Soressaa/oromo_name · Datasets at Hugging Face

text stringlengths 0 196k
uumamee fi fedhiiwwan isaanii kan eegsisu dha mormii jedhu fidan.
Xiinxala seena qabeessa sirna kaappitaalistii yeroo sana jabaachaa dhufe
irratti kennuun, sirnichi "sirna daldala garbaa" bifa isaa jijjiirrachuun as
bahe akka ta'e dubbatan. Garaagarummaan gooftaa fi garba gidduu jiru;
riqichi sirna cunqursaa abbaa lafaa fi warra abbaa lafaatiif qotanii bulan
(ciisanyaa) wal-quunnamsiisu darbee ce'uun abbaa qabeenyichaa fi
dafqaan bulaa gidduutti itti fufeera jechuun yaada mormii dhiyeeffatan.
Akka yaada mormii warra soshaalistii kanaatti, hiikni bilisummaa warra
libiraalistii dhiphaa fi dogoggora dha. Libiraalizimiin bilisummaa
"hidhaa namaa irraa bilisoomuu" jedhee yommuu hiiku, soshaalizimiin
immoo "cedheedha cunqursaa caasaa ijaaramaa ture irraa bilisoomuu"
jedheetu hiika. Ifaa-ifatti soshaalizimiin xiyyeffannoon isaa sirni gitaa
hafee addunyaa wal-qixxummaan dhala namaa keessatti mirkanaa'e
uumuu dha.
Soshaalizimiin sirni namoonni firii dhama'inaa fi dafqa isaanii namoota
biraaf akka dabarsanii kennan taasisu barbadaa'uu qaba jedhee amana.
Sirna garbaa keessatti "garbichi" guyyaa guutuu dhama'aa olullee, firiin
dafqa isaa gooftaa isaatiif ta'a malee isaaf miti. Haaluma kanaan,
sooranni "garbichaaf" guyyaa guyyaan kennamu sun akka guyyaa itti
aanu hojii irratti argamuuf qofaa dha. Hojjetee argachuu fi qixa firii hojii
isaatiin carraa jijjiiramuu hin qabu. Sirna kaappitaalistiitiinis, gitni
hojjetaa "amoolee" guyyaa guyyaan arraabamuun ala amalli
namummaa isaa kan isa gaafatu, hojjetee argachuu fi fedhii
badhaadhuuf qabu kan isaaf guutu miti. Firii dafqa isaatii iyyuu abootii
qabeenyaatu jalaa fudhata. Oomisha dabalataa omishus omishuu
baatus, mindaan isa qaqqabdu "amoolee" dha

Abbootiin qabeenyaa oomishaaf galtee vvanta ta'u kanneen akka lafaa
fi kaappitaala abbummaadhaan qabachuu waan danda'aniif firii dafqa
"garbichaa" fudhachuuf carraa argatu. Haala kana jijjiiruufis sirni
abbootii qabeenyaaf ajajajamuu fi fayyaduu guutumaan guutuutti
dhabamsiifamuu qaba ejjannoo jedhu qabatan. Keessummaa
maddisiistonni yaada soshaalizimii warri jalqabaa kaappitaalizimiin ofiin
of-danqee of-kuffisuun isaa fi karaa irra ol-ba'een burkutaa'ee gadi
bu'uun isaa hin oolu jedhanii raajan. Kanaafuu, dafqaan bultoonni
addunyaa akka wal-cina dhaabbatan akeekkachiisan.
Abjuun warra soshaalistiis, paartii irree qabeessaa fi dafqaan bultootaan
hoogganamu hundeessuun, irree cimaan sirna awwaalcha
kaappitaalizimii saffisiisuu kan jedhu ture. Kunis, sirna abbaa irree
dafqaan bultootaa yeroof hundeessuun abbootii qabeenyaa balleessuu
dha. Mootummaan warraaqsa akkanaatiin ijaaramus yaad-rimee
diinagdee ajajaa hojiirra kan oolchu yommuu ta'u, abbaan qabeenyaa
humnoota oomishaa qabachuu isaatiin dafqaan bultoota buqqisuun
akka hin jiraanne mootummaan harka keessa seensisee to'annaa
gochuu irratti kan xiyyeeffate dha. Yaada kanaan warraaqsonni hedduun
biyyoota hedduu keessatti akka taasifaman godhe.
Akka kallattii siyaasaa kanatti warraaqsa cunqurfamtootaatiin
yeroodhaaf mootumman abbaa irree uumamuu ol-aantummaa abbootii
qabeenyaa balleessuun sirna lammiileen hunduu ittiin wal-qixxaatan
uuma. Yaadni kun biyyoota seenaa Awurooppaa irraa adda ta'e qabanii
fi industiriin itti hin babal'annetti (fakkeenyaaf, Eeshiyaatti) akka hojjetu
taasisuuf sirna oomishaa kaappitaalizimiin duraa yookiin irra caalaan
haala qonnaan bultootaa waliin wal-qabsiisuun xiinxaluuf yaaliin ni
taasifame.

