Datasets:

DebasishDhal99

/

IAST-corpus

like 0

ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ (ಜನ್ಮನಾಮ ದಾಸ್ ಗುಪ್ತ) (; ಜನನ 25 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1945) ಒಬ್ಬ ವಿಮರ್ಶಕರೂ ಒಪ್ಪಿರುವಂತಹ ಭಾರತದ ಚಿತ್ರನಿರ್ಮಾಪಕಿ, ಚಿತ್ರಕಥಾ ಲೇಖಕಿ, ಹಾಗೂ ನಟಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮೂರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಎಂಟು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬೆಂಗಾಲಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು; ಈ ಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಮೂಲತಃ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿತ್ತು. ನುರಿತ ವಿಮರ್ಶಕ ಹಾಗೂ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾದ ಚಿದಾನಂದ ದಾಸ್ ಗುಪ್ತರು ಅವರ ತಂದೆ. ತಾಯಿ ಸುಪ್ರಿಯಾ ದಾಸ್ ಗುಪ್ತರು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಬಂಗಾಳಿ ಕವಿ ಜಿಬಾನಂದ ದಾಸ್ ರ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯವನ್ನು ಹಝಾರಿಬಾಗ್ ಮತ್ತು ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಕಳೆದರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವು ಸೌತ್ ಪಾಯಿಂಟ್ ನಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಗಿ ನಂತರ ಬಹುತೇಕ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಮಾಡ್ರನ್ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್ ಫಾರ್ ಗರ್ಲ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಇಂಗ್ಲಿಪ್ ಆನರ್ಸ್ ಐಚ್ಛಿಕವಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಬಿ.ಎ. ಪದವಿಯನ್ನು ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್ ನಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದರು.. ಮ್ಯಾಗ್ನಮ್ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕ ಬ್ರಿಯಾನ್ ಬ್ರೇಕ್ ತಮ್ಮ ಮಾನ್ಸೂನ್ (ಮುಂಗಾರು) ಸರಣಿಯ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯಲೆಂದು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಅವರನ್ನು ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ 1961ರಲ್ಲಿ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಬ್ರೇಕ್ ಕಾಲಾನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಆತನಿಗೆ ಖ್ಯಾತಿ ತಂದ ಹಲವು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದು ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸೇನ್ ರನ್ನು ರೂಪದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು - ಒಬ್ಬ ಹುಡುಗಿಯು ಮುಂಗಾರು ಮಳೆಯ ಮೊದಲ ಹನಿಗಳಿಗೆ ಮುಖವೊಡ್ಡಿ ನಿಂತಿರುವ ಚಿತ್ರವದು. ಈ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಒಂದು ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ, ಒಂದು ಏಣಿ ಹಾಗೂ ಒಂದು ನೀರಿನ ಕ್ಯಾನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಸೇನ್ ಈ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣವಿಧಾನವನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದರು: ಅವರು ನನ್ನನ್ನು ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದರು, ಹಳ್ಳಿ ಹುಡುಗಿಯರು ಉಡುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕೆಂಪು ಸೀರೆಯನ್ನು ಉಡುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಮೂಗಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಸಿರು ಮೂಗುಬೊಟ್ಟನ್ನು ಧರಿಸಲು ಹೇಳಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲೋಸುಗ, ನಾನು ಕೆಂಪು ಸೀರೆಗೆ ಹೊಂದುವಂತಹ ಕೆಂಪು ಮೂಗುಬೊಟ್ಟನ್ನೇ ಧರಿಸುತ್ತೇನೆಂದೆ, ಅವರು ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ - ಅವರ ನಿರ್ಧಾರ ಅಚಲವಾಗಿತ್ತು, ಕೊಂಚ ಬಿರುಸೂ ಸಹ - ನನಗೆ ಹಸಿರೇ ಸರಿಯೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದರು. ನಾನು ಇನ್ನೂ ಮೂಗು ಚುಚ್ಚಿಸಿಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಆ ಮೂಗುಬೊಟ್ಟನ್ನು ನನ್ನ ಮೂಗಿಗೆ ಗೋಂದು ಹಾಕಿ ಅಂಟಿಸಲಾಯಿತು. ಯಾರೋ ನೀರಿನ ಕ್ಯಾನ್ ಹೊಂದಿದ್ದವರು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ನೀರನ್ನು ಸುರಿದರು. ಅದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಬಹಳ ಸರಳವಾದುದಾಗಿತ್ತು. ಇವೆಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಯಶಃ ಅರ್ಧ ಗಂಟೆಯಲ್ಲಿ ಮುಗಿಯಿತು. ನಟನಾ ವೃತ್ತಿ ಬದುಕು ಸೇನ್ ತನ್ನ 16ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, 1961ರ ತೀನ್ ಕನ್ಯಾ (ಮೂರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಮಾಪ್ತಿ ಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಮೃಣ್ಮಯೀ ಪಾತ್ರದ ಮೂಲಕ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರು. ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದವರು ಸತ್ಯಜಿತ್ ಗೇ (ಅವರು ಸೇನ್ ರ ತಂದೆಯ ಹಳೆಯ ಸ್ನೇಹಿತರಾಗಿದ್ದರು). ನಂತರ ಅವರು ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್ ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ನಂತರ, ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ ಯವರ ಹಲವಾರು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು; ಚಿಕ್ಕ ಚಿತ್ರವಾದ ಪೀಕೂ (೧೯೮೧) ಸಹ ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು ಅದರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಅನೈತಿಕ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ ಹೆಂಡತಿ ಹಾಗೂ ತಾಯಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. 1965ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ತಮ್ಮ ಚಿತ್ರಜೀವನವನ್ನು ಮೃಣಾಲ್ ಸೇನ್ ರ ಆಕಾಶ್ ಕುಸುಮ್ ಮೂಲಕ ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ನಂತರ ಈ ಚಿತ್ರವು ಮಂಝಿಲ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಾಗಿ, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್ ಮತ್ತು ಮೌಶಮಿ ಚಟರ್ಜಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದರು.ನಂತರ ಸೇನ್ ರ ಮಹಾಪೃತಿಬಿ ಯಲ್ಲಿ ವಿಧವೆಯು ಅನಿಭವಿಸುವ ಹಲವಾರು ಭಾವಗಳನ್ನು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು.ಅಂದಿನಿಂದ, 1970ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದವರೆಗೆ, ಅವರು ಬಂಗಾಳೀ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು ಆ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ನಾಯಕನಟಿಯಾಗಿ ಮೆರೆದರು. 1977ರಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್, ಶಶಿ ಕಪೂರ್, ಸಂಜೀವ್ ಕುಮಾರ್ ಹಾಗೂ ರೇಖಾ ರೊಡನೆ ನಟಿಸಿದ ಇಮಾನ್ ಧರಮ್ ಎಂಬ ಚಿತ್ರವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅವರು ಹಲವಾರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು .ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ ಬಂಗಾಳಿ ಚಿತ್ರರಂಗದ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲೂ ಅಷ್ಟೇ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಸೌಮಿತ್ರ ಚಟರ್ಜಿಯವರೊಡನೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ತೆರೆಯಮೇಲಿನ ಜೋಡಿಯ ಅನುಬಂಧವು ಬಸಂತ್ ಬಿಲಾಪ್ , ಬಕ್ಸಾ ಬಾದಲ್, ಚುತಿರ್ ಫಾಂಡೆ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಮ್ಮಿ ಜನಾನುರಾಗ ಗಳಿಸಿದಂತೆಯೇ ಜಾಯ್ ಜಯಂತಿ, ಅಲೋರ್ ಠಿಕಾನಾ, ಮುಂತಾದ ಉತ್ತಮ್ ಕುಮಾರ್ ರೊಡನೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಚಿತ್ರಗಳೂ ಜನಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದವು . 1969ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ದ ಗುರು ಎಂಬ ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಐವರಿ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ರವರ ಆಂಗ್ಲಭಾಷಾ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಮರ್ಚೆಂಟ್-ಐವರಿಯ ಮತ್ತೆರಡು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು: ಬಾಂಬೆ ಟಾಕೀ (1970), ಮತ್ತು ಹುಲ್ಲಾಬಲ್ಲೂ ಓವರ್ ಜಾರ್ಜೀ ಎಂಡ್ ಬೋನೀಸ್ ಪಿಕ್ಷರ್ಸ್ (1978). 2009ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಿಳಾ ಟ್ಯಾಗೂರ್ ಮತ್ತು ರಾಹುಲ್ ಬೋಸ್ ರೊಡನೆ ಅನಿರುದ್ಧ್ ರಾಯ್ ಚೌಧರಿಯವರ ಬಂಗಾಳಿ ಚಿತ್ರ ಅಂತಹೀನ್ ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ನಾಲ್ಕು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲಚಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು. ನಿರ್ದೇಶಕಿಯಾಗಿ ಅಪರ್ಣಾ 1981ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ 36 ಚೌರಂಗಿ ಲೇನ್ ಮೂಲಕ ನಿರ್ದೇಶನ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಟ್ಟರು. ಅವರು ಆ ಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನೂ ಬರೆದರು. ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುವ ಆಂಗ್ಲೋ-ಇಂಡಿಯನ್ ವೃಧ್ದ ಶಿಕ್ಷಕಿಯೊಬ್ಬಳನ್ನು ಕುರಿತ ಈ ಚಿತ್ರವು ವಿಮರ್ಶಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರದ ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕಾಗಿ ಸೇನ್ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. 36 ಚೌರಂಗಿ ಸಹ ಮನೀಲಾ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ನಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಂಡ್ ಪ್ರೀ (ದ ಗೋಲ್ಷನ್ ಈಗಲ್) ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಿಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಈ ಆರಂಭಿಕ ಯಶದ ಹಿಂದೆ ಹಿಂದೆಯೇ ಅವರು ಹಲವಾರು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು - ಪರೋಮಾ (1984), ಸತಿ (1989) ಮತ್ತು ಯುಗಾಂತ್ (1995) ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದವು. ಈ ಚಿತ್ರಗಳು ಆಧುನಿಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ಕೋನಗಳಿಂದ ಬಿಂಬಿಸಿದವು. ಅವರು ಉನೀಷೆ ಏಪ್ರಿಲ್ (1994), ಎಂಬ ಬಂಗಾಳಿ ಸಿನೆಮಾದ ರಿತುಪರ್ಣೋ ಘೋಷ್ ರ ಚಿತ್ರದಲ್ಲೂ ಅಭಿಜಯಿಸಿದರು. ಸೇನ್ ನಂತರ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಪರೋಮಿತರ್ ಏಕ್ ದಿನ್ (2000) ವಿಮರ್ಶಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರದ ಯಶದ ಮೆಲುಕನ್ನು ತಂದಿತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ರಿತುಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ ಗುಪ್ತ ಎಂಬ ಒಬ್ಬ ವಿಚ್ಛೇದಿತ ಮಹಿಳೆ ತನ್ನ ಅತ್ತೆಯೊಂದಿಗೆ (ಅತ್ತೆಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಸೇನ್ ಮಾಡಿದ್ದರು) ಹೊಂದಬಹುದಾದ ಸಂಬಂಧದ ರೀತಿ, ವ್ಯಾಪ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಹೊಳಹುಗಳನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದ ವರ್ತುಲದಲ್ಲಿ ಈ ಚಿತ್ರವು ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು. ಮಿಸ್ಟರ್ & ಮಿಸೆಸ್ ಐಯರ್ (2002) ಭಾರತದ ಹಿಂದು-ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕೋಮುಗಲಭೆಯ ಕ್ರೂರ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಪ್ರಣಯಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ತೆಗೆದ ಚಿತ್ರ. ಈ ಚಿತ್ರವು ಸೇನ್ ರ ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನೂ, ಹಾಗೂ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಂಕೊಣ್ ಸೇನ್ ಶರ್ಮರಿಗೂ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು; ಕೊಂಕೊಣ್ ಈ ನಿರ್ದೇಶಕಿಯ ಮಗಳು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಲೋಕಾರ್ನೋ, ಹವಾಯೀ ಮತ್ತು ಮನೀಲಾ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿತು. 15, ಪಾರ್ಕ್ ಅವಿನ್ಯೂ (2005) ಸೇನ್ ರ ಮಗಳು ಮತ್ತು ಶಬನಾ ಅಝ್ಮಿ, ಧೃತಮ್ ಚಟರ್ಜಿ, ವಹೀದಾ ರೆಹ್ಮಾನ್, ರಾಹುಲ್ ಬೋಸ್ ಮತ್ತು ಸೌಮಿತ್ರ ಚಟರ್ಜಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಚಿತ್ರ. ಈ ಚಿತ್ರವು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಅಸ್ವಸ್ಥವಾದ ಹುಡುಗಿ(ಕೊಂಕೊಣ ಸೇನ್ ಶರ್ಮ) ತನ್ನ ಮಲಅಕ್ಕ ಶಬನಾ ಅಝ್ಮಿಯೊಡನೆ ಹೊಂದಿರುವ ಸಂಬಂಧದ ರೀತಿಯನ್ನು ಕುರಿತದ್ದಾಗಿದೆ. ಸೇನ್ ರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ ದ ಜಾಪನೀಸ್ ವೈಫ್ (2010), ಇದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದವರು ರಾಜ್ಮಾ ಸೇನ್, ರಾಹುಲ್ ಬೋಸ್ ಮತ್ತು ಚುಗೂಸಾ ಟಕಾಕು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಇಬ್ಬರು ಮಹಿಳೆಯರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಬಂಗಾಳಿ ಬರಹಗಾರ ಕುನಾಲ್ ಬಸುರವರ ಸಣ್ಣಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ ಕೇವಲ ಆಯ್ದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದರಾದ್ದರಿಂದ ಕಳೆದ 28 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಏಳು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ತಯಾರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2009ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ತಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಬಂಗಾಳಿ ಚಿತ್ರ ಇತಿ ಮೃಣಾಲಿನಿ ಯನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿರುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು; ಅದರ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳೆಂದರೆ ಕೊಂಕೊಣ ಸೇನ್ ಶರ್ಮ, ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್, ರಜತ್ ಕಪೂರ್, ಕೌಶಿಕ್ ಸೇನ್, ಮತ್ತು ಪ್ರಿಯಾಂಶು ಚಟರ್ಜಿ. ಸೇನ್ ರ ಇದರ ಮುಂಚಿನ ಬಂಗಾಳಿ ಚಿತ್ರವೆಂದರೆ ಪರೋಮಿತರ್ ಏಕ್ ದಿನ್ (2000). ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಿರುವ ರಂಜನ್ ಘೋಷ್ ಇತಿ ಮೃಣಾಲಿನಿ ಯ ಸಹಚಿತ್ರಕಥಾ-ಲೇಖಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ ಇತರ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆಯುವವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು ಇದೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿ; ಫಿಲ್ಮ್ ಇನ್ಸ್ ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ನ ಪರಿವಿಡಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದದ್ದೂ ಇದೇ ಮೊದಲು. ಇತಿ ಮೃಣಾಲಿನಿ ಯ ಚಿತ್ರಕಥೆಯು ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ಫಿಲ್ಮ್ ಶಾಲೆ ವಿಷಲಿಂಗ್ ವುಡ್ಸ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪಠ್ಯವಿಷಯದ ಚಟುವಟಿಕೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ರೈಟಿಂಗ್ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಯಾವುದೇ ಭಾರತೀಯ ಚಲಚಚಿತ್ರ ಇಂಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ನ ಪಠ್ಯವಿಷಯವಾಗಿ ನೀಡಿದ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವುದು ಭಾರತೀಯ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಬರವಣಿಗೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಇದೇ ಮೊದಲು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಮುmid 2010. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಸೇನ್ ಮೂರು ಬಾರಿ ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಮೊದಲ ಮದುವೆ, ಸಂಜಯ್ ಸೇನ್ ರೊಂದಿಗೆ, ಅವರು ಇನ್ನೂ ಬಹಳ ಚಿಕ್ಕವರಾಗಿದ್ದಾಗಲೇ ಜರುಗಿತು. ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಪತಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಲೇಖಕ ಹಾಗೂ ಪತ್ರಕರ್ತರಾದ ಮುಕುಲ್ ಶರ್ಮ. ಅವರು ನಂತರ ಪರಸ್ಪರ ಒಪ್ಪಿ ವಿಚ್ಛೇದಿತರಾದರು. ಸೇನ್ ನ ಮೂರನೆಯ ಹಾಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪತಿಯಾದ ಕಲ್ಯಾಣ್ ರೇ ಒಬ್ಬ ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ನ ನ್ಯೂ ಜರ್ಸಿಯ ರಾಂಡಾಲ್ಫ್ ನಲ್ಲಿನ ಕಂಟ್ರಿ ಕಾಲೇಜ್ ಆಫ್ ಮಾರಿಸ್ ನಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಎರಡು ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳು, ಕಮಲಿನಿ ಮತ್ತು ಕೊಂಕೊಣ—ಅವರೂ ಸಹ ಅಭಿನೇತ್ರಿಯೇ—ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಮೊಮ್ಮಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಇತರ ಸಾಧನೆಗಳು 2008ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ರನ್ನು ಏಷ್ಯಾ ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ ನ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾದರು. ಈ ಉತ್ಕ್ರಷ್ಟ ಮಂಡಳಿಯು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದು, ಪ್ರತಿ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಅರ್ಹರೆಂದು ಸೂಚಿತವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜೇತರು ಯಾರೆಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುತ್ತದೆ. 1986ರಿಂದ 2005ರ ವರೆಗೆ ಸೇನ್ ಬಂಗಾಳಿ ಮಹಿಳಾ ಮ್ಯಾಗಝೀನ್ (ಪಾಕ್ಷಿಕ)ಸಾನಂದ (ಪ್ರಕಾಶಕರು ಆನಂದ ಬಝಾರ್ ಪತ್ರಿಕಾ ತಂಡ)ದ ಸಂಪಾದಕಿಯಾಗಿದ್ದರು; ಈ ಪಾಕ್ಷಿಕವು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಏಕರೀತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ 2005ರಿಂದ ಡಿಸೆಂಬರ್ 2006ರ ವರೆಗೆ ಅವರು ಬಂಗಾಳಿ 24x7 ಇಂಫೋಟೈನ್ಮೆಂಟ್ ವಾಹಿನಿ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ TV ಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಯೇಟಿವ್ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. 1986ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ಸೇನ್ ಭಾರತೀಯ ಸಿನೆಮಾಕ್ಕೆ ಗೈದಿರುವ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿರುವುದರ ದ್ಯೋತಕವಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದ ಅವರು ಹಲವಾರು ಲೈಫ್ ಟೈಮ್ ಅಚೀವ್ ಮೆಂಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗೂ ಜಗದಾದ್ಯಂತ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳ ಕಾನೂನುಮಂಡಳಿ (ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಮಂಡಳಿ)ಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನಟ ಲೇಖಕಿ, ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ ಪರಮ ಎಂಡ್ ಅದರ್ ಔಟ್ ಸೈಡರ್ಸ್: ದ ಸಿನೆಮಾ ಆಫ್ ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ , ಲೇಖಕರು ಶೋಮಾ ಎ. ಚಟರ್ಜಿ. ಪರುಮಿತ ಪಬ್ಲಿಕೇಷನ್ಸ್, 2002. ISBN 0688168949 ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್ ಕಾಲ್ಸ್ ದ ಶಾಟ್ಸ್ (ವಿಮೆನ್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಫಿಲ್ಮ್), ಲೇಖಕಿ ರಾಜಶ್ರೀ ದಾಸ್ ಗುಪ್ತ ಜುಬಾನ್, 2009. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ವ್ಯಕ್ತಿಚಿತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ calcuttaweb.com MyBindi.com ಸಂದರ್ಶನ ರಿಡಿಫ್ ಸಂದರ್ಶನ, 2002 ರಿಡಿಫ್ ವ್ಯಕ್ರಿಚಿತ್ರಣ, 1999 ರಿಡಿಫ್ ಸಂದರ್ಶನ, 1998 1945ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಅಲುಮಿನಿ ಆಫ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜು, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಬ್ರಾಹ್ಮೊಗಳು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಚಿತ್ರನಿರ್ದೇಶಕರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರರು ಬದುಕಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕೋಲ್ಕತಾದ ಜನರು ತಮಿಳುಭಾಷಾ ಚಿತ್ರನಿರ್ದೇಶಕರು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು ನಿರ್ಮಾಪಕರು

aparṇā sen (janmanāma dās gupta) (; janana 25 akṭobar 1945) òbba vimarśakarū òppiruvaṃtaha bhāratada citranirmāpaki, citrakathā lekhaki, hāgū naṭiyāgiddārè. avaru mūru rāṣṭrīya calanacitra praśastigaḻu mattu èṃṭu aṃtararāṣṭrīya calanacitrotsava praśastigaḻannu gèddiddārè. jīvana caritrè aparṇā sen kalkattādalli òṃdu bèṃgāli kuṭuṃbadalli janisidaru; ī prāṃtyavu mūlataḥ paścima baṃgāḻadallittu. nurita vimarśaka hāgū citra nirmāpakarāda cidānaṃda dās guptaru avara taṃdè. tāyi supriyā dās guptaru prakhyāta baṃgāḻi kavi jibānaṃda dās ra sodarasaṃbaṃdhi. avaru tamma bālyavannu hajhāribāg mattu kolkattādalli kaḻèdaru hāgū avara prāthamika śikṣaṇavu saut pāyiṃṭ nalli āraṃbhavāgi naṃtara bahuteka kolkattāda māḍran hai skūl phār garls nalli naḍèyitu. avaru tamma iṃglip ānars aicchikavāgisikòṃḍa bi.è. padaviyannu prèsiḍènsi kālej nalli mugisidaru.. myāgnam chāyāgrāhaka briyān brek tamma mānsūn (muṃgāru) saraṇiya chāyācitragaḻannu tègèyalèṃdu bhāratakkè baṃdāga avarannu aparṇā sen 1961ralli kolkattādalli bheṭiyādaru. brek kālānukramadalli ātanigè khyāti taṃda halavu chāyācitragaḻa paiki òṃdu citrakkè sen rannu rūpadarśiyāgi baḻasikòṃḍaru - òbba huḍugiyu muṃgāru maḻèya mòdala hanigaḻigè mukhavòḍḍi niṃtiruva citravadu. ī chāyācitraṇavannu kalkattāda òṃdu melchāvaṇiya melè, òṃdu eṇi hāgū òṃdu nīrina kyān nòṃdigè kaigòḻḻalāyitu. sen ī chāyāgrahaṇavidhānavannu varṇisidaru: avaru nannannu melchāvaṇigè karèdòydaru, haḻḻi huḍugiyaru uḍuva rītiyalli òṃdu kèṃpu sīrèyannu uḍuvaṃtè māḍidaru mattu mūginalli òṃdu hasiru mūgubòṭṭannu dharisalu heḻidaru. avarigè sahāya māḍalosuga, nānu kèṃpu sīrègè hòṃduvaṃtaha kèṃpu mūgubòṭṭanne dharisuttenèṃdè, avaru òppalilla - avara nirdhāra acalavāgittu, kòṃca birusū saha - nanagè hasire sariyènnisuttadè èṃdaru. nānu innū mūgu cuccisikòṃḍiralillavāddariṃda ā mūgubòṭṭannu nanna mūgigè goṃdu hāki aṃṭisalāyitu. yāro nīrina kyān hòṃdiddavaru nanna melè nīrannu suridaru. adu nijakkū bahaḻa saraḻavādudāgittu. ivèllā prāyaśaḥ ardha gaṃṭèyalli mugiyitu. naṭanā vṛtti baduku sen tanna 16nèya vayassinalli, 1961ra tīn kanyā (mūru hèṇṇumakkaḻu ) citradallina samāpti bhāgadallina mṛṇmayī pātrada mūlaka calanacitraraṃgakkè kāliṭṭaru. ī citravannu nirdeśisidavaru satyajit ge (avaru sen ra taṃdèya haḻèya snehitarāgiddaru). naṃtara avaru kolkattāda prèsiḍènsi kālej nalli vyāsaṃga muṃduvarisidaru. naṃtara, tamma jīvanada hādiyalli avaru satyajit re yavara halavāru citragaḻalli abhinayisidaru; cikka citravāda pīkū (1981) saha avugaḻa paiki òṃdāgiddu adaralli sen anaitika saṃbaṃdha hòṃdida hèṃḍati hāgū tāyiya pātradalli abhinayisidaru. 1965ralli sen tamma citrajīvanavannu mṛṇāl sen ra ākāś kusum mūlaka muṃduvarisidaru. naṃtara ī citravu maṃjhil èṃba hèsarinalli hiṃdiyalli tayārāgi, adaralli amitābh baccan mattu mauśami caṭarji abhinayisiddaru.naṃtara sen ra mahāpṛtibi yalli vidhavèyu anibhavisuva halavāru bhāvagaḻannu prabhāvaśāliyāgi vyaktapaḍisidaru.aṃdiniṃda, 1970ra daśakada aṃtyadavarègè, avaru baṃgāḻī citraraṃgadalli niraṃtaravāgi tammannu tòḍagisikòṃḍu ā kālada pramukha nāyakanaṭiyāgi mèrèdaru. 1977ralli amitābh baccan, śaśi kapūr, saṃjīv kumār hāgū rekhā ròḍanè naṭisida imān dharam èṃba citravannū òḻagòṃḍaṃtè avaru halavāru hiṃdi calanacitragaḻalli abhinayisidaru .aparṇā sen baṃgāḻi citraraṃgada mukhyavāhiniyallū aṣṭe yaśasviyāgiddaru. avaru saumitra caṭarjiyavaròḍanè hòṃdidda tèrèyamelina joḍiya anubaṃdhavu basaṃt bilāp , baksā bādal, cutir phāṃḍè citragaḻalli hòmmi janānurāga gaḻisidaṃtèye jāy jayaṃti, alor ṭhikānā, muṃtāda uttam kumār ròḍanè abhinayisida citragaḻū janamannaṇè gaḻisidavu . 1969ralli sen da guru èṃba marcèṃṭ aivari pròḍakṣans ravara āṃglabhāṣā sākṣyacitradalli abhinayisidaru. avaru marcèṃṭ-aivariya mattèraḍu citragaḻalli abhinayisidaru: bāṃbè ṭākī (1970), mattu hullāballū ovar jārjī èṃḍ bonīs pikṣars (1978). 2009ralli sen śarmiḻā ṭyāgūr mattu rāhul bos ròḍanè aniruddh rāy caudhariyavara baṃgāḻi citra aṃtahīn nalli naṭisidaru. ī citravu nālku rāṣṭrīya calacacitra praśastigaḻannu gèdditu. nirdeśakiyāgi aparṇā 1981ralli sen 36 cauraṃgi len mūlaka nirdeśana kṣetrakkè kāliṭṭaru. avaru ā citrada citrakathèyannū barèdaru. kalkattādalli jīvisuva āṃglo-iṃḍiyan vṛdhda śikṣakiyòbbaḻannu kurita ī citravu vimarśakara mèccugègè pātravāyitu. tamma mòdala sākṣyacitrada nirdeśanakkāgi sen bhāratīya rāṣṭrīya calanacitra praśasti pradāna samāraṃbhadalli śreṣṭha nirdeśaki praśastiyannu paḍèdaru. 36 cauraṃgi saha manīlā iṃṭarnyāṣanal philm phèsṭival nalli grāṃḍ prī (da golṣan īgal) praśastiyannu giṭṭisikòṃḍitu ī āraṃbhika yaśada hiṃdè hiṃdèye avaru halavāru citragaḻannu nirdeśisidaru - paromā (1984), sati (1989) mattu yugāṃt (1995) ivugaḻalli gamanārhavādavu. ī citragaḻu ādhunika bhāratadalli hèṇṇina paristhitiyannu vividha konagaḻiṃda biṃbisidavu. avaru unīṣè epril (1994), èṃba baṃgāḻi sinèmāda rituparṇo ghoṣ ra citradallū abhijayisidaru. sen naṃtara nirdeśisida paromitar ek din (2000) vimarśakara mèccugè gaḻisi tanna mòdala citrada yaśada mèlukannu taṃditu. ī citravu rituparṇā sen gupta èṃba òbba vicchedita mahiḻè tanna attèyòṃdigè (attèya pātravannu sen māḍiddaru) hòṃdabahudāda saṃbaṃdhada rīti, vyāptigaḻa baggè viśeṣa hòḻahugaḻannu nīḍittu. aṃtararāṣṭrīya calanacitrotsavada vartuladalli ī citravu halavāru praśastigaḻannu gèdditu. misṭar & misès aiyar (2002) bhāratada hiṃdu-muslim komugalabhèya krūra hinnèlèyalli naḍèyuva praṇayakathèyannu ādharisi tègèda citra. ī citravu sen ra nirdeśanakkāgi rāṣṭrīya calanacitra praśastiyannū, hāgū śreṣṭha abhinayakkāgi kòṃkòṇ sen śarmarigū praśastigaḻannu taṃdukòṭṭitu; kòṃkòṇ ī nirdeśakiya magaḻu. ī citravu lokārno, havāyī mattu manīlā calanacitrotsavagaḻalli mattaṣṭu praśastigaḻannu gèdditu. 15, pārk avinyū (2005) sen ra magaḻu mattu śabanā ajhmi, dhṛtam caṭarji, vahīdā rèhmān, rāhul bos mattu saumitra caṭarji abhinayisida citra. ī citravu mānasikavāgi asvasthavāda huḍugi(kòṃkòṇa sen śarma) tanna malaakka śabanā ajhmiyòḍanè hòṃdiruva saṃbaṃdhada rītiyannu kuritaddāgidè. sen ra muṃdina citra da jāpanīs vaiph (2010), idaralli naṭisidavaru rājmā sen, rāhul bos mattu cugūsā ṭakāku. ī citravu ibbaru mahiḻèyara melè keṃdritavāgiddu, idu baṃgāḻi barahagāra kunāl basuravara saṇṇakathèyannu ādharisiddāgittu. aparṇā sen kevala āyda citragaḻannu mātra nirdeśisuttiddarāddariṃda kaḻèda 28 varṣagaḻalli kevala eḻu citragaḻannu mātra tayārisiddārè. 2009ralli sen tamma muṃdina baṃgāḻi citra iti mṛṇālini yannu kaigèttikòṃḍiruvudāgi ghoṣisidaru; adara pramukha pātradhārigaḻèṃdarè kòṃkòṇa sen śarma, aparṇā sen, rajat kapūr, kauśik sen, mattu priyāṃśu caṭarji. sen ra idara muṃcina baṃgāḻi citravèṃdarè paromitar ek din (2000). citrakathèyannu mòdala bārigè barèyuttiruva raṃjan ghoṣ iti mṛṇālini ya sahacitrakathā-lekhakarāgiddārè. vāstavavāgi aparṇā sen itara citrakathè barèyuvavaròṃdigè seriddu ide mòdala bāri; philm ins ṭiṭyūṭ na pariviḍiyannu hiḍidaddū ide mòdalu. iti mṛṇālini ya citrakathèyu muṃbayi mūlada philm śālè viṣaliṃg vuḍs iṃṭarnyāṣanal tamma vidyārthigaḻigè paṭhyaviṣayada caṭuvaṭikèyāgi nīḍida skrīn raiṭiṃg viṣayavāgittu. yāvude bhāratīya calacacitra iṃsṭiṭyūṭ na paṭhyaviṣayavāgi nīḍida citrakathèyannu calanacitrakkāgi baḻasikòḻḻuttiruvudu bhāratīya skrīn baravaṇigèya itihāsadalli ide mòdalu. ī calanacitravu mumid 2010. vaiyaktika jīvana sen mūru bāri vivāhavāgiddārè. avara mòdala maduvè, saṃjay sen ròṃdigè, avaru innū bahaḻa cikkavarāgiddāgale jarugitu. avara èraḍanèya pati vaijñānika lekhaka hāgū patrakartarāda mukul śarma. avaru naṃtara paraspara òppi viccheditarādaru. sen na mūranèya hāgū prastuta patiyāda kalyāṇ re òbba lekhaka mattu prādhyāpakarāgiddu iṃgliṣ bhāṣèyannu yunaiṭèḍ sṭeṭs na nyū jarsiya rāṃḍālph nallina kaṃṭri kālej āph māris nalli udyogiyāgiddārè. avarigè èraḍu hèṇṇu makkaḻu, kamalini mattu kòṃkòṇa—avarū saha abhinetriye—mattu ibbaru mòmmakaḻiddārè. itara sādhanègaḻu 2008ralli sen rannu eṣyā pèsiphik skrīn avārḍs na aṃtararāṣṭrīya tīrpugārara maṃḍaḻiya sadasyarāgi cunāyitarādaru. ī utkraṣṭa maṃḍaḻiyu aṃtararāṣṭrīya maṭṭada adhyakṣara adhīnadalliddu, prati vargadalli praśastigè arharèṃdu sūcitavāda vyaktigaḻalli vijetaru yārèṃbudannu nirṇayisuttadè. 1986riṃda 2005ra varègè sen baṃgāḻi mahiḻā myāgajhīn (pākṣika)sānaṃda (prakāśakaru ānaṃda bajhār patrikā taṃḍa)da saṃpādakiyāgiddaru; ī pākṣikavu paścima baṃgāḻa mattu bāṃglādeś gaḻalli ekarītiya janapriyatè gaḻisidè. navèṃbar 2005riṃda ḍisèṃbar 2006ra varègè avaru baṃgāḻi 24x7 iṃphoṭainmèṃṭ vāhini kolkattā TV yalli krayeṭiv ḍairèkṭar āgi kāryanirvahisidaru. 1986ralli āgina bhāratada rāṣṭrapatiyavaru sen bhāratīya sinèmākkè gaidiruva sevèyannu gurutisiruvudara dyotakavāgi avarigè padmaśrī praśastiyannu pradāna māḍidaru. aṃdiniṃda avaru halavāru laiph ṭaim acīv mèṃṭ praśastigaḻannu paḍèdiddārè hāgū jagadādyaṃta calanacitrotsavagaḻa kānūnumaṃḍaḻi (tīrpugārara maṃḍaḻi)gaḻalli sevè sallisiddārè. calanacitragaḻa paṭṭi naṭa lekhaki, nirdeśaki hèccina odigāgi parama èṃḍ adar auṭ saiḍars: da sinèmā āph aparṇā sen , lekhakaru śomā è. caṭarji. parumita pablikeṣans, 2002. ISBN 0688168949 aparṇā sen kāls da śāṭs (vimèn in iṃḍiyan philm), lekhaki rājaśrī dās gupta jubān, 2009. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu vyakticitraṇakkāgi calcuttaweb.com MyBindi.com saṃdarśana riḍiph saṃdarśana, 2002 riḍiph vyakricitraṇa, 1999 riḍiph saṃdarśana, 1998 1945ralli janisidavaru alumini āph prèsiḍènsi kāleju, kalkattā baṃgāḻi calanacitra naṭaru baṃgāḻi calanacitra nirdeśakaru brāhmògaḻu bhāratīya calanacitra naṭaru bhāratīya calanacitra nirdeśakaru bhāratīya mahiḻā citranirdeśakaru bhāratīya citrakathègāraru badukiruva vyaktigaḻu kolkatāda janaru tamiḻubhāṣā citranirdeśakaru kalkattā viśvavidyālayada haḻèya vidyārthigaḻu rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru calanacitra naṭiyaru nirmāpakaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%AA%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%A3%E0%B2%BE%20%E0%B2%B8%E0%B3%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D

ಅಪರ್ಣಾ ಸೇನ್

ಶಂಕರ್–ಎಹಸಾನ್–ಲಾಯ್ (ಹಿಂದಿ: शंकर - एहसान - लोय) ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತಗಾರರ ಮೂವರ ತಂಡ, ಶಂಕರ್ ಮಹಾದೇವನ್, ಎಹಸಾನ್ ನೂರಾನಿ ಹಾಗೂ ಲಾಯ್ ಮೆಂಡೋನ್ಸಾ, ಇವರ ತಂಡವು ಹಲವಾರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದೆ. ಇವರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಹಾಗೂ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಉದ್ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಿರ್ದೇಶಕರು. ಅವರು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳೆಂದರೆ ಮಿಶನ್ ಕಾಶ್ಮೀರ್ (2000), ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ (2001), ಆಲಾವಂಧನ್ (2001), ಕಲ್ ಹೋ ನಾ ಹೋ (2003), ಬಂಟಿ ಔರ್ ಬಬ್ಲಿ (2005), ಕಭಿ ಅಲ್ವಿದ ನಾ ಕೆಹನಾ (2006), Don: The Chase Begins Again (2006), ತಾರೇ ಝಮೀನ್ ಪರ್ (2007), ರಾಕ್ ಆನ್!! (2008), ಯಾವರಮ್ ನಲಮ್ (2009), ವೇಕ್ ಅಪ್ ಸಿದ್ (2009), ಮೈ ನೇಮ್ ಈಸ್ ಖಾನ್ (2010), ಕಾರ್ತೀಕ್ ಕಾಲಿಂಗ್ ಕಾರ್ತೀಕ್ (2010) ಹಾಗೂ ಹೌಸ್‌ಫುಲ್ (2010). ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಶಂಕರ್ ಮಹಾದೇವನ್ ಅವರು ಒಬ್ಬ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್, ಓರ್ಯಾಕಲ್ ಆವೃತ್ತಿ ಆರರ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ, ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ನಾಟಿಕ್ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಇವರು ಪುಕಾರ್ , ಸಪ್ನೇ ಹಾಗೂ ಬೀವಿ ನಂ.1 ನಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು, ಇವರು "ಉಸಿರುಕಟ್ಟಿ" ಹಾಡುವ ಹಾಡನ್ನು ಸಂಯೋಜನೆ ಕೂಡಾ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಎಹಸಾನ್ ನೂರಾನಿಯವರು ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್‌ನ ಮ್ಯುಸೀಶಿಯನ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗೂ ರೊನ್ನೀ ದೇಸಾಯಿ ಮತ್ತು ಲೂಯಿಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಅವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲಿಯನ್ ಡಿಸೈರ್ ಅನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಲಾಯ್‌ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಜಿಂಗಲ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಬ್ಲೂಸ್-ಅಂಡ್-ಆ‍ಯ್‌ಸಿಡ್ ಜಾಝ್ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರು. ಲಾಯ್ ಮೆಂಡೋನ್ಸಾ ಅವರು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದಾರೆ. ಹಲವಾರು ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ,(ಗಾಡ್‌ಸ್ಪೆಲ್, ವೆಸ್ಟ್ ಸೈಡ್ ಸ್ಟೋರಿ, ಜೀಸಸ್ ಕ್ರಿಸ್ಟ್ ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್ ) ಜಿಂಗಲ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಸೂಚಿತರಾಗಗಳನ್ನು (ಫೌಜಿ , ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ದಿಸ್ ವೀಕ್ ) ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಇವರು ಒಗ್ಗೂಡುವ ಮುನ್ನ ಎಹಸಾನ್ ಜಿಂಗಲ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಲಾಯ್ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಲಾಯ್ ಮೊದಲು ದೂರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕ್ವಿಝ್ ಟೈಮ್ ಹಾಗೂ ಅವರಿಗೆ ಮೊದಲ ತಿರುವನ್ನು ಕೊಟ್ಟವರು ಸಿದ್ದಾರ್ಥ್ ಬಸು. ನಂತರ ಅವರು ಪ್ರಣಾಯ್ ರಾಯ್ ಅವರ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ದಿಸ್ ವೀಕ್ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಶಾರುಖ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಫೌಜಿಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಲಾಯ್ ಅವರು ಎ. ಆರ್. ರೆಹಮಾನ್ ಅವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕೀಬೋರ್ಡ್ ನುಡಿಸುವವರಾಗಿದ್ದರು ಜೊತೆಗೆ ಶಂಕರ್ ಅವರು ಹಲವಾರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ ಬಾಂಬೆಗೆ ಬಂದು ಜಿಂಗಲ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ಎಹಸಾನ್‌ರನ್ನು ಜೊತೆಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ ಅವರು ಸಂಗೀತವನ್ನು ನುಡಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭ್ಹಿಸಿದರು. ಎಹಸಾನ್ ಅವರು ಹಿಟ್ ಆಗಿದ್ದ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರಹಸನಶಾಂತಿ ಗಾಗಿ ಸಂಗೀತ ರಚಿಸಿದರು. ಆನಂತರ ಶಂಕರ್ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಭಾಗ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಆವಾಗಿನಿಂದ ಅವರು ಮೂರು ಜನರ ತಂಡವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮೂರು ಜನರ ತಂಡವಾಗಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಆರಂಭ ಶಂಕರ್-ಎಹಸಾನ್-ಲಾಯ್ ಅವರು ಜೊತೆಯಾಗಿ ಮುಕುಲ್ ಆನಂದ್ ಅವರ ಚಿತ್ರ ದಸ್‌ ಗೆ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮೂರು ಜನ ತಂಡದ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆನಂದ್ ಅವರ ಸಾವಿನಿಂದಾಗಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ, ನಂತರ ಆಲ್ಬಂ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಕ್‌ಫೋರ್ಡ್ ಹಾಗೂ ಭೋಪಾಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ನಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಇವು ಹೆಚ್ಚು ಗಮನಸೆಳೆಯಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಧು ವಿನೋದ್ ಚೋಪ್ರಾ ಅವರ ಮಿಶನ್ ಕಾಶ್ಮೀರ್ ನಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಜನರ ತಂಡಕ್ಕೆ ಹೊಸ ತಿರುವು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತವು ಉತ್ತಮ ಹೆಸರನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಅವರು ಇದೇ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಐಐ‌ಎಫ್‌ಎ ನಾರ್ಮನಿರ್ದೇಶಿತಗೊಂಡರು ಕೂಡಾ. ಅವರ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಉತ್ತಮ ತಿರುವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳೆಂದರೆ ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ , ಇದು ಫರ್ಹಾನ್ ಅಕ್ತರ್ ಅವರ ಮೊದಲ ನಿರ್ದೇಶನದ ಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಉತ್ತಮ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಕೂಡಾ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮೂರು ಜನರ ಜೋಡಿಯು ಎಕ್ಸೆಲ್ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ಸ್ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಆರಂಭವು ಸಿಕ್ಕಿತು. ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ ನಂತರದಲ್ಲಿ, ಅವರ ದೊಡ್ಡ ಸಾಹಸವೆಂದರೆ ಧರ್ಮ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ಅವರ ನಿಖಿಲ್ ಅದ್ವಾನಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಕಲ್ ಹೋ ನಾ ಹೋ ಚಿತ್ರ, . ಈ ಆಲ್ಬಂ ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಮುರಿದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾದ ಆಲ್ಬಂ ಆಯಿತು. ಇದರ ಸಂಗೀತವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಆವಾಗಿನಿಂದ, ಧರ್ಮಾ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್‌ನ ಮಾಲೀಕ ಹಾಗೂ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕರಣ್ ಜೋಹರ್, ತಮ್ಮ ಕಭಿ ಅಲ್ವಿದ ನಾ ಕೆಹನಾ ಚಿತ್ರವನ್ನೂ ಸೇರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಜೋಡಿಗೆ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತವು ಕಲ್ ಹೋ ನಾ ಹೋ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಮುರಿಯಿತು, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾದ ಬಾಲಿವುಡ್ ಸಂಗೀತವಾಯಿತು. ಶೈಲಿ ಮೂರು ಜನರ ತಂಡದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸದಸ್ಯರೂ ತಮ್ಮ ಸ್ವತಃ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸುತ್ತಾರೆ, ಕಾರ್ನಾಟಿಕ್ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ (ಶಂಕರ್), ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ರಾಕ್ (ಎಹಸಾನ್) ಹಾಗೂ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಸಿಂಥೆಸೈಜರ್ (ಲಾಯ್) ಬಗೆಗೆ ವಸ್ತುತಃ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದು ಸಮ್ಮಿಳನಗಳ ಬಗೆಗೆ ಆಳವಾದ ಜ್ಞಾನ. ಅವರು ಬಾಲಿವುಡ್ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು ತಂಡವಾಗಿ ತಮ್ಮೆಲ್ಲಾ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡುವಂತಹ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು, ಕೆಲವು ಬಾರಿ ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ (ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ) ಅಥವಾ ಕರ್ನಾಟಿಕ್ (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ) ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದ ಸಯೋಯಕರು ಹಾಗೂ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾ ಏರ್ಪಡಿಸುವವರು ಎಲ್ಲರ ಆಳವಾದ ಜ್ಞಾನದಿಂದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಶಂಕರ್-ಎಹಸಾನ್-ಲಾಯ್ ಅವರದ್ದು ಬಾಲಿವುಡ್‌ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿಮನರಂಜಿಸಿದ ಮೊದಲ ಜೋಡಿಯಾಗಿದೆ. ಬಾಲಿವುಡ್ ಸಂಗೀತಗಾರರಲ್ಲಿ ಸದಾ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಈ ಜೋಡಿಯು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವರ್ಚಸ್ಸಿನ ಸಂಗೀತ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ ಯುವ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಉಂಟು ಮಾಡಿದೆ. ಒಂದು ಚಿತ್ರವು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿ, ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಾಗೂ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಸಾಧಿಸಬೇಕಾದರೆ ಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತವು (ಧ್ವನಿಪಥ) ಬಹಳ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಇದು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ, "ಚಿತವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ" ಮಾಡುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಈ ಅನ್ವೇಷಣೆಗಳು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಸಮ್ಮಿಳನ ಮಾಡಲು ಯಾವಾಗಲೂ ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಬಾಲಿವುಡ್ ಸಂಗೀತದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಗೀತವು ಭಾರತೀಯ ರಾಗಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿರುತ್ತವೆ (ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ "ರಾಗ"ವೆಂದರೆ "ಬಣ್ಣ" ಅಥವಾ "ಮನಸ್ಸು"). ಶಂಕರ್-ಎಹಸಾನ್-ಲಾಯ್ ಅವರು ಚಿತ್ರರಂಗದ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಿದರು. ಅವರು ಯಶಸ್ಸು ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯಕವಾಯಿತು, ಅದರಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಯುತ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಆಕೇಸ್ಟ್ರಾದಲ್ಲಿ ಆ ಧ್ವನಿಗಳ ಬಳಕೆ, ಜನಪ್ರಿಯ ಟಿವಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಂದ ಹೊಸ ಪ್ರತಿಭೆಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿ ಅವರಿಂದ ಧ್ವನಿಯ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸುವುದು, ಹಾಗೂ ಹಾಡಿನ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕನು ಸಾರವಾಗಿ ಸಂಗೀತವನ್ನು ’ಅನುಭವಿಸುವಂತೆ’ ಸರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುವುದು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಹಯೋಗಿಗಳು ಶಂಕರ್-ಎಹಸಾನ್-ಲಾಯ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಫರ್ಹಾನ್ ಅಕ್ತರ್ ಹಾಗೂ ರಿತೇಶ್ ಸಿಧ್ವಾನಿ ಅವರ ಒಡೆತನದ ಎಕ್ಸೆಲ್ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ಗಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಕರಣ್ ಜೋಹರ್ ಅವರ ಧರ್ಮಾ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ಜೊತೆಗೂ ಹಲವು ಸಂಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇತರೆ ಗಮನೀಯ ಸಹಯೋಗಗಳೆಂದರೆ ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳಾದ ನಿಖಿಲ್ ಅದ್ವಾನಿ, ಶಾದ್ ಅಲಿ, ಶ್ರೀರಾಂ ರಾಘವಂ ಮತ್ತು ಸಾಜಿದ್ ಖಾನ್ ಅವರಿಗಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿರುವುದು. ಮೂರು ಜನರ ತಂಡವು ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿರುವಂತಹ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಾಡುಗಳು ಜಾವೆದ್ ಅಕ್ತರ್ ಅವರು ಬರೆದಿರುವಂತಹವಾಗಿವೆ; ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸಾಹಿತ್ಯಕಾರರಾದ ಗುಲ್ಜಾರ್, ಸಮೀರ್, ಹಾಗೂ ಪ್ರಸೂನ್ ಜೋಶಿಯವರ ಹಾಡುಗಳು ಕೂಡಾ ಇವರು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮೂರು ಜನರ ತಂಡವು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ (ಬಂಟಿ ಔರ್ ಬಬ್ಲಿ, ಕಲ್ ಹೋ ನಾ ಹೋ ), ಆರ್‌ಡಿ ಬರ್ಮನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ ) ಹಾಗೂ ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ (ಮಿಶನ್ ಕಾಶ್ಮೀರ್, ಬಂಟಿ ಔರ್ ಬಬ್ಲಿ, ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ ). 2004ರಲ್ಲಿ, ಕಲ್ ಹೋ ನಾ ಹೋ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತ್ತು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ {| width="100%" |- valign="top" | {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! ವರ್ಷ !! | (ಚಿತ್ರೀಕರಣ) ಭಾಷೆ !! ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು |- | 1997||ದಸ್||ಹಿಂದಿ|| |- | rowspan="3"| 1999||ಶೂಲ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ದಿಲ್ಲಗಿ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಭೋಪಾಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್||ಹಿಂದಿ|| |- | 2000||ಮಿಷನ್ ಕಾಶ್ಮೀರ್||ಹಿಂದಿ|| ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಪ್ರಸ್ಥಾರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | rowspan="3"| 2001||ಆಲಾವಂದನ್||ತಮಿಳು|| |- | ಅಭಯ್||ಹಿಂದಿತೆಲುಗು|| ಹಿಂದಿ ಹಾಗೂ ತೆಲುಗು ಭಾಷಾಂತರಗಳು ಆಲಾವಂದನ್ |- | ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ||ಹಿಂದಿ|| ವಿಜೇತರು, ಹೊಸ ಸಂಗೀತ ಪ್ರತಿಭೆ ಎಂದು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಆರ್‌ಡಿ ಬರ್ಮನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಎಂದು ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | rowspan="1"| 2002||ಯೇ ಕ್ಯಾ ಹೋ ರಹಾ ಹೈ?||ಹಿಂದಿ|| |- | rowspan="5"| 2003||ಏಕ್ ಔರ್ ಏಕ್ ಗ್ಯಾರಹ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಅರ್ಮಾನ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ನಯೀ ಪಡೋಸನ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಕುಚ್ ನಾ ಕಹೋ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಕಲ್ ಹೋ ನಾ ಹೋ||ಹಿಂದಿ|| ವಿಜೇತರು, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು, ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | rowspan="5"| 2004||ರುದ್ರಾಕ್ಷ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಕ್ಯೂ...! ಹೋ ಗಯಾ ನಾ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಲಕ್ಷ್ಯ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಫಿರ್ ಮಿಲೇಂಗೇ||ಹಿಂದಿ|| |- | ವ್ಯಾನಿಟಿ ಫೇರ್||ಇಂಗ್ಲಿಷ್|| ಹಾಡು - "ಗೋರಿ ರೆ" |- | rowspan="2"| 2005||ಬಂಟಿ ಔರ್ ಬಬ್ಲಿ||ಹಿಂದಿ|| ವಿಜೇತರು, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು, ಐಐ‌ಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | ದಿಲ್ ಜೋ ಭಿ ಕಹೇ...||ಹಿಂದಿ|| |- | rowspan="2"| 2006||ಕಭೀ ಅಲ್ವಿದ ನಾ ಕೆಹನಾ||ಹಿಂದಿ|| ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | ಡಾನ್: ದಿ ಚೇಸ್ ಬಿಗಿನ್ಸ್ ಎಗೈನ್||ಹಿಂದಿ|| ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | rowspan="6"| 2007||ಸಲಾಮ್-ಎ-ಇಶ್ಕ್: ಎ ಟ್ರೈಬ್ಯೂಟ್ ಟು ಲವ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಮಾರಿಗೋಲ್ಡ್: ಅನ್ ಅಡ್ವೆಂಚರ್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯಾ||ಇಂಗ್ಲೀಷ್ಹಿಂದಿ|| |- | ಝೂಮ್ ಬರಾಬರ್ ಝೂಮ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಹೇ ಬೇಬಿ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಜಾನಿ ಗದ್ದಾರ್||ಹಿಂದಿತಮಿಳುತೆಲುಗು|| |- | ತಾರೇ ಝಮೀನ್ ಪರ್ (ಲೈಕ್ ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಆನ್ ಅರ್ತ್)||ಹಿಂದಿ|| ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | rowspan="2"| 2008||ಥೋಡಾ ಪ್ಯಾರ್ ಥೋಡಾ ಮ್ಯಾಜಿಕ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ರಾಕ್ ಆನ್!! ||ಹಿಂದಿ|| ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, Filmfare ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | rowspan="9"| 2009||ಚಾಂದಿನಿ ಚೌಕ್ ಟು ಚೈನಾ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಲಕ್ ಬೈ ಚಾನ್ಸ್ ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಕೊಂಚಂ ಇಷ್ಟಂ ಕೊಂಚಂ ಕಷ್ಟಂ||ತೆಲುಗು|| |- | 13B||ಹಿಂದಿ|| |- | ಯಾವರಂ ನಲಂ||ತಮಿಳು|| |- | ಶಾರ್ಟ್‌ಕಟ್: ದಿ ಕಾನ್ ಈಸ್ ಆನ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಸಿಕಂದರ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ವೇಕ್ ಅಪ್ ಸಿದ್||ಹಿಂದಿ|| ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- | ಲಂಡನ್ ಡ್ರೀಮ್ಸ್||ಹಿಂದಿ|| |- | rowspan="13"| 2010||ಮೈ ನೇಮ್ ಈಸ್ ಖಾನ್||ಹಿಂದಿ|| ವಿಜೇತರು, ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ(( ಸಾಜಿದ್-ವಾಜಿದ್(ಡಬಾಂಗ್ ಜೊತೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದೆ) )) |- |- | ಕಾರ್ತೀಕ್ ಕಾಲಿಂಗ್ ಕಾರ್ತೀಕ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಹಮ್ ತುಮ್ ಔರ್ ಘೋಸ್ಟ್ ||ಹಿಂದಿ|| ಅಭಿನಯಿಸಿರುವವರು ಅರ್ಷಾದ್ ವಾರ್ಸಿ, ದಿಯಾ ಮಿರ್ಜಾ, ಬೊಮನ್ ಇರಾನಿ |- | ಹೌಸ್‌ಫುಲ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ತೇರೇ ಬಿನ್ ಲಾಡೆನ್ ||ಹಿಂದಿ|| ಅಭಿಷೇಕ್ ಶಾರ್ಮಾರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅಭಿನಯಿಸಿರುವವರು ಅಲಿ ಝಾಫರ್ |- | ಚಿತ್ತಗೊಂಗ್ ||ಬೆಂಗಾಳಿಹಿಂದಿ|| ಶೊನಾಲಿ ಅವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ (ಅಮು ಫೇಮ್) |- | ಇಟ್ಸ್ ಮೈ ಲೈಫ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ದಿ ಡಿಸೈರ್||ಹಿಂದಿ|| ಹಿನ್ನೆಲೆ ಪ್ರಸ್ತಾರ ಮಾಡಿದ್ದು ಎ. ಆರ್. ರೆಹಮಾನ್ |- | ಬಂದಾ ಯೇ ಬಿಂದಾಸ್ ಹೈ||ಹಿಂದಿ|| |- | ವಿ ಆರ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ||ಹಿಂದಿ|| ಅಭಿನಯಿಸಿದವರು ಕಾಜೋಲ್, ಕರೀನಾ ಕಪೂರ್, ಅರ್ಜುನ್ ರಾಮ್‌ಪಾಲ್ |- | ಝೊಕ್ಕೊಮನ್||ಹಿಂದಿ|| ವಾಲ್ಟ್ ಡಿಸ್ನೀಯವರಿಂದ ಸೂಪರ್ ಹೀರೋ ಚಿತ್ರ ಅಭಿನಯಿಸಿದವರು ದಾರ್ಶೀಲ್ ಸಫಾರಿ |- | ಪಟಿಯಾಲಾ ಹೌಸ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಗೇಮ್ ||ಹಿಂದಿ|| |- | rowspan="6"| 2011||ಡಾನ್ 2: ದಿ ಚೇಸ್ ಕಂಟಿನ್ಯೂಸ್||ಹಿಂದಿ|| |- | ಝಿಂದಗಿ ಮಿಲೇಗಿ ನಾ ದೋಬಾರ||ಹಿಂದಿ||ಝೋಯಾ ಅಕ್ತರ್ ಅವರ ಹೃತಿಕ್ ರೋಶನ್, ಅಭಯ್ ಡಿಯೋಲ್, ಫರಾನ್ ಅಕ್ತರ್ ಹಾಗೂ ಕತ್ರೀನಾ ಕೈಪ್ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ |- | ವೆಸ್ಟ್ ಈಸ್ ವೆಸ್ಟ್||ಇಂಗ್ಲೀಷ್||ಆಂಡಿ ಡಿಎಮೊನಿ ಚಲನಚಿತ್ರ, ಈಸ್ಟ್ ಈಸ್ ಈಸ್ಟ್ನ ಮುಂದುವರೆದ ಭಾಗ |- | ಅಬ್ ದಿಲ್ಲಿ ದೂರ್ ನಹೀ||ಹಿಂದಿ|| |- | ಅಭಿಷೇಕ್ ಕಪೂರ್ರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ||ಹಿಂದಿ|| ಕಾದಂಬರಿಯಾಧಾರಿತ ದಿ 3 ಮಿಸ್ಟೇಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಮೈ ಲೈಫ್ |- | ವಾಯ್ಸ್ ಫ್ರಂ ದಿ ಸ್ಕೈ ||ಹಿಂದಿ|| |} ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಶಂಕರ್-ಎಹಸಾನ್-ಲಾಯ್ (ಅಧಿಕೃತ ತಾಣ) ಉನ್ಮಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಂಕರ್ ಎಹಸಾನ್ ಲಾಯ್ ಗೋಷ್ಟಿ * ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗಾಯಕರು ಬಾಲಿವುಡ್ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು ಕಾಲಿವುಡ್ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು ಭಾರತದ ಪುರುಷ ಗಾಯಕರು ಸಂಗೀತ ತ್ರಯರು ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಸ್ತಾರದ ಸಂಯೋಜಕರು ಜೀವಿಸಿರುವ ಜನರು ಶಂಕರ್ ಎಹಸಾನ್ ಲಾಯ್ ಭಾರತದ ಸಂಗೀತಗಾರರು 21ನೇ-ಶತಮಾನದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಯೋಜಕರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ತಮಿಳು ಸಂಗೀತಗಾರರು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು 2000ರ ಸಂಗೀತ ತಂಡಗಳು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು

śaṃkar–èhasān–lāy (hiṃdi: शंकर - एहसान - लोय) bhāratīya saṃgītagārara mūvara taṃḍa, śaṃkar mahādevan, èhasān nūrāni hāgū lāy mèṃḍonsā, ivara taṃḍavu halavāru bhāratīya citragaḻigè saṃgīta nīḍidè. ivaru hiṃdi calanacitra raṃgada atyaṃta janapriya hāgū vimarśātmakavāgi udghoṣisalpaṭṭa nirdeśakaru. avaru saṃgīta nirdeśisida prasiddha calanacitragaḻèṃdarè miśan kāśmīr (2000), dil cāhatā hai (2001), ālāvaṃdhan (2001), kal ho nā ho (2003), baṃṭi aur babli (2005), kabhi alvida nā kèhanā (2006), Don: The Chase Begins Again (2006), tāre jhamīn par (2007), rāk ān!! (2008), yāvaram nalam (2009), vek ap sid (2009), mai nem īs khān (2010), kārtīk kāliṃg kārtīk (2010) hāgū haus‌phul (2010). āraṃbhika jīvana śaṃkar mahādevan avaru òbba sāphṭ‌ver iṃjiniyar, oryākal āvṛtti ārara melè kèlasa māḍuttiddaru hāgū pāścimātya, hiṃdūsthāni mattu kārnāṭik śāstrīya saṃgītagaḻannu adhyayana māḍiddaru. ivaru pukār , sapne hāgū bīvi naṃ.1 naṃtaha citragaḻalli pramukha hinnèlè gāyakarāgiddaru, ivaru "usirukaṭṭi" hāḍuva hāḍannu saṃyojanè kūḍā māḍiddārè. èhasān nūrāniyavaru lās eṃjalīs‌na myusīśiyans in‌sṭiṭyūṭ‌nalli saṃgītābhyāsa māḍiddārè hāgū rònnī desāyi mattu lūyis byāṃks avara jòtèyalli kāryanirvahisiddārè. aliyan ḍisair annu saṃyojisiddārè, lāy‌ jòtèyalli halavāru jiṃgals‌gaḻannu saṃyojisiddārè, blūs-aṃḍ-ā‍y‌siḍ jājh byāṃḍ‌na bhāgavāgiddaru. lāy mèṃḍonsā avaru pāścimātya saṃgītadalli tarabeti hòṃdiddārè hāgū bhāratīya śāstrīya saṃgītavannu kalitiddārè. halavāru byāṃḍ‌gaḻa jòtèyalli kāryanirvahisiddārè,(gāḍ‌spèl, vèsṭ saiḍ sṭori, jīsas krisṭ sūpar‌sṭār ) jiṃgals‌gaḻannu hāgū sūcitarāgagaḻannu (phauji , di varlḍ dis vīk ) saṃyojisiddārè . ivaru òggūḍuva munna èhasān jiṃgals‌gaḻannu māḍuttiddaru hāgū lāy dèhaliyalliddaru. lāy mòdalu dūradarśanakkè barèyuttiddaru. avara mòdala pradarśana kvijh ṭaim hāgū avarigè mòdala tiruvannu kòṭṭavaru siddārth basu. naṃtara avaru praṇāy rāy avara di varlḍ dis vīk māḍidaru. naṃtara innū kèlavu pradarśanagaḻa jòtègè śārukh khān avara phaujigāgi kèlasa māḍidaru. lāy avaru è. ār. rèhamān avara jòtèyalli kīborḍ nuḍisuvavarāgiddaru jòtègè śaṃkar avaru halavāru prasiddha hāḍugaḻannu jòtèyalli hāḍiddārè. naṃtara bāṃbègè baṃdu jiṃgal‌gaḻannu māḍalu prāraṃbhisidaru. avaru èhasān‌rannu jòtègūḍisikòṃḍaru hāgū avaru saṃgītavannu nuḍisalu prāraṃbhhisidaru. èhasān avaru hiṭ āgidda hāsya prahasanaśāṃti gāgi saṃgīta racisidaru. ānaṃtara śaṃkar avaru bhāratīya bhāga kèlavu bhāgagaḻannu māḍidaru. āvāginiṃda avaru mūru janara taṃḍavāgi kāryanirvahisuttiddārè. mūru janara taṃḍavāgi vṛttijīvanada āraṃbha śaṃkar-èhasān-lāy avaru jòtèyāgi mukul ānaṃd avara citra das‌ gè saṃgīta nirdeśisuvudaròṃdigè tamma mūru jana taṃḍada vṛtti jīvana prāraṃbhisidaru. ānaṃd avara sāviniṃdāgi calanacitra pūrṇagòḻḻalilla, naṃtara ālbaṃ biḍugaḍèyāyitu. naṃtaradalli avaru rāk‌phorḍ hāgū bhopāl èks‌près naṃtaha citragaḻigāgi saṃgīta nirdeśisidaru, ādarè ivu hèccu gamanasèḻèyalilla. prakhyāta calanacitra vidhu vinod coprā avara miśan kāśmīr nalli saṃgīta nirdeśisiddu mòdala bārigè bālivuḍ citraraṃgadalli mūru janara taṃḍakkè hòsa tiruvu taṃdukòṭṭitu. ī citradalli saṃgītavu uttama hèsarannu gaḻisitu. avaru ide citrakkāgi aiai‌èph‌è nārmanirdeśitagòṃḍaru kūḍā. avara vṛtti jīvanadalli saṃgīta nirdeśakarāgi uttama tiruvannu kòṭṭaṃtaha citragaḻèṃdarè dil cāhatā hai , idu pharhān aktar avara mòdala nirdeśanada citravāgittu. ī citravu uttama vimarśègaḻannu paḍèdukòṃḍitu, prekṣakaru kūḍā mèccikòṃḍaru. idariṃdāgi mūru janara joḍiyu èksèl èṃṭarṭainmèṃṭs jòtèyalli òṭṭāgi kèlasa māḍuvudakkè òḻḻèya āraṃbhavu sikkitu. dil cāhatā hai naṃtaradalli, avara dòḍḍa sāhasavèṃdarè dharma pròḍakṣans avara nikhil advāni nirdeśanada kal ho nā ho citra, . ī ālbaṃ hiṃdina èllā dākhalègaḻannu muridu ati hèccu mārāṭavāda ālbaṃ āyitu. idara saṃgītavu atyuttama saṃgīta nirdeśanakkāgi rāṣṭrīya calanacitra praśastiyannu gaḻisivudara jòtègè innū halavāru praśastigaḻannu paḍèdukòṃḍitu. āvāginiṃda, dharmā pròḍakṣans‌na mālīka hāgū nirdeśaka karaṇ johar, tamma kabhi alvida nā kèhanā citravannū seri hèccina citragaḻalli ī joḍigè avakāśavannu nīḍidaru. ī citrada saṃgītavu kal ho nā ho dākhalèyannu muriyitu, mattòmmè hèccu mārāṭavāda bālivuḍ saṃgītavāyitu. śaili mūru janara taṃḍada pratiyòbba sadasyarū tamma svataḥ pratibhèyannu hāgū anubhavagaḻannu tamma saṃyojanègaḻalli serisuttārè, kārnāṭik hāgū hiṃdūsthāni hāḍugārikèya saṃpradāya (śaṃkar), pāścimātya rāk (èhasān) hāgū èlèkṭrānik siṃthèsaijar (lāy) bagègè vastutaḥ pāṃḍitya hòṃdiddu sammiḻanagaḻa bagègè āḻavāda jñāna. avaru bālivuḍ saṃgītadalli iruva saṃgīta saṃyojakaru taṃḍavāgi tammèllā pratibhèyannu serisi saṃgīta saṃyojanè māḍuvaṃtaha saṃpradāyavannu muṃduvarèsidaru, kèlavu bāri hiṃdustāni (uttara karnāṭaka) athavā karnāṭik (dakṣiṇa bhāratīya) śāstrīya saṃgīta hāgū taṃtrajñānadalli pariṇati paḍèda sayoyakaru hāgū ārkèsṭrā erpaḍisuvavaru èllara āḻavāda jñānadiṃda saṃgīta saṃyojisalpaḍuttadè. śaṃkar-èhasān-lāy avaraddu bālivuḍ‌ vīkṣakarigè unnata maṭṭada saṃgīta nīḍimanaraṃjisida mòdala joḍiyāgidè. bālivuḍ saṃgītagāraralli sadā anveṣaṇèyalli tòḍagiruva ī joḍiyu pāścimātya varcassina saṃgīta viṣayagaḻannu aḻavaḍisikòḻḻuvudaròṃdigè yuva prekṣakaralli āsakti uṃṭu māḍidè. òṃdu citravu gallāpèṭṭigèyalli vijaya sādhisi, ārthikavāgi hāgū vimarśātmakavāgi yaśassannu sādhisabekādarè citrada saṃgītavu (dhvanipatha) bahaḻa pramukha pātra vahisuttadè hāgū idu vimarśātmaka, "citavannu biḍugaḍè" māḍuva niṭṭinalli ī anveṣaṇègaḻu saṃgīta nirdeśakarannu sāṃpradāyika hāgū janapriya pāścimātya saṃgīta hāgū aṃtararāṣṭrīya saṃgītavannu sammiḻana māḍalu yāvāgalū prerepisuttavè hāgū bālivuḍ saṃgītada ati hèccu janapriya saṃgītavu bhāratīya rāgagaḻiṃda preritavāgiruttavè (saṃskṛtadalli "rāga"vèṃdarè "baṇṇa" athavā "manassu"). śaṃkar-èhasān-lāy avaru citraraṃgada kòratèyannu hogalāḍisidaru. avaru yaśassu halavāru aṃśagaḻigè sahāyakavāyitu, adaralli āsaktiyuta saṃgīta vādyagaḻa aḻavaḍikè hāgū avara ākesṭrādalli ā dhvanigaḻa baḻakè, janapriya ṭivi pradarśanagaḻiṃda hòsa pratibhègaḻannu āykè māḍi avariṃda dhvaniya paricaya māḍisuvudu, hāgū hāḍina saṃdarbhakkanu sāravāgi saṃgītavannu ’anubhavisuvaṃtè’ sariyāda rītiyalli adannu saṃyojisuvudu. sāmānya sahayogigaḻu śaṃkar-èhasān-lāy avaru tamma hèccina saṃyojanègaḻannu pharhān aktar hāgū riteś sidhvāni avara òḍètanada èksèl èṃṭarṭainmèṃṭgāgi māḍiddārè. karaṇ johar avara dharmā pròḍakṣans jòtègū halavu saṃyojanègaḻannu māḍiddārè. itarè gamanīya sahayogagaḻèṃdarè nirdeśakarugaḻāda nikhil advāni, śād ali, śrīrāṃ rāghavaṃ mattu sājid khān avarigāgi saṃyojisiruvudu. mūru janara taṃḍavu saṃyojanè māḍiruvaṃtaha hèccina hāḍugaḻu jāvèd aktar avaru barèdiruvaṃtahavāgivè; ādāgyū, sāhityakārarāda guljār, samīr, hāgū prasūn jośiyavara hāḍugaḻu kūḍā ivaru saṃyojisida hāḍugaḻalli serivè. praśastigaḻu mūru janara taṃḍavu philm‌pher praśastigaḻannu òḻagòṃḍaṃtè halavāru praśastigaḻannu paḍèdukòṃḍidè (baṃṭi aur babli, kal ho nā ho ), ār‌ḍi barman praśasti (dil cāhatā hai ) hāgū sṭār skrīn praśastigaḻannu paḍèdukòṃḍiddārè (miśan kāśmīr, baṃṭi aur babli, dil cāhatā hai ). 2004ralli, kal ho nā ho citrakkāgi atyuttama saṃgīta nirdeśanakkè rāṣṭrīya calanacitra praśasti labhisittu. calanacitragaḻa paṭṭi saṃgīta nirdeśakarāgi {| width="100%" |- valign="top" | {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" ! varṣa !! | (citrīkaraṇa) bhāṣè !! ṭippaṇigaḻu |- | 1997||das||hiṃdi|| |- | rowspan="3"| 1999||śūl||hiṃdi|| |- | dillagi||hiṃdi|| |- | bhopāl èks‌près||hiṃdi|| |- | 2000||miṣan kāśmīr||hiṃdi|| nāmanirdeśita, aiaièph‌è atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti nāmanirdeśita, aiaièph‌è atyuttama hinnèlè prasthāra praśasti |- | rowspan="3"| 2001||ālāvaṃdan||tamiḻu|| |- | abhay||hiṃditèlugu|| hiṃdi hāgū tèlugu bhāṣāṃtaragaḻu ālāvaṃdan |- | dil cāhatā hai||hiṃdi|| vijetaru, hòsa saṃgīta pratibhè èṃdu philm‌pher ār‌ḍi barman praśasti vijetaru, atyuttama saṃgīta nirdeśaka èṃdu sṭār skrīn praśasti nāmanirdeśita, atyuttama saṃgīta nirdeśaka philm‌pher praśasti nāmanirdeśita, aiaièph‌è atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | rowspan="1"| 2002||ye kyā ho rahā hai?||hiṃdi|| |- | rowspan="5"| 2003||ek aur ek gyārah||hiṃdi|| |- | armān||hiṃdi|| |- | nayī paḍosan||hiṃdi|| |- | kuc nā kaho||hiṃdi|| |- | kal ho nā ho||hiṃdi|| vijetaru, atyuttama saṃgīta nirdeśaka rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru, atyuttama saṃgīta nirdeśaka philm‌pher praśasti vijetaru, aiaièph‌è atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | rowspan="5"| 2004||rudrākṣ||hiṃdi|| |- | kyū...! ho gayā nā||hiṃdi|| |- | lakṣya||hiṃdi|| |- | phir mileṃge||hiṃdi|| |- | vyāniṭi pher||iṃgliṣ|| hāḍu - "gori rè" |- | rowspan="2"| 2005||baṃṭi aur babli||hiṃdi|| vijetaru, atyuttama saṃgīta nirdeśaka philm‌pher praśasti vijetaru, aiai‌èph‌è atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | dil jo bhi kahe...||hiṃdi|| |- | rowspan="2"| 2006||kabhī alvida nā kèhanā||hiṃdi|| nāmanirdeśita, atyuttama saṃgīta nirdeśaka philm‌pher praśasti nāmanirdeśita, aiaièph‌è atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | ḍān: di ces bigins ègain||hiṃdi|| nāmanirdeśita, aiaièph‌è atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśastināmanirdeśita, philm‌pher atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | rowspan="6"| 2007||salām-è-iśk: è ṭraibyūṭ ṭu lav||hiṃdi|| |- | mārigolḍ: an aḍvèṃcar in iṃḍiyā||iṃglīṣhiṃdi|| |- | jhūm barābar jhūm||hiṃdi|| |- | he bebi||hiṃdi|| |- | jāni gaddār||hiṃditamiḻutèlugu|| |- | tāre jhamīn par (laik sṭārs ān art)||hiṃdi|| nāmanirdeśita, sṭār skrīn atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | rowspan="2"| 2008||thoḍā pyār thoḍā myājik||hiṃdi|| |- | rāk ān!! ||hiṃdi|| nāmanirdeśita, Filmfare atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti nāmanirdeśita, aiaièph‌è atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti nāmanirdeśita, sṭār skrīn atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | rowspan="9"| 2009||cāṃdini cauk ṭu cainā||hiṃdi|| |- | lak bai cāns ||hiṃdi|| |- | kòṃcaṃ iṣṭaṃ kòṃcaṃ kaṣṭaṃ||tèlugu|| |- | 13B||hiṃdi|| |- | yāvaraṃ nalaṃ||tamiḻu|| |- | śārṭ‌kaṭ: di kān īs ān||hiṃdi|| |- | sikaṃdar||hiṃdi|| |- | vek ap sid||hiṃdi|| nāmanirdeśita, philm‌pher atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti |- | laṃḍan ḍrīms||hiṃdi|| |- | rowspan="13"| 2010||mai nem īs khān||hiṃdi|| vijetaru, sṭār skrīn atyuttama saṃgīta nirdeśaka praśasti(( sājid-vājid(ḍabāṃg jòtè haṃcikòṃḍidè) )) |- |- | kārtīk kāliṃg kārtīk||hiṃdi|| |- | ham tum aur ghosṭ ||hiṃdi|| abhinayisiruvavaru arṣād vārsi, diyā mirjā, bòman irāni |- | haus‌phul||hiṃdi|| |- | tere bin lāḍèn ||hiṃdi|| abhiṣek śārmāra calanacitra abhinayisiruvavaru ali jhāphar |- | cittagòṃg ||bèṃgāḻihiṃdi|| śònāli avaru nirdeśisiddārè (amu phem) |- | iṭs mai laiph||hiṃdi|| |- | di ḍisair||hiṃdi|| hinnèlè prastāra māḍiddu è. ār. rèhamān |- | baṃdā ye biṃdās hai||hiṃdi|| |- | vi ār phyāmili||hiṃdi|| abhinayisidavaru kājol, karīnā kapūr, arjun rām‌pāl |- | jhòkkòman||hiṃdi|| vālṭ ḍisnīyavariṃda sūpar hīro citra abhinayisidavaru dārśīl saphāri |- | paṭiyālā haus||hiṃdi|| |- | gem ||hiṃdi|| |- | rowspan="6"| 2011||ḍān 2: di ces kaṃṭinyūs||hiṃdi|| |- | jhiṃdagi milegi nā dobāra||hiṃdi||jhoyā aktar avara hṛtik rośan, abhay ḍiyol, pharān aktar hāgū katrīnā kaip abhinayisiddārè |- | vèsṭ īs vèsṭ||iṃglīṣ||āṃḍi ḍièmòni calanacitra, īsṭ īs īsṭna muṃduvarèda bhāga |- | ab dilli dūr nahī||hiṃdi|| |- | abhiṣek kapūrra muṃdina citra||hiṃdi|| kādaṃbariyādhārita di 3 misṭeks āph mai laiph |- | vāys phraṃ di skai ||hiṃdi|| |} ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu śaṃkar-èhasān-lāy (adhikṛta tāṇa) unmād‌nalli śaṃkar èhasān lāy goṣṭi * philm‌pher praśasti vijetaru bhāratīya calanacitra saṃgīta saṃyojakaru bhāratīya calanacitra gāyakaru bālivuḍ hinnèlè gāyakaru kālivuḍ hinnèlè gāyakaru bhāratada puruṣa gāyakaru saṃgīta trayaru tamiḻu calanacitrada saṃgīta prastārada saṃyojakaru jīvisiruva janaru śaṃkar èhasān lāy bhāratada saṃgītagāraru 21ne-śatamānada śāstrīya saṃyojakaru rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru tamiḻu saṃgītagāraru bhāratada saṃgīta saṃyojakaru 2000ra saṃgīta taṃḍagaḻu saṃgīta saṃyojakaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B6%E0%B2%82%E0%B2%95%E0%B2%B0%E0%B3%8D-%E0%B2%8E%E0%B2%B9%E0%B2%B8%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D-%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B3%8D

ಶಂಕರ್-ಎಹಸಾನ್-ಲಾಯ್

ಕೊಂಕಣ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ( Kôngkôna Shen Shôrma ) ೧೯೭೯ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೩ರಂದು ಜನಿಸಿದರು, ಈಕೆ ಒಬ್ಬ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಭಾರತೀಯ ನಟಿ. ಆಕೆ ನಟಿ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕಿ ಅಪರ್ಣ ಸೇನ್‌‌ರವರ ಮಗಳು. ಶರ್ಮಾ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕಲಾಮಂದಿರ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ಸಾಧನೆಗಳು ಸಮಕಾಲೀನ ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿ ಆಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ನಟಿಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು. ಇಂದಿರಾ (೧೯೮೩) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬಾಲಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದ ಶರ್ಮಾ ಏಕ್ ಜಿ ಅಚ್ಚೆ ಕನ್ಯಾ (೨೦೦೦) ಎಂಬ ಬಂಗಾಳಿ ಭಯಾನಕ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರೌಢ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು. ಶರ್ಮಾ ಮೊದಲು ಆಕೆಯ ತಾಯಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಿಸ್ಟರ್ ಆಂಡ್ ಮಿಸೆಸ್ ಐಯರ್ ‌ನಿಂದ (೨೦೦೨) ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಟನೆಗಾಗಿ ಆಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಪೇಜ್ ೩ (೨೦೦೫) ನಾಟಕದಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ನಟನೆಯು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಂದ ಭಾರಿ ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದೀಚಿಗೆ ಆಕೆ ಹಲವಾರು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ವಾಣಿಜ್ಯ ಯಶಸ್ಸಿನ ಬದಲಿಗೆ ಆಕೆಗೆ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಶ್ಲಾಘನೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟವು. ಆಕೆ ಓಂಕಾರ (೨೦೦೬) ಮತ್ತು ಲೈಫ್ ಇನ್ ಎ... ಮೆಟ್ರೊ (೨೦೦೭) ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡು ಅನುಕ್ರಮ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. ಓಂಕಾರ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಟನೆಗಾಗಿ ಆಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಕೊಂಕಣ ಮುಕುಲ್ ಶರ್ಮಾ (ವಿಜ್ಞಾನ ಬರಹಗಾರ ಮತ್ತು ಪತ್ರಕರ್ತ) ಮತ್ತು ಅಪರ್ಣ ಸೇನ್‌ (ನಟಿ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕಿ) ದಂಪತಿಗಳ ಮಗಳು. ಆಕೆಗೆ ಕಮಲಿನಿ ಚಟರ್ಜಿ ಹೆಸರಿನ ಒಬ್ಬ ಅಕ್ಕ ಸಹ ಇದ್ದಾರೆ. ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾರ ತಾಯಿಯ ಅಜ್ಜ ಚಿದಾನಂದ ದಾಸ್‌ಗುಪ್ತ ಒಬ್ಬ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕ, ಪಂಡಿತ, ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ, ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಫಿಲ್ಮ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಸಹ-ಸಂಸ್ಥಾಪಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆಯ ದಿವಂಗತ ಅಜ್ಜಿ ಸುಪ್ರಿಯಾ ದಾಸ್‌ಗುಪ್ತರವರು ಪುರಾಣಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಧುನಿಕ ಬಂಗಾಳಿ ಕವಿ ಜಿಬನಾನಂದ ದಾಸ್‌ರ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಕೊಂಕಣ ೨೦೦೧ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯ ಸೇಂಟ್ ಸ್ಟೀಫನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಿಂದ ಇಂಗ್ಲೀಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಆಕೆ ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಮಾಡರ್ನ್ ಹೈ ಸ್ಕೂಲ್ ಫಾರ್ ಗರ್ಲ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದರು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಕೊಂಕಣ ಇಂದಿರಾ (೧೯೮೩) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಬಾಲಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು. ೨೦೦೦ರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಬಂಗಾಳಿ ಚಿತ್ರ ಏಕ್ ಜಿ ಅಚ್ಚೆ ಕನ್ಯಾ ದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರೌಢ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು, ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಆಕೆ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಅನಂತರ ಆಕೆ ರಿತುಪರ್ಣೊ ಘೋಶ್‌ನ ಚಿತ್ರ ಟಿಟ್ಲಿ ಯಲ್ಲಿ ಮಿಥುನ್ ಚಕ್ರಬೂರ್ತಿ ಮತ್ತು ತಾಯಿ ಅಪರ್ಣ ಸೇನ್‌‌ರಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು. ಆಕೆ ಅಪರ್ಣ ಸೇನ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್-ಭಾಷಾ ಚಿತ್ರ ಮಿಸ್ಟರ್ ಆಂಡ್ ಮಿಸೆಸ್ ಐಯರ್ ‌ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದಾಗ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು‌. ಆ ಚಿತ್ರವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿಮರ್ಶೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾರ ತಮಿಳು ಗೃಹಿಣಿಯ ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಈ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪಾತ್ರದ ಮೇಲಿನ ಆಕೆಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವು ಉತ್ತಮ ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು ಹಾಗೂ ಈ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆಕೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಆಕೆಯ ನಟನೆಯು ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ‌ನಿಂದ "ಪ್ರಮುಖ ೮೦ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನಟನೆ"ಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಆಕೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಜೇತ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪೇಜ್ ೩ ರಲ್ಲಿ (೨೦೦೫) ನಟಿಸಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ಚತುರ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮಿಯ ಪಾತ್ರವು ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆಕೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರೇಮಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಚಿರಪರಿಚಿತ ನಟಿಯಾದರು. ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ಮೀರಾ ನಾಯರ್‌ರ ಹಾಲಿವುಡ್ ಚಿತ್ರ ದಿ ನೇಮ್‌ಸೇಕ್ ‌ನಲ್ಲಿ (೨೦೦೭) ನಟಿಸುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಆದರೆ ಇತರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಅದಾಗಲೇ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದುದರಿಂದ ಸಮಯವಿಲ್ಲದೆ ಆಕೆ ಈ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಕೆ ನಂತರ ೧೫ ಪಾರ್ಕ್ ಅವೆನ್ಯೂ (೨೦೦೫) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥ ಮಹಿಳೆಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಅನಂತರ ಆಕೆ ಓಂಕಾರ (೨೦೦೬) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ವಯಸ್ಕ ಹಳ್ಳಿಯ ಹೆಂಗಸಿನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಓಂಕಾರ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆಕೆ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳೆರಡನ್ನೂ ಪಡೆದರು. ಆಕೆಯ ನಂತರದ ಚಿತ್ರ Deadline: Sirf 24 Ghante (೨೦೦೬) ಸಾಧಾರಣ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ಕಾಲ ಘೋಡ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಕ್ಕಾಗಿ ೧೮-ನಿಮಿಷದ ಬಂಗಾಳಿ ಕಿರುಚಿತ್ರ ನಾಮ್‌ಕೊರಾನ್ (ನೇಮಿಂಗ್ ಸೆರಮನಿ) ಅನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಅನಂತರ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ರಿತುಪರ್ಣೊ ಘೋಶ್‌ರ ಬಂಗಾಳಿ ಕಲಾ ಚಿತ್ರ ದೋಸರ್ ‌ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು, ಇದು ಹಲವಾರು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆಕೆ ಮಹಿಂದ್ರಾ ಇಂಡೊ-ಅಮೆರಿಕನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ (MIAAC) ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. ೨೦೦೭ರ ಆಕೆಯ ಮೊದಲನೇ ಚಿತ್ರ ಮಧುರ್ ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಒಂದಿಗೆ ಎರಡನೇ ಬಾರಿ ಜತೆಗೂಡಿಗೊಂಡು ಮಾಡಿದ ಟ್ರಾಫಿಕ್ ಸಿಗ್ನಲ್ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ನ್ವಾರ್ ಚಿತ್ರ, ಇದರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ವೇಶ್ಯೆಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ನಂತರ ಆಕೆ ಅನುರಾಗ್ ಬಸು ಅವರ ಲೈಫ್ ಇನ್ ಎ... ಮೆಟ್ರೊ ದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು. ಮೆಟ್ರೊ ಚಿತ್ರವು ಮುಂಬೈಯ ವಿವಿಧ ಜನರ ಜೀವನ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾರ ಕಿರಿಯ ಮತ್ತು ಅಭದ್ರ ಮಹಿಳೆಯ ಪಾತ್ರವು ಆಕೆಗೆ ಎರಡನೇ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ೨೦೦೭ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಬ್ಯಾನರ್‌ನಡಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ಎರಡು ಚಿತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಕೆ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಹೊಂದುವಂತೆ ತುಟಿಗಳನ್ನು ಚಲಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ ಪ್ರದೀಪ್ ಸರ್ಕಾರ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಲಗಾ ಚುನರಿ ಮೇ ದಾಗ್‌ ನಲ್ಲಿ ಆಕೆ ರಾಣಿ ಮುಖರ್ಜಿಯೊಂದಿಗೆ ಬನಾರಸ್ ಸಣ್ಣ ನಗರದ ಕಿರಿಯ ಹುಡುಗಿ ಚುಟ್ಕಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯವಾಗಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು, ಆದರೂ ಅದರಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ನಟನೆಯು ಉತ್ತಮ ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಎರಡನೆಯದು ಆಜ ನಾಚ್ಲೆ , ಇದು ಮಾಧುರಿ ದೀಕ್ಷಿತ್ ಪುನಃ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಅಷ್ಟೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. CNN-IBNಯ ರಾಜೀವ್ ಮಸಂದ್ ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ನಟನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ - "ನಟನೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿದೆ. ಆಕೆ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಲೇವಡಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮುಜುಗರ ಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ತನ್ನನ್ನು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡುವವರ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಜ ನಾಚ್ಲೆ ಯಲ್ಲಿನ ಆಕೆಯ ನಟನೆಯು ಅಂಜಿಕೆಯಿಲ್ಲದ್ದು ಮತ್ತು ತಡೆಯಿಲ್ಲದ್ದು." ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ದಿಲ್ ಕಬಡ್ಡಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ೮ ಎಂಬ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಮೀರಾ ನಾಯರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಕಿರುಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ (ಹೌ ಕ್ಯಾನ್ ಇಟ್ ಬಿ?) ಆಕೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು, ಇದು ಚಿತ್ರಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತ್ತು. ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಕುನಾಲ್ ರಾಯ್ ಕಪೂರ್‌ ನಿರ್ದೇಶನದ ಕಡಿಮೆ-ವೆಚ್ಚದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಚಿತ್ರ ದಿ ಪ್ರೆಸಿಡೆಂಟ್ ಈಸ್ ಕಮಿಂಗ್ ‌ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳೆಲ್ಲವೂ ಆಕೆಯ ಪರವಾಗಿದ್ದವು. ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ದ ನಿಖತ್ ಕಜ್ಮಿ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ - "ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಾ ಸಂಪ್ರದಾಯನಿಷ್ಠ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣ-ಮನಸ್ಥಿತಿಯ ಕೊಂಕಣ ವಿಶೇಷ ಮನ್ನಣೆಯಿಂದ ದೂರ ಉಳಿಯುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಅಪಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದರೂ ನಗುಮುಖದಿಂದಿರುತ್ತಾಳೆ." ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ನಂತರ ಜೋಯ ಅಖ್ತರ್‌‍ನ ಲಕ್ ಬೈ ಚಾನ್ಸ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್‌ಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು. ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನಂತರ ಆ ಚಿತ್ರವು ಆಕೆಯ ನಟನೆಗಾಗಿ ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಆದರೆ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದಷ್ಟು ಲಾಭಗಳಿಸಲಿಲ್ಲ. ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾರ ಇತ್ತೀಚಿನ ೨೦೦೯ರ ಚಿತ್ರ ಅಯನ್ ಮುಖರ್ಜಿಯ ರೊಮ್ಯಾಂಟಿಕ್ ಹಾಸ್ಯ ವೇಕ್ ಅಪ್ ಸಿದ್ , ಇದರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ರಣಬೀರ್ ಕಪೂರ್ ಒಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನಂತರ ಈ ಚಿತ್ರವು ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆ ಧನಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ನಟನೆಯು ಭಾರಿ ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಒಳಗಾಯಿತು. ಬಾಲಿವುಡ್ ಹಂಗಾಮ ದ ತರಣ್ ಆದರ್ಶ್ ಹೀಗೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ - "ಕೊಂಕಣ ಸಹಜ ಸ್ವಭಾವದವಳು ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ಉತ್ತಮ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಆಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರಮಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಅದ್ಭುತ ನಟಿಯಿಂದ ಮತ್ತೊಂದು ಯಶಸ್ಸಿನ ನಟನೆ ಇಲ್ಲಿದೆ." ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಹೀಗೆಂದು ಬರೆದಿದೆ - "ಮಿಸ್ ಶರ್ಮಾ ಆಯಿಶಾಳಂತಹ ವಿಶೇಷ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ: ಆಯಿಶಾ ಸ್ವತಂತ್ರ ನಗರದ-ಮಹಿಳೆ, ಆಕೆಯ ಕನಸುಗಳು ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಆಕೆಯ ಆಯಿಶಾ ಪಾತ್ರವು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವ್ಯತ್ಯಾಸದ - ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ, ಸಾಹನುಭೂತಿಯ, ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹದ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿರುವ ಶ್ರೀ ಮುಖರ್ಜಿಯವರು ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಸೂಕ್ತವಾದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ." ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ಅಶ್ವನಿ ಧೀರ್‌ರವರ ಹಾಸ್ಯ ಚಿತ್ರ ಅತಿಥಿ ತುಮ್ ಕಬ್ ಜಾವೋಗೆ ಯಲ್ಲಿ ಅಜಯ್ ದೇವಗನ್ ಮತ್ತು ಪರೇಶ್ ರಾವಲ್ ಒಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆಯ ಇತ್ತೀಚಿನ ಚಿತ್ರ ನೀರಜ್ ಪಾತಕ್‌ರ ರೈಟ್ ಯಾ ರಾಂಗ್ , ಇದರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ವಕೀಲರ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆ ರಿತುಪರ್ಣೊ ಘೋಶ‌ರ ಸನ್‌ಗ್ಲಾಸ್ ಮತ್ತು ವಿನಯ್ ಶುಕ್ಲಾರ ಮಿರ್ಚ್ ಚಿತ್ರಗಳ ಚಿತ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೯ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ವರೆಗಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ಅಪರ್ಣ ಸೇನ್‌‌ರ ಇತಿ ಮೃನಾಲಿನಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಈ ಚಿತ್ರವು ೨೦೧೧ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಲಿದೆ. ಆಕೆ ಅಮಿತಾಭ್ ವರ್ಮಾರ ಜ್ಯಾಕ್‌ಪಾಟ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ರಣ್ವೀರ್ ಶೋರೆ ಒಂದಿಗೂ ನಟಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಂಗಭೂಮಿ ೨೦೦೯ರ ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ಅತುಲ್ ಕುಮಾರ್‌ರ ದಿ ಬ್ಲೂ ಮಗ್ ‌ನಲ್ಲಿ ರಜತ್ ಕಪೂರ್, ವಿನಯ್ ಪಾಠಕ್, ರಣ್ವೀರ್ ಶೋರೆ ಮತ್ತು ಶೀಬಾ ಚಧಾ ಒಂದಿಗೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಂಗವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಆ ನಾಟಕವು ರಾಷ್ಟ್ರದಾದ್ಯಂತ ಮತ್ತು ವಿದೇಶದಲ್ಲೂ ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿತು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಟ ಮತ್ತು ಸಹ-ನಟ ರಣ್ವೀರ್ ಶೋರೆ ಒಂದಿಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು, ಆದರೂ ಈ ಜೋಡಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಗಮನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಬೀಳದಂತೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ವಹಿಸಿದರು. ೨೦೦೮ರ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಅಪರ್ಣ ಸೇನ್‌ ತನ್ನ ಮಗಳು ಶೋರೆಯನ್ನು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟಿದ್ದಾಳೆಂದು ದೃಢಪಡಿಸಿದರು. ಆ ಜೋಡಿಯು ೨೦೧೦ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಸಮಾರಂಭವೊಂದರಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾದರು. ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ರೆಡಿಫ್‌ನ "ಪ್ರಮುಖ ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟಿ"ಯರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ೧೧ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು. ನಂತರ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ೯ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ ಕರಣ್ ಜೋಹಾರ್‌ನ ಸಂಭಾಷಣೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಕಾಫೀ ವಿದ್ ಕರಣ್ ‌ನಲ್ಲಿ ಮೂರು ಬಾರಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಆಕೆ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಆಕೆಯ ಮಿಸ್ಟರ್ ಆಂಡ್ ಮಿಸೆಸ್ ಐಯರ್ ‌ ಚಿತ್ರದ ಸಹ-ನಟ ರಾಹುಲ್ ಬೋಸ್ ಒಂದಿಗೆ ಹಾಗೂ ನಂತರ ಕುನಾಲ್ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ರಿತೇಶ್ ದೇಶ್ಮುಖ್ ಒಂದಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಆಕೆ ಮೈ ಬ್ರಿಲಿಯೆಂಟ್ ಬ್ರೈನ್ ಎಂಬ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೊಂದನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟರು, ಅದು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಜಿಯೋಗ್ರಫಿಕ್ ಚಾನೆಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೩: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಮಿಸ್ಟರ್ ಆಂಡ್ ಮಿಸೆಸ್ ಐಯರ್ ೨೦೦೭: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಓಂಕಾರ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೭: ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಓಂಕಾರ ೨೦೦೮: ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಲೈಫ್ ಇನ್ ಎ... ಮೆಟ್ರೊ ಝೀ ಸಿನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೬: ಜೀ ಸಿನಿ ಎವಾರ್ಡ್ ಬೆಸ್ಟ್ ಫೀಮೇಲ್ ಡಿಬಟ್, ಪೇಜ್ ೩ (ವಿದ್ಯಾ ಬಾಲನ್ ಒಂದಿಗೆ ಜಂಟಿಯಾಗಿ) ೨೦೦೭: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟನೆಗಾಗಿ ಜೀ ಸಿನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಓಂಕಾರ IIFA ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೮: IIFA ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಲೈಫ್ ಇನ್ ಎ... ಮೆಟ್ರೊ AIFA ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೭: ವಿಶೇಷ ಮನ್ನಣೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ೧೫, ಪಾರ್ಕ್ ಅವೆನ್ಯೂ ೨೦೦೮: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ಲೈಫ್ ಇನ್ ಎ... ಮೆಟ್ರೊ ಇತರೇ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೨: ಬಂಗಾಳ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮಿಗಳ ಸಂಘದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು : ಏಕ ಜಿ ಅಚ್ಚೆ ಕನ್ಯಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ೨೦೦೩: ಆನಂದಲೋಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು : ಮಿಸ್ಟರ್ ಆಂಡ್ ಮಿಸೆಸ್ ಐಯರ್ ‌ಗಾಗಿ ವಿಮರ್ಶಕರ ಆಯ್ಕೆ ೨೦೦೫: ಕಲಾಕಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು : ಪೇಜ್ ೩ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ . ೨೦೦೭: ಬಂಗಾಳ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮಿಗಳ ಸಂಘದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು : ೧೫, ಪಾರ್ಕ್ ಅವೆನ್ಯೂ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಟನೆಗಾಗಿ ವರ್ಷದ ಅತ್ಯದ್ಭುತ ನಟನೆ ೨೦೦೭: ಮಹೀಂದ್ರಾ ಇಂಡೊ-ಅಮೆರಿಕನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ (MIAAC) ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ : ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ - ದೋಸರ್ . ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿದ್ದು (ಮುಖ್ಯವಾದವು) ೨೦೦೭: ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, - ಲಗಾ ಚುನರಿ ಮೇ ದಾಗ್ ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರ ಪಟ್ಟಿ ಬಂಗಾಳಿ ನಟಿಯರ ಪಟ್ಟಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು 1979ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬಂಗಾಳಿ ನಟರು ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬಂಗಾಳಿ ಜನಗಳು ದೆಹಲಿಯ ಜನರು BFJA ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು

kòṃkaṇa sen śarmā ( Kôngkôna Shen Shôrma ) 1979ra ḍisèṃbar 3raṃdu janisidaru, īkè òbba rāṣṭrīya praśasti vijeta bhāratīya naṭi. ākè naṭi mattu calanacitra nirmāpaki aparṇa sen‌‌ravara magaḻu. śarmā āraṃbhadalli bhāratīya kalāmaṃdira mattu svataṃtra calanacitragaḻalli abhinayisidaru. adarallina ākèya sādhanègaḻu samakālīna sinimāraṃgadalli ākèyannu pramukha naṭiyaralli òbbaḻannāgi māḍitu. iṃdirā (1983) citradalli mòdala bārigè bālakalāvidèyāgi naṭisida śarmā ek ji accè kanyā (2000) èṃba baṃgāḻi bhayānaka citradalli mòdala bārigè prauḍha kalāvidèyāgi naṭisidaru. śarmā mòdalu ākèya tāyi nirdeśisida iṃgliṣ-bhāṣā calanacitra misṭar āṃḍ misès aiyar ‌niṃda (2002) janapriyatèyannu gaḻisidaru. ā citradallina naṭanègāgi ākè atyuttama naṭigāgi rāṣṭrīya calanacitra praśastiyannu paḍèdaru. pej 3 (2005) nāṭakadallina ākèya naṭanèyu prekṣakariṃda bhāri praśaṃsèyannu gaḻisitu. alliṃdīcigè ākè halavāru calanacitragaḻalli abhinayisiddārè, avugaḻalli hèccinavu vāṇijya yaśassina badaligè ākègè vimarśātmaka ślāghanèyannu taṃdukòṭṭavu. ākè oṃkāra (2006) mattu laiph in è... mèṭrò (2007) citragaḻallina abhinayakkāgi èraḍu anukrama philm‌pher atyuttama poṣaka naṭi praśasti gaḻannu gèddukòṃḍaru. oṃkāra citradallina naṭanègāgi ākè atyuttama poṣaka naṭi vargadalli èraḍane rāṣṭrīya praśastiyannu paḍèdaru. āraṃbhika jīvana kòṃkaṇa mukul śarmā (vijñāna barahagāra mattu patrakarta) mattu aparṇa sen‌ (naṭi mattu calanacitra nirdeśaki) daṃpatigaḻa magaḻu. ākègè kamalini caṭarji hèsarina òbba akka saha iddārè. sen śarmāra tāyiya ajja cidānaṃda dās‌gupta òbba calanacitra vimarśaka, paṃḍita, prādhyāpaka, lekhaka mattu kalkattā philm sòsaiṭiya saha-saṃsthāpakaralli òbbarāgiddārè. ākèya divaṃgata ajji supriyā dās‌guptaravaru purāṇaprasiddha ādhunika baṃgāḻi kavi jibanānaṃda dās‌ra sodarasaṃbaṃdhiyāgiddaru. kòṃkaṇa 2001ralli dèhaliya seṃṭ sṭīphans kālej‌niṃda iṃglīṣ‌nalli padaviyannu paḍèdaru. ākè kalkattāda māḍarn hai skūl phār garls mattu kalkattā iṃṭar‌nyāṣanal skūl‌na vidyārthiyāgiddaru. vṛttijīvana kòṃkaṇa iṃdirā (1983) citradalli mòdala bārigè bālakalāvidèyāgi naṭisidaru. 2000ralli ākè baṃgāḻi citra ek ji accè kanyā dalli mòdala bārigè prauḍha kalāvidèyāgi abhinayisidaru, ī citradalli ākè nakārātmaka pātradalli naṭisidaru. anaṃtara ākè rituparṇò ghoś‌na citra ṭiṭli yalli mithun cakrabūrti mattu tāyi aparṇa sen‌‌rigè viruddhavāgi naṭisidaru. ākè aparṇa sen nirdeśanada iṃgliṣ-bhāṣā citra misṭar āṃḍ misès aiyar ‌nalli naṭisidāga hèccu janapriyatèyannu gaḻisidaru‌. ā citravu mukhyavāgi malṭiplèks‌gaḻalli uttama pradarśana kaṃḍitu mattu atyuttama vimarśègaḻòṃdigè pramukha yaśassannu gaḻisitu. sen śarmāra tamiḻu gṛhiṇiya pātra mattu ī viśiṣṭa pātrada melina ākèya prābalyavu uttama praśaṃsèyannu gaḻisitu hāgū ī pātrakkāgi ākè atyuttama naṭigāgi rāṣṭrīya calanacitra praśastiyannu paḍèdaru. naṃtara ākèya naṭanèyu 2010ralli philm‌pher‌ ‌niṃda "pramukha 80 sāṃpradāyika naṭanè"gaḻalli serikòṃḍitu. idara naṃtara ākè rāṣṭrīya calanacitra praśasti-vijeta sāmājika calanacitra pej 3 ralli (2005) naṭisidaru. adarallina ākèya catura patrikodyamiya pātravu praśaṃsèyannu gaḻisitu mattu ākè calanacitra premigaḻigè hèccu ciraparicita naṭiyādaru. sen śarmā mīrā nāyar‌ra hālivuḍ citra di nem‌sek ‌nalli (2007) naṭisuva avakāśavannu paḍèdaru. ādarè itara calanacitragaḻigè adāgale òppikòṃḍidudariṃda samayavilladè ākè ī avakāśavannu òppikòḻḻalāgalilla. ādarè ākè naṃtara 15 pārk avènyū (2005) citradalli hèccu praśaṃsèyannu gaḻisida mānasika asvastha mahiḻèya pātradalli abhinayisidaru. anaṃtara ākè oṃkāra (2006) citradalli madhya vayaska haḻḻiya hèṃgasina pātradalli naṭisidaru. oṃkāra citrakkāgi ākè philm‌pher atyuttama poṣaka naṭi praśasti mattu atyuttama poṣaka naṭigāgi rāṣṭrīya calanacitra praśastigaḻèraḍannū paḍèdaru. ākèya naṃtarada citra Deadline: Sirf 24 Ghante (2006) sādhāraṇa pratikriyègaḻannu paḍèyitu. 2006ralli sen śarmā kāla ghoḍa calanacitrotsavakkāgi 18-nimiṣada baṃgāḻi kirucitra nām‌kòrān (nemiṃg sèramani) annu mòdala bārigè nirdeśisidaru. anaṃtara sen śarmā rituparṇò ghoś‌ra baṃgāḻi kalā citra dosar ‌nalli naṭisidaru, idu halavāru aṃtārāṣṭrīya calanacitrotsavagaḻalli prathama pradarśana kaṃḍitu. ī citradallina pātrakkāgi ākè mahiṃdrā iṃḍò-amèrikan ārṭs kaunsil‌ (MIAAC) calanacitrotsavadalli atyuttama naṭi praśastiyannu gèddukòṃḍaru. 2007ra ākèya mòdalane citra madhur bhaṃḍārkar òṃdigè èraḍane bāri jatègūḍigòṃḍu māḍida ṭrāphik signal hèsarina òṃdu nvār citra, idaralli ākè veśyèya pātradalli naṭisiddārè. ā varṣadalli naṃtara ākè anurāg basu avara laiph in è... mèṭrò dalli abhinayisidaru. ī citravu uttama pratikriyègaḻannu paḍèyitu mattu bhāratīya gallāpèṭṭigèyalli atyuttama gaḻikèyannu sādhisitu. mèṭrò citravu muṃbaiya vividha janara jīvana sthitigaḻannu citrisuttadè. ī citradallina sen śarmāra kiriya mattu abhadra mahiḻèya pātravu ākègè èraḍane philm‌pher‌ praśastiyannu taṃdukòṭṭitu. 2007ra uttarārdhadalli sen śarmā yaś rāj philms byānar‌naḍiyalli èraḍu citragaḻalli abhinayisidaru. ī èraḍu citragaḻa baggè ākè ati hèccu āsaktiyannu torisidaru ekèṃdarè ī citragaḻalli ākè mòdala bārigè hāḍugaḻigè hòṃduvaṃtè tuṭigaḻannu calisabekāgittu. mòdala citra pradīp sarkār nirdeśanada lagā cunari me dāg‌ nalli ākè rāṇi mukharjiyòṃdigè banāras saṇṇa nagarada kiriya huḍugi cuṭkiya pātradalli naṭisidaru. ī citravu bhāratadalli vimarśātmakavāgi mattu vāṇijyavāgi viphalavāyitu, ādarū adarallina ākèya naṭanèyu uttama praśaṃsèyannu gaḻisitu. èraḍanèyadu āja nāclè , idu mādhuri dīkṣit punaḥ citraraṃgakkè hiṃdirugida citravāgittu. ī citravu aṣṭòṃdu janapriyavāgalilla. CNN-IBNya rājīv masaṃd ī citradallina ākèya naṭanèya baggè hīgèṃdu heḻiddārè - "naṭanè atyuttamavāgidè. ākè tannannu tānu levaḍi māḍikòḻḻalu mujugara paḍuvudilla mattu tannannu apahāsya māḍuvavara baggè ciṃtisuvudilla. āddariṃda āja nāclè yallina ākèya naṭanèyu aṃjikèyilladdu mattu taḍèyilladdu." 2008ralli sen śarmā dil kabaḍḍi citradalli naṭisidaru. 8 èṃba citrakkāgi mīrā nāyar nirdeśisida kirucitradalli (hau kyān iṭ bi?) ākè abhinayisidaru, idu citramaṃdiradalli biḍugaḍègòḻḻuvudakkiṃta mòdalu 2008ralli aneka calanacitrotsavagaḻalli pradarśana kaṃḍittu. 2009ralli ākè kunāl rāy kapūr‌ nirdeśanada kaḍimè-vèccada iṃgliṣ citra di prèsiḍèṃṭ īs kamiṃg ‌nalli naṭisidaru. ī citravu dhanātmaka pratikriyègaḻannu paḍèyitu. pratikriyègaḻèllavū ākèya paravāgiddavu. di ṭaims āph iṃḍiyā da nikhat kajmi hīgèṃdu heḻiddārè - "naṭanèyalli kaṭṭā saṃpradāyaniṣṭha mattu saṃkīrṇa-manasthitiya kòṃkaṇa viśeṣa mannaṇèyiṃda dūra uḻiyuttāḻè mattu tanna calanacitravu apahāsyakkè òḻagādarū nagumukhadiṃdiruttāḻè." sen śarmā naṃtara joya akhtar‌‍na lak bai cāns citradalli pharān akhtar‌gè viruddhavāgi naṭisidaru. biḍugaḍèyāda naṃtara ā citravu ākèya naṭanègāgi vimarśakariṃda ati hèccu dhanātmaka pratikriyègaḻannu paḍèyitu. ādarè gallāpèṭṭigèyalli nirīkṣisidaṣṭu lābhagaḻisalilla. sen śarmāra ittīcina 2009ra citra ayan mukharjiya ròmyāṃṭik hāsya vek ap sid , idaralli ākè raṇabīr kapūr òṃdigè naṭisiddārè. biḍugaḍèyāda naṃtara ī citravu èllā kaḍè dhanātmaka pratikriyègaḻannu paḍèyitu mattu ākèya naṭanèyu bhāri praśaṃsègè òḻagāyitu. bālivuḍ haṃgāma da taraṇ ādarś hīgèṃdu barèdiddārè - "kòṃkaṇa sahaja svabhāvadavaḻu mattu ākèya uttama aṃśavèṃdarè ākè hèccu śramapaḍuvudilla. ī adbhuta naṭiyiṃda mattòṃdu yaśassina naṭanè illidè." di nyūyārk ṭaims hīgèṃdu barèdidè - "mis śarmā āyiśāḻaṃtaha viśeṣa pātragaḻannu māḍiddārè: āyiśā svataṃtra nagarada-mahiḻè, ākèya kanasugaḻu vṛttijīvana mattu prītiyannu òḻagòḻḻuttadè. ākèya āyiśā pātravu sūkṣma vyatyāsada - mahatvākāṃkṣèya, sāhanubhūtiya, viśvāsārhada sṛṣṭiyāgidè. mòdala bārigè nirdeśanavannu kaigèttikòṃḍiruva śrī mukharjiyavaru calanacitra raṃgadalli ākè innaṣṭu janapriyagòḻḻuvaṃtè māḍalu sūktavādavarāgiddārè." 2010ralli sen śarmā aśvani dhīr‌ravara hāsya citra atithi tum kab jāvogè yalli ajay devagan mattu pareś rāval òṃdigè naṭisiddārè. ākèya ittīcina citra nīraj pātak‌ra raiṭ yā rāṃg , idaralli ākè vakīlara pātradalli naṭisiddārè. ākè rituparṇò ghośa‌ra san‌glās mattu vinay śuklāra mirc citragaḻa citrīkaraṇavannu pūrṇagòḻisiddārè. 2009ra sèpṭèṃbar‌varègina māhitiya prakāra sen śarmā aparṇa sen‌‌ra iti mṛnālini citradalli pramukha pātravahisuttiddārè, ī citravu 2011ra āraṃbhadalli biḍugaḍèyāgalidè. ākè amitābh varmāra jyāk‌pāṭ citradalli raṇvīr śorè òṃdigū naṭisuttārè. raṃgabhūmi 2009ra jūn‌nalli sen śarmā atul kumār‌ra di blū mag ‌nalli rajat kapūr, vinay pāṭhak, raṇvīr śorè mattu śībā cadhā òṃdigè mòdala bārigè raṃgavedikèyalli naṭisidaru. 2010ralli ā nāṭakavu rāṣṭradādyaṃta mattu videśadallū pravāsa māḍitu. vaiyaktika jīvana sen śarmā 2007ralli naṭa mattu saha-naṭa raṇvīr śorè òṃdigè ḍeṭiṃg māḍalu āraṃbhisidaru, ādarū ī joḍi sārvajanika gamanakkè hèccu bīḻadaṃtè èccarikè vahisidaru. 2008ra julainalli aparṇa sen‌ tanna magaḻu śorèyannu iṣṭapaṭṭiddāḻèṃdu dṛḍhapaḍisidaru. ā joḍiyu 2010ra sèpṭèṃbar‌nalli khāsagi samāraṃbhavòṃdaralli maduvèyādaru. mādhyamagaḻalli 2005ralli sen śarmā rèḍiph‌na "pramukha bālivuḍ naṭi"yara paṭṭiyalli 11ne sthānavannu paḍèdaru. naṃtara 2006ralli ākè 9ne sthānavannu paḍèdaru. sen śarmā karaṇ johār‌na saṃbhāṣaṇè kāryakrama kāphī vid karaṇ ‌nalli mūru bāri kāṇisikòṃḍiddārè. ākè ī kāryakramadalli 2004ralli ākèya misṭar āṃḍ misès aiyar ‌ citrada saha-naṭa rāhul bos òṃdigè hāgū naṃtara kunāl kapūr mattu riteś deśmukh òṃdigè kāṇisikòṃḍaru. 2007ralli ākè mai briliyèṃṭ brain èṃba kāryakramavòṃdannu naḍèsikòṭṭaru, adu nyāṣanal jiyographik cānèl‌nalli prasāravāyitu. calanacitragaḻa paṭṭi praśastigaḻu rāṣṭrīya calanacitra praśastigaḻu 2003: atyuttama naṭigāgi rāṣṭrīya calanacitra praśasti, misṭar āṃḍ misès aiyar 2007: atyuttama poṣaka naṭigāgi rāṣṭrīya calanacitra praśasti, oṃkāra philm‌pher praśastigaḻu 2007: philm‌pher atyuttama poṣaka naṭi praśasti, oṃkāra 2008: philm‌pher atyuttama poṣaka naṭi praśasti, laiph in è... mèṭrò jhī sini praśastigaḻu 2006: jī sini èvārḍ bèsṭ phīmel ḍibaṭ, pej 3 (vidyā bālan òṃdigè jaṃṭiyāgi) 2007: atyuttama poṣaka naṭanègāgi jī sini praśasti, oṃkāra IIFA praśastigaḻu 2008: IIFA atyuttama poṣaka naṭi praśasti, laiph in è... mèṭrò AIFA praśastigaḻu 2007: viśeṣa mannaṇè praśasti - 15, pārk avènyū 2008: atyuttama poṣaka naṭi praśasti - laiph in è... mèṭrò itare praśastigaḻu 2002: baṃgāḻa calanacitra patrikodyamigaḻa saṃghada praśastigaḻu : eka ji accè kanyā citrakkāgi atyuttama naṭi 2003: ānaṃdaloka praśastigaḻu : misṭar āṃḍ misès aiyar ‌gāgi vimarśakara āykè 2005: kalākār praśastigaḻu : pej 3 citrakkāgi atyuttama naṭi . 2007: baṃgāḻa calanacitra patrikodyamigaḻa saṃghada praśastigaḻu : 15, pārk avènyū citradallina naṭanègāgi varṣada atyadbhuta naṭanè 2007: mahīṃdrā iṃḍò-amèrikan ārṭs kaunsil (MIAAC) calanacitrotsava : atyuttama naṭi - dosar . praśastigaḻigè nāmanirdeśanagòṃḍiddu (mukhyavādavu) 2007: philm‌pher atyuttama poṣaka naṭi praśasti, - lagā cunari me dāg ivannū gamanisi bhāratīya calanacitra naṭiyara paṭṭi baṃgāḻi naṭiyara paṭṭi ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu 1979ralli janisidavaru badukiruva janaru bhāratīya naṭaru bhāratīya calanacitra naṭaru baṃgāḻi naṭaru baṃgāḻi calanacitra naṭaru baṃgāḻi janagaḻu dèhaliya janaru BFJA praśasti vijetaru hiṃdi calanacitra naṭaru philm‌pher praśasti vijetaru rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru calanacitra naṭiyaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%8A%E0%B2%82%E0%B2%95%E0%B2%A3%20%E0%B2%B8%E0%B3%87%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%B6%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE%E0%B2%BE

ಕೊಂಕಣ ಸೇನ್ ಶರ್ಮಾ

thumb|ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ (ಚೋಬಿ ಬಿಶ್ಶಾಶ್ ) (೧೨ ಜುಲೈ ೧೯೦೦ - ೧೧ ಜೂನ್ ೧೯೬೨) ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಬೆಂಗಾಲಿ ಪಾತ್ರನಟ, ಮೂಲತಃ ಇವರು ತಪನ್ ಸಿನ್ಹಾರ ಕಾಬುಲಿವಾಲ ಹಾಗು ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ ಅವರ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ಜಲಶಾಘರ್ (ದಿ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ರೂಂ, ೧೯೫೮) ದೇವಿ (ದಿ ಗಾಡೆಸ್, ೧೯೬೦) ಹಾಗು ಕಾಂಚೆನ್ಜುಂಗ (೧೯೬೨) ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ನಟನೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ.(ಚಾಬಿ ಅಂದರೆ ಮುದ್ದು ಮುಖದ) ಇವರು ಉನ್ನತ ಶ್ರೀಮಂತ ವರ್ಗದ ಹಿರಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಪಾತ್ರಗಳಿಂದ ಸ್ಮರಣೀಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಸ್ವತಃ ಉತ್ತರ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಶ್ರೀಮಂತ ಹಾಗು ಸುಸಂಸ್ಕೃತ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು. ಇವರು ೧೨ ಜುಲೈ ೧೯೦೦ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆ ಭೂಪತಿನಾಥ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ತಮ್ಮ ಧರ್ಮಕಾರ್ಯಗಳಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರಿಗೆ ಸಚೀಂದ್ರನಾಥ್ ಎಂದು ನಾಮಕಾರಣ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಇವರ ತಾಯಿ ತಮ್ಮ ಸುರುದ್ರೂಪಿ ಮಗನಿಗೆ ಚಾಬಿ(ಒಂದು ಸುಂದರ ಚಿತ್ರ!) ಎಂಬ ಉಪನಾಮದಿಂದ ಕರೆದರು. ಹಾಗು ಈ ಹೆಸರು ಅವರ ಜೀವನ ಹಾಗು ವೃತ್ತಿಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಾಗೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು. ತಂದೆಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಸಾಧಾರಣ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯು, ಅದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಹೇಳಿ ಮಾಡಿಸಿದಂತೆ ಅನಿಸಿದರೂ, ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹಾಗು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರ ನಿರೂಪಣೆಯು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮನಕ್ಕೊಪ್ಪುವಂತಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಪಾತ್ರದ ನಿರೂಪಣೆಯು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರಾಜ್ ನ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿಯೂ ಬಹಳ ಮಹತ್ವವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಪೂರ್ವಾಗ್ರಹದಿಂದ ವಿಮುಕ್ತರಾದ ಬೆಂಗಾಲಿಗಳು ಪುರಾತನ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಹಾಗು ಆಂಗ್ಲೀಕರಿಸಿದ ನಾಗರಿಕ ಸುಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಜೀವನ ಹಾಗು ಚಿತ್ರಬದುಕು ಹಿಂದೂ ಸ್ಕೂಲ್ ನಲ್ಲಿ ಮೆಟ್ರಿಕ್ಯುಲೇಷನ್ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾದ ನಂತರ, ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜು ಹಾಗು ನಂತರದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಸಾಗರ್ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ದಾಖಲಾದರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಹವ್ಯಾಸಿ ರಂಗಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದರು, ಹಾಗು ಬೆಂಗಾಲಿ ರಂಗಭೂಮಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಟ ಸಿಸಿರ್ ಕುಮಾರ್ ಬಾಧುರಿಯ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಯುವ ನಟ, ಸಿಸಿರ್ ಕುಮಾರರ ಅಭಿನಯ ಚತುರತೆಗೆ ಮರುಳಾದರು, ಹಾಗು ಹಲವಾರು ಹವ್ಯಾಸಿ ರಂಗಭೂಮಿ ಸಂಘಟನಾ ಕೂಟದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಾದೆರ್ ನಿಮೈ ನಾಟಕದಲ್ಲಿನ ಶ್ರೀ ಗೌರಂಗ ಪಾತ್ರವು, ಅಂದಿನ ರಂಗಭೂಮಿ ಆಸಕ್ತರಲ್ಲಿ ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸಿತು. ನಂತರ ಅವರು ನಟನೆಯಿಂದ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ವಿರಾಮ ಪಡೆದು, ವಿಮೆ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು; ಅದರ ನಂತರ ಸೆಣಬಿನ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ವ್ಯಾಪಾರ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದಲ್ಲೇ, ರಂಗಭೂಮಿಯ ಎಡೆಗಿನ ತುಡಿತವನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೇ, ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ರಂಗಭೂಮಿ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಕಾಲಿಡುತ್ತಾರೆ, ಹಾಗು ಸಮಾಜ್ ಎಂಬ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕದ ಮೂಲಕ ವೃತ್ತಿಪರ ನಟರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಚಿತ್ರನಟನಾಗಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ ನಂತರವೂ ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ವೃತ್ತಿಪರ ರಂಗಭೂಮಿ ಹಾಗು ಜಾತ್ರಾ ನಾಟಕ, ವೃತ್ತಿ ರಂಗಭೂಮಿಯ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ನಂಟನ್ನು ಹಾಗೆ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಶೋರೋಷಿ (೧೯೪೦), ಸೀತಾ (೧೯೪೦), ಕೇದಾರ್ ರಾಯ್ (೧೯೪೧), ಷಹಜಹಾನ್ (೧೯೪೧)ನಂತಹ ಯಶಸ್ವೀ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಅವರ ನಟನೆಯು, ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಹಾಗು ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನರಲ್ಲೂ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ೧೯೩೬ರಲ್ಲಿ, ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅನ್ನಪೂರ್ಣಾರ್ ಮಂದಿರ್ ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಸಿನಿಮಾರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ತಿನ್ಕರಿ ಚಕ್ರಬೋರ್ತಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಚಾಬಿಬಾಬು ನಾಯಕಿಯ ಪತಿ, ಬಿಶುವಿನ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಸಮಕಾಲೀನ ಬೆಂಗಾಲಿ ರಂಗಭೂಮಿಯ ಭಾವಾವೇಶ ನಟನಾ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದ ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್, ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ನಟನೆಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಬಹಳ ಬೇಗನೆ ಗ್ರಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ನ್ಯೂ ಥಿಯೇಟರ್ಸ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಎಲ್ಲ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಇವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಜೊತೆಗೆ ಚೋಕರ್ ಬಾಲಿ (೧೯೩೭), ನಿಮೈ ಸನ್ಯಾಸ್ (೧೯೪೦) ಹಾಗು ಪ್ರತಿಸೃತಿ (೧೯೪೧)ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ದೇಬಕಿ ಬೋಸ್ ರ ಚಿತ್ರ ನರ್ತಕಿ ಯಲ್ಲಿ (೧೯೪೦) ೯೦ ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ವೃದ್ಧ ಸಂನ್ಯಾಸಿಯಾಗಿ ಅವರ ನಟನೆಯು ಬಹಳ ಅದ್ಭುತವಾಗಿತ್ತು. ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ನರ್ತಕಿ ಯಲ್ಲಿನ ಇವರ ಯಶಸ್ವೀ ನಟನೆಯು, ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿತು. ಆದರೆ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪಾತ್ರಧಾರಿನಟನಾಗಿ ಇವರ ಖ್ಯಾತಿಯು ಆ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಖಾಯಂಗೊಂಡಿತು. ನಟನಾಗಿ ಚಾಬಿಬಾಬುರ ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗಿನ ವೃತ್ತಿಪರತೆಯೂ ಈ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಆದರೆ ಮನೆಯ ಒಡೆಯನಾಗಿ ಅಥವಾ ವಿನಮ್ರ ವರ್ತನೆಯ ಕುಲೀನನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಇವರು ಬಹುತೇಕ ಅನಿವಾರ್ಯ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ತಮ್ಮ ಶುದ್ಧವಾದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯನ್ನು ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಬಳಸುವುದರೊಂದಿಗೆ,(ಪಹಾಡಿ ಸಾನ್ಯಾಲ್ ಹಾಗು ಬಿಕಾಶ್ ರಾಯ್ ಸಹ ಒಂದು ಹಂತದವರೆಗೆ ಈ ರೀತಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು.) ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ ನಾಟಕದ ಸಂಭಾಷಣೆ ಬಿತ್ತರಿಸಲು ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರು. ಮೊದಲು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿ, ನಂತರ ಒಂದು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ತಡೆಯ ನಂತರ ಅದೇ ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಬೆಂಗಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಪುನುರುಚ್ಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಶೋಕ್ (೧೯೪೨), ಪರಿಣಿತ (೧೯೪೨), ದ್ವಂದ (೧೯೪೩), ಮಾತಿರ್ ಘರ್ (೧೯೪೪), ದುಯಿ ಪುರುಷ್ (೧೯೪೫), ಬಿರಾಜ್ ಬೌ (೧೯೪೬), ಹಾಗು ಮಂದನ (೧೯೫೦)ದಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ನಟನಾಗಿ ಅವರ ಪ್ರತಿಭೆಯು ಜನರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಿತು. ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ೧೧ ಜೂನ್ ೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ ಕಾರು ಅಪಘಾತವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ರ ನಿಧನದ ನಂತರ, ರೇ, ವೃತ್ತಿಪರ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಉತ್ತಮ ಮಟ್ಟ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದ ಒಂದೇ ಒಂದು ಮಧ್ಯ ವಯಸ್ಕ ಪುರುಷನ ಪಾತ್ರವನ್ನೂ ರಚಿಸಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ೧೯೬೦ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ್ ನಾಟಕ್ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು Calcuttaweb.comನಲ್ಲಿ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಹಾಗು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು

thumb|cābi bisvās cābi bisvās (cobi biśśāś ) (12 julai 1900 - 11 jūn 1962) hèccu janapriya bèṃgāli pātranaṭa, mūlataḥ ivaru tapan sinhāra kābulivāla hāgu satyajit re avara citragaḻāda jalaśāghar (di myūsik rūṃ, 1958) devi (di gāḍès, 1960) hāgu kāṃcènjuṃga (1962) citragaḻallina naṭanèyiṃdāgi gamana sèḻèdiddārè.(cābi aṃdarè muddu mukhada) ivaru unnata śrīmaṃta vargada hiriya vyaktiyāgi abhinayisida halavāru pātragaḻiṃda smaraṇīyarāgiddārè. ivaru svataḥ uttara kolkattāda śrīmaṃta hāgu susaṃskṛta manètanakkè seridavaru. ivaru 12 julai 1900ralli janisidaru. ivara taṃdè bhūpatināth bisvās tamma dharmakāryagaḻiṃda prasiddharāgiddaru. ivarigè sacīṃdranāth èṃdu nāmakāraṇa māḍalāgittu, ādarè ivara tāyi tamma surudrūpi maganigè cābi(òṃdu suṃdara citra!) èṃba upanāmadiṃda karèdaru. hāgu ī hèsaru avara jīvana hāgu vṛttijīvanaduddakkū hāgè uḻidukòṃḍitu. taṃdèya pātradalli avara asādhāraṇa abhivyaktiyu, adakkè takkaṃtè heḻi māḍisidaṃtè anisidarū, janapriyatè hāgu vimarśātmaka praśaṃsèyannu gaḻisuvallina pātra nirūpaṇèyu prabhāvaśāliyāgiruvudara jòtègè manakkòppuvaṃtiruttittu. pātrada nirūpaṇèyu briṭiś rāj na mādariyalli sāṃskṛtikavāgiyū bahaḻa mahatvavuḻḻaddāgiruttittu. pūrvāgrahadiṃda vimuktarāda bèṃgāligaḻu purātana saṃpradāya hāgu āṃglīkarisida nāgarika susaṃskṛtiyannu maigūḍisikòṃḍiddaru. jīvana hāgu citrabaduku hiṃdū skūl nalli mèṭrikyuleṣan parīkṣègaḻalli uttīrṇarāda naṃtara, cābi bisvās prèsiḍènsi kāleju hāgu naṃtaradalli vidyāsāgar kālejigè dākhalādaru. ī avadhiyalli avaru havyāsi raṃgabhūmiyalli sakriyarāgiddaru, hāgu bèṃgāli raṃgabhūmiya prasiddha naṭa sisir kumār bādhuriya saṃparkakkè baṃdaru. yuva naṭa, sisir kumārara abhinaya caturatègè maruḻādaru, hāgu halavāru havyāsi raṃgabhūmi saṃghaṭanā kūṭadalli tammannu āḻavāgi tòḍagisikòṃḍaru. nādèr nimai nāṭakadallina śrī gauraṃga pātravu, aṃdina raṃgabhūmi āsaktaralli cābi bisvās ra janapriyatèyannu gaṭṭigòḻisitu. naṃtara avaru naṭanèyiṃda tātkālikavāgi virāma paḍèdu, vimè saṃsthègè serikòṃḍaru; adara naṃtara sèṇabina utpannagaḻa vyāpāra āraṃbhisidaru. ādarè svalpa samayadalle, raṃgabhūmiya èḍègina tuḍitavannu taḍèyalu sādhyavāgade, cābi bisvās raṃgabhūmi kṣetrakkè mattè kāliḍuttārè, hāgu samāj èṃba sāmājika saṃgīta nāṭakada mūlaka vṛttipara naṭarāgi tamma prathama pradarśana nīḍuttārè. citranaṭanāgi yaśassu gaḻisida naṃtaravū cābi bisvās vṛttipara raṃgabhūmi hāgu jātrā nāṭaka, vṛtti raṃgabhūmiya taṃḍadòṃdigè tamma naṃṭannu hāgè uḻisikòṃḍu baṃdaru. śoroṣi (1940), sītā (1940), kedār rāy (1941), ṣahajahān (1941)naṃtaha yaśasvī nāṭakagaḻalli pramukha pātragaḻallina avara naṭanèyu, prekṣakaru hāgu avara samakālīnarallū mèccugègè pātravāyitu. 1936ralli, cābi bisvās annapūrṇār maṃdir citrada mūlaka sinimāraṃga praveśisidaru. tinkari cakraborti nirdeśanada ī citradalli cābibābu nāyakiya pati, biśuvina pātra nirvahisiddaru. samakālīna bèṃgāli raṃgabhūmiya bhāvāveśa naṭanā śailiyalli tarabeti paḍèdidda cābi bisvās, sinimādalli naṭanèya sūkṣma vyatyāsagaḻannu bahaḻa beganè grahisikòṃḍaru. nyū thiyeṭars nirmāṇada èlla citragaḻallū ivaru kāṇisikòṃḍaru. jòtègè cokar bāli (1937), nimai sanyās (1940) hāgu pratisṛti (1941)citragaḻalli pramukha pātra vahisiddaru. debaki bos ra citra nartaki yalli (1940) 90 varṣa vayassina vṛddha saṃnyāsiyāgi avara naṭanèyu bahaḻa adbhutavāgittu. vyatiriktavāgi, nartaki yallina ivara yaśasvī naṭanèyu, pramukha pātra nirvahaṇègè avakāśagaḻannu sīmitagòḻisitu. ādarè śreṣṭha pātradhārinaṭanāgi ivara khyātiyu ā hòttigè khāyaṃgòṃḍitu. naṭanāgi cābibābura èraḍane bārigina vṛttiparatèyū ī citradòṃdigè āraṃbhagòṃḍitu. ādarè manèya òḍèyanāgi athavā vinamra vartanèya kulīnana pātrakkè ivaru bahuteka anivārya āykèyādaru. tamma śuddhavāda iṃgliṣ uccāraṇèyannu saṃbhāṣaṇèyalli spaṣṭavāgi baḻasuvudaròṃdigè,(pahāḍi sānyāl hāgu bikāś rāy saha òṃdu haṃtadavarègè ī rīti mātanāḍuttiddaru.) cābi bisvāsa nāṭakada saṃbhāṣaṇè bittarisalu òṃdu viśiṣṭa mādariyannu bèḻèsikòṃḍaru. mòdalu iṃgliṣ nalli mātanāḍi, naṃtara òṃdu tātkālika taḍèya naṃtara ade saṃbhāṣaṇèyannu bèṃgāliyalli mattè punuruccarisuttiddaru. aśok (1942), pariṇita (1942), dvaṃda (1943), mātir ghar (1944), duyi puruṣ (1945), birāj bau (1946), hāgu maṃdana (1950)daṃtaha citragaḻalli uttama naṭanāgi avara pratibhèyu janara gamana sèḻèyitu. cābi bisvās 11 jūn 1962ralli kāru apaghātavòṃdaralli nidhanarādaru. 1962ralli bisvās ra nidhanada naṃtara, re, vṛttipara pratibhèya uttama maṭṭa agatyavidda òṃde òṃdu madhya vayaska puruṣana pātravannū racisalillavèṃdu òppikòḻḻuttārè. calanacitragaḻa paṭṭi praśastigaḻu mattu gauravagaḻu 1960ralli saṃgīt nāṭak akyāḍèmi praśasti puraskṛta bāhya kòṃḍigaḻu Calcuttaweb.comnalli jīvanacaritrè hāgu calanacitragaḻa paṭṭi ullekhagaḻu calanacitra naṭaru baṃgāḻi calanacitra naṭaru bhāratīya naṭaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9A%E0%B2%BE%E0%B2%AC%E0%B2%BF%20%E0%B2%AC%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D

ಚಾಬಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್

‌ಹೃತಿಕ್‌ ರೋಷನ್ (ಹಿಂದಿ: ऋतिक रोशन ; 1974 ರ ಜನವರಿ 10 ರಂದು ಜನನ), ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಭಾರತೀಯ ನಟರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 1980 ರ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲನಟರಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ರೋಷನ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಹೋ ನಾ... ಪ್ಯಾರ್ ಹೈ (2000) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾಯಕ ನಟರಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ರೋಷನ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುರುಷ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಆರಂಭಿಕ ನಟನಿಗೆ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. 2001 ರಲ್ಲಿ ಭಾವಾವೇಶದ ಚಿತ್ರವಾದ ಕಭಿ ಖುಷಿ ಕಭಿ ಗಮ್... ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದು ಸಾಗರೋತ್ತರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಣಗಳಿಸಿದ ಭಾರತದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಅವರ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಕಂಡ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಅನಂತರ 2002–03 ರಿಂದ ಅನೇಕ ಗಮನಾರ್ಹ ಅಭಿನಯಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ, ವಾಣಿಜ್ಯಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಕೋಯಿ... ಮಿಲ್ ಗಯಾ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಅನಂತರದ ಕ್ರಿಶ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಇವೆರೆಡು ಅವರಿಗೆ ಅನೇಕ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟವು. ರೋಷನ್‌ , ಅವರ ಮೂರನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನಿಗೆ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು 2006 ರಲ್ಲಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಇದನ್ನು ಸಾಹಸಮಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಧೂಮ್ 2 ರಲ್ಲಿನ ಅವರ ಮನಮೋಹಕ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಗಳಿಸಿದರು. ತರುವಾಯ ಜೋಧಾ ಅಕ್ಬರ್ ಚಲನಚಿತ್ರದ, ಅವರ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ವಿಮರ್ಶಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ಮಿನ್ ಬಾರ್ ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್(ಗೋಲ್ಡನ್ ಮಿನ್ ಬಾರ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವ) ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಈ ಸಾಧನೆಯು ಅವರನ್ನು ಹಿಂದಿ ಸಿನಿಮಾರಂಗದ ಸಮಕಾಲೀನ ನಾಯಕ ನಟರನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಬಯೋಗ್ರಫಿ(ಜೀವನ ಚರಿತೆ) ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ , 1999 ರವರೆಗೆ 1980 ರ ಹೊತ್ತಿನ ಆಶಾ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಆರು ವರ್ಷದ ಬಾಲಕನ ಪಾತ್ರವು ರೋಷನ್‌ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ನೃತ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಗೌರವ ನೃತ್ಯಗಾರನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅನಂತರ ರೋಷನ್‌, ಆಪ್ ಕೆ ದಿವಾನೆ (1980) ಮತ್ತು ಭಗವಾನ್ ದಾದಾ (1986) ದಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ, ಪುಟ್ಟ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇವೆರಡಲ್ಲೂ ಇವರ ತಂದೆ ರಾಕೇಶ್ ರೋಷನ್‌ ನಾಯಕ ನಟರಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತರುವಾಯ ಅವರ ತಂದೆಯ ಕರಣ್ ಅರ್ಜುನ್ (1995) ಮತ್ತು ಕೋಯ್ಲಾ (1997) ಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುವ ಮೂಲಕ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದರು. ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ಜಯ, 2000–2002 2000 ನೆಯ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ರೋಷನ್‌ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕಹೋ ನಾ... ಪ್ಯಾರ್ ಹೈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೋರ್ವ ಆರಂಭಿಕ ನಟಿ ಅಮೀಶಾ ಪಟೇಲ್ ಎದುರು ನಾಯಕ ನಟನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಅವರ ತಂದೆಯೇ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ದ್ವಿಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವ ಮೂಲಕ 2000 ಇಸವಿಯ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಣ ಗಳಿಸಿದ ಚಿತ್ರವೆನಿಸಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ರೋಷನ್‌ ರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೆಚ್ಚಿದರಲ್ಲದೇ, ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಅವರನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯ ತಾರೆಯನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ ಪಾತ್ರದ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆರಂಭಿಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಎರಡನ್ನೂ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗುವ- 102 ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಮೂಲಕ, ಇದರ ಹೆಸರು 2003 ರಲ್ಲಿ ಲಿಮ್ಕಾ ದಾಖಲೆಗಳ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಸೇರಿತು. ಆ ವರ್ಷದ ನಂತರ ರೋಷನ್‌ ಖಾಲೀದ್ ಮೊಹಮದ್ ರವರ ಫಿಜಾ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾಯಕ ನಟನಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತರೂ ಕೂಡ ಅವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ನಿಗಾಗಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇಂಡಿಯಾFM ನಿಂದ ತರಣ್ ಆದರ್ಶ್, ರೋಷನ್ ರ ಅಭಿನಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: "ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಹೃತಿಕ್‌ ರೋಷನ್‌ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮೂಲಾಧಾರವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಆಂಗಿಕ ನಿಲುವು, ಮಾತಿನ ಶೈಲಿ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ರೀತಿ, ಒಟ್ಟಾಗಿ ಅವರ ಪಾತ್ರವು ಸಂಪೂರ್ಣ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಅರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಹೃತಿಕ್, ತಾವು ಕೇವಲ ಆಧುನಿಕ ಉತ್ಸಾಹದ, ರಭಸದ ಮತ್ತು ಬೇಡಿಕೆಯ ಲವರ್ ಬಾಯ್ (ಮಿಲ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಬೂನ್ ನ ರೋಮಾಂಚಕ ಕಥಾನಕಗಳಿಗೆ) ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುವುದಾಗಿ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಪ್ರತಿಭೆ ಅನೇಕ ದೃಶ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಬಂದಿದೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕರಿಶ್ಮಾರೊಂದಿಗಿನ ದೃಶ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಫಿಜಾ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೃತಿಕ್ ರವರಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು, ಅವರು ಇದನ್ನು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ಸಿಯ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಉಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಇದೊಂದು ಅದ್ಭುತ,ಪ್ರತಿಭಾಪೂರ್ಣ ಅಭಿನಯ!" ಎಂದು ಉದ್ಘರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ರೋಷನ್‌ ರ ಮಿಷನ್ ಕಾಶ್ಮೀರ್ ಚಲನಚಿತ್ರ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಣಗಳಿಸಿದ ವರ್ಷದ ಮೂರನೆಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಒಬ್ಬ ವಿಮರ್ಶಕನಿಂದ, " ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಯ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಯುವಕನಂತೆ ಹೃತಿಕ್ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಗಂಭೀರವಾದ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ, ಎಂಬ ಹೊಗಳಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಅಭಿನಯ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿತು. ಇವರನ್ನು ಚಿತ್ರದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರೋಧಿಯಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ-- ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅರಳುತ್ತಿರುವ ಸೂಪರ್ ಸ್ಟಾರ್ ಈ ರೀತಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಒಬ್ಬ ಹಿರಿಯ,ವೃತ್ತಿಪರ ನಟರಿಗೂ ಕೂಡ ಇಂತಹ ದಿಟ್ಟ ಪಾತ್ರ ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು". ಈ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಧನೆಗಳು ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ತಾರೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರನ್ನಾಗಿಸಿದವು. ಸುಭಾಷ್ ಘಾಯ್ ರ ಯಾದೇ 2001 ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಅವರ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಅನಂತರ ಅವರು ಕರಣ್ ಜೋಹರ್ ರವರ ಭಾವಾವೇಶದ ಕಭಿ ಖುಷಿ ಕಭಿ ಗಮ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಮೋಘ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಮತ್ತು 2001 ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಣ ಗಳಿಸಿದ ಚಿತ್ರವೆನಿಸಿತು. ರೋಷನ್‌ ಅಭಿನಯಕ್ಕೆ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ದೊರೆಯಿತಲ್ಲದೇ, ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿತು. 2002 ರೋಷನ್‌ ಗೆ ನಿಷ್ಫಲ ವರ್ಷವಾಗಿತ್ತು. ಈ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಅವರ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು - ಮುಜ್ಸೆ ದೋಸ್ತಿ ಕರೋಗೆ! , ನಾ ತುಮ್ ಜಾನೋ ನಾ ಹಮ್ ಮತ್ತು ಆಪ್ ಮುಜೆ ಅಚ್ಛೆ ಲಗ್ನೆ ಲಗೇ - ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತವಲ್ಲದೇ, ಇವುಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗದಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ,ಫ್ಲಾಪ್ ಎಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ಯಶಸ್ಸು, 2003–ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ 2003 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಾದಂಬರಿಯಾಧಾರಿತ ಕೋಯಿ... ಮಿಲ್ ಗಯಾ'' ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಮರಳಿದರು. ಈ ಸಿನಿಮಾದಲ್ಲಿ ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥ ಯುವಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಕೂಡ ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಣ ಗಳಿಸಿದ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ (ವಿಮರ್ಶಕರ) ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಟ್ಟಿತು. ತರಣ್ ಆದರ್ಶ್ ರೋಷನ್ ರ ಅಭಿನಯ ಕುರಿತು ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: "ಹೃತಿಕ್‌ ರೋಷನ್‌ ಚಿತ್ರದ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಗಾಢ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದಾರೆ, ಅಲ್ಲದೇ ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ಅಭಿನಯದೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಮಾನಸಿಕ ವಿಕಲತೆ ಇರುವ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದು ಸುಲಭದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ, ಆದರೆ ಈ ನಟ, ಮೀನು ನೀರಿಗೆ ಧುಮುಕುವಂತೆ ಇದನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಜಿರೋದಿಂದ ಹಿರೋ ಆಗಿ ಗೆಲ್ಲುವ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ, ಅಪವಾದವೆಂಬಂತೆ ಅಪರೂಪವಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬ ನಟನಾಗಿ ಹುರುಳಿರದ ಈ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಅವರ ಈ ಅದ್ಭುತ ಅಭಿನಯದಿಂದ ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ." ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್ ರ ಲಕ್ಷ್ಯ್ 2004 ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ರೋಷನ್ ರ ಒಂದೇ ಒಂದು ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ; ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಕಾಣುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಅದೇನೇ ಆದರೂ ಕೂಡ ಅವರ ಅಭಿನಯವು ವಿಮರ್ಶಕರಿಂದ ಪ್ರಶಂಸಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ರೋಷನ್‌ ಸೂಪರ್ ಹಿರೋ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ರಿಶ್ ನೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು, ನಟನೆಯಿಂದ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ವಿರಾಮ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಇದು ಅವರ 2003 ರ ಕೋಯಿ... ಮಿಲ್ ಗಯಾ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮುಂದಿನ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, 2006 ರ ಜೂನ್ ನಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡಿತು. ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ 2006 ರ ಎರಡನೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಣಗಳಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಸೂಪರ್ ಹಿರೋ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ಅವರಿಗೆ ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅಕ್ಯಾಡಮಿ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ, ಹಲವು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ರಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲಾದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಇಂಡಿಯಾFM ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ಬರೆದಿದೆ: "ಹೃತಿಕ್ ಕ್ರಿಶ್ ನ ಆತ್ಮವೆಂದರೆ ಅದು ನ್ಯುನೋಕ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಈ ನಟ ಕೋಯಿ... ಮಿಲ್ ಗಯಾ ದಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಎಲ್ಲಾ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಕ್ರಿಶ್ ನಲ್ಲಿಯೂ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ದೃಢ ಆತ್ಮವಿಶ್ವಾಸದೊಂದಿಗೆ ಸಹಜ ಪ್ರತಿಭೆ ಹೊಂದಿರುವ ಮಗುವಿನ ಈ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ, ಬೇರೆ ನಟರನ್ನು ನೀವು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅವರ ನಿಲುವಂಗಿ ಮತ್ತು ಮುಖವಾಡ ಅವರನ್ನು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ತೋರಿದರೆ, ವಯಸ್ಸಾದ ತಂದೆಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಲಂಕಾರ, ನಡಿಗೆ ಮತ್ತು ಹಾವಭಾವವನ್ನು ನೋಡಿದಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿರುವ ಅದ್ಭುತ ಪ್ರತಿಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಇವರೂ ಕೂಡ ಒಬ್ಬರು ಎಂಬುದನ್ನು ನೀವೂ ಒಪ್ಪುತ್ತೀರ. ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಳಿಸುವ ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಶ್ ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ!" ಅದೇ ವರ್ಷ ತೆರೆಕಂಡ ಇವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ ಧೂಮ್ 2 , 2004 ರ ಧೂಮ್ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮುಂದಿನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಐಶ್ವರ್ಯಾ ರೈ ಬಚ್ಚನ್ ಎದುರು ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ರೋಷನ್‌ ರ ಈ ಅಭಿನಯ ಅವರಿಗೆ ಕೇವಲ ವಿಮರ್ಶಕರ ಅಪಾರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ, ಅವರ ಮೂರನೆಯ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕೂಡ ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಇದು 2006 ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಣ ಗಳಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಯಿತಲ್ಲದೇ, ಬಾಲಿವುಡ್ ನ ಬಹುಪಾಲು ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇದೂ ಕೂಡ ಒಂದಾಯಿತು. 2008ರಲ್ಲಿ ರೋಷನ್‌, ಅಶುತೋಷ್ ಗೋವರಿಕರ್ ರ ಜೋಧಾ ಅಕ್ಬರ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಐಶ್ವರ್ಯಾ ರೈ ಬಚ್ಚನ್ ಎದುರು ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಎಂಬ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಹೊರದೇಶ ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ವಿಮರ್ಶಕರು ಅವರನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದರು, ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ಅವರ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಮತ್ತು ರಷ್ಯಾದ ಕಾಜಾನ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಗೋಲ್ಡನ್ ಮಿನ್ ಬಾರ್ ಇಂಟರ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೊದಲನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅನಂತರ ರೋಷನ್‌ ಜೋಯಾ ಅಖ್ತರ್ ರ ಲಕ್ ಬೈ ಚಾನ್ಸ್ (2009) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಗೌರವ ನಟರಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅವರು ಅನುರಾಗ್ ಬಸು ರವರ ಕೈಟ್ಸ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೆಕ್ಸಿಕನ್ ನಟಿ ಬಾರ್ಬರಾ ಮೋರಿ ಮತ್ತು ಕಂಗನಾ ರನಾವತ್ ನೊಂದಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದು 2010 ರ ಮೇ 21 ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡಿತು. ಅದ್ದೂರಿ ಆರಂಭ ಪಡೆದ ನಂತರ ಈ ಸಿನಿಮಾ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತಿತಲ್ಲದೇ ಫ್ಲಾಪ್ ಆಯಿತು. ಆದರೂ ಕೂಡ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ರೋಷನ್‌ ರ ಅಭಿನಯವನ್ನೇ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಯಿತು. 2010 ರಲ್ಲಿ ಸಂಜಯ್ ಲೀಲಾ ಬನ್ಸಾಲಿ ಯವರ ಗುಜಾರಿಶ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಐಶ್ವರ್ಯಾ ರೈ ಎದುರು ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಈ ಸಿನಿಮಾ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಸಾಧನೆ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೇ ಪ್ರಸ್ತುತ ಅವರು ಜೋಯಾ ಅಖ್ತರ್ ರ ಜಿಂದಗಿ ನಾ ಮಿಲೇಗಿ ದೊಬಾರ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕತ್ರಿನಾ ಕೈಫ್ ಎದುರು ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ರೋಷನ್‌, ಶೇಖರ್ ಕಪೂರ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ ಪಾನಿ ಯಲ್ಲಿ ಶ್ರಿಯಾ ಸರಾನ್ ಎದುರು ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 1990 ರ ಅಗ್ನಿಪಥ್ ಸಿನಿಮಾದ ರೀಮೇಕ್ ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ thumb|ಚಿತ್ರದ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪತ್ನಿ ಸುಸೇನ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಪತ್ನಿಯ ಸೋದರಿಯೊಡನಿರುವ ಹೃತಿಕ್. ರೋಷನ್‌, ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾದ ಪಂಜಾಬೀ ಹಿಂದೂ ಕುಟುಂಬದ ಪುತ್ರರಾಗಿ ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಇವರ ತಂದೆ ರಾಕೇಶ್ ರೋಷನ್‌, ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ರೋಷನ್‌ ರವರ ಪುತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ತಾಯಿಯಾದ ಪಿಂಕಿ, ನಿರ್ಮಾಪಕ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕ ಜೆ. ಓಂ ಪ್ರಕಾಶ್ ರವರ ಪುತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹೃತಿಕ್ ಗೆ, ಸುನೈನಾ ಎಂಬ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಇದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ರಾಜೇಶ್ ರೋಷನ್‌ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ರೋಷನ್‌ ಬಾಂಬೆ ಸ್ಕಾಟಿಷ್ ಸ್ಕೂಲ್ ನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಅನಂತರ ಅವರು ಸಿಡನ್ ಹ್ಯಾಮ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮುಂದುವರೆಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ವಾಣಿಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಗಳಿಸಿದರು. ಒಂದು ಸಂದರ್ಶನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೃತಿಕ್, ಬಿಕ್ಕಲುತನದ ಕಾರಣ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಘಾಸಿಯುಂಟಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಆರು ವರ್ಷದ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಈ ನ್ಯೂನತೆ ಇಂದೂ ಕೂಡ ಅವರಿಗೆ ಉಪದ್ರವವನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತಿದೆ. "ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಮೌಖಿಕ ಪರೀಕ್ಷೆ ಇದ್ದರೆ, ಅಂದು ನಾನು ಶಾಲೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿಯೇ ಹುಷಾರ್ ತಪ್ಪುತ್ತಿದ್ದೆ, ನನ್ನ ಕೈ ಅನ್ನು ಮುರಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೆ, ಉಳುಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ" ಎಂದು ನಟ ಹೃತಿಕ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.ಪ್ರತಿ ದಿನ ವಾಕ್ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ನಂತರ ಕ್ರಮೇಣ ಎಲ್ಲವೂ ಸರಿಯಾದವು, ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ರೋಷನ್‌ ಸುಸೇನ್ ರೋಷನ್ ರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇವರು ಸುಸೇನ್ ರೋಷನ್‌'ಸ್ ಹೌಸ್ ಆಫ್ ಡಿಸೈನ್ ನ ಒಡತಿ ಮತ್ತು ನಟ ಸಂಜಯ್ ಖಾನ್ ರ ಪುತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರಿದ್ದು, ಅವರಲ್ಲಿ ರೆಹಾನ್ 2006 ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ರಿಧಾನ್ 2008ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ರೋಷನ್‌ ಅವರ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹೆಬ್ಬೆರೆಳುಗಳಿವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಅವರ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ತೋರದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಂಡರೂ ಕೂಡ ಇದು ಕೋಯಿ... ಮಿಲ್ ಗಯಾ'' ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಹೊರಗ್ರಹದಿಂದ ಬಂದ ಪ್ರಾಣಿಗೂ ಎರಡು ಹೆಬ್ಬೆರೆಳುಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇದನ್ನು ದೃಶ್ಯದ ಚಿಕ್ಕ ವಸ್ತುವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ನಟರ ಪಟ್ಟಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು 1974 ರ ಜನನಗಳು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಬಾಲ ನಟರು ಮುಂಬಯಿಯ ಜನರು ಪಂಜಾಬೀ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬಾಲಿವುಡ್

‌hṛtik‌ roṣan (hiṃdi: ऋतिक रोशन ; 1974 ra janavari 10 raṃdu janana), bālivuḍ calanacitragaḻalli kāṇisikòḻḻuva bhāratīya naṭarāgiddārè. 1980 ra sinimāgaḻalli bālanaṭarāgi kāṇisikòṃḍa naṃtara roṣan mòdala bārigè kaho nā... pyār hai (2000) citradalli nāyaka naṭarāgi abhinayisidaru. idakkāgi roṣan‌ atyuttama naṭa mattu atyuttama puruṣa vibhāgadallina āraṃbhika naṭanigè nīḍuva philm pher praśastiyannu gaḻisidaru. 2001 ralli bhāvāveśada citravāda kabhi khuṣi kabhi gam... nalli kāṇisikòṃḍaru. idu sāgarottara mārukaṭṭèyalli atyaṃta hèccu haṇagaḻisida bhāratada calanacitravāyitu. allade avara vāṇijyikavāgi dòḍḍa yaśassannu kaṃḍa citravāyitu. anaṃtara 2002–03 riṃda aneka gamanārha abhinayagaḻannu nīḍuva mūlaka, vāṇijyakavāgi yaśasviyāda koyi... mil gayā calanacitradalli mattu adara anaṃtarada kriś nalli pradhāna bhūmikèyalli abhinayisidaru. ivèrèḍu avarigè aneka atyuttama naṭa praśastigaḻannu taṃdukòṭṭavu. roṣan‌ , avara mūranèya atyuttama naṭanigè nīḍuva philm pher praśastiyannu 2006 ralli paḍèdukòṃḍaru. idannu sāhasamaya calanacitra dhūm 2 rallina avara manamohaka abhinayakkāgi gaḻisidaru. taruvāya jodhā akbar calanacitrada, avara abhinayakkāgi vimarśakara mèccugèyannu gaḻisidaru. ī citrakkāgi golḍan min bār iṃṭar nyāṣanal philm phèsṭival(golḍan min bār aṃtararāṣṭrīya calanacitrotsava) nalli avara mòṭṭa mòdala aṃtararāṣṭrīya praśasti paḍèdukòṃḍaru. ī sādhanèyu avarannu hiṃdi sinimāraṃgada samakālīna nāyaka naṭarannāgisitu. bayographi(jīvana caritè) āraṃbhika vṛttijīvana , 1999 ravarègè 1980 ra hòttina āśā calanacitradalli āru varṣada bālakana pātravu roṣan‌ abhinayisida mòdala calanacitrada pātravāgidè. ī calanacitrada nṛtyada saṃdarbhadalli avaru gaurava nṛtyagāranāgi kāṇisikòṃḍiddārè. anaṃtara roṣan‌, āp kè divānè (1980) mattu bhagavān dādā (1986) daṃtaha citragaḻalli saṇṇa, puṭṭa pātradalli kāṇisikòṃḍaru. ivèraḍallū ivara taṃdè rākeś roṣan‌ nāyaka naṭarāgi abhinayisiddārè. taruvāya avara taṃdèya karaṇ arjun (1995) mattu koylā (1997) citragaḻa nirmāṇadalli nèravāguva mūlaka sahāyaka nirdeśakarādaru. anirīkṣita jaya, 2000–2002 2000 nèya isaviyalli roṣan‌ mòṭṭa mòdala bārigè kaho nā... pyār hai calanacitradalli, mattorva āraṃbhika naṭi amīśā paṭel èduru nāyaka naṭana pātradalli kāṇisikòṃḍaru. ī calanacitravannu avara taṃdèye nirdeśisiddu, idaralli dvipātradalli kāṇisikòṃḍiddārè. idu gallāpèṭṭigèyalli atyaṃta yaśasviyāguva mūlaka 2000 isaviya atyaṃta hèccu haṇa gaḻisida citravènisitu. allade philm pher atyuttama calanacitra praśastiyannu gaḻisikòṭṭitu. roṣan‌ ra abhinayavannu hèccāgi mèccidarallade, ī calanacitra rātrorātri avarannu janapriya tārèyannāgisitu. aṃtimavāgi ī pātrada abhinayakkāgi avaru philm pher atyuttama āraṃbhika naṭa praśasti mattu philm pher atyuttama naṭa praśasti èraḍannū paḍèdukòṃḍaru. idu atyaṃta hèccu praśastigaḻannu gèdda bālivuḍ calanacitravāguva- 102 praśastigaḻa mūlaka, idara hèsaru 2003 ralli limkā dākhalègaḻa pustakavannu seritu. ā varṣada naṃtara roṣan‌ khālīd mòhamad ravara phijā calanacitradalli nāyaka naṭanāgi abhinayisidaru. ī citra gallāpèṭṭigèyalli sotarū kūḍa avara abhinayavannu praśaṃsisalāyitu. allade idu philm pher calanacitrotsavadalli atyuttama naṭa nigāgiruva mattòṃdu nāmanirdeśanavannu gaḻisikòṭṭitu. iṃḍiyāFM niṃda taraṇ ādarś, roṣan ra abhinayada baggè hīgè barèyuttārè: "nissaṃdehavāgi hṛtik‌ roṣan‌ ī calanacitrada mūlādhāravāgiddārè. avara āṃgika niluvu, mātina śaili, abhivyaktapaḍisuva rīti, òṭṭāgi avara pātravu saṃpūrṇa mèccugègè arhavāgidè. ī citradòṃdigè hṛtik, tāvu kevala ādhunika utsāhada, rabhasada mattu beḍikèya lavar bāy (mils aṃḍ būn na romāṃcaka kathānakagaḻigè) mātravallade, adakkiṃta hèccina pratibhèyannū hòṃdiruvudāgi sābītupaḍisiddārè. ivara pratibhè aneka dṛśyagaḻalli hòrabaṃdidè, adarallū viśeṣavāgi kariśmāròṃdigina dṛśyagaḻalli kāṇabahudāgidè. phijā saṃpūrṇavāgi hṛtik ravarigè seriddu, avaru idannu bahumaṭṭigè yaśassiya pramāṇakkanuguṇavāgi uḻisuvalli yaśasviyāgiddārè. nissaṃdehavāgi idòṃdu adbhuta,pratibhāpūrṇa abhinaya!" èṃdu udgharisiddārè. varṣada kònèyalli tèrèkaṃḍa roṣan‌ ra miṣan kāśmīr calanacitra, atyaṃta hèccu haṇagaḻisida varṣada mūranèya citravāgidè. òbba vimarśakaniṃda, " bhayotpādanèya suḻiyalli sikka yuvakanaṃtè hṛtik mattòmmè gaṃbhīravāda abhinayavannu nīḍiddārè, èṃba hògaḻikèyòṃdigè avara abhinaya mattòmmè mèccugè gaḻisitu. ivarannu citrada pūrvārdhadalli sarkārada virodhiyaṃtè citrisalāgidè-- citrodyamadalli innū araḻuttiruva sūpar sṭār ī rīti abhinayisiddannu noḍidarè òbba hiriya,vṛttipara naṭarigū kūḍa iṃtaha diṭṭa pātra kaṣṭakaravāgiruttittu". ī èllā sādhanègaḻu citrodyamadalli avarannu atyaṃta dòḍḍa tārègaḻalli òbbarannāgisidavu. subhāṣ ghāy ra yāde 2001 ralli tèrèkaṃḍa avara mòdala calanacitravāgidè. anaṃtara avaru karaṇ johar ravara bhāvāveśada kabhi khuṣi kabhi gam calanacitradalli kāṇisikòṃḍaru. idu gallāpèṭṭigèyalli amogha sādhanèyannu kaṃḍitu. allade idu sāgarottara pradeśagaḻalli atyaṃta yaśasviyāda mattu 2001 ralli atyaṃta hèccu haṇa gaḻisida citravènisitu. roṣan‌ abhinayakkè uttama pratikriyè dòrèyitallade, aneka praśasti pradāna samāraṃbhagaḻalli atyuttama poṣaka naṭa praśastigāgi nāmanirdeśanagòṃḍitu. 2002 roṣan‌ gè niṣphala varṣavāgittu. ī varṣadalli tèrèkaṃḍa avara èllā mūru calanacitragaḻu - mujsè dosti karogè! , nā tum jāno nā ham mattu āp mujè acchè lagnè lage - gallāpèṭṭigèyalli sotavallade, ivugaḻannu yaśasviyāgadiruvudakkāgi,phlāp èṃdu prakaṭisalāyitu. yaśassu, 2003–illiyavarègè 2003 ralli, avaru vaijñānika kādaṃbariyādhārita koyi... mil gayā'' èṃba calanacitradòṃdigè maraḻidaru. ī sinimādalli mānasika asvastha yuvakana pātradalli kāṇisikòṃḍiddārè. idu kūḍa varṣada atyaṃta hèccu haṇa gaḻisida citravāyitu. allade avara èraḍanèya philm pher atyuttama naṭa praśasti mattu mòdala philm pher atyuttama naṭa (vimarśakara) praśastiyannu òḻagòṃḍaṃtè aneka praśastigaḻannu gèddukòṭṭitu. taraṇ ādarś roṣan ra abhinaya kuritu hīgè barèyuttārè: "hṛtik‌ roṣan‌ citrada melè tamma gāḍha prabhāva bīriddārè, allade śaktiyutavāda abhinayadòṃdigè citravannu hiḍidiṭṭiddārè. mānasika vikalatè iruva pātravannu nirvahisuvudu sulabhada kèlasavalla, ādarè ī naṭa, mīnu nīrigè dhumukuvaṃtè idannu tègèdukòṃḍiddārè. avaru jirodiṃda hiro āgi gèlluva pātravannu cènnāgi, apavādavèṃbaṃtè aparūpavāgi nibhāyisiddārè. òbba naṭanāgi huruḻirada ī pātradalliyū avara ī adbhuta abhinayadiṃda accarigòḻisiddārè." pharān akhtar ra lakṣy 2004 ralli tèrèkaṃḍa roṣan ra òṃde òṃdu citravāgidè; idu gallāpèṭṭigèyalli yaśassu kāṇuvalli viphalavāyitu. adene ādarū kūḍa avara abhinayavu vimarśakariṃda praśaṃsisalpaṭṭitu. roṣan‌ sūpar hiro calanacitra kriś nòṃdigè mattè kāṇisikòḻḻuva mòdalu, naṭanèyiṃda èraḍu varṣagaḻa kāla virāma tègèdukòṃḍaru. idu avara 2003 ra koyi... mil gayā calanacitrada muṃdina bhāgavāgiddu, 2006 ra jūn nalli tèrèkaṃḍitu. idu gallāpèṭṭigèyalli yaśasviyāguvudaròṃdigè 2006 ra èraḍanèya atyaṃta hèccu haṇagaḻisida calanacitravāyitu. sūpar hiro pātradalli avara abhinayavannu mèccalāyitu. allade idu avarigè sṭār skrīn praśasti mattu aṃtararāṣṭrīya bhāratīya calanacitra akyāḍami puraskāragaḻannu òḻagòṃḍaṃtè, halavu praśasti pradāna samāraṃbhagaḻalli aneka atyuttama naṭa rigāgi mīsalāda praśastigaḻannu gèddukòṭṭitu. iṃḍiyāFM kèḻakaṃḍaṃtè barèdidè: "hṛtik kriś na ātmavèṃdarè adu nyunoktiyāguttadè. hāgè noḍidarè ī naṭa koyi... mil gayā dalli paḍèda èllā gamanārha praśastigaḻannu kriś nalliyū paḍèdukòṃḍaru. dṛḍha ātmaviśvāsadòṃdigè sahaja pratibhè hòṃdiruva maguvina ī pātradalli, berè naṭarannu nīvu kalpisikòḻḻalu saha sādhyavilla. avara niluvaṃgi mattu mukhavāḍa avarannu adbhutavāgi toridarè, vayassāda taṃdèya pātradalli avara alaṃkāra, naḍigè mattu hāvabhāvavannu noḍidalli, bhāratīya calanacitraraṃgadalliruva adbhuta pratibhègaḻalli ivarū kūḍa òbbaru èṃbudannu nīvū òpputtīra. prekṣakarannu digbhramègòḻisuva avara calanacitragaḻalli kriś kūḍa òṃdāgidè!" ade varṣa tèrèkaṃḍa ivara muṃdina citra dhūm 2 , 2004 ra dhūm calanacitrada muṃdina bhāgavāgidè. idaralli aiśvaryā rai baccan èduru nāyakana pātradalli abhinayisidaru. roṣan‌ ra ī abhinaya avarigè kevala vimarśakara apāra mèccugèyannu mātravallade, avara mūranèya philm pher atyuttama naṭa praśastiyannu kūḍa gaḻisikòṭṭitu. idu 2006 ralli atyaṃta hèccu haṇa gaḻisida calanacitravāyitallade, bālivuḍ na bahupālu yaśasvi citragaḻalli idū kūḍa òṃdāyitu. 2008ralli roṣan‌, aśutoṣ govarikar ra jodhā akbar calanacitradalli aiśvaryā rai baccan èduru nāyakana pātradalli kāṇisikòṃḍaru. idaralli akbar di greṭ èṃba aitihāsika pātradalli abhinayisiddārè. ī calanacitravu bhārata mattu hòradeśa èraḍū kaḍègaḻallū yaśasviyāyitu. ī citradallina abhinayakkāgi vimarśakaru avarannu vyāpakavāgi praśaṃsisidaru, allade idu avara nālkanèya philm pher atyuttama naṭa praśastiyannu mattu raṣyāda kājān nalli naḍèda golḍan min bār iṃṭar nyāṣanal philm phèsṭival nalli avara mòdalanèya atyuttama naṭa praśastiyannu gaḻisikòṭṭitu. anaṃtara roṣan‌ joyā akhtar ra lak bai cāns (2009) calanacitradalli gaurava naṭarāgi kāṇisikòṃḍaru. ittīcègè avaru anurāg basu ravara kaiṭs calanacitradalli mèksikan naṭi bārbarā mori mattu kaṃganā ranāvat nòṃdigè kāṇisikòṃḍaru. idu 2010 ra me 21 ralli tèrèkaṃḍitu. addūri āraṃbha paḍèda naṃtara ī sinimā gallāpèṭṭigèyalli sotitallade phlāp āyitu. ādarū kūḍa citradalli roṣan‌ ra abhinayavanne atyaṃta hèccu praśaṃsisalāyitu. 2010 ralli saṃjay līlā bansāli yavara gujāriś citradalli aiśvaryā rai èduru nāyakana pātradalli kāṇisikòṃḍaru. ādarè ī sinimā gallāpèṭṭigèyalli uttama sādhanè kāṇalilla. allade prastuta avaru joyā akhtar ra jiṃdagi nā milegi dòbāra citradalli katrinā kaiph èduru nāyakana pātradalli abhinayisuttiddārè. roṣan‌, śekhar kapūr nirdeśanada muṃdina citra pāni yalli śriyā sarān èduru nāyakana pātradalli mattu 1990 ra agnipath sinimāda rīmek nalli kāṇisikòḻḻaliddārè. vaiyaktika jīvana thumb|citrada balabhāgadalliruva patni susen mattu madhyadalliruva patniya sodariyòḍaniruva hṛtik. roṣan‌, calanacitra raṃgadalli hèsarāṃta vyaktigaḻāda paṃjābī hiṃdū kuṭuṃbada putrarāgi muṃbayinalli janisidaru. calanacitra nirdeśakarāda ivara taṃdè rākeś roṣan‌, saṃgīta nirdeśaka roṣan‌ ravara putrarāgiddārè. ivara tāyiyāda piṃki, nirmāpaka mattu nirdeśaka jè. oṃ prakāś ravara putriyāgiddārè. hṛtik gè, sunainā èṃba hiriya sahodari iddārè. ivara cikkappa rājeś roṣan‌ prasiddha saṃgīta nirdeśakarāgiddārè. bālyadalli roṣan‌ bāṃbè skāṭiṣ skūl nalli vidyābhyāsa māḍidaru. anaṃtara avaru siḍan hyām kālejinalli vidyābhyāsa muṃduvarèsuvudaròṃdigè vāṇijyadalli padavi gaḻisidaru. òṃdu saṃdarśanada saṃdarbhadalli hṛtik, bikkalutanada kāraṇa bālyadalli avarigè mānasikavāgi ghāsiyuṃṭāgittu èṃdu heḻiddārè. āru varṣada vayassinalli kāṇisikòṃḍa ī nyūnatè iṃdū kūḍa avarigè upadravavannuṃṭumāḍuttidè. "śālèyalli maukhika parīkṣè iddarè, aṃdu nānu śālègè hoguttiralilla, uddeśapūrvakavāgiye huṣār tapputtiddè, nanna kai annu muridukòḻḻuttiddè, uḻukisikòḻḻuttidè" èṃdu naṭa hṛtik heḻikòṃḍiddārè.prati dina vāk cikitsègaḻannu abhyāsamāḍalu prāraṃbhisida naṃtara krameṇa èllavū sariyādavu, èṃdu avaru heḻidaru. roṣan‌ susen roṣan rannu maduvèyāgiddu, ivaru susen roṣan‌'s haus āph ḍisain na òḍati mattu naṭa saṃjay khān ra putriyāgiddārè. ivarigè ibbaru putrariddu, avaralli rèhān 2006 ralli mattu ridhān 2008ralli janisidaru. roṣan‌ avara balagaiyalli èraḍu hèbbèrèḻugaḻivè. sāmānyavāgi adannu avara sinimāgaḻalli toradaṃtè noḍikòṃḍarū kūḍa idu koyi... mil gayā'' citradalli kāṇisikòṃḍitu. allade hòragrahadiṃda baṃda prāṇigū èraḍu hèbbèrèḻugaḻannu sṛṣṭisuva mūlaka idannu dṛśyada cikka vastuvāgi baḻasalāyitu. praśastigaḻu calanacitragaḻa paṭṭi ivannū gamanisi bhāratīya naṭara paṭṭi ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu 1974 ra jananagaḻu bhāratīya calanacitra naṭaru badukiruva janaru bhāratīya bāla naṭaru muṃbayiya janaru paṃjābī janaru bhāratīya naṭaru bhāratīya hiṃdūgaḻu hiṃdi calanacitra naṭaru philm‌pher praśasti vijetaru calanacitra naṭaru bālivuḍ

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B3%83%E0%B2%A4%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%8D%E2%80%8C%20%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%B7%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E2%80%8C

ಹೃತಿಕ್‌ ರೋಷನ್‌

ಜಾನ್ ಅಬ್ರಾಹಂ (); 1972ರ ಡಿಸೆಂಬರ್17ರಂದು ಜನಿಸಿದರು) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ನಟ ಮತ್ತು ರೂಪದರ್ಶಿ. ಹಲವಾರು ಜಾಹೀರಾತುಗಳು ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಮಾಡೆಲಿಂಗ್ ಮಾಡಿದ ಅಬ್ರಾಹಂ ಜಿಸ್ಮ್‌ (2003) ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರದಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರವೇಶ(ಡಿಬಟ್) ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಗೊಂಡರು. ಇದರ ನಂತರ ಆತನ ಮೊದಲು ವಾಣಿಜ್ಯವಾಗಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ ಚಿತ್ರವೆಂದರೆ ಧೂಮ್‌ (2004). ಧೂಮ್‌ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ಜಿಂದಾ (2006) ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆತ ಎರಡು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರು. ಆತ ನಂತರ ಪ್ರಮುಖ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ ವಾಟರ್ (2005) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. 2007ರಲ್ಲಿ ಆತ ಬಬೂಲ್ (2006) ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟನೆಗಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಅಬ್ರಾಹಂ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ಮಲಯಾಳಿ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಪರ್ಶಿ ತಾಯಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು. ಆತನ ತಂದೆ ಕೇರಳಾದ ಅಲ್ವಾಯೆಯ ಒಬ್ಬ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ; ತಾಯಿಯ ಹೆಸರು ಫಿರೋಜ ಇರಾನಿ. ಅಬ್ರಾಹಂನ ಪರ್ಶಿ ಹೆಸರು "ಫರಾನ್". ಆದರೆ ಆತನ ತಂದೆ ಸಿರಿಯನ್ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ (ಸಿರಿಯನ್ ಮಲಬಾರ್ ನಸ್ರಾನ್) ಆದ್ದರಿಂದ ಆತನಿಗೆ "ಜಾನ್" ಎಂಬ ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ಆತನಿಗೆ ಒಬ್ಬ ತಮ್ಮನಿದ್ದಾನೆ, ಹೆಸರು ಅಲನ್. ಆತ ಮುಂಬಯಿಯ ಮಹಿಮ್‌ನ ಬಾಂಬೆ ಸ್ಕಾಟಿಶ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು ಹಾಗೂ ಮುಂಬಯಿ ಎಜುಕೇಶನಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ (MET) MBA ಮುಗಿಸಿದರು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಮಾಡೆಲಿಂಗ್ ಅಬ್ರಾಹಂ ಪಂಜಾಬಿ ಗಾಯಕ ಜ್ಯಾಜಿ Bಯ "ಸುರ್ಮಾ" ಹಾಡಿನ ಸಂಗೀತ-ವೀಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಮಾಡೆಲಿಂಗ್ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆತ ನಂತರ ಮಾಧ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆ ಟೈಮ್ ಆಂಡ್ ಸ್ಪೇಸ್ ಮೀಡಿಯಾ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ ಪ್ರೊಮೋಶನ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ಅನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು, ಇದು ನಂತರ ಹಣಕಾಸಿನ ಸಮಸ್ಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ನಂತರ ಆತ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್-ನೆಕ್ಸಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಧ್ಯಮ-ಯೋಜಕನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. 1999ರಲ್ಲಿ ಆತ ಗ್ಲ್ಯಾಡ್ರ್ಯಾಗ್ಸ್ ಮ್ಯಾನ್‌ಹಂಟ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ ಮ್ಯಾನ್‌ಹಂಟ್ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ಗಾಗಿ ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌ಗೆ ಹೋದರು, ಅಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಇದಾದ ನಂತರ ಆತ ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರೀ ಮಾಡೆಲ್ಸ್‌ಗೆ ಸಹಿಹಾಕಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ಮಾಡೆಲಿಂಗ್ ಮಾಡಿದರು; ನಂತರ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್, ಲಂಡನ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಸಿಟಿ ಮೊದಲಾದೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ರೂಪದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಆತ ಅನೇಕ ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಾಹೀರಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪಂಕಜ್ ಉದಾಸ್, ಹಂಸ್ ರಾಜ್ ಹಂಸ್ ಮತ್ತು ಬಬುಲ್ ಸುಪ್ರಿಯೊ ಮೊದಲಾದ ಗಾಯಕರ ಸಂಗೀತ-ವೀಡಿಯೊಗಳಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ನಟನೆಯ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಅಬ್ರಾಹಂ ಕಿಶೋರ್ ನಮಿತ್ ಕಪೂರ್‌ರ ನಟನಾ ಪ್ರಯೋಗಶಾಲೆಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ರೂಪದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಲೇ ನಟನಾ ಕೋರ್ಸನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ನಟನೆ ಅಬ್ರಾಹಂ ತನ್ನ ನಟನೆಯನ್ನು ಭಯಾನಕ ಚಿತ್ರ ಜಿಸ್ಮ್‌ ‌ನಿಂದ (2003) ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಭಾರತೀಯ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಸುಮಾರು 13,25,00,000ನಷ್ಟು ಗಳಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ "ಸಾಧಾರಣಕ್ಕಿಂತ ಮೇಲಿನ" ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಾಹಂ ಮತ್ತು ಸಹ-ನಟಿ ಬಿಪಾಶ ಬಸು ಪರಸ್ಪರ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆತನ ನಂತರದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳೆಂದರೆ ಪರಸಾಮಾನ್ಯ ಭಯಾನಕ ಚಿತ್ರ ಸಾಯ (2003), ಪೂಜ ಭಟ್‌ರ ಪ್ರಥಮ ನಿರ್ದೇಶನದ ಚಿತ್ರ ಪಾಪ್ (2004) ಮತ್ತು ಅಹ್ಮದ್ ಖಾನ್‌ನ ಲಕೀರ್– ಫಾರ್ಬಿಡನ್ ಲೈನ್ಸ್ (2004). ಆತ 2004ರಲ್ಲಿ ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಒಂದು ಸಾಹಸಮಯ ಚಿತ್ರ ಧೂಮ್‌ ‌ನಲ್ಲಿ ಕಬಿರ್ ಎಂಬ ಖಳನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆ ಚಿತ್ರವು ಆ ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭ ಗಳಿಸಿದ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. 2005ರಲ್ಲಿ ಆತ ಅಪ್ರಾಕೃತ ಭಯಾನಕ ಚಿತ್ರ ಕಾಲ್ ಮತ್ತು ಹಾಸ್ಯ ಚಿತ್ರ ಗರಂ ಮಸಾಲ ದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು, ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಅನಂತರ ಆತ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ವಾಟರ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದರು. ಇದು 1930ರ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ಹಿಂದು ವಿಧವೆಯರಿಗೆ ಒದಗಿದ ದುರಂತ ಗತಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಕೆನಡಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಚಿತ್ರ-ನಿರ್ಮಾಪಕಿ ದೀಪಾ ಮೆಹ್ತಾ ಬರೆದು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಇದು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು 79ತ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ 2006ರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದೇಶಿ ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿತು. 2006ರ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಾಹಂ ಸಲ್ಮಾನ್ ಖಾನ್, ಜಾಯೆದ್ ಖಾನ್, ಕರೀನಾ ಕಪೂರ್, ಇಶಾ ಡಿಯೋಲ್, ಶಾಹಿದ್ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ಮಲ್ಲಿಕಾ ಶೆರಾವತ್ ಮೊದಲಾದ ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟರೊಂದಿಗೆ "ರಾಕ್‌ಸ್ಟಾರ್ಸ್ ಕನ್ಸರ್ಟ್"‌ನಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆತ ಜಿಂದಾ , ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ನಂಬರ್ 9211 , ಬಬೂಲ್ ಮತ್ತು ಕಾಬುಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮೊದಲಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಟ್ಯಾಕ್ಸಿ ನಂಬರ್ 9211 ಮತ್ತು ಕಾಬುಲ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಚಿತ್ರಗಳು ಗಮನಾರ್ಹ ಯಶಸ್ಸು ಕಂಡವು. ನಿಖಿಲ್ ಅಡ್ವಾಣಿಯ ಬಹು-ನಟರ ಚಿತ್ರ Salaam-e-Ishq: A Tribute to Love ಅಬ್ರಾಹಂನ 2007ರ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರವು ಭಾರತೀಯ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಲು ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಆದರೂ ವಿದೇಶಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿತು. 2007ರ ಆತನ ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಚಿತ್ರಗಳೆಂದರೆ - ಒಂದು ಭಯಾನಕ ಚಿತ್ರ ನೊ ಸ್ಮೋಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಕ್ರೀಡಾ ಚಿತ್ರ ಧನ್ ಧನಾ ಧನ್ ಗೋಲ್ . 2008ರಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಾಹಂ ದೋಸ್ತಾನ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿಷೇಕ್ ಬಚ್ಚನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಿಯಾಂಕ ಚೋಪ್ರ ಒಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದರು, ಇದು ಆ ವರ್ಷದ ಆತನ ಏಕೈಕ ಚಿತ್ರ. ಕರಣ್ ಜೋಹಾರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಈ ಚಿತ್ರ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿತು. 2009ರ ಆತನ ಮೊದಲನೇ ಚಿತ್ರ ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಮತ್ತೊಂದು ಬಹುನಿರೀಕ್ಷಿತ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ . ಈ ಚಿತ್ರವು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯವಾಗಿ ಬಹು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಇದು ಮೂವರು ಪ್ರಾಣ ಸ್ನೇಹಿತರ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರದ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 11ರ ದಾಳಿಯ ನಂತರದ ಜೀವನ ಕಥೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಆತ JA ಕ್ಲೋತ್ಸ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ನ ಒಂದು ಫ್ಯಾಷನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಆತನ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಜೀನ್ಸ್ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಅಬ್ರಾಹಂ 2002ರಿಂದ ನಟಿ ಬಿಪಾಶ ಬಸು ಜತೆಗೆ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಜೋಡಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸೂಪರ್ ಜೋಡಿ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ ಹೋರಾಟ ಅಬ್ರಾಹಂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹೋರಾಟ ಮತ್ತು ಪ್ರಚೋದನಾ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೂ ಇಂತಹ ಮಾನವೀಯ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ಯವಜನರಿಗೂ ಕೈಜೋಡಿಸುವಂತೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕೆಲಸದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದಾಗ, ಆತ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದರು:. ಆತ ಮುಂಬಯಿನ ಲೀಲಾವತಿ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್ ಆಂಡ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಸೆಂಟರ್‌ ಒಂದಿಗೂ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ, ಆ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಆತ ಹತ್ತು ಲಕ್ಷಗಳ ಚೆಕ್ಅನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ನೀಡಿದರು. 2009ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಅಬ್ರಾಹಂ ಮುಂಬಯಿಯ ಮ್ಯಾರಾಥಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಯುನೈಟೆಡ್ ವೇಗೆ ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯಾದ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಹೆಸರಾಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಗುಂಪಿನ ಮುಂದಾಳತ್ವವಹಿಸಿದರು. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು Other recognitions ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ನಟರ ಪಟ್ಟಿ ಜಾನ್ ಅಬ್ರಾಹಂ ಎಂಟರ್ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು johnabraham.com, ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ 1972ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು 21ನೆಯ-ಶತಮಾನದ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಭಾರತೀಯ ಪುರುಷ ರೂಪದರ್ಶಿಗಳು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಕ್ರೈಸ್ತರು ಮಲಯಾಳಿಗಳು ಮುಂಬಯಿಯ ಜನರು ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಮುಂಬಯಿಯ ಹಳೆವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಫ್ಯಾಶನ್‌

jān abrāhaṃ (); 1972ra ḍisèṃbar17raṃdu janisidaru) òbba bhāratīya naṭa mattu rūpadarśi. halavāru jāhīrātugaḻu mattu kaṃpanigaḻigè māḍèliṃg māḍida abrāhaṃ jism‌ (2003) citradòṃdigè calanacitra raṃgakkè praveśisidaru. ī citradiṃdāgi avaru philm‌pher atyuttama prathama praveśa(ḍibaṭ) praśastigè nāmanirdeśagòṃḍaru. idara naṃtara ātana mòdalu vāṇijyavāgi yaśassu gaḻisida citravèṃdarè dhūm‌ (2004). dhūm‌ citradalli nakārātmaka pātrakkāgi mattu naṃtara jiṃdā (2006) citrakkāgi āta èraḍu philm‌pher praśastigaḻigè nāmanirdeśanagòṃḍaru. āta naṃtara pramukha vimarśātmaka yaśassu gaḻisida vāṭar (2005) citradalli kāṇisikòṃḍaru. 2007ralli āta babūl (2006) citrakkāgi atyuttama poṣaka naṭanègāgi philm‌pher praśastigè nāmanirdeśanagòṃḍaru. āraṃbhika jīvana mattu śikṣaṇa abrāhaṃ muṃbayiyalli malayāḻi taṃdè mattu parśi tāyigè janisidaru. ātana taṃdè keraḻāda alvāyèya òbba vāstuśilpi; tāyiya hèsaru phiroja irāni. abrāhaṃna parśi hèsaru "pharān". ādarè ātana taṃdè siriyan kriściyan (siriyan malabār nasrān) āddariṃda ātanigè "jān" èṃba hèsariṭṭaru. ātanigè òbba tammaniddānè, hèsaru alan. āta muṃbayiya mahim‌na bāṃbè skāṭiś skūl‌nalli arthaśāstravannu adhyayana māḍidaru hāgū muṃbayi èjukeśanal ṭrasṭ‌nalli (MET) MBA mugisidaru. vṛttijīvana māḍèliṃg abrāhaṃ paṃjābi gāyaka jyāji Bya "surmā" hāḍina saṃgīta-vīḍiyòdalli kāṇisikòḻḻuva mūlaka tanna māḍèliṃg vṛttijīvanavannu āraṃbhisidaru. āta naṃtara mādhyama saṃsthè ṭaim āṃḍ spes mīḍiyā èṃṭarṭainmèṃṭ pròmośans limiṭèḍannu serikòṃḍaru, idu naṃtara haṇakāsina samasyèyiṃdāgi muccalpaṭṭitu. naṃtara āta èṃṭar‌praisas-nèksas‌nalli mādhyama-yojakanāgi kèlasa māḍidaru. 1999ralli āta glyāḍryāgs myān‌haṃṭ spardhèyannu gèddukòṃḍaru hāgū myān‌haṃṭ iṃṭar‌nyāṣanal‌gāgi philipains‌gè hodaru, alli èraḍane sthānavannu gaḻisidaru. idāda naṃtara āta siṃgāpuradalli kyārī māḍèls‌gè sahihākidaru mattu alli svalpa kāla māḍèliṃg māḍidaru; naṃtara hāṃg kāṃg, laṃḍan mattu nyūyārk siṭi mòdalādèḍègaḻalli rūpadarśiyāgi kāryanirvahisidaru. āta aneka vāṇijya jāhīrātugaḻalli mattu paṃkaj udās, haṃs rāj haṃs mattu babul supriyò mòdalāda gāyakara saṃgīta-vīḍiyògaḻallū kāṇisikòṃḍiddārè. naṭanèya kauśalagaḻannu sudhārisalu abrāhaṃ kiśor namit kapūr‌ra naṭanā prayogaśālèyannu serikòṃḍaru mattu rūpadarśiyāgi kāryanirvahisuttale naṭanā korsannu pūrṇagòḻisidaru. naṭanè abrāhaṃ tanna naṭanèyannu bhayānaka citra jism‌ ‌niṃda (2003) āraṃbhisidaru. ī citravu bhāratīya gallāpèṭṭigèya prakāra sumāru 13,25,00,000naṣṭu gaḻisuvudaròṃdigè "sādhāraṇakkiṃta melina" sthānavannu paḍèyitu. citrīkaraṇada saṃdarbhadalli abrāhaṃ mattu saha-naṭi bipāśa basu paraspara ḍeṭiṃg māḍalu āraṃbhisidaru. ātana naṃtarada calanacitragaḻèṃdarè parasāmānya bhayānaka citra sāya (2003), pūja bhaṭ‌ra prathama nirdeśanada citra pāp (2004) mattu ahmad khān‌na lakīr– phārbiḍan lains (2004). āta 2004ralli yaś rāj philms nirmāṇada òṃdu sāhasamaya citra dhūm‌ ‌nalli kabir èṃba khaḻanāyakana pātradalli kāṇisikòṃḍaru. ā citravu ā varṣada atyaṃta hèccu lābha gaḻisida citravāyitu. 2005ralli āta aprākṛta bhayānaka citra kāl mattu hāsya citra garaṃ masāla dalli naṭisidaru, idu gallāpèṭṭigèyalli uttama gaḻikèyannu paḍèyitu. anaṃtara āta vimarśātmakavāgi praśaṃsèyannu gaḻisida vāṭar citradalli pramukha pātravahisidaru. idu 1930ra briṭiṣ iṃḍiyādalli hiṃdu vidhavèyarigè òdagida duraṃta gatiyannu citrisuttadè. ī citravannu kènaḍāda svataṃtra citra-nirmāpaki dīpā mèhtā barèdu nirdeśisidaru. idu aṃtārāṣṭrīyavāgi janapriyavāyitu mattu 79t akāḍèmi avārḍs‌nalli 2006ra atyuttama videśi bhāṣā calanacitrakkāgi akāḍèmi praśastigè nāmanirdeśanagòṃḍitu. 2006ra besigèyalli abrāhaṃ salmān khān, jāyèd khān, karīnā kapūr, iśā ḍiyol, śāhid kapūr mattu mallikā śèrāvat mòdalāda bālivuḍ naṭaròṃdigè "rāk‌sṭārs kansarṭ"‌nalli bhāgavahisidaru. ade varṣadalli āta jiṃdā , ṭyāksi naṃbar 9211 , babūl mattu kābul èks‌près mòdalāda citragaḻalli abhinayisidaru. avugaḻalli ṭyāksi naṃbar 9211 mattu kābul èks‌près citragaḻu gamanārha yaśassu kaṃḍavu. nikhil aḍvāṇiya bahu-naṭara citra Salaam-e-Ishq: A Tribute to Love abrāhaṃna 2007ra mòdala citravāgidè. ī citravu bhāratīya gallāpèṭṭigèyalli yaśassu gaḻisalu viphalavāyitu. ādarū videśi mārukaṭṭèyalli uttama pradarśana kaṃḍitu. 2007ra ātana kònèya èraḍu citragaḻèṃdarè - òṃdu bhayānaka citra nò smokiṃg mattu innòṃdu krīḍā citra dhan dhanā dhan gol . 2008ralli abrāhaṃ dostāna citradalli abhiṣek baccan mattu priyāṃka copra òṃdigè naṭisidaru, idu ā varṣada ātana ekaika citra. karaṇ johār nirdeśisida ī citra gallāpèṭṭigèyalli uttama yaśassu gaḻisitu. 2009ra ātana mòdalane citra yaś rāj philms nirmāṇada mattòṃdu bahunirīkṣita nyūyārk . ī citravu vimarśātmakavāgi mattu vāṇijyavāgi bahu janapriyavāyitu. idu mūvaru prāṇa snehitara nyūyārk nagarada sèpṭèṃbar 11ra dāḻiya naṃtarada jīvana kathèyannu òḻagòṃḍidè. āta JA klots bryāṃḍ‌na òṃdu phyāṣan saṃsthèyannu hòṃdiddārè, idu mūlabhūtavāgi ātana accumèccina jīns baṭṭèyannu òḻagòṃḍidè. vaiyaktika jīvana abrāhaṃ 2002riṃda naṭi bipāśa basu jatègè ḍeṭiṃg māḍuttiddārè. ī joḍiyannu hèccāgi bhāratadallina sūpar joḍi èṃdu heḻalāguttadè. sāmājika horāṭa abrāhaṃ sāmājika horāṭa mattu pracodanā kāryagaḻalli tannannu tānu tòḍagisikòḻḻuttārè hāgū iṃtaha mānavīya kèlasagaḻalli yavajanarigū kaijoḍisuvaṃtè heḻuttārè. ī kèlasada baggè keḻidāga, āta hīgèṃdu heḻidaru:. āta muṃbayina līlāvati hāspiṭal āṃḍ risarc sèṃṭar‌ òṃdigū saṃbaṃdha hòṃdiddārè, ā āspatrègè āta hattu lakṣagaḻa cèkannu dānavāgi nīḍidaru. 2009ra janavariyalli abrāhaṃ muṃbayiya myārāthān‌nalli yunaiṭèḍ vegè prayojanakāriyāda vārṣika samāraṃbhadalli bhāratīya hèsarāṃta vyaktigaḻa guṃpina muṃdāḻatvavahisidaru. praśastigaḻu mattu nāmanirdeśanagaḻu Other recognitions calanacitragaḻa paṭṭi ivannū gamanisi bhāratīya naṭara paṭṭi jān abrāhaṃ èṃṭarṭainmèṃṭ ṭippaṇigaḻu bāhya kòṃḍigaḻu johnabraham.com, adhikṛta vèb‌saiṭ 1972ralli janisidavaru 21nèya-śatamānada naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya calanacitra naṭaru bhāratīya calanacitra nirmāpakaru bhāratīya puruṣa rūpadarśigaḻu badukiruva janaru bhāratīya kraistaru malayāḻigaḻu muṃbayiya janaru yūnivarsiṭi āph muṃbayiya haḻèvidyārthigaḻu calanacitra naṭaru phyāśan‌

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%85%E0%B2%AC%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%B9%E0%B2%82%28%E0%B2%A8%E0%B2%9F%29

ಜಾನ್ ಅಬ್ರಾಹಂ(ನಟ)

ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ' () (ಜನನ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಕುಟ್ಟಿ 1953 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 7ರಂದು) ಭಾರತದ ನಟ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿದ್ದು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಲೆಯಾಳಂ ಸಿನೆಮಾ ದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಕೆಲವು ತಮಿಳು, ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮೂರು ದಶಕಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಾಲದ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅವರು 300ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ."ಶಿಕಾರಿ" ಹೆಸರಿನ ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ ಇವರ ಮೊದಲ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರ ."ಐ ವಾಂಟ್ ಟು ಪ್ಲೇ ಲೀಡ್ ರೋಲ್ಸ್" . ದಿ ಹಿಂದು ಶುಕ್ರವಾರ, ಜುಲೈ 22, 2005. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ತಮ್ಮ ಸಾಧನೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಏಳು ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. 1988ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಭಾರತದ ಸಿನೆಮಾಕ್ಕೆ ಅವರು ನೀಡಿದ ಗಣನೀಯ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಮಲಯಾಳಂ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಕೂಡ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಮಲಯಾಳಂ TV ಚಾನಲ್‌ಗಳಾದ ಕೈರಾಲಿ TV, ಪೀಪಲ್ TV and WE TV. ಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಓದುಗರ ನಡುವೆ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ವನಿತಾ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಅತೀ ಲೈಂಗಿಕ ಆಕರ್ಷಣೆಯ ನಟ ಎಂದು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅಕ್ಷಯ ಯೋಜನೆಯ ಸದ್ಭಾವನೆಯ ರಾಯಭಾರಿ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅವರು ಭಾರತದ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಕೊಟ್ಟಾಯಂ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವೈಕೋಮ್ ಬಳಿಯ ಚೆಂಪುವಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ ಬೆಳೆದರು. ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಮುಸ್ಲಿಂ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಅವರು ಹುಟ್ಟಿದರು. ಅವರು ಕುಟುಂಬದ ಹಿರಿಯ ಪುತ್ರರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಇಸ್ಮೇಲ್ ಕೃಷಿಕರಾಗಿದ್ದು ಅವರ ತಾಯಿ ಫಾತಿಮಾ ಗೃಹಿಣಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ(ಪದವಿ-ಪೂರ್ವ)ಯ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೊಚ್ಚಿಯ ಮಹಾರಾಜ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಎರ್ನಾಕುಲಂ ಸರ್ಕಾರಿ ಕಾನೂನು ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಮಂಜೇರಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕಾನೂನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು 1980ರಲ್ಲಿ ಸುಲ್ಫಾತ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಪುತ್ರಿ ಸುರುಮಿ(ಜನನ 1982 )ಮತ್ತು ಪುತ್ರ ದುಲ್ಖಾರ್ ಸಲ್ಮಾನ್(ಜನನ 1986 ಇದ್ದಾರೆ. ನಟನಾ ವೃತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಹಾದಿ (1971–1980) ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅವರ ಪ್ರಥಮ ತೆರೆಯ ಮೇಲಿನ ಅಭಿನಯವು ಹೆಚ್ಚು ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆಯದ 1971ರ ಚಿತ್ರ ಅನುಭವಾಂಗಳ್ ಪಾಲಿಚಕಲ್‌ ನ ಅಭಿನಯವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕೆ.ಎಸ್. ಸೇತುಮಾಧವನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದರು. ಆಗ ಅವರು ಮಹಾರಾಜ ಕಾಲೇಜಿನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದರು. 1973ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾಲಚಕ್ರಂ ನಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಇದು ಕೆ.ನಾರಾಯಣನ್ ಅವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಪ್ರೇಮ್ ನಜೀರ್ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ತೆರೆಯ ಹೆಸರಾದ ಸಜಿನ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ ಅವರು ನಟಿಸಿದರು. ನಂತರ ಆ ಹೆಸರನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟರು. ಅವರ ಪ್ರಥಮ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು 1979ರಲ್ಲಿ ದೇವಲೋಕಂ ನಲ್ಲಿ ವಹಿಸಿದಾಗ, ವೃತ್ತಿಪರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜೀವನವು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಹಿರಿಯ ನಿರ್ದೇಶಕ ಎಂ.ಟಿ. ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. 1980ರ ದಶಕ ಎಂ.ಆಜಾದ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಎಂ.ಟಿ.ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆದ ವಿಲ್ಕಾನುಂಡು ಸ್ವಪ್ನಂಗಳ್ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿಯ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಪ್ರಥಮ ಚಿತ್ರ. ಕೆ.ಜಿ.ಜಾರ್ಜ್ ಅವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಮೇಳಾ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಸ್ ಕಲಾವಿದನ ಅವರ ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಐ.ವಿ.ಶಶಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ತ್ರಿಷ್ಣಾ ದಲ್ಲಿನ ಅವರ ಪಾತ್ರಗಳು ನಾಯಕನಟರಾಗಿ ಗಮನಸೆಳೆಯಿತು. 1982ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಕೆ.ಜಿ. ಜಾರ್ಜ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಪತ್ತೇದಾರಿ ರೋಮಾಂಚಕಾರಿ ಕಥೆ ಯವನಿಕಾ (1982 )ದಲ್ಲಿ ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಅವರ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಯಿಂದ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಕಠಿಣ ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಪಾತ್ರವಹಿಸುವ ಪರಂಪರೆ ಆರಂಭಕ್ಕೆ ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಮುಂಬರುವ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಅನೇಕ ಸಾಹಸ ಮತ್ತು ಪತ್ತೇದಾರಿ ರೋಮಾಂಚಕಾರಿ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. 1981ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಹಿಂಸಾ ದಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. 1980ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಪದ್ಮರಾಜನ್‌ರವರ ಕೂಡೆವಿಡೆ ಮತ್ತು ಜೋಷಿಯವರ ಆ ರಾತ್ರಿ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಎಂ.ಟಿ.ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆದ ಆಲ್‌ಕೂತತಿಲ್ ತನಿಯೆ ಮತ್ತು ಆದಿಯೋಳುಕ್ಕುಕಳ್ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಭಿನಯವು ಗುಣಮಟ್ಟದ ನಟರಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಸ್ಥಿರಗೊಳಿಸಿತು. 1982ರಿಂದ 1986ರವರೆಗಿನ ಅವರ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರು ನಾಯಕನಟರಾಗಿ 150ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಎಂ.ಟಿ.ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್ ಚಿತ್ರಕತೆ ಮತ್ತು ಐ.ವಿ.ಶಶಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಆದಿಯೋಳುಕ್ಕುಕಳ್‌ ನಲ್ಲಿನ ಕರುಣನ್ ಪಾತ್ರದಿಂದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅವರು ಬಾಲು ಮಹೇಂದ್ರ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಯಾತ್ರಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜ್ಯ ವಿಶೇಷ ತೀರ್ಪುಗಾರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದರು. 80ರ ದಶಕದ ಇತರೆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ನಿರಾಕ್ಕೂಟ್ಟು (1985 ), ನಿವ್ ಡೆಲ್ಲಿ(1987 ) ಮತ್ತು ತನಿವರತನಂ(1987 ). 1980 ಮತ್ತು 1990ರ ದಶಕದ ಕೊನೆ 1988ರಲ್ಲಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಒರು CBI ಡೈರಿ ಕುರಿಪ್ಪು ವಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅದರ ಹಿಂದೆಯೇ ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಹತ್ಯೆ ನಿಗೂಢತೆಯ ಉತ್ತರಭಾಗಗಳನ್ನು ಅದೇ ಪಾತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು: ಜಾಗೃತಾ (1989), ಸೇತುರಾಂ ಐಯರ್ CBI (2004) ಮತ್ತು ನೆರಾರಿಯನ್ C.B.I (2005). ಎಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕೆ.ಮಧು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಎಸ್.ಎನ್.ಸ್ವಾಮಿ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆದಿದ್ದು, ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಸೇತುರಾಂ ಐಯರ್ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಎಂ.ಟಿ.ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್ ಅವರ ಎರಡು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದು ಚಿತ್ರ ಅಕ್ಷರಾಂಗಳ್ ನ್ನು I. V. ಶಶಿನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಇನ್ನೊಂದು ಚಿತ್ರವು ಸುಕೃತಂ ಹರಿಕುಮಾರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಚಿತ್ರ ಒರು ವಡಕ್ಕನ್ ವೀರಗಥಾ ದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಇದನ್ನು ಟಿ. ಹರಿಹರನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದು, ಎಂ. ಟಿ. ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಪರಾಕ್ರಮದಿಂದ ಕೂಡಿರುವ, ಆದರೆ ಸಂದರ್ಭಗಳ ಸುಳಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಹೆಸರು ಕೆಡಿಸಿಕೊಂಡ ಚೆಕಾವರ್ (ಬಾಡಿಗೆ ಹೋರಾಟಗಾರ) ಚಿತ್ರಣವು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನಿಗಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅಡೂರ್ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ನಿರ್ದೇಶನದ ಮಥಿಲುಕಾಲ್‌ ನಲ್ಲಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಕೂಡ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಐ. ವಿ. ಶಶಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಮೃಗಯಾ ದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾರ ವರುಣ್ಣಿ ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಚಿತ್ರ ಮಹಾಯಾನಂ ಕೂಡ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅಮರಮ್‌ ನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಭರತನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ತಮ್ಮ ಎರಡನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಅಡೂರ್ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣನ್ರವರ ವಿಧೇಯನ್ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಚಂದ್ರನ್ಅವರ ಪೊಂಥನ್ ಮಾದಾ ಅಭಿನಯಗಳಿಗಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಎರಡೂ ಚಿತ್ರಗಳ ಪಾತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರು ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕೂಡ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಕೊಚಿನ್ ಹನೀಫಾ ನಿರ್ದೇಶನದ ವಾತ್ಸಲ್ಯಂ ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಕೂಡ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. 1999ರಲ್ಲಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ತಮ್ಮ ಮೂರನೇ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಡಾ. ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. ಇದು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್, ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಜಬ್ಬಾರ್ ಪಟೇಲ್ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಗಮ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ ಸಚಿವಾಲಯಯವು ಪ್ರಾಯೋಜಿಸಿದೆ. ಪ್ರಸಕ್ತ ಯುಗ, 2000–ಇಂದಿನವರೆಗೆ 2000ದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ, ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಸಿದ್ಧಿಖಿಯವರ ಕ್ರೋನಿಕ್ ಬ್ಯಾಚೆಲರ್ , ಕೆ.ಮಧುರವರ ಸೇತುರಾಮ ಅಯ್ಯರ್ CBI ಮತ್ತು ಬ್ಲೆಸ್ಸಿಯವರಕಾಜ್‌ಚಾ ಮುಂತಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2004ರಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಜ್‌ಚಾ ದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಾಹಕ ಮಾಧವನ್ ಚಿತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ತೊಮ್ಮನುಂ ಮಕ್ಕಳುಂ ಮತ್ತು ರಾಜಾಮಾಣಿಕ್ಯಂ ನೊಂದಿಗೆ ವರ್ಷ 2005 ಅವರ ಪಾಲಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯೆಂದು ಸಾಬೀತಾಯಿತು. ಅನ್ವರ್ ರಷೀದ್ ಚೊಚ್ಚಲ ನಿರ್ದೇಶನದ ರಾಜಾ ಮಾಣಿಕ್ಯಂ ಆ ಕಾಲದ ಮಲಯಾಳಂ ಸಿನೆಮಾದ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. 2000ಮಧ್ಯಾವಧಿಯ ಇತರೆ ಚಿತ್ರಗಳು ಜಾನಿ ಆಂಟೋನಿಯವರ ಥುರುಪ್ಪು ಗುಲಾನ್ (2006), ಶಫಿಯವರ ಮಾಯಾವಿ (2007), ಅಮುಲ್ ನೀರದ್ರವರ ಬಿಗ್ B (2007), ಅನ್ವರ್ ರಷೀದ್ಅವರ ಅಣ್ಣನ್ ತಂಬಿ (2008)ಮತ್ತು ಜಯರಾಜ್ರವರ ಲೌಡ್‌ಸ್ಪೀಕರ್ (2009). 2009 ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಜಸಿ ರಾಜಾ , Tಹರಿಹರನ್ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಎಂ. ಟಿ. ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್ ಚಿತ್ರಕಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಮಲೆಯಾಳಂ ಸಿನೆಮಾ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಕೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಎಂದು ಇದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ. 2009ರಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಐದನೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನೆಗೆ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಾಲೇರಿ ಮಾಣಿಕ್ಯಂ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿಯವರನ್ನು 2009ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನೆಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರು. ಆದರೆ ಅವರು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಅಂತಿಮ ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಬ್ ಬಚ್ಚನ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಬಚ್ಚನ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡುವ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಕುಟ್ಟಿ ಶ್ರಾಂಕ್ (2009ನೇ ಸಾಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ)ನ ನಿರ್ದೇಶಕ ಶಾಜಿ ಎನ್.ಕರುಣ್ ಮತ್ತು ಪಾಲೇರಿ ಮಾಣಿಕ್ಯಂ ನಿರ್ದೇಶಕ ರಂಜಿತ್ ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಬಿಡುಗಡೆ ಪ್ರಾಂಚಿಯೇತನ್ ಎಂಡ್ ದಿ ಸೇಂಟ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ರಂಜಿತ್ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು . ಇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳು ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅವರು ಕೆಲವು ಮಲೆಯಾಳಂಯೇತರ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು, ಹಿಂದಿ, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತುಇಂಗ್ಲೀಷ್ಚಿತ್ರಗಳು ಸೇರಿವೆ. 1989ರಲ್ಲಿ ಮೌನಮ್ ಸಮ್ಮತಂ ಮೂಲಕ ತಮಿಳಿಗೆ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಇದನ್ನು ಕೆ. ಮಧು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಕೆ. ಬಾಲಚಂದರ್ (ಅಳಗನ್ ), ಮಣಿ ರತ್ನಂ (ತಲಪಥಿ ), ಮತ್ತು ರಾಜೀವ್ ಮೆನನ್ (' ಕಂಡುಕೊಂಡೈನ್ ಕಂಡುಕೊಂಡೈನ್/4}) ನಿರ್ದೇಶಕರು ಒಳಗೊಂಡ ತಮಿಳು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಿಲಿಪೇಚ್ಚು ಕೆಕ್ಕಾವ (1993),ಫಾಜಿಲ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದು, ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಸಾಹಸಪ್ರಣಯ ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೆ. ವಿಶ್ವನಾಥ್ಅವರ ತೆಲುಗು ಚಿತ್ರ ಸ್ವಾತಿ ಕಿರಣಂ (1992)ನಲ್ಲಿ ಅನಂತ ಶರ್ಮಾ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು 2012ರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರ ಶಿಕಾರಿ ಯಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ ಅವರು 1989ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ತ್ರಿಯಾತ್ರಿ ಮೂಲಕ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಆದರೆ ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಥಮ ಚಿತ್ರವು ದರ್ತಿಪುತ್ರ ಆಗಿತ್ತು. ಅವರು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯ ಚಿತ್ರ ಡಾ. ಬಾಬಾ ಸಾಹೇಬ್ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿರುವ ಇದನ್ನು ಜಬ್ಬಾರ್ ಪಟೇಲ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಅವರು ಸೌವ್ ಜೂಟ್ ಏಕ್ ಸಚ್ (2004) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದುಬೈನಲ್ಲಿ ನಡೆದ 2006ನೇ IIFA ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ,IIFA ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಸಂಘಟಕರು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಡೆಗಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದರು.ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮವು ತನ್ನನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳಿದರು. ಮಾನವೀಯತೆಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅವರು ಅರ್ಧ ಡಜನ್‌ಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನೋಪಕಾರಿ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಅಗತ್ಯವಾದ ಜನರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ನೋವು ಮತ್ತು ಉಪಶಮನ ಕೇಂದ್ರ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ನೋವು ಮತ್ತು ಉಪಶಮನ ಆರೈಕೆ ಸೊಸೈಟಿಯ ಆಶ್ರಯದಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಕೇರಳದ ಧರ್ಮದತ್ತಿ ಸಂಸ್ಥೆ ಯಾಗಿದೆ. ವಿಷಮಾವಸ್ಥೆಯ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ಪೀಡಿತ ರೋಗಿಗಳ ಜೀವನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವ ಗುರಿಯೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಕೋಳಿಕೋಡ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವ ನೋವು ಮತ್ತು ಉಪಶಮನ ಆರೈಕೆ ಕೇಂದ್ರದ ಇಂಧನ ಮತ್ತು ಎಂಜಿನ್ ಅವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕೇರಳದಾದ್ಯಂತ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ನಿಂದ ನರಳುವ ಜನರಿಗೆ ನೋವು ಮತ್ತು ಉಪಶಮನದ ಆರೈಕೆ ನೀಡುವ ವಿನೂತನ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮಮ್ಮುಟಿ ಮಂಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಜೀವನ್ ಜ್ಯೋತಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅವರು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯದ ಯೋಜನೆ ಜೀವನ್ ಜ್ಯೋತಿಯ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಯಾವುದೇ ನೇತ್ರ ರೋಗಗಳಿಗೆ ಹೃದಯಸಂಬಂಧಿ ರೋಗಗಳಿಗೆ, ಅಸ್ಥಿಚಿಕಿತ್ಸೆ ಸಂಬಂಧಿ ರೋಗಗಳಿಗೆ ಪಿತ್ತಜನಕಾಂಗ ರೋಗಗಳು, ಮೂತ್ರಪಿಂಡ ವೈಫಲ್ಯಗಳು, ಹೇಮೋಫಿಲಿಯ ರೋಗಗಳು ಅಥವಾ ENT ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಅರಸುವ ಜನರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಇಂಡಿಯ ಮೂವ್‌ಮೆಂಟ್ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅವರು ಧರ್ಮದತ್ತಿ ಯೋಜನೆ "ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಇಂಡಿಯ ಮೂವ್‌ಮೆಂಟ್" ಸದ್ಭಾವನೆ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಮಕ್ಕಳ ಭಿಕ್ಷಾಟನೆ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ದುಡಿಮೆಯ ನಿರ್ಮೂಲನದ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅವರು ಈ ಅಭಿಯಾನದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿದ್ದು, ಇದು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಅನಾಥಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಜತೆ ಜಾಲಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕಾಜ್‌ಚಾ- ಉಚಿತ ಕಣ್ಣಿನ ಆರೈಕೆ ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಕಾಜ್‌ಚಾ ಉಚಿತ ಕಣ್ಣಿನ ಆರೈಕೆ ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಲು ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಂಘ ಮತ್ತು ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಸಂಘಟಿಸಿದ ಸಾಹಸವಾಗಿದೆ. ಲಿಟರ್ ಫ್ಲವರ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಕಣ್ಣಿನ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ಚಟುವಟಿಕೆಯು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಕನ್ನಡಕಗಳ ವಿತರಣೆ ಮಾಡುವುದಾಗಿದೆ. ಈ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಕಚೇರಿಯಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ವಿಶೇಷ ನಿಧಿಯನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುವುದು. ಈ ಯೋಜನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಉಚಿತ ಕಣ್ಣಿನ ಚಿಕಿತ್ಸಾ ಶಿಬಿರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ದಾನ 2007ರ ಓಣಂ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಕೊಟ್ಟಾಯಂ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಾಂಜಿರಪಲ್ಲಿ ಬಳಿಯ ಪರತ್ತೋಡುನ ಸಾವಿರಾರು ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಆಹಾರಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಉಚಿತವಾಗಿ ಹಂಚಿದರು. ಕೇರಳದ ಈ ಗ್ರಾಮವು ಚಿಕನ್‌ಗುನ್ಯಾದಿಂದ ಪೀಡಿತವಾಗಿತ್ತು. ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜೀವಗಳನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಈ ಗ್ರಾಮವು ರೋಗದಿಂದ ತೀವ್ರ ಪೀಡಿತವಾಗಿತ್ತು. ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರಣೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ಅಕ್ಷಯ: ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಪ್ರಸಾರ ಕೇರಳ ಸರ್ಕಾರದ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಪ್ರಸಾರ ಯೋಜನೆಯಾದ ಅಕ್ಷಯಕ್ಕೆ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಸದ್ಭಾವನೆ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿದ್ದರು.ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಎಸ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಹ್ಯಾಸ್ ಹೆಲ್ಪಡ್ ಅಕ್ಷಯ ಗೇನ್ ಪಬ್ಲಿಸಿಟಿ . ದಿ ಹಿಂದು 3 ನವೆಂಬರ್ 2006. 30 ಅಕ್ಟೋಬರ್,2007ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು 2006ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 26ರಂದು ವಿಡಿಯೊ ಜಾಲದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಮೂಲಕ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಈ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲ ಜಿಲ್ಲಾ ಮುಖ್ಯಕೇಂದ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಮುದ್ರಣ ಮತ್ತು ದೃಶ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮದ ಜಾಹೀರಾತುಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಈ ಅಭಿಯಾನದ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದರು. ಅದು ಅಕ್ಷಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಿತು. ಅವರು ವಿವರಿಸಿದ್ದು, ದೂರದರ್ಶನದ ವೃತ್ತಿಜೀವನ 2010ರಲ್ಲಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಮಲಯಾಳಂ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಕೈರಾಲಿ TV, ಪೀಪಲ್ TV ಮತ್ತು ಚಾನಲ್ ವಿಮುಂತಾದ ಮಲಯಾಳಂ TV ಚಾನಲ್‌ಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಅವರು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಂಪೆನಿ ಮೆಗಾಬೈಟ್ಸ್‌ನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಅದು ಕೆಲವು ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು 1990ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಜ್ವಲಾಯಯ್ . ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿ ಇದು ಅವರ ಪ್ರಥಮ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಜ್ವಲಾಯಯ್ ಮಲೆಯಾಳಂ ಟೆಲಿವಿಷನ್‌ನಲ್ಲಿ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಅವರು ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಟೆಕ್ನೊಟೈನ್‌ಮೆಂಟ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಂಚಿಕೆ ಕಂಪೆನಿಯನ್ನು ಕೂಡ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅದು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಮೆಘಮ್‌ ತಮಿಳು ಚಿತ್ರವನ್ನು ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಿದೆ. ಹಂಚಿಕೆ ಹಕ್ಕುಗಳಿಂದ ಅದು ತನ್ನ ಪ್ರಥಮ ಪಾಲನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಇತರೆ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ 2006ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 16ರಂದು ಕೇರಳ ಮೂಲದ ಸೌತ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಬ್ರಾಂಡ್ ರಾಯಭಾರಿಯಾದರು.ಸೌತ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಹ್ಯಾಸ್ ಅಪಾಯಿಂಟೆಡ್ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಭಾರತ್ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಆಸ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ . moneycontrol.com . 16 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2006 30 ಅಕ್ಟೋಬರ್,2007ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಕೇರಳ ವಾಲಿಬಾಲ್ ಲೀಗ್‌ನ ಬ್ರಾಂಡ್ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಕೂಡ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ದುಬೈ ಮೂಲದ ಉದ್ಯಮಿ MA ಯೂಸುಫ್ ಅಲಿ ದುಬೈ ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್ ಸಿಟಿ (DIC) ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲಿ ಉದ್ದೇಶಿತ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಸಿಟಿ ಯೋಜನೆಗೆ ಲಾಬಿ ಮಾಡಿದರು,. ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ಪುಸ್ತಕ ಕಾ‌ಜ್‌ಚಾಪಾಡುನಲ್ಲಿ(ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ "ದೃಷ್ಟಿಕೋನ"'' ಎಂದು ಅನುವಾದ),ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ವಿವಿಧ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಬರೆದ ಸಣ್ಣ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳು ನಾಗರಿಕ ಗೌರವಗಳು ಗೌರವ ಪದವಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಏಷ್ಯಾನೆಟ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ವನಿತಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳು ಇತರೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿಯ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿಚಿತ್ರ MSIನಲ್ಲಿ ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಅಮೆಚೂರ್ ರೇಡಿಯೋ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಭಾರತೀಯ ಮಾನವತಾವಾದಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಭಾರತೀಯ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಮಲಯಾಳಿ ನಟರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಕೇರಳದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ತಮಿಳು ನಟರು 1953ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಕೊಟ್ಟಾಯಂನಿಂದ ಬಂದ ಜನರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು

mammuṭṭi' () (janana muhammad kuṭṭi 1953 sèpṭèṃbar 7raṃdu) bhāratada naṭa mattu nirmāpakarāgiddu, mukhyavāgi malèyāḻaṃ sinèmā dalli tòḍagikòṃḍiddārè. avaru kèlavu tamiḻu, hiṃdi mattu tèlugu calanacitragaḻalli naṭisiddārè. mūru daśakagaḻigū hèccina kālada avara vṛttijīvanadalli avaru 300kkiṃta hèccu calanacitragaḻalli naṭisiddārè."śikāri" hèsarina kannaḍa citra ivara mòdala kannaḍa calanacitra ."ai vāṃṭ ṭu ple līḍ rols" . di hiṃdu śukravāra, julai 22, 2005. mammuṭṭi tamma sādhanègaḻigāgi aneka pramukha praśastigaḻannu svīkarisiddārè. ivugaḻalli mūru rāṣṭrīya praśastigaḻu, eḻu rājya praśastigaḻu mattu hattu philm‌pher praśastigaḻannu òḻagòṃḍivè. 1988ralli bhārata sarkāravu bhāratada sinèmākkè avaru nīḍida gaṇanīya kòḍugègāgi padmaśrī praśasti nīḍi gauravisitu. mammuṭṭi malayāḻaṃ kamyunikeṣans adhyakṣaru kūḍa āgiddārè. idu malayāḻaṃ TV cānal‌gaḻāda kairāli TV, pīpal TV and WE TV. yannu naḍèsuttidè. odugara naḍuvè naḍèsida samīkṣèyalli vanitā niyatakālikè mammuṭṭiyannu keraḻadalli atī laiṃgika ākarṣaṇèya naṭa èṃdu āykè māḍidè. mammuṭṭi akṣaya yojanèya sadbhāvanèya rāyabhāri kuṭuṃba mattu āraṃbhika jīvana mammuṭṭi avaru bhāratada keraḻa rājyada kòṭṭāyaṃ jillèya vaikom baḻiya cèṃpuvinalli huṭṭi bèḻèdaru. madhyama vargada musliṃ kuṭuṃbadalli avaru huṭṭidaru. avaru kuṭuṃbada hiriya putrarāgiddaru. avara taṃdè ismel kṛṣikarāgiddu avara tāyi phātimā gṛhiṇiyāgiddārè. avaru prauḍhaśālè(padavi-pūrva)ya śikṣaṇavannu kòcciya mahārāja kālejinalli mugisidaru. naṃtara avaru èrnākulaṃ sarkāri kānūnu kālejinalli kānūnu śikṣaṇavannu adhyayana māḍidaru. maṃjeriyalli avaru èraḍu varṣagaḻa kāla kānūnu abhyāsa māḍidaru. avaru 1980ralli sulphāt avarannu vivāhavādaru mattu avarigè putri surumi(janana 1982 )mattu putra dulkhār salmān(janana 1986 iddārè. naṭanā vṛtti baduku āraṃbhika vṛttijīvanada hādi (1971–1980) mammuṭṭi avara prathama tèrèya melina abhinayavu hèccu mannaṇè paḍèyada 1971ra citra anubhavāṃgaḻ pālicakal‌ na abhinayavāgidè. idannu kè.ès. setumādhavan nirdeśisiddaru. āga avaru mahārāja kālejina vidyārthiyāgiddaru. 1973ralli avaru kālacakraṃ nalli innòṃdu pātravannu nirvahisidaru. idu kè.nārāyaṇan avaru nirdeśisida prem najīr citravāgidè. tèrèya hèsarāda sajin èṃba hèsarinòṃdigè avaru naṭisidaru. naṃtara ā hèsarannu kaibiṭṭaru. avara prathama mukhya pātravannu 1979ralli devalokaṃ nalli vahisidāga, vṛttipara calanacitra jīvanavu āraṃbhavāyitu. idannu hiriya nirdeśaka èṃ.ṭi. vāsudevan nāyar nirdeśisiddaru. ādāgyū ī calanacitravu biḍugaḍèyannu kāṇalilla. 1980ra daśaka èṃ.ājād nirdeśanada èṃ.ṭi.vāsudevan nāyar citrakathè barèda vilkānuṃḍu svapnaṃgaḻ mammuṭṭiya biḍugaḍèyāda prathama citra. kè.ji.jārj avaru nirdeśisida meḻā citradalli sarkas kalāvidana avara pātra mattu ai.vi.śaśi nirdeśanada triṣṇā dallina avara pātragaḻu nāyakanaṭarāgi gamanasèḻèyitu. 1982ralli avaru kè.ji. jārj nirdeśanada pattedāri romāṃcakāri kathè yavanikā (1982 )dalli pòlīs adhikāriya avara pātra nirvahaṇèyiṃda mammuṭṭi kaṭhiṇa pòlīs adhikāriya pātravahisuva paraṃparè āraṃbhakkè dārikalpisitu. muṃbaruva varṣagaḻalli avaru aneka sāhasa mattu pattedāri romāṃcakāri citragaḻalli ī pātravannu abhinayisidaru. 1981ralli avaru ahiṃsā dallina abhinayakkāgi atyuttama poṣaka naṭa vibhāgadalli tamma prathama rājya praśastiyannu gaḻisidaru. 1980ra daśakada madhyāvadhiyalli avaru padmarājan‌ravara kūḍèviḍè mattu joṣiyavara ā rātri citragaḻalli abhinayisidaru. èṃ.ṭi.vāsudevan nāyar citrakathè barèda āl‌kūtatil taniyè mattu ādiyoḻukkukaḻ citragaḻalli avara abhinayavu guṇamaṭṭada naṭarāgi avarannu sthiragòḻisitu. 1982riṃda 1986ravarègina avara aidu varṣagaḻa kāladalli avaru nāyakanaṭarāgi 150kkū hèccu citragaḻalli naṭisiddārè. èṃ.ṭi.vāsudevan nāyar citrakatè mattu ai.vi.śaśi nirdeśanada ādiyoḻukkukaḻ‌ nallina karuṇan pātradiṃda atyuttama naṭa vibhāgadalli avarigè rājya praśasti mattu philm‌pher praśastiyannu gaḻisikòṭṭitu. mammuṭṭi avaru bālu maheṃdra nirdeśisida yātrā citrakkāgi rājya viśeṣa tīrpugāra praśasti mattu atyuttama naṭa philm‌pher praśastiyannu gèddiddārè. adaralli avaru araṇyādhikāriya pātravannu vahisiddaru. 80ra daśakada itarè calanacitragaḻu nirākkūṭṭu (1985 ), niv ḍèlli(1987 ) mattu tanivaratanaṃ(1987 ). 1980 mattu 1990ra daśakada kònè 1988ralli mammuṭṭi òru CBI ḍairi kurippu vinalli kāṇisikòṃḍaru. adara hiṃdèye innū mūru hatyè nigūḍhatèya uttarabhāgagaḻannu ade pātragaḻòṃdigè nirmisalāyitu: jāgṛtā (1989), seturāṃ aiyar CBI (2004) mattu nèrāriyan C.B.I (2005). èllā citragaḻannu kè.madhu nirdeśisidaru. ès.èn.svāmi citrakathè barèdiddu, mammuṭṭi seturāṃ aiyar pātravannu nirvahisidaru. èṃ.ṭi.vāsudevan nāyar avara èraḍu citragaḻalli mammuṭṭi naṭisiddārè. òṃdu citra akṣarāṃgaḻ nnu I. V. śaśinirdeśisidaru. innòṃdu citravu sukṛtaṃ harikumār nirdeśisidaru. mammuṭṭi citra òru vaḍakkan vīragathā dalli abhinayisidaru. idannu ṭi. hariharan nirdeśisiddu, èṃ. ṭi. vāsudevan nāyarcitrakathè barèdiddārè. avara viśiṣṭa parākramadiṃda kūḍiruva, ādarè saṃdarbhagaḻa suḻigè sikki hèsaru kèḍisikòṃḍa cèkāvar (bāḍigè horāṭagāra) citraṇavu atyuttama naṭanigiruva rāṣṭrīya philm‌pher praśastiyannu gèddukòṭṭitu. aḍūr gopālakṛṣṇa nirdeśanada mathilukāl‌ nalli mammuṭṭi abhinayavannu kūḍa praśastigāgi parigaṇisalāgittu. ai. vi. śaśi nirdeśanada mṛgayā dalli beṭègāra varuṇṇi pātra mattu innòṃdu citra mahāyānaṃ kūḍa rājya praśastigè parigaṇisalāgittu. mammuṭṭi amaram‌ na abhinayakkāgi philaṃpher praśastiyannu gèddiddu, idannu bharatan nirdeśisiddārè. mammuṭṭi tamma èraḍane rāṣṭrīya praśastiyannu aḍūr gopālakṛṣṇanravara vidheyan mattu ṭivi caṃdranavara pòṃthan mādā abhinayagaḻigāgi svīkarisidaru. èraḍū citragaḻa pātragaḻigāgi avaru rājya praśastiyannu kūḍa svīkarisidaru. kòcin hanīphā nirdeśanada vātsalyaṃ nalli avara abhinayavannu kūḍa rājya praśastigāgi parigaṇisalāgittu. 1999ralli mammuṭṭi tamma mūrane rāṣṭrīya praśastiyannu ḍā. bābā sāheb aṃbeḍkar èṃba iṃglīṣ bhāṣèya calanacitrakkāgi gèddukòṃḍaru. idu aṃbeḍkar, jīvanacaritrèyannu òḻagòṃḍiddu, jabbār paṭelnirdeśisiddārè. calanacitravannu bhāratada rāṣṭrīya calanacitra abhivṛddhi nigama mattu sāmājika nyāya sacivālayayavu prāyojisidè. prasakta yuga, 2000–iṃdinavarègè 2000da pūrvadalli, mammuṭṭi siddhikhiyavara kronik byācèlar , kè.madhuravara seturāma ayyar CBI mattu blèssiyavarakāj‌cā muṃtāda citragaḻalli naṭisiddārè. 2004ralli avaru rājya praśastiyannu kāj‌cā dalli nirvāhaka mādhavan citraṇakkāgi gèddiddārè. èraḍu pramukha gallāpèṭṭigè yaśasvi citragaḻāda tòmmanuṃ makkaḻuṃ mattu rājāmāṇikyaṃ nòṃdigè varṣa 2005 avara pāligè atyaṃta yaśasviyèṃdu sābītāyitu. anvar raṣīd còccala nirdeśanada rājā māṇikyaṃ ā kālada malayāḻaṃ sinèmāda atyaṃta yaśasvi citravāyitu. 2000madhyāvadhiya itarè citragaḻu jāni āṃṭoniyavara thuruppu gulān (2006), śaphiyavara māyāvi (2007), amul nīradravara big B (2007), anvar raṣīdavara aṇṇan taṃbi (2008)mattu jayarājravara lauḍ‌spīkar (2009). 2009 akṭobar‌nalli pajasi rājā , Thariharan nirdeśanadalli mattu èṃ. ṭi. vāsudevan nāyar citrakathèyòṃdigè biḍugaḍèyāyitu. malèyāḻaṃ sinèmā itihāsadalli atyaṃta hèccu gaḻikèya calanacitra èṃdu idu hèsarāgidè. 2009ralli avaru tamma aidane atyuttama naṭanègè rājya praśastiyannu pāleri māṇikyaṃ abhinayakkāgi gèddukòṃḍaru. mammuṭṭiyavarannu 2009ralli atyuttama naṭanègāgi rāṣṭrīya praśastigè nāmanirdeśanagòṃḍaru. ādarè avaru spardhèya aṃtima suttinalli amitāb baccan avarigè praśastiyannu kaḻèdukòṃḍaru. baccan avarigè praśasti nīḍuva tīrpugārara nirdhāravannu kuṭṭi śrāṃk (2009ne sālina atyuttama citra praśasti vijeta)na nirdeśaka śāji èn.karuṇ mattu pāleri māṇikyaṃ nirdeśaka raṃjit ṭīkisiddārè. avara ittīcina biḍugaḍè prāṃciyetan èṃḍ di seṃṭ citravannu raṃjitnirdeśisiddārè. idu gallāpèṭṭigèyalli uttama yaśasviyāyitu . itara bhāṣègaḻa citragaḻu mammuṭṭi avaru kèlavu malèyāḻaṃyetara citragaḻalli naṭisiddārè. ivugaḻalli tamiḻu, tèlugu, hiṃdi, kannaḍa mattuiṃglīṣcitragaḻu serivè. 1989ralli maunam sammataṃ mūlaka tamiḻigè còccala praveśa māḍidaru. idannu kè. madhu nirdeśisiddārè. avaru kè. bālacaṃdar (aḻagan ), maṇi ratnaṃ (talapathi ), mattu rājīv mènan (' kaṃḍukòṃḍain kaṃḍukòṃḍain/4}) nirdeśakaru òḻagòṃḍa tamiḻu citragaḻalli abhinayisiddārè. kilipeccu kèkkāva (1993),phājil‌ nirdeśisiddu, mammuṭṭi sāhasapraṇaya nāyakana pātradalli abhinayisiddārè. kè. viśvanāthavara tèlugu citra svāti kiraṇaṃ (1992)nalli anaṃta śarmā pātravannu nirvahisiddārè. avaru 2012ralli kannaḍa citra śikāri yalli abhinayisiddārè avaru 1989ralli biḍugaḍèyāda triyātri mūlaka hiṃdi calanacitragaḻigè còccala praveśa māḍidaru. ādarè nāyakana pātradalli avara prathama citravu dartiputra āgittu. avaru jīvanacaritrèya citra ḍā. bābā sāheb aṃbeḍkar nalli naṭisidaru. iṃglīṣ bhāṣèyalliruva idannu jabbār paṭel nirdeśisidaru. avaru sauv jūṭ ek sac (2004) citradalli kūḍa abhinayisiddārè. dubainalli naḍèda 2006ne IIFA praśastigaḻa samāraṃbhadalli,IIFA praśastigaḻa saṃghaṭakaru dakṣiṇa bhārata calanacitravannu saṃpūrṇavāgi kaḍègaṇisuttiddārèṃdu bahiraṃgavāgi ṭīkisidaru.bālivuḍ citrodyamavu tannannu aṃtārāṣṭrīya maṭṭaddu èṃdu karèdukòḻḻuvudakkè muṃcitavāgi dakṣiṇa bhārata calanacitrodyamada spardhèyannu èdurisabeku èṃdu avaru heḻidaru. mānavīyatèya kāryagaḻu mammuṭṭi avaru ardha ḍajan‌gū hèccu janopakāri yojanègaḻalli òḻagòṃḍiddu, agatyavāda janarigè sahāya māḍuva guriyannu hòṃdivè. novu mattu upaśamana keṃdra mammuṭṭi novu mattu upaśamana āraikè sòsaiṭiya āśrayadātarāgiddārè. idu keraḻada dharmadatti saṃsthè yāgidè. viṣamāvasthèya kyānsar‌pīḍita rogigaḻa jīvana maṭṭavannu sudhārisuva guriyòṃdigè idannu sthāpisalāgidè. bhāratada koḻikoḍ‌nalli nèlègòṃḍiruva novu mattu upaśamana āraikè keṃdrada iṃdhana mattu èṃjin avarāgiddārè. keraḻadādyaṃta kyānsar‌niṃda naraḻuva janarigè novu mattu upaśamanada āraikè nīḍuva vinūtana yojanèyannu mammuṭi maṃḍisiddārè. jīvan jyoti mammuṭṭi avaru sāmājika kāryada yojanè jīvan jyotiya rāyabhāriyāgiddārè. yāvude netra rogagaḻigè hṛdayasaṃbaṃdhi rogagaḻigè, asthicikitsè saṃbaṃdhi rogagaḻigè pittajanakāṃga rogagaḻu, mūtrapiṃḍa vaiphalyagaḻu, hemophiliya rogagaḻu athavā ENT samasyègaḻigè cikitsè arasuva janarigè nèravāguva guriyannu hòṃdidè. sṭrīṭ iṃḍiya mūv‌mèṃṭ mammuṭṭi avaru dharmadatti yojanè "sṭrīṭ iṃḍiya mūv‌mèṃṭ" sadbhāvanè rāyabhāriyāgiddu, makkaḻa bhikṣāṭanè mattu makkaḻa duḍimèya nirmūlanada guriyannu hòṃdidè. avaru ī abhiyānada caṭuvaṭikègaḻannu uttejisiddu, idu makkaḻannu noḍikòḻḻuva anāthālayagaḻu mattu saṃsthègaḻa jatè jālagaḻannu hòṃdidè. kāj‌cā- ucita kaṇṇina āraikè mattu cikitsè kāj‌cā ucita kaṇṇina āraikè mattu cikitsè nīḍalu mammuṭṭi abhimānigaḻa kalyāṇa saṃgha mattu mammuṭṭi ṭaims saṃghaṭisida sāhasavāgidè. liṭar phlavar āspatrè mattu saṃśodhanè keṃdra mattu keraḻada kaṇṇina byāṃk asosiyeṣan sahayogadòṃdigè idannu saṃghaṭisalāgidè. idakkè saṃbaṃdhisida pramukha caṭuvaṭikèyu makkaḻigè ucita kannaḍakagaḻa vitaraṇè māḍuvudāgidè. ī uddeśakkè bhāratada rāṣṭrapati kaceriyiṃda svīkarisida viśeṣa nidhiyannu baḻasalāguvudu. ī yojanègè saṃbaṃdhisidaṃtè vividha sthaḻagaḻalli ucita kaṇṇina cikitsā śibiragaḻannu naḍèsalāyitu. āhāra mattu sāmagrigaḻa dāna 2007ra oṇaṃ saṃdarbhadalli, mammuṭṭi kòṭṭāyaṃ jillèya kāṃjirapalli baḻiya parattoḍuna sāvirāru kuṭuṃbagaḻigè āhārapadārthagaḻannu ucitavāgi haṃcidaru. keraḻada ī grāmavu cikan‌gunyādiṃda pīḍitavāgittu. rājyadalli hèccina jīvagaḻannu balitègèdukòṃḍa ī grāmavu rogadiṃda tīvra pīḍitavāgittu. patrikāgoṣṭhiyòṃdaralli mammuṭṭi adakkè preraṇègaḻannu vivarisidaru. akṣaya: māhiti taṃtrajñāna prasāra keraḻa sarkārada māhiti taṃtrajñāna prasāra yojanèyāda akṣayakkè mammuṭṭi sadbhāvanè rāyabhāriyāgiddaru.mammuṭṭi ès brāṃḍ aṃbāsiḍar hyās hèlpaḍ akṣaya gen pablisiṭi . di hiṃdu 3 navèṃbar 2006. 30 akṭobar,2007raṃdu marusaṃpādisalāgidè. avaru 2006ra phèbravari 26raṃdu viḍiyò jālada kāryakramada mūlaka aupacārikavāgi ī pātra vahisidaru. ī kāryakramavannu rājyada èlla jillā mukhyakeṃdragaḻigè saṃparka kalpisalāgittu. mammuṭṭi mudraṇa mattu dṛśya mādhyamada jāhīrātugaḻalli mattu itarè sārvajanika vastugaḻalli kāṇisikòḻḻuva mūlaka ī abhiyānada netṛtva vahisidaru. adu akṣaya yojanèyannu janasāmānyarigè talupisitu. avaru vivarisiddu, dūradarśanada vṛttijīvana 2010ralli mammuṭṭi malayāḻaṃ kamyunikeṣans adhyakṣarāgiddu, adu kairāli TV, pīpal TV mattu cānal vimuṃtāda malayāḻaṃ TV cānal‌gaḻannu naḍèsuttidè. avaru ṭèliviṣan nirmāṇa kaṃpèni mègābaiṭs‌nnu racisidaru. adu kèlavu ṭèliviṣan saraṇigaḻannu nirmisidè. adaralli mòdalanèyadu 1990ra daśakada kònèya jvalāyay . nirmāpakarāgi idu avara prathama yojanèyāgidè. jvalāyay malèyāḻaṃ ṭèliviṣan‌nalli itihāsavannu nirmisitu. avaru mammuṭṭi ṭèknòṭain‌mèṃṭ èṃba hèsarina calanacitra haṃcikè kaṃpèniyannu kūḍa āraṃbhisidaru. adu keraḻadalli kārmègham‌ tamiḻu citravannu haṃcikè māḍidè. haṃcikè hakkugaḻiṃda adu tanna prathama pālannu paḍèyitu. itarè caṭuvaṭikègaḻu mammuṭṭi 2006ra akṭobar 16raṃdu keraḻa mūlada saut iṃḍiyan byāṃk‌na brāṃḍ rāyabhāriyādaru.saut iṃḍiyan byāṃk hyās apāyiṃṭèḍ padmaśrī bhārat mammuṭṭi ās brāṃḍ aṃbāsiḍar . moneycontrol.com . 16 akṭobar 2006 30 akṭobar,2007raṃdu marusaṃpādisalāgidè. avaru keraḻa vālibāl līg‌na brāṃḍ rāyabhāriyāgi kūḍa kāṇisikòṃḍiddārè. mammuṭṭi mattu dubai mūlada udyami MA yūsuph ali dubai iṃṭar‌nèṭ siṭi (DIC) adhikārigaḻannu bheṭi māḍi kòcciyalli uddeśita smārṭ siṭi yojanègè lābi māḍidaru,. mammuṭṭi tamma prathama pustaka kā‌j‌cāpāḍunalli(bahumaṭṭigè "dṛṣṭikona"'' èṃdu anuvāda),varṣagaḻa kāla vividha patrikègaḻalli avaru barèda saṇṇa prabaṃdhagaḻa saṃgrahavāgidè. praśastigaḻu, gauravagaḻu mattu mannaṇègaḻu nāgarika gauravagaḻu gaurava padavigaḻu rāṣṭrīya calanacitra praśastigaḻu keraḻa rājyada calanacitra praśastigaḻu philm‌pher praśastigaḻu citra vimarśakara praśastigaḻu eṣyānèṭ calanacitra praśastigaḻu vanitā praśastigaḻu itara pramukha gauravagaḻu mattu mannaṇègaḻu itarè praśastigaḻu calanacitragaḻa paṭṭi ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu mammuṭṭiya adhikṛta jālatāṇa mammuṭṭiya vyakticitra MSInalli mammuṭṭi philm‌pher praśasti vijetaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya amècūr reḍiyo nirvāhakaru bhāratīya mānavatāvādigaḻu bhāratīya muslimaru bhāratīya ṭèliviṣan citra nirmāpakaru keraḻa rājyada calanacitra praśasti vijetaru badukiruva janaru malayāḻi naṭaru rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru keraḻada vyaktigaḻu padmaśrī praśasti puraskṛtaru tamiḻu naṭaru 1953ralli janisidavaru kòṭṭāyaṃniṃda baṃda janaru calanacitra naṭaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B2%BF

