title
stringlengths 1
78
| url
stringlengths 31
108
| text
stringlengths 0
119k
|
---|---|---|
પાવાગઢ | https://gu.wikipedia.org/wiki/પાવાગઢ | પાવાગઢ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના પંચમહાલ જિલ્લામાં આવેલા હાલોલ નજીક આવેલો એક ડુંગર છે. આ ડુંગરની તળેટીમાં ગુજરાતની એક સમયની રાજધાની રહેલુ ઐતિહાસિક ચાંપાનેર ગામ વસેલું છે તેમજ આ ડુંગરની ટોચ પર આવેલા મહાકાળી માતાના મંદિરને કારણે આ સ્થળ ગુજરાતનાં પવિત્ર યાત્રાધામ પૈકીનું એક તીર્થસ્થળ ગણાય છે. ચૈત્રી તેમજ આસોની નવરાત્રિના નવ દિવસોમાં અહીં સૌથી વધુ લોકો દર્શનાર્થે આવે છે. એક માન્યતા મુજબ પાવાગઢનો સમાવેશ માતાજીની શક્તિપીઠોમાં થાય છે અને અહીં સતિનાં સ્તનનો ભાગ પડ્યો હોવાનું કહેવામાં આવે છે.
ભૂગોળ
thumb|પાવાગઢના ડુંગર પર જવાનો પગથીયાંવાળો માર્ગ
ભૌગોલિક રીતે પાવાગઢ પર વસેલું છે.
પાવાગઢની તળેટીમાં ચાંપાનેર ગામ વસેલું છે, જ્યાંથી આશરે ૪ થી ૫ કિલોમીટર જેટલા અંતરે માંચી ગામ આવેલું છે. ચાંપાનેરથી માંચી સુધી જવા જીપની સવલત છે જે વન્ય વનરાજી સભર સર્પાકાર માર્ગ પર ચઢાણ કરી માંચી ગામ પહોચાડે છે. માંચી ખાતેથી ગઢ પર ચઢવા માટે ઉડનખટોલા (રોપ-વૅ) બનાવવામાં આવ્યો છે. આ ઉપરાંત અહીં ઉપર ચઢવા માટે પગથિયાંવાળો માર્ગ પણ ઉપલબ્ધ છે. આશરે ૧૫૦૦ની આસપાસના આ પગથિયાં એકાદ કલાકમાં ચઢી શકાય છે. રોપવે પણ ૬ થી ૮ મિનિટનાં નજીવા સમયમાં મંદિરના પગથિયાં સુધી પહોચાડે છે. ઘણાં સાહસિકો અને પ્રકૃતિપ્રેમીઓ ચાંપાનેરથી જ માંચી સુધી જંગલના રસ્તે ચઢાણ કરે છે જેનો લ્હાવો અનેરો છે. આ રસ્તો જંગલ વચ્ચેથી પસાર થતો હોવાથી કપરો છે તેમજ સંધ્યાકાળ બાદ ચઢાણ કરવા માટે હિતાવહ પણ નથી.
ઇતિહાસ
દેવી કાલિકા માતાની શરૂઆતમાં ભીલ અને કોળી સમુદાયના મૂળ લોકો દ્વારા પ્રાર્થના કરવામાં આવતી હતી.
દંતકથા
એક દંતકથા મુજબ પાવાગઢ ઉપર ચંપા ભીલનું રાજ્ય હતું.
વર્ષો પહેલા પાવાગઢ - ચાંપાનેર પંથકમાં પતય કુળના રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તેઓ કાળકા માતાના પરમ ઉપાસક હતા અને તેમની ભક્તિથી પ્રસન્ન કાળકા માતા દર નવરાત્રિના નવ દિવસ અહીં ગરબા રમવા આવતા હતા. પતય કુળના છેલ્લા શાસક રાજા જયસિંહ કે જેઓએ એકવાર નવરાત્રિમાં મદિરાપાન કર્યું અને રૂપ બદલી ગરબે રમતા માતાજીને જોઇ તેમના રૂપથી મોહિત થઇ ગયા. તેમણે માતાજીનો પાલવ પકડી રાણી બનવા કહ્યું. માતાજીના ઘણું સમજાવ્યા બાદ પણ પતય રાજા જયસિંહે પોતાની જીદ છોડી નહી, તેથી કોપાયમાન થઇ માતાજીએ પોતાનું અસલ સ્વરૂપ ધારણ કરી રાજાને શ્રાપ આપ્યો કે આવતા છ મહિનામાં તારું સામ્રાજ્ય નષ્ટ થઇ જશે. પતય રાજા જયસિંહને મહમદ બેગડાએ હરાવી ચાંપાનેર જીતી લીધું અને ત્યાં પોતાનું સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું.
છબીઓ
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
પાવાગઢ વિશે માહિતી
પાવાગઢ મંદિર વિશે માહિતી
પાવાગઢ શક્તિપીઠ વિશે માહિતી
પાવાગઢનો કિલ્લો તેમ જ પૌરાણિક મંદિરો વિશે માહિતી
ચાંપાનેર - પાવાગઢ આર્કિયોલોજીકલ પાર્કની તસવીરો
ચાંપાનેર - પાવાગઢ આર્કિયોલોજીકલ પાર્ક
યુનેસ્કો (UNESCO) Fact Sheet
યુનેસ્કો (UNESCO) વિશ્વ ધરોહર સ્થળ (World Heritage Center): ચાંપાનેર - પાવાગઢ આર્કિયોલોજીકલ પાર્ક
શ્રેણી:ધાર્મિક સ્થળો
શ્રેણી:યાત્રાધામ
શ્રેણી:હાલોલ તાલુકો |
ભદ્રંભદ્ર | https://gu.wikipedia.org/wiki/ભદ્રંભદ્ર | ભદ્રંભદ્ર એ રમણભાઈ નીલકંઠની ગુજરાતી ભાષાની એક હાસ્ય નવલકથા છે. આ નવલકથા સૌપ્રથમ માસિક પત્ર જ્ઞાનસુધામાં ધારાવાહિક સ્વરૂપે છપાયેલી અને પછી સળંગ નવલકથા તરીકે બહાર પડેલી.
અવલોકન
ભદ્રંભદ્ર ઇસવીસન ૧૯૦૦ની સાલમાં પ્રકાશિત થયેલી અને રમણભાઈ નીલકંઠે લખેલી વ્યંગાત્મક નવલકથા છે. તેને ગુજરાતી સાહિત્યની પ્રથમ હાસ્યાત્મક નવલકથા ગણવામાં આવે છે.Mansukhlal Maganlal Jhaveri (1978). History of Gujarati Literature. New Delhi: Sahitya Akademi. p. 116. રમણભાઈ નીલકંઠને મણિલાલ દ્વિવેદી સાથે લાંબા સમયથી સાહિત્ય, જ્ઞાન, ધર્મ, સમાજ સુધારણા, અને તત્વજ્ઞાન પર વિવાદ ચાલતો હતો.Thaker, Dhirubhai (1983). Manilal Dwivedi. Makers of Indian Literature. New Delhi: Sahitya Akademi. pp. 14–16, 35–36, 51. OCLC 10532609. રમણભાઈ પોતે ઉદારમતવાદી હતા અને પાશ્ચાત્ય પ્રભાવ માટે ખુલ્લા હતા જ્યારે મણિલાલ રૂઢિચુસ્ત હતા. રમણભાઈએ સમાજસુધારાનો વિરોધ કરનારના ઢોંગ, હઠધર્મિતા અને ક્ષુદ્રતા પર આ પુસ્તક વડે વ્યંગ કસ્યો છે.
ઇતિહાસ
આ નવલકથા સૌપ્રથમ રમણભાઈ નીલકંઠ દ્વારા સંપાદિત જ્ઞાનસુધા માસિકમાં એપ્રિલ ૧૮૯૨થી જૂન ૧૯૦૦ સુધીના અંકોમાં ૫૬ હપ્તામાં પ્રગટ થઈ હતી. ત્યારબાદ ૧૯૦૦ના વર્ષમાં તેને વધુ સુધારા સાથે પ્રકાશિત કરવામાં આવી. રમણભાઈ પ્રથમ આવૃત્તિને સચિત્ર પ્રકાશિત કરવા માંગતા હતા પણ તે સમયે કરી શક્યા નહિ. બાદમાં ત્રીજી આવૃત્તિ રવિશંકર રાવળનાં દોરેલાં ચિત્રો સાથે ૧૯૧૮માં પ્રકાશિત થઈ પરંતુ સાતમી આવૃત્તિમાં જ્યોતીન્દ્ર દવેની પ્રસ્તાવના હતી પણ કોઈ ચિત્રો ન હતા, સિવાય કે રમણભાઈ અને પ્રકાશક અંબાલાલનો ફોટો.Borisagar, Ratilal; Daru, Manoj (2001). Gujarati Vishwakosh (Gujarati Encyclopedia). Vol.14. Ahmedabad: Gujarati Vishwakosh Trust. p. 309.
કથા
thumb|ભદ્રંભદ્ર નાટકની ભજવણી એચ. કે. આર્ટસ્ કૉલેજ, અમદાવાદ ખાતે, ૧ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૮
સર્વાન્તીસની કૃતિ ડૉન કિહોટેને અનુલક્ષીને અંબારામ અને ભદ્રંભદ્ર જેવા બે હાસ્યપાત્રોને કેન્દ્રમાં રાખી આ કથા વિકસી છે. એનું નિરૂપણ અંબારામ દ્વારા થયું છે. પ્રથમપુરુષ નિરૂપણશૈલીમાં લખાયેલી આ પહેલી નવલકથા છે. ભદ્રંભદ્રને ગુજરાતી ભાષા પ્રત્યે ખૂબ જ લગાવ હોય છે અને તે આ ગુજરાતી ભાષાને શુદ્ધ બનાવી રાખવા માટે બનતા બધા પ્રયત્નો કરે છે. નવલકથાનું કથાનક એવું છે કે, ભદ્રંભદ્ર તેમના એક અનુયાયીની સાથે મુંબઈ (તેમની ભાષામાં મોહમયી) શહેરમાં એક સભાને સંબોધવા જાય છે. રસ્તામાં અને સભામાં તેમની સાથે જે જે ઘટનાઓ બને છે તેનું વર્ણન કરે છે. તેઓના શુદ્ધ ગુજરાતીના આગ્રહને કારણે તેઓ અનેક નવા શબ્દોની રચના કરે છે. જેમ કે,
ભદ્રંભદ્રનો શબ્દ વ્યવહારમાં વપરાતો શબ્દમોહમયી નગરીમુંબઇઅગ્નિ રથ ટ્રેન/રેલ ગાડીઅગ્નિ રથ વિરામ સ્થાનરેલ્વે સ્ટેશનઅગ્નિ રથ વિરામ ગમન નિગમન સૂચક દર્શક લોહ પટ્ટિકારેલ્વે સિગ્નલશ્વાનકુતરુંઅશ્વદ્વયા કૃષ્ટચતુષ્ચક્ર કાચગવાક્ષ સપાટાચ્છાદન સમેત રથગાડી/કારકંઠલંગોટટાઈ
આ નવલકથામાં સૂચવેલા આવા શબ્દોને કારણે વધુ પડતું શુદ્ધ ગુજરાતી બોલનાર માટે ભદ્રંભદ્રનું ગુજરાતી શબ્દ પ્રયોગ થાય છે.
પ્રતિસાદ
આ નવલકથાને ગુજરાતી સાહિત્યની પ્રશિષ્ટ કૃતિ માનવામાં આવે છે અને તેને વાચકો તથા વિવેચકો દ્વારા સારો આવકાર પ્રાપ્ત થયો હતો. જો કે એન્સાયકલોપીડિયા ઓફ ઇન્ડિયન લિટરેચર નોંધે છે કે તેમાં પાત્રનો વિકાસ થયો નથી કારણ કે વિવિધ પરિસ્થિતિઓ ખૂબ જ ઓછી છે, અને હાસ્યને છેક સુધી જાળવવામાં આવ્યું નથી તેથી પાછળના ભાગમાં નીરસ બની જાય છે. કનૈયાલાલ મુનશીએ તેના વિશે મિશ્ર પ્રતિભાવ આપ્યો હતો જ્યારે આનંદશંકર ધ્રુવે તેની ટીકા કરી હતી તથા તેને સમાજ સુધારણાની કામગીરીમાં અડચણરૂપ ગણાવી હતી.Thaker, Dhirubhai (2016). અર્વાચીન ગુજરાતી સાહિત્યની વિકાસરેખા: સાક્ષરયુગ. 3. Ahmedabad: Gurjar Grantharatna Karyalaya. p. 69. ISBN 978-93-5162-325-0.Munshi, Kanaiyalal Maneklal (1935). Gujarat and Its Literature. Calcutta: Longmans, Green & Co. Ltd. pp. 281–282.
વારસો
રમણભાઈના જીવન દરમિયાન ભદ્રંભદ્રનું પાત્ર ઘણું પ્રસિદ્ધ થઈ ગયું અને જે પણ સંસ્કૃતપ્રચુર ગુજરાતી બોલતા હોય તેમનું નામ ભદ્રંભદ્ર પડવા લાગ્યું. આ શબ્દ હજુ પણ રૂઢિચુસ્ત લોકો માટે વપરાય છે.Amaresh Datta (1987). Encyclopaedia of Indian Literature: A-Devo. New Delhi: Sahitya Akademi. p. 418. ISBN 978-81-260-1803-1. Retrieved 8 May 2018.
૧૯૯૪માં ગુજરાતી હાસ્યકાર રતિલાલ બોરીસાગરે સંભવામિ યુગે યુગે પ્રકાશિત કરી જેમાં ભદ્રંભદ્રને પ્રવર્તમાન સ્થિતિમાં દર્શાવ્યો છે અને સરદાર સરોવર પ્રકલ્પની હળવી ટીકા કરી છે. ૨૦૧૪માં પણ તેમણે ભદ્રંભદ્ર અમર છે નામથી લૈંગિક સમાનતા પર આધારિત એક હાસ્ય નવલકથા પ્રકાશિત કરી.Mehta, Hasit (November 2018). Chaudhari, Raghuveer; Desai, Parul Kandarp (eds.). ગુજરાતી સાહિત્યનો ઈતિહાસ: ૮ (ખંડ ૧) સ્વાતંત્રયોત્તર યુગ - ૨ Ahmedabad: Gujarati Sahitya Parishad. pp. 308–313. ISBN 978-81-93884-9-4.
ભદ્રંભદ્રનું પાત્ર લઈને ગુજરાતી લેખક વિઠ્ઠલ પંડ્યાએ 'ભદ્રંભદ્ર અને હું' નામની ટૂંકીવાર્તા લખી છે, જેમાં લેખકે ભદ્રંભદ્રના પાત્રને વીસમી સદીમાં લાવી અને સિનેમા-હોટેલ જેવાં નવાં સ્થાનો તેમ જ નવાં રાજકીય-સામાજિક વાતાવરણ વચ્ચે મૂકવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે.
સંદર્ભો
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર 'ભદ્રંભદ્ર'
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય
શ્રેણી:નવલકથા |
જુનાગઢ | https://gu.wikipedia.org/wiki/જુનાગઢ | જુનાગઢ કે જૂનાગઢ () () ગિરનારની તળેટીમાં વસેલું જુનાગઢ જિલ્લા અને જુનાગઢ (શહેર અને ગ્રામ્ય) તાલુકાનું મુખ્ય મથક તેમજ ગુજરાતનું સાતમું મોટું શહેર છે. પ્રાચીન કવિ દયારામે આ શહેરનો ઉલ્લેખ પોતાના કાવ્ય રસિકવલ્લભમાં "જીર્ણગઢ" તરીકે કર્યો છે. જુનાગઢનો સામાન્ય અર્થ "જૂનો ગઢ" થાય છે. જુનાગઢ રજવાડાનો ૯ નવેમ્બર ૧૯૪૭ના રોજ ભારત સંઘમાં સમાવેશ થયેલો.
ઈતિહાસ
જૂનાગઢ શહેરનો પ્રાચીન ઇતિહાસ છે. મૌર્ય વંશના રાજા ચંદ્રગુપ્ત જૂનાગઢના શરૂઆતના રાજાઓમાંના એક હતા. રાજા ચંદ્રગુપ્તે ઈ.સ.પૂ. 319 ઉપરકોટનો કિલ્લો બનાવ્યો હતો. ઉપરકોટ મૌર્ય સામ્રાજ્યનો અભિન્ન ભાગ બની ગયો હતો, પરંતુ આખરે તેને 300 વર્ષથી વધુ સમય માટે છોડી દેવામાં આવ્યો હતો. અનુગામી રાજાઓએ ઈ.સ.પૂ. 976 આસપાસ ઉપરકોટને ફરીથી સક્રિય કર્યું. ચંદ્રગુપ્તના પૌત્ર, મહાન રાજા અશોકે, કિલ્લા પર પોતાનું શાહી ચિહ્ન કોતરીને ઉપરકોટ પર પોતાની છાપ છોડી દીધી હતી. રાજા અશોકે જૂનાગઢની આસપાસના ગિરનાર પર્વતમાળામાં મોટા પથ્થરો પર ચૌદ આજ્ઞાઓ પણ લખી હતી. 475 અને 767 વચ્ચે, મૈત્રક વંશે જૂનાગઢ અને આસપાસના પ્રદેશ પર શાસન કર્યું. 1573 પછી, જૂનાગઢ મુઘલ સામ્રાજ્યનો એક ભાગ બની ગયું. 1730 માં નવાબ જૂનાગઢના શાસક બન્યા, તેમના વંશજો 1948 સુધી શાસન કરતા રહ્યા.
કૃષ્ણ ભક્ત નરસિંહ મહેતા જુનાગઢના વતની હતા. મુચકુંદ રાજાના હસ્તે કાલયૌવન (કલ્યવાન)નો વધ કરવા માટે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ અહીં આવ્યા હતા. અશોકનો શિલાલેખ પણ આવેલો છે. શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્ય, સ્વામિનારાયણ અહીં પધારેલા હતા. રામાનંદ સ્વામી જેવા સંતો, રાણકદેવી જેવા સતી અને રા' નવઘણ જેવા શૂરવીરો જુનાગઢના હતા.
જૈન માન્યતા અનુસાર પોતાના લગ્નની ઉજવણીના ભોજન માટે પ્રાણીઓની કતલ થતી જોઈ ૨૨ મા તીર્થંકર નેમિનાથના મનમાં વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થયો. તેમણે સર્વ સાંસારિક ભોગ સુખનો ત્યાગ કર્યો અને મોક્ષ મેળવવા માટે ગિરનાર પર આવી સાધના કરવા લાગ્યા. અહીં તેમને કેવળ જ્ઞાન અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ.M A Dhaky, Jitendra B Shah, સાહિત્ય શિલ્પ અને સ્થાપત્યમાં ગીરનાર, L D Indology, 2010
ધીરુભાઈ અંબાણીએ અહીં શ્રી સ્વામી વિવેકાનંદ વિનય મંદિર શાળામાં અભ્યાસ કર્યો હતો.
વસ્તી
૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે જુનાગઢ નગરપાલિકાની વસ્તી ૩,૧૯,૪૬૨ હતી. જાતિ પ્રમાણ ૯૫૫ અને ૯ ટકા વસ્તી ૬ વર્ષથી ઓછી ઉંમરની હતી. જુનાગઢમાં સાક્ષરતા દર ૮૮%; જેમાં પુરુષ સાક્ષરતા દર ૯૨.૪૬% અને સ્ત્રી સાક્ષરતા દર ૮૩.૩૮% હતો.
રાજકોટ જેવા શહેરોની સરખામણીમાં જુનાગઢમાં જમીન સસ્તી છે. શહેરની વિકાસ ઝડપી બનતા જુનાગઢ નગરપાલિકાની હદમાં પ્રાપ્ત જમીન મર્યાદિત છે. જુનાગઢમાં કુલ વિસ્તારના ૧૯.૫ ચો.કિમી. વિસ્તાર ઝૂંપડપટ્ટીમાં આવે છે.
જુનાગઢમાં મૂળ આફિક્રાના વતની સીદીઓ રહે છે. ગુજરાતમાં તેમની કુલ સંખ્યા ૮,૮૧૬ છે. તેમાંના ૬૫% જુનાગઢ શહેરમાં રહે છે.
પરિવહન
જુનાગઢમાં જુનાગઢ રેલ્વે જંકશન આવેલું છે. તે રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ 8D દ્વારા ગુજરાતના અન્ય શહેરો સાથે જોડાયેલું છે.
જોવાલાયક સ્થળો
ઉપરકોટનો કિલ્લો
જુનાગઢની મધ્યમાં આવેલો આ કિલ્લો ત્રીજી સદીમાં મોર્ય સામ્રાજ્ય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો, જે અંદાજે આઠમી સદી સુધી વલભીના શાસકોના કબજામાં રહ્યો હતો. ત્યારબાદ આ કિલ્લાનો જીર્ણોદ્ધાર ચુડાસમા રાજાઓ દ્વારા થયો. જે અનુક્રમે ચુડાસમા, સોલંકી અને મુઘલ રાજાઓના કબજામાં હતો. ઉપરકોટના કિલ્લામાં અડી કડી વાવ, નવઘણ કૂવો, ઉપરકોટની ગુફાઓ, રાણકદેવીનો મહેલ (જામા મસ્જીદ), નિલમ તથા કડાનાળ તોપ, અનાજના કોઠારો તથા સાત તળાવ તરીકે ઓળખાતો વોટર ફિલ્ટર પ્લાન્ટ જોવાલાયક સ્થળો છે.
ભીમકુંડ અને સૂરજ કુંડ
ગિરનારમાં ઘટી ઘટુકો નામે સ્થળની પાસે પ્રાચીન ‘ભીમ કુંડ’ આવેલો છે. આ ઉપરાંત ‘સુરજકુંડ’ પણ આવેલો છે. કોટમાંથી ઉપર ચડતાં રાજુલ ગુફા આવે છે અને આગળ સાતપુડાનું ઝરણું આવે છે ત્યાં પણ એક નાનો કુંડ છે.
કપિલધારા કુંડ અને કમંડલ કુંડ
સાચા કાકાની જગ્યા પાસે મહાકાલીની ભવ્ય મૂર્તિ અને ‘કપિલધારા’ નામે કુંડ છે. ત્યાંથી ગુરુ દત્તાત્રેય તરફ જતા માર્ગમાં ‘કમંડલ કુંડ’ આવે છે.
સીતા કુંડ અને રામ કુંડ
હનુમાનધારા નજીક સીતામઢી અને રામચંદ્રજીનું મંદિરની નજીક આ કુંડ આવેલા છે.
ગિરનાર પર્વત
ગિરનાર જૈન મંદિરો - ગિરનાર પર આવેલા જૈન મંદિરો.
ગિરનાર ઉડનખટોલા - એશિયાનો સૌથી મોટો રોપ-વે (ઉડનખટોલા)
દાતાર શિખર - ૨,૭૭૯ ફૂટ(૮૪૭ મી.) ઉંચો પર્વત જે ગિરનાર પર્વતમાળાનો ભાગ છે. આ પર્વત પર દાતાર બાપુની જગ્યા આવેલી છે, ત્યાં જવા માટે આશરે ૩૦૦૦ પગથિયા છે.
નરસિંહ મહેતાનો ચોરો
સક્કરબાગ પ્રાણીસંગ્રહાલય
દામોદર કુંડ
ભવનાથ
મહાબત મકબરો
વિલિંગ્ડન બંધ
ખાપરા-કોડીયાની ગૂફાઓ
બાબા પ્યારેની ગુફાઓ
અશોકનો શિલાલેખ
બાબી મકબરો
બહાઉદીન મકબરો
બારાસાહેબ
સાયન્સ મ્યુઝિયમ-તારામંડળ (પ્લેનેટોરિયમ)
દરબાર હૉલ મ્યુઝિયમ (કચેરી)
ગાયત્રી મંદિર - વાઘેશ્વરી મંદિર
અક્ષર મંદિર
સ્વામિનારાયણ મંદિર (જૂનું)
છબીઓ
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
જુનાગઢ વિસ્તારમાં આવેલાં પર્યટન સ્થળો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:જૂનાગઢ જિલ્લો
શ્રેણી:જુનાગઢ શહેર તાલુકો |
હેમચંદ્રાચાર્ય | https://gu.wikipedia.org/wiki/હેમચંદ્રાચાર્ય | હેમચંદ્રાચાર્ય જેઓ કલિકાલ સર્વજ્ઞ તરીકે ઓળખાય છે, સોલંકી યુગમાં થઇ ગયેલા જૈન મુનિ, વિદ્વાન, કવિ અને સાહિત્યકાર હતા. તેઓ સિદ્ધરાજ જયસિંહ અને કુમારપાળના સમકાલીન હતા.
ભારતીય ચિંતન, સાહિત્ય, અને સાધનાનાં ક્ષેત્રમાં આચાર્ય હેમચંદ્રનું નામ અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે. તેઓ એક મહાન ગુરુ, સમાજ-સુધારક, ધર્માચાર્ય અને અદ્ભુત પ્રતિભા હતા. સમસ્ત ગુર્જરભૂમિને તેમણે અહિંસામય બનાવી દીધી. તેમણે સાહિત્ય, દર્શન, યોગ, વ્યાકરણ, કાવ્યશાસ્ત્ર અને વાઙમયનાં દરેક અંગો પર નવા સહિત્યની રચના કરી તથા નવા પંથકોને આલોકીત કર્યાં. સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત પર પણ તેમનું પ્રભુત્વ સમાન હતું. તેમણે લખેલા 'કાવ્યાનુશાસન' ગ્રંથે તેમને ઉચ્ચકોટિના કાવ્યશાસ્ત્રોનાં રચયિતાઓની શ્રેણીમાં પ્રસ્થાપિત કર્યાં. પૂર્વાચાર્યો પાસેથી ઘણું મેળવી તેમણે પરિવર્તિ વિચરકોનાં ચિંતન માટે વિપુલ સામગ્રી પ્રદાન કરી.
પ્રસ્તાવના
જન્મ
તેમનો જન્મ અમદાવાદથી ૧૦૦ કીલોમીટર દૂર આવેલા ધંધુકામાં વિક્રમ સવંત ૧૦૮૮ની કારતક પુર્ણિમાની રાત્રે થયો હતો.તેમના જન્મ અને મૃત્યુ અંગે મતમતાંતરો છે. તેમની દિક્ષા ૨૧ વર્ષની વયે થઇ હતી.
માતા-પિતા
પિતાનું નામ ચાચીંગ કે ચાચ અને માતાનું નામ પાહીણી દેવી હતું. તેમનું જન્મનું નામ ચાંગદેવ રાખવામાં આવ્યું હતું.
માતા પિતાનો ધર્મ
માતા પાહીણી અને ચાંગદેવના મામા નાગદેવ જૈન હતા. લાગે છે પિતા શિવ-પાર્વતીના ઉપાસક હતા. આચાર્ય હેમચંદ્રને કારણે એમની માતાને ઉચ્ચ સ્થાન મળતું હતું અને છેવટે જૈન સાધ્વી બનેલ.
કિંવદંતિ
હેમચંદ્રના જન્મ પહેલાં માતા પાહીણીને એક સ્વપન આવ્યું હતું. સાધુ દેવચંદ્રએ એ સ્વપ્નનું વિશ્લેષણ કરી કહેલું કે આ પુત્રરત્ન જૈન સિદ્ધાંતનો સર્વત્ર પ્રચાર પ્રસાર કરશે.
જીવન
બાળ અવસ્થામાં જ ચાંગદેવે જૈન દીક્ષા લેવાની તીવ્ર ઈચ્છા દર્શાવી. જૈન સંઘની સહમતી અને ચતુર્વીધ સંઘની હાજરીમાં ખંભાત ના ભગવાન પાર્શ્વનાથ ચૈત્યાલયમાં કર્ણાવતીના ઉદ્દયન મંત્રીના સહયોગ અને ધામધૂમથી નવ વર્ષની ઉમરે વિક્રમ સવંત ૧૧૫૪ની માઘ સુદી ચૌદસને શનીવારે ચાંગદેવે દીક્ષા લીધી અને સોમચંદ્ર નામ રાખવામાં આવ્યું. સોમચંદ્રનું શરીર સુવર્ણ જેવું તેજસ્વી અને ચંદ્રમાં જેવું સુંદર હતું અને હેમચંદ્ર તરીકે ઓળખાયા.
આચાર્ય પદ
૨૧ વર્ષની ઉમરમાં સમસ્ત શાસ્ત્રોનું મંથન કરી વિક્રમ સંવત ૧૧૬૬માં સૂરિપદ પ્રદાન મહોત્સવમાં નાગપુરના ધનદ વ્યાપારી ભાગ્યશાળી થયા. સાહિત્ય અને સમાજસેવા કરવાની શરુઆત કરી અભયદેવસૂરિના શિષ્ય પ્રકાંડ વિદ્વાન આચાર્ય દેવચંદ્રસૂરી એમના દીક્ષાગુરુ, શિક્ષાગુરુ અને વિદ્યાગુરુ હતા.
રાજાશ્રય: રાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહ અને કુમારપાળ રાજા
વિ.સં. ૧૧૬૧ થી ૧૧૬૬ સાત વર્ષ સિદ્ધરાજ જયસિંહ સાથે અતુટ સબંધ રહ્યો. માલવ વિજય પછી ભોજવ્યાકરણ સાથે પ્રતિસ્પર્ધા માટે ગુજરાતના પૃથક વ્યાકરણ ગ્રંથ 'શબ્દાનુશાસન' સિદ્ધરાજ જયસિંહના આગ્રહ અને અનુરોધથી બનાવ્યું. જયસિંહે વિ.સં. ૧૧૫૧ થી ૧૧૬૬ સુધી રાજ્ય કર્યું. મૃત્યુ વખતે ઉમર ૫૪ વર્ષ હતી. સિદ્ધરાજને કોઈ પુત્ર ન હોતો. રાજગાદી માટે ઝગડો થયો. છેવટે ૫૦ વર્ષના કુમારપાળનો વિક્રમ સંવત ૧૧૬૬માં માગસર વદી ચૌદશે રાજ્યાભિષેક થયો. હેમચંદ્રસૂરિ કર્ણાવતી થી પાટણ આવ્યા અને ઉદ્દયન મંત્રીએ એમનું સ્વાગત કર્યું. હેમચંદ્રના પ્રભાવથી ૧૮ પ્રાંતમાં ૧૪ વર્ષ સુધી પશુવધ બંધ હતો. ગુજરાતને તમામ દુર્વ્યસનોથી મુક્ત કરવા પ્રયાસ કર્યા. કહેવાય છે કુમારપાળે ૧૨ વ્રત સ્વીકારી દીક્ષા લીધી. જૈન રાજધર્મ થયો અને બધાધર્મની ઉન્નતી થઈ. કેદાર અને સોમનાથનો પણ ઉદ્વાર થયો. પૂર્વના ગ્રંથોમાં સંષોર્ધન થયું. કુમારપાળે ૭૦૦ લેખકોને બોલાવી હેમચંદ્રના ગ્રન્થોને લેખબદ્ધ કર્યા. ૨૧ મોટા જ્ઞાનભંડારો બનાવ્યા. જૈનોના મત પ્રમાણે ૧૦૦ શિષ્યોનો પરિવાર એમને ઘેરી બેસતો અને ગુરુ લખાવે એને લખી લેતા. જૈન્ ધર્મ અને સાહિત્યના પ્રત્યેક ક્ષેત્રમાં સર્જન થયું. એક વ્યક્તિની વ્યાકરણશાસ્ત્રની આ ઉપાસના અદ્દભુત છે. સાહિત્યની વિરાટ સમૃદ્ધિ થઈ.
મૃત્યુ
વૃદ્ધાવસ્થામાં હેમચંદ્રસૂરિને લૂતા રોગ થયો. અષ્ટાંગયોગાભ્યાસ કરી રોગનો નાશ કર્યો. ૮૪ વર્ષની અવસ્થાએ અનશનની આન્ત્યારાધના ક્રિયા પ્રારંભ કર્યો. કુમારપાળને કહ્યું કે આપની ઉમરમાં હવે છ મહિના બાકી છે. કુમારપાળને ધર્મઉપદેશ આપી દશમ દ્ભારથી આચાર્ય હેમચંદ્રે પ્રાણ ત્યાગ કર્યો. શ્રી હેમચંદ્રનું સમાધિ સ્થળ શંત્રુજય પહાડ ઉપર છે. પ્રભાવકચરિત મુજબ કુમારપાળ રાજાથી આચાર્યનો વિયોગ સહન ન થયો અને છ મહીનામાં એ પણ સ્વર્ગે સિધાવ્યા.
ગ્રંથો
કાવ્ય ગ્રંથ
આચાર્ય હેમચંદ્રએ અનેક વિષયો પર વિવિધ પ્રકાર ના કાવ્યો રચ્યા છે. અશ્વઘોશની જેમ હેમચંદ્ર સોદેષ્ય કાવ્ય રચવામાં વિશ્વાસ રાખતા હતા. તેમનું કાવ્ય 'કાવ્યમાનન્દાય' કવિતા નહિ પણ 'કાવ્યમ્ ધર્મપ્રચારાય' છે. અશ્વઘોશ અને કાલિદાસની સહજ અને સરળ શૈલી તેમની કવિતા માં ન હતી પણ તેમની કવિતા માં હ્રુદય અને મસ્તિષ્કનું અપૂર્વ મિશ્રણ હતું.
આચાર્ય હેમચંદ્રના કાવ્યોમાં સંસ્કૃત બૃહત્ત્રયી ના પાણ્ડિત્યપૂર્ણ ચમત્ક્રુત શૈલી છે,ભટ્ઠિનિ અનુસાર વ્યકરણ્નું વિવેચન, અશ્વઘોશની જેમ ધર્મપ્રચાર અમે કલહણની જેવો ઇતિહાસ છે.આચાર્ય હેમચંદ્રનું પાણ્ડિત કવિઓ માં મૂર્ધન્ય સ્થાન છે. 'ત્રિષષ્ઢિશલાકાપુરુષ ચરિત' એક પુરાણ કાવ્ય છે. સંસ્કૃતસ્ત્રોત્ર સાહિત્યમાં 'વીતરાગસ્તોત્ર'નું મહત્ત્વપૂર્ણ સ્થાન છે. વ્યાકરણ, ઇતિહાસ અને કાવ્ય એ ત્રણેનું વાહક દ્રુવાશ્રય અપુર્વ છે. આ ધર્માચાર્યને સાહિત્ય-સમ્રાટ કહેવામાં અત્યુ ક્તિ નહિ કહેવાય.
વ્યાકરણ ગ્રંથ
પાણિની સંસ્કૃત વ્યાકરણમાં શાકટાયન, શૌનક, સ્ફોટાયન, આપિશલિનો ઉલ્લેખ કર્યો. પાણિની ના અષ્ટાધ્યાયી માં શોધન કત્યાયન અને ભાષ્યકર પતંજલિ કર્યો. પુનરુદ્ધાર ભોજદેવના 'સરસ્વતી કંઠાભરણ' માં કર્યો
વ્યકરણ રચનાઓ
thumb|upright=1.25|સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસનની પ્રત
આચાર્ય હેમચંદ્રએ સમસ્ત વ્યાકરણ વાઙમયનું અનુશીલન કરી 'શબ્દાનુશાસન' અને અન્ય વ્યાકરણ ગ્રંથો ની રચના કરી. પૂર્વવત્ આચાર્યોના ગ્રંથોનું સમ્યક અધ્યયન્ કરી સર્વાંગ પરિપુર્ણ અને સરળ વ્યાકરણની રચના કરી અને તેને સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત બંને ભાષાઓને પૂર્ણતઃ અનુશાસિત કરી છે. હેમચંદ્રએ 'સિદ્ધહેમ' નામક નૂતન પંચાંગ વ્યાકરણ તૈયાર કર્યુ. આ વ્યાકરણ ગ્રંથનું શ્વેતછત્ર સુષોભિત બે ચામર સાથે ચલ સમારંભ હાથી પર કાઢવામાં આવ્યું. ૩૦૦ લહિયાઓએ 'શબ્દાનુશાસન'ની ૩૦૦ પ્રતિઓ લખીને ભિન્ન-ભિન્ન ધર્માધ્યકક્ષો ને ભેટ આપી અને અહતિરિક્ત વ્રુત્તિ દેશ-વિદેશ, ઈરાન, સીલોન(શ્રીલંકા), નેપાળમાં મોકલવામાં આવી. ૨૦ પ્રતિઓ કાશ્મીરના સરસ્વતી ભંડારમાં પહોંચી. જ્ઞાન પંચમી (કારતક સુદ પાંચમ) ના દિવસે પરીક્ષા લેવામાં આવતી હતી.
આચાર્ય હેમચંદ્ર સંસ્કૃતનના અંતિમ મહવૈયાકરણ હતા. અપભ્રંશ સાહિત્યની પ્રાચિન સમૃદ્ધિના સંબંધમાં વિદ્વાન તે પદોનિ શોધમાં લાગી ગયા. ૧૮૦૦૦ શ્લોક પ્રમાણ બૃહદ્ વૃતિ પર ભાષ્ય કતિચિદ દુર્ગાપદખ્યા વ્યાખ્યા લખવામાં આવી. આ ભાષ્યની હસ્તલિખિત પ્રત બર્લિનમાં છે.
અલંકાર ગ્રંથ
હેમચંદ્રના અલંકાર ગ્રંથ
કાવ્યાનુશાસન ના ગદ્યમાં સૂત્ર, વ્યાખ્યા અને સોદાહરણ વૃત્તિ એવા ત્રણ ભાગ છે. સૂત્રોની વ્યાખ્યા કરવાવાળી વ્યાખ્યા 'અલંકાર ચૂડામણિ' નામે પ્રચલિત છે. તેને સ્પષ્ટ કરવા માટે 'વિવેક'નામે વૃત્તિ લખવામાં આવી. 'કાવ્યાનુશાસન' ના ૮ અધ્યાયોમાં વિભાજિત ૨૦૮ સુત્રોમાં કાવ્યશાસ્ત્રના બધા વિષયોનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યું છે. 'અલંકાર ચૂડામણિ'માં૮૦૭ ઉદાહરણ પ્રસ્તુત છે તથા વિવેકમાં ૮૨૫ ઉદાહરણ પ્રસ્તુત છે. ૫૦ કવિઓના તથા ૮૧ ગ્રંથોના નામોનો ઉલ્લેખ છે.
કાવ્યાનુશાસનનું વિવેચન: સંપુર્ણ અને અર્વોત્ક્રુષ્ટ પાઠ્યપુસ્તક
કાવ્યાનુશાસન પ્રાય: સંગ્રહ ગ્રંથ છે. રાજશેખરના કાવ્યમીમાંસા, મ્મમટના કાવ્યપ્રકાશ, આનંદવર્ધનના ધ્વન્યાલોક અને અભિનવગુપ્તના લોચન માંથી પર્યાપ્ત સામગ્રી ગ્રહણ કરી છે.
મૌલિકતાના વિષયમાં હેમચંદ્રનો પોતાનો સ્વતંત્ર મત છે. હેમચંદ્રના મતે કોઇ પણ ગ્રંથકાર નવી વસ્તુ નથી લખતો. યદ્યપિ મમ્મટનો કાવ્યપ્રકાશ અને હેમચંદ્રના કાવ્યાનુશસન માં ઘણું સામ્ય છે. પર્યાપ્ત સ્થાનો પર હેમચંદ્રાચાર્યે મમ્મટનો વિરોધ કર્યો છે. પર હેમચંદ્રાચાર્ય અનુસાર આનંદ, યશ અને સન્તાતુલ્ય ઉપદેશ જ કાવ્યનું પ્રયોજન હોઇ શકે તથ અર્થલાભ, વ્યવહાર,જ્ઞાન અને અનિષ્ટ નિવ્રુત્તિ પર હેમચંદ્રાચાર્યના અનુસાર વ્યવહાર જ્ઞાન અને અનિષ્ટ નિવ્રુત્તિ પર હેમચંદ્રાચાર્ય ના મતાનુસાર કાવ્યના પ્રયોજન ન હોઇ શકે.
કાવ્યાનુશાસનનાઆભ્યાસ થી કાવ્યશાસ્ત્રના પાઠકોને સમજવામાં સુલભતા અને સુગમતા રહે છે.
મમ્મટનો કાવ્યપ્રકાશ વિસ્ત્રુત છે. સુવ્યવસ્થિત છે પરંતુ સુગમ નથી. અગણિત ટિકાઓ હોવા છતાં પણ મમ્મટનું કાવ્યપ્રકાશ દુર્ગમ રહી જાય છે. કાવ્યાનુશાસનમાં આ દુર્ગમતા ને અલંકારચુડામણિ અને વિવેક દ્વારા સુગમતામાં પરિણત કરવામાં આવ્યું છે. કાવ્યાનુશાસનમાં તેઓ સ્પષ્ટ લખે છે કે તેઓ પોતાનો મત નિર્ધારણ અભિનવગુપ્ત અને ભરતના આધારે કરી રહ્યાં છે.
ખરેખર્ અન્ય ગ્રંથો-ગ્રંથકારોના ઉદ્વરણ પ્રસ્તુત કરતા હેમચંદ્રનો પોતાનો સ્વતંત્ર મત, શૈલી અને દ્રષ્ટિકોણ મૌલિક છે. ગ્રંથ અને ગ્રંથકારોના નામથી સંસ્કૃત સાહિત્ય, ઇતિહાસ પર પ્રકાશ પડે છે. દરેક સ્તર ના પાઠક માટે સર્વોત્ક્રુષ્ટ પાઠ્યપુસ્તક આપી છે અને વિશેષ જ્ઞાન વ્રુદ્ધીનો અવસર આપ્યો છે. અતઃ આચાર્ય હેમ્ચમ્દ્ર ના કાવ્યનુશાસનનુ અધ્યયન કર્યા પછી બીજો ગ્રંથ વાંચવાની જરૂર નથી રહેતી. સંપૂર્ણ કાવ્યશાસ્ત્ર પર સુવ્યવસ્થિત તથા સુરચિત પ્રબંધ છે.
કોશ ગ્રંથ
સર્વ પ્રચીન કોશગ્રંથ અનુપલબ્ધ છે. ૧૨મી શતાબ્દીમાં રચાયેલ 'શબ્દ કલ્પદ્રુમ' કોશમાં ૨૯ કોશકારોના નામ ઉપલબ્ધ છે. સૌથી વધુ ખ્યાતી અમરસિંહના 'અમરકોષ' ને મળી છે. ભૈરવીના 'અનેકાર્થકોશ', અભયપાલ નો 'નાનાર્થ-રત્નમાળા', મહેશ્વર કેશવસ્વામીના ગ્રંથ પણ આ યુગની દેન છે. આચાર્ય હેમચંદ્રએ 'નિઘન્ટુશેષ', 'અભિધાન ચિંતામણિ', 'અનેકાર્થ સંગ્રહ' અને 'દેશીનામમાલા' કોશોની રચના આ સમયે કરી. ૧૨મી શતાબ્દીમાં સર્વોત્ક્રુષ્ટ ગ્રંથ હેમચંદ્ર ના કોશ છે. ઐતિહાસિક દ્રુષ્ટિએ ૫૬ ગ્રંથકારો તથા ૩૧ ગ્રંથોનોઇ ઉલ્લેખ ખૂબ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આચાર્ય હેમચંદ્ર કહે છે. આત્મપ્રસંશા અને પરનિંદા નું શું પ્રયોજન? મુક્તિનો પ્રયત્ન કરવો જોઇએ. દરેક વર્ણોને અપનાવતા સંકરીત, વર્ણસંકર, ઉચ્ચ નીચનો ભાવ અત્યધીક હતો એ સત્ય છે.અમરકોશ ની અપેક્ષા હેમચંદ્રનૂ સંસ્કૃત કોશ શ્રેષ્ઠતમ છે.
સંપૂર્ણ કોશ સાહિત્યમાં અક્ષુણ્ણ છે. મહવબલાધિક્રુત- ફીલ્ડ માર્શલ, અક્ષયપટલાધિપતિ - રેકૉર્ડ્ કીપર, સાંસ્ક્રુતિક ઇતિહાસ, શબ્દ જ્ઞાન માં 'અભિધાન ચિંતામણિકોશ' સર્વોત્ક્રુષ્ટ અને સર્વાંગ સુંદર છે. વ્યાકરણ લખીને તેમણે શબ્દાનુશસન ને પુર્ણતા પ્રદાન કરી. તેજ રીતે વ્યાકરણના પરિશિષ્ટ ના રૂપે દેશી નામમાળાની રચના કરી.
દાર્શનિક અને ધર્મિક ગ્રંથ
પ્રમાણમીમાંસા
જૈન ધર્મ વૈદિક કર્મકાંડના પ્રતિબંધ અને તેના હિંસા સંબંધી વિધાનોનો સ્વિકાર નથી કરતો. આચાર્ય હેમચંદ્રના દર્શન ગ્રંથ 'પ્રમાણમીમાંસા'નું વિશિષ્ઠ સ્થાન છે. એમનાંં અંતિમ અપૂર્ણ ગ્રંથ પ્રમાણમીમાંસાનું પ્રજ્ઞાચક્ષુ પંડિત સુખલાલજી દ્વારા સંપાદન થયું. સૂત્ર શૈલી કણાદ અથવા અક્ષપાદ સમાન છે. દુર્ભાગ્યથી અત્યાર સુધી ૧૦૦ સૂત્ર જ ઉપલબ્ધ છે. સમ્ભવતઃ વ્રુદ્ધાવસ્થામાં આ ગ્રંથને તેઓ પૂર્ણ ન કરી શક્યા અથવા શેષ ભાગ કાળ ક્રમે શિષ્યોની ઉદસિનતાને લીધે નામશેષ થયા. એમનાં મત પ્રમાણ બે જ છે: પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ. બંને એકબીજાથિ તદ્દન ભિન્ન છે. સ્વતંત્ર આત્માને આશ્રીત જ્ઞાન જ પ્રત્યક્ષ છે. આચાર્યના આ વિચાર તત્વચિંતનમાં મૌલિક છે. હેમચંદ્રે તર્કશસ્ત્રમાં કથાનો એક વાદાત્મક રૂપ સ્થિર કર્યો. જેમા છળ આદિ કોઇ પણ કપટ-વ્યવહાર નો પ્રયોગ વર્જ્ય છે. હેમચમ્દ્રના અનુસાર ઇંદ્રિય જન્મ, મતિજ્ઞાન અને પરમાર્થિક કેવળજ્ઞાન માં સત્યના પ્રમાણ માં ફરક છે,ગુણ માં નહી. પ્રમાણમીમાંસા થી સંપૂર્ણ ભારતીય દર્શન શાસ્ત્રના ગૌરવમાં વૃદ્ધિ થઇ.
યોગશાસ્ત્ર
આની શૈલી પતંજલીના યોગસૂત્રની અનુસાર જ છે. પરંતુ વિષય અને વર્ણન ક્રમમાં મૌલિકતા અને ભિન્નતા છે. યોગશાસ્ત્ર નીતિ વિષયક ઉપદેશાત્મક કાવ્યની કોટિમાં આવે છે. યોગશાસ્ત્ર જૈન સંપ્રદાયનો ધાર્મિક અને દાર્શનિક ગ્રંથ છે. તે એક અધ્યાત્મોપનિષદ છે. આના અંતર્ગત મદિરા દોષ, માંસ દોષ, નવનીત ભક્ષણ દોષ, મધુ (મધ)દોષ, ઔદુમ્બર દોષ, રાત્રિ ભોજન દોષ નુ વર્ણન છે. અંતિમ ૧૨મા પ્રકશના પ્રારંભમાં શ્રુત સમુદ્ર અને ગુરુના મુખથી જે કાંઇ મેં જાણ્યુ છે, તેનું વર્ણન કરી ચુક્યો છું. હવે નિર્મળ અનુભવ સિદ્ધ તત્વને પ્રકશિત કરું છું એવો નિર્દેશ કરી વિક્ષિપ્ત યાતાયાત, એ ચિત્ત-ભેદોના સ્વરૂપનું કથન કરતા બહિરાત્મા, અન્તરાત્મા અને પરમાત્માનું સ્વરૂપકહેવામાં આવ્યું છે.
સદાચાર જ ઈશ્વર પ્રણિધાન નિયમ છે.
નિર્મળ મન એજ મનુષ્યનો ધર્મ છે.
સંવેદના એજ મોક્ષ છે જેની સામે સુખ કંઈજ નથી એવુ પ્રતિત થાય છે.
સંવેદન માટે પાતચ્જલ યોગસૂત્ર અને હેમચંદ્ર યોગશાસ્ત્રમાં પર્યાપ્ત સામ્ય છે. યોગથી શરીર અને મન શૂદ્ર થાય છે. યોગનો અર્થ ચિત્રવ્રુતિનો નિરોધ. મન ને સબળ બનાવવામાટે શરીરને સબળ બનાવવું અત્યાવશ્યક છે. યોગસૂત્ર અને યોગશાસ્ત્રમાં અત્યંત સાત્વિક આહારની ઊપયોગીતા સમજાવીને અભ્ક્ષ્ય ભક્ષણનો નિષેધ કરવામા આવ્યો છે. આચાર્ય હેમચંદ્ર સૌથી પહેલા "નમો અરિહંતાણં"થી રાગ અને દ્વેષ જેવા આન્તરિક શત્રુઓનો નાશ કરવાવાળાને વંદન કર્યા છે. યોગસૂત્ર અને યોગશાસ્ત્ર નજીકમાં છે. સંસારના સર્વ વાદ, સંપ્રદાય, મત દ્રષ્ટિરાગનું પરિણામ છે. દ્રષ્ટિરાગને લીધે અશાંતિ અને દુ:ખ છે. અતઃ વિશ્વશાંતિને માટે, દ્રષ્ટિરાગના ઉચ્છેદન માટે હેમચંદ્રનો યોગશાસ્ત્ર આજે પણ અત્યંત ઉપાદેય ગ્રંથ છે.
અન્ય સાહિત્ય
સંસ્કૃત માં ઉમાસ્વતિનો 'તત્વાર્થાધિગમસસૂત્ર', સિદ્ધસેન દિવાકરનો 'ન્યાયાવતાર', નેમિચંદ્ર નો 'દ્રવ્ય સંગ્રહ,મલ્લિસેન નો'સ્યાદ્વાદમંજરી', પ્રભચંદ્રનો 'પ્રમેય કમલમાતંડ', આદિ પ્રસિદ્ધ દર્શનિક ગ્રંથ છે.
ઉમાસ્વતિ થી જૈન દેહ માં દર્શનાત્મા એ પ્રવેશ કર્યો. જ્ઞાનની ચેતના પ્રસ્ફુટિત થઈ જે આગળ કુંદકુંદ, સિદ્ધસેન, અકલંક, વિદ્યાનંદ, હરિભદ્ર, યશોવિજય આદિ ના રૂપમામ્ વિકસિત થતિ ગઇ.
સાહિત્યમાં હેમંચંદ્રનું સ્થાન
thumb|હેમચંદ્રાચાર્ય ઉત્તર ગુજરાત યુનિવર્સિટીમાં હેમચંદ્રાચાર્યનું પૂતળું.
હેમચંદ્રએ પોતાના યોગશાસ્ત્રમાં દરેકને ગૃહસ્થ જીવનમાં આઅત્મસાધનાની પ્રેરણા આપી છે.પુરુષાર્થથી દૂર રહેવાવાળાને પુરુષાર્થની પ્રેરણા આપી. તેમનો મૂળ મંત્ર સ્વાવલંબન છે. વીર અને દ્રુઢ ચિત્ત પુરુષો માટે
તેમનો ધર્મ છે.
હેમચંદ્રાચાર્યના ગ્રંથોએ સંસ્કૃત અને ધાર્મિક સાહિત્યમાં ભક્તિની સાથે શ્રવણ ધર્મ તથા સાધના યુક્ત આચાર ધર્મનો પ્રચાર કર્યો. સમાજમાંથી નિદ્રાલસ્ય (નિંદ્રા+આળસ)ને ભગાડી જાગૃતિ ઉત્પન્ન કરી. સાત્ત્વિક જીવનથી દીર્ઘાયુ પામવાના ઉપાય બતાવ્યા. સદાચારથી આદર્શ નાગરીક નિર્માણ કરી સમાજને સુવ્યવસ્થિત કરવામાં આચાર્ય હેમચંદ્રે અપૂર્વ યોગદાન કર્યું.
આચાર્ય હેમચંદ્રએ તર્કશુદ્ધ, તર્કસિદ્ધ અને ભક્તિયુક્ત સરસ વાણી દ્વારા જ્ઞાન ચેતનાનો વિકાસ કર્યો અને તેને સર્વોચ્ચ શિખર પર પહોંચાડ્યો. જૂની જડતાને જડમૂળથી ઉખાડી ફેંકી. આત્મવિશ્વાસનો સંચાર કર્યો. આચાર્યના ગ્રંથોને કારણે જૈન ધર્મ ગુજરાતમાં દૃઢમૂળ થયો. ભારતમાં સર્વત્ર, વિશેષતઃ મધ્ય પ્રદેશમાં જૈન ધર્મના પ્રચારમાં તે ગ્રંથો એ અભૂતપૂર્વ યોગદાન કર્યું. આ દૃષ્ટિએ જૈન ધર્મના સાહિત્યમાં આચાર્ય હેમચંદ્રના ગ્રંથોનું સ્થાન અમૂલ્ય છે.
નોંધ
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
મધ્ય પ્રદેશની હિન્દી ગ્રંથ અકાદમી દ્વારા સંચાલિત જૈન પુસ્તકાલય
શ્રેણી:ધાર્મિક વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:જૈનત્વ |
ઇસ્કોન | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઇસ્કોન | 225px|right|thumb|ઇસ્કોન સંસ્થાપક આચાર્ય એ.સી. ભક્તિવેદાંત સ્વામી પ્રભુપાદ
આંતરરાષ્ટ્રીય કૃષ્ણ ભાવનામૃત સંઘ (ઇસ્કોન-International Society for Krishna Conciousness) સામાન્ય રીતે 'હરે કૃષ્ણ' તરીકે પ્રચલિત છે. આ સંસ્થાની સ્થાપના એ.સી. ભક્તિવેદાંત સ્વામી પ્રભુપાદે અમેરિકાના ન્યૂ યોર્ક શહેરમાં ઇ.સ્. ૧૯૬૬માં કરી. ઘણા લોકો ઇસ્કોનની ગણના એક નવા ધર્મ કે સંપ્રદાય તરીકે કરે છે, પરંતુ હકિકતમાં તો તેનો પાયો શ્રીમદ્ ભાગવતમ્ અને ભગવદ્ ગીતાનાં મૂળ ઉપદેશો ઉપર આધારિત છે અને આ બન્ને ગ્રંથો સનાતન ધર્મનાં આધારભુત ગ્રંથો હોવાથી ઇસ્કોનને કોઈ નવો ધર્મ ન ગણતા સનાતન ધર્મનો એક સંપ્રદાય જ ગણવામાં આવે છે. આ સંસ્થા (ઘણી વખત હરે કૃષ્ણ આંદોલન તરીકે ઓળખાતી) મૂળભુત રીતે પશ્ચિમ બંગાળના ગૌડીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાય જે ભારતમાં લગભગ ૧૫મી સદીથી અસ્તિત્વમાં છે તેના ઉપર આધારિત છે. ઇસ્કોનની સ્થાપના ભક્તિ યોગના ફેલાવા માટે કરવામાં આવી છે, જ્યાં ભક્ત વિચારોથી અને કર્મોથી ભગવાન કૃષ્ણને પરાયણ હોય છે.
વિશ્વભરમાં ઇસ્કોનના ૪૦૦ કેન્દ્રો છે, જેમા ૬૦ કૃષિક્ષેત્રોનો સમાવેશ થાય છે. તદુપરાંત ૫૦ શાળાઓ અને ૯૦ રેસ્ટોરન્ટ્સ છે. છેલ્લા થોડા વર્ષોમાં (મુખ્ય્તવે રશિયાના વિભાજન પછી) પૂર્વ યુરોપીય દેશોમાં અને ભારતમાં ઇસ્કોનનો નોંધપાત્ર ફેલાવો થયેલો છે.
માન્યતા અને ઇતિહાસ
વધુ માહિતી માટે અચિંત્ય ભેદાભેદનો અભ્યાસ કરી શકો છો.
હરે કૃષ્ણ ભક્તો એમ માને છે કે કૃષ્ણ વિષ્ણુના પણ ઉત્પત્તા છે. ઇસ્કોન એમ શીખવે છે કે કૃષ્ણ સર્વોપરિ ભગવાન છે અને માટે જ તેમને પૂર્ણ પુરૂષોત્તમ ભગવાન તરિકે સંબોધિત કરવામાં આવે છે, બીજા બધા તે તેમના વિશિષ્ટ અવતારો છે. ભક્તો રાધા અને કૃષ્ણ ને યુગલ સ્વરૂપે ભજે છે, તેઓ રાધાને રાધા રાણી તરીકે સંબોધે છે અને તેને કૃષ્ણ પ્રેમનું સ્વરૂપ માને છે. ઇસ્કોનના તત્ત્વજ્ઞાનની વિશેષતા એ છે કે, તેઓ આત્માને સાશ્વત માને છે અને તે વાતનું ખંડન કરે છે કે આત્મા અંતે નિરાકાર બ્રહ્મ જ્યોતિમાં લિન થઇ જાય છે અથવાતો આત્મા નાશ પામે છે, અને આ કારણે તે અદ્વૈત વાદીઓથી જુદો તરી આવે છે.
હરે કૃષ્ણ ભક્તો ગૌડીય વૈષ્ણવ પરંપરામાં આવે છે. વિષ્ણુ (કૃષ્ણ)ને ભજે તે વૈષ્ણવ અને ગૌડ, તે પશ્ચિમ બંગાળમાં આવેલો પ્રદેશ છે, વૈષ્ણવ ધર્મની આ શાખાનો ઉદ્ભવ ગૌડ પ્રદેશમાંથી થયો હોવાથી, તેને ગૌડીય વૈષ્ણવ પરંપરા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ગૌડીય વૈષ્ણવ પરંપરા ભારતમાં ખાસ કરીને બંગાળ અને ઓરિસ્સામાં છેલ્લ પાંચસો વર્ષોથી અતુટ રીતે ચાલી આવી છે, શ્રીલ પ્રભુપાદે આ વૈષ્ણવ પરંપરાનાં સિધ્ધાંતો અને શિક્ષા પાશ્ચાત્ય દેશો સુધી પહોંચાડ્યા અને તે માટેનું માધ્યમ હતું તેમણે લખેલા પુસ્તકો અને શાસ્ત્રોના કરેલા અનુવાદો. તેમણે ભગવદ્ ગીતા (ભગવદ્ ગીતા તેના મૂળ રૂપે; અંગ્રેજીમાં Bhagavad Gita), શ્રીમદ્ ભાગવતમ્ , ચૈતન્ય ચરિતામૃત તથા અન્ય અનેક પુસ્તકોના અનુવાદ અંગ્રેજીમાં ટિકા સાથે કર્યા છે. આ અનુવાદો આજે ૬૦થી વધુ ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ છે અને ઇસ્કોનનાં પ્રચાર કાર્યમાં પાયાનાં શસ્ત્રો તરિકે ભાગ ભજવે છે. આ પૈકીનાં ઘણા પુસ્તકો ઑનલાઇન (ઇન્ટરનેટ પર) પણ ઉપલબ્ધ છે. ઇસ્કોન વેદાબેઝ વેદ વિશ્વકોષમાં શ્રીલ પ્રભુપાદ દ્વારા રચિત સાહિત્ય
મહા મંત્ર
ઇસ્કોનના અનુયાયીઓ મોટેભાગે 'હરે કૃષ્ણ' કે 'હરે કૃષ્ણ ભક્તો' તરીકે ઓળખાય છે, જે ઓળખ તેમને આ મંત્ર ઉપરથી મળી છે. આ એ મંત્ર છે જે ભક્તો મોટેથી વાધ્યો સાથે મંદિરમાં અને નગર સંકિર્તન દરમ્યાન તાલબધ્ધ રીતે ગાય છે અને જપમાળા ઉપર તેનો જાપ કરે છે. સોળ શબ્દોના બનેલા આ મંત્રમાં કૃષ્ણ, રામ અને ભગવાનની અંતરંગ શક્તિ હરે (રાધા રાણી અને સીતા)નું ઉચ્ચારણ છે. આ મંત્રના સતત ઉચ્ચારણથી ઉત્પન્ન થતાં તરંગો ભગવદ્ ભક્તિ અને કૃષ્ણ ભાવનામૃતની વૃધ્ધિ કરે છે.
મહામંત્ર:
હરે કૃષ્ણ હરે કૃષ્ણ |
કૃષ્ણ કૃષ્ણ હરે હરે ||
હરે રામ હરે રામ |
રામ રામ હરે હરે ||
સંપ્રદાયનાં સાત મુખ્ય ઉદ્દેશો
thumb|225px ઇસ્કોનનાં દેશ વિદેશનાં મંદિરો દ્વારા વર્ષ દરમ્યાન વિવિધ રથયાત્રાઓનું આયોજન કરવામાં આવે છે, જેમકે લંડનમાં નીકળેલી આ રથયાત્રા
પ્રભુપાદે ઇ.સ્. ૧૯૬૬માં ન્યૂ યોર્કમાં ઇસ્કોન નામે સંસ્થાની નોંધણી કરાવી ત્યારે આ ૭ ઉદ્દેશો ઘડ્યાં હતાં:
<li> સમાજમાં પધ્ધતિસર રીતે આધ્યાત્મિક જ્ઞાન બહોળા પ્રમાણમાં ફેલાવવું અને લોકોને ધાર્મિક જીવન પધ્ધતિથી માહિતગાર કરવા જેથી કરીને જીવનનાં બદલાતાં મુલ્યોને અટકાવી શકાય અને વિશ્વમાં સાચી એકતા અને શાંતિ સ્થાપી શકાય.
<li> ભગવદ્ ગીતા અને શ્રીમદ્ ભાગવતમ્ માં જણાવ્યા પ્રમાણે સમાજમાં કૃષ્ણ ભાવના જગાવવી.
<li> સમાજની દરેક વ્યક્તિને અકબીજાની સાથે અને કૃષ્ણની નજીક લાવવી, જેથી કરીને સમાજનાં સભ્યોમાં અને બહોળા પ્રમાણમાં સમસ્ત વિશ્વમાં એ ભાવના કેળવી શકાય કે દરેક આત્મા તે પરમાત્મા (કૃષ્ણ)નાં ગુણોનો અંશ છે.
<li> લોકોને ચૈતન્ય મહાપ્રભુનાં આદેશાનુસાર સંકિર્તન આંદોલનની અને સમુહમાં ભગવાનનાં પવિત્ર નામના જપ કરવાની શિક્ષા આપવી.
<li> સમાજના સભ્યો અને અન્ય લોકો માટે કૃષ્ણને સમર્પિત, દિવ્ય લીલાઓ વર્ણવતાં ધાર્મિક સ્થાનકો ઉભા કરવાં.
<li> સભ્યોને સાદી, સરળ અને કુદરતની વધુ નજીક હોય તેવી જીવન પધ્ધતિ શિખવવાનાં ઉદ્દેશ્યથી એકબીજાની વધુ નજીક લાવવાં.
<li> ઉપર વર્ણવેલાં ઉદ્દેશોની પ્રાપ્તિ અર્થે પુસ્તકો, સામયિકો, તથા અન્ય સાહિત્ય પ્રકાશિત કરવું.
ચાર નિયમો
શ્રીલ પ્રભુપાદે આધ્યાત્મિક જીવનમાં પ્રગતિ સાધવા માટે નીચેના ચાર નિયમોનું દ્રઢ પણે પાલન કરવા જણાવ્યું છે:
માંસાહાર ન કરવો (ઈંડા, લસણ, ડુંગળી, મશરૂમ ઇત્યાદિ પણ ત્યજવા)
વ્યભિચાર ન કરવો (પરસ્ત્રી ગમન)
જુગાર ન રમવો (લોટરી, ઇત્યાદિ પણ વર્જ્ય)
નશો ન કરવો (બીયર, કોઇ પણ પ્રકારનો આલ્કોહોલ, ચા, કૉફી, સોપારી, તમાકુ, ભાંગ વિગેરે)
પ્રચાર કાર્ય
230px|thumb|તિરૂપતિખાતેનું ઇસ્કોન મંદિર
ઇસ્કોન પ્રચાર કાર્ય ઉપર ભાર મુકે છે. અનુયાયીઓ નગર સંકિર્તન (જાહેર સ્થળોએ મહામંત્રનું સમુહમાં ગાન કરવું) અને શ્રીલ પ્રભુપાદે લખેલાં પુસ્તકોનું વિતરણ કરે છે, જે દ્વારા સમાજમાં ભગવાન કૃષ્ણ પ્રત્યે અને હરે કૃષ્ણ આંદોલન વિષે જાગૃતિ કેળવાય. શ્રી ચૈતન્ય મહાપ્રભુ દ્વારા સ્થાપવામાં આવેલા આ પંથમાં વૈષ્ણવ ધર્મ અંગિકાર કરવા માટે વ્યક્તિનું હિંદુ કુળમાં જન્મેલા હોવું જરૂરી નથી, અર્થાત કોઇ પણ વ્યક્તિ અમુક નિયમોનું પાલન કરવાથી ભગવાનનું સામિપ્ય પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રયત્ન કરી શકે છે. ઇસ્કોનની આ માન્યતા તેને હિંદુત્વની અન્ય અનેક શાખાઓથી અલગ તારવે છે, જેમાં વ્યક્તિનું કોઇક ચોક્કસ કુળમાં જન્મવું તેના ધર્મ પાલન માટે મહત્વનું હોય છે. વિશ્વનાં અનેક શહેરોમાં 'ઇસ્કોન સમાજ' (ISKCON Community) અસ્તિત્વ ધરાવે છે, જ્યાં શાળાઓ, ખેતરો અને રૅસ્ટોરન્ટો (ભોજનાલયો) આવેલાં છે અને અનુયાયિઓ એક્બીજાની સાથે અડોશ પડોશમાં રહે છે. અનેક મંદિરો દ્વારા Food for Life (સહુને માટે પ્રસાદ) નામે કાર્યક્રમ ચલાવે છે, જેમાં જરૂરિયાત મંદોને માટે કૃષ્ણ પ્રસાદનાં રૂપમાં ભોજન પુરૂં પાડવામાં આવે છે. આ સંસ્થા ૬૦ દેશોમા કાર્યરત છે અને ૭,૦૦,૦૦૦ વ્યક્તિઓને ભોજન પીરસે છે.તાજેતરમાં ઇસ્કોન દ્વારા પાશ્ચાત્ય શિક્ષણ જગતમાં કૃષ્ણોલોજી (કૃષ્ણ વિષે અભ્યાસ) નામે અભ્યાસક્રમ પણ રજૂ કરવામાં આવ્યો છે.
ઇસ્કોનનાં સન્યાસીઓની ફરજ છે કે તેઓ પારિવ્રાજક બનીને ભ્રમણ કરતા રહે, અને તેમના આ ભ્રમણનાં ભાગરૂપે અનેક સન્યાસીઓ અને વરિષ્ઠ ભક્તો ભાર ઉપરાંત વિદેશમાં પણ વિચરણ કરીને કૃષ્ણ-ભક્તિનો પ્રચાર કરતા હોય છે, આવા અનેક સંન્યાસીઓ પૈકિનાં અમુક છે:
ગોપાલ કૃષ્ણ ગોસ્વામી
રાધાનાથ સ્વામી
લોકનાથ સ્વામી મહારાજ
ભક્તિ વિકાસ સ્વામી
જયપતાકા સ્વામી
રાધાગોવિંદ સ્વામી
ભક્તિવેદાંત બુક ટ્રસ્ટ
thumb|ભક્તિવેદાંત બુક ટ્રસ્ટ
ભક્તિવેદાંત બુક ટ્રસ્ટ ની સ્થાપના એ.સી. ભક્તિવેદાંત સ્વામી પ્રભુપાદ એ કરી હતી. શ્રીલ પ્રભુપાદે આ વૈષ્ણવ પરંપરાનાં સિદ્ધાંતો અને શિક્ષા પાશ્ચાત્ય દેશો સુધી પહોંચાડ્યા અને તે માટેનું માધ્યમ હતું તેમણે લખેલા પુસ્તકો અને શાસ્ત્રોના કરેલા અનુવાદો. તેમણે ભગવદ્ ગીતા, શ્રીમદ્ ભાગવતમ્, ચૈતન્ય ચરિતામૃત, ઉપદેશામૃત તથા અન્ય અનેક શાસ્ત્રોના અનુવાદ અંગ્રેજીમાં ટિકા સાથે કર્યા છે. તેમણે પૂર્ણ પુરૂષોત્તમ ભગવાન કૃષ્ણ, ગીતાસાર, અન્ય ગ્રહો ની સુગમ યાત્રા' તથા અન્ય અનેક પુસ્તકો અંગ્રેજીમાં લખ્યા છે.આ પુસ્તકો અને શાસ્ત્રો આજે ૬૦થી વધુ ભાષાઓમાં ઉપલબ્ધ છે.
શ્રીલ પ્રભુપાદે ભગવદ્ દર્શન અંગ્રેજીમાં બેક ટુ ગોડહેડ ચાલુ કરી.
