır.Belə ki Sakit okeanda ticarət uğrunda Çilinin Varparasio limanı və Konfederasiyanın Kolyao limanları mübarizə aparırdı.1835-ci ilin yanvar ayında Perunun gələcək prezidenti ölkəni təmsil edərək Çili ilə Dostluq,ticarət və dənizçilik haqqında müqaviləni imzalayır.Bir il sonra Luis Xose de Orbeqaso 14 fevraldə müqaviləni ləğv edir.Konfederasiya yaradıldıqdan sonra Çili taxılına 250 tarif tətbiq edir.Çili buna bənzər bir qərar verərək Konfederasiya şəkərinin tarifini qaldırır.Tarif müharibəsi Çilidə olan Meksikaın səfiri sayəsində danandırılır. thumbright150px Konservanların qalibiyyətindən sonra diktator Roman Freya ölkədən qovulur.O Limaya gələrək konfederasiyanın köməyi ilə hakimiyyəti ələ keçirməyə cəhd edir.Bu məqsədlə o Orbegoso gəmisi ilə 28 iyul 1836 ci ildə Çiliyə yürüş təşkil etsədə Çili freqatı Monteagudos tərəfindən tutulur.Feyra isə Ankudu ələ keçirmək istərkən tutulur və Xuan- Fernandes adasına zindana salınır.Gəmi isə Çili donanmasına qatılır.Portales gələcək təhlükəni dəf etmək üçün Kalyaoya yürüş təkil edir.Kiçik Çili donanması ispaniyalı dənizçi Viktorino Qarrido Kalyaoya dostluq məqsədi ilə gəldiyini bildirir amma 21 avqust 1836-cı ildə gevə vaxtı Peruya məxsus üc gəmini ələ keçirir.Santa Krus Çili ilə olan bu münaqişəni danışıqlar yoluyla həll edmək istəyirdi.Çili konquresi danışıqlar üçün Mariano Eqanyonu Peruya göndərir.Eqanyo bir sira şərtlər irəli sürür:Ordunun azaldılması,Freyranın reydinə görə üzr istəmək,Çilidən alınan borcun ödənilməsi və konfederasiyanın ləğvi.Santa Krus bütün şərtləri qəbul etsədə konfederasiyanın ləğvini qəbul etmədi.Buna cavab Çili 28 dekabr 1836-cı ildə konfederasiyaya müharibə elan edir. İlk əvvəl Argentina və Ekvador konfederasiya ilə dost münasibətdə idilər.Ancaq Santa Kruz tərəfindən Rosasın əlehdarlarını dəstələməsi münasibətlərin pisləşməsinə səbəb olur.Bu səbəbdən 9 may 1837-ci ildə Rosas konfederasiyaya müharibə elan edir.Konfederasiyanı Fransa dəstəkləyirdi,üstəlik Buenos-Ayresı dənizdən mühasirəyə alır.Rosasın göndərdiyi qoşun Santa Krus tərəfindən darmadağın edilir. Çili vətəndaş cəmiyyəti müharibə əlehinə idi.Bu ərəfədə hökumət hərbi vəziyyət elan edir.Qəzetlərdə Portalesın diktator olmasına və əhəmiyyətsiz müharibəyə qarsı yazılar dərc edilir.Orduda isə hələdə 1829-cu ildə baş vermiş vətəndaş müharibəsinin nəticəsində həyata keçirilən təmizləmə hərakatını hələdə unutmamışdılar.Bu səbəbdən 1837-ci ildə Xose Antoniyo Vidaurre Portalesi həbs edir.Xose Vidaurre Valparaisoya şəhərinə hücum edir.Ancaq şəhərin müdafiəçisi Manuel Blanko bu üsyanı geri yatıra bilir.Üsyanın yatırılmasından xəbər tutan üsyançı Santyaqo Florin 6 oktyabrda diktator Portalesi güllələyir.Üsyançılar hamısı isə tutulur və güllələnir.1837-ci noyabrında konfederasiya donanması Socabayo, Confederacion və Congreso gəmiləri ilə Xuan-Fernandes adasında olan Freyranı azad edərək,qonradan Talkauano,San-Antonio,Uasko və Kalderaya hücum edir.1837-ci ilin dentyabrında admiral Enkalada və Simpson 2800 əsgərlə dənizə cıxır.Oktyabrda isə Perunun Arekipa limani böyük itgilər hesabına ələ keçirilir.Yerli əhalini ələ almaq cədhi bir nəticə vermir.Santa Krus ordunu toplayaraq şəhəri mühasirəyə alır.Çili ordusu başda Enkalad Paukarpat anlaşmasını imzalamalı olur.Anlaşmaya əsasən müharibə bitir,dövlətlər arasında ticarət bərpa edilir və əvəzində isə Çili ordusu sərbəst buraxılır. Enkaladın bu rüsvayçı məğlubiyyəti səs-küyə səbəb olur.Hökumət anlaşmanı tanımadığını bildirir.Çili donanması Simpsonla 5 gəmi ilə dənizə cıxır.12 yanvar 1838-ci ildə Perunun İsloy limanı yaxınlığında döyüş baş verir.Nəticəsiz olsada hər iki tərəf özünü qalib elan edir.1838-ci ilin ortalarında Çili donanması dənizdə hakim mövgeyinə malik olur.Manuel Bulnes Prieto Limaya hücum edir.1838-ci ilin 21 avqustunda Çili ordusu Limanı tutur.Noyabr ayında Boliviyadan Santa Krusun başçılığı ilə güclü ordu şəhəri azad edir.Çili ordusu Uaçaya çəkilir. Peru əhalisi konqres cağıraraq general Qamarranı azad Perunun prezidenti elan edirlər. 1839-cı ilin 12 yanvarında Kamsa döyüşündə Peru ordusu məğlub olaraq Cənubi Sakit okean bölgəsində dominantlığı Çiliyə verməli olur. Quruda isə 6 yanvarda Buine döyüşündə Sante Krus qalıb gəlir. Yunqay şəhərini mühasirəyə alır. Konfederasiyada yaranan cətinliklər səbəbində Krus şəhəri tutmaq üçün hücum edir. Döyüş konfederasiyanın məğlubiyyəti ilə başa catır. Krus 2400 ölü və 1600 əsir verərək məğlub olur.Bu qalibiyyətdən sonra Çili ordusu Limanı yenidən işğal edir. Santa Krus Ekvadora qaçmalı olur.Bununlada Konfederasiya dağılır, müharibə isə bitir. Öz məqsədinə catan Çili ordusu geri qayıdır,Qamarra prezident kimi təstiqlənir.Qamarra konfederasiya əlehinə olmur sadəcə Boliviyanın dominantlığına qarşı cıxır.Bunula konfederasiyaya qarşı başlanan müharibə Peru və Boliviya müharibəsinə cevrilir və 1842-ci ilə qədər davam edir.

Boliviya-Peru Konfederasiyasına qarşı müharibə

Peşəkar Futbolçular Assosiasiyası ilin gənc futbolçusu mükafatı mövsümün 23 və ondan aşağı yaş üzrə futbolçular arasında ilin ən yaxşı göstəricilərinə malik gənc futbolçusuna təqdim edilən illik futbol mükafatıdır. Mükafat 197374 mövsümündən etibarən sahibinə təqdim edilir və qalib futbolçuların üzv olduqları həmkarlar ittifaqında həmçinin Peşəkar Futbolçular Assosiasiyasında aparılan sorğu əsasında seçilir. İlk qalib İpsviç Taun klubunda oynamış Kevin Betti olmuşdur. Mükafatın hazırkı sahibi isə Tottenhem Hotspur klubunda çıxış edən Dele Allidir. Baxmayaraq ki, mükafat İngiltərənin bütün futbol liqalarında oynayan futbolçular üçün seçiləbilən xarakter daşıyır amma bütün qaliblər yüksək liqalarda çıxış etmiş futbolçular olmuşdur. 2017-ci il daxil olmaqla yalnız Robbi Fauler, Rayan Qiqqz, Ueyn Runi və Dele Alli mükafatı bir dəfədən artıq qazana bilmişdir. Birləşmiş Krallığa daxil olmayan yanız 5 futbolçu mükafatı qazanmağa müvəffəq olmuşdur.The total of five includes Cyrille Regis, who was born in French Guiana but represented England at international level. Premyer liqa tarixində doqquz futbolçu ilin gənc futbolçusu mükafatıyla bərabər həmçinin PFA ilin futbolçusu adını da qazana bilmişdir. Mükafata namizədlərin siyahısı aprel ayında dərc edilir və mükafatın qalibi bir neçə gün sonra baş tutacaq olan həmçinin digər Premyer Liqa xarakterli mükafatlarında təqdim edildiyi London qala gecəsində sahiblərinə təqdim edilir. Mükafatı qazanmış futbolçu bunu nüfuzlu bir qalibiyyət kimi qəbul edir çünki o, bunu peşəkar həmkarları hesabına qazanmış olur. Mükafat 2017-ci ildə daxil olmaqla 40 müxtəlif futbolçuya 44 dəfə təqdim olunub. Siyahıda həmçinin bu mükafatla yanaşı İngiltərə futbolunun digər nüfuzlu mükafatları sayılan PFA ilin futbolçusu, futbol yazarları assossasiyasının tərtib etdiyi ilin futbolçusu və PFA azərkeşlərinə görə ilin futbolçusu mükafatını qazanmış futbolçular işarə ilə göstərilib. İl Futbolçu Klub Həmçinin qazanıb Qeydlər və istinadlar 197374 İpsviç Taun 197475 Vest Hem Yunayted Mervin Dey titulu qazanan tək qapıçıdır. 197576 Mançester Siti 197677 Aston Villa PPY İngilis olmayan ilk qalibdir. Həmçinin, bir mövsümdə iki mükafat qazanan ilk futbolçudur. 197778 Nottingem Forest 197879 Vest Bromviç Albion Böyük Britaniyada anadan olmayan ilk qalibdir. Ancaq sonradan, İngiltərə milli futbol komandasında oynamışdır. 197980 Tottenhem Hotspur 198081 Aston Villa 198182 Sauthempton 198283 İan Raş Liverpul 198384 Luton Taun 198485 Mançester Yunayted 198586 Vest Hem Yunayted 198687 Arsenal 198788 Nyukasl Yunayted 198889 Arsenal 198990 Sauthempton 199091 Mançester Yunayted 199192 Mançester Yunayted 199293 Mançester Yunayted Mükafatı iki dəfə qazanan və mükafatı iki ardıcıl mövsümdə qazanan ilk futbolçu. 199394 Nyukasl Yunayted 199495 Liverpul 199596 Liverpul 199697 Mançester Yunayted 199798 Liverpul 199899 Arsenal Avropalı ilk qalib. 19992000 Lids Yunayted 200001 Liverpul FPY 200102 Nyukasl Yunayted 200203 Nyukasl Yunayted 200304 Çarlton Atletik Çelsi 200405 Mançester Yunayted 200506 Mançester Yunayted FPY 200607 Mançester Yunayted PPY, FWA, FPY Bir mövsümdə dörd mükafat qazanan ilk futbolçu. 200708 Arsenal 200809 Aston Villa 200910 Aston Villa 201011 Arsenal 201112 Tottenhem Hotspur 201213 Tottenhem Hotspur PPY, FWA 201314 Çelsi 201415 Tottenhem Hotspur 201516 Tottenhem Hotspur 201617 Tottenhem Hotspur 201718 Mançester Siti 201819 Mançester Siti FWA Ölkə Qalib sayı Qalib olduğu illər 33 197374, 197475, 197576, 197778, 197879, 197980, 198081, 198182, 198384, 198586, 198687, 198788, 198889, 198990, 199091, 199394, 199495, 199596, 199697, 199798, 200001, 200203, 200304, 200405, 200506, 200809, 200910, 201011, 201112, 201415, 201516, 201617 6 198283, 198485, 199192, 199293, 200102, 201213 1 197677 1 199899 1 19992000 1 200607 1 200708 1 201314 1 201718 Klub Qalib sayı Qalib olduğu illər Mançester Yunayetd 8 198485, 199091, 199192, 199293, 199697, 200405, 200506, 200607 Tottenhem Hotspur 6 197980, 201112, 201213, 201415, 201516, 201617 Arsenal 5 198687, 198889, 199899, 200708, 201011 Liverpul 5 198283, 199495, 199596, 199798, 200001 Aston Villa 4 197677, 198081, 200809, 200910 Nyukasl Yunayted 4 198788, 199394, 200102, 200203 Vest Hem Yunayted 2 197475, 198586 Sauthempton 2 198182, 198990 Çelsi 2 200304, 201314 İpsviç Taun 1 197374 Mançester Siti 1 197576, 201718, 201819 Nottingem Forest 1 197778 Vest Bromviç Albion 1 197879 Luton Taun 1 198384 Lids Yunayted 1 19992000

Premyer Liqada ilin gənc futbolçusu

thumbnailNüydü dəfinəsi Azərbaycan Tarixi Muzeyində Nüydü dəfinəsi Ağsu rayonunun Nüydü kəndi yaxınlığında tapılmış antik dövrə aid gümüş pullar dəfinəsi. 36 sikkədən ibarət dəfinə 11 -li qadın qəbirində bükülü vəziyyətdə basdırılmış ölünün ayaq tərəfinə qoyulmuş kiçik küpədə aşkar edilmişdir. Bir üzünda sxematik insan başı, əks tərəfində isə əlində əsa və ya nizə, o biri əlində quş tutmuş adam təsviri həkk edilmiş sikkələrin yazısı yoxdur. Yerli alban pulları olan bu sikkələr Makedoniyalı İskəndərin pullarına bənzədilərək kəsilmişdir. Belə anonim sikkələr Azərbərbaycanın digər yerlərində də aşkar edilmişdir. Kateqoriya:Numizmatika Kateqoriya:Ağsu Kateqoriya:Qafqaz Albaniyası tarixi Kateqoriya:Azərbaycan muzeylərinin kolleksiyaları

Nüydü dəfinəsi

Patek Philippe İsveçrənin lüks saat istehsalçısıdır. 1839-cu ildə qütblü mühacir Entoni Patek və Fransua Çapek tərəfindən yaradılmışdır. Bu markanın saatı dünyanın ən bahalı seriyalı saatlarından biridir. Şirkətin simvolu İspaniyanın Calatrava ordeninin xaçıdır.

Patek Philippe

Damazlıq - Azərbaycanda insanlar arasında tarixən formalaşmış qarşılıqlı yardım formalarından biridir. Azərbaycanın maldar əhalisi arasında geniş yayılmış mütərəqqi adətlərindən biri də damazlıq adlı el köməkliyi olmuşdur. Damazlıq adətinin nə vaxt və ilk dəfə hansı bölgədə meydana çıxması haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Bir şey aydındır ki, damazlıq el köməkliyi adəti icma daxilində sosial təbəqələşmənin yarandığı şəraitdə meydana çıxmış və Azərbaycanın bütün bölgələrində yayılmışdır. XIX əsrə aid olan etnoqrafik ədəbiyyatda məlumat verilir ki, kənd ağsaqqalının təşəbbüsü ilə müflisləşmiş, mal-qarası olmayan bir kəndlinin evində yemək tədarükü görüb, qohum-qonşuları və kəndin bütün ailə başçılarını oraya qonaq dəvət edərdilər. Qonaqlıqda yeməkdən sonra ev sahibinə daha yaxın olan ağsaqqallardan biri qonaqlığın damazlıq məqsədilə təşkil edildiyini açıqlayardı. Qonaqlıq iştirakçılarının hər biri elə oradaca mal-qarası olmayan kəndlinin ailəsinə kimin nə ilə yardım edəcəyini elan edərdilər. Nəticədə qonaqlığın hər bir iştirakçısı ev sahibinə bir qoyun, quzu, dana, yaxud buzov bağışlamağa söz verərdi. Məclis dağıldıqdan sonra qonaqlıq iştirakçıları evə qayıdıb damazlıq kimi vəd verdikləri heyvanları həmin kəndlinin qapısına yollardılar. Nəticədə mal-qarası olmayan kəndli müəyyən qədər mal-qaraya sahib olub yoxsulluğun daşını atardı.Göründüyü kimi, damazlıq köməklik adəti hər adam üçün deyil, mal-qarası, xüsusilə sağını olmayan ailələr üçün təşkil edilərdi. Kənddə hamı görürdü ki, kimin qapısına qoyun-quzu getmir, kimin qapısında sağmal inək, yaxud camışı yoxdur, kimin ailəsi ağartıya həsrətdir. Odur ki, kənd camaatı, birinci növbədə qohumlar və qonşular sözü bir yerə qoyub, həmın ailənin də mal-qaraya sahib olmasına köməklik məqsədilə ona təmənnasız olaraq qoyun, sağmal inək, yaxud camış bağışlayardılar. Adətə görə, damazlıq heyvanı kəsməzdilər, ona xüsusi qayğı göstərər, mal-qaranın artırılmasına çalışardılar. Damazlıq qarşılıqlı yardım adətindən Şirvan, Qarabağ, Gəncə və Qazax bölgələrində mal-qaranın cinsini yaxşılaşdırmaq məqsədilə də istifadə edirdilər. Yaxşı cinsdən mal-qarası olan xeyirxah şəxslər yaxın qohumuna, dostuna həmin cins heyvanın bir dişi balasını damazlıq kimi bağışlayar, onların da yaxşı cins mal-qaraya malik olmalarına kömək edərdilər. Damazlıq adətindən azərbaycanlıların ailə məişətində xüsusi yeri olan kirvəlik münasibətlərində də bəxşeyiş məqsədilə istifadə edirdilər. Kirvələrdən birinin sağmal heyvanı olmadıqda digəri ona sağmal inək və ya damazlıq düyə bağışlardı. Belə damazlıq heyvanları da kəsmək olmazdı, ona xüsusi qulluq edir və heç olmasa ilk bala verənə qədər saxlayırdılar. Damazlıq qarşılıqlı yardım forması ilə bağlı qeydə alınmış bir adətə görə, Qarabağda maldar soylar arasında müəyyən səbəblər üzündən yeganə dəvə, öküz, inək, yaxud qoyunlarından məhrum olan yoxsul tərəkəmə varlı maldarların evlərinin hərəsinə bir təzə baş yaylığı göndərərdi. Baş yaylığının kim tərəfindən göndərildiyini öyrənən hər bir dövlətli tərəkəmə vəziyyətin nə yerdə olduğunu başa düşər və öz çobanı, ya da naxırçısına ehtiyacı olan soydaşının evinə bir damazlıq heyvan göndərməyi tapşırardı.Beləliklə, yoxsul və ya müflisləşmiş tərəkəmə damazlıq köməklik adətindən istifadə etmək yolu ilə müəyyən qədər malqara toplayıb təsərrüfatını bərpa edir, ailəsinin iqtisadi vəziyyətini yaxşılaşdırırdı. Damazlıq qarşılıqlı yardım forması ilə bağlı adətlərdən biri Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsində umya adı ilə tanınmışdır. Bu adətə görə, müflisləşmiş şəxs həyətbəhəyət gəzərək hər qapıya kiçik bir əşya qoyub çıxardı. Bu o deməkdir ki, çətinə düşmüş şəxs el-obasından kömək istəyir, yəni öz həmkəndlilərindən, soydaşlarından yardım umur. Kəndin camaatı umya çağıran şəxsə hərə öz imkanı müqabilində bir qoyun, quzu, keçi və ya düyə verməklə kömək edirdi. Umya verilən heyvanlar, adətən dişi heyvan olurdu və xalq arasında damazlıq adlanırdı. Umya barədə el arasında deyilirdi: Umya kasıbın dirəyidir. Bəzən varlı adamlar da umyadan öz var-dövlətlərini daha da artırmaq məqsədilə istifadə edirdilər. Deyildiyinə görə, indiki Kəlbəcər rayonunun Yanşaq kəndində Xırdaxanım adlı bir dövlətli qadın umya yolu ilə kəndlilərə 1 manatdan pul paylamaqla oğlanları Əbülfət bəy və Hidayət bəy üçün 200 baş dana və 100 baş qoyun toplamışdı. Umyadan varlanmaq məqsədilə istifadə edilən helə hallar barədə xalq tikən evi top dağıtmaz zərb-məsəli mövcuddur.

Damazlıq (El köməyi)

Adlay Stivenson ABŞ-lı siyasətçi. Amerika Birləşmiş Ştatlarının 23-cü vitse- prezidenti. Kateqoriya:ABŞ siyasətçiləri Kateqoriya:Kentukkidə doğulanlar Kateqoriya:Çikaqoda vəfat edənlər Kateqoriya:XIX əsr ABŞ siyasətçiləri Kateqoriya:ABŞ presviterianları

Adlay Stivenson

Rep repçi tərəfindən ifa edilən danışılan və ya oxunan qafiyələşmiş lirikadır. Rep musiqisi 1970-ci illərdə Amerikada yaranmışdır. Ağdərililər tərəfindən qəbul edilməyən bu musiqi növü sıxışdırılıraq tənqid olunurdu. O vaxtın musiqi mütəxəssisləri repin zəncilərin öz içlərində böyüyüb elə öz içlərində də məhv olacağını söyləyirdilər. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, qısa bir zaman çərçivəsində rep bütün Avropada yayılmağa başladı.

Rep

Şərqli bir ailədən olmasına baxmayaraq, bir qərbli kimi yetişdirilmiş, bütün həyatı boyu bu şəkildə yaşamış olan Xəzər Əzizoğlunun həyatı qardaşının öldürülməsi bir daha heç vaxt əvvəlki halına qayıtmamaq üzrə dəyişir. Nənəsindən zaman zaman duyduğu və uzaq bir nağılmış kimi qulaq asdığı qan davası bir anda onun yeganə həqiqəti olur. Uzun illər əvvəl Şahvar ailəsiylə aralarındakı ədavət üzündən Doğubeyazıt-dan İstanbula köçən Əzizoğulları tam sülh edilmək ərəfəsində yeni bir qurban vermişlər. Ancaq hər iki ailə də bu savaşın daha çox sürməsini istəmirlər. Bir müqavilə bağlanılmasına qərar verilir. Adətləri lazımi Əzizoğlu ailəsinə qan davasının əvəzi ödəniləcəkdir, bu bədəl də Azzam Şahvar-ın qızı Zilan olacaqdır. Fıratın üzərinə düşən də Zilanla ailə qurmaqdır. Xəzər ən başından etibarən bu fikrə qarşı çıxır. Evlənməyi heç düşünmədiyi anda işin ciddiliyinin fərqinə varır və bütün ailəsi üçün bu evliliyi qəbul edir. Aradakı sülhü gücləndirmək məqsədilə iki ailə arasında biznes tərəfdaşlığına da girilib. Zilanın İstanbula gəlməsi görünüşdə iki ailə arasında sular durulmuş kimidir. Ancaq bundan sonra Xəzərlə Zilanın mübarizəsi başlayacaqdır. İki məğrur gənc, bu məcburi evliliyi davam etdirərkən bir-birilərindən mümkün qədər uzaq durmağa çalışsa da zamanla labüd olaraq bir-birilərilə maraqlanmağa başlayırlar. Eşqbazlıq baxışlarla başlayan bu maraq zaman keçdikcə yerini heç kəsin gözləmədiyi bir eşqə qoyacaqdır. classwikitable - ! Aktyor !! Obrazı - Mahsun Qırmızıgül Xəzər Əzizoğlu - Beren Saat Zilan Şahvar - İzzət Günay Həsən Əzizoğlu - Bahri Beyat Azzam Şahvar - Fırat Tanış Rəsul Şahvar - Hüseyn Avni Danyal Nizar Əzizoğlu - Əsli Tandoğan Dilan Şahvar - Teoman Qumbaraçıbaşı CivanArda Əzizoğlu - Dəniz Göyçər Bərrin Əzizoğlu - Alper Qul Cəsur Əzizoğlu - Maral Ünər Dəstan Əzizoğlu - Ulduz Kültür Sultan Şahvar - və başqaları Kateqoriya:2005-ci ildə başlayan Türkiyə teleserialları Kateqoriya:2006-cı ildə tamamlanmış Türkiyə teleserialları

Eşqə sürgün (teleserial, 2005)

Elm günü Hər il 27 mart tarixində Azərbaycanda qeyd olunur. Bu tədbir elmlə məşğul olar hər kəsin, bütövlükdə Azərbaycan elmi ictimaiyyətinin bayramıdır. 2018-ci il aprelin 9-da Prezident İlham Əliyev cəmiyyətin inkişafında elmin əhəmiyyətini nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikasında Elm gününün təsis edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb. Bu tarix ölkə üçün əlamətdar bir vaxta AMEA-nın təsis olunduğu günə təsadüf etdiyi üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Respublika həyatının müxtəlif sahələrinin inkişaf etdirilməsində, ictimai fikrin formalaşdırılması və möhkəmləndirilməsində, dövlət müstəqilliyi uğrunda mübarizə yollarında AMEA-nın böyük xidmətləri var. 1945-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının yaradılması və fəaliyyəti ilə elm sahəsində daha böyük uğurlar əldə etməyə nail olub. Azərbaycanda elmin inkişafı istiqamətində həyata keçirilən islahatlar Heydər Əliyevin Azərbaycanda siyasi hakimiyyətə qayıdışı ilə ölkəmizdə cəmiyyət həyatının digər sahələri kimi, elm də inkişafın yeni mərhələsinə qədəm qoyub. Azərbaycan elminin inkişaf etdirilməsinə dövlət səviyyəsində böyük qayğı göstərilib, ölkədə alimin və elmin nüfuzu yüksəlib. 2001-ci il 15 may tarixli Fərmanı ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasına Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası adı verilib. Heydər Əliyev AMEA-nın keçdiyi yolu Azərbaycan xalqının tarixində böyük səhifə kimi dəyərləndirib: Müstəqillik illərində Azərbaycanda elmin inkişafı istiqamətində ardıcıl olaraq islahatlar həyata keçirilir. Nəticədə AMEA-nın strukturu, idarəetmə və təşkilati sistemi əsaslı olaraq təkmilləşdirilib, elmi müəssisələrin fəaliyyətinin məqsədyönlü koordinasiyası üçün mühüm işlər görülüb. Akademiyanın Rəyasət Heyəti ən aktual elmi, elmi-innovativ və elmi-təşkilati məsələlərin professional və multidissiplinar səviyyədə müzakirə olunduğu intellektual beyin mərkəzinə çevrilib. AMEA-nın strukturunda müasir dövrün tələblərindən irəli gələrək Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutu, Elm Tarixi İnstitutu, Qafqazşünaslıq İnstitutu, Neft və Qaz İnstitutu, Biofizika İnstitutu yaradılıb, bir sıra institutlar, o cümlədən Fəlsəfə İnstitutu, Hüquq və İnsan Haqları İnstitutu, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu müasir elmi prioritetlər əsasında yenidən qurulub. Müstəqillik illərində əldə edilən uğurlardan biri kimi Azərbaycanın kosmos dövlətinə çevrilməsini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu nailiyyət ölkə rəhbərinin İKT sahəsində məqsədyönlü və uzaqgörən siyasətlərinin həyata keçirilməsi, eləcə də ölkəmizdə ən yeni texnologiyaların tətbiqinin reallaşdırılması sayəsində əldə olunub. Azərbaycanda elmi fəaliyyət əsasən Milli Elmlər Akademiyasını, ali təhsil müəssisələrini, dövlət qurumlarının tərkibindəki elmi təşkilatları, qismən də özəl sektoru əhatə edir. Belə bir infrastrukturda qərarlaşmış elmi fəaliyyətin vahid prinsip əsasında idarə edilməsi üçün Respublika Elmi Tədqiqatların Təşkili və Əlaqələndirilməsi Şurası fəaliyyət göstərir. Respublika üzrə koordinasiya məsələlərinin geniş müzakirəsi məqsədilə Azərbaycan elminin tarixində ilk dəfə olaraq 2014-cü il dekabrın 19-da AMEA, Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar və Təhsil nazirliklərinin birgə təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Alimlərinin I Qurultayı keçirilib. Müstəqillik illərində ölkəmizin beynəlxalq əlaqələrinin inkişafına, dünyada nüfuzunun artmasına adekvat olaraq beynəlxalq elmi əlaqələr sahəsində də xeyli uğurlar qazanılıb. Alimlərimiz beynəlxalq elmi qurultay, konfrans və simpoziumlarda elm və texnikanın aktual problemlərinə dair məruzələrlə çıxış edirlər. AMEA-nın təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə vaxtaşırı beynəlxalq elmi müşavirə və konfranslar keçirilir. Son illər Horizon 2020 layihəsi üzrə fəal iş aparılıb, həmçinin NATO ilə əməkdaşlıq istiqamətində çox əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə olunub. Elm üçün əlamətdar örnəklər kimi fiziklərin CERN-də, geoloq və geofiziklərin MIT-də, Dubnadakı elmi layihələrdə və Avropanın digər böyük layihələrində iştirakını göstərə bilərik. Beynəlxalq elmi əlaqələrin genişləndirilməsi sahəsində atılan ən mühüm addımlardan biri də elmi tədqiqat müəssisələrində xarici alimlərin iştirakı ilə birgə layihələrin həyata keçirilməsidir. Son illər AMEA-da ABŞ- nin, Almaniyanın, İtaliyanın nüfuzlu elmi mərkəzləri ilə birlikdə xeyli sayda beynəlxalq laboratoriyalar yaradılıb. Ölkədə informasiya cəmiyyətinin formalaşması və inkişaf tendensiyasına müvafiq olaraq e-Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi e-elmin formalaşması istiqamətində də mühüm irəliləyiş əldə edilib, onun e-təhsil və digər onlayn mühitlərə inteqrasiyası təmin olunub. Mürəkkəb hesablama və böyük yaddaş resursları tələb edən elmi problemlərin həlli üçün AzScienceNetin bazasında böyük imkanlara malik verilənlərin emal mərkəzi yaradılıb. Bu şəbəkə Avropanın yüksək sürətli elm və təhsil üçün xüsusi internet şəbəkəsinə inteqrasiya olunub. Ölkə səviyyəsində elmi fəaliyyətin koordinasiyasının səmərəliyini artırmaq və informasiya təminatı bazasının formalaşması məqsədilə elmi problemlərin və dissertasiya işlərinin reyestrləri yaradılıb. Elmi fəaliyyət sahəsində hüquqi islahatların ən böyük uğuru Milli Məclisin 2016-cı il iyunun 14-də qəbul etdiyi və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 9 avqust tarixli Fərmanı ilə ölkədə tətbiq olunan Elm haqqında Azərbaycan Respublikası Qanunudur. Bu sənəd müstəqil dövlətimizin elm siyasətinin əsaslarını təşkil edir. Ölkədə elmin populyarlaşdırılması istiqamətində bir sıra tədbirlər həyata keçirilir. Elmi yeniliklərə cəmiyyətin mütəmadi məlumatlandırılması üçün Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının xəbərləri məcmuəsi və Elm dünyası jurnalları təsis edilib, Elm və həyat jurnalının işi təkmilləşdirilib. Xatırladaq ki, 2014-cü il noyabrın 10-11-də AMEA-nın təşkilatçılığı ilə ölkəmizdə, eləcə də regionda ilk dəfə olaraq Bakı Elm Festivalı keçirilib. Festivalın keçirilməsində əsas məqsəd elmimizin nailiyyətlərini, yeni innovasiyaları nümayiş etdirmək, informasiya-kommunikasiya texnologiyaları və digər müasir innovativ üsullar əsasında elmin təbliğinə nail olmaq, cəmiyyətdə elmə olan marağı artırmaq, həmçinin elm-təhsil-istehsalat arasında əlaqələri gücləndirmək olub. Elmi gəncliyin əməyinin stimullaşdırılması istiqamətində də bir sıra mühüm addımlar atılır. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin Gənclər üçün Prezident Mükafatının təsis edilməsi haqqında 2013-cü il 2 iyul tarixli Fərmanına əsasən elm üzrə namizədini təqdim etmək səlahiyyəti AMEA respublikada aparılan fundamental tədqiqatların əsas mərkəzi kimi. Bu gün AMEA respublikada aparılan fundamental tədqiqatların əsas mərkəzinə çevrilib. Akademiyanın tərkibində fizika-riyaziyyat və texnika elmləri, kimya elmləri, Yer elmləri, biologiya və tibb elmləri, humanitar elmlər və ictimai elmlər bölmələri fəaliyyət göstərir. AMEA-da 10 minə yaxın əməkdaş, o cümlədən 4939 elmi işçi, 664 elmlər doktoru, 2026 fəlsəfə doktoru çalışır. Akademiyanın 72 həqiqi üzvü və 112 müxbir üzvü var. Akademiya alimlərinin 604 kitabı, 4208 məqaləsi çap olunub. Məqalələrin 2427-si impakt faktorlu elmi jurnallarda dərc edilib. AMEA bir çox nüfuzlu beynəlxalq elmi təşkilatların üzvüdür, onun əməkdaşları MDB ölkələri, ABŞ, Yaponiya, İsrail, İsveçrə, İngiltərə, Almaniya, Pakistan, Türkiyə, İran və başqa dövlətlərin aparıcı elm və təhsil müəssisələri ilə birgə proqram çərçivəsində tədqiqatlar aparır, kadr və informasiya mübadilələrində iştirak edirlər. Ölkədə fəaliyyət göstərən elmi müəssisələrin illik elmi hesabatlarını AMEA-ya təqdim etmələri, akademiyada respublika üzrə elmi fəaliyyət sahəsinin ümumiləşmiş hesabatlarının hazırlanması və ildə bir dəfə ümumi yığıncaqda elmi ictimaiyyətin, ali məktəb elmini və sahə elmini təmsil edən alimlərin iştirakı ilə geniş müzakirə olunması Azərbaycan elmində gedən prosesləri, inkişaf meyillərini tam halda izləməyə, dərindən təhlil edib dəyərləndirməyə və istiqamətləndirməyə imkan yaradır. Bu, bütövlükdə ölkə üzrə elmi tədqiqatların ümumiləşdirilmiş geniş mənzərəsini aydın təsəvvür etməyə şərait yaratmaqla yanaşı, qarşıya çıxan problemlərin, mövcud nöqsanların da vaxtında və birlikdə aradan qaldırılmasına təminat verir. Elm və ali təhsil müəssisələrində demək olar ki, elmin bütün sahələri üzrə dissertasiya şuralarında elmi dərəcələrə malik yüksəkixtisaslı mütəxəssislər hazırlanır. Respublikada yüksəkixtisaslı mütəxəssislərə və elmi kadrlara artan tələbatı ödəmək məqsədilə ölkə rəhbərliyinin dəstəyi sayəsində AMEA-da magistratura yaradılıb. Həmçinin doktoranturaya qəbul imtahanları üzrə beynəlxalq standartlara uyğun yeni tələblər müəyyənləşdirilib. Müstəqillik illərində elm və təhsilin inteqrasiyası sahəsində əldə edilən uğurlardan biri kimi doktorluq təhsilini və elmi tədqiqatların modernləşdirilməsi üzrə həyata keçirilən Nizami layihəsini də xüsusi qeyd etmək lazımdır. AMEA-da elmlə istehsalat arasında birbaşa əlaqənin yaradılması, təcrübə və təcrübə-sənaye miqyasında yeni texnoloji proseslərin mənimsənilməsi, eyni zamanda neft-kimya, kimya və texniki təyinatlı məhsulların istehsalı və satışı üzrə bir sıra texnoparklar, təsərrüfat hesablı müəssisə və zavodlar yaradılıb. Azərbaycanda beynəlxalq standartlara cavab verən impakt faktorlu elmi jurnalların nəşrinə nail olunması son illərin mühüm elmi nailiyyətlərindən biridir. Bu baxımdan Bakı Dövlət Universitetində, AMEA-nın Mexanika və Riyaziyyat İnstitutunda, Xəzər Universitetində çap olunan impakt faktorlu elmi jurnalları qeyd etmək olar.

Elm günü

Viktor Ambartzumyan erməni mənşəli SSRİ astrofiziki, nəzəri astrofizikanın yaradıcılarından biri. SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü . Ermənistan SSR Elmlər Akademiyasının prezidenti . Ambartsumian ulduz və dumanlıqlara, mükəmməl astronomiya və ulduz sistemlərinin dinamikası və ulduz və qalaktika kosmoqoniya fizika sahəsində çalışmışdır. Byurakan Astrofizika Rəsədxanasının banisi hesab edilir.