Kaappitaalizimiin akka ilaalcha wal-faallessaa libiraalizimiinis ta'e
soshaalizimiitiin tilmaamame hin taane. Warri libiraalizimii akka
eeganitti namoota hunda (yookiin yoo xiqqaate harka caalaa)
fayyadamaa taasisuu hin dandeenye. Warri soshaalistii akka raaganitti
of-danqee of hin kufisne. Sirumaa yommuu miini dheedhii fi gabaan
jalaa hanqatu addunyaawwan haaraa abuuruun babal'achuusaa itti fufe.
Haaluma kanaanis, yaadonni soshaalizimii fi libiraalizimii keessa turan
babal'achuu isaanii itti fufan. Haaluma kanaanis, yaadonni soshaalizimii
fi libiraalizimii keessa turan filannoowwan biroos maddisiisuu eegalan.
Wal-riguun kallattiiwwan siyaasaa soshaalizimii fi libiraalizimii gidduutti
taasifame, "bilisummaa" fi "wal-qixxummaa" akkamitti walitti araarsina
gaaffiin jedhu akka mul'atee ba'u taasise. Gama tokkoon mootummaan
"hojiin kee si haa baasu" jedhee guutumaan guutuutti gabaa keessaa
harka isaa sassaabbatee ba'udhaan taa'ee haa ilaalu yaadni jedhu sun
bu'a-qabeessa akka hin taanee fi fooyya'insi hanga tokko taasifamee
mootummaan to'annaa taasisuu akka qabu, qama biraatiin immoo
mootummaan gabaa cafaqee harka isaa keessatti qabachuun
bilisummaa namoonni hojjetanii badhaadhuurratti qaban irratti miidhaa
kan fiduu fi walumaagalatti, misooma kan sakaalu ta'uun isaa bal'inaan
fudhatama argate. Rakkoowwan hojjettootaa kanneen hir'isan kanneen
akka gamtaa hojjettootaa, umurii sooramaa, sa'aatii hojii fi kaffaltii gad
aanaa murteessuu fi kkf jabaachaa deeman. Xiyyeeffannaan biyyoonni
bilisummaaf kennan sadarkaan dimookiraatummaa isaanii akka biyya
mootummaa abbaa-irree yookiin mootummaa dimookiraatawaatti akka
waamaman isaan taasisaa dhufeera. Gama biraatiin, xiyyeeffannoon
biyyoonni bilisummaaf akka waliigalaatti kennan jireenya gadadoo
lammiilee fi gaaffii itti fayyadamummaa haqa-qabeessa ta'e hiikuurratti
kaka'umsi qaban kan ittiin madaalamu ta'eera, Biyyoota toora dimookiraasiitti ramadaman addaan baafannee
xiyyeeffannoo isaan wal-qixxummaaf kennan yoo ilaalle, kallattii siyaasa
isaanii waliigalaa nu agarsiisa. Libiraalistoonni jireenyi gadadoo
lammilee kan furmaata argatu badhaadhinni waliigalaa yommuu
dhufudha jedhanii amanuu. Kanaafis, itti gaafatamummaa nageenya
hawaasummaa mirkaneessuu lammileedhumaaf kennuun itti fayyadama
wal-qixxeef xiyyeeffannoo gad-aanaa qabaachuu isaanii mul'isaniiru.
Biyyoonni kunniin hojii nageenya hawaasummaa isaanii keessatti
xiyyeeffannaan isaanii inni guddaan dhimma lammilee balaaf
saaxilamaniif deeggarsa taasisuu malee dhimmi itti fayyadamummaa
wal-qixaa hagana kan isaan dhiphisu miti. Xiyyeeffannoon isaanii inni
guddaan kennaa deeggarsaa warra rakkataniif dhiheessuu irratti kan
hundaa'e dha. Kennaa deeggarsaarra furmaanni guddaa rakkoo
nageenya hawaasummaa hiiku gabaa dha jedhanii amanu.
Gama biraatiin, biyyoonni aadaa biyyaa jabeessan (conservative)
jedhaman nageenya hawaasummaa lammiileef xiyyeefannaa hanga
tokko kennuun sirna wabii adda addaa diriirsaniiru. Sirnoonni wabii
kunniin gumaacha lammilee irratti kan bu'uureffatanii fi qixa hojjetoonni

uumamee fi fedhiiwwan isaanii kan eegsisu dha mormii jedhu fidan.