ગુજરાતમાં ઇસ્કોનના (કેન્દ્રો) મંદિરો
230px|thumb|શ્રી શ્રી રાધા ગોવિંદ ધામ, અમદાવાદ
અમદાવાદ - શ્રી શ્રી રાધાગોવિંદ ધામ, રાજપથ ક્લબ હાઈવે, સેટેલાઈટ-બોપલ રોડ, અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૫૧, ફોન - (૦૭૯) ૬૭૪ ૯૯૪૫.
ભાડજ (તા. દસ્ક્રોઇ) ,અમદાવાદ- હરે કૃષ્ણ મંદિર, અમદાવાદ ડેન્ટલ કોલેજ ની સામે, ભાડજ-રણછોડપુરા રોડ, સાયન્સ સિટી પાસે, અમદાવાદ-૩૮૨૧૧૫ હરે કૃષ્ણ મંદિર વેબસાઈટ
દ્વારકા - હરે કૃષ્ણ મંદિર, ભારતીય ભુવન, દેવી ભુવન રોડ, તીન બત્તી ચોક પાસે, દ્વારકા-૩૬૧ ૩૩૫, ફોન - (૦૨૮૯૨) ૩૪૬૦૬, ફેક્સ - ૩૪૩ ૩૯૧.
વડોદરા - હરે કૃષ્ણ મંદિર, હરિનગર પાણીની ટાંકી પાસે, ગોત્રી રોડ, વડોદરા-૩૯૦ ૦૨૧, ફોન - (૦૨૬૫) ૩૧૦ ૬૩૦, ફેક્સ - ૩૩૧ ૦૧૨. વેબસાઈટ
વલ્લભ વિદ્યાનગર - શ્રી શ્રી રાધા ગિરિધારી મંદિર, પોલીટેકનીક કોલેજની સામે,વલ્લભ વિદ્યાનગર, ફોન - (૦૨૬૯૨) ૨૩૦ ૭૯૬. વેબસાઈટ
સુરત - શ્રી શ્રી રાધાકૃષ્ણ મંદિર, રાંદેર રોડ, જહાંગીરપુરા, સુરત-૩૯૫ ૦૦૫, ફોન - (૦૨૬૧) ૬૮૫ ૮૯૧, ૬૮૫ ૫૧૬. વેબસાઈટ
રાજકોટ - શ્રી શ્રી રાધા નીલમાધવ ધામ, કંકોટ પાટીયાની સામે, કલાવાડ રોડ, મોટા માવા, રાજકોટ, ફોન - (૦૨૮૧) ૨૭૮ ૩૬૫૧, ૨૭૮ ૩૫૧૦. વેબસાઈટ
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
સત્તાવાર વેબસાઇટો
હરે કૃષ્ણ મંદિર અમદાવાદ વેબસાઈટ
વિશ્વવ્યાપી ઇસ્કોન (ઇસ્કોન દેશ-વિદેશનાં સરનામા સહિત)
ઇસ્કોન સમાચાર
ભક્તિવેદાંત બુક ટ્રસ્ટ
ઇસ્કોન યુકે
શ્રીલ પ્રભુપાદ સંગ્રહ
ઇસ્કોન કમ્યુનિકેશન જર્નલ
VEDA - ઓનલાઇન વેદો અને વૈદિક જ્ઞાન
બિનસત્તાવાર વેબસાઇટો
અભ્યાસાર્થે
HARE KRISHNA & ISKCON (religioustolerance.org)
The Hare Krishna movement comes of age (2005)
Comprehensive bibliography
સમાચાર
Dandavats : ISKCON and GBC-friendly news site
CHAKRA: Site with ISKCON News
સાહિત્ય
Alleged unauthorized changes of the founder's books
Editing the Unchangeable Truth - Jayadvaita Swami
Gita Revisions Explained
દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય
for audio/video
વિચારધારા
Madhva followers criticizing ISKCON.
Defense of ISKCON's theological beliefs against attacks by Madhva followers.
અન્ય/પરચુરણ
Global photo gallery
Gouranga.tv - The Hare Krishna Video collection
Hare Krishna's Feed the World (1996)
Is ISKCON a Cult or part of the "Hindu Culture" or Something Else?
A collection of critical articles
The Hare Krishna Movement and Hinduism
Can it Be That the Hare Krishnas Are Not Hindu? Article from Hinduism Today - October 1998
Monkey on a Stick Critical article from 1989 that appeared in 'the Cult Observer'.
Category:ધાર્મિક સંસ્થાઓ
Category:ઇસ્કોન |
પ્યૂએર્ટો રિકન ઈન્ડીપેન્ડન્સ પાર્ટી | https://gu.wikipedia.org/wiki/પ્યૂએર્ટો_રિકન_ઈન્ડીપેન્ડન્સ_પાર્ટી | thumbnail|290px|right|પ્યૂએર્ટો રિકન ઈન્ડીપેન્ડન્સ પાર્ટી (PIP)
પ્યૂએર્ટો રિકન ઈન્ડીપેન્ડન્સ પાર્ટી (સ્પૅનિશ ભાષામાં Partido Independentista Puertorriqueño & Puerto Rican Independence Party - પાર્ટીદો ઇન્ડીપેન્ડેન્તિસ્તા પ્યૂએર્ટોરિકેનો, પી.આઇ.પી.(PIP)) એ પ્યૂએર્ટો રિકોનો એક રાજકીય પક્ષ છે, જે અમેરિકાથી સ્વતંત્રતા મેળવવા માટે લડી રહેલ છે.Berrios-Martinez, Ruben; “Puerto rico—Lithuania in Reverse?”; The Washington Post, Pg. A23; May 23, 1990. તે પ્યૂએર્ટો રિકોના ત્રણ મુખ્ય રાજકીય પક્ષો પૈકીનો એક છે અને પક્ષની નોંધણીની ઉંમર જોતા દેશમાં તેનો બીજો ક્રમ આવે છે. The New York Times; Mar 18, 1949, pg. 13.
જે લોકો પી.આઇ.પી. ની વિચારસરણી ને માને છે તેમને સામાન્ય રિતે સ્વતંત્રતાવાદી કે સ્વતંત્રતા ચળવળકારી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.Wallace, Carol J.; “Translating Laughter: Humor as a Special Challenge in Translating the Stories of Ana Lydia Vega”; The Journal of the Midwest Modern Language Association (MLA), Vol. 35, No. 2, Translating in and across Cultures (Autumn, 2002), pp. 75-87
ઇતિહાસ
પક્ષની શરૂઆત દેશમાં આઝાદીની ચળવળ ચલાવી રહેલા સંગઠનમાંથેએ થઇ, જે આ સંગઠનની એક રાજકીય શાખા છે. તે સ્વતંત્ર પક્ષોમાં સૌથી મોટો પક્ષ છે અને એક માત્ર એવો પક્ષ છે જેનું નામ ચૂંટણી દરમ્યાન મતપત્રક ઉપર છપાય છે (અન્ય ઉમેદવારોનાં નામો મતપત્રક ઉપર હાથેથી લખવામાં આવે છે).
સ્થાપના
પક્ષની સ્થાપના ૨૦ ઑક્ટોબર ૧૯૪૬ના રોજ ગિલ્બર્ટો કોન્સેપ્શીયન દે ગાર્સિયા (મૃત્યુ ૧૯૬૮) દ્વારા કરવામાં આવી હતી. તેમને તે સમયે એમ લાગ્યું હતું કે તેઓ જે પાર્ટીદો પોપ્યુલર ડૅમોક્રેટીકો નામનાં સંગઠનના ભાગ હતા તે સંગઠને દેશનાં સ્વતંત્રતાના મુદ્દા સાથે બાંધછોડ કરી હતી, આ એ જ પક્ષ હતો જેનો મુળ ઉદ્દેશ એક સમયે ફક્ત સ્તવતંત્રતા માટે લડવાનો જ હતો.
સંદર્ભ
Puerto Rican Independence Party (1998). Retrieved January 6, 2004 from www.independencia.net/ingles/welcome.html''
બાહ્ય કડીઓ
પક્ષની આધારભુત વેબસાઇટ - www.independencia.net/ingles/welcome.html
શ્રેણી:રાજકારણ
શ્રેણી:પક્ષ |
પ્યૂએર્ટો રીકન ઈન્ડીપેન્ડન્ટ પાર્ટી | https://gu.wikipedia.org/wiki/પ્યૂએર્ટો_રીકન_ઈન્ડીપેન્ડન્ટ_પાર્ટી | REDIRECT પ્યૂએર્ટો રિકન ઈન્ડીપેન્ડન્સ પાર્ટી |
ધોળાવીરા | https://gu.wikipedia.org/wiki/ધોળાવીરા | thumb|200px|ધોળાવીરામાં પાણીની ટાંકી
ધોળાવીરા એ પ્રાચીન મહાનગર સંસ્કૃતિનું લુપ્તપ્રાય નગર છે જે કચ્છના ભચાઉ તાલુકાના ખદિર બેટ વિસ્તારમાં આવેલું છે. આ સંસ્કૃતિ પાંચ હજાર વર્ષ જૂની છે અને એ વખતે લગભગ પચાસ હજાર લોકો આ મહાનગરમાં રહેતા હતા તેવું અનુમાન છે. આખું નગર, પાણીની વ્યવસ્થા, રાજમહેલ કે પ્રાંતના મહેલની રચના, લોકોની રહેણી કરણી વગેરે જોવા જેવું છે. સ્થાનિક લોકો ધોળાવીરાને કોટડો કે કોટડા ટિંબા તરીકે ઓળખે છે. મૂળ તો આ સ્થળ ધોળાવીરા ગામની નજીક આવેલું હોવાને કારણે તેનું નામ ધોળાવીરા પડી ગયું છે. ૧૯૬૭-૬૮ના અરસામાં ભારતીય પુરાતત્ત્વવિદ્ જગત પતિ જોષીએ આ સ્થળની મુલાકાત લઈ પ્રથમ વખત તેની માહિતી જાહેર કરી હતી. ૨૭ જુલાઈ ૨૦૨૧ના રોજ ધોળાવીરાને યુનેસ્કો વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતુ.
પ્રવેશ દ્વાર
thumb|ધોળાવીરાના ઉત્તરીય પ્રવેશદ્વાર પર લખાયેલા દસ અક્ષર
એક પ્રવેશ દ્વારનું પાટીયું (સાઈનબોર્ડ) જમાનાના દસ અક્ષરો સાથે મળી આવેલ છે. એના દસે દસ અક્ષરો અકબંધ છે.
અન્ય
અહીં જે હાડકા અને અન્ય ચીજ વસ્તુઓ મળી છે એ પ્રમાણે આ નગરના લોકો બહુ સુખી અને સમૃદ્ધ હતા. શાકાહારી અને માંસાહારી બન્ને પ્રકારના લોકો હતા. કોઈક મૃત્યુ પછી અગ્નિ સંસ્કાર કરતા હતા, વળી કોઈક કબર બનાવી દાટતા હતા અથવા કબરમાં અસ્થીઓ સાથે વસ્તુઓ પણ રાખતા હતા.
ધર્મસ્થળ
આખા નગરમાં ધર્મસ્થળ જેવું કાંઈજ મળ્યું નથી. પ્રાંત મહેલમાં ગોળાકાર બે મોટા પત્થર મળ્યા છે પણ હોઈ શકે છે કે મહેલના મોટા થાંભલાના ટેકા પણ હોય.
નગરની બાંધણી
thumb|300px|ધોળાવીરાનો નકશો
મોહેં-જો-દડો અને હડ્ડપામાં કાચી પાકી ઈંટો દ્વારા બાંધકામ કરવામાં આવેલું છે. જ્યારે આ ધોળાવીરામાં લગભગ ચોરસ અને લંબચોરસ પથ્થરોથી બાંધકામ થયું છે અને પથ્થરો થોડેક છેટે બાજુમાં ખાણોમાંથી કાઢેલા છે. ધોળાવીરામાં નગરની ચારેબાજુ દીવાલ આવેલી છે.
ધોળાવીરા નગર મુખ્ય ત્રણ ભાગમાં વહેચવામા આવ્યું છે:
રાજાનો/શાસક અધિકારીનો રાજમહેલ
અન્ય અધિકારીઓનાં આવાસ
સામાન્ય નગરજનોનાં આવાસ
શાસક અધિકારીનો રાજમહેલ
નગરમાં શાસક અધિકારીનો રાજમહેલ ઊંચાઇવાળી જગ્યા પર છે. તેની ચારેબાજુથી મજબૂત કિલ્લાબંદી કરવામાં આવી હતી. આ કિલ્લામાં ચાર દરવાજા હતાં.
અન્ય અધિકારી ઓના આવાસ
અન્ય અધિકારીઓના આવાસોની ફરતે પણ રક્ષણાત્મક દિવાલ હતી. અહીંથી બેથી પાંચ ઓરડાવાળા મકાન મળી આવ્યાં હતાં.
સામાન્ય નગરજનો નો આવાસ
સામાન્ય નગરજનોના આવાસ હાથે ઘડેલી ઈંટોના બનાવેલા હતા. આ નગરમાં મોતી બનાવાનું મોટુ કારખાનુ મળી આવ્યું છે. અહીંથી પ્રાપ્ત થયેલા અવશેષોમાં તાંબુ ગાળવાની ભઠ્ઠીઓ મળી આવી હતી.
ધોળાવીરા જવા માટે
હવાઇ માર્ગે ભુજ હવાઇ મથક પર ઉતરી ધોળાવીરા સડક માર્ગે ભચાઉથી વાહન દ્વારા જઇ શકાય છે.
રેલ્વે માર્ગ દ્વારા અમદાવાદ-ભુજ રેલ્વે માર્ગ પર સામખીયાળી ઉતરી સડક માર્ગે વાહન દ્વારા પહોંચી શકાય છે.
સડક માર્ગે અમદાવાદ, પાલનપુર, રાપર અથવા ભચાઉ પહોંચી ધોળાવીરા જઇ શકાય છે.
પાણીની વ્યવસ્થા જાતે કરીને જવું. શાકાહારી જમવાનું મળે છે.
સડક માર્ગ પાકો છે. નવેમ્બરથી માર્ચ સુધીમાં પ્રવાસ કરવો.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ધોળાવીરાને આજની કોમ્પ્યુટરની નજરે જુઓ
પૌરાણિક જગત - ધોળાવીરા
ધોળાવીરા
ડો.બિસ્તનું હરપ્પા અને ધોળવીરા સંસ્કૃતિ વિશે પ્રવચન
ધોળાવીરાનો નકશો +, - કરો
ટાઇમ સામાયિક
યુનેસ્કો - યુનેસ્કોની હજી ટેન્ટાટીવ યાદીમાં છે.
World Heritage Site, All Tentative Sites, Here is an overview of all Tentative list, last updated June, 2006.
World Heritage, Tentative Lists, State : India.
શ્રેણી:સિંધુ સંસ્કૃતિનાં સ્થળો
શ્રેણી:ઉત્ખનન સ્થળો
શ્રેણી:ભચાઉ તાલુકો
શ્રેણી:ઐતિહાસિક સ્થળો
શ્રેણી:રાષ્ટ્રીય મહત્વનાં સ્મારકો
શ્રેણી:ભારતના વિશ્વધરોહર સ્થળો |
બાઇબલ | https://gu.wikipedia.org/wiki/બાઇબલ | right|thumb|350px|બાઇબલ
બાઇબલ ખ્રિસ્તી ધર્મનો પવિત્ર ગ્રંથ છે જે વાસ્તવિક રીતે અનેક પુસ્તકોનો સંગ્રહ કરેલું એક પુસ્તક છે. આ પુસ્તકોનું લેખન વિવિધ સામાજીક સ્તરમાંથી આવતા અનેક લોકો દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે. તેઓ જુદા જુદા સમયોમાં વિવિધ જગ્યાઓએ વસનારા લોકો હતા. બાઇબલમાં અનેક પ્રકારનાં પુસ્તકો છે. તેમા ખુબજ મહત્વના પ્રસંગોની નોંધ કરવા માટે કેટલાક પુસ્તકોનું લેખન થયું હતું. કેટલાક પુસ્તકો કેવળ પત્રો તરીકે આલેખવામાં આવ્યાં છે, વળી બીજા કેટલાક ગીતો અને કાવ્યોનો સંગ્રહ છે. આ પુસ્તકોના સંગ્રહને એકત્રિત કરવામાં આવ્યો અને તેને બાઇબલ તરીકે ઓળખવામાં આવ્યું. ખ્રિસ્તી અને યહૂદી ધર્મનાં અનુયાયીઓ માને છે કે તેમાં ઇશ્વરનો સંદેશો છે.
મોટાભાગના ખ્રિસ્તીઓ દ્વારા અધિકૃત માનવામાં આવતું બાઇબલ બે ખંડમાં વહેંચાયેલું છે, જુનો કરાર અને નવો કરાર. બાઇબલનું લેખન કાર્ય પૂરું કરતા ઘણો લાંબો સમય થયો હતો. ઇસુ ઇઝરાયેલ દેશમાં લગભગ ૨૦૦૦ વર્ષ પુર્વે જીવન જીવ્યા હતાં. તે સમયે કેટલાંક પુસ્તકોના સંગ્રહને ખુબજ પવિત્ર ગણવામાં આવતો હતો. આ પુસ્તકો ઇશ્વર અને તેના પ્રેમ વિશેની સમજણ મેળવવામાં લોકોને સહાયરુપ છે તેવું ધાર્મિક આગેવાનો જાણતા હતા. આ કારણે અન્ય પુસ્તકો કરતા આ પુસ્તકો ઘણાં મહત્વના બન્યાં હતા. આ પુસ્તકોનાં પ્રથમ સંગ્રહને પવિત્ર બાઇબલના જુના કરાર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. નવા કરારના પુસ્તકોનું લેખન કરવામાં આવે તેના ઘણા વર્ષો અગાઉ જુના કરારનાં પુસ્તકોને એકસાથે મુકવામાં આવ્યા હતા. જે પૈકી જુના કરારમાં કુલ ૩૯ અધ્યાય છે (મૂળ હિબ્રુ ભાષા લખાયેલા) અને નવા કરારમાં ૨૯ અધ્યાય (મૂળ ગ્રીક ભાષામાં લખાયેલા) છે. ખાસ કરીને જુના કરારના પુસ્તકો કુરાનને ઘણા મળતા આવે છે અને તેમા ઇસુના જન્મ પહેલાનો ઇતીહાસ મળે છે. જ્યારે નવા કરારમાં ઇસુના જન્મ બાદનું વર્ણન છે. વર્ષ ૨૦૦૩ સુધીમાં વિશ્વની ૨૩૦૦ ભાષાઓ કે બોલીઓમાં તેનું સંપૂર્ણ કે આંશિક ભાષાંતર થઈ ચુક્યું છે. જુના કરારના પહેલા અધ્યાયમાં દુનીયાની ઉત્પત્તિથી શરુ કરીને નવા કરારના પ્રક્ટીકરણમાં દુનીયાના અત સુધીની તમામ બાબતોનો સમાવેશ થઈ જાય છે. બાઇબલ એ દુનીયામાં સૌથી વધુ વેચાતું, સૌથી વધુ ભાષાંતર પામેલું અને લગભગ વિશ્વના દરેકે દરેક દેશમાં ઉપલબ્ધ પુસ્તક છે.
બાઇબલ ના પ્રસીધ્ધ પાત્રો
ઇસુ
આદમ અને હવા
નુહ
ઇબ્રાહિમ
દાનીયેલ
રુથ
મુસા
દાવીદ
યોહાન
સોલોમન
બાઇબલ ના પ્રસીધ્ધ સ્થળો
નાઝરેથ
કલવરી પર્વત
સીનાઇ પર્વત
યરુસાલેમ
સીયોન નગર
સદોમ અને ગમોરા નગર
નીન્વે નગર
ગુજરાતી ભાષામાં અનુવાદ
J. V. S. Taylor
શ્રેણી:ધર્મગ્રંથો
શ્રેણી:ખ્રિસ્તી ધર્મ
શ્રેણી:ધાર્મિક સાહિત્ય |
મહુવા | https://gu.wikipedia.org/wiki/મહુવા | મહુવા ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં આવેલા જિલ્લાઓ પૈકીના એક એવા ભાવનગર જિલ્લાના મહત્વના એવા મહુવા તાલુકાનું નગર છે જે આ તાલુકાનું વહીવટી મુખ્ય મથક પણ છે.
ભૂગોળ
મહુવા અરબી સાગર ના ઉત્તર કિનારે દરિયા કાંઠે વસેલું શહેર છે અને શહેરમાં માલણ નદી વહે છે.
ઉદ્યોગો
ઔદ્યોગીક દ્રષ્ટિએ સારી એવી ગતિથી વિકસતા આ મહુવામાં ઘણાં ઉદ્યોગો સ્થપાયા છે અને ડુંગળી માટે જાણીતા મહુવામાં ડિહાઇડ્રેશન-Dehydration ના કારખાના ઝડપભેર વિકસી રહ્યા છે. મહુવા ખેતીવાડી ઉત્પન્ન બજાર સમિતિ તેની વિશાળતમ ક્ષમતા માટે ગુજરાતભરમાં જાણીતું છે.
ધાર્મિક સ્થળો
મહુવામાં આવેલું ભવાની માતાનું મંદિર પ્રખ્યાત છે. ઉપરાંત મહુવા તાલુકામાં આવેલું બગદાણા ગામ બજરંગદાસબાપા જેવા સંતના આગમનથી એક મોટુ યાત્રા સ્થળ બન્યુ છે. મહુવા સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના ભગતજી મહારાજનું જન્મ સ્થળ છે. જૈન ધર્મના નેમી સૂરિ મહારાજની પણ આ જન્મભુમી છે. મહુવા તાલુકામાં સથરા ગામની નજીક સંતશ્રી નારણદાસબાપુનો આશ્રમ આવેલો છે. અહીં રામ જરૂખો, સમાધિ મંદિર, ગાદી મંદિર વગેરે જોવા લાયક છે. અહીં સવાર-સાંજ ભોજન પણ આપવામાં આવે છે તેમજ ખોડિયાર માનું સ્થાનક આવેલું છે. નજીકમાં ભગુડા ગામમાં મોગલ માનું મંદિર આવેલું છે.
જાણીતાં વ્યક્તિઓ
મોરારી બાપુ (તલગાજરડા) - જાણીતા કથાકાર.
આશા પારેખ (કોંજળી) - હિંદી ચલચિત્રોની અભિનેત્રી.
બળવંતરાય કલ્યાણજી પારેખ (કળસાર) - ફેવિકોલ કંપનીના સ્થાપક.
છબીલદાસ મહેતા (મહુવા) - ગુજરાતના નવમા મુખ્યમંત્રી.
હવામાન
સંદર્ભ
Category:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
Category:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:મહુવા તાલુકો |
સ્વાગત | https://gu.wikipedia.org/wiki/સ્વાગત | REDIRECT વિકિપીડિયા:સ્વાગત |
પોરબંદર જિલ્લો | https://gu.wikipedia.org/wiki/પોરબંદર_જિલ્લો | thumb|200px|right|સૌરાષ્ટ્રના જિલ્લાઓ
પોરબંદર જિલ્લો ભારતના ગુજરાત રાજ્યના ૩૩ જિલ્લાઓમાંનો એક જિલ્લો છે.
ઈતિહાસ
પોરબંદર જિલ્લો ૧૯૯૭માં જુનાગઢ જિલ્લામાંથી છૂટો પાડીને રચવામાં આવ્યો હતો.
વસ્તી
૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે જિલ્લાની વસ્તી ૫,૮૫,૪૪૯ છે, જેમાંથી ૪૮.૮% જેટલી વસ્તી શહેરી વિસ્તારમાં છે. આ જિલ્લો ગુજરાતના ૩૩ જિલ્લાઓમાંથી વસ્તીની દ્રષ્ટિએ છેલ્લેથી બીજો ક્રમ ધરાવે છે.
તાલુકાઓ
પોરબંદર જિલ્લામાં કુલ ૩ તાલુકાઓનો સમાવેશ થાય છે અને આ ત્રણ તાલુકાઓમાં કુલ મળીને ૧૪૯ ગ્રામ પંચાયતો આવેલી છે.
પોરબંદર
રાણાવાવ
કુતિયાણા
ખેત પેદાશો
કપાસ
મગફળી
બાજરો
ચણા
ઘઉં
તલ
જુવાર
જીરું
ઉધોગો
સિમેન્ટ, સિમેન્ટ પાઇપ
સોડાએશ
કોલસા
ચુના પથ્થર (લાઇમસ્ટોન)
મત્સ્ય ઉદ્યોગ
રાજકારણ
વિધાનસભા બેઠકો
|}
આ પણ જુઓ
પોરબંદર અભયારણ્ય
બરડા અભયારણ્ય
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
જિલ્લા કલેક્ટર કચેરીની સત્તાવાર વેબ સાઇટ
પોરબંદર જિલ્લાની અધિકૃત વેબસાઇટ
પોરબંદર જિલ્લા પંચાયતની વેબસાઇટ
શ્રેણી:ગુજરાતના જિલ્લાઓ |
આહવા | https://gu.wikipedia.org/wiki/આહવા | આહવા ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં ડુંગરાળ તેમજ ગીચ વનરાજીથી અત્યંત રમણીય ડાંગ જિલ્લાનું તેમ જ આહવા તાલુકાનું મુખ્યમથક છે.
વિસ્તારો
વેરીયસ કોલોની, મિશન પાડા, સરદાર બજાર, તાલુકા શાળા, સરકારી માધ્યમિક શાળા, રેવન્યુ કોલોની, સીવીલ હોસ્પીટલ વગેરે અહીંના વિસ્તાર છે.
જોવાલાયક સ્થળો
આહવા ખાતે હોળીના તહેવાર પહેલાં યોજાતો ડાંગ દરબાર જોવાલયક ઉત્સવ છે.
આહવાથી મોટરમાર્ગે નવાપુર, બાબુલઘાટ, સોનગઢ, વ્યારા, નાસિક, ચિખલી વગેરે સ્થળોએ જઇ શકાય છે. અહીંનાં સ્વરાજ આશ્રમ, તળાવ તેમજ સનસેટ પોઇન્ટ, ઘોઘલી ઘાટ, શિવમંદિર (ઘોઘલી ઘાટ), ઘોઘલી ગામ વગેરે સ્થળો જોવાલાયક છે. આહવા ખાતે આવેલા પ્રવાસીઘર ખાતે રહેવા તેમ જ જમવાની સગવડ પ્રાપ્ય છે. આ ઉપરાંત આહવા થી પશ્ચિમ દિશામાં આશરે ૩ કિલોમીટર જેટલા અંતરે રાજ્ય સરકારના વન વિભાગ દ્વારા દેવીનામાળ પ્રકૃતિ-પ્રવાસન કેન્દ્ર (ઇકો ટુરિઝમ સેન્ટર) બનાવવામાં આવેલ છે.
વસ્તી
ડાંગ જિલ્લામાં ૧૦૦% આદિવાસીઓ વસવાટ કરે છે, જ્યારે આહવા ખાતે સરકારી કર્મચારીઓની વસ્તી સૌથી વધુ છે. ૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે આહવાની વસ્તી ૨૨,૮૨૯ લોકોની છે.
આહવા શહેરની સાક્ષરતા ૯૦.૩૯ ટકા છે, જે રાજ્યની સરેરાશ ૭૮.૦૩ ટકા કરતાં વધુ છે. પુરુષોમાં સાક્ષરતા ૯૪.૨૫ ટકા અને સ્ત્રીઓમાં ૮૬.૩૮ ટકા છે.
સંદર્ભ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:આહવા તાલુકો |
વઘઇ | https://gu.wikipedia.org/wiki/વઘઇ | thumb|right|વઘઇ ગામનું બજાર
વઘઇ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા ડાંગ જિલ્લામાં આવેલું નગર અને વઘઇ તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે. વઘઇ ડાંગ જિલ્લાનું પશ્ચિમ દિશાનું પ્રવેશદ્વાર ગણાય છે.
વઘઇ રેલ્વે માર્ગે સરા લાઇન નામથી જાણીતી નેરોગેજ રેલ્વે દ્વારા બીલીમોરા જંકશન સાથે જોડાયેલ છે. વઘઇ રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ નં. ૮ પર આવેલ ચિખલી સાથે રાજ્ય ધોરી માર્ગથી જોડાયેલ છે. આસપાસનાં ગામોનું કેન્દ્ર હોવાને કારણે વઘઇ ખાતે નાના પાયે બજાર પણ વિકસિત થયેલું છે. ઇમારતી લાકડાના વેપારમથક તેમ જ ડાંગ વિસ્તારના લોકોની જરૂરી દરેક ચીજ-વસ્તુઓ માટેના વેપારમથક તરીકે વઘઇ જાણીતું છે. સાપુતારા, નાસિક, શિરડી, આહવા, શબરી ધામ, સપ્તશૃંગી ગઢ, મહાલ, ગિરા ધોધ જેવાં ધાર્મિક તેમ જ પર્યટન સ્થળોની મુલાકાતે જનારા મુસાફરો વઘઇ થઇને જતા હોવાથી અહીં પ્રવાસીઓ પણ મોટી સંખ્યામાં જોવા મળે છે.
વઘઇના મહત્વના સ્થળો
ગિરા ધોધ
વનસ્પતિ ઉદ્યાન (આર્યુવેદીક વિભાગ સહિત)
ઇમારતી લાકડાનું વેપારીમથક
ડાંગ વન વિભાગના કાર્યાલયો તેમજ સો મિલ
રેલ્વે સ્ટેશન, પ.રેલ્વે, નેરોગેજ
સરકારી હાઇસ્કૂલ, સરકારી ખેતીવાડી કોલેજ
સરકારી પોલિટેકનીક કોલેજ
પ્રાથમિક શાળા, નિવાસી શાળા
પ્રવાસી ઘર
વન વિભાગ વિરામ ગૃહ
સર્વ સેવા કેન્દ્ર સંચાલીત પૂણી કેન્દ્ર
ચાર રસ્તા સર્કલ તેમ જ ગાંધીબાગ
ડાંગ જિલ્લાની જંગલ સહકારી મંડળીઓનાં કાર્યાલયો
આર.ટી.ઓ. ચેક-પોસ્ટ
સામુહિક આરોગ્ય કેન્દ્ર
છબીઓ
ડાંગી સંસ્કૃતિનું દર્શન
આંબાપાડા ગામ અહીંથી સાપુતારા જવાના રસ્તાથી આશરે ૧ કિ.મી. અંદર આવેલ છે, જ્યાં ડાંગી સંસ્કૃતિનું દર્શન કરી શકાય છે. વળી અહીં અત્યંત સુંદર વાંસના રમકડાં બનાવતા કારીગરો પણ જોવા મળે છે. આંબાપાડા જવાનો રસ્તો વાંસના ગાઢ જંગલમાંથી પસાર થતો હોઇ ચાલતા જવાની ખૂબ જ મઝા પડે છે.
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર ગિરા ધોધ વિશે માહિતી
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર વનસ્પતિ ઉદ્યાન (બોટોનીકલ ગાર્ડન) વિશે માહિતી
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર કીલાદ (નાની વઘઇ) પ્રકૃતિ શિક્ષણ શિબિરસ્થળ વિશે માહિતી
વઘઇ વિશે માહિતી ફોલીંગરેઇન ડોટકોમ પર
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:વઘઇ તાલુકો |
જેક સ્પૅરો | https://gu.wikipedia.org/wiki/જેક_સ્પૅરો | 200px|thumb
જેક સ્પૅરો એ હોલિવુડનાં ચલચિત્ર 'પાઇરેટ્સ ઓફ ધ કેરીબિયન'નું એક પાત્ર છે, કે જેના અત્યાર સુધીમાં ત્રણ ભાગ રિલિઝ થઈ ચુક્યા છે.
પહેલો ભાગ: પાઇરેટ્સ ઓફ ધ કેરીબિયન - ધ કર્સ ઓફ બ્લેક પર્લ
બીજો ભાગ: પાઇરેટ્સ ઓફ ધ કેરીબિયન - ડેડ મેન્સ ચેસ્ટ
ત્રીજો ભાગ: પાઇરેટ્સ ઓફ ધ કેરીબિયન - એટ વર્લ્ડ્સ એન્ડ
પાત્ર સમજુતિ
જેક એક સમુદ્રી ચાંચીયો છે, તે પોતાના જહાજ બ્લેક પર્લને ખુબ ચાહે છે. તે પોતાના દરેક દુશ્મન સાથે વિરતાથી લડે છે. વિલ ટર્નર અને એલિઝાબેથની સાથે મળીને તે પોતાના બધા દુશ્મનોને હરાવે છે. જેક સ્પૅરોનું પાત્ર હોલિવુડના વિખ્યાત આભિનેતા જહોની ડેપ દ્વારા બહુજ શ્રેષ્ઠ રીતે જીવંત થયેલું છે.
શ્રેણી:ચલચિત્ર
શ્રેણી:હોલિવુડ |
ચાંપાનેર | https://gu.wikipedia.org/wiki/ચાંપાનેર | ચાંપાનેર ભારત દેશનાં ગુજરાત રાજ્યના મધ્યપૂર્વ ભાગમાં આવેલા પંચમહાલ જિલ્લામાં આવેલા કુલ ૭ (સાત) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા હાલોલ તાલુકામાં આવેલું એક ગામ છે. ચાંપાનેર પાવાગઢની તળેટીમાં વસેલું છે, જ્યાંથી આશરે ૪ થી ૫ કિલોમીટર ના અંતરે માચી ગામ આવેલ છે, જે ઐતિહાસિક ગામ છે. ચાંપાનેર ગુજરાતનાં સુલતાન મહમદ બેગડાની રાજધાની હતી, જે હાલમાં સંરક્ષિત સ્થળ તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું છે અને તેના ઐતિહાસિક મહત્વને આધારે તેની જાળવણીનું કામ યુનેસ્કો (UNESCO) દ્વારા થઇ રહ્યું છે, અહી પ્રસિધ્ધ કિલ્લો આવેલો છે અને પવિત્ર યાત્રાધામ પાવાગઢ અહીંથી ખુબજ નજીક છે. અહી ઐતિહાસિક કીલ્લો છે. જેમાં મોતી મસ્જિદ, જામા મસ્જિદ આવેલી છે, જે સુલતાન મહમદ બેગડાના સમયમાં બની હતી. એક માન્યતા મુજબ સુર સમ્રાટ તાનસેનને સંગીતમાં હરાવીને પોતાના પિતાનાં મૃત્યુનો બદલો લેનાર બૈજુનું જન્મ સ્થળ પણ આ ચાંપાનેર ગામ જ હતું. ચાંપાનેર પંચમહાલ જિલ્લાનું મુખ હોવા ઉપરાંત તેની આસપાસ આવેલી વન્યસૃષ્ટિ અને વનરાજી માટે પણ જાણીતું છે. અહીં પર્વતારોહકો પર્વતારોહણ દ્વારા પાવાગઢ તેમજ આસપાસનાં નાની ટેકરીઓ સર કરવાના કાર્યક્રમનું પણ આયોજન કરતા હોય છે. અહીં આસપાસ જોવાલાયક એવા પાવાગઢ, જાંબુઘોડા અભયારણ્ય જેવા અનેક નાના મોટા સ્થળ છે.
ઇતિહાસ
ચાંપાનેરની સ્થાપના ચાવડા વંશના રાજા વનરાજ ચાવડાએ ૮મી સદીમાં કરી હતી. તેણે શહેરનું નામ તેના મિત્ર અને સેનાપતિ ચાંપા (જે પાછળથી ચાંપારાજ તરીકે ઓળખાયો) પરથી પાડ્યું હતું. ૧૫મી સદી સુધીમાં ચાંપાનેર શહેરની ઉપરના પાવાગઢ કિલ્લાનો કબ્જો ચૌહાણ રાજપૂતો પાસે હતો. ગુજરાતનાં સુલ્તાન સુલતાન મહમદ બેગડાએ ચાંપાનેર પર ૪ ડિસેમ્બર ૧૪૮૨માં આક્રમણ કર્યું અને ચાંપાનેરની સેનાને હરાવીને શહેર કબ્જે કર્યું અને પાવાગઢના કિલ્લા પર કબ્જો મેળવ્યો, જ્યાં રાજા જયસિંહે શરણ લીધું હતું. બેગડાએ લગભગ ૨૦ મહિનાની ઘેરબંધી પછી ૨૧ નવેમ્બર ૧૪૮૪માં કિલ્લાનો કબ્જો મેળવ્યો હતો.Majumdar, R.C. (ed.) (2006). The Delhi Sultanate, Mumbai: Bharatiya Vidya Bhavan, pp.164-5 ત્યારબાદ તેણે ૨૩ વર્ષો સુધી ચાંપાનેરની ફરી વસાવવાનું કામ કરાવ્યું અને તેનું નામ મુહમદાબાદ રાખ્યું, ત્યારબાદ તેણે સલ્તનતની રાજધાની અમદાવાદથી ત્યાં ખસેડી. ઇ.સ. ૧૫૩૫માં ગુજરાતના બહાદુર શાહનો પીછો કરતાં હુમાયુએ ૩૦૦ મુગલો સાથે ત્યાં ચડાઇ કરી હતી. હુમાયુએ ત્યાંથી મોટી માત્રામાં સોનું, ચાંદી અને ઝવેરાતોનો કબ્જો ખંડણીરૂપે મેળવ્યો હતો, જોકે બહાદુર શાહ ત્યાંથી દીવ ભાગી છૂટવામાં સફળ થયો હતો.The Mughal Throne by Abraham Eraly, pg 44
મરાઠા તેમજ બ્રિટિશ સામ્રાજ્યમાં કિલ્લો અને મસ્જિદ જર્જરિત બની ગયા, જે ઐતિહાસિક ઘરોહર તરીકે આજે પણ મોજુદ છે.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
UNESCO Fact Sheet
UNESCO World Heritage Center: Champaner-Pavagadh Archaeological Park
ચાંપાનેરનો ચિત્ર- નકશો
શ્રેણી:હાલોલ તાલુકો |
વાંસદા | https://gu.wikipedia.org/wiki/વાંસદા | વાંસદા ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના નવસારી જિલ્લાના વાંસદા તાલુકાનું નગર તેમજ મુખ્ય મથક છે. આસપાસના ગીચ વાંસના જંગલોને કારણે વાંસદા નામ પડયું હતું. કાવેરી નદીના કિનારે આવેલ વાંસદા નગરની સ્થાપના રાજાએ કરી હતી. વાંસદા આઝાદી પહેલાં એક રજવાડું હતું.
મહત્વના સ્થળો
રાજમહેલ
અજમલગઢ (ઘોડમાળ)
વાંસદા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન (વન્ય પ્રાણી અભયારણ્ય)
કીલાદ પ્રકૃતિ પ્રવાસન કેન્દ્ર
જાનકી વન
કોટેજ હોસ્પિટલ
પ્રતાપ હાઇસ્કૂલ
ટાઉન હોલ
ઘડિયાળ ટાવર
જલારામ મંદિર
સદાફલ મંદિર
આ પણ જુઓ
વાંસદા રજવાડું
વાંસદા (વિધાનસભા મતવિસ્તાર)
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર વાંસદા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન ( વન્ય પ્રાણી અભયારણ્ય) વિશે માહિતી
વાંસદા નગર વિશે માહિતી ફોલીંગરેઇન.કોમ પર
ગુજરાત પ્લસ ડોટકોમ પર વાંસદા વન્ય પ્રાણી રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન વિશે માહિતી
સરકારી કોલેજ, વાંસદાની વેબસાઇટ
વાંસદા રાજ્ય (રજવાડું) વિશે માહિતી
Category:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
Category:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:વાંસદા તાલુકો |
દાહોદ જિલ્લો | https://gu.wikipedia.org/wiki/દાહોદ_જિલ્લો | thumb|દાહોદ જિલ્લા પંચાયત ભવન
દાહોદ જિલ્લો ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યની પૂર્વ તરફે આવેલો જિલ્લો છે. દાહોદ જિલ્લાનું મુખ્ય મથક દાહોદ છે. ગુજરાત રાજયની પૂર્વ સરહદ પર આવેલા પંચમહાલ જિલ્લામાંથી વિભાજન કરીને ર ઓક્ટોબર ૧૯૯૭થી દાહોદ જિલ્લો અસ્તિત્વમાં આવ્યો હતો. દાહોદને ગુજરાતનો પૂર્વ દરવાજો કહેવાય છે.
આ જિલ્લામાં મુખ્યત્વે મકાઈ, ચણા, અડદ તેમ જ અન્ય શાકભાજીના પાક લેવામાં આવે છે.
આરોગ્ય ક્ષેત્રે દાહોદ ખાતે આવેલી સીવીલ હોસ્પીટલ ઉપરાંત ૧ર સામુહિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (રેફરલ હેલ્થ સેન્ટર), ૬૦ પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્રો (પ્રાયમરી હેલ્થ સેન્ટર), ૩૩૨ પેટા આરોગ્ય કેન્દ્રો તેમ જ ર,૪૭૩ આંગણવાડીઓ વગેરે આ જિલ્લામાં ઉપલબ્ધ છે.
ભૂગોળ
દાહોદ જિલ્લો ગુજરાતની સરહદ પર, રાજસ્થાન અને મધ્ય પ્રદેશ એમ બે રાજ્યોને અડીને આવેલો છે. જિલ્લાની મોટાભાગની જમીન ડુંગરાળ અને પથરાળ છે તેમ જ ખેતી પણ ચોમાસા પર આધારીત છે. જિલ્લાનું ભૌગોલીક સ્થાન ૭૩.૪પ થી ૭૪.૩૦ અક્ષાંશ અને રર.૩૦ થી ર૩.૩૦ રેખાંશ વચ્ચે આવેલું છે. જિલ્લાનું કુલ ક્ષેત્રફળ ૩,૮ર,૦૪,ર૦૪ હેકટર છે. આબોહવા ગરમ છે. જમીન ઢોળાવવાળી, ડુંગરાળ અને હલકા પ્રકારની છે. આ જિલ્લાની નદીઓમાં ચિબોટા નદી, દુધમતી નદી, પાનમ નદી, માછણ નદી, હડફ નદી, કાળી નદી, ખાન નદીનો સમાવેશ થાય છે.
વસ્તી
દાહોદ જિલ્લાના કુલ ગામોની સંખ્યા ૬૯૬ છે. આ જિલ્લાની કુલ વસ્તી ગણતરી (ઇ. સ. ર૦૧૧ મુજબ) ૨૧,૨૬,૫૫૮ જેટલી થાય છે. આ પૈકી અનુસુચિત જનજાતી એટલે કે આદિવાસીઓની વસ્તી ૧૧,૮ર,પ૦૯ તેમ જ અનુસુચિત જાતિની વસ્તી ૩ર,૮૮૪ જયારે અન્ય વસ્તી ૪,૧૮,૯૮૦ છે. આ જિલ્લામાં ૭ર.ર૮% આદિજાતી વસ્તી હોવાને લીધે આદિજાતી વસ્તી ધરાવતો પછાત જિલ્લો છે. દાહોદ જિલ્લાનો લીમખેડા તાલુકો સૌથી પછાત તાલુકા તરીકે રાજયમાં બીજા ક્રમે આવે છે, જે તાલુકામાં આવેલાં ગામો પૈકી ર૬ ગામો રાજ્યના મુખ્યમંત્રીશ્રીએ યોગ્ય વિકાસ થાય તે હેતુથી દત્તક લીધેલ છે. આ જિલ્લામાં ગ્રામ્ય વસ્તી ૧૪.૮૦ લાખ અને શહેરી વસ્તી ૧.પ૬ લાખ છે. વસ્તીનો ગીચતા દર પ્રતિ ચોરસ કી. મી. દીઠ ૩પ૯ જેટલો છે. સાક્ષરતાનું પ્રમાણ ૪પ.૪૬ ટકા જેટલું છે.
તાલુકાઓ
દાહોદ જિલ્લામાં કુલ ૯ તાલુકાઓ આવેલા છે.
ગરબાડા
ઝાલોદ
દાહોદ
દેવગઢબારિયા
ધાનપુર
ફતેપુરા
લીમખેડા
સંજેલી
સીંગવડ
રાજકારણ
વિધાન સભા બેઠકો
|}
આ પણ જુઓ
રતનમહાલ વન્ય પ્રાણી અભયારણ્ય
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
દાહોદ જિલ્લા પંચાયતની વેબસાઇટ
શ્રેણી:ગુજરાતના જિલ્લાઓ |
અમરેલી | https://gu.wikipedia.org/wiki/અમરેલી | અમરેલી શહેર તથા નગરપાલિકા, ગુજરાત રાજ્યનાં સૌરાષ્ટ્ર ભાગમાં આવેલા અમરેલી જિલ્લામાં સ્થિત છે. આ શહેર ખાતે અમરેલી જિલ્લાનું મુખ્ય મથક તેમ જ અમરેલી તાલુકાનું મથક છે.
ઇતિહાસ
એમ માનવામાં આવે છે કે સન ૫૩૪માં અનુમાનજીના નામે આ જગ્યા ઓળખાતી હતી. ત્યાર બાદ અમલીક અને પછી અમરાવતીનાં નામો પણ આ જગ્યા માટે વપરાતાં હતાં. અમરેલીનું પૌરાણીક સંસ્કૃત નામ અમરાવલી હતું. પછીથી ગાયકવાડી શાસન સમયમાં ગાયકવાડી સુબા વિઠ્ઠલરાવે આ ગામની આબાદી રામજી વિરડિયાને સોંપતા તેમણે આ ગામનું તોરણ બાંધી ગામ વસાવ્યું હોવાની નોંધ મળે છે.લોકજીવનના મોતી, ગુ.સ.નો લેખ, ઈસ.૧૯૨૫માં પ્રકાશિત "પ્રભુની ફૂલવાડી" પુસ્તકના આધારે વડોદરાના ગાયકવાડની રીયાસતનાં ભાગ રુપે અમરેલીમાં સન ૧૮૮૬માં ફરજીયાત છતાં મફત ભણતરની નીતિનું અમલીકરણ કરવામાં આવેલું.
અમરેલી શહેરના ઇતિહાસના કેટલાક અવશેષો ગિરધરભાઈ સંગ્રહાલયમાં સચવાયેલા છે.
અઢારમી સદીમાં વર્તમાન અમરેલીના માત્ર પશ્ચિમ અને દક્ષિણ વિસ્તારમાં જ લોકો વસવાટ કરતા હતા. આ વિસ્તાર આજે જુની અમરેલી તરીકે ઓળખાય છે. જુના કોટ નામના કિલ્લાનો ઉપયોગ જેલ તરીકે થતો હતો. આધુનિક અમરેલીએ 1793 થી વિકાસ કરવાનું શરૂ કર્યું, જ્યારે ભાવનગરના વખાતસિંહે ચિતલના પડોશી કાઠીનો કબજો તોડી પાડ્યો, જેના કારણે તેના ઘણા લોકો અમરેલી અને જેતપુરમાં રહેવા ગયા.https://archive.org/details/1884GazetteerByBombayPresidencyVol8Kathiawar349D
જાણીતાં વ્યક્તિઓ
ડો. જીવરાજ નારાયણ મહેતા - ગુજરાતનાં પ્રથમ મુખ્યમંત્રી.
રમેશ પારેખ - કવિ.
મૂળદાસ - જાણીતા સંત કવિ.
દીના પાઠક - અભિનેત્રી.
સંદર્ભો
બાહ્ય કડીઓ
અમરેલી તાલુકા વિશે માહિતી
અમરેલી જિલ્લાધિકારીની અધિકૃત વેબસાઈટ
અમરેલી વિષે ગુજરાત સરકારનાં પોર્ટલ પર
અમરેલી પોલીસનું મુખપૃષ્ઠ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:અમરેલી તાલુકો |
બ્રિટીશ એશિયન | https://gu.wikipedia.org/wiki/બ્રિટીશ_એશિયન | બ્રિટીશ એશિયન (ઉ: ઍયઞિયન) નો શબ્દ પ્રયોગ બ્રિટનમાં વસતાં દક્ષિણ એશિયાઈ મુળનાં લોકો કે પછી દક્ષિણ એશિયાથી સ્થળાંતર કરી ને બ્રિટનમાં વસતાં લોકો માટે કરવામાં આવે છે.
શબ્દ પ્રયોગ
બ્રિટીશ ઈંગ્લીશ બોલીમાં “એશિયન” શબ્દનો પ્રયોગ દક્ષિણ એશિયાઈ મુળનાં લોકો, જેમકે ભારતીય, પાકીસ્તાની, બાંગલાદેશી ત્થા પ્રમાણમાં ઓછી વસતી ધરાવતા શ્રીલંકાઈ, માલદીવીયન તેમજ નેપાલીઓ માટે વાપરવામાં આવે છે. ચીન, જાપાન, કોરિયા તેમજ દક્ષીણ પુર્વ એશિયાનાં દેશોથી આવેલા લોકોને “ઓરિયન્ટલ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જ્યારે અફધાનિસ્તાન, ઈરાન, ઈરાક, તુરકી ત્થા યમનનાં બ્રિટેનમાં વસેલા મુળ વતનીઓ તેમજ બીજા એશિયાઈ દેશોથી આવેલા લોકો પોતાને “અન્ય એશિયન” તરીકે ઓળખાવે છે.
નોંધ: અમેરીકન ઈંગ્લીશ બોલીમાં “એશિયન” શબ્દ પુર્વ અથવા દક્ષિણ પુર્વ એશિયાઈ લોકો માટે વાપરવામાં આવે છે જ્યારે દક્ષિણ એશિયાઈ મુળનાં લોકોને તેમના મુળ વતનનાં નામેથી ઓળખવામાં આવે છે, જેમકે પાકિસ્તાની, ઈંડિયન અમેરીકન વગેરેથી ઓળખવામાં આવે છે.
શ્રેણી:એશિયા
શ્રેણી:સમાજશાસ્ત્ર |
નવસારી | https://gu.wikipedia.org/wiki/નવસારી | નવસારી ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના નવસારી જિલ્લાનું તેમ જ નવસારી તાલુકાનું મુખ્યમથક છે. ગાયકવાડી રાજમાં મહત્વના નગર તરીકે નવસારીની ગણના થતી હતી.
ભૂગોળ
નવસારી પુર્ણા નદીના કિનારે વસેલું શહેર છે. નવસારી શહેર દિલ્હીથી મુંબઈ જતા રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ નં. ૪૮ પર આવેલું છે. વળી નવસારી શહેર બારડોલી, સુરત, મહુવા, ગણદેવી, અબ્રામા, મરોલી જેવાં નગરો જોડે રાજ્ય ધોરીમાર્ગ વડે જોડાયેલું છે. આ શહેર અમદાવાદથી મુંબઇ જતી બ્રોડગેજ રેલ્વેનું મહત્વનું તેમજ સુરત અને વલસાડની વચ્ચે આવતું સ્ટેશન છે.
આ શહેરનો વહીવટ નગરપાલિકા દ્વારા કરવામાં આવે છે. આ શહેરમાં દુધિયા તળાવ, જૂના થાણા, ટાવર, છાપરા રોડ, કાલિયાવાડી, ગ્રીડ, દાંડી રોડ જેવા વિસ્તારો આવેલા છે. પરમ પૂજ્ય ચંદ્રશેખર વિજયજી મ.સા. પ્રેરિત તપોવનસંસ્કાર ધામ નવસારીમાં આવેલું છે.
જાણીતા વ્યક્તિઓ
જમશેદજી તાતા - ટાટા ગ્રૂપના સ્થાપક અને ઉદ્યોગપતિ.
હોમાય વ્યારાવાલા (૧૯૧૩-૨૦૧૨) - ભારતના પ્રથમ મહિલા ફોટોગ્રાફર, પદ્મ વિભૂષણ
દાદાભાઈ નવરોજી - સ્વાતંત્ર્ય સેનાની, ઇંગ્લેન્ડમાં સંસદના સભ્ય (૧૮૯૨-૧૮૯૫)
સર જમશેદજી જીજીભાઈ (અંગેજીમાં જમશેદજી જીજીભોઈ)
આ પણ જુઓ
સયાજી વૈભવ સાર્વજનિક પુસ્તકાલય
કૃષિ યુનિવર્સિટી, નવસારી
નવસારી રેલ્વે સ્ટેશન
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
નવસારી શહેર વિશે માહિતી
Category:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
Category:નવસારી તાલુકો
Category:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો |
વેડછી | https://gu.wikipedia.org/wiki/વેડછી | વેડછી ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા તાપી જિલ્લાના કુલ ૭ (સાત) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા વાલોડ તાલુકાનું ગામ છે. વેડછી ગામમાં ખાસ કરીને આદિવાસી લોકો વસે છે. આ ગામમાં માધ્યમિક શાળા, પ્રાથમિક શાળા, પંચાયતઘર, દુધની ડેરી વગેરે સવલતો પ્રાપ્ય છે. ગામના લોકો વ્યવસાયમાં મુખ્યત્વે ખેતી, ખેતમજૂરી, પશુપાલન અને નોકરી જેવાં કાર્યો કરે છે. અહીં શેરડી, ડાંગર, કેળાં તેમ જ અન્ય શાકભાજીની ખેતી થાય છે.
વેડછી ગામ નારાયણ દેસાઈના ગાંધીવાદી પ્રવૃત્તિથી જાણીતા સંપૂર્ણ ક્રાંતિ વિદ્યાલય માટે દેશભરમાં જાણીતું છે. અહીં સ્નાતક સુધીનો અભ્યાસ કરી શકાય છે. અહિં જુગતરામ દવેએ સ્થાપેલી ગાંધી વિદ્યાપીઠ પણ આવેલી છે જે આદિવાસી બાળાકોને શિક્ષણ પૂરું પાડતી બુનિયાદી નિવાસીશાળા છે અને ગાંધીવિચારસરણી પર આધારીત છે.
આ પણ જુઓ
જુગતરામ દવે - વેડછીનો વડલો તરીકે જાણીતા ગાંધીવાદી નેતા, ગુજરાતી લોકનાટ્યકાર અને કવિ.
સંદર્ભ
શ્રેણી:વાલોડ તાલુકો |
સાપુતારા | https://gu.wikipedia.org/wiki/સાપુતારા | thumb|right|સાપુતારા તળાવ
સાપુતારા એ ભારત દેશના ગુજરાત રાજ્યનું એકમાત્ર હવાખાવાનું સ્થળ છે. આ સ્થળ ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા ડાંગ જિલ્લાના આહવા તાલુકામાં આવેલું છે. આ સ્થળ મહારાષ્ટ્ર રાજ્યની સરહદ પર, સહ્યાદ્રિ પર્વતમાળામાં જંગલ વચ્ચે આશરે ૧૦૦૦ મીટર જેટલી ઉંચાઇ પર આવેલું છે. આ ક્ષેત્ર ડુંગરાળ અને જંગલ વિસ્તાર છે. અહીં ઉનાળા દરમિયાન પણ તાપમાન આશરે ૩૦ ડીગ્રીથી ઓછું રહે છે.
અહીંના સ્થાનિક લોકો આદિવાસીઓ છે, જે સરકારની વિનંતીથી સાપુતારાનું વંશપરંપરાગત રહેઠાણ ખાલી કરી નવાનગર ખાતે રહેવા ગયા છે. તેઓ પરસ્પર સામાન્ય વહેવારમાં ડાંગી ભાષા એટલે કે કુકણા બોલીનો ઉપયોગ કરે છે. આ ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય ખેતી, ખેતમજૂરી તેમ જ પશુપાલન છે. આ ઉપરાંત અહીંના લોકો જંગલમાંથી મહુડાનાં ફુલ તેમ જ બી, ખાખરાનાં પાન, ટીમરુનાં પાન, સાગનાં બી, કરંજના બી જેવી ગૌણ વનપેદાશો એકઠી કરી તેને વેચીને પણ પોતાનું ગુજરાન ચલાવે છે.
જોવાલાયક સ્થળો
સાપુતારા તળાવ (નૌકાવિહાર સગવડ સાથે), રોપ વે, સાપુતારાનો સાપ, સનસેટ પોઇન્ટ, સનરાઇઝ પોઇન્ટ, નવાનગર (ડાંગી સંસ્ક્રૃતિનું દર્શન) તેમ જ ઋતુંભરા વિદ્યાલય વગેરે અહીંના જોવાલાયક સ્થળો છે.
સાપુતારા સંગ્રહાલય: આ સંગ્રહાલયન આદિવાસી કલા અને સંસ્કૃતિ માટે વિખ્યાત છે. અહીં પ્રદર્શન મુખ્ય ૪ વર્ગોમાં વહેંચવામાં આવેલું છે આદિવાસી સંગીતવાદ્યો, આદિવાસી વસ્ત્ર, આદિવાસી દાગીના, ડાંગ વિસ્તારના પૂર્વ ઐતિહાસિક સાધનો વગેરેનો સમાવેશ થાય છે. સંગ્રહાલયમા લગભગ ૪૨૦ પ્રકારના પ્રદર્શન છે.
બગીચા: રોઝ ગાર્ડન, સ્ટેપ ગાર્ડન.
સાપુતારા આસપાસ પ્રવાસનના સ્થળો
વનસ્પતિ-ઉદ્યાન: સાપુતારાથી ૪૯ કિ.મી. દૂર, ભારતભરમાંથી ૧૪૦૦ છોડની જાતો સાથે ૨૪ હેક્ટરમાં બગીચો આવેલો છે.
ગિરા ધોધ: સાપુતારાથી ૪૯ કિ.મી. દૂર સાપુતારા-વઘઈ માર્ગ પર આવેલો છે. આ ધોધને પોતાનું આગવું સૌન્દર્ય છે. આશરે ૩૦૦ ફૂટ જેટલે ઉંચેથી, બિલકુલ સીધો જ નીચે પડે છે. ચોમાસામાં પાણી ઘણું વધારે હોય ત્યારે આ ધોધ ખૂબ ભવ્ય લાગે છે. એટલે એને ‘ગુજરાતનો નાયગરા’ કહેવાય છે.
સપ્તશૃંગી ગઢ: સાપુતારાથી ૫૦ કિ.મી. દૂર આવેલ સ્થળ.
પ્રવાસ માટે માહિતી
સાપુતારા અમદાવાદથી ૪૨૦ કિ.મી., ભાવનગરથી ૫૮૯ કિ.મી., રાજકોટથી ૬૦૩ કિ.મી., સુરતથી ૧૭૨ કિ.મી., વઘઇથી ૪૯ કિ.મી., બીલીમોરાથી ૧૧૦ કિ.મી., નાસિકથી ૮૦ કિ.મી., મુંબઇથી ૧૮૫ કિ.મી.ના અંતરે આવેલું છે.
વિમાનમથક: સુરત ૧૭૨ કિમી દૂર, મુંબઇ ૨૨૫ કિ.મી. દૂર આંતરરાષ્ટ્રીય એરપોર્ટ
નેરોગેજ રેલ્વેસ્ટેશન: વઘઇ
બ્રોડગેજ રેલ્વેસ્ટેશન: બીલીમોરા
ધોરી માર્ગ: સાપુતારાથી આહવા, વઘઇ, બીલીમોરા, સુરત, વલસાડ, વડોદરા, પાટણ, અમદાવાદ, નાસિક, સપ્તશ્રુંગી ગઢ, કળવણ, શીરડી જવા માટે ગુજરાત તેમ જ મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય પરિવહન નિગમની બસો પ્રાપ્ય છે.
વસ્તી
ભારતની ૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, સાપુતારાના સૂચિત વિસ્તારની વસ્તી ૨,૯૬૮ છે જેમાંથી ૧,૦૩૧ પુરૂષો છે જ્યારે ૧,૯૩૭ સ્ત્રીઓ છે. સાપુતારાનો સાક્ષરતા દર ૮૭.૪% છે. આમ, ડાંગ જિલ્લાના ૭૫.૨%ની સરખામણીમાં સાપુતારામાં સાક્ષરતા દર વધુ છે. સાપુતારામાં પુરૂષ સાક્ષરતા દર ૮૯.૭૩% અને સ્ત્રી સાક્ષરતા દર ૮૬.૨૯% છે.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર સાપુતારા ગિરિમથક વિશે માહિતી
સાપુતારા વિશે માહિતી
શ્રેણી:જોવાલાયક સ્થળો
શ્રેણી:ગિરિ મથકો
શ્રેણી:ભારતના ગિરિમથકો
શ્રેણી:ગુજરાતના પર્વતો |
રાજપીપળા | https://gu.wikipedia.org/wiki/રાજપીપળા | REDIRECT રાજપીપલા |
મરાઠી લોકો | https://gu.wikipedia.org/wiki/મરાઠી_લોકો | આ લેખ લોકો વિષે છે, જો તમે ભાષા વિષે જાણવા માંગતા હોવ તો મરાઠી ભાષા જુઓ.
મરાઠી એટલે મહારાષ્ટ્રનો મૂળ વતની. ભારતના વિવિધ રાજ્યોના મૂળ વતનીઓને જે તે રાજ્ય/પ્રાંત કે એને સંલજ્ઞ નામથી ઓળખવામાં આવે છે. જેમ, ગુજરાતનો વતની ગુજરાતી, બિહારનો બિહારી, કર્ણાટકનો કન્નડ, એ જ રીતે મહારાષ્ટ્રનો વતની મરાઠી. મરાઠી લોકોની માતૃભાષા મરાઠી ભાષા છે અને તેમની વિશિષ્ટ વાનગીઓને મરાઠી વાનગી કહેવામાં આવે છે.
શ્રેણી:સમાજશાસ્ત્ર |
ડેબિયન | https://gu.wikipedia.org/wiki/ડેબિયન | ડેબિયનનું અધિકૃત ચિહ્ન|150px|alt=ડેબિયન|thumb
thumb|300px|ડેબિયન ૧૧ લિનક્સ ગ્નોમ ડેસ્કટોપનું એક દ્રશ્ય
ડેબિયન () એ કોમ્પ્યુટર માટેની ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ (OS) છે. તે સંપૂર્ણ રીતે મુક્ત અને ઓપનસોર્સ સોફ્ટવેર વડે બનેલ છે. તેનું મુખ્ય સ્વરૂપ, ડેબિયન ગ્નુ/લિનક્સ એ લોકપ્રિય અને અસરકારક લિનક્સ ડિસ્ટ્રીબ્યુશન છે.Linux Distributions - Facts and Figures ડેબિયન ઘણીરીતે વાપરી શકાય તેવી ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ છે, જે ડેસ્કટોપ અથવા સર્વર ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ તરીકે વાપરી શકાય છે. ડેબિયન ઓપરેટિંગ સિસ્ટમમાં લિનક્સ કર્નલનો સમાવેશ થાય છે. ડેબિયનનો ઉપયોગ જાત જાતના સાધનોમાં થઇ શકે છે, જેમ કે ફોન, લેપટોપ, ડેસ્કટોપ, સર્વર, વગેરે. ડેબિયન સુરક્ષા અને સ્થિરતા પર વધારે ધ્યાન આપે છે. બીજા ઘણા ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ ડેબિયન પરથી બનેલા છે. દા.ત. ઉબુન્ટુ. ડેબિયન પરિયોજના ડેબિયન રચના અને સામાજિક કરાર દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે જેનો મૂળ ઉદેશ્ય મુક્ત ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ બનાવવાનો છે. ડેબિયન જુદા જુદા દેશોના લગભગ ૩૦૦૦ સ્વયંસેવકો દ્વારા વિકસાવેલું છે અને તેને અન્ય બિન નફા સંસ્થાઓનો પણ સહયોગ મળે છે.
ડેબિયન પ્રોજેક્ટની ઘોષણા ૧૬ ઓગસ્ટ ૧૯૯૩ના રોજ ઇયાન મર્ડોક દ્વારા કરવામાં આવી હતી અને તેની ૦.૦૧ આવૃત્તિ ૧૫ સપ્ટેમ્બર ૧૯૯૩,ના રોજ રજૂ થઇ હતી. પ્રથમ સ્ટેબલ આવૃત્તિ ૧૯૯૬માં બહાર પડી હતી.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
અધિકૃત વેબસાઇટ
શ્રેણી:ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ |
ગણદેવી | https://gu.wikipedia.org/wiki/ગણદેવી | ગણદેવી દક્ષિણ ગુજરાતના નવસારી જિલ્લાના ગણદેવી તાલુકાનું નગર અને મુખ્ય મથક છે.
પ્રાચીન સમયમાં વેપારમથક તેમ જ વહાણ બાંધવાના કામ માટે જાણીતું ગણદેવી, ચીકૂ તેમ જ હાફુસ કેરી માટે પ્રખ્યાત છે. ગણદેવીમાં ખાંડ બનાવવાનું કારખાનું આવેલું છે. પ્રાચીન કાળમાં ગણદેવી બંદર ગણદેબા નામે ઓળખાતું હતું.
સાહિત્યમાં
ઇસ. ૧૮૬૬માં નંદશંકર મહેતાએ લખેલી નવલકથા કરણ ઘેલોમાં ગણદેવીનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે.
સંદર્ભ
Category:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
Category:નવસારી જિલ્લામાંનાં રેલ્વે સ્ટેશનો
Category:ગણદેવી તાલુકો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો |
તાપી જિલ્લો | https://gu.wikipedia.org/wiki/તાપી_જિલ્લો | તાપી જિલ્લો ભારત દેશના ગુજરાત રાજ્યમાં દક્ષિણે આવેલો એક જિલ્લો છે. ૨ ઓક્ટોબર, ૨૦૦૭ના રોજ સુરત જિલ્લાના અમુક તાલુકાઓ છૂટા પાડી તાપી જિલ્લાની રચના કરવામાં આવી છે. તાપી જિલ્લાનું મુખ્યમથક વ્યારા છે.
ભૂગોળ
તાપી જિલ્લો ૨૧.૦૫o ઉત્તર અક્ષાંશ અને ૭૩.૨૦o પૂર્વ અક્ષાંશ વચ્ચે આવેલો છે. જિલ્લોનું ક્ષેત્રફળ લગભગ ૩,૪૩૪.૬૪ ચો.કિમી જેટલું છે. તાપી જિલ્લાની પૂર્વમાં મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય઼, દક્ષિણે ડાંગ અને નવસારી જિલ્લો, પશ્ચિમે સુરત જિલ્લો અને ઉત્તરે નર્મદા જિલ્લો આવેલો છે.
તાપી જિલ્લો ભૌગોલિક દ્રષ્ટિએ ઘણો અનોખો છે. અહીંં સરેરાશ ૧,૯૨૬ મી.મી. જેટલો વરસાદ પડે છે તથા ઉનાળાનું મહત્તમ તાપમાન ૪૫o સે. જેટલું રહે છે. અહીં વ્યારા-વાલોડ તરફનો વિસ્તાર સપાટ અને સિંચાઈથી ભરપૂર છે, જ્યારે સોનગઢ-ઉકાઇ તરફનો વિસ્તાર ગીચ જંગલોવાળો છે તથા ઉચ્છલ-નિઝર તરફનો વિસ્તાર સૂકો તથા ડુંગરાળ અને ઝાંખા જંગલોવાળો છે. ભૌગોલિક અનુકૂળતાને કારણે અહીં ઉકાઇ તથા કાકરાપારમાં મોટા બંધો બાંંધવામાંં આવ્યા છે. તાપી, મીંઢોળા, પુર્ણા, અંબિકા અને નેસુ જેવી નદીઓ આ જિલ્લામાંથી પસાર થાય છે. અહીના જંગલોમાંં દિપડો, હરણ, ઝરખ, સસલા, શિયાળ વગેરે પ્રાણીઓ જોવા મળે છે.
તાલુકાઓ
આ જિલ્લામાં કુલ ૭ તાલુકાઓ વ્યારા, સોનગઢ, વાલોડ, ઉચ્છલ, નિઝર, ડોલવણ અને કુકરમુંડા આવેલા છે. તમામ તાલુકામાંં કુલ મળીને ૨૯૧ ગ્રામ પંચાયત છે.
ઉદ્યોગો
આ જિલ્લામાં નવા સરકારી સંસ્થાનો અને અન્ય પાયાની સુવિધાઓ પરત્વે વિશેષ અને ઝડપી કામગીરી ચાલી રહી છે. ઉદ્યોગોમાં ખાંડ અને ડેરી, પશુદાણ અને કાગળના કારખાનાંં તેમજ મરઘાઉછેર કેન્દ્ર (પોલ્ટ્રી ફાર્મ) મુખ્ય છે.
વસ્તી
૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે તાપી જિલ્લાની વસતી ૮,૦૬,૪૮૯ની છે. સાક્ષરતાનું પ્રમાણ લગભગ ૪૯.૨૦% જેટલું છે. સ્ત્રી-પુરુષનો પ્રમાણ દર ૧૦૦૦ પુરુષોએ ૧૦૦૪ સ્ત્રીઓ છે.
જોવાલાયક સ્થળો
ઉકાઇ
અહીં તાપી નદી પર વિશાળ ઉકાઇ બંધ અને જળવિદ્યુતમથક આવેલા છે. આ ઉપરાંત અહીં કોલસા આધારિત તાપવિદ્યુતમથક પણ આવેલું છે.
કાકરાપાર
અહીં તાપી નદી પર વીયર પ્રકારનો બંધ બાંધવામાં આવેલો છે. કાકરાપાર યોજનાની નહેરો આખા દક્ષિણ ગુજરાતમાં ફેલાયેલી છે અને બારેમાસ પાણી પૂરું પાડે છે. તેમજ અહીં દેશનુંં એક મહત્ત્વનું અણુશક્તિ વિદ્યુત મથક પણ આવેલ છે.