Viktor Ambartzumyan

Pazırıq mədəniyyətiDəmir dövrünə aid arxeoloji mədəniyyət. thumb200pxAtlı adam Altay diyarında e.ə. V-III əsrlərdə dəmir dövrünə aid arxeoloji tapıntılar hesab edilən pazırıq kurqanları əsas etibarı ilə ağacı, dəri, parça, gön, xəz, metalı və insan və at cəsədlərini əhatə edən qiymətli eksponatlardır ki, alimlərin fikrincə bütün bu mədəniyyət nümunələri yalnız uzun minilliklər ərzində buz qatının altında qaldığına görə məhv olmamışdır. Böyük Ulaqan çayının sağ sahilində Pazırıq dərəsində yerləşən bu kurqanlar Balıqtuyul bölgəsində bir neçə kilometr şimala doğru uznaraq 5 əsas böyük kurqanı əhatə edir. Üstü xırda daş, çınqıl və mamırla örtülmüş bu kurqanlar özünün taxta sütunları ilə ziyarətçiıərinin diqqətini cəlb edir. Bu qiymətli və regionda bənzəri olmayan arxeoloji abidə özünü miladdan əvvələ gedib çıxan tarixi ilə tarixsevənləri təəccübləndirdiyi kimi də baxımsız və zaman-zaman coğrafi hadisələr və regionun olduca sərt təbiəti nəticəsində sıradan çıxmağı ilə onları məyus edir. Pazırıq kurqanları ilk dəfə 1865-ci ıldə öz donuq qəbirləri ilə açılmışdır. Elə həmin vaxt ilk dəfə olaraq buzda donaraq dövrümüzə gəlib çıxmış paltarlar da aşkarlanmışdır. Bu kurqandan tapılan tapıntılar içərisində ən qiymətli tapıntı hazırda Moskva dövlət Tarix muzeyində sərgiyə çıxarılmış Katandin qaftanıdır. Həmin muzeydə saxlanılan digər nadir əşya isə samur xəzindən və çin ipəyindən tikilmiş və formasına görə fraka bəzədiyindən elə frak da adlanan bir eksponatdır. İlk Pazırıq kurqanı 1929-cu ildə akademik S.İ.Rudenko tərəfindən, digər dördü isə 1947-1949-cu illərdə akademik S.İ.Rudenko və M.P.Qryaznov tərəfindən aşkarlanmışdır. Altay Skif dövrünün nadir tapıntısı olan bu kurqanlara pazırıq adı eyni adlı coğrafi əraziyə müvafiq olaraq verilmişdir. Kəşf olunmuş ilk pazırıq kurqanı skif dövrünün abidəsi olaraq 52 kv. m ərazini əhatə edir. Hündürlüyü isə 4 metrdən ibarətdir. Daş örtüyün altında olan quyu ikiqat divar, döşəmə, tavan və altı enli sütündan ibarətdir. İçərisində xırda kameralar olan bu kurqanın arakəsmələri daxildən enli lövhələr, xaricdən isə arakəsmələri xırdalanmış kiçik daşlardan ibarət olan bəndlərdən ibarətdir. Kurqanın daxili isə 300 belə orta ölçülü sütunlardan ibarətdir. Bu sütunların diametri isə təqribən 47 metrə çatır. Hündürlüyü isə 2,2 metrdir. Alimlərin fikrincə tarix boyu bu kurqanlar işğalçılar tərəfindən talan olunmuş və qiymətli metal, bəzək əşyaları dövrümüzə gəlib çıxmamışdır. Mütəxəsislərin rəyincə bu kurqanlardan dövrümüzə gəlib çatan zaman-zaman məhv olmuş üzvi əşyalar-gön dəri məmulatları , yun, taxta, sümük və parçalardan ibarət məmulatlardır. Qeyri münasib coğrafi şərait bu kurqanlara öz mənfi təsirini göstərmişdir. Belə ki, Payızda bu kurqanların daxilinə dolan çirkab suları hopmağa vaxt tapmamış, qışda o vəziyyətdə də donmuş, yayda isə tam əriməyərək, yenidən payızda yağıntı suları bura əlavə olunmuş və nəticədə dözülməz şərait yaratmışdır. Arxoloqları hazırda narahat edən əsas məsələ bu qədim mədəniyyətin əsas hissəsini təşkil edən maddi mədəiyyətdir. Belə ki, bu cür üzvi materiallardan təşkil olunmuş eksponatlar izsiz soraqsız itib batmaqdadır. Əbədi olaraq itirilmiş nümunələr içərisində insanın II cildi adlanan onun qeydlərini təşkil edən parça məmulatlarıdır. Buna görə də möcüzə nəticəsində məhv olmayaraq tapılmış bu kostuymlar arxeoloji tapıntılar içərisində ən qiymətlisi hesab olunur. Miladdan əvvəl IV-III minillik tarixə malik qədim mədəniyyətə xas Dağlıq Altay zonasında aşkarlanmış donuq qəbirlər silsiləsi bu cür mədəniyyət nümunələridir. XX əsrin 60-cı illərində Dağlıq Altay zonasında Pazırıq, Başadar, Tuektin ərazilərində böyük çar kurqanları adlanan qazıntı geyim baxımından ən kasad mədəniyyət sayılsa da ən qiymətlisi hesab olunur. Bu geyimlərin böyük bir hissəsi ya elə öz dövürlərində təcvüzə məruz qalmış ya da arxeoloji qazıntılar aparılarkən zədələndiyinə görə müasir atributasiyaya yaralı deyildirlər. Lakin hər halda salamat qalmış eksponatlardan kifayət qədər araşdırılaraq belə qənaətə gəlmək olar ki, qədim pazırıq insanı heyvandarlıqla məşğul olmuşdur. Nəhayət, 1990-1995-ci illərdə Ukok bəndində tarixdə ilk dəfə olaraq 130 illik araşdırmaların nəticəsində zadəgan Pazırıq nəslindən olan və əsirlərlə buz altında qalmış qiymətli kurqanlar aşkarlanmışdır. Tədqiqatlar nəticəsində belə məlum olmuşdur ki, qədim Pazırıq insanları yalnız iribuynuzlu mal-qara, qoyun və keçi bəsləyən insanlar olmayıb həm də mahir əkinçilər olmuşdurlar. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində əkinçilik mədəniyyətinə xas inventarların tapılması bunu söyləməyə əsas verir. Məqbərə içərisindən tapılmış ağac gövdəsindən oyulmuş taxta məmulataları da onların oturaq həyata keçmələrindən xəbər verir. Ukok dərəsində aşkarlanmış bütün arxeoloji tapıntılar bir daha sübut etmişdır ki, üç qədim mədəniyyət bölgəsi olan Mərkəzi Asiya, Altay- Sayan, Orta Asiya mədəniyyətlərinin qovşağında yerləşən qədim Pazırıq insanı bu üç mühüm avroasiya etnogenezi mərkəzindən çox səmərəli şəkildə yararlanmışdır. Ancaq özləri də yeni mədəniyyətin formalaşmasında iştirak etmişdilər. Son arxeoloji qazıntılar həm də onu sübut etmişdir ki, qədim Pazırıq mədəniyyəti arealının episentri hazırda sərhədləri Qazaxıstan, Çin Xalq Respublikasının Sintszyan-Uyğur Muxtar Rayonu, Rusiyanın Tuva rayonu və Monqolustanın qərbini əhatə edən coğrafi periferiya zonası hesab edilən Altay bölgəsidir. Müasir antropoloji bərpa işlərinin nəticəsindən sonra belə məlum olmuşdur ki, qədim Pazırıq insanı hündür boylu, enli boğazlı, iri alınlı, çox enli olmayan amma iti burunlu və enli kürək olmuşdular. Özündə müxtəlif etnik əlamətləri birləşdirən qədim Pazırıq adamı Asiyalı avropoid irqinə məxsusdur. Kişilər çiyinlərinə tökülən saç, qadınlar isə enli uzun hörüklərə malik idilər. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində tapılmış Ukok şahzadəsinin tapıntısı onu deməyə əsas verir ki, Pazırıq qadını pariklərdən və kosmetik vasitələrdən istifadə etmişdir. Dağlıq Altay ərazisinin kurqanları iri daş töküntüləridən ibarət olub, onların altında, dərin çöçəklikdə doğranmış ağac tirlərdən ibarət ikiqat qəbir kamerası tikilidir. Kameranın içərisi geniş olub, heç də böyüklüyü etbarilə yaşayış evindən geri qalmırdı. İkinci kamera nisbətən kiçik olurdu. Bu kameralar arasında xüsusi boşluq vardır. Kurqanların arasında daimi soyuqluq sahəsi yaradılmış və nəticədə kurqan altında əmələ gələn nəmişlik donur, bunun nəticəsində isə oraya qoyulmuş əşyalar başqa yerdəkilərinə nisbətən daha yaxşı qalırdı. Məhz bunun nəticəsidir ki, kurqan altı kameralarda bütün ağac qurğuları, qiymətli parçalar xalılar, yundan, tükdən və dəridən düzəldilmiş mallar, balzamlanaraq qəbirə qoyulmuş meyit və s. olduğu kimi qalmışdır. Məlum olmuşdur ki, bu əhali yüksək ictimai və iqtisadi inkişafa malik maldarlardan ibarət olmuş və öz mədəniyətləri, həmşinin ictimai inkişaf səviyyəsi etibari ilə qonşu sak tayfalarına daha yaxın olmuşlar. Dağlıq Altay kuqanlarından zəngin cəvahirat, o cümlədən yad ölkələrdən gətirilmiş cah-calal qalıqları aşkar edilmişdir. Misal üçün, bu kurqanlardan Əhəməni dövrünə aid üzərində kahin təsvir edilmiş iran parçası, Hindistan sahillərindən gətirilmiş və bəbir dərisindən hazırlanmış əşyalar, bitki toxumu, balıqqulağı və s. aşkar edilmişdir.Kurqanların dəbdəbəli düzəldilməsi və onların iri ölçülü olması, həm də zənginliyi burda basdırılmış adamın mövqeyini müəyyən etməyə imkan verir. Çox güman ki, Pazırıq vadisində əsasən tayfa ittifaqlarının başçıları dəfn edilmişdir.Bu baxımdan ikinci Pazırıq kurqanı olduca maraqlıdır. Burada dəfn olunmuş adamın uzun, həm də qara boya ilə rənglənmiş saçları vardır. Onun bədəni zəngin təsvirlərlə tatuirovka edilmişdir. Onu döş hissəsinə bədəni heyvan, başı isə quş olan fantastik təsvir çəkilmişdir. Sağ əlində fantastik, qanadlı heyvan, dağ keçisi, sifətinin sonu quş dimdiyinə oxşadılmış maral, iri dişli yırtıcı və nəhayət yalı qırxılmış maral şəkli döyülmüşdür. Sibir-skif dünyasının başqa mədəniyyətlərlə əlaqəsini öyrənmək üçün Pazırıq kurqanlarında aşkar edilmiş incəsənət materiallarının böyük əhəmiyyəti vardır. Bu materiallar içərisində heyvan və quş təsvirləri mərkəzi yer tutur. Dağlıq Altay kurqanlarının birində dörd təkərli araba tapılmışdır. Güman edirlər ki, belə arabalarda meyid aparmışlar. Qədim Akalakın və Pazırıq kurqanları tapıntılarına görə demək olar ki, həm kişilər həm qadınların bədənləri dünyanın üç qat quruluşa malik olması haqqında rəsmlər, balıq və digər heyvanların əksi, Yer kürəsi, yırtıcını məhv etmək səhnələri, dırnaqlı heyvana hücum sujetləri, qartal, əl və barmaq təsvirləri olan döymələrlə örtülmüşdür. Taxta sakrofaqdan olan mumlaşdırılmış qadın və kişi cəsədləri yalnız kurqanın dibində olduğundan və daim buzlaq altında qaldığına görə dövrümüzə gəlib çatmışdır. Mütəxəsislərin rəyincə bu kişi məşhur hərbçi həm də qəbilə başçısı. Qadın isə çox güman ki, onun həyat yoldaşı olmuşdur. Onların hər ikisinin kəllələrində beynlərini çıxarmaq üçün olan iri deşiklər aydın görünür. Onların bütün daxili orqanları və əzələləri də çıxarılmış və dərilərinin içi bərk sıxılmış quru otlarla doldurulmuşdur. Bu cəsədlərin sonda hamar at tükü ilə tikilməsi bu tapıntıların dövrümüzə gəlib çıxmasını şərtləndirən əsas amillərdəndir. Bu sakrofaqlardan cəngavərin işlətdiyi hərbi əşyalar, alçaq boylu monqol atlarının qalıqları da tapılmışdır. Kurqanların birinin içərisindən isə ümumi sayı 10 olan və ağızlarına böyük məharətlə maska tikilmiş 4 at qalıqları diqqəti cəlb edir. Sonuncu V Pazırıq kurqanında isə arxeoloqlar çox yaxşı vəziyyətdə dövrümüzə qədər gəlib çımış fars xalçası aşkarlamışdır. Qonşu kurqanda isə yerli istehsal olduğu güman olunan və üzərində at belində atlı təsvir ounmuş nəfis xalça da tapılmışdır. Bütün bu məmulatlar onu bir daha sübut edir ki, mədəniyyətinin yüksək zirvəyə çatdığı skif dövlətinə xas pazırıq adamının nəyinki yaxın Çin dövləti hətta uzaq Persiya və başqa dövlətlərlə ticari əlaqələri olmuşdur. Təxminən hər bir kurqanın içərisindən bir zamanlar Fars körfəzi üçün xarakterik edilən müxtəlif ədviyyat otlarının və balıqqulağından ibarət bəzək, zinət əşyalarının tapılması ticari münasibətlərdə sıx əlaqə olduğunu göstərir. Pazırıq kurqanında ən dəyərli hesab edilən və salamat aşkarlanan bəzi eksponatlar hal- hazırda Sankt-Peterburqun Ermitaj muzeyində skif-sarmat mədəniyyəti nümunələri nümayiş olunan 7 əsas zalda təqdim olunur. Bu zallarda qonşu bölgələrdən olan ümumsibir mədəniyyəti abidələrindən hesb edilən Şimali Priçernomoriya, Minusin və digər mədəniyyət nümunələri də nümayiş olunur. Bütün bu qonşu bölgələrin vahid mənəvi yaradıcı xüsüsiyyətləri onların eyni mənşəli milliyyətə mənsub olmalarından xəbər verir. Eyni mənşəli və eyni dövrə mənsub tapıntılar Biysk və Dağlıq Altayın diyarşünaslıq muzeyində böyük əksəriyyət təşkil edir. Alimlər böyük təəssüf hissi ilə qeyd edirlər ki, qışda temperaturun çox aşağı olduğu bu bölgələrdə yıtıcı heyvanlardan olan canavar, tülkü və s. sığınacaq mənbəyi kimi kurqanlarda daldalanmış, bəzi üzvi məmulatları zədələmiş, insanlar isə taxta sütunlardan yanacaq mənbəyi kimi istifadə edərək, bənzəri olmayan və gələcəkdə unikal eksponat hesab olunacaq bir çox tapıntıları əbədi olaraq məhv etmişlər. Bu yaxınlarda isə Skif kurqanlarının daha maraqlı bir cəhəti aşkar olunmuşdur. Belə ki, Pazırıq əyalətində yaşayan Altaylılar mənəvi rahatlıq tapmaq üçün buranı ziyarət etdikdən sonra mənən saflaşdıqlarını, ibadət etmiş olduqlarını güman edirdilər. Altaylıların çoxusu belə hesab edir ki, ibadəti pıçıltı və heç bir səs eşidilmədən etmək lazımdır. Belə ki, əcdadların ruhu narahat ola və oyana bilərdi. Pazırıq özü coğrafi mövqe baxımından dəniz səviyyəsindən 1600 m hündürlükdə yerləşir. Ənənəvi kurqanlara Sırdərya mərkəzi Qazaxıstan boyunca eləcə də Tyan-Şan və Altay yüksəkliklərində, Minosin aşırımında rast gəlmək mümkündür. Arxeoloqların fikrincə bütün bu abidələr vahid bir mədəniyyətin izləridir. Eyni coğrafi məkanda yerləşən Pazırıq, Tuektin, Başadarsk abidələrinin içərisində nəyə görə Pazırıq abidələri daha üstün hesab edilir? Digər iki abidəyə nisbətən Pazırıq daha şimalda yerləşdiyindən, öncə qeyd olunduğu kimi bura daxil olan çirkab axıntı suları vaxtaşırı donaraq buzlar yaratmış və beləliklə də maddi irsi qoruyub saxlamağa müvəffəq olmuşdur. Nə qədər maraqlı olsa da burada araşdırma apararkən arxeoloqların əsas silahı bel və digər qazma alətləri deyil, əksinə qaynar sularla dolu vedrələr olmuşdur. Digər qonşu iki abidəyə gəlincə isə burada daim suyun altında qalan maddi mədəniyyət nümunələri elmə çox cuzi töhfə verərək zaman-zaman məhv olub itmişlər. Əbədi buzlaq məskəni olan Pazırıq ətrafı kəndlərdə silsilə təşkil edən kurqanların hər birinin içində qəbirlərin cəsur üzvləri və onları döyüş meydanında müşayət edən hazırkı Axaltekin atlarını xatırladan atları olduğu kimi saxlamağa müvəffəq olmuşdur. Müasir Ermitaj muzeyində Pazırıqdan gətirilmiş saysız eksponatlar içərisində misli bərabəri olmayan gözəl bir xalça xüsusi yer tutur. Hündürlüyü muzeyin döşəməsindən tavanına qədər uzanan bu gözəl xalçanın üzərində gözəl bir ilhənin qarşısında oturmuş məşhur bir atlı təsvir olunub. Xalça al-əlvan rənglərdən toxunulmuş və gözəl aplikasiyalarla bəzədilmişdir. Mütəxəssisllərin fikrincə bu personajlar bu gün bizim dövrümüzə gəlib çıxmamış, qədim Pazırıq eposunun əsas qəhrəmanlarıdır. Ağac oduncağından yonulmuş təxminən 12 sm hündürlüyündə maral fiquru da diqqəti gəlb edir. Maralın buynuzları çox nəfis şəkildə hazılanmışdır. Alimlərin fikrincə Pazırıq adamının bu fiquru işləyib hazırlamaq üçün mükəmməl əmək alətləri olmuşdur. Maral, Qrifon və s. kimi heyvanların başını xatırladan maskalar da diqqətdən yayınmır.İnsanlar bu maskaları dini ayinləri həyata keçirmək üçün istifadə etmişdilər. Taxta, dəri, keçədən hazırlanmış gözəl bayram və maskarat paltarları da əsl sənət nümunələridir. Burada əsas diqqəti çəkən məsələ kostyumların üzərinə dəri, at tükü, qiymətli hevan buynuzları, quş lələkləri vurulan oplikasiyalardır. Üzərində sığına hücum edən vəhşi pələng təsvir olunmuş və olduqca əlvan rənglərdən işlənmiş at yəhərinin malik olduğu dərin kompazisiya çalarları bunu hazırlayan Pazırıq adamının böyük yaradıcı drammatik hisslərə malik olduğundan xəbər verir. Nəfis keçədən qu-quşu fiqurları da nəcib və incə bir sənətin məhsuludur. Belə hesab edilir ki, qədim pazırıq adamı vəhşi ibtidai insan olmayıb, əksinə dövrünün mahir hekəltəraşı, rəssamı, toxucusu, xəttatı olmuşdur. Təxminən 3000 il və daha artıq illər bundan əvvəl vəfat etmiş qadın və kişi cəsədləri üzərindəki nəcib naxışlı döymələr nümunələri hər bir mütəxəssisdə böyük maraq yaradır. Bir çox alimlərin fikrincə isə Pazırıq mədəniyyəti qədim Skif mədəniyyətinin bir tərkib hissəsi olaraq qədim dünyanın dekorativ mədəniyyətinin ən parlaq nümunələridir. Görkəmli akademik S.İ.Rudenko 1947-ci ildə e.ə. V-VI minilliklərə gedib çıxan II Pazırıq kurqanını açdı. Əvvəlki kurqandan fərqli olaraq burada saysız hesabsız bəzək nümunələri, kişi və qadın baş örtükləri tapılmışdır. Təəssüf ki, bu sənət numunələri özündə qiymətli metal və pulları ihtila etdiyindən müharibələr zamanı hərbi qənimət kimi talan olunarkən zədələnərək papaqlar yarasız hala salınmışdır. Təbiidir ki, əsrlərlə buzlaq altında qalmış bu maddi materiallar da çürümüş və məhv olmuşdur. Bu maddi mədəniyyət nümunələrini təmamilə restavrasiya etmək müşkül məsələdir. Üç il ərzində aparılmış arxoloji qazıntılar təxminən 1950-ci ildə yekunlaşmış və əşyaların üzərində uzun illər təmir, bərpa işləri aparılmış və nəhayət işlər 2002-ci ildə bitrək, əşyalar muzey üçün tam yararlı hala salınır. Mütəxəssislər təmir, bərpa işlərini müvafiq eskiz və dublikalara əsasən aparılmışdır. Restavrasiya zamanı alternativ saplar və müvafiq rəng və boyalardan istifadə olunurdu. Görkəmli tarixçi alim N.V.Posmak təmir, bərpa işçi qrupuna rəhbərlik etmişdir. Orijinal kişi və qadın papaqları üzərində aparılan bərpa işləri ağır zəhmət tələb etmişdir və bu işin öhdəsindən muzeyin elmi-texniki ekspertiza şöbəsinin müdüri S.A.Çexova kimi mütəxəssislər böyük məharətlə gəlmişlər. Alinlər xüsusi ilə bir ənənəvi cəngavər papağını hazırlamağa müvəffəq olmuşlar ki, onun da atı xatırladan ümumi hündürlüyü 102 sm, keçəsinin qalınlığı 45 mm , qəhvəyi rəngli, ucu şiş, dairəsinin uzunluğu 46 sm olmuşdur. Mütəxəssislərin fikrincə orijinalın rəngi qırmızı çalarla zəngin olmuşdur. Onun zaman keçdikcə qəhvəyi rəng almasının elmi izahını, elmi-texniki ekspertiziya şöbəsinin müdüri L.S.Qavrilenko belə izah edir ki, restavrasiya zamanı nazik cisimli xromotoqrafiya metodlarından olumuşdur ki, bu da mikroskopik və mikroximik analizləri əhatə edir. Habelə, mənşəyi nadir palıd ağacından götürülmüş kermes turşusu da istifadə olunmaqla qırmızı rəng ilkin əhəmiyyətini itirir və zaman- zaman qəhvəyi rəngə çevrilir. Eləcə də kermes turşusu antraximon sinfindən olan heyvan mənşəli üzvi maddə olduğundan arxeoloji bərpa,təmir işlərində çox geniş istifadə olunur və digər üzvi maddələrlə təmasa girdikdən sonra yalnız qəhvəyi rəng olur. Qismən kiçik papaq nümunələri isə Ukok dərəsindəki Ak-Alak məqbərəsi yaxılığındakı kurqandan tapılmışdır. Ümumiyyətlə Ak-Alak mədəniyyətlərini birləşdirən bir sira ümumi cəhətlər vardır ki, bunlar da qadına məxsus bəzək, zinət əşyaları, həmin adı çəkilmiş papaqlardır. Hündürlüyünə görə üçüncü yeri tutan papaq Subaşı vilayətindəki kurqandan tapılmışdır. V.D.Kubarev düşünür ki, ümumiyyətlə Şərqi Altay kuqanları bələ hündür papaqlar toxumağı xoşlamış və ona xüsusi əhəmiyyət vermişdilər. Daha hündürlərini qəbilənin adlı sanlı nümayəndələri taxmış, adi üzvləri isə ümumi hündürlüyü 50 sm-dən az olmayan papaqlardan istifadə etmişlər. Bu papaqların şax durmasını təmin edən əsas şərt, onların toxunması zamanı 2,3 və daha artıq perpendikulyar çubuqların karkas şəklində papağın astarına daxil edilməsi olmuşdur. Analoji baş örtüklərindən qəbilə qadınları da istifadə etmişlər. Qadın baş geyimləri daha bəzəkli və rəngli vasitələrdən toxunmuşdur. Kənarda konusu xatırladan bu baş geyimi qızlara ilk dəfə ailə qurarkən bağışlanılır və həmin bu papaqla da vəfat etmiş qadıları basdırırdılar. Müasir qazaxların həmin bu baş örtüyünü xatırladan saukele adlı baş örtüyü mövcuddur. Üzərinə adətən muncuq, borxat, biser düzülmüş bu baş geyimi hündürlüyü 70 sm-ə çatan konusvari karkasdan ibarətdir. Bu baş geyimi gündəlik olaraq istifadə olunmayıb, toy və şənliklərdə geyinilirdi. Gəlinin saçlarını iki paralel hörük hörür və toy günü başına saukele ilə taxılır. Saukele irsi olub, anadan qızına hədiyyə olunurdu. Mütəxəssislərin rəyincə bu ənənə XIX əsrin əvvəlindən məişətdən yavaş-yavaş silinmişdir. Qədim pazırıqda skif dövrü baş örtüklərinə aşağıdakıları göstərmək olar. 1 - Ak- Alakdan tapılmış qadın keçə papağı-1 saylı kurqan. 2 - Bərpa olunmuş qadın papaq-pariki. 3 - Qızıl suyuna salınmış və tarixçi M.P.Qryaznovun rəhbərliyi altında bərpa olunmuş ağac altında atlı ilə qadın fiquru. 4 - M.P.Qryazovun rəhbərliyi altında bərpa olunmuş qadın baş geyimi, Pazırıq 5 saylı kurqan. 5 - Persopol relyefli sak döyüşçüsü 6 Sakların hərbi sərkərdəsi Skunxa Bütün yuxarıdakılara nəzər saldıqdan sonra bu nəticəyə gəlmək olar ki, əldə olunmuş baş geyimləri yalnız qadınlara məxsus örtüklərdir. Lakin qaynaqlar onu deməyə əsas verir ki, adətən Orta Asiya sakları və Avropa skifləri içərisində bu cür hündür, ucu şiş baş geyimlərini, yalnız kişilər istifadə ediblər. Pazırıq kurqanlarından arxeoloji tapıntı kimi muzeylərdə təqdim olunan bu eksponatların ziddinə daha bir neçə misal gətirmək olar. Məsələn, Behistun qayaları üzərində, dağlıq Persopol ərazisində təsvir olunmuşdur. Qayaüstü rəsmlərin qədim sak mənşəli olduğu sübuta yetirilib. Bu təsvirlərə saklar, başlarında, onların başının arxasını və boynunu təmamilə örtən hündürlüyü isə təxminən 70 sm-ə çatan hündür, ucuşiş, konusa bənzər papaqlarda təsvir olunur.Bu qayaların birinin üzərində yazılır. Bu sak Skunxadır. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, bu papaq növünün görünüşü Rusiyada vətəndaş müharibəsi zamanı məşhur budyonovka papak növünü xatırladır. Öz növbəsində Herodot da öz Tarix ində bu barədə açıq deyir ki, saklar və skiflər başlarında ucu iynə kimi şiş, çox hündür papaq gəzdirirlər . Bu faktı sübuta yetirən digər bir mənbə, fars mixi yazıları haqqında qaynaqlardır. Bu mənbələrin birində qeyd olunur ki, sak ailəsi qrupunu hətta sak tiqraxanda deyə adlandırıblar ki, bu da tərcümədə başında ucu şiş papaq gəzdirən saklar deməkdir. 1969-1970 ci illərdə Qazaxıstan ərazisində İssık kurqanında yenə bu tapıntıları xatırladan daha bir arxeoloji tapıntı tapılmışdır. Bu papaq da mütəxəssislərə görə sak tiqraxanda mənsub olmuş zadəgana məxsus olmuşdur. Bu papaq ənənəvi papaqlardan bir qədər qısadır . Və yeganə fərqi ondan ibarətdir ki, onun ətəyində hər iki tərəfdən qulaq ölçüsündə çıxıntılar vardır. Bu papaq növü kulax ənənəvi pazırıq papaqlarından baş ətrafı hissəsində dairəvi qızıl lövhələrlə bəzədilməsi ilə də fərqlənir. Ümumiyyətlə, bu bir tarixi fakdır ki, qədim sak, skiflər adları, ölçüləri fərqli olsa da təxminən eyni formalı, konusvari və keçədən olan papaqlardan istifadə etmişlər. Ümumiyyətlə, şərqli kişilərin belə papaqlardan istifadə etməyi yenilik deyildir.Məsələn, hələ bürünc dövrünə aid tapıntılar olan e.ə. XI-IX əsrlərə aid, hündürlüyü 74,5 sm olan və hazırda Berlin muzeyində saxlanılan və təmamilə qızıla bəzədilmiş papaq bu qəbildən olan ən parlaq nümunədir. Mütəxəssislər bu papaqları və onlardan istifadə edən kişi və qadınları müxtəlif əsaslarla izah edirlər. Məsələn qədim skif və saklar içində yalnız hərbi sərkərdələr belə hündülükdə papaqlar taxırdılar. Bu da onların qeyrət simvolu hesab olunurdu. Uzaq Sibir və Orta Asiya qadınlarına gəlincə isə onlarda bu qeyrət simvolu deyil, təmizlik və bakirəlik simvolu daşımışdır. Belə ki, subay qızlar belə papaqlardan istifadə etmirdilər. Bu cür papaqlar qızlara toy günü taxılır və onu ömürlərinin axırlarına qədər saxlayırdılar. İçi samanla doldurulmuş və V Pazırıq kurqanından tapılmış qadın cəsədini başında maraqlı bir papaq vardı. Papaq digərlərindən o cəhəti ilə fərqlənir ki, o, çox nazik taxtadan düzəldilmiş, hündürlüyü 6,8 sm-dir. Bu papağı qadının öz saçından hörülmüş iki hörük sağ və sol tərəfdən. Arxa tərəfdən isə at saçından hörülmüş süni saç əlavə olunmuşdur. Tarixçi Rudenkonun fikrincə, bənzəri olmayan bu papaq numunəsində hər bir hörüyün uzunluğu yarım metrdir. Ak-Alak kurqanında tapılan digər bir qadın pariki də maraq kəsb edir. Mütəxəssislərin fikrincə bu parik yalnız keçəl başa qoyulmalı idi. Böyük həcmli bu parikin əsası keçədir. Ətrafında çox sıx şəkildə at saçları yapışdırılmışdır və bu saçlar yuxarı doğru daranaraq orada gül dəstəsi şəklində sıxılır və aşağıya doğru buraxılırdı. Altay bölgəsində tarixçilər, Kubarev, Rolosmak və s. kimi alimlərin gəldiyi qənaət budur ki, Altay qadınları saçlarını əvvəlcə yuxarıdan yığır, sonra ondan daha artıq hörük hörmək vərdişlərinə malik idi. Bu cür saç düzümünə yalnız ucu şiş papaqlar yaraya bilərdi. II Pazırıq kurqanlarının açılması ilə elmə yeni faktlar daxil oldu. Belə ki, papaq, Pazərəq qadınının müqəddəslik atributudur. Bu onun həyatda yeni status alması ilə bərabər verilirdi. Ayrı coğrafi rayonlarda və təxminən eyni mərhələni əhatə etdiyindən Minusin çöçəkliyində tapılan arxeoloji tapıntılar bəzi hallarda Pazırıq kurqanındakı tapıntılarla səsləşir. Minusin ərazisi sözun əsl mənasında tarixi zəngin bir diyardır. Bu torpaqlarda paliolit dövrüü insanın izləri vardır. Bu ərazidə yaşayan müxtəlif tayfalar afanasilər, okunevlər, andronovlar, karasukslar, taqarlar, taştuklar və s. kimi icmaların hər birini özünə məxsus mədəniyyəti olmuşdur. Bu icmaların mədəniyyətləri e.ə. III minillikdən başlayaraq bizim eranın I minilliyinə kimi olan bir tarixi mərhələni əhatə edir. Təqribən 300 ildir k, dünya tarixçiləri burada aşkarlamış yeraltı suvarma sistemləri, qala qalıqları, qaya və daş üstü rəsmlər, qaya və daş üstü oymalar və s. kimi məsələləri açıqlamağa cəhd göstəriblər. Məhz Pazırıq kurqanlarında tapılan insan cəsədlərinin üzərində olduğu kimi , hazırda Sibirdə Abakan yaxınlığında yerləşən ərazidəki tapıntılar içində də üzərində heyvan və onların bəzi əlmətləri, üç gözlü mifik heyvanlar və s. döymələrinin təsvir olunduğu insan cəsədləri vardır. Qayaüstü rəsmlərdən belə məlum olur ki, qədim Minusin adamı başına hündür papaqlar qoyurdu. Minusin adamının xarakterik xüsusiyyətləri ondan ibarətdir ki, burada insan şifahi xalq ədəbiyyatında Şirin baba adlandırılan insan, Şərq qüvvə qismində olan, yırtıcı heyvana qələbə qazanan ilahi bir qüvvə kimi təqdim olunur. Minusinlilər də pazırıqlılar kimi hevandarlıq, ovçuluq, balıqçılıqla məşğul olmuş, dəmirçilik, dəmirtökmə, mis və bürüncdən soyuq silahlar hazırlamaqla məharət qazanmışlar. Rusiya tarixşünaslığında görkəmli Minusinşünas A.P.Okladnikov hesab olunur. Məşhur Sovet arxeoloqu M.P.Qryaznov qeyd edir ki, Orta Yenisey boyunca elə bir olmaz ki, ora kurqansız olsun. Abakandan Xakasiyanın şimalına doğru hərəkət etdikcə yolun sağında və solunda o qədər kurqan vardır ki, insan onların sayını itirir. Ən böyük kurqanlar isə taqarların dövründə əsası qoyulmuş taqar kurqanlarıdır. Bütün Cənubi Sibir ərazisinin ən böyük kurqanı 11-metrlik hündürlüyə malik, tarixi III əsrə gedib çıxan Böyük salbık məhz Xakasiyadadır.

Pazırıq mədəniyyəti

Naxçıvan üzgüçülük mərkəzi Azərbaycan Respublikası Milli Olimpiya Komitəsi tərəfindən tikilmişdir.Naxçıvan Üzgüçülük Mərkəzi Naxçıvan Ensiklopediyası V.Y. Talıbov. Təkminləşdirilmiş və yenidən işlənmiş ikinci nəşr. Naxçıvan, 2005. 2 cilddə. II cild. Səhifələrin sayı: 380. Səh.: 169. ISBN 5-8066-1468-9. Ümumi sahəsi 9420 m2, kotteclərin tikinti sahəsi 140 m2-dir. İki mərtəbəlidir. Ümumi hündürlüyü 8 m, daxili hündürlüyü 6,6 m-dir. Hovuzun ölçüləri 25x15 m-dir və 6 tramplinlə təchiz olunmuşdur. Kənarında 124 tamaşaçı yeri və 15 nəfərlik tribuna var. Mərkəzdə idmançılar üçün 3, məşqçilər üçün 2 duş kabinəsi, 1 həkim kabinəsi, şərhçi kabinəsi, 2 məşqçi otağı, soyunub-geyinmə otaqları, rəhbərlik və işçi heyət üçün 11 kabinə, hər iki mərtəbədə holl, binanın texniki təminatı üçün yardımçı otaqlar, həmçinin 43 nəfərlik konfrans zalı, gənclərin istirahəti üçün kafeteri, mini bar, 3 kottec var. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Üzgüçülük Mərkəzinin açılışında iştirak etmişdir.

Naxçıvan Üzgüçülük Mərkəzi

Kodi Fern Avstraliyalı aktyor və rejissor. Palos Verdes Qəbilələri filmindəki ilk rolundan sonra o, FX-də yayımlanan Amerikan Cinayət Hekayəsi: Canni Versaçenin sui-qəsdi serialında qətlin qurbanı olan Devid Madsonu canlandırdı. Həmin ilin sonunda Fern, Amerikan Qorxu Hekayəsi: Apokalipsis serialında Maykl Lanqdon obrazını canlandırdı. O həmçinin Netflix serialı House of Cards-ın son mövsümündə Dankan Şeperd rolunda göründü. 2019-cu ildə qayıdaraq Amerikan Qorxu Hekayəsi serialının doqquzuncu mövsümü olan 1984-də Xavier Plimpton rolunu canlandırdı. 2021-ci ildə o Amerikan Qorxu Hekayəsinin onuncu mövsümündə və həmin il yayımlanan spin-off seriyası Amerikan Qorxu Hekayələrinin iki epizodunda yer aldı. Fern 6 iyul 1988-ci ildə Qərbi Avstraliyanın Southern Cross ərazisində anadan olub. Merredin Senior Liseyində internat məktəbində oxumuş və 2009-cu ildə Curtin Texnologiya Universitetini Ticarət üzrə Fəxri Diplomla bitirmişdir.Cody Fern ready for the ride of his life in War Horse. Sally Bennett. Sunday Herald Sun, 15 October 2012

Kodi Fern

Etilformiat qarışqa turşusunun etil efiridir. Mürəkkəb efirdir. Kimyəvi formulu: HCOOC2H5. Almaniyanın Plank Universitetinin alimləri deyirlər ki, 300 m-lik IRAM teleskop köməyi ilə Oxatan B12 Molekulyar Buludunda tapılan bu birləşmə meşə üzümünün iyini verir.. Lakin Rusiya alimləri sonuncu faktı qəbul etmirlər.

Etilformiat

Ey ata, ey ana, biz günahkarıq! Əli Şəriətinin dini-fəlsəfi mövzuda yazdığı əsər. Kitabda Dr. Şəriəti əvvəlcə həyatda tutduğu mövqedən, ona ünvanlanan tənqidlərdən söhbət açır, yaşadığı dövrü analiz edir. Daha sonra maraqlı bir üslub seçərək gənclərin dili ilə əvvəlki nəsilə, onların ata- anasına müraciət etməyə başlayır. Gənc nəsil və köhnə nəsil arasında yaradılmış bu qarşıdurmada oxucunun gözü qarşısında müasir dövrün real mənzərəsi canlanır; dinin zamanla uyğunlaşmasındakı problemlər bütün gerçəkliyi ilə ortaya çıxır. Kitabın ikinci hissəsində isə Əli Şəriəti əks tərəfə, həqiqi mövqeyinə keçərək üzünü dini xurafat kimi qiymətləndirən ziyalılara, gənclərə tutur. İslami ritualların onlara təqdim edilən şəkildə olmadığını açıqla-yaraq kitabın birinci hissəsində gənclərin dilindən tənqid ediləni islami anlayışların əsil mahiyyət və dəyərini ortaya qoyur.

Ey ata, ey ana, biz günahkarıq

Qreqori Mertens keçmiş belçikalı peşəkar futbolçu. Mərkəz müdafiəçisi idi. Son klubu Lokeren olmuşdur. Qreqori Mertens peşəkar karyerasına 2011-ci ildə Serkl Brüggedə başlamışdır. O, bu kluba 2010-2011 qış transfer dövründə əvvəllər oynadığı Gent klubunun keçmiş baş məşqçisi Bob Pitersin istəyi ilə transfer olunmuşdur. 2011-ci ilin 12 fevralında Qreqori Mertens Serkl Brügge-Anderlext oyununun 89-cu dəqiqəsində Hans Kornelisi əvəz edərək ilk peşəkar oyununa çıxmışdır. Serkl Brügge oyunu 0:1 məğlub başa çatdırmışdır. 23 may 2013-cü ildə Voluve klubuna qarşı oyunda ilk dəfə het-rik etmişdir. Mertens 2015-ci ilin 27 aprelində Lokeren forması ilə Genkə qarşı oyunda qəfildən ürək tutması baş vermişdir. Təcili yardım maşını ilə xəstəxanaya aparılmış, komaya girmişdir. Lakin 30 aprel saat 16:30-da vəfat etmişdir. Lokeren klubu bu hadisədən sonra UEFA-ya Mertensin bütün lazım olan fitnes testlərindən keçdiyini bildirmişdir. Ölümündən 1 gün sonra Lokeren komandasının oyunçuları Vesterloya qarşı pley-of oyununda üzərində Mertensin adı və nömrəsi 4 olan köynəklərlə çıxmışdırlar.

Qreqori Mertens

Makkalin britaniyalı fotojurnalist Don Makkalinin həyat və fəaliyyətindən bəhs edən tammetrajlı sənədli filmdir. 2012-ci ildə çəkilmiş filmin rejissoru Devid Morris və Cek Morrisdir. Filmin premyerası 2012-ci ildə Hot Docs Kanada Beynəlxalq Sənədli Film Festivalında baş tutub. Film Britaniya ssenaristinin, rejissorunun və ya prodüserinin ən yaxşı debütü və Ən yaxşı sənədli film nominasiyalarında BAFTA-ya namizəd olub. Kino aqqreqatoru Rotten Tomatoes 223 rəy əsasında filmə 92 reytinq verib və 7.310 balla qiymətləndirib.

Makkallin (film)

Rankürel Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament İzer. Syud-Qrezivodan kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi Qrenobl. INSEE kodu 38333. Kommunanın 2012-ci il üçün əhalisi 301 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 650 ilə 1150 qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 480 km cənub-şərqdə, Liondan 90 km cənub-şərqdə, Qrenobldan 23 km şimal-qərbdə yerləşir. Əhalinin dinamikası Rankryurel əhalisi Fransa Milli Statistika və İqtisadi Tədqiqatlar İnstitutunun saytında : Colors id:lightgrey value:gray id:darkgrey value:gray id:sfondo value:rgb id:barra value:rgb ImageSize width:400 height:300 PlotArea left:50 bottom:30 top:20 right:10 DateFormat x.y Period from:0 till:400 TimeAxis orientation:vertical AlignBars justify ScaleMajor gridcolor:darkgrey increment:50 start:0 ScaleMinor gridcolor:lightgrey increment:10 start:0 BackgroundColors canvas:sfondo BarData bar:1968 text:1968 bar:1975 text:1975 bar:1982 text:1982 bar:1990 text:1990 bar:1999 text:1999 bar:2008 text:2008 PlotData color:barra width:15 align:left bar:1968 from:0 till:365 bar:1975 from:0 till:310 bar:1982 from:0 till:292 bar:1990 from:0 till:270 bar:1999 from:0 till:298 bar:2008 from:0 till:317

Rankürel

Nil Kempbel ilk dəfə 1987-ci ildə və daha sonra dəfələrlə çap olunmuş Biologiya dərsliyi ilə tanınan, amerikalı bioloq, alim. Bu dərslik dünyadakı 700.000-dən çox yuxarı sinif şagirdi və universitet tələbəsi tərəfindən istifadə olunub. Nil Kempbel 17 aprel 1946-cı ildə Kalver-Siti şəhərində anadan olub. Zoologiya üzrə magistr dərəcəsini Los- Anceles Kaliforniya Universitetində müdafiə etmiş, doktorluq dərəcəsini isə bitkilərin botanikası mövzusunda Riversayd Kaliforniya Universitetində müdafiə edib. 30 ildən artıq Kornell Universitetinin, Pomona Kollecinin, Riversayd Kaliforniya Universitetinin, San Bernardinyo Valli Kollecinin auditoriyalarında dərs deyib. Kempbel bir sıra mükatlara layiq görülüb: 2001-ci ildə Riversayd Kaliforniya Universiteti tərəfindən Fərqlənən Məzun Mükafatı və 1986-cı ildə San Bernardinyo Valli Kolleci tərəfəfindən ilk dəfə verilən Görkəmli Professor Mükafatı. Kempbel, həmçinin, sahil və səhra bitkilərini öyrənən tədqiqatçı idi. O, müəyyən bitkilərin müxtəlif duzluluq, temperatur və pH göstəricilərinə sahib mühitlərdə özlərini necə uyğunlaşdırması ilə bağlı tədqiqata rəhbərlik etmişdir. Əlavə olaraq, o, Mimoza bitkisi və digər paxlakimilərin öyrənilməsi ilə bağlı araşdırmalara da rəhbərlik etmişdir. Kempbel 21 oktyabr 2004-cü ildə Biologiyanın 7-ci beynəlxalq nəşri üçün tamamlanılan əl yazısından dərhal sonra ürək çatışmazlığından dünyasını dəyişmişdir. Riversayd Kaliforniya Universitetində onun şərəfinə Nil Allison Kempbel İanələşdirilmiş Tədqiqat Mükafatı yaradılmışdır.

Nil Kempbel

İraqSəudiyyə Ərəbistanı münasibətləri Səudiyyə Ərəbistanı və İraq arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. iki ölkə arasında dövlət sərhəddinin uzunluğu 811 km-dir. Səudiyyə ilə İraq əlaqələri başlanğıcda problemlərdən, gərginlikdən ibarət olmuş və hətta müharibə həfddinə çatmışdır. 1960-cı illərdə və 1970-ci illərin əvvəllərində Ər-Riyad Ərəbistan yarımadasında və Yaxın Şərqdəki digər ölkələrdə İraqı Səudiyyə Ərəbistanı təhlükəsizliyi üçün təhlükə yaradan siyasi hərəkatlara dəstək verməkdə şübhələnirdi. Səudiyyə Ərəbistanı cavab olaraq İran, Küveyt Suriya və ABŞ kimi dövlətlərlə münasibətləri gücləndirməyə başlamışdır. Bu isə Bağdadda narazılıqla qarşılanırdı. 1975-ci ildən İraq daha mülayim siyasət yeritməyə başalayır. Bunun nəticəsi olaraq münasibətlər normallaşmağa başlayır. 1979-cu ildə İran İslam İnqilabı baş verir. Bundan sonra iki ölkənin bir-birinə yaxınlaşması sürətlənir. İraq və Səudiyyə Ərəbistanı bu hadisələri özünə böyük təhlükə hesab edirdi. Bununla belə 1980-ci ildə İran-İraq müharibəsi zamanı Səudiyyə Ərəbistanı özünün neytrallığını elan edir. Bu bəyanata baxmayaraq Səudiyyə Ərəbistanı İraqa kreditlər və ya qrantlar .əkilində 25 mlrd dollar yardım göstərmişdir. Səudiyyə Ərəbistanı İraqla siyasi birliyin yaradılmasında əhəmiyyətli maliyyə sərmayələrinə baxmayaraq, bu ölkə arasında dostluq əlaqələri qurulamadı. Əksinə İran-İraq müharibəsinin bitməsindən 2 il sonra İraq Küveytin işğalını gercəkləşdirdi. Bu hadisə Ər-Riyadın Küveytin ardından İraqın Səudiyyə Ərəbistanına hücum edəcəyinə ciddi narahatlıq doğurdu. Səudiyyə Ərəbistanı Amerika Birləşmiş Ştatlarından yardım istədi və beynəlxalq koalisiya qüvvələrinin tərəfində İraqa qarşı Körfəz müharibəsində birbaşa iştirak etdi. Birləşmiş Ştatların koalisiyada əsas hərbi qüvvələr olmasına baxmayaraq, Səudiyyə Ərəbistanı öz hərbi bazalarını koalisiya təyyarələri üçün açdı, eyni zamanda Səudiyyə Silahlı Qüvvələri İraqa qarşı quru əməliyyatlarında iştirak etdi. Müharibə başa çatdıqdan sonra İraqla münasibətlər tamamilə məhv edildi. Səudiyyə Ərəbistanı İraqın müxalif qüvvələrini Səddam Hüseyni devirmək üçün maliyyələşdirməyə başladı. 2003-cü ildə ABŞ və koalisiya qüvvələrinin İraqa hücumu zamanı Səudiyyə Ərəbistanı bunu dəstəkləsə də əməliyyatlarda iştirtak etməmişdir. Səddam Hüseyn öldürüldükdən sonra Yeni İraq hökuməti İrana yaxınlaşır. Üstəlik Səudiyyə Ərəbistanı yeni hökumətə inamsızlıqla yanaşır. 2016-cı ilin 1 yanvarında Səudiyyə Ərəbistanı İraqdakı səfirliyini yenidən açır. Bu addım İraq Şam İslam Dövlətinə qarşı birgə koaloisiyanın təşkili məqsədi ilə edilir. Beləliklə Səddam Hüseynin 1990-cı ildə Küveyti işğal etməsindən 26 il sonra iki ölkə arasında münasibətlər bərpa edilir. 1922-ci ildən 1991-ci ilədək Səudiyyə Ərəbistanı ilə İraq arasında mövcud olmuş neytrakl zona. 5 may 1922-ci ildə imzalanan müqavilə İraqı idarə edən Britaniya ilə Nəcd krallığı arasında müharibə həddinə çatır. 1975-ci ildə bölgənin bölünməsi ilə bağlı razılıq əldə edilmiş və 1981-ci ildə sərhəd müqaviləsi bağlanmışdır. 1983-cü ildə sənəd ratifikasiya edilmişdir. Bəzi səbəblərə görə, müqavilə BMT-də müəyyənləşdirilməyib, Səudiyyə Ərəbistanı və İraq xaricində heç kim yeni sərhədin haradan keçdiyi barədə məlumatlandırılmamışdır. 1991-ci ildə Fars körfəzi müharibəsi dövründə İraq Səudiyyə Ərəbistanı 1968-ci ildən bəri imzaladığı bütün beynəlxalq müqavilələri ləğv etdi. 1991-ci ilin iyun ayında Səudiyyə Ərəbistanı, BMT-də İraqla 1981-ci ildə imzaladığı sərhəd müqaviləsini qeydə aldırmışdır. Yalnız bundan sonra neytral zonanın mövcudluğu sona çatır.

İraq–Səudiyyə Ərəbistanı münasibətləri

Fernando Alvares de Toledo i Pimentel İspaniya dövlət xadimi, sərkərdə, hersoq. Üsyana qalxmış Niderlandın hakimi olduğu zaman ölkədə diktatura yaratmış, minlərlə adamı ölümə məhkum etmişdir. Albanın başçılıq etdiyi İspaniya ordusu 1580-ci ildə Portuqaliyanı işğal etmişdir.