ಮಮ್ಮುಟ್ಟಿ

ಓಂ ಪುರಿ (ಪಂಜಾಬಿ ಭಾಷೆ:ਓਮ ਪੂਰੀ, (ಜನನ: ೧೮ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೧೯೫೦ ಮರಣ: ೦೬ ಜನವರಿ ೨೦೧೭) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ನಟ. ಇವರು ಭಾರತೀಯ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಹಾಗೂ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಇವರ ಹೆಸರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇವರಿಗೆ ಗೌರವಾನ್ವಿತ (ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಎಂಪಾಯರ್ ಪದವಿ)ಒಬಿಇ (OBE) ಲಭಿಸಿದೆ. ಓಂ ಪುರಿ ಅವರು ವಿಶಿಷ್ಟ ಕಂಠ ಹಾಗೂ ವಿಭಿನ್ನ ನಟನೆಯ ಮೂಲಕ ಸಿನಿ ಪ್ರಿಯರ ಮನೆ ಮಾತಾಗಿದ್ದರು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಭಾರತ ದೇಶದ ಹರಿಯಾಣಾ ರಾಜ್ಯದ ಅಂಬಾಲಾದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಓಂ ಪುರಿ, ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳನ್ನು, ಪಂಜಾಬ್ ರಾಜ್ಯದ ಪಟಿಯಾಲಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸನೌರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಸೋದರಮಾವನವರೊಂದಿಗೆ ಕಳೆದರು. ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಕಿರುತೆರೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಅವರು ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಟಕ ಶಾಲೆಯಿಂದ 1973ರಲ್ಲಿ ತೇರ್ಗಡೆಯಾದ ಓಂ ಪುರಿ, ಅದರ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಸೀರುದ್ದೀನ್‌ ಷಾ ಇವರ ಸಹಪಾಠಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಸ್ವರ್ಗೀಯ ನಟ ಅಮರೀಶ್‌ ಪುರಿ, ಓಂ ಪುರಿಯವರ ಸಹೋದರ ಎಂಬುದು ವ್ಯಾಪಕ ತಪ್ಪು ತಿಳಿವಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಓಂ ಪುರಿ ಹಲವು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1976ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಘಾಷಿರಾಮ್‌ ಕೋತ್ವಾಲ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಅದೇ ಹೆಸರಿನ ಮರಾಠಿ ನಾಟಕವನ್ನು ಆಧರಿಸಿತ್ತು. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಎನ್ನಲಾದ ವೃತ್ತಿ ಅವರ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಅವರಿಗೆ ತೀರಾ ಕಡಿಮೆ ಅಥವಾ "ನಗಣ್ಯ" ಸಂಭಾವನೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಓಂ ಪುರಿ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಭವಾನಿ ಭವಾಯಿ (1980), ಸದ್ಗತಿ (1981), ಅರ್ಧ್‌ ಸತ್ಯ (1982), ಮಿರ್ಚ್‌ ಮಸಾಲಾ (1986) ಮತ್ತು ಧಾರಾವಿ (1992) ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಮರೀಶ್‌ ಪುರಿ, ಜೊತೆಗೆ, ನಸೀರುದ್ದೀನ್‌ ಷಾ, ಶಬಾನಾ ಅಜ್ಮಿ ಹಾಗೂ ಸ್ಮಿತಾ ಪಾಟೀಲ್‌ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಓಂ ಪುರಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಪಂಜಾಬಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಛನ್‌ ಪರದೇಸಿ (1980) ಮತ್ತು ಲಾಂಗ್‌ ದಾ ಲಿಷ್ಕಾರಾ (1986) ಎಂಬ ಎರಡು ಪಂಜಾಬಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, 2005ರಲ್ಲಿ ಬಾಘಿ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಓಂ ಪುರಿ ಪಂಜಾಬಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು. ಗುರುದಾಸ್‌ ಮಾನ್‌ ನಿರ್ದೇಶನದ, 2008ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಯಾರಿಯಾನ್ ‌ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಪಂಜಾಬಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈಸ್ಟ್‌ ಈಸ್‌ ಈಸ್ಟ್‌ (East is East) ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಹಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ಓಂ ಪುರಿ ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆಕ್ರೋಶ್‌ (1980) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರದ್ದು ಶೋಷಣೆಗೊಳಗಾದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದವರ ಪಾತ್ರ; ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರದ್ದು ಯಾವ ಸಂಭಾಷಣೆಯೂ ಇರಲಿಲ್ಲ, ಕೇವಲ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುವ ಗತಿಸಿದ ಕಥಾಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಅವರ ಪಾತ್ರವಿತ್ತು. ಡಿಸ್ಕೊ ಡ್ಯಾನ್ಸರ್‌ (1982) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾಯಕ ಮಿಥುನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಪಾತ್ರವಾಗಿದ್ದ 'ಜಿಮ್ಮಿ'ಯ ಮ್ಯಾನೇಜರ್‌ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಅರ್ಧ್‌ ಸತ್ಯ ದಲ್ಲಿ, ಜೀವನಪರ್ಯಂತ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಶೋಷಣೆಯ ವಿರುದ್ಧ ರೊಚ್ಚಿಗೆದ್ದ ಕೋಪಿಷ್ಟ ಪೊಲೀಸ್‌ ಅಧಿಕಾರಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಕ್ಕೆ ಓಂ ಪುರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು. ಮಾಚಿಸ್‌ (1996) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಿಖ್‌ ಉಗ್ರವಾದಿಗಳ ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರ, 1997ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗುಪ್ತ್‌ ನಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಒಬ್ಬ ಗಟ್ಟಿಗ ಪೊಲೀಸ್‌ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಪಾತ್ರ, ಹಾಗೂ, ಧೂಪ್‌ (2003)ನಲ್ಲಿ ವೀರಮರಣ ಹೊಂದಿದ ಸೈನಿಕನೊಬ್ಬನ ಧೀಮಂತ ತಂದೆಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಮಿಂಚಿದ್ದರು. 1999ರಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಶಿವರಾಜಕುಮಾರ್‌ ನಾಯಕನಟರಾಗಿದ್ದ ಎಕೆ 47 ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ಭೂಗತ ಪಾತಕಿಗಳಿಂದ ನಗರವನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲು ಶತಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುವ ಒಬ್ಬ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಪೊಲೀಸ್‌ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ನಟಿಸಿ ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಆ ವರ್ಷದ ಭಾರೀ ಯಶಸ್ವಿ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿಯವರ ನಟನೆ ಚಿರಸ್ಮರಣೀಯ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ನೀಡಬೇಕಾದ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳಿಗೆ ಸ್ವತಃ ಅವರೇ ಕಂಠದಾನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ರಿಚರ್ಡ್‌ ಅಟೆನ್ಬರೊ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ, ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಶಂಸಿತ 'ಗಾಂಧಿ ' (1982) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿಯವರದು ಸಣ್ಣ ಪಾತ್ರವಾದರೂ, ಗಮನ ಸೆಳೆದ ಪಾತ್ರವಾಗಿತ್ತು. 1990ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ನಟಿಸಿ ವೈವಿಧ್ಯತೆ ತೋರಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಾತ್ರಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕರಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಜನಸ್ತೋಮದ ಅಭಿರುಚಿಗಾಗಿ ಹೇಳಿ ಮಾಡಿಸಿದಂತಿತ್ತು. ಮೈ ಸನ್‌ ದಿ ಫ್ಯಾನಟಿಕ್‌ (1997), ಈಸ್ಟ್‌ ಈಸ್‌ ಈಸ್ಟ್‌ (1999) ಮತ್ತು ದಿ ಪೆರೋಲ್‌ ಆಫಿಸರ್‌ (2001) ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ನಿರ್ಮಾಣದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿ ಓಂ ಪುರಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಜೊತೆಗೆ, ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್‌ ಸ್ವೇಯ್ಜ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಜಾಯ್‌ (1992); ಜ್ಯಾಕ್‌ ನಿಕೊಲ್ಸನ್‌ರೊಂದಿಗೆ ವುಲ್ಫ್‌ (1994); ಹಾಗೂ, ವಾಲ್‌ ಕಿಲ್ಮರ್‌ರೊಂದಿಗೆ ದಿ ಘೋಸ್ಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಡಾರ್ಕ್ನೆಸ್‌ (1996) ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಹಾಲಿವುಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ನಟಿಸಿದರು. 2007ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ, ಟಾಮ್‌ ಹ್ಯಾಂಕ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಜೂಲಿಯಾ ರಾಬರ್ಟ್ಸ್‌ ಅಭಿನಯದ ಚಾರ್ಲಿ ವಿಲ್ಸನ್ಸ್‌ ವಾರ್‌ ನಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಜನರಲ್‌ ಝಿಯಾ-ಉಲ್‌-ಹಕ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಹಿಂದಿ ಕಿರುತೆರೆ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಓಂ ಪುರಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಖ್ಯಾತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಬಾಸು ಚಟರ್ಜಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಕಕ್ಕಾಜಿ ಕಹೀಂ (1988) (ಸ್ಥೂಲ ಅರ್ಥ: 'ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ') ಧಾರಾವಾಹಿಯಲ್ಲಿ, ಸದಾ ಪಾನ್‌ ಅಗೆಯುತ್ತಾ ಕಕ್ಕಾಜಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳನ್ನು ಲೇವಡಿ ಮಾಡುವ ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಮೋಘವಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ, 1989ರಲ್ಲಿ ಕಿರುತೆರೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಡಿದ ಮಿಸ್ಟರ್ ಯೋಗಿ ಧಾರಾವಾಹಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖ ನಟ ಮೋಹನ್‌ ಗೋಖಲೆ ಪಾತ್ರ ಮಿಸ್ಟರ್‌ ಯೋಗಿಯ ಕಾಲೆಳೆದು ಮಜಾ-ಮೋಜು ಪಡೆವ ಒಬ್ಬ ಚಾಲಾಕಿ ಸೂತ್ರಧಾರರಾಗಿ ಓಂ ಪುರಿ ನಗೆಯುಕ್ಕಿಸಿದ್ದರು. ಇವೆರಡೂ ಧಾರಾವಾಹಿಗಳು ಬಹಳ ಮಹತ್ವವಾಗಿದ್ದವು, ಏಕೆಂದರೆ ಓಂ ಪುರಿಯವರ ಪಾಲಿಗೆ ಇವು ಮೊದಲ ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅವರು ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ನಟಿಸಬಲ್ಲರೆಂಬುದು ಇದರಿಂದ ಸಾಬೀತಾಯಿತು. ಹಿಂದಿ ಕಾದಂಬರಿ ತಮಸ್‌ ಆಧರಿಸಿದ, ಗೋವಿಂದ್ ನಿಹಲಾನಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಅದೇ ಹೆಸರಿನ ತಮಸ್‌ (1987) ಕಿರುತೆರೆ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟನೆಗಾಗಿ ಓಂ ಪುರಿಯವರಿಗೆ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಪ್ರಶಂಸೆ ಲಭಿಸಿತು. ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಜನಸ್ತೋಮದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜಾನೇ ಭೀ ದೋ ಯಾರೋ (1983), ನಂತರ ಚಾಚೀ 420 (1997), ಹೇರಾ ಫೇರಿ (2000), ಚೋರ್‌ ಮಚಾಯೆ ಶೋರ್‌ (2002) ಹಾಗೂ ಮಾಲಾಮಾಲ್‌ ವೀಕ್ಲಿ (2006) ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿದರು. ಸಿಂಗ್ ಈಸ್‌ ಕಿಂಗ್‌ , ಮೇರೆ ಬಾಪ್‌ ಪಹಲೆ ಆಪ್‌ ಹಾಗೂ ಬಿಲ್ಲೂ ಬಾರ್ಬರ್‌ , ಇವು ಓಂ ಪುರಿ ನಟನೆಯ ಇನ್ನೂ ಇತ್ತೀಚಿನ ಕೆಲವು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು. 2009ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ರೋಡ್‌ ಟು ಸಂಗಮ್‌ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೊಹಮ್ಮದ್‌ ಅಲಿ ಕಸೂರಿ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ದಿ ಹ್ಯಾಂಗ್ಮನ್‌ ಎಂಬುದು ಇವರ ಮುಂದಿನ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಲಿದೆ. ವಿಲನ್, ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರ, ಪೊಲೀಸ್‌ ಅಧಿಕಾರಿ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಮಿಂಚಿದ್ದರು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಹಿಂದಿ, ಕನ್ನಡ, ಪಂಜಾಬಿ, ತೆಲುಗು, ತಮಿಳು, ಮಲೆಯಾಳಿ, ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಭಾಷೆ ಸೇರಿದಂತೆ ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಓಂ ಪುರಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕನ್ನಡ ಸಿನಿಮಾಗಳು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ತಬ್ಬಲಿಯು ನೀನಾದೆ ಮಗನೆ, ಎ.ಕೆ.47, ದೃವ, ಸಂತೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತ ಕಬೀರ ಮತ್ತು ಟೈಗರ್ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭಾಗಶಃ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ 1976 : ಕೆ. ಹರಿಹರನ್‌ ಮಣಿ ಕೌಲ್‌, ಸಯ್ಯದ್‌ ಅಖ್ತರ್‌ ಮಿರ್ಜಾ ಮತ್ತು ಕಮಲ್‌ ಸ್ವರೂಪ್‌ ನಿರ್ದೇಶನದ ಘಾಷಿರಾಮ್‌ ಕೋತ್ವಾಲ್‌ : ಘಾಷಿರಾಮ್‌ 1977 : ಬಿ. ವಿ. ಕಾರಂತ್‌ ಮತ್ತು ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡ್‌ರ ಗೋಧೂಲಿ (ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (1980) ಶ್ಯಾಮ್‌ ಬೆನೆಗಲ್‌ರ ಭೂಮಿಕಾ (ಒಂದು ಪಾತ್ರ ) (ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (1978) 1978 : ಸಯ್ಯದ್‌ ಅಖ್ತರ್‌ ಮಿರ್ಜಾರ ಅರ್ವಿಂದ್‌ ದೇಸಾಯ್‌ ಕೀ ಅಜೀಬ್‌ ದಾಸ್ತಾನ್‌ : ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ವಾದಿ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ 1980 : ಗೋವಿಂದ್‌ ನಿಹಲಾನಿಯವರ ಅಕ್ರೋಶ್‌ : ಲಹಾನ್ಯಾ ಭಿಕು 1982 : ರಿಚರ್ಡ್‌ ಅಟೆನ್ಬೊರೊ ಅವರ ಗಾಂಧಿ : ನಹರಿ ಶ್ಯಾಮ್‌ ಬೆನೆಗಲ್‌ರ ಆರೋಹಣ್‌ : ಹರಿ ಮಂಡಲ್‌ 1983 : ಗೋವಿಂದ್ ನಿಹಲಾನಿಯವರ ಅರ್ಧ್‌ ಸತ್ಯ : ಅನಂತ್‌ ವೆಲಾಂಕರ್‌ (1984ರಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು) 1984 : ದಿ ಜ್ಯೂಯಲ್‌ ಇನ್‌ ದಿ ಕ್ರೌನ್‌ (ಕಿರುತೆರೆ ಸರಣಿ) : ಮಿಸ್ಟರ್‌ ಡಿಸೌಜಾ 1991 : ದೀಪಾ ಮೆಹ್ತಾರ ಸ್ಯಾಮ್‌ & ಮಿ : ಚೇತನ್‌ ಪಾರೀಖ್‌ 1992 : ಕೇತನ್‌ ಮೆಹ್ತಾರ ಮಾಯಾ ಮೆಮ್ಸಾಬ್‌ (ಮಾಯಾ: ದಿ ಎನ್ಚಾಂಟಿಂಗ್ ಇಲ್ಯೂಷನ್‌ ) (ಗಸ್ತಾವ್‌ ಫ್ಲಾಬರ್ಟ್‌ರ ಮ್ಯಾಮ್‌ ಬೊವರಿ ಕಾದಂಬರಿ ಆಧಾರಿತ) ರೊಲೆಂಡ್‌ ಜೊಫೆಯವರ ಸಿಟಿ ಆಫ್‌ ಜಾಯ್‌ (ಡಾಮಿನಿಕ್‌ ಲಾಪಿಯರ್‌ ಕಾದಂಬರಿ ಆಧಾರಿತ) : ಹಝಾರಿ ಪಾಲ್‌ 1993 : ಇನ್‌ ಕಸ್ಟಡಿ : ದೇವೆನ್‌ 1994 : ವುಲ್ಫ್‌ : ಡಾ. ವಿಜಯ್‌ ಅಲಝಿಯಸ್‌ ದ್ರೋಹಕಾಲ್‌ (1994) 1996 : ದಿ ಘೋಸ್ಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ದಿ ಡಾರ್ಕ್ನೆಸ್‌ : ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಸಂಪೂರ್ಣ್‌ ಸಿಂಗ್‌ (ಗುಲ್ಜಾರ್‌) ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಮಾಚಿಸ್‌ : ಸನಾತನ್‌ 1997 : ಉದಯನ್‌ ಪ್ರಸಾದ್‌ರವರ ಮೈ ಸನ್‌ ದಿ ಫ್ಯಾನಾಟಿಕ್ : ಪರ್ವೆಜ್‌ ಆಸ್ಥಾ 1998 : ಸಚ್‌ ಎ ಲಾಂಗ್‌ ಜರ್ನಿ : ಗುಲಾಮ್‌ ಮೊಹಮ್ಮದ್‌ ಅನೀಸ್‌ ಬಾಜ್ಮಿಯವರ ಪ್ಯಾರ್‌ ತೊ ಹೋನಾ ಹಿ ಥಾ : ಇನ್ ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್‌ ಖಾನ್‌ 1999 : ಈಸ್ಟ್ ಇಸ್‌ ಈಸ್ಟ್‌ : ಜಾರ್ಜ್‌ ಖಾನ್‌+ 2000 : ಕಮಲ್ ಹಾಸನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಹೇ ರಾಮ್‌ : ಗೋಯಲ್‌ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನ್‌ ನಿರ್ದೇಶನದ ಹೇರಾ ಫೇರಿ (ಮಂಕಿ ಬಿಜಿನೆಸ್ ) : ಖಡಕ್‌ ಸಿಂಗ್‌ 2001:ದಿ ಮಿಸ್ಟಿಕ್‌ ಮ್ಯಾಸೂರ್‌ : ರಾಮ್‌ಲಗನ್‌ Gadar: Ek Prem Katha de ಅನಿಲ್‌ ಶರ್ಮಾ: ಸೂತ್ರಧಾರ ಜಾನ್‌ ಡುಯಿಗನ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ದಿ ಪೆರೊಲ್‌ ಆಫಿಸರ್‌ : ಜಾರ್ಜ್ 2002 : ವಿಕ್ರಮ್‌ ಭಟ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಆವಾರಾ ಪಾಗಲ್‌ ದೀವಾನಾ (Wayward, Crazy and Insane ) ಅಶೋಕ್‌ ರಾಯ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಚೋರ್‌ ಮಚಾಯೆ ಶೋರ್‌ ಜುಲಿಯನ್ ಜೆರಾಲ್ಡ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ವೈಟ್‌ ಟೀತ್‌ (ಚಾನೆಲ್‌ 4) : ಸಾಮದ್‌ (ಝೇಡೀ ಸ್ಮಿತ್‌ರ ವೈಟ್‌ ಟೀತ್‌ ಆಧಾರಿತ) 2004 : ಮಧುರ್‌ ಭಂಡಾರ್ಕರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ Aan: Men at Work : ಪೊಲೀಸ್‌ ಆಯುಕ್ತ ಖುರಾನಾ ಫರ್ಹಾನ್‌ ಅಖ್ತರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಲಕ್ಷ್ಯ :ಮೇಜರ್‌ ಪ್ರೀತಮ್‌ ಸಿಂಗ್‌ ಮಣಿ ರತ್ನಂ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಯುವ :ಪ್ರಸನ್ನಜಿತ್‌ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ 2005:ದಿ ಹ್ಯಾಂಗ್ಮನ್‌ : ಶಿವ 2006 : ರಂಗ್‌ ದೇ ಬಸಂತಿ : ಅಸ್ಲಮ್‌ನ ತಂದೆ ಅಮಾನುಲ್ಲಾ ಖಾನ್‌ ಪ್ರಿಯದರ್ಶನ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಮಾಲಾಮಾಲ್‌ ವೀಕ್ಲಿ : ಬಲವಂತ್‌ 'ಬಲ್ಲು' ಪ್ರಿಯದರ್ಶನ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಚುಪ್ ಚುಪ್‌ ಕೆ (Quietly ) : ಪ್ರಭಾತ್‌ ಸಿಂಗ್‌ ಚೌಹಾನ್‌ ಫರ್ಹಾನ್‌ ಅಖ್ತರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಡಾನ್‌ - ದಿ ಚೇಸ್‌ ಬಿಗಿನ್ಸ್‌ ಎಗೇನ್ : ಸಿಬಿಐ ಆಫಿಸರ್‌ ವಿಜಯ್‌ ಮಲ್ಲಿಕ್‌ 2007: ಅಹ್ಮದ್‌ ಖಾನ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಫೂಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ಫೈನಲ್‌ : ರಾಹುಲ್‌/ರಾಜಾ ಪಾತ್ರದ ತಂದೆ 2008 : ಮೈಕ್‌ ನಿಕಾಲ್ಸ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಚಾರ್ಲಿ ವಿಲ್ಸನ್ಸ್‌ ವಾರ್‌ : ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷ ಮೊಹಮ್ಮದ್‌ ಝಿಯಾ 2008 : ಪ್ರಿಯದರ್ಶನ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ, ಇರ್ಫಾನ್‌ ಖಾನ್‌, ಲಾರಾ ದತ್ತಾ ಆಭಿನಯದ ಬಿಲ್ಲೂ ಬಾರ್ಬರ್‌ 2009 : ವಿಪುಲ್‌ ಷಾ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಲಂಡನ್‌ ಡ್ರೀಮ್ಸ್‌ : ಅರ್ಜುನ್‌ನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ 2010 : ಅಜಯ್‌ ಸಿಂಗ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಖಾಪ್‌ : ಗ್ರಾಮದ ಸರಪಂಚ್‌ 2010 : ಅಭಿನವ್‌ ಕಾಶ್ಯಪ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ದಬಂಗ್‌ : ಪೊಲೀಸ್‌ ಅಧಿಕಾರಿ 2010 : ಆಂಡಿ ಡಿಎಮೊನಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ವೆಸ್ಟ್‌ ಈಸ್‌ ವೆಸ್ಟ್‌ : ಜಾರ್ಜ್‌ ಖಾನ್‌ 2011 : ಫರ್ಹಾನ್‌ ಅಖ್ತರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಡಾನ್‌ 2 - ದಿ ಚೇಸ್‌ ಕಂಟಿನ್ಯೂಸ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು 1981: ವಿಜೇತ : ಆಕ್ರೋಶ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1982: ವಿಜೇತ : ಆರೋಹಣ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1984: ವಿಜೇತ : ಅರ್ಧ್‌ ಸತ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1984: ವಿಜೇತ : ಅರ್ಧ್‌ ಸತ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಕಾರ್ಲವಿ ವೆರಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1998: ವಿಜೇತ : ಮೈ ಸನ್‌ ದಿ ಫ್ಯಾನಟಿಕ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ರಸಲ್ಸ್‌ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1990: ವಿಜೇತ : ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ಪದ್ಮಶ್ರೀ 1998: ವಿಜೇತ : ಚಲನಚಿತ್ರ ಕಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ ಗ್ರ್ಯಾನ್‌ ಪ್ರಿ ಸ್ಪೆಷಲ್‌ ಡೆ ಅಮೆರಿಕ್ಸ್‌ ಮಾಂಟ್ರೆಯಲ್‌ ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2004: ವಿಜೇತ : ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಆಫಿಸರ್‌ ಅಫ್‌ ದಿ ಆರ್ಡರ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಎಂಪೈರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2009: ವಿಜೇತ : ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1999: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ : ಪ್ಯಾರ್‌ ತೊ ಹೋನಾ ಹಿ ಥಾ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1998: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ : ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-Gupt:The Hidden Truth 1997: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ : ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಮಾಚಿಸ್‌ ನಿಧನ ಓಂ ಪುರಿ ಅವರು ೨೦೧೭ರ ಜನವರಿ ೬ರಂದು ಶುಕ್ರವಾರ ಬೆಳಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಮುಂಬೈನ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ನಿಧನರಾದರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು 1950ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಭಾರತದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾಟಕ ಶಾಲೆಯ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಆಫಿಸರ್‌ ಆಫ್ ದಿ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ದಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಎಂಪೈಯರ್ ಭಾರತೀಯ ಕಿರುತೆರೆ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬಾಲಿವುಡ್

oṃ puri (paṃjābi bhāṣè:ਓਮ ਪੂਰੀ, (janana: 18 akṭobar‌ 1950 maraṇa: 06 janavari 2017) òbba bhāratīya naṭa. ivaru bhāratīya mukhyavāhini calanacitragaḻu hāgū kalātmaka calanacitragaḻalliyū naṭisiddārè. briṭiṣ‌ hāgū amèrikan‌ calanacitragaḻalliyū saha ivara hèsaru kāṇisikòṃḍidè. ivarigè gauravānvita (ārḍar āph briṭiś èṃpāyar padavi)òbii (OBE) labhisidè. oṃ puri avaru viśiṣṭa kaṃṭha hāgū vibhinna naṭanèya mūlaka sini priyara manè mātāgiddaru. āraṃbhika jīvana bhārata deśada hariyāṇā rājyada aṃbālādalli janisida oṃ puri, tamma jīvanada āraṃbhika varṣagaḻannu, paṃjāb rājyada paṭiyālā jillèya sanaur‌nallidda tamma sodaramāvanavaròṃdigè kaḻèdaru. bhāratīya calanacitra mattu kirutèrè śikṣaṇa saṃsthèyiṃda avaru padavi paḍèdaru. rāṣṭrīya nāṭaka śālèyiṃda 1973ralli tergaḍèyāda oṃ puri, adara haḻèya vidyārthi saṃghada sadasyarāgiddārè. nasīruddīn‌ ṣā ivara sahapāṭhiyāgiddaru. svargīya naṭa amarīś‌ puri, oṃ puriyavara sahodara èṃbudu vyāpaka tappu tiḻivaḻikèyāgidè. vṛttijīvana oṃ puri halavu bhāratīya calanacitragaḻu hāgū yunaiṭèḍ kiṃgḍam‌ mattu amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli nirmāṇavāda calanacitragaḻalliyū naṭisiddārè. 1976ralli biḍugaḍèyāda calanacitra ghāṣirām‌ kotvāl‌ òṃdigè avara vṛttijīvana āraṃbhisidaru. ī calanacitravu ade hèsarina marāṭhi nāṭakavannu ādharisittu. atyuttama ènnalāda vṛtti avara kāryagaḻigè avarigè tīrā kaḍimè athavā "nagaṇya" saṃbhāvanè nīḍalāgidè èṃdu oṃ puri ittīcègè heḻikòṃḍiddaru. bhavāni bhavāyi (1980), sadgati (1981), ardh‌ satya (1982), mirc‌ masālā (1986) mattu dhārāvi (1992) seridaṃtè halavu kalātmaka calanacitragaḻalli amarīś‌ puri, jòtègè, nasīruddīn‌ ṣā, śabānā ajmi hāgū smitā pāṭīl‌ avaròṃdigè oṃ puri naṭisiddārè. avaru paṃjābi calanacitragaḻalliyū saha sakriyarāgiddārè. 1980ra daśakadalli oṃ puri bahaḻaṣṭu yaśasviyāda chan‌ paradesi (1980) mattu lāṃg‌ dā liṣkārā (1986) èṃba èraḍu paṃjābi calanacitragaḻalli naṭisiddaru. hattòṃbattu varṣagaḻa naṃtara, 2005ralli bāghi èṃba calanacitradalli naṭisuvudaròṃdigè oṃ puri paṃjābi calanacitraraṃgakkè maraḻidaru. gurudās‌ mān‌ nirdeśanada, 2008ralli tèrèkaṃḍa yāriyān ‌ èṃba innòṃdu paṃjābi calanacitradalli oṃ puri naṭisiddārè. īsṭ‌ īs‌ īsṭ‌ (East is East) èṃba iṃgliṣ‌ calanacitradalliyū avaru naṭisiddaru. halavu viśiṣṭa pātragaḻalli naṭisida oṃ puri praśaṃsè gaḻisiddārè. ākroś‌ (1980) calanacitradalli avaraddu śoṣaṇègòḻagāda buḍakaṭṭu janāṃgadavara pātra; idaralli avaraddu yāva saṃbhāṣaṇèyū iralilla, kevala hinnalèyalli torisuva gatisida kathāsaraṇiyalli mātra avara pātravittu. ḍiskò ḍyānsar‌ (1982) calanacitradalli nāyaka mithun cakravartiya pātravāgidda 'jimmi'ya myānejar‌ pātra nirvahisiddaru. ade varṣa biḍugaḍèyāda ardh‌ satya dalli, jīvanaparyaṃta sāmājika, sāṃskṛtika mattu rājakīya śoṣaṇèya viruddha ròccigèdda kopiṣṭa pòlīs‌ adhikāri pātradalli naṭisiddakkè oṃ purigè rāṣṭrīya calanacitra praśasti samāraṃbhadalli atyuttama naṭa praśasti labhisitu. mācis‌ (1996) calanacitradalli sikh‌ ugravādigaḻa nāyakana pātra, 1997ralli biḍugaḍèyāda vāṇijya calanacitra gupt‌ nalli punaḥ òbba gaṭṭiga pòlīs‌ adhikāriya pātra, hāgū, dhūp‌ (2003)nalli vīramaraṇa hòṃdida sainikanòbbana dhīmaṃta taṃdèya pātradalli oṃ puri miṃciddaru. 1999ralli oṃ puri mòdala bārigè kannaḍa calanacitravòṃdaralli naṭisidaru. śivarājakumār‌ nāyakanaṭarāgidda èkè 47 calanacitradalli, bhūgata pātakigaḻiṃda nagaravannu surakṣitavāgirisalu śataprayatna māḍuva òbba kaṭṭuniṭṭāda pòlīs‌ adhikāriya pātradalli oṃ puri naṭisi praśaṃsè gaḻisidaru. ī calanacitravu ā varṣada bhārī yaśasvi calanacitravāyitu. ī calanacitradalli oṃ puriyavara naṭanè cirasmaraṇīya. kannaḍadalli nīḍabekāda saṃbhāṣaṇègaḻigè svataḥ avare kaṃṭhadāna māḍiddārè. ricarḍ‌ aṭènbarò nirdeśisida, bahaḻaṣṭu praśaṃsita 'gāṃdhi ' (1982) calanacitradalli oṃ puriyavaradu saṇṇa pātravādarū, gamana sèḻèda pātravāgittu. 1990ra daśakada madhyadalli, mukhyavāhini hiṃdi calanacitragaḻalli poṣaka pātragaḻalli oṃ puri naṭisi vaividhyatè toridaru. idaralli avara pātragaḻu calanacitra vimarśakarigiṃtalū hèccāgi prekṣaka janastomada abhirucigāgi heḻi māḍisidaṃtittu. mai san‌ di phyānaṭik‌ (1997), īsṭ‌ īs‌ īsṭ‌ (1999) mattu di pèrol‌ āphisar‌ (2001) seridaṃtè halavu briṭiṣ‌ nirmāṇada calanacitragaḻalli naṭisi oṃ puri aṃtararāṣṭrīya mannaṇè gaḻisikòṃḍaru. jòtègè, pyāṭrik‌ sveyj‌ròṃdigè siṭi āph‌ jāy‌ (1992); jyāk‌ nikòlsan‌ròṃdigè vulph‌ (1994); hāgū, vāl‌ kilmar‌ròṃdigè di ghosṭ‌ aṃḍ‌ di ḍārknès‌ (1996) seridaṃtè halavu hālivuḍ‌ calanacitragaḻalli oṃ puri naṭisidaru. 2007ralli biḍugaḍèyāda, ṭām‌ hyāṃks‌ mattu jūliyā rābarṭs‌ abhinayada cārli vilsans‌ vār‌ nalli oṃ puri janaral‌ jhiyā-ul‌-hak pātradalli kāṇisikòṃḍaru. hiṃdi kirutèrè dhārāvāhigaḻalliyū saha oṃ puri naṭisiddārè. hiṃdi calanacitraraṃgada khyāta nirdeśaka bāsu caṭarji nirdeśanada kakkāji kahīṃ (1988) (sthūla artha: 'cikkappa heḻuttārè') dhārāvāhiyalli, sadā pān‌ agèyuttā kakkāji pātradalli oṃ puri rājakāraṇigaḻannu levaḍi māḍuva hāsya pātradalli amoghavāgi abhinayisiddārè. alladè, 1989ralli kirutèrèyalli mūḍida misṭar yogi dhārāvāhiyalli, pramukha naṭa mohan‌ gokhalè pātra misṭar‌ yogiya kālèḻèdu majā-moju paḍèva òbba cālāki sūtradhārarāgi oṃ puri nagèyukkisiddaru. ivèraḍū dhārāvāhigaḻu bahaḻa mahatvavāgiddavu, ekèṃdarè oṃ puriyavara pāligè ivu mòdala hāsya pātragaḻāgiddavu. avaru hāsya pātragaḻalliyū saha uttamavāgi naṭisaballarèṃbudu idariṃda sābītāyitu. hiṃdi kādaṃbari tamas‌ ādharisida, goviṃd nihalāni nirdeśisida ade hèsarina tamas‌ (1987) kirutèrè calanacitradalli naṭanègāgi oṃ puriyavarigè vimarśātmaka praśaṃsè labhisitu. prekṣaka janastomadalli bahaḻa janapriyatè gaḻisida hiṃdi calanacitra jāne bhī do yāro (1983), naṃtara cācī 420 (1997), herā pheri (2000), cor‌ macāyè śor‌ (2002) hāgū mālāmāl‌ vīkli (2006) hiṃdi calanacitragaḻalli oṃ puri hāsya pātragaḻalli bhārī praśaṃsè gaḻisidaru. siṃg īs‌ kiṃg‌ , merè bāp‌ pahalè āp‌ hāgū billū bārbar‌ , ivu oṃ puri naṭanèya innū ittīcina kèlavu hiṃdi calanacitragaḻu. 2009ra ḍisèṃbar‌ tiṃgaḻalli tèrèkaṃḍa roḍ‌ ṭu saṃgam‌ èṃba calanacitradalli mòhammad‌ ali kasūri pātradalli oṃ puri kāṇisikòṃḍiddaru. di hyāṃgman‌ èṃbudu ivara muṃdina calanacitravāgalidè. vilan, poṣaka pātra, pòlīs‌ adhikāri pātragaḻalli oṃ puri miṃciddaru. iṃgliṣ, hiṃdi, kannaḍa, paṃjābi, tèlugu, tamiḻu, malèyāḻi, phrèṃc‌ bhāṣè seridaṃtè nūrakkū hèccu sinimāgaḻalli oṃ puri abhinayisiddārè. kannaḍa sinimāgaḻu kannaḍadalli tabbaliyu nīnādè maganè, è.kè.47, dṛva, saṃtèyalli niṃta kabīra mattu ṭaigar sinimāgaḻalli naṭisiddārè. bhāgaśaḥ calanacitragaḻa paṭṭi 1976 : kè. hariharan‌ maṇi kaul‌, sayyad‌ akhtar‌ mirjā mattu kamal‌ svarūp‌ nirdeśanada ghāṣirām‌ kotvāl‌ : ghāṣirām‌ 1977 : bi. vi. kāraṃt‌ mattu girīś‌ kārnāḍ‌ra godhūli (atyuttama citrakathègāgi philm‌pher praśasti (1980) śyām‌ bènègal‌ra bhūmikā (òṃdu pātra ) (philm‌pher‌ atyuttama calanacitra praśasti (1978) 1978 : sayyad‌ akhtar‌ mirjāra arviṃd‌ desāy‌ kī ajīb‌ dāstān‌ : mārks‌vādi kāryakarta 1980 : goviṃd‌ nihalāniyavara akroś‌ : lahānyā bhiku 1982 : ricarḍ‌ aṭènbòrò avara gāṃdhi : nahari śyām‌ bènègal‌ra ārohaṇ‌ : hari maṃḍal‌ 1983 : goviṃd nihalāniyavara ardh‌ satya : anaṃt‌ vèlāṃkar‌ (1984ralli philm‌pher‌ praśastigaḻu) 1984 : di jyūyal‌ in‌ di kraun‌ (kirutèrè saraṇi) : misṭar‌ ḍisaujā 1991 : dīpā mèhtāra syām‌ & mi : cetan‌ pārīkh‌ 1992 : ketan‌ mèhtāra māyā mèmsāb‌ (māyā: di èncāṃṭiṃg ilyūṣan‌ ) (gastāv‌ phlābarṭ‌ra myām‌ bòvari kādaṃbari ādhārita) ròlèṃḍ‌ jòphèyavara siṭi āph‌ jāy‌ (ḍāminik‌ lāpiyar‌ kādaṃbari ādhārita) : hajhāri pāl‌ 1993 : in‌ kasṭaḍi : devèn‌ 1994 : vulph‌ : ḍā. vijay‌ alajhiyas‌ drohakāl‌ (1994) 1996 : di ghosṭ‌ aṃḍ‌ di ḍārknès‌ : abdullā saṃpūrṇ‌ siṃg‌ (guljār‌) nirdeśisida mācis‌ : sanātan‌ 1997 : udayan‌ prasād‌ravara mai san‌ di phyānāṭik : parvèj‌ āsthā 1998 : sac‌ è lāṃg‌ jarni : gulām‌ mòhammad‌ anīs‌ bājmiyavara pyār‌ tò honā hi thā : in spèkṭar‌ khān‌ 1999 : īsṭ is‌ īsṭ‌ : jārj‌ khān‌+ 2000 : kamal hāsan nirdeśisida he rām‌ : goyal‌ priyadarśan‌ nirdeśanada herā pheri (maṃki bijinès ) : khaḍak‌ siṃg‌ 2001:di misṭik‌ myāsūr‌ : rām‌lagan‌ Gadar: Ek Prem Katha de anil‌ śarmā: sūtradhāra jān‌ ḍuyigan‌ nirdeśisida di pèròl‌ āphisar‌ : jārj 2002 : vikram‌ bhaṭ‌ nirdeśisida āvārā pāgal‌ dīvānā (Wayward, Crazy and Insane ) aśok‌ rāy‌ nirdeśisida cor‌ macāyè śor‌ juliyan jèrālḍ nirdeśisida vaiṭ‌ ṭīt‌ (cānèl‌ 4) : sāmad‌ (jheḍī smit‌ra vaiṭ‌ ṭīt‌ ādhārita) 2004 : madhur‌ bhaṃḍārkar‌ nirdeśisida Aan: Men at Work : pòlīs‌ āyukta khurānā pharhān‌ akhtar‌ nirdeśisida lakṣya :mejar‌ prītam‌ siṃg‌ maṇi ratnaṃ nirdeśisida yuva :prasannajit‌ bhaṭṭācārya 2005:di hyāṃgman‌ : śiva 2006 : raṃg‌ de basaṃti : aslam‌na taṃdè amānullā khān‌ priyadarśan‌ nirdeśisida mālāmāl‌ vīkli : balavaṃt‌ 'ballu' priyadarśan‌ nirdeśisida cup cup‌ kè (Quietly ) : prabhāt‌ siṃg‌ cauhān‌ pharhān‌ akhtar‌ nirdeśisida ḍān‌ - di ces‌ bigins‌ ègen : sibiai āphisar‌ vijay‌ mallik‌ 2007: ahmad‌ khān‌ nirdeśisida phūl‌ aṃḍ‌ phainal‌ : rāhul‌/rājā pātrada taṃdè 2008 : maik‌ nikāls‌ nirdeśisida cārli vilsans‌ vār‌ : pākistānada rāṣṭrādhyakṣa mòhammad‌ jhiyā 2008 : priyadarśan‌ nirdeśisida, irphān‌ khān‌, lārā dattā ābhinayada billū bārbar‌ 2009 : vipul‌ ṣā nirdeśisida laṃḍan‌ ḍrīms‌ : arjun‌na cikkappa 2010 : ajay‌ siṃg‌ nirdeśisida khāp‌ : grāmada sarapaṃc‌ 2010 : abhinav‌ kāśyap‌ nirdeśisida dabaṃg‌ : pòlīs‌ adhikāri 2010 : āṃḍi ḍièmòni nirdeśisida vèsṭ‌ īs‌ vèsṭ‌ : jārj‌ khān‌ 2011 : pharhān‌ akhtar‌ nirdeśisida ḍān‌ 2 - di ces‌ kaṃṭinyūs‌ praśastigaḻu mattu nāmanirdeśanagaḻu 1981: vijeta : ākroś‌ calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama poṣaka naṭa praśasti 1982: vijeta : ārohaṇ‌ calanacitrakkāgi rāṣṭrīya calanacitra praśasti samāraṃbhadalli atyuttama naṭa praśasti 1984: vijeta : ardh‌ satya calanacitrakkāgi rāṣṭrīya calanacitra praśasti samāraṃbhadalli atyuttama naṭa praśasti 1984: vijeta : ardh‌ satya calanacitrakkāgi kārlavi vèri aṃtararāṣṭrīya calanacitrotsavadalli atyuttama naṭa praśasti 1998: vijeta : mai san‌ di phyānaṭik‌ calanacitrakkāgi brasals‌ aṃtararāṣṭrīya calanacitrotsavadalli atyuttama naṭa praśasti 1990: vijeta : bhāratadalli nālkanèya atyunnata nāgarika praśasti ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌padmaśrī 1998: vijeta : calanacitra kalā kṣetradalli asāmānya kòḍugègāgi gryān‌ pri spèṣal‌ ḍè amèriks‌ māṃṭrèyal‌ varlḍ‌ philm‌ phèsṭival‌ praśasti 2004: vijeta : briṭiṣ‌ calanacitraraṃgakkè amūlya sevègāgi āphisar‌ aph‌ di ārḍar‌ āph‌ di briṭiṣ‌ èṃpair‌ praśasti 2009: vijeta : philm‌pher‌ jīvamāna sādhanèya praśasti 1999: nāmanirdeśita : pyār‌ tò honā hi thā calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama poṣakanaṭa praśasti 1998: nāmanirdeśita : philm‌pher‌ atyuttama poṣakanaṭa praśasti-Gupt:The Hidden Truth 1997: nāmanirdeśita : philm‌pher‌ atyuttama poṣakanaṭa praśasti-mācis‌ nidhana oṃ puri avaru 2017ra janavari 6raṃdu śukravāra bèḻaggè tamma muṃbaina nivāsadalli hṛdayāghātadiṃda nidhanarādaru. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu padmaśrī praśasti puraskṛtaru 1950ralli janisidavaru bhāratada calanacitra mattu dūradarśana tarabeti saṃsthèya haḻèya vidyārthigaḻa saṃgha bhāratīya calanacitra naṭaru badukiruva janaru philm‌pher praśasti vijetaru rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru rāṣṭrīya nāṭaka śālèya haḻèya vidyārthigaḻu āphisar‌ āph di ārḍar āph di briṭiṣ èṃpaiyar bhāratīya kirutèrè naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru calanacitra naṭaru bālivuḍ

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%93%E0%B2%82%20%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%B0%E0%B2%BF

ಓಂ ಪುರಿ

ಅವರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕೃತಿಗಳಿಗಾಗಿ, ಕೆಳಗಿನ ಮಾಹಿತಿ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ವೀಕ್ಷಿಸಿ. ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ( ಕಾಜಿ ನೊಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ) (25 ಮೇ 1899–27 ಆಗಸ್ಟ್ 1976) ಇವರೊಬ್ಬ ಬೆಂಗಾಳಿ ಕವಿ, ಸಂಗೀತಗಾರ ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು.ಅವರು ಉಗ್ರ ಬಲಪಂಥೀಯ ಫ್ಯಾಸಿಸಮ್ ವಿರುದ್ದ ಮತ್ತು ತುಳಿತಕ್ಕೊಳಗಾದವರ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ತೋರುವ ತತ್ವದ ಪ್ರವರ್ತಕರಾಗಿದ್ದರು.ಅವರೊಬ್ಬ ದಿಟ್ಟ ಹೋರಾಟದ ಕವಿ ಹೃದಯದವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಜನಪ್ರಿಯ ಹೆಸರಾದ ಬಿದ್ರೊಹಿ ಕೊಬಿ (ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕವಿ) ಎಂಬ ಉಪನಾಮ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಾಹಿತ್ಯಕ ಬರೆಹದಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಜೀವಮಾನವಿಡೀ ಮಾಡಿದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕವಿ ಎಂದು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅವರ ಜ್ಞಾಪಕಾರ್ಥ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳೂ ನಡೆಯುತ್ತವೆ. ಬಡ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ನಜ್ರುಲ್ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದು ಮಸೀದೆಯಲ್ಲಿ ಮ್ಯುಸಿಯೆನ್ ಮಹಮ್ಮದೀಯ ಘೋಷಕನಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ರಂಗ ತರಬೇತಿ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ,ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕಲಿತುಕೊಂಡರು. ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಆರ್ಮಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಕಾಲ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದ ನಜ್ರುಲ್ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಪತ್ರಕರ್ತನಾಗಿ ನೆಲೆಯಾದರು.(ಆವಾಗ ಇದು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಆಗಿತ್ತು) ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರಾಜ್ ವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರಲ್ಲದೇ ತಮ್ಮ ಕವಿ-ಕಾವ್ಯದಿಂದ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಭೋದಿಸಿದರು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ "ಬಿದ್ರೊಹಿ"(ದಿ ರೆಬೆಲ್)ಮತ್ತು "ಭಂಗಾರ್ ಗಾನ್ (ದಿ ಸಾಂಗ್ ಆಫ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಕ್ಷನ್-ವಿನಾಶದ ಹಾಡು)ಅದಲ್ಲದೇ ಅವರದೇ ಆದ ಪ್ರಕಟನೆ "ಧೂಮಕೇತು" (ದಿ ಕಾಮೆಟ್)ಅವರ ನೆರವಿಗಿದ್ದವು. ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿನ ಅವರ ಭಾವೋದ್ರೇಕಿತ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರ ಅವರನ್ನು ಸೆರೆಮನೆಗೆ ಅಟ್ಟಿತು. ಅವರು ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ "ರಾಜ್ಬಂದಿರ್ ಜಬನ್ಬಂದಿ" (ಡಿಪೊಜಿಶನ್ ಆಫ್ ಪೊಲಿಟಿಕಲ್ ಪ್ರಿಜನರ್) ಎಂಬ ಕೃತಿ ರಚಿಸಿದರು. ಭಾರತ ಬಹುಜನರ ಶೋಷಣೆ-ಬವಣೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಉದ್ದಾರಕ್ಕಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಬರೆಹಗಳು ಪ್ರೀತಿ,ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿವೆ;ಅವರು ಎಲ್ಲಾ ತರಹದ ಮತಾಂಧತೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಅವಲ್ಲದೇ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯವನ್ನೂ ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ನಜ್ರುಲ್ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳು,ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಭಂಧಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದರೂ ತಮ್ಮ ಜನಪ್ರಿಯ ಕವಿತೆಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ದರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಅದಲ್ಲದೇ ನೂತನವಾಗಿ ಬೆಂಗಾಳಿ ಘಜಲ್ ಗಳ ಪ್ರವರ್ತಕರೆನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ತಮ್ಮದೇ ಆದ 4,000 ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ.(ಇದರಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮೊಫೊನ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್ ಗಳೂ ಸೇರಿವೆ)ಇವುಗಳ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ನಜ್ರುಲ್ ಗೀತಿ (ನಜ್ರುಲ್ ಹಾಡುಗಳು)ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ,ಅವು ಇಂದು ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಪ್ರಖ್ಯಾತವಾಗಿವೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ 43 ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅನಾಮಿಕ ಖಾಯಿಲೆಯೊಂದರಿಂದ ಬಳಲಿದಾಗ ಅದರಿಂದ ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾಪಕ ಶಕ್ತಿ ಕುಂದಿದವು. ಅದನ್ನು ಬಹುತೇಕರು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರವು ಅವರಿಗೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ವಿಷ ಉಣಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಕಾಯಿಲೆ ಅವರ ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೀಣಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತಲ್ಲದೇ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಅವರು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಒಂಟಿ ಬದುಕು ಸಾಗಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಸರ್ಕಾರದ ಆಮಂತ್ರಣದ ಮೇರೆಗೆ ನಜ್ರುಲ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬವು 1972 ರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಅನಂತರ ಢಾಕಾಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರವಾಯಿತು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರು ಬಂಗಾಳದ ಬುರ್ದ್ವಾನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಚುರುಲಿಯಾ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.(ಅದೀಗ ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿದೆ.) ಅವರು ಪ್ರಬಲ ತಾಲುಕುಬಾರ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕುಂಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಮೂರುಗಂಡುಮಕ್ಕಳು ಇಬ್ಬರು ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೇಯರಾಗಿ ಜನಿಸಿದರು ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ತಂದೆ ಕಾಜಿ ಫಕೀರ್ ಅಹ್ಮದ್ ಒಬ್ಬ ಇಮಾಮ್ ಅಲ್ಲದೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಮಸೀದೆಯ ಅಡಳಿತ ಮತ್ತು ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳಗಳ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ತಾಯಿ ಜಿಂದಾ ಖಾತುನ. ನಜ್ರುಲ್ ಗೆ ಇಬ್ಬರು ಸಹೋದರರು ಕಾಜಿ ಆಲಿ ಹುಸೇನ್ ಹಾಗು ಉಮ್ಮೆ ಕುಲ್ಸು ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಓರ್ವ ಸೋದರಿ ಇದ್ದರು. ಅವರನ್ನು ದುಃಖು ಮಿಯಾ (ವಿಷಾದದ ಮನುಷ್ಯ) ಎಂದು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ನಾಮದಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.ನಜ್ರುಲ್, ಸ್ಥಳೀಯ ಮಸೀದೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಧಾರ್ಮಿಕ ಶಾಲೆ ಮಕ್ತಬ್ ಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು.ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಕುರಾನ್ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಲ್ಲದೇ ಗದ್ಯದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ತಂದೆಯ ಸಾವಿನ ನಂತರ 1908 ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಕುಟುಂಬವು ಬಹಳಷ್ಟು ತೊಂದರೆಗೀಡಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಎಳೆ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹತ್ತನೆಯ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ನಜ್ರುಲ್ ತಮ್ಮ ತಂದೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಸೀದೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.ಅದರೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದವರಿಗೆ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಆರಂಭ ಮಾಡಬೇಕಾಯಿತು. ನಂತರ ಮುಜೆಯಿನ್ ಆಗಿ ಮಸೀದೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ಅಥಾನ್ ಮತ್ತು ಜನರನ್ನ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗೆ ಕರೆಯುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಜನಪದ ನಾಟಕ ರಂಗದೆಡೆಗಿನ ಆಕರ್ಷಣೆಯಿಂದಾಗಿ ನಜ್ರುಲ ಲೆಟೊ ಅಂದರೆ ಪೌರಾಣಿಕ ನಾಟಕಗಳ (ಸಂಚಾರಿ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿದರು).ಇದನ್ನು ಅವರ ಸಂಭಂಧಿ ಬಜ್ಲೆ ಕರೀಮ್ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾ ಅಭಿನಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿ ಅದರೊಂದಿಗೇ ಹಾಡು-ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಗೋಷ್ಟಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರು ಈ ಕೆಲಸದ ಅನುಭವದ ಮೂಲಕ ಬಂಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಗ್ರಂಥಗಳಾದ ಪುರಾಣಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಕಲಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆಗ ಈ ಕಿರಿಯ ಕವಿ ತನ್ನ ನಾಟಕ ಗುಂಪಿಗಾಗಿ ಹಲವು ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ.ಅದರಲ್ಲಿ "ಚಾಸರ್ ಸಾನ್("ರೈತನ ಕತೆ"), "ಶಕುನಿಬಾಧ್" ("ರಣಹದ್ದುಗಳ ಹತ್ಯೆ"),"ರಾಜಾ ಯುಧಿಷ್ಟರ್ ಸಾನ್("ಆಗ ರಾಜನಾಗಿದ್ದ ಯುಧಿಷ್ಟರ್ "),ನ ಕತೆ "ದಾತಾ ಕರ್ಣ" ("ದಾನಶೂರ ಕರ್ಣ "),"ಅಕ್ಬರ್ ಬಾದಶಾಹ್" ("ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಕ್ಬರ್ "),"ಕವಿ ಕಾಳಿದಾಸ್" ("ಕವಿ ಕಾಳಿದಾಸ "), "ವಿದ್ಯಾಭುತುಮ್" ("ಜಾಣ ಗೂಬೆ"), ಮತ್ತು "ರಜಪುತ್ರರ್ ಸಾನ್" ("ಮಹಾರಾಜನೊಬ್ಬನ ಕಥೆ"), 1910 ರಲ್ಲಿ ಈ ತಂಡ ತೊರೆದು ರಾಣಿಗಂಜ್ ಸಿಯರ್ಸೊಲೆ ರಾಜ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು.ನಂತರ ಮಾತ್ರುನ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಗೆ ಬಂದು ಅಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯಾಧ್ಯಾಪಕ ಕುಮುದ್ರಂಜನ್ ಮಲ್ಲಿಕ್ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಕಲಿಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಶಾಲಾ ಶುಲ್ಕ ಭರಿಸಲಾಗದೇ ನಜ್ರುಲ್ ಶಾಲೆ ಬಿಟ್ಟು ಕವಿಯಾಲ್ಸ್ ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ಗುಂಪನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ನಂತರ ಅಸೊನ್ಸಲ್ ನಗರದಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ರೈಲ್ವೆ ಗಾರ್ಡ್ ಒಬ್ಬರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಿಗೆಯವನಾಗಿ ಸೇರಿ ಅಲ್ಲಿನ ಬೇಕರಿ ಮತ್ತು ಚಹಾ ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆಗ 1914 ರಲ್ಲಿ ನಜ್ರುಲ್ ದರಿರಾಮ್ ಪುರ್ ಸ್ಕೂಲ್ ನಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು.(ಸದ್ಯ ಅದು ಮಿಮೆನ್ಸಿಂಗ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ತ್ರಿಶಾಲ್ ನಲ್ಲಿ ಜತಿಯಾ ಕಾಬಿ ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಯುನ್ವರ್ಸಿಟಿ ಎನಿಸಿದೆ.) ನಜ್ರುಲ್ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಇನ್ನಿತರ ವಿಷಯಗಳೆಂದರೆ ಬೆಂಗಾಲಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅರಬಿಕ್, ಪರ್ಸಿಯನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುವ ಗುರುವರ್ಗ ಅವರ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ಕೊಂಡಾಡುವಂತಹ ಅಧ್ಯಯನ ಅವರದಾಗಿತ್ತು. ನಜ್ರುಲ್ X ವರ್ಗದ ವರೆಗೂ ಕಲಿತರೂ ಮೆಟ್ರಿಕ್ಯುಲೇಶನ್ ನ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಹಾಜರಾಗುವುದಾಗಲಿಲ್ಲ.ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಭಾರತ ಸೈನ್ಯ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ 1917 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಹದಿನೆಂಟನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ದಾಖಲಾದರು. ಅವರು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯ ಸೇರಲು ಎರಡು ಕಾರಣಗಳಿದ್ದವು:ಒಂದು ತಮ್ಮ ಯೌವನದ ಹುಮ್ಮಸಿನಲ್ಲಿ ಹೊಸದನ್ನು ಕಲಿಯಬೇಕೆಂಬ ಉತ್ಕಟ ಇಚ್ಛೆ, ಎರಡನೆಯದು ರಾಜಕೀಯ ವಲಯದಲ್ಲಿನ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಅವರು ಕಂಡಿದ್ದರು. ಆಗಿನ 49 ನೆಯ ಬೆಂಗಾಲ್ ರೆಜಿಮೆಂಟ್ ಗೆ ಸೇರಿದ್ದ ಅವರನ್ನು ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿನ ಕಂಟೋನ್ ಮೆಂಟ್ ಗೆ ನೇಮಕ ಮಾಡಲಾಯಿತು.ಅವರು ಅಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಗದ್ಯ ಮತ್ತು ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಆಗಾಗ ಅಂತಹ ಯುದ್ದ ಸಂದರ್ಭದ ಕ್ರಿಯಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸದಿದ್ದರೂ ಅವರು ಹವಿಲ್ದಾರ್ , ಹುದ್ದೆಗೆ ಬಡ್ತಿ ಪಡೆದರು.ತಮ್ಮ ಬಟಾಲಿಯನ್ ಗೆ ಕ್ವಾರ್ಟರ್ ಮಾಸ್ಟರ್.ಆಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಜ್ರುಲ್ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಓದುವ ಹವ್ಯಾಸ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರು, ರಬೀಂದ್ರ ನಾಥ ಟ್ಯಾಗೊರ್ ಮತ್ತು ಶರತ್ ಚಂದ್ರ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ, ಅಲ್ಲದೇ ಪರ್ಸಿಯನ್ ಕವಿಗಳಾದ ಹ್ಜಫೆಜ್,ರುಮಿ ಮತ್ತು ಒಮರ್ ಖಯ್ಯಾಮ್ ಅವರುಗಳ ಬರಹದಿಂದ ಗಾಢವಾಗಿ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದರು. ಅವರು ರೆಜಿಮೆಂಟನಲ್ಲಿದ್ದ ಪಂಜಾಬಿ ಮೌಲ್ವಿ ಅವರ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅಭಿರುಚಿಯಿಂದ ಆಕರ್ಷಿತರಾದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಗದ್ಯ "ಬೌಂದುಲರ್ ಆತ್ಮಕಹಿನಿ"(ಅಲೆಮಾರಿಯ ಬದುಕು)ಇದು ಮೇ 1919 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಅವರ ಕವಿತೆ "ಮುಕ್ತಿ" (ಫ್ರೀಡಮ್)ನ್ನು "ಬಾಂಗ್ಲಾ ಮುಸಲ್ಮಾನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪತ್ರಿಕಾ"ಪ್ರಕಟಿಸಿತು.(ಬೆಂಗಾಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಮಿಲಿಟರರಿ ಜರ್ನಲ್) ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕವಿ ನಜ್ರುಲ್ 1920 ರಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯ ತೊರೆದು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾದರು.ಆಗ ಅದು ಭಾರತದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ರಾಜಧಾನಿ ಎನಿಸಿತ್ತು.(ಅದನ್ನು 1911 ರಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ರಾಜ್ಯ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿಸಲಾಯಿತು) ಅವರು "ಬಾಂಗಿಯಾ ಮುಸಲ್ಮಾನ್ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಮಿತಿ"ಗೆ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯಾದರು.(ಬೆಂಗಾಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲಿಟರರಿ ಸೊಸೈಟಿ")ಅಲ್ಲದೇ ಅಲ್ಲಿನ 32 ಕಾಲೇಜ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಗಳೊಂದಿಗೆ ವಾಸವಾದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಕಾದಂಬರಿ "ಬಂಧನ್-ಹರಾ"(ಸಂಕೋಲೆಯಿಂದ ಮುಕ್ತಿ)ಯನ್ನು 1920 ರಲ್ಲಿ ಅದರ ನಂತರ ಸತತ ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಸಿದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಕವನ ಸಂಕಲನಗಳೆಂದರೆ "ಬೊಧಾನ್","ಶತ್-ಇಲ್-ಅರಬ್","ಖೆಯಾ-ಪರೆರ್ ತರನಿ" ಮತ್ತು "ಬಾದಲ್ ಪ್ರತೆರ್ ಶರಾಬ್" ಮತ್ತು ಇವುಗಳಿಗಾಗಿ ಹಲವು ಮೆಚ್ಚುಗೆಗಳನ್ನು ಅವರು ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸೊಸೈಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವಾಗ ಅನೇಕ ಯುವ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಬರೆಹಗಾರರೊಂದಿಗೆ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ನಿಕಟ ಸಂಪರ್ಕ ಬೆಳೆಯಿತು.ಅದರಲ್ಲಿ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಮೊಜಾಮ್ಮೆಲ್ ಹಕ್, ಅಫ್ಜುಲುಲ್ ಹಕ್, ಕಾಜಿ ಅಬ್ದುಲ್ ವಾದುಬ್ ಮತ್ತು ಮುಹಮ್ಮದ್ ಶಾಹಿಸುಲ್ಲಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಅವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಬರೆಹಗಾರರ ಕ್ಲಬ್ ಗಳಿಗೆ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು.ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಾವಂತ ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಸಾಂಗತ್ಯ ದೊರಕಿತು.ಅದರಲ್ಲೂ ಗಜೇಂದ್ರ ಅಡಾ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಅಡಾ ಪ್ರಮುಖರಾಗಿದ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ 1921 ರ ಅಕ್ಟೋಬರಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿನಿಕೇತನಕ್ಕೆ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಶಾಹಿದುಲ್ಲಾರೊಂದಿಗೆ ತೆರಳಿ ರಬೀಂದ್ರನಾಥ್ ಟ್ಯಾಗೊರ್ ರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವು ಭಿನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದರೂ ನಜ್ರುಲ್ ಟ್ಯಾಗೊರ್ ರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಗುರು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರಲ್ಲದೇ ಬಹುದಿನಗಳ ಕಾಲ ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿದ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ 1921 ರಲ್ಲಿ ನರ್ಗಿಸ್ ರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹವಾದರು.ನರ್ಗಿಸ್ ದೌಲತ್ ಪುರದ ಕೊಮಿಲ್ಲಾದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಪ್ರಕಾಶ ಅಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಸಂಭಂಧಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಜೂನ್ 18,1921-ರ ದಿನ ಅಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ಖಾನ್ ಅವರು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿಯೇ ಮದುವೆ ಅನಂತರ ನಜ್ರುಲ್ ದೌಲತ್ ಪುರದಲ್ಲಿಯೇ ಇರಬೇಕೆಂದು ಕಡ್ಡಾಯ ವಿಧಿಸಿದಾಗ ಅವರು ಅದೇ ಕ್ಷಣ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟರು. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರು 1922 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ "ಬಿದ್ರೊಹಿ" ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕೃತಿಯಾಯಿತು.ಭಾರತದ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಇದರ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು.ಅವರ ಕಥಾಹಂದರವು ಚಳವಳಿಯ ಉತ್ತೇಜನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು:. ನಾನು ಉಸಿರು ಬಿಡಲಾಗದ ದುಃಖವೆನಿಸಿದ್ದೇನೆ, ಮೊದಲ ಹಸ್ತ ಸ್ಪರ್ಶದಿಂದಲೇ ನಡುಕ ಉಂಟು ಮಾಡುವಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಲುಪಿದ್ದೇನೆ, ನಾನು ಅವಳ ಮೊದಲ ಮುತ್ತಿನ ಮೆದು ಸ್ಪರ್ಷವನ್ನು ಕದ್ದಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಅವಳ ನೋಟದಲ್ಲಿನ ಅಲ್ಪಕಾಲೀನ ಮುಸುಕಿನಲ್ಲಿನ ಗೋಚರತೆ ನನಗಾಗಿದೆ. ನಾನು ಅವಳ ನಿರಂತರ ರಹಸ್ಯವಾದ ನೋಟವ ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತೇನೆ... ... ನಾನು ಭೂಮಿಯ ಎದೆಯಿಂದ ಹೊತ್ತಿ ಉರಿಯುತ್ತಿರುವ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿಯಂತಿದ್ದೇನೆ, ನಾನು ಅರಣ್ಯದೊಳಗಿನ ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚಾಗಿದ್ದೇನೆ, ನಾನು ನರಕದ ಹುಚ್ಚು ಹೊಳೆಯಂತೆ ಕೋಪಾವಿಷ್ಟನಾಗಿದ್ದೇನೆ! ನಾನು ಈ ಗುಡುಗು-ಮಿಂಚಿನ ರೆಕ್ಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಹಾರುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ, ನಾನು ಈ ಜಿಪುಣತನ ಮತ್ತು ಭಯವನ್ನು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಚೆಲ್ಲಾಪಿಲ್ಲಿಯಾಗಿಸುವೆನು, ನಾನು ಈ ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವಕ್ಕೇ ಭೂಕಂಪವನ್ನುಂಟು ಮಾಡಬಲ್ಲೆನು! “(8 ನೆಯ ಪದ್ಯದ ನುಡಿ)” ನಾನು ಸಾವಿರದ ನಿರಂತರ,ಚಿರನೂತನ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ, ನಾನು ವಿಶ್ವಗಿಂತಲೂ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ತಲೆ ಎತ್ತಬಲ್ಲೆನು, ಎತ್ತರ,ಇನ್ನಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೇರಿ ಮತ್ತು ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿ ಮೇಲೇರುತ್ತೇನೆ! “(ಕೊನೆಯ ನುಡಿ)”(ಕಬೀರ್ ಚೌಧರಿಯವರಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನುವಾದ ) "ಬಿಜ್ಲಿ" (ಸಿಡಿಲು )ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಭಾಷೆ ಬಳಸಿ ಅದನ್ನು ಅಸಹಕಾರ ಚಳವಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾಗುವಂತೆ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.-ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಂದೋಲ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಕಾನೂನನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಲು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಜ್ರುಲ್ ವಿವಿಧ ಶಕ್ತಿಗಳ ಬಲವನ್ನು ಎಳೆ-ಎಳೆಯಾಗಿ ಬಿಡಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಈ ಕ್ರಾಂತಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲ ಉತ್ತಮ ಕಾಯ್ದಿಟ್ಟ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪರತೆ ಅಲ್ಲದೇ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿಗೆ ಅವರು ಮುಂದಾದರು. ನಜ್ರುಲ್ "ಪ್ರಲಯೋಲ್ಲಾಸ ("ಸುಖಭ್ರಾಂತಿಯ ನಾಶ")ಮತ್ತು ಅವರ ಮೊದಲ ಕವಿತೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹ "ಅಗ್ನಿವೀಣಾ"(ಲಿರೆ ಆಫ್ ಫೈಯರ್)ವನ್ನು 1922 ರಲ್ಲಿ ಹೊರತಂದಾಗ ಅದೆಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಅಚ್ಚರಿ ಮೂಡಿಸುವಂತೆ ಜನಪ್ರಿಯವಾದವು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹ "ಬ್ಯಾಥರ್ ದಾನ್"(ದುಃಖದ ದೇಣಿಗೆ")ಮತ್ತು "ಯುಗ್ಬಾನಿ"ಇದು ಪ್ರಭಂಧಗಳ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿದೆ. | ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ನಜ್ರುಲ್ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ದ್ವೈಸಾಪ್ತಾಹಿಕ "ದೂಮ್ ಕೇತು" (ಕಾಮೆಟ್ )ವನ್ನು ಆಗಷ್ಟ್ 12.1922 ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು "ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕವಿ" ನಜ್ರುಲ್ ಎಂದು ಹೆಸರಾದರು.ಅದಲ್ಲದೇ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಅಧಿಕಾರಿಶಾಹಿಯ ಸಂಶಯಾತ್ಮಕ ಕಣ್ಣಿಗೂ ಗುರಿಯಾದರು. "ಧೂಮಕೇತು"ವಿನಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1922 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ರಾಜಕೀಯ ಕವಿತೆಯೊಂದರಿಂದ ಅವರ ಪತ್ರಿಕಾ ಕಚೇರಿ ಮೇಲೆ ಪೊಲೀಸ್ ದಾಳಿ ನಡೆಯಿತು. ಆಗ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಗಾದ ನಜ್ರುಲ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ದೀರ್ಘವಾದ ಮನವಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ನಾನು ರಾಷ್ಟ್ರದ್ರೋಹಿ ಎಂಬ ಆಪಾದನೆಗೊಳಗಾಗಿದ್ದೇನೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನನ್ನನ್ನು ಸೆರೆಮನೆ ವಾಸಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಒಂದೆಡೆ ಈ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಡಳಿತ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಈ ಧೂಮಕೇತುವಿನ ಜ್ವಾಲೆಗಳು. ಒಂದೆಡೆ ರಾಜನಾದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಸತ್ಯದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ನ್ಯಾಯದ ಮೌಲ್ಯ. ನನಗಾಗಿ ಮನವಿ ಮಾಡುವವರೆಂದರೆ ರಾಜರ ರಾಜ,ಎಲ್ಲಾ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ,ಅದೇ ಸತ್ಯದ ದೇವತೆ,ಜೀವಂತ ದೇವರು ಮಾತ್ರ... ಆತನ ಕಾನೂನುಗಳು ಮಾನವ ಕುಲದ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾದ ಸತ್ಯವನ್ನು ಕಾಣುತ್ತವೆ. ಅವೆಲ್ಲರಿಗೂ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಸರ್ವತ್ರ ದೇವರಿಂದ ಮಾತ್ರ ಇವೆ. ರಾಜನು ವಿನಾಶಗೊಳ್ಳುವ ಜೀವಿಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲ ಪಡೆದಿದ್ದಾನೆ;ಆದರೆ ನಾನು ಸನಾತನ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಜೀವಿಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನೊಬ್ಬ ಕವಿ, ದೇವರಿಂದ ಕಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದೇನೆ;ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಲಾಗದವರ,ಯಾವ ಕಾಲದಲ್ಲೂ ಅಗೋಚರವಾದರ ಗೋಚರತೆಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತೇನೆ. ದೇವರು ಒಬ್ಬನೇ ಕವಿಯ ಧ್ವನಿ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಆಲಿಸುತ್ತಾನೆ... ನನ್ನ ಧ್ವನಿಯು ಸತ್ಯದ ಮಾಧ್ಯಮ,ದೇವರ ಸಂದೇಶ... ನಾನು ಆ ಸನಾತನ ಸ್ವಯಂ-ಸಾಕ್ಷಿಭೂತ ಸತ್ಯವಾಗಿದ್ದೇನೆ,ಎಂದಿಗೂ ಸತ್ಯದ ಪೂರಕ ಸಲಕರಣೆಯಾಗಿ ನಾನು ಆ ಸಂದೇಶವನ್ನು ರವಾನಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಾನು ದೇವರ ಕೈಯಲ್ಲಿರುವ ಸಲಕರಣೆ. ಈ ಸಲಕರಣೆ ಮುರಿದುಹೋಗದು,ಆದರೆ ಈ ದೇವರ ಕೈಯಲ್ಲಿನ ಸಲಕರಣೆ ಮುಟ್ಟುವವರು? ಅವರನ್ನು 1923 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 14 ರಂದು ಅಲಿಪೂರ್ ಜೈಲಿನಿಂದ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದ ಹೂಗ್ಲಿ ಜೈಲಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು.ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಜೈಲು ಮುಖ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯ ದುರ್ವರ್ತನೆಯ ನಿರ್ಲಕ್ಷ ಧೋರಣೆ ಖಂಡಿಸಿ 40-ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಅವರು ಉಪವಾಸ ಮಾಡಿದರು. ನಜ್ರುಲ್ ಸುಮಾರು ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಉಪವಾಸ ಬಿಟ್ಟರು,ನಂತರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 1923ರಲ್ಲಿ ಜೈಲಿನಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಸುದೀರ್ಘ ಬಂಧನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಕವಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಬರೆದರು.ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು 1920 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಖಿಲಾಫತ್ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಅದೊಂದು ಟೊಳ್ಳಾದ,ಧಾರ್ಮಿಕ ಮೂಲಭೂತವಾದಿತ್ವ ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದರು. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಮಟ್ಟ ಕಠಿಣ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕಯಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕತೆಯ ಹೆಸರು ಪಡೆಯಿತು. ನಜ್ರುಲ್ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ್ನೂ ಟೀಕಿಸಿ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸ್ವರಾಜ್ಯ ಪಡೆಯಲು ಯತ್ನಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ ಎಂದು ಖಂಡಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ದ ಜನರನ್ನು ಅವರು ಪ್ರಚೋದಿಸಿದರು.ಅಲ್ಲದೇ ಬೆಂಗಾಲ್ ರಾಜ್ಯ ಘಟಕದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದರು. ಅದಲ್ಲದೇ ಶ್ರಮಿಲ್ ಪ್ರಜಾ ಸ್ವರಾಜ್ ದಳದ ಸಂಘಟನೆಗೆ ನಜ್ರುಲ್ ನೆರವಾದರು.ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಬದ್ದವಾಗಿತ್ತಲ್ಲದೇ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ರೈತರ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಅದು ಮುಡುಪಾಯಿತು. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರು ಡಿಸೆಂಬರ್ 16,1925 ರಲ್ಲಿ "ಲಾಂಗಲ್"ಎಂಬ ಸಾಪ್ತಾಹಿಕವನ್ನು ತಾವೇ ಆರಂಭಿಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕರಾದರು. ಈ "ಲಾಂಗಲ್"ಶ್ರಮಿಕ ಪ್ರಜಾ ಸ್ವರಾಜ್ ದಳದ ಮುಖವಾಣಿಯಾಗಿತ್ತು. ನಜ್ರುಲ್ 1921 ರಲ್ಲಿ ಕೊಮಿಲ್ಲಾಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ ಓರ್ವ ಹಿಂದು ಮಹಿಳೆ ಪ್ರಮೀಳಾ ದೇವಿ ಎಂಬುವವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ ಅವರ ಪ್ರೇಮಪಾಶಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿ ಏಪ್ರಿಲ್ 25,1924 ರಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು. ಪ್ರಮಿಳಾ ಬ್ರಹ್ಮೊ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದರು,ಈ ಸಮಾಜವು ಆಕೆ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ನೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹವಾದದನ್ನು ಖಂಡಿಸಿತು. ಅದೇ ರೀತಿ ನಜ್ರುಲ್ ಕೂಡಾ ತಮ್ಮ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಮಾಜದಿಂದ ಖಂಡನೆಗೊಳಗಾದರು.ಅವರ ವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಿಂದಲೂ ಟೀಕಾ ಪ್ರಹಾರ ನಡೆಯಿತು.ಇದು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿ ಅಸಹನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇಂತಹ ವಿವಾದಗಳಿದ್ದರೂ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ "ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕವಿ" ಯ ಕಾರ್ಯಗಳ ಹೆಚ್ಚಳ ಹಾಗು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಾ ನಡೆಯಿತು. ಅಸಹನೀಯ ಹೋರಾಟಗಳು,ಆದರೂ ನಾನೊಬ್ಬ ದೊಡ್ಡ ಬಂಡಾಯಗಾರ, ನಾನು ನನಗೆ ಬಿಡುವು ದೊರೆತಾಗ ಶಾಂತವಾಗಿ ವಿಶ್ರಮಿಸುತ್ತೇನೆ. ಈ ಮುಕ್ತ ಆಕಾಶ ಮತ್ತು ಗಾಳಿಮುಕ್ತ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಶೋಷಿತರ ನರಳುವ ಧ್ವನಿ ಕೇಳುತ್ತದೆ. ಯಾವಾಗ ಯುದ್ದ ಭೂಮಿಗಳು ಈ ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಕಲೆ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುತ್ತವೆಯೋ ಈ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಲಿದ್ದೇನೆ ನಾನು ಶಾಂತವಾಗಿ ವಿಶ್ರಮಿಸಲೇ ಈ ಬೃಹತ್ ಬಂಡಾಯಗಾರ. ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಂಗೀತ ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿ ಹಾಗು ಕಿರಿಯ ಪುತ್ರ ಬುಲ್ ಬುಲ್ ಜೊತೆ 1926 ರಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಾನಗರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾದರು. ಅವರ ಬರೆದ ಹಾಡು ಮತ್ತು ಕವಿತೆಗಳು ಕೆಳವರ್ಗದ ತುಳಿತಕ್ಕೊಳಗಾದ ಜನರ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯ ಸಂಗೀತಗಳಾಗಿ ನಿನಾದ ಹೊಮ್ಮಿಸಿದ್ದೇ "ದೊಡ್ಡ ಸಂಗೀತ"ವಾಯಿತು. ನಜ್ರುಲ್ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಂಕಷ್ಟಗಳ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು. ಅವರ ದರಿದ್ರೊ (ನೋವು ಅಥವಾ ಬಡತನ)ಕವನ ದಿಂದ: ಓ ಬಡತನವೇ, ದೇವರು ಅವಸರದಲ್ಲಿ ನನ್ನನ್ನು ದೊಡ್ಡವನನ್ನಾಗಿಸಿದ್ದಾನೆ. ದೇವರು ನನ್ನನ್ನು ಕ್ರಿಸ್ತ್ ನಂತೆಯೇ ಗೌರವಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಆತನ ಸಿಂಹಾಸನ ಪೀಠದ ಮೂಲಕ. ದೇವರು ನನಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾನೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಿಚ್ಚಿಡುವ ಧೈರ್ಯ ನೀಡಿದ್ದಾನೆ. ನಾನು ದೇವರಿಗೆ ಋಣಿಯಾಗಿದ್ದೇನೆ ನನ್ನ ದಿವಾಳಿಯಾದ,ಬರಿಗಣ್ಣುಗಳು ಹರಿತ ನಾಲಿಗೆ. ನಿನ್ನ ಶಾಪವು ನನ್ನ ವಯೊಲಿನ್ ನನ್ನು ಕತ್ತಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ... ನಾನು ನಿನಗೆ ಓ ಸಂತನೇ ಭಯಾನಕ ಜ್ವಾಲೆಯೇ ನನ್ನ ಸ್ವರ್ಗದ ನಿಷೇಧವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಓ ನನ್ನ ಮಗುವೇ ನನ್ನ ಮುದ್ದೇ ನಾನು ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ ಒಂದು ಹನಿ ಹಾಲನ್ನೂ ನೀಡಲಾರೆ ನನಗೇ ನನ್ನ ನಾನೇ ಸಂಭ್ರಮಿಸುವ ಹಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಬಡತನವು ನನ್ನ ಮನೆ ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ ಅಳುತ್ತದೆ. ನಾನು,ನನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು ನನ್ನ ಮಗು ಕೂಡಾ. ಯಾರು ಕೊಳಲೂದುತ್ತಾರೆ? ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನರ ಪ್ರಕಾರ ಅವರೊಬ್ಬ ದೊಡ್ಡ ಸೃಜನಶೀಲತೆಯ ನಾಜೂಕಿನ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಜ್ರುಲ್ ಬೆಂಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಘಜಲ್ ಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆ ಮೂಲಕ ಪರ್ಷಿಯನ್‌ ಹಾಗೂ ಉರ್ದೂ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಾರವನ್ನು ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆಗೆ ಎರಕ ಹೊಯ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಇಸ್ಲಾಮ್ ವನ್ನು ಬೆಂಗಾಳಿಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಗೀತದೊಂದಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ತಂದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿ ವಾಣಿಜ್ಯದ ಸ್ಪರ್ಷ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.ಅವರ ಯಶಸ್ವಿ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಹಲವು ಗ್ರಾಮೊಫೋನ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಅದರ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಮುಂದೆ ಬಂದಿದ್ದವು. ಹಿಂದುಗಳಿಂದ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದ್ದ ಬೆಂಗಾಳಿ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಮುಸ್ಲಿಮರ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೂ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಜ್ರುಲ್,ಅದು ಅವರ ಪ್ರಭಾವವೆಂದೇ ಹೇಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ನಜ್ರುಲ್ ಹಲವು ಭಕ್ತಿಪರ ಸಂಗೀತ ರಚನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಶ್ಯಾಮ್ ಸಂಗೀತ್ ,ಭಜನ್ ಮತ್ತು ಕೀರ್ತನ್ ,ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಹಿಂದು ಭಕ್ತಿ ಸಂಗೀತಕ್ಕೂ ಕಾಣಿಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ರ ವಿಚಾರಧಾರೆಗಳು ಅವರ ವಿವಾದ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ ಮೀರಿಯೂ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ನಜ್ರುಲ್ 1928 ರಲ್ಲಿ ಗೀತ ರಚನೆಗಾರ,ಸಂಯೋಜಕ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರನಾಗಿ ಹೀಸ್ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ ವೈಯ್ಸ್ ನ ಗ್ರಾಮ್ ಫೋನ್ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ಬರೆದ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ದೇಶಾದ್ಯಂತದ ರೇಡಿಯೊ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಬ್ರಾಡ್ ಕಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಯ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ ತಮ್ಮ ಸಿದ್ದಾಂತದೊಂದಿಗೆ ಮಹಿಳೆಯವರಿಗೆ ಸಮಾನವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು,ಇನ್ನುಳಿದವರಂತೆ ಕೇವಲ ಬಂಡಾಯಗಾರರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆತನ ಕವಿತೆ ನಾರಿ ಯಿಂದ(ಮಹಿಳೆ): ನಾನು ಭೇದವನ್ನು ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆ ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಅಥವಾ ಉಪಕಾರ ಸ್ಮರಣೆಯ ಸಾಧನೆಯ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಅವು ಈ ಜಗದಲ್ಲಿವೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಮಹಿಳೆಯರದ್ದಾಗಿದೆ. ಇನ್ನುಳಿದದ್ದು ಅರ್ಧ ಪುರುಷರದ್ದು (ಸಜೆದ್ ಕಮಾಲ್ ರಿಂದ ಅನುವಾದ) ಅವರ ಕಾವ್ಯವು ಸುದೀರ್ಘ ಕಾಲದ ಅನುಭವವು ಪುರುಷ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರ ನಡುವಿನ ಸಂಭಂಧವು ಒಂದು ಲಿಂಗಭೇದವಿಲ್ಲದೇ ಅದರ ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತ್ವಕ್ಕೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನಾ ವ್ಯೂಹಕ್ಕೆ ಸಿದ್ದವಾಗಬೇಕಾಗಿದೆ: ಮನುಷ್ಯ ಉರಿಯನ್ನು ತಂದಿದ್ದಾನೆ,ಸೂರ್ಯನ ಶಾಖವನ್ನು ಆ ದಿನವನ್ನು ಆತ ರೂಪಿಸಿದ್ದಾನೆ; ಸ್ತ್ರೀ ಎಂದರೆ ಶಾಂತ ರಾತ್ರಿ,ಸಂತೈಸುವ ತಂಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಸುಂದರ ಮೋಡ. ಮನುಷ್ಯ ಮರಭೂಮಿಯಂತಹ-ಬಾಯಾರಿಕೆ ತಂದರೆ;ಸ್ತ್ರೀ ಜೇನಿನ ಸಿಹಿ ಕುಡಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಮನುಷ್ಯ ಫಲವತ್ತಾದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಉಳುತ್ತಾನೆ,ಸ್ತ್ರೀ ಅದರಲ್ಲಿ ಹಚ್ಚ ಹಸಿರಿನ ಬೆಳೆ ತೆಗೆಯುತ್ತಾಳೆ. ಮನುಷ್ಯ ಉಳುತ್ತಾನೆ,ಸ್ತ್ರೀ ನೀರುಣಿಸುತ್ತಾನೆ;ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ನೀರು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಮಾಡಿದಾಗ ಅದು ಚಿನ್ನದ ಭತ್ತವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಕವಿತೆಗಳು ಎರಡೂ ಲಿಂಗಗಳ ಪ್ರಬಲ ಸಮಭಾಗಿತ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತವೆ. ಅವರು ಇಡೀ ಸಮಾಜವನ್ನು 'ಬರಂಗಾಣಾ ("ವೇಶ್ಯೆ") ಎಂಬ ಪದ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಕೆಯನ್ನು "ತಾಯಿ"ಎಂದು ಕರೆದು ಬೆಚ್ಚಿ ಬೀಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಪ್ರಕಾರ ವೇಶ್ಯೆ ಕೂಡಾ ಓರ್ವ ಮನುಷ್ಯ ಪ್ರಾಣಿಯೇ ಇವಳೇ ಎಂತಹದೇ ಉದಾತ್ತ ಮನುಷ್ಯನಿಗೆ ಮೊಲೆಯೂಡಿಸಿದವಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ.ಅವಳೂ ಕೂಡಾ "ತಾಯಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಹೋದರಿಯರು"ಎಂಬಲ್ಲಿದ್ದಾಳೆ.ಇಂತವರು ಒಂದೇ ಸಮಾಜದಿಂದ ಭೇದಭಾವವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಕಳಕಳಿಯು ನಜ್ರುಲ್ ರಲ್ಲಿತ್ತು. ಯಾರು ನಿನ್ನನ್ನು, ವೇಶ್ಯೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ತಾಯಿ? ನಿನ್ನೆಡೆಗೆ ಯಾರು ಉಗಿಯುತ್ತಾರೆ? ನೀನು ಯಾರೋ ಕೆಲವರಿಂದ ರಕ್ತ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಿ ಸೀತೆ ಯಂತೆ ಪವಿತ್ರ. .... ಅಪವಿತ್ರ ತಾಯಿಯ ಪುತ್ರ 'ಅಕ್ರಮ ಸಂತಾನ' ಹಾಗೆಯೇ ಆ ಮಗನೂ ಅಪವಿತ್ರ ತಂದೆಯ ಮಗನೇ ("ಬರಾಂಗಾನಾ" ("ವೇಶ್ಯೆ") ಸಜೆದ್ ಕಮಾಲ್ ರಿಂದ ಅನುವಾದ) ನಜ್ರುಲ್ ಮಹಿಳೆಯರ ಉತ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸಮರ್ಥಕರಾದವರು.ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮತ್ತು ಅಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ತಮ್ಮ ಕವಿತೆಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಹಾಡುಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ನಜ್ರುಲ್ ಗೀತಿ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮದ ಪರಿಶೋಧನೆ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ತಾಯಿ 1928 ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು.ಅದರ ಬೆನ್ನಲ್ಲೇ ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರ ಸಿಡುಬುರೋಗಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗಿ ಮರುವರ್ಷ ಮೃತಪಟ್ಟ. ಅವರ ಮೊದಲ ಪುತ್ರ ಕೃಷ್ಣಾ ಮೊಹಮ್ಮದ ಅಕಾಲಿಕ ಮರಣವನ್ನಪ್ಪಿದ. ಅವರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತೆರಡು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದರು.ಸವ್ಯಸಾಚಿ 1928 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರೆ ಅನಿರುದ್ದ 1931 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ.ಆದರೆ ನಜ್ರುಲ್ ಬಹಳ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಪುತ್ರ ಶೋಕದಲ್ಲಿ ನಲುಗಿದರು. ನಂತರ ಅವರ ಬಂಡಾಯವು ಸಾಮಾಜಿಕ-ಧಾರ್ಮಿಕ ಗಹನ ವಿಚಾರಗಳ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಈ ಕೃತಿಗಳ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಭಕ್ತಿ ಪರಂಪರೆಯು ಇನ್ನಿತರ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗಳಾದ ಬೆಂಗಾಳಿ ಜನಪದ ಸಂಗೀತ,ದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲದೇ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಆಚರಣೆಗಳಾದ ನಮಾಜ್ (ಪ್ರಾರ್ಥನೆ), ರೋಜಾ (ಉಪವಾಸ), ಹಜ್ಜ್ (ಯಾತ್ರೆ) ಮತ್ತು ಝಕಾತ್ (ದಾನ) ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನರು ಹೇಳುವಂತೆ ಇದು ಮಹತ್ವದ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದ್ದು ಯಾಕೆಂದರೆ ಬೆಂಗಾಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರು ಭಕ್ತಿ ಸಂಗೀತದ ಬಗ್ಗೆ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಆಕರ್ಷಿತರಾದವರಲ್ಲ. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಭಕ್ತಿ ಸಂಗೀತದ ಸೃಜನಶೀಲತೆಯು ಹಿಂದು ಭಕ್ತಿ ಗೀತೆಗಳಿಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು.ಶಾಮ ಸಂಗೀತ್ ,ಭಜನ್ ಗಳು ಮತ್ತು ಕೀರ್ತನ್ ಗಳು ,ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳೂ ಸೇರಿರುತ್ತಿದ್ದವು. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಳು ಇಸ್ಲಾಮ್ ಮತ್ತು ಹಿಂದು ಸಿದ್ದಾಂತ-ತತ್ವಗಳನ್ನು ಪ್ರಚುರಪಡಿಸಿದವು. ಎಲ್ಲಾ ದೇಶದ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಕಾಲದ ಜನರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಬರಲಿ. ಇದೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಮಾನವೀಯತೆಯ ಸಂಗಮವಾಗಲಿ. ಅವರನ್ನು ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಕೊಳಲಿನ ನಾದ ಆಲಿಸಲು ಬಿಡಿ. ಒಬ್ಬನೇ ಒಬ್ಬ ನೊಂದರೂ ಎಲ್ಲಾ ಹೃದಯಗಳು ಸಮನಾಗಿ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸಲಿ. ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಪಮಾನಕ್ಕೀಡಾದರೆ ಅದು ಇಡೀ ಮನುಕುಲಕ್ಕೇ ನಾಚಿಕೆಗೇಡು,ಅದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅವಮಾನ! ಇಂದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾದ ಮನುಷ್ಯನ ಸಂಕಟ ಸ್ಥಿತಿ ಏರುತ್ತಾ ನಡೆದಿದೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಕಾವ್ಯವು ಶಕ್ತಿಯ ಭಾವಾವೇಶ ಮತ್ತು ಸೃಜನಾತ್ಮಕತೆಯಾಗಿದೆ.ಇದನ್ನು ಆದಿ ರೂಪ ಶಕ್ತಿಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರು ಹಲವು ಭಜನ್ ಗಳು , ಶ್ಯಾಮ್ ಸಂಗೀತ್ ,ಅಗಮಾನಿಸ್ ಮತ್ತು ಕೀರ್ತನೆಗಳ ನ್ನು ಬರೆದು ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಹಲವಾರು ಭಕ್ತಿ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಶಿವ, ದೇವಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿ ದೇವತೆಗಳ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.ಅಲ್ಲದೇ ರಾಧಾ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣ ರ ಅನುರಾಗದ ಕುರಿತು ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ನಜ್ರುಲ್ ಮತಾಂಧತೆಯನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ,ಅದು ಒಂದು ರಾಕ್ಷಸ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮರಹಿತವಾದುದೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಹಲವು ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಸಮಾನತೆಯ ಕುರಿತು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ,ಕುರಾನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾದಿ ಮುಹಮ್ಮದ್ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಸೈದ್ದಾಂತಿಕ ತತ್ವಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ರನ್ನು ವಿಲಿಯಮ್ ಬಟ್ಲರ್ ಈಟ್ಸ್ ಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗುತ್ತೆ.ಯಾಕೆಂದರೆ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಕೇತಗಳ ಬಳಕೆಗೆ ವಿಧಾನಗಳ ಜಾರಿಗೆ ತಂದ ಮೊದಲ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕಾಸಿಮ್,ಅಲಿ, ಉಮರ್, ಕಮಲ್ ಪಾಶಾ, ಅನ್ವರ್ ಪಾಶಾ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾದಿ ಮುಹಮ್ಮದ್.ಇತ್ಯಾದಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಅತಿರೇಕತೆ ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಅನಾಗರಿಕ ರೀತಿಯಿಂದ ನಡೆಸಿಕೊಳ್ಳುವವರನ್ನು ಅವರು ಸಹಿಸಲಾರರು.ಇದು ಮುಸ್ಲಿಮ ಮತ್ತು ಹಿಂದು ಮೂಲಭೂತವಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಪ-ಖಂಡನೆ ತರಿಸಿತ್ತು. ನಜ್ರುಲ್ ತಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸೌಹಾರ್ದತೆಯನ್ನು ಯುಗ ಬಾನಿ ಯ ಸಂಪಾದಕೀಯದಲ್ಲಿ 1920 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. “ಬಾ ಸಹೋದರ ಹಿಂದು! ಬಾ ಮುಸಲ್ಮಾನ್! ಬಾ ಬೌದ್ದ ಧರ್ಮದವನೆ! ಬಾ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್! ನಾವೆಲ್ಲಾ ಕಟ್ಟಳೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ನಡೆಯೋಣ,ಸಣ್ಣತನ,ಸ್ವಾರ್ಥ,ಸುಳ್ಳುಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ತ್ಯಜಿಸಿ ಎಲ್ಲರನ್ನು ಸಹೋದರ ಎಂದು ಸಂಭೋದಿಸೋಣ. ನಾವಿನ್ನು ಜಗಳಾಡುವುದು ಬೇಡ”. ಇನ್ನೊಂದು ಲೇಖನ ಹಿಂದು ಮುಸ್ಸಲ್ಮಾನ್ ಇದು ಗನಬಾನಿ ಯಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2, 192 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು- "ನಾನು ಹಿಂದು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರನ್ನು ಸಹಿಸುತ್ತೇನೆ ಆದರೆ (ಈ ಕೂದಲು,ತಲೆ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಗಡ್ಡ ಅಂದರೆ ಗದ್ದದ ಕೆಳಗೆ ಬಿಡುವುದು ನನಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗುವುದಿಲ್ಲ.)ಇದು ವ್ಜೈಯಕ್ತಿಕ ಪಾವಿತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಭಂಧಿಸಿದ್ದಾಗಿದೆ." ಕೂದಲು ಬಿಡುವುದಷ್ಟೇ ಹಿಂದು ಧರ್ಮವಾಗಲಾರದು. ಇದು ಪಂಡಿತರ ಸಂಕೇತವಾಗಿರಬಹುದು. ಅದೇ ರೀತಿ ದಾಡಿ ಬಿಡುವುದೇ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಅಲ್ಲ,ಇದು ಮೊಲ್ಲಾಗಳ ಸಂಕೇತವಾಗಿರಬಹುದು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಕೂದಲೆಳೆಯುವ ಕೆಲಸ ಈ ಎರಡೂ ಕೂದಲಿನವರ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಇಂದಿನ ಕದನವು ಕೂಡಾ ಪಂಡಿತ್ ಮತ್ತು ಮೊಲ್ಲಾಗಳ ನಡುವೆ ಇದೆಯೇ ಹೊರತು ಹಿಂದು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರ ನಡುವೆ ಅಲ್ಲ. ಯಾವುದೇ ಪ್ರವಾದಿಯು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿಲ್ಲ."ನಾನು ಹಿಂದುಗಳಿಗಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ,ನಾನು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ,ನಾನು ಕ್ರಿಶ್ಚನರಿಗಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ." "ನಾನು ಇಡೀ ಮಾನವ ಕುಲಕ್ಕಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದೇನೆ ,ಬೆಳಕಿನಂತೆ" ಆದರೆ "ಕೃಷ್ಣನ ಭಕ್ತರು "ಕೃಷ್ಣ ಹಿಂದುಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ"ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಮುಹಮ್ಮದ್ (Sm)ಅನುಯಾಯಿಗಳು "ಮುಹಮ್ಮದ್ (Sm)ಕೇವಲ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರಿಗಾಗಿ". ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಅನುಯಾಯಿ ಕ್ರಿಸ್ತ್ ನಮಗಾಗಿ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ" ಕೃಷ್ಣಾ-ಮುಹಮ್ಮದ್-ಕ್ರಿಸ್ತ ಇವರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಸ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆಸ್ತಿಯೇ ಎಲ್ಲ ತೊಂದರೆಗಳ ಮೂಲ ಬೇರಾಗಿದೆ. ಜನರು ಬೆಳಕಿಗಾಗಿ ಜಗಳಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಅವರು ದನಕರುಗಳಿಗಾಗಿ ಜಗಳಾಡುತ್ತಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಮಾನವೀಯತೆಯ.ಕಟ್ಟಾ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಆದರೂ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹಿಂದು-ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿದ್ದರು:ಕೃಷ್ಣಾ ಮೊಹಮ್ಮದ್,ಅರಿಂದಮ್ ಖಲೆದ್ (ಬುಲ್ ಬುಲ್)ಕಾಜಿ ಸವ್ಯಸಾಚಿ ಮತ್ತು ಕಾಜಿ ಅನಿರುದ್ದ. ನಂತರದ ಬದುಕು ಮತ್ತು ಅನಾರೋಗ್ಯ ನಜ್ರುಲ್ 1933 ರಲ್ಲಿ "ಮಾಡೆರ್ನ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಲಿಟರೇಚರ್"ಎಂಬ ಪ್ರಭಂದಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು.ಅದರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಿದ್ದಾಂತಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದರು. ಅವರು 1928 ಮತ್ತು 1935 ರ ನಡುವೆ 800 ಹಾಡುಗಳುಳ್ಳ 10 ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು,ಅದರಲ್ಲಿ 600 ಹಾಡುಗಳು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ರಾಗಗಳ ಆಧಾರದಲ್ಲಿವೆ. ಬಹುತೇಕ 100 ಜನಪದ ಆಧಾರಿತ,ಇವು ಕೀರ್ತನೆಗಳ ನಂತರ ಹೆಚ್ಚಿನವಾಗಿವೆ.ಕೆಲವು ಅಂದರೆ 30 ರಷ್ಟು ದೇಶಭಕ್ತಿ ಗೀತೆಗಳಿವೆ. ಅವರು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾಗೆ ವಾಪಸ್ಸಾದ ನಂತರ 1941 ರ ವರೆಗೆ ಅನಾರೋಗ್ಯ ಪೀಡಿತರಾಗುವ ವರೆಗೂ ಸುಮಾರು.2,600 ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ,ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಳೆದು ಹೋಗಿವೆ. ಅವರು ಹಾಡುಗಳು ಬೌಲ್ ,ಝುಮುರ್ , ಸಂಥಾಲಿ ಜನಪದ ಗೀತೆಗಳು, ಜನಪದ ಅಥವಾ ಜನಪದೀಯ ಹಾಡುಗಳಾಗಿವೆ.ಅದರಲ್ಲಿ ಹಾವಾಡಿಗರು , ಭೈತಲಿ ಮತ್ತು ಭಾಯೊವಿಯಾ ಇವೆಲ್ಲಾ ಹಾಡುಗಳು ಶುದ್ದ ಜನಪದೀಯ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಾಗಿವೆ.ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕವಿ ಒಂದರ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದ್ದಾನೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿಯೂ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ರ ಈ ಯಶಸ್ಸು ಭಾರತೀಯ ನಾಟಕರಂಗಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಆಗ ಉದಯವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಸಿನೆಮಾ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೂ ಕರೆತಂದಿತು. ಅವರು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದೆಂದರೆ ಗಿರೀಶ್ ಚಂದ್ರ ಘೋಷ್ ಅವರ "ಭಕ್ತ ಧ್ರುವ"ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ 1934 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಇದರಲ್ಲಿ ನಾರದನ ಪಾತ್ರ ಮಾಡಿದ್ದಾರಲ್ಲದೇ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಡು ರಚಿಸಿ ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ ಹಿನ್ನಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿಯೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಆಗ "ವಿದ್ಯಾಪತಿ"(ಜ್ಞಾನದ ಅಧಿಪತಿ) ಎಂಬ ಚಿತ್ರ ಅವರ ಮುದ್ರಣ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕುರಿತಾಗಿದ್ದು 1936 ರಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಣ ಕಂಡಿತು.ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಟ್ಯಾಗೋರ್ ಅವರ ಕಾದಂಬರಿ ಗೊರಾ ಆಧಾರಿತ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅವರು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ ಸಚಿನ್ ಸೆನ್ ಗುಪ್ತಾರ ಕಥಾಧಾರಿತ ನಾಟಕ "ಸಿರಾಜ್-ಉದ್-ದೌಲಾ"ಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಡು ಬರೆದು, ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ 1939 ರಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ ರೇಡಿಯೊಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು.ನಿರ್ಮಾಣದ ಹೊಣೆ ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರದ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಪ್ರಸಾರ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ಅವರು ಸಂಗೀತದ ಮೇಲಿನ ವಿಮರ್ಶೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳ ಆರಂಭಿಸಿದರು.ಉದಾಹರಣೆಗೆ "ಹಾರ್ಮೊನಿ" ಮತ್ತು "ನವರಾಗ ಮಾಲಿಕಾ" ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ನಜ್ರುಲ್ ಭೈರವಿ ರಾಗದಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಪಡೆದು ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ನಜ್ರುಲ್ ತಮ್ಮ ಕಲಾವಿದತನದ ಸಮಗ್ರತೆ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡರು.ತಮ್ಮ ಹಾಡುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ಹಾಡುಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಹಾಗು ಅವುಗಳ ಉಳಿವಿಗೆ ಕಾರಣರಾದರು.ಕೇವಲ ತಮ್ಮದವುಗಳನ್ನೇ ಅಳವಡಿಸದೇ ಇನ್ನಿತರ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವ ನೀಡಿದ್ದರು. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಪತ್ನಿ 1939 ರಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿ ಅವರ ಸೊಂಟದ ಭಾಗ ನಿಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ತೀವ್ರ ತೊಂದರೆಗೆ ಸಿಲುಕಿದರು, ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯ ಶುಶ್ರೂಷೆಗಾಗಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಬರೆಹ-ಹಾಡುಗಳನ್ನು 400 ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗೆ, ಗ್ರಾಮ್ ಫೊನ್ ಮುದ್ರಣಗಳನ್ನು ಒತ್ತೆ ಇಡಬೇಕಾಯಿತು. ಅವರು 1940 ರಲ್ಲಿ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು.ದಿನಪತ್ರಿಕೆ "ನಬ್ ಯುಗ್"ಕ್ಕಾಗಿ (ನವಯುಗ)ಅವರು ಪ್ರಧಾನ ಸಂಪಾದಕರಾದರು.ಇದನ್ನು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಬೆಂಗಾಲಿ ರಾಜಕಾರಣಿ ಎ.ಕೆ ಫಜ್ಲುಲ್ ಹಕ್ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. .ರಬೀಂದ್ರನಾಥ ಟ್ಯಾಗೋರ್ಅವರ ಮರಣ ಆಗಷ್ಟ್ 8,1941 ರಲ್ಲಾದಾಗ ನಜ್ರುಲ್ ತೀವ್ರ ನೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ಸ್ವಯಂ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯಿಂದ ರವೀಂದ್ರನಾಥ್ ಟ್ಯಾಗೋರ್ ಅವರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಎರಡು ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಬರೆದರು."ರಬಿಹರಾ"(ರಬೀಂದ್ರ ರಹಿತ ಅಥವಾ ರಬಿ ಇರದ ಶೂನ್ಯ)ಇವು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರ ಕಂಡವು. ಕೆಲವೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಜ್ರುಲ್ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಅನಾರೋಗ್ಯ ಪೀಡಿತರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಮಾತಿನ ಶಕ್ತಿಯನ್ನೇ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಅವರ ವರ್ತನೆಗಳು ಎರ್ರಾಬಿರ್ರಿಯಾದವು.ದುಂದುವೆಚ್ಚ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು.ಹೀಗೆ ಅವರು ಆರ್ಥಿಕ ಮುಗ್ಗಟ್ಟಿಗೆ ಸಿಲುಕಿದರು. ಅವರ ಪತ್ನಿ ತಾವೇ ಅನಾರೋಗ್ಯ ಪೀಡಿತರಾಗಿದ್ದರೂ ಪತಿಯ ಆರೈಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ತೊಡಗಿದರು. ಹೇಗೆಯಾದರೂ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಅರೋಗ್ಯ ದಿನೇ ದಿನೇ ಕೆಡಲಾರಂಭಿಸಿತು.ಅವರು ತುಂಬಾ ಬಳಲಿದರು. ಅವರು ಹೋಮಿಯೊಪತಿ ಮತ್ತು ಆಯುರ್ವೇದ್ ಔಷಧಿಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಪಡೆದರೂ ಅದರಿಂದ ಯಾವುದೇ ಉಪಶಮನ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ.ಆದರೆ ಅವರ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯದ ಕ್ಷೀಣತೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅವರು 1942 ರಲ್ಲಿ ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಆಶ್ರಮಧಾಮಕ್ಕೆ ಸೇರುವಂತಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಅನಂತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶಾಂತ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಮೊರೆಹೋದರು. ತರುವಾಯ 1952 ರಲ್ಲಿ ರಾಂಚಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮಾನಸಿಕ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಅವರನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರ ಮಾಡಲಾಯಿತು.. ಅವರ ಹಲವು ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಗುಂಪು ತಮ್ಮೊಳಗೇ "ನಜ್ರುಲ್ ಟ್ರೀಟ್ ಮೆಂಟ್ ಸೊಸೈಟಿ" ಎಂದು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ಅವರ ನೆರವಿಗೆ ನಿಂತಿರು.ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣಿ ಶ್ಯಾಮ್ ಪ್ರಸಾದ ಮುಖರ್ಜಿ ಮತ್ತು ಆ ಟ್ರೀಟ್ ಮೆಂಟ್ ಸೊಸೈಟಿ ನಜ್ರುಲ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಿಳಾರನ್ನು ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಮೊದಲು ಲಂಡನ್ ಗೆ ಹಾಗು ವಿಯೆನ್ನಾಗೆ ಕಳಿಸಿತು. ಪರೀಕ್ಷೆ ನಂತರ ವೈದ್ಯರು ಇವರಿಗೆ ಪೂರ್ಣ ಆರೈಕೆ ದೊರಕಿಲ್ಲ ಎಂದರು.ವಿಯೆನ್ನಾದಲ್ಲಿನ ಡಾ.ಹಾನ್ಸ್ ಹಾಫ್ ಓರ್ವ ನರರೋಗ ತಜ್ಞರು ತಪಾಸಣೆ ನಡೆಸಿ ನಜ್ರುಲ್ ಪಿಕ್ಸ್ ರೋಗಕ್ಕೆ (ತೀವ್ರತರ ಜ್ಞಾಪಕ ಶಕ್ತಿ ಕಳೆದ ಸ್ಥಿತಿ)ತುತ್ತಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಅವರ ಈ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಗುಣಪಡಿಸಲಾಗದೆಂದಾಗ ಅವರು 1953 ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ 15 ರಂದು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾಗೆ ವಾಪಸ್ಸಾದರು. ನಂತರ 1962 ಜೂನ್ 30 ರಂದು ಪತ್ನಿ ಪ್ರಮಿಲಾ ನಿಧನರಾದರು.ನಜ್ರುಲ್ ತೀವ್ರ ನಿಗಾ ಘಟಕದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯಬೇಕಾಯಿತು. ಮುಂದೆ ಹೊಸ ಬಾಂಗ್ಲಾ ದೇಶ 1972 ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದಾಗ ಅವರನ್ನು ಢಾಕಾಗೆ ಕಳಿಸಿ ನಾವು ಅವರಿಗೆ ನಾಗರಿಕತ್ವ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸುತ್ತೇವೆ ಎಂದುಭಾರತ ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಮನವಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಎಷ್ಟೇ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಮತ್ತು ಕಾಳಜಿ ತೋರಿದರೂ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಶಾರೀರಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸುಧಾರಣೆ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಕಿರಿಯ ಪುತ್ರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಗಿಟಾರು ವಾದಕ ಕಾಜಿ ಅನಿರುದ್ದ 1974 ರಲ್ಲಿ ಮರಣವನ್ನಪ್ಪಿದ.ನಂತರ ತಮ್ಮ ಸುದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ನಂತರ 1976 ಆಗಷ್ಟ್ 29 ರಂದು ನಿಧನರಾದರು. ಅವರ ಇಚ್ಚೆ ಪ್ರಕಾರ ಅವರನ್ನು ಯುನ್ವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಢಾಕಾದ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ನಲ್ಲಿನ ಮಸೀದೆಯಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾವಿರಾರು ಜನರು ಅವರ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು.ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿ ಎರಡು ದಿನಗಳ ಶೋಕಾಚರಣೆ ಮಾಡಲಾಯಿತುಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ಅವರ ಗೌರವಾರ್ಥ ಎರಡು ನಿಮಿಷಗಳ ಮೌನ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಮರ್ಶೆ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಕಾವ್ಯವು ಮನಕ್ಕೊಪ್ಪುವ ಶೈಲಿಯನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದೆಯಲ್ಲದೇ ತಮ್ಮ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಜನರಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲು ಅವರು ಹಲವು ಭಾವಾನಾತ್ಮಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಯಾವುದೇ ಸಂಘಟನೆ ಅಥವಾ ಯಾರ ಮುಲಾಜಿಗೋ ಬಲಿಯಾಗಿ ಬರೆದವರಲ್ಲ.ಅದನ್ನು ಯಾವತ್ತೂ ಅವರು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತಂದುಕೊಂಡ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿಲ್ಲ. ಅವರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಕೂಡಿವೆ ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದರೂ ಅದರಲ್ಲಿನ ಭಾವನೆಗಳು ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ತಲುಪುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನು ತುಂಬುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಮಾತ್ರ ಎಲ್ಲರೂ ಒಪ್ಪುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದೇವರಿಗೇ ಸವಾಲು ಹಾಕುವ ಅಂಶಗಳಿದ್ದರೂ ಅವರೊಳಗೊಬ್ಬ ವಿನಯವಂತ ಭಕ್ತ ಆ ದೇವರನ್ನು ನೆನೆಯುತ್ತಿದ್ದ. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ ಒರಟುತನ ಕಂಡರೂ ಅವರನ್ನು ಟ್ಯಾಗೋರ್ ರ ನಯನಾಜೂಕಿನ ಕಾವ್ಯದ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರತಿದ್ವಂದ್ವವಾದವುಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ತಮ್ಮ ಕವಿತೆಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪರ್ಸಿಯನ್ ಬಳಸಿದ್ದರ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವು ವಿವಾದಗಳಿವೆ,ಆದರೆ ಇದು ಆತನ ಕೃತಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರು ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಬರೆದ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ.ಅದರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಪನೆ,ಉತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಯುವ ಓದುಗರಿಗೆ ಉಲ್ಲಾಸ ನೀಡುವ ಅವರ ಸರಳತೆ ಅಲ್ಲಿದೆ. ನಜ್ರುಲ್ ರನ್ನು ಅವರ ಜಾತ್ಯತೀತ ನಡೆಗಾಗಿ ಸ್ಮರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಮ್ಮ ಕಾದಂಬರಿ ಮೃತ್ಯುಕುಂಡ್ ದಲ್ಲಿ ಅವರು ಬೆಂಗಾಲಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಬೆಂಗಾಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅವರು ಜನಪದೀಯ ಶಬ್ದಭಂಡಾರವನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸಿಕಲ್ ಅಂಡ್ ಹ್ಯಾಮರ್ ನ್ನು ತಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ.ಭಾರತದ ಯಾವುದೇ ಪತ್ರಿಕೆ ಈ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಮುದ್ರಿಸುವ ಮುಂಚೆ ಇದನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಹೊಸ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನವೀನ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಆಲೋಚನೆಗಳ ಸರಣಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ ಬೆಂಗಾಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಕಲೆಗಳಂತಹವುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು "ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವ"ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.ಅದರ ಹಳೆಯ ಕಾಲದ ಕೂಪದಿಂದ ಜನರು ಹೊರಬರುವಂತೆ ಅವರು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಜ್ರುಲ್ ಅವರಿಗೆ ಬೆಂಗಾಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಗೌರವ ಜಗತ್ತರಿನಿ ಸುವರ್ಣ ಪದಕವನ್ನು 1945 ರಲ್ಲಿ ಯುನ್ವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ ನೀಡಿದೆ.ಅದೇ ರೀತಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾದ ಪದ್ಮ ಭೂಷಣವನ್ನು 1960 ರಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಕೂಡ ಅವರಿಗೆ "ರಾಷ್ಟ್ರ ಕವಿ"ಎಂಬ ಸಮ್ಮಾನ ನೀಡಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಸರ್ಕಾರವು ಎಕುಶೆಯ್ ಪದಕವನ್ನು ನೀಡಿ ಪುರಸ್ಕರಿಸಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಯುನ್ವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ಢಾಕಾವು ಅವರಿಗೆ ಡಿ.ಲಿಟ್ಟ್ ನೀಡಿದೆ. ಭಾರತ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿನ ಕಲಿಕಾ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಅವರ ಸ್ಮರಣಾರಾರ್ಥ ಆರಂಭಗೊಂಡು ಅವರ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿವೆ. ಅವರ ಹೆಸರಿನ ನಜ್ರುಲ್ ಎಂಡೊಮೆಂಟ್ ಎಂಬ ದತ್ತಿ ನಿಧಿಯು ಹಲವು ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ.ಅವರ ವಿಚಾರಧಾರೆ ಮತ್ತು ವಿಕಾಸದ ತತ್ವಗಳ ನೆನಪಿಗೆ ಅವುಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ಕ್ರಮಗಳಿಗೂ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ್ ನಜ್ರುಲ್ ಸೇನಾ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿದೆ.ಇದು ದೇಶಾದ್ಯಂತದ ಮಕ್ಕಳ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಿದೆ. ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ:- ಹೆಸರಾಂತ ನಜ್ರುಲ್ ಸಂಗೀತ ಹಾಡುಗಾರರು ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ನಜ್ರುಲ್ ಅವರ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡುವ ಗಾಯಕ ಕಲಾವಿದರ ಪಟ್ಟಿ:- 1) ನಿಲುಫರ್ ಯಾಸ್ಮಿನ್ (ದಿವಂಗತ) 2) ಖೈರುಲ್ ಅನಮ್ ಶಕಿಲ್ 3) ಅಂಜಲಿ ಮುಖರ್ಜೀ 4) Mh ರಫಿ 5) ಫಿರೊಜಾ ಬೇಗಮ್ 6) ಸಬಿಹಾ ಮಹಮುದ್ 7) ಸುಜನಾ ಅನ್ಸಾರ್ 8) ಫತೆಮಾ ತುಜ್ ಜೊಹ್ರಾ 9) ಕನಕ ಚಾಪಾ 10) ಅನುಪ್ ಘೋಷಾಲ್ 11) ಫೆರೊದಸ್ ಆರಾ 12) ಶಾಹಿನ್ ಸಮದ್ 13) ಮನೊಬೆಂದ್ರ ಮುಖರ್ಜೀ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಕರುಣಾಮಯ ಗೋಸ್ವಾಮಿi,ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್: ಎ ಬಯಾಗ್ರಫಿ ,(ನಜ್ರುಲ್ ಇನ್ ಸ್ಟಿಟ್ಯುಟ್; ಢಾಕಾ, 1996) ರಫಿಕುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್,ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್: ಎ ನಿವ್ ಆಂಥೊಲಾಜಿ ,(ಬಾಂಗ್ಲಾ ಅಕಾಡಮಿ ;ಢಾಕಾ,1990) ಬಸುಧಾ ಚಕ್ರವರ್ತಿ, ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ , (ನ್ಯಾಶನಲ್ ಬುಕ್ ಟ್ರಸ್ಟ್; ನಿವ್ ದೆಹಲಿ, 1968) ಅಬ್ದುಲ್ ಹಕೀಮ್,ದಿ ಫಿಯರಿ ಲೈಯರೆ ಆಫ್ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ,(ಬಾಂಗ್ಲಾ ಅಕಾಡಮಿ, ಢಾಕಾ,1974) ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ನಜ್ರುಲ್ ಕವಿತೆಗಳ ಗಾಯನ ಬಾಂಗ್ಲಾಪಿಡಿಯಾ:ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್, ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಪುಟ ನಜ್ರುಲ್ ಗೀತಿ-ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ರ ಹಾಡುಗಳು ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳು 20ನೇ-ಶತಮಾನದ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿಗಳು ಬೆಂಗಾಲಿ ಕವಿಗಳು ಬಂಗಾಳಿ ಬರಹಗಾರರು ಬೆಂಗಾಲಿ ಗಾಯಕರು ಬಾಂಗ್ಲಾ ದೇಶೀ ಕವಿಗಳು ಬಂಗಾಳಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಬೆಂಗಾಲಿ ಸಂಗೀತ ಭಾರತೀಯ ಕವಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮದ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಕವಿಗಳು ಕೋಲ್ಕತಾದ ಜನರು ಬರ್ಧಮಾನ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜನರು 1986ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು 1910 ಮರಣ ಹಿಸ್ಟಾರಿಯನ್ಸ್ ಆಫ್ ಫಿಲಾಸಫಿ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕೃತರು ಬೆಂಗಾಲ್ ಸಾರಸ್ವತ ಲೋಕದ ಕಲಾವಿದರ ಸಂಘಟನೆ ಕವಿಗಳು ಕ್ರಾಂತಿಗಳು

avara tatvaśāstrīya kṛtigaḻigāgi, kèḻagina māhiti pèṭṭigè vīkṣisi. kāji najrul islām ( kāji nòjrul islām ) (25 me 1899–27 āgasṭ 1976) ivaròbba bèṃgāḻi kavi, saṃgītagāra mattu krāṃtikārī vyaktiyāgiddaru.avaru ugra balapaṃthīya phyāsisam virudda mattu tuḻitakkòḻagādavara baggè kāḻaji toruva tatvada pravartakarāgiddaru.avaròbba diṭṭa horāṭada kavi hṛdayadavarāgiddaru. avara kāvya mattu rāṣṭrīyatèya caṭuvaṭikègaḻigāgi avarigè janapriya hèsarāda bidròhi kòbi (krāṃtikāri kavi) èṃba upanāma nīḍalāgittu. avara bṛhat pramāṇada sāhityaka barèhadiṃdāgi avaru jīvamānaviḍī māḍida sādhanègāgi avarannu bāṃglādeśada rāṣṭrīya kavi èṃdu adhikṛtavāgi gurutisalāguttittu.bhāratadalli avara jñāpakārtha caṭuvaṭikègaḻū naḍèyuttavè. baḍa muslim kuṭuṃbadalli janisida najrul āraṃbhadalli dhārmika śikṣaṇa paḍèdu masīdèyalli myusiyèn mahammadīya ghoṣakanāgi sthaḻīya masīdiyalli kèlasa māḍuttiddaru. avaru raṃga tarabeti śikṣaṇadalli kāvya,nāṭaka mattu sāhityada baggè kalitukòṃḍaru. briṭiś iṃḍiyan ārmiyalli kèla kāla sevè māḍida najrul kòlkattādalli patrakartanāgi nèlèyādaru.(āvāga idu kalkattā āgittu) avaru bhāratadallina briṭiś rāj vannu virodhisidarallade tamma kavi-kāvyadiṃda krāṃtiyannu bhodisidaru.udāharaṇègè "bidròhi"(di rèbèl)mattu "bhaṃgār gān (di sāṃg āph ḍisṭrakṣan-vināśada hāḍu)adallade avarade āda prakaṭanè "dhūmaketu" (di kāmèṭ)avara nèravigiddavu. bhāratada svātaṃtrya caḻavaḻiyallina avara bhāvodrekita kāryacaṭuvaṭikè briṭiś sarkāra avarannu sèrèmanègè aṭṭitu. avaru sèrèmanèyalliddāga "rājbaṃdir jabanbaṃdi" (ḍipòjiśan āph pòliṭikal prijanar) èṃba kṛti racisidaru. bhārata bahujanara śoṣaṇè-bavaṇègaḻa baggè barèda najrul avara uddārakkāgi śramisida vyaktiyāgiddārè. najrul avara barèhagaḻu prīti,svātaṃtrya mattu krāṃtiya baggè vivarisivè;avaru èllā tarahada matāṃdhatèyannu virodhisiddārè.avallade dhārmika mattu liṃga tāratamyavannū virodhisiddārè. avara jīvanaduddakkū najrul saṇṇa kathègaḻu,kādaṃbarigaḻu mattu prabhaṃdhagaḻannu barèdiddarū tamma janapriya kavitègaḻigāgi prasiddarāgiddārè.adallade nūtanavāgi bèṃgāḻi ghajal gaḻa pravartakarènisiddārè. najrul tammade āda 4,000 hāḍugaḻigè saṃgīta saṃyojisiddārè.(idaralli grāmòphòn rèkārḍs gaḻū serivè)ivugaḻa saṃgrahakkè najrul gīti (najrul hāḍugaḻu)ènnalāguttadè,avu iṃdu èllèḍèyū prakhyātavāgivè. avaru tamma 43 nèya vayassinalli anāmika khāyilèyòṃdariṃda baḻalidāga adariṃda avara dhvani mattu jñāpaka śakti kuṃdidavu. adannu bahutekaru briṭiś sarkāravu avarigè nidhānavāgi viṣa uṇisidè èṃdu heḻuttiddaru. ī kāyilè avara ārogya kṣīṇisalu kāraṇavāyitallade anivāryavāgi avaru halavu varṣagaḻa kāla òṃṭi baduku sāgisabekāyitu. bāṃglādeśa sarkārada āmaṃtraṇada merègè najrul mattu avara kuṭuṃbavu 1972 ralli nālku varṣagaḻa anaṃtara ḍhākāgè sthaḻāṃtaravāyitu. āraṃbhika jīvana kāji najrul avaru baṃgāḻada burdvān jillèya curuliyā grāmadalli janisidaru.(adīga bhāratada paścima baṃgāḻa rājyadallidè.) avaru prabala tālukubāra muslim kuṃṭuṃbadalli mūrugaṃḍumakkaḻu ibbaru hèṇṇu makkaḻalli èraḍaneyarāgi janisidaru najrul avara taṃdè kāji phakīr ahmad òbba imām alladè sthaḻīya masīdèya aḍaḻita mattu samādhi sthaḻagaḻa ustuvāri vahisiddaru. najrul avara tāyi jiṃdā khātuna. najrul gè ibbaru sahodararu kāji āli husen hāgu ummè kulsu èṃba hèsarina orva sodari iddaru. avarannu duḥkhu miyā (viṣādada manuṣya) èṃdu saṃkṣipta nāmadiṃda karèyalāguttittu.najrul, sthaḻīya masīdè naḍèsuttidda dhārmika śālè maktab gè hoguttiddaru.alli avaru kurān mattu adara sāhityavannu islāmik tatvaśāstravannu allade gadyada bhāgagaḻannu adhyayana māḍidaru. avara taṃdèya sāvina naṃtara 1908 ralli avara kuṭuṃbavu bahaḻaṣṭu tòṃdarègīḍāgittu. tamma èḻè vayassinalli hattanèya varṣadalli najrul tamma taṃdè sthānadalli masīdèyalli kèlasa māḍalu prāraṃbhisidaru.adaròṃdigè tamma kuṭuṃbadavarigè sahāyakarāgi kèlasa māḍalu āraṃbha māḍabekāyitu. naṃtara mujèyin āgi masīdèyalli kèlasa māḍi athān mattu janaranna prārthanègè karèyuva kèlasa māḍuttiddaru. janapada nāṭaka raṃgadèḍègina ākarṣaṇèyiṃdāgi najrula lèṭò aṃdarè paurāṇika nāṭakagaḻa (saṃcāri taṃḍadòṃdigè seridaru).idannu avara saṃbhaṃdhi bajlè karīm naḍèsuttiddaru. avaròṃdigè kèlasa māḍuttā abhinayadalli tòḍagi adaròṃdige hāḍu-kavitègaḻannu nāṭaka mattu saṃgīta goṣṭigaḻannu naḍèsalāraṃbhisiddaru. najrul avaru ī kèlasada anubhavada mūlaka baṃgāḻi mattu saṃskṛta sāhitya mattu hiṃdū dharma graṃthagaḻāda purāṇagaḻa baggèyū kaliyalāraṃbhisidaru. āga ī kiriya kavi tanna nāṭaka guṃpigāgi halavu kavitègaḻannu racisida.adaralli "cāsar sān("raitana katè"), "śakunibādh" ("raṇahaddugaḻa hatyè"),"rājā yudhiṣṭar sān("āga rājanāgidda yudhiṣṭar "),na katè "dātā karṇa" ("dānaśūra karṇa "),"akbar bādaśāh" ("cakravarti akbar "),"kavi kāḻidās" ("kavi kāḻidāsa "), "vidyābhutum" ("jāṇa gūbè"), mattu "rajaputrar sān" ("mahārājanòbbana kathè"), 1910 ralli ī taṃḍa tòrèdu rāṇigaṃj siyarsòlè rāj skūl gè praveśa paḍèdukòṃḍaru.naṃtara mātrun haiskūl iṃglīṣ skūl gè baṃdu allina mukhyādhyāpaka kumudraṃjan mallik avara mārgadarśanadalli kaliyalāraṃbhisidaru. śālā śulka bharisalāgade najrul śālè biṭṭu kaviyāls èṃba mattòṃdu guṃpannu serikòṃḍaru. naṃtara asònsal nagaradallina kriściyan railvè gārḍ òbbara manèyalli aḍigèyavanāgi seri allina bekari mattu cahā aṃgaḍiyalli kèlasa māḍalāraṃbhisidaru. āga 1914 ralli najrul darirām pur skūl nalli adhyayana māḍidaru.(sadya adu mimènsiṃg jillèya triśāl nalli jatiyā kābi kāji najrul islām yunvarsiṭi ènisidè.) najrul adhyayana māḍida innitara viṣayagaḻèṃdarè bèṃgāli, saṃskṛta, arabik, parsiyan sāhitya mattu śāstrīya saṃgīta ityādigaḻannu kalisuva guruvarga avara pratibhèyannu mècci kòṃḍāḍuvaṃtaha adhyayana avaradāgittu. najrul X vargada varègū kalitarū mèṭrikyuleśan na prāthamika parīkṣègè hājarāguvudāgalilla.adara badaligè bhārata sainya ilākhèyalli 1917 ra sumārigè tamma hadinèṃṭanèya vayassinalle dākhalādaru. avaru briṭiś sainya seralu èraḍu kāraṇagaḻiddavu:òṃdu tamma yauvanada hummasinalli hòsadannu kaliyabekèṃba utkaṭa icchè, èraḍanèyadu rājakīya valayadallina agatyavannu avaru kaṃḍiddaru. āgina 49 nèya bèṃgāl rèjimèṃṭ gè seridda avarannu karāciyallina kaṃṭon mèṃṭ gè nemaka māḍalāyitu.avaru alli tamma mòdala gadya mattu padyagaḻannu barèdaru. āgāga aṃtaha yudda saṃdarbhada kriyā caṭuvaṭikègaḻannu anubhavisadiddarū avaru havildār , huddègè baḍti paḍèdaru.tamma baṭāliyan gè kvārṭar māsṭar.āgi sevè sallisidaru. ī saṃdarbhadalli najrul vyāpakavāgi oduva havyāsa bèḻèsikòṃḍaru, rabīṃdra nātha ṭyāgòr mattu śarat caṃdra caṭṭopādhyāya, allade parsiyan kavigaḻāda hjaphèj,rumi mattu òmar khayyām avarugaḻa barahadiṃda gāḍhavāgi prabhāvitarādaru. avaru rèjimèṃṭanallidda paṃjābi maulvi avara saṃgīta mattu sāhityada abhiruciyiṃda ākarṣitarādaru. avara mòdala gadya "bauṃdular ātmakahini"(alèmāriya baduku)idu me 1919 ralli prakaṭavāyitu. avara kavitè "mukti" (phrīḍam)nnu "bāṃglā musalmān sāhitya patrikā"prakaṭisitu.(bèṃgāli muslim miliṭarari jarnal) krāṃtikāri kavi najrul 1920 ralli sainya tòrèdu kalkattādalli nèlèyādaru.āga adu bhāratada sāṃskṛtika rājadhāni ènisittu.(adannu 1911 ralli rājakīyavāgi rājya rājadhāniyannāgisalāyitu) avaru "bāṃgiyā musalmān sāhitya samiti"gè sibbaṃdiyādaru.(bèṃgāli muslim liṭarari sòsaiṭi")allade allina 32 kālej sṭrīṭ nalli tamma sahodyogigaḻòṃdigè vāsavādaru. avaru tamma mòdala kādaṃbari "baṃdhan-harā"(saṃkolèyiṃda mukti)yannu 1920 ralli adara naṃtara satata eḻu varṣagaḻa kāla sāhityada melè kèlasa māḍisidaru. avara mòdala kavana saṃkalanagaḻèṃdarè "bòdhān","śat-il-arab","khèyā-parèr tarani" mattu "bādal pratèr śarāb" mattu ivugaḻigāgi halavu mèccugègaḻannu avaru paḍèdiddaru. ī sāhityada sòsaiṭiyòṃdigè kèlasa māḍuvāga aneka yuva muslim barèhagāraròṃdigè najrul avara nikaṭa saṃparka bèḻèyitu.adaralli mòhammad mòjāmmèl hak, aphjulul hak, kāji abdul vādub mattu muhammad śāhisullā ityādi avaru kalkattāda barèhagārara klab gaḻigè niyamitavāgi bheṭi nīḍuttiddaru.adaralli pratibhāvaṃta kavigaḻu mattu vidvāṃsara sāṃgatya dòrakitu.adarallū gajeṃdra aḍā mattu bhāratīya aḍā pramukharāgiddaru. najrul 1921 ra akṭobaralli śāṃtiniketanakkè muhammad śāhidullāròṃdigè tèraḻi rabīṃdranāth ṭyāgòr rannu bheṭi māḍidaru. halavu bhinābhiprāyagaḻiddarū najrul ṭyāgòr rannu tamma sāhityada guru èṃdu heḻuttiddarallade bahudinagaḻa kāla avaròṃdigè nikaṭavāgiddaru. najrul 1921 ralli nargis ròṃdigè vivāhavādaru.nargis daulat purada kòmillādallina prasidda muslim prakāśa ali akbar khān avara saṃbhaṃdhiyāgiddaru. ādarè jūn 18,1921-ra dina ali akbar khān avaru bahiraṃgavāgiye maduvè anaṃtara najrul daulat puradalliye irabekèṃdu kaḍḍāya vidhisidāga avaru ade kṣaṇa alliṃda hòraṭaru. najrul avaru 1922 ralli prakaṭisida "bidròhi" atyaṃta janapriya kṛtiyāyitu.bhāratada sāhitya kṣetradalliyū idara mèccugè vyaktavāyitu.avara kathāhaṃdaravu caḻavaḻiya uttejanakkè kāraṇavāyitu:. nānu usiru biḍalāgada duḥkhavènisiddenè, mòdala hasta sparśadiṃdale naḍuka uṃṭu māḍuvaṃtaha sthitigè talupiddenè, nānu avaḻa mòdala muttina mèdu sparṣavannu kaddiddenè. nānu avaḻa noṭadallina alpakālīna musukinallina gocaratè nanagāgidè. nānu avaḻa niraṃtara rahasyavāda noṭava apekṣisuttenè... ... nānu bhūmiya èdèyiṃda hòtti uriyuttiruva jvālāmukhiyaṃtiddenè, nānu araṇyadòḻagina kāḍgiccāgiddenè, nānu narakada huccu hòḻèyaṃtè kopāviṣṭanāgiddenè! nānu ī guḍugu-miṃcina rèkkègaḻa melè saṃtoṣadiṃda hāruttiddenè mattu adannu anubhavisuttiddenè, nānu ī jipuṇatana mattu bhayavannu allalli cèllāpilliyāgisuvènu, nānu ī bhūmiya melina astitvadalliruva viśvakke bhūkaṃpavannuṃṭu māḍaballènu! “(8 nèya padyada nuḍi)” nānu sāvirada niraṃtara,ciranūtana krāṃtikāri, nānu viśvagiṃtalū melmaṭṭadalli nanna talè èttaballènu, èttara,innaṣṭu èttarakkeri mattu ekāṃgiyāgi meleruttenè! “(kònèya nuḍi)”(kabīr caudhariyavariṃda iṃgliṣ anuvāda ) "bijli" (siḍilu )èṃba hèsarina patrikèyannu krāṃtikāri bhāṣè baḻasi adannu asahakāra caḻavaḻigè pūrakavāguvaṃtè prakaṭisalāguttittu.-mòdala bārigè rāṣṭrīya āṃdola nāgarika asahakāravannu briṭiś kānūnannu virodhisalu māḍalāyitu. najrul vividha śaktigaḻa balavannu èḻè-èḻèyāgi biḍisiddārè.ī krāṃtiyòṃdigè allèlla uttama kāydiṭṭa abhivṛddhiparatè allade bhāvanātmaka abhiprāyagaḻigè avaru muṃdādaru. najrul "pralayollāsa ("sukhabhrāṃtiya nāśa")mattu avara mòdala kavitègaḻa saṃgraha "agnivīṇā"(lirè āph phaiyar)vannu 1922 ralli hòrataṃdāga adèllèḍèyū accari mūḍisuvaṃtè janapriyavādavu. avaru tamma mòdala saṇṇa kathègaḻa saṃgraha "byāthar dān"(duḥkhada deṇigè")mattu "yugbāni"idu prabhaṃdhagaḻa saṃgrahavāgidè. | krāṃtikāri najrul tamma mòdala dvaisāptāhika "dūm ketu" (kāmèṭ )vannu āgaṣṭ 12.1922 ralli āraṃbhisidaru. avaru "krāṃtikāri kavi" najrul èṃdu hèsarādaru.adallade briṭiś adhikāriśāhiya saṃśayātmaka kaṇṇigū guriyādaru. "dhūmaketu"vinalli sèpṭèṃbar 1922 ralli prakaṭavāda rājakīya kavitèyòṃdariṃda avara patrikā kaceri melè pòlīs dāḻi naḍèyitu. āga baṃdhanakkòḻagāda najrul nyāyālayadalli atyaṃta dīrghavāda manaviyannu māḍidaru. nānu rāṣṭradrohi èṃba āpādanègòḻagāgiddenè. adakkāgi nannannu sèrèmanè vāsakkè taḻḻalāgidè. òṃdèḍè ī briṭiś āḍaḻita innòṃdèḍè ī dhūmaketuvina jvālègaḻu. òṃdèḍè rājanādarè innòṃdèḍè satyada anveṣaṇèyalliruva nyāyada maulya. nanagāgi manavi māḍuvavarèṃdarè rājara rāja,èllā nyāyamūrtigaḻa nyāyamūrti,ade satyada devatè,jīvaṃta devaru mātra... ātana kānūnugaḻu mānava kulada sārvatrikavāda satyavannu kāṇuttavè. avèllarigū mattu sārvakālika sarvatra devariṃda mātra ivè. rājanu vināśagòḻḻuva jīvigaḻiṃda bèṃbala paḍèdiddānè;ādarè nānu sanātana mattu svataṃtra jīvigaḻannu āśrayisuttenè. nānòbba kavi, devariṃda kaḻisalpaṭṭiddenè;abhivyaktisalāgadavara,yāva kāladallū agocaravādara gocaratèyannu citrisuttenè. devaru òbbane kaviya dhvani mūlaka mātra ālisuttānè... nanna dhvaniyu satyada mādhyama,devara saṃdeśa... nānu ā sanātana svayaṃ-sākṣibhūta satyavāgiddenè,èṃdigū satyada pūraka salakaraṇèyāgi nānu ā saṃdeśavannu ravānisuttenè. nānu devara kaiyalliruva salakaraṇè. ī salakaraṇè muriduhogadu,ādarè ī devara kaiyallina salakaraṇè muṭṭuvavaru? avarannu 1923 ra epril 14 raṃdu alipūr jailiniṃda kòlkattāda hūgli jailigè sthaḻāṃtarisalāyitu.briṭiś jailu mukhyādhikāriya durvartanèya nirlakṣa dhoraṇè khaṃḍisi 40-dinagaḻa kāla avaru upavāsa māḍidaru. najrul sumāru òṃdu tiṃgaḻa naṃtara upavāsa biṭṭaru,naṃtara ḍisèṃbar 1923ralli jailiniṃda biḍugaḍèyāyitu. tamma sudīrgha baṃdhanada avadhiyalli asaṃkhyāta kavitègaḻu mattu hāḍugaḻannu barèdaru.adaralli kèlavannu 1920 ralli briṭiś adhikārigaḻu niṣedhisidaru. kāji najrul khilāphat horāṭavannu adòṃdu ṭòḻḻāda,dhārmika mūlabhūtavāditva èṃdu ṭīkisidaru. najrul avara abhivyaktiya maṭṭa kaṭhiṇa sāṃpradāyikayāgi rājakīya mattu dhārmikatèya hèsaru paḍèyitu. najrul bhāratīya rāṣṭrīya kāṃgrès nnū ṭīkisi briṭiś sāmrājyadiṃda saṃpūrṇa svarājya paḍèyalu yatnisuttilla èṃdu khaṃḍisidaru. briṭiś āḍaḻitada virudda janarannu avaru pracodisidaru.allade bèṃgāl rājya ghaṭakada kāṃgrès gè serpaḍèyādaru. adallade śramil prajā svarāj daḻada saṃghaṭanègè najrul nèravādaru.idu rāṣṭrīya svātaṃtryakkè baddavāgittallade bahusaṃkhyāta raitara sevègāgi adu muḍupāyitu. najrul avaru ḍisèṃbar 16,1925 ralli "lāṃgal"èṃba sāptāhikavannu tāve āraṃbhisi adakkè mukhya saṃpādakarādaru. ī "lāṃgal"śramika prajā svarāj daḻada mukhavāṇiyāgittu. najrul 1921 ralli kòmillāgè bheṭi nīḍidāga orva hiṃdu mahiḻè pramīḻā devi èṃbuvavarannu bheṭiyāgi avara premapāśakkè siluki epril 25,1924 ralli vivāhavādaru. pramiḻā brahmò samājakkè seridavarāgiddaru,ī samājavu ākè muslim nòṃdigè vivāhavādadannu khaṃḍisitu. ade rīti najrul kūḍā tamma muslim samājadiṃda khaṃḍanègòḻagādaru.avara vṛtti mattu vaiyaktika jīvanada melè èraḍū kaḍègaḻiṃdalū ṭīkā prahāra naḍèyitu.idu sāmājika mattu dhārmika gòṃdalakkè kāraṇavāgi asahanègè kāraṇavāyitu. iṃtaha vivādagaḻiddarū najrul avara "krāṃtikāri kavi" ya kāryagaḻa hèccaḻa hāgu janapriyatè hèccāguttā naḍèyitu. asahanīya horāṭagaḻu,ādarū nānòbba dòḍḍa baṃḍāyagāra, nānu nanagè biḍuvu dòrètāga śāṃtavāgi viśramisuttenè. ī mukta ākāśa mattu gāḻimukta parisaradalli śoṣitara naraḻuva dhvani keḻuttadè. yāvāga yudda bhūmigaḻu ī raktasikta kalè bhāgagaḻannu hogalāḍisuttavèyo ī horāṭagaḻalli baḻaliddenè nānu śāṃtavāgi viśramisale ī bṛhat baṃḍāyagāra. dòḍḍa pramāṇada saṃgīta tamma patni hāgu kiriya putra bul bul jòtè 1926 ralli kṛṣṇānagaradalli nèlèyādaru. avara barèda hāḍu mattu kavitègaḻu kèḻavargada tuḻitakkòḻagāda janara spūrtiya saṃgītagaḻāgi nināda hòmmisidde "dòḍḍa saṃgīta"vāyitu. najrul sāmājika-ārthika mattu rājakīya vidhānagaḻannu sāmājika saṃkaṣṭagaḻa parihārakkāgi baḻasabekāguttadè èṃdu pratipādisidaru. avara daridrò (novu athavā baḍatana)kavana diṃda: o baḍatanave, devaru avasaradalli nannannu dòḍḍavanannāgisiddānè. devaru nannannu krist naṃtèye gauravisiddānè. ātana siṃhāsana pīṭhada mūlaka. devaru nanagè nīḍiddānè èllavannū bicciḍuva dhairya nīḍiddānè. nānu devarigè ṛṇiyāgiddenè nanna divāḻiyāda,barigaṇṇugaḻu harita nāligè. ninna śāpavu nanna vayòlin nannu kattiyāgi mārpaṭṭidè... nānu ninagè o saṃtane bhayānaka jvālèye nanna svargada niṣedhavannu nivārisiddānè. o nanna maguve nanna mudde nānu paramātmanigè òṃdu hani hālannū nīḍalārè nanage nanna nāne saṃbhramisuva hakkilla. baḍatanavu nanna manè bāgilalli aḻuttadè. nānu,nanna hèṃḍati mattu nanna magu kūḍā. yāru kòḻalūduttārè? avara samakālīnara prakāra avaròbba dòḍḍa sṛjanaśīlatèya nājūkina kaviyāgiddārè.mòdala bārigè najrul bèṃgāḻiyalli ghajal gaḻannu barèyalu āraṃbhisidaru. ā mūlaka parṣiyan‌ hāgū urdū sāhityada sāravannu baṃgāḻi bhāṣègè èraka hòydaru. najrul mòdala bārigè islām vannu bèṃgāḻiya sāṃpradāyika saṃgītadòṃdigè mukhyavāhinigè taṃda vyakti ènisiddārè. mòdala bārigè islāmik hāḍugaḻannu dhvanimudrisi vāṇijyada sparṣa nīḍiddārè.avara yaśasvi sāhasakkè halavu grāmòphon kaṃpanigaḻu adara mārāṭakkè muṃdè baṃdiddavu. hiṃdugaḻiṃda pramukhavāgidda bèṃgāḻi kalā prakāragaḻu muslimara praveśakkū avakāśa nīḍida vyakti najrul,adu avara prabhāvavèṃde heḻabekāgittu. najrul halavu bhaktipara saṃgīta racanègaḻannu māḍiddārè, śyām saṃgīt ,bhajan mattu kīrtan ,ityādigaḻannu hiṃdu bhakti saṃgītakkū kāṇikè sallisiddārè. najrul ra vicāradhārègaḻu avara vivāda mattu innitara viṣayagaḻannū mīriyū bhāratadādyaṃta janapriyavāgivè. najrul 1928 ralli gīta racanègāra,saṃyojaka mattu saṃgītagāranāgi hīs māsṭars vaiys na grām phon kaṃpaniyalli kèlasa āraṃbhisidaru. avaru barèda mattu saṃgīta saṃyojisida hāḍugaḻannu deśādyaṃtada reḍiyò keṃdragaḻalli prasāra māḍalāyitu. avaru bhāratīya brāḍ kāsṭiṃg kaṃpaniya paṭṭiyalli tamma hèsarannu dākhalisikòṃḍiddaru. najrul tamma siddāṃtadòṃdigè mahiḻèyavarigè samānavakāśa nīḍuttiddaru,innuḻidavaraṃtè kevala baṃḍāyagārarāgiralilla. ātana kavitè nāri yiṃda(mahiḻè): nānu bhedavannu kāṇuvudilla puruṣa mattu mahiḻè yāvude dòḍḍa athavā upakāra smaraṇèya sādhanèya lakṣaṇagaḻu avu ī jagadallivè adaralli ardhadaṣṭu mahiḻèyaraddāgidè. innuḻidaddu ardha puruṣaraddu (sajèd kamāl riṃda anuvāda) avara kāvyavu sudīrgha kālada anubhavavu puruṣa mattu mahiḻèyara naḍuvina saṃbhaṃdhavu òṃdu liṃgabhedavillade adara sthitisthāpakatvakkè sāmājika racanā vyūhakkè siddavāgabekāgidè: manuṣya uriyannu taṃdiddānè,sūryana śākhavannu ā dinavannu āta rūpisiddānè; strī èṃdarè śāṃta rātri,saṃtaisuva taṃgāḻi mattu suṃdara moḍa. manuṣya marabhūmiyaṃtaha-bāyārikè taṃdarè;strī jenina sihi kuḍisuttāḻè. manuṣya phalavattāda bhūmiyannu uḻuttānè,strī adaralli hacca hasirina bèḻè tègèyuttāḻè. manuṣya uḻuttānè,strī nīruṇisuttānè;bhūmi mattu nīru òṃdakkòṃdu miśraṇavannu māḍidāga adu cinnada bhattavannu nīḍuttadè. hīgè najrul avara kavitègaḻu èraḍū liṃgagaḻa prabala samabhāgitvavannu pratipādisuttavè. avaru iḍī samājavannu 'baraṃgāṇā ("veśyè") èṃba padyadalli ākèyannu "tāyi"èṃdu karèdu bècci bīḻisiddārè. najrul prakāra veśyè kūḍā orva manuṣya prāṇiye ivaḻe èṃtahade udātta manuṣyanigè mòlèyūḍisidavaḻāgiddāḻè.avaḻū kūḍā "tāyigaḻu mattu sahodariyaru"èṃballiddāḻè.iṃtavaru òṃde samājadiṃda bhedabhāvavannu anubhavisuttārè èṃba kaḻakaḻiyu najrul rallittu. yāru ninnannu, veśyè ènnuttārè tāyi? ninnèḍègè yāru ugiyuttārè? nīnu yāro kèlavariṃda rakta hīrikòḻḻalpaṭṭiddi sītè yaṃtè pavitra. .... apavitra tāyiya putra 'akrama saṃtāna' hāgèye ā maganū apavitra taṃdèya magane ("barāṃgānā" ("veśyè") sajèd kamāl riṃda anuvāda) najrul mahiḻèyara utthānakkè samarthakarādavaru.sāṃpradāyika mattu asāṃpradāyika mahiḻèyarannu tamma kavitègaḻalli varṇisiddārè. najrul hāḍugaḻa saṃgrahavannu najrul gīti ènnalāguttadè. dharmada pariśodhanè najrul avara tāyi 1928 ralli nidhanarādaru.adara bènnalle avara èraḍanèya putra siḍuburogakkè tuttāgi maruvarṣa mṛtapaṭṭa. avara mòdala putra kṛṣṇā mòhammada akālika maraṇavannappida. avara patni mattèraḍu makkaḻigè janma nīḍidaru.savyasāci 1928 ralli janisidarè anirudda 1931 ralli janisida.ādarè najrul bahaḻa dinagaḻa kāla putra śokadalli nalugidaru. naṃtara avara baṃḍāyavu sāmājika-dhārmika gahana vicāragaḻa parīkṣègè prāraṃbhisidaru. avara ī kṛtigaḻa islāmik bhakti paraṃparèyu innitara mukhyavāhinigaḻāda bèṃgāḻi janapada saṃgīta,dalli allade islāmik ācaraṇègaḻāda namāj (prārthanè), rojā (upavāsa), hajj (yātrè) mattu jhakāt (dāna) ityādigaḻannu paricayisidaru. avara samakālīnaru heḻuvaṃtè idu mahatvada sādhanèyāgiddu yākèṃdarè bèṃgāli muslim ru bhakti saṃgītada baggè aṣṭāgi ākarṣitarādavaralla. najrul avara bhakti saṃgītada sṛjanaśīlatèyu hiṃdu bhakti gītègaḻigū vistarisitu.śāma saṃgīt ,bhajan gaḻu mattu kīrtan gaḻu ,ivugaḻalli hiṃdu mattu islāmik dhārmika maulyagaḻū seriruttiddavu. najrul avara kāvya mattu hāḍugaḻu islām mattu hiṃdu siddāṃta-tatvagaḻannu pracurapaḍisidavu. èllā deśada mattu èllā kālada janaru òṭṭāgi barali. idòṃdu dòḍḍa mānavīyatèya saṃgamavāgali. avarannu òggaṭṭina kòḻalina nāda ālisalu biḍi. òbbane òbba nòṃdarū èllā hṛdayagaḻu samanāgi òṭṭāgi spaṃdisali. òbba vyakti apamānakkīḍādarè adu iḍī manukulakke nācikègeḍu,adu èllarigū avamāna! iṃdu sārvatrikavāda manuṣyana saṃkaṭa sthiti eruttā naḍèdidè. najrul kāvyavu śaktiya bhāvāveśa mattu sṛjanātmakatèyāgidè.idannu ādi rūpa śaktiya brāhmaṇ èṃdu gurutisalāguttadè. avaru halavu bhajan gaḻu , śyām saṃgīt ,agamānis mattu kīrtanègaḻa nnu barèdu adakkè saṃgīta saṃyojisiddārè. avaru halavāru bhakti gītègaḻannu śiva, devi lakṣmi mattu sarasvati devatègaḻa barèdiddārè.allade rādhā mattu kṛṣṇa ra anurāgada kuritu kavitègaḻannu racisiddārè. dharmadalli najrul matāṃdhatèyannu tīvravāgi virodhisuttārè,adu òṃdu rākṣasa pravṛtti mattu dharmarahitavādudèṃdu pratipādisuttārè. avaru tamma halavu kṛtigaḻalli mānava samānatèya kuritu prastāpisiddārè,kurān mattu pravādi muhammad avara jīvanavannu saiddāṃtika tatvagaḻa melè prastutavāgisiddārè. najrul rannu viliyam baṭlar īṭs gè holisalāguttè.yākèṃdarè muslim aitihāsika saṃketagaḻa baḻakègè vidhānagaḻa jārigè taṃda mòdala muslim kaviyāgiddārè.udāharaṇègè kāsim,ali, umar, kamal pāśā, anvar pāśā mattu pravādi muhammad.ityādi dhārmika atirekatè mattu mahiḻèyarannu anāgarika rītiyiṃda naḍèsikòḻḻuvavarannu avaru sahisalāraru.idu muslima mattu hiṃdu mūlabhūtavādigaḻalli kopa-khaṃḍanè tarisittu. najrul tamma dhārmika sauhārdatèyannu yuga bāni ya saṃpādakīyadalli 1920 ra sumārigè spaṣṭapaḍisiddārè. “bā sahodara hiṃdu! bā musalmān! bā baudda dharmadavanè! bā kriściyan! nāvèllā kaṭṭaḻègaḻannu mīri naḍèyoṇa,saṇṇatana,svārtha,suḻḻugaḻu ityādigaḻa tyajisi èllarannu sahodara èṃdu saṃbhodisoṇa. nāvinnu jagaḻāḍuvudu beḍa”. innòṃdu lekhana hiṃdu mussalmān idu ganabāni yalli sèpṭèṃbar 2, 192 ralli prakaṭavāgittu adaralli avaru- "nānu hiṃdu dharma mattu muslim rannu sahisuttenè ādarè (ī kūdalu,talè melè mattu gaḍḍa aṃdarè gaddada kèḻagè biḍuvudu nanagè iṣṭavāguvudilla.)idu vjaiyaktika pāvitryakkè saṃbhaṃdhisiddāgidè." kūdalu biḍuvudaṣṭe hiṃdu dharmavāgalāradu. idu paṃḍitara saṃketavāgirabahudu. ade rīti dāḍi biḍuvude islām alla,idu mòllāgaḻa saṃketavāgirabahudu. ī èllā kūdalèḻèyuva kèlasa ī èraḍū kūdalinavara kèlasavāgidè. iṃdina kadanavu kūḍā paṃḍit mattu mòllāgaḻa naḍuvè idèye hòratu hiṃdu muslim ra naḍuvè alla. yāvude pravādiyu hīgè heḻilla."nānu hiṃdugaḻigāgi baṃdiddenè,nānu muslim rāgi baṃdiddenè,nānu kriścanarigāgi baṃdiddenè." "nānu iḍī mānava kulakkāgi baṃdiddenè ,bèḻakinaṃtè" ādarè "kṛṣṇana bhaktaru "kṛṣṇa hiṃdugaḻigè mātra"ènnuttārè. muhammad (Sm)anuyāyigaḻu "muhammad (Sm)kevala muslim rigāgi". kriściyan anuyāyi krist namagāgi ènnuttānè" kṛṣṇā-muhammad-krista ivaru rāṣṭrīya āstiyāgiddārè. ī āstiye èlla tòṃdarègaḻa mūla berāgidè. janaru bèḻakigāgi jagaḻāḍuvudilla avaru danakarugaḻigāgi jagaḻāḍuttārè. najrul mānavīyatèya.kaṭṭā pratipādakarāgiddaru. avaru muslim ādarū tamma makkaḻigè hiṃdu-muslim hèsarugaḻannu iṭṭiddaru:kṛṣṇā mòhammad,ariṃdam khalèd (bul bul)kāji savyasāci mattu kāji anirudda. naṃtarada baduku mattu anārogya najrul 1933 ralli "māḍèrn varlḍ liṭarecar"èṃba prabhaṃdagaḻa saṃgrahavannu biḍugaḍè māḍidaru.adaralli vividha sāhityagaḻa śailigaḻu mattu siddāṃtagaḻannu viśleṣisidaru. avaru 1928 mattu 1935 ra naḍuvè 800 hāḍugaḻuḻḻa 10 saṃpuṭagaḻalli hāḍugaḻannu prakaṭisidaru,adaralli 600 hāḍugaḻu śāstrīya saṃgītada rāgagaḻa ādhāradallivè. bahuteka 100 janapada ādhārita,ivu kīrtanègaḻa naṃtara hèccinavāgivè.kèlavu aṃdarè 30 raṣṭu deśabhakti gītègaḻivè. avaru kòlkattāgè vāpassāda naṃtara 1941 ra varègè anārogya pīḍitarāguva varègū sumāru.2,600 kkiṃtalū hèccina hāḍugaḻannu barèdiddārè,adaralli kèlavu kaḻèdu hogivè. avaru hāḍugaḻu baul ,jhumur , saṃthāli janapada gītègaḻu, janapada athavā janapadīya hāḍugaḻāgivè.adaralli hāvāḍigaru , bhaitali mattu bhāyòviyā ivèllā hāḍugaḻu śudda janapadīya saṃyojanègaḻāgivè.ivugaḻalli kavi òṃdara sauṃdaryavannu innòṃdakkè vargāyisiddānè. najrul makkaḻigāgiyū hāḍugaḻannu barèdu prakaṭisiddārè. najrul ra ī yaśassu bhāratīya nāṭakaraṃgakkè mattu āga udayavāguttidda sinèmā udyamakkū karètaṃditu. avaru mòdala bārigè calanacitrakkāgi kèlasa māḍiddèṃdarè girīś caṃdra ghoṣ avara "bhakta dhruva"citrakkāgi 1934 ra sumārigè ènnalāguttadè. najrul idaralli nāradana pātra māḍiddārallade citra nirdeśana māḍiddārè. adakkāgi hāḍu racisi adakkāgi saṃgīta saṃyojisiddallade hinnalè gāyakarāgiyū kèlasa māḍiddārè. āga "vidyāpati"(jñānada adhipati) èṃba citra avara mudraṇa sāhitya kuritāgiddu 1936 ralli mudraṇa kaṃḍitu.aṣṭe allade ṭyāgor avara kādaṃbari gòrā ādhārita citrakkè avaru saṃgīta nirdeśakarāgiddaru. najrul sacin sèn guptāra kathādhārita nāṭaka "sirāj-ud-daulā"kkāgi hāḍu barèdu, saṃgīta nirdeśana māḍiddārè. najrul 1939 ralli kòlkattā reḍiyògāgi kèlasa māḍalāraṃbhisidaru.nirmāṇada hòṇè mattu keṃdrada saṃgīta kāryakrama prasāra kāryadalli tòḍagidaru. avaru saṃgītada melina vimarśè mattu viśleṣaṇègaḻa āraṃbhisidaru.udāharaṇègè "hārmòni" mattu "navarāga mālikā" ityādigaḻa nirmāṇa kaigèttikòṃḍaru. najrul bhairavi rāgadiṃda spūrti paḍèdu adakkāgi asaṃkhyāta hāḍugaḻannu barèdaru. najrul tamma kalāvidatanada samagratè kāydukòṃḍaru.tamma hāḍugaḻa saṃgraha uḻida èllā hāḍugaḻa saṃgraha hāgu avugaḻa uḻivigè kāraṇarādaru.kevala tammadavugaḻanne aḻavaḍisade innitara sāhityakkū hèccu mahatva nīḍiddaru. najrul avara patni 1939 ralli tīvra pārśvavāyuvigè tuttāgi avara sòṃṭada bhāga niśaktiyāgi tīvra tòṃdarègè silukidaru, tamma patniya śuśrūṣègāgi avaru tamma barèha-hāḍugaḻannu 400 rūpāyigaḻigè, grām phòn mudraṇagaḻannu òttè iḍabekāyitu. avaru 1940 ralli patrikodyamakkè maraḻidaru.dinapatrikè "nab yug"kkāgi (navayuga)avaru pradhāna saṃpādakarādaru.idannu prakhyāta bèṃgāli rājakāraṇi è.kè phajlul hak saṃsthāpisiddaru. .rabīṃdranātha ṭyāgoravara maraṇa āgaṣṭ 8,1941 rallādāga najrul tīvra nòṃdiddaru. avaru svayaṃ spūrtiyiṃda ravīṃdranāth ṭyāgor avara nènapigāgi èraḍu kavitègaḻannu barèdaru."rabiharā"(rabīṃdra rahita athavā rabi irada śūnya)ivu āl iṃḍiyā reḍiyòdalli prasāra kaṃḍavu. kèlave tiṃgaḻalli najrul nidhānavāgi anārogya pīḍitarāgi tamma mātina śaktiyanne kaḻèdukòṃḍaru. avara vartanègaḻu èrrābirriyādavu.duṃduvècca māḍalu āraṃbhisidaru.hīgè avaru ārthika muggaṭṭigè silukidaru. avara patni tāve anārogya pīḍitarāgiddarū patiya āraikèyalli niraṃtaravāgi tòḍagidaru. hegèyādarū najrul avara arogya dine dine kèḍalāraṃbhisitu.avaru tuṃbā baḻalidaru. avaru homiyòpati mattu āyurved auṣadhigaḻa cikitsè paḍèdarū adariṃda yāvude upaśamana dòrèyalilla.ādarè avara mānasika ārogyada kṣīṇatè hèccāgi avaru 1942 ralli mānasika ārogya āśramadhāmakkè seruvaṃtāyitu. alli nālku tiṃgaḻa cikitsè anaṃtara bhāratadalli śāṃta jīvanakkè mòrèhodaru. taruvāya 1952 ralli rāṃciyalliruva mānasika āspatrègè avarannu sthaḻāṃtara māḍalāyitu.. avara halavu abhimānigaḻa guṃpu tammòḻage "najrul ṭrīṭ mèṃṭ sòsaiṭi" èṃdu kaṭṭikòṃḍu avara nèravigè niṃtiru.bhāratada rājakāraṇi śyām prasāda mukharji mattu ā ṭrīṭ mèṃṭ sòsaiṭi najrul mattu pramiḻārannu cikitsègāgi mòdalu laṃḍan gè hāgu viyènnāgè kaḻisitu. parīkṣè naṃtara vaidyaru ivarigè pūrṇa āraikè dòrakilla èṃdaru.viyènnādallina ḍā.hāns hāph orva nararoga tajñaru tapāsaṇè naḍèsi najrul piks rogakkè (tīvratara jñāpaka śakti kaḻèda sthiti)tuttāgiddārèṃdu heḻidaru. avara ī sthitiyannu guṇapaḍisalāgadèṃdāga avaru 1953 ra ḍisèṃbar 15 raṃdu kòlkattāgè vāpassādaru. naṃtara 1962 jūn 30 raṃdu patni pramilā nidhanarādaru.najrul tīvra nigā ghaṭakadalli uḻiyabekāyitu. muṃdè hòsa bāṃglā deśa 1972 ralli svātaṃtrya paḍèdāga avarannu ḍhākāgè kaḻisi nāvu avarigè nāgarikatva nīḍi gauravisuttevè èṃdubhārata sarakārakkè manavi māḍalāyitu. èṣṭe cikitsè mattu kāḻaji toridarū najrul avara śārīrika mattu mānasika ārogya sudhāraṇè kāṇalilla. avara kiriya putra prakhyāta giṭāru vādaka kāji anirudda 1974 ralli maraṇavannappida.naṃtara tamma sudīrghāvadhiya anārogyada naṃtara 1976 āgaṣṭ 29 raṃdu nidhanarādaru. avara iccè prakāra avarannu yunvarsiṭi āph ḍhākāda kyāṃpas nallina masīdèyalli samādhi māḍalu tīrmānisalāyitu. sāvirāru janaru avara aṃtyakriyèyalli pālgòṃḍaru.bāṃglādeśadalli èraḍu dinagaḻa śokācaraṇè māḍalāyitubhāratada saṃsattinalli kūḍā avara gauravārtha èraḍu nimiṣagaḻa mauna ācarisalāyitu. vimarśè mattu paraṃparè najrul avara kāvyavu manakkòppuva śailiyannòḻagòṃḍidèyallade tamma bhāvanègaḻannu janarigè talupisalu avaru halavu bhāvānātmaka guṇalakṣaṇagaḻannu adaralli tuṃbiddārè. avaru yāvude saṃghaṭanè athavā yāra mulājigo baliyāgi barèdavaralla.adannu yāvattū avaru manassigè taṃdukòṃḍa udāharaṇègaḻilla. avara kṛtigaḻannu sāmānyavāgi ahaṃkāradiṃda kūḍivè èṃdu ṭīkisidarū adarallina bhāvanègaḻu èllarannū sūktavāgi taluputtavè mattu ātma viśvāsavannu tuṃbuttavè èṃbudannu mātra èllarū òpputtārè. avara kāvyagaḻalli devarige savālu hākuva aṃśagaḻiddarū avaròḻagòbba vinayavaṃta bhakta ā devarannu nènèyuttidda. najrul avara kavanagaḻalli òraṭutana kaṃḍarū avarannu ṭyāgor ra nayanājūkina kāvyada śailiya pratidvaṃdvavādavugaḻèṃdu kèlavaru heḻuttārè. najrul tamma kavitègaḻalli vyāpakavāgi parsiyan baḻasiddara baggè halavu vivādagaḻivè,ādarè idu ātana kṛtigaḻa vyāpti hèccisidè. najrul avaru makkaḻigāgi barèda sāhityadalli atyaṃta śrīmaṃta bhāṣè baḻasiddārè.adaralli kalpanè,utsāha mattu yuva odugarigè ullāsa nīḍuva avara saraḻatè allidè. najrul rannu avara jātyatīta naḍègāgi smarisalāguttadè. tamma kādaṃbari mṛtyukuṃḍ dalli avaru bèṃgāli kriściyan rannu ullekhisida mòdala vyaktiyāgiddārè. bèṃgāli sāhityadalli mòdala bārigè avaru janapadīya śabdabhaṃḍāravannu baḻasiddārè. avaru mòdala bārigè sikal aṃḍ hyāmar nnu tamma patrikèyalli baḻasiddārè.bhāratada yāvude patrikè ī saṃketavannu mudrisuva muṃcè idannu māḍiddārè. najrul hòsa śailigaḻannu mattu navīna vicāragaḻannu ālocanègaḻa saraṇiyannu tamma kṛtiyalli vyāpakavāgi baḻasiddārè. vidvāṃsara prakāra bèṃgāli muslim ralli avaru sāṃskṛtika mattu saṃgīta kalègaḻaṃtahavugaḻannu uttejisalu "muktagòḻisuva"kāvya mattu sāhityavannu nīḍiddārè.adara haḻèya kālada kūpadiṃda janaru hòrabaruvaṃtè avaru prayatnisiddārè. najrul avarigè bèṃgāli sāhityakkāgi nīḍuva atyunnata gaurava jagattarini suvarṇa padakavannu 1945 ralli yunvarsiṭi āph kòlkattā nīḍidè.ade rīti bhāratada atyunnata nāgarika praśastiyāda padma bhūṣaṇavannu 1960 ralli nīḍalāgidè. bāṃglādeśa kūḍa avarigè "rāṣṭra kavi"èṃba sammāna nīḍidè. ade rīti bāṃglādeśada sarkāravu èkuśèy padakavannu nīḍi puraskarisidè. ade rīti yunvarsiṭi āph ḍhākāvu avarigè ḍi.liṭṭ nīḍidè. bhārata mattu bāṃglādeśadallina kalikā mattu sāṃskṛtika keṃdragaḻu avara smaraṇārārtha āraṃbhagòṃḍu avara kāryagaḻigè samarpitavāgivè. avara hèsarina najrul èṃḍòmèṃṭ èṃba datti nidhiyu halavu śālā śikṣaṇa saṃsthègaḻannu naḍèsuttidè.avara vicāradhārè mattu vikāsada tatvagaḻa nènapigè avugaḻa viśleṣaṇā kramagaḻigū avakāśa nīḍalāgidè. bāṃglādeś najrul senā bṛhat pramāṇada sārvajanika saṃghaṭanèyāgidè.idu deśādyaṃtada makkaḻa śikṣaṇakkāgi kāryaniratavāgidè. ivannū gamanisi kāji najrul islām avara kṛtigaḻa paṭṭi:- hèsarāṃta najrul saṃgīta hāḍugāraru jagattinalli najrul avara kavitègaḻannu hāḍuva gāyaka kalāvidara paṭṭi:- 1) niluphar yāsmin (divaṃgata) 2) khairul anam śakil 3) aṃjali mukharjī 4) Mh raphi 5) phiròjā begam 6) sabihā mahamud 7) sujanā ansār 8) phatèmā tuj jòhrā 9) kanaka cāpā 10) anup ghoṣāl 11) phèròdas ārā 12) śāhin samad 13) manòbèṃdra mukharjī ṭippaṇigaḻu ullekhagaḻu karuṇāmaya gosvāmii,kāji najrul islām: è bayāgraphi ,(najrul in sṭiṭyuṭ; ḍhākā, 1996) raphikul islām,kāji najrul islām: è niv āṃthòlāji ,(bāṃglā akāḍami ;ḍhākā,1990) basudhā cakravarti, kāji najrul islām , (nyāśanal buk ṭrasṭ; niv dèhali, 1968) abdul hakīm,di phiyari laiyarè āph najrul islām ,(bāṃglā akāḍami, ḍhākā,1974) bāhya kòṃḍigaḻu najrul kavitègaḻa gāyana bāṃglāpiḍiyā:kāji najrul islām, kāji najrul islām puṭa najrul gīti-kāji najrul islām ra hāḍugaḻu kāji najrul islām kāji najrul islām avara kṛtigaḻu 20ne-śatamānada tatvajñānigaḻu bèṃgāli kavigaḻu baṃgāḻi barahagāraru bèṃgāli gāyakaru bāṃglā deśī kavigaḻu baṃgāḻi sāhitya bèṃgāli saṃgīta bhāratīya kavigaḻu bhāratīya svātaṃtrya saṃgrāmada kāryakartaru muslim kavigaḻu kolkatāda janaru bardhamān jillèya janaru 1986ralli janisidavaru 1910 maraṇa hisṭāriyans āph philāsaphi padmabhūṣaṇa praśasti svīkṛtaru bèṃgāl sārasvata lokada kalāvidara saṃghaṭanè kavigaḻu krāṃtigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%9C%E0%B2%BF%20%E0%B2%A8%E0%B2%9C%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%81%E0%B2%B2%E0%B3%8D%20%E0%B2%87%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%8D

ಕಾಜಿ ನಜ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್

ಸತ್ಯ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿದೆ. ಅದು ಸಡಿಲವಾಗಿ "ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗದ", ತನ್ನ ಎಲ್ಲ ನಿಯತತೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸುವಂಥದ್ದು ಎಂದು ಭಾಷಾಂತರಿಸುವ ಒಂದು ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಬ್ದ. ಅದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ಸತ್ಯ ಅಥವಾ ವಾಸ್ತವ ಎಂದೂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೈನ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು

satya bhāratīya dharmagaḻalli òṃdu mukhya parikalpanèyāgidè. adu saḍilavāgi "badalāyisalāgada", tanna èlla niyatatèyalli brahmāṃḍavannu vyāpisuvaṃthaddu èṃdu bhāṣāṃtarisuva òṃdu saṃskṛta śabda. adannu saṃpūrṇa satya athavā vāstava èṃdū vyākhyānisalāguttadè. jaina tatvaśāstrīya parikalpanègaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%AF

ಸತ್ಯ

ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ () (ಜನನ: 11 ನವೆಂಬರ್‌ 1936), ನೇಪಾಳಿ ಜನಾಂಗ ಮೂಲದ ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ನಟಿ. 1950ರ ದಶಕದಿಂದ ಹಿಡಿದು, 1970ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಕಾಲದ ವರೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಹಲವು ವಿಕ್ರಮ ಸಾಧನೆಯ ಬಾಲಿವುಡ್‌ನ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನಟಿಯಾದರು. ಪ್ಯಾಸಾ (1957), ಧೂಲ್‌ ಕಾ ಫೂಲ್‌ (1959), ಅನಪಢ್‌ (1962), ಹಿಮಾಲಯ್‌ ಕಿ ಗೋದ್‌ ಮೇಂ (1965), ಆಂಖೇಂ (1968) ಹಾಗೂ ಮರ್ಯಾದಾ (1971) ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಯಶಸ್ವೀ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ಪ್ರಮುಖ ನಟಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮಾಲಾ ನೇಪಾಳಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರ ಪುತ್ರಿಯಾಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರಿಗೆ ಆಲ್ಡಾ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಬಾಲಿಕೆಯನ್ನು 'ಡಾಲ್ಡಾ ' (ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಒಂದು ತರಕಾರಿ ತೈಲ) ಎಂದು ಚುಡಾಯಿಸಿ,ಕಾಲೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಆಲ್ಡಾ ಹೆಸರು ಬದಲಾಯಿಸಿ ಮಾಲಾ ಆದರು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಜೈ ವೈಷ್ಣೊ ದೇವಿ, ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ಲೀಲಾ, ಜೋಗ್‌ ಬಿಯೊಗ್‌ ಮತ್ತು ಧೂಳಿ ಎಂಬ ಬಂಗಾಳೀ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಲಾವಿದೆಯಾಗಿ ನಟಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಶಾಲಾ ನಾಟಕವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಬಾಲಿಕೆ ಮಾಲಾರನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಖ್ಯಾತ ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಅರ್ಧೇಂದು ಬೋಸ್‌, ಮಾಲಾರ ತಂದೆಯ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪಡೆದು, ತಮ್ಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ರೋಷನಾರಾ ' (1952)ರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯನಟಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದು ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ನಂತರ, ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದಕ್ಕಾಗಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣ-ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲು ಮಾಲಾ ಮುಂಬಯಿಗೆ ತೆರಳಬೇಕಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಖ್ಯಾತ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ ಗೀತಾ ದತ್‌ರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು. ಗೀತಾ, ಮಾಲಾರಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿ, ಅವರನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಕಿದಾರ್‌ ಶರ್ಮಾ ಅವರಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗೀನ್‌ ರಾತೇಂ 'ನಲ್ಲಿ ಕಿದಾರ್‌ ಶರ್ಮಾ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ನಟಿಯ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ, ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ ಜೊತೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದ '''ಬಾದಷಾಹ್‌ ' ಮಾಲಾರ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ 'ಏಕಾದಶಿ' ಎಂಬ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಇವರೆಡೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ವಿಫಲವಾದವು. ಆದರೆ, ಕಿಶೋರ್‌ ಸಾಹು ನಿರ್ದೇಶನದ ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್ ‌ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ಅಭಿನಯ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿತು. ಆದರೆ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವೂ ಹಣ ಗಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ತಕ್ಕಮಟ್ಟಗಿನ ಗಾಯಕಿಯೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಆಕಾಶವಾಣಿ (ಆಲ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೊ)ಗಾಗಿ ಅವರು ಹಾಡಿದ್ದರು. ಆದರೂ, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಸ್ವತಃ ತಮಗಾಗಿಯೂ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯನ ಮಾಡಲು ಮಾಲಾಗೆ ಅವಕಾಶ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. 1957ರಲ್ಲಿ, ಬಾಲಿವುಡ್‌ನ ಖ್ಯಾತ ನಟ-ನಿರ್ದೇಶಕ ಗುರುದತ್‌ (ಗೀತಾ ದತ್‌ರ ಪತಿ) ತಮ್ಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ಯಾಸಾ ದ ತಾರಾಬಳಗಲ್ಲಿ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಮೂಲತಃ ಮಧುಬಾಲಾರನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಒಬ್ಬ ಬಡ, ವಿಫಲ ಕವಿಯ (ಗುರುದತ್‌ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರ) ಬದಲಿಗೆ, ಒಬ್ಬ ಶ್ರೀಮಂತನನ್ನು (ಪೋಷಕ ನಟ ರಹಮಾನ್ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರ‌) ವಿವಾಹವಾಗಲು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಮಹಿಳೆಯ ಮಾರ್ಮಿಕ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿ, ಮಾಲಾ ಅಮೋಘ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಇಂದಿಗೂ ಸಹ, ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮೇರು ಚಲನಚಿತ್ರವೆನಿಸಿ, ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರಿಗೆ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ತಿರುವು ನೀಡಿತು. ಪ್ಯಾಸಾ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ಯಶ್‌ ಚೋಪ್ರಾ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರ ಧೂಲ್‌ ಕಾ ಫೂಲ್ ‌(1959)ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿ ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿದರು. ನಾಟಕದಂತಹ ಕಥಾಹಂದರವುಳ್ಳ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಮೋಘ ಪ್ರತಿಭೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ನಾಯಕಿಯೆನಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವೂ ಬಹಳ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ನಂತರ, ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ನಟಿಸಿದ 'ಪರವರಿಶ್‌', 'ಫಿರ್‌ ಸುಬಹ್‌ ಹೋಗೀ', 'ಮೈಂ ನಶೇ ಮೇಂ ಹ್ಞೂಂ', 'ಲವ್‌ ಮ್ಯಾರೀಜ್‌', 'ಬಹುರಾನೀ', 'ಅನಪಢ್‌', 'ಆಸರಾ', 'ದಿಲ್‌ ತೇರಾ ದೀವಾನಾ', ಗುಮರಾಹ್‌ , 'ಆಂಖೇಂ', 'ಹರಿಯಾಲೀ ಔರ್‌ ರಾಸ್ತಾ', 'ಹಿಮಾಲಯ್‌ ಕೀ ಗೋದ್‌ ಮೇಂ' ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಭಾರೀ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದವು. ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ತಾರಾ ಮೌಲ್ಯವೂ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಆದರೂ, ಹಲವು ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಕಾರ, ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನಾ ಪ್ರತಿಭೆಯು ಗುಮರಾಹ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಕ್ಕಿತು ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ನಟಿಸಿದ 1960ರ ದಶಕದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು, ನಾಯಕನಟರ ಮೌಲ್ಯದಷ್ಟೇ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ತಾರಾಮೌಲ್ಯದ ಮೇಲೆ ನಡೆದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದು ಪ್ರಶಂಸನೀಯ ವಿಚಾರವಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ದೃಢತೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೆ ಅವರು ಹೊಸ ನಟರೊಂದಿಗೆ ಅಭಿನಯಿಸಲು ಹಿಂಜರಿಯಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನ ಖ್ಯಾತ ನಟರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸುವಾಗ, ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರಕ್ಕೂ ಸಮನಾದ ತಾರಾ ಮೌಲ್ಯವಿದೆಯೆಂಬುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಧರ್ಮೇಂದ್ರ, ಸುನಿಲ್‌ ದತ್‌, ಸಂಜಯ ಖಾನ್‌ ಹಾಗೂ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ, ತಮ್ಮ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ ಹಲವು ನಟರೊಂದಿಗೆ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ತಾವು ನಟಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪೈಕಿ ಬಹಳಷ್ಟರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹೆಸರು ನಾಯಕ ನಟರ ಹೆಸರುಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮುಂಚೆ ನಮೂದಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. 1966ರಲ್ಲಿ, ಮೈತಿಘರ್‌ ಎಂಬ ನೇಪಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲೆಂದು ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ನೇಪಾಳ ದೇಶಕ್ಕೆ ಹೋದರು. ಅಂದು ನೇಪಾಳ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮವು ಇನ್ನೂ ಆರಂಭದೆಶೆಯಲ್ಲಿತ್ತು. ದೊಡ್ಡ ತೋಟದ ಮಾಲೀಕ ಸಿ. ಪಿ. ಲೊಹಾನಿ ಎಂಬೊಬ್ಬರು ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ನಾಯಕನಟರಾಗಿದ್ದರು. ಇದಾದ ಕೂಡಲೇ, ತಮ್ಮ ಹೆತ್ತವರ ಆಶೀರ್ವಾದೊಂದಿಗೆ, ಮಾಲಾ ಸಿ. ಪಿ. ಲೊಹಾನಿಯವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ವೈವಾಹಿಕ ಜೀವನದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ, ಈ ಜೋಡಿಯದ್ದು ಅತಿ-ದೂರದ ಬದುಕಿನ ವಿವಾಹವಾಗಿತ್ತು. ಲೊಹಾನಿ ಕಾಠ್ಮಂಡುವಿನಲ್ಲಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ಉದ್ದಿಮೆ-ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು; ಮಾಲಾ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರಿ ಪ್ರತಿಭಾರೊಂದಿಗೆ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ವಿವಾಹದ ನಂತರವೂ ಮಾಲಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ನೇಪಾಳಿ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಮಾಲಾ ನಾಯಕಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಬೆಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಮಾಲಾ ಉತ್ತಮ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಮತ್ತು ಕಿಶೋರ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಒಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1977ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಕಬಿತಾ , ಮಾಲಾರ ಕೊನೆಯ ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿ ರಣಜಿತ್‌ ಮಲ್ಲಿಕ್‌ ಮತ್ತು ಕಮಲ್‌ ಹಾಸನ್ ನಟರಾಗಿದ್ದರು. ಮಹಿಳಾಪರ ಪ್ರಬಲ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಸೌಂದರ್ಯವುಳ್ಳ ಮನಮೋಹಕ ಮತ್ತು ಚಿತ್ತಾಕರ್ಷಕ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಾತ್ರದ ಮೌಲ್ಯ ನಟರ ತಾರಾ ಮೌಲ್ಯಕ್ಕೆ ಸರಿಸಾಟಿಯಿತ್ತು. ಧೂಲ್ ಕಾ ಫೂಲ್‌ , ಅನಪಢ್‌ , ಫಿರ್‌ ಸುಬಹ್‌ ಹೋಗೀ , ಹರಿಯಾಲಿ ಔರ್‌ ರಾಸ್ತಾ , ದಿಲ್ ತೇರಾ ದೀವಾನಾ , ಬಹುರಾನಿ , ಆಸರಾ , ದೋ ಕಲಿಯಾಂ , ಗುಮರಾಹ್‌ , ಆಂಖೇಂ , ಹಿಮಾಲಯ್ ಕೀ ಗೋದ್‌ ಮೇಂ , ಮರ್ಯಾದಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಭಾರೀ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದವು. ಅವರು ನಟಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಕಥಾವಸ್ತುಗಳುಳ್ಳ ಹಾಗೂ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪೈಕಿ 1964ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಜಹಾಂ ಆರಾ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಅವರ ನೆಚ್ಚಿನದು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಥಾವಸ್ತುವಿನ ಚಲನಚಿತ್ರ, ಮೇರುನಟಿ ಮೀನಾ ಕುಮಾರಿ ತಮಗೆ ಈ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದ್ದನ್ನು ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ತಾವು ಈ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿರುವ ಕುರಿತು ಮೀನಾಜಿಗೆ ಸಂಶಯವಿತ್ತು. ನಾನು ಸೂಕ್ತ ಎಂದು ಅವರಿಗೆ ಅನಿಸಿತು. ನನಗೆ ಉರ್ದು ಗೊತ್ತಿರದ ಕಾರಣ ನಾನು ಈ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಸರಿಹೋಗುವೆನಾ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕಾಡುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಈ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಾನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಿಭಾಯಿಸಬಲ್ಲೆ ಎಂಬುದು ಮೀನಾರಿಗೆ ಭರವಸೆಯಿತ್ತು. ಮುಮ್ತಾಜ್‌ ಮಹಲ್‌ರ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಪುತ್ರಿಯ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಬಹಳ ಕಷ್ಟಕರವಾದ ಉರ್ದು ತರಗತಿಗಳು ಹಾಗೂ ರಾಜಮನೆತನದ 'ತಹಜೀಬ್' ಕಲಿಯಬೇಕಾಯಿತು. ‌ ರಣಜಿತ್‌ ಸ್ಟುಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ವೈಭವೋಪೇತ ಸೆಟ್ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಆಗ ತಾಪಮಾನ ಬಹಳ ಹೆಚ್ಚಿತ್ತು.ಆದರೆ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಮದನ್‌ ಮೋಹನ್‌ರ ಆಹ್ಲಾದಕರ ಸಂಗೀತ ಸದಾ ಚಿರಸ್ಮರಣೀಯ. ಹಲವು ಭಾವಗೀತೆಯಂತಹ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಪೂರಕ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ್ದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅದಾಗಿತ್ತು ". ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ವಯಸ್ಸು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ, ಮಾಗಿದಂತೆ, ತಮ್ಮ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಸರಿಹೊಂದುವಂತಹ ಪೋಷಕನಟಿಯ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. 1994ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಝಿದ್‌ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ಕೊನೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಮಾಲಾರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತೋರಿದ ಆಸಕ್ತಿಯಂತೆಯೇ, ತಮ್ಮ ಪುತ್ರಿ ಪ್ರತಿಭಾ ಅವರ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತೋರಿದರೂ, ಅಲ್ಲದೇ ಪ್ರತಿಭಾರ ತಂದೆಯ ಪ್ರಯತ್ನವಿದ್ದರೂ ಪುತ್ರಿ,ಅಷ್ಟೇನು ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ಇಂದು ತಮ್ಮ ನಿವೃತ್ತ ಪತಿ ಹಾಗೂ ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟಿ ಪ್ರತಿಭಾ ಸಿನ್ಹಾರೊಂದಿಗೆ ಮುಂಬಯಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳುವಿಜೇತೆ , ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ಬಿಎಫ್‌ಜೆಎ ಪ್ರಶಸ್ತಿ(1965) - ಜಹಾಂ ಆರಾ ವಿಜೇತೆ , ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ಬಿಎಫ್‌ಜೆಎ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (1966) - ಹಿಮಾಲಯ್‌ ಕೀ ಗೋದ್‌ ಮೇಂ ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (2007) ಧೂಲ್‌ ಕಾ ಫೂಲ್‌ (1959), ಬಹುರಾನೀ (1963), ಜಹಾಂ ಆರಾ (1964), ಹಿಮಾಲಯ್‌ ಕೀ ಗೋದ್‌ ಮೇಂ (1965) ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ-ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಮೋಘ ನಟನೆಗಾಗಿ ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರಿಗೆ ಹಲವು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಗಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು ದಕ್ಕಿದವು. ಆದರೆ, ಹರಿಯಾಲೀ ಔರ್‌ ರಾಸ್ತಾ (1962), ಅನಪಢ್‌ (1962), ಗುಮರಾಹ್‌ (1963) ಹಾಗೂ ಆಂಖೇಂ (1967) ಸೇರಿದಂತೆ ಉತ್ತಮ ಮೌಲ್ಯವುಳ್ಳ ಪಾತ್ರಗಳಿದ್ದರೂ ಅವರ ನಟನೆಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವು ಲಭಿಸಲಿಲ್ಲ. 1976ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಜಿಂದಗೀ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಜೀವ್‌ ಕಪೂರ್‌ ಅವರ ನರೆಗೂದಲುಳ್ಳ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ನಟಿಸಿ ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ನಟನೆಗಾಗಿ ಅಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಪ್ರಶಂಸೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದರೂ, ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರಿಗೆ ಇದುವರೆಗೂ ಒಂದು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯೂ ಲಭಿಸಿಲ್ಲ. 2007ರಲ್ಲಿ, ಅವರಿಗೆ ಸ್ಟಾರ್‌ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ಆಗ 2004 ಮತ್ತು 2005ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಸಿಕ್ಕಿಮ್‌ ಹಾಗೂ ನೇಪಾಳ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಸನ್ಮಾನಗಳು ದೊರಕಿದವು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಝಿದ್‌(1994) (ಜಯ್‌ ಮೆಹ್ತಾ) ರಾಧಾ ಕಾ ಸಂಗಮ್‌(1992) (ಗೋವಿಂದ) ಖೇಲ್‌(1992) (ಅನಿಲ್‌ ಕಪೂರ್‌) ದಿಲ್‌ ತುಝಕೊ ದಿಯಾ(1987) (ಕುಮಾರ್‌ ಗೌರವ್‌) ಬಾಬೂ (1985) (ನವೀನ್‌ ನಿಶ್ಚಲ್)‌ ಯೆ ರಿಶ್ತಾ ನ ಟೂಟೆ(1985) (ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್) ಆಸ್ಮಾಂ(1984) (ರಾಜೀವ್‌ ಕಪೂರ್‌) ಬೆರಹಮ್‌(1982) ಸಂಜೀವ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಹರಜಾಯೀ(1981) ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ ಧನ್‌ ದೌಲತ್‌(1980) (ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್‌) ಕರ್ಮಯೋಗಿ(1977) (ರಾಜ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್‌(1977) (ಪರೀಕ್ಷಿತ್‌ ಸಾಹ್ನಿ) ದೊ ಲಡಕಿಯಾಂ(1977) (ಸಂಜೀವ್ ಕುಮಾರ್‌) ಜಿಂದಗಿ(1976) (ಸಂಜೀವ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಮಝದೂರ್‌ ಜಿಂದಾಬಾದ್‌(1976) (ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್) ನಸೀಬ್‌ (1976) (ವಿಶೇಷ ನಟನೆ) ಸುನಹರಾ ಸನ್ಸಾರ್‌ (1975) (ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್‌) ಅರ್ಚನಾ (1974) (ಸಂಜೀವ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ಕೋರಾ ಬದನ್‌ (1974) (ವಿಶೇಷ ನಟನೆ) 36 ಘಂಟೆ (1974) ರಾಜಕುಮಾರ್‌ ನೇಕ್‌ ಪರ್ವೀನ್‌(1974) ರಾಕೇಶ್‌ ಪಾಂಡೆ ರಿಕ್ಷಾವಾಲಾ (1973) ಸುಜಿತ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಕಹಾನಿ ಹಮ್‌ ಸಬ್ ಕೀ (1973) ವಿನೋದ್‌ ಮೆಹ್ರಾ ಫಿರ್‌ ಕಬ್ ಮಿಲೋಗಿ (1973) ಬಿಸ್ವಜೀತ್‌ ರಿವಾಜ್‌ (1972) ಸಂಜೀವ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಲಲ್ಕಾರ್‌ (1972) ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್‌ ಮರ್ಯಾದಾ (1971) ರಾಜಕುಮಾರ್‌ / ರಾಜೇಶ್‌ ಖನ್ನಾ ಸಂಜೋಗ್‌ (1971) ಅಮಿತಾಭ್‌ ಬಚ್ಚನ್‌ ಚಾಹತ್‌ (1971) ಬಿಸ್ವಜೀತ್‌ ಹೋಲೀ ಆಯೀ ರೆ (1970) ಪ್ರಕಾಶ್‌ ಥಾಪಾ ಕಂಗನ್‌ (1970) ಸಂಜೀವ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಗೀತ್‌ (1970) ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್‌ ದೋ ಭಾಯಿ (1970) ಜಿತೇಂದ್ರ ಪೈಸಾ ಯಾ ಪ್ಯಾರ್‌ (1970) ಬಿಸ್ವಜೀತ್‌ ಜಲ್ದೀಪ್‌ (1970) (ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ಸ್‌ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಸೊಸೈಟಿ) ಮೇರೆ ಹುಝೂರ್‌ (1969) (ರಾಜಕುಮಾರ್‌ / ಜಿತೇಂದ್ರ) ಹಮ್‌ಸಾಯಾ(1968) (ಜಯ್‌ ಮುಖರ್ಜಿ) ದೊ ಕಲಿಯಾಂ (1968) (ಬಿಸ್ವಜೀತ್)‌ ಪ್ಯಾರ್‌ ಕಾ ಸಪ್ನಾ (1968) ಬಿಸ್ವಜೀತ್‌ ಆಂಖೇಂ (1968) (ಧರ್ಮೇಂದ್ರ) ದಿಲ್ಲಗಿ (1966) (ಸಂಜಯ್‌ ಖಾನ್‌) ನಯೀ ರೋಷನೀ (1967) (ಬಿಸ್ವಜೀತ್)‌ ನೈಟ್‌ ಇನ್‌ ಲಂಡನ್‌ (1967) (ಬಿಸ್ವಜೀತ್‌) ಜಾಲ್‌ (1967) (ಬಿಸ್ವಜೀತ್‌) ಆಸರಾ (1966) (ಬಿಸ್ವಜೀತ್)‌ ತಮನ್ನಾ (1966) (ಬಿಸ್ವಜೀತ್‌) ಅಪನೆ ಹುಯೆ ಪರಾಯೆ (1966) (ಮನೋಜ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ಮೆರೆ ಲಾಲ್‌ (1966) (ದೇವ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ಬಹಾರೇಂ ಫಿರ್‌ ಭೀ ಆಯೇಗೀ(1966) (ಧರ್ಮೇಂದ್ರ) ಹಿಮಾಲಯ್‌ ಕೀ ಗೋದ್‌ ಮೇಂ (1965) (ಮನೋಜ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ........ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಜಬ್‌ ಯಾದ್‌ ಕಿಸೀಕೀ ಆತೀ ಹೈ (1965) (ಧರ್ಮೇಂದ್ರ) ನೀಲಾ ಆಕಾಶ್‌ (1965) ಧರ್ಮೇಂದ್ರ Bahu Beti (1965) ಜಯ್‌ ಮುಖರ್ಜಿ ಮೈಂ ಸುಹಾಗನ್‌ ಹ್ಞೂಂ (1965) (ಅಜಿತ್‌ ಖಾನ್‌) ಜಹಾಂ ಆರಾ (1964) (ಭಾರತ್‌ ಭೂಷಣ್‌) .......... ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸುಹಾಗನ್‌ (1964) (ಗುರು ದತ್‌) ಫೂಲ್‌ ಬನೇ ಅಂಗಾರೆ (1963) (ರಾಜಕುಮಾರ್)‌ ಪೂಜಾ ಕೆ ಫೂಲ್‌ (1963) (ಧರ್ಮೇಂದ್ರ) ಗುಮರಾಹ್‌ (1963) (ಸುನಿಲ್‌ ದತ್‌) ಬಹು ರಾನಿ (1963) (ಗುರು ದತ್‌) ............ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗಹರಾ ದಾಗ್‌ (1963) (ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್)‌ ಹರಿಯಾಲಿ ಔರ್‌ ರಾಸ್ತಾ (1962) (ಮನೋಜ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಅನಪಢ್‌ (1962) (ಧರ್ಮೇಂದ್ರ) ಬಾಂಬೆ ಕಾ ಚೋರ್‌ (1962) (ಕಿಶೋರ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಆಂಖ್‌ ಮಿಚೊಲಿ (1962) (ಶೇಖರ್‌) ಗ್ಯಾರಹ್‌ ಹಜಾರ್ ಲಡಕಿಯಾಂ (1962) (ಭಾರತ್‌ ಭೂಷಣ್‌) ದಿಲ್‌ ತೇರಾ ದೀವಾನಾ (1962) (ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌) ಸುಹಾಗ್‌ ಸಿಂಧೂರ್‌ (1961) (ಮನೋಜ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಮಾಯಾ (1961) (ದೇವಾನಂದ್‌) ಧರ್ಮಪುತ್ರ (1961) (ರಹಮಾನ್‌) ಪತಂಗ್‌ (1960) (ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್‌) ಮೈಂ ನಶೇ ಮೇಂ ಹ್ಞೂಂ (1960) (ರಾಜ್‌ ಕಪೂರ್)‌ ಬೇವಕೂಫ್‌ (1960) (ಕಿಶೋರ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಮಿಟ್ಟೀ ಮೇಂ ಸೋನಾ (1960) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಧೂಲ್‌ ಕಾ ಫೂಲ್‌ (1959) (ಅಶೋಕ್‌ ಕುಮಾರ್‌ / ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್‌) .......ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ, ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲವ್‌ ಮ್ಯಾರೀಜ್ (1959) (ದೇವಾನಂದ್)‌ ದುನಿಯಾ ನ ಮಾನೆ (1959) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಉಜಾಲಾ (1959) (ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌) ದೇವರ್‌ ಭಾಭಿ(1958) (ರಾಜೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್‌) ಪರವರೀಶ್‌ (1958) (ರಾಜ್‌ ಕಪೂರ್) ‌ ಫಿರ್‌ ಸುಬಹ್‌ ಹೋಗೀ (1958) (ರಾಜ್‌ ಕಪೂರ್)‌ ಜಾಲ್‌ಸಾಜ್‌ (1959) (ಕಿಶೋರ್‌ ಕುಮಾರ್) ‌ ಚಂದನ್‌ (1958) (ಕಿಶೋರ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಡಿಟೆಕ್ಟಿವ್‌ (1958) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ನೌಷರ್ವಾನ್‌-ಎ-ಆದಿಲ್‌ (1957) (ರಾಜಕುಮಾರ್‌) ಏಕ್‌ ಗಾಂವ್‌ ಕೀ ಕಹಾನಿ(1957) (ಅಭಿ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ / ತಲತ್‌ ಮಹ್ಮೂದ್‌) ಅಪರಾಧೀ ಕೌನ್‌(1957) (ಅಭಿ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ) ಲಾಲ್‌ ಬತ್ತೀ (1957) (ಬಾಲರಾಜ್‌ ಸಾಹ್ನಿ) ಫ್ಯಾಷನ್‌ (1957) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಪ್ಯಾಸಾ (1957) (ಗುರುದತ್‌ / ರಹ್ಮಾನ್‌) ರಂಗೀನ್ ರಾತೇಂ (1956) (ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌) ಏಕ್‌ ಶೋಲಾ (1956) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಪೈಸಾ ಹೀ ಪೈಸಾ (1956) (ಕಿಶೋರ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ನಯಾ ಜಮಾನಾ (1955) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ರತ್ನ ಮಂಜರಿ (1955) (ಮಹಿಪಾಲ್‌) ಏಕಾದಶಿ (1955) (ತ್ರಿಲೋಕ್‌ ಕಪೂರ್‌) ರಿಯಾಸತ್‌ (1955) (ಮಹಿಪಾಲ್‌) ಬಾದಷಾಹ್‌ (1954) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಹ್ಯಾಮ್ಲೆಟ್‌ (1954) (ಪ್ರದೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್)‌ ಸುಹಾಗನ್‌ (1952) (ಗುರು ದತ್‌) ಝಾನ್ಸಿ ಕೀ ರಾನೀ (1952) (ಸೊಹ್ರಾಬ್‌ ಮೋದಿ)ಬಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಶಹರರ್‌ ಇತಿಕಥಾ (ಉತ್ತಮ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ಸಾಥಿಹಾರಾ (ಉತ್ತಮ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ಅಭಯ ಓ ಶ್ರೀಕಾಂತ (1961) ಕೆಲಾಘರ್‌ (1959) ಉತ್ತಮ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಲೂಕೊಚುರಿ (1958) (ಕಿಶೋರ್‌ ಕುಮಾರ್‌) ಲೌಹಾ ಕಪತ್‌ (1958) ಕಬಿತಾ ಬಂಧು ಸುರರ್‌ ಪರಷಯ್‌ (1957) ಪೃಥ್ವಿ ಅಮರೆ ಚಾಯ್‌ (1957) ಪುತ್ರಬಧು (1956) ಧೂಲಿ (1954) ಚಿತ್ರಾಂಗದಾ (1954) ಜೋಗ್‌ ಬಿಯೋಗ್‌ (1953) ರೋಷನಾರಾ (1952)ನೇಪಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ''' ಮೇತಿಘರ್‌ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು -ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ಜೀವನಪರಿಚಯ -ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು A Biography (ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ) ಬಂಗಾಳಿ ಜನರು ನೇಪಾಳಿ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು 1936ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಜೀವಿತ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಕ್ರೈಸ್ತರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಜನರು ನೇಪಾಳಿ ಮೂಲದ ಭಾರತೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು

mālā sinhā () (janana: 11 navèṃbar‌ 1936), nepāḻi janāṃga mūlada òbba bhāratīya naṭi. 1950ra daśakadiṃda hiḍidu, 1970ra daśakada āraṃbhadakālada varègè biḍugaḍèyāda halavu vikrama sādhanèya bālivuḍ‌na hiṃdi calanacitragaḻalli pramukha naṭiyādaru. pyāsā (1957), dhūl‌ kā phūl‌ (1959), anapaḍh‌ (1962), himālay‌ ki god‌ meṃ (1965), āṃkheṃ (1968) hāgū maryādā (1971) seridaṃtè halavu yaśasvī hiṃdi calanacitragaḻalli mālā sinhā pramukha naṭiyāgiddaru. āraṃbhika jīvana mālā nepāḻi kriściyan‌ kuṭuṃbadalli albarṭ‌ sinhā avara putriyāgi janisidaru. ivarigè ālḍā èṃdu nāmakaraṇa māḍiddaru. śālèyalli ī bālikèyannu 'ḍālḍā ' (bhāratadalli mārāṭavāguttidda òṃdu tarakāri taila) èṃdu cuḍāyisi,kālèḻèyuttiddaru. āddariṃda ālḍā hèsaru badalāyisi mālā ādaru. vṛttijīvana jai vaiṣṇò devi, śrī kṛṣṇa līlā, jog‌ biyòg‌ mattu dhūḻi èṃba baṃgāḻī calanacitragaḻalli bāla kalāvidèyāgi naṭisuvudaròṃdigè, mālā sinhā tamma vṛttijīvana āraṃbhisidaru. śālā nāṭakavòṃdaralli naṭisuttidda bālikè mālārannu gamanisida khyāta baṃgāḻi calanacitra nirdeśaka ardheṃdu bos‌, mālāra taṃdèya òppigè paḍèdu, tamma calanacitra roṣanārā ' (1952)ralli mukhyanaṭiyāgi serisikòṃḍaru. idu mālā sinhāra mòṭṭamòdala calanacitravāgittu. kolkattādalli innū kèlavu calanacitragaḻalli naṭisida naṃtara, baṃgāḻi calanacitravòṃdakkāgi citrīkaraṇa-naṭanèyalli pālgòḻḻalu mālā muṃbayigè tèraḻabekittu. alli avaru hiṃdi calanacitraraṃgada khyāta hinnèlè gāyaki gītā dat‌rannu bheṭiyādaru. gītā, mālāriṃda bahaḻaṣṭu prabhāvitarāgi, avarannu calanacitra nirdeśaka kidār‌ śarmā avarigè paricayisidaru. tamma calanacitra raṃgīn‌ rāteṃ 'nalli kidār‌ śarmā mālā sinhārannu pradhāna naṭiya pātrakkāgi ārisikòṃḍaru. ādarè, pradīp‌ kumāra jòtè abhinayisida '''bādaṣāh‌ ' mālāra mòṭṭamòdala hiṃdi calanacitravāgittu. naṃtara 'ekādaśi' èṃba paurāṇika kathāvastuvina calanacitradalli naṭisidaru. ivarèḍū calanacitragaḻu viphalavādavu. ādarè, kiśor‌ sāhu nirdeśanada hyāmlèṭ ‌ calanacitradalli mālā sinhāra abhinaya bahaḻaṣṭu praśaṃsè gaḻisitu. ādarè ī calanacitravū haṇa gaḻikèyalli viphalavāyitu. mālā sinhā takkamaṭṭagina gāyakiyū āgiddaru. ākāśavāṇi (āl‌ iṃḍiyā reḍiyò)gāgi avaru hāḍiddaru. ādarū, calanacitragaḻalli, svataḥ tamagāgiyū hinnèlè gāyana māḍalu mālāgè avakāśa dòrèyalilla. 1957ralli, bālivuḍ‌na khyāta naṭa-nirdeśaka gurudat‌ (gītā dat‌ra pati) tamma calanacitra pyāsā da tārābaḻagalli mālā sinhārannu serisikòṃḍaru. ī pātrakkè mūlataḥ madhubālārannu parigaṇisalāgittu. òbba baḍa, viphala kaviya (gurudat‌ nirvahisida pātra) badaligè, òbba śrīmaṃtanannu (poṣaka naṭa rahamān nirvahisida pātra‌) vivāhavāgalu nirdharisuva mahiḻèya mārmika pātra nirvahisi, mālā amogha abhinaya nīḍidaru. ī calanacitravu iṃdigū saha, bhāratīya calanacitraraṃgadalli òṃdu meru calanacitravènisi, mālā sinhārigè tamma vṛttijīvanadalli mahatvada tiruvu nīḍitu. pyāsā calanacitrada yaśassina naṃtara, yaś‌ coprā nirdeśisida mòdala calanacitra dhūl‌ kā phūl ‌(1959)nalli naṭisi praśaṃsè gaḻisidaru. nāṭakadaṃtaha kathāhaṃdaravuḻḻa calanacitragaḻalli amogha pratibhè pradarśisida nāyakiyènisikòṃḍaru. ī calanacitravū bahaḻa yaśasviyāyitu. naṃtara, mālā sinhā naṭisida 'paravariś‌', 'phir‌ subah‌ hogī', 'maiṃ naśe meṃ hñūṃ', 'lav‌ myārīj‌', 'bahurānī', 'anapaḍh‌', 'āsarā', 'dil‌ terā dīvānā', gumarāh‌ , 'āṃkheṃ', 'hariyālī aur‌ rāstā', 'himālay‌ kī god‌ meṃ' seridaṃtè halavu calanacitragaḻu bhārī yaśassu gaḻisidavu. hiṃdi calanacitraraṃgadalli mālā sinhāra tārā maulyavū bahaḻa hèccāyitu. ādarū, halavu vimarśakara prakāra, mālā sinhāra vṛttijīvanadalle atyuttama naṭanā pratibhèyu gumarāh‌ calanacitradalli kāṇasikkitu èṃdiddārè. mālā sinhā naṭisida 1960ra daśakada calanacitragaḻu, nāyakanaṭara maulyadaṣṭe tammade āda tārāmaulyada melè naḍèdu yaśasviyāgiddu praśaṃsanīya vicāravāgittu. tamma pātra atyuttama mattu maulya dṛḍhatè hòṃdiddarè avaru hòsa naṭaròṃdigè abhinayisalu hiṃjariyalilla. avara samakālīna khyāta naṭaròṃdigè naṭisuvāga, tamma pātrakkū samanāda tārā maulyavidèyèṃbudannu khacitapaḍisikòḻḻuttiddaru. dharmeṃdra, sunil‌ dat‌, saṃjaya khān‌ hāgū amitābh baccan‌ seridaṃtè, tamma kāladalli hòsadāgi citraraṃgakkè praveśisida halavu naṭaròṃdigè mālā sinhā nāyakiyāgi naṭisiddaru. tāvu naṭisida calanacitragaḻa paiki bahaḻaṣṭaralli tamma hèsaru nāyaka naṭara hèsarugaḻigiṃtalū muṃcè namūdisalāguttittu. 1966ralli, maitighar‌ èṃba nepāḻi calanacitravòṃdaralli naṭisalèṃdu mālā sinhā nepāḻa deśakkè hodaru. aṃdu nepāḻa calanacitrodyamavu innū āraṃbhadèśèyallittu. dòḍḍa toṭada mālīka si. pi. lòhāni èṃbòbbaru ī calanacitrada nāyakanaṭarāgiddaru. idāda kūḍale, tamma hèttavara āśīrvādòṃdigè, mālā si. pi. lòhāniyavarannu vivāhavādaru. vaivāhika jīvanada āraṃbhadiṃdalū, ī joḍiyaddu ati-dūrada badukina vivāhavāgittu. lòhāni kāṭhmaṃḍuvinalliddu, tamma uddimè-vyavahāravannu noḍikòḻḻuttiddaru; mālā tamma putri pratibhāròṃdigè muṃbayiyalli vāsisuttiddaru. vivāhada naṃtaravū mālā calanacitragaḻalli abhinaya muṃduvarèsidaru. nepāḻi mattu baṃgāḻi calanacitragaḻalliyū mālā nāyakiyāgiddārè. bèṃgāḻi calanacitraraṃgadalli mālā uttam‌ kumār‌ mattu kiśor‌ kumār‌ òṃdigè naṭisiddārè. 1977ralli biḍugaḍèyāda kabitā , mālāra kònèya baṃgāḻi calanacitravāgittu. idaralli raṇajit‌ mallik‌ mattu kamal‌ hāsan naṭarāgiddaru. mahiḻāpara prabala vicāragaḻannu avaru pratipādisuttiddarū, sauṃdaryavuḻḻa manamohaka mattu cittākarṣaka pātragaḻalli mālā sinhā naṭisiddārè. idariṃdāgi calanacitragaḻalli avara pātrada maulya naṭara tārā maulyakkè sarisāṭiyittu. dhūl kā phūl‌ , anapaḍh‌ , phir‌ subah‌ hogī , hariyāli aur‌ rāstā , dil terā dīvānā , bahurāni , āsarā , do kaliyāṃ , gumarāh‌ , āṃkheṃ , himālay kī god‌ meṃ , maryādā seridaṃtè halavu calanacitragaḻu bhārī yaśassu gaḻisidavu. avaru naṭisida vividha kathāvastugaḻuḻḻa hāgū vaividhyamaya calanacitragaḻa paiki 1964ralli biḍugaḍèyāda jahāṃ ārā calanacitravu avara nèccinadu èṃdu heḻiddārè. idu aitihāsika kathāvastuvina calanacitra, merunaṭi mīnā kumāri tamagè ī pātravannu hastāṃtarisiddannu mālā sinhā smarisikòḻḻuttārè. tāvu ī pātrakkè sūktavāgiruva kuritu mīnājigè saṃśayavittu. nānu sūkta èṃdu avarigè anisitu. nanagè urdu gòttirada kāraṇa nānu ī pātrakkè sarihoguvènā èṃba praśnè kāḍuttittu. ādarè ī pātravannu nānu samarthavāgi nibhāyisaballè èṃbudu mīnārigè bharavasèyittu. mumtāj‌ mahal‌ra jyeṣṭha putriya pātra nirvahisalu bahaḻa kaṣṭakaravāda urdu taragatigaḻu hāgū rājamanètanada 'tahajīb' kaliyabekāyitu. ‌ raṇajit‌ sṭuḍiyòdalli nirmisalāda vaibhavopeta sèṭ vinyāsagaḻalli āga tāpamāna bahaḻa hèccittu.ādarè calanacitrakkè madan‌ mohan‌ra āhlādakara saṃgīta sadā cirasmaraṇīya. halavu bhāvagītèyaṃtaha sāhityakkè pūraka sanniveśagaḻiṃda tuṃbidda calanacitra adāgittu ". mālā sinhāra vayassu hèccāgi, māgidaṃtè, tamma vayassigè sarihòṃduvaṃtaha poṣakanaṭiya pātra nirvahisalāraṃbhisidaru. 1994ralli biḍugaḍèyāda jhid‌ mālā sinhāra kònèya calanacitravāgittu. mālāru tamma vṛttiyalli torida āsaktiyaṃtèye, tamma putri pratibhā avara vṛttiyalli toridarū, allade pratibhāra taṃdèya prayatnaviddarū putri,aṣṭenu yaśassu gaḻisikòḻḻalāgalilla. vaiyaktika jīvana mālā sinhā iṃdu tamma nivṛtta pati hāgū bālivuḍ naṭi pratibhā sinhāròṃdigè muṃbayiyalli vāsavāgiddārè. praśastigaḻu mattu nāmanirdeśanagaḻuvijetè , atyuttama naṭigāgi bièph‌jèè praśasti(1965) - jahāṃ ārā vijetè , atyuttama naṭigāgi bièph‌jèè praśasti (1966) - himālay‌ kī god‌ meṃ sṭār skrīn‌ jīvamāna sādhanā praśasti (2007) dhūl‌ kā phūl‌ (1959), bahurānī (1963), jahāṃ ārā (1964), himālay‌ kī god‌ meṃ (1965) calanacitragaḻalli mahiḻā-pradhāna pātragaḻalli amogha naṭanègāgi mālā sinhā avarigè halavu philm‌pher‌ praśastigaḻu atyuttama naṭigāgi nāmanirdeśanagaḻu dakkidavu. ādarè, hariyālī aur‌ rāstā (1962), anapaḍh‌ (1962), gumarāh‌ (1963) hāgū āṃkheṃ (1967) seridaṃtè uttama maulyavuḻḻa pātragaḻiddarū avara naṭanègè nāmanirdeśanavu labhisalilla. 1976ralli biḍugaḍèyāda jiṃdagī calanacitradalli saṃjīv‌ kapūr‌ avara narègūdaluḻḻa patniyāgi naṭisi praśaṃsè gaḻisidaru. tamma naṭanègāgi aṣṭèllā vimarśātmaka praśaṃsè mattu vyāpaka mannaṇè gaḻisidarū, mālā sinhārigè iduvarègū òṃdu philm‌pher praśastiyū labhisilla. 2007ralli, avarigè sṭār‌ skrīn‌ jīvamāna sādhanā praśasti nīḍi gauravisalāyitu. āga 2004 mattu 2005ralli avarigè kramavāgi sikkim‌ hāgū nepāḻa sarkāragaḻiṃda sanmānagaḻu dòrakidavu. calanacitragaḻa paṭṭihiṃdi calanacitragaḻu jhid‌(1994) (jay‌ mèhtā) rādhā kā saṃgam‌(1992) (goviṃda) khel‌(1992) (anil‌ kapūr‌) dil‌ tujhakò diyā(1987) (kumār‌ gaurav‌) bābū (1985) (navīn‌ niścal)‌ yè riśtā na ṭūṭè(1985) (rājeṃdra kumār) āsmāṃ(1984) (rājīv‌ kapūr‌) bèraham‌(1982) saṃjīv‌ kumār‌ harajāyī(1981) śammi kapūr‌ dhan‌ daulat‌(1980) (rājeṃdra kumār‌) karmayogi(1977) (rāj‌ kumār‌) prāyaścit‌(1977) (parīkṣit‌ sāhni) dò laḍakiyāṃ(1977) (saṃjīv kumār‌) jiṃdagi(1976) (saṃjīv‌ kumār)‌ majhadūr‌ jiṃdābād‌(1976) (rājeṃdra kumār) nasīb‌ (1976) (viśeṣa naṭanè) sunaharā sansār‌ (1975) (rājeṃdra kumār‌) arcanā (1974) (saṃjīv‌ kumār‌) korā badan‌ (1974) (viśeṣa naṭanè) 36 ghaṃṭè (1974) rājakumār‌ nek‌ parvīn‌(1974) rākeś‌ pāṃḍè rikṣāvālā (1973) sujit‌ kumār‌ kahāni ham‌ sab kī (1973) vinod‌ mèhrā phir‌ kab milogi (1973) bisvajīt‌ rivāj‌ (1972) saṃjīv‌ kumār‌ lalkār‌ (1972) rājeṃdra kumār‌ maryādā (1971) rājakumār‌ / rājeś‌ khannā saṃjog‌ (1971) amitābh‌ baccan‌ cāhat‌ (1971) bisvajīt‌ holī āyī rè (1970) prakāś‌ thāpā kaṃgan‌ (1970) saṃjīv‌ kumār‌ gīt‌ (1970) rājeṃdra kumār‌ do bhāyi (1970) jiteṃdra paisā yā pyār‌ (1970) bisvajīt‌ jaldīp‌ (1970) (cilḍrans‌ philm‌ sòsaiṭi) merè hujhūr‌ (1969) (rājakumār‌ / jiteṃdra) ham‌sāyā(1968) (jay‌ mukharji) dò kaliyāṃ (1968) (bisvajīt)‌ pyār‌ kā sapnā (1968) bisvajīt‌ āṃkheṃ (1968) (dharmeṃdra) dillagi (1966) (saṃjay‌ khān‌) nayī roṣanī (1967) (bisvajīt)‌ naiṭ‌ in‌ laṃḍan‌ (1967) (bisvajīt‌) jāl‌ (1967) (bisvajīt‌) āsarā (1966) (bisvajīt)‌ tamannā (1966) (bisvajīt‌) apanè huyè parāyè (1966) (manoj‌ kumār‌) mèrè lāl‌ (1966) (dev‌ kumār‌) bahāreṃ phir‌ bhī āyegī(1966) (dharmeṃdra) himālay‌ kī god‌ meṃ (1965) (manoj‌ kumār‌) ........nāmanirdeśita, philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti jab‌ yād‌ kisīkī ātī hai (1965) (dharmeṃdra) nīlā ākāś‌ (1965) dharmeṃdra Bahu Beti (1965) jay‌ mukharji maiṃ suhāgan‌ hñūṃ (1965) (ajit‌ khān‌) jahāṃ ārā (1964) (bhārat‌ bhūṣaṇ‌) .......... nāmanirdeśita, philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti suhāgan‌ (1964) (guru dat‌) phūl‌ bane aṃgārè (1963) (rājakumār)‌ pūjā kè phūl‌ (1963) (dharmeṃdra) gumarāh‌ (1963) (sunil‌ dat‌) bahu rāni (1963) (guru dat‌) ............ nāmanirdeśita, philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti gaharā dāg‌ (1963) (rājeṃdra kumār)‌ hariyāli aur‌ rāstā (1962) (manoj‌ kumār)‌ anapaḍh‌ (1962) (dharmeṃdra) bāṃbè kā cor‌ (1962) (kiśor‌ kumār)‌ āṃkh‌ micòli (1962) (śekhar‌) gyārah‌ hajār laḍakiyāṃ (1962) (bhārat‌ bhūṣaṇ‌) dil‌ terā dīvānā (1962) (śammi kapūr‌) suhāg‌ siṃdhūr‌ (1961) (manoj‌ kumār)‌ māyā (1961) (devānaṃd‌) dharmaputra (1961) (rahamān‌) pataṃg‌ (1960) (rājeṃdra kumār‌) maiṃ naśe meṃ hñūṃ (1960) (rāj‌ kapūr)‌ bevakūph‌ (1960) (kiśor‌ kumār)‌ miṭṭī meṃ sonā (1960) (pradīp‌ kumār)‌ dhūl‌ kā phūl‌ (1959) (aśok‌ kumār‌ / rājeṃdra kumār‌) .......nāmanirdeśita, philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti lav‌ myārīj (1959) (devānaṃd)‌ duniyā na mānè (1959) (pradīp‌ kumār)‌ ujālā (1959) (śammi kapūr‌) devar‌ bhābhi(1958) (rājeṃdra kumār‌) paravarīś‌ (1958) (rāj‌ kapūr) ‌ phir‌ subah‌ hogī (1958) (rāj‌ kapūr)‌ jāl‌sāj‌ (1959) (kiśor‌ kumār) ‌ caṃdan‌ (1958) (kiśor‌ kumār)‌ ḍiṭèkṭiv‌ (1958) (pradīp‌ kumār‌) nauṣarvān‌-è-ādil‌ (1957) (rājakumār‌) ek‌ gāṃv‌ kī kahāni(1957) (abhi bhaṭṭācārya / talat‌ mahmūd‌) aparādhī kaun‌(1957) (abhi bhaṭṭācārya) lāl‌ battī (1957) (bālarāj‌ sāhni) phyāṣan‌ (1957) (pradīp‌ kumār)‌ pyāsā (1957) (gurudat‌ / rahmān‌) raṃgīn rāteṃ (1956) (śammi kapūr‌) ek‌ śolā (1956) (pradīp‌ kumār)‌ paisā hī paisā (1956) (kiśor‌ kumār)‌ nayā jamānā (1955) (pradīp‌ kumār)‌ ratna maṃjari (1955) (mahipāl‌) ekādaśi (1955) (trilok‌ kapūr‌) riyāsat‌ (1955) (mahipāl‌) bādaṣāh‌ (1954) (pradīp‌ kumār)‌ hyāmlèṭ‌ (1954) (pradīp‌ kumār)‌ suhāgan‌ (1952) (guru dat‌) jhānsi kī rānī (1952) (sòhrāb‌ modi)baṃgāḻi bhāṣèya calanacitragaḻu śaharar‌ itikathā (uttam‌ kumār‌) sāthihārā (uttam‌ kumār‌) abhaya o śrīkāṃta (1961) kèlāghar‌ (1959) uttam‌ kumār‌ lūkòcuri (1958) (kiśor‌ kumār‌) lauhā kapat‌ (1958) kabitā baṃdhu surar‌ paraṣay‌ (1957) pṛthvi amarè cāy‌ (1957) putrabadhu (1956) dhūli (1954) citrāṃgadā (1954) jog‌ biyog‌ (1953) roṣanārā (1952)nepāḻi calanacitra''' metighar‌ ullekhagaḻu -mālā sinhāra jīvanaparicaya -mālā sinhāra jīvana caritrè bāhya kòṃḍigaḻu A Biography (jīvanacaritrè) baṃgāḻi janaru nepāḻi naṭaru bhāratīya calanacitra naṭaru 1936ralli janisidavaru jīvita janaru bhāratīya kraistaru bhāratīya naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru kāśmīri janaru nepāḻi mūlada bhāratīya vyaktigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B2%BE%20%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E0%B2%B9%E0%B2%BE

ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ

ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್ (; 1974 ರ ಜನವರಿ 9 ರಂದು ಜನನ), ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ತಯಾರಕರು , ಚಿತ್ರಕತೆಗಾರ, ನಟ, ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕ, ಗೀತಕಾರ, ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ, ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನದ ಆತಿಥೇಯ ನಿರೂಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಹಿಂದಿ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ ಯನ್ನು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಯಿತು. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಕ್ ಆನ್!! ನಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ನಟರಾದರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್, ಚಿತ್ರಕತೆಗಾರ ಜಾವೆದ್ ಅಖ್ತರ್ ಮತ್ತು ಹನಿ ಇರಾನಿಯವರ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರನ್ನು ಒಬ್ಬ ನಾಸ್ತಿಕನಂತೆ ಬೆಳೆಸಲಾಯಿತು. ಬಾಲ್ಯದ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಜುಹುನಲ್ಲಿರುವ ಮಾನೆಕ್ ಜಿ ಕೂಪರ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಗಿಸಿದರು. ಅನಂತರ ವಾಣಿಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು H.R. ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಎರಡನೆಯ ವರ್ಷದಲ್ಲೇ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟರು. ನಟಿ ಶಬಾನ ಆಜ್ಮಿ ಇವರ ಮಲತಾಯಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಉರ್ದು ಕವಿ ಜಾನ್ ನಿಸಾರ್ ಅಖ್ತರ್ ರ ಮೊಮ್ಮಗನಾಗಿದ್ದು, ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ದೇಶಕಿ/ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜಕಿ ಫರಾ ಖಾನ್ ರ ಸೋದರ ಸಂಬಂಧಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಸಹೋದರಿ ಜೋಯಾ ಅಖ್ತರ್,(refer: https://www.youtube.com/watch?v=kfTcaAMqjBA&NR=1&feature=fvwp they are a year apart and not twins) ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೆ ಲಕ್ ಬೈ ಚಾನ್ಸ್ ಎಂಬ ಅವರ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಫರಾನ್ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಫರಾನ್, ಅಧುನ್ ಭಾಬನಿ ಅಖ್ತರ್ ರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು. ಇವರು ಕೇಶವಿನ್ಯಾಸಕಿಯಾಗಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ಸಹೋದರನೊಡನೆ ಬಿಬ್ಲಂಟ್ ಸೆಲೂನ್ (ಕೇಶ ಶೃಂಗಾರ ವೃತ್ತಿ)ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರಿಯರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ: ಷಕ್ಯಾ ಮತ್ತು ಅಕಿರಾ. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್, ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ತಮ್ಮ 17 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಚಲನಚಿತ್ರ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕ-ನಿರ್ದೇಶಕ ಮನ್ಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ರವರೊಂದಿಗೆ ಲಮ್ಹೇ (1991) ಯಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ-ಅಭ್ಯಾಸಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಆರಂಭಿಸಿದರು;ಹಿಮಾಲಯ್ ಪುತ್ರ (1997) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪಂಕಜ್ ಪರ್ಷರ್ ರ ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗುವ ಮೊದಲು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅನೇಕ ಚಿತ್ರ ಸಂಭಂಧಿ ಚಟುವಟಿಕೆ, ದೂರದರ್ಶನ ಚಿತ್ರನಿರ್ಮಾಣ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. 2001 ರ ಯಶಸ್ವಿ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ ಗೆ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರೆದು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕರಾದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಎಕ್ಸೆಲ್ ಎಂಟರ್ ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ ಪ್ರೈವೇಟ್. ಲಿಮಿಟೆಡ್ ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಇದು 1999 ರಲ್ಲಿ ರಿತೇಶ್ ಸಿದ್ವಾನಿ ಯೊಂದಿಗೆ ಒಡಗೂಡಿ ಅವರು ಸಹ ಭಾಗಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರ (ಇದರಲ್ಲಿ ಅಮೀರ್ ಖಾನ್, ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಅಕ್ಷಯ್ ಖನ್ನ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ), ಅದೇ ತಾನೇ ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ ಪದವೀಧರರಾಗಿ ಹೊರಬಂದ ಮೂರು ಜನ ಸ್ನೇಹಿತರ ಕಥೆ ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮ ಅಲ್ಲದೇ ಸ್ನೇಹಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ವ್ಯವಹರಿಸುವ ಬಗೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಯುವ ಪೀಳಿಗೆ ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆ, ನಿರ್ದೇಶನ ಮತ್ತು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಇದು ಆ ವರ್ಷದ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ, ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡಲಾಗುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ತರುವಾಯ ಅಖ್ತರ್ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಯೋಜನೆಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಯ (2004) ನ ನಿರ್ದೇಶನದತ್ತ ಗಮನಹರಿಸಿದರು. ಇದು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಗುರಿ ಇಲ್ಲದೇ ಅಲೆದಾಡುತ್ತಿರುವ, ಅನಂತರ ತನಗಾಗಿ ಒಂದು ಗುರಿಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಯುವಕನ ಕಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಹೃತಿಕ್ ರೋಷನ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿ ಜಿಂಟಾ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಿತ್ರ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದರೂ ಕೂಡ, ಅಪಾರ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಈ ಚಿತ್ರದ ಕಥೆಯನ್ನು ಅವರ ತಂದೆ ಜಾವೆದ್ ಅಖ್ತರ್ ಬರೆದಿದ್ದರು. ಈ ನಡುವೆ ಅವರು ಗುರಿಂದರ್ ಚಂದ್ ರ, 2004ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಹಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಬ್ರೈಡ್ ಅಂಡ್ ಪ್ರಿಜ್ಯುಡೀಸ್ ಗೆ ಗೀತರಚನೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ಫರಾನ್ 1978ರ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್ ಅಭಿನಯದ ಡಾನ್ ಚಿತ್ರದ ರೀಮೇಕ್, ಡಾನ್ - ದಿ ಚೇಸ್ ಬಿಗಿನ್ಸ್ ಅಗ್ಯೇನ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಶಾರುಖ್ ಖಾನ್ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಇದು 2006 ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 20 ರಂದು ತೆರೆಕಂಡಿತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕವಾಗಿ ನಿಂದನೆಗೆ ಗುರಿಯಾದರೂ ಕೂಡ 50 ಕೋಟಿಗೂ ಅಧಿಕ ಗಳಿಕೆ ಮೂಲಕ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಭರ್ಜರಿ ಜಯ ಸಾಧಿಸಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ವರ್ಷದ ಐದನೇ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. 2007 ರಲ್ಲಿ ಫರಾನ್ ಹನಿಮೂನ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ಸ್ ಪ್ರೈವೆಟ್. ಲಿಮಿಟೆಡ್. ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು, ಇದು ಕೂಡ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ತೃಪ್ತಿಕರ ಮಟ್ಟದ ಸಾಧನೆ ಕಂಡಿತು. 2007 ರಲ್ಲಿ, HIV ರೋಗಲಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ರೋಗಿಗೆ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಬೆಂಬಲದ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಕಥೆಯುಳ್ಳ, 12 ನಿಮಿಷದ ಕಿರುಚಿತ್ರ ಪಾಸಿಟಿವ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿದರು. ಇದನ್ನು ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು 'ಏಡ್ಸ್ ಜಾಗೋ' (ಏಡ್ಸ್ ಜಾಗೃತಿ )ಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ನಾಲ್ಕು ಕಿರು ಚಿತ್ರಗಳ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ಮೀರಾ ನಾಯರ್, ಸಂತೋಷ್ ಸಿವನ್ , ವಿಶಾಲ್ ಭಾರಧ್ವಜ್ ಮತ್ತು ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಮೀರಾ ನಾಯರ್ ರ ಮೀರಾ ಬಾಯಿ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಆವಾಹನ್ ಸ್ವಯಂ ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಅಲ್ಲದೇ ಬಿಲ್ ಅಂಡ್ ಮಿಲಿಂಡ್ ಗೇಟ್ಸ್ ಫೌಂಡೇಷನ್ನ ಸಹಕಾರದೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ, ಬೊಮನ್ ಇರಾನಿ, ಶಬಾನಾ ಆಜ್ಮಿ ಮತ್ತು ಆರಂಭಿಕ ನಟ ಅರ್ಜುನ್ ಮಾಥೂರ್ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. 2008 ರಲ್ಲಿ, ರಾಕ್ ಆನ್!! ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅಖ್ತರ್ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಪರತೆಯ ನಟರಾದರು. ಇದು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಭಾರಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತಲ್ಲದೇ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಾಧನೆ ಕಂಡಿತು. ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮೆಟ್ರೋ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಫರಾನ್, ಅವರ ಸಹೋದರಿ ಜೋಯಾ ನಿರ್ದೇಶನದ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ ಲಕ್ ಬೈ ಚಾನ್ಸ್ ನಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ನಾಯಕ ನಟನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕಾರ್ತಿಕ್ ಕಾಲಿಂಗ್ ಕಾರ್ತಿಕ್ ಇವರ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತೆರೆಕಂಡ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಇನ್ನೂ ಎರಡು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು 2010 ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿತ್ತು: ಧ್ರುವ್ ಮತ್ತು ಗುಲೇಲ್ (ಇವು ಇವರ ನಿರ್ಮಾಣದ ಚಿತ್ರಗಳಾಗಿರದೇ ಕೇವಲ ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ್ರ ಭಾಗಿಯೆನಿಸಿವೆ). ಅಖ್ತರ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಕ್ ಆನ್!! ನಲ್ಲಿ ಹಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಗಾಯಕರಾದರಲ್ಲದೇ, ಈ ಚಿತ್ರದ ಬಹುಪಾಲು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು A. R. ರೆಹಮಾನ್ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಬ್ಲೂ ಚಿತ್ರದ ಒಂದು ಹಾಡನ್ನು ಹಾಡಬೇಕಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅಖ್ತರ್, ಕಾರ್ತಿಕ್ ಕಾಲಿಂಗ್ ಕಾರ್ತಿಕ್ ನ ಚಿತ್ರೀಕರಣದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾದ ಕಾರಣ ಈ ಹಾಡನ್ನು ಹಾಡಲು ಅವರಿಗೆ ಸಮಯ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ನಾಚ್ ಬಲಿಯೇ (2005) ಎಂಬ ನೃತ್ಯ ರಿಯಾಲಿಟಿ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಮೊದಲ ಸರಣಿ ಮತ್ತು ಫೆಮಿನಾ ಮಿಸ್ ಇಂಡಿಯಾ (2002ರಲ್ಲಿ) ಎಂಬ ಸೌಂದರ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ದೂರದರ್ಶನದ ಕೆಲವು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ತೀರ್ಪುಗಾರರಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು NDTV ಇಮ್ಯಾಜಿನ್ ಚಾನಲ್ ನ ಓಯೇ! ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಆತಿಥೇಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ.ಇಟ್ಸ್ ಫ್ರೈಡೆ! ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ TV ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನಿರ್ದೇಶಕ/ಚಿತ್ರಕಥೆ ಬರಹಗಾರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ನಟ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು 2002: ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ:ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ 2009: ಹಿಂದಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ:ರಾಕ್ ಆನ್!! ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು 2002: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ: ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ 2002: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಿತ್ರಕಥೆ : ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ 2002: ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ : ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ 2002: ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ : ದಿಲ್ ಚಾಹತಾ ಹೈ : ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ 2005: ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ : ಲಕ್ಷ್ಯ: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ 2007: ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಿರ್ದೇಶಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ: ಡಾನ್ - ದಿ ಚೇಸ್ ಬಿಗಿನ್ಸ್ ಅಗ್ಯೇನ್: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ 2007: ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ:ಡಾನ್ - ದಿ ಚೇಸ್ ಬಿಗಿನ್ಸ್ ಅಗ್ಯೇನ್: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ 2009: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆರಂಭಿಕ ನಟನಿಗೆ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ: ರಾಕ್ ಆನ್!! 2009: ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ : ರಾಕ್ ಆನ್!!: ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್ ಬಹು ಆಯಾಮದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ BBC ಯಲ್ಲಿ ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್ 1974 ರ ಜನನಗಳು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗಾಯಕರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಮುಂಬೈಯ ಜನರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು

pharān akhtar (; 1974 ra janavari 9 raṃdu janana), bhāratīya calanacitra tayārakaru , citrakatègāra, naṭa, hinnèlè gāyaka, gītakāra, calanacitra nirmāpaka, mattu dūradarśanada ātitheya nirūpakarāgiddārè. ivaru pradhānavāgi hiṃdi sinimāgaḻalli kāryanirvahisuttārè. ivaru nirdeśisida mòdala citra dil cāhatā hai yannu èllèḍè praśaṃsisalāyitu. mòdala bārigè rāk ān!! nalli abhinayisuva mūlaka naṭarādaru. vaiyaktika jīvana mattu hinnèlè pharān akhtar, citrakatègāra jāvèd akhtar mattu hani irāniyavara putranāgi muṃbainalli janisidaru. ivarannu òbba nāstikanaṃtè bèḻèsalāyitu. bālyada vidyābhyāsavannu juhunalliruva mānèk ji kūpar śālèyalli mugisidaru. anaṃtara vāṇijyadalli padaviyannu paḍèyalu H.R. kālejigè serikòṃḍaru. ādarè èraḍanèya varṣadalle vidyābhyāsavannu kaibiṭṭaru. naṭi śabāna ājmi ivara malatāyiyāgiddārè. ivaru urdu kavi jān nisār akhtar ra mòmmaganāgiddu, bālivuḍ calanacitragaḻa nirdeśaki/nṛtya saṃyojaki pharā khān ra sodara saṃbaṃdhiyāgiddārè. avara sahodari joyā akhtar,(refer: https://www.youtube.com/watch?v=kfTcaAMqjBA&NR=1&feature=fvwp they are a year apart and not twins) ittīcègaṣṭè lak bai cāns èṃba avara mòdala citravannu nirdeśisidaru. idaralli pharān pradhāna pātradalli kāṇisikòṃḍiddārè. pharān, adhun bhābani akhtar rannu maduvèyādaru. ivaru keśavinyāsakiyāgiddu, tamma sahodaranòḍanè biblaṃṭ sèlūn (keśa śṛṃgāra vṛtti)naḍèsuttiddārè. avaru ibbaru putriyarannu hòṃdiddārè: ṣakyā mattu akirā. vṛttijīvana pharān akhtar, avara vṛttijīvanavannu tamma 17 ne vayassinalli, calanacitra chāyāgrāhaka-nirdeśaka manmohan siṃg ravaròṃdigè lamhe (1991) yaṃtaha citragaḻalli tarabeti-abhyāsiyāgi kāryanirvahisuva mūlaka āraṃbhisidaru;himālay putra (1997) calanacitradalli nirdeśaka paṃkaj parṣar ra sahāyaka nirdeśakarāguva mòdalu mūru varṣagaḻa kāla aneka citra saṃbhaṃdhi caṭuvaṭikè, dūradarśana citranirmāṇa keṃdradalli kāryanirvahisidaru. 2001 ra yaśasvi hiṃdi calanacitra dil cāhatā hai gè citrakathè barèdu nirdeśisuva mūlaka citrakathègāra mattu nirdeśakarādaru. ī calanacitravannu èksèl èṃṭar ṭainmèṃṭ praiveṭ. limiṭèḍ nirmisitu. idu 1999 ralli riteś sidvāni yòṃdigè òḍagūḍi avaru saha bhāgitvadalli sthāpisida saṃsthèyāgidè. ī citra (idaralli amīr khān, saiph ali khān mattu akṣay khanna abhinayisiddārè), ade tāne kālejiniṃda padavīdhararāgi hòrabaṃda mūru jana snehitara kathè mattu prema allade snehakkè saṃbaṃdhisida viṣayagaḻalli avaru vyavaharisuva bagèyannu òḻagòṃḍidè. idu vimarśātmakavāgi mattu vāṇijyikavāgi yaśasviyāyitu. adarallū viśeṣavāgi yuva pīḻigè idannu hèccāgi mèccikòṃḍitu. idu atyuttama citrakathè, nirdeśana mattu calanacitragaḻannòḻagòṃḍaṃtè aneka praśasti pradāna samāraṃbhagaḻalli kèlavu nāmanirdeśanagaḻannu gaḻisitu. idu ā varṣada hiṃdiyalli atyuttama, vaiśiṣṭyapūrṇa citrakkè nīḍalāguva rāṣṭrīya calanacitra praśastiyannu gèddukòṃḍittu. taruvāya akhtar avara muṃdina yojanèyāda lakṣya (2004) na nirdeśanadatta gamanaharisidaru. idu jīvanadalli guri illade alèdāḍuttiruva, anaṃtara tanagāgi òṃdu guriyannu nirdharisikòḻḻuva yuvakana kathèyāgiddu, idaralli hṛtik roṣan mattu prīti jiṃṭā mukhya bhūmikèyalliddārè. ī citra gallāpèṭṭigèyalli viphalavādarū kūḍa, apāra vimarśātmaka mèccugèyannu gaḻisitu. ī citrada kathèyannu avara taṃdè jāvèd akhtar barèdiddaru. ī naḍuvè avaru guriṃdar caṃd ra, 2004ralli tèrèkaṃḍa hālivuḍ calanacitra braiḍ aṃḍ prijyuḍīs gè gītaracanè māḍiddaru. anaṃtara pharān 1978ra amitābh baccan abhinayada ḍān citrada rīmek, ḍān - di ces bigins agyen annu nirdeśisidaru. śārukh khān ī calanacitrada mukhya bhūmikèyalliddārè. idu 2006 ra akṭobar 20 raṃdu tèrèkaṃḍitu. ī calanacitra vimarśakavāgi niṃdanègè guriyādarū kūḍa 50 koṭigū adhika gaḻikè mūlaka gallāpèṭṭigèyalli bharjari jaya sādhisitu. allade varṣada aidane yaśasvi citravāyitu. 2007 ralli pharān hanimūn ṭrāvèls praivèṭ. limiṭèḍ. citravannu nirmisidaru, idu kūḍa gallāpèṭṭiyalli tṛptikara maṭṭada sādhanè kaṃḍitu. 2007 ralli, HIV rogalakṣaṇa mattu rogigè kauṭuṃbika bèṃbalada agatyaviruva kathèyuḻḻa, 12 nimiṣada kirucitra pāsiṭiv annu nirdeśidaru. idannu muṃbainalli citrīkarisalāgiddu, idu 'eḍs jāgo' (eḍs jāgṛti )ya bhāgavāgidè. nālku kiru citragaḻa saraṇigaḻannu mīrā nāyar, saṃtoṣ sivan , viśāl bhāradhvaj mattu pharān akhtar nirdeśisiddārè. ivugaḻannu mīrā nāyar ra mīrā bāyi philms kaṃpaniyòṃdigè mattu āvāhan svayaṃ sevā saṃsthèyòṃdigè allade bil aṃḍ miliṃḍ geṭs phauṃḍeṣanna sahakāradòṃdigè nirmisalāgidè. idaralli, bòman irāni, śabānā ājmi mattu āraṃbhika naṭa arjun māthūr mukhya bhūmikèyalliddārè. 2008 ralli, rāk ān!! citradalli abhinayisuva mūlaka akhtar tamma āraṃbhika vṛttiparatèya naṭarādaru. idu vimarśātmakavāgi bhāri mèccugèyannu gaḻisitallade gallā pèṭṭigèyalliyū sādhanè kaṃḍitu. adarallū viśeṣavāgi mèṭro nagaragaḻalli atyaṃta yaśasviyāyitu. pharān, avara sahodari joyā nirdeśanada mòdala citra lak bai cāns nalliyū kūḍa nāyaka naṭanāgi kāṇisikòṃḍaru. kārtik kāliṃg kārtik ivara ittīcègè tèrèkaṃḍa citravāgidè. innū èraḍu calanacitragaḻannu 2010 ralli biḍugaḍè māḍabekèṃdu nirdharisalāgittu: dhruv mattu gulel (ivu ivara nirmāṇada citragaḻāgirade kevala naṭanèyalli mātrra bhāgiyènisivè). akhtar mòdala bārigè rāk ān!! nalli hāḍuvudaròṃdigè gāyakarādarallade, ī citrada bahupālu hāḍugaḻannu hāḍiddārè. avaru A. R. rèhamān saṃgīta saṃyojanèya blū citrada òṃdu hāḍannu hāḍabekittu. ādarè akhtar, kārtik kāliṃg kārtik na citrīkaraṇadalli niratarāda kāraṇa ī hāḍannu hāḍalu avarigè samaya dòrèyalilla. nāc baliye (2005) èṃba nṛtya riyāliṭi pradarśanada mòdala saraṇi mattu phèminā mis iṃḍiyā (2002ralli) èṃba sauṃdarya spardhèyannu òḻagòṃḍaṃtè dūradarśanada kèlavu pradarśanagaḻalli tīrpugārarāgi kāṇisikòṃḍiddārè. ivaru NDTV imyājin cānal na oye! kāryakramada ātitheyarāgiddārè.iṭs phraiḍè! èṃdu karèyalāguva TV pradarśanavannu naḍèsikòḍuttārè. calanacitragaḻa paṭṭi nirdeśaka/citrakathè barahagāra nirmāpaka naṭa hinnèlè gāyaka praśastigaḻu rāṣṭrīya praśastigaḻu 2002: hiṃdiya atyuttama calanacitrakkè nīḍuva rāṣṭrīya calanacitra praśasti:dil cāhatā hai 2009: hiṃdiya atyuttama calanacitrakkè nīḍuva rāṣṭrīya calanacitra praśasti:rāk ān!! philm‌pher praśastigaḻu 2002: atyuttama calanacitrakkè nīḍuva philm pher vimarśakara praśasti: dil cāhatā hai 2002: atyuttama citrakathè : dil cāhatā hai 2002: philm pher atyuttama nirdeśaka praśasti : dil cāhatā hai: nāmanirdeśita 2002: philm pher atyuttama calanacitra praśasti : dil cāhatā hai : nāmanirdeśita 2005: philm pher atyuttama nirdeśaka praśasti : lakṣya: nāmanirdeśita 2007: philm pher atyuttama nirdeśaka praśasti: ḍān - di ces bigins agyen: nāmanirdeśita 2007: philm pher atyuttama calanacitra praśasti:ḍān - di ces bigins agyen: nāmanirdeśita 2009: atyuttama āraṃbhika naṭanigè nīḍuva philm pher praśasti: rāk ān!! 2009: philm pher atyuttama calanacitra praśasti : rāk ān!!: nāmanirdeśita ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu pharān akhtar bahu āyāmada vyaktitva BBC yalli pharān akhtar 1974 ra jananagaḻu badukiruva janaru bhāratīya calanacitra nirdeśakaru bhāratīya calanacitra nirmāpakaru bhāratīya citrakathègāraru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya calanacitra gāyakaru philm‌pher praśasti vijetaru muṃbaiya janaru calanacitra naṭaru hinnèlè gāyakaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AB%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%85%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಫರಾನ್ ಅಖ್ತರ್

ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ (ಜನನ: 1916 - ಮರಣ: 17 ಜುಲೈ 1992) ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಆರಂಭಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಚಿರಪರಿಚಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಮೊದಲ ತಾರೆ ಎಂದೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರದ್ದು ವೇಗಗತಿಯ ರಾಗ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಧೃತಗತಿಯ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯ ಶೈಲಿಯಾಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಇಂತಹ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಬಳಸಿದ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದ ನ್ಯೂ ಥಿಯೆಟರ್ಸ್‌ನ ಚಿತ್ರಗಳ ಭಾರೀ ಯಶಸ್ಸುವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ 1916ರಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅದರ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಹೌರಾದಲ್ಲಿ ಕಾನನ್‌ ದಾಸಿ ಯಾಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ, ತಾವು ಅಕ್ರಮ ಸಂತಾನ ಎಂದು ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಆವರದು ಬಡ ಕುಟುಂಬವಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಸಾಕುತಂದೆಯ ಮರಣಾನಂತರ, ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ತಾಯಿ ತಮ್ಮ ಪಾಡಿಗೆ ಜೀವನ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಲು ಎಲ್ಲಾ ತರಹದ ಕೆಲಸಗಳನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಲಿದ್ದರು. ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾನನ್‌ ಬಾಲಾ ಎಂದು ಬದಲಿಸಲಾಯಿತು. ಆವರು ಕೇವಲ ಹತ್ತು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದಾಗ, ಹಿತೈಷಿಯೊಬ್ಬರು ಅವರನ್ನು ಜ್ಯೋತಿ ಸ್ಟುಡಿಯೊಗೆ ಕರೆತಂದರು. ಅಲ್ಲಿ ಜಯದೇವ್ ‌ (1926) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾನನ್‌ರಿಗೆ ಬಾಲಕಿಯ ಕಿರುಪಾತ್ರ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಆನಂತರ, ರಾಧಾ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಜ್ಯೋತೀಶ್‌ ಬಾನರ್ಜಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದರು. ಖೂನೀ ಕೌನ್ ‌ ಮತ್ತು ಮಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ನಟನಾ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡ ಕಾನನ್‌ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ನ್ಯೂ ಥಿಯೆಟರ್ಸ್‌ ಸೇರಿದರು. ರಾಯಚಂದ್ ಬೊರಾಲ್‌ ಎಂಬ ಮೇರು ಸಂಗೀತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಇವರು ಕಾನನ್‌ ದೇವಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದರಲ್ಲದೆ, ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯೊಂದಿಗೂ ಚಿರಪರಿಚಿತಗೊಳಿಸಿದರು. ಅವರು ಉಸ್ತಾದ್ ಅಲ್ಲಾಹ್‌ ರಖಾ ಅವರಿಂದ ಆರಂಭಿಕ ಸಂಗೀತ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು. ಮೆಗಾಫೋನ್‌ ಗ್ರಾಮೊಫೋನ್ ಕಂಪೆನಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಒಬ್ಬ ಗಾಯಕಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿ, ಭೀಷ್ಮದೇವ್ ಚಟರ್ಜಿಯವರಿಂದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ, ಅವರು ಅನಾದಿ ದಸ್ತಿದರ್‌ ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ರವೀಂದ್ರ ಸಂಗೀತ್‌ ಕಲಿತರು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಅವರ ಹೆಸರನ್ನು ಪುನಃ ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ಎಂದು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ದೇವದಾಸ್ ‌(1935)ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ನಟಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು ನ್ಯೂ ಥಿಯೆಟರ್ಸ್‌ನ ಪಿ.ಸಿ. ಬರುವಾ ಕಾನನ್ ದೇವಿಯವರನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ, ಕೆಲವು ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆನಂತರ, ಅವರು ಬರುವಾರ ಮುಕ್ತಿ (1937) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ನಟಿಯಾದರು. ಬಹುಶಃ ಇದು ಅವರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಯಾಗಿದ್ದು, ಸ್ಟುಡಿಯೊದ ಅತಿ ಜನಪ್ರಿಯ ತಾರೆಯಾದರು. ನ್ಯೂ ಥಿಯೆಟರ್ಸ್‌ನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ಭಾರೀ ಬೇಡಿಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗಾಯಕಿಯೆನಿಸಿದರು. ಕೆ. ಸಿ. ಡೇಯವರೊಂದಿಗಿನ ಸಹಯೋಗದಿಂದಾಗಿ ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದರು. 1941ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯ ಕರಾರು ಗುತ್ತಿಗೆಯಿಂದ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡುವ ತನಕ, ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ನ್ಯೂ ಥಿಯೇಟರ್ಸ್‌ನ ಮೇರುನಟಿಯಾಗಿ ಉಳಿದರು. 1941ರಿಂದ ಅವರು ಬಂಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ನಟನಾ ವೃತ್ತಿ ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಎಂ. ಪಿ. ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್‌ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ ಜವಾಬ್ ,‌ ಕಾನನ್‌ ದೇವಿಯವರ ಭಾರಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಹಾಡು ಯೆ ದುನಿಯಾ ಹೈ ತೂಫಾನ್‌ ಮೇಯ್ಲ್‌ ನೊಂದಿಗೆ, ಬಹಳಷ್ಟು ಹಾಡುಗಳು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿದವು. ಇದೇ ರೀತಿ, ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್‌ (1943), ಬನ್‌ಫೂಲ್‌ (1945) ಮತ್ತು ರಾಜಲಕ್ಷ್ಮಿ (1946) ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿ ಹಾಡಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಪುನಃ ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಂಡರು. 1948ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಮುಂಬಯಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು. ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು 1948ರಲ್ಲಿ. ಆ ವರ್ಷ ಅಶೋಕ್‌ ಕುಮಾರ್‌ರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ‌ಚಿತ್ರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. 1949ರಲ್ಲಿ ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್ ಎಂಬ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಂಸ್ಥೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾದರು. 1949ರಲ್ಲಿ ಅನನ್ಯಾ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಸಬ್ಯಸಾಚಿ ಕಲೆಕ್ಟಿವ್‌ ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಅವರ ಸ್ವಂತ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಶರತ್‌ ಚಂದ್ರ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ ಅವರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದವು. ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಪತಿ ಶ್ರೀ ಅಶೋಕ್‌ ಮೈತ್ರಾ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಆದರೆ ಈ ವಿವಾಹವು ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕವಾಗಿದ್ದು, ವಿಚ್ಛೇದನದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಆದರೂ, ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತಮಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅಶೋಕ್‌ ಮೈತ್ರಾಗೆ ಕೃತಜ್ಞತೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಆನಂತರ, ತಮ್ಮ ಎರಡನೆಯ ಪತಿ ಹರಿದಾಸ್‌ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಏಕೈಕ ಮಗು - ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ ಎಂಬ ಮಗನಿಗೆ ಜನ್ಮವಿತ್ತರು. ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದೊಂದಿಗೆ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು. ವಯೋವೃದ್ಧ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ತೊಂದರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕಲಾವಿದೆಯರಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಲು ಹಾಗೂ ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಏಳ್ಗೆಗಾಗಿ ಮಹಿಳಾ ಶಿಲ್ಪಿ ಮಹಲ್‌ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಅದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಬಂಗಾಳಿ ಚಿತ್ರರಂಗದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ನಾಯಕಿನಟಿ ಕಾನನ್ ದೇವಿಗೆ, ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆಗೆ ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಿದ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಅವರಿಗೆ 1976ರಲ್ಲಿ ದಾದಾಸಾಹೆಬ್‌ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. 1992ರ ಜುಲೈ 17ರಂದು ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ ತಮ್ಮ ಎಪ್ಪತ್ತಾರನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಬೆಲ್ಲೆ ವ್ಯೂ ಕ್ಲಿನಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನಟನೆ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಿಕೆಯಾಗಿ ಆಶಾ (1956) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ದೇಬತ್ರ (1955) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ನಬ ಬಿಧಾನ (1954) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ದರ್ಪಚೂರ್ಣ (1952) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಮೇಜದೀದಿ (1950) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಅನನ್ಯ (1949) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಅನಿರ್ಬಾನ್‌ (1948) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಬಂಕಲೇಖಾ (1948) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... ಕುಹಕ ಬರಹ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ಫೈಸಲಾ (1947) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಚಂದ್ರಶೇಖರ್‌ (1947) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಅರಬಿಯನ್‌ ನೈಟ್ಸ್‌ (1946) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಕೃಷ್ಣ ಲೀಲಾ (1946) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣ ಪ್ರೇಮ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ... ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನ ಕಥೆ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ತುಮ್‌ ಔರ್‌ ಮೈಂ (1946) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ತುಮೀ ಆರ್‌ ಅಮಿ (1946) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಬನ್‌ ಫೂಲ್ (1945) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಪಥ್‌ ಬೆಂಧೆ ದಿಲೊ (1945) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ರಾಜಲಕ್ಷ್ಮಿ (1945) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಬಿದೇಶಿನಿ (1944) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಜೋಗಾಜೋಗ್‌ (1943) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಜವಾಬ್‌ (1942) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... ಶೇಷ್‌ ಉತ್ತರ್‌ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ (ಭಾರತ: ಬಂಗಾಳಿ ಶೀರ್ಷಿಕೆ) ... ಅಥವಾ ಅಂತಿಮ ಉತ್ತರ ಲಗನ್‌ (1941) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಪರಿಚಯ್‌ (1941) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... ಪರಿಚಯ ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ... ಅಥವಾ ವಿವಾಹ ಅಭಿನೇತ್ರಿ (1940) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಹಾರ್‌ ಜೀತ್‌ (1940) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಜವಾನೀ ಕೀ ರೀತ್‌ (1939) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಪರಾಜಯ (1939) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಸಪೆರಾ (1939) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... aka The Snake-Charmer (India: English title) ಸಪೂರೆ (1939) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... aka The Snake-Charmer (India: English title) ಬಿದ್ಯಾಪತಿ (1937) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಮುಕ್ತಿ (1937/I) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... aka Freedom ... aka The Liberation of the Soul ಮುಕ್ತಿ (1937/II) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ವಿದ್ಯಾಪತಿ (1937) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಬಿಷಬೃಕ್ಷ (1936) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... aka The Poison Tree ಕೃಷ್ಣ ಸುದಾಮ (1936) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... aka Krishna and Sudama ಮನ್ಮಯಿ ಗರ್ಲ್ಸ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ (1935) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಮಾಂ (1934) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಚಾರ್‌ ದರ್ವೇಶ್‌ (1933) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... aka Merchant of Arabia (India: English title) ವಿಷ್ಣುಮಾಯ (1932) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ... aka Doings of Lord Vishnu ಜೋರೆ ಬರಾತ್‌ (1931) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ಪ್ರಹ್ಲಾದ್‌ (1931/I) (ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ) ನಿರ್ಮಾಪಕ ಅಭಯ ಓ ಶ್ರೀಕಾಂತ (1965) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ಇಂದ್ರನಾಥ್‌ ಶ್ರೀಕಾ (1959) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ರಾಜಲಕ್ಷ್ಮಿ ಓ ಶ್ರೀಕಾಂತ (1958) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ಅಂಧರೆ ಆಲೊ (1957) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ಆಶಾ (1956) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ದೇಬತ್ರ (1955) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ನಬ ಬಿಧಾನ್‌ (1954) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ದರ್ಪಚೂರ್ಣ (1952) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ಮೇಜದೀದಿ (1950) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ಅನನ್ಯ (1949) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ಬಮುನರ್‌ ಮೆಯೆ (1949) (ನಿರ್ಮಾಪಕಿ) ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು www.kanandevi.com 1916ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು 1992ರ ಸಾವುಗಳು ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ದಾದಾಸಾಹೇಬ್‌ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಗಾಯಕಿಯರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗಾಯಕರು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿಯರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು

kānan‌ devi (janana: 1916 - maraṇa: 17 julai 1992) bhāratīya calanacitraraṃgada āraṃbhika kāladalli, hāḍugārikèya mūlaka ciraparicitarāgiddaru. baṃgāḻi calanacitraraṃgada mòdala tārè èṃdū prasiddharāgiddaru. avaraddu vegagatiya rāga mattu sāmānyavāgi dhṛtagatiya hāḍugārikèya śailiyāgittu. idariṃdāgi, iṃtaha śailiyannu baḻasida kòlkattāda nyū thiyèṭars‌na citragaḻa bhārī yaśassuvigè kāraṇavāgittu. jīvanacaritrè kānan‌ devi 1916ralli athavā adara āsupāsinalli, paścima baṃgāḻada haurādalli kānan‌ dāsi yāgi janisidaru. tamma ātmacaritrèyalli, tāvu akrama saṃtāna èṃdu kānan‌ devi heḻikòṃḍiddārè. āvaradu baḍa kuṭuṃbavāgittu. tamma sākutaṃdèya maraṇānaṃtara, avaru mattu avara tāyi tamma pāḍigè jīvana naḍèsikòṃḍu hogalu èllā tarahada kèlasagaḻannū māḍuttaliddaru. avara hèsarannu ade samayadalli kānan‌ bālā èṃdu badalisalāyitu. āvaru kevala hattu varṣa vayassinavarāgiddāga, hitaiṣiyòbbaru avarannu jyoti sṭuḍiyògè karètaṃdaru. alli jayadev ‌ (1926) calanacitradalli kānan‌rigè bālakiya kirupātra nīḍalāyitu. ānaṃtara, rādhā philms‌ saṃsthèyòṃdigè tamma vṛtti muṃduvarèsidaru. ivugaḻalli halavu calanacitragaḻannu jyotīś‌ bānarji nirdeśisiddaru. khūnī kaun ‌ mattu mā calanacitragaḻalli tamma naṭanā pratibhèyiṃda gurutisikòṃḍa kānan‌ kolkattāda nyū thiyèṭars‌ seridaru. rāyacaṃd bòrāl‌ èṃba meru saṃgītagāraròṃdigè bheṭiyādaru. ivaru kānan‌ devigè tarabeti nīḍidaralladè, hiṃdi bhāṣèya uccāraṇèyòṃdigū ciraparicitagòḻisidaru. avaru ustād allāh‌ rakhā avariṃda āraṃbhika saṃgīta tarabeti paḍèdaru. mègāphon‌ grāmòphon kaṃpèniyalli avaru òbba gāyakiyāgi sevè sallisi, bhīṣmadev caṭarjiyavariṃda hèccuvari tarabeti paḍèdaru. naṃtara, avaru anādi dastidar‌ avara mārgadarśanadalli ravīṃdra saṃgīt‌ kalitaru. calanacitragaḻalli namūdisuva uddeśakkāgi avara hèsarannu punaḥ kānan‌ devi èṃdu badalāyisalāyitu. tamma calanacitra devadās ‌(1935)nalli pradhāna naṭiyāgabekèṃdu nyū thiyèṭars‌na pi.si. baruvā kānan deviyavarannu keḻikòṃḍaru. ādarè, kèlavu kāraṇadiṃdāgi avaru calanacitradalli naṭisalāgalilla. ānaṃtara, avaru baruvāra mukti (1937) calanacitradalli pramukha naṭiyādaru. bahuśaḥ idu avara atyuttama pātra nirvahaṇèyāgiddu, sṭuḍiyòda ati janapriya tārèyādaru. nyū thiyèṭars‌na calanacitragaḻiṃdāgi kānan‌ devi bhārī beḍikèyalliruva gāyakiyènisidaru. kè. si. ḍeyavaròṃdigina sahayogadiṃdāgi kānan‌ devi bahaḻaṣṭu janapriyatè gaḻisidaru. 1941ralli tamma hāḍugārikèya karāru guttigèyiṃda rājīnāmè nīḍuva tanaka, kānan‌ devi nyū thiyeṭars‌na merunaṭiyāgi uḻidaru. 1941riṃda avaru baṃgāḻi mattu hiṃdi calanacitragaḻalli svataṃtravāgi naṭanā vṛtti māḍalāraṃbhisidaru. èṃ. pi. pròḍakṣans‌ saṃsthè nirmisi, biḍugaḍègòḻisida javāb ,‌ kānan‌ deviyavara bhāri yaśassu gaḻisida calanacitravāgittu. ī calanacitradalli avara hāḍu yè duniyā hai tūphān‌ meyl‌ nòṃdigè, bahaḻaṣṭu hāḍugaḻu mèccugè gaḻisidavu. ide rīti, hāspiṭal‌ (1943), ban‌phūl‌ (1945) mattu rājalakṣmi (1946) calanacitragaḻalli ide rīti hāḍi janapriyatèyannu punaḥ hèccisikòṃḍaru. 1948ralli avaru muṃbayigè sthaḻāṃtaragòṃḍaru. kānan‌ devi mòdala bārigè hiṃdi calanacitragaḻalli kāṇisikòṃḍaddu 1948ralli. ā varṣa aśok‌ kumār‌ròṃdigè naṭisida caṃdraśekhar ‌citra biḍugaḍèyāyitu. 1949ralli kānan‌ devi śrīmati pikcars èṃba tammade āda calanacitra nirmāṇa saṃsthè sthāpisi calanacitra nirmāpakiyādaru. 1949ralli ananyā èṃba calanacitradòṃdigè sabyasāci kalèkṭiv‌ èṃbudannu paricayisidaru. avara svaṃta calanacitra nirmāṇagaḻu mukhyavāgi śarat‌ caṃdra caṭṭopādhyāya avara kathègaḻannu ādharisiddavu. kānan‌ devi tamma mòdala pati śrī aśok‌ maitrā avarannu vivāhavādaru. ādarè ī vivāhavu alpakālikavāgiddu, vicchedanadalli kònègòṃḍitu. ādarū, jīvanadalli mòdala bārigè tamagè sāmājika sthānamāna nīḍiddakkāgi aśok‌ maitrāgè kṛtajñatè sūcisidaru. ānaṃtara, tamma èraḍanèya pati haridās‌ bhaṭṭācāryarannu vivāhavādaru. ekaika magu - siddhārtha bhaṭṭācārya èṃba maganigè janmavittaru. kānan‌ devi tamma kuṭuṃbadòṃdigè kolkattādalli nèlèsidaru. vayovṛddha mattu ārthika tòṃdarèyallidda kalāvidèyarigè bèṃbala nīḍalu hāgū baṃgāḻi calanacitraraṃgada eḻgègāgi mahiḻā śilpi mahal‌ èṃba saṃsthè sthāpisi, adara adhyakṣèyāgi kāryanirvahisidaru. baṃgāḻi citraraṃgada mòṭṭamòdala nāyakinaṭi kānan devigè, bhāratīya citraraṃgakkè nīḍida amūlya kòḍugègè mannaṇè nīḍida bhārata sarkāravu avarigè 1976ralli dādāsāhèb‌ phālkè praśasti nīḍi gauravisitu. 1992ra julai 17raṃdu kānan‌ devi tamma èppattāranèya vayassinalli, kolkattāda āspatrè bèllè vyū klinik‌nalli nidhanarādaru. calanacitragaḻa paṭṭi naṭanè hinnèlè gāyikèyāgi āśā (1956) (hinnèlè gāyaki) debatra (1955) (hinnèlè gāyaki) naba bidhāna (1954) (hinnèlè gāyaki) darpacūrṇa (1952) (hinnèlè gāyaki) mejadīdi (1950) (hinnèlè gāyaki) ananya (1949) (hinnèlè gāyaki) anirbān‌ (1948) (hinnèlè gāyaki) baṃkalekhā (1948) (hinnèlè gāyaki) ... kuhaka baraha èṃdū heḻalāgidè phaisalā (1947) (hinnèlè gāyaki) caṃdraśekhar‌ (1947) (hinnèlè gāyaki) arabiyan‌ naiṭs‌ (1946) (hinnèlè gāyaki) kṛṣṇa līlā (1946) (hinnèlè gāyaki) ... rādhā kṛṣṇa prema èṃdū heḻalāgidè ... śrī kṛṣṇana kathè èṃdū heḻalāgidè tum‌ aur‌ maiṃ (1946) (hinnèlè gāyaki) tumī ār‌ ami (1946) (hinnèlè gāyaki) ban‌ phūl (1945) (hinnèlè gāyaki) path‌ bèṃdhè dilò (1945) (hinnèlè gāyaki) rājalakṣmi (1945) (hinnèlè gāyaki) bideśini (1944) (hinnèlè gāyaki) jogājog‌ (1943) (hinnèlè gāyaki) javāb‌ (1942) (hinnèlè gāyaki) ... śeṣ‌ uttar‌ èṃdū heḻalāgidè (bhārata: baṃgāḻi śīrṣikè) ... athavā aṃtima uttara lagan‌ (1941) (hinnèlè gāyaki) paricay‌ (1941) (hinnèlè gāyaki) ... paricaya èṃdū heḻalāgidè ... athavā vivāha abhinetri (1940) (hinnèlè gāyaki) hār‌ jīt‌ (1940) (hinnèlè gāyaki) javānī kī rīt‌ (1939) (hinnèlè gāyaki) parājaya (1939) (hinnèlè gāyaki) sapèrā (1939) (hinnèlè gāyaki) ... aka The Snake-Charmer (India: English title) sapūrè (1939) (hinnèlè gāyaki) ... aka The Snake-Charmer (India: English title) bidyāpati (1937) (hinnèlè gāyaki) mukti (1937/I) (hinnèlè gāyaki) ... aka Freedom ... aka The Liberation of the Soul mukti (1937/II) (hinnèlè gāyaki) vidyāpati (1937) (hinnèlè gāyaki) biṣabṛkṣa (1936) (hinnèlè gāyaki) ... aka The Poison Tree kṛṣṇa sudāma (1936) (hinnèlè gāyaki) ... aka Krishna and Sudama manmayi garls‌ skūl‌ (1935) (hinnèlè gāyaki) māṃ (1934) (hinnèlè gāyaki) cār‌ darveś‌ (1933) (hinnèlè gāyaki) ... aka Merchant of Arabia (India: English title) viṣṇumāya (1932) (hinnèlè gāyaki) ... aka Doings of Lord Vishnu jorè barāt‌ (1931) (hinnèlè gāyaki) prahlād‌ (1931/I) (hinnèlè gāyaki) nirmāpaka abhaya o śrīkāṃta (1965) (nirmāpaki) iṃdranāth‌ śrīkā (1959) (nirmāpaki) rājalakṣmi o śrīkāṃta (1958) (nirmāpaki) aṃdharè ālò (1957) (nirmāpaki) āśā (1956) (nirmāpaki) debatra (1955) (nirmāpaki) naba bidhān‌ (1954) (nirmāpaki) darpacūrṇa (1952) (nirmāpaki) mejadīdi (1950) (nirmāpaki) ananya (1949) (nirmāpaki) bamunar‌ mèyè (1949) (nirmāpaki) ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu www.kanandevi.com 1916ralli janisidavaru 1992ra sāvugaḻu baṃgāḻi calanacitra naṭaru dādāsāheb‌ phālkè praśasti puraskṛtaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya mahiḻā gāyakiyaru bhāratīya calanacitra naṭaru bhāratīya calanacitra gāyakaru hinnèlè gāyakiyaru calanacitra naṭiyaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E2%80%8C%20%E0%B2%A6%E0%B3%87%E0%B2%B5%E0%B2%BF