સોનગઢ
thumb|વાજપુરનો કિલ્લો
સોનગઢ તાપી જિલ્લાના સોનગઢ તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે. અહીં પર્વત પર ગાયકવાડી શાસન સમયનો સોનગઢ કિલ્લો આવેલો છે. આ કિલ્લામાં માતાનું મંદિર આવેલું છે.
પદમડુંગરી
અહીં ગુજરાત રાજ્ય વન વિભાગ દ્વારા પ્રકૃતિપ્રેમી લોકો માટે પ્રવાસન કેન્દ્ર ઉભું કરવામાં આવ્યું છે.
ડોસવાડા
ડોસવાડા ગામ પાસે મીંઢોળા નદી પર નાનો બંધ બાંધવામાં આવેલ છે.
વીરથવા
આહવાથી નવાપુર જતાંં માર્ગ પર આવેલા વીરથવા આશ્રમ ખાતે ખજૂરીનું વન જોવાલાયક છે. એમાંથી મેળવાયેલ કુદરતી પીણું નીરો પીવાની ખૂબ જ મઝા પડે છે. અહીંથી ડાંગ જિલ્લામાં આવેલું શબરીધામ (આશરે ૧૧ કિલોમીટર) તેમજ ગિરમાળનો ગિરા ધોધ (૧૦ કિલોમીટર) ખૂબ નજીક આવેલાં સ્થળો છે.
ઝાંખરી
ઉંચામાળા
ઉંચામાળા નજીક કાકરાપાર અણુશક્તિ મથક બાંધવામાં આવ્યું ત્યારથી આ ગામને અણુમાળા પણ કહેવાય છે. આ ગામ ખાતે અણુમથકના કર્મચારીઓના રહેવા માટેની વસાહત આવેલી છે.
ગૌમુખ
સોનગઢ તાલુકાના મુખ્ય મથકથી ડાંગના જગલ તરફ જતાંં રસ્તામાં આ સ્થળ આવે છે. જ્યા ઊંચા ડુંગર પર પથ્થરમાંથી બનાવેલા ગાયનાં મુખમાંથી બારેમાસ સતત પાણી નીકળ્યા કરે છે. એક માન્યતા મુજબ તે દેવતાઓની ગાય છે.
વાજપુરનો કિલ્લો
ઉચ્છલ તાલુકાના જાંબલી ગામની નજીક ઉકાઇ બંધના જળાશયના નીચાણ વિસ્તારમાં આ કિલ્લો આવેલો છે. ઉનાળાના દિવસો દરમ્યાન પાણી ઓછું થતાંં આ કિલ્લો બહાર દેખાય છે. મહારાષ્ટ્રના ખાનદેશ પ્રાંત તરફથી આવતા આક્રમણથી સોનગઢના ગાયકવાડી રાજ્યને બચાવવા કિલ્લાનું નિર્માણ થયુંં હતુંં.
દેવલપાડા (દેવલીમાડી)
સોનગઢ તાલુકાના દેવલપાડા ગામે દેવલી માડીનું મંદીર આવેલુ છે.
કાળાકાકર ડુંગર
ડોલવણ તાલુકાના પૂર્વ વિસ્તારમાં આવેલ કણધા અને વરજાખણ ગામ વચ્ચે આવેલો ડુંગર કાળાકાકર તરીકે પ્રખ્યાત છે. ડુંગર ઉપર વરસાદના દેવ વરુણ દેવનું મંદિર આવેલું છે.
થુટી
થુટી ઉચ્છલ તાલુકામાં અને સોનગઢથી ૮ કિ.મી દૂર આવેલુ એક નાનકડુ ગામ છે. થુટી ગામ ઉકાઇ જળાશયનાં કિનારે આવેલુ છે અને આ સ્થળની પર્યટકો મોટી સંખ્યામાં મુલાકાત લે છે.
જાણીતા વ્યક્તિઓ
સુરેશ જોષી (૧૯૨૧–૧૯૮૬) લેખક અને શિક્ષણશાસ્ત્રી. જન્મ: વાલોડ.
અમરસિંહ ચૌધરી (૧૯૪૧ -૨૦૦૪) ગુજરાતના ભૂતપૂર્વ મુખ્યમંત્રી. જન્મ: ડોલવણ.
રાજકારણ
વિધાન સભા બેઠકો
|}
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
તાપી જિલ્લા પંચાયત
શ્રેણી:ગુજરાતના જિલ્લાઓ |
રણોત્સવ | https://gu.wikipedia.org/wiki/રણોત્સવ | રણોત્સવ એટલે રણમાં ઉજવાતો ઉત્સવ. દુનિયાના અન્ય પ્રખ્યાત રણ વિસ્તારોમાં પણ આવા ઉત્સવોનું આયોજન પ્રવાસનપ્રવૃત્તિને વેગ આપવાના હેતુથી કરવામાં આવે છે. કચ્છ ઉપરાંત આફ્રિકા ખંડમાં આવેલા સહરાના રણ અને ભારત દેશમાં રાજસ્થાનના રણ ખાતે આ પ્રકારના ઉત્સવો યોજવામાં આવે છે.
ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લામાં દર વર્ષે રણોત્સવનું આયોજન થાય છે, જે આ વર્ષે પણ ફેબ્રુઆરી માસમાં ધોરડા ખાતે યોજાઈ ગયો. સામાન્ય રીતે રણોત્સવ ખારા પાણીના સરોવર પાસે યોજવામાં આવે છે.
આ ઉત્સવ દરમિયાન રણપ્રદેશમાં ઊંટ ઉપર ભ્રમણ, કચ્છની સંસ્કૃતિનું દર્શન કરાવતા ભુંગાઓમાં રાત્રિરોકાણ, કચ્છની સંસ્કૃતિના જનજીવનની ઝાંખી કરાવતા પ્રદર્શનો, કચ્છના સંગીત, ભરતકામ, માટીકલા, ચિત્રકામના ક્ષેત્રમાં નીવડેલા કલાકરોના કસબનું નિદર્શન, કચ્છની વાનગીઓ વગેરેનો લાભ મેળવી શકાય છે. રણોત્સવની શરુઆત દેસલ્સર સરોવરથી થાય છે જે ડિસેમ્બર મહિનામા યોજાય છે.
શ્રેણી:કચ્છ જિલ્લો |
અષ્ટાધ્યાયી | https://gu.wikipedia.org/wiki/અષ્ટાધ્યાયી | અષ્ટાધ્યાયી એ સંસ્કૃત વ્યાકરણનો ગ્રન્થ છે. ગ્રન્થ આઠ અધ્યાય અને પ્રત્યેક અધ્યાય ચાર-ચાર પાદમાં વિભાજિત છે. આઠ અધ્યાય હોવાથી જ ગ્રન્થનું નામ અષ્ટાધ્યાયી છે. અષ્ટાધ્યાયી ઉપરાંત તેને અષ્ટક, શબ્દાનુશાસન જેવા નામોથી ઓળખવામાં આવે છે. અષ્ટાધ્યાયી ના કર્તા પાણિનિ છે.
અષ્ટાધ્યાયી ગ્રન્થ પોતાની આગવી વિશેષતાઓને કારણે જગપ્રસિદ્ધ છે. કેટલીક વિશેષતાઓ નીચે પ્રમાણે છે.
-અષ્ટાધ્યાયી ગ્રન્થ એ લાગવપૂર્ણ છે. લગભગ 4000 સૂત્રોમાં લૌકિક અને વૈદિક બન્ને વ્યાકરણની ચર્ચા અહિં અત્યન્ત લાઘવપૂર્ણ રીતે સૂત્ર શૈલીમાં કરવામાં આવી છે.
-ગ્રન્થને અનવદ્ય માનવામાં આવ્યો છે. પતંજલિ મુજબ અષ્યાધ્યાયીમાં સૂત્રતો દૂરની વાત પણ એક વર્ણ પણ અનર્થક નથી
-અષ્ટાધ્યાયી એ વાક્યનિષ્પાદક યંત્રની જેમ કામ કરે છે.
-આધુનિક સમયમાં પાંચમી પેઢિના કમ્પ્યૂટર કે જે કૃત્રિમ બુદ્ધિ ધરાવતા હોય તેમની શોધ માટે પાણિનિ વ્યાકરણ(અષ્ટાધ્યાયી) ગ્રન્થના માળખાનો અભ્યાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે.
-અષ્ટાધ્યાયી વ્યાકરણ માં વૈશ્વિક વ્યાકરણ બનવાની ક્ષમતા છે.
ટૂંકમાં ગ્રન્થવ્યવસ્થ નીચે પ્રમાણે છે.......
અધ્યાય-1
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
અધ્યાય-2
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
અધ્યાય-3
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
અધ્યાય-4
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
અધ્યાય-5
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
અધ્યાય-6
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
અધ્યાય-7
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
અધ્યાય-8
પાદ-1,પાદ-2,પાદ-3,પાદ-4
આમ સમગ્ર ગ્રન્થ અધ્યાયમાં અને પ્રત્યેક અધ્યાય ચાર ચાર પાદમાં વિભાજિત છે.
કુલ પાદની સંખ્યા-32 છે.
દરેક પાદમાં અમુક સંખ્યામાં સૂત્રો છે.
સૂત્રોની કુલ સંખ્યા લગભગ 4000 છે.
આવિષયના ગુજરાતી માધ્યમથી તલસ્પર્શી અભ્યાસ માટે શ્રી ડો. વસન્ત ભટ્ટ (ડાયરેક્ટર ,ભાષાસાહિત્ય ભવન,ગુજરાતયુનિવર્સિટિ,અમદાવાદ)ના પુસ્તકો
મદદરૂપ થશે. જિજ્ઞાસુએ તે મેળવવા)
।।तस्मै श्री पाणिनये नमः।।
શ્રેણી:સાહિત્ય
શ્રેણી:પૂસ્તક પરિચય
શ્રેણી:સંસ્કૃત ભાષા |
ઉકાઇ | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઉકાઇ | ઉકાઇ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા તાપી જિલ્લાના કુલ ૭ (સાત) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા સોનગઢ તાલુકામાં આવેલું છે.
અહીં તાપી નદી પર વિશાળ બંધ બાંધવામાં આવેલો છે. આ બંધના પ્રતાપે અહીં જળ વિદ્યુત મથક, થર્મલ વિદ્યુત મથક, મત્સ્ય ઉછેર કેન્દ્ર, જે. કે. પેપર મીલ તેમ જ વનવિભાગ તાલિમ કેન્દ્ર વગેરે એકમો હાલ સુંદર રીતે ચાલી રહ્યા છે. આ ઉપરાંત અહીં સિંચાઇ ખાતાની કચેરી, વીજ નિગમના કર્મચારીઓની વસાહત, સિંચાઇ ખાતાના કર્મચારીઓની વસાહત, અતિથી ભવન વગેરે આવેલાં છે. અહીં આંગણવાડી, પ્રાથમિક શાળા, માધ્યમિક શાળા વગેરે શિક્ષણની સગવડો સાથે સાથે રંગ ઉપવન તેમ જ રમતનાં મેદાન પણ ઉપલબ્ધ છે.
ઉકાઈ ગામ તાલુકા મથક સોનગઢ (તાપ્તી રેલ્વે)થી ઉત્તર દિશામાં ૯ કી.મી. જેટલા અંતરે આવેલું છે. અહીંથી તાલુકા મથક સોનગઢ, જિલ્લા મથક વ્યારા, નજીકના મોટા શહેર સુરત તેમ જ રાજયના અન્ય મોટા શહેર જેવાં કે અમદાવાદ, ગાંધીનગર, મહેસાણા, વલસાડ, વડોદરા, રાજકોટ, ગોધરા જેવાં સ્થળોએ જવા માટે રાજ્ય પરિવહન નિગમની બસો ઉપલબ્ધ છે. અહીંથી નજીકનું વિમાન મથક સુરત તેમ જ નજીકનું રેલ્વે મથક સોનગઢ ખાતે આવેલું છે.
સંદર્ભો
બાહ્ય કડીઓ
ઉકાઇ બંધ વિશે માહિતી
ઔદ્યોગિક તાલીમ સંસ્થા, ઉકાઇની વેબસાઇટ
ઉકાઇ બંધ વિશે માહિતી મેપ્સ ઓફ ઇન્ડીયાની વેબસાઇટ પર
શ્રેણી:સોનગઢ તાલુકો |
ગોધરા | https://gu.wikipedia.org/wiki/ગોધરા | ગોધરા શહેર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના પંચમહાલ જિલ્લાનું તેમ જ ગોધરા તાલુકાનું મુખ્યમથક છે. અમદાવાદથી મધ્ય-પ્રદેશ તરફ જતા રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ નં. ૫૯ પરનું આ વ્યાવસાયિક કેન્દ્ર છે. ગોધરા વડોદરાથી દિલ્હી જતા રેલ્વે માર્ગ પરનું મહત્વનું સ્ટેશન છે. આ ઉપરાંત વાપીથી શામળાજી જતો રાજ્ય ધોરી માર્ગ નં. ૫-અ પણ અહીંથી પસાર થાય છે.
ઇતિહાસ
ઐતિહાસિક સ્ત્રોતોમાં પ્રાચીનકાળથી ગોધરાના ઉલ્લેખો મળે છે. પ્રાચીનકાળથી અત્યાર સુધીમાં ગોધરાના ગોદ્ધહક, ગોદ્દહ, ગોધ્રા અને ગોધરા એવા નામો હતા. ગોધરા મોર્યકાળની સત્તાનો ભાગરુપ નગર હતું. એ વખતના અવશેષોમાં ગોધરાનો ઉલ્લેખ વિજય છાવણી તરીકે કરવામાં આવ્યો હતો. સલ્તનત કાળ દરમિયાન ગોધરા ગાયો ચરવાની ભૂમિ તરીકે જાણીતું હતું. ચાંપાનેરથી ગોધરા ગાયો ચરવા માટે આવતી હતી એવી લોકવાયકાઓ પ્રચલિત હતી. વિક્રમ સંવત ૧૨૭૪માં ગોધરામાં ચાલુક્ય વંશનો કણ્વ નામનો રાજા રાજ્ય કરતો હતો. બ્રિટિશકાળ દરમિયાન ગોધરા પ્રસિદ્ધ વિપ્લવકારી તાત્યા ટોપેની પ્રવૃત્તિનું કેન્દ્ર હતું. ૨૦મી સદીની શરુઆતમાં ગોધરા સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામની પ્રવૃત્તિઓથી ધમધમતું થયું હતું.
૧૯૧૭માં ગોધરા ખાતે સરદાર વલ્લભભાઇ પટેલ સૌપ્રથમ વખત મહાત્મા ગાંધીને મળ્યા હતા અને તે પછી ભારતના સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં જોડાયા હતા.
ઇ.સ. ૨૦૦૨માં મુસ્લિમોના ટોળાંએ અયોધ્યાથી આવતી સાબરમતી એક્સ્પ્રેસ ટ્રેનના કારસેવકોના ડબ્બાને આગ ચાંપતા સત્તાવાર રીતે ૫૯ લોકો જીવતા બળી ગયાં હતાં. આ ઘટનાને પગલે ગુજરાત ભરમાં હિંસા ભડકી ઉઠી હતી, જેમાં આશરે ૧,૦૦૦થી વધુ લોકોએ જાન ગુમાવ્યા હતા.
ભૂગોળ
ગોધરા .Falling Rain Genomics, Inc - ગોધરા પર વસેલું છે.
જોવાલાયક સ્થળો
thumb|બસ સ્ટેન્ડ પાસે આવેલો નેહરુ બાગ
thumb|રામસાગર તળાવ, ગોધરા
ત્રિમૂર્તિ મંદિર
લાલબાગ
કનેલાવ તળાવ
વાવડી બુઝુર્ગ હનુમાન મંદિર
રામસાગર તળાવ
ચબૂતરો
બગીચો
ખેતીવાડી ઉત્પન્ન બજાર સમિતિ (A.P.M.C.)
જલારામ મંદિર
પોપટપુરા ગણેશ મંદિર
ખોડિયાર માતાનું મંદિર
પંચામૃત ડેરી
આરણ્યક
વૃતાલય વિહારમ
હમીરપુર સુએજ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ
સંદર્ભ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગોધરા તાલુકો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો |
ધુવારણ | https://gu.wikipedia.org/wiki/ધુવારણ | ધુવારણ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના ચરોતર પ્રદેશમાં આવેલા આણંદ જિલ્લામાં આવેલા કુલ ૮ (આઠ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા ખંભાત તાલુકામાં આવેલું એક ગામ છે. ધુવારણ ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય ખેતી, ખેતમજૂરી તેમ જ પશુપાલન છે. આ ગામમાં મુખ્યત્વે ડાંગર, બાજરી, તમાકુ તેમ જ શાકભાજીના પાકની ખેતી કરવામાં આવે છે. આ ગામમાં પ્રાથમિક શાળા, પંચાયતઘર, આંગણવાડી તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે.
ધુવારણ ખંભાતના અખાત નજીક આવેલું છે. અહીં ધુવારણ તાપ વિદ્યુત મથક આવેલું છે, જે હવે બંધ સ્થિતિમાં છે.
સંદર્ભ
શ્રેણી:ખંભાત તાલુકો
શ્રેણી:ચરોતર |
પાટણ | https://gu.wikipedia.org/wiki/પાટણ | પાટણ () સરસ્વતી નદીને તટે વસેલું અને ગુજરાતના સુવર્ણયુગની સાક્ષી આપતું નગર છે. તે ઉત્તર ગુજરાતના પાટણ જિલ્લા અને પાટણ તાલુકાનું મુખ્યમથક છે. ગુજરાતને ગુજરાત નામ મળ્યા પછી પાટણ તેનું પહેલું પાટનગર બન્યું. પાટણ તેની સ્થાપના બાદ ૧૪મી સદી સુધીનાં લગભગ ૬૫૦થી વધુ વર્ષ પર્યંત ગુજરાતનું પાટનગર રહેલું. સોલંકી રાજવીઓની રાજધાનીનું આ નગર-પાટણ એક કાળે વિસ્તારમાં અને વૈભવમાં, શોભામાં અને સમૃદ્ધિમાં, વાણિજ્ય, વીરતામાં ને વિદ્યામાં, તે કાળના ધારા-અવંતી જેવી શ્રી, સરસ્વતી અને સંસ્કારલક્ષ્મીથી સમૃદ્ધ નગરીઓની સ્પર્ધા કરતું પાટણ ભારતવર્ષમાં પ્રસિદ્ધ હતું.
ઇતિહાસ
અણહિલપુર-પાટણનું નામ ગુજરાતના સામ્રાજ્યનો પાયો નાખનાર ગણાતા વનરાજ ચાવડાના બાળમિત્ર અને સહાયક ભરવાડ અણહિલના નામ પરથી પડ્યું હોવાનું કહેવાય છે. અનુશ્રુતિ પ્રમાણે વિ.સં. ૮૦૨ (ઈ.સ. ૭૪૬, ૨૮ માર્ચ)ના દિવસે અણહિલ ભરવાડે બતાવેલી જગાએ વનરાજ ચાવડાએ આ શહેરની સ્થાપના કરી હતી. પંચાસરના રાજા જયશિખરીનું કલ્યાણના રાજા ભુવડને હાથે યુદ્ધમાં મૃત્યુ થયા પછી બાળ વનરાજને મામા સુરપાળ અને તેની માતા રાણી રૂપસુંદરીએ ઉછેર્યો. વનરાજે પછી ટોળી જમાવીને રાજ્યની સ્થાપના કરી અને અણહિલપુર-પાટણ વસાવ્યું. આ વનરાજ ચાવડાથી જ ગુજરાતના રજપૂતયુગના ઇતિહાસનો આરંભ થાય છે. આજે પણ, મૂળ પંચાસરના દેવાલયમાંથી લવાયેલી પારસનાથ ભગવાનની મૂર્તિ પંચાસરા પારસનાથને નામે ઓળખાતા પાટણના દેરાસરમાં જોવા મળે છે. તે દેરાસરના એક ગોખમાં વનરાજ ચાવડાની પુરાણી મૂર્તિ પણ છે. ગુજરાતના સામ્રાજ્ય અને સમૃદ્ધિનો સુવર્ણયુગ સોળે કળાએ પ્રકાશ્યો સિદ્ધરાજ જયસિંહના સમયમાં. તે સમયના અત્યંત વિસ્તૃત નગર પાટણની જાહોજલાલી અને શોભાનાં વર્ણનો અનેક પ્રાચીન ગ્રંથોમાં જળવાયેલાં છે. અલાઉદ્દીન ખીલજીએ પાટણ ભાંગ્યા પછી અહમદશાહે પાટનગર બદલ્યું અને સાબરમતીને તીરે અહમદાબાદ (અમદાવાદ) વસાવ્યું ને પાટણનાં મહત્વ અને જાહોજલાલીનો અસ્ત થયો.
સાહિત્યમાં
કનૈયાલાલ મુનશીની વિખ્યાત નવલકથા પાટણની પ્રભુતા, ગુજરાતનો નાથ અને રાજાધિરાજ ઉપરાંત તેની પહેલાંના ભીમદેવ સોલંકીના સમયમાં મહમદ ગઝનીના આક્રમણની કથા રજૂ કરતી જય સોમનાથમાં પાટણ કેન્દ્રમાં છે. એ સિવાય પણ સોલંકી કથા પર આધારિત નવલકથાઓમાં પાટણ કેન્દ્રવર્તી છે.
પાટણમાં કાદંબરી જેવા કપરા સંસ્કૃત ગદ્યગ્રંથોનો જૂની ગુજરાતી ભાષાના પદ્યમાં કાવ્યમય અનુવાદ કરનાર અને પદો લખનાર લગભગ પંદરમી સદીના કવિ ભાલણ થઇ ગયા હતા.
જૈન સાધુઓ - હેમચંદ્રાચાર્ય ઉપરાંત રામચંદ્ર, ગુણચંદ્ર અને અન્ય ધર્મજ્ઞો-સાહિત્યજ્ઞોની કૃતિઓ ભંડારોમાં સચવાઈ રહી.
જોવાલાયક સ્થળો
રાણકી વાવ
thumb|right|250px|રાણીની વાવ
રાણી ઉદયમતી (રાણી) આ વાવ તેમના પતિ ભીમદેવની યાદમાં ઇ.સ. ૧૦૬૩માં બનાવી હતી. આ વાવ પછી નજીકની સરસ્વતી નદી દ્વારા છલકાઇ આવી હતી અને ૧૯૮૦ના દાયકાના અંતમાં તે ભારત પુરાતત્વીય સર્વે દ્વારા ખોદકામ કરવામાં આવ્યું હતું ત્યારે નૈસર્ગિક હાલતમાં મળી આવી હતી. રાણીની વાવનો ભારતની શ્રેષ્ઠ વાવોમાં સમાવેશ થાય છે અને આ એક પ્રાચીન રાજધાની શહેરમાં સૌથી પ્રખ્યાત વારસો છે. તે લોકભાષામાં રાણકી વાવ તરીકે જાણીતી છે. ૨૦૧૪ના વર્ષમાં તેને યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહર સ્થળ તરીકે જાહેર કરવામાં આવેલ છે.
સહસ્ત્રલિંગ તળાવ
આ તળાવને કાંઠે અનેક મઠો અને પાઠશાળાઓ હતાં. પરંતુ હાલ, સહસ્ત્રલિંગ તળાવના કાંઠા પરના શિવાલયો અને સંસ્કૃત પણ શાળામાં મહાન સંસ્કૃતિ વિદ્વાનોએ જે વિદ્યાગ્રંથો સર્જ્યા તે તો હવે અપ્રાપ્ય જ નહીં વિસ્મૃત પણ છે.
પાટણમાં આ ઉપરાંત અનેક સુંદર જિનાલયો જોવા મળે છે તથા ત્યાંના સમૃદ્ધ ગ્રંથભંડારોમાં હજારો પ્રાચીન હસ્તપ્રતો તેમજ પ્રાચીન ગ્રંથોની નકલો સચવાયેલી છે. ક.મા. મુનશીના પ્રયત્નથી તેમજ અનેક દાતાઓની સહાયથી ત્યાં હેમચંદ્ર સ્મારક રચવામાં આવ્યું છે. તેમાં આધુનિક વ્યવસ્થાનો ઉપયોગ કરીને ઠેરઠેરથી હસ્તપ્રતો લાવીને સંઘરવામાં આવી છે.
ઉદ્યોગ
અહીંના વિશ્વવિખ્યાત પટોળાનો હાથવણાટનો ઉદ્યોગ ઉપરાંત હાથવણાટનાં રેશમી કાપડ મશરૂ માટે પણ જાણીતું છે. આજે આશરે ૪૦૦ કુટુંબો આ મશરૂનાં હાથવણાટમાંથી રોજી મેળવે છે. ભૂતકાળમાં આ વસ્ત્ર, વિવિધ ધર્મોની અલગ-અલગ ધાર્મિક વિધિઓમાં વપરાતું હતું, જે હવે બદલાતા જમાના સાથે નવી ડિઝાઇન સાથે વિદેશોમાં નિકાસ પામે છે અને ફેશન ઉદ્યોગમાં બહોળા પ્રમાણમાં વપરાય છે.
સંદર્ભ
ગુજરાતી.નેટના સંગ્રહમાંથી
બાહ્ય કડીઓ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:પાટણ તાલુકો |
બીલીમોરા | https://gu.wikipedia.org/wiki/બીલીમોરા | બીલીમોરા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા નવસારી જિલ્લામાં આવેલા કુલ ૬ (છ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા ગણદેવી તાલુકાનું પશ્ચિમ રેલ્વે પર આવેલું એક મહત્વનું શહેર છે.
ઇતિહાસ
બીલીમોરાનું નામ બે અલગ ગામો બીલી અને ઓરિઆમોરાનાં નામોથી બન્યું છે. અહીં આઝાદી સુધી ગાયકવાડ રાજ હતું. સોનીવાડ વિસ્તારમાં આવેલી પોસ્ટ ઓફીસ હજુ પણ એ વાત ની સાક્ષી પૂરે છે. ગાયકવાડી શાસનકાળ દરમ્યાન બીલીમોરા એક મહત્વનુ બંદર હતું. વર્ષો પહેલાંથી અહીં નળીયાંનું ઉત્પાદન થતું તેમ જ આ નળીયાંની બંદર પરથી વહાણો દ્વારા નિકાસ કરવામાં આવતી હતી. નૌકાઓના બાંધકામ માટે પણ બીલીમોરા એક સમયે દૂર દેશાવરમાં જાણીતું હતું. ગાયકવાડી રાજના શાસન દરમ્યાન અંહીથી ઉનાઇ તેમ જ વઘઇ જતી નેરોગેજ રેલ્વેનું નિર્માણ થયું હતું. આ રેલ્વે બંદર સુધી જતી હોવાથી ડાંગના જંગલોમાંથી લાવવામાં આવેલું ઇમારતી લાકડું વહાણો દ્વારા નિકાસ થતું. એ સમયમાં બીલીમોરા ઇમારતી લાકડાંના વેપારનું મુખ્ય કેન્દ્ર બન્યું હતું.
જોવાલાયક સ્થળો
અહીં બંદર, ગંગામાતાનું મંદિર, સોમનાથ મંદિર, ગાયત્રી માતાનું મંદિર, જલારામ મંદિર, સ્મશાન ભૂમિ વગેરે જોવાલાયક સ્થળો છે. અહીં ખ્રિસ્તી દેવળ, મસ્જિદ અને દરગાહ પણ આવેલા છે. ગામમાં જૈવ વિવિધતા પરીપુર્ણ રહે તે માટે વન્યજીવ સંરક્ષણ માટે વાઈલ્ડલાઇફ વેલફેર ફાઉન્ડેશન નવસારી નામની સંસ્થા કાર્ય કરે છે.
શિક્ષણ
વી.એસ. પટેલ કોલેજ
વિવિધ સરકારી અને ખાનગી શાળાઓ
આ પણ જુઓ
સોમનાથ મંદિર (બીલીમોરા)
સરા લાઇન
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
સોમનાથ મહાદેવ, બીલીમોરા વિશે માહિતી
બીલીમોરા વિશે માહિતી ઇન્ડીયાનાઈન.કોમ પર
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગણદેવી તાલુકો |
ગંગાસતી | https://gu.wikipedia.org/wiki/ગંગાસતી | ગંગાસતી ભક્તિ આંદોલનના મધ્યકાલિન કવિયત્રી હતા, જેમણે ગુજરાતીમાં સંખ્યાબંધ ભજનો રચ્યા હતા.
જીવન
તેમના જીવન વિશે કોઇ પ્રમાણભૂત માહિતી મળતી નથી કારણકે તેમના ભજનો અને જીવન કથા મૌખિક રીતે રજૂ થતી આવી છે. લોકકથાઓ અનુસાર, તેઓ હાલના ગુજરાતમાં આવેલા સૌરાષ્ટ્ર વિસ્તારમાં રાજપરા ગામમાં સરવૈયા રાજપૂત કુટુંબમાં આશરે ૧૨મી થી ૧૪ સદીમાં જન્મ્યા હતા. તેમના લગ્ન ભાવનગર નજીક આવેલા સમઢીયાળાના ગિરાસદાર કહળસંગ અથવા કહળુભા સાથે થયા હતા. કહળસંગ ભક્તિ આંદોલનના નિજ્ય અનુયાયી હતા. તેમને અજોભા નામનો પુત્ર હતો જેના લગ્ન પાનબાઇ સાથે થયા હતા. ગંગાસતી અને કહળસંગ અત્યંત ધાર્મિક હતા અને તેમનું ઘર ધાર્મિક સત્સંગનું કેન્દ્ર બન્યું. આવનારા લોકો અને સાધુઓ માટે તે નાનું પડતા તેઓ ખેતરમાં જઇ વસ્યા અને ત્યાં ઝૂંપડી બાંધી રહેવા લાગ્યા અને સત્સંગ ત્યાં ચાલુ રાખ્યો. લોકવાયકા મુજબ, લોકોના વ્યંગથી પોતાની આધ્યાત્મિક સિદ્ધિઓની સાબિતી આપવા માટે, કહળસંગ સિદ્ધિનો ઉપયોગ કરવા પ્રેરાયા. એથી ગાય સજીવન થઈ અને ચોતરફ વાત ફેલાઈ ગઈ. સિદ્ધિનો અકારણ ઉપયોગ અને પરિણામ સ્વરૂપ આવી મળેલ પ્રસિદ્ધિ ભજનમાં બાધા કરશે એમ સમજાતાં તેમણે પ્રાયશ્ચિતરૂપે દેહત્યાગનો સંકલ્પ કર્યો. ગંગાસતીએ પણ તેમની સાથે દેહત્યાગની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. પરંતુ કહળસંગે પાનબાઈનું અધ્યાત્મ શિક્ષણ પૂરું ન થાય ત્યાં સુધી તેમને રોકાઈ જવાની આજ્ઞા કરી. કહળસંગે દેહત્યાગ કરી સમાધિ લીધી ત્યારપછી એમ કહેવાય છે કે ગંગાસતી રોજ એક ભજનની રચના કરતાં અને પાનબાઈને સંભળાવતા. ગંગાસતીના ભજનો એક રીતે પાનબાઈને ઉદ્દેશીને અપાયેલ આધ્યાત્મિક શિક્ષણ છે. બાવન દિવસ સુધી આ ક્રમ જારી રહ્યો, જેના પરિણામે બાવન ભજનોની રચના થઈ. ગંગાસતીએ ત્યારબાદ સમાધિ લીધી.
કહળસંગ, ગંગાસતી અને પાનબાઈની સમાધિઓ સમઢીયાળા ગામે કાળુભાર નદીના કાંઠે આવેલી છે.
ભજનો
ગંગાસતીએ ગુરૂની મહિમા અને મહત્વ, અનુયાયીનું જીવન, કુદરત અને ભક્તિનો અર્થ વગેરે પર ભજનો રચ્યા છે. તે પાનબાઇને ઉદ્દેશીને રચવામાં આવ્યા છે. આ ભજનો કોઇ ભગવાનનો ઉલ્લેખ કરતા નથી પરંતુ સામાન્ય સ્વરૂપમાં ભગવાનનો ઉલ્લેખ કરે છે. તે અધ્યાત્મના વિવિધ પાસાંઓને પણ રજૂ કરે છે. આ ભજનો સૌરાષ્ટ્ર અને ભક્તિ સંગીતમાં હજુ પણ લોકપ્રિય છે.
ચલચિત્ર
૧૯૭૯માં તેમના જીવન પર આધારિત દિનેશ રાવલ દ્વારા દિગ્દર્શિત ગુજરાતી ચલચિત્ર ગંગાસતી રજૂ થયું હતું.
પૂરક વાચન
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગંગાસતીના બધાં ભજનો
ગંગાસતીના ૫૨ ભજનોના સંગ્રહનું ઈ-પુસ્તક |
રાજકોટ જિલ્લો | https://gu.wikipedia.org/wiki/રાજકોટ_જિલ્લો | thumb|right|ગોંડલનો નવલખો મહેલ
thumb|200px|right| ગુજરાતમાં સૌરાષ્ટ્રના જિલ્લા
રાજકોટ જિલ્લો પશ્ચિમ ભારતના ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર પ્રદેશમાં આવેલો જિલ્લો છે. જિલ્લાનું મુખ્ય મથક રાજકોટ શહેર છે.
તાલુકાઓ
રાજકોટ જિલ્લામાં કુલ ૧૧ તાલુકાઓ આવેલા છે:
રાજકોટ
ગોંડલ
જેતપુર
ધોરાજી
કોટડા-સાંગાણી
ઉપલેટા
જામકંડોરણા
પડધરી
લોધિકા
જસદણ
વીંછીયા
વસ્તી
૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી પ્રમાણે રાજકોટ જિલ્લાની વસ્તી ૩૭,૯૯,૭૭૦ છે, જે લાઇબેરિયા દેશ અથવા યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના ઓરેગોન રાજ્યની વસ્તી બરાબર છે. જે પ્રમાણે ભારતમાં ૬૪૦ જિલ્લાઓમાંથી રાજકોટને ૬૮મો ક્રમ આપે છે. જિલ્લાની વસ્તી ગીચતા છે. ૨૦૦૧-૨૦૧૧ના દશકામાં વસ્તી વધારાનો દર ૧૯.૮૭% હતો. રાજકોટમાં પુરુષો-સ્ત્રીઓનું પ્રમાણ દર ૧૦૦૦ પુરુષોએ ૯૨૪ સ્ત્રીઓનું છે, અને સાક્ષરતા દર ૮૨.૨% છે.
રાજકારણ
વિધાનસભા બેઠકો
|}
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
રાજકોટ જિલ્લા પંચાયત
શ્રેણી:ગુજરાતના જિલ્લાઓ |
વડોદરા જિલ્લો | https://gu.wikipedia.org/wiki/વડોદરા_જિલ્લો | thumb|200px|right|મધ્ય ગુજરાતના જિલ્લાઓ
વડોદરા જિલ્લો ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના મધ્ય ભાગમાં આવેલો જિલ્લો છે. વડોદરા જિલ્લાનું મુખ્ય મથક વડોદરા મહાનગર છે.
તાલુકાઓ
વડોદરા
ડભોઇ
કરજણ
પાદરા
સાવલી
શિનોર
વાઘોડિયા
ડેસર
રાજકારણ
વિધાન સભા બેઠકો
|}
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
વડોદરા જિલ્લા પંચાયતની વેબસાઇટ
શ્રેણી:ગુજરાતના જિલ્લાઓ |
સંસ્કૃત વ્યાકરણ | https://gu.wikipedia.org/wiki/સંસ્કૃત_વ્યાકરણ | કોઈ પણ ભાષાને જીવંત રાખવા માટે તેનું વ્યાકરણ સુવ્યવસ્થિત અને વૈજ્ઞાનિક હોય તે જરૂરી છે. આપણે સંસ્કૃત વિષે એ બાબતે ગર્વ લઈ શકીએ છીએ કે તેનુ વ્યાકરણ વિશ્વની બીજી તમામ ભાષાઓ ના વ્યાકરણ કરતાં વધુ વ્યવસ્થિત અને વૈજ્ઞાનિક છે. વ્યાકરણ શબ્દનો અર્થ-- સંસ્કુત વ્યાકરણશાસ્ત્ર મુજબ વ્યાકરણનો અર્થ આ મુજબ છે-"व्याक्रियन्ते पृथ्थक्रियन्ते अनेन शब्दाः इति।" અર્થાત "જેના વડે શબ્દોને(પ્રકૃતિ-પ્રત્યયમાં) બિભાજીત કરવામાં આવે છે તે વ્યાકરણ છે. " દા.ત. रामः = राम(પ્રકૃતિ)+ सु(પ્રત્યય). સંસ્કૃત સાહિત્યમાં ઘણા વૈયાકરણો થઈ ગયા જેમણે વ્યાકણ પર પોતાના ગ્રન્થો લખ્યા છે, પણ તે બધામાં અને વિશ્વ આખામાં પાણિનિ વ્યાકરણ તેની આગવી વિશેષતાઓ(જેવી કે લાઘવ,અનવદ્યતા,સંપૂર્ણ વૈજ્ઞાનિકતા, વાક્યનિષ્પાદન, અર્થનો પણ સમાવેશ વગેરે) ને કારણે પ્રસિદ્ધ છે. વધુમાં આધુનિક સમયમાં કમ્પ્યૂટર લેંગ્વેજના નૂતન અનુસંધાન માટે પાણિનિ વ્યાકરણ(અષ્ટાધ્યાયી) ના માળખાનો અભ્યાસ થઈ રહ્યો છે.ઉપરોક્ત વ્યાકરણની વ્યાખ્યાના અનુસંધાનમાં એ વાતની સ્પષ્ટતા જરૂરી છે કે પાણિનિ વ્યાકરણ એ ઉપરોક્ત વ્યાખ્યા મુજબનુ પૃથ્થકરણાત્મક વ્યાકરણ ન હોતા સંયોગાત્મક વ્યાકરણ છે.(આ વિષય પર વધુ માહિતી શ્રી ડો.વસન્ત મ. ભટ્ટ ( ડાયરેક્ટર ભાષાસાહિત્ય ભવન,ગુજરાત યુનિવર્સિટિ,અમદાવાદ) ના આ વિષય પર ના લેખો તેમજ પુસ્તકો માં વિસ્તૃત રીતે પ્રસ્તૃત છે.જિજ્ઞાસુએ તે અવશ્ય જોવા.
સંસ્કૃત વ્યાકરણના મુનિત્રય અને તેમનુ પ્રદાન-
(૧)પાણિનિ - અષ્ટાધ્યાયી
(૨)કાત્યાયન- વાર્તિકો
(૩)પતંજલિ - વ્યાકરણ મહાભાષ્ય |
વિસનગર | https://gu.wikipedia.org/wiki/વિસનગર | વિસનગર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના મહેસાણા જિલ્લાના વિસનગર તાલુકાનું શહેર અને તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે.
નામ
વિસનગર નામ વિશળદેવસિંહ વાઘેલા રાજાના નામ પરથી પડયું છે.
શિક્ષણ
ઉત્તર ગુજરાતમાં ઉચ્ચ શિક્ષણની શરુઆત એમ.એન. કૉલેજથી થઈ. તેથી તેને "રણની રાણી" કહેવામાં આવે છે. વિસનગરમાં ઇજ્નેરી કોલેજ અને ડેન્ટલ કોલેજ પણ આવેલી છે.
જ્ઞાનપીઠ પુરસ્કારથી સન્માનીત કવિશ્રી વી. કે. ગોકાક આ કોલેજના પ્રાચાર્ય રહી ચૂકયા છે. રંગભૂમિના નટ સમ્રાટ જયશંકર 'સુંદરી' આ સંસ્કાર નગરીનું સંતાન. સહકારી કાર્યકર સાંકળચંદ પટેલની આ કર્મભૂમિ છે.
શિક્ષણ ઊપરાંત વિસનગર ધંધાનું મોટું ધામ છે. તાંબા-પીત્તળનાં ઘાટનાં વાસણો માટે તે પ્રખ્યાત છે.
સંદર્ભ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:વિસનગર તાલુકો |
નગીના વાડી | https://gu.wikipedia.org/wiki/નગીના_વાડી | {
"type": "FeatureCollection",
"features": [
{
"type": "Feature",
"properties": {
"marker-symbol": "circle",
"marker-size": "small",
"title": "નગીના વાડી"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [
72.601120233885,
23.006054319405
]
}
}
]
}
નગીના વાડી કાંકરિયા તળાવની મધ્યમાં આવેલા બગીચાનું નામ છે.
નામ
નગીના શબ્દનો ઉર્દુમાં અર્થ સુંદર થાય છે.
બાંધકામ
ગોળ તળાવની એક તરફથી એનો પ્રવેશ બાંધેલો છે, જે તળાવના મધ્ય સુધી લઇ જાય છે. આ ગોળાકાર ટાપુ ઉપર એક નાનકડા મહેલ જેવું મકાન પણ છે. થોડા વર્ષો પહેલા અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશને અહીં સંગીતના તાલે નાચતા ફુવારા (Musical Fountains) બનાવ્યા છે, ત્યારથી નગીના વાડીની શકલ પલટાઇ ગઇ છે. અહીં ફરતે ખાણીપીણી ની નાની નાની જગ્યાઓ પણ બનાવીને ભાડે આપવામાં આવી છે. ઉનાળાની સાંજે નગીના વાડીમાં માનવ મેદની ઉમટી પડે છે.
સંગીતના તાલે નાચતા ફુવારા પર લેસર લાઇટ દ્વારા વિવિધ આકૃતિઓ અને ભાત દ્વારા લોકોને મનોરંજન પુરૂ પાડવામાં આવે છે. મુલાકાતીઓ માટે ફુવારા સામે પગથીયા સ્વરૂપે બેસીને જોઇ શકાય તેવી સુવિધા પણ ઉપલબ્ધ છે. તળાવથી નગીનાવાડી સુધી લઇ જતા રસ્તાને સુંદર હરિયાળી અને તેની બન્ને બાજુએ મુલાકાતીઓ માટેની બેઠક વ્યવસ્થા કરવામાં આવેલી છે.
છબીઓ
સંદર્ભ
શ્રેણી:અમદાવાદ
શ્રેણી:અમદાવાદનાં જોવાલાયક સ્થળો |
નોબૅલ પારિતોષિક | https://gu.wikipedia.org/wiki/નોબૅલ_પારિતોષિક | નોબૅલ પારિતોષિક સ્વિડીશ પારિતોષિક છે. જેની શરૂઆત ૧૮૯૫ માં સ્વિડીશ રસાયણશાસ્ત્રી આલ્ફ્રેડ નોબેલે કરી હતી. પ્રથમ પારિતોષિક સન. ૧૯૦૧માં શાંતિ, સાહિત્ય, રસાયણ શાસ્ત્ર, શરીર વિજ્ઞાન અથવા વૈદક અને ભૌતિક શાસ્ત્ર માટે આપવામાં આવેલ. અર્થ શાસ્ત્ર માટેનું પારિતોષિક સને.૧૯૬૯ માં શરૂ થયેલ.
ડાયનેમાઇટના શોધક ડો. આલ્ફ્રેડ નોબેલ સ્વિડિશ વૈજ્ઞાનિક હતા. તેઓએ કરેલી વૈજ્ઞાનિક શોધો દ્વારા તેમને અઢળક કહી શકાય એટલા પ્રમાણમાં ધન પ્રાપ્ત થયું હતું. ડાયનેમાઇટનો બહોળો ઉપયોગ યુધ્ધ લડવામાં થયેલો જોઇ તેમનું દિલ અત્યંત દુ:ખી થયું હતું. એમની અઢળક સંપત્તિમાંથી ખપ પૂરતું ધન રાખી બાકીની મિલકતનો સદ્ઉપયોગ કરવા માટે તેમણે એક વસિયતનામું બનાવ્યું. આ વસિયતનામા મુજબ તેમની મિલકતના વ્યાજમાંથી સાહિત્ય, વૈદક, ભૌતિક વિજ્ઞાન, અર્થશાસ્ત્ર, રસાયણ વિજ્ઞાન અને શાંતિ એમ કુલ છ ક્ષેત્રોમાં નોંધપાત્ર યોગદાન આપનાર વ્યક્તિવિશેષને દર વર્ષે ૯૦ લાખ સ્વિડિશ ચલણની રાશિનું પારિતોષિક એનાયત કરવામાં આવે છે.
ઇ.સ. ૧૯૦૧ના વર્ષથી આ નોબેલ પારિતોષિકો નિયમિતપણે એનાયત કરવામાં આવે છે.
આ પણ જુઓ
નોબેલ પારિતોષિક વડે સન્માનીત મહાનુભાવોની સંપૂર્ણ યાદી.
નોબેલ પારિતોષિક વડે સન્માનીત મહિલાઓની માહિતી.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
"નોબેલ કમિટી"
નોબેલ ફાઉન્ડેશન – નોબેલ ફાઉન્ડેશનની અધિકૃત વેબ.
નોર્વેજીયન નોબેલ કમિટી – નોબેલ શાંતિ પારિતોષિકની અધિકૃત વેબ.
સ્વિડીશ અકાદમી – અધિકૃત વેબ.
શ્રેણી:પારિતોષિકો |
સંગણક | https://gu.wikipedia.org/wiki/સંગણક | right|thumb|ધ નાસા કોલંબિયા સુપરકમ્પ્યુટર.
સંગણક કે કમ્પ્યુટર એટલે એવું યંત્ર કે જે તેને ક્રમાદેશન (કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામીંગ) કરીને અપાયેલી સુચનાઓ મુજબ કાર્ય કરીને વિવિધ સ્વરૂપની માહિતી અને ડેટા પર વિવિધ પ્રક્રિયા કરી શકે છે.
વિગત
આધુનિક સંગણકોને મળતા આવતા પહેલા ડિવાઇસિસ 20મી સદીની મધ્યના હતા (૧૯૪૦–૧૯૪૫), જોકે કમ્પ્યુટરનો અભિગમ અને વિવિધ યંત્રો અગાઉ અસ્તિત્વ ધરાવતા કમ્પ્યુટર્સ જેવા હતા. અગાઉના ઇલેક્ટ્રોનિક કમ્પ્યુટર્સ વિશાળ ઓરડાના કદના હતાં, અને આધુનિક સો જેટલા પર્સનલ કમ્પ્યુટર્સ જેટલી વીજળી વાપરી નાખતા હતા. આધુનિક કમ્પ્યુટર્સ નાની ઇન્ટિગ્રેટેડ સર્કિટ પર આધારિત છે અને માહિતીના સંગ્રહની દ્રષ્ટિએ અબજોગણા વધુ સક્ષમ છે. હાલમાં, સાદા કમ્પ્યુટર્સ કાંડા ઘડિયાળમાં સમાવી શકાય તેટલા નાના બની શકે છે અને તે ઘડિયાળની વીજકોષ (બેટરી)થી ચલાવી શકાય છે. વિવિધ પ્રકારના વ્યક્તિગત કમ્પ્યુટર્સ માહિતી યુગના ઓળખ ચિન્હોરૂપ છે, જોકે, હાલમાં જે પ્રકાર સર્વ સામાન્ય છે તે એમ્બેડેડ કમ્પ્યુટર. એમ્બેડેડ કમ્પ્યુટર્સ નાના સરળ યંત્રો છે જેનો ઉપયોગ બીજા યંત્રોને અંકુશમાં રાખવા થાય છે-ઉદાહરણ તરીકે, એમ્બેડેડ કમ્પ્યુટર્સ લડાકુ વિમાનથી લઇને ઔદ્યોગિક રોબોટ્સ, ડિજિટલ કેમેરા અને બાળકોના રમકડાંમાં જોવા મળી શકે છે.
સૂચનાઓની યાદીનો સંગ્રહ અને અમલ કરવાની ક્ષમતાને ક્રમાદેશ (કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ) કહે છે જે કમ્પ્યુટર્સને ખુબજ ઉપયોગી બનાવે છે અને અન્ય ગણનયંત્રોથી (જેવા કે કેલ્ક્યુલેટર)થી તેને અલગ પાડે છે.ચર્ચ ટર્નીંગ થિસીસ એ આ વિવિધતાનું ગણીતીય નિરૂપણ છેઃ ચોક્કસ ઓછામાં ઓછી ક્ષમતા સાથેનું કોઇ પણ કમ્પ્યુટર તે સૈદ્ધાંતિક રીતે અન્ય કમ્પ્યુટરો જે કાર્ય કરે છે તે જ કાર્ય હાથ ધરવા સક્ષમ હોય છે. તેથી, પર્સનલ ડિજિટલ આસિસ્ટંટ (પિડિએ) અને સુપરકમ્પ્યુટર સુધીની ક્ષમતા અને જટિલતા ધરાવતા કમ્પ્યુટર્સ સમાન સમય અને સંગ્રહ શક્તિ સાથે એક સરખા કમ્પ્યુટેશનલ કામ કરવા સક્ષમ હોય છે.
કમ્પ્યુટિંગનો ઇતિહાસ
thumb|right|ધ જેક્વાર્ડ લૂમ - પહેલા પ્રોગ્રામ થઇ શકે તેવા સાધનોમાંનું એક હતું.
અગાઉના સમયનાં કમ્પ્યુટર્સનાં કોઇ એક ડિવાઇઝને ઓળખવુ પણ અઘરૂ છે કારણે સમયાંતરે "કમ્પ્યુટર" શબ્દનો અર્થ બદલાતો જાય છે.મૂળરૂપે, "કમ્પ્યુટર" શબ્દ એવા વ્યક્તિનો ઉલ્લેખ કરે છે જે આંકડાકીય ગણતરી કરી શકે આવા માનવીય કમ્પ્યુટર ઘણીવાર યાંત્રિક ગણતરીના સાધનની પણ મદદ લેતા હોય છે.
આધુનિક કમ્પ્યુટરનો ઇતિહાસ બે અળગ પ્રાવૈધિક વિજ્ઞાન સાથે શરૂ થાય છે - આપોઆપ થતી ગણતરી અને પ્રોગ્રામેબિલિટી.
અગાઉના યાંત્રિક ગણન સાધનોના ઉદાહરણમાં અબાકસ, સ્લાઇડ રૂલ (ગણતરી આપોઆપ કરી શકાય તેવી પટ્ટી) અને નક્ષત્રમાપક યંત્ર તથા એન્ટિખિથેરાની યાંત્રિક પધ્ધતિ(જે ૧૫૦-૧૦૦ BC સમયમાં અસ્તિત્વ ધરાવતા હતા) નો સમાવેશ થાય છે. એલેક્ઝાન્ડ્રીયાના હેરોન (c.10-70 AD) માં મિકેનિકલ થિયેટર બન્યું હતું જે 10 મિનિટ સુધી નાટક બતાવતું હતું અને તે દોરડાઓ તથા ડ્રમ્સની જટિલ પધ્ધતિ દ્વારા ચાલતુ હતું, મિકેનિઝમનો કયો હિસ્સો ખેલ કરશે તે નક્કી કરવા કદાચ તેની રચના કરવામાં આવી હતી.આ પ્રોગ્રામેબિલિટીનો સાર છે.
"કેસલ ક્લોક", ખગોળશાસ્ત્રને લગતી ઘડિયાળની શોધ અલ-જઝારીએ ૧૨૦૬માં કરી હતી, તેને સૌથી પહેલુ પ્રોગ્રામ કરી શકાય તેવું એનાલોગ કમ્પ્યુટર ગણવામાં આવે છે.તે રાશિ, સૂર્યની ભ્રમણકક્ષા અને ચંદ્રની ભ્રમણકક્ષા બતાવતું હતું અર્ધચન્દ્રાકાર પોઇન્ટર દર કલાકે સ્વંયચાલિત દરવાજા ખોલીને બહાર આવે છે, અને વોટર વ્હીલ સાથે જોડેલા કેમ્શેફ્ટ દ્વારા ચાલતા લિવર દ્વારા હાવર્ડ આર. ટર્નર (૧૯૯૭), મધ્યયુગિન ઇસ્લામમાં વિજ્ઞાનનો સ્પષ્ટ પરિચય, p.184, યુનિવર્સિટી ઓફ ટેક્સાસ પ્રેસ, ISBN 0-292-78149-0ડોનાલ્ડ રૂટલેજ હિલ, મિકેનિકલ એન્જિનિયરીંગ ઇન ધ મિડિયેવલ નિયર ઇસ્ટ, સાઇન્ટીફિક અમેરિકન, મે ૧૯૯૧, pp. 64-9 ડોનાલ્ડ રૂટલેજ હિલ, મિકેનિકલ એન્જિન્યીંગ )પાંચ રોબોટિક સંગીતકારો સંગીત વગાડે છે.સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન દિવસ અને રાતની બદલતી લંબાઇ માપવા દરરોજ દિવસ અને રાતની લંબાઇને ફરી પ્રોગ્રામ કરી શકાય છે.
મધ્ય યુગના અંતમાં યુરોપિયન મેથેમેટિક્સ અને એન્જિનિયરીંગમાં નવું જોમ જોવા મળ્યું, અને વિલ્હેલ્મ શિકાર્ડનું ૧૬૨૩ યંત્ર યુરોપિયન એન્જિનીયર્સ દ્વારા બનાવવામાં આવેલા મિકેનિકલ કેલ્ક્યુલેટર્સમાં પહેલુ હતું.જોકે, તેમાનાં કોઇપણ ડિવાઇઝિસ કમ્પ્યુટરની આધુનિક વ્યાખ્યામાં બંધ બેસતા નથી કારણ કે તેને પ્રોગ્રામ કરી શકાતા નથી.
૧૮૦૧માં, જોસેફ મેરી જેક્વાર્ડે કાપડ બનાવવાની સાળમાં સુધારો કર્યો હતો. તેમણે સાળમાં જટિલ પેટર્ન્સનું વણાટ કામ ઓટોમેટિકલી થાય તે માટે ચોક્કસ ઢબે કાણા પાડેલા પેપરની શ્રેણીનો ઉપયોગ ઢાંચા તરીકે કર્યો હતો. તેના પરિણામે કમ્પ્યુટરના વિકાસમાં જેક્વાર્ડ લૂમ મહત્વનું પગલુ બની રહ્યું કારણ કે વણાટની પેટર્ન્સ તરીકે પંચ કરેલા કાર્ડનો ઉપયોગ સૌથી પહેલો મર્યાદિત પ્રોગ્રામેબિલીટીના પ્રકાર તરીકે જોઇ શકાય.
તે ઓટોમેટિક ગણતરીનું પ્રોગ્રામેબિલીટી સાથેનું મિશ્રણ હતું તેણે પહેલુ ઓળખાવી શકાય તેવુ કમ્પ્યુટર બનાવ્યું હતું.૧૮૩૭માં, એનાલિટીકલ એન્જિન કહેવાતુ સંપૂર્ણ પ્રોગ્રામ કરી શકાય તેવા મિકેનિકલ કમ્પ્યુટરની કલ્પના અને ડિઝાઇન આપનાર ચાલ્સ બેબેજ પહેલો હતો.એનાલિટીકલ એન્જિનની ભેળસેળ બેબેજના ડિફરન્સ એન્જિન સાથે ન થવી જોઇએ, જે પ્રોગ્રામ ન કરી શકાય તેવું યાંત્રિક ગણનયંત્ર હતું.મર્યાદિત ભંડોળને કારણે, અને ડિઝાઇન સાથે બેદરકારી ન સહી સકનાર બેબેજે ખરેખર ક્યારેય એનાલિટીકલ એન્જિન બનાવી શક્યા નહોતા.
ટૅબ્યુલેટિંગ મશીન દ્વારા અમેરિકાના સંયુક્ત યુનાઇટેડ રાજ્યોની વસ્તીગણત્રી, ૧૮૯૦માં પંચ કાર્ડનો મોટા પાયાનો ઓટોમેટેડ ડેટા પ્રોસેસ કરવામાં આવ્યો હતો, જેની ડિઝાઇન હર્મન હોલ્લેરિથ દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવી હતી અને કમ્પ્યુટીંગ ટેબ્યુલેટીંગ રેકોર્ડીંગ કોર્પોરેશન દ્વારા ઉત્પાદન કરવામાં આવ્યું હતું. જે બાદમાં આઇબીએમ થયું. ૧૯મી સદીના અંતમાં અસંખ્ય ટેકનોલોજીઓ, જે બાદમાં પ્રેક્ટીકલ કમ્પ્યુટરો દેખાવા માંડ્યા બાદ રિયલાઇજેશનમાં ઉપયોગી સાબિત થયા હતા. જેમાં પંચકાર્ડ, બૂલિયન બિજગણિત, વેક્યુમ ટ્યૂબ, થર્મીયોનિક વાલ્વ અને ટેલિપ્રિન્ટરનો સમાવેશ થાય છે.
૨૦મી સદીના પૂર્વાધમાં વૈજ્ઞાનિક ગણત્રીઓની ઘણી જરૂરિયાત વ્યવહારદક્ષ એનાલોગ કમ્પ્યુટર દ્વારા પુરી કરવામાં આવતી હતી, જે ગણત્રી માટે સીધા યંત્રચાલીત અથવા વિદ્યુતવાલીત મોડેલનો ઉપયોગ કરે છે.જોકે, તે પ્રોગ્રામ કરી શકાય તેવા નહોતા અને મોટેભાગે તેમાં આધુનિક ડિજિટલ કમ્પ્યુટર્સ જેવી સંપૂર્ણતા અને ઝડપનો અભાવ છે.
ક્રમશ વધુ શક્તિશાળી અને લવચીક કમ્પ્યુટિંગ ડિવાઇસિસની રચના ૧૯૩૦ અને ૧૯૪૦માં થઇ હતી, ધીમે ધીમે તેમાં આધુનિક કમ્પ્યુટર્સમાં જોવા મળતી મહત્વની લાક્ષણિકતાઓનો ઉમેરો થતો ગયો.ડિજિટલ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ (મોટેભાગે ક્લુડ શેનન દ્વારા ૧૯૩૭માં શોધાયેલું) અને વધુ લવચીક પ્રોગ્રામેબિલિટીનો ઉપયોગ આવશ્યક જરૂરી પગલા હતાં, પણ આ માર્ગ સાથે એક પોઇન્ટને પહેલુ ડિજિટલ ઇલેક્ટ્રોનિક કમ્પ્યુટર ગણાવવું મુશ્કેલ છે.નોંધનિય સિધ્ધિઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે:
thumb|right|200px|એડસક એવા પહેલા કમ્પ્યુટર્સમાંનું એક હતું જેમાં સ્ટોર્ડ પ્રોગ્રામવોન ન્યુમન આર્કિટેક્ચરનો અમલ કરાયો હતો.
કોનરેડ ઝુસનાં ઇલેક્ટ્રોમિકેનિકલ ધ ઝેડ3 (૧૯૪૧) પહેલુ એવુ વર્કિંગ મશીન હતું જેમાં દ્વિઅંકી ગણીતની વિશિષ્ઠતા હતી, તેમાં ફ્લોટિંગ પોઇન્ટ એરિથમેટિક અને પ્રોગ્રામેબિલિટીનો સમાવેશ થતો હતો.૧૯૯૮માં ઝેડ3 વ્યવસ્થિતરીતે સંપૂર્ણતા ધરાવતુ સાબિત થયું હતું, તેથી તે વિશ્વનું પહેલુ ઓપરેશનલ કમ્પ્યુટર બન્યું
પ્રોગ્રામ ન થઇ શકે તેવુ એટનાસોફ-બેરી કમ્પ્યુટર (૧૯૪૧) વેક્યુમ ટ્યુબ આધારિત કમ્પ્યુટેશન, દ્વિઅંકી આંકડાઓ, અને રિજનરેટિવ કેપેસિટર મેમરીનો ઉપયોગ કરે છે.
રહસ્યમય બ્રિટિશ કોલોસસ કમ્પ્યુટર્સ (૧૯૪૩),બી. જેક કોપલેન્ડ, ઇડી., કોલોસસ: બ્લેચલી પાર્કના કોડબ્રેક્રિંગ કોમ્પ્યુર્સના રહસ્યો, ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, 2006 જેની પ્રોગ્રામ ક્ષમતા મર્યાદિત હતી પણ એવુ લાગતું હતું કે આ ડિવાઇઝમાં વપરાતી હજારો ટ્યુબ્સ ભરોસાપાત્ર બની શકે અને ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે તે ફરી પ્રોગ્રામ કરી શકાય.તેનો ઉપયોગ જર્મન યુધ્ધ સમયનાં કોડ્સ બ્રેક કરવા માટે થતો હતો.
હારવર્ડ માર્ક I (૧૯૪૪), લાર્જ-સ્કેલ ઇલેક્ટ્રોમિકેનિકલ કમ્પ્યુટર જેની પ્રોગ્રામિંગ ક્ષમતા મર્યાદિત હતી.
યુ. એસ. આર્મીની બેલિસ્ટિક્સ સંશોધન પ્રયોગશાળા ઍનિઆક (૧૯૪૬), જે દશાંશ ગણિતનો ઉપયોગ કરતું હતું અને તેને પહેલુ સામાન્ય હેતુ માટેનું વિજાણુ કમ્પ્યુટર કહી શકાય કોનરાડ ઝુસનું ૧૯૪૧નું ઝેડ3 ઇલેક્ટ્રોનિક્સના સ્થાને ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટ્સનો ઉપયોગ કરતું હતું.જોકે, શરૂઆતમાં, ENIACનું આર્કિટેક્ચર લવચીક નહોતું જેના પ્રોગ્રામિંગમાં ફેરફાર કરવા તેનું ફરી વાયરિંગ જરૂરી હતું.
ENIACના કેટલાંક વિકાસકારો તેના પ્રવાહોને ઓળખી રહ્યા હતા, અને વધુ લવચીક તથા ભવ્ય ડિઝાઇન લઇને આવ્યા, જે સ્ટોર્ડ પ્રોગ્રામ આર્કિટેક્ચર અથવા વોન ન્યુમેન આર્કિટેક્ચર તરીકે ઓળખાતી હતી.આ ડિઝાઇનનું ઔપચારિક વર્ણન સૌથી પહેલા જ્હોન વોન ન્યુમેન દ્વારા પેપરમાં ફર્સ્ટ ડ્રાફ્ટ ઓફ અ રિપોર્ટ ઓન EDVAC, તરીકે થયું હતું, તેની વહેંચણી 1945માં થઇ હતી.આ સમયગાળામાં સ્ટોર્ડ-પ્રોગ્રામ આધારિત કમ્પ્યુટર્સ વિકસાવવા ઘણાં પ્રોજેક્ટ્સ હાથ ધરાયા હતા, તેમાંનો પહેલો ગ્રેટ બ્રિટનમાં પુરો થયો હતો. માન્ચેસ્ટર સ્મોલ-સ્કેલ એક્સપેરિમેન્ટલ મશીન (SSEM અથવા "Baby")ને સૌથી પહેલા કામ કરતું પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યું હતું, જ્યારે SSEMનાં એક વર્ષ પછી EDSAC પુરો થયો હતો, તે સ્ટોર્ડ પ્રોગ્રામ ડિઝાઇનનું પહેલું પ્રેક્ટિકલ અમલીકરણ હતું.તેના થોડા સમય બાદ વોન ન્યુમેનના પેપરમાં દર્શાવાયેલુ મશીન EDVAC પુરૂ થયું હતું પણ વધુ બે વર્ષ સુધી તેનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ જોવા મળ્યો નહોતો.
લગભગ દરેક આધુનિક કમ્પ્યુટર્સ સ્ટોર્ડ પ્રોગ્રામ આર્કિટેક્ચરના કેટલાંક પ્રકારનો ઉપયોગ કરે છે, તેને એકમાત્ર એવુ લક્ષણ બનાવે છે જેના દ્વારા હવે "કમ્પ્યુટર" શબ્દ ઓળખાય છે.૧૯૪૦ના પહેલા ઇલેક્ટ્રોનિક, સામાન્ય હેતુના કમ્પ્યુટર્સ કરતા હવે ટેક્નોલોજિસમાં ધરખમ ફેરફાર થયા હોવાછતાં, મોટેભાગે હજુ પણ ન્યુમેન આર્કિટેક્ચરનો ઉપયોગ થાય છે.
thumb|right|200px|માઇક્રોપ્રોસેસર્સ નાના કદના ડિવાઇસિસ છે જે મોટેભાગે સ્ટોર્ડ પ્રોગ્રામ સિપિયુ માં વપરાતા હોય છે.
ઇલેક્ટ્રોનિક એલિમેન્ટ્સ તરીકે વેક્યુમ ટ્યુબનો ઉપયોગ કરતા કમ્પ્યુટર્સ ૧૯૫૦ સુધી વપરાતા હતા, ૧૯૬૦ સુધીમાં તેના સ્થાને ટ્રાન્ઝિસ્ટર આધારિત મશીન્સ આવી ગયા, જે વધુ નાના, ઝડપી, ઉત્પાદનમાં સસ્તા, ઓછી વીજળી વાપરનારા, અને વધુ વિશ્વસનિય હતા.પહેલું ટ્રાન્ઝિસ્ટરાઇઝ્ડ કમ્પ્યુટર યુનિવર્સિટી ઓફ માન્ચેસ્ટરમાં ૧૯૫૩માં બતાવવામાં આવ્યું હતું.૧૯૭૦માં, ઇન્ટિગ્રેટેડ સર્કિટ ટેક્નોલોજી અને ત્યારબાદ તરત થયેલી ઇન્ટેલ ૪૦૦૪ જેવા માઇક્રોપ્રોસેસર્સની રચનાએ, તેના કદ અને કિંમતમાં વધુ ઘટાડો કર્યો હતો તથા ઝડપ અને કમ્પ્યુટર્સની વિશ્વસનિયતામાં વધારો કર્યો હતો. ૧૯૮૦ સુધીમાં કમ્પ્યુટર્સ ઘણાં નાના અને સસ્તા થઇ ગયા હતા જેથી વોશિંગ મશીન્સ જેવા ઘરેલુ ઉપકરણોમાં સરળ મિકેનિકલ કંટ્રોલ તરીકે મુકી શકાય. ૧૯૮૦ હોમ કમ્પ્યુટરનું પણ સાક્ષી બન્યું અને હવે સર્વવ્યાપક પર્સનલ કમ્પ્યુટર છે. ઇન્ટરનેટની ઉત્ક્રાંતિ સાથે, પર્સનલ કમ્પ્યુટર્સ ઘરની ટેલિવિઝન અને ટેલિફોન જેવી વસ્તુઓ જેટલા સામાન્ય બની ગયા.
આધુનિક સ્માર્ટફોન ટેકનિકલ રીતે સંપૂર્ણ પ્રોગ્રામ ક્ષમતાવાળા કમ્પ્યુટર્સ છે અને ૨૦૦૯માં મોટાભાગે આ પ્રકારના કમ્પ્યુટર્સ અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
સ્ટોર્ડ પ્રોગ્રામ આર્કિટેક્ચર
બીજા બધા મશિન્સથી જુદુ પાડતું આધુનિક કમ્પ્યુટર્સનું મુખ્ય લક્ષણ એ છે કે તે પ્રોગ્રામ કરી શકાય છે. એવુ કહી શકાય કે કમ્પ્યુટરને સૂચનાઓની યાદી આપી શકાય છે અને તે તેમાં સંગ્રહી શકાય અને ભવિષ્યમાં ગમે ત્યારે તેને ઉપયોગમાં લઇ શકાય છે.
મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, કમ્પ્યુટર સૂચનાઓ સરળ હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે બીજા નંબરમાં એક નંબર ઉમેરો, કેટલોક ડેટા એક સ્થળેથી બીજા સ્થળે ખસેડો, કોઇ બહાર ના ડિવાઇસ ને સંદેશો મોકલો, વગેરે. આ સૂચનાઓ કમ્પ્યુટરની મેમરી માંથી વાંચી શકાય છે અને જે ક્રમાંકમાં તે આપવામાં આવી હોય તે અનુસાર તેની ઉપર કામ થતું હોય છે. જોકે, તેમાં કેટલીક ખાસ પ્રકારની સૂચનાઓ હોય છે જે કમ્પ્યુટરને આગળ વધવાનું કે પ્રોગ્રામમાં પાછળની કોઇ જગ્યાએ પહોચવાનું અને ત્યાંથી કામ આગળ વધારવાનું કહે છે. તેને "જમ્પ" સૂચનાઓ (અથવા "બ્રાન્ચિસ") કહે છે.વધુમાં, જમ્પ સૂચનાઓ કદાચ શરતી વિધાનને આધિન કરવામાં આવે છે જેથી સૂચનાઓની વિવિધ શ્રેણી અગાઉની કેટલીક ગણતરીઓ અથવા કોઇ બહાર ના ઇવેન્ટ ના પરિણામને આધારે વપરાઇ શકે.કેટલાંક કમ્પ્યુટર્સ એવા પ્રકારના જમ્પ પુરા પાડે છે જે ક્યાંથી જમ્પ થાય છે તે સ્થળને યાદ રાખે અને જમ્પ સૂચનાઓને અનુસરવા બીજી સૂચનાઓ તરફ પાછા ફરવાનું પણ યાદ રાખે છે અને આ દ્વારા સબરૂટિનને ટેકો આપે છે.