Fernando Alvares de Toledo Alba

Rizvan Əhmədov İkinci Çeçenistan müharibəsinin ən tanınmış səhra komandirlərindən biri, İçkeriya ordusunun briqada generalı, ÇİR Silahlı Qüvvələrinin Mərkəzi Cəbhəsinə komandanlıq etmiş şəxs. Qafqaz mücahidlərinin məclis-ül-şurası-nın üzvü. Rizvan Əhmədov 6 sentyabr 1957-ci ildə, 1944-cü ilin fevralında çeçenlərin deportasiyasından sonra Əhmədovlar ailəsinin yaşadığı Qazaxıstanın Taldı-Kurqan vilayətində anadan olmuşdur. 1990-cı illərin əvvəllərində ailəsi ilə birlikdə Qazaxıstandan Çeçenistan Respublikası, Urus-Martan şəhərinə köçür. Birinci Çeçenistan müharibəsi başlayandan sonra Çeçen İçkeriya Respublikası Silahlı Qüvvələrinə qoşulur və rus qoşunlarına qarşı döyüşlərdə fəal iştirak edir. 1995-ci ildə Urus-Martan rayonunun Goyskoe kəndində ağır yaralanır. Hüquq müdafiəçilərinin, medianın çoxsaylı açıqlamalarına görə, müharibələr arası dövrdə Rizvan Əhmədov və qardaşlarının əsas məşğuliyyəti Çeçenistan Respublikasında vəhhabilik ideologiyasının yayılması, habelə adam oğurluğu olur. 2001-ci ilin fevral ayında, qardaşı Ramzanın ölümündən sonra, Çeçenistan Respublikasının Qroznı şəhəri, eyni adlı rayonun kəndləri, Urus-Martan və Şali rayonlarında fəaliyyət göstərən çeçen yaraqlılarının dəstələrinə rəhbərlik edir. 2002-ci ilin aprelində respublikanın bir neçə böyük yaşayış məntəqəsini ələ keçirməyə hazırlaşır. Bunu radio müdaxiləsindən öyrənən Çeçen çevik qüvvələri xüsusi əməliyyata başlayır və əməliyyat zamanı silahlıların hücumuna hazırlaşan iyirmiyə yaxın adam saxlanılır. Elə həmin ayın sonunda Rizvan və Zəlimxan Əhmədovlar Çeçenistan Xüsusi Polis dəstəsinin zabitlərinə qarşı terror hücumu təşkil eir, nəticədə 18 polis əməkdaşı öldürülür. Ömrünün son aylarında federal hökumət, dövlət qurumları və yerli hökumət işçiləri ilə əməkdaşlıq edən çeçenlərə ov elan edir. Rəsmi versiyaya görə 26 iyun 2002-ci ildə Mesker-Yurt kəndində polis və daxili qoşunların birgə keçirdiyi xüsusi əməliyyat nəticəsində öldürülür. Digər mənbələrə görə, onu Movsar Barayev öldürüb. Birinci Kanalın məlumatına görə, Əhmədovun öldürülməsindən dərhal sonra şübhələri özlərindən uzaqlaşdırmaq üçün Barayev və onun adamları Qroznıda üç nəfəri qaçıraraq Rizvan Əhmədovun harada olduğunu hüquq-mühafizə orqanlarına xəbər verənlər kimi təqdim etmişlər. Çeçen İçkeriya Respublikası Prezidentinin fərmanı ilə Rizvan Əhmədov ÇİR-nın ən yüksək ordeni Koman siy ilə təltif edilir . . : N155.

Rizvan Əhmədov

Serqo Mindiaşvili Osetiya və gürcü şairi, nasir, tərcüməçi, Cənubi Osetiya Respublikasının əməkdar mədəniyyət işçisi. Cənubi Osetiyada yaşayıb işləyir. Əsərlərini osetin, gürcü və rus dillərində yazmışdır. Osetiya və gürcü dillərində bir çox şeir məcmuələrinin müəllifidir. İllər keçdikcə onun şeir məcmuələri nəşr olunur: Qardaşı oğlunun vergisi , Günəşlə söhbət , Gün duruşumun düşüncələri 1981, Atom yoxsa boru? 1988, Ekzotik Nağıl 1989, Ümid zəngi 1990, İkiqat bədbəxtlik 2011 və s. Ölümündən sonra 2017-ci ildə Səni Sevirəm kolleksiyası hazırlanmışdır. Toplu həyat yoldaşı tərəfindən toplanaraq çapa verilir. Mindiaşvilinin əsərləri rus dilində nəşrə hazırlanır. Serqo Mindiaşvili təkcə vətənində deyil, xaricdə də tanınır: müxtəlif vaxtlarda əsərləri məşhur rus şairləri və tərcüməçiləri Aleksandr Qrekov, Nikolay Qoroxov və rus, ingilis, belarus, ukrayna, erməni, abxaz və digər dillərə tərcümə edilmişdir. SSRİ Yazıçılar Birliyinin, Beynəlxalq Yazıçılar Birliyi Birliyinin və Cənubi Osetiya Respublikası Yazıçılar Birliyinin üzvü olmuşdur. Şairin əsərlərinin sonuncu nəşri onun 70 illik yubileyinə aiddir. Bu yubiley tarixinə İkiqat bədbəxtlik şeirlər toplusu nəşr olunub. Bu kitaba müxtəlif illərdən şerirlər daxildir. Müəllif özü kitabın hər iki hissəsinin müxtəlifliyini qeyd etmişdir. Birinci hissəyə XX əsrin 6080-ci illərə aid şeirlər mövzularının çox müxtəlif olduğu əsərlər daxildir. İkinci hissə Müharibə lənəti adlanır və 1989-cu ildən 2010-cu ilə qədər yazılmış əsərlərdən ibarətdir. Kitabın bu hissəsi tamamilə Gürcüstanın Cənubi Osetiyaya silahlı təcavüzünün faciəli nəticələrinə həsr olunmuşdur. Bu onun şəxsi faciəsi və sonradan sağlamlığına təsir edən ağır travma olur. O deyirdi: Mən Cənubi Osetiyada doğulmuşam və yaşayıram. Atam gürcü, anam osetindir. Mən özüm gürcüyəm, həyat yoldaşım isə osetindir və Gürcüstan rəhbərliyinin törətdiyi mənasız silahlı təcavüzün bütün bu ikiqat dəhşətlərini görmək çətindir. Bir çox gürcü və osetin öldü, hər iki tərəfdən mənə yaxın insanlar. Əziyyətlərim ikiqat çətin idi, çünki mən, anası və arvadı osetin olan bir gürcü, hər iki xalqla eyni dərəcədə yaxınam. Ona görə də müharibəyə həsr olunmuş ikinci hissə şairin ruhunun fəryadı olur. Şeirlərində planetdə müharibənin qarşısını almaqdan, xalqlar arasında sülhü qorumaqdan və gücləndirməkdən, sevgidən bəhs edir. Atası Mindiaşvili Vissarion İosifoviç, anası Alborova Tamara Mixaylovna. Həyat yoldaşı Sxovrebova Fenya Georgiyevna, qızı Lali, nəvələri Barsalan və Anna. Serqo Mindiaşvili atası gürcü, anası osetindir.

Serqo Mindiaşvili

Manaqua gölü Nikaraqua ərazisində yerləşən göl. Sahəsi 1,042 km, uzunluğu 65 km, eni isə 25 km-dır. Gölün adı manague ilə agua kəlimələrinin birləşməsindən yaranmışdır. Bu adı gölə ispan konkistadorları vermişlər. Manaqua şəhəri Nikaraquanın paytaxtıdır və ölkənin cənub-qərb sahilində yerləşir. Manaqua gölünün səviyyəsi leysan yağışlar yağan zaman əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlir. Ən yüksək su səviyyəsi 1933-cü ildəki sel basqını zamanı qeyd edilmişdirDuqlas Heynes. Dibin dibindəki göl. VQR, yay, 2011 1998-ci ildə baş verən Miç qasırğası zamanı beş gün içində gölün səviyyəsi 3 metr yüksəlmiş və yaxınlıqdakı yaşayış məntəqələri su altında qalmışdır. 2010-cu ilin sentyabr-oktyabr aylarında daha güclü bir sel meydana gəlmişdir. O vaxtdan dəniz səviyyəsindən 42.76 metr yüksəkdən aşağıda, sel basma ehtimalı böyük olan ərazilərdə yaşayış məntəqlərinin salınması qadağan edilmişdir. Bəzi yazarlar Manaqua gölünü Mərkəzi Amerikanın ən çirkli gölü hesab edir. 1927-ci ildən bəri şəhərin axıdılan kanalizasiya suları üzündən göl ciddi dərəcədə çirklənməyə məruz qalmışdır.Heyzel Planket. Nikaraqua: Xalq, Siyasət və Mədəniyyət Rəhbəri. Bir birinə bağlı kitablar. 1 dekabr 2001, səh. 71 2009-cu ildə Manaquada Böyük Britaniyanın Biwater şirkəti tərəfindən müasir tullantı suları arıtma təsisi qurulmuşdur. Şəhər tullantıları gölün suyunun 40-ni təşkil edir. Sel basqınlarını nəzərə almasaq, göl bu gün Tipitapa çayı boyunca Nikaraqua gölünə sabit bir çıxışa sahib deyil. Bu səbəbdən suyun çirklənmə səviyyəsi azalmır. Ancaq buna baxmayaraq manaqualıların bir qismi hələ də göl sahilində yaşayır və buradan tutduqları balıqları yeyir. Manaqua gölündə təxminən 20 balıq növü var. Momotombo.jpgMomotomba vulkanı LakeManagua Tipitapa1.jpgTipitapadan göl mənzərəsi

Manaqua gölü

Salqurlular paytaxtı Şiraz olmaqla əhalisinin əksəriyyətinin fars, lakin rəhbərlərinin Türk atabəylərindən təşkil olunan bir atabəylikdir.Salghurids, C. E. Bosworth, The Encyclopaedia of Islam, Vol. VIII, ed. C. E. Bosworth, E. van Donzel, W. P. Heinrichs and G. Lecomte, , 978;SALGHURIDS, a line of Atabegs which ruled in Pars during the second half of the 12th century and for much of the 13th one . They were of Turkmen origin.. Qurucusu Atabəy Salqurdur. Cənubi İrandakı Fars bölgəsində qurulduğundan Fars Atabəyliyi kimi də tanınır. Zaman- zaman hakimiyyətləri Kirman , Oman, Hörmüz və Bəhreynə kimi genişləndi. Salqurlular 1157-ci ilə qədər Böyük Səlcuq Dövlətinə, 1194-cü ilə qədər isə İraq Səlcuq Dövlətinə tabe oldular. 11941218-ci illərdə müstəqillik yaşadıqdan sonra 12181231-ci illər arasında Xarəzmşahlara tabe oldular. Boz Aba Salqur Sunqur Zəngi Təklə Təhəmtən Əbu Bəkir Kutluğ Sd Adudid-Dövlə Məhəmməd Səlcuq Abış Xatun

Salqurlular

Mənat İslamdan əvvəl Ərəbistan yarımadasında üç əsas tanrıça bütündən biri. Bu tanrıçanın adına, əl-Lat və əl-Üzza tanrıça bütlərinin adları ilə birlikdə Quranın Nəcm surəsinin 19 və 20-ci ayələrində işarə olunmuşdur. Ərəblər bu bütlərə Bənətilləh il-səlasə , yəni Allahın üç qızı adını vermişdirlər. Kateqoriya:Ərəb mifologiyası Kateqoriya:İslamda əcinnələr Kateqoriya:Yaxın Şərq mifologiyası

Mənat

Morjlar Yırtıcılar dəstəsindən heyvan fəsiləsiOdobenidae Wilson D. E. Reeder D. M. . 2005. .Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference . Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2 vols. ISBN 978-0-8018-8221-0 . . . 2- . .: - , 2006. . 206. 295 . ISSN 0134-8647. Hazırda morjlar yalnız arktika qurşağında yayılmışlar. Morjkimilər fəsiləsinə müasir dönəmdə yalnlz bir cins və bir növ daxildir. Digər növlər isə arxeoloji qazıntılar nəticəsində aşkarlanmışdırThe Paleobiology Database: Odobenidae: : Üstfəsilə Dusignathinae : Altfəsilə Odobeninae

Morjlar

Kamal Faruqi Türkiyənin keçmiş milli futbolçusudur . Kamal Faruqi 27 avqust 1906-cı ildə İstanbul şəhərində anadan olmuşdur. İstanbul Futbol Liqasının 192425 mövsümündə Qalatasaray ilə debüt edən Kamal 3 matçda meydana çıxdı. 192526 mövsümündə daha sonra 3 oyuna daxil edildi. 192627 mövsümündə komandasının oynadığı 7 liqa oyununun yalnız birində oynadığı zaman, irəli mövqedə Rəbii Ərkal, Muslihiddin Peykoğlu və Mehmet Ləbləbi arxasında ehtiyat oyunçular skamyasında oturdu. 192829 mövsümündə Billi Hanter rəhbərliyində komandada mütəmadi olaraq oynamaq şansı qazanan Kamal 8 qol vuraraq liqanı bombardir olaraq başa vurdu və komandasının çempionluğuna töhfə verdi. 192930 mövsümündə komandanın yenilənməsi və genişlənməsi sayəsində cəmi 2 matçda iştirak etdi və qol vurdu. 193031 mövsümündə, Qalatasarayın çempion olduğu dövrdə komandanı digər üç komanda yoldaşı Lətif Yalınlı, Rəbii Ərkal və Mehmet Ləbləbi ilə meydana gətirən Kamal, 14-də 13 qolla ikinci dəfə liqanın bombardiri adını qazandı. 193132 mövsümündə liqanın təşkil olunmadığı üçün komandası ilə yoldaşlıq görüşləri keçirdi. 193233 mövsümündə genişlənən və gəncləşən komandada özünə yer tapa bilməyən və yaşı irəliləyən Kamal, 193233 mövsümündə cəmi 2 matç oynadı, 1 qol vurdu və futbol karyerasına 32 yaşında son verdi. Gözlənilməz hərəkətlər etdiyi üçün Zidd Kamal ləqəbini aldı.02.07.1983, Milliyet, Sayfa 16 İlk dəfə 17 iyul 1927-ci ildə Bolqarıstanla oynanan və 33 bərabərliklə nəticələnən xüsusi matçda ilk dəfə milli komandada oynadı. Bu ilk beynəlxalq matçda da qol vurdu. Məşqçi Bela Toth vəzifədə olduğu 19271928 arasında oynanan 3 milli matçda 2 qol vurdu. Kamal Faruqi 27 yanvar 1988-ci ildə Qahirə şəhərində vəfat etmişdir. Tarix Yer Rəqib Hesab Nəticə Turnir 1 17 iyul 1927 Slaviya Stadionu, Sofiya, Bolqarıstan 33 Bərabərlik Yoldaşlıq görüşü 2 15 aprel 1928 Stadionul Gloria-CFR, Bistritsa, Rumıniya 42 Məğlubiyyət Yoldaşlıq görüşü

Kamal Faruqi

və ya sadəcə Tao Yaponiya aktrisası və modeli. 2009-cu ildə Ralph Lauren brendinin siması olmuşdur. 2013-cü ildə çəkilən Şimal porsuğu: Ölməzlik filmində Mariko Yaşida personajını canlandıraraq aktrisa kimi debüt etmişdir. 2016-cı ildə Betmen Supermenə qarşı: Ədalətin şəfəqi filmində Mersi Qreyvz rolunda çıxış etmişdir. Hannibal, Hündür qəsrdəki adam və Vest dünyası seriallarında yan rollarda oynamışdır. Tao 22 may 1985-ci ildə Yaponiyanın Çiba prefekturasının eyniadlı şəhərində doğulmuşdur. Model karyerasına 14 yaşında başlamışdır. 2006-cı ildə Parisə köçərək beynəlxalq səviyyədə model olmağa qərar vermişdir. Qısa müddət ərzində Avropa podiumlarında model kimi çıxış etmiş, tanınmış Asiya modellərindən birinə çevrilmişdir. 2009-cu ildə Nyu-Yorka köçmüşdür. Tao müxtəlif reklam layihələrində işləmişdir. Mario Testino ilə birlikdə Dolce Gabbana, Alasdeyr Maklellan ilə birlikdə Emporia Armani, Mario Sorrenti ilə birlikdə Kenzo kampaniyalarında iştirak etmişdir. i-D Magazine, V Magazine, W Magazine jurnalları, Harpers Bazaar və Vogue jurnallarının beynəlxalq buraxılışları üçün fotomodellik etmişdir. Okamoto Alexander McQueen, Alexander Wang, Burberry Prorsum, Bottega Veneta, Chanel, Dolce Gabbana, Donna Karan, Emanuel Ungaro, Fendi, Giorgio Armani, Givenchy, Herms, Jean-Paul Gaultier, Kenzo, Louis Vuitton, Marc Jacobs, Maison Martin Margiela, Max Mara, Miu Miu, Moschino, Paul Smith, Phillip Lim, Ralph Lauren, Salvatore Ferragamo, Tommy Hilfiger, Vivienne Westwood, Yves Saint Laurent və bir çox brend üçün modellik etmişdir. Vogue Nippon jurnalının 2009-cu il noyabr buraxılışı Taoya həsr olunmuşdur. Yaponiya Dəb Redaktorları Klubu tərəfindən İlin modeli, Vogue Nippon jurnalı tərəfindən 2010-cu ilin qadını seçilmişdir. 2013-cü ildə Hyu Cekman ilə birlikdə Şimal porsuğu: Ölməzlik filmində əsas rollardan birini canlandırmışdır. 2014-cü ilin okyabrında Hannibal serialında Çiyo rolunu oynayacağı açıqlanmışdır. 2015-ci ilin yanvarında Alodiya Cosinfiao ilə birlikdə Yolayırıcıları filmində yer alacağı anons edilmişdir. 2015-ci ildə Hündür qəsrdəki adam serialında vəkil Pol Kasouranın arvadı və Robet Çildanın müştərisi olan Betti Kasouranı canlandırmışdır. 2016-cı ildə Betmen Supermenə qarşı: Ədalətin şəfəqi filmində Mersi Qreyvz rolunda görünmüşdür. 2015-ci ildə The Last Magazine jurnalının redaktoru olan Tenzin Vild ilə evlənmişdir.

Tao Okamoto

Braziliyada təşkil olunmuş ilk FİFA Klublararası Dünya Çempionatının final matçı turnirdə iştirak edən 2 Braziliya klubunun mübarizəsilə başa çatdı. 120 dəqiqəlik qolsuz bərabərlikdən sonra oyunun taleyi penaltilərlə müəyyənləşdi. Korintians penaltilərdə 4-3 hesabı ilə qalib gələrək ilk FİFA Klublararası Dünya Kubokuna sahib çıxdı. stylefont-size: 90 cellspacing0 cellpadding0 GK 12 Helton RB 15 Paulo Miranda CB 3 Odvan CB 4 Mauro Galvo LB 13 Gilberto DM 5 Amaral RM 8 Juninho Pernambucano LM 6 Felipe AM 9 Ramon CF 10 Edmundo CF 11 Romrio Ehtiyat oyunçular: Ehtiyat oyunçular: Ehtiyat oyunçular: FW 19 Viola MF 23 Alex Oliveira FW 7 Donizete Məşqçi: Məşqçi: Məşqçi: Antnio Lopes Antnio Lopes Antnio Lopes Antnio Lopes Hakim köməkçiləri: Yens Larsen Fernando Cresci

FİFA Klublararası Dünya Çempionatı Finalı 2000

Bastiliyanın alınması Böyük Fransa inqilabının bir epizodu. Fransada XVIII əsrin sonu Kralın ikiüzlü siyasəti və Parisin çörəklə təchizatının kəskin pisləşməsi cəmiyyətdə gərginliyin artmasına səbəb olur. Parlamenti dəstəkləyən əhalinin gözünə hər yanda aristokrat sui-qəsdi görünməyə başlayır, şəhərə şayiə yayılır ki, kral qoşunları Bastiliya qalasının yanında cəmləşəcək. Paris qiyama qalxır. Qiyamçılar silah anbarlarını ələ keçirir, 14 iyul 1789-cu ildə isə hamının kral tiraniyasının rəmzi kimi tanıdığı Bastiliya ələ keçirilir . Bu, artıq qiyam deyil, əsl inqilab idi. Bastiliyanın alınması günü indi Fransada milli bayram kimi qeyd olunur. Bastiliyanın alınmasından dərhal sonra Fransada iri torpaq sahiblərinə qarşı kəndlilərin üsyanı başlayır. Üsyançıları dəstəkləyən Milli Assambleya avqustun 6-da feodal imtiyazlarının və kilsə vergisinin ləğv olunması barədə dekret qəbul edir. Bu dekretdən xəbər tutan kəndlilər yubanmadan kütləvi şəkildə aristokratların və katolik kilsəsinin torpaqlarını zəbt etməyə başlayırlar.

Bastiliyanın alınması

İltəriş xaqan abidəsi Beynəlxalq Türk Akademiyası və Monqolustan Elmlər Akademiyası Arxeologiya İnstitutunun birgə apardığı elmi arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində Arxanqay bölgəsinin Nomqon düzündə üzə çıxarılmış İkinci Şərqi Göytürk Xaqanlığının qurucusu İltəriş xaqana məxsus külliyə abidə kompleksiİltəriş Kutluk Kaqan külliyəsi və Daş kitabəsi kəşf olunub Kompleksin ümumi sahəsi 49x41,5 metrdir. Qərbdən şərqə doğru oval formada yerləşən külliyə ətrafında xəndək qazılmış, torpaq qalaqlanaraq qala inşa edilmişdir. Kompleksin qərb tərəfində, ərazinin ortasında dəlikli daş küp , daş insan fiqurları, iki balası olan şir heykəli, iki qoyun heykəli vardır. Kompleksin girişindən şərqə doğru 51 balbal daş yan-yana düzülmüşdür. Onların arasında beş balbal daşında Göytürklərin Aşina sülaləsinə aid dağ keçisi rəmzi müəyyən edilmişdir. Bundan əlavə, kompleksdə ibadət yerinin olduğunu sübut edən kərpic qalıqları və yola sərilən gil örtük mövcuddur. Aşkarlanan daş kitabənin yuxarı hissəsi və onun tısbağaşəkilli bünövrəsi ibadət yerinin qarşısında aşkar edilmişdir. Abidənin hər iki tərəfində 12 sətir qədim türk yazısı, üçüncü tərəfində isə əski soqd qrafikası vardır. Kəşfdə iştirak edən alimlər abidənin mətnindən Tanrı, Türk, Kutluq, Tümen kimi bir sıra sözləri oxuya biliblər. Abidənin mətnindən əldə edilən məlumatlara əsasən, Nomqon kompleksinin Göytürk Xaqanlığını yenidən qurmuş Kültegin və Bilgə Xaqanın atası İltəriş Kutluq Xaqana ithaf edildiyi qənaətinə gəlinmişdir. Bundan əlavə, bu külliyə Türk adının ilk dəfə çəkildiyi Göytürk dövrünün ən qədim yazılı abidəsi kimi qəbul edilir. Ümumilikdə Nomqon kompleksi bütün xüsusiyyətlərinə görə Bilgə Xaqan və Kültegin komplekslərinə bənzəyir. Nomqon yazısı olan abidənin yuxarı tərəfində əjdaha formasında iki qurd başı həkk olunmuşdur. Məlumdur ki, Taspar Xaqan, Bilgə, Kültegin və digər abidələrin zirvəsində xaqanlıq rəmzləri olan bu cür əjdaha şəklində, qurd başlı cizgi çəkilmişdir. Nomqon abidəsinin də Orxon abidələri kimi Göytürk dövləti üçün əhəmiyyətli bir abidə olduğu anlaşılır. Nomqon düzündə qazıntı işlərinə 2019-cu ildə başlanılmış, qısa fasilədən ortaq qazıntı işləri 2022-ci ilin iyul ayında yenidən bərpa olunmuşdur. Nomqon-2022 ortaq qazıntılarında Beynəlxalq Türk Akademiyasının işçi qrupuna Akademiyanın prezidenti Darxan Kıdırəli, arxeoloqlar Napil Bazılxan və Nurbolat Bogenbayev daxil edilmiş, Monqolustan Elmlər Akademiyası Arxeologiya İnstitutunun Arxeoloji Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Dəmdinsurengin Tseveendorj isə məsləhətçisi arxeoloq olaraq iştirak etmişdir. Bununla yanaşı, Monqolustan Elmlər Akademiyasından professoru Altangerelyn Enkhtor, arxeoloqlar Tserenkhandyn Buyankhishig, Gonchigyin Batbold və Narantuyagyin Tsengel, Munkhsaikhany Uuqanbayar tədqiqat heyətində yer almışdır. 70x74,5 cm uzunluq və yüksekliyə malik olan abidə, 19 cm genişliyindədir. Bütün yönlərində mətnlər yer almaqdadır. Abidə ilə bağlı aparılan ilk çalışmalara görə, onun qarşı üzündə 19 sətir yer almaqda və bunlardan 12 sətrin durumu yaxşı vəziyyətdədir. Abidənin oxunan qismləri belədir: : Transkripsiyasi : Ud yl: toquzun: ay: . : : .. Teri: olu: . : Qutlu qaan: Türük . : Ur olum: Mkön..yü. : Bizi:ölig:..t.. . : es? : tdm: bizi: yat: er: . : Yerde: ..tuz... : Tümen: Tümen: . : es? elisig ?:küüg: bizber-? : Atadm: bi tidim . : es? : Qop eti . : Türkcə çevirisi : İnək ili: doqquzuncu ay : : .. Tanrı oğlu : Kutlug Kagan: Türk : Erkek çocuklarım, köz : Bizim gözəl. : Etdim: Bizi yabancı: erler. : Yerdə.. : On min: on min : İşimi gücümü ver : Təyin etdim : bi..tidim.. : Tamamı eşitdi

İltəriş xaqan abidəsi

Timo Verner Bundesliqa təmsilçilərindən olan RB Leypziq klubunda və Almaniya milli futbol komandasında hücumçu kimi çıxış edən peşəkar Almaniya futbolçusudur. Verner Ştutqart klubu ilə debütünü 1 avqust 2013-cü ildə 2013-14 UEFA Avropa Liqası təsnifat mərhələsində Botev Plovdiv klubunaq qarşı oyunda etmişdir. 17 yaş, 4 ay və 25 günlüyündə meydana çıxan Verner rəsmi oyunlarda oyuna daxil olan ən gənc futbolçu kimi Bundesliqa klubu olan Ştutqart klubunun tarixinə düşmüşdür. O, Bundesliqada debütünü 17 avqust 2013-cü ildə Bayer Leverkuzen klubuna qarşı oyunda etmişdir. Verner Bundesliqada ilk qolunu 22 sentyabr 2013-cü ildə Ştutqart klubu ilə Ayntraxt Frankfurt klubuna qarşı oyunda vurmuşdur. 10 noyabr 2013-cü ildə Verner Frayburq klubuna qarşı oyunda iki qolla yadda qalmışdır. O, ikinci və üçüncü qolun müəllifi olmuş və komandası 3-1 hesabı ilə qalib gəlmişdir. Bu nəticə ilə Verner Bundesliqa tarixində bir oyunda iki qol vuran ən gənc futbolçu kimi tarixə düşmüşdür. Verner 18-ci ad günündə Ştutqart klubu ilə 2018-ci ilin iyun ayına qədər peşəkar müqavilə imzalamışdır. Amma Leypziq 2016-cı ilin yayında 10 milyon avro qarşılığında onu transfer etmişdir. 11 iyun 2016-cı ildə Verner RB Leypziq klubu ilə dörd illik müqavilə imzalamışdır. Transferin qiyməti 10 milyon avro olmuşdur. Verner RB Leypziq klubunun ən bahalı transferi kimi tarixə düşmüşdür. Verner Almaniya millisi ilə 2012 UEFA Avropa U-17 Çempionatında iştirak etmişdir. Verner 2017-ci ildə Yoahim Lövün rəhbərliyi altında 22 mart 2017-ci ildə İngiltərə milli ilə yoldaşlıq oyunu üçün, 26 mart 2017-ci ildə Azərbaycan millisi ilə 2018 Dünya Kuboku təsnifat mərhələsi oyunu üçün əsas milli komandaya çağırılmışdır. 25 iyun 2017-ci ildə Verner Konfederasiyalar Kubokunda Kamerun millisinə qarşı oyunda iki qolla yadda qalmışdır. Klub Mövsüm Liqa Kubok Avropa Ümumi Oyun Qol Oyun Qol Oyun Qol Oyun Qol Ştutqart 201314 30 4 2 0 2 0 34 4 201415 32 3 1 0 33 3 201516 33 6 3 1 1 0 37 7 Totals 95 13 6 1 3 0 104 14 RB Leypziq 201617 31 21 1 0 32 21 Ümumi karyera 126 34 7 1 3 0 136 35 Tarix Məkan Rəqib Hesab Nəticə Turnir 1. 25 İyun 2017 Fişt Olimpiya stadionu, Soçi, Rusiya 20 31 2017 FİFA Konfederasiyalar Kuboku 2. 25 İyun 2017 Fişt Olimpiya stadionu, Soçi, Rusiya 31 31 2017 FİFA Konfederasiyalar Kuboku 3. 29 İyun 2017 Fişt Olimpiya stadionu, Soçi, Rusiya 31 41 2017 FİFA Konfederasiyalar Kuboku Fritz Valter Medalı 2013-cü ildə Qızıl Fritz Valter Medalı 2015-ci ildə Gümüş

Timo Verner

Das adası Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə daxil olan Əbu-Dabi əmirliyinin bir parçası. Sahildən 160 km şimal-qərbdə yerləşir. Ada 1,2 x 2,4 km ölçülərinə malikdir. Buradan neft və sıxılmış təbii qaz Avropa və Asiyanın bir çox limanlarına ixrac edilir. Neft hasilatı 19561960-cı illərdə gerçəkləşən kəşfiyyat işlərinin ardından baş vermişdir. Das adası əvvələr tısbağa və dəniz quşlarının yuva qurduğu bir ərazi olmuşdur. Neft və qaz hasilatına baxmayarq ada yenədə köçəri quşların əsas dayanacaq yerlərindən biridir. Burada qədim insanların, xüsusi ilə islam keramikanın izlərinə rast gəlinir. Balıqçılar və mirvari toplayan üzgüçülər fırtınadan qorunmaq üçün adaya sığınırdılar. Adada iki şirkət fəaliyyət göstərir: ADMA-OPCO və ADGAS . ümumi işçi personalı 2,5 min nəfər olsa da bəzən 4 min nəfərə çata bilir.

Das adası

Uroboros əfsanlərdə öz quyruğunu yeyən ilan və ya əjdaha şəklində təsvir olunan məxluq. Uroboros yunan sözü olub, quyruğunu yeyən deməkdir. Uroboros adətən öz quyruğunu yeyən ilan formasında və dairəvi şəkildə təsvir olunur, lakin bəzən lemnistikat formasında da təsvir edilə bilər. Uroboros Qədim Misirdə yaranmışdır və Günəşi simvolizə edirdi. Onu qnostisizmdə Günəş tanrısı Abrakasla əlaqələndirirdilər və sonsuzluğu təcəssüm edirdi. Uroboros kimyada civəni simvolizə edir və özündə davamlı bərpa , ziddiyyətin harmoniyasını və həyat mərhələləri və ölümü təcəssüm etdirir. Kimyada iki uroboros uçuculuğun simvoludur. Uroboros bir çox mədəniyyətlərdə mövcuddur. Qədim Skandinaviya əfsanələrində ilan Yormunqandr bir çox hallarda dünyanı dövrəyə alan və İqqdrasil, həyat ağacını müdafiə edən uroboros şəklində təsvir edilir. Eynilə, Astek mədəniyyətində ilan tanrı Kestakoatlın və Çin mədəniyyətindəki kimya rəmzi əjdahaların oxşar formaları və mənaları vardır. Simvol özünü yaratmağı və təbiətin davamlı dövranını təcəssüm edir. Uroboros, həmçinin riyaziyyatda rekursiya adlandırılan paradoksal faktorun da simvoludur. Simurq və ya Ənkə quşu özünü yandırdıqdan sonra öz küllərindən yenidən yarandığı kimi, uroboros da özünü yedikdən sonra özünü yenidən doğur.

Uroboros

Brayan Qvin Horroks Britaniya hərbi komandiri, general-leytenant. O, İkinci Dünya müharibəsi zamanı Market Qarden əməliyyatında 30-cu Korpusun komandanlığında, 1942-ci ilin sonlarından Şimali Afrikada baş tutan döyüşlərdə komandir kimi çıxış etmişdir. Horroks Birinci Dünya müharibəsində və Rusiyada vətəndaş müharibəsində iştirak etmiş, iki dəfə əsir düşmüşdür. O, 1924-cü ildə Parisdə keçirilən Olimpiya Oyunlarında müasir pentatlonçu yarışında iştirak etmişdir. Horroks sonralar televiziya aparıcısı olmuş, hərb tarixindən kitablar yazmışdır. 1945-ci ildən bəri Horroks bəziləri tərəfindən müharibənin ən uğurlu Britaniya generallarından biri, həqiqətən liderlik edən bir adam, ən sadə şəxsi əsgərə qədər hər kəslə danışan bir general və korpus komandiri üçün gözəl ideal olaraq qəbul edilir. Qərbi Avropada Müttəfiq Qüvvələrin Ali Baş Komandanı general Duayt Eyzenhauer onu Montqomerinin tabeliyində olan görkəmli İngilis generalı adlandırmışdır.Warner. Horrocks, p. 72.

Brayan Horroks

Pedirka Cənubi Avstraliya ərazisində yerləşən elə də böyük olmayan səhra. Təqribi olaraq Odnadatta şəhərindən 100 km şimal-qərbə və 250 km Kuber-Pedidən isə şimal-şərqdə qərarlaşır. Səhranın sahəsi 1250 km təşkil edir. Səhra Finke biocoğrafi regionuna daxildir. Qumları mavi-qırmızı rəngdədir. Səhrada Acacia aneura akasiya növü bitir. Dyunları alçaqdır və laralel olaraq yerləşir. Səhra təbiət sevərlər arasında məşhur deyildir.

Pedirka

Vasili Qavriloviç Qrabin SSRİ konstruktoru və Böyük Vətən müharibəsi dövründə artilleriya silahlarının istehsalının təşkilatçısı. Sosialist Əməyi Qəhrəmanı , texniki qoşunların general-polkovniki , dörd Stalin mükafatı laureatı , Artilleriya Elmləri Akademiyasının həqiqi üzvü. Vasili Qavriloviç Qrabin 28 dekabr 1899-cu ildə Staronijesteblievskaya kəndində anadan olub. 1921-ci ildən Sov.İKP- nin üzvü olub. 1923-cü ildə Petroqradda artilleriya məktəbini bitirib. Vasili Qrabin bir müddət orduda zabit kimi xidmət edib. Sonra Qrabin təhsilini Dzerjinski adına Hərbi Texnika Akademiyasının artilleriya fakültəsində davam etdirib. 1930-cu ildə akademiyanı bitirdikdən sonra Krasnıy Putilovets zavodunun konstruktor bürosunda mühəndis-konstruktor işləyib. Bir il sonra o, Narkomtyajpromun Ümumittifaq Silah və Arsenal Assosiasiyasının 2 saylı Konstruktor Bürosuna ezam olunub. Oraya gəldikdən qısa müddət sonra 2 -li KB VOAO Konstruktor Bürosunun yaradılması ilə 1 saylı KB ilə birləşdirildi. Qrabinin çox qısa bir müddətdən sonra artilleriya qurğuları və sistemləri ilə bağlı layihələri ən yuxarı dairələrdə diqqəti cəlb edib. Bir neçə il ərzində Qrabinin konstruktoru olduğu toplar sovet ordusunun silah arsenalını zənginləşdirib. Onun növbəti ixtiraları, daha da təkmilləşdirilmiş piyada topları, tank əleyhinə toplar, tank üçün mərmilər və digər qurğular Qrabini SSRİ-nin müdafiə sənayesində birinci simaya çevirib. Hər yeni qurğunun layihəsi birbaşa Stalinin yanında müzakirə edilib. Qrabin öz layihələrini böyük təmkinlə, elmi cəhətdən əsaslandırlmış rəqəmlərlə müdafiə edə bilib. O, Stalinin çoxsaylı suallarının hamısına cavab tapmağı bacarıb. Qrabinin ixtiraları Stalinin xoşuna ona görə gəlib ki, artilleriya qurğuları güclü silah olmaqla yanaşı, həm də onların istehsalına az vaxt və az vəsait tələb olunub. 1942-ci ilin avqust ayında Qrabinin konstruktoru olduğu topların döyüş bölgələrində səmərəliliyi nəzərə alınaraq Stalin Moskva vilayətinin Kalininqrad şəhərində yeni Mərkəzi Artilleriya Konstruktor Bürosunun açılması haqqında sərəncam imzalayıb və büroya Qrabin rəhbər təyin edilib. Qrabinə fərdi olaraq texnika qoşunları general-polkovniki rütbəsi verilib. 18.11.1944 , 19.11.1944. 274 Qələbənin təmin olunmasında Qrabinin topları böyük rol oynayıb, Moskvadan Berlinin küçələrinə qədər gedib çıxan bu toplar İosif Stalin tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Qrabin öz ixtiralarına görə dörd dəfə Stalin mükafatının laureatı olub. 1945-ci ildə ona Texniki Qoşunların general-polkovniki şəxsi hərbi rütbəsi verilib. Müharibə illərində məmurlar arasında konfliktlər səngiməyib. Qrabinin rəhbərlik etdiyi konstruktor bürosu SSRİ Xalq Silah Komissarlığının tabeliyində olub və bu quruma Dmitri Ustinov rəhbərlik edib. Qrabinin birbaşa Stalinlə telefon danışıqlarını, görüşlərini Ustinovu qane etməyib. Müşavirələrin birində Stalinin Qrabinə şəxsi avtomobil hədiyyə etməsi isə Ustinovu daha da qıcıqlandırıb. Stalinin vəfatından sonra Qrabin nadir məmurlardan biri olub ki, o, kabinetindən Stalinin böyük portretini çıxarmayıb və məqamı düşdükcə Nikita Xruşşovun diktəsi ilə Stalinin fəaliyyətinə kölgə salanların cavablarını verib. 1950-ci illərdə artilleriya sistemlərinə maraq kəskin şəkildə azalıb. Əvvəlcə Lavrenti Beriya, sonra isə N.Xruşşov raket sahəsinə yön aldılar. Bu, D.Ustinov ilə uzun müddətdir davam edən münaqişənin marşalın xeyrinə bitməsi ilə nəticələndi. Ustinov nazir kimi əvvəlcə Qrabinin rəhbərlik etdiyi Mərkəzi Konstruktor Bürosunun profilini dəyişib, 1959-cu ildə isə büronun fəaliyyəti dayandırılıb. Büronun fəaliyyəti bir qurum kimi dayandırıldıqda Ustinovun göstərişi ilə arxiv sənədləri də məhv edilib. Bu sənədlərin arasında Qrabinlə Stalinin yazışmaları da olub. Ustinov qisas hissini gizlətmədən Stalinin Qrabinə hədiyyə etdiyi avtomobili də büronun avtomibili kimi qeydiyyata salaraq onun əlindən alıb. Bununla da 1959-cu ildən Qrabin konstruktor kimi bütün işlərdən uzaqlaşdırılıb. O, stalinçi kimi bir daha heç bir vəzifəyə təyinat almayıb. Nəticədə Grabin tərəfindən hazırlanmış yalnız bir silah, S-60 zenit silahı ordu tərəfindən qəbul əbul olundu. Lakin təcili ehtiyac yarandığı üçün kiçik bir seriyada sonradan C-23-də qismən qəbul edildi. Bununla belə, onun rəhbərliyi altında komanda ordu üçün bir neçə artilleriya silah sistemi hazırlayıb. Bunlar arasında 180 mm-lik S-23 topları, 210 mm-lik S-33 haubitsaları və 280 mm-lik S-43 minaatanları var. Qrabinin bu gün də ixtiraları dünyanın onlarla ölkəsinin silah arsenalında yer alır. 1960-cı ildən Qrabin Bauman adına Moskva Dövlət Texniki Universitetində professor kimi çalışıb. O, ömrünün son illərində iki cilddən, iki min səhifədən ibarət Qələbə silahı adlı memuarlarını qələmə alıb. Vasili Qrabin 1980-ci ildə, 80 yaşında vəfat edib. O, Moskvada, Novodeviçye qəbirstanlığnda dəfn olunub. Qrabinin adı Korolyov şəhərində küçələrindən birinə və Krasnodarda bir küçəyə verilib. Nijni Novqorodda bir meydan Qrabinin adını daşıyır Qrabinin və Nijni Novqorod Maşınqayırma Zavodunun işçilərinin şərəfinə Qələbənin 70 illiyi münasibətilə müəssisənin əsas girişində xatirə abidəsi açılıb.70- Korolyov şəhərində Şəhər Şöhrət Memorialında abidəsi ucaldılıb. Korolyov şəhərində Ros Energia keçid məntəqəsinin binasında xatirə lövhəsi vurulub. Krasnodarda Rusiya Poçtunun Mərkəzi Filialının binasında xatirə lövhəsi asılıb.