Xiinxala seena qabeessa sirna kaappitaalistii yeroo sana jabaachaa dhufe

irratti kennuun, sirnichi "sirna daldala garbaa" bifa isaa jijjiirrachuun as

bahe akka ta'e dubbatan. Garaagarummaan gooftaa fi garba gidduu jiru;

riqichi sirna cunqursaa abbaa lafaa fi warra abbaa lafaatiif qotanii bulan

(ciisanyaa) wal-quunnamsiisu darbee ce'uun abbaa qabeenyichaa fi

dafqaan bulaa gidduutti itti fufeera jechuun yaada mormii dhiyeeffatan.

Akka yaada mormii warra soshaalistii kanaatti, hiikni bilisummaa warra

libiraalistii dhiphaa fi dogoggora dha. Libiraalizimiin bilisummaa

"hidhaa namaa irraa bilisoomuu" jedhee yommuu hiiku, soshaalizimiin

immoo "cedheedha cunqursaa caasaa ijaaramaa ture irraa bilisoomuu"

jedheetu hiika. Ifaa-ifatti soshaalizimiin xiyyeffannoon isaa sirni gitaa

hafee addunyaa wal-qixxummaan dhala namaa keessatti mirkanaa'e

uumuu dha.

Soshaalizimiin sirni namoonni firii dhama'inaa fi dafqa isaanii namoota

biraaf akka dabarsanii kennan taasisu barbadaa'uu qaba jedhee amana.

Sirna garbaa keessatti "garbichi" guyyaa guutuu dhama'aa olullee, firiin

dafqa isaa gooftaa isaatiif ta'a malee isaaf miti. Haaluma kanaan,

sooranni "garbichaaf" guyyaa guyyaan kennamu sun akka guyyaa itti

aanu hojii irratti argamuuf qofaa dha. Hojjetee argachuu fi qixa firii hojii

isaatiin carraa jijjiiramuu hin qabu. Sirna kaappitaalistiitiinis, gitni

hojjetaa "amoolee" guyyaa guyyaan arraabamuun ala amalli

namummaa isaa kan isa gaafatu, hojjetee argachuu fi fedhii

badhaadhuuf qabu kan isaaf guutu miti. Firii dafqa isaatii iyyuu abootii

qabeenyaatu jalaa fudhata. Oomisha dabalataa omishus omishuu

baatus, mindaan isa qaqqabdu "amoolee" dha

Abbootiin qabeenyaa oomishaaf galtee vvanta ta'u kanneen akka lafaa

fi kaappitaala abbummaadhaan qabachuu waan danda'aniif firii dafqa

"garbichaa" fudhachuuf carraa argatu. Haala kana jijjiiruufis sirni

abbootii qabeenyaaf ajajajamuu fi fayyaduu guutumaan guutuutti

dhabamsiifamuu qaba ejjannoo jedhu qabatan. Keessummaa

maddisiistonni yaada soshaalizimii warri jalqabaa kaappitaalizimiin ofiin

of-danqee of-kuffisuun isaa fi karaa irra ol-ba'een burkutaa'ee gadi

bu'uun isaa hin oolu jedhanii raajan. Kanaafuu, dafqaan bultoonni

addunyaa akka wal-cina dhaabbatan akeekkachiisan.

Abjuun warra soshaalistiis, paartii irree qabeessaa fi dafqaan bultootaan

hoogganamu hundeessuun, irree cimaan sirna awwaalcha

kaappitaalizimii saffisiisuu kan jedhu ture. Kunis, sirna abbaa irree

dafqaan bultootaa yeroof hundeessuun abbootii qabeenyaa balleessuu

dha. Mootummaan warraaqsa akkanaatiin ijaaramus yaad-rimee

diinagdee ajajaa hojiirra kan oolchu yommuu ta'u, abbaan qabeenyaa

humnoota oomishaa qabachuu isaatiin dafqaan bultoota buqqisuun

akka hin jiraanne mootummaan harka keessa seensisee to'annaa

gochuu irratti kan xiyyeeffate dha. Yaada kanaan warraaqsonni hedduun

biyyoota hedduu keessatti akka taasifaman godhe.

Akka kallattii siyaasaa kanatti warraaqsa cunqurfamtootaatiin

yeroodhaaf mootumman abbaa irree uumamuu ol-aantummaa abbootii

qabeenyaa balleessuun sirna lammiileen hunduu ittiin wal-qixxaatan

uuma. Yaadni kun biyyoota seenaa Awurooppaa irraa adda ta'e qabanii

fi industiriin itti hin babal'annetti (fakkeenyaaf, Eeshiyaatti) akka hojjetu

taasisuuf sirna oomishaa kaappitaalizimiin duraa yookiin irra caalaan

haala qonnaan bultootaa waliin wal-qabsiisuun xiinxaluuf yaaliin ni

taasifame.