ಕಾನನ್‌ ದೇವಿ

ಜಿತೇಂದ್ರ (1942 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 7 ರಂದು ಜನನ), ಇವರು ಭಾರತೀಯನಟರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಜಿತೇಂದ್ರ, 1942 ರಲ್ಲಿ ರವಿ ಕಪೂರ್ ಎಂಬ ಜನ್ಮನಾಮದೊಂದಿಗೆ ಪಂಜಾಬ್ ನ ಅಮೃತ್ ಸರ ದಲ್ಲಿ ಅಮರ್ ನಾಥ್ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣಾ ಕಪೂರ್ ರವರ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ರವಿ ಕಪೂರ್, ಕೃತಕ ಆಭರಣಗಳ ವ್ಯಾಪಾರ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಪಂಜಾಬೀ ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ವಿ. ಶಾಂತಾರಾಮ್/0} ರವರಿಗೆ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವಾಗ, ನಟಿ ಸಂಧ್ಯಾ ರವರ 'ಬದಲಿ'ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ನಟಿ 1959 ರ "ನವರಂಗ್" ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಇವರನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ವಿ. ಶಾಂತಾರಾಮ್ ರವರು ನವರಂಗ್ (1959) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿ ಸಂಧ್ಯಾ ರ ಯುಗಳ ಜೋಡಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದಾಗ, ಜಿತೇಂದ್ರ ಬಾಲಿವುಡ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನವನ್ನು 1950 ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಶಾಂತಾರಾಮ್ 1963 ರಲ್ಲಿ ಸೆಹ್ರಾ ಮತ್ತು ಗೀತ್ ಗಾಯಾ ಪತ್ಥರೋನೆ (1964) ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇವರನ್ನು ನಾಯಕರನ್ನಾಗಿಸಿದಾಗ ಇವರ ಮೊದಲ ಅದೃಷ್ಟ ಖುಲಾಯಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ಸುಮಾರು 200 ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಜಿತೇಂದ್ರ, 1967 ರಲ್ಲಿ ರವಿಕಾಂತ್ ನಾಗೈಚ್ ರ ಫರ್ಜ್ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗೊಲ್ಡನ್ ಜುಬ್ಲೀ ಆಚರಣೆ ಕಂಡಿತು. ಫರ್ಜ್ ನ "ಮಸ್ತ್ ಬಹಾರೊಂಕಾ ಮೈ ಆಶಿಕ್"(ಇದನ್ನು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗಾಯಕ ಮೊಹಮ್ಮದ್‌ ರಫಿ ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ) ಎಂಬ ಹಾಡಿಗಾಗಿ ಕಿರುಕುಳ ಮಳಿಗೆಯೊಂದರಿಂದ ಅವರು ಕೊಂಡುಕೊಂಡ ಟೀ ಶರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಶೂಗಳು ಅವರ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಎಂದು ಹೆಗ್ಗುರುತೆನಿಸಿದವು. ಫರ್ಜ್ ಮತ್ತು ಬನ್ ಫೂಲ್ ನಂತಹ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿನ ಇವರ ಉತ್ಸಾಹದ ನೃತ್ಯ ಇವರಿಗೆ ಜಂಪಿಂಗ್ ಜ್ಯಾಕ್ ಎಂಬ ಉಪನಾಮವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. 1980ರಲ್ಲಿ ಜಿತೇಂದ್ರ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ರಾಮ ರಾವ್ ತಾತಿನೆನಿ, ಕೆ. ಬಪ್ಪಯ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆ. ರಾಘವೇಂದ್ರ ರಾವ್ ರವರ ರೀಮೇಕ್ ಚಿತ್ರಗಳ ಕೃಪೆಯಿಂದಾಗಿ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಜನಪ್ರಿಯ ನಟಿಯರಾದ ಶ್ರೀದೇವಿ ಅಥವಾ ಜಯಪ್ರದಾರವರ ಜೋಡಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಿದ್ದರು; ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪದ್ಮಾಲಯ ಪ್ರೋಡಕ್ಷನ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮಣ್ಣಿನ (ಮಡಕೆ)ಬಿಂದಿಗೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸುದೀರ್ಘ ದೃಶ್ಯಾವಳಿಗಳನ್ನು, ಬಪ್ಪಿ ಲಹರಿಯವರ ರಭಸದ ಎಲೆಕ್ಟಾನಿಕ್ ಸಂಗೀತವನ್ನೊಳಗೊಂಡಿದ್ದವು. ಅಲ್ಲದೇಇಂದೀವರ್ ರವರ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ, ಇವರ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಚೌಧರಿ (1982), ಮವಾಲಿ (1983), ಹಿಮ್ಮತ್ ವಾಲಾ (1983), ಜಾನಿ ದುಷ್ಮನ್,ಮತ್ತು ತೋಫಾ (1984) ದಂತಹ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ವಿಮರ್ಶಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ಗಳಿಸದಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಬಾರಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಕಂಡವು. TV ಧಾರಾವಾಹಿಯಾದ ಕ್ಯೂ ಕಿ ಸಾಸ್ ಭಿ ಕಭಿ ಬಹೂ ಥಿ ಯಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ವಯಸ್ಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಸೋನಿ ಎಂಟರ್ ಟೈನ್ಮೆಂಟ್ ಟೆಲಿವಿಷನ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಜಲಕ್ ದಿಖಲಾ ಜಾ ಎಂಬ ನೃತ್ಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ತೀರ್ಪುಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಇವರು ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬ್ ನ ಅಮೃತ್ ಸರದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಮೃತ್ ಸರದಲ್ಲೇ ಜನಿಸಿದ ರಾಜೇಶ್ ಖನ್ನಾ ರವರ ಸ್ನೇಹಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರಿಬ್ಬರ ತಾಯಿಂದಿರು ಒಟ್ಟಿಗೇ ಸೇರಿ ಒಂದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕೀರ್ತನೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಹಾಜರಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಜಿತೇಂದ್ರ, ಅವರ ಬಾಲ್ಯವನ್ನು ಮುಂಬೈನ ಗಿರ್ಗಾವ್ ನಲ್ಲಿ ಕಳೆದರು. ಇವರು, ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದವರು ವಾಸಿಸುವ ರಾಮಚಂದ್ರ ವಸತಿ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಇನ್ನೂ ಕೂಡ ಅಲ್ಲಿಯ ನೆನಪುಗಳನ್ನು ಮರೆತಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೇ ಪ್ರತಿವರ್ಷ ಗಣಪತಿ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಹೇಮಾ ಮಾಲಿನಿಯವರ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದು ರಚಿಸಲಾದ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ: ಜಿತೇಂದ್ರ ಅವರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹ ಇನ್ನೇನು ನಡೆದೇ ಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂದಾಗ, ಹೇಮಾ ಮಾಲಿನಿಯೇ ಈ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ಅವರ ಬಾಲ್ಯದ ಪ್ರಿಯತಮೆ ಶೋಭಾ ಕಪೂರ್ ರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು. ಇವರಿಗೆ ತುಷಾರ್ ಕಪೂರ್ ಎಂಬ ಪುತ್ರನಿದ್ದು, ಇವರೂ ಕೂಡ ನಟರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಏಕ್ತಾ ಕಪೂರ್ ಎಂಬ ಪುತ್ರಿಯನ್ನೂ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅದಲ್ಲದೇ ಇವರು ಬಾಲಾಜಿ ಟೆಲಿಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಅನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಜನಪ್ರಿಯ TV ಧಾರಾವಾಹಿಗಳನ್ನು ಹಿಂದಿ, ತಮಿಳು, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ಐದು ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕೂಡ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು, ಎರಡರಲ್ಲಿ ತುಷಾರ್ ಕಪೂರ್ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಜಿತೇಂದ್ರ, ಅವರ ಪುತ್ರಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕುಚ್ ತೋ ಹೈ (2002) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪುತ್ರ ತುಷಾರ್ ರೊಂದಿಗೆ ತುಸು ಹೊತ್ತು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳು ಜಿತೇಂದ್ರ, ಅವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಬಾಲಿವುಡ್ ನಲ್ಲಿದ್ದ ಬಿರುಸಿನ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದಾಗಿ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ,ಇತರ ಯಾವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಗಳಿಸಿಲ್ಲ. 1998- 18ನೇ ಉಜಾಲ ಸಿನಿಮಾ ಎಕ್ಸ್ ಪ್ರೆಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗೆಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಹಾನರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. 2000– ಚಲನಚಿತ್ರದ ಹೆಸರಾಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2008 - ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2002 – ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. 2004 - ಅಟ್ಲಾಂಟಿಕ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ (ಅಮೇರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು) ನೀಡಲಾದ "ಭಾರತೀಯ ಸಿನಿಮಾದ ದಂತಕಥೆ"ಯಾದ ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪರಂಪರೆಯ ಐತಿಹ್ಯ ನಿರ್ಮಿಸಲು ನೀಡುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. 1996 - ಸ್ಟಾರ್‌ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2007 – ದಾದಾ ಸಾಹೇಬ್ ಪಾಲ್ಕೆ ಅಕ್ಯಾಡಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2008 – ಸ್ಯಾನ್ಸುಯ್ ದೂರದರ್ಶನದ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಆಯ್ದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ 1959 - 1965 ನವರಂಗ್ (1959) ಗೀತ್ ಗಾಯಾ ಪತ್ಥರೋ ನೇ (1964) … ವಿಜಯ್ 1966 - 1970 ಫರ್ಜ್ (1967) … ಗೋಪಾಲ್ ಬೂಂದು ಜೋ ಬನ್ ಗಯಿ ಮೋತಿ (1967) ಸುಹಾಗ್ ರಾತ್ (1968) ಪರಿವಾರ್ (1968) ಔಲಾದ್ (1968) ಜಿಗ್ರಿ ದೋಸ್ತ್ (1969) … ಗೋಪಿ/ ವಕೀಲ ಆನಂದ್ (ದ್ವಿಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ) ವಾರಿಸ್ (1969) ಅನ್ ಮೋಲ್ ಮೋತಿ (1969) ಬಡಿ ದೀದಿ (1969) ಮೇರೆ ಹುಜೂರ್ (1969)… ಅಖ್ತರ್ ಜೀನೆ ಕಿ ರಾಹ್ (1969) ಧರ್ತಿ ಕಹೆ ಪುಕಾರ್ ಕೇ (1969) ದೋ ಬಾಯ್ (1969)- SP ವಿಜಯ್ ವರ್ಮ ನಯಾ ರಾಸ್ತಾ (1970) ಮೇರೆ ಹಂಸಫರ್ (1970) ಹಮ್ ಜೋಲಿ (1970) … ರಾಜೇಶ್ ಖಿಲೋನ (1970) … ಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಯಾರ್ ಮೇರಾ (1970) ಗುನಾಹೋ ಕಾ ದೇವ್ತಾ ಜವಾಬ್ (1970) ಹಿಮ್ಮತ್ (1970) ಮಾ ಔರ್ ಮಮತಾ (1970) 1971 - 1975 ಕಾರ್ವಾ (1971) … ಮೋಹನ್ ಬಿಖ್ರೆ ಮೋತಿ (1971) ಕಟ್ ಪುಥ್ಲಿ (1971) ಪರಿಚಯ್ (1972) ಏಕ್ ಹಸೀನಾ ದೋ ದಿವಾನೇ ಷಾದಿ ಕೇ ಬಾದ್ (1972 … ವಕೀಲ ಶ್ಯಾಮ್ ಬಿ. ರಾಮ್ ಬನ್ ಫೂಲ್ (1973) ಏಕ್ ನಾರಿ ಏಕ್ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ (1973) ಗೆಹ್ರಿ ಚಾಲ್ …ಸಾಗರ್ ರೂಪ್ ತೇರಾ ಮಸ್ತಾನಾ ಭಾಯ್ ಹೊ ತೋ ಐಸಾ ….ಭರತ್ ಸಿಂಗ್ ಅನೋಖಿ ಅದಾ (1973) … ರವಿ ಬಿದಾಯಿ (1974) … ಸುಧಾಕರ್ ದುಲ್ಹನ್ (1974)……ಅಶೋಕ್/ವಿಜಯ್ ಖುಷ್ಬೂ … ಡಾಕ್ಟರ್. ಬೃಂದಬನ್ ಆಖ್ರಿ ದಾವ್ (1975)…ರವಿ 1976 - 1980 ಉಧಾರ್ ಕ ಸಿಂಧೂರ್ (1976)-ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್ "ರಾಜಾ" ನಾಗಿನ್ (1976) … ನಾಗ್ ಧರಮ್ ವೀರ್ (1977) … ವೀರ್ ಪ್ರಿಯತಮ (1977) … ರವಿ ಜಯ್ ವಿಜಯ್ (1977) ಕಿನಾರಾ (1977)… ಕಸಮ್ ಖೂನ್ ಕಿ (1977) ಏಕ್ ಹಿ ರಾಸ್ತಾ (1977) ದಿಲ್ದಾರ್ (1977) ಅಪ್ನಾಪನ್ (1977) ಕರಮ್ ಯೋಗಿ (1978) ದಿಲ್ ಔರ್ ದಿವಾರ್ ತುಮ್ಹಾರಿ ಕಸಮ್ ಬದಲ್ತೆ ರಿಷ್ತೆ (1978) … ಸಾಗರ್ ಸ್ವರ್ಗ್ ನರಕ್ (1978) … ಮೋಹನ್ ನಾಲಾಯಕ್ (1979) ಜಾನಿ ದುಷ್ಮನ್ (1979) … ಅಮರ್ ಲೋಕ್ ಪರ್ಲೋಕ್ (1979) … ಶ್ಯಾಮ್ / ರಾಮ್ ಗುಲಾಮ್ ಜಲ್ ಮಹಲ್ (1980) ಹಮ್ ತೇರೆ ಆಶಿಕ್ ಹೈ …ಡಾಕ್ಟರ್. ಆನಂದ್ ದಿ ಬರ್ನಿಂಗ್ ಟ್ರ್ಯೇನ್ (1980) … ಕಳ್ಳ ಟಕ್ಕರ್ (1980) ಜುದಾಯಿ (1980) ಆಷಾ (1980) ಮಾಂಗ್ ಭರೋ ಸಜನಾ (1980)-ರಾಮ್ ಕುಮಾರ್/ ಚಂದ್ರು ಜ್ಯೋತಿ ಬನೆ ಜ್ವಾಲಾ (1980)- ಸೂರಜ್/ಜ್ಯೋತಿ/ಜ್ವಾಲಾ ಮೇರಿ ಆವಾಜ್ ಸುನೋ …ಸಬ್ ಇನ್ ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ಸುಶೀಲ್ ಕುಮಾರ್ 1981 - 1985 ಪ್ಯಾಸಾ ಸಾವನ್ (1981) ರಕ್ಷಾ (1981) ಜ್ಯೋತಿ (1981)…ಗೋವಿಂದ್ ವಕ್ತ್ ಕಿ ದೀವಾರ್ (1981) - ಅಮರ್ ಖಾನ್ ಕಹಾನಿ ಏಕ್ ಚೋರ್ ಕಿ (1981)-ರಾಮ್ ಮೆಹೆಂದಿ ರಂಗ್ ಲಾಯೇಗಿ ಜಸ್ಟೀಸ್ ಚೌಧರಿ (1982) … ನ್ಯಾಯಾದೀಶ RK ಚೌಧರಿ ಏಕ್ ಹಿ ಭೂಲ್ (1982)…ರಾಮ್ ಕುಮಾರ್ ಶ್ರೀವಾಸ್ತವ್ ಬದ್ಲೆ ಕಿ ಆಗ್ (1982)- ಅಮರ್ ವರ್ಮ ಧರಮ್ ಕಾಂತ (1982) ಫರ್ಜ್ ಔರ್ ಕಾನೂನ್ (1982) ಇನ್ ಸಾನ್ (1982)-ರವಿ ನಿಷಾನ್ (1983) ಜಾನಿ ದೋಸ್ತಿ (1983) ಮವಾಲಿ (1983) … ರಮೇಶ್/ ಗಂಗು (ದ್ವಿಪಾತ್ರ) ಹಿಮ್ಮತ್ ವಾಲಾ'' (1983) … ರವಿ ಗೋಲ್ಡ್ ಮೆಡಲ್ (1984) ಖೈದಿ (1984) --- ಸೂರಜ್ ಹಯ್ಸಿಯತ್ (1984) ಅಕಲ್ಮನ್ದ್ (1984) ತೋಫಾ (1984) … ರಾಮು ಕಾಮ್ ಯಾಬ್ (1984) ಪಾತಾಳ್ ಭೈರವಿ (1985).. ರಾಮ್ ಚಂದ್ರ ಬಾಂಡ್ 303 (1985) ಸರ್ಫರೋಷ್ (1985) ಹಕೀಕತ್ (1985) 1986 - 1990 ದೋಸ್ತಿ ದುಷ್ಮನಿ (1986) ಸದಾ ಸುಹಾಗನ್ (1986) ಧರಮ್ ಅಧಿಕಾರಿ (1986) -ಪ್ರಕಾಶ್ ಸ್ವರ್ಗ್ ಸೆ ಸುಂದರ್ (1986)… ಹೋಷಿಯಾರ್ ಸಾಮ್ರಾಟ್ ಜಾಲ್‌ (1986) ಲಾಕೆಟ್ (1986) ಆಗ್ ಔರ್ ಶೋಲಾ (1986) -ವಿಶಾಲ್ ಮದದ್ಗಾರ್ (1987)- ಆನಂದ್ ನ್ಯೂ ಡೆಲ್ಲಿ (1987) ಅಪ್ನೆ ಅಪ್ನೆ (1987) - ರವಿ ಕಪೂರ್ ಜಾನ್ ಹತೇಲಿ ಪೆ (1987)…ರಾಮ್ ಇನ್ ಸಾಫ್ ಕಿ ಪುಕಾರ್ (1987)-ಅಜಯ್ ಖುದ್ಗರ್ಜ್ (1987) ಔಲಾದ್ (1987) ಮಜಾಲ್ (1987) ಖಳನಾಯಿಕಾ ತಮಾಚಾ (1988) … ರಾಜೀವ್ ಮುಲ್ಜಿಮ್ (1988) --ವಿಜಯ್ ಕುಮಾರ್ ಕನ್ ವರ್ಲಾಲ್ (1988) ಸೋನೆ ಪೆ ಸುಹಾಗಾ ಅರ್ಪಣ್ ಆಸ್ಮಾನ್ ಸೇ ಊಂಚಾ (1989) ದಾವ್ ಪೇಚ್- ನಫರತ್ ಕಿ ಆಂದಿ (1989)- ಇನ್ ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ರವಿ ಕಪೂರ್ ಸೌತೇನ್ ಕಿ ಬೇಟಿ (1989)- ಡಾಕ್ಟರ್. ಶ್ಯಾಮ್ ಶಂಕರ್ ವರ್ಮ ಜಹರೀಲೆ (1990) … ನಿವೃತ್ತ ಸೈನ್ಯಾಧಿಕಾರಿ ಹಾತಿಮ್ ತಾಯ್ (1990) ಥಾಣೆದಾರ್ (1990) ಮಜ್ಬೂರ್ ಅಮಿರೀ ಗರಿಬೀ1991 - 1995 ದಿಲ್ ಆಶನಾ ಹೈ (1992) … ರಾಜಕುಮಾರ ಅರ್ಜುನ್ ಮಾ (1992) ಸಂತಾನ್ (1993) … ಸರ್ಜು ಕಾವಲುಗಾರ ರಂಗ್ (1993) … ಅಜಯ್ ಮಲ್ಹೋತ್ರ ಆದ್ಮಿ ಖಿಲೋನ ಹೈ (1993) ....ವಿಜಯ್ ವರ್ಮ ಉಧಾರ್ ಕಿ ಜಿಂದಗಿ (1994)…ಸೀತರಾಮ್ ಪಾಪಿ ದೇವ್ತಾ (1995) ಜನಮ್ ಕುಂಡಲಿ (1995) ಜಮಾನಾ ದೀವಾನಾ (1995) … ಮದನ್ ಲಾಲ್ ಮಲ್ಹೋತ್ರ 1996 - ಪ್ರಸ್ತುತದ ದುಷ್ಮನ್ ದುನಿಯಾ ಕಾ (1996) … ಮಹೇಶ್ ಮಹಾಂತಾ ಲವ್ ಕುಶ್ (1997) ಮದರ್ (1999) … ಕುಚ್ ತೋ ಹೈ (2003) .. ಕರಣ್ ನ ಅಪ್ಪ ಓಂ ಶಾಂತಿ ಓಂ'' (2007)ಗೌರವ ನಟ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಅಕಲ್ಮಂದ್1984 ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ೧೯೪೨ ಜನನ ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು

jiteṃdra (1942 ra epril 7 raṃdu janana), ivaru bhāratīyanaṭarāgiddārè. āraṃbhika jīvana jiteṃdra, 1942 ralli ravi kapūr èṃba janmanāmadòṃdigè paṃjāb na amṛt sara dalli amar nāth mattu kṛṣṇā kapūr ravara putranāgi janisidaru. ravi kapūr, kṛtaka ābharaṇagaḻa vyāpāra māḍuttidda paṃjābī vyāpārastha kuṭuṃbadalli janisidaru. vi. śāṃtārām/0} ravarigè ābharaṇagaḻannu sarabarāju māḍuvāga, naṭi saṃdhyā ravara 'badali'pātra nirvahaṇègè naṭi 1959 ra "navaraṃg" citrakkè ivarannu āykèmāḍalāyitu. vṛttijīvana vi. śāṃtārām ravaru navaraṃg (1959) citradalli naṭi saṃdhyā ra yugaḻa joḍiyāgi abhinayisalu avakāśa nīḍidāga, jiteṃdra bālivuḍ nalli tamma vṛtti jīvanavannu 1950 ra uttarārdhadadiṃda prāraṃbhisidaru. ādarè śāṃtārām 1963 ralli sèhrā mattu gīt gāyā pattharonè (1964) calanacitragaḻalli ivarannu nāyakarannāgisidāga ivara mòdala adṛṣṭa khulāyisitu. alliṃda avaru sumāru 200 calanacitragaḻalli kāṇisikòṃḍiddārè. jiteṃdra, 1967 ralli ravikāṃt nāgaic ra pharj calanacitrada mūlaka bèḻakigè baṃdaru. allade ī calanacitra gòlḍan jublī ācaraṇè kaṃḍitu. pharj na "mast bahāròṃkā mai āśik"(idannu prasiddha gāyaka mòhammad‌ raphi hāḍiddārè) èṃba hāḍigāgi kirukuḻa maḻigèyòṃdariṃda avaru kòṃḍukòṃḍa ṭī śarṭ mattu śūgaḻu avara bryāṃḍ èṃdu hèggurutènisidavu. pharj mattu ban phūl naṃtaha sinimāgaḻallina ivara utsāhada nṛtya ivarigè jaṃpiṃg jyāk èṃba upanāmavannu taṃdukòṭṭitu. 1980ralli jiteṃdra, dakṣiṇa bhāratada nirdeśakarāda rāma rāv tātinèni, kè. bappayya mattu kè. rāghaveṃdra rāv ravara rīmek citragaḻa kṛpèyiṃdāgi, mattè mattè janapriya naṭiyarāda śrīdevi athavā jayapradāravara joḍiyāgi abhinayisuttiddaru; ivugaḻalli kèlavu calanacitragaḻannu padmālaya proḍakṣan nirmisidè. varṇaraṃjita maṇṇina (maḍakè)biṃdigègaḻòṃdigè sudīrgha dṛśyāvaḻigaḻannu, bappi lahariyavara rabhasada èlèkṭānik saṃgītavannòḻagòṃḍiddavu. alladeiṃdīvar ravara sāhityavannu òḻagòṃḍiruva, ivara jasṭīs caudhari (1982), mavāli (1983), himmat vālā (1983), jāni duṣman,mattu tophā (1984) daṃtaha calanacitragaḻu vimarśakara mèccugèyannu gaḻisadiddarū kūḍa bāri yaśassannu kaṃḍavu. TV dhārāvāhiyāda kyū ki sās bhi kabhi bahū thi yalli hiriya vayaskana pātradalli kāṇisikòṃḍiddaru. soni èṃṭar ṭainmèṃṭ ṭèliviṣan nalli prasāravāda jalak dikhalā jā èṃba nṛtya spardhèya tīrpugārarāgiddaru. vaiyaktika jīvana ivaru bhāratada paṃjāb na amṛt saradalli janisidaru. illi avaru amṛt saradalle janisida rājeś khannā ravara snehitarāgiddaru. ivaribbara tāyiṃdiru òṭṭige seri òṃde sthaḻadalli naḍèyuttidda kīrtanèya kāryakramakkè hājariruttiddaru. jiteṃdra, avara bālyavannu muṃbaina girgāv nalli kaḻèdaru. ivaru, madhyama vargadavaru vāsisuva rāmacaṃdra vasati kaṭṭaḍadalli vāsavāgiddaru. avaru innū kūḍa alliya nènapugaḻannu marètilla. allade prativarṣa gaṇapati habbada saṃdarbhadalli avaru ī sthaḻakkè bheṭinīḍuttārè. hemā māliniyavara anumati paḍèdu racisalāda avara jīvanacaritrèyalli kèḻakaṃḍaṃtè heḻikòṃḍiddārè: jiteṃdra avaròṃdigè vivāha innenu naḍède hoguttadè èṃdāga, hemā māliniye ī prastāpavannu tiraskarisiddaru. anaṃtara avara bālyada priyatamè śobhā kapūr rannu maduvèyādaru. ivarigè tuṣār kapūr èṃba putraniddu, ivarū kūḍa naṭarāgiddārè. allade ektā kapūr èṃba putriyannū hòṃdiddārè. adallade ivaru bālāji ṭèliphilms annu naḍèsuttiddārè. ivaru janapriya TV dhārāvāhigaḻannu hiṃdi, tamiḻu, kannaḍa mattu tèlugu bhāṣègaḻalli nirmisuttārè. ivaru aidu bālivuḍ calanacitragaḻannu kūḍa nirmisiddu, èraḍaralli tuṣār kapūr mukhya bhūmikèyalliddārè. jiteṃdra, avara putri nirmisida kuc to hai (2002) calanacitradalli avara putra tuṣār ròṃdigè tusu hòttu kāṇisikòṃḍiddārè. praśastigaḻu, gauravagaḻu mattu mannaṇègaḻu jiteṃdra, avara kāladalli bālivuḍ nallidda birusina spardhèyiṃdāgi jīvamāna sādhanè praśastiyannu biṭṭarè,itara yāva praśastigaḻannu avaru gaḻisilla. 1998- 18ne ujāla sinimā èks près praśastigaḻa saṃdarbhadalli gèsṭ āph hānar praśasti. 2000– calanacitrada hèsarāṃta vyaktigaḻalli jīvamāna sādhanè praśasti 2008 - philm pher jīvamāna sādhanè praśasti 2002 – nyūyārk nalli naḍèda bālivuḍ calanacitra praśasti samāraṃbhadalli jīvamāna sādhanè praśasti. 2004 - aṭlāṃṭik‌ nagaradalli (amerika saṃyukta saṃsthānagaḻu) nīḍalāda "bhāratīya sinimāda daṃtakathè"yāda hiṃdi citraraṃga paraṃparèya aitihya nirmisalu nīḍuva praśasti. 1996 - sṭār‌ skrīn‌ jīvamāna sādhanè praśasti 2007 – dādā sāheb pālkè akyāḍami praśasti 2008 – syānsuy dūradarśanada jīvamāna sādhanè praśasti āyda calanacitragaḻa paṭṭi 1959 - 1965 navaraṃg (1959) gīt gāyā pattharo ne (1964) … vijay 1966 - 1970 pharj (1967) … gopāl būṃdu jo ban gayi moti (1967) suhāg rāt (1968) parivār (1968) aulād (1968) jigri dost (1969) … gopi/ vakīla ānaṃd (dvipātradalli) vāris (1969) an mol moti (1969) baḍi dīdi (1969) merè hujūr (1969)… akhtar jīnè ki rāh (1969) dharti kahè pukār ke (1969) do bāy (1969)- SP vijay varma nayā rāstā (1970) merè haṃsaphar (1970) ham joli (1970) … rājeś khilona (1970) … mohan siṃg yār merā (1970) gunāho kā devtā javāb (1970) himmat (1970) mā aur mamatā (1970) 1971 - 1975 kārvā (1971) … mohan bikhrè moti (1971) kaṭ puthli (1971) paricay (1972) ek hasīnā do divāne ṣādi ke bād (1972 … vakīla śyām bi. rām ban phūl (1973) ek nāri ek brahmacāri (1973) gèhri cāl …sāgar rūp terā mastānā bhāy hò to aisā ….bharat siṃg anokhi adā (1973) … ravi bidāyi (1974) … sudhākar dulhan (1974)……aśok/vijay khuṣbū … ḍākṭar. bṛṃdaban ākhri dāv (1975)…ravi 1976 - 1980 udhār ka siṃdhūr (1976)-rāj kumār "rājā" nāgin (1976) … nāg dharam vīr (1977) … vīr priyatama (1977) … ravi jay vijay (1977) kinārā (1977)… kasam khūn ki (1977) ek hi rāstā (1977) dildār (1977) apnāpan (1977) karam yogi (1978) dil aur divār tumhāri kasam badaltè riṣtè (1978) … sāgar svarg narak (1978) … mohan nālāyak (1979) jāni duṣman (1979) … amar lok parlok (1979) … śyām / rām gulām jal mahal (1980) ham terè āśik hai …ḍākṭar. ānaṃd di barniṃg ṭryen (1980) … kaḻḻa ṭakkar (1980) judāyi (1980) āṣā (1980) māṃg bharo sajanā (1980)-rām kumār/ caṃdru jyoti banè jvālā (1980)- sūraj/jyoti/jvālā meri āvāj suno …sab in spèkṭar suśīl kumār 1981 - 1985 pyāsā sāvan (1981) rakṣā (1981) jyoti (1981)…goviṃd vakt ki dīvār (1981) - amar khān kahāni ek cor ki (1981)-rām mèhèṃdi raṃg lāyegi jasṭīs caudhari (1982) … nyāyādīśa RK caudhari ek hi bhūl (1982)…rām kumār śrīvāstav badlè ki āg (1982)- amar varma dharam kāṃta (1982) pharj aur kānūn (1982) in sān (1982)-ravi niṣān (1983) jāni dosti (1983) mavāli (1983) … rameś/ gaṃgu (dvipātra) himmat vālā'' (1983) … ravi golḍ mèḍal (1984) khaidi (1984) --- sūraj haysiyat (1984) akalmand (1984) tophā (1984) … rāmu kām yāb (1984) pātāḻ bhairavi (1985).. rām caṃdra bāṃḍ 303 (1985) sarpharoṣ (1985) hakīkat (1985) 1986 - 1990 dosti duṣmani (1986) sadā suhāgan (1986) dharam adhikāri (1986) -prakāś svarg sè suṃdar (1986)… hoṣiyār sāmrāṭ jāl‌ (1986) lākèṭ (1986) āg aur śolā (1986) -viśāl madadgār (1987)- ānaṃd nyū ḍèlli (1987) apnè apnè (1987) - ravi kapūr jān hateli pè (1987)…rām in sāph ki pukār (1987)-ajay khudgarj (1987) aulād (1987) majāl (1987) khaḻanāyikā tamācā (1988) … rājīv muljim (1988) --vijay kumār kan varlāl (1988) sonè pè suhāgā arpaṇ āsmān se ūṃcā (1989) dāv pec- napharat ki āṃdi (1989)- in spèkṭar ravi kapūr sauten ki beṭi (1989)- ḍākṭar. śyām śaṃkar varma jaharīlè (1990) … nivṛtta sainyādhikāri hātim tāy (1990) thāṇèdār (1990) majbūr amirī garibī1991 - 1995 dil āśanā hai (1992) … rājakumāra arjun mā (1992) saṃtān (1993) … sarju kāvalugāra raṃg (1993) … ajay malhotra ādmi khilona hai (1993) ....vijay varma udhār ki jiṃdagi (1994)…sītarām pāpi devtā (1995) janam kuṃḍali (1995) jamānā dīvānā (1995) … madan lāl malhotra 1996 - prastutada duṣman duniyā kā (1996) … maheś mahāṃtā lav kuś (1997) madar (1999) … kuc to hai (2003) .. karaṇ na appa oṃ śāṃti oṃ'' (2007)gaurava naṭa ullekhagaḻu akalmaṃd1984 bāhya kòṃḍigaḻu bhāratīya calanacitra naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya naṭaru bhāratīya hiṃdūgaḻu bhāratīya calanacitra nirmāpakaru 1942 janana dādāsāheb phālkè praśasti puraskṛtaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B3%87%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0

ಜಿತೇಂದ್ರ

ಬಿಪಾಶಾ ಬಸು (ಬೆಂಗಾಲಿ: বিপাশা বসু) ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಭಾರತೀಯ ಅಭಿನೇತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಾಜಿ ರೂಪದರ್ಶಿಯಾಗಿರುವ ಇವರು, 1996ರಲ್ಲಿ ಫೋರ್ಡ್ಸ್ ಗೋದ್ರೇಜ್ ಸಿಂಥಾಲ್ ಸೂಪರ್‌ಮಾಡೆಲ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ವಿಜೇತೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಬಸು ಅವರು 1979ರ ಜನವರಿ 7ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಾಲಿ ಹಿಂದು ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆತಾಯಿಗಳ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯವಳಾಗಿದ್ದು, ಹಿರಿಯ ಪುತ್ರಿ ಬಿದಿಶಾ, ಕಿರಿಯವಳು-ವಿಜಯೇತಾ. ಬಿಪಾಶಾ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರೂ ಕೂಡ ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಅನಂತರ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು.. ಒಂದು ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ತಾವು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಲು ಯೋಜಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಮಾಡಲಿಂಗ್ ಮತ್ತು ನಟನೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂತು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಬಸು 12ನೇ ತರಗತಿವರೆಗೆಭವನ್ಸ್ ಗಂಗಾಬಕ್ಸ್ ಕಾನೋರಿಯ ವಿದ್ಯಾಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ವಿಷಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು, ನಂತರ ಭವಾನಿಪುರ್ ಗುಜರಾತಿ ಎಜುಕೇಶನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ಇದು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಡಿ ಬರುವ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪದವಿಪೂರ್ವ ಕಾಲೇಜು. ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಅವರು ರೂಪದರ್ಶಿ ಮತ್ತು ರಾಂಪ್ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಅರೆಕಾಲಿಕ ವೃತ್ತಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1996ರಲ್ಲಿ ಅವರು ರೂಪದರ್ಶಿ ಮೆಹರ್ ಜೆಸ್ಸಿಯಾ ಅವರನ್ನು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಬಸು ಗೋದ್ರೇಜ್ ಸಿಂಥಾಲ್ ಸೂಪರ್‌ಮಾಡೆಲ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವಂತೆ ಜೆಸ್ಸಿಯಾ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು. ಬಸು ಭಾಗವಹಿಸಿದರಲ್ಲದೇ, ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿದರು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಫೋರ್ಡ್ ಗೋದ್ರೇಜ್ ಸಿಂಥಾಲ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿದ ನಂತರ, ಬಸು ಅವರನ್ನು ಪೋರ್ಡ್ ಕಂಪನಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ಗೆ ಕಳಿಸಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು 17ರ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ರೂಪದರ್ಶಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಬಸು, ಅಬ್ಬಾಸ್ ಮಸ್ತಾನ್ ಅವರ ಅಜನಬೀ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷಯಕುಮಾರ್, ಬಾಬಿ ಡಿಯೊಲ್ ಮತ್ತು ಕರೀನಾ ಕಪೂರ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು, ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯೊಬ್ಬಳು ತನ್ನ ಪತಿಯ ವಿವಾಹಿತ ಸ್ನೇಹಿತನನ್ನು ಮೋಹಿಸುವ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅವರ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆರಂಭಿಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. 2002ರಲ್ಲಿ, ಬಸು ತಕ್ಕರಿ ದೊಂಗ ಎಂಬ ತೆಲುಗು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಾಗು ವಿಕ್ರಂ ಭಟ್ಟ್ ರ ರೋಮಾಂಚಕಾರಿ ರಾಜ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ರಾಜ್ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಸಾಧನೆ ಕಂಡಿತಲ್ಲದೇ, ಆ ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಈ ಚಿತ್ರದ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರ ಮೊದಲನೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ನಲ್ಲಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ದಿ ಟ್ರಿಬ್ಯೂನ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಒಂದು ವಿಮರ್ಶೆಯಲ್ಲಿ, "...ಅವರ ಅದ್ಭುತ ಅಭಿನಯದಿಂದಾಗಿ ಬಿಪಾಶಾ ಬಸು ಎಲ್ಲರ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದಾರೆ" ಎಂದು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. 2003 ರ ಯಶಸ್ವಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜಿಸ್ಮ್ ನಲ್ಲಿ ಜಾನ್ ಅಬ್ರಾಹಂ ನೊಂದಿಗೆ ಸೋನಿಯಾ ಖನ್ನಾ ಎಂಬ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅವರಿಗೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಖಳನಾಯಕಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು. ನಟನೆಯ ಹೊರತಾಗಿ, ಬಸು ಸೋನು ನಿಗಮ್ ರ ಕಿಸ್ಮತ್ ಆಲ್ಬಂಗಾಗಿ ವಿಡಿಯೋ "ತು" ಅನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಬಸು, ಜೇ ಸೀನ್ ರ ಸಂಗೀತ ವಿಡಿಯೋ ಸ್ಟೋಲನ್ ನಲ್ಲಿಯು ಕೂಡ ವಿಶೇಷ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. 2006 ರಲ್ಲಿ, ಓಂಕಾರ ಚಿತ್ರದ ಬೀಡಿ ಎಂಬ ಐಟಂ ಹಾಡಿಗೆ ನೃತ್ಯಮಾಡಿದರು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ರೆಡಿಫ್ ಬಸುರವರ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದೆ. 2008 ರಲ್ಲಿ ಬಸು ರೇಸ್ ಚಿತ್ರದ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅವರು ಬಾಲಿವುಡ್ ಗೆ ಕಾಲಿರಿಸಿದ ಅಬ್ಬಾಸ್ ಮಸ್ತಾನ್ ರವರೊಡನೆ, ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಎರಡನೆಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್, ಅಕ್ಷಯ್ ಖನ್ನಾ, ಅನಿಲ್ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ಕತ್ರೀನಾ ಕೈಫ್ ಮುಖ್ಯ ಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತಲ್ಲದೇ, ಬಸುರವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಕರು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿದರು. ಇಂಡಿಯಾFM ನ ತರಣ್ ಆದರ್ಶ್ ಇವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು "ಇಲ್ಲಿಯ ವರೆಗೆ ಅವರು ಅಭಿನಯಿಸಿರುವುದರಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಇದು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿದೆ. ಅವರು ಅತಿ ಸುಂದರವಾಗಿದ್ದಾರೆ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಬಚ್ನಾ ಏ ಹಸೀನೊ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ರಣ್ಬೀರ್ ಕಪೂರ್ ಎದುರು ಅಭಿನಯಿಸದ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು. ಬಸು, ರಬ್ ನೆ ಬನಾ ದಿ ಜೋಡಿ ಚಿತ್ರದ ಫಿರ್ ಮಿಲೆಂಗೇ ಚಲ್ತೆ ಚಲ್ತೆ ಹಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಆ ವರ್ಷವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. 2005 ರಲ್ಲಿ ಬಿಪಾಶಾ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಅಬ್ರಾಹಂ ಎರೋಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಬಾಲಿವುಡ್ ಬಾಡೀಸ್ ಎಂಬ ಫಿಟ್ ನೆಸ್ ವಿಡಿಯೋ ಮಾಡಿದರು. 2010 ರಲ್ಲಿ ಅವರು BB - ಲವ್ ಯುವರ್ ಸೆಲ್ಫ್ ಎಂಬ ಬ್ಯಾನರ್ ನಡಿ ಶಿಮ್ರೋನೊಂದಿಗೆ ಅವರದೇ ವಿಡಿಯೋ ಸರಣಿಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಮೊದಲು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ವಿಡಿಯೋವನ್ನು ಫಿಟ್ ಅಂಡ್ ಫ್ಯಾಬುಲಸ್ ಯು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಬಸು ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ ನಟ ಜಾನ್ ಅಬ್ರಾಹಂ ರವರೊಂದಿಗೆ ವಿಹರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. 2002 ರಿಂದ ಇವರು ಒಟ್ಟಿಗಿರುವರಲ್ಲದೇ, ಭಾರತೀಯ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಇವರನ್ನು ಸೂಪರ್ ಕಪಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಿಂದೆ ಅವರು ಬಾಲಿವುಡ್ ನ ನಟರಾದ ಡಿನೊ ಮೋರಿಯಾರೊಂದಿಗೆ ವಿಹರಿಸಿದ್ದರು. 2006 ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಜೆರ್ಸಿ ಯಾ ಎಡಿಸನ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಇಂಡಿಯಾ ಡೇ ಪರೇಡ್ ನ ಕೆಲವು ಸಂಘಟಕರಿಂದ ಕಿರುಕುಳಕೊಳಗಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಬಸು ವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2006 ರ ಆಗಸ್ಟ್ 13 ರಂದು ನಡೆದ ಪರೇಡ್ ಅನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಸು ನಿರ್ದೇಶಿಸಬೇಕಿತ್ತು. ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಬಸು ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ತಡವಾಗಿ ಬಂದರು. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಕಿರುಕುಳವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು, "ನಾನು ಪರೇಡ್ ಗೆ ಹೋಗಬೇಕೆಂದಿದ್ದೆ ಆದರೆ ನನ್ನಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ" ವೆಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪರೇಡ್ ಗೆ ಅವರನ್ನು ಕಾರ್ ನಲ್ಲಿ ಕೊಂಡುಯ್ಯುತ್ತಿದ್ದ ಇಬ್ಬರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಅವರು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ಕಿರುಕುಳವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2005 ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 2007 ರಲ್ಲಿ UK ನಿಯತಕಾಲಿಕೆ ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಐ ಬಸುರವರನ್ನು "ಸೆಕ್ಸಿಯೆಸ್ಟ್ ವುಮೆನ್ ಇನ್ ಏಷ್ಯಿಯಾ" ಎಂದು ಕರೆದಿದೆ. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರ ಪಟ್ಟಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು 1979ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬೆಂಗಾಲಿ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ರೂಪದರ್ಶಿಗಳು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟಿಯರು

bipāśā basu (bèṃgāli: বিপাশা বসু) bālivuḍ calanacitragaḻalli kāṇisikòḻḻuva bhāratīya abhinetriyāgiddārè. māji rūpadarśiyāgiruva ivaru, 1996ralli phorḍs godrej siṃthāl sūpar‌māḍèl spardhèya vijetèyāgiddaru. āraṃbhika jīvana basu avaru 1979ra janavari 7raṃdu navadèhaliyalli bèṃgāli hiṃdu kuṭuṃbadalli janisidaru. avaru tamma taṃdètāyigaḻa mūvaru putriyaralli èraḍanèyavaḻāgiddu, hiriya putri bidiśā, kiriyavaḻu-vijayetā. bipāśā navadèhaliyalli janisidarū kūḍa avara kuṭuṃba anaṃtara kolkattāgè sthaḻāṃtaragòṃḍitu.. òṃdu saṃdarśanadalli, tāvu āraṃbhadalli vaidyakīya śikṣaṇa paḍèyalu yojisiddaru, ādarè ākasmikavāgi māḍaliṃg mattu naṭanègè praveśisabekāgi baṃtu èṃdu heḻiddārè. basu 12ne taragativarègèbhavans gaṃgābaks kānoriya vidyāmaṃdiradalli vijñāna viṣayavannu adhyayana māḍidaru, naṃtara bhavānipur gujarāti èjukeśan sòsaiṭi kālejinalli vāṇijya śikṣaṇa paḍèdaru. idu kòlkattā viśvavidyālayadaḍi baruva śikṣaṇa saṃsthèya padavipūrva kāleju. kòlkattādalli avaru rūpadarśi mattu rāṃp pradarśanagaḻannu arèkālika vṛttiyāgi māḍidaru. ādāgyū, 1996ralli avaru rūpadarśi mèhar jèssiyā avarannu kòlkattādalli bheṭiyādaru. basu godrej siṃthāl sūpar‌māḍèl spardhèyalli bhāgavahisuvaṃtè jèssiyā salahè nīḍidaru. basu bhāgavahisidarallade, spardhèyalli jayagaḻisidaru. vṛttijīvana phorḍ godrej siṃthāl spardhèyalli jayagaḻisida naṃtara, basu avarannu porḍ kaṃpani nyūyārk‌gè kaḻisitu. alli avaru 17ra vayassinalle rūpadarśi vṛttijīvanadalli yaśasviyādaru. basu, abbās mastān avara ajanabī calanacitradalli akṣayakumār, bābi ḍiyòl mattu karīnā kapūr avaròṃdigè citraraṃgakkè còccala praveśa māḍidaru. ī calanacitradalli avaru, vivāhita mahiḻèyòbbaḻu tanna patiya vivāhita snehitanannu mohisuva pātradalli kāṇisikòṃḍiddārè. aṃtimavāgi ī calanacitradallina avara abhinayakkāgi philm pher atyuttama āraṃbhika naṭi praśastiyannu nīḍalāyitu. 2002ralli, basu takkari dòṃga èṃba tèlugu calanacitradalli hāgu vikraṃ bhaṭṭ ra romāṃcakāri rāj citradalli nāyakiyāgi abhinayisidaru. rāj vāṇijyikavāgi atyaṃta sādhanè kaṃḍitallade, ā varṣada atyaṃta yaśasvi calanacitravāyitu. ī citrada abhinayakkāgi avara mòdalanèya atyuttama naṭi nāmanirdeśanavannu philm pher nalli paḍèdukòṃḍaru. di ṭribyūn patrikèya òṃdu vimarśèyalli, "...avara adbhuta abhinayadiṃdāgi bipāśā basu èllara gamana sèḻèdiddārè" èṃdu barèyalāgidè. 2003 ra yaśasvi calanacitra jism nalli jān abrāhaṃ nòṃdigè soniyā khannā èṃba pātradalli jòtèyāgi kāṇisikòṃḍiddārè. ī calanacitra avarigè philm pher na atyuttama khaḻanāyaki praśasti nāmanirdeśanavannu gaḻisikòṭṭitu. naṭanèya hòratāgi, basu sonu nigam ra kismat ālbaṃgāgi viḍiyo "tu" annu māḍidaru. basu, je sīn ra saṃgīta viḍiyo sṭolan nalliyu kūḍa viśeṣa pātradalli kāṇisikòṃḍaru. 2006 ralli, oṃkāra citrada bīḍi èṃba aiṭaṃ hāḍigè nṛtyamāḍidaru. idakkāgi rèḍiph basuravara citraṇavannu gurutisidè. 2008 ralli basu res citrada mukhya bhūmikèyalli kāṇisikòṃḍaru. ī calanacitra avaru bālivuḍ gè kālirisida abbās mastān ravaròḍanè, kāryanirvahisida èraḍanèya citravāgidè. ī citradalli saiph ali khān, akṣay khannā, anil kapūr mattu katrīnā kaiph mukhya bhūmikèyalliddārè. idu gallāpèṭṭigèyalli uttama sādhanèyannu kaṃḍitallade, basuravara abhinayavannu vimarśakaru praśaṃsisidaru. iṃḍiyāFM na taraṇ ādarś ivara abhinayavannu "illiya varègè avaru abhinayisiruvudarallèllā idu atyuttamavāgidè. avaru ati suṃdaravāgiddārè" èṃdu vivarisiddārè. avaru bacnā e hasīnò citradalli raṇbīr kapūr èduru abhinayisada pātrakkāgi uttama pratikriyègaḻannu paḍèdaru. basu, rab nè banā di joḍi citrada phir milèṃge caltè caltè hāḍinalli kāṇisikòḻḻuva mūlaka ā varṣavannu pūrṇagòḻisidaru. 2005 ralli bipāśā mattu jān abrāhaṃ èros nòṃdigè bālivuḍ bāḍīs èṃba phiṭ nès viḍiyo māḍidaru. 2010 ralli avaru BB - lav yuvar sèlph èṃba byānar naḍi śimronòṃdigè avarade viḍiyo saraṇigaḻannu biḍugaḍè māḍidaru. mòdalu biḍugaḍè māḍida viḍiyovannu phiṭ aṃḍ phyābulas yu èṃdu karèyalāguttadè. vaiyaktika jīvana basu prastutadalli naṭa jān abrāhaṃ ravaròṃdigè viharisuttiddārè. 2002 riṃda ivaru òṭṭigiruvarallade, bhāratīya mādhyamadalli ivarannu sūpar kapal èṃdu karèyalāguttadè. hiṃdè avaru bālivuḍ na naṭarāda ḍinò moriyāròṃdigè viharisiddaru. 2006 ralli nyūjèrsi yā èḍisan nalli naḍèda iṃḍiyā ḍe pareḍ na kèlavu saṃghaṭakariṃda kirukuḻakòḻagāgiddārèṃdu basu vādisiddārè. 2006 ra āgasṭ 13 raṃdu naḍèda pareḍ annu āraṃbhadalli basu nirdeśisabekittu. ādarè aṃtimavāgi basu vedikèya melè taḍavāgi baṃdaru. avara prakāra kirukuḻave idakkè kāraṇa èṃdu tiḻisiddārè. avaru, "nānu pareḍ gè hogabekèṃdiddè ādarè nanniṃda sādhyavāgalilla" vèṃdu tiḻisiddārè. pareḍ gè avarannu kār nalli kòṃḍuyyuttidda ibbaru vyaktigaḻiṃda avaru mānasikavāgi mattu daihikavāgi kirukuḻavannu anubhavisidaru èṃdu vivarisiddārè. 2005 ralli mattu 2007 ralli UK niyatakālikè īsṭarn ai basuravarannu "sèksiyèsṭ vumèn in eṣyiyā" èṃdu karèdidè. calanacitragaḻa paṭṭi ivannū gamanisi bhāratīya calanacitra naṭiyara paṭṭi ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu 1979ralli janisidavaru badukiruva janaru bhāratīya calanacitra naṭaru bèṃgāli naṭaru bhāratīya naṭaru bhāratīya mahiḻā rūpadarśigaḻu hiṃdi calanacitra naṭaru philm‌pher praśasti vijetaru calanacitra naṭiyaru bālivuḍ naṭiyaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B2%BF%E0%B2%AA%E0%B2%BE%E0%B2%B6%E0%B2%BE%20%E0%B2%AC%E0%B2%B8%E0%B3%81

ಬಿಪಾಶಾ ಬಸು

thumb|ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್ ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್ (ಹಿಂದಿ: फ़िरोज़ ख़ान, ಉರ್ದು: فیروزخا ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೫, ೧೯೩೯ – ೨೭ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೯) ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಉದ್ಯಮದ ನಟ, ಚಿತ್ರ ಸಂಕಲನಕಾರ, ನಿರ್ಮಾಪಕ ಹಾಗು ನಿರ್ದೇಶಕ.ಅವರ ಆಡಂಬರದ ಶೈಲಿ, ಕೌಬಾಯ್‌ ಇಮೇಜು,ತುಟಿಗಳ ನಡುವೆ ಸದಾಕಾಲ ಉರಿಯುವ ಸಿಗರೇಟು ಹೀಗೆ ಫಿರೋಜ್‌ ಅವರ ಸ್ಟೈಲು ಇನ್ನಿತರ ಬಾಲಿವುಡ್‌ ನಟರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶೈಲಿಯನ್ನೇ ಬದಲಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತ್ತು. ಇವರನ್ನು ಪೂರ್ವದ ಕ್ಲಿಂಟ್ ಈಸ್ಟ್ ವುಡ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಜೊತೆಗೆ ಇವರು ಚಿತ್ರರಂಗ ಉದ್ಯಮದ ಮಾದರಿಗೆ ಪ್ರತಿಬಿಂಬವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ೧೯೬೦, ೧೯೭೦ ಹಾಗು ೧೯೮೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ೫೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ ತಾವೇ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ೧೯೮೦ರ ಯಶಸ್ವೀ ಚಿತ್ರ ಕುರ್ಬಾನಿ ಯಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರದ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಮೆಚ್ಚಿನ ನಾಯಕರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಖಾನ್ ದಯಾವಾನ್ (೧೯೮೮) ಹಾಗು ಜಾನ್ ಬಾಜ್ (೧೯೮೬) ನಂತಹ ಯಶಸ್ವೀ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಮೂಲಕ ವಿವಿಧ-ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಸಾಧನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೭೦ರಲ್ಲಿ ಆದ್ಮಿ ಔರ್ ಇನ್ಸಾನ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲಂಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗಳಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೇ ೨೦೦೦ದಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಅವರನ್ನು ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್ ೨೫ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೩೯ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆ, ಸಾದಿಕ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ತನೋಲಿ, ಆಫ್ಘಾನ್ ಗೆ ಸೇರಿದವರಾದರೆ, ತಾಯಿ ಒಬ್ಬ ಇರಾನಿಯನ್ ಆಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಬಿಷಪ್ ಕಾಟನ್ಸ್ ಬಾಯ್ಸ್' ಶಾಲೆ ಹಾಗು St. ಜರ್ಮೈನ್ ಬಾಯ್ಸ್ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರಿಗೆ ಸಂಜಯ್ ಖಾನ್(ಅಬ್ಬಾಸ್ ಖಾನ್), ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ಯಮಿ ಸಮೀರ್ ಖಾನ್ ಹಾಗು ಅಕ್ಬರ್ ಖಾನ್(ನಿರ್ದೇಶಕ) ಎಂಬ ಸಹೋದರರಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಸಹೋದರಿಯ ಹೆಸರು ದಿಲ್ಶಾದ್ ಬೀಬಿ. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಪೂರೈಸಿದ ನಂತರ, ಇವರು ಮುಂಬೈಗೆ ಆಗಮಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿ ಇವರು ೧೯೬೦ರಲ್ಲಿ ದೀದಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದ ಮೂಲಕ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಚಿತ್ರರಂಗ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಅದರ ಮುಂದಿನ ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ, ಅವರು ನಟಿಸಿದ ಎಲ್ಲ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಎರಡನೇ ನಾಯಕನಿಂದ ಹಿಡಿದು ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸೀಮಿತಗೊಂಡರು. ೧೯೬೦ ಹಾಗು ೧೯೭೦ರ ಆರಂಭದುದ್ದಕ್ಕೂ, ಕಿರಿಯ ಕಲಾವಿದೆಯರೊಂದಿಗೆ ತಾರೆಗಳಿಗೆದುರಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ ರೋಮಾಂಚಕ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ, ಸಿಮಿ ಗರೆವಾಲ್ ಗೆ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಟಾರ್ಜನ್ ಗೋಸ್ ಟು ಇಂಡಿಯಾ ಎಂಬ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ೧೯೬೫ರಲ್ಲಿ ಫಣಿ ಮಜೂಮ್ದಾರರ ಊಂಚೆ ಲೋಗ್ ಚಿತ್ರವು ಅವರ ಮೊದಲ ಯಶಸ್ವೀ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಟರುಗಳಾದ ರಾಜ್ ಕುಮಾರ್ ಹಾಗು ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್ ಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು; ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ, ಸಾಧನಾ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಭಾವಾತಿರೇಕದ ಸಂಗೀತಪ್ರಧಾನ ಚಿತ್ರ ಆರ್ಜೂ ನಲ್ಲಿ ತ್ಯಾಗಮಯಿ ಪ್ರೇಮಿಯ ಪಾತ್ರನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಖಾನ್ A-ಪಟ್ಟಿಯ ಎರಡನೇ ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಬಡ್ತಿ ಪಡೆದರು. ಆದ್ಮಿ ಔರ್ ಇನ್ಸಾನ್ (೧೯೬೯)ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ, ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರದ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಖಾನ್ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಿಟ್ಟಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇವರು ತಮ್ಮ ನಿಜಜೀವನದ ಸಹೋದರ ಸಂಜಯ್ ಖಾನ್ ರೊಂದಿಗೆ ಯಶಸ್ವೀ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ಉಪಾಸನಾ (೧೯೬೭), ಮೇಲಾ (೧೯೭೧), ಹಾಗು ನಾಗಿನ್ ನಲ್ಲಿ(೧೯೭೬) ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ೧೯೭೧ರಲ್ಲಿ, ಒಬ್ಬ ಯಶಸ್ವೀ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಹಾಗು ನಿರ್ದೇಶಕನಾಗುವ ಮೂಲಕ ನಾಯಕನಾಗಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಅಪರಾಧ್ ಎಂಬ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ. ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಆಟೋ ರೇಸಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರ ಇದಾಗಿದೆ; ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಮ್ತಾಜ್ ಇವರ ಸಹನಟಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ೧೯೭೫ರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಾತ್ಮ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಣಗೊಂಡ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ನಿರ್ಮಾಪಕ, ನಿರ್ದೇಶಕ ಹಾಗು ನಾಯಕನಾಗಿ ಭಾರಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ ಅವರ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ; ಹಾಗು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿ ಹೇಮಾಮಾಲಿನಿ ಮೋಹಕ ಪಾತ್ರ,ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಿತ್ರವು, ಹಾಲಿವುಡ್ ಚಿತ್ರ ದಿ ಗಾಡ್ ಫಾದರ್ ನಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿದೆ. ೧೯೭೦ ಹಾಗು ೧೯೮೦ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದುದ್ದಕ್ಕೂ, ಅವರು ಬಾಲಿವುಡ್ ನ ಅಗ್ರ ನಾಯಕರೆನಿಸಿದ್ದರು. ತಮ್ಮದೇ ಹಲವಾರು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಭಗತ್ ಧನ್ನಾ ಜಾಟ್ (೧೯೭೪) ಎಂಬ ಪಂಜಾಬಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲೂ ಸಹ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆಗ ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಜೀನತ್ ಅಮಾನ್ ರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದ ಚಿತ್ರ ಕುರ್ಬಾನಿ ಯು, ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವೀ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಪಾಪ್ ಗಾಯಕಿ ನಾಜಿಯಾ ಹಸ್ಸನ್ ರನ್ನು ಅವರ ಸ್ಮರಣೀಯ ಗೀತೆ "ಆಪ್ ಜೈಸಾ ಕೋಯಿ" ಹಾಡಿನ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ, ಗಲ್ಲಾಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜಾನ್ ಬಾಜ್ ನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಕೆಲವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹುತಾರಾ ಬಳಗವಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಚಿತ್ರವು ಉತ್ತಮ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಹಾಗು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ಹೊಂದಿದೆ. ೧೯೯೮ರಲ್ಲಿ, ದಯಾವಾನ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ನಾಯಗನ್ ಚಿತ್ರದ ರಿಮೇಕ್ ಆಗಿದೆ.(ಮರುಆವೃತ್ತಿ) ಯಾಲ್ಗಾರ್ (೧೯೯೨) ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವರು ನಟನೆಯಿಂದ ೧೧ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸುದೀರ್ಘ ವಿರಾಮ ಪಡೆದರು. ೧೯೯೮ರ ಚಿತ್ರ ಪ್ರೇಮ್ ಅಗ್ಗನ್ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಫರ್ದೀನ್ ಖಾನ್ ರನ್ನು ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ಚಿತ್ರವು ಗಲ್ಲಾಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೋಲನ್ನು ಕಂಡಿತು. ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ, ನಟನೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುವ ಮೂಲಕ ಜಾನಶೀನ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪುತ್ರ ಫರ್ದೀನ್ ಸಹ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು-ಜಾನಶೀನ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಿಂಪಾಂಜಿ ಹಾಗು ಸಿಂಹವನ್ನು ಬಳಸಿದ್ದರು-ಆದರೆ ಪೀಪಲ್ ಫಾರ್ ಅನಿಮಲ್ಸ್(PFA) ಹರಿಯಾಣದ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ನರೇಶ್ ಕದ್ಯನ್, ಇದೊಂದು ಪ್ರಾಣಿ ಹಿಂಸೆಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಫರಿದಾಬಾದ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ನಿರ್ಮಾಪಕ, ನಿರ್ದೇಶಕ, ಹಾಗು ನಟರ ವಿರುದ್ಧ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮಕ್ಕಾಗಿ ದೂರು ನೀಡಿದರು. ತಮ್ಮ ಪುತ್ರನ ಜೊತೆಗೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಏಕ್ ಖಿಲಾಡಿ ಏಕ್ ಹಸಿನಾ (೨೦೦೫) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ನಟಿಸಿದರು, ಅಲ್ಲದೇ ವೆಲ್ಕಂ (೨೦೦೭)ಚಿತ್ರವು ಅವರ ಕಡೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯ ಮೂಲಕ ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್ ತಮ್ಮ ಅವಧಿಯ ಎಲ್ಲ ನಾಯಕರನ್ನು ಮೀರಿಸಿದ್ದರು, ಈ ಶೈಲಿಯು ಅವರ ಚಿತ್ರಗಳು ಹಾಗು ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ಕುರ್ಬಾನಿ ಹಾಗು ಧರ್ಮಾತ್ಮ ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗವೇ ಆರಾಧಿಸುವಷ್ಟು ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಾಗಿವೆ. ಇವರನ್ನು ಒಬ್ಬ ಸೂಪರ್ ಸ್ಟಾರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸದಿದ್ದರೂ, ಬರುವ ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಜನಮಾನಸದಲ್ಲಿ ಅಮರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮೇ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ, ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್, ತಮ್ಮ ಸಹೋದರನ ತಾಜ್ ಮಹಲ್ ಚಿತ್ರದ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ, ಅಂದಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪರ್ವೇಜ್ ಮುಷರ್ರಫ್ ರಿಂದ ಸಂದೇಹಕ್ಕೊಳಗಾಗಿ ಕಪ್ಪು ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಮುಷರ್ರಫ್ ಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾದ ಇಂಟೆಲಿಜೆನ್ಸ್ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಖಾನ್ ಮದ್ಯಪಾನ ಮಾಡಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ಗಾಯಕ ಹಾಗು ನಿರೂಪಕ ಫಖ್ರ್-ಎ-ಆಲಂರನ್ನು ಅವಮಾನಿಸಿ, ಅವರ ದೇಶವನ್ನು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಮೂದಲಿಸಿದ್ದರೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ: "ನಾನೊಬ್ಬ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಭಾರತೀಯ. ಭಾರತ ಒಂದು ಜಾತ್ಯತೀತ ರಾಷ್ಟ್ರ. ಇಲ್ಲಿನ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ,ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಗತಿ ಹೊಂದುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನಮ್ಮ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಒಬ್ಬ ಮುಸ್ಲಿಂ ಹಾಗು ನಮ್ಮ ಪ್ರಧಾನಿ ಒಬ್ಬ ಸಿಖ್. ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ನೋಡಿ ಇಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಹೇಗೆ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನೇ ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿದ್ದಾರೆ." ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಯಭಾರ ಕಚೇರಿ ಹಾಗು ವಿದೇಶಿ ರಾಯಭಾರಿ ಕಚೇರಿಗಳು, ಈ ಘಟನೆಯ ಬಳಿಕ ಫಿರೋಜ್‌ ಅವರಿಗೆ ಯಾವ ಕಾರಣಕ್ಕೂ ವೀಸಾ ನೀಡಬಾರದೆಂದು ಆದೇಶ ನೀಡಿದವು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್‌‌ರಿಗೆ ಫರ್ದೀನ್ ಖಾನ್ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಒಬ್ಬ ಪುತ್ರರಿದ್ದಾರೆ, ಈತ ಬಾಲಿವುಡ್‌‌ನ ಮಾಜಿ ನಟಿ ಮುಮ್ತಾಜ್‌‌ ಅವರ ಪುತ್ರಿ ನತಾಶಾ ಮಾಧ್ವಾನಿಯನ್ನು ವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಪುತ್ರಿ ಲೈಲಾ ಖಾನ್ ಫರ್ಹಾನ್ ಫರ್ನೀಚರ್ ವಾಲಾರನ್ನು ವರಿಸಿದ್ದಾಳೆ. ಲೈಲಾ ಈ ಮುಂಚೆ ರಾಷ್ಟ್ರ ಮಟ್ಟದ ಟೆನ್ನಿಸ್ ಆಟಗಾರ ರೋಹಿತ್ ರಾಜ್ಪಾಲ್ ರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಅವರಿಂದ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದು ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಫರ್ನೀಚರ್ ವಾಲರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಫರ್ದೀನ್ ಹಾಗು ಫರ್ಹಾನ್‌ರ ನಡುವೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದು ಅದು ನೈಟ್‌ಕ್ಲಬ್‌ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಕೈ-ಕೈ ಮಿಲಾಯಿಸುವ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೋದರೂ ತದನಂತರ ತಮ್ಮ ನಡುವಿನ ವೈಷಮ್ಯವನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿಕೊಂಡು ಒಬ್ಬರನ್ನೊಬ್ಬರು ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚೊಚ್ಚಿಲ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ: vbbcbcb(೧೯೬೦) ಆದ್ಮಿ ಔರ್ ಇನ್ಸಾನ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೧೯೭೦) ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕ್ರೂಕ್ (೧೯೭೪) ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಎಂದು ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ೨೦೦೧ರಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಜಾನಶೀನ್(೨೦೦೩)ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಖಳನಾಯಕ ಎಂದು ಫಿಲಂಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಜೀ ಸಿನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಸ್ಟಾರ್ ಡಸ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ "ಚಿತ್ರರಂಗದ ಹೆಮ್ಮೆ' ಬಿರುದು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ದೀದಿ (೧೯೬೦) ಮೇ ಶಾದಿ ಕರ್ನೆ ಚಲಾ (೧೯೬೨) ಟಾರ್ಜಾನ್ ಗೋಸ್ ಟು ಇಂಡಿಯಾ (೧೯೬೨) ... ಪ್ರಿನ್ಸ್ ರಘು ಕುಮಾರ್ ಬಹುರಾಣಿ (೧೯೬೩) ... ವಿಕ್ರಂ ಸುಹಾಗನ್ (೧೯೬೪) ... ಶಂಕರ್ ಚಾರ್ ದೆರ್ವೇಶ್ (೧೯೬೪) ... ಕಮರ್ ಭಕ್ತ್ ತೀಸ್ರ ಕೌನ್ (೧೯೬೫) ಊಂಚೆ ಲೋಗ್ (೧೯೬೫) ... ರಜನಿಕಾಂತ್ ಏಕ್ ಸಪೇರಾ ಏಕ್ ಲೂಟೇರಾ (೧೯೬೫) ... ಮೋಹನ್/ವಿಜಯ್ ಪ್ರತಾಪ್ ಸಿಂಗ್ ಆರ್ಜೂ (೧೯೬೫) ... ರಮೇಶ್‌‌ ತಸ್ವೀರ್ (೧೯೬೬) ಮೇ ವಹಿ ಹೂ (೧೯೬೬) ... ವಿಜಯ್ ವೊಹ್ ಕೋಯಿ ಔರ್ ಹೋಗಾ (೧೯೬೭) ರಾತ್ ಔರ್ ದಿನ್ (೧೯೬೭) ... ದಿಲೀಪ್ CID ೯೦೯ (೧೯೬೭) ಔರತ್ (೧೯೬೭) ಆಗ್ (೧೯೬೭) ... ಶಂಕರ್ ಪ್ಯಾಸಿ ಶಾಮ್ (೧೯೬೯) ... ಅಶೋಕ್‌‌ ಆದ್ಮಿ ಔರ್ ಇನ್ಸಾನ್ (೧೯೬೯) ... ಜೈ ಕಿಶನ್/J.K. ಸಫರ್ (೧೯೭೦) ... ಶೇಖರ್ ಕಪೂರ್ ಮೇಲಾ (೧೯೭೧) ಏಕ್ ಪಹೇಲಿ (೧೯೭೧) ... ಸುಧೀರ್ ಉಪಾಸನಾ (೧೯೭೧) ಅಪರಾಧ್ (೧೯೭೨) ... ರಾಮ್ ಖಾನಾ ಕಷ್ಮಕಶ್ (೧೯೭೩) ಕಿಸಾನ್ ಔರ್ ಭಗವಾನ್ (೧೯೭೪) ಖೋಟೆ ಸಿಕ್ಕೆ (೧೯೭೪) ... ಕುದುರೆ ಸವಾರ ಗೀತಾ ಮೇರಾ ನಾಮ್ (೧೯೭೪) ಭಗತ್ ಧನ್ನಾ ಜಾಟ್ (೧೯೭೪) ... ರಾಮು ಅಂಜಾನ್ ರಾಹೆ (೧೯೭೪) ... ಆನಂದ್‌ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಕ್ರೂಕ್ (೧೯೭೪) ... SP ರಾಜೇಶ್ ರಾಣಿ ಔರ್ ಲಾಲ್ ಪರಿ (೧೯೭೫) ... ಗಲಿವರ್ ಕಾಲ ಸೋನಾ (೧೯೭೫) ... ರಾಕೇಶ್ ಆ ಜಾ ಸನಂ (೧೯೭೫) ... ಡಾ. ಸತೀಶ್ ಧರ್ಮಾತ್ಮಾ (೧೯೭೫) .... ರಣಬೀರ್ ಶರಾಫತ್ ಚೋಡ್ ದಿ ಮೈನೆ (೧೯೭೬) ಕಬೀಲ (೧೯೭೬) ಶಂಕರ್ ಶಂಬು (೧೯೭೬) ...ಶಂಬು ನಾಗಿನ್ (೧೯೭೬) ... ರಾಜ್‌ ಜಾದು ಟೋನಾ (೧೯೭೭) ... ಡಾ. ಕೈಲಾಶ್ ದರಿಂದಾ (೧೯೭೭) ಚುನೋತಿ (೧೯೮೦) ಕುರ್ಬಾನಿ (೧೯೮೦) ... ರಾಜೇಶ್ ಕುಮಾರ್/ಕೈಲಾಶ್ ನಾಥ್ ಖೂನ್ ಔರ್ ಪಾನಿ (೧೯೮೧) ಕಚ್ಚೆ ಹೀರೆ (೧೯೮೨) ... ಕಮಲ್ ಸಿಂಗ್ ರ ಸಹೋದರನ ಮಗ ಜಾನ್ ಬಾಜ್ (೧೯೮೬) ... ಇನ್ಸ್ಪೆಕ್ಟರ್ ರಾಜೇಶ್ ಸಿಂಗ್ ದಯಾವಾನ್ (೧೯೮೮) ... ಶಂಕರ್ ವಾಘ್ಮಾರೆ ಮೀತ್ ಮೇರೆ ಮನ್ ಕಾ (೧೯೯೧) ಯಾಲ್ಗಾರ್ (೧೯೯೨) ... ರಾಜೇಶ್ ಅಶ್ವಿನಿ ಕುಮಾರ್ ಪ್ರೇಂ ಅಗನ್ (೧೯೯೮) ... ಜಾನಶೀನ್ (೨೦೦೩) ... ಸಾಬ ಕರಿಂ ಷಾ ಚಿತಪ್ಪ (೨೦೦೫) ... ರಾಮನ್ ಏಕ್ ಕಿಲಾಡಿ ಏಕ್ ಹಸೀನಾ (೨೦೦೫) .... ಜಹಂಗೀರ್ ಖಾನ್(ಅತಿಥಿ ಪಾತ್ರ) ಓಂ ಶಾಂತಿ ಓಂ (೨೦೦೭) ... ಸ್ವಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ (ಅತಿಥಿ ನಟ) ವೆಲ್ಕಮ್ (೨೦೦೭) ... ರಣಬೀರ್ ಧನರಾಜ್ ಜಾಕ(RDX) ನಿಧನ ಹಾಗು ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆ ಇವರು ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ನೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸಿ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೭ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ತಮ್ಮ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ತೋಟದ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯಲು ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ದೇಹವನ್ನು ಇವರ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ತಾಣ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ, ಹೊಸೂರು ರಸ್ತೆಯ ಶಿಯಾ ಕಬ್ರಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಅವರ ತಾಯಿಯ ಸಮಾಧಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿಯೇ ಸಮಾಧಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಹತ್ತಿರದ ಸಂಬಂಧಿಗಳು, ಆಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತರು ಹಾಗು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗದ ಖ್ಯಾತನಾಮರನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ ಸಾವಿರಾರು ಜನ ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು. ಅವರ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ಹಾಗು ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿನ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಕ್ಕೆ ಇಂದಿಗೂ ಸ್ಮರಣೀಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು 1939ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು 2009ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದವರು ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಕಿರುತೆರೆ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಟಿವಿ ನಿರೂಪಕರು ಆಫ್ಘಾನ್ ಮೂಲದ ಭಾರತೀಯ ಜನರು ಇರಾನಿಯನ್ ಮೂಲದ ಭಾರತೀಯ ಜನರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು

thumb|phiroj khān phiroj khān (hiṃdi: फ़िरोज़ ख़ान, urdu: فیروزخا sèpṭèṃbar 25, 1939 – 27 epril 2009) bhāratīya hiṃdi citraraṃga udyamada naṭa, citra saṃkalanakāra, nirmāpaka hāgu nirdeśaka.avara āḍaṃbarada śaili, kaubāy‌ imeju,tuṭigaḻa naḍuvè sadākāla uriyuva sigareṭu hīgè phiroj‌ avara sṭailu innitara bālivuḍ‌ naṭara sāṃpradāyika śailiyanne badalisuvaṃtè māḍittu. ivarannu pūrvada kliṃṭ īsṭ vuḍ èṃdu karèyalāguttadè jòtègè ivaru citraraṃga udyamada mādarigè pratibiṃbavāgiddārè. ivaru 1960, 1970 hāgu 1980ra daśakagaḻalli 50kkū hèccu citragaḻalli kāṇisikòṃḍiddārè. jòtègè tāve nirdeśisida 1980ra yaśasvī citra kurbāni yallina tamma pātrada mūlaka bhāratada mèccina nāyakarugaḻalli òbbarènisiddārè. khān dayāvān (1988) hāgu jān bāj (1986) naṃtaha yaśasvī citragaḻannu nirdeśisuva mūlaka vividha-kṣetragaḻalli vibhinna sādhanè māḍiddārè. 1970ralli ādmi aur insān citrakkāgi philaṃpher atyuttama poṣaka naṭa praśasti gaḻisidaru. allade 2000dalli jīvamānada sādhanègāgi philaṃpher praśasti nīḍi avarannu gauravisalāyitu. āraṃbhika jīvana phiroj khān 25 sèpṭèṃbar 1939ralli bèṃgaḻūrinalli janisidaru. ivara taṃdè, sādik ali khān tanoli, āphghān gè seridavarādarè, tāyi òbba irāniyan āgiddaru. ivaru bèṃgaḻūrina biṣap kāṭans bāys' śālè hāgu St. jarmain bāys prauḍhaśālèyalli tamma vidyābhyāsa māḍidaru. ivarigè saṃjay khān(abbās khān), vāṇijyodyami samīr khān hāgu akbar khān(nirdeśaka) èṃba sahodarariddārè. ivara sahodariya hèsaru dilśād bībi. bèṃgaḻūrinalli śālā śikṣaṇa pūraisida naṃtara, ivaru muṃbaigè āgamisi, alli ivaru 1960ralli dīdi citradalli èraḍane nāyakana pātrada mūlaka mòdala bārigè citraraṃga praveśisuttārè. vṛttijīvana adara muṃdina aidu varṣagaḻa kāla, avaru naṭisida èlla citragaḻallū èraḍane nāyakaniṃda hiḍidu saṇṇa puṭṭa pātragaḻannu nirvahisalu sīmitagòṃḍaru. 1960 hāgu 1970ra āraṃbhaduddakkū, kiriya kalāvidèyaròṃdigè tārègaḻigèdurāgi kaḍimè vèccada romāṃcaka citragaḻalli naṭisidaru. 1962ralli, simi garèvāl gè jòtèyāgi ṭārjan gos ṭu iṃḍiyā èṃba iṃgliṣ bhāṣèya citradalli kāṇisikòṃḍaru. 1965ralli phaṇi majūmdārara ūṃcè log citravu avara mòdala yaśasvī citravāyitu. idaralli avaru prasiddha naṭarugaḻāda rāj kumār hāgu aśok kumār gè sarisamanāgi naṭisidaru; citradalli gamanārha sūkṣma saṃvedanāśīla abhinaya nīḍidaru. ade varṣa, mattòmmè, sādhanā nāyakiyāgi abhinayisida bhāvātirekada saṃgītapradhāna citra ārjū nalli tyāgamayi premiya pātranirvahisidaru. idaròṃdigè, khān A-paṭṭiya èraḍane nāyakana pātragaḻannu nirvahisalu baḍti paḍèdaru. ādmi aur insān (1969)citradòṃdigè, poṣaka pātrada nirvahaṇègāgi khān tamma mòdala philaṃpher praśastiyannu giṭṭisikòṃḍaru. ivaru tamma nijajīvanada sahodara saṃjay khān ròṃdigè yaśasvī citragaḻāda upāsanā (1967), melā (1971), hāgu nāgin nalli(1976) kāṇisikòṃḍiddārè. ivaru 1971ralli, òbba yaśasvī nirmāpaka hāgu nirdeśakanāguva mūlaka nāyakanāgi tamma vṛttijīvanadalli dòrèta avakāśagaḻannu uttamapaḍisikòḻḻalu, mòdala bārigè aparādh èṃba citravannu nirdeśisuttārè. jarmaniyalli āṭo resiṃg annu citrīkarisida mòdala bhāratīya citra idāgidè; citradalli mamtāj ivara sahanaṭiyāgiddaru. ivaru 1975ralli dharmātma citravannu nirmisi, nirdeśisi adaralli naṭisiddārè. idu aphghānistānadalli citrīkaraṇagòṃḍa mòdala citravāgidè. jòtègè nirmāpaka, nirdeśaka hāgu nāyakanāgi bhāri yaśassu gaḻisida avara mòdala citravāgidè; hāgu citradalli naṭi hemāmālini mohaka pātra,avatāradalli kāṇisikòṃḍiddārè. ī citravu, hālivuḍ citra di gāḍ phādar niṃda spūrti paḍèdidè. 1970 hāgu 1980ra uttarārdhaduddakkū, avaru bālivuḍ na agra nāyakarènisiddaru. tammade halavāru citragaḻannu nirdeśisi adaralli naṭisiddaru. bhagat dhannā jāṭ (1974) èṃba paṃjābi citradallū saha naṭisiddārè. āga 1980ralli jīnat amān ròṃdigè naṭisida citra kurbāni yu, avara vṛttijīvanada atyaṃta yaśasvī citravāyitu. jòtègè prasiddha pākistāni pāp gāyaki nājiyā hassan rannu avara smaraṇīya gītè "āp jaisā koyi" hāḍina mūlaka citraraṃgakkè paricayisidaru. 1986ralli, gallāpaṭṭiyalli yaśassu gaḻisida calanacitra jān bāj nnu nirdeśisi adaralli naṭisidaru. ī citravannu kèlavaru atyuttama calanacitravèṃdu parigaṇisuttārè, citradalli bahutārā baḻagavidè, jòtègè citravu uttama hāḍugaḻannu hāgu atyuttama chāyāgrahaṇa hòṃdidè. 1998ralli, dayāvān citravannu nirdeśisi adaralli naṭisidaru. ī citravu dakṣiṇa bhāratada nāyagan citrada rimek āgidè.(maruāvṛtti) yālgār (1992) citravannu nirdeśisi adaralli naṭisida naṃtara, avaru naṭanèyiṃda 11 varṣagaḻa kāla sudīrgha virāma paḍèdaru. 1998ra citra prem aggan mūlaka tamma putra phardīn khān rannu citraraṃgakkè paricayisidaru. ādarè, citravu gallāpaṭṭiyalli solannu kaṃḍitu. 2003ralli, naṭanègè hiṃdiruguva mūlaka jānaśīn citravannu nirmisi nirdeśisidaru. citradalli avara putra phardīn saha naṭisiddārè. avaru tamma citragaḻalli prāṇigaḻa pradarśanavannu baḻasuttiddaru-jānaśīn citradalli òṃdu ciṃpāṃji hāgu siṃhavannu baḻasiddaru-ādarè pīpal phār animals(PFA) hariyāṇada adhyakṣa nareś kadyan, idòṃdu prāṇi hiṃsèyèṃdu parigaṇisi pharidābād nyāyālayadalli mòkaddamè hūḍuvudara jòtègè nirmāpaka, nirdeśaka, hāgu naṭara viruddha kānūnu kramakkāgi dūru nīḍidaru. tamma putrana jòtègè mattòmmè ek khilāḍi ek hasinā (2005) citradalli mattòmmè naṭisidaru, allade vèlkaṃ (2007)citravu avara kaḍèya calanacitravāyitu. tamma viśiṣṭa śailiya mūlaka phiroj khān tamma avadhiya èlla nāyakarannu mīrisiddaru, ī śailiyu avara citragaḻu hāgu saṃgītadalli pratibiṃbitavāgidè. avara citragaḻāda kurbāni hāgu dharmātma hiṃdi citraraṃgave ārādhisuvaṣṭu accumèccāgivè. ivarannu òbba sūpar sṭār èṃdu parigaṇisadiddarū, baruva halavāru varṣagaḻa kāla janamānasadalli amararāgiddārè. me 2006ralli, phiroj khān, tamma sahodarana tāj mahal citrada pracārakkāgi pākistānakkè hodāga, aṃdina adhyakṣa parvej muṣarraph riṃda saṃdehakkòḻagāgi kappu paṭṭigè serisalpaṭṭiddaru. muṣarraph gè sallisalāda iṃṭèlijèns varadiyalli, khān madyapāna māḍi pākistāni gāyaka hāgu nirūpaka phakhr-è-ālaṃrannu avamānisi, avara deśavannu ī rītiyāgi mūdalisiddarèṃdu heḻalāgidè: "nānòbba hèmmèya bhāratīya. bhārata òṃdu jātyatīta rāṣṭra. illina muslimaru pākistānakkiṃta bhinnavāgi,sākaṣṭu pragati hòṃduttiddārè. namma adhyakṣaru òbba musliṃ hāgu namma pradhāni òbba sikh. islāṃ dharmada hèsarinalli pākistānada racanèyāgidè, ādarè noḍi illi hegè muslimaru hegè muslimaranne kòlluttiddārè." bhāratadalliruva pākistānada rāyabhāra kaceri hāgu videśi rāyabhāri kacerigaḻu, ī ghaṭanèya baḻika phiroj‌ avarigè yāva kāraṇakkū vīsā nīḍabāradèṃdu ādeśa nīḍidavu. vaiyaktika jīvana phiroj khān‌‌rigè phardīn khānèṃba hèsarina òbba putrariddārè, īta bālivuḍ‌‌na māji naṭi mumtāj‌‌ avara putri natāśā mādhvāniyannu varisiddārè. ivara putri lailā khān pharhān pharnīcar vālārannu varisiddāḻè. lailā ī muṃcè rāṣṭra maṭṭada ṭènnis āṭagāra rohit rājpāl rannu maduvèyāgiddaru, ādarè avariṃda vicchedana paḍèdu 2010ralli pharnīcar vālarannu maduvèyāgiddārè. phardīn hāgu pharhān‌ra naḍuvè bhinnābhiprāyagaḻiddu adu naiṭ‌klab‌ òṃdaralli kai-kai milāyisuva maṭṭakkè hodarū tadanaṃtara tamma naḍuvina vaiṣamyavannu bagèharisikòṃḍu òbbarannòbbaru hòṃdāṇikè māḍikòṃḍiddaru. praśastigaḻu mattu nāmanirdeśanagaḻu atyuttama còccila pradarśanakkāgi philaṃpher praśasti: vbbcbcb(1960) ādmi aur insān citrakkāgi atyuttama poṣaka naṭa philaṃpher praśasti (1970) iṃṭarnyāṣanal krūk (1974) citrakkāgi atyuttama poṣaka naṭa èṃdu philaṃpher praśastigè nāmanirdeśana 2001ralli jīvamānada sādhanègāgi philaṃpher praśasti jānaśīn(2003)citrakkāgi atyuttama khaḻanāyaka èṃdu philaṃpher praśastigè nāmanirdeśana 2008ralli jīvamānada sādhanègāgi jī sinè praśasti 2009ralli myāks sṭār ḍasṭ praśastigaḻalli "citraraṃgada hèmmè' birudu. calanacitragaḻa paṭṭi dīdi (1960) me śādi karnè calā (1962) ṭārjān gos ṭu iṃḍiyā (1962) ... prins raghu kumār bahurāṇi (1963) ... vikraṃ suhāgan (1964) ... śaṃkar cār dèrveś (1964) ... kamar bhakt tīsra kaun (1965) ūṃcè log (1965) ... rajanikāṃt ek saperā ek lūṭerā (1965) ... mohan/vijay pratāp siṃg ārjū (1965) ... rameś‌‌ tasvīr (1966) me vahi hū (1966) ... vijay vòh koyi aur hogā (1967) rāt aur din (1967) ... dilīp CID 909 (1967) aurat (1967) āg (1967) ... śaṃkar pyāsi śām (1969) ... aśok‌‌ ādmi aur insān (1969) ... jai kiśan/J.K. saphar (1970) ... śekhar kapūr melā (1971) ek paheli (1971) ... sudhīr upāsanā (1971) aparādh (1972) ... rām khānā kaṣmakaś (1973) kisān aur bhagavān (1974) khoṭè sikkè (1974) ... kudurè savāra gītā merā nām (1974) bhagat dhannā jāṭ (1974) ... rāmu aṃjān rāhè (1974) ... ānaṃd‌ iṃṭarnyāṣanal krūk (1974) ... SP rājeś rāṇi aur lāl pari (1975) ... galivar kāla sonā (1975) ... rākeś ā jā sanaṃ (1975) ... ḍā. satīś dharmātmā (1975) .... raṇabīr śarāphat coḍ di mainè (1976) kabīla (1976) śaṃkar śaṃbu (1976) ...śaṃbu nāgin (1976) ... rāj‌ jādu ṭonā (1977) ... ḍā. kailāś dariṃdā (1977) cunoti (1980) kurbāni (1980) ... rājeś kumār/kailāś nāth khūn aur pāni (1981) kaccè hīrè (1982) ... kamal siṃg ra sahodarana maga jān bāj (1986) ... inspèkṭar rājeś siṃg dayāvān (1988) ... śaṃkar vāghmārè mīt merè man kā (1991) yālgār (1992) ... rājeś aśvini kumār preṃ agan (1998) ... jānaśīn (2003) ... sāba kariṃ ṣā citappa (2005) ... rāman ek kilāḍi ek hasīnā (2005) .... jahaṃgīr khān(atithi pātra) oṃ śāṃti oṃ (2007) ... svapātradalli (atithi naṭa) vèlkam (2007) ... raṇabīr dhanarāj jāka(RDX) nidhana hāgu aṃtyakriyè ivaru kyānsar nòṃdigè horāṭa naḍèsi epril 27 2009ralli nidhanarādaru. tamma anārogyada samayadalli bèṃgaḻūrinalliruva tamma toṭada manèyalli viśrāṃti paḍèyalu hiṃdirugidaru. dehavannu ivara accumèccina tāṇa bèṃgaḻūrinalli, hòsūru rastèya śiyā kabristānadalli avara tāyiya samādhiya pakkadalliye samādhi māḍalāyitu. aṃtyakriyèyalli avara hattirada saṃbaṃdhigaḻu, āpta snehitaru hāgu bhāratīya citraraṃgada khyātanāmarannòḻagòṃḍaṃtè sāvirāru jana bhāgavahisiddaru. avara prabhāvaśāli vyaktitva, hāgu citraraṃgadallina vaiśiṣṭyakkè iṃdigū smaraṇīyarāgiddārè. ullekhagaḻu 1939ralli janisidavaru 2009ralli nidhanarādavaru bhāratīya muslimaru philm‌pher praśasti vijetaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya naṭaru bhāratīya calanacitra naṭaru bhāratīya kirutèrè naṭaru bhāratīya ṭivi nirūpakaru āphghān mūlada bhāratīya janaru irāniyan mūlada bhāratīya janaru calanacitra naṭaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AB%E0%B2%BF%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%9C%E0%B3%8D%20%E0%B2%96%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D

ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್

ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ (अनिल विश्वास) (7 ಜುಲೈ 1914 - 31 ಮೇ 2003) ಅವರು 1935 ರಿಂದ 1965ರ ಅವಧಿಯ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿದ್ದರು, ಅದರ ಜೊತೆಗೆ ಅವರು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು, ಹನ್ನೆರಡು ಜನರ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಆರ್ಕೇಸ್ಟ್ರಾದ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಜೋರಾದ ಕೋರಲ್ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು . ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಸಿಂಫೋನಿಕ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ನಲ್ಲಿ ಪರಿಣತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು, ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಅಥವಾ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೌಲ್ ಹಾಗೂ ಭಟಿಯಾಲಿಗಳಂತಹ ಜಾನಪದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕೂಡಾ ಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದರು . ಅವರ 90 ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, ಅತ್ಯಂತ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಯುಳಿಯುವಂತಹವೆಂದರೆ, ರೋಟಿ (1942), ಕಿಸ್ಮತ್ (1943 ಚಲನಚಿತ್ರ) (1943), ಅನೋಕಾ ಪ್ಯಾರ್ (1948), ತರಾನಾ (1951), ವಾರಿಸ್ (1954), ಪರ್ದೇಸಿ (1957) ಹಾಗೂ ಚಾರ್ ದಿಲ್ ಚಾರ್ ರಾಹೇ (1959). ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೌಂಟರ್ ಮೆಲೊಡಿಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಇವರು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು, ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಸಂಗೀತ ‘ಕ್ಯಾಂಟೆಲಾ’ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು, ಅವರ ರೋಟಿ (1942) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಗದ್ಯಕಥನದ ಹಾಡುಗಳಂತಹವನ್ನು ಕೂಡಾ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು, ಇವೆಲ್ಲದರ ಜೊತೆಗೆ ರಾಗಮಾಲಾವನ್ನು ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿ ಇವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ . ಅವರು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಾದ್ಯಗೀತ ರಚನೆಯು ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಅಂಶವಾಗಿದೆ, ಸುಸ್ವರದ ಮಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ರೀತಿಯ ಸಂಗೀತಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ವಾದ್ಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಹೊಸ ರೀತಿಯ ಸಂಗೀತದ ಶೈಲಿಯು ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ನಡೆದುಕೊಂಡುಬಂದಿದೆ . ಅವರಿಗೆ 1986ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು. ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಅನಿಲ್ ಕೃಷ್ಣ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರು 7 ಜುಲೈ 1914ರಂದು, ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳದ ಬಾರಿಸಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ (ಈಗಿನ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿದೆ) ಜೆ ಸಿ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು,, ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಅವರು ಸ್ಥಳೀಯ ನಾಟಕ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಲ ಕಲಾವಿದರಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಬೆಳೆದ ಹಾಗೇ ಒಳ್ಳೆಯ ಸಂಗೀತ ಪ್ರತಿಭೆಯೆಂದು ತೋರಿಸಿಕೊಂಡರು, 14 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿ , ವಾದ್ಯ ನುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು; ನಂತರದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾದರು, ಆಗಿನ್ನೂ ಮೆಟ್ರಿಕ್ಯುಲೇಷನ್ ಓದುತ್ತಿದ್ದರು, ಅವರ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಜೈಲಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು, ಅವರ ಓದಿಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ತೊಂದರೆಯಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ 1930ರಲ್ಲಿ, ಅವರ ತಂದೆಯ ನಿಧನದ ನಂತರ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಗಾಗದಂತೆ ವೇಷ ಮರೆಸಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾಗೆ ತೆರಳಿದರು.. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಮೊದಲು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದು 1930ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಕತಾದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮೊದಲು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು, ನಂತರ ಅವರು ನಟನಾಗಿ, ಗಾಯಕನಾಗಿ, ಮತ್ತು ಸಹ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕನಾಗಿ, ಕೋಲ್ಕತಾದ ’ರಂಗಮಹಲ್ ರಂಗಭೂಮಿಗೆ’ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದರು, 1932–34ರ ಅವಧಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಹಲವಾರು ವಾಣಿಜ್ಯ ವೇದಿಕಾ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಆ ವೇಳೆಗೆ ಅವರು, ಖಾಯಲ್, ತುಮ್ರೀ ಮತ್ತು ದಾದ್ರಗಳಂತಹ ಹಾಡುವ ಶೈಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಶ್ಯಾಮ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಕೀರ್ತನಾ ಶೈಲಿಗಳಲ್ಲಿ, ಭಕ್ತಿ ಸಂಗೀತದ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಗಾಯಕರಾದರು. ಅವರು ’ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ರೆಕಾರ್ಡಿಂಗ್ ಸಂಸ್ಥೆ’ ಯೊಂದಿಗೆ ಗಾಯಕ, ಗೀತಕಾರ, ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಸಹ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಕುಂದನ್ ಲಾಲ್ ಸೈಗಲ್ ಮತ್ತು ಸಚಿನ್ ದೇವ್ ಬರ್ಮನ್‌ ಸಹ, ತಾವು ಮುಂಬಯಿಗೆ ವಲಸೆಗೋಗುವ ಮೊದಲು ಇದೇ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಬೆಂಗಾಲಿ ಕವಿ ಕಾಝಿ ನಝ್ರುಲ್ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಅವರಿಂದಲೂ ಕಾರ್ಯನಿಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಹಿರಣ್ ಬೋಸ್ ಇವರನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದೇ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೆರೆಗೆ ಅವರು 1934ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆ (ಮುಂಬಯಿ)ಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಅನಿಲ್ ಮೊದಲು ರಾಮ್ ದಾರ್ಯಾನಿಯವರ ’ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಆರ್ಟ್ ಸಿಂಡಿಕೇಟ್‌’ಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದಾಗ, ಅದು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯನವು, ಇದರ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ’ಬಾಲ್ ಹತ್ಯಾ’ ಮತ್ತು ’ಭಾರತ್ ಕಿ ಬೇಟಿ’ ಗಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು, ನಂತರ ಅವರು ಧರಮ್ ಕಿ ದೇವಿ (1935) ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಚಿತ್ರ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಪ್ರಥಮ ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತದ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಕುಚ್ ಬೀ ನಹೀ ಭರೋಸಾ.. ಹಾಡನ್ನು ಸಹ ಹಾಡಿದ್ದರು 1936ರಲ್ಲಿ ಅವರು 'ಸಾಗರ್ ಮೂವೀಟೋನ್ಸ್'ಗೆ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದರು, ಮೊದಲು ಅವರು ಅಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಕರಾದ ಅಶೋಕ್ ಘೋಶ್‌ ರೊಂದಿಗೆ, ಮನ್‌ಮೋಹನ್ ಮತ್ತು ಡೆಕ್ಕನ್ ಕ್ವೀನ್ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಣ್ಸುಖ್ ನಾಯಕ್‌ರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ಸಹ-ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಾಗರ್ ಮೂವೀಟೋನ್ಸ್, 1939ರಲ್ಲಿ ಯೂಸಫ್ ಫಝಲ್‌ಬೋಯ್ ಆಫ್ ಆರ್‌ಸಿಎನ ಹೊಸದಾಗಿ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಟ್ಯೂಡಿಯೋಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದಾಗಲೂ ಸಹ ಅದರೊದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದರು. ಮುಂದಿನ ಎರಡುವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಹನ್ನೊಂದು ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕವು ಸಾಹಸಕಾರ್ಯದವೇ ಆಗಿದ್ದವು, ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದ ಮೆಹಬೂಬ್ ಖಾನ್‌ರ ಜಾಗಿರ್ದಾರ್ (1937) ಚಿತ್ರವು, ಚಲನಚಿತ್ರ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಒಂದು ಸಂಗೀತ ಶಕ್ತಿಯನ್ನಾಗಿ ಸ್ಥಿರಪಡಿಸಿತು. ನಂತರ ಕೂಡಲೇ ಬಹುಸಂಖ್ಯೆಯ ಸ್ವತಂತ್ರ ಕೆಲಸಗಳು ಆವರಿಗೆ ದೊರಕಿದವು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹು ಮುಖ್ಯವಾದವು, 300 ಡೇಸ್ ಆಂಡ್ ಆಪ್ಟರ್ , ಗ್ರ್ಯಾಮೋಫೋನ್ ಸಿಂಗರ್ , ಹಮ್ ತುಮ್ ಔರ್ ವೋ , ಏಕ್ ಹಿ ರಸ್ತ , ಮತ್ತು ಮೆಹಬೂಬ್ ಖಾನ್‌'ರ ವತನ್ (1938), ಆಲಿಬಾಬ (1940), ಅತ್ಯುತ್ತಮ, ಔರತ್ (1940), ಬೆಹನ್ (1941), ನಂತರ ಮತ್ತೆ ಅವರೊಂದಿಗೆ ರೋಟಿ (1942) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದ್ದರು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಚಿತ್ರಕಥೆ ಮತ್ತು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ನೆರವನ್ನೂ ನೀಡಿದ್ದರು , ಮತ್ತು ಇದರಲ್ಲಿನ ಬಹುತೇಕ ಹಾಡುಗಳು ಚಿತ್ರ ನಟಿ ಅಕ್ತಾರಿಬಾಯ್ ಫೈಝಾಬಾದಿ (ಬೇಗಮ್ ಅಕ್ತಾರ್)ರ ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು, ಅದಾಗ್ಯೂ ಕೆಲವು ಒಪ್ಪಂದದ ಭಿನಾಬಿಪ್ರಾಯಗಳ ಕಾರಣ ಅವುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿತ್ತು (ಅವಳು ಮೆಗಾಫೋನ್ ಗ್ಯಾಮೋಫೋನ್ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಸಂಗೀತದ ಧ್ವನಿ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ಹೆಚ್‌ಎಮ್‌ವಿ ಯೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು). ಮುಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು, ದಿಲೀಪ್ ಕುಮಾರ್‌ರ ಪ್ರಥಮ ಚಿತ್ರ, ಜ್ವರ್ ಬತ್ತಾ (1944) ಮತ್ತು ದಿಲೀಪ್ ಕುಮಾರ್‌ರಿಂದಲೇ ನಟಿಸಲಾದ ಮತ್ತು ನಂತರ ಇದನ್ನು ಬೆಂಗಾಲಿಯಲ್ಲಿ ನೌಕಾಡುಬಿ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮರುನಿರ್ಮಿಸಿದ ನಿತಿನ್ ಬೋಸ್‌ರವರಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲಾದ ಮಿಲನ್ (1947) ಗಳಂತಹ ಬಾಂಬೆ ಟಾಕೀಸ್ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕ ಮುಕೇಶ್ ರವರಿಗೆ, 'ದಿಲ್ ಜಲ್ತಾ ಹೈ ತೊ ಜಲ್ನೆ ದೆ' ಗೀತೆಯನ್ನು ಹಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ, ಪೆಹ್ಲಿ ನಝರ್ (1945) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೊದಲ ಹಾಡಾದ 'ಆಯೆ ದಿಲ್ ಮುಜೆ ಐಸೀ ಜಗಾ ಲೇ ಚಲ್' ಗೀತೆಯನ್ನು ಹಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ತಲತ್ ಮಹಮದ್ ರವರಿಗೆ, ಆರ್ಝೂ (1949) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಸಾ ತಿರುವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರು ; ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಅವರು ಸುರೇಂದ್ರನಾತ್, ಪಾರುಲ್ ಗೋಷ್, ಅಮೀರ್ಬಾಯ್ ಕರ್ನಾಟಕಿ, ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್, ಮತ್ತು ರೋಶನ್ ಅರಾ ಬೇಗಮ್ ರಂತಹ ಅನೇಕ ಗಾಯಕರ ಸಾಧನೆಗೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರು. ಸಾಗರ್ ಮೂವೀಟೋನ್ಸ್‌ನಡಿಯಲ್ಲಿ ನಟಿಯಾಗಿದ್ದ ಆಶಾ ಲತಾರನ್ನು ಅವರು ಮದುವೆಯಾದರು, ಅವರ ಮೊದಲ ಹೆಸರು ಮೆಹ್ರುನ್ನೀಸಾ ಆಗಿತ್ತು, ನಂತರ ಅವರು ಆಶಾ ಲತಾ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು, ಮತ್ತು ಅವರು ಮೂರು ಜನ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಮತ್ತು ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಮಗುವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಈ ದಂಪತಿಗಳು ನಂತರ ವಿಚ್ಛೇದನವನ್ನು ಪಡೆದರು. ನಂತರ 1961ರಲ್ಲಿ ವಿಮಾನ ದುರಂತದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮಗ ಪ್ರದೀಪ್ ಮರಣಹೊಂದಿದ ಘಟನೆಯು, ಅವರನ್ನು ಚಲನಚಿತ್ರ ಉದ್ಯಮದಿಂದ ತಕ್ಷಣ ಹೊರಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. 1942ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ದೇವಿಕಾ ರಾಣಿ ಯವರ ಪ್ರಸ್ತಾಪದಿಂದ ಬಾಂಬೆ ಟಾಕೀಸ್‌ಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಧನೆಯಾದ, ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್ ಮತ್ತು ಮುಂತಾಝ್ ಶಾಂತಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ, ಗ್ಯಾನ್ ಮುಖರ್ಜೀರ ಕಿಸ್ಮತ್ (1943ರ ಚಿತ್ರ) (1943) ಚಿತ್ರದ , 'ಪಪಿಹಾರೆ', ಈ ಗೀತೆಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಈ ಹಾಡನ್ನು ಅವರ ಸಹೋದರಿ ಪಾರುಲ್ ಘೋಶ್ ಹಾಡಿದ್ದರು (ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಕೊಳಲುವಾದಕ, ಪನ್ನಲಾಲ್ ಘೋಶ್‌ರ ಪತ್ನಿ), ದೇಶಾಭಿಮಾನ ಸಾಧನೆ, 'ದೂರ್ ಹಟೊ ಏ ದುನಿಯಾ ವಾಲೊ', ಮತ್ತು 'ಧೀರೆ ಧೀರೆ ಆರೆ ಬಾದಲ್, ಮೇರಾ ಬುಲ್‌ಬುಲ್ ಸೋ ರಹಾ ಹೈ, ನಟ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್‌ರಿಂದ ಹಾಡಲಾದ, ಶೋರ್ಗಲ್ ನ ಮಚಾ' ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು. 1946ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಬಾಂಬೇ ಟಾಕೀಸ್ ಅನ್ನು ತೊರೆದರು ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪತ್ನಿ ಆಶಾಲತಾ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರ ಒಡೆತನದ ತಮ್ಮದೇ ಬ್ಯಾನರ್ ‘ವೆರೈಟಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್’ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ಲಾಡ್ಲಿ (1949), ಲಾಜವಾಬ್ (1950), ಬಡೀ ಬಹು (1951) ಹಾಗೂ ಹಮ್ದರ್ದ್ (1953), ಕೆ‍ಎ ಅಬ್ಬಾಸ್‌ರ ಜೊತೆಗೆ ರಾಹಿ (1952) ಚಿತ್ರ, ಹಾಡೇ ಇಲ್ಲದ ಮುನ್ನಾ (1954) ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಧ್ವನಿಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು, ಇದಲ್ಲದೆ ಇಂಡೋ-ರಷಿಯನ್ ಸಹ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ನರ್ಗಿಸ್ ಅಭಿನಯದ ಪರ್ದೇಸಿ (1957) ಹಾಗೂ ಚಾರ್ ದಿಲ್ ಚಾರ್ ರಾಹೇ (1959)ಗಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಉದ್ದಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಇವರನ್ನು ಸಂಗೀತ ಪಾರಂಗತ ಅನಿಲ್‌ದಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, ಚಿತ್ರರಂಗದಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತಿರುವ ತೀವ್ರ ಬದಲಾವಣೆಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಕ್ರಮೇಣ ನಿರಾಶೆಗೊಂಡು ದೂರ ಉಳಿದರು. 1960ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ವೃತ್ತಿ ಜೀವನದ ಪ್ರಮುಖ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದಾಗಲೇ ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದಿಂದ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೊಂದಿದರು, ಅವರು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯನ್ನು ನವ ದೆಹಲಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು, ಇದರ ಮಧ್ಯೆ ಮಹೇಶ್ ಕೌಲ್ ಅವರ ಸೌತೇಲಾ ಭಾಯಿ ಯಂತಹ ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು (1962), ಅವರ ಕೊನೆಯ ಚಿತ್ರ ಮೋತಿಲಾಲ್ ಅವರ ನಿರ್ದೇಶನದ ಛೋಟಿ ಛೋಟಿ ಬಾತೇ (1965), ನಾದಿರಾ ಹಾಗೂ ಮುಕೇಶ್ ಅಭಿನಯಿಸಿರುವ 'ಝಿಂದಗಿ ಕ್ವಾಬ್ ಹೈ ಥಾ ಹಮೇ ಭಿ' ಹಾಡು, ದುರಾದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಗೆ ಮುನ್ನವೇ ಮೋತಿಲಾಲ್ ಅವರು ನಿಧನ ಹೊಂದಿದರು, ಚಿತ್ರವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗಳಿಸಿತಾದರೂ ಬಾಕ್ಸ್ ಆಫೀಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಾರ್ಚ್ 1963 ರಲ್ಲಿ ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ರೇಡಿಯೋ (ಎ‌ಐಆರ್)ನಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಆರ್ಕೆಸ್ಟ್ರಾದ ನಿರ್ದೇಶಕಾಗಿದ್ದರು , 1975ರವರೆಗೆ ದೆಹಲಿಯ ಎಐಆರ್ನ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತ (ಹಿಂದುಸ್ಥಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ)ದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು . ಆ ನಂತರದಲ್ಲಿ, ದೂರದರ್ಶನದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ದಾರಾವಾಹಿ ಹಮ್ ಲೋಗ್‌ ಗಾಗಿ (1984) ಹಾಗೂ 1991ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟರಿ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದರುand , ಹಾಗೂ ಸುಮಾರು 2 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಜವಾಹರ್ ಲಾಲ್ ನೆಹರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಉಪ ಕುಲಪತಿಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಅವರು 1996ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಅವರು ಮೊದಲು ಆಶಾಲತಾ (ನಿಜವಾದ ಹೆಸರು ಮೆಹ್ರುನ್ನೀಸಾ) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಆಕೆಯು 1940ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ನಟಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಅವರಿಗೆ ಮೂರು ಜನ ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಮಗಳಿದ್ದಳು. ಮಗಳ ಹೆಸರು ಶಿಖಾ ವೋಹ್ರಾ ಹಾಗೂ ಆಕೆಯ ಮಗಳಾದ ಪರೊಮಿತಾ ವೊಹ್ರಾ ಚಿರಪರಿಚಿತ ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟರಿ ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕಿ, ನೋಡಿ ಮತ್ತು . ಆನಂತರದಲ್ಲಿ ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರು ನಟ ಬಿಕ್ರಮ್ ಕಪೂರ್ ಅವರ ಮಗಳಾದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ, ಮೀನಾ ಕಪೂರ್ ಅವರನ್ನು 1959ರಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು. ಮೀನಾ ಅವರು 1950ರ ದಶಕದ ಹಾಡುಗಳಾದ ನರ್ಗಿಸ್ ಅಭಿನಯದ ಪರ್ದೇಸಿ ಚಿತ್ರದ (1957) ಹಾಡು ‘ರಸಿಯಾ ರೆ ಮನ್ ಬಸಿಯಾ ರೆ’ ಹಾಗೂ ಮೀನಾ ಕುಮಾರಿ ಅಭಿನಯದ ಚಾರ್ ದಿಲ್ ಚಾರ್ ರಾಹೇನ್ ಚಿತ್ರದ ಹಾಡು ‘ಕಚ್ಚಿ ಹೈ ಉಮರಿಯಾ’ಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರು 31 ಮೇ 2003ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು . ಅವರು ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿ ಹಾಗೂ ಪುತ್ರರಾದ ಅಮಿತ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಹಾಗೂ ಉತ್ಪಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರನ್ನು ಮತ್ತವರ ಪುತ್ರಿ ಶಿಖಾ ವೋಹ್ರಾ ಅವರನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ. ಶಹಿನ್‌ಶಾ (1988), ಮೈ ಆಝಾದ್ ಹ್ಞೂ ಹಾಗೂ ಆಜಾ ಮೇರಿ ಜಾನ್‌ ನಂತಹ ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದಂತಹ ಅಮರ್-ಉತ್ಮಲ್ ಜೋಡಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರು ಇದ್ದಾರೆ (1993). ಅವರ ನಿಧನರಾದಾಗ, ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯವರು, ಅವರ ಬಗೆಗೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದರು, “ಸಂಗೀತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯತೆ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗಳ ನಡುವೆ ಸಮತೋಲನ ಮಾಡಿ ಸಮ್ಮೋಹನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು”, ಹಾಗೂ, “ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತ ಹಾಡುಗಾರರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಅಪೂರ್ವ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ” ಎಂದು ಹೊಗಳಿದರು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಛೋಟಿ ಛೋಟಿ ಬಾತೇ (1965) ಸೌತೇಲಾ ಭಾಯಿ (1962) ಅಂಗೂಲಿಮಾಲ (1960) ಚಾರ್ ದಿಲ್ ಚಾರ್ ರಾಹೇ(1959) ಸಂಸ್ಕಾರ್ (1958) ಅಭಿಮಾನ್‌ (1973) ಪರ್ದೇಸೀ (1957 ಚಲನಚಿತ್ರ) ಹೀರ್ (1956) ಪೈಸಾ ಹೈ ಪೈಸಾ (1956) ದು-ಜಾನೇ (1955) ಫರಾರ್ (1955) ಜಲ್ತೀ ನಿಶಾನಿ (1955) ಜಾಸೂಸ್ (1955) ಮಾನ್ (1954) ಮಹಾತ್ಮಾ ಕಬೀರ್ (1954) ನಾಝ್ (1954) ವಾರಿಸ್ (1954) ಆಕಾಶ್ (1953) ದಿಲ್-ಎ-ನಾದಾನ್ (1953) ಫರೇಬ್ (1953) ಜಲಿಯನ್‌ವಾಲಾ ಬಾಗ್ ಕಿ ಜ್ಯೋತಿ (1953) ಮೆಹಮಾನ್ (1953) ರಾಹಿ (1953) ದೋ ರಹಾ (1952) ಆರಾಮ್ (1951) ದೋಸ್ ಸಿತಾರೆ (1951) ತರಾನಾ (1979) ಆರ್‍ಝೂArzoo (1950) ಬೇಕಸೂರ್ (1950) ಗರ್ಲ್ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್ (1949) ಜೀತ್ (1949) ಲಾಡ್ಲಿ (1949) ಅನೋಖಾ ಪ್ಯಾರ್ (1948) ಗಜ್ರೆ (1948) ವೀಣಾ (1948) ಪೆಹಲಿ ನಝರ್ (1945) ಜ್ವರ್ ಭತಾ (1944) ಹಮಾರಿ ಬಾತ್ (1943) ಕಿಸ್ಮತ್ (1943) ಜವಾನಿJawani (1942) ವಿಜಯ್ (1988) .... ಆಸ್ರಾ (1941) ಬಾಹೇನ್ (1941) ಅಲಿಬಾಬಾ (1940/I) ಔರತ್ (1940) ಪೂಜಾ (1940) ಏಕ್ ಹಿ ರಾಸ್ತಾ (1939) ಜೀವನ್ ಸಾಥಿ (1939) ಅಭಿಲಾಶಾ (1938) ಡೈನಮೈಟ್ (1938) ಗ್ರಾಮಫೋನ್ ಸಿಂಗರ್ (1938) ಹಮ್ ತುಮ್ ಔರ್ ವೋ (1938) ತೀನ್ ಸೌ ದಿನ್ ಕೆ ಬಾದ್ (1938) ವತನ್ (1938) ಜಂಟಲ್‌ಮನ್ ಡಾಕು (1937) ಜಾಗಿರ್ದಾರ್ (1937) ಕೋಕಿಲಾ (1937) ಮಹಗೀತ್ (1937) ಪ್ರೇಮ್ ಬಂಧನ್ (1936) ಶೇರ್ ಕಾ ಪಂಜಾ (1936) ಧರ್ಮಾ ಕಿ ದೇವಿ (1935) ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್: ಟ್ರೈಬ್ಯೂಟ್ , ಅವರ ಐವತ್ತನೆಯ ವರ್ಷದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಬಂಧಗಳ ಸಂಗ್ರಹ, ಬೆಂಗಳೂರು, 1986. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು anilbiswas.com ಎ ಟ್ರೈಬ್ಯೂಟ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಅವರು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಹಾಡುಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಫಿಲ್ಮೋಗ್ರಫಿಯ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುವ ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರದ ಗೀತೆ ಕೋಶ್ ಇಲ್ಲಿದೆ ವಿಡಿಯೊ ಲಿಂಕ್ ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಡುಗಳು 1914ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು 2003ರಲ್ಲಿ ನಿಧನ ಹೊಂದಿದವರು ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗಾಯಕರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು ಬಾರಿಸಾಲ್ ಜಿಲ್ಲೆ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರು

anil bisvās (अनिल विश्वास) (7 julai 1914 - 31 me 2003) avaru 1935 riṃda 1965ra avadhiya bhāratīya calanacitraraṃgada prasiddha saṃgīta saṃyojakarāgiddaru, adara jòtègè avaru muṃcūṇiyallidda hinnèlè gāyakaralli òbbarāgiddaru, hannèraḍu janara mòdala bhāratīya ārkèsṭrādalli òbbarāgiddaru hāgū ārkesṭrāda saṃgīta mattu jorāda koral pariṇāmagaḻannu bhāratīya calanacitra raṃgakkè paricayisidaru . pāścimātya siṃphonik myūsiknalli pariṇati paḍèdiddaru, bhāratīya śāstrīya athavā viśeṣavāgi baul hāgū bhaṭiyāligaḻaṃtaha jānapada saṃgītavannu kūḍā ballavarāgiddaru . avara 90 calanacitragaḻalli, atyaṃta nènapinalliyuḻiyuvaṃtahavèṃdarè, roṭi (1942), kismat (1943 calanacitra) (1943), anokā pyār (1948), tarānā (1951), vāris (1954), pardesi (1957) hāgū cār dil cār rāhe (1959). calanacitragaḻalli kauṃṭar mèlòḍiya baḻakèyannu prāraṃbhisiddaralli ivaru muṃcūṇiyalliddaru, pāścimātya saṃgīta ‘kyāṃṭèlā’ aḻavaḍisikòṃḍaru, avara roṭi (1942) citradallina gadyakathanada hāḍugaḻaṃtahavannu kūḍā saṃyojisidaru, ivèlladara jòtègè rāgamālāvannu mòṭṭa mòdaligè prāraṃbhisida kīrti ivarigè salluttadè . avaru paricayisida pāścimātya vādyagīta racanèyu innòṃdu pramukhavāda aṃśavāgidè, susvarada madhyèyalli hāgū itarè rītiya saṃgītagaḻalli deśīya vādyagaḻa jòtègè pāścimātya vādyagaḻannu serisuva hòsa rītiya saṃgītada śailiyu iṃdigū bhāratīya calanacitraraṃgadalli innū naḍèdukòṃḍubaṃdidè . avarigè 1986ralli saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti labhisitu. jīvana caritrè āraṃbhika jīvana anil kṛṣṇa bisvās avaru 7 julai 1914raṃdu, pūrva baṃgāḻada bārisāl‌nalli (īgina bāṃglādeśadallidè) jè si bisvās avara manèyalli janisidaru,, cikka vayassinalliye avaru sthaḻīya nāṭaka kaṃpanigaḻalli bāla kalāvidarāgi abhinayisidaru. avaru bèḻèda hāge òḻḻèya saṃgīta pratibhèyèṃdu torisikòṃḍaru, 14 varṣa vayassinalli sthaḻīya saṃgīta kāryakramagaḻigè saṃyojanè māḍi , vādya nuḍisuttiddaru; naṃtaradalli bhāratīya svātaṃtrya caḻuvaḻiyalli bhāgiyādaru, āginnū mèṭrikyuleṣan oduttiddaru, avara krāṃtikāri caṭuvaṭikègaḻiṃdāgi halavāru bāri jailigè kaḻuhisalāyitu, avara odigè bahaḻaṣṭu tòṃdarèyāyitu. kònègè 1930ralli, avara taṃdèya nidhanada naṃtara baṃdhanakkòḻagāgadaṃtè veṣa marèsi kalkattāgè tèraḻidaru.. vṛttijīvana anil bisvās mòdalu hèsaruvāsiyāgiddu 1930ra daśakada āraṃbhadalli kòlkatādalli, avaru mòdalu saṃgīta saṃyojanèyannu māḍuttiddaru, naṃtara avaru naṭanāgi, gāyakanāgi, mattu saha saṃgīta nirdeśakanāgi, kolkatāda ’raṃgamahal raṃgabhūmigè’ serikòṃḍiddaru, 1932–34ra avadhiya samayadalli avaru halavāru vāṇijya vedikā nirmāṇagaḻalli hāḍiddaru mattu naṭisiddaru. ā veḻègè avaru, khāyal, tumrī mattu dādragaḻaṃtaha hāḍuva śailigaḻalli pariṇitiyannu hòṃdiddaru, mattu śyāma saṃgīta mattu kīrtanā śailigaḻalli, bhakti saṃgītada paripūrṇa gāyakarādaru. avaru ’hiṃdustān rèkārḍiṃg saṃsthè’ yòṃdigè gāyaka, gītakāra, mattu saṃgīta saṃyojakarāgi saha kāryanirvahisiddārè, kuṃdan lāl saigal mattu sacin dev barman‌ saha, tāvu muṃbayigè valasègoguva mòdalu ide saṃsthèyalli kāryanirvahisuttiddaru. avaru prakhyāta bèṃgāli kavi kājhi najhrul islām avariṃdalū kāryaniyojanègaḻannu paḍèdukòṃḍiddārè, idu saṃgīta nirdeśakarāda hiraṇ bos ivarannu gurutisuvaṃtè māḍittu mattu ide saṃgīta nirdeśakara korikèya mèrègè avaru 1934ralli bāṃbè (muṃbayi)gè tèraḻidaru. anil mòdalu rām dāryāniyavara ’īsṭarn ārṭ siṃḍikeṭ‌’gè serpaḍèyādāga, adu bhāratīya calanacitradalli hinnèlè gāyanavu, idara prathama praveśavannu māḍuttidda samayavāgittu, mattu alli avaru ’bāl hatyā’ mattu ’bhārat ki beṭi’ gāgi saṃgīta saṃyojanèyalli sahāyakarāgi kāryanirvahisiddaru, naṃtara avaru dharam ki devi (1935) citrakkāgi citra saṃyojakarāgi prathama kāṇikèyannu nīḍidaru, adakkāgi avaru hinnèlè saṃgītada saṃyojanèyannu māḍiddaru, mattu adaralli naṭisiddaṣṭe alladè, kuc bī nahī bharosā.. hāḍannu saha hāḍiddaru 1936ralli avaru 'sāgar mūvīṭons'gè saṃyojakarāgi serpaḍèyādaru, mòdalu avaru alli saṃyojakarāda aśok ghoś‌ ròṃdigè, man‌mohan mattu ḍèkkan kvīn citragaḻalli mattu praṇsukh nāyak‌ra jòtèyalli kūḍā saha-saṃyojakarāgi kāryanirvahisiddaru, mattu naṃtara sāgar mūvīṭons, 1939ralli yūsaph phajhal‌boy āph ār‌sièna hòsadāgi vistarisida rāṣṭrīya sṭyūḍiyogaḻòṃdigè serpaḍèyādāgalū saha adaròdigè saṃyojakarāgi muṃduvarèdaru. muṃdina èraḍuvarṣagaḻalli avaru hannòṃdu citragaḻannu māḍiddaru, ivugaḻalli bahutekavu sāhasakāryadave āgiddavu, vāṇijya sādhanèyannu gaḻisidda mèhabūb khān‌ra jāgirdār (1937) citravu, calanacitra udyamadalli avarannu òṃdu saṃgīta śaktiyannāgi sthirapaḍisitu. naṃtara kūḍale bahusaṃkhyèya svataṃtra kèlasagaḻu āvarigè dòrakidavu, avugaḻalli bahu mukhyavādavu, 300 ḍes āṃḍ āpṭar , gryāmophon siṃgar , ham tum aur vo , ek hi rasta , mattu mèhabūb khān‌'ra vatan (1938), ālibāba (1940), atyuttama, aurat (1940), bèhan (1941), naṃtara mattè avaròṃdigè roṭi (1942) citradalli kèlasamāḍiddaru, adakkāgi avaru citrakathè mattu parikalpanèya nèravannū nīḍiddaru , mattu idarallina bahuteka hāḍugaḻu citra naṭi aktāribāy phaijhābādi (begam aktār)ra viśeṣatèyannu hòṃdiddavu, adāgyū kèlavu òppaṃdada bhinābiprāyagaḻa kāraṇa avugaḻannu tègèduhākalāgittu (avaḻu mègāphon gyāmophon saṃsthèyòṃdigè òppaṃdadalliddāga, saṃgītada dhvani mudraṇavannu hèc‌èm‌vi yòṃdigè māḍalāgittu). muṃdina varṣagaḻalli avaru, dilīp kumār‌ra prathama citra, jvar battā (1944) mattu dilīp kumār‌riṃdale naṭisalāda mattu naṃtara idannu bèṃgāliyalli naukāḍubi hèsarinalli marunirmisida nitin bos‌ravariṃda nirdeśisalāda milan (1947) gaḻaṃtaha bāṃbè ṭākīs citragaḻigè saṃgītavannu nīḍiddārè. avaru prakhyāta hinnèlè gāyaka mukeś ravarigè, 'dil jaltā hai tò jalnè dè' gītèyannu hāḍuvudara mūlaka, pèhli najhar (1945) citradalli, mattu muṃbayinalli avara mòdala hāḍāda 'āyè dil mujè aisī jagā le cal' gītèyannu hāḍuvudara mūlaka talat mahamad ravarigè, ārjhū (1949) citradalli hòsā tiruvannu nīḍiddaru ; aṣṭe alladè avaru sureṃdranāt, pārul goṣ, amīrbāy karnāṭaki, latā maṃgeśkar, mattu rośan arā begam raṃtaha aneka gāyakara sādhanègè kāraṇarāgiddaru. sāgar mūvīṭons‌naḍiyalli naṭiyāgidda āśā latārannu avaru maduvèyādaru, avara mòdala hèsaru mèhrunnīsā āgittu, naṃtara avaru āśā latā bisvās hèsarinalli naṭisuvudannu muṃduvarèsidaru, mattu avaru mūru jana gaṃḍu makkaḻannu mattu òṃdu hèṇṇu maguvannu hòṃdiddaru, ī daṃpatigaḻu naṃtara vicchedanavannu paḍèdaru. naṃtara 1961ralli vimāna duraṃtadalli avara maga pradīp maraṇahòṃdida ghaṭanèyu, avarannu calanacitra udyamadiṃda takṣaṇa hòrabaruvaṃtè māḍitu. 1942ralli, avaru devikā rāṇi yavara prastāpadiṃda bāṃbè ṭākīs‌gè serpaḍèyādaru, alli avaru tamma atyuttama sādhanèyāda, aśok kumār mattu muṃtājh śāṃti abhinayisida, gyān mukharjīra kismat (1943ra citra) (1943) citrada , 'papihārè', ī gītègāgi hèccu nènèsikòḻḻalāguttiddu, ī hāḍannu avara sahodari pārul ghoś hāḍiddaru (prakhyāta kòḻaluvādaka, pannalāl ghoś‌ra patni), deśābhimāna sādhanè, 'dūr haṭò e duniyā vālò', mattu 'dhīrè dhīrè ārè bādal, merā bul‌bul so rahā hai, naṭa aśok kumār‌riṃda hāḍalāda, śorgal na macā' hāḍugaḻigè saṃgīta saṃyojisuva avakāśavannu paḍèdaru. 1946ralli, avaru bāṃbe ṭākīs annu tòrèdaru hāgū svataṃtravāgi kèlasa māḍalu prāraṃbhisidaru, naṃtaradalli avara patni āśālatā bisvās avara òḍètanada tammade byānar ‘vèraiṭi pikcars’ aḍiyalli nālku citragaḻalli kèlasa māḍidaru, lāḍli (1949), lājavāb (1950), baḍī bahu (1951) hāgū hamdard (1953), kè‍è abbās‌ra jòtègè rāhi (1952) citra, hāḍe illada munnā (1954) citragaḻigè hinnèlè dhvanigāgi kèlasa māḍidaru, idalladè iṃḍo-raṣiyan saha nirmāṇadalli nargis abhinayada pardesi (1957) hāgū cār dil cār rāhe (1959)gāgi kārya nirvahisidaru. uddimèyalli ivarannu saṃgīta pāraṃgata anil‌dā èṃdu karèyalāguttadè, citraraṃgadalli āguttiruva tīvra badalāvaṇègaḻiṃda hāgū badalāguttiruva taṃtrajñānagaḻiṃda krameṇa nirāśègòṃḍu dūra uḻidaru. 1960ra daśakada prāraṃbhadalli, vṛtti jīvanada pramukha haṃtadalliddāgale avaru calanacitraraṃgadiṃda nivṛtti hòṃdidaru, avaru tamma nèlèyannu nava dèhaligè badalāyisidaru, idara madhyè maheś kaul avara sautelā bhāyi yaṃtaha òṃdu athavā èraḍu citragaḻigāgi kèlasa māḍidaru (1962), avara kònèya citra motilāl avara nirdeśanada choṭi choṭi bāte (1965), nādirā hāgū mukeś abhinayisiruva 'jhiṃdagi kvāb hai thā hame bhi' hāḍu, durādṛṣṭavaśāt citrada biḍugaḍègè munnave motilāl avaru nidhana hòṃdidaru, citravu rāṣṭrīya praśasti gaḻisitādarū bāks āphīs‌nalli yaśassu kāṇalilla. dèhaliyalli avaru mārc 1963 ralli āl iṃḍiyā reḍiyo (è‌aiār)nalli nyāṣanal ārkèsṭrāda nirdeśakāgiddaru , 1975ravarègè dèhaliya èaiārna sugama saṃgīta (hiṃdusthāni śāstrīya saṃgīta)dalli mukhya nirmāpakarāgiddaru . ā naṃtaradalli, dūradarśanada muṃcūṇiyallidda dārāvāhi ham log‌ gāgi (1984) hāgū 1991ra samayadalli halavāru ḍākyumèṃṭari citragaḻigè saṃgīta saṃyojanè māḍidaruand , hāgū sumāru 2 varṣagaḻa kāla javāhar lāl nèharu viśvavidyānilayada upa kulapatigaḻāgi kārya nirvahisidaru. avaru 1996ralli saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti paḍèdukòṃḍaru. vaiyaktika jīvana avaru mòdalu āśālatā (nijavāda hèsaru mèhrunnīsā) avarannu vivāhavādaru, ākèyu 1940ra daśakadalli naṭiyāgiddaru, avarigè mūru jana gaṃḍu makkaḻu mattu òbba magaḻiddaḻu. magaḻa hèsaru śikhā vohrā hāgū ākèya magaḻāda paròmitā vòhrā ciraparicita ḍākyumèṃṭari citra nirmāpaki, noḍi mattu . ānaṃtaradalli anil bisvās avaru naṭa bikram kapūr avara magaḻāda hinnèlè gāyaki, mīnā kapūr avarannu 1959ralli vivāhavādaru. mīnā avaru 1950ra daśakada hāḍugaḻāda nargis abhinayada pardesi citrada (1957) hāḍu ‘rasiyā rè man basiyā rè’ hāgū mīnā kumāri abhinayada cār dil cār rāhen citrada hāḍu ‘kacci hai umariyā’gaḻannu hāḍiddārè. anil bisvās avaru 31 me 2003raṃdu navadèhaliyalli nidhanarādaru . avaru tamma patni hāgū putrarāda amit bisvās hāgū utpal bisvās avarannu mattavara putri śikhā vohrā avarannu agaliddārè. śahin‌śā (1988), mai ājhād hñū hāgū ājā meri jān‌ naṃtaha hāḍugaḻigè saṃgīta saṃyojanè māḍidaṃtaha amar-utmal joḍiyalli utpal bisvās avaru iddārè (1993). avara nidhanarādāga, bhāratada pradhāna maṃtriyavaru, avara bagègè hīgè heḻiddaru, “saṃgītada śāstrīyatè hāgū janapriyatègaḻa naḍuvè samatolana māḍi sammohana māḍuttiddaṃtaha pramukha vyaktiyāgiddaru”, hāgū, “bhāratīya calanacitraraṃgada saṃgītakkè halavāru pratibhānvita hāḍugārarannu paricayisuva apūrva vyaktitva” èṃdu hògaḻidaru. calanacitragaḻa paṭṭi choṭi choṭi bāte (1965) sautelā bhāyi (1962) aṃgūlimāla (1960) cār dil cār rāhe(1959) saṃskār (1958) abhimān‌ (1973) pardesī (1957 calanacitra) hīr (1956) paisā hai paisā (1956) du-jāne (1955) pharār (1955) jaltī niśāni (1955) jāsūs (1955) mān (1954) mahātmā kabīr (1954) nājh (1954) vāris (1954) ākāś (1953) dil-è-nādān (1953) phareb (1953) jaliyan‌vālā bāg ki jyoti (1953) mèhamān (1953) rāhi (1953) do rahā (1952) ārām (1951) dos sitārè (1951) tarānā (1979) ār‍jhūArzoo (1950) bekasūr (1950) garls skūl (1949) jīt (1949) lāḍli (1949) anokhā pyār (1948) gajrè (1948) vīṇā (1948) pèhali najhar (1945) jvar bhatā (1944) hamāri bāt (1943) kismat (1943) javāniJawani (1942) vijay (1988) .... āsrā (1941) bāhen (1941) alibābā (1940/I) aurat (1940) pūjā (1940) ek hi rāstā (1939) jīvan sāthi (1939) abhilāśā (1938) ḍainamaiṭ (1938) grāmaphon siṃgar (1938) ham tum aur vo (1938) tīn sau din kè bād (1938) vatan (1938) jaṃṭal‌man ḍāku (1937) jāgirdār (1937) kokilā (1937) mahagīt (1937) prem baṃdhan (1936) śer kā paṃjā (1936) dharmā ki devi (1935) hèccina odigāgi anil bisvās: ṭraibyūṭ , avara aivattanèya varṣada saṃgīta saṃyojanèya prabaṃdhagaḻa saṃgraha, bèṃgaḻūru, 1986. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu anilbiswas.com è ṭraibyūṭ vèb‌saiṭ anil bisvās avaru saṃgīta saṃyojisida hāḍugaḻa paṭṭi saṃpūrṇa philmographiya paṭṭiyalli seriruva hiṃdi citrada gītè koś illidè viḍiyò liṃk anil bisvās calanacitra hāḍugaḻu 1914ralli janisidavaru 2003ralli nidhana hòṃdidavaru saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti puraskṛtaru bhāratīya calanacitra gāyakaru bhāratīya calanacitra saṃgīta saṃyojakaru bārisāl jillè saṃgīta nirdeśakaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%20%E0%B2%AC%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%20%28%E0%B2%B8%E0%B2%82%E0%B2%AF%E0%B3%8B%E0%B2%9C%E0%B2%95%29

ಅನಿಲ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ (ಸಂಯೋಜಕ)

ಅನಿಲ್ ಕಪೂರ್ (, ,1959 ಡಿಸೆಂಬರ್ 24ರಂದು ಜನನ) ಭಾರತೀಯ ನಟ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿದ್ದು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅವರು ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಯಶ್ ಚೋಪ್ರಾ ಅವರ ಚಿತ್ರ ಮಶಾಲ್ (1984 )ನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಕಪೂರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು 1988ರಲ್ಲಿ N. ಚಂದ್ರಾ ಅವರ ತೇಜಾಬ್ ಚಿತ್ರದ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಗು ನಂತರ 1992ರಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್ ಅವರ ಬೇಟಾ ಚಿತ್ರದ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆಗಿನಿಂದ ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನೆಗೆ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಸಿದ ವಿರಾಸತ್ (1997 ), ಬಿವಿ No.1 (1999); ಎರಡನೇ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದ ತಾಲ್ , ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನೆಗೆ ಪ್ರಥಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದ ಪುಕಾರ್ (2000 ),ನೋ ಎಂಟ್ರಿ (2005 )ಮತ್ತು ವೆಲ್‌ಕಂ (2007 )ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಪೂರ್ ಅವರ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಪಾತ್ರವು ಡ್ಯಾನಿ ಬಾಯ್ಲ್ ಅವರ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಚಿತ್ರ ಸ್ಲಮ್‌ಡಾಗ್ ಮಿಲಿಯನೇರ್ , ಚಿತ್ರದ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವೊಂದರ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಚಿತ್ರತೆರೆ ನಟರ ಗಿಲ್ಡ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಹಸ ಸರಣಿ 24 ರ ಎಂಟನೇ ಸೀಸನ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಭಿನಯವು ಅಮೆರಿಕದ ಮಾಧ್ಯಮದಿಂದ ಅತ್ಯುತ್ಸಾಹದ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ, ಅನಿಲ್ ಕಪೂರ್ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರನಟರ ಪೈಕಿ ಅತ್ಯಂತ ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿದ ನಟರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಅನಿಲ್ ಕಪೂರ್ ಅವರು ಮುಂಬೈನ ತಿಲಕನಗರ್‌ನ ಚಾಲ್‌(ವಠಾರ)ನಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಸುರೀಂದರ್ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಪತ್ನಿ ನಿರ್ಮಲ್ ಅವರಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ಮುಂಬೈನ ಹೊರವಲಯ ಚೆಂಬೂರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಅವರ್ ಲೇಡಿ ಆಫ್ ಪರ್ಪೆಚ್ಯುಯಲ್ ಸಕರ್ ಹೈಸ್ಕೂಲ್-ಚೆಂಬೂರ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸೇಂಟ್ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ಕಾಲೇಜು, ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದರು. ಕಪೂರ್ ಅವರ ಅಣ್ಣ ಬೋನಿ ಕಪೂರ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಹಾಗು ತಮ್ಮ ಸಂಜಯ್ ಕಪೂರ್ ಕೂಡ ನಟರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 1984ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಸುನಿತಾ ಕಪೂರ್(ಕುಟುಂಬದ ಹೆಸರು(ನೀ)ಬಾಂಬಾನಿ)ರವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರಿಯರು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಪುತ್ರ ಹರ್ಷವರ್ಧನ್ ಕಪೂರ್ ಇದ್ದಾರೆ. ಕಪೂರ್ ಅವರ ಹಿರಿಯ ಪುತ್ರಿ ನಟಿಯಾಗಿರುವ ಸೋನಂ ಕಪೂರ್.ರಿಯಾ ಕಪೂರ್ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದಿದ್ದು ಈಗ ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಪಕಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ನಟನಾಗಿ 1980ರ ದಶಕ ಕಪೂರ್ ಉಮೇಶ್ ಮೆಹ್ರಾ ಅವರ ಹಮಾರೆ ತುಮಾರೆ (1979 )ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪೋಷಕ ನಟರಾಗಿ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಹಮ್ ಪಾಂಚ್ (1980) ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿ" (1982) ಮುಂತಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಣ್ಣ ಪುಟ್ಟ ಪಾತ್ರಗಳ ನಂತರ, 1983ರ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ವೋಹ್ ಸಾತ್ ದಿನ್ ‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದರು. ಆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯದ ಕೌಶಲ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದು, ಅವರ ಪಾತ್ರದ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಛಾಯೆಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಹಜತೆ, ಮುಗ್ಧತೆ,ಕುಶಾಗ್ರತೆ ಮತ್ತು ಪಕ್ವತೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಂಶವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಪೂರ್ ನಂತರ ಟಾಲಿವುಡ್ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಂಡಲ್‌ವುಡ್ ‌ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಕ್ಕೆ ಯತ್ನಿಸಿದ್ದು, ತೆಲುಗು ಚಿತ್ರ ವಂಶ ವೃಕ್ಷಂ ಮತ್ತು ಮಣಿ ರತ್ನಂ ರವರ ಕನ್ನಡ ಚೊಚ್ಚಲ ಚಿತ್ರ ಪಲ್ಲವಿ ಅನು ಪಲ್ಲವಿ (1983ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ, ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಚಿತ್ರ)ಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರುಯಶ್ ಚೋಪ್ರಾ'ಅವರ ಚಿತ್ರಮಶಾಲ್ (1984)ನಲ್ಲಿ ನಯವಾದ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧಿಸಿ, ದಂತಕಥೆಯಾದ ದಿಲಿಪ್ ಕುಮಾರ್ ಅವರ ನಟನಾ ಚಾತುರ್ಯದ ಎದುರು ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಅಚ್ಚರಿಯ ಅಂಶವಾದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಒರಟಾದ ''ತಾಪೋರಿ (ರೌಡಿ)ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು ಹಾಗು ಇದು ಭಾರತೀಯ ಸಿನೆಮಾದಲ್ಲಿ ತಾಪೋರಿ ಪಾತ್ರಗಳ ಆಗಮನದ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಈ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಫಿಲ್ಮ್‌ಪೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. ಕಪೂರ್ ಅವರ 1985ರ ಬಿಡುಗಡೆ ಯುದ್ದ್(ಚಿತ್ರ) ಸಾಧಾರಣ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. 1985ರ ಚಿತ್ರ ಸಾಹೇಬ್‌ ನಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಕ್ರೀಡಾಪಟುವಾಗಿ ಅವರ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಚಿತ್ರಣವು ಅತ್ಯಂತ ಭರವಸೆಯ, ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರ ಎನಿಸಿದೆ. 1986ರಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರ ಜಾನ್‌ಬಾಜ್‌ ನಲ್ಲಿ ಸ್ವೇಚ್ಛಾಚಾರದ ಸುಖಲೋಲುಪನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದು, ಫಿರೋಜ್ ಖಾನ್ ಸಹನಟರಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ 1986ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಇನ್ನೊಂದು ಚಿತ್ರ ಇನ್ಫಾಫ್ ಕಿ ಆವಾಜ್ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷ ಬಸು ಚಟರ್ಜಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಚಮೇಲಿ ಕಿ ಶಾದಿ ಯಲ್ಲಿ ಅವರು ನಟಿಸಿ, ಹಾಸ್ಯಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕೌಶಲವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ, ಕೋಪ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ, ವೃತ್ತಿಜೀವನ ರೂಪಿಸಿದ ಕಿರಿಯ ವಕೀಲನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಮೇರಿ ಜಂಗ್ (1985 )ಮುಂತಾದ ಚಿತ್ರಗಳ ಅಪಾರ ವಾಣಿಜ್ಯಕ ಯಶಸ್ಸು, ತರುವಾಯ ಕಪೂರ್ ಪಕ್ವ ನಟರೆಂಬ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸಿತು ಹಾಗು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಕರಿಬ್ಬರೂ ಅವರ ನಟನೆಗೆ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರ ಕರ್ಮ (1986 )ದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆಯ ತಾಪೋರಿ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಕಪೂರ್ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಶೇಖರ್ ಕಪೂರ್ ಅವರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಕಲ್ಪನೆ ಆಧಾರಿತ, ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರ ಮಿ. ಇಂಡಿಯ (1987)ದಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ತಮ್ಮ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದಿಂದಾಗಿ ಜೀವನದ ಎಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಂದ ವ್ಯಾಪಕ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ಚಿತ್ರವು ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ಸಿನ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಅನಿಲ್ ಕಪೂರ್ ಅವರು ಮಹೇಶ್ ಭಟ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಚಿತ್ರ ಟಿಕಾನಾ ದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೇ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. 1988ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಥಮ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭ್ಯವಾಯಿತು. 1988ರ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಸೂರೆಮಾಡಿದ ಯಶಸ್ವಿ ತೇಜಾಬ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಅನಿಲ್ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತ ರಾಮ್ ಅವತಾರ್ ಮುಂತಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ತಾವು ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಶ್ರೀರಕ್ಷೆ ಎಂದು ಸಾಬೀತು ಮಾಡಿದರು. ನಂತರದ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೆಚ್ಚು ಮೆಗಾ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಯಶಸ್ಸುಗಳ ರಾಮ್ ಲಖನ್ (1989ರಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಅತ್ಯಧಿಕ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಗಳಿಕೆಯ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು)ದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಒನ್ ಟು ಕಾ ಫೋರ್ ಗೀತೆಯಿಂದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಹುಚ್ಚೆದ್ದು ಕುಣಿದರು. ಅತ್ಯಂತ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ಚಿತ್ರ ಪರಿಂದಾ ನಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ದೃಢವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ತನ್ಮಯತೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ರಖ್‌ವಾಲಾ ದಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ಪುನಃ ತಾಪೋರಿ(ರೌಡಿ) ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಚಿತ್ರವು ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು.ರಖವಾಲ: ಫಿಲ್ಮ್ ಡೀಟೈಲ್ಸ್ . Ibosnetwork.com ಕಪೂರ್ 1989ರ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರ ಈಶ್ವರ್‌ ನಲ್ಲಿ ಭ್ರಾಂತಿ,ಕಲ್ಪನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ವಿಲಕ್ಷಣ ಸ್ವಭಾವದ ಚಿತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಮನೋಜ್ಞವಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಿತ್ರವು ನಟರಾಗಿ ಅವರ ಕೌಶಲವನ್ನು ಸಾಬೀತು ಮಾಡಿತು. 1990ರ ದಶಕ 1990ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಕಿಶನ್ ಕನ್ಹಯ್ಯ ದಲ್ಲಿ ಅವಳಿ ಸಹೋದರರಾಗಿ ದ್ವಿಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅದೇ ವರ್ಷ ಘರ್ ಹೊ ತೊ ಐಸಾ ದೊಂದಿಗೆ ತರ್ಕಬದ್ಧ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಕಪೂರ್ ಆವಾರ್ಗಿ ಯಲ್ಲಿ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿದ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅನೇಕ ವಿಮರ್ಶಕರು ಇದನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ನೀಡಿರದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯವೆಂದು ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಯಶ್ ಚೋಪ್ರಾ ಅವರ ಭಾವಪ್ರಧಾನ ಕಥೆಯ ಲಾಮ್ಹೆ ನಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯವಯಸ್ಸಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಸಂಯಮದ, ಆದರೆ ಮನಸೆಳೆಯುವ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಸಿನೆಮಾದ ಮೈಲಿಗಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇದುವರೆಗೂ ಯಶ್ ಛೋಪ್ರಾರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಕಪೂರ್ ಮೀಸೆರಹಿತವಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಪ್ರಥಮ ಚಿತ್ರ ಇದಾಗಿದೆ. ಚಲನಚಿತ್ರವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ವೈಫಲ್ಯವಾಗಿದ್ದರೂ, ಇದು ಸಾಗರೋತ್ತರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವೆಂದು ಸಾಬೀತಾಯಿತು. ಕಪೂರ್ ಅವರ 1991ರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಬೇನಾಂ ಬಾದ್‌ಶಾಹ್ ಚಿತ್ರವು ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಧಾರಣಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು. 1992ರಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್, ಇಂದ್ರಕುಮಾರ್ ಅವರ ಬೇಟಾ ದಲ್ಲಿ ನಾಯಕಿ ಮಾಧುರಿ ದೀಕ್ಷಿತ್ ಎದುರಾಗಿ ಚೈತನ್ಯಶಾಲಿ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಎರಡನೇ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು(ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರ). ಕಪೂರ್ ಖೇಲ್‌ ನಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಮನೋಜ್ಞವಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಹಾಸ್ಯದ ಸಂದರ್ಭವು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಗಮನಸೆಳೆಯುವ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. 1993ರಲ್ಲಿ ಬೋನಿ ಕಪೂರ್ ಅವರ ಹೆಚ್ಚು ವಿಳಂಬವಾದ ಮೆಗಾ ಬಜೆಟ್ ಚಿತ್ರ ರೂಪ್ ಕಿ ರಾಣಿ ಚೋರೋನ್ ಕ ರಾಜಾ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತಿತು ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯದ ಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದ ದೊಡ್ಡ ತಾರೆ ಎಂಬ ಕಪೂರ್ ಖ್ಯಾತಿಗೆ ಕಳಂಕ ತಟ್ಟಿತು. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ಸಿನ ಚಿತ್ರ ಶ್ರೀದೇವಿ ಜತೆ ನಟಿಸಿರುವ ಲಾಡ್ಲಾ . ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿತಿನ್ ಮನ್‌ಮೋಹನ್ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಪೂರ್ ಸಂಗೀತಪ್ರಧಾನ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಂದಬುದ್ಧಿಯ ಪ್ರೇಮಿಯಾಗಿ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.1942: A Love Story 1995ರ ಅವರ ಬಿಡುಗಡೆ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿ(ಚಿತ್ರ) ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಸೋಲಿನ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಆದರೂ ಕಪೂರ್ ಅಭಿನಯವು ಮನ್ನಣೆ ಗಳಿಸಿತು. ಸಾಧಾರಣ ಯಶಸ್ಸಿನ ಘರ್ವಾಲಿ ಬಾಹರ್ವಾಲಿ ಯಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿನ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವು ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಸೋಲುಗಳ ನಂತರ, ಲೋಫರ್ (1996 )ಮುಂತಾದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಜುಡೈ ನಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರ ನಡುವೆ ಹೆಣೆದುಕೊಂಡ ಪ್ರೀತಿಸುವ ಪತಿಯ ಚಿತ್ರಣವು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿದ್ದು, ಇದು ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿತು. ದೀವಾನಾ ಮಸ್ತಾನ (1997), ಬಿವಿ ನಂ.1 (1999) ಮತ್ತು ಹಮ್ ಆಪ್ಕೆ ದಿಲ್ ಮೇ ರೆಹ್ತೆ ಹೇ (1999) ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ಸಿನ ಚಿತ್ರಗಳಾಗಿವೆ. ಕಪೂರ್ ಅವರು ತಾಲ್ ‌(1999 )ನಲ್ಲಿ ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಆದರೆ ವಂಚನೆಯ ಸಂಗೀತ ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟಾರ್ ಆಗಿ ಅವರ ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಪಾತ್ರವು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು ವಿಮರ್ಶಕರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಆಘಾತ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ತೇವಾರ್ ಮಗನ್(1992 ) ತಮಿಳುಚಿತ್ರದ ರೀಮೇಕ್(ಮರುನಿರ್ಮಾಣ) ವಿರಾಸತ್‌ ನಲ್ಲಿ ಅಮೋಘ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಉತ್ಸಾಹಶೀಲ ವಿಮರ್ಶೆಯು ಕೇಳಿಬಂತು. ತೇವಾರ್ ಮಗನ್‌ ನಲ್ಲಿ ಕಮಲ ಹಾಸನ್ ಕಪೂರ್ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಪಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿದ ಜೂಟ್ ಭೋಲಾ ಕಾವಾ ಕಾಟೆ ಯಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಅವರು ನಟಿಸಿದ್ದು, ಇದು ಜೂಹಿ ಚಾವ್ಲಾ ನಟನೆಯೊಂದಿಗೆಪ್ರಸಿದ್ಧ ಚಿತ್ರನಿರ್ಮಾಪಕ ಹೃಷಿಕೇಶ್ ಮುಖರ್ಜಿ ಅವರ ಕೊನೆಯ ವಾಣಿಜ್ಯಚಿತ್ರದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ. ಚಿತ್ರದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಅವರು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ತಮ್ಮ ಮೀಸೆಯನ್ನು ತೆಗೆದರು. ನಟ ಸಜೀದ್ ಖಾನ್ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ಅವರ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮನರಂಜನೀಯ ಹಾಸ್ಯ ಸಂದರ್ಭಗಳು ವೀಕ್ಷಕರ ಮನಸೆಳೆದವು. 2000s ಕಪೂರ್ ಅವರ 2000ನೇ ವರ್ಷದ ಪ್ರಥಮ ಬಿಡುಗಡೆ ಬುಲಾಂಡಿ (2000 ಚಿತ್ರ)ಯಲ್ಲಿ ಅವರು ದ್ವಿಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಿರಿಯ ಠಾಕುರ್ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಂಯಮ ಮತ್ತು ಪರಿಪಕ್ವತೆ ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು 2000ನೇ ವರ್ಷ ರಾಜಕುಮಾರ್ ಸಂತೋಷಿ ಅವರ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿದ ಪುಕಾರ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಪೂರ್ 200ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹಮಾರಾ ದಿಲ್ ಆಪ್ಕೆ ಪಾಸ್ ಹೈ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಪುನಃ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಕಪೂರ್, ತಡವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಚಿತ್ರ ಕಾರೋಬಾರ್ ನಲ್ಲಿ ರಾಜೀವ್ ಪಾತ್ರದ ಮೂಲಕ ಎಲ್ಲರ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆದರು, ಚಿತ್ರವನ್ನು ರಾಕೇಶ್ ರೋಶನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದರು, ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ರ ಸಂಭಾಷಣಾ ಶೈಲಿಯು ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ. ಶಂಕರ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ನಾಯಕ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ, ಇದನ್ನು ಹಲವರು ಅವರ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. 2002ರಲ್ಲಿ, ಕಪೂರ್ ಬಧಾಯಿ ಹೋ ಬಧಾಯಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ದಡೂತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೀಡಿದರು, ಚಿತ್ರದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹಾಲಿವುಡ್ ನ ಯಶಸ್ವೀ ಚಿತ್ರ ನಟ್ಟಿ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ನಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ರಿಷ್ತೆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಅಮೋಘ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಮೇಲಿನ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಏರಿದರು. ಓಂ ಜೈ ಜಗದೀಶ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಯ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕಪೂರ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಅರ್ಮಾನ್ ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಬಾಲಿವುಡ್ ದಂತಕಥೆ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್ ರ ಜೊತೆ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಹಾಗು ನರಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸಾತಜ್ಞನಾಗಿ ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. 2003ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಮೇಲ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅವರ ಪಾತ್ರವು ಅಭಿನಯದ ವಿಪುಲ ಅವಕಾಶದಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಚಿತ್ರವು ಪ್ರಬಲವಾದ ತಾರಾಬಳಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಇದು ಕಪೂರ್ ಅವರ ಏಕವ್ಯಕ್ತಿ ಪ್ರದರ್ಶನವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಮುಸಾಫಿರ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯದಿಂದ ಅವರು ಬೆಳ್ಳಿ ತೆರೆಯಲ್ಲಿ ಮನರಂಜಿಸಿದರು. ಮೈ ವೈಫ್'ಸ್ ಮರ್ಡರ್ ಎಂಬ ರೋಮಾಂಚಕ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ರೋಗಪೀಡಿತನಾದ ಪತಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚರಿಗೊಳಿಸುವ ಸಂಯಮದ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದರು, ಚಿತ್ರವನ್ನು ಸ್ವತಃ ಅವರೇ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು. ಅನೀಸ್ ಬಾಜ್ಮೀಯವರ ಸೂಪರ್ ಹಿಟ್ ಹಾಸ್ಯ ಚಿತ್ರ ನೋ ಎಂಟ್ರಿ (2005)ಯಲ್ಲಿ ಅದೇ ವರ್ಷ ಕಪೂರ್ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಚಿತ್ರವು ಆ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ಹಣ ಸೂರೆ ಮಾಡಿದ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಕಪೂರ್ 2005ರ ರೋಮಾಂಚಕ ಚಿತ್ರ ಚಾಕೊಲೇಟ್ ನಲ್ಲಿ ನಿಸ್ತೇಜ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಕುಶಲತೆಯಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. 2007ನೇ ವರ್ಷದ ಅನಿಲ್ ರ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ Salaam-e-Ishq: A Tribute to Love ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದರೂ, ವಿದೇಶಗಳ ಗಲ್ಲಾಪಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. 21ನೇ ಡಿಸೆಂಬರ್ 2007ರಲ್ಲಿ ಅನೀಜ್ ಬಾಜ್ಮಿಯವರ ವೆಲ್ಕಂ ಚಿತ್ರವೂ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು ಹಾಗು ಚಿತ್ರವನ್ನು ವರ್ಷದ ಯಶಸ್ವೀ ಚಿತ್ರವೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಸುಭಾಶ್ ಘಾಯ್ ರ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ಅಂಡ್ ವೈಟ್ ನಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ರ ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ನಟನೆಯು ಶ್ಲಾಘನೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. 2008ರ ಅವರ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರ, ಅಬ್ಬಾಸ್ ಮಸ್ತಾನ್ ರ ರೋಮಾಂಚಕ ಚಿತ್ರ, ರೇಸ್ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಕಂಡಿತು. ವಿಜಯ್ ಕೃಷ್ಣ ಆಚಾರ್ಯರ, ತಶನ್ ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ಯಶ್ ರಾಜ್ ಫಿಲಂಸ್‌ಗೆ ಮತ್ತೆ ಅನಿಲ್ ಹಿಂತಿರುಗಿದರು. ಆದರೆ ಚಿತ್ರವು ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋಲನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಇವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಚಿತ್ರ, ಸ್ಲಂಡಾಗ್ ಮಿಲಿಯನೇರ್ ಅವರ ಮೊದಲ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ, ಚಿತ್ರವು 12 ನವೆಂಬರ್ 2008ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು, ಹಾಗು ಯುವರಾಜ್ ಚಿತ್ರವು 21ನೇ ನವೆಂಬರ್ 2008ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಸಲ್ಮಾನ್ ಖಾನ್ ಹಾಗು ಕತ್ರೀನ ಕೈಫ್ ರನ್ನು ಮುಖ್ಯಭೂಮಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡ ಯುವರಾಜ್ ಚಿತ್ರವು, ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆಯಲ್ಲಿ, ಸ್ಲಂಡಾಗ್ ಮಿಲಿಯನೇರ್ ಹಲವಾರು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿತು ಹಾಗು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ವಿಮರ್ಶಕರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು, ಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಕೇವಲ US $15 ದಶಲಕ್ಷ ವೆಚ್ಚವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಚಿತ್ರವು ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿ $352 ದಶಲಕ್ಷ ಹಣವನ್ನು ಬಾಚಿಕೊಂಡಿತು. ಜನವರಿ 2009ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಲಂಡಾಗ್ ಮಿಲಿಯನೇರ್ ತಂಡದೊಂದಿಗೆ 66ನೇ ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು, ಚಿತ್ರವು ನಾಲ್ಕು ಗೋಲ್ಡನ್ ಗ್ಲೋಬ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಕಪೂರ್ 2008ರ ಬ್ಲ್ಯಾಕ್ ರೀಲ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಸ್ಲಮ್ ಡಾಗ್‌ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಮಗ್ರಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಹಾಗು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವೊಂದರ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಚಿತ್ರತೆರೆ ನಟರ ಗಿಲ್ಡ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. 2010 2010ರಲ್ಲಿ, ಕಪೂರ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಕಿರುತೆರೆ ಸರಣಿ 24 ರ ಎಂಟನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು, ಇದರಲ್ಲಿ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಆಫ್ ಕಮಿಸ್ತಾನ್ ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಒಮರ್ ಹಸ್ಸನ್ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಆ ವರ್ಷದ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ Mission: Impossible IV ಹಾಗು ಪವರ್ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಖಳನಾಯಕನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಿರ್ಮಾಪಕನಾಗಿ 2002ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಹಾಸ್ಯಪ್ರಧಾನ ಚಿತ್ರ ಬಧಾಯಿ ಹೋ ಬಧಾಯಿ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಇದರ ನಂತರ ಮೈ ವೈಫ್'ಸ್ ಮರ್ಡರ್ (2005), ಹಾಗು ಗಾಂಧಿ, ಮೈ ಫಾದರ್ (2007)ನಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದರು.ಗಾಂಧಿ, ಮೈ ಫಾದರ್ ಚಿತ್ರವು ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಹಾಗು ಅವರ ಪುತ್ರ ಹರಿಲಾಲ್ ಗಾಂಧಿ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ (2007) ಹಾಗು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ - ವಿಶೇಷ ಜ್ಯೂರಿ ಪ್ರಶಸಿ/ ವಿಶೇಷ ಉಲ್ಲೇಖ(ಚಲನಚಿತ್ರ)ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅಕ್ಷಯ್ ಖನ್ನ ಹಾಗು ಅರ್ಶದ್ ವಾರ್ಸಿ ಅಭಿನಯದ ಶಾರ್ಟ್ ಕಟ್: ದಿ ಕಾನ್ ಇಸ್ ಆನ್ ಚಿತ್ರವನ್ನೂ ಸಹ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದರು. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನಟ ನಿರ್ಮಾಪಕ 2002: ಬಧಾಯಿ ಹೋ ಬಧಾಯಿ 2005: ಮೈ ವೈಫ್'ಸ್ ಮರ್ಡರ್ 2007: ಗಾಂಧಿ, ಮೈ ಫಾದರ್ 2009: Short Kut: The Con is On 2010: ಆಯಿಷಾ 2010: ನೋ ಪ್ರಾಬ್ಲಮ್ '' ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು 1959 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಅಮೆರಿಕಾದ ಕಿರುತೆರೆ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಮುಂಬೈಯ ಜನರು ಪಂಜಾಬಿ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವೊಂದರ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಚಿತ್ರತೆರೆ ನಟರ ಗಿಲ್ಡ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬಾಲಿವುಡ್

anil kapūr (, ,1959 ḍisèṃbar 24raṃdu janana) bhāratīya naṭa mattu nirmāpakarāgiddu, mukhyavāgi avaru bālivuḍ calanacitragaḻalli pātravahisuttārè. avaru yaś coprā avara citra maśāl (1984 )na abhinayakkāgi philm‌pher atyuttama poṣaka naṭa praśasti yannu gèddiddārè. kapūr avaru tamma prathama philm‌pher atyuttama naṭa praśastiyannu 1988ralli N. caṃdrā avara tejāb citrada abhinayakkāgi hāgu naṃtara 1992ralli iṃdra kumār avara beṭā citrada abhinayakkāgi gaḻisiddārè. āginiṃda avaru atyuttama naṭanègè philm‌pher vimarśakara praśastigaḻisida virāsat (1997 ), bivi No.1 (1999); èraḍane philm‌pher atyuttama poṣaka naṭa praśastiyannu gèdda tāl , atyuttama naṭanègè prathama rāṣṭrīya calanacitra praśastiyannu gèdda pukār (2000 ),no èṃṭri (2005 )mattu vèl‌kaṃ (2007 )calanacitragaḻalli pātravahisiddārè. kapūr avara aṃtārāṣṭrīya citradalli prathama pātravu ḍyāni bāyl avara akāḍèmi praśasti vijeta citra slam‌ḍāg miliyaner , citrada pātravāgidè. adakkāgi avaru calanacitradalli pātravòṃdara manojña abhinayakkāgi citratèrè naṭara gilḍ praśastiyannu haṃcikòṃḍiddārè. sāhasa saraṇi 24 ra èṃṭane sīsan‌nalli avara abhinayavu amèrikada mādhyamadiṃda atyutsāhada vimarśègaḻannu gaḻisitu. jāgatikavāgi, anil kapūr avaru bhāratīya citranaṭara paiki atyaṃta mannaṇè gaḻisida naṭarāgiddārè. vaiyaktika jīvana mattu śikṣaṇa anil kapūr avaru muṃbaina tilakanagar‌na cāl‌(vaṭhāra)nalli paṃjābi kuṭuṃbadalli calanacitra nirmāpaka surīṃdar kapūr mattu avara patni nirmal avarigè janisidaru. avaru muṃbaina hòravalaya cèṃbūr‌nalliruva avar leḍi āph parpècyuyal sakar haiskūl-cèṃbūr mattu naṃtara seṃṭ kseviyar kāleju, muṃbainalli śikṣaṇa paḍèdaru. kapūr avara aṇṇa boni kapūr calanacitra nirmāpakaru hāgu tamma saṃjay kapūr kūḍa naṭarāgiddārè. 1984ralli avaru sunitā kapūr(kuṭuṃbada hèsaru(nī)bāṃbāni)ravarannu vivāhavādaru mattu avarigè ibbaru putriyaru mattu òbba putra harṣavardhan kapūr iddārè. kapūr avara hiriya putri naṭiyāgiruva sonaṃ kapūr.riyā kapūr nyūyārk‌na śālèyalli śikṣaṇa paḍèdiddu īga muṃbainalli nirmāpakiyāgiddārè. vṛttijīvana naṭanāgi 1980ra daśaka kapūr umeś mèhrā avara hamārè tumārè (1979 )citradalli poṣaka naṭarāgi bālivuḍ citraraṃgakkè còccala praveśa māḍidaru. ham pāṃc (1980) mattu śakti" (1982) muṃtāda citragaḻalli kèlavu saṇṇa puṭṭa pātragaḻa naṃtara, 1983ra hiṃdi calanacitra voh sāt din ‌nalli prathama mukhya pātravannu vahisidaru. ā citradalli atyuttama abhinayada kauśala pradarśisiddu, avara pātrada asaṃkhyāta chāyègaḻigè agatyavāda saṃpūrṇa sahajatè, mugdhatè,kuśāgratè mattu pakvatèya pratiyòṃdu aṃśavannu biṃbisuttārè. kapūr naṃtara ṭālivuḍ mattu syāṃḍal‌vuḍ ‌citragaḻalli abhinayakkè yatnisiddu, tèlugu citra vaṃśa vṛkṣaṃ mattu maṇi ratnaṃ ravara kannaḍa còccala citra pallavi anu pallavi (1983ralli biḍugaḍè, pramukha pātradalli prathama citra)gaḻalli abhinayisidaru. naṃtara avaruyaś coprā'avara citramaśāl (1984)nalli nayavāda abhinaya nīḍiddārè. adaralli avaru tamma pātrada melè niyaṃtraṇa sādhisi, daṃtakathèyāda dilip kumār avara naṭanā cāturyada èduru vṛttijīvanavannu rūpisuva abhinayavannu nīḍuva mūlaka calanacitrada accariya aṃśavādaru. idaralli avaru òraṭāda ''tāpori (rauḍi)pātravannu nirvahisidaru hāgu idu bhāratīya sinèmādalli tāpori pātragaḻa āgamanada saṃketavāgidè. ī pātrakkāgi avaru atyuttama poṣaka naṭa vibhāgadalli prathama philm‌per praśastiyannu gèddukòṃḍaru. kapūr avara 1985ra biḍugaḍè yudd(citra) sādhāraṇa yaśasviyāyitu. 1985ra citra sāheb‌ nalli madhyama vargada krīḍāpaṭuvāgi avara sūkṣma citraṇavu atyaṃta bharavasèya, gallā pèṭṭigè yaśasvi citra ènisidè. 1986ralli kapūr yaśasvi citra jān‌bāj‌ nalli svecchācārada sukhalolupana pātravannu nirvahisiddu, phiroj khān sahanaṭarāgi abhinayisiddārè. avara 1986ralli biḍugaḍèyāda innòṃdu citra inphāph ki āvāj gallā pèṭṭigè yaśasvi citravāyitu. ade varṣa basu caṭarji nirdeśanada cameli ki śādi yalli avaru naṭisi, hāsyapātradalli tamma kauśalavannu pradarśisidaru. nyāyakkāgi horāḍuva, kopa pradarśisuva, vṛttijīvana rūpisida kiriya vakīlana pātravannu nirvahisida meri jaṃg (1985 )muṃtāda citragaḻa apāra vāṇijyaka yaśassu, taruvāya kapūr pakva naṭarèṃba satyavannu dṛḍhapaḍisitu hāgu prekṣakaru mattu vimarśakaribbarū avara naṭanègè mèccugè vyaktapaḍisidaru. varṣada atyaṃta yaśasvi citra karma (1986 )dalli hāsyaprajñèya tāpori pātravannu kapūr nirvahisidaru. śekhar kapūr avara vaijñānika kalpanè ādhārita, varṣada atyaṃta yaśasvi citra mi. iṃḍiya (1987)dalli kapūr tamma mukhya pātradiṃdāgi jīvanada èlla kṣetragaḻa prekṣakariṃda vyāpaka mèccugègè pātrarādaru. citravu atyaṃta dòḍḍa gallā pèṭṭigè yaśassina citravāyitu mattu avarigè sūpar‌sṭār sthānamānavannu taṃdukòṭṭitu. anil kapūr avaru maheś bhaṭ nirdeśanada citra ṭikānā dalli aṣṭe pariṇāmakāri pātravannu nirvahisiddārè. 1988ralli avarigè prathama philm‌pher atyuttama naṭa praśasti labhyavāyitu. 1988ra gallāpèṭṭigè sūrèmāḍida yaśasvi tejāb citradalli avara manojña abhinayakkāgi ī praśasti sikkitu. anil gallāpèṭṭigèyalli sota rām avatār muṃtāda citragaḻallū tāvu citrakkè śrīrakṣè èṃdu sābītu māḍidaru. naṃtarada varṣadalli avaru hèccu mègā vāṇijya mattu vimarśātmaka yaśassugaḻa rām lakhan (1989ralli èraḍane atyadhika gallā pèṭṭigè gaḻikèya citravāyitu)dalli abhinayisidaru. ā citradallina òn ṭu kā phor gītèyiṃda prekṣakaru huccèddu kuṇidaru. atyaṃta mèccugèya citra pariṃdā nalli kapūr dṛḍhaviśvāsadiṃda pātra nirvahisidaru mattu avara pātradallina tanmayatèyannu samarthavāgi pradarśisidaru. rakh‌vālā dalli kapūr punaḥ tāpori(rauḍi) pātravannu nirvahisidaru mattu citravu yaśasviyāyitu.rakhavāla: philm ḍīṭails . Ibosnetwork.com kapūr 1989ra yaśasvi citra īśvar‌ nalli bhrāṃti,kalpanèyalli muḻugida vyaktiya vilakṣaṇa svabhāvada citraṇadalli manojñavāgi abhinayisiddārè. ī citravu naṭarāgi avara kauśalavannu sābītu māḍitu. 1990ra daśaka 1990ra varṣadalli atyaṃta yaśasvi kiśan kanhayya dalli avaḻi sahodararāgi dvipātradalli naṭisiddārè mattu ade varṣa ghar hò tò aisā dòṃdigè tarkabaddha gallā pèṭṭigè yaśassannu gaḻisidaru. kapūr āvārgi yalli vimarśātmakavāgi mèccugè gaḻisida abhinaya nīḍiddārè. aneka vimarśakaru idannu èṃdigū nīḍirada atyuttama abhinayavèṃdu kòṃḍāḍiddārè. yaś coprā avara bhāvapradhāna kathèya lāmhè nalli madhyavayassina vyaktiyāgi saṃyamada, ādarè manasèḻèyuva pātravannu nīḍiddārè. idu bhāratīya sinèmāda mailigallina citravāgiddu, iduvarègū yaś choprāra atyuttama kèlasavāgidè. kapūr mīsèrahitavāgi abhinayisida prathama citra idāgidè. calanacitravu bhāratadalli gallā pèṭṭigè vaiphalyavāgiddarū, idu sāgarottara rāṣṭragaḻalli yaśasvi citravèṃdu sābītāyitu. kapūr avara 1991ra biḍugaḍèyāda benāṃ bād‌śāh citravu gallā pèṭṭigèyalli sādhāraṇakkiṃta hèccina sthāna gaḻisitu. 1992ralli kapūr, iṃdrakumār avara beṭā dalli nāyaki mādhuri dīkṣit èdurāgi caitanyaśāli abhinayakkāgi èraḍane philm‌pher atyuttama naṭa praśastiyannu svīkarisidaru(varṣada atyaṃta gallāpèṭṭigè yaśasvi citra). kapūr khel‌ nalli hāsyaprasaṃgavannu atyaṃta manojñavāgi abhinayisidaru mattu avara hāsyada saṃdarbhavu citradalli gamanasèḻèyuva aṃśagaḻalli òṃdāgidè. 1993ralli boni kapūr avara hèccu viḻaṃbavāda mègā bajèṭ citra rūp ki rāṇi coron ka rājā gallāpèṭṭigèyalli sotitu mattu ā samayada citrodyamada dòḍḍa tārè èṃba kapūr khyātigè kaḻaṃka taṭṭitu. ittīcina varṣagaḻalli atyaṃta yaśassina citra śrīdevi jatè naṭisiruva lāḍlā . ī citravannu nitin man‌mohan nirmisiddārè. kapūr saṃgītapradhāna yaśasvi citradalli maṃdabuddhiya premiyāgi manojña abhinaya nīḍiddārè.1942: A Love Story 1995ra avara biḍugaḍè trimūrti(citra) gallāpèṭṭigè solina citravāyitu. ādarū kapūr abhinayavu mannaṇè gaḻisitu. sādhāraṇa yaśassina gharvāli bāharvāli yalli kapūr takkamaṭṭina abhinaya nīḍiddārè. kèlavu gallā pèṭṭigè solugaḻa naṃtara, lophar (1996 )muṃtāda citragaḻalli gallā pèṭṭigè yaśassannu gaḻisidaru. juḍai nalli ibbaru patniyara naḍuvè hèṇèdukòṃḍa prītisuva patiya citraṇavu mèccugè gaḻisiddu, idu gallā pèṭṭigèyalli yaśassu gaḻisitu. dīvānā mastāna (1997), bivi naṃ.1 (1999) mattu ham āpkè dil me rèhtè he (1999) gallā pèṭṭigè yaśassina citragaḻāgivè. kapūr avaru tāl ‌(1999 )nalli utsāhabharita ādarè vaṃcanèya saṃgīta sūpar‌sṭār āgi avara asāmānya pātravu prekṣakaru mattu vimarśakaribbarigū āghāta uṃṭumāḍuttadè. tevār magan(1992 ) tamiḻucitrada rīmek(marunirmāṇa) virāsat‌ nalli amogha abhinayakkāgi utsāhaśīla vimarśèyu keḻibaṃtu. tevār magan‌ nalli kamala hāsan kapūr pātravannu nirvahisiddārè. apayaśassu gaḻisida jūṭ bholā kāvā kāṭè yalli kūḍa avaru naṭisiddu, idu jūhi cāvlā naṭanèyòṃdigèprasiddha citranirmāpaka hṛṣikeś mukharji avara kònèya vāṇijyacitrada biḍugaḍèyāgidè. citrada uttarārdhadalli avaru mattòmmè tamma mīsèyannu tègèdaru. naṭa sajīd khān patniyāgi avara pātradalli manaraṃjanīya hāsya saṃdarbhagaḻu vīkṣakara manasèḻèdavu. 2000s kapūr avara 2000ne varṣada prathama biḍugaḍè bulāṃḍi (2000 citra)yalli avaru dvipātradalli abhinayisiddārè. hiriya ṭhākur pātradalli avaru saṃyama mattu paripakvatè torisiddārè. avaru 2000ne varṣa rājakumār saṃtoṣi avara vimarśātmakavāgi mèccugè gaḻisida pukār citradallina pātrakkāgi atyuttama naṭa vibhāgadalli prathama rāṣṭrīya calanacitra praśastiyannu gèddukòṃḍiddārè. kapūr 200ne varṣadalli hamārā dil āpkè pās hai citradòṃdigè punaḥ vimarśātmaka mattu vāṇijya yaśassannu gaḻisidaru. kapūr, taḍavāgi biḍugaḍèyāda citra kārobār nalli rājīv pātrada mūlaka èllara gamanavannu sèḻèdaru, citravannu rākeś rośan nirdeśisiddaru, citradalli kapūr ra saṃbhāṣaṇā śailiyu mèccugègè pātravāgidè. śaṃkar nirdeśanada nāyak citradalli manojña abhinayavannu nīḍiddārè, idannu halavaru avara uttama pradarśanagaḻalli òṃdèṃdu parigaṇisiddārè. 2002ralli, kapūr badhāyi ho badhāyi citradalli òbba daḍūti vyaktiya pātradalli atyuttama abhinayavannu nīḍidaru, citrada kathèyannu hālivuḍ na yaśasvī citra naṭṭi pròphèsar niṃda tègèdukòḻḻalāgidè. iṃdra kumār nirdeśanada riṣtè citradalli mattòṃdu amogha abhinayavannu nīḍuvudara mūlaka melina sthānakkè eridaru. oṃ jai jagadīś citradalli accariya abhinayavannu nīḍidaru. kapūr mòdala bāri armān citrada mūlaka bālivuḍ daṃtakathè amitābh baccan ra jòtè pātravannu māḍidaru, hāgu naraśastracikitsātajñanāgi tamma pātravannu atyuttamavāgi nirvahisidaru. 2003ralli biḍugaḍèyāda, kalkattā mel citradalli, tamma manojña abhinayavannu nīḍidaru. citrakathèyannu ādharisida avara pātravu abhinayada vipula avakāśadiṃda kūḍittu. citravu prabalavāda tārābaḻagavannu hòṃdiddarū, vāstavavāgi idu kapūr avara ekavyakti pradarśanavènisikòṃḍitu. musāphir citradallina manojña abhinayadiṃda avaru bèḻḻi tèrèyalli manaraṃjisidaru. mai vaiph's marḍar èṃba romāṃcaka citradalli rogapīḍitanāda patiya pātradalli accarigòḻisuva saṃyamada abhinaya nīḍidaru, citravannu svataḥ avare nirmisiddaru. anīs bājmīyavara sūpar hiṭ hāsya citra no èṃṭri (2005)yalli ade varṣa kapūr abhinayisidaru. citravu ā varṣadalli adhika haṇa sūrè māḍida citravāyitu. kapūr 2005ra romāṃcaka citra cākòleṭ nalli nisteja pātravannu kuśalatèyiṃda nirvahisidaru. 2007ne varṣada anil ra mòdala citra Salaam-e-Ishq: A Tribute to Love bhāratadalli viphalavādarū, videśagaḻa gallāpaṭṭigèyalli yaśassannu gaḻisitu. 21ne ḍisèṃbar 2007ralli anīj bājmiyavara vèlkaṃ citravū biḍugaḍèyāyitu hāgu citravannu varṣada yaśasvī citravèṃdu ghoṣisalāyitu. subhāś ghāy ra blyāk aṃḍ vaiṭ nalli kapūr ra saṃvedanāśīla naṭanèyu ślāghanègè pātravāyitu. 2008ra avara mòdala citra, abbās mastān ra romāṃcaka citra, res gallāpèṭṭigèyalli yaśassannu kaṃḍitu. vijay kṛṣṇa ācāryara, taśan citrada mūlaka yaś rāj philaṃs‌gè mattè anil hiṃtirugidaru. ādarè citravu gallā pèṭṭigèyalli solannu kaṃḍitu. ivara ittīcina citra, slaṃḍāg miliyaner avara mòdala iṃgliṣ bhāṣèya citravāgidè, citravu 12 navèṃbar 2008ralli biḍugaḍèyāyitu, hāgu yuvarāj citravu 21ne navèṃbar 2008ralli biḍugaḍèyāyitu. salmān khān hāgu katrīna kaiph rannu mukhyabhūmikèyalli òḻagòṃḍa yuvarāj citravu, gallā pèṭṭigèyalli yaśassu gaḻisuvalli viphalavāyitu. mattòṃdu kaḍèyalli, slaṃḍāg miliyaner halavāru aṃtārāṣṭrīya praśastigaḻannu gaḻisitu hāgu viśvādyaṃta vimarśakara mèccugègè pātravāyitu, citra nirmāṇakkè kevala US $15 daśalakṣa vèccavāgittu. ādarè citravu viśvavyāpiyāgi $352 daśalakṣa haṇavannu bācikòṃḍitu. janavari 2009ralli, slaṃḍāg miliyaner taṃḍadòṃdigè 66ne golḍan glob praśasti samāraṃbhadalli pālgòṃḍaru, citravu nālku golḍan glob praśastigaḻannu gaḻisitu. kapūr 2008ra blyāk rīl avārḍs nalli slam ḍāg‌na atyuttama samagrapātrakkāgi nāmanirdeśanavannu hāgu calanacitradalli pātravòṃdara manojña abhinayakkāgi citratèrè naṭara gilḍ praśastiyannu gaḻisidaru. 2010 2010ralli, kapūr amèrikan kirutèrè saraṇi 24 ra èṃṭane saraṇiyalli naṭisidaru, idaralli kālpanika islāmik ripablik āph kamistān na adhyakṣa òmar hassan pātravannu nirvahisiddaru. ā varṣada akṭobar tiṃgaḻalli Mission: Impossible IV hāgu pavar èraḍarallū khaḻanāyakana pātrakkè āykè māḍalāyitu. nirmāpakanāgi 2002ralli tamma mòdala hāsyapradhāna citra badhāyi ho badhāyi citravannu nirmisi adaralli naṭisidaru. idara naṃtara mai vaiph's marḍar (2005), hāgu gāṃdhi, mai phādar (2007)nalli pātravahisidaru.gāṃdhi, mai phādar citravu mahātma gāṃdhi hāgu avara putra harilāl gāṃdhi naḍuvina saṃbaṃdhada baggè keṃdrīkarisuttadè (2007) hāgu rāṣṭrīya calanacitra praśasti samāraṃbhadalli citrakkè - viśeṣa jyūri praśasi/ viśeṣa ullekha(calanacitra)nīḍalāyitu. akṣay khanna hāgu arśad vārsi abhinayada śārṭ kaṭ: di kān is ān citravannū saha nirmāṇa māḍidaru. praśastigaḻu mattu nāmanirdeśanagaḻu calanacitragaḻa paṭṭi naṭa nirmāpaka 2002: badhāyi ho badhāyi 2005: mai vaiph's marḍar 2007: gāṃdhi, mai phādar 2009: Short Kut: The Con is On 2010: āyiṣā 2010: no prāblam '' ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu 1959 ralli janisidavaru amèrikāda kirutèrè naṭaru bhāratīya hiṃdūgaḻu badukiruva janaru muṃbaiya janaru paṃjābi janaru bhāratīya naṭaru bhāratīya calanacitra naṭaru bhāratīya calanacitra nirmāpakaru philm‌pher praśasti vijetaru rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru calanacitradalli pātravòṃdara manojña abhinayakkāgi citratèrè naṭara gilḍ praśasti hiṃdi calanacitra naṭaru calanacitra naṭaru bālivuḍ

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%20%E0%B2%95%E0%B2%AA%E0%B3%82%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಅನಿಲ್ ಕಪೂರ್

ಹಾಸನಾಂಬೆ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಹಾಸನ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಹಾಸನಾಂಬೆ ಎಂಬ ಮೂಲ ದೇವತೆಯಿಂದಲೇ ಹಾಸನಕ್ಕೆ ಆ‌ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ. ತನ್ನ ಮಹಿಮೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿರುವ ದೇವಳದ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ವರುಷದಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಬಾರಿ. ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹಚ್ಚಿಟ್ಟ ದೀಪವು ದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆಯಿಂದ ವರುಷವಿಡೀ ಉರಿಯುತ್ತಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಪ್ರತೀತಿ ಇದೆ. ವರುಷಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದೀಪಾವಳಿಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತೆರೆದು, ಅದ್ಧೂರಿಯಾಗಿ ಜಾತ್ರಾ ಮಹೋತ್ಸವವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಲವಾರು ಊರುಗಳಿಂದ ಜನರು ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೆರೆದು ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಇಡೀ ವರುಷದಲ್ಲಿ ದೇಗುಳವು ೯ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ತೆರೆದಿದ್ದು, ಜನರಿಗೆ ಮುಕ್ತ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಿರುತ್ತದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪ್ರಾಂಗಣದಲ್ಲಿಯೇ ಸಿದ್ದೇಶ್ವರನ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯವೂ ಇದೆ.ಈ ದೇವಾಲಯವು ಪುರಾತನ ಕಥೆಯು ಇದೆ. ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಗಳು ಹಾಸನ

hāsanāṃbè devasthānavu hāsana jillèyallidè. hāsanāṃbè èṃba mūla devatèyiṃdale hāsanakkè ā‌ hèsaru baṃdidè. tanna mahimègè pātravāgiruva devaḻada bāgilu tèrèyalpaḍuvudu varuṣadalli òṃde bāri. mukhya devālayadalli hacciṭṭa dīpavu deviya mahimèyiṃda varuṣaviḍī uriyuttiruttadè èṃba pratīti idè. varuṣakkòmmè devālayavannu dīpāvaḻiya avadhiyalli tèrèdu, addhūriyāgi jātrā mahotsavavannu naḍèsalāguttadè. halavāru ūrugaḻiṃda janaru ī samayadalli nèrèdu jātrèyalli pālgòḻḻuttārè. iḍī varuṣadalli deguḻavu 9 dinagaḻa kāla tèrèdiddu, janarigè mukta praveśakkè avakāśaviruttadè. devasthānada prāṃgaṇadalliye siddeśvarana saṇṇa devālayavū idè.ī devālayavu purātana kathèyu idè. hiṃdū devatègaḻu hāsana

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%AC%E0%B3%86

ಹಾಸನಾಂಬೆ

ರೊಮೇನಿಯಾ ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಇರುವ ಒಂದು ದೇಶ. ಅದರ ರಾಜದಧಾನಿ ಬ್ಯೂಖರೆಸ್ಟ್. ರೊಮೇನಿಯಾ ಉತ್ತರ ಅಟಲಾ೦ಟೈಕ್ ಟ್ರೀಟಿ ಸ೦ಸ್ಥೆಯ ಸದಸ್ಯತ್ವವನ್ನು ಮಾರ್ಚಿ ೨೪, ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಪದೆಯಿತು.

ròmeniyā yūropinalli iruva òṃdu deśa. adara rājadadhāni byūkharèsṭ. ròmeniyā uttara aṭalā0ṭaik ṭrīṭi sa0sthèya sadasyatvavannu mārci 24, 2004 ralli padèyitu.

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B0%E0%B3%8A%E0%B2%AE%E0%B3%87%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%BE

ರೊಮೇನಿಯಾ

'ಬ್ಯೂಖರೆಸ್ಟ್ ರೊಮೇನಿಯಾ ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ನಗರ ಹಾಗೂ ರಾಜಧಾನಿ. ಇದು ಪೂರ್ವ ಯುರೋಪಿನ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಪರ್ಕ ಕೇಂದ್ರ ಹಾಗೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪಟ್ಟಣ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು Bucharest City Map Bucharest: Official administration site The Bucharest Prefecture RATB (Public Transport Company) official website Bucharest Public Transport Map OPENCities Monitor participant ಯುರೋಪ್ ಖಂಡದ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳು ರಾಜಧಾನಿಗಳು

'byūkharèsṭ ròmeniyā deśada atyaṃta dòḍḍa nagara hāgū rājadhāni. idu pūrva yuropina pramukha saṃparka keṃdra hāgū vāṇijya paṭṭaṇa. ullekhagaḻu bāhya saṃparkagaḻu Bucharest City Map Bucharest: Official administration site The Bucharest Prefecture RATB (Public Transport Company) official website Bucharest Public Transport Map OPENCities Monitor participant yurop khaṃḍada pramukha nagaragaḻu rājadhānigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B3%82%E0%B2%96%E0%B2%B0%E0%B3%86%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%8D

ಬ್ಯೂಖರೆಸ್ಟ್

ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ (, ; ೫ ಜನವರಿ ೧೯೫೫ರಂದು ಜನನ) ಯವರು, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ, ತೃಣ ಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌‌ನ ಮುಖಂಡರಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಪಕ್ಷರೆ. ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳು "ದೀದಿ" ಅಂದರೆ ಅಕ್ಕ ಎಂದು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆರು. ವಿಶೇಷ ಆರ್ಥಿಕ ವಲಯಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆಗೋಸ್ಕರ ಕೃಷಿಕರು ಹಾಗೂ ರೈತರ ಜಮೀನುಗಳನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡರು. ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ೫ ಜನವರಿ ೧೯೫೫ರಂದು ಶ್ರೀ ಪ್ರೊಮಿಲೇಶ್ವರ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಹಾಗೂ ಶ್ರೀಮತಿ. ಗಾಯತ್ರಿ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರ ಪುತ್ರಿಯಾಗಿ ಭಾರತದ ಈಗಿನ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಕಲ್ಕತ್ತಾ (ಈಗಿನ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ) ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಒಂದು ಕೆಳ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಇವರು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನವನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸೇರುವುದರ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಯುವ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ೧೯೭೦ರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ರಾಜ್ಯದ ಮಹಿಳಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (೧೯೭೬–೮೦) ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಏರಿದರು. ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಕಳಪೆ ಮಟ್ಟಕೆ ಇಳಿದ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವ ಆರಂಭದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರು ಒಬ್ಬ ವಯಸ್ಕ ಕಾಲೇಜು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಒಂದು ಸಾರಿ, ಅವರು ಜಯಪ್ರಕಾಶ ನಾರಾಯಣ್' ಅವರ ಕಾರಿನ ಬಾನೆಟ್ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮನ್ನು ತಡೆಯುವುದರೊಳಗಾಗಿ ಹಾರಿಯೇ ಬಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಅತಿ ಸರಳವಾದ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು. ಅವರು ಎಂದು ಹಣವನ್ನು ತಮ್ಮ ಬಟ್ಟೆ, ಸೌಂದರ್ಯವರ್ಧಕಗಳು ಅಥವಾ ಒಡವೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅಪವ್ಯಯ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಯಾವಾಗಲೂ ತಮ್ಮ ಹೆಗಲಿಗೆ ಒಂದು ಖಾದಿ ಚೀಲವನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಸರಳವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಜೀವನ ಪರ್ಯಂತರವಿಡೀ ಅವರು ಒಂಟಿಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದರು. ಅವರು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಮಹಿಳಾ ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದ ಜೋಗಾಮಯ ದೇವಿ ಕಾಲೇಜ್ನಿಂದ ಕಲಾ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು.]]]] ನಂತರ ಅವರು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿಯನ್ನು ಅದೇ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಪಡೆದರು. ಅದೇ ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಮಾನ್ಯತೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಶ್ರೀ ಶಿಕ್ಷಯತಾನ್ ಕಾಲೇಜಿನಿಂದ ಅವರು ಬಿ.ಎಡ್. ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಅವರು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದ ಜೋಗೀಶ್ ಚಂದ್ರ ಚೌದರಿ ಕಾನೂನು ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಎಲ್.ಎಲ್.ಬಿ. ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿ ಜೀವನವನ್ನು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್(I) ಗೆ ಸೇರುವುದರ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.ಒಬ್ಬ ಯುವ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ೧೯೭೦ರಲ್ಲಿ ಅತಿ ಬೇಗನೇ ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಏರಿದರು. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ೧೯೭೬ರಿಂದ ೧೯೮೦ರವರೆಗೆ ಮಹಿಳಾ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್(I) ನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಉಳಿದರು. ೧೯೮೪ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಜಾದವ್ ಪುರ್ ಲೋಕ ಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ ದಿಂದ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದ ಹಳೆಯ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ರಾಜಕೀಯ ಮುತ್ಸದಿಯಾದ ಸೋಮನಾಥ್ ಚಟರ್ಜಿಯವರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಕಿರಿಯ ಸಂಸದರಾದರು. ನಂತರ ಅವರು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಯುವ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯೂ ಆದರು. ೧೯೮೯ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ವಿರೋಧಿ ಅಲೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ನಂತರ ೧೯೯೧ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದು ,ಕೊಲ್ಕತ್ತ ದಕ್ಷಿಣ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಸ್ಥಾನ ಕಂಡುಕೊಂಡರು ೧೯೯೬, ೧೯೯೮, ೧೯೯೯, ೨೦೦೪ ಹಾಗೂ 2009 ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಕೊಲ್ಕತ್ತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ರಾವ್ ರವರ ಸರ್ಕಾರದ ರಚನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ , ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರನ್ನು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಯುವ ಹಾಗೂ ಕ್ರೀಡಾ, ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳ ಕಲ್ಯಾಣದ ರಾಜ್ಯದ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಒಬ್ಬ ಕ್ರೀಡಾ ಸಚಿವರಾಗಿ, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕ್ರೀಡೆಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಲು ತಾವು ಮುಂದಿಟ್ಟ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳಿಗೆ ಸರ್ಕಾರವು ಮಲತಾಯಿ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದರ ವಿರುದ್ಧ ತಮ್ಮ ಸಚಿವ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜನಾಮೆ ನೀಡಿ ,ಕೊಲ್ಕತ್ತದ ಬ್ರಿಗೇಡ್ ಪೆರೇಡ್ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ರಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆ ನಡೆಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ೧೯೯೩ರಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಖಾತೆಗಳಿಂದ ಉಚ್ಛಾಟಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೬ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ , ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಸಿಪಿಐ-ಎಮ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಸೂತ್ರದ ಗೊಂಬೆಯಂತೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು. ತಮ್ಮದು ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಏಕೈಕ ಧ್ವನಿಯಾಗಿದ್ದು ," ಸ್ವಚ್ಛಂದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್" ತಮಗೆ ಅಗತ್ಯ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಕೊಲ್ಕತ್ತದ ಆಲಿಪೋರ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಲಿಯಲ್ಲಿ ,ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ಕೊರಳಿನ ಸುತ್ತ ಕಪ್ಪು ಶಾಲನ್ನು ಸುತ್ತಿಕೊಂಡು ಅದರಿಂದ ನೇಣು ಬಿಗಿದುಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಬೆದರಿಕೆಯೊಡ್ಡಿದರು. ಜುಲೈ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ , ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ತಾವು ಸರ್ಕಾರದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಬೆಲೆ ಏರಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಲೋಕಸಭೆಯ ಎದುರು ಧರಣಿ ಕುಳಿತರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಂಸದರಾದ ಅಮರ್ ಸಿಂಗ್‌ರವರ ಕೊರಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಸಂಸತ್ತಿನ ಎದುರಲ್ಲೇ ಅವರನ್ನು ಎಳೆದರು. ೧೯೯೭ ಫೆಬ್ರವರಿಯಲ್ಲಿ ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ರೈಲ್ವೆ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಮಂಡಿಸುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರೈಲ್ವೆ ಮಂತ್ರಿಯಾದ ರಾಮ್ ವಿಲಾಸ್ ಪಾಸ್ವಾನ್‌ರವರು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳವನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿದರೆಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ಮೆಲು ಹೊದಿಕೆಯನ್ನು ಅವರ ಮೇಲೆ ಎಸೆದು, ತಾವು ರಾಜಿನಾಮೆ ನೀಡುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಸಭಾಪತಿಯಾದ ಪಿ.ಎ ಸಾಂಗ್ಮಾರವರು ಅವರ ರಾಜಿನಾಮೆಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳುವಂತೆ ಕೋರಿದರು. ನಂತರ ಸಂತೋಷ ಮೋಹನ್ ದೇಬ್‌ರವರ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪುನಃ ವಾಪಾಸಾದರು. ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ಹೊರ ಬಂದು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಇದು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ದೀರ್ಘಕಾಲದಿಂದಲೂ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ವಿರೋಧಿ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ೧೯೯೮ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೧ರಂದು ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ಸಂಸದರಾದ ದರೋಗಾ ಪ್ರಸಾದ್ ಸರೊಜ್‌ರವರು ಮಹಿಳಾ ಮೀಸಲಾತಿ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ವಿವಾದಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅವರ ಕೊರಳು ಪಟ್ಟಿ ಹಿಡಿದು ಲೋಕಸಭೆಯಿಂದ ಹೊರಕ್ಕೆ ಎಳೆದು ಹಾಕಿದ್ದರು. ೧೯೯೯ರಲ್ಲಿ ಬಿ.ಜೆ.ಪಿ.- ನೇತೃತ್ವದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಮೈತ್ರಿ (ಎನ್‌ಡಿಎ) ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು . ನಂತರ ಅವರಿಗೆ ರೈಲ್ವೆ ಖಾತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ರೈಲ್ವೆ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಮೊದಲ ಅವಧಿ ೨೦೦೦ರಲ್ಲಿ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ಮೊದಲನೇ ರೈಲ್ವೇ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತವರು ರಾಜ್ಯವಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಹಲವಾರು ಆಶ್ವಾಸನೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದರು. ಅವರು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ರೈಲುಗಳು, ಎರಡುವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ ನವ ದೆಹಲಿ-ಸೆಲ್ಡಾಃ ರಾಜಧಾನಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಟ್ರೈನ್ ಹಾಗೂ ನಾಲ್ಕು ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ರೈಲುಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಹಲವಾರು ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ, ಅವೆಂದರೆ ಹೌರಾಹ್-ಪುರುಲಿಯಾ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್, ಸೆಲ್ಡಾಹ್-ನ್ಯೂ ಜಲ್ಪೈಗುರಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್, ಶಾಲಿಮಾರ್-ಬಂಕುರ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಹಾಗೂ ಸೆಲ್ಡಾಹ್-ಅಮೃತಸರ ಅತಿವೇಗದ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ (ವಾರಕ್ಕೊಮ್ಮೆ). ಪುಣೆ-ಹೌರಾ ಅಜಾದ್ ಹಿಂದ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ನ ಸೇವೆಯನ್ನು ವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೇ, ಕನಿಷ್ಠ ಮೂರು ರೈಲ್ವೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಅವರ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ದಿಘಾ-ಹೌರಾ ಎಕ್ಸ್ ಪ್ರೆಸ್‌ ಸೇವೆಯೂ ಪ್ರಮುಖವಾದದು. ಡಾರ್ಜಿಲಿಂಗ್- ಹಿಮಾಲಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ರೈಲುಗಳನ್ನು ಬಿಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಒತ್ತು ಕೊಟ್ಟರು. ಇದರ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ರೈಲ್ವೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್ ನಿಗಮದ ಮುಂದಿಟ್ಟರು. ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಮತ್ತುನೇಪಾಳ ಗಳ ನಡುವೆ ರೈಲು ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಪುನರ್ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಟ್ರಾನ್ಸ್ -ಏಷ್ಯಿಯನ್ ರೈಲು ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ದೇಶವು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು. ೨೦೦೦-೨೦೦೧ನೇ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅವರು ೧೯ ನೂತನ ರೈಲುಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು. ಮಮತಾ ಅವರ ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ತ್ಯಾಗ 2021ರ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಗೂ ಮುನ್ನ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಟಿಎಂಸಿ) ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಂಡಿರುವ ಬಿಜೆಪಿ ಮಾಜಿ ನಾಯಕ ಯಶವಂತ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರು, 1999 ರಲ್ಲಿ ಭಯೋತ್ಪಾದಕರಿಂದ ಕಂದಹಾರ್ ವಿಮಾನ ಹೈಜಾಕ್ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ತೋರಿದ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿದರು. 1999ರಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ 24ರಂದು ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ ವಿಮಾನವನ್ನು ಭಯೋತ್ಪಾದಕರು ಅಪಹರಿಸಿದ್ದರು. 'ನಾನು ನಿಮಗೆಲ್ಲರಿಗೂ ಒಂದು ವಿಷಯ ಹೇಳಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ. ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾ ವಿಮಾನವನ್ನು ಹೈಜಾಕ್ ಮಾಡಿ ಅಪಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಕಂದಹಾರಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುವ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸಭೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಮತಾ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಬಿಡುಗಡೆಗಾಗಿ ಸ್ವತ: ತಾವೇ ಒತ್ತೆಯಾಳಾಗಿ ಹೋಗಲು ಬಯಸಿದ್ದರು' ಎಂದು ಯಶವಂತ ಸಿನ್ಹಾ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.' 'ಮಮತಾ ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಹೋರಾಟಗಾರ್ತಿ. ಪ್ರಾಣದ ಭಯ ಆಕೆಗಿಲ್ಲ,' ಎಂದು ಬಂಗಾಳ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯ ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಯಶವಂತ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರು ಮೆಚ್ಚಿದರು. ಕಂದಹಾರ ವಿಮಾನ ಹೈಜಾಕ್ ಪ್ರಕರಣದ ವೇಳೆ ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಯಶವಂತ ಸಿನ್ಹಾ ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. ಹಾಗೆಯೇ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ರೈಲ್ವೆ ಸಚಿವೆಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಏರ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಐಸಿ 814 ವಿಮಾನವನ್ನು ಉಗ್ರರು ಅಪಹರಿಸಿದ್ದರು. ಬಳಿಕ ಮೂವರು ಉಗ್ರರನ್ನು ಜೈಲಿನಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಯಾಣಿಕರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಎನ್‌ಡಿಎ ಜೊತೆ ವಿಭಜನೆ ೨೦೦೧ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ , ಬಿ.ಜೆ.ಪಿ ವಿರುದ್ಧ ಆಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ, ಎನ್‌ಡಿಎ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟದಿಂದ ಹೊರನಡೆದರು.೨೦೦೧ರ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ'ದ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಳೆದು ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ಊಹಾಪೋಹಗಳ ನಡುವೆಯೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷದೊಂದಿಗೆ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಜನವರಿ ೨೦೦೪ರಂದುಕಲ್ಲಿದ್ದಲು ಹಾಗೂ ಗಣಿ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದರ ಮೂಲಕ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ೨೦೦೪ರ ಚುನಾವಣೆಗಳವರೆಗೂ ಅದೇ ಖಾತೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆದರು. ನಂತರದ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಿಂದ ಗೆದ್ದ ಏಕೈಕ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಸಂಸದರು ಎಂಬ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ೨೦೦೫ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦ರಂದು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಬುದ್ದದೇವ್ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಕೈಗಾರೀಕರಣ ನೀತಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು. ಇಂಡೋನೇಷಿಯಾ ಮೂಲದ ಸಾಲಿಮ್ ಗ್ರೂಪ್‌ನ ಸಿಇಒ ಆದ ಬೆನ್ನಿ ಸಾಂಟೋಸೊ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಹೂಡಿದ್ದರು. ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ನಡುವೆಯೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಸರ್ಕಾರವು ಹೌರಾದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾಗುವಳಿ ಜಮೀನನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ಧಾರಾಕಾರವಾಗಿ ಸುರಿಯುತ್ತಿರುವ ಮಳೆಯ ನಡುವೆಯೂ ಮಮತಾ ಮತ್ತು ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌‌ನ ಇತರ ಸದಸ್ಯರು ಸಾಂಟೋಸೊರವರ ಆಗಮನಕ್ಕಾಗಿ ತಾಜ್ ಹೋಟೆಲ್ ನ ಬಳಿ ಕಾಯುತ್ತಾ ಇದ್ದರು. ನಂತರ , ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಬೆಂಬಲಿಗರು ಸಾಂಟಾಸೋ ಪಡೆಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಸಾಂಟಾಸೊ ನಿಗಧಿತ ಅವಧಿಗಿಂತ ಮೂರು ಗಂಟೆ ಮುಂಚೆ ಆಗಮಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಪೂರ್ವ ಯೋಜಿತ " ಕಪ್ಪು ಬಾವುಟ"ದ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ತಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ ಮಮತಾ ಬಾನರ್ಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷ ಮುನ್ಸಿಪಾಲ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್ ಮೇಲಿನ ಹತೋಟಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷದ ಮೇಯರ್ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಅಪಾರ ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು. ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ವಿಧಾನ ಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸದಸ್ಯರ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಅಪಾರ ಸೋಲನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ೪ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೬ರಂದು ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ರಾಜಿನಾಮೆ ಪತ್ರವನ್ನು ಉಪಸಭಾಪತಿ ಚರಣ್ ಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅಟ್ವಾಲ್ ಮೇಲೆ ಬಿಸಾಡಿದ್ದರು. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಬಾಂಗ್ಲಾ ದೇಶದವರ ಅನೈತಿಕ ಶೋಷಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವಂತೆ ಕೋರಿದ್ದನ್ನು ಸಭಾಪತಿಯವರಾದ ಸೋಮನಾಥ ಚಟರ್ಜಿಯವರು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಈ ಘಟನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಸರಿಯಾದ ನಮೂನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಮನವಿಯು ಇಲ್ಲದೇ ಇದ್ದದರಿಂದ ಸಭಾಪತಿಯವರು ಇದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ನವಂಬರ್ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ, ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಟಾಟಾ ಮೋಟಾರ್ ಕಾರ್ ಯೋಜನೆಯ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆಯುವ ರಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲು ಸಿಂಗೂರ್‌ಗೆ ಹೋಗುವಾಗ ಅವರನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ತಡೆಯಲಾಯಿತು. ಮಮತಾರವರು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ವಿಧಾನ ಸಭೆಯನ್ನು ತಲುಪಿ ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ವಿಧಾನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪತ್ರಿಕಾ ಗೋಷ್ಠಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡಿದ ಅವರು ಶುಕ್ರವಾರ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷದಿಂದ ೧೨ ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದರು. ತೃಣ ಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌‌ನ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಸಕರು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ವಿಧಾನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಪೀಟೋಪಕರಣಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಮೈಕ್ರೋ ಪೋನ್ ಗಳನ್ನು ಹಾನಿಗೊಳಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ೧೪ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೬ ರಂದು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಮುಷ್ಕರಕ್ಕೆ ಕರೆ ಕೊಡಲಾಯಿತು. ೨೦೦೯ರ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಟಿಎಮ್‌ಸಿ, ಯುಪಿಎನೊಂದಿಗೆ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಜನತೆ ಎಡ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬಹುಮತವನ್ನು ತಂದು ಕೊಡುವುದರ ಮೂಲಕ ೨೬ ಸ್ಥಾನಗಳೊಂದಿಗೆಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌-ಟಿಎಮ್‌ಸಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿತು. ಇದರಿಂದ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಮುಂದಿನ 5 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೂ ರೈಲ್ವೆ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ 2010ರ ಮುನ್ಸಿಪಾಲ್ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ 62 ಸ್ಥಾನಗಳ ಅಂತರದಿಂದ ಟಿಎಮ್‌ಸಿಯು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್ ಅನ್ನು ಗೆದ್ದು ಕೊಂಡಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ 16-9 ಸ್ಥಾನಗಳ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಬಿದಾನ್ ನಗರ ಕಾರ್ಪೊರೆಶನ್ ನ್ನು ಗೆದ್ದು ಕೊಂಡಿತು. ಕೊಲ್ಕತ್ತ ಮುನ್ಸಿಪಾಲಿಟಿ ಚುನಾವಣೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಏಕೈಕ ಪಕ್ಷವಾಗಿ ಟಿಎಮ್‌ಸಿ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ನಂದಿಗ್ರಾಮ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಸರ್ಕಾರವು ಉದ್ಯೋಗಾವಕಾಶಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದಕ್ಕೋಸ್ಕರ ನಂದಿಗ್ರಾಮ್ ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾಸಾಯನಿಕ ಘಟಕವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಮುಂದಾಯಿತು. ತೃಣ ಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಹಾಗೂ ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಹಾಲ್ದಿಯಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ದ ಮುಖಂಡರಾದ ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮಣ್ ಸೇತ್ ನಂದಿಗ್ರಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನೋಟೀಸನ್ನು ಕೊಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಭೂಕಬಳಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ವದಂತಿಯನ್ನು ಹಬ್ಬಿಸಿದವು. ಅಂತಹ ಯಾವುದೇ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿರುವುದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಮಾಹಿತಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ತೃಣ ಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಅಂತಹ ನೋಟೀಸ್‌ನ್ನು ಹರಿದು ಹಾಕುವಂತೆ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯವರಿಗೆ ಮನವಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮಾರ್ಚ್ ೧೪ರಂದು ಗ್ರಾಮಸ್ಥರು ಪೋಲಿಸರ ಮೇಲೆ ಕಲ್ಲು ತೂರಾಟ ನಡೆಸಿದರು, ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಪೋಲಿಸ್ ಪಡೆಯವರು ಗುಂಡಿನ ದಾಳಿ ನಡೆಸಲು ಪ್ರಾರಂಬಿಸಿದರು. ಪೋಲಿಸಿರ ಗುಂಡಿನ ದಾಳಿಯಲ್ಲಿ ೧೪ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರೇತರ ಮೂಲಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಈ ಸಾವಿನ ಸಂಖ್ಯೆ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿರಬಹುದು ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ರಾಜಕೀಯ ಕಗ್ಗೊಲೆಯಿಂದಾಗಿ ಅನೇಕ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರು ನಿರಾಶ್ರಿತರಾದರು. ಬುದ್ಧಿ ಜೀವಿಗಳು ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಬೀದಿಗಿಳಿದು ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಇದು ಸಿಪಿಐ(ಎಮ್) ಅಧಿಕಾರದ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರುದ್ಧದ ಚಳುವಳಿಗೆ ಒಂದು ಹೊಸ ನಿರೀಕ್ಷೆ ಜನ್ಮ ತಾಳುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯವರಾದ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಹಾಗೂ ಕೇಂದ್ರ ಗೃಹ ಸಚಿವರಾದ ಶಿವರಾಜ್ ಪಾಟೇಲ್ ರವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದು ಸಿಪಿಐ(ಎಮ್) ನಿಂದ ನಂದಿಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿರುವ ಹಿಂಸಾ ಕೃತ್ಯಗಳನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂದು ಮನವಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಮಾವೋವಾದಿ ಮುಖಂಡರಾದ ಕಿಶನ್‌ಜಿ ತಮ್ಮ ಜನರು ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದ್ದಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ, ಟಿಎಮ್‌ಸಿ ಮುಖಂಡರು ಕಿಶಾನ್‌ಜಿ ಯವರೊಂದಿಗಿನ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಎಂದೂ ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಲಿಲ್ಲ. ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ರಾಸಾಯನಿಕ ಘಟಕದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಂದೂಡುವ ತೀರ್ಮಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಾಗ ನಂದೊಗ್ರಾಮ್ ನಲ್ಲಿ ಈ ಉದ್ವೇಗ ಸಹಜ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಮರಳಿತು. ಇವೆಲ್ಲದರಿಂದ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ದೊಡ್ಡ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಭವನ್ನು ಪಡೆದರು. ೨೦೦೯ ಭಾರತೀಯ ಚುನಾವಣೆ ೨೦೦೯ರ ಲೋಕಸಭಾ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ,೧೯ ಸಂಸದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ತನ್ನ ತಕ್ಕೆಗೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ೫ ಮಹಿಳಾ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು (ಅವರನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ) ಪಡೆದಿದ್ದು, ಮಹಿಳಾ ಮೀಸಲಾತಿ ಮಸೂದೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಮಗಿದ್ದ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತು ಪಡಿಸಿತು. ಇದರ ಮೈತ್ರಿ ಪಕ್ಷಗಳಾದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಯುಸಿಐ ಕ್ರಮವಾಗಿ ೬ ಮತ್ತು ೧ ಸಂಸದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಎಡ ಪಂಥ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದಲೂ, ಇದು ಯಾವುದೇ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ದಿನದವರೆಗೂ ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ನಿಧನದ ಅನುಕಂಪದ ಮತಗಳಿಂದ ದೊರೆತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌‌ನ ೧೬ ಸ್ಥಾನಗಳ ಜಯ ಒಂದು ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದೆ. ರೈಲ್ವೆ ಮಂತ್ರಿ, ಎರಡನೆಯ ಅವಧಿ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಎರಡನೆ ಸಾರಿ ರೈಲ್ವೆ ಮಂತ್ರಿಯಾದರು. ಎರಡನೇ ಸಾರಿ ರೈಲ್ವೆಮಂತ್ರಿಯಾದ ನಂತರ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ೨೦೦೯ರ ರೈಲ್ವೆ ಬಜೆಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವಿನೂತನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಇದು ಇಡೀ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಅನೆಕ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರೂ ಸಹ ತಮ್ಮ ತವರು ರಾಜ್ಯವಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಕಡೆಗೆ ಅವರಿಗಿರುವ ಒಲವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವಂತಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ೫೦ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನುಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಿಶ್ವ ದರ್ಜೆಯ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಈ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ವಿನೂತನ ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಖಾಸಗಿ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದ ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದರು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ೩೭೫ ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನು ಆದರ್ಶ ನಿಲ್ದಾಣಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಶಾಪಿಂಗ್, ಉಪಹಾರ ಅಂಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಗಳು , ಪುಸ್ತಕ ಮಳಿಗೆಗಳು ಪಿಸಿಒ/ಎಸ್‍ಟಿಡಿ/ಐಎಸ್‌ಡಿ/ಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಬೂತ್‌ಗಳು, ಔಷಧಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಸ್ಟೋರ್‌‍ಗಳು, ಹೋಟೆಲ್‌ಗಳು, ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಈ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ -ಖಾಸಗಿ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಿದರು. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಡಿ ದರ್ಜೆ ನೌಕರರ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರವನ್ನು ಉತ್ತಮ ಪಡಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅವರ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳ ಉನ್ನತ ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೇತನವನ್ನು ನೀಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಅವರು ರೈಲ್ವೆ ಜಮೀನಿನಲ್ಲಿ ಏಳು ನರ್ಸಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ತಮ್ಮ ಬಜೆಟ್‌‍ನಲ್ಲಿ "ದುರೊಂತೊ"," ಯುವ" ಎಂಬ ನೂತನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದರು. ಇಂದು ಭಾರತದ ರೈಲ್ವೆ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ "ದುರೊಂತೊ" ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾದ ಸೇವೆಯಾಗಿದೆ. ನೂಕು ನುಗ್ಗಲಿನಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗಾಗುವ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ೧೯ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಬಾಂದೇಲ್ ಹಾಗೂ ಹೌರಾಗಳ ನಡುವೆ ಮಹಿಳೆಯರಿಗಾಗಿ ವಿಶೇಷ ರೈಲನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು, ಮಹಿಳೆಯರಿಗಾಗಿ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಶೇಷ ರೈಲುಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಉದಾ: ಕಲ್ಯಾಣಿ-ಸೀಲ್ದಾಃ ,ಪಾನ್ವೆಲ್-ಮುಂಬಯಿ ಸಿಎಸ್‌ಟಿ. ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ೧೮ರಂದು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾದ ಹಾಗೂ ತಡೆರಹಿತ ರೈಲು, ದುರಾಂತೋ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‍ ಅನ್ನು ಸೀಲ್ದಾಃ ಮತ್ತು ನವದೆಹಲಿಯ ನಡುವೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಚೆನ್ನೈ ಮತ್ತು ನವದೆಹಲಿ ಮಧ್ಯೆ ಅತಿವೇಗದ ರೈಲಾದ ದುರಂತೋ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್‌ನ್ನು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ೨೧ರಲ್ಲಿ ಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಅವರು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಭಯೋತ್ಪಾದನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ರೈಲು ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನಂತ್ ನಾಗ್-ಖಾದಿಗುಂದ್ ರೈಲು ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ೭ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ, ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು ಸುಮಾರು ಹತ್ತೊಂಬತ್ತು ನೂತನ ರೈಲು ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಭಾರತದ ಮಹಿಳೆಯರ ಮೇಲೆ ಪದೇ ಪದೇ ಉಂಟಾಗುವ ಲೈಂಗಿಕ ಶೋಷಣೆ ಹಾಗೂ ಲೈಂಗಿಕ ಹಲ್ಲೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಲು ಮಹಿಳೆಯರಿಗಾಗಿಯೇ ಎಂಟು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ರೈಲುಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ೨೦೨೧ ರ ವಿಧಾನಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ವಿಧಾನಸಭೆಯ 294 ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಚುನಾವಣೆ ಮಾರ್ಚ್ 27 ರಿಂದ 2021 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 20 ರವರೆಗೆ 8 ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಮಮತಾ ನಂದಿಗ್ರಾಮದ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಾಮಪತ್ರ ಸಲ್ಲಿಸಿರುವದ್ದಾರೆ. ನಂದಿಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಚ್ 10ರಂದು ಎರಡು ದಿನಗಳ ಭೇಟಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಅವರು, ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಅಪರಿಚಿತ ಜನರು ಅವರನ್ನು ಎಳೆದು ಕೆಡವಿ ಕಾರಿನ ಒಳಗೆ ತಳ್ಳಿ ತಳ್ಳಿಬಾಗಿಲು ಒತ್ತಿದ್ದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನಂದಿಗ್ರಾಮದ ರಸ್ತೆ ಮೂಲಕ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಎಸ್ಎಸ್‌ಕೆಎಂ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಕರೆತರಲಾಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಅವರ ಎಡ ಕಾಲು ಮತ್ತು ಪಾದದ ಮೇಲಿನ ಮೂಳೆಗಳಿಗೆ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಗಾಯವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ಭುಜ, ಮುಂದೋಳು ಮತ್ತು ಕತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಮೂಗೇಟುಗಳು ಮತ್ತು ಗಾಯಗಳಾಗಿದ್ದವು ಎಂದು ವೈದ್ಯಕೀಯ ವರದಿ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.. ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಬಳಿಕ ಮಾರ್ಚ್ 12 ರಂದು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯನ್ನು ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮುಖ್ಯ ಮಂತ್ರಿಯಾದ ಅವರ ರಾಜ್ಯ ಪೋಲಿಸರ ಝಡ್ ರಕ್ಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ತೆಯನ್ನು ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ನಿರಾಕರಿಸಿ ಅವರ ರಕ್ಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ತೆಯನ್ನು ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ವೇ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಯಮಂತ್ರಿಗೆ ಧಾಳಿಯಿಂದ ತೀವ್ರ ಪೆಟ್ಟಾಗಿದ್ದರೂ - ಅದನ್ನು ಇಲ್ಲವೆಂದು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ಆದರೆ ಹಲ್ಲೆ ಆರೋಪದ ಬಳಿಕ ತೀವ್ರ ಗಅಯಗೊಂಡಿದ್ದು, 'ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ದಾಖಲಾಗಿದ್ದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆದಿದೆ ಎಂಬ ವರದಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ(ಇಸಿಐ)ವು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದೆ.' ಆಯೋಗ ನೇಮಕ ಮಾಡಿದ್ದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಚುನಾವಣಾ ವೀಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯ ವರದಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ಈ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಸುದ್ದಿ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಎನ್‌ಐ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ.• ಇದೇ ಸಂದರ್ಬದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರದ ಮಾಜಿ ಅರ್ಥ ಸಚಿವ ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಟೀಕಾಕಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿರುವ ಯಶವಂತ್ ಸಿನ್ಹಾ ಅವರು, ೧೩-೩-೨೦೨೧ ರ ಶನಿವಾರ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಟಿಎಂಸಿ) ಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದರು. 2024ರಲ್ಲಿ ಮೋದಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ಹಾಗೂ ದೇಶವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾದರೆ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಟಿಎಂಸಿ ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಗೆಲುವು ಕಾಣಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆ ಇದೆ’ ಎಂದು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದ ಬಳಿಕ ಸಿನ್ಹಾ ಹೇಳಿದರು. ‘ಮೋದಿ ಹಾಗೂ ಗೃಹಸಚಿವ ಅಮಿತ್ ಶಾ ಅವರಿಂದ ದೇಶದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಅಪಾಯವಿದೆ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಬಲಗೊಳ್ಳಬೇಕಾದರೆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದೃಢವಾಗಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಿನ್ಹಾ ಆರೋಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ‘ರೈತರು ದೆಹಲಿಯ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ತಿಂಗಳುಗಳಿಂದ ಧರಣಿ ಕುಳಿತಿದ್ದರೂ ಸರ್ಕಾರ ಅವರನ್ನು ಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿಲ್ಲ. ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವುದೊಂದೇ ಆಡಳಿತ ಪಕ್ಷದ ಮಂತ್ರವಾಗಿದೆ ಎಂದರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ ಅಧಿಕೃತ ಬಯೋಗ್ರಾಫಿಕಲ್ ಸ್ಕೆಚ್ ಅಧಿಕೃತ ಪಕ್ಷದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ೧೯೫೫ ಜನನ ಬೆಂಗಾಳಿ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಭಾರತದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಜೀವಿಸಿರುವ ಜನರು ಕೋಲ್ಕತಾದ ಜನರು ಜೋಗಮಾಯಾ ದೇವಿ ಕಾಲೇಜಿನ ಅಲುಮಿನಿ, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಕಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್ ವಿರೋಧಿಗಳು 14ನೆಯ ಲೋಕ ಸಭಾ ಸದಸ್ಯರು 15ನೆಯ ಲೋಕಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರು ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಭಾರತದ ಸಚಿವಸಂಪುಟದ ಸದಸ್ಯರು ಭಾರತೀಯ ರೈಲ್ವೆ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ರಾಜಕೀಯಗಳು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ತೃಣಮೂಲ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು

mamatā byānarji (, ; 5 janavari 1955raṃdu janana) yavaru, paścima baṃgāḻada mukhyamaṃtri, tṛṇa mūla kāṃgrès‌‌na mukhaṃḍarāgiddu, avaru pakṣarè. mamatā byānarjiyavarannu paścima baṃgāḻadalli avara anuyāyigaḻu "dīdi" aṃdarè akka èṃdu prītiyiṃda karèyuttārèru. viśeṣa ārthika valayagaḻannu virodhisuvudara mūlaka hāgū paścima baṃgāḻadalli kaigārikègaḻa sthāpanègoskara kṛṣikaru hāgū raitara jamīnugaḻannu balavaṃtavāgi svādhīna paḍisikòḻḻuvudara viruddha horāḍuvudara mūlaka tammannu gurutisikòṃḍaru. jīvana caritrè mamatā byānarjiyavaru 5 janavari 1955raṃdu śrī pròmileśvara byānarji hāgū śrīmati. gāyatri byānarjiyavara putriyāgi bhāratada īgina paścima baṃgāḻada kalkattā (īgina kòlkattā) dalli janisidaru. òṃdu kèḻa madhyama vargada kuṭuṃbadalli bèḻèda ivaru tamma rājakīya vṛtti jīvanavannu kāṃgrès seruvudara mūlaka prāraṃbhisidaru. mattu òbba yuva mahiḻèyāgi 1970ralli ati śīghradalle rājyada mahiḻā kāṃgrès (1976–80) na pradhāna kāryadarśi huddèyannu eridaru. èppattara daśakada madhyadalli baṃgāḻadalli kaḻapè maṭṭakè iḻida rājakīyavannu òggūḍisuva āraṃbhadalliddāga avaru òbba vayaska kāleju vidyārthiniyāgiddaru. òṃdu sāri, avaru jayaprakāśa nārāyaṇ' avara kārina bānèṭ melè tammannu taḍèyuvudaròḻagāgi hāriye biṭṭiddaru. tamma rājakīya jīvanaduddakkū ati saraḻavāda jīvana śailiyannu anusarisidaru. avaru èṃdu haṇavannu tamma baṭṭè, sauṃdaryavardhakagaḻu athavā òḍavègaḻigāgi apavyaya māḍalilla. yāvāgalū tamma hègaligè òṃdu khādi cīlavannu hākikòṃḍu saraḻavāgiruttiddaru. tamma jīvana paryaṃtaraviḍī avaru òṃṭiyāgiye uḻidaru. avaru kòlkattāda kòlkattā viśvavidyānilayada mahiḻā kālejiniṃda mānyatè paḍèda jogāmaya devi kālejniṃda kalā vibhāgadalli padaviyannu paḍèdaru.]]]] naṃtara avaru snātakottara padaviyannu ade viśvavidyānilayadiṃda paḍèdaru. ade viśva vidyānilayadiṃda mānyatèyiṃda paḍèda śrī śikṣayatān kālejiniṃda avaru bi.èḍ. padaviyannu paḍèdaru. naṃtara avaru kòlkattāda jogīś caṃdra caudari kānūnu mahāvidyālayadiṃda èl.èl.bi. padaviyannu paḍèdaru. rājakīya jīvana bhāratīya rāṣṭrīya kāṃgrès avaru tamma rājakīya vṛtti jīvanavannu kāṃgrès(I) gè seruvudara mūlaka prāraṃbhisidaru.òbba yuva mahiḻèyāgi 1970ralli ati begane sthaḻīya kāṃgrès‌nalli unnata sthānagaḻigè eridaru. paścima baṃgāḻadalli 1976riṃda 1980ravarègè mahiḻā kāṃgrès(I) na kāryadarśiyāgi uḻidaru. 1984ra sārvatrika cunāvaṇèyalli, paścima baṃgāḻada jādav pur loka sabhā kṣetra diṃda spardhisidda haḻèya kamyunisṭ rājakīya mutsadiyāda somanāth caṭarjiyavarannu solisuvudara mūlaka bhāratada atyaṃta kiriya saṃsadarādaru. naṃtara avaru akhila bhārata yuva kāṃgrès‌na kāryadarśiyū ādaru. 1989ralli kāṃgrès virodhi alèyalli tamma sthānavannu kaḻèdukòṃḍa naṃtara 1991ra sārvatrika cunāvaṇèyalli gèddu ,kòlkatta dakṣiṇa kṣetradalli śāśvatavāda sthāna kaṃḍukòṃḍaru 1996, 1998, 1999, 2004 hāgū 2009 ra sārvatrika cunāvaṇègaḻalli avaru dakṣiṇa kòlkattadalli tamma sthānavannu uḻisikòṃḍaru. 1991ralli rāv ravara sarkārada racanèya samayadalli , mamatā byānarjiyavarannu mānava saṃpanmūla abhivṛddhi, yuva hāgū krīḍā, mattu mahiḻā mattu makkaḻa kalyāṇada rājyada keṃdra sacivarannāgi māḍalāyitu. òbba krīḍā sacivarāgi, deśadalli krīḍègaḻannu abhivṛddhigòḻisalu tāvu muṃdiṭṭa prastāvanègaḻigè sarkāravu malatāyi dhoraṇèyannu anusarisuvudara viruddha tamma saciva sthānakkè rājanāmè nīḍi ,kòlkattada brigeḍ pèreḍ maidānadalli naḍèyuva rāliyalli bhāgavahisi sarkārada viruddha pratibhaṭanè naḍèsuvudāgi ghoṣisidaru. 1993ralli avarannu tamma khātègaḻiṃda ucchāṭisalāyitu. 1996epril‌nalli , paścima baṃgāḻadalli sipiai-èm kāṃgrès‌na sūtrada gòṃbèyaṃtè naḍèdukòḻḻuttidè èṃdu āropisidaru. tammadu pratibhaṭanèya ekaika dhvaniyāgiddu ," svacchaṃda kāṃgrès" tamagè agatya èṃdu heḻidaru. kòlkattada ālipor nalli naḍèda rāliyalli ,mamatā byānarjiyavaru tamma kòraḻina sutta kappu śālannu suttikòṃḍu adariṃda neṇu bigidukòḻḻuvudāgi bèdarikèyòḍḍidaru. julai 2006ralli , byānarjiyavaru tāvu sarkārada òṃdu bhāgavāgiddarū saha pèṭroliyaṃ bèlè erikèyannu pratibhaṭisi lokasabhèya èduru dharaṇi kuḻitaru. ade samayadalli avaru saṃsadarāda amar siṃg‌ravara kòraḻa paṭṭiyannu hiḍidu saṃsattina èduralle avarannu èḻèdaru. 1997 phèbravariyalli lokasabhèyalli railvè bajèṭ annu maṃḍisuva samayadalli, railvè maṃtriyāda rām vilās pāsvān‌ravaru paścima baṃgāḻavannu kaḍègaṇisidarèṃba kāraṇakkāgi mamatā byānarjiyavaru tamma mèlu hòdikèyannu avara melè èsèdu, tāvu rājināmè nīḍuvudāgi ghoṣisidaru. ādarè sabhāpatiyāda pi.è sāṃgmāravaru avara rājināmèyannu nirākarisiddalladè kṣamè keḻuvaṃtè koridaru. naṃtara saṃtoṣa mohan deb‌ravara madhyasthikèyalli punaḥ vāpāsādaru. tṛṇamūla kāṃgrès 1997ralli mamatā byānarjiyavaru paścima baṃgāḻada kāṃgrès‌niṃda hòra baṃdu akhila bhārata tṛṇamūla kāṃgrès‌ annu sthāpisidaru idu śīghradalle rājyadalli dīrghakāladiṃdalū āḍaḻitadallidda kamyunisṭ sarkārada praprathama virodhi pakṣavāgi hòrahòmmitu. 1998 ḍisèṃbar 11raṃdu samājavādi pakṣada saṃsadarāda darogā prasād saròj‌ravaru mahiḻā mīsalāti masūdèyannu virodhisiddariṃda byānarjiyavaru vivādātmakavāgi avara kòraḻu paṭṭi hiḍidu lokasabhèyiṃda hòrakkè èḻèdu hākiddaru. 1999ralli bi.jè.pi.- netṛtvada rāṣṭrīya prajāsattātmaka maitri (èn‌ḍiè) sarkāravannu serikòṃḍaru . naṃtara avarigè railvè khātèyannu nīḍalāyitu. railvè maṃtriyāgi mòdala avadhi 2000ralli mamatā byānarjiyavaru tamma mòdalane railve bajèṭ annu maṃḍisidaru. idaralli tamma tavaru rājyavāda paścima baṃgāḻakkè nīḍida halavāru āśvāsanègaḻannu pūraisidaru. avaru paricayisida railugaḻu, èraḍuvārakkòmmè nava dèhali-sèlḍāḥ rājadhāni èks‌près ṭrain hāgū nālku èks‌près railugaḻu paścima baṃgāḻada halavāru mārgagaḻalli, avèṃdarè haurāh-puruliyā èks‌près, sèlḍāh-nyū jalpaiguri èks‌près, śālimār-baṃkura èks‌près hāgū sèlḍāh-amṛtasara ativegada èks‌près (vārakkòmmè). puṇè-haurā ajād hiṃd èks‌près‌na sevèyannu vṛddhigòḻisiddallade, kaniṣṭha mūru railvè sevègaḻannu vistarisuvalli yaśasviyādaru. avara saṃkṣipta adhikārāvadhiyalli dighā-haurā èks près‌ sevèyū pramukhavādadu. ḍārjiliṃg- himālaya valayadalli èraḍu hèccuvari railugaḻannu biḍuvudara mūlaka pravāsodyamada bèḻavaṇigègè òttu kòṭṭaru. idara prastāvanèyannu bhāratīya railvè mattu pravāsodyama kārpòreśan nigamada muṃdiṭṭaru. bāṃglādeśa mattunepāḻa gaḻa naḍuvè railu saṃparkavannu punar jārigòḻisuvudara mūlaka ṭrāns -eṣyiyan railu mārgadalli bhārata deśavu pramukha pātra vahisabekèṃdu avaru abhiprāyapaṭṭaru. 2000-2001ne ārthika varṣadalli avaru 19 nūtana railugaḻannu jārigè taṃdaru. mamatā avara dhairya mattu tyāga 2021ra paścima baṃgāḻa vidhānasabhè cunāvaṇègū munna tṛṇamūla kāṃgrès (ṭièṃsi) pakṣakkè serpaḍègòṃḍiruva bijèpi māji nāyaka yaśavaṃta sinhā avaru, 1999 ralli bhayotpādakariṃda kaṃdahār vimāna haijāk saṃdarbhadalli mamatā byānarji torida dhairyavannu smarisidaru. 1999ralli ḍisèṃbar 24raṃdu er iṃḍiyā vimānavannu bhayotpādakaru apaharisiddaru. 'nānu nimagèllarigū òṃdu viṣaya heḻalu iṣṭapaḍuttenè. er iṃḍiyā vimānavannu haijāk māḍi apaghānistānada kaṃdahārakkè kòṃḍòyyuva veḻèyalli nāvu kyābinèṭ sabhèyannu naḍèsuttiddèvu. ī saṃdarbhadalli mamatā avaru bhāratīya prayāṇikara biḍugaḍègāgi svata: tāve òttèyāḻāgi hogalu bayasiddaru' èṃdu yaśavaṃta sinhā nènapisikòṃḍiddārè.' 'mamatā mòdaliniṃdalū horāṭagārti. prāṇada bhaya ākègilla,' èṃdu baṃgāḻa mukhyamaṃtriya dhairyavannu yaśavaṃta sinhā avaru mèccidaru. kaṃdahāra vimāna haijāk prakaraṇada veḻè māji pradhāni aṭal bihāri vājapeyi saṃpuṭadalli yaśavaṃta sinhā keṃdra haṇakāsu sacivarāgiddaru. hāgèye mamatā byānarji railvè sacivèyāgi sevè sallisiddaru. er iṃḍiyāda aisi 814 vimānavannu ugraru apaharisiddaru. baḻika mūvaru ugrarannu jailiniṃda biḍugaḍègòḻisida baḻika bhāratīya prayāṇikarannu biḍugaḍè māḍalāgittu. èn‌ḍiè jòtè vibhajanè 2001ra āraṃbhadalli , bi.jè.pi viruddha āpādanègaḻannu māḍi, èn‌ḍiè saciva saṃpuṭadiṃda hòranaḍèdaru.2001ra paścima baṃgāḻa'da cunāvaṇègaḻalli kamyunisṭ sarkāradalli tamma sthānavannu kaḻèdu kòḻḻuttārè èṃba ūhāpohagaḻa naḍuvèyū kāṃgrès‌ pakṣadòṃdigè maitri māḍikòṃḍaru. janavari 2004raṃdukalliddalu hāgū gaṇi khātègaḻannu paḍèyuvudara mūlaka saciva saṃpuṭakkè hiṃdirugi 2004ra cunāvaṇègaḻavarègū ade khātèyalli muṃduvarèdaru. naṃtarada cunāvaṇèyalli paścima baṃgāḻadiṃda gèdda ekaika tṛṇamūla kāṃgrès‌ saṃsadaru èṃba gauravakkè pātrarādaru. 2005 akṭobar 20raṃdu paścima baṃgāḻada buddadev bhaṭṭācārya sarkārada kaigārīkaraṇa nītiya viruddha pratibhaṭisidaru. iṃḍoneṣiyā mūlada sālim grūp‌na siiò āda bènni sāṃṭosò paścima baṃgāḻadalli dòḍḍa pramāṇadalli baṃḍavāḻavannu hūḍiddaru. vyāpaka pratibhaṭanèya naḍuvèyū paścima baṃgāḻa sarkāravu haurādalli òṃdu sāguvaḻi jamīnannu nīḍittu. dhārākāravāgi suriyuttiruva maḻèya naḍuvèyū mamatā mattu tṛṇamūla kāṃgrès‌‌na itara sadasyaru sāṃṭosòravara āgamanakkāgi tāj hoṭèl na baḻi kāyuttā iddaru. naṃtara , avaru mattu avara bèṃbaligaru sāṃṭāso paḍèyannu serikòṃḍaru. sāṃṭāsò nigadhita avadhigiṃta mūru gaṃṭè muṃcè āgamisiddariṃda pūrva yojita " kappu bāvuṭa"da pratibhaṭanèyannu taḍèyuvalli sarkāra yaśasviyāyitu. 2005ralli mamatā bānarjiyavaru tamma pakṣa munsipāl kārpòreśan melina hatoṭiyannu kaḻèdukòṃḍu mattu tamma pakṣada meyar sthānavannu kaḻèdukòṃḍiddariṃda apāra hinnaḍèyannu anubhavisidaru. 2006ralli, paścima baṃgāḻada vidhāna sabhā cunāvaṇèyalli, tanna prastuta sadasyara ardhakkiṃtalū hèccu sthānagaḻannu kaḻèdukòḻḻuvudara mūlaka tṛṇamūla kāṃgrès‌ apāra solannu anubhavisitu. 4 āgasṭ 2006raṃdu lokasabhèyalli tamma rājināmè patravannu upasabhāpati caraṇ jit siṃg aṭvāl melè bisāḍiddaru. paścima baṃgāḻadalli bāṃglā deśadavara anaitika śoṣaṇèyiṃdāgi kāryakalāpagaḻannu nillisuvaṃtè koriddannu sabhāpatiyavarāda somanātha caṭarjiyavaru nirākarisiddariṃda ī ghaṭanègè kāraṇavāyitu. ādarè sariyāda namūnèyalli ī manaviyu illade iddadariṃda sabhāpatiyavaru idannu nirākarisidaru. navaṃbar 2006ralli, mamatā byānarjiyavaru ṭāṭā moṭār kār yojanèya viruddha naḍèyuva rāliyalli pālgòḻḻalu siṃgūr‌gè hoguvāga avarannu balavaṃtavāgi taḍèyalāyitu. mamatāravaru paścima baṃgāḻada vidhāna sabhèyannu talupi alli pratibhaṭanèyannu naḍèsidaru. vidhāna sabhèyalli òṃdu patrikā goṣṭhiyòṃdigè mātanāḍida avaru śukravāra tamma pakṣadiṃda 12 gaṃṭègaḻa kāla sthagitagòḻisuvudāgi heḻidaru. tṛṇa mūla kāṃgrès‌‌na èllā śāsakaru paścima baṃgāḻada vidhāna sabhèyalli pīṭopakaraṇagaḻannu hāgū maikro pon gaḻannu hānigòḻisuvudara mūlaka pratibhaṭanèyannu naḍèsidaru. 14 ḍisèṃbar 2006 raṃdu òṃdu pramukha muṣkarakkè karè kòḍalāyitu. 2009ra lokasabhā cunāvaṇèyalli ṭièm‌si, yupiènòṃdigè maitri māḍikòṃḍitu. paścima baṃgāḻada janatè èḍa pakṣagaḻigè hèccina bahumatavannu taṃdu kòḍuvudara mūlaka 26 sthānagaḻòṃdigèkāṃgrès‌-ṭièm‌si āykè māḍitu. idariṃda mamatā byānarjiyavaru muṃdina 5 varṣagaḻavarègū railvè maṃtriyāgi muṃduvarèyalu sādhyavāyitu. paścima baṃgāḻada 2010ra munsipāl cunāvaṇèyalli 62 sthānagaḻa aṃtaradiṃda ṭièm‌siyu kòlkattā kārpòreśan annu gèddu kòṃḍitu. iṣṭe alladè 16-9 sthānagaḻa aṃtaradalli bidān nagara kārpòrèśan nnu gèddu kòṃḍitu. kòlkatta munsipāliṭi cunāvaṇèyòṃdaralli adhika sthānagaḻannu gèddukòṃḍa ekaika pakṣavāgi ṭièm‌si dākhalèyannu nirmisitu. naṃdigrāma pratibhaṭanègaḻu paścima baṃgāḻa sarkāravu udyogāvakāśagaḻannu nirmisuvudakkoskara naṃdigrām nalli òṃdu rāsāyanika ghaṭakavannu āraṃbhisalu muṃdāyitu. tṛṇa mūla kāṃgrès‌ hāgū mādhyamagaḻu hāldiyā abhivṛddhi prādhikāra da mukhaṃḍarāda śrī lakṣmaṇ set naṃdigrām‌nalli noṭīsannu kòḍuvudara mūlaka bhūkabaḻikèyannu māḍuttiddārè èṃba vadaṃtiyannu habbisidavu. aṃtaha yāvude èccarikèyannu kòṭṭiruvudakkè spaṣṭavāda māhiti iralilla. tṛṇa mūla kāṃgrès‌ muttigè hākuvudakkè prāraṃbhisitu. aṃtaha noṭīs‌nnu haridu hākuvaṃtè mukhyamaṃtriyavarigè manavi māḍalāyitu. mārc 14raṃdu grāmastharu polisara melè kallu tūrāṭa naḍèsidaru, idakkè pratiyāgi polis paḍèyavaru guṃḍina dāḻi naḍèsalu prāraṃbisidaru. polisira guṃḍina dāḻiyalli 14 grāmastharu kòllalpaṭṭaru. ādarè sarkāretara mūlagaḻa prakāra ī sāvina saṃkhyè innū hèccirabahudu èṃdu aṃdāju māḍalāgidè. ī rājakīya kaggòlèyiṃdāgi aneka janasāmānyaru nirāśritarādaru. buddhi jīvigaḻu ati dòḍḍa saṃkhyèyalli bīdigiḻidu pratibhaṭanèyannu naḍèsidaru. idu sipiai(èm) adhikārada sarkārada viruddhada caḻuvaḻigè òṃdu hòsa nirīkṣè janma tāḻuvudakkè kāraṇavāyitu. mamatā byānarjiyavaru bhāratada pradhāna maṃtriyavarāda manamohan siṃg hāgū keṃdra gṛha sacivarāda śivarāj pāṭel ravarigè patra barèdu sipiai(èm) niṃda naṃdigrāmadalli uṃṭāguttiruva hiṃsā kṛtyagaḻannu nillisabekèṃdu manavi māḍikòṃḍaru. māvovādi mukhaṃḍarāda kiśan‌ji tamma janaru tṛṇamūla kāṃgrès‌ kāryakartarigè sahāya māḍiddāgi òppikòṃḍaru. ādarè, ṭièm‌si mukhaṃḍaru kiśān‌ji yavaròṃdigina òppaṃdavannu èṃdū vyakta paḍisalilla. rājya sarkāravu prastāvita rāsāyanika ghaṭakada yojanèyannu muṃdūḍuva tīrmānavannu tègèdukòṃḍāga naṃdògrām nalli ī udvega sahaja sthitigè maraḻitu. ivèlladariṃda mamatā byānarjiyavaru dòḍḍa rājakīya lābhavannu paḍèdaru. 2009 bhāratīya cunāvaṇè 2009ra lokasabhā cunāvaṇèyalli ,19 saṃsada sthānagaḻannu tanna takkègè hākikòḻḻuvudara mūlaka tṛṇamūla kāṃgrès‌ atyuttama sādhanèyannu māḍitu. idaralli 5 mahiḻā sthānagaḻannu (avarannū òḻagòṃḍaṃtè) paḍèdiddu, mahiḻā mīsalāti masūdèya baggè tamagidda naṃbikèyannu sābītu paḍisitu. idara maitri pakṣagaḻāda kāṃgrès‌ mattu ès‌yusiai kramavāgi 6 mattu 1 saṃsada sthānagaḻannu paḍèdukòṃḍitu. paścima baṃgāḻadalli èḍa paṃtha prāraṃbhavādāginiṃdalū, idu yāvude virodha pakṣada atyuttama sādhanèyāgidè. ī dinadavarègū 1984ralli śrīmati iṃdirā gāṃdhiyavara nidhanada anukaṃpada matagaḻiṃda dòrèta kāṃgrès‌‌na 16 sthānagaḻa jaya òṃdu virodha pakṣada atyuttama sādhanèyāgidè. railvè maṃtri, èraḍanèya avadhi 2009ralli mamatā byānarjiyavaru èraḍanè sāri railvè maṃtriyādaru. èraḍane sāri railvèmaṃtriyāda naṃtara mamatā byānarjiyavaru 2009ra railvè bajèṭ‌nalli halavāru vinūtana yojanègaḻannu ghoṣisidaru. idu iḍī rāṣṭrakkāgi avaru anèka kramagaḻannu kaigòṃḍarū saha tamma tavaru rājyavāda paścima baṃgāḻada kaḍègè avarigiruva òlavannu pratibiṃbisuvaṃtittu. sumāru 50 nildāṇagaḻannuaṃtarāṣṭrīya maṭṭada saulabhyagaḻannu hòṃdiruva viśva darjèya nildāṇagaḻannāgi abhivṛddhi paḍisalu nirdharisidaru. ī nildāṇagaḻannu vinūtana ārthika vyavasthè hāgū sārvajanika khāsagi sahabhāgitvada vidhānada mūlaka abhivṛddhi paḍisuvudāgi tiḻisidaru. idaròṃdigè 375 kkiṃtalū hèccu railvè nildāṇagaḻannu ādarśa nildāṇagaḻannāgi māḍuvudāgi ghoṣisidaru. railvè nildāṇada āvaraṇadalli grāhakarigè anukūlavāguvaṃtè śāpiṃg, upahāra aṃgaḍigaḻu mattu rèsṭorèṃṭ gaḻu , pustaka maḻigègaḻu pisiò/ès‍ṭiḍi/aiès‌ḍi/phyāks būt‌gaḻu, auṣadhigaḻu mattu vibhinna sṭor‌‍gaḻu, hoṭèl‌gaḻu, nèlamāḻigè nildāṇagaḻu ityādigaḻa nirmāṇavannu māḍuvudāgi ghoṣisidaru. ī saṃkīrṇagaḻannu sārvajanika -khāsagi sahabhāgitvadalli nirmisuvudāgi tiḻisidaru. idaròṃdigè, ḍi darjè naukarara ārthika svātaṃtravannu uttama paḍisuva niṭṭinalli avara hèṇṇu makkaḻa unnata vyāsaṃgakkāgi vidyārthi vetanavannu nīḍalu nirdharisidaru. avaru railvè jamīninalli eḻu narsiṃg kālejugaḻannu āraṃbhisuva prastāvanèyannu muṃdiṭṭaru. aṣṭe alladè tamma bajèṭ‌‍nalli "duròṃtò"," yuva" èṃba nūtana parikalpanèyannu jārigè taṃdaru. iṃdu bhāratada railvè sevègaḻalli "duròṃtò" atyaṃta vegavāda sevèyāgidè. nūku nuggaliniṃda uṃṭāguva samasyègaḻiṃda mahiḻā prayāṇikarigāguva tòṃdarègaḻannu nivārisalu 19 julainalli bāṃdel hāgū haurāgaḻa naḍuvè mahiḻèyarigāgi viśeṣa railannu prāraṃbhisidaru. naṃtara avaru, mahiḻèyarigāgi innū hèccina viśeṣa railugaḻannu āraṃbhisidaru. udā: kalyāṇi-sīldāḥ ,pānvèl-muṃbayi siès‌ṭi. mamatā byānarjiyavaru sèpṭaṃbar 18raṃdu bhāratada atyaṃta vegavāda hāgū taḍèrahita railu, durāṃto èks‌près‍ annu sīldāḥ mattu navadèhaliya naḍuvè āraṃbhisidaru. cènnai mattu navadèhali madhyè ativegada railāda duraṃto èks‌près‌nnu sèpṭaṃbar 21ralli biḍalāyitu. iṣṭe alladè avaru kāśmīrada bhayotpādanā pradeśagaḻallū railu mārgagaḻannu vistarisalu kramagaḻannu kaigòṃḍaru. akṭobar‌nalli anaṃt nāg-khādiguṃd railu mārgavannu āraṃbhisalāyitu. 7 phèbravari 2010ralli, byānarjiyavaru sumāru hattòṃbattu nūtana railu mārgagaḻannu āraṃbhisidaru. bhāratada mahiḻèyara melè pade pade uṃṭāguva laiṃgika śoṣaṇè hāgū laiṃgika hallèyannu tappisalu mahiḻèyarigāgiye èṃṭu pratyeka railugaḻannu āraṃbhisidaru. 2021 ra vidhānasabhè cunāvaṇèyalli paścima baṃgāḻada vidhānasabhèya 294 sthānagaḻigè cunāvaṇè mārc 27 riṃda 2021 ra epril 20 ravarègè 8 haṃtagaḻalli naḍèyalidè. mamatā naṃdigrāmada abhyarthiyāgi nāmapatra sallisiruvaddārè. naṃdigrāmakkè mārc 10raṃdu èraḍu dinagaḻa bheṭiyallidda mukhyamaṃtri mamatā byānarji avaru, cunāvaṇā pracārada samayadalli kèlavu aparicita janaru avarannu èḻèdu kèḍavi kārina òḻagè taḻḻi taḻḻibāgilu òttiddaru. idariṃdāgi naṃdigrāmada rastè mūlaka kolkattāda èsès‌kèèṃ āspatrègè karètaralāgittu. āraṃbhika vaidyakīya parīkṣèya varadiya prakāra, byānarji avara èḍa kālu mattu pādada melina mūḻègaḻigè tīvravāgi gāyavāgittu mattu ākèya bhuja, muṃdoḻu mattu kattina melè mūgeṭugaḻu mattu gāyagaḻāgiddavu èṃdu vaidyakīya varadi tiḻisuttadè.. cikitsèya baḻika mārc 12 raṃdu mukhyamaṃtriyannu āspatrèyiṃda biḍugaḍè māḍalāyitu. mukhya maṃtriyāda avara rājya polisara jhaḍ rakṣaṇā vyavastèyannu cunāvaṇā āyoga nirākarisi avara rakṣaṇā vyavastèyannu cunāvaṇā āyoga ve vahisikòṃḍittu. rājyada mukhyayamaṃtrigè dhāḻiyiṃda tīvra pèṭṭāgiddarū - adannu illavèṃdu taḻḻihākida cunāvaṇā āyoga ādarè hallè āropada baḻika tīvra gaayagòṃḍiddu, 'āspatrègè dākhalāgidda paścima baṃgāḻa mukhyamaṃtri mamatā byānarji melè dāḻi naḍèdidè èṃba varadiyannu bhāratada cunāvaṇā āyoga(isiai)vu taḻḻihākidè.' āyoga nemaka māḍidda paścima baṃgāḻada cunāvaṇā vīkṣakaru mattu mukhya kāryadarśiya varadiyannu ādharisi cunāvaṇā āyoga ī nirdhāra kaigòṃḍidè èṃdu suddi saṃsthè èèn‌ai varadi māḍidè.• ide saṃdarbadalli keṃdrada māji artha saciva hāgū pradhāni nareṃdra modi avara pramukha ṭīkākāraralli òbbarāgiruva yaśavaṃt sinhā avaru, 13-3-2021 ra śanivāra tṛṇamūla kāṃgrès (ṭièṃsi) gè serpaḍèyādaru. 2024ralli modi netṛtvada sarkāravannu solisalu hāgū deśavannu rakṣisabekādarè, paścima baṃgāḻa cunāvaṇèyalli ṭièṃsi abhūtapūrva gèluvu kāṇabekāda anivāryatè idè’ èṃdu pakṣakkè serpaḍèyāda baḻika sinhā heḻidaru. ‘modi hāgū gṛhasaciva amit śā avariṃda deśada prajāprabhutvakkè apāyavidè. prajāprabhutva balagòḻḻabekādarè saṃsthègaḻu dṛḍhavāgirabeku. ādarè èllā saṃsthègaḻannu vyavasthitavāgi durbalagòḻisalāgidè èṃdu sinhā āropisiddārè. ‘raitaru dèhaliya gaḍiyalli tiṃgaḻugaḻiṃda dharaṇi kuḻitiddarū sarkāra avarannu gaṇanègè tègèdukòṃḍilla. cunāvaṇègaḻannu gèlluvudòṃde āḍaḻita pakṣada maṃtravāgidè èṃdaru. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu pārlimèṃṭ āph iṃḍiyā vèb‌saiṭ‌na adhikṛta bayogrāphikal skèc adhikṛta pakṣada vèb‌saiṭ 1955 janana bèṃgāḻi rājakāraṇigaḻu bhāratada rājakāraṇigaḻu jīvisiruva janaru kolkatāda janaru jogamāyā devi kālejina alumini, kolkattā kalkattā viśvavidyālayada haḻèya vidyārthigaḻu bhāratīya kamyūnisṭ virodhigaḻu 14nèya loka sabhā sadasyaru 15nèya lokasabhèya sadasyaru rājakīyadalli bhāratīya mahiḻèyaru bhāratada sacivasaṃpuṭada sadasyaru bhāratīya railvè maṃtrigaḻu paścima baṃgāḻada rājakīyagaḻu akhila bhārata tṛṇamūla kāṃgrès rājakāraṇigaḻu rājakāraṇigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%AE%E0%B2%A4%E0%B2%BE%20%E0%B2%AC%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%9C%E0%B2%BF