Vasili Qrabin

Çoban Razaddin oğlu Nurmətov Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin baş giziri, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Çoban Nurmətov 1984-cü il noyabrın 23-də Qusar rayonunun Cibir kəndində anadan olub. Milliyyətcə ləzgi idi. Ailəli idi. İlahə və Fatimə adında qızları, İmam adında isə oğlu yadigar qaldı. Azərbaycan Ordusunun baş giziri olan Çoban Nurmətov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Füzulinin, Cəbrayılın, Zəngilanın, Qubadlının və Xocavəndin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Komandiri Tehran Mənsimov olub. Çoban Nurmətov oktyabrın 23-də Xocavənd şəhəri istiqamətində şəhid olub. Qusar rayonunun Cibir kəndində dəfn olunub. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Çoban Nurmətov ölümündən sonra Vətən uğrunda medalı ilə təltif edildi. Azərbaycanın Şuşa rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 29.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Çoban Nurmətov ölümündən sonra Şuşanın azad olunmasına görə medalı ilə təltif edildi. Azərbaycanın Cəbrayıl rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Çoban Nurmətov ölümündən sonra Cəbrayılın azad olunmasına görə medalı ilə təltif edildi. Azərbaycanın Füzuli rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Çoban Nurmətov ölümündən sonra Füzulinin azad olunmasına görə medalı ilə təltif edildi. Azərbaycanın Xocavənd rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Çoban Nurmətov ölümündən sonra Xocavəndin azad olunmasına görə medalı ilə təltif edildi. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 90 illiyi yubiley medalı Qüsursuz xidmətə görə 3-cü dərəcəli medalı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 95 illiyi yubiley medalı Qüsursuz xidmətə görə 2-ci dərəcəli medalı Vətən uğrunda medalı Şuşanın azad olunmasına görə medalı Cəbrayılın azad olunmasına görə medalı Füzulinin azad olunmasına görə medalı Xocavəndin azad olunmasına görə medalı

Çoban Nurmətov

Xəmsə əlyazması Nizami Gəncəvi Xəmsəsinin 1418-ci ilə aid əlyazma nüsxəsidir. Əlyazması Bakıdakı Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində saxlanılır. Əvvəl əlyazması AMEA Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılırdı. Əlyazmasında yalnız İsgəndərnaməpoemasının Şərəfnamə adlı birinci hissəsi saxlanmışdır. Mətn, krem rəngli cilalanmış kağız üzərində, İki üztun və dioqanal sahələrdə yaxşı nəstəliq xətti ilə yazılmışdır. Mətn qırmızı və mavi xəttlərdən ibsarət çərçivəyə alınmış, sütunlar bir-birindən qırmızı xəttlə ayrılmışdır. Başlıqlar kinovarla yazılmışdır. Mətnin başlanğıcında yerləşdirilmiş ünvan qzıl, kinovar və mavi boya ilə yazılmışdır. Əlyazmasının 84 səhifəsidə miniatür vardır. Naməlum rəssam tərəfindən çəkilmişİsgəndərin atəşgahları dağıtdırması adlı miniatür ehtimal ki, Şiraz miniatür məktəbinə aiddir. Bu miniatür, keçmiş SSRİ ölkələrinin kolleksiyalarında saxlanan əlyazmalar arasında Nizami poemalarına çəkilmiş ən qədim illüstrasiyadır. Əlyazması hicri 821-ci ilə aiddir. Əlyazmasının üz qabığı açıq qəhvəyi rəngli dəridən hazırlanmış və romvari formaya malik üç medalyonla bəzədilmişdir. 535 şifrəsi altında mühafizə edilən əlyazmada 17 25 sm ölçüyə malik 92 səhifə vardır. M. Adilov əlyazmasının xəttini xətti-təhriri adlandırır. O qeyd edir ki, Daha qədim əlyazmalarda və həvəskar xəttatlar tərəfindən köçürülmüş əlyazmalarda istifadə edilən bu xətt AMEA Əlyazmalar İnstitutunda M-148 şifrəsi altında saxlanan 1418-ci ilə aid İskəndərnamə və İstanbuldakı Aya Sofya kitabxanasında saxlanan Tusinin Tərcümei-Süvəril- kəvakib əsəri təhriri xətti ilə köçürülmüş ən məşhur əlyazma kitablarındandır. Əlyazmasının 84 səhifəsidə miniatür vardır. Kompozisiyada Azərbaycan memarlığı üslubunda sxematik bir atəşgah təsviri fonunda iki insan fiquru verilmişdir. Bunlardan biri əlini qaldırmış əsgər, digəri isə əlində bir parça qızıl tutaraq diz çökmüş yerli sakindir. Atəşgah fiquru qarşısında daha dörd əsgər görünür. Miniatürün fonunda güclə sezilən mənzərə izləri vardır. Onun kompozisiyası əzəmətli, rəng çalarları parlaq və bir-birinə uyardır. Sənətşünas B.Denike həmin miniatürdən bəhs edərək göstərir ki, O, böyük tarixi və bədii əhəmiyyətə malikdir və bütün əlyazma möhkəm tədqiq və müqayisəli təhlil tələb edir. Yalnız o zaman bu miniatürrün mənsub olduğu məktəbi dəqiq təyin etmək mümkündür. Sonra tədqiqatçı miniatürə qiymət verərək göstərir ki, haqqında danışılan nümunə SSRİ-də Nizami poemalarını illüstrə edən miniatürlərdən tarixcə ən qədimidir, bütün dünyada isə üçüncü yeri tutur.

Xəmsə əlyazması (1418)

Əhməd Oytun Özdoğan Türkiyəli futbolçu. Oytun, 2014-cü ildə Fənərbaxçanın gənclər akademiyasına qatılmış və 2018-ci ildə 52 Orduspora icarəyə getmədən əvvəl ilk peşəkar müqaviləsini Fənərbaxça PFK ilə imzalamışdır. Oytun ilk dəfə meydançaya 16 dekabr 2020-ci il tarixində Fənərbaxçanın Qaracabəy Bələdiyyəspor ilə oynayadığı Türkiyə Kuboku qarşılaşmasında çıxmışdır. Türkiyə Super Liqasında isə Fənərbaxça ilə ilk oyununa 19 dekabr 2020-ci il tarixində Fənərbaxçanın Gaziantep Futbol Klubuna qarşı 3-1 məğlub olduğu matçda çıxmışdır. 9 aprel 2015-ci il tarixində Lüksemburq-un Turkiyə U17 komandasına 1-0 məğlub olduğu maçda Turkiyəni təmsil etmişdir.

Oytun Özdoğan

aləminin tipinin sinfinin dəstəsinin fəsiləsinin cinsinə aid heyvan növü. Pteronura cinsinə daxil olan yeganə növdür. Amazon çayının hövzəsi boyunca, tropik meşələrdə, həmçinin Orinoko çayı hövzəsində yayılmışdır. Ümumi uzunluqarı 2 metr təşkil edir . Çəkiləri isə 20 kq-a çatır. Şirinsulu ərazilərdə yaşayan susamurları yarımfəsiləsinə daxil olan ən böyük növdür. Açıq dənizlərdə yaşayan dəniz samurları uzunluq baxımından Braziliya susamurlarına çata bilməsə də, çəki baxımından oları ötür. Uzaq qohumları olan susamurundan fərqlənirlər. Gündüz aktiv olan bu canlılar, ürkək deyillər. Cənubi Amerikanın çay sahili ərazilərində bu canlılar 5-8 arası başdan ibarət olan qruplar təşkil edirlər. Suda onlar balıqlar, ilanlar və su quşları, quruda isə gəmiricilər və quşlarla qidalanırlar. Ovu qrup halında edirlər. Baziliya susamurları 1-5 arası bala doğur. Balalarının təbiətdə ən böyük düşmənləri kaymanlar və yaquarlardır. Bu təhlükə ilə əlaqədar dişi ildə iki dəfə bala verə bilir. Təxminən on ay ərzində körpələr artıq yetkinlərin ölçüsünə çatır. Orta ömür müddəti 10 ildir. Braziliya susamurlarının yayıldığı arealda həmçinin Amerika susamuru da yaşayır. Cənubi Amerikadan kənarda onlar ancaq zooparklarda saxlanılırlar.

Braziliya susamuru

Aleksandra Lavrentyevna Suvirova Azərbaycan-sovet teatr aktrisası, Azərbaycan SSR xalq artisti . Aleksandra Suvirova -cü ildə Moskvada anadan olmuşdur. Səhnə fəaliyyətinə 1918-ci ildən Bakıdakı özfəaliyyət dərnəklərində başlamış, 19271959-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrında işləmişdir. Aktrisanın yaradıcılığı üçün yüksək temperament, səmimiyyət səciyyəvi olmuşdur. Aleksandra Suvirova 1962-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir. Azərbaycan SSR əməkdar artisti fəxri adı 1 fevral 1936 Azərbaycan SSR xalq artisti fəxri adı 8 yanvar 1941 Rol Tamaşa Müəllif Dezdemona Otello Uilyam Şekspir Cülyetta Romeo və Cülyetta Uilyam Şekspir Negina İstedadlar və pərəstişkarlar Aleksandr Ostrovski Polina Gəlirli yer Aleksandr Ostrovski Nina Maskarad Mixail Lermontov Sofya Ağıldan bəla Aleksandr Qriboyedov Tatyana Meşşanlar Maksim Qorki Anya Albalı bağı Anton Çexov Mehriban Xanlar Səməd Vurğun Gülnar Vaqif Səməd Vurğun Silviya İki ağanın bir nökəri Karlo Qoldoni Qoqa Portfelli adam Aleksey Fayko Olqa Belə də olacaq Konstantin Simonov Berejkova 16 nömrəli kreslo Dmitri Uqryumov Mariya Antonovna Müfəttiş Nikolay Qoqol Luiza Məkr və məhəbbət Fridrix Şiller Polejayeva Narahat qocalıq Leonid Raxmanov

Aleksandra Suvirova

Üçölçülü qrafika Graphics, təsvirin üç ölçüsü metodlar yığımı və alətlər həcminə görə obyektlərin təsviri üçün nəzərdə tutulmuş kompüter qrafikasının bir bölməsi. Kompüterdə həcm və perspektivə malik videogörüntülərin qurulmasının metod və instrumental vasitələri. Üçölçülü qrafikanın vektor qrafikası ilə bir çox oxşar cəhətləri var. Burada da istər üçölçülü səhnənin bütün elementlərini, istərsə də hər bir obyekti ayrı-ayrılıqda dəyişmək olar. Üçölçülü qrafikadan interyer dizaynında, memarlıq obyektlərinin, reklamların, öyrədici kompüter proqramlarının, kompüter oyunlarının, videoçarxların, maşınqayırmada detalların və məmulatların əyani təsvirinin hazırlanmasında və başqa sahələrdə istifadə olunur. Üçölçülü kompüter qrafikasının yaradılması prosesini üç əsas mərhələyə ayırmaq olar: 3D modelləşdirmə adlandırılan birinci mərhələdə obyektin modeli forması yaradılır; tərtibat və animasiya adlandırılan ikinci mərhələdə obyektlərin hərəkəti və bir-birinə nəzərən yerləşməsi təsvir olunur; və nəhayət, renderinq adlandırılan üçüncü mərhələdə obyektin yekun obrazı yaradılır. Üçölçülü qrafika, ixtisaslaşmış proqramların köməyi ilə səthdəki obyektin üçölçülü modelinin həndəsi proyeksiyasını qurmağa imkan verir. Bu üsulla, qurulan modelin predmetləri mümkün qədər aydın, başadüşülən olur. 3D modelləşdirmə obyektin üçölçülü modelinin yaradılması prosesidir. Üçölçülü qrafika daha çox ekran səthində nümayiş etdirilməklə, elm, sənaye, tibb, arxeologiya, arxitektura, müasir vizullaşdırma sistemləri və bir çox sahələrdə istifadə olunur. Bu qrafikadan ən çox müasir kompüter oyunlarında istifadə olunur. Adətən, obyektin üçölçülü qrafikası virtual, təsəvvür edilən üçölçülü sahədə qurulur və ikiölçülü ekran səthində və ya kağız vərəqinin səthində təsvir edilir. Hal-hazırda üçölçülü informasiyanın təsvirinin bir neçə üsulu məlumdur. Hərçənd ki, onların əksəriyyəti stereotəsvirlə işlədiyinə görə informasiyanı olduqca şərti nümayiş etdirir. Bu tipdən olan stereoeynəklər, virtual dəbilqələr, 3D-ekranlar və bir sıra aksessuarlar qeyd etmək olar. Bir neçə istehsalçı şirkət, seriya olaraq hazır üçölçülü ekranları nümayiş etdirdi3D təsvirin daha keyfiyyətli nümayişi üçün vacib şərt tamaşaçının tam mərkəzdə yerləşdirilməsi idi. Başın ehtiyatsız olaraq sağa, sola hərəkəti təsviri korlaya bilərdi. Almaniyada yerləşən Fraunqofera İnistutunda aparılan təcrübə nəticəsində bu problem öz həllini tapmışdır. Tamaşaçının gözlərinin vəziyyətini izləyən və yerdəyişmələri müvafiq yolla 3D-ekrana ötürən iki kamera sayəsində bu problem həll olundu. İndi yalnız gözün vəziyyəti deyil, həm də barmağın vəziyyəti izlənilir, hansı ki, üçölçülü düymələrdən istifadə olunur. Tokio Universitetinin tədqiqatçı komandası sistemə təsvirdə olan predmətləri, hiss etməyə imkan verən əlavələr etmişdir. Mənbədə olan sayrışan fokuslar insan barmağı ilə əlaqədə olur və onun vəziyyətindən asılı olaraq akustik təzyiqin gücünü dəyişdirir. Beləliklə, keyfiyyətli təsvir ilə yanaşı, həm də orada təsvir edilmiş predmetlərlə qarşılıqlı təmas yaranır. Üçölçülü təsvirin hazırlanması üçün aşağıdakı mərhələri yerinə yetirmək tələb olunur: Modelləşdirmə səhnənin və obyektlərin üçölçülü riyazi modelinin yaradılması; Tərtibatlaşdırma rastr və ya tərtibat modellərinin səthlərdəki təyinatı; İşıqlandırma işıq mənbələrinin quraşdırılması; Animasiya obyektlərə hərəkət verilməsi; Dinamik simulyasiya hissəciklərin qarşılıqlı təsirinin avtomatik təyini . Həmçinin külək, itələmə və b. quraşdırmalar; Renderinq seçilmiş fiziki modelə uyğun olaraq proyeksiyanın qurulması; Kompozitinq təsvirin tamamlaması; yaradılmış təsvirin nəticəsini nümayiş etdirən ekran və ya printer. İsmayıl Calallı , İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti, 2017, Bakı nəşriyyatı, 996 s.

Üçölçülü kompüter qrafikaları

Lepanto döyüşü , 7 oktyabr 1571-ci ildə Osmanlı imperiyası ilə Xaçlı donanması arasında olan dəniz döyüşüdür. II Səlimin dövründə baş verən müharibədə donanma böyük zərər gördü və Osmanlı imperiyasının yüksəlmə dövründəki ən böyük dəniz məğlubiyyəti sayılır. Osmanlı qaynaqları bu müharibənin adını Sıngın olaraq yazırlar.Mufassal Osmanlı Tarihi, 3. Cilt. İspaniyalı yazıçı Servantes bu döyüşdə əlindən və sinəsindən yaralanmışdır. O dövrdə Kipr olduqca hərəkətli Misir İstanbul dəniz ticarət yolu üzərində böyük bir maneə idi. Ada Venesiyalıların əlində idi, Venesiya dəstəyi ilə xristian quldurları, tez-tez ticarət və həcc gəmilərini vururdular. Kiprin bir zamanlar müsəlman ölkəsi olması səbəbi ilə fətva alındı və müharibə başladı. Kiprin mühüm mərkəzləri olan Nikosiya və Famaqusta, sərt mübarizələrdən sonra ələ keçirildi. Fəth başa çatdıqdan sonra Kipr bəylərbəyliyə çevrildi . Kiprin Osmanlı imperiyası tərəfindən fəth edilməsi, Avropada böyük reaksiyalara səbəb oldu. Nəticədə Papa V Pius, İspaniya kralı və Venesiya dukası Osmanlılara qarşı birləşdilər. Bu birləşməni imza ilə də təsdiqlədilər. Müqəddəs İttifaq adı verilən bu müqavilə haqqında Osmanlılar məlumat əldə etdilər. Divanda bu tarixlərdə bəzi fikir ayrılıqları üzündən anlaşılmazlıq yaranmışdı. Bu vəziyyət görüləcək tədbirləri dayandırdı, donanmayı Hümayun admiralığının, Prevezadan yazdığı kömək istəklərini cavabsız buraxdı. Sonda divan Avropaya qarşı güclü bir donanma ilə çıxmağa qərar verdi. Ancaq divandakı fikir ayrılığına görə quru qoşunları komandiri Müəzzinzadə Əli Paşa Osmanlı donanmasının başçısı təyin edildi. İstanbula gələn ikinci bir xəbər, Səlibçi donanmasının Osmanlı sularına gəlməsi ilə bağlı idi. Sokollu bu donanmanın dayandırılması vəzifəsini başqa bir quru ordusunun komandiri olan Pərtəv Paşaya verdi. Osmanlı donanmasında bir vəzir, dörd paşa, 15 bəylərbəyi var idi. Həmçinin Qılınc Əli Paşa, Cəfər Paşa, Barbaroszadə Həsən Paşa, Barbaroszadə Mehmed Paşa və Salehpaşazadə Mehmed bəy kimi Osmanlı dənizçiləri də var idi. Osmanlılara qarşı meydana gətirilən Səlibçi donanmasının başına, V Karlın oğlu, Hollandiyanın general qubernatoru Don Juan de Austria gətirildi. Venesiya donanmasının başında Venier, Genuyalılarınkı Givanni Andrea Doria, Papa donanmasında isə Markantonio Kolonna idi. Bundan əlavə, Avropanın generalları, şahzadələri, zadəganları və admiralları Xaçlı donanmasında xidmət edirdilər. Müəzzinzadə Əli Paşa və Mehmed Paşanın səhv münasibətləri, Osmanlı dənizçilərinin müqavimət göstərməsinə səbəb oldu, lakin müzakirələrdən sonra Kaptan-ı dəryanın rəyi tətbiq olundu. İki donanma dünya tarixindəki ən böyük dəniz döyüşlərindən birinə başladı. Osmanlı donanması parçalandı. 142 gəmi məhv edildi, 20 min Osmanlı əsgəri öldü. Ölənlər arasında Osmanlı paşaları, bəylərbəyi və Müəzzinzadə Əli Paşada var idi. Bu vaxt yalnız Qılınc Əli Paşanın komandanlığı altındakı Osmanlı donanmasının sağ cinahı müvəffəqiyyət göstərdi. 42 Osmanlı gəmisindən qurulan bu cinah, gəmilərini itirmədi və Xaçlı donanmasının sağ cinahını məhv edərək döyüş bölgəsini tərk etdi. Qılınc Əli Paşa, bu müvəffəqiyyətin ardından Kaptan-ı dəryalığa gətirildi. Sokollu Mehmed Paşa yeni bir donanma hazırlamasını istədi. Bunun üçün çox sayda texnikin lazım olduğunu və belə bir donanmanın qısa müddət ərzində hazırlanmasının çətin olacağını söyləyən Qılınc Əli Paşaya, Sokollu Mehmed Paşa; Bütün donanmanın gəmi lövbərlərini gümüşdən, ipdən, yelkənlərini atlasdan edə bilərik. Hansı gəminin materialı çatmasa, gəl məndən al demişdirki, buda o dövrdə Osmanlı imperiyasının gücünü göstərmək baxımından əhəmiyyətlidir. Sokollu Mehmed Paşa göndərilən Venesiya səfirinə, Lepanto dəniz döyüşü ilə əlaqədar olaraq Biz Kipri almaqla sizin qolunuzu kəsdik, siz Lepanto döyüşündə bizi məğlub etməklə saqqalımızı taraş etdiniz. Kəsilən qolun yerinə yenisi gəlməz, ancaq kəsilmiş saqqalın yerinə yenisi daha gur çıxar deyə cavab verdi. Necə ki, gəmiqayırma zavodunun baş memarı Mustafa ağanın rəhbərliyi altında altı ay ərzində 150 qalera inşa edilərək Osmanlı donanması yenidən bərpa edildi.Koçu, Reşat Ekrem, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul, 1966

Lepanto döyüşü

Əhmədli Azərbaycan Respublikasının Daşkəsən rayonunun Əmirvar kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Kənddə daşınmaz tarix və mədəniyyət abidəsi qeydə alınmamışdır. Kənd Murovdağ silsiləsinin ətəyində yerləşir. İl Daimi əhali Kişilər Qadınlar 1999Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıya alınması. 1999-cu il. I hissə. Bakı: Səda nəşriyyatı, 2000, səh. 78. 274 120 154 2009Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması. 2009-cu il. I cild. Bakı: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi, 2010, səh. 87. 302 157 145 Əhalinin əsas məşğuliyyətini əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir. Kənddə Əmirvar Əhmədli kənd kitabxana filialı, Əhmədli kənd klubu fəaliyyət göstərir. Kənddə Daşkəsən rayon Əmirvar-Əhmədli kənd S.Ələkbərov adına ümumi orta məktəb fəaliyyət göstərir. Kənddə dini ibadət yeri və ya dini icma qeydə alınmamışdır. Kənddə Əhmədli kənd tibb məntəqəsi yerləşir.

Əhmədli (Əmirvar, Daşkəsən)

Əbu Sac Divdad Sacilər sülaləsinin banisi, sərkərdə. Əbu Sac Divdad Soqdiananın Usruşana vilayətində doğulmuşdu. Atasının adı Divdaştdır. Əbu Sacın adı mənbələrdə ilk dəfə Babəkin əsir alınıb Bərzəndə, Afşinin iqamətgahına gətirilməsi münasibətilə çəkilmişdir. 839-cu il də Afşin Heydər ibn Kavus xəlifə əl-Mütəsimin sərəncamı ilə Əbu Sacı Azərbaycanın Xilafətə qarşı çıxmış hakimi Minkicəvr əl-Fərqaniyə qarşı yolladı. Elə həmin il Əbu Sac Xilafətə qarşı üsyan qaldırmış başqa bir yerli hakimin, Təbəristan hakimi Məzyarın cəzalandırılması üçün də göndərilmişdi. Əsrin 50-ci illərinin sonlarında xəlifə əl-Mütəvəkkil onu Məkkə yolunun rəisi kimi yüksək vəzifəyə təyin etdi . 865-ci il ədək Əbu Sac bu vəzifədə qaldı. 865-ci il də Əbu Sac xəlifə taxt-tacına namizəd olan əl-Mütəzzə qarşı Mesopotamiyadakı əl- MədainMadelung, Wilfred. Banu Saj. Encyclopaedia Iranica. Ed. Ehsan Yarshater. Columbia University. şəhərlərinin idarəsi tapşırılmışdı. 866-cı il də Əbu-s-Sac Kufə şəhəri və onun ətrafının canişini təyin edilir, yenidən Məkkə yolunun rəisi vəzifəsini tutur. Əbu Sac Hələb, Kinnəsrin, Diyar-Mudar və sərhədyanı vilayətlərin valisi olmuşdu. Əbu Sac Divdad 868-870-ci illərdə Azərbaycan və ətrafına başçılıq etmişdi. 870-874-cü illərdə isə üsyan etmiş mütəğəlliblərə qarşı aparılan döyüşlərdə iştirak etmişdir. 874-cü il də Əbu Sac Əhvaz hakimi təyin olunur. Burada o, əd-Dulab adlı yerdə Əbu-s-Sac qoşunlarını darmadağın edən zincilərə qarşı mübarizə aparmalı olur. Əhvaz vilayəti zincilər tərəfindən ələ keçirildikdən və qaynı Əbdülrəhman öldürüldükdən sonra Əbu Sac tutduğu vəzifədən azad olunur. Yaqub əl- Səffarla birləşərək 876-cı ildə xəlifə əl-Müvəffəqə qarşı vuruşmuş, məğlub olmuş və İraqdakı bütün mülkləri əlindən alınmışdı. Bağdada sülh üçün gedərkən yolda, oktyabr ayında Qondişapurda vəfat etmişdir.

Əbu Sac Divdad

Monika Lovinesku Rumıniya esse və qısa hekayə yazarı, ədəbi tənqidçisi və kommunist rejimin jurnalisti idi. O, Monique Saint-Come və Claude Paskal təxəllüsləri ilə bir neçə əsəri nəşr etdirmişdir. Monika, ədəbiyyatşünas Evqeni Lovineskunun qızıdır. O, ədəbi tənqidçi Virgil Lerunka ilə evlənmişdi. Monika Lovinesku, Buxarestdə anadan olmuşdur. Buxarest Universitetinin Ədəbiyyat Fakültəsinin məzunu olmuş, Vremea jurnalında ədəbi debüt edərək müntəzəm olaraq nəsr əsərlərini Revista Fundaiilor Regaledə və teatr salnamələrini Democraiada nəşr edirdi. Rumıniyada açıq kommunist hakimiyyətinin qurulmasına yönəldilən sürətli addımlar onu Fransaya sığınmağa məcbur etdi: 1947-ci ilin sentyabrında Fransa hökumətinin təşkil etdiyi bir təqaüdə gedərək, o, oradan sığınacaq tələb etdi. O, ölkəsində kommunizm mövzusuna, eləcə də Rumıniya ədəbiyyatı üzərində işlərə geniş yer verdi. Onun məqalələri tez-tez Kontinent, Les Cahiers de lEst və LAlternativ kimi nüfuzlu jurnallarda yerləşdirilirdi. 1951 və 1974-cü illər arasında Monika Lovinesku, Radiodiffusion Françaisein Rumıniya dili yayımlarına öz töhfəsini verirdi və Şərqi Avropanın stansiya heyətinin üzvü idi. 1960-cı illərdən etibarən, Radio Free Europe jurnalisti idi və Nikolae Çauşesku rejiminə daxili qarşıdurmanın yaranmasında təsirli olan iki həftəlik çıxış yaratmışdı. Əsas məqsəd Azadlıq Dünyasında Romanları mədəni və siyasi tendensiyalarla məlumatlandırmaq idi. Yayım ssenarisinin bir qismi Unde Scurte , Madriddə nəşr olunmuşdur. O, Rumıniya kommunist mətbuatında zorakı hücumların hədəfi idi. Bunlardan ən çox diqqəti çəkən jurnalistlər Evqen Barbu və Korneliu Vadim Tudor idi. 1977-ci ildə üç zabit tərəfindən ağır şəkildə döyüldü, Lovinesku həmçinin bir neçə rumın ədəbi əsərini Fransız dilinə tərcümə etmişdir. O, 20 aprel 2008-ci il Parisdə vəfat edib.

Monika Lovinesku

thumbXırdalan pivəsi.300px Azərbaycanda pivə populyar alkoqollu içkilərdən biridir. Pivəni Azərbaycanda narıncı qızıl da adlandırırlar. Carlsberg Azərbaycan ölkədəki ən böyük pivə istehsalçısıdır. 2014-cü ilin məlumatına əsasən Azərbaycan pivə istehlakına görə müsəlman ölkələri arasında dördüncü yerdədir. 2020-ci ildə Azərbaycanda 54,7 milyon litr pivə istehsal olunub və Azərbaycandakı arpa ehtiyatlarının cəmi 0,96 -i pivə istehsalına sərf olunub. Azərbaycanda pivə istehsalının əsası XX əsrdə Yelenendorfda yaşayan almanlar tərəfindən qoyulub. Yelenendorfdakı alman icmasına mənsub olan Forer qardaşları 1868-ci ildə pivə zavodu tikdiriblər. Zavodun illik pivə istehsal əvvəlcə cəmi 12 min litr idi. Vaxt keçdikcə Azərbaycanda pivəyə olan təlabat artmış və 1911-ci ildə zavodda 21.900 vedrə pivə istehsal olunmuşdur. Bu zavod gücünə görə XX əsrin əvvəllərində Zığda yerləşən Bakı pivə zavodundan sonra ikinci yeri tuturdu. Forer qardaşlarının Bakıda da mağazaları vardı, Kolyubakinskiy və Mariinskiy küçələrinin kəsişməsində, Nağıyevin evində yerləşirdi. Sovet hakimiyyətindən sonra zavod bağlanıb. 1949-cu ildə Yelenendorfdakı pivə zavodu Kirovabad pivə zavodu adı ilə fəaliyətini bərpa etsə də, 2006-cı ildə fəaliyyətini dayandırmışdır. Azərbaycanda ikinci pivə zavodu Zığda inşa edilib. Bu zavodda Jiqulevskoe pivəsi istehsal olunurdu. Zavodun əsası avstriyalı tacir və zadəgan Alfred Yozef Mariya fon Vakano tərəfindən qoyulmuşdu. O, 1889-cu ildə Bakıda pivə anbarı da tikdirmişdir. 19601970-ci illərində Azərbaycanın pivə təlabatı dayanmadan artdığı üçün bu dövrdə Azərbaycan ərazisində yeni-yeni pivə zavodları açılmağa başlayıb. Bu cür zavodlardan biri keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin ərazisində yeganə olan Əsgəran alkoqolsuz pivə zavodu idi. Salyanda , Yevlaxda , Xaçmazda , Mingəçevirdə , Sumqayıtda və Zaqatalada pivə zavodları açılmışdır. 1969-cu ildə Azərbaycan SSR-də ən böyük pivə zavodu olan Xırdalan zavodu istifadəyə verilib. Bu zavod Bakıdan 10 kilometr aralıda, Xırdalan qəsəbəsində yerləşirdi. Həmin dövrdə zavod Bakı- Pivə istehsal birliyinə məxsus idi və SSRİ-dəki ən böyük altı pivə zavodundan biri idi. 1997-ci ildə zavod Fransanın Group Castel tabeçiliyinə keçmiş və 1998-ci ildə zavodda yenidənqurma işləri aparılmışdır. İllik istehsal gücü 6 milyon dekalitr olan Bakı Kastel zavodunun açılışı 2000-ci ildə baş tutmuşdur. Rəsmi açılışda Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev də iştirak etmişdi. Bu müəssisədə Xırdalan pivəsinin istehsalına başlanmış, Xırdalan Qara, Xırdalan 77, 33 Export, Bizim pivə, Əfsanə pivə markaları ortaya çıxmışdır. 2008-ci ilə qədər bu şirkətin məhsulları Azərbaycan pivə bazarının 70 faizdən çoxunu əhatə edirdi. 18 may 2021-ci il Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyi və Carlsberg Azərbaycan arasındakı müqaviləyə əsasən şirkət 20212025-ci illər ərzində pivə istehsalının inkişafına 25 milyon manatdan çox qoyacaq. 2021-ci ildə Carlsberg Azərbaycan tərəfindən ilk dəfə yerli arpadan pivə istehsal olunub.

Azərbaycanda pivə

Astiaq , əsil adı İştiməngü Midiya dövlətinin e.ə. 585 550-ci illərdə hakimiyyətdə olmuş sonuncu hökmdarı, Kiaksarın oğlu. O, e.ə. 550-ci ildə fars şahzadəsi, nəvəsi olan II Kir tərəfindən devrilmiş və bununla da Midiya dövlətinin varlığına son qoyulmuşdur. Prof. Qiyasəddin Qeybullayev Astiaqı türklərin tarixində qara səhifə açmış hökmdarlardan sayır.Q. Qeybullayev Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, Elm, 1994, səh 92 Astiaq 585ci ildə Midiya və Lidiya arasında beş illik müharibənin sonu olan Pteria döyüşündən sonra hakimiyyətdə atasını əvəz etmişdir. Ona qayınları Lidiyalı Kroesus və Babilli Navoxadonnozor ilə bigə nəhəng imperiya miras qalmışdı. Navoxadonnozorun arvadı Astiaqın bacısı Amitis idi, hansı ki, əri onun şərəfinə qədim dünyanın yeddi möcüzəsindən biri olan Babilin Asma Bağlarını inşa etdirmişdi. Astiaq özü isə iki imperiya arasında əldə edilmiş razılığa əsasən Lidiya hökmdarı Kroesusun bacısı Arienis ilə evlənmişdi. Astiaqın tacqoyma mərasimi atasınn ölümündən bir il sonra keçirilmişdi. Onun qızı Amitis isə fars şahzadəsi, I Kambizə ərə verilmişdi. Astiaqın hakimiyyəti dövrü daha çox iki şeylə daimi stabil vəziyyət və inkişafla yadda qalmışdır. Həmin dövrdə imperiya şərqində, dünyanın ən qədim ilahi dinlərindən olan Zərdüştlük təşəkkül tapmış, qərbində Kroesus tərəfindən tanınmış filosoflar himayə edilmiş, həmçinin Navoxadonnozor Babil şəhərini inkişaf etdirərək qədim dünyanın ən böyük şəhərlərindən birinə çevirmişdir. Otuz iki ildən sonra Astiaq nəvəsi II Kirə qarşı olan müharibədə, əksər maday zadəganlarının dəstəyini itirir və bu da onun müharibədə məğlub olaraq hakimiyyəti itirməsin və Midiya dövlətinin süqutuna səbəb olur. Ksenofonun Kiropediya əsərində də qeyd edildiyi kimi hakimiyyət madaylardan, farslara keçir. Yunan tarixçisi Herodotun verdiyi məlumata görə Astiaq qızı Mandanadan olan nəvəsinin ona qarşı çıxacağı və onun imperiyasını məhv edəcəyi haqqında yuxu görür. Bu qorxunc yuxudan sonra Astiaq qızını, cəld və ağıllı şahzadə kimi tanınan və təhlükəli görünməyən I Kambizə ərə verir.Herodotus correctly names Cyrus parents, though he does not know that Cambyses was a king. cf. How, W. W., Wells, J. . A commentary on Herodotus with introduction and appendixes. Oxford Oxfordshire: Oxford University Press. i.107 Mandananın övladının onunçün təhlükə doğurması haqqında ikinci yuxudan sonra, Astiaq öz sərkərdəsi Harpaqı qızının övladını öldürmək üçün Persiaya göndərir. Həmin uşaq isə gələcəkdə həqiqətən də Astiaqın hakimiyyətini devirəcək II Kir idi.Modern scholarship generally rejects his claim that Cyrus was the grandson of Astyages. cf. How and Wells i.107 Harpaq hökmdarın sülaləsindən olan insanın qanını axıtmaq istəmədiyindən, uşağı saxlamaq üçün, arvadı ölü uşaq doğmuş çoban Mitridata verir.Mitridates, or Mithridates, is connected to Mithra, cf. Faustulus, who discovered Romulus and Remus, and his connection with Faunus. Mitridat Kiri öz övladı kimi böyüdür, Harpaq isə Mitridatın ölü doğulmuş uşağını öldürülmüş Kir kimi Astiaqa göstərir. Oğlan sağ-salamat on yaşına çatdıqda, maqlar bunu öyrənirlər. Astiaq maqların məsləhəti ilə Kiri çobandan alaraq Anşana, əsl valdeynlərinin yanına göndərir. Lakin Harpaq cəzadan qaça bilmir. Astiaq onun doğma oğlunu kəsdirərək, ətindən yemək hazırladır və qonaqlıqların birində onu Harpaqa yedirir. Kir e.ə. 559-cu ildə hakimiyyətdə öz atasnı əvəz edir və e.ə. 553-cü ildə çoxdan Astiaqdan qisas almaq istəyən Harpaqın məsləhəti ilə babası Midiya hökmdarı Astiaqa qarşı üsyan qaldırır. Bu üsyan tarixə Fars qiyamı kimi daxil olmuşdur. Farslar və madaylar arasında gedən müharibənin üçüncü ilində, Pasarqad döyüşündə maday ordusu hökmdarın əmrlərinə tabe olmayaraq dağılır və beləliklə də maday sülaləsi devrilir və Midiya dövlətinin varlığına son qoyulur. Kir Astiaqın hakimiyyətini əlindən alır və onu təhqir edir. Hər nə qədər Harpaq sonralar ona lağ etsə də, Astiaq ölümünə qədər sarayını tərk etmir və Kirlə birgə sarayda qalır. Çox məşhur əfsanəyə görə Kirin süd anası fahişə bir qadın olmuşdur.The dog was sacred to Persians. cf. also the legend of Sargon, or the similar legend of Romulus and Remus, suckled by a she-wolf. Herodot qeyd edir ki, çoban Mitridat Astiaqın qullarndan biri madaylar arasında fahişə fars qadın kimi tanınmış Spakoyla birgə yaşamışdır.Herodotus i.110, Justin gives both the legend and Herodotus rationalized version. cf. How and Well, i.110 Həmin dövrün müasiri olan Nabondin Xronkası döyüş meydanında əsgərlərin Asitiaqa qarşı çıxması səbəbindən məğlub olmasını qeyd etsə də, bu işdə əli olması güman edilən Harpaqın adını çəkmir. Lakin Harpaq Astiaqın hakimiyyətinin ilk dövrlərindən Pasarqad döyüşünə qədər Midiya ordusunun ən yaxşı sərkərdəsi olmuş, onun ailəsi II Kirin qurduğu Əhəmənilər imperiyasında böyük nüfuza malik olmuş, Kirin hakimiyyəti dövründə o, böyük uğurlar qazanmışdır. Bütün bunları nəzərə aldıqda isə ordunun Astiaqa qarşı çıxmasının məhz, Harpaqın əməlinin bəhrəsi olduğunu düşünmək mümkündür.Cyrus takes Babylon Kir Astiaqı məğlub etdikdən sonra, Midiya dövlətinin paytaxtı, Azərbaycanın ən qədim şəhərlərindən biriQ. Qeybullayev Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən, Bakı, Elm, 1994, səh 112A. Fazili Atropatena, Bakı, 1993, səh 156 bəyaz şəhər, zəngin və gözəl Ekbatan şəhərini talan etdi. Herodotun Astiaq kimi yazdığı ad er. əv. 519-cu ilə aid Bisütun qaya yazısının farsca versiyasında İştivequ, babilcə versiyasında İştimequ formalarındadır. . . . . ., 1956, 18 İ. H. Əliyev bu adı Elam mənşəli saymış və elamca İştu tanrısının adının əks etdirdiyini yazmışdır. . . -. . , 1956, səh 78 Həqiqətən də Midiyada ondan əvvəl İşteluku və İştesuku şəxs adları məlumdur. Lakin o, adın ikinci hissəsini izah edə bilməmişdir. Qeyd edilməlidir ki, qaya yazısının farsca versiyasında da adın sonunda u səsinin yazılması göstərir ki, bu səs, adətən, asur dilində adların sonuna əlavə olunan u adlıq hal şəkilçisi deyil. Ehtimal ki, ad Elam mənşəli İştu allahının adından və şumercə be şəkilçisindən və gu mənimdir sözlərindən ibarət olmaqla İştu mənimdir mənasındadır. Bəlkə də Elam mənşəli İştu allahının adından, şumercə be hökmdar, bəy, cənab və ku mənimdir sözlərindən ibarətdir. Ad hökmdar İştu allahım mənasındadır.Q. Qeybullayev Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən,Bakı, 1994

Astiaq

Kas çayı Yenisey çayının sol qolu. Kas çayı- Şərqi Sibirdə Krasnayarsk əyalətinin çayı olub, 1817 km yüksəklikdən Yenisey çayına tökülür. Qərbi Sibir düzənliyinin şərqindən axır. Çayın uzunluğu 464 km-dir. Hövzəsinin sahəsi isı 11200 m-dir. İllik su sərfi isə 53 msan-dir. : 18 m: Lepcinskaya 21 m: Kasovskaya 34 m: Sercanka 91 m: Malıy Siqaçi 95 m: Bolşıye Siqaçi 104 m: Odinnadçataya 113 m: Beloyarka 144 m: Cepkasovskaya 162 m: Kilinskaya 179 m: Vıdrovka 197 m: Malıy Kas 252 m: Yakşa 279 m: Melkaya 288 m: Malaya Steleşnaya 297 m: Yazevka 307 m: Lampaşka 329 m: Cernaya 339 m: Sutyaqinskaya 401 m: Berezovaya

Kas çayı (Yenisey)

Çanaq ya çanaq qurşağı insan gövdəsinin aşağı: bel qurşağı ilə aşağı ətraflar arasında yrləşmiş nahiyə. Çanaq onurğa sütununun əsasında yerləşməklə aşağı ətrafların bədənə birləşməsində əss funksiya daşıyaraq, dayaq istinadı təşkil edir, eyni zamanda digər həyati vacib üzv və orqanlar üçün yuva və ya yataq təşkil etmiş olur. Çanaq boşluğu çanağın bir cüt adsız sümüklərinin arxadan oma sümüyü və öndən simfiz - qasıq bitişməsi vasitəsi ilə bir-biriləri ilə bitişmələrindən yaranmış boşluq olub, iki hissəyə bölünür: yuxarı, geniş hissə - böyük çanaq ; aşağı dar hissə - kiçik çanaq . Böyük və kiçik çanaqlar arasındakı səd oma sümüyü dimdiyindən , qalça sümüyünün qövsi xəttindən, qasıq sümüyünün yuxarı ayağının və qasıq bitişməsinin yuxarı kənarından keçir. Böyük çanaq boşluğu qarın boşluğunun aşağı şöbəsini təşkil edir. Burada aşağı qarın boşluğu orqanları yerləşir. Kiçik çanaqda isə sidiklik, düz bağırsaq, qadınlarda uşaqlıq, uşaqlıq borusu, yumurtalıq artımları, yumurtalıq, uşaqlıq yolu, kişilərdə prostat və toxum kisəsi yerləşir. Həddi büluğa çatmış insanlarda çanaq qurşağı cinsə müvafiq formalaşmış olur. Belə ki, qadınlarda çanaq qurşağı və onun boşluğu kişilərlə müqayisədə daha geniş olur. Bu da hamiləlik və doğuş kimi fizioloji proseslərlə əlaqəlidir. Çanaq qurşağının forma və ölçüləri doğuş prosessi üçün çox vacib şərtlərdən sayılır. Çanaq qurşağının ölçülərini qadınlarda təyin etmək üçün xüsusi Martina çanaqölçənindən, eləcə də uşaqlıq yolundan bimanual müayinə üsulundan istifadə olunur. Çanağın adsız sümüklərinə ön və arxadan qarın, həmçinin bel və fəqərə əzələləri bağlanır, bundan başqa bir neçə aşağı ətraf əzələləri ondan başlanğıc götürürlər. Çanaq qurşağı əzələləri daxili və xarici olmaqla iki qrupa bölünür: Daxili qrup: böyük bel əzələsi kiçik bel əzələsi qalça əzələsi qalça-bel əzələsi daxili qapayıcı əzələ armudu əzələ Xarici qrup: böyük sağrı əzələsi orta sağrı əzələsi kiçik sağrı əzələsi budun kvadrat əzələsi yuxarı ekiz əzələ aşağı ekiz əzələ xarici qapayıcı əzələ budun enli fassiyasını gərginləşdirən əzələ

Çanaq (anatomiya)

Dannottar qalası Şotlandiyanın şərqində, Şimal dənizi sahillərində, Aberdin şəhərindən 24 km cənubda yerləşən tarixi memarlıq abidəsi. Qala hərbi-strateji baxımdan çox əlverişli bir yerdə yerləşir. Şimal dənizi sahilində, hündürlüyü 50 metrə yaxın olan dənizterrası ilə yanaşı, ərazidə mövcud olan Mount tirəsinin qayalıq hissəsi dəniz daxilinə doğru uzanaraq burun əmələ gətirir. Məhz bu qayalıq üzərində Dannottar qalası yerləşir. Qalaya yol ancaq cənub-qərb istiqamətdən mümükündür. Dənizə tərəfə uzanan bu qayalıq çıxıntının ümumi uzunluğu 3,5 km-dir. Bu məsafə demək olar ki, dəniz suları ilə əhatələnmiş, ancaq 800 metrlik dar çığır vasitəsi ilə qalaya gəlmək mümükündür. Bu quru yol özüdə qalaya yaxınlaşanda çökəyə düşür və qaladan daha yaxşı müşahidə edilə bilinir. Yerləşdiyi ərazinin ümumi sahəsi 1,4 hektardır. Bu yoldan başqa gizlin ikinci bir yolda mövcuddur ki, bu yolda mağaradan keçir. Qala haqqında ilk məlumatlar V əsrə təsadüf edir. Ehtimal olunur ki, Müqəddəs Ninian xristianlığı yaymaq məqsədilə buraya gəlmiş və ilk gözətçi qalası, kilsə bu ərazidə inşa edilmişdir. 681-ci ildə artıq burda mökəmləndirilmiş istehkam qalası var idi. 1276-cı ildə Müqəddəs Ninianın tikdirdiyi gözətçı qalasının yerində kilsə tikildi. 1297-ci ilsə buranı Vilyam Volos ələ keçirmiş və kilsə ilə birgə burda gizlənmiş ingilis qarnizonunu yandırmişdır. 1336-cı ildə Dannottar yenidən ingilislərin əlinə keçmiş. Bu illərdə qalanı hətta kral III Eduard ziyarət etmişdir. 1651-ci ildə Dannottar Şotlandiyada olan yeganə qala idi ki, kral II Karla sədaqətini saxlayırdı. Qalanı Oliver Kromvel ələ keçirmək istəyirdi. Kromvel qalanın ələ keçirməkdə həmdə ona görə maraqlı idi ki, Dannottarda kral sarayının sənədləri və xəzinəsi saxlanılırdı. Ancaq qala səkkiz aylıq müdafiyyədən sonra ələ keçirilsədə, deyilən bu xəzinə tapılmadı. 1925-ci ildə qalanı vikont Kodre aldı. Bu xanım qalada xeyli rekonstruksiya işləri apardı. Hal-hazırda qala bu xanımın varislərinin mülkü hesab olunur və ziyarət üçün açıqdır. Qalada Hamlet filminin çəkilişləri aparılmış. Baş rolda isə məşhur Mel Gibson çəkilmişdir. jpgQalaya gedən yeganə quru yol və gizlin mağara yolu. jpgQalanın aşağıdan, dəniz sahilindən görünüşü. jpgSu quyusu və gözətçi binası. jpgQalanın cənub-qərbində yerləşən saray.