પ્રોગ્રામના અમલને પુસ્તક વાંચવા સાથે જોડી શકાય.જ્યારે કોઇ પણ વ્યક્તિ સામાન્ય રીતે દરેક શબ્દ અને લાઇન સુધી શ્રેણીમાં પહોંચે ત્યારે, ટેક્સ્ટમાં અગાઉના સ્થાન પર ફરીથી આવી જાય અથવા રસ વિનાના વિભાગોને કૂદાવી જાય. તેજ રીતે કમ્પ્યુટર કેટલીકવાર પાછુ જાય અને જ્યા સુધી કેટલીક આંતરિક શરતો પરિપૂર્ણ ન થાય ત્યા સુધી પ્રોગ્રામની કેટલીક શરતોને વારંવાર રીપીટ કરે છે. તેને પ્રોગ્રામમાં રહેલો "અંકુશનો પ્રવાહ" કહે છે અને જેના કારણે કમ્પ્યુટર માનવીય હસ્તક્ષેપ વગર વારંવાર કામ કરી શકે છે.
તુલનાત્મક રીતે, પોકેટ કેલ્ક્યુલેટર વાપરતી વ્યકિત સરવાળા જેવી સામાન્ય ગણતરી ફક્ત બટન દબાવીને કરી શકે છે.પણ જો એક સાથે 1 થી 1,000 આંકડા ઉમેરવાના હોય તો હજારો બટન દબાવવા પડે અને ઘણો સમય લાગે અને ભૂલ થવાની પણ શક્યતા રહે છે.મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં કમ્પ્યુટરઉદાહરણ તરીકે:
mov #0, sum ; sum ને 0 વેલ્યુ આપો
mov #1, num ; num ને 1 વેલ્યુ આપો
loop: add num, sum ; num ને sum માં ઉમેરો, અને આ સૂચના ને loop નામ આપો
add 1,num ; num માં 1 ઉમેરો
cmp num,#1000 ; num ને 1000 સાથે સરખાવો
ble loop ; જો num, 1000 કરતા નાનો હોય તો loop પર જાવ
halt ; પ્રોગ્રામ નો અંત, સૂચનાઓ અનુસરવાનું બંધ કરો
એકવાર આ પ્રોગ્રામ રન કરવાનું કહેવામાં આવે, તો કમ્પ્યુટર માનવીય હસ્તક્ષેપ વગર વધારાનું કામ વારંવાર કરશે.તે ક્યારેય ભૂલ કરતુ નથી અને આધુનિક પીસી મિલી સેકન્ડસઆ પ્રોગ્રામ આજ રીતે PDP-11 (PDP-11) માઇક્રોકમ્પ્યુટર (minicomputer) માટે પણ લખાયો હતો અને કેટલીક ખાસ વસ્તુઓ બતાવે છે જે કમ્પ્યુટર કરી શકે.સેમિકોલન્સ (;) પછીની બધીજ ટેક્સ્ટ માનવીય વાંચકોના હીત માટેની સૂચનાઓ (comments) છે.કમ્પ્યુટરમાં તેનું કોઇ મહત્વ નથી અને તે ઉપેક્ષિત છે.માં કામ પૂરૂ કરી શકે છે.
જોકે, કમ્પ્યુટરો પોતાની જાતે “વિચારી” શકતા નથી, તેઓ ફકત જે રીતે પ્રોગ્રામ હોય તે રીતે જ સમસ્યા ઉકેલી શકે છે. બુદ્ધિશાળી વ્યક્તિ ધ્યાન માં લેશે કે અહીં બવ બધા સરવાળા થઇ રહ્યા છે અને તરત જ અવો અનુભવ કરશે કે દરેક નંબર ઉમેરો કરવાને બદલે જે તે વ્યક્તી સરળ રીતે સમીકરણનો ઉપયોગ કરી શકે છે.
અને નાના કામ દ્વારા સાચા જવાબ (500,500) સુધી આવી પહોંચે છે. કમ્પ્યુટરની મૂળભૂત મર્યાદિતતાનો ઉકેલ લાવી શકે તેવો પ્રોગ્રામ તૈયાર કરવા ઘણી વાર પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યો છે. સોફ્ટવેર જે શીખવાની નકલ અને અપનાવે છે તે કૃત્રિમ બુદ્ધિ (artificial intelligence)નો એક ભાગ છે. અન્ય શબ્દોમાં કહીએ તો ઉપરના ઉદાહરણ અનુસાર એક પછી એક નંબરો ઉમેરો કરવા માટે જે કમ્પ્યુટરમાં પ્રોગ્રામ કરવામાં આવ્યો હોય તો તે કાર્યક્ષમતા અથવા વૈકલ્પિક ઉકેલની ચિંતા કર્યા વિના યોગ્ય રીતે જ કામ કરશે.
પ્રોગ્રામ્સ
thumb|right|300px|૧૯૭૦ના પંચ્ડ કાર્ડ ફોર્ટ્રાન પ્રોગ્રામમાંથી એક લાઇનનો સમાવેશ કરે છે. કાર્ડ "Z(1) = Y + W(1)" વાંચે છે અને ઓળખ હેતુ માટે “PROJ039”લેબલ થયેલું હોય છે.
કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ, વર્ડ પ્રોસેસર અથવા વેબ બ્રાઉઝર માટેના પ્રોગ્રામોની જેમ થોડી સુચનાઓથી લઇને અસંખ્ય સુચનાઓને અનુસરી શકે છે. વિશિષ્ટ આધુનિક કમ્પ્યુટર સેકંડદીઠ ગીગાહર્ટઝ અથવા GHz ની ગતિ થી અબજો સુચનાઓને અનુસરી શકે છે અને ભાગ્યે જ ઓપરેશનના અનેક વર્ષો માં એક વાર ભૂલ કરી શકે છે. મોટા કમ્પ્યુટર વિવિધ હજ્જારો સુચનાઓનો સમાવેશ કરતા હોય છે અને તે લખવા માટે અનેક પ્રોગ્રામર્સની સહાય લઇ શકે છે, આમ ભૂલ વિના સમગ્ર પ્રોગ્રામ લખાઇ જવાની સંભાવના અત્યંત ઓછી છે.
કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામમા આવતી ભૂલોને “બગ્સ” કહેવાય છે. બગ્સ સારા હોઇ શકે છે અને પ્રોગ્રામની ઉપયોગિતાને અસર કરતા નથી અથવા નજીવી અસર હોઇ શકે છે. પરંતુ કેટલાક કિસ્સામાં તે પ્રોગ્રામને “હેન્ગ” કરી શકે છે એટલેકે સ્થગીત કરી શકે છે-કે જેથી કમ્પ્યૂટર માઉસ ક્લિક્સ અથવા કીસ્ટ્રોક્સનો પ્રતિભાવ આપતું નથી અથવા સંપૂર્ણપણે નિષ્ફળ અથવા “ક્રેશ” થઇ જાય છે. અલબત્ત સારા બગ્સ કેટલીકવાર ખરાબ ઇરાદા સાથે “એક્સપ્લોઇટ”લખતા ખરાબ યૂઝર દ્વારા નુકસાન પહોંચાડી શકે છે- બગ અને પ્રોગ્રામનો યોગ્ય અમલ ખોરવવા માટે કોડ તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. બગ્સ એ મોટેભાગે કમ્પ્યુટરની ખામીને લીધે આવતા નથી. કમ્પ્યુટરો તેમને આપવામાં આવતી સુચનાઓને જ અનુસરતા હોવાથી બગ્સ મોટે ભાગે પ્રોગ્રામરની ભૂલનું પરિણામ અથવા પ્રોગ્રામની ડિઝાઇનમાં કરેલ ભૂલનું પરિણામ હોય છે. પ્રોગ્રામરની બેદરકારીના લીધે જ બગ્સ હોય છે તે સનાત સત્ય નથી. કમ્પ્યુટર હાર્ડવેર કદાચ નિષ્ફળ જઇ શકે છે અથવા તો ફંડામેન્ટલ મુશ્કેલી હોઇ શકે તેમ છે, જે ચોક્કસ પરિસ્થિતિઓમાં અણધાર્યા પરિણામો ઉત્પન્ન કરે છે ઉદા. તરીકે ૧૯૯૦ના પ્રારંભમાં ફ્લોટિંગ પોઇન્ટ ડિવીઝન ઓપરેશન માટે અયોગ્ય પરિણામો ઉત્પન્ન કરવા માટે પેન્ટિયમ FDIV બગ ઇન્ટેલ માઇક્રોપ્રોસેસર પર અસર કરી હતી. માઇક્રોપ્રોસેસરમાં ડિઝાઇનમાં ખરાબીના કારણે આમ થયું હતું અને અસરગ્રસ્ત ડિવાઇસના થોડા રિકોલમાં પરિણમી હતી.
મોટા ભાગના કમ્પ્યુટરોમાં, વ્યક્તિગત સુચનાઓને મશિન કોડ તરીકે સ્ટોર કરવામાં આવે છે, જેમાં દરેક સુચનાઓને વિશિષ્ટ નંબર(તેના ઓપરેશન કોડ અથવા ટૂંકાણ માટે ઓપકોડ આપવામાં આવે છે. બે નંબર ઉમેરવા માટેના કમાન્ડને એક ઓપકોડ હશે, તેમને મલ્ટીપ્લાય કરવા માટેના કમાન્ડને અન્યઓપકોડ અને તે રીતે હશે. સરળ કમ્પ્યુટરો થોડી વિવિધ સુચનાઓને અનુસરવા સક્ષમ હશે; જ્યારે વધુ જટિલ કમ્પ્યુટરો પાસે વિશિષ્ટ ન્યૂમરિકલ કોડ સાથે હજ્જારોમાંથી પસંદગી કરવાની રહેશે. કમ્પ્યુટરની મેમરી નંબરો સ્ટોર કરવા સક્ષમ હોવાથી તે સુચના કોડ્સ પણ સ્ટોર કરી શકે છે. તેના કારણે એક અગત્યની હકીકત એવી થાય છે કે સમગ્ર પ્રોગ્રામ (કે જે ફક્ત સુચનાઓની યાદી છે)ને નંબરોની યાદી તરીકે પ્રદર્શિત કરી શકાય છે અને તે જો ન્યૂમરિક ડેટા હોય તો કમ્પ્યુટરની અંદર તેમની રીતે ખોટા આંક દર્શાવી શકે છે. તેઓ જે ઓપરેટ કરે છે તે ડેટાની સાથે કમ્પ્યુટરની મેમરીમાં પ્રોગ્રામ સ્ટોર કરવાનો મૂળ ખ્યાલ એ છે કે વોન ન્યમનનો ક્રક્સ અથવા સ્ટોર થયેલા આર્કિટેક્ચર પ્રોગ્રામ છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં કમ્પ્યુટર કેટલોક ડેટા સેવ શકે છે અથવા તે ઓપરેટ કરે છે તે ડેટામાંથી અલગ મૂકાયેલા સમગ્ર પ્રોગ્રામને મેમરીમાં સમાવી શકે છે. તેને હાર્વર્ડ માર્ક I કમ્પ્યુટર બાદ હાર્વર્ડ આર્કિટેક્ચર કહેવાય છે. આધુનિક વોન ન્યૂમન કમ્પ્યુટર તેમની ડિઝાઇનમાં હાર્વર્ડ આર્કિટેક્ચરના કેટલાક લક્ષણો જેમ કે સીપીયુ કેશ, સમાવેલ હોય છે.
"મશિન ભાષા"ના લાંબા નંબરોની યાદીની જેમ કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ લખવો શક્ય છે અને આ તરકીબનો ઉપયોગ અગાઉના કમ્પ્યુટરો ત્યાર પછીના કેટલાક કમ્પ્યુટરોમાં મશિન કોડમાં સીધી રીતે જ પ્રોગ્રામ કરવામાં આવ્યો હતો. કેટલાક મીનીકમ્પ્યુટર જેમ કે ડીઇસી પીડીપી-8ને સ્વીચની પેનલો પરથી સીધી રીતે જ પ્રોગ્રામ કરી શકાયા હોત. જોકે, આ પદ્ધતિ સામાન્ય રીતે બૂટીંગ પ્રોસેસના ભાગરૂપે જ વાપરવામાં આવે છે. અત્યંત આધુનિક કમ્પ્યુટરો કેટલીક નોન વોલેટાઇલ મેમરીમાંથી બૂટ પ્રોગ્રામ વાંચીને આપોઆપ જ સમગ્ર બૂટ કરે છે. માં કરવામાં આવતો હતો, જે વ્યવહારમાં આવી રીતે, ખાસ કરીને જટિલ પ્રોગ્રામ માટે કરવું અત્યંત કંટાળાજનક છે. તેના બદલે તેના ફંકશનનો નિર્દેશ કરતી હોય તેવી ટૂંકા નામવાળી દરેક મૂળ સુચનાઓ આપી શકાય અને તે નેમોનિકને યાદ રાખવી સરળ છે જેમ કે એડીડી, સબ, મલ્ટ અથવા જંપ. આ નેમોનિક્સ સામુહિક રીતે કમ્પ્યુટરની "એસેમ્બલી ભાષા" તરીકે ઓળખાય છે. એસેમ્બલી ભાષામાં લખેલા પ્રોગ્રામોને કમ્પ્યુટર ખરેખર સમજી શકે (મશિન ભાષા) તેવી ભાષામાં રૂપાંતર કરવાનું કામ એસેમ્બ્લર તરીકે ઓળખાતા કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ દ્વારા કરવામાં આવે છે. મશિન ભાષાઓ અને એસેમ્બલી ભાષાઓને સામૂહિક રીતે લો લેવલ પ્રોગ્રામીંગ લેંગ્વેજ તરીકે ઓળખાય છે અને તે ખાસ પ્રકારના કમ્પ્યુટર તરીકે વિશિષ્ટ બનવા લાયક છે. ઉદાહરણ તરીકે એઆરએમ આર્કિટેક્ચર કમ્પ્યુટર (જેમ કે પર્સનલ ડિજિટલ આસિસ્ટંટ (પીડીએ) અથવા હેન્ડ હેલ્ડ વિડીયોગેમ) ઇન્ટેલ પેન્ટિયમ અથવા એએમડી એથલોન 64, જે કદાચ પર્સનલ કમ્પ્યુટરમાં હોઇ શકે છે, કમ્પ્યુટરની મશિન ભાષા સમજી શકે નહી. જોકે કેટલીકવાર વિવિધ કમ્પ્યુટર વચ્ચે મશિન ભાષાની સ્પર્ધાત્મકતાનું સ્વરૂપ હોય છે. X૮૬-૬૪ કોમ્પેટીબલ માઇક્રોપ્રોસેસર જેમ કે એડવાન્સ માઇક્રો ડિવાઇસિસ (એએમડી) એથલોન ૬૪, ઇન્ટેલ કોર ૨ માઇક્રોપ્રોસેસર ચલાવે છે તે સમાન પ્રકારના પ્રોગ્રામ ચલાવી શકે છે, તેમજ ઇન્ટેલ પેન્ટિયમ અને ઇન્ટેલ ૮૦૪૮૬ જેવા અગાઉના માઇક્રોપ્રોસેસર માટે તૈયાર કરવામાં આવેલા પ્રોગ્રામ્સ પણ ચલાવી શકે છે. આ અત્યંત પ્રારંભિક વ્યાપારી કમ્પ્યુટર્સથી અલગ પડે છે, જે ઘણી વાર એક જ વાર બનાવવામાં આવ્યા હતા અને અન્ય કમ્પ્યુટરની તુલનામાં બિનસ્પર્ધાત્મક હતા.
મશિન ભાષા કરતા નોંધપાત્ર રીતે સરળ હોવા છતાં એસેમ્બલી પ્રોગ્રામમાં લાંબા પ્રોગ્રામો લખવા ઘણી વાર મુશ્કેલ અને ભૂલ થઇ શકે તેવા હોય છે. તેથી, મોટા ભાગના જટિલ પ્રોગ્રામો વધુ સંક્ષિપ્ત હાઇ લેવલ પ્રોગ્રામીંગ ભાષામાં લખેલા હોય છે, જે ક્મ્પ્યુટર પ્રોગ્રામરની જરૂરિયાતોને વધુ સરળ (અને તેથી પ્રોગ્રામરને ઓછી ભૂલો કરવા સહાય કરે છે) રીતે છતી કરવા સક્ષમ હોય છે. હાઇ લેવલ ભાષાઓ સામાન્ય રીતે કંપાઇલર નામના અન્ય કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામનો ઉપયોગ કરીને સામાન્ય રીતે મશિન ભાષામાં (અથવા કેટલીકવાર એસેમ્બલી ભાષા અને ત્યાર બાદ મશિન ભાષામાં)‘’ભાષાંતરીત’’ હોય છે. પ્રોગ્રામીંગ ભાષાંતર કરતા ઉચ્ચ કક્ષાની ભાષાઓ અમુકવાર ઇન્ટરપ્રિટેડ લેન્ગવેજ હોય છે. ઇન્ટરપ્રિટર તરીકે જાણીતા અન્ય પ્રોગ્રામ દ્વારા મશિન કોડમાં ઇન્ટપ્રિટેડ ભાષાઓ ભાષાંતર થતી હોય છે. હાઇ લેવલ ભાષાઓ એસેમ્બલી ભાષાઓ કરતા વધુ સંક્ષિપ્ત હોવાથી, વિવિધ પ્રકારના કમ્પ્યુટરની મશિન ભાષામાં સમાન પ્રકારની હાઇ લેવલ ભાષા ભાષાંતર કરવી કરવા માટે અલગ કંપાઇલરોનો ઉપયોગ કરવો શક્ય છે. વિવિધ પ્રકારના કમ્પ્યુટર આર્કિટેક્ચર જેમ કે પર્સોનલ કમ્પ્યુટર્સ અને અલગ અલગ વીડીયો ગેઇમ કોન્સોલ માટે વીડીયો ગેઇમ ઉપલબ્ધ કરાવી શકાય તે માટેના સોફ્ટવેરના અનેક ઉપોયોગોનો એક ભાગ છે.
મોટી સોફ્ટવેર સિસ્ટમ્સ વિકસાવવાનું કાર્ય પુષ્કળ પરસ્પરાવલંબી પ્રયત્ન છે. ધારણાયુકત શિડ્યૂલ અને બજેટ પર સ્વીકાર્ય. ઊંચી વિશ્વસનીયતા સાથે સોફ્ટવેરના ઉત્પાદને ઐતિહાસિક રીતે ભારે પડકાર ફેંક્યો છે; સોફ્ટવેર એન્જિનીયરીંગની શૈક્ષણિક અને વ્યાવસાયિક શિસ્ત ખાસ કરીને આ સમસ્યા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
ઉદાહરણ
right|thumb|લાલ સિગ્નલ બતાવતી ટ્રાફિક લાઇટ.
જો કમ્પ્યુટરને બે શેરીઓ વચ્ચેના આંતરિક ભાગમાં ટ્રાફિક સિગ્નલ આપવા માટે કામે લગાવવામાં આવ્યું છે તેવું માનો. કમ્પ્યુટર પાસે નીચે જણાવેલી ત્રણ મૂળ સુચનાઓ છે.
ચાલુ (શેરીનું નામ, રંગ)ચોક્કસ રંગ સાથ શેરીના નામ પર પ્રકાશ ફેંકે છે.
બંધ (શેરીનું નામ, રંગ)ચોક્કસ રંગ નહી દર્શાવીને શેરીના નામ પર પ્રકાશ ફેંકે છે.
થોભો (સેકંડ)થોડી ક્ષણો માટે ઊભા રહેવાનું કહે છે.
"શરૂવાત" પ્રોગ્રામ શરૂ કરવા માટે
"પુનરાવર્તન કરો" જે લૂપમાં પ્રોગ્રામના ચોક્કસ ભાગને ફરીથી કરવાનું કમ્પ્યુટરને કહે છે.
સૂચનાઓ ડાબી તરફ // ના ચિન્હ્ સાથે હોય છે.
શેરીનું નામ બ્રોડવે અને મેઇન છે તેવું માનો.
શરૂવાત
//બ્રોડવે ટ્રાફિક ને જવા દેવા માટે
બંધ(બ્રોડવે, રેડ)
ચાલુ(બ્રોડવે, ગ્રીન)
થોભો(૬૦ સેકન્ડ્સ)
//સ્ટોપ બ્રોડવે ટ્રાફિક
બંધ(બ્રોડવે, ગ્રીન)
ચાલુ(બ્રોડવે, યલો)
થોભો (૩ સેકન્ડ્સ)
બંધ (બ્રોડવે, યલો)
ચાલુ(બ્રોડવે, રેડ)
//લેટ મેઇન ટ્રાફિક ગો
બંધ(મેઇન, રેડ)
ચાલુ(મેઇન, ગ્રીન)
થોભો(૬૦ સેકન્ડ્સ)
//સ્ટોપ મેઇન ટ્રાફિક
બંધ(મેઇન, ગ્રીન)
ચાલુ(મેઇન, યલો)
થોભો(૩ સેકન્ડ્સ)
બંધ(મેઇન, યલો)
ચાલુ(મેઇન, રેડ)
//ટેલ કમ્પ્યુટર ટુ કન્ટીન્યુઅસ્લી રિપિટ ધ પ્રોગ્રામ.
ઉપર આપેલી બધી સુચનાનું પુનરાવર્તન કરો
આ સૂચનાઓ સાથે, કમ્પ્યુટર બન્ને શેરીઓમાં લાલ, લીલી, પીળી અને ફરી લાલનું વર્તુળ ચાલુ રાખશે.
જોકે, કમ્પ્યુટર સાથે ઓન/ઓફની સાદી સ્વીચ જોડાયેલી હોય તો, તેનો અર્થ એ કે જ્યારે કોઇ નિભાવ કાર્ય ચાલુ હોય ત્યારે ફ્લેશ રેડ પ્રકાશ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવાની હોય છે. ત્યારબાદ પ્રોગ્રામ કમ્પ્યુટરને નીચે પ્રમાણે સૂચના આપશે:
શરૂવાત
જો સ્વીચ ==બંધ હોય તોઃ //નોર્મલ ટ્રાફિક સિગ્નલ ઓપરેશન
{
//લેટ બ્રોડવે ટ્રાફિક ગો
બંધ(બ્રોડવે, રેડ)
ચાલુ(બ્રોડવે, ગ્રીન)
થોભો(60 સેકન્ડ્સ)
//સ્ટોપ બ્રોડવે ટ્રાફિક
બંધ(બ્રોડવે, ગ્રીન)
ચાલુ(બ્રોડવે, યલો)
થોભો(3 સેકન્ડ્સ)
બંધ (બ્રોડવે, યલો)
ચાલુ(બ્રોડવે, રેડ)
//લેટ મેઇન ટ્રાફિક ગો
બંધ(મેઇન, રેડ)
ચાલુ(મેઇન, ગ્રીન)
થોભો(60 સેકન્ડ્સ)
//સ્ટોપ મેઇન ટ્રાફિક
બંધ(મેઇન, ગ્રીન)
ચાલુ(મેઇન, યલો)
થોભો(3 સેકન્ડ્સ)
બંધ(મેઇન, યલો)
ચાલુ(મેઇન, રેડ)
//ટેલ ધ કમ્પ્યુટર ટુ રિપિટ ધીસ સેક્શન કન્ટીન્યુઅસ્લી.
પુનરાવર્તન કરો
}
જો સ્વીચ ==ચાલુ હોય તોઃ //મેઇન્ટેનન્સ મોડ
{
//ટર્ન ધ રેડ લાઇટ્સ ઓન એન્ડ વેઇટ 1 સેકન્ડ.
ચાલુ(બ્રોડ વે, રેડ)
ચાલુ(મેઇન, રેડ)
થોભો(1 સેકન્ડ)
//ટર્ન ધ રેડ લાઇટ્સ ઓફ એન્ડ વેઇટ 1 સેકન્ડ.
બંધ(બ્રોડવે, રેડ)
બંધ(મેઇન, રેડ)
થોભો(1 સેકન્ડ)
//આ સેકશનમાં સ્ટેટેમેન્ટ ફરીથી કરવા માટે કમ્પ્યુટરને કહો.
પુનરાવર્તન કરો
}
આ રીતે, જ્યારે સ્વીચ ઓન હોય ત્યારે ટ્રાફિક સિગ્નલ ફ્લેશ રેડ પ્રોગ્રામ રન કરશે અને જ્યારે સ્વીચ ઓફ હોય ત્યારે સાધારણ પ્રોગ્રામ રન કરશે. આ બન્ને પ્રોગ્રામના ઉદાહરણો કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામના સરળ, પરિચિત ટ્રાફિક સિગ્નલ સંદર્ભમાં દર્શાવે છે. કોઇપણ અનુભવી પ્રોગ્રામર પ્રોગ્રામમાં અસંખ્ય સોફ્ટવેર બગ્સ સ્પોટ કર શકે છે, ઉદા. તરીકે જ્યારે સ્વીચ ફલેશ રેડ પ્રકાશ પાડતી હોય ત્યારે લીલી લાઇટ ઓફ હોય તેની ચકાસણી કરતી નથી. જોકે, તમામ શક્ય બગ્સ દૂર કરવાથી આ પ્રોગ્રામને લાંબો અને જટિલ બનાવશે અને ટેકનિકલ સિવાયના વાંચકોને મૂંઝવશેઃ આ ઉદાહરણનો ઉદ્દેશ કમ્પ્યુટરની સુચનાઓ કેવી રીતે લાદવામાં આવી છે તેનું સાવ સરળ નિદર્શન માત્ર છે.
કમ્પ્યુટર્સ કેવી રીતે કામ કરે છે
બહોળા હેતુ વાળા કમ્પ્યુટરમાં ચાર વિભાગો હોય છેઃ એરિથમેટિક અને લોજિક યુનિટ (એએલયુ), કંટ્રોલ યુનિટ, મેમરી અને ઇનપુટ અને આઉટપુટ ડિવાઇસ (સામૂહિક રીતે I/0 તરીકે ઓળખાય છે) આ હિસ્સાઓ કમ્પ્યુટર "બસ" દ્વારા આંતરિક રીતે જોડાયેલા હોય છે, ઘણીવાર તે વાયર્સના જથ્થા દ્વારા બનેલા હોય છે.
કંટ્રોલ યુનિટ, એએલયુ રજિસ્ટર કરે છે અને બેઝિક I/O (અને ઘણીવાર તેની સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલા અન્ય હાર્ડવેર)સામૂહિક રીતે સેન્ટ્રલ પ્રોસેસીંગ યુનિટ (સીપીયુ) તરીકે ઓળખાય છે. પ્રારંભના સીપીયુ અસંખ્ય સ્વતંત્ર કોમ્પોનન્ટનું મિશ્રણ હતા પરંતુ, ૧૯૭૦ના મધ્યથી સીપીયુને ખાસ રીતે માઇક્રોપ્રોસેસર તરીકે ઓળખાતી એક જ ઇન્ટીગ્રેટેડ સર્કિટ પર ઊભા કરવામાં આવ્યા હતા.
કંટ્રોલ યુનિટ
કંટ્રોલ યુનિટ (ઘણી વાર કંટ્રોલ સિસ્ટમ અથવા સેન્ટ્રલ કંટ્રોલર તરીકે ઓળખાય છે)કમ્પ્યુટરના વિવિધ કોમ્પોનન્ટને આદેશ આપે છે. તે પ્રોગ્રામમાં એક પછી એક સુચનાઓ વાંચે છે અને દૂભાષિત (ડિકોડસ)કરે છે. કંટ્રોલ સિસ્ટમ દરેક સુચનાઓને ડિકોડ કરે છે અને તેને અસંખ્ય કંટ્રોલ સિગ્નલોમાં રૂપાંતર કરે છે જે કમ્પ્યુટરના અન્ય ભાગને ઓપરેટ કરે છે. સુચનાઓના દૂભાષીકરણમાં કંટ્રોલ યુનિટના નિયમો ભૂતકાળમાં અલગ પડ્યા હતા અત્યંત આધુનિક કમ્પ્યુટરોમાં સુચનાઓના દૂભાષીકરણ માટે જ કંટ્રોલ યુનિટ જવાબદાર હોવાથી આ બાબત હંમેશા આગવી રહેશે નહી. ઘણા કમ્પ્યુટરોમાં કેટલીક સુચનાઓનો સમાવેશ થાય છે, જે થોડા ઘણા અંશે કંટ્રોલ સિસ્ટમ દ્વારા અને થોડા ઘણા અંશે અન્ય ઘટક દ્વારા દૂભાષીકરણ થાય છે. ખાસ કરીને ખાસ પ્રકારના કમ્પ્યુટીંગ હાર્ડવેર કે જે થોડા અંશે સ્વ સમાવિષ્ટ હોય છે તેમાં જ લાગુ પડે છે. ઉદા. તરીકે ઇડીવીએસી, જેમાં કંટ્રોલ યુનિટ કે જેણે ચાર સુચનાઓનું દૂભાષીકર કર્યું હતું તેનો ઉપયોગ વડે સૌપ્રથમ આધુનિક પ્રોગ્રામ કમ્પ્યુટર ડિઝાઇન કરવામાં આવશે.તમામ એરિથમેટિક (અંકગણિત)સંબધિત સુચનાઓ તેના એરિથમેટિક યુનિટ સમક્ષ પાસ કરવામાં આવી હતી અને વધુમાં તેને ત્યાં ડિકોડેડ કરવામાં આવી હતી. એડવાન્સડ કમ્પ્યુટમાં કંટ્રોલ સિસ્ટમ કામગીરીમાં સુધારો લાવવા માટે કેટલીક સુચનાઓના ક્રમમાં ફેરફાર કરી શકે છે.
દરેક સીપીયુમાં અગત્યનો કોમ્પોનન્ટ એટલે કે પ્રોગ્રામ કાઉન્ટર સર્વસામાન્ય હોય છે, ખાસ મેમરી સેલ રજિસ્ટર જે, હવે પછીની સુચના મેમરીના ક્યા લોકેશનમાં વાંચવામાં આવશે તેનું ધ્યાન રાખે છે. એડવાન્સડ કમ્પ્યુટમાં કંટ્રોલ સિસ્ટમ કામગીરીમાં સુધારો લાવવા માટે કેટલીક સુચનાઓના ક્રમમાં ફેરફાર કરી શકે છે.
એમઆઇપીએસ આર્કિટેક્ચર સુચનાઓ કેટલી ચોક્કસ છે તે દર્શાવતો thumb|300px|right|ડાયાગ્રામ કંટ્રોલ સિસ્ટમ દ્વારા ડિકોડેડ કરવામાં આવશે.
કંટ્રોલ સિસ્ટમનું ફંકશન નીચે દર્શાવેલી નોંધ પ્રમાણે છે, જેમ કે આ એક સરળ વર્ણન છે અને આમાના કેટલાક પગલાંઓ એકી સમયે અથવા તો સીપીયુના પ્રકારના આધારે વિવિધ રીતે અનુસરવામાં આવશે.
પ્રોગ્રામ કાઉન્ટર દ્વારા દર્શાવવામાં આવેલા સેલમાંથી પછીની સુચના માટે કોડ વાંચો.
દરેક સિસ્ટમ્સ માટે કમાન્ડ અને સિગ્નલ્સના કમાન્ડના સેટમાં સુચના માટે ન્યૂમરિક કોડને ડિકોડ કરો.
પ્રોગ્રામ કાઉન્ટરમાં વઘારો કરો, જેથી પછીની સુચનાને અનુસરે.
મેમરી(અથવા કદાચ ઇનપુટ ડિવાઇસ)માં રહેલા સેલમાંથી જરૂરી સુચનાનો જેતે ડેટા વાંચો. આ જરૂરી ડેટાનું લોકેશન ખાસ કરીને ઇન્સ્ટ્રક્શન કોડમાં સ્ટોર થયેલું હોય છે.
એએલયુ અથવા રજિસ્ટરને જરૂરી ડેટા પૂરો પાડો.
જો સુચનાઓ એએલયુ અથવા ખાસ હાર્ડવેરને પૂર્ણ કરવા માટે જરૂરી હોય તો, વિનંત કરાયેલ કામગીરી હાથ ધરવા માટે હાર્ડવેરને સુચના આપો.
એએલયુ બેક ટુ મેમર લોકેશન અથવા તો રજિસ્ટર અથોવા કદાચ આઉટપુટ ડિવાઇસમાંથી પરિણામ લખો.
(1) સ્ટેપ પર પાછા આવો.
પ્રોગ્રામ કાઉન્ટર (સરળ રીતે)માત્ર મેમરી સેલ્સનો સેટ હોવાથી, તેને એએલયુમાં ગણતરી દ્વારા ફેરવી શકાય છે. પ્રોગ્રામ કાઉન્ટરમાં 100 ઉમેરતા વધુ ડાઉન પ્રોગ્રામ માટે 100 લોકેશનમાંથી તે પછીની સુચના વાંચવમાં પરિણમશે. જે પ્રોગ્રામ કાઉન્ટરને સુધારે છે તે સુચનાઓને ઘણી વખત “જંપ્સ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે અને લૂપ્સની મંજૂરી આપે છે (કમ્પ્યુટર દ્વારા વારંવાર કરવામાં આવતી સુચનાઓ)અને ઘણી વખત શરતી સુચનાત્મક અમલ (અંકુશ પ્રવાહ)ના બન્ને ઉદાહરણો કરે છે.
એવું નોંધી શકાય છે કે પ્રોસેસ દ્વારા કંટ્રોલ યુનિટ જે શ્રેણીબંધ કામગીરી કરે છે તે સુચના તેની રીતે ટૂંકા કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામ જેવી જ હોય છે અને ખરેખર, કેટલાક વધુ જટિલ સીપીયુ ડિઝાઇન્સમાં અન્ય એક વધુ નાનુ કમ્પ્યુટર હોય છે જે માઇક્રોસિક્વન્સર તરીકે ઓળખાય છે, જે માઇક્રોકોડ પ્રોગ્રામ રન કરે છે, જે આ તા ઘટનાઓના નિર્માણ માટે કારણભૂત હોય છે.
એરિથમેટિક/લોજિક યુનિટ (ALU)
એએલયુ કામગીરીના બે પ્રકાર માટે સક્ષમ હોય છેઃ એરિથમેટિક અને લોજિક.
ખાસ એએલયુ ટેકો પૂરો પાડે છે તેવી એરિથમેટિક કામગીરીનો સેટ કદાચ ઉમેરણ કે બાદબાકી માટે મર્યાદિત હોય અથવા તો ગુણાકાર અથવા ભાગાકાર, ત્રિકોણમિતિ ફંકશન્સ (સાઇન, કોસાઇન વગેરે)અને વર્ગમૂળનો સમાવેશ કરતી હોય. કેટલાક લોકો સંપૂર્ણ ક્રમાંકો (ઇન્ટેજર) ઓપરેટ કરી શકતા હોય, જ્યારે અન્યો મર્યાદિત પ્રિસિશન છતા રિયલ નંબરઓ છતા કરવા માટે ફ્લોટીંગ પોઇન્ટનો ઉપયોગ કરે છે. જોકે, અન્ય કોઇ પણ કમ્પ્યુટર કે જે ફક્ત સરળમાં સરળ ઓપરેશન હાથ ધરવા સક્ષમ હોય તેને તે કામ કરી શકે તેવા સરળ પગલાંઓમાં વધુ જટિલ ઓપરેશનો તોડી પાડવામાં પ્રોગ્રામ કરી શકાય. તેથી, કોઇપણ કમ્પ્યુટરને કોઇ પણ એરિથમેટિક પ્રોગ્રામ હાથ ધરવા માટે પ્રોગ્રામ કરી શકાય, જોકે, તેનું એએલયુ જો ઓપરેશનને સીધો ટેકો પૂરો પાડતું ન હોય તો તે વધુ સમય લેશે. એએલયુ પણ ક્રમાંકોની તુલના કરી શકે છે અને એક એકની સમાન, અન્ય કરતા વધુ કે ઓછા (“શુ 64 65 કરતા મોટા છે?”)તેના આધારે બૂલીયન ટ્રૂથ વેલ્યુ (સાચી કે ખોટી)પરત આપી શકે છે.
લોજિક એપરેશન્સમાં બૂલિયન લોજિક: એંડ, ઓર, એક્સઓર અને નોટનો સમાવેશ થાય છે. આ જટિલ શરતી વિધાન અને પ્રોસેસીંગ બૂલિયન લોજિકએમ બન્ને માટે ઉપયોગી થઇ શકે છે.
સુપરસ્કેલર્સ કમ્પ્યુટર્સમાં એક કરતા વધુ એએલયુનો સમાવેશ થાય છે, જેથી એક જ સમયે વિવિધ સુચનાઓની પ્રોસેસ કરી શકે. એસઆઇએમડી અને એમઆઇએમડી લાક્ષણિકતાઓ સાથેના ગ્રાફિક્સ પ્રોસેસર્સ ઘણી વખત એવા એએલયુ પૂરા પાડે છે જે સદીશ અને મેટ્રિસેસ પર એરિથમેટિક હાથ ધરી શકે છે.
મેમરી
thumb|right|મેગ્નેટિક કોર મેમરી (Magnetic core memory)ને જ્યાં સુધી સેમિકંડક્ટર મેમરી દ્વારા સંપૂર્ણપણે દૂર કરવામાં ન આવી ત્યા સુધી 1960ના દાયકામાં કમ્પ્યુટર્સ માટે લોકપ્રિય મેઇન મેમરી હતી.
સેલની યાદી તરીકે કમ્પ્યુટરની મેમરીને જોઇ શકાય છે, જેમાં ક્રમાકો મૂકી શકાય છે અથવા વાંચી શકાય છે. દરેક સેલને ક્રમાંકિત “એડ્રેસ” હોય છે અને તેને એક જ ક્રમાંકમાં સ્ટોર કરી શકાય છે. કમ્પ્યુટરને “સેલ ક્રમાકિત 1357માં 123 ક્રમાંક મૂકવા કહી શકાય છે” અથવા “સેલ 1357થી સેલ 2468 સુધીમાં ક્રમાંક ઉમેરવા અને સેલ 1595માં જવાબ મૂકવા” સુચના આપી શકાય છે. મેમરીમાં સ્ટોર થયેલ માહિતી વ્યવહારીક રીતે કંઇ પણ પ્રદર્શિત કરી શકે છેઅક્ષરો, ક્રમાંકો અને કમ્પ્યુટર સુચનાઓ પણ સમાન ક્રમમાં મૂકી શકાય છે. વિવિધ પ્રકારની માહિતી વચ્ચે સીપીયુ અલગ નહી પડતા હોવાથી મેમરી ક્રમાંકની શ્રેણી સિવાય બીજુ કશું જ જોતી નથી તેને અગત્યતા આપવાનો આધાર સોફ્ટવેર પર છે.
મોટે ભાગે દરેક આધુનિક કમ્પ્યુટરોમાં આઠ બીટ ના જૂથમાં (જે બાઇટ તરીકે ઓળખાય છે) દ્વિઅંકી આંકડા સંગ્રહ કરવા માટે દરેક મેમરી સેલ નાખવામાં આવેલો હોય છે. દરેક બાયટ 256 વિવિધ નંબરો પ્રદર્શિત કરવા સક્ષમ હોય છે; ક્યાં તો 0થી 255 અથવા -128થી +127 સુધી. મોટા નંબરો સ્ટોર કરવા માટે, વિવિધ પરીમાણોમાં બાયટ્સનો ઉપયોગ કરી શકાય (ખાસ કરીને બે, ચાર અથવા આઠ). જ્યારે નકારાત્ક નંબરની જરૂરિયાત હોય ત્યારે, તેને સામાન્ય રીતે ટુઝ કોમ્પ્લીમેન્ટ નોટેશનમાં સ્ટોર કરવામાં આવે છે. અન્ય વ્યવસ્થાઓ શક્ય છે, પરંતુ ખાસ પ્રકારની એપ્લીકેશનો અથવા ઐતિહાસિક સંદર્ભોની બહાર સામાન્ય રીતે જોવા મળતી નથી. કમ્પ્યુટર જ્યાં સુધી નંબરના સ્વરૂપમાં પ્રદર્શિત થતી હોય ત્યાં સુધી કોઇ પણ પ્રકારની માહિતીને મેમરીમાં સ્ટોર કરી શકે છે. આધુનિક કમ્પ્યુટરો અબજો અથવા ટ્રીલીયન બાયટ્સ મેમરી પણ ધરાવે છે.
સીપીયુ મેમરી સેલ્સનો ખાસ સેટ ધરાવે છે જે રજિસ્ટર્સ તરીકે ઓળખાય છે, જે મેઇમ મેમરી એરિયા કરતા વધુ ઝડપથી વાંચી કે લખી શકાય છે. બે અથવા એકસો રજિસ્ટર્સની વચ્ચે સીપીયુના પ્રકારના આધારે ટિપીકલી હોય છે. જરૂર હોય તેવા દરેક સમયે મેઇન મેમરીમાં પ્રવેશવાનું દૂર કરવા માટે વારંવાર જરૂર પડતા ડેટા માટે રજિસ્ટર્સ ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. ડેટા સતત આગળ વધતા હોવાથી, મેઇમ મેમરી(જે ઘણી વખત એએલયુ અને કંટ્રોલ યુનિટની તુલનામાં ઘણી વખત ધીમુ હોય છે)માં પ્રવેશવાની જરૂરીયાતમાં ઘટાડો કરે છે, અને તેના લીધે કમ્પ્યુટરની સ્પીડમાં ભારે વધારો કરે છે.
કમ્પ્યુટર મેઇમ મેમરી બે મુખ્ય જાતોમાં આવે છેઃ રેન્ડમ એક્સેસ મેમરી અથવા રેમ અને રીડ ઓન્લી મેમરી અથવા રૉમ. સીપીયુ કમાન્ડ આપે તેમ રેમ કોઇ પણ સમયે વાંચી અને લખી શકે છે, પરંતુ આરઓએમ ડેટા અને સોફ્ટવેર સાથે પ્રિ લોડેડ હોય છે, જેમાં કદ ફેરફાર થતો નથી, તેથી સીપીયુ તેની પરથી ફક્ત વાંચી જ શકે છે. રોમ ખાસ કરીને કમ્પ્યુટરના પ્રારંભિક સ્ટાર્ટ અપ સુચનાઓને સ્ટોર કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, રોમ નિઃશંકપણે તેનો ડેટા પુનઃપ્રાપ્ત કરે છે અને કમ્પ્યુટરનો પાવર ઓફ કરતી વખતે આરએએમની યાદી ભૂંસાઇ જાય છે. પીસીમાં, બાયોસ તરીકે ઓળખાતા ખાસ પ્રોગ્રામનો રોમમાં સમાવેશ થાય છે, જે કમ્પ્યુટર ચાલુ કરવામાં અથવા રિસેટ કરવામાં આવે ત્યારે હાર્ડ ડિસ્ક ડ્રાઇવ પરથી રોમમાં કમ્પ્યુટરની ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ લોડીંગ કરવાનો આદેશ આપે છે. જેમાં ડિસ્ક ડ્રાઇવ ન હોય તેવા એમબેડેડ કમ્પ્યુટર્સમાં તમામ સોફ્ટવેરને આરઓએમમાં સમાવિષ્ટ ટાસ્ક કરવાની જરૂર પડે છે. આરઓએમમાં સમાવિષ્ટ સોફ્ટવેર ફર્મવેર તરીકે ઓળખાય છે, કેમ કે તે સોફ્ટવેર કરતા હાર્ડવેર જેમ વધુ કાલ્પનિક હોય છે. ટર્ન ઓફ હોય ત્યારે ડેટા પ્રાપ્ત કરીને આરઓએમ અને આરએએમ વચ્ચે ફ્લેશ મેમરી તફાવત પાડે છે, પરંતુ રેમ જેમ પુનઃલખી શકાય તેમ હોય છે. જોકે, ફ્લેશ મેમરી પરંપરાગત આરઓએમ અને આરએએમની તુલનામાં ઘણું ધીમુ હોય છે, તેથી જ્યારે હાઇ સ્પીડ જરૂર ન હોય ત્યારે એપ્લીકેશનો મર્યાદિત કરવામાં તેનો ઉપયોગ થાય છે. ફ્લેશ મેમરી પણ ખતમ થતા પહેલા અમુક વખત સુધી પુનઃ લખી શકાય છે, જે તેને હેવી રેન્ડમ એક્સેસ યુસેઝ માટે ઓછું ઉપયોગી બનાવે છે.
અત્યંત આધુનિક કમ્પ્યુટર્સમાં એક કે તેનાથી વધુ આરએએમ કેશ મેમરી હોય છે, જે રજિસ્ટર્સ કરતા ધીમી હોય છે પરંતુ મેઇન મેમરી કરતા ઝડપી હોય છે. વિવિધ પ્રકારેની કેચ સાથેના કમ્પ્યુટરોને સામાન્ય રીતે કેચમાં આપોઆપ રીતે જ સતત જરૂરી ડેટા ખસેડવા માટે તૈયાર કરવામાં આવ્યા હોય છે, જેમાં ઘણી વખત પ્રોગ્રામરને ભાગ્યે જ દરમિયાનગીરી કરવાનો વખત આવે છે.
ઇનપુટ/આઉટપુટ (I/O)
thumb|right|હાર્ડ ડિસ્ક્સ કમ્પ્યુટર્સ સાથે વપરાતા સામાન્ય I/O ડિવાઇસિસ છે.
I/O એટલે કે કમ્પ્યુટર બહારની દુનિયામાંથી માહિતી મેળવે છે અને તેના પરિણામો પરત મોકલે છે. કમ્પ્યુટરને ઇનપુટ કે આઉટપુટ પૂરા પાડતા ડિવાઇસને પેરિફેરલ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. વિશિષ્ટ પ્રકારના પર્સનલ કમ્પ્યુટરના પેરિફેરલ્સમાં ઇનપુટ ડિવાઇસીસ જેમ કે કી બોર્ડ અને માઉસ અને આઉટપુટ ડિવાઇસીસ જેમ કે કમ્પ્યુટર મોનિટર (ડિસ્પ્લે) અને પ્રિન્ટરનો સમાવેશ થાય છે. હાર્ડ ડિસ્ક ડ્રાઇવ, ફ્લોપી ડિસ્ક ડ્રાઇવ, ઓપ્ટીકલ ડિસ્ક ડ્રાઇવ અને પૅન ડ્રાઇવ ઇનપુટ અને આઉટપુટ ડિવાઇસ એમ બન્ને રીતે ઉપયોગી છે. કમ્પ્યુટર નેટવર્કિંગ I/O નો બીજો એક પ્રકાર છે.
ઘણી વખત I/O ડિવાઇસીસમાં તેમના પોતાના સીપીયુ અને મેમરી હોવાથી એકરીતે તેઓ પણ કોમ્પ્લેક્સ કમ્પ્યુટર્સ છે. ગ્રાફિક્સ પ્રોસેસીંગ યુનિટમાં પચાસ અથવા વધુ નાજુક કમ્પ્યુટર્સનો કદાચ સમાવેશ થઇ શકે છે, જે ત્રીપરીમાણીય ગ્રાફિક્ ડિસ્પ્લે કરવા માટે જરૂરી ગણતરીઓ હાથ ધરે છે. આધુનિક ડેસ્કટોપ કમ્પ્યુટરમાં નાના કમ્પ્યુટરોનો સમાવેશ થાય છે, જે મેઇન સીપીયુને I/O હાથ ધરવામાં મદદ કરે છે.
મલ્ટીટાસ્કીંગ
કમ્પ્યુટરને તેની મેઇન મેમરીમાં સમાવિષ્ટ એક મહાકાય પ્રોગ્રામ રન કરે છે તે રીતે જ કદાચ જોઇ શકાય છે, ત્યારે કેટલીક સિસ્ટમ વિવિધ પ્રોગ્રામો એકી સાથે ચલાવી શકે તેવો દેખાવ આપે તે જરૂરી છે. વારાફરતી દરેક પ્રોગ્રામો રન કરવા ઝડપથી કમ્પ્યુટર સ્વીચ ફેરવતા આ હાંસલ કરી શકાયું છે. કેટલાક લોકો એવું માને છે કે ઇન્ટરપ્ટ તરીકે કહેવાતા ખાસ પ્રકારના સિગ્નલ સાથે આ પૂરું થઇ ગયું છે, જે સામયિક ધોરણે કમ્પ્યુટરને સુચનાઓનો જ્યાં તે હોય અને તેના બદલે કંઇ બીજુ કરવાના અમલ કરવાથી અટકાવી દે છે. ઇન્ટરપ્ટ પહેલા તે અમલ કરતું હતું તે યાદ કરતી વેળાએ કમ્પ્યુટર ટાસ્કમાં બાદમાં પરત ફરી શકે છે. જો વિવિધ પ્રોગ્રામો “એક જ સમયે ચાલતા હોય” ત્યારે, ઇન્ટરપ્ટની ઉત્પત્તિ દર સેકંડે વિવિધ હજ્જારો ઇન્ટરપ્સના ઉદભવમાં પરિણમે છે, જે દરેક પ્રોગ્રામ સ્વીચ માટે કારણભૂત બને છે. માનવીય દ્રષ્ટિકોણ કરતા ઝડપી મેગ્નીટ્યૂડના વિવિધ ઓર્ડરોની આધુનિક કમ્પ્યુટરો વિશિષ્ટ રીતે સુચનાઓનો અમલ કરે છે, ત્યારે કદાચ, પ્રસ્તુત ઉદાહરણમાં ફક્ત એક જ અમલ કરતું હોવા છતાં ઘણા પ્રોગ્રામો એક સમયે ચાલતા હોય તેવું દેખાય છે. આ મલ્ટીટાસ્કીંગની પદ્ધતિને ઘણી વખત “ટાઇમ શેરીંગ”તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, કેમ કે દરેક પ્રોગ્રામને વારફરતી સમયની “સ્લાઇસ” ફાળવવામાં આવી હોય છે.
સસ્તા કમ્પ્યુટર્સના યુગ પહેલા, મલ્ટીટાસ્કીંગ માટેનો મુખ્ય ઉપયોગ સમાન કમ્પ્યુટરની વહેંચણી માટે ઘણા લોકોને મંજૂરી આપવાનો હતો.
મલ્ટીટાસ્કીંગ કમ્પ્યુટરને તે કેટલા પ્રોગ્રામો ચલાવે છે તેના સીધા પ્રમાણમાં વિવિધ પ્રોગ્રામો રન કરવાની વચ્ચે વધુ ધીમી રીતે કામ કરવાની ફરજ પાડશે તેવું લાગે છે. જોકે, મોટા ભાગના પ્રોગ્રામો પોતાના ટાસ્ક પૂરા કરવામાં સ્લો ઇનપુટ/આઉટપુટ ડિવાઇસ માટે રાહ જોવામાં પોતાના મોટા ભાગનો સમય ખર્ચી નાખે છે. જો પ્રોગ્રામ, યૂઝર માઉસ પર ક્લિક કરે અથવા તો કીબોર્ડ પરની કી દબાવે તેની રાહ જોતો હોય તો, તે જે ઘટના થવાની રાહ જુએ છે તે ન થાય ત્યાં સુધી “ટાઇમ સ્લાઇસ” લેશે નહી. આ ક્રિયા અન્ય પ્રોગ્રામોને અમલ માટે મુક્ત કરે છે, જેથી ઘણા પ્રોગ્રામો અસ્વીકાર્ય સ્પીડ લોસ વિના એકી સમયે ચાલી શકે.
મલ્ટીપ્રોસેસિંગ
thumb| ક્રે એ ઘણા સુપરકમ્પ્યુટર્સ તૈયાર કર્યા હતા, જેમાં મલ્ટીપ્રોસેસીંગનો મોટા પાયે ઉપયોગ કરાયો હતો.
કેટલાક કમ્પ્યુટર મલ્ટીપ્રોસેસીંગ સંચરનાનું સર્જન કરીને એક કે તેનાથી વધુ સીપીયુ વચ્ચે પોતાનું કામ વહેંચી શકે છે. પરંપરાગત રીતે, આ તરકીબ મોટા અને શક્તિશાળી કમ્પ્યુટર જેમ કે સુપરકમ્પ્યુટર, મેઇનફ્રેમ કમ્પ્યુટર અને સર્વર્સમાં વપરાશમાં લેવામાં આવી હતી. જોકે, મલ્ટીપ્રોસેસર અને મલ્ટી કોર (સીંગલ ઇન્ટીગ્રેટેડ સર્કિટ પર મલ્ટીપલ સીપીયુ)પર્સોનલ અને લેપ્ટોપ કમ્પ્યુટર્સ વ્યાપક પ્રમાણમાં ઉપલબ્ધ બન્યા છે અને પરિણામ સ્વરૂપે લોઅર એન્ડ બજારોમાં વધુ પડતા વપરાશના પ્રારંભ થઇ રહ્યો છે.
સુપરકમ્પ્યુટર વિશિષ્ટ રીતે ઘણી વખત વિશિષ્ટ આર્કિટેક્ચર ધરાવતા હોય છે, જે બેઝિક સ્ટોર કરેલા પ્રોગ્રામ આર્કિટેક્ચર અને સામાન્ય હેતુ વાળા કમ્પ્યુટર્સથી નોંધપાત્ર રીતે અલગ પડે છે.જોકે, સસ્તી કોમોડિટી હાર્ડવેરના અસંખ્ય ટુકાડાઓમાંથી સુપરકમ્પ્યુટરની રચના કરવી તે અત્યંત સર્વસામાન્ય છે; સામાન્ય રીતે વ્યક્તિગત કમ્પ્યુટર નેટવર્ક દ્વારા જોડાયેલા હોય છે. ભારે લોકપ્રિય કમ્પ્યુટર ક્લસ્ટર ઘણી વખત સર્વસામાન્ય ડિઝાઇનો કરતા વધુ નીચી કિંમતે સુપરકમ્પ્યુટરની કામગીરી પૂરી પાડી શકે છે. ભારે શક્તિશાળી સુપરકમ્પ્યુટર્સ માટે હજુ પણ કસ્ટમ આર્કિટેક્ચરનો ઉપયોગ થતો હોવાથી તાજેતરના વર્ષોમાં ક્લસ્ટર કમ્પ્યુટર્સનો ઝડપી ફેલાવો થયો છે. તે ઘણી વખત હજ્જારો સીપીયુ, કસ્ટમાઇઝ્ડ હાઇ સ્પીડ ઇન્ટરકનેક્ટસ અને ખાસ કમ્પ્યુટીંગ હાર્ડવેર ધરાવે છે. મોટા ભાગના પ્રોગ્રામ ઓર્ગેનાઇઝેશનોને એક સમયે મોટા ભાગના ઉપલબ્ધ સ્ત્રોતોનો સફળતાપૂર્વક ઉપયોગ કરવાની જરૂરિયાત હોવાને કારણે આ પ્રકારની ડિઝાઇનો ફક્ત ખાસ ટાસ્ક માટે ઉપયોગી બની શકે તેમ છે. સુપરકમ્પ્યુટર્સ સામાન્ય રીતે મોટા પાયાના સિમ્યુલેશન, ગ્રાફિક્સ રેન્ડરીંગ અને ક્રિપ્ટોગ્રાફી એપ્લીકેશનમાં તેમજ કહેવાતા “એમ્બ્રેસીંગલી પેરેલલ” ટાસ્કમાં ઉપયોગમાં આવે છે.
નેટવર્કિંગ અને ઇન્ટરનેટ
ઇન્ટરનેટ પર રાઉટિંગના ભાગનું thumb|300px|left|વિઝ્યુલાઇઝેશન.
કમ્પ્યુટરોનો ૧૯૫૦થી એકકરતા વધુ સ્થાનોસાથે માહિતી સંકલન માટે ઉપયોગ થતો આવ્યો છે. અમેરિકાની મિલીટરીના સેમી ઓટોમેટિક ગ્રાઉન્ડ એનવાર્યનમેન્ટ (સૅજ)એ આ પ્રકારની સિસ્ટમનું સૌપ્રથમ મોટા પાયાનું ઉદાહરણ છે, જે અસંખ્ય ખાસ હેતુ વાળી વ્યાપારી સિસ્ટમો જેમ કે "સેબ્રે"માં પરિણમી હતી.
૧૯૭૦માં અમેરિકાની સંશોધન સંસ્થાઓ ખાતેના કમ્પ્યુટર એન્જિનીયરોએ ટેલિકોમ્યુનિકેશન ટેકનોલોજીના ઉપયોગ વડે પોતાના કમ્પ્યુટરોને સાંકળવાનો પ્રારંભ કર્યો હતો. આ પ્રયત્નને એઆરપીએ (હવે ડીએઆરપીએ)અને કમ્પ્યુટર નેટવર્ક દ્વારા ભંડોળ પૂરું પાડવામાં આવ્યું હતું કે જેણે અર્પાનેટ (એડવાન્સ્ડ રિસર્ચ પ્રોજેક્ટ્સ એજન્સી નેટવર્ક અથવા એઆરપીએએનઇટી)નું ઉત્પાદન કર્યું હતું. ટેકનોલોજીએ અર્પાનેટને શક્ય ફેલાવા અને વિકાસ માટે શક્ય બનાવી હતી. દરમિયાનમાં નેટવર્ક શૈક્ષણિક અને મિલીટરી સંસ્થાઓથી પણ આગળ ફેલાયું હતું અને ઇન્ટરનેટ તરીકે જાણીતુ બન્યુ. નેટવર્કીંગના ઉદભવમાં કુદરતની પુનઃવ્યખ્યા અને કમ્પ્યુટરની સરહદોનો સમાવેશ થાય છે. વ્યક્તિગત કમ્પ્યુટરના સ્ત્રોતોના વિસ્તરણ તરીકે નેટવર્ક પરના અન્ય કમ્પ્યુટરના સ્ત્રોતો જેમ કે પેરિફેરલ ડિવાઇસ, સંગ્રહીત માહિતી અને તેવા પ્રકારોને વ્યાખ્યાયિત કરવામાં અને એક્સેસ કરવાની ક્ષમતાનો સમાવેશ કરવા માટે કમ્પ્યુટર ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સ અને એપ્લીકેશનોને સુધારવામાં આવી હતી. પ્રારંભમાં આ સવલત જે લોકો હાઇ ટેક પર્યાવરણોમાં કામ કરતા હતા તેમને ઉપલબ્ધ હતી, પરંતુ ૧૯૯૦માં એપ્લીકેશનો જેમ કે ઇમેલ અને વર્લ્ડ વાઇડ વેબની સાથે સસ્તી ઝડપી નેટવર્કીંગ ટેકનોલોજી જેમ કે ઇધરનેટ અને એડીએસએલના ફેલાવા સાથે કમ્પ્યુટર નેટવર્કીંગ લગભગ તમામ સ્થળે ઉપલબ્ધિ તરીકે ઉભરી આવી હતી. હકીકતમાં નેટવર્ક થયેલા કમ્પ્યુટરોની સંખ્યા મોટી માત્રામાં વધતી જાય છે. પર્સનલ કમ્પ્યુટર્સનો મોટો ભાગ માહિતીની આપ-લેમાં નિયમિતપણે ઇન્ટરનેટ સાથે જોડાયેલો છે. “વાયરલેસ” નેટવર્કીંગ ઘણી વખત મોબાઇલ ફોન નેટવર્કનો ઉપયોગ કરે છે, તેનો અર્થ એ કે મોબાઇલ કમ્પ્યુટીંગ પર્યાવરણમાં પણ નેટવર્કીંગનો સર્વસ્વ ઉપલબ્ધિનો વ્યાપ વધતો જાય છે.
આગળના વિષયો
હાર્ડવેર
હાર્ડવેર શબ્દ તમામ પ્રકારના કમ્પ્યુટરના ભાગ કે જે સ્થાયી પદાર્થ હોય તેને આવરી લે છે. સર્કિટ, ડિસ્પ્લે, પાવર સપ્લાય, કેબલ્સ, કી બોર્ડ, પ્રિન્ટર્સ અને માઇસ (માઉસીસ)એ હાર્ડવેર છે.
+કમ્પ્યુટિંગ હાર્ડવેરનો ઇતિહાસફર્સ્ટ જનરેશન (મિકેનિકલ/ઇલેક્ટ્રોમિકેનિકલ)કેલક્યુલેટર્સએન્ટિખિથેરાની મિકેનિઝમ, ડિફરન્સ એન્જિંન, નોર્ડન બોમ્બસાઇટપ્રોગ્રામેબલ ડિવાઇસિસજેક્વાર્ડ લૂમ, ઍનલિટિકલ એન્જિંન, હારવર્ડ માર્ક I, ઝેડ3સેકન્ડ જનરેશન (વેક્યુમ ટ્યુબ્સ)કેલ્ક્યુલેટર્સએટાનાસોફ-બેરી કમ્પ્યુટર, આઇબીએમ૬૦૪, UNIVAC 60, UNIVAC 120પ્રોગ્રામેબલ ડિવાઇસિસકોલોસસ, ENIAC, માન્ચેસ્ટર સ્મોલ-સ્કેલ એક્સપેરિમેન્ટલ મશીન, EDSAC, માન્ચેસ્ટર માર્ક 1, CSIRAC, EDVAC, UNIVAC I, IBM 701, IBM 702, IBM 650, Z22 થર્ડ જનરેશન (ડીસ્ક્રીટ ટ્રાન્સીસ્ટર્સ અને એસએસઆઇ, એએઆઇ, એલએસઆઇ ઇન્ટીગ્રેટેડ સર્કિટસ (Integrated circuits))મેઇનફ્રેમ્સ (Mainframes)IBM 7090 (IBM 7090), IBM 7080 (IBM 7080), સિસ્ટમ/360 (System/360), BUNCH (BUNCH)મિનિકમ્પ્યુટર (Minicomputer)PDP-8 (PDP-8), PDP-11 (PDP-11), સિસ્ટમ/32 (System/32), સિસ્ટમ/36 (System/36)ફોર્થ જનરેશન (VLSI ઇન્ટિગ્રેટેડ સર્કિટ્સ)મિનિકમ્પ્યુટરVAX (VAX), IBM સિસ્ટમ i (IBM System i)4-બિટ (4-bit) માઇક્રોકમ્પ્યુટરઇન્ટેલ 4004 (Intel 4004), ઇન્ટેલ 4040 (Intel 4040)8-બિટ (8-bit) માઇક્રોકમ્પ્યુટર ઇન્ટેલ 8008 (Intel 8008), ઇન્ટેલ 8080 (Intel 8080), મોટોરોલા 6800 (Motorola 6800), મોટોરોલા 6809 (Motorola 6809), એમઓએસ ટેકનોલોજી 6502 (MOS Technology 6502), ઝીલોગ ઝેડ80 (Zilog Z80)16-બિટ (16-bit) માઇક્રોકમ્પ્યુટરઇન્ટેલ 8088 (Intel 8088), ઝીલોગ Z8000 (Zilog Z8000), WDC 65816/65802 (WDC 65816/65802)32-બિટ (32-bit) માઇક્રોકમ્પ્યુટરઇન્ટેલ 80386 (Intel 80386), પેન્ટિયમ (Pentium), મોટોરોલા 68000 (Motorola 68000), ARM આર્કિટેક્ચર (ARM architecture)64-બિટ (64-bit) માઇક્રોકમ્પ્યુટરઅત્યંત મોટા 64 બીટ ઇન્સ્ટ્રક્શન સેટ આર્કિટેક્ચર (instruction set architecture) એ અગાઉની ડિઝાઇનું વિસ્તરણ છે. આલ્ફા સિવાયના આ ટેબલમાં આપેલ તમામ પ્રકારના આર્કિટેક્ચર તેમનું 64 બીટ પુનઃરજૂઆત કરવામાં આવી તે પહેલા 32 બીટ ફોર્મ્સમાં સમાવિષ્ટ હતા. આલ્ફા (Alpha), MIPS (MIPS), PA-RISC (PA-RISC), પાવરPC (PowerPC), SPARC (SPARC), x86-64 (x86-64)એમ્બેડેડ કમ્પ્યુટર (Embedded computer)ઇન્ટેલ 8048 (Intel 8048), ઇન્ટેલ 8051 (Intel 8051)પર્સનલ કમ્પ્યુટર (Personal computer)ડેસ્કટોપ કમ્પ્યુટર (Desktop computer), હોમ કમ્પ્યુટર (Home computer), લેપટોપ કમ્પ્યુટર (Laptop computer), પર્સનલ ડિજિટલ આસિસ્ટંટ (Personal digital assistant) (PDA), પોર્ટેબલ કમ્પ્યુટર (Portable computer), ટેબ્લેટ કમ્પ્યુટર (Tablet computer), વેરેબલ કમ્પ્યુટર (Wearable computer)થિયોરેટિકલ/એક્સપેરિમેન્ટલકોન્ટમ કમ્પ્યુટર (Quantum computer), કેમિકલ કમ્પ્યુટર (Chemical computer), DNA કમ્પ્યુટિંગ (DNA computing), ઓપ્ટિકલ કમ્પ્યુટર (Optical computer), સ્પિનટ્રોનિક્સ આધારિત કમ્પ્યુટર (Spintronics based computer)
+બીજા હાર્ડવેર ટોપિક્સપેરિફેરલ ડિવાઇઝ (Peripheral device) (ઇનપુટ/આઉટપુટ (Input/output))ઇનપુટમાઉસ (Mouse), કીબોર્ડ (Keyboard), જોયસ્ટિક (Joystick), ઇમેજ સ્કેનર (Image scanner)આઉટપુટમોનિટર (Monitor), પ્રિન્ટર (Printer)બન્નેફ્લોપી ડિસ્ક ડ્રાઇવ (Floppy disk drive), હાર્ડ ડિસ્ક (Hard disk), ઓપ્ટિકલ ડિસ્ક ડ્રાઇવ (Optical disc), ટેલિપ્રિન્ટર (Teleprinter)કમ્પ્યુટર બસો (Computer bus)ટૂંકી રેન્જRS-232 (RS-232), SCSI (SCSI), PCI (PCI), USB (USB)લાંબી રેન્જ (કમ્પ્યુટર નેટવર્કિંગ (Computer networking))એથરનેટ (Ethernet), ATM (ATM), FDDI (FDDI)
સોફ્ટવેર
સોફ્ટવેર કમ્પ્યુટરના એવા ભાગોનો ઉલ્લેખ કરે છે, જે મટીરીયલ સ્વરૂપમાં નથી, જેમ કે પ્રોગ્રામ્સ, ડેટા, પ્રોટોકોલ્સ વગેરે. જ્યારે હાર્ડવેરમાં સોફ્ટવેર સ્ટોર કરવામાં આવ્યો હોય ત્યારે, તેને સરળ રીતે સુધારી શકાતું નથી (જેમ કે આઇબીએમ પીસી કોમ્પેટીબલમાં બાયોસ, રિડ-ઓન્લી મેમરી (આરઓએમ અથવા રોમ), તે હાર્ડવેર અને સોફ્ટવેર વચ્ચે કોઇક સ્થળે અચોક્કસ વિસ્તારમાં આવે છે તે નિર્દેશ કરવા માટે તેને ઘણી વખત “ફર્મવેર” કહેવાય છે.