ಮಮತಾ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿದ್ಯಾಲಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ (ಆರ್.ವೀ.ಸೀ.ಈ) ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಮ್ಯಸೊರು ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ. ಈ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಕೆಳಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ ಹೊಂದಿದೆ. ೧೯೬೩ ವರುಷದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಈ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ಬೀ.ಈ, ಬೀ.ಆರ್ಕ್, ಎಂ.ಟೆಕ್, ಎಂ.ಆರ್ಕ್ ಹಾಗೂ ಎಂ.ಸೀ.ಎ ಪದವಿಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಜಾಗ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯವು ವೃಷಭಾವತಿ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಮೆಜೆಸ್ಟಿಕ್ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ಸುಮಾರು ೮ ಮೈಲಿಗಳ ದೊರದಲ್ಲಿದೆ. ೫೨ ಎಕರೆಗಳ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹರಡಿದೆ. ವಿಭಾಗಗಳು ಪದವಿ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ (Electronics and Communication) ಗಣಕ ವಿಜ್ಞಾನ (Computer Science) ಮಾಹಿತಿ ವಿಜ್ಞಾನ (Information Science) ಜೈವಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (Biotechnology) ಸಿವಿಲ್ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕಲ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಸಾಧನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ (Instrumentation Technology) ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಗಣಕ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಟೆಕ್ ಗಣಕ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಸಿ.ಎ ಎಂ. ಆರ್ಕ್ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಿತೀಯ ಪಿಯುಸಿ (೧೦+೨) ವಿಜ್ಞಾನ ವಿಭಾಗದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವಿದೆ. ಅದರಂತೆ ಬಿ.ಎಸ್ಸಿ , ಡಿಪ್ಲೊಮಾ, ಜಿಟಿಟಿಸಿ, ಸಿಬಿಎಸ್ಸಿ (೧೦+೨) ಮತ್ತು ಐಸಿಎಸ್ಸಿ (೧೦+೨) ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೂ ಪ್ರವೇಶವಿದೆ. ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಲಯಗಳು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಲಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯರ ಹಾಸ್ಟೆಲ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಅರ್ಹತೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ರಕ್ಷಣಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಎಸ್.ಸಿ/ಎಸ್.ಟಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಯೋಜನೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಆಯಾ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೆರಿಟ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಾಲ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮಾಜಿ ರಕ್ಷಣಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಅಂಗವಿಕಲರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಜೀವನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರ ಟಿ ಸಿ ಎಸ್ (ಟಾಟಾ ಕನ್ಸಲ್ಟನ್ಸಿ ಸರ್ವಿಸಸ್), ಮೈಂಡ್ ಟ್ರೀ, ಐ ಗೇಟ್, ಎಂಪಾಸಿಸ್ ಹಾಗೂ ಐಬಿಎಮ್ ಮುಂತಾದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕಂಪನಿಗಳು ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ಸಂದರ್ಶನ ನಡುಸುತ್ತವೆ. ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಈ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೧೨ ವಿಭಾಗಗಳು ಇವೆ. ಮುಖ್ಯ ಗ್ರಂಥಾಲಯವಲ್ಲದೆ ಪ್ರತೀ ವಿಭಾಗಕ್ಕೂ ತನ್ನದೇ ಒಂದು ಗ್ರಂಥಾಲಯವಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜುಗಳು

rāṣṭrīya vidyālaya tāṃtrika mahāvidyālaya (ār.vī.sī.ī) bèṃgaḻūrina myasòru rastèyalliruva òṃdu tāṃtrika mahāvidyālaya. ī mahāvidyālaya viśveśvarayya tāṃtrika viśvavidyālayada vyāptiya kèḻagè svātaṃtra hòṃdidè. 1963 varuṣadalli sthāpisalāda ī mahāvidyālaya bī.ī, bī.ārk, èṃ.ṭèk, èṃ.ārk hāgū èṃ.sī.è padavigaḻannu nīḍuttadè. jāga mahāvidyālayavu vṛṣabhāvati nadiya daḍadalli idè. bèṃgaḻūrina mèjèsṭik bas nildāṇadiṃda sumāru 8 mailigaḻa dòradallidè. 52 èkarègaḻa pradeśadalli haraḍidè. vibhāgagaḻu padavi vidyunmāna mattu saṃvahana (Electronics and Communication) gaṇaka vijñāna (Computer Science) māhiti vijñāna (Information Science) jaivika taṃtrajñāna (Biotechnology) sivil mèkyānikal èlèkṭrikal mattu vidyunmāna sādhanika taṃtrajñāna (Instrumentation Technology) iṃḍasṭriyal taṃtrajñāna snātakottara gaṇaka vijñānadalli èṃ.ṭèk gaṇaka vijñānadalli èṃ.si.è èṃ. ārk praveśa dvitīya piyusi (10+2) vijñāna vibhāgada vidyārthigaḻigè praveśavidè. adaraṃtè bi.èssi , ḍiplòmā, jiṭiṭisi, sibièssi (10+2) mattu aisièssi (10+2) vidyārthigaḻigū praveśavidè. vidyārthinilayagaḻu vidyārthinilaya vidyārthiniyara hāsṭèl vidyārthivetana arhatè vidyārthivetana rakṣaṇā vidyārthivetana ès.si/ès.ṭi vidyārthivetana yojanè vidyārthivetana āyā rājya sarkārada itara rājyagaḻa vidyārthigaḻigè vidyārthivetana mèṭrik vidyārthi vidyārthivetana rāṣṭrīya mèriṭ vidyārthivetana rāṣṭrīya sāla vidyārthivetana māji rakṣaṇā vidyārthivetana aṃgavikalara vidyārthivetana jīvana mārgadarśana keṃdra ṭi si ès (ṭāṭā kansalṭansi sarvisas), maiṃḍ ṭrī, ai geṭ, èṃpāsis hāgū aibièm muṃtāda aṃtararāṣṭrīya māhiti taṃtrajñāna kaṃpanigaḻu kyāṃpas saṃdarśana naḍusuttavè. saulabhyagaḻu ī mahāvidyālayadalli 12 vibhāgagaḻu ivè. mukhya graṃthālayavalladè pratī vibhāgakkū tannade òṃdu graṃthālayavidè. karnāṭakada tāṃtrika śikṣaṇa saṃsthègaḻu karnāṭakada iṃjiniyariṃg kālejugaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%B7%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%80%E0%B2%AF%20%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B2%AF%20%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%95%20%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B2%AF

ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿದ್ಯಾಲಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ

ಮಾರತಹಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ಮಾರತ್‌ಹಳ್ಳಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪೂರ್ವ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸ್ಥಳ. ಇದು ಅನೇಕ ವ್ಯಾಪರ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನೂ, ಬಹುಮಹಡಿ ವಸತಿ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ವಾಯುಸೇನೆಯ ಮಾರುತ್ ಎಂಬ ಒಂದು ಯುದ್ಧ ವಿಮಾನ ಇಲ್ಲಿ ಅಪಘಾತಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಮಾರುತ್‌ಹಳ್ಳಿ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿತು. ಕಾಲಾನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅದು ಮಾರತ್‌ಹಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ಮಾರತಹಳ್ಳಿ ಎಂದು ಬದಲಾಗಿದೆ. ಮಾರತಹಳ್ಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳಗಳು ಪ್ರಮುಖ ರಸ್ತೆಗಳು ಹೊರ ವರ್ತುಲ ರಸ್ತೆ ಹಳೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ಇನ್ನೋವೇಟಿವ್ ಮಲ್ಟಿಪ್ಲೆಕ್ಸ್ ಚಿತ್ರಮಂದಿರ ಕಳಾಮಂದಿರ್ ಹೋಮ್ ಟೌನ್ ಪ್ರಮುಖ ಉಪಹಾರ ಗೃಹಗಳು ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಶಾಂತಿ ಸಾಗರ ಕೃಷ್ಣ ಭವನ ಪವನ ಸಾಗರ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಪ್ರಮುಖ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು ಶಂಕರ ಕಣ್ಣಿನ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಗುರುತಿನ ಸ್ಥಳಗಳು ಮಾರತಹಳ್ಳಿ ಸೇತುವೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಡಾವಣೆಗಳು

māratahaḻḻi athavā mārat‌haḻḻi bèṃgaḻūrina pūrva bhāgadalliruva òṃdu sthaḻa. idu aneka vyāpara maḻigègaḻannū, bahumahaḍi vasati saṃkīrṇagaḻannū hòṃdidè. bhāratīya vāyusenèya mārut èṃba òṃdu yuddha vimāna illi apaghātakkòḻagāgiddariṃda ī sthaḻakkè mārut‌haḻḻi èṃba hèsaru baṃditu. kālānukramadalli adu mārat‌haḻḻi athavā māratahaḻḻi èṃdu badalāgidè. māratahaḻḻiya pramukha sthaḻagaḻu pramukha rastègaḻu hòra vartula rastè haḻè vimāna nildāṇa rastè pramukha kaṭṭaḍagaḻu bryāṃḍ phyākṭari innoveṭiv malṭiplèks citramaṃdira kaḻāmaṃdir hom ṭaun pramukha upahāra gṛhagaḻu sasyāhāri śāṃti sāgara kṛṣṇa bhavana pavana sāgara māṃsāhāri pramukha āspatrègaḻu śaṃkara kaṇṇina āspatrè itara pramukha gurutina sthaḻagaḻu māratahaḻḻi setuvè bèṃgaḻūrina rastègaḻu mattu baḍāvaṇègaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B2%B9%E0%B2%B3%E0%B3%8D%E0%B2%B3%E0%B2%BF

ಮಾರತಹಳ್ಳಿ

ಶಾಂತಿ ಸಾಗರ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಉಪಹಾರ ಗೃಹಗಳ ಸಮೂಹ. ಈ ಸಮೂಹವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ತಿನಿಸುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಸಾಗರ ಇರುವ ಸ್ಥಳಗಳು ಪೂರ್ವ ಬೆಂಗಳೂರು ಹಳೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ, ದೊಮ್ಮಲೂರು ಹಳೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ, ಮಾರತಹಳ್ಳಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬೆಂಗಳೂರು ವಿಜಯನಗರ ಉತ್ತರ ಬೆಂಗಳೂರು ಹೊಸ ಬಿ ಇ ಎಲ್ ರಸ್ತೆ, ಮತ್ತೀಕೆರೆ ದಕ್ಷ್ನಿಣ ಬೆಂಗಳೂರು ಬಸವನಗುಡಿ ಬನಶಂಕರಿ ನಾಲ್ಕನೇ ವಿಭಾಗ, ಜಯನಗರ ಎರಡನೇ ಹಂತ, ಜೆ ಪಿ ನಗರ ಏಳನೇ ವಿಭಾಗ, ಕೋರಮಂಗಲ ಉದ್ಯಮ

śāṃti sāgara sasyāhāri upahāra gṛhagaḻa samūha. ī samūhavu bèṃgaḻūrinādyaṃta haraḍidè. illi uttara bhāratīya hāgū dakṣiṇa bhāratīya tinisugaḻannu paḍèyabahudu. bèṃgaḻūrinalli śāṃti sāgara iruva sthaḻagaḻu pūrva bèṃgaḻūru haḻè vimāna nildāṇa rastè, dòmmalūru haḻè vimāna nildāṇa rastè, māratahaḻḻi paścima bèṃgaḻūru vijayanagara uttara bèṃgaḻūru hòsa bi i èl rastè, mattīkèrè dakṣniṇa bèṃgaḻūru basavanaguḍi banaśaṃkari nālkane vibhāga, jayanagara èraḍane haṃta, jè pi nagara eḻane vibhāga, koramaṃgala udyama

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B6%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%A4%E0%B2%BF%20%E0%B2%B8%E0%B2%BE%E0%B2%97%E0%B2%B0%20%28%E0%B2%89%E0%B2%AA%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B0%20%E0%B2%97%E0%B3%83%E0%B2%B9%29

ಶಾಂತಿ ಸಾಗರ (ಉಪಹಾರ ಗೃಹ)

{{Infobox person | name = ವೈಣಿಕ ವಿದ್ವಾನ್, ಸಿ.ಕೆ.ಶಂಕರನಾರಾಯಣ ರಾವ್ | image = ಚಿತ್ರ:C K Shankaranarayan.jpg | image_size = | caption = ಸಿ.ಕೆ.ಎಸ್.ವೀಣಾವಾದನದಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿರುವುದು | birth_name = ಶಂಕರನಾರಾಯಣ | alias = | birth_date = ೧೯೨೦,ನವೆಂಬರ್,೧೮, ತಂದೆ,ಶ್ರೀ.ಸಿ.ಎನ್.ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ,ತಾಯಿ,ಶ್ರೀಮತಿ.ಪುಟ್ಟಮ್ಮ |birth_place = ಮೈಸೂರಿನ ಹತ್ತಿರದ ನಂಜನಗೂಡಿನಲ್ಲಿ. | death_date = ೨೦೧೧, ಜನವರಿ,೧೫ | death_place = ಮುಂಬಯಿ | origin = ದಿವಂಗತ 'ಶೇಷಣ್ಣನವರ ಮೊಮ್ಮಗ, ವಿದ್ವಾನ್, ಎ.ಎಸ್.ಚಂದ್ರಶೇಖರಯ್ಯನವರ ಬಳಿ ಶಿಷ್ಯವೃತ್ತಿ. | occupation = ವೀಣಾವಾದನದಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಣಾತರು. ಮುಂಬಯಿಯ ಹೆಸರಾಂತ ವೀಣಾವಾದಕರು.'[ದೈವಲೀಲೆ],[ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ]'ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ, ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. | known_for = 'ತರಂಗಿಣಿ ಸಂಸ್ಥೆ'ಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ,ಶ್ರೀಪುರಂದರದಾಸರ-ತ್ಯಾಗರಾಜರ ಆರಾಧನೋತ್ಸವ,’ವೀಣೆ ಶೇಷಣ್ಣನವರ ಜಯಂತಿ,ಮೊದಲಾದ ಸಂಗೀತೋತ್ಸವಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. | years_active = ೧೯೩೫–೨೦೧೦. 'ಪಟ್ಟ ಮಹಿಷಿ ಶಾಂತಲಾ', ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು.'ವೀಣೆ ಸಾರ್ವಭೌಮ ವಾದ್ಯ' ಎಂಬ ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯ ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಕಾದಂಬರಿ,'ವಿಷಕನ್ಯೆ.' 'ರುದ್ರವೀಣೆ' ಪ್ರಕಟಣೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ. | website = {URL|http://www.ghantasala.info/ }} ಜನನ ಶಂಕರನಾರಾಯಣನಿಗೆ, ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾದ ಆಸಕ್ತಿ. ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ,ಮೊದಲು ಅವರನ್ನು ಆಕರ್ಶಿಸಿದರೂ, ಆತ್ತಿಗೆಯವರ ವೀಣಾವಾದನದ ಕಲೆ ಅವರನ್ನು ಬಹಳವಾಗಿ ಸೆಳೆಯಿತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅತ್ತಿಗೆಯವರೇ ಅವರಿಗೆ ವೀಣೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶ್ರೇಯಸ್ಸುಗಳಿಸಲು ನೆರವಾದರು.'ಶಂಕರನಾರಾಯಣ ರಾವ್', ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಮೈಸೂರಿನ ಹತ್ತಿರವಿರುವ,ನಂಜನಗೂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಸನ್ ೧೯೨೦ ನವೆಂಬರ್ ೧೮ ರ, ಗುರುವಾರದಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆಸಿ.ಎನ್.ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ಮತ್ತು ತಾಯಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಪುಟ್ಟಮ್ಮನವರು. ಬಾಲಕ ಶಂಕರನಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ಸಂಗೀತ ಕಲಿಯಲು ಅತ್ಯಂತ ಆಸಕ್ತಿ. ’ಚಿಕ್ಕಬಳ್ಳಾಪುರದ ಪ್ರಾಧಮಿಕ ಶಾಲೆ’ಯಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಯ ಪ್ರಚಲಿತ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳಾದ,’ಸ್ವಾಮಿದೇವನೆ ಲೋಕಪಾಲನೆ’, ಮತ್ತು ಕಾಯೌ ಶ್ರೀಗೌರಿ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಎಲ್ಲರ ಮುಂದಾಳಾಗಿ ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳನ್ನು ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನರು ಈಗಲೂ ಜ್ಞಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಅಣ್ಣ ಸಿ.ಕೆ. ನಾಗರಾಜರು, ಮದುವೆಯಾದದ್ದು, ವೀಣೆ ಕಲಿತ ರಾಜಾಮಣಿ ಅವರನ್ನು. ಹೀಗಾಗಿ ಸಿ.ಕೆ.ಎಸ್.ಅವರಿಗೆ ಅವರ ಅತ್ತಿಗೆಯವರೇ ಪ್ರಥಮ ಗುರುವಾದರು. ವಿದ್ವಾನ್, ಎ.ಎಸ್.ಚಂದ್ರಶೇಖರಯ್ಯನವರ ಬಳಿ ಕಲಿಕೆ ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಿಗೆ,ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೂ ಸಂಗೀತದ ಗೀಳು ಒಡಮೂಡಿತ್ತು; ಅದರಲ್ಲೂ ವೀಣಾವಾದನದಲ್ಲಿ ಅಪರಿಮಿತ ಆಸಕ್ತಿ. ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕೆಲವಾರು ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಕರಿಂದ ಕಲಿತರೂ, ಅವರಿಗೆ ಸಮಾಧಾನವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಮೇರು ವ್ಯಕ್ತಿಯೋರ್ವರಿಂದ ಕಲಿತು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿ, ವೀಣಾವಾದನವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕರಗತಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮಹದಾಶೆ ಅವರದಾಗಿತ್ತು. ಕೊನೆಗೆ ತಮ್ಮ ೨೧ ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಬಹಳ ದಿನಗಳಿಂದ ಕನಸು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದ ಅಂತಹ ಸುಯೋಗ ಒದಗಿ ಬಂತು. ಸನ್ ೧೯೪೧ ರ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತ ವೀಣಾವಾದಕ ದಿವಂಗತ 'ಶೇಷಣ್ಣನವರ ಮೊಮ್ಮಗ ಎ.ಎಸ್.ಚಂದ್ರಶೇಖರಯ್ಯನವರ ಬಳಿ ಶಿಷ್ಯವೃತ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತ ವೀಣೆಯನ್ನು ಕಲಿಯುವ ಸುಸಂಧಿ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ತಾನಾಗಿ ಯೇ ಒದಗಿಬಂದ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಸತತವಾಗಿ ಸುಮಾರು ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ಗುರುಗಳ ಒಡನಾಟದಿಂದ ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಿಗೆ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಿ ಕೈಗೂಡಿತು. ಗುರುಗಳು ಮೈಸೂರು, ಬೆಂಗಳೂರು, ಶೃಂಗೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಭಾಗವಹಿಸಿ ತಮ್ಮ ನೌಪುಣ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅಂತೆಯೆ ಗುರುಗಳ ಒಟ್ಟಿಗೆ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಮದ್ರಾಸ್, ಪೂನಾ, ಮುಂಬಯಿ, ದೆಹಲಿ, ಅಜ್ಮೀರ್ ಮುಂತಾದ ಕಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಕೊಟ್ಟರು. 'ತರಂಗಿಣಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸ್ಥಾಪನೆ' ೧೯೭೦ ರಲ್ಲಿ 'ತರಂಗಿಣಿ ಸಂಸ್ಥೆ'ಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ’ಶ್ರೀಪುರಂದರದಾಸರ-ತ್ಯಾಗರಾಜರ ಆರಾಧನೋತ್ಸವ’ಗಳನ್ನೂ, ’ವೀಣೆ ಶೇಷಣ್ಣನವರ ಜಯಂತಿ’ಯನ್ನೂ ಮತ್ತಿತರ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಾಯರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ೩೦ ವರ್ಷ ಕರ್ನಾಟಕ ದಲ್ಲಾದರೆ, ನಂತರದ ೬ ದಶಕಗಳಿಗೂ ಮೀರಿ ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ, ವೀಣೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಗಳೊಂದಿಗೆ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಓದಿನ ಗೀಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಬರೆಯುವ ಹಂಬಲವಿತ್ತು. ಸಂಗೀತವಲ್ಲದೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಿನಿಮಾರಂಗದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿ ಕೊಂಡರು. ಅನೇಕ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಅದರಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರಾಭಿನಯವನ್ನೂ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಹಲವು ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳು ಅವರಿಗೆ ಕಂಠಪಾಠವಾಗಿತ್ತು. 'ನಚಿಕೇತ,ಯಮ'ರ ಸಂಭಾಷಣೆ ಕುರಿತು ನಾಟಕ ರಚಿಸಿದ್ದರು. ಮೈಸೂರ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್, ಮುಂಬಯಿ ಜೊತೆ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ತಮ ಬಾಂಧವ್ಯವಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ್ದರು. ಮುಂಬಯಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿಗೆ ಬಂದ ಹೊಸದರಲ್ಲಿ, ಹೆಂಡತಿ ಜಯಮ್ಮನವರನ್ನು, ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಮಡದಿಯ ತವರು ಮನೆ, ಚಿಕ್ಕಬಳ್ಳಾಪುರಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಮನೆಗೆ ಬಾಡಿಗೆ ಕೊಡುವಷ್ಟು ಅನುಕೂಲವಿರಲಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಪಾಠದಲ್ಲಿ ಬಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಣವನ್ನು ತಂದೆಯವರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರ ನೆರವಿಗೆ ಬಂದ ಗೆಳೆಯರು, ಆರ್.ಡಿ.ಚಾರ್, ಡಾ.ವೈದ್ಯನಾಥನ್, ಬಿ.ನಾರಾಯಣ ಸ್ವಾಮಿ, ಗರುಡಾಚಾರ್, ಗೋಪಾಲ್ ಐಯ್ಯಂಗಾರ್ ಮೊದಲಾದ ಶಿಷ್ಯ ಕುಟುಂಬಗಳವರು. 'ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ'ದಲ್ಲಿ ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಿಗಿದ್ದ 'ಸಮರ್ಪಣಾಭಾವ,' ಹಾಗೂ ಶ್ರದ್ಧೆ, ಪ್ರೀತಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ಗುರುಗಳು, ತಮ್ಮ ಅಜ್ಜ, ವೀಣೆ ಶೇಷಣ್ಣನವರ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ ಅವರು ಶ್ರಮಪಟ್ಟು ಸಾಧಿಸಿದ ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಮುನ್ನಡೆಯಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. ತರಂಗಿಣಿ ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡೆಮಿ ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಾಯರು, ೧೯೫೦ ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿ, ಮುಂಬಯಿನ ಉಪನಗರವಾದ ಚೆಂಬೂರಿನಲ್ಲಿ ೧೯೭೦ ರಲ್ಲಿ, ’ತರಂಗಿಣಿ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಶಾಲೆ’ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದರು. ಈ ಸಂಗೀತ ಶಾಲೆಯಿಂದ ಕಲಿತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಹೊಂದಿದ ನೂರಾರು ಹೊಸಪ್ರತಿಭೆಗಳು ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ವೀಣೆಯ ಮಾಧುರ್ಯವನ್ನು ಸಂಗೀತಾಸಕ್ತರಿಗೆ ಉಣಬಡಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ವಿದ್ಯಾಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಸನ್, ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ,ವೀಣೆ ಶೇಷಣ್ಣನವರ ೧೨೫ ನೇ ವರ್ಧಂತ್ಯೋತ್ಸ ವವನ್ನು ಅದ್ಧೂರಿಯಿಂದಲೂ, ಅರ್ಥಗರ್ಭಿತವಾಗಿಯೂ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಮೇರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು : ವೀಣೆ ದೊರೈಸ್ವಾಮಿ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್, ವಿದ್ವಾನ್ ಚಂದ್ರಶೇಖರಯ್ಯ, ಸ್ವರಮೂರ್ತಿ, ವಿ.ವಿ.ರಾವ್, ಕಮಲಾದೇವಿ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ, ನಾರಾಯಣಮೆನನ್, ಮುಂತಾದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಲಾವಿದರು. ಇವರ ಭಾಗವಹಿಸುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿಜೃಂಭಣೆಯಿಂದ ಆಚರಿಸಿ, ಸಮಾರಂಭದ ಸವಿ ನೆನಪು ಎಲ್ಲರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲೂ ಉಳಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸರಳ ಬದುಕು, ಧೀಮಂತ ಚಿಂತನೆಗಳು, ಸಿ.ಕ. ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಾಯರ ವಿಶೇಷತೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಸಂಗೀತ ಪ್ರತಿಭೆ, ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಅಸಾಧಾರಣವಾದದ್ದು. ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಪ್ರವಾಸ ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಪ್ರವಾಸ ಕೈಗೊಂಡ ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಾಯರು, ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ಮಾಧುರ್ಯವನ್ನು ವೀಣಾವಾದನದ ಮೂಲಕ ಆಯೋಜಿಸಿ, ಅಲ್ಲಿನ ಸಂಗೀತ ರಸಿಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ತಣಿಸಿದರು. 'ಮುಂಬಯಿನ ಮೈಸೂರು ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್', 'ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಘ', 'ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡ ಸಂಘ', 'ಡೊಂಬಿವಲಿ ಮೈಸೂರ್ ಸಂಗೀತ ವಿದ್ಯಾಲಯ'ಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕೊಡುತ್ತಾ ಬಂದರು. 'ಸಿ.ಕೆ.ಎಸ್' ರವರು ಕನ್ನಡ, ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿ/ಸನ್ಮಾನಗಳು ಮುಂಬಯಿನ ಉಪನಗರ, 'ಚೆಂಬೂರಿನ ನಾದಬ್ರಹ್ಮಸಂಸ್ಥೆ,' ಮತ್ತು 'ನಾದಾಂಜಲಿ ಗಾನಕಲಾ ಸಭಾ', 'ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಗಾನ ಕಲಾ ಪರಿಷತ್', ಶಂಕರನಾರಾಯಣರನ್ನು ಕರೆಸಿ, ಸನ್ಮಾನಿಸಿ ಗೌರವ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಅವರ '೬೦ ನೆಯ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬ', ಹಾಗೂ '೭೫ ರ ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬದ ಸಮಾರಂಭ'ಗಳನ್ನು ಅವರ ಮುಂಬಯಿ ಶಿಷ್ಯವೃಂದ ಅತ್ಯಂತ ಆಸ್ತೆ, ಹಾಗೂ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ನೆರವೇರಿಸಿ, ತಮ್ಮ ಗೌರವವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, 'ಸಿ.ಕೆ.ಎಸ್' ರವರು, ಹಿರಿಯ ವಾಗ್ಗೇಯಕಾರರ ಕೃತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಲೇಖನಗಳನ್ನೂ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಶಿಷ್ಯರು ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಗುರು-ನಮನಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕೆಳಗೆ ನಮೂದಿಸಿದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅವರನ್ನು ಸನ್ಮಾನಿಸಿವೆ. ಮೈಸೂರ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್, ಮುಂಬಯಿ, ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡ ಸಂಘ, ಮುಂಬಯಿ, ಮೈಸೂರು ಸಂಗೀತ ವಿದ್ಯಾಲಯ, ಡೊಂಬಿವಲಿ, ಶ್ರೀರಂಜಿನಿ ಸಂಗೀತ ಸಭಾ, ಚೆಂಬೂರು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಘ, ಕಂಚಿ ಕಾಮಕೋಟಿ ಪೀಠ, ವೈಣಿಕ ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಾಯರ ಇತರ ಆಸಕ್ತಿಗಳು 'ವೀಣಾವಾದನ ವಿದ್ವಾಂಸ'ರಾಗಿ, ಅವರು, ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ನೃತ್ಯ, ಭಾಷಣ, ಮುಂತಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಆಸಕ್ತಿವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ೯೦ ರ ಇಳಿವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೂ 'ಮೈಸೂರು ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್,' 'ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಘ' 'ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡ ಸಂಘ'ಗಳ, ಸುಮಾರು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ತಪ್ಪದೆ ಬರುತ್ತಿದ್ದರು. 'ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡ ಸಂಘದ ಅಜೀವಸದಸ್ಯ'ರಾಗಿದ್ದ 'ರಾವ್' ರವರು, ಅದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮೊದಲಾದ ಹಲವು ಗಣ್ಯರಲ್ಲೊಬ್ಬರು. 'ಶಂಕರನಾರಾಯಣ'ರ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯವೆಂದರೆ, 'ಶ್ರೀ ಪುರುಂದರದಾಸರ ಮತ್ತು ಕನಕದಾಸರ ೩೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಸ್ವರಸಂಯೋಜನೆ'ಮಾಡಿ,ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ’ಅಂಕಿತ ಪ್ರಕಾಶನ’ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಅವರ ಪುಸ್ತಕಗಳು, ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿವೆ. ಈ ಅಪರೂಪದ ಕೃತಿ ’ಸ್ವರಸಂಯೋಜನೆ ಸಹಿತ ಶ್ರೀಕನಕ ದಾಸರ ಕೃತಿಗಳು’ ಎನ್ನುವ ಪುಸ್ತಕಕ್ಕೆ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆಯುತ್ತಾ 'ಸ್ವರ ಮಟ್ಟುಹಾಕಿ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಒಂದು ಒಳ್ಳೆಯ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ ಕಲಾವಿದರಲ್ಲಿ ಸಿಕೆಎಸ್ ರವರು ಅಗ್ರಪಂಕ್ತಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ' ಎಂದು ಹೇಳಿರುವ ಸಂಗೀತ ವಿದುಷಿ,ರಾಜಮ್ಮ ಕೇಶವಮೂರ್ತಿ ’ಅವರ ಮಾತುಗಳು ರಾಯರ ರಚನಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಿವೆ, ಹಾಗೂ ಅತ್ಯಂತ ಅರ್ಥಗರ್ಭಿತವಾಗಿವೆ. ವೀಣೆ ಸಾರ್ವಭೌಮ ವಾದ್ಯ 'Veena the insturment par excellence' ಎಂಬ ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯ ಭಾಷಾಂತರ ಕೃತಿಯನ್ನು 'ವೀಣೆ ಸಾರ್ವಭೌಮ ವಾದ್ಯ' ವೆಂದು ಅವರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಒತ್ತಾಯಕ್ಕೆ ಮಣಿದು ತರ್ಜುಮೆ ಮಾಡಿ, ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಮದ್ರಾಸಿನ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಿಯರಿಗೂ 'ಮೈಸೂರಿನ ವೀಣಾಬಾನಿ' ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಬೆರಳು ಸಾಗಣೆ,ಗಮಕಗಳ ಒತ್ತು,ಲಾಲಿತ್ಯ, ಮೃದುವಾದ ಗತ್ತು, ಇಂತಹ ಅನೇಕಾನೇಕ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ವಿಚಾರಗಳ ಮಹತ್ವದ ಕೃತಿ. ಗ್ರಂಥದ ವಿಶೇಷತೆ ವೀಣೆಯ ಪರಂಪರೆ, ಪೌರಾಣಿಕ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ತಯಾರಿಸುವ ವಿಧಾನ, ವಾದ್ಯ ವಿನ್ಯಾಸ, ವಾದ್ಯದ ಉಗಮ, ಸ್ವರೂಪ, ವೀಣೆಯ ಪಾಠಾಂತರಗಳು, ಹಲವು ಸ್ವರಜತಿಗಳು, ವರ್ಣಗಳು, ಸ್ವರಸಂಯೋಜನೆಯ ಜೊತೆ ಕೀರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಿದ್ದು, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲದೆ, ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೂ ಸಹಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಕಥೆಗಳ ರಚನೆ 'ವಿಷಕನ್ಯೆ' ಎಂಬ ಕಥೆ ಚಾಣಕ್ಯನ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪಾತ್ರ. ನಂತರ ಅದನ್ನು ನಾಟಕವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದ್ದರು. 'ಪಟ್ಟ ಮಹಿಷಿ ಶಾಂತಲಾ', ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ರಾಯರಿಗೆ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಘನವಾದ ಹಿಡಿತವಿತ್ತು. ಇವರ ಕೆಲವು ಲೇಖನಗಳು ಕೆನಡ ಮೊದಲಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಕಟವಾಗಿತ್ತು. ತೌಲನಿಕ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿ ಸಿ.ಕೆ.ಎಸ್ ಅವರಿಗೆ, ಕನ್ನಡ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಭಾಷೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ತೆಲುಗು, ಮಲೆಯಾಳಂ, ತಮಿಳು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಹಿಡಿತವಿತ್ತು. ಇದು ಅವರ ಸಂಗೀತ ಶಾಸ್ತ್ರದ ತೌಲನಿಕ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ನೆರವಾಯಿತು. ರುದ್ರವೀಣೆ ಗ್ರಂಥ, ಪ್ರಕಟಿಸಬೇಕಿದೆ ರಾಯರ ಜೀವಿತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಸಿದ್ಧತೆ ಹೊಂದಿದ್ದ, ಇನ್ನೂ ಕರಡು ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ರುದ್ರವೀಣೆ ಗ್ರಂಥ ರೂಪ ಪಡೆಯಬೇಕಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಸಿನಿಮಾಗಳಿಗೆ, ಗೀತರಚನೆ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನ 'ದೈವಲೀಲೆ' ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ, ಗೀತ ರಚನೆ, ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ, 'ಅಕ್ಕಮಹಾದೇವಿ' ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದರು. ಕೆಲವು ಕಾರಣಗಳಿಂದ ಅದು ತೆರೆ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ನಿಧನ ೯೦ ರ ಹರೆಯದಲ್ಲಿದ್ದ 'ಶಂಕರನಾರಾಯಣರಾಯರು' ಕೆಲವು ವಾರಗಳಿಂದ ಅಸ್ವಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಸನ್ ೨೦೧೧ ರ, ಜನವರಿ ೧೫ ನೇ(15-1-2011) ತಾರೀಖಿನ ಬೆಳಗ್ಗೆ ೮-೩೦ ಕ್ಕೆ, ಮುಂಬಯಿ ಸಮೀಪದ 'ಥಾಣೆ'ಯಲ್ಲಿದ್ದ ತಮ್ಮ ಮಗನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಶ್ರೀಯುತರಿಗೆ ಒಟ್ಟು ೪ ಜನ ಗಂಡುಮಕ್ಕಳು. 'ಸುಬ್ಬಣ್ಣನವರು', ಸನ್, ೨೦೦೦ ದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದ್ದರು. 'ದಿನೇಶ್', 'ಜೈರಾಮ್' 'ಚೇತನ್', ಸಿ.ಕೆ.ಎಸ್.ಸ್ಮರಣೆ ಮೈಸೂರ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ಸಿ.ಕೆ.ಎಸ್. ರವರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಸಮಾರಂಭವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿನ ಹಲವಾರು ಕನ್ನಡ ಸಂಘಗಳು ಪಾಲ್ಗೊಂಡು, ವೀಣಾವಾದನ, ಮತ್ತು ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಆಭಾರ ಮನ್ನಣೆ 'ನೇಸರು ವಿಶೇಷ ಸಂಚಿಕೆ, ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡಿಗರು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಕಾರರು ಕಲಾವಿದರು ಮುಂಬಯಿನ ಲೇಖಕರು

{{Infobox person | name = vaiṇika vidvān, si.kè.śaṃkaranārāyaṇa rāv | image = citra:C K Shankaranarayan.jpg | image_size = | caption = si.kè.ès.vīṇāvādanadalli niratarāgiruvudu | birth_name = śaṃkaranārāyaṇa | alias = | birth_date = 1920,navèṃbar,18, taṃdè,śrī.si.èn.kṛṣṇamūrti,tāyi,śrīmati.puṭṭamma |birth_place = maisūrina hattirada naṃjanagūḍinalli. | death_date = 2011, janavari,15 | death_place = muṃbayi | origin = divaṃgata 'śeṣaṇṇanavara mòmmaga, vidvān, è.ès.caṃdraśekharayyanavara baḻi śiṣyavṛtti. | occupation = vīṇāvādanadalli niṣṇātaru. muṃbayiya hèsarāṃta vīṇāvādakaru.'[daivalīlè],[akkamahādevi]'calanacitragaḻigè gītègaḻannu racisi, saṃgīta nirdeśisidaru. | known_for = 'taraṃgiṇi saṃsthè'yannu sthāpisi,śrīpuraṃdaradāsara-tyāgarājara ārādhanotsava,’vīṇè śeṣaṇṇanavara jayaṃti,mòdalāda saṃgītotsavagaḻannu āyojisuttiddaru. | years_active = 1935–2010. 'paṭṭa mahiṣi śāṃtalā', rāṣṭrādhyakṣara praśasti labhisitu.'vīṇè sārvabhauma vādya' èṃba āṃglabhāṣèya kannaḍa anuvādakṛtiyannu racisiddārè. mattòṃdu kādaṃbari,'viṣakanyè.' 'rudravīṇè' prakaṭaṇèya haṃtadallidè. | website = {URL|http://www.ghantasala.info/ }} janana śaṃkaranārāyaṇanigè, bālyadiṃdale saṃgītadalli tīvravāda āsakti. hāḍugārikè,mòdalu avarannu ākarśisidarū, āttigèyavara vīṇāvādanada kalè avarannu bahaḻavāgi sèḻèyitu. hāgāgi attigèyavare avarigè vīṇèyalli atyaṃta hèccina śreyassugaḻisalu nèravādaru.'śaṃkaranārāyaṇa rāv', karnāṭaka rājyada maisūrina hattiraviruva,naṃjanagūḍ nalli san 1920 navèṃbar 18 ra, guruvāradaṃdu janisidaru. avara taṃdèsi.èn.kṛṣṇamūrti mattu tāyi śrīmati puṭṭammanavaru. bālaka śaṃkaranigè bālyadiṃdalū saṃgīta kaliyalu atyaṃta āsakti. ’cikkabaḻḻāpurada prādhamika śālè’yalli vidyābhyāsa māḍuttiruvāga, aṃdina dinagaḻalli śālèya pracalita prārthanègaḻāda,’svāmidevanè lokapālanè’, mattu kāyau śrīgauri gītègaḻannu atyaṃta śraddhèyiṃda èllara muṃdāḻāgi hāḍuttidda sanniveśagaḻannu avara samakālīnaru īgalū jñāpisikòḻḻuttārè. avara aṇṇa si.kè. nāgarājaru, maduvèyādaddu, vīṇè kalita rājāmaṇi avarannu. hīgāgi si.kè.ès.avarigè avara attigèyavare prathama guruvādaru. vidvān, è.ès.caṃdraśekharayyanavara baḻi kalikè śaṃkaranārāyaṇarigè,cikka vayassiniṃdalū saṃgītada gīḻu òḍamūḍittu; adarallū vīṇāvādanadalli aparimita āsakti. halavāru varṣagaḻa kāla kèlavāru saṃgīta śikṣakariṃda kalitarū, avarigè samādhānavāgalilla. meru vyaktiyorvariṃda kalitu abhyāsa māḍi, vīṇāvādanavannu saṃpūrṇavāgi karagatamāḍikòḻḻuva mahadāśè avaradāgittu. kònègè tamma 21 nèya vayassinalli, bahaḻa dinagaḻiṃda kanasu kāṇuttidda aṃtaha suyoga òdagi baṃtu. san 1941 ra julainalli khyāta vīṇāvādaka divaṃgata 'śeṣaṇṇanavara mòmmaga è.ès.caṃdraśekharayyanavara baḻi śiṣyavṛtti māḍutta vīṇèyannu kaliyuva susaṃdhi prāptavāyitu. hīgè tānāgi ye òdagibaṃda avakāśavannu upayogisikòṃḍu, satatavāgi sumāru 10 varṣagaḻa gurugaḻa òḍanāṭadiṃda śaṃkaranārāyaṇarigè saṃgītadalli siddhi kaigūḍitu. gurugaḻu maisūru, bèṃgaḻūru, śṛṃgerigaḻalli kòḍuttidda saṃgīta kacheriya kāryakrama gaḻalli śraddhèyiṃda bhāgavahisi tamma naupuṇyatèyannu hèccisikòṃḍaru. aṃtèyè gurugaḻa òṭṭigè, haidarābād, madrās, pūnā, muṃbayi, dèhali, ajmīr muṃtāda kaḍègaḻallū kāryakramagaḻannu samarthavāgi kòṭṭaru. 'taraṃgiṇi saṃgīta saṃsthèya sthāpanè' 1970 ralli 'taraṃgiṇi saṃsthè'ya mūlaka prati varṣavū ’śrīpuraṃdaradāsara-tyāgarājara ārādhanotsava’gaḻannū, ’vīṇè śeṣaṇṇanavara jayaṃti’yannū mattitara saṃgīta kāryakramagaḻannu erpaḍisuttiddaru. śaṃkaranārāyaṇarāyara vṛttijīvanada 30 varṣa karnāṭaka dallādarè, naṃtarada 6 daśakagaḻigū mīri muṃbayinalli vāstavya hòṃdiddaru. tamma badukina hèccu samaya, vīṇè mattu graṃthagaḻòṃdigè tòḍagisikòṃḍaru. odina gīḻu hèccāgittu. idara jòtègè barèyuva haṃbalavittu. saṃgītavalladè, sāhitya, nāṭaka, sinimāraṃgadalli bahaḻa yaśasviyāgi tammannu tòḍagisi kòṃḍaru. aneka nāṭakagaḻannu barèdu adaralli pātrābhinayavannū māḍiddārè. halavu saṃskṛta nāṭakagaḻalli saṃbhāṣaṇègaḻu avarigè kaṃṭhapāṭhavāgittu. 'naciketa,yama'ra saṃbhāṣaṇè kuritu nāṭaka racisiddaru. maisūr asosiyeṣan, muṃbayi jòtè hèccu uttama bāṃdhavyavittu. alli naḍèda nāṭakagaḻalli pātravahisiddaru. muṃbayijīvanadalli muṃbayigè baṃda hòsadaralli, hèṃḍati jayammanavarannu, makkaḻannu maḍadiya tavaru manè, cikkabaḻḻāpurakkè kaḻuhisi tamma vṛttiyannu muṃbayinalli muṃduvarèsidaru. manègè bāḍigè kòḍuvaṣṭu anukūlaviralilla. tamma saṃgīta pāṭhadalli baṃda svalpa haṇavannu taṃdèyavarigè kaḻuhisi kòḍuttiddaru. ā samayadalli avara nèravigè baṃda gèḻèyaru, ār.ḍi.cār, ḍā.vaidyanāthan, bi.nārāyaṇa svāmi, garuḍācār, gopāl aiyyaṃgār mòdalāda śiṣya kuṭuṃbagaḻavaru. 'śāstrīya saṃgīta'dalli śaṃkaranārāyaṇarigidda 'samarpaṇābhāva,' hāgū śraddhè, prītigaḻannu gurutisida gurugaḻu, tamma ajja, vīṇè śeṣaṇṇanavara icchèyaṃtè avaru śramapaṭṭu sādhisida saṃgīta paraṃparèyannu muṃduvarèsikòṃḍu munnaḍèyalu prerepisidaru. taraṃgiṇi saṃgīta akāḍèmi śaṃkaranārāyaṇarāyaru, 1950 ralli muṃbayinalli nèlèsi, muṃbayina upanagaravāda cèṃbūrinalli 1970 ralli, ’taraṃgiṇi akyāḍèmi śālè’sthāpisi, adannu kramabaddhavāgi naḍèsikòṃḍu baṃdaru. ī saṃgīta śālèyiṃda kalitu mārgadarśana hòṃdida nūrāru hòsapratibhègaḻu deśadādyaṃta vīṇèya mādhuryavannu saṃgītāsaktarigè uṇabaḍisuttiddārè. ī vidyāsaṃsthèya aḍiyalli, san, 1978 ralli,vīṇè śeṣaṇṇanavara 125 ne vardhaṃtyotsa vavannu addhūriyiṃdalū, arthagarbhitavāgiyū āyojisalāgittu. ā kāryakramadalli vedikèya melè bhāgavahisida meru vyaktigaḻu : vīṇè dòraisvāmi ayyaṃgār, vidvān caṃdraśekharayya, svaramūrti, vi.vi.rāv, kamalādevi caṭṭopādhyāya, nārāyaṇamènan, muṃtāda prasiddha kalāvidaru. ivara bhāgavahisuvikèyòṃdigè vijṛṃbhaṇèyiṃda ācarisi, samāraṃbhada savi nènapu èllara manassinallū uḻiyuvaṃtè māḍiddārè. saraḻa baduku, dhīmaṃta ciṃtanègaḻu, si.ka. śaṃkaranārāyaṇarāyara viśeṣatèyāgittu. avara saṃgīta pratibhè, mattu vyaktitva asādhāraṇavādaddu. śrīlaṃkā pravāsa 1983 ralli śrīlaṃkā pravāsa kaigòṃḍa śaṃkaranārāyaṇarāyaru, karnāṭaka saṃgītada mādhuryavannu vīṇāvādanada mūlaka āyojisi, allina saṃgīta rasikara manassannu taṇisidaru. 'muṃbayina maisūru asosiyeśan', 'karnāṭaka saṃgha', 'muṃbayi kannaḍa saṃgha', 'ḍòṃbivali maisūr saṃgīta vidyālaya'gaḻalli aneka kāryakramagaḻannu kramavāgi kòḍuttā baṃdaru. 'si.kè.ès' ravaru kannaḍa, hāgū saṃskṛtabhāṣègaḻalli aneka kṛtigaḻannu racisiddārè. praśasti/sanmānagaḻu muṃbayina upanagara, 'cèṃbūrina nādabrahmasaṃsthè,' mattu 'nādāṃjali gānakalā sabhā', 'bèṃgaḻūrina gāna kalā pariṣat', śaṃkaranārāyaṇarannu karèsi, sanmānisi gaurava sūcisidaru. avara '60 nèya huṭṭuhabba', hāgū '75 ra huṭṭuhabbada samāraṃbha'gaḻannu avara muṃbayi śiṣyavṛṃda atyaṃta āstè, hāgū prītiyiṃda nèraverisi, tamma gauravavannu sūcisittu. ā samayadalli, 'si.kè.ès' ravaru, hiriya vāggeyakārara kṛtigaḻa baggè saṃśodhanā lekhanagaḻannū prakaṭisiddārè. avara śiṣyaru iṃglīṣ bhāṣèyalli tamma guru-namanagaḻannu samarpisiddārè. ī kèḻagè namūdisida saṃsthègaḻu avarannu sanmānisivè. maisūr asosiyeṣan, muṃbayi, muṃbayi kannaḍa saṃgha, muṃbayi, maisūru saṃgīta vidyālaya, ḍòṃbivali, śrīraṃjini saṃgīta sabhā, cèṃbūru karnāṭaka saṃgha, kaṃci kāmakoṭi pīṭha, vaiṇika śaṃkaranārāyaṇarāyara itara āsaktigaḻu 'vīṇāvādana vidvāṃsa'rāgi, avaru, kalè, sāhitya, saṃgīta, nṛtya, bhāṣaṇa, muṃtāda kāryakramagaḻalli atyaṃta āsaktivahisuttiddaru. tamma 90 ra iḻivayassinallū 'maisūru asosiyeṣan,' 'karnāṭaka saṃgha' 'muṃbayi kannaḍa saṃgha'gaḻa, sumāru kāryakramagaḻigè tappadè baruttiddaru. 'muṃbayi kannaḍa saṃghada ajīvasadasya'rāgidda 'rāv' ravaru, adannu sthāpisalu mòdalāda halavu gaṇyarallòbbaru. 'śaṃkaranārāyaṇa'ra mattòṃdu pramukha kāryavèṃdarè, 'śrī puruṃdaradāsara mattu kanakadāsara 300 kkū hèccu kṛtigaḻigè svarasaṃyojanè'māḍi,pustakavannu prakaṭisiruttārè. bèṃgaḻūrina ’aṃkita prakāśana’ prakaṭisida avara pustakagaḻu, atyaṃta janapriyatèyannu sādhisivè. ī aparūpada kṛti ’svarasaṃyojanè sahita śrīkanaka dāsara kṛtigaḻu’ ènnuva pustakakkè munnuḍi barèyuttā 'svara maṭṭuhāki saṃgīta prapaṃcakkè òṃdu òḻḻèya kòḍugèyannu nīḍida kalāvidaralli sikèès ravaru agrapaṃktigè seriddārè' èṃdu heḻiruva saṃgīta viduṣi,rājamma keśavamūrti ’avara mātugaḻu rāyara racanātmaka pratibhègè kannaḍi hiḍidivè, hāgū atyaṃta arthagarbhitavāgivè. vīṇè sārvabhauma vādya 'Veena the insturment par excellence' èṃba āṃglabhāṣèya bhāṣāṃtara kṛtiyannu 'vīṇè sārvabhauma vādya' vèṃdu avara vidyārthigaḻa òttāyakkè maṇidu tarjumè māḍi, prakaṭisidaru. madrāsina saṃgīta priyarigū 'maisūrina vīṇābāni' atyaṃta priyavāgittu. bèraḻu sāgaṇè,gamakagaḻa òttu,lālitya, mṛduvāda gattu, iṃtaha anekāneka saṃgatigaḻannu òḻagòṃḍa vicāragaḻa mahatvada kṛti. graṃthada viśeṣatè vīṇèya paraṃparè, paurāṇika, aitihāsika hinnèlè, tayārisuva vidhāna, vādya vinyāsa, vādyada ugama, svarūpa, vīṇèya pāṭhāṃtaragaḻu, halavu svarajatigaḻu, varṇagaḻu, svarasaṃyojanèya jòtè kīrtanègaḻannu udāharisiddu, vidyārthigaḻalladè, vidvāṃsarigū sahāyakavāgidè. kathègaḻa racanè 'viṣakanyè' èṃba kathè cāṇakyana kathèyalli baruva pātra. naṃtara adannu nāṭakavāgi parivartisiddaru. 'paṭṭa mahiṣi śāṃtalā', rāṣṭrādhyakṣara praśastiyannu gaḻisitu. rāyarigè iṃglīṣ bhāṣèyalli ghanavāda hiḍitavittu. ivara kèlavu lekhanagaḻu kènaḍa mòdalāda rāṣṭragaḻallū prakaṭavāgittu. taulanika adhyayanakkè sahakāri si.kè.ès avarigè, kannaḍa, iṃglīṣ bhāṣègaḻa jòtègè, tèlugu, malèyāḻaṃ, tamiḻu bhāṣègaḻalli òḻḻèya hiḍitavittu. idu avara saṃgīta śāstrada taulanika adhyayanakkè nèravāyitu. rudravīṇè graṃtha, prakaṭisabekidè rāyara jīvitada samayadalli prakaṭisalu siddhatè hòṃdidda, innū karaḍu rūpadalliruva rudravīṇè graṃtha rūpa paḍèyabekidè. kannaḍa sinimāgaḻigè, gītaracanè mattu saṃgīta nirdeśana 'daivalīlè' citrakkè, gīta racanè, mattu saṃgīta saṃyojanè, 'akkamahādevi' citrakkè saṃgīta nirdeśana māḍidaru. kèlavu kāraṇagaḻiṃda adu tèrè kāṇalilla. nidhana 90 ra harèyadallidda 'śaṃkaranārāyaṇarāyaru' kèlavu vāragaḻiṃda asvastharāgiddaru. san 2011 ra, janavari 15 ne(15-1-2011) tārīkhina bèḻaggè 8-30 kkè, muṃbayi samīpada 'thāṇè'yallidda tamma magana manèyalli nidhanarādaru. śrīyutarigè òṭṭu 4 jana gaṃḍumakkaḻu. 'subbaṇṇanavaru', san, 2000 dalli maraṇa hòṃdiddaru. 'dineś', 'jairām' 'cetan', si.kè.ès.smaraṇè maisūr asosiyeṣan muṃbayinalli si.kè.ès. ravara nènapigāgi òṃdu samāraṃbhavannu āyojisalāgittu. ā samayadalli muṃbayina halavāru kannaḍa saṃghagaḻu pālgòṃḍu, vīṇāvādana, mattu hāḍugārikèya mūlaka tamma śraddhāṃjaliyannu arpisidaru. ullekhagaḻu ābhāra mannaṇè 'nesaru viśeṣa saṃcikè, muṃbayi kannaḍigaru karnāṭaka saṃgītakāraru kalāvidaru muṃbayina lekhakaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%BF.%20%E0%B2%95%E0%B3%86.%20%E0%B2%B6%E0%B2%82%E0%B2%95%E0%B2%B0%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%A3%20%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%B5%E0%B3%8D

ಸಿ. ಕೆ. ಶಂಕರನಾರಾಯಣ ರಾವ್

ಹಳೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಸ್ತೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಬೆಂಗಳೂರು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಮೊದಲು ಇದನ್ನು ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ಟ್ರಿನಿಟಿ ಚರ್ಚ್ ರಸ್ತೆ ಮತ್ತು ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಸ್ತೆಗಳು ಸೇರುವ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿ, ಎಚ್ ಎ ಎಲ್ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಕ್ಕೆ ಬಂದು ಸೇರುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಇದು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ವರ್ತೂರು ರಸ್ತೆಯಾಗಿ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಮಾರತಹಳ್ಳಿಯವರೆಗೂ ಕೂಡ ಹಳೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ ಎಂದೇ ಕರೆಯುವುದುಂಟು. ಹಳೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ ತನ್ನ ಸಂಚಾರ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ 10 "ಕಪ್ಪು ಚುಕ್ಕೆ" ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳಗಳು ಲೀಲಾ ಪ್ಯಾಲೇಸ್ ಟೋಟಲ್ ಮಾಲ್ (ಹಿಂದಿನ ಕೆಂಫ್ ಫೋರ್ಟ್) ಎಚ್ ಎ ಎಲ್ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ದೊಮ್ಮಲೂರು ನೀಲಗಿರಿ ಸೂಪರ್ಮಾರ್ಕೆಟ್ ಮಣಿಪಾಲ ಆಸ್ಪತ್ರೆ ಇಸ್ರೋ ಉಪಗ್ರಹ ಕೇಂದ್ರ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ನಾಲ್ಕು ತಾರಾ ಹೊಟೆಲುಗಳು ಸ್ಟೆರ್ಲಿಂಗ್ಸ್ ಮ್ಯಾಕ್ ಹೋಟೆಲ್ ಕಮಾಂಡ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆ, ಏರ್ ಫೋರ್ಸ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಡಾವಣೆಗಳು

haḻè vimāna nildāṇa rastè bèṃgaḻūrina prasiddha rastègaḻallòṃdu. bèṃgaḻūru aṃtararāṣṭrīya vimāna nildāṇa prāraṃbhavāguva mòdalu idannu vimāna nildāṇa rastè èṃdu karèyalāguttittu. idu ṭriniṭi carc rastè mattu vikṭoriyā rastègaḻu seruva sthaḻadiṃda prāraṃbhavāgi, èc è èl vimāna nildāṇakkè baṃdu seruttadè. naṃtara idu adhikṛtavāgi vartūru rastèyāgi badalāguttadè. ādarè māratahaḻḻiyavarègū kūḍa haḻè vimāna nildāṇa rastè èṃde karèyuvuduṃṭu. haḻè vimāna nildāṇa rastè tanna saṃcāra samasyègè bèṃgaḻūrinalli 10 "kappu cukkè" èṃdu parigaṇisalāgidè. pramukha sthaḻagaḻu līlā pyāles ṭoṭal māl (hiṃdina kèṃph phorṭ) èc è èl vimāna nildāṇa dòmmalūru nīlagiri sūparmārkèṭ maṇipāla āspatrè isro upagraha keṃdra kyāṃpas nālku tārā hòṭèlugaḻu sṭèrliṃgs myāk hoṭèl kamāṃḍ āspatrè, er phors bèṃgaḻūrina rastègaḻu mattu baḍāvaṇègaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%B3%E0%B3%86%20%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%A8%20%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%A6%E0%B2%BE%E0%B2%A3%20%E0%B2%B0%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B3%86

ಹಳೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣ ರಸ್ತೆ

ನಿಟ್ಟೆ ಮೀನಾಕ್ಷಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯವು (ಯನ್.ಯಮ್.ಐ.ಟಿ) ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಉತ್ತರ ಭಗದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಒಂದು ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಇದು ೨೩ ಎಕರೆ ಜಗದಲ್ಲಿ ಗೊಲ್ಲಪುರ, ಗೋವಿಂದಹಳ್ಳಿ ಹೋಬಳಿ ಯಲ್ಲಿ, ಬಾಗ್ಲುರ್ ಕ್ರಾಸ್ ನಿಂದ ಸುಮಾರು ೩ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಯನ್.ಯಮ್.ಐ.ಟಿ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲವನ್ನು ಜಸ್ಟಿಸ್ ಕೆ.ಸ್.ಹೆಗ್ದೆ ರವರ ಮಗನಾದ ವಿನಯ್ ಹೆಗ್ದೆ ರವರು ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿಭಾಗಗಳು ಪದವಿ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ (Electronics and Communication) ಗಣಕ ವಿಜ್ಞಾನ (Computer Science) ಮಾಹಿತಿ ವಿಜ್ಞಾನ (Information Science) ಸಿವಿಲ್ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕಲ್ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಗಣಕ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಟೆಕ್ ಗಣಕ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಸಿ.ಎ ಎಂ.ಬಿ.ಎ ಕರ್ನಾಟಕದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜುಗಳು

niṭṭè mīnākṣi tāṃtrika mahāvidyālayavu (yan.yam.ai.ṭi) bèṃgaḻūrina uttara bhagadalli iruva òṃdu tāṃtrika mahāvidyālayavāgidè. idu 23 èkarè jagadalli gòllapura, goviṃdahaḻḻi hobaḻi yalli, bāglur krās niṃda sumāru 3 ki.mī dūradalli nirmisalāgidè. itihāsa yan.yam.ai.ṭi mahāvidyālavannu jasṭis kè.s.hègdè ravara maganāda vinay hègdè ravaru 2001 ralli stāpisiddārè. vibhāgagaḻu padavi vidyunmāna mattu saṃvahana (Electronics and Communication) gaṇaka vijñāna (Computer Science) māhiti vijñāna (Information Science) sivil mèkyānikal èlèkṭrikal mattu vidyunmāna snātakottara gaṇaka vijñānadalli èṃ.ṭèk gaṇaka vijñānadalli èṃ.si.è èṃ.bi.è karnāṭakada tāṃtrika śikṣaṇa saṃsthègaḻu karnāṭakada iṃjiniyariṃg kālejugaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%86%20%E0%B2%AE%E0%B3%80%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B2%BF%20%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%95%20%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B2%AF

ನಿಟ್ಟೆ ಮೀನಾಕ್ಷಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ

ರಾಜಧಾನಿ.      ಕಾಂಚಿಪುರಂ ಭಾಷೆ                  ಪ್ರಾಕೃತ,ಸಂಸ್ಕೃತ,                                   ತಮಿಳು,ತೆಲಗು ಧರ್ಮ.                  ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಸರರ್ಕಾರ.              ರಾಜ್ಯವಂಶ .275-300              ಸಿಂಹವರ್ಮನ್ ೧ .882-897          ಅಪರಾಜಿತವರ್ಮನ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಯುಗ. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕಭಾರತ ಸ್ಥಾಪನೆ ಆರಂಭ.            275 ಕ್ರಿ.ಶಕ ಸ್ಥಾಪನೆ ಅಂತ್ಯ.              897 ಕ್ರಿ.ಶಕ ಇದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು            ಇದರ ನಂತರ ಕಲಭರ ರಾಜವಂಶ.          ಚೋಳ ಶಾತವಾಹನ ರಾಜವಂಶ.      ಪೊರ್ವ್ ದ                                                  ಚಾಳುಕ್ಯರು ಇಂದು ಇವುಗಳ ಭಾಗ ಭಾರತ ಶ್ರೀಲಂಕಾ           ಪಲ್ಲವರ ಅರಸರು 200s-800s ವೀರಕುರಚಾ ವಿಷ್ಣುಗೋಪಾ 2 ಸಿಂಹವರ್ಮನ್ 3 ಸಿಂಹ ವಿಷ್ಣು ಮಹೇಂದ್ರವರ್ಮನ್ 1   (600-630) ನರಸಿಂಹವರ್ಮನ್ 1     (630-668) ಮಹೇಂದ್ರವರ್ಮನ್ 2   (668-670) ಪರಮೇಶ್ವರವರ್ಮನ್ 1  (670-695) ನರಸಿಂಹ ನಾರ್ಮನ್ 2    (700-728) ಪರಮೇಶ್ವರವರ್ಮನ್ 2    (728-731) ನಂದಿವರ್ಮನ್ 2.              (731-795) ದಂತಿವರ್ಮನ್                   (795-846) ನಂದಿವರ್ಮನ್ 3.               (846-869) ನೃಪತುಂಗ ವರ್ಮನ್          (869-880) ಅಪರಾಜಿತವರ್ಮನ್.        (880-897) ರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಪೈಕೆ ಪಲ್ಲವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಒಂದು. ಇವರು ಇಂದಿನ ತಮಿಳು ನಾಡನ್ನು ೩ನೆ ಶತಮಾನದಿಂದ ೯ನೆ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಆಳಿದರು. ಇವರ ರಾಜಧಾನಿ ಕಂಚಿಪುರುಂ ಅಥವಾ ಕಂಚಿ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿತ್ತು. ಪಲ್ಲವರು ಮೊದಲು ಕದಂಬರ ಜೊತೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಸೆಣೆಸುತ್ತ ಬಂದರು. ಪಲ್ಲವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಪತನವಾದ ನಂತರ ಪಲ್ಲವರು ತಮ್ಮ ವೈರಿಗಳಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾಡನ್ನು ಸೇರಿದರು, ಇಂದಿನ ಪಶು ಪಾಲನೆ ಹಾಗು ವ್ಯವಸಾಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಪಲ್ಲವ ವಂಶಸ್ಥರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತೆ. ಇಂದು ಪಲ್ಲವರು ಒಕ್ಕಲಿಗರಾಗಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪಲ್ಲವರು ಕಟ್ಟಿದ ಮಹಾಬಲಿಪುರದ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ವಿಶ್ವ ಪ್ರಸಿದ್ದವಾಗಿವೆ. ಪಲ್ಲವರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ವು ಮಹೇಂದ್ರವರ್ಮ 1 (571 - 630 ce) ಮತ್ತು  ನರಸಿಂಹ ವರ್ಮನ್ 1 (630-668 ce) ಇವರು ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಮತ್ತು  ತೆಲುಗು, ಉತ್ತರದ ತಮಿಳು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ  ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು 600 ವರ್ಷಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ನಂತರ 9 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅಂತ್ಯವಾಯಿತ್ತು. ಇವರು ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿ  ಚಾಳುಕ್ಯ ಮತ್ತು  ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ತಮಿಳು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಚೋಳರು ಮತ್ತು ಪಾಂಡ್ಯರು ರಿಂದ ಸಂಘಷರ್ಷ ನನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಲೆ ಸಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೆ ಚೋಳ ರಾಜ ಆದಿತ್ಯ ನಿಂದ ಸೋತು 9 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಪತನ ಗೊಂಡಿತ್ತು. ಪಲ್ಲವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಕುಕ್ಕೆ ಒಂದು ಗಮನಾರ್ಹ ವಾದ ಉದಾಹರಣೆ ಎಂದರೆ ಶೋರೆ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇದು ಯುನೆಸ್ಕೊ ದ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯತಾಣ ವಗಿದೆ ಇದು ಮಾಮಲಪುರದಲ್ಲಿದೆ. ಪಲ್ಲವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ದ ಹಿಂದೆ ಭವ್ಯವಾದ ಶಿಲ್ಪ, ದೇವಸ್ಥಾನ ಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಡಿಪಾಯ ಮಧ್ಯಯುಗದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ದಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿತ್ತು. ಪಲ್ಲವರ ವಂಶಸ್ಥರು ತಮ್ಮದೆ ಆದ ಗ್ರಂಥವನ್ನು  ರಚಿಸಿದರು. ಈ ಗ್ರಂಥ ಹಲವಾರು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ಲಿಪಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಚೀನಾದ ಪ್ರವಾಸಿಗ ಹ್ಯುಯನತ್ಸಾಂಗ್ ಪಲ್ಲವರ ಆಡಳಿತದ ಬಗ್ಗೆ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಗಿದ್ದಾನೆ. ಉತ್ಪತ್ತಿ ಪಲ್ಲವ ಪದದ ಮೂಲ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಬೆಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ಶಾಖೆ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ.ಪಲ್ಲವರು ತಮ್ಮನ್ನು  ತೊಂಡೈಯಾರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ತೊಂಡೈ ಎಂದರೆ  ತಮಿಳಿ ನಲ್ಲಿ ಬಳ್ಳಿ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ ಮೂಲ ಪಲ್ಲವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮೂಲದ ಬಗ್ಗೆ  ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಚರ್ಚೆ ಸಲಪಟಿದ್ದೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಇತಿಹಾಸದ  ಪ್ರಕಾರ ಶೀವಸ್ಕಂದವರ್ಮನ್ನು ಮೂರು ತಾಮ್ರದ ಪಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಕಾಂಚಿಪುರಂ ಗೆ ಕ್ರಿ.ಶಕ 4 ರೈ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ಅನುದಾನ ಮಾಡಿದನ್ನು.ಆದರೆ ಇದು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ . ಮತ್ತು ಮತ್ತೊಂದು ಶಾಸನ ಸಿಂಹವರ್ಮನ ದೊರೆತ್ತಿದೆ.ಹಿಂದಿನ ಪಲನಾಡು ಈಗೀನ ಪಶ್ಚಿಮ ಗುಂಟೊರು ಆರಂಭಿಕವಾಗಿ ದೊರೆತ ಎಲ್ಲಾ ದಾಖಲೆಗಳು ಪ್ರಾಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿದೆ.ವಿಧ್ವಾಂಸರು ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿನ ಸಾಮ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಶಾತವಾಹನರು, ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯ ರೊಂದಿಗೆ.ಪಲ್ಲವರ ಆರಂಭಿಕ ನಾಣ್ಯಗಳು ಶಾತವಾಹನರೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಕೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.ಮತ್ತು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಸಿದ್ದಾಂತಗಳು ಇವರು ಮೂಲಗಳು ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲು ಈ ಮಾಹಿತಿ ಗಳು ಮೂಲಕ ಹೊರ ಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ. ಅದ್ದೆಂದರೆ ಪಲ್ಲವರು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ದಲ್ಲಿಶಾತವಾಹನರು ಮಾಜಿ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಮಾಡಿರಬೇಕು.( ಉತ್ತರದ ಪೆನಾಸಮುದ್ರ ಆಧುನಿಕ ಆಂಧ್ರದ ಭಾಗ) ನಂತರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ನನ್ನು ದಕ್ಷಿಣ ದ ಕಡೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಇತರೆ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಂಚಿ ಯಿಂದ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಉತ್ತರದ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯ ವರೆಗೆ ತಮ್ಮ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ನನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮೂಲದ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ ಅವರೆಂದರೆ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ಅಂಯ್ಯಗಾರ್, ಮತ್ತು ಕೆ.ಎ ನಿಲಕಂಠ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಇವರು ಪ್ರಕಾರ ಪಲ್ಲವರು ಶಾತವಿಹನರ ದಕ್ಷಿಣಪೊರ್ವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಾಮಂತರಾಗಿದ್ದರು.ಶಾತವಾಹನರ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಕೊನೆಗೊಂಡತೆ ಪಲ್ಲವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾದರು. ಅವರು ತಮಿಳು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಗಳಿಗೆ ಅಪರಿಚಿತರಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಸಾಲುಗಳು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಗಳಾದ ಪಾಂಡ್ಯರು,ಚೋಳರು,ಚೇಳರು ಸಂಬಂಧವಿಲ್ಲದಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಸಿಂಹವರ್ಮನ್ನು  ಅವರು ಯಾವುದೆ ಅಧಿಕೃತ ಚಿನ್ಹೆ ಅಥವಾ ಲಾಂಛನವನ್ನು ಹೊಂದಿರದಿದ್ದರು ಇವರು ಪ್ರಕಾರ  ಆಗ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿದ ಆಂಧ್ರ ಇಸ್ಕವಾಕುಸ್ ರಿಗೆ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಮಾಡಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆರ್. ಸಾಥಿನಾಥೈರ್ ಮತ್ತು ಡಿ.ಸಿ ಸರರ್ಕಾರ ಜೊತೆ ಒಂಡಬಂಡಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಹರಮನ್ ಕುಲಕೆ, ಡೈಟಮರ್ ರೊದರಮುಂಡೆ, ಮತ್ತು ಬರಟೋನ್ ಸ್ಟೈನ್, ಪಟೋಲೆಮಯ ಪ್ರಕಾರ ಅರುವನಾಡು ಪ್ರದೇಶವು ಉತ್ತರ ಹಾಗೊ ದಕ್ಷಿಣ ಕ್ಕೆ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಪನ್ನೇರ ಸಮುದ್ರ ದಿಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. (ಪೆನ್ನಾ ಅಥವಾ ಪೊನೈಯಾರ್) ಕ್ರಿ.ಶಕ 140 ce ಯಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರದೇಶದ ನಾಗಾ ರಾಣಿಯನ್ನು ರಾಜ ಬಸರೋನಾಗ ಮದುವೆಯಾದನ್ನು. ಮುಂದೆ ಪಲ್ಲವರು ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು ಇದು ಕಂಚಿ ಗೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿತ್ತು.ಪಲ್ಲವರು ಶಾತವಾಹನರು ಪ್ರಾಂತಿಯ ಆಡಳಿತಗಾರರಾಗಿ ರಬಹುದು ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ.ಭಾಗಶಃ ಉತ್ತರ ವಂಶಾವಳಿಯೊಂದಿಗೆ, ಶಾತವಾಹನರು ಅವರನ್ನು ತೊಂಡೈಮನದಲಮ ಸ್ಥಳೀಯರಂತೆ ನೋಡಿರಬೇಕು.ನಂತರ ಪಲ್ಲವರು ಅಶೋಕನ ನಿಯಮಗಳಿಂದ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕೀಲಿಕೈ ಆಕಾರದ ಆನೆಯ ನೆತ್ತಿಯ ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ ಇದು ಡೆಮಿಟ್ರಿಯಸ್ ರಾಜನ ಕೀರಿಟವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ.

rājadhāni.      kāṃcipuraṃ bhāṣè                  prākṛta,saṃskṛta,                                   tamiḻu,tèlagu dharma.                  hiṃdū dharma sararkāra.              rājyavaṃśa .275-300              siṃhavarman 1 .882-897          aparājitavarman aitihāsika yuga. sāṃskṛtikabhārata sthāpanè āraṃbha.            275 kri.śaka sthāpanè aṃtya.              897 kri.śaka idakkiṃta mòdalu            idara naṃtara kalabhara rājavaṃśa.          coḻa śātavāhana rājavaṃśa.      pòrv da                                                  cāḻukyaru iṃdu ivugaḻa bhāga bhārata śrīlaṃkā           pallavara arasaru 200s-800s vīrakuracā viṣṇugopā 2 siṃhavarman 3 siṃha viṣṇu maheṃdravarman 1   (600-630) narasiṃhavarman 1     (630-668) maheṃdravarman 2   (668-670) parameśvaravarman 1  (670-695) narasiṃha nārman 2    (700-728) parameśvaravarman 2    (728-731) naṃdivarman 2.              (731-795) daṃtivarman                   (795-846) naṃdivarman 3.               (846-869) nṛpatuṃga varman          (869-880) aparājitavarman.        (880-897) ru sthāpisida halavāru sāmrājyagaḻa paikè pallava sāmrājyavu òṃdu. ivaru iṃdina tamiḻu nāḍannu 3nè śatamānadiṃda 9nè śatamānadavarègè āḻidaru. ivara rājadhāni kaṃcipuruṃ athavā kaṃci paṭṭaṇavāgittu. pallavaru mòdalu kadaṃbara jòtè mattu naṃtara cālukyara jòtèyalli sèṇèsutta baṃdaru. pallava sāmrājya patanavāda naṃtara pallavaru tamma vairigaḻiṃda tappisikòḻḻalu kāḍannu seridaru, iṃdina paśu pālanè hāgu vyavasāya māḍikòṃḍu pallava vaṃśastharu èṃdu heḻalāguttè. iṃdu pallavaru òkkaligarāgi badukuttiddārè. pallavaru kaṭṭida mahābalipurada devasthānagaḻu viśva prasiddavāgivè. pallavara sāmrājya vu maheṃdravarma 1 (571 - 630 ce) mattu  narasiṃha varman 1 (630-668 ce) ivaru āḻvikèyalli śaktiśāli sāmrājya vāgi hòrahòmmitu. mattu  tèlugu, uttarada tamiḻu sāmrājyagaḻa  melè tamma prābalyavannu sādhisiddaru. sumāru 600 varṣagaḻa sudīrgha āḻvikèya naṃtara 9 ne śatamānada āraṃbhadalli ī sāmrājyada aṃtyavāyittu. ivaru āḻvikèya uddakkū uttaradalli bādāmi  cāḻukya mattu  dakṣiṇadalli tamiḻu sāmrājyagaḻāda coḻaru mattu pāṃḍyaru riṃda saṃghaṣarṣa nannu èdurisuttalè sāgabekāyitu. kònègè coḻa rāja āditya niṃda sotu 9 ne śatamānada āraṃbhadalli ī sāmrājya patana gòṃḍittu. pallavara vāstuśilpa kukkè òṃdu gamanārha vāda udāharaṇè èṃdarè śorè devasthāna idu yunèskò da viśva paraṃparèyatāṇa vagidè idu māmalapuradallidè. pallavara vāstuśilpa da hiṃdè bhavyavāda śilpa, devasthāna gaḻa sthāpanèya aḍipāya madhyayugada dakṣiṇa bhāratada vāstuśilpa diṃda preritavāgittu. pallavara vaṃśastharu tammadè āda graṃthavannu  racisidaru. ī graṃtha halavāru āgneya eṣyāda lipigaḻigè kāraṇavāyitu. cīnāda pravāsiga hyuyanatsāṃg pallavara āḍaḻitada baggè mèccugèya mātugaḻannu āgiddānè. utpatti pallava padada mūla saṃskṛtadalli bèḻḻi athavā śākhè èṃdāguttadè.pallavaru tammannu  tòṃḍaiyār èṃdu karèyalāguttadè. tòṃḍai èṃdarè  tamiḻi nalli baḻḻi èṃdāguttadè mūla pallava sāmrājyada mūlada baggè  vidvāṃsaralli bahaḻa carcè salapaṭiddè labhyaviruva itihāsada  prakāra śīvaskaṃdavarmannu mūru tāmrada pātrègaḻannu kāṃcipuraṃ gè kri.śaka 4 rai traimāsikadalli anudāna māḍidannu.ādarè idu āṃdhrapradeśa da vividha bhāgagaḻalli kaṃḍubaṃdidè . mattu mattòṃdu śāsana siṃhavarmana dòrèttidè.hiṃdina palanāḍu īgīna paścima guṃṭòru āraṃbhikavāgi dòrèta èllā dākhalègaḻu prākṛta bhāṣèyallidè.vidhvāṃsaru bhāṣègaḻallina sāmyatèyannu kaṃḍukòḻḻuttiddārè śātavāhanaru, mattu maulya ròṃdigè.pallavara āraṃbhika nāṇyagaḻu śātavāhanaròṃdigè holikè kaṃḍubaruttadè.mattu èraḍu pramukha siddāṃtagaḻu ivaru mūlagaḻu baggè tiḻiyalu ī māhiti gaḻu mūlaka hòra hòmmuttadè. addèṃdarè pallavaru āṃdhrapradeśa dalliśātavāhanaru māji aṃgasaṃsthè māḍirabeku.( uttarada pènāsamudra ādhunika āṃdhrada bhāga) naṃtara sāmrājya nannu dakṣiṇa da kaḍègè vistarisidaru. mattu itarè pradeśagaḻannu āraṃbhadalli avaru kaṃci yiṃda adhikārakkè baṃdu uttarada kṛṣṇā nadiya varègè tamma sāmrājya nannu vistarisiddaru. ī siddhāṃtadalli āṃdhrapradeśa mūlada pratipādakaru seriddārè avarèṃdarè kṛṣṇamūrti aṃyyagār, mattu kè.è nilakaṃṭha śāstri ivaru prakāra pallavaru śātavihanara dakṣiṇapòrva sāmrājyada sāmaṃtarāgiddaru.śātavāhanara prābalya kònègòṃḍatè pallavaru svataṃtra rādaru. avaru tamiḻu sāmrājya gaḻigè aparicitaraṃtè kaṃḍubaruttadè. prācīna sālugaḻu sāmrājya gaḻāda pāṃḍyaru,coḻaru,ceḻaru saṃbaṃdhavilladaṃtè kaṃḍubaruttadè. siṃhavarmannu  avaru yāvudè adhikṛta cinhè athavā lāṃchanavannu hòṃdiradiddaru ivaru prakāra  āga āḻvikèyallida āṃdhra iskavākus rigè aṃgasaṃsthè māḍirabeku èṃdu naṃbuttārè. mattòṃdu siddhāṃtavannu itihāsakāra ār. sāthināthair mattu ḍi.si sararkāra jòtè òṃḍabaṃḍikègaḻa mūlaka haraman kulakè, ḍaiṭamar ròdaramuṃḍè, mattu baraṭon sṭain, paṭolèmaya prakāra aruvanāḍu pradeśavu uttara hāgò dakṣiṇa kkè madhyadalliruva pannera samudra dilli baruttadè. (pènnā athavā pònaiyār) kri.śaka 140 ce yalli ī pradeśada nāgā rāṇiyannu rāja basaronāga maduvèyādannu. muṃdè pallavaru ī pradeśavannu svādhīnapaḍisikòṃḍu niyaṃtraṇakkè tègèdukòṃḍaru idu kaṃci gè hattiradallittu.pallavaru śātavāhanaru prāṃtiya āḍaḻitagārarāgi rabahudu èṃdu abhiprāya.bhāgaśaḥ uttara vaṃśāvaḻiyòṃdigè, śātavāhanaru avarannu tòṃḍaimanadalama sthaḻīyaraṃtè noḍirabeku.naṃtara pallavaru aśokana niyamagaḻiṃda uttara bhāratada ācaraṇègaḻannu aḻavaḍisikòṃḍaru. kīlikai ākārada ānèya nèttiya kèlavu śilpagaḻannu citrisalāgidè idu ḍèmiṭriyas rājana kīriṭavannu holuttadè.

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%B5

ಪಲ್ಲವ

ಭಾರತ ದಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ ವು ಬಹಳ ಹಿಂದಿನ ದಾಖಲಿತ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ವೇದಗಳ ಕಾಲದಷ್ಟು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲೆಲ್ಲ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ, ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ವಿಸ್ತೃತ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಇಂದು ಈ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಪರಿಸರವಿಜ್ಞಾನದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಹವ್ಯಾಸಿಗಳು, ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ವೈದ್ಯರು, ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿರುವವರು ಮತ್ತು ಸೇನಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಮೂಲಕಾರಣರು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟನ್ನಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಆದರೂ ಭಾರತವು ಅಪಾರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯುಳ್ಳ ಭೂಲಕ್ಷಣ, ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಇನ್ನಿತರ ಉಷ್ಣವಲಯದ ವಸಾಹತುಗಳಂತೆ ಬ್ರಿಟನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಬೇರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಕುರಿತು ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು ಎನ್ನಲು ಹಲವಾರು ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸವು ಹಳೆಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪರಂಪರೆಗಳು, ಜನಪದ ಮತ್ತು ಕಲೆಯಿಂದಲೂ ಶ್ರೀಮಂತಗೊಂಡಿದೆ. ವೇದ ಕಾಲ ವೇದಗಳು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಕೆಲವು ಅತಿ ಪುರಾತನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ (ಕ್ರಿ.ಪೂ.1500 – 500). ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 250 ರೀತಿಯ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಹೆಸರು ಕಂಡುಬಂದಿವೆ, ಜೊತೆಗೆ ಬೇರೆ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಗಳ ಕುರಿತು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ವೇದ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ, ಆರ್ಯಾವರ್ತ , ಆರ್ಯರಭೂಮಿಯು ವಿವಿಧ ಕೃಷ್ಣಮೃಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಾನವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ಇವು ವಿಂದ್ಯ ಪರ್ವತಗಳ ಉತ್ತರಕ್ಕಿರುವ ಪ್ರದೇಶ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ; ಮತ್ತೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಇವು ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕಿರುವ ಪ್ರದೇಶವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿವೆ. ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾದ ಬಹಳಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಕೋಗಿಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪರಾವಲಂಬಿ ಕಾವುಕೊಡುವಿಕೆ ಯ ಕುರಿತ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಕೋಗಿಲೆಗಳ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯು ಅರಿಸ್ಟಾಟಲ್‌ (ಕ್ರಿ.ಪೂ.384 – 322)ಗಿಂತ ಮೊದಲೇ ಇಲ್ಲಿಯವರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಭಾರತೀಯ ಕೋಗಿಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಪರಪೋಷಿಯಾದ ಮನೆ ಕಾಗೆಯು ಇಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುವುದು ಬಹಳ ಸುಲಭವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಅಷ್ಟೊಂದು ಮಾಹಿತಿಗಳಿವೆ. ಚರಕ ಮತ್ತು ಸುಶ್ರುತರ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳನ್ನು ಗ್ರಂಥಗಳು ಮಾಂಸದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮತ್ತು ಅವುಗಳು ಇರುವ ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿವೆ. ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜವನ್ನು ವರ್ಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಶ್ರೇಣೀಕರಣಗೊಳಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಯೋಧ ವರ್ಗ ಅಥವಾ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ರು ಹುಟ್ಟಿನಿಂದಲೇ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದರು; ವರ್ಣವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಯಾವ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಲು ಹಕ್ಕಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳಿದೆ. ಯಾರು, ಯಾವಾಗ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮಾಂಸವನ್ನು ತಿನ್ನಬಹುದು ಅಥವಾ ತಿನ್ನಬಾರದು ಎಂದು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಗ್ರಂಥಗಳು ಹೇರಿವೆ; ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹುಲಿ ಮತ್ತು ಸಿಂಹದ ಮಾಂಸವನ್ನು ರಾಜಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ತಿನ್ನಬಹುದು, ಅದೂ ಅತ್ಯಂತ ಅಪರೂಪದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ತಿನ್ನಬೇಕು ಎಂಬ ನಿರ್ಬಂಧ ಹೇರಲಾಗಿದೆ. ತುಂಬ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾದ ಇನ್ನೊಂದು ವನ್ಯಜೀವಿ ಎಂದರೆ ಆನೆ. ಆನೆಯನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು, ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದು ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಕುರಿತು ೨೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಗಜಶಾಸ್ತ್ರ ವನ್ನು ಪಾಲಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಶಂಗಂ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ವು ಭೂಮಿಯನ್ನು ೫ ರೀತಿಯ ಪರಿಸರವಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದೆ; ತೀರಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಜೌಗು ಗದ್ದೆ ನೆಲದವರೆಗೆ ಒಟ್ಟು 5 ಬಗೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸಿದೆ. ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆ ನಾಗರೀಕತೆ ವಾಯವ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿಕ್ರಿ.ಪೂ. 1700ಗೂ ಹಿಂದಿನ ಸಿಂಧೂ ನದಿ ನಾಗರೀಕತೆಯ ಸುಮಾರು ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೂಳೆಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿವೆ; ಈ ಮೂಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಐದನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಕಾಡು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೂಳೆಗಳು; ಗುಳ್ಳೆನರಿ, ಮೊಲ, ಚಿರತೆ, ಘೇಂಡಾಮೃಗ ಮತ್ತು ಆನೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೂಳೆಗಳಾಗಿವೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದ ಹಲವು ನೆಲೆಗಳ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೀಜಗಳು ಇಂದು ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿರುವ ಕಾಡು ಸಸ್ಯಗಳ ಬೀಜಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಉತ್ಖನನದಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಜೇಡಿಮಣ್ಣಿನ ಮಡಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಫಲಕಗಳು ಆ ಕಾಲದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಅಪಾರವಾಗಿ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಮಣ್ಣಿನ ಫಲಕಗಳು ಘೇಂಡಾಮೃಗಗಳು ಮತ್ತು ಆನೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಈಗ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ನಿರ್ನಾಮವಾಗಿರುವ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಹಲವು ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿವೆ.ಹರಪ್ಪಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿರುವ ಒಂದು ಹುಲಿ ಮುದ್ರೆಯು ಕ್ರಿ.ಪೂ. 3000 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು. ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದ ಮೆಹರ್‌ಗರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಪೂ. 300ರವರೆಗೂ ಜೌಗುಪ್ರದೇಶದ ಜಿಂಕೆ ಅಥವಾ ಬರಸಿಂಘ ಗಳು ಇದ್ದವು. ಪ್ರಾಯಶಃ ನಂತರ ಅತಿಯಾದ ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಕೃಷಿಗಾಗಿ ನದೀ ನೆಲೆಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಇವು ನಿರ್ನಾಮಗೊಂಡಿರಬಹುದು. ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಕಾಡು ದನ, ಬಾಸ್ ಪ್ರಿಮೆಜೆನಿಯಸ್ ನೊಮಡಿಕಸ್ ಅಥವಾ ಜೇಬು ಸಿಂದೂ/2}ಕಣಿವೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದಿಂದ ಕ್ರಮೇಣ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿಯಿತು. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸಾಕು ದನಗಳ ಜೊತೆ ಅಂತರ-ಸಂತಾನಾಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತು ಇನ್ನುಳಿದ ಕಾಡು ದನಗಳು ಅರಣ್ಯ ನೆಲೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಚದುರಿದಂತಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಕ್ರಮೇಣ ಮರೆಯಾಗಿವೆ. ಆನೆಯನ್ನು ಪಳಗಿಸಿದ ಮೊದಲ ದಾಖಲೆಯು ಹರಪ್ಪಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಕ್ರಮೇಣ ಆನೆಯನ್ನು ಮುತ್ತಿಗೆ ಹಾಕಲು, ಯುದ್ಧದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿ, ದಿಮ್ಮಿಗಳನ್ನು ಎಳೆಯುವ ಇನ್ನಿತರ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿಸಲು, ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಬೇಟೆಯಾಡಲು ಎತ್ತರದ ವೇದಿಕೆಯ ಹಾಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಮಯೂರ ಅರಸರ ಕಾಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯು ಕ್ರಿ.ಪೂ.4 ಮತ್ತು 3ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಯೂರ ರಾಜವಂಶದವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗಂಭೀರ ವ್ಯವಹಾರವಾಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಒಂದು ಏಕೀಕೃತ ರಾಜಕೀಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ಮಯೂರ ಅರಸರುಗಳು ಅರಣ್ಯ, ಅಲ್ಲಿಯ ಸಸ್ಯ, ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕುರಿತು ಹೊಂದಿದ್ದ ಮನೋಭಾವವು ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ. ಮಯೂರ ಅರಸರು ಅರಣ್ಯವನ್ನು ಮೊದಲನೆದಾಗಿ ಒಂದು ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಎಂದು ನೋಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಅರಣ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನ ಎಂದರೆ ಆನೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸೈನ್ಯವು ಕೇವಲ ಕುದುರೆಗಳು ಮತ್ತು ಯೋಧರನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ, ಯುದ್ಧದ ಆನೆಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಸೆಲೆಕಸ್ , ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಅವರನ್ನು ಪಂಜಾಬ್‌ ಮಾಂಡಳಿಕ ಸೋಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಆನೆಗಳು ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದವು. ಆನೆಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು, ಪಳಗಿಸುವುದು ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಸಾಕುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಹಣ ಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಮಯೂರ ಅರಸರು ಆನೆಗಳ ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಕೌಟಿಲ್ಯನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ವು ಪುರಾತನ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆ ಕುರಿತು ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಒಳಗೊಂಡಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ ಆನೆ ಕಾಡುಗಳ ರಕ್ಷಕ ರಂತಹ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳು ಏನೆಂಬುದನ್ನು ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಒಂದಿಷ್ಟೂ ಆಸ್ಪದವಿಲ್ಲದಂತೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದೆ: ಕಾಡಿನ ಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಯು ಆನೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅರಣ್ಯರಕ್ಷಕರಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗುವ ಒಂದು ಕಾಡನ್ನು ಇಡಬೇಕು. ರಕ್ಷಕರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿಯು ಆನೆಗಳನ್ನು ಪರ್ವತಗಳು, ನದಿಗಳು, ಸರೋವರಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕು. ಆನೆಯನ್ನು ಹತ್ಯೆ ಮಾಡುವ ಯಾರನ್ನೇ ಆದರೂ ಅವರು ಕೊಲ್ಲಬೇಕು. - ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ಮರಮಟ್ಟುಗಳ ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಚರ್ಮಕ್ಕಾಗಿ ಸಿಂಹಗಳು, ಹುಲಿಗಳ ಪೂರೈಕೆ ನಿರಂತರವಾಗಿರಲೆಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಾಡುಗಳನ್ನು ಮಯೂರ ಅರಸರು ವಿನ್ಯಾಸಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ರಾಣಿಗಳ ರಕ್ಷಕ ರು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಇದ್ದು, ಅವರು ಕಳ್ಳಕಾಕರು, ಹುಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಪರಭಕ್ಷಕ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಂದ ಹುಲ್ಲುಮೇಯುವ ದನಗಳಿಗೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿಡುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಯೂರ ಅರಸರು ಕೆಲವು ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಬೆಲೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಜೊತೆಗೆ ಅವರು ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಲವು ನಿಯಂತ್ರಣಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ವಿಧಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ಎಲ್ಲ ಅರಣ್ಯ ಬುಡಕಟ್ಟುವಾಸಿಗಳನ್ನು ಅವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಲಂಚ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ, ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಲುವ ಮೂಲಕ ಅವರನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದ್ದರು. ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರನ್ನು ಗಡಿಗಳನ್ನು ಕಾಯಲು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸೆರೆ ಹಿಡಿಯಲುಅರಣ್ಯಕ ರೆಂದು ಅವರು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅತಿ ಒತ್ತಡದ ಮತ್ತು ಸಂಘರ್ಷದಿಂದ ಕೂಡಿದ ಸಂಬಂಧವಿದ್ದರೂ, ಇದು ಮಯೂರ ಅರಸರಿಗೆ ತಮ್ಮ ವಿಶಾಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸಿತ್ತು. ಮಯೂರ ಅರಸನಾಗಿದ್ದ ಅಶೋಕ (ಕ್ರಿ.ಪೂ. 304 – 232 ) ಚಕ್ರವರ್ತಿಯು, ಬೌದ್ಧ ಮತಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿದ ನಂತರ, ತನ್ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಡೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದನು. ಆತ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ಒದಗಿಸಿದನು ಮತ್ತು ರಾಜ ಬೇಟೆಯನ್ನೂ ತ್ಯಜಿಸಿದನು. ಪ್ರಾಯಶಃ ಆತ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ರಾಜನಾಗಿದ್ದ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಕೆಲವು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಕಲ್ಲಿನ ಸ್ತೂಪಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕೆತ್ತಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪ್ರಾಣಿ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದ ರಾಜನ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ರಾಜಶಾಸನವು ಘೋಷಿಸುತ್ತದೆ; ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಹೆಮ್ಮೆಯಿಂದ ಹೀಗೆ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ :. ನಮ್ಮ ರಾಜ ಕೇವಲ ಕೆಲವೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದಿದ್ದಾರೆ. - ಐದನೇ ಸ್ತೂಪದ ಮೇಲಿನ ರಾಜಶಾಸನ ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅಶೋಕನ ಶಾಸನಗಳು ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವ ವಿಚಾರಗಳು ನಿಜವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳಿಗಿಂತ ಆಳುವವರ ಆಶಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ; ರಾಜರಿಗೆಂದು ಮೀಸಲಾಗಿಟ್ಟದ್ದ ಬೇಟೆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಜಿಂಕೆ ಬೇಟೆಯಾಡುವರಿಗೆ 100 'ಪಣಗಳ' ದಂಡ ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖವಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ ಆಗಲೂ ಕಾನೂನು ಮುರಿಯುವವರು ಇದ್ದರು ಎಂಬುದು ವಿದಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ಬೇಟೆ, ನಾಟಾ ಉರುಳಿಸುವುದು, ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿ ಹಾಕುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ನಿರ್ಬಂಧಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಸಂಘರ್ಷವಿತ್ತು. ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲ ಬೇಟೆಯ ಕುರಿತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗ್ರಂಥವೆಂದರೆ ದಖನ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ 12ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ ಮನಸೋಲ್ಲಾಸ ಕೃತಿ. ಇದೇ ಕಾಲಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇನ್ನೊಂದು ಕೃತಿ ಎಂದರೆ ಮೃಗ ಪಕ್ಷಿ ಶಾಸ್ತ್ರ . ಜೈನ ಕವಿ ಹಂಸದೇವನು 13ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಸ್ತನಿಗಳ ಕುರಿತು ಈ ಕೃತಿ ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಸಲೀಂ ಆಲಿಯವರಿಂದ ಹಿಡಿದು ಅನೇಕರು ಇದರ ವಸ್ತುವಿನ ನಿಖರತೆಯ ಕುರಿತು ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮೊಘಲರ ಕಾಲ ಮೊಘಲರು ತುಂಬ ಆರಾಮದಾಯಕ ಬದುಕು ನಡೆಸಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ ಹೂದೋಟ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಕಲೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಹೂದೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಪ್ರಾಣಿಸಂಗ್ರಹಾಲಯವನ್ನೂ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಜೊತೆಗೆ ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಚಿತ್ರ ರಚನೆ ಮಾಡಲು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಬೇಟೆ ಮತ್ತು ಡೇಗೆ ಬೇಟೆ (ಗಿಡುಗಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಬೇಟೆಯಾಡುವ ಆಟ)ಯು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿತ್ತು. ಅವರು ಬರಹಗಾರರನ್ನು ನೇಂಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿಸರ್ಗದ ಕುರಿತು ತಾವು ಗಮನಿಸಿದ್ದನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಅವರು ಮೊದಲಿಗರು. ಅತ್ಯಂತ ಒಳ್ಳೆಯ ವೀಕ್ಷಕರೆಂದರೆ ಜಹಾಂಗೀರ್ (1569–1627) ಮತ್ತು ಬಾಬರ್ (1483–1530) (ಬಾಬರ್‌ನಾಮಾವನ್ನೂ ನೋಡಿ). ಬಾಬರ್ ಬಾಬರ್‌ನ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಸಿಂಧೂ ಕಣಿವೆಯಂತೆಯೇ ದೂರದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿಯೂ ಘೇಂಡಾಮೃಗಗಳು ಇದ್ದವು ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಸಲೀಂ ಅಲಿಯವರು ಈ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಜಹಾಂಗೀರ್‌ ಜಹಾಂಗೀರ್‌ಕೂಡ ಬೇಟೆಗಳ ಕುರಿತು ವಿವರವಾದ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ತನ್ನ 12ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದ (1580) 48ನೇ ವಯಸ್ಸಿನವರೆಗೆ ಆತ 28,532 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ಅವನೊಬ್ಬನೇ 17,167 ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದ್ದಾನೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ 86 ಹುಲಿಗಳು ಹುಲಿಗಳು (ಮತ್ತು ಸಿಂಹಗಳು), 9 ಕರಡಿಗಳು, ಚಿರತೆಗಳು, ನರಿಗಳು, ನೀರುಬೆಕ್ಕು(ಉಬ್ದಿಲೊ ) ಮತ್ತು ಕತ್ತೆಕಿರುಬಗಳು, 889 – ನೀಲಿಹೋರಿ (ನೀಲಗಾಯ್) ಮತ್ತು 35 ಮ್ಹಕ ಗಳು. ಮ್ಹಕ ಎಂದರೆ ಪ್ರಾಯಶಃ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶದ ಜಿಂಕೆ ಇರಬೇಕು ಎಂದು ಸಲೀಂ ಅಲಿಯವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುತ್ತಾರೆ. ಸಲೀಂ ಅಲಿಯವರು 1927ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ ದಿ ಮೊಗಲ್ ಎಂಪರರ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಂಡ್ ನ್ಯಚ್ಯುರಲಿಸ್ಟ್‌ಸ್ ಆಂಡ್ ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್‌ಮನ್ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. 17ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜಹಾಂಗೀರನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದ ಉಸ್ತಾದ್ ಮನ್ಸೂರ್, ಸೈಬೀರಿಯದ ಕೊಕ್ಕರೆಗಳನ್ನು ಅಷ್ಟೇ ನಿಖರವಾಗಿ ಚಿತ್ರಬಿಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಡೋಡೋವನ್ನು (ಸೈಬೀರಿಯಾದ ಕೊಕ್ಕರೆ) ಜಹಾಂಗೀರನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಗೋವಾವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ಮೂಲಕ ತರಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದರ ಒಂದು ಕಲಾಕೃತಿಯು ಹೆರ್ಮಿಟೇಟ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿದೆ. ಸಹಿ ಇಲ್ಲದ ಈ ಕಲಾಕೃತಿಯು ಮನ್ಸೂರ್‌ ಅವರದು ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ-ಪೂರ್ವ ವಿಶ್ವದ ಯಾವುದೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಸ್ಯ ಎಂದರೆ ಹೊರ್ಟಸ್ ಇಂಡಿಕಸ್ ಮಲಬಾರಿಕಸ್ . ಈ ಕುರಿತು 18ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಡಚ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಹೆನ್ಡ್ರಿಕ್ ವ್ಯಾನ್ ರ್ಹೀಡ್ (1636–1691) ತನ್ನ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾನೆ. ವಸಾಹತು ಭಾರತ ಈಸ್ಟ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕುತೂಹಲಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುವಲ್ಲಿ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮೊದಲ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತ್ತು. ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಸಂಗ್ರಹಗಳು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ವೃದ್ಧಿಸಿದವು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಸ್‌ಫೀಲ್ಡ್ 1851ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯೂಸಿಯಂಗೆ ಅಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವಸ್ತುಗಳು ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದನು. 1801. ಜಾನ್ ಕೊರ್ಸ್‌ ಸ್ಕಾಟ್, Esq. ಭಾರತದ ಆನೆಯ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳು 1802. ಯುಡೆಲಿನ್ ಡೆ ಜಾನ್‌ವಿಲ್ಲೆ. ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮಾದರಿಗಳು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕೀಟಗಳು ಮತ್ತು ಕೋಶಗಳು; ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ವಿವರಣೆಗಳ ಸಹಿತ, ಮೂರು ಸಂಪಟಗಳು. 1804. ವಿಲಿಯಂ ರಾಕ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ , ಎಂ.ಡಿ. ಎಫ್‌. ಆರ್. ಎಸ್. ಬಬಿರುಸ ಅಲ್‌ಫರಸ್‌‌ ನ ತಲೆಬುರುಡೆ. ಕ್ಲಾಡ್ ರಸ್ಸೆಲ್, Esq. ಭಾರತದ ಹಾವುಗಳು 1808. ಫ್ರಾನ್ಸಿನ್‌ ಬುಚನನ್ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್ , ಎಂ.ಡಿ. ಸಸ್ತನಿಗಳು, ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಮೆಗಳ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು. ಜಾನ್ ಫ್ಲೆಮಿಂಗ್, Esq. ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಮೆಗಳ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು. 1810. ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಜೆ ಸ್ಟೀವನ್ಸ್. ಬಾಬಿರುಸ ಅಲ್‌ಫರಸ್‌‌ ನ ತಲೆ. 1811. ಜಾನ್ ಗ್ರಿಫಿತ್, Esq. ಫರ್ಸೆಲ್ಲ ಗೈಗಂಟಿಯ ದ ಮಾದರಿ(ಸುಮಾತ್ರಾ ಕರಾವಳಿ). 1812. ರಿಚರ್ಡ್‌ ಪ್ಯಾರಿ, Esq. ಸುಮಾತ್ರಾದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಕ್ಕಿಗಳ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಕ್ಕಿಗಳ ತಂಜಾವೂರು ರಾಜರ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು, ಜಾನ್‌ ಟೊರಿನ್ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. Esq. 1813. ಆನರಬಲ್ ಥಾಮಸ್ ಎಸ್ ರಾಫೆಲ್ಸ್, ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಗರ್ವನರ್ ಆಫ್ ಜಾವಾ. ಸ್ಪೆಸಿಮನ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಇನ್‌ಸೆಕ್ಟ್ಸ್ ಫ್ರಮ್ ಜಾವಾ. ಹಾರ್ಸ್‌ಫೀಲ್ಡ್ಸ್ ಸಂಗ್ರಹ. ಬೆಂಜಮಿನ್ ಹೈನ್, ಎಂ.ಡಿ. ಡ್ರಾಯಿಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬರ್ಡ್ಸ್. 1817. ಆನರಬಲ್ ಟಿ. ಎಸ್. ರಾಫೆಲ್ಸ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯಾ ಆಂಡ್ ಬರ್ಡ್ಸ್ ಫ್ರಮ್ ಜಾವಾ. ಹಾರ್ಸ್‌ಫೀಲ್ಡ್ಸ್ ಸಂಗ್ರಹ. ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ (ಬುಕಾನನ್‌) ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್, ಎಂ.ಡಿ. ಡ್ರಾಯಿಂಗ್ಸ್ ಆಪ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ ಮತ್ತು ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌. 1819. ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ (ಬುಕಾನನ್‌) ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್, ಎಂ.ಡಿ. ಡ್ರಾಯಿಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌ ಆಂಡ್ ರೆಪ್ಟೈಲ್ಸ್ ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ರ್ಸ್‌ಫೀಲ್ಡ್‌, ಎಂ.ಡಿ. ಕಲೆಕ್ಷನ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌, ರೆಪ್ಟೈಲ್ಸ್‌, ಫಿಶಸ್ ಆಂಡ್ ಇನ್‌ಸೆಕ್ಟ್ಸ್ ಫ್ರಮ್ ಜಾವಾ. 1820. ಸರ್ ಥಾಮಸ್ ಎಸ್. ರಾಫೆಲ್ಸ್ , ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್. -ಗವರ್ನರ್. ಆಫ್ ಫೋರ್ಟ್ ಮಾರ್ಲ್‌ಬರೋ. ಕಲೆಕ್ಷನ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌, ಮತ್ತು ರೆಪ್ಟೈಲ್ಸ್ ಫ್ರಮ್ ಸುಮಾತ್ರಾ. 1821. ಸರ್ ಥಾಮಸ್ ಎಸ್ ರಾಫೆಲ್ಸ್ ಡ್ರಾಯಿಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ ಮತ್ತು ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌ ಫ್ರಮ್‌ ಸುಮಾತ್ರಾ 1823. ಜಾರ್ಜ್‌ ಫಿನ್ಲಿಸನ್, Esq., ಜಾನ್ ಕ್ರಾಫರ್ಡ್‌ Esq. ಮಿಶನ್‌ಗೆ ಮತ್ತು , ಸಿಯಮ್ ಆಂಡ್ ಹ್ಯು, ಕೊಚಿಂಚಿನದ ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಸರ್ಜನ್ ಮತ್ತು ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ. ಮಿಶನ್ ಜಾರಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಸಸ್ತನಿಗಳು, ಹಕ್ಕಿಗಳು, ಮೀನುಗಳು,ಸರೀಸೃಪಗಳು ಮತ್ತು ಅಸ್ಥಿಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮಾದರಿಗಳು 1824. ಜಾನ್‌ ಪ್ಯಾಟಿಸನ್, Esq. ಹಲವಾರು ಸಸ್ತಿನಿಗಳು. ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್.-ಜನರಲ್ ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡ್‌ವಿಕ್. ಎ ಕಲೆಕ್ಷನ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌ ಆಂಡ್ ಮಿಸ್‌ಲೇನಿಯಸ್ ಜೂವಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸ್ಪೆಸಿಮನ್ಸ್. 1827. ವಿಲಿಯಂ ಮೂರ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್ , Esq. ಸೆವರಲ್ ಇನ್‌ಸೆಕ್ಟ್ಸ್. ಕ್ಯಾ. ಜೆ. ಡಿ. ಹರ್ಬರ್ಟ್. ಹಿಮಾಲಯದ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಮಾದರಿಗಳು, ಅವರು ಹಿಮಾಲಯ ಪರ್ವತಗಳ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಾದರಿಗಳು 1829. ಮದ್ರಾಸ್ ಸರ್ಕಾರ. ಸಸ್ತನಿಗಳು, ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೀಟಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಫೋರ್ಟ್‌ ಸೇಂಟ್ ಜಾರ್ಜ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯ ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞಗಳು ಮಾಡಿದ ಸಂಗ್ರಹಗಳು 1881. ಎ.ಟಿ. ಕ್ರಿಸ್ಟೀ, ಎಂ.ಡಿ. ಕೆನರಾ ಅರಣ್ಯದಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಬಿಬೋಸ್ ಕವಿಫ್ರಾನ್ಸ್‌‌ ನ ತಲೆಬುರುಡೆ. ಕರ್ನಲ್ ಡಬ್ಲ್ಯು.. ಎಚ್. ಸೈಕ್ಸ್ ದುಕುನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಅಂಕಿಸಂಖ್ಯಾತ್ಮಕ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಗ್ರಹ, ಸಸ್ತನಿಗಳು, ಹಕ್ಕಿಗಳು, ಮೀನುಗಳು, ಸರೀಸೃಪಗಳು, ಮತ್ತು ಕೀಟಗಳ ಮಾದರಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿವರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. 1832. ಜಾನ್ ಜಾರ್ಜ್‌ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ , Esq. ಕೀಟಗಳ ಮಾದರಿಗಳು. ನಥೇನಿಯಲ್ ವ್ಯಾಲಿಚ್ , Esq. ನೇಪಾಳದ ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಕ್ಕಿಗಳ ಚರ್ಮಗಳು. 1833. ಜಾನ್‌ ರೀವ್ಸ್, Esq. ಒರ್ನಿತ್ರೋಸಿಂಕಸ್ ಪಾರಡಾಕ್ಸ್‌ಸ್ ಮಾದರಿ; ಚೀನಾದ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಚರ್ಮದ ಸಂಗ್ರಹ; ಚೀನಾದಿಂದ ಎರಡು ತಿನ್ನಬಹುದಾದ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಗೂಡುಗಳ ಮಾದರಿಗಳು ಮದ್ರಾಸ್ ಸರ್ಕಾರ ದಿ. ಎ.ಟಿ. ಕ್ರಿಸ್ಟೀ ಎಂ.ಡಿ. ಮಾಡಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರಿಯ ಸಂಗ್ರಹಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಶಾಸ್ತ್ರದ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿರುವ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. 1837. ಜಾನ್ ಮೆಕ್‌ಕ್ಲೆಲ್ಲೆಂಡ್ , Esq., ಟೀ ಗಿಡದ ಬೆಳೆಸುವಿಕೆ ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಅಸ್ಸಾಂಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದ ನಿಯೋಗದ ಸದಸ್ಯ : ಸ್ಪೆಸಿಮನ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌, ಆಂಡ್ ಅದರ್ ಆಬ್ಜೆಕ್ಟ್ಸ್ ಆಫ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ, ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ವಿವರಣೆಯೊಂದಿಗೆ. 1838. ಶ್ರೀಮತಿ ಇಂಪೀ . ಇಂಡಿಯನ್ ರೆಪ್ಟೈಲ್ಸ್ ಇನ್ ಸ್ಪಿರಿಟ್ 1840. ಜಾನ್ ವಿಲಿಯಂ ಹೈಫರ್, ಎಂ.ಡಿ. ಎ ಕಲೆಕ್ಷನ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ ಮತ್ತು ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌ ಫ್ರಮ್ ದಿ ಕೋಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಟೆನಸ್ಸೆರಿಯಂ. ಮೇಜರ್ ಆರ್ ಬೊಲಿಯು ಪೆಂಬರ್‌ಟನ್. 1837–38ರಲ್ಲಿ ಭೂತಾನ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಾದರಿಗಳು. 1841. ಜೆ.ಟಿ. ಪಿಯರ್‌ಸನ್, Esq. ಎ ಕಲೆಕ್ಷನ್ ಆಫ್ ಇನ್‌ಸೆಕ್ಟ್ಸ್ ಫ್ರಮ್ ಡಾರ್ಜಿಲಿಂಗ್. ಸಿ.ಡಬ್ಲ್ಯು.. ಸ್ಮಿತ್‌, Esq. ಎ ಕಲೆಕ್ಷನ್ ಆಫ್ ಇನ್‌ಸೆಕ್ಟ್ಸ್ ಫ್ರಮ್ ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್. ಬೆಂಗಾಲ್ ಏಷಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸೈಟಿ. ಎ ಕಲೆಕ್ಷನ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌, ಆಂಡ್ ಇನ್‌ಸೆಕ್ಟ್ಸ್ ಜಾನ್ ಮೆಕ್‌ಕ್ಲೆಲ್ಲಂಡ್, Esq. ಸ್ಪೆಸಿಮನ್ಸ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾಮೇಲಿಯ, ಬರ್ಡ್ಸ್‌‌, ಆಂಡ್ ಇನ್‌ಸೆಕ್ಟ್ಸ್ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಯವರು ಹಲವರು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕರೆತಂದರು. ಕೆಲವರು ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ ಪರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಐರೋಪ್ಯ ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳ ಪರವಾಗಿ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ಸ್ವಂತವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಇತಿಹಾಸತಜ್ಞರು ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿಗೆ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಬೃಹತ್ ಸಂಗ್ರಹಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ದಾಖಲೀಕರಣವು ಫಾನಾ ಆಫ್ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸರಣಿಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹಲವಾರು ಕೃತಿಗಳು ಸಿದ್ಧಗೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಕುರಿತು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ದಾಖಲಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದ್ದು ಪ್ರಾಯಶಃ ಥಾಮಸ್ ಹಾರ್ಡ್‌ವಿಕ್ (1755–1835). ಆತ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಚಿತ್ರಗಳ ಅಗಾಧ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಲು ಸ್ಥಳೀಯ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದನು. ಇದನ್ನು ತದನಂತರದಲ್ಲಿ ಜಾನ್ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಗ್ರೇ (1800–1875) ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದನು ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಸ್ಟೇಶನ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಜೂವಾಲಜಿ : ಚೀಫ್‌ಲಿ ಸೆಲೆಕ್ಟೆಡ್ ಫ್ರಮ್ ಮೇಜರ್ ಜನರಲ್ ಹಾರ್ಡ್‌ವಿಕ್ ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದನು. ಇದು ಒಟ್ಟು 202 ಬಣ್ಣದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚತೊಡಗಿ, ತಾವು ಗಮನಿಸಿದ್ದನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಸಕ್ತಿಯು ಅವರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಗೊಳ್ಳತೊಡಗಿ, 1883ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಸೊಸೈಟಿ ಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕುಮಾರರು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಬೇಟೆಗಾರರನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು, ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗೆ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಹಲವಾರು ವನ್ಯಜೀವಿಗಳು ನಿರ್ನಾಮದಂಚಿಗೆ ಬಂದವು ಮತ್ತು ಚೀತಾದಂತಹ ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಿರ್ನಾಮಗೊಂಡವು. ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನವು ಬಹಳಷ್ಟು ಕುತೂಹಲ ಹುಟ್ಟಿಸಿತ್ತು. ಬಹಳಷ್ಟು ಶೋಧ ಮಾಡಿದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಎಂದರೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಲ್ಲಿದ್ದಿಲಿನ ಸ್ತರಗಳು, ಚಿನ್ನ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಖನಿಜಗಳು. ಇದು ಜಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೇ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಥಾಮಸ್ ಓಲ್ಡ್‌ಹಾಮ್ (1816–1878) ಇದರ ಮೊದಲ ಸೂಪರಿಂಟೆಂಡೆಂಟ್ ಆಗಿದ್ದರು. ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರಿಗಿದ್ದ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಓಲ್ಡ್‌ಹ್ಯಾಮಿಯಾ ವನ್ನು ಅವರು ಶೋಧ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಭಾರತದ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿಚಾರದ ಕುರಿತು ಅವರು ಸಾಕಷ್ಟು ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ವಹಿಸಿದರು. ಫರ್ಡಿನಂಡ್ ಸ್ಟೊಲಿಜ್ಕ ಅವರನ್ನು ಕಚ್‌ನ ಜುರಾಸಿಕ್ ಪದರಗಳ ಕುರಿತು ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ನೇಮಿಸಿದರು. ಈ ತಲೆಮಾರಿನ ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಕಾರ್ಯವು ಜಾಗತಿಕ ಮಹತ್ವದ ಶೋಧಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಕಾಂಟಿನೆಂಟಲ್ ಡ್ರಿಫ್ಟ್ (ಖಂಡಾಂತರ ದಿಕ್ಚ್ಯುತಿ) ಮತ್ತು ಗೊಂಡ್ವಾನ ಸೂಪರ್‌ಕಾಂಟಿನೆಂಟ್ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಬೆಂಬಲವೂ ದೊರೆಯಿತು. ಪಕ್ಷಿಗಳು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನವು ಬೇಟೆಯೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ನಂತರವೇ ಗಮನವಿಟ್ಟು ಕೆಲವು ವೀಕ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅನೇಕ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಮೋಜಿಗಾಗಿ ಬೇಟೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿವಹಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ತಾವು ಹೊಡೆದುರುಳಿಸಿದ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಕುರಿತು ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡಿಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತುಂಬ ಆಸಕ್ತಿಯೆನ್ನಿಸಿದ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಚರ್ಮತೆಗೆದು, ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌‌ನಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಿಗೆ ಅದನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಿಕ್ಕಾಗಿ ಕಳುಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. 1831ರಲ್ಲಿ ಮೇಜರ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ ಆರಂಭಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. (ಪ್ರೊಸೀಡಿಂಗ್ಸ್ ಜುವಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ, 1831) ನಂತರ ಕರ್ನಲ್ ಡಬ್ಲ್ಯು.ಎಚ್. ಸೈಕ್ಸ್‌ ಅವರು ಮುಂಬಯಿ ದಖನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಒಂದು ವರ್ಗೀಕರಣ (ಕೆಟಲಾಗ್) ಮಾಡಿದ್ದರು. (ಪ್ರೊಸೀಡಿಂಗ್ಸ್ ಜೂವಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ, 1832) ನಂತರದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಟಿಕ್ಕೆಲ್ ಬೊರಭುಮ್ ಮತ್ತು ಧೊಲಾಭುಮ್ ಪ್ರದೇಶದ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಒಂದು ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. (ಜರ್ನಲ್. ಏಷಿಯಾಟಿಕ್. ಸೊಸೈಟಿ, 1833). ಆದರೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ಪುನಾ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಿಜವಾದ ಪಕ್ಷಿವಿಜ್ಞಾನವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಥಾಮಸ್ ಸಿ ಜೆರ್ಡನ್ (1811–1872) ಅವರಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಇದಾಗಿ ಬಹಳ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅಲಾನ್ ಆಕ್ಟೇವಿಯನ್ ಹ್ಯುಮ್ (1829–1912) ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲ ಪಕ್ಷಿವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಒಂದು ಜಾಲವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು. ಅವರು ಸ್ಟ್ರೇ ಫೆದರ್ಸ್ ಎಂಬ ಮೊದಲ ಪಕ್ಷಿಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನಿಯತಕಾಲಿಕವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪಕ್ಷಿಗಳ ಹೊಸ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆ ಎಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಬರಹಗಳನ್ನು ನೀಡಿದವರ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳನ್ನು ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿ, ಸಂಪಾದಿಸಿದರು. ಪಕ್ಷಿವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಬೃಹತ್ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಹರಡಿತು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರ 1889ರಲ್ಲಿ ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ ಭಾರತೀಯ ಪಕ್ಷಿವಿಜ್ಞಾನದ ಸಂಗ್ರಹದ ಮಹತ್ವದ ಕುರಿತು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದ್ದಲ್ಲಿದ್ದ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪಕ್ಷಿವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಹೆಸರುಗಳು ಹೀಗಿವೆ : ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಲೀತ್ ಆಡಮ್ಸ್ (1827–1882), ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಬ್ಲೈತ್‌ (1810–1873), ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಆರ್ಥರ್ ಬಟ್ಲರ್ (1843–1916), ಡೌಗ್ಲಾಸ್‌ ಡೆವರ್ (1875–1957), ಎನ್‌. ಎಫ್‌. ಫ್ರೋಮ್‌ (1899–1982), ಹ್ಯು ವಿಸ್ಲರ್ (1889–1943), ಎಚ್‌. ಎಚ್‌. ಗೊಡ್ವಿನ್ -ಆಸ್ಟೆನ್ (1834–1923), ಕರ್ನಲ್. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಎಚ್‌. ಸೈಕ್ಸ್ (1790–1872), ಸಿ. ಎಂ. ಇಂಗ್ಲಿಸ್ (1870–1954), ಫ್ರಾಂಕ್ ಲಡ್ಲೊ (1885–1972), ಇ. ಸಿ. ಸ್ಟ್ಯುವರ್ಟ್‌ ಬೆಕರ್ (1864–1944), ಹೆನ್ರಿ ಎಡ್ವಿನ್ ಬಾರ್ನ್ಸ್ (1848–1896), ಎಫ್‌. ಎನ್. ಬೆಟ್ಸ್ (1906–1973), ಎಚ್‌. ಆರ್‌. ಬೆಕರ್ , ಡಬ್ಲ್ಯು. ಇ. ಬ್ರೂಕ್ಸ್ (1828–1899), ಮಾರ್ಗರೆಟ್ ಕಾಕ್‌ಬರ್ನ್ (1829–1928), ಜೇಮ್ಸ್‌ ಎ. ಮರ್ರೆ , ಇ. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಓಟ್ಸ್ (1845–1911), ಫರ್ಡಿನಾಂಡ್ ಸ್ಟೊಲಿಜ್ಕ (1838–1874), ವೆಲೆಂಟೈನ್ ಬಾಲ್ (1843–1894), ಡಬ್ಲ್ಯು. ಟಿ. ಬ್ಲಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ (1832–1905), ಜೆ.ಕೆ. ಸ್ಟಾನ್‌ಫೋರ್ಡ್ (1892–1971), ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಸ್ವಿನ್‌ಹೊ (1836–1923), ರಾಬರ್ಟ್‌ ಸ್ವಿನ್‌ಹೊ (1836–1877) , ಸಿ. ಎಚ್‌. ಟಿ. ಮಾರ್ಶಲ್ (1841–1927) , ಜಿ.ಎಫ್‌.ಎಲ್‌. ಮಾರ್ಶಲ್ (1843–1934), ಆರ್‌.ಎಸ್‌.ಪಿ. ಬೇಟ್ಸ್ , ಜೇಮ್ಸ್ ಫ್ರಾಂಕ್ಲಿನ್ (1783–1834), ಸತ್ಯ ಚರ್ನ್‌ ಲಾ , ಆರ್ಥರ್ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಓಸ್ಮಸ್‌ಟನ್ (1885–1961), ಬರ್ಟ್ರಾಮ್ ಬರೆಸ್‌ಫೊರ್ಡ್ ಓಸ್ಮಸ್‌ಟನ್ (1868–1961), ವಾರ್ಡ್ಲಾ ರಾಮ್ಸೆ (1852–1921) ಮತ್ತು ಸಾಮ್ಯುಯೆಲ್ ಟಿಕ್ಕೆಲ್ (1811–1875) ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರರು. ಜೆರ್ಡನ್, ಹ್ಯುಮ್, ಮಾರ್ಶಲ್ ಮತ್ತು ಇ.ಡಿ.ಎಸ್‌. ಬೆಕರ್‌ ಅವರು ಹಲವಾರು ಸಮಗ್ರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಫ್ರಾಂಕ್ ಫಿನ್, ಡೌಗ್ಲಾಸ್ ಡೆವರ್ ಮತ್ತು ಹ್ಯು ವಿಸ್ಲರ್‌ ಅವರು ಜನಪ್ರಿಯ ಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ರಚಿಸಿದರು. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸೇರಿದವರಿಗೆ ಈ ಎಲ್ಲರ ಕೃತಿಗಳು ಲಭ್ಯವಿದ್ದವು. ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟವು ಬಿಎನ್‌ಎಸ್‌ಎಸ್, ಏಷಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸೈಟಿ ಮತ್ತು ದಿ ಬಿಒಯು ಇನ್ನಿತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಗಳೇ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಸಸ್ತನಿಗಳು ಹಕ್ಕಿಗಳ ಹಾಗೆಯೇ, ಸಸ್ತನಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೇಳೆ ಬೇಟೆಗಾರರು ಮಾಡಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಕೆಲಕಾಲದವರೆಗೆ ಅದು ಟ್ರೋಫಿ ಹಂಟಿಂಗ್ (ಪದಕ ಬೇಟೆ)ಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಆರ್‌.ಸಿ. ರಫ್‌ಟನ್ ಎಂಬ ಅರಣ್ಯ ಅಧಿಕಾರಿಯು ಭಾರತದ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರದ ಸಸ್ತನಿಗಳ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವತ್ತ ಗಮನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದನು. ಈ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಮುಂಬಯಿ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಸೊಸೈಟಿಯ ಸದಸ್ಯರ ಜಾಲವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡನು. ಆಗ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಸ್ತನಿಗಳ ವಿಜ್ಞಾನವು ನಿಜವಾದ ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಆತ ಮೊದಲು ಹಿಮೆನೊಪ್ಟೆರ ವರ್ಗದ ಜೀವಿಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇರುವೆಗಳು ಮತ್ತು ನಂತರ ಚೇಳುಗಳ ಕುರಿತು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದನು. ಆತನಿಗೆ ಚೇಳುಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದಾಗಿ ಆರ್‌.ಐ. ಪೊಕೊಕ್ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬರುವಂತಾಯಿತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪೊಕಾಕ್ ಅವರಿಗೆ ಸಸ್ತನಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಆಸಕ್ತಿ ಇದ್ದರೂ, ಅವರು ಅರಚಿಂಡದ ಉಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಕಾರ್ಯ ನಡೆಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಕೈಹಾಕಿದರೂ ಅದು ಆರಂಭಗೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. 1904ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸೇವೆಯ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಗ್ಲೆನ್ ಲಿಸನ್ ಪ್ಲೇಗ್, ರಾಟ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಫ್ಲೀಸ್ (ಪ್ಲೇಗ್, ಇಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಗಟಗಳು) ಎಂಬ ಲೇಖನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ದಂಶಕಗಳ ಕುರಿತು ಮಾಹಿತಿಯ ಕೊರತೆ ಇರುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ಲೇಗ್ ಇಲಾಖೆಯ ಡಾ. ಹೊಸ್ಸಕ್ ಅವರು ಇನ್ನೊಂದು ಲೇಖನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಪ್ಲೇಗ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಈ ಆಸಕ್ತಿಯು ಬಿಎನ್‌ಎಸ್‌ಎಸ್‌ಗೆ ತಕ್ಷಣವೇ ಸಣ್ಣ ಸಸ್ತನಿಗಳ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕಾಗಿ ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯಗೊಳಿಸಿತು. ಬೇಟೆಗಾರರು ಅನೇಕ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಿಕ್ಕೆಂದು ಕಳುಹಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಈ ಜೀವಿವರ್ಗಗಳ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದವರು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವರಿದ್ದರು. ದಂಶಕಗಳ ಮತ್ತು ಬಾವಲಿಗಳ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅದ್ಯಯನವನ್ನು ವೃತ್ತಿಯಿಂದ ವೈದ್ಯರಾಗಿದ್ದ ಜಾರ್ಜ್‌ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಡಾಬ್ಸನ್ (1848–1895) ನಡೆಸಿದರು. ಇನ್ನಿತರ ಗಮನಾರ್ಹರಾದ ಸಸ್ತನಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಎಂದರೆ ರಿಚರ್ಡ್ ಲೈಡೆಕ್ಕರ್ (1849–1915) , ರಾಬರ್ಟ್ ಅರ್ಮಿಟೇಜ್ ಸ್ಟ್ರೆಂಡಲ್ , ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿ ಪ್ರೇಟರ್ (1890–1960) ಮತ್ತು ಬ್ರಿಯಾನ್ ಹಫ್‌ಟನ್ ಹಾಗ್‌ಸನ್ (1800–1894). ರಿಚರ್ಡ್ ಲೈಡೆಕ್ಕರ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಜಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೇ ಇಲಾಖೆಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಮುಖ್ಯ ಗಮನವು ಭಾರತದ ಸಸ್ತನಿಗಳ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಇದ್ದಿತು. ಭಾರತದಿಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸಜೀವವಾಗಿ ಬ್ರಿಟನ್ನಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. 1,250 ಪೌಂಡ್ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್‌ನಿಂದ ಎರಡು ಘೇಂಡಾಮೃಗಗಳನ್ನು 1872ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್ನಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ಸ್ವಂತ ಮ್ಯಾನೇಜರ್‌ಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ಬೂರ್ಜ್ವಾವರ್ಗವು ಇಂತಹ ಕಲೆಕ್ಷನ್‌ಗಳಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುವವರಾದರು. ಕಲ್ಕತ್ತದ ರಾಜಾ ರಾಜೇಂದ್ರ ಮಲ್ಲಿಕ್ ಅವರನ್ನು 1860ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಜೂವಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಲಂಡನ್‌‌ನ ಸಂಪರ್ಕ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. 1901ರಲ್ಲಿ ವಾರಣಾಸಿಯ ಮಹಾರಾಜ, ಸನ್ಮಾನ್ಯ ಸರ್ ಪ್ರಭು ನರಾನಿ ಸಿಂಗ್, ಬಹಾದುರ್, ಜಿ.ಸಿ.ಐ.ಇ., ಭಾರತದ ಆನೆಗಳನ್ನು ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಾಗ ಪೂರೈಸುವಾಗಿ ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡಿ, ಲಂಡನ್ ಜೂವಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಗೌರವ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡರು. ಆ ಕಾಲದ ಕೆಲವು ಪ್ರಾಣಿಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಬಂಧನದಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಕುರಿತು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿನ ಕೆಲಸಗಳು ನಡೆದವು. ಈ ಪ್ರಾಣಿಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯವಾಗಿದ್ದದ್ದು ಎಂದರೆ ಅಲಿಪುರ ಜೂವಾಲಾಜಿಕಲ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್. ಪ್ರಾಣಿಸಂಗ್ರಹಾಲಯದ ಮೊದಲ ಸೂಪರಿಂಟೆಂಡೆಂಟ್ ಆಗಿದ್ದ ರಾಮ್ ಬ್ರಹ್ಮ ಸನ್ಯಾಲ್ (1858–1908) ಅವರಿಂದ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿದು, ನಿಯಂತ್ರಿತ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವ (ಕ್ಯಾಪ್ಟಿವ್ ಬ್ರೀಡಿಂಗ್) ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೆಲಸ ನಡೆಯಿತು. ಸರೀಸೃಪಗಳು ಮತ್ತು ಉಭಯಚರಗಳು ಸರೀಸೃಪಗಳು ಮತ್ತು ಉಭಯಚರಗಳ ಅಧ್ಯಯನವು ಸಸ್ತನಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಕ್ಕಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಷ್ಟು ಪ್ರಗತಿಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ವಿಷಪೂರಿತ ಸರೀಸೃಪಗಳು ಮಾತ್ರ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸೈನ್ಯ ಮತ್ತು ಅದರೊಂದಿಗೆ ಇದ್ದ ವೈದ್ಯರಿಗೆ ಆಸಕ್ತಿಯ ವಿಚಾರವಾಗಿತ್ತು. ಈ ವರ್ಗದ ಜೀವಿಗಳ ಕುರಿತ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಹಂಚಿಕೆ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನದ ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವರು ಎಂದರೆ ಪ್ಯಾಟ್ರಿಕ್ ರಸ್ಸಲ್ (1726–1805). ಇವರನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಸರ್ಪಶಸ್ತ್ರದ ತಂದೆ (ಫಾದರ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಓಫಿಯಾಲಜಿ) ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಲ್ ಆರ್‌. ಎಚ್‌. ಬೆಡ್ಡೊಮ್ (1830–1911), ಫ್ರಾಂಕ್ ವಾಲ್ (1868–1950), ಜೋಸೆಫ್ ಫೇರೆರ್ (1824–1907) ಮತ್ತು ಎಚ್‌. ಎಸ್. ಫರ್ಗ್ಯುಸನ್ (1852–1921). ಆಕಶೇರುಕಗಳು (ಇನ್‌ವರ್ಟಿಬ್ರೇಟ್‌) ಭಾರತದ ಕೀಟಗಳ ಅದ್ಯಯನವು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಚಿಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದಿತು, ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದರೆ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಿಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಹುಚ್ಚಿತ್ತು. ಹಲವಾರು ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕಾ ಸೇವಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸರ್ ವಿನ್ಸಟನ್ ಚರ್ಚಿಲ್ ಬೆಂಗಳೂರು ನಗರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕಿರುಭೇಟಿಯಲ್ಲಿ 65 ಚಿಟ್ಟೆಗಳ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಕ್ರಮೇಣ ಕೃಷಿಯ ಆರ್ಥಿಕ ಮಹತ್ವ ಅಧೀಕಗೊಳ್ಳತೊಡಗಿದಂತೆ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರವು ಚಿಟ್ಟೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯನ್ನೂ ಮೀರಿ ಬೆಳೆಯತೊಡಗಿತು. ಇಂಪಿರಿಯಲ್ ಎಂಟಮಾಲಜಿಸ್ಟ್ ಎಂಬ ಒಂದು ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಇಂಪಿರಿಯಲ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ (ನಂತರ ಇದು ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಎಂದು ಹೆಸರಾಯಿತು)ನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಲಾಯಿತು. ಮರೆಯಲಾರದ ಗುರುತನ್ನು ಉಳಿಸಿಹೋದ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರ ಹೆಸರುಗಳು ಹೀಗಿವೆ : ಮಿಲಿಯಂ ಸ್ಟೀಫನ್ ಅಟ್ಕಿನ್‌ಸನ್ (1820–1876), ಟಿ. ಆರ್‌. ಬೆಲ್ (1863–1948), ಇ. ಬ್ರುನೆಟ್ಟಿ (1862–1927), ಥಾಮಸ್ ಬೈನ್‌ಬ್ರಿಜ್ ಫ್ಲೆಚರ್ (1878–1950), ಸರ್ ಜಾರ್ಜ್‌ ಹ್ಯಾಂಪ್ಸನ್ (1860–1936), ಎಚ್‌. ಇ. ಆಂಡ್ರ್ಯೂಸ್ (1863–1950), ಜಿ.ಎಂ. ಹೆನ್ರಿ (1891–1983), ಕರ್ನಲ್ ಸಿ. ಟಿ. ಬಿಂಗ್‌ಹ್ಯಾಮ್ (1848–1908), ವಿಲಿಯಂ ಮೊನಡ್ ಕ್ರಾಫರ್ಡ್ (1872–1941), ಡಬ್ಲ್ಯು. ಎಚ್‌. ಇವಾನ್ಸ್ (1876–1956), ಮೈಕೆಲ್ ಲಾಯ್ಡ್ ಫೆರರ್ , ಎಫ್. ಸಿ. ಫ್ರೇಸರ್ (1880–1963), ಹೆರಾಲ್ಡ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್ - ಲೆಫ್ಯಾಯ್ (1877–1925), ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್ ಮೂರೆ (1830–1907), ಸಮರೇಂದ್ರ ಮೌಲಿಕ್ (1881–1950), ಲಿಯೊನೆಲ್ ಡೆ ನಿಶೆವಿಲ್ಲೆ (1852–1901), ರೊನಾಲ್ಡ್ ಎ. ಸೀನಿಯರ್ ವೈಟ್ ( 1891–1954), ಎಡ್ವಿನ್‌‌ ಫೆಲಿಕ್ಸ್ ಥಾಮಸ್ ಅಟ್ಕಿನ್‌ಸನ್ (1840–1890) ಮತ್ತು ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಸ್ವಿನ್‌ಹೊ (1836–1923). ಅರಣ್ಯಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಮೌಲ್ಯವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ಅರಣ್ಯ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿತ್ತು. ಅರಣ್ಯ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಇ. ಪಿ. ಸ್ಟೆಬ್ಬಿಂಗ್ (1870–1960) ಆರಂಭಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಈತನನ್ನು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕರು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದರು. ಅವರಲ್ಲಿ ಎ.ಡಿ. ಇಮ್ಸ್ ಕೂಡ ಒಬ್ಬ, (1880–1949), ಈತ ತನ್ನ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರದ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದ. ಹೊಸ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳು ಆಗಿದ್ದರೂ, ಅದಿನ್ನೂ ಒಂದು ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಉಲ್ಲೇಖಪಠ್ಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ. ಅರಣ್ಯ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಇನ್ನಿತರ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಸಿ.ಎಫ್‌.ಸಿ. ಬೀಸನ್ ಕೂಡ ಒಬ್ಬ. ಆಗ ಮಲೇರಿಯಾ ಬಹಳ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿದ್ದ ರೋಗವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸೊಳ್ಳೆಗಳ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ವ ದೊರೆಯಿತು. ರೊನಾಲ್ಡ್ ರಾಸ್ (1857–1932) ಸೊಳ್ಳೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಮಲೇರಿಯಾಗೆ ಸಂಬಂಧವಿರುವುದನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿದನು. ಆತನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಬೆಂಗಳೂರು, ಉದಕಮಂಡಲ (ಊಟಕಮಂಡ್) ಮತ್ತು ಸಿಕಂದರಾಬಾದ್‌ ನಲ್ಲಿ ನಡೆದಿದ್ದವು. ಸರ್ ಎಸ್. ಆರ್‌. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್ಸ್ (1873–1978) ಸೊಳ್ಳೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನದಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯನಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಮಲೇರಿಯಾ ಸಮೀಕ್ಷೆ (ಮಲೇರಿಯಾ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ) ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದನು. ಜೆ.ಎ. ಸಿಂಟನ್‌ (1884–1956)ಸೇರಿದಂತೆ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಇನ್ನೂ ಬೇರೆಯವರು ಇದ್ದರು. ಬಸವನಹುಳು (ಮೊಲಸ್ಕಸ್‌) ಕುರಿತು ಸಾಕಷ್ಟು ಆಸಕ್ತಿ ಇದ್ದಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕಾರಣ ಪ್ರಾಗ್ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವಕ್ಕಿದ್ದ ಮಹತ್ವ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಅವು ಹಡಗುಗಳಿಗೆ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಆರ್ಥಿಕ ಹಾನಿ. ಬೈನಿ ಪ್ರಸಾದ್ರನ್ನೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಬಸವನಹುಳುಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೀನುಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಳ ಅಧ್ಯಯನವು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯಕ ಮೌಲ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದಿತು. ಮೋಜಿನ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ (ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌ ಫಿಶಿಂಗ್) ಕೂಡ ಜನಪ್ರಿಯವಿತ್ತು, ಪ್ರಮುಖ ಪರ್ವತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಿತ್ತು. ಮುಂಬಯಿ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಸೊಸೈಟಿಯ ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ದಾಖಲೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದು ಪ್ರಕಟವಾಗಿದ್ದು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದರೆ ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌ ಫಿಶಿಂಗ್ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚೇನೂ ದಾಖಲಾಗಿಲ್ಲ. ಸರ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಡೇ (1829–1889), ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ರಾಬರ್ಟ್ ಸೆಸಿಲ್ ಬೀವನ್ (1841–1870) ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಬುಕಾನನ್‌ - ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್ (1762–1829) ಭಾರತದ ಮೀನುಗಳ ಕುರಿತು ಗಮನಾರ್ಹ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬರಹಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹೆನ್ರಿ ಸುಲ್ಲಿವನ್ ಥಾಮಸ್ ತಮ್ಮ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಪೋರ್ಟ್‌ ಫಿಶಿಂಗ್ ಕುರಿತು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯಗಳು ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಗಳು ಬ್ರಿಟಿಶ್‌ ವಸಾಹತುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೀಮಂತ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಅರಣ್ಯಗಳ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಬಹಳ ಬೇಗನೆ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಬೇಗನೆ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ನೀರು, ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯದ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಮೊದಲೇ ಗಮನಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು 1840ರಲ್ಲಿಯೇ ಈಸ್ಟ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಬಾಲ್ಫರ್‌ ಅವರಂತಹ ವೈದ್ಯರು ಅರಣ್ಯ ನಾಶದ ಕುರಿತು ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರು. ಇದು ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ದಾರಿಯಾಯಿತು. ಆದರೆ ತದನಂತರದಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ನೀತಿಗಳು ಮರಮಟ್ಟಿಗಾಗಿ ತೇಗದಂತಹ ವಾಣಿಜ್ಯಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಗುರಿ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಸಂರಕ್ಷಕ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಈ ಪದವು ಕನ್ಸ್‌ರ್‌‌ವನ್ಸೀಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಅರಣ್ಯದ ತುಂಡುಭಾಗಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸೀಮಿತವಿದ್ದಿತು. ಇದಕ್ಕೂ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯತೆ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಗೂ ಏನೇನೂ ಸಂಬಂಧವಿರಲಿಲ್ಲ. ಇಂದಿಗೂ, ತೇಗದ ನೆಡುತೋಪುಗಳನ್ನು (ಟೀಕ್ ಪ್ಲಾಂಟೇಶನ್‌) ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾರತದ ಅರಣ್ಯಗಳು ಜೀವವೈವಿಧ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಕಳಪೆಯಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಆಗೀಗ ಕಾಡ್ಗಿಚ್ಚಿಗೆ ಬಲಿಯಾಗುತ್ತಿವೆ. ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಫಾರೆಸ್ಟರ್‌ಗಳು ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಅರಣ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯಿಂದ ಬಹಳ ಪ್ರಭಾವಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಜರ್ಮನಿಯ ಅರಣ್ಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ (ಜರ್ಮನ್ ಸ್ಕೂಲ್‌ ಆಫ್‌ ಥಾಟ್‌) ತರಬೇತಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಉಷ್ಣವಲಯದ ಅರಣ್ಯಗಳ ತಂದೆ (ದಿ ಫಾದರ್ ಆಫ್ ಟ್ರಾಫಿಕಲ್ ಫಾರೆಸ್ಟ್ರಿ) ಎಂದೇ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ ಡೈಟ್ರಿಚ್ ಬ್ರಾಂಡಿಸ್‌ (1824–1907) ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಜೇಮ್ಸ್‌ ಸೈಕ್ಸ್ ಗ್ಯಾಂಬಲ್ /0} (1847–1925), ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಗಿಬ್ಸನ್ ಮತ್ತು ಹ್ಯು ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಕ್ಲೆಹ್ರಾನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಭಾರತೀಯ ಅರಣ್ಯ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಹಲವಾರು ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಭಾರತದ ಸಸ್ಯಸಂಪತ್ತಿನ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮಾಹಿತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅನೇಕ ಹವ್ಯಾಸಿಗಳು ಕೂಡ ಬೇರೆ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಜೊತೆಗೂಡಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಜೋಸೆಫ್ ಡಾಲ್ಟನ್ ಹೂಕರ್ (1817–1911), ಜಾನ್ ಗೆರಾಲ್ಡ್ ಕೊಯಿಂಗ್ (1728–1785), ರಾಬರ್ಟ್ ವೈಟ್ (1796–1872), ನಥನೀಲ್ ವ್ಯಾಲಿಚ್ (1786–1854) ಮತ್ತು ಫಾದರ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬಾಟನಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ವಿಲಿಯಂ ರಾಕ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ (1751–1815) ಇನ್ನಿತರ ವೃತ್ತಿಪರ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಸಹಾಯವಿತ್ತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆರ್ಥಿಕ ಮಹತ್ವವಿದ್ದ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವುದು ಮತ್ತೊಂದು ಆಸಕ್ತಿಯ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಸಿಬ್‌ಪುರ್, ಪೂನ, ಮದ್ರಾಸ್ ಮತ್ತು ಸಹರಾನ್‌ಪುರ್ ನಗರಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಸಸ್ಯೋದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಅನೇಕ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಬರ್ಟ್ ಫಾರ್ಚ್ಯೂನ್‌ (1812–1880) ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಗಳ ಮೂಲಕ ಡಾರ್ಜಿಲಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಲಂಕಾದಲ್ಲಿ ಟೀ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಆನಂತರ ಟೀ ಮೇಲೆ ಇದ್ದ ಚೀನೀಯರ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಕಲ್ಕತ್ತದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಿಬ್‌ಪುರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸಸ್ಯೋದ್ಯಾನವನ್ನು 1787ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಲ್‌ ರಾಬರ್ಟ್ ಕಿಡ್(1746–1793) ಆರಂಭಿಸಿದನು. ಸರ್‌ಜಾರ್ಜ್‌ ಕಿಂಗ್ (1840–1904) 1871ರಿಂದ ಈ ಉದ್ಯಾನದ ಮೇಲುಸ್ತುವಾರಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಆತ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಹರ್ಬೇರಿಯಂ ಹುಟ್ಟುಹಾಕುವಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದನು. ಈತನೇ ಮುಂದೆ 1890ರಲ್ಲಿ ಬಟಾನಿಕಲ್ ಸರ್ವೇ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ನಂತರದ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಪುರಾತನಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಬೀರಬಲ್ ಸಹಾನಿ(1891–1949)ಯವರೂ ಸೇರಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧರ ಹೆಸರುಗಳು ಹೀಗಿವೆ ; ವಿಲಿಯಂ ಕ್ಯಾರೆ (1761–1834), ಸರ್ ಹೆನ್ರಿ ಕೊಲ್ಲೆಟ್ (1836–1901), ಎಥೆಲ್‌ಬರ್ಟ್‌ ಬ್ಲಟ್ಟರ್ (1877—1934), ಟಿ. ಎಫ್‌. ಬೌರ್ಡಿಲ್ಲನ್ , ಸರ್ ಹ್ಯಾರಿ ಚಾಂಪಿಯನ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹೋದರ ಎಫ್‌. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಚಾಂಪಿಯನ್ (1893–1970), ಎ.ಎ. ಡನ್‌ಬರ್-ಬ್ರಾಂಡರ್ (ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯಗಳ ಸಂರಕ್ಷಕ), ಸರ್ ವಾಲ್ಟರ್ ಎಲಿಯಟ್ (1803–1887), ಹೆನ್ರಿ ಥಾಮಸ್ ಕೊಲ್‌ಬ್ರೂಕ್ (1765–1837), ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಮೆಕ್ಕನ್ (1899–1980), ಹ್ಯು ಫಾಲ್ಕನರ್ ( 1808–1865), ಫಿಲಿಪ್ ಫರ್ಲೆ ಫಿಸನ್ (1877–1947), ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಕರ್ನಲ್ ಹೆಬರ್ ಡ್ರುರಿ , ವಿಲಿಯಂ ಗ್ರಿಫಿತ್ (1810–1845), ಸರ್‌ ಡೇವಿಡ್ ಪ್ರೈನ್ (1857–1944), ಜೆ.ಎಫ್‌. ಡ್ಯುಥೀ ಪಿ. ಡಿ. ಸ್ಟ್ರಾಸೆ , ರಿಚರ್ಡ್‌ ಸ್ಟ್ರಾಸೆ (1817–1908), ಥಾಮಸ್ ಥಾಮ್ಸನ್ (1817–1878), ಜೆ.ಇ. ವಿಂಟರ್‌ಬಾಟಮ್ , ಡಬ್ಲ್ಯು.ಮೂರ್‌ಕ್ರಾಫ್ಟ್ ಮತ್ತು ಜೆ.ಎಫ್. ರಾಯ್ಲ್ (1799–1858). ಮುಂಬಯಿ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಸೊಸೈಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದ ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಡಬ್ಲ್ಯು.ಎಸ್‌. ಮಿಲ್ಲರ್ಡ್‌ (1864–1952) ಕೂಡ ಒಬ್ಬರು. ಇವರು ತಮ್ಮ ಸಮ್ ಬ್ಯೂಟಿಫುಲ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಟ್ರೀಸ್ (ಎಥಲ್‌ಬರ್ಟ್‌ ಬ್ಲಟ್ಟರ್ ಸಹಲೇಖಕ)ಇನ್ನಿತರ ಪುಸ್ತಕಗಳ ಮೂಲಕ ಮರಗಳ ಕುರಿತ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಕಿಡ್ ನರೀನ್‌ ತಮ್ಮಫ್ಲವರಿಂಗ್ ಪ್ಲಾಂಟ್ಸ್ ಆಫ್ ವೆಸ್ಟರ್ನ ಇಂಡಿಯಾ (1894) ಕೃತಿಯ ಮೂಲಕ, ಹೀಗೆಯೇ ಇನ್ನಿತರರ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ಇಂತಹುದೇ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆದವು. ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಹರ್ಬೇರಿಯಾ (ಒಣಸಸ್ಯ ಸಂಗ್ರಹ)ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡದು ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಉಳಿದಿರುವುದು ಎಂದರೆ ಬ್ಲಟ್ಟರ್ ಹಬೇರಿಯಂ. ಬೇಟೆಗಾರ -ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬೇಟೆ ಒಂದು ಜೀವನವಿಧಾನವಾಗಿತ್ತು. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರಂಗಗಳ ಜನರು ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಗಳ ಕುರಿತು ಮತ್ತು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ತಾವು ಗಮನಿಸಿದ್ದರ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತ ಬರಹಗಾರರು ವಿವಿಧ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬೇಟೆಯ ಕುರಿತ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರೆಂದರೆ : ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೆನ್ನೆತ್‌ ಆಂಡರ್‌ಸನ್ (1910–1974) ಮತ್ತು ಡೌಗ್ಲಾಸ್ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್ (1818–1892), ಹಿಮಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಎಫ್‌.ಎಂ. ಬೈಲೆ (1882–1967) ಮತ್ತು ಮೇಜರ್ ಆರ್‌. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಜಿ. ಹಿಂಗ್‌‌ಸ್ಟನ್ (1887–1966), ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿ ಜಿಮ್‌ ಕಾರ್ಬೆಟ್ (1875–1955), ಬಿಳಿಗಿರಿರಂಗನ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆರ್‌.ಸಿ. ಮೊರಿಸ್ (1894–1977) ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜ್‌ ಪಿ. ಸ್ಯಾಂಡರ್‌ಸನ್ . ಕರ್ನಲ್ ಆರ್‌.ಸಿ. ಮೋರಿಸ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಕರ್ನಲ್ ಆರ್‌. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಬರ್ಟನ್ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಮಂಡಳಿಯ ಆರಂಭಿಕ ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ರಿಚರ್ಡ್‌ ಮೈನರ್ಟಜ್‌ಹಗೆನ್ (1878–1967)ಅವರಂತೆ ಅಪಾರವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ ಬೇಟೆಗಾರರು ಇದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಪಕ್ಷಿಶಾಸ್ತ್ರವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಬೇರೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೂ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಬಿಎನ್‌ಎಚ್‌ಎಸ್ ಜರ್ನಲ್‌ಗೆ ಅನೇಕ ಬೇಟೆಗಾರರು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಎಲ್ಲ ವೀಕ್ಷಣೆಗಳೂ ನಿಖರ ಎನ್ನಲಾಗದು. ಪ್ರವಾಸೀ ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಕಾರರು ಭಾರತವು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಅನೇಕ ಶೋಧಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರಿಗೆ ಅವರ ಮಾರ್ಗಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳ ಅನೇಕ ಸಂಗ್ರಾಹಕರು ಭಾರತದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಈ ಕೆಲವರು ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರು : ಜೇನ್ ಡೆ ತೆವನಾಟ್ (1633–1667), ಪಿಯರೆ ಸೊನ್ನರಟ್ (1748–1814), ಜೇಣ್ ಬ್ಯಾಪ್ಟೈಸ್ ಲೆಶೆನಾಲ್ಟ್ ಡೆ ಲ ಟೂರ್ (1773–1826), ಆಲ್ಫ್ರೆಡ್ ಡ್ಯುವಸೆಲ್ (1793–1825), ವಿಲಿಯಂ ಡೊಹೆರ್ಟಿ (1857–1901) ಮತ್ತು ಫ್ರಾಂಕ್ ಕಿಂಗ್‌ಡನ್ ವಾರ್ಡ್‌ (1885–1958). ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದವರು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವರು ಪೃಕೃತಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ನಿಜಕ್ಕೂ ಉತ್ತಮ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಈ ಬರಹಗಾರರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರಾಗಿದ್ದವರು ಎಂದರೆ ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಹ್ಯಾಮಿಲ್ಟನ್ ಏಟ್ಕೆನ್ (1851–1909), ಇವರು ಎಹಾ ಎಂಬ ಕಾವ್ಯನಾಮದಿಂದ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಕಾದಂಬರಿಕಾರ ರುಡ್ಯಾರ್ಡ್‌ ಕಿಪ್ಲಿಂಗ್ (1865–1936) ಕೂಡ ದಿ ಜಂಗಲ್ ಬುಕ್ ಇನ್ನಿತರ ಮನಸೂರೆಗೊಳ್ಳುವ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಎಚ್‌.ಎಂ. ಫಿಪ್ಸನ್ (1850–1936) ಬಿಎನ್‌ಎಚ್‌ಎಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸ್‌ ಆಫ್‌ ವೇಲ್ಸ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ವೆಸ್ಟರ್ನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ದಂತಹ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದ ಕೆಲಸಗಾರರು ಕಲ್ಕತ್ತದಲ್ಲಿ ಏಷಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸೈಟಿಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಲಂಡನ್ನಿನಲ್ಲಿರುವ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಮ್ಯೂಸಿಯಂನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಅನೇಕರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಎಡ್ವರ್ಡ್‌ ಬ್ಲೈತ್ (1810–1873) ಮತ್ತು ನೆಲ್ಸನ್ ಅನ್ನಂಡೇಲ್ (1876–1924) ಏಷಿಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಹೊರಗಿದ್ದುಕೊಂಡೇ ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಸರ್‌ ನಾರ್ಮನ್ ಬಾಯ್ಡ್ ಕಿನ್ನಿಯರ್ (1882–1957) ಬಿಎನ್‌ಎಚ್‌ಎಸ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತ, ಉತ್ತಮ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದ ಕ್ಯೂರೇಟರ್‌ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಇನ್ನಿತರ ಗಮನಾರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಎಂದರೆ : ಅಲ್ಫ್ರೆಡ್ ವಿಲಿಯಂ ಅಲ್ಕಾಕ್ (1859–1933), ಜಾನ್ ಆಂಡರ್‌ಸನ್ (1833–1900), ಜಾರ್ಜ್‌ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಬೌಲೆಂಗರ್ (1858–1937), ಡಬ್ಲ್ಯು. ಎಲ್. ಡಿಸ್ಟಂಟ್ (1845–1922), ಫ್ರೆಡ್ರಿಕ್ ಹೆನ್ರಿ ಗ್ರಾವೆಲಿ (1885–?), (ಜಾನ್ ಗೌಲ್ಡ್ (1804–1881), ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಸಿ.ಎಲ್.ಜಿ. ಗುಂತರ್ (1830–1914), ಫ್ರಾಂಕ್ ಫಿನ್ (1868–1932), ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಮೆಕ್‌ಫರ್ಲೇನ್ ಇಂಗಿಸ್ (1870–1954), ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲಿ ವೆಲ್ಸ್ ಕೆಂಪ್ (1882–1945), ಜೇಮ್ಸ್ ವುಡ್-ಮೆಸನ್ (1846–1893), ರೆಗಿನಾಲ್ಡ್ ಪೊಕೊಕ್ (1863–1947), ರಿಚರ್ಡ್‌ ಬೌಲ್ಡರ್ ಶಾರ್ಪ್‌ (1847–1909), ಮಾಲ್ಕಮ್ ಎ ಸ್ಮಿತ್ (1875–1958) ಮತ್ತು ನಥನೀಲ್ ವ್ಯಾಲಿಚ್ (1786–1854). ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೋತ್ತರ (1947–1970) ಪಕ್ಷಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೋತ್ತರ ಪಕ್ಷಿಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖರು ಎಂದರೆ ಸಲೀಂ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಮುಂಬಯಿ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಹಿಸ್ಟರಿ ಸೊಸೈಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಅವರ ಸಹೋದರಬಂಧು ಹುಮಾಯುನ್ ಅಬ್ದುಲ್‌ಅಲಿ. ಸಲೀಂ ಅಲಿಯವರು ಅಮೆರಿಕನ್ ಸಹಭಾಗೀದಾರರಾದ ಸಿಡ್ನಿ ಡಿಲನ್ ರಿಪ್ಲೆ ಮತ್ತು ವಾಲ್ಟರ್ ನಾರ್ಮನ್ ಕೋಲ್ಜ್ ರೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದು, ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತದ ಪಕ್ಷಿಶಾಸ್ತ್ರದ ಅತ್ಯಂತ ಸಮಗ್ರವಾಗಿರುವ ಕೈಪಿಡಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇನ್ನೊಂದು ಮಹತ್ವದ ಕೊಡುಗೆ ಎಂದರೆ ಕ್ಷೇತ್ರ ಪಕ್ಷಿಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದು ಮತ್ತು ಇದರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರು ಎಂದರೆ ಹೊರೇಸ್ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್. ಜೂವಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೇ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ವಂತ ಸಂಗ್ರಹ ಸಮೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿತ್ತು ಮತ್ತು ಬಿಸ್ವಮೊಯ್ ಬಿಸ್ವಾಸ್ ಇವುಗಳ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಈಸ್ಟರ್ನ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಬರ್ಮಾದಲ್ಲಿ ಬರ್ಟ್ರಾಮ್ ಇ ಸ್ಮಿತಿಸ್ ರಂತಹ ಪಕ್ಷಿಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿದ್ದರು. ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರದ ಪರಂಪರೆಯು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಆಂಭಗೊಂಡಿತು. ನಂತರ ಹಲವಾರು ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವ ಕೀಟಗಳ ಕುರಿತು (ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೆಳೆನಾಶ ಮಾಡುವ ಕ್ರಿಮಿಕೀಟಗಳ ಕುರಿತು) ತಜ್ಞತೆ ಪಡೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೀಟಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಎಂದರೆ ಎಂ.ಎಸ್. ಮಣಿ ಮತ್ತು ಬಿ.ಕೆ. ಟಿಕಡರ್. ಬಿ.ಕೆ. ಟಿಕಡರ್ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಜೇಡಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಭಾರತದ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಮತ್ಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಎಂದರೆ ಸುಂದರ್‌ಲಾಲ್ ಹೋರಾ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಸತ್ಪುರ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಬೆಟ್ಟದ ಝರಿಗಳ ಮೀನುಗಳ ಮಾರ್ಪಾಡುವಿಕೆಯ ಕುರಿತು ಅವರು ಗಮನಿಸಿದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಸಿ.ವಿ. ಕುಲಕರ್ಣಿ ಮತ್ತು ಎಸ್‌.ಬಿ.ಸೆತ್ನಾ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಸರೀಸೃಪಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಸಿ. ಆರ್‌. ನಾರಾಯಣ್ ರಾವ್ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕಪ್ಪೆಗಳ ಕುರಿತು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ರೊಮುಲಸ್ ವ್ಹಿಟೇಕರ್ ಮತ್ತು ಜೆ.ಸಿ. ಡೇನಿಯಲ್ ಭಾರತದ ಸರೀಸೃಪ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ವಿವಿಧ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಬೇರೆ ಶಿಸ್ತುಗಳ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಭಾರತದ ಸಸ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಅಂತರ-ಶಿಸ್ತೀಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದವರು. ಇವರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖರು ಎಂದರೆ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ವಿಜ್ಞಾನಿಜೆ.ಬಿ.ಎಸ್‌. ಹಲ್ಡೇನ್. ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೇತ್ರ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರವು ಉಪಯುಕ್ತ, ಜೊತೆಗೆ ವಿಜ್ಞಾನದ ಬೇರೆ ಶಾಖೆಗಳಿಗಿಂತ ಅದು ಕಡಿಮೆ ಖರ್ಚಿನದು ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು (ಕ್ವಾಂಟಿಟೇಟಿವ್ ಅಪ್ರೋಚ್)ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಅವರು ಮೊದಲಿಗರು. ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಸಮೂಹ ಮಾಧ್ಯಮದ ಪ್ರಕಟಣೆಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್ ಕಪ್ಪು-ಬಿಳುಪು ವನ್ಯಜೀವಿ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯರು. ಕಲಾವಿದರೂ ಆಗಿದ್ದ ಅವರು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಮತ್ತು ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರದೇ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳೂ ಇರುತ್ತಿದ್ದವು. ಅವರಿಗಿಂತ ಮೊದಲು ಎಹಾ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಾಸ್ಯಮಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಕೆ. ಕೆ. ನೀಲಕಂಠನ್ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಮಲೆಯಾಳದಲ್ಲಿ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆದು ಹಕ್ಕಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಲೇಖಕರು. ಹ್ಯಾರಿ ಮಿಲ್ಲರ್ ಹಾಗೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ರಸ್ಕಿನ್ ಬಾಂಡ್ ಹಾಗೆ ಕಾಡಿನ ಗಮ್ಯತೆ, ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳು ಮತ್ತು ವನ್ಯಜೀವಿಗಳ ಕುರಿತು ರಮ್ಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಜಫಾರ್ ಫ್ಯುಟ್‌ಹ್ಯಾಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪಕ್ಷಿವೀಕ್ಷಕರ ಸುದ್ದಿಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು 1950ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇದು ಭಾರತದೆಲ್ಲೆಡೆ ಪಕ್ಷಿವೀಕ್ಷಕರ ಸಮುದಾಯ ಹರಡಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೊರೇಸ್ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಕೂಡ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ವನ್ಯಜೀವಿ ಛಾಯಾಗ್ರಹಣ ಕೂಡ ಬಹಳ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದೆ. ಅನೇಕ ಜನ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕರು ಇದಕ್ಕೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರಾದವರು ಎಂದರೆ ಲೊಕೆ ವಾನ್ ತೊ, ಇ. ಹನುಮಂತ ರಾವ್ , ಎಂ. ಕೃಷ್ಣನ್ ಮತ್ತು ಟಿ. ಎನ್‌.ಎ. ಪೆರುಮಾಳ್ . ಅವರು ಆರಂಭದ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಛಾಯಾಗ್ರಾಹಕರಾದ ಇ. ಎಚ್‌. ಎನ್. ಲೋಥರ್ , ಒ. ಸಿ. ಎಡ್ವರ್ಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ಎಫ್. ಡಬ್ಲ್ಯು. ಚಾಂಪಿಯನ್ ಇನ್ನಿತರರ ಹೆಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಸಾಗಿದರು. ಸಂರಕ್ಷಣಾಕಾರರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೋತ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಳಿದುಳಿದ ವನ್ಯಜೀವಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ತುರ್ತು ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಆ ಕಾಲದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮನಗಂಡರು. ಇ.ಪಿ. ಗೀ(1904–1968) ಅವರೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂರಕ್ಷಣಕಾರರು ಭಾರತೀಯ ವನ್ಯಜೀವಿ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಜನರು ಸಂರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. (ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಆಂದೋಲನವನ್ನೂ ನೋಡಿ) ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಸಹರನ್‌ಪುರ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ ಬಟಾನಿಕಲ್ ಆರ್ಟ್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯಾ ಭಾರತದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಭಾರತದ ಪರಿಸರ

bhārata dalli naisargika itihāsa vu bahaḻa hiṃdina dākhalita itihāsavannu hòṃdiddu, vedagaḻa kāladaṣṭu hiṃdakkè hoguttadè. mòdalèlla naisargika itihāsa saṃśodhanèyu prāgjīvaśāstra, prāṇiśāstra mattu sasyaśāstragaḻa vistṛta kṣetravannu òḻagòṃḍittu. iṃdu ī adhyayanagaḻannu parisaravijñānada aḍiyalli parigaṇisalāguttadè. ādarè hiṃdina kāladalli iṃtaha saṃśodhanègaḻannu mukhyavāgi havyāsigaḻu, hèccāgi vaidyaru, nāgarika sevèyalliruvavaru mattu senā adhikārigaḻu kaigèttikòḻḻuttiddaru. bhāratadalli ādhunika naisargika itihāsada bèḻavaṇigègè mūlakāraṇaru briṭiś vasāhatuśāhigaḻu mattu briṭanninalli naḍèda naisargika itihāsada bèḻavaṇigè ènnabahudu. ādarū bhāratavu apāra vaividhyatèyuḻḻa bhūlakṣaṇa, sasyagaḻu mattu prāṇigaḻannu hòṃdiddu, innitara uṣṇavalayada vasāhatugaḻaṃtè briṭanninalli mattu viśvada berèḍègaḻalli naisargika itihāsada kuritu āsaktiyannu hèccisitu ènnalu halavāru purāvègaḻivè. bhāratadalli naisargika itihāsavu haḻèya saṃrakṣaṇā paraṃparègaḻu, janapada mattu kalèyiṃdalū śrīmaṃtagòṃḍidè. veda kāla vedagaḻu labhyaviruva kèlavu ati purātana aitihāsika dākhalègaḻannu pratinidhisuttavè (kri.pū.1500 – 500). vedagaḻalli sumāru 250 rītiya hakkigaḻa hèsaru kaṃḍubaṃdivè, jòtègè berè prāṇigaḻu mattu sasyagaḻa kuritu ṭippaṇigaḻannu hòṃdivè. veda graṃthagaḻalli, āryāvarta , āryarabhūmiyu vividha kṛṣṇamṛgagaḻòṃdigè samānavyāpiyāgittu èṃdu parigaṇisalāguttadè. kèlavòmmè, ivu viṃdya parvatagaḻa uttarakkiruva pradeśa èṃdu ullekhisalāgidè; mattè kèlavòmmè ivu dakṣiṇakkiruva pradeśavannū òḻagòṃḍu ullekhisivè. vedagaḻalli heḻalāda bahaḻaṣṭu māhitigaḻu bhāratīya kogilègaḻalli kaṃḍubaruva parāvalaṃbi kāvukòḍuvikè ya kurita jñānavannu hòṃdivè. kogilègaḻa ī pravṛttiyu arisṭāṭal‌ (kri.pū.384 – 322)giṃta mòdale illiyavarigè gòttittu èṃdu vedagaḻalli ullekhisalāgidè. prāyaśaḥ bhāratīya kogilègaḻu mattu avugaḻa parapoṣiyāda manè kāgèyu illi bahaḻa sāmānyavāgi kaṃḍubaruttiddavu mattu avugaḻannu gamanisuvudu bahaḻa sulabhavāgiddariṃda aṣṭòṃdu māhitigaḻivè. caraka mattu suśrutara vaidyakīya vanyajīvigaḻannu graṃthagaḻu māṃsada dṛṣṭiyiṃda mattu avugaḻu iruva araṇyavannu mattu saṃbaṃdhita guṇalakṣaṇagaḻannu ullekhisivè. hiṃdū samājavannu varṇa vyavasthèyāgi śreṇīkaraṇagòḻisalāgiddu, yodha varga athavā kṣatriya ru huṭṭiniṃdale pratyekavāgiruttiddaru; varṇavyavasthèyu yāva prāṇigaḻannu tinnalu hakkidè èṃbudannu òttiheḻidè. yāru, yāvāga nirdiṣṭa prāṇigaḻa māṃsavannu tinnabahudu athavā tinnabāradu èṃdu niyamagaḻannu graṃthagaḻu herivè; udāharaṇègè huli mattu siṃhada māṃsavannu rājapratinidhigaḻu mātrave tinnabahudu, adū atyaṃta aparūpada saṃdarbhagaḻalli mātrave tinnabeku èṃba nirbaṃdha heralāgidè. tuṃba vyāpakavāgi adhyayana māḍalāda innòṃdu vanyajīvi èṃdarè ānè. ānèyannu hiḍiyuvudu, tarabeti nīḍuvudu mattu nirvahaṇèya kuritu 2000 varṣagaḻaṣṭu haḻèyadāda gajaśāstra vannu pāli lipiyalli barèyalāgidè. śaṃgaṃ kālaghaṭṭada tamiḻu sāhitya vu bhūmiyannu 5 rītiya parisaravāgi vargīkarisidè; tīrapradeśadiṃda jaugu gaddè nèladavarègè òṭṭu 5 bagèya pradeśagaḻannu varṇisidè. siṃdhū kaṇivè nāgarīkatè vāyavya bhāratadallikri.pū. 1700gū hiṃdina siṃdhū nadi nāgarīkatèya sumāru sāvirakkū hèccina kṣetragaḻannu adhyayana māḍalāgidè. ī sthaḻagaḻalli apāra saṃkhyèya prāṇigaḻa mūḻègaḻu kaṃḍubaṃdivè; ī mūḻègaḻalli aidane òṃdu bhāgadaṣṭu kāḍu prāṇigaḻa mūḻègaḻu; guḻḻènari, mòla, ciratè, gheṃḍāmṛga mattu ānè ityādi prāṇigaḻa mūḻègaḻāgivè. paścima bhāratada halavu nèlègaḻa sthaḻagaḻalli kaṃḍubaṃda hèccina bījagaḻu iṃdu ā pradeśadalli nirnāmavāgiruva kāḍu sasyagaḻa bījagaḻāgivè. ī sthaḻagaḻalli naḍèsida utkhananadalli dòrèta jeḍimaṇṇina maḍakègaḻu mattu phalakagaḻu ā kālada prāṇigaḻu mattu sasyagaḻannu apāravāgi pratibiṃbisuttavè. maṇṇina phalakagaḻu gheṃḍāmṛgagaḻu mattu ānèyū seridaṃtè īga sthaḻīyavāgi nirnāmavāgiruva vanyajīvigaḻa halavu prabhedagaḻannu dākhalisivè.harappādalli kaṃḍubaṃdiruva òṃdu huli mudrèyu kri.pū. 3000 varṣagaḻaṣṭu haḻèyadu. balūcistānada mèhar‌gar pradeśadalli kri.pū. 300ravarègū jaugupradeśada jiṃkè athavā barasiṃgha gaḻu iddavu. prāyaśaḥ naṃtara atiyāda beṭè mattu kṛṣigāgi nadī nèlègaḻannu kaḻèdukòṃḍiddariṃda ivu nirnāmagòṃḍirabahudu. òṃdu jātiya kāḍu dana, bās primèjèniyas nòmaḍikas athavā jebu siṃdū/2}kaṇivèyiṃda mattu paścima bhāratadiṃda krameṇa kaṇmarèyāgiyitu. prāyaśaḥ sāku danagaḻa jòtè aṃtara-saṃtānābhivṛddhiyāgiddariṃda mattu innuḻida kāḍu danagaḻu araṇya nèlèyannu kaḻèdukòṃḍu caduridaṃtāgiddariṃda krameṇa marèyāgivè. ānèyannu paḻagisida mòdala dākhalèyu harappā kāladalli dòrèyuttadè. krameṇa ānèyannu muttigè hākalu, yuddhada muṃcūṇiyalli, dimmigaḻannu èḻèyuva innitara kèlasa māḍisalu, pratiṣṭhèya saṃketavāgi mattu beṭèyāḍalu èttarada vedikèya hāgè baḻasikòḻḻalāyitu. mayūra arasara kāla prāṇigaḻa saṃrakṣaṇèyu kri.pū.4 mattu 3ne śatamānada mayūra rājavaṃśadavara kāladalli òṃdu gaṃbhīra vyavahāravāyitu. bhāratadalli mòṭṭamòdala òṃdu ekīkṛta rājakīya āḻvikèyannu òdagisida mayūra arasarugaḻu araṇya, alliya sasya, prāṇigaḻa kuritu hòṃdidda manobhāvavu āsaktidāyaka. mayūra arasaru araṇyavannu mòdalanèdāgi òṃdu saṃpanmūla èṃdu noḍiddārè. avarigè atyaṃta mahatvada araṇya utpanna èṃdarè ānè. ā kāladalli sainyavu kevala kudurègaḻu mattu yodharannu avalaṃbisiruttiralilla, yuddhada ānègaḻannū òḻagòṃḍiruttittu. sèlèkas , alèksāṃḍar avarannu paṃjāb‌ māṃḍaḻika solisuvalli ānègaḻu mahatvada pātra vahisiddavu. ānègaḻannu hiḍiyuvudu, paḻagisuvudu mattu tarabeti nīḍuvudakkè avugaḻannu sākuvudakkiṃta hèccu samaya mattu haṇa bekāguttittu. hīgāgi mayūra arasaru ānègaḻa pūraikèyannu saṃrakṣisalu prayatnisidaru. kauṭilyana arthaśāstra vu purātana rājatāṃtrikatè kuritu sūtragaḻannu mātrave òḻagòṃḍilla. badaligè ānè kāḍugaḻa rakṣaka raṃtaha adhikārigaḻa javābdārigaḻu enèṃbudannu gòṃdalakkè òṃdiṣṭū āspadavilladaṃtè spaṣṭavāgi sūcisidè: kāḍina gaḍigaḻalli adhikāriyu ānègaḻigāgi araṇyarakṣakariṃda rakṣisalāguva òṃdu kāḍannu iḍabeku. rakṣakara sahāyadiṃda melādhikāriyu ānègaḻannu parvatagaḻu, nadigaḻu, sarovaragaḻalli rakṣisabeku. ānèyannu hatyè māḍuva yāranne ādarū avaru kòllabeku. - arthaśāstra maramaṭṭugaḻa pūraikèyannu kāydukòḻḻalu mattu carmakkāgi siṃhagaḻu, huligaḻa pūraikè niraṃtaravāgiralèṃdu pratyeka kāḍugaḻannu mayūra arasaru vinyāsapaḍisiddaru. prāṇigaḻa rakṣaka ru èllèḍè iddu, avaru kaḻḻakākaru, huligaḻu mattu innitara parabhakṣaka prāṇigaḻiṃda hullumeyuva danagaḻigè surakṣitavāgiḍuva kèlasa māḍuttiddaru. mayūra arasaru kèlavu araṇya pradeśagaḻigè rakṣaṇè athavā ārthika arthadalli bahaḻa bèlè kòḍuttiddaru. jòtègè avaru avugaḻa melè kèlavu niyaṃtraṇā kramagaḻannu mattu nirbaṃdhagaḻannu vidhisiddaru. avaru èlla araṇya buḍakaṭṭuvāsigaḻannu aviśvāsadiṃda kāṇuttiddaru mattu avarigè laṃca nīḍuva mūlaka, rājakīyavāgi vaśapaḍisikòḻluva mūlaka avarannu niyaṃtrisiddaru. buḍakaṭṭu janaralli kèlavarannu gaḍigaḻannu kāyalu mattu prāṇigaḻannu sèrè hiḍiyaluaraṇyaka rèṃdu avaru nemisikòṃḍiddaru. kèlavòmmè ati òttaḍada mattu saṃgharṣadiṃda kūḍida saṃbaṃdhaviddarū, idu mayūra arasarigè tamma viśāla sāmrājyavannu rakṣisalu sādhyagòḻisittu. mayūra arasanāgidda aśoka (kri.pū. 304 – 232 ) cakravartiyu, bauddha matakkè parivartanè hòṃdida naṃtara, tanna āḻvikèya kaḍèya bhāgadalli āḍaḻitada śailiyalli kèlavu gamanārha badalāvaṇègaḻannu jārigè taṃdanu. āta vanyajīvigaḻigè rakṣaṇè òdagisidanu mattu rāja beṭèyannū tyajisidanu. prāyaśaḥ āta vanyajīvigaḻannu saṃrakṣisuva kramagaḻannu pratipādisida praprathama rājanāgidda. aṣṭe allade kèlavu niyamagaḻannu kallina stūpagaḻalliyū kèttisiddānè. prāṇi hatyèyannu tyajisida rājana udāharaṇèyannu rājaśāsanavu ghoṣisuttadè; avugaḻalli òṃdaralli hèmmèyiṃda hīgè heḻalāgidè :. namma rāja kevala kèlave prāṇigaḻannu kòṃdiddārè. - aidane stūpada melina rājaśāsana ādāgyū, aśokana śāsanagaḻu mattu arthaśāstradalli barèdiruva vicāragaḻu nijavāda sanniveśagaḻigiṃta āḻuvavara āśayavannu pratibiṃbisuttavè; rājarigèṃdu mīsalāgiṭṭadda beṭè pradeśadalli jiṃkè beṭèyāḍuvarigè 100 'paṇagaḻa' daṃḍa èṃba ullekhaviruvudannu gamanisidarè āgalū kānūnu muriyuvavaru iddaru èṃbudu viditavāguttadè. sāmānya janara beṭè, nāṭā uruḻisuvudu, mīnugārikè mattu araṇyadalli bèṃki hākuva svātaṃtryakkè mattu kānūnu nirbaṃdhagaḻa madhyè saṃgharṣavittu. cālukyara kāla beṭèya kuritu saṃskṛtadalli atyuttama graṃthavèṃdarè dakhan pradeśadalli 12ne śatamānadalli āḻuttidda cālukyara kāladalli racitavāda manasollāsa kṛti. ide kālaghaṭṭakkè serida innòṃdu kṛti èṃdarè mṛga pakṣi śāstra . jaina kavi haṃsadevanu 13ne śatamānadalli hakkigaḻu mattu sastanigaḻa kuritu ī kṛti racisiddānè. salīṃ āliyavariṃda hiḍidu anekaru idara vastuvina nikharatèya kuritu ṭīkisiddārè. mòghalara kāla mòghalaru tuṃba ārāmadāyaka baduku naḍèsiddu mātravallade hūdoṭa nirmāṇa mattu kalègè òttu nīḍiddaru. avaru tamma hūdoṭagaḻalli khāsagi prāṇisaṃgrahālayavannū iṭṭukòṃḍiddaru. jòtègè sasyagaḻu mattu prāṇigaḻannu òḻagòṃḍaṃtè aneka viṣayagaḻa kuritu citra racanè māḍalu kalāvidarannu nemisikòṃḍiddaru. beṭè mattu ḍegè beṭè (giḍugagaḻa sahāyadiṃda beṭèyāḍuva āṭa)yu vyāpakavāgi pracalitadallittu. avaru barahagārarannu neṃmisikòṃḍiddaru mattu bhāratadalli nisargada kuritu tāvu gamanisiddannu dākhalisidavaralli avaru mòdaligaru. atyaṃta òḻḻèya vīkṣakarèṃdarè jahāṃgīr (1569–1627) mattu bābar (1483–1530) (bābar‌nāmāvannū noḍi). bābar bābar‌na ṭippaṇigaḻu siṃdhū kaṇivèyaṃtèye dūrada paścimadalliyū gheṃḍāmṛgagaḻu iddavu èṃbudannu sūcisuttavè. salīṃ aliyavaru ī vidyamānada kuritu hèccina vivaragaḻannu òdagisuttārè. jahāṃgīr‌ jahāṃgīr‌kūḍa beṭègaḻa kuritu vivaravāda dākhalègaḻannu iṭṭiddānè. tanna 12ne vayassiniṃda (1580) 48ne vayassinavarègè āta 28,532 prāṇigaḻannu beṭèyalli bhāgiyāgiddu, adaralli avanòbbane 17,167 prāṇigaḻannu beṭèyāḍiddānè. ivugaḻalli 86 huligaḻu huligaḻu (mattu siṃhagaḻu), 9 karaḍigaḻu, ciratègaḻu, narigaḻu, nīrubèkku(ubdilò ) mattu kattèkirubagaḻu, 889 – nīlihori (nīlagāy) mattu 35 mhaka gaḻu. mhaka èṃdarè prāyaśaḥ jaugu pradeśada jiṃkè irabeku èṃdu salīṃ aliyavaru abhiprāyapaḍuttārè. salīṃ aliyavaru 1927ralli barèda di mògal èṃparars āph iṃḍiyā āṃḍ nyacyuralisṭ‌s āṃḍ sporṭs‌man lekhanadalli ī kuritu barèdiddārè. 17ne śatamānadalli jahāṃgīrana āsthānadalli kalāvidarāgidda ustād mansūr, saibīriyada kòkkarègaḻannu aṣṭe nikharavāgi citrabiḍisida mòdala vyaktiyāgiddārè. ḍoḍovannu (saibīriyāda kòkkarè) jahāṃgīrana āsthānakkè govāvannu niyaṃtraṇadalliṭṭukòṃḍidda porcugīsara mūlaka tarisalāgittu mattu idara òṃdu kalākṛtiyu hèrmiṭeṭ myūsiyaṃnallidè. sahi illada ī kalākṛtiyu mansūr‌ avaradu ènnalāgidè. vasāhatuśāhi-pūrva viśvada yāvude bhāgadalli kaṃḍubaruva atyaṃta haḻèya prādeśika sasya èṃdarè hòrṭas iṃḍikas malabārikas . ī kuritu 18ne śatamānadalli ḍac īsṭ iṃḍiyā kaṃpaniya hènḍrik vyān rhīḍ (1636–1691) tanna barahadalli prakaṭisiddānè. vasāhatu bhārata īsṭ‌ iṃḍiyā kaṃpaniyu naisargika kutūhalagaḻannu gamanisuvalli tvaritavāgi tòḍagikòṃḍittu mattu tanna mòdala myūsiyaṃ sthāpisittu. idaralliruva saṃgrahagaḻu śīghravāgi vṛddhisidavu. udāharaṇègè thāmas hārs‌phīlḍ 1851ralli myūsiyaṃgè adhika saṃkhyèya vastugaḻu serpaḍèyāguttiddannu gamanisidanu. 1801. jān kòrs‌ skāṭ, Esq. bhāratada ānèya talèburuḍègaḻu 1802. yuḍèlin ḍè jān‌villè. śrīlaṃkāda prāṇiśāstrīya mādarigaḻu, mukhyavāgi kīṭagaḻu mattu kośagaḻu; rekhācitragaḻu mattu vivaraṇègaḻa sahita, mūru saṃpaṭagaḻu. 1804. viliyaṃ rāks‌barg , èṃ.ḍi. èph‌. ār. ès. babirusa al‌pharas‌‌ na talèburuḍè. klāḍ rassèl, Esq. bhāratada hāvugaḻu 1808. phrānsin‌ bucanan hyāmilṭan , èṃ.ḍi. sastanigaḻu, hakkigaḻu mattu āmègaḻa rekhācitragaḻu. jān phlèmiṃg, Esq. hakkigaḻu mattu āmègaḻa rekhācitragaḻu. 1810. kyāpṭan jè sṭīvans. bābirusa al‌pharas‌‌ na talè. 1811. jān griphit, Esq. pharsèlla gaigaṃṭiya da mādari(sumātrā karāvaḻi). 1812. ricarḍ‌ pyāri, Esq. sumātrāda sastanigaḻu mattu hakkigaḻa rekhācitragaḻu dakṣiṇa bhāratada sastanigaḻu mattu hakkigaḻa taṃjāvūru rājara rekhācitragaḻu, jān‌ ṭòrin avariṃda prastutapaḍisalāgidè. Esq. 1813. ānarabal thāmas ès rāphèls, lèphṭinèṃṭ garvanar āph jāvā. spèsimans āph myāmeliya, barḍs āṃḍ in‌sèkṭs phram jāvā. hārs‌phīlḍs saṃgraha. bèṃjamin hain, èṃ.ḍi. ḍrāyiṃgs āph iṃḍiyan barḍs. 1817. ānarabal ṭi. ès. rāphèls myāmeliyā āṃḍ barḍs phram jāvā. hārs‌phīlḍs saṃgraha. phrānsis (bukānan‌) hyāmilṭan, èṃ.ḍi. ḍrāyiṃgs āp myāmeliya mattu barḍs‌‌. 1819. phrānsis (bukānan‌) hyāmilṭan, èṃ.ḍi. ḍrāyiṃgs āph myāmeliya, barḍs‌‌ āṃḍ rèpṭails thāmas hārrs‌phīlḍ‌, èṃ.ḍi. kalèkṣans āph myāmeliya, barḍs‌‌, rèpṭails‌, phiśas āṃḍ in‌sèkṭs phram jāvā. 1820. sar thāmas ès. rāphèls , lèphṭinèṃṭ. -gavarnar. āph phorṭ mārl‌baro. kalèkṣans āph myāmeliya, barḍs‌‌, mattu rèpṭails phram sumātrā. 1821. sar thāmas ès rāphèls ḍrāyiṃgs āph myāmeliya mattu barḍs‌‌ phram‌ sumātrā 1823. jārj‌ phinlisan, Esq., jān krāpharḍ‌ Esq. miśan‌gè mattu , siyam āṃḍ hyu, kòciṃcinada rājadhānigè sarjan mattu pṛkṛtiśāstrajña. miśan jāriyallidda samayadalli māḍida sastanigaḻu, hakkigaḻu, mīnugaḻu,sarīsṛpagaḻu mattu asthiśāstrīya mādarigaḻu 1824. jān‌ pyāṭisan, Esq. halavāru sastinigaḻu. lèphṭinèṃṭ.-janaral thāmas hārḍ‌vik. è kalèkṣan āph myāmeliya, barḍs‌‌ āṃḍ mis‌leniyas jūvālājikal spèsimans. 1827. viliyaṃ mūr‌krāphṭ , Esq. sèvaral in‌sèkṭs. kyā. jè. ḍi. harbarṭ. himālayada hakkigaḻa mādarigaḻu, avaru himālaya parvatagaḻa samīkṣè samayadalli saṃgrahisida mādarigaḻu 1829. madrās sarkāra. sastanigaḻu, hakkigaḻu mattu kīṭagaḻannu òḻagòṃḍaṃtè phorṭ‌ seṃṭ jārj‌‌nalli kaṃpaniya pṛkṛtiśāstrajñagaḻu māḍida saṃgrahagaḻu 1881. è.ṭi. krisṭī, èṃ.ḍi. kènarā araṇyadiṃda saṃgrahisida bibos kaviphrāns‌‌ na talèburuḍè. karnal ḍablyu.. èc. saiks dukun pradeśada aṃkisaṃkhyātmaka samīkṣè samayadalli māḍida naisargika itihāsada saṃgraha, sastanigaḻu, hakkigaḻu, mīnugaḻu, sarīsṛpagaḻu, mattu kīṭagaḻa mādarigaḻu mattu vivaragaḻannu òḻagòṃḍidè. 1832. jān jārj‌ cilḍran , Esq. kīṭagaḻa mādarigaḻu. natheniyal vyālic , Esq. nepāḻada sastanigaḻu mattu hakkigaḻa carmagaḻu. 1833. jān‌ rīvs, Esq. òrnitrosiṃkas pāraḍāks‌s mādari; cīnāda hakkigaḻa carmada saṃgraha; cīnādiṃda èraḍu tinnabahudāda hakkigaḻa gūḍugaḻa mādarigaḻu madrās sarkāra di. è.ṭi. krisṭī èṃ.ḍi. māḍiruva prāṇiśāstriya saṃgrahagaḻu, prāṇiśāstrada èlla vargagaḻalliruva mādarigaḻannu òḻagòṃḍidè. 1837. jān mèk‌klèllèṃḍ , Esq., ṭī giḍada bèḻèsuvikè pariśīlisuva uddeśadiṃda assāṃgè kaḻuhisida niyogada sadasya : spèsimans āph myāmeliya, barḍs‌‌, āṃḍ adar ābjèkṭs āph nyācural hisṭari, rekhācitragaḻu mattu vivaraṇèyòṃdigè. 1838. śrīmati iṃpī . iṃḍiyan rèpṭails in spiriṭ 1840. jān viliyaṃ haiphar, èṃ.ḍi. è kalèkṣan āph myāmeliya mattu barḍs‌‌ phram di kosṭ āph ṭènassèriyaṃ. mejar ār bòliyu pèṃbar‌ṭan. 1837–38ralli bhūtān‌gè bheṭi nīḍida avadhiyalli saṃgrahisida mādarigaḻu. 1841. jè.ṭi. piyar‌san, Esq. è kalèkṣan āph in‌sèkṭs phram ḍārjiliṃg. si.ḍablyu.. smit‌, Esq. è kalèkṣan āph in‌sèkṭs phram cittagāṃg. bèṃgāl eṣiyāṭik sòsaiṭi. è kalèkṣan āph myāmeliya, barḍs‌‌, āṃḍ in‌sèkṭs jān mèk‌klèllaṃḍ, Esq. spèsimans āph myāmeliya, barḍs‌‌, āṃḍ in‌sèkṭs bhāratīya nāgarika sevèyavaru halavaru briṭiś pṛkṛtiśāstrajñarannu bhāratakkè karètaṃdaru. kèlavaru briṭannina paravāgi mattu innu kèlavaru airopya pṛkṛtiśāstrajñaru mattu vastusaṃgrahālayagaḻa paravāgi mādarigaḻannu saṃgrahisidaru. innu kèlavaru svaṃtavāgi adhyayanavannu māḍidaru. itihāsatajñaru vastusaṃgrahālayagaḻu rūpugòṃḍiddannu vasāhatuśāhigè kòṃḍiyāgisiddārè. ī bṛhat saṃgrahagaḻu mattu avugaḻa dākhalīkaraṇavu phānā āph briṭiś iṃḍiyā saraṇigaḻannū òḻagòṃḍaṃtè halavāru kṛtigaḻu siddhagòḻḻalu kāraṇavāyitu. bhāratada prāṇigaḻu kuritu mòṭṭamòdalu dākhalisuva prayatna māḍiddu prāyaśaḥ thāmas hārḍ‌vik (1755–1835). āta bhāratadalli senādhikāriyāgiddu, bhāratada prāṇigaḻa citragaḻa agādha saṃgrahavannu siddhapaḍisalu sthaḻīya kalāvidarannu nemisikòṃḍiddanu. idannu tadanaṃtaradalli jān èḍvarḍ‌ gre (1800–1875) adhyayana māḍidanu mattu illasṭeśans āph iṃḍiyan jūvālaji : cīph‌li sèlèkṭèḍ phram mejar janaral hārḍ‌vik kṛtiyannu prakaṭisidanu. idu òṭṭu 202 baṇṇada citragaḻannu hòṃdittu. pṛkṛtiśāstrajñara saṃkhyè hèccatòḍagi, tāvu gamanisiddannu haṃcikòḻḻuva āsaktiyu avaralli adhikagòḻḻatòḍagi, 1883ralli muṃbayi nyācural hisṭari sòsaiṭi yannu sthāpisalu kāraṇavāyitu. ī kālaghaṭṭadalli aneka bhāratīya rājakumāraru briṭiś beṭègārarannū serisikòṃḍu, bṛhat pramāṇadalli beṭègè tòḍagikòṃḍiddu, idariṃdāgi halavāru vanyajīvigaḻu nirnāmadaṃcigè baṃdavu mattu cītādaṃtaha innu kèlavu prāṇigaḻu nirnāmagòṃḍavu. prāgjīvaśāstra vasāhatuśāhi kāladalli bhūgoḻaśāstrada adhyayanavu bahaḻaṣṭu kutūhala huṭṭisittu. bahaḻaṣṭu śodha māḍida saṃpanmūlagaḻu èṃdarè atyuttama kalliddilina staragaḻu, cinna mattu innitara khanijagaḻu. idu jiyālājikal sarve āph iṃḍiyā sthāpanègè kāraṇavāyitu. thāmas olḍ‌hām (1816–1878) idara mòdala sūpariṃṭèṃḍèṃṭ āgiddaru. paḻèyuḻikègaḻalli avarigidda āsaktiyiṃdāgi, viśeṣavāgi olḍ‌hyāmiyā vannu avaru śodha māḍida naṃtara, bhāratada prāgjīvaśāstrada vicārada kuritu avaru sākaṣṭu āsaktiyannu vahisidaru. pharḍinaṃḍ sṭòlijka avarannu kac‌na jurāsik padaragaḻa kuritu kèlasa māḍalu nemisidaru. ī talèmārina bhūgoḻaśāstrajñara kāryavu jāgatika mahatvada śodhagaḻigè kāraṇavāyitu. kāṃṭinèṃṭal ḍriphṭ (khaṃḍāṃtara dikcyuti) mattu gòṃḍvāna sūpar‌kāṃṭinèṃṭ kalpanègè bèṃbalavū dòrèyitu. pakṣigaḻu vasāhatuśāhi kāladalli bhāratadalli pakṣigaḻa adhyayanavu beṭèyòṃdigè āraṃbhagòṃḍitu mattu naṃtarave gamanaviṭṭu kèlavu vīkṣaṇègaḻannu māḍalāyitu. aneka nāgarika sevā adhikārigaḻu mattu senādhikārigaḻu mojigāgi beṭèyalli āsaktivahisiddaru. avaru tāvu hòḍèduruḻisida hakkigaḻa kuritu ṭippaṇi māḍiḍuttiddaru. tuṃba āsaktiyènnisida hakkigaḻa carmatègèdu, iṃglèṃḍ‌‌nalliruva vastusaṃgrahālayagaḻigè adannu gurutisalikkāgi kaḻuhisuttiddaru. 1831ralli mejar phrāṃklin āraṃbhika adhyayanavannu māḍiddaru. (pròsīḍiṃgs juvālājikal sòsaiṭi, 1831) naṃtara karnal ḍablyu.èc. saiks‌ avaru muṃbayi dakhan prāṃtyada hakkigaḻa òṃdu vargīkaraṇa (kèṭalāg) māḍiddaru. (pròsīḍiṃgs jūvālājikal sòsaiṭi, 1832) naṃtaradalli sāmyuyèl ṭikkèl bòrabhum mattu dhòlābhum pradeśada hakkigaḻa òṃdu paṭṭiyannu māḍiddaru. (jarnal. eṣiyāṭik. sòsaiṭi, 1833). ādarè nijakkū ivugaḻannu gurutisuva kèlasavannu punā iṃglèṃḍ‌nalli māḍalāguttittu. nijavāda pakṣivijñānavu dakṣiṇa bhāratadalli thāmas si jèrḍan (1811–1872) avariṃda āraṃbhagòṃḍitu. idāgi bahaḻa naṃtaradalli alān ākṭeviyan hyum (1829–1912) bhāratadalliruva èlla pakṣivijñānigaḻa òṃdu jālavannu rūpisidaru. avaru sṭre phèdars èṃba mòdala pakṣiśāstrīya niyatakālikavannu āraṃbhisidaru. adaralli avaru pakṣigaḻa hòsa prabhedagaḻannu vivarisidaru mattu ā èlla pradeśadiṃda barahagaḻannu nīḍidavara ṭippaṇigaḻannu pariṣkarisi, saṃpādisidaru. pakṣivijñānigaḻa bṛhat mattu vyāpakavāda saṃgrahaṇā prayatnagaḻu èllèḍè haraḍitu mattu avugaḻannu briṭiś vastusaṃgrahālayadalli saṃgrahisalāyitu. naṃtara 1889ralli blān‌phorḍ‌ bhāratīya pakṣivijñānada saṃgrahada mahatvada kuritu vyākhyānisiddānè. bhāratīya upakhaṃḍadalli ā kālaghaṭṭaddallidda kèlavu prasiddha pakṣivijñānigaḻa hèsarugaḻu hīgivè : āṃḍryū līt āḍams (1827–1882), èḍvarḍ‌ blait‌ (1810–1873), èḍvarḍ‌ ārthar baṭlar (1843–1916), ḍauglās‌ ḍèvar (1875–1957), èn‌. èph‌. phrom‌ (1899–1982), hyu vislar (1889–1943), èc‌. èc‌. gòḍvin -āsṭèn (1834–1923), karnal. ḍablyu. èc‌. saiks (1790–1872), si. èṃ. iṃglis (1870–1954), phrāṃk laḍlò (1885–1972), i. si. sṭyuvarṭ‌ bèkar (1864–1944), hènri èḍvin bārns (1848–1896), èph‌. èn. bèṭs (1906–1973), èc‌. ār‌. bèkar , ḍablyu. i. brūks (1828–1899), mārgarèṭ kāk‌barn (1829–1928), jems‌ è. marrè , i. ḍablyu. oṭs (1845–1911), pharḍināṃḍ sṭòlijka (1838–1874), vèlèṃṭain bāl (1843–1894), ḍablyu. ṭi. blān‌phorḍ (1832–1905), jè.kè. sṭān‌phorḍ (1892–1971), cārls svin‌hò (1836–1923), rābarṭ‌ svin‌hò (1836–1877) , si. èc‌. ṭi. mārśal (1841–1927) , ji.èph‌.èl‌. mārśal (1843–1934), ār‌.ès‌.pi. beṭs , jems phrāṃklin (1783–1834), satya carn‌ lā , ārthar èḍvarḍ‌ osmas‌ṭan (1885–1961), barṭrām barès‌phòrḍ osmas‌ṭan (1868–1961), vārḍlā rāmsè (1852–1921) mattu sāmyuyèl ṭikkèl (1811–1875) hāgū innitararu. jèrḍan, hyum, mārśal mattu i.ḍi.ès‌. bèkar‌ avaru halavāru samagra kṛtigaḻannu racisidaru. phrāṃk phin, ḍauglās ḍèvar mattu hyu vislar‌ avaru janapriya kṛtigaḻannū racisidaru. naṃtaradalli bhāratīya nāgarika sevèyannu seridavarigè ī èllara kṛtigaḻu labhyaviddavu. ī kālaghaṭṭavu bièn‌ès‌ès, eṣiyāṭik sòsaiṭi mattu di biòyu innitara saṃsthègaḻu prakaṭisida niyatakālikagaḻalli ivara aḍiṭippaṇigaḻe rārājisuttiddavu. sastanigaḻu hakkigaḻa hāgèye, sastanigaḻa adhyayanavannū hèccina veḻè beṭègāraru māḍiddaru mattu kèlakāladavarègè adu ṭrophi haṃṭiṃg (padaka beṭè)gè sīmitavāgittu. ār‌.si. raph‌ṭan èṃba araṇya adhikāriyu bhāratada saṇṇagātrada sastanigaḻa kuritu adhyayana māḍuvatta gamana keṃdrīkarisidanu. ī adhyayanakkè muṃbayi nyācural hisṭari sòsaiṭiya sadasyara jālavannu baḻasikòṃḍanu. āga bhāratadalli sastanigaḻa vijñānavu nijavāda śraddhèyiṃda āraṃbhagòṃḍitu. āta mòdalu himènòpṭèra vargada jīvigaḻalli, viśeṣavāgi iruvègaḻu mattu naṃtara ceḻugaḻa kuritu āsakti hòṃdiddanu. ātanigè ceḻugaḻallidda āsaktiyiṃdāgi ār‌.ai. pòkòk avara saṃparkakkè baruvaṃtāyitu. ā samayadalli, pòkāk avarigè sastanigaḻalli bahaḻa āsakti iddarū, avaru araciṃḍada ustuvāri vahisikòṃḍiddaru. bṛhat pramāṇadalli saṃgrahakārya naḍèsuva prayatnakkè kaihākidarū adu āraṃbhagòḻḻalilla. 1904ralli bhāratīya vaidyakīya sevèya kyāpṭan glèn lisan pleg, rāṭs āṃḍ phlīs (pleg, iligaḻu mattu cigaṭagaḻu) èṃba lekhanavannu prastutapaḍisidaru. adaralli daṃśakagaḻa kuritu māhitiya kòratè iruvudannu gamanisi, prastāpisiddaru. pleg ilākhèya ḍā. hòssak avaru innòṃdu lekhanavannu prastutapaḍisiddaru. pleg‌nalliya ī āsaktiyu bièn‌ès‌ès‌gè takṣaṇave saṇṇa sastanigaḻa saṃgrahakkāgi nidhi saṃgraha māḍalu sādhyagòḻisitu. beṭègāraru aneka mādarigaḻannu gurutisalikkèṃdu kaḻuhisidaru, ādarè kāḍinalli ī jīvivargagaḻa pravṛttigaḻannu adhyayana māḍidavaru kèlave kèlavariddaru. daṃśakagaḻa mattu bāvaligaḻa òṃdu pramukha adyayanavannu vṛttiyiṃda vaidyarāgidda jārj‌ èḍvarḍ‌ ḍābsan (1848–1895) naḍèsidaru. innitara gamanārharāda sastaniśāstrajñaru èṃdarè ricarḍ laiḍèkkar (1849–1915) , rābarṭ armiṭej sṭrèṃḍal , sṭyānli hènri preṭar (1890–1960) mattu briyān haph‌ṭan hāg‌san (1800–1894). ricarḍ laiḍèkkar iṃḍiyan jiyālājikal sarve ilākhèyòṃdigè kèlasa māḍidaru. ā avadhiyalli avara mukhya gamanavu bhāratada sastanigaḻa paḻèyuḻikègaḻa melè idditu. bhāratadiṃda prāṇigaḻannu sajīvavāgi briṭanninalliruva saṃgrahālayagaḻigè kaḻuhisalāyitu. 1,250 pauṃḍ vèccadalli cittagāṃg‌niṃda èraḍu gheṃḍāmṛgagaḻannu 1872ralli briṭannigè kaḻuhisalāyitu. svaṃta myānejar‌gaḻannu iṭṭukòṃḍidda bhāratīya būrjvāvargavu iṃtaha kalèkṣan‌gaḻigè kòḍugè nīḍuvavarādaru. kalkattada rājā rājeṃdra mallik avarannu 1860ra sumārigè jūvālājikal sòsaiṭi āph laṃḍan‌‌na saṃparka sadasyarāgi māḍalāyitu. 1901ralli vāraṇāsiya mahārāja, sanmānya sar prabhu narāni siṃg, bahādur, ji.si.ai.i., bhāratada ānègaḻannu agatyaviddāga pūraisuvāgi vāgdāna māḍi, laṃḍan jūvālājikal sòsaiṭiya gaurava sadasyarāgi āykègòṃḍaru. ā kālada kèlavu prāṇisaṃgrahālayadalli baṃdhanadallidda prāṇigaḻa kuritu svalpamaṭṭina kèlasagaḻu naḍèdavu. ī prāṇisaṃgrahālayagaḻalli agragaṇyavāgiddaddu èṃdarè alipura jūvālājikal gārḍans. prāṇisaṃgrahālayada mòdala sūpariṃṭèṃḍèṃṭ āgidda rām brahma sanyāl (1858–1908) avariṃda prāṇigaḻannu sèrèhiḍidu, niyaṃtrita parisaradalli saṃtānotpatti māḍuva (kyāpṭiv brīḍiṃg) prakriyèyalli gamanārha kèlasa naḍèyitu. sarīsṛpagaḻu mattu ubhayacaragaḻu sarīsṛpagaḻu mattu ubhayacaragaḻa adhyayanavu sastanigaḻu mattu hakkigaḻa adhyayanadaṣṭu pragatiyāgiralilla. viṣapūrita sarīsṛpagaḻu mātra briṭiś sainya mattu adaròṃdigè idda vaidyarigè āsaktiya vicāravāgittu. ī vargada jīvigaḻa kurita mattu avugaḻa haṃcikè kuritu adhyayanada mahatvada kòḍugè sallisidavaru èṃdarè pyāṭrik rassal (1726–1805). ivarannu bhāratīya sarpaśastrada taṃdè (phādar āph iṃḍiyan ophiyālaji) ènnalāguttadè. karnal ār‌. èc‌. bèḍḍòm (1830–1911), phrāṃk vāl (1868–1950), josèph pherèr (1824–1907) mattu èc‌. ès. phargyusan (1852–1921). ākaśerukagaḻu (in‌varṭibreṭ‌) bhāratada kīṭagaḻa adyayanavu āraṃbhadalli ciṭṭègaḻigè mātrave sīmitavāgidditu, idakkè kāraṇa èṃdarè iṃglèṃḍ‌nalli ā kāladalli ciṭṭègaḻannu saṃgrahisuva huccittu. halavāru senādhikārigaḻu mattu nāgarikā sevā adhikārigaḻu saṃgrahavannu iṭṭukòṃḍiddaru. udāharaṇègè sar vinsaṭan carcil bèṃgaḻūru nagarakkè nīḍida kirubheṭiyalli 65 ciṭṭègaḻa prabhedagaḻannu saṃgrahisiddaru. ādarè krameṇa kṛṣiya ārthika mahatva adhīkagòḻḻatòḍagidaṃtè kīṭaśāstravu ciṭṭègaḻa saṃgrahaṇèyannū mīri bèḻèyatòḍagitu. iṃpiriyal èṃṭamālajisṭ èṃba òṃdu huddèyannu iṃpiriyal agrikalcar risarc in‌sṭiṭyūṭ‌ (naṃtara idu bhāratīya kṛṣi saṃśodhanā saṃsthè èṃdu hèsarāyitu)nalli huṭṭuhākalāyitu. marèyalārada gurutannu uḻisihoda kīṭaśāstrajñaralli kèlavara hèsarugaḻu hīgivè : miliyaṃ sṭīphan aṭkin‌san (1820–1876), ṭi. ār‌. bèl (1863–1948), i. brunèṭṭi (1862–1927), thāmas bain‌brij phlècar (1878–1950), sar jārj‌ hyāṃpsan (1860–1936), èc‌. i. āṃḍryūs (1863–1950), ji.èṃ. hènri (1891–1983), karnal si. ṭi. biṃg‌hyām (1848–1908), viliyaṃ mònaḍ krāpharḍ (1872–1941), ḍablyu. èc‌. ivāns (1876–1956), maikèl lāyḍ phèrar , èph. si. phresar (1880–1963), hèrālḍ myāks‌vèl - lèphyāy (1877–1925), phrèḍrik mūrè (1830–1907), samareṃdra maulik (1881–1950), liyònèl ḍè niśèvillè (1852–1901), rònālḍ è. sīniyar vaiṭ ( 1891–1954), èḍvin‌‌ phèliks thāmas aṭkin‌san (1840–1890) mattu cārls svin‌hò (1836–1923). araṇyagaḻu pramukhavāda ārthika maulyavuḻḻaddāgiddariṃda, araṇya kīṭaśāstradalli āsakti hèccuttittu. araṇya kīṭaśāstravannu i. pi. sṭèbbiṃg (1870–1960) āraṃbhisidanu mattu ītanannu innū anekaru hiṃbālisidaru. avaralli è.ḍi. ims kūḍa òbba, (1880–1949), īta tanna kīṭaśāstrada paṭhyapustakadiṃda hèccu prasiddhi paḍèda. hòsa pariṣkaraṇègaḻu āgiddarū, adinnū òṃdu uttama guṇamaṭṭada ullekhapaṭhyavāgi muṃduvarèdidè. araṇya kīṭaśāstradòṃdigè gurutisikòṃḍidda innitara kīṭaśāstrajñaralli si.èph‌.si. bīsan kūḍa òbba. āga maleriyā bahaḻa vyāpakavāgidda rogavāgittu mattu sòḻḻègaḻa kurita adhyayanakkè viśeṣa mahatva dòrèyitu. rònālḍ rās (1857–1932) sòḻḻègaḻigè mattu maleriyāgè saṃbaṃdhaviruvudannu nirūpisidanu. ātana saṃśodhanègaḻu bèṃgaḻūru, udakamaṃḍala (ūṭakamaṃḍ) mattu sikaṃdarābād‌ nalli naḍèdiddavu. sar ès. ār‌. krisṭophars (1873–1978) sòḻḻègaḻa adhyayanadalli agragaṇyanāgiddanu mattu bhāratada maleriyā samīkṣè (maleriyā sarvè āph iṃḍiyā) huṭṭuhākuvalli tòḍagisikòṃḍiddanu. jè.è. siṃṭan‌ (1884–1956)seridaṃtè ī kṣetradalli tòḍagisikòṃḍidda innū berèyavaru iddaru. basavanahuḻu (mòlaskas‌) kuritu sākaṣṭu āsakti idditu. idakkè òṃdu kāraṇa prāgjīvaśāstradalli avakkidda mahatva mattu innòṃdu kāraṇavèṃdarè avu haḍagugaḻigè uṃṭumāḍuttidda ārthika hāni. baini prasādrannū seridaṃtè halavāru basavanahuḻuśāstrajñaru ī kṣetragaḻalli kèlasa māḍuttiddaru. mīnugaḻu bhāratadalli mīnugaḻa adhyayanavu āraṃbhadalli vāṇijyaka maulyakkè mātrave sīmitavāgidditu. mojina mīnugārikè (sporṭ‌ phiśiṃg) kūḍa janapriyavittu, pramukha parvata pradeśagaḻigè mātrave sīmitavittu. muṃbayi nyācural hisṭari sòsaiṭiya niyatakālikadalli dākhalè pramāṇadalli hiḍididdu prakaṭavāgiddu hòratupaḍisidarè sporṭ‌ phiśiṃg kuritu hèccenū dākhalāgilla. sar phrānsis ḍe (1829–1889), kyāpṭan rābarṭ sèsil bīvan (1841–1870) mattu phrānsis bukānan‌ - hyāmilṭan (1762–1829) bhāratada mīnugaḻa kuritu gamanārha rītiyalli barahagaḻannu prakaṭisiddārè. hènri sullivan thāmas tamma kèlavu gamanārha kṛtigaḻalli sporṭ‌ phiśiṃg kuritu prakaṭisiddārè. sasyagaḻu mattu araṇyagaḻu bhāratada araṇyagaḻu briṭiś‌ vasāhatugaḻalli atyaṃta śrīmaṃta saṃpanmūlagaḻalli òṃdāgittu. araṇyagaḻa maulyavannu bahaḻa beganè aritukòḻḻalāgittu mattu araṇya nirvahaṇèyannu beganè upakhaṃḍadalli paricayisalāgittu. nīru, havāmāna mattu araṇyada naḍuvaṇa saṃbaṃdhagaḻannu mòdale gamanisalāgittu mattu 1840ralliye īsṭ‌ iṃḍiyā kaṃpaniyallidda èḍvarḍ‌ bālphar‌ avaraṃtaha vaidyaru araṇya nāśada kuritu èccarikègaḻannu nīḍiddaru. idu araṇya saṃrakṣaṇā kramagaḻannu tègèdukòḻḻalu dāriyāyitu. ādarè tadanaṃtaradalli araṇya nirvahaṇèya nītigaḻu maramaṭṭigāgi tegadaṃtaha vāṇijyaka utpannagaḻa utpādanèya guri hòṃdiddavu. saṃrakṣaka huddèyannu huṭṭuhākalāyitu mattu ī padavu kans‌r‌‌vansīs èṃdu karèyalāguttidda avaru nirvahaṇè māḍuttidda araṇyada tuṃḍubhāgagaḻigè mātrave sīmitavidditu. idakkū jīvavaividhyatè saṃrakṣaṇè gū enenū saṃbaṃdhaviralilla. iṃdigū, tegada nèḍutopugaḻannu (ṭīk plāṃṭeśan‌) òḻagòṃḍiruva bhāratada araṇyagaḻu jīvavaividhyatèyalli kaḻapèyāgivè mattu āgīga kāḍgiccigè baliyāguttivè. bhāratada mòdala phārèsṭar‌gaḻu jarmaniyallidda araṇya nirvahaṇèyiṃda bahaḻa prabhāvitarāgiddaru. bhāratadallidda aneka adhikārigaḻannu adhikārigaḻannu jarmaniya araṇya siddhāṃtadalli (jarman skūl‌ āph‌ thāṭ‌) tarabetigòḻisalāgittu. uṣṇavalayada araṇyagaḻa taṃdè (di phādar āph ṭrāphikal phārèsṭri) èṃde hèsarāgidda ḍaiṭric brāṃḍis‌ (1824–1907) tarabeti nīḍiddaru. jems‌ saiks gyāṃbal /0} (1847–1925), alèksāṃḍar gibsan mattu hyu phrānsis klèhrān seridaṃtè bhāratīya araṇya sevèyallidda halavāru adhikārigaḻu bhāratada sasyasaṃpattina kuritu hèccuvari māhiti hòṃdiddaru. aneka havyāsigaḻu kūḍa berè nāgarika sevā adhikārigaḻa jòtègūḍi kèlasa māḍidaru. avarigè josèph ḍālṭan hūkar (1817–1911), jān gèrālḍ kòyiṃg (1728–1785), rābarṭ vaiṭ (1796–1872), nathanīl vyālic (1786–1854) mattu phādar āph iṃḍiyan bāṭani èṃdu hèsarāda viliyaṃ rāks‌barg‌ (1751–1815) innitara vṛttipara sasyaśāstrajñara sahāyavittu. bhāratakkè ārthika mahatvavidda giḍagaḻannu paricayisuvudu mattòṃdu āsaktiya kṣetravāgittu. sib‌pur, pūna, madrās mattu saharān‌pur nagaragaḻallidda sasyodyānagaḻalli hīgè aneka giḍagaḻannu paricayisalu prayatnisalāyitu. rābarṭ phārcyūn‌ (1812–1880) māḍida kèlasagaḻa mūlaka ḍārjiliṃg mattu śrīlaṃkādalli ṭī paricayisalāyitu. ānaṃtara ṭī melè idda cīnīyara ekasvāmyavu kònègòṃḍitu. kalkattadallidda sib‌pur‌nallidda sasyodyānavannu 1787ralli karnal‌ rābarṭ kiḍ(1746–1793) āraṃbhisidanu. sar‌jārj‌ kiṃg (1840–1904) 1871riṃda ī udyānada melustuvāri vahisikòṃḍiddu, āta udyānadalli harberiyaṃ huṭṭuhākuvalli mahatvada pātra vahisidanu. ītane muṃdè 1890ralli baṭānikal sarve āph iṃḍiyā sthāpisidanu. naṃtarada sasyaśāstrajñaralli purātanasasyaśāstrajña bīrabal sahāni(1891–1949)yavarū seriddaru. bhāratada sasyaśāstra mattu araṇyagaḻòṃdigè saṃbaṃdhisida innitara prasiddhara hèsarugaḻu hīgivè ; viliyaṃ kyārè (1761–1834), sar hènri kòllèṭ (1836–1901), èthèl‌barṭ‌ blaṭṭar (1877—1934), ṭi. èph‌. baurḍillan , sar hyāri cāṃpiyan mattu avara sahodara èph‌. ḍablyu. cāṃpiyan (1893–1970), è.è. ḍan‌bar-brāṃḍar (keṃdra prāṃtyagaḻalli araṇyagaḻa saṃrakṣaka), sar vālṭar èliyaṭ (1803–1887), hènri thāmas kòl‌brūk (1765–1837), cārls mèkkan (1899–1980), hyu phālkanar ( 1808–1865), philip pharlè phisan (1877–1947), lèphṭinèṃṭ karnal hèbar ḍruri , viliyaṃ griphit (1810–1845), sar‌ ḍeviḍ prain (1857–1944), jè.èph‌. ḍyuthī pi. ḍi. sṭrāsè , ricarḍ‌ sṭrāsè (1817–1908), thāmas thāmsan (1817–1878), jè.i. viṃṭar‌bāṭam , ḍablyu.mūr‌krāphṭ mattu jè.èph. rāyl (1799–1858). muṃbayi nyācural hisṭari sòsaiṭiyòṃdigè saṃbaṃdha hòṃdidda pṛkṛtiśāstrajñaralli ḍablyu.ès‌. millarḍ‌ (1864–1952) kūḍa òbbaru. ivaru tamma sam byūṭiphul iṃḍiyan ṭrīs (èthal‌barṭ‌ blaṭṭar sahalekhaka)innitara pustakagaḻa mūlaka maragaḻa kurita adhyayanavannu janapriyagòḻisalu sahāya māḍidaru. alèksāṃḍar kiḍ narīn‌ tammaphlavariṃg plāṃṭs āph vèsṭarna iṃḍiyā (1894) kṛtiya mūlaka, hīgèye innitarara nāgarika sevè adhikārigaḻiṃda iṃtahude prayatnagaḻu naḍèdavu. ā kālaghaṭṭadalli halavāru harberiyā (òṇasasya saṃgraha)gaḻannu sthāpisalāyitu. ivugaḻalli atidòḍḍadu mattu innū uḻidiruvudu èṃdarè blaṭṭar haberiyaṃ. beṭègāra -pṛkṛtiśāstrajñaru vasāhatuśāhi bhāratadalli beṭè òṃdu jīvanavidhānavāgittu. berè berè raṃgagaḻa janaru tamma beṭègaḻa kuritu mattu kāḍinalli tāvu gamanisiddara kuritu barèdiddārè. avaralli aneka pratibhānvita barahagāraru vividha kṛtigaḻalli tamma beṭèya kurita pāṃḍityavannu nirūpisiddārè. ivarèṃdarè : dakṣiṇa bhāratadalli kènnèt‌ āṃḍar‌san (1910–1974) mattu ḍauglās hyāmilṭan (1818–1892), himālayagaḻalli èph‌.èṃ. bailè (1882–1967) mattu mejar ār‌. ḍablyu. ji. hiṃg‌‌sṭan (1887–1966), himālayada tappalinalli jim‌ kārbèṭ (1875–1955), biḻigiriraṃgana bèṭṭadalli ār‌.si. mòris (1894–1977) mattu madhya bhāratadalli jārj‌ pi. syāṃḍar‌san . karnal ār‌.si. moris avaròṃdigè seri lèphṭinèṃṭ karnal ār‌. ḍablyu. barṭan naṃtaradalli saṃrakṣaṇèyalli tòḍagikòṃḍaru mattu bhāratīya vanyajīvigaḻa maṃḍaḻiya āraṃbhika carcègaḻalli bhāgavahisidaru. ricarḍ‌ mainarṭaj‌hagèn (1878–1967)avaraṃtè apāravāgi prayāṇa māḍida beṭègāraru iddārè. avaru pakṣiśāstravū seridaṃtè berè kṣetragaḻigū kòḍugè nīḍiddārè. bièn‌èc‌ès jarnal‌gè aneka beṭègāraru barèdiddārè mattu avara èlla vīkṣaṇègaḻū nikhara ènnalāgadu. pravāsī pṛkṛtiśāstrajñaru mattu saṃgrahakāraru bhāratavu ī pradeśada aneka śodhakarigè mattu pravāsigarigè avara mārgamadhyadalli siguttittu. hīgāgi vividha deśagaḻa aneka saṃgrāhakaru bhāratada mūlaka prayāṇa māḍiddārè. pṛkṛtiśāstrajñarāda ī kèlavaru avaralli pramukharu : jen ḍè tèvanāṭ (1633–1667), piyarè sònnaraṭ (1748–1814), jeṇ byāpṭais lèśènālṭ ḍè la ṭūr (1773–1826), ālphrèḍ ḍyuvasèl (1793–1825), viliyaṃ ḍòhèrṭi (1857–1901) mattu phrāṃk kiṃg‌ḍan vārḍ‌ (1885–1958). janapriyagòḻisidavaru kèlave kèlavaru pṛkṛtiśāstrajñaru nijakkū uttama barahagārarāgiddaru mattu avaru naisargika itihāsada adhyayanavannu atyaṃta janapriyagòḻisidaru. ī barahagāraralli agragaṇyarāgiddavaru èṃdarè èḍvarḍ‌ hyāmilṭan eṭkèn (1851–1909), ivaru èhā èṃba kāvyanāmadiṃda barèyuttiddaru. kādaṃbarikāra ruḍyārḍ‌ kipliṃg (1865–1936) kūḍa di jaṃgal buk innitara manasūrègòḻḻuva kṛtigaḻannu racisiddārè. èc‌.èṃ. phipsan (1850–1936) bièn‌èc‌ès mattu prins‌ āph‌ vels myūsiyaṃ āph vèsṭarn‌ iṃḍiyā daṃtaha vastusaṃgrahālayagaḻannu nirmisalu sahāya māḍidaru. vastusaṃgrahālayada kèlasagāraru kalkattadalli eṣiyāṭik sòsaiṭiyū seridaṃtè halavāru vastusaṃgrahālayagaḻannu bhāratadalli āraṃbhisalāyitu. laṃḍanninalliruva briṭiś myūsiyaṃnalli kèlasa māḍida anekaru bhāratadalli saṃgrahisida mādarigaḻannu tègèdukòḻḻuttiddaru. avaru tamma prakaṭaṇègaḻa mūlaka mahatvada kòḍugègaḻannu nīḍiddārè. èḍvarḍ‌ blait (1810–1873) mattu nèlsan annaṃḍel (1876–1924) eṣiyāṭik sòsaiṭiya hòragiddukòṃḍe mahatvada kòḍugè nīḍiddārè. sar‌ nārman bāyḍ kinniyar (1882–1957) bièn‌èc‌ès‌‌nalli kèlasa māḍutta, uttama kòḍugè nīḍiddārè. vastusaṃgrahālayada kyūreṭar‌ kèlasa māḍida innitara gamanārha vyaktigaḻu èṃdarè : alphrèḍ viliyaṃ alkāk (1859–1933), jān āṃḍar‌san (1833–1900), jārj‌ ālbarṭ baulèṃgar (1858–1937), ḍablyu. èl. ḍisṭaṃṭ (1845–1922), phrèḍrik hènri grāvèli (1885–?), (jān gaulḍ (1804–1881), ālbarṭ‌ si.èl.ji. guṃtar (1830–1914), phrāṃk phin (1868–1932), cārls mèk‌pharlen iṃgis (1870–1954), sṭyānli vèls kèṃp (1882–1945), jems vuḍ-mèsan (1846–1893), règinālḍ pòkòk (1863–1947), ricarḍ‌ baulḍar śārp‌ (1847–1909), mālkam è smit (1875–1958) mattu nathanīl vyālic (1786–1854). svātaṃtryottara (1947–1970) pakṣiśāstrajñaru svātaṃtryottara pakṣiśāstradalli atyaṃta pramukharu èṃdarè salīṃ ali mattu muṃbayi nyācural hisṭari sòsaiṭiyòṃdigè kèlasa māḍida avara sahodarabaṃdhu humāyun abdul‌ali. salīṃ aliyavaru amèrikan sahabhāgīdārarāda siḍni ḍilan riplè mattu vālṭar nārman kolj ròṃdigè kèlasa māḍiddu, iṃdigū bhāratada pakṣiśāstrada atyaṃta samagravāgiruva kaipiḍigaḻāgivè. innòṃdu mahatvada kòḍugè èṃdarè kṣetra pakṣiśāstravannu paricayisiddu mattu idaralli agragaṇyaru èṃdarè hòres alèksāṃḍar. jūvālājikal sarve āph iṃḍiyā svaṃta saṃgraha samīkṣègaḻannu āyojisittu mattu bisvamòy bisvās ivugaḻa netṛtva vahisiddaru. īsṭarn‌ iṃḍiyā mattu barmādalli barṭrām i smitis raṃtaha pakṣiśāstrajñariddaru. kīṭaśāstrajñaru kīṭaśāstrada paraṃparèyu vasāhatuśāhi kālaghaṭṭadalli āṃbhagòṃḍitu. naṃtara halavāru kīṭaśāstrajñaru ārthikavāgi mukhyavāgiruva kīṭagaḻa kuritu (hèccāgi bèḻènāśa māḍuva krimikīṭagaḻa kuritu) tajñatè paḍèyalāraṃbhisidaru. ī kālaghaṭṭada gamanārha kīṭaśāstrajñaru èṃdarè èṃ.ès. maṇi mattu bi.kè. ṭikaḍar. bi.kè. ṭikaḍar avaru bhāratīya jeḍaśāstrakkè amūlya kòḍugè nīḍiddārè. matsyaśāstrajñaru bhāratada agragaṇya matsyaśāstrajñaralli òbbaru èṃdarè suṃdar‌lāl horā. avaru tamma satpura siddhāṃta kkāgi prasiddharāgiddārè. ī siddhāṃtavu bèṭṭada jharigaḻa mīnugaḻa mārpāḍuvikèya kuritu avaru gamanisida aṃśagaḻannu ādharisidè. innitara pramukha matsyaśāstrajñaralli si.vi. kulakarṇi mattu ès‌.bi.sètnā seriddārè. sarīsṛpaśāstrajñaru si. ār‌. nārāyaṇ rāv dakṣiṇa bhāratada kappègaḻa kuritu kèlasa māḍiddārè. ròmulas vhiṭekar mattu jè.si. ḍeniyal bhāratada sarīsṛpa prāṇigaḻa vividha aṃśagaḻannu adhyayana māḍiddārè. berè śistugaḻa vijñānigaḻu berè berè kṣetragaḻa asaṃkhyāta vijñānigaḻu bhāratada sasyagaḻu mattu prāṇigaḻa adhyayanakkè kòḍugè nīḍiddārè. ivaralli kèlavaru aṃtara-śistīya kṣetragaḻalli kèlasa māḍidavaru. ivaralli atyaṃta pramukharu èṃdarè briṭiś vijñānijè.bi.ès‌. halḍen. avaru bhāratadalli kṣetra sasyaśāstravu upayukta, jòtègè vijñānada berè śākhègaḻigiṃta adu kaḍimè kharcinadu èṃba dṛṣṭiyiṃdalū protsāhisidaru. bhāratadalli sasyaśāstrada parimāṇātmaka dṛṣṭikonavannu (kvāṃṭiṭeṭiv aproc)janapriyagòḻisidavaralli avaru mòdaligaru. janapriyagòḻisidavaru bhāratadalli naisargika itihāsavannu samūha mādhyamada prakaṭaṇègaḻa mūlaka janapriyagòḻisalāgidè. dakṣiṇa bhāratadalli èṃ. kṛṣṇan kappu-biḻupu vanyajīvi chāyāgrāhakaralli agragaṇyaru. kalāvidarū āgidda avaru naisargika itihāsada aneka viṣayagaḻa kuritu iṃgliś mattu tamiḻinalli aneka lekhanagaḻannu barèdiddārè. avara lekhanagaḻalli avarade chāyācitragaḻu mattu rekhācitragaḻū iruttiddavu. avarigiṃta mòdalu èhā barèyuttidda hāgè svalpa hāsyamaya śailiyalli barèdiddārè. pròphèsar kè. kè. nīlakaṃṭhan keraḻadalli malèyāḻadalli pustakagaḻu mattu lekhanagaḻannu barèdu hakkigaḻa adhyayanavannu janapriyagòḻisida innòbba lekhakaru. hyāri millar hāgè innū kèlavaru sthaḻīya patrikègaḻalli barèdiddārè. innu kèlavaru raskin bāṃḍ hāgè kāḍina gamyatè, bèṭṭaguḍḍagaḻu mattu vanyajīvigaḻa kuritu ramya śailiyalli barèdiddārè. japhār phyuṭ‌hyāli mòṭṭamòdala pakṣivīkṣakara suddipatrikèyannu 1950ralli āraṃbhisidaru. idu bhāratadèllèḍè pakṣivīkṣakara samudāya haraḍalu sahāya māḍitu. ī patrikèyalli hòres alèksāṃḍar kūḍa barèdiddārè. naisargika itihāsavannu janapriyagòḻisuvalli vanyajīvi chāyāgrahaṇa kūḍa bahaḻa sahāya māḍidè. aneka jana chāyāgrāhakaru idakkè kòḍugè nīḍiddārè. avaralli pramukharādavaru èṃdarè lòkè vān tò, i. hanumaṃta rāv , èṃ. kṛṣṇan mattu ṭi. èn‌.è. pèrumāḻ . avaru āraṃbhada agragaṇya chāyāgrāhakarāda i. èc‌. èn. lothar , ò. si. èḍvarḍs mattu èph. ḍablyu. cāṃpiyan innitarara hèjjèyalliye sāgidaru. saṃrakṣaṇākāraru svātaṃtryottara kāladalli aḻiduḻida vanyajīvigaḻannu rakṣisuva turtu agatyavannu ā kālada rājakāraṇigaḻu managaṃḍaru. i.pi. gī(1904–1968) avarū seridaṃtè halavāru prasiddha saṃrakṣaṇakāraru bhāratīya vanyajīvi maṃḍaḻiyalli kèlasamāḍiddārè. naṃtarada varṣagaḻalli, asaṃkhyāta janaru saṃrakṣaṇèyalli mattu vaijñānika, sāmājika mattu kānūnātmaka hāgū rājakīya aṃśagaḻalli tòḍagisikòṃḍaru. (saṃrakṣaṇā āṃdolanavannū noḍi) ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu saharan‌pur gārḍans baṭānikal ārṭ in iṃḍiyā bhāratada naisargika itihāsa bhāratadalli saṃrakṣaṇè bhāratada parisara

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B3%80%E0%B2%AF%20%E0%B2%A8%E0%B3%88%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%97%E0%B2%BF%E0%B2%95%20%E0%B2%87%E0%B2%A4%E0%B2%BF%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8

ಭಾರತೀಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಇತಿಹಾಸ

ಆಧಾರ್ ಎಂಬುದು ೧೨ ಅಂಕೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಅಂತಿಮಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಉಪಕ್ರಮವಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ವಯಸ್ಕ ನಾಗರಿಕರು ಮತ್ತು ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಒಂದು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಉದ್ದೇಶ ಇದರ ಹಿಂದಿದೆ; ಇದನ್ನು ಒಂದು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಯ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇನ್ಫೋಸಿಸ್‌‌ನ ಹಿಂದಿನ ಸಹ-ಸಭಾಪತಿಯಾದ ನಂದನ್ ನಿಲೇಕಣಿಯವರನ್ನು ಭಾರತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ (ಯುನಿಕ್‌ ಐಡೆಂಟಿಫಿಕೇಶನ್‌ ಅಥಾರಿಟಿ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ) ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಓರ್ವ ಮಂತ್ರಿಯ ದರ್ಜೆಯನ್ನು ಹೊಂದಲಿದ್ದಾರೆ. ಇನ್ಫೋಸಿಸ್‌ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮಂಡಳಿಯಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯಲು ಅವರು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಆಶ್ರಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಸೇರಿಸಿದ ಕಚೇರಿಯನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಂಬಲ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುವ ಮತ್ತು 'ಆಧಾರ್‌' ಎಂಬುದಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಯೋಜನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒಂದು ಹೊಸ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಲಾಂಛನವನ್ನು ಅವರು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತೀಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಅಥವಾ UIDAI, ಭಾರತೀಯ ನಿವಾಸಿಗಳಿಗೆಲ್ಲಾ ೧೨ ಅಂಕಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯುಳ್ಳ 'ಗುರುತಿನ-ಪತ್ರ' ನೀಡುವ ಮಹದಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆ ’ಆಧಾರ್, ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೬, ೨೦೧೦ ರಂದು, ಪುನರ್ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ. ಯೋಜನೆಯ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ೨೦೧೧ ನೇ ಇಸವಿಯ ಜನಗಣತಿಯ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ 'ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯನ ಎಲ್ಲಾ ಹತ್ತು ಬೆರಳುಗಳ ಬೆರಳಚ್ಚುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ', ಹಾಗೂ 'ಕಣ್ಣಿನ ಸ್ಕ್ಯಾನಿಂಗ್' ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. 'ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರನ್ನೂ ಹದಿನಾರು ಅಂಕೆಗಳ ಒಂದು ಸಂಖ್ಯೆ ಮೂಲಕ ಗುರುತಿಸಲಾಗುವಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ'. ಮುಂದಿನ ನಾಲ್ಕೈದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಟಪಕ್ಷ ಭಾರತದ ೬೦ ಕೋಟಿ ಜನತೆ, ಮೇಲೆತಿಳಿಸಿರುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಧಾಖಲಿಸಿರುವ ಗುರುತು ಚೀಟಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲಿದ್ದಾರೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ದಾಖಲಾತಿಗಳಲ್ಲೂ ಅದು ಮುಖ್ಯಸ್ಥಾನ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲಿದೆ. ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಭಾರತೀಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (UIDAI) ಒಂದು ಶಾಸನಬದ್ಧ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಇಲಾಖೆಯಾಗಿದ್ದು, ಆಧಾರ್ ಕಾಯಿದೆ 2016 ರ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಚಿವಾಲಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು 12 ಜುಲೈ 2016 ರಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸ್ವರೂಪ ಭಾರತದ ಒಂದು ಶತಕೋಟಿಗೂ ಮಿಕ್ಕಿದ ನಾಗರಿಕರ ಹಾಗೂ ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನನವಾಗಲಿರುವ ಮಕ್ಕಳ ಗಣನೆಯನ್ನು ಸರಿಹೊಂದಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಸದರಿ ಗುರುತಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಒಂದು ಬೃಹತ್‌‌ ಅಕ್ಷರಸಂಖ್ಯಾಯುಕ್ತ ಸರಣಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. 16 ಕೆಬಿ ಅಥವಾ 64 ಕೆಬಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಒಂದು ಸಂಗ್ರಹಣಾ ಬಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಈ ಕಾರ್ಡಿನಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ಒಂದು ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಜೀವಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದತ್ತಾಂಶವನ್ನು ಸೇರ್ಪಡೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಹಂತಹಂತವಾಗಿ ಯೋಜಿಸಲಾಗುವುದು. ಉದ್ದೇಶ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸದರಿ IDಯನ್ನು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಇದರಿಂದ ಅಕ್ರಮ ವಲಸೆಗಾರರು ಮತ್ತು ಭಯೋತ್ಪಾದಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆಯಾದ್ದರಿಂದ ದೇಶಕ್ಕೆ ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಗುರುತಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆಯ ಸುಗಮತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿನ ಅದರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಈ IDಯ ನಿಜವಾದ ಶಕ್ತಿಯು ಅಡಗಿದೆ; ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ಸರ್ಕಾರಿ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ-ವಲಯ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರು ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಲು ಇದು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಹೊಸ ID ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ದೊರಕುವ ಸಂಭವನೀಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕೆಳಗಿನವು ಸೇರಿವೆ: 1) ಅರ್ಹತೆ ಹೊಂದಿರುವ ಜನರು ಆಹಾರ, ಶಕ್ತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಇತ್ಯಾದಿ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವಂತಾಗಲು ಈ ವಲಯಗಳ ಮೇಲೆ ನೀಡುವ ಅನುದಾನಗಳು. 2) ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಖಾತೆಗಳ ತೆರೆಯುವಿಕೆ 3) ಹೊಸ ದೂರವಾಣಿ, ಮೊಬೈಲ್‌ ಅಥವಾ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವಿಕೆ, 4) ಹೊಸ ದೀಪ ಅಥವಾ ಅನಿಲ ಸಂಪರ್ಕಗಳು 5) ರಹದಾರಿಯೊಂದನ್ನು (ಪಾಸ್‌ಪೋರ್ಟ್‌) ಪಡೆಯುವಿಕೆ 6) ಇದೇ ಕಾರ್ಡು ಒಂದು ಚಾಲನಾ ಪರವಾನಗಿಯಂತೆಯೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬಹುದು ನೀವು ಮಾಡಿದ ಸಂಚಾರಿ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಶೇಖರಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದು 7) ಇದು ನಿಮ್ಮ ಮತದಾರರ ಕಾರ್ಡ್‌ ಆಗಿಯೂ ಪಾತ್ರವಹಿಸಬಹುದು 8) ಇದರಿಂದ ಕುಟುಂಬ ವಂಶಾನ್ವೇಷಣೆಯ ಜಾಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ನೀಡುವಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕೇಂದ್ರಸರ್ಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಭಾರತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದೊಂದಿಗಿನ (ಯುನಿಕ್‌ ಐಡೆಂಟಿಫಿಕೇಶನ್‌ ಅಥಾರಿಟಿ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ-UIDAI) ಒಂದು MoUಗೆ (ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಜ್ಞಾಪಕಪತ್ರಕ್ಕೆ) ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸಹಿಹಾಕಿದೆ. ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಜ್ಞಾಪಕ ಪತ್ರಕ್ಕೆ (MoU) ನಿನ್ನೆ ಸಹಿಹಾಕುವುದರೊಂದಿಗೆ UIDAIನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಓರ್ವ ಪಾಲುದಾರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸಭಾಪತಿ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಟೌರೋ ಹೇಳಿಕೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಇಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ಒಂದು ನೋಂದಣಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ UID ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಯ ಹಲವಾರು ಹಂತಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಬಹುದಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಟೌರೋ ತಿಳಿಸಿದರು. ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸ್ಥಳಗಳು ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ UID ಯೋಜನೆಯ ಅನುಷ್ಠಾನವಾಗುವದರ ಕುರಿತು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಲು ಪ್ರಧಾನ ತಂಡವೊಂದನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಿದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇತರ ಘಟಕಗಳು, ಖಾತೆ ಹೊಂದಿರುವವರು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಒದಗಿಸುವವರು, BC ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಹಯೋಗಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸಹಕಾರ ಹಸ್ತವನ್ನು ನೀಡಲಿದ್ದಾರೆ. ಹೊಸ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ UID ದಾಖಲಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಹಣಕಾಸಿನ ಒಳಗೂಡಿಸುವಿಕೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲು ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಯೋಜಿಸಿದೆ. ತನ್ನ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಆಧಾರ್‌ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ನೀಡಿಕೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಇದು ಸರಾಗಗೊಳಿಸಲಿದ್ದು, ಕಿರು ATMಗಳಂಥ ಹಲವಾರು ವಿತರಣಾ ವಾಹಿನಿಗಳೆಲ್ಲೆಡೆ 'ಆಧಾರ್‌' ಆಧರಿತ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ನೆರವಾಗಲಿದೆ. ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ನೀಡುವಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕೇಂದ್ರಸರ್ಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಭಾರತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದೊಂದಿಗಿನ (ಯುನಿಕ್‌ ಐಡೆಂಟಿಫಿಕೇಶನ್‌ ಅಥಾರಿಟಿ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ-UIDAI) ಒಂದು MoUಗೆ (ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಜ್ಞಾಪಕಪತ್ರಕ್ಕೆ) ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸಹಿಹಾಕಿದೆ. ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಜ್ಞಾಪಕ ಪತ್ರಕ್ಕೆ (MoU) ನಿನ್ನೆ ಸಹಿಹಾಕುವುದರೊಂದಿಗೆ UIDAIನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಓರ್ವ ಪಾಲುದಾರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸಭಾಪತಿ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಆಲ್ಬರ್ಟ್‌ ಟೌರೋ ಹೇಳಿಕೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಇಂದು ತಿಳಿಸಿದರು. ಒಂದು ನೋಂದಣಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ UID ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ನಿವಾಸಿಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಯ ಹಲವಾರು ಹಂತಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗಬಹುದಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಟೌರೋ ತಿಳಿಸಿದರು. ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸ್ಥಳಗಳು ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ UID ಯೋಜನೆಯ ಅನುಷ್ಠಾನವಾಗುವದರ ಕುರಿತು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಲು ಪ್ರಧಾನ ತಂಡವೊಂದನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಿದೆ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಇತರ ಘಟಕಗಳು, ಖಾತೆ ಹೊಂದಿರುವವರು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಒದಗಿಸುವವರು, BC ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಹಯೋಗಿಗಳು ತಮ್ಮ ಸಹಕಾರ ಹಸ್ತವನ್ನು ನೀಡಲಿದ್ದಾರೆ. ಹೊಸ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ UID ದಾಖಲಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಹಣಕಾಸಿನ ಒಳಗೂಡಿಸುವಿಕೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲು ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಯೋಜಿಸಿದೆ. ತನ್ನ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಆಧಾರ್‌ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ನೀಡಿಕೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಇದು ಸರಾಗಗೊಳಿಸಲಿದ್ದು, ಕಿರು ATMಗಳಂಥ ಹಲವಾರು ವಿತರಣಾ ವಾಹಿನಿಗಳೆಲ್ಲೆಡೆ 'ಆಧಾರ್‌' ಆಧರಿತ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ನೆರವಾಗಲಿದೆ. ಅನುಷ್ಠಾನ ಮೊದಲ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಗುಜರಾತ್‌‌, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಕೇರಳ, ಗೋವಾ, ಕರ್ನಾಟಕ, ತಮಿಳುನಾಡು, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಒಡಿಶಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ತೀರಪ್ರದೇಶದ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಜನರಿಗೆ UIDಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಾದ ಪುದುಚೇರಿ, ಅಂಡಮಾನ್‌ & ನಿಕೋಬಾರ್‌ ದ್ವೀಪಗಳು, ದಾದರ್‌ ಮತ್ತು ನಗರ್‌ ಹವೇಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ ಲಕ್ಷದ್ವೀಪವನ್ನೂ ಸಹ ಮೊದಲ ಹಂತದ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುವುದು. 2010ರ ಆರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಮೊದಲ ಗುಂಪಿನ ಕಾರ್ಡುಗಳು ವಿತರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. 2011ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ವೇಳೆಗೆ ಆಧಾರ್‌ (UID) ಸಂಖ್ಯೆಯು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳ್ಳಲಿದೆ ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭವಿಷ್ಯದಲ್ಲಿ PAN ಕಾರ್ಡುಗಳ ನೀಡುವಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ UIDಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸುವುದರ ಕುರಿತಾಗಿಯೂ ಹಣಕಾಸು ಖಾತೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಭರವಸೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಇದು ನಕಲಿ PAN ಕಾರ್ಡುಗಳ ಹಬ್ಬುವಿಕೆಯನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗಲಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಯೋಜನೆಯ ಆರಂಭ UPA ಅಧ್ಯಕ್ಷೆ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ, ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಮನ್‌ಮೋಹನ್‌ ಸಿಂಗ್‌, ಅಶೋಕ್ ಚವ್ಹಾಣ್, K. ಶಂಕರ್‌ನಾರಾಯಣನ್‌ ಮತ್ತು UIDAI ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ನಂದನ್‌ ನಿಲೇಕಣಿ ಇವರುಗಳಿಂದ ಆಧಾರ್‌ ಯೋಜನೆಯು ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಆರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ತೆಂಬ್ಲಿ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ 10 ಆದಿವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಈ ವಿಶಿಷ್ಟ IDಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇದಕ್ಕೆ ಚಾಲನೆ ದೊರೆಯಿತು ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಅಂಶ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸದರಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ID ಯೋಜನೆಗಳ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಮತ್ತು ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಫಲಿತಾಂಶಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ UPA ಅಧ್ಯಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯವರು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದರು. ನಾಲ್ಕು-ವರ್ಷ-ವಯಸ್ಸಿನ ಹಿತೇಶ್ ಸೋನವಾನೆ ಎಂಬಾತ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯವರಿಂದ UID ಕಾರ್ಡನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಅತಿಕಿರಿಯ ಸದಸ್ಯ ಎನಿಸಿಕೊಂಡರೆ, ರಂಜನಾ ಸೋನವಾನೆ ಎಂಬುವವರು ಆಧಾರ್‌ ಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ UID / ವಿಶಿಷ್ಟ ID ಕಾರ್ಡನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯಳು ಎನಿಸಿಕೊಂಡರು. ಭಾರತೀಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ- ೨೦೧೦ ಭಾರತೀಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ಕಾಯಿದೆ- ೨೦೧೦ ಸಂಸದ್ ನಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸಂಖ್ಯೆಯ ದುರ್ಬಳಕೆ ತಡೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ವಿಶೇಷ ಕ್ರಮದ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಕರಡು ಮಸೂದೆ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜತೆಗೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಸಂವಿಧಾನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾನ್ಯ ಮಾಡುವುದು ಈ ಮಸೂದೆಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ದುರುಪಯೋಗ, ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸದೇ ಇರುವ ಸಲುವಾಗಿ ಮಸೂದೆ ಮಾಹಿತಿ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದು ಭಾರತೀಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಯುಐಡಿಎಐ) ನೀಡುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ದುರುಪಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವವರ ವಿರುದ್ಧ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಒಳಪಡಿಸಲು ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸಿದೆ. ದುರುಪಯೋಗ ಸಾಬೀತಾದರೆ ಒಂದು ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ವರೆಗೆ ದಂಡ ವಿಧಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಇದೆ. ಎಂದು ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬರು ತಿಳಿಸಿದರು. ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ದುರುಪಯೋಗ, ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸದೇ ಇರುವ ಸಲುವಾಗಿ ಮಸೂದೆ ಮಾಹಿತಿ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದು ಪ್ರಾಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿರುವ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಗೊಳಿಸಿದರೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿದರೆ, ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಸಿದರೆ ಅಂತಹ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮ, ದಂಡ ವಿಧಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿತ ಕರಡು ಮಸೂದೆಯಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶ ಇದೆ. ಒಂದೊಮ್ಮೆ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ಕೆಲಸ ವಹಿಸಿಕೊಂಡ ಕಂಪನಿಯೇ ಈ ಕೃತ್ಯ ಎಸಗಿದರೆ ಒಂದು ಲಕ್ಷದ ವರೆಗೆ ದಂಡ ವಿಧಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಇದೆ. ಮಾಹಿತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಅಕ್ರಮ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಲು ಯತ್ನಿಸಿದರೆ ಅಂತಹವರಿಗೆ ಮೂರು ವರ್ಷದ ವರೆಗೆ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ಅಥವಾ ಒಂದು ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿವರೆಗೆ ದಂಡ ವಿಧಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಇದೆ. ಆದರೆ ನಿಗದಿತ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಇಂತಹ ಮಾಹಿತಿ ಕೇಳಿದರೆ ಅದನ್ನು ನೀಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರದ ಹಿತದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಮಾತ್ರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿಷಯಗಳ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುವುದು. ಅದೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇಲಾಖೆಯ ಸಚಿವಾಲಯದಿಂದ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದರೆ ಮಾತ್ರವೇ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಲಾಗುವುದು. ಕರಡು ಮಸೂದೆ ಬಗ್ಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಬರುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಸಂಸತ್‌ನ ಮುಂಗಾರು ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದೂ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ೨೦೧೦ ರ ಆಗಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ೨೦೧೧ ರ ಫೆಬ್ರುವರಿ ನಡುವೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುವುದು. ಮುಂದಿನ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಆರು ಕೋಟಿ ಜನರಿಗೆ ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಉದ್ದೇಶ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಇದೆ. ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುರುತಿನ ಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆ ಸಂಖ್ಯೆ ಬಹು-ಉದ್ದೇಶದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುರುತಿನ ಕಾರ್ಡ್ ಭಾರತೀಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಗುರುತಿನ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ವಿಶೇಷ ಮಾಹಿತಿ ಪೊಲೀಸ್‌ ರಾಜ್ಯದತ್ತ ಭಾರತದ ನಡೆ: 'ಆಧಾರ್'ನಿಂದ ಜನರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮೊಟಕು;ಕುಮಾರ ಸಂಭವ ಶ್ರೀವಾಸ್ತವ Updated: 18 ಮಾರ್ಚ್ 2020, ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು http://uidai.gov.in/ UIDಯನ್ನು ಪ್ರವರ್ತಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ UIDnumber.org ಇಂಡಿಯಾ ಟು ಲಾಂಚ್‌ 'ID ಕಾರ್ಡ್‌' ಸ್ಕೀಮ್‌ ಗೌರ್ನ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ಸ್‌ ಇನ್ಫೋಸಿಸ್‌ ನಿಲೇಕಣಿ, ಹೀ ಸೇಸ್‌ ಫಸ್ಟ್‌ ಯುನಿಕ್‌ ID ಕಾರ್ಡ್‌ ವಿತಿನ್‌ 2 ಇಯರ್ಸ್‌ ವಾಟ್‌ ನಿಲೇಕಣಿ ವಿಲ್‌ ಲಾಗ್‌ ಆನ್‌ ಟು ಇನ್‌ ದಿ ID ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್‌ ಕರಡು UIDAI ಮಸೂದೆ www.uins.de ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ

ādhār èṃbudu 12 aṃkèya viśiṣṭa gurutina saṃkhyèyāgiddu bhārata sarkārada vatiyiṃda ittīcègaṣṭe aṃtimagòḻisalpaṭṭa òṃdu upakramavāgiddu, bhāratada èllā vayaska nāgarikaru mattu nivāsigaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtiruva òṃdu keṃdrīkṛta gurutisuvikèya vyavasthèyannu sṛṣṭisuva mattu nirvahisuva uddeśa idara hiṃdidè; idannu òṃdu vaividhyamayavāda gurutisuvikèya uddeśagaḻigāgi baḻasikòḻḻabahudāgidè. inphosis‌‌na hiṃdina saha-sabhāpatiyāda naṃdan nilekaṇiyavarannu bhāratada viśiṣṭa gurutisuvikèya prādhikārada (yunik‌ aiḍèṃṭiphikeśan‌ athāriṭi āph‌ iṃḍiyā) mukhyastharannāgi nemisalāgiddu, avaru orva maṃtriya darjèyannu hòṃdaliddārè. inphosis‌ ṭèknālajīs‌na nirdeśaka maṃḍaḻiyiṃda kèḻagiḻiyalu avaru nirdharisiddārè. ī prādhikāravannu yojanā āyogada āśraya aḍiyallina òṃdu serisida kaceriyannāgi ghoṣisalāgidè. hiṃdi bhāṣèyalli bèṃbala èṃba arthavannu nīḍuva mattu 'ādhār‌' èṃbudāgi karèyalpaṭṭiruva yojanègè saṃbaṃdhisidaṃtè òṃdu hòsa hèsaru mattu lāṃchanavannu avaru prakaṭisiddārè. bhāratīya viśiṣṭa gurutina prādhikāra athavā UIDAI, bhāratīya nivāsigaḻigèllā 12 aṃkagaḻa saṃkhyèyuḻḻa 'gurutina-patra' nīḍuva mahadāṃkṣèya yojanè ’ādhār, epril 26, 2010 raṃdu, punarnirmāṇavāgidè. yojanèya anuṣṭhānakkè anukūlavāguvaṃtè 2011 ne isaviya janagaṇatiya veḻèyalli 'pratiyòbba bhāratīyana èllā hattu bèraḻugaḻa bèraḻaccugaḻannu paḍèyalāguttadè', hāgū 'kaṇṇina skyāniṃg' māḍalāguttadè. 'pratiyòbbarannū hadināru aṃkègaḻa òṃdu saṃkhyè mūlaka gurutisalāguvaṃtè vyavasthè māḍalāgidè'. muṃdina nālkaidu varṣagaḻalli kaniṣṭapakṣa bhāratada 60 koṭi janatè, melètiḻisiruva viśiṣṭa gurutina saṃkhyèyannu dhākhalisiruva gurutu cīṭiyannu paḍèyaliddārè. èllā pramukha dākhalātigaḻallū adu mukhyasthāna paḍèdukòḻḻalidè. viśiṣṭa gurutina prādhikāra bhāratīya viśiṣṭa gurutina prādhikāra (UIDAI) òṃdu śāsanabaddha prādhikāra mattu sarkāri ilākhèyāgiddu, ādhār kāyidè 2016 ra nibaṃdhanègaḻannu anusarisi èlèkṭrāniks mattu māhiti taṃtrajñāna sacivālayada vyāptiya aḍiyalli bhārata sarkāravu 12 julai 2016 raṃdu sthāpisalāgidè. svarūpa bhāratada òṃdu śatakoṭigū mikkida nāgarikara hāgū bhaviṣyadalli jananavāgaliruva makkaḻa gaṇanèyannu sarihòṃdisuva dṛṣṭiyiṃda, sadari gurutina vyavasthèyu òṃdu bṛhat‌‌ akṣarasaṃkhyāyukta saraṇiyāgi mārpaḍuva sādhyatèyidè. 16 kèbi athavā 64 kèbi sāmarthyada òṃdu saṃgrahaṇā billèyannu ī kārḍinalli aḻavaḍisuva sādhyatèyidè. òṃdu chāyācitra mattu jīvasaṃkhyāśāstrada dattāṃśavannu serpaḍè māḍuva prakriyèyannu haṃtahaṃtavāgi yojisalāguvudu. uddeśa mattu baḻakè bhāratīya nāgarikarannu gurutisuvudakkāgi sadari IDyannu mūlabhūtavāgi siddhagòḻisalāguttiddu, idariṃda akrama valasègāraru mattu bhayotpādakarannu gurutisalu sādhyavāguttadèyāddariṃda deśakkè hāgū bhāratīya nāgarikarigè uttama bhadratèyannu òdagisalu sādhyavāguttadè. ādāgyū, bhāratīya nāgarikarigè gurutina pratiṣṭhāpanèya sugamatèyannu òdagisuvallina adara sāmarthyadalli ī IDya nijavāda śaktiyu aḍagidè; vaividhyamayavāda sarkāri mattu khāsagi-valaya sevègaḻigè bhāratīya nāgarikaru saṃparka hòṃdalu idu avakāśa kalpisuttadè. hòsa ID vyavasthèyiṃda nāgarikarigè dòrakuva saṃbhavanīya prayojanagaḻalli ī kèḻaginavu serivè: 1) arhatè hòṃdiruva janaru āhāra, śakti, śikṣaṇa, ityādi savalattugaḻannu svīkarisuvaṃtāgalu ī valayagaḻa melè nīḍuva anudānagaḻu. 2) byāṃk‌ khātègaḻa tèrèyuvikè 3) hòsa dūravāṇi, mòbail‌ athavā aṃtarjāla saṃparkagaḻannu paḍèyuvikè, 4) hòsa dīpa athavā anila saṃparkagaḻu 5) rahadāriyòṃdannu (pās‌porṭ‌) paḍèyuvikè 6) ide kārḍu òṃdu cālanā paravānagiyaṃtèyū kāryanirvahisabahudu nīvu māḍida saṃcāri ullaṃghanèya dākhalègaḻannu śekharisiṭṭukòḻḻabahudu 7) idu nimma matadārara kārḍ‌ āgiyū pātravahisabahudu 8) idariṃda kuṭuṃba vaṃśānveṣaṇèya jāḍuhiḍiyabahudu viśiṣṭa gurutina saṃkhyègaḻa nīḍuvikègè saṃbaṃdhisidaṃtè keṃdrasarkārada vatiyiṃda sthāpisalpaṭṭiruva bhāratada viśiṣṭa gurutina prādhikāradòṃdigina (yunik‌ aiḍèṃṭiphikeśan‌ athāriṭi āph‌ iṃḍiyā-UIDAI) òṃdu MoUgè (òḍaṃbaḍikèya jñāpakapatrakkè) vijayā byāṃk‌ sahihākidè. òḍaṃbaḍikèya jñāpaka patrakkè (MoU) ninnè sahihākuvudaròṃdigè UIDAIna prayatnagaḻalli vijayā byāṃk‌ orva pāludāra ènisikòṃḍidè èṃbudāgi vijayā byāṃk‌ sabhāpati mattu vyavasthāpaka nirdeśakarāda ālbarṭ‌ ṭauro heḻikèyòṃdaralli iṃdu tiḻisidaru. òṃdu noṃdaṇi saṃsthèyāgi byāṃk‌ UID yojanèyalli nivāsigaḻannu dākhalisikòḻḻabahudāgidè mattu yojanèya halavāru haṃtagaḻa saṃdarbhadalli prādhikārakkè nèravāgabahudāgidè èṃbudāgiyū ī saṃdarbhadalli ṭauro tiḻisidaru. gurutisalpaṭṭa sthaḻagaḻu mattu jillègaḻalli UID yojanèya anuṣṭhānavāguvadara kuritu melvicāraṇè naḍèsalu pradhāna taṃḍavòṃdannu byāṃk‌ sthāpisalidè. idakkāgi vijayā byāṃk‌na itara ghaṭakagaḻu, khātè hòṃdiruvavaru, taṃtrajñāna òdagisuvavaru, BC sevè òdagisuvavaru mattu itara sahayogigaḻu tamma sahakāra hastavannu nīḍaliddārè. hòsa grāhakarigè saṃbaṃdhisidaṃtiruva UID dākhalātiyòṃdigè tanna haṇakāsina òḻagūḍisuvikè yojanèyannu accukaṭṭāgi joḍisalu vijayā byāṃk‌ yojisidè. tanna cāltiyalliruva grāhakarigè saṃbaṃdhisidaṃtiruva ādhār‌ saṃkhyègaḻa nīḍikèyannū saha idu sarāgagòḻisaliddu, kiru ATMgaḻaṃtha halavāru vitaraṇā vāhinigaḻèllèḍè 'ādhār‌' ādharita sevègaḻannu òdagisuvalli idu byāṃk‌gè nèravāgalidè. viśiṣṭa gurutina saṃkhyègaḻa nīḍuvikègè saṃbaṃdhisidaṃtè keṃdrasarkārada vatiyiṃda sthāpisalpaṭṭiruva bhāratada viśiṣṭa gurutina prādhikāradòṃdigina (yunik‌ aiḍèṃṭiphikeśan‌ athāriṭi āph‌ iṃḍiyā-UIDAI) òṃdu MoUgè (òḍaṃbaḍikèya jñāpakapatrakkè) vijayā byāṃk‌ sahihākidè. òḍaṃbaḍikèya jñāpaka patrakkè (MoU) ninnè sahihākuvudaròṃdigè UIDAIna prayatnagaḻalli vijayā byāṃk‌ orva pāludāra ènisikòṃḍidè èṃbudāgi vijayā byāṃk‌ sabhāpati mattu vyavasthāpaka nirdeśakarāda ālbarṭ‌ ṭauro heḻikèyòṃdaralli iṃdu tiḻisidaru. òṃdu noṃdaṇi saṃsthèyāgi byāṃk‌ UID yojanèyalli nivāsigaḻannu dākhalisikòḻḻabahudāgidè mattu yojanèya halavāru haṃtagaḻa saṃdarbhadalli prādhikārakkè nèravāgabahudāgidè èṃbudāgiyū ī saṃdarbhadalli ṭauro tiḻisidaru. gurutisalpaṭṭa sthaḻagaḻu mattu jillègaḻalli UID yojanèya anuṣṭhānavāguvadara kuritu melvicāraṇè naḍèsalu pradhāna taṃḍavòṃdannu byāṃk‌ sthāpisalidè. idakkāgi vijayā byāṃk‌na itara ghaṭakagaḻu, khātè hòṃdiruvavaru, taṃtrajñāna òdagisuvavaru, BC sevè òdagisuvavaru mattu itara sahayogigaḻu tamma sahakāra hastavannu nīḍaliddārè. hòsa grāhakarigè saṃbaṃdhisidaṃtiruva UID dākhalātiyòṃdigè tanna haṇakāsina òḻagūḍisuvikè yojanèyannu accukaṭṭāgi joḍisalu vijayā byāṃk‌ yojisidè. tanna cāltiyalliruva grāhakarigè saṃbaṃdhisidaṃtiruva ādhār‌ saṃkhyègaḻa nīḍikèyannū saha idu sarāgagòḻisaliddu, kiru ATMgaḻaṃtha halavāru vitaraṇā vāhinigaḻèllèḍè 'ādhār‌' ādharita sevègaḻannu òdagisuvalli idu byāṃk‌gè nèravāgalidè. anuṣṭhāna mòdala haṃtadalli, āṃdhrapradeśa, gujarāt‌‌, paścima baṃgāḻa, keraḻa, govā, karnāṭaka, tamiḻunāḍu, mahārāṣṭra mattu òḍiśā rājyagaḻa tīrapradeśada haḻḻigaḻalli vāsisuttiruva janarigè UIDyannu nīḍalāguttadè. keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻāda puduceri, aṃḍamān‌ & nikobār‌ dvīpagaḻu, dādar‌ mattu nagar‌ haveli mātrave allade lakṣadvīpavannū saha mòdala haṃtada yojanèyalli parigaṇisalāguvudu. 2010ra āraṃbhada veḻègè mòdala guṃpina kārḍugaḻu vitarisalpaḍuttavè èṃdu nirīkṣisalāgidè. 2011ra phèbruvari veḻègè ādhār‌ (UID) saṃkhyèyu anuṣṭhānagòḻḻalidè èṃdu nirīkṣisalāgidè mattu bhaviṣyadalli PAN kārḍugaḻa nīḍuvikègè saṃbaṃdhisidaṃtè UIDya baḻakèyannu kaḍḍāyagòḻisuvudara kuritāgiyū haṇakāsu khātè adhikārigaḻu bharavasèyannu hòṃdiddu, idu nakali PAN kārḍugaḻa habbuvikèyannu nigrahisuvalli nèravāgalidè èṃdu heḻalāguttidè. yojanèya āraṃbha UPA adhyakṣè soniyā gāṃdhi, bhāratada pradhāna maṃtri man‌mohan‌ siṃg‌, aśok cavhāṇ, K. śaṃkar‌nārāyaṇan‌ mattu UIDAI mukhyastha naṃdan‌ nilekaṇi ivarugaḻiṃda ādhār‌ yojanèyu ittīcègaṣṭe āraṃbhisalpaṭṭitu; mahārāṣṭrada tèṃbli èṃba haḻḻiyalli 10 ādivāsigaḻigè ī viśiṣṭa IDyannu òdagisuva mūlaka idakkè cālanè dòrèyitu èṃbudu gamanārha aṃśa. bhāratadallina sadari viśiṣṭa ID yojanègaḻa prayojanagaḻu mattu sakārātmaka phalitāṃśagaḻa kuritāgi UPA adhyakṣè mattu bhāratada pradhāna maṃtriyavaru ī saṃdarbhadalli mātanāḍidaru. nālku-varṣa-vayassina hiteś sonavānè èṃbāta pradhāna maṃtriyavariṃda UID kārḍannu svīkarisida atikiriya sadasya ènisikòṃḍarè, raṃjanā sonavānè èṃbuvavaru ādhār‌ yojanèya mūlaka UID / viśiṣṭa ID kārḍannu paḍèyuvallina mòdala bhāratīyaḻu ènisikòṃḍaru. bhāratīya viśiṣṭa gurutina saṃkhyè prādhikāra kāyidè- 2010 bhāratīya viśiṣṭa gurutina saṃkhyè prādhikāra kāyidè- 2010 saṃsad nalli siddhavāguttidè. saṃkhyèya durbaḻakè taḍègè tègèdukòṃḍa viśeṣa kramada niṭṭinalli, òṃdu karaḍu masūdè siddhavāguttidè. pratikriyègāgi sārvajanikara abhiprāyakkāgi prakaṭisalāgidè. jatègè prādhikāravannu saṃvidhānika saṃsthèyannāgi mānya māḍuvudu ī masūdèya uddeśavāgidè viśiṣṭa gurutina saṃkhyèya durupayoga, sārvajanikara vaiyaktika vivaragaḻannu bahiraṃga paḍisade iruva saluvāgi masūdè māhiti bhadratè mattu rahasyavannu kāydukòḻḻalāguvudu bhāratīya viśiṣṭa gurutina saṃkhyè prādhikāra (yuaiḍièai) nīḍuva viśiṣṭa gurutina saṃkhyèyannu durupayoga māḍikòḻḻuvavara viruddha kaṭhiṇa kramakkè òḻapaḍisalu siddhatè naḍèsidè. durupayoga sābītādarè òṃdu koṭi rūpāyi varègè daṃḍa vidhisalu avakāśa idè. èṃdu prādhikārada hiriya adhikāriyòbbaru tiḻisidaru. viśiṣṭa gurutina saṃkhyèya durupayoga, sārvajanikara vaiyaktika vivaragaḻannu bahiraṃga paḍisade iruva saluvāgi masūdè māhiti bhadratè mattu rahasyavannu kāydukòḻḻalāguvudu prādhikāradalliddukòṃḍu alliruva māhitiyannu bahiraṃgagòḻisidarè, vaiyaktika vivaragaḻannu bahiraṃga paḍisidarè, akramavāgi kārya nirvasidarè aṃtaha aparādhagaḻigè kaṭhiṇa krama, daṃḍa vidhisalu uddeśita karaḍu masūdèyalli avakāśa idè. òṃdòmmè prādhikārada kèlasa vahisikòṃḍa kaṃpaniye ī kṛtya èsagidarè òṃdu lakṣada varègè daṃḍa vidhisalu avakāśa idè. māhiti byāṃk‌gè akrama praveśa māḍalu yatnisidarè aṃtahavarigè mūru varṣada varègè jailu śikṣè athavā òṃdu koṭi rūpāyivarègè daṃḍa vidhisalu avakāśa idè. ādarè nigadita nyāyālayagaḻu iṃtaha māhiti keḻidarè adannu nīḍabahudāgidè. rāṣṭrada hitadṛṣṭiyiṃda mātra vaiyaktika viṣayagaḻa māhitiyannu nīḍalāguvudu. adū saṃbaṃdhisida ilākhèya sacivālayadiṃda anumati paḍèdarè mātrave māhiti nīḍalāguvudu. karaḍu masūdè baggè sārvajanikariṃda baruva abhiprāyagaḻannu ādharisi saṃsat‌na muṃgāru adhiveśanadalli maṃḍisalāguvudu èṃdū adhikārigaḻu tiḻisiddārè.viśiṣṭa gurutina saṃkhyèyannu mòdaligè 2010 ra āgasṭ mattu 2011 ra phèbruvari naḍuvè sārvajanikarigè nīḍalāguvudu. muṃdina nālku varṣagaḻalli āru koṭi janarigè ī saṃkhyèyannu nīḍuva uddeśa prādhikārakkè idè. ivannū gamanisi rāṣṭrīya gurutina saṃkhyè sāmājika bhadratè saṃkhyè bahu-uddeśada rāṣṭrīya gurutina kārḍ bhāratīya viśiṣṭa gurutina prādhikāra viśeṣa māhiti pòlīs‌ rājyadatta bhāratada naḍè: 'ādhār'niṃda janara svātaṃtrya mòṭaku;kumāra saṃbhava śrīvāstava Updated: 18 mārc 2020, bāhya kòṃḍigaḻu http://uidai.gov.in/ UIDyannu pravartisuvudakkè saṃbaṃdhisidaṃtè UIDnumber.org iṃḍiyā ṭu lāṃc‌ 'ID kārḍ‌' skīm‌ gaurn‌mèṃṭ‌ ḍaun‌loḍs‌ inphosis‌ nilekaṇi, hī ses‌ phasṭ‌ yunik‌ ID kārḍ‌ vitin‌ 2 iyars‌ vāṭ‌ nilekaṇi vil‌ lāg‌ ān‌ ṭu in‌ di ID prājèkṭ‌ karaḍu UIDAI masūdè www.uins.de ullekhagaḻu bhārata sarkāra

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%86%E0%B2%A7%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಆಧಾರ್

ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಒಕ್ಕೂಟ ಸರ್ಕಾರದ ಎರಡು ಶಾಸನಸಭೆಗಳುಳ್ಳ (ಉಭಯ ಸದನಿಕ) ಸರ್ವೋಚ್ಚ ವಿಧಾಯಕ ಘಟಕವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರ ಕಚೇರಿ, "ರಾಜ್ಯಸಭಾ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪರಿಷತ್ತು ಆಗಿರುವ ಒಂದು ಮೇಲ್ಮನೆ, ಮತ್ತು "ಲೋಕಸಭಾ" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಜಾಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಸಭೆಯಾಗಿರುವ ಒಂದು ಕೆಳಮನೆಯನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿನ ಸಂಸದ್‌ ಭವನದಲ್ಲಿರುವ (ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸದ್‌ ಮಾರ್ಗ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಶಾಸನಸಭೆಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಸದನಗಳು ಸಭೆ ಸೇರುತ್ತವೆ. ಎರಡು ಸದನಗಳ ಪೈಕಿ ಯಾವುದಾದರೂ ಒಂದಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಸಂಸತ್‌ ಸದಸ್ಯ ಅಥವಾ MP ಎಂಬುದಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲೋಕಸಭೆಯ MPಗಳು ನೇರ ಚುನಾವಣೆಯಿಂದ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ MPಗಳು ದಾಮಾಷಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ರಾಜ್ಯ ಶಾಸನಸಭೆಗಳ ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. 802 MPಗಳನ್ನು ಸಂಸತ್ತು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಇವರು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಸತ್ತೀಯ ಮತದಾರ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರದ-ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಇರುವ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪ್ರಜಾಸತ್ತೀಯ ಮತದಾರ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ (2009ರಲ್ಲಿದ್ದುದು 714 ದಶಲಕ್ಷ ಅರ್ಹ ಮತದಾರರು) ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಜಾಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಸಭೆಯ 552 ಸದಸ್ಯರ ಪೈಕಿ 530 ಸದಸ್ಯರು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಸಂಸತ್ತಿನಿಂದ ಅವಕಾಶ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಿನ ಅನುಸಾರದ ಅಥವಾ ಉಪ-ನಿಬಂಧನೆಯ ಅನುಸಾರದ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಆರಿಸಲ್ಪಡುವ 20 ಸದಸ್ಯರು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮುಂದಿನ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಯು ನಡೆಸಲ್ಪಡುವವರೆಗಿನ 5 ವರ್ಷ ಅವಧಿಯವರೆಗೆ ಈ ಸದಸ್ಯರು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. 2 ಸದಸ್ಯರು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಿಂದ ಆರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಸದನದ ಸ್ಥಾನಗಳು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಹಂಚಲ್ಪಡುತ್ತವೆ; ಅಂದರೆ, ಆ ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ನಡುವಿನ ಅನುಪಾತವು, ಇದುವರೆಗೆ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯವಾಗಿರುವಂತೆ, ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೂ ಒಂದೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯಗಳ ಪರಿಷತ್ತಿನ 250 ಸದಸ್ಯರು ಕಾಲವ್ಯತ್ಯಯಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಆರು-ವರ್ಷದ ಒಂದು ಅವಧಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸದಸ್ಯರ ಪೈಕಿ 12 ಮಂದಿಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ವಿಜ್ಞಾನ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಮಾಜಸೇವೆಯಂಥ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವಿಶೇಷ ಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹೀಗೆ ನಾಮಕರಣಗೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿರುತ್ತಾರೆ. ಉಳಿದ 238 ಸದಸ್ಯರು ರಾಜ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸನಸಭೆಯ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಅವರು ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ; ವರ್ಗಾಯಿಸಬಹುದಾದ ಏಕೈಕ ಮತದ ಮೂಲಕ, ದಾಮಾಷಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಈ ಚುನಾಯಿಸುವಿಕೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ, ಸರಿಸುಮಾರಾಗಿ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವು ಒಮ್ಮೆಗೆ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು ಕಾರ್ಯವೈಖರಿ, ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶ ಭಾರತ ಗಣರಾಜ್ಯದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳು ಮತ್ತು ಎರಡೂ ಶಾಸನಸಭೆಗಳನ್ನು ಸಂಸತ್ತು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ವಿಧಾಯಕದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಸದನ ಮತ್ತು ಪರಿಷತ್ತು ಸಮಾನ ಪಾಲುದಾರರಾಗಿರುತ್ತವೆ; ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸಂವಿಧಾನವು ಪ್ರಜಾಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಸಭೆಗೆ ಒಂದಷ್ಟು ಅನನ್ಯ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆದಾಯ-ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಅಥವಾ "ಹಣ"ದ ಮಸೂದೆಗಳು ಪ್ರಜಾಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಜನ್ಮತಾಳಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ. ರಾಜ್ಯಗಳ ಪರಿಷತ್ತು ಈ ಮಸೂದೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಹದಿನಾಲ್ಕು ದಿನಗಳ ಒಂದು ಅವಧಿಯೊಳಗಾಗಿ ಸದನಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ಶಿಫಾರಸುಗಳು, ಸಲಹೆಗಳನ್ನಷ್ಟೇ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿರುತ್ತದೆ- ಈ ಕಾಲಾವಧಿಯ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಮಸೂದೆಯು ಎರಡೂ ಶಾಸನಸಭೆಗಳಿಂದ ಅನುಮೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸದನಗಳು ಲೋಕಸಭೆ ಲೋಕಸಭಾ (ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ) ಅಥವಾ ಲೋಕಸಭೆಯು "ಪ್ರಜಾಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳ ಸದನ" ಅಥವಾ ಕೆಳಮನೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಇದರ ಎಲ್ಲಾ ಸದಸ್ಯರೂ ಭಾರತದ ನಾಗರಿಕರಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಲಿಂಗ, ಜಾತಿ, ಧರ್ಮ ಅಥವಾ ವರ್ಣಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆ, 18 ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ವಯಸ್ಸನ್ನು ದಾಟಿದ, ಅನ್ಯಥಾ ಅನರ್ಹಗೊಂಡಿರದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ನಾಗರಿಕನೂ ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಅರ್ಹನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಂತೆ ಲೋಕಸಭೆಯು 552 ಸಂಖ್ಯೆಯವರೆಗೆ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಇದು ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಒಂದು ಅವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿನ ಸದಸ್ಯತ್ವ ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವ್ಯಕ್ತಿಯೋರ್ವನು ಭಾರತದ ಓರ್ವ ನಾಗರಿಕನಾಗಿರಬೇಕು ಮತ್ತು 25 ವರ್ಷಗಳು ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಯೋಮಾನದವನಾಗಿರಬೇಕು. ಅವನು ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ಸದೃಢನಾಗಿರಬೇಕು, ದಿವಾಳಿಯಾಗಿರಬಾರದು ಮತ್ತು ಅವನ/ಅವಳ ವಿರುದ್ಧ ಅಪರಾಧ ಸಂಬಂಧದ ಯಾವುದೇ ಕಾಯಿದೆ-ಕ್ರಮಗಳು ಜರುಗಿರಬಾರದು. ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿನ ಏಕ ಸದಸ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಂದ 530 ಸಂಖ್ಯೆಯವರೆಗಿನ ಸದಸ್ಯರು, ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ 20 ಸಂಖ್ಯೆಯವರೆಗಿನ ಸದಸ್ಯರು ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡಬಹುದು; ಆಂಗ್ಲ-ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯವು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಭಾವನೆಯು ಒಂದು ವೇಳೆ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗೆ ಬಂದಲ್ಲಿ, ಸದರಿ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಎರಡಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿಲ್ಲದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯವರು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಲೋಕಸಭೆಯು 545 ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಕೆಲವೊಂದು ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ವರ್ಗಗಳ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮೀಸಲಿಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯಸಭೆ ರಾಜ್ಯ ಸಭಾ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯನ್ನು "ರಾಜ್ಯಗಳ ಪರಿಷತ್ತು" ಅಥವಾ ಮೇಲ್ಮನೆ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರ ಸದಸ್ಯರು ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿಧಾಯಕ ಘಟಕಗಳ ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ರಾಜ್ಯಸಭೆಯು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ 250 ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಚುನಾವಣೆಗಳು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಈ ಶಾಸನಸಭೆಯನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸದಸ್ಯನೂ 6 ವರ್ಷಗಳವರೆಗಿನ ಒಂದು ಕಾರ್ಯಾವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ 2 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಒಟ್ಟು ಸ್ಥಾನಗಳ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕಾಗಿ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸನಸಭೆಯ ಚುನಾಯಿತ ಸದಸ್ಯರಿಂದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ; ವರ್ಗಾಯಿಸಬಹುದಾದ ಏಕ ಮತದ ಮೂಲಕ, ದಾಮಾಷಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಆ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಚುನಾಯಕ ಸಮುದಾಯವೊಂದರ ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ; ದಾಮಾಷಾ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ದೇಶದ ಒಕ್ಕೂಟ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು ಹೋಗಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪರಿಷತ್ತನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯವೊಂದರಿಂದ ಬರುವ ಸದಸ್ಯರ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಆ ರಾಜ್ಯದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ 31 ಸದಸ್ಯರು ಮತ್ತು ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್‌‌‌ನಿಂದ ಓರ್ವ ಸದಸ್ಯ). ವ್ಯಕ್ತಿಯೋರ್ವನು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಓರ್ವ ಸದಸ್ಯನಾಗಬೇಕೆಂದರೆ ಅವನಿಗೆ ಕನಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷ 30 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಸದೀಯ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಿತಿಗಳು ಕಾನೂನು ರೂಪಿಸುವ ಸಂಸದೀಯ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಕಾನೂನು ರೂಪಿಸುವ ಸಂಸದೀಯ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್‌ಡಂನ ಸಂಸತ್‌‌‌ನ್ನೇ ಮಾದರಿಯನ್ನಾಗಿ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ, ಅದು ಅನುಸರಿಸುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳನ್ನೇ ಅವು ಅತೀವವಾಗಿ ಹೋಲುತ್ತವೆ. ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು ಸಂಸದೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಸಂಸತ್ತು, ಕಾರ್ಯಾಂಗ ಮತ್ತು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ನಡುವಿನ ಒಂದು ಸ್ಪಂದನಶೀಲ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿ ಅವು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಎರಡು ಅಂಶಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಸಮಿತಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಗತ್ಯವು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ; ಕಾರ್ಯಾಂಗದ ಕ್ರಮಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಶಾಸಕಾಂಗವು ವಹಿಸಬೇಕಾದ ಜಾಗರೂಕತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಗತ್ಯವು ಮೊದಲನೆಯದಾದರೆ, ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಶಾಸಕಾಂಗವು ಭಾರೀ ಪ್ರಮಾಣ ಕೆಲಸದಿಂದಾಗಿ ಮಿತಿಮೀರಿದ-ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವುಗಳ ವಿಲೇವಾರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕೇವಲ ಸೀಮಿತ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಅದು ಎರಡನೆಯ ಕಾರಣವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಿಷಯವೂ ಸದನದ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿಯೇ ಅಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು ಎಂಬುದು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಸುಸಂಬದ್ಧ ಎಚ್ಚರಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸವು ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು ಎಂಬುದೇ ಆಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಇಡೀ ಸದನವು ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನಿಟ್ಟಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಒಂದಷ್ಟು ಸಂಸದೀಯ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ವಹಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಸದನದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಮಿತಿಗಳಿಗೆ ವಹಿಸುವ ಕ್ರಮವು ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪರಿಪಾಠವಾಗಿಹೋಗಿದೆ. ಸಮಿತಿಯೊಂದು ತನಗೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿರುವ ಅಥವಾ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ವಿಷಯವೊಂದರ ಕುರಿತಾಗಿ ಪರಿಣಿತ ಸಲಹೆ ಅಥವಾ ತಜ್ಞ ವರದಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರಿಂದಾಗಿ, ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಇದೊಂದು ಹೆಚ್ಚು ಅವಶ್ಯಕ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ. ಸಮಿತಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ವಿಷಯವು ಸುದೀರ್ಘವಾಗಿ ಸಮಾಲೋಚಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ವಿಷಯವು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಪರಿಪಾಠವು ಒಂದು ವ್ಯವಹಾರದ-ರೀತಿಯ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಶಾಂತವಾದ ವಾತಾವರಣವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಜ್ಞಾಪಕ ಪತ್ರಗಳು ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ, ಸಮರ್ಥವಾದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ, ಮತ್ತು ತೀರ್ಮಾನಗಳನ್ನು ತಳೆಯುವಲ್ಲಿ ಸಮಿತಿಗಳಿಗೆ ನೆರವಾಗುವಂಥ ಮೌಖಿಕ ಸಾಕ್ಷ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದಾಗ, ಬಹುತೇಕ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಅಥವಾ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಸಂಸದೀಯ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧಗಳಿವೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಮಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಥಾಯೀ ಸಮಿತಿಗಳು. ಸ್ಥಾಯೀ ಸಮಿತಿಗಳು ಸಂಸತ್ತಿನ ಪ್ರತೀ ಸದನವೂ ವ್ಯವಹಾರ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿ, ಮನವಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಮಿತಿ, ಸವಲತ್ತುಗಳ ಸಮಿತಿ ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳ ಸಮಿತಿ ಇತ್ಯಾದಿಯಂಥ ಸ್ಥಾಯೀ ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಾಯೀ ಸಮಿತಿಗಳು ಕಾಯಮ್ಮಾದ ಮತ್ತು ನಿಯತವಾದ ಸಮಿತಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಸಂಸತ್ತಿನ ಒಂದು ಕಾಯಿದೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಅಥವಾ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿನ ಸಂಸದೀಯ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನದ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರದ ನಿಭಾವಣೆಯ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಅವನ್ನು ಕಾಲಾನುಕಾಲಕ್ಕೆ ರೂಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಿತಿಗಳ ಕೆಲಸವು ನಿರಂತರತೆಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಹಣಕಾಸಿನ ಸಮಿತಿಗಳು, DRSCಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವೊಂದು ಸಮಿತಿಗಳು ಸ್ಥಾಯೀ ಸಮಿತಿಗಳ ವರ್ಗದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಇವು ಅಧೀನದ ಅಥವಾ ಗೌಣವಾದ ಕಾನೂನು ರಚನೆಯ ಕುರಿತಾದ ಸಮಿತಿಗಳು, ಸರ್ಕಾರ ಭರವಸೆಗಳ ಕುರಿತಾದ ಸಮಿತಿ, ಅಂದಾಜುಗಳ ಮೇಲಿನ ಸಮಿತಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರಗಳ ಕುರಿತಾದ ಸಮಿತಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಮಗಳ ಕುರಿತಾದ ಸಮಿತಿ ಹಾಗೂ ಇಲಾಖೀಯವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಾಯೀ ಸಮಿತಿಗಳು (DRSCಗಳು) ಆಗಿರುತ್ತವೆ. ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಮಿತಿಗಳು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಮಿತಿಗಳು ನೇಮಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಯಾವ ಕಾರ್ಯಭಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವು ನಿಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆಯೋ ಅದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿ, ವರದಿಯೊಂದನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ಅವುಗಳ ಚಟುವಟಿಕೆಯು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪ್ರಧಾನ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಮಿತಿಗಳು, ಮಸೂದೆಗಳ ಮೇಲಿನ ಆಯ್ದ ಮತ್ತು ಜಂಟಿ ಸಮಿತಿಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ರೇಲ್ವೆ ಅಧಿವೇಶನ ಸಮಿತಿ, ಕರಡು ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಗಳ ಸಮಿತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಸಮಾನ ಪರಿಮಾಣಗಳ ಸಮಿತಿಯಂಥ ಇತರ ಸಮಿತಿಗಳು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ನೇಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂಥವುಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದನ ಸಂಕೀರ್ಣ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿನ ಆಹಾರ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಕುರಿತಾದ ಜಂಟಿ ಸಮಿತಿಯೂ ಸಹ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಮಿತಿಗಳ ವರ್ಗದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಶಾಸನ ಸಭೆಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ

bhāratada saṃsattu bhāratada gaṇarājyada òkkūṭa sarkārada èraḍu śāsanasabhègaḻuḻḻa (ubhaya sadanika) sarvocca vidhāyaka ghaṭakavāgidè. bhāratada rāṣṭrapatiyavara kaceri, "rājyasabhā" èṃdu karèyalpaḍuva rājyagaḻa pariṣattu āgiruva òṃdu melmanè, mattu "lokasabhā" èṃdu karèyalpaḍuva prajāpratinidhigaḻa sabhèyāgiruva òṃdu kèḻamanèyannu idu òḻagòṃḍidè. navadèhaliyallina saṃsad‌ bhavanadalliruva (idannu sāmānyavāgi saṃsad‌ mārga èṃdu karèyalāguttadè) pratyeka śāsanasabhègaḻalli èraḍū sadanagaḻu sabhè seruttavè. èraḍu sadanagaḻa paiki yāvudādarū òṃdakkè serida sadasyarannu saṃsat‌ sadasya athavā MP èṃbudāgi sāmānyavāgi ullekhisalāguttadè. lokasabhèya MPgaḻu nera cunāvaṇèyiṃda cunāyisalpaḍuttārè mattu rājyasabhèya MPgaḻu dāmāṣā prātinidhya paddhatiya cunāvaṇègè anusāravāgi rājya śāsanasabhègaḻa sadasyariṃda cunāyisalpaḍuttārè. 802 MPgaḻannu saṃsattu òḻagòṃḍiddu, ivaru prapaṃcadallina atidòḍḍa prajāsattīya matadāra samudāyakkè mattu rāṣṭrada-uddagalakkū iruva prapaṃcadallina atidòḍḍa prajāsattīya matadāra samudāyakkè (2009ralliddudu 714 daśalakṣa arha matadāraru) sevè sallisuttārè. prajāpratinidhigaḻa sabhèya 552 sadasyara paiki 530 sadasyaru rājyagaḻallina prādeśika cunāvaṇā kṣetragaḻannu pratinidhisuttārè, mattu saṃsattiniṃda avakāśa nīḍalpaṭṭa rītiyalli kānūnina anusārada athavā upa-nibaṃdhanèya anusārada vidhānadalli ārisalpaḍuva 20 sadasyaru keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻannu pratinidhisuttārè. muṃdina sārvatrika cunāvaṇèyu naḍèsalpaḍuvavarègina 5 varṣa avadhiyavarègè ī sadasyaru sevè sallisuttārè. 2 sadasyaru rāṣṭrapatiyiṃda ārisalpaḍuttārè. sadanada sthānagaḻu janasaṃkhyèya ādhārada melè rājyagaḻa naḍuvè haṃcalpaḍuttavè; aṃdarè, ā saṃkhyè mattu rājyada janasaṃkhyèya naḍuvina anupātavu, iduvarègè kāryasādhyavāgiruvaṃtè, èllā rājyagaḻigū òṃde āgiruttadè. rājyagaḻa pariṣattina 250 sadasyaru kālavyatyayagòḻisalpaṭṭa āru-varṣada òṃdu avadhigè sevè sallisuttārè. ī sadasyara paiki 12 maṃdiyannu rāṣṭrapatigaḻu nāmakaraṇa māḍuttārè. aṣṭe alla, sāhitya, vijñāna, kalè mattu samājasevèyaṃtha viṣayagaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtè viśeṣa jñāna athavā prāyogika anubhavavannu hòṃdiruva vyaktigaḻu hīgè nāmakaraṇagòṃḍa vyaktigaḻalli seriruttārè. uḻida 238 sadasyaru rājyagaḻa pratinidhigaḻāgiddu, rājyada śāsanasabhèya cunāyisalpaṭṭa sadasyariṃda avaru cunāyisalpaḍuttārè; vargāyisabahudāda ekaika matada mūlaka, dāmāṣā prātinidhya paddhatiya prātinidhyada vyavasthègè anusāravāgi ī cunāyisuvikè naḍèyuttadè. prati èraḍu varṣagaḻigòmmè, sarisumārāgi pariṣattina mūrane òṃdu bhāgavu òmmègè cunāyisalpaḍuttadè. bhāratada saṃsattu kāryavaikhari, adhikāra mattu uddeśa bhārata gaṇarājyada rāṣṭrapatigaḻu mattu èraḍū śāsanasabhègaḻannu saṃsattu òḻagòṃḍiruttadè. vidhāyakada prakriyèyalli sadana mattu pariṣattu samāna pāludārarāgiruttavè; ādāgyū, saṃvidhānavu prajāpratinidhigaḻa sabhègè òṃdaṣṭu ananya adhikāragaḻannu nīḍuttadè. ādāya-saṃgrahisuva athavā "haṇa"da masūdègaḻu prajāpratinidhigaḻa sabhèyalli janmatāḻabekāguttavè. rājyagaḻa pariṣattu ī masūdègaḻa kuritāgi hadinālku dinagaḻa òṃdu avadhiyòḻagāgi sadanakkè kevala śiphārasugaḻu, salahègaḻannaṣṭe māḍabahudāgiruttadè- ī kālāvadhiya naṃtaradalli masūdèyu èraḍū śāsanasabhègaḻiṃda anumodisalpaṭṭidè èṃdu bhāvisalāguttadè. sadanagaḻu lokasabhè lokasabhā (hiṃdiyalli) athavā lokasabhèyu "prajāpratinidhigaḻa sadana" athavā kèḻamanè èṃdū karèyalpaḍuttadè. bahumaṭṭigè idara èllā sadasyarū bhāratada nāgarikariṃda neravāgi cunāyisalpaṭṭavarāgiruttārè. liṃga, jāti, dharma athavā varṇagaḻannu parigaṇanègè tègèdukòḻḻadè, 18 varṣagaḻaṣṭu vayassannu dāṭida, anyathā anarhagòṃḍirada pratiyòbba nāgarikanū mata calāyisalu arhanāgiruttānè. bhāratada saṃvidhānadalli rūpisalpaṭṭiruvaṃtè lokasabhèyu 552 saṃkhyèyavarègè sadasyarannu hòṃdalu sādhyavidè. idu aidu varṣagaḻa òṃdu avadhiyannu hòṃdiruttadè.lokasabhèyallina sadasyatva paḍèyuvudakkè saṃbaṃdhisidaṃtè arhatèyannu paḍèyalu vyaktiyorvanu bhāratada orva nāgarikanāgirabeku mattu 25 varṣagaḻu athavā adakkiṃta hèccina vayomānadavanāgirabeku. avanu mānasikavāgi sadṛḍhanāgirabeku, divāḻiyāgirabāradu mattu avana/avaḻa viruddha aparādha saṃbaṃdhada yāvude kāyidè-kramagaḻu jarugirabāradu. rājyagaḻallina eka sadasya jillègaḻiṃda 530 saṃkhyèyavarègina sadasyaru, keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻiṃda 20 saṃkhyèyavarègina sadasyaru cunāyisalpaḍabahudu; āṃgla-bhāratīya samudāyavu samarthavāgi pratinidhisalpaṭṭilla èṃba bhāvanèyu òṃdu veḻè bhāratada rāṣṭrapatigè baṃdalli, sadari samudāyakkè serida èraḍakkiṃta hèccillada sadasyarannu rāṣṭrapatiyavaru nāmakaraṇa māḍuttārè. lokasabhèyu 545 sadasyarannu hòṃdiddu, kèlavòṃdu sthānagaḻannu pariśiṣṭa jātigaḻu mattu pariśiṣṭa vargagaḻa pratinidhigaḻigāgi mīsaliḍalāgiruttadè. rājyasabhè rājya sabhā athavā rājyasabhèyannu "rājyagaḻa pariṣattu" athavā melmanè èṃbudāgiyū karèyalāguttadè. idara sadasyaru rājyagaḻa vidhāyaka ghaṭakagaḻa sadasyariṃda parokṣavāgi cunāyisalpaḍuttārè. rājyasabhèyu òṭṭārèyāgi 250 sadasyarannu hòṃdidè. idara cunāvaṇègaḻu nigadipaḍisalpaṭṭiruttavè mattu ī śāsanasabhèyannu visarjisalāguvudilla. idara pratiyòbba sadasyanū 6 varṣagaḻavarègina òṃdu kāryāvadhiyannu hòṃdiruttānè mattu prati 2 varṣagaḻa naṃtara, òṭṭu sthānagaḻa mūrane òṃdu bhāgakkāgi cunāvaṇègaḻannu naḍèsalāguttadè. rājyada śāsanasabhèya cunāyita sadasyariṃda rājyagaḻa pratinidhigaḻu cunāyisalpaḍuttārè; vargāyisabahudāda eka matada mūlaka, dāmāṣā prātinidhya paddhatiya prātinidhyada vyavasthègè anusāravāgi ī prakriyè naḍèyuttadè. keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻa pratinidhigaḻu ā pradeśakkè saṃbaṃdhisidaṃtiruva cunāyaka samudāyavòṃdara sadasyariṃda parokṣavāgi cunāyisalpaḍuttārè; dāmāṣā prātinidhya paddhatiya prātinidhyada vyavasthègè anusāravāgi ī prakriyèyu naḍèyuttadè. deśada òkkūṭa svarūpavannu kāydukòṃḍu hogalu anuvāguvaṃtè rājyagaḻa pariṣattannu vinyāsagòḻisalāgiruttadè. rājyavòṃdariṃda baruva sadasyara saṃkhyèyu ā rājyada janasaṃkhyèya melè avalaṃbitavāgiruttadè (udāharaṇègè uttara pradeśadiṃda 31 sadasyaru mattu nāgālyāṃḍ‌‌‌niṃda orva sadasya). vyaktiyorvanu rājyasabhèya orva sadasyanāgabekèṃdarè avanigè kaniṣṭa pakṣa 30 varṣa vayassāgirabekāguttadè. saṃsadīya kāryavidhānagaḻu mattu samitigaḻu kānūnu rūpisuva saṃsadīya kāryavidhānagaḻu bhāratadallina kānūnu rūpisuva saṃsadīya kāryavidhānagaḻu yunaiṭèḍ‌ kiṃg‌ḍaṃna saṃsat‌‌‌nne mādariyannāgi iṭṭukòṃḍiruvudariṃda, adu anusarisuva kāryavidhānagaḻanne avu atīvavāgi holuttavè. saṃsadīya samitigaḻu saṃsadīya vyavasthèyalli saṃsadīya samitigaḻu òṃdu pramukha pātravannu vahisuttavè. saṃsattu, kāryāṃga mattu janasāmānyara naḍuvina òṃdu spaṃdanaśīla kòṃḍiyāgi avu kāryanirvahisuttavè. èraḍu aṃśagaḻa kāraṇadiṃdāgi samitigaḻigè saṃbaṃdhisida agatyavu huṭṭikòḻḻuttadè; kāryāṃgada kramagaḻa kuritāgi śāsakāṃgavu vahisabekāda jāgarūkatègè saṃbaṃdhisida agatyavu mòdalanèyadādarè, ittīcina dinagaḻalli ādhunika śāsakāṃgavu bhārī pramāṇa kèlasadiṃdāgi mitimīrida-hòrèyannu hòṃdiddu, avugaḻa vilevārigè saṃbaṃdhisidaṃtè kevala sīmita avadhiyannu hòṃdiruvudariṃda adu èraḍanèya kāraṇavāgi hòrahòmmuttadè. idariṃdāgi, pratiyòṃdu viṣayavū sadanada sabhāṃgaṇadalliye amūlāgravāgi mattu vyavasthitavāgi pariśīlisalpaḍabeku mattu parigaṇisalpaḍabeku èṃbudu asādhyavāgi pariṇamisuttadè. òṃdu veḻè susaṃbaddha èccarikèyòṃdigè kèlasavu nirvahisalpaḍabeku èṃbude āgiddalli, iḍī sadanavu viśvāsavanniṭṭiruva saṃsthèyòṃdakkè òṃdaṣṭu saṃsadīya hòṇègārikèyannu svābhāvikavāgi vahisabekāgi baruttadè. āddariṃda, sadanada nirdiṣṭa kāryacaṭuvaṭikègaḻannu samitigaḻigè vahisuva kramavu òṃdu sāmānya paripāṭhavāgihogidè. samitiyòṃdu tanagè śiphārasu māḍiruva athavā vahisikòṭṭiruva viṣayavòṃdara kuritāgi pariṇita salahè athavā tajña varadiyannu òdagisuvudariṃdāgi, òṭṭārèyāgi idòṃdu hèccu avaśyaka kramavāgi hòrahòmmidè. samitiyòṃdaralli viṣayavu sudīrghavāgi samālocisalpaḍuttadè, abhiprāyagaḻu muktavāgi vyaktapaḍisalpaḍuttavè, viṣayavu vyāpakavāgi parigaṇisalpaḍuttadè mattu ī paripāṭhavu òṃdu vyavahārada-rītiya vidhānadalli hāgū śāṃtavāda vātāvaraṇavòṃdaralli nirvahisalpaḍuttadè. salahègaḻannu òḻagòṃḍiruva jñāpaka patragaḻu svīkarisalpaṭṭāga, samarthavāda adhyayanagaḻu naḍèsalpaṭṭāga, mattu tīrmānagaḻannu taḻèyuvalli samitigaḻigè nèravāguvaṃtha maukhika sākṣyavannu paḍèdāga, bahuteka samitigaḻalli sārvajanikaru pratyakṣavāgi athavā parokṣavāgi saṃbaṃdha hòṃdiruttārè. saṃsadīya samitigaḻalli èraḍu vidhagaḻivè. avugaḻèṃdarè: tātkālika samitigaḻu mattu sthāyī samitigaḻu. sthāyī samitigaḻu saṃsattina pratī sadanavū vyavahāra salahā samiti, manavigaḻa melina samiti, savalattugaḻa samiti mattu niyamagaḻa samiti ityādiyaṃtha sthāyī samitigaḻannu hòṃdiruttadè. sthāyī samitigaḻu kāyammāda mattu niyatavāda samitigaḻāgiddu, saṃsattina òṃdu kāyidèya nibaṃdhanègaḻigè anusāravāgi athavā saṃsattinallina saṃsadīya kāryavidhānada niyamagaḻu mattu vyavahārada nibhāvaṇèya anusāravāgi avannu kālānukālakkè rūpisalāguttadè. ī samitigaḻa kèlasavu niraṃtaratèya svarūpavannu hòṃdiruttadè. haṇakāsina samitigaḻu, DRSCgaḻu mattu itara kèlavòṃdu samitigaḻu sthāyī samitigaḻa vargada aḍiyalli baruttavè. ivu adhīnada athavā gauṇavāda kānūnu racanèya kuritāda samitigaḻu, sarkāra bharavasègaḻa kuritāda samiti, aṃdājugaḻa melina samiti, sārvajanika lèkkapatragaḻa kuritāda samiti mattu sārvajanika udyamagaḻa kuritāda samiti hāgū ilākhīyavāgi saṃbaṃdhisida sthāyī samitigaḻu (DRSCgaḻu) āgiruttavè. tātkālika samitigaḻu òṃdu nirdiṣṭa uddeśakkè saṃbaṃdhisidaṃtè tātkālika samitigaḻu nemisalpaḍuttavè. yāva kāryabhārakkāgi avu niyojisalpaṭṭivèyo adannu saṃpūrṇagòḻisi, varadiyòṃdannu sallisida naṃtara avugaḻa caṭuvaṭikèyu sthagitagòḻḻuttadè. pradhāna tātkālika samitigaḻu, masūdègaḻa melina āyda mattu jaṃṭi samitigaḻāgiruttavè. relvè adhiveśana samiti, karaḍu paṃcavārṣika yojanègaḻa samitigaḻu mattu hiṃdi samāna parimāṇagaḻa samitiyaṃtha itara samitigaḻu nirdiṣṭa uddeśagaḻigāgi nemisalpaṭṭaṃthavugaḻāgiddavu. saṃsattina sadana saṃkīrṇa ityādigaḻallina āhāra nirvahaṇèya kuritāda jaṃṭi samitiyū saha tātkālika samitigaḻa vargada aḍiyalli baruttadè. ullekhagaḻu rāṣṭrada śāsana sabhègaḻu bhāratada saṃsattu bhārata sarkāra

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B2%A6%20%E0%B2%B8%E0%B2%82%E0%B2%B8%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B3%81

ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತು

ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ 2005 (RTI ) ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತಿನ ಒಂದು ಕಾಯಿದೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಶಾಸನದ ಒಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, "ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕಿನ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯ ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಾಗರಿಕರಿಗಾಗಿ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ" ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಉದ್ದೇಶವು ಇದರ ಹಿಂದೆ ಅಡಗಿದೆ. ರಾಜ್ಯ-ಮಟ್ಟ ಕಾನೂನೊಂದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಿ ಚರ್ಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿದ, ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿದೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಯಾವುದೇ ನಾಗರಿಕನು "ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ"ವೊಂದರಿಂದ (ಸರ್ಕಾರದ ಒಂದು ಘಟಕ ಅಥವಾ "ರಾಜ್ಯದ ಸಾಧನತ್ವ") ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಮನವಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಮತ್ತು ಇಂಥ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಅಥವಾ ಮೂವತ್ತು ದಿನಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ಅವನಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸದರಿ ಕಾಯಿದೆಯ ಅನುಸಾರ, ಮಾಹಿತಿಯ ವ್ಯಾಪಕ ಹರಡುವಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹಾಗೂ ಮಾಹಿತಿಯ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಪೂರ್ವನಿಯಾಮಕವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ತನ್ನ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಗಣಕೀಕರಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ; ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸುವುದಕ್ಕೆ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಕನಿಷ್ಟ ಅವಲಂಬನೆಯಷ್ಟೇ ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. 2005ರ ಜೂನ್‌ 15ರಂದು ಈ ಕಾನೂನು ಸಂಸತ್ತಿನಿಂದ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಹಾಗೂ 2005ರ (ಜಾರಿಗೆ ಬಂದ ದಿನಾಂಕವು ಅನೇಕವೇಳೆ 2005ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 12 ಎಂಬುದಾಗಿ ತಪ್ಪಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, 12ನೇ ಮತ್ತು 13ನೇ ದಿನಾಂಕದ ನಡುವಿನ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯಂದು ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಜಾರಿಗೆ ಬಂತು; ಅಂದರೆ 13ರ ನಂತರ ಇದು ಜಾರಿಗೆ ಬಂತು ಎಂದರ್ಥ.) ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 13ರಂದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಜಾರಿಗೆಬಂದಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ 1923ರ ಅಧಿಕೃತ ರಹಸ್ಯಗಳ ಕಾಯಿದೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವಾರು ವಿಶೇಷ ಕಾನೂನುಗಳಿಂದ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಅದನ್ನೀಗ ಹೊಸ RTI ಕಾಯಿದೆಯು ಸಡಿಲಿಸಿದೆ. ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಇರುವ ಆರ್ಟಿಕಲ್ 370 ರದ್ದತಿ ನಂತರ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರವು ಲಡಾಖ್ ಮತ್ತು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ಎಂದು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಯಿತು.ಈಗ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯು ಭಾರತದ ಎಲ್ಲ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಹಿನ್ನೆಲೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜಾರಿಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಕಾನೂನೊಂದರಿಂದ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಮಾಹಿತಿಯ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯು ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ. ಈಗ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಬಹುಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಜಾರಿಮಾಡಲಾಗಿದ್ದ ಈ 1889ರ ಅಧಿಕೃತ ರಹಸ್ಯಗಳ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು 1923ರಲ್ಲಿ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ರಾಜ್ಯದ ಭದ್ರತೆಗೆ, ದೇಶದ ಸಾರ್ವಭೌಮತೆಗೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ರಾಜ್ಯಗಳೊಂದಿಗಿನ ಸ್ನೇಹಶೀಲ ಬಾಂಧವ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಈ ಕಾನೂನು ಭದ್ರಪಡಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಅವರ್ಗೀಕೃತ ಮಾಹಿತಿಯ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಇದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅಧಿಕಾರಗಳ ಮೇಲೆ, ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ನಡವಳಿಕೆಯ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಗೋಚರತೆ ಕಾಯಿದೆ ಇವುಗಳು ಮತ್ತಷ್ಟು ನಿರ್ಬಂಧಗಳನ್ನು ವಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಕಾನೂನುಗಳು RTI ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತಂದ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳೆಂದರೆ: ತಮಿಳುನಾಡು (1997), ಗೋವಾ (1997), ರಾಜಾಸ್ತಾನ (2000), ಕರ್ನಾಟಕ (2000), ದೆಹಲಿ (2001), ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ (2002), ಅಸ್ಸಾಂ (2002), ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ (2003), ಹಾಗೂ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ (2004). ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯ ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಶಾಸನಗಳು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟವುಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ದೆಹಲಿ RTI ಕಾಯಿದೆಯು ಈಗಲೂ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರವು ತನ್ನದೇ ಆದ, 2009ರ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ಇದು ರದ್ದುಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ 2004ರ J&K ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ 2008ರ ತಿದ್ದುಪಡಿಯ ತರುವಾಯದಲ್ಲಿ ಬಂದ ಕಾಯಿದೆಯಾಗಿದೆ. 2002ರ ಮಾಹಿತಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕಾಯಿದೆ ಆದಾಗ್ಯೂ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ ಕಾನೂನೊಂದರ ಅಂಗೀಕರಿಸುವಿಕೆಯು ಒಂದು ಕಷ್ಟಕರ ಕಾರ್ಯಭಾರ ಎಂಬುದು ಸಾಬೀತಾಗಿದೆ. ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯವಾದ ಶಾಸನದ ಅಂಗೀಕರಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅನುಭವವನ್ನು ಅರಿತಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು H.D. ಶೌರಿಯವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರತ ತಂಡವೊಂದನ್ನು ನೇಮಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಶಾಸನದ ಕರಡು ತಯಾರಿಸುವಿಕೆಯ ಕಾರ್ಯಭಾರವನ್ನು ಅದಕ್ಕೆ ನಿಯೋಜಿಸಿದೆ. ಶೌರಿ ತಂಡದ ಕರಡು ರಚನೆಯು, ಅತೀವವಾಗಿ ಸತ್ವಗುಂದಿಸಿದ ಒಂದು ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ, 2000ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಮಾಹಿತಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಮಸೂದೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿದ್ದ ಆಧಾರವಾಗಿತ್ತು; ಇದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ 2002ರ ಮಾಹಿತಿಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕಾಯಿದೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅಗತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿನಾಯಿತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಭೌಮತೆಯ ಪ್ರಮಾಣಕ ಆಧಾರಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೇ, "ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವೊಂದರ ಆಕರಗಳ ವಿಷಮ ಪ್ರಮಾಣದ ಅಥವಾ ಪರಸ್ಪರ ಹೊಂದಿಕೆ ಇಲ್ಲದ ಮಾರ್ಗಾಂತರಣ"ವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವ ಮನವಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆಯೂ ಅನುಮತಿ ನೀಡಿದ್ದು ಸದರಿ ಟೀಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ವಿಧಿಸಬಹುದಾದ ಶುಲ್ಕಗಳ ಮೇಲೆ ಅಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಗರಿಷ್ಟ ಮಿತಿಯಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಾಹಿತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ಮನವಿಯೊಂದಿಗೆ ಅನುವರ್ತಿಸದಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅಥವಾ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗದಿರುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ದಂಡಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, FoI ಕಾಯಿದೆಯು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ಬರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಶಾಸನ ದುರವಸ್ಥೆಗೀಡಾದ FoI ಕಾಯಿದೆಯು ಒಂದು ಉತ್ತಮವಾದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ RTI ಶಾಸನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಏಕಪ್ರಕಾರವಾದ ಒತ್ತಡವು ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಮಸೂದೆಯ ಮೊದಲ ಕರಡು ಪ್ರತಿಯನ್ನು 2004ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ 22ರಂದು ಸಂಸತ್ತಿಗೆ ಸಾದರಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ತೀವ್ರಸ್ವರೂಪದ ಚರ್ಚೆಯ ನಂತರ, 2004ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ಮತ್ತು 2005ರ ಜೂನ್‌ 15ರ ನಡುವಣ ಕರಡು ಮಸೂದೆಗೆ ಒಂದು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಹಾಗೂ 2005ರ ಜೂನ್‌ 15ರಂದು ಮಸೂದೆಯು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 2005ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 12ರಂದು ಕಾಯಿದೆಯು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಜಾರಿಗೆಬಂದಿತು. ಕಾರ್ಯಾಂಗ, ಶಾಸಕಾಂಗ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳಿಗೆ ಇದು ಅನ್ವಯಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ; ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಸಂಸತ್ತಿನ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯದ ಶಾಸನಸಭೆಯೊಂದರ ಕಾಯಿದೆಯೊಂದರಿಂದ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಥವಾ ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಯಾವುದೇ ಸಂಸ್ಥೆ ಅಥವಾ ಘಟಕಕ್ಕೂ ಇದು ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾಯಿದೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೊಳಗೆ ಯಾವುದೆಲ್ಲಾ ಅಧಿಕಾರ ಘಟಕಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಬರುತ್ತವೆ ಎಂಬುದೂ ಸಹ ಈ ಕಾಯಿದೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಅಂದರೆ, ಸರ್ಕಾರದ ಸ್ವಾಮ್ಯದ, ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಥವಾ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಘಟಕಗಳು, ಅಥವಾ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಒದಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಿಧಿಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಅಥವಾ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸಂಘಟನೆಗಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಯುಕ್ತವಾದ ಸರ್ಕಾರದ ಆದೇಶ ಅಥವಾ ಅಧಿಸೂಚನೆಯಿಂದ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಥವಾ ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಘಟಕಗಳು ಅಥವಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ಈ ಕಾಯಿದೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಖಾಸಗಿ ಘಟಕಗಳು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಈ ಕಾಯಿದೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೊಳಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವೊಂದರಿಂದ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬೇರಾವುದೇ ಕಾನೂನಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದಾದ ಮಾಹಿತಿಯ ಕುರಿತಾಗಿಯೂ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. 2006ರ ನವೆಂಬರ್ 30ರಂದು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರ-ಸೂಚಕ ತೀರ್ಮಾನವೊಂದರಲ್ಲಿ ('ಸಬ್ರಜಿತ್‌ ರಾಯ್‌ ಎದುರಾಗಿ DERC') ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗವು ಪುನರ್‌ದೃಢೀಕರಣವನ್ನೂ ನೀಡಿ, ಖಾಸಗೀಕರಣಗೊಂಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯೋಗದ ಕಂಪನಿಗಳು, ಅವು ಖಾಸಗೀಕರಣಗೊಂಡಿದ್ದರೂ ಸಹ RTI ಕಾಯಿದೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೊಳಗೆ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತವೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿತು. 2005ರ ಜೂನ್ 15ರಂದು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಅಧಿಕೃತ ರಹಸ್ಯಗಳ ಕಾಯಿದೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಅಸಾಮಂಜಸ್ಯವೆನಿಸುವಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಬದಿಗೊತ್ತಿ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಈ ಕೆಳಗೆ ನಮೂದಿಸಿರುವುದರ ಕುರಿತಾದ ಹಕ್ಕನ್ನು ನಾಗರಿಕರು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ: ಯಾವುದೇ ಮಾಹಿತಿಯ ಕುರಿತು ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸುವುದು (ವಿಶದೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ). ದಸ್ತಾವೇಜುಗಳ ಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವು. ದಸ್ತಾವೇಜುಗಳು, ಕೆಲಸಗಳು ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು. ಕೆಲಸದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಮುದ್ರಿತ ಪ್ರತಿಗಳು, ಅಡಕ ಮುದ್ರಿಕೆಗಳು, ಮೆದುತಟ್ಟೆಗಳು, ಟೇಪುಗಳು, ವಿಡಿಯೋ ಕ್ಯಾಸೆಟ್ಟುಗಳು ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ 'ಅಥವಾ ಇನ್ನಾವುದೇ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ' ಅಥವಾ ಮುದ್ರಿತ ಪ್ರತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಕಾರ್ಯವಿಧಾನ ಈ ಕಾಯಿದೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು ತಮ್ಮ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಾಹಿತಿ ಅಧಿಕಾರಿ ಯನ್ನು (ಪಬ್ಲಿಕ್‌ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್‌ ಆಫೀಸರ್‌-PIO) ನೇಮಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ PIOಗೆ ಲಿಖಿತರೂಪದಲ್ಲಿ ಮನವಿಯೊಂದನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಾಯಿದೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೋರುವಂಥ ಭಾರತದ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು PIOನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಮನವಿಯು ಮತ್ತೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ (ಇಡಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಆಂಶಿಕವಾಗಿ) ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವಂಥದ್ದಾಗಿದ್ದರೆ, 5 ದಿನಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ಮತ್ತೊಂದರ PIOಗೆ ಮನವಿಯ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಭಾಗಗಳನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು/ಮುಂದಕ್ಕೆ ರವಾನಿಸುವುದು PIOನ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ತಮ್ಮ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ PIOಗಳಿಗೆ ರವಾನಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ RTI ಮನವಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೇಲ್ಮನವಿಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಸಹಾಯಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಾಹಿತಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು (APIOಗಳನ್ನು) ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವು ನಿಯೋಜಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ನಾಗರಿಕನು ತನ್ನ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬೇರಾವುದೇ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬೇಕು ಎಂಬ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಹೇರಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಸಲ್ಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮನವಿಗೆ ಉತ್ತರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾಲಮಿತಿಗಳನ್ನು ಕಾಯಿದೆಯು ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಮನವಿಯು PIOಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೆ, ಸ್ವೀಕೃತಿಯಾದ 30 ದಿನಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ಉತ್ತರವನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಮನವಿಯು ಓರ್ವ APIOಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೆ, ಸ್ವೀಕೃತಿಯಾದ 35 ದಿನಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ಉತ್ತರವನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ PIO ಮನವಿಯನ್ನು (ಕೋರಲ್ಪಟ್ಟ ಮಾಹಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವ) ಮತ್ತೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದರೆ, ಉತ್ತರಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಲಾಗುವ ಕಾಲಾವಧಿಯು 30 ದಿನಗಳಾದರೂ , ವರ್ಗಾಯಿತ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ PIOನಿಂದ ಅದು ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರದ ದಿನದಿಂದ ಇದರ ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಭದ್ರತೆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು (ಕಾಯಿದೆಯ ಎರಡನೇ ತಪ್ಸೀಲಿನಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಂಥವು) ಎಸಗಿದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರುವ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು 45 ದಿನಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ಒದಗಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆಯಾದರೂ, ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದ ಪೂರ್ವಭಾವಿ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಒಂದು ವೇಳೆ ವ್ಯಕ್ತಿಯೋರ್ವನ ಜೀವನ ಅಥವಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವು ಇದರಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆ, 48 ಗಂಟೆಗಳ ಒಳಗಾಗಿ PIO ಉತ್ತರಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸದರಿ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಹಣವನ್ನು ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಮನವಿಯನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುವುದಕ್ಕೆ (ಇಡಿಯಾಗಿ ಅಥವಾ ಆಂಶಿಕವಾಗಿ) ಮತ್ತು/ಅಥವಾ "ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶುಲ್ಕಗಳ" ಒಂದು ಗಣನೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ PIOನ ಉತ್ತರವು ಅವಶ್ಯವಾಗಿ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. PIOನ ಉತ್ತರ ಹಾಗೂ ಮಾಹಿತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶುಲ್ಕಗಳನ್ನು ಠೇವಣಿಯಾಗಿಡುವುದಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಸಮಯದ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯನ್ನು, ಅವಕಾಶ ನೀಡಲಾಗಿರುವ ಕಾಲಾವಧಿಯಿಂದ ಹೊರಗಿಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಈ ಅವಧಿಯೊಳಗಾಗಿ ಮಾಹಿತಿಯು ಒದಗಿಸಲ್ಪಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಅದು ನಿರಾಕರಣೆಯಾಗಿ ಭಾವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾರಣಗಳೊಂದಿಗಿನ ಅಥವಾ ಕಾರಣರಹಿತವಾಗಿರುವ ನಿರಾಕರಣೆಯು ಮೇಲ್ಮನವಿ ಅಥವಾ ದೂರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಬಹುದು. ಮೇಲಾಗಿ, ನಿಗದಿಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕಾಲಾವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಯು ಒದಗಿಸಲ್ಪಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಅದನ್ನು ಶುಲ್ಕವಿಲ್ಲದೆಯೇ ಉಚಿತವಾಗಿ ಒದಗಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇಂದ್ರಸರ್ಕಾರದ ಇಲಾಖೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹೇಳುವುದಾದರೆ , ಮನವಿಯನ್ನು ಭರ್ತಿಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ 10 ರೂ., ಪ್ರತಿ ಪುಟದಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿಗೆ ತಲಾ 2 ರೂ. ಹಾಗೂ ಮೊದಲ ಗಂಟೆಯ ನಂತರದ ತಲಾ ಗಂಟೆಯ ಪರಿಶೀಲನೆಗಾಗಿ 5 ರೂ. ಶುಲ್ಕವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಅರ್ಜಿದಾರನು ಬಡತನರೇಖೆಗಿಂತ ಕೆಳಗಿರುವವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುವ ಕಾರ್ಡನ್ನು ಹೊಂದಿದವನಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಯಾವುದೇ ಶುಲ್ಕವು ಅನ್ವಯಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಇಂಥ BPL ಕಾರ್ಡುದಾರರು ತಮ್ಮ ಅರ್ಜಿಯೊಂದಿಗೆ ತಾವು ಹೊಂದಿರುವ BPL ಕಾರ್ಡಿನ ಒಂದು ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಲಗತ್ತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಯಾವುದನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಬಾರದು? ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ [S.8)] ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಭಾರತದ ಸಾರ್ವಭೌಮತೆ ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರತೆಗಳಿಗೆ, ರಾಜ್ಯದ ಭದ್ರತೆಗೆ, "ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ" ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ, ವಿದೇಶಿ ರಾಜ್ಯದೊಂದಿಗಿನ ಬಾಂಧವ್ಯಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವಗ್ರಹಪೀಡಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕೆಡುಕುಂಟುಮಾಡುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಮಾಹಿತಿ, ಅಥವಾ ಅಪರಾಧವೊಂದರ ಚಿತಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಮಾಹಿತಿ; ಯಾವುದೇ ನ್ಯಾಯಮಂಡಲಿ ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಾಧಿಕರಣದಿಂದ ಪ್ರಕಟಿಸಲ್ಪಡುವುದಕ್ಕೆ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಮಾಹಿತಿ ಅಥವಾ ಅದರ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ನಿಂದನೆಯಾದಂತಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಮಾಹಿತಿ; ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಸಂಸತ್ತು ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯ ಶಾಸನಸಭೆಯ ಒಂದು ಹಕ್ಕಿನ ಲೋಪವುಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುವ ಮಾಹಿತಿ; ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವುದರಿಂದಾಗಿ ಓರ್ವ ಮೂರನೇ ಪಕ್ಷಸ್ಥನ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ, ಮತ್ತು ಇಂಥ ಮಾಹಿತಿಯ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಸಕ್ಷಮ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗದ ಹೊರತು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಗದ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಲಯದ ಗುಟ್ಟು, ವ್ಯಾಪಾರದ ರಹಸ್ಯಗಳು ಅಥವಾ ಬೌದ್ಧಿಕ ಸ್ವತ್ತನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತಿರುವ ಮಾಹಿತಿ; ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಸಕ್ಷಮ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಮನವರಿಕೆಯಾಗದ ಹೊರತು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಾಗದ, ವ್ಯಕ್ತಿಯೋರ್ವನ ನ್ಯಾಸರಕ್ಷಣೆಯ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಮಾಹಿತಿ; ವಿದೇಶಿ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮಾಹಿತಿ; ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಜೀವನ ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಅಪಾಯಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವಂಥ ಅಥವಾ, ಕಾನೂನು ವಿಧಿಸುವಿಕೆ ಅಥವಾ ಭದ್ರತೆ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಮಾಹಿತಿಯ ಮೂಲವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಅಥವಾ ಗುಟ್ಟಾಗಿನೀಡಲಾದ ನೆರವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಂಥ ಮಾಹಿತಿ; ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರ ತನಿಖೆ ಅಥವಾ ದಸ್ತಗಿರಿ ಅಥವಾ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮ ಜರುಗಿಸುವುದರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ನಿರೋಧಿಸುವಂಥ ಮಾಹಿತಿ; ಸಂಪುಟ ಸಭೆ, ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಚರ್ಚೆಗಳ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತಿರುವ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟದ ಕಾಗದ-ಪತ್ರಗಳು; ಮಾಹಿತಿಯು ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿವರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿದ್ದು, ಅದರ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆ ಅಥವಾ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧವಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎನ್ನುವಂಥ, ಅಥವಾ ವ್ಯಕ್ತಿಯೋರ್ವನ ಖಾಸಗಿತನದ ಮೇಲೆ ಅಸಮರ್ಥನೀಯವಾದ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವಂಥ ಮಾಹಿತಿ (ಆದರೆ, ಸಂಸತ್ತಿಗೆ ಅಥವಾ ಒಂದು ರಾಜ್ಯ ಶಾಸನಸಭೆಗೆ ನಿರಾಕರಿಸಲಾಗದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಈ ವಿನಾಯಿತಿಯಿಂದ ನಿರಾಕರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಷರತ್ತೂ ಇಲ್ಲಿದೆ); ಮೇಲೆ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ವಿನಾಯಿತಿಗಳ ಪೈಕಿ ಯಾವುದು ಏನೇ ಇದ್ದರೂ, ಒಂದು ವೇಳೆ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯು, ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಆಗುವ ಹಾನಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ತೂಗಿದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವೊಂದು ಮಾಹಿತಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಒದಗಿಸಬಹುದು. (ಗಮನಿಸಿ: ಕಾಯಿದೆಯ ಉಪ-ವಿಭಾಗ 11(1)ಕ್ಕೆ ಇರುವ ಕರಾರುವಾಕ್ಯದಿಂದ ಈ ನಿಬಂಧನೆಯು ಅಧಿಕೃತತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದು, ಅದು 8(1)(d) ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿಕೊಂಡಾಗ ಈ ಒಳಪ್ರಕರಣದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ "ಕಾನೂನಿನಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವ್ಯಾಪಾರ ಅಥವಾ ವಾಣಿಜ್ಯ ರಹಸ್ಯಗಳ" ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ ಕೊಡುತ್ತದೆ) ಆಂಶಿಕ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಯಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆಯದ ಮತ್ತು ಒದಗಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾದ ವಿನಾಯಿತಿ ಪಡೆದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಲ್ಪಡಬಹುದಾದ ದಾಖಲೆಯ ಆ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಹೊರಗಿಡುವಿಕೆಗಳು ಎರಡನೇ ತಪ್ಸೀಲಿನಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಗುಪ್ತಚರ ಮತ್ತು ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ, IB, RAW, ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳ (CBI), ಕಂದಾಯ ಗುಪ್ತಚರ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಆರ್ಥಿಕ ಗುಪ್ತಚರ ದಳ, ಜಾರಿ ನಿರ್ದೇಶನಾಲಯ, ಮಾದಕವಸ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ ದಳ, ವಾಯುಯಾನ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ವಿಶೇಷ ಗಡಿನಾಡು ಜಾರಿಗೆ, BSF, CRPF, ITBP, CISF, NSG, ಅಸ್ಸಾಂ ರೈಫಲ್ಸ್‌, ವಿಶೇಷ ಸೇವಾ ದಳ, ವಿಶೇಷ ಶಾಖೆ (CID), ಅಂಡಮಾನ್‌ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್‌, ಅಪರಾಧ ಶಾಖೆ-CID-CB, ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ್‌ ಹವೇಲಿ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಶಾಖೆ, ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ್‌ ಪೊಲೀಸ್‌ ಇವು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ಒಂದು ಅಧಿಸೂಚನೆಯ ಮೂಲಕ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ವತಿಯಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಹೊರಗಿಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಹೊರಗಿಡುವಿಕೆ ಎಂಬುದು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಹಾಗೂ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳು ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಳ ಆರೋಪಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಒಂದು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಈ ಸಂಘಟನೆಗಳು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಮೇಲಾಗಿ, ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಆರೋಪಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೊಡಬಹುದಾದರೂ, ಅದಕ್ಕೆ ಕೇಂದ್ರ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯದ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲೇಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರದ ಪಾತ್ರ ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅವಶ್ಯಕ ಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡುವಂತೆ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಗೆ (J&Kಯನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ) ಕಾಯಿದೆಯ 26ನೇ ಪ್ರಕರಣವು ಆದೇಶಿಸುತ್ತದೆ: ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅನನುಕೂಲ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ RTI ಕುರಿತಾದ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು. ಇಂಥ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸಂಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವುದು. ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ನಿಖರವಾದ ಮಾಹಿತಿಯು ಸಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಹರಡುವಂತಾಗಲು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು. ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದು ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು. ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರ ಕೈಪಿಡಿಯೊಂದನ್ನು ಸಂಕಲಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಸಾರಮಾಡುವುದು. PIOಗಳ ಹೆಸರುಗಳು, ಪದನಾಮ, ಅಂಚೆ ವಿಳಾಸಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕ ವಿವರಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಪಾವತಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾದ ಶುಲ್ಕಗಳ ಕುರಿತಾದ ಸೂಚನಾಪತ್ರಗಳು, ಒಂದು ವೇಳೆ ಮನವಿಯು ತಿರಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಪರಿಹಾರಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂಥ ಇತರ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವುದು. ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಅಧಿಕಾರ S.2(e)ನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವಂತೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ, ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಸಕ್ಷಮ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳು 2005ರ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. (S.27 & S.28) ಈ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುವಾಗ ತಲೆದೋರುವ ತೊಡಕುಗಳನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಯಾರು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ? ಒಂದು ವೇಳೆ ಕಾಯಿದೆಯಲ್ಲಿರುವ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಏನಾದರೂ ತೊಡಕು ಉದ್ಭವವಾದರೆ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಅಧಿಕೃತವಾದ ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರಕಟನ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ (ಗೆಜೆಟ್‌) ಆದೇಶವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವ ಮೂಲಕ, ತೊಡಕನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುವ/ಯಥೋಚಿತವಾಗಿರುವ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬಹುದು. (S.30) ಪರಿಣಾಮಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ RTIನ ಮೊದಲ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕೋರಿ ಕೇಂದ್ರದ (ಅಂದರೆ ಒಕ್ಕೂಟದ) ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳಿಗೆ 42,876 (ಇದಿನ್ನೂ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿಲ್ಲ) ಅರ್ಜಿಗಳು ಸಲ್ಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ 878 ಅರ್ಜಿಗಳ ಕುರಿತು ಅಂತಿಮ ಮೇಲ್ಮನವಿಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಅದಾದ ನಂತರದಲ್ಲಿ, ಇವುಗಳ ಪೈಕಿಯ ಕೆಲವೊಂದು ತೀರ್ಮಾನಗಳು ಭಾರತದ ಹಲವಾರು ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿನ ಮುಂದುವರಿದ ಕಾನೂನಿನ ವಿವಾದದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಕೊಂಡವು. ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದ ಒಂದು ಅಂತಿಮ ಮೇಲ್ಮನವಿಯ ತೀರ್ಮಾನದ ವಿರುದ್ಧದ ಮೊದಲ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆಯನ್ನು 2006ರ ಮೇ ತಿಂಗಳ 3ರಂದು ನೀಡಲಾಯಿತು.WP(C)6833-35/2006ರಲ್ಲಿ "ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗ ಮತ್ತು ಇತರರ ಎದುರಾಗಿ NDPL ಮತ್ತು ಇತರರು" ಎಂಬುದಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತಡೆಯಾಜ್ಞೆಯನ್ನು ದೆಹಲಿಯ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ನೀಡಿತು ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಗತಿ. RTI ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡುವುದರ ಅರ್ಥಕೊಡುವಂಥ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಆಶಯವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಳವಳವು ವ್ಯಕ್ತವಾದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದೂಡಲ್ಪಟ್ಟಿತಾದರೂ, 2009ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ DoPT ವತಿಯಿಂದ ಪುನರೂರ್ಜಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕೊಂಡಿಗಳು CIC - 2005ರ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯ ಬಳಕೆಯಿಂದ ಉದ್ಭವವಾಗುವ ದೂರುಗಳು ಮತ್ತು ಮೇಲ್ಮನವಿಗಳನ್ನು ತೀರ್ಮಾನಿಸುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. CIC ಆನ್‌ಲೈನ್‌ - ಕೇಂದ್ರ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದ ಹೊಸ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌. DoPT - ಸಿಬ್ಬಂದಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳು ಮತ್ತು ಪಿಂಚಣಿಗಳ ಖಾತೆಯ, ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಇಲಾಖೆಗೆ 2005ರ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿರುವ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಮೇಲ್ಮನವಿಗಳು, ಶುಲ್ಕಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯ ತಾಣ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಠ್ಯ RTI ಕ್ರಿಯಾವಾದಿಗಳು ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯ ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಿರುವ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ಸಮೂಹಗಳು RTI INDIA ಯಾಹೂ RTI e-ಗುಂಪು ಭಾರತದ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಸಮುದಾಯ ತಾಣ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಕಾನೂನು ಮಾಹಿತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಶಾಸನ ಕಾನೂನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ 2005ರ ವರ್ಷ ಭಾರತದ ಕಾನೂನುಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ 2005ರ ಅವಧಿ

māhiti hakku kāyidè 2005 (RTI ) èṃbudu bhāratada saṃsattina òṃdu kāyidèyāgidè. idu bhāratadalli māhitiya svātaṃtryada śāsanada òṃdu rāṣṭrīya maṭṭada kāryagatagòḻisuvikèyāgiddu, "māhiti hakkina kāryasādhya āḍaḻita paddhatiyannu nāgarikarigāgi sajjugòḻisuvudakkè" saṃbaṃdhisida uddeśavu idara hiṃdè aḍagidè. rājya-maṭṭa kānūnòṃdara aḍiyalli parigaṇisi carcisalpaṭṭiruva jammu mattu kāśmīra rājyavannu hòratupaḍisida, bhāratada èllā rājyagaḻu mattu keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻigè ī kāyidèyu anvayisuttadè. kāyidèya nibaṃdhanègaḻa aḍiyalli, yāvude nāgarikanu "sārvajanika prādhikāra"vòṃdariṃda (sarkārada òṃdu ghaṭaka athavā "rājyada sādhanatva") māhitigāgi manavimāḍikòḻḻabahudu mattu iṃtha sārvajanika prādhikāravu tvaritavāgi athavā mūvattu dinagaḻa òḻagāgi avanigè uttarisuvudu agatyavāgiruttadè. sadari kāyidèya anusāra, māhitiya vyāpaka haraḍuvikègè saṃbaṃdhisidaṃtè hāgū māhitiya nirdiṣṭa vargagaḻannu pūrvaniyāmakavāgi prakaṭisuvudakkāgi, pratiyòṃdu sārvajanika prādhikāravu tanna dākhalègaḻannu gaṇakīkarisuvudu agatyavāgiruttadè; hīgè māḍuvudariṃda māhitigāgi aupacārikavāgi manavi sallisuvudakkè nāgarikarigè kaniṣṭa avalaṃbanèyaṣṭe sākāguttadè. 2005ra jūn‌ 15raṃdu ī kānūnu saṃsattiniṃda aṃgīkarisalpaṭṭitu hāgū 2005ra (jārigè baṃda dināṃkavu anekaveḻè 2005ra akṭobar‌ 12 èṃbudāgi tappāgi ullekhisalpaṭṭidè. vāstavavāgi, 12ne mattu 13ne dināṃkada naḍuvina madhyarātriyaṃdu ī kāyidèyu jārigè baṃtu; aṃdarè 13ra naṃtara idu jārigè baṃtu èṃdartha.) akṭobar‌ 13raṃdu saṃpūrṇavāgi jārigèbaṃditu. bhāratadalli māhiti bahiraṃgapaḍisuvikèya prakriyèyu illiyavarègè 1923ra adhikṛta rahasyagaḻa kāyidè mattu itara halavāru viśeṣa kānūnugaḻiṃda nirbaṃdhisalpaṭṭiddu, adannīga hòsa RTI kāyidèyu saḍilisidè. jammu mattu kāśmīrakkè iruva ārṭikal 370 raddati naṃtara jammu mattu kāśmīravu laḍākh mattu jammu mattu kāśmīra èṃdu keṃdrāḍaḻita pradeśavāgi viṃgaḍisalāyitu.īga māhiti hakku kāyidèyu bhāratada èlla pradeśagaḻallū anvayisuttadè. hinnèlè briṭiṣ‌ āḻvikèya kāladalli jārimāḍalpaṭṭidda kānūnòṃdariṃda bhāratadalli sarkāri māhitiya bahiraṃgapaḍisuvikèyu nirvahisalpaḍuttidè. īga bhāratadalliruva bahubhāgagaḻa melè jārimāḍalāgidda ī 1889ra adhikṛta rahasyagaḻa kāyidèyannu 1923ralli tiddupaḍi māḍalāyitu. rājyada bhadratègè, deśada sārvabhaumatègè mattu videśi rājyagaḻòṃdigina snehaśīla bāṃdhavyagaḻigè saṃbaṃdhisida māhitiyannu ī kānūnu bhadrapaḍisuttadè, mattu avargīkṛta māhitiya bahiraṃgapaḍisuvikèyannu niṣedhisuva nibaṃdhanègaḻannu idu òḻagòṃḍidè. māhitiyannu sārvajanikarigè bahiraṃgapaḍisuvudakkè saṃbaṃdhisida sarkāri adhikārigaḻa adhikāragaḻa melè, nāgarika sevā naḍavaḻikèya niyamagaḻu mattu bhāratīya gocaratè kāyidè ivugaḻu mattaṣṭu nirbaṃdhagaḻannu vidhisuttavè. rājya maṭṭada kānūnugaḻu RTI kānūnugaḻannu mòdaligè yaśasviyāgi jārigè taṃda rājya sarkāragaḻèṃdarè: tamiḻunāḍu (1997), govā (1997), rājāstāna (2000), karnāṭaka (2000), dèhali (2001), mahārāṣṭra (2002), assāṃ (2002), madhyapradeśa (2003), hāgū jammu mattu kāśmīra (2004). mahārāṣṭra mattu dèhaliya rājya maṭṭada śāsanagaḻu atyaṃta vyāpakavāgi baḻasalpaṭṭavugaḻu èṃbudāgi parigaṇisalpaṭṭivè. dèhali RTI kāyidèyu īgalū cāltiyallidè. jammu mattu kāśmīravu tannade āda, 2009ra māhiti hakku kāyidèyannu hòṃdidè; idu raddumāḍalpaṭṭa 2004ra J&K māhiti hakku kāyidè mattu adara 2008ra tiddupaḍiya taruvāyadalli baṃda kāyidèyāgidè. 2002ra māhitiya svātaṃtryada kāyidè ādāgyū, rāṣṭrīya maṭṭada kānūnòṃdara aṃgīkarisuvikèyu òṃdu kaṣṭakara kāryabhāra èṃbudu sābītāgidè. kāryasādhyavāda śāsanada aṃgīkarisuvikèyalli rājya sarkāragaḻu kaṃḍukòṃḍa anubhavavannu aritiruva keṃdra sarkāravu H.D. śauriyavara netṛtvadalli kāryanirata taṃḍavòṃdannu nemisidè mattu śāsanada karaḍu tayārisuvikèya kāryabhāravannu adakkè niyojisidè. śauri taṃḍada karaḍu racanèyu, atīvavāgi satvaguṃdisida òṃdu svarūpadalli, 2000ralli baṃda māhitiya svātaṃtryada masūdègè saṃbaṃdhisidaṃtidda ādhāravāgittu; idu aṃtimavāgi 2002ra māhitiya svātaṃtryada kāyidèya aḍiyalli kānūnāgi mārpaṭṭitu. agatyakkiṃta hèccina vināyitigaḻigè anumati nīḍiruvudakkāgi ī kāyidèyu tīvravāgi ṭīkisalpaṭṭitu; rāṣṭrīya bhadratè mattu sārvabhaumatèya pramāṇaka ādhāragaḻa aḍiyalli mātrave allade, "sārvajanika prādhikāravòṃdara ākaragaḻa viṣama pramāṇada athavā paraspara hòṃdikè illada mārgāṃtaraṇa"vannu òḻagòḻḻuva manavigaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtèyū anumati nīḍiddu sadari ṭīkègè kāraṇavāgittu. vidhisabahudāda śulkagaḻa melè alli yāvude gariṣṭa mitiyiralilla. māhitigè saṃbaṃdhisida òṃdu manaviyòṃdigè anuvartisadiruvudakkāgi athavā hòṃdikèyāgadiruvudakkāgi alli yāvude daṃḍagaḻiralilla. idara pariṇāmavāgi, FoI kāyidèyu pariṇāmakāriyāgi jārigè barale illa. śāsana duravasthègīḍāda FoI kāyidèyu òṃdu uttamavāda rāṣṭrīya RTI śāsanakkè saṃbaṃdhisidaṃtè ekaprakāravāda òttaḍavu hòrahòmmalu kāraṇavāyitu. māhiti hakku masūdèya mòdala karaḍu pratiyannu 2004ra ḍisèṃbar‌ 22raṃdu saṃsattigè sādarapaḍisalāyitu. tīvrasvarūpada carcèya naṃtara, 2004ra ḍisèṃbar‌ mattu 2005ra jūn‌ 15ra naḍuvaṇa karaḍu masūdègè òṃdu nūrakkū hèccina tiddupaḍigaḻannu māḍalāyitu, hāgū 2005ra jūn‌ 15raṃdu masūdèyu aṃtimavāgi aṃgīkarisalpaṭṭitu. 2005ra akṭobar‌ 12raṃdu kāyidèyu saṃpūrṇavāgi jārigèbaṃditu. kāryāṃga, śāsakāṃga mattu nyāyāṃgavannu òḻagòṃḍaṃtè èllā sāṃvidhānika prādhikāragaḻigè idu anvayayogyavāgidè; aṣṭe alla, saṃsattina athavā rājyada śāsanasabhèyòṃdara kāyidèyòṃdariṃda pramāṇīkarisalpaṭṭa athavā kānūnubaddhavāgi saṃyojisalpaṭṭa yāvude saṃsthè athavā ghaṭakakkū idu anvayisuttadè. ī kāyidèya vyāptiyòḻagè yāvudèllā adhikāra ghaṭakagaḻu athavā prādhikāragaḻu athavā saṃsthègaḻu baruttavè èṃbudū saha ī kāyidèyalli vyākhyānisalpaṭṭidè. aṃdarè, sarkārada svāmyada, sarkāradiṃda niyaṃtrisalpaṭṭa athavā sarkāradiṃda gaṇanīyavāgi dhanasahāyavannu paḍèdiruva ghaṭakagaḻu, athavā sarkāradiṃda òdagisalpaṭṭa nidhigaḻiṃda pratyakṣavāgi athavā parokṣavāgi gaṇanīyavāgi dhanasahāyavannu paḍèdiruva sarkāretara saṃghaṭanègaḻū seridaṃtè, yuktavāda sarkārada ādeśa athavā adhisūcanèyiṃda pramāṇīkarisalpaṭṭa athavā kānūnubaddhavāgi saṃyojisalpaṭṭa ghaṭakagaḻu athavā prādhikāragaḻu ī kāyidèya vyāptiyalli baruttavè. khāsagi ghaṭakagaḻu pratyakṣavāgi ī kāyidèya vyāptiyòḻagè baruvudilla. ādāgyū, sārvajanika prādhikāravòṃdariṃda cāltiyalliruva berāvude kānūnina aḍiyalli saṃparkisabahudāda māhitiya kuritāgiyū manavi sallisabahudāgidè. 2006ra navèṃbar 30raṃdu hòrahòmmida sthityaṃtara-sūcaka tīrmānavòṃdaralli ('sabrajit‌ rāy‌ èdurāgi DERC') keṃdra māhiti āyogavu punar‌dṛḍhīkaraṇavannū nīḍi, khāsagīkaraṇagòṃḍa sārvajanika upayogada kaṃpanigaḻu, avu khāsagīkaraṇagòṃḍiddarū saha RTI kāyidèya vyāptiyòḻagè muṃduvariyuttavè èṃdu tiḻisitu. 2005ra jūn 15raṃdu cāltiyallidda adhikṛta rahasyagaḻa kāyidè mattu itara kānūnugaḻannu asāmaṃjasyavènisuvaṣṭara maṭṭigè ī kāyidèyu spaṣṭavāgi badigòtti tanna astitvavannu sthāpisitu. māhiti hakku kāyidèya vyāpti ī kèḻagè namūdisiruvudara kuritāda hakkannu nāgarikaru hòṃdiruttārè èṃbudāgi ī kāyidèyu nirdiṣṭavāgi heḻuttadè: yāvude māhitiya kuritu manavi sallisuvudu (viśadīkarisalpaṭṭaṃtè). dastāvejugaḻa pratigaḻannu tègèdukòḻḻuvu. dastāvejugaḻu, kèlasagaḻu mattu dākhalègaḻannu pariśīlisuvudu. kèlasada sāmagrigaḻa pramāṇita mādarigaḻannu tègèdukòḻḻuvudu. mudrita pratigaḻu, aḍaka mudrikègaḻu, mèdutaṭṭègaḻu, ṭepugaḻu, viḍiyo kyāsèṭṭugaḻu svarūpadalli 'athavā innāvude vidyunmāna vidhānadalli' athavā mudrita pratigaḻa mūlaka māhitiyannu paḍèdukòḻḻuvudu. kāryavidhāna ī kāyidèya aḍiyalli baruva èllā prādhikāragaḻu tamma sārvajanika māhiti adhikāri yannu (pablik‌ inpharmeṣan‌ āphīsar‌-PIO) nemisabekāguttadè. yāvude vyaktiyu māhitigāgi PIOgè likhitarūpadalli manaviyòṃdannu sallisabahudāgiruttadè. kāyidèya aḍiyalli māhitiyannu koruvaṃtha bhāratada nāgarikarigè māhitiyannu òdagisuvudu PIOna hòṇègārikèyāgiruttadè. òṃdu veḻè manaviyu mattòṃdu sārvajanika prādhikārakkè (iḍiyāgi athavā āṃśikavāgi) saṃbaṃdhisiruvaṃthaddāgiddarè, 5 dinagaḻa òḻagāgi mattòṃdara PIOgè manaviya saṃbaṃdhapaṭṭa bhāgagaḻannu vargāyisuvudu/muṃdakkè ravānisuvudu PIOna javābdāriyāgiruttadè. idara jòtègè, tamma sārvajanika prādhikārada PIOgaḻigè ravānisuvudakkè saṃbaṃdhisidaṃtè RTI manavigaḻu mattu melmanavigaḻannu svīkarisalu sahāyaka sārvajanika māhiti adhikārigaḻannu (APIOgaḻannu) pratiyòṃdu sārvajanika prādhikāravu niyojisuvudu agatyavāgiruttadè. māhitigāgi korikèyannu sallisuttiruva nāgarikanu tanna hèsaru mattu saṃparka vivaragaḻannu hòratupaḍisi berāvude māhitiyannu bahiraṃgapaḍisabeku èṃba nirbaṃdhavannu heralāguvudilla. sallisalpaṭṭa manavigè uttarisuvudakkè saṃbaṃdhisida kālamitigaḻannu kāyidèyu nirdiṣṭapaḍisidè. òṃdu veḻè manaviyu PIOgè sallisalpaṭṭiddarè, svīkṛtiyāda 30 dinagaḻa òḻagāgi uttaravannu nīḍabekāguttadè. òṃdu veḻè manaviyu orva APIOgè sallisalpaṭṭiddarè, svīkṛtiyāda 35 dinagaḻa òḻagāgi uttaravannu nīḍabekāguttadè. òṃdu veḻè PIO manaviyannu (koralpaṭṭa māhitiyòṃdigè hèccina rītiyalli saṃbaṃdhisiruva) mattòṃdu sārvajanika prādhikārakkè vargāyisidarè, uttarisalu avakāśa nīḍalāguva kālāvadhiyu 30 dinagaḻādarū , vargāyita prādhikārada PIOniṃda adu svīkarisalpaṭṭa naṃtarada dinadiṃda idara lèkkahākalāguttadè. paṭṭiyalli serilpaṭṭiruva bhadratè saṃsthègaḻu (kāyidèya èraḍane tapsīlinalli paṭṭimāḍalpaṭṭiruvaṃthavu) èsagida bhraṣṭācāra mattu mānava hakkugaḻa ullaṃghanègaḻigè saṃbaṃdhapaṭṭiruva māhitiyannu 45 dinagaḻa òḻagāgi òdagisuvudu agatyavāgidèyādarū, idakkāgi keṃdra māhiti āyogada pūrvabhāvi anumodanèyannu paḍèyabekāguttadè. ādāgyū, òṃdu veḻè vyaktiyorvana jīvana athavā svātaṃtryavu idaralli tòḍagisikòṃḍiddarè, 48 gaṃṭègaḻa òḻagāgi PIO uttarisabekèṃdu nirīkṣisalāguttadè. sadari māhitiyannu paḍèyuvudakkè haṇavannu pāvatisabekāguttadèyāddariṃda, manaviyannu nirākarisuvudakkè (iḍiyāgi athavā āṃśikavāgi) mattu/athavā "hèccuvari śulkagaḻa" òṃdu gaṇanèyannu òdagisuvudakkè PIOna uttaravu avaśyavāgi sīmitagòḻisalpaṭṭiruttadè. PIOna uttara hāgū māhitigè saṃbaṃdhisidaṃtiruva hèccuvari śulkagaḻannu ṭhevaṇiyāgiḍuvudakkè tègèdukòṃḍa samayada naḍuvina avadhiyannu, avakāśa nīḍalāgiruva kālāvadhiyiṃda hòragiḍalāgiruttadè. òṃdu veḻè ī avadhiyòḻagāgi māhitiyu òdagisalpaḍadiddalli, adu nirākaraṇèyāgi bhāvisalpaṭṭidè èṃdu parigaṇisalāguttadè. kāraṇagaḻòṃdigina athavā kāraṇarahitavāgiruva nirākaraṇèyu melmanavi athavā dūrigè saṃbaṃdhisidaṃtè ādhāravāgi hòrahòmmabahudu. melāgi, nigadipaḍisalpaṭṭa kālāvadhigaḻalli māhitiyu òdagisalpaḍadiddalli, adannu śulkavilladèye ucitavāgi òdagisabekāguttadè. keṃdrasarkārada ilākhègaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtè heḻuvudādarè , manaviyannu bhartimāḍuvudakkāgi 10 rū., prati puṭadaṣṭu māhitigè talā 2 rū. hāgū mòdala gaṃṭèya naṃtarada talā gaṃṭèya pariśīlanègāgi 5 rū. śulkavannu nigadipaḍisalāgidè. òṃdu veḻè arjidāranu baḍatanarekhègiṃta kèḻagiruvavarigè nīḍalāguva kārḍannu hòṃdidavanāgiddalli, yāvude śulkavu anvayisuvudilla. iṃtha BPL kārḍudāraru tamma arjiyòṃdigè tāvu hòṃdiruva BPL kārḍina òṃdu pratiyannu lagattisabekāguttadè. rājya sarkāragaḻu mattu ucca nyāyālayagaḻu tammade āda niyamagaḻannu nigadipaḍisuttavè. yāvudannu muktavāgi bahiraṃgapaḍisabāradu? bahiraṃgapaḍisuvikèyiṃda ī kèḻagina aṃśagaḻigè vināyiti kòḍalāgidè [S.8)] bahiraṃgapaḍisuvikèyiṃdāgi bhāratada sārvabhaumatè mattu samagratègaḻigè, rājyada bhadratègè, "kāryataṃtrada, vaijñānika athavā ārthika" hitāsaktigaḻigè, videśi rājyadòṃdigina bāṃdhavyakkè pūrvagrahapīḍita rītiyalli athavā kèḍukuṃṭumāḍuva rītiyalli pariṇāma bīruva māhiti, athavā aparādhavòṃdara citāvaṇègè kāraṇavāguva māhiti; yāvude nyāyamaṃḍali athavā nyāyādhikaraṇadiṃda prakaṭisalpaḍuvudakkè uddeśapūrvakavāgi niṣedhisalpaṭṭiruva māhiti athavā adara bahiraṃgapaḍisuvikèyiṃda nyāyālayada niṃdanèyādaṃtāguttadè èṃdu kānūnubaddhavāgi saṃyojisalpaṭṭiruva māhiti; bahiraṃgapaḍisuvikèyiṃda saṃsattu athavā rājya śāsanasabhèya òṃdu hakkina lopavuṃṭāguttadè èṃdu heḻalāguva māhiti; bahiraṃgapaḍisuvudariṃdāgi orva mūrane pakṣasthana spardhātmaka sthānakkè dhakkèyāguttadè èṃdu parigaṇisalpaṭṭiruva, mattu iṃtha māhitiya bahiraṃgapaḍisuvikèyannu vyāpakavāda sārvajanika hitāsaktiyu samarthisuttadè èṃba baggè sakṣama prādhikārakkè manavarikèyāgada hòratu bahiraṃgapaḍisalāgada vāṇijya valayada guṭṭu, vyāpārada rahasyagaḻu athavā bauddhika svattannu òḻagòṃḍaṃtiruva māhiti; bahiraṃgapaḍisuvikèyannu vyāpakavāda sārvajanika hitāsaktiyu samarthisuttadè èṃba baggè sakṣama prādhikārakkè manavarikèyāgada hòratu bahiraṃgapaḍisalāgada, vyaktiyorvana nyāsarakṣaṇèya saṃbaṃdhadalli avanigè labhyaviruva māhiti; videśi sarkāradiṃda guṭṭāgi svīkarisalpaṭṭa māhiti; bahiraṃgapaḍisuvikèyiṃda yāvude vyaktiya jīvana athavā bhautika surakṣatèyu apāyakkè silukuttadè ènnuvaṃtha athavā, kānūnu vidhisuvikè athavā bhadratè uddeśagaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtè māhitiya mūlavannu gurutisuva athavā guṭṭāginīḍalāda nèravannu gurutisuvaṃtha māhiti; tappitasthara tanikhè athavā dastagiri athavā avara viruddha kānūnu krama jarugisuvudara prakriyèyannu nirodhisuvaṃtha māhiti; saṃpuṭa sabhè, kāryadarśigaḻu mattu itara adhikārigaḻa carcègaḻa dākhalègaḻannu òḻagòṃḍaṃtiruva saciva saṃpuṭada kāgada-patragaḻu; māhitiyu vaiyaktika vivaragaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtiddu, adara bahiraṃgapaḍisuvikèyiṃda yāvude sārvajanika caṭuvaṭikè athavā hitāsaktigè yāvude saṃbaṃdhaviruvudilla ènnuvaṃtha, athavā vyaktiyorvana khāsagitanada melè asamarthanīyavāda ākramaṇavannu uṃṭumāḍuvaṃtha māhiti (ādarè, saṃsattigè athavā òṃdu rājya śāsanasabhègè nirākarisalāgada māhitiyannu ī vināyitiyiṃda nirākarisalāguvudilla èṃba ṣarattū illidè); melè paṭṭimāḍalpaṭṭiruva vināyitigaḻa paiki yāvudu ene iddarū, òṃdu veḻè bahiraṃgapaḍisuvikèyallina sārvajanika hitāsaktiyu, rakṣisalpaṭṭa hitāsaktigaḻigè āguva hānigiṃta hèccu tūgidalli sārvajanika prādhikāravòṃdu māhitigè saṃparkavannu òdagisabahudu. (gamanisi: kāyidèya upa-vibhāga 11(1)kkè iruva karāruvākyadiṃda ī nibaṃdhanèyu adhikṛtatèyannu paḍèdukòṃḍiddu, adu 8(1)(d) jòtèyalli odikòṃḍāga ī òḻaprakaraṇada aḍiyalli "kānūniniṃda rakṣisalpaṭṭa vyāpāra athavā vāṇijya rahasyagaḻa" bahiraṃgapaḍisuvikègè vināyiti kòḍuttadè) āṃśika bahiraṃgapaḍisuvikè bahiraṃgapaḍisuvikèyiṃda vināyiti paḍèyada mattu òdagisalpaḍabekāda vināyiti paḍèda māhitiyannu òḻagòṃḍiruva bhāgagaḻiṃda yuktavāgi pratyekisalpaḍabahudāda dākhalèya ā bhāgagaḻigè ī kāyidèyu avakāśa nīḍuttadè. hòragiḍuvikègaḻu èraḍane tapsīlinalli nirdiṣṭavāgi hèsarisalāgiruva keṃdra guptacara mattu bhadratā saṃsthègaḻāda, IB, RAW, keṃdrīya tanikhā daḻa (CBI), kaṃdāya guptacara nirdeśanālaya, keṃdrīya ārthika guptacara daḻa, jāri nirdeśanālaya, mādakavastu niyaṃtraṇa daḻa, vāyuyāna saṃśodhanā keṃdra, viśeṣa gaḍināḍu jārigè, BSF, CRPF, ITBP, CISF, NSG, assāṃ raiphals‌, viśeṣa sevā daḻa, viśeṣa śākhè (CID), aṃḍamān‌ mattu nikobār‌, aparādha śākhè-CID-CB, dādrā mattu nagar‌ haveli mattu viśeṣa śākhè, lakṣadvīp‌ pòlīs‌ ivu idaralli serivè. òṃdu adhisūcanèya mūlaka rājya sarkāragaḻa vatiyiṃda nirdiṣṭavāgi hèsarisalpaṭṭiruva saṃsthègaḻannū saha hòragiḍalāguttadè. ādāgyū, hòragiḍuvikè èṃbudu paripūrṇavāgilla mattu bhraṣṭācāra hāgū mānava hakkugaḻu ullaṃghanègaḻa āropagaḻigè saṃbaṃdhisiruva māhitiyannu òdagisuva òṃdu hòṇègārikèyannu ī saṃghaṭanègaḻu hòṃdiruttavè. melāgi, mānava hakkugaḻa ullaṃghanèya āropagaḻigè saṃbaṃdhapaṭṭa māhitiyannu kòḍabahudādarū, adakkè keṃdra athavā rājyada māhiti āyogada anumodanèyannu paḍèyalebekāguttadè. sarkārada pātra ī kèḻakaṃḍa prakriyègaḻannu kaigòḻḻuvudakkāgi avaśyaka kramagaḻigè cālanè nīḍuvaṃtè, keṃdra sarkārakkè mattu bhārata òkkūṭada rājya sarkāragaḻigè (J&Kyannu hòratupaḍisi) kāyidèya 26ne prakaraṇavu ādeśisuttadè: sārvajanikarigè adarallū viśeṣavāgi ananukūla sthitiyalliruva samudāyagaḻigè RTI kuritāda śaikṣaṇika kāryakramagaḻannu abhivṛddhipaḍisuvudu. iṃtha kāryakramagaḻa abhivṛddhi mattu saṃghaṭanèyalli bhāgavahisalu sārvajanika prādhikāragaḻannu protsāhisuvudu. sārvajanikarigè nikharavāda māhitiyu sakālikavāgi haraḍuvaṃtāgalu uttejisuvudu. adhikārigaḻigè tarabeti nīḍuvudu mattu tarabeti sāmagrigaḻannu abhivṛddhipaḍisuvudu. saṃbaṃdhapaṭṭa adhikṛta bhāṣèyalli sārvajanikarigāgi baḻakèdāra kaipiḍiyòṃdannu saṃkalisuvudu mattu prasāramāḍuvudu. PIOgaḻa hèsarugaḻu, padanāma, aṃcè viḻāsagaḻu mattu saṃparka vivaragaḻannu prakaṭisuvudu mattu pāvatisalpaḍabekāda śulkagaḻa kuritāda sūcanāpatragaḻu, òṃdu veḻè manaviyu tiraskarisalpaṭṭalli kānūninalli labhyaviruva parihāragaḻu ityādigaḻaṃtha itara māhitiyannu prakaṭisuvudu. niyamagaḻannu rūpisuva adhikāra S.2(e)nalli vyākhyānisalpaṭṭiruvaṃtè keṃdra sarkāra, rājya sarkāragaḻu mattu sakṣama prādhikāragaḻu 2005ra māhiti hakku kāyidèya nibaṃdhanègaḻannu nirvahisuvudakkè saṃbaṃdhisida niyamagaḻannu rūpisuva adhikāragaḻannu hòṃdivè. (S.27 & S.28) ī kāyidèyannu anuṣṭhānagòḻisuvāga talèdoruva tòḍakugaḻannu nibhāyisuva adhikāravannu yāru hòṃdiddārè? òṃdu veḻè kāyidèyalliruva nibaṃdhanègaḻannu jārigè taruvalli enādarū tòḍaku udbhavavādarè, keṃdra sarkāravu adhikṛtavāda sarkāri prakaṭana patrikèyalli (gèjèṭ‌) ādeśavannu prakaṭisuva mūlaka, tòḍakannu tègèduhākuvudakkè saṃbaṃdhisidaṃtè avaśyakavāgiruva/yathocitavāgiruva nibaṃdhanègaḻannu rūpisabahudu. (S.30) pariṇāmagaḻu rāṣṭrīya RTIna mòdala varṣadalli, māhitiyannu kori keṃdrada (aṃdarè òkkūṭada) sārvajanika prādhikāragaḻigè 42,876 (idinnū adhikṛtavāgilla) arjigaḻu sallisalpaṭṭavu. ivugaḻa paiki 878 arjigaḻa kuritu aṃtima melmanaviya haṃtadalli, aṃdarè navadèhaliyalliruva keṃdra māhiti āyogadalli carcisalāyitu. adāda naṃtaradalli, ivugaḻa paikiya kèlavòṃdu tīrmānagaḻu bhāratada halavāru ucca nyāyālayagaḻallina muṃduvarida kānūnina vivādadalli sikkikòṃḍavu. keṃdra māhiti āyogada òṃdu aṃtima melmanaviya tīrmānada viruddhada mòdala taḍèyājñèyannu 2006ra me tiṃgaḻa 3raṃdu nīḍalāyitu.WP(C)6833-35/2006ralli "keṃdra māhiti āyoga mattu itarara èdurāgi NDPL mattu itararu" èṃbudāgi ullekhisalpaṭṭa taḍèyājñèyannu dèhaliya ucca nyāyālayavu nīḍitu èṃbudu gamanārha saṃgati. RTI kāyidèyannu tiddupaḍi māḍuvudara arthakòḍuvaṃtha bhārata sarkārada āśayavu sārvajanika kaḻavaḻavu vyaktavāda hinnèlèyalli muṃdūḍalpaṭṭitādarū, 2009ralli mattòmmè DoPT vatiyiṃda punarūrjitagòṃḍidè. bāhya kòṃḍigaḻu bhārata sarkārada kòṃḍigaḻu CIC - 2005ra māhiti hakku kāyidèya baḻakèyiṃda udbhavavāguva dūrugaḻu mattu melmanavigaḻannu tīrmānisuva adhikāravannu keṃdra māhiti āyogakkè nīḍalāgidè. CIC ān‌lain‌ - keṃdra māhiti āyogada hòsa vèb‌saiṭ‌. DoPT - sibbaṃdi, sārvajanika kuṃdukòratègaḻu mattu piṃcaṇigaḻa khātèya, sibbaṃdi mattu tarabeti ilākhègè 2005ra māhiti hakku kāyidègè saṃbaṃdhisida āyakaṭṭina saṃsthèyāgiruva adhikāravannu nīḍalāgidè. melmanavigaḻu, śulkagaḻu ityādigaḻigè saṃbaṃdhapaṭṭa niyamagaḻannu rūpisuva adhikāragaḻannu idu hòṃdidè. māhiti hakku kāyidèya tāṇa māhiti hakku kāyidèya saṃpūrṇa paṭhya RTI kriyāvādigaḻu māhiti hakku kāyidèya kuritu carcisuttiruva ān‌lain‌ samūhagaḻu RTI INDIA yāhū RTI e-guṃpu bhāratada māhiti hakku samudāya tāṇa ullekhagaḻu kānūnu māhiti svātaṃtryada śāsana kānūnigè saṃbaṃdhisidaṃtè 2005ra varṣa bhāratada kānūnugaḻu bhāratadallina 2005ra avadhi

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B3%80%E0%B2%AF%20%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B9%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B2%BF%20%E0%B2%B9%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%81%20%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%86%2C%20%E0%B3%A8%E0%B3%A6%E0%B3%A6%E0%B3%AB

ಭಾರತೀಯ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ, ೨೦೦೫

ಜಯಾ ಬಚ್ಚನ್‌ (ಜನ್ಮ ನಾಮ ಜಯಾ ಭಾದುರಿ ; ಜನನ: 9 ಏಪ್ರಿಲ್‌ 1948) (ಬೆಂಗಾಲಿ ಭಾಷೆ: জয়া ভাদুড়ী বচ্চন, ಹಿಂದಿ: जया बच्चन), ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಅಭಿನೇತ್ರಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ. ಅವರು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜಯಾ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ಖ್ಯಾತ ನಟ ಅಮಿತಾಭ್‌ ಬಚ್ಚನ್‌ರ ಪತ್ನಿ. ಅವರ ಪುತ್ರ ಅಭಿಷೇಕ್‌ ಬಚ್ಚನ್‌ ಸಹ ಒಬ್ಬ ನಟರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರಾಯ್‌ ಅವರ ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಹಾನಗರ್ ‌‌ ನಲ್ಲಿ(1963) ಬಾಲನಟಿಯಾದ ನಂತರ, ಹೃಷಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ, 1971ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಗುಡ್ಡಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯನಟಿಯಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಜವಾನಿ ದಿವಾನಿ (1972), ಕೋಶಿಶ್‌ , ಅನಾಮಿಕಾ, ಪಿಯಾ ಕಾ ಘರ್‌ ಹಾಗೂ ಬಾವರ್ಚಿ ಸೇರಿದಂತೆ, ಹಲವು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ನಟಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಜಂಜೀರ್‌ (1973), ಅಭಿಮಾನ್‌ (1973), ಚುಪ್ಕೆ ಚುಪ್ಕೆ (1975), ಮಿಲಿ (1975) ಹಾಗೂ ಶೋಲೆ (1975) ಇಂತಹ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಜಯಾ ತಮ್ಮ ಪತಿ ಅಮಿತಾಭ್‌ರೊಡನೆ ನಟಿಸಿದರು. ಆನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಜಯಾ ತಮ್ಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗದ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಿದರು. 1981ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಯಶ್‌ ಚೋಪ್ರಾ ನಿರ್ದೇಶನದ ಸಿಲ್‌ಸಿಲಾ ಬಿಡುಗಡೆಯ ನಂತರ ನಟನೆಯಿಂದ ವಿರಾಮ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. 1998ರಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದ್‌ ನಿಹಲಾನಿ ನಿರ್ದೇಶನದ ಹಜಾರ್‌ ಚೌರಾಸಿ ಕೀ ಮಾ ಚಲನಚಿತ್ರದೊಡನೆ ಜಯಾ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ವಾಪಸಾದರು. ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಜಯಾರಿಗೆ ಮೂರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಹಾಗು ಮೂರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಭಿಸಿದವು. ಅಲ್ಲದೇ, 2007ರಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಅವರು ಪುರಸ್ಕೃತರಾದರು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಬೆಂಗಾಲಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ, ಇಂದಿರಾ ಮತ್ತು ತರುಣ್‌‌ ಕುಮಾರ್‌ ಭಾದುರಿ ದಂಪತಿಯ ಪುತ್ರಿಯಾಗಿ ಜಯಾ ಜನಿಸಿದರು. ತರುಣ್‌ ಕುಮಾರ್‌ ಜಬಲ್ಪುರದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬರಹಗಾರ, ಪತ್ರಕರ್ತ ಹಾಗೂ ರಂಗ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದರು. ಭೂಪಾಲ್‌ ನಗರದ ಸೇಂಟ್‌ ಜೋಸೆಫ್‌ ಕಾನ್ವೆಂಟ್‌ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ, ಜಯಾ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. 1966ರ ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಜಯಾಗೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಎನ್‌ಸಿಸಿ ಕೆಡೆಟ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು. ನಂತರ, ಅವರು ಪುಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿದರು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ 1963ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ, ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರಾಯ್‌ ಅವರ ಬೆಂಗಾಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮಹಾನಗರ್‌ ನಲ್ಲಿ ಪೋಷಕ ನಟಿಯ ಪಾತ್ರದೊಂದಿಗೆ 15ನೆಯ ಹರೆಯದ ಜಯಾ ತಮ್ಮ ನಟನಾ ವೃತ್ತಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅನಿಲ್‌ ಚಟರ್ಜಿ ಮತ್ತು ಮಾಧಬಿ ಮುಖರ್ಜಿ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿದ್ದರು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ, ಎರಡು ಬಂಗಾಳಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಒಂದು ಸುಮನ್ ‌' ಎಂಬ 13-ನಿಮಿಷಗಳ ಕಿರುಚಿತ್ರ, ಹಾಗೂ ಇನ್ನೊಂದು, ಧನ್ನಿ ಮೆಯೆ ಎಂಬ ಬೆಂಗಾಲಿ ಹಾಸ್ಯಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಜಯಾ, ಉತ್ತಮ್‌ ಕುಮಾರ್‌ನ ನಾದಿನಿಯ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರಾಯ್‌ ನಿರ್ದೇಶನದ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ನಟನೆ ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿದ ನಂತರ ಜಯಾ ಸ್ಪೂರ್ತಿ ಪಡೆದರು. ನಟನೆ ಕಲಿಯಲು ಜಯಾ ಫುಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆ (ಎಫ್‌ಟಿಐಐ) ಸೇರಿದರು. ಈ ತರಬೇತಿಯ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜಯಾರಿಗೆ ಚಿನ್ನದ ಪದಕ ಲಭಿಸಿತು. 1971ರಲ್ಲಿ ಹೃಷಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜಿ ನಿರ್ದೇಶನದ, ಬಹು-ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗುಡ್ಡಿ ಯಲ್ಲಿ ಗುಡ್ಡಿ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಜಯಾರನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟ ಧರ್ಮೇಂದ್ರ ಅವರ ಕಟ್ಟಾ ಅಭಿಮಾನಿಯಾಗಿದ್ದ ಶಾಲಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಜಯಾ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. 'ಗುಡ್ಡಿ' ಚಲನಚಿತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಅವರು ಮುಂಬಯಿಗೆ ತೆರಳಿ ಇತರೆ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಆದರೆ ಗುಡ್ಡಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ 14 ವರ್ಷದ ಶಾಲಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಯ ಪಾತ್ರ ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾದ ಕೋಮಲ ಚೆಲುವಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ, ಜಯಾರಿಗೆ 'ಪಕ್ಕದ ಮನೆಯ ಹುಡುಗಿ' ಎಂಬ ಉಪನಾಮ ಲಭಿಸಿತು. ಈ 'ಬಿರುದು' ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ಥಾಯಿಯಾಗಿಬಿಟ್ಟಿತು. ಅದೇ ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಏಕತಾನತೆಯಿಂದ ಹೊರಬರಲೆಂದು, ಜಯಾ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸತೊಡಗಿದರು. ಜವಾನೀ ದೀವಾನೀ (1972) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಲಾವಣ್ಯ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಅನಾಮಿಕಾ (1973), ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮರೆವಿನ ನಾಟಕವಾಡುವ, ನಕಾರಾತ್ಮಕ ಗುಣಗಳುಳ್ಳ ಪ್ರಧಾನ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಆದರೂ, ಜಯಾ ನಾಯಕಿ-ನಟಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು, ಗುಡ್ಡಿ ಯಂತಹ ಮಧ್ಯಮವರ್ಗದ ಸಂವೇದನಾಶೀಲತೆ ಹೊಂದಿದ ಪಾತ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಗುಲ್ಜಾರ್‌, ಬಾಸು ಚಟರ್ಜಿ ಹಾಗೂ ಹೃಷಿಕೇಶ್‌ ಮುಖರ್ಜಿಯಂತಹವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಉಪಹಾರ್‌ (1971), ಪೀಯಾ ಕಾ ಘರ್‌ (1972), ಪರಿಚಯ್‌ (1972), ಕೋಶಿಶ್‌ (1972) ಹಾಗೂ ಬಾವರ್ಚಿ (1972), ಇಂತಹ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಮವರ್ಗದ ಸಂವೇದನೆ ಬಿಂಬಿಸುವ ಮನೋಜ್ಞ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದರು.ಗುಲ್ಜಾರ್‌, ಪು. 396 ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ಜಯಾ ಜನಪ್ರಿಯ ನಾಯಕಿಪಾತ್ರದ ತಾರೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಜಯಾ ಮುಂದೆ ತಮ್ಮ ಪತಿಯಾಗಲಿರುವ ಅಮಿತಾಭ್‌ ಬಚನ್‌ರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರ ಬನ್ಸಿ ಬಿರ್ಜು (1972). ಇದರ ನಂತರ, ಬಿ. ಆರ್‌. ಇಷಾರಾರವರ, ಏಕ್‌ ನಝರ್‌ ಅದೇ ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಅಮಿತಾಭ್‌ ಬಚ್ಚನ್‌ ನಟಿಸಿದ ಹಲವು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ವಿಫಲವಾಗಿದ್ದವು. ಸಲೀಂ-ಜಾವೇದ್‌ ಜೋಡಿ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಹೆಣೆದಿದ್ದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜಂಝೀರ್ ‌ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಭ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಹಲವು ನಾಯಕಿನಟಿಯರು ನಟಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಾಗ, ಜಯಾ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ನಾಯಕಿನಟಿಯಾಗಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಭಾರೀ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿ, ಅಮಿತಾಭ್‌ರಿಗೆ ಸಿನೆಮಾ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಆಂಗ್ರಿ ಯಂಗ್ ಮ್ಯಾನ್‌ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ನಂತರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಅಭಿಮಾನ್ (1973), ಹಾಸ್ಯಚಿತ್ರ ಚುಪ್ಕೆ ಚುಪ್ಕೆ (1975) ಮತ್ತು ಶೋಲೆ (1975)ರಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಬ್ ಮತ್ತು ಜಯಾ ನಾಯಕ-ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು.ಶೋಲೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಮಯ, ಅಮಿತಾಭ್-ಜಯಾ ದಂಪತಿಗೆ ಶ್ವೇತಾ ಎಂಬ ಪುತ್ರಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇದಾದ ನಂತರ ಜಯಾ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದಿಂದ ಹಿಂದೆ ಸರಿದು, ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವತ್ತ ಗಮನ ಹರಿಸಿದರು. ನಾಯಕಿಯಾಗಿ, ತಮ್ಮ ಪತಿಯೆದುರು ನಟಿಸಿದ ಅಂತಿಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಿಲ್ಸಿಲಾ (1981). 1980ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಪತಿ ನಾಯಕನಾಗಿ ನಟಿಸಿದ ಷಾಹೇಂಷಾಹ್‌ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಜಯಾ ಕಥೆ-ಚಿತ್ರಕಥೆ ರಚಿಸಿದರು. 18 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಜಯಾ ಬಚ್ಚನ್‌ ನಟನಾರಂಗಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು. ಗೋವಿಂದ್ ನಿಹಲಾನಿಯವರ '''ಹಝಾರ್‌ ಚೌರಾಸೀ ಕೀ ಮಾಂ ' (1998) ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವು ನಕ್ಸಲೀಯ‌ ಚಳವಳಿಯ ವಿಷಯದ ಕುರಿತಾಗಿತ್ತು. 2000ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಫಿಝಾ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟನೆಗಾಗಿ ಜಯಾರಿಗೆ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು. ಕರಣ್ ಜೋಹರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕಭೀ ಖುಷಿ ಕಭೀ ಗಮ್ ‌ (2001)ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಪತಿ ಅಮಿತಾಭ್‌ರೊಡನೆ ನಟಿಸಿದರು. ಆನಂತರ, ಕರಣ್‌ ಜೋಹರ್‌ ನಿರ್ಮಿಸಿದ, ನಿಖಿಲ್ ಆಡ್ವಾಣಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಕಲ್ ಹೋ ನಾ ಹೋ (2003)ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪ್ರೀತಿ ಝಿಂಟಾರ ತಾಯಿಯ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಅವರ ಈ ನಟನೆಗಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿತು. ಲಾಗಾ ಚುನರೀ ಮೇಂ ದಾಗ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಅಭಿಶೇಕ್‌ ಬಚ್ಚನ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ ಜಯಾ ಬಚ್ಚನ್‌ ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ಸಂಸತ್‌ ಸದಸ್ಯೆಯಾಗಿ, ರಾಜ್ಯಸಭೆಗೆ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. 2010ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವ ಇಂಗಿತ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ 1973ರ ಜೂನ್‌ 3ರಂದು ಜಯಾ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್‌ರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಈ ಜೋಡಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ: ಶ್ವೇತಾ ಬಚ್ಚನ್‌-ನಂದಾ ಮತ್ತು ನಟ ಅಭಿಶೇಕ್‌ ಬಚ್ವನ್‌ ಶ್ವೇತಾ ಉದ್ಯಮಿ ನಿಖಿಲ್‌ ನಂದಾರನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಿಗೆ ನವ್ಯಾ ನವೇಲಿ ಮತ್ತು ಅಗಸ್ತ್ಯ ನಂದಾ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅಭಿಶೇಕ್‌ ಬಚ್ಚನ್‌ ನಟಿ ಐಶ್ವರ್ಯಾ ರೈಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನ್ಯತೆ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ವಿಜೇತೆ 1974 - ಅಭಿಮಾನ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1975 - ಕೋರಾ ಕಾಗಝ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1980 - ನೌಕರ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1998 - ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ವಿಶೇಷ ನಟನಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2001 - ಫಿಝಾ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2002 - ಕಭಿ ಖುಷಿ ಕಭೀ ಗಮ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2004 - ಕಲ್‌ ಹೋ ನಾ ಹೋ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2008 - ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ 1972 - ಗುಡ್ಡಿ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1972 - ಉಪಹಾರ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1974 - ಕೋಶಿಶ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1976 - ಮಿಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಉತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 1982 - ಸಿಲ್ಸಿಲಾ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ವಿಜೇತೆ 2001 - ಫಿಝಾ ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2002 - ಕಭಿ ಖುಷಿ ಕಭೀ ಗಮ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2004 - ಕಲ್‌ ಹೋ ನಾ ಹೋ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಐಐಎಫ್‌ಎ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಇತರೆ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ವಿಜೇತೆ' 1972 - ಗುಡ್ಡಿ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಬಂಗಾಲ್‌ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಜರ್ನಲಿಸ್ಟ್ಸ್‌ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌: ವಿಶೇಷ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ) 1999 - ಆನಂದಲೋಕ್‌ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌: ವಿಶೇಷ ಸಂಪಾದಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2001 - ಫಿಝಾ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಬಂಗಾಲ ಫಿಲ್ಮ್‌ ಜರ್ನಲಿಸ್ಟ್ಸ್‌ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌: ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ 2001 - ಫಿಝಾ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿಗಾಗಿ ಝೀ ಸಿನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2002 - ಸ್ಯಾನ್ಸೂಯಿ ವ್ಯೂಯರ್ಸ್‌ ಛಾಯ್ಸ್‌ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಭಿ ಖುಷಿ ಕಭೀ ಗಮ್'' ‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೌರವಗಳು ಹಾಗೂ ಮನ್ನಣೆಗಳು 1992ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಜಯಾ ಬಚ್ಚನ್‌ರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 'ಪದ್ಮಶ್ರೀ' ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. 1998ರಲ್ಲಿ, ಅವರಿಗೆ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಒಮೆಗಾ ಉತ್ಕೃಷ್ಟತಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರ ನೀಡಿದ ರಾಜ್ಯದ ಅತ್ಯುನ್ನತ 'ಯಶ್‌ ಭಾರತಿ ಸಮ್ಮಾನ್‌' ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 2004, ಸ್ಯಾನ್ಸೂಯಿ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. 2010, ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಟಂಗ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಫೈರ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರ ಪಟ್ಟಿ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು 1948ರಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವರು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಬೆಂಗಾಲಿ ನಟರು ಬೆಂಗಾಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು/ನಟಿಯರು ಭಾರತದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ರಾಜ್ಯಸಭೆ ಸದಸ್ಯರು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಾದ ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಸಮಾಜವಾದಿ ಪಕ್ಷದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಜಬಲ್ಪುರದ ಜನರು ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟಿಯರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು

jayā baccan‌ (janma nāma jayā bhāduri ; janana: 9 epril‌ 1948) (bèṃgāli bhāṣè: জয়া ভাদুড়ী বচ্চন, hiṃdi: जया बच्चन), òbba bhāratīya abhinetri mattu rājakāraṇi. avaru puṇèyalliruva bhāratīya calanacitra mattu dūradarśana saṃsthèya haḻèya vidyārthiniyāgiddārè. jayā hiṃdi calanacitraraṃgada khyāta naṭa amitābh‌ baccan‌ra patni. avara putra abhiṣek‌ baccan‌ saha òbba naṭarāgiddārè. prakhyāta nirdeśaka satyajit‌ rāy‌ avara baṃgāḻi calanacitra mahānagar ‌‌ nalli(1963) bālanaṭiyāda naṃtara, hṛṣikeś‌ mukharji nirdeśisida, 1971ralli tèrèkaṃḍa guḍḍi calanacitradalli mukhyanaṭiyāgi kāṇisikòṃḍaru. javāni divāni (1972), kośiś‌ , anāmikā, piyā kā ghar‌ hāgū bāvarci seridaṃtè, halavu hiṃdi calanacitragaḻalli pradhāna naṭiyāgi abhinayisidaru. jaṃjīr‌ (1973), abhimān‌ (1973), cupkè cupkè (1975), mili (1975) hāgū śolè (1975) iṃtaha calanacitragaḻalli jayā tamma pati amitābh‌ròḍanè naṭisidaru. ānaṃtarada varṣagaḻalli jayā tamma calanacitra raṃgada caṭuvaṭikèyannu sīmitagòḻisidaru. 1981ralli biḍugaḍèyāda yaś‌ coprā nirdeśanada sil‌silā biḍugaḍèya naṃtara naṭanèyiṃda virāma paḍèdukòṃḍaru. 1998ralli goviṃd‌ nihalāni nirdeśanada hajār‌ caurāsi kī mā calanacitradòḍanè jayā calanacitraraṃgakkè vāpasādaru. tamma vṛttijīvanadalli jayārigè mūru philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśastigaḻu, hāgu mūru philm‌pher‌ atyuttama poṣaka naṭi praśastigaḻu labhisidavu. allade, 2007ralli philm‌pher‌ jīvamāna sādhanèya praśastigè avaru puraskṛtarādaru. āraṃbhika jīvana bèṃgāli kuṭuṃbadalli, iṃdirā mattu taruṇ‌‌ kumār‌ bhāduri daṃpatiya putriyāgi jayā janisidaru. taruṇ‌ kumār‌ jabalpuradalli òbba barahagāra, patrakarta hāgū raṃga kalāvidarāgiddaru. bhūpāl‌ nagarada seṃṭ‌ josèph‌ kānvèṃṭ‌ śālèyalli, jayā vyāsaṃga māḍidaru. 1966ra gaṇarājyotsava samāraṃbhadalli jayāgè atyuttama èn‌sisi kèḍèṭ‌ praśasti labhisitu. naṃtara, avaru puṇèyalliruva bhāratīya calanacitra mattu dūradarśana śikṣaṇa saṃsthèyalli vyāsaṃga māḍidaru. vṛttijīvana 1963ralli tèrèkaṃḍa, satyajit‌ rāy‌ avara bèṃgāli calanacitra mahānagar‌ nalli poṣaka naṭiya pātradòṃdigè 15nèya harèyada jayā tamma naṭanā vṛtti āraṃbhisidaru. ī calanacitradalli anil‌ caṭarji mattu mādhabi mukharji pradhāna pātragaḻalliddaru. idakkū muṃcè, èraḍu baṃgāḻi calanacitragaḻalli kāṇisikòṃḍiddaru. òṃdu suman ‌' èṃba 13-nimiṣagaḻa kirucitra, hāgū innòṃdu, dhanni mèyè èṃba bèṃgāli hāsyacitradalli jayā, uttam‌ kumār‌na nādiniya pātra nirvahisiddaru. satyajit‌ rāy‌ nirdeśanada calanacitradalli avara naṭanè praśaṃsè gaḻisida naṃtara jayā spūrti paḍèdaru. naṭanè kaliyalu jayā phuṇèyalliruva bhāratīya calanacitra mattu dūradarśana śikṣaṇa saṃsthè (èph‌ṭiaiai) seridaru. ī tarabetiya aṃtyadalli jayārigè cinnada padaka labhisitu. 1971ralli hṛṣikeś‌ mukharji nirdeśanada, bahu-janapriya hiṃdi calanacitra guḍḍi yalli guḍḍi pātrakkāgi jayārannu āykè māḍalāyitu. ī calanacitradalli, calanacitra naṭa dharmeṃdra avara kaṭṭā abhimāniyāgidda śālā vidyārthiniya pātravannu jayā nirvahisiddaru. 'guḍḍi' calanacitra yaśasviyāyitu. avaru muṃbayigè tèraḻi itarè pātragaḻannu nirvahisi yaśasviyādaru. ādarè guḍḍi calanacitradalli 14 varṣada śālā vidyārthiniya pātra hāgū adakkè sūktavāda komala cèluvikèyiṃdāgi, jayārigè 'pakkada manèya huḍugi' èṃba upanāma labhisitu. ī 'birudu' avara vṛttijīvanaduddakkū sthāyiyāgibiṭṭitu. ade rītiya pātragaḻannu māḍuva ekatānatèyiṃda hòrabaralèṃdu, jayā vividha rītiya pātragaḻannu nirvahisatòḍagidaru. javānī dīvānī (1972) calanacitradalli lāvaṇya pradhāna pātra mattu anāmikā (1973), calanacitradalli marèvina nāṭakavāḍuva, nakārātmaka guṇagaḻuḻḻa pradhāna pātra nirvahisidaru. ādarū, jayā nāyaki-naṭiyāgi nirvahisida pātragaḻalli halavu, guḍḍi yaṃtaha madhyamavargada saṃvedanāśīlatè hòṃdida pātragaḻāgiddavu. guljār‌, bāsu caṭarji hāgū hṛṣikeś‌ mukharjiyaṃtahavaru nirdeśisida upahār‌ (1971), pīyā kā ghar‌ (1972), paricay‌ (1972), kośiś‌ (1972) hāgū bāvarci (1972), iṃtaha calanacitragaḻalli madhyamavargada saṃvedanè biṃbisuva manojña abhinaya nīḍidaru.guljār‌, pu. 396 ade veḻègè jayā janapriya nāyakipātrada tārèyāgiddaru. jayā muṃdè tamma patiyāgaliruva amitābh‌ bacan‌ròṃdigè naṭisida mòdala calanacitra bansi birju (1972). idara naṃtara, bi. ār‌. iṣārāravara, ek‌ najhar‌ ade varṣa biḍugaḍèyāyitu. idakkè muṃcè amitābh‌ baccan‌ naṭisida halavu calanacitragaḻu viphalavāgiddavu. salīṃ-jāved‌ joḍi citrakathè hèṇèdidda calanacitra jaṃjhīr ‌ calanacitradalli amitābh‌ròṃdigè halavu nāyakinaṭiyaru naṭisalu nirākarisidāga, jayā ī calanacitrada nāyakinaṭiyāgi praveśisidaru. ī calanacitravu bhārī yaśassu gaḻisi, amitābh‌rigè sinèmā valayadalli āṃgri yaṃg myān‌ èṃdu gurutisalāyitu. ī calanacitrada naṃtara biḍugaḍèyāda abhimān (1973), hāsyacitra cupkè cupkè (1975) mattu śolè (1975)ralli amitāb mattu jayā nāyaka-nāyakiyāgi naṭisidaru.śolè calanacitra citrīkaraṇada samaya, amitābh-jayā daṃpatigè śvetā èṃba putri janisidaru. idāda naṃtara jayā calanacitraraṃgadiṃda hiṃdè saridu, tamma makkaḻannu bèḻèsuvatta gamana harisidaru. nāyakiyāgi, tamma patiyèduru naṭisida aṃtima calanacitra silsilā (1981). 1980ra daśakada uttarārdhadalli, tamma pati nāyakanāgi naṭisida ṣāheṃṣāh‌ èṃba calanacitrakkāgi jayā kathè-citrakathè racisidaru. 18 varṣagaḻa naṃtara, jayā baccan‌ naṭanāraṃgakkè maraḻidaru. goviṃd nihalāniyavara '''hajhār‌ caurāsī kī māṃ ' (1998) èṃba calanacitradalli avaru abhinayisidaru. ī calanacitravu naksalīya‌ caḻavaḻiya viṣayada kuritāgittu. 2000ralli, avaru phijhā èṃba calanacitradalli abhinayisidaru. ī calanacitradalli naṭanègāgi jayārigè philm‌pher‌ atyuttama poṣaka naṭi praśasti labhisitu. karaṇ johar‌ nirdeśisida kauṭuṃbika calanacitra kabhī khuṣi kabhī gam ‌ (2001)ralli avara pati amitābh‌ròḍanè naṭisidaru. ānaṃtara, karaṇ‌ johar‌ nirmisida, nikhil āḍvāṇi nirdeśisida kal ho nā ho (2003)calanacitradalli naṭisidaru. idaralli avaru prīti jhiṃṭāra tāyiya pātra nirvahisidaru. avara ī naṭanègāgi philm‌pher‌ atyuttama poṣaka naṭi praśasti labhisitu. lāgā cunarī meṃ dāg‌ calanacitradalli avaru tamma putra abhiśek‌ baccan‌ròṃdigè abhinayisidaru. rājakīya jīvana jayā baccan‌ samājavādi pakṣada saṃsat‌ sadasyèyāgi, rājyasabhègè nemakagòṃḍaru. 2010ra phèbravari tiṃgaḻalli, avaru tamma avadhiyannu pūrṇagòḻisuva iṃgita prakaṭisidaru. vaiyaktika jīvana 1973ra jūn‌ 3raṃdu jayā amitābh baccan‌rannu vivāhavādaru. ī joḍigè ibbaru makkaḻiddārè: śvetā baccan‌-naṃdā mattu naṭa abhiśek‌ bacvan‌ śvetā udyami nikhil‌ naṃdārannu vivāhavāgi navadèhaliyalli vāsavāgiddārè. ivarigè navyā naveli mattu agastya naṃdā èṃba ibbaru makkaḻiddārè. abhiśek‌ baccan‌ naṭi aiśvaryā raiyannu vivāhavāgiddārè. praśastigaḻu mattu mānyatè philm‌pher praśastigaḻu vijetè 1974 - abhimān‌ calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti 1975 - korā kāgajh‌ calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti 1980 - naukar‌ calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti 1998 - hiṃdi calanacitraraṃgakkè amūlya kòḍugègāgi philm‌pher‌ viśeṣa naṭanā praśasti 2001 - phijhā calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama poṣaka naṭi praśasti 2002 - kabhi khuṣi kabhī gam‌ calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama poṣaka naṭi praśasti 2004 - kal‌ ho nā ho calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama poṣaka naṭi praśasti 2008 - philm‌pher jīvamāna sādhanèya praśastināmanirdeśita 1972 - guḍḍi calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti 1972 - upahār‌ calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti 1974 - kośiś‌ calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti 1976 - mili calanacitrakkāgi philm‌pher uttama naṭi praśasti 1982 - silsilā calanacitrakkāgi philm‌pher‌ atyuttama naṭi praśasti aṃtararāṣṭrīya bhāratīya calanacitra akāḍèmi praśastigaḻu vijetè 2001 - phijhā aiaièph‌è atyuttama poṣaka naṭi praśasti 2002 - kabhi khuṣi kabhī gam‌ calanacitrakkāgi aiaièph‌è atyuttama poṣaka naṭi praśasti 2004 - kal‌ ho nā ho calanacitrakkāgi aiaièph‌è atyuttama poṣaka naṭi praśasti itarè calanacitra praśastigaḻu vijetè' 1972 - guḍḍi calanacitrakkāgi baṃgāl‌ philm‌ jarnalisṭs‌ asosiyeṣan‌ avārḍs‌: viśeṣa praśasti (hiṃdi calanacitra) 1999 - ānaṃdalok‌ avārḍs‌: viśeṣa saṃpādaka praśasti 2001 - phijhā calanacitrakkāgi baṃgāla philm‌ jarnalisṭs‌ asosiyeṣan‌ avārḍs‌: atyuttama poṣaka naṭi 2001 - phijhā calanacitrakkāgi atyuttama poṣaka naṭigāgi jhī sinè praśasti 2002 - syānsūyi vyūyars‌ chāys‌ avārḍs‌nalli kabhi khuṣi kabhī gam'' ‌ calanacitrakkāgi atyuttama poṣaka naṭi praśasti gauravagaḻu hāgū mannaṇègaḻu 1992ralli, bhārata sarkāravu jayā baccan‌rigè rāṣṭrada nālkanèya atyunnata nāgarika praśasti 'padmaśrī' nīḍi gauravisitu. 1998ralli, avarigè jīvamāna sādhanègāgi òmègā utkṛṣṭatā praśasti nīḍi gauravisalāyitu. uttara pradeśa sarkāra nīḍida rājyada atyunnata 'yaś‌ bhārati sammān‌' praśasti puraskṛtarāgiddārè. 2004, syānsūyi avārḍs‌nalli jīvamāna sādhanā praśasti. 2010, laṃḍan‌nalli ṭaṃgs‌ ān‌ phair‌ calanacitrotsavadalli jīvamāna sādhanègāgi praśasti calanacitragaḻa paṭṭi ivannū gamanisi bhāratīya calanacitra naṭiyara paṭṭi ṭippaṇigaḻu ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu 1948ralli huṭṭidavaru bhāratīya hiṃdūgaḻu bèṃgāli naṭaru bèṃgāli calanacitra naṭaru/naṭiyaru bhāratada calanacitra mattu dūradarśana tarabeti saṃsthèya haḻèya vidyārthigaḻu philm‌pher praśasti vijetaru bhāratīya calanacitra naṭaru badukiruva janaru padmaśrī praśasti puraskṛtaru rājyasabhè sadasyaru rājakāraṇigaḻāda bhāratīya naṭaru samājavādi pakṣada rājakāraṇigaḻu bhāratīya naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru jabalpurada janaru bālivuḍ naṭiyaru calanacitra naṭiyaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%AF%E0%B2%BE%20%E0%B2%AC%E0%B2%9A%E0%B3%8D%E0%B2%9A%E0%B2%A8%E0%B3%8D

ಜಯಾ ಬಚ್ಚನ್

ಚಕ್ಕುಲಿ ಅಥವಾ ಚಕ್ಲಿ (ತಮಿಳು: முறுக்கு/Murukku, ತೆಲುಗು:మురుకులు/Murkoo, ಮರಾಠಿ: चकली/Chakali, ಗುಜರಾತಿ:ચકરી/Chakri) ಭಾರತ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಒಂದು ರುಚಿಯಾದ ತಿನಿಸು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರು ಇರುವ ಫಿಜಿ ಮತ್ತು ಮಲೇಶಿಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಇದು ಪರಿಚಿತ. ಚಕ್ಕುಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸುರುಳಿಯಾಕಾರವಾಗಿದ್ದು ಒರಟಾದ ಮೇಲ್ಮೈ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಚಕ್ಕುಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತ ಮೂಲದ ತಿನಿಸಾಗಿದೆ. ಇದರ ರುಚಿ ಮತ್ತು ಸುಲಭ ತಯಾರಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಈಗ ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಗಳಲ್ಲೂ ತಯಾರಾಗುವ ತಿಂಡಿಯಾಗಿದೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕರ್ನಾಟಕ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಫಿಜಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಚಕ್ಕುಲಿಯು ದೀಪಾವಳಿ ಹಬ್ಬದ ಒಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತಿನಿಸಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಚಕ್ಕುಲಿಯು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲೂ ಕೂಡ ಸಿಗುತ್ತಿದೆ. ಪದಾರ್ಥಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚಕ್ಕುಲಿಯು ಅಕ್ಕಿಹಿಟ್ಟು, ಕಡಲೆಹಿಟ್ಟು, ಉದ್ದಿನಹಿಟ್ಟುಗಳ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ತಯಾರಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಉಪ್ಪು ಮತ್ತಿತರ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳಾದ ಮೆಣಸು, ಇಂಗು, ಅಜ್ವಾನ ಅಥವಾ ಜೀರಿಗೆಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ತಯಾರಿಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ನೀರು ಮತ್ತು ಪದಾರ್ಥ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಹಿಟ್ಟನ್ನಾಗಿ ಕಲೆಸಿ ಅದನ್ನು ವೃತ್ತ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಆಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನಂತರ ಅದನ್ನು ಎಣ್ಣೆಯಲ್ಲಿ ಕರಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಚಕ್ಕುಲಿಯನ್ನು ಚಪ್ಪಟೆಯಾಗಿ ರಿಬ್ಬನ್ನಿನಂತೆಯೂ ಮಾಡಬಹುದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಕೈಯಿಂದಲೂ ಸುತ್ತಬಹುದಾಗಿದೆ. (ಕೈಚಕ್ಕುಲಿ) ಕೈಚಕ್ಕುಲಿಯನ್ನು ಹಿಟ್ಟನ್ನು ಕೈಯಿಂದಲೇ ಒಂದು ಎಳೆಯನ್ನಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಅದನ್ನು ತಿರುಚುತ್ತಾ ಮತ್ತು ಹಾಗೆಯೇ ಅದನ್ನು ಬಳೆಯಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುತ್ತಾ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಷ್ಟದ ಕೆಲಸವಾಗಿದ್ದು ಅಪಾರ ತಾಳ್ಮೆ, ಅಭ್ಯಾಸ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರ ಕೊಂಡಿಗಳು ಅವಲಕ್ಕಿ ಚಕ್ಕುಲಿ ತಯಾರಿಕೆ ವಿಧಾನ, ಕನ್ನಡಪ್ರಭ, ಲೇ:ಮಂಜುಳ.ವಿ.ಎನ್ ಬಾಯಲ್ಲಿ ನೀರೂರಿಸುವ ಗರಿಗರಿ ಚಕ್ಕುಲಿ , ಹೊನಲು ಅಕ್ಕಿ ಚಕ್ಕುಲಿ ತಯಾರಿಕೆ ವಿಧಾನ, ಜಸ್ಟ್ ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರಗಳು ಭಾರತೀಯ ಲಘು ತಿನಿಸುಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ತಿನಿಸುಗಳು ಆಂಧ್ರ ತಿನಿಸುಗಳು ತಮಿಳು ತಿನಿಸುಗಳು

cakkuli athavā cakli (tamiḻu: முறுக்கு/Murukku, tèlugu:మురుకులు/Murkoo, marāṭhi: चकली/Chakali, gujarāti:ચકરી/Chakri) bhārata mattu śrīlaṃkāda òṃdu ruciyāda tinisu. hèccina saṃkhyèyalli bhāratīyaru iruva phiji mattu maleśiya deśagaḻallū kūḍa idu paricita. cakkuli sāmānyavāgi suruḻiyākāravāgiddu òraṭāda melmai hòṃdiruttadè. cakkuli dakṣiṇa mattu paścima bhārata mūlada tinisāgidè. idara ruci mattu sulabha tayārikèyiṃdāgi īga idu èllā kaḍègaḻallū tayārāguva tiṃḍiyāgidè. mahārāṣṭra, karnāṭaka, tamiḻunāḍu mattu āṃdhrapradeśagaḻalli idu hèccu pracalitavāgidè. idu phiji mattu uttara amèrikādalliruva bhāratīyarallū janapriyavāgidè. cakkuliyu dīpāvaḻi habbada òṃdu sāṃpradāyika tinisāgi baḻasalpaḍuttadè. ittīcègè cakkuliyu uttara amèrika mattu yunaiṭèḍ kiṃg‌ḍaṃ mārukaṭṭèyallū kūḍa siguttidè. padārthagaḻu sāmānyavāgi cakkuliyu akkihiṭṭu, kaḍalèhiṭṭu, uddinahiṭṭugaḻa miśraṇadiṃda tayārāguttadè. jòtègè uppu mattitara sāṃbāra padārthagaḻāda mèṇasu, iṃgu, ajvāna athavā jīrigègaḻannū òḻagòṃḍiruttadè. tayārikè svalpa nīru mattu padārtha miśraṇavannu hiṭṭannāgi kalèsi adannu vṛtta mattu innitara ākāragaḻalli suttalāguttadè. anaṃtara adannu èṇṇèyalli kariyalāguttadè. cakkuliyannu cappaṭèyāgi ribbanninaṃtèyū māḍabahudāgidè mattu kaiyiṃdalū suttabahudāgidè. (kaicakkuli) kaicakkuliyannu hiṭṭannu kaiyiṃdale òṃdu èḻèyannāgi tègèdukòḻḻuttā adannu tirucuttā mattu hāgèye adannu baḻèyākāradalli suttuttā tayārisalāguttadè. idakkè kaṣṭada kèlasavāgiddu apāra tāḻmè, abhyāsa bekāguttadè. ullekhagaḻu hòra kòṃḍigaḻu avalakki cakkuli tayārikè vidhāna, kannaḍaprabha, le:maṃjuḻa.vi.èn bāyalli nīrūrisuva garigari cakkuli , hònalu akki cakkuli tayārikè vidhāna, jasṭ kannaḍa citragaḻu bhāratīya laghu tinisugaḻu karnāṭakada tinisugaḻu āṃdhra tinisugaḻu tamiḻu tinisugaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9A%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%81%E0%B2%B2%E0%B2%BF

ಚಕ್ಕುಲಿ

ಸೆಬಾಸ್ಟಿಯನ್ ವೆಟ್ಟೆಲ್(ಜನನ 3 ಜುಲೈ 1987)) ಜರ್ಮನಿಯ ಫಾರ್ಮುಲಾ ಒನ್ ಚಾಲಕ.ಈಗ ಆತನು ಫೆರಾರಿ ತಂಡದಲ್ಲದ್ದಾನೆ. ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ವಿಶ್ವಚಾಂಪಿಯನ್ ಆಗಿರುವ ಈತನು ಫಾರ್ಮುಲಾ ಒನ್ ಇದರ ಸರ್ವಕಾಲೀನ ಯಶಸ್ವಿ ಚಾಲಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು Profile – from BBC F1 Ferrari profile ಕ್ರೀಡಾಪಟುಗಳು

sèbāsṭiyan vèṭṭèl(janana 3 julai 1987)) jarmaniya phārmulā òn cālaka.īga ātanu phèrāri taṃḍadalladdānè. nālku bāri viśvacāṃpiyan āgiruva ītanu phārmulā òn idara sarvakālīna yaśasvi cālakanāgiddānè. ullekhagaḻu bāhya saṃparkagaḻu Profile – from BBC F1 Ferrari profile krīḍāpaṭugaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%86%E0%B2%AC%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%B5%E0%B3%86%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%86%E0%B2%B2%E0%B3%8D

ಸೆಬಾಸ್ಟಿಯನ್ ವೆಟ್ಟೆಲ್

ಪಟಿಯಾಲ ಹೌಸ್ ಒಂದು ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿರುವ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ. ಅಕ್ಷಯ್ ಕುಮಾರ್ ಮತ್ತು ಅನುಷ್ಕ ಶರ್ಮ ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿಸದ್ದಾರೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಹಿಂದಿ-ಭಾಷೆಯ ಚಿತ್ರಗಳು

paṭiyāla haus òṃdu 2010ralli biḍugaḍèyāgiruva hiṃdi bhāṣèya calanacitra. akṣay kumār mattu anuṣka śarma ī citradalli mukhya pātragaḻannu vahisisaddārè. ullekhagaḻu bāhya saṃparkagaḻu hiṃdi-bhāṣèya citragaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B2%9F%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%B2%20%E0%B2%B9%E0%B3%8C%E0%B2%B8%E0%B3%8D

ಪಟಿಯಾಲ ಹೌಸ್

ತೀಸ್ ಮಾರ್ ಖಾನ್ ಒಂದು ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿರುವ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ. ಅಕ್ಷಯ್ ಕುಮಾರ್, ಕತ್ರೀನಾ ಕೈಫ್ ಹಾಗು ಅಕ್ಷಯ್ ಖನ್ನಾ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹಿಂದಿ-ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಬಾಲಿವುಡ್

tīs mār khān òṃdu 2010ralli biḍugaḍèyāgiruva bālivuḍ calanacitra. akṣay kumār, katrīnā kaiph hāgu akṣay khannā mukhya pātragaḻannu vahisiddārè. ullekhagaḻu hiṃdi-bhāṣèya calanacitragaḻu bālivuḍ

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A4%E0%B3%80%E0%B2%B8%E0%B3%8D%20%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%20%E0%B2%96%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D

ತೀಸ್ ಮಾರ್ ಖಾನ್

ಆರ್.ಕೆ.ಲಕ್ಷ್ಮಣ್,'ಕೊರವಂಜಿ'ಗೆ ಇನ್ನೂ ಮುಖಚಿತ್ರ ರೂಪಿಸುವ ಮುನ್ನ 'ಕೊರವಂಜಿ ನಗೆ ಪತ್ರಿಕೆ'ಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದವರು, ರಾಶಿಯವರು. ಅವರೊಬ್ಬ ವೈದ್ಯರು. ಟಿ.ಪಿ.ಕೈಲಾಸಂರವರ ಆಪ್ತ ಶಿಷ್ಯರು. ಆ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ಮುಖಚಿತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದವರು. 'ಆರ್.ಕೆ.ಲಕ್ಷ್ಮಣ್' ರವರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿರದೆ ಮದ್ರಾಸ್ ನ 'ಹಿಂದು ಪತ್ರಿಕೆ'ಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಅವರ ಅಣ್ಣ, ಆರ್.ಕೆ.ನಾರಾಯಣ್ ರವರ ಲೇಖನಗಳಿಗೆ, ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬರೆದುಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೊರವಂಜಿ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಿದ್ದವರ ಮಹಿಳೆಯರ ಪೈಕಿ, ಸುನಂದಮ್ಮನವರು ಒಬ್ಬರು. ಕೇಫ, ಅರಾಸೇ, ಮತ್ತಿತರು ಆ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಉಳಿಸಿ ಬೆಳೆಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ, ಕಾರಣಾಂತರಗಳಿಂದ, ರಾಶಿಯವರ ಜೀವಾವಧಿಯಲ್ಲೇ ಆ ಪತ್ರಿಕೆ ನೆಲಕಚ್ಚಿ ನಿಂತುಹೋಯಿತು. ಪತ್ರಿಕೆ

ār.kè.lakṣmaṇ,'kòravaṃji'gè innū mukhacitra rūpisuva munna 'kòravaṃji nagè patrikè'yannu āraṃbhisidavaru, rāśiyavaru. avaròbba vaidyaru. ṭi.pi.kailāsaṃravara āpta śiṣyaru. ā patrikègè mukhacitravannu rūpisidavaru. 'ār.kè.lakṣmaṇ' ravaru. ā samayadalli avaru hèccu pravardhamānakkè baṃdiradè madrās na 'hiṃdu patrikè'yalli barèyuttidda avara aṇṇa, ār.kè.nārāyaṇ ravara lekhanagaḻigè, citragaḻannu barèdukòḍuttiddaru. kòravaṃji patrikègè barèyuttiddavara mahiḻèyara paiki, sunaṃdammanavaru òbbaru. kepha, arāse, mattitaru ā patrikèyannu cènnāgi uḻisi bèḻèsalu prayatnisidaru. ādarè, kāraṇāṃtaragaḻiṃda, rāśiyavara jīvāvadhiyalle ā patrikè nèlakacci niṃtuhoyitu. patrikè

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%8A%E0%B2%B0%E0%B2%B5%E0%B2%82%E0%B2%9C%E0%B2%BF%20%28%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%95%29

ಕೊರವಂಜಿ (ಪುಸ್ತಕ)

ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್ (ಜನನ ೯ ಮೇ ೧೯೫೩) ಭಾರತದ ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯದ ಹೆಸರಾಂತ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ ಹಾಗು ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿ. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿ ಮೃಣಾಲಿನಿ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಹಾಗು ಹೆಸರಾಂತ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನಿ ವಿಕ್ರಂ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಅವರ ಪುತ್ರಿಯಾದ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಒಬ್ಬ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಮಟ್ಟದ ಕೂಚಿಪುಡಿ ಹಾಗು ಭರತನಾಟ್ಯಂ ಶೈಲಿಯ ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿ. ಇವರು ರಂಗಭೂಮಿ, ಕಿರುತೆರೆ, ಚಲನಚಿತ್ರ, ಬರವಣಿಗೆ ಹಾಗು ಮುದ್ರಣ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಪರಿಚಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರೊಬ್ಬ TEDನ (ಟೆಕ್ನಾಲಾಜಿ,ಎಂಟರ್ಟೇನ್ಮೆಂಟ್ ಡೆಸೈನ್) ಫೆಲೋ(ವಿದ್ವನ್ಮಂಡಳಿ ಸದಸ್ಯೆ) ಸಹ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಭಾರತದ ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿ, ವಿಕ್ರಂ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಹಾಗು ಮೃಣಾಲಿನಿ ಸಾರಾಭಾಯ್ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಇವರು ೧೯೫೩ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯದ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಊರಾದ ಅಹಮದಾಬಾದಿನ ಸೈಂಟ್ ಜೇವಿಯರ್ಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ IIM ಅಹಮದಾಬಾದಿನಿಂದ MBA (೧೯೭೪) ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ ಗುಜರಾತ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿಯನ್ನು(ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ವ್ಯವಹಾರ ವಿಷಯ) ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ(೧೯೭೬). ಜೊತೆಗೆ ನಟನೆ, ಚಿತ್ರ-ನಿರ್ಮಾಣ, ಸಂಕಲನ ಹಾಗು ಕಿರುತೆರೆಯಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಕಿಯಾಗಿಯೂ ಅನುಭವ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಇವರು ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ನೃತ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಆರಂಭಿಸಿದರು, ಹಾಗು ತಮ್ಮ ೧೫ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ಕಲಾತ್ಮಕ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸುವ ಮೂಲಕ ಚಿತ್ರಬದುಕನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಪೀಟರ್ ಬ್ರೂಕ್ ರ ನಾಟಕ ದಿ ಮಹಾಭಾರತ ದಲ್ಲಿ ದ್ರೌಪದಿಯ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಸುದೀರ್ಘ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಹಲವು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಭಾಜನರಾದರು. ದಿ-ಗೋಲ್ಡನ್ ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯೂ ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಇದನ್ನು ೧೯೭೭ರಲ್ಲಿ ಥಿಯೇಟರ್ ಡೆ ಚಾಂಪ್ಸ್ ಎಲಿಸೀಸ್ ನಿಂದ ಏಕೈಕ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿ ಎಂಬ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದರು. ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿಯಾಗಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಸಾರಾಭಾಯ್ ಒಬ್ಬ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆಯೂ ಹೌದು. ಇವರು, ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ಜೊತೆಗೂಡಿ, ಅಹಮದಾಬಾದಿನಲ್ಲಿರುವ ದರ್ಪಣಾ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಪರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಗುಜರಾತಿನಲ್ಲಿನ ೨೦೦೨ರ ಹಿಂಸಾಚಾರದ ವಿರುದ್ಧ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ತಾವು ಮಾಡಿದ ಟೀಕೆಗೆ ಗುಜರಾತಿನ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಸರ್ಕಾರವು ಅವರಿಗೆ ಕಿರುಕುಳ ನೀಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಆಪಾದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರಚಾರ ಗಿಟ್ಟಿಸಿದರು; ಆದರೆ ೨೦೦೨ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದ ಸರ್ಕಾರವು, ಇವರು ಲೈಂಗಿಕ ಶೋಷಣೆಗಾಗಿ, ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಮಾನವ ಸಾಗಣೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದಾರೆಂದು ಇವರ ಬಗ್ಗೆ ಆರೋಪ ಮಾಡಿತ್ತು. ಗುಜರಾತಿನ ಸರ್ಕಾರವು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಈ ಕುರಿತಾದ ಮೊಕದ್ದಮೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟಿತು. ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ರಂಗಭೂಮಿ ೧೯೮೯ರಲ್ಲಿ ಇವರು ಬಹಳ ತೀಕ್ಷ್ಣವೆನಿಸಿದ ಏಕವ್ಯಕ್ತಿ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡಿದರು, ಶಕ್ತಿ: ದಿ ಪವರ್ ಆಫ್ ವುಮೆನ್ , ಈ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಮೂಲೋದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ನಂತರ, ಪ್ರಸಕ್ತದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಿರ್ಮಾಣಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಜೊತೆಯಲ್ಲೇ ಇವು ಸಾಮಾಜಿಕ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಿದವು. ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್, ಹರ್ಷ್ ಮಂದರ್ ರ ಕೃತಿ ಅನ್ಹರ್ಡ್ ವಾಯ್ಸಸ್ ನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಅನ್ಸುನಿ ಎಂಬ ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಚಿತ್ರಕಥೆ ಸಹ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅರವಿಂದ್ ಗೌರ್ ಇದನ್ನು ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗೆ ತರ್ಜುಮೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್ ದರ್ಪಣಾ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿಗಾಗಿ ಅನ್ಸುನಿಯನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಅನ್ಸುನಿ ಭಾರತದ ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಂಡಿದೆ. ಅಹಮದಾಬಾದಿನ ಕಲಾಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ದರ್ಪಣಾ, ಅನ್ಸುನಿಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಮೂಲಕ ಜಾಗೃತಿಯ ಜನಾಂದೋಲನ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ, ಅರವಿಂದ್ ಗೌರ್ ರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ "ಜೀತೆ ಭಿ ಹೈ" ನಾಟಕವನ್ನು ಸಹ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ದುಬೈನಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಅವಲೋಕಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಅದನ್ನು ಪರಾಮರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ದರ್ಪಣಾ ತಂಡವು ದುಬೈನಲ್ಲಿನ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗಾಗಿಯೇ ಈ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿತು. ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯಿ ಬರ್ಟೋಲ್ಟ್ ಬ್ರೆಚ್ಟ್ ರ ದಿ ಗುಡ್ ಪರ್ಸನ್ ಆಫ್ ಸಜೆಚವಾನ್ ನಾಟಕದ ಭಾರತೀಯ ರೂಪಾಂತರದಲ್ಲಿ (ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್ ಕಿ ಔರತ್ ಭಲಿ-ರಾಮ್ಕಲಿ) ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅರವಿಂದ್ ಗೌರ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಈ ನಾಟಕವು ೩೪ನೇ ವಿಕ್ರಂ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಲಾ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಂಡಿತು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ "ನಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಡದೆ ನಿರ್ಭಯದಿಂದ ಮಾಡಿದ್ದೇನೆ" ಎಂದು ಮಲ್ಲಿಕಾ ತಮ್ಮ ಕಾಲೇಜು ದಿನಗಳನ್ನು ನೆನೆದು ನುಡಿಯುತ್ತಾರೆ. ಕಾಲೇಜು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಿನಿ-ಸ್ಕರ್ಟ್ ಉಡುಗೆ, ಯುವಕರ ಜೊತೆ ವಿಹಾರ, ಜೊತೆಗೆ ಲಿವ್-ಇನ್ ಸಂಬಂಧವನ್ನೂ ಸಹ ಹೊಂದಿದ್ದರೆಂಬುದನ್ನು ಅವರು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬೇರೊಬ್ಬನ ಜೊತೆಗೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವಾಸಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗ ತಮ್ಮ ತಾಯಿ ಹೌಹಾರಿದ್ದನ್ನು ಅವರು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾರೆ;"ಈ ಸಂಬಂಧವು ಶಾಶ್ವತವಾದ್ದದ್ದೇ ಅಥವಾ ಅಲ್ಲವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು ಇದು ನನಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದುದ್ದೆಂದು ನಾನು ಅವರಿಗೆ ವಿವರಿಸಿದೆ."ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮಲ್ಲಿಕಾ ತಮ್ಮ ಕಾಲೇಜು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಪಿನ್ ಷಾರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ, ಹಾಗು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರನ್ನೇ ವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವರಿಬ್ಬರೂ ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ, ಪುತ್ರ ರೇವಂತ ಹಾಗು ಪುತ್ರಿ ಅನಾಹಿತ. ಬಿಪಿನ್ ಹಾಗು ಮಲ್ಲಿಕಾ ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಮಪಿನ್ ಪಬ್ಲಿಷಿಂಗ್ ನ್ನು ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಾರಲ್ಲದೇ ವಿಚ್ಛೇದನದ ನಂತರವೂ, ಒಟ್ಟಾಗಿ ಇದನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಕೇವಲ ಮಲ್ಲಿಕಾರ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತ ಪುತ್ರಿ ಅನಾಹಿತ, ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಸಾರ ಲಾರೆನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಇದೀಗ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ (೨೦೧೩ರ ತರಗತಿ). ರೇವಂತ(ಜನನ 1984) ) ಹಾಗು ಅನಾಹಿತ(ಜನನ ೧೯೯೦) ಇಬ್ಬರೂ ಭರವಸೆ ಮೂಡಿಸುವ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಗಾರರು. ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ ಅಗ ೧೯ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ, ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್, ಗಾಂಧಿನಗರದ ಲೋಕಸಭೆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ಪ್ರಧಾನಿ ಹುದ್ದೆ ಆಕಾಂಕ್ಷಿ L K ಅಡ್ವಾಣಿ ವಿರುದ್ಧ ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಚುನಾವಣಾ ಕಣಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಓರ್ವ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ವಕ್ತಾರರು ಈಕೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಲ್ಲವೆಂದು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ವರಿಷ್ಠರು ಗುಜರಾತ್ ಸರ್ಕಾರದ ತನ್ನ ಘಟಕಕ್ಕೆ ಇವರಿಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡಿತ್ತೆಂಬ ವದಂತಿ ಇತ್ತು. ಪ್ರಶ್ನೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾ, ಅವರು ೨೦೦೯ರ ಚುನಾವಣೆಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಗಾಗಿ ತಾವು ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡಿಲ್ಲವೆಂದು, ಹಾಗು ಪಕ್ಷವೂ ಸಹ ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತಮ್ಮ ಬಳಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿಲ್ಲವೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವಂತೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹಲವು ಬಾರಿ ಇವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡಿತ್ತು, ಇವರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೆ ತಮ್ಮ ಈ ಉಮೇದುವಾರಿಕೆಯನ್ನು ಅವರು ಇಂದಿನ ವೈಷಮ್ಯದ ರಾಜಕೀಯದ ವಿರುದ್ಧ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹವೆಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇವರು L K ಅಡ್ವಾಣಿ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಭಾರಿ ಅಂತರದಿಂದ ಸೋಲುತ್ತಾರೆ, ಹಾಗು ಈ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಠೇವಣಿ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ವಿಶ್ವಶಾಂತಿಯ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕಲೆ ಹಾಗು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮೂಲಕ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ಇಕನಾಮಿಕ್ ಫೋರಮ್ ನಿಂದ ಕ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ಥಿಯೇಟರ್ ಪಾಸ್ತಾ ಥಿಯೇಟರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ೨೦೦೭ ೨೦೦೫ರ ನೋಬಲ್ ಶಾಂತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೆಶನಗೊಂಡ ೧೦೦೦ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಇವರೂ ಒಬ್ಬರು ಇಂಡಿಯನ್ ಫಾರ್ ಕಲೆಕ್ಟಿವ್ ಆಕ್ಷನ್ಸ್ ಆನರ್ ಅವಾರ್ಡ್., ೨೦೦೪ ಕಲಾ ಶಿರೋಮಣಿ ಪುರಸ್ಕಾರ್, ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಇಕನಾಮಿಕ್ ಸ್ಟಡೀಸ್, ೨೦೦೪ ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆ, ಇಂಡಿಯನ್ ಮರ್ಚೆಂಟ್'ಸ್ ಚೇಂಬರ್(IMC), ೨೦೦೩ ನೈಟ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ & ಲೆಟರ್ಸ್, ಫ್ರೆಂಚ್ ಸರ್ಕಾರ ೨೦೦೨ ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ನೃತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ್ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೨೦೦೦ ಷೆವಲಿಯರ್ ಡೆಸ್ ಪಾಲ್ಮ್ಸ್ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿಕ್ಸ್, ಫ್ರೆಂಚ್ ಸರ್ಕಾರ, ೧೯೯೯ ಶೀಶಾ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಟನೆಗಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟಿ ಎಂದು ಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೧೯೮೪ ಗುಜರಾತ್ ಸರ್ಕಾರ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಗುಜರಾತಿ ಚಿತ್ರ "ಮೇನಾ ಗುರ್ಜಾರಿ" ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೧೯೭೫ ಮುಟ್ಟಿ ಭರ್ ಚಾವಲ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೭೪ ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಕುಟುಂಬ ವಿಕ್ರಂ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಮೃಣಾಲಿನಿ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಅವರ ಗಾಂಧಿನಗರದ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ವೆಬ್ಸೈಟ್ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಅವರ ಖಾಸಗಿ ವೆಬ್ಸೈಟ್ ನಾನು 54 ವರ್ಷದ ಯುವತಿ, ಅಡ್ವಾಣಿ 81 ವರ್ಷದ ವೃದ್ಧರು ದರ್ಪಣಾ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಪರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ನ ಪುಟ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದ್ದ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಬಗ್ಗೆ BBC ಲೇಖನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ ಇಂದ್ರ ಗುಪ್ತರವರ ಇಂಡಿಯಾಸ್‌ ೫೦ ಮೋಸ್ಟ್‌ ಇಲ್ಲಸ್ಟ್ರಿ‌ಯಸ್ ವಿಮೆನ್ ‌(ISBN ೮೧-೮೮೦೮೬-೧೯-೩) ೧೯೫೩ ಜನನ ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾವರ್ಗದ ಗಾಯಕಿಯರು ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್ ಅಹಮದಾಬಾದಿನ ಹಳೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪ್ರತಿಪಾದಕರು ಗುಜರಾತ್‌ ರಾಜ್ಯದ ಜನರು ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡಮೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಕೂಚಿಪುಡಿ ನೃತ್ಯಗಾರರು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಗಾರರು ನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದರು ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಲಾವಿದರು

mallikā sārābhāy (janana 9 me 1953) bhāratada gujarāt rājyada hèsarāṃta kāryakartè hāgu nṛtyagārti. śāstrīya nṛtyagārti mṛṇālini sārābhāy hāgu hèsarāṃta bāhyākāśa vijñāni vikraṃ sārābhāy avara putriyāda mallikā òbba paripūrṇa maṭṭada kūcipuḍi hāgu bharatanāṭyaṃ śailiya nṛtyagārti. ivaru raṃgabhūmi, kirutèrè, calanacitra, baravaṇigè hāgu mudraṇa kṣetragaḻigè nīḍida kòḍugègaḻiṃdāgi paricitarāgiddārè. ivaròbba TEDna (ṭèknālāji,èṃṭarṭenmèṃṭ ḍèsain) phèlo(vidvanmaṃḍaḻi sadasyè) saha āgiddārè. āraṃbhika jīvana bhāratada gujarāt nalli, vikraṃ sārābhāy hāgu mṛṇālini sārābhāy daṃpatigaḻigè ivaru 1953ralli janisidaru. ivaru gujarāt rājyada tamma svaṃta ūrāda ahamadābādina saiṃṭ jeviyars kālejinalli vidyābhyāsa māḍidaru. ivaru pratiṣṭhita IIM ahamadābādiniṃda MBA (1974) padavi paḍèdiddārè. jòtègè gujarāt viśvavidyālayadiṃda ḍākṭareṭ padaviyannu(sāṃsthika vyavahāra viṣaya) paḍèdiddārè(1976). jòtègè naṭanè, citra-nirmāṇa, saṃkalana hāgu kirutèrèyalli nirūpakiyāgiyū anubhava hòṃdiddārè. vṛttijīvana ivaru bālyadiṃdale nṛtyābhyāsa āraṃbhisidaru, hāgu tamma 15ne vayassiniṃdale kalātmaka citragaḻalli naṭisuva mūlaka citrabadukannu āraṃbhisidaru. pīṭar brūk ra nāṭaka di mahābhārata dalli draupadiya pātra nirvahisidaru. tamma sudīrgha vṛttijīvanadalli mallikā halavu praśastigaḻigè bhājanarādaru. di-golḍan sṭār praśastiyū idaralli òṃdu, idannu 1977ralli thiyeṭar ḍè cāṃps èlisīs niṃda ekaika, atyuttama nṛtyagārti èṃba praśasti paḍèdaru. nṛtyagārtiyāgiruvudara jòtègè, sārābhāy òbba sāmājika kāryakartèyū haudu. ivaru, tamma tāyiya jòtègūḍi, ahamadābādinalliruva darpaṇā akyāḍèmi āph parphārmiṃg ārṭs nnu naḍèsuttārè. gujarātinallina 2002ra hiṃsācārada viruddha sārvajanikavāgi tāvu māḍida ṭīkègè gujarātina nareṃdra modi sarkāravu avarigè kirukuḻa nīḍuttidè èṃdu āpādisuva mūlaka pracāra giṭṭisidaru; ādarè 2002ra uttarārdhadalli adhikāradallidda sarkāravu, ivaru laiṃgika śoṣaṇègāgi, akramavāgi mānava sāgaṇèyannu māḍuttidārèṃdu ivara baggè āropa māḍittu. gujarātina sarkāravu ḍisèṃbar 2004ralli ī kuritāda mòkaddamèyannu kaibiṭṭitu. jāgṛtigāgi raṃgabhūmi 1989ralli ivaru bahaḻa tīkṣṇavènisida ekavyakti pradarśanavannu nīḍidaru, śakti: di pavar āph vumèn , ī kalā pradarśanada mūloddeśavāgittu. idara naṃtara, prasaktada viṣayagaḻannu ādharisida asaṃkhyāta kalā pradarśana nirmāṇagaḻannu nirdeśisi adaralli naṭisiddārè, jòtèyalle ivu sāmājika badalāvaṇègè jāgṛti mūḍisidavu. mallikā sārābhāy, harṣ maṃdar ra kṛti anharḍ vāysas nnu ādharisida ansuni èṃba nāṭakakkè citrakathè saha barèdiddārè. araviṃd gaur idannu hiṃdi bhāṣègè tarjumè māḍiddu, mallikā sārābhāy darpaṇā akyāḍèmigāgi ansuniyannu nirdeśisiddārè.ansuni bhāratada èllèḍèyū pradarśana kaṃḍidè. ahamadābādina kalāsaṃsthèyāda darpaṇā, ansuniya nirmāṇada mūlaka jāgṛtiya janāṃdolana huṭṭuhākidè. navèṃbar 2009ralli, araviṃd gaur ra jòtèyalli "jītè bhi hai" nāṭakavannu saha nirdeśana māḍiddārè. idu dubainallina bhāratīya kārmikara paristhitiyannu avalokisuvudara jòtègè adannu parāmarśisuttadè. darpaṇā taṃḍavu dubainallina kārmikarigāgiye ī pradarśana nīḍitu. ittīcigè mallikā sārābhāyi barṭolṭ brècṭ ra di guḍ parsan āph sajècavān nāṭakada bhāratīya rūpāṃtaradalli (ahmadābād ki aurat bhali-rāmkali) pātravahisiddārè. araviṃd gaur nirdeśanada ī nāṭakavu 34ne vikraṃ sārābhāy aṃtararāṣṭrīya kalā utsavadalli pradarśanagòṃḍitu. vaiyaktika jīvana "nānu yāvāgalū kèlasagaḻannu mucciḍadè nirbhayadiṃda māḍiddenè" èṃdu mallikā tamma kāleju dinagaḻannu nènèdu nuḍiyuttārè. kāleju dinagaḻalli mini-skarṭ uḍugè, yuvakara jòtè vihāra, jòtègè liv-in saṃbaṃdhavannū saha hòṃdiddarèṃbudannu avaru bahiraṃgapaḍisuttārè. beròbbana jòtègè mòdala bārigè vāsisalu āraṃbhisidāga tamma tāyi hauhāriddannu avaru smarisuttārè;"ī saṃbaṃdhavu śāśvatavāddadde athavā allave èṃbudannu kaṃḍukòḻḻalu idu nanagè agatyavāduddèṃdu nānu avarigè vivarisidè."èṃdu heḻuttārè. mallikā tamma kāleju dinagaḻalli bipin ṣārannu bheṭiyāguttārè, hāgu aṃtimavāgi avaranne varisuttārè. ivaribbarū eḻu varṣagaḻa naṃtara vicchedana paḍèyuttārè. daṃpatigaḻigè ibbaru makkaḻiddārè, putra revaṃta hāgu putri anāhita. bipin hāgu mallikā 1984ralli mapin pabliṣiṃg nnu jaṃṭiyāgi āraṃbhisiddārallade vicchedanada naṃtaravū, òṭṭāgi idannu naḍèsuttārè. kevala mallikāra melè avalaṃbita putri anāhita, amèrika saṃyukta saṃsthānada sāra lārèns kālejinalli idīga vyāsaṃga māḍuttiddāḻè (2013ra taragati). revaṃta(janana 1984) ) hāgu anāhita(janana 1990) ibbarū bharavasè mūḍisuva śāstrīya nṛtyagāraru. rājakīya jīvana aga 19 mārc 2009ralli, mallikā sārābhāy, gāṃdhinagarada lokasabhè sthānakkāgi bhāratīya janatā pakṣada pradhāni huddè ākāṃkṣi L K aḍvāṇi viruddha svataṃtra abhyarthiyāgi cunāvaṇā kaṇakkè iḻiyuvudāgi ghoṣisiddaru. ādarè orva kāṃgrès vaktāraru īkè kāṃgrès na abhyarthiyallavèṃdu spaṣṭapaḍisidaru. ādāgyū kāṃgrès variṣṭharu gujarāt sarkārada tanna ghaṭakakkè ivarigè bèṃbalisuvaṃtè keḻikòṃḍittèṃba vadaṃti ittu. praśnèyòṃdakkè uttarisuttā, avaru 2009ra cunāvaṇègè vaiyaktikavāgi kāṃgrès abhyarthigāgi tāvu pakṣakkè prastāpa māḍillavèṃdu, hāgu pakṣavū saha idakkè saṃbaṃdhisidaṃtè tamma baḻi abhyarthiyāgalu prastāpisillavèṃdu heḻidaru. ādāgyū idakkū muṃcitavāgi cunāvaṇèyalli spardhisuvaṃtè kāṃgrès halavu bāri ivaralli prastāpa māḍittu, ivaralli mòdala bārigè rājīv gāṃdhi 1984ralli prastāpisiddaru. ādarè tamma ī umeduvārikèyannu avaru iṃdina vaiṣamyada rājakīyada viruddha satyāgrahavèṃdu vivarisuttārè. aṃtimavāgi ivaru L K aḍvāṇi viruddhavāgi bhāri aṃtaradiṃda soluttārè, hāgu ī cunāvaṇèyalli tamma ṭhevaṇi kaḻèdukòḻḻuttārè. praśastigaḻu mattu gauravagaḻu viśvaśāṃtiya pracārakkāgi kalè hāgu saṃskṛtiya mūlaka kòḍugè nīḍiddannu gurutisi 2008ralli varlḍ ikanāmik phoram niṃda krisṭal praśasti. thiyeṭar pāstā thiyeṭar praśastigaḻu, 2007 2005ra nobal śāṃti praśastigè nāmanirdèśanagòṃḍa 1000 mahiḻèyaralli ivarū òbbaru iṃḍiyan phār kalèkṭiv ākṣans ānar avārḍ., 2004 kalā śiromaṇi puraskār, insṭiṭyūṭ āph ikanāmik sṭaḍīs, 2004 varṣada mahiḻè, iṃḍiyan marcèṃṭ's ceṃbar(IMC), 2003 naiṭs āph di ārḍar āph ārṭs & lèṭars, phrèṃc sarkāra 2002 sṛjanātmaka nṛtyakkāgi saṃgīta nāṭak akyāḍèmi praśasti, 2000 ṣèvaliyar ḍès pālms akyāḍèmiks, phrèṃc sarkāra, 1999 śīśā citradallina naṭanègāgi atyuttama poṣaka naṭi èṃdu citra vimarśakara praśasti, 1984 gujarāt sarkāra nirmisida gujarāti citra "menā gurjāri" citrakkāgi atyuttama naṭi praśasti, 1975 muṭṭi bhar cāval citrakkāgi atyuttama naṭi citra vimarśakara praśasti 1974 ivannū noḍi nṛtyadalli bhāratīya mahiḻè sārābhāy kuṭuṃba vikraṃ sārābhāy mṛṇālini sārābhāy ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu mallikā sārābhāy avara gāṃdhinagarada cunāvaṇā pracārada vèbsaiṭ mallikā sārābhāy avara khāsagi vèbsaiṭ nānu 54 varṣada yuvati, aḍvāṇi 81 varṣada vṛddharu darpaṇā akyāḍèmi āph parphārmiṃg ārṭs na puṭa cunāvaṇèyalli prathama bārigè spardhisidda mallikā sārābhāy baggè BBC lekhana hèccina odigāgi iṃdra guptaravara iṃḍiyās‌ 50 mosṭ‌ illasṭri‌yas vimèn ‌(ISBN 81-88086-19-3) 1953 janana badukiruva janaru bhāratīya naṭaru bhāratīya mānava hakkugaḻa pratipādakaru bhāratīya mahiḻāvargada gāyakiyaru iṃḍiyan insṭiṭyūṭ āph myānejmèṃṭ ahamadābādina haḻè vidyārthigaḻu bhāratīya mahiḻā pratipādakaru bhāratīya mahiḻā hakkugaḻa pratipādakaru gujarāt‌ rājyada janaru padmabhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru saṃgīta nāṭaka akāḍamī praśasti puraskṛtaru kūcipuḍi nṛtyagāraru bhāratīya śāstrīya nṛtyagāraru nṛtya kalāvidaru bharatanāṭya kalāvidaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B2%BE%20%E0%B2%B8%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B3%8D

ಮಲ್ಲಿಕಾ ಸಾರಾಭಾಯ್

ಪೀಪಲ್ಸ್ ಎಜ್ಯುಕೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಹೊಸಕೆರೆಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪದವಿ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ. ಇದು ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜುಗಳು

pīpals èjyukeṣan sòsaiṭi tāṃtrika mahāvidyālaya bèṃgaḻūrina hòsakèrèhaḻḻiyalliruva tāṃtrika padavi mahāvidyālaya. idu viśveśvarayya tāṃtrika viśvavidyālayada vyāptigè baruttadè. karnāṭakada tāṃtrika śikṣaṇa saṃsthègaḻu karnāṭakada iṃjiniyariṃg kālejugaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B2%BF%E0%B2%87%E0%B2%8E%E0%B2%B8%E0%B3%8D%20%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B6%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B2%AF

ಪಿಇಎಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ

ಮರ್ಕಂಜವು ಸುಳ್ಯ ತಾಲೂಕಿನ ಒಂದು ಗ್ರಾಮವಾಗಿದೆ.ಇದು ಸುಳ್ಯದಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೪ ಕಿ ಮೀಗಳಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ನೀವು ದೊಡ್ಡತೋಟ ಮರ್ಕಂಜ ರಸ್ತೆಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದು. ಇದು ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ವಿರೋಧಿ ಆಂದೋಲನದ ಬಳಿಕ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ದೇವಾಲಯಗಳ ನಾಡೂ ಹೌದು. ಇಲ್ಲಿ ೫ ದೇವಾಲಯಗಳಿದ್ದು 'ಪಂಚಸ್ಥಾಪನೆ'ಗಳೆಂದೇ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಉಲ್ಲೇಖ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು

markaṃjavu suḻya tālūkina òṃdu grāmavāgidè.idu suḻyadiṃda sumāru 24 ki mīgaḻaṣṭu dūradallidè. illigè nīvu dòḍḍatoṭa markaṃja rastèya mūlaka praveśisabahudu. idu 2010ralli naḍèda bhraṣṭācāra virodhi āṃdolanada baḻika hèsaruvāsiyāgidè. idu devālayagaḻa nāḍū haudu. illi 5 devālayagaḻiddu 'paṃcasthāpanè'gaḻèṃde hèsaruvāsiyāgidè. ullekha dakṣiṇa kannaḍa jillèya pravāsi tāṇagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B2%82%E0%B2%9C

ಮರ್ಕಂಜ

ಯಮಲಾ ಪಗಲಾ ದೀವಾನಾ ಒಂದು ೨೦೧೧ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿರುವ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ. ನಟ ಧರ್ಮೇಂದ್ರ, ಹಾಗೂ ಮಕ್ಕಳು ಸನ್ನಿ ಡಿಯಲ್ ಮತ್ತು ಬಾಬಿ ಡಿಯಲ್ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಟಿ ಕುಲರಾಜ್ ರಾಂಧಾವಾ ಕೂಡ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಹೆಸರು ಧರ್ಮೇಂದ್ರರವರ ೧೯೭೫ ಚಿತ್ರ ಪ್ರತಿಗ್ಯದ ಹಾಡು ಮೈ ಜಟ್ ಯಮಲಾ ಪಗಲಾ ದೀವಾನಾರಿಂದ ಪ್ರೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು. ಈ ಚಿತ್ರ ೧೪ ಜನವರಿ ೨೦೧೧ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹಿಂದಿ-ಭಾಷೆಯ ಚಿತ್ರಗಳು

yamalā pagalā dīvānā òṃdu 2011ralli biḍugaḍèyāgiruva bālivuḍ calanacitra. naṭa dharmeṃdra, hāgū makkaḻu sanni ḍiyal mattu bābi ḍiyal mukhya pātragaḻannu vahisiddārè. naṭi kularāj rāṃdhāvā kūḍa mukhya pātravannu vahisiddārè. ī calanacitrada hèsaru dharmeṃdraravara 1975 citra pratigyada hāḍu mai jaṭ yamalā pagalā dīvānāriṃda prerisalpaṭṭiddu. ī citra 14 janavari 2011raṃdu biḍugaḍèyāyitu. ullekhagaḻu hiṃdi-bhāṣèya citragaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B2%AE%E0%B2%B2%E0%B2%BE%20%E0%B2%AA%E0%B2%97%E0%B2%B2%E0%B2%BE%20%E0%B2%A6%E0%B3%80%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%BE

ಯಮಲಾ ಪಗಲಾ ದೀವಾನಾ

ಕಥಕ್ಕಳಿ ()ಯು ಅತ್ಯಂತ ಶೈಲೀಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ-ನಾಟಕವಾಗಿದೆ. ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳ ಆಕರ್ಷಕ ಅಲಂಕಾರ, ವೈಭವವಾದ ವೇಷಭೂಷಣ, ವಿಶದವಾದ ಭಾವಭಂಗಿಗಳು ಮತ್ತು ಅತಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಆಂಗಿಕ ಚಲನೆಗಳು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಪೂರಕವಾದ ತಾಳವಾದ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಹದವಾಗಿ ಬೆರೆತಿರುವಂತೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಇಂದಿನ ಕೇರಳರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 17ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅದು ಹುಟ್ಟಿತು. ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಸುಧಾರಿತ ನೋಟಗಳು, ಪರಿಷ್ಕೃತ ಭಾವಭಂಗಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಿಷಯವಸ್ತುವಿನೊಂದಿಗೆ, ಅಲಂಕೃತ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ಹಾಗೂ ನಿಖರವಾದ ತಾಳಮದ್ದಲೆಯೂ ಸೇರಿಕೊಂಡು, ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. ಇತಿಹಾಸ ಮೂಲ ಕಥಕ್ಕಳಿಯು ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲಿನ ನೃತ್ಯ-ನಾಟಕ ರೂಪವಾದ ರಾಮನಾಟ್ಟಂನಿಂದ ವ್ಯುತ್ಪನ್ನಗೊಂಡಿತು, ಜೊತೆಗೆ ಕೃಷ್ಣನಾಟ್ಟಂನಿಂದ ಕೆಲವು ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. "ಆಟ್ಟಂ" ಎಂದರೆ ಅಭಿನಯಿಸುವುದು ಎಂದರ್ಥ. ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಕಥಕ್ಕಳಿಗೆ ಮೊದಲಿನ ಈ ಎರಡೂ ಸ್ವರೂಪಗಳು ಹಿಂದೂ ದೇವರುಗಳಾದ ರಾಮ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣನ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದವು. ಕೃಷ್ಣನಾಟ್ಟಂಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿದ್ದ ಕೊಟ್ಟರಕ್ಕರವು ಕೊಳಿಕ್ಕೋಡ್‌‌ನ ಜಮೊರಿನ್ಸ್‌ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಾಮನಾಟ್ಟಂ ಆಗಿದ್ದಾಗಿನ ಮೊದಲ ಹಂತವನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿದರೆ, ಕಥಕ್ಕಳಿಯು ವೀಟ್ಟಟ್ಟನಾಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಉಗಮಗೊಂಡಿದೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿ ವಿಟ್ಟತು ತಂಬುರನ್‌‌ , ಕೊಟ್ಟಯತು ತಂಬುರನ್‌ (ಇದು ಮಲಬಾರ್‌‌‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕೊಟ್ಟಾಯಂ[ಕೊಟ್ಟಾಯಂ(ಮಲಬಾರ್‌‌‌)ನೋಡಿ] ಮತ್ತು ಛತು ಪಣಿಕ್ಕರ್ ಅವರಂತಹ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸಮರ್ಪಣಾಭಾವದ ಕಲಾವಿದರು ಸೇರಿ ಇಂದು ನಾವು ಯಾವುದನ್ನು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಎನ್ನುತ್ತೇವೆಯೋ ಅದಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗಟ್ಟನ್ನು ಒದಗಿಸಿದರು. ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಪದ್ಧತಿಗಳು, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿವರಗಳು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಂಥಿಕ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆ ಕುರಿತು ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದ್ದವು. ಕೊಟ್ಟಯತು ತಂಬುರಾನ್‌ ನಾಲ್ಕು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು, ಅವೆಂದರೆ; ಕಿರ್ಮೀರವಧಂ, ಬಕವಧಂ, ನಿವತಕವಾಚ ಮತ್ತು ಕಲ್ಯಾಣಸೌಗಂಧಿಕಂ. ಇದರ ಬಳಿಕ ಕಥಕ್ಕಳಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಕಪ್ಲಿಂಗದ್ ನಾರಾಯಣನ್ ನಂಬೂದಿರಿ(1739–1789) ಎಂಬ ಏಕೈಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಆದವು. ಅವರು ಉತ್ತರ ಕೇರಳದ ಕಡೆಯವರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ ವೀಟ್ಟತು ಕಲರಿ ಕಲೆಯ ವಿವಿಧ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ನಂತರ ಅವರು ತಿರುವಾಂಕೂರ್‌‌( ತಿರುವನಂತಪುರ)ಗೆ ಹೋದರು. ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತರುವ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಸಹಕರಿಸುವ ಇಚ್ಛೆಯುಳ್ಳ ಅನೇಕರನ್ನು ಕಂಡರು. ಕಥಕ್ಕಳಿಯು ಕೃಷ್ಣನಾಟ್ಟಂ, ಕೂಡಿಯಾಟ್ಟಂ(ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದ ಒಂದು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಟಕ) ಮತ್ತು ಅಷ್ಟಪದಿಯಾಟ್ಟಂ (12ನೇ ಶತಮಾನದ ಗೀತಗೋವಿಂದಂ ಸಂಗೀತನಾಟಕದ ಒಂದು ರೂಪಾಂತರ), ಈ ಮೂರು ಕಲೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಹಳ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕವಿಧಿಯ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳಾದ ಮುಡಿಯೆಟ್ಟು , ತಿಯ್ಯಟ್ಟು , ತೆಯ್ಯಂ ಮತ್ತು ಪದಯನಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕಥಕ್ಕಳಿಯು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಪೊರಟ್ಟುನಾಟಕಂನಂತಹ ಜನಪದ ಕಲೆಗಳಿಂದಲೂ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲದರೊಂದಿಗೆ, ಸಮರಕಲೆಯಾದ ಕಳರಿಪಯಟ್ಟು ಕೂಡ ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಆಂಗಿಕಚಲನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸಿದೆ. ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಮಲೆಯಾಳಂ, (ಮಣಿಪ್ರವಲಂ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಮಲೆಯಾಳಂನ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದ್ದರೂ), ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಸಹಕರಿಸಿತು. ಸಮಕಾಲೀನ ಒಲವುಗಳು ಕಥಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ಆಧುನಿಕಗೊಳಿಸುವ, ಪ್ರಸರಿಸುವ, ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿಸುವ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ, ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರ ವು 1980ರಿಂದ ಯೋಜನೆಯೊಂದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮತ್ತು ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ, ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಥೆಗಳು, ಐರೋಪ್ಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಹೊಸ ಕಥಕ್ಕಳಿ ನೃತ್ಯ-ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅವರು ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌ನ ಒಥೆಲೋ ಮತ್ತು ಗ್ರೀಕ್‌-ರೋಮನ್ ಪುರಾಣವಾದ ಸೈಕ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯುಪಿಡ್‌ ಆಧರಿಸಿ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದರು. ಘಟಕಗಳು ಲಲಿತ ಕಲೆಗಳ ಐದು ಘಟಕಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ: ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು(ನಾಟ್ಯಂ, ಮುಖದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡುವ ಘಟಕ) ನೃತ್ಯ(ನೃತ್ತಂ, ಲಯ ಮತ್ತು ಕೈಗಳು, ಕಾಲುಗಳು ಹಾಗೂ ದೇಹದ ಚಲನೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡುವ ನೃತ್ಯದ ಘಟಕ) ಅಭಿನಯ (ನೃತ್ಯಂ, ಕೈಗಳ ಭಂಗಿಗಳಾದ "ಮುದ್ರಾಗಳ" ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ನೀಡುವ ನಾಟಕದ ಅಂಶ) ಹಾಡು/ಗಾಯನ(ಗೀತ) ಸಹವಾದ್ಯ(ವಾದ್ಯಂ) ಗೀತೆಗಳು/ಸಾಹಿತ್ಯವು ಸಾಹಿತ್ಯಂ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಸ್ವಂತಂತ್ರ ಘಟಕವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದಾದರೂ, ಅದು ಗೀತ ಅಥವಾ ಸಂಗೀತದ ಒಂದು ಘಟಕವೆಂದೇ ಪರಿಗಣಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ನೃತ್ತಂ, ನೃತ್ಯಂ ಮತ್ತು ನಾಟ್ಯಂಗೆ ಒಂದು ಪೂರಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಮಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಕಥಕ್ಕಳಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ಸುಮಾರು 101 ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಥೆಗಳಿವೆ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಎಲ್ಲವೂ ಒಂದು ಇಡೀ ರಾತ್ರಿ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆಂದೇ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿವೆ. ಇಂದು, ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಅಥವಾ ಆಯ್ದ ಕಥೆಗಳ ಆವೃತ್ತಿಯ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಅಧಿಕವಿರುವುದರಿಂದ, ಸಂಜೆ ಶುರುವಾಗಿ ಮೂರು-ನಾಲ್ಕು ಗಂಟೆಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಮುಗಿಯುತ್ತವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಥೆಗಳು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಅಥವಾ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಲ್ಲದೇ, ಭಾಗಶಃ ಪ್ರದರ್ಶಿತಗೊಳ್ಳುವುದೇ ಹೆಚ್ಚು. ಜೊತೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯು ನೃತ್ಯಸಂಯೋಜನೆ ಸೌಂದರ್ಯ, ವಿಷಯವಸ್ತುವಿನ ಪ್ರಸ್ತುತತೆ/ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಅಥವಾ ನಾಟಕೀಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಕಥಕ್ಕಳಿಯು ಒಂದು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ಕಲೆಯ ಪರಿಚಯವಿಲ್ಲದ ಹೊಸಬರು ಕೂಡ ಇದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಪಾತ್ರಧಾತರಿಗಳ ಲಾವಣ್ಯಮಯ ನೋಟ, ಅವರ ಅಮೂರ್ತ ಚಲನೆಗಳು, ಸಂಗೀತದ ಸ್ವರಗಳು ಮತ್ತು ಲಯಬದ್ಧ ತಾಳದ ಅದ್ಭುತ ಸಮನ್ವಯತೆ, ಈ ಎಲ್ಲದರಿಂದ ಹೊಸಬರಿಗೂ ಗ್ರಹಿಸಲು ಸಾದ್ಯ. ಜೊತೆಗೆ ಏನೇ ಅದರೂ, ಜನಪದದ ಅಂಶಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದುಕೊಂಡೇ ಬಂದಿವೆ. ಇನ್ನೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು, ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರದರ್ಶಿತವಾಗುತ್ತಿರುವ ಕಥೆಯ ಒಂದು ಕಲ್ಪನೆ ಇದ್ದರೆ ಒಳ್ಳೆಯದು. ಕಥಕ್ಕಳಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಲಾಗುವ ತುಂಬ ಜನಪ್ರಿಯ ಕತೆಗಳು ಹೀಗಿವೆ : ನಳಚರಿತಂ(ಮಹಾಭಾರತ ದ ಒಂದು ಕಥೆ),ದುರ್ಯೋಧನ ವಧಂ (ಮಹಾಭಾರತದ ಯುದ್ಧದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾದ ಕತೆ), ಕಲ್ಯಾಣಸೌಗಂಧಿಕಂ, (ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿ ಪಾಂಚಾಲಿಗೆ ಹೂ ತರಲು ಹೋಗುವ ಭೀಮನ ಕಥೆ, ಕೀಚಕವಧಂ ( ಭೀಮ ಮತ್ತು ಪಾಂಚಾಲಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ಕಥೆ, ಆದರೆ ಈ ಬಾರಿ ಅವರು ವೇಷಮರೆಸಿಕೊಂಡು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ), ಕಿರಾತಂ(ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಅರ್ಜುನ ಮತ್ತು ಪರಮಾತ್ಮನಾದ ಶಿವನ ಯುದ್ಧ), ಕರ್ಣಶಪಥಂ (ಮಹಾಭಾರತದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಥೆ), ಪಣ್ಣಿಸ್ಸೆರಿ ನಾನು ಪಿಳೈ ವಿರಚಿತ ನಿಜಾಲ್ಕುತು ಮತ್ತು ಭದ್ರಕಾಳಿವಿಜಯಂ. ಜೊತೆಗೆ ಆಗಾಗ ಪ್ರದರ್ಶಿತಗೊಳ್ಳುವ ಇನ್ನೊಂದಿಷ್ಟು ಕತೆಗಳು ಹೀಗಿವೆ; ಕುಚೇಲವೃತಂ, ಶಾಂತಗೋಪಾಲಂ, ಬಾಲಿವಿಜಯಂ , ದಕ್ಷಯಾಗಂ, ರುಕ್ಮಿಣೀಸ್ವಯವರಂ, ಕಾಳಕೇಯವಧಂ, ಕಿರ್ಮೀರವಧಂ, ಬಕವಧಂ, ಪೂತನಮೋಕ್ಷ್ಮಂ, ಸುಭದ್ರಾಹರಣಂ,ಬಾಲಿವಧಂ, ರುಕ್ಮಾಂಗಧಚರಿತಂ, ರಾವಣೋಲ್ಭವಂ, ನರಕಾಸುರವಧಂ, ಉತ್ತರಾಸ್ವಯವರಂ, ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರಚರಿತಂ, ಕಚ-ದೇವಯಾನಿ ಮತ್ತು ಕಂಸವಧಂ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ, ಬೇರೆ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ಕಥೆಗಳನ್ನೂ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಬೈಬಲ್‌‌ನಿಂದ ಮೇರಿ ಮ್ಯಾಗ್ದಲೀನ, ಹೋಮರ್‌ನ ಇಲಿಯೆಡ್ ಮತ್ತು ವಿಲಿಯಂ ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್‌‌ನ ಕಿಂಗ್ ಲಿಯರ್ ಮತ್ತು ಜ್ಯುಲಿಯೆಸ್ ಸೀಸರ್, ಅಲ್ಲದೇ ಗಯಟೆಯ ಫಾಸ್ಟ್‌, ಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಥಾವಸ್ತುವಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಿಸಿ, ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸಂಗೀತ ಕಥಕ್ಕಳಿಗೆ ಬಳಸುವ ಹಾಡುಗಳ ಭಾಷೆಯು ಮಣಿಪ್ರವಲಂ ಆಗಿದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಾಡುಗಳು ಮೈಕ್ರೋಸ್ವರ(ಅರ್ಧಸ್ವರಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಅಂತರದ ಸ್ಥಾಯಿಭೇದ)-ಅಧಿಕ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ರಾಗಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದರೂ, ಸೋಪಾನಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸರಳಸ್ವರದ ಒಂದು ಬಗೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಇದು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ವಿಶಿಷ್ಟ ಕೇರಳ ಶೈಲಿಯ ಗಾಯನದ ಮೂಲಬೇರುಗಳು ಕಥಕ್ಕಳಿಯು ಹುಟ್ಟಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿದೆ (ಈಗಲೂ ಹಲವಾರು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ). ಇನ್ನು ನಟನಾ ಶೈಲಿಯೊಂದಿಗೆ, ಕಥಕ್ಕಳಿ ಸಂಗೀತವು ಕೂಡ ದಕ್ಷಿಣಾದಿ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾದಿ, ಎರಡರಿಂದಲೂ ಹಾಡುಗಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಉತ್ತರಾದಿ ಶೈಲಿಯು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೇರಳ ಕಲಾಮಂಡಲಂನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಕಲಾಮಂಡಲಂ ನೀಲಕಂಠನ್ ನಂಬೀಶನ್ ಎಂಬ ಆ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಸಂಗೀತಗಾರ ಆ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಯೇ ರೂಪುಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಶಿಷ್ಯರೆಂದರೆ ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಉನ್ನಿಕೃಷ್ಣ ಕುರುಪ್ಪ್, ಗಂಗಾಧರನ್, ರಾಮನ್ ಕುಟ್ಟಿ ವಾರಿಯರ್ , ಮಾಡಂಬಿ ಸುಬ್ರಮಣಿಯನ್ ನಂಬೂದಿರಿ, ತಿರೂರ್ ನಂಬೀಶನ್, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಶಂಕರನ್ ಎಂಬ್ರಂತಿರಿ, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಹೈದರಾಲಿ, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ವೆನ್ಮಣಿ ಹರಿದಾಸ್, ಸುಬ್ರಮಣಿಯನ್, ಕಲಾನಿಲಯಂ ಉನ್ನಿಕೃಷ್ಣನ್ ಮತ್ತು ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಭಾವದಾಸನ್. ಉತ್ತರಾದಿಯ ಇನ್ನಿತರ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಸಂಗೀತಗಾರರೆಂದರೆ ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ವಾಸು ನೆಡುಂಙಾಡಿ , ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಪರಮೇಶ್ವರನ್ ನಂಬೂದಿರಿ, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಪಿ.ಡಿ. ನಾರಾಯಣನ್ ನಂಬೂದಿರಿ, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ನಾರಾಯಣನ್, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಅನಂತ ನಾರಾಯಣನ್‌‌, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಶ್ರೀಕುಮಾರ್‌ ಪಳನಾಡ್ ದಿವಾಕರನ್, ಕಲಾನಿಲಯಂ ರಾಜೇಂದ್ರನ್ , ಕೊಲತ್ತಪಿಳೈ ನಾರಾಯಣನ್‌‌ ನಂಬೂದಿರಿ, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ನಾರಾಯಣನ್‌‌ ಎಂಬ್ರಂತಿರಿ, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಮಧು, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಬಾಬು ನಂಬೂದಿರಿ, ಕಳನಿಲಯಂ ರಾಜೀವನ್, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ವಿನೋದ್ ಮತ್ತು ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಹರೀಶ್. ಇಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ, ಉತ್ತರದಷ್ಟೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದ ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಪದಿಯೂರ್ ಶಂಕರನ್‌ಕುಟ್ಟಿ ಒಬ್ಬರು. ಹಳೆಯ ತಲೆಮಾರಿನ ದಕ್ಷಿಣಾದಿ ಸಂಗೀತಗಾರರಲ್ಲಿ ಇವರೆಲ್ಲ ಇದ್ದಾರೆ:ಚೇರ್ತಲ ತಂಗಪ್ಪ ಪಣಿಕ್ಕರ್, ತಕ್ಕಾಜಿ ಕುಟ್ಟನ್ ಪಿಳೈ, ಚೇರ್ತಲ ಕುಟ್ಟಪ್ಪ ಕುರುಪ್, ತಣ್ಣೀರ್‌ಮುಕ್ಕಂ ವಿಶ್ವಂಭರನ್ ಮತ್ತು ಮುದಕ್ಕಲ್ ಗೋಪಿನಾಥನ್. ಪ್ರದರ್ಶನ ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ, ಕಥಕ್ಕಳಿ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ರಾತ್ರಿ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಮೂರು ಗಂಟೆ ಅಥವಾ ಮೂರಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಕಾಣುವುದು ಕಷ್ಟವೇನಲ್ಲ. ಕಥಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬೃಹತ್ ಕಲಿವಿಳಕ್ಕು (ಕಲಿ ಎಂದರೆ ನೃತ್ಯ, ವಿಳಕ್ಕು ಎಂದರೆ ದೀಪ) ದೀಪದ ಎದುರಿಗೆ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದರ ದಪ್ಪಗಿರುವ ಬತ್ತಿಯು ಕೊಬ್ಬರಿಎಣ್ಣೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಈ ದೀಪವನ್ನು ದೇವಾಲಯಗಳ, ಅರಮನೆಗಳ, ಶ್ರೀಮಂತರ, ಕಲಾರಸಿಕರ ಮನೆಗಳ ಒಳಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡುವಾಗ ಬೆಳಕು ನೀಡುವ ಏಕೈಕ ದೀಪವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳು ಗೀತೆ ಮತ್ತು ವಾದ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ನಾಟಕವೊಂದರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ತಾಳವಾದ್ಯದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ವಾದ್ಯಗಳು ಎಂದರೆ ಚಂಡೆ, ಮದ್ದಲೆ (ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಕೃಷ್ಣಕುಟ್ಟಿ ಪೊದುವಾಲ್ ಮತ್ತು ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಅಪ್ಪುಕುಟ್ಟಿ ಪೊದುವಾಲ್ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದಾಗಿ ಈ ಎರಡೂ ವಾದ್ಯಗಳ ಲಯ, ಸ್ವರಮಾಧುರ್ಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಆಗಿವೆ) ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಎಡಕ್ಕವನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಹಾಡುಗಾರರು (ಮುಖ್ಯ ಗಾಯಕನನ್ನು "ಪೊನ್ನಣಿ" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಸಹಗಾಯಕರನ್ನು "ಸಿಂಗಿಡಿ" ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ) "ಚೆಂಗಿಲ" (ಬೆಲ್‌ಮೆಟಲ್ ಅಥವಾ ಕಂಚಿನಿಂದ ಮಾಡಲಾದ ಜಾಗಟೆ/ಕಂಸಾಳೆಯನ್ನು ಮರದ ಕೋಲಿನಿಂದ ಬಾರಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ) ಮತ್ತು "ಇಲಥಾಳ" ತಾಳವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಒಂದರ್ಥದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಗಾಯಕನು ಚೆಂಗಿಲವನ್ನು ವಾದ್ಯ ಮತ್ತು ಗೀತೆಯ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸಲು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಕಂಡಕ್ಟರ್ ತನ್ನ ವ್ಯಾಂಡ್(ದಂಡ) ಬಳಸಿದಂತೆ ಇವರು ಚಂಡೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಲಾಪ್ರಕಾರದ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣ ಎಂದರೆ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳು ಮಾತನಾಡುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಸಂಭಾಷಣೆ ಬದಲಿಗೆ ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಹಾವಭಾವಗಳು, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಯಬದ್ಧ ನೃತ್ಯದ ಮೂಲಕವೇ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ(ತೀರಾ ಅಪರೂಪದ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ). ನಟನೆ ಕಥಕ್ಕಳಿ ನಟರು ತೀವ್ರ ಏಕಾಗ್ರತೆ, ಕೌಶಲ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ದೈಹಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಅಪಾರ ದೈಹಿಕಧಾರ್ಡ್ಯತೆಯನ್ನು ಬೇಡುವ ಈ ಪಾತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಕೇರಳದ ಪುರಾತನ ಸಮರಕಲೆಯಾದ ಕಲರಿಪಯಟ್ಟುವಿನಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುತ್ತಾರೆ. ತರಬೇತಿಯು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ 8-10 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಕಥಕ್ಕಳಿಯಲ್ಲಿ, ಕಥೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕೈಗಳ ಚಲನೆಗಳು (ಮುದ್ರೆಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಕೈಗಳ ಚಲನೆ) ಮತ್ತು ಮುಖದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು (ರಸಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿ) ಹಾಗೂ ಆಂಗಿಕ ಚಲನೆಯಿಂದಲೇ ಅಭಿನಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ (ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ವಿಜ್ಞಾನದ ಕುರಿತು ಇರುವ ಒಂದು ಶಾಸ್ತ್ರ ಗ್ರಂಥ) ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಬಹಳಷ್ಟು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳಂತೆ 9 ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ನರ್ತಕರು ಕೂಡ ತಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿನ ಚಲನೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದನ್ನು ಕಲಿಯಲು ವಿಶೇಷ ಅಭ್ಯಾಸ ಗೋಷ್ಠಿಗಳಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಒಟ್ಟು 24 ಮೂಲ ಮುದ್ರೆಗಳು ಇವೆ- ಇವುಗಳ ಮಾರ್ಪಾಡು ಮತ್ತು ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ಇಂದು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಮುದ್ರೆಗಳು ರೂಪುಗೊಂಡಿವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನೂ ಪುನಾ "ಸಮಾನ-ಮುದ್ರೆಗಳು' (ಎರಡು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸಾಂಕೇತಿಸುವ ಒಂದು ಮುದ್ರೆ) ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರ-ಮುದ್ರೆಗಳು (ಈ ಮುದ್ರೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಎರಡೂ ಕೈಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುವುದು) ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮುದ್ರೆಗಳು ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳಲು ಬಳಸುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಸಂಕೇತ ಭಾಷೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದರ ಮುಖ್ಯವಾದ ಮುಖದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದರೆ "ನವರಸಂಗಳು" (ನವರಸಗಳು (ಅಕ್ಷರಶಃ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ ; ಒಂಬತ್ತು ರಸಗಳು, ಒಂಬತ್ತು ಭಾವನೆಗಳು ಅಥವಾ ಒಂಬತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳು). ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ಶೃಂಗಾರಂ, ಹಾಸ್ಯಂ (ಅಣಕ, ಹಾಸ್ಯ), ಭಯಾನಕಂ (ಭಯ), ಕರುಣಂ, ರೌದ್ರಂ(ಸಿಟ್ಟು, ಕ್ರೋಧ), ವೀರಂ, ಬೀಭತ್ಸಂ , ಅದ್ಭುತಂ (ವಿಸ್ಮಯ, ಅಚ್ಚರಿ), ಶಾಂತಂ. ಪುಟದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕೊಂಡಿಯು (ಲಿಂಕ್) ನವರಸಗಳ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಸ್ವಾರಸ್ಯಕರ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಗಾಢವಾದ ಅಲಂಕಾರ. ಹೆಚ್ಚಿನವೇಳೆ, ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ಐದು ಮೂಲ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವೆಂದರೆ ಪಚ್ಚ, ಕಥಿ, ಕರಿ, ಥಾಡಿ, ಮತ್ತು ಮಿಣುಕು. ಇವುಗಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಹಚ್ಚುವ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಬಣ್ಣಗಳ ಛಾಯೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಪಚ್ಚ(ಎಂದರೆ ಹಸುರು) ಹಸಿರನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಬಣ್ಣವಾಗಿ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಉದಾತ್ತ ಪುರುಷ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪುರುಷರ "ಸಾತ್ವಿಕ" ಮತ್ತು "ರಾಜಸ ಅಥವಾ ರಾಜಸಿಕ" ಗುಣಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಟ್ಟ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ (ತಾಮಸಿಕ/ತಾಮಸ) ರಾಜಸಿಕ ಪಾತ್ರಗಳು - ನಾಟಕದ ಖಳನಾಯಕರಿದ್ದಂತೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ರಾಕ್ಷಸರಾಜ ರಾವಣನ ಹಾಗೆ) ಮತ್ತು ಹಸಿರು ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚಿದ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಕೆಂಪು ಗೆರೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಕ್ಷಸರಂತಹ ತೀರಾ ಕೆಟ್ಟ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪಾತ್ರಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಗಡ್ಡವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅವರನ್ನು ಕೆಂಪು ಗಡ್ಡದವರು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅನಾಗರಿಕ ಬೇಟೆಗಾರರು ಮತ್ತು ಕಾಡಿನ ಜನರಂತಹ ತಾಮಸಿಕ/ತಾಮಸ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಮುಖಕ್ಕೆ ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಅಲಂಕಾರದಿಂದ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಗಡ್ಡದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ತಪಸ್ವಿಗಳು/ಸನ್ಯಾಸಿಗಳ ಮುಖವನ್ನು ಹೊಳೆಯುವ, ಹಳದಿಯುತ ಬಣ್ಣದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಈ ಅರೆ-ವಾಸ್ತವದ ವರ್ಗವು ಐದನೇ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಐದು ಮೂಲ ವಿಧಗಳನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ/ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿ ಮಾಡಲಾದ ಅಲಂಕಾರವೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಹನುಮಂತನಿಗೆ ವೆಲ್ಲ ಥಡಿ (ಬಿಳಿ ಗಡ್ಡ)ಬಳಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಶಿವ ಹಾಗೂ ಬಾಲಭದ್ರ ದೇವರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪಜುಪ್ಪು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ "ಚುಂಡಂಗ" ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಒಂದು ಬೀಜವಲ್ಲ. ಈ ಗಿಡದ ಹೂವುಗಳ ಶಲಾಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅಂಡಾಶಯವನ್ನು ತೆಗೆದು ಸಿದ್ಧಮಾಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ವಿಧಾನ ಹೀಗಿದೆ: ಹೂವಿನ ಅಂಡಾಶಯದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತೆಗೆದು ಅಂಗೈಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಬೆಳ್ಳಗಿರುವ ಅವು ಕಪ್ಪಾಗುವವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ಅವು ನಿರ್ಜಲಗೊಳ್ಳುವವರೆಗೆ ತಿಕ್ಕುವುದು. ಈ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅವು ಒಂದು ಋತುವಿನ ಅವಧಿಯವರೆಗೂ (ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳು) ಕೆಡದೇ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ. ಗಮನಾರ್ಹ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಗುರುಗಳು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ದಶಕದಷ್ಟು ಅವಧಿಯ ಸತತವಾದ ತರಬೇತಿ ಪಡೆಯುವುದು ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ಗುರುಗಳು ಕನಿಷ್ಠ ಆರೇಳು ವರ್ಷಗಳ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿತವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಮುಖ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಶಾಲೆಗಳು (ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪೂರ್ವದಲ್ಲಿಯೇ ಆರಂಭಗೊಂಡಿವೆ) ಹೀಗಿವೆ: ಕೇರಳ ಕಲಾಮಂಡಲಂ (ಶೊರನೂರ್‌ ಹತ್ತಿರದ ಚೆರುತುರುತಿಯಲ್ಲಿದೆ), ಪಿಎಸ್‌ವಿ ನಾಟ್ಯ ಸಂಗಂ(ಕೊಜಿಕ್ಕೋಡ್‌‌ಬಳಿಯ ಕೊಟ್ಟಾಕಲ್‌ನಲ್ಲಿದೆ ), ಸದನಂ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲಾ ಅಕಾಡೆಮಿ (ಅಥವಾ ಗಾಂಧೀ ಸೇವಾ ಸದನ್ಪಾಲಕ್ಕಾಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಪ್‌ಪಲಂ ಬಳಿಯ ಪೆರೂರ್‌ನಲ್ಲಿದೆ), ಉನ್ನಯಿ ವಾರಿಯರ್ ಸಮರಕ ಕಲಾನಿಲಯಂ (ತ್ರಿಶೂರ್‌ನ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆಇರಿಂಜಲಕುಡದಲ್ಲಿದೆ), ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ ಮಾರ್ಗಿ, ಕಣ್ಣೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಪರಸ್ಸಿನಿಕ್ಕಡವು ಬಳಿಯ ಮುತ್ತಪ್ಪನ್ ಕಾಳಿಯೋಗಂ ಮತ್ತು ಆರ್‌ಎಲ್‌ವಿ ಕೊಚ್ಚಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಿರುವ ತ್ರಿಪುನಿತುರ ದಲ್ಲಿದೆ, ಕಲಾಭಾರತಿ ಕೊಲ್ಲಂ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕೊಟ್ಟರಕ್ಕರದಲ್ಲಿ ಪಕಲ್‌ಕ್ಕುರಿ ಬಳಿಯಲ್ಲಿದೆ; ಅಂಬಾಲಪೂಜದಲ್ಲಿರುವ ಸಂದರ್ಶನ್ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕೇಂದ್ರಂ ಮತ್ತು ಕುರುವಟ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ವೆಲ್ಲಿನಜಿ ನಾನು ನಾಯರ್ ಸಮರಕ ಕಲಾಕೇಂದ್ರ. ಕೇರಳದ ಹೊರಗೆ, ಕಥಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ವಿಶ್ವಭಾರತಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಶಾಂತಿನಿಕೇತನದಲ್ಲಿ, ಚೆನೈನಲ್ಲಿರುವ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಹ್ಮದಾಬಾದ್‌ನ ದರ್ಪಣ ಅಕಾಡೆಮಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದಿನ ಹಿರಿಯ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾಕಾರರು ಎಂದರೆ ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಕಲಾಮಂಡಲಂ ರಮಣಕುಟ್ಟಿ ನಾಯರ್, ಪದ್ಮ ಶ್ರೀ ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಗೋಪಿ, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಶಿವರಾಮನ್, ಮಡವೂರ್ ವಾಸುದೇವನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಚೇಮನ್‌ಚೇರಿ ಕುನ್ಹಿರಾಮನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಕೃಷ್ಣನ್‌ಕುಟ್ಟಿ ನಾಯರ್‌‌, ಮಂಕೊಂಪು ಶಿವಶಂಕರ ಪಿಳೈ, ಸದಾನಮ್ ಕೃಷ್ಣನ್‌ಕುಟ್ಟಿ, ನೆಲ್ಲಿಯೋಡ್ ವಾಸುದೇವನ್ ನಂಬೂದಿರಿ, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ವಾಸು ಪಿಶರೊಡಿ , ಎಫ್‌ಎಸಿಟಿ ಪದ್ಮನಾಭನ್, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಚಂದ್ರಶೇಖರನ್, ಮಾರ್ಗಿ ವಿಜಯಕುಮಾರ್, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ನಂದಕುಮಾರನ್ ನಾಯರ್‌‌, ವಝೆಂಕಡ ವಿಜಯನ್, ಇಂಚಕ್ಕಟ್ಟು ರಾಮಚಂದ್ರನ್ ಪಿಳೈ, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಕುಟ್ಟನ್, ಮಯ್ಯನಾಡ್ ಕೇಶವನ್ ನಂಬೂದಿರಿ, ಮಾಥುರ್ ಗೋವಿಂದನ್ ಕುಟ್ಟಿ , ನಾರಿಪತ್ತ ನಾರಾಯಣನ್‌‌ ನಂಬೂದಿರಿ, ಚವರ ಪಾರುಕುಟ್ಟಿ, ತೊನ್ನಕ್ಕಲ್ ಪೀತಾಂಬರಂ , ಸದಾನಂ ಬಾಲಕೃಷ್ಣನ್, ಕಲಾನಿಲಯಂ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣನ್ , ಚಿರಕ್ಕರ ಮಾಧವನ್‌ಕುಟ್ಟಿ, ಸದಾನಂ ಕೆ. ಹರಿಕುಮಾರನ್, ತಾಲವಾಡಿ ಅರವಿಂದನ್, ಕಲಾನಿಲಯಂ ಬಾಲಕೃಷ್ಣನ್, ಪರಿಯನಪಟ್ಟ ದಿವಾಕರನ್, ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಕೇಶವನ್, ಕಲಾನಿಲಯಂ ಗೋಪಿ ಮತ್ತು ಕುಡಮಲೂರ್ ಮುರಲೀಕೃಷ್ಣನ್ . ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲಘಟ್ಟ (ಸುಮಾರು 1930ರ ನಂತರದಲ್ಲಿ)ದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದ, ಈಗ ಮರಣಿಸಿರುವ ಕಥಕ್ಕಳಿ ನಟರು-ನೃತ್ಯಗಾರ ಕಲಾವಿದರ ಹೆಸರುಗಳು ಹೀಗಿವೆ: ಪಟ್ಟಿಕ್ಕಂತೋಡಿ ರವುಣಿ ಮೆನನ್, ಚೆಂಗನೂರ್ ರಾಮನ್ ಪಿಳೈ, ಚಂದು ಪಣಿಕ್ಕರ್ , ತಾಕಜಿ ಗುರು ಕಂಚು ಕುರುಪ್‌, ಪದ್ಮ ಶ್ರೀ ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಕೃಷ್ಣನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಪದ್ಮ ಶ್ರೀ ವಾಜೆಂಕಡ ಕಂಚು ನಾಯರ್‌‌, ಕವಲಪ್ಪರ ನಾರಾಯಣನ್‌‌ ನಾಯರ್‌‌, ಕುರಿಚಿ ಕುನ್ಹನ್ ಪಣಿಕ್ಕರ್, ತೆಕ್ಕಿನಕಟ್ಟಿಲ್ ರಾಮುಣ್ಣಿ ನಾಯರ್‌‌, ಪದ್ಮ ಶ್ರೀ ಕೀಜಪದಂ ಕುಮಾರನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಪದ್ಮನಾಭನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಮಂಕುಲಂ ವಿಷ್ಣು ನಂಬೂದಿರಿ, ಒಯುರ್ ಕೊಚು ಗೋವಿಂದ ಪಿಳೈ, ವೆಲ್ಲಿನೆಜಿ ನಾನು ನಾಯರ್‌‌, ಪದ್ಮ ಶ್ರೀ ಕಾವುಂಗಲ್ ಚೆತುನ್ನಿ ಪಣಿಕ್ಕರ್‌, ಕೂಡಮಲೂರ್ ಕರುಣಾಕರುನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಕಣ್ಣನ್‌ ಪಟ್ಟಲಿ, ಪಲ್ಲಿಪ್ಪುರಂ ಗೋಪಾಲನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಹರಿಪ್ಪಾಡ್ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಪಿಳೈ, ಚಂಪಾಕುಲಂ ಪಾಚು ಪಿಳೈ, ಚೆನ್ನಿತಲ ಚೆಲ್ಲಪ್ಪನ್ ಪಿಳೈ, ಗುರು ಮಂಪುಜ ಮಾಧವ ಪಣಿಕ್ಕರ್, ಮತ್ತು ವೈಕಂ ಕರುಣಾಕರನ್. ಕಥಕ್ಕಳಿ ಇನ್ನೂ ಕೂಡ ಪುರುಷರದೇ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಂತಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ 1970ರ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರೂ ಕೂಡ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಧ್ಯ ಕೇರಳದ ದೇವಾಲಯಗಳ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿರುವ ತ್ರಿಪುನಿತುರದಲ್ಲಿ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಒಂದು ಮಹಿಳೆಯರ ತಂಡವಿದೆ (ರಾಜ್ಯದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಮಹಿಳೆಯರು ಇದರ ಸದಸ್ಯರು), ಆದರೆ ಬಹುತೇಕ ಇರುವುದು ತಿರುವಾಂಕೂರದಲ್ಲಿ. ಕಥಕ್ಕಳಿ ಶೈಲಿಗಳು ಸಂಪ್ರದಾಯಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ (); ಇವು ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಶೈಲಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಇನ್ನೊಂದರಿಂದ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ. ನೃತ್ಯಸಂಯೋಜನೆ ರೀತಿ, ಹಸ್ತ ಭಂಗಿಗಳ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಕ್ಕಿಂತ ನಾಟಕದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು ಅಥವಾ ನಾಟಕಕ್ಕಿಂತ ನೃತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಒತ್ತು, ಹೀಗೆ ಹಲವು ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಶೈಲಿಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ: ವೀಟ್ಟತು ಸಂಪ್ರದಾಯಂ ಕಲ್ಲಾಡಿಕ್ಕೊಡನ್ ಸಂಪ್ರದಾಯಂ ಕಪ್ಲಿಂಗಡು ಸಂಪ್ರದಾಯಂ ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ, ಇವು ಸಂಕುಚಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತ, ಉತ್ತರ (ಕಲ್ಲುವಝಿ) ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ (ತೆಂಕನ್) ಶೈಲಿಗಳೆಂದು ಆದವು. ಅತ್ಯಂತ ಶೈಲೀಕೃತವಾದ ಕಲ್ಲುವಝಿ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು (ಇದನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದು ಹೆಸರಾಂತ ಕಲಾವಿದ ಪಟ್ಟಿಕ್ಕಂತೋಡಿ ರವುಣ್ಣಿ ಮೆನನ್ - 1881-1949) ಕೇರಳ ಕಲಾಮಂಡಲಂನಲ್ಲಿ (ಇಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣದ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಕಲಿಸುವ ವಿಭಾಗವೂ ಇದೆ), ಸದಾನಂ, ಆರ್‌ಎಲ್‌ವಿ ಮತ್ತು ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಮಾರ್ಗಿ ತನ್ನ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ತೆಂಕನ್ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಭಾಗಶಃ-ವಾಸ್ತವಿಕ ತಂತ್ರಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ಇರುತ್ತದೆ. ಕಲಾನಿಲಯಂ ತನ್ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಎರಡೂ ಶೈಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ನೃತ್ಯದ ಬೇರೆ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಉಪಾಶಾಖೆಗಳು ಕೇರಳ ನಟನಂ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಭಾಗಶಃ ಕಥಕ್ಕಳಿ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕಲಾಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಇದನ್ನು ದಿವಂಗತ ನೃತ್ಯಪಟು ಗುರು ಗೋಪಿನಾಥ್ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿ, ಅದಕ್ಕೊಂದು ಶೈಲಿ ನೀಡಿದರು. ಕಥಕ್ಕಳಿಯು ಮಲೆಯಾಳಂ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಚಿತ್ರಿತವಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ವಾನಪ್ರಸ್ಥಂ , ಪರಿಣಯಂ, ಮರಾಟ್ಟಂ ಮತ್ತು ರಂಗಂ. ಜೊತೆಗೆ ಚೆಂಗನೂರ್ ರಾಮನ್ ಪಿಳೈ, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಕೃಷ್ಣನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಕೀಜಪಾದಂ ಕುಮಾರನ್ ನಾಯರ್‌‌, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ರಾಮಕುಟ್ಟಿ ನಾಯರ್‌‌, ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಗೋಪಿ ಮತ್ತು ಕೊಟ್ಟಕ್ಕಲ್ ಶಿವರಾಮನ್ ಇನ್ನಿತರ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದರ ಕುರಿತು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿವೆ. ಸೃಜನಶೀಲ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಕಥಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ಕರ್ಮೆನ್ (ಎನ್‌. ಎಸ್‌. ಮಾಧವನ್ ಬರೆದಿದ್ದು) ಇನ್ನಿತರ ಹಲವಾರು ಮಲೆಯಾಳಂ ಸಣ್ಣಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕೇಶಭಾರಂ (ಪಿ.ವಿ. ಶ್ರೀವಲ್ಸನ್ ಬರೆದಿದ್ದು) ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಇಂಡೋ-ಆಂಗ್ಲಿಯನ್ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಉದಾ: ಅರುಂಧತಿ ರಾಯ್ ಅವರ ಬುಕರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ದಿ ಗಾಡ್ ಆಫ್ ದಿ ಸ್ಮಾಲ್ ಥಿಂಗ್ಸ್‌ ಕಾದಂಬರಿಯಲ್ಲಿ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕುರಿತು ಒಂದು ಅಧ್ಯಾಯವಿದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಅನಿತಾ ನಾಯರ್‌‌ ಅವರ ಮಿಸ್ಟ್ರೆಸ್ ಕಾದಂಬರಿಯು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಗುಣವಿಶೇಷಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ. ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಇನ್ನೊಂದು ರೂಪಾಂತರವು ಕೇರಳದ ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಅದೆಂದರೆ ಯಕ್ಷಗಾನ. ಯಕ್ಷಗಾನವು ವೇಷಭೂಷಣ ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರದಲ್ಲಿ ಕೇರಳದ ಕಥಕ್ಕಳಿಯನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಅದು ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಕಥಕ್ಕಳಿಗಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಹೆಸರಾಂತ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಹಳ್ಳಿಗಳು ಮತ್ತು ವಲಯಗಳು ಕೇರಳದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಹಲವಾರು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಹಳ್ಳಿಗಳೆಂದು ಕರೆಯಬಹುದಾದರೆ, (ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಈಗ ಪಟ್ಟಣಗಳಾಗಿವೆ) ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹಳ್ಳಿಗಳು ಹೀಗಿವೆ: ವೆಲ್ಲಿನೆಜಿ, ಕುರುವತ್ತೂರ್, ಕರಲ್‌ಮಣ್ಣ, ಚೆರ್ಪುಲಸ್ಸೆರಿ, ಕೊಥಚಿರ, ಪೆರಿಂಗೋಡ್, ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಪುರಂ ಕೊಂಗಾಡ್ ಮತ್ತು ಪಾಲಕ್ಕಾಡ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಪಾಲಂ, ಮಲಪ್ಪುರಂ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ವಜೆಂಕಡ, ತಿಚುರ್‌ ಅಥವಾ ತಿಚೂರ್, ಗುರುವಾಯೂರ್, ತ್ರಿಶೂರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿತಿರುವಿಲ್ವಮಾಲ ಮತ್ತು ಇರಿಂಜಲಕುಡ , ಎರ್ನಾಕುಲಂ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ತ್ರಿಪುನಿತುರ ಮತ್ತು ಅಲಪ್ಪುಜ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಕುಟ್ಟನಾಡುವಲಯ, ಜೊತೆಗೆ ದಕ್ಷಿಣ ಟ್ರಾವಂಕೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ತಿರುವನಂತಪುರಂ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಮಲಬಾರ್‌ನ ಪಯ್ಯನ್ನೂರ್. ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಅನುರಾಗ್ ಪಗ್ಲು ಡೆಬ್, ಮಾರ್ಚ್‌ 2010ದಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಕೊತಾದ ಕಲಾಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಅಖಿಲ ಭಾರತೀಯ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದರ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೇ ಬಹುಮಾನ ಗೆದ್ದರು. ಅವರ ಪಗ್ಲು ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಅಪಾರ ಪ್ರಶಂಸೆ ದೊರೆಯಿತು. ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿವಿಜೇತರು - ಕಥಕ್ಕಳಿ (1956–2005) ನಂಬೀಸಾನ್ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ —ಕಥಕ್ಕಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಗಾಗಿ {1992-2008} [ದೇಬಶಿಶ್ ಪ್ರಧಾನ್(ಬೋಟು ಮಹಾರಾಜ್),ಕೊಲ್ಕೊತಾದಲ್ಲಿ 2007ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತ ಕಥಕ್ಕಳಿ ನೃತ್ಯಪಟು ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೆದ್ದರು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಆಟ್ಟಂಗಳು ಆಟ್ಟಂಗಳು ಅಥವಾ "ಎಲಕಿ - ಆಟ್ಟಂಗಳು" ಆಟ್ಟಂಗಳು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ "ಎಲಕಿ - ಆಟ್ಟಂಗಳು" ಎಂದರೆ ಕಥೆಯೊಳಗೇ ಅಭಿನಯಿಸಲಾಗುವ ಕೆಲವು ದೃಶ್ಯಾವಳಿಗಳು. ಇವುಗಳನ್ನು ಗಾಯನ ಸಂಗೀತದ ಯಾವುದೇ ಸಹಾಯವಿಲ್ಲದೇ ಕೇವಲ ಮುದ್ರೆಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಅಭಿನಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಟರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆದ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಕಥಾವಸ್ತುವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಬದಲಿಸುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ನಟರಿಗೆ ಚಂಡೆ, ಮದ್ದಲೆ ಮತ್ತು ಏಲತಾಳಂ (ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ) ಸಹಾಯವಿರುತ್ತದೆ. ಚೆಂಗಿಲಾ ಇರುತ್ತದೆ (ಆದರೆ ಕಡ್ಡಾಯವೇನಿಲ್ಲ). ಕೆಳಗೆ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. 'ಕೈಲಾಸ ಉಧರಣಂ' ಮತ್ತು 'ತಪಸ್ ಆಟ್ಟಂ' ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದವು, ಆದರೆ ಇವುಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ (ನಂತರದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗುವುದು). ಅನೇಕ ಉಲ್ಲೇಖಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಹೀಗಿವೆ: 1. 'ಕಥಕ್ಕಳಿ ಪ್ರಕಾರಂ'- 95ರಿಂದ 142 ಪುಟಗಳು, ಪಣ್ಣಿಶೆರಿ ನಾನು ಪಿಳೈ ವಿರಚಿತ. 2. 'ಕಥಕ್ಕಳಿಯಿಲ್ ಮನೋಧರ್ಮಂಗಳ್' ಚವರ ಅಪ್ಪುಕುಟ್ಟನ್ ಪಿಳೈ ವಿರಚಿತ. 1. ವನ ವರ್ಣನ - ಕಲ್ಯಾಣ ಸೌಂಗಧೀಕದಲ್ಲಿ ಭೀಮ. ಆಧುನಿಕ ಮನುಷ್ಯ ಆದಿಮಾನವರ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವಾದ ಕಾಡನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿನ ಅಚ್ಚರಿ ಮತ್ತು ಗೌರವದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಕಥಕ್ಕಳಿ ಪಾತ್ರಗಳು ಕೂಡ ಇದಕ್ಕೆ ಹೊರತೇನಲ್ಲ. ಪಾಂಡವರು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಒಮ್ಮೆ ಹಿಂದೆಂದೂ ನೋಡದ ಹೂವೊಂದು ಹಗುರವಾಗಿ ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ತೇಲಿಬಂದಿತು. ಅದು ಪಾಂಚಾಲಿಯ ಪಾದದ ಬಳಿ ಬಿದ್ದಿತು. ಅದರ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಸುಗಂಧದಿಂದ ಮೋಹಿತಳಾದ ಪಾಂಚಾಲಿಯು ಭೀಮನಿಗೆ ಅಂತಹ ಇನ್ನೊಂದಿಷ್ಟು ಹೂಗಳನ್ನು ತಂದುಕೊಡುವಂತೆ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳ ಸಂತೋಷಕ್ಕಾಗಿ ಭೀಮನು ತಕ್ಷಣವೇ ಆ ಹೂ ತರಲು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ದಾರಿಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಊಟಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಬಾಯಾರಿಕೆಯಾದರೆ ಕುಡಿಯಲು ಏನು ಮಾಡುವೆ ಎಂದು ಪಾಂಚಾಲಿ ಕೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಭೀಮನು ಯೋಚಿಸಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, "ಊಟಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಬಾಯಾರಿಕೆಗೆ.. ಏನೂ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ನಿನ್ನ ನೋಟವೇ ಸಾಕು. ನಿನ್ನ ಈ ನಿರೀಕ್ಷೆಯ ನೋಟ, ಈ ಭರವಸೆಯ ನೋಟವೇ ಸಾಕು. ನಿನ್ನ ಯೋಚನೆಯೇ ನನ್ನನ್ನು ತುಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ನನಗೆ ಊಟ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಅಗತ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ನಾನೀಗ ಹೋಗುತ್ತೇನೆ". ಆತ ತನ್ನ ದಂಡವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೊರಡುತ್ತಾನೆ. ಉಲ್ಲಾಸ ಆತನ ಸ್ಥಾಯಿ ಭಾವವಾಗಿರುತ್ತದೆ. "ಈ ಹೂವನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಹೊರಡುವೆ. ದಕ್ಷಿಣದ ಕಡೆಯಿಂದ ಹೂವಿನ ಸುಗಂಧ ಬರುತ್ತಿದೆ. ಆ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗೋಣ" ಎಂದು ಭೀಮ ಯೋಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ನಡೆದ ನಂತರ ಅವನಿಗೆ ಗಂಧಮಾದನ ಎಂಬ ಒಂದು ಪರ್ವತ ಮತ್ತು ಮೂರು ಕವಲು ದಾರಿಗಳು ಎದುರಾಗುತ್ತವೆ. ಆತ ಪರ್ವತದ ತುದಿಗೆ ಹೋಗಲಿದ್ದ ಮಧ್ಯದ ದಾರಿಯಿಂದ ಹೋಗಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾನೆ.ಇನ್ನೂ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, "ಕಾಡು ಮತ್ತಷ್ಟು ದಟ್ಟವಾಗುತ್ತಿದೆ. ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಮರಗಳು, ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಚಾಚಿದ ದೊಡ್ಡ ಕೊಂಬೆಗಳು. ಈ ಕಾಡು ಬೆಳಕಿನ ಒಂದೇ ಕಿರಣವೂ ತೂರಿಬರದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಕಪ್ಪು ಪಾತ್ರೆಯಂತಿದೆ. ಇದು ನನ್ನ (ಭೀಮನ) ದಾರಿ. ಯಾವುದೂ ನನ್ನನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಲಾಗದು". ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತ ಆತ ಅನೇಕ ಮರಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಬೀಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ತನ್ನ ದಂಡದಿಂದ ಮರಗಳನ್ನು ಬೀಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದ ಹಾಗೆ ಅವನಿಗೊಂದು ಆನೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ''ಒಹ್! ಆನೆ" ಆತ ಆನೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅದರ ಸೊಂಡಿಲು, ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಕಿವಿಗಳು. ದೇಹದಲ್ಲಿ ಕೆರೆಯುತ್ತಿರುವಂತಹ ಭಾವ. ಅದು ಕೆಸರನ್ನು ಮೈಮೇಲೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಓ ದೇವರೇ. ಆಮೇಲೆ ಅದು ನೀರನ್ನು ಸೊಂಡಿಲಿನಿಂದ ಎಳೆದುಕೊಂಡು, ಮೈಮೇಲೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಸ್ವಲ್ಪ ಒಳ್ಳೆಯದೇ. ನಿಧಾನವಾಗಿ ಅದು ನಿದ್ರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತದೆ, ಆಗೀಗ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಹಳ ದೊಡ್ಡ ಹೆಬ್ಬಾವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಹತ್ತಿರ ಬರುತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಅದು ಆನೆಯ ಹಿಂಗಾಲನ್ನು ತಟ್ಟನೆ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ಆನೆಯು ಎಚ್ಚರವಾಗಿ, ಹೆಬ್ಬಾವಿನಿಂದ ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಬ್ಬಾವು ಒಂದು ಕಡೆ ಎಳೆಯುತ್ತದೆ. ಆನೆಯು ಒದೆಯುತ್ತ, ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ಎಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಬಹಳ ಹೊತ್ತು ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಹಸಿದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಸಿಂಹವು ಆಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಭೀಮನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅದು ಓಡುತ್ತ ಬಂದು, ಆನೆಯ ತಲೆಗೆ ಡಿಕ್ಕಿ ಹೊಡೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ತಲೆಯ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ತಿಂದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಹೆಬ್ಬಾವು ಇನ್ನುಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ತಿನ್ನುತ್ತದೆ. "ಓ ದೇವರೇ... ಎಷ್ಟು ಕ್ರೂರವಾಗಿದೆ!" ಎಂದು ಉದ್ಗರಿಸಿದ ಭೀಮನು ಮುನ್ನೆಡೆಯುತ್ತಾನೆ. 2. ಉದ್ಯಾನ ವರ್ಣನ - ನಳಚರಿತಂ ಎರಡನೇ ದಿನದಲ್ಲಿ ನಳ ಭಾರತ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಗಳ ಅನೇಕ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ಯಾನಗಳ ವಿವರಗಳು ಇವೆ. ಇವು ಕಥಕ್ಕಳಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಹೊಸದಾಗಿ ಮದುವೆಯಾದ ನಳ ಮತ್ತು ದಮಯಂತಿ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ನಳನು ದಮಯಂತಿಯತ್ತ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಹೂವೊಂದು ಅವಳ ಮೇಲೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ. ನಳನಿಗೆ ತುಂಬ ಸಂತೋಷವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಸರ್ಗವು ಸಹೃದಯತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಯೋಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಳನು "ತಮ್ಮ ರಾಣಿಯ ಆಗಮನವನ್ನು ನೋಡಿ, ಮರಗಿಡಗಳು, ಬಳ್ಳಿಗಳು ನಿನ್ನ ಮೇಲೆ ಹೂ ಬೀಳಿಸಿ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಿವೆ' ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ಅವಳಿಗೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, "ಆ ಮರವನ್ನು ನೋಡು. ನಾನು ಒಬ್ಬೊಂಟಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ಆ ಮರವು ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ತಬ್ಬಿಕೊಂಡು, ನನ್ನ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ನೋಡಿ ಅಣಕಿಸಿ ನಗುತ್ತಿತ್ತು". ನಂತರ ಅವನು ಮರವನ್ನು ನೋಡಿ, "ಪ್ರಿಯ ಮರವೇ, ಈಗ ನನ್ನನ್ನು ನೋಡು. ಸುಂದರಿಯಾದ ಪತ್ನಿಯೊಂದಿಗೆ ಇರುವ ನಾನು ಎಷ್ಟು ಅದೃಷ್ಟಶಾಲಿ ನೋಡು". ಇಬ್ಬರೂ ಹೀಗೆ ಸುತ್ತಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ದುಂಬಿಯಿಂದು ದಮಯಂತಿಯತ್ತ ಹಾರಿ ಬರುತ್ತದೆ. ನಳ ತಟ್ಟನೆ ಕೈವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅವಳ ಮುಖಕ್ಕೆ ಹಿಡಿದು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ದುಂಬಿಯತ್ತ ಮತ್ತು ನಂತರ ದಮಯಂತಿಯತ್ತ ನೋಡುತ್ತಾನೆ. "ನಿನ್ನ ಮುಖವನ್ನು ನೋಡಿದ ದುಂಬಿಯು ಹೂವೆಂದು ತಿಳಿದು, ಮಕರಂದವನ್ನು ಹೀರಲು ಬಂದಿದೆ". ನಳ ಮತ್ತು ದಮಯಂತಿಯರು ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಹಲವು ವಿಧಧ ಧ್ವನಿಗಳನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ದಮಯಂತಿ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ: "ಇಡೀ ಉದ್ಯಾನ ರೋಮಾಂಚಿತಗೊಂಡಂತೆ ಇದೆ. ಹೂಗಳು ಓಲಾಡುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ನಗುತ್ತಿವೆ. ಕೋಗಿಲೆಗಳು ಹಾಡುತ್ತಿವೆ ಮತ್ತು ದುಂಬಿಗಳು ನರ್ತಿಸುತ್ತಿವೆ. ಮೃದುವಾದ ತಂಗಾಳಿಯು ಹಿತವಾಗಿ ಬೀಸುತ್ತ ನಮ್ಮ ದೇಹವನ್ನು ಮುತ್ತಿಕ್ಕುತ್ತಿದೆ. ಇಡೀ ಉದ್ಯಾನ ಎಷ್ಟು ಮನಮೋಹಕವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ." ನಂತರ ಸೂರ್ಯ ಮುಳುಗುತ್ತಿದ್ದಾನೆ, ಮರಳಿ ಹೋಗುವ ಸಮಯ ಎಂದು ನಳನು ಹೇಳುತ್ತ, ಅವಳನ್ನು ಅರಮನೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತಾನೆ. 3. ಶಬ್ದ ವರ್ಣನ - ಕಲ್ಯಾಣ ಸೌಗಂಧಿಕಂನಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತ ಭೀಮನು ಹೂವನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಹೋದಾಗ, ಹನುಮಂತನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀರಾಮನಲ್ಲಿ ಏಕಾಗ್ರಚಿತ್ತದಿಂದ ನೆನೆಯುತ್ತ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುತ್ತ ಕುಳಿತಿರುತ್ತಾನೆ. ಭೀಮನು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅತಿಯಾದ ಸದ್ದು ಮಾಡುತ್ತ ಬಂದಾಗ ಅವನಿಗೆ ತನ್ನ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಭಂಗವಾದಂತೆ ಅನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. "ಅರೆ, ಇಷ್ಟು ಗಲಾಟೆಯ ಕಾರಣವೇನು" ಎಂದು ಅವನು ಯೋಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಗಲಾಟೆ ಸದ್ದು ಇನ್ನಷ್ಟು ಜೋರಾಗಿ ಕೇಳುತ್ತದೆ. "ಏನಿದು? ಈ ಸದ್ದು ಮತ್ತಷ್ಟು ಜೋರಾಗಿ ಕೇಳ್ತಿದೆ. ಇಷ್ಟು ಜೋರಾದ ಗಲಾಟೆ. ಮಹಾ ಪ್ರಳಯದ ಸಮಯವಾಯಿತು ಎಂದು ಸಮುದ್ರವು ಮೇಲೇರಿ ಬರುತ್ತಿದೆಯೇ? ಹಕ್ಕಿಗಳು ದಿಕ್ಕಾಪಾಲಾಗಿ ಹಾರುತ್ತಿವೆ. ಮರಗಳು ಆಘಾತಕ್ಕೆ ತತ್ತರಿಸಿವೆ. ಕಲಿಯುಗ ಇನ್ನೂ ಬಂದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಇದೇನಿದು? ಪರ್ವತಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಪರಸ್ಪರ ಜಗಳವಾಡುತ್ತಿವೆಯೇ? ಇಲ್ಲ, ಹಾಗಿರಲಾರದು. ಪರ್ವತಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಜಗಳವಾಡದಿರಲೆಂದು ಇಂದ್ರನು ಅವುಗಳ ರೆಕ್ಕೆ ಕತ್ತರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಸಮುದ್ರವು ತನ್ನ ಸ್ಥಾನ ಬದಲಿಸುತ್ತಿದೆಯೇ? ಹಾಗೂ ಇರಲಾರದು. ಸಮುದ್ರವು ತಾನು ಮತ್ತೆ ಸ್ಥಳ ಬದಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಮಾತು ಕೊಟ್ಟಿದೆ. ಅದು ತನ್ನ ವಾಗ್ದಾನವನ್ನು ಮುರಿಯಲಾರದು. ಹೀಗೆ ತನ್ನೊಳಗೇ ಯೋಚಿಸುತ್ತ ಹನುಮಂತನು ಏನಾದರೂ ಸುಳಿವು ಕಾಣಿಸೀತೆ ಎಂದು ಅತ್ತಿತ್ತ ನೋಡುತ್ತಾನೆ. "ಆನೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಿಂಹಗಳು ಯಾರನ್ನೋ ಕಂಡು ಹೆದರಿವೆ. ಓ..ಯಾರೋ ದೈತ್ಯಾಕಾರದ ಮನುಷ್ಯ ಈ ದಾರಿಯಾಗಿ ಬರುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಓ.. ನಾಯಕ ಬರುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಆತನೇ ಮರಗಿಡಗಳನ್ನು ಎಳೆದಾಡುತ್ತ ಅತ್ತಿತ್ತ ಬಿಸಾಕುತ್ತಿದ್ದಾನೆ. ಸರಿ, ಅವನು ಹತ್ತಿರವಾದರೂ ಬರಲಿ. ನಾನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ." 4. ತಂಡೆದಾಟ್ಟಂ - ಬಲಿ ವಧಂನಲ್ಲಿ ರಾವಣ ತೇರನೊಟ್ಟಂ ನಂತರ ರಾವಣನು ಎತ್ತರದ ಮಣೆಯೊಂದರ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿರುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ತನ್ನಲ್ಲಿಯೇ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ, "ನಾನು ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೇನಿರಬಹುದು?" ಅವನು ಯೋಚಿಸತೊಡಗುತ್ತಾನೆ. "ಓ,ಈಗ ನನಗೆ ಗೊತ್ತಾಯಿತು. ನಾನು ಬ್ರಹ್ಮನ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ, ನನಗೆ ಬೇಕಿರುವ ಎಲ್ಲ ವರಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದೇನೆ. ನಂತರ ಹತ್ತೂ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನನ್ನ ಹಿರಿಯಣ್ಣ ವೈಶ್ರವಣನನ್ನೂ ನಾನು ಸೋಲಿಸಿರುವೆ. ನಂತರ ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿಯರು ಪರಸ್ಪರ ಅಪಾರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡು, ಮುನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾಗ ನಾನು ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತವನ್ನೂ ಎತ್ತಿರುವೆ. ಆಗ ಪಾರ್ವತಿಯು ಅತೀವ ಭಯಪಟ್ಟು ಶಿವನನ್ನು ತಬ್ಬಿಕೊಂಡಳು. ಆಗ ಶಿವನು ತುಂಬ ಸಂತೋಷಪಟ್ಟು ಚಂದ್ರಹಾಸ ಎಂಬ ದಿವ್ಯ ಖಡ್ಗವನ್ನು ನನಗೆ ನೀಡಿದನು. ಈಗ ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ನನ್ನ ಬಗ್ಗೆ ಭಯಪಡುತ್ತಿದೆ. ಅದಕ್ಕೇ ನಾನು ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಸಂತೋಷ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವೆ." ನಂತರ ಅವನು ಪುನಾ ಹೋಗಿ ಮಣೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆತ ತುಂಬ ದೂರಕ್ಕೆ ಕಣ್ಣು ಹಾಯಿಸುತ್ತಾನೆ. "ಅರೆ... ಅಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿ ಯಾರು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ? ಅಷ್ಟು ಜೋರಾಗಿ ನಡೆದುಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಓ..ಅವನು ಅಕಂಬ. ಓಹೋ..ಅವನು ನನಗೇನು ಸುದ್ದಿ ತಂದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತೇನೆ. 5. ಆಶ್ರಮ ವರ್ಣನೆ - ಕಿರಾತಂನಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ ಅರ್ಜುನನು ಶಿವನ ಕುರಿತು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಲು ಬಯಸುತ್ತಾನೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ತವಾದ ಸ್ಥಳಕ್ಕಾಗಿ ಹುಡುಕುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಆತ ಒಂದು ಆಶ್ರಮವಿದ್ದ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾನೆ. ಅರ್ಜುನನು ಆ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಗಮನಿಸುತ್ತಾನೆ. "ಓ.. ಇದು ಎಷ್ಟು ಸುಂದರವಾದ ಸ್ಥಳ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಚಿಕ್ಕ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಚ್ಛವಾದ ತಿಳಿನೀರು ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಯಾರೋ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ನದಿಯಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತುಕೊಂಡು, ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವರು ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ಮುಖಮಾಡಿ ನಿಂತಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರು ಪಂಚಾಗ್ನಿಯ ಮಧ್ಯೆ ನಿಂತಿದ್ದಾರೆ. ಅರ್ಜುನನು ಆ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ದೂರದಿಂದಲೇ ವಂದಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅರ್ಜುನ ತನ್ನೊಳಗೇ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. "ಆ ಎಳೆ ಜಿಂಕೆಯನ್ನು ನೋಡು. ಅದು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿರುವಂತಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಹಸಿವೆ ಮತ್ತು ಬಾಯಾರಿಕೆ ಆಗಿರುವಂತಿದೆ. ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿಯೇ ಹೆಣ್ಣು ಹುಲಿಯೊಂದು ತನ್ನ ಮರಿಹುಲಿಗಳಿಗೆ ಹಾಲೂಡಿಸುತ್ತಿದೆ. ಎಳೆಜಿಂಕೆ ಮರಿಯು ತಾಯಿಹುಲಿಯತ್ತ ಹೋಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹುಲಿಮರಿಗಳನ್ನು ತಳ್ಳಿ, ತಾನು ತಾಯಿಹುಲಿಯ ಕೆಚ್ಚಲಿಗೆ ಬಾಯಿ ಹಾಕಿ ಹಾಲು ಕುಡಿಯತೊಡಗುತ್ತದೆ. ಜಿಂಕೆ ಮರಿಯನ್ನು ತಾಯಿಹುಲಿಯು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ದಿಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮರಿಯೇನೋ ಎಂಬಂತೆ ಅದರ ಮೈ ನೆಕ್ಕುತ್ತದೆ. ಎಷ್ಟು ಸುಂದರ ದೃಶ್ಯ. ಎಷ್ಟು ಸಂತೃಪ್ತಿಯ ಕ್ಷಣ" ತನ್ನೊಳಗೇ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತ ಆತ ಮತ್ತೆ ನೋಡುತ್ತಾನೆ. "ಇಲ್ಲಿ ಮುಂಗುಸಿ ಮತ್ತು ಸರ್ಪವೊಂದು ತಮ್ಮ ದ್ವೇಷ ಮರೆತು ಪರಸ್ಪರ ತಬ್ಬಿಕೊಂಡಿವೆ. ಈ ಸ್ಥಳ ನಿಜಕ್ಕೂ ಅಚ್ಚರಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯ ತಪಸ್ವಿಗಳು, ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಈ ಸ್ಥಳವನ್ನು ದೈವಿಕಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಾನು ಇಲ್ಲಿಯೇ ಎಲ್ಲಿಯಾದರೂ ಕುಳಿತು ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡುವೆ." "ಶಿಖಿನಿ ಶಲಭ" ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಸಮಯವಿದ್ದರೆ ಮೇಲಿನದರ ಬದಲಿಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. 6. ಶ್ಲೋಕವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಒಂದು ಆಟ್ಟಂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮುದ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಹಿತಕರವಾದ, ಆಹ್ಲಾದಕರವಾದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ನಟರು ತಮ್ಮ ಅಭಿರುಚಿ ಮತ್ತು ಇಷ್ಟಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಅವರ ತರಬೇತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಕೆಳಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ: ಶ್ಲೋಕ: ಕುಸುಕೋ ಕುಸುಮೋಲ್ಪಟ್ಟಿ ಶ್ರೂಯತೇನ ಚತುಸ್ಯತೇ ಬಲೇ ತಾವ ಮುಖಂಬುಜೇ ಪಶ್ಯ ನೀಲೋಪಾಲದ್ವಯಂ ಅರ್ಥ: ಒಂದು ಹೂ ಇನ್ನೊಂದು ಹೂವಿನೊಳಗೆ ಅರಳುವ ಸಂಗತಿಯು ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಪ್ರಿಯೆ, ನಿನ್ನ ಕಮಲದಂತಹ ಮುಖದಲ್ಲಿ ಎರಡು ನೀಲಿ ನೀಲೋಪಲ ಹೂಗಳು(ಕಣ್ಣುಗಳು)ಕಾಣುತ್ತಿವೆ. 7. ಶ್ಲೋಕದವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಸಂಭಾಷಣೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಒಂದು ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲೂ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹದೊಂದು ಉದಾಹರಣೆ ಎಂದರೆ ಕಾಳಕೇಯ ವಧಂನಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನನು ತನ್ನ ಸಾರಥಿ ಮಾತಲಿಯನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಬಳಸುವ ಶ್ಲೋಕ. ಶ್ಲೋಕ: ಪಿತ: ಕುಶಲೇ ಮಮಾ ಹೃತ ಭುಜಾಂ ನಾತ ಸಚೀ ವಲ್ಲಭ: ಮಾತಾ: ಕಿಂ ನು ಪ್ರಮೋಮಚ ಕುಶಲಿನೀ ಸೂನುರ್ಜಯಂತಸ್ತಯೊ ಪ್ರೀತಂ ವ ಕುಶ್ಚತೆ ತಾಡಿಕ್ಷನವಿದೋವ್ ಚೆತಾ ಸಮುಟ್ಕನುತೆ ಸುತ: ತ್ವಂ ರಾಧಾಮಶು ಚೋದಯ ವಯಂ ಧರ್ಮದೀವಂ ಮಾತಲಾ ಅರ್ಥ ಇಂದ್ರಾಣಿಯ ಗಂಡ ಮತ್ತು ದೇವರುಗಳ ಅಧಿಪತಿ ನನ್ನ ತಂದೆ - ಆತ ಆರೋಗ್ಯದಿಂದ ಇರುವನೇ? ಆತನ ಮಗ ಜಯಂತ - ಆತ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಪಾಲಿಸುತ್ತಿರುವನೇ? ಓ... ನನಗೆ ಅವರೆಲ್ಲನ್ನೂ ನೋಡುವ ಕಾತುರತೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. 8. ಸ್ವರ್ಗ ವರ್ಣನೆ : ಕಾಳಕೇಯ ವಧಂನಲ್ಲಿ ಅರ್ಜುನ ಅರ್ಜುನನು ತನ್ನ ತಂದೆ ಇಂದ್ರನ ಆಹ್ವಾನದ ಮೇರೆಗೆ ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಇಂದ್ರಾಣಿಯಿಂದ ಅಪ್ಪಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ನಂತರ ಆತನು ಸ್ವರ್ಗದ ಎಲ್ಲ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನೂ ನೋಡಲು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಆತ ಮೊದಲು ಒಂದು ಭವ್ಯ ಮಹಲನ್ನು ಅಂದರೆ ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಅರಮನೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಅದಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಗಳಿದ್ದು, ಬಹಳ ದೊಡ್ಡದಿರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಭೂಲೋಕದ ಬಂಗಾರ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಆಭರಣಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ಕಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ನಂತರ ಅವನು ಇನ್ನೂ ಮುಂದೆ ಹೋಗಿ ಐರಾವತವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಇಲ್ಲಿ ಅವನು ನಾಲ್ಕು ಕೊಂಬುಗಳಿರುವ ಬೃಹತ್ ಐರಾವತವನ್ನು ವರ್ಣನೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಅವನಿಗೆ ಅದನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಭಯವೆನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಭೂಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ ಕ್ರೂರಿಗಳಲ್ಲವೇನೋ ಎಂದು ಯೋಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹಾಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತ ಅವನು ಐರಾವತವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿ, ಅದಕ್ಕೆ ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ದೇವರುಗಳು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸರು ಹೇಗೆ ಶ್ವೇತಸಮುದ್ರವನ್ನು ಕಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಅದರೆಲ್ಲ ವಿವರಗಳೊಡನೆ ವರ್ಣಿಸುತ್ತಾನೆ. ಜೊತೆಗೆ ಐರಾವತವು ಈ ಶ್ವೇತಸಮುದ್ರವನ್ನು ಕಡೆಯುವುದನ್ನು ನೋಡಲು ಎದ್ದುಬಂದಿತು ಎಂಬುದನ್ನೂ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆತ ಹಾಗೆ ಮುಂದೆ ನಡೆಯುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ತಂದೆಯ(ಇಂದ್ರನ) ಕುದುರೆಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಅದು ಬೆಳ್ಳಗಿನ ಕುದುರೆ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದು ತಾನು ಹುಟ್ಟಿ ಬಂದಿರುವ ಶ್ವೇತಸಮುದ್ರದ ಅಲೆಗಳಂತೆ ಹೊಳೆಯುವ ಬಿಳಿ ಕೇಸರವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಎಂದೂ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವನು ಕುದುರೆಯನ್ನೂ ಮುಟ್ಟಿ, ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಆತನು ಆಕಾಶದ ನದಿಯನ್ನು (ಅಥವಾ ಆಕಾಶಗಂಗೆ) ನೋಡಲು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ. ಆ ನದಿಯ ಪಕ್ಕ ಅನೇಕ ಪಕ್ಷಿಗಳಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಅವು ಹೇಗೆ ಹಾರುತ್ತ, ಆಡುತ್ತಿದ್ದವು ಎಂದು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಅವನು ಸ್ವರ್ಗೀಯ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಹೂ ಕೊಯ್ಯುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಅವರಲ್ಲೊಬ್ಬಳು ತಡವಾಗಿ ಬರುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಹೂಮಾಲೆ ಮಾಡಲು ಕೆಲವು ಹೂಗಳನ್ನು ಇನ್ನುಳಿದ ಹೆಂಗಸರಲ್ಲಿ ಕೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಉಳಿದವರು ಕೊಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವಳು ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷದ ಸಮೀಪ ಹೋಗಿ, "ದಯವಿಟ್ಟು ನನಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೂ ಕೊಡು" ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ". ತಕ್ಷಣವೇ ಹೂಮಳೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವಗಳು ಅವುಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಉಡಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಕೊಂಡು, ಉಳಿದವರನ್ನು ಅಣಕಿಸುತ್ತ ಹೂಮಾಲೆ ಮಾಡಲು ಹೋಗುತ್ತಾಳೆ. "ನೋಡಿ.. ನನಗೂ ಹೂ ಸಿಕ್ಕಿದವು". ಇದಾದನಂತರ ಅವನು ಸ್ವರ್ಗದ ಮಹಿಳೆಯರ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯವನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ. ಮೊದಲು ಅದು ವಿವಿಧ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಶ್ರುತಿಗೊಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ತಂಬೂರ, ಮೃದಂಗ, ವೀಣೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಜಾಗಟೆಯನ್ನು ಬಡಿಯುತ್ತ ನಿಜವಾದ ಸಂಗೀತಕಛೇರಿ ಆರಂಭಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಎರಡು ಮೂರು ಬಗೆಯ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಚೆಂಡುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಣ್ಕಟ್ಟು ಮಾಡುವುದು ಶುರುವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ಒಂದು ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ: ಶ್ಲೋಕ: ಎಕೋಪಿ ತ್ರಯ ಇವ ಭತಿ ಕಂಡುಕೊಯಂ ಕಾಂತಾಯಾ ಕರತಾಲ ರಕ್ತರಕ್ತ ಅಭ್ರಷ್ಟೊ ನಯನಮರೀಚಿ ನೀಲನೀಲೊ ಭೂಮೌ ತಲ್ಚರನ ನಾಗಾಂಶು ಗೌರ್ಗೌರ: ಅರ್ಥ: ಒಂದು ಚೆಂಡು ಮೂರು ಚೆಂಡುಗಳ ಹಾಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅದು ಯಕ್ಷಿಣಿ ಮಾಡುವವಳ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಅದು ಕೈಗಳ ಕೆಂಪನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅದು ಮೇಲೆ ಹೋದಾಗ ಕಣ್ಣುಗಳ ನೀಲಿತನವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ, ಅದು ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಡಿದಾಗ ಕಾಲಿನ ಉಗುರಗಳ ಬಿಳಿಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಕಣ್ಕಟ್ಟು ಮಾಡಿದ ಚೆಂಡು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಿತು. ಯಕ್ಷಣಿ ಮಾಡುವವಳು, ಹೇಗೋ ಅದನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಂಡು, ಮುಂದುವರೆದು, "ನೋಡಿ, ಈಗ ನಾನೇನು ಮಾಡುವೆ" ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಒಮ್ಮೆ ಆ ಮಹಿಳೆಯ ಮೇಲುಡುಪು ಕೆಳಜಾರುತ್ತದೆ, ಅವಳು ಲಜ್ಜೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತ ಅದನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ನಂತರ ಮಹಿಳೆಯರು ಕುಮ್ಮಿ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅರ್ಜುನನನು ಈ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಆನಂದಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಯಾರೋ ಅವನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅರ್ಜುನನಿಗೆ ಭಯವಾಗುತ್ತದೆ. 'ಓ ದೇವರೇ...ನಾನೆಲ್ಲಿರುವೆ?" ಅವನು ತನ್ನೊಳಗೇ ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಅವನು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಮರಳುತ್ತಾನೆ. ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ ಕೇರಳದ ಕಲೆಗಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ಮೋಹಿನಿಯಾಟ್ಟಂ ಕೋಡಿಯಾಟ್ಟಂ ನಾಟ್ಯಕಲ್ಪದ್ರುಮಂ ಒಟ್ಟಮ್ತುಲ್ಲಲ್ ತೆಯ್ಯಂ ಕಬುಕಿ ಪಂಚವಾದ್ಯಂ ಮಾಣಿ ಮಾಧವ ಚಾಕ್ಯಾರ್ ಕೇರಳ ಕಲಾಮಂಡಲಂ ಗಾಂಧೀ ಸೇವಾ ಸದನ್ ಕೇರಳ ಜನಪದ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪಂಚೇರಿ ಮೇಳಂ ಪಾಂಡಿ ಮೇಳಂ ತಯಂಬಕ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರ ಕಥಕ್ಕಳಿ-ಕೇರಳದ ಲಲಿತಕಲೆ -ನಂಬೀಸಾನ್ ಸ್ಮಾರಕ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕ್ಲಬ್, ಚಾಲಕುಡಿ ಕರ್ನಾಟಿಸಿಂಡಿಯಾದ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಪುಟ ಕಥಕ್ಕಳಿ ನ್ಯೂಸ್: ಹೊಸ ಘಟನೆಗಳು/ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಕಥಕ್ಕಳಿಯ ಒಂದು ಬಹುಭಾಷಿಕ ಜಾಲತಾಣ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಥಕ್ಕಳಿ ಕಲಾವಿದರು ಕಥಕ್ಕಳಿ ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ರಂಗಮಂದಿರ ಕೇರಳದ ಕಲೆ ನೃತ್ಯ ರಂಗಕಲೆ