Dannottar qalası

Alina Trepina Azərbaycanı təmsil edən bədii gimnast. Alina Trepinanın da olduğu Azərbaycan qrupu 2007-ci ildə Patras şəhərində baş tutan Dünya Çempionatını onuncu pillədə başa vurdu və olimpiya lisenziyasına sahib oldu. Alina Trepina Azərbaycanı 2008-ci ildə Çində baş tutan XXIX Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil elədi. Alina Trepina, Anastasiya Prasolova, Anna Bitiyeva, Dina Qorina, Valeriya Yeqay və Vəfa Hüseynovada ibarət qrup beş iplə turnirdə 15.575 balla 8-ci pillədə qərarlaşdı. Avqustun 22-də 3 halqa2 gürzlə turnirdə Azərbaycan qrupu 15.500 balla turniri yeddinci pillədə başa vurdu. Ümumi nəticədə isə Alina Trepina, Anastasiya Prasolova, Anna Bitiyeva, Dina Qorina, Valeriya Yeqay və Vəfa Hüseynovadan ibarət qrup Olimpiya Oyunlarında 31.575 balla yeddinci pillənin sahibi oldu.

Alina Trepina

Sinqapur - Cənub-Şərqi Asiyada yerləşən kiçik, yüksək urbanizasiyalaşmış ada- şəhər-dövlət. Sinqapur Malay yarımadasının cənub ucunda, Malayziya və İndoneziya arasında yerləşir. Adanın ümumi sahəsi - 719,1 km-dir. Sahil xətlərinin uzunluğu - 193 km-dir. Sinqapuru İndoneziyadan Sinqapur boğazı, Malayziyadan isə - Cohor boğazı ayırır. Sinqapur əsas hissəsi - Pulau Udzhong adasında yerləşir. Ada rombşəkkili formadadır. Əsas adadan başqa Sinqapur dövləti çoxsaylı kiçik adalara məxsusdur. Ən ucqar adası - Pedra Brancadır. Sinqapura aid kiçik adalardan ən böyük olanları Yurong, Pulau Tekong, Pulau Yubin və Sentosadır. Sinqapur ərazisinin əsas hissəsi dəniz səviyyəsindən 15 metr yuxarıda yerləşir. Sinqapurun ən yüksək nöqtəsi - Bukit Timah zirvəsidir. 165 m hündürlükdə olan bu ərazi maqmatik süxurlardan və qranitdən ibarətdir. Adanın şimal-qərbindəki təpələr və dərələr çöküntü qaya süxurlardan təşkil olunub. Şimal-qərb və şərq hissəsi isə düz səthə malik olmaqla qum çöküntülərindən ibarətdir. Sinqqpurda heç bir təbii göl yoxdur. Lakin bir çox su anbarları mövcuddur ki, şəhərin içməli su ehtiyatını təmin edir. Sinqapur planlı olaraq meliorasiya tədbirləri həyata keçirməklə öz ərazisini genişləndirir. Ölkənin ərazisi 1960-cı ildən 581 -dən 778 -ə çatmış. Proqnozlara görə, adanın sahəsi 2033-ci ildə daha 100 kvadrat kilometr arta bilər. thumb200px Sinqapur adası seysmik və vulkanik fəaliyyətin məhsuludur. Bunu ərazidə rast gəlinən vulkanik süxurılar sübut edir. Ərazidə qranit süxurlar geniş yayılıb. Sinqapur ərazisində qabbro yada rast gəlinir. Çökmə süxurlara Sinqapurun qərb hissəsində rast gəlinir və qumdaşı, argillit və s-dən ibarətdir. Metamorfik süxurlar Sinqapurun şimal-şərq hissəsində, eləcə də Pulau Tekongu adasının şərq sahillərində yayılıb. Onlar əsasən kvarsitdən ibarətdir. Sinqapur baxmayaraq ki, seysimik aktiv sınma zolağının yaxınlığında yerləşir, ancaq yetərincə təhlükəsiz bölgə hesab olunur. İndoneziyadan bir neçə yüz kilometr uzaqlıqda yerləşən adada nadir hallarda seysimik aktivlik qeydə alınır. Sinqapurun ada dövləti olması və ətraf su hövzələrlə sıx əlaqəsi onu Asiyanın ən önəmli limanlarından birinə çevirmiş. Sinqapuru Cənubi-Çin dənizinin suları yuyur. Bundan başqa ərazini Malakka boğazı və Sinqapur boğazı cənubdan və qərbdən əhatə edir. Şərqdən və şimaldan isə Cohor boğazı vasitəsi ilə materikdən ayrılır. Ən böyük körfəzləri Cruise Bay və Marina Baydır. Böyük təbii laqunlar East Lagoon, East Coast Lagoon, Dolphin Lagoon-dır. Ən böyük təbii havan Keppel Harbour, Serangoon Harbour. thumbright200pxSinqapur körfəzinin görünüşü thumbleft200pxGün ortası musson yağışları Sinqapur ekvatoradan 1 dərəcə şimalda yerləşir. Sinqapur Ekvatorial iqlimə malikdir. Dəniz coğrafi mövqeyə malik olması Sinqapurun iqlimi sabit temperatur və təzyiq, yüksək rütubət və yağışlarla ilə xarakterizə olunur. Orta illik yağıntı miqdarı 2340 mm-dir. Ən yüksək qeydə alınan yağıntı miqadarı - 512 mm , 467 mm və 366 gün ərzində view 1 Html Sinqapur yerli xəbərləri. Gün ərzində temperatur 23 dən 33 dərəcə arasında dəyişir. May ilin ən isti ayı, ikinci ən yüksək orta aylıq temperatur apreldə olur. Səbəb bu dövrdə demək olar ki, heç bir küləklərin əsməməsidir. Ən yüksək temperatur - 37,8C 1998-ci ilin 28 martında qeydə alınıb..Ən aşağı temperatur - 18,4 C, 31 yanvar 1934-də qeydə alınıb. Sinqapur təbii göl və çaylara malik olmasada su anbarlarına və su toplayıcı qurğular sisteminə malikdir. Bu tikililər əsasən şəhəri çirin su ehtiyatı ilə təmin etmək məqsədi ilə tikilmişdir. Məlumdur ki, ərazidə şirin su ehtiyatları yetərincə deyil. Şirin su ehtiyatının əsas mənbəyə yağış sularıdır. Ancaq ümumi yağıntıların miqdarından şirin suya olan təlabat iki dəfə çoxdur. O üzdən Sinqapur su ehtiyatını kənardan idxal edir. Suyun idxalını azaltmaq məqsədi ilə müasir dövrdə Sinqapurda böyük su toplayıcı və təmizləyici qurğular sistemi inşa edilmiş. Sinqapurun böyük kanal-çayları: Alexandra Canal Geylang River Pelton Canal Rochor Canal Rochor River Siglap Canal Singapore River Stamford Canal Sungei Bedok Sungei China Sungei Ketapang Sungei Lanchar Sungei Pandan Sungei Pinang Hougang Sungei Punggol Sungei Seletar Simpang Kiri Sungei Sembawang Sungei Serangoon Sungei Simpang Kanan Sungei Tampines Sungei Ulu Pandan Sungei Whompoe thumbleft200pxCyronq şəlaləsi thumbright200pxSeletar su anbarı Ölkənin diqqət çəkən ərazilərindən biridə Curonq şəlaləsidir. Bu şəlalə dünyada daima fəaliyyətdə olan ən hündür süni şələləsidir. Hündürlüyü 30 metrdir.

Sinqapur coğrafiyası

Elm uşaq jurnalı - Türkiyə Elmi və Texniki Araşdırma Təşkilatı Yanvar 1998-ci ildən etibarən çıxarmağa başladığı və uşaqlara görə olan aylıq bir jurnaldır. Məqsədi uşaqlara elmi sevdirməkdir. 1999 ilə 2000 illərində müəyyən mövzularda fotoşəkil çəkər vermişdir. 2001-ci ildə Təbiət Kartları vermiş, 2002-ci ildən itələyibərənsə bunun yerini hər mövzuda kartlar götürmüşdür. Jurnal hal- hazırda 64 səhifədir. Ayrıca jurnalın köhnə ədədləri cildlənərək TÜBİTAK Məşhur Elm Kitabları Satış Bürosunda satılmaqdadır. Bu jurnalın çıxmağa başlamasından 2 il əvvəl, 1996 və 1997 illərində Elm və Texniki jurnalıyla birlikdə əlavə olaraq 16 səhifəlik Elm və Texniki Uşaq verilirdi. Elm Uşaq TÜBİTAKin yeni logo 102. sayından etibarən istifadə etməyə başlamışdır. 20 may 2008 tarixində Medyatava.com adlı saytın etdiyi araşdırmaya görə 83.730 tirajla Türkiyənin ən çox satılan jurnalı olmuşdur. Elmlə Məşğul olaq: Elm Uşağın 99. ədəddən etibarən verməyə başladığı bir əlavədir. Elm Uşağın 2007dəki son ədədlərində o əkin adı mövzusuna bağlı olaraq dəyişməyə başlamışdır. 2006 və 2007 illərində jurnal içində verilən Elmlə Məşğul olaq əlavəsi 2006-cı ildə 4 səhifə idi. 2007dən bu ana qədər 8 səhifədir. 2008-ci ildədirsə bu əlavə jurnalın xaricində verilməyə başlandı.

Bilim çocuk (jurnal)

Mavi Banan, Avropa Meqapolisi və ya Liverpul-Milan oxu təxminən 100 milyon əhalisi olan, Qərbi və Mərkəzi Avropadan keçən urbanizasiya dəhlizi. Ərazinin Mavi Banan olaraq adlandırılması 1989-cu ildə Rocer Brunet tərəfindən idarə olunan fransız coğrafiyaşünaslar qrupu RECLUS tərəfindən hazırlanmışdır. Təxminən Şimali Qərbi İngiltərədən Böyük London boyunca İngilis Midlendləri vasitəsilə Avropa Lill Metropolisinə, Hollandiyada Randstad və Brüssel ilə Benilüks əyalətlərinə, qərbdə Almaniyada Reyn, Cənubi Almaniya vilayətlərinə, Fransada Elzas-Mozel vilayətlərinə, həmçinin İsveçrəyə , cənubda isə Şimali İtaliyaya qədər uzanır. Aktiv və passiv fəzalar arasında bölünməni müşahidə edən fransız coğrafiyaşünas Rocer Brunet 1989-cu ildə Qərbi Avropanın onurğa sütunu konsepsiyasını inkişaf etdirdi. O, İngiltərənin şimalından İtaliyanın şimalına qədər uzanan şəhər sənaye və xidmət dəhlizindən bəhs etdi. Mavi banan adını ilk dəfə Yakues Şerekve və Jozet Aliyanın LObs məqaləsinə qrafik əlavə edən rəssam yaratmışdır. Mavi rəng ya Avropa bayrağına, ya da bölgədəki fabrik işçilərinin mavi yaxalarına aid edilir. Brunet Avropa onurğasını ticarət yolları və ya sənaye kapitalının toplanması nəticəsində tarixi presedentlərin inkişafı kimi görürdü. Brunet öz təhlilində Fransanın iqtisadi təcridinə görə Paris şəhər ərazisini və digər Fransa konturlarını çıxartdı. Onun məqsədi Avropada daha böyük iqtisadi inteqrasiya idi, lakin o hiss edirdi ki, Fransa Hugenotların təqibi və Parisdə mərkəzləşməsi nəticəsində XVII əsrdə bu əlaqəni itirib. Lakin sonrakı versiyalara Paris də daxildir. 1991-ci ildə Avropa Komissiyası adından onun Regional Siyasətini dəstəkləmək üçün aparılan araşdırma kontekstində tədqiqatçılar Mavi Banan ideyasını Avropada regional rəqabətin nəticəsi kimi müəyyən edərək, empirik reallıq deyil, arzuolunan formalaşma kimi tənqid etdilər. Bundan əlavə, onların Mavi Banan diaqramı Şimali İtaliyanı da əhatə edən, lakin Barselonada bitəcək qədər əyriliyə sahib idi. Buraya Paris də daxil idi və onun şimal kökü kimi İngiltərə-Şotlandiya sərhədi var idi. Bir konsepsiya olaraq Mavi Bananın tarixinin öyrənilməsi komissiyanın araşdırmasına Brunetin orijinal konsepsiyasından Mavi Bananın səhvən rədd edilməsi kimi istinad edir. Komissiyanın adından aparılan araşdırmaya görə, Mavi Banan periferiya hesabına inkişaf etmiş bir nüvəni təmsil edirdi, Brunet isə empirik olaraq Mavi Banana Parisin periferiyasında, Fransa sərhədlərindən kənarda inkişaf bölgəsi kimi baxırdı. Sərhədləri Paris, London, Hamburq, Münhen və Milan, şərq istiqamətində inkişaf oxları olan iqtisadi cəhətdən güclü Avropa beşbucağına dair mülahizələr də olmuşdur.Karl-Peter Schön: Einführung. Das Europische Raumentwicklungskonzept und die Raumordnung in Deutschland. In: Bundesamt für Bauwesen und Raumordnung: Informationen zur Raumentwicklung, H. 34. Bonn: . İtaliya mətbuatında belə bir fikir irəli sürülüb ki, Aİ-nin 2013-cü il məlumatlarına görə, İtaliya ərazisi sənayesizləşmənin artması səbəbindən əlaqəni itirdiyi üçün mavi bananın forması dəyişdirilməlidir. Yalnız Lombardiya yeni banana daxil ola bilərdi. Bunun əksinə olaraq, dəniz İpək Yolunun birləşdirici nöqtələri vasitəsilə Veneto, Friuli-Venesiya-Culiya və Sloveniyada yeni iqtisadi inkişaf xətləri mövcuddur. Xüsusilə, yeddinci nəsil konteyner gəmiləri üçün mərkəzi Aralıq dənizində yeganə dərin su limanı olan Qaiya Tauronun yanında olan Triest limanı buna görə də xüsusilə investisiya hədəfidir. Rotterdam və Hamburq kimi şimal limanları əvəzinə Triest vasitəsilə nəqliyyat Şanxaydan on gün, Honkonqdan isə doqquz gün qısalır ki, bu da nəqliyyat xərclərini və karbon emissiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.Italy no longer belongs to the competitive regions. In: Corriere della Sera of August 25, 2013; Raffaele Ricciardi: Italy is losing competitiveness only Lombardy in Europe. In: Repubblica of August 24, 2013.Wolf D. Hartmann, Wolfgang Maennig, Run Wang: Chinas neue Seidenstrae .Logistica, il colosso Duisport acquisisce il 15 delle quote dellInterporto di Trieste In: Il Piccolo, 15. dekabr 2020. Sənayeləşmə Şimali Avropa ölkələrinə yeni əhalini cəlb etdiyi üçün son illərdə Mavi Banan şimala, Almaniyaya tərəf sürüşür. Sürətli urbanizasiya gecəqonduların və yoxsulluqdan əziyyət çəkən ərazilərin artmasına səbəb oldu ki, bu da Avropa ölkələrini şəhərlərin yenilənməsi ilə bağlı yeni siyasətlər həyata keçirməyə sövq etdi. Böyük Britaniyanın Şəhərlər üçün Fəaliyyət, Fransanın Reconqute Urbaine və Almaniyanın Stdtebauförderung proqramları tətbiq olunduğundan, bu urbanizasiya siyasətləri daha güclü bir təməl qurdu və şəhər məkanlarından daha yaxşı istifadə etdi. Bu siyasətlər ölkələrə Almaniya kimi iqtisadi cəhətdən daha da böyüməyə imkan verir. Əgər urbanizasiyanın mövcud tendensiyaları davam edərsə, 2050-ci ilə qədər dünya əhalisinin 72-i şəhərlərdə yaşayacaq. Bu, Avropa ölkələrinin şəhərlərə köçəcək insanların tutumları ilə məşğul olmaq üçün özlərini təkmilləşdirməyə hazırlamaq ehtiyacı yaradır. Urbanizasiyanın sürətli artması və daha çox insanın şəhərlərə köçməsi səbəbindən banan yer dəyişdirmək əvəzinə böyüyür. Urbanizasiya ilə əlaqədar olaraq, Mavi Banan ulduz şəklində budaqlanaraq daha böyük oldu. Buna baxmayaraq, Mavi Banan hələ də konurbanizasiyanın özəyi olaraq qalır. Mavi banan illər əvvəl olduğu kimi formalaşmasa da, hələ də Avropanın ən böyük insan, sənaye, pul və iqtisadi gücünü özündə saxlayır.

Mavi Banan

I Keçili nekropolu Şəmkir rayonunun Keçili kəndindən 5 km şimalda yerləşirdi. Şəmkir SES tikintisi ilə əlaqədar su altında qalmış sahəyə düşmüş və 1974-1975-ci illərdə tədqiq olunmuşdur. Nekropolda orta tunc, son tunc və antik dövrlərin qəbirləri üzə çıxarılmışdır.

I Keçili nekropolu

Stolbı dövlət təbiət qoruğu - Şərqi Sayanın şərq hissəsində, Orta Sibir yaylası ilə sərhəddə, Krasnoyarsk diyarı ərazisində yerləşən qoruq. Mühafizə olunan ərazinin təbii sərhədləri Yeniseyin sağ qollarıdır: şimal-şərqdə - Bazaixa çayı, cənub və cənub-qərbdə Mana və Bolşaya Slizneva çayları. Şimal- şərqdən stolbıKrasnoyarsk şəhərinə bitişikdir. Qoruğun mühafizə zonasının sərhəddinə bir şəhər avtobus dayanacaq vardır. 1925-ci ildə Krasnoyarsk şəhər sakinlərinin təşəbbüsü ilə mənzərəli qayalar ətrafındakı təbii kompleksləri - sienit qalıqlarını qorumaq üçün qurulmuşdur. Hal-hazırda onun sahəsi 47,219 ha-dır. YUNESKO-nun Ümumdünya irsi Fondunun siyahısına təqdim edilmişdir. Altay-Sayan Ekoregion Təbiət Qoruqları və Milli Parklar Birliyinin üzvüdür. Qoruğun florasına təxminən 740 damarlı bitki və 260 növ yosun daxildir. Şərqi Sayansının orta dağlarına xas olan tayqa meşələri geniş ərazini tutur. Qoruqda onurğalıların 290 növü müəyyən edilmişdir. 1720-1727-ci illərdə Sütunları D. Q. Messerşmidt ziyarət etdi. Sibirdə yeddi illik araşdırması zamanı üç dəfə Krasnoyarskda oldu. 1733-1734-ci illərdə Sütunları Vitus Berinq ziyarət etdi. 1735-ci ildə Sütunları İkinci Kamçatka Ekspedisiyasının yerüstü dəstəsinin üzvləri, akademik İ. Q. Qmelin və köməkçisi S. P. Kraşeninnikov ziyarət etdilər. 1771-1773-ci illərdə Sütunları Sibir tədqiqatçısı, təbiət tarixi professoru P. S. Pallas ziyarət etdi. Təxminən bir il Krasnoyarskda qalan alim monoqrafiyalar üzərində işlədi: Rusiya imperiyasının müxtəlif əyalətlərinə səyahət, Rusiya dövlətinin bitkilərinin təsviri, Rus-Asiya zoocoğrafiyası. 1833-ci ildə Sütunlarda əldə edilən xəzlərin inventarlaşdırılması: 67 samur, 43 tülkü və digər heyvanların mindən çox dərisi toplanır. 1870-1880 - Krasnoyarsk gimnaziyasının müəllimi İ. T. Savenkov dirəklərə məktəb ekskursiyaları keçirir və Krasnoyarsk ətrafındakı yerlərin topoqrafik eskizini tərtib edir. Bu da Sibirdəki bütün təcrübəsiz geoloqlar üçün başlanğıc olUr. o, 1886-cı ildə Krasnoyarsk mühitinin geoloji quruluşuna dair bir əsər nəşr etdirir. 30 iyun 1925 - Yenisey vilayət İcraiyyə Komitəsinin fərmanı ilə Stolbı adlanan qoruq elan etdilir. 1947 - Elena Krutovskaya və Ceyms Dulkeyt tərəfindən Stolbı Dövlət Təbiət Qoruğunun turizm və ekskursiya zonasında Yaşayış guşəsi təşkil olundu. 1940-cı illərin sonundan 21-ci əsrin əvvəllərinə qədər qoruq haqqında 16 elmi əsər toplusu çap edildi. Atmosfer çirkliliyinin və rekreasiya istifadəsinin Tayqa ekosistemlərinə təsiri öyrənilir. Dirəklərdəki tədqiqatçılardan biri qoruqla bağlı bir neçə kitabın müəllifi İ. F. Belyak olmuşdur, 6 yanvar 2013. 2000 - Stolbı Dövlət Təbiət Qoruğunun yaşayış guşəsi Roev Rucey Zooparkının əsasını təşkil etdi.

Stolbı Dövlət Təbiət Qoruğu

Anomaliya normadan, ümumi qanunauyğunluqdan kənara çıxma, yanlışlıq ; biologiyada və tibbdə orqanizmin və ya hər hansı orqanın quruluş və funksiyaca normadan kənara çıxması, orqanların quruluşunun formalaşmasında irsi pozğunluq. Bu pozğunluqlar genlərin və ya xromosomların dəyişilməsi ilə əlaqədardır. Məsələn, polidaktiliya, sindaktiliya, araxiodaktiliya və s.

Anomaliya

Frensis Ha Noa Baumbaxın rejissorluğu ilə 2012-ci ildə çəkilmiş ağ-qara, komediya-dram filmi. Ssenarisini Baumbax və filmin baş rolunu ifa edən Qreta Qerviq yazmışdır. Film Nyu-Yorkda yaşayan 27 yaşlı rəqqasə Frensis Halladeyin həyatından bəhs edir. Filmin premyerası 1 sentyabr 2012-ci ildə Tellurayd Film Festivalında baş tutdu. Daha sonra film 17 may 2013-cü ildə ABŞ-də IFC Films tərəfindən məhdud sayda kinoteatrda nümayiş olundu. Qreta Qerviq Frances Halladay Miki Samner Sophie Levee Adam Driver Lev Shapiro Michael Zegen Benji Patrick Heusinger Reade Patch Krause Michael Esper Dan Charlotte dAmboise Colleen Grace Gummer Rachel Josh Hamilton Andy Maya Kazan Caroline Justine Lupe Nessa Britta Phillips Nadia Juliet Rylance Janelle Dean Wareham Spencer

Frensis Ha

Le-Kot-de-Kor Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament İzer. Matezin-Triyev kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi Qrenobl. INSEE kodu 38132. Kommunanın 1999-cu il üçün əhalisi 44 nəfər təşkil edirdi. Kommuna dəniz səviyyəsindən 680 ilə 2 015 qədər metr yüksəklikdə yerləşir. Kommuna Parisdən təxminən 530 km cənub-şərqdə, Liondan 135 km cənub-şərqdə, Qrenobldan 45 km şimal-qərbdə yerləşir. Əhalinin dinamikası Le-Kot-de-Kor əhalisi Fransa Milli Statistika və İqtisadi Tədqiqatlar İnstitutunun saytında : Colors id:lightgrey value:gray id:darkgrey value:gray id:sfondo value:rgb id:barra value:rgb ImageSize width:360 height:360 PlotArea left:50 bottom:30 top:20 right:10 DateFormat x.y Period from:0 till:150 TimeAxis orientation:vertical AlignBars justify ScaleMajor gridcolor:darkgrey increment:50 start:0 ScaleMinor gridcolor:lightgrey increment:10 start:0 BackgroundColors canvas:sfondo BarData bar:1962 text:1962 bar:1968 text:1968 bar:1975 text:1975 bar:1982 text:1982 bar:1990 text:1990 bar:1999 text:1999 PlotData color:barra width:15 align:left bar:1962 from:0 till:119 bar:1968 from:0 till:87 bar:1975 from:0 till:77 bar:1982 from:0 till:84 bar:1990 from:0 till:50 bar:1999 from:0 till:44

Le-Kot-de-Kor

Nasir Hicazi İranın azərbaycanlı əsilli populyar futbol qapıçısı və məşqçisidir. Onun atası Təbrizli ev və əmlak alverçisi idi. O, Asiya Futbol Konfederasiyasının verdiyi məlumata görə, Asiya qitəsinin XX əsrdəki ən yaxşı ikinci qapıçı tanınır. Nasir Hicazi 1 ildən çox ağciyər xərçəngi xəstəliyindən əziyyət çəkdikdən sonra, Tehranda dünyasını dəyişdi. Onun ölüm xəbəri Azərbaycan Respublikasında da geniş olaraq yayılmışdır.İranın Azərbaycan əsilli tanınmış futbolçusu vəfat edib Famous Iranian football player of Azerbaijani origin died Azərbaycan əsilli tanınmış futbolçu vəfat etdi

Nasir Hicazi

Matar Anju adaları qrupuna daxil olan elə də böyük olmayan ada. Ada Çukot dənizi ilə Şərqi Sibir dənizi araspnda yerləşir. İnzinati cəhətdən Yakutiya ərazisinə daxildir. Ərazi Ust Lena qoruğuna daxildir. Kateqoriya:Şərqi Sibir dənizi adaları Kateqoriya:Anju adaları Kateqoriya:Çukot dənizi adaları

Matar

Qolem əfsanələrdə ruhu olmayan, əsasən gildən və ya torpaqdan yaradılan bir canlıdır. Orta əsrlərdə tanrının adlarının fərqli formada deyilməsi, bu sözləri yaradan hərflərin fərqli formada düzülməsi və ya bunların bir kağıza yazılaraq düzəldilən tilsimlərlə qolem yaradılmasına bağlı bir çox əfsanə yaranmışdır. Bir yəhudi əfsanəsinin qəhrəmanıdır, Talmudda Adəmin ruh üfürülmədən əvvəl bir qolem olduğu yazılır. Yəhudi folklorunda qolemlər, əsasən insan forması verilmiş palçıqdan düzəldilir. Ruhları yoxdur, zəkaları düşük səviyyədədir. Qolem sözü ivrit dilində axmaq sözündən törədilib . Əsas məqsədi yaradıcısını qorumaqdır. İnanca görə haham Judah Loew ben Bezalel tərəfindən gildən bir heykəl düzəldildi və yəhudi xalqını qorumaq üçün canlandırıldı. Alnına emet sözü yazıldı. Yəhudi xalqını qorudu və zaman keçdikcə gücləndi. Lakin şənbə günləri qolemin işləməsi qadağa idi, işləsə, alnından e hərfi silinər və met sözü qalırdı və qolem hərəkətsiz bir formada dururdu. Bir şənbə günü e hərfini silməyi unutdular və qolem idarədən çıxıb hər şeyi dağıtmağa və insanlara zərər verməyə başladı. Beləliklə, alnındakı bütün hərfləri sildilər və qolem parçalara ayrılıb dağıldı. Parçalarını Praqdakı Altneu sinaqoqunun altındakı gizli bir otağa möhürlədiklərini əhvalat edirlər. Xüsusiyyətlə fantastik mövzulu kitab və videooyunlarda qolemlərə tez-tez rast gəlinir. Əsasən, sehr və tilsimlərlə verilən əmrləri yerinə gətirməsi üçün canlandırılır. Verilən əmri yerinə gətirənə qədər və ya müəyyən bir zaman boyu qalır və sonra yox olur. Torpaq, qaya, ağac, atəş, dəmir, qan kimi müxtəlif növləri var. Qolem hansı maddədən düzəlibsə, o adla adlandırılır və onun xüsusiyyətlərinə sahib olur. Minecraft videooyununda qolem adlı varlıqlar mövcuddur və əfsanələrdə olduğu kimi onu yaradana, sahibinə itaət edib onu qoruyur. Oyunda dəmir qolemi mövcuddur: dəmir blokları üst-üstə qoyulub insan forması verilir və baş yerinə balqabaq qoyulur. Dəmir qolemi nadir hal da olsa, sərbəst halda tapıla bilir. Bu qolemlər kəndlərin ətrafında olur və kəndliləri qoruyur. Bəzən bu qolemlər lalə gülünü dərib kəndlilərə də verir. Burda da dəmir qolemi ağır-ağır yeriyir və əlavə olaraq, minecraft-dakı dəmir qolemi yüksəklikdən düşəndə zədə görmür. Qar qolemləri də vardır ki, onlar daha zəif olur, sürətlə qaçır və sahibini düşmənlərə qar topu ataraq qoruyur. Qolemdən çox qardan adama bənzəsə də, oyun da ona qar qolemi adı verilib. Qar qolemi gəzdiyi yerlərə qar cığırı çəkir. Oyunun orijinalında yalnızca dəmir və qar qolemləri mövcuddur, amma müxtəlif modlarla birlikdə yeni qolemlər də əlavə etmək mümkündür. jpgMinecraft oyununda qar qolemi jpgMinecraft oyununda dəmir qolemi Clash of Clans videooyununda da qolem adlı varlıqlar vardır ki, bunlar oyunda hücumçu əsgər kimi işlədilir. Qolem çox yavaş hərəkət edir, canı çoxdur. Bütün müdafiə binaları qolemə fokuslanır və digər əsgərlər rahat-rahat hücum edilən yeri dağıdır. Bu qolemin başlıca xüsusiyyətidir. Qolem öldükdə onun parçaları qolemit adlanan iki kiçik qolemcik yaradır. Bu qolemlərin hamısı qayadandır. Qolemin səviyyəsi artdıqca canı və vuruş gücü artır, görünüşü dəyişir. pngClash of Clans oyununda bütün səviyyələrdə qolemlərin görünüşü

Qolem

Şatolen Fransanın Bretan regionun rayonlarından biri. Departamenti Finister. Suprefektura Şatolen. Rayon əhalisi 2006-cı ildə 84 671 nəfər təşkil edirdi. Əhalinin sıxlığı 47 nəf km. Rayon sahəsi 1804 km. Kare-Pluqer Krozan Le-Fay Pleyben Şatolen Şatonöf-dü- Fay Yüelqoa Arqol Beryen Bolazek Botmör Braspar Brennilis Quezek Dineo Kamare-sür-Mer Kare-Pluqer Kast Kemenevan Kerqloff Kerla Ledan-Poe Kollorek Kore Krozon La La-Föye Lanvoek Landavennek Landelo Lannedern Le-Kluatr-Pleyben Le-Fau Lennon Leuan Lokeffre Lokmara-Beryen Lokronan Loperek Lote Motreff Pleyben Ployeban Plomedyeren Ploneve-dü-Fay Ploneve-Porze Ploünevezel Pluye Pon-de-Bün-le-Kimerş Por-Lone Pullauan Ronoyen Roskanvel Sen-Qoazek Sen-Kuli Sen-Nik Sen-Rivoal Sen-Seqal Sen-Tua Sen-Ernen Skrinyak Speze Telqrük-sür-Mer Treqarvan Trequre Şatolen Şatonöf-dü-Fay Yöelqa

Şatolen (rayon)

Göydərək kəndi - İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Heris şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. Şərqi Azərbaycan ostanının Əhər şəhristanının kəndlərindəndir. Kənd 11 avqust 2012-ci il tarixində zəlzələ nəticəsində tamam dağılıb. 2006-cı il məlumatına görə kənddə 154 nəfər yaşayır .

Göydərək (Heris)

Nemət Bəsir şair, publisist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü. Hacıyev Nemət Ağabala oğlu 1889-cu il martın 20-də Bakı quberniyasının Balaxanı kəndində anadan olmuşdur. İbtidai təhsilini mədrəsədə almışdır. Kiçik yaşlarından bədii ədəbiyyata güclü meyl göstərmişdir. Mirzə Ələkbər Sabirlə Balaxanı kənd məktəbində işləməsi və dostluq əlaqəsi onda yazıb-yaratmaq həvəsi oyatmışdır. Şerlərini Dəli Nemət, Əyyar, Məşəl, Köhnə Əyyar gizli imzalan ilə dərc etdirmişdir. Onun şerlərindən xoşlanan M.Ə.Sabir rəvayətə görə ona Bəsir təxəllüsünü vermişdir. İnqilabdan əvvəl dövri mətbuatda müntəzəm çıxış etmiş, bir sıra kitabları nəşr olunmuşdur. Repressiyaya məruz qalmış şair Sibirə sürgün edilmişdir. Bəzi mülahizələrə görə, sürgündən qayıdarkən yolda acından və soyuqdan vəfat etmişdir. Qəbrinin yeri bilinmir. Bəzi mülahizələrə görə, Balaxanıda dəfn edilmişdir. Aləmi-nisvan. Bakı: Elektrik mətbəəsi, 1910; Fəryad. Bakı: Kaspi mətbəəsi, 1910; İki nakam . Bakı: Məktəb elektrik mətbəəsi, 1916; Rümuzat . Bakı: Orucov qardaşlarının mətbəəsi, 1915. Hüseyn Həşimli. Nemət Bəsir və onun İki nakam romanı. Azərbaycan jurnalı, 1998, 8, s.158-161 Hüseyn Həşimli. Unudulmuş şairin poetik dünyası. Naxçıvan Müəllimlər İnstitutu Xəbərlər, 2006, 2, s. 42-47 Hüseyn Həşimli. Unudulmuş şair Nemət Bəsir. Azərbaycan jurnalı, 2007, 9, s. 167-171 Hüseyn Həşimli. Unudulmuş şair Nemət Bəsirin lirikası. Naxçıvan Dövlət Universiteti Elmi əsərlər, humanitar elmlər seriyası, 2014 , 5, s.14-22 Hüseyn Həşimli. Unudulmuş şairin dəyərli poetik irsi. 525-ci qəzet.- 2014.- 8 may Hüseyn Həşimli. Unudulmuş şair Nemət Bəsirin lirikasında multikulturalist motivlər. Bakı Slavyan Universiteti Ulu öndər Heydər Əliyev irsində multikultural və tolerant dəyərlər beynəlxalq elmi konfransın materialları, I hissə, Bakı: Mütərcim, 2016, s.370-372

Nemət Bəsir

Rəfael Cabbar oğlu Salamzadə Azərbaycanlı operator. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi, Humay və Qızıl çıraq mükafatları laureatı. Rəfael Cabbar oğlu Salamzadə 23 avqust 1942-ci ildə Bakıda anadan olmuşdur. Dağlıq Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərin iştirakçısıdır. 1967-ci ildə hərbi xidmətdən sonra Azərbaycanfilmə işıqçı vəzifəsində işləməyə gəlib. Sonralar müxtəlif kinojurnallar üçün müstəqil süjetlər çəkib. 1975-ci ildən Azərbaycanfilm kinostudiyasında çalışan operator 40-dan çox filmin üzərində işləmişdir. Rəfael Salamzadə işlədiyi müddət ərzində Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda xalq hərəkatını, Qarabağ müharibəsi, 20 Yanvar və meydan hadisələrini, ölkəmizdə baş verən taleyüklü olayları lentə alıb. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi Humay mükafatı Qızıl çıraq mükafatı

Rəfael Salamzadə

Burğac çilingər aləti olub, yivli bərkidici hissələrin bağlanması və açılması üçün yerinə yetirilən burma hərəkətini icra etmək üçün tətbiq edilir. İlk dəfə burğacın tətbiqinə 17-ci əsrdə rast gəlinir. Metal burğacların 19-cu əsrdə metaləksən dəzgahların ixtirası ilə əlaqədar olaraq əhəmiyyəti artmağa başlamışdır. Ona görə ki, metalların emalı ona qədər çətin olduğundan vintlərin istehsalı da məhdud idi. Vintlər əllə bülövlənirdilər. Burğac dəstəkdən və tildən ibarətdir. Dəstək adətən ağac və ya rezindən, til olan hissə isə metaldan hazırlanır. Dəstəyin diametri 10-40 mm civarında yerləşir. Bu ölçü yivli hissəyə tətbiq olunan fırladıcı momentin qiymətindən asılı olaraq seçilir. Kiçik hissələrin bərkidilməsində dəstəyi kiçik olan burğaclardan istifadə edilir ki, tətbiq olunan qüvvə hissəni zədələməsin. İş zamanı tilin yeyilməsinin qarşısını almaq üçün o çox zaman yeyilməyə davamlı materiallardan düzəldilir. Burğacların tili vintlərin başlarına uyğun olaraq hazırlanırlar. yarıqlı vintlər üzün düz tilli, kəsişən yarıqlı vintlər üzün xaçfırmalı tilə malik burğaclar mövcuddurlar. Phillips firması iki müxtəlif burucu növü işləmişdir: Phillips xaçformalı yarığa mlik burğaclar üçündür. Hal-hazırda köhnəlsə də elektronikada geniş tətbiq olunur, çünki az yer tutur. Pozidriv Phillips başlığının təkmilləşdirilmiş formasıdır. Yarıq çox dərin olduğundan yalnız başlığı böyük olan burğaclarda tətbiq olunur. Altıüzlü yarıqlı- böyük fırlanma momenti əldə etməyə imkan verir. Torks böyük fırlanma momenti tətbiq etməyə imkan verir. Maşınqayırmada geniş tətbiq olunur.

Burğac

Rusiya inqilabı Rusiya İmperiyası ərazisi boyunca 1917-ci ildə monarxiya dövlət idarəetməsinin ləğv edilməsiylə başlayıb, vətəndaş müharibəsinin sonu və Ukrayna, Azərbaycan və başqa milli dövlətlər daxil olmaqla, bolşevik Sovet İttifaqının qurulmasından sonra 1923-cü ildə sonlanan siyasi və sosial inqilab dövrü. O, Birinci Dünya müharibəsi dövründə, Rusiyanın o dönəmki paytaxtı olan Petroqrad ətrafında və içində cəmlənən Fevral inqilabı ilə başlamışdır. İnqilab Rusiya Ordusunu qiyama hazır hala gətirməkdə əsas payı olan Birinci Dünya müharibəsi ərzində böyük hərbi itkilər kontekstində özünü göstərmişdi. Rusiya parlamentinin, yəni Dumanın üzvləri xaos içərisində Rusiya müvəqqəti hökumətini quraraq ölkənin nəzarəti barədə düşündülər. Bu fikir yüksək əsilzadə zümrəsi və böyük kapitalistlərin maraqları ilə də üst-üstə düşürdü. Ordu idarəçiliyi inqilabı basdırmaq üçün əllərində vasitənin olmadığını hiss etdi və İmperator II Nikolay öz taxtından imtina etdi. İcma təşəbbüsləri hərəkatı cəmiyyəti məclisləri Sovetləri elan etdilər. Əsasən əskərlər və şəhər sənaye işçi sinifindən təşkil olunan bu sovetlər ilk başda müvəqqəti hökumətin idarəsinə icazə versə də, hökumətə təsir etmək üçün müstəsna hüquq və müxtəlif hərbi qruplaşmalara nəzarət etmə barədə israr etdi. Bu, ikili idarəetmə mərhələsini ortaya çıxarır: Müvəqqəti hökumət dövlət gücünü əlində saxlayarkən, sosialistlərin rəhbərliyi altındakı sovetlərin milli şəbəkəsi aşağı və getdikçə artaraq sol yönümlü orta şəhər sinfi üzərində böyük idarə gücünə sahib idi. Bu xaotik dönəm müddətində tez- tez qiyamlar, etirazlar və tətillər qeydə alınır. Aralarında Vladimir Leninin rəhbərliyindəki bolşeviklərin də olduğu çoxu sosialist siyasi təşkilat gündəlik çətinliklərlə mübarizə aparır və mərkəz, Sovetlər və Duma uğrunda yarışırdı. Kəndlilərə torpaq paylayan və şəhər işçilərini çörəklə təmin edən Lenin Rusiyanın müharibədəki iştirakını dərhal sonlandırma siyasəti apardı. Müvəqqəti hökumət Almaniya ilə müharibəni davam etdirmək fikrini seçsə də, bolşeviklər və digər sosisalist fraksiyalar daha sonrakı inqilabın tərəqqisinə bəraət qazandırmaq üçün müharibəyə olan bəşəri nifrətdən önəmli dərəcədə istifadə etdilər. Bolşeviklər böyük nəzarət üçün istifadə etdikləri və idarələri altında olan işçi milislərini Qırmızı Qvardiyaya çevirdi. Vəziyyət Bolşevik idarəçiliyindəki, Petroqrad işçi və əskərləri tərəfindən reallaşan və Müvəqqəti hökuməti müvəfəqqiyyətlə devirib, onun bütün səlahiyyətlərini Sovetlərə ötürən 1917-ci ildəki Oktyabr inqilabı ilə kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Onlar qısa zaman ərzində dövlətin paytaxtını Moskvaya köçürdülər. Bolşeviklər sovetlər içərisindəki güclü dəstək bazalarını mühafizə etdi və ali idarəetmə partiyası kimi, keçmiş imperiyanı dünyanın ilk sosialist dövlətinə çevirmək üçün yenidən təşkilatlanmaq və Sovet demokratiyasını ölkə və beynəlxalq səviyyədə tətbiq etmək məqsədi ilə federal hökuməti təsis etdi. Onların Rusiyanın Birinci Dünya müharibəsindəki iştirakını sonlandırma sözü bolşevik liderlərin 1918-ci ilin martında Almaniya ilə Brest-Litovsk sülh müqaviləsini imzalamasıyla tamamlanmış oldu. Daha sonra yeni dövləti qorumaq üçün bolşeviklər xalqın düşmənləri olaraq qəbul edilənləri cazalandırmaq, edam etmək və təmizləmək üçün inqilabi mühafizə xidməti kimi fəaliyyət göstərən, gizli polis Çekanı qurdu. Buradakı kampaniyalarda Böyük Fransa inqilabındakılar bilərəkdən örnək alınmışdı. Az sonra müharibə Qırmızılar , Ağlar , müstəqillik hərəkatçıları və Bolşeviklərə qarşı olan digər sosialist fraksiyalar arasında tüğyan etdi. Bolşeviklərin həm Ağları həm də digər bütün rəqiblərini məğlub etdiyi müharibə bir neçə il davam etdi. Qalib gələn sosialistlər özlərini Kommunist Partiyası kimi yenidən təşkil etdilər. Onlar, həmçinin yeni müstəqil olan Gürcüstan, Gürcüstan, Belorusiya , Azərbaycan və Ermənistan kimi respublikalarda da Sovet hakimiyyətini bərqərar etdilər. Onlar bu yurisdiksiyaları 1922-ci ildə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının tərkibində birləşməyə gətirdilər. Moskva və Petroqradda mühim tarixi hadisələr cərəyan edərkən, ölkə ərazisi boyunca şəhərlərdə, imperiya ərazisindəki milli azlıqlar arasında və kəndlilərin ələ keçirərək torpaqları yenidən bölüşdürdüyün kənd ərazilərində də böyük dəyişikliklər yaşanırdı.