+કમ્પ્યુટર સોફ્ટવેરઓપરેટિંગ સિસ્ટમયુનિક્સ અને બર્કલી સોફ્ટવેર ડિસ્ટ્રીબ્યુશન (બિ.એસ.ડી.)UNIX System V, AIX operating system, HP-UX, Solaris (SunOS), IRIX, બિ.એસ.ડી. ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સની યાદીGNU (GNU)/લિનક્સ (Linux)લિનક્સ ડિસ્ટ્રીબ્યુશન્સની યાદી (List of Linux distributions), લિનક્સ ડિસ્ટ્રીબ્યુશન્સની સરખામણી (Comparison of Linux distributions)માઈક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝWindows 95, Windows 98, Windows NT, Windows 2000, Windows XP, Windows Vista, Windows CE,DOS (DOS)86-DOS (86-DOS) (QDOS), PC-DOS (PC-DOS), MS-DOS (MS-DOS), ફ્રીDOS (FreeDOS)મેક OS (Mac OS)મેક OS ક્લાસિક (Mac OS classic), મેક OS X (Mac OS X)એમ્બેડેડ (Embedded) અને રિયલ ટાઇમ (real-time)એમ્બેડેડ ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ્સની યાદી (List of embedded operating systems)પ્રાયોગિકએમોએબા (Amoeba), ઓબેરોન (Oberon)/બ્લ્યુબોટલ (Bluebottle), બેલ્સ લેબ્સનો પ્લાન 9 (Plan 9 from Bell Labs)લાઇબ્રેરી (Library)મલ્ટીમિડિયા (Multimedia)ડાયરેક્ટX (DirectX), ઓપનGL (OpenGL), ઓપનAL (OpenAL)પ્રોગ્રામિંગ લાઇબ્રેરીC સ્ટાન્ડર્ડ લાઇબ્રેરી (C standard library), સ્ટાન્ડર્ડ ટેમ્પલેટ લાઇબ્રેરી (Standard template library)ડેટા (Data)પ્રોટોકૉલ (Protocol)TCP/IP (TCP/IP), કેરમિટ (Kermit), FTP (FTP), HTTP (HTTP), SMTP (SMTP)ફાઇલ ફોર્મેટ (File format)HTML (HTML), XML (XML), JPEG (JPEG), MPEG (MPEG), PNG (PNG)યુઝર ઇન્ટરફેસ (User interface)ગ્રાફિકલ યુઝર ઇન્ટરફેસ (Graphical user interface) (WIMP (WIMP))માઈક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝ (Microsoft Windows), GNOME (GNOME), KDE (KDE), QNX ફોટોન (QNX Photon), CDE (CDE), GEM (GEM)ટેક્સ્ટ-આધારિત યુઝર ઇન્ટરફેસ (Text-based user interface)કમાન્ડ-લાઇન ઇન્ટરફેસ (Command-line interface), ટેક્સ્ટ યુઝર ઇન્ટરફેસ (Text user interface)એપ્લિકેશન (Application)ઓફિસ સુટ (Office suite) વર્ડ પ્રોસેસીંગ (Word processing), ડેસ્કટોપ પબ્લીશીંગ (Desktop publishing), પ્રેઝન્ટેશન પ્રોગ્રામ (Presentation program), ડેટાબેઝ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ (Database management system), શિડ્યૂલીંગ અને ટાઇમ મેનેજમેન્ટ, સ્પ્રેડશીટ (Spreadsheet), એકાઉન્ટીંગ સોફ્ટવેર (Accounting software)ઇન્ટરનેટ (Internet) એસેસબ્રાઉઝર (Browser), ઇમેલ ક્લાયંટ (E-mail client), વેબ સર્વર (Web server), મેઇલ ટ્રાન્સફર એજન્ટ (Mail transfer agent), ઇન્સ્ટન્ટ મેસેજીંગ (Instant messaging)ડિઝાઇન અને ઉત્પાદન કમ્પ્યુટર આધારિત ડિઝાઇન (Computer-aided design), કમ્પ્યુટર આધારિત ઉત્પાદન (Computer-aided manufacturing), પ્લાન્ટ મેનેજમેન્ટ, રોબોટિક ઉત્પાદન, સપ્લાય ચેઇન મેનેજમેન્ટગ્રાફિક્સ (Graphics)રાસ્ટર ગ્રાફિક્સ એડિટર (Raster graphics editor), વેક્ટોર ગ્રાફિક્સ એડિટર (Vector graphics editor), 3ડી મોડેલર (3D modeler), એનિમેશન એડિટર (Animation editor), 3ડી કમ્પ્યુટર ગ્રાફિક્સ (3D computer graphics), વીડીયો ઇડેટીંગ (Video editing), ઇમેજ પ્રોસેસીંગ (Image processing)ઓડિયો (Audio)ડિજિટલ ઓડિયો એડિટર (Digital audio editor), ઓડિયો પ્લેબેક (Audio playback), મિક્સિંગ, ઓડિયો સિન્થેસિસ (Audio synthesis), કમ્પ્યુટર મ્યુઝિક (Computer music)સોફ્ટવેર એન્જિનિયરીંગ (Software Engineering)કમ્પાઇલર (Compiler), એસેમ્બલર (Assembler), ઇન્ટરપ્રિટર (Interpreter), ડિબગર (Debugger), ટેક્સ્ટ એડિટર (Text Editor), ઇન્ટિગ્રેટેડ ડેવલપમેન્ટ એનવાર્યનમેન્ટ (Integrated development environment), પરફોર્મન્સ એનાલિસિસ (Performance analysis), રિવિઝન કંટ્રોલ (Revision control), સોફ્ટવેર કનફિગ્યુરેશન મેનેજમેન્ટ (Software configuration management)શૈક્ષણિકશૈક્ષણિક મનોરંજન (Edutainment), શૈક્ષણિક રમત (Educational game), ગંભીર રમત (Serious game), ફાઇટ સિમ્યુલેટર (Flight simulator)ગેમ્સ (Games)સ્ટ્રેટેજી (Strategy), આર્કેડ, પઝલ (Puzzle), સિમ્યુલેશન, ફર્સ્ટ પર્સન શૂટર (First-person shooter), પ્લેટફોર્મ (Platform), મેસિવલી મલ્ટીપ્લેયર (Massively multiplayer), ઇન્ટરેક્ટિવ ફિક્સન (Interactive fiction)Miscઆર્ટિફિસિયલ ઇન્ટેલિજન્સ (Artificial intelligence), એન્ટિવાયરસ સોફ્ટવેર (Antivirus software), મેલવેર સ્કેનર (Malware scanner), ઇન્સ્ટોલર (Installer)/પેકેજ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ્સ (Package management system), ફાઇલ મેનેજર (File manager)
પ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓ
પ્રોગ્રામીંગ ભાષા કમ્પ્યુટરને ચલાવવા માટે પ્રોગ્રામ નિર્દેશના વિવિધ માર્ગો પૂરા પાડે છે કુદરતી ભાષા સિવાય, પ્રોગ્રામીંગ ભાષાઓ અસ્પષ્ટ નહી અને ટૂંકાણમાં મંજૂરી આપવા માટે તૈયાર કરવામાં આવી છે. તે શુદ્ધ રીતે લખાયેલી ભાષા છે અને ઘણી વખત મોટેથી વાંચવામાં પણ મુશ્કેલ છે તે ક્યાંતો મશિન ભાષામાં કમ્પાઇલર દ્વારા અથવા એસેમ્બ્લર દ્વારા ચાલનસમય પહેલા ભાષાંતરીત હોય છે અથવા ઇન્ટરપ્રિટર દ્વારા ચાલનસમય વખતે સીધી જ ભાષાંતર કરવામાં આવે છે. કેટલીક વખત બે ટેકનીકની હાઇબ્રીડ પદ્ધતિ દ્વારા પ્રોગ્રામ હાથ ધરવામાં આવે છે. હજ્જારો વિવિધ પ્રોગ્રામીંગ ભાષાઓ છે-જેમાંની કેટલીક સામાન્ય હેતુ માટેની હતી, જ્યારે અન્ય કેટલીક ભાષાઓ કેટલાક ખાસ હેતુ માટે જ ઉપયોગી હતી.
+પ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓપ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓની યાદીપ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓની સમયરેખા, પ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓની શ્રેણીગત યાદી, પ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓની વારસાગત યાદી, પ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓની મૂળાક્ષરો મુજબની યાદી, બિન-અંગ્રેજી આધારિત પ્રોગ્રામિંગ ભાષાઓ સામાન્ય રીતે વપરાતી એસેમ્બ્લી ભાષાઓARM આર્કિટેક્ચર, MIPS આર્કિટેક્ચર, X૮૬ એસેમ્બલી ભાષાસામાન્ય રીતે વપરાતી ઉંચા સ્તરની ભાષાઓAda, BASIC, C, C++, C#, COBOL, ફોર્ટ્રાન, Java, Lisp, Pascal, Object Pascalસામાન્ય રીતે વપરાતી સ્ક્રીપ્ટીંગ ભાષાઓBourne script (BASH), JavaScript, Python, Ruby, PHP, Perl
વ્યવસાયો અને સંગઠનો
કમ્પ્યુટરનો ઉપયોગ સમાજ આખામાં ફેલાયો હોવાથી કમ્પ્યુટર સાવિષ્ટ કારકીર્દીઓની સંખ્યામાં વધારો થયો છે. હાર્ડવેર, સોફ્ટવેર અને ફર્મવેરની થીમ આધારિત જે લોકો ઉદ્યોગમાં કામ કર છે તેવા લોકોના મગજ કેટલીકવખત બિનસંબંધિત રીતે વેટવેર અથવા “મીટવેર” તરીકે જાણીતા છે.
+કમ્પ્યુટર સાથે જોડાયેલા વ્યવસાયોહાર્ડવેર સાથે જોડાયેલાઇલેક્ટ્રિકલ એન્જિનિયરીંગ, ઇલેક્ટ્રોનિક્સ એન્જિનિયરીંગ, કમ્પ્યુટર એન્જિનિયરીંગ, ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ એન્જિનિયરીંગ, ઓપ્ટિકલ એન્જિનિયરીંગ, નેનોસ્કેલ એન્જિનિયરીંગસોફ્ટવેર સાથે જોડાયેલાકમ્પ્યુટર વિજ્ઞાન, માનવીય કમ્પ્યુટર ક્રિયાપ્રતિક્રિયા, ઇન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજી, સોફ્ટવેર એન્જિનિયરીંગ, સાયન્ટિફિક કમ્પ્યુટિંગ, વેબ ડિઝાઇન, ડેસ્કટોપ પબ્લિશિંગ
સાથે મળીને કામ કરવા માટે કમ્પ્યુટરની જરૂરિયાત અને માહિતીની આપ-લે કરવા માટે સક્ષમતા હાંસલ કરવા માટેની સ્થિતિએ ઔપચારીક અને બિનઔપચારીક રીતે ઘણા સ્ટાન્ડર્ડ ઓર્ગેનાઇઝેશનો, ક્લબો અને સોસાયટીઓને વિસ્તરવાની જરૂરિયાત ઊભી કરી છે.
+સંગઠનસ્ટાન્ડર્ડ્સ ગ્રુપ્સઅમેરિકન નેશનલ સ્ટાન્ડર્ડ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, ઇન્ટરનેશનલ ઇલેક્ટ્રોટેકનિકલ કમિશન, ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ઇલેક્ટ્રીકલ એન્ડ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ એન્જિનિયર્સ, ઇન્ટરનેટ એન્જિનિયરીંગ ટાસ્ક ફોર્સ, ઇન્ટરનેશનલ ઓર્ગેનાઇઝેશન ફોર સ્ટાન્ડર્ડાઇઝેશન, વર્લ્ડ વાઇડ વેબ કોન્સર્ટિયમવ્યાવસાયીક મંડળો એસોસિએશન ફોર કમ્પ્યુટિંગ મશીનરી (એ.સિ.એમ.), એ.સિ.એમ. સ્પેશ્યલ ઇન્ટરેસ્ટ ગ્રૂપ્સ, ઇન્સ્ટિટ્યુશન ઓફ એન્જિનિયરીંગ એન્ડ ટેક્નોલોજી, આઇ.એફ.આઇ.પી.ફ્રી સોફ્ટવેર/ઓપન-સોર્સ સોફ્ટવેર ગ્રૂપ્સફ્રી સોફ્ટવેર ફાઉન્ડેશન, મોઝીલા ફાઉન્ડેશન, અપાચે સોફ્ટવેર ફાઉન્ડેશન
ત્યાં પણ જૂઓ
એક્સટર્નલ લિંક્સ
કમ્પ્યુટર મિનિ-આર્ટિકલ
નોંધ
સંદર્ભો
શ્રેણી:કોમ્પ્યુટર
શ્રેણી:કોમ્પ્યુટર હાર્ડવેર |
કરસનદાસ માણેક | https://gu.wikipedia.org/wiki/કરસનદાસ_માણેક | કરસનદાસ નરસિંહ માણેક (ઉપનામ: વૈશંપાયન) (૨૮ નવેમ્બર ૧૯૦૧ - ૧૮ જાન્યુઆરી ૧૯૭૮) ગુજરાતી ભાષાના કવિ, વાર્તાકાર અને નિબંધકાર હતા.
જીવન
તેમનો જન્મ કરાચીમાં થયો હતો. તેઓ જામનગર જિલ્લાના જોડિયા તાલુકાના હડિયાણા ગામના વતની હતા. ૧૯૨૩માં કરાચીની ડી.જે. કોલેજમાં દાખલ થઈ ૧૯૨૭માં સંસ્કૃત-અંગ્રેજી વિષયો સાથે બી.એ. થયા. ૧૯૩૯ સુધી હાઈસ્કૂલોમાં આચાર્ય તરીકે કામ કર્યું અને એ દરમિયાન એક વર્ષ ડેઈલી મિરર નામનું અંગ્રેજી છાપું ચલાવ્યું, તેમ જ ૧૯૩૦ અને ૧૯૩૨માં આઝાદીની ચળવળમાં જોડાઈ જેલવાસ પણ ભોગવ્યો. ૧૯૩૯થી જન્મભૂમિના તંત્રી વિભાગમાં સેવાઓ આપી. મુંબઈમાં ૧૯૪૮થી જન્મભૂમિ ટ્રસ્ટના નૂતન ગુજરાતના તંત્રી પદે રહ્યા અને ૧૯૫૧થી સારથિ સાપ્તાહિક અને પછી નચિકેતા માસિક શરૂ કર્યું.
તેમનું અવસાન ૧૮ જાન્યુઆરી ૧૯૭૮ના રોજ વડોદરામાં થયું હતું.
સર્જન
તેઓ મુખ્યત્વે કવિ હતા પણ વાર્તા, નિબંધ, ચરિત્ર વગેરે સાહિત્ય સવરૂપોમાં પણ એમણે સર્જન કર્યું છે. સોનેટ, અંજનીગીત, ગેયકાવ્ય, મરાઠી સાજી, ખંડકાવ્ય જેવા કાવ્યપ્રકારોને વાહન બનાવીને તેમણે તદઅનુસારી ભાવ, વાણી અને છંદના પ્રયોજનમાં સફળતા મેળવી છે. વૈશંપાયનની વાણીના કાવ્યો ધારદાર વ્યંગપૂર્ણ અભિવ્યક્તિને કારણે જન્મભૂમિમાં પ્રગટ થતાં હતાં ત્યારથી જ લોકપ્રિય બની ગયાં હતાં. કરસનદાસ માણેકે અનેક કથાઓ, આઝાદીની યજ્ઞજ્વાળાના વર્ણનો, લઘુનવલો અને ચિંતનાત્મક નિબંધો વગેરે ગુજરાતી સાહિત્યને આપ્યા છે.
'ખાખનાં પોયણાં' (ખંડકાવ્યો), 'આલબેલ', 'મહોબતને માંડવે', 'વૈશંપાયનની વાણી', 'પ્રેમધનુષ્ય', 'અહો રાયજી સૂણિયે', 'કલ્યાણયાત્રી', 'મધ્યાહ્ન', 'રામ તારો દીવડો', વગેરે તેમનું સર્જન છે.
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય
Category:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:૧૯૦૧માં જન્મ
શ્રેણી:૧૯૭૮માં મૃત્યુ |
બલવન્તરાય ઠાકોર | https://gu.wikipedia.org/wiki/બલવન્તરાય_ઠાકોર | REDIRECT બળવંતરાય ઠાકોર |
ધીરુબેન પટેલ | https://gu.wikipedia.org/wiki/ધીરુબેન_પટેલ | ધીરુબેન પટેલ (૨૯ મે ૧૯૨૬ - ૧૦ માર્ચ ૨૦૨૩) જાણીતા ગુજરાતી નવલકથાકાર, નાટ્ય લેખક અને ચલચિત્ર પટકથા અને બાળસાહિત્ય લેખિકા હતા.
જીવન
ધીરૂબેનનો જન્મ ૨૯ મે, ૧૯૨૬ના દિવસે ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના વડોદરા શહેર ખાતે થયો હતો. ચરોતર પ્રદેશનું ધર્મજ એ તેમનું મૂળ વતન હતું. ધીરુબેનનાં માતાનું નામ ગંગાબા અને પિતાનું નામ ગોરધનભાઈ હતું.
અભ્યાસ
ધીરૂબેને પોતાનું પ્રાથમિક શિક્ષણ પોદ્દાર હાઈસ્કુલ, સાંતાક્રુઝ, મુંબઇ, મહારાષ્ટ્ર ખાતે લીધું હતું. ત્યારબાદ ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે તેઓ એલ્ફીન્સ્ટન કોલેજ, મુંબઇ ખાતે દાખલ થયા હતા. એમણે ઇ.સ. ૧૯૪૫ના વર્ષમાં અંગ્રેજી વિષય સાથે સ્નાતકની ઉપાધિ પ્રાપ્ત કરી હતી અને ઇ.સ. ૧૯૪૮ના વર્ષમાં અનુસ્નાતકની પદવી હાંસલ કરી હતી.
વ્યવસાય
૧૯૪૯ - ૧૯૬૩ - ભવન્સ કોલેજ, મુંબઈમાં અધ્યાપક
૧૯૬૩ - ૧૯૬૪ - દહીંસરની કોલેજમાં અંગ્રેજીનાં અધ્યાપક
ભારતીય વિદ્યાભવનમાં અધ્યાપક
જીવનઝરમર
થોડો વખત 'આનંદ પબ્લીશર્સ'નું સંચાલન
૧૯૬૩ના વર્ષથી - કલ્કી પ્રકાશન
૧૯૭૫ સુધી - 'સુધા' સાપ્તાહીકનાં તંત્રી
૧૯૮૦ - તેમના લખેલા નાટક પરથી કેતન મહેતાનું પ્રખ્યાત ચલચિત્ર ભવની ભવાઈ સર્જાયું છે.
૨૦૦૩-૨૦૦૪ - ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખ
સર્જન
વાર્તા - અધુરો કોલ, એક લહર, વીશ્રંભકથા
નવલકથા - વડવાનલ, શીમળાંનાં ફુલ, વાવંટોળ , વમળ
લઘુનવલ - વાંસનો અંકુર, આગંતુક, આંધલી ગલી
હાસ્યકથાઓ - પરદુખભંજન પેસ્તનજી , ગગનનાં લગન, કાર્તિક અને બીજાં બધાં
નાટકો - પહેલું ઈનામ, પંખીનો માળો, વિનાશને પંથે,
એકાંકી - નમણી નાગરવેલ
રેડીયો નાટક - મનનો માનેલો, માયા પુરુષ (૧૯૫૫)
બાળસાહિત્ય - બતકનું બચ્ચું, મિત્રાનાં જોડકણાં, કાકુમાકુ અને પૂંછડીની પંચાત, ગાડાના પૈડા જેટલા રોટલાની વાત, મીનુની મોજડી, ડ્રેન્ડ્રીડાડ, મિસીસિસ્તુરબબુઆ અને વરસાદ
બાળનાટકો - અંડેરી ગંડેરી ટીપરી ટેન, ગોરો આવ્યો, ગગનચાંદનું ગધેડું, સૂતરફેણી, મમ્મી! તું આવી કેવી? પાઈપાઈ, આરબ અને ઉંટ
અનુવાદ - ટોમ સોયર, હક્કલબરી ફીનનાં પરાક્રમો
ટૂંકી વાર્તા - ચોરસ ટીપું (સંગ્રહ - ૨૦૧૮)
કાવ્યસંગ્રહ - કીચન પોએમ્સ (૨૦૧૧) (અંગ્રેજી), કીચન પોએમ્સ (૨૦૧૮) (ગુજરાતી)
ફિલ્મ - ભવની ભવાઈ (૧૯૮૦)
સન્માન
ધીરુબેન પટેલને ઇ.સ. ૧૯૮૦ના વર્ષનો રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.
ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમી તરફથી તેમને ૧૯૮૧માં કે.એમ. મુન્શી સુવર્ણ ચંદ્રક અને ૨૦૦૨માં સાહિત્ય ગૌરવ પુરસ્કાર પ્રાપ્ત થયો હતો. ૧૯૯૬માં તેમને નંદશંકર સુવર્ણ ચંદ્રક અને દર્શક પુરસ્કાર મળ્યો હતો. તેમની નવલકથા આગંતુક માટે ૨૦૦૧માં તેમને સાહિત્ય અકાદમીનો ગુજરાતી ભાષા માટેનો પુરસ્કાર પ્રાપ્ત થયો હતો.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:૧૯૨૬માં જન્મ
શ્રેણી:૨૦૨૩માં મૃત્યુ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખો |
નિર્મિશ ઠાકર | https://gu.wikipedia.org/wiki/નિર્મિશ_ઠાકર | નિર્મિશ ઠાકર એ ગુજરાતી સાહિત્યકાર છે. ગણપત હુરતીનું કાલ્પનિક પાત્ર તેમના લખાણમાં ખાસ પ્રચલિત બન્યું છે.
જીવન
તેમનો જન્મ ૧૮ માર્ચ, ૧૯૬૦ના દિવસે, ઉત્તર ગુજરાતના કલોલ ખાતે થયો હતો. શરૂઆતમાં નાની-મોટી નોકરી કર્યા પછી તેઓ સુરતનાં 'ગુજરાત કેસરીમાં કાર્ટૂનિસ્ટ તરીકે કામ કરીને ઓએનજીસીમાં જોડાયા જ્યાં સામાન્ય પદેથી તેઓ ક્લાસ વન ઓફિસર સુધી પહોંચ્યા.
રચનાઓ
તેમની પ્રથમ પ્રકાશિત કૃતિ આપઘાત કે ખૂન' રહસ્યકથા ૧૩ વર્ષની ઉંમરે બાલસાપ્તાહિક ઝગમગમાં પ્રકાશિત થઈ હતી. તેમણે ગુજરાતી, હિન્દી અને અંગ્રેજીમાં ૫૫થી વધુ પુસ્તકો લખ્યા છે.
હાસ્યલેખ/કવિતા સંગ્રહ - ટંકાર, લાઘવ ક્યાંય નથી ને કવનમાં, ત્રિશૂળ લીધું હાથમાં રે!, હાસ્યથી રૂદન સુધી, નિર્મિશાય નમ: , ગનપટ હુરટી ને નિમ્મેસભૈ, ગનપટ હુરટી:બસ વાટ પૂરી!, શબ્દોનાં શીર્ષાસન, અર્થ આડા થાય તો?, બેઠો માર, એ જ લિખિતંગ, અહો નિર્મિશાત્મક!, मैं और निर्मिश, निर्मिशाय नमः, હું નિર્મિશ, શબ્દકોશોમાં નથી હું એટલે, અધુરું સ્વપ્ન છે.
હાસ્ય નવલકથાઓ - ચક્રાકાર ચતુષ્કોણ, ગનપટ હુરટીના ગોટારા, ગનપટ હુરટીનું મહાભારટ , ગનપટ હુરટી: સોલેમાં ગોટારા
નાટકો - ગનપટ હુરટીની ગોર ગોર ઢાની, ફરી પથારી ગનપટ!, ગનપટ હુરટીનો મની પ્લાન, गनपत सूरती की चंद्रयात्रा, गनपत सूरती क्या करे?, गनपत सूरती का मनी प्लान
કાર્ટુન/કેરિકેચર- NIRMISHIZE YOUR BRAIN!, NARENDRA MODI WAVE IN CARICATURE, CARICATURES OF GUJARATI MEN OF LETTERS , NIRMISHIFICATION OF GUJARATI GAZAL POETS
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:હાસ્ય સાહિત્યકાર |
તારક મહેતા | https://gu.wikipedia.org/wiki/તારક_મહેતા | તારક જનુભાઈ મહેતા (૨૬ ડિસેમ્બર ૧૯૨૯ - ૧ માર્ચ ૨૦૧૭) પ્રખ્યાત ગુજરાતી નાટ્યલેખક અને હાસ્યલેખક હતા. તેમનો જન્મ અમદાવાદમાં થયો હતો. ૧૯૪૫માં મૅટ્રિક પાસ કર્યા બાદ ૧૯૫૬માં ખાલસા કૉલેજમાંથી શિક્ષણ લીધું હતું અને મુંબઈથી ગુજરાતી વિષય સાથે બી.એ., ૧૯૫૮ માં ભવન્સ કૉલેજ, મુંબઈથી એ જ વિષયમાં એમ.એ.ની પદવી મેળવી હતી.
વ્યવસાય
તેઓ ૧૯૫૮-૫૯માં ગુજરાતી નાટ્યમંડળના કાર્યાલયમાં કાર્યકારી મંત્રી, ૧૯૫૯-૬૦માં પ્રજાતંત્ર દૈનિકના ઉપતંત્રી અને ૧૯૬૦થી ૧૯૮૬ સુધી ભારત સરકારના માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયના ફિલ્મ્સ-ડિવિઝન, મુંબઈમાં વૃત્તાંતલેખક અને ગૅઝેટેડ અધિકારી રહ્યા હતા.
સાહિત્ય
એમણે ત્રિઅંકી નાટકો નવું આકાશ નવી ધરતી (૧૯૬૪), દુનિયાને ઊંધા ચશ્મા (૧૯૬૫), પ્રહસન કોથળામાંથી બિલાડું (૧૯૬૫) ઉપરાંત તારક મહેતાના આઠ એકાંકીઓ (૧૯૭૮) અને તારક મહેતાનાં છ એકાંકીઓ (૧૯૮૩) આપ્યાં છે.
તારક મહેતાના ઊંધા ચશ્મા (૧૯૮૧), શ્રેષ્ઠ હાસ્યરચનાઓ (૧૯૮૨), તારક મહેતાનો ટપુડો (૧૯૮૨), તારક મહેતાના ટપુડાનો તરખાટ (૧૯૮૪), દોઢડાહ્યા તારક મહેતાની ડાયરી ભા. ૧-૨ (૧૯૮૪) વગેરે એમના હાસ્યલેખસંગ્રહો છે. તારક મહેતાની ટોળી પરદેશના પ્રવાસે (૧૯૮૫)માં પ્રવાસવિષયક હાસ્યલેખો છે. એમણે મેઘજી પેથરાજ શાહ : જીવન અને સિદ્ધિ (૧૯૭૫) નામક જીવનચરિત્ર પણ લખ્યું છે. એક્શન રિપ્લે નામે તેમણે આત્મકથા લખી છે. નિખાલસ કબુલાતના સંદર્ભે આ કૃતિ ખૂબ જ ઉલ્લેખનિય છે.
તારક મહેતા કા ઉલ્ટા ચશ્મા
હિંદીમાં સબ ટીવી પરથી પ્રસારિત થતી તારક મેહતા કા ઉલ્ટા ચશ્મા નામની ટી.વી. ધારાવાહિક શ્રેણી ભારે લોકપ્રિય બની છે. પ્રસ્તુત ધારાવાહિક ચિત્રલેખાની ધારાવાહિક 'દુનિયાને ઉંધા ચશ્માં'ના આધારે તૈયાર થઇ છે.
અંગત જીવન
તારક મહેતા ૨૦૦૦ની સાલ પછી અમદાવાદમાં તેમની બીજી પત્નિ ઇંદુ (અવસાન: ૨૦૦૯) સાથે રહેતા હતા. તેમની પ્રથમ પત્નિ ઇલા જેઓ પછીથી મનોહર જોશી સાથે પરણ્યા હતાં, પણ તેમની બાજુની ઇમારતમાં રહેતા હતા. તેમની પુત્રી ઇશાની યુ.એસ.એ. ખાતે રહે છે.
પુરસ્કારો
thumb|તારક મહેતાને પદ્મશ્રી પુરસ્કાર એનાયત કરતા ભારતના રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જી. ૩૦ માર્ચ ૨૦૧૫.
તારક મહેતાને ૨૦૧૫માં ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા પદ્મશ્રી પુરસ્કારથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. ૨૦૧૧માં તેમને ગુજરાતી સાહિત્ય અકાદમી તરફથી સાહિત્ય ગૌરવ પુરસ્કાર મળ્યો હતો અને ૨૦૧૭માં રમણલાલ નીલકંઠ હાસ્ય પારિતોષિક મરણોત્તર એનાયત થયો હતો.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય
http://www.tarakmehtakaooltahchashmah.com/who-is-original-tarak-mehta/
શ્રેણી:હાસ્ય સાહિત્યકાર
Category:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:પદ્મશ્રી પુરસ્કાર વિજેતાઓ
શ્રેણી:૧૯૨૯માં જન્મ
શ્રેણી:૨૦૧૭માં મૃત્યુ |
ભગવતીકુમાર શર્મા | https://gu.wikipedia.org/wiki/ભગવતીકુમાર_શર્મા | ભગવતીકુમાર શર્મા (૩૧ મે ૧૯૩૪ – ૫ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૮) ગુજરાતી ભાષાના જાણીતા સાહિત્યકાર હતા. તેમણે નવલકથા, ટૂંકી વાર્તાઓ, કવિતાઓ અને વિવેચન ક્ષેત્રે કાર્ય કર્યું છે. તેમને ૧૯૮૪માં રણજિતરામ સુવર્ણ ચંદ્રક અને ૧૯૮૮માં સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર મળ્યો હતો.
જીવન
તેમનો જન્મ ૩૧ મે ૧૯૩૪ના રોજ સુરતમાં હરગોવિંદભાઇ અને હીરાબેનને ત્યાં થયો હતો. તેમણે ૧૯૫૦માં માધ્યમિક શાળાનું શિક્ષણ પૂર્ણ કર્યું પણ ત્યાર પછી અભ્યાસ છોડી દીધો હતો. પાછળથી ૧૯૬૮માં તેમણે ગુજરાતી અને અંગ્રેજી ભાષાઓમાં સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી.
તેઓ ૧૯૫૫માં ગુજરાત મિત્રના સંપાદન વિભાગમાં જોડાયા. તેઓ ૨૦૦૯ થી ૨૦૧૧ સુધી ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના અધ્યક્ષ રહ્યા હતા.
૫ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૮ના રોજ સુરત ખાતે તેમનું અવસાન થયું હતું.
સર્જન
તેમનું સર્જન નીચે પ્રમાણે છે:
નવલકથા
અસૂર્યલોક (૧૯૮૭) (સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર વિજેતા)
ઊર્ધ્વમૂલ (૧૯૮૧)
સમયદ્વીપ
આરતી અને અંગાર (1956)
વીતી જશે આ રાત?
રિક્તા
ના કિનારો ના મઝધાર (1965)
વ્યક્તમધ્ય
નવલિકા
દીપ સે દીપ જલે (1959)
હૃદયદાનં (1961)
રાતરાણી (1963)
છિન્ન ભિન્ન (1967)
અડાબીડ (1985)
વ્યર્થ કક્કો - છળ બારાખડી (1979)
તમને ફુલ દીધાનું યાદ (1970)
મહેક મળી ગઈ (1965)
નિબંધ
શબ્દાતીત
બિસતંતુ
અન્ય
સંભવ (છંદો)
પાંદડાં જેનાં (કાવ્ય સંગ્રહ)
ઉજાગરો (કાવ્ય સંગ્રહ)
સરળ શાસ્ત્રીજી (જીવન ચરિત્ર)
નિર્લેપ (ભાગ-૧,૨,૩,૪) (હાસ્ય લેખો)
સાત યુગોસ્લાવ વાર્તાઓ (અનુવાદ)
આષાઢનો એક દિવસ નામના (અનુવાદ)
શ્વાસ ઉચ્છ્વાસ (સંપાદન)
ગની દહીંવાળા અભિનંદન ગ્રંથ (સંપાદન)
પુરસ્કાર
૧૯૭૭માં કુમાર સુવર્ણ ચંદ્રક
૧૯૮૪માં રણજિતરામ સુવર્ણ ચંદ્રક
૧૯૮૮માં અસૂર્યલોક નવલકથા માટે સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર
૧૯૯૯માં તેમને નચિકેતા પુરસ્કાર પણ મળ્યો હતો.
૧૯૯૯માં તેમને વીર નર્મદ દક્ષિણ ગુજરાત યુનિવર્સિટી તરફથી ડી.લિટ્ટની પદવી એનાયત થઇ હતી.
૨૦૦૩માં તેમને કલાપી પુરસ્કાર મળ્યો હતો. ૨૦૧૧માં તેમને પત્રકારત્વ માટે હરીન્દ્ર દવે સ્મૃતિ પુરસ્કાર અને સાહિત્યમાં યોગદાન માટે વલી ગુજરાતી ગઝલ પુરસ્કાર મળ્યો હતો.
૨૦૦૫માં તેમના પુસ્તક સુરત મુજ ઘાયલ ભૂમિ માટે નર્મદ સુવર્ણ ચંદ્રક એનાયત કરવામાં આવ્યો.
૨૦૧૭માં તેમને ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીનો સાહિત્ય રત્ન એવોર્ડ મળ્યો હતો.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:નર્મદ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:કુમાર સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:૧૯૩૪માં જન્મ
શ્રેણી:૨૦૧૮માં મૃત્યુ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખો |
રમણભાઈ નીલકંઠ | https://gu.wikipedia.org/wiki/રમણભાઈ_નીલકંઠ | રમણભાઈ મહીપતરામ નીલકંઠ ગુજરાતી ભાષાની ભદ્રંભદ્ર જેવી અમર હાસ્ય કૃતિના સર્જક અને અગ્રણી સમાજસેવક હતા. રમણલાલ નીલકંઠ હાસ્ય પારિતોષિક તેમના સન્માનમાં હાસ્યલેખકોને અપાય છે.
જીવન
તેમનો જન્મ ૧૩ માર્ચ ૧૮૬૮ નાં રોજ અમદાવાદ ખાતે રૂપકુંવરબા અને મહીપતરામ નીલકંઠને ત્યાં થયો હતો. પ્રાથમિક તેમ જ માધ્યમિક શિક્ષણ અમદાવાદ ખાતે પૂર્ણ કર્યા બાદ, તેઓ પંદર વર્ષે મેટ્રિક પાસ કરી ગુજરાત કોલેજ, અમદાવાદ તથા એલ્ફિન્સ્ટન કોલેજ, મુંબઇમાં આગળ અભ્યાસ કર્યો હતો. ઇ.સ. ૧૮૮૭ના વર્ષમાં તેમણે બી.એ. ની પદવી મુંબઇ વિશ્વવિદ્યાલય ખાતે એલ.એલ.બી. સુધીની પદવી પણ પ્રાપ્ત કરી. તેમણે પ્રથમ હંસવદન સાથે લગ્ન કર્યા, પરંતુ નાની ઉંમરે મૃત્યુ થવાને કારણે તેમણે બીજાં લગ્ન જાણીતા સાહિત્યકાર વિદ્યાગૌરી સાથે ઇ.સ. ૧૮૮૭ના વર્ષમાં કર્યાં હતા.
૬ માર્ચ ૧૯૨૮ના રોજ અમદાવાદ ખાતે તેમનું અવસાન થયું હતું.
તેમની દિકરીઓ વિનોદિની નીલકંઠ અને સરોજિની નીલકંઠ પણ જાણીતાં સામાજિક કાર્યકર તેમ જ સાહિત્યકાર થયા હતા. બ્રિટિશ પ્રવાસ લેખક પિકો ઐયર તેમના પ્રપૌત્ર છે.
કારકિર્દી
લેખક હોવાની સાથે સાથે, શરુઆતના વર્ષોમાં તેઓ સરકારી નોકરીમાં કારકુન તરીકે જોડાયા અને ત્યારબાદ શિરસ્તેદાર અને આગળ વધતા ગોધરા ખાતે જજ તરીકે સેવા બજાવી હતી. બ્રિટિશ સરકાર દ્વારા તેમને પહેલા રાય બહાદુર અને પછી સરનો ખિતાબ આપવામાં આવ્યો હતો. તેમણે અમદાવાદના મેયર તરીકે પણ ફરજ બજાવી હતી. ૧૯૨૩માં અમદાવાદ રેડ ક્રોસની સ્થાપના થયા પછી તેઓ તેના પ્રથમ સેક્રેટરી બન્યા હતા. ૧૯૨૬માં તેઓ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખપદે રહ્યા હતા.
સર્જન
તેમની પ્રધાન કૃતિઓમાં ભદ્રંભદ્ર, શોધમાં જેવી નવલકથાઓ, રાઈનો પર્વત નામે નાટક, વિદ્યાબેન સાથે હાસ્યમંદિર (૧૯૧૫) જેવા હળવા નિબંધો; વાક્યપૃથક્કૃતિ અને નિબંધ રચના (૧૯૦૩), વિવાહવિધિ (૧૮૮૯) જેવાં ઇતિહાસ-સંસ્કાર આલેખતાં પુ્સ્તકો, સરસ્વતીચંદ્રનું અવલોકન, હ્રદયવીણાનું અવલોકન જેવા વિવેચનો, વાર્તાઓ, કાવ્યો, હાસ્ય નિબંધો, ધર્મ અને સમાજ જેવા ચિંતન ગ્રંથો ગુજરાતી ભાષાને આપ્યા છે. કવિતા અને સાહિત્ય (૧૯૨૬) ચાર ગ્રંથોનો સંગ્રહ છે.
આ પણ જુઓ
ભદ્રંભદ્ર
મહીપતરામ નીલકંઠ
વિદ્યાગૌરી નીલકંઠ
વિનોદિની નીલકંઠ
સરોજીની મહેતા
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય
પૂરક વાચન
Category:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખો
શ્રેણી:૧૯૨૮માં મૃત્યુ |
બકુલ ત્રિપાઠી | https://gu.wikipedia.org/wiki/બકુલ_ત્રિપાઠી | બકુલ ત્રિપાઠી (ઉપનામ: ઠોઠ નિશાળીયો) ( ૨૭ નવેમ્બર ૧૯૨૮ - ૩૧ ઓગસ્ટ ૨૦૦૬) ગુજરાતના જાણીતા હાસ્યલેખક, નિબંધકાર, નાટ્યલેખક, કવિ તેમજ કટારલેખક હતા.
જીવન
તેમનો જન્મ નડીઆદ ખાતે થયો હતો. તેમણે એમ. કોમ., એલ. એલ. બી. સુધી અભ્યાસ કર્યો હતો. ત્યારબાદ તેઓએ અમદાવાદની એચ. એલ. કોલેજ ઓફ કોમર્સમાં પ્રોફેસર તરીકે ફરજ બજાવી. લિમ્કા બુક ઓફ રેકોર્ડ (૧૯૯૬)માં દર્શાવ્યા પ્રમાણે ભારતમાં એક જ અખબાર (ગુજરાત સમાચાર)માં સૌથી વધારે (૪૩ વર્ષ) ચાલેલી કોલમના તેઓ લેખક હતા. તેઓ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખ પણ રહી ચૂક્યા છે. તેમને રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક, કુમાર સુવર્ણ ચંદ્રક, જ્યોતિન્દ્ર દવે પારિતોષિક તથા ગુજરાત સરકારના પુરસ્કારો દ્વારા નવાજવામાં આવ્યા હતા.
૩૧ ઓગસ્ટ, ૨૦૦૬ના રોજ ૭૭ વર્ષની વયે અમદાવાદમાં તેમનું અવસાન થયું હતું.
સર્જન
હાસ્ય લેખો - સચરાચરમાં, વૈકુંઠ નથી જાવું, સોમવારની સવારે, દ્રોણાચાર્યનું સિંહાસન, બત્રીસલક્ષણા બકુલ ત્રિપાઠી, બકુલ ત્રિપાઠીનું બારમું.
નાટક - લીલા, પરણું તો એને જ પરણું.
સંપાદન - જયંતિ દલાલનાં એકાંકી, જ્યોતીન્દ્રના હાસ્યલેખો.
બાળસાહિત્ય - Fantasia - અદ્ભૂત નું રૂપાંતર.
ગોવિંદે માંડી ગોઠડી, મન સાથે મૈત્રી , અષાઢની સાંજે પ્રિય સખી અને ભજિયાં, મિત્રોનાં ચિત્રો, બાપુજીની બકરીની બકરીનાં બકરાનો બકરો, ઈન્ડિયા અમેરિકા, હસતાં હસતાં, નવા વર્ષના સંકલ્પો, એક હતો રેઇનકોટ, મોચીનું ન હોવું
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:હાસ્ય સાહિત્યકાર
શ્રેણી:રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:કુમાર સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:૧૯૨૮માં જન્મ
શ્રેણી:૨૦૦૬માં મૃત્યુ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખો |
નાનાભાઈ ભટ્ટ (શિક્ષણજગત) | https://gu.wikipedia.org/wiki/નાનાભાઈ_ભટ્ટ_(શિક્ષણજગત) | નાનાભાઈ ભટ્ટ (મૂળ નામ: નૃસિંહપ્રસાદ કાલિદાસ ભટ્ટ) (૧૮૮૨-૧૯૬૧) એ ગુજરાતના શિક્ષણવિદ્, સાહિત્યકાર અને જીવનનાં છેલ્લા વર્ષો દરમ્યાન કથાકાર હતા.
પ્રારંભિક જીવન
નાનાભાઈ ભટ્ટનો જન્મ ૧૧ નવેમ્બર ૧૮૮૨ના રોજ ભાલ વિસ્તારનાં પચ્છેગામમાં થયો હતો. તેઓ શ્રી દક્ષિણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવન, ગ્રામ-દક્ષીણામૂર્તિ (આંબલા) તથા લોકભારતી જેવી સંસ્થાઓના સ્થાપક, આત્મચરિત્રકાર, કથાલેખક અને શિક્ષણવિદ્ તરીકે જાણીતા છે. ગાંધીજીના કહેવાથી સને ૧૯૨૬ના અરસામાં સવા બે વર્ષ માટે ગુજરાત વિદ્યાપીઠના કુલનાયક તરીકે તેમણે સેવા આપી.
કારકિર્દી અને સામાજીક યોગદાન
નાનાભાઈ ભટ્ટની કારકિર્દી અને સામાજીક યોગદાનની માહિતી નીચેના કોષ્ટકમાં આપેલી છે.
વર્ષ ઘટનાઓ ૧૯૦૪ મહુવાની શાળામાં આચાર્ય ૧૯૦૬ થી ૧૯૧૦ શામળદાસ કોલેજમાં અધ્યાપક ૨૮ ડીસેમ્બર ૧૯૧૦ શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનની સ્થાપના સર તખ્તસિંહજી ધર્મશાળાના મકાનમાં સ્થાપના. ૭, ૮, ૯ ડીસેમ્બર ૧૯૧૫ ગાંધીજીની વરતેજ અને ભાવનગર મુલાકાત અને એ દરમ્યાન એમણે પટ્ટણી સાહેબના આગ્રહથી શ્રી દક્ષીણામુર્તિના નવા બનેલા સંકુલની મુલાકાત લીધી. ૧૩ નવેમ્બર ૧૯૧૬ ગિજુભાઇ બધેકા નાનાભાઇના કાર્યકર તરીકે શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનમાં જોડાયા. ઓગષ્ટ ૧૯૧૯ ત્રિવેદી હરીશંકર દુર્લભજી (હરભાઇ ત્રિવેદી) નાનાભાઇના કાર્યકર તરીકે શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનમાં જોડાયા. ૬ ડીસેમ્બર ૧૯૨૫ થી ૧૯૨૮ શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનનાં નિયામક ઉપરાંત ગુજરાત વિધ્યાપીઠના વાઇસ-ચાન્સેલર તરીકે કાર્યભાર સંભાળ્યો. ૧૯૩૩ મનુભાઇ પંચોળી નાનાભાઇના કાર્યકર તરીકે શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનમાં જોડાયા. ૧૯૩૪ મનુભાઇ પંચોળી શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનમાંથી સ્વેચ્છાએ મુક્ત થયા. ૧૯૩૬ ગિજુભાઇ બધેકા શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનમાંથી રાજીનામું આપી સ્વેચ્છાએ છુટા થયા. ૧૯૩૮ આંબલામાં ગ્રામ-દક્ષીણામૂર્તિની સ્થાપના એપ્રીલ ૧૯૩૯ શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવનના ટ્રસ્ટીમંડળની માંગણી કે નાનાભાઇની વય નિવૃત્તિ-લાયક (૫૮ વર્ષ) થઇ ગઇ છે એટલે એમણે નિવૃત્ત થવું જોઇએ એ કારણે નાનાભાઇ શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવન સંસ્થામાંથી રાજીનામું આપી મુક્ત થયા. ૧૬ એપ્રીલ ૧૯૩૯ ગ્રામ દક્ષીણામૂર્તિ, આંબલા અને શ્રી દક્ષીણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવન બન્ને સંસ્થા અલગ બની. ૧૯૪૮ સૌરાષ્ટ્ર રાજ્યના શિક્ષણ પ્રધાન. ૧૯૫૩ સણોસરામાં લોક ભારતીની સ્થાપના. ૧૯૫૨ થી ૧૯૫૬ રાજ્ય સભામાં. ૧૯૬૦ પદ્મશ્રી વડે નવાજવામાં આવ્યા. ૧૯૬૧ ૩૧ ડિસેમ્બરે અવસાન.
રાષ્ટ્રની સેવામાં
૧૯૩૦ - વિરમગામ કેંપમાં મુખ્ય સત્યાગ્રહી તરીકે ચૂંટાયા.
૧૯૩૦ - સત્યાગ્રહને કારણે સાબરમતી કારાવાસમાં.
૧૯૪૨ - રાજકોટ કારાવાસમાં.
સર્જન
તેમણે 'આપણા દેશનો ઇતિહાસ', 'હજરત મહંમદ પયગંબર', 'મહાભારતનાં પાત્રો', 'રામાયણનાં પાત્રો' - ‘લોકરામાયણ’, 'આફ્રિકાનો પ્રવાસ', 'સંસ્કૃત સુભાષિતો', 'દૃષ્ટાંત કથાઓ ૧ અને ૨', 'કેળવણીની પગદંડી', 'ઘડતર અને ચણતર - ૧, ૨', 'સંસ્થાનું ચરિત્ર' અને 'પથારીમાં પડ્યાં પડ્યાં' વગેરે રચનાઓ આપી છે.
સંદર્ભો
શ્રેણી:કેળવણીકાર
શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:ભાવનગર
શ્રેણી:પદ્મશ્રી પુરસ્કાર વિજેતાઓ
શ્રેણી:૧૯૬૧માં મૃત્યુ |
કે. કા. શાસ્ત્રી | https://gu.wikipedia.org/wiki/કે._કા._શાસ્ત્રી | કેશવરામ કાશીરામ શાસ્ત્રી અથવા ટૂંકાક્ષરોમાં કે. કા. શાસ્ત્રી બહુશ્રુત વિદ્વાન હતા.
જીવન
કેશવરામ કાશીરામ શાસ્ત્રીનો જન્મ જૂનાગઢ જિલ્લાના માંગરોળ ગામે ૨૮ જુલાઇ ૧૯૦૫ના રોજ થયેલો. તેમનું મુળવતન પોરબંદર જિલ્લાના કુતિયાણા તાલુકાનું પસવારી ગામ હતું.
તેઓ વ્યાકરણના પ્રખર જ્ઞાતા હતા. મહામાહિમોપાધ્યાય, બ્રહ્મર્ષિ અને વિદ્યાવાચસ્પતિ જેવા ઉપનામથી ઓળખાતા તેઓ પાંડિત્યની પરાકાષ્ટાએ પહોચેલા. તેઓએ મેટ્રિક સુધી જ અભ્યાસ કર્યો હોવા છતાં ગુજરાતી તથા સંસ્કૃત ભાષાના પ્રખર પંડિત અને ‘ડોક્ટરેટ’ (Ph.d) માટેના માન્ય ગાઈડ પણ હતા. તેઓ મહામાહિમોપાધ્યાય અને શુદ્ધાદ્વૈતાલંકારની પદવીથી સન્માનિત થયેલા. તેમણે ૨૪૦ જેટલાં પુસ્તકો, ૧૫૦૦ લેખ લખ્યા છે અને સાથો-સાથ ૧૯ વિદ્યાર્થીઓ ને પીએચ.ડી. માટે માર્ગદર્શન આપ્યું હતું. ગુજરાત રિસર્ચ સોસાયટી, અમદાવાદના નિયામક હોવાની સાથે તેઓ વિશ્વ હિન્દુ પરિષદના એક સ્થાપક સભ્ય પણ હતા. ૧૯૮૫માં તેમને ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખ નિમવામાં આવ્યા. આ ઉપરાંત પુરાતત્વવિદ પણ હતા. કચ્છમાં લખપત તાલુકામાં જૂના પાટગઢ પાસેના પહાડમાં આવેલી ખાપરા કોડિયાની બે ગુફાની શોધ ઈ.સ.૧૯૬૭ માં કરેલી છે.
તેઓ ૯ સપ્ટેમ્બર ૨૦૦૬ ના રોજ ૧૦૧ વર્ષની ઉંમરે અવસાન પામ્યા.
સર્જન
ભાષાશાસ્ત્ર અને વ્યાકરણ- અક્ષર અને શબ્દ, ગુજરાતી ક્રમિક વ્યાકરણ, અનુશીલન, ગુજરાતી ભાષાલેખન, ગુજરાતી વાગવિકાસ, ગુજરાતી રૂપરચના, ગુજરાતી ભાષાશાસ્ત્ર, ગુજરાતી વ્યાકરણશાસ્ત્ર, ભાષાશાસ્ત્ર અને ગુજરાતી ભાષા, ભાષા અને ગુજરાતી ભાષા, ગુજરાતી માન્ય ભાષાનું લઘુ વ્યાકરણ, વાગવિભવ
કોશ - ગુજરાતી ભાષાનો લઘુકોષ, ગુજરાતી ભાષાનો અનુપ્રાસ કોષ, ગુજરાતી ભાષાનો પાયાનો કોશ, બૃહદગુજરાતી કોશ ખંડ.
ઇતિહાસ - ગુજરાતી ભાષાનો વિકાસ અને અર્વાચીન ગુજરાતી ભાષાનું સ્વરૂપ, સૌરાષ્ટ્રની પ્રાચીન નગરીઓ, અસાંજો કચ્છ, અતીતને આરે.
સંપાદન - ગોપાલદાસકૃત વલ્લભાખ્યાન, મહાભારત પદબંધ, રત્નેશ્વરકૃત ભાગવત સ્કંધ ૧,૨; ભીમકૃત પ્રબોધપ્રકાશ, દયારામકૃત ભક્તિપોષણ, હારસમેનાં પદ અને હારમાળા, શ્રીમહાપ્રભુસ્તુતિમુક્તાવલિ, શ્રીકૃષ્ણસ્તવનાવલિ, બ્રહ્મવાદપ્રવેશિકા, નરસિંહ મહેતાકૃત રાસ સહસ્ત્ર પદી, અસાઇત કૃત હંસાઉલિ, દલપત કાવ્ય, પ્રેમાનંદ કૃત મામેરું.
નાટક - અજેય ગૌરી શંકર અને બીજી એકાંકીઓ, ખનદાન લોહી.
ચરિત્ર - આપણા કવિઓ, આપણા સારસ્વતો.
સામ્પ્રદાયિક - વૈષ્ણવ બાલ પાઠાવલિ, પુષ્ટિમાર્ગીય કીર્તન પ્રકાર, નારદ અને શાંડિલ્યનાં ભક્તિ સૂત્રો, ભગવદ ગીતા - તાત્વિક અભ્યાસ, વેદ ચિંતામણિ.
સંસ્કૃત - સૌંદર્ય પદ્યમ, નવરત્ન સ્તોત્રમ્, અમરકોશ, વનૌષધિ કોશ, સિધ્ધાંત રહસ્યમ્.
અનુવાદ - પ્રેમની પ્રસાદી, સંક્ષિપ્ત ભરત નાટ્ય શાસ્ત્ર, મુદ્રા રાક્ષસ, કાલિદાસનાં નાટકો, ષોડશ ગ્રંથ, ભાસ નાટક ચક્ર.
અંગ્રેજી - Structural build up of a Thesis.
સન્માન
thumb|કે કા શાસ્ત્રી શૈક્ષણિક સંકુલ, મણિનગર, અમદાવાદનું નામકરણ તેમના પરથી થયું છે.
૧૯૫૨- રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક
૧૯૬૬- વિદ્યાવાચસ્પતિ ની પદવી અખિલ ભારતીય સંસ્કૃત સંમેલન તરફથી રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. રાધાકૃષ્ણન ના હસ્તે.
૧૯૬૬- મહામહિમોપાધ્યાય ભારતી પરિષદ, પ્રયાગ તરફથી.
૧૯૭૬- પદ્મશ્રી - ભારત સરકાર તરફથી.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
કે. કા. શાસ્ત્રીનો પરિચય
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:પદ્મશ્રી પુરસ્કાર વિજેતાઓ
શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:૧૯૦૫માં જન્મ
શ્રેણી:૨૦૦૬માં મૃત્યુ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખો |
મનસુખલાલ ઝવેરી | https://gu.wikipedia.org/wiki/મનસુખલાલ_ઝવેરી | મનસુખલાલ ઝવેરી એ ગુજરાતી ભાષા નાં કવિ, વિવેચક અને સાહિત્યિક ઇતિહાસકાર હતા.
જીવન
તેમનો જન્મ ઈ.સ.૧૯૦૭ ની ૩ ઓક્ટોબર નાં રોજ ગુજરાત રાજ્યનાં જામનગર શહેરમાં થયો હતો. તેમનાં પિતાનું નામ મગનલાલ ઝવેરી હતું. તેઓએ એમ.એ. સુધીનો અભ્યાસ પુર્ણ કરીને પ્રાધ્યાપક તરીકે અને પછીથી પ્રિન્સિપાલ તરીકે સેવા આપી હતી. તેઓ શિક્ષણની સાથે સાથે સાહિત્યમાં પણ ખુબજ સફળ રહ્યા હતાં. તેઓએ ગુજરાતી ભાષા, વ્યાકરણ અને લેખન પર ખુબજ ઉમદા કાર્ય કર્યુ હતું. તેઓએ ઈ.સ.૧૯૬૬ માં ન્યૂયોર્ક ખાતે આંતર રાષ્ટ્રીય શિબિરમાં ભારતીય લેખકોનું પ્રતિનિધિત્વ પણ કર્યુ હતું. આ ઉપરાંત મનસુખલાલે તેમનાં જીવનકાળ દરમિયાન અનેક સામાજીક સંસ્થાઓ સાથે જોડાઈને સેવાકીય પ્રવૃતિ કરી હતી.
તેઓનું અવસાન ઈ.સ.૧૯૮૧ ની ૨૭ ઓગષ્ટે મહારાષ્ટ્ર રાજ્યનાં મુંબઈ ખાતે થયુ હતું.
મુખ્ય રચનાઓ
વિવેચન - પર્યેષણા, કાવ્યવિમર્ષ, અભિગમ, દ્રષ્ટિકોણ, કનૈયાલાલ મુનશી, ન્હાનાલાલ
કાવ્ય - આરાધના, ચંદ્રદૂત, ફૂલદોલ, અભિસાર, ડૂમો ઓગળ્યો
સંપાદન - સાહિત્યલહરી ભાગ ૧, ૨, ૩; ગુજરાતી ભાષા વ્યાકરણ અને લેખન - ભાગ ૧-૨ , પ્રેમાનંદ કૃત ‘દશમ સ્કંધ’ , ગુજરાતી ટૂંકી વાર્તા, આપણા ઉર્મિકાવ્યો ભાગ ૧-૨, દયારામ
અનુવાદ - સ્મૃતિભંશ અથવા શાપિત શકુંતલા, રામસંહિતા, ભારત - આજ અને કાલ, હેમ્લેટ, મેકબેથ, ઓથેલો
પૂરક વાચન
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
Category:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:૧૯૦૭માં જન્મ |
હેમચંદ્ર સૂરિ | https://gu.wikipedia.org/wiki/હેમચંદ્ર_સૂરિ | REDIRECT હેમચંદ્રાચાર્ય |
દલપતરામ | https://gu.wikipedia.org/wiki/દલપતરામ | દલપતરામ ડાહ્યાભાઇ ત્રવાડી (૨૧ જાન્યુઆરી ૧૮૨૦ - ૨૫ માર્ચ ૧૮૯૮) જેઓ દલપતરામ તરીકે વધુ જાણીતા છે, ગુજરાતી ભાષાના કવિ હતા. તેઓ કવિ ન્હાનાલાલના પિતા હતા. કવિ દલપતરામે લોકોની જીભે રમતા અનેક કાવ્યો લખ્યા છે. આ કાવ્યો ગુજરાત રાજયની પ્રાથમિક, માઘ્યમિક શાળા અને કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ આજે પણ અભ્યાસ કરી રહ્યા છે. તેમણે અમદાવાદમાં સમાજ સુધારણાની ચળવળમાં અગ્રણી ભાગ ભજવ્યો હતો અને અંધશ્રદ્ધા, જ્ઞાતિવાદ અને બાળલગ્ન વિરુદ્ધ લેખો લખ્યા હતા. તેમની કવિતા વેનચરિત્રમાં તેમણે વિધવા પુન:લગ્નનો પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો હતો.
અભ્યાસ
તેમનો જન્મ સૌરાષ્ટ્રના વઢવાણમાં ૨૧ જાન્યુઆરી, ૧૮૨૦ના રોજ થયો હતો. ગામઠી નિશાળમાં અક્ષરજ્ઞાન મેળવી આઠ વર્ષની વયથી જ એમણે સામવેદનો અભ્યાસ કરવા માંડેલો. મૂળી ગામમાં જઈ તેમણે દેવાનંદ સ્વામી પાસે પીંગળ અને અલંકાર શાસ્ત્રનું જ્ઞાન મેળવ્યું અને ત્યાં સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયની દીક્ષા લીધી. અમદાવાદમાં સારસ્વત વ્યાકરણ તથા કુવલયાનંદનો અભ્યાસ કર્યો. તેમની પ્રથમ કવિતા બાપાની પીંપર (૧૮૪૫) હતી. બચપણમાં એમણે કમળલોચિની અને હીરાદંતી નામે બે વાર્તાઓ દોહરા ચોપાઈમાં રચેલી. જ્ઞાનચાતુરી નામે એક ઉપદેશાત્મક કાવ્યગ્રંથ પણ લખેલો.
વ્યવસાય
ફાર્બસ સાહેબ માટે રાસમાળાની સામગ્રી માટે પરિભ્રમણ.
ગુજરાત વર્નાકુલર સોસાયટીમાં મંત્રી
૧૮૫૦ - બુદ્ધિપ્રકાશનું સંપાદન
૧૮૫૮ - 'હોપ વાંચનમાળા'ની કામગીરીમાં મદદ
પ્રદાન
કવિતા, હાસ્ય કવિતા, નિબંધ, પિંગળ શાસ્ત્ર, નાટક
મુખ્ય કૃતિઓ
તેમની મુખ્ય કૃતિઓ નીચે પ્રમાણે છે:
કવિતા - ફાર્બસ વિરહ, વેન ચરિત્ર, હુન્નર ખાનની ચઢાઇ, માના ગુણ, દલપત કાવ્યો ભાગ ૧, ૨ (૧૮૭૯, ૧૮૯૬).
નિબંધ - ભૂત નિબંધ, જ્ઞાતિ નિબંધ.
નાટક - મિથ્યાભિમાન, લક્ષ્મી નાટક, સ્ત્રીસંભાષણ, ગંગાબાઈ જમનાબાઈની વાત.
વ્રજભાષામાં - વ્રજ ચાતુરી.
વ્યાકરણ - દલપતપિંગળ.
કાવ્ય દોહન.
બાપાની પિંપર, તાર્કિક બોધ
ગુજરાતી ભાષાના કવિયોનો ઇતિહાસ
સન્માન
બ્રિટિશ સરકાર તરફથી સી.આઇ.ઇ. ઇલ્કાબ.
વારસો
thumb|કવિ દલપતરામનું બાવલું, તેમનાં સ્મારક નજીક, અમદાવાદ.
કવિ દલપતરામની સ્મૃતિમાં ૨૦૧૦થી કવિશ્વર દલપતરામ એવોર્ડ એનાયત થાય છે. અમદાવાદમાં લાંબેશ્વરની પોળમાં તેમના નામે કવિ દલપતરામ ચૉક પણ આવેલો છે જ્યાં તેમનું એક સ્મારક છે; અહીં કવિ દલપતરામની માનવકદની ૧૨૦ કિલોગ્રામની પ્રતિમા મૂકવામાં આવેલી છે.
પૂરક વાચન
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:ગુજરાતી રંગભૂમિ
શ્રેણી:૧૮૯૮માં મૃત્યુ |
કલાપી | https://gu.wikipedia.org/wiki/કલાપી | સુરસિંહજી તખ્તસિંહજી ગોહિલ (૨૬ જાન્યુઆરી ૧૮૭૪- ૯ જૂન ૧૯૦૦) જેઓ કલાપી ઉપનામથી પ્રખ્યાત છે, ગુજરાતી કવિ અને લાઠીના રાજવી હતા.
જીવન
તેમનો જન્મ લાઠીના રાજકુટુંબમાં થયો હતો. તેમણે ૧૮૮૨થી ૧૮૯૦ સુધી રાજકોટની રાજકુમાર કૉલેજમાંથી પ્રાથમિક શિક્ષણ પ્રાપ્ત કર્યું, જે આંખોની તકલીફ, રાજકીય ખટપટો અને કૌટુંબિક કલહને કારણે એ વખતના અંગ્રેજી પાંચમા ધોરણ સુધી જ પૂર્ણ થઈ શક્યું હતું. કલાપીએ અંગત શિક્ષકો રોકી અંગ્રેજી-સંસ્કૃત સાહિત્યનું શિક્ષણ મેળવ્યું, ફારસી-ઉર્દૂનો પણ અભ્યાસ કર્યો અને વાચન-અધ્યનની રુચિ કેળવી.
દરમિયાન ૧૮૮૯માં ૧૫ વર્ષની વયે તેમનાંથી ૮ વર્ષ મોટા રોહા (કચ્છ)નાં રાજબા (રમા) તથા તેમનાથી ૨ વર્ષ મોટા કોટડા-સાંગાણીનાં આનંદીબા સાથે લગ્ન થયાં. પિતા અને મોટાભાઈનાં અવસાનથી સગીર વયે જ ગાદીવારસ ઠરેલા એમને ૧૮૯૫માં લાઠી સંસ્થાનનું રાજપદ સોંપાયું.
રમા સાથે આવેલી દાસી મોંઘી (પછીથી શોભના) પર ઢળેલી વત્સલતા અને એને કેળવવા જતાં સધાયેલી નિકટતાને કારણે ગાઢ પ્રીતિમાં પરિણમી અને એમના આંતરબાહ્ય જીવનમાં ખળભળાટ મચી ગયો. રાજ્યની ખટપટમાં રમાબા સાથે ઉભા થયેલા મતભેદો દરમ્યાન દાસી મોંધી (પાછળથી શોભના)ની સાહિત્ય તથા તેમની રચનાઓ પ્રત્યેની રૂચી જોતાં તેમ જ તેના બુદ્ધિચાતુર્ય, સુંદરતા અને ભોળપણ જોતાં ૨૦ વર્ષની ઉંમરે એની સાથે પ્રેમ થયો ઘણા સાંસારિક, માનસિક, વૈચારિક સંઘર્ષોને અંતે એમણે ૧૮૯૮માં શોભના સાથે લગ્ન કર્યું.
ઋજુ અને સંવેદનશીલ પ્રકૃતિના આ કવિ પ્રાપ્ત રાજધર્મ બજાવવા છતાં રાજસત્તા અને રાજકાર્યમાં પોતાની જાતને ગોઠવી ન શક્યા. છેવટે ગાદીત્યાગનો દૃઢ નિર્ધાર કરી ચૂકેલા કલાપીનું છપ્પનિયા દુકાળ વખતે લાઠીમાં અવસાન થયું. એવું મનાય છે કે રાજબા-રમાબા સાથે શોભના સાથેના પ્રણયના કારણે મતભેદ થયા અને કવિ કલાપી ને ઝેર આપવામાં આવ્યું હતું.
ગુજરાતી તથા ઈતર ભાષાઓના સાહિત્યગ્રંથોના વાચને તેમ જ વાજસૂરવાળા, મણિલાલ, કાન્ત, ગોવર્ધનરામ, ન્હાનાલાલ, સંચિત વગેરેના સંપર્કે એમની સાહિત્યિક દ્રષ્ટિ અને સજ્જતા કેળવવામાં યોગદાન કર્યું હતું.
સર્જન
thumb|150px|કલાપીએ મોંઘી (શોભના)ને લખેલો પત્ર.
૧૮૯૨ થી ૧૯૦૦ સુધીની એમની સર્વ કાવ્યરચનાઓને સમાવતા સંગ્રહ ‘કલાપીનો કેકારવ’નું કાન્તને હાથે ૧૯૦૩માં મરણોત્તર પ્રકાશન થયું. જગન્નાથ ત્રિપાઠી ‘સાગર’ ની સંવર્ધિત સટિપ્પણ આવૃત્તિ (૧૯૩૧) પછી પણ આ બૃહત્ સંગ્રહની આવૃત્તિઓ થવા પામી છે તેમજ એમાંથી પસંદ કરેલા કાવ્યોનાં અનેક સંપાદનો પણ થયાં છે. વર્ડઝવર્થ, શેલી, કીટ્સ વગેરેની રોમાન્ટિક કવિતા-પરંપરાથી પ્રભાવિત કલાપીએ એ કવિઓનાં કેટલાંક કાવ્યોનાં ભાવવાહી રૂપાંતરો ને અનુવાદો પણ કર્યા છે. નરસિંહરાવ, બાલાશંકર, મણિલાલ અને કાન્તની કવિતાની છાયા છે છતાં કલાપીનું સર્જન એમના અનુભવો રણકો લઈને આવે છે અને એમનાં ઘણાં બધાં કાવ્યો તો એમના જીવનસંવેદન અને સંઘર્ષમાંથી નીપજેલાં છે. કલાપીનો જીવનસંઘર્ષ પારાકાષ્ઠાએ હતો ત્યારે ૧૮૯૭-૯૮માં સૌથી વધારે પ્રમાણમાં અને વધુ નોંધપાત્ર કાવ્યો મળ્યાં છે એ સૂચક છે.
વિશેષપણે પ્રેમના અને એ ઉપરાંત પ્રકૃતિ, પ્રભુપ્રેમ ને ચિંતનના ભાવોને વ્યક્ત કરતી કલાપીની કવિતા મુખ્યત્વે છંદોબદ્ધ લઘુકાવ્યો અને ગઝલો જેવા આત્મલક્ષી ઊર્મિકાવ્યના પ્રકારમાં તથા કેટલેક અંશે ખંડકાવ્ય જેવા પરલક્ષી કાવ્યપ્રકારમાં વહી છે. સંસ્કૃતવૃતબદ્ધ કવિતામાં, બોલાતી ગુજરાતી ભાષાના વિનિયોગથી નીપજેલી પ્રાસાદિક કાવ્યબાની, મસ્તરંગી સંવેદનની તીવ્રતાએ એમની ગઝલોમાં પ્રગટાવેલી લાક્ષણિક અભિવ્યક્તિછટા, ખંડકાવ્યોમાં ચરિત્રાંકનની સુઘડતા અને ઊર્મિવિચારનું મનોરમ આલેખન આગવી મુદ્રા આંકે છે. કલા સંયમના પ્રકૃતિગત અભાવને કારણે તથા કેળવણીનો પૂરતો લાભ ન પામવાને લીધે એમની કવિતામાં રચનાની શિથિલતા અને બાનીની અતિસરલતા તથા ગદ્યાળુતા જણાય છે; ખંડકાવ્ય પ્રકારની કવિતામાં પણ વસ્તુલક્ષિતા ઝાઝી સિદ્ધ કરી શકાઈ નથી; પણ હૃદયંગમ ચિંતનશીલતા અને ઋજુ સંવેદનનું માધુર્યુભર્યું નિરૂપણ એમની કવિતાને હૃદ્ય બનાવે છે. છેલ્લાં વર્ષોમાં એમની કવિતામાં પ્રૌઢિ જણાય છે. ‘કલાપીનો કેકારવ’ની ૧૯૩૧ ની આવૃત્તિમાં સમાવાયેલા, ચાર સર્ગના ‘હમીરજી ગોહિલ’ના ત્રણ સર્ગોને ૧૯૧૨ માં કાન્તે સ્વતંત્ર ગ્રંથરૂપે પ્રગટ કરેલા. સ્કૉટના ‘લેડી ઑવ ધ લેઈક’ ના સ્વરૂપને આધાર તરીકે રાખી ૧૮૯૭માં આરંભેલું આ કાવ્ય ચાર સર્ગે પણ અધૂરું જ રહ્યું છે. મહાકાવ્યરૂપે રચવા ધારેલી બે હજાર ઉપરાંત પંક્તિઓની આ ઇતિહાસ-આધારિત કૃતિ ખંડકાવ્યની વધુ નજીક છે. સંકલનની કચાશો અને નિરૂપણની દીર્ઘસૂત્રતાને લીધે શિથિલ છતાં કલાપીની રુચિર વર્ણનરીતિની દ્રષ્ટિએ તેમ જ દીર્ઘ કથાવસ્તુને આલેખતી કૃતિ લેખે એ નોંધપાત્ર છે.
કલાપીએ પ્રવાસવર્ણન, સંવાદો, અનુવાદો, ડાયરી, આત્મકથન અને પત્રો રૂપે ગદ્યલેખન પણ કર્યું છે. ૧૮૯૧-૯૨ માં કરેલા ભારતપ્રવાસ દરમિયાન પોતાના શિક્ષક નરહરિ જોશીને પત્રો રૂપે લખાયેલા ‘કાશ્મીરનો પ્રવાસ’નું જાહેર પ્રકાશન છેક ૧૯૧૨ માં ‘કાશ્મીરનો પ્રવાસ’, કલાપીના સંવાદો અને સ્વીડનબોર્ગનો ધર્મવિચાર’ એ ગ્રંથમાં થયું છે. આ પ્રવાસકથનમાં પ્રકૃતિના સૌંદર્યદર્શનના વિસ્મયને આલેખતાં ઊર્મિરસિત ને સુરેખ વર્ણનો તથા લોકજીવનનાં ઝીણાં નિરીક્ષણો નોંધપાત્ર છે. પ્રવાસના અનુભવોનું નિરૂપણ સાહજિક રહ્યું છે ત્યાં તાજગીયુક્ત જણાતું ગદ્ય જયાં અંગ્રેજી-સંસ્કૃત ગ્રંથોના વાચનનો પ્રભાવ પડયો છે ત્યાં કંઈક આયાસી બન્યું છે.
પ્લેટો અને સ્વીડનબોર્ગના તત્વચિંતનમાંથી વિચારસામગ્રી લઈને તથા લોકકથાઓમાંથી પાત્રો લઈને કલાપીએ લખેલા ચાર સંવાદોમાં ઊર્મિનું બળ ને વિચારના તણખા નોંધપાત્ર છે. ચિંતનાત્મક વસ્તુને સંવાદોની છટામાં મૂકી આપતા ગદ્યનું એમાં એક લાક્ષણિક રૂપ ઊપસે છે. ‘સ્વીડનબોર્ગનો ધર્મવિચાર’ મૂળ કાન્તને ઉદ્દેશીને લખાયેલો લાંબો ગંભીર પત્ર છે. કલાપીની ચિંતનક્ષમતાને એમાં સારો પરિચય મળી રહે છે.