kathakkaḻi ()yu atyaṃta śailīkṛta śāstrīya bhāratīya nṛtya-nāṭakavāgidè. pātradhārigaḻa ākarṣaka alaṃkāra, vaibhavavāda veṣabhūṣaṇa, viśadavāda bhāvabhaṃgigaḻu mattu ati spaṣṭavāda āṃgika calanègaḻu hinnèlè saṃgīta mattu pūrakavāda tāḻavādyadòṃdigè hadavāgi bèrètiruvaṃtè prastutapaḍisalāguttadè. bhāratada iṃdina keraḻarājyadalli sumāru 17ne śatamānadalli adu huṭṭitu. kālakrameṇa sudhārita noṭagaḻu, pariṣkṛta bhāvabhaṃgigaḻu mattu hèccuvari viṣayavastuvinòṃdigè, alaṃkṛta hāḍugārikè hāgū nikharavāda tāḻamaddalèyū serikòṃḍu, mattaṣṭu vikasanagòṃḍitu. itihāsa mūla kathakkaḻiyu adakkiṃta mòdalina nṛtya-nāṭaka rūpavāda rāmanāṭṭaṃniṃda vyutpannagòṃḍitu, jòtègè kṛṣṇanāṭṭaṃniṃda kèlavu taṃtragaḻannu tègèdukòṃḍitu. "āṭṭaṃ" èṃdarè abhinayisuvudu èṃdartha. saṃkṣiptavāgi heḻabekèṃdarè, kathakkaḻigè mòdalina ī èraḍū svarūpagaḻu hiṃdū devarugaḻāda rāma mattu kṛṣṇana kathègaḻannu prastutapaḍisuvudakkè saṃbaṃdhisiddavu. kṛṣṇanāṭṭaṃgè pūrakavāgidda kòṭṭarakkaravu kòḻikkoḍ‌‌na jamòrins‌ralli tanna mūlavannu hòṃdidè. rāmanāṭṭaṃ āgiddāgina mòdala haṃtavannu nirlakṣisidarè, kathakkaḻiyu vīṭṭaṭṭanāḍ‌‌nalli ugamagòṃḍidè ènnabahudu. illi viṭṭatu taṃburan‌‌ , kòṭṭayatu taṃburan‌ (idu malabār‌‌‌nalliruva kòṭṭāyaṃ[kòṭṭāyaṃ(malabār‌‌‌)noḍi] mattu chatu paṇikkar avaraṃtaha innū aneka samarpaṇābhāvada kalāvidaru seri iṃdu nāvu yāvudannu kathakkaḻi ènnuttevèyo adakkè nèlègaṭṭannu òdagisidaru. kathakkaḻiya paddhatigaḻu, śāstrīya vivaragaḻu mattu grāṃthika paripūrṇatè kuritu avara prayatnagaḻu keṃdrīkṛtavāgiddavu. kòṭṭayatu taṃburān‌ nālku śreṣṭha kṛtigaḻannu racisidaru, avèṃdarè; kirmīravadhaṃ, bakavadhaṃ, nivatakavāca mattu kalyāṇasaugaṃdhikaṃ. idara baḻika kathakkaḻiyalli naḍèda èlla pramukha badalāvaṇègaḻu kapliṃgad nārāyaṇan naṃbūdiri(1739–1789) èṃba ekaika vyaktiya prayatnadiṃda ādavu. avaru uttara keraḻada kaḍèyavarāgiddaru. ādarè vīṭṭatu kalari kalèya vividha sāmarthyagaḻalli mūlabhūta bodhanègaḻannu paḍèdukòṃḍa naṃtara avaru tiruvāṃkūr‌‌( tiruvanaṃtapura)gè hodaru. rājadhāniyalli mattu innū aneka keṃdragaḻalli avaru sudhāraṇègaḻannu taruva vicāradalli sahakarisuva icchèyuḻḻa anekarannu kaṃḍaru. kathakkaḻiyu kṛṣṇanāṭṭaṃ, kūḍiyāṭṭaṃ(keraḻadalli pracalitadallidda òṃdu śāstrīya saṃskṛta nāṭaka) mattu aṣṭapadiyāṭṭaṃ (12ne śatamānada gītagoviṃdaṃ saṃgītanāṭakada òṃdu rūpāṃtara), ī mūru kalègaḻòṃdigè bahaḻa holikègaḻannu hòṃdidè. sāṃpradāyika mattu dhārmikavidhiya kalā prakāragaḻāda muḍiyèṭṭu , tiyyaṭṭu , tèyyaṃ mattu padayani ityādigaḻa halavāru aṃśagaḻannu kathakkaḻiyu aḻavaḍisikòṃḍidè. jòtègè pòraṭṭunāṭakaṃnaṃtaha janapada kalègaḻiṃdalū kèlavu aṃśagaḻannu tègèdukòṃḍidè. ī èlladaròṃdigè, samarakalèyāda kaḻaripayaṭṭu kūḍa kathakkaḻiya āṃgikacalanègaḻannu prabhāvisidè. sthaḻīya bhāṣè malèyāḻaṃ, (maṇipravalaṃ èṃdu karèyuva saṃskṛta mattu malèyāḻaṃna miśraṇavāgiddarū), kathakkaḻiya sāhityavu sāmānya prekṣakarigū cènnāgi arthavāguvaṃtè māḍuvalli sahakarisitu. samakālīna òlavugaḻu kathakkaḻiyannu ādhunikagòḻisuva, prasarisuva, uttejisuva mattu janapriyavāgisuva òṃdu bhāgavāgi òṃdu bhāgavāgi, navadèhaliyalliruva kathakkaḻi aṃtārāṣṭrīya keṃdra vu 1980riṃda yojanèyòṃdannu muṃduvarèsikòṃḍu baṃdidè. ī yojanèyaḍiyalli sāṃpradāyika mattu paurāṇika kathègaḻu mātravallade, aitihāsika kathègaḻu, airopya mahākāvyagaḻu mattu śeks‌piyar‌ nāṭakagaḻannu ādharisida hòsa kathakkaḻi nṛtya-nāṭakagaḻannu pradarśisalāguttidè. ittīcègè avaru śeks‌piyar‌na òthèlo mattu grīk‌-roman purāṇavāda saik mattu kyupiḍ‌ ādharisi kathakkaḻi pradarśanavannu rūpisiddaru. ghaṭakagaḻu lalita kalègaḻa aidu ghaṭakagaḻa sammiśraṇa kathakkaḻi èṃdu parigaṇisalāguttadè: abhivyaktigaḻu(nāṭyaṃ, mukhada abhivyaktigaḻigè hèccu òttu nīḍuva ghaṭaka) nṛtya(nṛttaṃ, laya mattu kaigaḻu, kālugaḻu hāgū dehada calanègè òttu nīḍuva nṛtyada ghaṭaka) abhinaya (nṛtyaṃ, kaigaḻa bhaṃgigaḻāda "mudrāgaḻa" melè òttu nīḍuva nāṭakada aṃśa) hāḍu/gāyana(gīta) sahavādya(vādyaṃ) gītègaḻu/sāhityavu sāhityaṃ èṃba innòṃdu svaṃtaṃtra ghaṭakavèṃdu heḻabahudādarū, adu gīta athavā saṃgītada òṃdu ghaṭakavèṃde parigaṇitavāguttadè. ekèṃdarè adu nṛttaṃ, nṛtyaṃ mattu nāṭyaṃgè òṃdu pūraka pātravannu mātra vahisuttadè. kathakkaḻi pradarśanagaḻu pāraṃparikavāgi sumāru 101 śāstrīya kathakkaḻi kathègaḻivè ènnalāgidè. ādarè iṃdina dinagaḻalli idara mūrane òṃdu bhāgakkiṃta kaḍimè kathègaḻannu sāmānyavāgi pradarśisalāguttadè. ivugaḻalli hèccukaḍimè èllavū òṃdu iḍī rātri pradarśanakkèṃde saṃyojisalāgivè. iṃdu, saṃkṣipta pradarśanagaḻa athavā āyda kathègaḻa āvṛttiya janapriyatè adhikaviruvudariṃda, saṃjè śuruvāgi mūru-nālku gaṃṭègaḻa avadhiyalli pradarśanagaḻu mugiyuttavè. hīgāgi hèccina kathègaḻu samagravāgi athavā saṃpūrṇavāgi allade, bhāgaśaḥ pradarśitagòḻḻuvude hèccu. jòtègè āykèyu nṛtyasaṃyojanè sauṃdarya, viṣayavastuvina prastutatè/janapriyatè athavā nāṭakīya aṃśagaḻannu ādharisiruttadè. kathakkaḻiyu òṃdu śāstrīya kalā prakāravāgidè. ādarè ī kalèya paricayavillada hòsabaru kūḍa idannu arthamāḍikòḻḻalu sādhyavidè. pātradhātarigaḻa lāvaṇyamaya noṭa, avara amūrta calanègaḻu, saṃgītada svaragaḻu mattu layabaddha tāḻada adbhuta samanvayatè, ī èlladariṃda hòsabarigū grahisalu sādya. jòtègè ene adarū, janapadada aṃśagaḻu idaralli muṃduvaridukòṃḍe baṃdivè. innū cènnāgi arthamāḍikòḻḻalu, prāyaśaḥ pradarśitavāguttiruva kathèya òṃdu kalpanè iddarè òḻḻèyadu. kathakkaḻiyalli abhinayisalāguva tuṃba janapriya katègaḻu hīgivè : naḻacaritaṃ(mahābhārata da òṃdu kathè),duryodhana vadhaṃ (mahābhāratada yuddhada melè keṃdrīkṛtavāda katè), kalyāṇasaugaṃdhikaṃ, (tanna hèṃḍati pāṃcāligè hū taralu hoguva bhīmana kathè, kīcakavadhaṃ ( bhīma mattu pāṃcāliya innòṃdu kathè, ādarè ī bāri avaru veṣamarèsikòṃḍu kāryācaraṇè māḍuttārè), kirātaṃ(mahābhāratadalli baruva arjuna mattu paramātmanāda śivana yuddha), karṇaśapathaṃ (mahābhāratada innòṃdu kathè), paṇṇissèri nānu piḻai viracita nijālkutu mattu bhadrakāḻivijayaṃ. jòtègè āgāga pradarśitagòḻḻuva innòṃdiṣṭu katègaḻu hīgivè; kucelavṛtaṃ, śāṃtagopālaṃ, bālivijayaṃ , dakṣayāgaṃ, rukmiṇīsvayavaraṃ, kāḻakeyavadhaṃ, kirmīravadhaṃ, bakavadhaṃ, pūtanamokṣmaṃ, subhadrāharaṇaṃ,bālivadhaṃ, rukmāṃgadhacaritaṃ, rāvaṇolbhavaṃ, narakāsuravadhaṃ, uttarāsvayavaraṃ, hariścaṃdracaritaṃ, kaca-devayāni mattu kaṃsavadhaṃ. ittīcègè ī kalèyannu innaṣṭu janapriyagòḻisuva prayatnagaḻa bhāgavāgi, berè saṃskṛtigaḻu mattu purāṇagaḻa kathègaḻannū tègèdukòḻḻalāguttidè. udāharaṇègè baibal‌‌niṃda meri myāgdalīna, homar‌na iliyèḍ mattu viliyaṃ śeks‌piyar‌‌na kiṃg liyar mattu jyuliyès sīsar, allade gayaṭèya phāsṭ‌, kṛtigaḻannū kathakkaḻi kathāvastuvāgi rūpāṃtarisi, vedikèyalli pradarśisalāguttidè. saṃgīta kathakkaḻigè baḻasuva hāḍugaḻa bhāṣèyu maṇipravalaṃ āgidè. hèccina hāḍugaḻu maikrosvara(ardhasvarakkiṃta kaḍimè aṃtarada sthāyibheda)-adhika karnāṭaka saṃgītada rāgagaḻannu ādharisiddarū, sopānaṃ èṃdu karèyalāguva saraḻasvarada òṃdu bagèya vibhinna śailiyannu idu aḻavaḍisikòṃḍidè. ī viśiṣṭa keraḻa śailiya gāyanada mūlaberugaḻu kathakkaḻiyu huṭṭidda samayadalli devālayadalli hāḍuttidda hāḍugaḻallidè (īgalū halavāru devālayagaḻalli hāḍalāguttadè). innu naṭanā śailiyòṃdigè, kathakkaḻi saṃgītavu kūḍa dakṣiṇādi mattu uttarādi, èraḍariṃdalū hāḍugārarannu hòṃdittu. uttarādi śailiyu hèccāgi 20ne śatamānada keraḻa kalāmaṃḍalaṃnalli hèccāgi bèḻèyitu. kalāmaṃḍalaṃ nīlakaṃṭhan naṃbīśan èṃba ā kālada atyuttama kathakkaḻi saṃgītagāra ā saṃsthèyalliye rūpugòṃḍiddaru. avara pramukha śiṣyarèṃdarè kalāmaṃḍalaṃ unnikṛṣṇa kurupp, gaṃgādharan, rāman kuṭṭi vāriyar , māḍaṃbi subramaṇiyan naṃbūdiri, tirūr naṃbīśan, kalāmaṃḍalaṃ śaṃkaran èṃbraṃtiri, kalāmaṃḍalaṃ haidarāli, kalāmaṃḍalaṃ vènmaṇi haridās, subramaṇiyan, kalānilayaṃ unnikṛṣṇan mattu kalāmaṃḍalaṃ bhāvadāsan. uttarādiya innitara agragaṇya saṃgītagārarèṃdarè kòṭṭakkal vāsu nèḍuṃṅāḍi , kòṭṭakkal parameśvaran naṃbūdiri, kòṭṭakkal pi.ḍi. nārāyaṇan naṃbūdiri, kòṭṭakkal nārāyaṇan, kalāmaṃḍalaṃ anaṃta nārāyaṇan‌‌, kalāmaṃḍalaṃ śrīkumār‌ paḻanāḍ divākaran, kalānilayaṃ rājeṃdran , kòlattapiḻai nārāyaṇan‌‌ naṃbūdiri, kalāmaṃḍalaṃ nārāyaṇan‌‌ èṃbraṃtiri, kòṭṭakkal madhu, kalāmaṃḍalaṃ bābu naṃbūdiri, kaḻanilayaṃ rājīvan, kalāmaṃḍalaṃ vinod mattu kalāmaṃḍalaṃ harīś. iṃdina dinagaḻalli dakṣiṇadalli, uttaradaṣṭe prasiddharāda kèlavaralli padiyūr śaṃkaran‌kuṭṭi òbbaru. haḻèya talèmārina dakṣiṇādi saṃgītagāraralli ivarèlla iddārè:certala taṃgappa paṇikkar, takkāji kuṭṭan piḻai, certala kuṭṭappa kurup, taṇṇīr‌mukkaṃ viśvaṃbharan mattu mudakkal gopināthan. pradarśana pāraṃparikavāgi, kathakkaḻi pradarśanavannu sāmānyavāgi rātri naḍèsalāguttadè mattu bèḻagina jāva kònègòḻḻuttadè. iṃdu mūru gaṃṭè athavā mūrakkiṃtalū kaḍimè avadhiya pradarśanagaḻannu kāṇuvudu kaṣṭavenalla. kathakkaḻiyannu sāmānyavāgi bṛhat kaliviḻakku (kali èṃdarè nṛtya, viḻakku èṃdarè dīpa) dīpada èdurigè naḍèsalāguttadè, idara dappagiruva battiyu kòbbarièṇṇèyalli muḻugiruttadè. sāṃpradāyikavāgi, ī dīpavannu devālayagaḻa, aramanègaḻa, śrīmaṃtara, kalārasikara manègaḻa òḻagè pradarśanavannu nīḍuvāga bèḻaku nīḍuva ekaika dīpavāgi baḻasalāguttittu. pātradhārigaḻu gītè mattu vādyada jòtègè nāṭakavòṃdara abhinayavannu māḍuttiddaru. tāḻavādyadalli baḻasuttidda vādyagaḻu èṃdarè caṃḍè, maddalè (kalāmaṃḍalaṃ kṛṣṇakuṭṭi pòduvāl mattu kalāmaṃḍalaṃ appukuṭṭi pòduvāl avara prayatnagaḻiṃdāgi ī èraḍū vādyagaḻa laya, svaramādhuryadalli krāṃtikāraka badalāvaṇègaḻu āgivè) mattu kèlavòmmè èḍakkavannū baḻasuttiddaru. idaròṃdigè hāḍugāraru (mukhya gāyakanannu "pònnaṇi" ènnuttārè mattu sahagāyakarannu "siṃgiḍi" ènnuttārè) "cèṃgila" (bèl‌mèṭal athavā kaṃciniṃda māḍalāda jāgaṭè/kaṃsāḻèyannu marada koliniṃda bārisuttiruttārè) mattu "ilathāḻa" tāḻavannu baḻasuttārè. òṃdarthadalli mukhya gāyakanu cèṃgilavannu vādya mattu gītèya ghaṭakagaḻannu joḍisalu baḻasuttārè. pāścimātya śāstrīya saṃgītadalli kaṃḍakṭar tanna vyāṃḍ(daṃḍa) baḻasidaṃtè ivaru caṃḍèyannu baḻasuttārè. ī kalāprakārada òṃdu atyaṃta viśiṣṭa lakṣaṇa èṃdarè pātradhārigaḻu mātanāḍuvude illa. saṃbhāṣaṇè badaligè kevala tamma hāvabhāvagaḻu, abhivyaktigaḻu mattu layabaddha nṛtyada mūlakave èllavannū heḻuttārè(tīrā aparūpada pātradhārigaḻu mātra mātanāḍuttārè). naṭanè kathakkaḻi naṭaru tīvra ekāgratè, kauśala mattu apāra daihika sāmarthyavannu baḻasuttārè. apāra daihikadhārḍyatèyannu beḍuva ī pātrakkāgi avaru keraḻada purātana samarakalèyāda kalaripayaṭṭuvinalli tīvra tarabetiyannu paḍèdiruttārè. tarabetiyu kèlavòmmè 8-10 varṣagaḻavarègè atyaṃta tīvrarītiyalli iruttadè. kathakkaḻiyalli, kathèyannu saṃpūrṇavāgi kaigaḻa calanègaḻu (mudrègaḻu èṃdu karèyalāguva kaigaḻa calanè) mattu mukhada abhivyaktigaḻu (rasābhivyakti) hāgū āṃgika calanèyiṃdale abhinayisalāguttadè. abhivyaktiyannu nāṭyaśāstradiṃda (abhivyaktiya vijñānada kuritu iruva òṃdu śāstra graṃtha) tègèdukòḻḻalāgidè mattu bahaḻaṣṭu bhāratīya śāstrīya kalā prakāragaḻaṃtè 9 èṃdu vargīkarisalāgidè. nartakaru kūḍa tamma kaṇṇina calanègaḻannu niyaṃtrisuvudannu kaliyalu viśeṣa abhyāsa goṣṭhigaḻigè hoguttārè. òṭṭu 24 mūla mudrègaḻu ivè- ivugaḻa mārpāḍu mattu saṃyojanèyiṃda iṃdu baḻakèyalliruva halavāru mudrègaḻu rūpugòṃḍivè. pratiyòṃdannū punā "samāna-mudrègaḻu' (èraḍu aṃśagaḻannu sāṃketisuva òṃdu mudrè) mattu miśra-mudrègaḻu (ī mudrègaḻannu torisalu èraḍū kaigaḻannu baḻasalāguvudu) èṃdu vargīkarisalāguttadè. mudrègaḻu kathèyannu heḻalu baḻasuva òṃdu bagèya saṃketa bhāṣè ènnabahudu. kathakkaḻi kalāvidara mukhyavāda mukhada abhivyakti èṃdarè "navarasaṃgaḻu" (navarasagaḻu (akṣaraśaḥ heḻabekèṃdarè ; òṃbattu rasagaḻu, òṃbattu bhāvanègaḻu athavā òṃbattu abhivyaktigaḻu). avugaḻèṃdarè, śṛṃgāraṃ, hāsyaṃ (aṇaka, hāsya), bhayānakaṃ (bhaya), karuṇaṃ, raudraṃ(siṭṭu, krodha), vīraṃ, bībhatsaṃ , adbhutaṃ (vismaya, accari), śāṃtaṃ. puṭada kònèyalliruva kòṃḍiyu (liṃk) navarasagaḻa kuritu hèccina vivaragaḻannu nīḍuttadè. kathakkaḻiya òṃdu atyaṃta svārasyakara aṃśavèṃdarè alli baḻasuva gāḍhavāda alaṃkāra. hèccinaveḻè, alaṃkāravannu aidu mūla rītiyalli vargīkarisalāguttadè. avèṃdarè pacca, kathi, kari, thāḍi, mattu miṇuku. ivugaḻa vyatyāsavu mukhada melè haccuva pramukhavāda baṇṇagaḻa chāyèyannu avalaṃbisiruttadè. pacca(èṃdarè hasuru) hasirannu pramukhavāda baṇṇavāgi hòṃdiruttadè mattu udātta puruṣa pātragaḻannu abhivyaktisalu baḻasalāguttadè. ī puruṣara "sātvika" mattu "rājasa athavā rājasika" guṇagaḻa sammiśraṇa ènnalāguttadè. kèṭṭa guṇavannu hòṃdida (tāmasika/tāmasa) rājasika pātragaḻu - nāṭakada khaḻanāyakariddaṃtè (udāharaṇègè rākṣasarāja rāvaṇana hāgè) mattu hasiru baṇṇa haccida mukhadalli kèṃpu gèrègaḻannu citrisalāguttadè. rākṣasaraṃtaha tīrā kèṭṭa vyaktigaḻa pātragaḻu pramukhavāgi kèṃpu baṇṇada alaṃkāravannu mattu kèṃpu gaḍḍavannu hòṃdiruttavè. avarannu kèṃpu gaḍḍadavaru ènnalāguttadè. anāgarika beṭègāraru mattu kāḍina janaraṃtaha tāmasika/tāmasa vyaktigaḻannu pramukhavāgi mukhakkè kappu baṇṇada alaṃkāradiṃda mattu kappu gaḍḍadiṃda alaṃkarisalāguttadè. mahiḻèyaru mattu tapasvigaḻu/sanyāsigaḻa mukhavannu hòḻèyuva, haḻadiyuta baṇṇadiṃda alaṃkarisuttārè mattu ī arè-vāstavada vargavu aidane vibhāgakkè seruttadè. idaròṃdigè, melè heḻida aidu mūla vidhagaḻannu mārpaḍisi/pariṣkarisi māḍalāda alaṃkāravū iruttadè. udāharaṇègè, hanumaṃtanigè vèlla thaḍi (biḻi gaḍḍa)baḻasuttārè mattu śiva hāgū bālabhadra devarigè hèccāgi pajuppu baḻasalāguttadè. hāgè noḍidarè "cuṃḍaṃga" nijavāgiyū òṃdu bījavalla. ī giḍada hūvugaḻa śalākèyalliruva aṃḍāśayavannu tègèdu siddhamāḍiruttārè. ī bījagaḻannu siddhagòḻisuva vidhāna hīgidè: hūvina aṃḍāśayada bhāgagaḻannu tègèdu aṃgaiyalliṭṭukòṃḍu bèḻḻagiruva avu kappāguvavarègè mattu sumāru avu nirjalagòḻḻuvavarègè tikkuvudu. ī sthitiyalli avu òṃdu ṛtuvina avadhiyavarègū (sumāru nālku tiṃgaḻu) kèḍade uḻiyuttavè. gamanārha tarabeti keṃdragaḻu mattu gurugaḻu kathakkaḻi kalāvidarigè sumāru òṃdu daśakadaṣṭu avadhiya satatavāda tarabeti paḍèyuvudu agatyaviruttadè. aneka gurugaḻu kaniṣṭha āreḻu varṣagaḻa tarabeti nīḍuva pratiṣṭhita saṃsthègaḻalli kalitavarāgiruttārè. pramukha kathakkaḻi śālègaḻu (ivugaḻalli kèlavu svātaṃtryapūrvadalliye āraṃbhagòṃḍivè) hīgivè: keraḻa kalāmaṃḍalaṃ (śòranūr‌ hattirada cèruturutiyallidè), piès‌vi nāṭya saṃgaṃ(kòjikkoḍ‌‌baḻiya kòṭṭākal‌nallidè ), sadanaṃ kathakkaḻi mattu śāstrīya kalā akāḍèmi (athavā gāṃdhī sevā sadanpālakkāḍ‌nalli òṭṭap‌palaṃ baḻiya pèrūr‌nallidè), unnayi vāriyar samaraka kalānilayaṃ (triśūr‌na dakṣiṇakkèiriṃjalakuḍadallidè), tiruvanaṃtapuraṃnalliruva mārgi, kaṇṇūru jillèyalliruva parassinikkaḍavu baḻiya muttappan kāḻiyogaṃ mattu ār‌èl‌vi kòccigè viruddhaviruva tripunitura dallidè, kalābhārati kòllaṃ jillèya kòṭṭarakkaradalli pakal‌kkuri baḻiyallidè; aṃbālapūjadalliruva saṃdarśan kathakkaḻi keṃdraṃ mattu kuruvaṭṭar‌nalliruva vèllinaji nānu nāyar samaraka kalākeṃdra. keraḻada hòragè, kathakkaḻiyannu navadèhaliyalliruva kathakkaḻi aṃtārāṣṭrīya keṃdradalli, paścima baṃgāḻada viśvabhārati viśvavidyālayada śāṃtiniketanadalli, cènainalliruva kalākṣetradalli mattu ahmadābād‌na darpaṇa akāḍèmiyalli kalisalāguttadè. iṃdina hiriya kathakkaḻi kalākāraru èṃdarè padma bhūṣaṇa kalāmaṃḍalaṃ ramaṇakuṭṭi nāyar, padma śrī kalāmaṃḍalaṃ gopi, kòṭṭakkal śivarāman, maḍavūr vāsudevan nāyar‌‌, ceman‌ceri kunhirāman nāyar‌‌, kòṭṭakkal kṛṣṇan‌kuṭṭi nāyar‌‌, maṃkòṃpu śivaśaṃkara piḻai, sadānam kṛṣṇan‌kuṭṭi, nèlliyoḍ vāsudevan naṃbūdiri, kalāmaṃḍalaṃ vāsu piśaròḍi , èph‌èsiṭi padmanābhan, kòṭṭakkal caṃdraśekharan, mārgi vijayakumār, kòṭṭakkal naṃdakumāran nāyar‌‌, vajhèṃkaḍa vijayan, iṃcakkaṭṭu rāmacaṃdran piḻai, kalāmaṃḍalaṃ kuṭṭan, mayyanāḍ keśavan naṃbūdiri, māthur goviṃdan kuṭṭi , nāripatta nārāyaṇan‌‌ naṃbūdiri, cavara pārukuṭṭi, tònnakkal pītāṃbaraṃ , sadānaṃ bālakṛṣṇan, kalānilayaṃ gopālakṛṣṇan , cirakkara mādhavan‌kuṭṭi, sadānaṃ kè. harikumāran, tālavāḍi araviṃdan, kalānilayaṃ bālakṛṣṇan, pariyanapaṭṭa divākaran, kòṭṭakkal keśavan, kalānilayaṃ gopi mattu kuḍamalūr muralīkṛṣṇan . kathakkaḻiya ādhunika kālaghaṭṭa (sumāru 1930ra naṃtaradalli)dalli atyaṃta hèsaruvāsiyāgidda, īga maraṇisiruva kathakkaḻi naṭaru-nṛtyagāra kalāvidara hèsarugaḻu hīgivè: paṭṭikkaṃtoḍi ravuṇi mènan, cèṃganūr rāman piḻai, caṃdu paṇikkar , tākaji guru kaṃcu kurup‌, padma śrī kalāmaṃḍalaṃ kṛṣṇan nāyar‌‌, padma śrī vājèṃkaḍa kaṃcu nāyar‌‌, kavalappara nārāyaṇan‌‌ nāyar‌‌, kurici kunhan paṇikkar, tèkkinakaṭṭil rāmuṇṇi nāyar‌‌, padma śrī kījapadaṃ kumāran nāyar‌‌, kalāmaṃḍalaṃ padmanābhan nāyar‌‌, maṃkulaṃ viṣṇu naṃbūdiri, òyur kòcu goviṃda piḻai, vèllinèji nānu nāyar‌‌, padma śrī kāvuṃgal cètunni paṇikkar‌, kūḍamalūr karuṇākarun nāyar‌‌, kaṇṇan‌ paṭṭali, pallippuraṃ gopālan nāyar‌‌, harippāḍ rāmakṛṣṇa piḻai, caṃpākulaṃ pācu piḻai, cènnitala cèllappan piḻai, guru maṃpuja mādhava paṇikkar, mattu vaikaṃ karuṇākaran. kathakkaḻi innū kūḍa puruṣarade sāmrājyadaṃtidè. ādāgyū 1970ra naṃtaradalli mahiḻèyarū kūḍa gamanārha saṃkhyèyalli ī kalā prakāradalli praveśisiddārè. madhya keraḻada devālayagaḻa paṭṭaṇavāgiruva tripunituradalli kathakkaḻi pradarśisuva òṃdu mahiḻèyara taṃḍavidè (rājyada berè berè bhāgagaḻigè serida mahiḻèyaru idara sadasyaru), ādarè bahuteka iruvudu tiruvāṃkūradalli. kathakkaḻi śailigaḻu saṃpradāyaṃ èṃdu karèyalāguva (); ivu kathakkaḻiya pramukha śailigaḻāgiddu, pratiyòṃdū innòṃdariṃda sūkṣmavāgi bhinnavāgivè. nṛtyasaṃyojanè rīti, hasta bhaṃgigaḻa sthāna mattu nṛtyakkiṃta nāṭakada melè òttu athavā nāṭakakkiṃta nṛtyada melè òttu, hīgè halavu aṃśagaḻalli bhinnavāgiruttavè. kèlavu pramukha mūla kathakkaḻi śailigaḻu ī kèḻaginavugaḻannu òḻagòṃḍivè: vīṭṭatu saṃpradāyaṃ kallāḍikkòḍan saṃpradāyaṃ kapliṃgaḍu saṃpradāyaṃ kālāṃtaradalli, ivu saṃkucitagòḻḻutta, uttara (kalluvajhi) mattu dakṣiṇa (tèṃkan) śailigaḻèṃdu ādavu. atyaṃta śailīkṛtavāda kalluvajhi paraṃparèyannu (idannu mukhyavāgi abhivṛddhipaḍisiddu hèsarāṃta kalāvida paṭṭikkaṃtoḍi ravuṇṇi mènan - 1881-1949) keraḻa kalāmaṃḍalaṃnalli (illi dakṣiṇada śailiyannu kalisuva vibhāgavū idè), sadānaṃ, ār‌èl‌vi mattu kòṭṭakkal keṃdragaḻalli aḻavaḍisikòḻḻalāgidè. mārgi tanna tarabetiyannu bahuvāgi tèṃkan śailiyannu ādharisi nīḍuttadè. illi nāṭaka mattu bhāgaśaḥ-vāstavika taṃtragaḻigè hèccu òttu iruttadè. kalānilayaṃ tanna vidyārthigaḻigè èraḍū śailigaḻalli pariṇāmakāriyāgi tarabeti nīḍuttadè. nṛtyada berè prakāragaḻu mattu upāśākhègaḻu keraḻa naṭanaṃ ènnuvudu òṃdu nṛtya prakāravāgiddu, adu bhāgaśaḥ kathakkaḻi taṃtragaḻannu mattu kalāsauṃdaryavannu ādharisidè. idannu divaṃgata nṛtyapaṭu guru gopināth 20ne śatamānada madhyabhāgadalli abhivṛddhipaḍisi, adakkòṃdu śaili nīḍidaru. kathakkaḻiyu malèyāḻaṃ sinimāgaḻalliyū citritavāgidè. udāharaṇègè vānaprasthaṃ , pariṇayaṃ, marāṭṭaṃ mattu raṃgaṃ. jòtègè cèṃganūr rāman piḻai, kalāmaṃḍalaṃ kṛṣṇan nāyar‌‌, kījapādaṃ kumāran nāyar‌‌, kalāmaṃḍalaṃ rāmakuṭṭi nāyar‌‌, kalāmaṃḍalaṃ gopi mattu kòṭṭakkal śivarāman innitara kathakkaḻi kalāvidara kuritu sākṣyacitragaḻu nirmāṇagòṃḍivè. sṛjanaśīla sāhityadalli, kathakkaḻiyannu karmèn (èn‌. ès‌. mādhavan barèdiddu) innitara halavāru malèyāḻaṃ saṇṇakathègaḻalli mattu keśabhāraṃ (pi.vi. śrīvalsan barèdiddu) kādaṃbariyalli ullekhisalāgidè. kèlavu iṃḍo-āṃgliyan kṛtigaḻalliyū ullekhavidè. udā: aruṃdhati rāy avara bukar praśasti vijeta di gāḍ āph di smāl thiṃgs‌ kādaṃbariyalli kathakkaḻi kuritu òṃdu adhyāyavidè. hāgèye anitā nāyar‌‌ avara misṭrès kādaṃbariyu pūrṇavāgi kathakkaḻiya guṇaviśeṣagaḻiṃda āvṛtavāgidè. kathakkaḻiya innòṃdu rūpāṃtaravu keraḻada kāsaragoḍu jillè mattu karāvaḻi karnāṭakadalli janapriyavāgidè, adèṃdarè yakṣagāna. yakṣagānavu veṣabhūṣaṇa mattu alaṃkāradalli keraḻada kathakkaḻiyannu holuttiddarū, adu saṃbhāṣaṇèyannu òḻagòṃḍiddu, kathakkaḻigiṃta saṃpūrṇavāgi bhinnavāgidè. hèsarāṃta kathakkaḻi haḻḻigaḻu mattu valayagaḻu keraḻada kèlavu pradeśagaḻu aneka varṣagaḻavarègè halavāru kathakkaḻi kalāvidarigè janma nīḍivè. ivugaḻannu kathakkaḻi haḻḻigaḻèṃdu karèyabahudādarè, (avugaḻalli kèlavu īga paṭṭaṇagaḻāgivè) avugaḻalli kèlavu haḻḻigaḻu hīgivè: vèllinèji, kuruvattūr, karal‌maṇṇa, cèrpulassèri, kòthacira, pèriṃgoḍ, śrīkṛṣṇapuraṃ kòṃgāḍ mattu pālakkāḍ jillèyalli òṭṭapālaṃ, malappuraṃ jillèyalli vajèṃkaḍa, ticur‌ athavā ticūr, guruvāyūr, triśūr jillèyallitiruvilvamāla mattu iriṃjalakuḍa , èrnākulaṃ jillèyalli tripunitura mattu alappuja jillèyalli kuṭṭanāḍuvalaya, jòtègè dakṣiṇa ṭrāvaṃkor‌nalli tiruvanaṃtapuraṃ mattu uttara malabār‌na payyannūr. kathakkaḻi kalāvidarigè praśastigaḻu anurāg paglu ḍèb, mārc‌ 2010dalli kòlkòtāda kalāmaṃdiradalli naḍèda akhila bhāratīya kathakkaḻi kalāvidara sammeḻanadalli mòdalane bahumāna gèddaru. avara paglu nṛtyakkè apāra praśaṃsè dòrèyitu. saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśastivijetaru - kathakkaḻi (1956–2005) naṃbīsān smāraka praśasti —kathakkaḻigè saṃbaṃdhisida kalātmaka pradarśanagaḻigāgi {1992-2008} [debaśiś pradhān(boṭu mahārāj),kòlkòtādalli 2007ralli atyutta kathakkaḻi nṛtyapaṭu praśasti gèddaru kathakkaḻi āṭṭaṃgaḻu āṭṭaṃgaḻu athavā "èlaki - āṭṭaṃgaḻu" āṭṭaṃgaḻu athavā hèccu nirdiṣṭavāgi "èlaki - āṭṭaṃgaḻu" èṃdarè kathèyòḻage abhinayisalāguva kèlavu dṛśyāvaḻigaḻu. ivugaḻannu gāyana saṃgītada yāvude sahāyavillade kevala mudrègaḻa sahāyadiṃda abhinayisalāguttadè. naṭaru tamma svaṃta vaiyaktika ādyatègaḻigè anuguṇavāgi kathāvastuvannu svalpa badalisuva svātaṃtrya hòṃdiruttārè. naṭarigè caṃḍè, maddalè mattu elatāḻaṃ (kaḍḍāyavāgi) sahāyaviruttadè. cèṃgilā iruttadè (ādarè kaḍḍāyavenilla). kèḻagè kèlavu udāharaṇègaḻannu nīḍalāgidè. 'kailāsa udharaṇaṃ' mattu 'tapas āṭṭaṃ' bahaḻa mukhyavādavu, ādarè ivugaḻannu illi serisalāgilla (naṃtaradalli serisalāguvudu). aneka ullekhagaḻalli èraḍu hīgivè: 1. 'kathakkaḻi prakāraṃ'- 95riṃda 142 puṭagaḻu, paṇṇiśèri nānu piḻai viracita. 2. 'kathakkaḻiyil manodharmaṃgaḻ' cavara appukuṭṭan piḻai viracita. 1. vana varṇana - kalyāṇa sauṃgadhīkadalli bhīma. ādhunika manuṣya ādimānavara janmasthaḻavāda kāḍannu svalpamaṭṭina accari mattu gauravadiṃda noḍuttānè. kathakkaḻi pātragaḻu kūḍa idakkè hòratenalla. pāṃḍavaru kāḍinalli vāsisuttiruvāga òmmè hiṃdèṃdū noḍada hūvòṃdu haguravāgi gāḻiyalli telibaṃditu. adu pāṃcāliya pādada baḻi bidditu. adara sauṃdarya mattu sugaṃdhadiṃda mohitaḻāda pāṃcāliyu bhīmanigè aṃtaha innòṃdiṣṭu hūgaḻannu taṃdukòḍuvaṃtè heḻuttāḻè. avaḻa saṃtoṣakkāgi bhīmanu takṣaṇave ā hū taralu hoguttānè. dārimadhyadalli ūṭakkè mattu bāyārikèyādarè kuḍiyalu enu māḍuvè èṃdu pāṃcāli keḻuttāḻè. bhīmanu yocisi heḻuttānè, "ūṭakkè mattu bāyārikègè.. enū agatyavilla. ninna noṭave sāku. ninna ī nirīkṣèya noṭa, ī bharavasèya noṭave sāku. ninna yocanèye nannannu tuṃbisuttadè. nanagè ūṭa mattu nīrina agatyave illa. nānīga hoguttenè". āta tanna daṃḍavannu tègèdukòṃḍu hòraḍuttānè. ullāsa ātana sthāyi bhāvavāgiruttadè. "ī hūvannu huḍukalu hòraḍuvè. dakṣiṇada kaḍèyiṃda hūvina sugaṃdha baruttidè. ā kaḍègè hogoṇa" èṃdu bhīma yocisuttānè. svalpa dūra naḍèda naṃtara avanigè gaṃdhamādana èṃba òṃdu parvata mattu mūru kavalu dārigaḻu èdurāguttavè. āta parvatada tudigè hogalidda madhyada dāriyiṃda hogalu nirdharisuttānè.innū svalpa dūra hoguttiddaṃtè, "kāḍu mattaṣṭu daṭṭavāguttidè. dòḍḍa dòḍḍa maragaḻu, èlla kaḍègaḻalliyū cācida dòḍḍa kòṃbègaḻu. ī kāḍu bèḻakina òṃde kiraṇavū tūribarada òṃdu dòḍḍa kappu pātrèyaṃtidè. idu nanna (bhīmana) dāri. yāvudū nannannu himmèṭṭisalāgadu". hīgè heḻutta āta aneka maragaḻannu kèḻagè bīḻisuttānè. kèlavòmmè tanna daṃḍadiṃda maragaḻannu bīḻisuttānè. iddakkidda hāgè avanigòṃdu ānè kāṇuttadè. ''òh! ānè" āta ānèyannu varṇisuttānè. adara sòṃḍilu, tīkṣṇavāda kivigaḻu. dehadalli kèrèyuttiruvaṃtaha bhāva. adu kèsarannu maimelè hākikòḻḻuttadè. o devare. āmelè adu nīrannu sòṃḍiliniṃda èḻèdukòṃḍu, maimelè hākikòḻḻuttadè. svalpa òḻḻèyade. nidhānavāgi adu nidrisalu āraṃbhisuttadè, āgīga èccaravāgiruttadè. bahaḻa dòḍḍa hèbbāvu nidhānavāgi hattira baruttiruttadè. adu ānèya hiṃgālannu taṭṭanè hiḍiyuttadè. ānèyu èccaravāgi, hèbbāviniṃda biḍisikòḻḻalu prayatnisuttadè. hèbbāvu òṃdu kaḍè èḻèyuttadè. ānèyu òdèyutta, innòṃdu kaḍè èḻèyuttadè. idu bahaḻa hòttu naḍèyuttadè. innòṃdèḍè hasidukòṃḍidda siṃhavu āhārakkāgi noḍuttiruvudannu bhīmanu gamanisuttānè. adu oḍutta baṃdu, ānèya talègè ḍikki hòḍèyuttadè mattu talèya òṃdu bhāgavannu tiṃdu hoguttadè. hèbbāvu innuḻida bhāgavannu tinnuttadè. "o devare... èṣṭu krūravāgidè!" èṃdu udgarisida bhīmanu munnèḍèyuttānè. 2. udyāna varṇana - naḻacaritaṃ èraḍane dinadalli naḻa bhārata mattu videśagaḻa aneka nṛtya prakāragaḻalli udyānagaḻa vivaragaḻu ivè. ivu kathakkaḻiyalliyū sāmānyavāgi kaṃḍubaruttavè. hòsadāgi maduvèyāda naḻa mattu damayaṃti udyānadalli naḍèyuttiddārè. naḻanu damayaṃtiyatta prītiyiṃda diṭṭisuttiruvāga hūvòṃdu avaḻa melè bīḻuttadè. naḻanigè tuṃba saṃtoṣavāguttadè mattu tanna hèṃḍatiya melè nisargavu sahṛdayatèyannu torisuttidè èṃdu yocisuttānè. naḻanu "tamma rāṇiya āgamanavannu noḍi, maragiḍagaḻu, baḻḻigaḻu ninna melè hū bīḻisi saṃtoṣavannu sūcisuttivè' ènnuttānè. avanu avaḻigè hīgè heḻuttānè, "ā maravannu noḍu. nānu òbbòṃṭiyāgiddāga ā maravu baḻḻiyannu tabbikòṃḍu, nanna sthitiyannu noḍi aṇakisi naguttittu". naṃtara avanu maravannu noḍi, "priya marave, īga nannannu noḍu. suṃdariyāda patniyòṃdigè iruva nānu èṣṭu adṛṣṭaśāli noḍu". ibbarū hīgè suttāḍuttārè. āga duṃbiyiṃdu damayaṃtiyatta hāri baruttadè. naḻa taṭṭanè kaivastravannu avaḻa mukhakkè hiḍidu rakṣisuttānè. avanu duṃbiyatta mattu naṃtara damayaṃtiyatta noḍuttānè. "ninna mukhavannu noḍida duṃbiyu hūvèṃdu tiḻidu, makaraṃdavannu hīralu baṃdidè". naḻa mattu damayaṃtiyaru udyānadalli hattu halavu vidhadha dhvanigaḻannu keḻuttārè. damayaṃti hīgè heḻuttāḻè: "iḍī udyāna romāṃcitagòṃḍaṃtè idè. hūgaḻu olāḍuttivè mattu naguttivè. kogilègaḻu hāḍuttivè mattu duṃbigaḻu nartisuttivè. mṛduvāda taṃgāḻiyu hitavāgi bīsutta namma dehavannu muttikkuttidè. iḍī udyāna èṣṭu manamohakavāgi kāṇuttidè." naṃtara sūrya muḻuguttiddānè, maraḻi hoguva samaya èṃdu naḻanu heḻutta, avaḻannu aramanègè karèdòyyuttānè. 3. śabda varṇana - kalyāṇa saugaṃdhikaṃnalli hanumaṃta bhīmanu hūvannu huḍukikòṃḍu hodāga, hanumaṃtanu manassinalli śrīrāmanalli ekāgracittadiṃda nènèyutta tapassu māḍutta kuḻitiruttānè. bhīmanu kāḍinalli atiyāda saddu māḍutta baṃdāga avanigè tanna tapassigè bhaṃgavādaṃtè annisuttadè. "arè, iṣṭu galāṭèya kāraṇavenu" èṃdu avanu yocisuttānè. āga galāṭè saddu innaṣṭu jorāgi keḻuttadè. "enidu? ī saddu mattaṣṭu jorāgi keḻtidè. iṣṭu jorāda galāṭè. mahā praḻayada samayavāyitu èṃdu samudravu meleri baruttidèye? hakkigaḻu dikkāpālāgi hāruttivè. maragaḻu āghātakkè tattarisivè. kaliyuga innū baṃdilla. hāgiddarè idenidu? parvatagaḻu òṃdakkòṃdu paraspara jagaḻavāḍuttivèye? illa, hāgiralāradu. parvatagaḻu paraspara jagaḻavāḍadiralèṃdu iṃdranu avugaḻa rèkkè kattarisiddānè. samudravu tanna sthāna badalisuttidèye? hāgū iralāradu. samudravu tānu mattè sthaḻa badalisuvudilla èṃdu mātu kòṭṭidè. adu tanna vāgdānavannu muriyalāradu. hīgè tannòḻage yocisutta hanumaṃtanu enādarū suḻivu kāṇisītè èṃdu attitta noḍuttānè. "ānègaḻu mattu siṃhagaḻu yāranno kaṃḍu hèdarivè. o..yāro daityākārada manuṣya ī dāriyāgi baruttiddānè. o.. nāyaka baruttiddānè. ātane maragiḍagaḻannu èḻèdāḍutta attitta bisākuttiddānè. sari, avanu hattiravādarū barali. nānu noḍikòḻḻuttenè." 4. taṃḍèdāṭṭaṃ - bali vadhaṃnalli rāvaṇa teranòṭṭaṃ naṃtara rāvaṇanu èttarada maṇèyòṃdara melè kuḻitiruttānè. avanu tannalliye heḻikòḻḻuttānè, "nānu tuṃbā saṃtoṣavannu anubhavisuttiddenè. idakkè kāraṇavenirabahudu?" avanu yocisatòḍaguttānè. "o,īga nanagè gòttāyitu. nānu brahmana tapassu māḍi, nanagè bekiruva èlla varagaḻannu paḍèdiddenè. naṃtara hattū dikkugaḻalliyū vijaya sādhisiddenè. nanna hiriyaṇṇa vaiśravaṇanannū nānu solisiruvè. naṃtara śiva mattu pārvatiyaru paraspara apārtha māḍikòṃḍu, munisikòṃḍiddāga nānu kailāsa parvatavannū èttiruvè. āga pārvatiyu atīva bhayapaṭṭu śivanannu tabbikòṃḍaḻu. āga śivanu tuṃba saṃtoṣapaṭṭu caṃdrahāsa èṃba divya khaḍgavannu nanagè nīḍidanu. īga iḍī jagattu nanna baggè bhayapaḍuttidè. adakke nānu iṣṭèlla saṃtoṣa anubhavisuttiruvè." naṃtara avanu punā hogi maṇèya melè kuḻitukòḻḻuttānè. āta tuṃba dūrakkè kaṇṇu hāyisuttānè. "arè... alli aṣṭu dūradalli yāru baruttiddārè? aṣṭu jorāgi naḍèdubaruttiddārè. o..avanu akaṃba. oho..avanu nanagenu suddi taṃdiddānè èṃdu keḻuttenè. 5. āśrama varṇanè - kirātaṃnalli arjuna arjunanu śivana kuritu tapassu māḍalu bayasuttānè. adakkāgi himālayada tappalinalli sūktavāda sthaḻakkāgi huḍukuttiruttānè. āta òṃdu āśramavidda jāgakkè baruttānè. arjunanu ā sthaḻavannu hattiradiṃda gamanisuttānè. "o.. idu èṣṭu suṃdaravāda sthaḻa. illiruva cikka nadiyalli svacchavāda tiḻinīru hariyuttidè. yāro sanyāsigaḻu nadiyalli snāna māḍuttiddārè. kèlavu sanyāsigaḻu nadiyalliye niṃtukòṃḍu, tapassu māḍuttiddārè. kèlavaru sūryanigè mukhamāḍi niṃtiddārè. mattè kèlavaru paṃcāgniya madhyè niṃtiddārè. arjunanu ā sanyāsigaḻigè dūradiṃdale vaṃdisuttānè. arjuna tannòḻage heḻikòḻḻuttānè. "ā èḻè jiṃkèyannu noḍu. adu tanna tāyiyannu huḍukuttiruvaṃtidè. adakkè hasivè mattu bāyārikè āgiruvaṃtidè. hattiradalliye hèṇṇu huliyòṃdu tanna marihuligaḻigè hālūḍisuttidè. èḻèjiṃkè mariyu tāyihuliyatta hoguttadè mattu hulimarigaḻannu taḻḻi, tānu tāyihuliya kèccaligè bāyi hāki hālu kuḍiyatòḍaguttadè. jiṃkè mariyannu tāyihuliyu prītiyiṃda diṭṭisuttadè mattu tanna mariyeno èṃbaṃtè adara mai nèkkuttadè. èṣṭu suṃdara dṛśya. èṣṭu saṃtṛptiya kṣaṇa" tannòḻage heḻikòḻḻutta āta mattè noḍuttānè. "illi muṃgusi mattu sarpavòṃdu tamma dveṣa marètu paraspara tabbikòṃḍivè. ī sthaḻa nijakkū accarigaḻiṃda kūḍidè. illiya tapasvigaḻu, sanyāsigaḻu ī sthaḻavannu daivikagòḻisiddārè. nānu illiye èlliyādarū kuḻitu tapassannu māḍuvè." "śikhini śalabha" èṃba ślokavannu samayaviddarè melinadara badaligè āykè māḍikòḻḻabahudu. 6. ślokavannu ādharisida òṃdu āṭṭaṃ kèlavòmmè mudrègaḻalli saṃskṛta ślokagaḻannu torisalāguttadè mattu adu hitakaravāda, āhlādakaravāda pariṇāmavannu uṃṭumāḍuttadè. berè berè naṭaru tamma abhiruci mattu iṣṭakkè anuguṇavāgi vividha ślokagaḻannu baḻasuttārè. ī ślokagaḻannu vidyārthigaḻigè avara tarabetiya samayadalli heḻikòṭṭiruttārè. idakkè saṃbaṃdhisida òṃdu udāharaṇèyannu kèḻagè nīḍalāgidè: śloka: kusuko kusumolpaṭṭi śrūyatena catusyate bale tāva mukhaṃbuje paśya nīlopāladvayaṃ artha: òṃdu hū innòṃdu hūvinòḻagè araḻuva saṃgatiyu itihāsakkè gòttilla. ādarè, priyè, ninna kamaladaṃtaha mukhadalli èraḍu nīli nīlopala hūgaḻu(kaṇṇugaḻu)kāṇuttivè. 7. ślokadavannu ādharisida saṃbhāṣaṇè saṃskṛta ślokagaḻannu òṃdu uddeśavannu vyaktapaḍisalū baḻasuttārè. aṃtahadòṃdu udāharaṇè èṃdarè kāḻakeya vadhaṃnalli arjunanu tanna sārathi mātaliyannu uddeśisi mātanāḍuvāga baḻasuva śloka. śloka: pita: kuśale mamā hṛta bhujāṃ nāta sacī vallabha: mātā: kiṃ nu pramomaca kuśalinī sūnurjayaṃtastayò prītaṃ va kuścatè tāḍikṣanavidov cètā samuṭkanutè suta: tvaṃ rādhāmaśu codaya vayaṃ dharmadīvaṃ mātalā artha iṃdrāṇiya gaṃḍa mattu devarugaḻa adhipati nanna taṃdè - āta ārogyadiṃda iruvane? ātana maga jayaṃta - āta tanna taṃdèya ādeśagaḻannu kaṭṭuniṭṭāgi pālisuttiruvane? o... nanagè avarèllannū noḍuva kāturatèyāguttidè. 8. svarga varṇanè : kāḻakeya vadhaṃnalli arjuna arjunanu tanna taṃdè iṃdrana āhvānada merègè svargakkè hoguttānè. iṃdrāṇiyiṃda appaṇèyannu paḍèdukòṃḍa naṃtara ātanu svargada èlla sthaḻagaḻannū noḍalu hoguttānè. āta mòdalu òṃdu bhavya mahalannu aṃdarè tanna taṃdèya aramanèyannu noḍuttānè. adakkè nālku praveśadvāragaḻiddu, bahaḻa dòḍḍadiruttadè. adannu bhūlokada baṃgāra mattu innitara ābharaṇagaḻigiṃtalū śreṣṭhavāda vastugaḻiṃda kaṭṭiruttārè. naṃtara avanu innū muṃdè hogi airāvatavannu noḍuttānè. illi avanu nālku kòṃbugaḻiruva bṛhat airāvatavannu varṇanè māḍuttānè. avanigè adannu muṭṭalu bhayavènnisuttadè. naṃtara svargadalliruva prāṇigaḻu bhūlokadalliddaṃtè krūrigaḻallaveno èṃdu yocisuttānè. hāgè yocisutta avanu airāvatavannu muṭṭi, adakkè namaskarisuttānè. devarugaḻu mattu rākṣasaru hegè śvetasamudravannu kaḍèyuttiddaru èṃdu adarèlla vivaragaḻòḍanè varṇisuttānè. jòtègè airāvatavu ī śvetasamudravannu kaḍèyuvudannu noḍalu èddubaṃditu èṃbudannū vivarisuttānè. āta hāgè muṃdè naḍèyuttānè mattu tanna taṃdèya(iṃdrana) kudurèyannu noḍuttānè. adu bèḻḻagina kudurè èṃdu varṇisalāgidè. adu tānu huṭṭi baṃdiruva śvetasamudrada alègaḻaṃtè hòḻèyuva biḻi kesaravannu hòṃdittu èṃdū vivarisalāgidè. avanu kudurèyannū muṭṭi, namaskarisuttānè. naṃtara ātanu ākāśada nadiyannu (athavā ākāśagaṃgè) noḍalu hoguttānè. ā nadiya pakka aneka pakṣigaḻiddavu mattu avu hegè hārutta, āḍuttiddavu èṃdu noḍuttānè. naṃtara avanu svargīya mahiḻèyarannu noḍuttānè. avaralli kèlavaru hū kòyyuttiruttārè. avarallòbbaḻu taḍavāgi baruttāḻè mattu hūmālè māḍalu kèlavu hūgaḻannu innuḻida hèṃgasaralli keḻuttāḻè. uḻidavaru kòḍalu nirākarisuttārè. avaḻu kalpavṛkṣada samīpa hogi, "dayaviṭṭu nanagè svalpa hū kòḍu" èṃdu keḻikòḻḻuttāḻè". takṣaṇave hūmaḻèyāguttadè mattu avagaḻu avugaḻannu tanna uḍiyalli tuṃbikòṃḍu, uḻidavarannu aṇakisutta hūmālè māḍalu hoguttāḻè. "noḍi.. nanagū hū sikkidavu". idādanaṃtara avanu svargada mahiḻèyara saṃgīta mattu nṛtyavannu noḍuttānè. mòdalu adu vividha vādyagaḻannu śrutigòḻisikòḻḻuvudariṃda āraṃbhavāguttadè. taṃbūra, mṛdaṃga, vīṇè mattu naṃtara jāgaṭèyannu baḍiyutta nijavāda saṃgītakacheri āraṃbhagòḻḻuttadè. naṃtara èraḍu mūru bagèya nṛtyavannu pradarśisalāguttadè. naṃtara cèṃḍugaḻòṃdigè kaṇkaṭṭu māḍuvudu śuruvāguttadè. adannu òṃdu ślokadalli hīgè varṇisalāgidè: śloka: èkopi traya iva bhati kaṃḍukòyaṃ kāṃtāyā karatāla raktarakta abhraṣṭò nayanamarīci nīlanīlò bhūmau talcarana nāgāṃśu gaurgaura: artha: òṃdu cèṃḍu mūru cèṃḍugaḻa hāgè kāṇuttadè. adu yakṣiṇi māḍuvavaḻa kaiyalliddāga, adu kaigaḻa kèṃpannu paḍèdukòḻḻuttadè. adu melè hodāga kaṇṇugaḻa nīlitanavannu hòṃduttadè, adu nèlakkè baḍidāga kālina uguragaḻa biḻibaṇṇavannu hòṃduttadè. òmmè kaṇkaṭṭu māḍida cèṃḍu kèḻakkè bidditu. yakṣaṇi māḍuvavaḻu, hego adannu saripaḍisikòṃḍu, muṃduvarèdu, "noḍi, īga nānenu māḍuvè" èṃdu heḻuttāḻè. òmmè ā mahiḻèya meluḍupu kèḻajāruttadè, avaḻu lajjèyannu vyaktapaḍisutta adannu saripaḍisikòḻḻuttāḻè. naṃtara mahiḻèyaru kummi nṛtyavannu māḍuttārè. arjunananu ī nṛtyavannu ānaṃdisuttiruvāga, yāro avannu karèyuttārè. arjunanigè bhayavāguttadè. 'o devare...nānèlliruvè?" avanu tannòḻage keḻikòḻḻuttānè mattu naṃtara avanu tvaritavāgi maraḻuttānè. ivannū noḍi śāstrīya bhāratīya nṛtya keraḻada kalègaḻu yakṣagāna mohiniyāṭṭaṃ koḍiyāṭṭaṃ nāṭyakalpadrumaṃ òṭṭamtullal tèyyaṃ kabuki paṃcavādyaṃ māṇi mādhava cākyār keraḻa kalāmaṃḍalaṃ gāṃdhī sevā sadan keraḻa janapada akāḍèmi paṃceri meḻaṃ pāṃḍi meḻaṃ tayaṃbaka ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu kathakkaḻi aṃtārāṣṭrīya keṃdra kathakkaḻi-keraḻada lalitakalè -naṃbīsān smāraka kathakkaḻi klab, cālakuḍi karnāṭisiṃḍiyāda kathakkaḻi puṭa kathakkaḻi nyūs: hòsa ghaṭanègaḻu/kāryakramagaḻu kathakkaḻiya òṃdu bahubhāṣika jālatāṇa prasiddha kathakkaḻi kalāvidaru kathakkaḻi hiṃdū saṃpradāyagaḻu bhāratadalli raṃgamaṃdira keraḻada kalè nṛtya raṃgakalè

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%A5%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B2%B3%E0%B2%BF

ಕಥಕ್ಕಳಿ

ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳ (ಸೆಂಟ್ರಲ್‌ ಬ್ಯೂರೋ ಆಫ್‌ ಇನ್ವೆಸ್ಟಿಗೇಷನ್‌-CBI ) ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಒಂದು ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು, ಒಂದು ಅಪರಾಧದ ತನಿಖಾ ಘಟಕವಾಗಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಅದು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆ. ೧೯೬೩ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ ೧ರಂದು ಇದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ೧೯೪೧ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆ ಯಿಂದ (ಸ್ಪೆಷಲ್‌ ಪೊಲೀಸ್‌ ಎಸ್ಟಾಬ್ಲಿಷ್‌ಮೆಂಟ್‌) ಇದು ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. "ದುಡಿಮೆ, ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತತೆ, ಸಮಗ್ರತೆ" ಎಂಬುದು ಇದರ ಧ್ಯೇಯವಾಕ್ಯವಾಗಿದೆ. ಒಕ್ಕೂಟ ಸರ್ಕಾರದ ಸಿಬ್ಬಂದಿ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳು ಮತ್ತು ಪಿಂಚಣಿ ಖಾತೆ ಯಲ್ಲಿರುವ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಇಲಾಖೆ ಯಿಂದ CBI ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ; ಸದರಿ ಖಾತೆಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಓರ್ವ ಕೇಂದ್ರ ಮಂತ್ರಿಯ ನೇತೃತ್ವವಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಈತ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯವರಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಇದು FBIನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಕಾಯಿದೆಗಳನ್ನು (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ೧೯೪೬ರ ದೆಹಲಿ ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾಯಿದೆ ) ಆಧರಿಸಿದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ CBIನ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ನಿಷ್ಠುರವಾಗಿ ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ. CBI, ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಅಧಿಕೃತ ಇಂಟರ್‌ಪೋಲ್‌ ಘಟಕವಾಗಿದೆ. ಅಲೋಕ್ ಕುಮಾರ್ ವರ್ಮಾ CBIನ ಈಗಿನ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪರಿಚಯ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ ೧೯೪೧ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆ ಯಲ್ಲಿ (ಸ್ಪೆಷಲ್‌ ಪೊಲೀಸ್‌ ಎಸ್ಟಾಬ್ಲಿಷ್‌ಮೆಂಟ್‌-SPE) (ಹಿಂದಿ: विशेष पुलिस संस्थापन ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥಾಪನ್‌ ) ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳದ ಮೂಲವಿದೆ ಎನ್ನಬಹುದು. IIನೇ ಜಾಗತಿಕ ಯುದ್ಧದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಪೂರೈಕೆ ಇಲಾಖೆಯೊಂದಿಗಿನ ವ್ಯವಹಾರ ನಿರ್ವಹಣೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಲಂಚಗುಳಿತನ ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಪ್ರಕರಣಗಳ ಕುರಿತು ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವುದು SPE ನ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳಾಗಿದ್ದವು. SPEನ ಅಧೀಕ್ಷಕನಿಗೆ ಯುದ್ಧ ಇಲಾಖೆಯನ್ನು ವಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಯುದ್ಧವು ಕೊನೆಗೊಂಡ ನಂತರವೂ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರ ಲಂಚಗುಳಿತನ ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಪ್ರಕರಣಗಳ ಕುರಿತು ತನಿಖೆ ನಡೆಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದರ ಅಗತ್ಯವು ಕಂಡುಬಂತು. ಆದ್ದರಿಂದ ೧೯೪೬ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿ ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥಾ ಕಾಯಿದೆ ಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. SPEನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಗೃಹ ಇಲಾಖೆಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಎಲ್ಲಾ ಇಲಾಖೆಗಳೂ ಇದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ ಇದರ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. SPEನ ಅಧಿಕಾರವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ಎಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಒಪ್ಪಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೂ ಸಹ ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕ D.P. ಕೊಹ್ಲಿ ಎಂಬುವವರು CBIನ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದು, ಇವರು ೧೯೬೩ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ ೧ರಿಂದ ೧೯೬೮ರ ಮೇ ೩೧ರವರೆಗೆ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದರು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ೧೯೫೫ರಿಂದ ೧೯೬೩ರವರೆಗೆ ಅವರು ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಆರಕ್ಷಕ ನಿರೀಕ್ಷಕ (ಇನ್ಸ್‌ಪೆಕ್ಟರ್‌ ಜನರಲ್‌ ಆಫ್‌ ಪೊಲೀಸ್‌) ಆಗಿದ್ದರು. ಅದಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ, ಮಧ್ಯ ಭಾರತ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿನ ಆರಕ್ಷಕ ಇಲಾಖಾ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಅವರು ನಿಭಾಯಿಸಿದ್ದರು. SPEಯನ್ನು ಸೇರುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಅವರು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರಕ್ಷಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಕೊಹ್ಲಿಯವರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ೧೯೬೭ರಲ್ಲಿ 'ಪದ್ಮಭೂಷಣ' ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಕೊಹ್ಲಿಯವರು ಓರ್ವ ಕನಸುಗಾರರಾಗಿದ್ದರು; ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶೋಧಕ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವುದನ್ನು ಅವರಾಗಲೇ ಕಂಡಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಸುದೀರ್ಘ ಸೇವಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ನಿರೀಕ್ಷಕರಾಗಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಅವರು ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪೋಷಿಸಿದರು; ಅವರು ಹಾಕಿದ ಸುಭದ್ರ ಬುನಾದಿಯ ಮೇಲೆಯೇ ದಶಕಗಳವರೆಗೆ ಬೆಳೆದ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ಈಗಿನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದೆ. ಆಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ CBI ವರ್ಷಗಳು ಉರುಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಸಾಕಷ್ಟಿರುವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ತನಿಖಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು CBI ತನ್ನ ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಕೊಲೆ, ಅಪಹರಣ, ಭಯೋತ್ಪಾದನೆಗಳಂಥ ಸಹಜವಲ್ಲದ ಅಪರಾಧಗಳ ಹೆಚ್ಚೆಚ್ಚು ಪ್ರಕರಣಗಳ ತನಿಖೆಯನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಅದರ ಮುಂದೆ ಬೇಡಿಕೆಗಳು ಸಲ್ಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಇಷ್ಟು ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲದೆ, ದೇಶದ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟೇ ಏಕೆ ಹಲವಾರು ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳೂ ಸಹ, ಅನ್ಯಾಯಕ್ಕೊಳಗಾದ ಪಕ್ಷಸ್ಥರಿಂದ ಸಲ್ಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮನವಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಇಂಥ ಪ್ರಕರಣಗಳ ತನಿಖೆಯನ್ನು CBIಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಡುವ ಪರಿಪಾಠವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಈ ವರ್ಗದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಹಲವಾರು ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ತನಿಖೆಗಾಗಿ CBI ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬ ವಾಸ್ತವಾಂಶವನ್ನು ಪರಿಗಣನೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು, ಸ್ಥಳೀಯ ಅಧಿಕಾರವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಶಾಖೆಗಳಿಗೆ ಇಂಥ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಡುವುದು ಯಥೋಚಿತ ಎಂಬುದು ಕಂಡುಬಂತು. ಆದ್ದರಿಂದ CBIನಲ್ಲಿ ಎರಡು ತನಿಖಾ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ-ನಿರೋಧಿ ವಿಭಾಗ ಹಾಗೂ ವಿಶೇಷ ಅಪರಾಧಗಳ ವಿಭಾಗ ಎಂದು ಅವುಗಳಿಗೆ ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಶೇಷ ಅಪರಾಧಗಳ ವಿಭಾಗವು ಆರ್ಥಿಕ ಅಪರಾಧಗಳ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ಸಹಜವಲ್ಲದ ಅಪರಾಧದ ಪ್ರಕರಣಗಳೊಂದಿಗೂ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ CBI ಒಂದು ಪ್ರಧಾನ ವಿಷಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಭಾರತದ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ವರದಿ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಹೊರತು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಇದರರ್ಥವಾಗಿದೆ. ಪಾತ್ರ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳು CBI, ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವ ಪ್ರಧಾನ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ಇದೊಂದು ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಪಡೆಯಾಗಿದ್ದು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿನ ಮೌಲ್ಯಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯವನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಯೂ ಆಗಿದ್ದು, ಇಂಟರ್‌ಪೋಲ್‌ ಸದಸ್ಯ ದೇಶಗಳ ಪರವಾಗಿ ತನಿಖೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ಸುಸಂಘಟಿತವಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತದೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ತನಿಖೆಗಳಿಗಾಗಿ ಇದರ ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ CBI, ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯ, ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು, ಸಂಸತ್ತು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಉನ್ನತ ಗೌರವವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಅಂತರರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ CBIಗೆ ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ಅಪರಾಧಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಬೇಕಾಗಿ ಬರುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಪೈಕಿಯ ಮೂರು ಮುಖ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ-ನಿರೋಧ, ಆರ್ಥಿಕ ಅಪರಾಧಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಅಪರಾಧಗಳಳಿಗೆ ಸಂಬದ್ಧವಾಗಿರುವ ಅಪರಾಧದ ಸುದ್ದಿಯ ಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿಯೂ ಇದು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ CBI ತನಿಖೆಗಳು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಈ ಕೆಳಗೆ ನಮೂದಿಸಿರುವ ಅಪರಾಧದ ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಸ್ತೃತ ವರ್ಗಗಳು CBIನಿಂದ ನಿಭಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ: ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ವಿರೋಧಿ ವಿಭಾಗ : ಎಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಿ ಇಲಾಖೆಗಳು, ಕೇಂದ್ರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಉದ್ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸಿನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿರುವವರಿಂದ ಎಸಗಲ್ಪಟ್ಟ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಹಾಗೂ ವಂಚನೆಯ ಪ್ರಕರಣಗಳು. ಆರ್ಥಿಕ ಅಪರಾಧಗಳ ವಿಭಾಗ : ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಂಚನೆಗಳು, ಹಣಕಾಸಿನ ವಂಚನೆಗಳು, ಆಮದು ರಫ್ತು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯದ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಳು, ಮಾದಕವಸ್ತುಗಳು, ಪುರಾತನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸ್ವತ್ತುಗಳ ಬೃಹತ್‌-ಪ್ರಮಾಣದ ಕಳ್ಳಸಾಗಾಣಿಕೆ ಹಾಗೂ ಇತರ ನಿಷಿದ್ಧ ವಸ್ತುಗಳ ಕಳ್ಳಸಾಗಾಣಿಕೆ ಇತ್ಯಾದಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದು ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷ ಅಪರಾಧಗಳ ವಿಭಾಗ : ಭಯೋತ್ಪಾದನೆ, ಬಾಂಬ್‌ ಸ್ಫೋಟಗಳು, ಕ್ಷೋಭೆಕಾರಿ ನರಹತ್ಯೆಗಳಂಥ ಪ್ರಕರಣಗಳು, ವಿಮೋಚನಾ ಹಣಕ್ಕಾಗಿ (ಬಿಡುಗಡೆಯ ಹಣಕ್ಕಾಗಿ) ಮಾಡಲಾಗುವ ಅಪಹರಣ, ಅಪರಾಧಿ ತಂಡ/ಭೂಗತಲೋಕದಿಂದ ಎಸಗಲ್ಪಟ್ಟ ಅಪರಾಧಗಳಂಥ ಪ್ರಕರಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದು ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. CBIನ ಸ್ವರೂಪ CBIಗೆ ಓರ್ವ ನಿರ್ದೇಶಕನ ನೇತೃತ್ವವಿರುತ್ತದೆ. ಈತ ಆರಕ್ಷಕ ಮಹಾನಿರ್ದೇಶಕ ಅಥವಾ ಆರಕ್ಷಕ (ರಾಜ್ಯ) ಆಯುಕ್ತರ ದರ್ಜೆಯ ಓರ್ವ IPS ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ೨೦೦೩ರ CVC ಕಾಯಿದೆಯಿಂದ ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ನಿರ್ವಹಣಾ ವಿಧಾನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ದೇಶಕನನ್ನು ಆರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ೨ ವರ್ಷಗಳವರೆಗಿನ ಒಂದು ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ. CBIನಲ್ಲಿರುವ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ದರ್ಜೆಗಳೆಂದರೆ, ವಿಶೇಷ ನಿರ್ದೇಶಕ, ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನಿರ್ದೇಶಕ, ಜಂಟಿ ನಿರ್ದೇಶಕ, ಉಪ ಪ್ರಧಾನ ಆರಕ್ಷಕ ನಿರೀಕ್ಷಕ, ಹಿರಿಯ ಆರಕ್ಷಕ ಅಧೀಕ್ಷಕ, ಆರಕ್ಷಕ ಅಧೀಕ್ಷಕ, ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆರಕ್ಷಕ ಅಧೀಕ್ಷಕ, ಆರಕ್ಷಕ ಉಪ ಅಧೀಕ್ಷಕ, ನಿರೀಕ್ಷಕ‌, ಉಪ-ನಿರೀಕ್ಷಕ‌, ಸಹಾಯಕ ಉಪ-ನಿರೀಕ್ಷಕ‌, ಮುಖ್ಯ ಪೇದೆ, ಹಿರಿಯ ಪೇದೆ ಮತ್ತು ಪೇದೆ. ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಗಳ ಅನುಸಾರ ಮಂತ್ರಿಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿ, ಮಾಜಿ-ಮೂಲಪಡೆ ಹುದ್ದೆಗಳು, ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಮತ್ತು EDP ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳ ನಡುವೆ CBIನ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ; ಮಾಜಿ-ಮೂಲಪಡೆ ಹುದ್ದೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಹಿಂದಿ ಭಾಷಾ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳು ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳ ಇಲಾಖೆಗೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಂತ್ರಿಯ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಲ್ಲಿ LDC, UDC, ಅಪರಾಧ ಸಹಾಯಕರು ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಸೇರಿರುತ್ತಾರೆ. ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಲ್ಲಿ ಪೇದೆಗಳು, ASI, ಉಪ-ನಿರೀಕ್ಷಕ‌ರು, ನಿರೀಕ್ಷಕ‌ರು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿರುತ್ತಾರೆ. EDP ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳಲ್ಲಿ ದತ್ತಾಂಶ ನಮೂದಿಸುವ ನಿರ್ವಾಹಕರು, ದತ್ತಾಂಶ ಸಂಸ್ಕರಿಸುವ ಸಹಾಯಕರು, ಸಹಾಯಕ ಕಾರ್ಯಸೂಚಿ ಯೋಜಕರು, ಕಾರ್ಯಸೂಚಿ ಯೋಜಕರು ಮತ್ತು SSAಗಳು ಸೇರಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಡಳಿತವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಅಧಿಕಾರಗಳು, ಸವಲತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಗಳು ೧೯೪೬ರ DSPE ಕಾಯಿದೆಯಿಂದ CBI ತನಿಖೆಯ ಶಾಸನಬದ್ಧ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರಕ್ಷಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ದೆಹಲಿ ವಿಶೇಷ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಯ (CBI) ಸದಸ್ಯರುಗಳ ಮೇಲೆ ಸಹವರ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಮವ್ಯಾಪಕ ಅಧಿಕಾರಗಳು, ಕರ್ತವ್ಯಗಳು, ಸವಲತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ತನಿಖೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ CBI ಸದಸ್ಯರ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಬಹುದು; ಆದರೆ ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ರಾಜ್ಯದ ಸರ್ಕಾರದ ಒಪ್ಪಿಗೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯ. ಇಂಥ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಚಲಾಯಿಸುವಾಗ, CBIನ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಅಥವಾ ಉಪ ನಿರೀಕ್ಷಕ‌ರ ದರ್ಜೆಗಿಂತ ಮೇಲಿರುವವರನ್ನು, ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಅಧಿಕಾರವ್ಯಾಪ್ತಿಗಳ ಆರಕ್ಷಕ ಠಾಣೆಗಳ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಹೊಂದಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. DSPE ಕಾಯಿದೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ ತಿಳಿಯಪಡಿಸಲಾಗಿರುವ ಅಪರಾಧಗಳಂಥವನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ CBI ತನಿಖೆ ನಡೆಸಬಹುದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯ ಆರಕ್ಷಕರಿಗೆ ಎದುರಾಗಿರುವ CBI ಅಧಿಕಾರವ್ಯಾಪ್ತಿ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಒಂದು ವಿಷಯವಾಗಿದ್ದು, ಅಪರಾಧದ ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವ ಮೂಲಭೂತ ಅಧಿಕಾರವು ರಾಜ್ಯ ಆರಕ್ಷಕರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಸೀಮಿತಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಎಲ್ಲಾ ಬಗೆಯ ಅಪರಾಧಗಳ ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ CBIನಿಂದ ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಕೆಳಗೆ ನಮೂದಿಸಿರುವ ಸ್ವರೂಪದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಸಿಬಿಐ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಬಹುದು: ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವ ಅಥವಾ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಉದ್ಯಮಗಳು ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ನೌಕರರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳು. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣಕಾಸಿನ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳು. ಕೇಂದ್ರದ ಕಾನೂನುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳು; ಇಲ್ಲಿ ಸದರಿ ಕಾನೂನುಗಳ ಜಾರಿಮಾಡುವಿಕೆಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ವಂಚನೆ, ಮೋಸಮಾಡುವಿಕೆ, ಹಣದ ದುರುಪಯೋಗದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಕರಣಗಳು, ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರುವಂತೆ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಬೃಹತ್‌ ನಿಧಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ದುರುಪಯೋಗದ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಹಾಗೂ ಹಲವಾರು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಂಘಟಿತ ಗುಂಪುಗಳು ಅಥವಾ ವೃತ್ತಿಪರ ಅಪರಾಧಿಗಳಿಂದ ಎಸಗಲ್ಪಟ್ಟ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಇತರ ಪ್ರಕರಣಗಳು. ಅಂತರರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹಾಗೂ ಹಲವಾರು ಅಧಿಕೃತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಪ್ರಕರಣಗಳು; ಇಂಥ ನಿದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಲೂ ನೋಡಿದಾಗ, ಒಂದು ಏಕೈಕ ತನಿಖಾಸಂಸ್ಥೆಯು ತನಿಖೆಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಎಂಬುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಹಿಂದಿನ ನಿರ್ದೇಶಕರು (೧೯೬೧ರಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ) CBIನಲ್ಲಿನ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಅತಿಯಾದ ರಾಜಕೀಯ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಕಾರಣದಿಂದ, ಕ್ರಮವಾಗಿ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮತ್ತು ಜಂಟಿ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದ ಜೋಗೀಂದರ್‌ ಸಿಂಗ್‌‌ ಮತ್ತು B.R. ಲಾಲ್‌ರಂಥ ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಮುಖರು ಕೆಲವೊಂದು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದ್ದು, ಅವುಗಳ ಅನುಸಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸ್ವಜನ ಪಕ್ಷಪಾತ, ದೋಷಪೂರಿತ-ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಸಾರಾಸಗಟು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಓರ್ವ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಮತ್ತು ನೇರಸ್ವಭಾವದ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದ B.R. ಲಾಲ್ 'ಹೂ ಓನ್ಸ್‌ CBI' ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ, ತನಿಖೆಯನ್ನು ದುರುಪಯೋಗಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಹಳಿತಪ್ಪಿಸುವ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. RTI ಕಾಯಿದೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಡೆಯಲಾದ ಮಾಹಿತಿಯು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿರುವ ವಿಷಯದ ಅನುಸಾರ, ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಎಂಬ ಪದದ ಪರ್ಯಾಯ ಪದವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಇಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿರುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಉನ್ನತ ದರ್ಜೆಯ ಮೇಲಧಿಕಾರಿಗಳೂ ಸಹ ಕಾನೂನುಬಾಹಿರವಾಗಿ ನಿಧಿಯನ್ನು ಬೇರೆಡೆಗಳಿಗೆ ತಿರುಗಿಸುವಂಥ ಕೀಳುಮಟ್ಟಕ್ಕಿಳಿಯುವುದಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೂ ಇಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಸಿಬಿಐ ನಲ್ಲಿ ಲಂಚದ ಆರೋಪ ೨೦೧೮ ಸಿಬಿಐ ನಿರ್ದೇಶಕ ಅಲೋಕ್‌ ವರ್ಮಾ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಕೇಶ್‌ ಅಸ್ತಾನಾ ನಡುವೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕಿತ್ತಾಟ ಹೆಚ್ಚಾದ ಕೂಡಲೆ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಸಿಬಿಐ) ನಿರ್ದೇಶಕ ಅಲೋಕ್ ವರ್ಮಾ ಅವರನ್ನು ರಜೆ ಮೇಲೆ ತೆರಳುವಂತೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ 23-8-2018ರ ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಸೂಚಿಸಿತು. ಗುಜರಾತು ಕೇಡರಿನ ಎಂ.ನಾಗೇಶ್ವರ ರಾವ್ ಅವರನ್ನು ಸಿಬಿಐನ ಹಂಗಾಮಿ ನಿರ್ದೇಶಕಕಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ನೇಮಕ ಮಾಡಿದೆ. ಅವರಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಾಟ ಹೆಚ್ಚಾದರಿಂದ ಮಂಗಳವಾರ ರಾತ್ರಿ 2 ಗಂಟೆಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ತುರ್ತು ಸಭೆ ನಡೆಸಿ ಈ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡಿತ್ತು.ಸೆ.15ರಂದು ಸಿಬಿಐ ಲಂಚ ಪಡೆದ ಆರೋಪ ಹೊರಿಸಿ, ಸಿಬಿಐ ವಿಶೇಷ ನಿರ್ದೇಶಕ ರಾಕೇಶ್ ಅಸ್ತಾನಾ (ಮೋದಿ ಅವರ ಅಪ್ತ )ವಿರುದ್ಧ ಎಫ್‌ಐಆರ್ ದಾಖಲಿಸಿತ್ತು. ಅಸ್ತಾನಾ ಗುಜರಾತ್ ಕೇಡರ್‌ನ ಐಪಿಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ. ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ ಮಧ್ಯಪ‍್ರವೇಶಿಸಿ, ಸಿಬಿಐ ನಿರ್ದೇಶಕ ಅಲೋಕ್‌ ವರ್ಮಾ ಅವರನ್ನು ರಜೆಯ ಮೇಲೆ ಕಳುಹಿಸಿದ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ವರ್ಮಾ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಇರುವ ಎಲ್ಲ ಆರೋಪಗಳ ತನಿಖೆಯನ್ನು ಎರಡು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಕೇಂದ್ರ ಜಾಗೃತ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ (ಸಿವಿಸಿ) ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ರಂಜನ್‌ ಗೊಗೊಯಿ ನೇತೃತ್ವದ ಪೀಠ ನಿರ್ದೇಶನ ನೀಡಿದೆ. ವಿವಾದಗಳು CBIಗೆ ನಿಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ. ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ದಾಖಲಿಸುವುದು ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ರಾಜ್ಯ ಆರಕ್ಷಕ ಇಲಾಖೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪರಿಪಾಠವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಒಂದು ವೇಳೆ ಅವಶ್ಯಕವೆಂದು ಕಂಡುಬಂದಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು CBIಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲರ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬೀಳುವಂಥ ಅನೇಕ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು CBI ನಿಭಾಯಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇದು ಎಂದಿಗೂ ವಿವಾದದಿಂದ ದೂರಸರಿದಿಲ್ಲ. ಬೋಫೋರ್ಸ್ ಹಗರಣ ರಾಜೀವ್‌ ಗಾಂಧಿಯವರ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಕಳಂಕಗೊಳಿಸಿದ್ದ ೧೯೮೬ರ ಬೋಫೋರ್ಸ್‌‌ ಹಗರಣದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ಆಪಾದಿತರ ಪೈಕಿ ಒಬ್ಬನೆನಿಸಿದ್ದ ಇಟಲಿಯ ವ್ಯವಹಾರಸ್ಥ ಒಟ್ಟಾವಿಯೋ ಕ್ವಟ್ರೋಚಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಖಾತೆಗಳನ್ನು CBI ಸದ್ದಿಲ್ಲದೆ ನಗದಾಗಿಸಿತ್ತು ಎಂಬ ಅಂಶವು ೨೦೦೬ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂತು. ಬೋಫೋರ್ಸ್‌‌ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಚಾರಣೆಯ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯು ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳದ್ದಾಗಿದೆ. AB ಬೋಫೋರ್ಸ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಸ್ವೀಡನ್ನಿನ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ದಿವಂಗತ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ರಾಜೀವ್‌ ಗಾಂಧಿಯವರ ಸಹವರ್ತಿಗಳಿಗೆ ಲಂಚ-ಸಂದಾಯಗಳು ನಡೆದಿದ್ದವು ಎಂದು ಆಪಾದಿಸಿ ಸಂಬಂಧ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು; ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್‌ ಮತ್ತು ಪನಾಮಾದಿಂದ ರಹಸ್ಯ ಸ್ವಿಸ್‌ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ರುಷುವತ್ತುಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ೪೦ ದಶಲಕ್ಷ $ನಷ್ಟು ಹಣವು ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿತ್ತು. ಸದರಿ ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿನ ೧,೩೦೦ ದಶಲಕ್ಷ $ನಷ್ಟು ಮೌಲ್ಯದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಖರೀದಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದ ೪೧೦ ಹೋವಿಟ್ಜರ್‌ ಕದನ ಬಂದೂಕುಗಳು, ಓರ್ವ ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯಿಂದ ಪ್ರಸ್ತಾವಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬಂದೂಕುಗಳಿಗಿಂತ ಕಳಪೆಯಾಗಿದ್ದವು ಎಂದು ವರದಿಯಾಗಿತ್ತು. ಬೋಫೋರ್ಸ್‌‌ ಹಗರಣದ ಆಪಾದಿತನಾದ ಒಟ್ಟಾವಿಯೋ ಕ್ವಟ್ರೋಚಿ ಮತ್ತು ಅವನ ಪತ್ನಿ ಮಾರಿಯಾ, ಲಂಡನ್‌ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಎರಡು ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಚ್ಚಿಟ್ಟಿದ್ದ ೨೧ ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳ ಸ್ಥಗಿತ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಹಾಕಿದ ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳವು (CBI), ಅವನನ್ನು "ಬೇಕಾಗಿದ್ದಾರೆ" ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ತೆಗೆದುಹಾಕುವಂತೆ ಇಂಟರ್‌ಪೋಲ್‌ನ್ನು ೨೦೦೯ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ ೨೯ರಂದು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಭೂಮಂಡಲದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ನಡೆಯುವ ಅವನ ಪರ್ಯಟನೆಯನ್ನು ಸರಾಗಗೊಳಿಸಿದೆ. CBIನಿಂದ ಬಂದ ಸಂದೇಶವೊಂದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ, ಇಟಲಿಯ ಕ್ವಟ್ರೋಚಿಯ ವಿರುದ್ಧದ "ರೆಡ್‌ ಕಾರ್ನರ್‌ ನೋಟೀಸ್‌"ನ್ನು ಇಂಟರ್‌ಪೋಲ್‌ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಮನ್‌ಮೋಹನ್‌ ಸಿಂಗ್‌‌ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯು ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ಮೂರು ವಾರಗಳಷ್ಟು ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಕಂಡುಬಂದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು, ಬೋಫೋರ್ಸ್‌‌ ಹಗರಣದ ವಿಷಯವನ್ನು ಎಲ್ಲರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುವಂತೆ ಪ್ರಧಾನ ಚರ್ಚಾವಿಷಯವನ್ನಾಗಿಸಿದೆ.ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಸರ್ಕಾರಗಳು CBIನ ಕಾರ್ಯಪರಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅನೇಕವೇಳೆ ಶಂಕಿಸಲಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಸರ್ಕಾರ ಆಡಳಿತದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ CBIನಿಂದ ನಿಭಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬೋಫೋರ್ಸ್‌‌ ತನಿಖೆಯು CBIಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹೊಸತೊಂದು ಪರ್ಯಾಯ ಪದವನ್ನೇ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ. ಬೋಫೋರ್ಸ್‌ ಹಗರಣದ ಆಪಾದಿತರನ್ನು ಪರಿಧಿಯಿಂದ ಹೊರಹೋಗುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ ನಂತರ, CBIನ್ನು 'ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಬ್ಯೂರೋ ಆಫ್‌ ಇನ್ವೆಸ್ಟಿಗೇಷನ್‌' (ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ತನಿಖಾ ದಳ) ಎಂದು ಕರೆಯುವಲ್ಲಿ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಎಂದಿಗೂ ದಣಿವು ಕಂಡುಬಂದಿಲ್ಲ. ISRO ಬೇಹುಗಾರ ವಲಯ ಪ್ರಕರಣ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗೂಢಚಾರರು ಎಂಬುದಾಗಿ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಂದ ಮೂಲತಃ ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಮಾಲ್ಡೀವ್‌ನ ಇಬ್ಬರು ಮಹಿಳೆಯರೊಂದಿಗೆ ಹಣ ಮತ್ತು ಲೈಂಗಿಕ ಸಂಬಂಧದ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿ ಅದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಬಂಧಿ ರಹಸ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ಸಂಚು ನಡೆಸಿದರು ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾರತದ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನೆ ಸಂಸ್ಥೆಯ (ISRO) ಇಬ್ಬರು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳನ್ನು ೧೯೯೪ರಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಬೇಹುಗಾರ ವಲಯವೊಂದರ ಇರುವಿಕೆಯನ್ನು CBI ತನಿಖೆಯು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಈ ಪ್ರಕರಣವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಆರಕ್ಷಕರು ಮತ್ತು ಗುಪ್ತಚರ ದಳದವರ ಅನನುಭವ ಹಾಗೂ ಮಿತಿಮೀರಿದ ಉತ್ಸಾಹದ ಒಂದು ಫಲವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದು ೧೯೯೫ರ ಆರಂಭದ ವೇಳೆಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಯಿತು.ಮಾಲ್ಡೀವ್‌ನ ಮಹಿಳೆಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಎಂಬ ಕಟ್ಟುಕಥೆಯನ್ನು ಹೊಸೆಯುವ ಮೂಲಕ ಆಗಿನ DGP ರಾಮೋನ್‌ Sರನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವ ಒಂದು ಸುಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆ ಇದಾಗಿತ್ತು. DGP ರಾಮೋನ್‌ ಓರ್ವ ನಿರ್ದಾಕ್ಷಿಣ್ಯದ ಸ್ವಭಾವದ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ, ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಕೇರಳ ಆರಕ್ಷಕ ವಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದ ಕೆಲವೊಂದು ಅಧಿಕಾರಿಗಳ, ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್‌ನ ವತಿಯಿಂದ ಸದರಿ ಪಿತೂರಿಯು ಹೆಣೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಹವಾಲಾ ಹಗರಣ ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿನ ಭಯೋತ್ಪಾದಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ ನಡೆಸಲಾದ ಬಂಧನವೊಂದು ಹವಾಲಾ ದಲ್ಲಾಳಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಒಂದು ದಾಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು; ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಿಗೆ ಬೃಹತ್‌-ಪ್ರಮಾಣದ ಹಣದ ಪಾವತಿಗಳು ಆಗಿರುವುದರ ಪುರಾವೆಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ಮನವಿಯೊಂದರಿಂದ (ನೋಡಿ: ವಿನೀತ್‌ ನಾರಾಯಣ್‌) ಭಾಗಶಃವಾಗಿ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಇಷ್ಟಾಗಿಯೂ ಹವಾಲಾ ಹಗರಣದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಪ್ರಕರಣಗಳೆಲ್ಲವೂ ಅಪರಾಧದ ನಿರ್ಣಯಗಳಿಲ್ಲದೆಯೇ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕುಸಿದವು. CBIನ ಪಾತ್ರವು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಟೀಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ವಿನೀತ್‌ ನಾರಾಯಣ್‌ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶನವೊಂದನ್ನು ನೀಡಿದ ಭಾರತದ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಜಾಗರೂಕತಾ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ CBI ಮೇಲೆ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುವ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ನೀಡಬೇಕು ಎಂದು ತಿಳಿಸಿತು. ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ ಮಟ್ಟೂ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣ ಪ್ರಿಯದರ್ಶಿನಿ ಮಟ್ಟೂ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ವಿಶ್ವಾಸ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು CBI ತಲುಪಿದೆ. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ೨೨-ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿನ ಓರ್ವ ಕಾನೂನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯ ಕೊಲೆಗಾರನೆಂದು ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟವನನ್ನು ನಿರಪರಾಧಿಯೆಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು; ತನಿಖಾ ತಂಡದ "ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯತೆ"ಯೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪ್ರಕರಣದ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಯು ಈ ಕುರಿತಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದರು. ಸದರಿ ಪ್ರಕರಣದ ಆಪಾದಿತನು ಭಾರತೀಯ ಆರಕ್ಷಕ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಓರ್ವ ಉನ್ನತ ದರ್ಜೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಯ ಮಗನಾಗಿದ್ದು, ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ನಿಯತವಾದ ಆರಕ್ಷಕ ಪಡೆಯಿಂದ CBIಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, "ಆಪಾದಿತನ ತಂದೆಯ ಪ್ರಭಾವವು ಅಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ" ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ೧೯೯೯ರ ತೀರ್ಪು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿತು. ಈ ತೀರ್ಪಿನಿಂದ ಇರುಸುಮುರುಸಿಗೆ ಒಳಗಾದ ಆಗಿನ CBI ನಿರ್ದೇಶಕ R.K. ರಾಘವನ್‌, ಸದರಿ ತೀರ್ಪಿನ ಕುರಿತು ಅಧ್ಯಯನ ನಡೆಸಬೇಕೆಂದು P.C. ಶರ್ಮಾ ಮತ್ತು G.H. ಆಚಾರಿ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ವಿಶೇಷ ನಿರ್ದೇಶಕರಲ್ಲಿ ಮನವಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ತರುವಾಯದಲ್ಲಿ, ನ್ಯಾಯದರ್ಶಿ ಮಂಡಲಿ ನೀಡಿದ ತೀರ್ಪಿನ ಕುರಿತಾಗಿ ದೆಹಲಿ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೨೦೦೦ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ CBI ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಆಪಾದಿತನ ವಿರುದ್ಧ ಒಂದು ಜಾಮೀನುಯೋಗ್ಯ ವಾರಂಟನ್ನು ನೀಡಿತು. ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಮಾಡಿದ ಅತೀವವಾದ ಪ್ರಸಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ವತಿಯಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ ಬಿಗಿಪಟ್ಟಿನ ನಂತರ, ಈ ಪ್ರಕರಣವು ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂತು (CBIನಿಂದ ನಿಭಾಯಿಸಲ್ಪಡದ ಪ್ರಕರಣವಾಗಿದ್ದರೂ, ಎಲ್ಲರ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬೀಳುವಂಥ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಒಂದು ಖುಲಾಸೆಯಾಗಿದ್ದು ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು). ೨೦೦೬ರ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಮುಂಚೆಯೇ ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸಬೇಕೆಂದು ಕೋರಿ CBI ಅರ್ಜಿಯೊಂದನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿತು. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ, ಸಂತೋಷ್‌ ಕುಮಾರ್‌‌ ಸಿಂಗ್‌‌ ಎಂಬಾತ ಅತ್ಯಾಚಾರ ಮತ್ತು ಕೊಲೆಯನ್ನು ಎಸಗಿದ ತಪ್ಪಿತಸ್ಥ ಎಂಬುದಾಗಿ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ತರುವಾಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಈ ಅಪರಾಧಕ್ಕಾಗಿ ೨೦೦೬ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ಮರಣದಂಡನೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಯಿತು. ನಿಥಾರಿ ಕೊಲೆಗಳು UPಯ ನೋಯ್ಡಾ ಸಮೀಪದ ನಿಥಾರಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಡಜನ್‌ಗಟ್ಟಲೆ ಮಕ್ಕಳ ಕೊಲೆಗಳ ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು CBIಗೆ ವಹಿಸಲಾಯಿತು. ಸ್ಥಳೀಯ ಆರಕ್ಷಕರು ಅಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದು, ತಮ್ಮ ತನಿಖಾಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ನಿರಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಕಂಡುಬಂದ ಮೇಲೆ ಈ ಕ್ರಮವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಸದರಿ ಕೊಲೆಗಳ ಆಪಾದಿತನಾದ ಮೋನಿಂದರ್‌‌ ಸಿಂಗ್‌‌ ಪಂಧರ್ ಎಂಬಾತನ ಮನೆಯ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೊಳೆಯುತ್ತಿರುವ ದೇಹಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿದ್ದರಿಂದ, ಈ ಸರಣಿ ಕೊಲೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಭಾರತದ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ವಾರಗಟ್ಟಲೆ ಬಿತ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಭಾವದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಅವನು ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಓರ್ವ ಮುಕ್ತ ಮನುಷ್ಯನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ದಾವೂದ್‌ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಪ್ರಕರಣ ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿನ ಅಧಿಕಾರ ವರ್ಗಗಳು ದಾವೂದ್‌ ಇಬ್ರಾಹಿಂನನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟಿರುವುದರ ಕುರಿತಾದ ಇತ್ತೀಚಿನ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ವರದಿಗಳ ಮೇಲೆ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ತನ್ನ ಸಹವರ್ತಿಯಾದ ಫೆಡರಲ್‌ ಇನ್ವೆಸ್ಟಿಗೇಷನ್‌ ಏಜೆನ್ಸಿಯನ್ನು CBI ೨೦೦೭ರ ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಕೊಂಡಿತು. ಸಿಸ್ಟರ್‌‌ ಅಭಯಾ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣ ಸಿಸ್ಟರ್‌‌ ಅಭಯಾ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣವು ಓರ್ವ ಕ್ರೈಸ್ತ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಿರುವಂಥದ್ದಾಗಿದೆ. ೧೯೯೨ರ ಮಾರ್ಚ್‌ ೨೭ರಂದು ಕೇರಳದ ಕೊಟ್ಟಾಯಂನಲ್ಲಿರುವ ಸೇಂಟ್‌ ಪಯಸ್‌ X ಕಾನ್ವೆಂಟ್‌ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಲಯದಲ್ಲಿನ ನೀರಿನ ಬಾವಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಈಕೆಯು ಸತ್ತುಬಿದ್ದಿರುವುದು ಕಂಡುಬಂದಿತ್ತು. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಈ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇದುವರೆಗೆ ಐದು CBI ವಿಚಾರಣೆಗಳು ನಡೆದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಯಾವುದೇ ವಿಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಓರ್ವ ಪಾದ್ರಿ ಮತ್ತು ಓರ್ವ ಕ್ರೈಸ್ತ ಸನ್ಯಾಸಿನಿಯು ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಶಕ್ತಿಯುತವಾದ ಕ್ಯಾಥಲಿಕ್‌ ವಶೀಲಿಗುಂಪು ಸದರಿ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಅಡಗಿಸಲು ತನ್ನ ಯುಕ್ತವಲ್ಲದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿತ್ತು. ಅವರನ್ನು ಒಂದು ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಯಾ ಹಿಡಿದಿರಿಸಿದ್ದಳು. ಸೊಹ್ರಾಬುದ್ದೀನ್‌ ಪ್ರಕರಣ:(ಗುಜರಾತ್‌)- ಗೀತಾ ಜೋಹ್ರಿ ಆಡಳಿತಾರೂಢ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಪಕ್ಷದ (UPA) ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ CBI, ಅದರ ವಿರೋಧ ಪಕ್ಷವನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ BJPಯನ್ನು ಸಿಲುಕಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಆಪಾದನೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಲೇ ಬಂದಿದೆ. ಗುಜರಾತ್‌ನಲ್ಲಿನ ಸೊಹ್ರಾಬುದ್ದೀನ್‌ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿರುವ CBI ಗೀತಾ ಜೋಹ್ರಿ ಎಂಬ ಓರ್ವ IPS ಅಧಿಕಾರಿಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿತು; "ಸೊಹ್ರಾಬುದ್ದೀನ್‌ ನಕಲಿ ಎನ್‌ಕೌಂಟರ್‌ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿನ ಗುಜರಾತ್‌ ಮಂತ್ರಿ ಅಮಿತ್‌ ಷಾರ ಹೆಸರನ್ನು ತಪ್ಪಾಗಿ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳವು ನನ್ನ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಹೇರುತ್ತಿದೆ" ಎಂಬುದಾಗಿ ರಾಜ್‌ಕೋಟ್‌ ಆರಕ್ಷಕ ಆಯುಕ್ತೆಯಾದ ಗೀತಾ ಜೋಹ್ರಿ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಆರೋಪಿಸಿದ್ದರು. ಮಾಲಂಕಾರ ವರ್ಗೀಸ್‌ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣ ಮಾಲಂಕಾರ ವರ್ಗೀಸ್‌ ಕೊಲೆ ಪ್ರಕರಣವು ಮಾಲಂಕಾರ ವರ್ಗೀಸ್‌ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ T.M.ವರ್ಗೀಸ್‌ ಸಾವಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವಂಥಾದ್ದಾಗಿದೆ. ೨೦೦೨ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೫ರಂದು ಈ ಸಾವು ಸಂಭವಿಸಿತ್ತು. ಈತ ಮಾಲಂಕಾರ ಕಟ್ಟಾ ಸಂಪ್ರದಾಯಬದ್ಧ ಚರ್ಚಿನ ಆಡಳಿತ ಸಮಿತಿಯ ಓರ್ವ ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದ ಮತ್ತು ಓರ್ವ ಮರದ ದಿಮ್ಮಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಯಾಗಿದ್ದ.೨೦೧೦ರ ಮೇ ತಿಂಗಳ ೯ರಂದು, ಫಾದರ್‌ ವರ್ಗೀಸ್‌ ಥೆಕ್ಕೆಕಾರ ಎಂಬಾತನ ಮೇಲೆ ಈ ಕೊಲೆಯ ಆರೋಪವನ್ನು ಹೊರಿಸಲಾಯಿತು. ಈತ ಜಾಕೋಬೈಟ್‌ ಸಿರಿಯನ್‌ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್‌ ಚರ್ಚು (ಸಿರಿಯಾಕ್‌ ಕಟ್ಟಾ ಸಂಪ್ರದಾಯಬದ್ಧ ಚರ್ಚಿನ ಒಂದು ಭಾಗ) ಎಂಬ ಎದುರಾಳಿ ಚರ್ಚಿನಲ್ಲಿನ ಅಂಗಮಾಲಿ ಡಯೋಸಿಸುವಿನ ಓರ್ವ ಪಾದ್ರಿ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕನಾಗಿದ್ದ; ಮಾಲಂಕಾರ ವರ್ಗೀಸ್‌ನ ಕೊಲೆಯ ಪಿತೂರಿಯನ್ನು ಈತನ ಮೇಲೆ ಹೊರಿಸಿ, ಅವನನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಆಪಾದಿತನಾಗಿ ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು.ಇಂದಿನವರೆಗೆ, ಪ್ರಮುಖ ಆಪಾದಿತನು ಇನ್ನೂ ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿಲ್ಲ; ಈ ವರ್ತನೆಗಾಗಿ ಕೇರಳದ ಉಚ್ಚ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಂದ CBI ತೀವ್ರವಾಗಿ ಟೀಕಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ. ಭೋಪಾಲ್‌ ಅನಿಲ ದುರಂತ ಭೋಪಾಲ್‌ ಅನಿಲ ದುರಂತ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿನ ತನಿಖೆಯಲ್ಲಿ CBI ಅತ್ಯಂತ ಅದಕ್ಷವಾಗಿ ನಡೆದುಕೊಂಡಿತು ಎಂಬುದು ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಗ್ರಹಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿನ CBI ನಿರ್ದೇಶಕನು ಈ ಕುರಿತು ಈಗ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಯೂನಿಯನ್‌ ಕಾರ್ಬೈಡ್‌ CEO ಆಗಿದ್ದ ವಾರನ್‌ ಆಂಡರ್ಸನ್‌ ಎಂಬಾತನನ್ನು ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಮೃದುಧೋರಣೆಯನ್ನು ತಳೆಯುವಂತೆ ತಿಳಿಸಲಾಗಿತ್ತೆಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಈ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಆಪಾದಿತನ ವಿರುದ್ಧದ ಖಂಡನೀಯ ನರಹತ್ಯೆಯ ಆಪಾದನೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಆಪಾದನೆಗಳು ಕೈಬಿಡಲ್ಪಟ್ಟವು; ಆಪಾದಿತನು ಎರಡು ವರ್ಷದ ದಂಡನೆಯನ್ನಷ್ಟೇ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ. ಸದರಿ ಅನಿಲ ದುರಂತದ ಘಟನೆಗಳಿಂದಾಗಿ ೧೫೦೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು. ಅಪರಾಧ ನಿರ್ಣಯಗಳು ಒಂದು ಉನ್ನತವಾದ ಅಪರಾಧ ನಿರ್ಣಯ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು CBI ಹೊಂದಿದೆ. CBI ಅಕಾಡೆಮಿ ಭಾರತದ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ಘಾಜಿಯಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿರುವ CBI ಅಕಾಡೆಮಿಯು ೧೯೯೬ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.ದೆಹಲಿಯ ಪೂರ್ವಭಾಗದ ಕಡೆಗೆ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಘಾಜಿಯಾಬಾದ್‌ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಅಕಾಡೆಮಿಯು ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದು, ನವದೆಹಲಿಯ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಸುಮಾರು ೪೦ ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ಅಂತರವಿದ್ದರೆ, ದೆಹಲಿಯ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಸುಮಾರು ೬೫ ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ೨೬.೫ ಎಕರೆಗಳಷ್ಟಿರುವ (೧೦೭,೦೦೦ m²) ಸಮೃದ್ಧ ಹಸಿರು ಹೊಲಗಳು ಮತ್ತು ತೋಟಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಇದು ಹರಡಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಆವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಪ್ರದೇಶವು ಆಡಳಿತ ವಿಭಾಗ, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವಿಭಾಗ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಲಯ ಮತ್ತು ವಾಯಸೋಗ್ಯ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ನವದೆಹಲಿಯ ಲೋಕನಾಯಕ್‌ ಭವನ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರವು ಕಾರ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿದ್ದು, ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಇದು ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು. Dy.SsP, SIಗಳು ಮತ್ತು ಪೇದೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೂಲಭೂತ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳ ತರಬೇತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ CBI ಆಗ ರಾಜ್ಯ ಆರಕ್ಷಕ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ NPA ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿತ್ತು.CBIನ ಎಲ್ಲಾ ದರ್ಜೆಗಳ ತರಬೇತಿಯ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಈ ಅಕಾಡೆಮಿಯು ಈಗ ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತರಬೇತಿ ಸೌಕರ್ಯಗಳು ರಾಜ್ಯ ಆರಕ್ಷಕ ಇಲಾಖೆ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಆರಕ್ಷಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು (ಸೆಂಟ್ರಲ್‌ ಪೊಲೀಸ್‌ ಆರ್ಗನೈಸೇಷನ್ಸ್‌-CPO), ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಉದ್ಯಮಗಳ ಜಾಗರೂಕತಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು , ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಇಲಾಖೆಗಳು ಹಾಗೂ ಭಾರತದ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳು ಇವೆಲ್ಲದರ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೂ ಲಭ್ಯವಿವೆ. ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ CBI ಫಿಲ್ಮ್‌ ಫ್ರಾಂಚೈಸ್‌ ಎಂಬುದು ಮಲಯಾಳಂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಒಂದು ಸರಣಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು K. ಮಧು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರೆ, S.N. ಸ್ವಾಮಿ ಚಿತ್ರಕಥೆಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಸೇತುರಾಮ ಅಯ್ಯರ್‌ ಎಂಬ ಓರ್ವ ಹೆಸರಾಂತ ಕಾಲ್ಪನಿಕ CBI ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಮಮ್ಮೂಟಿ ಇದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ೨೦೧೧ರವರೆಗೆ ಈ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದ್ದು, ಐದನೆಯ ಚಿತ್ರವು ನಿರ್ಮಾಣ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ. ಇದುವರೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿರುವ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಹೀಗಿವೆ: ಒರು CBI ಡೈರಿ ಕುರಿಪು (೧೯೮೮, ಒಂದು CBI ದಿನಚರಿಯ ಟಿಪ್ಪಣಿ), ಜಾಗ್ರತ (೧೯೮೯, ಎಚ್ಚರಿಕೆ), ಸೇತುರಾಮ ಅಯ್ಯರ್‌ CBI (೨೦೦೪) ಮತ್ತು ನೆರಾರಿಯನ್‌ CBI (೨೦೦೫, ಸತ್ಯದ ಬೆನ್ನಟ್ಟುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ CBI). ೧೯೯೩ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ತಿರುಡಾ ತಿರುಡಾ ಎಂಬ ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ S.P. ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂರವರು CBI ಅಧಿಕಾರಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ್‌ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ; ಈ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, RBIನ ಒಂದು ಕಳುವಾದ ಹಣದ ತಿಜೋರಿಯನ್ನು CBI ಬೆನ್ನಟ್ಟುತ್ತದೆ. ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಚುರಾ ಲಿಯಾ ಹೈ ತುಮ್ನೇ ಎಂಬ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲ್‌ ಮಲ್ಹೋತ್ರಾ ಎಂಬ CBI ಅಧಿಕಾರಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಝಾಯೇದ್‌ ಖಾನ್‌ ವಹಿಸಿದ್ದಾನೆ. ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಕಂದಸ್ವಾಮಿ ಎಂಬ ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂದಸ್ವಾಮಿ ಎಂಬ ಓರ್ವ CBI ಅಧಿಕಾರಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಿಕ್ರಮ್‌ ವಹಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಬೊಮ್ಮಲಾಟ್ಟಂ ಹೊರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಿಬಿಐ: ಸರ್ಕಾರದ ಸೋಲು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ ಮಣ್ಣುಪಾಲು;27 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018; ಸಿಬಿಐನ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ ಮಣ್ಣುಪಾಲಾಗಿದೆ. (ಜೊತೆಗೆ ಸಿಬಿಐ ಒಳಗೆ ತನ್ನ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಕೈಯಾಡಿಸುವುದೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಇನ್ನುಳಿದಿರುವುದು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವಿಚಾರಣೆಯಿಂದ ಹೊರಬರಬಹುದಾದ ಫಲಿತಾಂಶ ಮಾತ್ರ.) ವಿವಾದದ ಸುಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಿಬಿಐ, ನೀವು ತಿಳಿದಿರಬೇಕಾದ ಅಂಶಗಳಿವು: 26 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018, ಸಿಬಿಐ: ಸರ್ಕಾರದ ಸೋಲು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ ಮಣ್ಣುಪಾಲು;ಪ್ರಜಾವಾಣಿ : 27 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2018, ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ 2008ರ CBI ಕಾರ್ಯವೈಖರಿಯ ಕುರಿತಾದ ಸಂಸದೀಯ ಸ್ಥಾಯಿ ಸಮಿತಿಯ 24ನೇ ವರದಿ. ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಅಧಿಕೃತ CBI ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ 1963ರ ಸ್ಥಾಪಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಶಾಖೆ ಭಾರತದ ಗುಪ್ತಚರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಇಂಟರ್‌ಪೋಲ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೇಂದ್ರೀಯ ದಳಗಳು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ

keṃdrīya tanikhā daḻa (sèṃṭral‌ byūro āph‌ invèsṭigeṣan‌-CBI ) èṃbudu bhāratada òṃdu sarkāri saṃsthèyāgiddu, òṃdu aparādhada tanikhā ghaṭakavāgi, rāṣṭrīya bhadratā saṃsthèyāgi mattu guptacara saṃsthèyāgi adu sevè sallisuttadè. 1963ra epril‌ 1raṃdu idu sthāpisalpaṭṭitu mattu 1941ralli saṃsthāpisalpaṭṭa viśeṣa ārakṣaka saṃsthè yiṃda (spèṣal‌ pòlīs‌ èsṭābliṣ‌mèṃṭ‌) idu vikasanagòṃḍitu. "duḍimè, niṣpakṣapātatè, samagratè" èṃbudu idara dhyeyavākyavāgidè. òkkūṭa sarkārada sibbaṃdi, sārvajanika kuṃdukòratègaḻu mattu piṃcaṇi khātè yalliruva sibbaṃdi mattu tarabeti ilākhè yiṃda CBI niyaṃtrisalpaḍuttadè; sadari khātègè sāmānyavāgi orva keṃdra maṃtriya netṛtvaviruttadè hāgū īta pradhāna maṃtriyavarigè neravāgi varadi sallisuttānè. svarūpadalli idu FBInnu holuttadèyādarū, kāyidègaḻannu (mukhyavāgi 1946ra dèhali viśeṣa ārakṣaka saṃsthèya kāyidè ) ādharisida nirdiṣṭa aparādhagaḻigè CBIna adhikāragaḻu mattu kāryacaṭuvaṭikègaḻu niṣṭhuravāgi sīmitagòḻisalpaṭṭiruttavè. CBI, bhāratakkè saṃbaṃdhisidaṃtiruva adhikṛta iṃṭar‌pol‌ ghaṭakavāgidè. alok kumār varmā CBIna īgina nirdeśakarāgiddārè. paricaya bhārata sarkārada vatiyiṃda 1941ralli sthāpisalpaṭṭa viśeṣa ārakṣaka saṃsthè yalli (spèṣal‌ pòlīs‌ èsṭābliṣ‌mèṃṭ‌-SPE) (hiṃdi: विशेष पुलिस संस्थापन viśeṣa ārakṣaka saṃsthāpan‌ ) keṃdrīya tanikhā daḻada mūlavidè ènnabahudu. IIne jāgatika yuddhada avadhiyalli bhāratada yuddha mattu pūraikè ilākhèyòṃdigina vyavahāra nirvahaṇègaḻallidda laṃcaguḻitana mattu bhraṣṭācārada prakaraṇagaḻa kuritu tanikhè naḍèsuvudu SPE na kāryacaṭuvaṭikègaḻāgiddavu. SPEna adhīkṣakanigè yuddha ilākhèyannu vahisalāgittu. yuddhavu kònègòṃḍa naṃtaravū, keṃdra sarkāri naukarara laṃcaguḻitana mattu bhraṣṭācārada prakaraṇagaḻa kuritu tanikhè naḍèsalu keṃdra sarkārada saṃsthèyòṃdara agatyavu kaṃḍubaṃtu. āddariṃda 1946ralli dèhali viśeṣa ārakṣaka saṃsthā kāyidè yannu jārigè taralāyitu. SPEna melvicāraṇèyannu ī kāyidèyu gṛha ilākhègè vargāyisitu mattu bhārata sarkārada èllā ilākhègaḻū idara vyāptigè baralu anuvāguvaṃtè idara kāryacaṭuvaṭikègaḻannu vistarisalāyitu. SPEna adhikāravyāptiyu èllā keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻigè vistarisalpaṭṭitu mattu saṃbaṃdhapaṭṭa rājya sarkārada òppigèyòṃdigè idannu rājyagaḻigū saha vistarisabahudāgidè. saṃsthāpaka nirdeśaka D.P. kòhli èṃbuvavaru CBIna saṃsthāpaka nirdeśakarāgiddu, ivaru 1963ra epril‌ 1riṃda 1968ra me 31ravarègè adhikāradalliddaru. idakkū muṃcitavāgi, 1955riṃda 1963ravarègè avaru viśeṣa ārakṣaka saṃsthèya pradhāna ārakṣaka nirīkṣaka (ins‌pèkṭar‌ janaral‌ āph‌ pòlīs‌) āgiddaru. adakkū muṃcè, madhya bhārata, uttara pradeśa mattu bhārata sarkāradallina ārakṣaka ilākhā kartavyagaḻalli javābdāriya sthānagaḻannu avaru nibhāyisiddaru. SPEyannu seruvudakkè muṃcitavāgi avaru madhya bhāratadalli ārakṣaka mukhyastharāgiddaru. kòhliyavaru sallisida viśiṣṭavāda sevègaḻigāgi avarigè 1967ralli 'padmabhūṣaṇa' praśastiyannu nīḍalāyitu. kòhliyavaru orva kanasugārarāgiddaru; rāṣṭrīya śodhaka saṃsthèyāgi bèḻèyuva sāmarthyavu viśeṣa ārakṣaka saṃsthèyalli iruvudannu avarāgale kaṃḍiddaru. tamma sudīrgha sevāvadhiyalli pradhāna nirīkṣakarāgi mattu nirdeśakarāgi kāryanirvahisida avaru saṃsthèyannu poṣisidaru; avaru hākida subhadra bunādiya melèye daśakagaḻavarègè bèḻèda ī saṃsthèyu tanna īgina maṭṭavannu muṭṭidè. ākāravannu paḍèdukòṃḍa CBI varṣagaḻu uruḻuttiddaṃtè, saṃkīrṇagòṃḍiruva prakaraṇagaḻannu nibhāyisalu sākaṣṭiruva saṃpanmūlagaḻòṃdigè bhāratada pradhāna tanikhā saṃsthèyāgi òṃdu prasiddhiyannu CBI tanna dākhalèyalli serisikòḻḻuttiddaṃtè, kòlè, apaharaṇa, bhayotpādanègaḻaṃtha sahajavallada aparādhagaḻa hèccèccu prakaraṇagaḻa tanikhèyannu kaigèttikòḻḻuvaṃtè adara muṃdè beḍikègaḻu sallisalpaṭṭavu. iṣṭu mātrave alladè, deśada sarvocca nyāyālaya mattu aṣṭe ekè halavāru ucca nyāyālayagaḻū saha, anyāyakkòḻagāda pakṣasthariṃda sallisalpaṭṭa manavigaḻa ādhārada melè iṃtha prakaraṇagaḻa tanikhèyannu CBIgè vahisikòḍuva paripāṭhavannu prāraṃbhisidavu. ī vargada aḍiyalli baruva halavāru prakaraṇagaḻannu tanikhègāgi CBI kaigèttikòḻḻuttittu èṃba vāstavāṃśavannu parigaṇanègè tègèdukòṃḍu, sthaḻīya adhikāravyāptiyannu hòṃdiruva śākhègaḻigè iṃtha prakaraṇagaḻannu vahisikòḍuvudu yathocita èṃbudu kaṃḍubaṃtu. āddariṃda CBInalli èraḍu tanikhā vibhāgagaḻannu rūpisalu 1987ralli nirdharisalāyitu. bhraṣṭācāra-nirodhi vibhāga hāgū viśeṣa aparādhagaḻa vibhāga èṃdu avugaḻigè hèsarisalāyitu. viśeṣa aparādhagaḻa vibhāgavu ārthika aparādhagaḻa jòtèjòtègè sahajavallada aparādhada prakaraṇagaḻòṃdigū vyavaharisuttadè. bhāratada saṃvidhānada aḍiyalli CBI òṃdu pradhāna viṣayavāgiddu, idu bhāratada sarkārakkè varadi sallisuttadèye hòratu pratyeka rājyagaḻigalla èṃbudu idararthavāgidè. pātra mattu kāryacaṭuvaṭikègaḻu CBI, bhāratadallina tanikhè naḍèsuva pradhāna ārakṣaka saṃsthèyāgidè. idòṃdu utkṛṣṭa paḍèyāgiddu, sārvajanika jīvanadallina maulyagaḻa saṃrakṣaṇèyalli vahisuttidè mattu rāṣṭrīya ārthikatèya svāsthyavannu khātripaḍisuvalli òṃdu pramukha pātravannu vahisuttidè. idu bhāratadallina āyakaṭṭina ārakṣaka saṃsthèyū āgiddu, iṃṭar‌pol‌ sadasya deśagaḻa paravāgi tanikhègè hòṃdikòṃḍu susaṃghaṭitavāgi kèlasamāḍuttadè. deśadalli naḍèyuva èllā pramukha tanikhègaḻigāgi idara tanikhādhikārigaḻa sevègaḻannu apekṣisalāguttadè. òṃdu saṃsthèyāgi CBI, sarvocca nyāyālaya, ucca nyāyālayagaḻu, saṃsattu mattu sārvajanikariṃda unnata gauravavannu paḍèdukòṃḍidè. aṃtararājya mattu aṃtararāṣṭrīya śākhopaśākhègaḻannu hòṃdiruva CBIgè deśadallina pramukha aparādhagaḻa kuritāgi tanikhè naḍèsabekāgi baruttadè. tanna kāryācaraṇèya paikiya mūru mukhya kṣetragaḻāda bhraṣṭācāra-nirodha, ārthika aparādhagaḻu mattu viśeṣa aparādhagaḻaḻigè saṃbaddhavāgiruva aparādhada suddiya saṃgrahadalliyū idu tòḍagisikòṃḍidè. rāṣṭrada rājakīya mattu ārthika jīvanada melè CBI tanikhègaḻu òṃdu pramukha prabhāvavannu hòṃdivè. ī kèḻagè namūdisiruva aparādhada prakaraṇagaḻa vistṛta vargagaḻu CBIniṃda nibhāyisalpaḍuttavè: bhraṣṭācāra virodhi vibhāga : èllā keṃdra sarkāri ilākhègaḻu, keṃdrada sārvajanika valayada udyamagaḻu mattu keṃdra haṇakāsina saṃsthègaḻigè serida sārvajanika sevèyalliruvavariṃda èsagalpaṭṭa bhraṣṭācāra hāgū vaṃcanèya prakaraṇagaḻu. ārthika aparādhagaḻa vibhāga : byāṃk‌ vaṃcanègaḻu, haṇakāsina vaṃcanègaḻu, āmadu raphtu mattu videśi vinimayada ullaṃghanègaḻu, mādakavastugaḻu, purātana kalākṛtigaḻu, sāṃskṛtika svattugaḻa bṛhat‌-pramāṇada kaḻḻasāgāṇikè hāgū itara niṣiddha vastugaḻa kaḻḻasāgāṇikè ityādiyannu òḻagòṃḍiruva prakaraṇagaḻòṃdigè idu vyavaharisuttadè. viśeṣa aparādhagaḻa vibhāga : bhayotpādanè, bāṃb‌ sphoṭagaḻu, kṣobhèkāri narahatyègaḻaṃtha prakaraṇagaḻu, vimocanā haṇakkāgi (biḍugaḍèya haṇakkāgi) māḍalāguva apaharaṇa, aparādhi taṃḍa/bhūgatalokadiṃda èsagalpaṭṭa aparādhagaḻaṃtha prakaraṇagaḻòṃdigè idu vyavaharisuttadè. CBIna svarūpa CBIgè orva nirdeśakana netṛtvaviruttadè. īta ārakṣaka mahānirdeśaka athavā ārakṣaka (rājya) āyuktara darjèya orva IPS adhikāriyāgiruttānè. 2003ra CVC kāyidèyiṃda rūpisalpaṭṭiruva nirvahaṇā vidhānada ādhārada melè nirdeśakanannu ārisalāguttadè mattu 2 varṣagaḻavarègina òṃdu adhikārāvadhiyannu hòṃdiruttānè. CBInalliruva itara pramukha darjègaḻèṃdarè, viśeṣa nirdeśaka, hèccuvari nirdeśaka, jaṃṭi nirdeśaka, upa pradhāna ārakṣaka nirīkṣaka, hiriya ārakṣaka adhīkṣaka, ārakṣaka adhīkṣaka, hèccuvari ārakṣaka adhīkṣaka, ārakṣaka upa adhīkṣaka, nirīkṣaka‌, upa-nirīkṣaka‌, sahāyaka upa-nirīkṣaka‌, mukhya pedè, hiriya pedè mattu pedè. vārṣika varadigaḻa anusāra maṃtriya sibbaṃdi, māji-mūlapaḍè huddègaḻu, kāryakāri sibbaṃdi mattu EDP sibbaṃdigaḻa naḍuvè CBIna sibbaṃdiyannu sāmānyavāgi viṃgaḍisalāguttadè; māji-mūlapaḍè huddègaḻu sāmānyavāgi tāṃtrika svarūpavannu hòṃdiruttavè. hiṃdi bhāṣā sibbaṃdigaḻu adhikṛta bhāṣègaḻa ilākhègè seridavarāgiruttārè. maṃtriya sibbaṃdigaḻalli LDC, UDC, aparādha sahāyakaru ityādigaḻu seriruttārè. kāryakāri sibbaṃdigaḻalli pedègaḻu, ASI, upa-nirīkṣaka‌ru, nirīkṣaka‌ru ityādigaḻiruttārè. EDP sibbaṃdigaḻalli dattāṃśa namūdisuva nirvāhakaru, dattāṃśa saṃskarisuva sahāyakaru, sahāyaka kāryasūci yojakaru, kāryasūci yojakaru mattu SSAgaḻu seriruttārè. āḍaḻitavyāptiya adhikāragaḻu, savalattugaḻu mattu hòṇègārikègaḻu 1946ra DSPE kāyidèyiṃda CBI tanikhèya śāsanabaddha adhikāragaḻannu paḍèyalāgidè. keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻa ārakṣaka adhikārigaḻòṃdigè dèhali viśeṣa ārakṣaka saṃsthèya (CBI) sadasyarugaḻa melè sahavarti mattu samavyāpaka adhikāragaḻu, kartavyagaḻu, savalattugaḻu mattu hòṇègārikègaḻannu ī kāyidèyu pradāna māḍuttadè. tanikhègè saṃbaṃdhisida CBI sadasyara adhikāragaḻu mattu adhikāravyāptiyannu keṃdra sarkāravu keṃdrāḍaḻita pradeśagaḻa jòtèjòtègè yāvude kṣetrakkè vistarisabahudu; ādarè idakkāgi saṃbaṃdhapaṭṭa rājyada sarkārada òppigèyannu paḍèdukòḻḻuvudu agatya. iṃtha adhikāragaḻannu calāyisuvāga, CBIna sadasyarannu athavā upa nirīkṣaka‌ra darjègiṃta meliruvavarannu, saṃbaṃdhapaṭṭa adhikāravyāptigaḻa ārakṣaka ṭhāṇègaḻa melvicāraṇè hòṃdiruva adhikārigaḻāgi parigaṇisalāguttadè. DSPE kāyidèya aḍiyalli keṃdra sarkārada vatiyiṃda tiḻiyapaḍisalāgiruva aparādhagaḻaṃthavannu mātrave CBI tanikhè naḍèsabahudāgiruttadè. rājya ārakṣakarigè èdurāgiruva CBI adhikāravyāpti kānūnu mattu suvyavasthèyu rājyakkè saṃbaṃdhisida òṃdu viṣayavāgiddu, aparādhada tanikhè naḍèsuva mūlabhūta adhikāravu rājya ārakṣakara baḻiyalli iruttadè. jòtègè, sīmitagòḻisalpaṭṭa saṃpanmūlagaḻa kāraṇadiṃdāgi, èllā bagèya aparādhagaḻa tanikhè naḍèsuvudakkè CBIniṃda sādhyavāguvudilla. ī kèḻagè namūdisiruva svarūpada prakaraṇagaḻannu sibiai tanikhè naḍèsabahudu: mūlabhūtavāgi keṃdra sarkāri naukarara viruddhavāgiruva athavā keṃdra sarkārada saṃbaṃdhapaṭṭa vyavahāragaḻigè viruddhavāgiruva prakaraṇagaḻu mattu keṃdrada sārvajanika valayada udyamagaḻu hāgū sārvajanika valayada byāṃkugaḻa naukarara viruddhavāgiruva prakaraṇagaḻu. keṃdra sarkārada haṇakāsina hitāsaktigaḻannu òḻagòṃḍiruva prakaraṇagaḻu. keṃdrada kānūnugaḻa ullaṃghanègaḻigè saṃbaṃdhapaṭṭiruva prakaraṇagaḻu; illi sadari kānūnugaḻa jārimāḍuvikègè bhārata sarkāravu mukhyavāgi saṃbaṃdhapaṭṭiruttadè. vaṃcanè, mosamāḍuvikè, haṇada durupayogada dòḍḍa prakaraṇagaḻu, mattu kaṃpanigaḻigè saṃbaṃdhapaṭṭiruvaṃtè heḻuvudādarè bṛhat‌ nidhigaḻannu òḻagòṃḍiruva durupayogada prakaraṇagaḻu hāgū halavāru rājyagaḻalli śākhopaśākhègaḻannu hòṃdiruva saṃghaṭita guṃpugaḻu athavā vṛttipara aparādhigaḻiṃda èsagalpaṭṭa ide rītiya itara prakaraṇagaḻu. aṃtararājya mattu aṃtararāṣṭrīya śākhopaśākhègaḻannu hòṃdiruva hāgū halavāru adhikṛta saṃsthègaḻannu òḻagòṃḍiruva prakaraṇagaḻu; iṃtha nidarśanagaḻalli èllā dṛṣṭiyiṃdalū noḍidāga, òṃdu ekaika tanikhāsaṃsthèyu tanikhèya melvicāraṇèyannu hòṃdirabeku èṃbudu avaśyakavāgi parigaṇisalpaḍuttadè. hiṃdina nirdeśakaru (1961riṃda illiyavarègè) CBInallina bhraṣṭācāra atiyāda rājakīya hastakṣepagaḻu idaralli kaṃḍubaṃda kāraṇadiṃda, kramavāgi nirdeśaka mattu jaṃṭi nirdeśakarāgidda jogīṃdar‌ siṃg‌‌ mattu B.R. lāl‌raṃtha idara hiṃdina pramukharu kèlavòṃdu viṣayagaḻannu bahiraṃgapaḍisiddu, avugaḻa anusāra saṃsthèyu svajana pakṣapāta, doṣapūrita-nirvahaṇè mattu sārāsagaṭu bhraṣṭācāradalli tòḍagisikòṃḍiddu tiḻidubaṃdidè. orva prāmāṇika mattu nerasvabhāvada adhikāriyāgidda B.R. lāl 'hū ons‌ CBI' èṃba tamma pustakadalli, tanikhèyannu durupayogapaḍisikòḻḻuva mattu haḻitappisuva kāryavidhānavannu vivarisuttārè. RTI kāyidèya aḍiyalli paḍèyalāda māhitiyu bahiraṃgapaḍisiruva viṣayada anusāra, ī saṃsthèyu bhraṣṭācāra èṃba padada paryāya padavāgidè èṃbudu illi vyaktavāgiruva abhiprāyavāgidè. illina unnata darjèya meladhikārigaḻū saha kānūnubāhiravāgi nidhiyannu berèḍègaḻigè tirugisuvaṃtha kīḻumaṭṭakkiḻiyuvudakkè hèsarāgiddārè èṃba abhiprāyavū illi kaṃḍubaṃdidè. sibiai nalli laṃcada āropa 2018 sibiai nirdeśaka alok‌ varmā mattu viśeṣa nirdeśaka rākeś‌ astānā naḍuvè naḍèyuttidda kittāṭa hèccāda kūḍalè, keṃdrīya tanikhā saṃsthè (sibiai) nirdeśaka alok varmā avarannu rajè melè tèraḻuvaṃtè keṃdra sarkāra 23-8-2018ra rātrorātri sūcisitu. gujarātu keḍarina èṃ.nāgeśvara rāv avarannu sibiaina haṃgāmi nirdeśakakāgi sarkāra nemaka māḍidè. avaralli kittāṭa hèccādariṃda maṃgaḻavāra rātri 2 gaṃṭègè keṃdra sarkāra turtu sabhè naḍèsi ī nirdhāra kaigòṃḍittu.sè.15raṃdu sibiai laṃca paḍèda āropa hòrisi, sibiai viśeṣa nirdeśaka rākeś astānā (modi avara apta )viruddha èph‌aiār dākhalisittu. astānā gujarāt keḍar‌na aipiès adhikāri. suprīṃ korṭ‌ madhyapa‍raveśisi, sibiai nirdeśaka alok‌ varmā avarannu rajèya melè kaḻuhisida prakaraṇadalli varmā avara viruddha iruva èlla āropagaḻa tanikhèyannu èraḍu vāragaḻalli pūrṇagòḻisuvaṃtè keṃdra jāgṛta āyogakkè (sivisi) mukhya nyāyamūrti raṃjan‌ gògòyi netṛtvada pīṭha nirdeśana nīḍidè. vivādagaḻu CBIgè niyojisalpaṭṭa prakaraṇagaḻu sāmānyavāgi sūkṣmavāgiruttavè mattu rāṣṭrīya prāmukhyatèyiṃda kūḍiruttavè. tamma adhikāravyāptiyalli baruva yāvude prakaraṇavannu mòdaligè dākhalisuvudu saṃbaṃdhapaṭṭa rājya ārakṣaka ilākhègaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtiruva òṃdu sāmānya paripāṭhavāgidè, mattu òṃdu veḻè avaśyakavèṃdu kaṃḍubaṃdalli, keṃdra sarkārada madhyasthikèya mūlaka prakaraṇagaḻannu CBIgè vargāyisabahudāgidè. èllara gamanakkè bīḻuvaṃtha aneka prakaraṇagaḻannu CBI nibhāyisuttadè, mattu idu èṃdigū vivādadiṃda dūrasaridilla. bophors hagaraṇa rājīv‌ gāṃdhiyavara sarkāravannu kaḻaṃkagòḻisidda 1986ra bophors‌‌ hagaraṇadallina pramukha āpāditara paiki òbbanènisidda iṭaliya vyavahārastha òṭṭāviyo kvaṭrociya byāṃk‌ khātègaḻannu CBI saddilladè nagadāgisittu èṃba aṃśavu 2006ra janavariyalli kaṃḍubaṃtu. bophors‌‌ prakaraṇakkè saṃbaṃdhisida vicāraṇèya hòṇègārikèyu keṃdrīya tanikhā daḻaddāgidè. AB bophors èṃba hèsarina svīḍannina śastrāstra saṃsthèyiṃda 1980ra daśakada madhyabhāgadalli divaṃgata pradhānamaṃtri rājīv‌ gāṃdhiyavara sahavartigaḻigè laṃca-saṃdāyagaḻu naḍèdiddavu èṃdu āpādisi saṃbaṃdha kalpisalāgittu; ī niṭṭinalli briṭan‌ mattu panāmādiṃda rahasya svis‌ byāṃk‌gaḻigè ruṣuvattugaḻa rūpadalli 40 daśalakṣa $naṣṭu haṇavu vargāvaṇèyāgittu èṃdu heḻalāgittu. sadari mārāṭadallina 1,300 daśalakṣa $naṣṭu maulyada śastrāstra kharīdiyalli serikòṃḍidda 410 hoviṭjar‌ kadana baṃdūkugaḻu, orva phrèṃc‌ pratispardhiyiṃda prastāvisalpaṭṭa baṃdūkugaḻigiṃta kaḻapèyāgiddavu èṃdu varadiyāgittu. bophors‌‌ hagaraṇada āpāditanāda òṭṭāviyo kvaṭroci mattu avana patni māriyā, laṃḍan‌ byāṃk‌ òṃdaralli hòṃdidda èraḍu khātègaḻalli bacciṭṭidda 21 koṭi rū.gaḻa sthagita sthitiyannu 2006ralli tègèduhākida keṃdrīya tanikhā daḻavu (CBI), avanannu "bekāgiddārè" paṭṭiyiṃda tègèduhākuvaṃtè iṃṭar‌pol‌nnu 2009ra epril‌ 29raṃdu keḻikòḻḻuva mūlaka, bhūmaṃḍalada uddagalakkū naḍèyuva avana paryaṭanèyannu sarāgagòḻisidè. CBIniṃda baṃda saṃdeśavòṃdannu anusarisi, iṭaliya kvaṭrociya viruddhada "rèḍ‌ kārnar‌ noṭīs‌"nnu iṃṭar‌pol‌ hiṃtègèdukòṃḍidè. man‌mohan‌ siṃg‌‌ sarkārada adhikārāvadhiyu kònègòḻḻuvudakkè kevala mūru vāragaḻaṣṭu muṃcitavāgi kaṃḍubaṃda bèḻavaṇigèyu, bophors‌‌ hagaraṇada viṣayavannu èllara gamana sèḻèyuvaṃtè pradhāna carcāviṣayavannāgisidè.āḍaḻita naḍèsuttiruva sarkāragaḻu CBIna kāryaparidhiyalli hastakṣepa māḍuttavè èṃdu anekaveḻè śaṃkisalāgidè, mattu adene iddarū kāṃgrès‌ sarkāra āḍaḻitada aḍiyalli CBIniṃda nibhāyisalpaṭṭa bophors‌‌ tanikhèyu CBIgè saṃbaṃdhisidaṃtè hòsatòṃdu paryāya padavanne sṛṣṭisidè. bophors‌ hagaraṇada āpāditarannu paridhiyiṃda hòrahoguvudakkè avakāśa nīḍida naṃtara, CBInnu 'kāṃgrès‌ byūro āph‌ invèsṭigeṣan‌' (kāṃgrès‌ tanikhā daḻa) èṃdu karèyuvalli virodha pakṣagaḻigè èṃdigū daṇivu kaṃḍubaṃdilla. ISRO behugāra valaya prakaraṇa pākistānada guptacara saṃsthèya gūḍhacāraru èṃbudāgi vṛttapatrikègaḻiṃda mūlataḥ vivarisalpaṭṭidda mālḍīv‌na ibbaru mahiḻèyaròṃdigè haṇa mattu laiṃgika saṃbaṃdhada vyavahāragaḻannu naḍèsi adakkè pratiyāgi bāhyākāśa saṃbaṃdhi rahasyagaḻannu mārāṭa māḍuva saṃcu naḍèsidaru èṃdu āropisalpaṭṭa bhāratada bāhyākāśa saṃśodhanè saṃsthèya (ISRO) ibbaru vijñānigaḻu mattu ibbaru bhāratīya udyamigaḻannu 1994ralli baṃdhisalāyitu. behugāra valayavòṃdara iruvikèyannu CBI tanikhèyu bahiraṃgapaḍisalilla, mattu ī prakaraṇavu hèccina maṭṭigè ārakṣakaru mattu guptacara daḻadavara ananubhava hāgū mitimīrida utsāhada òṃdu phalavāgittu èṃbudu 1995ra āraṃbhada veḻègè spaṣṭavāyitu.mālḍīv‌na mahiḻèyòṃdigè saṃbaṃdhagaḻannu hòṃdiddaru èṃba kaṭṭukathèyannu hòsèyuva mūlaka āgina DGP rāmon‌ Srannu tègèduhākuva òṃdu suyojita yojanè idāgittu. DGP rāmon‌ orva nirdākṣiṇyada svabhāvada vyaktiyāgiddariṃda, avara viruddha keraḻa ārakṣaka valayakkè seridda kèlavòṃdu adhikārigaḻa, mādhyamagaḻa mattu musliṃ līg‌na vatiyiṃda sadari pitūriyu hèṇèyalpaṭṭittu. havālā hagaraṇa 1991ralli kāśmīradallina bhayotpādakarigè saṃbaṃdhapaṭṭaṃtè naḍèsalāda baṃdhanavòṃdu havālā dallāḻigaḻa melina òṃdu dāḻigè kāraṇavāyitu; idu rāṣṭrada rājakāraṇigaḻigè bṛhat‌-pramāṇada haṇada pāvatigaḻu āgiruvudara purāvèyannu bahiraṃgapaḍisitu. idannu anusarisikòṃḍu baṃda kānūnu kramavu sārvajanika hitāsakti manaviyòṃdariṃda (noḍi: vinīt‌ nārāyaṇ‌) bhāgaśaḥvāgi prerepisalpaṭṭittu, mattu iṣṭāgiyū havālā hagaraṇada nyāyālaya prakaraṇagaḻèllavū aparādhada nirṇayagaḻilladèye aṃtimavāgi kusidavu. CBIna pātravu mattòmmè ṭīkisalpaṭṭitu. vinīt‌ nārāyaṇ‌ prakaraṇavannu nirṇayisuva saṃdarbhadalli nirdeśanavòṃdannu nīḍida bhāratada sarvocca nyāyālayavu keṃdrīya jāgarūkatā āyogakkè CBI melè melvicāraṇè naḍèsuva òṃdu pātravannu nīḍabeku èṃdu tiḻisitu. priyadarśini maṭṭū kòlè prakaraṇa priyadarśini maṭṭū prakaraṇavannu nibhāyisuvudakkè saṃbaṃdhisidaṃtè viśvāsa kaḻèdukòṃḍa sthitiyannu CBI talupidè. ī prakaraṇadalli 22-varṣa vayassina orva kānūnu vidyārthiya kòlègāranèṃdu heḻalpaṭṭavanannu niraparādhiyèṃdu ghoṣisalāyitu; tanikhā taṃḍada "uddeśapūrvaka niṣkriyatè"ye idakkè kāraṇa èṃbudāgi prakaraṇada nyāyamūrtiyu ī kuritāgi ullekhisidaru. sadari prakaraṇada āpāditanu bhāratīya ārakṣaka sevèyallina orva unnata darjèya adhikāriya maganāgiddu, ī kāraṇadiṃdāgi prakaraṇavannu niyatavāda ārakṣaka paḍèyiṃda CBIgè vargāyisalāgittu. ādāgyū, "āpāditana taṃdèya prabhāvavu alli hegè kāṇisikòṃḍidè" èṃbudara kuritu 1999ra tīrpu vyākhyānisitu. ī tīrpiniṃda irusumurusigè òḻagāda āgina CBI nirdeśaka R.K. rāghavan‌, sadari tīrpina kuritu adhyayana naḍèsabekèṃdu P.C. śarmā mattu G.H. ācāri èṃba ibbaru viśeṣa nirdeśakaralli manavi māḍikòṃḍaru. taruvāyadalli, nyāyadarśi maṃḍali nīḍida tīrpina kuritāgi dèhali ucca nyāyālayadalli 2000ne isaviyalli CBI melmanavi sallisitu. idāda naṃtara ucca nyāyālayavu āpāditana viruddha òṃdu jāmīnuyogya vāraṃṭannu nīḍitu. mādhyamagaḻu māḍida atīvavāda prasāra mattu sārvajanikara vatiyiṃda hòrahòmmida bigipaṭṭina naṃtara, ī prakaraṇavu 2006ralli mattòmmè bèḻakigè baṃtu (CBIniṃda nibhāyisalpaḍada prakaraṇavāgiddarū, èllara gamanakkè bīḻuvaṃtha mattòṃdu prakaraṇadalli ide rītiya òṃdu khulāsèyāgiddu idakkè mukhya kāraṇavāgittu). 2006ra julainalli sākaṣṭu muṃcèye vicāraṇè naḍèsabekèṃdu kori CBI arjiyòṃdannu sallisitu. ī prakaraṇadalli, saṃtoṣ‌ kumār‌‌ siṃg‌‌ èṃbāta atyācāra mattu kòlèyannu èsagida tappitastha èṃbudāgi ucca nyāyālayavu taruvāyadalli kaṃḍukòṃḍitu mattu ī aparādhakkāgi 2006ra akṭobar‌nalli avanigè maraṇadaṃḍanèyannu vidhisalāyitu. nithāri kòlègaḻu UPya noyḍā samīpada nithāri haḻḻiyalli naḍèda ḍajan‌gaṭṭalè makkaḻa kòlègaḻa tanikhè naḍèsuva hòṇègārikèyannu CBIgè vahisalāyitu. sthaḻīya ārakṣakaru asamartharāgiddu, tamma tanikhākāryagaḻalli avaru nirāsaktiyannu toruttiddārè èṃbudu kaṃḍubaṃda melè ī kramavannu kaigòḻḻalāyitu. sadari kòlègaḻa āpāditanāda moniṃdar‌‌ siṃg‌‌ paṃdhar èṃbātana manèya hòrabhāgadalli kòḻèyuttiruva dehagaḻu kaṃḍubaṃdiddariṃda, ī saraṇi kòlègaḻa kuritāgi bhāratada mattu aṃtararāṣṭrīya mādhyamagaḻalli vāragaṭṭalè bittarisalāyitu. rājakīya prabhāvada kāraṇadiṃdāgi avanu sadyakkè orva mukta manuṣyanāgiddānè. dāvūd‌ ibrāhiṃ prakaraṇa karāciyallina adhikāra vargagaḻu dāvūd‌ ibrāhiṃnannu hiḍidiṭṭiruvudara kuritāda ittīcina mādhyamagaḻa varadigaḻa melè vivaraṇègaḻannu nīḍuvaṃtè, pākistānada tanna sahavartiyāda phèḍaral‌ invèsṭigeṣan‌ ejènsiyannu CBI 2007ra āgasṭ‌nalli keḻikòṃḍitu. sisṭar‌‌ abhayā kòlè prakaraṇa sisṭar‌‌ abhayā kòlè prakaraṇavu orva kraista sanyāsinigè saṃbaṃdhapaṭṭiruvaṃthaddāgidè. 1992ra mārc‌ 27raṃdu keraḻada kòṭṭāyaṃnalliruva seṃṭ‌ payas‌ X kānvèṃṭ‌ vidyārthinilayadallina nīrina bāviyòṃdaralli īkèyu sattubiddiruvudu kaṃḍubaṃdittu. òṭṭārèyāgi heḻuvudādarè, ī kòlè prakaraṇakkè saṃbaṃdhisidaṃtè iduvarègè aidu CBI vicāraṇègaḻu naḍèdiddarū saha, yāvude vispaṣṭavāda phalitāṃśagaḻu dòrètilla. orva pādri mattu orva kraista sanyāsiniyu ī prakaraṇadalli pālgòṃḍidda kāraṇadiṃdāgi, śaktiyutavāda kyāthalik‌ vaśīliguṃpu sadari prakaraṇavannu aḍagisalu tanna yuktavallada prabhāvavannu prayogisittu. avarannu òṃdu hòṃdāṇikèya bhaṃgiyalli abhayā hiḍidirisiddaḻu. sòhrābuddīn‌ prakaraṇa:(gujarāt‌)- gītā johri āḍaḻitārūḍha kāṃgrès‌ pakṣada (UPA) melvicāraṇèya aḍiyalli kāryanirvahisuttiruva CBI, adara virodha pakṣavannu mukhyavāgi BJPyannu silukisuva saluvāgi kāryanirvahisuttidè èṃba āpādanègè òḻagāguttale baṃdidè. gujarāt‌nallina sòhrābuddīn‌ prakaraṇavannu kaigèttikòṃḍiruva CBI gītā johri èṃba orva IPS adhikāriyannu praśnisitu; "sòhrābuddīn‌ nakali èn‌kauṃṭar‌ prakaraṇadalli hiṃdina gujarāt‌ maṃtri amit‌ ṣāra hèsarannu tappāgi sūcisuvaṃtè keṃdrīya tanikhā daḻavu nanna melè òttaḍa heruttidè" èṃbudāgi rāj‌koṭ‌ ārakṣaka āyuktèyāda gītā johri sarvocca nyāyālayadalli āropisiddaru. mālaṃkāra vargīs‌ kòlè prakaraṇa mālaṃkāra vargīs‌ kòlè prakaraṇavu mālaṃkāra vargīs‌ èṃdū karèyalpaḍuttidda T.M.vargīs‌ sāvigè saṃbaṃdhisiruvaṃthāddāgidè. 2002ra ḍisèṃbar‌ 5raṃdu ī sāvu saṃbhavisittu. īta mālaṃkāra kaṭṭā saṃpradāyabaddha carcina āḍaḻita samitiya orva sadasyanāgidda mattu orva marada dimmi vyāpāriyāgidda.2010ra me tiṃgaḻa 9raṃdu, phādar‌ vargīs‌ thèkkèkāra èṃbātana melè ī kòlèya āropavannu hòrisalāyitu. īta jākobaiṭ‌ siriyan‌ kriściyan‌ carcu (siriyāk‌ kaṭṭā saṃpradāyabaddha carcina òṃdu bhāga) èṃba èdurāḻi carcinallina aṃgamāli ḍayosisuvina orva pādri mattu vyavasthāpakanāgidda; mālaṃkāra vargīs‌na kòlèya pitūriyannu ītana melè hòrisi, avanannu pramukha āpāditanāgi hèsarisalāyitu.iṃdinavarègè, pramukha āpāditanu innū baṃdhisalpaṭṭilla; ī vartanègāgi keraḻada ucca nyāyālaya mattu mādhyamagaḻiṃda CBI tīvravāgi ṭīkisalpaḍuttidè. bhopāl‌ anila duraṃta bhopāl‌ anila duraṃta prakaraṇadallina tanikhèyalli CBI atyaṃta adakṣavāgi naḍèdukòṃḍitu èṃbudu sārvajanikara grahikèyāgidè. hiṃdina CBI nirdeśakanu ī kuritu īga òppikòṃḍiddu, yūniyan‌ kārbaiḍ‌ CEO āgidda vāran‌ āṃḍarsan‌ èṃbātanannu vaśakkè tègèdukòḻḻuvudakkè saṃbaṃdhisidaṃtè mṛdudhoraṇèyannu taḻèyuvaṃtè tiḻisalāgittèṃdu tiḻidubaṃdidè. ī prakaraṇadalli āpāditana viruddhada khaṃḍanīya narahatyèya āpādanèyū seridaṃtè āpādanègaḻu kaibiḍalpaṭṭavu; āpāditanu èraḍu varṣada daṃḍanèyannaṣṭe svīkarisida. sadari anila duraṃtada ghaṭanègaḻiṃdāgi 15000kkū hèccu janaru sāvannappidaru. aparādha nirṇayagaḻu òṃdu unnatavāda aparādha nirṇaya pramāṇavannu CBI hòṃdidè. CBI akāḍèmi bhāratada uttarapradeśada ghājiyābād‌nalliruva CBI akāḍèmiyu 1996ralli tanna kāryacaṭuvaṭikèyannu prāraṃbhisitu.dèhaliya pūrvabhāgada kaḍègè, uttara pradeśada ghājiyābād‌ jillèyalli ī akāḍèmiyu nèlègòṃḍiddu, navadèhaliya railu nildāṇadiṃda illigè sumāru 40 ki.mī.gaḻaṣṭu aṃtaraviddarè, dèhaliya iṃdirā gāṃdhi aṃtararāṣṭrīya vimāna nildāṇadiṃda illigè sumāru 65 ki.mī.gaḻāguttavè. 26.5 èkarègaḻaṣṭiruva (107,000 m²) samṛddha hasiru hòlagaḻu mattu toṭagaḻa vyāptiya melè idu haraḍikòṃḍiddu, āvarisalpaṭṭiruva pradeśavu āḍaḻita vibhāga, śaikṣaṇika vibhāga, vidyārthinilaya mattu vāyasogya vibhāgagaḻannu òḻagòṃḍidè. adakkū muṃcitavāgi navadèhaliya lokanāyak‌ bhavan‌nalli òṃdu saṇṇa tarabeti keṃdravu kāryātmakavāgiddu, baḻakèyalliruva alpāvadhiya paṭhyakramagaḻannu naḍèsuvudakkè mātrave idu baḻasalpaḍuttittu. Dy.SsP, SIgaḻu mattu pedègaḻigè saṃbaṃdhisida mūlabhūta paṭhyakramagaḻa tarabetigè saṃbaṃdhisidaṃtè CBI āga rājya ārakṣaka tarabeti saṃsthègaḻu mattu haidarābād‌na NPA melè avalaṃbitavāgittu.CBIna èllā darjègaḻa tarabetiya agatyagaḻannu ī akāḍèmiyu īga pūraisuttadè. kèlavòṃdu viśiṣṭavāgisalpaṭṭa paṭhyakramagaḻigè saṃbaṃdhisida tarabeti saukaryagaḻu rājya ārakṣaka ilākhè, keṃdrīya ārakṣaka saṃsthègaḻu (sèṃṭral‌ pòlīs‌ ārganaiseṣans‌-CPO), sārvajanika valayada udyamagaḻa jāgarūkatā saṃsthègaḻu , byāṃkugaḻu mattu sarkāri ilākhègaḻu hāgū bhāratada saśastra paḍègaḻu ivèlladara adhikārigaḻigū labhyavivè. janapriya saṃskṛtiyalli CBI philm‌ phrāṃcais‌ èṃbudu malayāḻaṃ calanacitragaḻa òṃdu saraṇiyāgidè. idannu K. madhu nirdeśisidarè, S.N. svāmi citrakathèyannu racisidaru. seturāma ayyar‌ èṃba orva hèsarāṃta kālpanika CBI adhikāriyāgi mammūṭi idaralli naṭisidaru. 2011ravarègè ī saraṇiyalli nālku calanacitragaḻu biḍugaḍèyāgiddu, aidanèya citravu nirmāṇa haṃtadallidè. iduvarègè biḍugaḍèyāgiruva calanacitragaḻu hīgivè: òru CBI ḍairi kuripu (1988, òṃdu CBI dinacariya ṭippaṇi), jāgrata (1989, èccarikè), seturāma ayyar‌ CBI (2004) mattu nèrāriyan‌ CBI (2005, satyada bènnaṭṭuvikèyalli CBI). 1993ralli baṃda tiruḍā tiruḍā èṃba tamiḻu calanacitradalli S.P. bālasubrahmaṇyaṃravaru CBI adhikāri lakṣmīnārāyaṇ‌ pātravannu vahisiddārè; ī citradalli, RBIna òṃdu kaḻuvāda haṇada tijoriyannu CBI bènnaṭṭuttadè. 2003ralli baṃda curā liyā hai tumne èṃba hiṃdi calanacitradalli viśāl‌ malhotrā èṃba CBI adhikāriya pātravannu jhāyed‌ khān‌ vahisiddānè. 2009ralli baṃda kaṃdasvāmi èṃba tamiḻu calanacitradalli kaṃdasvāmi èṃba orva CBI adhikāriya pātravannu vikram‌ vahisiddānè. ivannū gamanisi bòmmalāṭṭaṃ hòra saṃparka sibiai: sarkārada solu viśvāsārhatè maṇṇupālu;27 akṭobar 2018; sibiaina sāṃsthika viśvāsārhatè maṇṇupālāgidè. (jòtègè sibiai òḻagè tanna hitāsaktigaḻigè anuguṇavāgi sarkāra kaiyāḍisuvudū spaṣṭavāgidè. innuḻidiruvudu nyāyālayada vicāraṇèyiṃda hòrabarabahudāda phalitāṃśa mātra.) vivādada suḻiyalli sibiai, nīvu tiḻidirabekāda aṃśagaḻivu: 26 akṭobar 2018, sibiai: sarkārada solu viśvāsārhatè maṇṇupālu;prajāvāṇi : 27 akṭobar 2018, ullekhagaḻu hèccina odigāgi 2008ra CBI kāryavaikhariya kuritāda saṃsadīya sthāyi samitiya 24ne varadi. bāhya kòṃḍigaḻu adhikṛta CBI vèb‌saiṭ‌ 1963ra sthāpita saṃsthègaḻu keṃdrīya tanikhā daḻa bhārata sarkārada kāryakāri śākhè bhāratada guptacara saṃsthègaḻu iṃṭar‌pol‌na rāṣṭrīya keṃdrīya daḻagaḻu bhārata sarkāra

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%87%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%80%E0%B2%AF%20%E0%B2%A4%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%96%E0%B2%BE%20%E0%B2%A6%E0%B2%B3

ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳ

ತಬು (೪ ನೇ ನವೆಣಬರ್ ೧೯೭೦ ರಣದು ತಬಸ್ಸುಮ್ ಹಶ್ಮಿ ಎಂದು ಜನಸಿದ) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಅಭಿನೇತ್ರಿ. ಒಂದು ಅಮೇರಿಕಾದ ಚಲನಚಿತ್ರವೂ ಸೇರಿದಂತೆ ತೆಲುಗು, ತಮಿಳು, ಮಲೆಯಳಂ, ಮರಾಠಿ ಹಾಗೂ ಬೆಂಗಾಳಿ ಭಾಷೆಗಳನ್ನಿನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಮುಖ್ಯಯವಾಗಿ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿಸಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಎರಡು ಬಾರಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಶ್ರೇಷ್ಠ ನಟಿ ಎಂದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ, ಹಾಗೂ ಅವರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಹಿಳಾ ಅಭಿನೇತ್ರಿ ಎಂದು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ನ ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಪಡೆದು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ಪಡೆದ ದಾಖಲೆ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲವು ಆಪಾವಾದಗಳಿದ್ದಾಗ್ಯೂ ತಬು ರವರು ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹಣಗಳಿಕೆಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಪ್ರಶಂಸೆಗಳನ್ನು ಶೇಕರಿಸುವಂತಹ ಕಲಾತ್ಮಕ, ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಬಾರ್ಡರ್ (೧೯೯೭), ಸಾಜನ್ ಚಲೆ ಸಸುರಾಲ್ (೧೯೯೬), ಬೀವಿ ನಂ. ೧ ಹಾಗೂ Hum Saath-Saath Hain: We Stand United ೧೯೯೯ ನಂತಹ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಚಿತ್ರಗಳೂ ಕಡಿಮೆ, ಹಾಗೂ ಈ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಾತ್ರಗಳೂ ಬಹಳ ಚಿಕ್ಕವು. ಮಾಚಿಸ್ (೧೯೯೬), ವಿರಾಸತ್ (೧೯೯೭), ಹು ತು ತು (೧೯೯೯), ಅಸ್ತಿತ್ವ (೨೦೦೦), ಚಾಂದನಿ ಬಾರ್ (೨೦೦೧), ಮಕ್ವುಬೂಲ್ (೨೦೦೩) ಹಾಗೂ ಚೀನಿ ಕಂ ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಹೆರಾದ ಅಭಿನಯಗಳಾಗಿವೆ. ಮೀರಾ ನಾಯರ್ ರವರ ಅಮೇರಿಕಾದ ಚಲನಚಿತ್ರ, ದಿ ನೇಮ್ ಸೇಕ್ ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರವೂ ಸಹ ಹೆಚ್ಚಿ ಪ್ರಶಂಸೆ ಗಳಿಸಿತು. ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾದ ಅವರು ಹೀಗೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ, "ನನ್ನ ಮನ ಮುಟ್ಟುವ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಟಿಸುತ್ತೇನೆ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತಂಡದ ಇತರೆ ಸಹ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕರು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಮೂಡಿಸಬೇಕು". ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ೧೯೭೦ ಎಂದು ಇತರೆ ಅನೇಕ ಮೂಲಗಳು ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರೂ, ತಬು ರವರು ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ಜುಮಾಲ್ ಹಶ್ಮಿ ಹಾಗೂ ರಿಜ್ವಾನ್ ರವರಿಗೆ ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಕೆಲವೇ ಸಮಯಗಳ ನಂತರ, ಅವರ ತಂದೆ ತಾಯಿಗಳು ವಿವಾಹ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದರು. ಅವರ ತಾಯಿಯವರು ಶಾಲಾ ಅಧ್ಯಾಪಕಿ ಹಾಗೂ ಅವರ ತಾಯಿಯ ಕಡೆಯ ತಾತಾ ಅಜ್ಜಿ ಒಂದು ಶಾಲೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ನಿವೃತ್ತ ಪ್ರಾರಾಧ್ಯಾಪಕರು. ಅವರ ತಾತ ಮಹಮ್ಮದ್ ಅಹಸಾನ್ ಗಣಿತದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು, ಹಾಗೂ ಅವರ ಅಜ್ಜಿ ಆಂಗ್ಲ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಯಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಲ್ಲಿ ಸೆಯಿಂಟ್. ಆಂನ್ಸ್ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದಲು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ತಬು ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿಗೆ ತೆರಳಿ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸೆಯಿಂಟ್. ಕ್ಸೇವಿಯರ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಶಬಾನ ಅಜ್ಮಿಯವರ ಸಹೋದರಿ ಹಾಗೂ ನಟಿ ಫರ್ಹಾ ನಾಜ್ ರವರ ಕಿರಿಯ ತಂಗಿ. ಅವರು ,ಮುಂಬಯಿ ಹಾಗೂ ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಲ್ಲಿ ಮನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ತಬಸ್ಸುಮ್ "ತಬು" ಹಶ್ಮಿ ಅವರು 'ಬಜಾರ್' ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ (೧೯೮೦) ರಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು, ಹಾಗೂ ಮುಂದೆ ಹದಿನೈದನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹಮ್ ನೌಜವಾನ್ (೧೯೮೫) ರ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ದೇವ್ ಆನಂದ್ ಅವರ ಮಗಳಾಗಿ ಅವರು ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಕೂಲಿ. ನಂ೧ ಎಂಬ ತೆಲಗು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಾಯಕ ನಟಿಯಾಗಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಬೋನಿ ಕಪೂರ್ ರವರು ರೂಪ್ ಕಿ ರಾಣಿ ಚೋರೋ ಕ ರಾಜಾ ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮ್ ಎಂಬ ದೊಡ್ಡ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಪ್ರೇಮ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ತಬು ರವರು ಸಂಜಯ್ ಕಪೂರರ ವಿರುದ್ಧ ನಟಿಸಲು ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು. ಆ ಚಲನಚಿತ್ರವು ತಯಾರಕೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳಾದವು. ತಬು ಒಮ್ಮೆ ತಮಾಷೆಗಾಗಿ ಹೇಳಿದರು, "ನನಗೆ ದಶಕದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಕಾಯುತ್ತಿರುವ ಹೊಸದಾಗಿ ಬಂದಿರುವಳು". ಅವರ ನಾಯಕ ನಟಿಯಾದ ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪೆಹ್ಲಾ ಪೆಹ್ಲಾ ಪ್ಯಾರ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಯಾರ ಗಮನಕ್ಕೂ ಬಾರಲೇ ಇಲ್ಲ. ಅವರು ಅಜಯ್ ದೇವಗನ್ ವಿರುದ್ಧ ವಿಜಯಪಥ್ ನಲ್ಲಿ (೧೯೯೪) ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಬಂದರು ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ನಿಂದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರವೇಶದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಳಿಸದೆ ಅಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಡೆಯದ ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಇದನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದವು. ಯಶಸ್ಸು, ೨೦೦೩–ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ತಬು ರವರ ಎಂಟು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದವು. ಸಾಜನ್ ಚಲೆ ಸಸುರಾಲ್ ಹಾಗೂ ಜೀತ್ ಎಂಬ ಎರಡು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾದವು; ಈ ಎರಡೂ ಚಿತ್ರಗಳು ಆ ವರ್ಷದ ಪ್ರಮುಖ ಐದು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಇದ್ದವು. ಅವರ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಗೀತರಚನೆಕಾರ ಹಾಗೂ ನಿರ್ದೇಶಕ ಗುಲ್ಜಾರ್ ಅವರ ಮಾಚಿಸ್ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಜಯಗಳಿಸಿತು. ಸಿಖ್ಖರ ದಂಗೆಯ ಉದ್ಭವದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದ ಪಂಜಾಬಿ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ಅವರ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯವು ಪ್ರಶಂಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ /ಸಾಧನೆಗೆಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿಯ ಮೊದಲ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೆಲ್ಲುವತ್ತ ಸಾಗಿದರು. ತಬುರವರ ೧೯೯೭ ರ ಮೊದಲ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜೆ.ಪಿ.ದತ್ತಾ ಅವರ ಬಾರ್ಡರ್ . ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿನ ಭಾರತ - ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ರ ನಡುವೆ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಲೊಂಗಾವಾಲದ ಯುದ್ಧದ ಸುತ್ತ ನಡೆದ ನೈಜ ಘಟನೆಯ ಬಗ್ಗೆಯ ಚಲಚನಚಿತ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಆ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸನ್ನಿ ದೆಯೊಲ್ ರ ಪತ್ನಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದರು. ಅವರದ್ದು ಚಿಕ್ಕ ಪಾತ್ರವಾಗಿದ್ದರೂ ಆ ಚಲನಚಿತ್ರವು ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. ಆ ವರುಷದಲ್ಲಿನ ಅವರು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಚಿತ್ರ ವಿರಾಸತ್ ನಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಅಭಿನಯನವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಆ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿತ್ತು; ತಬು ರವರು ತಮ್ಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ವಿಮರ್ಶಿ ಮಾಡುವವರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನೇತ್ರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಎರಡು ಬಹುವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಬಹು - ತಾರೆಯರ ಜೊತೆ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾದ ಬಿವಿ ನಂ. ೧ ಹಾಗೂ Hum Saath-Saath Hain: We Stand United ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಆ ಎರಡೂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಆ ವರ್ಷದ ಮೊದಲೆನೆಯ ಹಾಗೂ ಎರಡನೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರಗಳಾಗಿದ್ದವು. ೨೦೦೦ ರಂದರ, ಈ ತಾರೆಯು ಹೇರಾಫೇರಿ ಹಾಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಅವರ ಮೊದಲಯನ ಚಲನಚಿತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಡೆಯಿತು ಹಾಗೂ ಎರಡನೆಯದು ವಿಮರ್ಶಾಕ್ಮತವಾಗಿ ಜಯಗಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಆ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಅವರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟನೆ/ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಮೂರನೆಯ ಬಾರಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರು ವಿಮರ್ಶಕರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗಳಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ಮಾಧುರ್ ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ರಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಚಾಂದಿನಿ ಬಾರ್ ನಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಒಬ್ಬ ಬಾರ್ ನೃತ್ಯಗಾತಿಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅಭಿನಯವು ಸರ್ವಾನುಮತದ ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಗೋಳಿಸಿತು, ಹಾಗೂ ಅವರು ತಮ್ಮ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ / ನಟನೆಗಾಗಿ ಎರಡನೆಯ ಬಾರಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ವಿಮರ್ಶಕರಾದ, ತರನ್ ಆದರ್ಶ್ ಬರೆದರು "ಚಾಂದನಿ ಬಾರ್ ಚಲನಚಿತ್ರದುದ್ದಕ್ಕೂ ತಬುರವರ ಚಿತ್ರ ಹಾಗೂ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಬೇರೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳೇ ಇಲ್ಲ. ಅವರ ಅಭಿನಯವು ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಂಕಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಅರ್ಹವಾಗಿವೆ ಹಾಗೂ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಅವರ ನಟನೆಯಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯನಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಲೋಪದೋಷಗಳಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸ್ಸಿನ ಮೇಲೆ ಅವರ ಪಾತ್ರದ ಪ್ರಭಾವವೂ ಸಹ ಅವರಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದ - ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಎಂದು ಆ ಪಾತ್ರದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಎಂದು ಮತ್ತೋರ್ವ ವಿಮರ್ಶಕರು ಬರೆದರು". ಮತ್ತೋರ್ವ ವಿಮರ್ಶಗಾರರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟರು, "ನಮ್ಮಲ್ಲಿರುವ ಅದ್ಭುತ ಒಬ್ಬ ನಟಿಯಾದ ಅವರು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಭುಜಗಳ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ, ತಮ್ಮ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯರಿತು ನಡೆಸುವ ಒಬ್ಬ ನಟಿಯಿದ್ದರ, ಅದು ತಬು ವಾಡಿಕೆಯಂತೆ. ಸರ್ವೇಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಅವರು ಮಿಂಚುತ್ತಾರೆ." ಅವರು ಅನೇಕ ತೆಲುಗು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿಯಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೂಲಿನಂ. ೧ ಹಾಗೂ ನಿನ್ನೆ ಪೆಲ್ಲಡುಥ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಚಿತ್ರಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿವೆ, ಎರಡನೆಯದು ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹಾಗೂ ಜನಪ್ರಿಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ವಿಲಿಯಮ್ ಶೇಕ್ಸಪಿಯರ್ರವರ ಮ್ಯಾಕೆಬತ್ ನ ಮಾರ್ಪಾಡಾದ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ತಾರೆಯು ಶ್ರೀಮತಿ ಲೇಡಿ ಮ್ಯಾಕಬೆತ್ ರವರ ಪಾತ್ರಧಾರಿತ ನಿಮ್ಮಿ ಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಮಕ್ಬೂಲ್ ಎಂಬ ಶಿರೋನಾಮೆಯ ಆ ಚಲನಚಿತ್ರವು ವಿಶಾಲ್ ಭಾರದ್ವಾಜ್ ರವರಿಂದ ನಿರ್ದೇಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಹಾಗೂ ೨೦೦೩ ರ ಟೊರಾಂಟೊ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮಕ್ಬೂಲ್ ಗಲ್ಲಾ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಗೆಲ್ಲಲು ಸೋತಿತು, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಂಸಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ತಬು ಅವರ ಅಭಿನಯವು ಬಹಳ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಂಡಿತು; ವಿಮರ್ಶಕರಾದ ರೊನ್ ಅಹ್ಲುವಾಲಿಯ ಹೇಳಿದರು, "ತಬು ಒಂದು ಕಪ್ಪು ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಿಂಚಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಲಿವುಡ್ ನಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ನಟಿಯು ಎರಡನೆಯ ಸ್ವಭಾವದಂತಹ ನೀಚತೆಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತಾಳೆ. ಅವರು ವಿಪತ್ತನ್ನು ಉಂಟು ಮಾಡುವ ಭ್ರಷ್ಟಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ, ಆದರೆ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಅಧಮಳಾಗುವಂತೆ ತನ್ನ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ಮುಗ್ಧ ನೋಟವನ್ನು ಇರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ತಬು ತಮ್ಮ ಚುಚ್ಚು ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡುತ್ತಾ ಸಂಭಾಷಿಸುವ ವಿಧಾನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ. ಅವರು ಕ್ರಮೇಣವಾದ ಬುದ್ಧಭ್ರಮಣೆಯು ಹೃದಯ ಕಲಕವಂತಹದ್ದು ಹಾಗೂ ಅವರ ಕೊನೆಯ ಉದ್ರೇಕವು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಪ್ರಮುಖ ನೋಟ". ಮತ್ತೊಬ್ಬ ವಿಮರ್ಶಕರು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ, "ತಬು ಅವರು ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯನದ ಮೂಲಕ ಮಿಂಚಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪಾತ್ರಾಭಿನಯವು ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಪಾತ್ರವು ಚಾಂದನಿ ಬಾರ್ ನಂತರ ಇದು ಬಹಳ ಕಾದವರೆಗೆ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವಂತಹ ಮತ್ತೊಂದು ಪಾತ್ರವಾಗಿದೆ". ಅವರಿಗೆ ಫನಾ ದಲ್ಲಿ (೨೦೦೬) ರಲ್ಲಿ ಅಮೀರ್ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಕಜೋಲ್ ಅವರ ಜೊತೆ ಸಹ ಅಭಿನೇತ್ರಿಯಾಗಿ ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರವು ಆ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ದೊರೆಯಿತು. ಆ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಆ ವರ್ಷದ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಗಿ ಮಂದುವರಿಯಿತು. ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ, ಮೀರಾ ನಾಯರ್ ರವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ, ತಬು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಹಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ದಿ ನೇಮ್ ಸೇಕ್ ನಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಆ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಪರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಡೆದ ಚಲನಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಅವರು ಚೀನಿ ಕಮ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದರು, ಅದರಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್ ರವರು ನಟಿಸಿದ ೬೪ - ವರ್ಷದ ವೃದ್ಧನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ ೩೪ - ವರ್ಷದ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ಅವರು ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ ವಿಮರ್ಶಕರು ಆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳತ್ತ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಕಾರಾತ್ಮಕವಾಗಿದ್ದಾರೆ; ತರನ್ ಆದರ್ಶ್ ಹೇಳಿದರು, "ಆ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಹ ತಾರೆಯ ಪ್ರಬಲ ಸಮ್ಮುಖದ ದುಸ್ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದ್ದಾಗ್ಯೂ ತಬು ರವರು ತಮ್ಮ ಕಾಲ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾಗಿದ್ದಾರೆ." ಆ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಸ್ವದೇಶದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಡೆಯದಿದ್ದರೂ, ಅದು ಪರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಹಾಗೂ ಅಮೇರಿಕಾಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಅವರು 'ವೊಗ್ ಇಂಡಿಯಾ ' ದ ಜನವರಿ ೨೦೦೯ ರ ಸಂಚಿಕೆಯ ಮುಖ ಪುಟದ ಮೇಲೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಮೂಲಕ ೨೦೦೯ ರನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಅವರು ನೊಯಿಡಾ ನಲ್ಲಿನ ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಗೂ ದೂರದರ್ಶನದ ಏಷಿಯಾ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ಲಬ್ ನ ಅಜೀವ ಸದಸ್ಯೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ, ಸಲ್ಮಾನ್ ಖಾನ್, ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್, ಸೋನಾಲಿ ಬೇಂದ್ರೆ ಹಾಗೂ ನೀಲಂ ರಂತಹ ಸಹ ನಟರ ಜೊತೆ 'ಹಮ್ ಸಾಥ್ ಸಾಥ್ ಹೈ ' ಚಲನಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಕಣಿ ಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಕೃಷ್ಣಮೃಗಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿದರೆಂದು ಆಪಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಆ ಆಪಾದನೆಗಳು ಕೆಲವೇ ಸಮಯದ ನಂತರ ತೆಗೆದು ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟವು ಹಾಗೂ ತಬು ರವರು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದರು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರ ಪಟ್ಟಿ |- ! colspan="೩" style="background: #DAA520;" |ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- |- |- |- |- |- ! colspan="೩" style="background: #DAA520;" | ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ |- |- |- ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು 1970ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು ಜೀವಿಸಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ತೆಲುಗು ನಟರು ತಮಿಳು ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ರೂಪದರ್ಶಿಯರು ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಿಂದ ಬಂದ ಜನರು, ಭಾರತ ಮಲಯಾಳಿಯಲ್ಲದ ಮಲಯಾಳಂ ಚಿತ್ರಗಳ ನಟರು ಮುಂಬಯಿನ ಜನರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟಿಯರು ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟಿಯರು

tabu (4 ne navèṇabar 1970 raṇadu tabassum haśmi èṃdu janasida) òbba bhāratīya calanacitragaḻa abhinetri. òṃdu amerikāda calanacitravū seridaṃtè tèlugu, tamiḻu, malèyaḻaṃ, marāṭhi hāgū bèṃgāḻi bhāṣègaḻannina calanacitragaḻalli naṭisiddarū, avaru mukhyayavāgi hiṃdi calanacitragaḻalli abhisayisiddārè. avaru èraḍu bāri atyuttama śreṣṭha naṭi èṃdu rāṣṭrīya calana praśasti gèddiddārè, hāgū avaru atyuttama mahiḻā abhinetri èṃdu philm pherna vimarśakara praśastiyannu nālku bāri paḍèdu ati hèccu bāri paḍèda dākhalè hòṃdiddārè. kèlavu āpāvādagaḻiddāgyū tabu ravaru gaṇanīyavāgi gallā pèṭṭigèyalli haṇagaḻikèya prekṣakarigiṃda hèccu vimarśātmaka praśaṃsègaḻannu śekarisuvaṃtaha kalātmaka, kaḍimè vèccada citragaḻalli abhinayisuvudakkè prakhyātarāgiddārè. avaru kāṇisikòṃḍa bārḍar (1997), sājan calè sasurāl (1996), bīvi naṃ. 1 hāgū Hum Saath-Saath Hain: We Stand United 1999 naṃtaha vyāvahārikavāgi yaśasviyāda citragaḻū kaḍimè, hāgū ī citragaḻalli avara pātragaḻū bahaḻa cikkavu. mācis (1996), virāsat (1997), hu tu tu (1999), astitva (2000), cāṃdani bār (2001), makvubūl (2003) hāgū cīni kaṃ avara atyaṃta hèrāda abhinayagaḻāgivè. mīrā nāyar ravara amerikāda calanacitra, di nem sek nallina avara mahatvada pātravū saha hècci praśaṃsè gaḻisitu. citragaḻallina tamma pātragaḻa baggè āykè māḍuvudaralli hèsarāda avaru hīgè heḻiddārè, "nanna mana muṭṭuva citragaḻalli mātra naṭisuttenè mattu èllakkiṃta hèccāgi taṃḍada itarè saha kalāvidaru mattu nirdeśakaru nannalli āsakti mūḍisabeku". āraṃbhika jīvana 1970 èṃdu itarè aneka mūlagaḻu sūcanègaḻannu māḍidarū, tabu ravaru 1971 ralli jumāl haśmi hāgū rijvān ravarigè haidarābād nalli janisidaru. kèlave samayagaḻa naṃtara, avara taṃdè tāyigaḻu vivāha vicchedana paḍèdaru. avara tāyiyavaru śālā adhyāpaki hāgū avara tāyiya kaḍèya tātā ajji òṃdu śālèyannu naḍèsuttidda nivṛtta prārādhyāpakaru. avara tāta mahammad ahasān gaṇitada prādhyāpakarāgiddaru, hāgū avara ajji āṃgla sāhityada prādhyāyapakarāgiddaru. avaru haidarābād nalli sèyiṃṭ. āṃns śālèyalli odalu hoguttiddaru. tabu 1983 ralli muṃbayigè tèraḻi èraḍu varṣagaḻa kāla sèyiṃṭ. kseviyar kālejinalli adhyayana māḍidaru. avaru śabāna ajmiyavara sahodari hāgū naṭi pharhā nāj ravara kiriya taṃgi. avaru ,muṃbayi hāgū haidarābād nalli manègaḻannu hòṃdiddārè. vṛttijīvana āraṃbhika vṛttijīvana tabassum "tabu" haśmi avaru 'bajār' calanacitradalli òṃdu cikka pātradalli (1980) ralli kāṇisikòṃḍaru, hāgū muṃdè hadinaidanèya vayassinalli ham naujavān (1985) ra calanacitradalli dev ānaṃd avara magaḻāgi avaru abhinayisidaru. kūli. naṃ1 èṃba tèlagu calanacitradalli mòdala bārigè nāyaka naṭiyāgi pātravahisidaru. ḍisèṃbar 1987 ralli, boni kapūr ravaru rūp ki rāṇi coro ka rājā mattu prem èṃba dòḍḍa citragaḻannu prāraṃbhisidaru. prem calanacitradalli, tabu ravaru saṃjay kapūrara viruddha naṭisalu sahi hākidaru. ā calanacitravu tayārakè māḍuvalli èṃṭu varṣagaḻādavu. tabu òmmè tamāṣègāgi heḻidaru, "nanagè daśakada atyaṃta hèccu kāla kāyuttiruva hòsadāgi baṃdiruvaḻu". avara nāyaka naṭiyāda hiṃdiyalli mòdalu biḍugaḍèyāda calanacitra pèhlā pèhlā pyār citradalli yāra gamanakkū bārale illa. avaru ajay devagan viruddha vijayapath nalli (1994) tamma pātradiṃdāgi prāmukhyatègè baṃdaru hāgū adakkāgi avaru philm pher niṃda atyuttama mahiḻā prathama praveśada praśastiyannu svīkarisidaru. gallā pèṭṭigèyalli hèccu gaḻisadè aṣṭu cènnāgi naḍèyada aneka calanacitragaḻu idannu hiṃbālisidavu. yaśassu, 2003–illiyavarègè 1996 ralli, tabu ravara èṃṭu calanacitragaḻu biḍugaḍèyādavu. sājan calè sasurāl hāgū jīt èṃba èraḍu calanacitragaḻu hèccu yaśasviyādavu; ī èraḍū citragaḻu ā varṣada pramukha aidu calanacitragaḻalli òṃdāgi iddavu. avara mattòṃdu pramukha calanacitra prakhyāta gītaracanèkāra hāgū nirdeśaka guljār avara mācis vimarśātmakavāgi jayagaḻisitu. sikhkhara daṃgèya udbhavadalli silukida paṃjābi mahiḻèyāgi avara pātradallina abhinayavu praśaṃśisalpaṭṭitu; avaru tamma abhinayakkāgi /sādhanègèatyuttama naṭiya mòdala rāṣṭrīya calanacitra praśasti gèlluvatta sāgidaru. taburavara 1997 ra mòdala biḍugaḍèya calanacitra jè.pi.dattā avara bārḍar . 1971 rallina bhārata - pākistāna ra naḍuvè ā kāladalli lòṃgāvālada yuddhada sutta naḍèda naija ghaṭanèya baggèya calacanacitravāgittu. avaru ā calanacitradalli sanni dèyòl ra patniya pātradalli abhinayisiddaru. avaraddu cikka pātravāgiddarū ā calanacitravu 1997 rallina atyaṃta yaśasvi citravāgi pariṇamisitu. ā varuṣadallina avaru vimarśātmakavāgi atyaṃta yaśasviyāda citra virāsat nalliyū saha abhinayanavannu māḍidaru. ā calanacitravu gallā pèṭṭigèyalli atyuttamavāgi yaśasviyāgittu; tabu ravaru tamma abhinayakkāgi philm pher vimarśi māḍuvavara atyuttama abhinetri praśastiyannu paḍèdukòṃḍaru. 1999 ralli, avaru èraḍu bahuvāgi yaśasviyāda bahu - tārèyara jòtè abhinayisida calanacitragaḻāda bivi naṃ. 1 hāgū Hum Saath-Saath Hain: We Stand United citragaḻalli naṭisidaru. ā èraḍū calanacitragaḻu anukramavāgi ā varṣada mòdalènèya hāgū èraḍanèya atyaṃta yaśasvi citragaḻāgiddavu. 2000 raṃdara, ī tārèyu herāpheri hāgū astitva calanacitragaḻalli naṭisidaru. avara mòdalayana calanacitra yaśasviyāgi naḍèyitu hāgū èraḍanèyadu vimarśākmatavāgi jayagaḻisalpaṭṭitu. ā astitva calanacitrakkè avara atyuttama naṭanè/sādhanègāgi mūranèya bāri philm pher nalli avaru vimarśakara praśastiyannu gaḻikòṃḍaru. avaru 2001 ralli mādhur bhaṃḍārkar riṃda nirdeśisalpaṭṭa cāṃdini bār nalli naṭisidaru. òbba bār nṛtyagātiya pātradalli avara abhinayavu sarvānumatada praśaṃsèyannu goḻisitu, hāgū avaru tamma citradallina sādhanègāgi / naṭanègāgi èraḍanèya bāri rāṣṭrīya calanacitragaḻalli atyuttama naṭi praśastiyannu paḍèdaru. vimarśakarāda, taran ādarś barèdaru "cāṃdani bār calanacitraduddakkū taburavara citra hāgū adara baggè berè abhiprāyagaḻe illa. avara abhinayavu atyaṃta hèccu aṃkagaḻannu paḍèyalu arhavāgivè hāgū sahajavāgiye èllā praśastigaḻigè arhavāgidè. avara naṭanèyallina abhinayanakkè yāvude lopadoṣagaḻāgilla mattu prekṣakara manassina melè avara pātrada prabhāvavū saha avarigè uttamavāda - hòṃdikòḻḻuttavè èṃdu ā pātrada kāraṇakkāgi èṃdu mattorva vimarśakaru barèdaru". mattorva vimarśagāraru abhiprāyapaṭṭaru, "nammalliruva adbhuta òbba naṭiyāda avaru calanacitragaḻannu tamma bhujagaḻa melè citravannu tègèdukòṃḍu hoguttārè, tamma javābdāriyaritu naḍèsuva òbba naṭiyiddara, adu tabu vāḍikèyaṃtè. sarvesāmānyavāgi, avaru miṃcuttārè." avaru aneka tèlugu calanacitragaḻalli abhiyisiddārè, avugaḻalli kūlinaṃ. 1 hāgū ninnè pèllaḍutha seridaṃtè aneka citragaḻu hèccu yaśasviyāgivè, èraḍanèyadu avara atyaṃta prasiddha hāgū janapriya calanacitragaḻalli òṃdu. 2003 ralli viliyam śeksapiyarravara myākèbat na mārpāḍāda òṃdu calanacitradalli abhinayisidaru. ī tārèyu śrīmati leḍi myākabèt ravara pātradhārita nimmi yāgi abhinayisidaru. makbūl èṃba śironāmèya ā calanacitravu viśāl bhāradvāj ravariṃda nirdeśisalpaṭṭitu hāgū 2003 ra ṭòrāṃṭò aṃtarāṣṭrīya citrotsavadalli prathamavāgi pradarśisalpaṭṭitu. makbūl gallā pèṭṭigèyalli gèllalu sotitu, ādarè hèccina rītiyalli praśaṃsisalpaṭṭitu. tabu avara abhinayavu bahaḻa vimarśātmakavāgi janapriyagòṃḍitu; vimarśakarāda ròn ahluvāliya heḻidaru, "tabu òṃdu kappu pātradalli miṃciddārè. bālivuḍ nallina atyaṃta bahumukhya sāmarthyada naṭiyu èraḍanèya svabhāvadaṃtaha nīcatègè iḻiyuttāḻè. avaru vipattannu uṃṭu māḍuva bhraṣṭaḻāgiddāḻè, ādarè innū hèccu adhamaḻāguvaṃtè tanna mukhada melè mugdha noṭavannu irisuttāḻè. tabu tamma cuccu mātugaḻannu āḍuttā saṃbhāṣisuva vidhāna atyuttama. avaru krameṇavāda buddhabhramaṇèyu hṛdaya kalakavaṃtahaddu hāgū avara kònèya udrekavu khaṃḍitavāgiyū calanacitrada pramukha noṭa". mattòbba vimarśakaru barèyuttārè, "tabu avaru òṃdu saṃkīrṇavāda pātradalli abhinayanada mūlaka miṃciddārè. avara pātrābhinayavu citradalli praśastigaḻigè yogyavāgidè. ī pātravu cāṃdani bār naṃtara idu bahaḻa kādavarègè nènapinalli uḻiyuvaṃtaha mattòṃdu pātravāgidè". avarigè phanā dalli (2006) ralli amīr khān mattu kajol avara jòtè saha abhinetriyāgi poṣaka pātravu ā calanacitradalli dòrèyitu. ā calanacitravu ā varṣada nālkanèya atyaṃta yaśasvi citravāgi maṃduvariyitu. 2007 ralli, mīrā nāyar ravaru nirdeśisida, tabu tamma mòdala hālivuḍ calanacitra di nem sek nalli abhinayisidaru. ā calanacitravu paradeśagaḻalli atyuttama naḍèda calanacitravāyitu. avaru cīni kam calanacitradalliyū saha abhinayisiddaru, adaralli amitābh baccan ravaru naṭisida 64 - varṣada vṛddhanannu prītisuva 34 - varṣada mahiḻèyāgi avaru pātravannu vahisiddārè vimarśakaru ā calanacitragaḻatta sāmānyavāgi sakārātmakavāgiddārè; taran ādarś heḻidaru, "ā calanacitradalli saha tārèya prabala sammukhada dussādhyatè iddāgyū tabu ravaru tamma kāla melè niṃtiddārè. avaru utkṛṣṭavāgiddārè." ā calanacitravu svadeśadalli cènnāgi naḍèyadiddarū, adu paradeśagaḻalli viśeṣavāgi iṃglèṃḍ hāgū amerikāgaḻalli hèccu yaśasviyāyitu. avaru 'vòg iṃḍiyā ' da janavari 2009 ra saṃcikèya mukha puṭada melè kāṇisikòḻḻuvudara mūlaka 2009 rannu prāraṃbhisidaru. vaiyaktika jīvana avaru nòyiḍā nallina calanacitra hāgū dūradarśanada eṣiyā akāḍèmiya aṃtarāṣṭrīya klab na ajīva sadasyèyāgiddārè. 1998 ralli, salmān khān, saiph ali khān, sonāli beṃdrè hāgū nīlaṃ raṃtaha saha naṭara jòtè 'ham sāth sāth hai ' calanacitrada citrīkaraṇada avadhiyalli kaṃkaṇi yalli èraḍu kṛṣṇamṛgagaḻannu beṭèyāḍidarèṃdu āpādisalpaṭṭaru. ā āpādanègaḻu kèlave samayada naṃtara tègèdu hākalpaṭṭavu hāgū tabu ravaru biḍugaḍèyādaru. calanacitragaḻa paṭṭi ivannū gamanisi bhāratīya calanacitra naṭiyara paṭṭi |- ! colspan="3" style="background: #DAA520;" |philm‌pher‌ praśasti |- |- |- |- |- |- ! colspan="3" style="background: #DAA520;" | rāṣṭrīya calanacitra praśasti |- |- |- ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu 1970ralli janisidaru jīvisiruva janaru bhāratīya calanacitra naṭaru tèlugu naṭaru tamiḻu naṭaru bhāratīya muslimaru philm‌pher praśasti vijetaru bhāratīya naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya mahiḻā rūpadarśiyaru haidarābād niṃda baṃda janaru, bhārata malayāḻiyallada malayāḻaṃ citragaḻa naṭaru muṃbayina janaru rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru calanacitra naṭiyaru bālivuḍ naṭiyaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A4%E0%B2%AC%E0%B3%81%20%28%E0%B2%A8%E0%B2%9F%E0%B2%BF%29

ತಬು (ನಟಿ)

ಗೋವಿಂದಾ (; ಗೋವಿಂದ್ ಅರುಣ್ ಅಹುಜಾ , ೧೯೬೩ ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೧ ರಂದು ಜನನ), ಇವರು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಜೇತರಾಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ನಟ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಸುಮಾರು ೧೨೦ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಅವರ ನಟನೆ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಕೌಶಲಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರ ವೀಕ್ಷರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದವು. ಅನಂತರ ಅವರು ಷೋಲಾ ಔರ್ ಶಬ್ನಮ್ , ಆಂಖೆ , ಕೂಲಿ ನಂ. ೧ , ಹಸೀನಾ ಮಾನ್ ಜಾಯೇಗಿ ಮತ್ತು ಪಾರ್ಟನರ್ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರಧಾನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಬಾಲಿವುಡ್ ನಟರಾಗಿ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದರು. ಇವರು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ೨೦೦೪ ರ ೧೪ನೇ ಲೋಕ ಸಭೆ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ ರಾಮ್ ನಾಯ್ಕ್ ರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ನಂತರ, ಇವರು ಭಾರತದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿನ ಉತ್ತರ ಮುಂಬಯಿ ಲೋಕಸಭೆ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ, ಏಳನೇ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಸಿನಿಮಾಗಳ ಕಡೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನಹರಿಸಲೆಂದು ೨೦೦೯ ರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದಿರಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಅದೇನೇ ಆದರೂ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಈಗಲೂ ಕೃಪಾ ಕಟಾಕ್ಷ ಮತ್ತು ನೆರವು ದೊರೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಇವರ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ನಂತರ ಸಂಜಯ್ ನಿರುಪಮ್ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡರು. (ಇವರೂ ಕೂಡ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನವರು). ೧೯೯೯ ರ ಜೂನ್ ನಲ್ಲಿ, ಗೋವಿಂದಾರವರನ್ನು ಬೆಳ್ಳಿತೆರೆಯ ಅಥವಾ ಕಳೆದ ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ ಬೆಳ್ಳಿತೆರೆಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಹತ್ತು ತಾರೆಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು BBC ನ್ಯೂಸ್ ಆನ್ ಲೈನ್ ಬಳಕೆದಾರರ ಜನಮತಗಣನೆಯಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಗೋವಿಂದಾರ ತಂದೆ, ಅರುಣ್ ಕುಮಾರ್ ಅಹುಜಾ, ವಿಭಜನೆ ಪೂರ್ವದ ಪಂಜಾಬ್ ನ ಗುಜ್ರಾನ್ವಾಲ(ಈಗ ಇದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿದೆ) ದಲ್ಲಿ ೧೯೧೭ ರ ಜನವರಿ ೨೬ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು ಲಾಹೋರ್ ನ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕಾಲೇಜ್ ನಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಹೆಸರಾಂತ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಮೆಹಬೂಬ್ ಖಾನ್ ಇವರನ್ನು ೧೯೩೭ ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿಗೆ ಕರೆತಂದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಏಕ್ ಹಿ ರಾಸ್ತಾ ಚಲನಚಿತ್ರದ ನಾಯಕರನ್ನಾಗಿಸಿದರು. ಅರುಣ್, ಮೆಹ್ಬೂಬ್ ಖಾನ್ ರ ಔರತ್ (೧೯೪೦) ನಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಅಭಿನಯ ನೀಡಿದರು. ಗೋವಿಂದಾರ ತಾಯಿ ನಜೀಮಾ, ಇವರು ಮುಸ್ಲೀಮರಾಗಿದ್ದು, ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡು, ತಮ್ಮ ಹೆಸರನ್ನು ನಿರ್ಮಲಾ ದೇವಿಯೆಂದು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅರುಣ್ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಲಾ, ಸವೇರಾ ಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಭೇಟಿಯಾದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ನಾಯಕ-ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ೧೯೪೧ ರಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು. ಅಹುಜಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೇವಲ ಒಂದೇ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರ ನೆಲಕಚ್ಚಿತು. ಈ ನಷ್ಟವನ್ನು ಭರಿಸಲಾಗದೆ ಅವರ ಆರೋಗ್ಯ ಹದಗೆಟ್ಟಿತು. ಮುಂಬಯಿ ನ ಅಪ್ ಮಾರ್ಕೆಟ್ ಕಾರ್ಟರ್ ರಸ್ತೆಯ ಬಂಗಲೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಕುಟುಂಬ, ಈ ನಷ್ಟದಿಂದಾಗಿ ವಿರಾರ್ ಗೆ ತೆರಳಬೇಕಾಯಿತು- ಇದು ದೂರದ ಗುಡ್ಡಗಾಡಿನ ಅರೆ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮುಂಬಯಿನ ಉಪನಗರವಾಗಿದ್ದು,ಇಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದಾ ಜನಿಸಿದರು. ಆರು ಜನರಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯವರಾಗಿದ್ದ ಇವರನ್ನು ಮುದ್ದಿನಿಂದ ಚಿ ಚಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಪಂಜಾಬೀ, ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇದರ ಅರ್ಥ ಕಿರು ಬೆರೆಳೆಂದು. ಅಲ್ಲದೇ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರ ತಂದೆಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ ಮುಂಬಯಿನ ಕಷ್ಟಕರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಲಾ ದೇವಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು. ನಟನಾ ವೃತ್ತಿ ಬದುಕು ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಇವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ವಾಸೈನಲ್ಲಿರುವ ಅಣ್ಣಾ ಸಾಬ್ ವರ್ತಕ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಇವರು ವಾಣಿಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಪಡೆದರೂ ಕೂಡ ಉದ್ಯೋಗ ಗಳಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲರಾದರು. ಅವರಿಗೆ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಅನ್ನು ಅಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾತನಾಡಲು ಬರದಿದ್ದ ಕಾರಣ, ತಾಜ್ ಮಹಲ್ ಹೋಟೆಲ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕನ ಕೆಲಸ ದೊರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಗೋವಿಂದಾ ಅವರ ತಂದೆ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಅದೃಷ್ಟ ಪರೀಕ್ಷಿಸುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಗೋವಿಂದಾ ಸಾಟರ್ಡೆ ನೈಟ್ ಫೀವರ್ ಎಂಬ ಸಿನಿಮಾ ನೋಡಿದರು. ಅಲ್ಲದೇ ನೃತ್ಯ ಅವರ ಗೀಳಾಯಿತು. ಅವರು ಗಂಟೆಗಟ್ಟಲೆ ನೃತ್ಯ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಅಲ್ಲದೇ VHS ಕ್ಯಾಸೆಟ್ ಗಳ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ನೃತ್ಯದ ತುಣುಕನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೆ ಇವರನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುವವ ಅಲ್ವಿನ್ ಜಾಹಿರಾತಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿದರು, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇವರು ತನ್ ಬದನ್ ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಾಯಕನಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರವನ್ನು ಇವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಆನಂದ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ೧೯೮೫ ರ ಜೂನ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರ ಲವ್ ೮೬ ನಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಜುಲೈ ಮಧ್ಯಾವಧಿಗೆಲ್ಲಾ ಇವರು ಇತರ ೪೦ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಹಿಹಾಕಿದ್ದರು. ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತೆರೆಕಂಡ ಇವರ ಚಿತ್ರ ಇಲ್ಜಾಮ್ (೧೯೮೬), ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿ ಆಯಿತಲ್ಲದೇ, ೧೯೮೬ ರ ಐದನೇ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ಈ ಚಿತ್ರ ಇವರನ್ನು ನೃತ್ಯ ತಾರೆಯನ್ನಾಗಿಸಿತು. ಈ ಮಿಶ್ರ ಯಶಸ್ಸಿನೊಂದಿಗೆ ಅನಂತರ ಅವರು ಅನೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಅವರು ೧೯೮೦ ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಬಹುಪಾಲು ಚಿತ್ರಗಳು ಸಾಹಸ, ಪ್ರೀತಿ ಅಥವಾ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಥೆ ಯ ನಾಟಕ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದ್ದವು. ಇವರು ನೀಲಂ ನ ಎದುರು ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇವರಿಬ್ಬರೂ ಲವ್ ೮೬ (೧೯೮೬), ಖುದ್ಗರ್ಜ್ (೧೯೮೭), ಮತ್ತು ಇವರ ತಮ್ಮ ಕೀರ್ತಿ ಕುಮಾರ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಹತ್ಯಾ (೧೯೮೮) ದಂತಹ ಅನೇಕ ಯಶಸ್ವಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಥೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದರಿಯಾ ದಿಲ್ (೧೯೮೮), ಜೀತೆ ಹೈ ಶಾನ್ ಸೆ (೧೯೮೮) ಮತ್ತು ಹಮ್ (೧೯೯೧) ನಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗು ಮರ್ತೆ ದಮ್ ತಕ್ (೧೯೮೭) ಮತ್ತು ಜಂಗ್ ಬಾಜ್ (೧೯೮೯) ನಂತಹ ಸಾಹಸಮಯ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಕಂಡರು. ಇವರು ಸಾಹಸಮಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ತಾಕತ್ವಾರ್ ನಲ್ಲಿ ಡೇವಿಡ್ ಧವನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಇವರು, ಆ ವರ್ಷದ ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರ ಗೈರ್ ಖಾನೂನಿ ಯಲ್ಲಿ ರಜನಿ ಕಾಂತ್ ಮತ್ತು ಶ್ರೀದೇವಿ ಯೊಂದಿಗೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ೧೯೯೦ರ ದಶಕ ೧೯೯೦ ರ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದಾ ಅನೇಕ ಯಶಸ್ವಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ , ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅಪಾರ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿದ ಜುಲ್ಮ್ ಕಿ ಹುಕುಮತ್ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದು ದಿ ಗಾಡ್ ಫಾದರ್ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಭಾರತೀಯ ರೀಮೇಕ್ ಆಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಯಿತು. ಅನಂತರ ಅವರು ಡೇವಿಡ್ ಧವನ್ ರವರ ಜೊತೆಗೂಡಿ ೧೭ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಲು ಮುಂದಾದರು. ಇವುಗಳನ್ನು ಡೇವಿಡ್ ರವರೇ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದರಲ್ಲದೇ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ಹಾಸ್ಯಪ್ರಧಾನ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಾಗಿವೆ. ಇವರು ಜತೆಗೂಡಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದವುಗಳು ಕೆಳಕಂಡಂತಿವೆ: ಷೋಲಾ ಔರ್ ಶಬ್ನಮ್ (೧೯೯೨), ಆಂಖೆ (೧೯೯೩), ರಾಜಾ ಬಾಬು (೧೯೯೪), ಕೂಲಿ ನಂ. ೧ (೧೯೯೫), ಸಾಜನ್ ಚಲೆ ಸಸುರಾಲ್ (೧೯೯೬), ಹೀರೋ ನಂ. ೧ (೧೯೯೭), ದೀವಾನ ಮಸ್ತಾನ (೧೯೯೭), ಬಡೆ ಮಿಯಾ ಛೋಟೆ ಮಿಯಾ (೧೯೯೮), ಹಸೀನಾ ಮಾನ್ ಜಾಯೇಗಿ (೧೯೯೯), ಅನಾರಿ ನಂ.೧ (೧೯೯೯) ಮತ್ತು ಜೋಡಿ ನಂ . ೧ (೨೦೦೧). ಧವನ್ ಮತ್ತು ಇತರ ನಿರ್ದೇಶಕರು ೧೯೯೦ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸತತವಾಗಿ ಇವರನ್ನು ದಿವ್ಯಾ ಭಾರತಿ, ಕರಿಶ್ಮಾ ಕಪೂರ್, ಜೂಹಿ ಚಾವ್ಲಾ, ಮನಿಷಾ ಕೊಯಿರಾಲ, ಮತ್ತು ರವೀನಾ ಟಂಡನ್ ಎದುರು ನಾಯಕನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ೨೦೦೦ ಆದರೆ ೨೦೦೦ ಇಸವಿಯ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಇವರ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ವಾಣಿಜ್ಯವಾಗಿ ವಿಫಲವಾಗುವುದರೊಂದಿಗೆ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಧನೆ ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಶಿಕಾರಿ (೨೦೦೦) ಎಂಬ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಖಳನಾಯಕನಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ಈ ಸಿನಿಮಾ ವಾಣಿಜ್ಯಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸದಿದ್ದರೂ ಕೂಡ, ಗೋವಿಂದ ರವರ ಮನಮುಟ್ಟುವ ಅಸ್ವಸ್ಥ ಮನಸ್ಸಿನ, ಘಾತಕ ಮನೋಭಾವದ ಹಂತಕ ನ ಅಭಿನಯವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮೆಚ್ಚಲಾಯಿತು. ಇವರು ತಾಲ್ Gadar: Ek Prem Katha ಮತ್ತು ದೇವದಾಸ್ ಚಿತ್ರಗಳ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಇವು ಯಶಸ್ವಿ ಚಲನಚಿತ್ರವಾದವು. ನಂತರ ೨೦೦೪ ರ ಸಂಸತ್ತಿನ ಚುನಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ಉತ್ತರದಿಂದ ಇವರು ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ, ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರಾದರು. ಈ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಾಗ ಇವರ ನಟನಾ ವೃತ್ತಿಜೀವನಕ್ಕೆ ತಡೆಯುಂಟಾಯಿತು. ೨೦೦೪ ಮತ್ತು ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಇವರ ಯಾವ ಹೊಸ ಸಿನಿಮಾವೂ ತೆರೆಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಆದರು ಖುಲ್ಲಂ ಖುಲ್ಲಾ ಪ್ಯಾರ್ ಕರೇ (೨೦೦೫), ಮತ್ತು ಅವರದೇ ನಿರ್ಮಾಣದ ಸುಖ್ (೨೦೦೫) ನಂತಹ ಬಿಡುಗಡೆಗೆ ವಿಳಂಬವಾಗಿದ್ದ ಚಿತ್ರಗಳು ತೆರೆಕಂಡರೂ ಕೂಡ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತವು. ಗೋವಿಂದಾ, ೨೦೦೬ ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರಧಾನ ಚಲನಚಿತ್ರ ಭಾಗಮ್ ಭಾಗ್ ನಲ್ಲಿ ಅಕ್ಷಯ್ ಕುಮಾರ್ ರೊಂದಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತೆ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರಲ್ಲದೇ, ಈ ಚಿತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯೂ ಆಗಿ ವಿಕ್ರಮ ಸಾಧಿಸಿತು. ಆಗ ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಇವರ ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರ ಬಹು ತಾರೆಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ Salaam-e-Ishq: A Tribute To Love ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತರೂ ಕೂಡ, ಗೋವಿಂದಾ ಅವರನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿನ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಯಿತು. ಡೇವಿಡ್ ಧವನ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿರುವ ಪಾರ್ಟನರ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಇವರ ಎರಡನೆಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಸಲ್ಮಾನ್ ಖಾನ್ ರವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಚಿತ್ರವು ತೆರೆಕಂಡ ಮೊದಲನೆಯ ವಾರದಲ್ಲೇ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೩೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಅನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಇದು ಅಲ್ಲಿಯ ವರೆಗೂ ತೆರೆಕಂಡ ಆರಂಭಿಕ ವಾರದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಧಿಕ ಹಣಗಳಿಸಿದ ಭಾರತದ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ಎರಡನೆಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಮನಿ ಹೈ ತೋ ಹನಿ ಹೈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅದೇ ವರ್ಷ, ಸಲ್ಮಾನ್ ಖಾನ್ ಪಾರ್ಟನರ್ ಚಿತ್ರದ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಆಚರಿಸಲು ,ಡೇವಿಡ್ ಧವನ್ ಮತ್ತು ಗೋವಿಂದಾ ಅವರನ್ನು ಅವರ ದಸ್ ಕಾ ದಮ್ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದರು. ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ, ತೆರೆಕಂಡ ಅವರ ಲೈಫ್ ಪಾರ್ಟನರ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಗೋವಿಂದಾ, ಡೇವಿಡ್ ಧವನ್ ಮತ್ತು ವಷು ಭಾಗ್ನಾನಿ ಯವರ ಮೂರು ಯಶಸ್ವಿ ಚಿತ್ರಗಳ ನಂತರ, ಅಭಿನಯಿಸಿದ ಡು ನಾಟ್ ಡಿಸ್ಟರ್ಬ್ ಗಲ್ಲಾಪೆಟ್ಟಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸೋತಿತು. ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದಾ, ಮಣಿರತ್ನಂರ ದ್ವಿಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರ, ರಾವಣ ದಲ್ಲಿ ವಿಕ್ರಂ, ಅಭಿಷೇಕ್ ಬಚ್ಚನ್ ಮತ್ತು ಐಶ್ವರ್ಯ ರೈ ರೊಂದಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದಾ, ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಬೇಕಿದ್ದ ಅಪರಾಧಿಗಳ ಹುಡುಕಾಟದಲ್ಲಿರುವ ವಿಕ್ರಮ್ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಅರಣ್ಯಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮೊದಲು ಇವರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಹನುಮಾನ್ ನ ಸಮಕಾಲೀನ ಆವೃತ್ತಿ ಎಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಗೋವಿಂದ ಇದನ್ನು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿದರು. ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಇವರ ಈ ಪಾತ್ರದ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ, ಗೋವಿಂದಾ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲದೇ ಮುಂಬಯಿ ಉತ್ತರ ಚುನಾವಣಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಐದು ಬಾರಿ ಚುನಾಯಿತರಾಗಿದ್ದ MP ಯನ್ನು(ಸಂಸದರನ್ನು) ೫೦೦೦೦ ಮತಗಳಿಂದ ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕೆಳಮನೆ, ಲೋಕ ಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಗೋವಿಂದಾ, ಪ್ರವಾಸ (ಸಾರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ), ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯ್ (ಆರೋಗ್ಯ) ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನ್ (ಶಿಕ್ಷಣ) ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾಗಿವೆ ಎಂಬ ಘೋಷಣೆ ಮೂಲಕ ಚುನಾವಣೆ ವೇಳೆ ಇದನ್ನು ತಮ್ಮ ಚುನಾವಣಾ ಆಸ್ತ್ರವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯ (MP) ಯಾಗಿದ್ದ ಅವರ ಅಧಿಕಾರದ ಮೊದಲ ಹತ್ತು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಗೋವಿಂದಾ ಅವರ ೨೦ ಮಿಲಿಯನ್ MP ಸ್ಥಳಿಯ ಪ್ರದೇಶ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಧಿಯಿಂದ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗಾಗಿ ಯಾವುದೇ ನಿಧಿ ಬಳಸಲಿಲ್ಲ. ವೃತ್ತ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ವರದಿಗಳು ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಗಮನಕ್ಕೆ ತಂದ ಮೇಲೆ ಅವರು ಈ ನಿಧಿಯಿಂದ ಹಣವನ್ನು ಬಳಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಥಾಣೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿ ಕಚೇರಿಯ ಮೂಲಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಅಂಗನವಾಡಿ , ಸಮಾಜ ಮಂದಿರ ಗಳು ಹಾಗು ವಾಸೈ ಮತ್ತು ವಿರಾರ್ ನಿವಾಸಿಗಳ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಸಮಸ್ಯೆ ಬಗೆಹರಿಸಲು ಗೋವಿಂದಾ ಹಲವು ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅದೇನೇ ಆದರೂ, ಈ ಯೋಜನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಇನ್ನೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಿಲ್ಲ(೨೦೦೫ ರ ಆಗಸ್ಟ್ ನಿಂದ), ಏಕೆಂದರೆ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಒಪ್ಪಿಗೆಗಾಗಿ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಗೋವಿಂದಾ, ಪಶ್ಚಿಮ ರೈಲ್ವೆ (ಭಾರತ) ಯ ಬೊರಿವ್ಲಿ-ವಿರಾರ್ ವಿಭಾಗವನ್ನು ೮೦ ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಅಧಿಕಗೊಳಿಸಿದ ಪ್ರಶಂಸೆಗೂ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಟೀಕೆ ಅವರು MP ಯಾಗಿದ್ದು, ಮುಂಬಯಿ ನಲ್ಲಿ ೪೫೦ ಜನರ ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಭಯಾನಕ ಮಳೆಯ(೨೦೦೫ ರ ಜುಲೈ ೨೬ ರಂದು) ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಜನರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ತೀವ್ರ ಟೀಕೆಗೆ ಅವರು ಗುರಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಳೆಯ ನಂತರ TV ಚಾನಲ್ ನೊಂದಿಗೆ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಗೋವಿಂದಾ ಈ ಕುರಿತು, ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಯವರೊಂದಿಗೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದ ನಂತರ, ಅವರ ಪ್ರವಾಹ ಪೀಡಿತ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ೧೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಹಣ ಮಂಜೂರಾಗಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ್ದರು. ಆದರೂ, ಅವರದೇ ಪಕ್ಷದ ಸಹಚರರು ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಪಲ್ ಗಢ್ ನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮೋಹನ್ ಅಧಿಕಾರಿ, " ಒಂದು ಪೈಸೆ ಕೂಡ ದೊರಕಿಲ್ಲ" ಎಂದು ನೇರವಾಗಿಯೇ ಹೇಳಿದ್ದರು. MP ಯಾಗಿದ್ದ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದಾ ಅವರು, ನಟ ಶಕ್ತಿ ಕಪೂರ್ ಗೆ ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಪಕ್ಷವಾದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮುಜುಗರ ಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಇವರು ಬಾಲಿವುಡ್ ನ ಮಹಾತ್ವಕಾಂಕ್ಷಿಯಂತೆ ನಟಿಸಿ,ದೂರದರ್ಶನದ ವರದಿಗಾರರೊಬ್ಬರಿಂದ ಲೈಂಗಿಕ ನೆರವನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುವಾಗ ನಡೆಸಿದ ಸ್ಟಿಂಗ್ ಆಪರೇಷನ್ ನಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದಿದ್ದರು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ಬಾರ್ ಗಳ ಮೇಲಿನ ನಿಷೇಧದ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮುಜುಗರ ಪಡುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದರು-NCP ಯ ಡೆಮೊಕ್ರಟಿಕ್ ಫ್ರಂಟ್ ಗವರ್ನಮೆಂಟ್ (ಪ್ರಜಾಸತ್ಮಾತ್ಮಕ ಮೈತ್ರಿಕೂಟದ ಸರ್ಕಾರ) ಇದರ ನಿಷೇಧ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿತ್ತು. ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯಲ್ಲಿ,ಯಾವುದೇ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಲಿಲ್ಲವೆಂದು ಇವರನ್ನು ಟೀಕಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಧಿವೇಶನ ನಡೆಯುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇವರು ಬಹುತೇಕ ಗೈರುಹಾಜರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಅವರು ಸದನದ ಯಾವುದೇ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ಅವರ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಯಾವ ಪ್ರಶ್ನೆಯನ್ನೂ ಕೇಳುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಬಾಲಿವುಡ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಕಡೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲು ೨೦೦೮ ರ ಜನವರಿ ೨೦ ರಂದು ರಾಜಕೀಯ ತೊರೆಯಲು ಅವರು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಗೋವಿಂದಾರ ತಂದೆ ಅರುಣ್ ಅಹುಜಾ ೧೯೪೦ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ ನಟರಾಗಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಇವರ ತಾಯಿ ನಿರ್ಮಲಾ ಅಹುಜಾ ಕೂಡ ನಟಿ ಮತ್ತು ಗಾಯಕಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರ ಸಹೋದರ ಕೀರ್ತಿ ಕುಮಾರ್ ನಟ, ನಿರ್ಮಾಪಕ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಸಹೋದರಿ ಕಾಮಿನಿ ಖನ್ನಾ ಚಿತ್ರಕಥೆಗಾರ್ತಿ, ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕಿ, ಗಾಯಕಿ, ನಿರೂಪಕಿ ಅಲ್ಲದೇ 'ಬ್ಯೂಟಿ ವಿತ್ ಆಸ್ಟ್ರೋಲಜಿ' ಯ ಸಂಸ್ಥಾಪಕಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗೋವಿಂದಾ ಮನರಂಜನೆಯ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಆರು ಜನ ಸೋದರಳಿಯರು ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಸೋದರ ಸೊಸೆಯರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ: ನಟರಾದ ವಿಜಯ್ ಆನಂದ್, ಕೃಷ್ಣ ಅಭಿಷೇಕ್, ಆರ್ಯನ್, ಅರ್ಜುನ್ ಸಿಂಗ್, ರಾಗಿನಿ ಖನ್ನಾ, ಅಮಿತ್ ಖನ್ನಾ, ಆರತಿ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕ ಜನ್ಮೇಂದ್ರ ಕುಮಾರ್ ಅಹುಜಾ. ಗೋವಿಂದಾ ಅವರ ಭಾವಮೈದುನ ದೇವೆಂದ್ರ ಶರ್ಮಾ ಕೂಡ ಕೆಲವು ಹಿಂದಿ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗೋವಿಂದಾರ ಸೋದರ ಮಾವ ಆನಂದ್ ಸಿಂಗ್, ನಿರ್ದೇಶಕ ಹೃಷಿಕೇಶ್ ಮುಖರ್ಜಿಯವರ ಸಹಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಗೋವಿಂದಾ ಅವರನ್ನು ಅವರ ತನ್ ಬದನ್ ಚಿತ್ರದ ಮೂಲಕ ನಾಯಕರನ್ನಾಗಿಸಿದರು. ಆನಂದ ಸಿಂಗ್ ರ ಪತ್ನಿಯ ಕಿರಿಯ ಸೋದರಿ ಸುನಿತಾ, ತನ್ ಬದನ್ ಚಲನಚಿತ್ರದ 'ಮೂಹೂರ್ತ' ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದಾರನ್ನು ಪ್ರೇಮಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ೧೯೮೭ ರ ಮಾರ್ಚ್ ೧೧ ರಂದು ವಿವಾಹವಾದರು. ಇವರ ವಿವಾಹವನ್ನು ಆರಂಭದ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ಜೋಡಿ ಈಗ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ನರ್ಮದಾ ಮತ್ತು ಯಶೋವರ್ಧನ್ . ಗೋವಿಂದಾ, ೧೯೯೪ ರ ಜನವರಿ ೫ ರಂದು ಖುದ್ದಾರ್ (೧೯೯೪) ಚಲನಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಟುಡಿಯೋಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಾಗ ಸ್ವಲ್ಪದರಲ್ಲೇ ಸಾವಿನಿಂದ ಪಾರಾದರು. ಇವರ ಕಾರು ಮತ್ತೊಂದು ಕಾರಿನ ನಡುವೆ ಡಿಕ್ಕಿಯಾದಾಗ ಇವರ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಗಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಅಪಾರ ರಕ್ತಸ್ರಾವವಾಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಗೋವಿಂದಾ ಅವರು ಚಿತ್ರೀಕರಣ ನಿಲ್ಲಿಸಲಿಲ್ಲ. ವೈದ್ಯರನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಿದ ನಂತರ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯವರೆಗೂ ಚಿತ್ರೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ವಯಸ್ಸಿನ ವಿವಾದ ಗೋವಿಂದಾ ಅವರು ೧೯೬೦ ಮತ್ತು ೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದರೆಂದು ಕೆಲವೆಡೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. Loksabha.nic.in ನಲ್ಲಿರುವ ಗೋವಿಂದಾ ಅವರ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರ ವ್ಯಕ್ತಿ ವಿವರದಲ್ಲಿ ಇವರ ಹುಟ್ಟಿದ ದಿನಾಂಕ ೧೯೬೩ ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೧ ಎಂದು ದಾಖಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಲೋಕ ಸಭೆಯ ಅಧಿಕೃತ ಸರ್ಕಾರಿ ವೈಬ್ ಸೈಟ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಖಾಸಗಿ ವಿವರವನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಸದಸ್ಯತ್ವಕ್ಕಾಗಿ ನಾಮಪತ್ರ ಸಲ್ಲಿಸುವಾಗ ಇವುಗಳನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ವೆಬ್ ಪೋರ್ಟಲ್ ನಲ್ಲಿ ಇವರ ಹುಟ್ಟಿದ ದಿನಾಂಕ ೧೯೫೮ ಎಂದು ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬಹುಶಃ ಅವರ IMDb ಪೇಜ್ ನಲ್ಲಿರುವ ದೃಢಪಡಿಸದ ದಾಖಲೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿರಬಹುದು. IMDb ಪುಟದಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿತವಾದಂತೆ ಅದೇ ಅದರ ಸುದ್ದಿ ಮೂಲವೆಂದು ಹೇಳುವ Rediff ನಂತಹ ಅನೇಕ ವೆಬ್ ಪೋರ್ಟಲ್ ಗಳು, ಅವರ ೪೮ ನೇ ಹುಟು ಹಬ್ಬವನ್ನು ೨೦೦೬ ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೧ ರಂದು, ಭಾಗಮ್ ಭಾಗ್ ನ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಿಕೊಂಡರೆಂದು ಬರೆದಿವೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ವಿಜೇತ ೧೯೯೭ - ಸಾಜನ್ ಚಲೆ ಸಸುರಾಲ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೯ - ಹಸೀನಾ ಮಾನ್ ಜಾಯೇಗಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಾಸ್ಯ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತ: ೧೯೯೪- ಆಂಖೆ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೬ -ಕೂಲಿ ನಂ. ೧ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೭ - ಸಾಜನ್ ಚಲೆ ಸಸುರಾಲ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೮ -ದೀವಾನಾ ಮಸ್ತಾನಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೯ - ಬಡೆ ಮಿಯಾ ಛೋಟೆ ಮಿಯಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೦ - ಹಸೀನಾ ಮಾನ್ ಜಾಯೇಗಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - ' ೨೦೦೦ -ಶಿಕಾರಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಖಳನಾಯಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೧ -ಕುಂವಾರಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ, ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೨ - ಜೋಡಿ ನಂ.೧ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ, ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೨ - ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಕ್ಯೂ ಕೀ... ಮೈ ಝೂಟ್ ನಹೀ ಬೋಲ್ತಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ೨೦೦೩ -ಅಖಿಯೋ ಸೇ ಗೋಲಿ ಮಾರೆ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ, ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡುವ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಇತರೇ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳುವಿಜೇತ''' ೧೯೯೫ -ಕೂಲಿ ನಂ. ೧ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಟಾರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ವಿಶೇಷ ಜೂರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೮ - ದುಲ್ಹೆ ರಾಜಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ, ಲಕ್ಸ್ ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ಝೀ ಸಿನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೮ - ಜೂರಿಯಿಂದ ಒಟ್ಟಾರೆ ಅಭಿನಯಕ್ಕಾಗಿ ವಿಶೇಷ ವಿಡಿಯೋಕಾನ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೯ -ಬಡೆ ಮಿಯಾ ಛೋಟೆ ಮಿಯಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಝೀ ಸಿನೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೦ - ಹಸೀನಾ ಮಾನ್ ಜಾಯೇಗಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಸ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೀ ಸಿನಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೨- ಜೋಡಿ ನಂ. ೧ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ IIFA ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಾಸ್ಯ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೭ - "ಸ್ಟಾರ್ ಗೋಲ್ಡ್ ಕಾಮಿಡಿ ಹಾನರ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟ ಹಾಸ್ಯ ನಟ" ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೭ - MTV ಲಿಕ್ರಾ ಸ್ಟೈಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾದ ಮೋಸ್ಟ್ ಸ್ಟೈಲಿಶ್ ಕಮ್ ಬ್ಯಾಕ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೮ - ಅಪ್ಸರಾ ಚಲನಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೂರದರ್ಶನ ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಗಿಲ್ಡ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಸಲ್ಮಾನ್ ಖಾನ್ ಜೊತೆ "NDTV ಇಮ್ಯಾಜಿನ್ ನ ೨೦೦೭ ರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಜೋಡಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ೨೦೦೮ -ಪಾರ್ಟನರ್ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಪೋಷಕ ನಟ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಜೀ ಸಿನಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೮ -ಪಾರ್ಟನರ್'' ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ IIFA ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಹಾಸ್ಯ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನಟ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು 14ನೇ ಲೋಕ ಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಚುನಾಯಿತ ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರು ಭಾರತೀಯ ಟಿವಿ ನಿರೂಪಕರು ಭಾರತೀಯ ಹಾಸ್ಯ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ನಟ-ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಪಂಜಾಬೀ ಜನರು ಮುಂಬಯಿಯ ಜನರು ೧೯೬೩ ಜನನ ಬದುಕಿರುವ ಜನರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು en:Govinda

goviṃdā (; goviṃd aruṇ ahujā , 1963 ra ḍisèṃbar 21 raṃdu janana), ivaru philm pher praśasti-vijetarāgiruva bhāratīya naṭa mattu rājakāraṇiyāgiddārè. ivaru sumāru 120 hiṃdi bhāṣèya calanacitragaḻalli kāṇisikòṃḍiddārè. avara vṛttijīvanada āraṃbhadalli, avara naṭanè mattu nṛtya kauśalagaḻu calanacitra vīkṣaralli janapriyatè gaḻisuvaṃtè māḍidavu. anaṃtara avaru ṣolā aur śabnam , āṃkhè , kūli naṃ. 1 , hasīnā mān jāyegi mattu pārṭanar hāsya pradhāna calanacitragaḻa mūlaka bālivuḍ naṭarāgi prapaṃcadādyaṃta janapriyatè gaḻisidaru. ivaru bhāratīya rāṣṭrīya kāṃgrès pakṣada sadasyarāgiddaru. 2004 ra 14ne loka sabhè cunāvaṇèyalli, bhāratīya janatā pakṣada rām nāyk rannu solisida naṃtara, ivaru bhāratada mahārāṣṭradallina uttara muṃbayi lokasabhè cunāvaṇā kṣetradiṃda, eḻane saṃsat sadasyarāgi cunāyisalpaṭṭaru. sinimāgaḻa kaḍè hèccu gamanaharisalèṃdu 2009 ra sārvatrika cunāvaṇègaḻalli bhāgavahisadiralu nirdharisidaru. adene ādarū kāṃgrès pakṣadiṃda avarigè īgalū kṛpā kaṭākṣa mattu nèravu dòrèyuttale idè. ivara cunāvaṇā kṣetravannu naṃtara saṃjay nirupam gèddukòṃḍaru. (ivarū kūḍa kāṃgrès navaru). 1999 ra jūn nalli, goviṃdāravarannu bèḻḻitèrèya athavā kaḻèda sāvira varṣagaḻa avadhiyallina bèḻḻitèrèyalli atyaṃta śreṣṭha hattu tārèyaralli òbbarèṃdu BBC nyūs ān lain baḻakèdārara janamatagaṇanèyalli āykè māḍalāyitu. āraṃbhika jīvana goviṃdāra taṃdè, aruṇ kumār ahujā, vibhajanè pūrvada paṃjāb na gujrānvāla(īga idu pākistānadallidè) dalli 1917 ra janavari 26 raṃdu janisidaru. ivaru lāhor na iṃjiniyariṃg kālej nalli adhyayana māḍidaru. hèsarāṃta nirmāpaka mèhabūb khān ivarannu 1937 ralli muṃbayigè karètaṃdaru. allade ek hi rāstā calanacitrada nāyakarannāgisidaru. aruṇ, mèhbūb khān ra aurat (1940) nalli gamanārha abhinaya nīḍidaru. goviṃdāra tāyi najīmā, ivaru muslīmarāgiddu, hiṃdū dharmakkè matāṃtaragòṃḍu, tamma hèsarannu nirmalā deviyèṃdu badalāyisikòṃḍaru. aruṇ mattu nirmalā, saverā citrada citrīkaraṇada saṃdarbhadalli mòdala bārigè bheṭiyādaru. ī calanacitradalli ibbarū nāyaka-nāyakiyāgi abhinayisiddārè. avaru 1941 ralli vivāhavādaru. ahujā nirmisida kevala òṃde òṃdu calanacitra nèlakaccitu. ī naṣṭavannu bharisalāgadè avara ārogya hadagèṭṭitu. muṃbayi na ap mārkèṭ kārṭar rastèya baṃgalèyalli vāsavāgidda kuṭuṃba, ī naṣṭadiṃdāgi virār gè tèraḻabekāyitu- idu dūrada guḍḍagāḍina arè grāmīṇa muṃbayina upanagaravāgiddu,illi goviṃdā janisidaru. āru janaralli kiriyavarāgidda ivarannu muddiniṃda ci ci èṃba hèsariniṃda karèyuttiddaru. paṃjābī, bhāṣèyalli idara artha kiru bèrèḻèṃdu. allade ī bhāṣèyannu manèyalli mātanāḍuttiddaru. ivara taṃdègè kāryanirvahisalu sādhyavillada kāraṇa muṃbayina kaṣṭakara paristhitiyalli nirmalā devi makkaḻannu bèḻèsidaru. naṭanā vṛtti baduku āraṃbhika vṛttijīvana ivaru mahārāṣṭrada vāsainalliruva aṇṇā sāb vartak kālejinalli tamma vidyābhyāsa māḍidaru. ivaru vāṇijyadalli padavi paḍèdarū kūḍa udyoga gaḻisuvalli viphalarādaru. avarigè iṃglīṣ annu aṣṭu cènnāgi mātanāḍalu baradidda kāraṇa, tāj mahal hoṭèl nalli avarigè vyavasthāpakana kèlasa dòrèyalilla. goviṃdā avara taṃdè calanacitragaḻalli avara adṛṣṭa parīkṣisuvaṃtè salahè nīḍidaru. ī samayadalli, goviṃdā sāṭarḍè naiṭ phīvar èṃba sinimā noḍidaru. allade nṛtya avara gīḻāyitu. avaru gaṃṭègaṭṭalè nṛtya abhyāsa māḍidaru. allade VHS kyāsèṭ gaḻa melè tamma nṛtyada tuṇukannu pracāra māḍidaru. śīghradallè ivarannu protsāhisuvava alvin jāhirātinalli kāṇisidaru, aṃtimavāgi ivaru tan badan nalli mòdala bārigè nāyakanāgi abhinayisidaru. ī citravannu ivara cikkappa ānaṃd nirdeśisiddaru. anaṃtara 1985 ra jūn nalli avara muṃdina citra lav 86 nalli abhinayisalu prāraṃbhisidaru. julai madhyāvadhigèllā ivaru itara 40 calanacitragaḻigè sahihākiddaru. mòdala bārigè tèrèkaṃḍa ivara citra iljām (1986), gallāpèṭṭigèyalli yaśasvi āyitallade, 1986 ra aidane atyaṃta yaśasvi citravāyitu. ī citra ivarannu nṛtya tārèyannāgisitu. ī miśra yaśassinòṃdigè anaṃtara avaru aneka calanacitragaḻalli abhinayisidaru. avaru 1980 ra samayadalli abhinayisida bahupālu citragaḻu sāhasa, prīti athavā kauṭuṃbika kathè ya nāṭaka śailiyalliddavu. ivaru nīlaṃ na èduru nāyakana pātradalli hèccāgi abhinayisiddārè. allade ivaribbarū lav 86 (1986), khudgarj (1987), mattu ivara tamma kīrti kumār nirdeśanada hatyā (1988) daṃtaha aneka yaśasvi calanacitragaḻalli òṭṭigè kāṇisikòṃḍiddārè. kauṭuṃbika kathègè saṃbaṃdhisida dariyā dil (1988), jītè hai śān sè (1988) mattu ham (1991) naṃtaha citragaḻalli hāgu martè dam tak (1987) mattu jaṃg bāj (1989) naṃtaha sāhasamaya citragaḻalli yaśassu kaṃḍaru. ivaru sāhasamaya calanacitra tākatvār nalli ḍeviḍ dhavan nòṃdigè mòdala bāri 1989 ralli kāryanirvahisidaru. ivaru, ā varṣada yaśasvi citra gair khānūni yalli rajani kāṃt mattu śrīdevi yòṃdigū kāryanirvahisidaru. 1990ra daśaka 1990 ra hòttinalli goviṃdā aneka yaśasvi calanacitragaḻalli kāṇisikòṃḍaru. avaru 1992 ralli , vimarśātmakavāgi apāra mèccugè gaḻisida julm ki hukumat èṃba calanacitradalli kāṇisikòṃḍaru. idu di gāḍ phādar calanacitrada bhāratīya rīmek āgiddu, idarallina abhinayakkāgi avarannu praśaṃsisalāyitu. anaṃtara avaru ḍeviḍ dhavan ravara jòtègūḍi 17 calanacitragaḻalli abhinayisalu muṃdādaru. ivugaḻannu ḍeviḍ ravare nirdeśisiddarallade, ivugaḻalli bahupālu hāsyapradhāna calanacitragaḻāgivè. ivaru jatègūḍi nirmisida citragaḻalli yaśasviyādavugaḻu kèḻakaṃḍaṃtivè: ṣolā aur śabnam (1992), āṃkhè (1993), rājā bābu (1994), kūli naṃ. 1 (1995), sājan calè sasurāl (1996), hīro naṃ. 1 (1997), dīvāna mastāna (1997), baḍè miyā choṭè miyā (1998), hasīnā mān jāyegi (1999), anāri naṃ.1 (1999) mattu joḍi naṃ . 1 (2001). dhavan mattu itara nirdeśakaru 1990 hòttinalli satatavāgi ivarannu divyā bhārati, kariśmā kapūr, jūhi cāvlā, maniṣā kòyirāla, mattu ravīnā ṭaṃḍan èduru nāyakana pātrakkè āykè māḍikòḻḻuttiddaru. 2000 ādarè 2000 isaviya pūrvārdhadalli ivara calanacitragaḻu vāṇijyavāgi viphalavāguvudaròṃdigè gallāpèṭṭigèyalli sādhanè kāṇalilla. avara vṛttijīvanadalli mòdala bārigè śikāri (2000) èṃba citradalli khaḻanāyakanāgi abhinayisidaru. ī sinimā vāṇijyakavāgi yaśassu gaḻisadiddarū kūḍa, goviṃda ravara manamuṭṭuva asvastha manassina, ghātaka manobhāvada haṃtaka na abhinayavannu vimarśātmakavāgi mèccalāyitu. ivaru tāl Gadar: Ek Prem Katha mattu devadās citragaḻa avakāśagaḻannu tiraskarisidaru, ādarè ivu yaśasvi calanacitravādavu. naṃtara 2004 ra saṃsattina cunāvaṇègaḻalli muṃbayi uttaradiṃda ivaru spardhisi, saṃsat sadasyarādaru. ī sthānavannu gèddukòṃḍāga ivara naṭanā vṛttijīvanakkè taḍèyuṃṭāyitu. 2004 mattu 2005 ralli ivara yāva hòsa sinimāvū tèrèkāṇalilla. ādaru khullaṃ khullā pyār kare (2005), mattu avarade nirmāṇada sukh (2005) naṃtaha biḍugaḍègè viḻaṃbavāgidda citragaḻu tèrèkaṃḍarū kūḍa gallāpèṭṭigèyalli sotavu. goviṃdā, 2006 ra uttarārdhadalli hāsya pradhāna calanacitra bhāgam bhāg nalli akṣay kumār ròṃdigè kāṇisikòḻḻuva mūlaka mattè citraraṃgakkè maraḻidarallade, ī citra yaśasviyū āgi vikrama sādhisitu. āga 2007 ralli tèrèkaṃḍa ivara mòdala calanacitra bahu tārègaḻannòḻagòṃḍa Salaam-e-Ishq: A Tribute To Love citravāgidè. ī citra gallāpèṭṭigèyalli sotarū kūḍa, goviṃdā avarannu adarallina abhinayakkāgi praśaṃsisalāyitu. ḍeviḍ dhavan nirdeśisiruva pārṭanar calanacitra 2007 ralli tèrèkaṃḍa ivara èraḍanèya citravāgiddu, idu salmān khān ravarannu òḻagòṃḍidè. ī citravu tèrèkaṃḍa mòdalanèya vāradalle bhāratadalli 300 miliyan annu gaḻisitu. idu alliya varègū tèrèkaṃḍa āraṃbhika vāradalle atyadhika haṇagaḻisida bhāratada sthaḻīya bhāṣèya èraḍanèya citravāgidè. 2008 ralli avaru mani hai to hani hai calanacitradalli kāṇisikòṃḍaru. ade varṣa, salmān khān pārṭanar citrada yaśassannu ācarisalu ,ḍeviḍ dhavan mattu goviṃdā avarannu avara das kā dam pradarśanakkè āhvānisidaru. 2009 ralli, tèrèkaṃḍa avara laiph pārṭanar calanacitra yaśasviyāyitu. goviṃdā, ḍeviḍ dhavan mattu vaṣu bhāgnāni yavara mūru yaśasvi citragaḻa naṃtara, abhinayisida ḍu nāṭ ḍisṭarb gallāpèṭṭigèyalli sotitu. 2010 ralli goviṃdā, maṇiratnaṃra dvibhāṣā calanacitra, rāvaṇa dalli vikraṃ, abhiṣek baccan mattu aiśvarya rai ròṃdigè kāṇisikòṃḍaru. ī calanacitradalli goviṃdā, kāḍinalli bekidda aparādhigaḻa huḍukāṭadalliruva vikram pātravannu nirvahisuva araṇyādhikāriyāgiddārè. mòdalu ivara pātravannu hanumān na samakālīna āvṛtti èṃdu ūhisalāgittu, ādarè goviṃda idannu taḻḻihākidaru. ī calanacitradalli saṇṇa pātradalli abhinayisiddarū kūḍa ivara ī pātrada sādhanèyannu praśaṃsisalāyitu. rājakīya jīvana 2004ralli, goviṃdā, kāṃgrès pakṣa serikòṃḍaru. allade muṃbayi uttara cunāvaṇā kṣetradiṃda aidu bāri cunāyitarāgidda MP yannu(saṃsadarannu) 50000 matagaḻiṃda solisuva mūlaka saṃsattina kèḻamanè, loka sabhègè āykèyādaru. goviṃdā, pravāsa (sārigè vyavasthè), svāsthy (ārogya) mattu jñān (śikṣaṇa) avara kāryakṣetragaḻāgivè èṃba ghoṣaṇè mūlaka cunāvaṇè veḻè idannu tamma cunāvaṇā āstravāgi prakaṭisidaru. saṃsattina sadasya (MP) yāgidda avara adhikārada mòdala hattu tiṃgaḻa avadhiyalli, goviṃdā avara 20 miliyan MP sthaḻiya pradeśa abhivṛddhi nidhiyiṃda sārvajanikarigāgi yāvude nidhi baḻasalilla. vṛtta patrikègaḻa varadigaḻu ī viṣayavannu gamanakkè taṃda melè avaru ī nidhiyiṃda haṇavannu baḻasalu prāraṃbhisidaru. thāṇè jillèya jillādhikāri kaceriya mūlagaḻa prakāra, aṃganavāḍi , samāja maṃdira gaḻu hāgu vāsai mattu virār nivāsigaḻa kuḍiyuva nīrina samasyè bagèharisalu goviṃdā halavu kèlasagaḻannu māḍiddārè. adene ādarū, ī yojanègaḻa melè kèlasa innū prāraṃbhavāgilla(2005 ra āgasṭ niṃda), ekèṃdarè āḍaḻitātmaka òppigègāgi nirīkṣisalāguttidè. goviṃdā, paścima railvè (bhārata) ya bòrivli-virār vibhāgavannu 80 pratiśatadaṣṭu adhikagòḻisida praśaṃsègū pātrarāgiddārè. ṭīkè avaru MP yāgiddu, muṃbayi nalli 450 janara sāvigè kāraṇavāda bhayānaka maḻèya(2005 ra julai 26 raṃdu) saṃdarbhadalli avara kṣetrada janarannu saṃparkisalilla èṃba tīvra ṭīkègè avaru guriyāgiddārè. maḻèya naṃtara TV cānal nòṃdigè mātanāḍuvāga goviṃdā ī kuritu, soniyā gāṃdhi yavaròṃdigè mātukatè naḍèsida naṃtara, avara pravāha pīḍita kṣetrakkāgi 150 miliyan haṇa maṃjūrāgidè èṃdu tiḻisiddaru. ādarū, avarade pakṣada sahacararu idannu virodhisidaru. pal gaḍh na kāṃgrès adhyakṣa mohan adhikāri, " òṃdu paisè kūḍa dòrakilla" èṃdu neravāgiye heḻiddaru. MP yāgidda adhikārāvadhiyalli goviṃdā avaru, naṭa śakti kapūr gè bahiraṃgavāgi bèṃbala nīḍuva mūlaka tamma pakṣavāda kāṃgrès mujugara gòḻḻuvaṃtè māḍiddaru. aṣṭe allade ivaru bālivuḍ na mahātvakāṃkṣiyaṃtè naṭisi,dūradarśanada varadigāraròbbariṃda laiṃgika nèravannu apekṣisuvāga naḍèsida sṭiṃg āpareṣan nalli sikkibiddiddaru. iṣṭe allade ḍyāns bār gaḻa melina niṣedhada prastāpavannu virodhisi kāṃgrès mujugara paḍuvaṃtè māḍiddaru-NCP ya ḍèmòkraṭik phraṃṭ gavarnamèṃṭ (prajāsatmātmaka maitrikūṭada sarkāra) idara niṣedha māḍalu uddeśisittu. saṃsat sadasyarāgi tamma adhikārāvadhiyalli,yāvude kriyātmaka kārya māḍalillavèṃdu ivarannu ṭīkisalāgidè. adhiveśana naḍèyuva saṃdarbhadalli ivaru bahuteka gairuhājarāguttiddaru. aṣṭe allade avaru sadanada yāvude carcèyalli bhāgavahisuttiralilla athavā avara kṣetrakkè saṃbaṃdhisidaṃtè yāva praśnèyannū keḻuttiralilla. bālivuḍ nalli avara vṛttijīvanada kaḍègè hèccu gamana keṃdrīkarisalu 2008 ra janavari 20 raṃdu rājakīya tòrèyalu avaru nirdharisidaru. vaiyaktika jīvana goviṃdāra taṃdè aruṇ ahujā 1940ra avadhiyallina naṭarāgiddaru. allade ivara tāyi nirmalā ahujā kūḍa naṭi mattu gāyakiyāgiddaru. ivara sahodara kīrti kumār naṭa, nirmāpaka mattu nirdeśakarāgiddārè. ivara sahodari kāmini khannā citrakathègārti, saṃgīta nirdeśaki, gāyaki, nirūpaki allade 'byūṭi vit āsṭrolaji' ya saṃsthāpakiyāgiddārè. goviṃdā manaraṃjanèya udyamadalli āru jana sodaraḻiyaru mattu ibbaru sodara sòsèyarannu hòṃdiddārè: naṭarāda vijay ānaṃd, kṛṣṇa abhiṣek, āryan, arjun siṃg, rāgini khannā, amit khannā, ārati siṃg mattu nirdeśaka janmeṃdra kumār ahujā. goviṃdā avara bhāvamaiduna devèṃdra śarmā kūḍa kèlavu hiṃdi sinimāgaḻalli naṭisiddārè. goviṃdāra sodara māva ānaṃd siṃg, nirdeśaka hṛṣikeś mukharjiyavara sahāyakarāgiddaru. ivaru goviṃdā avarannu avara tan badan citrada mūlaka nāyakarannāgisidaru. ānaṃda siṃg ra patniya kiriya sodari sunitā, tan badan calanacitrada 'mūhūrta' da samayadalli goviṃdārannu premisalu āraṃbhisidaru. avaru 1987 ra mārc 11 raṃdu vivāhavādaru. ivara vivāhavannu āraṃbhada nālku varṣagaḻa varègū bahiraṃgapaḍisiralilla. ī joḍi īga ibbaru makkaḻannu hòṃdidè: narmadā mattu yaśovardhan . goviṃdā, 1994 ra janavari 5 raṃdu khuddār (1994) calanacitrada citrīkaraṇakkāgi sṭuḍiyogè prayāṇa māḍuttiruvāga svalpadaralle sāviniṃda pārādaru. ivara kāru mattòṃdu kārina naḍuvè ḍikkiyādāga ivara talèya melè gāyavāgittu. apāra raktasrāvavāgiddarū kūḍa goviṃdā avaru citrīkaraṇa nillisalilla. vaidyarannu bheṭimāḍida naṃtara madhyarātriyavarègū citrīkaraṇadalli pālgòṃḍiddaru. vayassina vivāda goviṃdā avaru 1960 mattu 1963 ralli huṭṭidarèṃdu kèlavèḍè ullekhisalāgidè. Loksabha.nic.in nalliruva goviṃdā avara saṃsat sadasyara vyakti vivaradalli ivara huṭṭida dināṃka 1963 ra ḍisèṃbar 21 èṃdu dākhalāgidè. idu loka sabhèya adhikṛta sarkāri vaib saiṭ āgidè. ī khāsagi vivaravannu sarkāri dākhalègaḻiṃda saṃgrahisalāgidè. saṃsat sadasyara vaiyaktika māhitigaḻannu kaḍḍāyavāgi sūkṣmavāgi pariśīlisalāguttadè. allade sadasyatvakkāgi nāmapatra sallisuvāga ivugaḻannu dṛḍhīkarisalāguttadè. ādarè aneka vèb porṭal nalli ivara huṭṭida dināṃka 1958 èṃdu tiḻisalāgidè. idu bahuśaḥ avara IMDb pej nalliruva dṛḍhapaḍisada dākhalèyiṃda huṭṭikòṃḍirabahudu. IMDb puṭadali ullekhitavādaṃtè ade adara suddi mūlavèṃdu heḻuva Rediff naṃtaha aneka vèb porṭal gaḻu, avara 48 ne huṭu habbavannu 2006 ra ḍisèṃbar 21 raṃdu, bhāgam bhāg na biḍugaḍèya saṃdarbhadalli ācarisikòṃḍarèṃdu barèdivè. praśastigaḻu philm‌pher praśastigaḻu vijeta 1997 - sājan calè sasurāl citrakkāgi philm pher viśeṣa praśasti 1999 - hasīnā mān jāyegi citrakkāgi philm pher atyuttama hāsya naṭa praśasti, nāmanirdeśita: 1994- āṃkhè citrakkāgi philm pher atyuttama naṭa praśasti 1996 -kūli naṃ. 1 citrakkāgi philm pher atyuttama naṭa praśasti 1997 - sājan calè sasurāl citrakkāgi philm pher atyuttama naṭa praśasti 1998 -dīvānā mastānā citrakkāgi philm pher atyuttama naṭa praśasti 1999 - baḍè miyā choṭè miyā citrakkāgi philm pher atyuttama naṭa praśasti 2000 - hasīnā mān jāyegi citrakkè hāsya pātradallina atyuttama abhinayakkāgi nīḍuva philm pher praśasti - ' 2000 -śikāri citrakkāgi philm pher atyuttama khaḻanāyaka praśasti 2001 -kuṃvārā citrakkè, hāsya pātradallina atyuttama abhinayakkāgi nīḍuva philm pher praśasti 2002 - joḍi naṃ.1 citrakkè, hāsya pātradallina atyuttama abhinayakkāgi nīḍuva philm pher praśasti 2002 - hāsya pātradallina atyuttama abhinayakkāgi nīḍuva philm pher praśasti, kyū kī... mai jhūṭ nahī boltā citrakkāgi 2003 -akhiyo se goli mārè citrakkè, hāsya pātradallina atyuttama abhinayakkāgi nīḍuva philm pher praśasti itare praśastigaḻuvijeta''' 1995 -kūli naṃ. 1 citrakkāgi sṭār skrīn praśastiya viśeṣa jūri praśasti 1998 - dulhè rājā citrakkāgi, laks hāsya pātradallina atyuttama abhinayakkāgi jhī sinè praśasti 1998 - jūriyiṃda òṭṭārè abhinayakkāgi viśeṣa viḍiyokān skrīn praśasti 1999 -baḍè miyā choṭè miyā citrakkāgi hāsya pātradalli jhī sinè atyuttama naṭa praśasti 2000 - hasīnā mān jāyegi citrakkāgi hāsya pātradalli jī sini atyuttama naṭa praśasti 2002- joḍi naṃ. 1 citrakkāgi IIFA atyuttama hāsya naṭa praśasti 2007 - "sṭār golḍ kāmiḍi hānars nalli atyutkṛṣṭa hāsya naṭa" praśasti 2007 - MTV likrā sṭail praśastigaḻa saṃdarbhadalli nīḍalāda mosṭ sṭailiś kam byāk praśasti 2008 - apsarā calanacitra mattu dūradarśana nirmāpakara gilḍ praśastigaḻu, salmān khān jòtè "NDTV imyājin na 2007 ra atyuttama joḍi praśasti. 2008 -pārṭanar citrakkāgi poṣaka naṭa pātradalli jī sini atyuttama naṭa praśasti 2008 -pārṭanar'' citrakkāgi IIFA atyuttama hāsya naṭa praśasti calanacitragaḻa paṭṭi naṭa ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu bhāratīya naṭaru bhāratīya calanacitra naṭaru bhāratīya rāṣṭrīya kāṃgrès na rājakāraṇigaḻu 14ne loka sabhèya sadasyaru mahārāṣṭrada cunāyita saṃsat sadasyaru bhāratīya ṭivi nirūpakaru bhāratīya hāsya naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya naṭa-rājakāraṇigaḻu bhāratīya hiṃdūgaḻu paṃjābī janaru muṃbayiya janaru 1963 janana badukiruva janaru mahārāṣṭrada rājakāraṇigaḻu rājakāraṇigaḻu en:Govinda