Rusiya inqilabı

Şirinşo Şotemor adına Tacikistan Aqrar Universiteti Tacikistanın ən böyük universitetlərindən biri, ölkənin aqrar sənaye kompleksinin, təhsilin və elmin inkişafı mərkəzlərindən biridir. 1931 -ci ildə Xucənd şəhərində qurulan Tacikistan Respublikasının paytaxtı Düşənbədə yerləşir . Rektor - kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor Maxmaderov Usmon Mamuroviç . Mərkəzi Asiya Sovet respublikalarında kənd təsərrüfatı sektorlarının bölgü bölgüsü nəzərə alınmaqla mühəndislik, texniki və kənd təsərrüfatı bilikləri olan yüksək ixtisaslı kadrlara olan ehtiyac dar ixtisaslar üzrə mütəxəssislər hazırlayan ixtisaslaşdırılmış universitetlərin yaradılmasını zəruri edir. Bu məqsədlə, 1931 -ci ildə Tacikistan SSR-in şimalındakı Mərkəzi Asiya Dövlət Universitetinin əkinçilik fakültəsinin bazasında XocentRusiya İmperiyası dövründən və SSRİ -də 1936 -cı ilə qədər şəhərin rus dilində adı ümumiyyətlə belə yazılırdı. , Mərkəzi Asiya Meyvə və Tərəvəz İnstitutu quruldu. Müəllimləri 205 tələbəyə və işləyən fakültənin 336 tələbəsinə dərs deyən 13 ixtisaslaşdırılmış kafedra yaradıldı. Respublikanın kənd təsərrüfatı sahələrinin inkişaf perspektivlərinə uyğun olaraq, 1934-cü ildə institut yenidən təşkil edildi və Tacikistan Kənd Təsərrüfatı İnstitutu adlandırıldı və 1944 -cü ildə maddi -texniki bazanı yaxşılaşdırmaq və respublikanın bütün bölgələrindən mütəxəssislərin hazırlanmasını genişləndirmək və kənd təsərrüfatının yüksəlməsi məqsədi ilə Tacikistan SSR Xalq Komissarları Sovetinin qərarı ilə institut Stalinabad şəhərinə köçürüldü. Heyvandarlıq və ipəkçilik kimi inkişaf etməkdə olan sahələr üçün kadr təmin etmək məqsədi ilə 1943 -cü ildə aqronomiya fakültəsinin bazasında 1947 -ci ildə zootexnik fakültəsinə çevrilən zootexnika şöbəsi yaradıldı. 1944 -cü ildə ipək qurdu şöbəsi yaradıldı. Böyük Vətən müharibəsi dövründə mütəxəssislərin hazırlanması da evakuasiya edilmiş institutları tərəfindən həyata keçirilmişdir. Böyük Vətən müharibəsi illərində institut Tacikistan SSR-də gənclərin maarifləndirilməsi üçün hərbi-vətənpərvərlik mərkəzlərindən biri idi, əllərində silahlarla institutun bir çox tələbə və müəllimləri vətənlərini faşist işğalçılarından qorudular və əksəriyyəti əbədi olaraq döyüş meydanında qaldı. Müharibədən sağ qalan bir neçə nəfər instituta qayıtdı, bəziləri təhsillərini davam etdirdi, bəziləri pedaqoji iş. Müharibədən sonra respublika müxtəlif mexanizasiya vasitələrinin köməyi ilə əkinçilik və heyvandarlıq sahəsində kompleks vəzifələr yerinə yetirərək kənd təsərrüfatı sektorlarını intensivləşdirmə kursuna başladı. Su təsərrüfatı qurğularının tikintisi və pambıq və digər kənd təsərrüfatı bitkilərinin sistemli suvarılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir ki, bu da xeyli sayda mühəndis heyəti tələb edirdi. Bu baxımdan, 1946 -cı ildə kənd təsərrüfatı istehsalatının mühəndis, 1951 -ci ildə isə hidrotexniklərin hazırlanmasına başlandı. İri heyvandarlıq komplekslərinin təşkili, heyvandarlığın sənaye əsaslarına keçirilməsi, ət, süd, yumurta istehsalı üçün ixtisaslaşmış təsərrüfatların yaradılması baytar həkimlərinə ciddi ehtiyac olduğunu müəyyənləşdirdi və 1963-cü ildən etibarən institut ixtisaslı baytarlar yetişdirməyə başladı. 1950-ci ildən institut qiyabi şöbədə iş yerində mütəxəssis hazırlamağa başladı. 1966 -cı ildə aqronomiya fakültəsinin iqtisadi şöbəsi müstəqil olaraq Kənd Təsərrüfatı İqtisadiyyatı fakültəsinə çevrildi, həmin ildə institutda ixtisasartırma fakültəsi yaradıldı. Ali Riyaziyyat kafedrası Bədən tərbiyəsi və sağlamlığı yaxşılaşdırma mərkəzi şöbəsi Pambıqçılıq, genetika, seleksiya və toxumçuluq kafedrası Kimyəvi Aqronomiya və Torpaqşünaslıq Bitkiçilik kafedrası Yem istehsalı şöbəsi Botanika və kənd təsərrüfatının ekologiyası kafedrası Marketinq və aqrobiznes şöbəsi Rus dili kafedrası İngilis dili şöbəsi Tarix və hüquq kafedrası Kənd təsərrüfatı məhsullarının saxlanması və emalı texnologiyası şöbəsi Mühasibat və audit şöbəsi Aqrar sənaye kompleksində maliyyə və kredit şöbəsi Aqrar sənaye kompleksində informasiya texnologiyaları kafedrası Fəlsəfə və Siyasi Elmlər Bölməsi İqtisadi Analiz və Statistika şöbəsi Meyvə -tərəvəzçilik kafedrası Üzümçülük kafedrası Meşə Təsərrüfatı və Landşaft Dizaynı Bitki Mühafizəsi və Karantin Departamenti Bitki Fiziologiyası, Biotexnologiya və Bağçılıq Aqrosənaye kompleksi müəssisələrində istehsalın təşkili şöbəsi Aqrar sənaye kompleksi iqtisadiyyatı kafedrası İqtisadiyyat nəzəriyyəsi kafedrası İdarəetmə və Sahibkarlıq şöbəsi Meliorasiya, meliorasiya və torpaq mühafizəsi şöbəsi Suvarma və drenaj sistemlərinin istismarı şöbəsi Hidrotexniki qurğular şöbəsi Torpaq idarəçiliyi kafedrası Struktur Mexanika və Hidravlika kafedrası Fizika kafedrası Quşçuluq və Arıçılıq kafedrası Normal Anatomiya, Histoloji ilə Patoloji və Patoloji Fizyoloji Bölümü Farmakologiya və parazitologiya şöbəsi Mikrobiologiya və Epizootologiya şöbəsi Cərrahiyyə, mamalıq və heyvanların daxili yoluxucu olmayan xəstəlikləri kafedrası Baytarlıq sanitariyası şöbəsi Maşınların texniki xidməti və təmiri şöbəsi Nəzəri Mexanika və Mühəndis Qrafika kafedrası Kənd təsərrüfatının elektrikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması kafedrası Kənd təsərrüfatı maşınları və qida emalının mexanizasiyası kafedrası Güldəstə Tələbə Mədəniyyət Mərkəzi Tibbi dispanser APK kadrlarının təkmilləşdirilməsi mərkəzi. 1980-ci illərin əvvəllərində Tacikistan Aqrar Universitetinin Tarix Muzeyi yaradıldı, açılışı 4 Mart 1982-ci ildə edildi. 2001 -ci ildə, universitetin 70 illik yubileyi ərəfəsində, eləcə də 2009 -cu ildə, MDB ölkələrinin qabaqcıl kənd təsərrüfatı universitetlərinin rektorlarının səfəri və qarşıdan gələn universitetin 80 illik yubileyinin qeyd edilməsi münasibətilə, muzey bütün fakültələrin stendləri, yeni eksponatlar, sərgi avadanlığı və universitetin nailiyyətlərinin fotoları ilə yeniləndi Məlumat və Analitik Mərkəz Keyfiyyət İdarəetmə Şöbəsi Təcrübə mübadiləsi və gənc mütəxəssislərlə iş Sənəd Qeydiyyat Şöbəsi Hüquqi Dəstək və Kadrlar Departamenti Uzaqdan təhsil. Laboratoriyalar Tədris laboratoriyası Elektrokaplama Mexanik emal tədris laboratoriyası Standartlaşdırma və texniki hesablamalar tədris laboratoriyası Struktur məhsulların texnologiyası tədris laboratoriyası Maşın hissələrinin sürtünmə və aşınma və nasazlığın aşkarlanması təlim laboratoriyası Tədris laboratoriyası - Mexanika və çilingər emalatxanası Kənd təsərrüfatı maşınları parkı təlim laboratoriyası Yol qaydaları təlim dərsi Kənd təsərrüfatı maşınları nın öyrənilməsi üçün laboratoriya və praktik təlim üçün texnoloji park Kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı üçün kiçik zavod Universitetin iki tədris və istehsal təsərrüfatı var - gələcək mütəxəssislərin biliklərini istehsalatla əlaqələndirərək nəzəri biliklərini praktikada tətbiq etdikləri Yavan və Hisar təhsil təsərrüfatları.

Tacikistan Aqrar Universiteti

Fərid İmran oğlu Zaməddinov Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin giziri, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Fərid Zaməddinov 1986-cı il mayın 11-də Oğuz şəhərində İmran və Nərgiz Zaməddinovların ailəsində anadan olub. 19922003-cü illərdə Oğuz şəhəri E.Abdullayev adına 2 nömrəli tam orta məktəbdə təhsil alıb. Ailəli idi. Nəzrin və Nərmin adında 2 qızı, Aqşin adında isə 1 oğlu yadigar qaldı. Fərid Zaməddinov 20032005-ci illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin sıralarında müddətli həqiqi hərbi xidmətdə olub. 2012-ci ildən müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət qulluqçusu idi. 2016-cı ilin 25 aprelində baş verən Aprel döyüşlərində savaşıb. Azərbaycan Ordusunun giziri olan Fərid Zaməddinov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Murovdağ döyüşlərində, həmçinin Talış qəsəbəsinin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Fərid Zaməddinov noyabrın 10-da Talış istiqamətində snayper gülləsi nəticəsində şəhid olub. Oğuz Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunub. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Fərid Zaməddinov ölümündən sonra Vətən uğrunda medalı ilə təltif edildi. 2020-ci ilin dekabrında Elşən Əhmədli və Fərid Zaməddinovun xatirəsini əbədiləşdirmək üçün yaşadığı məhəllədə qoşa Şəhid Bulağı tikilmişdir. Azərbaycan Ordusunun 100 illiyi yubiley medalı Qüsursuz xidmətə görə 3-cü dərəcəli medalı Vətən uğrunda medalı

Fərid Zaməddinov

Aytaxt - İrəvan xanlığının Karbibasar mahalında kənd adı. Mənbədə Haytaq formasındadır. Əhalisi Albatanlı əşirəbindəndir. Əsli Aq- taxtdır. Rəng bildirən ağ və ərəbcə təxt yüksəklik sözlərindən ibarətdir. Cənubi Qafqazda bir sıra toponimlərdə taxt sözü ilə türk mənşəli taxta dağ döşündə hamar yer sözləri bəzi hallarda danışıqda qarışdırılmışdır.B.Budaqov, Q.Qeybullayev Ermənistanda Azərbaycan Mənşəli Toponimləri İzahlı Lüğəti. Bakı1998

Aytaxt

Qazaxıstanın gerbi 4 iyun 1992-ci ildə qəbul edilib. Gerbin müəllifləri Jandarbek Məlibekov və Şota Vəlixanovdur. Final mərhələsində gələcək gerbin təxminən 245 ideya və 67 təsvir layihəsi iştirak edirdi. 1992-ci ilə qədər, Qazaxıstanın gerbi bütün digər keşmiş müttəfiq sovet respublikalarının gerbinə oxşar idi. Emblem Tibet Yel Atı simvoluna oxşadılaraq, mifik atların qanadlarının köməyi ilə tənzimlənən alaçığın üst hissəsindəki günbəzə oxşar şanırakın təsviridir. Emblemin dairə forması həyat və əbədiyyət rəmzidir. Şanırak ailə rifahı, sülh və əmin-amanlıq rəmzidir. Qazax şanırakına çox oxşar dizayn qonşu ölkə olan Qırğızıstan bayrağında istifadə edilir. Bu Qırğızıstanda tündük kimi tanınır. Qazaxıstan Respublikasının milli emblemi iki rəngdən ibarətdir: qızılı və mavi. Qızılı rəng Qazax xalqının işıqlı, aydın gələcəyinə uyğundur, mavi rəng isə sülh, həmrəylik, dostluq və birliyi təcəssüm etdirir. Ölkənin adı qazax dilində gerbin aşağı hissəsində təsvir olunub.

Qazaxıstan gerbi

Seyidəli Əli oğlu Muxtarzadə Cənubi Azərbaycanda Demokratik Hərəkatın rəhbərlərindən biri. 1905-1911-ci illər İran İnqilabının və Cənubi Azərbaycanda Demokratik Hərəkatın rəhbərlərindən biri Muxtarzadə Seyidəli Əli oğlu İranda, Cənubi Azərbaycanın Urmuyə şəhərində 1872-ci ilin may ayının 19-da anadan olub. Muxtarzədə Seyidəli gənc yaşlarından şah üsuli idarəsinə qarşı vuruşmuş, silahlı partizan dəstələri yaratmışdır. O, 1905-ci ildə İranda, o cümlədən Cənubi Azərbaycanda genişlənən milli-azadlıq hərəkata qoşulmuşdur. Eyni zamanda Həqiqəti Əncümənin üzvü olmuşdur. 1906-cı ildə Təbriz üsyanında Mücahidlərə rəhbərlik edənlərdən biri olmuşdur. 1908-ci il iyun ayının 23-də üsyanı boğmaq istəyən irticaçı qüvvələr 40 minlik şah qoşunu ilə Təbrizə daxil oldu. Muxtarzadənin rəhbərliyi ilə fədai dəstələri əksinqilabi qüvvələrə ağır zərbə vuraraq, onları Təbrizdən qovdular. 11 ay davam edən bu vuruşmada Muxtarzadə mahir bir sərkərdə kimi özünü göstərdi. Təbriz üsyanı zamanı İnqilabi Hökumətin Hərbi Şurası yaradıldı. Hərbi Şuranın 5 nəfər üzvü var idi. Muxtarzadə Seyidəli həmin 5 nəfərdən biri idi. O, Səttar xanın yaxın silahdaşı idi. 1910-cu ilin avqust ayında xarici müstəmləkətçilər, daxili irtıcaçı qüvvələr və şah qoşunları Cənubi Azərbaycana, Təbrizə hücum edərək Inqilabi Hökuməti qan içərisində boğdular. İnqilabi Hökumətin həyata keçirdiyi bütün Demokratik tədbirlər ləğv olundu. Birinci Dünya muharibəsi başlandıqdan sonra Muxtarzadə Seyidəli Əli oğlu Şimali Azərbaycanın Gəncə şəhərinə köçür və ömrünün sonunadək orada yaşayır. O, 1918-ci ildə Sultan Əli qızı ilə ailə həyatı qurur, Miri adlı oğlu və Rüxsarə adlı qızı olur. Muxtarzadə Seyidəli Əli oğlu Fərdi Təqaüdçü idi. O, 1960-cı ilin mart ayının 23-də Gəncə şəhərində 88 yaşında vəfat edir. 1946-cı ildə Cənubi Azərbaycanın Təbriz şəhərində Milli Hökumət zamanı Qərərgah rəisi işləmiş Hərbi zabit, mühacir və Fərdi Təqaüdçü Dəsti Nüsrət Rəhim oğlunun xatirələrindən: Mən Muxtarzadə Seyidəli Əli oğlu ilə yaxından tanış idim. O, İrandakı İnqilabi Hərəkatlardan söhbət edərkən Səttarxan, Bağırxan, Əli Müsyo və başqaları haqqında çoxlu xoş xatirələr söyləyirdi. İnqilabi Hərəkatların qələbələrindən və məğlubiyyətindən söhbət edirdi. 1960-cı ilin may ayının 22-si idi. Muxtarzadə Seyidəli Əli oğlunun xəstəliyinin ağır vaxtı idi. Təsadüfən Azərbaycan Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Vəli Axundov Gəncə şəhərində idi. O, Gəncə mehmanxanasında qalırdı. Mən onun qəbuluna getdim və Fərdi Təqaüdçü İnqilabçı Sərkərdə Muxtarzadə Seyidəli Əli oğlu haqqında ətraflı danışdım və onun səhhəti haqqında məlumat verərək bildirdim ki, hal- hazırda onun vəziyyəti ağırdır, can verir.Vəli Axundov yanındakı digər yoldaşlar ilə Vaqif küçəsində yaşayan Inqilabcı Sərkərdə Muxtarzadə Seyidəli Əli oğlunun yanına getdilər. Təsadüfən İlahi tərəfındən Muxtarzadə Seyidəliyə eləbil ki, bir qüvvə gəldi. O, gözlərini açıb Vəli Axundova mənim kasıb evimə çox xoş gəlibsiniz, bağışlayın ki, çarpayıda uzanmış haldayam. Bir qədər söhbət etdikdən sonra sonuncu dəfə salamat qalın deyib, gözlərini əbədi yumdu.

Seyidəli Muxtarzadə

Qərbi Avropanın humanist yazıçıları daha ədalətli quruluş arzulayırdılar. Belə humanistlərdən biri ingilis yazıçısı Tomas Mor idi. O, hüquqşünas idi. 1516-cı ildə Ən yaxşı dövlət quruluşu və yeni Utopiya adası haqqında qızıl kitab nəşr etdirdi. Kitabda xüsusi mülkiyyət olmayan Utopiya adası təsvir edilir. Tomas Mor bu cəmiyyəti qurmağın yolunu bilmirdi. Ona görə də, sonralar həyata keçilməz arzunu utopiya adlandırdılar. Fransanın humanist, satirik yazıçısı Fransua Rable Qarqantua və Pantaqruel kitabında kral və mənasız müharibələri ifşa etmişdir. XVI əsrin sonunda ingilis xalqı teatrı çox sevirdi. Londonda 10-a qədər teatr var idi. Kraliça Yelizaveta tez-tez teatra gəlirdi. İngilis yazıçısı Uilyam Şekspir 37 faciə, komediya, tarixi dram yazmışdır. Onun Hamlet, Otello, Kral Lir və s. əsərləri indi də dünyanın müxtəlif səhnələrində oynanılır. Şekspirin qəhrəmanları hər cür əzaba dözür, mübarizədən çəkinmirlər. Dahi ispan humanist yazıçısı Migel Servantes çətin həyat yolu keçmişdir. Don Kixot romanı onu bütün dünyada məşhur etmişdir. Don Kixot ədaləti bərpa etmək uğrunda mübarizə aparır. Lakin o, karvansaranı qəsr, saray, qoyun sürüsünü düşmən hesab edərək, gülüş doğururdu. Kateqoriya:İntibah dövrü Kateqoriya:Humanizm

İntibah humanizmi

Neokeynsçilik keynsçilikin müharibədən sonrakı dövrdə inkişaf şəraitində bazar təsərüffatın dövlət tənzimləməsi konsepsiyasını əsaslandıran modifikasiya. Neokeynsçilik 1950-ci illərin birinci yarısında qərarlaşmış və 1970-ci illərin axırlarına qədər Qərbin inkişaf etmiş ölkələrinin iqtisadi siyasətinin əsas konsepsiyalarının biri kimi mövcud olmuşdur. Neokeynsçiliyin ən tanınmış nümayəndələri R.Harrod, E.Hansen, Y.Domar, C.Robinson, N.Kaldor və başqalarıdır. Müharibədən sonrakı ilk onilliklərdə başlanmış elmi-texniki inqilab və həmin dövrdə təsərüfatın inkişafında sanballı dinamizm nümayiş etdirən sosialist ölkələri ilə kəskin rəqabət şəraitində Qərbin inkişaf etmiş ölkələrinin iqtisadi siyasətində davamlı iqtisadi artımın təmini vəzifəsi ön plana keçmişdir. Lakin Keynsin nəzəriyyəsi bütövlükdə iqtisadiyyata qısamüddətli iqtisadi təhlil çərçivəsində statik yanaşma ilə fərqlənirdi. Bu yanaşmada əsasmakroiqtisadi parametrlər dəyişməz qalırdı. Neokeynsçilik isə əsas diqqəti iqtisadi dinamikaya və iqtisadi tsikl nəzəriyyəsinə yönəlirdi. Neokeynsçilik metodologiyası məcmu tələb, məcmu təklif, yığımlar, investisiyalar, milli gəlir və milli iqtisadiyyatın fəaliyyətinin əsas keyfiyyət asılılıqlarını fərqləndirməyə imkan verən başqa məcmu xalq təsərüfatı kəmiyyətlərindən istifadə edən, Keyns tərəfindən işlənib hazırlanan makroiqtisadi yanaşmaya əsaslanır. Lakin neokeynsçilik statik yanaşmanı tənqid etmiş və uzunmüddətli dinamika elementlərinə əsaslanmışdır. 1950-1960-cı illərdən ETİ ilə yanaşı neokeynsçilik də Qərbin inkişaf etmiş ölkələrinin iqtisadiyyatının demək olar ki, böhransız, davamlı inkişafının mühüm mənbəyinə çevrilmişdir. Lakin 1970-ci illərdə neokeynsçilik dərin böhran vəziyyətə düşdü və həmin onilliyin sonunda neokonservativ nəzəriyyələr tərəfindən sıxışdırıldı. Bu, ilk növbədə, artımın dövlət tərəfindən stimullaşdırılması barədə Keynsin reseptlərinin səmərəsinin tükənməsi ilə bağlı idi. Səmərəli tələbi idarə etmək cəhdləri iqtisadiyyatı durğunluq vəziyyətindən çıxarmır, yüksək inflasiyaya səbəb olurdu. Bu hadisə staqflyasiya adlanır. Son onilliklərin monetar inqilabı şəraitində neokeynsçiliyin müstəqil sol təmayülü güclənmiş və postkeynsçilik adı almışdır . Postkeynsçilik neoklassik ənənəni kəskin tənqid edir, bazar iqtisadiyyatında qeyri-müəyyənliyin, inhisarların qeyri-mükəmməl rəqabətinin və başqa amillərin rolunu vurğulayır, bölgü sferasını balanslaşdırmaq məqsədilə dövlət tərəfindən gəlirlər siyasəti yeridilməsinin zəruri olmasını israr edir. Böyük İqtisadi Ensiklopediyası, Zyad Səmədzadə, Bakı, 2012 Neoklassik nəzəriyyə beynəlxalq ticarət haqqında klassik nəzəriyyə əsasında inkişaf etmişdir. Belə ki, onun tərkib ünsürlərindən biri D.Rikardonun beynəlxalq ticarət-də müqayisəli üstünlük prinsipidir. Ingiltərə iqtisadiyyatının klassiklərindən olan C.S.Mill bu prinsiplərə əsaslanaraq XIX əsrdə dünyada birinci dəfə ölkələr arasında kapitalın hərəkəti məsələlərini təhlil etməyə başlamışdır. O, D.Rikardodan sonra qeyd edirdi ki, ölkələr arasında kapitalın hərəkətinin səbəbi mənfəət normalarındakı müxtəliflikdir. XIX əsrin axırları, XX əsrin əvvəllərində yaşamış ingilis iqtisadçıları C.A.Hobson və C.Keyns, J.B.Seyin is-tehsal amilləri haqqında konsepsiyasından istifadə edərək, onu beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin üzərinə keçirmişlər. C.Keyns beynəlxalq tica-rətlə istehsal amillərinin hərəkətinin alternativliyi haqqında sübutsuz müddəanı formalaşdırmışdır. Bu, o deməkdir ki, müəyyən şəraitdə istehsal amillərinin miqrasiyası beynəlxalq ticarəti əvəz edə bilər. Bu isə həmin nəzəriyyənin tərəfdar-larının marjinalizmin baniləri K. Mengerin, U. Cevonsun, Y. Bem-Baverkin əsərlərində işlənib hazırlanmış istehsal amillərinin son məhsuldarlığı məsələlərinə olan marağının səbəbini araşdırmağa əsas verir.Dünya təsərrüfatının tarixən birinci mərhələsi dünya kapitalist təsərrüfatının meydana gəlməsi Kapitalın beynəlxalq miqyasda hərəkətinə dair neo-klassik nəzəriyyə son olaraq XX əsrin ilk onilliklərində E. Xekşer və B. Olin, R. Nurkse və K. Iversen tərəfindən bir sıra müddəalarla zənginləşdirilmişdir. Belə ki, E. Xekşer son faydalılıq nəzəriyyəsinə özünün konsepsiyası çərçivəsində istehsal amilləri qiymətlərinin beynəlxalq miqyasda taraz-laşması meylləri haqqında tezisi formalaşdırmışdır. Bu meyllər özünə istər beynəlxalq ticarət, istərsə də istehsal amillərinin beynəlxalq miqyasda hərəkəti vasitəsilə yol açır. B.Olin özünün beynəlxalq ticarət konsepsiyasında göstərirdi ki, istehsal amillərinin hərəkəti ayrı-ayrı ölkələrdə onlara olan tələbin müxtəlifliyi ilə əlaqədardır. Belə ki, istehsal amilləri adətən son məhsuldarlığı az olan yerlərdən məhsuldarlıq daha yüksək olan yerlərə doğru hərəkət edir. Kapital üçün son məhsuldarlıq isə birinci növbədə faiz dərəcəsi ilə müəyyən edilir. Lakin B.Olin bunlarla yanaşı, kapitalın beynəlxalq miqyasda hərəkətinə təsir göstərən digər məqamları da aşkara çıxarmışdır. Bunlara gömrüklə əlaqədar maneələr, firmaların kapital qoyuluşunu genişləndirməyə cəhd göstərmələri, ölkələr arasında siyasi ixtilaflar və s. misal ola bilər. R. Nurkse kapitalın beynəlxalq miqyasda hərəkətinə dair müxtəlif modellər yaratmış və belə bir nəticəyə gəlmişdir ki, əmtəə ixracının sürətlə artdığı ölkələrdə kapitala olan tələb də artır. Bu isə kapitalın idxal olunmasını zəruri edir. Əksinə, əmtəə ixracı azaldıqda kapitala olan tələb və onun idxalı da azalır. K.İversen də neoklassik nəzəriyyəni bir sıra yeni müddəalarla zənginləşdirmişdir. Belə ki, o, kapitalın beynəl-xalq miqyasdaki hərəkətini iki yerə bölmüşdür. Bunlardan birini real, digərini isə tarazlaşdırıcı, yəni tədiyə balansını tənzimləmək üçün lazım olan kapital adlandırmışdır. O. həmçinin göstərmişdir ki, kapitalın müxtəlif növləri beynəlxalq miqyasda müxtəlif sürətlə hərəkət etmək qabiliyyətinə malikdir və eyni bir ölkənin, kapitalı həm ixrac, həm də idxal etməsi məhz bununla əlaqədardır. Neokeynsçilik nəzəriyyəsində əsas diqqət kapitalın hərəkəti ilə ölkənin tədiyə balansı arasındakı əlaqəyə yönəldilir. C.Keynsin özü kapitalın hərəkətini ayrı-ayrı ölkə-lərin tədiyə balansınadıkı qeyri-bərabərliklə əlaqələndirirdi. O, B.Olinlə mübahisədə qeyd edirdi ki, kapital ixracı o vaxt həyata keçirilir ki, əmtəə və xidmətlərin ixracı onların idxalından çox olsun. Bu qayda pozulduqda isə dövlətin işə qarışmasına ehtiyac duyulur. R. Xarrod özünün Iqtisadi dinamika modelində göstərirdi ki, kapital ilə zəngin olan ölkədə iqtisadi artım sürəti nə qədər aşağı olursa, kapital ixracına meyl də bir o qədər güclü olur. Y.Domar qeyd edirdi ki, kapital ona görə ixrac edilir ki, xaricdə qoyulan investisiyalara görə əldə edi-lən gəlirin artım sürəti, ölkə daxilində qoyulan investisi- yalara görə əldə edilən gəlirin artım sürətindən yüksək olur. Neokeynsçilik nəzəriyyəsi bazar iqtisadiyyatının yüksək dərəcədə inkişaf etdiyi ölkələrin Afrika, Asiya və Latın Amerikası ölkələrinin inkişafına yardım etmələrinə dair yeritdikləri siyasətin əsaslarından biri olmuşdur. Kapital ixracı ilə əlaqədar marksist nəzəriyyə də diqqəti cəlb edir. K.Marks ölkədən kapital ixracını onun artıqlığı ilə izah edirdi. O da klassiklər kimi kapital artıqlığı dedikdə ölkə daxilində tətbiq olunduqda mənfəət norma-sının aşağı düşməsinə gətirib çıxaran kapitalı nəzərdə tutur-du. K.Marksın fikrincə kapital artıqlığı üç formada əmtəə, məhsuldar və pul formasında olur. Əmtəə və pul formasında olan bu artıq kapital xaricə göndərilir. Iqtisadi nəzəriyyədə transmilli korporasiyalara xüsu-si diqqət yetirilir. Bu, digər amillərlə yanaşı, həm də XX əsrin II yarısında onların çox sürətlə artması ilə əlaqədardır. Transmilli korporasiyalar əvvəlcə firmalar səviyyəsində, sonra isə müstəqil konsepsiya kimi öyrənilmişdir. Bunların əsasında amerika iqtisadçıları S. Xaymer, R.Kouza və R. Vernonun ideyaları durur. S. Xaymerin fikrincə firma xaric-də birbaşa investisiyaları həyata keçirdikdə yerli rəqiblərlə müqayisədə üstünlüyə malik olmalıdır. R. Kouzanın ideya-sının mahiyyəti ondan ibarətdir ki, iri korporasiyanın daxi-lində spesifik bazar olmalıdır. R. Vernon isə özünün məhsu-lun həyat dövrü konsepsiyasında transmilli korporasiya fenomenini birinci növbədə milli inhisarların xarici rəqiblərinə xəbərdarlıq zərbəsi endirmələrinə cəhd göstərmələri ideyasını irəli sürmüşdür. Transmilli korporasiyaların başlıca cəhətləri onların xaricdə əmtəə və xidmətlərin istehsalı ilə məşğul olmaları, yəni birbaşa investisiya qoymalarıdır.

Neokeynsçilik

Stanislav Leşşinski 1704-1709-cu və 1733-1734-cü illərdə hakimiyyətdə olmuş Reç Pospolita kralı, 1737-1766-cı illərdə Lotaringiyanın sonuncu hersoqu, Fransa kralı XV Lüdovikin qayınatası. 20 oktyabr 1677-ci ildə anadan olub. Böyük Polşa zadəgan ailəsinin nümayəndəsi, böyük vəliəhd Rafail Leşşinskinin və dövrünün güclü maqnatı, knyaz Stanislav Yan Yablonovskinin qızı Anna Yablonovskayanın yeganə oğlu olub. Poznan vodevodası vəzifəsində çalışıb. 1702-ci ildə Şimal müharibəsi zamanı İsveç kralı XII Karl Polşanı işğal etdi və Polşa kralı, Saksoniya kürfürstü II Avqustu bir sıra ağır məğlubiyyətlərə uğratdı. Polşa zadəganlarının bir hissəsi onun tərəfini tutdu. 1704-cü ildə Varşava Konfederasiyası Kral II Avqustu taxtdan saldı və kralsızlıq dövrü elan etdi. Stanislav Leşşinski konfederasiya tərəfindən diplomatik missiya ilə İsveç kralının məhkəməsinə göndərilib. Tezliklə Stanislav Leşşinski XII Karl tərəfindən yeni Polşa kralı seçildi. Polşa zadəganlarının bir hissəsi II Avqusta sadiq qaldı. Polşa zadəganlarının parçalanması vətəndaş müharibəsinə səbəb oldu. 1706-cı ildə İsveç kralı XII Karl II Avqustu Altranstedt sülh müqaviləsini imzalamağa məcbur etdi və bu müqaviləyə əsasən Stanislav Leşşinskinin xeyrinə Polşa taxtından imtina etdi. Bundan sonra Stanislav Leşşinski tamhüquqlu Reç Pospolita kralı oldu. 1709-cu ildə Poltavada İsveç ordusunun sarsıdıcı məğlubiyyəti XII Karl və onun tərəfdarlarının hakimiyyətinin süqutuna səbəb oldu. Rus ordusunun dəstəyindən istifadə edərək II Avqust Polşa taxt-tacını geri aldı, Stanislav Leşçinski Prussiyaya, sonra isə Fransaya mühacirət etdi. 1719-cu ildə Stanislav Leşşinski ailəsi və həyəti ilə birlikdə Fransada kiçik sərhəd qəsəbəsi Visamburda qalmağa icazə aldı. Fransa hökuməti ona illik 20 min livr müavinət verdi. 1725-ci ilin avqustunda qızı Mariya Fransa kralı ilə evləndi və ona həftəlik 2000 livr məbləğində yeni müavinət təyin edildi. O, siyasətlə deyil, fəlsəfə ilə məşğul oldu. 1725-ci ildən Şambor qəsrində yaşamışdır.

Stanislav Leşşinski

Qovlar Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun Qovlar şəhər inzibati ərazi dairəsində şəhər. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 7 mart 2012-ci il tarixli, 310-IVQ saylı Qərarı ilə Tovuz rayonunun Qovlar qəsəbə inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Qovlar qəsəbəsinə şəhər statusu verilmiş, Qovlar qəsəbə inzibati ərazi dairəsi Qovlar şəhər inzibati ərazi dairəsi hesab edilmişdir.Allahverdiyev Hüseyn bu şəhərin tanınmış ziyalılarındandır. Tovuz rayonunda ikinci şəhər olan Qovlar rayondan Bakı şəhəri istiqamətində hərəkət edərkən Tovuz çayı körpüsünü keçdikdən sonra təxminən 45 km uzaqlıqda yolun sağ tərəfində yerləşir. Qovlar qəsəbəsi öz yerləşmə mövqeyinə və infrastruktur imkanlarına görə Tovuz rayonunun iqtisadi göstəricilərində son dərəcə mühüm və həlledici rol oynamışdır. Qovlar şəhər sakinlərinin də əsas fəaliyyət növü rayonun digər yerlərində olduğu kimi əkinçilik, maldarlıq və üzümçülükdür. Şəhərdə məktəblər, uşaq baxçaları ,xəstəxana, klinika və digər sosial təyinatlı obyektlər mövcuddur. Azərbaycan dəmiryol qovşağının Gürcüstan-Ermənistan xətti üzərində yerləşən Qovlar stansiyası Tovuz rayon dəmiryol qovşağının yük daşımaları sahəsində əsas stansiyası sayılır. Şəhərdə Qədim Göytəpə yaşayış məskəni yerləşir Şəhər rayon mərkəzindən 12 km uzaqlıqda yerləşir. İl Daimi əhali Kişilər Qadınlar 1999Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıya alınması. 1999-cu il. I hissə. Bakı: Səda nəşriyyatı, 2000, səh. 158. 12021 5903 6118 2009 13448 6767 6681 Həsənov Xətai Xaliq oğlu İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Vəliyev Nurlan Habil oğlu İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. Mirzə Hacı bəy Novruzov Rusiya İmperator Ordusunun zabiti, general-leytenant. Teymur bəy Novruzov Rusiya İmperator Ordusunun zabiti, Azərbaycan Demokratik Respublikasının general-mayoru. Ramiz Zeynalov Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin Baş Dövlət Yol Polisi İdarəsinin rəisi, polis general-mayoru. Tofiq Zeynalov Tovuz Rayon İcra Hakimiyyətinin sabiq başçısı. Ayaz Əsgərov Yardımlı Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı. Arif Əsgərov Dövlət Dəmir Yolları QSC -nin keçmiş direktoru. Tofiq Hüseynli Şəmkir Rayon İcra Hakimiyyətinin sabiq başçısı, sabiq Kənd təsərrüfatı naziri. Şəhərdə 4.022 təsərrüfat var. Şəhər əhalisi əsasən heyvandarlıq, əkinçilik, üzümçülüklə məşğuldur.Sənaye müəssisələrindən şərab zavodu, dəmir-beton zavodu, dəyirman və soyuducu sexlər, neft məhsulları bazası mövcuddur. Şəhərdə 1 -li və 2 -li Qovlar şəhər kitabxana filialları, Qovlar şəhər Mədəniyyət Evi, Qovlar şəhər klubu və Qovlar poçt şöbəsi fəaliyyət göstərir. Şəhərdə dəmiryolu vağzalı var. Şəhərdə Qədim Göytəpə yaşayış məskəni yerləşir Şəhərdə Məharət Məmmədov adına Qovlar şəhər tam orta məktəbi, Sovet Kazımov adına Qovlar şəhər tam orta məktəbi, Qovlar şəhər 2 -li və 3 -li tam orta məktəbləri, Qovlar şəhər qarışıq tipli internat məktəbi, Tovuz Dövlət Sosial-İqtisad Kolleci və Qovlar Şəhər Uşaq Musiqi Məktəbi fəaliyyət göstərir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 fevral 2018-ci il tarixli SərəncamıAzərbaycan Respublikasının regionlarında uşaq bağçalarının tikintisi ilə bağlı tədbirlər haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 fevral 2018-ci il tarixli Sərəncamı. president.az ilə Tovuz rayonunun Qovlar şəhərində 100 yerlik körpələr evi-uşaq bağçasının tikintisi üçün 1 380 000 manat vəsait ayrılmışdırAzərbaycan Respublikasının regionlarında uşaq bağçalarının tikintisi ilə bağlı xərclərin bölgüsünə dair SİYAHI . president.az . Hazırda şəhərdə Qovlar şəhər 1 -li və 2 -li körpələr evi-uşaq bağçaları fəaliyyətdədir. Şəhərdə məscid fəaliyyət göstərir. Əhalinin əksəriyyətini müsəlmanlar təşkil edir. Şəhərdə Qovlar şəhər xəstəxanası yerləşir.

Qovlar

Yonca parabüzəni -Azərbaycanın bütün təbii zonalarında yayılsa da, azsaylı növdür. Azərbaycanın bütün təbii zonalarında yayılsa da, azsaylı növdür. Əsasən yonca. Kartof, bostan-tərəvəz bitkilərinin yarpaqlarının və zoğlarının zərərvericisidir. Ən çox sayda may ayının sonunda görsənirlər. Forması yarımkürə şəklindədir, sarı-qırmızımtıl rəngdə olub, üzəri qısa, sərt tüklə örtülüb. Ağızda, bığcığında, buğumlar aydın görünür. Gözləri qara, fasetli və aydın görünəndir. Yuxarı köndələn çənəsində qərni dişciklər aydın görünür. Hər qanadüstlüyündə 2 ədəd sistemsiz düzülmüş, qara aydın görünən nöqtələri var. Uzunluğu 34 mm-dir. Rütubətli sahələrə meyillidir. Aydınlaşdırılmışdır ki, Günəşin aktivliyi illərində böcəklərin fərdləri ifrat dərəcədə çox olur və iki nəsil verir, sürfələrinin çıxım faizi də yüksək olur və bu dövrdə yayıldığı aqrosenozlara çox zərər verir.Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılan yırtıcı cücülərin xeyirli fəaliyyəti və onların mühafizəsi. A. Mehdiyev, M. M. Seyidli Əsasən Qərbi Avropada, Zaqafqaziyada geniş yayılıb. Naxçıvan Muxtar Respublikasında yayılan yırtıcı cücülərin xeyirli fəaliyyəti və onların mühafizəsi. A. Mehdiyev, M. M. Seyidli Ümumi entomologiya III hissələr. Ağayev B. İ. Bakı 19791981 Naxçıvan MR-da yayılan parabüzənlər və onların bioloji mübarizədə istifadə imkanları. Mehdiyev A. M.