સાહિત્યકાર મિત્રો, સ્નેહીઓ તથા કુટુંબીજનો પર કલાપીએ લખેલા ૬૭૯ પત્રો ‘કલાપીના ૧૪૪ પત્રો’ (સં. મુનિકુમાર ભટ્ટ, ૧૯૨૫) અને ‘કલાપીની પત્રધારા’ (સં. જોરાવરસિંહજી સુરસિંહજી ગોહિલ, ૧૯૩૧)માં ગ્રંથસ્થ થયા છે; તે સિવાય ‘કૌમુદી’ વગેરેમાં પ્રકાશિત, કેટલાક ગ્રંથોમાં આંશિક રૂપે ઉદ્ધૃત અને આજ સુધી અપ્રગટ અનેક પત્રો ગ્રંથસ્થ થવા બાકી છે. પત્રોમાં કલાપીનું નિર્દંભ, નિખાલસ અને ઊર્મિલ વ્યક્તિત્વ ઊપસે છે તે ઉપરાંત એમનાં જીવનકાર્ય, સાહિત્યસાધના અને ચિંતનશીલતાનો પરિચય પણ મળે છે. આ પત્રો રોચક અને અવારનવાર વેધક બનતી ગદ્યશૈલીની દ્રષ્ટિએ પણ ધ્યાન ખેંચે છે.
સ્વીડનબોર્ગીય ચિંતનના આકર્ષણને લીધે, એમની ધાર્મિક માન્યતાઓના કંઈક પ્રચાર જેવી, જેમ્સ સ્પેડિંગની બે અંગ્રેજી નવલકથાઓનાં રૂપાંતર કલાપીએ કરેલાં. ‘રીથ એન્ડ ધ કિંગ’ નું ‘કાન્તનો દિનચર્યાલેખ’ નામે, મે ૧૯૦૦માં કરેલું રૂપાંતર કાન્તે ૧૯૧૨માં ‘માળા અને મુદ્રિકા’ નામે પ્રકાશિત કરેલું. એ ગાળામાં આરંભેલું બીજી નવલકથા ‘ચાર્લ્સ રોબિન્સન’ નું ‘એક આત્માના ઇતિહાસનું એક સ્વરૂપ’ નામે રૂપાંતર કલાપી પૂરું કરી શકેલા નહીં. એને રમણીકલાલ દલાલ પાસે પૂરું કરાવી ૧૯૩૩ માં રમણીક મહેતાએ ‘નારીહૃદય’ નામથી પ્રગટ કરેલું. કોઈ સાહિત્યરસથી નહીં પણ ધર્મશ્રદ્ધાથી પ્રેરાઈને કલાપીએ કરેલાં આ રૂપાંતરોનું ગદ્ય પ્રાસાદિક છે.
કલાપી નિયમિતપણે અંગત ડાયરી લખતા હોવાના તથા ૧૮૯૭ આસપાસ એમણે આત્મકથા લખવાનું આરંભ્યાના નિર્દેશો મળે છે, પણ એમનાં આ બંને પ્રકારનાં લખાણો ક્યાંયથી પ્રાપ્ત થતાં નથી.
કલાપીનો કેકારવ
કલાપીની ૧૮૯૨ થી ૧૯૦૦ સુધીની અઢીસો જેટલી રચનાઓને સમાવતો સર્વસંગ્રહ છે. કલાપીના અવસાન પછી, ૧૯૦૩ માં કાન્તે હાથે એનું સૌપ્રથમ સંપાદન-પ્રકાશન થયું એ પૂર્વે ૧૮૯૬માં કલાપીએ પોતે ‘મધુકરનો ગુંજારવ’ નામે, ત્યાં સુધીનાં સર્વકાવ્યો ‘મિત્રમંડળ કાજે તથા પ્રસંગનિમિત્તે ભેટસોગાદ તરીકે આપવા’ માટે પ્રકાશિત કરવાની યોજના કરેલી પણ એ કામ અવસાનપર્યત પૂરું પાડી ન શકાયેલું. ૧૯૩૧ માં કલાપીના બીજા મિત્ર જગન્નાથ ત્રિપાઠી (‘સાગર’) એ કાન્ત-આવૃત્તિમાં ન છપાયેલાં ૩૪ કાવ્યોને સમાવીને ૨૪૯ કાવ્યોની સંવર્ધિત અને સટિપ્પણ આવૃત્તિ પ્રસિદ્ધ કરી. સ્વતંત્ર મુદ્રિત ‘હમીરજી ગોહેલ’ પણ એમાં સમાવી લેવાયું. આ બૃહત્ સંગ્રહની એ પછી પણ ઘણી આવૃત્તિઓ થતી રહી છે ને એમાંથી પસંદ કરેલાં કાવ્યોના કેટલાક લઘુસંચયો પણ તૈયાર થયા છે એ કલાપીની વ્યાપક લોકચાહના સૂચવે છે.
કલાપીનું સંવેદનતંત્ર સદ્યગ્રાહી હતું એથી સાહિત્ય ને ધર્મ ચિંતનના અનેક ગ્રંથોના વાચન--પરિશીલનના સંસ્કારો આ કવિતાના વિષયો ને એની નિરૂપણરીતિ પર પણ ઝિલાયેલા છે. ‘કેકારવ’ની પ્રકૃતિવિષયક કવિતા પર અને કલાપીની રંગદર્શી કાવ્યરીતિ પર વર્ડઝવર્થ, શેલી, કીટ્સ જેવા એમના પ્રિય કવિઓની અસર પડેલી છે. આ કવિઓના તેમ જ ટેનિસન, ગટે, મિલ્ટન, ગોલ્ડસ્મિથ આદિનાં કાવ્યોના મુક્ત અનુવાદો ને રૂપાંતરો તથા કેટલીક કૃતિઓનાં અનુસર્જનો ‘કેકારવ’માં છે. ‘મેઘદૂત’, ‘ઋતુસંહાર’, ‘શૃંગારશતક’ જેવી સંસ્કૃત કૃતિઓની અસર પણ ‘કેકારવ’ની કવિતા પર ઝિલાયેલી છે. સમકાલીન ગુજરાતી કાવ્યપરંપરાની કેટલીક છાયાઓ પણ એમાં ઝિલાયેલી જોવા મળે છે. આરંભની કવિતા પર દલપતરામની તેમ જ તત્કાલીન ધંધાદારી નાટકોનાં ગાયનો ને લાવણીઓની અસર છે ને તે પછી નરસિંહરાવ, ગોવર્ધનરામ, મણિલાલ, કાન્ત આદિની કવિતાની અસરો વિષય, છંદ, પ્રકારાદિ પર પડતી રહી છે. આ બધું છતાં કલાપીની વેદના-સંવેદના પોતીકી છે ને એના નિરુપણમાં એનો પોતાનો અવાજ રણકે છે.
‘કેકારવ’માં વિવિધ સ્વરૂપો પરની કવિતા મળે છેઃ ઉત્કટ ઊર્મિ ને ભાવનાશીલતાને બોલાતી ભાષાની સાહજિકતાથી અભિવ્યક્ત કરતાં હોવાથી એમાંનાં વૃત્તબદ્ધ કાવ્યો વિશિષ્ટ અસર જન્માવે છે. સ્વરૂપની દ્રષ્ટિએ કેટલીક કચાશોવાળી જણાતી ગઝલો અંતર્ગત મિજાજની-એનાં મસ્તી ને દર્દેદિલીની-દ્રષ્ટિએ ધ્યાનાર્હ છે. શરૂઆતની વ્યક્તિપ્રેમની (ઈશ્કે મિજાજી) ગઝલો કરતાં પાછળની પ્રભુપ્રેમની (ઈશ્કે હકીકી) ગઝલો કાવ્યગુણે ચડિયાતી છે. ‘આપની યાદી’ એનું નોંધપાત્ર દ્રષ્ટાંત છે. કલાપીનાં ખંડકાવ્યોમાં કાન્તના જેવી પરલક્ષિતા નથી ને ઉર્મિલતા તથા બોધાત્મકતાએ કાવ્યબંધને જેવી પરલક્ષિતા નથી ને ઉર્મિલતા તથા બોધાત્મકતાએ કાવ્યબંધને શિથિલ કરી નાખ્યો છે; છતાં ભાવનાસહજ સરળ નિર્વહણથી, મનોરમ દ્રશ્યચિત્રોથી, પાત્રચિત્તના મંથનના અસરકારક આલેખનથી ને ખાસ તો પ્રાસાદિક ભાષાશૈલીથી એ પોતાનું આગવાપણું સિદ્ધ કરે છે. ‘બિલ્વમંગળ’ એમનું ઉત્તમ ખંડકાવ્ય મનાયું છે. મહાકાવ્ય તરીકે રચવા ધારેલું એમનું બે હજાર ઉપરાંત પંક્તિઓનું, ચાર સર્ગે અધૂરું રહેલું ‘હમીરજી ગોહેલ’ ખંડકાવ્યની નજીક રહેતું ઇતિહાસવિષયક કથાકાવ્ય છે.
વિષયનિરુપણની બાબતમાં ‘કેકારવ’માં પ્રેમવિષયક કવિતા સૌથી વધુ ધ્યાનપાત્ર છે. એક રીતે, સંગ્રહની મોટા ભાગની કવિતા એના ઊર્મિશીલ કવિની આત્મકથારૂપ છે. કલાપીના ૨૬ વર્ષના ટૂંકા આયુષ્યનાં છેલ્લા આઠેક વર્ષના અંગત પ્રેમજીવનનો જ, બહુધા, એમાં ચિતાર છે. સ્વભાવોકિતભર્યા ઈન્દ્રિયસ્પર્શી ચિત્રો રૂપે આલેખાયેલી પ્રકૃતિની કવિતા પણ રુચિર છે ને કવિની સૌંદર્યદ્રષ્ટિની પરિચાયક છે. કવિના આયુષ્યનાં છેલ્લાં બે વર્ષની કવિતા પ્રભુભક્તિની ને ચિંતનલક્ષી છે. અંગત જીવનના સગાવેગો શમતાં ચિત્તમાં પડેલા વૈરાગ્યસંસ્કારો જાગ્રત થવાથી ને સ્વીડનબોર્ગ આદિના ગ્રંથોના વાચનથી કવિ પરમ તત્ત્વની ખોજની દિશામાં વળેલા. એ સંવેદન પ્રૌઢ કાવ્યરૂપ પણ પામ્યું છે.
‘કેકારવ’ની કવિતાની નોંધપાત્ર વિશેષતા એને મળેલી વ્યાપક લોકચાહના છે. કલાપીએ સાક્ષર કવિઓ દ્વારા લખાતી દુર્બોધ કવિતાના સમયગાળામાં એ વખતે પ્રચલિત સ્વરૂપોમાં ને બદ્ધ- વૃત્તોમાં કાવ્યરચના કરી હોવા છતાં એમાં થયેલા પ્રાસાદિક ભાષાના સહજ વિનિયોગે ને પારદર્શી સંવેદનના વેધક આલેખને તેમ જ એમાંના રાગાવેગી પ્રેમસંબંધોના નિરૂપણે તથા ઊર્મિ-ઉદગારોમાં ભળેલા રંગદર્શી કવિના ભાવનાશીલ ચિંતને આ કવિતાને હૃદયસ્પર્શી ને લોકપ્રિય બનાવી છે. એટલે ક્યાંક કાવ્યભાવનાની મુખરતામાં તો ક્યારેક એના નિરૂપણના પ્રસ્તારમાં વરતાતી કલાસંયમની ઓછપ છતાં ને કવિના કંઈક સીમિત રહી જતા અનુભવની મર્યાદા છતાં ‘કેકારવ’ની કવિતા પોતાની આગવી વિશિષ્ટતાઓથી પોતાનું મહત્ત્વ ટકાવી રાખે છે.
સન્માન
thumb|લાઠી ખાતેનું કલાપી-તીર્થ સંગ્રહાલય
રાજવી કવિ કલાપી - જીવનચરિત્ર.
કલાપી પુરસ્કાર - આઈ.એન.ટી. તરફથી ગઝલ પુરસ્કાર.
કલાપી (૧૯૬૬)નું ગુજરાતી ચલચિત્ર - જેમાં અભિનેતા સંજીવ કુમારે કલાપીની ભૂમિકા ભજવેલી.
આ પણ જુઓ
કલાપી તીર્થ
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
, (૧૯૬૬નું કલાપી ચલચિત્ર.)
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર કલાપીનો પરિચય
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:સાહિત્ય
શ્રેણી:૧૯૦૦માં મૃત્યુ |
સુંદરમ્ | https://gu.wikipedia.org/wiki/સુંદરમ્ | ત્રિભુવનદાસ પરસોત્તમદાસ લુહાર, જેઓ તેમના ઉપનામ સુન્દરમ્ થી વધુ જાણીતા હતા (૨૨ માર્ચ ૧૯૦૮ - ૧૩ જાન્યુઆરી ૧૯૯૧), ગુજરાતી ભાષાના કવિ અને લેખક હતા.
જીવન
thumb|મધ્યમાં સુન્દરમ્, ડાબેથી બીજા ક્રમે જયભિખ્ખુ અને જમણેથી બીજા ક્રમે ધીરુભાઈ ઠાકર|300px
તેમનો જન્મ ૨૨ માર્ચ ૧૯૦૮ના રોજ ભરુચ જિલ્લાના ગુજરાતના મિયાં માતરમાં થયો હતો. તેમણે પ્રાથમિક શિક્ષણ માતર ગામમાં પૂરુ કર્યું અને અંગ્રેજી માધ્યમમાં પાંચ ગ્રેડ સુધીનું શિક્ષણ આમોદ ખાતે પૂર્ણ કર્યું. ત્યારબાદ તેમણે ભરુચમાં આવેલી છોટુભાઈ પુરાણીની રાષ્ટ્રીય ન્યૂ ઇંગ્લિશ શાળામાં અભ્યાસ કર્યો. ૧૯૨૯માં તેમણે ગુજરાત વિદ્યાપીઠ ખાતેથી ભાષાવિષારદ તરીકે સ્નાતકની પદવી મેળવી અને સોનગઢમાં આવેલા ગુરુકુળમાં અધ્યાપન કાર્ય શરુ કર્યું. તેમણે ભારતની સ્વતંત્રતાની ચળવળમાં ભાગ લીધો હતો અને થોડો સમય જેલમાં રહ્યા હતા. તેઓ અમદાવાદમાં સ્ત્રીઓના કલ્યાણ માટે કામ કરતી સંસ્થા જ્યોતિસંઘ સાથે ૧૯૩૫ થી ૧૯૪૫ સુધી સંકળાયેલા હતા. ૧૯૪૫માં શ્રી અરવિંદના સંપર્કમાં આવ્યા અને પોંડિચેરી ખાતે સ્થાયી થયા. ૧૯૭૦માં તેઓ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખ રહ્યા હતા. તેમનું અવસાન ૧૩ જાન્યુઆરી ૧૯૯૧ના રોજ થયું હતું.
સર્જન
thumb|અમદાવાદમાં આવેલ કવિશ્રી સુન્દરમ્ ચૉક
તેમણે કવિતાથી લેખન કાર્યની શરૂઆત કરી પરંતુ તેઓ સાહિત્યના અન્ય પ્રકારોમાં પણ સફળ થયા હતા. તેમની કવિતા અને ગદ્ય બંને કલ્પનાશક્તિ, ઊંડાણ અને તેજસ્વીતાનો પરિચય આપતા હતા. તેમનું સર્જન આધ્યાત્મિક તેમજ સામાજીક તત્વો ધરાવતું હતું. તેમણે વિવિધ ફિલસૂફીના તબક્કાઓમાં સર્જન કર્યું હતું જેમાં, આધુનિકતાવાદ, સામાજીકતા, ગાંધી ફિલસૂફી અને અરવિંદની સ્વંયઅહેસાસની ફિલસૂફીનો સમાવેશ થાય છે.
કવિતા
તેમણે ૧૯૨૬માં ઉપનામો મરિચી અને એકાંશ દે હેઠળ કવિતા લખવાની શરૂઆત કરી. ત્યારબાદ તેમણે વિશ્વકર્મા ઉપનામ અપનાવ્યું. તેમણે તેમની કવિતા બાર્ડોલિન ૧૯૨૮માં સુંદરમ્ ઉપનામ હેઠળ લખી અને પછી તે જીવનભર અપનાવ્યું.
કોયા ભગતની કડવી વાણી અને ગરીબોનાં ગીતો (૧૯૩૩) તેમનો પ્રથમ કાવ્ય સંગ્રહ હતો, ત્યારબાદ કાવ્યમંગલા (૧૯૩૩) પ્રગટ થયો. તેમણે અન્ય સંગ્રહ વસુધા (૧૯૩૯) અને બાળ કાવ્ય સંગ્રહ રંગ રંગ વાદળિયાં (૧૯૩૯) પ્રકાશિત કર્યો. યાત્રા (૧૯૫૧) સંગ્રહ અરવિંદની ફિલસૂફીથી પ્રભાવિત હતો.
ટૂંકી વાર્તાઓ
ત્રિશુળ ઉપનામ હેઠળ તેમણે ટૂંકી વાર્તાઓનો સંગ્રહ પ્રગટ કર્યો હતો. હીરાકણી અને બીજી વાતો (૧૯૩૮), પિયાસી (૧૯૪૦), ઉન્નયન (૧૯૪૫, ખોલકી અને નાગરિકા હેઠળ વધુ વાર્તાઓ સાથે પુન:પ્રકાશિત), તરિણી (૧૯૭૮), પાવકના પંથે (૧૯૭૮) તેમના વાર્તા સંગ્રહો છે.
વિવેચન
અર્વાચીન કવિતા (૧૯૪૬) તેમનો ૧૮૪૫ થી ૧૯૩૦ સુધીની ગુજરાતી કવિતાનું વિવેચન છે. અવલોકન તેમના વિવેચનનું અન્ય પુસ્તક છે જ્યારે સાહિત્ય ચિંતન (૧૯૭૮) સાહિત્યના વિવેચનના સિદ્ધાંતોના લેખોનો સંગ્રહ છે.
અન્ય
વાસંતી પૂર્ણિમા (૧૯૭૭) એકાંકી નાટકોનો સંગ્રહ છે. દક્ષિણાયન (૧૯૪૨) તેમના દક્ષિણ ભારતના પ્રવાસોનું વર્ણન છે. ચિંદંબરા તેમની યાદોનો નિબંધ સંગ્રહ છે જ્યારે સમરચના તેમના જીવન વિષેના લેખોનો સંગ્રહ છે. તેમણે સા વિદ્યા (૧૯૭૮) નિબંધ સંગ્રહ પણ લખ્યો છે. શ્રી અરવિંદ મહાયોગી (૧૯૫૦) શ્રી અરવિંદનું ટૂંકુ જીવનવૃત્તાંત છે. તેમણે અનેક સંસ્કૃત, હિંદી અને અંગ્રેજી સાહિત્ય સર્જનોનો ગુજરાતીમાં અનુવાદ કર્યો છે. તેમાં ભગવદજ્જુકીયમ્ (૧૯૪૦), મૃચ્છકટિકા (૧૯૪૪), કાયા પલટ (૧૯૬૧), જનતા અને જન (૧૯૬૫), ઐસી હૈ જિંદગી અને અરવિંદના ધ મધર ના કેટલાક કેટલાંક લખાણોનો સમાવેશ થાય છે.
તેમણે શ્રી અરવિંદ આશ્રમમાંથી પ્રગટ થતા સામયિકો દક્ષિણા (ત્રિમાસિક) અને બાલદક્ષિણાનું સંપાદન કર્યું હતું.
કાવ્યમંગલા
કોયાભગતની કડવી વાણી
ગરીબોના ગીત
વસુધા
રંગરંગ વાદળીયા
યાત્રા
મુદિતા
વરદા
ઉત્કંઠા
હીરાકણી અને બીજી વાતો
પ્યાસી
તારિણી
ખોલકી અને નાગરિકા
ઉન્નયન
અર્વાચીન કવિતા
અવલોકના વગેરે
પુરસ્કારો
૧૯૩૪માં તેમને કાવ્યમંગલા માટે રણજિતરામ સુવર્ણ ચંદ્રક મળ્યો હતો. ૧૯૫૫માં તેમના કવિતા સંગ્રહ યાત્રા માટે તેમને નર્મદ સુવર્ણ ચંદ્રક અને ૧૯૪૬માં વિવેચન માટે મહિડા પુરસ્કાર મળ્યો હતો. ૧૯૬૮માં તેમના વિવેચન પરના સર્જન અવલોકન માટે તેમને ગુજરાતીનો સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર મળ્યો હતો. ૧૯૮૫માં તેમને ભારતનો ત્રીજો સર્વોચ્ચ પુરસ્કાર પદ્મભૂષણ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:ગુજરાતી વ્યક્તિત્વ
શ્રેણી:પદ્મભૂષણ પુરસ્કાર વિજેતા
શ્રેણી:રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:નર્મદ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:૧૯૦૮માં જન્મ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના પ્રમુખો |
ઈશ્વર પેટલીકર | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઈશ્વર_પેટલીકર | ઈશ્વરભાઈ મોતીભાઈ પટેલ, (૯ મે ૧૯૧૬ – ૨૨ નવેમ્બર ૧૯૮૩) એ ઇશ્વર પેટલીકર ઉપનામથી જાણીતા ગુજરાતી લેખક અને પત્રકાર હતા. તેમના સર્જનમાં સામાજીક સંસ્કૃતિ અને ઉત્થાનની વાતો જોવા મળે છે.
જીવન
તેમનો જન્મ ગુજરાતના ચરોતર પ્રદેશના પેટલાદ નજીક પેટલી ગામમાં થયો હતો. તેમનું પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શિક્ષણ પેટલી, મલાતજ અને સોજિત્રામાં થયું હતું. ૧૯૩૫માં મૅટ્રિકની પરીક્ષા આપ્યા પછી તેમણે વડોદરાની પુરુષ અધ્યાપનશાળામાં તાલીમ લઈને, ૧૯૩૮માં ઉત્તમ પદની પદવી મેળવી. ૧૯૪૪ સુધી નેદરા અને સાણિયાદની શાળામાં શિક્ષણકાર્ય કર્યું અને ત્યાંથી સાહિત્યસર્જનનો આરંભ કર્યો હતો. આણંદથી પ્રકાશિત થતા ‘પાટીદાર’ અને ‘આર્યપ્રકાશ’નું સંપાદન તથા લગ્નસહાયક કેન્દ્રનું સંચાલન. તેમણે લોકનાદ, ગુજરાત સમાચાર, સંદેશ, સ્ત્રી, નિરીક્ષક વગેરે પત્રો-સામયિકોમાં સામાજિક અને રાજકીય વિષયો ઉપર નિયમિત કટારલેખન કરેલું. ૧૯૬૦ થી તેઓ અમદાવાદમાં સ્થાયી થયા. તેઓ પત્રકારત્વની સાથે સમાજસુધારાની પ્રવૃત્તિઓમાં ઉત્તરોત્તર વધુ સક્રિય બનેલા. ૧૯૬૧માં તેમને રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક એનાયત થયો હતો. ૨૨ નવેમ્બર ૧૯૮૩ના રોજ હૃદયરોગના હુમલાથી તેમનું અવસાન થયું હતું.
સર્જન
ગ્રામીણ સમાજ એની પૂરેપૂરી લાક્ષણિકતાઓ સાથે નિરૂપતી નવલકથાઓ અને ટૂંકીવાર્તાઓએ એમને સાહિત્યક્ષેત્રે આગવું સ્થાન અપાવ્યું છે. એમની પ્રથમ છતાં યશોદાયી નવલકથા ‘જનમટીપ’ (૧૯૪૪)માં મહીકાંઠાના ખેડ-ઠાકરડાની પછાત કોમનાં પાત્રો અને તેમના લોકવ્યવહારની સાથે કથાનાયિકા ચંદાની ખુમારી અને છટાનું પ્રભાવક રીતે નિરૂપણ થયું છે. એમની શ્રેષ્ઠ ગણાયેલી નવલકથા ‘ભવસાગર’ (૧૯૫૧)માં ગ્રામીણ સમાજની સાથે માનવીના આંતરમનની સંકુલ વાસ્તવિકતાનું કરુણ અને સ્પર્શક્ષમ આલેખન થયું છે. ‘પંખીનો મેળો’ (૧૯૪૮) અને તેના અનુસંધાનમાં લખાયેલી ‘પાતાળકૂવો’ (૧૯૪૭)માં ચોર-બહારવટિયાઓના આંતરબાહ્ય જીવનનું અને પોલીસોની ખટપટોનું રોમાંચક લાગે તેવું પણ મર્મસ્પર્શી ચિત્રણ છે. ‘કાજળની કોટડી’ (૧૯૪૯)માં સ્વરાજ્ય મળ્યા પછીની પોલીસતંત્રની આંટીઘૂંટીઓનું આલેખન છે. આ ઉપરાંત ‘ધરતીનો અવતાર’ (૧૯૪૬), ‘કંકુ ને કન્યા’ (૧૯૪૬) ‘મારી હૈયાસગડી’ (૧૯૫૦) વગેરે નવલકથાઓમાં ગ્રામપ્રદેશનાં મનુષ્યોનાં સુખદુઃખ, આશાનિરાશા, સાંત્વનો, સમસ્યાઓ, રાગદ્વેષ, ગુણદોષ વગેરેનું એમણે પોતાના નક્કર અનુભવો તથા સમુચિત ભાષાશૈલીના બળ વડે સ્પર્શક્ષમ નિરૂપણ કર્યું છે.
ગ્રામજીવનની સજીવ અને રસિક નવલકથાઓની સાથોસાથ એમણે સાંપ્રત નગરજીવનને આલેખતી ‘તરણા ઓથે ડુંગર’ (૧૯૫૪), ‘યુગના એંધાણ’ (૧૯૬૧), ‘ઋણાનુબંધ’ (૧૯૬૩), ‘લાક્ષાગૃહ’ (૧૯૬૫), ‘જૂજવાં રૂપ’ (૧૯૬૭), ‘સેતુબંધ’ (૧૯૬૯), ‘અભિજાત’ (૧૯૭૧) વગેરે નવલકથાઓ પણ આપી છે. આ નગરકથાઓમાં સમયના બદલાતા જતા સંદર્ભમાં સ્ત્રી-પુરુષના સંબંધો અને લગ્નજીવનની સમસ્યાઓનું સમતોલપણે અને વાસ્તવવાદી દ્રષ્ટિએ નિરૂપણ થયું છે. એમની નવલકથાઓમાં સામાજિક સમસ્યાઓ અને એના ઉકેલો તથા નગરજીવનનાં દસ્તાવેજી ચિત્રો મોખરે રહ્યાં છે.
એમની નવલિકાઓ મુખ્યત્વે હેતુલક્ષી અને ઘટનાપ્રધાન છે. સંવેદનશીલ કથાવસ્તુ અને કલાત્મક નિરૂપણને કારણે એમની ‘લોહીની સગાઈ’, ‘દિલનું દર્દ’, ‘ગૃહત્યાગ’, ‘મધુરાં સ્વપ્નાં’, ‘ચતુર મુખી’ ઇત્યાદિ વાર્તાઓ હૃદયસ્પર્શી અને નોંધપાત્ર છે. સામાજિક નીતિ-રીતિને કારણે સરળહૃદયી મનુષ્યોએ ભોગવવી પડતી યાતનાઓ અને તેનાં કરુણ-ગંભીર પરિણામો એમની વાર્તાઓનો મુખ્ય વિષય રહ્યાં છે. ‘પારસમણિ’ (૧૯૪૯), ‘ચિનગારી’ (૧૯૫૦), ‘આકાશગંગા’ (૧૯૫૮), ‘કથપૂતળી’ (૧૯૬૨) વગેરે એમના નવલિકાસંગ્રહો છે.
જીવનનો વિશાળ અનુભવ, વૈવિધ્યભર્યા પાત્રો અને પ્રસંગો, પાત્રોનું મનોવિશ્લેષણ ગામડાની લોકબોલી, કહેવતો અને રૂઢિપ્રયોગોનો ઉચિત ઉપયોગ તથા શૈલીની સાદાઈ ને સરળતાને કારણે એમનું કથાસાહિત્ય હૃદ્ય અને લોકપ્રિય બન્યું છે.
‘ગ્રામચિત્રો’ (૧૯૪૪), ‘ધૂપસળી’ (૧૯૫૩), ‘ગોમતીઘાટ’ (૧૯૬૧) અને ‘વિદ્યાનગરના વિશ્વકર્મા’ (૧૯૬૪) એમનાં ચરિત્રલક્ષી પુસ્તકો છે. ‘ગ્રામચિત્રો’માં કટાક્ષ અને નર્મ-મર્મ દ્વારા ગામડાંના કેટલાંક પાત્રોનો પરિચય યથાતથ રીત આપ્યો છે. ‘ધૂપસળી’ની મુલાકાતોમાં ગાંધીયુગની ભાવનાઓ અને તેમને ચરિતાર્થ કરવાના પુરુષાર્થનો આલેખ છે. અહીં દાદાસાહેબ માવળંકર, રવિશંકર મહારાજ મુનિ સંતબાલજી, ડૉ. કૂક વગેરેની મુલાકાતો દ્વારા તેમની પ્રતિભાનો પરિચય કરાવ્યો છે. ‘ગોમતીઘાટ’માં ‘ધૂપસળી’નું અનુસંધાન છે. ‘વિદ્યાનગરના વિશ્વકર્મા’ માં ભાઈકાકાના હૃદયગુણોની મુદ્રા અંકાયેલી છે.
‘જીવનદીપ’ (૧૯૫૩), ‘લોકસાગરને તીરે તીરે’ (૧૯૫૪), ‘સંસારના વમળ’ (૧૯૫૭), ‘સુદર્શન’ (૧૯૬૦), ‘મંગલ કામનાં’ (૧૯૬૪), ‘સંસ્કારધન’ (૧૯૬૬), ‘અમૃતમાર્ગ’(૧૯૬૮) વગેરે લેખસંગ્રહો એમના પત્રકારત્વની નીપજ છે.
જનમટીપ (૧૯૪૪)
પાટણવાડિયા ખેડુ ઠાકરડાની સૌથી નીચલી કોમના સામાજિક વાસ્તવને અને એના ગ્રામસમાજને ઉપસાવતી ઈશ્વર પેટલીકરની નવલકથા. ચંદા અને ભીમાના પ્રણયપાત્રોની આસપાસ ફરતી આ કથામાં પાટણવાડિયા કોમનું કૌવત અને હીર પ્રગટ થયા છે. ભીમાને પરણેલી, સાંઢ નાથનારી પરાક્રમી ચંદાની પૂંજો બામરોલિયો મશ્કરી કરે છે અને શરત પ્રમાણે વેરની વસૂલાત ન થાય ત્યાં સુધી ચંદા પિયર જઈ રહે છે. પછીથી ગામશાહુકારને ત્યાં ધાડમાં ભીમો ઘવાય છે ત્યારે હૉસ્પિટલમાં એની સારવાર માટે ચંદા આવે છે ખરી પણ એને સાજો કરી ટેકીલી ચંદા પાછી પિયર ચાલી જાય છે. છેવટે પિતા સાથે રહી ભીમાએ પૂંજાનુ ખૂન કરી વેર લેતાં ચંદા પાછી ફરે છે અને જનમટીપ પામેલા ભીમાનાં ઘર-ખેતરને કુશળતાથી સંભાળી લે છે. નાયિકાકેન્દ્રી કથાના નિરૂપણમાં ક્યાંક કૌતુકરાગી અભિનિવેશો પ્રવેશી ગયા હોવા છતાં ‘માનવતાનું હાર્દ પકડવામાં’ આ કથા સફળ થઈ છે.
ભવસાગર (૧૯૫૧)
ઈશ્વર પેટલીકરની ગ્રામસમાજની જડતા - નિષ્ઠુરતા નીચે રિબાતી અને એ અસહ્ય બનતાં આત્મવિલોપન કરતી નારીની વેદનાને નિરૂપતી નવલકથા. દીકરી અને અબુધ દીકરાને સૂરજને માથે નાખીને એનો પતિ આફ્રિકા કમાવા ગયો છે; ત્યાં એ દારૂજુગારની લતમાં ખુવાર થાય છે; ચોરી કરી હોવાથી ભાગીને આવી શકતોય નથી. ભવસાગરમાં એકલી સૂરજ ઝૂરે છે. પરણાવવા લાયક દીકરી માટે મૂરતિયો શોધવા એ મથે છે. સાસુ-જેઠાણી-જેઠ મદદરૂપ થવાને બદલે એને મહેણાં મારે છે. ઘરની સામે રહેતો ચિમન સૂરજની મનોવેદનાને સહી શકતો નથી, તે એનો આધાર બનવા ઝંખે છે; પણ જડ ને સંવેદનહીન સમાજનો લોકાપવાદ સહન કરવાની એની તૈયારી નથી. કદાચ સૂરજને એથી વધારે હડધૂત થવું પડશે એમ માનીને તે ચૂપ રહે છે. ક્યારેક મદદ કરીને આધાર બનનારા ચિમન પ્રત્યે સૂરજને અપાર લાગણી છે, પણ એ ઠીંગરાઈને-હિજરાઈને રહી જાય છે. દીકરીનું ગોઠવાયેલું લગ્ન અચાનક ફોક થતાં સૂરજ હામ હારી બેસે છે; એની સહન - શક્તિની સીમા આવી જાય છે. આખરે માદીદીકરી કેરોસીન છાંટીને સળગી મરે છે. સૂરજને લેખકે આવા એક પછી એક કપરા અનુભવમાંથી પસાર કરી છે, આથી એની સઘન વેદના ઊપસી રહે છે. ઉપદેશક બન્યા વિના લેખકે અહીં કૃતિને માનવ અને સંવેદનની સીમાઓ સાથે ખૂલવા-ઊકલવા દીધી છે. પાત્રોચિત ને ભાવોચિત ભાષા અહીં સાહજિક બળકટતા પ્રગટાવી શકી છે. એમની ખુદની અન્ય નવલકથાઓમાં પણ આટલી કલાભિમુખતા વિરલ જોવાય છે.
લોહીની સગાઈ
ઈશ્વર પેટલીકરની પ્રસિદ્ધ ટૂંકીવાર્તા. અહીં ગાંડી દીકરી પરત્વેની માતૃત્વની ઉત્કટતાનું છેવટે ઉન્મત્તતામાં થતું પરિવર્તન લક્ષ્ય બન્યું છે.
લોકસાગરને તીરેતીરે (૧૯૫૪)
સમાજમાંથી મળેલાં પાત્રો અને પ્રસંગોને રજૂ કરતું ઈશ્વર પેટલીકરનું પુસ્તક. પહેલો ખંડ સત્તર પાત્રોનો છે; એમાંથી ઘણાંખરાં સ્ત્રીપાત્રો છે. એનું લેખન લગ્ન, પ્રેમ, સાસરાના પ્રશ્નોની આસપાસ થયું છે. બીજો ખંડ સિત્તેર પ્રસંગોનો છે. સામાજિક, રાજ્કીય, ધાર્મિક પ્રવાહોનું એમાં નિશ્લેષણ નિરીક્ષણ છે. પ્રજાની નબળાઈઓ અને સમાજની બદીઓનાં આ ચિત્રણો પાછળ સુધારણાનું ધ્યેય છે. લોકહિતચિંતક તરીકે આ લેખક પાત્રો ને પ્રસંગોને કોઈ પણ કલાઘાટ આપવાની ખેવના કર્યા વગર સીધેસીધાં રજૂ કરે છે, તેમ છતાં વાર્તાતત્ત્વ ક્યાંક ક્યાંક નોંધપાત્ર બન્યું છે.
મારી હૈયાસગડી – ભા. ૧-૨ (૧૯૫૦)
નારીના અણપ્રીછ્યા કરુણજીવનનો ખ્યાલ આપતી ઈશ્વર પેટલીકરની સમસ્યાપ્રધાન નવલકથા. ચિત્રલેખા પુરુષત્વહીન ગાંડા પતિ અને કામી જેઠ વચ્ચે ઝઝૂમી છેવટે સુધારક જયંતિલાલ સાથે પરણે છે અને એમ છેવટ સુધી પુરુષનું રમકડું નહીં બનીને સળગતી હૈયાસગડીમાં લાંબો સમય શેકાય છે એની આ કથા છે. બાળલગ્ન અને નારી તરફની ચોક્કસ સમાજવૃત્તિમાંથી જન્મતા અનિષ્ટાનું અહીં નિરૂપણ છે. કથા નાયિકામુખે કહેવાયેલી છે છતાં લેખકનો અવાજ એમાં સ્પષ્ટ વર્તાય છે. માવજત સાદી, સરલ અને દસ્તાવેજી છે.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ પર પરિચય
શ્રેણી: ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક વિજેતા
શ્રેણી:૧૯૧૬માં જન્મ
શ્રેણી:૧૯૮૩માં મૃત્યુ |
લોયા | https://gu.wikipedia.org/wiki/લોયા | REDIRECT લોયાધામ |
નથુરામ ગોડસે | https://gu.wikipedia.org/wiki/નથુરામ_ગોડસે | નથુરામ વિનાયક ગોડસે () (૧૯ મે ૧૯૧૦ – ૧૫ નવેમ્બર ૧૯૪૯)એ મહાત્મા ગાંધીની હત્યા કરી હતી.
જીવન
નથુરામનો જન્મ પુના જિલ્લાનાં કામસેત સ્ટેશનથી ૧૬ કિ.મી. દુર આવેલા એક નાનકડા ગામ ઉકસણમાં રૂઢિચુસ્ત બ્રાહ્મણ પરિવારમાં થયો હતો. તેમના પિતા વિનાયક વામનરાવ ગોડસે ટપાલ ખાતામાં સામાન્ય કારકુન હતા અને માતાનું નામ લક્ષ્મી (લગ્ન પૂર્વે ગોદાવરી) હતું. જન્મ સમયે માતાપિતાએ નથુરામનું નામ રામચંદ્ર પાડ્યું હતું.
પાંચમા ધોરણ સુધીનો અભ્યાસ તેમણે બારામતીમાં સ્થાનીક શાળામાં કર્યો. પછી તેને તેના કાકી પાસે પુણે મોકલવામાં આવ્યો જેથી અંગ્રેજીમાં અભ્યાસ કરી શકે. શાળાના દિવસો દરમ્યાન ગાંધીજી તેમનો આદર્શ હતાં.Time (ફેબ્રુઆરી ૧૪ ૨૦૦૦). "શાંતિ વિષેના તેના સિદ્ધાંતો ખોટા હતાં (His Principle of Peace Was Bogus)" . Retrieved જુલાઇ ૩ ૨૦૦૭ બાળપણમાં ગોડસેને તેમના માતા પિતાએ છોકરીની જેમ ઉછેર્યો, તેને નાકમાં નથ પહેરાવાતી અને તેમનામાં દૈવી શક્તિ હોવાનું મનાતું. તે કુળદેવી સમક્ષ બેસતાં અને તાંબાની થાળીમાં કોતરેલા ભાગ પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરતો અને તંદ્રામાં ચાલ્યા જતા. તે તંદ્રામાં તેમને અમુક આકાર અને અમુક કાળા અક્ષરો દેખાતા (જેમ ક્રીસ્ટલ ગેઝર તેના કાચના ગોળામાં જુએ છે તે રીતે). પછી કુટુંબના એક કે વધુ સભ્યો તેને પ્રશ્નો પૂછતાં જેના ઉત્તરો દેવી દ્વારા તેમના મુખેથી અપાયેલ જવાબ છે એમ માનવામાં આવતું. નથ પહેરવા માટે તેમનું ડાબું નાક વીંધવામાં આવ્યું હતું.ગોડસે કન્યા હતો ઈ.સ. ૧૯૩૦માં તેમના પિતાની બદલી રત્નાગિરીમાં થઈ. માતા પિતા સાથે રહેતાં ત્યાં તેમની મુલાકાત પ્રખર હિંદુત્વવાદી સમર્થક વીર સાવરકર સાથે થઈ.
૧૯૩૫-૧૯૪૯
અંતિમવાદ તરફ વળણ
ગોડસે શાળા છોડીને હિંદુ મહાસભાના કાર્યકર્તા બની ગયાં. ગોડસે રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (આર.એસ.એસ.)ના કાર્યકર્તા હતાં અને ૧૯૩૨માં તે સંગઠન છોડ્યું હતું.The Hindu (ઓગષ્ટ ૧૮ ૨૦૦૪). "આર.એસ.એસ. પોતાની નિર્દોષતાનો પુરાવો રજુ કરે છે" . Retrieved જૂન ૨૬ ૨૦૦૭. ગોડસેએ સુથાર કામ અને દરજી કામ કર્યું. પછી પૂણે સ્થળાંતર કર્યું જ્યાં તેણે હિંદુ મહાસભાનું (મવાળ પક્ષીય) જમણેરીઓ તરફી મરાઠી વર્તમાન પત્ર 'અગ્રમી' નામે શરૂ કર્યું, થોડાં વર્ષો પછી જેનું નામકરણ ‘હિંદુ રાષ્ટ્ર’ કરવામાં આવ્યું.
હિંદુ મહાસભાએ શરૂઆતમાં ગાંધીજીની અંગ્રેજો વિરુદ્ધની સવિનય કાનૂન ભંગની ચળવળને ટેકો આપ્યો હતો. જોકે ગોડસે અને તેમના પથદર્શકોએ બાદમાં ગાંધીજીનો વિરોધ કર્યો. તેમને લાગતું હતું કે લઘુમતિને રાજી રાખવા ગાંધીજી હિંદુઓના હિતોની અવગણના કરે છે. તેમણે ભારતના ભાગલા અને હજારો નિર્દોષ લોકોની હત્યા માટે ગાંધીજીને દોષિત માન્યા.
ગાંધીજીની હત્યા
૩૦ જાન્યુઆરી ૧૯૪૮ ના દિવસે જ્યારે ગાંધીજી સાંજની પ્રાર્થના માટે જઈ રહ્યાં હતાં ત્યારે તેમને વંદન કરી અને નજીકથી બેરેટ્ટા પીસ્તોલથીTIME (ફેબ્રુઆરી ૯ ૧૯૪૮). "સત્ય અને શરમનું.." . Retrieved જૂન ૨૬ ૨૦૦૭ તેણે ત્રણ ગોળી તેમના પર છોડી. ત્યાર બાદ ભાગવાને બદલે તુરંત જે તેણે પોલીસ સમક્ષ આત્મ સમર્પણ કરી દીધું. તેણે કહ્યું, “કોઇ એમ સમજે કે એક પાગલ દ્વારા ગાંધીની હત્યા થઇ હતી”.
ભારત સરકાર નવી પકિસ્તાની સરકારને રૂપિયા ૫૫ કરોડની અંતરીમ સહાય ન કરે તો આમરણ ઉપવાસ કરવાની ગાંધીજીની હઠને તેમની હત્યાનું તત્કાલીન કારણ બતાવવામાં આવે છે. ભાગલાના દસ્તાવેજમાં આ વાત કરવામાં આવી હતી પણ ભારત સરકારે આ શરત માનવાનો ઇનકાર કરી દીધો હતો કેમકે પાકિસ્તાને બળજબરીથી કબ્જે કરેલ કાશ્મીરનો વિવાદિત ભાગ સુપરત કર્યો ન હતો. ગાંધીજીની હઠને આધીન ભારત સરકારે પોતાનો નિર્ણય તુરંત બદલી લીધો આને લીધે ગોડસે અને તેમના ભાઈબંધ ક્રોધીત થઇ ગયાં.
મુકદમો અને સજા
હત્યા પછી ૨૭ મે ૧૯૪૮ના દિવસે ગોડસે વિરુદ્ધ મુકદમો ચલાવવામાં આવ્યો. મુકદમા દરમ્યાન તેમણે કોઇ પણ આરોપનો વિરોધ ન કર્યો અને એકરાર કરી લીધો કે તેણે જ ગાંધીજીની હત્યા કરી છે. ૮ નવેમ્બર ૧૯૪૯ના દિવસે ગોડસેને ફાંસીની સજા ફટકારવામાં આવી. નારાયણ આપ્ટે અને અન્ય કાવતરાખોરો સાથે નવેમ્બર ૧૫ ૧૯૪૯ના રોજ તેને ફાંસીને માંચડે લટકાવવામાં આવ્યો. સાવરકરની ઉપર પણ હત્યાનો આરોપ લગાવવામાં આવ્યો પણ પાછળથી આરોપ મુક્ત કરી તેમને છોડી મૂકવામા આવ્યાં.
પછીની ઘટનાઓ
કરોડો લોકોએ ગાંધીજીની હત્યાનો શોક પાળ્યો. બ્રાહ્મણ વિરોધી રમખાણો ફાટી નીકળ્યા, ખાસ કરીને મહારાષ્ટ્રમાં કેમેકે ગોડસે ત્યાંના બ્રાહ્મણ હતાં. સાંગલી અને મીરજમાં સ્થિતી ખૂબજ નાજુક હતી. બ્રાહ્મણોના ઘરોને બાળી નાખવામાં આવ્યાં અને ઘણા માણસો માર્યા ગયાં. હિંદુ મહાસભાનું વિસર્જન થયું અને રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો. પરંતુ પાછળથી તપાસમાં બહાર આવ્યું કે આર.એસ.એસ.નો આમાં કોઇ હાથ હોય એવા કોઇ પુરાવા ન મળ્યાં અને આર.એસ.એસ.ના પદાધિકારીઓને ગોડસેના કાવતરાંની પણ જાણ હોવાની વાત પણ ન સાબિત થઇ શકી. ૧૯૪૯માં જવાહરલાલ નહેરુ અને સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલે આર.એસ.એસ. પરનો પ્રતિબંધ હટાવી દીધો.
આજે પણ આર.એસ.એસ. ગોડસે સાથે કોઇ પણ સંબંધ હોવાનો ઇનકાર કરે છે, તેટલું જ નહીં તે તો ગોડસેના સભ્ય હોવાની વાતને પણ રદિયો આપે છે.
૧૯૬૩માં "નાઇન અવર્સ ટુ રામા" નામની એક ફીલ્મ બની જેમાં ગોડસેના દ્રષ્ટીકોણથી હત્યાની પૂર્વ ભૂમિની ઘટનાઓને વણી લેવાઇ હતી.Rediff on the NeT. "મી નથુરામ ગોડસે બોલતોય-કથાનક". સન ૨૦૦૦માં બનેલી ફીલ્મ "હે રામ" પણ આ ઘટનાને અલ્પ રીતે સ્પર્શે છે. પ્રખ્યાત મરાઠી નાટક "મી નથુરામ ગોડસે બોલતોય" (હું નથુરામ ગોડસે બોલું છુ) પણ ગોડસેના દ્રષ્ટીકોણ પર આધારીત છે. અભિનેતા શરદ પોંક્શેએ નથૂરામનું પાત્ર તેમાં ભજવ્યું છે.Rediff on the NeT. "મી નથુરામ ગોડસે બોલતોય-કથાનક".
વાય. ડી. ફડકે નામના ઇતિહાસકારે ગોડસે સંબંધિત ઘણી માન્યતા દૂર કરતું આ ઘટનાને આધારીત "નથૂરામાયણ" નામનું પુસ્તક લખ્યું છે.
આરોપીઓની યાદી
frame|right| ગાંધીજીની હત્યાના આરોપીઓની સામુહિક તસવીર. ઉભેલા: શંકર કિસ્તૈયા, ગોપાલ ગોડસે, મદનલાલ પાહ્વા, દિગંબર રામચંદ્ર બાડગે (તાજનો સાક્ષી). બેઠેલા: નારાયણ આપ્ટે, વિનાયક દામોદર સાવરકર, નથુરામ ગોડસે, વિષ્ણુ રમકૃષ્ણ કરકરે
ગાંધીજીની હત્યા સંબંધે અટકમાં લેવાયેલી અને કામ ચલાવાયેલી વ્યક્તિઓની યાદી:
નથૂરામ વિનાયક ગોડસે
નારાયણ દત્તત્રેય આપ્ટે
વિષ્ણુ રામકૃષ્ણ કરકારે
મદનલાલ કશ્મીરીલાલ પાહ્વા
શંકર કીશ્તૈયા
ગોપાલ વિનાયક ગોડસે
દિગંબર બાગડે
દત્તત્રેય સદાશીવ પરચુરે
ગંગાધર દંડવતે
ગંગાધર જાધવ
સૂર્યદેવ શર્મા
સંદર્ભ
પૂરક વાચન
Nathuram Godse. Why I Assassinated Mahatma Gandhi, Surya Bharti, Delhi, India, 2003.
Nathuram Godse. May it Please Your Honor!, Surya Bharti, India, 2003.
G.D. Khosla. Murder of the Mahatma and Other Cases from a Judge's Notebook, Jaico Publishing House, 1968. ISBN 0-88253-051-8.
Koenraad Elst. Gandhi and Godse - a Review and a Critique, Voice of India, 2001. ISBN 81-85990-71-9
Y. D. Phadke. Nathuramayan
બાહ્ય કડીઓ
ગોડસેએ ન્યાયાલયમાં આપેલું પોતાનું નિવેદન* ગોડસે તરફી વેબ સાઇટ-અન્ય કડીઓ અને મુલાકાતો
ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૦માં ટાઇમ્સ સામયિકે પ્રકાશિત કરેલો ગોપાલ ગોડસેનો ઇન્ટર્વ્યૂ
રેડીફે (વેબ સાઇટ Rediff) ઇ.સ. ૧૯૯૮માં લીધેલો ગોપાલ ગોડસેનો ઇન્ટર્વ્યૂ
નથુરામ ગોડસેને સમર્પિત વેબ સાઇટ
ગોડસે તરફી નાટક વિષે ચર્ચા કરતો અનુચ્છેદ
ગાંધીજીની હત્યાનો સાક્ષી
ગાંધીજીની હત્યાના સાક્ષીએ રજુ કરેલો વીડીયો પુરાવો
પોલીસે નોંધેલી એફ.આઇ.આર. (First Information Report)
શ્રેણી:ઇતિહાસ
શ્રેણી:મરાઠી લોકો
શ્રેણી:૧૯૧૦માં જન્મ
શ્રેણી:૧૯૪૯માં મૃત્યુ |
નવકાર મંત્ર | https://gu.wikipedia.org/wiki/નવકાર_મંત્ર | નવકાર મંત્ર ૯ (નવ) પદો અને ૬૮ (અડસઠ) અક્ષરોના સમાવેશ કરતો મંત્ર છે, જેનું જૈન ધર્મમાં ઘણું મહત્વ છે. જૈન ધર્મના અનુયાયીઓ માટેનો આ આધારભૂત મંત્ર છે, જેનો પાઠ દિવસનાં કોઇ પણ સમયે કરી શકાય છે. આ મંત્રપાઠ દ્વારા પ્રાર્થના કરનાર ભક્ત, અરિહંતો, સિધ્ધો, આચાર્યો, ઉપાધ્યાયો અને સર્વ સાધુઓને આદરપૂર્વક નમસ્કાર કરે છે. આ મંત્ર દ્વારા કોઇ એક વ્યક્તિની પૂજા નહીં પરંતુ બધાજ સર્વોચ્ચ આધ્યાત્મિક મહાત્માઓનાં ગુણોની પૂજા કરવામાં આવે છે. મંત્રમાં કોઇનું પણ, અરિહંત કે સિધ્ધોનું પણ, નામ લેવામાં આવેલ નથી. મંત્રપાઠનાં સમયે, જૈન ભક્ત તેમનાં ગુણોને યાદ કરે છે અને તેમનું અનુસરણ કરવાની કોશિશ કરે છે. આ વાત જૈન ધર્મના અનેકાંતવાદના સિદ્ધાંતની પુષ્ટી કરે છે.
નવકાર મંત્ર ને નમસ્કાર મંત્ર પણ કહેવાય છે. મૂળ રૂપે નવકાર પાંચ પદોનો બનેલો છે. આના પ્રથમ પાંચ પદોમાં દેવ-ગુરુને નમસ્કાર કરાયા છે.
મંત્ર
પ્રાકૃત ગુજરાતી લિપ્યંતરણ અર્થ णमो अरिहंताणं નમો અરિહંતાણં નમસ્કાર હોજો અરિહંત ભગવંતોને. णमो सिद्धाणं નમો સિધ્ધાણં નમસ્કાર હોજો સિદ્ધ ભગવંતોને. णमो आइरियाणं નમો આયરિયાણં નમસ્કાર હોજો આચાર્યજી ને. णमो उवज्झायाणं નમો ઉવજઝાયાણં નમસ્કાર હોજો ઉપાધ્યાયજી ને. णमो लोए सव्व साहूणं નમો લોએ સવ્વસાહૂણં નમસ્કાર હોજો આ લોકને વિષે વિચરતા સૌ સાધુ-સાધ્વીજીઓને. एसो पंच णमोक्कारो, सव्व पावप्पणासणो એસો પંચ નમુક્કારો, સવ્વપાવ પ્પણાસણો આ પાંચ પરમેષ્ટીને કરેલા નમસ્કાર છે. બધા પાપોનો નાશ કરનાર છે. मंगला णं च सव्वेसिं, पढमं हवई मंगलं મંગલાણં ચ સવ્વેસિં, પઢમં હવઈ મંગલં અને બધાં જ મંગલોમાં, પ્રથમ (સર્વશ્રેષ્ઠ) મંગલ છે.
એક અન્ય પરંપરામાં છેલ્લાં ચાર પદોમાં ચૂલિકાને બદલે આ ચાર પદો વપરાય છે, જે પાછળથી એ ધર્મ ગુરુઓ દ્વારા ઉમેરાઈ છે.
પદ અર્થ નમો નાણસ્સ જ્ઞાનને નમસ્કાર હો. નમો દંસણસ્સ દર્શનને નમસ્કાર હો. નમો ચરિત્તસ્સ ચારિત્રને નમસ્કાર હો. નમો તવસ્સ તપને નમસ્કાર હો.
બાહ્ય કડીઓ
ટહુકો.કોમ પર નવકાર મંત્ર
શ્રેણી:ધાર્મિક સાહિત્ય
શ્રેણી:જૈન ધર્મ |
ભગવદ્ ગીતા | https://gu.wikipedia.org/wiki/ભગવદ્_ગીતા | redirect શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા |
રાપર | https://gu.wikipedia.org/wiki/રાપર | રાપર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલું છે, જે રાપર તાલુકાનું વડુ મથક છે.
ભૂગોળ
રાપર (જે અગાઉ રાહપર નામે ઓળખાતું હતું).Falling Rain Genomics, Inc - Rapar પર સ્થિત છે. સમુદ્રકિનારાથી સરેરાશ ૭૯ મી. (૨૫૯ ફીટ)ની ઉંચાઈ પર આવેલું છે. આ કચ્છ જિલ્લાનાં વાગડ વિસ્તારનું મુખ્ય શહેર છે. જિલ્લાનું વડું મથક, ભૂજ અહીંથી ૧૪૦ કિ.મી. પશ્ચિમમાં આવેલું છે.
વ્યવસાય
આસપાસનાં લગભગ ૧૦૦ કિ.મી. જેટલા વિસ્તારમાં કોઈ મોટું શહેર ન હોવાનાં કારણે સ્થાનિક લોકો માટે રાપર વ્યાપાર ધંધાનાં કેન્દ્ર સમાન બનેલું છે. આસપાસનાં લગભગ ૧૧૦ ગામો માટે આ મુખ્ય ખરીદ-વેંચાણ કેન્દ હોય અહીં લગભગ બધીજ બેંકોની શાખાઓ તથા મોટી બજારો આવેલી છે. તદ્ઉપરાંત ઘણી શિક્ષણ સંસ્થાઓ આવેલી છે. જેમાં લેઉવા પાટીદાર કન્યા કેળવણી શાળા, સ્વામિનારાયણ ગુરુકુળ અને કૉલેજ તથા પીટીસી કેન્દ્ર મુખ્ય છે.
સંસ્કૃતિ
અહીં નજીકમાં આવેલું ધોળાવીરા લગભગ ૫૦૦૦ વર્ષ પહેલાંની સિંધુ ખીણની હડપ્પીય સંસ્કૃતિનો વારસો અને અવશેષ ધરાવતું પ્રખ્યાત પૂરાતત્વ સ્થળ છે.
સંદર્ભ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:રાપર તાલુકો
શ્રેણી:વાગડ |
હોળી | https://gu.wikipedia.org/wiki/હોળી | thumb|જગદીશ મંદિર, ઉદયપુર, રાજસ્થાન ખાતે હોળીકા દહન
thumb|મૈસુરના બજારમાં હોળીના રંગો
હોળી, જેને રંગોનો તહેવાર પણ કહેવામાં આવે છે, તે ભારત, સુરીનામ, ગુયાના, ટ્રિનિદાદ, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને નેપાળમાં ભારે લોકચાહના ધરાવતો હિંદુ તહેવાર છે. તેને 'દોલયાત્રા' કે 'વસંતોત્સવ' તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
આ તહેવારનો પ્રથમ દિવસ હોળી અને બીજો દિવસ ધુળેટી તરીકે ઓળખાય છે. હોળી ફાગણ માસની પુનમનાં દિવસે મનાવવામાં આવે છે. આ દિવસે સાંજે ગામનાં પાદર કે મુખ્ય ચોક જેવા સ્થાન પર છાણા, લાકડાં ની 'હોળી' ખડકવામાં આવે છે. ત્યાર બાદ બધાં લોકો ત્યાં વાજતે ગાજતે (ઢોલ,શરણાઇ જેવાં વાજીંત્રો વગાડતાં) એકઠા થાય છે અને હોળી પ્રગટાવવામાં આવે છે. લોકો તેની પ્રદક્ષિણા કરે છે તેમજ શ્રીફળ વગેરે પવિત્ર મનાતી વસ્તુઓથી તેમનું પૂજન કરે છે. જો કે ભારતમાં વિવિધ પ્રાંતો અને સમુદાયોમાં હોળીની ઉજવણીની અલગ અલગ રીતો હોય છે, પરંતુ દરેકની ભાવના એક જ હોય છે કે હોળી પ્રગટાવી અને આસુરી તત્વોનો નાશ કરવો અને દૈવી શક્તિઓનું સન્માન કરવું. હિંદુ ધર્મમાં આને લગતી "હોળીકા અને પ્રહલાદ"ની કથા બહુ જાણીતી છે.
હોળીનાં બીજા દિવસે ધુળેટી મનાવાય છે. આ તહેવાર 'રંગોનો તહેવાર' એટલેજ કહેવાય છે કે આ દિવસે સવારથી સૌ કોઇ નાના મોટા એકબિજા પર અબિલ, ગુલાલ તેમજ કેસુડાનાં રંગો છાંટી પોતાનો ઉત્સાહ અને આનંદ વ્યક્ત કરે છે. જો કે હવેનાં સમયમાં ક્યાંક ક્યાંક રસાયણિક રંગોનો ઉપયોગ પણ કરાય છે, જેનો ઉપયોગ બને તેટલો ટાળવો હિતાવહ છે.
આંધ્ર પ્રદેશમાં હોળીકા દહનનો તહેવાર "કામ દહન" તરીકે ઓળખાય છે.
ઇતિહાસ
કથાઓ
thumb|right|નરસિંહ ભગવાન દ્વારા હિરણ્યકશ્યપનો વધ
હોળી સાથે પૌરાણીક કથાઓ સંકળાયેલી છે. વૈષ્ણવ માન્યતા અનુસાર, હિરણ્યકશ્યપ એ દાનવોનો રાજા હતો. અને તેમને બ્રહ્માજીનું વરદાન હતું કે તે 'દિવસે કે રાત્રે, ઘરની અંદર કે બહાર, ભુમિ પર કે આકાશમાં, માનવ દ્વારા કે પ્રાણી દ્વારા, અસ્ત્ર કે શસ્ત્ર દ્વારા કોઇપણથી તેનું મૃત્યુ થશે નહીં', આ વરદાનને કારણે તે લગભગ અમર બની ગયો કે તેને મારવો તે લગભગ અસંભવ થઇ ગયું. આથી તે અભિમાની અને અત્યાચારી બની ગયો, તથા સ્વર્ગ અને પૃથ્વી પર બધેજ હાહાકાર મચાવી દીધો. તેમણે ઇશ્વરને પૂજવાનું પણ બંધ કરાવ્યું અને પોતાની પૂજા કરાવવાનું શરૂ કર્યું.
thumb|right|150px|હોળી રમતાં રાધા કૃષ્ણ અને ગોપ-ગોપીઓ
આ દરમિયાન, હિરણ્યકશ્યપનો પોતાનો દિકરો, પ્રહલાદ, જે ભગવાન વિષ્ણુનો ભક્ત હતો. તેને કંઇ કેટલાં પ્રલોભનો તથા બીક બતાવી તેમણે ઇશ્વર ભક્તિથી દુર કરવાના પ્રયત્નો કર્યા પરંતુ પ્રહલાદ ડગ્યો નહીં અને પોતાની ભક્તિ ચાલુ રાખી. તેણે પ્રહલાદને મારવા માટે પણ કંઇ કેટલા ઉપાય કર્યા, પરંતુ ઇશ્વરકૃપાથી તે દરેક નિષ્ફળ રહ્યા. અંતે પ્રહલાદને મારવાનાં ઉદ્દેશથી હિરણ્યકશ્યપે પ્રહલાદને, પોતાની બહેન હોળીકાનાં ખોળામાં બેસી, અગ્નિપરિક્ષા આપવાનો આદેશ આપ્યો. હોળીકા, કે જેની પાસે એક એવી ઓઢણી (સ્ત્રીઓ એ માથે ઓઢવાનું કાપડ) હતી કે જે તેને ધારણ કરે તેનાથી અગ્નિ પણ બાળી શકે નહીં. પ્રહલાદે પિતાની આજ્ઞાનું પાલન કર્યું અને વિષ્ણુને પોતાનો જીવ બચાવવા માટે પ્રાથના કરી. અંતે જ્યારે અગ્નિ પ્રગટાવવામાં આવ્યો ત્યારે પેલી ઓઢણી હોલિકાનાં માથા પરથી ઉડી અને પ્રહલાદને વીંટાઈ ગઈ, આથી હોળીકા અગ્નિમાં બળીને ભસ્મ થઇ અને પ્રહલાદ સાજો સારો બહાર આવ્યો. આમ હોળીકાનું દહન થયું તે ઘટના હોળી ઉત્સવનું કારણ બની.
પછીથી ભગવાન વિષ્ણુ દ્વારા હિરણ્યકશ્યપના વધની કથા આવે છે, જેમાં વિષ્ણુએ નૃસિંહ અવતાર ધારણ કરી (જેમાં ભગવાનનું અડધું શરીર મનુષ્યનું અને અડધું સિંહનું છે) અને બરાબર સંધ્યા સમયે, ઘરનાં ઉંબરા વચ્ચે, પોતાનાં ખોળામાં પાડીને, પોતાનાં નખ દ્વારા ચીરી નાખી, હિરણ્યકશ્યપનો વધ કર્યો. આમ આસુરી શક્તિઓ પર દૈવી શક્તિઓના વિજયનું આ પર્વ છે.
આ ઉપરાંત અન્ય કથાઓ પણ પ્રચલિત છે. જેમાં રાધા અને કૃષ્ણનાં દિવ્ય પ્રેમની કથા તથા શિવજી દ્વારા કામદહનની કથા પણ છે.
હોળી બ્રહ્માંડમાં તેજનો તહેવાર પણ છે. આ તહેવાર દરમિયાન, બ્રહ્માંડમાં અલગ અલગ તેજકિરણો પ્રસરે છે, જે વાતાવરણમાં અલગ અલગ રંગો અને આભાઓ પ્રકાશિત કરે છે.હોળી વિષયક વૈજ્ઞાનિક માહિતી
પરંપરા
thumb|right|હોળી/ધુળેટીની સામુહિક ઉજવણી
ગુજરાત અને ખાસ કરી સૌરાષ્ટ્રમાં, હોળીને 'હુતાસણી'થી પણ ઓળખવામાં આવે છે, હોળીના બીજા દિવસ ધુળેટીને 'પડવો' કહેવામાં આવે છે. અમુક વિસ્તારોમાં હોળી પછીનાં બે કે ત્રણ દિવસ આ તહેવાર ઉજવાય છે, જેને 'બીજો પડવો','ત્રીજો પડવો' એમ ગણવામાં આવે છે. આ દિવસોમાં પુરુષો દ્વારા દાંડીયા રાસ રમવાનો રિવાજ પણ, ખાસ કરીને પોરબંદર વિસ્તારમાં, છે. ઘણાં આદિવાસી વિસ્તારોમાં હોળી પ્રગટાવ્યા પછી તેની આસપાસ પારંપારીક નૃત્ય કરવામાં આવે છે. યુવાનો દ્વારા આ દિવસોમાં શોર્યપુર્ણ રમતો રમવામાં અને વિવિધ પારંપારીક હરીફાઇ યોજવામાં આવે છે, જેમકે ઘોડાદોડ, આંધળો પાટો, શ્રીફળ ફેંકવાની હરીફાઇ વગેરે. ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં ગામને પાદર આવેલા પૂર્વજોનાં પાળિયાઓનું પૂજન અર્ચન કરવામાં આવે છે. ઘણાં વિસ્તારોમાં હોળીનાં દિવસોમાં ગામ લોકો વાજતે ગાજતે ગામમાં બધાજ લતાઓ કે વિસ્તારોમાં ફરી અને હોળી માટેનો ફાળો (ગોઠ) ઉઘરાવવા નિકળે છે, આ લોકોને ઘેરૈયાઓ કહેવાય છે.
હોળીનાં દિવસે જેને ત્યાં ગત વર્ષમાં દિકરાનો જન્મ થયો હોય તે લોકો બાળકને શણગારીને હોળીની પ્રદક્ષિણા કરાવે છે,તથા ગામલોકોને પતાસા તથા ખજુર વગેરેની 'લાણ' વહેંચે છે, આ પ્રસંગને દિકરાની વાડ કહેવામાં આવે છે.
સંગીતમાં હોળી
હોળીનાં દિવસે હોળી પ્રગટાવ્યા પછી મોડી રાત્રી સુધી હોળીની આસપાસ બેસી અને જે ગીતો કે દુહાઓ ગાવામાં આવે છે તેને "હોળીનાં ફાગ" તરીકે ઓળખવામાં આવે છે (આ પરંપરા હજુ અમુક ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં ચાલુ છે). આ હોળીનાં ફાગ એક પ્રકારે વસંતોત્સવનું પ્રતિક છે,જેમાં થોડી શૃંગારિક ભાષાનો ઉપયોગ થાય છે. આમાં પ્રકૃતિનું રસિક વર્ણન તેમજ સ્થાનિક પ્રેમગાથાઓ પણ વણી લેવાયેલાં હોય છે.
વૈષ્ણવ ધર્મમાં રાધા-કૃષ્ણ કે ગોપીજનો વચ્ચે રમવામાં આવતી હોળીનાં વર્ણનનાં સુંદર ગીતો મળી આવે છે. જે મહદાંશે વ્રજ ભાષામાં હોય છે.
ગુજરાતી,હિન્દી અને અન્ય ભારતીય ચલચિત્રોમાં હોળીના ગીતો ભરપુર પ્રમાણમાં મળી આવે છે.અમુક પ્રસિદ્ધ ગીતો જોઇએ તો:
"રંગ બરસે ભિગે ચુનરવા..."
"હોલી કે દિન દિલ ખીલ જાતે હૈ.."
ભારતનાં મહાન ભક્ત કવિઓએ પણ હોળીનું વર્ણન કરતા ભજનો લખ્યા છે જેમાં:
"રંગ દે ચુનરિયા.."-મીરાં બાઈ
"કિનુ સંગ ખેલું હોલી.."-મીરાં બાઈ
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
રંગોનો તહેવાર - હોળી, ગોઆ સરકાર, ભારત
સલામત હોળી કેવી રીતે રમવી , ભારત સરકાર
ધ ગાર્ડિયન પર હોળીની છબીઓ
રંગોનો તહેવાર નેશનલ જીઓગ્રાફિક એજ્યુકેશન
શ્રેણી:સંસ્કૃતિ
શ્રેણી:તહેવાર |
ભારત | https://gu.wikipedia.org/wiki/ભારત | ભારતીય ગણરાજ્ય એ અનેક સાંસ્કૃતિક વિવિધતાઓ ધરાવતો દક્ષિણ એશિયા સ્થિત દુનિયાનો સૌથી મોટું લોકશાહી તંત્ર ધરાવતો દેશ છે. આ સાથે ભારત ક્ષેત્રફળ પ્રમાણે વિશ્વમાં સાતમા નંબરનો અને વસ્તી ગણના પ્રમાણે બીજા નંબરનો દેશ છે. ભારતના એક અબજથી વધુ નાગરિકો આશરે ચારસો જેટલી જુદી-જુદી ભાષાઓ બોલે છે. ભારત, ખરીદશક્તિની ક્ષમતા પ્રમાણે દુનિયાનું ચોથું સૌથી મોટું અર્થતંત્ર, અને દુનિયાનું બીજું સૌથી ઝડપથી આગળ વધી રહેલું અર્થતંત્ર છે. આર્થિક સુધારાઓને કારણે છેલ્લા ૨૦ વર્ષમાં ભારતનું વિશ્વભરમાં એક મોકાના સ્થાન તરીકેનું મહત્વ ઘણું વધ્યું છે.