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%97%E0%B3%8B%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B2%BE

ಗೋವಿಂದಾ

ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ (ಫೆಬ್ರುವರಿ ೮,೧೯೪೧ರಲ್ಲಿ ಜನನ; ಅಕ್ಟೋಬರ್,೧೦,೨೦೧೧ ಮರಣ ) 'ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್,' ಪ್ರಮುಖ ಭಾರತೀಯ ಗಝಲ್ ಗಾಯಕ, ಸಂಯೋಜನೆಕಾರ, ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕರ್ತ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಿ. ಗಝಲ್ ರಾಜ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯರಾದ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಪತ್ನಿ ಚಿತ್ರಾಸಿಂಗ್ ರ ಜತೆಯಲ್ಲಿ ಮನ್ನಣೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಚಿತ್ರಾ ಸಿಂಗ್ ರೂ, ೧೯೭೦ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯ ಗಝಲ್ ಗಾಯಕಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರಿಬ್ಬರು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಯಶಸ್ವಿ ಜೋಡಿ(ಪತಿ-ಪತ್ನಿ)ಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರಿಬ್ಬರನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ಗಝಲ್ ಗಾಯನದ ಪ್ರವರ್ತಕರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಪಂಚದ ಹೊರಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಗಾಯನದ ಕಲಾವಿದರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಪಂಜಾಬಿ, ಹಿಂದಿ, ಉರ್ದು, ಬಂಗಾಳಿ, ಗುಜರಾತಿ, ಸಿಂಧಿ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಗಝಲ್ ಗಾಯನ ಪದ್ಧತಿಯ ಪುನಃಚೇತನ ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರವಾದ ಗಝಲ್‌‌ಗೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಮತ್ತು ಪುನಶ್ಚೇತನ ತಂದಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಮೈಲುಗಲ್ಲು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ಪ್ರೇಮ್ ಗೀತ್ (೧೯೮೧ ),ಅರ್ಥ್ ಮತ್ತು ಸಾತ್ ಸಾಥ್ (೧೯೮೨ ) ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಸರಣಿಗಳಾದ ಮಿರ್ಜಾ ಗಾಲಿಬ್(೧೯೮೮ ) ಮತ್ತು ಕಹಕಾಶನ್(೧೯೯೧ )ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರನ್ನು ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಯಶಸ್ವಿ ಗಝಲ್ ಗಾಯಕ ಮತ್ತು ಗೀತೆ ಸಂಯೋಜಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅವರ ಗಾಯನದ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಯಶಸ್ಸು ಎರಡನ್ನೂ ಪರಿಗಣಿಸಿ ಈ ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕು ದಶಕಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಮತ್ತು ೫೦ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಕೃತಿಸಂಚಯದೊಂದಿಗೆ, ಅವರ ಸಂಗೀತದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವು ಪ್ರಕಾರದ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಶ್ಲಾಘನೆಗೆ ಒಳಗಾದ ಕವಿ ಎನಿಸಿದ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ ಅವರು ಬರೆದ ಗೀತೆಗಳ ಏಕೈಕ ಸಂಯೋಜಕ ಮತ್ತು ಗಾಯಕರು ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಆಗಿದ್ದು, ಅವುಗಳನ್ನು ನಯಿ ದಿಶಾ (೧೯೯೯ )ಮತ್ತು ಸಂವೇದನಾ (೨೦೦೨ )ಎಂಬ ಎರಡು ಆಲ್ಬಂಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಭಾರತದ ಪ್ರಸಕ್ತ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಪತ್ನಿ ಗುರುಶರಣ್ ಕೌರ್ ಅವರ ಉತ್ಕಟೇಚ್ಚೆಯ ಅಭಿಮಾನಿಗಳೆಂದು ಹೆಸರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗಝಲ್ ಗಾಯನದ ಸವಿಯುಂಡ ರಾಜಕೀಯ ಮುತ್ಸದ್ಧಿಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ ಭವನದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೇಂದ್ರ ಭವನದಲ್ಲಿ ೨೦೦೭ರ ಮೇ ೧೦ರಂದು ನಡೆದ ಮಹತ್ವದ ಜಂಟಿ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ, ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಕೊನೆಯ ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಬಹಾದುರ್ ಶಾಹ್ ಜಫಾರ್‌ ಅವರ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಗಝಲ್ ಲಗ್ತಾ ನಹೀನ್ ಹೈ ದಿಲ್ ಮೇರಾ ಗಾಯನವನ್ನು ಹಾಡಿದರು. ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟ(೧೮೫೭ )ದ ೧೫೦ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಇದನ್ನು ಅವರು ಹಾಡಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಎ.ಪಿ.ಜೆ.ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್, ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಬೈರೋನ್ ಸಿಂಗ್ ಶೆಖಾವತ್, ಲೋಕಸಭಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸೋಮನಾಥ್ ಚಟರ್ಜಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಗಳು, ಸಂಸತ್ ಸದಸ್ಯರು, ವಿದೇಶಿ ರಾಯಭಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೈಕಮೀಷನರ್‌ಗಳು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಉಪಸ್ಥಿತರಿದ್ದರು. ಹಾಡಿನ ಆಲ್ಬಮ್ ಗಳು ಕೆಸೆಟ್ ಗಳು ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಪ್ರಥಮ ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿ ಚಿತ್ರಾ ಸಿಂಗ್ ಜತೆಯಲ್ಲಿ (ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಡಿಜಿಟಲ್ ದ್ವನಿಮುದ್ರಿತ) ಆಲ್ಬಂ ಬಿಯಾಂಡ್ ಟೈಮ್‌ ಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಮಲ್ಟಿ-ಟ್ರಾಕ್ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣವನ್ನು ಬಳಸಿದ ಪ್ರಥಮ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣದ ಕಲಾವಿದರೆನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಭಾರತದ ಪ್ರಭಾವಿ ಕಲಾವಿದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ಕೂಡ ಪರಿಗಣಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಿತಾರ್ ದಂತಕಥೆ ರವಿ ಶಂಕರ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಗಣ್ಯರೊಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ರಾಜಕೀಕರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಆತಂಕ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳಾದ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜಾನಪದ ಕಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರ ವೃತ್ತಿನಿರತರು ಅನುಭವಿಸುವ ಬೆಂಬಲದ ಕೊರತೆ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅವರು ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಸೇಂಟ್ ಮೇರಿ`ಸ್ ಸ್ಕೂಲ್, ಮುಂಬೈನ ಗ್ರಂಥಾಲಯ, ಬಾಂಬೆ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್, CRY, ಸೇವ್ ದಿ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ಮತ್ತು ALMA.ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಜನೋಪಕಾರಿ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ಅವರು ಸಕ್ರಿಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಜನನ,ಬಾಲ್ಯ, ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ, ಹಾಗೂ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಶ್ರೀ ಗಂಗಾನಗರ್, ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಮರ್ ಸಿಂಗ್ ದಿಮಾನ್ ಎಂಬುವವರಿಗೆ ಜನಿಸಿದರು. ಅಮರ್ ಸಿಂಗ್ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬಿನ ದಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಮದ ನಿವಾಸಿಗಳು. ಅವರ ತಾಯಿ ಸಮ್ರಾಲಾದ ಒಟ್ಟಾಲನ್ ಗ್ರಾಮದ ಬಚ್ಚನ್ ಕೌರ್. ಅವರಿಗೆ ನಾಲ್ವರು ಸಹೋದರಿಯರು ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಸಹೋದರರಿದ್ದು, ಅವರ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ 'ಜೀತ್' ಎಂದೇ ಜಗಜಿತ್ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಸಿಖ್ ಧರ್ಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ಅವರು ಶ್ರೀ ಗಂಗಾನಗರದ ಖಾಲ್ಸಾ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ ಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮೆಟ್ರಿಕ್ಯುಲೇಷನ್ ನಂತರ ಸರ್ಕಾರಿ ಕಾಲೇಜು,ಶ್ರೀ ಗಂಗಾನಗರದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಜಲಂಧರ್DAV ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಪದವಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಹರ್ಯಾಣದ ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಪದವಿ ಪಡೆದರು.'ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್' ಅವರು ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳಿಂದಲೂ ಸಂಗೀತದ ನಂಟು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ಪಂಡಿತ್ ಚಗನ್‌ಲಾಲ್ ಶರ್ಮಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ 'ಗಂಗಾನಗರ'ದಲ್ಲಿ ಎರಡುವರ್ಷ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿತರು. ನಂತರ ಅವರು ಖಯಾಲ್, ತುಮ್ರಿ ಮತ್ತು ದ್ರುಪದ್ ಸ್ವರೂಪಗಳ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಸಾಯ್ನಿಯ ಘರಾನಾ ಶಾಲೆಯ ಉಸ್ತಾದ್ ಜಮಾಲ್ ಖಾನ್ಅವರಿಂದ ಕಲಿಯಲು ಆರು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಆರಂಭಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಉಪಕುಲಪತಿಗಳು ಹಾಗು ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದ ದಿವಂಗತ ಸೂರಜ್ ಬನ್ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಜಗಜಿತ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದ್ದರು. ಅವರು ೧೯೬೫ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತಗಾರ ಮತ್ತು ಗಾಯಕರಾಗಿ ಉತ್ತಮ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಅರಸಿಕೊಂಡು ಮುಂಬೈಗೆ ಆಗಮಿಸಿದರು. ಸಂಗೀತದ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮುಂಚಿನ ಹೋರಾಟವು ಅವರೇ ವಿವರಣೆ ನೀಡುವಂತೆ ಅಷ್ಟೊಂದು ಕಠಿಣವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ವಿಷಮ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ಲೇಶಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅವರು ಹಣ ತೆರುವ ಅತಿಥಿಯಾಗಿ(ಪೇಯಿಂಗ್ ಗೆಸ್ಟ್) ವಾಸಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮುಂಚಿನ ಕೆಲಸಗಳು ಜಾಹೀರಾತು ಪ್ರಾಸಗಳನ್ನು ಹಾಡುವುದು ಅಥವಾ ವಿವಾಹಗಳು ಅಥವಾ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುವುದಾಗಿತ್ತು. ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಮೊದಲ ಪ್ರವೇಶ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ಗುಜರಾತಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಾಡುವಂತೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಜರಾತಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಧರತಿ ನಾ ಚೋರು ವನ್ನು ಸುರೇಶ್ ಅಮೀನ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಸುರೇಶ್ ಅಮೀನ್ ಅವರು ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಂದ "ಜೋಲಿ ವಾಲೆ ಬಾಬಾ" ಎಂದೇ ಪ್ರಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಹೋದ ಕಡೆಯೆಲ್ಲ ಹೆಗಲಿಗೆ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ಚೀಲವನ್ನು ಒಯ್ಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಸುರೇಶ್ ಅಮಿನ್ ಬರೋಡ-ಗುಜರಾತ್‌ ಮೂಲದವರಾಗಿದ್ದು, ಸ್ಕಾಡ್ ಕನ್ಸಲ್ಟೆಂಟ್ಸ್ ಪ್ರೈ. ಲಿ ಜತೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಸುರೇಶ್ ಅಮಿನ್ ಅವರು ೧೯೯೮ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದಾಗ, ಬರೋಡದ ಸ್ಕಾಡ್ ಕನ್ಸಲ್ಟೆಂಟ್ಸ್ ೧೯೯೮ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಂದ ನೇರ ಪ್ರಸಾರದ ಗಾನಗೋಷ್ಠಿಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿತು. ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್(ಸ್ನೇಹಿತರು ಮಹಾರಾಜ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು) ಸುರೇಶ್ ಅಮಿನ್ ಅವರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು ಹಾಗು ಸ್ಕಾಡ್ ಕನ್ಸಲ್ಟೆಂಟ್ಸ್ ಗಾನಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ "ಚಿಟ್ಟಿ ನ ಕೋಯಿ ಸಂದೇಶ್" ಎಂಬ ಗೀತೆಯನ್ನು ಹಾಡುವ ಮೂಲಕ ಸುರೇಶ್ ಅಮಿನ್ ಅವರಿಗೆ ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಸುರೇಶ್ ಅಮೀನ್ ಸಾವಿನ ಪರಿವೆಯಿಲ್ಲದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಈ ಗೀತೆಯು ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯತ್ತ ಬೆಳವಣಿಗೆ ೧೯೭೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಗಝಲ್ ಹಾಡುವ ಕಲೆಯು ನೂರ್ ಜೆಹಾನ್, ಮಲಿಕಾ ಪುಕ್‌ರಾಜ್, ಬೇಗಂ ಅಖ್ತರ್, ತಲಾತ್ ಮಹ್ಮೂದ್ ಮೆಹದಿ ಹಸನ್ ಮುಂತಾದ ಸುಭದ್ರ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಮೇಲುಗೈ ಪಡೆಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜಗಜಿತ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹೆಜ್ಜೆಗುರುತನ್ನು ಮೂಡಿಸಿ, ಸ್ವಯಂ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಮರ್ಥರಾದರು. ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಆಲ್ಬಂ, ದಿ ಅನ್‌ಫರ್ಗಟೇಬಲ್ಸ್ (HMV LP ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ)ಸಂಗೀತದ ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಗಝಲ್ ಆಲ್ಬಂ ಆಗಿದ್ದ ಅದು ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ್ದ ಮಹತ್ವ ಮತ್ತು ಜಗಜಿತ್ ಅವರ ಹೊಸ ಧ್ವನಿಯು ಗಝಲ್ ಗಾಯನದ ಮುಂಚಿನ ಶೈಲಿಯಿಂದ ನಿರ್ಗಮನವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಶೈಲಿಯು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅರೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತದ ಸಂಗೀತವನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಆಧರಿಸಿತ್ತು. ಸಂದೇಹವಾದಿಗಳಿಗೆ ಈ ಗೀತೆಗೆ ಅವರದೇ ಆದ ಆಕ್ಷೇಪಗಳಿದ್ದವು. ಮಡಿವಂತರು ಅದನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಶ್ರೋತೃಗಳ ನಡುವೆ ಅದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಲ್ಬಂ ಹೊಸ ಮಾರಾಟ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ೧೯೬೭ರಲ್ಲಿ ಜಗಜಿತ್ ಗಾಯಕಿಯೂ ಆಗಿದ್ದ ಚಿತ್ರಾ ಅವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಸುಮಾರು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಪ್ರಣಯದ ನಂತರ ಅವರು ವಿವಾಹವಾದರು(೧೯೬೯ ). ಅವರು ಪ್ರಥಮ ಪತಿ-ಪತ್ನಿಯರ ಗಾಯಕ ತಂಡವೆಂದು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಪಡಿಮೂಡಿಸಿದರು. ಜಗಜಿತ್ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಾ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಗಝಲ್ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತೋದ್ಯಮಕ್ಕೆ ವಿಪುಲ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಇವರಿಬ್ಬರ ಯಶಸ್ವಿ ಬಿಡುಗಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಕ್‌ಸ್ಟಸೀಸ್ , ಎ ಸೌಂಡ್ ಅಫೇರ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಷನ್ಸ್ ಸೇರಿವೆ. ಈ ಆಲ್ಬಂಗಳು ಲವಲವಿಕೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರೂ, ೧೯೯೦ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಬಿಯಾಂಡ್ ಟೈಮ್ ಶಬ್ದಗಳ ಜತೆ ಪ್ರಯೋಗವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕಾಲದ ಆಚೆಗಿನ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದಂಪತಿಯ ಏಕೈಕ ಪುತ್ರ ವಿವೇಕ್(೨೧ ) ೧೯೯೦ರ ಜುಲೈ ೨೮ರಂದು ರಸ್ತೆ ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ಅಕಾಲಿಕ ಮರಣವಪ್ಪಿದಾಗ,ಅವರು ದುಃಖದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದರು. ಅವರ ತರುವಾಯದ ಆಲ್ಬಂ 'ಸಮ್‌ವನ್ ಸಮ್ವೇರ್' ಇಬ್ಬರೂ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಗಝಲ್ ಹಾಡಿರುವ ಕೊನೆಯ ಆಲ್ಬಂ ಆಗಿದೆ. ಈ ಆಲ್ಬಂ ಆತ್ಮ, ಅಲೌಕಿಕ, ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಿಯ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಾವಲೋಕನದ ಪ್ರವಾಸವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಗಝಲ್‌ಗಳು ಹೃದಯಸ್ಪರ್ಶಿ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಆಳವಾದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ನಷ್ಟದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಿದವು. ಇದಾದ ನಂತರ ಚಿತ್ರಾ ಸಿಂಗ್ ಗಾಯನವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿದರು. ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ನಂತರದ ಆಲ್ಬಂಗಳಾದ ಹೋಪ್ , ಇನ್ ಸರ್ಚ್ , ಇನ್‌ಸೈಟ್ , ಮಿರೇಜ್ , ವಿಷನ್ಸ್ , ಕಹಕಶನ್ (ಅರ್ಥ "ಗ್ಯಾಲಕ್ಸಿ"), ಲವ್ ಈಸ್ ಬ್ಲೈಂಡ್ , ಚಿರಾಗ್ (ಅರ್ಥ"ದೀಪ"/"ಜ್ಯೋತಿ")ಕೂಡ ಯಶಸ್ಸು ಸಾಧಿಸಿತು. ಸಾಜ್ಡಾ (ಒಂದು ಉರ್ದು ಪದ ಅರ್ಥ "ಶರಣಾಗತಿ"),ಜಗಜಿತ್ ಮತ್ತು ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ ಅವರು ಹಾಡಿದ ಗಝಲ್‌ಗಳಾಗಿದ್ದು, ಇನ್ನೊಂದು ಅದ್ಬುತ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ ಹಾಗು ಇದು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಗಝಲ್ ಆಲ್ಬಂ ಆಗಿ ಗುರುತು ಮೂಡಿಸಿದೆ. ಅವರ ಆಲ್ಬಂಗಳ ಒಟ್ಟು ಯಶಸ್ಸುಗಳಿಂದ ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಟ ಗಝಲ್ ಗಾಯಕರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿತು. ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಬಯಸಿದರು ಮತ್ತು ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪಂಜಾಬಿ ಆಲ್ಬಂಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಉತ್ಸಾಹಪೂರಿತ, ಹುರುಪಿನ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಉಲ್ಲಾಸದ ಅವರ ಪಂಜಾಬಿ ಹಾಡುಗಳು ಸಂತೋಷಕರ ಮತ್ತು ಖುಷಿ ನೀಡುವಂತದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಮೋಡಿಹಾಕುವ ಗಝಲ್ ಗೀತೆಗಳು ಉತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಹೆಸರಾಂತ ಕವಿಗಳಿಂದ ಬಳಸಿಕೊಂಡವು. ಆ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಿರ್ಜಾ ಗಾಲಿಬ್, ಫಿರಕ್ ಗೋರಕ್‌ಪುರಿ, ಖತೀಲ್ ಶಿಫಾಯಿ, ಶಾಹಿದ್ ಕಬೀರ್, ಅಮೀರ್ ಮೀನಾಯ್, ಕಫೀಲ್ ಅಜರ್, ಸುದರ್ಶನ್ ಫಕೀರ್ ಮತ್ತುನಿದಾ ಫಜ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಲೇಖಕರಾದ ಜಾಕಾ ಸಿದ್ದಿಖಿ, ನಜೀರ್ ಬಕ್ರಿ, ಫಾಯಿಜ್ ರತ್ಲಾಮಿಮತ್ತು ರಾಜೇಶ್ ರೆಡ್ಡಿಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಜಗಜಿತ್ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಅನೇಕ ಗೀತೆಗಳಿಗೆ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರಾಗಿ ಕೂಡ ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ್ , ಸಾತ್ ಸಾತ್ , ಮ್ತತುಪ್ರೇಮ್‌ಗೀತ್ ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. (ಎಲ್ಲವೂ ೧೯೮೦ರ ದಶಕದ ಚಿತ್ರಗಳು). ಈ ಹಾಡುಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, ಪ್ರೇಮ್‌ಗೀತ್‌ ನ ಎಲ್ಲ ಗೀತೆಗಳನ್ನು ಜಗಜಿತ್ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. TV ಧಾರಾವಾಹಿ(ಮಿರ್ಜಾ ಗಾಲಿಬ್ (ಮಿರ್ಜಾ ಗಾಲಿಬ್ ಕವಿಯ ಜೀವನ ಆಧಾರಿತ)ಗೆ ಅವರ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು ಗಝಲ್ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಗಾಲಿಬ್ ಕವಿತೆಯ ವಿಶೇಷ ಅಂಶವನ್ನು ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಗಾಲಿಬ್ ಗಝಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ಬಾವಪೂರ್ಣ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಮತ್ತು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಮೂಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಲ್ಬಂನ್ನು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಮೇರುಕೃತಿ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಅವರ ಮುಂಚಿನ ಗಝಲ್‌(೭೦ ಮತ್ತು ೮೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಿದ ಗಝಲ್‌ಗಳು)ಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಅವರ ನಂತರದ ಗಝಲ್‌ಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಭಾವಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಚರ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮರಾಸಿಮ್ , ಫೇಸ್ ಟು ಫೇಸ್ , ಆಯೀನಾ , ಕ್ರೈ ಫಾರ್ ಕ್ರೈ ಆದರೆ ಇವೆಲ್ಲವುಗಳಲ್ಲಿ ರೊಮಾನ್ಸ್(ಭಾವಾತಿರೇಕದ ಪ್ರೇಮ)ಹಿಂಭಾಗದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಪಡೆಯಲಿಲ್ಲ!. ಆತ್ಮದತ್ತ ಪಯಣವು ಭಾವಪ್ರಧಾನ ವಿರಾಮಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ದಿಲ್ ಕಹಿನ್ ಹೋಶ್ ಕಹಿನ್ . ಇತ್ತೀಚಿನ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ದುಶ್ಮನ್ , ಸರ್ಫರೋಶ್ , ತುಮ್ ಬಿನ್ ಮತ್ತು ತರ್ಕೀಬ್ ಗಳಲ್ಲಿನ ಗಝಲ್‌ಗಳು ಅವರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಬಹುತೇಕ ಮುಂಚಿನ ಆಲ್ಬಂಗಳು ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ನಂತರ ಇವುಗಳಿಗೆ ಉರ್ದು ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಹರ್ (ಅರ್ಥ "ಮುಂಜಾವು"/"ಬೆಳಿಗ್ಗೆ"), ಮುಂತಜಿರ್ (ಅರ್ಥ "ಕಾಯುವಿಕೆ"),ಮರಸಿಂ(ಅರ್ಥ "ನಂಟು"/"ಸಂಬಂಧ"/"ಬಂಧುತ್ವ")ಮತ್ತು "ಸೋಜ್"(ಅರ್ಥ ಕರುಣರಸ) ಈ ಬದಲಾವಣೆಯು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವವಲ್ಲದಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅವರ ಗಾಯನದಲ್ಲಿ ಮೈಲಿಗಲ್ಲಿನ ಸಾಧನೆಯ ಗುರುತಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ಆಲ್ಬಂಗಳು ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಗಾಯನವು ಅತ್ಯುಚ್ಛ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು. ಗಝಲ್‌ಗಳಲ್ಲದೇ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಭಜನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಗುರ್ಬಾನಿ(ಕ್ರಮವಾಗಿ ಹಿಂದು ಮತ್ತು ಸಿಖ್ ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳು) ಮಾ , ಹರೇ ಕೃಷ್ಣ , ಹೇ ರಾಂ.. ಹೇ ರಾಂ , ಇಚ್ಚಾಬಾಲ್ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬಿಯಲ್ಲಿ ಮನ್ ಜೀತೈ ಜಗಜೀತ್ ಮುಂತಾದವು ಅವರನ್ನು ಮುಖೇಶ್, ಹರಿ ಓಂ ಶರಣ್, ಯೇಸುದಾಸ್, ಅನುಪ್ ಜಲೋಟಾಮತ್ತು ಪುರುಷೋತ್ತಮ್ ದಾಸ್ ಜಲೋಟಾ ಮುಂತಾದ ಭಜನ್ ಗಾಯಕರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿತು. ಕ್ಷೋಬೆಗೊಂಡ ನರಗಳ ಮೇಲೆ ಜಗಜೀತ್ ಧ್ವನಿಯ ಆಪ್ಯಾಯಮಾನ ಪರಿಣಾಮವು ಮೆಟ್ರೊಗಳಲ್ಲಿನ(ಭಾರತದ ದೊಡ್ಡನಗರಗಳಿಗೆ ಹೀಗೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ)ಮನೋವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಒತ್ತಡ ಉಪಶಮನಕ್ಕಾಗಿ ಅವನ್ನು ಆಲಿಸುವಂತೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಭಾವ ಜಗಜೀತ್ ಅವರು ಮುಂಚೆ ಗಣ್ಯವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದ ಗಝಲ್ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರತ್ತ ತಂದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿಯನ್ನು(ತಬಲಾ,ಧೋಲಕ್, ಬೋಂಗೊಗಳು, ಸಿತಾರ್, ಸರೋದ್, ಕೊಳಲು ಮತ್ತು ಹಾರ್ಮೊನಿಯಂ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ತಂತಿ ವಾದ್ಯಗಳು)ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಹೆಚ್ಚು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಧ್ವನಿಯ ವಿನ್ಯಾಸ ಬದಲಿಸಿದ ಆದ್ಯಪ್ರವರ್ತಕರೆಂದು ಅವರ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನವನ್ನು ಕಾಣಲಾಗಿದೆ. ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ಗಝಲ್‌ಜೀತ್ ಸಿಂಗ್ ಎಂದು ಉಪನಾಮ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದ ಅತ್ಯುಚ್ಚ ಸ್ಥಾನದ ಗಾಯಕ ಕುಮಾರ್ ಸಾನು ಅವರನ್ನು ಬೆಳಕಿದ ತಂದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ತಮಗೆ ಗಾಯನದ ಪ್ರಥಮ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದರು ಎಂದು ಸಾನು ಸ್ವತಃ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಭಾರತದ ಹಾಡುಗಾರರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಂದಿಸದಿದ್ದಾಗ, ಜಗಜೀತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಕಲಾವಿದರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗಾಯನ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವುದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ್ದರು. ಯಶಸ್ವಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಸ್ವಯಂ ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜತೆಗೆ, ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿ ಹೊಸ ಗಾಯಕರಾದ ಅಭಿಜೀತ್, ತಾಲತ್ ಅಜೀಜ್,ಘನಶ್ಯಾಂ ವಾಸ್ವಾನಿ, ಅಶೋಕ್ ಖೋಸ್ಲಾ, ಸಿಜಾ ರಾಯ್, ವಿಕ್ರಂ ಸಿಂಗ್,ಮತ್ತು ವಿನೋದ್ ಸೆಹಗಾಲ್ ಮುಂತಾದವರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಮುಂಬೈನ ಸೇಂಟ್ ಮೇರಿ`ಸ್ ಗ್ರಂಥಾಲಯ, ಬಾಂಬೆ ಹಾಸ್ಪಿಟಲ್, CRYಮತ್ತು ALMA (ಹೆಚ್ಚಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಬಡ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ದತ್ತು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಂಸ್ಥೆ)ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ಪರೋಪಕಾರಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅವರು ಸಕ್ರಿಯ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ 'ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್' ಜನಪ್ರಿಯ ಗಾಯಕಿ 'ಚಿತ್ರಾ ಸಿಂಗ್' ಅವರನ್ನು ೧೯೬೯ರಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು. ೧೯೯೦ರ ದಶಕದ ಆದಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಅವರ ಏಕೈಕ ಪುತ್ರ, 'ವಿವೇಕ್' ರಸ್ತೆ ಅಪಘಾತದಲ್ಲಿ ಅಸುನೀಗಿದ್ದ. ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗರು, 'ಮುಂಬೈನ ಬ್ರೀಚ್ ಕ್ಯಾಂಡಿ'ಯಲ್ಲಿ ವಿವೇಕ್ ಸಿಂಗ್ ಬೀದಿ(ಅವರ ಪುತ್ರನ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಮುಡುಪಾಗಿಟ್ಟ ರಸ್ತೆ)ಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ೧೯೯೮ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಥಮ ಹೃದಯಕ್ಕೆ ರಕ್ತಪೂರೈಕೆ ಕೊರತೆಯ ಹೃದಯಾಘಾತ ಉಂಟಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಧೂಮಪಾನವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ೨೦೦೭ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ರಕ್ತ ಪರಿಚಲನೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗೆ ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ,ದೈಹಿಕವಾಗಿ, ಝರ್ಝರಿತರಾಗಿದ್ದ ೭೦ ರ ಪ್ರಾಯದ 'ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್', ೨೦೧೧ ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್, ೧೦ ರ, ಬೆಳಿಗ್ಯೆ, 'ಮುಂಬೈನ ಲೀಲಾವತಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆ'ಯಲ್ಲಿ ಅಸುನೀಗಿದರು. ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು 'ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್' ರವರಿಗೆ ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಅತ್ಯಧಿಕ ನಾಗರಿಕ ಗೌರವವಾದ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಪುರಸ್ಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಗೀತದ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಗಝಲ್‌ಗಳು ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಅನೇಕ ಯಶಸ್ವಿ ಗಝಲ್‌ಗಳಿಗೆ ಗೀತೆ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ:- ಯಾರಿಯನ್ ರಬ್ ಕರ್ ಕೆ ( ಶಿವ್ ಕೆ. ಬತಲ್ವಿಗೆ ಹಾಡಿದ ಗೀತೆ) ಉಮ್ರ್ ಜಲ್ವೊ ಮೇ ಬಸರ್ ಹೋ ದೇರ್ ಲಗಿ ಆನೆ ಮೇ ತುಂಕೋ ಅಪ್ನಿ ಆಂಖೊ ಕೆ ಸಮುಂದರ್ ಮೇ ಉತರ್ ಜಾನೆ ದೇ ಕೊಯಿ ಪಾಸ್ ಆಯಾ ಸವೇರೆ-ಸವೇರೆ ಅಪನೇ ಹೊತ್ಹೊ ಪರ ಸಜಾನ ಚಾಹ್ತಾ ಹೂ ಮೇರಿ ಜಿನ್ದಗಿ ಕಿಸಿ ಔರ್ ಕಿ, ಮೇರೆ ನಾಮ್ ಕಾ ಕೊಯಿ ಔರ್ ಹೈ ಅಪನೇ ಹಾತೋ ಕೀ ಲಕೀರೋ ಮೇ ಸದ್ಮ ತು ಹಾಯ್ ಮುಜ್ಹೆ ಭಿ ಕೆ ತುಜ್ಸೆ ಜುದ ಹೂನ್ ಮೇ ಆದ್ಮಿ ಆದ್ಮಿ ಕೋ ಕ್ಯಾ ದೇಗಾ ಹಾತ್ ಚ್ಹೂತೆ ಭಿ ತು ಗರಾಜ್ ಬರಸ್ ಪ್ಯಾಸಿ ಧರ್ತಿ ಪರ್ ಫಿರ್ ಪಾನಿ ದೇ ಮೌಲ ಅಪ್ನಿ ಮರ್ಜಿ ಸೆ ಕಹಾನ್ ಅಪ್ನೆ ಸಫರ್ ಕೆ ಹಮ್ ಹೈ ಇಕ್ ಬ್ರಾಹ್ಮನ್ ನೆ ಕಹಾ ಹೈ ಮೇನ್ ನಾ ಹಿಂದೂ ನಾ ಮುಸಲ್ಮಾನ್ ಮುಜ್ಹೆ ಜೀನೇ ದೋ ಕೈಸೆ ಕೈಸೆ ಹದ್‌ಸೆ ಸೇಹ್ತೆ ರಹೇ ವೋ ಜೋ ಹಂ ಮೇ ತುಮ್ಮೆ ಕರಾರ್ ಥಾ ಪತ್ತ-ಪತ್ತ ಬೂಟಾ-ಬೂಟಾ ಹಾಲ್ ಹಮಾರ ಜಾನೆ ಹೈ ಚಕ್ ಜಿಗರ್ ಕೆ ಸೆ ಲೇತೆ ಹೈ ಮೇನ್ ಭೂಲ್ ಜಾವೊ ತುಮ್ಹೇ, ಅಬ್ ಯಾಹಿ ಮುನಾಸಿಬ್ ಹೈ ಜಾತೆ ಜಾತೆ ವೋ ಮುಜ್ಹೆ ಅಚ್ಚಿ ನಿಶಾನಿ ದೇ ಗಯಾ ಶಾಮ್ ಸೆ ಆಂಖ್ ಮೇ ನಮೀ ಸಿ ಹೈ ತೆರೆ ಬಾರೆ ಮೇ ಜಬ್ ಸೋಚಾ ನಹೀ ಥಾ ತೆರೆ ಆನೆ ಕಿ ಜಬ್ ಖಬರ್ ಮಹಕೆ ತಮನ್ನ ಫಿರ್ ಮಚ್ಹಲ್ ಜಾಯೆ ಅಗರ್ ತುಂ ಮಿಲನೆ ಆ ಜಾವೊ ಅಬ ಮೇನ್ ರತಿಯೊ ಕಿ ಕತಾರೊ ಮೇ ನಜರ್ ಆತಾ ಹೂ ತುಜ್ಹ್ಸೆ ಮಿಲನೆ ಕಿ ಸಜಾ ದೆಂಗೆ ತೆರೆ ಶೆಹರ್ ಕೆ ಲೋಗ್ ಪತ್ತರ್ ಕೆ ಖುದ, ಪತ್ತರ್ ಕೆ ಸನಂ ಹುಜೂರ್ ಆಪ್ಕ ಭಿ ಅಹತರಾಂ ಕರ್ತಾ ಚಲೂ ದಿನ್ ಆ ಗಯೇ ಸಬಾಬ್ ಕೆ ಆನ್ಚಲ್ ಸಂಭಾಲಿಯೇ ಗುಲ್ಶನ್ ಕಿ ಫಕತ್ ಫೂಲೋನ್ ಸೆ ನಹಿನ್ ಕಾಟೊನ್ ಸೆ ಭಿ ಜೀನತ್ ಹೋತಿ ಹೈ ಬಾತ್ ಸಾಕಿ ಕಿ ನಾ ತಾಲಿ ಜಾಯೆಗಿ ಚುಪ್ಕೆ ಚುಪ್ಕೆ ರಾತ್ ದಿನ್ ಆನ್ಸೂ ಬಹನಾ ಯಾದ್ ಹೈ ರೋಶನ್ ಜಮಾಲ್-ಎ-ಯಾರ್ ಸೆ ಹೈ ಅಂಜುಮನ್ ತಮಾಮ್ ತೇರಾ ಚೆಹ್ರಾ ಕಿತ್ನಾ ಸುಹಾನ ಲಗ್ತಾ ಹೈ ತುಂ ನಹಿ, ಘಂ ನಹಿ ಶರಾಬ್ ನಹಿ ಸರಕ್ತಿ ಜಾಯೆ ಹೈ ರುಖ್ ಸೆ ನಕಾಬ್ ಆಹಿಸ್ತಾ-ಆಹಿಸ್ತಾ ಯೆ ಖುದಾ ರೆಟ್ ಕೆ ಸೆಹರ ಕೋ ಸಮಂದರ್ ಕರ್ ದೇ ಯೆ ದೌಲತ್ ಭಿ ಲೇ ಲೋ, ಯೆ ಶೋಹರತ್ ಭಿ ಲೇ ಲೋ ಹೊಶ್ವಲೋ ಕೋ ಖಬರ್ ಹೊಂತೋನ್ ಸೆ ಚ್ಹೂ ಲೋ ತುಂ ಕೊಇ ಯೆ ಕೈಸೆ ಬತಾಯೇ ತೆರೆ ಖಾತ್ ಬಹುತ್ ಕೂಬ್‌ಸೂರತ್ ಹೈ ಕಿಸ್ಕಾ ಚೆಹೆರಾ ಕಲ್ ಚೋದ್ವಿ ಕಿ ರಾತ್ ಥಿ ಬಾತ್ ನಿಕ್ಲೇಗಿ ತೊ ದೇರ್ ಲಗಿ ಆನೆ ಮೇ ತುಮ್ಕೊ ಮೇ ನಶೆ ಮೇ ಹ್ಞೂ ಪ್ಯಾರ್ ಮುಜ್ಹ್ಸೆ ಜೋ ಕಿಯ ತುಮ್ನೆ ತೇರಾ ಚೆಹೆರ ಹೈ ಆಈನೆ ಜೈಸ ಚಿಟ್ಟಿ ನ ಕೊಯಿ ಸಂದೇಶ್ ತುಂ ಇತ್ನ ಜೋ ಮುಸ್ಕುರ ರಹೇ ಹೋ ಜಬ್ ಸೆ ಕರೀಬ್ ಹೋ ಕೆ ಚಲೇ ಜಿನ್ದಗಿ ಸೆ ಹುಂ ಕೊಯಿ ಫರಿಯಾದ್ ಕಹೀ ದೂರ್ ಜಬ್ ದಿನ್ ಕೆಹತ ಹಾಯ್ ಬಾಬುಲ್ ಜ್ಹುಕಿ ಜ್ಹುಕಿ ಸಿ ನಜರ್ ತುಮಕೋ ದೇಖ ತೊ ಎಹ್ ಖಯಾಲ್ ಸೇಹ್ಮ ಸೇಹ್ಮ ಯಾದ್ ಕಿಯ ದಿಲ್ ನೆ ಕಃ ಹೋ ತುಂ ಆಪ್ ಕೋ ದೇಖ್ ಕರ್ ಜಬ್ ಸಾಮನೇ ತುಂ ಹಜಾರೊ ಕ್ವೈಷೆ ಐಸಿ ಯಾ ತೊ ಮಿಟ್ ಜಾಇಯೆ ಯಾ ಮಿಟಾ ದೀಜಿಯೇ ತೆರೆ ಆನೆ ಕಿ ಜಬ್ ಖಬರ್ ಮಹ್ಕೆ ವೊಹ್ ಖಾತ್ ಕೆ ಪುರ್ಜೆ ಜಲಾ ರಹಾ ಥಾ ತುಂ ಏ ಕೈಸೆ ಖಫಾ ಹೋ ಗಯೇ ಹುಂ ತು ಹಾಯ್ ಪರ್ದೆಸ್ ಮೇ ದೇಶ್ ಮೇ ಜೀವನ್ ಮರಣ್ ಚ್ಹೆ ಏಕ್ (ಗುಜರಾತಿಯಲ್ಲಿ) ವೊಹ್ ಕಾಗಜ್ ಕಿ ಕಷ್ತಿ ಬದಿ ನಾಜುಕ್ ಹೇ ಏ ಮನ್ಜಿಲ್ ಮೊಹಬ್ಬತ್ ಕಾ ಸಫರ್ ಹೇ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ೨೦೦೬, ಶಿಕ್ಷಕರ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ...ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಮುಂತಾದವು. ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆ ಪಟ್ಟಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಗೀತೆಗಳು ಗಝಲ್ ಆಲ್ಬಂಗಳು ದಿ ಅನ್‌ಫರ್ಗಟೇಬಲ್ಸ್ (೧೯೭೬) ಬಿರ್ಹ ಡಾ ಸುಲ್ತಾನ್(ಶಿವ್ ಕುಮಾರ್ ಬತಲ್ವಿ) ಜಗಜಿತ್ & ಚಿತ್ರ (೧೯೭೮ ಲೈವ್ ಇನ್ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ್ (೧೯೭೯) ಎ ಮೈಲ್‌ಸ್ಟೋನ್ (೧೯೮೦) ಮೇನ್ ಔರ್ ಮೇರಿ ತನಾಯೀ (೧೯೮೧) ದಿ ಲೇಟೆಸ್ಟ್ (೧೯೮೨) ಯೆ ಮೇರೆ ದಿಲ್ (೧೯೮೩) ಲೈವ್ ಅಟ್ ರೋಯಲ್ ಆಲ್ಬರ್ಟ್ ಹಾಲ್ ª(೧೯೮೩) ಎಕ್ಸ್ಟಸೀಸ್ (೧೯೮೪) ಎ ಸೌಂಡ್ ಅಫೇರ್ (೧೯೮೫) ಎಕೋಸ್ (೧೯೮೫–೮೬) ಬೇಯಾಂಡ್ ಟೈಮ್ (೧೯೮೭) ಮಿರ್ಜಾ ಗಾಲಿಬ್ (ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳು (೧೯೮೮), TV ಧಾರಾವಾಹಿ, ಗುಲ್ಜಾರ್ ನಿರ್ದೇಶನ ಪ್ಯಾಶನ್ /ಬ್ಲಾಕ್ ಮ್ಯಾಜಿಕ್ (೧೯೮೮) ಗಝಲ್ಸ್ ಫ್ರಂ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ (೧೯೮೯) ಎಮೋಷನ್ಸ್ ಮನ್ ಜೀತೆ ಜಗಜಿತ್ (೧೯೯೦) ಮೆಮೊರೆಬಲ್ ಗಝಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಜಗಜಿತ್ ಎಂಡ್ ಚಿತ್ರಾ(೧೯೯೦) ಸಮ್‌ವನ್ ಸಮ್ವೇರ್ (೧೯೯೦) H O P E (೧೯೯೧) ಸಜ್ದಾ (ಲತಾ ಜಿಯೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳು) (೧೯೯೧) ಕಹಕಶನ್ (ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳು) (೧೯೯೧–೯೨), ಜಲಾಲ್ ಆಗಾ ನಿರ್ದೇಶನದ TV ಧಾರಾವಾಹಿ ವಿಷನ್ಸ್ (ಎರಡು ಸಂಪುಟಗಳು) (೧೯೯೨) ಇನ್ ಸರ್ಚ್ (೧೯೯೨) ರೇರ್ ಜೆಮ್ಸ್ (೧೯೯೨) ಫೇಸ್ ಟು ಪೇಸ್ (೧೯೯೩) ಯುವರ್ ಚಾಯ್ಸ್ (೧೯೯೩) ಚಿರಾಗ್(೧೯೯೩) ಡಿಸೈರ್ಸ್ (೧೯೯೪) ಇನ್‌ಸೈಟ್ (೧೯೯೪) ಕ್ರೈ ಫಾರ್ ಕ್ರೈ (೧೯೯೫) ಮಿರೇಜ್ ಯೂನಿಕ್ (೧೯೯೬) ಕಂ ಅಲಿವ್ ಇನ್ ಎ ಕನ್ಸರ್ಟ್ (೧೯೯೮ (CD)) ಲೈವ್ ಎಟ್ ದಿ ವೆಂಬ್ಲಿ ಲವ್ ಇಸ್ ಬ್ಲೈಂಡ್ (೧೯೯೮) ಸಿಲ್ ಸಿಲೆ (೧೯೯೮) (ಸಾಹಿತ್ಯ ಜಾವೇದ್ ಅಖ್ತರ್ )ಅವರಿಂದ ಮರಾಸಿಂ(೧೯೯೯) (ಸಾಹಿತ್ಯಗುಲ್ಜಾರ್) ಜಾಮ್ ಉಠಾ(೧೯೯೯) ಸಹರ್ (೨೦೦೦) ಸಂವೇದನ ೨೦೦೨ (ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿಯವರ ಕವಿತೆ)) ಸೋಜ್(೨೦೦೨) (ಸಾಹಿತ್ಯ ಜಾವೇದ್ ಅಖ್ತರ್) ಫರ್ಗೆಟ್ ಮಿ ನಾಟ್ (೨೦೦೨) ಮುಂತಜಿರ್ (೨೦೦೪) ಜೀವನ್ ಕ್ಯಾ ಹೈ (೨೦೦೫) ತುಮ್ ತೊ ನಹೀ ಹೊ (ಬಷೀರ್ ಬದ್ರ್ ಸಾಹಿತ್ಯ) (೨೦೦೫) ಲೈಫ್ ಸ್ಟೋರಿ(೨೦೦೬) ಬೆಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಜಗಜಿತ್ & ಚಿತ್ರ ಸಿಂಗ್ ( ಅಲಿ ಸರ್ದಾರ್ ಜಾಫ್ರೆ ಅವರ ಮೇರೆ ದರ್ವಾಜೆ ಸೆ ಅಬ್ ಚಾಂದ್ ಕೋ ರುಕ್ಸತ್ ಕರ್ ದೋ ಸೇರಿದೆ. ) ಕೋಯಿ ಬಾತ್ ಚಲೆ (ಸಾಹಿತ್ಯಗುಲ್ಜಾರ್) ಜಾಜ್‌ಬಾತ್(೨೦೦೮) ಇಂತೆಹ(೨೦೦೯)(ಬಾನೂ ಮೇನ್ ತೇರಿ ದುಲ್ಹಾನ್ಆಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ) ಚಿಕ್ಕ ಚೊಕ್ಕ ವಿಷಯಗಳು ಆಲ್ಬಂ 'ಬಿಯಾಂಡ್ ಟೈಮ್' ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಅಂಕೀಯ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿತ ಆಲ್ಬಂ.ಇದನ್ನು 'ವೆಸ್ಟರ್ನ್ ಔಟ್‌ಡೋರ್' ಸ್ಟುಡಿಯೊದಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಕ ದ್ವಯರಾದ ಡಾಮನ್ ಸೂದ್ ಮತ್ತು ಅವಿನಾಶ್ ಓಕ್ ಅವರು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿದರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್‌`ಸ್ ಅಫೀಸಿಯಲ್ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ IMDB ಎಂಟ್ರಿ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ ಆರ್ಟಿಕಲ್ ಆನ್ ದಿ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಇನ್ ಏಷ್ಯನ್ ಲೈಟ್ ಮ್ಯಾಗಜಿನ್ ಬೈ ಶ್ರೀರಾಂ ಚೌಲಿಯ ರಿವ್ಯೂ ಆಫ್ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್'ಸ್ ಬಯೋಗ್ರಫಿ ಬಿಯಾಂಡ್ ಟೈಮ್ ,ಇನ್ ಏಷ್ಯಾ ಟೈಮ್ಸ್ ಬೈ ಶ್ರೀರಾಮ್ ಚೌಲಿಯ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಲೈರಿಕ್ಸ್ ಎಂಡ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಲೇಷನ್ಸ್ ಬಜಂ-E-ಜಗಜಿತ್ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಆಲ್ಬಂಸ್ ಅಂಡ್ ಲೈರಿಕ್ಸ್ ಗಜಲ್ ಸಿಂಗರ್ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಇನ್ ದುಲ್ಲಾನ್ ಡಾಲರ್ ಮೆಹ್ತಾ ಡಸ್ ಎ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಆನ್ ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ 1941ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಜೀವಿಸುವ ಜನರು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು ಭಾರತದ ಗಝಲ್ ಗಾಯಕರು ಭಾರತದ ಸಿಖ್ಖರು ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಗಂಗಾನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜನತೆ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು

jagajit siṃg (phèbruvari 8,1941ralli janana; akṭobar,10,2011 maraṇa ) 'jagajit siṃg,' pramukha bhāratīya gajhal gāyaka, saṃyojanèkāra, saṃgīta nirdeśaka, sāmājika kāryakarta mattu udyami. gajhal rāja èṃdu janapriyarāda jagajit siṃg avaru patni citrāsiṃg ra jatèyalli mannaṇègè pātrarāgiddārè. citrā siṃg rū, 1970 mattu 1980ra daśakagaḻalli innòbba prakhyāta bhāratīya gajhal gāyakiyāgiddaru. ivaribbaru dhvanimudrita bhāratīya saṃgītada itihāsadalli praprathama yaśasvi joḍi(pati-patni)yāgiddārè. ivaribbarannu òṭṭāgi ādhunika gajhal gāyanada pravartakaru èṃdu parigaṇisalāgidè. bhāratīya calanacitra saṃgīta prapaṃcada hòragè atyaṃta yaśasvi dhvanimudrita gāyanada kalāvidaru èṃdu parigaṇisalāgidè. avaru paṃjābi, hiṃdi, urdu, baṃgāḻi, gujarāti, siṃdhi mattu nepāḻi bhāṣègaḻalli hāḍiddārè. gajhal gāyana paddhatiya punaḥcetana bhāratada śāstrīya kalā prakāravāda gajhal‌‌gè janapriyatè mattu punaścetana taṃdiddakkāgi avaru vyāpakavāda mannaṇè paḍèdiddārè. avaru mailugallu sthāpisida citragaḻāda prem gīt (1981 ),arth mattu sāt sāth (1982 ) mattu ṭivi saraṇigaḻāda mirjā gālib(1988 ) mattu kahakāśan(1991 )citragaḻigè saṃgīta nīḍuva mūlaka idannu sādhisiddārè. jagajit siṃg avarannu sārvakālika yaśasvi gajhal gāyaka mattu gītè saṃyojaka èṃdu parigaṇisalāgidè. vimarśātmakavāgi avara gāyanada mèccugè mattu vāṇijya yaśassu èraḍannū parigaṇisi ī mannaṇè nīḍalāgidè. sumāru nālku daśakagaḻigū hèccina vṛttijīvana mattu 50 ālbaṃgaḻannu òḻagòṃḍa kṛtisaṃcayadòṃdigè, avara saṃgītada vyāpti mattu vistāravu prakārada lakṣaṇavannu nirūpisuttadèṃdu parigaṇisalāgidè. vimarśātmakavāgi ślāghanègè òḻagāda kavi ènisida pradhānamaṃtri aṭal bihāri vājapeyi avaru barèda gītègaḻa ekaika saṃyojaka mattu gāyakaru jagajit siṃg āgiddu, avugaḻannu nayi diśā (1999 )mattu saṃvedanā (2002 )èṃba èraḍu ālbaṃgaḻalli saṃyojisi dhvanimudrisiddārè. bhāratada prasakta pradhānamaṃtri manamohan siṃg mattu avara patni guruśaraṇ kaur avara utkaṭeccèya abhimānigaḻèṃdu hèsarāgiddārè. gajhal gāyanada saviyuṃḍa rājakīya mutsaddhigaḻu bhāratada saṃsat bhavanada aitihāsika keṃdra bhavanadalli 2007ra me 10raṃdu naḍèda mahatvada jaṃṭi adhiveśanadalli, jagajit siṃg kònèya mòghal cakravarti bahādur śāh japhār‌ avara prakhyāta gajhal lagtā nahīn hai dil merā gāyanavannu hāḍidaru. bhāratada prathama svātaṃtrya horāṭa(1857 )da 150ne vārṣikotsavada smaraṇārtha idannu avaru hāḍidaru. rāṣṭrapati è.pi.jè.abdul kalāṃ, pradhāna maṃtri manamohan siṃg, uparāṣṭrapati bairon siṃg śèkhāvat, lokasabhā adhyakṣa somanāth caṭarji, kāṃgrès adhyakṣè soniyā gāṃdhimattu māji pradhānamaṃtrigaḻu, saṃsat sadasyaru, videśi rāyabhārigaḻu mattu haikamīṣanar‌gaḻu ī saṃdarbhadalli upasthitariddaru. hāḍina ālbam gaḻu kèsèṭ gaḻu jagajit siṃg prathama bhāratada saṃgīta saṃyojakarāgiddu, avaru bhāratīya saṃgītada itihāsadalli tamma patni citrā siṃg jatèyalli (bhāratada prathama ḍijiṭal dvanimudrita) ālbaṃ biyāṃḍ ṭaim‌ gè ḍijiṭal malṭi-ṭrāk dhvanimudraṇavannu baḻasida prathama dhvanimudraṇada kalāvidarènisiddārè. avaru bhāratada prabhāvi kalāvidaralli òbbarèṃdu kūḍa parigaṇitarāgiddārè. sitār daṃtakathè ravi śaṃkar mattu itara bhāratada śāstrīya saṃgīta mattu sāhityada pramukha gaṇyaròṭṭigè serikòṃḍu siṃg avaru bhāratadalli kalè mattu saṃskṛtiya rājakīkaraṇada baggè ātaṃka vyaktapaḍisiddaru. bhāratada sāṃpradāyika kalā prakāragaḻāda viśeṣavāgi jānapada kalègaḻu mattu saṃgītagāra vṛttinirataru anubhavisuva bèṃbalada kòratè baggèyū avaru kaḻavaḻa vyaktapaḍisiddaru. seṃṭ meri`s skūl, muṃbaina graṃthālaya, bāṃbè hāspiṭal, CRY, sev di cilḍran mattu ALMA.muṃtāda aneka janopakāri prayatnagaḻigè avaru sakriya bèṃbalavannu nīḍidaru. janana,bālya, vidyābhyāsa, hāgū vṛttijīvana jagajit siṃg avaru śrī gaṃgānagar, rājasthānadalli amar siṃg dimān èṃbuvavarigè janisidaru. amar siṃg sarkāri naukararāgiddu, bhāratada paṃjābina dallā grāmada nivāsigaḻu. avara tāyi samrālāda òṭṭālan grāmada baccan kaur. avarigè nālvaru sahodariyaru mattu ibbaru sahodarariddu, avara kuṭuṃbadalli 'jīt' èṃde jagajit hèsarāgiddaru. avaru sikh dharmācaraṇèyalli bèḻèdaru. avaru śrī gaṃgānagarada khālsā prauḍhaśālè yalli abhyasisidaru mattu mèṭrikyuleṣan naṃtara sarkāri kāleju,śrī gaṃgānagaradalli vijñānavannu abhyasisidaru mattu jalaṃdharDAV kālej‌nalli kalèyalli padaviyannu gaḻisidaru. haryāṇada kurukṣetra viśvavidyānilayadiṃda itihāsadalli snātakottara padavi paḍèdaru.'jagajit siṃg' avaru bālyada dinagaḻiṃdalū saṃgītada naṃṭu hòṃdiddaru. avaru paṃḍit cagan‌lāl śarmā netṛtvadalli 'gaṃgānagara'dalli èraḍuvarṣa saṃgītavannu kalitaru. naṃtara avaru khayāl, tumri mattu drupad svarūpagaḻa bhāratīya śāstrīya saṃgītavannu sāyniya gharānā śālèya ustād jamāl khānavariṃda kaliyalu āru varṣagaḻannu muḍupāgiṭṭaru. āraṃbhika vṛttijīvana paṃjāb viśvavidyānilaya mattu kurukṣetra viśvavidyānilayada upakulapatigaḻu hāgu prādhyāpakarāgidda divaṃgata sūraj ban saṃgītadalli jagajit avarigè protsāha nīḍiddaru. avaru 1965ralli saṃgītagāra mattu gāyakarāgi uttama avakāśagaḻannu arasikòṃḍu muṃbaigè āgamisidaru. saṃgītada udyamadalli avara muṃcina horāṭavu avare vivaraṇè nīḍuvaṃtè aṣṭòṃdu kaṭhiṇavāgilladiddarū, viṣama parīkṣègaḻu mattu kleśagaḻannu kūḍa haṃcikòṃḍiddaru. avaru haṇa tèruva atithiyāgi(peyiṃg gèsṭ) vāsisidaru mattu avara muṃcina kèlasagaḻu jāhīrātu prāsagaḻannu hāḍuvudu athavā vivāhagaḻu athavā samāraṃbhagaḻalli pradarśana nīḍuvudāgittu. calanacitrakkè mòdala praveśa jagajit siṃg avarigè gujarāti calanacitradalli hāḍuvaṃtè āhvānisalāyitu. gujarāti calanacitra dharati nā coru vannu sureś amīn nirmāṇa māḍiddaru. sureś amīn avaru jagajit siṃg avariṃda "joli vālè bābā" èṃde prakhyātarāgiddaru. ekèṃdarè avaru hoda kaḍèyèlla hègaligè kèṃpu baṇṇada cīlavannu òyyuttiddaru. sureś amin baroḍa-gujarāt‌ mūladavarāgiddu, skāḍ kansalṭèṃṭs prai. li jatè saṃbaṃdha hòṃdiddaru. sureś amin avaru 1998ralli nidhanarādāga, baroḍada skāḍ kansalṭèṃṭs 1998ḍisèṃbar‌nalli jagajit siṃg avariṃda nera prasārada gānagoṣṭhiyannu āyojisitu. jagajit siṃg(snehitaru mahārāj èṃdu karèyuttiddaru) sureś amin avarigè viśeṣa gaurava sallisidaru hāgu skāḍ kansalṭèṃṭs gānagoṣṭhiyalli "ciṭṭi na koyi saṃdeś" èṃba gītèyannu hāḍuva mūlaka sureś amin avarigè muḍupāgiṭṭaru. sureś amīn sāvina parivèyilladiruvudakkè ī gītèyu sūktavāgi hòṃdāṇikèyāguttadè. prasiddiyatta bèḻavaṇigè 1970ra daśakadalli gajhal hāḍuva kalèyu nūr jèhān, malikā puk‌rāj, begaṃ akhtar, talāt mahmūd mèhadi hasan muṃtāda subhadra hèsarugaḻiṃda melugai paḍèyitu. ādāgyū, jagajit avaru tamma hèjjègurutannu mūḍisi, svayaṃ sthānavannu rūpisikòḻḻalu samartharādaru. 1976ralli avara ālbaṃ, di an‌phargaṭebals (HMV LP rèkārḍs‌gaḻalli)saṃgītada aṃgaḍigaḻalli janapriyavāyitu. mūlabhūtavāgi gajhal ālbaṃ āgidda adu saṃgītakkè nīḍidda mahatva mattu jagajit avara hòsa dhvaniyu gajhal gāyanada muṃcina śailiyiṃda nirgamanavāgittu. ī śailiyu śāstrīya mattu arè śāstrīya bhāratada saṃgītavannu tīvravāgi ādharisittu. saṃdehavādigaḻigè ī gītègè avarade āda ākṣepagaḻiddavu. maḍivaṃtaru adannu tiraskarisidaru. ādarè śrotṛgaḻa naḍuvè adu vyāpakavāgi yaśasviyāyitu mattu ālbaṃ hòsa mārāṭa dākhalègaḻannu nirmisitu. 1967ralli jagajit gāyakiyū āgidda citrā avarannu bheṭi māḍidaru. sumāru èraḍu varṣagaḻa praṇayada naṃtara avaru vivāhavādaru(1969 ). avaru prathama pati-patniyara gāyaka taṃḍavèṃdu yaśasviyāgi paḍimūḍisidaru. jagajit mattu citrā siṃg avaru gajhal saṃgītakkè mattu bhāratīya saṃgītodyamakkè vipula kòḍugègaḻannu nīḍidaru. ivaribbara yaśasvi biḍugaḍègaḻalli èk‌sṭasīs , è sauṃḍ apher mattu pyāṣans serivè. ī ālbaṃgaḻu lavalavikèyiṃda kūḍiddarū, 1990ra daśakada āraṃbhada varṣagaḻalli biḍugaḍèyāda biyāṃḍ ṭaim śabdagaḻa jatè prayogavāgiddu, pradeśa mattu kālada ācègina bhāvanèyannu muṭṭisuttadè. ī saṃdarbhadalli daṃpatiya ekaika putra vivek(21 ) 1990ra julai 28raṃdu rastè apaghātadalli akālika maraṇavappidāga,avaru duḥkhadalli muḻugidaru. avara taruvāyada ālbaṃ 'sam‌van samver' ibbarū òṭṭigè gajhal hāḍiruva kònèya ālbaṃ āgidè. ī ālbaṃ ātma, alaukika, ātmasākṣiya mattu ātmāvalokanada pravāsavāgittu. ī gajhal‌gaḻu hṛdayasparśi lakṣaṇavannu hòṃdiddu, āḻavāda vaiyaktika naṣṭada bhāvanèyannu biṃbisidavu. idāda naṃtara citrā siṃg gāyanavannu tyajisidaru. jagajit siṃg avara naṃtarada ālbaṃgaḻāda hop , in sarc , in‌saiṭ , mirej , viṣans , kahakaśan (artha "gyālaksi"), lav īs blaiṃḍ , cirāg (artha"dīpa"/"jyoti")kūḍa yaśassu sādhisitu. sājḍā (òṃdu urdu pada artha "śaraṇāgati"),jagajit mattu latā maṃgeśkar avaru hāḍida gajhal‌gaḻāgiddu, innòṃdu adbuta biḍugaḍèyāgidè hāgu idu śreṣṭha gajhal ālbaṃ āgi gurutu mūḍisidè. avara ālbaṃgaḻa òṭṭu yaśassugaḻiṃda avarannu bhāratada śreṣṭa gajhal gāyakarannāgi māḍitu. prekṣakaru innū hèccinadannu bayasidaru mattu jagajit siṃg avara paṃjābi ālbaṃgaḻòṃdigè sahāya māḍidaru. utsāhapūrita, hurupina mattu atyaṃta ullāsada avara paṃjābi hāḍugaḻu saṃtoṣakara mattu khuṣi nīḍuvaṃtaddāgittu. avara moḍihākuva gajhal gītègaḻu uttama darjèya kavitèyannu hèsarāṃta kavigaḻiṃda baḻasikòṃḍavu. ā kavigaḻalli mirjā gālib, phirak gorak‌puri, khatīl śiphāyi, śāhid kabīr, amīr mīnāy, kaphīl ajar, sudarśan phakīr mattunidā phajli, mattu samakālīna lekhakarāda jākā siddikhi, najīr bakri, phāyij ratlāmimattu rājeś rèḍḍiseriddārè. jagajit bālivuḍ calanacitragaḻa aneka gītègaḻigè hinnèlè gāyakarāgi kūḍa hāḍiddārè. ivugaḻalli arth , sāt sāt , mtatuprem‌gīt òḻagòṃḍivè. (èllavū 1980ra daśakada citragaḻu). ī hāḍugaḻu iṃdigū janapriyavāgi uḻidivè. vāstavavāgi, prem‌gīt‌ na èlla gītègaḻannu jagajit saṃyojanè māḍiddārè. TV dhārāvāhi(mirjā gālib (mirjā gālib kaviya jīvana ādhārita)gè avara saṃyojanègaḻu gajhal abhimānigaḻalli atyaṃta janapriyavāgi uḻidivè. gālib kavitèya viśeṣa aṃśavannu jagajit siṃg avara gālib gajhal‌gaḻallina bāvapūrṇa saṃyojanègaḻalli sūkṣmavāgi mattu adbhutavāgi mūḍisalāgidè. ālbaṃnnu vāstavavāgi merukṛti èṃdu karèyabahudu. avara muṃcina gajhal‌(70 mattu 80ra daśakagaḻalli hāḍida gajhal‌gaḻu)gaḻigè holisidarè avara naṃtarada gajhal‌gaḻu atyaṃta bhāvapūrṇa mattu tīkṣṇavāda caryèyannu hòṃdivè. udāharaṇègè marāsim , phes ṭu phes , āyīnā , krai phār krai ādarè ivèllavugaḻalli ròmāns(bhāvātirekada prema)hiṃbhāgada sthānavannu èṃdigū paḍèyalilla!. ātmadatta payaṇavu bhāvapradhāna virāmagaḻiṃda kūḍidè. udāharaṇègè dil kahin hoś kahin . ittīcina bālivuḍ citragaḻāda duśman , sarpharoś , tum bin mattu tarkīb gaḻallina gajhal‌gaḻu avara janapriyatègè sākṣiyāgidè. jagajit siṃg avara bahuteka muṃcina ālbaṃgaḻu iṃglīṣ hèsarugaḻannu hòṃdiddavu. naṃtara ivugaḻigè urdu hèsarugaḻannu nīḍalāyitu, udāharaṇègè sahar (artha "muṃjāvu"/"bèḻiggè"), muṃtajir (artha "kāyuvikè"),marasiṃ(artha "naṃṭu"/"saṃbaṃdha"/"baṃdhutva")mattu "soj"(artha karuṇarasa) ī badalāvaṇèyu uddeśapūrvavalladirabahudu. ādarè avara gāyanadalli mailigallina sādhanèya gurutāgidè. hòsa ālbaṃgaḻu sāhityagaḻa atyuttama āykèyannu torisuttadè mattu avara gāyanavu atyuccha śreṇiyannu muṭṭitu. gajhal‌gaḻallade jagajit siṃg avaru bhajan‌gaḻu mattu gurbāni(kramavāgi hiṃdu mattu sikh bhaktigītègaḻu) mā , hare kṛṣṇa , he rāṃ.. he rāṃ , iccābāl mattu paṃjābiyalli man jītai jagajīt muṃtādavu avarannu mukheś, hari oṃ śaraṇ, yesudās, anup jaloṭāmattu puruṣottam dās jaloṭā muṃtāda bhajan gāyakara sālinalli irisitu. kṣobègòṃḍa naragaḻa melè jagajīt dhvaniya āpyāyamāna pariṇāmavu mèṭrògaḻallina(bhāratada dòḍḍanagaragaḻigè hīgèṃdu karèyalāguttadè)manovijñānigaḻu òttaḍa upaśamanakkāgi avannu ālisuvaṃtè śiphārasu māḍuttārè. prabhāva jagajīt avaru muṃcè gaṇyavargagaḻigè mātra sīmitavāgidda gajhal prakāravannu janasāmānyaratta taṃda hèggaḻikègè pātrarāgiddārè. sāṃpradāyika vādyagoṣṭhiyannu(tabalā,dholak, boṃgògaḻu, sitār, sarod, kòḻalu mattu hārmòniyaṃ mattu kèlavu taṃti vādyagaḻu)uḻisikòṃḍu hèccu pāścimātya vādyagaḻannu serisi dhvaniya vinyāsa badalisida ādyapravartakarèṃdu avara saṃgīta nirdeśanavannu kāṇalāgidè. jagajit siṃg avarigè gajhal‌jīt siṃg èṃdu upanāma nīḍalāgidè. ādhunika kālada atyucca sthānada gāyaka kumār sānu avarannu bèḻakida taṃda hèggaḻikègè jagajit siṃg pātrarāgiddārè. jagajit siṃg tamagè gāyanada prathama avakāśa nīḍidaru èṃdu sānu svataḥ òppikòṃḍiddārè. pākistānavu bhāratada hāḍugārarigè avakāśa nīḍuvudakkè spaṃdisadiddāga, jagajīt siṃg avaru pākistānada kalāvidaru bhāratadalli gāyana māḍuvudakkè avakāśa nīḍuvudannu virodhisiddaru. yaśasvi vṛttijīvanavannu svayaṃ rūpisikòḻḻuva jatègè, jagajit siṃg aneka pratibhāśāli hòsa gāyakarāda abhijīt, tālat ajīj,ghanaśyāṃ vāsvāni, aśok khoslā, sijā rāy, vikraṃ siṃg,mattu vinod sèhagāl muṃtādavarigè mārgadarśana māḍidaru. avaru muṃbaina seṃṭ meri`s graṃthālaya, bāṃbè hāspiṭal, CRYmattu ALMA (hèccina śikṣaṇa mattu abhivṛddhigāgi baḍa vidyārthigaḻannu dattu tègèdukòḻḻuva saṃsthè)muṃtāda aneka paropakāri caṭuvaṭikègaḻigè avaru sakriya bèṃbalavannu nīḍiddārè. vaiyaktika jīvana 'jagajit siṃg' janapriya gāyaki 'citrā siṃg' avarannu 1969ralli vivāhavādaru. 1990ra daśakada ādibhāgadalli avara ekaika putra, 'vivek' rastè apaghātadalli asunīgidda. jagajit siṃgaru, 'muṃbaina brīc kyāṃḍi'yalli vivek siṃg bīdi(avara putrana nènapigāgi muḍupāgiṭṭa rastè)yalli vāsisuttārè. 1998ra janavariyalli jagajit siṃg avarigè prathama hṛdayakkè raktapūraikè kòratèya hṛdayāghāta uṃṭāgiddariṃda avaru dhūmapānavannu tyajisabekāyitu. 2007ra akṭobar‌nalli rakta paricalanè samasyègaḻiṃdāgi avarannu āspatrègè serisalāyitu. hīgè mānasikavāgi,daihikavāgi, jharjharitarāgidda 70 ra prāyada 'jagajit siṃg', 2011 ra akṭobar, 10 ra, bèḻigyè, 'muṃbaina līlāvati āspatrè'yalli asunīgidaru. praśasti puraskāragaḻu 'jagajit siṃg' ravarigè 2003ralli bhāratada mūrane atyadhika nāgarika gauravavāda padmabhūṣaṇa praśasti nīḍi puraskarisalāgidè. saṃgītada vṛttijīvana gajhal‌gaḻu jagajit siṃg avaru aneka yaśasvi gajhal‌gaḻigè gītè saṃyojanè māḍiddārè. avugaḻalli kèlavannu kèḻagè paṭṭimāḍalāgidè:- yāriyan rab kar kè ( śiv kè. batalvigè hāḍida gītè) umr jalvò me basar ho der lagi ānè me tuṃko apni āṃkhò kè samuṃdar me utar jānè de kòyi pās āyā saverè-saverè apane hòthò para sajāna cāhtā hū meri jindagi kisi aur ki, merè nām kā kòyi aur hai apane hāto kī lakīro me sadma tu hāy mujhè bhi kè tujsè juda hūn me ādmi ādmi ko kyā degā hāt chūtè bhi tu garāj baras pyāsi dharti par phir pāni de maula apni marji sè kahān apnè saphar kè ham hai ik brāhman nè kahā hai men nā hiṃdū nā musalmān mujhè jīne do kaisè kaisè had‌sè sehtè rahe vo jo haṃ me tummè karār thā patta-patta būṭā-būṭā hāl hamāra jānè hai cak jigar kè sè letè hai men bhūl jāvò tumhe, ab yāhi munāsib hai jātè jātè vo mujhè acci niśāni de gayā śām sè āṃkh me namī si hai tèrè bārè me jab socā nahī thā tèrè ānè ki jab khabar mahakè tamanna phir machal jāyè agar tuṃ milanè ā jāvò aba men ratiyò ki katārò me najar ātā hū tujhsè milanè ki sajā dèṃgè tèrè śèhar kè log pattar kè khuda, pattar kè sanaṃ hujūr āpka bhi ahatarāṃ kartā calū din ā gaye sabāb kè āncal saṃbhāliye gulśan ki phakat phūlon sè nahin kāṭòn sè bhi jīnat hoti hai bāt sāki ki nā tāli jāyègi cupkè cupkè rāt din ānsū bahanā yād hai rośan jamāl-è-yār sè hai aṃjuman tamām terā cèhrā kitnā suhāna lagtā hai tuṃ nahi, ghaṃ nahi śarāb nahi sarakti jāyè hai rukh sè nakāb āhistā-āhistā yè khudā rèṭ kè sèhara ko samaṃdar kar de yè daulat bhi le lo, yè śoharat bhi le lo hòśvalo ko khabar hòṃton sè chū lo tuṃ kòi yè kaisè batāye tèrè khāt bahut kūb‌sūrat hai kiskā cèhèrā kal codvi ki rāt thi bāt niklegi tò der lagi ānè me tumkò me naśè me hñū pyār mujhsè jo kiya tumnè terā cèhèra hai āīnè jaisa ciṭṭi na kòyi saṃdeś tuṃ itna jo muskura rahe ho jab sè karīb ho kè cale jindagi sè huṃ kòyi phariyād kahī dūr jab din kèhata hāy bābul jhuki jhuki si najar tumako dekha tò èh khayāl sehma sehma yād kiya dil nè kaḥ ho tuṃ āp ko dekh kar jab sāmane tuṃ hajārò kvaiṣè aisi yā tò miṭ jāiyè yā miṭā dījiye tèrè ānè ki jab khabar mahkè vòh khāt kè purjè jalā rahā thā tuṃ e kaisè khaphā ho gaye huṃ tu hāy pardès me deś me jīvan maraṇ chè ek (gujarātiyalli) vòh kāgaj ki kaṣti badi nājuk he e manjil mòhabbat kā saphar he praśastigaḻu 2003ralli avarigè padmabhūṣaṇa praśasti nīḍalāyitu. idu bhārata sarkārada atyunnata nāgarika praśastigaḻalli òṃdāgidè. 2006, śikṣakara sādhanè praśastigaḻu ...mattu innū muṃtādavu. dhvanimudrikè paṭṭi calanacitrada gītègaḻu gajhal ālbaṃgaḻu di an‌phargaṭebals (1976) birha ḍā sultān(śiv kumār batalvi) jagajit & citra (1978 laiv in pākistān (1979) è mail‌sṭon (1980) men aur meri tanāyī (1981) di leṭèsṭ (1982) yè merè dil (1983) laiv aṭ royal ālbarṭ hāl ª(1983) èksṭasīs (1984) è sauṃḍ apher (1985) èkos (1985–86) beyāṃḍ ṭaim (1987) mirjā gālib (èraḍu saṃpuṭagaḻu (1988), TV dhārāvāhi, guljār nirdeśana pyāśan /blāk myājik (1988) gajhals phraṃ philms (1989) èmoṣans man jītè jagajit (1990) mèmòrèbal gajhals āph jagajit èṃḍ citrā(1990) sam‌van samver (1990) H O P E (1991) sajdā (latā jiyòṃdigè èraḍu saṃpuṭagaḻu) (1991) kahakaśan (èraḍu saṃpuṭagaḻu) (1991–92), jalāl āgā nirdeśanada TV dhārāvāhi viṣans (èraḍu saṃpuṭagaḻu) (1992) in sarc (1992) rer jèms (1992) phes ṭu pes (1993) yuvar cāys (1993) cirāg(1993) ḍisairs (1994) in‌saiṭ (1994) krai phār krai (1995) mirej yūnik (1996) kaṃ aliv in è kansarṭ (1998 (CD)) laiv èṭ di vèṃbli lav is blaiṃḍ (1998) sil silè (1998) (sāhitya jāved akhtar )avariṃda marāsiṃ(1999) (sāhityaguljār) jām uṭhā(1999) sahar (2000) saṃvedana 2002 (aṭal bihāri vājapeyiyavara kavitè)) soj(2002) (sāhitya jāved akhtar) phargèṭ mi nāṭ (2002) muṃtajir (2004) jīvan kyā hai (2005) tum tò nahī hò (baṣīr badr sāhitya) (2005) laiph sṭori(2006) bèsṭ āph jagajit & citra siṃg ( ali sardār jāphrè avara merè darvājè sè ab cāṃd ko ruksat kar do seridè. ) koyi bāt calè (sāhityaguljār) jāj‌bāt(2008) iṃtèha(2009)(bānū men teri dulhānāgi citrisalāgidè) cikka còkka viṣayagaḻu ālbaṃ 'biyāṃḍ ṭaim' bhāratada prathama aṃkīya dhvanimudrita ālbaṃ.idannu 'vèsṭarn auṭ‌ḍor' sṭuḍiyòdalli dhvanimudraka dvayarāda ḍāman sūd mattu avināś ok avaru dhvanimudrisidaru. ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu jagajit siṃg‌`s aphīsiyal vèb‌saiṭ IMDB èṃṭri ṭviṭṭar ārṭikal ān di jagajit siṃg in eṣyan laiṭ myāgajin bai śrīrāṃ cauliya rivyū āph jagajit siṃg's bayographi biyāṃḍ ṭaim ,in eṣyā ṭaims bai śrīrām cauliya jagajit siṃg lairiks èṃḍ ṭrāns‌leṣans bajaṃ-E-jagajit jagajit siṃg ālbaṃs aṃḍ lairiks gajal siṃgar jagajit siṃg in dullān ḍālar mèhtā ḍas è pièc‌ḍi ān jagajit siṃg 1941ralli janisidavaru jīvisuva janaru bhāratada saṃgīta saṃyojakaru bhāratada gajhal gāyakaru bhāratada sikhkharu padmabhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru gaṃgānagara jillèya janatè hinnèlè gāyakaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%97%E0%B2%9C%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B3%8D%20%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%97%E0%B3%8D

ಜಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್

ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ ಜಾರು ಬಾಗಿಲುಳ್ಳ ಮೋಟಾರು ಕಾರುಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯ ಸರಣಿಯಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಇದನ್ನು ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿದೆ. ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ತಯಾರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ಕಾರು ಇದಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ದೇಶೀಯವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿತ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ಕಾರ್ ಎನಿಸಿದೆ. ರಲ್ಲಿ ೯೧೦,೦೦೦ಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ಇಂಡಿಕಾಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಆಗ ೨೦೦೬-೦೭ರಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಕಾದ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಾರಾಟ ೧೪೪,೬೯೦ ಕಾರ್ ಗಳಷ್ಟು ಅಧಿಕವಾಗಿತ್ತು.ರಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಕಾದ ಮಾಸಿಕ ಮಾರಾಟವು ಸುಮಾರು ೮೦೦೦ಗಳಷ್ಟಿದೆ. ಈ ಕಾರು ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಯುರೋಪ್, ಆಫ್ರಿಕಾ ಹಾಗು ಇತರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ೨೦೦೪ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಿಂದಲೂ ರಫ್ತು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಆಗ ೩೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೮ರಲ್ಲಿ, ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್;(ಮೊದಲು TELCO ಎಂದು ಪರಿಚಿತವಾಗಿತ್ತು) ಈ ಹಿಂದೆ ಭಾರತದ ಯಾವುದೇ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸದ ಆಧುನಿಕ ಕಾರನ್ನು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ,ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಪರಿಚಯಿಸಿತು: ಅದೇ ದಿ ಇಂಡಿಕಾ. ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಘೋಷಣಾವಾಕ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಕಾರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು "ದಿ ಬಿಗ್... ಸ್ಮಾಲ್ ಕಾರ್" ಹಾಗು "ಮೋರ್ ಕಾರ್ ಪರ್ ಕಾರ್," ಜಾಹಿರಾತು ಪ್ರಚಾರದಲ್ಲಿ ಕಾರಿನಲ್ಲಿರುವ ವಿಶಾಲ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಹಾಗು ಅದರ ಕೈಗೆಟುಕುವ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಿತ್ತು. ಆಗ ೧೯೯೯ರಲ್ಲಿ ಕಾರು ಅನಾವರಣಗೊಂಡ ಒಂದು ವಾರದೊಳಗೆ, ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಮುಂಗಡ ಬುಕಿಂಗ್ ಅದೇಶದ ಮೂಲಕ ೧೧೫,೦೦೦ ಕೋರಿಕೆಗಳು ಬಂದವು. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳೊಳಗೇ, ಇಂಡಿಕಾ ತನ್ನ ವಲಯದಲ್ಲಿನ ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು. ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ನಿಂದ ಭಾಗಶಃ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿರುವ ಕಾರಿಗೆ, ಐದು-ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟಾದ ಹಿಂಬಾಗಿಲುಗಳಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ ೧.೪ ಲೀ ಪೆಟ್ರೋಲ್/ಡೀಸೆಲ್ I೪ ಇಂಜಿನ್ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ೪೭೫DL ಎಂದು ಸೂಚಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇದೊಂದು ಸ್ಥಳೀಯ ಇಂಜಿನ್ ಆಗಿದ್ದು, ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಈ ಹಿಂದೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದ ತೆರೆದ ಮೋಟಾರು ಟ್ರಕ್ಕುಗಳು ಹಾಗು SUVಗಳಿಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಇಂಜಿನ್ ಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಮೂಲವಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಇವುಗಳು ಕಡಿಮೆ ಸ್ಟ್ರೋಕ್ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಮೂಲ ಇಂಜಿನ್ ೪೮೩DL ಎಂದು ಸೂಚಿತವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ೪ ಸಿಲಿಂಡರ್ ಹಾಗು ೮೩ mm ಸ್ಟ್ರೋಕ್ ಗೆ ಅನ್ವಯವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಇಂಡಿಕಾ ಕಾರು, ಏರ್ ಕಂಡೀಷ್ನಿಂಗ್ ಹಾಗು ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ಕಿಟಕಿಗಳ ಸೌಲಭ್ಯ ಒದಗಿಸಿತ್ತು, ಈ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಹಿಂದೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಆಮದಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕೇವಲ ವಿದೇಶಿ ಕಾರುಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದವು. ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಇಂಡಿಕಾ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ರಫ್ತಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ ೨೦೦೩ರಿಂದ ಇಂಡಿಕಾದ ವ್ಯಾಪಾರಮುದ್ರೆ ಸಹ ಬದಲಾಯಿತು, ಹಾಗು UKಯಲ್ಲಿ ರೋವರ್ ಸಿಟಿರೋವರ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಯಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ MG ರೋವರ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು ದಿವಾಳಿಯಾದಾಗ, ಈ ಕಾರಿನ ತಯಾರಿಕೆ ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತಲ್ಲದೇ ಪುನರಾರಂಭಿಸಲಿಲ್ಲ, ಹೊಸ ಮಾಲೀಕತ್ವದ ನಾನ್ಜಿಂಗ್ ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ತನ್ನದೇ ಆದ MG ರೋವರ್ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಹೊರತಂದಿತು. ಕಾರಿನ ಹೊರಭಾಗದ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ನೊಂದಿಗಿನ ಒಪ್ಪಂದದ ಮೇರೆಗೆ I.DE.A ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಎಂಬ ಇಟಾಲಿಯನ್ ವಿನ್ಯಾಸ ಸಂಸ್ಥೆಯು, ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಆಂತರಿಕ ವಿನ್ಯಾಸ ತಂಡದ ಪಾರಸ್ಪರಿಕ ಒಪ್ಪಂದದೊಂದಿಗೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇಂಜಿನ್, ದೇಶೀಯವಾಗಿತ್ತು. ಇಂಡಿಕಾ V೧ ಹಾಗು V೨ (೧೯೯೮-ಪ್ರಸಕ್ತದವರೆಗೆ) (ಮೊದಲ ಪೀಳಿಗೆ) ಇಂಡಿಕಾ ಮೊದಲು ಬಿಡುಗಡೆಯಾದಾಗ, ಇದನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದವರು ಹಲವು ದೂರುಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ವಾಹನವು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದಂತೆ ಅಶ್ವಶಕ್ತಿ(ಯಂತ್ರವು ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ದರದ ಏಕಮಾನ) ಹಾಗು ಅನಿಲದ ಮೈಲಿ/ ದೂರವನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ವಾದಿಸಿದರು. ಗ್ರಾಹಕರ ದೂರಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿದ, ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಕಾರಿನ ಒಳಭಾಗವನ್ನು ಮರುರಚನೆ ಮಾಡಿತು, ಹಾಗು ಇದನ್ನು ಇಂಡಿಕಾ V೨(ರೂಪಾಂತರ ೨) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಡಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ದೂರುಗಳನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೇಡಿಕೆಯಿರುವ ಕಾರುಗಳಲ್ಲಿ ಇದೂ ಒಂದೆನಿಸಿತು. ನಂತರದಲ್ಲಿ, ಇದನ್ನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿ ಹೊಸ ರೂಪ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇದೀಗ ಕಾರನ್ನು "ಉಲ್ಲಾಸಕರವಾದ ಹೊಸ ಇಂಡಿಕಾ V೨" ಎಂಬ ಘೋಷವಾಕ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಇದರ ನಂತರ ಇಂಡಿಕಾದ ಮುಂದಿನ ಮಾದರಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು, ೨೦೦೮ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಕಾ V೨ ಜೆಟಾ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಎಂಬ ಕಾರ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು, ಇದು ೧೪ ಕಿಮೀ/ಲೀ ಇಂಧನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದೊಂದಿಗೆ(ಸುಮಾರು ೩೩ mpg U.S., ೭.೧ L/೧೦೦ ಕಿಮೀನಷ್ಟು ಇಂಧನ ಕ್ಷಮತೆ) ರಷ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಾ ಮಾನದಂಡದ ಕರಾರಿನಡಿ ನೀಡುತ್ತಿತ್ತು. ಭಾರತದ ನಗರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂಧನ ಮಿತವ್ಯಯವು ಸುಮಾರು ೧೦ ಕಿಮೀ/ಲೀ.ನಷ್ಟು ಇಳಿಕೆಯಾಗಬಹುದು.(ಸುಮಾರು ೨೩.೫ mpg U.S., ೧೦ L/೧೦೦ ಕಿಮೀ) V೧ ಹಾಗು V೨ ನೋಡಲು ಒಂದೇ ರೀತಿ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದುದ್ದರಿಂದ, ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ೨೦೦೪ ಹಾಗು ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿನ ಇಂಡಿಕಾವನ್ನು ಉತ್ತಮ ಶೈಲಿಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿ ಹೊಸ ರೂಪ ನೀಡಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಪರಿಷ್ಕರಣೆಯ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ರೂಪಾಂತರಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗುತ್ತಿವೆ. ಇಂಡಿಕಾ V೨ — ೧.೪ L ಡೀಸಲ್(DLE and DLSನಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಚೋಷಣೆಯಾಗುವ ಇಂಜಿನ್; DLSನಲ್ಲಿ ಟರ್ಬೋಚಾರ್ಜ್ಡ್ ನ ಆಯ್ಕೆ; ಟರ್ಬೋಚಾರ್ಜ್ಡ್ ಹಾಗು ಇಂಟರ್ ಕೂಲ್ಡ್ DLG ಹಾಗು DLX; DLS ಹಾಗು DLGಯಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಲಾಗುವ DiCOR ಇಂಜಿನ್); ಇಂಡಿಕಾ V೨ XETA — ೧.೨ L ಪೆಟ್ರೋಲ್ (GL: AC ರಹಿತ; GLE: AC ಸಹಿತ; GLS: AC & ಪವರ್ ಸ್ಟೀರಿಂಗ್ ನೊಂದಿಗೆ), ೧.೨ L LPG (GLE & GLS ರೂಪಾಂತರಗಳು ಮಾತ್ರ); ಇಂಡಿಕ್ಯಾಬ್ - ೧.೪ L ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಚೋಷಣೆಯಾಗುವ ಡೀಸಲ್ (DL ಹಾಗು DLE), ಇದೇ ರೀತಿಯ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯ ಕಾರು; ಆದರೆ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಹಾಗು ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಕ್ಯಾಬ್ ಹಾಗು ಒಪ್ಪಂದದ ಮೇರೆಗೆ ಸರಕು-ಸಾಮಾಗ್ರಿ ಸಾಗಾಟದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಉಪಯೋಗವಾಗುವಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಾಡಿಗೆ ವಾಹನ ಸೌಲಭ್ಯ ಒದಗಿಸುವ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸಮೂಹದಲ್ಲಿ ಇದು ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಮೂಲತಃ ೧.೪L ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಹಾಗು ಡೀಸಲ್ ಇಂಜಿನ್ ಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಇದಕ್ಕೆ, ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ ಟರ್ಬೋಚಾರ್ಜ್ಡ್ ಡೀಸಲ್ ಇಂಜಿನ್ ನನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು; ನವೆಂಬರ್ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ೧.೨Lನ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಇಂಜಿನ್ ನನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು, ಜೊತೆಗೇ ಇಂಡಿಕಾ V೨ನ ಒಂದು DiCOR(ಡೈರೆಕ್ಟ್ ಇಂಜೆಕ್ಷನ್ ಕಾಮನ್ ರೈಲ್) ಡೀಸೆಲ್ ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ಜನವರಿ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದು ೧೬ ಕವಾಟಗಳು, ಎರಡು ಮೇಲ್ಭಾಗದ ಕ್ಯಾಮ್ ದಂಡಗಳು, ಬದಲಾಯಿಸಬಹುದಾದ ಒಂದು ಜ್ಯಾಮಿತಿ ಟರ್ಬೋಚಾರ್ಜರ್ ಹಾಗು ಒಂದು ಇಂಟರ್ ಕೂಲರ್ ನಿಂದ ರಚನೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಗ್ರ ಗುಣಮಟ್ಟದ GLG, GLX, DLG, DLX ರೂಪಾಂತರಗಳು ಹಾಗು ಟರ್ಬೋ ಹಾಗು DiCOR ಡೀಸಲ್ ಇಂಜಿನ್ ಗಳು, ಜೊತೆಗೆ ೧.೪L ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಇಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು, ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯ ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾದ ಪರಿಚಯದೊಂದಿಗೆ ಕ್ರಮೇಣ ಬಳಕೆಗೆ ತರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಟರ್ಬೋಚಾರ್ಜ್ಡ್ ಇಂಜಿನ್ ನನ್ನು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ, DLE ಹಾಗು DLS ಪರಿಷ್ಕೃತ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ಟರ್ಬೋಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಎಂದು ಮತ್ತೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೦೧ರಲ್ಲಿ ಕಂಪ್ರೆಸ್ಡ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಗ್ಯಾಸ್ (CNG)ನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಶ್ರೀಮಂಕರ್ ಗ್ಯಾಸ್ ಸರ್ವೀಸಸ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಇಂಡಿಕಾ V೨ XETAಗೆ ಒದಗಿಸುವ OEM ಬೇದಿನಿ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಮೂಲಕ ಈ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. CNG-ಸಂಬಂಧಿತ ಹಲವಾರು ದೂರುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ, ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಬೇದಿನಿ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಮರುಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಸುಧಾರಿತ ಲಾಮ್ಡಾ ಸಂವೇದಕ/ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ನಿಯಂತ್ರಣ ಘಟಕದ ಅಳವಡಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.ನಂತರ ೨೮–೩೧ ಮೇ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಹಾಗು ARAI(ಆಟೋಮೋಟಿವ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ)ನಿಂದ ಪರೀಕ್ಷೆಗೊಳಪಟ್ಟು ಅಲ್ಲಿಂದ ಪ್ರಮಾಣಿತಗೊಂಡ ಬೇದಿನಿ ಎಮ್ಯುಲೇಟರ್ ಹಾಗು ಹೊಸ ವೈರಿಂಗ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಅಳವಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಹೊಸ ವಿಧಾನದೊಂದಿಗೆ, ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಅನಿಲ ಬಿಡುಗಡೆ ಹಾಗು ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಣೆ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶ ಹೊಂದಿದೆ. ಸ್ವದೇಶೀ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ, ಇಂಡಿಕಾ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಉತ್ತಮ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮಾರುತಿ ಸುಜುಕಿ ಸ್ವಿಫ್ಟ್, ಮಾರುತಿ ವ್ಯಾಗನ್-R, ಮಾರುತಿ ಆಲ್ಟೊ, ಹ್ಯುಂಡೈ ಸ್ಯಾಂಟ್ರೋ ಹಾಗು ಫಿಯೆಟ್ ಪ್ಯಾಲಿಯೋನೊಂದಿಗೆ ಪೈಪೋಟಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಡೀಸಲ್ ಮಾದರಿಗಳು, ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಕಾದ ದರಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಡೀಸಲ್ ಕಾರುಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಹಗುರ ಕಾರುಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಸರಾಸರಿ ನಿವ್ವಳ ತೂಕಕ್ಕಿಂತ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರವಿರುವ ಕಾರು ಹೆಚ್ಚು ಆರಾಮದಾಯಕ ಪ್ರಯಾಣ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಫಿಯೆಟ್ ಹಾಗು ಮಾರುತಿ ಕಾರುಗಳು ಒದಗಿಸುವ ಸೌಲಭ್ಯ ಹಾಗು ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇದರ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಹಾಗು ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳು ಟೀಕೆಗೊಳಗಾಗಿವೆ. UKಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ MG ರೋವರ್ ಗ್ರೂಪ್ ಕಾರನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಂಡು ರೋವರ್ ಸಿಟಿರೋವರ್ ಎಂಬ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ನಡಿ ಮಾರಾಟಮಾಡಿತು. ಇತರ ಜನಪ್ರಿಯ ವಿದೇಶಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾವೂ ಸೇರಿದೆ, ಇಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಕಾ ಹಾಗು ಇಂಡಿಕ್ಯಾಬ್(B ಲೈನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ) ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂಡಿಕಾ ಮಾದರಿಯು ಹಲವು ಭಿನ್ನತೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೋ ಮೂರು-ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿವೆ, ಇದು ಚಿಕ್ಕದಾದ ಇಂಡಿಗೋ CS, ಉದ್ದದ ಚಕ್ರಾಂತರ XL ಹಾಗು ಇಂಡಿಗೋ ಮರಿನಾ ವರ್ಗಗಳು ಗ್ರಾಹಕರ ಬೇಡಿಕೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತಯಾರಾಗಿವೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಭಾರತೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಇಂಡಿಕಾ V೨ನ ವಾಪಸಾತಿ ಇಂಡಿಕಾ V೨ನ DLS&DLE ಮಾದರಿಗಳು BS-IV ಉತ್ಸರ್ಜನ ಮಾಲಿನ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದವು. ಅಲ್ಲದೇ ಭಾರತದ ಮೆಟ್ರೋ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಮಾರಾಟವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು.ಟಾಟಾ ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಟರ್ಬೋ ಚಾರ್ಜ್ಡ್(ಅನಿಲಚಕ್ರಗಳಿಂದ ಚಲಿಸುವ ಅತಿಪೂರಕ ಪಂಪು) ಇಂಡಿಕಾ V೨ನ ರೂಪಾಂತರ "ಇಂಡಿಕಾ ಟರ್ಬೋಮ್ಯಾಕ್ಸ್" BS-IV ಮಾಲಿನ್ಯ ಪರೀಕ್ಷೆಯ ಉತ್ಸರ್ಜನ ರೂಢಿಯ ಮಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ತೇರ್ಗಡೆ ಹೊಂದಿತು. ಪರಿಕರಗಳು ಹಾಗು ಐಚ್ಛಿಕ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಸ್ತುಗಳು ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಪರಿಕರ ಶ್ರೇಣಿಗಳು ಇಂಡಿಕಾ ಕಾರಿನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ: ಪವರ್ ಸ್ಟೀರಿಂಗ್(ಚಾಲನ) HVAC - ಹೀಟರು(ತಾಪಕ), ವೆಂಟಿಲೇಶನ್(ಗಾಳಿಬೆಳಕುಗಳ ಸಂಚಾರ), ಹಾಗು ಏರ್ ಕಂಡೀಷನಿಂಗ್ ಟರ್ಬೋಚಾರ್ಜರ್ ಹಾಗು ಇಂಟರ್ ಕೂಲರ್ ಮಿಶ್ರ ಲೋಹಗಳ ಚಕ್ರಗಳು ಪವರ್ ವಿಂಡೋ(ಕಿಟಕಿ)ಗಳು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಲಾಕಿಂಗ್ ನೊಂದಿಗೆ ರಿಮೋಟ್ ಕೀಲಿ ರಹಿತ ಪ್ರವೇಶ ಗಾಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಂಡ ಡಿಸ್ಕ್ ಬ್ರೇಕ್ ಗಳು ೪ ಆರೆಗಳುಳ್ಳ ಸ್ಟೀರಿಂಗ್ ವೀಲ್ ಬಣ್ಣಮಿಶ್ರಿತ ವಾಯುರೋಧಕಗಳು ಪ್ರಖರ ಮುಂಭಾಗದ ದೀಪಗಳು ಹಿಂಭಾಗದ ಸ್ಪಾಯ್ಲರ್(ವೇಗ ಹೆಚ್ಚಾದಾಗ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು ರಸ್ತೆಯಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಜಿಗಿಯದಂತೆ ವೇಗ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಅಂಥದ್ದೇ ಸಾಧನ) ನೊಂದಿಗೆ ಸಮಗ್ರವಾದ LED ಸಂಚಾರ ನಿಯಂತ್ರಕ ದೀಪ ಆರಾಮದಾಯಕವಾದ ಉಣ್ಣೆಯ/ಚರ್ಮದ ಕಪ್ಪು ಒಳಭಾಗದ ಹೊದಿಕೆಗಳು ರಾತ್ರಿಯ ಸಂಚಾರದಲಿ ಹೊಂದಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ಹಿಂಬದಿ ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದಾದ ಕನ್ನಡಿ ಸೈಲೆನ್ಸರ್(ನಿಶಬ್ದಕಾರಕ)ನ ಮೇಲೆ ಕ್ರೋಮ್ ತುದಿ, ಲೋಹದ ಅಡ್ಡಕಂಬಿಗಳು ಹಾಗು ಬಾನೆಟ್ ನ ಮೇಲೆ ಕ್ರೋಮ್ ಒಳಪದರು ಶಬ್ದ ಮೂಲದ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳು-ಚಾಲಕ/ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಆಸನದಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಾಗ ಬೆಲ್ಟ್ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಸೂಚನೆ, ಚಾಲನೆಯಲ್ಲಿ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದುಕೊಂಡರೆ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ವೇಗಮಾಪಕ (ಆಯ್ದ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ) ಹಿಂಭಾಗದ ಬಾಗಿಲುಗಳಲ್ಲಿ ಚೈಲ್ಡ್ ಲಾಕ್(ಆಯ್ದ ಮಾದರಿಗಳು) ಮಿಶ್ರ ಲೋಹದ ಪೆಡಲ್ ಗಳು ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ (೨೦೦೮-ಪ್ರಸಕ್ತದವರೆಗೆ) (ಎರಡನೇ ಪೀಳಿಗೆ) ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ೯ನೇ ಆಟೋ ಎಕ್ಸ್ಪೋ ನಲ್ಲಿ ಅನಾವರಣಗೊಂಡಿತು. ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ, ಇಂಡಿಕಾದ ಕೇವಲ ರೂಪವರ್ಧನೆಯಲ್ಲ. ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ಒಂದು ಹೊಸ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡಿದೆ, ಹಾಗು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಇಂಡಿಕಾದೊಂದಿಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲೂ ಹೋಲಿಕೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯು, ಹಿಂದಿನ ಇಂಡಿಕಾಗಿಂತ ಬಹಳಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ, ಇದು ರಷ್ಟು ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದು, ರ ಚಕ್ರಾಧಾರಿತ ಮೂಲ ಹೊಂದಿದೆ. ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ ಎರಡು ಹೊಸ ಇಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ೧.೩ L ಕ್ವಾಡ್ರಾ ಜೆಟ್ ಸಾಧಾರಣ ಅಡ್ಡಕಂಬಿಯಲ್ಲಿ ನೇರ ಒಳನುಗ್ಗುವ ಡೀಸಲ್ ಹಾಗು ೧.೨ L ಸಫೈರ್ MPFI VVT ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಇಂಜಿನ್. ಇದು ೧.೪L TDi(ಟರ್ಬೋ ಡೀಸಲ್) ನೊಂದಿಗೂ ಸಹ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಕ್ವಾಡ್ರಾ ಜೆಟ್(ಫಿಯೆಟ್ JTD) ನ್ನು ರಂಜನ್ ಗಾಂವ್ ನಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ-ಫಿಯೆಟ್ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಇದನ್ನು ಇಂಡಿಕಾ V೩ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಈ ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾವನ್ನು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾನ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿನ್ಯಾಸದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ EV ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ EV(ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ವೆಹಿಕಲ್) ಹೆಸರಿನ ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾದ ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ಮಾದರಿಗಳು ೨೦೧೧ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ಈ ವಾಹನವು ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾವನ್ನು ಆಧರಿಸಿರುತ್ತದೆ. ಒಂದೊಮ್ಮೆ ಚಾರ್ಜ್ ಮಾಡಿದರೆ, ತನ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ವಿದ್ಯುತ್ ಮೋಟಾರಿನಿಂದ ಕಾರು ೨೦೦ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಗಳವರೆಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ೨೦೦೮ರ ಕಡೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾರಿನ ಚಲಾವಣೆ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು, ಹಾಗು ಸ್ಪೇನ್ ನಲ್ಲಿ ಇದು ೨೦೧೦-೦೮-೧೫ರಿಂದ ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಸಂಸ್ಥೆಯು, ಕಾರಿನ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸದೇ ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ಇಂಡಿಕಾ ಕಾರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಲಿದೆಯೆಂದು ಆಗ ಸೂಚಿಸಲಾಯಿತು. ವಾಹನವು ನಾರ್ವೆಯಲ್ಲಿ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡು ದುದಲ್ಲದೇ ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಹಾಗು UKಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಯಿತು. ಆಗ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ, UK ಸರ್ಕಾರದ (ಹಣಕಾಸು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಲಾರ್ಡ್ ಮಂಡೆಲ್ಸನ್)ಅವರು UKಯಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ಕಾರುಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ನೆರವಾಗಲು ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ £೧೦ (€೧೧.೦೯) ದಶಲಕ್ಷ ಸಾಲವನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. UKಯಲ್ಲಿರುವ ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಟೆಕ್ನಿಕಲ್ ಸೆಂಟರ್, ನಾರ್ವೆಯ ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ವಾಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆ ಮಿಲ್ಜೋ ಗ್ರೇನ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಇನ್ನೋವಾಸ್ಜೊನ್ ನ ೫೦.೩% ರಷ್ಟರ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯನ್ನು US$೧.೯೩ ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೆ ಖರೀದಿಸಿತು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ವಾಹನಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಫಲಿತಾಂಶಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷತೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಅದರೊಂದಿಗಿಯೇ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ಜಾರುಬಾಗಿಲುಳ್ಳ ಇಂಡಿಕಾವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶ ಹೊಂದಿತ್ತು. ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋವಾಯ, ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಹಾಗು ಮಿಲ್ಜೋ/ಗ್ರೇನ್ ಲ್ಯಾಂಡ್/ಇನ್ನೋವಾಸ್ಜೊನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಜೊತೆಗೂಡಿ ಬ್ಯಾಟರಿ ಹಾಗು ವಿದ್ಯುತ್ಚಾಲಿತ ಕಾರುಗಳನ್ನು ಎಲೆಕ್ಟ್ರೋವಾಯದ ಲಿಥಿಯಂ ಅಯಾನ್ ಸೂಪರ್ ಪಾಲಿಮರ್ ಬ್ಯಾಟರಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ತಯಾರಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ EV ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಚಾರ್ಜ್ ಆದಾಗ ರಷ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ರಷ್ಟು ಅಧಿಕ ವೇಗವಾಗಿಯೂ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ೧೦ ಸೆಕೆಂಡುಗಳಿಗೂ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ೦ ರಿಂದ ೬೦ ಕಿಮೀ/ಪ್ರತಿ ಘಂಟೆಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಗುರಿಯನ್ನು ತಲುಪಲು, TM೪ ವಿದ್ಯುದ್ಬಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು(ಹೈಡ್ರೋ-ಕ್ಯೂಬೆಕ್ ನ ಒಂದು ಅಂಗವಿಭಾಗ) ಒಂದು ಸಮರ್ಥ MФTIVETM ಸರಣಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಮೋಟಾರನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ EVX, ಪ್ರೋಗ್ರೆಸ್ಸಿವ್ ಇನ್ಶೂರೆನ್ಸ್ ಆಟೋಮೋಟಿವ್ X ಪ್ರೈಜ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ನಾಲ್ಕು ಸುತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಿತು. ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ ಹೊಸ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ S ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸದ ಕೌಶಲವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಅಧ್ಯಯನ, ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ ಹೊಸ ಆವಿಷ್ಕಾರ Sನ್ನು ೨೦೧೦ರ ದೆಹಲಿ ಆಟೋ ಎಕ್ಸ್ಪೋ ನಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು. ಇಂಡಿಕಾ ಸಿಲುಯೆಟ್ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಹೊಸ ಕಾರು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಭಾರತದ ೨೦೦೬ರ ಆಟೋ ಎಕ್ಸ್ಪೋ ನಲ್ಲಿ, ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ ಸಿಲುಯೆಟ್ ಹೊಸ ಕಾರನ್ನು ಅನಾವರಣಗೊಳಿಸಿತು. ಒಂದು ಮೂಲ, ಅಧಿಕ-ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಕಾರು ಹಿಂಭಾಗದ-ಚಕ್ರದ ಚಲನೆಯ ಶಕ್ತಿ, ವಿಸ್ತೃತ ಭಾಗ, ಹಾಗು ೩.೫ ಲೀಟರಿನ V೬ನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಕಾರು ೪.೫ ಸೆಕೆಂಡುಗಳಲ್ಲಿ ೦-೧೦೦ ಕಿಮೀ/ಪ್ರತಿ ಘಂಟೆಗೆ ವೇಗದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ, ಹಾಗು ರಷ್ಟು ಗರಿಷ್ಠತೆ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸಕ್ತದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಯೆಟ್ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾದ ಏಕೈಕ ವಾಹನವಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಸಾಧಾರಣ ಇಂಡಿಕಾಗಿಂತ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಇಂಡಿಕಾ ರಾಲಿ ಮಾದರಿ ಕ್ರೀಡೆಗಾಗಿ ಮುಕ್ತ,ನಿಲಂಬಲ ಹಾಗು ರಷ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿರುವ ದೃಢೀಕೃತವಾದ ಒಂದು ೧೫೦೦ cc ೧೧೫ bhp (೮೬ kW) ಇಂಡಿಕಾವನ್ನು ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಹಾಗು ಜಯಂ ಆಟೋಮೋಟಿವ್ಸ್ ನ J. ಆನಂದ್ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಕಾರ್ ಗಳ ಹೋಲಿಕೆ (ಭಾರತ) ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೋ ಟಾಟಾ ನ್ಯಾನೋ ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ TM೪ ವಿದ್ಯುದ್ಬಲ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಹಾಗು ಡೀಸಲ್ ಎರಡರಿಂದಲೂ ಚಾಲನೆ ಮಾಡಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಇಂಜಿನ್ ನೊಂದಿಗೆ ಇಂಡಿಕಾ V೨ ಕಾರನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ ಇಂಡಿಕಾದ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ ಟಾಟಾ ವೆಬ್ಸೈಟ್ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ EV ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ ವಿಸ್ಟಾ ಮಾದರಿಗಳು ಹಾಗು ದರ ಪಟ್ಟಿ ಟಾಟಾ ವಾಹನಗಳು ನಗರದ ಕಾರುಗಳು ಜಾರುಬಾಗಿಲುಳ್ಳ ಕಾರುಗಳು ಮುಂಭಾಗದ ಚಕ್ರ ಚಾಲನೆಯ ವಾಹನಗಳು 1990ರ ದಶಕದ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು 2000ರಲ್ಲಿನ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು 1998ರಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಪರಿಚಯವಾದ ವಾಹನಗಳು 2008ರಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಪರಿಚಯವಾದ ವಾಹನಗಳು

ṭāṭā iṃḍikā jāru bāgiluḻḻa moṭāru kārugaḻa śreṇiya saraṇiyāgiddu, bhāratada ṭāṭā moṭars idannu siddapaḍisidè. ṭāṭā moṭars tayārisida mòdala prayāṇika kāru idāgidè. jòtègè deśīyavāgi nirmita bhāratada mòdala prayāṇika kār ènisidè. ralli 910,000kkū adhika iṃḍikāgaḻannu tayārisalāyitu. āga 2006-07ralli iṃḍikāda vārṣika mārāṭa 144,690 kār gaḻaṣṭu adhikavāgittu.ralli iṃḍikāda māsika mārāṭavu sumāru 8000gaḻaṣṭidè. ī kāru mādarigaḻannu yurop, āphrikā hāgu itara rāṣṭragaḻigè 2004ra uttarārdhadiṃdalū raphtu māḍalāguttidè. itihāsa āga 30 ḍisèṃbar 1998ralli, ṭāṭā moṭars;(mòdalu TELCO èṃdu paricitavāgittu) ī hiṃdè bhāratada yāvude utpādanā saṃsthèyu vinyāsagòḻisada ādhunika kārannu mòdala bārigè,sthaḻīyavāgi paricayisitu: ade di iṃḍikā. illi òṃdu ghoṣaṇāvākyadòṃdigè kāru mārukaṭṭègè biḍugaḍèyāyitu "di big... smāl kār" hāgu "mor kār par kār," jāhirātu pracāradalli kārinalliruva viśāla sthaḻāvakāśa hāgu adara kaigèṭukuva kaḍimè bèlèya baggè hèccu òttu nīḍittu. āga 1999ralli kāru anāvaraṇagòṃḍa òṃdu vāradòḻagè, saṃsthègè muṃgaḍa bukiṃg adeśada mūlaka 115,000 korikègaḻu baṃdavu. èraḍu varṣagaḻòḻage, iṃḍikā tanna valayadallina mārāṭadalli mòdala sthāna gaḻisitu. ṭāṭā moṭars niṃda bhāgaśaḥ vinyāsagòṃḍu abhivṛddhi hòṃdiruva kārigè, aidu-accukaṭṭāda hiṃbāgilugaḻivè. jòtègè 1.4 lī pèṭrol/ḍīsèl I4 iṃjin āṃtarikavāgi 475DL èṃdu sūcitavāgiruttadè. idòṃdu sthaḻīya iṃjin āgiddu, ṭāṭā saṃsthèyu ī hiṃdè abhivṛddhipaḍisidda tèrèda moṭāru ṭrakkugaḻu hāgu SUVgaḻigè baḻasuttidda iṃjin gaḻu idakkè mūlavāgivè. ādarè ivugaḻu kaḍimè sṭrok gaḻannu hòṃdiruttavè. mūla iṃjin 483DL èṃdu sūcitavāgiddu, idu 4 siliṃḍar hāgu 83 mm sṭrok gè anvayavāguttittu. ī iṃḍikā kāru, er kaṃḍīṣniṃg hāgu vidyutcālita kiṭakigaḻa saulabhya òdagisittu, ī saulabhyagaḻu hiṃdè bhāratakkè āmadāguttidda kevala videśi kārugaḻalli mātra kaṃḍubaruttiddavu. mūru varṣagaḻa naṃtara iṃḍikā mòdala bārigè yuropiyan mārukaṭṭègaḻigè raphtāyitu. jòtègè 2003riṃda iṃḍikāda vyāpāramudrè saha badalāyitu, hāgu UKyalli rovar siṭirovar èṃba hèsarinalli mārāṭavāyitu. epril 2005ralli MG rovar saṃsthèyu divāḻiyādāga, ī kārina tayārikè nillisalāyitallade punarāraṃbhisalilla, hòsa mālīkatvada nānjiṃg āṭomòbail tannade āda MG rovar śreṇigaḻannu 2007ralli hòrataṃditu. kārina hòrabhāgada vinyāsavannu ṭāṭā moṭars nòṃdigina òppaṃdada merègè I.DE.A insṭiṭyūṭ èṃba iṭāliyan vinyāsa saṃsthèyu, ṭāṭā saṃsthèya āṃtarika vinyāsa taṃḍada pārasparika òppaṃdadòṃdigè vinyāsagòḻisitu. ādāgyū, iṃjin, deśīyavāgittu. iṃḍikā V1 hāgu V2 (1998-prasaktadavarègè) (mòdala pīḻigè) iṃḍikā mòdalu biḍugaḍèyādāga, idannu kharīdisidavaru halavu dūrugaḻannu nīḍidaru. vāhanavu bharavasè nīḍidaṃtè aśvaśakti(yaṃtravu kèlasa māḍuva darada ekamāna) hāgu anilada maili/ dūravannu nīḍuvudillavèṃdu vādisidaru. grāhakara dūrigè spaṃdisida, ṭāṭā moṭars kārina òḻabhāgavannu maruracanè māḍitu, hāgu idannu iṃḍikā V2(rūpāṃtara 2) èṃba hèsarinaḍi biḍugaḍè māḍitu. dūrugaḻannu gamanadallirisikòṃḍu hèccina samasyègaḻannu bagèharisuvudara jòtègè bhāratīya āṭomòbail kṣetradalli atyaṃta hèccina beḍikèyiruva kārugaḻalli idū òṃdènisitu. naṃtaradalli, idannu mattòmmè pariṣkarisi hòsa rūpa nīḍalāyitu. idīga kārannu "ullāsakaravāda hòsa iṃḍikā V2" èṃba ghoṣavākyadòṃdigè mārukaṭṭègè biḍugaḍè māḍalāgidè. idara naṃtara iṃḍikāda muṃdina mādari biḍugaḍèyāyitu, 2008ra āraṃbhadalli iṃḍikā V2 jèṭā pèṭrol èṃba kār biḍugaḍèyāyitu, idu 14 kimī/lī iṃdhana sāmarthyadòṃdigè(sumāru 33 mpg U.S., 7.1 L/100 kimīnaṣṭu iṃdhana kṣamatè) raṣṭu sāmarthyavannu parīkṣā mānadaṃḍada karārinaḍi nīḍuttittu. bhāratada nagara paristhitigaḻalli, iṃdhana mitavyayavu sumāru 10 kimī/lī.naṣṭu iḻikèyāgabahudu.(sumāru 23.5 mpg U.S., 10 L/100 kimī) V1 hāgu V2 noḍalu òṃde rīti kāṇuttidduddariṃda, ṭāṭā saṃsthèyu 2004 hāgu 2007rallina iṃḍikāvannu uttama śailiya guṇalakṣaṇagaḻòṃdigè pariṣkarisi hòsa rūpa nīḍitu. bhāratadalli, pariṣkaraṇèya vividha haṃtagaḻalli mūru rūpāṃtaragaḻu labhyavāguttivè. iṃḍikā V2 — 1.4 L ḍīsal(DLE and DLSnalli svābhāvikavāgi coṣaṇèyāguva iṃjin; DLSnalli ṭarbocārjḍ na āykè; ṭarbocārjḍ hāgu iṃṭar kūlḍ DLG hāgu DLX; DLS hāgu DLGyalli òdagisalāguva DiCOR iṃjin); iṃḍikā V2 XETA — 1.2 L pèṭrol (GL: AC rahita; GLE: AC sahita; GLS: AC & pavar sṭīriṃg nòṃdigè), 1.2 L LPG (GLE & GLS rūpāṃtaragaḻu mātra); iṃḍikyāb - 1.4 L svābhāvikavāgi coṣaṇèyāguva ḍīsal (DL hāgu DLE), ide rītiya lakṣaṇagaḻannu hòṃdiruva òṃdu kaḍimè bèlèya kāru; ādarè kèlave kèlavu vaiśiṣṭya hāgu saukaryagaḻannu hòṃdiruttadè. idannu kyāb hāgu òppaṃdada merègè saraku-sāmāgri sāgāṭadalli tòḍagiruva vyāpāri samūhakkè upayogavāguvaṃtè vinyāsagòḻisalāgidè. bāḍigè vāhana saulabhya òdagisuva vyāpāri samūhadalli idu bahaḻa janapriyavāgidè. mūlataḥ 1.4L pèṭrol hāgu ḍīsal iṃjin gaḻòṃdigè biḍugaḍèyāda idakkè, akṭobar 2005ralli ṭarbocārjḍ ḍīsal iṃjin nannu aḻavaḍisalāyitu; navèṃbar 2006ralli 1.2Lna pèṭrol iṃjin nannu aḻavaḍisalāyitu, jòtège iṃḍikā V2na òṃdu DiCOR(ḍairèkṭ iṃjèkṣan kāman rail) ḍīsèl rūpāṃtaravannu janavari 2008ralli biḍugaḍèmāḍalāyitu. idu 16 kavāṭagaḻu, èraḍu melbhāgada kyām daṃḍagaḻu, badalāyisabahudāda òṃdu jyāmiti ṭarbocārjar hāgu òṃdu iṃṭar kūlar niṃda racanèyāgiruttadè. agra guṇamaṭṭada GLG, GLX, DLG, DLX rūpāṃtaragaḻu hāgu ṭarbo hāgu DiCOR ḍīsal iṃjin gaḻu, jòtègè 1.4L pèṭrol iṃjin gaḻannu, muṃdina pīḻigèya iṃḍikā visṭāda paricayadòṃdigè krameṇa baḻakègè taralāguttidè. ṭarbocārjḍ iṃjin nannu āgasṭ 2010ralli, DLE hāgu DLS pariṣkṛta haṃtagaḻalli ṭarbomyāks èṃdu mattè paricayisalāyitu. 2001ralli kaṃprèsḍ nyācural gyās (CNG)nnu biḍugaḍè māḍalāyitu. śrīmaṃkar gyās sarvīsas iṃḍiyā, iṃḍikā V2 XETAgè òdagisuva OEM bedini pèṭṭigèya mūlaka ī āykèyannu òdagisalāguttadè. CNG-saṃbaṃdhita halavāru dūrugaḻannu èdurisidāga, ṭāṭā saṃsthèyu bedini parikaragaḻannu òṃdu vyavasthita rītiyalli hiṃdakkè tarisikòḻḻuvudara jòtègè marusudhāraṇè māḍitu. idaralli òṃdu hòsa sudhārita lāmḍā saṃvedaka/vidyutcālita niyaṃtraṇa ghaṭakada aḻavaḍikèyāgittu.naṃtara 28–31 me 2007ralli ṭāṭā hāgu ARAI(āṭomoṭiv risarc asosiyeśan āph iṃḍiyā)niṃda parīkṣègòḻapaṭṭu alliṃda pramāṇitagòṃḍa bedini èmyuleṭar hāgu hòsa vairiṃg upakaraṇagaḻannū saha aḻavaḍisalāgittu. ī hòsa vidhānadòṃdigè, ṭāṭā saṃsthèyu anila biḍugaḍè hāgu nirvahaṇèyannu sudhāraṇè māḍuva uddeśa hòṃdidè. svadeśī mārukaṭṭèyalli, iṃḍikā āṃtarikavāgi uttama sāmarthya hòṃdiddu, māruti sujuki sviphṭ, māruti vyāgan-R, māruti ālṭò, hyuṃḍai syāṃṭro hāgu phiyèṭ pyāliyonòṃdigè paipoṭi māḍuttadè. ādāgyū, ḍīsal mādarigaḻu, svalpa maṭṭigè athavā yāvude spardhèyannu èdurisuvudilla èṃdu heḻabahudu. ekèṃdarè mārukaṭṭèyalli iṃḍikāda darakkè hòṃdikèyāguva kèlave kèlavu ḍīsal kārugaḻu astitvadallivè. hagura kārugaḻigè holisidarè sarāsari nivvaḻa tūkakkiṃta svalpamaṭṭigè hèccina bhāraviruva kāru hèccu ārāmadāyaka prayāṇa òdagisuttadè. phiyèṭ hāgu māruti kārugaḻu òdagisuva saulabhya hāgu pariṣkaraṇègè holisidarè idara hòṃdāṇikè hāgu pariṣkaraṇègaḻu ṭīkègòḻagāgivè. UKyalli hòsa hèsarinòṃdigè MG rovar grūp kārannu āmadu māḍikòṃḍu rovar siṭirovar èṃba bryāṃḍ naḍi mārāṭamāḍitu. itara janapriya videśi mārukaṭṭègaḻalli dakṣiṇa āphrikāvū seridè, illi iṃḍikā hāgu iṃḍikyāb(B lain èṃdu karèyalpaḍuttavè) mādarigaḻannu mārāṭamāḍalāguttadè. iṃḍikā mādariyu halavu bhinnatègaḻannu huṭṭuhākidè, idaralli ṭāṭā iṃḍigo mūru-pratyeka vibhāgagaḻannū òḻagòṃḍivè, idu cikkadāda iṃḍigo CS, uddada cakrāṃtara XL hāgu iṃḍigo marinā vargagaḻu grāhakara beḍikègè anuguṇavāgi tayārāgivè èṃdu heḻabahudu. bhāratīya mārukaṭṭègè iṃḍikā V2na vāpasāti iṃḍikā V2na DLS&DLE mādarigaḻu BS-IV utsarjana mālinya parīkṣèya guṇamaṭṭadalli viphalavādavu. allade bhāratada mèṭro nagaragaḻalli ivugaḻa mārāṭavannu nillisalāyitu.ṭāṭā ittīcigè paricayisida ṭarbo cārjḍ(anilacakragaḻiṃda calisuva atipūraka paṃpu) iṃḍikā V2na rūpāṃtara "iṃḍikā ṭarbomyāks" BS-IV mālinya parīkṣèya utsarjana rūḍhiya maṭṭagaḻalli tergaḍè hòṃditu. parikaragaḻu hāgu aicchika hèccuvari vastugaḻu ī kèḻakaṃḍa parikara śreṇigaḻu iṃḍikā kārinalli labhyavāgivè: pavar sṭīriṃg(cālana) HVAC - hīṭaru(tāpaka), vèṃṭileśan(gāḻibèḻakugaḻa saṃcāra), hāgu er kaṃḍīṣaniṃg ṭarbocārjar hāgu iṃṭar kūlar miśra lohagaḻa cakragaḻu pavar viṃḍo(kiṭaki)gaḻu sèṃṭral lākiṃg nòṃdigè rimoṭ kīli rahita praveśa gāḻigè òḍḍikòṃḍa ḍisk brek gaḻu 4 ārègaḻuḻḻa sṭīriṃg vīl baṇṇamiśrita vāyurodhakagaḻu prakhara muṃbhāgada dīpagaḻu hiṃbhāgada spāylar(vega hèccādāga moṭāru vāhanagaḻu rastèyiṃda melakkè jigiyadaṃtè vega kaḍimè māḍuva aṃthadde sādhana) nòṃdigè samagravāda LED saṃcāra niyaṃtraka dīpa ārāmadāyakavāda uṇṇèya/carmada kappu òḻabhāgada hòdikègaḻu rātriya saṃcāradali hòṃdikè māḍikòḻḻabahudāda hiṃbadi vīkṣisabahudāda kannaḍi sailènsar(niśabdakāraka)na melè krom tudi, lohada aḍḍakaṃbigaḻu hāgu bānèṭ na melè krom òḻapadaru śabda mūlada èccarikègaḻu-cālaka/prayāṇikarigè āsanadalli kuḻitāga bèlṭ kaṭṭikòḻḻalu sūcanè, cālanèyalli bāgilu tèrèdukòṃḍarè èccarikè vegamāpaka (āyda mādarigaḻalli) hiṃbhāgada bāgilugaḻalli cailḍ lāk(āyda mādarigaḻu) miśra lohada pèḍal gaḻu iṃḍikā visṭā (2008-prasaktadavarègè) (èraḍane pīḻigè) iṃḍikā visṭā navadèhaliyalli naḍèda 9ne āṭo èkspo nalli anāvaraṇagòṃḍitu. iṃḍikā visṭā, iṃḍikāda kevala rūpavardhanèyalla. idu saṃpūrṇavāda òṃdu hòsa vidhānadalli vinyāsagòṃḍidè, hāgu astitvadalliruva iṃḍikādòṃdigè yāvude rītiyallū holikèyāguvudilla. ī hòsa mādariyu, hiṃdina iṃḍikāgiṃta bahaḻaṣṭu dòḍḍadāgidè, idu raṣṭu uddavāgiddu, ra cakrādhārita mūla hòṃdidè. iṃḍikā visṭā èraḍu hòsa iṃjin gaḻannu hòṃdidè, 1.3 L kvāḍrā jèṭ sādhāraṇa aḍḍakaṃbiyalli nera òḻanugguva ḍīsal hāgu 1.2 L saphair MPFI VVT pèṭrol iṃjin. idu 1.4L TDi(ṭarbo ḍīsal) nòṃdigū saha labhyavidè. kvāḍrā jèṭ(phiyèṭ JTD) nnu raṃjan gāṃv nalli ṭāṭā-phiyèṭ jaṃṭiyāgi utpādanè māḍuttavè. alliyavarègè idannu iṃḍikā V3 èṃdu karèyalāguttidda ī iṃḍikā visṭāvannu āgasṭ 2008ralli mārukaṭṭègè biḍugaḍè māḍalāyitu ṭāṭā iṃḍikā visṭāna nirdiṣṭa vinyāsada vaiśiṣṭyagaḻu iṃḍikā visṭā EV iṃḍikā visṭā EV(èlèkṭrik vèhikal) hèsarina iṃḍikā visṭāda vidyutcālita mādarigaḻu 2011ralli bhāratadalli biḍugaḍègòḻḻalu siddhavāgivè. vidyutcālita ī vāhanavu iṃḍikā visṭāvannu ādharisiruttadè. òṃdòmmè cārj māḍidarè, tanna saṃpūrṇa sāmarthyada vidyut moṭāriniṃda kāru 200 kilomīṭar gaḻavarègè calisuttadè. 2008ra kaḍèya bhāgadalli kārina calāvaṇè āraṃbhagòṃḍitu, hāgu spen nalli idu 2010-08-15riṃda āraṃbhagòṃḍitu. saṃsthèyu, kārina bèlèyannu bahiraṃgapaḍisade vidyutcālita iṃḍikā kāru bhāratadalli sumāru 2010ralli biḍugaḍèyāgalidèyèṃdu āga sūcisalāyitu. vāhanavu nārvèyalli 2009ralli biḍugaḍègòṃḍu dudallade yuropinalli hāgu UKyalli mārāṭavāyitu. āga 2009ralli, UK sarkārada (haṇakāsu kāryadarśi lārḍ maṃḍèlsan)avaru UKyalli vidyutcālita kārugaḻa tayārikègè nèravāgalu ṭāṭā saṃsthègè £10 (€11.09) daśalakṣa sālavannu òdagisuvudāgi prakaṭisidaru. UKyalliruva ṭāṭā moṭars na aṃgasaṃsthè ṭāṭā moṭars yuropiyan ṭèknikal sèṃṭar, nārvèya vidyutcālita vāhana taṃtrajñāna saṃsthè miljo gren lyāṃḍ innovāsjòn na 50.3% raṣṭara pāludārikèyannu US$1.93 daśalakṣakkè kharīdisitu. ī saṃsthèyu vidyutcālita vāhanagaḻigè hòsa phalitāṃśagaḻa abhivṛddhiyalli viśeṣatè hòṃdidè. adaròṃdigiye 2010ralli yuropinalli vidyutcālita jārubāgiluḻḻa iṃḍikāvannu biḍugaḍèmāḍuva uddeśa hòṃdittu. èlèkṭrovāya, ṭāṭā moṭars hāgu miljo/gren lyāṃḍ/innovāsjòn nòṃdigè jòtègūḍi byāṭari hāgu vidyutcālita kārugaḻannu èlèkṭrovāyada lithiyaṃ ayān sūpar pālimar byāṭari taṃtrajñāna baḻasikòṃḍu tayārikè māḍuttavè. iṃḍikā visṭā EV saṃpūrṇavāgi cārj ādāga raṣṭu sāmarthyadalli calisuvudara jòtègè raṣṭu adhika vegavāgiyū calisuttadè. jòtègè 10 sèkèṃḍugaḻigū kaḍimè avadhiyalli 0 riṃda 60 kimī/prati ghaṃṭègè calisuttadè. ī guriyannu talupalu, TM4 vidyudbala vyavasthègaḻu(haiḍro-kyūbèk na òṃdu aṃgavibhāga) òṃdu samartha MФTIVETM saraṇi vidyut moṭārannu òdagisuttavè. ṭāṭā iṃḍikā visṭā EVX, progrèssiv inśūrèns āṭomoṭiv X praij spardhèya nālku suttugaḻalli mūrane haṃtadalli spardhèyiṃda hiṃdakkè sariyitu. iṃḍikā visṭā hòsa āviṣkārada parikalpanè S adara vinyāsada kauśalavannu vivarisuva adhyayana, iṃḍikā visṭā hòsa āviṣkāra Snnu 2010ra dèhali āṭo èkspo nalli ṭāṭā saṃsthè pradarśisitu. iṃḍikā siluyèṭ parikalpanèya hòsa kāru navadèhaliyalli naḍèda bhāratada 2006ra āṭo èkspo nalli, ṭāṭā iṃḍikā siluyèṭ hòsa kārannu anāvaraṇagòḻisitu. òṃdu mūla, adhika-sāmarthyada kāru hiṃbhāgada-cakrada calanèya śakti, vistṛta bhāga, hāgu 3.5 līṭarina V6nnu òḻagòṃḍiruttadè. kāru 4.5 sèkèṃḍugaḻalli 0-100 kimī/prati ghaṃṭègè vegada sāmarthya hòṃdidè, hāgu raṣṭu gariṣṭhatè hòṃdiruttadè. prasaktadalli siluyèṭ āviṣkāravāda ekaika vāhanavāgidè, jòtègè sādhāraṇa iṃḍikāgiṃta saṃpūrṇavāgi bhinnavāgidè. iṃḍikā rāli mādari krīḍègāgi mukta,nilaṃbala hāgu raṣṭu sāmarthya hòṃdiruva dṛḍhīkṛtavāda òṃdu 1500 cc 115 bhp (86 kW) iṃḍikāvannu ṭāṭā moṭars hāgu jayaṃ āṭomoṭivs na J. ānaṃd jaṃṭiyāgi siddhapaḍisiddārè. ivannū noḍi kār gaḻa holikè (bhārata) ṭāṭā iṃḍigo ṭāṭā nyāno ṭāṭā moṭars TM4 vidyudbala vyavasthègaḻu ullekhagaḻu pèṭrol hāgu ḍīsal èraḍariṃdalū cālanè māḍalu anukūlavāguvaṃtè abhivṛddhipaḍisida iṃjin nòṃdigè iṃḍikā V2 kārannu biḍugaḍè māḍalāyitu. hòragina kòṃḍigaḻu ṭāṭā iṃḍikā visṭā adhikṛta jālatāṇa iṃḍikāda adhikṛta jālatāṇa ṭāṭā vèbsaiṭ dakṣiṇa āphrikā ṭāṭā iṃḍikā EV ṭāṭā iṃḍikā visṭā mādarigaḻu hāgu dara paṭṭi ṭāṭā vāhanagaḻu nagarada kārugaḻu jārubāgiluḻḻa kārugaḻu muṃbhāgada cakra cālanèya vāhanagaḻu 1990ra daśakada moṭāru vāhanagaḻu 2000rallina moṭāru vāhanagaḻu 1998ralli mārukaṭṭègè paricayavāda vāhanagaḻu 2008ralli mārukaṭṭègè paricayavāda vāhanagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9F%E0%B2%BE%E0%B2%9F%E0%B2%BE%20%E0%B2%87%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B2%BE

ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾ

ಭೀಮರಾಯನಗುಡಿ ಶಹಾಪುರ ತಾಲೂಕು ಯಾದಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಕ್ಯಾ೦ಪು .ಈ ಸ್ಥಳ್ ಶಹಾಪುರ ಇ೦ದ್ ೫ ಕಿಮಿ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಇರುವ ಭೀಮರಾಯನ ದೇವಸ್ಥಾನದಿ೦ದ್ ಈ ಸ್ಥಳ್ ಕ್ಕೆ ಈ ಹೆಸರು ಬ೦ದಿದೆ. ಯಾದಗಿರಿ ಜಿಲ್ಲೆ

bhīmarāyanaguḍi śahāpura tālūku yādagiri jillèyalliruva òṃdu kyā0pu .ī sthaḻ śahāpura i0d 5 kimi dūradallidè. illi iruva bhīmarāyana devasthānadi0d ī sthaḻ kkè ī hèsaru ba0didè. yādagiri jillè

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AD%E0%B3%80%E0%B2%AE%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%A8%E0%B2%97%E0%B3%81%E0%B2%A1%E0%B2%BF

ಭೀಮರಾಯನಗುಡಿ

೧೦ - ೨೦ ಸ್ಥಳಿಯ ಮಹಿಳೆಯರ ಮಧ್ಯೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸವಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಮಧ್ಯವರ್ತಿ ಆಧಾರಿತ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪು (ಎಸ್ ಹೆಚ್ ಜಿ ). ಎಸ್ ಹೆಚ್ ಜಿ ಗಳು ಇತರ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಹಾಗೂ ಅಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡು ಬಂದರೂ ಸಹ, ಅತ್ಯಂತ ಅಧಿಕವಾಗಿ ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿವೆ. ಸಾಲ ಕೊಡುವುದನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣಕಾಸಿನ ಬಂಡವಾಳ ಆಗುವವರೆಗೂ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳು ಕಾಲ ಸದಸ್ಯರು ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಚಿಕ್ಕ ಉಳಿತಾಯಗಳ ಧನ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಸೇರಿ ಕೊಂಡ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಯಾವುದೇ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಸದಸ್ಯರುಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ಇತರರಿಗೆ ಹಣವನ್ನು ನಂತರ ಸಾಲವನ್ನಾಗಿ ಕೊಡಬಹುದು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ಎಸ್ ಹೆಚ್ ಜಿ ಗಳು ಕಿರು ಸಾಲದ ಬಿಡುಗಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಸಾಲ ಕೊಡುವವರು, ಜಮೆ ಮಾಡುವವರು, ಹಾಗೂ ROSCA ಗಳಂತಹ ಅಸಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಒಂದು ಕಡೆ, ಹಾಗೂ ಕಿರು ಬಂಡವಾಳದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಂತಹ ಸಾಂಪ್ರಾದಾಯಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಬಾಹ್ಯ ತಾಂತ್ರಿಕ ಬೆಂಬಲದಿಂದ ಸ್ಪೋರ್ತಿಗೊಂಡ ಎಸ್ ಹೆಚ್ ಜಿ ಗಳು ಸದಸ್ಯರಾಧಾರಿತ ಕಿರು ಬಂಡವಾಳದ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇತರೆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಈ ಬದಲಾವಣೆಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ CVECA ಹಾಗೂ ASCAs ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಸ್ವ ಸಹಾಯ ಗುಂಪು ಪರಸ್ಪರವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿಧಿಗೆ ಧನ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಹಾಗೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಹಾಯದ ತಳಹದಿಯ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ತುರ್ತು ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು, ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಚಿಕ್ಕ ಮೊತ್ತದ ಹಣವನ್ನು ಉಳಿತಾಯ ಮಾಡಲು ಸ್ವಯಂ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸೇರಿ, ಸಮರೂಪದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗೂ ಆರ್ಥಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೊಂದಿರುವ ಕಿರು ಉದ್ದಿಮೆದಾರರ ದಾಖಲಿಸಿದ ಅಥವ ದಾಖಲಾಗದ ಒಂದು ತಂಡದ ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪು. ಸಾಲದ ಹಾಗೂ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಮರುಪಾವತಿಯ ಸರಿಯಾದ ಮುಕ್ತಾಯದ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಸುರಕ್ಷಿತಗೊಳಿಸಲು ಸಮೂಹಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಹಾಗೂ ಶ್ರೀಮಂತ ವರ್ಗದ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪದ್ಧತಿಯು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದ ಭರವಸೆಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಐಕ್ಯಮತದ ಸಾಲಕೊಡಲು ಸಮೀಪದಿಂದ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ, ಕಿರು ಬಂಡವಾಳದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸದಸ್ಯರಿಂದ ಪುಸ್ತಕ ಇಡುವುದನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಸುಲಭವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಲು, ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಲದ ಲೆಕ್ಕಚಾರಗಳಿಗೆ ಸಮನಾದ ಬಡ್ಡಿಯ ದರವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುವುದು. ಗುರಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಗಿ ಬಡತನದ ವಿರುದ್ಧದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಪಟ್ಟಿ ಹೊಂದಿರುವಂತಹ ಲಾಭ-ರಹಿತ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟುತ್ತವೆ. ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಸಶಕ್ತಗೊಳಿಸುವುದು, ಬಡ ಜನರ ಮಧ್ಯೆ ನಾಯಕತ್ವದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸುವುದು, ಶಾಲಾ ದಾಖಲಾತಿ ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದು ಹಾಗೂ ಪುಷ್ಟಿಕರ ಆಹಾರದ ಸುಧಾರಣೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಂತಾನ ನಿರೋಧದ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತಹ ವಿವಿಧ ಗುರಿಗಳಿಗೆ ಸ್ವ ಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳು ಸಾಧನಗಳಾಗಿ ನೋಡಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಲಕ್ಷ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಈ ಇತರೆ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶದ ಪ್ರಧಾನ ವಿಷಯವಾಗಿ ಆರ್ಥಿಕ ಮಧ್ಯವರ್ತಿತನವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೋಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟಾದ ಸಂಘಗಳಿಂದ ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದಂತೆ, ಸಾಲಕೊಡುವಂತಹ ಯೂನಿಯನ್ ಗಳಿಂದ ಹಳ್ಳಿಯ ಬಂಡವಾಳದ ಮೂಲಗಳು ಅಲ್ಲದೆ ಒಟ್ಟಾದ ಸಂಘಗಳ ಮೂಲಕ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಹತೋಟಿಯಲ್ಲಿರುವ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಎಲ್ಲರೂ ಸೇರಿ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಟ್ಟಾದ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಇದು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಬಹುದು. NABARD ನ "SHG ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪರಸ್ಪರ ಕೂಡಿಸುವ" ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ NABARD ನ SHG ಬ್ಯಾಂಕ್ ಜೋಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅನೇಕ ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳು, ಒಮ್ಮೆ ಅದು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಬಂಡವಾಳದ ಒಂದು ತಳಹದಿಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೂಡಿದಾಗ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಿಂದ ಸಾಲ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ನಿಯಮಿತ ಮರುಪಾವತಿಗಳ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತಿನ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ. ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಅಥವ ಇತರೆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ನೇರವಾಗಿ ತಲುಪಲು ಕಷ್ಟವಾದಂತಹ ಬಡ ಜನತೆಗೆ ಕಿರು ಬಂಡವಾಳದ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಬಾಗುವಂತಹ ಒಂದು ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಈ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯು ನಮ್ಮ ಗಮನವನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. "ಅವರ ವೈಯಕ್ತಿಯ ಉಳಿತಾಯಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಠೇವಣಿಯಾಗಿ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸೇರಿಸುವುದರಿಂದ ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳು ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಲೇವಾದೇವಿ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಹಾಗೂ ಠೇವಣಿಗಳ ಒಂದು ಆಕರ್ಷಕ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಸ್ವ ಸಹಾಯ ಗುಂಪುಗಳ ಮುಖಾಂತರ ಅವರಿಗೆ ಬಡ್ಡಿಯ ಮಾರಿಕಟ್ಟೆ ದರವನ್ನು ಕೊಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ಬ್ಯಾಕು ಹಳ್ಳಿಯ ಸಣ್ಣ ಠೇವಣಿದಾರರಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತವೆ." ಇಲ್ಲಿಯ ವರೆಗೆ ಅದರ ಪರಸ್ಪರ ಕೂಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಿಂದ ಸಾಲ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿರುವ, ೩೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿರುವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨.೨ ಮಿಲಿಯನ್ ಸದಸ್ಯರನ್ನು SHG ಗಳಿವೆಯೆಂದು NABARD ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದೆ. ಸಾಲ ತೆಗೆದು ಕೊಳ್ಳುದೆ ಇರುವಂತಹ SHG ಗಳು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿ ಕೊಂಡಿಲ್ಲ. . "ಅದು ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗಿನಿಂದ SHG ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಜೋಡಿಸುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಬಲವಾಗಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಗೆ - ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ, ತಮಿಳುನಾಡು, ಕೇರಳ ಹಾಗೂ ಕರ್ನಾಟಕ ಕ್ಕೆ ಎಂದೇ ವಿಶೇಷ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗೌರವನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ. ಈ ರಾಜ್ಯಗಳು ೨೦೦೫ - ೨೦೦೬ ರ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟದಟ SHG ಸಾಲಗಳ ಶೇಕಡಾ ೫೭ ರಷ್ಟನ್ನು ಜಮಾ ಮಾಡಿದ್ದಾವೆ.. SHG ಗಳ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಬಡವನಾದ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಭಾಗವಾಗಿ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅಲ್ಲದೆ SHG ಗಳ ಮೂಲಕ ಹಣದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಹಣದ ಸಾಲ ಕೊಡುವವರು ಹಾಗೂ ಸಾಲ ಪಡೆಯುವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಲೇವದೇವಿ ಖರ್ಚು ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ." ಚಿಕ್ಕ-ಗಾತ್ರದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಖಾತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಬದಲಾಗಿ ಕೇವಲ ಒಂದೇ SHG ಖಾತೆಯನ್ನು ಸಾಲ ಕೊಡುವವರು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ, ಸಾಲ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವರು -SHG ಯ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು (ಶಾಖೆ ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಹೋಗಿ ಬರುವ) ಕಾಗದ ಪತ್ರದ ಕೆಲಸ ಮುಗಿಸಲು ಹಾಗೂ ಸಾಲಕ್ಕಾಗಿ ಮತ ಕೇಳಲು ಕೆಲಸದ ಸಮಯ ನಷ್ಟದ ಖರ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ CVECA ಕುಡುಂಬಶ್ರೀ ಕಿರು ಸಾಲ ಕಿರುಬಂಡವಾಳ NABARD ROSCA ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು APMAS ಅವರಿಂದ ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ, ಭಾತತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಜಿಸಿದ ಒಂದು ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪಿನ ತೋರಿಕೆದಾರಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಿರುಬಂಡವಾಳ ಬಡತನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ

10 - 20 sthaḻiya mahiḻèyara madhyè sāmānyavāgi nirmisavāda ārthika madhyavarti ādhārita haḻḻigaḻalli òṃdu sva-sahāya guṃpu (ès hèc ji ). ès hèc ji gaḻu itara deśagaḻalli, viśeṣavāgi dakṣiṇa eṣyā hāgū agneya eṣyāgaḻalli hèccāgi kaṃḍu baṃdarū saha, atyaṃta adhikavāgi sva-sahāya guṃpugaḻu bhāratadalli nèlasivè. sāla kòḍuvudannu prāraṃbhisalu guṃpinalli sākaṣṭu haṇakāsina baṃḍavāḻa āguvavarègū kèlavu tiṃgaḻu kāla sadasyaru kramabaddha cikka uḻitāyagaḻa dhana sahāya māḍuttārè. seri kòṃḍa baṃḍavāḻavannu yāvude uddeśakkāgi haḻḻiyalli sadasyarugaḻigè athavā itararigè haṇavannu naṃtara sālavannāgi kòḍabahudu. bhāratadalli, aneka ès hèc ji gaḻu kiru sālada biḍugāgi byāṃk gaḻigè joḍisalpaṭṭivè. sāla kòḍuvavaru, jamè māḍuvavaru, hāgū ROSCA gaḻaṃtaha asaṃpradāyika ārthika mārukaṭṭè vyaktigaḻu òṃdu kaḍè, hāgū kiru baṃḍavāḻada saṃsthègaḻu mattu byāṃkugaḻaṃtaha sāṃprādāyika vyaktigaḻu mattòṃdu kaḍèyalli madhyadalliruva bāhya tāṃtrika bèṃbaladiṃda sportigòṃḍa ès hèc ji gaḻu sadasyarādhārita kiru baṃḍavāḻada madhyavartigaḻāgivè. itarè saṃsthègaḻu ī badalāvaṇèya valayadalli ārthika mārukaṭṭè abhivṛddhiyalli CVECA hāgū ASCAs gaḻannu òḻagòṃḍivè. sva sahāya guṃpu parasparavāgi òppikòṃḍu òṃdu sāmānya nidhigè dhana sahāya māḍalu hāgū paraspara sahāyada taḻahadiya melè tamma turtu avaśyakatègaḻannu pūraisalu, kramabaddhavāgi cikka mòttada haṇavannu uḻitāya māḍalu svayaṃ preraṇèyiṃda òṭṭāgi seri, samarūpada sāmājika hāgū ārthika hinnèlè hòṃdiruva kiru uddimèdārara dākhalisida athava dākhalāgada òṃdu taṃḍada sva-sahāya guṃpu. sālada hāgū samayakkè marupāvatiya sariyāda muktāyada upayogavannu surakṣitagòḻisalu samūhika buddhivaṃtikè hāgū śrīmaṃta vargada òttaḍavannu guṃpina sadasyaru upayogisuttārè. ī paddhatiyu akkapakkada bharavasèya avaśyakatèyannu tègèdu hākuttadè hāgū aikyamatada sālakòḍalu samīpadiṃda saṃbaṃdhisidè, kiru baṃḍavāḻada saṃsthègaḻiṃda hèccu upayogisalpaḍuttadè. sadasyariṃda pustaka iḍuvudannu sākaṣṭu sulabhavāgi nirvahisuvaṃtè māḍalu, ati hèccu sālada lèkkacāragaḻigè samanāda baḍḍiya daravannu upayogisalāguvudu. gurigaḻu sāmānyavagi baḍatanada viruddhada kāryakrama paṭṭi hòṃdiruvaṃtaha lābha-rahita saṃsthègaḻiṃda sva-sahāya guṃpugaḻannu prāraṃbhisalpaṭuttavè. mahiḻèyarannu saśaktagòḻisuvudu, baḍa janara madhyè nāyakatvada sāmarthyagaḻannu abhivṛddhi paḍisuvudu, śālā dākhalāti hèccisuvudu hāgū puṣṭikara āhārada sudhāraṇè mattu naṃtara saṃtāna nirodhada upayogavannu òḻagòṃḍaṃtaha vividha gurigaḻigè sva sahāya guṃpugaḻu sādhanagaḻāgi noḍalpaḍuttavè. prāthamika lakṣyakkiṃta ī itarè uddeśagaḻigè praveśada pradhāna viṣayavāgi ārthika madhyavartitanavu sāmānyavāgi hèccāgi noḍalpaḍuttadè. òṭṭāda saṃghagaḻiṃda aitihāsikavāgi yaśasviyādaṃtè, sālakòḍuvaṃtaha yūniyan gaḻiṃda haḻḻiya baṃḍavāḻada mūlagaḻu alladè òṭṭāda saṃghagaḻa mūlaka sthaḻīyavāgi hatoṭiyalliruva baṃḍavāḻavannu èllarū seri haṃcikòḻḻuva òṭṭāda avara prayatnagaḻa abhivṛddhigè idu aḍḍipaḍisabahudu. NABARD na "SHG byāṃk paraspara kūḍisuva" kāryakrama NABARD na SHG byāṃk joḍisuva kāryakramadaḍi, viśeṣavāgi bhāratadalli, aneka sva-sahāya guṃpugaḻu, òmmè adu tamma svaṃta baṃḍavāḻada òṃdu taḻahadiyāgi òṭṭāgi kūḍidāga byāṃkugaḻiṃda sāla tègèdukòḻḻuttavè hāgū niyamita marupāvatigaḻa hèjjè gurutina dākhalèyannu sthāpisivè. byāṃkugaḻu athava itarè saṃsthègaḻa mūlaka neravāgi talupalu kaṣṭavādaṃtaha baḍa janatègè kiru baṃḍavāḻada sevègaḻannu biḍugaḍè māḍalu sādhyavabāguvaṃtaha òṃdu mārgavāgi ī melpaṃktiyu namma gamanavannu ākarṣisuttadè. "avara vaiyaktiya uḻitāyagaḻannu òṃde ṭhevaṇiyāgi òṭṭāgi serisuvudariṃda sva-sahāya guṃpugaḻu byāṃkina levādevi vèccagaḻannu atyaṃta kaḍimè māḍuttavè hāgū ṭhevaṇigaḻa òṃdu ākarṣaka pariṇāmavannu utpatti māḍuttavè. sva sahāya guṃpugaḻa mukhāṃtara avarigè baḍḍiya mārikaṭṭè daravannu kòḍuvudara jòtègè, byāku haḻḻiya saṇṇa ṭhevaṇidārarigè sevè sallisuttavè." illiya varègè adara paraspara kūḍisuva kāryakramadaḍi byāṃkugaḻiṃda sāla tègèdukòṃḍiruva, 33 miliyan sadasyarannu pratinidhisuttiruva bhāratadalli 2.2 miliyan sadasyarannu SHG gaḻivèyèṃdu NABARD aṃdāju māḍidè. sāla tègèdu kòḻḻudè iruvaṃtaha SHG gaḻu idaralli seri kòṃḍilla. . "adu prāraṃbhavādāginiṃda SHG byāṃkina joḍisuva kāryakramavu kèlavu rājyagaḻalli prabalavāgidè, viśeṣavāgi dakṣiṇa kṣetragaḻagè - āṃdhra pradeśa, tamiḻunāḍu, keraḻa hāgū karnāṭaka kkè èṃde viśeṣa hèccina gauravannu torisidè. ī rājyagaḻu 2005 - 2006 ra ārthika varṣada avadhiyalli joḍisalpaṭadaṭa SHG sālagaḻa śekaḍā 57 raṣṭannu jamā māḍiddāvè.. SHG gaḻa mūlaka haṇakāsu vyavasthè māḍuva prayojanagaḻu ārthikavāgi baḍavanāda òbba vyaktiyu òṃdu guṃpina bhāgavāgi śaktiśāliyāguttānè. alladè SHG gaḻa mūlaka haṇada vyavasthè māḍuvudariṃda haṇada sāla kòḍuvavaru hāgū sāla paḍèyuvaribbarigū levadevi kharcu kaḍimèyāguttadè." cikka-gātrada vaiyaktika khātègaḻa dòḍḍa saṃkhyèyu badalāgi kevala òṃde SHG khātèyannu sāla kòḍuvavaru nirvahisuttārè, sāla tègèdukòḻḻuvavaru -SHG ya òṃdu bhāgavāgi prayāṇisalu (śākhè hāgū itarè sthaḻagaḻiṃda hogi baruva) kāgada patrada kèlasa mugisalu hāgū sālakkāgi mata keḻalu kèlasada samaya naṣṭada kharcu kaḍimè māḍuttārè. ivannū gamanisi CVECA kuḍuṃbaśrī kiru sāla kirubaṃḍavāḻa NABARD ROSCA ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu APMAS avariṃda āṃdhra pradeśa, bhātatadalli prayojisida òṃdu sva-sahāya guṃpina torikèdāri bèḻavaṇigè kirubaṃḍavāḻa baḍatana arthaśāstra

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B5-%E0%B2%B8%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%AF%20%E0%B2%97%E0%B3%81%E0%B2%82%E0%B2%AA%E0%B3%81%20%28%E0%B2%B9%E0%B2%A3%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%81%20%E0%B2%B5%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%B5%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A5%E0%B3%86%29

ಸ್ವ-ಸಹಾಯ ಗುಂಪು (ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆ)

ಡಾ. ಲಕ್ಷ್ಮಿನಾರಾಯಣ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ (೧೯೪೭ ರ ಜುಲೈ ೨೩ ರಂದು ಜನಿಸಿದರು), ಇವರು ಖ್ಯಾತ ಭಾರತೀಯ ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ, ಸಂಗೀತಗಾರ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ನುಡಿಸುವ ಕಲಾಭಿಜ್ಞ, ಕಲಾ ಕೌಶಲ್ಯದ ವಿಧಾನಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷಗಳು ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ವಿ.ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣರ ಮತ್ತು ಸೀತಾಲಕ್ಷಿಯವರ ಪುತ್ರರಾಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರಿಬ್ಬರೂ ತಮಿಳು ತಲೆಮಾರಿನ ಪರಿಣಿತ ಸಂಗೀತಗಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಕಿರಿಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಜಾಫ್ನಾದಲ್ಲಿದ್ದರಲ್ಲದೇ, ಐದು ವರ್ಷವಾಗುವ ಮುಂಚೆಯೇ ಸಂಗೀತ ಅಧ್ಯಯನ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ವಿ. ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣರ ಪೋಷಣೆ-ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಡಿ ಪಿಟೀಲು ಕಲಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರ ಕುಟುಂಬದವರು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರು ಇವರನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ “ಮಣಿ” ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಆರನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರೆದುರು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದರು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ- ಸಂಯೋಜಕ ಎಲ್. ಶಂಕರ್ ರವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಇವರ ಸಹೋದರರು ಕೂಡ ಖ್ಯಾತ ಸಂಗೀತಗಾರಾಗಿದ್ದಾರೆ.(ಅಲಿಯಾಸ್. ಶೆಂಕರ್), ಮತ್ತು ಎಲ್. ವೈದ್ಯನಾಥನ್. ಇವರು, ಈ ಇಬ್ಬರೊಂದಿಗೂ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರು ತಮ್ಮ ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಅಧಿಕ ಆಸಕ್ತಿ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಔಷಧ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಅದರಂತೆ ಮದ್ರಾಸ್ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಕಾಲೇಜ್ ನಲ್ಲಿ ಅವರು M.B.B.S. ಪದವಿಯನ್ನೂ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಸಂಗೀತವನ್ನು ಪೂರ್ಣಾವಧಿಯ ವೃತ್ತಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಬಗ್ಗೆ ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಮೊದಲು ಅವರು ಸಾಮಾನ್ಯ ವೃತ್ತಿ ನಿರತ ವೈದ್ಯನೆಂದು ನೊಂದಾಯಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ ಕಲಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಪದವಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಪ್ರದರ್ಶನದ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ೧೯೭೩ರಿಂದ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಸುಮಾರು ೨೦೦ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊರತಂದಿದ್ದು, ಅನೇಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸೋಲೋ(ಅವರೊಬ್ಬರದೇ ಸಂಗೀತದ ಆಲ್ಬಂ) ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಸಂಗೀತಗಾರರಾದ ಯೆಹೂದಿ ಮೆನುಹಿನ್, ಸ್ಟಿಫಾನ್ ಗ್ರ್ಯಾಪೆಲ್ಲಿ, ರುಗ್ಗಿರೋ ರಿಸಿ ಮತ್ತು ಜೀನ್-ಪಿರ್ರೆ ರಾಮ್ ಪಾಲ್ ರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಮುಂದೆ ಅವರು ರುಗ್ಗಿರೋ ರಿಸಿ, ಹರ್ಬೀ ಹ್ಯಾನ್ ಕಾಕ್ , ಜೊ ಸ್ಯಾಂಪಲ್, ಜೀನ್-ಲುಕ್ ಪಾಂಟಿ , ಸ್ಟ್ಯಾನ್ ಲೆ ಕ್ಲಾರ್ಕ್ ಮತ್ತು ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಭಾವಂತರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಲಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗು ಆಲ್ಬಂ ಅನ್ನೂ ತರುವ ತಯಾರಿ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಚೆಂಬೈ ವೈದ್ಯನಾಥ ಭಾಗವತರು, ಕೆ. ವಿ.ನಾರಾಯಣಸ್ವಾಮಿ, ಡಾ.ಪಿನಕಪಾಣಿ, ಸೆಮನ್ ಗುಡಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಐಯ್ಯರ್, ಎಮ್. ಬಾಲಮುರುಳಿಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಎಮ್.ಡಿ. ರಾಮನಾಥನ್ ರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹಲವರೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಕಲಾ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಇವರನ್ನು ವೇದಿಕೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲೆ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ ಎಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲರೂ ಪ್ರಶಂಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಇವರು ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಸಂಗೀತದ ಸಂಗೀತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳ ಪರಿಣಿತ ಇತರ ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಮೃದಂಗದ ವಿದ್ವಾಂಸ,ಮಾನನೀಯರಾದ ಪಾಲ್ ಘಾಟ್ ಮಣಿ ಐಯ್ಯರ್ ರೊಂದಿಗೂ ಕೂಡ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳಿಗೆ, ಬ್ಯಾಲೆಗಳಿಗೆ (ನೃತ್ಯ ರೂಪಕ ನಾಟಕ) ಮತ್ತು ಹಾಲಿವುಡ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಸ್ಕೋರ್ ಗಳಿಗೆ (ಚಲನಚಿತ್ರದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯನ) ಗೀತ ಸಾಹಿತ್ಯ ರಚನೆಯನ್ನು ಕೂಡ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ, ಅಲ್ಲದೇ ಸಿಂಫನಿ (ಸ್ವರ ಮೇಳ) ಮತ್ತು ಕಾರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಸ್ವರಪ್ರಸ್ತಾರ ರಚಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಯೂಫನಿ (ಸುಸ್ವರ) ಯಂತಹ ಸಂಗೀತದ ಮೇಲೆ ಪುಸ್ತಕ ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಪಿಟೀಲು ಮತ್ತು ಕೊಳಲಿಗೆ ಎರಡು ಏಕವಾದ್ಯಗೀತ ಬಂಧವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ಇದು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸ್ವರವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಸ್ಥಾಯಿಭೇಧದೊಂದಿಗೆ ಮಿಶ್ರಧಾಟಿಯೆನಿಸಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಯಾದ, “ಸ್ಪ್ರಿಂಗ್ – ಚಾರಣ ಗೀತೆ” , ಇದು ಬ್ಯಾಕ್ ಮತ್ತು ಬರೋಕ್ ಸಂಗೀತದ ಗೌರವಾರ್ಥ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅನಂತರ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾದ ವಾದ್ಯಮೇಳಗಳು ಕೆಳಕಂಡವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಫಿಲ್ ಹಾರ್ಮೊನಿಕ್ ನೊಂದಿಗೆ ಫ್ಯಾಂಟಸಿ ಆನ್ ವೇದಿಕ್ ಚಾಂಟ್ (ವೈದಿಕ ರಾಗಗಳ ಮೇಲಿನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ). ಇದನ್ನು ಜುಬಿನ್ ಮೆಹ್ತಾರವರು ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು.ದಿ ಸ್ವಿಸ್ ರೊಮ್ಯಾಂಡೆ ವಾದ್ಯಮೇಳದೊಂದಿಗೆ ಟರ್ಬ್ಯುಲೆನ್ಸ್ (ಕೋಲಾಹಲ), ಒಸ್ಲೊ ಫಿಲ್ ಹಾರ್ಮೊನಿಕ್ ನೊಂದಿಗೆ “ ದಿ ಕನಸರ್ಟ್ ಆಫ್ ಟು ವಯಲಿನ್ಸ್” (ಎರಡು ಪಿಟೀಲುಗಳ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ) ಹಾಗು ಉಳಿದವರಲ್ಲಿ ಬರ್ಲಿನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಓಪೆರಾ (೨೮ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನೇರ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಾಯಿತು) ದೊಂದಿಗೆ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಸಿಂಫನಿ . ಇವರು ಬೀಜಿಂಗ್ ನಲ್ಲಿ ಬೀಜಿಂಗ್ ಸಿಂಫನಿ ವಾದ್ಯಮೇಳದೊಂದಿಗೆ ಚೀನಾದ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರವಾಸವನ್ನು ಕೂಡ ಮಾಡಿದರು. ಇವರ ಸಂಗೀತ ರಚನೆಗಳನ್ನು, ಸ್ಯಾನ್ ಜೋಸ್ ಬ್ಯಾಲೆ ಕಂಪನಿ ಮತ್ತು ಅಲ್ವಿನ್ ಏಲೆಯ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ಥಿಯೇಟರ್ ನಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ನೃತ್ಯ ಕಂಪನಿಗಳು ವೇದಿಕೆ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಮ್ಯಾರಿನಿಸ್ಕಿ ಬ್ಯಾಲೆಗಾಗಿ “ಶಾಂತಿ ಪ್ರಿಯಾ” ಎಂಬ ಸಂಗೀತ ಕೃತಿಯನ್ನೂ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಫ್ಯೂಷನ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅವರ ಆಲ್ಬಂಗಳ ಬಿಡುಗಡೆ, ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಗೆ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅಪಾರ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತಲ್ಲದೇ, ಅವರ ಸುಧಾರಿತ ವಾದನಕ್ಕಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಕೂಡ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಇವರು ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ಜಾಗತಿಕ ಸಂಗೀತ ಉತ್ಸವವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರಲ್ಲದೇ, ಇದನ್ನು ಅವರೇ ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಉತ್ಸವವಾಗಿದೆ. ಆಗ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ US (ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನ ಲಿಂಕನ್ ಸೆಂಟರ್ ), ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಪರ್ಥ್ ಏಷ್ಯನ್ ಫೆಸಿಫಿಕ್ ರೀಜನ್ ,ಸಿಂಗಾಪುರ್ ನ ಐಸ್ಪ್ಲ್ಯಾನೆಡ್, ಪೆನ್ಯಾಂಗ್ ನಲ್ಲಿನ ಶ್ರೀ ದಿವಾನ್ ಪೆನ್ಯಾಂಗ್ ಹಾಲ್ ಹಾಗು ಮಲೇಷ್ಯಾದ ಕೌಲಾ ಲುಂಪುರ್ ನ ಪುತ್ರ ವರ್ಲ್ಡ್ ಟ್ರೇಡ್ ಸೆಂಟರ್ ನಲ್ಲಿ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು.ಇವೆಲ್ಲವೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಸಂಗೀತದ ಉತ್ಸವದೊಂದಿಗೆ ವಿಶ್ವ ಪ್ರವಾಸವನ್ನೂ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ೨೦೦೫ ರ ಜನವರಿ ಉತ್ಸವದಲ್ಲಿ, ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪಿಟೀಲು ವಾದಕರಾದ ಆರ್ವೆ ಟೆಲೆಫ್ಸೆನ್, ಓಸೋಲೋ ಕ್ಯಾಮೆರೆಟಾ, ಜ್ಯಾಜ್ ನ ಪರಿಣಿತರಾದ ಸ್ಟ್ಯಾನ್ಲೆ ಕ್ಲಾರ್ಕ್, ಜಾರ್ಜ್ ಡ್ಯೂಕ್, ಅಲ್ ಜ್ಯಾರೆಯೊ, ಎರ್ಲ್ ಕ್ಲುಗ್ ಮತ್ತು ರವಿ ಕೊಲ್ಟ್ರೇನ್ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂರೊಂದಿಗೆ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ೨೦೦೭ ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ, ಫೇಯರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಸಿಂಫನಿ, ವಾರೆಂಟನ್ ಚಾರ್ಲೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ನಾಟಿಕ್ ತಾಳವಾದ್ಯಗಾರರೊಂದಿಗೆ, “ದಿ ಫ್ರೀಡಂ ಸಿಂಫನಿ”ಯನ್ನು ಅನ್ನು ನಡೆಸಿ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ಇದು ಮೆಚ್ಚುಗೆಯ ಸುದೀರ್ಘ ಜಯ ಘೋಷಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತಲ್ಲದೇ, “ಫ್ಲೈಟ್ ಆಫ್ ದಿ ಹಂಬಲ್ ಬೀ” ಯನ್ನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ನುಡಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಮಸ್ಕಟ್ ಖಂಡಾಂತರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಸಂಗೀತಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಫೆಬ್ರವರಿ ೭ ರಂದು, ಪಿಟೀಲು ವಾದನಕ್ಕಾಗಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮಸ್ಕಟ್ ಗೆ ಹೋಗಿದ್ದರು. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ, ಚೆನ್ನೈನ ಕೊಡಂಬಾಕ್ಕಂ ನಲ್ಲಿರುವ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ ಎ.ಆರ್.ರಹಮಾನ್ ರ, KM ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಕನ್ ಸರ್ವೇಟ್ರಿ ಎಂಬ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಇದ್ದಾರೆ. ಖ್ಯಾತ ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ ಯೆಹೂದಿ ಮೆನುಹಿನ್ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂರವರನ್ನು ಕುರಿತು ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: ಚಲನಚಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಇವರು ಮೀರಾ ನಾಯರ್ ನಿರ್ದೇಶನದ ಸಲಾಮ್ ಬಾಂಬೆ (೧೯೮೮) ಮತ್ತು ಮಿಸ್ಸಿಸ್ಸಿಪ್ಪಿ ಮಸಾಲಾ (೧೯೯೧) ಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಸ್ಕೋರ(ಚಿತ್ರದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತ) ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆ ಬರ್ನಾರ್ಡೊ ಬೆರ್ಟೊಲುಸ್ಸಿಯ ಲಿಟ್ಟಲ್ ಬುದ್ಧ (೧೯೯೩) ಮತ್ತು ಮರ್ಚೆಂಟ್-ಐವರಿ ಪ್ರೋಡಕ್ಷನ್ಸ್ ನ ಕಾಟನ್ ಮೇರಿ (೧೯೯೯) ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಇವರನ್ನು ಪಿಟೀಲು ಏಕಾಕಿ ವಾದಕನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನ್ಯತೆ ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮದ್ರಾಸ್‌ನ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಿಂದ ಇವರು "ಪಿಟೀಲು ವಾದನದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ"- ಪಿಟೀಲು ಸಾಮ್ರಾಟ ಎಂಬ ಬಿರುದು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ೧೯೮೧ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಗ್ರ್ಯಾಮಿ ಗಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಡೆದರು. ಆಗ ೧೯೯೬ರಲ್ಲಿ ಅವರು ನಾರ್ವೆ ಬ್ರಾಡ್ ಕ್ಯಾಸ್ಟಿಂಗ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ನ NRK P೨ ರೇಡಿಯೋ ಚಾನೆಲ್ ನಿಂದ, "ಅತ್ಯುತ್ತಮ ರಚನಕಾರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ /ಕಮಿಷನ್" ಅನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಅವರು ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ (ಹೀಸ್ ಹೋಲಿನೆಸ್) ಘನತೆವೆತ್ತ ನೇಪಾಳದ ದೊರೆ ಬೀರೇಂದ್ರ ಅರವರಿಂದ ಗೌರವ ಪದಕ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ೨೫ನೇ ವರ್ಷಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ್ದ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕಾಗಿ ಇವರಿಗೆ ಈ ಗೌರವ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇವರಿಗೆ ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಮತ್ತು ೨೦೦೧ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ಸಂಗೀತ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡಿರುವ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ, ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಶೆಫ್ ಫಿಲ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ಇವರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ನೀಡಿದವು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ವಿಜಿ ಸುಬ್ರಮಣಿಯನ್ ರವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಆದರೆ ಇವರ ಪತ್ನಿ ೧೯೯೫ ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೯ ರಂದು ಮರಣಹೊಂದಿದರು. ಅನಂತರ ೧೯೯೯ ರ ನವೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕಿ ಕವಿತಾ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಯವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಅವರ ಪುತ್ರಿ ಸೀತಾ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ರೊಂದಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಕೃತಿ ತುಣುಕು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಪುತ್ರ ಅಂಬಿ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ರೊಂದಿಗೆ ಪಿಟೀಲು ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು “ಆಸ್ಟ್ರಾಲ್ ಸಿಂಫನಿ ”ಯಲ್ಲಿ ತನಿ ವಾದಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಮುಂದೆ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಯವರೊಂದಿಗೆ ಅನೇಕ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿ, ಅದನ್ನು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕುಟುಂಬದಿಂದ ದೂರವಿರುವ ಇವರ ಹಿರಿಯ ಪುತ್ರಿ ಜಿಂಜರ್ ಶಂಕರ್, ಲಾಸ್ ಏಂಜಲೀಸ್ ಮೂಲದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಯುವ ಸಂಯೋಜಕಿ,ಸಂಗೀತಗಾರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಎಲ್. ಶಂಕರ್ ರೊಂದಿಗೆ ಶಂಕರ್ ಮತ್ತು ಜಿಂಜರ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಾರೆ.ಇವರ ಪುತ್ರಿ ಬಿಂದು ಸೀತಾ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಕೇರಳದಲ್ಲಿ [ಪಲಕ್ಕಾಡ್] ಸಾಫ್ಟ್ ವೇರ್ ವೃತ್ತಿಪರರಾದ ಮಿಸ್ಟರ್.ಪ್ರೇಮ್ ಸಾಯಿ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆ ಪಟ್ಟಿ ಗಾರ್ಲ್ಯಾಂಡ್ (೧೯೭೮) (ಸ್ವೆಂಡ್ ಅಸ್ಮ್ಯೂಸಿನ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು, ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ) ಫ್ಯಾಂಟಸಿ ವಿದೌಟ್ ಲಿಮಿಟ್ಸ್ (೧೯೮೦) ಬ್ಲಾಸಮ್ (೧೯೮೧) , ಹರ್ಬೀ ಹ್ಯಾನ್ ಕಾಕ್ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾರಿ ಕಾರ್ ಯೆಲ್ (ಕ್ರೂಸಡರ್/MCA ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್) ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ವೇವ್ (೧೯೮೩ಮತ್ತು ೧೯೯೧, ಮೈಲ್ ಸ್ಟೋನ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್) ಇಂಡಿಯನ್ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್: ತ್ರೀ ರಾಗಾಸ್ ಫಾರ್ ಸೋಲೋ ವಯಲಿನ್ (೧೯೯೧ ಮತ್ತು ೧೯೯೨,ನಿಂಬಸ್ ರೇಕಾರ್ಡ್ಸ್) ಕಲ್ಯಾಣಿ (೧೯೯೬, ವಾಟರ್ ಲಿಲೀ ಆಕಾಸ್ಟಿಕ್ಸ್) ರಾಗ ಹೇಮಾವತಿ (ನಿಂಬಸ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್) ಡಿಸ್ಟಂಟ್ ವಿಷನ್ಸ್ ಫೆಸಿಫಿಕ್ ರಾಂಡೆವೋಸ್ (೧೯೯೬, ಮನು) ಇಂಡಿಯನ್ ಎಕ್ಸ್ ಪ್ರೆಸ್ / ಮಣಿ ಅಂಡ್ ಕೋ. ಮೆನಾರ್ಡ್ ಫರ್ಗ್ಯೂಸನ್ (೧೯೯೯, ಮೈಲ್ ಸ್ಟೋನ್) ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಫ್ಯೂಷನ್ (೧೯೯೯, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್) ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಮೋಡ್ಸ್ ವಾಲ್ಯೂಮ್ಸ್ ೧ ಅಂಡ್ ೨ (ವಾಟರ್ ಲಿಲ್ಲೀ ಆಕಾಸ್ಟಿಕ್ಸ್) ಇತರ ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿ ಸ್ಟಿಫಾನೆ ಗ್ರ್ಯಾಪೆಲ್ಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ : ಕಾನ್ ವರ್ಸೇಷನ್ಸ್ (೧೯೯೨, ಮೈಲ್ ಸ್ಟೋನ್) ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಮತ್ತು ಯೆಹೂದಿ ಮೆನುಹಿಯಿನ್: ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಲ್ಲಿ ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಮತ್ತು ಯೆಹೂದಿ ಮೆನುಹಿಯಿನ್ ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾರಿ ಕೊರಿಯೆಲ್: ಫ್ರಮ್ ದಿ ಆಷಸ್ (೧೯೯೯, ವಾಟರ್ ಲಿಲೀ ಅಕಾಸ್ಟಿಕ್ಸ್) ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಮತ್ತು ಅಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ಖಾನ್: ಡ್ಯೂಯಟ್ (೧೯೯೬, ಡೆಲಾಸ್ ರೆಕಾಡ್ಸ್) ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ, ಯೆಹೂದಿ ಮೆನುಹಿನ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟಿಫಾನ್ ಗ್ರ್ಯಾಪ್ಪೆಲ್ಲಿಯೊಂದಿಗೆ: ಆಲ್ ದಿ ವಲ್ಡ್ಸ್ ವಯಲಿನ್ಸ್ (೧೯೯೩) ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ (ಡಬಲ್ CD) (ಸೋನಿ ಮ್ಯೂಸಿಕ್) ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ, ಕ್ಯಾರ್ಸ್ಟೆನ್ : ಮೀಟಿಂಗ್ಸ್ (೨೦೦೭, ಕ್ಯಾಲಿಬ್ರೇಟೆಡ್) l.ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ,ಮಣಿ ಮತ್ತು ಸಹ \ಮೈಲ್ ಸ್ಟೋನ್,೧೯೮೬\ ಲೈವ್ ಆಲ್ಬಂಗಳು ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ: ಲೈವ್ ಇನ್ ಮಾಸ್ಕೊ (೧೯೮೮ ಮತ್ತು ೨೦೦೦, BMG / ವಿಜಿ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್) ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಎನ್ ಕನ್ಸರ್ಟ್ (೧೯೯೫, ಒಕೊರಾ) ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ: ಲೈವ್ ಇನ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ: ಲೈವ್ ಇನ್ ಜಿನೀವಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಸಂಯೋಜಕ ಸಲಾಮ್ ಬಾಂಬೆ! (೧೯೮೮) (ಸಂಯೋಜಕ, ಸಂಗೀತ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ, ಸಂಗೀತಗಾರ: ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ) ಮಿಸ್ಸಿಸಿಪ್ಪಿ ಮಸಾಲಾ (೧೯೯೧) (ಸಂಯೋಜಕ, ಸಂಗೀತಕಾರ: ಪಿಟೀಲು, ಪಿಟೀಲು ಸಂಯೋಜಕ, ತಾಳವಾದ್ಯ) ತನಿ(ಸ್ವಯಂ) ವಾದಕ ಲಿಟ್ಟಲ್ ಬುದ್ಧ (೧೯೯೩) (ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ) Kama Sutra: A Tale of Love (೧೯೯೬) (ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ) ಕಾಟನ್ ಮೇರಿ (೧೯೯೯) (ಪಿಟೀಲು ವಾದಕ) ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳು ಪೀಸ್ ಒನ್ ಡೇ (೨೦೦೪) (ಸಂಯೋಜಕ, ಪ್ರದರ್ಶಕ: "ಜಿಪ್ಸಿ ಟ್ರೈಲ್") ಬರಾಕಾ (೧೯೯೨) (ಪ್ರದರ್ಶಕ: "ವಂಡರಿಂಗ್ ಸೇಂಟ್") ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ರವರ ಕುರಿತು ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ: ವಯಲಿನ್ ಫ್ರಮ್ ದಿ ಹಾರ್ಟ್ (೧೯೯೯). ಜೀನ್ ಹೆನ್ರಿ ಮೆನ್ಯೂರ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಆಫಿಷಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್: ಡಾ. ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಇಂಟರ್ ವ್ಯೂ ಆಫ್ ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಕರ್ನಾಟಿಕ್ ವಾದ್ಯಗಾರರು ಭಾರತೀಯ ಪಿಟೀಲು ವಾದಕರು ಜೀವಿತ ಜನರು ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ತಮಿಳು ಸಂಗೀತಗಾರರು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಕಾರರು ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ೧೯೪೭ ಜನನ

ḍā. lakṣminārāyaṇa subramaṇyaṃ (1947 ra julai 23 raṃdu janisidaru), ivaru khyāta bhāratīya piṭīlu vādaka, saṃgītagāra mattu nirdeśakarāgiddārè. allade śāstrīya karnāṭaka saṃgīta mattu pāścātya śāstrīya saṃgītadalli pariṇitarāgiddārè. allade vādyagoṣṭhigaḻalli ivara nuḍisuva kalābhijña, kalā kauśalyada vidhānagaḻu mattu saṃgīta saṃyojanègaḻigāgi prasiddharāgiddārè. āraṃbhika varṣagaḻu subramaṇyaṃ vi.lakṣmīnārāyaṇara mattu sītālakṣiyavara putrarāgi janisidaru. ivaribbarū tamiḻu talèmārina pariṇita saṃgītagārarāgiddārè. ivaru kiriya vayassinalli jāphnādalliddarallade, aidu varṣavāguva muṃcèye saṃgīta adhyayana prāraṃbhisiddaru. avara taṃdè pròphèsar vi. lakṣmīnārāyaṇara poṣaṇè-mārgadarśanadaḍi piṭīlu kaliyalu prāraṃbhisidaru. ivara kuṭuṃbadavaru mattu saṃgītagāraru ivarannu prītiyiṃda “maṇi” èṃdu karèyuttiddaru. tamma āranèya vayassinalli sārvajanikarèduru mòdala bārigè pradarśana nīḍiddaru. prasiddha piṭīlu vādaka- saṃyojaka èl. śaṃkar ravarannu òḻagòṃḍaṃtè ivara sahodararu kūḍa khyāta saṃgītagārāgiddārè.(aliyās. śèṃkar), mattu èl. vaidyanāthan. ivaru, ī ibbaròṃdigū dhvanimudrikègaḻannu biḍugaḍèmāḍiddārè. subramaṇyaṃ avaru tamma èḻèya vayassiniṃdale saṃgīta mattu vijñānada baggè adhika āsakti bèḻèsikòṃḍiddaru. allade auṣadha vijñānadalli adhyayana māḍidaru. adaraṃtè madrās vaidyakīya kālej nalli avaru M.B.B.S. padaviyannū paḍèdukòṃḍaru. saṃgītavannu pūrṇāvadhiya vṛttiyāgiṭṭukòḻḻuva baggè nirdharisuva mòdalu avaru sāmānya vṛtti nirata vaidyanèṃdu nòṃdāyisikòṃḍiddaru. pāścātya śāstrīya saṃgītadalli kyāliphorniyā kalā saṃsthèyiṃda viśvavidyānilayada padavi paḍèdukòṃḍaru. pradarśanada vṛttijīvana 1973riṃda subramaṇyaṃ sumāru 200 dhvanimudrikègaḻannu hòrataṃdiddu, aneka aitihāsika solo(avaròbbarade saṃgītada ālbaṃ) ālbaṃgaḻannu kūḍa biḍugaḍè māḍiddārè. allade saṃgītagārarāda yèhūdi mènuhin, sṭiphān gryāpèlli, ruggiro risi mattu jīn-pirrè rām pāl ròṃdigè seri dhvanimudrikègaḻannu māḍiddārè. muṃdè avaru ruggiro risi, harbī hyān kāk , jò syāṃpal, jīn-luk pāṃṭi , sṭyān lè klārk mattu aneka pratibhāvaṃtaròṃdigè pradarśana nīḍaliddārè hāgu ālbaṃ annū taruva tayāri naḍèsiddārè. cèṃbai vaidyanātha bhāgavataru, kè. vi.nārāyaṇasvāmi, ḍā.pinakapāṇi, sèman guḍi śrīnivāsa aiyyar, èm. bālamuruḻikṛṣṇa mattu èm.ḍi. rāmanāthan rannu òḻagòṃḍaṃtè halavaròṃdigè tamma kalā pradarśana nīḍiddārè. ivarannu vedikègaḻa melè karnāṭaka saṃgītadallè atyuttama piṭīlu vādaka èṃdu sāmānyavāgi èllarū praśaṃsiddārè. aṣṭe allade ivaru uttara bhāratīya hiṃdūsthāni saṃgītada saṃgītagāraròṃdigè mattu saṃgīta vādyagaḻa pariṇita itara kalāvidaròṃdigè jatègūḍi pradarśana nīḍiddārè. jòtèyalli, mṛdaṃgada vidvāṃsa,mānanīyarāda pāl ghāṭ maṇi aiyyar ròṃdigū kūḍa saṃgīta kaceriyalli pālgòṃḍiddārè. subramaṇyaṃ vādyavṛṃdagaḻigè, byālègaḻigè (nṛtya rūpaka nāṭaka) mattu hālivuḍ philm skor gaḻigè (calanacitrada hinnèlè gāyana) gīta sāhitya racanèyannu kūḍa māḍiddārè, allade siṃphani (svara meḻa) mattu kārnāṭaka saṃgītada kṛtigaḻigè svaraprastāra racisuvudaròṃdigè, yūphani (susvara) yaṃtaha saṃgītada melè pustaka racisiddārè. 1983 ralli, avaru piṭīlu mattu kòḻaligè èraḍu ekavādyagīta baṃdhavannu saṃyojisiddaru. idu pāścātya svaravannu sūkṣma sthāyibhedhadòṃdigè miśradhāṭiyènisidè. mattòṃdu dhvanimudrikèyāda, “spriṃg – cāraṇa gītè” , idu byāk mattu barok saṃgītada gauravārtha saṃyojisalāgittu. anaṃtara pradarśisalāda vādyameḻagaḻu kèḻakaṃḍavugaḻannu òḻagòṃḍidè: nyūyārk phil hārmònik nòṃdigè phyāṃṭasi ān vedik cāṃṭ (vaidika rāgagaḻa melina parikalpanè). idannu jubin mèhtāravaru erpaḍisiddaru.di svis ròmyāṃḍè vādyameḻadòṃdigè ṭarbyulèns (kolāhala), òslò phil hārmònik nòṃdigè “ di kanasarṭ āph ṭu vayalins” (èraḍu piṭīlugaḻa vādyagoṣṭhi) hāgu uḻidavaralli barlin sṭeṭ opèrā (28 rāṣṭragaḻalli nera prasāra māḍalāyitu) dòṃdigè global siṃphani . ivaru bījiṃg nalli bījiṃg siṃphani vādyameḻadòṃdigè cīnāda vādyagoṣṭhiyòṃdigè pravāsavannu kūḍa māḍidaru. ivara saṃgīta racanègaḻannu, syān jos byālè kaṃpani mattu alvin elèy amerikan ḍyāns thiyeṭar naṃtaha pramukha nṛtya kaṃpanigaḻu vedikè pradarśanadalli baḻasuttavè. subramaṇyaṃ myāriniski byālègāgi “śāṃti priyā” èṃba saṃgīta kṛtiyannū saṃyojisiddārè. 1999 ralli global phyūṣan annu òḻagòṃḍaṃtè avara ālbaṃgaḻa biḍugaḍè, subramaṇyaṃ gè vimarśātmakavāgi apāra mèccugèyannu taṃdukòṭṭitallade, avara sudhārita vādanakkāgi janapriyatè kūḍa taṃdukòṭṭitu. ivaru lakṣmīnārāyaṇa jāgatika saṃgīta utsavavannu āraṃbhisidarallade, idannu avare nirdeśisuttārè. idu bhāratadalli naḍèyuva utsavavāgidè. āga 2004 ralli US (nyūyārk na liṃkan sèṃṭar ), āsṭreliyāda parth eṣyan phèsiphik rījan ,siṃgāpur na aisplyānèḍ, pènyāṃg nallina śrī divān pènyāṃg hāl hāgu maleṣyāda kaulā luṃpur na putra varlḍ ṭreḍ sèṃṭar nalli vādyagoṣṭhigaḻannu naḍèsidaru.ivèllavū òḻagòṃḍaṃtè saṃgītada utsavadòṃdigè viśva pravāsavannū pūrṇagòḻisidaru. naṃtara 2005 ra janavari utsavadalli, śreṣṭha piṭīlu vādakarāda ārvè ṭèlèphsèn, osolo kyāmèrèṭā, jyāj na pariṇitarāda sṭyānlè klārk, jārj ḍyūk, al jyārèyò, èrl klug mattu ravi kòlṭren subramaṇyaṃròṃdigè jòtèyāgi pradarśana nīḍidaru. ittīcègaṣṭe 2007 ra sèpṭèṃbar nalli subramaṇyaṃ, pheyar phyāks siṃphani, vārèṃṭan cārlè mattu kārnāṭik tāḻavādyagāraròṃdigè, “di phrīḍaṃ siṃphani”yannu annu naḍèsi prathama pradarśana nīḍidaru. idu mèccugèya sudīrgha jaya ghoṣakkè kāraṇavāyitallade, “phlaiṭ āph di haṃbal bī” yannu mattòmmè nuḍisuvaṃtè māḍitu. maskaṭ khaṃḍāṃtaradalli pramukha saṃgītagāraròṃdigè phèbravari 7 raṃdu, piṭīlu vādanakkāgi mòdala bārigè maskaṭ gè hogiddaru. subramaṇyaṃ, cènnaina kòḍaṃbākkaṃ nalliruva saṃgīta saṃyojaka è.ār.rahamān ra, KM myūsik kan sarveṭri èṃba salahā maṃḍaḻiyalliyū iddārè. khyāta piṭīlu vādaka yèhūdi mènuhin subramaṇyaṃravarannu kuritu kèḻakaṃḍaṃtè heḻiddārè: calanacitra kṣetradallina vṛttijīvana ivaru mīrā nāyar nirdeśanada salām bāṃbè (1988) mattu mississippi masālā (1991) citragaḻigè philm skora(citrada hinnèlè saṃgīta) saṃyojisiddārè. idara jòtè barnārḍò bèrṭòlussiya liṭṭal buddha (1993) mattu marcèṃṭ-aivari proḍakṣans na kāṭan meri (1999) calanacitradalli ivarannu piṭīlu ekāki vādakanāgi citrisalāgidè. praśastigaḻu mattu mānyatè avara vṛttijīvanaduddakkū èl. subramaṇyaṃ aneka praśasti mattu atyunnata puraskāragaḻannu gaḻisiddārè. madrās‌na rājyapālariṃda ivaru "piṭīlu vādanada cakravarti"- piṭīlu sāmrāṭa èṃba birudu svīkarisiddārè, 1981 ralli avaru gryāmi gāgi nāmanirdeśana paḍèdaru. āga 1996ralli avaru nārvè brāḍ kyāsṭiṃg kārpòreṣan na NRK P2 reḍiyo cānèl niṃda, "atyuttama racanakāra praśasti /kamiṣan" annu paḍèdukòṃḍaru. subramaṇyaṃ avaru 1997 ralli (hīs holinès) ghanatèvètta nepāḻada dòrè bīreṃdra aravariṃda gaurava padaka paḍèdukòṃḍaru. rājana āḻvikèya 25ne varṣācaraṇèyalli nīḍidda pradarśanakkāgi ivarigè ī gaurava nīḍalāgittu. ivarigè 1988 ralli padmaśrī mattu 2001 ralli padma bhūṣaṇa praśasti nīḍi gauravisalāyitu. saṃgīta kṣetrakkè nīḍiruva kòḍugèyannu gurutisi 2004 ralli madrās viśvavidyānilaya, 2003 ralli bèṃgaḻūru viśvavidyānilaya mattu 2008 ralli śèph philḍ viśvavidyānilayagaḻu ivarigè gaurava ḍākṭareṭ nīḍidavu. vaiyaktika jīvana subramaṇyaṃ viji subramaṇiyan ravarannu vivāhavādaru. ādarè ivara patni 1995 ra phèbravari 9 raṃdu maraṇahòṃdidaru. anaṃtara 1999 ra navèṃbar tiṃgaḻinalli bhāratīya hinnèlè gāyaki kavitā kṛṣṇamūrtiyavarannu vivāhavādaru. avara putri sītā subramaṇyaṃ ròṃdigè saṃgīta kṛti tuṇuku pradarśanagaḻannu mattu putra aṃbi subramaṇyaṃ ròṃdigè piṭīlu saṃgīta kaceriyannu muṃduvarèsiddārè. ivaru “āsṭrāl siṃphani ”yalli tani vādakarāgiddārè. allade muṃdè kṛṣṇamūrtiyavaròṃdigè aneka vādyagoṣṭhigaḻannu nīḍi, adannu dhvanimudrisiddārè. kuṭuṃbadiṃda dūraviruva ivara hiriya putri jiṃjar śaṃkar, lās eṃjalīs mūlada prasiddha yuva saṃyojaki,saṃgītagārtiyāgiddārè. allade ivara cikkappa èl. śaṃkar ròṃdigè śaṃkar mattu jiṃjar èṃba hèsaralli pradarśana nīḍuttārè.ivara putri biṃdu sītā subramaṇyaṃ ittīcègaṣṭe keraḻadalli [palakkāḍ] sāphṭ ver vṛttipararāda misṭar.prem sāyi avarannu vivāhavādaru. dhvanimudrikè paṭṭi gārlyāṃḍ (1978) (svèṃḍ asmyūsin annu òḻagòṃḍu, èl. subramaṇyaṃ) phyāṃṭasi vidauṭ limiṭs (1980) blāsam (1981) , harbī hyān kāk mattu lyāri kār yèl (krūsaḍar/MCA rèkārḍs) spyāniṣ vev (1983mattu 1991, mail sṭon rèkārḍs) iṃḍiyan klāsikal māsṭars: trī rāgās phār solo vayalin (1991 mattu 1992,niṃbas rekārḍs) kalyāṇi (1996, vāṭar lilī ākāsṭiks) rāga hemāvati (niṃbas rèkārḍs) ḍisṭaṃṭ viṣans phèsiphik rāṃḍèvos (1996, manu) iṃḍiyan èks près / maṇi aṃḍ ko. mènārḍ phargyūsan (1999, mail sṭon) annu òḻagòṃḍidè global phyūṣan (1999, èlèkṭrā rèkārḍs) èlèkṭrānik moḍs vālyūms 1 aṃḍ 2 (vāṭar lillī ākāsṭiks) itara kalāvidaròṃdigè jatègūḍi sṭiphānè gryāpèlliyòṃdigè èl. subramaṇyaṃ : kān varseṣans (1992, mail sṭon) èl. subramaṇyaṃ mattu yèhūdi mènuhiyin: nyūyārk nalli èl. subramaṇyaṃ mattu yèhūdi mènuhiyin èl. subramaṇyaṃ mattu lyāri kòriyèl: phram di āṣas (1999, vāṭar lilī akāsṭiks) èl. subramaṇyaṃ mattu ali akbar khān: ḍyūyaṭ (1996, ḍèlās rèkāḍs) èl. subramaṇyaṃ, yèhūdi mènuhin mattu sṭiphān gryāppèlliyòṃdigè: āl di valḍs vayalins (1993) lakṣmīnārāyaṇa global myūsik phèsṭival (ḍabal CD) (soni myūsik) èl. subramaṇyaṃ, kyārsṭèn : mīṭiṃgs (2007, kyālibreṭèḍ) l.subramaṇyaṃ ,maṇi mattu saha \mail sṭon,1986\ laiv ālbaṃgaḻu èl. subramaṇyaṃ: laiv in māskò (1988 mattu 2000, BMG / viji rèkārḍs) èl. subramaṇyaṃ èn kansarṭ (1995, òkòrā) èl. subramaṇyaṃ: laiv in phrāns èl. subramaṇyaṃ: laiv in jinīvā calanacitragaḻa paṭṭi saṃyojaka salām bāṃbè! (1988) (saṃyojaka, saṃgīta vyavasthāpaka, saṃgītagāra: piṭīlu vādaka) missisippi masālā (1991) (saṃyojaka, saṃgītakāra: piṭīlu, piṭīlu saṃyojaka, tāḻavādya) tani(svayaṃ) vādaka liṭṭal buddha (1993) (piṭīlu vādaka) Kama Sutra: A Tale of Love (1996) (piṭīlu vādaka) kāṭan meri (1999) (piṭīlu vādaka) hèccuvari dhvanimudrikègaḻu pīs òn ḍe (2004) (saṃyojaka, pradarśaka: "jipsi ṭrail") barākā (1992) (pradarśaka: "vaṃḍariṃg seṃṭ") subramaṇyaṃ ravara kuritu èl. subramaṇyaṃ: vayalin phram di hārṭ (1999). jīn hènri mènyūr nirdeśisiddārè. ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu āphiṣiyal vèb saiṭ: ḍā. èl. subramaṇyaṃ iṃṭar vyū āph èl. subramaṇyaṃ karnāṭik vādyagāraru bhāratīya piṭīlu vādakaru jīvita janaru padmabhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti puraskṛtaru tamiḻu saṃgītagāraru karnāṭaka saṃgītakāraru padmaśrī praśasti puraskṛtaru 1947 janana

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%8E%E0%B2%B2%E0%B3%8D.%20%E0%B2%B8%E0%B3%81%E0%B2%AC%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%AE%E0%B2%A3%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%82

ಎಲ್. ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ

೭ ಖೂನ್ ಮಾಫ್ (ಕನ್ನಡ: ಏಳು ಕೊಲೆಗಳಿಗೆ ಕ್ಷಮೆ) ಒಂದು ೨೦೧೧ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ವಿಶಾಲ್ ಭಾರದ್ವಾಜ್ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿರುವ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ. ರಸ್ಕಿನ್ ಬಾಂಡ್ ಬರೆದಿರುವ ಸುಸಾನಾಸ್ ಸೆವೆನ್ ಹಸ್ಬೆಂಡ್ಸ್(Susanna's seven husbands) ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಪ್ರೇರಿಸಲಟ್ಟಿರುವ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಿಯಾಂಕ ಚೊಪ್ರ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಾಸೆರುದ್ದಿನ್ ಶಾ, ಜಾನ್ ಅಬ್ರಹಮ್, ನೀಲ್ ನಿತಿನ್ ಮುಕೇಶ್, ಅನ್ನು ಕಪೊರ್, ಇರ್ಫಾನ್ ಖಾನ್, ವಿವಾನ್ ಶಾ ಹಾಗು ರೂಸ್ಸಿ ನಟ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡ್ರ್ ಡ್ಯಾಚೆಂಕೋ ಕೂಡ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಚಿತ್ರ ೧೮ ಫರವರಿ ೨೦೧೧ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಲಿದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ರಸ್ಕಿನ್ ಬಾಂಡ್ ಅವರು, ವಿಶಾಲ್ ಭಾರದ್ವಾಜ್ ಗೆ ಸಣ್ಣ ಕಥೆ ಸಂಗ್ರಹದ ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕಕಳುಹಿಸಿದಾಕಗ, ಅವರಿಗೆ ಖೂನ್ ಮಾಫ್ ಕಲ್ಪನೆ ಬಂದಿತು.ಆ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ವಿಶಾಲ್ ಅವರು ಕೇವಲ ೪ ಹಾಳೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಸುಸಾನಾ ಸೆವೆನ್ ಹಸ್ಬೆಂಡ್ಸ್ ಎಂಬ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಯನ್ನು ಓದಿ ಅವರ ಕುತೂಹಲ ಕೆರಳಿಸಿತು.ಈ ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಆವರು ಈ ಸಿನಿಮಾ ಮಾಡಿದರು. ಹಿಂದಿ-ಭಾಷೆಯ ಚಿತ್ರಗಳು

7 khūn māph (kannaḍa: eḻu kòlègaḻigè kṣamè) òṃdu 2011ralli biḍugaḍèyāguva viśāl bhāradvāj nirdeśisiruva bālivuḍ calanacitra. raskin bāṃḍ barèdiruva susānās sèvèn hasbèṃḍs(Susanna's seven husbands) pustakadiṃda prerisalaṭṭiruva ī calanacitradalli priyāṃka còpra mukhya pātravannu vahisiddārè. nāsèruddin śā, jān abraham, nīl nitin mukeś, annu kapòr, irphān khān, vivān śā hāgu rūssi naṭa alèksāṃḍr ḍyācèṃko kūḍa pātragaḻannu vahisiddārè. citra 18 pharavari 2011raṃdu biḍugaḍèyāgalidè. abhivṛddhi raskin bāṃḍ avaru, viśāl bhāradvāj gè saṇṇa kathè saṃgrahada tamma pustakakaḻuhisidākaga, avarigè khūn māph kalpanè baṃditu.ā pustakadalli viśāl avaru kevala 4 hāḻègaḻannu hòṃdidda susānā sèvèn hasbèṃḍs èṃba saṇṇa kathèyannu odi avara kutūhala kèraḻisitu.ī preraṇèyiṃdāgi āvaru ī sinimā māḍidaru. hiṃdi-bhāṣèya citragaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B3%AD%20%E0%B2%96%E0%B3%82%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%AB%E0%B3%8D

೭ ಖೂನ್ ಮಾಫ್

ಡೇವಿಡ್ ಕ್ರೇನ್ ಹಾಗೂ ಮಾರ್ಟಾ ಕಾಫ಼್ಮಾನ್ ರಿಂದ ತಯಾರಿತ ಫ಼್ರೆಂಡ್ಸ್, ಅಮೇರಿಕಾದ ಒಂದು ಧಾರಾವಾಹಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಹಾಸ್ಯ ಧಾರಾವಾಹಿಯಾಗಿರುವ ಇದು ಎನ್.ಬಿ.ಸಿ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ ೨೨, ೧೯೯೪ ರಿಂದ ಮೇ ೬, ೨೦೦೪ ರ ವರೆಗೆ ಪ್ರಸಾರಗೊಂಡಿತು. ಮೆನ್ಹಾಟನ್ ನ ಒಂದು ಸ್ನೇಹಿತರ ಬಳಗದ ಕಥೆಯ ಸುತ್ತ ತಿರುಗುವ ಈ ಸರಣಿಯು ವಾರ್ನರ್ಸ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ ಟೆಲಿವಿಶನ್ ನ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಬ್ರೈಟ್/ಕಾಫ಼್ಮಾನ್/ಕ್ರೇನ್ ಪ್ರೊಡಕ್ಶನ್ಸ್ ನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಕ್ರೇನ್, ಕಾಫ಼್ಮಾನ್ ಹಾಗೂ ಬ್ರೈಟ್ ಇದರ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರದ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಇತರರನ್ನು ಈ ಹುದ್ದೆಗೆ ಏರಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾಫ಼್ಮಾನ್ ಹಾಗೂ ಕ್ರೇನ್, ೧೯೯೩ ನವೆಂಬರ್/ಡಿಸಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಇನ್ಸೋಮ್ನಿಯ ಕಫ಼ೆ ಎಂಬ ಶೀಷಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಧಾರಾವಾಹಿಯನ್ನು ಬರೆಯಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಈ ವಿಚಾರವನ್ನು ಅವರು ಬ್ರೈಟ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಮೂವರೂ ಸೇರಿ ಈ ಕಥೆಯ ೭ ಪುಟಗಳ ಕರಡನ್ನು ಎನ್.ಬಿ.ಸಿ ವಾಹಿನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. ಕಥೆಯ ಹಲವಾರು ಮರುಬರಹ ಹಾಗೂ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ನಂತರ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಫ಼್ರೆಂಡ್ಸ್ ಲೈಕ್ ಅಸ್ ಎಂದೂ ನಂತರ ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಫ಼್ರೆಂಡ್ಸ್ ಎಂದೂ ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಇದು ಎನ್.ಬಿ.ಸಿ ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಗುರುವಾರ ಸಂಜೆ ೮:೩೦ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರಗೊಂಡಿತು. ಸರಣಿಯ ಚಿತ್ರೀಕರಣವು ಬರ್ಬಂಕ್ ಕ್ಯಾಲಿಫ಼ೋರ್ನಿಯಾದ ವಾರ್ನರ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ ಸ್ಟುಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ನೇರ ಶ್ರೋತೃಗಳ ಮುಂದೆ ನಡೆಯಿತು. ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಸರಣಿಗಳ ನಂತರ ಎನ್.ಬಿ.ಸಿ ವಾಹಿನಿಯು ಸಂಚಿಕೆಯ ಅಂತ್ಯ ಭಾಗದ ಪ್ರಚಾರವನ್ನು ಬಹಳ ಅಬ್ಬರದಿಂದಲೇ ಮಾಡಿತು. ಅಮೆರಿಕಾದೆಲ್ಲೆಡೆ ವೀಕ್ಷಣಾ ಸಮಾರಂಭಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಮೇ ೬, ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾದ ಸಂಚಿಕೆಯ ಕೊನೆಯ ಭಾಗವು (೨೩೬ನೇ) ಅಮೇರಿಕಾದ ೫.೧೧ ಕೋಟಿ ವೀಕ್ಷಕರಿಂದ ವೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಧಾರಾವಾಹಿಗಳ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ನಾಲ್ಕನೇ 'ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ವೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂಚಿಕಾ ಅಂತ್ಯ ಭಾಗ' ಹಾಗೂ 'ದಶಕದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ವೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾಗ' ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಇದು ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ತನ್ನ ಪ್ರಸಾರಣಾ ಸಮಯದುದ್ದಕೂ ಧನಾತ್ಮಕ ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿದ ಫ಼್ರೆಂಡ್ಸ್ ಸರಣಿಯು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಸರ್ವಕಾಲಿಕ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆನಿಸಿತು. ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಶ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡ ಈ ಸರಣಿಯು ೬೩ ಪ್ರೈಮ್ ಟೈಮ್ ಎಮ್ಮಿ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ ಗಳಿಗೆ ನಾಮಾಂಕಿತಗೊಂಡಿತು. ತನ್ನ ರಂಗಪ್ರವೇಶದ ಸಮಯದಿಂದಲೇ ಯಶಸ್ವಿಯಾದ ಈ ಸರಣಿಯು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯಲ್ಲೂ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿತ್ತು ಹಾಗೂ ವರ್ಷಾಂತ್ಯದ ಪ್ರೈಮ್ ಟೈಮ್ ರೇಟೀಂಗ್ ನಲ್ಲಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಅಗ್ರ ಹತ್ತನೇ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಟಿ.ವಿ ಗೈಡ್ ನ ಜೊತೆಗೆ ಹಲವಾರು ವಿಮರ್ಶಕರು ಈಗ ಈ ಸರಣಿಯನ್ನು ದೂರದರ್ಶನ ಇತಿಹಾಸದ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲೊಂದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. 'ಟಿ.ವಿ ಗೈಡ್' ಇದನ್ನು 'ಸರ್ವಕಾಲಿಕ ೫೦ ಶ್ರೇಷ್ಠ ದೂರದರ್ಶನ ಸರಣಿ'ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ೨೧ನೆ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿತು. ೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ ದ ವನ್ ವಿದ್ ದ ಪ್ರಾಮ್ ವಿಡಿಯೋ ಭಾಗವು 'ಟಿ.ವಿ ಗೈಡ್' ನ 'ಸರ್ವಕಾಲಿಕ ೧೦೦ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಚಿಕೆ'ಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ೧೦೦ನೇ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು . ಈ ಸರಣಿಯು ಇಂದಿಗೂ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಿರುವ ಮಹತ್ತರವಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿತು. ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಪರ್ಕ್ ಕಾಫ಼ಿ ಗೃಹವು ಜಗತ್ತಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಲವಾರು ಅನುಕರಣೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯಿತ್ತಿದೆ. ಭಾರತವನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಹಲವಾರು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಈಗಲೂ ಮರಪ್ರಸಾರಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಇದರ ಎಲ್ಲಾ ೧೦ ಸಂಚಿಕೆಗಳೂ ಡಿ.ವಿ.ಡಿ ಯಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿವೆ. ಈ ಸರಣಿಯ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ಆಧರಿತ ಜೋಯಿ ಎನ್ನುವ ಸರಣಿಯನ್ನು ಇದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಪಾತ್ರಗಳು ತನ್ನ ಪ್ರಸಾರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಸರಣಿಯು ಆರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿತು. ಹಾಗೆಯೇ ಹಲವಾರು ಆವರ್ತ ಪಾತ್ರಗಳೂ ಇದರ ಹತ್ತು ಸರಣಿಗಳುದ್ದಕ್ಕೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. ಜೆನಿಫರ್ ಆನಿಸ್ಟನ್ ರೇಚಲ್ ಗ್ರೀನ್ ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಫ್ಯಾಷನ್ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ರೇಚಲ್ ಗ್ರೀನ್, ಶಾಲಾ ದಿನಗಳಿಂದಲೂ ಮೋನಿಕಾ ಗೆಲ್ಲರ್ ಳ ಆಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತೆ. ರೇಚಲ್ ಮತ್ತು ರಾಸ್ ಗೆಲ್ಲರ್ ಸರಣಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಈಗ-ಇದೆ-ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ-ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುವಂತಹ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಪರ್ಕ್ ಕಾಫಿಗೃಹದಲ್ಲಿ ಪರಿಚಾರಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ರೇಚಲ್ ನಂತರ ೩ನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಲೂಮಿಂಗ್ಡೇಲ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ಖರೀದಿದಾರಳಾಗುತ್ತಾಳೆ. ನಂತರ ೫ನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ರಾಲ್ಫ್ ಲೌರಿನ್ ನಲ್ಲಿ ಖರೀದಿದಾರಳಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ೮ನೇ ಸರಣಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರೇಚಲ್ ಹಾಗೂ ರಾಸ್ ಗೆ ಎಮ್ಮಾ ಎನ್ನುವ ಮಗಳು ಜನಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಕೋರ್ಟ್ನಿ ಕಾಕ್ಸ್ ಮೋನಿಕಾ ಗೆಲ್ಲರ್ ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಶೆಫ್ ಆಗಿರುವ ಮೋನಿಕಾ ತನ್ನ ಅತಿ ನಿರ್ಬಂಧ ಹಾಗೂ ಸ್ಪರ್ಧಾ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕಾಗಿ ಪರಿಚಿತಳಾಗಿರುತ್ತಾಳೆ. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತಿಯಾಗಿ ಸ್ಥೂಲಕಾಯಿಯಾಗಿದ್ದುದಕ್ಕಾಗಿ ಇತರರು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅವಳ ಅಣ್ಣ ರಾಸ್ ಇವಳನ್ನು ಆಗಾಗ ತಮಾಷೆಯಾಗಿ ರೇಗಿಸುತ್ತಿರುತ್ತಾರೆ. ಸರಣಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಲವಾರು ರೆಸ್ಟೋರಂಟ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಶೆಫ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಮೋನಿಕಾ, ಏಳನೇ ಸರಣಿಯ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಚಾಂಡ್ಲರ್ ಬಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಲೀಸಾ ಕುಡ್ರೋ ಫೀಬಿ ಬುಫೆ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ವೇಚ್ಛಾ ಸ್ವಭಾವದ ಫೀಬಿ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅಂಗಮರ್ದಕಿ ಹಾಗೆಯೇ ಸ್ವಯಂ ಬೋಧಿತ ಸಂಗೀತಗಾರ್ತಿ. ಹೆಚ್ಚು ತಿಳುವಳಿಕೆಯಿಲ್ಲದಂತೆ ಕಂಡರೂ ಫೀಬಿ ತುಂಬಾ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಹಾಗೂ ಚುರುಕು. ತನ್ನ ವಿಭಿನ್ನ ವೈಖರಿ ಹಾಗೂ ಮೋಡಿಯ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ಬರೆದು ತನ್ನ ಗಿಟಾರಿನ ಜೊತೆ ಸೇರಿಸಿ (ಅಹಿತಕರವಾಗಿ) ಹಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳಿಗೆ ಅರ್ಸೂಲಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಒಬ್ಬ 'ಕೆಟ್ಟ' ತದ್ರೂಪ ಅವಳಿಯಿದ್ದಾಳೆ. ಕೊನೆಯ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಫೀಬಿ ಮೈಕ್ ಹ್ಯಾನಿಗನ್ ನನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಮ್ಯಾಟ್ ಲಬ್ಲಾಂಕ್ ಜೋಯಿ ಟ್ರಿಬಿಯಾನಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬ ನಟ ಹಾಗೂ ಭೋಜನಪ್ರಿಯನಾಗಿರುವ ಜೋಯಿ, ಡೇಸ್ ಆಫ್ ಆವರ್ ಲೈವ್ಸ್ ಧಾರಾವಾಹಿಯ ಡಾ| ಡ್ರೇಕ್ ರೆಮೋರೇ ಎಂಬ ಪಾತ್ರದಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಸರಳ ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ತ್ರೀವಿಲಾಸಿಯಾಗಿರುವ ಜೋಯಿ ಸರಣಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ಹಲವಾರು ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ಗೆಳತಿಯರನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ. ಎಂಟನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ರೇಚಲ್ ನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬೀಳುತ್ತಾನೆ. ಮ್ಯಾತ್ಯೂ ಪೆರಿ ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಬಿಂಗ್ ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅಂಕೆ ಅಂಶ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಹಾಗೂ ಮಾಹಿತಿ ಮರುವಿನ್ಯಾಸ ಕಾರ್ಯಗಳ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಒಂಭತ್ತನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಈ ಕೆಲಸವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಜಾಹೀರಾತು ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಜಾಹೀರಾತು ಪ್ರಚಾರ ಸಲಹೆಗಾರನಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಇವನು ತನ್ನ ವ್ಯಂಗ್ಯ ಹಾಸ್ಯಪ್ರಜ್ಞೆ ಹಾಗೂ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ದುರಾದೃಷ್ಟತೆಗಾಗಿ ಪರಿಚಿತನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಏಳನೇ ಸರಣಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್, ಮೋನಿಕಾಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾನೆ, ನಂತರ ಹತ್ತನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಅವಳಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ದತ್ತು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಡೇವಿಡ್ ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ರಾಸ್ ಗೆಲ್ಲರ್ನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ರಾಸ್, ಮೋನಿಕಾ ಗೆಲ್ಲರ್ ಳ ಅಣ್ಣ ಹಾಗೂ ಜೀವಾಶ್ಮ ವಿಜ್ಞಾನಿ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ ಇತಿಹಾಸದ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ರಾಸ್ ನಂತರ ನ್ಯೂ ಯಾರ್ಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಜೀವಾಶ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕನಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಸರಣಿಯುದ್ದಕ್ಕೂ ರಾಸ್, ರೇಚಲ್ ಜೊತೆಗೆ ಈಗ-ಇದೆ-ಇನ್ನೊಮ್ಮೆ-ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುವಂತಹ ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತಾನೆ. ಇವನು ಈ ಸರಣಿಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾರಲ್, ಎಮಿಲಿ ಹಾಗೂ ರೇಚಲ್ ಜೊತೆಗೆ ಮೂರು ವಿಫಲ ವಿವಾಹಗಳನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತಾನೆ. ರಾಸ್, ಕ್ಯಾರಲ್ ಳಿಂದ ಬೆನ್ ಎಂಬ ಮಗನನ್ನೂ, ರೇಚಲ್ ಳಿಂದ ಎಮ್ಮಾ ಎಂಬ ಮಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ನಟನಾ ವರ್ಗ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ಸರಣಿಯ ಪ್ರಮುಖ ನಟ ನಟಿಯರು ದೂರದರ್ಶನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗೆ ಅವರ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ಪಾತ್ರಗಳಿಗಿಂತ ಮೊದಲೇ ಪರಿಚಿತರಾಗಿದ್ದರೂ ಅವರನ್ನು ತಾರೆಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರ ನಟನೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡಾಗ ಕಾಕ್ಸ್, ಪ್ರಮುಖ ನಟನಾ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ಆಗಾಗಲೇ ಏಸ್ ವೆಂಚುರಾ: ಪೆಟ್ ಡಿಟೆಕ್ಟಿವ್ ಹಾಗೂ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಟೈಸ್ ಎಂಬ ಹಲವಾರು ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಕುಡ್ರೋ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಡ್ ಎಬೌಟ್ ಯೂ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಸೂಲಾ ಬುಫೆ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ನಂತರ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಅರ್ಸೂಲ ಎಂಬ ಅವಳಿ ಸಹೋದರಿಯ ದ್ವಂದ್ವ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಹಲವಾರು ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಆವರ್ತ ಪಾತ್ರವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು, ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ಕಛೇರಿ ನಿರ್ವಾಹಕಿ ಹಾಗೂ ಸಂಶೋಧಕಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಲಬ್ಲಾಂಕ್, ಮ್ಯಾರೀಡ್... ವಿದ್ ಚಿಲ್ಡ್ರನ್ ಧಾರಾವಾಹಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕಿರು ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅದರ ಆಧರಿತ ಸರಣಿಗಳಾದ ಟಾಪ್ ಆಫ್ ದ ಹೀಪ್ ಹಾಗೂ ವಿನ್ನೀ & ಬಾಬ್ಬಿ ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಗಳಿಸುವ ಮೊದಲು ಪೆರಿ ಹಾಗೂ ಆನಿಸ್ಟನ್ ಹಲವಾರು ಧಾರಾವಾಹಿಗಳ ವಿಫಲ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಂಚಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಶ್ವಿಮ್ಮರ್ ದ ವಂಡರ್ ಈಯರ್ಸ್ ಹಾಗೂ ಎನ್.ವೈ.ಪಿ.ಡಿ ಬ್ಲೂ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಿರು ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಧಾರಾವಾಹಿಯ ಹತ್ತು ಸರಣಿಗಳ ಪ್ರಸಾರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಎಲ್ಲಾ ನಟ ನಟಿಯರು ಅಮೇರಿಕಾದ ಮನೆಮಾತಾಗಿ ಹೋದರು. ಪ್ರಥಮ ಸರಣಿಯ ಮೂಲ ಒಪ್ಪಂದದ ಪ್ರಕಾರ, ನಟನಾವರ್ಗದ ಪ್ರತಿ ಸದಸ್ಯನಿಗೂ ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಗೆ $೨೨,೫೦೦ ವೇತನ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಏರಡನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ನಟನಾವರ್ಗವು ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಗೆ $೨೦,೦೦೦ ದಿಂದ $೪೦,೦೦೦ ದವರೆಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವೇತನಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ತಮ್ಮ ಮೂರನೇ ಸರಣಿಯ ವೇತನ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು, ವಾರ್ನರ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಒಪ್ಪಂದದ ಆದ್ಯತೆಯ ಬದಲಾಗಿಯೂ, ನಟನಾವರ್ಗ ಸಾಮೂಹಿಕ ವೇತನಾ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು. ನಟನಾವರ್ಗಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಗಳಿಸುವ ಸದಸ್ಯನ ವೇತನವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅಂದರೆ ಆನಿಸ್ಟನ್ ಹಾಗೂ ಶ್ವಿಮ್ಮೆರ್ ರವರ ವೇತನಗಳು ಕಡಿಮೆಗೊಂಡವು. ನಟನಾವರ್ಗಕ್ಕೆ ಮೂರನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ $೭೫,೦೦೦ ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಯಂತೆ, ನಾಲ್ಕನೇ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ $೮೫,೦೦೦ ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಯಂತೆ, ಐದನೆ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ $೧,೦೦,೦೦೦ ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಯಂತೆ, ಆರನೇ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ $೧,೨೫,೦೦೦ ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಯಂತೆ, ಏಳು ಹಾಗೂ ಎಂಟನೆ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ $೭,೫೦,೦೦೦ ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಯಂತೆ, ಒಂಭತ್ತು ಹಾಗೂ ಹತ್ತನೇ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ $೧೦,೦೦,೦೦೦ ಪ್ರತಿ ಸಂಚಿಕೆಯಂತೆ ವೇತನವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಐದನೇ ಸರಣಿಯಿಂದ ನಟನಾವರ್ಗವು ಮರುಪ್ರಸಾರಣೆಯ ಗೌರವಧನವನ್ನೂ ಪಡೆಯಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಸರಣಿ ರಚನಾಕಾರ ಡೇವಿಡ್ ಕ್ರೇನ್ ಎಲ್ಲಾ ಆರು ಪಾತ್ರಗಳೂ ಸಮಾನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣವಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಸರಣಿಯು 'ಪ್ರಥಮ ನೈಜ ಸಮಗ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನ' ಎಂಬ ಪ್ರಶಂಸೆಗೂ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ನಟನಾವರ್ಗದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಸದಸ್ಯನೂ ಇತರರಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವಿಯಾಗಿರದಂತೆ ಇದ್ದು, ಸರಣಿಯ ಸಮಗ್ರ ಅಭಿನಯ ಪ್ರಾರೂಪವನ್ನು ಕಾಯ್ದಿರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಪುರಸ್ಕಾರಗಳಿಗಾಗಿ ಅವರು ಒಂದೇ ಅಭಿನಯ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡರು, ಸಾಮೂಹಿಕ ವೇತನಾ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು, ಹಾಗೂ ಪ್ರಥಮ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಯ ಮುಖಪುಟದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ತೆರೆ ಹಿಂದೆಯೂ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ಕಲಾಕಾರರು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರಾದರು ಆದರೆ ಅತಿಥಿ ತಾರೆ ಟಾಮ್ ಸೆಲೆಕ್ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಿತ್ರ ವರ್ಗದಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದುದಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಸರಣಿಯ ಪ್ರಸಾರದ ನಂತರವೂ ನಟನಾವರ್ಗದ ಸದಸ್ಯರು ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತರಾಗಿ ಉಳಿದರು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಾಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಆನಿಸ್ಟನ್. ಆನಿಸ್ಟನ್, ಕಾಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಡೇವಿಡ್ ಅರ್ಕೆಟ್ ರ ಮಗಳು ಕೋಕೋ ಳ ಧರ್ಮಮಾತೆಯಾದರು. ಅಧಿಕೃತ ವಿದಾಯ ಸಂಸ್ಮರಣಾ ಪುಸ್ತಕ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ಟಿಲ್ ದ ಎಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕಲಾಕಾರನೂ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್ ನಟನಾವರ್ಗವು ತಮ್ಮ ಪರಿವಾರದಂತೆಯೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಸ್ಮರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸರಣಿ ಸಾರಾಂಶ ಪ್ರಥಮ ಸರಣಿಯು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರಗಳಾದ ರೇಚಲ್, ಮೋನಿಕಾ, ಫೀಬಿ, ಜೋಯಿ, ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಹಾಗೂ ರಾಸ್ ರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತದೆ. ರೇಚಲ್ ತನ್ನ ಭಾವೀ ಪತಿ ಬ್ಯಾರಿಯನ್ನು ವಿವಾಹ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಪರ್ಕ್ ಕಾಫಿ ಗೃಹಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾಳೆ, ನಂತರ ಮೋನಿಕಾ ಜೊತೆ ಅವಳ ಮನೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ರಾಸ್ ನಿರಂತರವಾಗಿ ರೇಚಲ್ ಗೆ ತಾನು ಅವಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಸ್ ನ ಸಲಿಂಗಕಾಮಿ ಮಾಜಿ ಪತ್ನಿ ಕ್ಯಾರಲ್ ಅವನ ಮಗುವಿನ ಜನನವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ. ಜೋಯಿ ಹೋರಾಟ ನಡೆಸುವ ಒಬ್ಬ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ನಟನಾಗಿ ತೋರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಫೀಬಿ ಅಂಗಮರ್ದಕಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ತನ್ನ ಪ್ರೇಯಸಿ ಜ್ಯಾನಿಸ್ಳಿಂದ ದೂರವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಜ್ಯಾನಿಸ್ ಮುಂದಿನ ಸರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಸರಣಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ರಾಸ್ ರೇಚಲ್ ಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ರೇಚಲ್ ಕೂಡಾ ತಾನು ರಾಸ್ ನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ರಾಸ್ ಜೂಲಿಯನ್ನು ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ರೇಚಲ್ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ ಎರಡನೇ ಸರಣಿಯು ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಸ್ ಸ್ನಾತಕ ವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದಲೇ ಜೂಲಿಯ ಪರಿಚಯ ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ. ರಾಸ್ ನನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಲು ರೇಚಲ್ ನಡೆಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಪ್ರಥಮ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿನ ರಾಸ್ ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಕ್ರಮೇಣ ಅವರು ಒಂದು ಸಂಬಂಧವನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಜೋಯಿ ಡೇಸ್ ಆಫ್ ಆರ್ ಲೈವ್ಸ್ ಧಾರಾವಾಹಿಯ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪಾತ್ರವನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಅವನು ತನ್ನ ಹಲವು ವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ತಾನೇ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆಂದು ತಿಳಿಯಪಡಿಸಿದ ನಂತರ ಅವನ ಪಾತ್ರವು ಧಾರಾವಾಹಿಯಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದಿರುವ ಹಾಗೂ ತನಗಿಂತ ೨೧ ವರ್ಷ ದೊಡ್ಡವನಾದ ರಿಚರ್ಡ್ನನ್ನು ಮೋನಿಕಾ ಡೇಟಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ. ರಿಚರ್ಡ್ ಗೆ ಮಕ್ಕಳು ಬೇಡವೆಂದು ತಿಳಿದ ನಂತರ ಮೋನಿಕಾ ಅವನಿಂದ ದೂರವಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಮೂರನೇ ಸರಣಿಯು ಅಧಿಕ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಒಂದು ಧಾರಾವಾಹಿಕ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ರೇಚಲ್ ಬ್ಲೂಮಿಂಗ್ಡೇಲ್ಸ್ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ. ರಾಸ್ ಗೆ ರೇಚಲ್ ಹಾಗೂ ಅವಳ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿ ಮಾರ್ಕ್ ರ ನಿಕಟತೆ ಅಹಿತಕರವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ರೇಚಲ್ ತಮ್ಮ ಸಂಬಂಧಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ವಿರಾಮ ಕೊಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಇದರಿಂದ ಮನನೊಂದ, ಪಾನಮತ್ತ ರಾಸ್ ಇನ್ನೊಬ್ಬಳೊಂದಿಗೆ ಮಲಗುತ್ತಾನೆ. ಇದನ್ನು ತಿಳಿದ ರೇಚಲ್ ರಾಸ್ ನೊಂದಿಗಿನ ತನ್ನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಮುರಿದು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ತನ್ನ ಅವಳಿ ಅಕ್ಕ ಅರ್ಸೂಲಾ ಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತನಗೆ ಬೇರೆ ಕುಟುಂಬವಿಲ್ಲವೆಂದೇ ನಂಬಿದ್ದ ಫೀಬಿ, ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿಯ ಮಗನನ್ನು (ತನ್ನ ಅರೆ ಸಹೋದರ) ಹಾಗೂ ತನಗೆ ಜನ್ಮಕೊಟ್ಟ ತಾಯಿಯನ್ನೂ ಭೇಟಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಪರಿಚಿತಳಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಜೋಯಿ ತನ್ನ ಸಹನಟಿ ಕೇಟ್ ಜೊತೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬೆಳೆಸುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ಮೋನಿಕಾ ಮಿಲಿಯಾಧಿಪತಿ ಪೀಟ್ ಬೆಕ್ಕರ್ ಜೊತೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ. ನಾಲ್ಕನೇ ಸರಣಿಯ ಪ್ರಥಮ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಸ್ ಮತ್ತು ರೇಚಲ್ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಜೊತೆಗೂಡುತ್ತಾರೆ ನಂತರ ಪುನಃ ದೂರವಾಗುತ್ತಾರೆ. ರಾಸ್ ಯಾವಾಗಲೂ ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಸಂಬಂಧ ವಿರಾಮದಲ್ಲಿದ್ದರೆಂದು ಒತ್ತಿ ಹೇಳುತ್ತಿರುತ್ತಾನೆ. ಜೋಯಿ ರಂಗನಟಿ ಕ್ಯಾಥಿ ಯನ್ನು ಡೇಟ್ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ, ಆದರೆ ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬೀಳುತ್ತಾನೆ. ನಂತರ ಅವಳು ಇನ್ನೊಬ್ಬ ನಟನೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಮೋಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವಿದು ತಿಳಿದಾಗ ಅವಳಿಂದ ದೂರವಾಗುತ್ತಾನೆ. ಫೀಬಿಯು ತನ್ನ ತಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಅವನ ಪತ್ನಿ ಆಲಿಸ್ರ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಬದಲಿ/ಬಾಡಿಗೆ ತಾಯಿಯಾಗುತ್ತಾಳೆ. ಪಣವೊಂದರಲ್ಲಿ ಸೋತ ನಂತರ ಮೋನಿಕಾ ಹಾಗೂ ರೇಚಲ್, ಜೋಯಿ ಮತ್ತು ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ರೊಂದಿಗೆ ಮನೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ನಂತರ ನಿಕ್ಸ್ ಸರಣಿ ಟಿಕೆಟ್ ಗಳಿಂದ ಹಾಗೂ ಮೋನಿಕಾ ರೇಚಲ್ ರ ಮಧ್ಯದ ಒಂದು ನಿಮಿಷದ ಚುಂಬನದಿಂದ (ತೆರೆಮರೆಯಲ್ಲಿ) ತಮ್ಮ ಮನೆಯನ್ನು ಪುನಃ ಹಿಂಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತಾರೆ. ರಾಸ್, ಎಮಿಲಿ ಎನ್ನುವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಹಿಳೆಯನ್ನು ಡೇಟ್ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾನೆ. ಸರಣಿಯ ಕೊನೆಯ ಸಂಚಿಕೆಯು ಲಂಡನ್ ನಲ್ಲಿಯ ಇವರ ಮದುವೆ ಸಮಾರಂಭವನ್ನು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಮೋನಿಕಾ ಒಟ್ಟಿಗೆ ಮಲಗುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೂ ರೇಚಲ್, ರಾಸ್ ಮತ್ತು ಎಮಿಲಿಯರ ಮದುವೆಗೆ ಹೋಗಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ವಿವಾಹ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಶಪಥಗಳನ್ನು ಉಚ್ಛರಿಸುವಾಗ ರಾಸ್ ತಪ್ಪು ಹೆಸರನ್ನು(ರೇಚಲ್ ಳ) ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಇದರಿಂದ ಅವನ ವಧು ಹಾಗೂ ಅತಿಥಿಗಳು ಆಘಾತಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಮೋನಿಕಾ ತಮ್ಮ ಹೊಸ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಇತರರಿಂದ ರಹಸ್ಯವಾಗಿಡಲು ನಡೆಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಐದನೇ ಸರಣಿಯು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಸರಣಿಯ ೧೦೦ನೇ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಫೀಬಿ ತ್ರಿವಳಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ಮೊದಲ ಗಂಡು ಮಗುವಿಗೆ ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಜೂನಿಯರ್ ಜೂನಿಯರ್ ಎಂದೂ ನಂತರದ ಎರಡು ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಲೆಸ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಎಂದೂ ಹೆಸರಿಡುತ್ತಾರೆ. (ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಎರಡು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳು ಹಾಗೂ ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಮಗು ಎಂದು ಭಾವಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ನಂತರ ಅದರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮಗು ಹೆಣ್ಣು ಎಂದು ಗೊತ್ತಾದ ಬಳಿಕವೂ ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನೇ ಇಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.) ಎಮಿಲಿಯು ರೇಚಲ್ ಳನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡದ ಕಾರಣ ಹಾಗೂ ರಾಸ್ ರೇಚಲ್ ನೊಂದಿಗಿನ ತನ್ನ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡಲು ಸಿದ್ಧನಿರದ ಕಾರಣ ರಾಸ್ ಮತ್ತು ಎಮಿಲಿಯ ಮದುವೆಯು ಮುರಿದುಬೀಳುತ್ತದೆ. ಫೀಬಿ ಪೋಲಿಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ ಗ್ಯಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಮೋನಿಕಾ ಮತ್ತು ಚ್ಯಾಂಡ್ಲರ್ ತಮ್ಮ ಪ್ರೇಮ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿದಾಗ ಇತರರು ಮೊದಲಿಗೆ ಅಚ್ಚರಿಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಆದರೆ ನಂತರ ಸಂತೋಷಪಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಲಾಸ್ ವೇಗಸ್ ನ ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿರುವಾಗ ಮದುವೆಯಾಗಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ರಾಸ್ ಹಾಗೂ ರೇಚಲ್ ರನ್ನು ಪಾನಮತ್ತರಾಗಿ ಚರ್ಚಿನಿಂದ ಮದುವೆಯಾಗಿ ಹೊರಬರುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ನೋಡಿದ ನಂತರ ತಮ್ಮ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆರನೇ ಸರಣಿಯ ಪ್ರಥಮ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಸ್ ಹಾಗೂ ರೇಚಲ್ ರ ಮದುವೆಯು ಮದ್ಯದ ಅಮಲಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಒಂದು ತಪ್ಪೆಂದು ಪ್ರಚುರವಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸಂಚಿಕೆಗಳ ನಂತರ ಅವರು ವಿಚ್ಛೇದನ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಚಾಂಡ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಮೋನಿಕಾ ಜೊತೆಗೆ ಇರಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ರೇಚಲ್, ಫೀಬಿಯ ಮನೆಗೆ ತನ್ನ ವಾಸವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಜೋಯಿಗೆ 'ಮ್ಯಾಕ್ ಆಂಡ್ ಚೀಸ್' ಎಂಬ ಕೇಬಲ್ ಟಿ.ವಿ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರವೊಂದು ಸಿಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಓಂದು ರೋಬೋಟಿನೊಂದಿಗೆ ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಾನೆ. ರಾಸ್ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರ್ರಾಧ್ಯಾಪಕನಾಗಿ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತಾನೆ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳದ ಎಲಿಜ಼ಬೆತ್ ಳನ್ನು ಡೇಟ್ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತಾನೆ. ತಮ್ಮ ವಯಸ್ಸಿನ ಪ್ರೌಢತೆಯ ಅಂತರದಿಂದಾಗಿ ಆ ಸಂಬಂಧವು ಮುರಿದು ಬೀಳುತ್ತದೆ. ಬೆಂಕಿ ತಗುಲಿ ರೇಚಲ್ ಫೀಬಿಯರ ಅಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ ಸುಟ್ಟುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ರೇಚಲ್ ಜೋಯಿಯ ಮನೆಗೂ, ಫೀಬಿ ಚಾಂಡ್ಲರ್-ಮೋನಿಕಾ ಮನೆಗೂ ತಮ್ಮ ವಾಸವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಚಾಂಡ್ಲರ್ ಮೋನಿಕಾಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ತನ್ನ ಹಳೆಯ ಗೆಳೆಯನಾದ ರಿಚರ್ಡ್ ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರೂ, ಚಾಂಡ್ಲರ್ ಜೊತೆ ತನ್ನ ಮದುವೆಗೆ ಮೋನಿಕಾ ಒಪ್ಪಿಗೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ನಿರ್ಮಾಣ ಕಲ್ಪನೆ ನಟರ ನೇಮಕ ಬರಹ ಚಿತ್ರೀಕರಣ ಸರಣಿ ಅಂತ್ಯ ಪ್ರಭಾವ ವಿಮರ್ಶೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಸ್ಥಾನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವ ವಿತರಣೆ ಪ್ರಸಾರಣೆ ಅಂತಾರಾಷ್ಟೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಆಧರಿತ ಸರಣಿಗಳು ಜೋಯಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