Yonca parabüzəni

Sünik və ya Sisakan Cənubi Qafqazda tarixi-coğrafi region. I Artaşesin hakimiyyəti dövründə ermənilər tərəfindən ələ keçirilən Sünik albandilli tayfalar olan ərazi sayılırdı və b.e. 387-ci ilində Ermənistanın Bizans və Sasanilər arasında bölünməsinə kimi Ermənistan krallığının işğal etdiyi doqquzuncu vilayətini təşkil etmiş, VII . . . .-. . . . . ., 1877.Cyril Toumanoff. Studies in Christian Caucasian History. Georgetown University Press, 1963. . 129. The south-eastern group was comprised of the provinces of Otene or Uti, Artsakh, Caspiane or Paytakaran, and, between the last two and west of them, Siunia or Siunik; the south-western group contained the provinces of Tayk and of Upper Armenia. 387-ci ildən sonra Sasanilərin tərkibində gah Qafqaz Albaniyasından,. . VII ., . ., 1908, . 2, 5 6. gah da Atropatenadan . . . . , , 1938, . 26-29 asılı olmuşdur. VII əsr Ermənistan coğrafiyasına görə Sünik 12 vilayətdən ibarət olmuşdur. Sünikin cənubu mənbələrdə həm də Zəngəzur kimi qeyd edilir. 387-ci ilə kimi Ermənistan ordusuna başçılıq edən bdeşx-sərkərdə vəzifələrini Sünik knyazları daşımışlar. Mərzban Ermənistanı dövründə Sünik knyazları İberiyaya da nəzarət etmişlər.. . , . . , 1941, 7, 12. . , -, 1959, .202 Artıq VI əsr mənbələrində Sünikin nestorian mövqeyi tutan Ermənistandan siyasi və dini baxımdan ayrılması qeyd edilir. . . . . , , 1938, . 28-29 Sasanilərin bilavasitə vassalı sayılan Sünik, həm də, siyasi baxımdan Mehranilərdən asılı olmuşdur.Kalankatlı, II, 19, 28 Albaniyanın böyük knyazı Cavanşir Sünik knyazının qızı ilə evlənərək, onların ailəsi ilə qohumluq münasibətləri yaratmışdı.Kalankatlı, II, 19 Ərəb Xəlifəsi I Muaviyə Süniki Cavanşirin tabeliyinə vermişdi.Kalankatlı, II, 28 IX əsrdə Arranda ərəblərdən asılı knyazlarlıqlar arasında Sünik knyazlığı da vardı. IX əsrdə ərəb sərkərdəsi Sevadın Sünikə basqını zamanı Sünik knyazı Vasak kömək məqsədilə Babəkə müraciət etdi. Babək ərəb qoşunlarını darmadağın etdikdən sonra Sünik knyazının qızı ilə evləndi.Kalankatlı, III, 19 654-cü ildə Qafqaz Albaniyası, Ermənistan və İberiya ilə birlikdə Sünik də ərəblər tərəfindən işğal edilmişdir. Kilsə-iyerarxiya münasibətlərinə gəlincə, alban katolikosları Sünik yepiskoplarını təyin etmək hüququna malik idi. Uzun müddət ərzində erməni katolikosları bu hüququ əldə etməyə çalışırdılar. 571-ci ildə erməni patriarxlığının parçalandığı vaxt Sünik ruhaniləri ermənilərdən imtina etdilər və əlqoymanı Qafqaz Albaniyasından qəbul etməyə başladılar. 660-cı ilə kimi Sünik konfessional baxımdan Ermənistandan tamamilə ayrı olmuş, yalnız həmin tarixdən sonra Sünik kilsəsi Erməni Qriqoryan Kilsəsinə tabe edilmişdir.Kalankatuklu, II, 48, 91, səh. 423 VII əsrin əvvəlində Erməni Qriqoryan Kilsəsi ilə kilsə-iyerarxik və doqmatik mübahisələrin gedişində Sünik öz kilsəsi üçün mitropolit rütbəsi almağa müvəffəq olmuşdu.Kalankatlı, II, 48 Qafqazın bu ərazisi mənbələrdə iki adla xatırlanır: Sisakan və Sünik. Fəridə Məmmədova Sünik adının Sisakandan daha erkən işlədildiyini qeyd edir.F. Məmmədov Qafqaz Albaniyasının siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı, 1993, səh. 94. Prokopo Kesari Sünikin albanların qonşuluğunda ölkə olduğunu qeyd edir. , . . , -., 1876 -1880, . 180 Sünik adının fars dilinə uyğunlaşdırılmış variantı olan Sisakan ifadəsinə ilk dəfə VI əsr suriya müllifi Zaxari Ritorun əsərində təsadüf olunur. Bu müəllif Sisakanı Arran və Qurzan təki Ermənistandan ayrı bir ölkə kimi təsvir edir.. , , 1971, . 422-423 Erməni ədəbiyyatında da Sisakan adı Sünik adından sonra meydana çıxır.. . , , 1960, . 189-195 Moisey Kalankatlı digər adlarla yanaşı Sünestan ifadəsini də işlədir.. , , 2005, . 263 Sünik adı mənbələrdə həm də etnik mənada, Qafqazın ən qədim sülalələrindən biri olan Sünik sülaləsinin adı kimi də işlədilir.Cyril Toumanoff - Studies in Christian Caucasian History, Georgetown University Press, 1963, səh 252-253 Gürcü mənbələrində Sünik, Sivnieti,Stephen H. Rapp Studies in medieval Georgian historiography: early texts and Eurasian contexts Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, Subsidia. Peeters Publishers, 2003. . 113. . 315.: Sivnieti is the Armenian region Siwnik; Guaspuragani is the Armenian region Vaspurakan. ərəb mənbələrində Sisəcan, Sünikin ən böyük vilayəti olan Vayots-Zor isə Vayzur adlandırılır. Kamilla Trever yazır ki: Sünik, etnik, mədəni və siyasi baxımdan Ermənistandan daha çox Albaniyaya və Atropatenaya bağlı olmuşdur. Lakin görünür Sünik ilk alban qəbilə ittifaqına daxil olmamışdır. . . , -, 1959, . 146 H. Hubşman H. Hübschmann Die Altarmenische Ortsnamen, Strassburg, 1904 və İ. Markvart J. Markwart De Entstehung der armenischen Bistumer, Orientalia Christian, XXVII, 2, Roma, 1932 isə Süniki ümumiyyətlə alban vilayəti hesab edirlər. VIII əsr müəllifi Stefan Sünikli yazır: Sünikdə və Artsakda Sünik və Artsak dillərində danışırlar. . , ., 1915, . 187 R. Açaryan yazır: . N. Adonts isə qeyd edir ki, Sünik həm mülki, həm də kilsə baxımından Ermənistandan az asılı olmuşdur və bu həmin ərazinin etnik fərqliliyi ilə bağlı idi.. - , , 1971, . 421 O, yazır: Mənbələr bizim eranın I əsrində hakimiyyətə gəlmiş ilk alban hökmdarının da Sünikin hökmdar nəslindən olduğunu bildirir.Moisey Kalankatuklu, I, IVMoisey Xorenatsi, II, VIII Həmin mənbələr göstərir ki, Parfiya şahı Valarşak Sisakan nəslindən olan Arranı Albaniyaya başçı təyin etdi. Elə həmin Valarşak da eramızın I əsrindən Dərbənd keçidini qorumaq məqsədiylə təşkil olunmuş şah ordusuna başçılıq etmək hüququnu Sünik sülaləsinə vermişdi. , I, IV . - , , 1971, . 421-422 Sünik böyük vilayət olmaqla Şərqi Ermənistanın böyük bir hissəsini əhatə etmişdir.Cyril Toumanoff. Studies in Christian Caucasian History. Georgetown University Press, 1963. . 129: The south-eastern group was comprised of the provinces of Otene or Uti, Artsakh, Caspiane or Paytakaran, and, between the last two and west of them, Siunia or Siunik; the south-western group contained the provinces of Tayk and of Upper Armenia. . 2012. . 467 Qərbdən və Şimal-Qərbdən Ayrarat vilayətinin tərkibindəki, mərkəzi Dvin şəhəri olan Vostan-Hayots havarı ilə, Cənubdan və Cənub-Şərqdən Vaspurakan vilayəti ilə, Şərqdən isə Qafqaz Albaniyasının Artsak vilayəti ilə həmsərhəd olmuşdur. Şərqdə Artsak və Sünik arasında sərhəddə Həkəri çayı axırdı,V. Minorsky. Studies in Caucasian History. CUP Archive, 1953. . 6869.: The highly mountainous area extending roughly between Lake Sevan and the Araxes bore in Armenian the name of Siunik. The river Hakar , which like a sword-cut divides the rugged highlands, separates Siunik from its eastern neighbour Artsakh . In the North-East Siunik bordered on the territories lying immediately west of Ganja. In the West lay the plains of the Armenian districts the left bank of the Araxes . Cənub-Qərbdə isə Sünik, Vaspurakan vilayətinin tərkibində olan Naxçıvanla sərhədlənir, şimala doğru irəliləyən sərhəd QeqarqunikV. Minorsky. Studies in Caucasian History. CUP Archive, 1953. . 72.: Sotk may be Sotk, a district of Siunik lying to the South-East of Lake Sevan, see Humschmann, p. 348. If so, the Local ruler might have been the prince of Gelam of Gelakuni . In fact some Haykids of Siunik had this region as their special fief. əyaləti ərazisindəki Qeqam gölünü və Araks çayına kimi uzanan SotkV. Minorsky. Studies in Caucasian History. CUP Archive, 1953. . 72. əyalətini də əhatə edirdi. Aşxaratsuytsa görə Sünik 12 havara bölünürdü: Moisey XorenlininMoisey Xorenli. , . I, . 12V. Minorsky Studies in Caucasian History, CUP Archive, 1953, səh. 69 Siunik had its own ancient dynasty claiming descent from Hayk, the founder of the Armenian nation. According to the local historian: the race of Sisak, issued from Hayk qeyd etdiyinə görə, Sünik : .. . .: , 2003. . 52Mordtmann A.D. Über die Keilinschriften von Armenien Zeitschrift der Deutschen Morgenlndischen Gesellschaft. Leipzig, 1877. . XXXI.Gatteyrias J.-A. Armnie et les Armniens. Paris: Librairie Leopold Cerf, 1882. . 13. Moisey Xorenli Sünik haqqında yazır: Akademik N. Y. Marr Sisakan adının sak etnonimini əks etdirdiyini yazır.. . , V , -, 1935, . 270 Q. Qeybullayev sisakların sakların bir tayfası olduğunu qeyd edir. O yazır: E.ə. VIII əsrdən etibarən sisaklar Urartu ilə müntəzəm əlaqədə olurdular. E.ə. 782-ci ildə I Argiştinin hakimiyyəti dövründə Göyçə gölünün Şimal-Qərbinə kimi olan ərazilər Urartu dövlətinin tərkibinə qatılmışdı. II Sardurinin dövründə isə Göyçə gölünün Qərb sahilinə kimi olan bütün ərazilər Urartu dövlətinin tərkibinə qatılmışdı. E.ə. VI IV əsrlərdə isə Sünik Əhəmənilər imperiyasının 18-ci satraplığına daxil olmuşdu. E.ə. 189-cu ildə I Artaşesin hakimiyyətə gəlməsindən sonra Sünik Böyük Ermənistanın tərkibinə qatılmış, əvvəlcə Artaşesidlər, sonra isə Erməni Arşakilərinin hakimiyyətinə tabe olmuşdur. Bir çox tədqiqatçılar I Artaşesin Şərqə yürüşləri zamanı, Strabonun qeyd etdiyinə görə midiyalılardan aldığı Favena vilayətinin Sünik vilayəti olduğunu qeyd edirlər. Əgər bu belədirsə, e.ə. II əsrdə Böyük Ermənistanın süqutu zamanı Sünik yenidən Atropatenanın tərkibinə qayıtmışdır. B.e.-nın I əsrindən etibarən Sünikdə xristianlıq yayılmağa başlayır. Sünikdə xristianlığın yayılması həvari Müqəddəs Varfolomeyin adı ilə bağlıdır. XIII əsrdə yaşamış Sünik tarixçisi Stepannos Orbeli yazır: leftthumb200pxArtaşesin sınır daşları. Sünik ərazisində Artaşesin sınır daşları aşkar edilmişdir. . . .-. .. 1965. 4. . 107128.. . . , . 1946. 2. III əsrdən etibarən etibarən Sünikdə Sünik sülaləsi hakimiyyətdə olmuşdur.V. Minorsky. Studies in Caucasian History. CUP Archive, 1953. . 69. Sünik knyazları da, erməni zadəgan sülalələrinin başçıları ilə birgə əlqoyma üçün Qeysəriyyəyə gedən Maarifçi Qriqorini müşayət etmişdilər.Aqafangel. ; - , 795 CXII: 795. . , , , : , , , , , , , , , , , , , , - , , , , , , . Dövlət hərbi reyesteri olan Zoronamaka əsasən Sünik vilayəti müharibə zamanı 19 400 atlı çıxara bilirdi, Qaxanamaka görə isə Sünik knyazları hökmdar sarayında əyanlar arasında birinci yeri tuturdu.Cyril Toumanoff. Studies in Christian Caucasian History. Georgetown University Press, 1963. . 252 387-ci ildə Ermənistanın Bizans və Sasanilər arasında bölünməsindən sonra Sünik Sasanilər dövlətinin tərkibinə qatılmışdır.Cyril Toumanoff. Studies in Christian Caucasian History. Georgetown University Press, 1963. . 131. Before the downfall of the Arsacid Monarchy in the fifth century, all the outlying territories, save Tayk, Siunia, and Moxoene, had been lost to it. 390-cı illərdə Mesrop Maştots şərqə səfəri zamanı Sünikdə maarifləndirmə işləri ilə məşğul olmuşdur.Henri-Jean Martin. The History and Power of Writing . . . .: , 2003. . 199.: , , . I . , , , , , , . , XVIIXVIII . , . , . , , XVIII . XVII-XVIII əsrlərdə Sünikin cənubu olan Zəngəzur erməni dilli əhalinin üsyan mərkəzinə çevrilir. Sünik məlikləri 1677-ci ildə keçirilmiş və ermənilərin azad edilməsi məqasədini qarşıya qoymuş Eçmiədzin toplantısında iştirak edirlər.C. Burnutyan - İranika Ensiklopediyasından Armenia and Iran məqaləsi: In 1677, with the leadership of Catholicos Yakob of Julfa, a secret meeting was held in Echmiadzin attended by representatives of the clergy, the secular aristocracy, and of the meliks of Siwnik and Arcax. The assembly decided to send a delegation to Rome and hoped that by expressing obedience to the Pope they would receive armed assistance to achieve the task of liberation. 1699-cu ildə Sünik məliyinin oğluS. Peter Cowe - İranika Ensiklopediyasından Ejmiatsin məqaləsi: One delegation, Israel Ori, son of one of the meliks of Siwnik, attempted single-handedly to pursue negotiations but with no success. İsrail Ori Anqexakotda, on bir məliyin iştirakı ilə gizli görüş təşkil etdi və görüşdə ermənilərin azad edilməsinə kömək etmələri üçün Qərbi Avropa dövlətlərinə müraciət edilməsi qərara alındı. Artıq 1700-cü illərdə o, Sünik və Qarabağ məliklərinin də iştirak etdiyiC. Burnutyan - İranika Ensiklopediyasından Armenia and Iran : In 1701, Ori traveled to Moscow with the Archimandrite Minas Tigranean, and presented to Peter the Great his plan for the liberation of Armenia, with the help of Russia, by means of the military forces of the meliks of Siwnik and Arcax. milli azadlıq hərəkatını yaratmışdı.Peter Avery, William Bayne Fisher, Gavin Hambly, Charles Melville. The Cambridge history of Iran: From Nadir Shah to the Islamic Republic. Cambridge University Press, 1991. . 7. . 314. 1720-ci ildə Sünikdə Səfəvi hakimiyyətinə qarşı üsyan başladı. . . XVI - XIX . ., 1949. . 170.: , 1722 ., , . . , , -, , . - . 1728 . - , . . , , , , 1729 . , . , , . . , . . 1730 . , , . , 8 . C. Burnutyan - İranika Ensiklopediyasından Armenia and Iran : In 1722, the Afghan Mamd son of Mr Ways seized Isfahan, putting an end to the 200-year Safavid kingdom. Meanwhile, in the provinces of Arcax and Siwnik in eastern Armenia , armed strife spread between rebelling Armenian soldiers and local khans and Turkish-speaking nomadic feudal lords seeking self determination in the face of anarchy. Üsyana rəhbərlik edən David bəyBritaanika Ensiklopediyasından Armenia məqaləsi: In mountainous Karabakh a group of five Armenian maliks succeeded in conserving their autonomy and maintained a short period of independence during the struggle between Persia and Turkey at the beginning of the 18th century; despite the heroic resistance of the Armenian leader David Beg, the Turks occupied the region but were driven out by the Persians under the general Ndr Qol Beg in 1735. Richard G. Hovannisian. The Armenian People from Ancient to Modern Times. Palgrave Macmillan, 1997. Vol. II. Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century. P. 88. 493 p. ISBN 0312101686, ISBN 9780312101688: Although the Turks were successful in capturing those fortresses, as well as most of northeastern Persia in 1724, the Armenian region of Karabagh- Zangezur fought on. The Armenians there were armed and had found a formidable leader in the person of Davit Bek Sünikin cənubunu, o cümlədən Qafan şəhərini tutur. Bir müddət sonra üsyan Naxçıvan əyalətinə də yayıldı və bəzi zamanlarda David bəy Aqulis kəndini də ələ keçirdi. Eyni zamanda o, 1725-1727-ci illərdə Sünik Çuxursəd ərazisini işğal etməyə çalışan Osmanlı qüvvələrinə qarşı mübarizə aparırdı.C. Burnutyan - İranika Ensiklopediyasından Armenia and Iran məqaləsi: Having only recently shaken off the yoke of the qezelb, the Armenian people reengaged in a struggle for liberation, this time against Ottoman occupation troops. The armed Armenian forces waged heroic battles on the outskirts of Erevan, in Qarab, in the mountainous regions of Siwnik and elsewhere. Davi Beg, leader of the liberation battles being waged in Siwnik, defeated the Ottoman troops and reached the banks of the Aras. He linked with Shah ahmsp II who was conducting the war against the Ottomans in Azerbaijan. Shah ahmsp by special edict recognized the dominion of Davi Beg over the province of Siwnik Bu mübarizədə, 1727-ci ildə Qladzor yaxınlığındakı döyüşdə əldə edilmiş qələbə mühüm rol oynamışdı.Christopher J. Walker. Visions of Ararat: writings on Armenia. I.B.Tauris, 2005. . 24.: Further south, the Armenians of Siunik were being welded into a nation by an Armenian from Tiflis, David Bek, who for a dozen years created conditions of empire-free autonomy, showing military competence by defeating a Turkish army at Halidsor. Elə həmin il Səfəvilər David bəyin bölgədə mülkiyyət hüququnu tanımışdılar. Bir müddət sonra üsyançılar arasında parçalanma baş verir, Ter-Avetisin rəhbərliyi ilə bir qrup osmanlılarla danışığa başlayır və nəticədə Alidzor qalası osmanlılara təslim edilir. 1728-ci ildə David bəyin ölümündən sonra üsyançılara rəhbərlik edən . . XVI - XIX . ., 1949. . 28.: 1722 . , I , VI, . - , - . Mixitar Sparapet Ordubad şəhərini də ələ keçirə bilir. 1730-cu ildə üsyanın bütün rəhbərləri öldürülür və səkkiz il davam edən Sünik üsyanı başa çatır. 1736-cı ildə hakimiyyətə gələn Nadir şah Sünik və Qarabağ məliklərinin yarımmüstəqil hakimiyyətini tanıyır.Richard G. Hovannisian. The Armenian People from Ancient to Modern Times. Palgrave Macmillan, 1997. Vol. II. Foreign Dominion to Statehood: The Fifteenth Century to the Twentieth Century. P. 89. 493 p. ISBN 0312101686, ISBN 9780312101688: In response to the heroic defense by the Armenians, Nader recognized the autonomy of the meliks of Karabagh and rewarded them by recognizing Karabakh and Zangezur as semiautonomous enclaves. XVII-XVIII əsrlərdə Sünik ərazisi müxtəlif ərazi-inzibati vahidlərinin tərkibinə daxil olub: Göyçə gölü ətrafı ərazilər Çuxursəd bəylərbəyliyi tərkibinə daxil olmuşdur, Vayots-Zor, Çaxuk, Şaaponk və Ərincək ərazisi əvvəl Təbriz bəylərbəyliyinin, daha sonra isə Naxçıvan xanlığının tərkibndə olmuşdur; Çxuk, Aqaeçk və Haband əvvəlcə Qarabağ bəylərbəyliyinin, Zork, Balk və Arevik Təbriz bəylərbəyliyinin tərkibində olmuşdur. XVIII əsrin II yarısında Göyçə gölü sahilləri İrəvan xanlığının, Cənubi Sünik Zəngəzur ərazisi isə Qarabağ xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur. Şimali Azərbaycana köçməsinə icazə verilməsi haqqında xüsusi bənd daxil edilmişdi. Həmin bənddə deyilir: rightthumb300pxAzərbaycan nümayəndə heyəti tərəfindən Paris Sülh Konfransına təqdim olunmuş xəritə. 1805-ci ildə Qarabağ xanlığı ilə Çar Rusiyası arasında Kürəkçay müqaviləsinin imzalanmasından sonra, xanlığın ərazisi, o cümlədən də, Zəngəzur Çar Rusiyasının tərkibinə qatıldı. 1813-cü ildə Gülüstan müqaviləsinin imzalanmasından sonra Göyçə gölü sahilindəki ərazilər də Çar Rusiyasının tərkibinə keçdi. 1826-1828-ci illər Rus-Qacar müharibəsinin yekunu olaraq Türkmənçay müqaviləsinin imzalanamsı ilə İrəvan xanlığının bütün ərazisi Çar Rusiyasının tərkibinə qatıldı. 1828-ci ildə Sünikin Qərb hissəsində Erməni vilayəti yaradıldı, Şərq hissəsi isə isə Qarabağ vilayətinin tərkibində saxlanıldı. Bu müqavilədən sonra İranda yaşayan minlərlə erməni ailəsi Azərbaycana köçürüldü və əsasən keçmiş İrəvan, Naxçıvan, Qarabağ xanlıqlarının ərazisində, o cümlədən Sünikdə yerləşdirildi. . . , . ., 1831, . 92. . . . . , . . : : . . .: . . -, 1989. . 159 , : , . , 1833, . 2, . 264On the religious frontier: Tsarist Russia and Islam in the Caucasus. Firouzeh Mostashari. I.B.Tauris, 2006. ISBN 1-85043-771-8, 9781850437710. . 41 . . . . - . . . . 10-11. 1978. 10George A. Bournoutian. The Politics of Demography: Misuse of Sources on the Armenian Population of Mountainous Karabakh Journal of the Society for Armenian Studies. Society for Armenian Studies, 1999. Vol. 9. P. 99103.: he only work which deals primarily with the Armenian immigration from Persian Azerbaijan to Russia is by Sergei Glinka. He does not supply any numbers, but makes it clear that the majority of the Armenians were headed towards the newly-established Armenian Province, created from the Khanates of Erevan and Nakhichevan. An archival document, however, does shine some light on the issue. The document states that only 279 Armenian families decided to immigrate to Karabakh, and that they settled in Kapan and Meghri on the banks of the Arax . Razmik Panossian. The Armenians: from kings and priests to merchants and commissars. Columbia University Press, 2006. ISBN 0-231-13926-8. . 121122.: The treaty of Turkmanchai stipulated mass population transfers: Armenians were to move to the Russian held domains, and Muslims were to leave them. Consequently, after 1828, 30,000 people from various parts of Iran crossed the Arax river into now Russian Armenia . Similarly, after the 1828-9 Russo-Turkish war and the treaty of Adrianople, thousands of Armenians moved to Russia from the Ottoman empire. Whereas before 1828 there were 87,000 Muslims and 20,000 Armenians in the Yerevan khanateb Edited by Michael Angold. Cambridge University Press, 2006. . 5, Eastern Christianity. . 412.: The most illustrious medieval armenian monastic centre of higher learning at this time was founded at Glajor in the region of Siwnik, whose activities spanned the years 12801340. saxlandığı əsas monax məktəblərindən biri olmuşdur. Burada Sünik vilayətinin tarixi əsərinin müəllifi olan sünikli tarixçi Stepannos Orbeli, memar Momik, miniatürçü Toros Taronatsi, Avaq və başqaları təhsil almışdır. 1373-cü ildə Qladzor universitetinin yetirməsi olan Hovan Vorotnetsi Tatev universitetinin əsasını qoyur. Filosof və pedaqoq Qriqor Tatevatsi burada yaşayıb-yaratmışdır. Tatev monastırı orta əsrlərdə Qafqazın ən böyük xristian mədəniyyət mərkəzlərindən biri olmaqla Tatev miniatür məktəbinin formalaşdığı yerdir. Monastırın həm də zəngin kitabxanası olmuşdur. Sünik bir çox orta əsrlər əlyazmalarının da vətənidir ki, onlardan da ən məşhuru Qladzor İncilidir.Kenneth Parry. The Blackwell companion to Eastern Christianity. John Wiley Sons, 2007. . 400. XIII-XIV əsrlərdə Vayots-Zor havarında xüsusi rəssamlıq məktəbi formalaşmış, Sünik abidələri həmin rəsmlərdə təsvir olunmuşdur.. . . - . ., 2003. . 6. . 498499. Sünikin ən qədim əlyazmalarından biri 989-cu ildə Yenivəng monastırında yazılmış İncildir. . . VI. 10. . .: , 1986. Sünik həm də memarlıq abidələri ilə zəngindir. Gəmiqaya petroqlifləri , Qarakilsə petroqlifləri , Xarabagilan , Tatev monastırı , Amağu monastırı , Vahanavəng kilsəsi , Ələyəz kilsəsi , Vağudi monastırı , Şadıvəng kilsəsi , Qaravəng kilsəsi , Arpa kilsəsi , Gülvəng kilsəsi , Urud abidələr kompleksi , Arzuman körpüsü , Sınıq karvansara , Ağkənd karvansarası , Səlim karvansarası , Dədəli körpüsü , Darkənd türbəsi , Ordubad cümə məscidi , Ambaras məscidi və sair. Həmçinin Sünikin Şəki, Vaqudi, Mərdhuz, Qarraq, Saldaş, Karkyal, Ağbəs, Ağbağ, Hacıəmi, Ballıqaya, Karkas, Çaralı, Xardcmaqlı, Dəstəkərd, Qalacıq, Cicimli, Qaroaçalı, Seydlər, Mollalar, Təzə Kilsə, Nərcan, Zor, Əfəndilər, Pasan, Xurtekes, Hacıqəmbər, Qarabağlar, Dəmirçilər, Dondarlı, Kurdaluq, Ulaclı, Saraclı, Dərzili, Oxçi, Kaqlar kəndlərində tarixi əhəmiyyətli məscidlər olub.

Sünik

Dəmirqapı və ya qədim variant ilə Temir Qapıq tarixi dövrlərdə Orta Asiyanın Mavəraünnəhr hissəsinin cənub bölgələrində yerləşmiş olan tarixi məşhur keçid. Qəbul edilmiş fikirlərə görə, bu yer Bəlx şəhərini Səmərqəndə bağlayan yol üzərində qayalıq keçid və ya dağ boğazı idi. Səkkinci əsrin ilk on illərindən tarixləndirilən türk runic hərfli abidələrində Temir Qapıq topinimi tez-tez anılmaqdadır.Vilhelm Thomsen, Inscriptions de lOrkhon dchifres. MSFOu. 1896, s. 137Vilhelm Thomsen, Orhon Yazıtları Araştırmaları, Türk Dil Kurumu, Ankara 1993, s. 207Hüseyin Namık Orkun, Eski Türk Yazıtları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1986, s. 24, 28, 32, 36, 46, 114, 116, 138. Tonyukuk abidəsindən göytürklərin İnci çayını keçərək düşmənlərini Dəmirqapının ö tərəfinə qovub imperiyanın hüdudlarını Göytürk abidələrində daima imperiyanın qərb sərhədləri sayılan Dəmirqapı keçidinə qədər genişlətmiş olduqlarını bilirik. Qəbul edilmiş fikirlərə görə, bu yer Bəlx şəhərini Səmərqəndə bağlayan yolun üzərində qayalıq keçid olmuşdur. Tomsenə görə, 1220 m genişliyində, 3 km uzunluğunda dar dağ keçidi dünyanın ən möhtəşəm şeylərindən biridir. Ən məşhur Dəmirqapı heç şübhəsiz Göytürk abidələrinin bayaq adı keçən Mavəraünnəhrdəki Baysun-tau dağında, bü günki Dərbənd adlı kəndin yaxınlığında, köhnə Səmərqənd-Tirmiz yolu boyunda yerləşməkdədir.Encyclopaedia of Islam. II, s. 204b. Birinci dəfə boğazdan 630-cu ildə keçən və bu ətrafları bu sözlərlə izah edən məşhur çinli səyyah Hiuan-tsanq demişdir: Şurab çayının nisbətən geniş vadisi 9-10 kilometrə qədər uzanır. Cənubdan, dərə Susyztau silsiləsi ilə , şimaldan Sarymas dağı ilə ilə həmsərhəddir. Bundan əlavə, kiçik Çak- Çak çayının vadisi Akrabatski aşırımına aparır. Şurab çayının vadisinin şimal tərəfində yerli Kurqanak və ya Kurgan Sherhodzha kimi tanınan güclü bir qala qalıqları vardır. Yüksək gərginlikli elektrik xətti üçün dayaqlar inşası zamanı daş və palçıq kərpicdən hazırlanmış qalanın divarları dağıdıldı. Təxminən qalanın ortasından qala divarını Surabaya aparır. Digər bir divar, qala yerindən cənub-şərqdən şimal-qərb istiqamətində olan Şurab vadisi üzərində 400 m-dən çox məsafəyə qalxan qayalı bir qayanın üstü boyunca uzanır. İkinci divarın ümumi uzunluğu təqribən 1,5 km, hündürlüyü 2 metrdən 5 metrə qədərdir. Xarici və içəridən divar kvadrat xam kərpicdən hazırlanmışdır. Döşəmə eni 2 və 2,5 m, təməldəki divarın eni təxminən 6,5 m, divarın daxili boşluğu daş və torpaq blokları ilə doldurulmuşdur. Dərbənddən cənubda, Şurabadın sol sahilində orta əsr karvansarayının xarabalıqları, bir neçə Xumdanlar var və yaxınlığında köhnə kanalın kanalı izlənilir. Dəmir Qapı keçidi mətnlərdəki forması ilə Temir Qapıq Orxon abidələrinin bir çox yerində qeyd edilmişdir.

Dəmirqapı (Mavəraünnəhr)

aləminin tipinin sinfinin dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi. Fəsiləyə aid növlər geniş yayılmışdır. Bir neçə daha kiçik müstəqil yarımfəsilələrə bölünür. Buna qohum olan tetrakimilər fəsiləsindən fərqli olaraq, qırqovulkimilərin pəncə lüləsi çılpaqdır. Dimdiyi möhkəm olub üst hissəsi aşağıya doğru bir az əyri, qanadı qısa və enlidir. Erkəkləri iri, ayağında mahmız və çoxunun rəngi əlvan olur. Fəsiləyə 50-dən artıq cins və 180-ə yaxın növ aiddir. Avropa, Asiya, Amerika və Afrikada vardır. Azərbaycanda 7 növü bildirçin, xınalı kəklik, turac, Qafqaz uları, Xəzər uları , boz kəklik və qırqovul yayılmışdır. Tarla, çöl və çəmənlərdə, meşə, göl ətrafı və qamışlıqlarda, dağlarda, qayalıqlarda yaşayır. 6-20 yumurta qoyur. Giləmeyvə, toxum, bitki, cücülər və onurğasız heyvanlarla qidalanır. Kənd təsərrüfatına xeyir verir. Qiymətli ov quşlarıdır. Bəzi növləri ev quşlarının əcdadları hesab olunur. Tovuz quşu əhliləşdirilmiş, qırqovul ovçuluq təsərrüfatlarında saxlanılır.

Qırqovullar

Xromoksid CrO3 oksigenli, tünd qırmızı kristalları olan, suda asanlıqla həll olan xrom birləşməsidir. Xrom və dixromat turşusu anhidrididir. Xromoksid bənövşəyi rəngə çalan qara-qırmızı rəngli kristallardı. Hiqroskopikdi, havada yayılır. Atmosfer təzyiqində qaynamatemperaturundan aşağı parçalanır. Suda həll olması 166 100 . Xromoksidini, sulfat turşusunu natrium dixromata təsirindən almaq olar: :: mathsfNa2Cr2O7 H2SO4 rightarrow 2CrO3 Na2SO4 H2O : CrO3 turşu oksiddir. Suda həll edildikdə, xrom turşusu əmələ gəlir :: mathsfCrO3 H2O rightarrow H2CrO4 və ya dixromat turşusu :: mathsf2CrO3 H2O rightarrow H2Cr2O7 Qələvi məhlulları ilə reaksiyaya girdikdə xromatlar alınır: :: mathsfCrO3 2KOH rightarrow K2CrO4 H2O 250 C-dən yuxarı qızdırıldıqda parçalanır və nəticədə xromoksid və oksigen alınır: :: mathsf4CrO3 rightarrow 2Cr2O3 3O2 Bütün Cr birləşmələri kimi, CrO3 də güclü oksidləşdirici vasitədir . Məsələn, etanol, aseton və bir çox digər üzvi maddələr toz halına gətirildiqdən sonra xrom VI oksidi ilə təmasda olduqda öz özünə alovlanır və ya hətta partlayır . Yaxşı üyüdülməsə xrom anhidridi kristalları ilə təmasda olduqda spirtlərin və ketonların alovlanmasına nail olmaq mümkün deyil. Yodu, kükürdü, fosforu, kömürü oksidləşdirir: Xrom trioksidi kompleksi piridin ilə birgə spirtləri müvafiq karbonil birləşmələrinə oksidləşdirmək üçün istifadə olunur . :: mathsf4CrO3 3S rightarrow 2Cr2O3 3SO2 : Xromoksid üzvi kimyada oksidləşdirici vasitə kimi istifadə olunur. Xrom anhidridi məhlullarını sulfat turşusunda laboratoriya şəraitində qabları üzvi çirkləndiricilərdən təmizləmək üçün istifadə olunur. Reaction between potassium dichromate and sulfuric acid .jpgA concentrated solution of potassium dichromate in water. Reaction between potassium dichromate and sulfuric acid .jpgAddition of sulfuric acid to the solution. Reaction between potassium dichromate and sulfuric acid .jpgCrystallization of chromium trioxide from the reaction. Reaction between chromium oxide and ethanol .JPGReaction between chromium trioxide and ethanol Reaction between chromium oxide and ethanol .JPG Reaction between chromium oxide and ethanol .JPG Xromoksidi, bir çox digər VI valentli xrom birləşmələri kimi çox zəhərli və kanserogendir. İnsan orqazizmi üçün ölümcül doza 0,08 q kq -dır. Dəri ilə təmasda olduqda şiddətli qıcıqlanma, ekzema və dermatitə səbəb olur və həmçinin dəri xərçənginin inkişafına səbəb ola bilər. Dəridən vaxtında çıxarılsa belə, qəhvəyi ləkələr saxlayır. Xrom anhidridinin buxarıda çox təhlükəlidir. Saxlamaq üçün şüşə və ya çini möhürlənmiş qablar istifadə olunur, üzvi maddələrlə təması istisna etmək lazımdır. Onunla işləmək üçün fərdi qoruyucu vasitələrdən istifadə etmək lazımdır.

Xrom(VI)oksid

Dryu Vaysman RNT tədqiqatlarına verdiyi töhfələrlə tanınan amerikalı immunoloq, biokimyaçı və tibb alimidir. Katalin Kariko ilə birlikdə COVID-19-a qarşı effektiv mRNT peyvəndlərinin işlənib hazırlanmasına imkan verən nükleozid bazası modifikasiyaları ilə bağlı kəşflərə görə 2023-cü il Fiziologiya və Tibb üzrə Nobel Mükafatının qalibi. Onun işi effektiv mRNT peyvəndlərinin, xüsusilə BioNTechPfizer və Moderna-nın COVID-19 peyvəndinin hazırlanmasına kömək etmişdir. Weissman Pensilvaniya Universitetinin Perelman Tibb Məktəbində tibb professorudur. O və tədqiqatçı yoldaşı Katalin Kariko Lasker-DeBakey Klinik Tibbi Tədqiqat Mükafatı daxil olmaqla, çoxsaylı mükafatlara layiq görülüblər. Leksinqtonda yəhudi- italyan ailəsində anadan olub. Atası Harold Weissman mühəndis və kosmik peyklər üçün optik güzgülər hazırlayan şirkətin qurucusu, anası Aidel Weissman diş gigiyenası idi. Beş yaşında Drew Weissman-a 1-ci tip şəkərli diabet diaqnozu qoyuldu və gündəlik insulin inyeksiyalarına, eləcə də tez-tez qan şəkəri testlərinə ehtiyac onun elmə və tibbə marağına səbəb oldu. O, 1981-ci ildə Brandeis Universitetində bakalavr və magistr dərəcələrini alıb, burada biokimya və enzimologiya üzrə ixtisaslaşıb və Cerald Fasmanın laboratoriyasında çalışıb. O, 1987-ci ildə doktorluq və fəlsəfə doktoru dərəcələrini aldığı Boston Universitetində immunologiya və mikrobiologiya üzrə magistratura işini tamamladı. Weissman daha sonra Beth Israel Deaconess Tibb Mərkəzində rezidentura kursunu bitirdikdən sonra Milli Sağlamlıq İnstitutunda Milli Allergiya İnstitutunun hazırkı direktoru Anthony Fauci və yoluxucu xəstəliklər yanında təqaüd aldı. 2020 Rosenstiel Mükafatı 2021 Prince Mahidol Mükafatıaz 2021 Dr. Biotibbi Tədqiqat üçün Paul Janssen Mükafatıaz 2021 Asturiya Şahzadəsi Mükafatı 2021 BBVA Foundation Sərhədləri Bilik Mükafatı18 2022 Tibbi Sıçrayış Mükafatı 2022 Benjamin Franklin medalı 2022 Jesse Stevenson-Kovalenko medalı 2022 Klinik Tibbi Tədqiqat üçün Lasker-DeBakey Mükafatı 2022 Yaponiya Mükafatı 2022 Beynəlxalq Gairdner Mükafatı 2022 Robert Koch Mükafatı 2022 Warren Alpert Foundation Mükafatıaz 2023 Jonathan E. Rhoads Medalı Tibbdə Görkəmli Nailiyyətə görə 2023 Fiziologiya və ya Tibb üzrə Nobel Mükafatı

Dryu Vaysman

Ernst Buş alman estrada müğənnisi, dram aktyoru.Buş Azərbaycan Milli Ensiklopediyası . V cild. Bakı, 2009. Səh.: 121. Almaniya Demokratik Respublikası Milli mükafatı ; Beynəlxalq Lenin mükafatı laureatı . 1917-ci ildən solçu gənclər hərəkatının fəal üzvü olmuşdur. İlk dəfə 1920-ci ildə Kil şəhər teatrı səhnəsində Lizandr rolunda çıxış etmişdir. 1925-ci ildə Berlinə gəlmiş və Alman teatrında çalışmışdır. 1927-ci ildən E. Piskatorun Siyasi teatrında işləmiş, 1928-ci ildə Teater am Şiffbauerdammda ilk dəfə B. Brext və K. Vaylın Üçqəpiklik opera tamaşasında çıxış etmişdir. 1920-ci illərin sonlarından siyasi antifaşist mahnıların ifaçısı kimi geniş şöhrət qazanmışdır. 1933-cü ildə Almaniyada nasist diktaturası qurulduqdan sonra Niderland, Belçika, Fransa, İsveçrə və Avstriyada, 193537-ci illərdə SSRİ-də mühacirətdə olmuş dur. 193739-cu il lər də İspaniyada olmuş, beynəlxalq briqadaların döyüşçüləri qarşısında çıxış etmişdir. 1939-cu ildən Belçikada yaşamış, alman ordusu ölkəni işğal etdikdən sonra nəzarət altında saxlanılmış, qaçmış, 1943-cü ildə zəbt olunmuş Fransa ərazisində həbs edilərək 1945-ci ilə qədər Moabit, Brandenburq zindanlarında saxlanılmışdır. 195160-cı illərdə Alman teatrı nın və Berliner ansamblın aparıcı aktyorlarından biri olmuşdur. 1946-cı ildə fəhlə mahnıları yazılmış vallar istehsal edən Lidder sayt firmasını yaratmışdır. Berlin qrammofon yazısı studiyasında XX əsrin mahnı xronikası adlı qrammofon valları antologiyasını buraxmışdır.

Ernst Buş (aktyor)

Qusar Dövlət Rəsm Qalereyası 1986-cı ildə rayonun Hil kəndində fəaliyyətə başlamışdır. 1998-ci ildə Qalereya Qusar şəhərinə köçürülmüşdür. Rəsm Qalereyasının fondu 152 əsərdən ibarətdir. Bunlardan 7 əsər heykəltaraşlığa, 34 əsər qrafikaya, 111 əsər isə boyakarliğa aiddir. Hal-hazırda qalereyanın ekspozisiya zallarında 40 əsər nümayış olunur. İl boyu qalereyarada iş planına uyğun olaraq müxtəlif mövzularda sərgilər keçirilir. Həmçinin qalereya səyyar sərgilər də təşkil edir. 2013-cı ildən Fəxrəddin Musayev küçəsində yerləşən təzə tikilmiş binaya köçürülmüş və hal hazirda bu binada fəaliyyətini davam etdirir. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasının tabeçiliyində olmaqla çox zəngin fonda malikdir. Qalereyamızda Respublikanın xalq rəssamları Oqtay Sadıqzadə,Tağı Tağıyev,Kazimov Davud,Maral Rəhmanzadə,Elbəy Rzaquliyev,Kamil Xanlarov və başqa görkəmli rəssamların əsərləri nümayış olunur. Mövcud olan 133 əsərdən 94 əsər rəngkarlığa,32 qrafikaya və 7 heykəltaraşlığa aiddir. Qalereyanın ümumi sahəsi 204 kv.m. təşkil edir. Əsas ekspozisiya-sərgi sahəsi 188 kv.m.ibarətdir və 29 əsər sərgilənir. Bundan əlavə 19 əsər foyedə sərgilənir. Fond saxlama sahəsi 12 kv.m.

Qusar Dövlət Rəsm Qalereyası

aləminin dəstəsinin fəsiləsinin cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu Natonal IUCN Status: Nəsli kəsilmək təhlükəsində olanlar kateqoriyasına aiddir VU B1b c 2ab. Azərbaycanın nadir növüdür. Çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi düz, qranlı-şırımlı, çiçək qrupu budaqlanan süpürgədir. Yarpaqları bozdur, kökətrafı yarpaqları lansetvari və ya uzunsov iti, 6-18 sm uzunluğunda, 0,8-1,2 sm enindədir. Çiçək qrupu süpürgə, yuxarıdan qalxanvari, sıx, daha sonra syerək, çiçək altlığı yoxdur. Kasacığı 46 mm uzunluğunda, ağ tükcüklü, uzunsov dilimlidir. Çiçək tacı çəhrayı, sonradan maviləşəndir, 810 mm uzunluğundadır. Qanadları dikduran, xətvari, lansetşəkilli, küt, borucuğa bərabərdir. Erkəkcik çiçək tacının borucuğunun mərkəzinə bitişmişdir. Sütuncuq 12 mm uzunluqdadır. Fındıqcası iri, dairəvi, qanadları ilə birlikdə 1215 mm diametrindədir. Qanadlar geniş, tamkənarlıdır. Çiçəkləməsi may-iyun, meyvəverməsi iyun-iyul aylarına təsadüf edir. Orta və yuxarı dağ qurşaqlarına qədər, quru, daşlı yamaclarda rast gəlinir. Naxçıvanın dağlıq hissəsidir. Populyasiyanın təbii ehtiyatı məhduddur. Mənfi təsirlər azalma tendensiyasını yaradır. Antropogen amillər , iqlim və ətraf mühit amillərinə həssaslıqdır. Areallarının mütəmadi monitorinq olunması, mümkün rezervasiya imkanlarının araşdırılması və toxumlarının toplanaraq toxum bankında qorunmasıdır.