Kaappitaalizimiin akka ilaalcha wal-faallessaa libiraalizimiinis ta'e

soshaalizimiitiin tilmaamame hin taane. Warri libiraalizimii akka

eeganitti namoota hunda (yookiin yoo xiqqaate harka caalaa)

fayyadamaa taasisuu hin dandeenye. Warri soshaalistii akka raaganitti

of-danqee of hin kufisne. Sirumaa yommuu miini dheedhii fi gabaan

jalaa hanqatu addunyaawwan haaraa abuuruun babal'achuusaa itti fufe.

Haaluma kanaanis, yaadonni soshaalizimii fi libiraalizimii keessa turan

babal'achuu isaanii itti fufan. Haaluma kanaanis, yaadonni soshaalizimii

fi libiraalizimii keessa turan filannoowwan biroos maddisiisuu eegalan.

Wal-riguun kallattiiwwan siyaasaa soshaalizimii fi libiraalizimii gidduutti

taasifame, "bilisummaa" fi "wal-qixxummaa" akkamitti walitti araarsina

gaaffiin jedhu akka mul'atee ba'u taasise. Gama tokkoon mootummaan

"hojiin kee si haa baasu" jedhee guutumaan guutuutti gabaa keessaa

harka isaa sassaabbatee ba'udhaan taa'ee haa ilaalu yaadni jedhu sun

bu'a-qabeessa akka hin taanee fi fooyya'insi hanga tokko taasifamee

mootummaan to'annaa taasisuu akka qabu, qama biraatiin immoo

mootummaan gabaa cafaqee harka isaa keessatti qabachuun

bilisummaa namoonni hojjetanii badhaadhuurratti qaban irratti miidhaa

kan fiduu fi walumaagalatti, misooma kan sakaalu ta'uun isaa bal'inaan

fudhatama argate. Rakkoowwan hojjettootaa kanneen hir'isan kanneen

akka gamtaa hojjettootaa, umurii sooramaa, sa'aatii hojii fi kaffaltii gad

aanaa murteessuu fi kkf jabaachaa deeman. Xiyyeeffannaan biyyoonni

bilisummaaf kennan sadarkaan dimookiraatummaa isaanii akka biyya

mootummaa abbaa-irree yookiin mootummaa dimookiraatawaatti akka

waamaman isaan taasisaa dhufeera. Gama biraatiin, xiyyeeffannoon

biyyoonni bilisummaaf akka waliigalaatti kennan jireenya gadadoo

lammiilee fi gaaffii itti fayyadamummaa haqa-qabeessa ta'e hiikuurratti

kaka'umsi qaban kan ittiin madaalamu ta'eera, Biyyoota toora dimookiraasiitti ramadaman addaan baafannee

xiyyeeffannoo isaan wal-qixxummaaf kennan yoo ilaalle, kallattii siyaasa

isaanii waliigalaa nu agarsiisa. Libiraalistoonni jireenyi gadadoo

lammilee kan furmaata argatu badhaadhinni waliigalaa yommuu

dhufudha jedhanii amanuu. Kanaafis, itti gaafatamummaa nageenya

hawaasummaa mirkaneessuu lammileedhumaaf kennuun itti fayyadama

wal-qixxeef xiyyeeffannoo gad-aanaa qabaachuu isaanii mul'isaniiru.

Biyyoonni kunniin hojii nageenya hawaasummaa isaanii keessatti

xiyyeeffannaan isaanii inni guddaan dhimma lammilee balaaf

saaxilamaniif deeggarsa taasisuu malee dhimmi itti fayyadamummaa

wal-qixaa hagana kan isaan dhiphisu miti. Xiyyeeffannoon isaanii inni

guddaan kennaa deeggarsaa warra rakkataniif dhiheessuu irratti kan

hundaa'e dha. Kennaa deeggarsaarra furmaanni guddaa rakkoo

nageenya hawaasummaa hiiku gabaa dha jedhanii amanu.

Gama biraatiin, biyyoonni aadaa biyyaa jabeessan (conservative)

jedhaman nageenya hawaasummaa lammiileef xiyyeefannaa hanga

tokko kennuun sirna wabii adda addaa diriirsaniiru. Sirnoonni wabii

kunniin gumaacha lammilee irratti kan bu'uureffatanii fi qixa hojjetoonni