એશિયામાં મોકાના સ્થાન પર આવેલો, ભારતીય ઉપખંડના મોટા ભાગ પર છવાયેલો, ભારત દેશ મોટી સંખ્યામાં ઘણા વ્યસ્ત વેપારી માર્ગો ધરાવે છે. તેની સરહદો તેને પાકિસ્તાન, ચીન, મ્યાનમાર, બાંગ્લાદેશ, નેપાળ, ભૂતાન, અને અફઘાનિસ્તાન1 સાથે જોડે છે. શ્રીલંકા, માલદીવ્સ ટાપુઓ અને ઇન્ડોનેશિયા, હિંદ મહાસાગરમાં ભારતની નજીક આવેલા દેશો છે. દુનિયાની કેટલીક પ્રાચીનતમ સંસ્કૃતિઓના ઘર એવા ભારત દેશે ૧૯૪૭માં લગભગ ૧૯૦ વર્ષના બ્રિટિશ શાસનમાંથી અહિંસક માર્ગે આઝાદી મેળવી.
ભારતમાં ઐતિહાસિક સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિ ઉદ્ભવી હતી. વિશ્વના પ્રમુખ ધર્મો પૈકી ચાર એવા હિન્દુ, જૈન, શીખ અને બૌદ્ધ ધર્મનો ઉદ્ભવ પણ ભારતમાં થયો હતો. આ ઉપરાંત પારસી ધર્મ અને અન્ય અબ્રાહ્મણીય ધર્મો જેવાં કે ઇસ્લામ, ખ્રિસ્તી, અને યહૂદી ધર્મો આશરે ઇસુની પહેલી સદીની આસપાસ ભારતમાં આવ્યા. આ બધા ધર્મોએ ભારતની સંસ્કૃતિ પર પોતાનો પ્રભાવ પાડ્યો અને તેને વધુ સમૃદ્ધ બનાવી.
ભારત ૨૮ રાજ્યો અને ૮ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોનું બનેલું એક ગણરાજ્ય છે. ભારત ધર્મ, જાતિ, ભાષા અને સંસ્કૃતિની વિવિધતા ધરાવતો એક વિશાળ સમાજ છે. 'અનેકતામાં એકતા' અને વિવિધતા એ ભારતની આગવી ઓળખ છે.
ભારતનું નામ
આ દેશની મોટાભાગની સ્થાનિકભાષાઓમાં ભારતના નામે ઓળખાય છે. શકુંતલા અને દુષ્યંતના પુત્ર ભરતના નામે આ દેશ ભારત તરીકે ઓળખાય છે. ભરત રાજા અત્યંત પરાક્રમી હતાં અને તેમણે અનેક દિગ્વિજયો કર્યા હતાં.
જોકે આંતરાષ્ટ્રીય સ્તરે ભારત 'ઇન્ડીયા'ના નામે વધુ ઓળખાય છે. ભારતનાં બંધારણની કલમ ૧ મુજબ આ દેશને 'ભારત' અથવા 'ઇન્ડીયા' નામે ઓળખાશે. ઇન્ડીયા નામ 'સિંધુ' નદી પરથી પડ્યું છે, જે પરથી જૂની ફારસી ભાષામાં "હિન્દુ" શબ્દ રચાયો. આ હિન્દુ શબ્દનું અપભ્રંશ થઇને 'ઇન્ડસ' શબ્દ રચાયો, જે પરથી આ દેશને 'ઇન્ડીયા' નામ મળ્યું. જૂની ગ્રીક ભાષામાં આ દેશને 'ઇન્દોઇ' એટલે કે 'ઇન્દુના લોકો' તરીકે ઓળખાય છે.
આ ઉપરાંત ફારસી ભાષામાં આ દેશને 'હિન્દુસ્તાન' એટલે કે 'હિન્દુઓની ભૂમી' તરીકે પણ ઓળખાય છે.
ભૂગોળ
ભારત ભૌગોલિક રીતે ચોતરફથી કુદરતી સીમાઓ વડે રક્ષાયેલું છે. ઉત્તરમાં હિમાલયની દુર્ગમ પર્વતમાળાઓ, દક્ષિણમાં હિંદ મહાસાગર, પૂર્વમાં ગીચ જંગલો અને પશ્ચિમમાં વિશાળ રણો તેને બીજા ભૂખંડોથી અલગ પાડે છે. આથી જ તેને ભારતીય ઉપખંડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેનો આકાર હીરા જેવો હોવાથી તેને સંસ્કૃતમાં તેને જંબુદ્વિપ પણ કહે છે. ભારતનો ભૂખંડ પૂર્વે ચોતરફ પાણી થી રક્ષાયેલો હશે અને તે ધીમે ધીમે ઉપર તરફ ધસીને એશિયાના ભૂખંડ સાથે અથડાયો હશે તેવું આધુનિક વિજ્ઞાન પણ માને છે.
ઉત્તરનો પર્વતાળ પ્રદેશ
right|thumb|200px|હિમાલયની પર્વતમાળા
ભારતની ઉત્તરે હિમાચલ કે હિમાલયની પર્વતમાળ આવેલી છે. ઉત્તર ધ્રુવ તરફથી વહેતા ઠંડા પવનોને તે રોકી લે છે. હિમાલયની પર્વતમાળા પૂર્વમાં મ્યાનમાર કે બર્માથી ચાલુ થઇ પશ્ચિમમાં છેક અફઘાનિસ્તાન સુધી વિસ્તરેલી છે. ચીન અને ભારત વચ્ચે તે એક કુદરતી રાજકીય સીમાની ગરજ સારે છે. નેપાલ, ભૂતાન જેવા દેશ આ પર્વતમાળામાં જ આવેલા છે.
ભારતની જીવાદોરી સમાન ગણાતી નદીઓ જેવી કે ગંગા, યમુના, સિંધુ (અત્યારે પાકિસ્તાનમાં), બ્રહ્મપુત્રા વગેરે હિમાલયમાંથી નીકળે છે.
મધ્ય અને દક્ષિણના મેદાનો
હિમાલયમાંથી નીકળતી નદીઓ તેની દક્ષિણમાં અને ભારતની મધ્યમાં આવેલા મેદાન પ્રદેશમાંથી વહે છે અને અંતે ભારતીય મહાસાગરના ઉપસાગરો – અરબી સમુદ્ર અને બંગાળનો ઉપસાગર – માં મળી જાય છે. આ મેદાન પ્રદેશો ખૂબજ ફળદ્રુપ અને ખેતીલાયક હોવાથી દુનિયાનો સૌથી ગીચમાં ગીચ પ્રદેશ છે. ભારતીય સંસ્કૃતિ આ જ વિસ્તારમાં ખીલી છે. પૌરાણિક રીતે આ વિસ્તાર ખૂબ જ મહત્વ ધરાવે છે. ભારતના મહાન રાજાઓ, વ્યક્તિઓ આ જ વિસ્તારમાં જન્મી છે.
પૂર્વના જંગલો
ભારતની પૂર્વમાં અરૂણાચલ પ્રદેશ વગેરે સીમાડાના રાજ્યો અને મ્યાનમાર ને જોડતા પ્રદેશોમાં ગીચ જંગલો આવેલા છે. આ પ્રદેશમાં પુષ્કળ વરસાદ થાય છે. અહીંના ચેરાપુંજીમાં વિશ્વનો સૌથી વધુ વરસાદ (૧૦૦ ઇંચ) થાય છે. પુષ્કળ વરસાદના કારણે જમીન ખૂબ જ ફળદ્રુપ છે.
પશ્ચિમનાં રણો
ભારતની પશ્ચિમે કચ્છનું નાનું, મોટું રણ અને થારના રણો આવેલા છે. ઐતિહાસિક ભારત અફઘાનિસ્તાન અને ઇરાનની સીમાઓ સુધી વિસ્તરેલું હતું. વિદેશી આક્રમણકારો આ રણને બદલે કારાકોરમનો ઘાટ વટાવીને ભારતમાં પ્રવેશ કરતા. આજે કચ્છનું રણ ગુજરાત માં અને થારનું રણ રાજસ્થાન અને પાકિસ્તાનમાં આવેલું છે. આ રણના પોખરણ વિસ્તારમાં ભારતે પરમાણુ બોમ્બનો પ્રયોગ પણ કરેલ છે.
દક્ષિણનો સાગર
ભારતનો દક્ષિણ ભાગ ત્રણ તરફ સમુદ્રથી ઘેરાયેલો છે. દક્ષિણ ભારતની પૂર્વમાં બંગાળનો ઉપસાગર, પશ્ચિમમાં અરબી સમુદ્ર અને દક્ષિણમાં હિંદ મહાસાગર આવેલો છે. આ સમુદ્રમાં ભારતના આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ, લક્ષદ્વિપ ટાપુઓ અને શ્રીલંકા અને માલદીવ ટાપુ જેવા દેશો આવેલા છે. ભારતની હિંદ મહાસાગરમાંની ભૂશિરને કન્યાકુમારી તરીકે ઓળખાય છે. ભારતમાં થતો વરસાદ આ સમુદ્રની આબોહવાને આધારી છે. ભારતની તટ-રેખા ૧૯૫૭ કી.મી ની છે, જે દુનિયામાં સૌથી લાંબી છે.
લોકજીવન
ભારત દેશનું લોકજીવન "વિવિધતામાં એક્તા" સૂત્રને આત્મસાત કરતું દેખાય છે. જુદા જુદા પ્રાંતના લોકોનો પોષાક, ખાણીપીણી, ભાષા જુદા જુદા હોવા છતા તેઓ એક ભારત દેશની છત્રછાયામાં રહે છે. આ દેશમાં ભાષા, ધર્મ, જાતિ વગેરેમાં અલગ અલગ એવી પ્રજા ઐતિહાસિક કાળથી આવીને વસી છે. પૌરાણીક ભારતમાં યવન, પહલવ, મ્લેચ્છ, બર્બર જેવી જાતિઓનો ઉલ્લેખ છે જે ભારતના લોકો સાથે સંપર્કમાં હતી અને એકબીજાને યુદ્ધ દરમિયાન મદદ કરતા. આ જાતિઓમાંથી ઘણા લોકો ભારતમાં વસ્યા અને તેના લોકોમાં ભારતીય તરીકે ભળી ગયા. દુનિયાના સૌથી વધુ ધર્મો ભારતમાં ઉદ્ભવ પામ્યા છે અને ઘણા ધર્મના લોકોએ ભારતમાં આશ્રયસ્થાન લીધું છે. આજનું ભારત જાતિવાદ, ધર્મવાદ જેવા પરિબળોથી ત્રસ્ત છે પરંતુ રાજકીય એક્તા ટકાવીને પોતાની અદાથી આગળ વધતુ રહે છે.
ભાષા અને રાજ્યો
પૌરાણીક ભારતમાં એક ભાષા – સંસ્કૃત પ્રચલિત હતી. સમય જતા સંસ્કૃતમાંથી વિવિધ પ્રાકૃત ભાષાઓનો જન્મ થયો જે સન ૧૦૦૦ થી આજ સુધી વિકાસ પામીને સ્વતંત્ર ભાષાઓ બની છે. ભારતમાં આજે ૧૮ સંવૈધાનિક ભાષાઓ છે. ભારતની આઝાદી પછી જવાહરલાલ નહેરુના માર્ગદર્શન મુજબ ભારતમાં ભાષાકીય રાજ્યો બન્યા; જે મુજબ એક ભાષા વાળા પ્રાંતનું પોતાનુ રાજ્ય થયું. હિન્દી બોલતી પ્રજાને વિવિધ રાજ્યોમાં વહેંચવામાં આવી. આમ, અમુક રાજ્યને બાદ કરતા મુખ્યત્વે દરેક રાજ્યને પોતાની ભાષા છે. ભારતની પોતાની ભાષા હિન્દી છે. તમિલ સિવાયની દરેક ભાષાનું મૂળ સંસ્કૃત છે.
ધર્મો અને માન્યતાઓ
ધર્મની બાબતમાં ભારત પૌરાણીક કાળથી વિવિધતા ધરાવતો દેશ છે. ભારતીય વ્યાખ્યા પ્રમાણે ઇસ્લામ, ખ્રિસ્તી, શીખ, બૌદ્ધ વગેરે જુદા-જુદા સંપ્રદાયો છે જે પોતાની રીતે ઇશ્વરની વ્યાખ્યા અને તેને પહોંચવાની વિધી બતાવે છે. ભારતીય તત્વજ્ઞાન મુજબ ઇશ્વર એક છે અને તેના રૂપો અનેક છે અને તેને પહોંચવાની જુદી-જુદી રીતો હોય શકે. આથી જ ભારતમાં અનેક દેવી-દેવતામાં માનવામાં આવે છે અને દરેકને પોતાનો સંપ્રદાય છે.
ભારતના મૂળ પ્રાચીન ધર્મને સનાતન ધર્મ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ઇ.સ.પૂર્વે ૩૦૦માં બુદ્ધે બૌદ્ધ ધર્મની સ્થાપના કરી. આ પછી અહીંના કેરાલા રાજ્યમાં સૌપ્રથમ ખ્રિસ્તી સંત થોમસ આવેલા અને ખ્રિસ્તી ધર્મ સ્થાપિત કર્યો. મધ્ય એશિયામાં ઇસ્લામના ફેલાવા દરમિયાન અહીં ઇઝરાયેલથી હિબ્રુ લોકો અને ઇરાનથી પારસી લોકો આવી વસેલા. દુનિયામાં મૂળ પારસી ધર્મ આજે ફક્ત ભારતમાં જ છે. ઇસ્લામ ધર્મ તેના શરૂઆતના સમયમા જ ભારતમાં આવી ગયો હતો. શહાદતુલઅક્વામ તથા ફતહુલબારી કિતાબોના હવાલા મુજબ ભોપાલના રાજા ભોજે ઈસ્લામ કબૂલ કર્યો હતો. શ્રી ગુરૂ નાનકે ૧૫મી સદીમાં શીખ ધર્મની સ્થાપના કરી. શીખ ધર્મના ઘણા બધા શિધ્ધાંતો ઈસ્લામ ધર્મના શિધ્ધાંતોને મળતા આવે છે. શ્રી ગુરુ નાનકે બગદાદ તથા ત્યાંના બીજા ઈસ્લામિક તીર્થ સ્થળોની યાત્રા કરી હતી. ભારતની ધરતી પર જન્મેલા વિવિધ ધર્મો પૈકી શીખ ધર્મ સૌથી તત્કાલિન છે. અંગ્રજોના શાસન દરમિયાન ખ્રિસ્તી ધર્મનો ફેલાવો વ્યાપક બન્યો.
ભારતના લોકો વિવિધ ધર્મના હોવા છતાં તેઓ જાતિ તરીકે ભારતીય છે. પૂર્વેના હિંદુ અથવા મૂળ ભારતીય લોકોને બળ કે લાલચ બતાવીને તેમનું ધર્માંતરણ કરવામાં આવ્યું છે. આથી તેઓની માન્યતા, રીત-રીવાજો, ભાષા અને અમુક હદે સંસ્કૃતિ ભારતીય જ રહી છે. ફક્ત ભારત જ નહિ પરંતુ ભારતીય સંસ્કૃતિથી પ્રભાવિત પાકિસ્તાન, બાંગ્લાદેશ, ઇન્ડોનેશિયા, મલેશિયા વગેરે દેશોમાં પણ ધાર્મિક પલટો આવ્યા છતા તેમની પોતાની સંસ્કૃતિ અને તેના પરનો ભારતીય પ્રભાવ અકબંધ રહ્યા છે.
સરકાર
ભારતનું બંધારણ જાન્યુઆરી ૨૬, ૧૯૫૦ મા અમલમાં આવ્યું. ભારતીય બંધારણનો દસ્તાવેજ ભારતને એક સાર્વભૌમ, સમાજવાદી, બિનસાંપ્રદાયિક, લોકશાહી ગણતંત્ર દર્શાવે છે.
રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો
સમસ્યાઓ
ભારતની ગણના આજે (૨૦૦૭) એક વિકાસશીલ દેશ (જેનો પુરતો વિકસિત નથી) તરીકે થાય છે. સૌ દેશોની માફક તેની આંતરીક અને બાહ્ય સમસ્યાઓ છે જે તેના વિકાસમાં અડચણ રૂપ છે. ભારતની સમસ્યાઓ નીચે મુજબ છે:
આંતરીક સમસ્યાઓ:
વસ્તીવધારો
ભ્રષ્ટાચાર
અનામત પ્રથા
જાતિવાદ
નિરક્ષરતા
ગરીબી
કાશ્મીર સમસ્યા
આંતરીક વિગ્રહો
ધાર્મિક આતંકવાદ
રાજકીય અસ્થિરતા
બાહ્ય સમસ્યાઓ:
ચીન સાથેનો સીમાવિવાદ
પાકિસ્તાનનો આતંકવાદ
બાંગ્લાદેશી ઘૂસણખોરી
વિખ્યાત વ્યક્તિઓ
ભારતે વિશ્વને સમયે-સમયે મહાન વ્યક્તિઓની ભેટ આપી છે. નીચેના ભારતના વિખ્યાત વ્યક્તિઓ છે જે ભારતમાં અથવા તો વિશ્વમાં વિખ્યાત છે.
પૌરાણીક
રામ
કૃષ્ણ
બુદ્ધ
ચાણક્ય
શંકરાચાર્ય
કાલિદાસ
આર્યભટ્ટ
રાજા ભરત
મહાવીર
ઐતિહાસિક
અશોક
મહારાણા પ્રતાપ
રાણી લક્ષ્મીબાઈ
શિવાજી
બાબર
અકબર
હુમાયુ
ટીપુ સુલ્તાન
શાહજહાં
મહમદ બેગડો
રાજકારણીય/અન્ય
મહાત્મા ગાંધી
સ્વામી વિવેકાનંદ
જવાહરલાલ નેહરુ
સુભાષચંદ્ર બોઝ
સરદાર પટેલ
જગદીશચંદ્ર બોઝ
ઈન્દિરા ગાંધી
મહર્ષિ અરવિંદ
ડૉ. ભીમરાવ આંબેડકર
અબ્દુલ કલામ
સંદર્ભ
નોંધ
બાહ્ય કડીઓ
શ્રેણી:ભારત |
મઢી | https://gu.wikipedia.org/wiki/મઢી | મઢી ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના સુરત જિલ્લામાં આવેલા કુલ ૯ (નવ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા બારડોલી તાલુકામાં આવેલું ગામ છે. મઢી ગામમાં ચૌધરી, ગામિત, હળપતિ, પાટીદારો તેમ જ અન્ય વેપારી વર્ગની વસ્તી રહે છે. આ ગામના વ્યવસાયમાં મુખ્યત્વે ખેતી, ખેતમજૂરી અને પશુપાલન છે. આ ગામમાં ડાંગર, શેરડી, કેળાં, સૂરણ, પપૈયાં, કેરી તેમ જ શાકભાજી જેવાં ખેત-ઉત્પાદનોના પાક લેવામાં આવે છે. ગામમાં પ્રાથમિક શાળા, માધ્યમિક શાળા, મહાવિદ્યાલય (કોલેજ), પંચાયતઘર, આંગણવાડી તેમ જ દૂધની ડેરીની સવલતો પ્રાપ્ય છે. અહીં ખાંડ બનાવવાનું કારખાનું આવેલું છે, જે સહકારી ધોરણે ચાલે છે. મઢીની ખમણી આખા સુરત જિલ્લામાં વખણાય છે.
પરિવહન
મઢી સુરત-ભુસાવળ ટાપ્ટી લાઇન પરનું રેલ્વે સ્ટેશન છે, જે બારડોલી અને વ્યારા સ્ટેશન વચ્ચે આવે છે. અહીંથી વાપી-શામળાજી રાજ્ય ધોરી માર્ગ નં. ૫ અ પસાર થાય છે.
શ્રેણી:સુરત જિલ્લો
શ્રેણી:બારડોલી તાલુકો |
બીગરી | https://gu.wikipedia.org/wiki/બીગરી | બીગરી ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના નવસારી જિલ્લાના ગણદેવી તાલુકાના બીલીમોરા નગરની બાજુમાં આશરે ૬ કિલોમીટર દૂર આવેલું ગામ છે. બીલીમોરાથી બીગરી જવા માટે સીધી ગુજરાત રાજ્ય પરિવહન નિગમની બસો મળે છે. અહીંથી મજીકનું રેલ્વે મથક પણ બીલીમોરા છે. આ ગામના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય માછીમારીનો છે. આ ગામમાં પ્રાથમિક શાળા, પંચાયતઘર, આંગણવાડી તેમ જ દૂધની ડેરી જેવી સવલતો પ્રાપ્ય થયેલી છે.
શ્રેણી:ગણદેવી તાલુકો |
પંચમહાલ જિલ્લો | https://gu.wikipedia.org/wiki/પંચમહાલ_જિલ્લો | |
અમલસાડ | https://gu.wikipedia.org/wiki/અમલસાડ | 250px|thumb|અંધેશ્વર મહાદેવ મંદિર-પ્રવેશદ્વાર, અમલસાડ
250px|thumb|અંધેશ્વર મહાદેવ મંદિર, અમલસાડ
અમલસાડ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા નવસારી જિલ્લામાં આવેલા કુલ ૬ (છ) તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા ગણદેવી તાલુકાનું મહત્વનું અને મોટું ગામ છે.
અમલસાડ જવા માટે બીલીમોરા, નવસારી તેમ જ ગણદેવીથી રાજ્ય ધોરી માર્ગ દ્વારા જઇ શકાય છે. અહીંથી માસા, પનાર, કનેરા, કૃષ્ણપુર, આટ, અબ્રામા વગેરે કાંઠા વિસ્તારમાં જવા બસ, રીક્ષા વગેરે વાહનો મળે છે. આસપાસનાં કાંઠા વિસ્તારનાં ગામો માટેનું નજીકનું મોટું ગામ હોવાને કારણે અહીં નાના પાયે બજાર વિકાસ પામ્યું છે.
અહીં ખ્યાતનામ કલા મહાવિદ્યાલય તેમ જ અંધેશ્વર મહાદેવનું મંદિર જેવાં મહત્વનાં સ્થળો આવેલ છે. અમલસાડનાં ચીકુ દેશ તેમ જ પરદેશમાં વખણાય છે.
અમલસાડ રેલ્વે સ્ટેશન
અમલસાડ અમદાવાદથી મુંબઇ રેલ્વે માર્ગ (પશ્ચિમ રેલ્વે) પરનું મહત્વનું સ્ટેશન છે.
સમયપત્રક
અમદાવાદ તરફ ગાડી ક્રમાંક રેલગાડીનું નામ ગાડી ક્રમાંક મુંબઈ તરફ આગમનપ્રસ્થાનઆગમનપ્રસ્થાન04:3404:36 19033 ગુજરાત ક્વીન 1903423:4723:4904:4304:45 59441 અમદાવાદ - મુંબઇ સેન્ટ્રલ પેસેન્જર 5944222:3922:4106:3606:38 59049 વિરમગામ - વલસાડ પેસેન્જર 5905019:5719:5907:5908:01 59009 વિરાર - ભરૂચ શટલ 5901017:2917:3108:2408:26 69141 વિરાર - સુરત મેમુ 6914218:2318:2511:4011:42 59047 વિરાર - સુરત શટલ 5904819:2119:2312:1312:14 19023 ફિરોઝપુર જનતા એક્સપ્રેસ 1902414:2714:2912:5212:54 19215 સૌરાષ્ટ્ર એક્સપ્રેસ 1921613:3313:3515:5415:56 69153/69151/69111 ઉમરગામ - વડોદરા મેમુ 69152/69152/6911210:1910:2118:4618:48 59439 મુંબઇ સેન્ટ્રલ-અમદાવાદ પેસેન્જર 5944008:2908:3121:2821:30 12921 ફ્લાઈંગ રાણી સુપરફાસ્ટ એક્સપ્રેસ 1292206:1406:1621:5221:54 59037 વિરાર સુરત પેસેન્જર 5903805:2005:22
રેલવે મંત્રાલયે ૧૦મી ઑક્ટોબર, ૨૦૧૭થી ૪ ટ્રેનોની પેસેન્જર સેવાઓને બદલીને એમઇએમયુ (મેમુ) રૅક્સમાં ફેરવવાનું નક્કી કર્યું છે. જે નીચે પ્રમાણે છે:
અમદાવાદ તરફ ગાડી ક્રમાંક રેલગાડીનું નામ ગાડી ક્રમાંક મુંબઈ તરફ આગમનપ્રસ્થાનઆગમનપ્રસ્થાન07:5908:01 59009 વિરાર - ભરૂચ શટલ 5901017:2917:3107:5908:01 69149 વિરાર - ભરૂચ મેમુ6915017:2917:3111:4011:4259047વિરાર - સુરત શટલ5904819:2119:2311:4011:4269139વિરાર - સુરત મેમુ6914019:2119:23
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
અંધેશ્વર મહાદેવ, અમલસાડના મંદિર વિશે માહિતી
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગણદેવી તાલુકો
શ્રેણી:નવસારી જિલ્લામાંનાં રેલ્વે સ્ટેશનો |
હિન્દુસ્તાન | https://gu.wikipedia.org/wiki/હિન્દુસ્તાન | REDIRECT ભારત |
ઉનાઇ | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઉનાઇ | thumb|240px|right| ઉનાઇ રેલ્વે સ્ટેશન
ઉનાઇ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના નવસારી જિલ્લાના પાંચ તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા વાંસદા તાલુકાનું ગામ છે, તેમ જ આસપાસનાં ગામડાંઓ માટે વેપારમથક પણ છે. અહીં આવેલા ઉનાઇ માતાના મંદિર પાસેના ગરમ પાણીના કુંડને કારણે ગુજરાતભરમાં ઉનાઇ ગામ પ્રખ્યાત છે. આ મંદિરે બારેમાસ દર્શનાર્થીઓની ભીડ જોવા મળે છે. ઉનાઇ સરા લાઇન તરીકે ઓળખાતી નેરોગેજ રેલ્વે દ્વારા બીલીમોરા સાથે જોડાયેલ છે, જે ગાડી દિવસમાં બે વાર બીલીમોરાથી વઘઇ વચ્ચે દોડે છે અને પરત થાય છે.
ઉનાઇ ગામમાંથી વાપી-શામળાજી રાજ્ય ધોરી માર્ગ નં. ૫-અ પસાર થાય છે, જેના કારણે અહીંથી વિવિધ સ્થળોએ જવાની સગવડ સરળતાથી મળી રહે છે. આસપાસનાં ગામોનું કેન્દ્ર હોવાને કારણે અહીં નાના પાયે બજાર વિકાસ પામ્યું છે. અહીં પ્રાથમિક શાળા, માધ્યમિક શાળા, પોલીસ મથક, પ્રાથમિક આરોગ્ય કેન્દ્ર, પંચાયતઘર, દૂધની ડેરી વગેરે સગવડો પ્રાપ્ય છે.
ઉનાઇની આસપાસ ચરવી, સિણધઇ, ખંભાલીયા, ચઢાવ, બારતાડ વગેરે ગામો આવેલાં છે.
આ પણ જુઓ
પદમડુંગરી
જાનકી વન
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
વાંસદા તાલુકા પંચાયતની વેબસાઇટ પર ઉનાઇ માતાના મંદિર વિશે સચિત્ર માહિતી
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર ઉનાઇના ગરમ પાણીના ઝરા વિશે માહિતી
ઇન્ડીયા નાઇન ડોટ કોમ પર ઉનાઇ વિશે માહિતી
Category:જોવાલાયક સ્થળો
શ્રેણી:વાંસદા તાલુકો
Category:નવસારી જિલ્લામાંનાં રેલ્વે સ્ટેશનો
શ્રેણી:ગુજરાત ભૂગોળ સ્ટબ |
હાલોલ તાલુકો | https://gu.wikipedia.org/wiki/હાલોલ_તાલુકો | હાલોલ તાલુકો મધ્ય ગુજરાતના પંચમહાલ જિલ્લાનો મહત્વનો તાલુકો છે. હાલોલ આ તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે.
હાલોલ તાલુકામાં આવેલાં ગામો
બાહ્ય કડીઓ
હાલોલ તાલુકા પંચાયતની વેબસાઇટ
શ્રેણી:પંચમહાલ જિલ્લો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકાઓ |
નારેશ્વર | https://gu.wikipedia.org/wiki/નારેશ્વર | thumbnail|right|240px| નારેશ્વર ખાતે દત્ત મંદિરના પરિસરનું પ્રવેશદ્વાર
thumbnail|right|240px| નારેશ્વર ખાતે નર્મદા નદી પરનો ઘાટ
નર્મદા નદીના કિનારે આવેલ નારેશ્વર શ્રી રંગ અવધૂત મહારાજના કારણે વિશ્વભરમાં જાણીતું છે. અહીયાં વડોદરા, ભરુચ તથા આજુબાજુનાં ગામના લોકો નર્મદા નદી હોવાથી દર્શનની સાથે પર્યટન કરવા પણ આવે છે.
શ્રેણી:ધાર્મિક સ્થળો |
વલસાડ | https://gu.wikipedia.org/wiki/વલસાડ | વલસાડ ભારત દેશના ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા વલસાડ જિલ્લાનું તેમ જ વલસાડ તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે. વલસાડ અમદાવાદ-મુંબઇ રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ તેમ જ રેલ્વે માર્ગ દ્વારા જોડાયેલું છે. વલસાડમાં રેલ્વે સ્ટેશન, બસ સ્ટેશન, આઝાદ ચોક, હાલર રોડ, તિથલ રોડ, મોગરાવાડી, ધરમપુર રોડ, રેલ્વે કોલોની, કોસંબા રોડ, ધોબી તળાવ, ગવર્મેન્ટ કોલોની, જૂના બજાર, કંસારાવાડ, નાનકવાડા જેવા વિસ્તારો આવેલા છે. આ ઉપરાંત અહીં તડકેશ્વર મહાદેવ, કલ્યાણ બાગ, જલારામ મંદિર વગેરે જોવાલાયક સ્થળો આવેલાં છે. વલસાડથી પાંચ કિમીના અંતરે દરિયાકિનારે પ્રખ્યાત હવાખાવાનું સ્થળ તિથલ તેમ જ ત્રણ કિમી અંતરે પારનેરાનો કિલ્લો જેવાં જોવાલાયક સ્થળો આવેલાં છે.
ભૂગોળ
વલસાડ શહેર ભૌગોલિક રીતે જોતાં .Falling Rain Genomics, Inc - Valsad પર આવેલું છે. આ શહેરની સરેરાશ ઉંચાઈ ૧૩ મીટર (૪૨ ફૂટ) જેટલી છે. આ શહેર અરબી સમુદ્રથી માત્ર ૫ (પાંચ) કિલોમીટર જેટલા અંતરે આવેલું છે.
નોંધપાત્ર વ્યક્તિઓ
મોરારજી દેસાઈ (ભારત ના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન)
નિરુપા રોય (ફિલ્મ અભિનેત્રી)
બરજોરજી પારડીવાલા (ગુજરાત વિધાનસભાના ભૂતપૂર્વ અધ્યક્ષ)
જોવા લાયક સ્થળો
તિથલ
પારનેરા
કપરાડા
સંજાણ
ઉદવાડા
ઉમરગામ
વિલ્સન હીલ, ધરમપુર
બરુમાળ
મોહન ગઢ
ધરમપુર વિજ્ઞાન સંગ્રહાલય
ચિત્રો
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાત પ્લાઝાની વેબસાઇટ પર વલસાડ વિશે માહિતી
Official Website વલસાડ જિલ્લા સમાહર્તા કાર્યાલયનું અધિકૃત વેબસાઇટ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:વલસાડ તાલુકો |
તિથલ | https://gu.wikipedia.org/wiki/તિથલ | તિથલ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણમાં આવેલા વલસાડ જિલ્લાના વલસાડ તાલુકામાં આવેલું ગામ છે.
જોવાલાયક સ્થળો
તિથલ તેના દરિયાકિનારા આવેલું પર્યટન સ્થળ છે, જે તેની કાળી રેતી માટે જાણીતું છે. તિથલ ગામ ૫ર્યટક સ્થળ ઊપરાંત તીર્થ સ્થળ તરીકે પણ વિકસી રહ્યું છે. તિથલથી ૧.૫ કિ.મી. દક્ષિણે "સાંઇબાબાનું મંદિર" તેમજ ૧.૬ કિલોમીટર ઉત્તરમાં અક્ષરપુરૂષોત્તમ બોચાસણવાસી સંપ્રદાયનું "સ્વામીનારાય મંદિર" આવેલ છે. આ ઊપરાંત પ્રખ્યાત જૈન મુનીઓ, પૂ. બંધુ ત્રિપુટીજીનું સાધના કેન્દ્ર "શાંતિનિકેતન સંકુલ" આવેલું છે. માનસિક શાંતિ અને આધ્યાત્મિક અનુભવ પ્રાપ્ત કરવા માટે સમગ્ર વિશ્વમાંથી લોકો અહીં આવે છે.
તિથલ જવા માટે રેલ્વે અથવા મોટરમાર્ગે વલસાડ પહોંચવું પડે છે. તિથલ ખાતે ગુજરાત પ્રવાસન નિગમ દ્વારા રહેવા તથા જમવાની સગવડ ઉપલબ્ધ છે.
આ ગામથી નજીકનું હવાઇમથક દક્ષિણ દિશામાં મુંબઇ તેમ જ ઉત્તર દિશામાં સુરત ખાતે આવેલું છે.
છબીઓ
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર તિથલના દરિયાકિનારા વિશે માહિતી
શ્રેણી:જોવાલાયક સ્થળો
શ્રેણી:વલસાડ તાલુકો |
બકરી | https://gu.wikipedia.org/wiki/બકરી | thumb|પિગ્મી બકરી
બકરી એ ભારતમાં ઠેર ઠેર જોવા મળતું એક પાલતું પ્રાણી છે. બકરીઓની સંખ્યાની દ્રષ્ટિએ ભારતનું સ્થાન વિશ્વમાં બીજા નંબરનું છે. આ પ્રાણીની માદાને બકરી કહે છે જ્યારે નરને બકરો કહે છે. બકરીનો ઉછેર તેના દૂધ, માંસ અને મોહેર (પાતળા વાળ) માટે થાય છે. મળી આવેલા અવશેષો અનુસાર બકરીનું પાલન ભારતમાં સિંધુ ખીણની સંસ્કૃતિના સમયથી થતું આવ્યું છે.
ઉપયોગિતા
દુધ
માંસ
વાળ/ઊન
જાતો
ભારતીય
કાઠિયાવાડી દેશી
ગોહિલવાડી
ઝાલાવાડી
કચ્છી
સુરતી
મહેસાણવી
સીરોહી
બીટલ
જમનાપારી/જમનાપરી
વિદેશી
અંગોરા/અંગોલા
બોઅર
સાનેન
ટોગનબર્ગ
Category:પ્રાણીઓ |
સ્વામિનારાયણ | https://gu.wikipedia.org/wiki/સ્વામિનારાયણ | સ્વામિનારાયણ અથવા સહજાનંદ સ્વામી (૩ એપ્રિલ ૧૭૮૧ - ૧ જૂન ૧૮૩૦) સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના સ્થાપક તથા ઇષ્ટદેવ છે.
તેમનું મૂળ નામ ઘનશ્યામ પાંડે હતું અને તેમનો જન્મ ઉત્તર પ્રદેશના છપૈયા ગામે ૧૭૮૧માં થયો હતો. ૧૭૯૨માં તેમણે પ્રવાસ શરુ કર્યો અને હિમાલયથી કન્યાકુમારી, જગન્નાથપુરીથી કાઠીયાવાડ ગુજરાત એમ આખા ભારતમાં પગપાળા યાત્રા કરી. ગુજરાતના લોજપુરમાં યાત્રાવિરામ કર્યો અને રામાનંદ સ્વામીને ગુરુ બનાવ્યા. રામાનંદ સ્વામીએ ઉદ્ધવ સંપ્રદાયની ગાદી તેમને સોંપી. તેમણે અનેક ચોર-લુટારાઓનું હૃદયપરિવર્તન કરી ને તેમના હાથમાં માળા પકડાવી, અનેક લોકોને ભક્તિનો રાહ બતાવ્યો. તેમણે અનુયાયીઓને સ્વામિનારાયણ મંત્ર આપ્યો અને સ્વામિનારાયણ તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા. આમ ઉદ્ધવ સંપ્રદાય સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાય તરીકે ઓળખાયો.
તેમણે સમાજોત્થાન, વ્યસનમુક્તિ, સ્ત્રી કલ્યાણ, જેવા સામાજિક કાર્યો પણ કર્યા છે. આજે આ સંપ્રદાયમાં લગભગ બાર લાખ લોકો જોડાયેલા છે.
જન્મ
અયોધ્યા પાસે આવેલા છપૈયા ગામમાં પિતા હરિપ્રસાદ પાંડે (ધર્મદેવના નામે પણ ઓળખાય છે) અને માતા પ્રેમવતી (જે ભકિતમાતા કે મૂર્તિદેવી તરીકે પણ ઓળખાય છે)ના ઘરે સંવત ૧૮૩૭ના ચૈત્ર સુદ ૯ ને સોમવાર, ૩ એપ્રિલ ૧૭૮૧ની રાત્રિએ ૧૦ વાગીને ૧૦ મિનિટે શ્રી સ્વામિનારાયણ ભગવાનનો જન્મ થયો. વળી યોગાનુયોગે તે દિવસે રામનવમી પણ હતી. આથી આ દિવસને સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના લોકો સ્વામિનારાયણ જયંતી તરીકે પણ ઉજવે છે. તેમનું બાળપણમાં નામ ઘનશ્યામ પાડવામાં આવ્યું. તેમને બે ભાઈઓ હતા, જેમાં મોટાભાઈનું નામ રામપ્રતાપ પાંડે અને નાનાભાઈનું નામ ઇચ્છારામ પાંડે હતું.
સ્વામિનારાયણ પાંચ વર્ષનાં થયા ત્યારે પિતા ધર્મદેવે તેમને ભણાવવાનું શરૂ કર્યું. પિતા પાસેથી બાળ ઘનશ્યામ ચાર વેદ, રામાયણ, મહાભારત, શ્રીમદ્ ભાગવતમ્, પુરાણો, શ્રી રામાનુજાચાર્ય પ્રણિત શ્રી ભાષ્ય, યાજ્ઞવલ્ક્ય સ્મૃતિ વગેરે ભણાવ્યા. આ બધાં શાસ્ત્રોનો સાર તેમણે સંગ્રહિત કરી, પોતાને માટે એક ગુટકો બનાવી લીધો.
યોગી રૂપે યાત્રા
thumb|200px|left|ભારતભ્રમણ કરતા સ્વામીનારાયણ
માતા અને પિતાનાં દેહોત્સર્ગ બાદ અગિયાર વર્ષના બાળ ઘનશ્યામ ગૃહત્યાગ કરીને વન વિચરણ કરવા નીકળી પડ્યા. વનવિચરણ દરમિયાન ઘનશ્યામનો તપસ્વીના જેવો વેષ હોવાથી તેઓ નીલકંઠ તરીકે ઓળખાયા. નીલકંઠવર્ણીએ સાત વર્ષ સુધી દેશનાં જુદાજુદા વિભાગોમાં પગપાળા પ્રવાસ કર્યો. સૌ પ્રથમ તેઓ હિમાલયમાં પુલહાશ્રમમાં ગયા. ત્યાર બાદ બુટોલપત્તન થઇ આગળ જતાં નેપાળમાં ગોપાળ યોગીનો મેળાપ થયો. તેમની પાસે એક વર્ષ રહી અષ્ટાંગ યોગ શીખ્યા. ત્યાર બાદ તેમણે વિવિધ ક્ષેત્રોમાં ફરી અનુયાયીઓ બનાવ્યા અને અંતે રામાનંદ સ્વામી સાથે મેળાપ થયો.ગૃહત્યાગ કરી વનમાં અને આખા ભારતનાં તીર્થોમાં આશરે ૧૨૦૦૦ કિ.મી.નું પગપાળા વિચરણ કર્યું અને પીપલાણા મુકામે રામાનંદ સ્વામી પાસેથી વિ.સં ૧૮૫૭ની કારતક સુદ અગિયારસને ૨૮ ઓક્ટોબર ૧૮૦૦ના રોજ તેમણે દીક્ષા લીધી. રામાનંદ સ્વામીએ સહજાનંદ સ્વામી અને નારાયણમુનિ એમ બે નામ પાડયાં અને પોતાની સેવામાં રાખ્યા.
રામાનંદ સ્વામી દ્વારા દિક્ષા
ગુરુ રામાનંદ સ્વામીએ નીલકંઠવર્ણીને વિ.સં. ૧૮૫૭ કાર્તિક સુદી એકાદશીને દિવસે (તા. ૨૮-૧૦-૧૮૦૦) મહાદિક્ષા આપી અને તેમનાં સહજાનંદ સ્વામી તથા નારાયણ મુનિ એમ બે નામ પાડ્યાં. મહાદિક્ષા આપ્યા પછી ગુરુ રામાનંદ સ્વામીએ વિ.સં. ૧૮૫૮ કાર્તિક સુદી એકાદશી (તા. ૧૬-૧૧-૧૮૦૧)નાં રોજ પોતાના આશ્રિતો-અનુયાયીઓ સમક્ષ પોતે સ્થાપેલા ઉદ્ધવ સંપ્રદાયનું આચાર્યપદ સહજાનંદ સ્વામીને સોંપતા જેતપુરમાં તેમને પોતાની ગાદી સુપ્રત કરી. સહજાનંદ સ્વામીએ ગુરુને પ્રણામ કર્યા ત્યારે રામાનંદ સ્વામીએ પ્રસન્ન થઇને વરદાન માગવા કહ્યું ત્યારે સહજાનંદ સ્વામીએ આ બે વરદાન માગ્યાં:
તમારા ભક્તને એક વીંછીનું દુ:ખ થવાનું હોય તો તેને બદલે એ દુ:ખ મને ભલે રુંવાડે રુંવાડે કોટિગણું થાઓ પણ તે ભક્તને ન થાઓ.
તમારા ભક્તનાં કર્મમાં રામપાત્ર આવવાનું લખ્યું હોય તો તે રામપાત્ર મને આવો પણ તે ભક્ત અન્નવસ્ત્રે દુ:ખી ન થાઓ.
સંપ્રદાયના આચાર્ય તરીકે સ્વામિનારાયણ
સંવત ૧૮૫૮ (ઇ.સ.૧૮૦૧) માગશર સુદ-૧૩ના રોજ રામાનંદ સ્વામી અંતર્ધાન થયા. ત્યાર બાદ સહજાનંદ સ્વામીએ ફરેણીમાં પોતાની પહેલી સભા ભરી અને પોતાના અનુયાયીઓને " સ્વામિનારાયણ " મંત્ર નું ભજન કરવાનું કહ્યું. ત્યારથી ઉદ્ધવ સંપ્રદાય સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાય તરીકે ઓળખાયો. ત્યારથી સ્વામી સહજાનંદ ભગવાન સ્વામિનારાયણ તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા.સ્વામી ને કાઠીદરબારો સાથે વઘારે સમય રેહતા એટલે કાઠીયા ભગવાન તરીકે પણ ઓળખાયા એ અરસામાં વડતાલનો જૉબનપગી, ઉપલેટાનો વેરાભાઈ જેવા ભયંકર લૂંટારાઓને સ્વામિનારાયણે પોતાના અનુયાયી બનાવ્યા. બાળકીઓને દૂધ પીતી કરવાના રિવાજ સામે શ્રી સ્વામિનારાયણે લાલબત્તી ધરી અને અનેકને સમજાવી સમાજમાંથી આ પ્રથા નાબૂદ કરવાની ચળવળ જગાવી. વળી તેમણે સતી પ્રથા, પશુબલિ, તાંત્રિક વિધિ, અસ્પૃશ્યતા અને વ્યસનોનો પણ વિરોધ કર્યો. તેમણે ૧૨૦૦થી પણ વધુ સંતોને દિક્ષા આપી અને અનેક અનુયાયીઓ બનાવ્યા. સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના પ્રથમ મંદિરની સ્થાપના અમદાવાદમાં કરવામાં આવી. આ મંદિરમાં નરનારાયણ દેવની સ્થાપના કરી. ત્યાર બાદ વડતાલ,ધોલેરા,ભુજ,જૂનાગઢ અને ગઢડામાં પણ શિખરબદ્ધ મંદિરો બનાવ્યા. તેમના આવા પ્રયાસોને લીધે ગૂજરાતમાં સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયનો ખુબ વિકાસ થયો.
દેહત્યાગ
સંપ્રદાયના ગ્રંથો મુજબ જ્યારે સ્વામિનારાયણ ભગવાનને એમ લાગ્યું કે પોતાના અવતાર લીધાના તમામ ઉદ્દેશ્યો પૂર્ણ થઈ ગયા છે, ત્યારથી તેમણે અન્ન જળ નો ત્યાગ કરી દિધો, વિચરણ કરવાનું પણ બંધ કરી દીધુ.અંતિમ દિવસોમાં તેઓ માત્ર પોતાના આચાર્યો અને ગુણાતીતાનંદ સ્વામી,ગોપાળાનંદ સ્વામી વગેરે સંતોને જ મળતા અને તેમને ઉપદેશ આપતા.
સંવત ૧૮૮૩, જેઠ સુદ દશમ (૧ જૂન, ૧૮૩૦) ના દિવસે તેમણે યોગિક કળા દ્વારા પોતાના ભોતિક દેહનો ત્યાગ કરી દિધો. ગઢડાના દરબાર શ્રી દાદા બાપુ ખાચર ની લક્ષ્મીવાડી ખાતે રઘુવીરજી અને અયોધ્યા પ્રસાદ દ્વારા તેમની અંતિમ વિધિ થઈ.અનુયાયીઓ આ દિવસને તેમના સ્વધામગમન દિન તરીકે ઉજવે છે. સાંપ્રદાયિક ગ્રંથો મુજબ ભગવાન સ્વામિનારાયણે ધામગમન પહેલા સંપ્રદાયનું સંચાલન કરવાની જવાબદારી ધર્મવંશી આચાર્યોને સોપી હતી, જ્યારે ગુણાતીતાનંદ સ્વામી, ગોપાળાનંદ સ્વામીને પોતાનો આધ્યાત્મિક વારસો આપ્યો હતો. જોકે આ વિષય પર વિદ્વાનો ના અલગ અલગ મત છે.
અવતાર તરીકે માન્યતા અને અનુયાયીઓ
સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના અનુયાયીઓ તેમને વિષ્ણુ ભગવાનના અવતાર માને છે અને તેમના કાર્યોને કલિયુગનો ઉદ્ધાર માને છે.
thumb|150px|right|નરનારાયણ દેવ, કાલુપુર, અમદાવાદ
રેમન્ડ વિલીયમ્સ નામના ઇતિહાસવિદ્ની નોંધ મુજબ જ્યારે સ્વામિનારાયણ મૃત્યુ પામ્યા ત્યારે તેમના અનુયાયીઓની સંખ્યા બસો અઠાવન હતી અને આજે આ સંખ્યા બાર લાખ જેવી છે.Marcus J. Banks (1985). Review: A New Face of Hinduism: The Swaminarayan Religion. By Raymond Brady Williams. Cambridge University Press: Cambridge, 1984. Pp. xiv, 217. Modern Asian Studies 19'' pp 872-874. વચનામૃતમાં તેમણે જણાવ્યા મુજબ, મનુષ્ય ભગવાનને પ્રત્યક્ષ જોઈ નથી શકતો તેથી ભગવાન અવતાર લઈ તેને દર્શન આપે છે. . સાંપ્રદાયિક વાર્તા મુજબ દુર્વાસાઋષિના શ્રાપ ને લીધે શ્રીહરિએ સ્વામિનારાયણ રુપે અવતાર લીધો એવું કહેવામાં આવે છે. વળી, કેટલાક અનુયાયીઓ તેમને કૃષ્ણના અવતાર પણ ગણાવે છે. સ્વામિનારાયણે પોતાને જ રેજીનાલ્ડ હેબર અને લોર્ડ બિશપ સમક્ષ કલકત્તા ખાતે ભગવાનનો અંશ ગણાવ્યા હતા.
સંદર્ભ
શ્રેણી:સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાય |
ઝઘડીયા | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઝઘડીયા | ઝઘડીયા ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના ભરૂચ જિલ્લાના ઝઘડીયા તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે. અહીં મોટાભાગની વસ્તી આદિવાસીઓની છે. ઝઘડીયા અંકલેશ્વરથી રાજપીપળા જતા રાજ્ય ધોરીમાર્ગ તેમ જ નેરોગેજ રેલ્વેમાર્ગ પર આવેલ છે. ઝઘડીયા વાલિયા સાથે રાજ્ય ધોરી માર્ગ દ્વારા તેમ જ નેત્રંગ સાથે નેરોગેજ રેલ્વે દ્વારા જોડાયેલું છે. વર્તમાન સમયમાં અંકલેશ્શ્વર થી રાજપીપળા જતા રેલ્વેમાર્ગના ગેજ પરિવર્તન (નેરોગેજમાંથી બ્રોડગેજ)નું કાર્ય ચાલી રહ્યું છે.
મહત્વના સ્થળો
thumb|200px|right|ઐતિહાસિક કડિયા ડુંગર
અહીં ગાયત્રી મંદિર, જૈન દેરાસર, ગુમાનદેવ હનુમાનદાદાનું મંદિર, સેવા રૂરલ હોસ્પિટલ, સ્વામી વિવેકાનંદ ગ્રામીણ તકનીકી કેન્દ્ર, જી,આઇ.ડી.સી. વગેરે મહત્વનાં સ્થળો આવેલ છે. અહીંથી નજીક આવેલા ઝાઝપોર ગામની બાજુમાં આવેલ કડિયા ડુંગર પર પ્રાચીન કાળની ગુફાઓ આવેલી છે, તેમ જ આ ડુંગરની તળેટીમાં ઉદાસીન અખાડા દ્વારા એક આશ્રમ પણ બનાવવામાં આવેલ છે. ઘણા પર્યટકો તેમ જ શ્રદ્ધાળુઓ અહીંની મુલાકાતે આવતા જોવા મળે છે.
બાહ્ય કડીઓ
ઝઘડીયા ગામ વિશે માહિતી
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:ઝઘડીયા તાલુકો |
મેઘધનુષ | https://gu.wikipedia.org/wiki/મેઘધનુષ | thumb|right|400px|બેવડું મેઘધનુષ
મેઘધનુષ આકાશમાં ખાસ કરીને ચોમાસા દરમિયાન જોવા મળે છે. વરસાદના વાદળ પર પડતાં સૂર્યના કિરણોને કારણે આકાશમાં અર્ધગોળાકાર તેમ જ સાત રંગોનું મેઘધનુષ રચાય છે. મેઘધનુષમાં સૌથી ઉપર જાંબલી રંગ, પછી નીલો રંગ, પછી વાદળી રંગ, પછી લીલો રંગ, પછી પીળો રંગ, પછી નારંગી રંગ તેમ જ છેલ્લે લાલ રંગ એમ સાત રંગો જોવા મળે છે.
મેઘધનુષ વાતાવરણમાં રહેલા પાણીના સુક્ષ્મ બિંદો વડે સૂર્યના કિરણોના વિભાજન ને કારણે રચાય છે. મેઘધનુષ્ય હંમેશા આકાશમાં સૂર્યની વિરૂદ્ધ દિશામાં રચાય છે પાણીનાં બુંદો અતિ નાના પ્રિઝમ તરીકે વર્તે છે. આ બુંદો દાખલ થતા પ્રકાશનું પ્રથમ વક્રીભવન અને વિભાજન, ત્યારબાદ આંતરિક પરાવર્તન અને અંતે બુંદમાંથી બહાર નીકળતા પ્રકાશનું વક્રીભવન કર છે. પ્રકાશના વિભાજન તથા આંતરિક પરાવર્તનના કારણે વિવિધ રંગો અવલોકનકારની આંખો સુધી પહોંચે છે. સુર્ય દેખાતો હોય તેવા દિવસે સૂર્ય તરફ પીઠ ફેરવીને ઊભા હો અને પાણીના ધોધ કે પાણીના ફુવારામાંથી આકાશ તરફ જોતા હો તોપણ મેઘધનુષ્ય દેખાઇ શકે છે.
thumb|વક્રીભવન
ગોળાકાર હોવાથી તે ધનુષ જેવું દેખાય છે અને આ ગોળાકાર આકાર પૃથ્વીના ગોળ હોવાને કારણે સર્જાય છે.
સંદર્ભ
Category:વિજ્ઞાન |
ખાંડવી | https://gu.wikipedia.org/wiki/ખાંડવી | thumb|right|300px|ખાંડવી
ખાંડવી ગુજરાતી ફરસાણ છે. આ વાનગી ચણાના લોટમાંથી તૈયાર કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે ચણાનો એકદમ ઝીણો લોટ, કે જે બજારમાં 'ફાઇન બેસન'નાં નામથી વેચાય છે, તે અને છાશમાંથી આ વાનગી બનાવવામાં આવે છે.
ગુજરાતના પારંપારિક ફરસાણ જે બાફીને બનાવવામાં આવતાં હોવાને કારણે પૌષ્ટિક, સ્વાદિષ્ટ અને પચવામાં હલકાં હોય છે (દા.ત. ઈદડાં, મૂઠિયાં, ઢોકળાં, પાનકી, પંડોળી) ખાંડવી તેમાંની એક છે.
વિવિધ રૂપો
મગની દાળની ખાંડવી
મગની દાળની ખાંડવીમાં ચણાના ઝીણા લોટને બદલે મગની દાળનો ઝીણો લોટ વાપરવામાં આવે છે.
સંભારીયા ખાંડવી
સંભારીયા ખાંડવીના વીટા વાળતા પહેલા, થાળી પર પાથરેલા ખીરાના થર ઉપર તુવેર, લીલા વટાણા, લીલવાનો કે કોપરા-કોથમીરનો સંભાર ભરવામાં આવે છે. આ ખાંડવી ખાવામાં સ્વાદિષ્ટ લાગે છે અને તે વધુ પૌષ્ટિક પણ છે.
શિંગોડાના લોટની ખાંડવી
આ ખાંડવી શિંગોડાના લોટની બને છે. આ ખાંડવી ચણાના લોટ જેવી પાતળી નથી બનતી અને તેના વીટા પણ નથી પાડી શકાતાં. આ ખાંડવી ઉપવાસના સમયમાં ફરાળી વાનગી તરીકે ખવાય છે.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુર્જરી.નેટ પર ખાંડવી બનાવવાની રીત (અર્કાઇવ.ઓર્ગ પર સંગ્રહિત)
શ્રેણી:ગુજરાતી વાનગી
શ્રેણી:ગુજરાતી ભોજન
શ્રેણી:ફરસાણ |
આદિવાસી | https://gu.wikipedia.org/wiki/આદિવાસી | thumb|170px|ગુજરાતની બન્ની જાતિની સ્ત્રી પરંપરાગત વસ્ત્રોમાં
thumb|૨૦૧૧ની વસ્તી ગણતરી આધારિત અનુસૂચિત જનજાતિની તાલુકા પ્રમાણે વસ્તી
આદિકાળથી ગાઢ જંગલ કે દુર્ગમ પ્રદેશના અંતરિયાળ વિસ્તારમાં વસવાટ કરતા લોકોને ભારતમાં આદિવાસી તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.S. Faizi & Priya K. Nair, 2016. "Adivasis: The World’s Largest Population of Indigenous People," Development, Palgrave Macmillan;Society for International Deveopment, vol. 59(3), pages 350-353, December. વિશ્વફલક પર એમને મૂળ વસાહતીઓ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
ભારત સરકારના બંધારણમાં આદિવાસીઓને અનુસૂચિત જનજાતિ તરીકેનો દરજ્જો આપવામાં આવેલ છે. આ દરજ્જાને કારણે ઘણા આદિવાસીઓ ભણીગણીને પોતાનો વિકાસ સાધી શક્યા છે, પરંતુ હજુ પણ મોટા ભાગના અંતરિયાળ તેમ જ દુર્ગમ વિસ્તારોમાં સદીઓથી રહેતા આદિવાસીઓ, સગવડોથી વંચિત રહેવાને કારણે આજે પણ ગરીબી અને અજ્ઞાનતામાં જીવે છે.
ગુજરાત રાજ્યના આદિવાસીઓ એમના ખડતલ તેમ જ ચપળ શરીર માટે જાણીતા છે. ગુજરાત રાજ્યની પૂર્વ સરહદના વિસ્તારોમાં મુખ્યત્વે આદિવાસીઓ વસવાટ કરે છે. ગુજરાતના આદિવાસીઓમાં મુખ્યત્વે ચૌધરી, કૂકણા, તડવી, વારલી, ધોડિયા, ગામિત, વસાવા, ભીલ, નિનામા, રાઠવા, નાયકા, હળપતિ, ડામોર, કટારા, રજાત, તાવિયાડ, કોટવાળીયા વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
સામાજિક વ્યવસ્થા
આદિવાસી સમાજ માતૃ અને પિતૃ પ્રધાન છે. જેમાં કુટુંબના મહત્વના નિર્ણયો મોટી આયો (દાદીમા) લેતી હોય છે. કુટુંબના ભરણ-પોષણની જવાબદારી પતિ-પત્ની બન્ને જણ ઉપાડતા હોય છે. સામાન્ય રીતે તેઓ ખેતી અને પશુપાલન કરે છે. તેમની રીત-રસમો અનોખી હોય છે. એમને ખાસ કરીને સરકારી સહાય આપવામાં આવે છે જેથી કરીને તેઓ પોતાના સ્વાલંબ બની શકે.
ભાષા તથા વ્યાકરણ
આદિવાસીઓની બોલી અને વ્યાકરણ ઘણાં અનોખા છે. જોકે અન્ય ભાષાઓની જેમં તેનું કોઇ લિખીત સ્વરૂપ નથી તેથી તે બોલી પુરતી જ સિમીત રહી શકી છે. આદિવાસી બોલીના ઘણાખરા શબ્દો આપણને થોડા સંસ્કૃત થોડા મરાઠી તથા થોડા ગુજરાતી જેવા લાગે છે.
આદિવાસીઓની મુખ્ય બોલીઓમાં પંચમહાલ અને દાહોદ જિલ્લામાં બોલાતી ભીલી, ગામીત બોલી, વસાવા બોલી, કુકણા બોલી,ધોડીયા બોલી, ચૌધરી બોલી,રાઠવી,તડવી બોલી વગેરે આવે છે. આ તમામ બોલીઓમાં બહુવચન હોતુ નથી, તેમાં ઉમરમાં નાની વ્યકિત ને પણ તું અને ઉમરમાં મોટી વ્યકિત નેપણ તું કહીને બોલાવવામાં આવે છે. તે ઉપરાંત અન્ય ભાષાઓની જેમ તેમાં ૧૨ કાળ, પુલ્લિંગ અને સ્ત્રીલીંગ, તથા ક્રિયાપદો હોય છે.
પારંપરિક તહેવારો
આદિવાસી પ્રજાનો જીવનનિર્વાહનો આધાર મુખ્યત્વે ખેતી છે અને ખેતીની મોસમ પ્રમાણે તેમનાં તહેવારો આવે છે.
હોળી
હોળી આદિવાસીઓનો મહત્વનો તહેવાર છે. જેમાં ફાગણ મહિનાની પૂનમની રાતે ગામમાં નક્કી કરેલી જગ્યાએ લાકડા એકઠા કરી તેમાં એક થાંભલા જેવું ઉચુ લાકડું ઉભુ કરવામાં આવે છે. અને ઉંચા છેડા પર એક રોટલો બાંધવામાં આવે છે. હોળી સળગાવતા રોટલાવાળુ લાકડું પડી જાય અને રોટલો શેકાઇ જાય ત્યારે તે રોટલાને ખાવા માટે પડાપડી થાય છે, જેને મળે તેને અહોભાગ્ય માનવામાં આવે છે.
ઉંદરીયો દેવ
ખેતરમાં પાક તૈયાર થઇ ગયા પછી કોઇ એક દિવસે માટીમાંથી ઉંદરની મૂર્તિ બનાવવામાં આવે છે અને તેને કાપડનાં ટુકડાને બે માણસો ઝોળી બનાવી પકડે છે અને આ ઝોળીમાં તે ઉંદરની મૂર્તિ મૂકવામાં આવે છે ત્યાર પછી ઉભેલા લોકો તે ઝોળીમાં કાકડી, ભીંડા, ગીલોડા વગેરે ફેંકે છે. અને ઝોડી પકડનારા તે બે માણસો ભાગવા માંડે છે. અને લોકો તેમની પાછળ ભાગે છે. એમ કરતાં તે લોકો ગામની સીમમાથી બહાર નીકળી જાય છે, ત્યારે ભાગદોડ અટકાવી દેવામાં આવે છે. અને ત્યાર પછી નાચ-ગાન અને ખાણી-પીણીની મહેફીલ જામે છે.
પોહોતિયો
જ્યારે શિયાળામાં વાલનાં છોડોને પાપડી બેસે છે ત્યારે પહેલી પાપડીનો ઉત્સવ મનાવવામાં આવે છે.જેને પોહોતિયો કહેવામાં આવે છે. જેમાં મિત્રો તથા સગાસંબધીઓને બોલાવવામાં આવે છે અને "ઉબાડિયા"ની પાપડીની લહેજત તાડી અથવા મહુડાનાં દારૂની સાથે માણવામાં આવે છે.
નંદુરો દેવ
આ તહેવાર ખાસ તો વર્ષા અને પ્રકૃતિ સાથે સંકળાયેલો છે. જ્યારે પ્રથમ વર્ષાના આગમન પછી ખેતરમાં વાવેલું ધાન્ય ઉગી નીકળે છે અને તેના અંકુરો નીકળે છે તથા જંગલમાં નવું ઘાસ ઉગે છે ત્યારે તેની ખુશીમાં આ નંદુરો દેવ તહેવાર ઉજવાય છે.
આ તહેવારમાં નાળિયેર ફોડી, જમીન પર દારુ રેડી અને મરઘી કે બકરાની બલિ ચડાવી પૂજા કરાય છે અને પ્રાર્થના કરાય છે કે ઉગેલું ધાન્ય તથા જંગલની વનસ્પતિ સમગ્ર વર્ષ દરમ્યાન વગર કોઇ હાનીએ ટકી રહે જેથી તેમનું જીવનનિર્વાહ સરળતાથી ચાલી શકે. ખાસ કરીને જૂન મહીનામાં આ તહેવાર ઉજવાય છે.
વાઘ દેવ
આદિવાસી સમાજમાં આજે પણ આ તહેવારનું ખૂબ મહત્વ છે. વર્ષો પહેલા જ્યારે આ વિસ્તારમાં ગીચ જંગલ હતુ ત્યારે અહીં વાઘોની વસ્તી વિશેષ હતી. અને વળી વાઘ જંગલનુ સૌથી શકિતશાળી પ્રાણી છે, તેથી તેનાં ભય તથા આદરભાવને કારણે વાઘદેવ તહેવારમાં તેની પૂજા થાય છે. વિધિ પ્રમાણે ખેતરના પાળા પર સાગની એક ડાળખી રોપી તેની પાસે નવા તૈયાર થયેલા પાકનો નમૂનો તથા નાળિયેર તથા દારૂથી પૂજા કરવામાં આવે છે તથા પિતૃ અર્પણ કરાય છે.
ચૌરી અમાસ
વાઘદેવ ઉજવાયા પછી જ્યારે પાક ઉતારવા લાયક તૈયાર થઇ જાય છે ત્યારે અમાસના દિવસે આ તહેવાર ઉજવાય છે. આ દિવસે બળદોનાં શીંગડાને રંગીને તેને સજાવવામા આવે છે અને તેને સારો ખોરાક અપાય છે. ક્યારેક બળદોની રેસ પણ યોજાય છે.
દિવાસો
ગુજરાતના નવસારી શહેરના દાંડીવાઽ વિસ્તારમાં આ તહેવાર આશરે ૧૦૦ વર્ષથી હળપતિ સમાજ દ્વારા અનોખી રીતે ઉજવવામાં આવે છે.
પારંપરિક દેવી-દેવતાઓ
દેવમોગરા માતા
સમગ્ર આદિવાસી સમાજની તે મુખ્ય દેવી છે. દેવમોગરા નામના ગામે પાંડોરી માતાનું મંદિર આવેલુ છે, જ્યાં હજારો લોકો માનતા માની જાય છે. તે આદિવાસી પ્રજાનુ પવિત્ર યાત્રાધામ છે. લોકો અહીં પોતે ઉગાડેલા ધાન્યો અને શાકભાજી માતાને ચઢાવવા આવે છે. આદિવાસી લોકો અહીં પોતાની માનતા મુજબ મરઘાં,બકરા પણ વધેરે છે
પાંડોર દેવી
આ ગામની રક્ષકદેવી છે. તેને પાર્વતીનું એક રૂપ માનવામાં આવે છે. ખાસ કરીને ગામની બહાર મોટા વૃક્ષની નીચે તેની સ્થાપના કરાય છે. તેની સાથે માટીમાંથી બનાવેલા જાનવરોના રમકડા જેવા કે ઘોડા, વાઘ, બળદ વગેરે મુકાય છે. જે પ્રકૃતિ સાથે ગામની રક્ષા કરશે તેવુ માનવામા આવે છે.
ઇંદલા દેવી
તે ભીમની પત્ની હેડંબાનુ બીજું નામ છે. તેને શકિતનું પ્રતિક માનવામાં આવે છે. પહેલાના સમયમાં સોનગઢથી ઉચ્છલ વચ્ચેના જંગલમાં ઇંદલા દેવી અને તેના પુત્ર ઘટોત્કચના જન્મ સમયની શારીરિક છાપ વાળો એક પથ્થર હતો પણ હાલ તેની કોઇ વિગત નથી.
નોકટી દેવી
રામાયણની પ્રસિધ્ધ રાક્ષસી શૂર્પણખા કે જે રાવણની બહેન હતી તેનુ આ બીજું નામ છે. સ્થાનિક વાર્તા મુજબ મોગલબારાનાં જંગલોમાં એકવાર એક વીર પુરુષે અહીંની એક મહિલાનું નાક કાપ્યું હતું અને અહીંના લોકો તે મહિલાને પૂજતાં હતાં, તેની એક પથ્થરની મૂર્તિ પણ હતી પણ હાલ ઉકાઇનાં સરોવરમાં આ જગ્યા ડૂબી ગઇ છે.
કંસરી માતા
કંસરી માતાને સર્વ આદિવાસી સમાજ પૂજે છે. સોનગઢ તાલુકાના કાવલા ગામમા કંસરી માતાનુ દેવસ્થાન આવેલ છે. કંસરી માતાની આદિવાસી સમાજ અન્નદેવી તરીકે પૂજા કરે છે. જ્યારે પણ ખેતરમાંથી અનાજ કાપવામાં આવે છે ત્યારે સૌથી પહેલા કંસરી માતાને અર્પણ કરવા માટે જાય છે અને પછીજ એ અનાજને ખાવાના ઉપયોગમા લેવાય છે.
દેવલીમાડી
દેવલીમાડી સોનગઢ તાલુકાના દેવલપાડા ગામે આવેલ દેવસ્થાન છે. દેવલિમાડી ગામીત સમાજની કુળદેવી તરીકે મનાય છે. દરેક સમાજના લોકો ત્યાં પૂજા કરવા જાય છે. ત્યા દર વર્ષે મેળાનું આયોજન પણ હોય છે. એ મેળામાં દરેક આદિવાસી સમાજના લોકો ભેગા મળીને મઝા માણતા જોવા મળે છે.
ભવાની માતા
ભવાની માતા ધોડિયા સમાજની કુળદેવી તરીકે પુજાય છે.
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
જર્મનીનું આદિવાસી સંકલન જૂથ (અંગ્રેજી ભાષામાં)
આદિવાસીઓ વિશેનાં ચિત્રો - કામત.કોમ પર
શ્રેણી:આદિવાસી |
વ્યારા | https://gu.wikipedia.org/wiki/વ્યારા | વ્યારા ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા તાપી જિલ્લાનું નગર તેમ જ વ્યારા તાલુકાનું મુખ્યમથક છે. વ્યારા નગરનું શાસન નગરપાલિકા દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે.
ઇતિહાસ
ઇ.સ. ૧૭૨૧ થી ૧૯૪૯ દરમિયાન વ્યારા ગાયકવાડના શાસન હેઠળ બરોડા રાજ્યમાં આવતું હતું, તેમજ આ વિસ્તાર ઇ.સ. ૧૭૮૧ દરમિયાન વાંસદા રજવાડા હેઠળ પણ હતો. ૧૦ જૂન ૧૯૪૮ના રોજ તે ભારત સંઘમાં ભળી ગયું હતું.
ભૂગોળ
વ્યારા પર સ્થિત છે.Falling Rain Genomics, Inc - Vyara તેની સરેરાશ ઉંચાઇ ૬૯ મીટર છે. વ્યારા સુરત-ભુસાવલ (તાપ્તી લાઇન) રેલ્વે માર્ગ તેમ જ સુરત-ધુલિયા રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ નં. ૬ પર સુરતથી ૬૫ કિમીના અંતરે આવેલું છે. આ ઉપરાંત રાજ્ય ધોરી માર્ગ દ્વારા વ્યારા માંડવી, આહવા, વાંસદા, વાલોડ વગેરે સ્થળો સાથે જોડાયેલું છે.