Tüklü rindera

Əliyev Qəzənfər Kərim oğlu Azərbaycanlı Fəxri Dəmiryolçu, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı , Azərbaycan SSR-i Dövlət Mükafatı Laureatı , Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı , Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin üzvü. Əliyev Qəzənfər Kərim oğlu 1927-ci ilin may ayının 26-da Gəncə şəhərində anadan olub. Q.Əliyev orta məktəbi başa vurduqdan sonra Gəncə dəmir yol peşə məktəbinə daxil olub və 1945-ci ildə həmin məktəbi bitirib. 1945-ci ildən Gəncə Lokomotiv Deposunda əvvəlcə parovoz köməkçisi, sonradan 1948-ci ildən maşinist kimi əmək fəaliyyətini davam etdirmişdir. Ömrünün sonuna qədər Gəncə Lokomotiv Deposunda maşinist kimi fəaliyyət göstərib. Onun çalışdığı zaman parovozlar və teplovozlar normativ olaraq 1800 tona qədər yük daşımağa malik idi, ancaq bəzən 25003000 tona da catdırmaq mümkün idi. Lakin belə halda qatara yedəkçi lokomotivdə qoşulurdu. İlk dəfə, məhz Qəzənfər Əliyev öz təşəbbüsü və bacarığı nəticəsində, yedəkçi lokomotivlərdən imtina edərək, peşəkarlığı sayəsində normadan artıq yük daşınmasını təmin edərək, külli miqdarda yanacağa və dövlət vəsaitinə qənaət etmiş oldu. Bunun nəticəsi olaraq, SSRİ-nin bütün güşələrindən lokomotiv işçiləri onun iş prinsiplərini və təçrübəsini öyrənmək ücün Gəncəyə gəldilər. 1 avqust 1959-cu ildə bu nailiyyətə görə, Qəzənfər Əliyevə SSRİ-nin yüksək ordenlərindən biri Lenin ordeni ilə təltif edildi və Fəxri Dəmiryolçu adına layiq görüldü. Başçılıq etdiyi kollektivə Kommunist əməyi briqadası adı verildi. 70-ci illərin əvvəlində Gəncə Lokomotiv Deposunda parovozları elektrovozlar əvəz etdi və yük daşıma qabiliyyəti 1800 tonnan 3000 tonadək yüksəldi. Bu illər ərzində, Q.Əliyev yenədə təşəbbüs irəli sürərək, normadan artıq yük daşınsın təşəbbüsünü irəli sürdü və sözünün üstündə durdu. 1971-ci ilin may ayının 4-də daşınma yükünü 5000 tona çatdırmağına görə SSSR-nin yüksək mükafatı olan Oktyabr İnqilabı ordeni ilə təltif edildi. 1978-ci ildə Q.Əliyev yeni rekorda imza atmağa nail oldu. Həmkarı, Moskva Lokomotiv Deposunun maşinisti 2 dəfə Əmək Sosialist Qəhrəmanı Viktor Fadeyevic Sokolov 10 min ton yüklü qatarı iki lokomotivlə 235 km sürmüşdü, Qəzənfər Əliyev isə bir lokomotivlə 10 min 100 ton yüklü qatarı 267 km sürərək SSSR-ri Dəmir yol məkanında yeni rekorda imza atmış oldu. Bu günə qədər bu rekordu təzələyən olmayıb. Bu nailiyyətinə görə ona, Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı Laureatı adı verildi. Bir beşillikdə iki beşilliyin planlarını yerinə yetirdiyinə görə, 3 oktyabr 1980-ci ildə SSSR Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə Sənayə və Kənd Təsərrüfatı məhsulları istehsalına dair onuncu beşillik tapşırıqlarının vaxtından əvvəl yerinə yetirilməsində qazandığı diqqətəlayiq müvəffəqiyyətlərə görə Qəzənfər Kərim oğlu Əliyev SSSR-nin ən Ali mükafatı olan Lenin ordeni və Oraq və Çəkiç qızıl medalı təqdim etməklə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı verildi. Əmək fəaliyyəti dövründə Qəzənfər Əliyev Əməkdə fərqlənməyə görə , Əmək şücaətinə görə və V.İ.Leninin Əmək Rəşadətinə görə yubiley medalı ilə təltif olunub. 1963-cü ildə Azərbaycan SSR-i Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur. Bundan əlavə, SSSR-nin bir cox müxtəlif medalları və diplomları ilə təltif olunub. 1967-ci ildən Azərbaycan SSR-nin ictimai-siyasi sahəsində aktiv fəaliyyətə başladı. O, 1967-ci ildən 1971-ci ilədək Gəncə şəhər Sovetinin Deputatı, 1971-ci ildən etibarən 3 dəfə ardicil VIII, IX və X çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Deputatı olmuşdur. 1980-ci ildən isə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin üzvü seçilib. Q.Əliyev dəfələrlə partiya orqanlarına, o cümlədən 1979-cu ildə Gəncə şəhər Partiya Komitəsi plenumu üzvlüyünə namizəd, dəfələrlə Azərbaycan KP MK-nə üzv seçilib. 23 fevral 1981-ci ildə kecirilən Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasının XXVI Qurultayının nümayəndəsi olub. Gəncə Lokomotiv Deposunun maşinisti Respublikada böyük nüfuza və ehtirama sahib idi. Heydər Əliyev şəxsən peşəkarlığına, Vətəninə baş ucalığı gətirməsinə, Gəncə sakinləri arasında hörmət sahibi olmasına görə Qəzənfər Əliyevə xüsusi hörmət bəsləyirdi. 17 iyul 1984-cü ildə Qəzənfər Kərim oğlu Əliyev 57 yaşında vəfat etdi. Gəncə şəhər Fəxri Xiyabanında dəfn edilib. Ailəli idi, 10 övlad sahibi idi. Gəncə şəhərində Qəzənfər Kərim oğlu Əliyevin adını əbədiləşdirmək üçün, mövcud olan kücələrdən biri onun adı ilə adlandırılıb.

Qəzənfər Əliyev (dəmiryolçu)

Amin Mayis oğlu Gülməmmədov Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin baş leytenantı, Vətən Müharibəsi şəhidi Baş leytenant Amin Gülməmmədov Naxçıvan şəhərindəki Heydər Əliyev adına Hərbi Lisey bitirdikdən sonra Bakıdakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbinə daxil olub. Yüksək hərbi biliklərə yiyələnən şəhid Amin Gülməmmədov nümunəvi xidməti ilə seçilib. Nümunəvi xidməti onu Qarabağ döyüşlərində də fərqləndirib. Füzulidən- Daşaltıya doğru gedən döyüşlərdə xüsusi rəşadət göstərmişdir. Füzulinin, Hadrutun, Cəbrayılın, Xocavəndin işğaldan azad olunması uğrunda rəşadətlə vuruşub və şəhidlik məqamına yüksəlib. Azərbaycan Respublikası ərazilərinin işğaldan azad olunması zamanı döyüş tapşırıqlarını uğurla yerinə yetirən, düşmənin əsas qruplaşmalarını və texnikasını məhv etməklə qoşunlarımızın döyüş qabiliyyətinin qorunub saxlanılmasında fərqlənən Gülməmmədov Amin Mais oğlu Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə Cəsur döyüşçü medalı ilə təltif edilib. Amin Gülməmmədov 28.12.2020-ci il tarixdə Culfa rayon Saltaq kənd qəbirstanlığında dəfn olunmuşdur. 2017-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Müdafiə Nazirliyinin qərarı ilə hərbi hissədə leytenant kimi xidmətini davam etdirmişdir. Daha sonra isə 2020-ci ildə baş leytenant rütbəsini almışdır. Azərbaycan Ordusunun baş leytenantı Amin Gülməmmədov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Xocavənd istiqamətində gedən döyüşlərdə iştirak etmişdir. Cəsur döyüşçü medalı

Amin Gülməmmədov

Basketbol basketbol topu ilə komanda idman oyunu. Oyunu hərəsi beş nəfərdən ibarət iki komanda oynayır. Məqsəd əl ilə topu rəqib komandanın sahəsindəki 3,05 metr yuxarıdan asılı səbətə atmaq və eyni hərəkəti rəqib komandaya etməyə mane olmaq. Topun çəkisi 670680 qr olur. Bütün dünyada məşhur olan bir idman növüdür. İlk olaraq 1891-ci ildə Jeyms Naismit tərəfindən oynadılmışdır. Jeyms Naismit basketbolu Mayas qəbiləsinin tlahiotenie oyunundan götürdüyü düşünülməkdədir. Basketbol, ABŞın Massaçusets əyalətində, Sprinqfild Gənc Kişilər Xristian Birliyi Təhsil Məktəbində bədən tərbiyəsi müəllimi olan Jeyms Naismit tərəfindən 1891-ci ildə yaradılmışdır. Atlet və beyzbolculara qış məşqləri etdirmək məqsədiylə inkişaf etdirilən bu oyunda məqsəd, taxtadan edilmiş səbətlərə topun soxulması idi. İlk oyunlarda 7 nəfər iki komanda arasında 20 dəqiqəlik üç dövrə üzərindən oynanmışdır. Oyunun əsl hədəfini səbətlər meydana gətirdiyindən, Dr. Naismit tərəfindən bu oyuna səbət topu mənasını verən basketbol adı verilmişdir. Basketbol, yaradılmasından qısa bir müddət sonra YMCAi aşaraq bütün məktəblərə, universitetlərə və hətta gimnastika salonlarına qədər yayılmışdır. Gənclərdə bu idmana qarşı oyanan istək klubları basketbol şöbələri açıb komanda qurmağa məcbur etmiş və beləcə basketbol, Amerikanın ən məşhur milli oyunu halına gəlmişdir. Basketbolun inkişafı qaydalara, ləvazimata, qurğulara və basketbolçunun geyiminə öz təsirini göstərdi. 1983-cü ildə ilk dəfə dəmir halqa ilə top qəbul olundu. 1984-cü ildə topun ölçüsü 3032 düym qədər artdı. 1895-ci ildə 15 fut məsafədən yerinə yetirilən sərbəst atışlar qəbul olundu. Yaranmasından az sonra basketbol ABŞ-də populyarlaşdı. Daha sonra bu oyunu başqa ölkələrdə də oynamağa başladırlar. 18911918-ci illər basketbolun inkişafının birinci mərhələsi hesab olunur bu mərhələdə basketbol yeni oyun kimi puxtələşir. Gimnastika dərslərinin canlanması üçün icad olunan basketbol sonralar öz xüsusiyyəti ilə idman oyunlara çevrildi. Milli Basketbol Federasiyaların yaradılması onun gələcək inkişafına təsir göstərdi. 19191931-ci illər basketbolun inkişafının ikinci mərhələsi kimi xarakterizə olunur. 1932-ci ildə Beynəlxalq Basketbol Federasiyası BBF yaradıldı. Bu federasiyaya Argentina, Yunanıstan, İtaliya, Latviya, Portuqaliya, Rumıniya, İsveç və Çexoslovakiya ölkələri daxil oldu . 1935-ci ildə Cenevrədə ilk dəfə Avropa çempionatı keçirilmişdi. Bu çempionatda yüksək yeri Pribaltika basketbolçuları tutmuşdu. Avropanın ilk çempionu Latviya komandası olmuşdu. İlk dəfə qadınların vropa çempionatı 1938-ci ildə keçirilmişdi. 1935-ci ildə isə basketbol Olimpiya oyunları proqramına daxil edildi. 1936-cı ildə isə XI Olimpiadada 21 ölkə basketbolçuları iştirak etmişdir. Bu zaman BBF-nın ilk konqresi keçirilmişdi. Konqres basketbol oyunu üçün vahid qayda qabul etmişdi. 19481956-cı illər basketbol inkişafının üçüncü mərhələsidir. BBF başqa beynəlxalq idman birliklərində başlıca yer tutmuşdu. BBF-nın rəhbərliyi altında beynəlxalq yarışlar, çempionatlar keçirilir. Artıq 1948-ci ildə Beynəlxalq Basketbol Federasiyasında 50 ölkə iştirak edirdi. 1950-ci ildə Argentinada ilk dəfə kişi komandalarının dünya çempionatı keçirilmiş və bu çempionatda argentinalılar qalib gəlmişdilər. Üç ildən sonra Çilidə qadın komandaları ücün dünya birinciliyi keçirildi. Dünya çempionu adını ABŞ idmançıları qazanmışdı. Sonralar çempionatlar dörd ildən bir keçirilməyə başladı. Hər il BBF-nın rəhbərliyi altında çempionatlar və kuboklar kuboku uğrunda basketbol yarışları təşkil olunur. Belə BOK-in qərarına görə 1976-cı ildə keçirilən XXI Olimpiya oyunlarında qadın komandaları daxıl edildi. Basketbol indi bütün dünyada inkişaf etmiş və sevimli oyuna çevrilmişdir. Hal-hazırda Beynəlxalq Federasiya 167 ölkə Milli Federasiyasını öz heyətində birləşdirir. 1984-cü ildə ABŞ-də ilk dəfə rəsmi oyun qaydaları nəşr olundu və bunun əsasında yarışlar keçirilməyə başlandı. Oyunun yayılması ilə onun texnikası və taktikası da formalaşırdı. Topun tutulması, ötürülməsi, aparılması və səbətə atılması kimi texniki fəndləri meydana gəldi. Lakin texnikada dinamiklik çatışmırdı bütün ötürmələr və atmalar bir yerdən iki əllə yerinə yetirilirdi. Taktikada komanda üzvlərinin oyun funksiyası və onların müdafiəçilərə və hücumçulara bölünməsi müəyyənləşdi. Əsasən bu illər basketbol Avropa və Cənubi Amerika ölkələrinə yayılmağa başladı.Evrika Azərbaycanda basketbolun inkişaf tarixi digər idman növləri kimi ilk addımlarını hələ 1920-ci ildən əvvəl Bakıya işləməyə gəlmiş xarici neft şirkətlərində çalışan fəhlə və qulluqçuların təşəbbüsü ilə atmışdır. Digər tərəfdən yerli sakinlər üçün qəribə görünən bu idman növlərinin inkişafı həmin ölkələrin mədəni, mənəvi zənginliyini sübuta yetirən faktor kimi yerli insanların marağına səbəb olmuşdur. Basketbol digər idman növləri kimi Azərbaycanda özünün ilk addımlarını 1920-ci ildən atmağa başlayır. Məhz bu illərdən başlayaraq ayrı- ayrı əmək kollektivlərində, idarə və müəssisələrdə, ali təhsil müəssisələrində, idman cəmiyyətlərində komandalar yaradılır, məşğələlərə cəlb olunan basketbol həvəskarlarının sayı güngündən artırılırdı. 1926-cı ildə təkcə Bakı şəhərində 300-ə yaxın basketbol üzrə komandaların və məşğələlərin fəaliyyət göstərməsi qeydə alınmışdı. 1923-cü ildən başlayaraq bütün kompleks yarışların proqramına basketbol idman növü də daxil edilir və basketbol üzrə sadə idman meydançaların kütləvi təşkili əksər təşkilatların diqqət mərkəzində olurdu. Bakı şəhərində basketbol, futbol və voleyboldan sonra öz kütləviliyinə görə üçüncü yeri tuturdu. Tədricən basketbol Azərbaycanın digər şəhər və rayonlarında inkişaf etdirilməyə başlayır. Komandaların say artımı ilə yanaşı basketbolun texniki və taktiki keyfiyyətləri təkmilləşdirlir, topun səbətə salınmasında yeniyeni üsullar tədbiq edilməyə başlanır ki, bunlar da basketbol oyunun inkişafa daha böyük meyl etməsinə və nəticə etıbarlı basketbolun estetik baxımdan daha cazibədar formaya yiyəlməsinə səbəb olur. Tədricən fərdi oyundan kollektiv oyun sisteminə keçid prosesi başlayır. 1930-cu ildən başlayaraq müntəzəm olaraq keçirilən Zaqafqaziya Respublikaları Spartakiadaların proqramına kişilər və qadınlardan ibarət yarışların keçirilməsi proqrama daxil edilir ki, bu da basketbolun Zaqafqaziyada da geniş inkişaf etməsinə təkan verir, istedadlı basketbolçuların hər üç respublikada yetişməsinə imkan yaradırdı. 1931-ci ildə artıq Azərbaycannın kişilərdən ibarət seçmə komandası Zaqafqaziya birinciliyinin qalibi olur və ilk dəfə SSRİ birinciliyində müstəqil komanda ilə çıxış etmək hüququna malik olur. Bu ildən başlayaraq Azərbaycanın kişilərdən ibarət seçmə komandası Zaqafqaziyada uzun müddət liderliyi özündə saxlayır və ildən ilə idmançılarımızın texniki və taktiki hazırlıq səviyyəsi rəngarəng olmağla müasirləşir, yeniləşirdi. 1934-cü ildən başlayaraq ilk dəfə basketbol üzrə respublika birinciliyi keçirilməyə başlanır. Bu da basketbolun Azərbaycanda Bakı şəhərində əlavə digər şəhər və rayonlarında inkişafı ilə əlaqədar idi. Bu yarışlarda Bakının, Gəncə və Xanların seçmə komandaları çıxış edirdilər. Yarışlar dairəvi sistemdə keçirilirdi, Azərbaycanın ilk respublika çempionu adına Bakının Dinamo cəmiyyətinin komandası layıq görülür. Onu da deyək ki, bu cəmiyyət sonrakı beş il ardıcıl olaraq bu liderliyi özündə saxladı. Basketbol Azərbaycanda geniş yayılmasının və respublikamızda istedadlı basketbolçuların yetişməsinin nəticəsidir ki, artıq 1935-ci ildən başlayaraq Azərbaycanın seçmə komandası SSRİ birinciliyi yarışlarında uğurla çıxış etməyə başlayır. Elə həmin ildən başlayaraq respublikamızın qadınlardan ibarət seçmə komandamızda SSRI birinciliyi yarışlarında öz qüvvələrini sınamağa başlayır. Leninqrad şəhərində 12 kişi və 12 qadın komandaları arasında keçirilən bu yarışlar hərəsi 6 komandadan ibarət olan 2 yarımqrupa bölünmüşdülər. Azərbaycanın hər iki komandası birinci qrupda çıxış edirdilər. İlkin yarışlarda qadınlarımızdan ibarət komanda 3-cü yeri tutaraq finalda Ukrayna seçmə komandası ilə görüşdə 22:24 həsabı ilə məğlub olaraq türnirdə 4-cü yeri tutur, kişilər arasında Daşkənddə keçirilən yarışda isə komandamız nisbətən zəif çıxış edərək 11-ci yer ilə kifayətlənir. 1936-cı il SSRİ birinciliydə birinci qrupda çıxış edən qadınlardan ibarət seçmə komandamız ilkin yarışlarda Gürcüstanın seçmə komandasına 41:20, Belarusiyaya 30:16, Xarkova 23:3, Sverdlovsk şəhərinin seçmə komandasına 28:14 və Kiyev komandasına 25:17 hesabı ilə qalib gələrək turnirin üçüncü yerinə sahib olaraq, mükafatçılar sırasına daxil olur. 200pxthumbBasketbolda smatçBasketbolun Avropadakı ilk sınağı, 1893-cü ildə Parisin Trevis küçəsindəki köhnə bir gimnastika salonunda edilmişdir. Daha sonraları, xüsusilə Birinci dünya müharibəsi əsnasında, basketbolun Avropada yayılmasında amerikalı əsgərlərin böyük təsiri olmuşdur. Sürətlə inkişaf göstərən basketbol beləcə Avropada ən yayılmış idmanlar arasında yerini almışdır. Amerika, 1897-ci ildə kişilər, ardından 1900-cü ildə qadınlar arasında ilk milli basketbol çempionatlarını təşkil edərək, bu idmanı ölkə diametrində məşhur hala gətirmişdir. Amerikalılar milli idman olaraq mənimsədikləri basketbolu, 1904 Sent Luiz Olimpiya Oyunlarında klub komanda arasında matçlar təşkil edərək, Olimpiya Oyunlarına qatılan bütün ölkələrə tanıtmışlar. 1905-ci ildə dünyanın ən böyük idman salonlarından Nyu York Madison Skver Qarden, qapılarını basketbola açmışdır. Uzaq şərqdə də 1913-cü ildən etibarən basketbol oyunları keçirilməyə başlanmışdır. Beləcə bu oyun bir neçə il içində Kanada, Fransa, İngiltərə, Avstraliya, Çin və Hindistan başda olmaqla, bütün dünya ölkələrində sürətlə yayılmış, xüsusilə böyük şəhərlərdəki geniş idman sahələrində edilən universitetlər arası qarşılaşmaların, basketbolun baxımlı idman növü olaraq yayılmasında əhəmiyyətli rolu olmuşdur. Beynəlxalq Həvəskar Basketbol Federasiyası , beynəlxalq qarşılaşmaları idarə etmək məqsədi ilə, 20 İyun 1932-də İsveçrənin Cenevrə şəhərində İsveçrə, Yunanıstan, İtaliya, Portuqaliya, Argentina, Rumıniya və Çexoslovakiya Basketbol Federasiyalarının əməkdaşlığı ilə yaradılmışdır. FIBA hər dörd ildə bir, Olimpiya Oyunlarının təşkil edildiyi şəhərdə toplanaraq, basketbolu daha cazibədar hala gətirmək üçün lazımlı qaydada dəyişikliklərini etməkdədir. Avropa Basketbol Çempionatı 1935-ci ildə başlamış, 2 ildə bir təşkil edilməkdədir. Həvəskar bir idman növü olaraq basketbol, ilk dəfə 1936-da Berlində təşkil edilən Olimpiya Oyunlarına daxil edilmişdir. 1951-ci ildə başlayan Kişilər arasında Dünya çempionatını 1953-də Qadınlar arasında Dünya Çempionatı izləmiş, Olimpiya Oyunlarına basketbol növünd qadınlar ilk dəfə 1976-da qatılmışlar. Avropa liqası isə 199596 mövsümündə başlamışdır. Basketbol müsabiqələri iki hakim tərəfindən idarə olunur. Qonaq komanda sahəni seçmə haqqına malikdir. Hər təhvil verən sonra sahə dəyişməsi edirlər. Oyun orta sahə xəttində hər komandadan bir oyunçu arasında edilən hava atışı ilə başlayır. Hava atışına çıxan oyunçular topu tək əlləri ilə komanda yoldaşlarına qazandırma hədəfini daşıyır. Oyun 10 dəqiqəlik dörd mərhələdən meydana gələr. Birlik vəziyyətində uzatma mərhələsi oynanılır. Hər komanda ilk üç mərhələdə və uzatma mərhələsində 2 dəqiqəlik bir dördüncü mərhələdə iki fasilə haqqına malikdir. İkinci ilə üçüncü mərhələ arasında 15 dəqiqəlik dövrə arası verilir. Hücum edən komanda öz sahəsini 8 saniyə içində tərk etmək 24 saniyə içində də hücumunu tamamlamaq məcburiyyətindədir əks halda top istifadə etmə haqqı rəqib komandaya keçir. Oyunçu top ilə birlikdə top sürmə pas atma zərbə atma fəaliyyətlərini etmə şansına malikdir. Bir oyunçu topu əlinə alaraq dayanırsa təkrar top atma şansına sahib olmayacaq; topu istədiyi istiqamətə və adama pas ya da zərbə atmaq məcburiyyətindədir. Hər komanda 5 adamdan meydana gələr və komandaların sərhədsiz oyunçu dəyişikliyi haqqı vardır. Əgər faul haqqını doldurmamışsa hər çıxan oyunçu təkrar oyuna daxil ola bilər. Bir komandadakı beş oyunçudan biri ortada ikisi müdafiə etmə və ikisidə hücum oyunçusudur. Oyunu bir baş hakim və köməkçi hakim olaraq iki hakim idarə edir. Hər oyunçu beş faullə oyun xaricində qalar və təkrar o maç üçün oyuna daxil ola bilməz. Hər oyunçunun fərdi olaraq etdiyi faul sayının cəmi komanda faullərini də təyin edər. Cəmdə dörd komanda faulünə çatan komandanın daha sonra etdiyi hər faul qarşı komandaya sərbəst atış istifadə etmə haqqı qazandırar. Hakim tərəfindən dayandırılmadıqca top putadan və ya çevrədən dönsə oyun davam edər. Ayrıca oyunçu sahəni təyin edən xəttlərin xaricinə təmas etmədikcə top oyun xəttlərinin xaricinə dəymədən havadan sahə xəttinin xaricinə çıxsa da oyunçu topu içəri çevirə bilsə də oyun davam edər. Hər atışından sonra və ya hakimin fiti çalmasının ardından oyun və oyun zamanı dayanar. Ədəd yeyən komandanın səbət gerisindəki xətt arxasından topu oyuna salması ilə həm zaman həm də oyun təkrar başlar. Oyun içindəki digər vəziyyətlərə görə hakimin göstərdiyi yerlərdən top oyuna salınar. Üç ədəd xətti içindən edilən hər müvəffəqiyyətli atış iki ədəd üç ədəd xətti gerisindən edilən hər müvəffəqiyyətli atış üç ədəd olaraq qiymətləndirilər. Faullərdən və ya qayda pozuntularından ötəri qazanılan müvəffəqiyyətli sərbəst atışlar bir ədəd olaraq qiymətləndirilər. Oyunçular iki vəziyyətdə cəzalandırılar: Fərdi qayda pozuntuları Faul edilən vəziyyətlər. Qayda pozuntusu və ya səhvi top istifadə etmə haqqını qarşı komandaya verər. Edilən fərdi faullər isə oyunçunun faul cəzası almasını təmin etdiyi kimi faulün edildiyi yer göz qarşısında saxlanılaraq rəqib topu yandan oyuna salar ya da sərbəst atış etmə haqqı qazanar. Sərbəst atış haqqı ədədi faulun edildiyi zaman yer və növünə görə dəyişər. Şut atışı əsnasında faul edilmiş və atış ədəd olmamışsa atışı edən komandaya iki sərbəst atış haqqı verilər. Əgər atış ədəd olmuşsa bir sərbəst atış haqqı verilər. Bir sıra bir dövrədəki komanda faul sərhədini keçmiş və atış sahəsi xaricində faul etmişsə o zaman birə-bir deyilən sərbəst atış haqqını istifadə edər. Bu atışda qayda ilk atış ədəd olsa ikinci atış etmə haqqı qazanmaqdır. Birə-birdə ilk atışı qaçıran ikinci atışı edə bilməz top səbətdən oyun sahəsinə dönsə oyun davam edər. Texniki faullərdə iki sərbəst atış haqqı verilər.

Basketbol

Yoğunbulaq Azərbaycan Respublikasının Tovuz rayonunun Sarıtala kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Kənd öz adını yaxınlığındakı bulağın adından almışdır. Bulağın adı isə gursulu bulaq mənasındadır. Kənddə daşınmaz tarix və mədəniyyət abidəsi qeydə alınmamışdır. Kənd dağətəyi ərazidə yerləşir. İl Daimi əhali Kişilər Qadınlar 1999Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıya alınması. 1999-cu il. I hissə. Bakı: Səda nəşriyyatı, 2000, səh. 157. 493 258 235 2009 524 268 256 Kənddə Yoğunbulaq kənd kitabxana filialı fəaliyyət göstərir. Kənddə təhsil müəssisəsi mövcud deyil. Kənddə dini ibadət yeri və ya dini icma qeydə alınmamışdır. Kənddə Yoğunbulaq kənd tibb məntəqəsi yerləşir.

Yoğunbulaq

Klub cazı olaraq da bilinən Eysid caz, caz, soul, fank və disko elementlərini özündə cəmləşdirən bir musiqi janrıdır. Eysid cazı 1980-ci illərdə Londonda klublarda nadir yiv hərəkəti ilə yarandı və ABŞ, Yaponiya, Şərqi Avropa və Braziliyaya yayıldı. Tanınmışlar arasında Böyük Britaniyadan Brand New Heavies, Incognito, Us3 və Jamiroquai və ABŞ-dən Buckshot LeFonque və Digable Planets yer almışdı. 1990-cı illərin ortalarından sonlarına qədər elektron klub musiqisinin yüksəlməsi maraqların azalmasına səbəb oldu və iyirmi birinci əsrdə hərəkat bir növ olaraq qeyri-müəyyən oldu.Cook, Richard . Richard Cooks Jazz Encyclopedia. London: Penguin.p. 2.ISBN 0-141-00646-3. Eysid caz iki əlaqəli hərəkətdən ibarət idi. Birincisi, diskli jokeylərin və 1960-70-ci illərin caz traktlarına zərb və elektron rəqs ritmləri əlavə edən musiqi istehsalçılarının qeydlərinə əsaslandı. İkinci hərəkət, bu qeydlərdən təsirlənən və bir yiv vurğulayan qrupları əhatə etdi. Eysid caz caz, funk və hip-hopdan bəhrələndi. Əsasən zərb və canlı ifaya söykəndiyindən, bəzən cazla əlaqələndirilir, lakin yivə vurğu onu daha çox funk, hip hop və rəqs musiqisinə uyğunlaşdırır.Gioia, Ted . The History of Jazz . Oxford: Oxford University Press. p. 333334 ISBN 0-19-983187-4. Eysid cazın mənşəyi 1960-cı illərdə, psixodel üslubların digər musiqi janrlarına daxil edildiyi dövrdən başlayır. Bəziləri 1960-cı illərdə Eysid caz qeydləri olaraq Apostolların Six Pack və Soul Fiesta dan bəhs edirlər. Eysid caz 1980-ci illərdə London klublarında nadir yiv hərəkəti ilə əlaqəli disk jokeylərinin qaranlıq caz qeydlərini ifa etməsi ilə populyarlaşdı. Onların maraqları caz füzyonunun, caz funkun və 1950-1960-cı illərin soul cazının kənarında idi. Blue Note kataloqundakı qeydlər xüsusilə əhəmiyyətli idi. Bu DJ-lərə 1980-ci illərdə Londonun bir neçə klubunda iqamətgahı olan Gilles Peterson da daxil idi. Peterson kiçik bir pirat radiostansiyasında başladı və sonra daha böyük Kiss-FM-ə keçdi. 1988-ci ildə prodüser Eddie Piller ilə birlikdə Eysid Caz Records etiketini yaratdı.Bush, J. . Bogdanov, Vladimir . All Music Guide to Electronica. San Francisco: Backbeat Books. pp. 647649. ISBN 0-87930-628-9. 1990-cı ildə Peterson Talkin Loud at Phonogram etiketini başlatmaq üçün ayrıldı. Digər bir İngilis rekord etiketi, Fourth And Broadway Records, 1990-cı ildə quruldu və Cool in Rebirth adlı bir tərtib seriyasına başladı. Etiketin siyahısında Pharoah Sanders, Stereo MC, MC Solaar və Courtney Pine yer alırdı. Eysid cazı 1990-cı illərin əvvəllərində ABŞ-yə yayıldı. Nyu-Yorkdakı Eysid caz musiqiçisi Brooklyn Funk Essentials, DJ Smash və Jerome Van Rossum idi. San Fransiskoda Eysid caz Ubiquity Records, Los Ancelesdəki Solsonics və San Dieqodakı Greyboy Allstars tərəfindən buraxıldı. A Tribe Called Quest, The Low End Theory albomu üçün cazdan bəhrələnmişdir. Buckshot LeFonque adı altında Branford Marsalis və Digable Planets 1993-cü ildə Rebirth of Slick sinqlına görə Qremmi Mükafatı qazandı.Martin, Henry; Waters, Keith . Jazz: The First 100 Years . Cengage Learning. p. 362.ISBN 1-133-16927-9.

Eysid caz

Li San-Un Cənubi Koreyanı təmsil edən həndbolçu. Li San-Un Cənubi Koreya yığmasının heyətində 1996-cı ildə Atlanta şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XXVI Yay Olimpiya Oyunlarına qatıldı. Final oyununda Danimarka yığmasına 37:33 hesabı ilə məğlub olan Cənubi Koreya yığması, Atlanta Olimpiadasını 2-ci yerdə başa vurdu və gümüş medal qazandı. Daha sonra Li San-Un Cənubi Koreya yığmasının heyətində 2000-ci ildə Avstraliyanın Sidney şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XXVII Yay Olimpiya Oyunlarına qatıldı. Bürünc medal uğrunda oyunda Norveç yığmasına 22:20 hesabı ilə məğlub olan Cənubi Koreya yığması, Sidney Olimpiadasını 4-cü yerdə başa vurdu. Li San-Un Cənubi Koreya yığmasının heyətində 2004-cü ildə Yunanıstanın Afina şəhərinin ev sahibliyində baş tutan XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarına qatıldı. Final oyununda Danimarka yığmasına 38:36 hesabı ilə məğlub olan Cənubi Koreya yığması, Afina Olimpiadasını 2-ci yerdə başa vurdu və gümüş medal qazandı.

Li San-Un

İlqar Əbilhəsənov 20 Yanvar şəhidi. Ölümündən sonra 20 Yanvar Şəhidi fəxri adına layiq görülüb. İlqar Əbilhəsənov, 19 avqust 1967-ci il tarixində Bakıda anadan olub. Ailənin 5 uşağından ən kiçiyi idi. 1984-cü ildə Nəsimi rayonu 42 saylı orta məktəbi bitirib. Həmin məktəb bu gün onun adını daşıyır. Məktəbi bitirdikdən sonra hərbi xidmətə yollanır. Atası Yusif Əbilhəsənovun Naxçıvanın daxili işlər naziri olması İlqarı da bu yolla getməyə ilhamlandırıb. Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra keçmiş Xalq Təsərrüfatı İnstitutu, indiki Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin Əmtəəşünaslıq fakültəsinə daxil olub. Üç il oxuyandan sonra axşam növbəsinə keçib, milis orqanlarında işə düzəlir, oxuya-oxuya işləyir. İki il Oktyabr rayonu polisində serjant kimi fəaliyyət göstərib. V kursda təhsil alan İlqar, növbəsinin bitməyinə lap az qalmış, gecə 24:00 radələrində Naxçıvan mehmanxanasının yanında özünəməxsus YU 2420 nömrəli QAZ-24 maşınından düşərkən avtomatdan atəşə tutulmuş, sonra xəstəxanaya aparılmışdır. Xəstəxanada cərrahiyyə əməliyyatı 5 saat çəkib. 5 saatlıq cərrahiyyə əməliyyatı, əvvəl şam işığında, sonra isə qəzet yandırmaqla aparılmışdır. İlqar Əbilhəsənov, yanvarın 22-də səhər saat 11-də əbədiyyətə qovuşub. Nişanlı idi. Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunub.

İlqar Əbilhəsənov

Nero köhnə adı Ahead Software. CD-dən CD-yə DVD-dən DVD-yə , faylı CD-yə və DVD-yə köçürməyə kömək edir. Bu proqramın Nero 6,7,8,9, və s. versiyaları vardır. Bu proqramla müxtəlif audio, video, animasiya və şəkilləri diskə köçürmək olur. Nero AG şirkəti tərəfindən istehsal edilmişdir.Microsoft Windows və Linux əməliyyat sistemləri üzərində işləyən bir disk yazma proqramıdır. Ümumiyətlə CD-yə və DVD-yə yazmaq üçün Nero Express varsiyası olur. CD-yə və DVD-yə fayl köçürmək ingilis dilində əsasən Optical Disc Burning deməkdir və bu azərbaycanca Optik Disk Yandırmaq mənasını daşıyır. Məşhur tarixə görə Roma İmperatoru Nero, Böyük Roma yanğınında lir çalıp,mahnı oxumuşdu. Almanca Roma, Rom deməkdir. Proqramın adı ingiliscə olsaydı Nero Burning Rome olaraq yazılacaqdı.Buda o deməkdirki Nero Roma imperatorunun adından,Burning Optical Disc Burning sözündən, Rom isə Roma şəhərinin Almanca tərcüməsindən yaranıb. Proqramın adı həmçinin də rəsmi simvolu Romanın tarixi ilə çox bağlıdır.Təsadüfi deyil ki, Nero Burning Rom-un rəsmi simvolunda yanan Kolizey-in şəkli var.Buda Nero Burning Rom-un adının Roma ilə bağlı olmasını tam təsdiqləyir.Artıq Nero Burning Rom Nero yazısını öz qısa simvolu kimi işlədir. Versiya 6-ya qədər Nero, digər əlavə proqramlarla birlikdə satılırdı. Versiya 7-dən etibarən Nero Vision Premium paketə əlavə olundu. Bu paket indilərdə dəyişik ölkələrdə; Nero ana distributiv sayı və distributiv adının keçdiyi dəyişik şəkillərdə xatırlanmaqdadır. və Avstraliyada Nero 7 Premium Reloaded Nəticədə ana proqram Nero Burning ROM olaraq xatırlanmağa davam edir. Nero, ISO və NRG formatlarında CD Görünüş sənədləriylə işləyər. Nero Burning ROM 7.5.1.1 distributiviylə LightScribeı və Blu-ray Disc yazma uyğunluğu qazandı. Nero StartSmart, Nero Burning ROM 6ın bir hissəsi olaraq çıxdı və istifadəçiyə asanlıq gətirməsi məqsəd qoyuldu. Sürücüyə bir disk ilişdiyində də təsirli ola bilir. Kateqoriya:Kompüter proqramları

Nero Burning ROM

Depersonalizasiya psixoloji xəstəlik növü. Bu zaman insan sanki öz şəxsiyyətindən və bədənindən ayrılır, qıraqdan öz hərəkətlərini müşahidə edir və hesab edir ki, bu onun özü deyil və ona müdaxilə edə bilməz. Bəzən xəstə özünü robot və ya kompüter oyununun personajı kimi qəbul edir. Depersonalizasiyaya səbəb olan keçmişdə keçirilən travma və ya beyin şişi belə ola bilər. Kateqoriya:Psixopatoloji sindromlar Kateqoriya:Şüurun dəyişilmiş vəziyyəti

Depersonalizasiya

Yaz yaxud bahar - ilin 4 fəslindən biri. Şimali yarım kürədən mart və iyun Yazda ağaclar çiçək açır, hava istiliyi artmağa başlayır. Bu mövsümdə qar əriməsi və bol miqdarda yağışların yağması ilə su yataqları olan dərələr, göllər, Gölməçə və anbarlar su ilə dolar. Baharın xəbərçisi çiçəklərdir. Xüsusilə bu mövsümdə yerli hava depresiyanı alaraq meydana gələn hava dəyişikliklərində xalq arasında Qırx İkindi adı verilən leysan yağışları başlar. Bu yağışlarla şiddətli göy gurultusu, ildırım düşməsi, dolu təhlükəsi və sel fəlakətləri də görülər. Bəzən bu yağışlar cütçülərə çox zərər verər. İnsanlar üzərində də sağlamlıq baxımından mənfi təsirləri ola bilər. Yorğunluq, halsızlıq yazın insanlar üzərindəki mənfi təsirlərindəndir. Bu vəziyyətə tibb dilində qısaca bahar yorğunluğu deyilir. Şimal və cənub yarımkürələrində astronomik və təqvim yaz fəsli Təqvim Astronomik Şimal yarımkürəsi 1 mart 31 may Yaz gecə-gündüz bərabərliyi yay gündönümü Cənub yarımkürəsi 1 sentyabr 30 noyabrNOAAs National Weather Service Glossary . Payız gecə-gündüz bərabərliyi qış gündönümü

Yaz

Tariyel Abbasqulu oğlu Abbasov 1977-ci ildə Bakı şəhərində keçirilən ifaçıların I Respublika müsabiqəsinin laureatı, Gülarə Əliyeva adma Dan ulduzu instrumental ansamblında solo tarzəni, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının müəllimiKərimov Rafail. Naxçıvan musiqi mədəniyyəti tarixindən. Musiqi təhsili. Bakı: Azəməşr, 2012, s.137-140, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü . Tariyel Abbasqulu oğlu Abbasov 10 mart 1953-cü ildə Naxçıvan şəhərində dəmiryolçu ailəsində anadan olmuşdur. Uşaqlıqda Naxçıvan şəhər dəmiryol ərazisində yaşayan Tariyel qatarların hərəkətini izləməyi çox sevər, ürəyində isə Bir gün gələcək mən də arzuma çatacağam deyərdi. Arzularının qanadında o musiqi dünyasına qovuşmağı, bunun üçün uşaq təxəyyülü ilə qatarla Bakıya getməyi xəyal edirdi. Daha bilmirdi ki, gün gələcək o nəinki Bakıya gedib arzusuna çatacaq, buranın sakini, burada ailə, uşaq sahibi olacaqdır. Bir də bilmirdi ki, ona ayrılan ömrün 25 ilini hələlik Naxçıvanda keçirəcəkdir. 1964-cü ildə Naxçıvan şəhər Uşaq Musiqi Məktəbinin xalq çalğı alətləri şöbəsinin tar sinfinə daxil olan Tariyel ixtisas üzrə əvvəlcə gənc mütəxəssis Azər Abasov, sonra virtuoz tarzən Əkrəm Məmmədovdan, muğam sənətini isə qocaman ustad Yusif Əliyevdən öyrənmişdir. Müəllimlərinin hər üçü öz sənətini dərindən bilən, tanınmış musiqiçilər idi. Azər müəllim gənc olmasına baxmayaraq Asəf Zeynallı adına Bakı Orta Musiqi Məktəbini uğurla bitirmiş, görkəmli pedaqoq Adil Gərayın sinfində təhsil almışdır. Bir müddət sonra isə Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasını bitirən A.Abasov musiqi elmini dərindən mənimsəməkdə Tariyelə lazımi tövsiyələr verirdi. Naxçıvan musiqi məktəbinin ilk müəllimlərindən olan Yusif Əliyev gənc tarzənə muğamın sirlərini öyrətmiş, mahir ifaçı, tarzən Əkrəm Məmmədov isə öz məharətli ifası ilə, sözün əsl mənasında, Tariyelə ifaçılıq dərsi keçirdi. 1969-cu ildə Tariyel musiqi məktəbini bitirir. Lakin ümumtəhsil məktəbini bitirmədiyindən valideynləri ona bir il də səbir etməyi məsləhət görürlər. 1970-ci ildə o, orta məktəbi bitirsə də təhsilini harada davam etdirəcəyinə qərar verə bilməyərək hərbi xidmətə yollanmalı olur. Hərbi xidməti başa vuran və bir müddət əmək fəaliyyəti ilə məşğul olan Tariyel Abbasov 1975-ci ildə yenicə açılmış Üzeyir Hacıbəyov adına Naxçıvan şəhər Orta ixtisas Musiqi Məktəbinə daxil olur. 1979-cu ildə orta ixtisas musiqi məktəbini bitirən Tariyel Abbasov Üzeyir Hacıbəyov adma Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olur. Konservatoriyada o, görkəmli bəstəkar, dirijor, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti, professor Səid Rüstəmovun sinfinə təyin edilir. Ümumiyyətlə, naxçıvanlı gənçlər istər Asəf Zeynallı adma Bakı Orta ixtisas Musiqi Məktəbində , istərsə də Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında çalışan ən güclü, tanınmış müəllimlərin siniflərinə təyin edilirdilər. Onların sırasında Azərbaycan musiqi təhsili sisteminin sütunları hesab edilən görkəmli pedaqoqlar Səid Rüstəmov, Süleyman Ələsgərov, Eduard Novruzov, Adil Gəray, Kamil Əhmədov, Firudin Mehdiyev, Akif Novruzov, Ramiz Quliyev və başqalarının adlarını iftixarla çəkmək olar, illər boyu davam edən bu ənənə Naxçıvan ifaçılıq məktəbinin gücünün müsbət bir göstəricisidir. Səid Rüstəmov gənc tarzənin təhsilə münasibətindən, ifaçılıq qabiliyyətindən çox razı idi. Verilən tapşırıqları qısa müddətdə yerinə yetirən tələbənin boş vaxtlarının çox olduğunu hiss edən professor ona musiqi məktəblərinin birində işləməyi tövsiyə edir. Tariyel Abbasov II kursda oxuya-oxuya Bakı şəhər 3 saylı uşaq musiqi məktəbinə işə düzəlir. Uğurlu müəllimlik fəaliyyəti tezliklə Tariyeli yeni iş yerinə, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına gətirir. 1988-1995-ci illərdə burada çalışan Tariyel müəllim paralel olaraq Gülarə Əliyeva adma Dan ulduzu instrumental ansamblında solo tarzən kimi də fəaliyyətini davam etdirir. Ansamblın tərkibində o, Həbəşistan, Bolqarıstan, Finlandiya, Türkiyə, İran kimi dövlətlərdə Azərbaycan musiqisini layiqincə təmsil etmişdir. Gənc yaşlarından ifaçılıq sənətinə böyük məsuliyyətlə yanaşan Tariyel Abbasov yorulmadan çalışaraq solo ifa üçün yeni-yeni əsərlər hazırlayırdı. Yaxın dostu və həmkarı, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Tağı Tağıyev bu gün də Tariyel ilə konservatoriyada təhsil aldığı vaxtları xatırlayaraq hər axşam konservatoriyanın boş otaqlarında gecədən xeyli keçənədək keçirdikləri məşq saatlarını sevinçli, nostalji hisslərlə xatırlayır. Yaradıcılıq fəaliyyətini genişləndirən tarzən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının 60 illik yubileyi ilə bağlı Moskvada, MDB və Baltikyanı ölkələrdə solo konsertlərlə çıxış edir. Bundan əlavə, o, Səid Rüstəmovun Oxu tar, Zakir Bağırovun Layla mahnılarına solo ifada klip çəkdirmiş, Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin simfonik orkestri ilə Hacı Xanməmmədovun tar ilə simfonik orkestri üçün 2 nömrəli konsertini lentə yazdırmışdır. Bu nailiyyətlər Tariyel müəllimin çoxşaxəli fəaliyyətinin bir qismidir.

Tariyel Abbasov