જોવાલાયક સ્થળો
વ્યારામાં ઘણા બાગ જેમ કે જલ-વાટીકા, અમર-વન વગેરે આવેલા છે.
અહીં આવેલો ફતેહ બુર્જ રાષ્ટ્રીય મહત્વનું સ્મારક (N-GJ-182) છે.
જાણીતા વ્યક્તિઓ
હોમાય વ્યારાવાલા - જાણીતા મહિલા ફોટોજર્નાલિસ્ટ.
સંદર્ભ
Category:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:વ્યારા તાલુકો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો |
ઉમરગામ | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઉમરગામ | ઉમરગામ ભારત દેશમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા વલસાડ જિલ્લાના ઉમરગામ તાલુકાનું નગર અને મુખ્ય મથક છે. એક બાજુ દમણગંગા નદી અને એક બાજુ દરિયાકિનારો ધરાવતું ઉમરગામ રમણીય છે.
ઉદ્યોગો
ઇ.સ. ૨૦૧૭માં ઉમરગામ ખાતે ભારતનું સૌપ્રથમ નેનોટેકનોલોજી એકમ સ્થપાયો હતો.
અહીં રામાયણ, મહાભારત (૨૦૧૩), શનિ, રઝિયા સુલ્તાન, સૂર્યપુત્ર કર્ણ, રાધાકૃષ્ણ, પોરસ જેવી વિવિધ ટી.વી. ધારાવાહિકોનું નિર્માણ સાગર સ્ટૂડીયો (નિર્માતા રામાનંદ સાગરનો સ્ટૂડીયો) ખાતે થયું હતું.
સંદર્ભ
શ્રેણી:ઉમરગામ તાલુકો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો |
સપ્તેશ્વર | https://gu.wikipedia.org/wiki/સપ્તેશ્વર | REDIRECT સપ્તેશ્વર મહાદેવ, અરસોડીયા |
ભજન | https://gu.wikipedia.org/wiki/ભજન | thumb|ભજન, આસામના મંદિરમાં.
ભગવાનને અનુલક્ષીને ગવાયેલા કોઇપણ પદ કે પદ્યને ભજન કહેવાય છે. ભારત દેશના લોકોમાં પૌરાણિક જમાનાથી જુદા જુદા દેવ-દેવીઓને અનુલક્ષીને જુદી જુદી ભાષાઓમાં બહોળી સંખ્યામાં ભજનો ગવાય છે. ગુજરાતી લોકો કહે છે કે ભોજનમાં પ્રભુની ભક્તિ ભળે તો ભોજન પ્રસાદ બની જાય અને જો કોઈ ગીતમાં પ્રભુની ભક્તિ ભળે તો ગીત ભજન બની જાય.
નરસિંહ મહેતા, મીરાંબાઈ, દાસી જીવણ, સંત કબીર, ત્રિકમ સાહેબ, રવિ સાહેબ, નિરાંત મહારાજ અને ગંગાસતી વગેરેનાં ભજનો ગુજરાતનાં લોકોમાં ખુબ જાણીતાં છે.
ભજન શબ્દ 'ભજ' ધાતુ પરથી બન્યો છે. ભજન એ માત્ર ગાવાની વસ્તુ નથી, ગાવાની સાથે ભજન (ભજવાનું) કરવાનું હોય છે.
ભારતના રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીજીને અનેક ભજનો કંઠસ્થ હતાં. એમાં નરસિંહ મહેતાનું વૈષ્ણવ જન તો એમને અત્યંત પ્રિય હતું.
સંત સાહિત્યમાં પ્રખ્યાત
સાખીઓ = કબીર સાહેબની
પદો = મીરાંબાઇનાં
રવેણીઓ\રમૈની = કબીર સાહેબની
ભજનો = દાસી જીવણના
આગમ = દેવાયત પંડિતનાં
પ્યાલા = લખીરામના
કાફી = ધીરા ભગતની
ચાબખા = ભોજા ભગતના
છપ્પા = અખા ભગતના
કટારી = દાસી જીવણની
ચુંદડી = મૂળદાસની
પંચપદી = રતનબાઇની
પ્રભાતિયાં = નરસિંહ મહેતાનાં
દોહા = કબીર સાહેબ, રહીમ અને તુલસીદાસના
ચોપાઇઓ = તુલસીદાસની
શ્રેણી:ધાર્મિક સાહિત્ય
શ્રેણી:હિંદુ ધર્મ |
હાંસોટ | https://gu.wikipedia.org/wiki/હાંસોટ | હાંસોટ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના ભરૂચ જિલ્લાનાં હાંસોટ તાલુકાનું એક નગર છે, તેમ જ આ તાલુકાનું મુખ્ય મથક પણ છે. હાંસોટ નર્મદા નદીના મુખ ત્રિકોણ પ્રદેશ પાસે વસેલું છે, જ્યાં નર્મદા અરબી સમુદ્રમાં ભળે છે. હાંસોટ અંકલેશ્વર, સુરત, કોસંબા તેમ જ કીમ સાથે રાજ્ય ધોરી માર્ગ વડે જોડાયેલું હોવાને કારણે વાહન વ્યવહારની સવલત સુગમતાથી મળે છે. હાંસોટથી નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન અંકલેશ્વર છે.
ઇતિહાસ
મધ્યકાલિન સમયમાં તે એક અગત્યનું બંદર હતું. મોઘલ કાળ દરમ્યાન મોઘલો અહીંથી ઇજિપ્ત, આફ્રિકા અને આરબ દેશોમાં યાતાયાત કરતાં હતાં. એક સમય દરમ્યાન હાંસોટ સમૃદ્ધ નગર હતું જે તેનાં શાહુકારોની હવેલીઓને કારણે પ્રખ્યાત હતું. અહીં અનેક વેપારીઓ વસવાટ કરતાં હોવાથી ચાંચીયાઓ વારંવાર નગર ઉપર અને અહીંથી આવતા જતાં વહાણો ઉપર હુમલા કરતા હતાં. ઇ.સ. ૧૬૦૦માં મુગલ બાદશાહ જહાંગીરે આમેરનાં ચૌહાણની આગેવાની હેઠળ સૈન્ય અહીં મોકલ્યું જેને કરાચીનાં સિંધીઓનાં દરિયાઇ સૈન્યનું સારૂ એવું પીઠબળ હતું. એક વખત મુઘલ રાજકુમારી 'બીબી તુર્ક' હાંસોટની મુલાકાતે આવી હતી અને તેને આ સમૃદ્ધ નગર એટલું તો પસંદ આવ્યું કે તે મક્કાની હજ યાત્રા કરવા ગઇ હતી ત્યાંથી પાછા ફર્યા બાદ તે હંમેશા માટે અહીં જ રોકાઇ ગઇ.
બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન હાંસોટને "હાંસનગરી" તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું.. આ ગામ અને તેનો આજુ-બાજુનો વિસ્તાર ૧૭૭૫માં બ્રિટિશરો દ્વારા હસ્તગત કરવામાં આવ્યો હતો અને ૧૭૮૩માં સ્થાનિક શાસકોને પરત અપાયો હતા, જે પછી ૧૮૦૩માં બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીના ભરૂચ જિલ્લામાં ભેળવવામાં આવ્યો હતો.
સંદર્ભ
Category:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
Category:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:હાંસોટ તાલુકો |
સરા લાઇન | https://gu.wikipedia.org/wiki/સરા_લાઇન | સરા લાઇન દક્ષિણ ગુજરાતના નવસારી જિલ્લાના બીલીમોરા શહેર અને ડાંગ જિલ્લાના વઘઇ ગામ વચ્ચે કાર્યરત નેરોગેજ રેલ્વે સેવા છે. આ રેલ્વેની સ્થાપના ડાંગ જિલ્લામાંથી ઇમારતી લાકડાં લાવવાના હેતુથી કરવામાં આવી હતી.
આ રેલ્વે વાંસદા તાલુકાના સરા ગામમાંથી પસાર થતી હોઇ સરા લાઇન તરીકે ઓળખાય છે.
રેલ્વે માર્ગનાં સ્ટેશનો
૧. બીલીમોરા જં.
૨. ગણદેવી રોડ
૩. ચિખલી રોડ
૪. રાનકુવા
૫. ધોળીકુવા
૬. અનાવલ
૭. ઉનાઇ અને વાંસદા રોડ
૮. સરા અને કેવડી રોડ
૯. કાળાઆંબા
૧૦. ડુંગરડા
૧૧. વઘઇ
બીલીમોરા-વઘઇ નેરોગેજ રેલવે લાઇનની શરુઆત સાત-આઠ દાયકા પૂર્વે ગાયકવાડી રાજ વખતે થઇ હતી, પછી તેનો વિકાસ ખાસ થયો નથી. દક્ષિણ ગુજરાતમાં એક માત્ર આ નેરોગેજ રેલવે લાઇન ખોટમાં ચાલતી હોવા છતાં આદિવાસી વિસ્તારના લોકોની સુવિધા માટે ચાલુ છે.
આ રેલવે લાઇનના માર્ગે વરસો જુનું પ્રખ્યાત યાત્રાધામ ઉનાઇ, મોક્ષમાર્ગીઓનું પરમધામ, શુકલેશ્વર મહાદેવ (અનાવલ), વાંસદા રાષ્ટ્રીય વન અભયારણ્ય, જાનકી વન, તોરણિયો ડુંગર, ઘુસ્માઇ માતા મંદિર, પદમડુંગરી, વઘઈ વનસ્પતિ ઉદ્યાન, ગિરાધોધ જોવા લાયક સ્થળો પર આ ગાડી દ્વારા જઇ શકાય છે. સરાગાડી બીલીમોરાથી સવારે ૧૦.૨૦ કલાકે ઉપડે છે અને વઘઇ ૧.૨૦ કલાકે પહોંચાડે છે. આ જ ગાડી ફરી બપોરે ૨.૩૦ કલાકે વઘઇથી ઉપડી બીલીમોરા સાંજે ૫.૩૫ કલાકે પહોંચે છે.
તેવી જ રીતે સાંજે ૭.૪૦ કલાકે બીલીમોરાથી ઉપડી રાત્રે ૧૧.૪૦ કલાકે વઘઇ પહોંચે છે. જે બીજે દિવસે સવારે ૬.૧૫ કલાકે વઘઇથી ઉપડી સવારે ૯.૨૦ કલાકે બીલીમોરા આવે છે. બીલીમોરાથી વઘઇ ૬૨.૦૫ કિ.મી.નું અંતર છે.
બીલીમોરાથી નીકળી વઘઇ ગાડી પહોંચે છે, તેમાં લગભગ ત્રણેક કલાકનો સમય જાય છે.
શ્રાવણ માસના સોમવારે બીલીમોરામાં સોમનાથ મંદિરે મેળો ભરાય છે ત્યારે આ ગાડીમાં મુસાફરોની ભારે ભીડ રહે છે. ડાંગ જિલ્લાના આહવા ખાતે ડાંગ દરબાર-હોળી-ધુળેટી દરમિયાન ડાંગમાં લોકો ઉત્સવ જોવા આ રેલ્વે માર્ગનો ઉપયોગ કરે છે.
છબીઓ
બાહ્ય કડીઓ
બીલીમોરા-ઉનાઈ-વઘઇ વચ્ચેનાં સ્ટેશનો
શ્રેણી:ગુજરાતની રેલ્વે
શ્રેણી:નવસારી જિલ્લો
શ્રેણી:ડાંગ જિલ્લો |
ઇડર | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઇડર | ઇડર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના ઇશાન ભાગમાં આવેલા સાબરકાંઠા જિલ્લાના ઇડર તાલુકામાં આવેલું નગર છે જે આ તાલુકાનું મુખ્ય મથક પણ છે. અમદાવાદથી ૧૨૦ કિ.મી. ઉત્તરે આવેલું અને અરવલ્લીની ગિરિમાળાઓ વચ્ચે વસેલું નગર છે.
નામ
ઇડરનુ પ્રાચિન નામ ઇલ્વદુર્ગ હતુ, જેનો અર્થ ઇલ્વનો કિલ્લો થાય છે. અપભ્રંશ થઇને તે ઇડર થયું.
ભૂગોળ
ભૌગોલિક સ્થાન
ઇડર નગર ભૌગોલિક રીતે Falling Rain Genomics, Inc - Idar. પર આવેલું છે. સમુદ્રની સપાટીથી આ શહેરની સરેરાશ ઉંચાઇ ૧૯૫ મીટર (૬૩૯ ફીટ) જેટલી છે.
આબોહવા
શિયાળામાં ઓછામાં ઓછું તાપમાન ૯o સે. રહે છે, ઉનાળામાં સૂકી હવા તાપમાનમાં વધારો કરે છે જેના કારણે ઉનાળામાં મહત્તમ તાપમાન ૫૨o સે. સુધી પહોંચી જાય છે. સામાન્ય રીતે અહીં વિષમ આબોહવા હોય છે.
જોવાલાયક સ્થળો
ઈડરિયો ગઢ
પવિત્ર ઝરણેશ્વર મહાદેવનું મંદિર: ઇડર ગઢના બે-ચાર પગથિયાં ચડતાની સાથે જ ડાબી બાજુએ એક પ્રાકૃતિક ગુફામાં આ મંદિર આવેલું છે. શિવલિંગ પર કુદરતી રીતે જ મીઠા ઝરણા દ્વારા અભિષેક થતો હોવાથી આ સ્થળ ઝરણેશ્વર મહાદેવ તરીકે ઓળખાય છે. વિશાળ પથ્થરની વચ્ચે નીચે ગુફામાં ઉતરતાં જ શિવલિંગના દર્શન થાય છે.
રાજ મહેલ
મહાકાળી મંદિર
રૂઠી રાણીનું માળિયું
નવગજા પીરની દરગાહ તેમજ બગીચો.
પુરાતન પંચમુખી મહાદેવનું મંદિર
પાતાળ કુંડ: લોકવાયકા પ્રમાણે કહેવાય છે કે વર્ષો પહેલાં આ પ્રદેશમાં વેણીવચ્છરાજ નામે એક રાજા હતો. જેનો જન્મ ઈલ્વ દુર્ગના ડુંગરોમાં થયો હતો. આજે પણ ઈડરના ગઢ પર વેણીવચ્છરાજ કુંડ હયાત છે. કહેવાય છે કે વેણીવચ્છરાજની માતા હિમાલયના ગઢવાલ તહેરી પ્રદેશમાં આવેલા શ્રીનગર ગામના રાજાની રાણી હતી. જ્યારે તે ગર્ભવતી હતી ત્યારે ગરજ નામનો યક્ષીરાજ તેને ઈડરના ડુંગરોમાં લઈ આવ્યો હતો. જેથી વેણીવચ્છરાજનો જન્મ ઇડરમાં થયો. ત્યાર બાદ વેણીવચ્છરાજ મોટો થયો અને અહીં પોતાનું રાજ્ય સ્થાપ્યું અને કેટલાક વર્ષ અહી રાજ કર્યુ. દંતકથા પ્રમાણે વેણીવચ્છરાજનો વિવાહ એક નાગકન્યા સાથે થયો હતો.
દિગંબર/શ્વેતાંબર જૈન દેરાસરો
હિંગળાજ માતાજી, વાજરેશ્વરી માતાજી, જ્વાળા માતાજીના મંદિરો,
લાખુંમા તળાવ/આશ્રમ.
રણમલ ચોકી
ભુરાબાવાની ગુફા
આ ઉપરાંત ઈડરિયા ગઢ ઉપર તળાવ, પવન પાવડીઓ, સર્પ આકારના પથ્થરો, મહેલની પાસે આવેલો પકોડી આકાર ધરાવતો પથ્થર તેમજ સનસેટ પોઇન્ટ જેવા સ્થળો આવેલા છે. અહીં આશરે ત્રણ કિલોમીટરના અંતરે ગાંધીજીના આઘ્યાત્મિક ગુરુ શ્રીમદ રાજચંદ્રની ભૂમિ તરીકે જાણીતું શ્રીમદ રાજચન્દ્ર વિહાર નામનું દિવ્ય સ્થળ આવેલું છે. શહેરમાં પથ્થરની ગુફા અંદર ખોખાનાથ, ચંદ્રેશ્વર, મહંકાલેશ્વર, કાકલેશ્વર નામના શિવાલયો આવેલા છે. ખોખનાથ મહાદેવની બિલકુલ પાસે પ્રાચીન કુંડ જોવાલાયક સ્થળ છે. શહેરમાં અનેકો મંદિરો જોવાલાયક છે. સાથે ઇડર ઘાંટી ઉતરતા પૌરાણિક વાવ આવેલી છે. રાણીના સ્નાન માટે બનાવવામાં આવેલું રાણી તળાવ આવેલું છે જ્યાં હાલ મધ્યમાં જૈન મંદિર બનેલું છે. મંદિરની પાછળ પાંજરાપોળ જોવાલાયક છે. આ ઉપરાંત ઇડરમાં આશરે ૮થી ૧૦ હજાર વર્ષ જૂના શીલાચૈત્રી ગુફાના અવશેષો પણ જોવાલાયક છે. જે સાપવાડા, લાલોડા, ગંભીરપુરામાં આવેલા છે. શહેરની વચ્ચે આવેલો ટાવર શહેરની શોભા વધારે છે જે જોવાલાયક છે. ટાવરની બાજુમાંથી જઈએ તો લાકડાનું રામકડાં બજાર આવેલું જે ઇડરને આગવી ઓળખ અપાવે છે. ઇડરમાં આવેલા શીલા ઉદ્યાન અને આયુર્વેદ વનની મુલાકાત હર કોઈ અવશ્ય કરે છે. શહેરમાં આવેલી ૧૩૦ વર્ષ ઉપર જૂની ઇડરની સર પ્રતાપ હાઇસ્કૂલ પણ જોવા લાયક છે, જ્યાં ઉમાશઁકર જોશી તેમજ પન્નાલાલ પટેલ અભ્યાસ કરી ચુક્યા છે. સદાતપુરામાં આવેલ અરવિંદ ત્રિવેદીનું મકાન જ્યાં તે અવારનવાર આવતા જતા હોય છે. ઇડરિયા ગઢ ડુંગર પાછળ આવેલું કર્ણનાથ મહાદેવનું પૌરાણિક મંદિર અને તેની પાસે આવેલ બાળ-ગંગા નામનું પવિત્ર સ્થળ પણ જોવાલાયક છે. સાથે ગોધમજીમાં સદ્દગુરુનું સ્થાન અને ત્યાંથી સાબલી જઈએ ત્યાં મહાકાળી માતાનું ગુફામાં મંદિર પણ જોવાલાયક છે.
મુખ્ય વિસ્તારો
બસ સ્ટેશન, શ્રી નગર, રેલવે સ્ટેશન, બરેલા તળાવ વિસ્તાર, કોલેજ રોડ, વલાસણા રોડ ઉપર આવેલા ઉમિયાનગર, શુભ સીટી, કલરવ સોસાયટી, શિલાલેખ સોસાયટી, આનંદનગર સોસાયટી, ટાવર પાસે સાગરવાડા, ભોઈ વાડા ગઢવાડા, ખરાદી બજાર, કસ્બા વિસ્તાર વગેરે ઇડરના મુખ્ય વિસ્તારો છે.
સગવડો
thumb|સર પ્રતાપ હાઇ સ્કૂલ જ્યાં ઉમાશંકર જોષી તેમજ પન્નાલાલ પટેલે અભ્યાસ કર્યો હતો.
thumb|ઇડર બસ સ્ટેશન
પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શાળા, સરકારી શાળા, સરકારી આર્ટસ અને કોમર્સ કોલેજ, આઈ.ટી.આઈ, પંચાયતઘર, આંગણવાડી, દૂધની ડેરી, બસ સ્ટેશન, રેલ્વે સ્ટેશન.
જાણીતી વ્યક્તિઓ
thumb|right|160px|મહારાજા પ્રતાપ સિંહ, ૧૯૧૪
લેફ્ટનન્ટ જનરલ-મહારાજા શ્રી સર પ્રતાપ સિંહ સાહેબ બહાદુર ઓફ ઇડર GCB GCSI GCVO KIH (૨૨ ઓક્ટોબર ૧૮૪૫ - ૪ સપ્ટેમ્બર ૧૯૨૨) કે જે સામાન્ય રીતે સર પ્રતાપ તરીકે ઓળખાય છે, તેઓ ઇડર રજવાડાના બ્રિટીશ ભારતીય સેના અધિકારી હતાં અને ઇડર રજવાડાના મહારાજા હતા. સર પ્રતાપે તેમની ટુકડીઓ સાથે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન ફ્રાન્સ અને ફ્લેન્ડર્સમાં શૂરવિરતાથી લડી બતાવ્યું હતું. તેમણે ઘણીવાર યુરોપનો પ્રવાસ કર્યો હતો અને રાણી વિક્ટોરિયા અને તેમનું કુટુંબ ખુબ નજીકના સંબંધો ધરાવતું હતું.
પન્નાલાલ પટેલ (૭ મે ૧૯૧૨ - ૬ એપ્રિલ ૧૯૮૯) જે, ગુજરાતી લેખક હતા. તેઓ ૧૯૮૫ના જ્ઞાનપીઠ એવોર્ડ અને ૧૯૫૦ના રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રકના વિજેતા રહી ચૂક્યા છે. પન્નાલાલ પટેલ તેમની નવલકથાઓમાં સાબરકાંઠામાં બોલાતી સ્થાનિક બોલીનો ઉપયોગ સવિશેષ કરતા. તેમણે ઇડરની સર પ્રતાપ હાઇસ્કુલમાંથી અભ્યાસ કર્યો હતો.
ઉમાશંકર જોષી (જુલાઇ ૨૧ ૧૯૧૧ - ડિસેમ્બર ૧૯ ૧૯૮૮) એક પ્રતિષ્ઠિત કવિ અને વિદ્વાન લેખક હતા. તેમણે ગુજરાતી સાહિત્યમાં યોગદાન બદલ ૧૯૬૭માં જ્ઞાનપીઠ એવોર્ડ અને ૧૯૩૯માં રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક મેળવ્યો હતો. તેઓ પણ ઇડરની સર પ્રતાપ હાઇસ્કુલમાં ભણ્યા હતા.
અરવિંદ ત્રિવેદી એક ભારતીય અભિનેતા છે. તે તેમના ભાઈ ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી સાથે ગુજરાતી ચિત્રપટમાં છવાયેલા રહ્યાં. તેમણે રામાનંદ સાગરની ટેલિવિઝન શ્રેણી 'રામાયણ'માં રાવણની ભૂમિકા ભજવીને ખાસ્સી એવી પ્રસિદ્ધિ મેળવી હતી. બંને ભાઈઓ ઇડર નજીકના કુકડીયા ગામના વતની છે.
આ પણ જુઓ
ઇડર રજવાડું
ઇડર તાલુકો
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:ગુજરાતના પર્વતો
શ્રેણી:ઇડર તાલુકો |
ઋષભ દેવ | https://gu.wikipedia.org/wiki/ઋષભ_દેવ | ઋષભ દેવ જૈન ધર્મના ચોવીસ તિર્થંકરમાંના પ્રથમ તિર્થંકર છે. જેમને ઋષભનાથ, આદિનાથ કે આદિશ્વર નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. સંસ્કૃતમાં ઋષભ નો અર્થ "ઉત્તમોત્તમ" કે "અતિ ઉત્તમ" એવો થાય છે. જૈન ધર્મ અનુસાર ઋષભ દેવ હાલનાં ચાલુ કાળ (અવસર્પિણી કાળ)નાં પ્રથમ તિર્થંકર હતા. આ કારણે તેમને આદિનાથ કહેવાય છે. તેઓએ પોતાના તમામ કર્મોનો ક્ષય કરી અને સિદ્ધ પદની પ્રાપ્તી કરી હતી.
જીવન
ઋષભ દેવનો જન્મ અયોધ્યાના સુર્યવંશી ઇક્ષ્વાકુ કુળના રાજા નાભિ રાય અને રાણી મરૂદેવીને ત્યાં થયેલો. જૈન માન્યતા અનુસાર ઋષભદેવનો જન્મ સંસ્કૃતિઓના વિકાસ પહેલા થયેલો. તેમણે લોકોને ખેતી, પશુપાલન, રસોઇ અને બીજું ઘણું શિખવ્યું અને સંસ્કૃતિની સ્થાપના કરી. તેમને ૧૦૧ પુત્રો હતા.
તેમના જ્યેષ્ઠ પુત્ર ભરત ચક્રવર્તિ સમ્રાટ બન્યા. જૈન માન્યતા અનુસાર તેમના માનમાં ભારત દેશનું નામ ભારત કે ભારત વર્ષ પડ્યું. ઋષભ દેવ તેમના જીવનનાં ઉત્તરાર્ધમાં સાધુ બનીને મોક્ષને પ્રાપ્ત થયા.
ઋષભ દેવનાં દ્વિતિય પુત્ર બાહુબલી હતા, જેમની વિશાળ પ્રતિમા શ્રવણબેલગોડા, કર્ણાટકમાં અને કેરળમાં પણ જોવા મળે છે. ઋષભ દેવની માતા મરૂદેવી પ્રથમ વ્યક્તિ હતા જેમણે મોક્ષ પ્રાપ્ત કર્યો, એટલે કે ઋષભદેવની પણ પહેલાં. ઋષભ દેવના પૌત્ર મરીચિના આત્માનો પછીથી મહાવીર સ્વામી રૂપે જન્મ થયો. જેમને પાલીતાણામાં "કેવલજ્ઞાન"ની પ્રાપ્તી થઇ અને હિમાલયનાં અષ્ટપદ શિખર પર જેઓને મોક્ષ પ્રાપ્ત થયો.
શ્રેણી:દેવી દેવતા
શ્રેણી:વર્તમાન ચોવીસીના તીર્થંકરો |
રાષ્ટ્રગીત | https://gu.wikipedia.org/wiki/રાષ્ટ્રગીત | REDIRECT જન ગણ મન |
બીરેન કોઠારી | https://gu.wikipedia.org/wiki/બીરેન_કોઠારી | બીરેન કોઠારી ગુજરાતી લેખક છે. જેઓ જીવનચરિત્રો, જીવનચિત્રોના સ્વતંત્ર આલેખન ઉપરાંત હાસ્યવ્યંગ્ય લેખો લખે છે અને હાલમાં વડોદરામાં નિવાસ કરી રહ્યા છે. તેઓ રસાયણ ઇજનેર હોવાની સાથો સાથ સાહિત્ય અને સંગીતમાં રસ ધરાવે છે. તેમણે ઔદ્યોગિક વાતાવરણમાં રહેવા છતાં લેખનનો આરંભ કર્યો અને વરિષ્ઠ સાહિત્યકારોની સોબતથી મુખ્ય સહાયક તરીકે જીવનચરિત્રના ઘણા પ્રોજેક્ટમાં કાર્ય કર્યું.સ્પીક બિન્દાસ પરનાં સાક્ષાતકારમાંથી
કટાર લેખક ઉર્વીશ કોઠારી તેમના નાના ભાઈ છે.
સર્જન
ઓજસનો અવતાર (નડીઆદના ઇપ્કો ટૂથપેસ્ટના ઉદ્યોગપતિ ઇંદુભાઈ પટેલ વિષેનું પુસ્તક, સાહિત્યકાર રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે)
સૌના ભાઈ: રતિભાઈ (રાજકોટના લોકસેવક રતિભાઈ ગોંધીયાનું જીવનચરિત્ર, સાહિત્યકાર રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે)
રજનીકુમાર: આપણા સૌના (ઉર્વીશ કોઠારી સાથે)
પુરુષાર્થની પેલે પાર ( મુંબઇના વૈજ્ઞાનિક ઉદ્યોગપતિ નવનીતરાય આર. ત્રિવેદીની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે)
મારોય એક જમાનો હતો (રાજવી શાયર રુસ્વા મઝલૂમીની જીવનકથા, સાહિત્યકાર રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે)
ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી: આત્મકથન અને અન્ય આલેખ (ગુજરાતી ફિલ્મોના જાણીતાં કલાકાર ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદીની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે)
અમૃત સૌરભ (મુંબઇના સાહસિક વ્યવસાયવીર ચાંપશી દેવશી નંદુની જીવનકથા, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે)
સૌમ્ય સુગંધ (આચાર્ય રામપ્રસાદ જાનીની જીવનકથા)
પડકાર સામે પુરુષાર્થ ('આદર્શ પ્રકાશન'ના સ્થાપક અને દક્ષિણ ભારતની ચારેય ભાષાઓની સાઠેક કૃતિઓને સીધી ગુજરાતીમાં અનુવાદિત કરનાર શબ્દસેવી અને સ્વાતંત્ર્યવીર નવનીત મદ્રાસીની જીવનકથા)
'ક્રાંતિકારી વિચારક' (વડોદરાના અનોખા વિચારક રાવજીભાઈ પટેલ 'મોટા'ની જીવનકિતાબનાં પૃષ્ઠો)
કર્મયોગી (કુશળ કર્મયોગી અરુણ બૂચની જીવનકથાના કેટલાક અંશો, રજનીકુમાર પંડ્યા સાથે)
ગુઝરા હુઆ ઝમાના (હિન્દી ફિલ્મોમાં છ દાયકા જેટલી અભિનય કારકિર્દી ધરાવનાર વિખ્યાત ચરિત્ર અભિનેતાનાં ફિલ્મી જીવનનાં સંભારણાંનું સંપાદન)
નાનુભાઇ ભોંસલે: એક સમર્પિત રાષ્ટ્રવાદીની જીવનકથાનાં કેટલાક પૃષ્ઠો (આર.એસ.એસ.માં પ્રચારક તરીકે કાર્ય કરીને અનેકોનાં જીવનઘડતર કરનાર સમર્પિત અને પાયાના કાર્યકર એવા આગેવાનની જીવનકથા)
અનુવાદ
(અંગ્રેજીમાંથી ગુજરાતી)
પ્રજ્ઞા (મૂ.લે.: ઓશો)
મુક્તિ (મૂ.લે.: ઓશો)
સાહસ (મૂ.લે.: ઓશો)
નર (મૂ.લે.: ઓશો)
(ગુજરાતીમાંથી અંગ્રેજી)
Beyond the horizons (Translation of પુરુષાર્થની પેલે પાર, compiled by: Biren Kothari, with Rajnikumar Pandya)
The Wonderful Divine Idol (Part 1) (Translation of અદ્ભુત દિવ્યમૂર્તિ, by Gurjar yogi Dinkarnath)
The Wonderful Divine Idol (Part 2) (Translation of અદ્ભુત દિવ્યમૂર્તિ, by Gurjar yogi Dinkarnath)
તેમણે આકાશવાણી, વડોદરા કેન્દ્ર દ્વારા નિર્મિત હિન્દી ફિલ્મના ગીતકારો પર આધારીત સાપ્તાહિક કાર્યક્રમ 'ગીત તમારા હોઠો પર' માટે વિવિધ ગીતકારોનો પરીચય કરાવ્યો છે. એપ્રિલ,૨૦૦૭ થી તેઓ ઇન્ડીઅન પેટ્રોકેમિકલ્સ લિમિટેડ, વડોદરા જેવા વિશાળ ઔદ્યોગિક સાહસની નોકરી છોડી પૂરા સમયના વ્યાવસાયિક લેખક બન્યા છે.
કટાર
તેમણે જાન્યુઆરી, ૨૦૦૮ થી ઑગસ્ટ, ૨૦૧૧ સુધી 'અહા!જીંદગી' માસિકની 'ગુર્જરરત્ન' કોલમમાં પ્રતિભાશાળી ગુજરાતીઓનો પરિચય કરાવ્યો.બીરેન કોઠારીના બ્લૉગ સ્પોટ પરની વિગત
સંદર્ભ
શ્રેણી:ગુજરાતી સાહિત્યકાર
શ્રેણી:વ્યક્તિત્વ |
રાષ્ટ્ર ગીત | https://gu.wikipedia.org/wiki/રાષ્ટ્ર_ગીત | REDIRECT જન ગણ મન |
બ્રહ્મકુંડ | https://gu.wikipedia.org/wiki/બ્રહ્મકુંડ | thumb|બ્રહ્મકુંડ, સિહોર
બ્રહ્મકુંડ ગુજરાત રાજ્યના ભાવનગર જિલ્લાના સિહોર શહેરમાં આવેલો મંદિર કુંડ છે. તે જૂના શહેરની દક્ષિણ દિશાના કોટ નજીક આવેલો છે. એવું માનવામાં આવે છે કે તેનું બાંધકામ સિદ્ધરાજ જયસિંહે કરાવ્યું હતું.
ઇતિહાસ
બ્રહ્મકુંડની ચોક્કસ તારીખ અજ્ઞાત છે. તેનો ઉલ્લેખ સ્કંદ પુરાણમાં મળી આવે છે.
લોકવાયકા મુજબ, સોલંકી રાજા સિદ્ધરાજ જયસિંહ રાણકદેવીના શ્રાપથી ચર્મરોગથી પીડિત હતો. આ કુંડમાં સ્નાન કરવાથી તેનો રોગ મટ્યો હતો, તેથી સિદ્ધરાજે કુંડનું સમારકામ કરાવ્યું હતું. આ કુંડનું પાણી હજુ સુધી ચમત્કારિક ગણાય છે.મેરુતુંગ રચિત પ્રબંધ ચિંતામણીમાં પણ એનો ઉલ્લેખ છે. ૧૨મી સદીથી આ કુંડ અંગેના સંદર્ભ અને ઉલ્લેખ સિદ્ધરાજ સાથે મળી આવે છે.
તેનો આઈને અકબરીમાં પણ ઉલ્લેખ છે. કવિ ન્હાનાલાલ પોતાનાં હરિસંહિતા નામક મહાકાવ્યમાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ અહીં આવ્યાનું જણાવે છે.
સ્થાપત્ય
બ્રહ્મકુંડ મધ્યકાલીન સ્થાપત્ય શૈલીમાં બંધાયેલો છે અને તેની રચના પગથિયાંઓ, નાનાં મંદિરો, હિંદુ દેવી-દેવતાઓની મૂર્તિઓ, પથ્થરનું કોતરકામ અને સંકુલમાં દરેક જગ્યાએ કોતરણી અને કેટલીક વૈજ્ઞાનિક રચનાઓ ધરાવે છે.
કુંડની નજીક નીલકંઠ મહાદેવનું મંદિર આવેલું છે. નજીકમાં ગૌતમ તળાવ નામનું તળાવ અને ગોમતેશ્વર મંદિર આવેલું છે.
આ કુંડ ગુજરાત રાજ્ય સંરક્ષિત સ્મારક (S-GJ-35) છે. તેની દેખરેખ હાલમાં યોગ્ય રીતે થતી નથી.
સંસ્કૃતિ
શ્રાવણ માસના છેલ્લા દિવસે, એટલે કે ભાદરવી અમાસ અથવા ભાદ્રપદ અમાવસ્યાના દિવસે આ સ્થળે મેળો ભરાય છે, જેમાં આશરે એક લાખ લોકો મુલાકાત લે છે.
નોંધો અને સંદર્ભો
નોંધો
આ નામના ઘણા કુંડ ભારતમાં આવેલા છે, જેમાં હરિદ્વાર, પુષ્કર, વૃદાંવન અને આસામના કુંડોનો સમાવેશ થાય છે.
સંદર્ભો
શ્રેણી:જોવાલાયક સ્થળો
શ્રેણી:ધાર્મિક સ્થળો
શ્રેણી:સૌરાષ્ટ્ર
શ્રેણી:સિહોર તાલુકો
શ્રેણી:રાજ્ય સંરક્ષિત સ્મારક |
તોરણિયો ડુંગર | https://gu.wikipedia.org/wiki/તોરણિયો_ડુંગર | તોરણિયો ડુંગર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના નવસારી જિલ્લાના પાંચ તાલુકાઓ પૈકીના એક એવા વાંસદા તાલુકામાં સરા અને મહુવાસ ગામોની વચ્ચેના ભાગમાં આવેલો પર્વત છે. આસપાસના ગામોમાં આ ડુંગર પર આવેલા મંદિરો ધાર્મિક મહત્વ ધરાવે છે. લીલીછમ વનરાજીથી આચ્છાદિત પ્રદેશમાં આવેલ આ ડુંગર દેખાવમાં મન મોહી લે છે.
અહીં જવા માટે સરા લાઇન તરીકે ઓળખાતી બીલીમોરાથી વઘઇ જતી નેરોગેજ રેલ્વેમાં કેવડી રોડ સ્ટેશન પર ઉતરી એસટી બસ, રીક્ષા કે જીપ દ્વારા જઇ શકાય છે. મોટરમાર્ગે બીલીમોરા-વઘઇ રાજ્ય ધોરી માર્ગ પર આવેલા મહુવાસ ગામથી ઉત્તર દિશામાં સરા જતા સડકમાર્ગ દ્વારા જઇ શકાય છે. ફોટોગ્રાફી માટે આ ખુબજ સરસ જગ્યા છે.
અહીં વાહન પાર્કિંગ કે રહેવાની સગવડ ન હોવાને કારણે આજુબાજુના ગામમાં વાહન રાખી ઉપર ચઢવું પડે છે. આ ઉપરાંત આ ડુંગર ઉપર ચઢવા માટે પગથીયાંની સગવડ નથી, પરંતુ નાની કેડી દ્વારા સરળતાથી જઇ શકાય છે. ઉપર પણ નાસ્તા તેમ જ પીવાના પાણીની સગવડ ન હોઇ ખાસ સાથે લઇ જવું પડે છે. અહીંના મંદિરનું ખાસ આકર્ષણ તરતો પથ્થર, પથ્થર ઉપર શ્રીરામ અને સીતાજીના પગલાં, ઉપરાંત ડુંગરની પાછળની બાજુએ રહસ્યમયી ગુફા પણ છે.
આ ડુંગરની નજીકમાં વાંસદા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન આવેલું છે, જેની મુલાકાત લેવા માટે વન વિભાગ, ગુજરાત સરકારની પરવાનગી લેવી જરૂરી છે.
શ્રેણી:જોવાલાયક સ્થળો
શ્રેણી:વાંસદા તાલુકો
શ્રેણી:ગુજરાતના પર્વતો |
કૃષ્ણ | https://gu.wikipedia.org/wiki/કૃષ્ણ | કૃષ્ણ કે શ્રીકૃષ્ણ () હિંદુ સંસ્કૃતિના મોટા ભાગના ધર્મો અને સંપ્રદાયોમાં ભગવાન તરીકે પૂજાય છે. વળી કૃષ્ણને જગદ્ગુરુ કહેવામાં આવે છે. કૃષ્ણનું વર્ણન મોટે ભાગે શ્યામ વર્ણના કિશોર તરીકે જોવા મળે છે જે હંમેશા હાથમાં વાંસળી સાથે ફરતા હોય છે કે વાંસળી વગાડતા હોય છે. હિંદુ કથાઓમાં કૃષ્ણ એક મુત્સદ્દી સલાહકાર, ઉપદેશક, વગેરે રૂપે આલેખાયેલા છે, તેમની સાથે સંકળાયેલી કથાઓ વિવિધ સંપ્રદાયો અને સમુદાયોમાં બહોળા પ્રમાણમાં સાંભળવા મળે છે. ભલે આ વાતોમાં વર્ણવેલી અમુક હકીકતો જુદાજુદા સંપ્રદાયોમાં જુદીજુદી હોય, પરંતુ તેનું હાર્દ તો હંમેશા એકસરખું હોય છે.
જન્મ
thumb|કાલિયા નાગને નાથતો કૃષ્ણ
કૃષ્ણનો જન્મ શ્રાવણ વદ આઠમના રોજ થયો હતો તેથી તેમના જન્મનો દિવસ જન્માષ્ટમી તરીકે ઊજવાય છે. ભગવાન વિષ્ણુએ ધારણ કરેલા મુખ્ય દશ અવતારોમાં સૌથી પ્રચલિત બે અવતારો રામ અને કૃષ્ણના છે. કૃષ્ણ અવતાર તેમણે વૈવસ્વત મન્વંતરના અઠ્ઠાવીસમા દ્વાપરમાં કૃષ્ણના રૂપે દેવકીના પુત્ર રૂપે મથુરાના કારાગૃહમાં લીધો હતો.
મુખ્ય નામો
કૃષ્ણ
ઠાકર
કનૈયો / કાનુડો / ક્હાન / કાનાજી
ગિરિધર
ગોપાલ
યદુનંદન
દેવકીનંદન
નંદલાલ
યશોદાનંદન
હરિ
અચ્યુત
મુરલીધર
મોહન
શ્યામ / ઘનશ્યામ
દ્વારકાધીશ
માધવ
લાલો
યોગેશ્વર
ગોવિંદ
હૃષીકેશ
મુકુંદ
દામોદર
ગોકુલેશ
કેશવ
મધુસૂદન
વાસુદેવ
જનાર્દન
રણછોડરાયજી
માધવ
મુરારિ
જગન્નાથ
પુરુષોત્તમ
મનોહર
નારાયણ
નંદગોપાલ
બાળપણ
thumb|નૃત્ય પ્રદર્શનમાં કૃષ્ણનું પાત્ર ભજવતા કલાકાર
કૃષ્ણનો જન્મ મથુરાના કારાગૃહમાં થયો હતો. તેમની માતાનું નામ દેવકી અને પિતાનું નામ વસુદેવ હતું. કૃષ્ણ તેમના માતા-પિતાનું આઠમું સંતાન હતા. કૃષ્ણની પહેલાં તેમના ૭ ભાઈઓને તેમના મામા કંસે ક્રૂરતાપૂર્વક પોતાના મૃત્યુના ભયથી મારી નાખ્યા હતા. કૃષ્ણના જન્મ પછી તેમના માતા પિતાએ કંસ તેમના આઠમા સંતાનને મારી ન નાખે તે માટે દેવીશક્તિ દ્વારા પ્રેરાતા કૃષ્ણને કારાગૃહમાંથી બહાર કાઢીને પોતાના મિત્ર નંદજીના ઘેર મૂકવા નીકળ્યા. પણ ગોકુળ અને મથુરાના વચ્ચે યમુના નદી પાર કરવાની હતી. આઠમના રાત્રે વરસાદ વરસી રહ્યો હતો ને યમુનાજીના પાણી કૃષ્ણના પગ સ્પર્શ કરવા ઉછાળા મારી રહ્યું હતું. તેથી કૃષ્ણના પિતાએ તેમને ટોકરીમાં માથા ઉપર રાખ્યા હતા અને નદી પાર કરી રહ્યા હતા. એટલામાં તો કૃષ્ણના પગનો સ્પર્શ યમુના નદીએ ઉછાળો મારી કરી લીધો અને શાંત થઈ ગયા ત્યાર બાદ તેઓ નંદજીના ઘરમાં ગયા અને તેમના મિત્ર ને વાત કરી અને કૃષ્ણને યશોદાજીના પાસે મૂકીને તેમની પુત્રી નંદાને લઈ પાછા મથુરાની કેદમાં ગયા પછી દ્વારપાળ દ્વારા કંસને આઠમા સંતાનની જાણ થતાં કારાગૃહમાં પહોંચી દેવકીના નવજાત શિશુને મારવા તેણે તે શિશુ બાળકી હોવાની જાણ છતાં તેણે તે બાળકીને મારવા દીવાલથી અથડાવવાનો પ્રયાસ કર્યો. પણ તે બાળકી દેવી મા દુર્ગા હતા. તે કંસના હાથમાંથી છૂટીને આકાશમાં પ્રગટ થઈ ગયા અને કંસને કહ્યું કે તારો કાળ તને મારનારો પ્રગટ થઈ ગયો છે એવું કહીને આકાશમાં અલોપ થઈ ગયા તે દેવી દુર્ગા પુરાણ અનુસાર દેવી નંદાના નામે ઓળખાય છે.
જીવનનો ઉત્તરાર્ધ
મહાભારત મુજબ, કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધમાં ગાંધારીના તમામ સો પુત્રો મૃત્યુ પામ્યા હતા. દુર્યોધનના મૃત્યુ પહેલાની રાત્રે કૃષ્ણ ભગવાને ગાંધારીની મુલાકાત લીધી અને સમજાવ્યા પણ ગાંધારીએ કૃષ્ણને શ્રાપ આપ્યો કે તેમની સાથે સમસ્ત યાદવોનો વિનાશ થશે. કૃષ્ણ પોતે જાણતા હતા કે યાદવો ભવિષ્યમાં ખૂબ જ અભિમાની અને અધર્મી, ઘમંડી બની જશે જેથી તેઓએ "તથાસ્તુ" (તેથી તેમ થાય) કહેતાં ગાંધારીનાં ભાષણનો અંત આવ્યો હતો. શ્રીમદ્ ભાગવતમ્ અનુસાર ઋષિ દુર્વાસા સાથે યાદવ બાળકોએ મજાકમાં નાટક કર્યું હતું તેના પરિણામે તેમણે 'તમારો સમગ્ર સમુદાય મૃત્યુ પામે' એવો શ્રાપ આપ્યો હતો.
૩૬ વર્ષ પછી, કોઈ પણ લડત વગર યાદવોનો નાશ થયો. એક તહેવાર ખાતે યાદવો વચ્ચે યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું. કૃષ્ણના મોટા ભાઈ બલરામે તો યોગની મદદથી પોતાનું શરીર છોડી દીધું હતું. કૃષ્ણએ જંગલમાં એક વૃક્ષ હેઠળ ધ્યાન શરૂ કર્યું ત્યારે એક શિકારીનું તીર તેમના ડાબા પગમાં લાગતા તે સમયે જ તેમનું મૃત્યુ થયું. આ સ્થળ આજે ભાલકા તીર્થ તરીકે ઓળખાય છે, જે ગુજરાતમાં સોમનાથની નજીક આવેલું છે. પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર એ શિકારી રામાવતાર સમયમાં થઈ ગયેલા સુગ્રીવનો ભાઈ બાલી હતો. તે અવતારમાં રામે બાલીનો વધ છળથી કર્યો હતો આથી બાલીએ વરદાન માગ્યું હતું કે દ્વાપરમાં પોતાના હાથે કૃષ્ણનું મૃત્યુ થાય.
ભાગવત મહાપુરાણમાં જણાવ્યા મુજબ જે સમયે કૃષ્ણએ દેહ છોડ્યો તે ઘડીએ જ દ્વાપર યુગનો અંત થયો અને કળિયુગનો પ્રારંભ થયો.
હિંદુ ધર્મની સાંપ્રદાયિક માન્યતાઓ
હિંદુ ધર્મમાં વૈષ્ણવ માન્યતા ભગવાન કૃષ્ણ વિષે એકેશ્વરવાદ ધરાવે છે, બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો વૈષ્ણવ માન્યતા ધરાવતા દરેક સંપ્રદાયમાં ભગવાન કૃષ્ણને જ આરાધ્ય દેવ ગણવામાં આવે છે. 'રૂઢિચુસ્ત ગૌડીય વૈષ્ણવો'ના મત મુજબ કૃષ્ણનું સ્વરૂપ ત્રણ પ્રકારે વિસ્તાર પામે છે, તેમનું સ્વયં રૂપ અથવા તો દિવ્ય સ્વરૂપ સ્વયંસ્થિત છે એટલે કે અન્યાશ્રિત નથી. તેમનું તદેકાત્મ રૂપ હૂબહૂ તેમના મૂળ રૂપ જેવું જ છે, પરંતુ દેખાવમાં તે કૃષ્ણના મૂળ દેખાવ કરતાં જુદું હોય છે, (જેમકે નારાયણ કે વાસુદેવ રૂપ). તેમના આવેશ રૂપમાં કૃષ્ણ પોતાના મૂળ રૂપના જુદા જુદા અંશ સાથે વિવિધ સ્વરૂપે અવતરે છે.
શાસ્ત્રીય વિગતો અને જ્યોતિષીય ગણતરીઓના આધારે પરંપરાગત માન્યતા કૃષ્ણના જન્મની તારીખ ૧૮ કે ૨૧ જુલાઈ, ઇ.પૂ. ૩૨૨૮ હોવાની ધારણા બાંધવામાં આવે છે. કૃષ્ણ મથુરાના રાજપરિવારના હતા, અને રાજકુમારી દેવકી અને તેમના પતિ વસુદેવના કુળમાં જન્મેલા આઠમા પુત્ર હતા. મથુરા એ રાજધાની હતી, જેમાં કૃષ્ણના માતા-પિતા વસુદેવ અને દેવકીનો સંબંધ હતો. દેવકીનો ભાઈ રાજા કંસ, તેના પિતા રાજા ઉગ્રસેનને કેદ કરીને રાજગાદીએ બેસી ગયો હતો. દેવકીના આઠમા પુત્રના હાથે તેના મૃત્યુની આગાહી કરનારી એક ભવિષ્યવાણીથી ડરીને તેણે આ દંપતિને કારાવાસમાં પૂર્યા હતા. કંસે પ્રથમ છ બાળકોની હત્યા કર્યા પછી, બલરામને રોહિણીના પુત્ર તરીકે સ્થાનાંતરિત કર્યા પછી કૃષ્ણએ દેવકીના પુત્ર તરીકે જન્મ લીધો હતો.
વસુદેવ માનતા હતા કે કૃષ્ણનું જીવન જોખમમાં છે, કૃષ્ણને ગોકુળમાં તેમના પાલક માતાપિતા યશોદા અને નંદ બાવાએ ઉછેર્યા હતા. તેમના અન્ય બે ભાઈબહેનો પણ બચી ગયા, બલરામ (દેવકીનું સાતમું સંતાન, રોહિણીના ગર્ભાશયમાં પરિવર્તિત, વાસુદેવની પ્રથમ પત્ની) અને સુભદ્રા (વાસુદેવ અને રોહિણીની દીકરી, જે બલરામ અને કૃષ્ણ કરતા ઘણી પાછળ જન્મી હતી). ભાગવત પુરાણ મુજબ, એવું માનવામાં આવે છે કે કૃષ્ણ વસુદેવના મનથી દેવકીના ગર્ભાશયમાં "માનસિક પ્રસારણ" દ્વારા જન્મ્યા હતા. હિન્દુઓ માને છે કે તે સમયે, આ પ્રકારનું સંઘર્ષ માણસો માટે શક્ય હતું. "ઉપર જણાવેલા બધાં જ અવતારો ભગવાનના અંશાવતાર છે, અથવાતો અંશાવતારના અંશ છે, પરંતુ કૃષ્ણ તે સ્વયં પૂર્ણ પુરુષોત્તમ ભગવાન છે. જુઓ મૅકડૅનીયલ, જુન, "ફૉક વૈષ્ણવીઝ્મ એન્ડ ઠાકુર પંચાયત: લાઇફ એન્ડ સ્ટેટસ અમોંગ વિલેજ કૃષ્ણ સ્ટૅચ્યુઝ" વૈષ્ણવ શિક્ષાનું અગત્યનું પાસું એ છે કે તેમાં ભગવાન, એટલે કે શંકર અથવા વિષ્ણુ પણ પરમ ભગવાન તો કૃષ્ણ સદેહે વર્ણવવામાં આવે છે અને તેમનાં દ્વારા થયેલા સર્જનને પણ વાસ્તવિકતામાં બતાવવામાં આવે છે.
વૈષ્ણવ માન્યતામાં કૃષ્ણ અને વિષ્ણુ વચ્ચેનો ખરેખરો સંબંધ, ખાસ કરીને કોણ પહેલા આવ્યું અને કોણ તેનો અવતાર છે તે વિષે, હંમેશા ચર્ચાઓ અને મતમતાંતર પ્રવર્તતા આવ્યાં છે. વૈષ્ણવ માન્યતાના લગભગ બધાં જ સંપ્રદાયોમાં વિષ્ણુને પરમાત્મા માનવામાં આવે છે જે બધાં જ અવતારોનાં મૂળ સ્રોત છે, જ્યારે કૃષ્ણને વિષ્ણુના પૂર્ણ અવતાર તરીકે પૂજવામાં આવે છે અને તે કારણે જ તેમને વિષ્ણુથી અભિન્ન ગણવામાં આવે છે. કેટલાંક વૈષ્ણવ સંપ્રદાયોમાં (જેમકે ગૌડીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાય), વલ્લભ સંપ્રદાય (પુષ્ટિ માર્ગ) અને નિંબાર્ક સંપ્રદાયમાં કૃષ્ણને સ્વયં ભગવાન તરીકે પૂજવામાં આવે છે અને તેમને બધાં જ અવતારોનાં મૂળ ગણવામાં આવે છે, વિષ્ણુને પણ કૃષ્ણનો અવતાર માનવામાં આવે છે.
સંદર્ભ
શ્રેણી:મહાભારત
શ્રેણી:હિંદુ દેવતા
શ્રેણી:વિષ્ણુના દશાવતાર |
બારડોલી | https://gu.wikipedia.org/wiki/બારડોલી | thumb|350px|બારડોલી નગર
બારડોલી (અંગ્રેજી : Bardoli) દક્ષિણ ગુજરાતનું મહત્વનું શહેર છે. આ શહેર નગરપાલિકાનો દરજ્જો ધરાવે છે. બારડોલી સુરત જિલ્લાના બારડોલી તાલુકામાં આવેલું છે.
ભૂગોળ
બારડોલીનું ભૌગોલિક સ્થાન છે. Falling Rain Genomics, Inc - Bardoli સમુદ્રની સપાટીએથી બારડોલીની સરેરાશ ઉંચાઇ ૨૨ મીટર (૭૨ ફુટ ) છે.
ઇતિહાસ
બારડોલી નગર ઐતિહાસિક નગર છે. સ્વાતંત્રતાના ઇતિહાસમાં આ નગરનું નામ સુવર્ણ અક્ષરે લખાયેલું છે. આ નગરનો પ્રાચીન ઇતિહાસ કોઈ પણ પુસ્તકમાં ઉપલબ્ધ નથી. પરંતુ બારડોલી નજીકમાં આવેલ કેદારેશ્વરના પ્રાચીન ઇતિહાસ સાથે બારડોલી સંકળાયેલું છે. હાલની મીંઢોળા નદી પ્રાચીનકાળમાં મંદાકીની નદી તરીકે ઓળખાતી હતી. તેમાં પ્રચંડ પૂર આવવાથી પ્રાચીન નગર કેદારેશ્વર નગરનો નાશ થયો અને લોકોએ સ્થળાંતર કરી બાળાદેવી મંદિર આગળના ઉચાણવાળા ભાગમાં જઈ વસવાટ કર્યો હતો. વખત જતા આ સ્થળનું નામ બાળાદેવી પરથી બારડોલી થયું તેવી લોકવાયકા છે.
પ્રાચીન સમયથી મરાઠા રાજ્યના ઉદય સુધી બારડોલી ગામનું કશું મહત્વ ન હતું. સરભોણ તથા વાલોડમાં આવેલી વહીવટી કચેરીઓ દ્વારા પ્રાદેશિક વિસ્તારનું સંચાલન થતું હતું. વિક્રમ સંવત ૧૯૫૬માં જ્યારે દુકાળ પડ્યો, જે આજે પણ છપ્પનીયો દુકાળ તરીકે જાણીતો છે. એ દુકાળમાં રાહતના પગલા ભરવા માટે બ્રિટીશ સરકારે સુરત – ભુસાવળ રેલ્વે લાઈન નાંખવાનું કામ હાથ ધર્યું ત્યારે રેલ્વે એ પોતાના વહીવટી તંત્ર માટે બારડોલીની પસંદગી કરી હતી. ત્યારબાદ જ આ બારડોલી નગર પ્રકાશમાં આવ્યું અને સતત પ્રગતિ કરતું રહ્યું.
બ્રિટીશરાજ
મહાત્મા ગાંધીજીએ દક્ષિણ આફ્રિકામાં ગોરી સલ્તન સામે સત્યાગ્રહ આદર્યો હતો ત્યારે તેમના મોટા ભાગના અનુયાયીઓ બારડોલીના હતા. બારડોલીની પ્રજાના આત્મવિશ્વાસ અને અડગ હિમ્મત વિષે ગાંધીજીને પુરો વિશ્વાસ હતો. જ્યારે સને ૧૯૨૮માં સરકારી વેરાઓ વિરુધ્ધમાં ગોરી સલ્તનત સામે સત્યાગ્રહ શરૂ કરવા માટે બારડોલીની પસંદગી કરેલી અને સત્યાગ્રહીઓના નેતા તરીકે વલ્લભભાઈ પટેલની વરણી કરવામાં આવી હતી. આ સત્યાગ્રહ સફળ થતા વલ્લભભાઈ પટેલને ‘સરદાર’નું બીરૂદ આપવામાં આવ્યું હતું.
બારડોલી સત્યાગ્રહ
ઈ.સ. ૧૯૨૮માં થયેલ બારડોલી સત્યાગ્રહ ભારતના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં ગુજરાતના બારડોલીમાં ઘટેલી એક મહત્વપૂર્ણ ઘટના છે. આ સત્યાગ્રહ એ સવિનય કાનૂન ભંગની ચળવળનો એક ભાગ હતો. આની સફળતાને કારણે શ્રી વલ્લભભાઈ પટેલ રાષ્ટ્રીય સ્તરે એક નેતા તરીકે ઉભરી આવ્યાં અને દેશના સરદાર તરીકે ઓળખાયા.
આજનું બારડોલી
બારડોલી મીંઢોળા નદી કિનારે વસેલું શહેર છે. જેનો વહીવટ બારડોલી નગર પાલિકા દ્વારા થાય છે. નગરમાં ચાર મુખ્ય માર્ગો છે: સ્ટેશન રોડ, ગાંધી રોડ, લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી રોડ અને અસ્તાન અને બાબેન ને જોડતો રોડ. બારડોલીને બે જુના નગર અને નવા નગરમાં વહેચી શકાય. શ્રી કેદારેશ્વર મહાદેવનું મંદિર, સ્વરાજ આશ્રમ અને સરદાર મ્યુઝીયમ જોવાલાયક સ્થળો છે.
બારડોલી વિસ્તારનું અર્થતંત્ર મોટેભાગે ખેતી, ખેતીવિષયક સંસાધનો પર આધારિત છે. જેમાં બારડોલી સુગર ફેક્ટરીનો મોટો ફાળો છે. બા.સુ.ફે. બારડોલીના અર્થતંત્રમાં પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે ભાગ ભજવે છે.
બારડોલી નગર પાસેથી રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ ૬ પસાર થાય છે જે સુરત અને ધુલિયાને જોડે છે અને આ માર્ગ બારડોલીથી ૧૫ કિમી કડોદરા મુકામે અમદાવાદ-મુંબઈ રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ ૮ ને મળે છે. હાલ ધુલિયા-હજીરા બાયપાસ માર્ગનું કાર્ય ચાલે છે આ યોજનાથી બનેલા બાયપાસ માર્ગથી હજીરા જતા વાહનો બારડોલી શહેરની બહારથી નીકળી જશે જેથી બારડોલી માં વિકરતી વાહનવ્યવહારની સમસ્યામાં રાહત થશે. બારડોલી તેની આજુબાજુના અગત્યના શહેરોથી સરેરાશ ૩૦ કિમીના અંતરે આવ્યું હોવાથી બારડોલીને પોતાના આ ભૌગોલિક સ્થાનનો ફાયદો મળે છે. બારડોલી રેલ્વે સ્ટેશન તાપ્તી લાઈન પર આવેલું અગત્યનું સ્ટેશન છે. બારડોલીમાં GSRTC (ગુજરાત સ્ટેટ રોડ ટ્રાન્સપોર્ટ કો.)ના બે સ્ટેશનો આવેલા છે: ૧. મુખ્ય બસ સ્ટેશન - જે બારડોલી રેલ્વે સ્ટેશનની સામે છે. ૨.બારડોલી લીનીયર સ્ટેશન - જે બારડોલીના જુના વિસ્તારમાં સ્થિત છે.
બારડોલીમાં અને તેની આજુબાજુના ગામોમાં રહેતા NRI (Non Resident Indian) અને બીજા ઉદાર દાતાઓ જેવાકે બા.સુ.ફે., સહકારી મંડળીઓ ના સહયોગથી આજે બારડોલી ગુજરાતનું મોખરાનું શિક્ષણ-કેન્દ્ર બનવા આગળ વધી રહ્યું છે. બારડોલી અને બારડોલીના આજુબાજુના વિસ્તારમાં સ્નાતક, એન્જીન્યરીંગ, ટેકનોલોજી, ફાર્મસી, મેનેજમેન્ટ, ઔધોગિક તાલીમની કોલેજો અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ આવેલી છે.
બારડોલીનું પોતાનું BSNL એક્ષ્ચેન્જ છે જે બારડોલી અને તેના આજુ બાજુ ના વિસ્તારમાં BSNLની વિવિધ સેવાઓ પૂરી પાડે છે. મનોરંજન માટે બે સિનેમાગૃહો: અલંકાર અને મિલાનો આવેલ છે, રંગઉપવન નામનું જાહેર નાટ્ય સ્થળ આવેલું છે અને શહેરના અલગ અલગ વિસ્તારોમાં બગીચાઓ આવેલા છે. નગરના લોકો ખાણી-પીણીના શોખીન હોવાથી નગરમાં આ ઉદ્યોગ પણ ખુબજ ઝડપથી વિકસી રહ્યો છે.
બારડોલીમાં સુરત રોડ પર જૂના વાહનો (કારો અને મોટરસાયકલ) લે-વેચ મોટા પાયે થાય છે.
નગરના જાહેર સ્થળો
શ્રી કેદારેશ્વર મંદિર- આ શિવાલય નગરથી આશરે ૪ કિમીના અંતરે ધુલિયા રોંડ પર આવેલું છે.
બારડોલી સુગર ફેક્ટરી- ’શ્રી ખેડૂત સહકારી ખાંડ ઉદ્યોગ મંડળી લી. બારડોલી’થી જાણીતી સહકારી ક્ષેત્રની સુગર ફેકટરી બારડોલીના બાબેન ગામે સ્થિત છે.
સ્વરાજ આશ્રમ - બારડોલી સત્યાગ્રહ અને ભારતની આઝાદી માટેની ચળવળ નું સાક્ષી અને હાલમાં પોતાના લોકોઉપયોગી કાર્યોથી નગરને શોભાવતું સ્થળ.
સરદાર પટેલ મ્યુઝીયમ - સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલની જીવનચરિત્રને તસ્વીરો, મૂર્તિઓમાં જીવંત રાખતું સ્થળ.
બારડોલી નગરપાલિકા
આઝાદી પછી બારડોલી નગરનો વહીવટ જિલ્લા લોકલ બોર્ડ દ્વારા થતો હતો. ત્યારબાદ બારડોલી ગ્રામ પંચાયત બની હતી. નગરનો વિકાસ અને વસ્તી વધારાના કારણે ૧૯૬૮ થી બારડોલી નગર પંચાયત થઈ હતી. અને ત્યારબાદ ૧૯૮૬ થી બારડોલી નગરપાલિકા બની છે. જે કાર્યરત છે બારડોલી નગરપાલીકા બારડોલીના ઉપલીબજાર, સરદાર ચોક વિસ્તારમાં આવેલી છે.
સને -૨૦૦૧ની વસ્તીના ધોરણે નગરપાલિકાઓના અ, બ, ક, ડ વર્ગોમાં વર્ગીકૃત કરેલ છે. ગુજરાત સરકારના ઉપસચિવશ્રીના શહેરી વિકાસ અને શહેરી ગૃહ નિર્માણ વિભાગના પરિપત્ર ક્રમાંક : નપમ/૧૧૨૦૦૫/૧૪૯૮/૨ ગાંધીનગરના તા.૦૧/૦૩/૨૦૦૫ મુજબ બારડોલી નગરપાલિકાનો સમાવેશ ‘બ’ વર્ગમાં કરેલ છે.
શૈક્ષણિક સંકૂલો
બારડોલી પ્રદેશ કેળવણી મંડળ સંચાલિત શૈક્ષણિક સંકૂલો
વિદ્યાભરતી ટ્રસ્ટ સંચાલિત શૈક્ષણિક સંકૂલો
વિદ્યાભારતી ટ્રસ્ટ કોલેજ ઓફ BBA એન્ડ BCA.
વિદ્યાભારતી ટ્રસ્ટ કોલેજ ઓફ ફાર્મસી.
S. N. પટેલ ઇન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ ટેકનોલોજી એન્ડ રીસર્ચ.
વિદ્યાભારતી ટ્રસ્ટ કોલેજ ઓફ પોલીટેકનીક.
વિદ્યાભારતી ટ્રસ્ટ કોલેજ ઓફ એજ્યુકેશન.
S.V.પટેલ એજ્યુકેશન સોસાયટી સંચાલિત શૈક્ષણિક સંકૂલો
N. G. પટેલ પોલીટેકનીક
બારડોલીમાં ચાલતી પરિયોજનાઓ
૨૦૧૨-૧૩
ગુજરાત ગેસ કંપની લી. દ્વારા ઘેર ઘેર પાઈપલાઈન દ્રારા રાંધણગેસ વિતરણ થઇ રહયુ છે.
બારડોલી નજીકથી પસાર થતો ધુલિયા ધોરીમાર્ગને બારડોલીની બહારથીજ (પલસાણા રોડ થકી) હજીરા સાથે જોડી રહ્યા છે.
બારડોલી સ્મશાન ગૃહનું નવીનીકરણ
આ પણ જુઓ
બારડોલી રેલ્વે સ્ટેશન
સંદર્ભ
બાહ્ય કડીઓ
ગુજરાત પ્રવાસન નિગમની વેબસાઇટ પર બારડોલી વિશે માહિતી
બારડોલી
Category:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
Category:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:બારડોલી તાલુકો |
ચિખલી | https://gu.wikipedia.org/wiki/ચિખલી | ચિખલી ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલા નવસારી જિલ્લાના ચિખલી તાલુકાનું તાલુકા મથક છે.
અહીંથી દિલ્હીથી મુંબઇ તરફ જતો રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ નં. ૮ પસાર થાય છે. વળી બીલીમોરા, વાંસદા, વઘઇ, સાપુતારા, નાસિક, ખેરગામ, ધરમપુર, નાનાપોંઢા, વાપી વગેરે સ્થળો સાથે રાજ્ય ધોરી માર્ગ દ્વારા ચિખલી જોડાયેલ છે. અહીંથી નજીકનું રેલ્વે સ્ટેશન ચિખલી રોડ (નેરોગેજ રેલ્વે માટે) ૨ (બે) કિલોમીટર જેટલા અંતરે ઉત્તર દિશામાં તેમ જ બીલીમોરા (બ્રોડગેજ રેલ્વે માટે) ૧૦ (દસ) કિલોમીટર જેટલા અંતરે પશ્ચિમ દિશામાં આવેલ છે.
ચિખલી ખાતે સામુહિક આરોગ્ય કેન્દ્ર, ગુજરાત રાજ્ય પરિવહન નિગમનું બસ સ્ટેશન, માધ્યમિક શાળા, પૂર્વ પ્રાથમિક શાળા, પ્રાથમિક શાળા, ઉચ્ચતર માધ્યમિક શાળા, આર્ટસ તેમ જ કોમર્સ કોલેજ જેવી સવલતો પ્રાપ્ય છે. આ ઉપરાંત અહીં સિનેમા થીયેટર, શોપિંગ સેન્ટરો, રેસ્ટોરન્ટો વગેરે જોવા મળે છે. આસપાસના ગામોનું કેન્દ્ર હોવાને કારણે અહીં દરેક જાતની વસ્તુઓ માટેનું બજાર મોટા પાયે વિકસેલું જોવા મળે છે.
સંદર્ભ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:નવસારી જિલ્લામાંનાં રેલ્વે સ્ટેશનો
શ્રેણી:ચિખલી તાલુકો |
જલાલપોર | https://gu.wikipedia.org/wiki/જલાલપોર | જલાલપોર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના નવસારી જિલ્લાના જલાલપોર તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે.
ભૂગોળ
જલાલપોર નવસારી શહેરની પશ્ચિમ દિશામાં આવેલું છે.
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો
શ્રેણી:જલાલપોર તાલુકો |
સોનગઢ | https://gu.wikipedia.org/wiki/સોનગઢ | સોનગઢ ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલા તાપી જિલ્લાના સોનગઢ તાલુકાનું નગર અને તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે.
સ્થાન
સોનગઢ સુરત-ધુલિયા રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ નં. ૬ તેમ જ સુરત-નંદરબાર-જલગાંવ જતી રેલ્વે લાઇન (ટાપ્ટી લાઇન) પર આવેલું મહત્વનું મથક છે.
સોનગઢનો કિલ્લો
સુરત-ધુલિયા માર્ગની બાજુ પર આવેલ ઊંયી ટેકરી પર તાલુકા મથક સોનગઢમાં સયાજીરાવ ગાયકવાડે બંધાવેલ પ્રાચીન કિલ્લો ઈ.સ. ૧૭૨૯થી ગાયકવાડોનું મુખ્ય થાણું હતું.
સાહિત્યમાં
ગુજરાતી સર્જક અને વિવેચક સુરેશ જોષીએ પોતાના જનાન્તિકે નામનાં નિબંધસંગ્રહમાં સોનગઢના કિલ્લાનું તથા ત્યાંના પ્રાકૃતિક સૌંદર્યનું ચિત્રાત્મક વર્ણન કર્યું છે.
સંદર્ભ
શ્રેણી:ગુજરાતનાં શહેરો અને નગરો
શ્રેણી:ગુજરાતનાં તાલુકા મથકો |