ḍeviḍ kren hāgū mārṭā kāfmān riṃda tayārita frèṃḍs, amerikāda òṃdu dhārāvāhiyāgidè. sāṃdarbhika hāsya dhārāvāhiyāgiruva idu èn.bi.si vāhiniyalli sèpṭaṃbar 22, 1994 riṃda me 6, 2004 ra varègè prasāragòṃḍitu. mènhāṭan na òṃdu snehitara baḻagada kathèya sutta tiruguva ī saraṇiyu vārnars bradars ṭèliviśan na sahayogadòṃdigè braiṭ/kāfmān/kren pròḍakśans niṃda nirmisalpaṭṭidè. kren, kāfmān hāgū braiṭ idara prāraṃbhika kāryanirvāhaka nirmāpakarāgiddaru. naṃtarada saraṇigaḻalli halavāru itararannu ī huddègè erisalāyitu. kāfmān hāgū kren, 1993 navèṃbar/ḍisaṃbar nalli insomniya kafè èṃba śīṣikèyaḍiyalli ī dhārāvāhiyannu barèyalu āraṃbhisidaru. tamma ī vicāravannu avaru braiṭ avarigè prastuta paḍisida naṃtara mūvarū seri ī kathèya 7 puṭagaḻa karaḍannu èn.bi.si vāhinigè òppisidaru. kathèya halavāru marubaraha hāgū badalāvaṇègaḻa naṃtara śīrṣikèyannu frèṃḍs laik as èṃdū naṃtara kònèyadāgi frèṃḍs èṃdū marunāmakaraṇa māḍida naṃtara idu èn.bi.si ya pratiṣṭhita guruvāra saṃjè 8:30ra samayadalli prasāragòṃḍitu. saraṇiya citrīkaraṇavu barbaṃk kyāliforniyāda vārnar bradars sṭuḍiyodalli nera śrotṛgaḻa muṃdè naḍèyitu. vāhiniyalli hattu saraṇigaḻa naṃtara èn.bi.si vāhiniyu saṃcikèya aṃtya bhāgada pracāravannu bahaḻa abbaradiṃdale māḍitu. amèrikādèllèḍè vīkṣaṇā samāraṃbhagaḻannu erpaḍisalāyitu. me 6, 2004ralli prasāravāda saṃcikèya kònèya bhāgavu (236ne) amerikāda 5.11 koṭi vīkṣakariṃda vīkṣisalpaṭṭitu. dhārāvāhigaḻa itihāsadalle nālkane 'atyaṃta hèccu vīkṣisalpaṭṭa saṃcikā aṃtya bhāga' hāgū 'daśakada atyaṃta hèccu vīkṣisalpaṭṭa bhāga' èṃba hèggaḻikègè idu pātravāyitu. tanna prasāraṇā samayaduddakū dhanātmaka vimarśègaḻannu gaḻisida frèṃḍs saraṇiyu atyaṃta janapriya sarvakālika saraṇigaḻalli òṃdènisitu. halavāru praśaśtigaḻannu gèddukòṃḍa ī saraṇiyu 63 praim ṭaim èmmi avārḍs gaḻigè nāmāṃkitagòṃḍitu. tanna raṃgapraveśada samayadiṃdale yaśasviyāda ī saraṇiyu janapriyatèyallū muṃcūṇiyallittu hāgū varṣāṃtyada praim ṭaim reṭīṃg nalli yāvāgalū agra hattane śreṇiyallittu. ṭi.vi gaiḍ na jòtègè halavāru vimarśakaru īga ī saraṇiyannu dūradarśana itihāsada atyaṃta śreṣṭha saraṇigaḻallòṃdu èṃdu parigaṇisuttārè. 'ṭi.vi gaiḍ' idannu 'sarvakālika 50 śreṣṭha dūradarśana saraṇi'gaḻa paṭṭiyalli 21nè sthānadalli irisitu. 1997ralli da van vid da prām viḍiyo bhāgavu 'ṭi.vi gaiḍ' na 'sarvakālika 100 atyaṃta śreṣṭha saṃcikè'gaḻa paṭṭiyalli 100ne sthānadallirisalpaṭṭitu . ī saraṇiyu iṃdigū muṃduvarèyuttiruva mahattaravāda sāṃskṛtika prabhāvavannu bīritu. saraṇiyalli pradhānavāgi citrisalpaṭṭa sèṃṭral park kāfi gṛhavu jagattinuddakkū halavāru anukaraṇègaḻigè spūrtiyittidè. bhāratavannū serisi jagattinādyaṃta halavāru deśagaḻalli idu īgalū maraprasāragòḻḻuttidè. idara èllā 10 saṃcikègaḻū ḍi.vi.ḍi yalli labhyavivè. ī saraṇiya òṃdu pātravannu ādharita joyi ènnuva saraṇiyannu idannu anusarisalu tayārisalāyitu. pātragaḻu tanna prasāra samayadalli ī saraṇiyu āru pramukha pātragaḻannu pradhānavāgi citrisitu. hāgèye halavāru āvarta pātragaḻū idara hattu saraṇigaḻuddakkū kāṇisikòṃḍavu. jèniphar ānisṭan recal grīn na pātravannu vahisiddārè. phyāṣan baggè āsaktiyuḻḻa recal grīn, śālā dinagaḻiṃdalū monikā gèllar ḻa āpta snehitè. recal mattu rās gèllar saraṇiyuddakkū īga-idè-innòmmè-illa ènnuvaṃtaha saṃbaṃdhadalli iruttārè. āraṃbhadalli sèṃṭral park kāphigṛhadalli paricārakiyāgi kèlasa māḍuva recal naṃtara 3ne saraṇiyalli blūmiṃgḍels nalli sahāyaka kharīdidāraḻāguttāḻè. naṃtara 5ne saraṇiyalli rālph laurin nalli kharīdidāraḻāgi nemakagòḻḻuttāḻè. 8ne saraṇiya kònèyalli recal hāgū rās gè èmmā ènnuva magaḻu janisuttāḻè. korṭni kāks monikā gèllar na pātravannu nibhāyisiddārè. vṛttiyalli śèph āgiruva monikā tanna ati nirbaṃdha hāgū spardhā svabhāvakkāgi paricitaḻāgiruttāḻè. bālyadalli atiyāgi sthūlakāyiyāgiddudakkāgi itararu, mukhyavāgi avaḻa aṇṇa rās ivaḻannu āgāga tamāṣèyāgi regisuttiruttārè. saraṇiyuddakkū halavāru rèsṭoraṃṭ gaḻalli śèph āgi kèlasa māḍuva monikā, eḻane saraṇiya aṃtyadalli cāṃḍlar biṃg annu maduvèyāguttāḻè. līsā kuḍro phībi buphè pātravannu vahisiddārè. svecchā svabhāvada phībi vṛttiyalli aṃgamardaki hāgèye svayaṃ bodhita saṃgītagārti. hèccu tiḻuvaḻikèyilladaṃtè kaṃḍarū phībi tuṃbā tīkṣṇa hāgū curuku. tanna vibhinna vaikhari hāgū moḍiya hāḍugaḻannu svataḥ barèdu tanna giṭārina jòtè serisi (ahitakaravāgi) hāḍuttāḻè. avaḻigè arsūlā èṃba hèsarina òbba 'kèṭṭa' tadrūpa avaḻiyiddāḻè. kònèya saraṇiyalli phībi maik hyānigan nannu vivāhavāguttāḻè. myāṭ lablāṃk joyi ṭribiyāniya pātravannu nirvahisiddārè. òbba naṭa hāgū bhojanapriyanāgiruva joyi, ḍes āph āvar laivs dhārāvāhiya ḍā| ḍrek rèmore èṃba pātradiṃdāgi prasiddhanāguttānè. saraḻa manassina strīvilāsiyāgiruva joyi saraṇiyuddakkū halavāru alpāvadhiya gèḻatiyarannu hòṃdiruttānè. èṃṭane saraṇiyalli recal nòṃdigè prītiyalli bīḻuttānè. myātyū pèri cyāṃḍlar biṃg na pātravannu vahisiddārè. cyāṃḍlar òṃdu dòḍḍa bahurāṣṭrīya saṃsthèyalli aṃkè aṃśa viśleṣaṇè hāgū māhiti maruvinyāsa kāryagaḻa kāryanirvāhakanāgiruttānè. òṃbhattane saraṇiyalli cyāṃḍlar ī kèlasavannu biṭṭu jāhīrātu saṃsthèyòṃdaralli jāhīrātu pracāra salahègāranāgi serikòḻḻuttānè. ivanu tanna vyaṃgya hāsyaprajñè hāgū saṃbaṃdhagaḻalli durādṛṣṭatègāgi paricitanāgiruttānè. eḻane saraṇiya kònèyalli cyāṃḍlar, monikāḻannu maduvèyāguttānè, naṃtara hattane saraṇiyalli avaru avaḻi makkaḻannu dattu paḍèyuttārè. ḍeviḍ śvimmar rās gèllarna pātravannu vahisiddārè. rās, monikā gèllar ḻa aṇṇa hāgū jīvāśma vijñāni. āraṃbhadalli prākṛtika itihāsada vastu saṃgrahālayadalli kèlasa māḍuva rās naṃtara nyū yārk viśvavidyānilayadalli jīvāśmaśāstrada prādhyāpakanāgi kèlasa māḍuttānè. saraṇiyuddakkū rās, recal jòtègè īga-idè-innòmmè-illa ènnuvaṃtaha saṃbaṃdhadalli iruttānè. ivanu ī saraṇigaḻa avadhiyalli kyāral, èmili hāgū recal jòtègè mūru viphala vivāhagaḻannu hòṃduttānè. rās, kyāral ḻiṃda bèn èṃba maganannū, recal ḻiṃda èmmā èṃba magaḻannu paḍèyuttānè. naṭanā varga phrèṃḍs saraṇiya pramukha naṭa naṭiyaru dūradarśana vīkṣakarigè avara phrèṃḍs pātragaḻigiṃta mòdale paricitarāgiddarū avarannu tārègaḻèṃdu parigaṇisalāguttiralilla. āraṃbhadalli pātra naṭanègè āykègòṃḍāga kāks, pramukha naṭanā vargadalli atyaṃta èttarada vaiyaktika vṛttijīvanavannu hòṃdiddaru. avaru āgāgale es vèṃcurā: pèṭ ḍiṭèkṭiv hāgū phyāmili ṭais èṃba halavāru saraṇigaḻalli kāṇisikòṃḍiddaru. kuḍro phrèṃḍs pūrvadalli myāḍ èbauṭ yū saraṇiyalli arsūlā buphè pātravannu nirvahisiddaru. naṃtara phrèṃḍs nalli arsūla èṃba avaḻi sahodariya dvaṃdva pātravannu halavāru saṃcikègaḻalli āvarta pātravāgi nirvahisidaru. phrèṃḍs nalli tamma pātravannu vahisikòḻḻuvudakkiṃta mòdalu, avaru tamma taṃdèya kacheri nirvāhaki hāgū saṃśodhakiyāgiddaru. lablāṃk, myārīḍ... vid cilḍran dhārāvāhiyalli òṃdu kiru pātradalli hāgū adara ādharita saraṇigaḻāda ṭāp āph da hīp hāgū vinnī & bābbi gaḻalli pramukha pātradalli kāṇisikòṃḍiddaru. phrèṃḍs nalli pātragaḻannu gaḻisuva mòdalu pèri hāgū ānisṭan halavāru dhārāvāhigaḻa viphala prāyogika saṃcikègaḻalli kāṇisikòṃḍiddaru. phrèṃḍs nalli tamma pātrakkiṃta mòdalu śvimmar da vaṃḍar īyars hāgū èn.vai.pi.ḍi blū saraṇigaḻalli kiru pātragaḻannu nirvahisiddaru. dhārāvāhiya hattu saraṇigaḻa prasārada avadhiyalli ī èllā naṭa naṭiyaru amerikāda manèmātāgi hodaru. prathama saraṇiya mūla òppaṃdada prakāra, naṭanāvargada prati sadasyanigū prati saṃcikègè $22,500 vetana nīḍalāyitu. eraḍane saraṇiyalli naṭanāvargavu prati saṃcikègè $20,000 diṃda $40,000 davarègè berè berè vetanagaḻannu paḍèyitu. tamma mūrane saraṇiya vetana nirdhārakkiṃta mòdalu, vārnar bradarsna pratyeka vaiyaktika òppaṃdada ādyatèya badalāgiyū, naṭanāvarga sāmūhika vetanā nirdhārakkè praveśisalu nirdharisitu. naṭanāvargakkè atyaṃta kaḍimè gaḻisuva sadasyana vetanavannu nīḍalāyitu. aṃdarè ānisṭan hāgū śvimmèr ravara vetanagaḻu kaḍimègòṃḍavu. naṭanāvargakkè mūrane saraṇiyalli $75,000 prati saṃcikèyaṃtè, nālkane saraṇiyalli $85,000 prati saṃcikèyaṃtè, aidanè saṃcikèyalli $1,00,000 prati saṃcikèyaṃtè, ārane saṃcikèyalli $1,25,000 prati saṃcikèyaṃtè, eḻu hāgū èṃṭanè saraṇigaḻalli $7,50,000 prati saṃcikèyaṃtè, òṃbhattu hāgū hattane saraṇigaḻalli $10,00,000 prati saṃcikèyaṃtè vetanavannu nīḍalāyitu. aidane saraṇiyiṃda naṭanāvargavu maruprasāraṇèya gauravadhanavannū paḍèyalāraṃbhisitu. saraṇi racanākāra ḍeviḍ kren èllā āru pātragaḻū samāna rūpadalli mahatvapūrṇavāgirabekèṃdu bayasiddaru hāgū saraṇiyu 'prathama naija samagra pradarśana' èṃba praśaṃsègū pātravāyitu. naṭanāvargada pratiyòbba sadasyanū itararigiṃta hèccu prabhāviyāgiradaṃtè iddu, saraṇiya samagra abhinaya prārūpavannu kāydirisalu prayatnavannu māḍidaru. puraskāragaḻigāgi avaru òṃde abhinaya vargadalli pālgòṃḍaru, sāmūhika vetanā nirdhāravannu ārisikòṃḍaru, hāgū prathama saraṇiyalli niyatakālikèya mukhapuṭadalli òṭṭigè kāṇisikòḻḻalu keḻikòṃḍaru. tèrè hiṃdèyū phrèṃḍs kalākāraru uttama snehitarādaru ādarè atithi tārè ṭām sèlèk kèlavòmmè mitra vargadiṃda hòraguḻidudāgi heḻikòḻḻuttārè. saraṇiya prasārada naṃtaravū naṭanāvargada sadasyaru uttama snehitarāgi uḻidaru, viśeṣavāgi kāks mattu ānisṭan. ānisṭan, kāks mattu ḍeviḍ arkèṭ ra magaḻu koko ḻa dharmamātèyādaru. adhikṛta vidāya saṃsmaraṇā pustaka phrèṃḍs ṭil da èṃḍ nalli pratiyòbba kalākāranū phrèṃḍs naṭanāvargavu tamma parivāradaṃtèye āgiddārèṃdu smarisiddārè. saraṇi sārāṃśa prathama saraṇiyu pramukha pātragaḻāda recal, monikā, phībi, joyi, cyāṃḍlar hāgū rās rannu paricayisuttadè. recal tanna bhāvī pati byāriyannu vivāha vedikèyalli biṭṭu sèṃṭral park kāphi gṛhakkè baruttāḻè, naṃtara monikā jòtè avaḻa manègè sthaḻāṃtarisikòḻḻuttāḻè. rās niraṃtaravāgi recal gè tānu avaḻannu prītisuttiruvudāgi heḻalu prayatnisuttānè. ade samayadalli rās na saliṃgakāmi māji patni kyāral avana maguvina jananavannu nirīkṣisuttiddāḻè. joyi horāṭa naḍèsuva òbba udayonmukha naṭanāgi torisalpaṭṭiddānè. phībi aṃgamardakiyāgi kèlasa māḍuttāḻè. cyāṃḍlar tanna preyasi jyānisḻiṃda dūravāguttānè. jyānis muṃdina saraṇigaḻalli mattè mattè kāṇisikòḻḻuttāḻè. saraṇiya kònèyalli cyāṃḍlar ākasmikavāgi rās recal ḻannu prītisuttiddānèṃdu bahiraṃgapaḍisuttānè. recal kūḍā tānu rās nannu prītisuttiruvudāgi aritukòḻḻuttāḻè. rās jūliyannu ḍeṭiṃg māḍuttiruvudannu recal aritukòḻḻuvudaròṃdigè èraḍane saraṇiyu āraṃbhavāguttadè. rās snātaka vidyālayadiṃdale jūliya paricaya hòṃdiruttānè. rās nannu iṣṭapaḍuttiruvudāgi heḻalu recal naḍèsuva prayatnagaḻu prathama saraṇiyallina rās na prayatnagaḻigè kannaḍi hiḍiyuttavè. ādarè krameṇa avaru òṃdu saṃbaṃdhavannu rūpisikòḻḻuttārè. joyi ḍes āph ār laivs dhārāvāhiya kālpanika āvṛttiyalli òṃdu pātravannu gaḻisuttānè. ādarè avanu tanna halavu vākyagaḻannu tāne barèyuttānèṃdu tiḻiyapaḍisida naṃtara avana pātravu dhārāvāhiyalli kòllalpaḍuttadè. ittīcègaṣṭe vicchedana paḍèdiruva hāgū tanagiṃta 21 varṣa dòḍḍavanāda ricarḍnannu monikā ḍeṭiṃg māḍalu āraṃbhisuttāḻè. ricarḍ gè makkaḻu beḍavèṃdu tiḻida naṃtara monikā avaniṃda dūravāguttāḻè. mūrane saraṇiyu adhika gamanārhavāda òṃdu dhārāvāhika śailiyannu aḻavaḍisikòḻḻuttadè. recal blūmiṃgḍelsnalli kèlasa māḍalu āraṃbhisuttāḻè. rās gè recal hāgū avaḻa sahodyogi mārk ra nikaṭatè ahitakaravènisuttadè. recal tamma saṃbaṃdhakkè òṃdu saṇṇa virāma kòḍalu nirdharisuttāḻè. idariṃda mananòṃda, pānamatta rās innòbbaḻòṃdigè malaguttānè. idannu tiḻida recal rās nòṃdigina tanna saṃbaṃdhavannu muridu hākikòḻḻuttāḻè. tanna avaḻi akka arsūlā ḻannu biṭṭu tanagè berè kuṭuṃbavillavèṃde naṃbidda phībi, tanna taṃdèya èraḍane hèṃḍatiya maganannu (tanna arè sahodara) hāgū tanagè janmakòṭṭa tāyiyannū bheṭiyāguttāḻè mattu avaròṃdigè paricitaḻāguttāḻè. joyi tanna sahanaṭi keṭ jòtè saṃbaṃdhavannu bèḻèsuttānè hāgū monikā miliyādhipati pīṭ bèkkar jòtè saṃbaṃdhavannu āraṃbhisuttāḻè. nālkane saraṇiya prathama saṃcikèyalli rās mattu recal svalpa samayakkè jòtègūḍuttārè naṃtara punaḥ dūravāguttārè. rās yāvāgalū avaribbarū saṃbaṃdha virāmadalliddarèṃdu òtti heḻuttiruttānè. joyi raṃganaṭi kyāthi yannu ḍeṭ māḍuttānè, ādarè cyāṃḍlar avaḻòṃdigè prītiyalli bīḻuttānè. naṃtara avaḻu innòbba naṭanòṃdigè saṃbaṃdhavirisikòṃḍu mosa māḍuttiruvidu tiḻidāga avaḻiṃda dūravāguttānè. phībiyu tanna tamma hāgū avana patni ālisra makkaḻigè badali/bāḍigè tāyiyāguttāḻè. paṇavòṃdaralli sota naṃtara monikā hāgū recal, joyi mattu cyāṃḍlar ròṃdigè manèyannu badalāyisikòḻḻuttārè. naṃtara niks saraṇi ṭikèṭ gaḻiṃda hāgū monikā recal ra madhyada òṃdu nimiṣada cuṃbanadiṃda (tèrèmarèyalli) tamma manèyannu punaḥ hiṃpaḍèyuvalli yaśasviyāguttārè. rās, èmili ènnuva iṃgliṣ mahiḻèyannu ḍeṭ māḍalu āraṃbhisuttānè. saraṇiya kònèya saṃcikèyu laṃḍan nalliya ivara maduvè samāraṃbhavannu pradhānavāgi citrisuttadè. cyāṃḍlar mattu monikā òṭṭigè malaguttārè hāgū recal, rās mattu èmiliyara maduvègè hogalu nirdharisuttāḻè. vivāha vedikèyalli śapathagaḻannu uccharisuvāga rās tappu hèsarannu(recal ḻa) heḻuttānè. idariṃda avana vadhu hāgū atithigaḻu āghātagòḻḻuttārè. cyāṃḍlar mattu monikā tamma hòsa saṃbaṃdhavannu itarariṃda rahasyavāgiḍalu naḍèsuva prayatnavannu aidane saraṇiyu pramukhavāgi citrisuttadè. saraṇiya 100ne saṃcikèyalli phībi trivaḻi makkaḻigè janma kòḍuttāḻè. mòdala gaṃḍu maguvigè phryāṃk jūniyar jūniyar èṃdū naṃtarada èraḍu hèṇṇu makkaḻigè lèsli hāgū cyāṃḍlar èṃdū hèsariḍuttārè. (āraṃbhadalli avaru èraḍu gaṃḍu makkaḻu hāgū òṃdu hèṇṇu magu èṃdu bhāvisikòṃḍiruttārè ādarè naṃtara adaralli òṃdu magu hèṇṇu èṃdu gòttāda baḻikavū cyāṃḍlar èṃba hèsaranne iḍalu nirdharisuttārè.) èmiliyu recal ḻannu iṣṭapaḍada kāraṇa hāgū rās recal nòṃdigina tanna snehavannu biṭṭu kòḍalu siddhanirada kāraṇa rās mattu èmiliya maduvèyu muridubīḻuttadè. phībi polis adhikāri gyāriyòṃdigè saṃbaṃdhavannu āraṃbhisuttāḻè. monikā mattu cyāṃḍlar tamma prema saṃbaṃdhavannu bahiraṃgapaḍidāga itararu mòdaligè accaripaṭṭukòḻḻuttārè ādarè naṃtara saṃtoṣapaṭṭukòḻḻuttārè. avaru lās vegas na pravāsadalliruvāga maduvèyāgalu tīrmānisuttārè. ādarè rās hāgū recal rannu pānamattarāgi carciniṃda maduvèyāgi hòrabaruttiruvudannu noḍida naṃtara tamma nirṇayavannu badalāyisuttārè. ārane saraṇiya prathama saṃcikèyalli rās hāgū recal ra maduvèyu madyada amalinalli naḍèda òṃdu tappèṃdu pracuravāguttadè mattu kèlavu saṃcikègaḻa naṃtara avaru vicchedana paḍèdukòḻḻuttārè. cāṃḍlar mattu monikā jòtègè iralu prāraṃbhisuttārè. idariṃda recal, phībiya manègè tanna vāsavannu badalāyisikòḻḻuttāḻè. joyigè 'myāk āṃḍ cīs' èṃba kebal ṭi.vi saraṇiyalli pātravòṃdu siguttadè mattu alli avanu oṃdu roboṭinòṃdigè abhinayisuttānè. rās nyūyārk viśvavidyānilayadalli prrādhyāpakanāgi kèlasakkè seruttānè hāgū tanna vidyārthigaḻalli òbbaḻada èlizabèt ḻannu ḍeṭ māḍalu āraṃbhisuttānè. tamma vayassina prauḍhatèya aṃtaradiṃdāgi ā saṃbaṃdhavu muridu bīḻuttadè. bèṃki taguli recal phībiyara apārṭmèṃṭ suṭṭuhoguttadè. idariṃdāgi recal joyiya manègū, phībi cāṃḍlar-monikā manègū tamma vāsavannu badalāyisikòḻḻuttārè. cāṃḍlar monikāḻannu maduvèyāgalu keḻikòḻḻuttānè. tanna haḻèya gèḻèyanāda ricarḍ tanna prītiyannu òppikòṃḍarū, cāṃḍlar jòtè tanna maduvègè monikā òppigè nīḍuttāḻè. nirmāṇa kalpanè naṭara nemaka baraha citrīkaraṇa saraṇi aṃtya prabhāva vimarśè praśastigaḻu sthāna sāṃskṛtika prabhāva vitaraṇè prasāraṇè aṃtārāṣṭīya mārukaṭṭè ādharita saraṇigaḻu joyi calanacitra ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AB%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%86%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B3%8D%E0%B2%B8%E0%B3%8D

ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್

ವರದಾಮೂಲ ಭಾರತ ದೇಶದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಾಗರ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ವರದಾ ನದಿಯ ಉಗಮ ಸ್ಥಳ. ಇಲ್ಲಿ ವರದಾಂಬಿಕಾ ದೇವಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನವೂ ಇದೆ.ವರದಾ ನದಿಯ ಮೂಲವು ಸಾಗರ ನಗರದಿಂದ 6 ಕಿ.ಮೀ ದೂರ ಇದ್ದು ಮಲೆನಾಡಿನ ಒಂದು ಸುಂದರ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ವರದಾಂಬಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಸಾಗರದಿಂದ ಶೆಡ್ತೀಕೆರೆ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳ ಹಾಗೂ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ವರದಾಮೂಲದಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದಾದಂತಹ ದೇಗುಲಗಳು/ವಿಗ್ರಹಗಳು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ತೀರ್ಥ ಮತ್ತು ಸರ್ವತೀರ್ಥ ವರದಾಮೂಲ ಎನ್ನುವುದು ಹೆಸರೇ ಹೇಳುವಂತೆ ವರದಾನದಿಯ ಉಗಮಸ್ಥಾನ. ಇಲ್ಲಿ ವರದಾನದಿಯು ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿಯ ಪಾದದಡಿಯಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀತೀರ್ಥವೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೊದಲ ಕಲ್ಯಾಣಿಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತಾಳೆಂಬ ಪ್ರತೀತಿಯಿದೆ. ವರ್ಷವಿಡೀ ತುಂಬಿರೋ ಈ ಕಲ್ಯಾಣಿಯಿಂದ ಸರ್ವತೀರ್ಥ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಹೊರಗಿನ ದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಯಾಣಿಗೆ ವರದೆ ಹರಿಯುತ್ತಾಳೆ. ಹೊರಗಿನ ಕೊಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರತೀ ಎರಡು ಮೂರು ಅಡಿಗಳಿಗೊಂದರಂತೆ ಒಟ್ಟು ೨೪ ತೀರ್ಥಗಳು ಉಗಮಿಸುತ್ತವೆಂದೂ ಅದಕ್ಕೇ ಅದಕ್ಕೆ ಸರ್ವತೀರ್ಥವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆಂದು ಸ್ಥಳೀಯರು ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾಲಭೈರವ, ತ್ರಿಲೋಚನ, ಪ್ರಸನ್ನಗಣಪತಿ ದೇಗುಲ ವರದಾ ಮೂಲಕ್ಕೆ ಬಂದವರಿಗೆ ಮೊದಲು ಎದುರಾಗುವುದು ಸರ್ವತೀರ್ಥ. ಅದಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಬಲಬದಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಲಭೈರವನ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ. ಹೊಯ್ಸಳರ ದೇಗುಲಗಳಲ್ಲಿ ಅತೀ ಸಾಮಾನ್ಯವೆನಿಸುವ ಸ್ಮಶಾನಭೈರವಿಯ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಈ ಶಿಲ್ಪ ನೆನಪಿಸಿದರೆ ಅಚ್ಚರಿಯಿಲ್ಲ. ದೇವಿಯ ಕೈಯಲ್ಲಿರೋ ರುಂಡಕ್ಕೆ ಬಾಯಿ ಹಾಕುತ್ತಿರುವ ನಾಯಿಯವರೆಗಿನ ಚಿತ್ರಣ ಇಲ್ಲೂ ಇದ್ದರೂ ಸ್ಮಶಾನ ಭೈರವಿಯ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರೇತಗಣಗಳು, ಅದರಲ್ಲೊಂದರ ಕೈಯಲ್ಲಿರೋ ಮಗು ಮುಂತಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಇಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಅದರಿಂದ ಹಾಗೇ ಮುಂದೆ ಬಂದರೆ ತ್ರಿಲೋಚನ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಶಿವಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಪ್ರಸನ್ನಗಣಪತಿಯ ದೇಗುಲಗಳಿವೆ. ಸದಾಶಿವದೇಗುಲ ಸರ್ವತೀರ್ಥದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹತ್ತಲಿರೋ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳನ್ನು ಹತ್ತಿ ಮೇಲೆ ಬಂದರೆ ಎದುರಾಗುವುದು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ತೀರ್ಥ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಿಳಿಯಲಿರುವ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳು. ಅದರೆದುರಿಗಿರುವುದೇ ಸದಾಶಿವದೇಗುಲ. ಕೆಳದಿಯರಸ ಶಿವಪ್ಪನಾಯಕನ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಸದಾಶಿವನಾಯಕ ಈ ದೇಗುಲಕ್ಕೆ ಉಂಬುಳಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದ ಕಾರಣ ಈ ದೇಗುಲಕ್ಕೆ ಸದಾಶಿವದೇಗುಲವೆಂದು ಹೆಸರಾಯಿತೆಂದು ಕೆಲವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಈ ದೇಗುಲದ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿರೋ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ದೇಗುಲಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ರಚನೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಇದು ವಿಷ್ಣು ದೇಗುಲವಾಗಿದ್ದು ತದನಂತರದಲ್ಲಿ ಶೈವ ದೇಗುಲವಾಗಿ ಬದಲಾಗಿರಬಹುದೆಂಬ ಊಹಾಪೋಹಗಳಿದ್ದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಆಧಾರಗಳಿಲ್ಲ. ಇದರೆದುರು ಇರುವ ಧ್ವಜಸ್ಥಂಭದೆದುರು ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೋಮಕ್ಕೆ ತುಪ್ಪ ಹಾಕಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಸೃಕ್ ಸೃವ ಎಂಬ ಭಾರೀ ಗಾತ್ರದ ಹುಟ್ಟನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಕಲ್ಲುವೀಣೆ ಎಂದೂ ಕೆಲವರು ಕರೆಯೋ ಇದು ತನ್ನ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ರಚನೆಯಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವವರ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತೆ. ಈ ದೇಗುಲದ ಬಾಗಿಲಲ್ಲಿ "ಜೋಯಿಸರ ತಿಂಮಣನ ನಮಸ್ಕಾರ" ಎಂಬ ಕೆತ್ತನೆಯಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇಕ್ಕೇರಿಯಲ್ಲಿರೋ ಹನುಮದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲೂ ಇದೇ ಬರಹವಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದ ಎರಡೂ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ಸರಿಸುಮಾರು ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನೋ ಜೀರ್ಣೋದ್ದಾರವನ್ನೋ ಕಂಡಿರಬಹುದೆಂದು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಸಪ್ತ ಮಾತೃಕೆಯರು ಮತ್ತು ಕೂಗಲೇಶ್ವರ ಸದಾಶಿವದೇಗುಲದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರೋ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಗೇಟನ್ನು ದಾಟಿದರೆ ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆ ಯರ ಕಲ್ಲೊಂದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸಪ್ತ ಮಾತೃಕೆಯರ ಜೊತೆಗೆ ಎಡಬಲಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನೆರೆಡು ಮೂರ್ತಿಗಳಿರೋದು ವಿಶೇಷ. "ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಮಾಹೇಶ್ವರಿ ಚೈವ ಕೌಮಾರಿ ವೈಷ್ಣವೀ ತಥಾ ವಾರಾಹೀ ನಾರಸಿಂಹೀ ಚ ಭೈಮಾಭೈರವಿ ನಂದಿನಿ" ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕ ಅಥವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಮಾಹೇಶ್ವರಿ ಚ ಇಂದ್ರಿ ಕೌಮಾರಿ ವೈಷ್ಣವೀ ತಥಾ ಚಾಮುಂಡ ಚೈವ ವಾರಾಹಿ ಲಕ್ಷ್ಮೀಶ್ಚ ಪುರುಶಾಕೃತಿಃ ಎಂಬ ದುರ್ಗಾ ಅಷ್ಟೋತ್ತರ ಸ್ತೋತ್ರದ ಎಂಟನೇ ಚರಣ ಅಥವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ ಮಾಹೇಶ್ವರಿ ಚೈವ ಕೌಮಾರೀ ವೈಷ್ಣವೀ ಯದಾ ವಾರಾಹಿ ಚ ತದೇಂದ್ರಾಣಿ ಚಾಮುಂಡ ಸಪ್ತ ಮಾತಾರಃ ಎಂಬ ಮತ್ತೊಂದು ನಿತ್ಯ ಶ್ಲೋಕದ ಮೂಲಕ ಇಲ್ಲಿರುವ ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆ ಯರನ್ನು ಅವರ ವಾಹನಗಳದೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಅವರನ್ನು ಅವರ ವಾಹನಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸುವುದಾದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮೀ(ವಾಹನ:ಕೋಣ), ಮಾಹೇಶ್ವರಿ(ವಾಹನ=ಮೊಸಳೆ/ಮಕರ), ಕೌಮಾರಿ(ಹಂಸ), ವೈಷ್ಣವಿ(ಮಾನವ), ವಾರಾಹಿ ನಾರಸಿಂಹಿ(ವಾಹನ=ವೃಷಭ/ಎತ್ತು), ಇಂದ್ರಾಣಿ(ವಾಹನ=ಆನೆ), ಚಾಮುಂಡಿ(ವಾಹನ=ವರಾಹ/ಹಂದಿ). ಇವರ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿಯಿದ್ದರೆ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ರುದ್ರವೀಣೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದ ನಂದಿವಾಹನನಾದ ಶಿವನಿದ್ದಾನೆ. ಇವನಿಗೆ ಕೂಗಲೇಶ್ವರ ಎಂಬ ಹೆಸರಂತೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕೂಗಲೇಶ್ವರ ಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂದುದರ ಹಿಂದೂ ಒಂದು ಕಥೆಯಿದೆ. ಹಿಂದೆಲ್ಲಾ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳು ತುಂಬಾ ಅಳುತ್ತಿದ್ದರೆ , ನಾಲ್ಕೈದು ವರ್ಷಗಳಾದರೂ ಮಾತು ಬರದಿದ್ದರೆ ಅದರ ಶಮನಕ್ಕೆಂದು ಈ ದೇವನಿಗೆ ಹರಕೆ ಹೊರುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ. ಆ ಆಚರಣೆ ಈಗ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆಯಾದರೂ ದೇವನ ಹೆಸರಂತೂ ಹಾಗೇ ಉಳಿದಿದೆ ಇತರ ದೇಗುಲಗಳು ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಗುಡಿಗಳೆಲ್ಲಾ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಬಂದು ಹರಕೆ ಹೊತ್ತವರು ಕಟ್ಟಿಸಿಕೊಟ್ಟ ದೇಗುಲಗಳಂತೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸದಾಶಿವ ದೇಗುಲದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಕಡಲೇಕಾಳು ಗಣೇಶ ಮತ್ತು ಅನ್ನಪೂರ್ಣೇಶ್ವರಿ ವಿಗ್ರಹಗಳಿರುವ ಶಂಭುಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇಗುಲವಿದೆ. ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಮಣಿಕರ್ಣಿಕೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ರಾಮೇಶ್ವರ ದೇಗುಲಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಒಂದೊಂದು ಕತೆಗಳಿವೆ. ಕೆಲ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿರೋ ಕಲ್ಲನ್ನು ಎತ್ತಿದರೆ ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿರುವಂತೆಯೇ ಮಣಿಕರ್ಣಿಕೇಶ್ವರನ ಎದುರಿಗಿರೋ ನಂದಿಯನ್ನು ಎತ್ತಿದರೆ ಕೆಲಸವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿತ್ತಂತೆ ! ಅದೆಲ್ಲಾ ಮೂಡನಂಬಿಕೆ ಎಂದು ನಂದಿಯನ್ನು ಅಷ್ಟಬಂಧ ಮಾಡಿ ಕೂರಿಸಲಾಗಿದೆಯೀಗ. ವರದಾಮೂಲವೆಂಬುದು ವಿಂಧ್ಯಪರ್ವತದ ಮೂಲ. ಹಾಗಾಗಿ ರಾಮ ಇಲ್ಲಿಂದಲೇ ವನವಾಸವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಎನ್ನೋ ಪ್ರತೀತಿ ರಾಮೇಶ್ವರ ದೇಗುಲದ ಬಗೆಗಿದೆ. ಆ ದೇಗುಲದ ಎಡಬಲಗಳಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯರ ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ. ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ ಇವನ್ನೆಲ್ಲಾ ದಾಟಿ ಒಳಗೆ ಸಾಗಿದರೆ ೭ ಕುದುರೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ರಥವೇರಿದ ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣನ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ. ರಥದ ಚಕ್ರಗಳು ಈ ಮುರಿದು ಹೋಗಿದ್ದು ಅದರ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ವರದಾದೇವಿಯ ಗರ್ಭಗೃಹವಿದೆ. ಇದರ ಪುರಾಣವನ್ನು ಕೇಳುವುದಾದರೆ ತನ್ನಿಂದಲೇ ಸೃಷ್ಠಿಯಾದ ಶತರೂಪೆಯನ್ನು ಮೋಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಬ್ರಹ್ಮನ ಐದನೇ ತಲೆಯನ್ನು ಶಿವ ಕಡಿದು ಕಪಾಲವನ್ನಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಇದರ ಪಾಪ ಶಿವನನ್ನ ಕಾಡತೊಡಗಿ ಆತ ಚತುಶೃಂಗಗಳ ಮಧ್ಯೆ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಕೂರುತ್ತಾನೆ. ಶಿವನ ಪಾಪ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ವಿಷ್ಣುವು ತನ್ನ ಶಂಖದಿಂದ ಗಂಗೆಯಲ್ಲಿ ಶಿವನಿಗೆ ಅಭಿಷೇಕ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಆ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ನೀರೇ ವರದಾತೀರ್ಥವಾಯಿತೆಂದು ಪ್ರತೀತಿಯಿದೆ. ಮೇಲಿನ ಪ್ರತೀತಿಗಳಿಗನುಗುಣವಾಗಿ ವರದಾಮೂಲದ ಸುತ್ತಲೇ ಕವಲಗೋಡು, ಓತುಗೋಡು,ಕುಂಟುಗೋಡು,ತೆಂಕೋಡು ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಊರುಗಳಿರುವುದು ವಿಶೇಷ. ವರದಾಂಬಿಕೆ ದೇವಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಗಾಯಿತ್ರಿ,ಸಾವಿತ್ರಿ, ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯರ ಸಂಗಮರೂಪವೆಂದು ನಂಬಲಾಗುವ ವರದೆಯು ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ವರದಹಸ್ತೆ. ಎರಡೂ ಕಡೆ ವರ ಕೊಡೋದ್ರಿಂದ ವರದಾಂಬಿಕೆಯೆಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆಯೆಂದೂ ಪ್ರತೀತಿಯೆದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ತೀರ್ಥರಾಜಪುರ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇತ್ತಂತೆ. ಅದರ ಬಗೆಗಿನ ಉಲ್ಲೇಖಗಳ ನೋಡೋದಾದರೆ ಮಹಾರಾಜ ಸಗರನು ನೀರಿಗಾಗಿ ಯಜ್ಞವೊಂದನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ತಾಯಿ ವರದೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಳಾಗಿ ನೀನು ಹೋದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಹಿಂಬಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತೇನೆಂದೂ ಆದರೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ ನೋಡಬೇಡವೆಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾಳಂತೆ. ಆತ ಸಾಗರವೆಂಬ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಿಂತಿರುಗಿ ನೋಡುತ್ತಾನಂತೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ನದಿಯ ಹರಿಯುವಿಕೆ ನಿಂತು ಆಕೆ ಬೃಹದಾಕಾರವಾಗಿ ಶೇಖರಗೊಳ್ಳುತ್ತಾಳಂತೆ. ಅದೇ ಈಗಿನ ಸಾಗರವೆಂಬ ಊರೆಂದು ಪ್ರತೀತಿ ! ಈ ಕಥೆ ಭಗೀರಥನು ಭೂಮಿಗೆ ಗಂಗೆಯನ್ನು ತಂದ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದಾದರೂ ಸಾಗರವೆಂದು ಬರೋ ಉಲ್ಲೇಖ ನಿಜವಾದ ಸಮುದ್ರದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯೂ ಆಗಿರಬಹುದು ! ಈ ನದಿ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಬಂಕಸಾಣ ಎಂಬ ಊರಿನಲ್ಲಿ ದಂಡಾವತಿಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ. ಅಗ್ನಿ ತೀರ್ಥ ಈ ದೇಗುಲದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಗೋಪಾಲ ಮೊದಲಾದ ದೇಗುಲಗಳಿವೆ. ಇಲ್ಲೊಂದು ಸಣ್ಣ ಕೊಳವಿದ್ದು ಅದಕ್ಕೆ ಅಗ್ನಿತೀರ್ಥವೆಂದು ಹೆಸರು. ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಇದ್ದರೂ ಲವಣಗಳಿಂದ ತುಂಬಿರೋ ಈ ನೀರಿನ ರುಚಿ ಸರ್ವತೀರ್ಥದ ನೀರ ರುಚಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುವುದು ವಿಶೇಷ. ತಲುಪುವ ಬಗೆ ವರದಾಮೂಲಕ್ಕೆ ಸಾಗರದಿಂದ ೬ ಕಿ.ಮೀ. ಸಾಗರದಿಂದ ಇಕ್ಕೇರಿ/ಸಿಗಂದೂರು ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ೩ಕಿ.ಮೀ ಸಾಗಿದರೆ ಇಕ್ಕೇರಿ ಸರ್ಕಲ್ ಅಥವಾ ಅಘೋರೇಶ್ವರ ಸರ್ಕಲ್ ಅಂತ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಎಡಕ್ಕೆ ಸಾಗಿದರೆ ೩.ಕಿ.ಮೀ ಕ್ರಮಿಸುವಷ್ಟರಲ್ಲಿ ವರದಾಮೂಲ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಬಲಕ್ಕೆ ಸಾಗಿದರೆ ಒಂದು ಕಿ.ಮೀನಲ್ಲಿ ಇಕ್ಕೇರಿ. ಹಾಗಾಗಿ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳ ಇಕ್ಕೇರಿಯಿಂದ ವರದಾಮೂಲಕ್ಕೆ ೪ ಕಿ.ಮೀ ದೂರ. ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರವಾಸೀ ತಾಣಗಳು ವರದಾಮೂಲಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ಕೊಟ್ಟವರು ಸುತ್ತಲಿನ ಪ್ರವಾಸೀ ತಾಣಗಳಾದ ಇಕ್ಕೇರಿಯ ಅಘೋರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಇಕ್ಕೇರಿಯ ಹನುಮಂತ, ಕಾಳೀಗುಡಿ, ಹಳೆ ಇಕ್ಕೇರಿ ಕೋಟೆ, ವರದಹಳ್ಳಿ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಬಹುದು ಇವುಗಳನ್ನೂ ನೋಡಿ ಅಷ್ಟಮಾತೃಕೆಯರು ವರದಾ ನದಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ ಸಾಗರ ತಾಲೂಕಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು

varadāmūla bhārata deśada karnāṭaka rājyada śivamògga jillèya sāgara tālūkinallidè. idu varadā nadiya ugama sthaḻa. illi varadāṃbikā deviya devasthānavū idè.varadā nadiya mūlavu sāgara nagaradiṃda 6 ki.mī dūra iddu malènāḍina òṃdu suṃdara sthaḻavāgidè. ī kṣetradalli śrī varadāṃbā devasthāna idè. ī kṣetravu sāgaradiṃda śèḍtīkèrè mārgadalli idè. idu karnāṭakada òṃdu pramukha yātrā sthaḻa hāgū pravāsi tāṇavāgidè. varadāmūladalli noḍabahudādaṃtaha degulagaḻu/vigrahagaḻu lakṣmī tīrtha mattu sarvatīrtha varadāmūla ènnuvudu hèsare heḻuvaṃtè varadānadiya ugamasthāna. illi varadānadiyu lakṣmīdeviya pādadaḍiyiṃda udbhavisi lakṣmītīrthavèṃdu karèyalpaḍuva mòdala kalyāṇiyannu seruttāḻèṃba pratītiyidè. varṣaviḍī tuṃbiro ī kalyāṇiyiṃda sarvatīrtha èṃdu karèyalpaḍuva hòragina dòḍḍa kalyāṇigè varadè hariyuttāḻè. hòragina kòḻadalli pratī èraḍu mūru aḍigaḻigòṃdaraṃtè òṭṭu 24 tīrthagaḻu ugamisuttavèṃdū adakke adakkè sarvatīrthavèṃdu karèyuttārèṃdu sthaḻīyaru tiḻisuttārè. kālabhairava, trilocana, prasannagaṇapati degula varadā mūlakkè baṃdavarigè mòdalu èdurāguvudu sarvatīrtha. adakkè iḻiyuva jāgadalli balabadiyalli kālabhairavana vigrahavidè. hòysaḻara degulagaḻalli atī sāmānyavènisuva smaśānabhairaviya śilpavannu ī śilpa nènapisidarè accariyilla. deviya kaiyalliro ruṃḍakkè bāyi hākuttiruva nāyiyavarègina citraṇa illū iddarū smaśāna bhairaviya śilpadalliruva pretagaṇagaḻu, adarallòṃdara kaiyalliro magu muṃtāda kèttanègaḻu illilla. adariṃda hāge muṃdè baṃdarè trilocana èṃdu karèyalpaḍuva śivaliṃga mattu prasannagaṇapatiya degulagaḻivè. sadāśivadegula sarvatīrthadiṃda melakkè hattaliro mèṭṭilugaḻannu hatti melè baṃdarè èdurāguvudu lakṣmī tīrtha mattu adakkiḻiyaliruva mèṭṭilugaḻu. adarèdurigiruvude sadāśivadegula. kèḻadiyarasa śivappanāyakana cikkappa sadāśivanāyaka ī degulakkè uṃbuḻi kòṭṭidda kāraṇa ī degulakkè sadāśivadegulavèṃdu hèsarāyitèṃdu kèlavara abhiprāya. ī degulada dvāradalliro gajalakṣmi sāmānyavāgi viṣṇuvina degulagaḻalli kaṃḍubaruva racanè. hāgāgi mūladalli idu viṣṇu degulavāgiddu tadanaṃtaradalli śaiva degulavāgi badalāgirabahudèṃba ūhāpohagaḻiddarū adakkè takka ādhāragaḻilla. idarèduru iruva dhvajasthaṃbhadèduru hiṃdina kāladalli homakkè tuppa hākalu baḻasuttidda sṛk sṛva èṃba bhārī gātrada huṭṭannu noḍabahudu. kalluvīṇè èṃdū kèlavaru karèyo idu tanna gātra mattu racanèyiṃda illigè baruvavara gamana sèḻèyuttè. ī degulada bāgilalli "joyisara tiṃmaṇana namaskāra" èṃba kèttanèyiruvudannu kāṇabahudu. ikkeriyalliro hanumadevasthānadallū ide barahaviruva kāraṇadiṃda èraḍū devasthānagaḻu sarisumāru òṃde samayadalli nirmāṇavanno jīrṇoddāravanno kaṃḍirabahudèṃdu ūhisabahudu. sapta mātṛkèyaru mattu kūgaleśvara sadāśivadegulada pakkadalliro òṃdu saṇṇa geṭannu dāṭidarè saptamātṛkè yara kallòṃdu kāṇuttadè. illi sapta mātṛkèyara jòtègè èḍabalagaḻalli innèrèḍu mūrtigaḻirodu viśeṣa. "brāhmī māheśvari caiva kaumāri vaiṣṇavī tathā vārāhī nārasiṃhī ca bhaimābhairavi naṃdini" èṃba śloka athavā brāhmī māheśvari ca iṃdri kaumāri vaiṣṇavī tathā cāmuṃḍa caiva vārāhi lakṣmīśca puruśākṛtiḥ èṃba durgā aṣṭottara stotrada èṃṭane caraṇa athavā brāhmī māheśvari caiva kaumārī vaiṣṇavī yadā vārāhi ca tadeṃdrāṇi cāmuṃḍa sapta mātāraḥ èṃba mattòṃdu nitya ślokada mūlaka illiruva saptamātṛkè yarannu avara vāhanagaḻadòṃdigè gurutisabahudu. avarannu avara vāhanagaḻòṃdigè gurutisuvudādarè brāhmī(vāhana:koṇa), māheśvari(vāhana=mòsaḻè/makara), kaumāri(haṃsa), vaiṣṇavi(mānava), vārāhi nārasiṃhi(vāhana=vṛṣabha/èttu), iṃdrāṇi(vāhana=ānè), cāmuṃḍi(vāhana=varāha/haṃdi). ivara balabhāgadalli gaṇapatiyiddarè èḍabhāgadalli rudravīṇèyannu hiḍida naṃdivāhananāda śivaniddānè. ivanigè kūgaleśvara èṃba hèsaraṃtè. idakkè kūgaleśvara èṃdu hèsaru baṃdudara hiṃdū òṃdu kathèyidè. hiṃdèllā ī bhāgadalli makkaḻu tuṃbā aḻuttiddarè , nālkaidu varṣagaḻādarū mātu baradiddarè adara śamanakkèṃdu ī devanigè harakè hòruttiddaraṃtè. ā ācaraṇè īga kaḍimèyāgidèyādarū devana hèsaraṃtū hāge uḻididè itara degulagaḻu adara pakkadalliruva guḍigaḻèllā kālānaṃtaradalli ī kṣetrakkè baṃdu harakè hòttavaru kaṭṭisikòṭṭa degulagaḻaṃtè. udāharaṇègè sadāśiva degulada pakkadalli dvāradalli kaḍalekāḻu gaṇeśa mattu annapūrṇeśvari vigrahagaḻiruva śaṃbhuliṃgeśvara degulavidè. adara pakkadalli maṇikarṇikeśvara mattu rāmeśvara degulagaḻivè. ivugaḻa baggèyū òṃdòṃdu katègaḻivè. kèla sthaḻagaḻalliro kallannu èttidarè tamma kèlasavāguttadè èṃba naṃbikèyiruvaṃtèye maṇikarṇikeśvarana èdurigiro naṃdiyannu èttidarè kèlasavāguttadè èṃba naṃbikèyittaṃtè ! adèllā mūḍanaṃbikè èṃdu naṃdiyannu aṣṭabaṃdha māḍi kūrisalāgidèyīga. varadāmūlavèṃbudu viṃdhyaparvatada mūla. hāgāgi rāma illiṃdale vanavāsavannu prāraṃbhisida ènno pratīti rāmeśvara degulada bagègidè. ā degulada èḍabalagaḻalli gaṇeśa, subrahmaṇyara vigrahagaḻivè. sūryanārāyaṇa ivannèllā dāṭi òḻagè sāgidarè 7 kudurègaḻiṃda kūḍida rathaverida sūryanārāyaṇana vigrahavidè. rathada cakragaḻu ī muridu hogiddu adara balabhāgadalli varadādeviya garbhagṛhavidè. idara purāṇavannu keḻuvudādarè tanniṃdale sṛṣṭhiyāda śatarūpèyannu mohisuttidda brahmana aidane talèyannu śiva kaḍidu kapālavannāgi baḻasuttānè. ādarè idara pāpa śivananna kāḍatòḍagi āta catuśṛṃgagaḻa madhyè tapassigè kūruttānè. śivana pāpa parihārakkāgi viṣṇuvu tanna śaṃkhadiṃda gaṃgèyalli śivanigè abhiṣeka māḍuttānè. ā naṃtaradalli uḻida nīre varadātīrthavāyitèṃdu pratītiyidè. melina pratītigaḻiganuguṇavāgi varadāmūlada suttale kavalagoḍu, otugoḍu,kuṃṭugoḍu,tèṃkoḍu èṃba nālku ūrugaḻiruvudu viśeṣa. varadāṃbikè deviya baggè gāyitri,sāvitri, sarasvati deviyara saṃgamarūpavèṃdu naṃbalāguva varadèyu èḍagaiyalli varadahastè. èraḍū kaḍè vara kòḍodriṃda varadāṃbikèyèṃba naṃbikèyidèyèṃdū pratītiyèdè. ī kṣetrakkè muṃcè tīrtharājapura èṃba hèsarū ittaṃtè. adara bagègina ullekhagaḻa noḍodādarè mahārāja sagaranu nīrigāgi yajñavòṃdannu kaigòḻḻalu tāyi varadè pratyakṣaḻāgi nīnu hodallèllā hiṃbālisikòṃḍu baruttenèṃdū ādarè hiṃdirugi noḍabeḍavèṃdū heḻuttāḻaṃtè. āta sāgaravèṃba pradeśadalli hiṃtirugi noḍuttānaṃtè. alligè nadiya hariyuvikè niṃtu ākè bṛhadākāravāgi śekharagòḻḻuttāḻaṃtè. ade īgina sāgaravèṃba ūrèṃdu pratīti ! ī kathè bhagīrathanu bhūmigè gaṃgèyannu taṃda prasaṃgavannu holuttadādarū sāgaravèṃdu baro ullekha nijavāda samudrada parikalpanèyū āgirabahudu ! ī nadi uttarakkè hariyuttadè. baṃkasāṇa èṃba ūrinalli daṃḍāvatiyannu seruttadè. agni tīrtha ī degulada pakkadalle gopāla mòdalāda degulagaḻivè. illòṃdu saṇṇa kòḻaviddu adakkè agnitīrthavèṃdu hèsaru. pakkadalle iddarū lavaṇagaḻiṃda tuṃbiro ī nīrina ruci sarvatīrthada nīra rucigiṃta bhinnavāgiruvudu viśeṣa. talupuva bagè varadāmūlakkè sāgaradiṃda 6 ki.mī. sāgaradiṃda ikkeri/sigaṃdūru mārgadalli 3ki.mī sāgidarè ikkeri sarkal athavā aghoreśvara sarkal aṃta siguttadè. adaralli èḍakkè sāgidarè 3.ki.mī kramisuvaṣṭaralli varadāmūla siguttadè. balakkè sāgidarè òṃdu ki.mīnalli ikkeri. hāgāgi mattòṃdu prekṣaṇīya sthaḻa ikkeriyiṃda varadāmūlakkè 4 ki.mī dūra. suttalina pravāsī tāṇagaḻu varadāmūlakkè bheṭi kòṭṭavaru suttalina pravāsī tāṇagaḻāda ikkeriya aghoreśvara devasthāna, ikkeriya hanumaṃta, kāḻīguḍi, haḻè ikkeri koṭè, varadahaḻḻi muṃtāda sthaḻagaḻigè bheṭi nīḍabahudu ivugaḻannū noḍi aṣṭamātṛkèyaru varadā nadi ullekhagaḻu śivamògga jillè sāgara tālūkina pravāsi tāṇagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%82%E0%B2%B2

ವರದಾಮೂಲ

ಸುನಿಲ್ ಭಾರತಿ ಮಿತ್ತಲ್ ದೇವನಾಗರಿ: सुनील भारती मित्तल, ಪಂಜಾಬಿ: ਸੁਨੀਲ ਭਾਰਤੀ ਮਿੱਤਲ, ೧೯೫೭ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೩ರಂದು ಜನಿಸಿದರು) . ಅವರು ಭಾರತದ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಉದ್ಯಮಿ, ಸಮಾಜ ಸೇವಕ ಮತ್ತು ಭಾರತಿ ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸಸ್‌ನ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಸಮೂಹದ CEO. The US$೭.೨ ಶತಕೋಟಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದ ಅತೀ ದೊಡ್ಡ GSM-ಆಧಾರದ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ‌ಸೇವೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಐದನೇ ದೊಡ್ಡ ಮೊಬೈಲ್‌ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಆಫ್ರಿಕಾದ ೧೯ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ೧೯೦ ದಶಲಕ್ಷ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸುನಿಲ್ ಭಾರತಿ ಮಿತ್ತಲ್ ಅವರು ಸತ್ ಪಾಲ್(ಮಾಜಿ ಲೋಕಸಭಾ ಸದಸ್ಯರು)ಮತ್ತು ಲಲಿತಾ ಅವರ ಪುತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಗೌರವವಾದ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಪುರಸ್ಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಸುನಿಲ್ ಮಿತ್ತಲ್ ಅವರು ಭಾರತದ ಪಂಜಾಬಿನ ಲೂಧಿಯಾನದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಸತ್ ಪಾಲ್ ಮಿತ್ತಲ್ ಲೂಧಿಯಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯ(M.P)ರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಮೊದಲಿಗೆ ಮುಸ್ಸೋರಿ ಯ ವೈನ್‌ಬರ್ಗ್ ಅಲ್ಲೆನ್ ಶಾಲೆಗೆ ಸೇರಿದರು. ನಂತರ ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ಸಿಂಧಿಯ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಚಂಡೀಗಢದ ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನದ ಪದವಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ನಿಧನರಾದರು. ಉದ್ಯಮದ ಸಾಹಸಗಳು ಪ್ರಥಮ ತಲೆಮಾರಿನ ಉದ್ಯಮಿಯಾದ ಮಿತ್ತಲ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ಉದ್ದಿಮೆಯನ್ನು ೧೮ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ೧೯೭೬ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆಯಿಂದ ಸಾಲವಾಗಿ ಪಡೆದ ೨೦ ,೦೦೦(U$೫೦೦) ರುಪಾಯಿಗಳ ಬಂಡವಾಳದೊಂದಿಗೆ ಈ ಉದ್ಯಮವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರ ಪ್ರಥಮ ಉದ್ಯಮವು ಸ್ಥಳೀಯ ಬೈಸಿಕಲ್ ಉತ್ಪಾದಕರಿಗೆ ಚಾಲಕದಂಡಗಳನ್ನು(ಕ್ರಾಂಕ್‌ಶಾಫ್ಟ್)ತಯಾರಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು. ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಹೋದರರಾದ ರಾಕೇಶ್, ರಾಜನ್ ಜತೆಗೆ ಭಾರತಿ ಓವರ್‌ಸೀಸ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್(ಭಾರತಿ ಸಾಗರೋತ್ತರ ವ್ಯಾಪಾರ ನಿಗಮ)ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಆಮದು ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಬೈಸಿಕಲ್ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನೂಲುಹುರಿಯ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿ ಮುಂಬೈಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು. ೧೯೮೧ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪಂಜಾಬಿನ ರಫ್ತು ಕಂಪೆನಿಗಳಿಂದ ಆಮದು ಪರವಾನಗಿಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಜಪಾನ್‌ನಿಂದ ಸುಜುಕಿ ಮೋಟರ್ಸ್‌ನ ಪೋರ್ಟಬಲ್(ಸಾಗಿಸಬಹುದಾದ) ವಿದ್ಯುತ್ ಚಾಲಿತ ಸಾವಿರಾರು ಜನರೇಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಆಗಿನ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಜನರೇಟರ್‌ಗಳ ಆಮದನ್ನು ದಿಢೀರಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಿತು.ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನರೇಟರ್‌ಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಕೇವಲ ಎರಡು ಪರವಾನಗಿಗಳನ್ನು ಎರಡು ಕಂಪೆನಿಗಳಿಗೆ ಅದು ನೀಡಿತು. ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪುಶ್ ಬಟನ್(ಒತ್ತುವ ಗುಂಡಿ)ನ ದೂರವಾಣಿಗಳ ಜೋಡಣೆಯನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಅವನ್ನು ತೈವಾನ್ ಕಂಪನಿ ಕಿಂಗ್ಟೆಲ್‌ನಿಂದ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಗ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಹಳೆದ ವಿನ್ಯಾಸದ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರದ ಸುತ್ತುವ ಡಯಲ್‌ನ ಪೋನ್‌‍ಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಇವನ್ನು ಆಮದು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾರತಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಲಿಮಿಟೆಡ್( (BTL) ರಚನೆಯಾಗಿ, ಜರ್ಮನಿಯ ಸೈಮನ್ಸ್ AGಜತೆ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ಪುಶ್ ಬಟನ್(ಒತ್ತುವ ಗುಂಡಿ)ಯ ದೂರವಾಣಿಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಹಯೋಗ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ೧೯೯೦ರ ದಶಕದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಮಿತ್ತಲ್‌‌ ಅವರು ಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಕಾರ್ಡ್‌ಲೆಸ್(ತಂತಿರಹಿತ)ದೂರವಾಣಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಇತರೆ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಗೇರ್(ಸಾಮಗ್ರಿ)‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಿತ್ತಲ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ " ೧೯೮೩ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಜನರೇಟರ್ ಸೆಟ್‌ಗಳ ಆಮದಿನ ಮೇಲೆ ನಿಷೇಧ ವಿಧಿಸಿತು. ತಾವು ಉದ್ಯಮದಿಂದ ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಹೊರಗುಳಿಯಬೇಕಾಯಿತು. ನಾನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಎಲ್ಲ ಕೆಲಸಗಳೂ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡು ತೊಂದರೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದ್ದೆ. ಆಗ ಎದ್ದ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇನೆಂದರೆ: ನಾನು ಮುಂದೇನು ಮಾಡಲಿ? ನಂತರ, ಅವಕಾಶಗಳು ಕರೆಯತೊಡಗಿದವು. ತೈವಾನ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಪುಶ್ ಬಟನ್(ಒತ್ತುವ ಗುಂಡಿ)ಯ ದೂರವಾಣಿಯ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದೆ. -- ಆಗ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದು ಬಳಕೆಗೆ ಬಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ನಾವು ಈ ಸುತ್ತುವ ಡಯಲ್‌‌(ಮುಖಫಲಕ)ಗಳನ್ನು ವೇಗದ ಡಯಲ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಮರುಡಯಲ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಲ್ಲದೇ ಇನ್ನೂ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಈ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನಾನು ಅರಿತುಕೊಂಡು ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಉದ್ದಿಮೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದೆ. ನಾನು ದೂರವಾಣಿಗಳು, ಬೀಟಲ್ ಬ್ರಾಂಡ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆನ್ಸರಿಂಗ್(ದೂರವಾಣಿ ಸಂಭಾಷಣೆ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ)/ ಫ್ಯಾಕ್ಸ್ ಯಂತ್ರಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದೆ. ಕಂಪೆನಿಯು ನಿಜಕ್ಕೂ ಶರವೇಗದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ಒತ್ತುವ ಗುಂಡಿಯ ಫೋನ್‌ಗಳಿಗೆ ಮಿಟ್‌ಬ್ರೊ ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು. ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹರಾಜು ಮಾಡಿದ ನಾಲ್ಕು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಜಾಲದ ಪರವಾನಗಿಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದನ್ನು ಘೋಷಿತ ಬೆಲೆಗೆ ಕೂಗುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಹರಾಜು ಕೂಗುವವರು(ಬಿಡ್ಡರ್) ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿರ್ವಾಹಕರಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಅನುಭವವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕೆಂಬುದು ದೆಹಲಿಯ ಸೆಲ್ಯುಲಾರ್ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಷರತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಮಿತ್ತಲ್ ಅವರು ಫ್ರೆಂಚ್ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಮೂಹ ವಿವೆಂಡಿ ಜತೆಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವೊಂದನ್ನು ಕುದುರಿಸಿದರು. ಮೊಬೈಲ್ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಉದ್ಯಮವು ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ೧೯೯೪ರಲ್ಲಿ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರವು ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಏರ್‌ಟೆಲ್ ಎಂಬ ಬ್ರಾಂಡ್(ವ್ಯಾಪಾರಮುದ್ರೆ) ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಸೆಲ್ಯುಲಾರ್(ಮೊಬೈಲ್)ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ೧೯೯೫ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಿ ಸೆಲ್ಯುಲಾರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅವರು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತಿ ೨ ದಶಲಕ್ಷ ಮೊಬೈಲ್ ಗ್ರಾಹಕರ ಗುರಿಯನ್ನು ದಾಟಿದ ಪ್ರಥಮ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಕಂಪೆನಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಭಾರತಿ 'ಇಂಡಿಯಒನ್' ಬ್ರಾಂಡ್ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ STD/ISDಸೆಲ್ಯುಲಾರ್ ದರಗಳನ್ನು ಇಳಿಮುಖಗೊಳಿಸಿತು. ಇಂಡಿಯಒನ್ ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಖಾಸಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದೂರದ ಸೇವೆ ನೀಡುವ ಕಂಪೆನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಅಗ್ಗದ ದರದಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸುವುದು ಭಾರತಿ ಕಂಪೆನಿಯ ಯಶಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೬ ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರು USಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರದ ದೈತ್ಯ ಕಂಪೆನಿ ವಾಲ್ ಮಾರ್ಟ್ ಜತೆ ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟದ ಅಂಗಡಿಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವುದು ಈ ಒಪ್ಪಂದವಾಗಿತ್ತು. ೨೦೦೬ರ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಅವರು ರಿಲಯನ್ಸ್ ADAG, NIS ಸ್ಪಾರ್ಟಾದಿಂದ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿ ಭಾರತಿ ಕಾಮ್ಟೆಲ್ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ೨೦೦೮ರ ಮೇನಲ್ಲಿ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದ ೨೧ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮೂಲದ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಕಂಪೆನಿ MTN ಗ್ರೂಪ್ ಖರೀದಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಸುನಿಲ್ ಭಾರತಿ ಮಿತ್ತಲ್ ಪರಿಶೋಧಿಸಿದರೆಂದು ತಿಳಿದುಬಂತು. ಭಾರತಿ MTNನ ೧೦೦% ಪಾಲಿಗೆ US$೪೫ ಶತಕೋಟಿಯನ್ನು ನೀಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ದಿ ಫೈನಾನ್ಸಿಯಲ್ ಟೈಮ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿತು. ಭಾರತದ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದರಿಂದ ಅತೀ ದೊಡ್ಡ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಕಂಪೆನಿಯ ಸ್ವಾಧೀನದ ವ್ಯವಹಾರವಾಗಲಿದೆ ಎಂದು ಅದು ತಿಳಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಎರಡೂ ಕಡೆ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸ್ವರೂಪದ ಮಾತುಕತೆಯೆಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದವು. ಎಕಾನಾಮಿಸ್ಟ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಯು MTNಹೆಚ್ಚು ಚಂದಾದಾರರನ್ನು, ಹೆಚ್ಚು ಆದಾಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿಶಾಲ ಬೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರಸಾರವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಏನೇ ಆದರೂ ಭಾರತಿಯು ಅದರ ಜತೆ ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, MTN ಗ್ರೂಪ್ ಭಾರತಿಯನ್ನು ಹೊಸ ಕಂಪನಿಯ ಅಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಬದಲಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಮಾತುಕತೆಯು ವಿಫಲಗೊಂಡಿತು. ೨೦೦೯ರ ಮೇನಲ್ಲಿ, ಭಾರತಿ ಏರ್‌ಟೆಲ್ ತಾವು MTN ಜತೆ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಪುನಃ ದೃಢಪಡಿಸಿತು ಹಾಗು ೨೦೦೯ ಜುಲೈ ೩೧ರೊಳಗೆ ಸಂಭಾವ್ಯ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲು ಕಂಪೆನಿಗಳು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡವು. ನಂತರ ಭಾರತಿ ಏರ್‌ಟೆಲ್ ಹೇಳಿಕೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿತು. "MTN ಗ್ರೂಪ್ ‌ಜತೆ ಮಹತ್ವದ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ನವೀಕರಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಭಾರತಿ ಏರ್‌ಟೆಲ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ಗೆ ಸಂತೋಷವಾಗುತ್ತದೆ". ಆದರೆ ತರುವಾಯ ಒಪ್ಪಂದವಿಲ್ಲದೇ ಮಾತುಕತೆಯು ಅಂತ್ಯಗೊಂಡಿತು. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕ ಸರ್ಕಾರದ ವಿರೋಧದಿಂದ ಉಂಟಾಯಿತು ಎಂದು ಕೆಲವು ಮೂಲಗಳು ತಿಳಿಸಿದವು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಮಿತ್ತಲ್ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ವಿವಾಹಿತರಾಗಿದ್ದು, ಮೂವರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ೨೩ನೇ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಂಧಶ್ರದ್ಧೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ೨೩ನೇ ತಾರೀಖು ಜನಿಸಿದ್ದರು ಮತ್ತು ತಿಂಗಳ ೨೩ನೇ ದಿನದಂದು ವಿವಾಹಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಯಾವುದೇ ದೊಡ್ಡ ಸಾಹಸಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚೆ ಅವರು ಮಾಂಸ ಸೇವನೆ ನಿಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಮಾಜ ಸೇವೆ ಭಾರತಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುವ ಗುರಿಯತ್ತ ಮಿತ್ತಲ್ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಈ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನವು ೨೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದು, ೨೦೦೯ನೇ ಸಾಲಿನ ವಿಶ್ವದ ಉನ್ನತ ೨೫ ಪರೋಪಕಾರಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಹೆಸರು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಭಾರತಿ ಏರ್‌ಟೆಲ್ ZAIN ಡೀಲ್ ಭಾರತಿ`ಸ್ ಅಗ್ರಿವೆಂಚರ್ ವಿತ್ ರಾತ್ಸ್‌ಚೈಲ್ಡ್ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಎಕ್ಸಿಲ್‌ವೇ ಫೈನಾನ್ಸ್, ಭಾರತಿ`ಸ್ ವೆಲ್ತ್ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ MTN ಭಾರತಿ ಮರ್ಜರ್ ಫೇಲ್ಸ್ ಸುನಿಲ್ ಮಿತ್ತಲ್'ಸ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ಸ್ ಕಂಪೆನಿ BBC ನ್ಯೂಸ್: ಹು ಈಸ್ ಸುನಿಲ್ ಮಿತ್ತಲ್? ಸುನಿಲ್ ಮಿತ್ತಲ್'ಸ್ ಅಡ್ರೆಸ್ ಟು ಯುತ್ಸ್ & ಸ್ಟೂಡೆಂಟ್ಸ್ ಇನ್ ಎಂಪಿ3 ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಭಾರತೀಯ ಶತಕೋಟ್ಯಾಧಿಪತಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಲುಧಿಯಾನದ ಜನರು 1957ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಜೀವಿತ ಜನರು ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಪಂಜಾಬ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿಯ ಹಳೆವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸಿಂಧಿಯ ಶಾಲೆ ಹಳೆವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಉದ್ಯಮಿಗಳು

sunil bhārati mittal devanāgari: सुनील भारती मित्तल, paṃjābi: ਸੁਨੀਲ ਭਾਰਤੀ ਮਿੱਤਲ, 1957 akṭobar 23raṃdu janisidaru) . avaru bhāratada dūrasaṃparka udyami, samāja sevaka mattu bhārati èṃṭar‌praisas‌na saṃsthāpaka adhyakṣa mattu samūhada CEO. The US$7.2 śatakoṭi vahivāṭina kaṃpaniyu bhāratada atī dòḍḍa GSM-ādhārada mòbail phon ‌sevèyannu nirvahisuttadè mattu viśvada aidane dòḍḍa mòbail‌ kaṃpaniyāgiddu, eṣyā mattu āphrikāda 19rāṣṭragaḻa 190 daśalakṣa grāhakarannu hòṃdidè. sunil bhārati mittal avaru sat pāl(māji lokasabhā sadasyaru)mattu lalitā avara putrarāgiddārè. 2007ralli avarigè bhāratada mūrane atyunnata nāgarika gauravavāda padmabhūṣaṇa praśastiyannu nīḍi puraskarisalāyitu. āraṃbhika jīvana sunil mittal avaru bhāratada paṃjābina lūdhiyānadalli janisidaru. avara taṃdè sat pāl mittal lūdhiyāna kṣetradiṃda saṃsattina sadasya(M.P)rāgiddaru. avaru mòdaligè mussori ya vain‌barg allèn śālègè seridaru. naṃtara gvāliyar siṃdhiya śālèyalli abhyasisidaru mattu caṃḍīgaḍhada paṃjāb viśvavidyānilayadiṃda 1976ralli kalè mattu vijñānada padaviyannu gaḻisidaru. avara taṃdè 1992ralli hṛdayāghātadiṃda nidhanarādaru. udyamada sāhasagaḻu prathama talèmārina udyamiyāda mittal avaru tamma prathama uddimèyannu 18ne vayassinalliddāga 1976ra epril‌nalli āraṃbhisidaru. avara taṃdèyiṃda sālavāgi paḍèda 20 ,000(U$500) rupāyigaḻa baṃḍavāḻadòṃdigè ī udyamavannu āraṃbhisidaru. avara prathama udyamavu sthaḻīya baisikal utpādakarigè cālakadaṃḍagaḻannu(krāṃk‌śāphṭ)tayārisuvudāgittu. 1980ralli avaru tamma sahodararāda rākeś, rājan jatègè bhārati ovar‌sīs ṭreḍiṃg kārpòreṣan(bhārati sāgarottara vyāpāra nigama)èṃdu hèsarāda āmadu saṃsthèyannu āraṃbhisidaru. avaru tamma baisikal bhāgagaḻannu mattu nūluhuriya kārkhānègaḻannu mārāṭa māḍi muṃbaigè sthaḻāṃtaragòṃḍaru. 1981ralli avaru paṃjābina raphtu kaṃpènigaḻiṃda āmadu paravānagigaḻannu kharīdisidaru. naṃtara avaru japān‌niṃda sujuki moṭars‌na porṭabal(sāgisabahudāda) vidyut cālita sāvirāru janareṭar‌gaḻannu āmadu māḍikòṃḍaru. āgina bhārata sarkāravu janareṭar‌gaḻa āmadannu diḍhīrāgi niṣedhisitu.bhāratadalli janareṭar‌gaḻa tayārikègè kevala èraḍu paravānagigaḻannu èraḍu kaṃpènigaḻigè adu nīḍitu. 1984ralli avaru puś baṭan(òttuva guṃḍi)na dūravāṇigaḻa joḍaṇèyannu bhāratadalli āraṃbhisidaru. adakkè muṃcè avannu taivān kaṃpani kiṃgṭèl‌niṃda āmadu māḍikòḻḻuttiddaru. āga deśadalli baḻasuttidda haḻèda vinyāsada dòḍḍa gātrada suttuva ḍayal‌na pon‌‍gaḻa badaligè ivannu āmadu māḍuttiddaru. bhārati ṭèlikāṃ limiṭèḍ( (BTL) racanèyāgi, jarmaniya saimans AGjatè vidyunmāna puś baṭan(òttuva guṃḍi)ya dūravāṇigaḻa tayārikègè tāṃtrika sahayoga māḍikòṃḍitu. 1990ra daśakada ādiyalli mittal‌‌ avaru phyāks yaṃtragaḻannu kārḍ‌lès(taṃtirahita)dūravāṇigaḻannu mattu itarè dūrasaṃparka ger(sāmagri)‌gaḻannu tayārisuttiddaru. mittal heḻuttārè " 1983ralli sarkāravu janareṭar sèṭ‌gaḻa āmadina melè niṣedha vidhisitu. tāvu udyamadiṃda rātrorātri hòraguḻiyabekāyitu. nānu māḍuttidda èlla kèlasagaḻū sthagitagòṃḍu tòṃdarèyalli silukiddè. āga èdda praśnèyenèṃdarè: nānu muṃdenu māḍali? naṃtara, avakāśagaḻu karèyatòḍagidavu. taivān‌nalliddāga puś baṭan(òttuva guṃḍi)ya dūravāṇiya janapriyatèyannu gamanisidè. -- āga bhāratadalli idu baḻakègè baṃdiralilla. nāvu ī suttuva ḍayal‌‌(mukhaphalaka)gaḻannu vegada ḍayal‌gaḻu athavā maruḍayal‌ vyavasthègaḻillade innū baḻasuttiddèvu. ī avakāśavannu nānu aritukòṃḍu dūrasaṃparka uddimèyannu svīkarisidè. nānu dūravāṇigaḻu, bīṭal brāṃḍ hèsarinalli ānsariṃg(dūravāṇi saṃbhāṣaṇè dhvanimudraṇa)/ phyāks yaṃtragaḻa mārukaṭṭèyannu āraṃbhisidè. kaṃpèniyu nijakkū śaravegadalli abhivṛddhigòṃḍitu. avaru tamma prathama òttuva guṃḍiya phon‌gaḻigè miṭ‌brò èṃdu hèsariṭṭaru. 1992ralli avaru bhāratadalli harāju māḍida nālku mòbail phon jālada paravānagigaḻa paiki òṃdannu ghoṣita bèlègè kūguvalli yaśasviyādaru. harāju kūguvavaru(biḍḍar) dūrasaṃparka nirvāhakarāgi svalpa anubhavavannu hòṃdirabekèṃbudu dèhaliya sèlyulār paravānagi nīḍuvudakkè ṣarattugaḻalli òṃdāgittu. āddariṃda mittal avaru phrèṃc dūrasaṃparka samūha vivèṃḍi jatèyalli òppaṃdavòṃdannu kudurisidaru. mòbail dūrasaṃparka udyamavu pramukha bèḻavaṇigè kṣetravāgi gurutisida mòdala bhāratīya udyamigaḻalli avaru òbbarāgiddārè. avara yojanègaḻannu 1994ralli aṃtimavāgi sarkāravu anumodisitu mattu er‌ṭèl èṃba brāṃḍ(vyāpāramudrè) hèsarinalli sèlyulār(mòbail)sevègaḻannu nīḍalu 1995ralli bhārati sèlyulār limiṭèḍ sthāpisuva mūlaka avaru dèhaliyalli sevègaḻannu āraṃbhisidaru. kèlave varṣagaḻalli bhārati 2 daśalakṣa mòbail grāhakara guriyannu dāṭida prathama dūrasaṃparka kaṃpèni ènisikòṃḍitu. bhārati 'iṃḍiyaòn' brāṃḍ hèsarinalli STD/ISDsèlyulār daragaḻannu iḻimukhagòḻisitu. iṃḍiyaòn bhāratada prathama khāsagi rāṣṭrīya mattu aṃtārāṣṭrīya dūrada sevè nīḍuva kaṃpèniyāgiddu, sevègaḻannu aggada daradalli òdagisuvudu bhārati kaṃpèniya yaśassinalli pramukha aṃśavāgittu. 2006 navèṃbar‌nalli avaru UScillarè vyāpārada daitya kaṃpèni vāl mārṭ jatè jaṃṭi udyama òppaṃdavannu māḍikòṃḍaru. bhāratadādyaṃta aneka cillarè mārāṭada aṃgaḍigaḻannu āraṃbhisuvudu ī òppaṃdavāgittu. 2006ra julainalli avaru rilayans ADAG, NIS spārṭādiṃda mukhya kāryanirvāhakarannu ākarṣisi bhārati kāmṭèl sṛṣṭisidaru. 2008ra menalli āphrikā mattu madhyaprācyada 21 rāṣṭragaḻalli prasāravyāptiyannu hòṃdida, dakṣiṇa āphrikā mūlada dūrasaṃparka kaṃpèni MTN grūp kharīdisuva sādhyatèyannu sunil bhārati mittal pariśodhisidarèṃdu tiḻidubaṃtu. bhārati MTNna 100% pāligè US$45 śatakoṭiyannu nīḍuva baggè pariśīlisuttidè èṃdu di phainānsiyal ṭaims varadi māḍitu. bhāratada saṃsthèyòṃdariṃda atī dòḍḍa sāgarottara kaṃpèniya svādhīnada vyavahāravāgalidè èṃdu adu tiḻisitu. ādāgyū, èraḍū kaḍè tātkālika svarūpada mātukatèyèṃdu pratipādisidavu. èkānāmisṭ niyatakālikèyu MTNhèccu caṃdādārarannu, hèccu ādāyagaḻannu mattu viśāla baugoḻika prasāravyāptiyannu hòṃdiruvudariṃda ene ādarū bhāratiyu adara jatè kūḍikòḻḻuttadè èṃdu varadi māḍitu. ādāgyū, MTN grūp bhāratiyannu hòsa kaṃpaniya aṃga saṃsthèyāgi bahumaṭṭigè māḍalu prayatnisuva mūlaka mātukatègaḻannu pūrṇa badalisiddariṃda mātukatèyu viphalagòṃḍitu. 2009ra menalli, bhārati er‌ṭèl tāvu MTN jatè mātukatè naḍèsuttiruvudāgi punaḥ dṛḍhapaḍisitu hāgu 2009 julai 31ròḻagè saṃbhāvya vyavahāravannu carcisalu kaṃpènigaḻu òppikòṃḍavu. naṃtara bhārati er‌ṭèl heḻikèyòṃdaralli tiḻisitu. "MTN grūp ‌jatè mahatvada pāludārikè māḍikòḻḻuva prayatnavannu navīkarisiruvudāgi prakaṭisalu bhārati er‌ṭèl limiṭèḍ‌gè saṃtoṣavāguttadè". ādarè taruvāya òppaṃdavillade mātukatèyu aṃtyagòṃḍitu. idu dakṣiṇa āphrika sarkārada virodhadiṃda uṃṭāyitu èṃdu kèlavu mūlagaḻu tiḻisidavu. vaiyaktika jīvana mittal dèhaliyalli vāsisiddārè. avaru vivāhitarāgiddu, mūvaru makkaḻiddārè. avaru 23ne saṃkhyèya baggè aṃdhaśraddhè hòṃdiddaru. ekèṃdarè avaru 23ne tārīkhu janisiddaru mattu tiṃgaḻa 23ne dinadaṃdu vivāhitarāgiddaru. yāvude dòḍḍa sāhasakkè iḻiyuvudakkè muṃcè avaru māṃsa sevanè nillisuttiddaru. samāja sevè bhārati pratiṣṭhānada mūlaka bhāratada makkaḻigè śikṣaṇa nīḍuva guriyatta mittal tòḍagikòṃḍiddaru. ī pratiṣṭhānavu 200kkū hèccu śālègaḻannu sthāpisiddu, 2009ne sālina viśvada unnata 25 paropakārigaḻa paṭṭiyalli adara hèsaru òḻagòṃḍidè. hòragina kòṃḍigaḻu bhārati er‌ṭèl ZAIN ḍīl bhārati`s agrivèṃcar vit rāts‌cailḍ phyāmili èksil‌ve phaināns, bhārati`s vèlt myānejar MTN bhārati marjar phels sunil mittal's ṭèlikamyunikeṣans kaṃpèni BBC nyūs: hu īs sunil mittal? sunil mittal's aḍrès ṭu yuts & sṭūḍèṃṭs in èṃpi3 ullekhagaḻu bhāratīya śatakoṭyādhipatigaḻu bhāratīya udyamigaḻu bhāratīya hiṃdūgaḻu ludhiyānada janaru 1957ralli janisidavaru jīvita janaru padmabhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru paṃjāb yūnivarsiṭiya haḻèvidyārthigaḻu siṃdhiya śālè haḻèvidyārthigaḻu udyamigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%81%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%8D%20%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B2%BF%20%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%B2%E0%B3%8D

ಸುನಿಲ್ ಭಾರತಿ ಮಿತ್ತಲ್

ಶಶಿ ಕಪೂರ್‌ ಮೂಲ ಹೆಸರು ಬಲ್ಬೀರ್ ಪ್ರಥ್ವಿರಾಜ್ ಕಪೂರ್ ಮಾರ್ಚ್ ೧೮, ೧೯೩೮ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ(ನಂತರ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ಆಯಿತು)ದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು ಭಾರತದಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ನಟ ಹಾಗೂ ನಿರ್ಮಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಕಪೂರ್ ಕುಟುಂಬದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಬಾಲಿವುಡ್ ಸಿನಿಮಾ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಇವರ ವಂಶದ ಕೊಡುಗೆಯೂ ಸಾಕಷ್ಟಿದೆ. ಪರಿಚಯ ಇವರ ತಂದೆ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಕಪೂರ್ ಆಗಿದ್ದು, ರಾಜ್ ಕಪೂರ್ ಹಾಗೂ ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್ ರವರ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಪತ್ನಿ ಜೆನ್ನಿಫರ್ ಕೆಂಡಲ್ ತೀರಿಹೋಗಿದ್ದು, ಕರಣ್ ಕಪೂರ್, ಕುನಾಲ್ ಕಪೂರ್ ಹಾಗೂ ಸಂಜನಾ ಕಪೂರ್ ಎಂಬ ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಇವರನ್ನು ಹಿಂದಿಯ ಸಾಕಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನೆನೆಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಖ್ಯಾತ ನಟ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್ ಅವರೊಂದಿಗೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದು, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ದೀವಾರ್, ದೋ ಔರ್ ದೋ ಪಾಂಚ್ ಮತ್ತು ನಮಕ್ ಹಲಾ ಲ್ ಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಜತೆ ಇವರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲೂ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹಲವಾರು ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಐವರಿ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್‌ನ ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್- ವಲ್ಲಾಹ್ ಸಹ ಒಂದು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಶಶಿಕಪೂರ್ ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳಲ್ಲೇ ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ೧೯೪೦ರಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪೌರಾಣಿಕ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಆಗ್ ಮತ್ತು ೧೯೫೧ರಲ್ಲಿ ಬಂದ ಆವಾರಾ ಸಿನಿಮಾಗಳು ಇವರ ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ತಮ ನಟನಾ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿತು. ಇವರು ತಮ್ಮ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ ರಾಜ್ ಕಪೂರ್ ಜತೆ ಸಣ್ಣ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಸಿನಿಮಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಇವರು ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಉನ್ನತವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ೧೯೬೧ರಲ್ಲಿ ಯಶ್ ಚೋಪ್ರಾ ನಿರ್ಮಾಣದ ಧರ್ಮಪುತ್ರ ಸಿನಿಮಾ ಸಹಾಯಕವಾಯಿತು. ಮತ್ತು ಇವರನ್ನು ಇದು ೧೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೬೦, ೧೯೭೦ ವರೆಗೆ ಹಾಗೂ ೧೯೮೦ರ ಒಳಗೆ ಇವರು ಬಾಲಿವುಡ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಗುಮುಖದ ನಟರಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದರು. ವಕ್ತ್ (೧೯೬೫), ಜಬ್ ಜಬ್ ಫೂಲ್ ಕಿಲೆ (೧೯೬೫), ಕನ್ಯಾದಾನ್ (೧೯೬೯), ಹಸೀನಾ ಮಾನ್ ಜಾಯೇಗಿ (೧೯೬೮), ಆ ಗಲೆ ಲಾಗ್ ಜಾ (೧೯೭೩), ರೋಟಿ ಕಪಡಾ ಔರ್ ಮಕಾನ್ (೧೯೭೪), ಚೋರ್ ಮಾಚೆಯೇ ಶೋರ್ (೧೯೭೪), ದೀವಾರ್ (೧೯೭೫), ಕಭಿ ಕಭೀ (೧೯೭೬), ಫಕೀರಾ (೧೯೭೬), ತ್ರಿಶೂಲ್ (೧೯೭೮), ಸತ್ಯಮ್ ಶಿವಂ ಸುಂದರಂ (೧೯೭೮), ಕಾಲಾ ಪತ್ತಾರ್ (೧೯೭೯), ಸುಹಾಗ್ (೧೯೭೯), ಶಾನ್ (೧೯೮೦), ಕಂತ್ರಿ (೧೯೮೧) ಮತ್ತು ನಮಕ್ ಹಲಾಲ್ (೧೯೮೨) ಇವರ ಅತೀ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಿನಿಮಾಗಳಾಗಿವೆ. ಇವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನಪ್ರಿಯ ಸಿನಿಮಾಗಳು ೧೯೭೦ರ ನಂತರ ಹಾಗೂ ೧೯೮೦ರ ಒಳಗಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದ್ದವು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್ ಜತೆ ಇವರು ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಇವರು ಹಲವಾರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಹಾಗೂ ಅಮೆರಿಕಾ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲೂ ನಟಿಸಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ, ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಐವರಿ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್ ವಲ್ಲಾಹ್ (೧೯೬೫) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಇವರ ಅತ್ತಿಗೆ ಫೆಲ್ಸಿಟಿ ಕೆಂಡಾಲ್ ಎದುರಿಗೆ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಬಾಂಬೆ ಟಾಕಿ (೧೯೭೦), ಮತ್ತು ಹೀಟ್ ಆಂಡ್ ಡಸ್ಟ್ (೧೯೮೨) ಇದರಲ್ಲಿ ಇವರು ಪತ್ನಿಯಾದ ಜೆನ್ನಿಫರ್ ಕೆಂಡಾಲ್ ಜತೆ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಇವರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದು, ಅವುಗಳಾದ ಪ್ರೆಟ್ಟಿ ಪೊಲ್ಲಿ (೧೯೬೭) ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಾಯ್ಲೇ ಮಿಲ್ಸ್ ಜೊತೆಗೆ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ (೧೯೭೨) ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಮ್ಮಿ ಆಂಡ್ ರೋಸಿ ಗೆಟ್ ಲೈಯ್ಡ್ (೧೯೮೭) ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಅಭಿನಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಇವರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ವಾಲಾಸ್ ಸಿನಿಮಾ ಮೂಲಕ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇವರು ತಯಾರಿಸಿದ ಜುನೂನ್ (೧೯೭೮), ಕಲಿಯುಗ್ (೧೯೮೧), ೩೬ ಚೌರಿಂಗೀ ಲೇನ್ (೧೯೮೧), ವಿಜೇತಾ (೧೯೮೨) ಮತ್ತು ಉತ್ಸವ್ (೧೯೮೪) ಸಿನಿಮಾಗಳು ವಿಮರ್ಷಕರಿಂದಲೂ ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಶಂಸೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ಇವರೇ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಹಾಗೂ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಕಲ್ಪಿತ ಕಥಾಹಂದರದ ಸಿನಿಮಾ ಅಜೂಬಾ ವನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಭ್ ಬಚ್ಚನ್ ಹಾಗೂ ಸೋದರಳಿಯ ರಿಷಿ ಕಪೂರ್ ಸಹ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಇವರ ಕೊನೆಯ ಹಾಗೂ ಇತ್ತೀಚಿನ ಜೀವನಚಿತ್ರವಾದ ಜಿನ್ಹಾ (೧೯೯೮)ದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮಹಮ್ಮದ್ ಅಲಿ ಜಿನ್ಹಾ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ್ದು, ನಿರೂಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ಮತ್ತು ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಐವರಿ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ ನವರ ಸೈಡ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ಸ್ (೧೯೯೮)ದಲ್ಲೂ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈಗ ಇವರು ಸಿನಿಮಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಸ್ತುತ ಯಾವುದೇ ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿಲ್ಲ. ಓಮನ್‌ನ ಮಸ್ಕಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಶಶಿ ಕಪೂರ್ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೆಸ್ಟಿವಲ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ತೂಕವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಆರೋಗ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಡೆದ ೫೫ನೇ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಅವಾರ್ಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಶಿ ಕಪೂರ್ ಅವರು ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್ ಲೈಫ್ ಟೈಮ್ ಅಚೀವ್‌ಮೆಂಟ್ ಅವಾರ್ಡ್ (ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ) ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಬಾಂಬೆಯ ಮತುಂಗಾದಲ್ಲಿರುವ ಡಾನ್ ಬಾಸ್ಕೋ ಹೈಸ್ಕೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ. ೧೯೫೮ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಇವರು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಟಿ ಜೆನ್ನಿಫರ್ ಕೆಂಡಾಲ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಇವರು ಹಲವಾರು ಸಿನಿಮಾಗಳಲ್ಲಿ ಜತೆಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಮರ್ಚೆಂಟ್ ಐವರಿ ಪ್ರೊಡಕ್ಷನ್ಸ್‌ನವರ ನಿರ್ಮಾಣದ ಸಿನಿಮಾಗಳಾಗಿವೆ. ಶಶಿ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ಕೆಂಡಾಲ್‌ರಿಗೆ ಕರಣ್ ಕಪೂರ್, ಕುನಾಲ್ ಕಪೂರ್ ಹಾಗೂ ಸಂಜನಾ ಕಪೂರ್ ಎಂಬ ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಇವರೆಲ್ಲ ನಟರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಂಡಾಲ್ ೧೯೮೪ರಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ನಿಂದ ಮೃತಪಟ್ಟರು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಟಿ ಫೆಲಿಸಿಟಿ ಕೆಂಡಾಲ್ ಶಕ್ತಿ ಅವರ ಅತ್ತಿಗೆಯಾಗಬೇಕು. ಇವರ ಪುತ್ರ ಕುನಾಲ್ ನಿರ್ದೇಶಕ ರಮೇಶ್ ಸಿಪ್ಪಿ ಅವರ ಮಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಮಗಳು ಸಂಜನಾ ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಕ ವಾಲ್ಮಿಕ್ ಥಾಪರ್ ಎಂಬುವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ವಿಜೇತ ೨೦೧೪ - ದಾದಾಸಾಹೇಬ ಪಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೮೬ –ನ್ಯೂ ದಿಲ್ಲಿ ಟೈಮ್ಸ್‌ ನ ಉತ್ತಮ ನಟನೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಿನಿಮಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೪- ೧೯೯೩ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಕಂಡ ಮುಹಾಫಿಜ್ ಎಂಬ ಫೀಚರ್ ಪಿಲ್ಮ್‌ಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಿನಿಮಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಶೇಷ ತೀರ್ಪುಗಾರರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ/ಸ್ಪೇಷಲ್ ಮೆನ್ಶನ್‌. ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ವಿಜೇತ ೧೯೭೫- ದೀವಾರ್ ಚಿತ್ರದ ನಟನೆಗೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್‌ನ ಉತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೮೦- ಜನೂನ್ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್‌ನ ಉತ್ತಮ ಸಿನಿಮಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೮೨ – ಕಲಿಯುಗ್ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್‌ನ ಉತ್ತಮ ಸಿನಿಮಾ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೧೦ - ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್‍‌ನಿಂದ ಜೀವಮಾನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿದ್ದು ೧೯೭೭ – ಕಭೀ ಕಭೀ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್‌ನಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೮೩ – ನಮಕ್ ಹಲಾಲ್ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಫಿಲ್ಮ್ ಫೇರ್‌ನಿಂದ ಉತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬಂಗಾಳ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪತ್ರಕರ್ತರ ಸಂಘದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೧೯೬೫ – ಜಬ್ ಜಬ್ ಫೂಲ್ ಕೇಲೆ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಬಿಎಫ್ ಜೆಎನಿಂದ ಉತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೮೮ – ನ್ಯೂ ದಿಲ್ಲಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಸಿನಿಮಾಕ್ಕೆ ಬಿಎಫ್ ಜೆಎನಿಂದ ಉತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಇತರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ೨೦೦೯ - ೭ನೇ ಪುಣೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ (ಪಿಐಎಫ್ಎಫ್) ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಆಯ್ದ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನಟಿ ಆಗ್ (೧೯೪೮) ಯಂಗ್ ಕೇವಲ್ ಆವಾರಾ (೧೯೫೧) ಯಂಗ್ ರಾಜ್(ಬಾಲ ಕಲಾವಿದ) ಧರಮ್‌ಪುತ್ರಾ (೧೯೬೧) …. ದಿಲೀಪ್ ರೈ ದ ಹೌಸ್‌ಹೋಲ್ಡರ್ (೧೯೬೩) …. ಪ್ರೇಮ್‌ ವಕ್ತ್ (೧೯೬೫) …. ವಿಜಯ್ ಕುಮಾರ್ ಶೇಕ್ಸ್‌ಪಿಯರ್-ವಲ್ಲಾಹ್ (೧೯೬೫) ಸಂಜು ಜಬ್ ಜಬ್ ಪೂಲ್ ಕಿಲೆ (೧೯೬೫) … ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್ ಆಮ್ನೆ ಸಾಮ್ನೆ … (೧೯೬೭) ಪ್ರೆಟ್ಟಿ ಪೊಲ್ಲಿ (೧೯೬೭) …. ಅಮಾಜ್ ಹಸೀನಾ ಮಾನ್ ಜಾಯೇಗಿ (೧೯೬೮) … ರಾಕೇಶ್/ಕಮಲ್ (ದ್ವಿಪಾತ್ರ) ಕನ್ಯಾದಾನ್ (೧೯೬೯)… ಅಮರ್/ಕುಮಾರ್ (ದ್ವಿಪಾತ್ರ) ಪ್ಯಾರ್ ಕಾ ಮೊಸಮ್ (೧೯೬೯) …. ಸುಂದರ್ ಏಕ್ ಶ್ರೀಮಾನ್ ಏಕ್ ಶ್ರೀಮತಿ (೧೯೬೯) …. ಪ್ರೀತಮ್ ಬಾಂಬೆ ಟಾಕೀ (೧೯೭೦) ವಿಕ್ರಮ್ ಶರ್ಮಿಲೀ (೧೯೭೧) ಅಜಿತ್ ಕಪೂr ಸಿದ್ಧರ್ಥ (೧೯೭೨) …. ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ ಆ ಗಲೇಅಗ್ ಜಾ (೧೯೭೩) …. ಪ್ರೇಮ್‌ ರೋಟಿ ಕಪ್ಡಾ ಔರ್ ಮಕಾನ್ (೧೯೭೪) …. ಮೋಹನ್ ಬಾಬು ಚೋರ್ ಮಚಾಯೇ ಶೋರ್ (೧೯೭೪) …. ವಿಜಯ್ ಶರ್ಮಾ ದೀವಾರ್ (೧೯೭೫) …. ರವಿ ವರ್ಮಾ ಕಭೀ ಕಭೀ (೧೯೭೬) …. ವಿಜಯ್ ಖನ್ನಾ ಫಕೀರಾ (೧೯೭೬) ….ಫಕೀರಾ ಫರಿಶ್ತಾ ಯಾ ಕಟೀಲ್ (೧೯೭೭) ಇಮಾನ್ ಧರಮ್ (೧೯೭೭) ಮೋಹನ್ ಕುಮಾರ್ ಸಕ್ಸೇನಾ ತ್ರಿಶೂಲ್ (೧೯೭೮) …. ಶೇಖರ್ ಗುಪ್ತಾ ಸತ್ಯಂ ಶಿವಂ ಸುಂದರಂ (೧೯೭೮) …. ರಾಜೀವ್ ಜೂನುನ್ (೧೯೭೮) …. ಜಾವೇದ್ ಖಾನ್ ಸುಹಾಗ್ (೧೯೭೯) …. ಕಿಶನ್ ಕಪೂರ್ ಕಾಲಾ ಪತ್ಥರ್ (೧೯೭೯) …. ರವಿ ಮಲ್ಹೋತ್ರಾ ಕ್ರೋಧಿ (೧೯೮೧)ಸನ್ನಿ ಗಿಲ್ ಫ್ರಾಮ್ ವ್ಯಾಂಕೋವರ್ ಕಲಿಯುಗ್ (೧೯೮೦) …. ಕರನ್ ಸಿಂಘ್ ದೋ ಔರ್ ದೋ ಪಾಂಚ್ (೧೯೮೦) …. ಸುನೀಲ್/ಲಕ್ಷಣ ಶಾನ್ (೧೯೮೦) …. ರವಿ ಕುಮಾರ್ ಕ್ರಾಂತಿ (೧೯೮೧) …. ಶಕ್ತಿ ಸಿಲ್ಸಿಲಾ (೧೯೮೧) …. ಶೇಖರ್ ಮಲ್ಹೋತ್ರಾ ಬಸಿರಾ (೧೯೮೧) …. ಬಲ್ರಾಜ್ ಕೋಹ್ಲಿ ವಿಜೇತಾ (೧೯೮೨) …. ಜಿಹಾಲ್ ನಮಕ್ ಹಲಾಲ್ (೧೯೮೨) …. ರಾಜಾ ಸವಾಲ್ (೧೯೮೨) …. ರವಿ ಹೀಟ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಡಸ್ಟ್ (೧೯೮೨) …. ದಿ ನವಾಬ್(ಕತ್ಮ್ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ) ನ್ಯೂ ಡೆಲ್ಲಿ ಟೈಮ್ಸ್ (೧೯೮೬) …. ವಿಕಾಸ್ ಪಾಂಡೆ ಏಕ್ ಮೇ ಔರ್ ಏಕ್ ತೂ" (೧೯೮೬)…. ಇಜಾಮ್ (೧೯೮೬) …. ರಂಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಸಮ್ಮಿ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ರೋಸಿ ಗೆಟ್ ಲೇಡ್ (೧೯೮೭) …. ರಫಿ ರೆಹ್ಮಾನ್ ಪ್ಯಾರ್ ಕಾ ಜೀತ್ (೧೯೮೭) …. ಡಾ ರೆಹಮಾನ್ ಇಜರತ್ (೧೯೮೭) …. ವಿಶೇಷ ಪಾತ್ರ ದ ಡಿಸಿವರ್ಸ್ (೧೯೮೮) …. ಚಂದ್ರಾ ಸಿಂಗ್‌‌ ಅಕಯ್ಲಾ (೧೯೯೧) .... ಪೋಲಿಸ್ ಆಯುಕ್ತ ಇನ್ ಕಸ್ಟಡಿ (೧೯೯೩) …. ನೂರ್ ಗಲಿವರ್ಸ್ ಟ್ರಾವೆಲ್ಸ್ (೧೯೯೬) …. ರಾಜಾ ಜಿನ್ಹಾ (೧೯೯೮) …. ನಿರೂಪಕ ಸೈಡ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ಸ್ (೧೯೯೮) …. ವಿಕ್ರಮ್ ರಾಜ್ ನಿರ್ಮಾಪಕ ಜೂನುನ್ (೧೯೭೮) ಕಲಿಯುಗ್ (೧೯೮೦) ೩೬ ಚೌರಿಂಗಿ ಲೇನ್ (೧೯೮೧) ವಿಜೇತಾ (೧೯೮೨) ಉತ್ಸವ್ (೧೯೮೪) ಅಜೂಬಾ (೧೯೯೧) ರಮನ್ (೧೯೯೩) ನಿರ್ದೇಶಕ ಮನೋರಂಜನ್ (೧೯೭೪) (ಸಹಾಯಕ ನಿರ್ದೇಶಕ) ಅಜೂಬಾ (೧೯೯೧) ಕೃತಿಗಳು ಶಶಿ ಕಪೂರ್‌ ಪ್ರೆಸೆಂಟ್ಸ್‌ ದಿ ಪೃಥ್ವಿವಾಲಾಸ್ ‌, ಲೇಖಕರು: ಶಶಿ ಕಪೂರ್‌, ದೀಪಾ ಗಹ್ಲೋತ್‌, ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೆಟರ್‌ (ಮುಂಬಯಿ, ಭಾರತ). ರೊಲಿ ಬುಕ್ಸ್‌, ೨೦೦೪. ISBN ೮೧೭೪೩೬೩೪೮೩. ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ ದಿ ಕಪೂರ್ಸ್‌: ದಿ ಫರ್ಸ್ಟ್‌ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯನ್ ಸಿನೆಮಾ , ಲೇಖಕರು: ಮಧು ಜೈನ್‌. ಪೆಂಗ್ವಿನ್‌, ವೈಕಿಂಗ್‌, ೨೦೦೫. ISBN ೦೬೭೦೦೫೮೩೭೮. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು Image: http://movies.ndtv.com/images/PhotoGallery/foreignwomenbollywood/೧೪.jpg ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು 1938ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಜೀವಿಸಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಭಾರತೀಯ ಬಾಲ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಪಂಜಾಬೀ ಜನರು ಮುಂಬಯಿನ ಜನರು ನಿರ್ಮಾಪಕರು ದಾದಾಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು

śaśi kapūr‌ mūla hèsaru balbīr prathvirāj kapūr mārc 18, 1938ralli kalkattā(naṃtara kolkattā āyitu)dalli janisidaru. ivaru bhāratadapraśasti vijeta naṭa hāgū nirmāpakarāgiddaru. ivaru kapūr kuṭuṃbada sadasyarāgiddu, bhāratada bālivuḍ sinimā raṃgadalli ivara vaṃśada kòḍugèyū sākaṣṭidè. paricaya ivara taṃdè pṛthvirāj kapūr āgiddu, rāj kapūr hāgū śammi kapūr ravara kiriya sahodararāgiddārè. ivara patni jènniphar kèṃḍal tīrihogiddu, karaṇ kapūr, kunāl kapūr hāgū saṃjanā kapūr èṃba makkaḻiddārè. ivarannu hiṃdiya sākaṣṭu janapriya sinimāgaḻalli nènèsikòḻḻabahudu. khyāta naṭa amitābh baccan avaròṃdigū sākaṣṭu sinimāgaḻalli abhinayisiddu, avugaḻèṃdarè dīvār, do aur do pāṃc mattu namak halā l gaḻalli naṭisiddārè. idara jatè ivaru briṭiṣ sinimāgaḻallū bahaḻa mukhya pātragaḻalli naṭisiddārè. idalladè halavāru briṭīṣ citragaḻallū mukhya pātradalli abhinayisiddārè, idaralli marcèṃṭ aivari pròḍakṣans‌na śeks‌piyar- vallāh saha òṃdu. vṛttijīvana śaśikapūr tamma bālyada dinagaḻalle naṭanèyalli tòḍagisikòṃḍiddu, 1940ralli halavāru paurāṇika sinimāgaḻalli kāṇisikòṃḍiddaru. 1948ralli baṃda āg mattu 1951ralli baṃda āvārā sinimāgaḻu ivara atyaṃta uttama naṭanā kauśalyavannu sābītupaḍisitu. ivaru tamma hiriya sahodara rāj kapūr jatè saṇṇa pātradalli kāṇisikòṃḍiddaru. sinimā kṣetradalli ivaru prathamavāgi praveśa paḍèda saṃdarbhadalli unnatavāgi bèḻèyalu 1961ralli yaś coprā nirmāṇada dharmaputra sinimā sahāyakavāyitu. mattu ivarannu idu 100kkū hèccu sinimāgaḻalli abhinayisuvaṃtè māḍitu. 1960, 1970 varègè hāgū 1980ra òḻagè ivaru bālivuḍ kṣetradalli bahu prakhyāta nagumukhada naṭarāgi hèsaruvāsiyāgiddaru. vakt (1965), jab jab phūl kilè (1965), kanyādān (1969), hasīnā mān jāyegi (1968), ā galè lāg jā (1973), roṭi kapaḍā aur makān (1974), cor mācèye śor (1974), dīvār (1975), kabhi kabhī (1976), phakīrā (1976), triśūl (1978), satyam śivaṃ suṃdaraṃ (1978), kālā pattār (1979), suhāg (1979), śān (1980), kaṃtri (1981) mattu namak halāl (1982) ivara atī janapriya sinimāgaḻāgivè. ivara hèccina janapriya sinimāgaḻu 1970ra naṃtara hāgū 1980ra òḻagina avadhiyalli biḍugaḍèyāgiddavu. ī saṃdarbhadalli hèccāgi amitābh baccan jatè ivaru naṭisiddaru. ivaru halavāru briṭiṣ hāgū amèrikā sinimāgaḻallū naṭisi aṃtārāṣṭrīya khyātiyannu gaḻisiddārè. avugaḻèṃdarè, marcèṃṭ aivari pròḍakṣans nirmāṇada śeks‌piyar vallāh (1965) citradalli ivara attigè phèlsiṭi kèṃḍāl èdurigè naṭisiddaru. bāṃbè ṭāki (1970), mattu hīṭ āṃḍ ḍasṭ (1982) idaralli ivaru patniyāda jènniphar kèṃḍāl jatè naṭisiddaru. ivaru briṭiṣ mattu amèrikā sinimāgaḻalli naṭisiddu, avugaḻāda prèṭṭi pòlli (1967) citradalli hāyle mils jòtègè naṭisiddaru. siddhārtha (1972) mattu syāmmi āṃḍ rosi gèṭ laiyḍ (1987) citragaḻallū abhinayisiddārè. 1980ralli ivaru tamma svaṃta sinimā nirmāṇavannu vālās sinimā mūlaka āraṃbhisidaru. ivaru tayārisida junūn (1978), kaliyug (1981), 36 cauriṃgī len (1981), vijetā (1982) mattu utsav (1984) sinimāgaḻu vimarṣakariṃdalū sākaṣṭu praśaṃsègè pātravāyitu. 1991ralli ivare nirmāpaka hāgū nirdeśakarāgi kalpita kathāhaṃdarada sinimā ajūbā vannu tayārisidaru. idaralli amitābh baccan hāgū sodaraḻiya riṣi kapūr saha naṭisiddaru. ivara kònèya hāgū ittīcina jīvanacitravāda jinhā (1998)dalli kāṇisikòṃḍiddārè. idaralli mahammad ali jinhā pātradalli naṭisiddu, nirūpakarāgiddaru. mattu marcèṃṭ aivari pròḍakṣan navara saiḍ sṭrīṭs (1998)dallū naṭisiddārè. īga ivaru sinimā kṣetradiṃda nivṛttarāgiddu, prastuta yāvude sinimāgaḻallū kāṇisikòḻḻuttilla. oman‌na maskaṭ‌nalli sèpṭèṃbar 2007ralli naḍèda śaśi kapūr philm phèsṭival kāryakramadalli prakāśamānavāgi kāṇisikòṃḍiddaru. tamma tūkavannu kaḍimè māḍikòṃḍu ārogyavāgi kāṇisuttārè. ittīcègè naḍèda 55ne philm‌pher avārḍ‌nalli śaśi kapūr avaru philm pher laiph ṭaim acīv‌mèṃṭ avārḍ (jīvamāna sādhanè praśasti) paḍèdukòṃḍaru. vaiyaktika jīvana bāṃbèya matuṃgādalliruva ḍān bāsko haiskūl‌nalli vidyābhyāsa. 1958 julai tiṃgaḻinalli ivaru iṃgliṣ naṭi jènniphar kèṃḍāl avarannu vivāhavādaru. ivaru halavāru sinimāgaḻalli jatèyāgi naṭisiddārè. avugaḻalli hèccu marcèṃṭ aivari pròḍakṣans‌navara nirmāṇada sinimāgaḻāgivè. śaśi kapūr mattu kèṃḍāl‌rigè karaṇ kapūr, kunāl kapūr hāgū saṃjanā kapūr èṃba mūru makkaḻiddārè. ivarèlla naṭarāgiddārè. kèṃḍāl 1984ralli kyānsar niṃda mṛtapaṭṭaru. iṃgliṣ naṭi phèlisiṭi kèṃḍāl śakti avara attigèyāgabeku. ivara putra kunāl nirdeśaka rameś sippi avara magaḻannu hāgū magaḻu saṃjanā vanyajīvi saṃrakṣaka vālmik thāpar èṃbuvarannu vivāhavāgiddārè. praśastigaḻu rāṣṭrīya calanacitra praśastigaḻu vijeta 2014 - dādāsāheba pālkè praśasti 1986 –nyū dilli ṭaims‌ na uttama naṭanègè rāṣṭrīya sinimā praśasti 1994- 1993ralli tèrèkaṃḍa muhāphij èṃba phīcar pilm‌gè rāṣṭrīya sinimā praśasti viśeṣa tīrpugārara praśasti/speṣal mènśan‌. philm‌pher praśastigaḻu vijeta 1975- dīvār citrada naṭanègè philm pher‌na uttama poṣaka naṭa praśasti 1980- janūn sinimākkè philm pher‌na uttama sinimā praśasti 1982 – kaliyug sinimākkè philm pher‌na uttama sinimā praśasti 2010 - philm pher‍‌niṃda jīvamāna śreṣṭha sādhanè praśasti nāmanirdeśanagòṃḍiddu 1977 – kabhī kabhī sinimākkè philm pher‌niṃda uttama poṣaka naṭa praśasti 1983 – namak halāl sinimākkè philm pher‌niṃda uttama poṣaka naṭa praśasti baṃgāḻa calanacitra patrakartara saṃghada praśastigaḻu 1965 – jab jab phūl kelè sinimākkè bièph jèèniṃda uttama naṭa praśasti 1988 – nyū dilli ṭaims sinimākkè bièph jèèniṃda uttama naṭa praśasti itara praśastigaḻu 2009 - 7ne puṇè aṃtararāṣṭrīya calanacitrotsavadalli (piaièphèph) jīvamāna sādhanègāgi praśasti āyda calanacitragaḻa paṭṭi naṭi āg (1948) yaṃg keval āvārā (1951) yaṃg rāj(bāla kalāvida) dharam‌putrā (1961) …. dilīp rai da haus‌holḍar (1963) …. prem‌ vakt (1965) …. vijay kumār śeks‌piyar-vallāh (1965) saṃju jab jab pūl kilè (1965) … rāj‌kumār āmnè sāmnè … (1967) prèṭṭi pòlli (1967) …. amāj hasīnā mān jāyegi (1968) … rākeś/kamal (dvipātra) kanyādān (1969)… amar/kumār (dvipātra) pyār kā mòsam (1969) …. suṃdar ek śrīmān ek śrīmati (1969) …. prītam bāṃbè ṭākī (1970) vikram śarmilī (1971) ajit kapūr siddhartha (1972) …. siddhārtha ā galeag jā (1973) …. prem‌ roṭi kapḍā aur makān (1974) …. mohan bābu cor macāye śor (1974) …. vijay śarmā dīvār (1975) …. ravi varmā kabhī kabhī (1976) …. vijay khannā phakīrā (1976) ….phakīrā phariśtā yā kaṭīl (1977) imān dharam (1977) mohan kumār saksenā triśūl (1978) …. śekhar guptā satyaṃ śivaṃ suṃdaraṃ (1978) …. rājīv jūnun (1978) …. jāved khān suhāg (1979) …. kiśan kapūr kālā patthar (1979) …. ravi malhotrā krodhi (1981)sanni gil phrām vyāṃkovar kaliyug (1980) …. karan siṃgh do aur do pāṃc (1980) …. sunīl/lakṣaṇa śān (1980) …. ravi kumār krāṃti (1981) …. śakti silsilā (1981) …. śekhar malhotrā basirā (1981) …. balrāj kohli vijetā (1982) …. jihāl namak halāl (1982) …. rājā savāl (1982) …. ravi hīṭ ā‍y‌0ḍ ḍasṭ (1982) …. di navāb(katm aramanèyalli) nyū ḍèlli ṭaims (1986) …. vikās pāṃḍè ek me aur ek tū" (1986)…. ijām (1986) …. raṃjit siṃg sammi ā‍y‌0ḍ rosi gèṭ leḍ (1987) …. raphi rèhmān pyār kā jīt (1987) …. ḍā rèhamān ijarat (1987) …. viśeṣa pātra da ḍisivars (1988) …. caṃdrā siṃg‌‌ akaylā (1991) .... polis āyukta in kasṭaḍi (1993) …. nūr galivars ṭrāvèls (1996) …. rājā jinhā (1998) …. nirūpaka saiḍ sṭrīṭs (1998) …. vikram rāj nirmāpaka jūnun (1978) kaliyug (1980) 36 cauriṃgi len (1981) vijetā (1982) utsav (1984) ajūbā (1991) raman (1993) nirdeśaka manoraṃjan (1974) (sahāyaka nirdeśaka) ajūbā (1991) kṛtigaḻu śaśi kapūr‌ prèsèṃṭs‌ di pṛthvivālās ‌, lekhakaru: śaśi kapūr‌, dīpā gahlot‌, pṛthvi thiyèṭar‌ (muṃbayi, bhārata). ròli buks‌, 2004. ISBN 8174363483. hèccina odigāgi di kapūrs‌: di pharsṭ‌ phyāmili āph‌ iṃḍiyan sinèmā , lekhakaru: madhu jain‌. pèṃgvin‌, vaikiṃg‌, 2005. ISBN 0670058378. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu Image: http://movies.ndtv.com/images/PhotoGallery/foreignwomenbollywood/14.jpg rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru philm‌pher praśasti vijetaru 1938ralli janisidavaru jīvisiruva janaru bhāratīya calanacitra naṭaru bhāratīya calanacitra nirmāpakaru hiṃdi calanacitra nirdeśakaru bhāratīya bāla naṭaru bhāratīya naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru bhāratīya hiṃdūgaḻu paṃjābī janaru muṃbayina janaru nirmāpakaru dādāsāheb phālkè praśasti puraskṛtaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B6%E0%B2%B6%E0%B2%BF%20%E0%B2%95%E0%B2%AA%E0%B3%82%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಶಶಿ ಕಪೂರ್

ಬೃಜಮೋಹನ್ ನಾಥ್‌ ಮಿಶ್ರಾ (ಪಂಡಿತ್‌ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಎಂದು ಚಿರಪರಿಚಿತ) (ಜನನ: 4 ಫೆಬ್ರವರಿ 1938 ಮರಣ 17 ಜನವರಿ 2022) ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಥಕ್‌ ನೃತ್ಯದ ಲಖನೌ ಕಾಲ್ಕಾ-ಬಿಂದಾದಿನ್ ‌ ಘರಾನಾ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರಮುಖ ನೃತ್ಯ ಪರಿಣತ ಕಲಾಗಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ಕಥಕ್‌ ನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದರಾದ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಕುಟುಂಬದ ವಂಶಸ್ಥರು. ಅವರ ತಂದೆ,ಗುರು ಅಚ್ಚನ್‌ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಹಾಗೂ ಅವರ ತಂದೆಯ ಸಹೋದರರಾದ ಶಂಭು ಮಹಾರಾಜ್‌ ಮತ್ತು ಲಚ್ಚೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಸಹ ಕಥಕ್‌ ಪರಿಣತರಾಗಿದ್ದರು. ನೃತ್ಯ ಕಲೆಯತ್ತ ಮೊದಲ ಒಲವಿದ್ದರೂ ಅವರು ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನೂ ಸಹ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕರೂ ಹೌದು. ಕಥಕ್‌ ನೃತ್ಯ-ನಾಟಕಗಳನ್ನು ನವೀನ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಕಥಕ್‌ ನೃತ್ಯಕಲೆ ಮತ್ತು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೆ ಒಯ್ದರು. ವಿಶ್ವದ ಹಲವೆಡೆ ಅವರು ಪ್ರವಾಸ ಮಾಡಿ, ಸಾವಿರಾರು ನೃತ್ಯಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಕಥಕ್‌ ಕಲಿಯುವ ಆಸಕ್ತರಿಗಾಗಿ ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ನೃತ್ಯಕಮ್ಮಟ,ಕಾರ್ಯಾಗಾರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿನ ಭಾರತೀಯ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರ(ಆನಂತರ ಕಥಕ್‌ ಕೇಂದ್ರ)ದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯವರ ಸಹೋದರ ಶಂಭು ಮಹಾರಾಜ್‌ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ನಂತರ ಬಿರ್ಜೂ, ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಈ ನೃತ್ಯಶಾಲೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು.ತರುವಾಯ 1998ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತರಾದ ಬಳಿಕ, ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಾಶ್ರಮ ಎಂಬ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ನೃತ್ಯಶಾಲೆಯನ್ನು ಬಿರ್ಜೂ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ ಲಖನೌ ಘರಾನಾಗೆ ಸೇರಿದ, ಖ್ಯಾತ ಕಥಕ್‌ ಪರಿಣತ ಜಗನ್ನಾಥ್‌ ಮಹಾರಾಜ್‌ರವರ (ಅಚ್ಚನ್ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಎಂದು ಚಿರಪರಿಚಿತ) ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಜನಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಜಗನ್ನಾಥ್‌ ಮಹಾರಾಜ್‌,ರಾಯ್‌ಗಢ್‌ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿನ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅರಮನೆಯ ನೃತ್ಯಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ತಂದೆ ಹಾಗೂ ಲಚ್ಚೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಮತ್ತು ಶಂಭೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಅವರಿಂದ ಬಿರ್ಜೂ ನೃತ್ಯವಿದ್ಯೆ ಕಲಿತರು. ತಮ್ಮ ಏಳನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಬಿರ್ಜೂ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನೃತ್ಯಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ಬಿರ್ಜೂ ಒಂಬತ್ತು ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದಾಗ, 1947ರ ಮೇ 20ರಂದು ಅವರ ತಂದೆ ನಿಧನರಾದರು. ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆರ್ಥಿಕ ಕಷ್ಟಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದ ನಂತರ, ಅವರ ಕುಟುಂಬ ದೆಹಲಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ನವದೆಹಲಿಯ ಸಂಗೀತ್‌ ಭಾರತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಈ ನೃತ್ಯಕಲೆಯ ವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಹದಿಮೂರನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಕಲಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ನಂತರ, ಅವರು ನವದೆಹಲಿಯ ಭಾರತೀಯ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರ ಹಾಗೂ ಕಥಕ್‌ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಥಕ್‌ ನೃತ್ಯ ಕಲೆಯನ್ನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟರು. ಕಥಕ್‌ ಕೇಂದ್ರವು ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿತ್ತು. ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಬೋಧಕವೃಂದದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಆಗ 1998ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತರಾದ ನಂತರ, ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕಥಕ್‌ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಲಲಿತ ಕಲಾ ಅಕಾಡೆಮಿ 'ಕಲಾಶ್ರಮ' ಸಂಸ್ಥೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಸತ್ಯಜಿತ್‌ ರಾಯ್‌ ನಿರ್ದೇಶನದ ಶತರಂಜ್‌ ಕೆ ಖಿಲಾಡಿ ಎಂಬ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಎರಡು ನೃತ್ಯ ದೃಶ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿ, ಹಾಡನ್ನೂ ಹಾಡಿದರು. ನಂತರ 2002ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ, ಶಾಹ್‌‌ರುಖ್‌ ಖಾನ್‌ ಅಭಿನಯದ ದೇವದಾಸ್‌ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಹಾಡು, ಕಾಹೇ ಛೇಡ್‌ ಮೊಹೆ ಹಾಡಿಗೆ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ ನೃತ್ಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಬಿರ್ಜೂರಿಗೆ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರು ಹಾಗೂ ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಪೈಕಿ ಮಮತಾ ಮಹಾರಾಜ್‌, ದೀಪಕ್‌ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಹಾಗೂ ಜಯ್‌ ಕಿಶನ್‌ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಕಥಕ್‌ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತ್ರಿಭುವನ್‌ ಮಹಾರಾಜ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಮೊಮ್ಮಗನೂ ಅವರಿಗಿದ್ದಾನೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ರಿಗೆ 1986ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ, ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಕಾಳಿದಾಸ ಸಮ್ಮಾನ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವು ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಗೌರವಗಳು ಲಭಿಸಿವೆ. ಬನಾರಸ್ (ವಾರಾಣಸಿ)‌ ಹಿಂದೂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಖೈರಗಢ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಂದ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ರಿಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್‌ ಸಂದಿವೆ. ಆಗ 2002ರಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್‌ ಪುರಸ್ಕಾರ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವರೂಪಂ ಚಿತ್ರದ ನೃತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶನಕ್ಕಗಿ ೬೦ನೇ ನ್ಯಾಷಿನಲ್ ಫಿಲಮ್ ಅವಾರ್ಡ್ಸ್ನಲ್ಲಿ 'ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನೃತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶನ'ಬಿರುದು ದೊರಕಿತು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಸಾವು ಮಹಾರಾಜ್ ಅವರು ತಮ್ಮ 83 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ 17 ಜನವರಿ 2022 ರಂದು ದೆಹಲಿಯ ತಮ್ಮ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ಹೃದಯಾಘಾತದಿಂದ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರು ಮೂತ್ರಪಿಂಡದ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಮರಣದ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಮೊದಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಧುಮೇಹದಿಂದಾಗಿ ಡಯಾಲಿಸಿಸ್ ಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದರು. . ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶನ ಶತರಂಜ್‌ ಕೆ ಖಿಲಾಡಿ, 1977 ದಿಲ್‌ ತೊ ಪಾಗಲ್‌ ಹೈ, 1997 Gadar: Ek Prem Katha, 2001 ದೇವದಾಸ್‌‌‌ (2002) ವಿಶ್ವರೂಪಂ (೨೦೧೩) ನೃತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶನ ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಕಥಕ್‌ ಕಥಕ್‌ ನೃತ್ಯಕಲಾವಿದರ ಪಟ್ಟಿ ಮಾನಿ ಮಾಧವ ಚಾಕ್ಯಾರ್‌ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಪಂಡಿತ್‌ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌ (ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರಜಾಲತಾಣ) ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ನೃತ್ಯಗಾರರ ಬಗ್ಗೆ ಕಥಕ್‌ ಕಲಾಪರಿಣತ ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್ (ಅಭಿಪ್ರಾಯ) ೧೯೩೮ ಜನನ ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಕಥಕ್‌ ಪರಿಣತರು ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನೃತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಗಾರರು ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಕಲಾವಿದರು ನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದರು ೨೦೨೨ ನಿಧನ

bṛjamohan nāth‌ miśrā (paṃḍit‌ birjū mahārāj‌ èṃdu ciraparicita) (janana: 4 phèbravari 1938 maraṇa 17 janavari 2022) bhāratadalli kathak‌ nṛtyada lakhanau kālkā-biṃdādin ‌ gharānā śailiya pramukha nṛtya pariṇata kalāgārarāgiddārè. ivaru kathak‌ nṛtya kalāvidarāda mahārāj‌ kuṭuṃbada vaṃśastharu. avara taṃdè,guru accan‌ mahārāj‌ hāgū avara taṃdèya sahodararāda śaṃbhu mahārāj‌ mattu laccū mahārāj‌ saha kathak‌ pariṇatarāgiddaru. nṛtya kalèyatta mòdala òlaviddarū avaru hiṃdūsthāni śāstrīya saṃgītavannū saha cènnāgi ballavarāgiddārè. avaru hèsarāṃta gāyakarū haudu. kathak‌ nṛtya-nāṭakagaḻannu navīna śailiyalli saṃyojisuvudara mūlaka kathak‌ nṛtyakalè mattu śailiyannu innaṣṭu uttuṃgakkè òydaru. viśvada halavèḍè avaru pravāsa māḍi, sāvirāru nṛtyapradarśanagaḻannu nīḍiddārè. jòtègè, kathak‌ kaliyuva āsaktarigāgi nūrakkū hèccu nṛtyakammaṭa,kāryāgāragaḻannu naḍèsiddārè. navadèhaliyallina bhāratīya kalā keṃdra(ānaṃtara kathak‌ keṃdra)dalli tamma taṃdèyavara sahodara śaṃbhu mahārāj‌ avaròṃdigè kāryanirvahisidaru. naṃtara birjū, halavu varṣagaḻa kāla ī nṛtyaśālèya adhyakṣarāgiddaru.taruvāya 1998ralli nivṛttarāda baḻika, dèhaliyalli kalāśrama èṃba tammade āda nṛtyaśālèyannu birjū āraṃbhisidaru. āraṃbhika jīvana mattu hinnèlè lakhanau gharānāgè serida, khyāta kathak‌ pariṇata jagannāth‌ mahārāj‌ravara (accan mahārāj‌ èṃdu ciraparicita) manèyalli birjū mahārāj‌ janisidaru. āgina jagannāth‌ mahārāj‌,rāy‌gaḍh‌ prāṃtyadallina saṃsthānada aramanèya nṛtyakalāvidarāgiddaru. tamma taṃdè hāgū laccū mahārāj‌ mattu śaṃbhū mahārāj‌ avariṃda birjū nṛtyavidyè kalitaru. tamma eḻanèya vayassinalliye birjū mòdala bārigè nṛtyapradarśana nīḍidaru. birjū òṃbattu varṣadavarāgiddāga, 1947ra me 20raṃdu avara taṃdè nidhanarādaru. kèlavu varṣagaḻa kāla ārthika kaṣṭagaḻannu èdurisida naṃtara, avara kuṭuṃba dèhaligè sthaḻāṃtaragòṃḍitu. vṛttijīvana navadèhaliya saṃgīt‌ bhārati saṃsthèyalli birjū mahārāj‌ ī nṛtyakalèya vidyèyannu tamma hadimūranèya vayassinalle kalisalāraṃbhisidaru. naṃtara, avaru navadèhaliya bhāratīya kalā keṃdra hāgū kathak‌ keṃdragaḻalli kathak‌ nṛtya kalèyannu vidyārthigaḻigè heḻikòṭṭaru. kathak‌ keṃdravu saṃgīta nāṭaka akāḍèmiya aṃgasaṃsthèyāgittu. birjū mahārāj‌ saṃgīta nāṭaka akāḍèmiya bodhakavṛṃdada mukhyastharāgiddaru. āga 1998ralli nivṛttarāda naṃtara, tammade āda kathak‌ mattu bhāratīya lalita kalā akāḍèmi 'kalāśrama' saṃsthè sthāpisidaru. satyajit‌ rāy‌ nirdeśanada śataraṃj‌ kè khilāḍi èṃba hiṃdi calanacitrada èraḍu nṛtya dṛśyagaḻigāgi birjū mahārāj‌ saṃgīta saṃyojisi, hāḍannū hāḍidaru. naṃtara 2002ralli biḍugaḍèyāda, śāh‌‌rukh‌ khān‌ abhinayada devadās‌ hiṃdi calanacitrada hāḍu, kāhe cheḍ‌ mòhè hāḍigè birjū mahārāj‌ nṛtya saṃyojanè māḍiddaru. birjūrigè mūvaru putriyaru hāgū ibbaru putrariddārè. ivara paiki mamatā mahārāj‌, dīpak‌ mahārāj‌ hāgū jay‌ kiśan‌ mahārāj‌ kathak‌ nṛtyadalli pariṇatarāgiddārè. tribhuvan‌ mahārāj‌ èṃba hèsarina mòmmaganū avarigiddānè. praśastigaḻu mattu gauravagaḻu birjū mahārāj‌rigè 1986ralli padmavibhūṣaṇa, saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti mattu kāḻidāsa sammān‌ seridaṃtè halavu praśasti-gauravagaḻu labhisivè. banāras (vārāṇasi)‌ hiṃdū viśvavidyānilaya mattu khairagaḍh‌ viśvavidyānilayagaḻiṃda birjū mahārāj‌rigè gaurava ḍākṭareṭ‌ saṃdivè. āga 2002ralli avarigè latā maṃgeśkar‌ puraskāra nīḍi gauravisalāyitu. 2013ralli viśvarūpaṃ citrada nṛtya nirdeśanakkagi 60ne nyāṣinal philam avārḍsnalli 'atyuttama nṛtya nirdeśana'birudu dòrakitu. vaiyaktika jīvana mattu sāvu mahārāj avaru tamma 83 ne vayassinalli 17 janavari 2022 raṃdu dèhaliya tamma nivāsadalli hṛdayāghātadiṃda nidhanarādaru. avaru mūtrapiṃḍada kāyilèyiṃda baḻaluttiddaru mattu avara maraṇada òṃdu tiṃgaḻa mòdalu hèccina madhumehadiṃdāgi ḍayālisis gè òḻagāgiddaru. . calanacitragaḻa paṭṭi saṃgīta saṃyojanè mattu nṛtya nirdeśana śataraṃj‌ kè khilāḍi, 1977 dil‌ tò pāgal‌ hai, 1997 Gadar: Ek Prem Katha, 2001 devadās‌‌‌ (2002) viśvarūpaṃ (2013) nṛtya nirdeśana ivannū noḍi kathak‌ kathak‌ nṛtyakalāvidara paṭṭi māni mādhava cākyār‌ ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu paṃḍit‌ birjū mahārāj‌ (adhikṛta aṃtarajālatāṇa) bhāratada pramukha nṛtyagārara baggè kathak‌ kalāpariṇata birjū mahārāj (abhiprāya) 1938 janana padmavibhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru kathak‌ pariṇataru saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti puraskṛtaru bhāratīya nṛtya nirdeśakaru bhāratīya calanacitra nṛtya nirdeśakaru bhāratīya śāstrīya nṛtyagāraru bhāratīya śāstrīya nṛtya nirdeśakaru kalāvidaru nṛtya kalāvidaru 2022 nidhana

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B2%BF%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%9C%E0%B3%82%20%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%9C%E0%B3%8D%E2%80%8C

ಬಿರ್ಜೂ ಮಹಾರಾಜ್‌

ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಒಂದು ಎಸ್‌ಯುವಿ (ಸ್ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ಯುಟಿಲಿಟಿ ವೆಹಿಕಲ್‌) ವಾಹನವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಮಹೀಂದ್ರಾ ಗ್ರೂಪ್‌‌ನ ಪ್ರಮುಖ ಕಂಪನಿಯಾದ ಮಹೀಂದ್ರಾ & ಮಹೀಂದ್ರಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಕಂಪನಿಯು ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಎಸ್‌ಯುವಿ ವಾಹನವಾಗಿದೆ. ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋವನ್ನು ಬಹಳ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಸದ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಇದನ್ನು ಯುಎಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದು. ಎಂ&ಎಂ ಕಂಪನಿಯೊಳಗೇ ಇರುವ ಸಮಗ್ರ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ತಯಾರಿಕಾ (ಐಡಿಎಎಂ) ತಂಡದಿಂದ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮಾಡಿ, ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾರು ಮೂರು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅವೆಂದರೆ-ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್ ಸ್ಟಾಂಡರ್ಡ್‌ ಮೋಟರಿಂಗ್ ನೀಡುವ "ಕಾರ್ ಆಫ್ ದಿ ಇಯರ್", ಬಿಬಿಸಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ವೀಲ್ಸ್ ಕೊಡುವ "ಬೆಸ್ಟ್‌ ಎಸ್‌ಯುವಿ ಆಫ್ ದಿ ಈಯರ್" ಹಾಗೂ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಬಿಬಿಸಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ವೀಲ್ಸ್‌‌‌/2}ನಿಂದ "ಬೆಸ್ಟ್‌ ಕಾರ್ ಆಫ್ ದಿ ಇಯರ್" ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ತೊಂಬತ್ತರ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಮಹೀಂದ್ರಾ & ಮಹೀಂದ್ರಾ ಆಟೋಮೊಬೈಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಕಂಪನಿಯು ವಿಲ್ಲಿಸ್ ಜೀಪ್‌‌ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅದರ ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಆವೃತ್ತಿಯ ವಾಹನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿತ್ತು (ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು). 1996ರಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯು, ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಬಲ್ಲ ಒಂದು ಹೊಸ ಉತ್ಪನ್ನದೊಂದಿಗೆ ಎಸ್‌ಯುವಿ ವಲಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಯೋಜನೆ ಮಾಡಿತು. ಎಂ & ಎಂಗೆ ಈ ಹೊಸ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಹೇಗೆ ಮಾಡುವುದೆಂಬ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಚಾರಗಳು ಗೊತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಆಟೋ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದರು. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಆಟೋ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದ ಡಾ. ಪವನ್ ಗೋಯೆಂಕಾ ಮತ್ತು ಅಲಾನ್ ಡ್ಯುರಾಂಟ್ ಅವರಂತಹ ಹೊಸ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿಗೆ ಸೆಳೆದುಕೊಂಡ ಕಂಪನಿಯು, ಆಟೋತಯಾರಕರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ವಾಹನಗಳನ್ನು ತಾವೇ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿ, ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮಾಡಿ, ಪರೀಕ್ಷಿಸಬೇಕೆಂಬ (ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಡಾಲರ್ ಹಣವನ್ನು ವ್ಯಯಿಸಿ) ನಿಯಮವನ್ನು ಮುರಿದರು. ಹೊಸ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಎಸ್‌ಯುವಿ ತನ್ನೆಲ್ಲ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಕೇವಲ ವಿನ್ಯಾಸ, ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟತೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೋಗ್ರಾಮ್ ವೆಚ್ಚ ಮಾತ್ರ ಮಹೀಂದ್ರಾದ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಆಗಿತ್ತು. ವಾಹನವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ಅಂಶವನ್ನು ಪೂರೈಕೆದಾರರು ಮಾಡಿದರು, ಜೊತೆಗೆ ಪರೀಕ್ಷಣೆ, ಊರ್ಜಿತಗೊಳಿಸುವುದು ಮತ್ತು ವಸ್ತುಗಳ ಆಯ್ಕೆಯೂ ಅವರದೇ ಆಗಿತ್ತು. ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಮತ್ತು ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಪೂರೈಕೆದಾರರೇ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು. ಬಿಡಿಭಾಗಗಳನ್ನು ನಂತರ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಬ್ಯಾಡ್ಜ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಘಟಕದಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲಾಯಿತು (ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎಂಯುವಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಒಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬ್ರಾಂಡ್ ಆಗಿದೆ). ಈ ವಿಧಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಕಂಪನಿಯು, ವಸ್ತುಶಃ ಶೇ. 100ರಷ್ಟು ಪೂರೈಕೆದಾರರ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ಒಂದು ಹೊಸ ವಾಹನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸಮರ್ಥವಾಯಿತು. ಘಟಕವನ್ನು ಉತ್ತಮಪಡಿಸುವುದೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಹಂತದಿಂದ 120 ಮಿಲಿಯನ್ ಡಾಲರ್‌ ವಹಿವಾಟಿನವರೆಗೆ ಪೂರೈಕೆದಾರರ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಇತ್ತು. ಯೋಜನೆಯು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಿಂದ ಅಂತಿಮ ಉತ್ಪನ್ನದವರೆಗೆ ಸಾಗಲು ಐದು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. 2006ರ ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ಇನ್ನೊಂದು ಪರಿಷ್ಕೃತ/ಮೇಲ್ದರ್ಜೆಗೇರಿಸಿದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು-ಅದನ್ನು 'ಆಲ್‌-ನ್ಯೂ' ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಎಂದು ಕರೆಯಿತು. 2007ರ ಜೂನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಗೆಟ್‌ಅವೇ ಎಂಬ ಒಂದು ಪಿಕ್‌-ಅಪ್‌‌ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿತು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಎಂ & ಎಂ ಮಾದರಿಯ ಮುಂಭಾಗವನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಎತ್ತಿರುವ ಒಂದು ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದೆ. ಮೊದಲ ತಲೆಮಾರು ಭಾರದತಲ್ಲಿ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋವನ್ನು 2002ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋದ ಯಶಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ಮಹೀಂದ್ರಾ ಕಂಪನಿಯು ಪ್ಲಶ್‌ ಸೀಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ರೇರ್ ಸೆಂಟರ್ ಆರ್ಮ್‌ ರೆಸ್ಟ್‌, ಡ್ಯುಯೆಲ್ ಟೋನ್ ಹೊರಭಾಗದ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಚಿಕ್ಕ ಪುಟ್ಟ ಬದಲಾವಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋದ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ 2006ರ ಆಟೋ ಎಕ್ಸ್‌ಪೊ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಮಾದರಿಯ ಕುರಿತ ತಮ್ಮ ಭಾವೀ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಮಹೀಂದ್ರಾ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು. ಇಲ್ಲಿ ಸಿಆರ್‌ಡಿಇ ಎಂಜಿನ್ ಮತ್ತು ಪಿಕ್‌-ಅಪ್‌ ಟ್ರಕ್‌ ಆಧರಿತ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಹೊಂದಿದ ಒಂದು ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾದ ಅಂತಹ ಮೊದಲ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ವಾಹನವನ್ನು ಮೊದಲು ಫೋರ್ಡ್‌ ಕಂಪನಿಯ ಉದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದು, ನಂತರ ಮಹೀಂದ್ರಾಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಅರುಣ್ ಜೌರಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಆತನ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿ, ಡಾ. ಪವನ್ ಗೋಯೆಂಕಾ, ಮೊದಲು ಜಿಎಂ ಎಂಜಿನಿಯರ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದವರು, ಈಗ ಮಹೀಂದ್ರಾದ ಆಟೋಮೊಟಿವ್ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದು, ಒಟ್ಟಾರೆ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. 2007ರ ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ, ಮಹೀಂದ್ರಾ ತಮ್ಮ ಹೊಸ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಮಾದರಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಟೀಸರ್ ಕ್ಯಾಂಪೇನ್ ಎಂ-ಹಾಕ್‌( m_Hawk) ಅನ್ನು ತಮ್ಮ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. 2008ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 14ರಂದು, ಮಹೀಂದ್ರಾ ತಮ್ಮ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಎಸ್‌ಯುವಿಯ ಡೀಸೆಲ್‌-ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಹೈಬ್ರಿಡ್ ಆವೃತ್ತಿಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು 2008ರ ಎಸ್‌ಎಇ ವರ್ಲ್ಡ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. 2008ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 21ರಂದು ಮಹೀಂದ್ರಾ ತಮ್ಮ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋವನ್ನು 6 ಸ್ಪೀಡ್ ಆಟೋಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಮಿಶನ್‌ ಗಿಯರ್‌ಗಳ ಜೊತೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಮಹೀಂದ್ರಾ ಕಂಪನಿಯು ಡೀಸೆಲ್-ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಹೈಬ್ರಿಡ್ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ಯೋಚನೆಯಲ್ಲಿದೆ. 2006ರಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯು ಮಹೀಂದ್ರಾ ವಾಹನಗಳನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಲು ಗ್ಲೋಬಲ್ ವೆಹಿಕಲ್ಸ್ ಯುಎಸ್‌ಎ ಜೊತೆ ಒಂದು ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ಕಂಪನಿಯು ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋದ ಒಂದು ಪರಿಷ್ಕೃತ ಪಿಕ್‌-ಅಪ್‌ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು (ಇನ್ನೂ ಹೆಸರಿಟ್ಟಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಫೋರ್ಡ್‌ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಜೊತೆ ಟ್ರೇಡ್‌ಮಾರ್ಕ್‌ ಕುರಿತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿವೆ) ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ 2009ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸಿದೆ. ಈ ವಾಹನವನ್ನು 20,000 ಡಾಲರ್‌ನಷ್ಟು ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಗೆ ನೀಡಲಾಗುವುದು. ರಫ್ತುಗಳು ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ವಿಶ್ವದ ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿವಿಧ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರಲಾಗುತ್ತಿದೆ: ಭಾರತ ಇಟಲಿ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌‌ ಸ್ಪೈನ್‌ ತುರ್ಕಿ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ನೇಪಾಳ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಈಜಿಪ್ಟ್ ರಷ್ಯಾ ಮಲೇಷಿಯಾ ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಕತಾರ್ ಬ್ರೆಜಿಲ್‌ ಚಿಲಿ: ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಪಿಕ್‌ ಅಪ್ ಚಿಲಿಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಬ್ರಾಂಡ್‌ನ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪ್ರಯಾಣಿಕ ವಾಹನವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಎರಡನ್ನೂ 2007ರ ಜುಲೈ 25ರಂದು ರಾತ್ರಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಯೋರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಇದೇ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದ ಫೋರ್ಡ್‌ನ ಮೊದಲಿನ ವಾಹನದೊಂದಿಗೆ ಗೊಂದಲವಾಗದಿರಲೆಂದು, ಮಹೀಂದ್ರಾ ಗೋವಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಸುರಕ್ಷತೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಗೆಟ್‌ಅವೇಯನ್ನು ಭಾರತದ ಮಾದರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸುರಕ್ಷತಾ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿ 2009ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸದ್ಯದ 2 ಸ್ಟಾರ್‌ ಎಎನ್‌ಸಿಎಪಿ(ANCAP) ರೇಟಿಂಗ್‌‌ನಿಂದ ಕನಿಷ್ಠ 3 ಸ್ಟಾರ್‌ಗಳಿಗೆ ರೇಟಿಂಗ್ ಏರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿ ಎಬಿಎಸ್‌ ಬ್ರೇಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಏರ್‌ಬ್ಯಾಗ್ಸ್ಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿವರಣೆಗಳು ಎಂಜಿನ್: ಮೇಲುಗಡೆ ಇರುವ ಇಂಟರ್‌ಕೂಲರ್, ಇಂಟರ್‌ಕೂಲ್ಡ್, ಎಂಹಾಕ್ (mHawk)ಸಿಆರ್‌ಡಿಇ, 4 ಸ್ಟ್ರೋಕ್, ಟರ್ಬೋ ಚಾರ್ಜ್‌ಡ್, ಡಿಐ ಕ್ಯುಬಿಕ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ: 2179ಸಿಸಿ ಗರಿಷ್ಠ ಗ್ರಾಸ್ ಪವರ್: @ 4000 ಆರ್‌ಪಿಎಂ ಗರಿಷ್ಠ ಗ್ರಾಸ್ ಟಾರ್ಕ್‌: @ 1800-2800 ಆರ್‌ಪಿಎಂ ಗಿಯರ್ ಬಾಕ್ಸ್: 5 ಸ್ಪೀಡ್‌ ಮ್ಯಾನ್ಯುಯೆಲ್ ಮತ್ತು 6 ಸ್ಪೀಡ್‌ ಆಟೋಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಟೈರ್‌ಗಳು: P235/70 R16, ರೇಡಿಯಲ್ ಟ್ಯೂಬ್‌ಲೆಸ್ ಮುಂದಿನ ಬ್ರೇಕ್‌ಗಳು: ಡಿಸ್ಕ್‌ & ಕ್ಯಾಲಿಪರ್ ಮಾದರಿಯದು, ಟ್ವಿನ್‌ಪಾಡ್ & ಟಾಂಡೆಮ್ ಬೂಸ್ಟರ್ ರೇರ್ ಬ್ರೇಕ್ಸ್: ಡ್ರಮ್ ಮಾದರಿಯದು ಫ್ಯುಯೆಲ್ ಟ್ಯಾಂಕ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ: ಫ್ಯುಯೆಲ್ ಟೈಪ್: ಡೀಸೆಲ್ ಟರ್ನಿಂಗ್ ಸರ್ಕಲ್ ರೇಡಿಯಸ್: 2WD ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋಫ್ಯಾನ್ಸ್‌.ಕಾಮ್‌ - ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಮಾಲೀಕರ ದೊಡ್ಡ ಗುಂಪಿನ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತು ಅವರು ಪರಸ್ಕರಣೆ ಮಾಡುವ ಜಾಲತಾಣ. ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಸ್ಟಿಲ್ ಗೋಯಿಂಗ್ ಸ್ಟ್ರಾಂಗ್ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ ಮಾದರಿಗಳು ಮತ್ತು ದರ ಪಟ್ಟಿ ಮಹೀಂದ್ರಾ ವಾಹನಗಳು ಎಸ್‌ಯುವಿಗಳು ವಾಹನಗಳು

mahīṃdrā skārpiyo òṃdu ès‌yuvi (sporṭs yuṭiliṭi vèhikal‌) vāhanavāgidè. idannu mahīṃdrā grūp‌‌na pramukha kaṃpaniyāda mahīṃdrā & mahīṃdrā limiṭèḍ tayārisuttidè. idu kaṃpaniyu jāgatika mārukaṭṭègāgi nirmisida mòṭṭamòdala ès‌yuvi vāhanavāgidè. viśvādyaṃta aṃtārāṣṭrīya mārukaṭṭègaḻalli skārpiyovannu bahaḻa yaśasviyāgi svīkarisalāgidè. jòtègè sadyadalliye idannu yuès‌nalli biḍugaḍè māḍalāguvudu. èṃ&èṃ kaṃpaniyòḻage iruva samagra vinyāsa mattu tayārikā (aiḍièèṃ) taṃḍadiṃda skārpiyoda parikalpanè māḍi, vinyāsagòḻisalāgidè. ī kāru mūru pratiṣṭhita praśastigaḻannu tannadāgisikòṃḍidè. avèṃdarè-byusinès sṭāṃḍarḍ‌ moṭariṃg nīḍuva "kār āph di iyar", bibisi varlḍ vīls kòḍuva "bèsṭ‌ ès‌yuvi āph di īyar" hāgū mattòmmè bibisi varlḍ vīls‌‌‌/2}niṃda "bèsṭ‌ kār āph di iyar" praśasti. abhivṛddhi tòṃbattara madhya bhāgadalli, mahīṃdrā & mahīṃdrā āṭomòbail asèṃbli kaṃpaniyāgittu. kaṃpaniyu villis jīp‌‌gaḻannu mattu adara cikkapuṭṭa pariṣkṛta āvṛttiya vāhanagaḻannu tayārisuttittu (pariṣkaraṇègaḻannu bhāratadalli māḍalāguttittu). 1996ralli kaṃpaniyu, jāgatikavāgi spardhisaballa òṃdu hòsa utpannadòṃdigè ès‌yuvi valayavannu praveśisalu yojanè māḍitu. èṃ & èṃgè ī hòsa utpannavannu hegè māḍuvudèṃba tāṃtrika vicāragaḻu gòttiralilla. hīgāgi avaru bhāratīya āṭo kaṃpanigaḻalli òṃdu hòsa parikalpanèyannu rūpisidaru. pāścimātya deśagaḻa āṭo udyamadalli kèlasa māḍidda ḍā. pavan goyèṃkā mattu alān ḍyurāṃṭ avaraṃtaha hòsa adhikārigaḻannu tannalligè sèḻèdukòṃḍa kaṃpaniyu, āṭotayārakaru tamma svaṃta vāhanagaḻannu tāve vinyāsagòḻisi, iṃjiniyariṃg māḍi, parīkṣisabekèṃba (ī prakriyèyalli lakṣāṃtara ḍālar haṇavannu vyayisi) niyamavannu muridaru. hòsa mahīṃdrā skārpiyo ès‌yuvi tannèlla pramukha vyavasthègaḻannu neravāgi pūraikèdārariṃda vinyāsa māḍisikòṃḍittu. kevala vinyāsa, kāryakṣamatè nirdiṣṭatègaḻu mattu progrām vècca mātra mahīṃdrāda in‌puṭ āgittu. vāhanavyavasthèya vinyāsa mattu èṃjiniyariṃg‌ aṃśavannu pūraikèdāraru māḍidaru, jòtègè parīkṣaṇè, ūrjitagòḻisuvudu mattu vastugaḻa āykèyū avarade āgittu. saṃpanmūla mattu iṃjiniyariṃg sthaḻagaḻannu kūḍa pūraikèdārare āykè māḍidaru. biḍibhāgagaḻannu naṃtara mahīṃdrā byāḍj‌nalliruva mahīṃdrā ghaṭakadalli joḍisalāyitu (bhāratadalli èṃyuvi valayadalli mahīṃdrā òṃdu prasiddha brāṃḍ āgidè). ī vidhānavannu baḻasikòṃḍu kaṃpaniyu, vastuśaḥ śe. 100raṣṭu pūraikèdārara tòḍagisikòḻḻuvikèyòṃdigè kaccā vastugaḻiṃda òṃdu hòsa vāhanavannu nirmisalu samarthavāyitu. ghaṭakavannu uttamapaḍisuvudū seridaṃtè, parikalpanèya haṃtadiṃda 120 miliyan ḍālar‌ vahivāṭinavarègè pūraikèdārara tòḍagisikòḻḻuvikè ittu. yojanèyu parikalpanèyiṃda aṃtima utpannadavarègè sāgalu aidu varṣagaḻannu tègèdukòṃḍitu. 2006ra epril‌nalli, kaṃpaniyu innòṃdu pariṣkṛta/meldarjègerisida mādariyannu biḍugaḍè māḍitu-adannu 'āl‌-nyū' skārpiyo èṃdu karèyitu. 2007ra jūn‌nalli, mahīṃdrā skārpiyo gèṭ‌ave èṃba òṃdu pik‌-ap‌‌ āvṛttiyannu bhāratadalli āraṃbhisitu. ittīcègè, èṃ & èṃ mādariya muṃbhāgavannu svalpa èttiruva òṃdu āvṛttiyannu biḍugaḍè māḍidè. mòdala talèmāru bhāradatalli mahīṃdrā skārpiyovannu 2002ralli biḍugaḍè māḍalāyitu. skārpiyoda yaśassina naṃtara, mahīṃdrā kaṃpaniyu plaś‌ sīṭ‌gaḻu mattu rer sèṃṭar ārm‌ rèsṭ‌, ḍyuyèl ṭon hòrabhāgada baṇṇa mattu vividha cikka puṭṭa badalāvaṇègaḻòṃdigè skārpiyoda pariṣkṛta mādariyannu biḍugaḍè māḍitu. dèhaliyalli naḍèda 2006ra āṭo èks‌pò pradarśanadalli, skārpiyo mādariya kurita tamma bhāvī yojanègaḻannu mahīṃdrā pradarśisitu. illi siār‌ḍii èṃjin mattu pik‌-ap‌ ṭrak‌ ādharita skārpiyo hòṃdida òṃdu haibriḍ skārpiyovannu pradarśisidaru. bhāratadalli abhivṛddhipaḍisalāda aṃtaha mòdala haibriḍ vāhanavannu mòdalu phorḍ‌ kaṃpaniya udyogiyāgiddu, naṃtara mahīṃdrākkè serida aruṇ jaurā abhivṛddhipaḍisiddaru. ātana hiriya adhikāri, ḍā. pavan goyèṃkā, mòdalu jièṃ èṃjiniyar‌nalliddavaru, īga mahīṃdrāda āṭomòṭiv vibhāgada mukhyastharāgiddu, òṭṭārè skārpiyo yojanèyannu noḍikòḻḻuttārè. 2007ra navèṃbar‌nalli, mahīṃdrā tamma hòsa skārpiyo mādarigāgi òṃdu ṭīsar kyāṃpen èṃ-hāk‌( m_Hawk) annu tamma adhikṛta vèb‌saiṭ‌nalli āraṃbhisidaru. 2008ra epril 14raṃdu, mahīṃdrā tamma skārpiyo ès‌yuviya ḍīsèl‌-èlèkṭrik haibriḍ āvṛttiya parikalpanèyannu 2008ra ès‌èi varlḍ kāṃgrès‌nalli prakaṭisidaru. 2008ra sèpṭèṃbar 21raṃdu mahīṃdrā tamma ittīcina skārpiyovannu 6 spīḍ āṭomyāṭik ṭrāns‌miśan‌ giyar‌gaḻa jòtè biḍugaḍè māḍiddārè. mahīṃdrā kaṃpaniyu ḍīsèl-èlèkṭrik haibriḍnòṃdigè saṃyukta saṃstānakkè raphtu māḍuva yocanèyallidè. 2006ralli, kaṃpaniyu mahīṃdrā vāhanagaḻannu raphtu māḍalu mattu haṃcikè māḍalu global vèhikals yuès‌è jòtè òṃdu òppaṃdavannu māḍikòṃḍitu. kaṃpaniyu skārpiyoda òṃdu pariṣkṛta pik‌-ap‌ āvṛttiyannu (innū hèsariṭṭilla, ekèṃdarè phorḍ‌ skārpiyo jòtè ṭreḍ‌mārk‌ kurita samasyègaḻivè) amèrikadalli 2009ra kònèyalli biḍugaḍè māḍalu yojisidè. ī vāhanavannu 20,000 ḍālar‌naṣṭu kaḍimè bèlègè nīḍalāguvudu. raphtugaḻu mahīṃdrā skārpiyo viśvada ī kèḻagina vividha deśagaḻalli māralāguttidè: bhārata iṭali phrāns‌‌ spain‌ turki śrīlaṃkā nepāḻa bāṃglādeśa ījipṭ raṣyā maleṣiyā dakṣiṇa āphrikā katār brèjil‌ cili: skārpiyo pik‌ ap ciliyalli biḍugaḍè māḍida mahīṃdrā brāṃḍ‌na mòṭṭamòdala prayāṇika vāhanavāgittu mattu èraḍannū 2007ra julai 25raṃdu rātri patrikègaḻigè pradarśisalāyitu. paścima yorop‌nalli, ide hèsarannu hòṃdida phorḍ‌na mòdalina vāhanadòṃdigè gòṃdalavāgadiralèṃdu, mahīṃdrā govā èṃdu karèyalāgidè. surakṣatè pariṣkṛta mahīṃdrā skārpiyo gèṭ‌aveyannu bhāratada mādarigè hèccuvari surakṣatā lakṣaṇagaḻannu serisi, āsṭreliyādalli 2009ra madhyabhāgadalli biḍugaḍè māḍalāyitu. sadyada 2 sṭār‌ èèn‌sièpi(ANCAP) reṭiṃg‌‌niṃda kaniṣṭha 3 sṭār‌gaḻigè reṭiṃg erisuva prayatnavāgi èbiès‌ breks mattu er‌byāgsgaḻannu hèccuvariyāgi serisalāyitu. nirdiṣṭa vivaraṇègaḻu èṃjin: melugaḍè iruva iṃṭar‌kūlar, iṃṭar‌kūlḍ, èṃhāk (mHawk)siār‌ḍii, 4 sṭrok, ṭarbo cārj‌ḍ, ḍiai kyubik sāmarthya: 2179sisi gariṣṭha grās pavar: @ 4000 ār‌pièṃ gariṣṭha grās ṭārk‌: @ 1800-2800 ār‌pièṃ giyar bāks: 5 spīḍ‌ myānyuyèl mattu 6 spīḍ‌ āṭomyāṭik ṭair‌gaḻu: P235/70 R16, reḍiyal ṭyūb‌lès muṃdina brek‌gaḻu: ḍisk‌ & kyālipar mādariyadu, ṭvin‌pāḍ & ṭāṃḍèm būsṭar rer breks: ḍram mādariyadu phyuyèl ṭyāṃk sāmarthya: phyuyèl ṭaip: ḍīsèl ṭarniṃg sarkal reḍiyas: 2WD ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu mahīṃdrā skārpiyo skārpiyophyāns‌.kām‌ - mahīṃdrā skārpiyo mālīkara dòḍḍa guṃpina svāmyadalliruva mattu avaru paraskaraṇè māḍuva jālatāṇa. mahīṃdrā skārpiyo sṭil goyiṃg sṭrāṃg mahīṃdrā skārpiyo mādarigaḻu mattu dara paṭṭi mahīṃdrā vāhanagaḻu ès‌yuvigaḻu vāhanagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B3%80%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BE%20%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AA%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B3%8B

ಮಹೀಂದ್ರಾ ಸ್ಕಾರ್ಪಿಯೋ

ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಾಜಿ ರಣಜಿ ಆಟಗಾರ ದಯಾನಂದ ಕಾಮತ್, ಇವರು ಉಪೇಂದ್ರ ಕಾಮತ್‌ ಮತ್ತು ಇಂದಿರಾ ಬಾಯಿ ರವರ ಮಗ. ಹುಟ್ಟಿದು ೧೯೪೩, ನವೆಂಬರ್‌ ೪ ರಂದು. ಇವರು ಜನವರಿ ೧೯ ೨೦೧೧ ರಂದು ತೀರಿಕೋಂಡರು. ಇವರು ೬೭ ವರ್ಷ ೭೬ ದಿನಗಳು ಜೀವನ ನಡೆಸಿದರು. ೧೯೬೩-೬೪ರಣಜಿಗೆ ಆಯ್ಕೆ, ೧೯೬೯ರ ತನಕ ಅವಕಾಶ. ೧೯೬೬-೬೯ರ ತನಕ ದಕ್ಷಿಣ ವಲಯ ತಂಡವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದರು. ಬರೋಡದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ವಲಯದ ವಿರುದ್ಧ ಪದ್ಮಾಕರ್‌ ಶಿವಾಲ್ಕರ್‌ ಓವರ್‌ನಲ್ಲಿ ೫ ಸಿಕ್ಸ್‌ರ್‌ ಸಿಡಿಸಿದ್ದು ಕಾಮತ್‌ ಅವರ ಅಮೋಘ ಸಾಧನೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಅದು ಇಂದಿಗೂ ದಾಖಲೆಯಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಖ್ಯಾತ ರಣಜಿ ಆಟಗಾರರಾದ ಪಟೌಡಿ, ಎಂ.ಎಲ್‌. ಜಯಸಿಂಹ, ಅಬಿದ್‌ ಅಲಿ, ಬುಧಿ ಕುಂದರನ್‌ ಕೂಡ ಇವರ ಸಹ ಆಟಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಕ್ರಿಕೆಟ್

karnāṭakada māji raṇaji āṭagāra dayānaṃda kāmat, ivaru upeṃdra kāmat‌ mattu iṃdirā bāyi ravara maga. huṭṭidu 1943, navèṃbar‌ 4 raṃdu. ivaru janavari 19 2011 raṃdu tīrikoṃḍaru. ivaru 67 varṣa 76 dinagaḻu jīvana naḍèsidaru. 1963-64raṇajigè āykè, 1969ra tanaka avakāśa. 1966-69ra tanaka dakṣiṇa valaya taṃḍavannu pratinidhisidaru. baroḍadalli naḍèda paṃdyadalli paścima valayada viruddha padmākar‌ śivālkar‌ ovar‌nalli 5 siks‌r‌ siḍisiddu kāmat‌ avara amogha sādhanègaḻallòṃdu. adu iṃdigū dākhalèyāgi uḻididè. khyāta raṇaji āṭagārarāda paṭauḍi, èṃ.èl‌. jayasiṃha, abid‌ ali, budhi kuṃdaran‌ kūḍa ivara saha āṭagārarāgiddaru. krikèṭ

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A6%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%82%E0%B2%A6%20%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B2%A4%E0%B3%8D

ದಯಾನಂದ ಕಾಮತ್

ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಲಾಬಿಗಾರರು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಉದ್ದಿಮೆದಾರರು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ಇಲಾಖಾಧಿಕಾರಿಗಳು, ಬೆಂಬಲಿಗರು ಮತ್ತು ಪತ್ರಕರ್ತರ ನಡುವಿನ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಭಾಷಣೆಯುನ್ನು ೨೦೦೮-೦೯ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆಯು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಮಾಡಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿರುವುದೇ ರಾಡಿಯಾ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಹಗರಣ . ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಗರಣ ಯೋಜನೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಇತರೆ ಅಪರಾಧಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿನ ಈ ಕರೆಯ ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಪಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದೆ. ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ವೈಷ್ಣವಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಎಂಬ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಕಾಮ್, ನೋಯಿಸಿಸ್ ಸ್ಟ್ರೇಟೆಜಿಕ್ ಕನ್ಸಲ್ಟಿಂಗ್ ಸರ್ವೀಸಸ್ ಮತ್ತು ವಿಟ್ಕಾಮ್ ಕನ್ಸಲ್ಟಿಂಗ್‌‍ಗಳಂತಹ ಸಹಕಾರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ರತನ್ ಟಾಟಾರ ಟಾಟಾ ಗ್ರೂಪ್‌, ಮುಖೇಶ್ ಅಂಬಾನಿಯವರ ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ರಣಯ್ ರಾಯ್‌ರ ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಕಂಪನಿಗಳು ಇವರ ಗ್ರಾಹಕರಾಗಿದ್ದರು. ರಾಡಿಯಾ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಕಪ್ಪುಹಣವನ್ನು- ಬಿಳಿಮಾಡುವಿಕೆ, ತೆರಿಗೆ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ, ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಗಳನ್ನು ತನಿಖೆಗೊಳಪಡಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ೨೦೦೮-೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಗೃಹ ಸಚಿವಾಲಯದಿಂದ ಅಧಿಕಾರ ಪತ್ರ ಪಡೆದ ನಂತರ ಭಾರತೀಯ ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆ ೩೦೦ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರಾಡಿಯಾರ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ನವೆಂಬರ್ ೧೬, ೨೦೦೭ರಂದು ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ವಿರುದ್ಧ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದಲ್ಲಿ ದೂರು ದಾಖಲಾದ ಎಂಟು ತಿಂಗಳ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಲು ಆದೇಶಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ೨೦೧೦ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ಗಿಂತ ಮೊದಲಿಗೆ ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು. ರಿಲಯನ್ಸ್ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್‌ನ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಗೌರವ್ ವಾಹಿ ಮತ್ತು ರಾಡಿಯಾ ಒಡೆತನದ ವೈಷ್ಣವಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಾಜಿ ಕೆಲಸಗಾರ್ತಿ(ನಿರ್ದೇಶಕಿ) ರಶ್ಮಿ ನಾಯಕ್ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಒಂದು ಪತ್ರ ಬರೆದು ಆರೋಪ ಮಾಡಿದ್ದರು. ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾದ ವಿರುದ್ಧ ಬಂದ ದೂರಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆಯ ಡೈರಕ್ಟರೇಟ್ ಜನರಲ್ (ತನಿಖಾದಳ) ಅಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೮ರಲ್ಲಿ ರಾಡಿಯಾರ ದೂರವಾಣಿಯ ಮೇಲೆ ನಿಗಾ ಇಡಲು ಆದೇಶಿಸಿತ್ತು ಎಂದು ಸರ್ಕಾರದ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಯೊಬ್ಬರು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೭, ೨೦೧೦ ರಾಡಿಯಾರ ವೈಷ್ಣವಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ವಕ್ತಾರ ಒಂದು ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ಹೇಳಿದರು; "ತಮ್ಮ ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ ಈಗ ಅಥವಾ ಮಾಜಿ ಕೆಲಸಗಾರರು ಯಾವುದೇ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ತನಿಖಾದಳಕ್ಕೆ ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಮೇಲೆ ಅಥವಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಮೇಲೆ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ನಾವು ನಂಬುವುದಿಲ್ಲ." ದಿ ಪಯೋನಿಯರ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ ತನಿಖಾ ಪತ್ರಕರ್ತ ಜೆ. ಗೋಪಿಕೃಷ್ಣನ್ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಎ.ರಾಜಾ ಜೊತೆಯಾಗಿ ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾದ ಕುರಿತಾಗಿ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ದೂರವಾಣಿ ಧ್ವನಿ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ಮೊದಲು ಮುಖ್ಯ ವಾಹಿನಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಗೆ ವರದಿ ಮಾಡಿದರು. ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೮, ೨೦೧೦ರಂದು ದಿ ಪಯೋನಿಯರ್ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ "ಟ್ಯಾಪ್ಡ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟ್ರ್ಯಾಪ್ಡ್" ಹೆಸರಿನ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ವರದಿಯಾಯಿತು. ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ನ್ಯಾಯಪೂರ್ವಕ ನೋಟೀಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿ ದಿ ಪಯೋನಿಯರ್ ಪತ್ರಿಕೆಯು “ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ಹಾಗು ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ವರದಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಬರೆದದ್ದನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಹಿಂಪಡೆಯಬೇಕು ಮತ್ತು ನಾವು ಒಪ್ಪುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸಿ ಅದನ್ನು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಹಾಗೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿರುವಂತೆ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಬೇಕು" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಬದಾಸ್೪ಮೀಡಿಯಾ ಎಂಬ ಹಿಂದಿ ವೆಬ್ ಪೋರ್ಟಲ್ ಮೇ ೨೦೧೦ರ ಮೇ ೭, ೨೦೧೦ರಂದು ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ವಿನಂತಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ, ಓಪನ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಜೊತೆಗೆ ಹಿರಿಯ ಪತ್ರಕರ್ತರು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಪವನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆದ ಹಲವಾರು ಜನರ ನಡುವಿನ ಕೆಲವು ದೂರವಾಣಿ ಮಾತುಕತೆಗಳ ನಕಲನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿತು. ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳ ರಾಡಿಯಾ ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವ ಕುರಿತಾಗಿ ೫,೮೫೧ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳ ದಾಖಲೆ ಹೊಂದಿರುವುದಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ನವೆಂಬರ್ ೨೯, ೨೦೧೦ರಂದು ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಮುಖಪುಟ ವರದಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿ ರಾಡಿಯಾ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣದ ನಕಲುಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿತು: "ಇಂಡಿಯಾ, ದ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್, ಈಸ್ ನೌ ಆನ್ ಸೇಲ್. ಈ ಹರಾಜಿನಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು, ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಲಾಬಿ ಮಾಡುವವರು, ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮಿಗಳೂ ಸಹಾ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ..... ರಾಡಿಯಾಳ ಈ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳು ಹೇಗೆ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ದರ್ಜೆಯ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನೂ ಮಿತಜನತಂತ್ರ ಹೇಗೆ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ...... ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ಹಿಡಿದು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೂ ಹೇಗೆ ಬೆಲೆ ನೀಡಿದರೆ ಸಿಕ್ಕಿಬಿಡುತ್ತವೆ ಎಂಬುದರ ಮಂಕಾದ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಈ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗಳು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಸಧ್ಯದ ವಿವಾದವಾದ ೨ಜಿ ಹಂಚಿಕೆಯು ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ ಅನೇಕ ಲಾಬಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು, ಅವುಗಳ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಇದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. " ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ದೂರವಾಣಿ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳ ಸಾಕ್ಷಿಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವುದರ ಕುರಿತಾಗಿ ವಿಷಯ ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಬೆಚ್ಚಿ ಬಿದ್ದಿದೆ. ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯ: "ನಾವು ಪವಿತ್ರವಾದ ಗಂಗಾ ನದಿ ಮಾಲಿನ್ಯವಾಗಿರುವುದರ ಕುರಿತಾಗಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇವೆ. ಈ ಮಾಲಿನ್ಯವು ಕಂಗೆಡಿಸುವಂತದ್ದಾಗಿದೆ." ಎನ್‌ಜಿಓ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ವ್ಯಾಜ್ಯ ಮಂಡಳಿಯು (ಸಿಪಿಐಎಲ್) ವಕೀಲ ಪ್ರಶಾಂತ್ ಭೂಷಣ್ ಅವರು ರಾಡಿಯಾರ ಎಲ್ಲಾ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಕೇಳಿ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಡಿಯಾರ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗಳು "ಸರಕಾರದ ತೀರ್ಮಾನಗಳು, ಪಾಲಿಸಿಗಳು, ಚರ್ಚೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಮಾಡುವುದು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಹೇಗೆ ತಲೆಕೆಳಗು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿವೆ. ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ವಸ್ತು ಸ್ಥಿತಿಯ-ವರ್ಣನೆಯ ವಿಷಯಗಳು, ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್‌ಗಳು ತಮ್ಮ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸಾಧಿಸಲು ಲಾಬಿದಾರರಿಗೆ/ಬ್ರೋಕರ್‌ಗಳಿಗೆ/ಫಿಕ್ಸರ‍್ಗಳಿಗೆ ಹಣ ನೀಡಿ ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ರೂಪಿಸುವುದನ್ನು ರಾಡಿಯಾರ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣವು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಈ ಮುದ್ರಿತ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ: ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಎ.ರಾಜಾ, ಮಾಜಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಚಿವ ಕನಿಮೋಳಿ, ರಾಜ್ಯ ಸಭಾ ಸದಸ್ಯೆ ಎನ್.ಕೆ.ಸಿಂಗ್, ರಾಜ್ಯ ಸಭಾ ಸದಸ್ಯ ಅನು ಟಂಡನ್, ಲೋಕ ಸಭಾ ಸದಸ್ಯ ಪೂಂಗೋತಾಯ್ ಅಲಾಡಿ ಅರುಣಾ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಚಿವೆ,ಡಿಎಂಕೆ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) "ಪಿಎಂ","ಪಿಎಂಒ" (ಪ್ರಧಾನಿ, ಪ್ರಧಾನಿ ಸಚಿವಾಲಯ) (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) "(೭)ಆರ್‌ಸಿಆರ್" (೭, ರೇಸ್‌ ಕೋರ್ಸ್ ರೋಡ್), ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಅಧೀಕೃತ ನಿವಾಸ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯ ಸ್ಥಳ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) "ಎಸ್.ಜಿ" ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ, , ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಅಹಮ್ಮದ್ ಪಟೇಲ್, ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯವರ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಗುಲಾಂ ನಬಿ ಆಜಾದ್, ಕೇಂದ್ರ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಮುತ್ತುವೇಲ್ ಕರುಣಾನಿಧಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಉದ್ಯಮ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು ರತನ್ ಟಾಟಾ , ಟಾಟಾ ಗ್ರೂಪ್‌ ಮುಖೇಶ್ ಅಂಬಾನಿ, ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ ತರುಣ್ ದಾಸ್, ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮ ಒಕ್ಕೂಟದ (ಸಿಐಸಿ) ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು ನೋಯಲ್ ಟಾಟಾ, ಟಾಟಾ ಗ್ರೂಪ್‌ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ರತನ್ ಟಾಟಾರ ಮಲಸಹೋದರ, ಟಾಟಾ ಇಂಟ್ರನ್ಯಾಷನಲ್ ಎಂಡಿ. ಮನೋಜ್ ಮೋದಿ, ಮುಖೇಶ್ ಅಂಬಾನಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಸಹಾಯಕ, ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಅನಿಲ್ ಅಂಬಾನಿ, ರಿಲಯನ್ಸ್ ಎಡಿಎಜಿ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಯುನಿಟೆಕ್ ಗ್ರೂಪ್‌, ಭಾರತದ ಎರಡನೆಯ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಥಿರಾಸ್ತಿ ಹೂಡಿಕೆ ಕಂಪನಿ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಸುನೀಲ್ ಮಿತ್ತಲ್, ಏರ್‌ಟೆಲ್ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಆರ್‌ಕೆ ಕೃಷ್ಣನ್ ಕುಮಾರ್, ಟಾಟಾ ರಿಯಾಲ್ಟಿ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಇನ್‌ಫ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್, ಮತ್ತು ಟಾಟಾ ಹೌಸಿಂಗ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಡೆವಲಪ್ಮೆಂಟ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪತ್ರಕರ್ತರು ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿ, ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಸಹಾಯಕ ಸಂಪಾದಕ ನಿರ್ದೇಶಕ ಬರ್ಕಾ ದತ್, ಗ್ರೂಪ್‌ ಸಂಪಾದಕಿ, ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ನ್ಯೂಸ್, ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಪ್ರಭು ಚಾವ್ಲಾ, ಇಂಡಿಯಾ ಟುಡೆ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಮಾಜಿ ಸಂಪಾದಕ, ಈಗ ದಿ ನ್ಯೂ ಇಂಡಿಯನ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ಮುಖ್ಯ ಸಂಪಾದಕ ಶಂಕರ್ ಅಯ್ಯರ್ (ಮೊದಲು ಇಂಡಿಯಾ ಟುಡೆ ಗ್ರೂಪ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದರು) ಜಿ.ಗಣಪತಿ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಮ್, ಇಕನಾಮಿಕ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಎಂ.ಕೆ. ವೇಣು ಹಿರಿಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ವಿಭಾಗದ ಪತ್ರಕರ್ತ ರಾಜ್‌ದೀಪ್ ಸರ್ದೇಸಾಯಿ, ಸಿಎನ್‌ಎನ್-ಐಬಿಎನ್ ರಾಜೇಂದರ್ ಪೋಚಾ, ಬಿಜಿನೆಸ್‌ವರ್ಲ್ಡ್ ಮಾಜಿ ಸಂಪಾದಕ ಮತ್ತು ಇಂಡಿ ಮೀಡಿಯಾ ಕೋ.ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ (ನ್ಯೂಸ್‍ಎಕ್ಸ್‍)ನ ಸಹ ಒಡೆಯ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಹೆಸರು) ರಾಘವ್ ಬೇಹ್ಲ್, ಟಿವಿ೧೮ (ಸಿಎನ್‌ಬಿಸಿ ಟಿವಿ೧೮ ಮತ್ತು ಇದರ ಸಹಯೋಗಿ ಕಂಪನಿಗಳಾದ ಸಿಎನ್‌ಎನ್-ಐಬಿಎನ್)ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಹೆಸರು) ಪ್ರಣಯ್ ರಾಯ್, ನ್ಯೂಡೆಲ್ಲಿ ಟೆಲಿವಿಜನ್(ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ)ಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಇತರರು ಸುನೀಲ್ ಅರೋರಾ, ೧೯೮೦-ಬ್ಯಾಚಿನ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆ (ಐಎ‌ಎಸ್) ಅಧಿಕಾರಿ ರಂಜನ್ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ, ಮಾಜಿ ಪ್ರಧಾನಿ ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿಯವರ ಅಳಿಯ, ಹೋಟೆಲು ಮಾಲಿಕ, ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಲಾಬಿದಾರ ಸುನೀಲ್ ಸೇಥ್, ನಟ, ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ಮತ್ತು ಅಂಕಣಕಾರ ಆರ್.ಕೆ ಚಂದೋಲಿಯಾ ಮಾಜಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವ ಎ.ರಾಜಾರ aide ಸೆಸಿಲಿಯಾ, ಆಪ್ತ ಸಹಾಯಕಿ ರಜತಿ ಅಮ್ಮಲ್, ಕರುಣಾನಿಧಿ ಮೂರನೇಯ ಹೆಂಡತಿ ಮತ್ತು ಡಿಎಂಕೆ,ಎಂಪಿ ಕನಿಮೋಳಿತಾಯಿ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಮಾಜಿ ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ, ವಿಜೇಂದರ್ ಜೈನ್ (ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ) ಗೋಪಾಲ್ ಸುಬ್ರಮಣಿಯಮ್, ಭಾರತದ ಸಾಲಿಸಿಟರ್ ಜನರಲ್ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಭಾವ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗಳ ನಕಲಿ ಅಂಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ ರಾಡಿಯಾ ದಯಾನಿಧಿ ಮಾರನ್‌ರನ್ನು ಪುನಃ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಖಾತೆಗೆ ನಿಯೋಜಿಸುವುದರ ವಿರುದ್ಧ ಲಾಬಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ರಾಡಿಯಾ ಮಿಸ್ ಬರ್ಕಾ ದತ್ ಜೊತೆಗೆ ೦೯೪೮ ಐಎಸ್‌ಟಿ ಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ. ದತ್: "(ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮತ್ತು ಡಿಎಂಕೆ ನಡುವೆ) ಹೇಳಿಕೆ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ, ಹೌದು" ರಾಡಿಯಾ: 'ನನ್ನ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾದ ಸಲಹೆ ಏನೆಂದರೆ ನೀವು (ಕಾಂಗ್ರೆಸ್)ಗೆ ಹೇಳಿ ಅವರಿಗೆ (ಕರುಣಾನಿಧಿ) ನೇರವಾಗಿ ಹೇಳುವ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆ...' ದತ್: ಓಕೆ ನಾನು ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ'. ನಂತರದ ೧೦೪೭ ಐಎಸ್‌ಟಿ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ, "ಇದೊಂದು (ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ಗೆ ಸಂದೇಶ ರವಾನೆ ಮಾಡುವುದು) ಸಮಸ್ಯೆ ಅಲ್ಲ ಮತ್ತು ತಾನು ಗುಲಾಂ(ನಬಿ ಆಜಾದ್) ಜೊತೆಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತೇನೆ" ಎಂದು ಬರ್ಕಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ರಾಡಿಯಾ, ರಾಜನ್ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ ಜೊತೆಗಿನ ನಂತರದ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ, ಇವರು ಕೂಡ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ಗೆ ಬೆಂಬಲಿಗರಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದು, ಮೇಲಿನ ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ, "ನಾನು ಬರ್ಕಾಗೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಕರೆ ಮಾಡಲು ಹೇಳಿದ್ದೆ. ಪ್ರಧಾನಿಯವರು ಬಾಲುರವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಲು ನಿಜವಾಗಿಯು ಆಸಕ್ತರಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆಯೆ ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌‍ನಿಂದ ಹೇಳಿಕೆ ಪಡೆಯಲು ಆಕೆಗೆ ಕೇಳಲಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಬರ್ಕಾ ರವಾನಿಸಿದ್ದಾಳೆ." ರಾಡಿಯ ಮುಂದುವರೆದು ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯರಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ, 'ನಿಮ್ಮ ಗೆಳೆಯ ಸುನೀಲ್ ಮಿತ್ತಲ್, ಕೂಡ ರಾಜಾ (ಮಾರನ್‌ಗೆ) ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಲಾಬಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ". ಆಪಾದನೆ ಹೊಂದಿದ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಸುದ್ದಿಯ ಪ್ರಸಾರ ನಿಷೇಧ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ಹಲವಾರು ಭಾರತೀಯ ಟಿವಿ ವಾಹಿನಿಗಳು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಂದ ಸುದ್ದಿಯ ಪ್ರಸಾರ ನಿಷೇಧ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯಿತ್ನಿಸಿದ್ದರ ವಿರುದ್ಧ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸುದ್ದಿಯು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಪಡೆದು ಇದನ್ನು ಮಾಡದಂತೆ ಒತ್ತಡ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ಈ ವಿಷಯವು ಬಹಿರಂಗವಾದ ನಂತರ ಭಾರತದ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ದಿನಗಳ ಕಾಲ #ಬರ್ಕಾಗೇಟ್ ವಿಷಯವು ನಂಬರ್ ಒನ್ ವಿಷಯವಾಗಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. "ಈ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾತುಕತೆಗಳು ಏನು, ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ಚದುರಿಕೆಯನ್ನು ತೂಗಿನೋಡುವಲ್ಲಿ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ ಎಂದು ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್ ಪೋಸ್ಟ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ". ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗೆ ದಿ ಹಿಂದೂ , ಡೆಕ್ಕನ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್ , ಇಂಡಿಯನ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ನಂತಹ ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಟೇಪ್ ಕುರಿತಾಗಿ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದವು. ಎಚ್‌ಟಿ ಮೀಡಿಯಾ , ಮಿಂಟ್ (ಎಚ್‌ಟಿ ಮೀಡಿಯಾ ಒಡೆತನದ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಪತ್ರಿಕೆ) ಮತ್ತು ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ "ಈ ನಕಲುಗಳು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾದ್ದದ್ದೆಂದು ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಹೇಳಿದವು. ಸಿಎನ್‌ಎನ್-ಐಬಿಎನ್‌ಯ ಸಾಗರಿಕಾ ಗೋಸ್ ಫೇಸ್ ಆಫ್ ದ ನೇಶನ್ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಲಾಬಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ನಿಶ್ಶಕ್ತಗೊಳಿಸಿತೇ ಎಂಬ ಕುರಿತಾಗಿ ತಜ್ಞರ ಸಮಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಈ ವಿಷಯದ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಭಾಗವನ್ನು ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ತರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಈ ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಬಂದ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೇ ಜಾಣತನ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್ ಹಗರಣ ನೋಡಿದರೆ ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಮಾಧ್ಯಮ ಚಿತ್ರಣವು ನೆಗ್ಗು ಬಿದ್ದಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. "ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸುದ್ದಿಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಂದ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಸುದ್ದಿಯ ಪ್ರಸಾರ ನಿಷೇಧ ಮಾಡಿದರೆ ದೇಶದಲ್ಲಿನ ನಿಜವಾದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದಂತೆ ಎಂದು ಡೈಲಿ ನ್ಯೂಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಅನಾಲಿಸಿಸ್ (ಡಿಎನ್‌ಎ) ಸುದ್ದಿಪತ್ರಿಕೆ ಯ ಉಪ ಸಂಪಾದಕ ಜಿ.ಸಂಪತ್ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇದಾದದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಇದೊಂದು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸುದ್ದಿಯಾಯಿತು, ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಇದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಿದವು. ಕರಣ್ ಥಾಪರ್‌Karan Thaparರ ಸಿಎನ್‌ಎನ್-ಐಬಿಎನ್ ಸಂವಾದದಲ್ಲಿ, "ದ ಲಾಸ್ಟ್ ವರ್ಡ್" (ನವೆಂಬರ್ ೨೭, ೨೦೧೦) ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡ ಬರ್ಕಾ ದತ್ ಮತ್ತು ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿ ಕುರಿತಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಶೋ ಪ್ರಸಾರವಾಯಿತು, ಹಾಗೆಯೇ ಈ ವಿಷಯ ಟಿವಿ ಸುದ್ದಿ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಸುದ್ದಿಯ ಪ್ರಸಾರ ನಿಷೇಧ ಕೊನೆಯಾಯಿತು. ಸಣ್ಣದಾದ ಆದರೆ ಪ್ರಭಾವಿಯಾದ ಗುಂಪು ಪಾಲಿಸಿಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಗೊಳಿಸಲು ತಮ್ಮ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ತುಂಬಾ ಸಮಯದಿಂದ ಸಂಶಯಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಹಸಿವಿನ ಪತ್ರಕರ್ತರು,ಲಾಬಿದಾರರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಿಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧದ ಕುರಿತಾಗಿನ ಹರುಕು ಮುಸುಕನ್ನು ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತೆರೆಸಿದೆ ಎಂದು ದಿ ಡೆಕ್ಕನ್ ಕ್ರೊನಿಕಲ್ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿದೆ. ದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಿ ಟೈಮ್ಸ್ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ನವೆಂಬರ್ ೨೫, ೨೦೧೦ರಂದು "ಯಾರು ಧಣಿಗಳು ಎಂಬುದನ್ನು ಜನರಿಗೆ ತೋರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಅವರ ಕೈಯಲ್ಲಿನ ಆಯುಧ ಎಂದರೆ ಅಂತರ್ಜಾಲ, ... ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಗುಂಪುಗಳ ಮತ್ತು ಉನ್ನತ ಸರ್ಕಾರಿ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ರಹಸ್ಯ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿನ ಪತ್ರಕರ್ತರಿಂದ "ಅಧಿಕಾರ ಮಧ್ಯವರ್ತಿ" ವಿರುದ್ಧ ಉದ್ರಿಕ್ತ ಕ್ರಿಯಾವಾದ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ" ನವೆಂಬರ್ ೩೦ ೨೦೧೦ರಂದು ದಿಲೀಪ್ ಪಡ್ಗಾಂವಕರ್, ಸಂಜಯಾ ಬರು, ಸ್ವಪನ್ ದಾಸ್‌ಗುಪ್ತಾ ಮತ್ತು ಓಪನ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಸಂಪಾದಕ ಮನು ಜೋಸೆಫ್ಒಳಗೊಂಡ ತಜ್ಞ ಪತ್ರಕರ್ತರನ್ನು ಬರ್ಕಾ ದತ್ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದ ಒಂದು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಇಂಡಿಯಾ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿತು. ತೃಪ್ತಿ ಲಾಹಿರಿ ಮತ್ತು ಶೈಲಜಾ ಬಾಜ್‌ಪೇಯಿ ಯವರು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಒಂದು ಭಾಗವನನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದಾಗ ಬರ್ಕಾ ಯಾವುದೆ ಅರ್ಥ ಪೂರ್ಣವಾದ ಚರ್ಚೆಯಾಗಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡಲಿಲ್ಲ ತುಂಬ ವಾದಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ ಬರ್ಕಾರ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಮನು ಜೋಸೆಫ್ ತುಂಬಾ ಅಸಮಾಧಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨ ೨೦೧೦ರ ನಂತರ ಹೆಡ್‌ಲೈನ್ಸ್ ಟುಡೆ ಇದೇ ರೀತಿಯಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿತ್ತು ,ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಹುಲ್ ಕನ್ವಾಲ್, ಹೆಡ್‌ಲೈನ್ಸ್ ಟುಡೆಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಂಪಾದಕರಿಂದ ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭು ಚಾವ್ಲಾರನ್ನು ಅವರ ನಡತೆಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು. ಆದರೆ ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿ ಬರ್ಕಾ ದತ್‌ರಂತೆ ತಜ್ಞರಿಂದ ಬಹುವಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನೆ ಕೇಳಿ ಹಿಂಸೆಗೊಳಪಡಲಿಲ್ಲ, "ಮೂಲವನ್ನು ಉಜ್ಜಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ" ಅವರು ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸಿದರು. ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೦ರಂದು ದಿ ಪಯೋನಿಯರ್ "ಟ್ಯಾಪ್ಡ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಟ್ರ್ಯಾಪ್ಡ್" ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ವರದಿಗಾಗಿ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ನ್ಯಾಯಪೂರ್ವಕ ನೋಟೀಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ದಿ ಪಯೋನಿಯರ್ ದೂರ ಸಂಪರ್ಕ ಚಾಲನೆ ಮಾಡಲು ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ವಿತರಣೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ಕೈವಾಡ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವರದಿ ಮಾಡಿರುವುದು, ದೂರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವ ಎ.ರಾಜಾ ಜೊತೆಗಿನ ರಾಡಿಯಾ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕಗಿ ಶಿಫಾರಸ್ಸು ಮಾಡಿರುವ ವರದಿಯು "ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸುಳ್ಳು, ಆಧಾರರಹಿತ ಮತ್ತು ಹಗೆತನದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು ಮತ್ತು ಮಾನನಷ್ಟ ಉಂಟುಮಾಡಿದೆ" ಎಂದು ನೋಟಿಸ್ ಹೇಳಿದೆ. ಪ್ರಧಾನ ಪತ್ರಕರ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರರು ಆರೋಪವನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆದಿದ್ದಾರೆ. ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮಾತುಕತೆಗಳು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ ಎಂದುಓಪನ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ದತ್ ತನ್ನ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್ ಖಾತೆಯ ಮೂಲಕ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ: ನಾನು ಎಂದು ಬೇಟಿಯಾಗದ (ರಾಜಾ)ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡಿದ್ದೆನೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಲಾಗುತ್ತಿರುವುದು ವಿಲಕ್ಷಣ ವ್ಯಂಗ, ಮತ್ತು ನಾನು ಯಾವಾಗಲೂ ಮುದ್ರಣ ಮತ್ತು ಟಿವಿ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದ್ದೆನೆ ಶುಭರಾತ್ರಿ! ನ್ಯೂ ಡೆಲ್ಲಿ ಟೆಲಿವಿಜನ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ತನ್ನ ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಬರ್ಕಾ ಎ ರಾಜಾ ಪರವಾಗಿ ಲಾಬಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಪ್ರಚೋದಿತ ಆರೋಪಣೆ "ರುಜುವಾತು ಮಾಡದ, ಆಧಾರರಹಿತ ಮತ್ತು ಮಾನನಷ್ಟಕರ" ಮತ್ತು ಓಪನ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ವಿರುದ್ಧ ಹೆದರಿಸುವ ಕ್ರಮ ಎಂದು ತೀಕ್ಷ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿದೆ. ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ತನ್ನ ಜಾಲತಾಣದಲ್ಲಿ ಸಾಂಘ್ವಿಯವರ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ, ಮತ್ತು ಈ ನಕಲುಗಳು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾದ್ದದ್ದೆಂದು ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ೨೬ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಂದು, ಬರ್ಕಾ ದತ್ ಟೇಪ್ ಕುರಿತು ಎದ್ದಿರುವ ಪ್ರಶ್ನೆಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಒಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದರು, ಇವರ ಹಕ್ಕುಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. ೨೭ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಂದು, ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿ ಒಂದು ಹೇಳಿಕೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿ ವಿವಾದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪಾತ್ರದ ಕುರಿತಾಗಿ ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಣ ನೀಡಿದರು. ೩೦ ನವೆಂಬರ್, ೨೦೧೦ರಂದು, ಸುದ್ದಿಪತ್ರಿಕೆ ತಜ್ಞರು ಮತ್ತು ಓಪನ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಸಂಪಾದಕ ಮನು ಜೋಸೆಫ್ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಸಂಪಾದಕರೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ವಿರುದ್ಧದ ಅರೋಪವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದನ್ನು ಪರಿಷ್ಕರಿಸದೆ ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಿತು,ಓಪನ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ಮೊದಲಿಗೆ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್ ಮತ್ತು ನಕಲಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿತ್ತು . ೧೯ ಡಿಸೆಂಬರ್, ೨೦೧೦ರಂದು, ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮ ಒಕ್ಕೂಟ(ಸಿಐಐ‌)ದ ಮಾಜಿ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ತರುಣ್ ದಾಸ್ ಸಿಎನ್‌ಎನ್-ಐಬಿಎನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವ ಕರಣ್ ಥಾಪರ್‌ರ "ಡೆವಿಲ್ಸ್ ಅಡ್ವೋಕೇಟ್" ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಯಾವುದೇ ಕಾನುನೂ ಬಾಹಿರ ಚಟುವಟಿಕೆ ಅಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಾಡಿಯಾರ ಮೂಲ ಟೇಪ್‌ಗಳನ್ನು ಎ ರಾಜಾ ಮೇಲೆ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಗಿರುವ ಅರ್ಜಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಗಳು ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಗರಣದ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಲು ಮತ್ತು ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್ ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ಮಾಧ್ಯಮಗಳ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಖಚಿತ ಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೂಡ ತನಿಖೆ ನಡೆಸಲು ಜಂಟಿ ಸಂಸತ್ ಮಂಡಳಿ (ಜೆಪಿಸಿ) ರಚಿಸಲು ಬೇಡಿಕೆ ಇಟ್ಟಿವೆ. ಜಂಟಿ ಸಂಸತ್ ಮಂಡಳಿ (ಜೆಪಿಸಿ) ತನಿಖೆ ನಡೆಸಲು ಬೇಡಿಕೆ ಇಟ್ಟಿರುವುದರಿಂದ ಸಂಸತ್ ನಡವಳಿಕೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಂತುಹೋಗಿವೆ,ಇದು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ದೀರ್ಘವಾದ ಈ ರೀತಿಯ ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ- ಲೋಕ ಸಭಾ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸಭಾ ೨೨ ಕೆಲಸದ ದಿನಗಳು ನಿಂತು ಹೋಗಿವೆ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್‌ನ ಸುಮಾರು ೨೦೦೦ ತಾಸುಗಳ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣದಲ್ಲಿ ೧೦ ತಾಸು ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಅಯ್ಕೆಮಾಡಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿರುವುದನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಕೂಡ ಆರೋಪಿಸಿದೆ. ನವೆಂಬರ್ ೨೨ ೨೦೧೦ರಂದು ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಂಚಿಕೆ ಕೇಸಿನಲ್ಲಿ ಸಿಬಿಐ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅಫಿಡೆವಿಟ್‌ದಲ್ಲಿ ರಾಡಿಯಾ ಸರಿಯಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತನಿಖೆಗಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾವಿಸಬಹುದು, ಮತ್ತು ತನಿಖೆಯು ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೧ರ ವರೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಗಿಯಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ೨೪ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಂದು ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರನ್ನು ಎನ್‌ಫೋರ್ಸ್‌ಮೆಂಟ್ ಡೈರೆಕ್ಟೊರೇಟ್ (ED) ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೨ಜಿ ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಾತ್ರದ ಕುರಿತ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ತನಿಖೆಗಾಗಿನ ದೂರವಾಣಿ ಮಾತುಕತೆ ಸೋರಿಕೆಯಾದ್ದರ ವಿರುದ್ಧ " ಇದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಂದು ಅನಿವಾರ್ಯ" ಎಂದು ಗೃಹ ಸಚಿವ ಪಿ.ಚಿದಂಬರಂ ತಮ್ಮ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದರು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಗ್ರೂಪ್‌‌ನ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಲಾಬಿಗಾರ್ತಿ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಜೊತೆಗಿನ ತಮ್ಮ ಖಾಸಗಿ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳ ಸೋರಿಕೆ ಕುರಿತಾಗಿ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಪ್ರಕಟಣೆಗಳನ್ನು ತಡೆಯಬೇಕು ಎಂದು ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ರತನ್ ಟಾಟಾ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ದಾವೆ ಹೂಡಿರುವುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ಔಟ್‌ಲುಕ್ ಮತ್ತು ಓಪನ್ ಎಂಬ ಎರಡು ಮ್ಯಾಗಜೀನಗಳು ಆಕ್ಷೇಪಿಸಿ ಲೇಖನ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದು ಇದೊಂದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ಅರ್ಜಿ ಎಂಬ ಮುಸುಕಿನೊಳಗೆ ಖಾಸಗಿ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ಅರ್ಜಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ವಾದ ಮಾಡಿವೆ. ೧೪ ಡಿಸೆಂಬರ್, ೨೦೧೦ ರಂದು ಉದ್ಯಮಿ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಅವರ ವಿರುದ್ಧ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ವ್ಯಾಜ್ಯ ಮಂಡಳಿಯು (ಸಿಪಿಐಎಲ್) ಎನ್‌ಜಿಒ ಒಂದು ಅರ್ಜಿಯನ್ನು ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಪ್ರಶಾಂತ್ ಭೂಷಣ್ ಮೂಲಕ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದು, ಅದರ ಪ್ರಕಾರ "ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ವು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಅಧಿಕೄತವಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟಿರುವ ಅಥವಾ ಮುಚ್ಚಿಡಲಾಗುವ ಇಂತಹ ಆಂತರಿಕವಾದ ಕುತಂತ್ರಗಳನ್ನು, ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಗುಟ್ಟು ಮಾಡಲಾಗದಂತೆ ತೆರೆದಿಡಲು ನಿರ್ಣಯ ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರವು ತನ್ನ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನೀತಿಗಳನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿವಾರಿಸಬೇಕು". ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಬಳಿ ಇರುವ ಎಲ್ಲಾ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್‌ಗಳನ್ನೂ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಕೋರಿಕೊಂಡಿತು. ಉನ್ನತ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಲಾಬಿಗಾರರು ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮಾಡಿರುವ ಪ್ರಯತ್ನವು ಈ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳಲ್ಲಿರುವುದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಸೌತ್ ಏಷಿಯನ್ ಮೀಡಿಯಾ ಕಮಿಷನ್ ಅಚ್ಚರಿ ಮತ್ತು ದುಃಖ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದು ಸಂಭಾಷಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದ ಪತ್ರಕರ್ತರಿಗೆ ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಪಡಲು ಹೇಳಿದೆ. "ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಚಿಂತೆಗೀಡು ಮಾಡುವ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಮಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವಂತಹ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಸಂಗತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಧ್ಯಮದವರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು ," ಎಂದು ತನ್ನ ಹೇಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಆಯೋಗದ ಭಾರತೀಯ ವಿಭಾಗ ಹೇಳಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ೮ನೇ ಜನವರಿ ೨೦೧೧ ರಂದು ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಅಫಿಡವಿಟ್‌ನಲ್ಲಿ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಅವರು, ತಾವು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯ ಉದ್ದೇಶ ಕೇವಲ ತಮ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಡಿಯಾ ನಡುವಿನ ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಮಾಧ್ಯಮವು ಬಿತ್ತರಿಸುವುದನ್ನು ಅಥವಾ ಪ್ರಕಟಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಅದನ್ನು ವಿವೇಚನೆಯಿಲ್ಲದೇ ಪ್ರಕಟಿಸುವ ಮೂಲಕ "ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರ ಸಂವಿಧಾನಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಹೀಗೆ ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಭಂಗ ಮಾಡುವುದನ್ನು ತಡೆಯುವುದಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಟಾಟಾ ಅವರ ಅಫಿಡೆವಿಟ್‌ನಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಮಾಧ್ಯಮ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈ ರೀತಿಯ "ಸಂಭಾವ್ಯ ಸಂಘರ್ಷ" ಉಂಟಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸಹಾ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಅನಿಲ್ ಅಂಬಾನಿ ಗ್ರೂಪ್ ನ ಭಾಗವಾದ ರಿಲಯನ್ಸ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಟುಡೆ ಗ್ರೂಪ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಟಿವಿ ಟುಡೆ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ೧೦% ಮಾಲೀಕತ್ವ ಹೊಂದಿದೆ. ಆರ್‌ಪಿಜಿ ಮತ್ತು ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ರಾಜನ್ ರಹೇಜಾ ಗ್ರೂಪ್ ಓಪನ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್ಗಳ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವುಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್‌ಗಳ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿವೆ. ಈ ಎರಡೂ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ಗಳು ಟಾಟಾ ರಿಟ್ ಅರ್ಜಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಾದಿಸುತ್ತಿವೆ. ತನಿಖೆಗಳು ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಂದು ಕೇಂದ್ರೀಯ ತನಿಖಾ ದಳ (ಸಿಬಿಐ) ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿ, ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಗರಣದಲ್ಲಿ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಕೈವಾಡವನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡಲಾಗುವುದು, ಏಕೆಂದರೆ ಇದರಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಾಗಿರುವ ಅಕ್ರಮಗಳು "ಅತ್ಯಂತ ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರ"ದವಾಗಿದ್ದು, ಅವು ವಿದೇಶಕ್ಕೂ ಚಾಚಿಕೊಂಡಿವೆ. ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಂದು ಸಿಬಿಐ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಏಳು ಪುಟಗಳ ಅಫಿಡೆವಿಟ್‌ ಸಲ್ಲಿಸಿ, ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೧೧ರೊಳಗಡೆ ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ತನಿಖೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಗಿಯುವುದು ಎಂದು ಹೇಳಿತು ಮತ್ತು ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಕಲಿಗಳನ್ನು ೫,೮೫೧ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ೮೨,೬೬೫ ದಾಖಲೆ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷೆಗೊಳಪಡಿಸಿತು. ಭಾರತೀಯ ಎನ್‌ಫೋರ್ಸ್‌ಮೆಂಟ್ ಡೈರೆಕ್ಟೊರೇಟ್‌ (ಇಡಿ)ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರನ್ನು ಹಾಜರಾಗುವಂತೆ ಆದೇಶಿಸಿತು ಮತ್ತು ೨೪ ನವೆಂಬರ್ ೨೦೧೦ರಂದು ಎಂಟು ಗಂಟೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಕಾಲ ಪ್ರಶ್ನಿಸಿತು, ಇದು ತನಿಖಾದಳದಿಂದ ನಡೆದ ರಾಡಿಯಾರ ಮೊದಲ ವಿಚಾರಣೆಯಾಗಿತ್ತು. ಇಡಿ ಮೊದಲಿಗೆ ನೀಡಿದ ಸಮನ್ಸ್‌ಗೆ ಅನಾರೋಗ್ಯದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ಮಾಜಿ (ಅಪರಾಧಿ) ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಮಧು ಕೋಡಾರ ಗಣಿ ಡೀಲ್‌ಗೆ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಸಿಬಿಐ ಇನ್ನೊಂದು ತನಿಖೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿತು. ಸಂಸತ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್‌ನಿಂದ ಮತ್ತೆ ಗಣಿ ಭೋಗ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ೧೮೦ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿರುವುದಾಗಿ ಕೋಡಾ ದೂರಿದ್ದಾರೆ. ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಂಚಿಕೆ ಕುರಿತಾಗಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೮, ೨೦೧೦ರಂದು ಸಿಬಿಐ, ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಚೆನ್ನೈಯ ಎ.ರಾಜಾರಿಗೆ ಅವರ ಸಂಬಂಧಿಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಹಾಯಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ೧೪ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೫, ೨೦೧೦ರಂದು ಸಿಬಿಐ ಹೆಚ್ಚಿನ ತನಿಖೆಗಾಗಿ ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ತಮಿಳು ನಾಡಿನ ಚೆನ್ನೈಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಮನೆಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ಇದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಗರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸಿಬಿಐ ಲಾಬಿಗಾರ್ತಿ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ, ಮಾಜಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಂತ್ರಣದ(ಟ್ರಾಯ್) ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪ್ರದೀಪ್ ಬೈಜಲ್ ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವ ಎ.ರಾಜಾರ ಸಂಬಂಧಿಗಳ ಮನೆ ಮತ್ತು ಕಛೇರಿಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿತು. ಸಿಬಿಐ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರನ್ನು ವಿಚಾರಣೆಗೊಳಪಡಿಸುತ್ತು. ತಮಿಳು ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ದಾಳಿಯು ಎ.ರಾಜಾರ ಆಡಿಟರ್ ಮತ್ತು ಎ.ರಾಜಾ ಪಕ್ಷ ಡಿಎಂಕೆಗೆ ಸಮೀಪವರ್ತಿ ಪತ್ರಕರ್ತ ಕಾಮರಾಜ್, ಕಾಮರಾಜ್‌ ಹೆಂಡತಿ ಜಯಸುಧಾ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಒಡೆತನದ ವೈಷ್ಣವಿ ಕಮ್ಯೂನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಕಚೇರಿಯ ಹಿರಿಯ ಅಧಿಕಾರಿ ಇವರು ಕೂಡ ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಎ.ರಾಜಾರ ಸಹೋದರ ರಾಮಚಂದ್ರನ್, ಪೆರಿಯಾರ್ ನಗರ, ತಿರುಚ್ಚಿ ಮತ್ತು ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿರುವ ಕಛೇರಿಯ ಮೇಲು ದಾಳಿ ನಡೆಯಿತು, ರಾಜ್ಯ ಸಭಾ ಎಂಪಿ ಮತ್ತು ಕರುಣಾನಿಧಿ ಪುತ್ರಿಯಾದ ಕನಿಮೋಳಿ ಯಿಂದ ಅನುಗ್ರಹ ಪಡೆದಿದ್ದರು, ಕನಿಮೋಳಿ ಎ.ರಾಜಾರಿಗೆ ದೃಢವಾದ ಬೆಂಬಲಿಗರಾಗಿದ್ದರು. ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರ ಮನೆಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿ ಸಿಬಿಐ ತನಿಖೆ ಮಾಡಿದ ದಾಖಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಗೂಢಾರ್ಥ ಮಾಹಿತಿಗಳು ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಒಂದು ಡಜನ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಸಿಬಿಐ ತಾನು ಜಪ್ತಿ ಮಾಡಿದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್‌ಗಳ ಹಾರ್ಡ್ ಡಿಸ್ಕ್ ಡ್ರೈವ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಫೋರೆನ್ಸಿಕ್ ಸರ್ವೀಸಸ್ ಲ್ಯಾಬ್‌ನ ಸಹಾಯ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಚೆನ್ನೈ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರದ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಹಾ ಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೬, ೨೦೧೦ರಂದು ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ತಾನು ತನಿಖೆಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು ಮತ್ತು ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೦, ೨೦೧೧ರ ಒಳಗಾಗಿ ಸಿಬಿಐ,ಇಡಿ ಮತ್ತು ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮ ತನಿಖಾ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಕೇಳಿಕೊಂಡಿತು. ೨೦೧೦ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ತನಿಖೆಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ನಡೆಸುವಂತೆ ಕೋರಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ವ್ಯಾಜ್ಯದ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ವಕೀಲರಾದ ಪ್ರಶಾಂತ್ ಭೂಷಣ್ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಸಿಬಿಐ ಭಾರತೀಯ ಅಪರಾಧ ನಡವಳಿ ಸಂಹಿತೆ ಪರಿಚ್ಛೇಧ ೧೬೦ರ ಪ್ರಕಾರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦, ೨೦೧೦ರಂದು ಮಾಜಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವ ಎ.ರಾಜಾ ಮತ್ತು ಲಾಬಿಗಾರ್ತಿ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರಿಗೆ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಹಾಜರಾಗುವಂತೆ ನೋಟೀಸ್ ಕಳುಹಿಸಿತ್ತು. ಸಿಬಿಐ ಭಾರತ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (ಟ್ರಾಯ್)ನ ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಪ್ರದೀಪ್ ಬೈಜಲ್‌ರನ್ನು ಕೂಡ ಅದೇ ದಿನ ವಿಚಾರಣೆಗೊಳಪಡಿಸಿತ್ತು. ನೋಟಿಸ್ ಪಡೆದ ನಂತರ ಎ.ರಾಜಾ ಆರೋಗ್ಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಕೆಲವು ದಿನ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಬೇಡಿಕೊಂಡರು, ಆದರೆ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೧, ೨೦೧೦ರಂದು ಸಿಬಿಐ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ತವಾಗಿಯೇ ಲಭ್ಯವಿದ್ದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೧, ೨೦೧೦ರಂದು ಸಿಬಿಐ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರನ್ನು ಅವರ ದೆಹಲಿ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ವಿಚಾರಣೆಗೊಳ ಪಡಿಸಿತು. ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೪ ಮತ್ತು ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೫, ೨೦೧೦ರಂದು ಎ.ರಾಜಾರನ್ನು ಸಿಬಿಐ, ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸಿಬಿಐ ಮುಖ್ಯ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲಿ ತನಿಖೆಗೊಳಪಡಿಸಿತು. ಎ.ರಾಜಾರನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡುವಾಗ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್ ಚಾಲನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಮತ್ತು ಮಾಜಿ ಸಚಿವ( ಎ.ರಾಜಾ) ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದಾಗ ಇವರಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಗಿರುವುದನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು "ಕೊನೆ ಪಕ್ಷ ನಾಲ್ಕು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ" ಅನುಮತಿ ಪಡೆಯಲು ಇವರೊಂದು ಸಾಧನವಾಗಿದ್ದರೆಂದು ಸಿಬಿಐ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾರನ್ನು ತನಿಖೆಗೊಳಪಡಿದಾಗ ತಿಳಿಸಿರುವುದಾಗಿ ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿದೆ. ರಾಡಿಯಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಹೊಂದಿದ್ದ ಮತ್ತು ರಾಡಿಯಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊ್ರೇಟ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ಹಣದ ಬದಲಾವಣೆ ಕುರಿತು ತನಿಖೆ ನಡೆಸಲು ವಿಶೇಷವಾದ ವಿಭಾಗವನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಭಾರತೀಯ ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆ ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ. ಆಡಿಯೋ ಟೇಪ್‌ಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನ ವೆಬ್ ಕೊಂಡಿಗಳು ಆಡಿಯೋ ಫೈಲ್ಸ್ ಮತ್ತು ಅನುರೂಪವಾಗಿರುವ ನಕಲಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಲಾದ ಆಡಿಯೋ ಫೈಲ್‌ಗಳನ್ನು ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ ವಿಷಯದ ಪ್ರಕಾರ ಗುಂಪುಗಳಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಔಟ್‌ಲುಕ್ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್‌ ಹಗರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಆಡಿಯೋ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು 2010ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ಹಗರಣಗಳು ಲಾಬಿ ಮಾಡುವುದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿವಾದಗಳು 2010 ಹಗರಣಗಳು ರಾಜಕೀಯ ml:റാഡിയ ടേപ്പ് വിവാദം

nīrā rāḍiyā mattu vṛttipara lābigāraru rājakāraṇigaḻu, kārporeṭs mattu uddimèdāraru, adhikārigaḻu, ilākhādhikārigaḻu, bèṃbaligaru mattu patrakartara naḍuvina dūravāṇi saṃbhāṣaṇèyunnu 2008-09ralli bhāratīya varamāna tèrigè ilākhèyu dhvanimudraṇa māḍi biḍugaḍè māḍiruvude rāḍiyā dhvanimudraṇa hagaraṇa . 2ji spèkṭram hagaraṇa yojanèya jòtègè itarè aparādhi caṭuvaṭikègaḻa kuritāgina ī karèya sākṣigaḻu sarkāra mattu sārvajanika āropakkòḻagāgidè. nīrā rāḍiyā vaiṣṇavi kārporeṭ kamyūnikeśans èṃba sārvajanika saṃparka vyavahāra saṃsthè mattu nyūkām, noyisis sṭreṭèjik kansalṭiṃg sarvīsas mattu viṭkām kansalṭiṃg‌‍gaḻaṃtaha sahakārigaḻa mūlaka kèlasa nirvahisuttiddaru. ratan ṭāṭāra ṭāṭā grūp‌, mukheś aṃbāniyavara rilayans iṃḍasṭrīs mattu praṇay rāy‌ra èn‌ḍiṭivi mattu itarè kaṃpanigaḻu ivara grāhakarāgiddaru. rāḍiyā dhvanimudraṇa nīrā rāḍiyāra dòḍḍa pramāṇada kappuhaṇavannu- biḻimāḍuvikè, tèrigè tappisikòḻḻuvikè, mattu haṇakāsu bhraṣṭācāragaḻannu tanikhègòḻapaḍisuva dṛṣṭiyiṃda 2008-2009ralli gṛha sacivālayadiṃda adhikāra patra paḍèda naṃtara bhāratīya varamāna tèrigè ilākhè 300 dinagaḻa kāla rāḍiyāra dūravāṇi saṃbhāṣaṇèyannu dhvanimudrisikòṃḍitu. navèṃbar 16, 2007raṃdu nīrā rāḍiyā viruddha haṇakāsu sacivālayadalli dūru dākhalāda èṃṭu tiṃgaḻa naṃtaradalli dhvanimudrisalu ādeśisalāgittu èṃdu 2010 ḍisèṃbar‌giṃta mòdaligè varamāna tèrigè ilākhè mattu bhārata keṃdra sarkāra jòtèyāgi bhāratīya sarvoccha nyāyālayakkè pramāṇapatra sallisidavu. rilayans kamyūnikeśans nalli kārporeṭ kamyūnikeśan‌na upādhyakṣarāda gaurav vāhi mattu rāḍiyā òḍètanada vaiṣṇavi kārporeṭ kamyūnikeśans‌nalli kèlasamāḍuttidda māji kèlasagārti(nirdeśaki) raśmi nāyak jòtèyāgi òṃdu patra barèdu āropa māḍiddaru. nīrā rāḍiyāda viruddha baṃda dūrina ādhārada melè ādāya tèrigè ilākhèya ḍairakṭareṭ janaral (tanikhādaḻa) agasṭ 2008ralli rāḍiyāra dūravāṇiya melè nigā iḍalu ādeśisittu èṃdu sarkārada hiriya adhikāriyòbbaru heḻikè nīḍiddārè. ḍisèṃbar 17, 2010 rāḍiyāra vaiṣṇavi kārporeṭ kamyūnikeśans vaktāra òṃdu heḻikèyannu biḍugaḍè māḍi heḻidaru; "tamma kaṃpaniyalli īga athavā māji kèlasagāraru yāvude sarkārakkè athavā tanikhādaḻakkè namma kāryācaraṇèya melè athavā adhyakṣara melè dūru sallisiddārè èṃdu nāvu naṃbuvudilla." di payoniyar patrikèya tanikhā patrakarta jè. gopikṛṣṇan nīrā rāḍiyā mattu è.rājā jòtèyāgi 2ji spèkṭram hagaraṇadalli bhāgiyāda kuritāgi dūravāṇi saṃbhāṣaṇèya dūravāṇi dhvani mudraṇavannu mòdalu mukhya vāhini mādhyamagaḻigè varadi māḍidaru. epril 28, 2010raṃdu di payoniyar patrikèyalli "ṭyāpḍ ā‍y‌0ḍ ṭryāpḍ" hèsarina śīrṣikèyòṃdigè varadiyāyitu. nīrā rāḍiyā nyāyapūrvaka noṭīs‌nòṃdigè pratikriyisi di payoniyar patrikèyu “òṃdu saṃpūrṇavāda hāgu spaṣṭavāda varadiyannu prakaṭisi adaralli tāvu barèdaddannu sārvajanikavāgi hiṃpaḍèyabeku mattu nāvu òppuva rītiyalli kṣamèyācisi adannu pramukhavāgi hāgū gamanārhavāgiruvaṃtè patrikèya muṃdina saṃcikèyalli prakaṭisabeku" èṃdu heḻidaru. badās4mīḍiyā èṃba hiṃdi vèb porṭal me 2010ra me 7, 2010raṃdu ī viṣayavannu tègèdukòṃḍu prakaṭisitu mattu māhiti hakku kāyidè aḍiyalli māhitigāgi vinaṃtisikòṃḍitu. navèṃbar 2010ralli, opan myāgajīn nīrā rāḍiyā jòtègè hiriya patrakartaru rājakāraṇigaḻu, mattu kārpòreṭ saṃsthègaḻu, āropavannu allagaḻèda halavāru janara naḍuvina kèlavu dūravāṇi mātukatègaḻa nakalannu varadi māḍitu. keṃdrīya tanikhā daḻa rāḍiyā 2ji spèkṭram hagaraṇadalli saṃbaṃdha hòṃdiruva kuritāgi 5,851 dūravāṇi saṃbhāṣaṇègaḻa dākhalè hòṃdiruvudāgi prakaṭisitu. navèṃbar 29, 2010raṃdu auṭ‌luk myāgajīn mukhapuṭa varadi prakaṭisi rāḍiyā dhvanimudraṇada nakalugaḻannu prakaṭisi ī rītiyāgi vyākhyānisitu: "iṃḍiyā, da ripablik, īs nau ān sel. ī harājinalli hèsarāṃta vyaktigaḻu, kārpòreṭ saṃsthègaḻu, lābi māḍuvavaru, adhikārigaḻu mattu patrikodyamigaḻū sahā seriddārè..... rāḍiyāḻa ī saṃbhāṣaṇègaḻu hegè kyābinèṭ darjèya sthānagaḻannū mitajanataṃtra hegè nirdharisuttadè ènnuvudannu vivarisuttavè...... kyābinèṭ sthānadiṃda hiḍidu naisargika saṃpanmūlagaḻū hegè bèlè nīḍidarè sikkibiḍuttavè èṃbudara maṃkāda citraṇavannu ī dhvanimudraṇagaḻu nīḍuttavè. sadhyada vivādavāda 2ji haṃcikèyu unnata sthānagaḻalli uṃṭāguva aneka lābigaḻalli òṃdāgiddu, avugaḻa svarūpavannu idu torisuttadè. " kārpòreṭ adhikārigaḻu, dūravāṇi saṃbhāṣaṇègaḻa sākṣiyiṃda prabhāva bīruvudara kuritāgi viṣaya bahiraṃga paḍisiruvudariṃda bhāratīya sarvoccha nyāyālaya bècci biddidè. sarvoccha nyāyālaya: "nāvu pavitravāda gaṃgā nadi mālinyavāgiruvudara kuritāgi mātanāḍuttevè. ī mālinyavu kaṃgèḍisuvaṃtaddāgidè." èn‌jio sārvajanika hitāsakti vyājya maṃḍaḻiyu (sipiaièl) vakīla praśāṃt bhūṣaṇ avaru rāḍiyāra èllā dhvanimudraṇagaḻannu sārvajanikagòḻisuvaṃtè keḻi sarvoccha nyāyālayakkè sallisida arjiyalli, rāḍiyāra dhvanimudraṇagaḻu "sarakārada tīrmānagaḻu, pālisigaḻu, carcègaḻannu mattu saṃsattinalli kānūnu māḍuvudu èllavannū hegè talèkèḻagu māḍalāguttadè èṃbudannu torisivè. mādhyamadalli vastu sthitiya-varṇanèya viṣayagaḻu, prabhāvaśāli kārpòreṭ‌gaḻu tamma vāṇijyika āsaktigaḻannu yaśasviyāgi sādhisalu lābidārarigè/brokar‌gaḻigè/phiksara‍gaḻigè haṇa nīḍi saṃsattinalli kānūnu rūpisuvudannu rāḍiyāra dhvanimudraṇavu torisuttadè èṃdu heḻiddārè. sārvajanikavāgi svāmyadalliruva ī mudrita saṃbhāṣaṇègaḻalli aneka pramukha vyaktigaḻu mātanāḍiddārè: rājakāraṇigaḻu è.rājā, māji dūrasaṃparka mattu māhiti taṃtrajñāna saciva kanimoḻi, rājya sabhā sadasyè èn.kè.siṃg, rājya sabhā sadasya anu ṭaṃḍan, loka sabhā sadasya pūṃgotāy alāḍi aruṇā tamiḻunāḍina māhiti taṃtrajñāna sacivè,ḍièṃkè (ullekhisida) "pièṃ","pièṃò" (pradhāni, pradhāni sacivālaya) (ullekhisida) "(7)ār‌siār" (7, res‌ kors roḍ), bhāratada pradhāna maṃtrigaḻa adhīkṛta nivāsa mattu pradhāna kārya sthaḻa (ullekhisida) "ès.ji" soniyā gāṃdhi, , bhāratīya rāṣṭrīya kāṃgrès adhyakṣaru (ullekhisida) ahammad paṭel, soniyā gāṃdhiyavara rājakīya kāryadarśi, bhāratīya rāṣṭrīya kāṃgrès (ullekhisida) gulāṃ nabi ājād, keṃdra ārogya saciva (ullekhisida) muttuvel karuṇānidhi, tamiḻunāḍu mukhyamaṃtri udyama mukhyastharu ratan ṭāṭā , ṭāṭā grūp‌ mukheś aṃbāni, rilayans iṃḍasṭrīs taruṇ dās, bhāratīya udyama òkkūṭada (siaisi) māji mukhyastharu noyal ṭāṭā, ṭāṭā grūp‌ adhyakṣa ratan ṭāṭāra malasahodara, ṭāṭā iṃṭranyāṣanal èṃḍi. manoj modi, mukheś aṃbāniya pramukha sahāyaka, rilayans iṃḍasṭrīs (ullekhisida) anil aṃbāni, rilayans èḍièji (ullekhisida) yuniṭèk grūp‌, bhāratada èraḍanèya atyaṃta dòḍḍa sthirāsti hūḍikè kaṃpani (ullekhisida) sunīl mittal, er‌ṭèl (ullekhisida) ār‌kè kṛṣṇan kumār, ṭāṭā riyālṭi ā‍y‌0ḍ in‌phrāsṭrakcar, mattu ṭāṭā hausiṃg ā‍y‌0ḍ ḍèvalapmèṃṭ kaṃpaniya adhyakṣa patrakartaru vīr sāṃghvi, hiṃdūsthān ṭaims sahāyaka saṃpādaka nirdeśaka barkā dat, grūp‌ saṃpādaki, iṃglīṣ nyūs, èn‌ḍiṭivi prabhu cāvlā, iṃḍiyā ṭuḍè myāgajīn māji saṃpādaka, īga di nyū iṃḍiyan èks‌près mukhya saṃpādaka śaṃkar ayyar (mòdalu iṃḍiyā ṭuḍè grūp‌nalliddaru) ji.gaṇapati subramaṇyam, ikanāmik ṭaims èṃ.kè. veṇu hiriya vāṇijya vibhāgada patrakarta rāj‌dīp sardesāyi, sièn‌èn-aibièn rājeṃdar pocā, bijinès‌varlḍ māji saṃpādaka mattu iṃḍi mīḍiyā ko.praiveṭ limiṭèḍ‌ (nyūs‍èks‍)na saha òḍèya (ullekhisalāda hèsaru) rāghav behl, ṭivi18 (sièn‌bisi ṭivi18 mattu idara sahayogi kaṃpanigaḻāda sièn‌èn-aibièn)vyavasthāpaka nirdeśaka (ullekhisalāda hèsaru) praṇay rāy, nyūḍèlli ṭèlivijan(èn‌ḍiṭivi)ya sthāpaka mattu kāryanirvāhaka adhyakṣa itararu sunīl arorā, 1980-byācina bhāratīya nāgarika sevè (aiè‌ès) adhikāri raṃjan bhaṭṭācārya, māji pradhāni aṭal bihāri vājapeyiyavara aḻiya, hoṭèlu mālika, mattu rājakīya lābidāra sunīl seth, naṭa, vyavasthāpaka mattu aṃkaṇakāra ār.kè caṃdoliyā māji dūrasaṃparka saciva è.rājāra aide sèsiliyā, āpta sahāyaki rajati ammal, karuṇānidhi mūraneya hèṃḍati mattu ḍièṃkè,èṃpi kanimoḻitāyi (ullekhisida) māji bhāratada mukhya nyāyamūrti, vijeṃdar jain (ullekhisida) gopāl subramaṇiyam, bhāratada sālisiṭar janaral rājakīya prabhāva dhvanimudraṇagaḻa nakali aṃśagaḻa prakāra rāḍiyā dayānidhi māran‌rannu punaḥ dūrasaṃparka mattu māhiti taṃtrajñāna khātègè niyojisuvudara viruddha lābi māḍiddārè. rāḍiyā mis barkā dat jòtègè 0948 aiès‌ṭi yalli mātanāḍiddārè. dat: "(kāṃgrès mattu ḍièṃkè naḍuvè) heḻikè muṃduvarèyuttadè, haudu" rāḍiyā: 'nanna prāmāṇikavāda salahè enèṃdarè nīvu (kāṃgrès)gè heḻi avarigè (karuṇānidhi) neravāgi heḻuva avaśyakatè idè...' dat: okè nānu mātanāḍuttenè'. naṃtarada 1047 aiès‌ṭi saṃbhāṣaṇèyalli, "idòṃdu (kāṃgrès‌gè saṃdeśa ravānè māḍuvudu) samasyè alla mattu tānu gulāṃ(nabi ājād) jòtègè mātanāḍuttenè" èṃdu barkā heḻuttārè. rāḍiyā, rājan bhaṭṭācārya jòtègina naṃtarada saṃbhāṣaṇèyalli, ivaru kūḍa kāṃgrès‌gè bèṃbaligarāgi kaṃḍubaruttiddu, melina saṃbhāṣaṇèyannu ullekhisi heḻuttāḻè, "nānu barkāgè kāṃgrès‌ karè māḍalu heḻiddè. pradhāniyavaru bāluravarannu tamma saṃpuṭadalli iṭṭukòḻḻalu nijavāgiyu āsaktarāgilla èṃdu heḻiddārèyè èṃbudara kuritu kāṃgrès‌‍niṃda heḻikè paḍèyalu ākègè keḻalāgiddu, avaru ī rīti heḻilla èṃbudannu barkā ravānisiddāḻè." rāḍiya muṃduvarèdu bhaṭṭācāryarigè heḻuttāḻè, 'nimma gèḻèya sunīl mittal, kūḍa rājā (māran‌gè) viruddhavāgi lābi naḍèsuttiddārè". āpādanè hòṃdida mādhyamagaḻa suddiya prasāra niṣedha mattu sāmājika mādhyamadallina pratikriyègaḻu halavāru bhāratīya ṭivi vāhinigaḻu mattu vṛttapatrikègaḻiṃda suddiya prasāra niṣedha māḍalu prayitnisiddara viruddha ṭviṭṭar mattu phes‌buk sāmājika jālatāṇagaḻalli ī suddiyu prāmukhyatè paḍèdu idannu māḍadaṃtè òttaḍa hākalāyitu. ī viṣayavu bahiraṃgavāda naṃtara bhāratada ṭviṭṭar‌nalli halavāru dinagaḻa kāla #barkāgeṭ viṣayavu naṃbar òn viṣayavāgi cāltiyallittu. "ī viṣayada melè aṃtarāṣṭrīya mātukatègaḻu enu, jòtègè bhāratīya cadurikèyannu tūginoḍuvalli ṭviṭṭar mahatvada pātra vahisidè èṃdu vāṣiṃgṭan posṭ varadi māḍidè". bhāratadalli mòdaligè di hiṃdū , ḍèkkan hèrālḍ , iṃḍiyan èks‌près naṃtaha kèlavu mukhya vṛttapatrikègaḻu ṭep kuritāgi muktavāgi barèdiddavu. èc‌ṭi mīḍiyā , miṃṭ (èc‌ṭi mīḍiyā òḍètanada vyāpāri patrikè) mattu èn‌ḍiṭivi "ī nakalugaḻu prāmāṇikavāddaddèṃdu khacitavāgilla" èṃdu heḻidavu. sièn‌èn-aibièn‌ya sāgarikā gos phes āph da neśan kāryakramadalli kārporeṭ lābi prajāprabhutvavannu niśśaktagòḻisite èṃba kuritāgi tajñara samitiyòṃdigè carcisidaru, ādarè adaralli ī viṣayada nirṇāyaka bhāgavannu carcèyalli taralilla mattu ī hagaraṇadalli keḻibaṃda hèsarugaḻannu tègèdukòḻḻade jāṇatana pradarśisidaru. rāḍiyā ṭeps hagaraṇa noḍidarè deśadallina mādhyama citraṇavu nèggu biddaṃtè kaṃḍubaruttadè. "saṃpūrṇa prasāra mādhyama mattu hèccina iṃglīṣ suddipatrikègaḻiṃda nīrā rāḍiyā suddiya prasāra niṣedha māḍidarè deśadallina nijavāda bhraṣṭācāra citraṇavannu citrisidaṃtè èṃdu ḍaili nyūs ā‍y‌0ḍ anālisis (ḍièn‌è) suddipatrikè ya upa saṃpādaka ji.saṃpat barèdiddārè. idādada naṃtaradalli idòṃdu aṃtarāṣṭrīya suddiyāyitu, hèccu hèccu mādhyamagaḻu idannu citrisidavu. karaṇ thāpar‌Karan Thaparra sièn‌èn-aibièn saṃvādadalli, "da lāsṭ varḍ" (navèṃbar 27, 2010) rāḍiyā ṭeps mattu bhraṣṭācāradalli pālgòṃḍa barkā dat mattu vīr sāṃghvi kuritāgi bhāratīya mukhyavāhiniyalli mòdala bārigè śo prasāravāyitu, hāgèye ī viṣaya ṭivi suddi vāhiniyalli suddiya prasāra niṣedha kònèyāyitu. saṇṇadāda ādarè prabhāviyāda guṃpu pālisiyannu prabhāvagòḻisalu tamma saṃparkavannu baḻasikòḻḻuva sāmarthya hòṃdidè èṃdu tuṃbā samayadiṃda saṃśayisalāguttittu mattu māhiti hasivina patrakartaru,lābidāraru mattu udyamigaḻa naḍuvina saṃbaṃdhada kuritāgina haruku musukannu rāḍiyā ṭeps pratiyòbbara kaṇṇugaḻannu tèrèsidè èṃdu di ḍèkkan krònikal abhiprāya paṭṭidè. di ṭaims āph iṃḍiyādi ṭaims āph‌ iṃḍiyā navèṃbar 25, 2010raṃdu "yāru dhaṇigaḻu èṃbudannu janarigè torisidè èṃdu heḻidè. avara kaiyallina āyudha èṃdarè aṃtarjāla, ... kārpòreṭ guṃpugaḻa mattu unnata sarkāri rājakāraṇigaḻa rahasya òppaṃdadallina patrakartariṃda "adhikāra madhyavarti" viruddha udrikta kriyāvāda kaṃḍubaṃdidè" navèṃbar 30 2010raṃdu dilīp paḍgāṃvakar, saṃjayā baru, svapan dās‌guptā mattu opan myāgajīn saṃpādaka manu josèphòḻagòṃḍa tajña patrakartarannu barkā dat praśnisida òṃdu kāryakramavannu èn‌ḍiṭivi iṃḍiyā prasāra māḍitu. tṛpti lāhiri mattu śailajā bāj‌peyi yavaru ī kāryakramada òṃdu bhāgavanannu viśleṣisidāga barkā yāvudè artha pūrṇavāda carcèyāgalu anuvu māḍikòḍalilla tuṃba vādamāḍiddārè èṃdu abhiprāya paṭṭiddārè. naṃtara barkāra uttarakkè manu josèph tuṃbā asamādhāna vyaktapaḍisiddārè . ḍisèṃbar 2 2010ra naṃtara hèḍ‌lains ṭuḍè ide rītiyāda kāryakramavannu āyojisittu ,idaralli rāhul kanvāl, hèḍ‌lains ṭuḍèya kāryakāri saṃpādakariṃda vīr sāṃghvi mattu prabhu cāvlārannu avara naḍatèya kuritāgi praśnisidaru. ādarè vīr sāṃghvi barkā dat‌raṃtè tajñariṃda bahuvāgi praśnè keḻi hiṃsègòḻapaḍalilla, "mūlavannu ujjāḍiddakkāgi" avaru kṣamèyācisidaru. pratibhaṭanègaḻu mattu bèḻavaṇigègaḻu epril 2010raṃdu di payoniyar "ṭyāpḍ ā‍y‌0ḍ ṭryāpḍ" śīrṣikèyaḍiyalli prakaṭisida varadigāgi nīrā rāḍiyā nyāyapūrvaka noṭīs jāri māḍiddārè. di payoniyar dūra saṃparka cālanè māḍalu 2ji spèkṭram vitaraṇè māḍuvalli bhraṣṭācāra mattu kaivāḍa saṃbaṃdhisida varadi māḍiruvudu, dūra saṃparka saciva è.rājā jòtègina rāḍiyā saṃparkakkagi śiphārassu māḍiruva varadiyu "saṃpūrṇavāgi suḻḻu, ādhārarahita mattu hagètanadiṃda kūḍiddu mattu mānanaṣṭa uṃṭumāḍidè" èṃdu noṭis heḻidè. pradhāna patrakartaru mattu itararu āropavannu allagaḻèdiddārè. dhvanimudraṇadalli avara mātukatègaḻu kaṃḍubaṃdidè èṃduopan myāgajīn samarthisikòṃḍidè. dat tanna ṭviṭṭar khātèya mūlaka vivarisiddārè: nānu èṃdu beṭiyāgada (rājā)vyaktigè bèṃbala nīḍiddènè èṃdu āropisalāguttiruvudu vilakṣaṇa vyaṃga, mattu nānu yāvāgalū mudraṇa mattu ṭivi mādhyamadalli dāḻi naḍèsiddènè śubharātri! nyū ḍèlli ṭèlivijan limiṭèḍ tanna jālatāṇadalli barkā è rājā paravāgi lābi māḍiddārè èṃba pracodita āropaṇè "rujuvātu māḍada, ādhārarahita mattu mānanaṣṭakara" mattu opan myāgajīn viruddha hèdarisuva krama èṃdu tīkṣṇavāgi pratikriyisidè. hiṃdūsthān ṭaims tanna jālatāṇadalli sāṃghviyavara spaṣṭīkaraṇa ullekhisidè, mattu ī nakalugaḻu prāmāṇikavāddaddèṃdu khacitavāgilla èṃdu heḻidè. 26 navèṃbar 2010raṃdu, barkā dat ṭep kuritu èddiruva praśnèya abhiprāyakkè òṃdu heḻikè nīḍidaru, ivara hakkukorikèyannu saṃpādisalāgidè. 27 navèṃbar 2010raṃdu, vīr sāṃghvi òṃdu heḻikè biḍugaḍè māḍi vivādalli tamma pātrada kuritāgi spaṣṭīkaraṇa nīḍidaru. 30 navèṃbar, 2010raṃdu, suddipatrikè tajñaru mattu opan myāgajīn saṃpādaka manu josèph òḻagòṃḍaṃtè myāgajīn saṃpādakaròṃdigè tamma viruddhada aropavannu carcisiddannu pariṣkarisadè èn‌ḍiṭivi prasāra māḍitu,opan myāgajīn mòdaligè rāḍiyā ṭeps mattu nakaligaḻannu prakaṭisittu . 19 ḍisèṃbar, 2010raṃdu, bhāratīya udyama òkkūṭa(siaiai‌)da māji mukhyastha taruṇ dās sièn‌èn-aibièn‌nalli prasāravāguva karaṇ thāpar‌ra "ḍèvils aḍvokeṭ" kāryakramavu yāvude kānunū bāhira caṭuvaṭikè alla èṃbudannu nirākarisuttārè. rāḍiyāra mūla ṭep‌gaḻannu è rājā melè krama kaigòḻḻabekèṃdu sarvoccha nyāyālayadalli sallisalāgiruva arjiyòṃdigè serisalāgidè. bhāratadalli pratipakṣagaḻu 2ji spèkṭram hagaraṇada tanikhè naḍèsalu mattu rāḍiyā ṭeps hagaraṇadalli mādhyamagaḻa pātravannu khacita paḍisikòḻḻalu kūḍa tanikhè naḍèsalu jaṃṭi saṃsat maṃḍaḻi (jèpisi) racisalu beḍikè iṭṭivè. jaṃṭi saṃsat maṃḍaḻi (jèpisi) tanikhè naḍèsalu beḍikè iṭṭiruvudariṃda saṃsat naḍavaḻikègaḻu saṃpūrṇavāgi niṃtuhogivè,idu svataṃtra bhāratadalli tuṃbā dīrghavāda ī rītiya avadhiyāgidè- loka sabhā mattu rājya sabhā 22 kèlasada dinagaḻu niṃtu hogivè rāḍiyā ṭeps‌na sumāru 2000 tāsugaḻa dhvanimudraṇadalli 10 tāsu saṃbhāṣaṇèyannu aykèmāḍi biḍugaḍè māḍiruvudannu sarkāra kūḍa āropisidè. navèṃbar 22 2010raṃdu 2ji spèkṭram haṃcikè kesinalli sibiai sarvoccha nyāyālayakkè sallisida aphiḍèviṭ‌dalli rāḍiyā sariyāda samayadalli tanikhègāgi prastāvisabahudu, mattu tanikhèyu mārc 2011ra varègè saṃpūrṇavāgi mugiyabahudu èṃdu heḻidè. 24 navèṃbar 2010raṃdu nīrā rāḍiyārannu èn‌phors‌mèṃṭ ḍairèkṭòreṭ (ED) adhikārigaḻu praśnisidaru mattu 2ji hagaraṇadalli avara pātrada kurita heḻikègaḻannu mudrisikòḻḻalāyitu. tanikhègāgina dūravāṇi mātukatè sorikèyāddara viruddha " idaralli kèlavòṃdu anivārya" èṃdu gṛha saciva pi.cidaṃbaraṃ tamma heḻikè nīḍidaru navèṃbar 2010ralli ṭāṭā grūp‌‌na ratan ṭāṭā kārpòreṭ lābigārti nīrā rāḍiyā jòtègina tamma khāsagi saṃbhāṣaṇègaḻa sorikè kuritāgi sarkārakkè mārgadarśana nīḍabeku mattu prakaṭaṇègaḻannu taḍèyabeku èṃdu bhāratīya sarvoccha nyāyālayakkè hoguvudāgi heḻiddārè. ratan ṭāṭā sarvoccha nyāyālayadalli dāvè hūḍiruvudannu samarthisikòṃḍiruvudannu auṭ‌luk mattu opan èṃba èraḍu myāgajīnagaḻu ākṣepisi lekhana prakaṭisiddu idòṃdu sārvajanika hitāsakti arji èṃba musukinòḻagè khāsagi hitāsakti arjiyāgidè èṃdu vāda māḍivè. 14 ḍisèṃbar, 2010 raṃdu udyami ratan ṭāṭā avara viruddha sārvajanika hitāsakti vyājya maṃḍaḻiyu (sipiaièl) èn‌jiò òṃdu arjiyannu sarvoccha nyāyālaya praśāṃt bhūṣaṇ mūlaka sallisiddu, adara prakāra "sarvoccha nyāyālaya vu ī saṃdarbhadalli madhya praveśisi adhikṝtavāgi sārvajanikariṃda mucciṭṭiruva athavā mucciḍalāguva iṃtaha āṃtarikavāda kutaṃtragaḻannu, innu muṃdè guṭṭu māḍalāgadaṃtè tèrèdiḍalu nirṇaya kaigòḻḻabekèṃdu mattu sarkāravu tanna nirdhāragaḻannu mattu nītigaḻannu vaiyaktika vāṇijyika āsaktigaḻigāgi māḍuvudannu saṃpūrṇavāgi nivārisabeku". allade idu nyāyālayakkè tanna baḻi iruva èllā rāḍiyā ṭep‌gaḻannū sārvajanikavāgi biḍugaḍè māḍabekèṃdu korikòṃḍitu. unnata sthānadalliruva lābigāraru mādhyamadalli baruva suddiyannu badalāyisuva mūlaka tamma hitāsaktiyannu bèḻèsikòḻḻalu māḍiruva prayatnavu ī dūravāṇi saṃbhāṣaṇègaḻalliruvudannu keḻida saut eṣiyan mīḍiyā kamiṣan accari mattu duḥkha vyaktapaḍisiddu saṃbhāṣaṇègaḻalli sikkibidda patrakartarigè paścāttāpa paḍalu heḻidè. "idaralli pramukhavāgi ciṃtègīḍu māḍuva saṃgatiyèṃdarè sarkārada nirdhāragaḻannu māḍalu mattu keṃdra kyābinèṭ maṃtrigaḻannu āykè māḍuvaṃtaha atyaṃta mahatvada saṃgatigaḻalli mādhyamadavarannu baḻasikòṃḍiddu ," èṃdu tanna heḻikèyalli ī āyogada bhāratīya vibhāga heḻidè. bhāratīya sarvoccha nyāyālayadalli 8ne janavari 2011 raṃdu sallisida aphiḍaviṭ‌nalli ratan ṭāṭā avaru, tāvu ḍisèṃbar 2010 ralli sallisida riṭ arjiya uddeśa kevala tamma mattu rāḍiyā naḍuvina saṃbhāṣaṇèyannu sārvajanikavāgi mādhyamavu bittarisuvudannu athavā prakaṭisuvudannu taḍèyuvudu mātravalla, adannu vivecanèyillade prakaṭisuva mūlaka "bahaḻaṣṭu janara saṃvidhānika hakkugaḻannu hīgè òṭṭārèyāgi bhaṃga māḍuvudannu taḍèyuvudāgidè" èṃdu heḻidaru. ṭāṭā avara aphiḍèviṭ‌nalli dòḍḍa kārporeṭ kaṃpanigaḻu mādhyama guṃpugaḻalli gamanārha hitāsaktigaḻannu hòṃdiddu, idariṃdāgi ī rītiya "saṃbhāvya saṃgharṣa" uṃṭāgidè èṃdu sahā heḻalāgidè. anil aṃbāni grūp na bhāgavāda rilayans kyāpiṭal iṃḍiyā ṭuḍè grūp‌gè saṃbaṃdhisida ṭivi ṭuḍè nèṭ‌varks‌nalli 10% mālīkatva hòṃdidè. ār‌piji mattu muṃbayi mūlada rājan rahejā grūp opan mattu auṭ‌lukgaḻa mālīkatvavannu hòṃdiddu, avugaḻe hèccāgi rāḍiyā ṭep‌gaḻa māhitigaḻannu prakaṭisivè. ī èraḍū myāgajīn‌gaḻu ṭāṭā riṭ arjiya viruddha bhāratīya sarvoccha nyāyālayadalli vādisuttivè. tanikhègaḻu navèṃbar 2010raṃdu keṃdrīya tanikhā daḻa (sibiai) bhāratīya sarvoccha nyāyālayakkè heḻikè nīḍi, 2ji spèkṭram hagaraṇadalli nīrā rāḍiyā kaivāḍavannu āḻavāgi vicāraṇè māḍalāguvudu, ekèṃdarè idaralli naḍèyalāgiruva akramagaḻu "atyaṃta bṛhat gātra"davāgiddu, avu videśakkū cācikòṃḍivè. navèṃbar 2010raṃdu sibiai sarvoccha nyāyālayakkè eḻu puṭagaḻa aphiḍèviṭ‌ sallisi, mārc 2011ròḻagaḍè 2ji spèkṭram tanikhè saṃpūrṇavāgi mugiyuvudu èṃdu heḻitu mattu nīrā rāḍiyārigè saṃbaṃdhisida nakaligaḻannu 5,851 dūravāṇi karègaḻannu mattu 82,665 dākhalè patragaḻannu parīkṣègòḻapaḍisitu. bhāratīya èn‌phors‌mèṃṭ ḍairèkṭòreṭ‌ (iḍi)nīrā rāḍiyārannu hājarāguvaṃtè ādeśisitu mattu 24 navèṃbar 2010raṃdu èṃṭu gaṃṭègiṃta hèccigè kāla praśnisitu, idu tanikhādaḻadiṃda naḍèda rāḍiyāra mòdala vicāraṇèyāgittu. iḍi mòdaligè nīḍida samans‌gè anārogyada kāraṇadiṃdāgi tappisikòṃḍiddaru. jārkhaṃḍ‌na māji (aparādhi) mukhyamaṃtri madhu koḍāra gaṇi ḍīl‌gè nīrā rāḍiyā madhyavartiyāgiddaru èṃdu sibiai innòṃdu tanikhèyalli bahiraṃga paḍisitu. saṃsat kārporeṭ‌niṃda mattè gaṇi bhogya hèccisikòḻḻalu 180 koṭi rūpāyigaḻannu nīḍiruvudāgi koḍā dūriddārè. 2ji spèkṭram haṃcikè kuritāgi ḍisèṃbar 8, 2010raṃdu sibiai, dèhali mattu tamiḻunāḍina cènnaiya è.rājārigè avara saṃbaṃdhikarigè mattu sahāyakarigè saṃbaṃdhisida 14 manègaḻa melè dāḻi naḍèsitu. ḍisèṃbar 15, 2010raṃdu sibiai hèccina tanikhègāgi dèhali mattu tamiḻu nāḍina cènnaiyalli vividha manègaḻa melè dāḻi naḍèsitu. ide samayadalli, 2ji spèkṭram hagaraṇakkè saṃbaṃdhisidaṃtè sibiai lābigārti nīrā rāḍiyā, māji dūrasaṃparka niyaṃtraṇada(ṭrāy) adhyakṣa pradīp baijal mattu māji dūrasaṃparka saciva è.rājāra saṃbaṃdhigaḻa manè mattu kacheriya melè dāḻi naḍèsitu. sibiai nīrā rāḍiyārannu vicāraṇègòḻapaḍisuttu. tamiḻu nāḍinalli naḍèda dāḻiyu è.rājāra āḍiṭar mattu è.rājā pakṣa ḍièṃkègè samīpavarti patrakarta kāmarāj, kāmarāj‌ hèṃḍati jayasudhā nīrā rāḍiyā òḍètanada vaiṣṇavi kamyūnikeśans kaceriya hiriya adhikāri ivaru kūḍa òḻagòṃḍittu. è.rājāra sahodara rāmacaṃdran, pèriyār nagara, tirucci mattu cènnainalliruva kacheriya melu dāḻi naḍèyitu, rājya sabhā èṃpi mattu karuṇānidhi putriyāda kanimoḻi yiṃda anugraha paḍèdiddaru, kanimoḻi è.rājārigè dṛḍhavāda bèṃbaligarāgiddaru. nīrā rāḍiyāra manèya melè dāḻi naḍèsi sibiai tanikhè māḍida dākhalègaḻu mattu gūḍhārtha māhitigaḻu saṃgrahavāda òṃdu ḍajan‌giṃta hèccu kaṃpyūṭar‌gaḻannu vaśapaḍisikòṃḍitu. sibiai tānu japti māḍida kaṃpyūṭar mattu lyāp‌ṭāp‌gaḻa hārḍ ḍisk ḍraiv‌gaḻalli saṃgrahavāda māhitiyannu pattèhaccalu phorènsik sarvīsas lyāb‌na sahāya tègèdukòṃḍitu. cènnai mattu dèhaliyalli vaśapaḍisikòṃḍiruva bṛhat gātrada dākhalègaḻannu sahā parīkṣègè òḻapaḍisalāguttidè. ḍisèṃbar 16, 2010raṃdu bhāratīya sarvoccha nyāyālaya tānu tanikhèya melvicāraṇè noḍikòḻḻuvudāgi prakaṭisitu mattu phèbravari 10, 2011ra òḻagāgi sibiai,iḍi mattu varamāna tèrigè ilākhègaḻigè tamma tanikhā sthitiyannu sallisabeku èṃdu keḻikòṃḍitu. 2010ra madhyadalli tanikhèya melvicāraṇè naḍèsuvaṃtè kori sārvajanika hitāsakti vyājyada keṃdravannu vakīlarāda praśāṃt bhūṣaṇ pratinidhisi sarvoccha nyāyālayakkè arji sallisiddaru. sibiai bhāratīya aparādha naḍavaḻi saṃhitè paricchedha 160ra prakāra ḍisèṃbar 20, 2010raṃdu māji dūrasaṃparka saciva è.rājā mattu lābigārti nīrā rāḍiyārigè vicāraṇègè hājarāguvaṃtè noṭīs kaḻuhisittu. sibiai bhārata dūrasaṃparka niyaṃtraṇa prādhikāra (ṭrāy)na māji adhyakṣa pradīp baijal‌rannu kūḍa ade dina vicāraṇègòḻapaḍisittu. noṭis paḍèda naṃtara è.rājā ārogyada ādhārada melè kèlavu dina avakāśavannu beḍikòṃḍaru, ādarè nīrā rāḍiyā ḍisèṃbar 21, 2010raṃdu sibiai vicāraṇègè tavāgiye labhyaviddaru. ḍisèṃbar 21, 2010raṃdu sibiai nīrā rāḍiyārannu avara dèhali nivāsadalliye vicāraṇègòḻa paḍisitu. ḍisèṃbar 24 mattu ḍisèṃbar 25, 2010raṃdu è.rājārannu sibiai, navadèhaliyalliruva sibiai mukhya kacheriyalli tanikhègòḻapaḍisitu. è.rājārannu tanikhè māḍuvāga rāḍiyā ṭeps cālanè māḍalāyitu. 2ji spèkṭram mattu māji saciva( è.rājā) dūrasaṃparka sacivarāgiddāga ivarigè hattiravāgiruvudannu baḻasikòṃḍu "kònè pakṣa nālku kaṃpanigaḻigè" anumati paḍèyalu ivaròṃdu sādhanavāgiddarèṃdu sibiai nīrā rāḍiyārannu tanikhègòḻapaḍidāga tiḻisiruvudāgi bahiraṃga paḍisidè. rāḍiyāra saṃsthèyòṃdigè òppaṃda hòṃdidda mattu rāḍiyāra saṃsthèyiṃda vyaktigaḻigè mattu kārpòreṭ‌gaḻa naḍuvè haṇada badalāvaṇè kuritu tanikhè naḍèsalu viśeṣavāda vibhāgavannu tèrèyalāgidè èṃdu bhāratīya varamāna tèrigè ilākhè prakaṭisidè. āḍiyo ṭep‌gaḻu ī kèḻagina vèb kòṃḍigaḻu āḍiyo phails mattu anurūpavāgiruva nakaligaḻannu hòṃdivè. dhvanimudrisalāda āḍiyo phail‌gaḻannu dūravāṇi karègaḻalli carcisida viṣayada prakāra guṃpugaḻāgi māḍalāgidè. auṭ‌lukiṃḍiyādalli rāḍiyā ṭep‌ hagaraṇakkè saṃbaṃdhisida saṃpūrṇa āḍiyo saṃbhāṣaṇègaḻa paṭṭi. ullekhagaḻu 2010ralli bhārata bhāratadallina rājakīya hagaraṇagaḻu lābi māḍuvudu bhāratadalli vivādagaḻu 2010 hagaraṇagaḻu rājakīya ml:റാഡിയ ടേപ്പ് വിവാദം

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A8%E0%B3%80%E0%B2%B0%E0%B2%BE%20%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%A1%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%BE%20%28%E0%B3%A8%E0%B2%9C%E0%B2%BF%20%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AA%E0%B3%86%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%AE%E0%B3%8D%20%E0%B2%B9%E0%B2%97%E0%B2%B0%E0%B2%A3%29

ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ (೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ ಹಗರಣ)

ಸೆಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ೨ಜಿ ಚಂದಾ ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದಾದ ಕಂಪನ ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡುವ ಮೊಬೈಲ್ ದೂರವಾಣಿ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡುವಾಗ ಅಕ್ರಮವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಶುಲ್ಕ ವಿಧಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ೨ಜಿ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್ (ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗಗಳ) ಹಗರಣ ದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೩ಜಿ ಅನುಮತಿ ಮೂಲಕ ಪಡೆದ ಹಣದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಲೆಕ್ಕಿಗ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಲೆಕ್ಕ ತಪಾಸಣಾಧಿಕಾರಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ ದೇಶದ ಬೊಕ್ಕಸಕ್ಕಾದ ನಷ್ಟ . ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ೨ಜಿ ಅನುಮತಿಯ ವಿವಾದವು ಆರಂಭವಾಯಿತು, ಆದರೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದು ಮಾತ್ರ ಭಾರತೀಯ ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆಯು ರಾಜಕೀಯ ಲಾಬಿಗಾರ್ತಿ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಅವರನ್ನು ತನಿಖೆಗೊಳಪಡಿಸಿದಾಗ ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಸುಬ್ರಮಣಿಯಮ್ ಸ್ವಾಮಿ ಅವರ ದೂರನ್ನು ದಾಖಲೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಾಗಲೇ. ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆಯು ಗೃಹ ಸಚಿವಾಲಯ ಹಾಗೂ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಕಚೇರಿಯಿಂದ ಆದೇಶ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ನಂತರ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಅವರ ದೂರವಾಣಿ ಕರೆಗಳನ್ನು ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿತು. ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಓರ್ವ ಬೇಹುಗಾರ್ತಿ ಎಂಬ ಆರೋಪದ ಕುರಿತು ಆಗಲೇ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಕರಣದ ತನಿಖೆಗೆ ಸಹಕಾರಿಯಾಗಲೆಂಬಂತೆ ಹೀಗೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು... ಸುಮಾರು ೩೦೦ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದ ಅನೇಕ ದೂರವಾಣಿ ಮಾತುಕತೆಗಳು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಬಹಿರಂಗಗೊಂಡವು. ಬಹಿರಂಗಗೊಂಡ ಅತಿ ವಿವಾದ ಪಡೆದ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಯು ಮಾಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ ವಿವಾದ ಎಂದು ಪ್ರಚಾರ ಪಡೆಯಿತು. ದಾಖಲೆಯು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಪತ್ರಕರ್ತರು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೋರೇಟ್‌ಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಡೆದ ಸ್ಫೋಟಕ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಾದ ಕರುಣಾನಿಧಿ ಮತ್ತು ಅರುಣ್ ಜೆಟ್ಲಿ, ಅಲ್ಲದೇ ಬರ್ಕಾ ದತ್ ಮತ್ತು ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿಯಂತಹ ಪತ್ರಕರ್ತರು ಮತ್ತು ಟಾಟಾದಂತಹ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಗುಂಪುಗಳು ಈ ಸ್ಫೋಟಕ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು ಅಥವಾ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಪಾಲ್ಗೊಂಡ ಪಕ್ಷಗಳು ಅನುಮತಿಯ ಮಾರಾಟ ಇರುವ ನಾಲ್ಕು ಗುಂಪುಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಕುರಿತು ಗಮನ ಸೆಳೆದವು – ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಮಾರುವ ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದ್ದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು, ಕಾರ್ಯನೀತಿ ನಿರ್ಧಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಒತ್ತಡ ಹೇರಿದ್ದ ಇಲಾಖಾಧಿಕಾರಿಗಳು, ಅನುಮತಿಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸುತ್ತಿದ್ದ ನಿಗಮಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿಗಮಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳಾಗಿ ಓರ್ವ ಅಥವಾ ಇತರ ಗುಂಪಿನಂತೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಪತ್ರಕರ್ತರು. ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿರುವ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಎ. ರಾಜಾ, ಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮಾಜಿ ಸಚಿವ, ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ದ್ವಿತೀಯ ಸುತ್ತಿನ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗಗಳ ನಿಗದಿಯು ಆರಂಭವಾದಾಗ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ನೀಲಗಿರಿಸ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಆರಿಸಿ ಬಂದ ದ್ರಾವಿಡ ಮುನ್ನೆತ್ರ ಖಳಗಂ ಪಕ್ಷದ ಲೋಕಸಭಾ ಸದಸ್ಯರಾದ ಎ.ರಾಜಾ ಅವರಿಂದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಒತ್ತಡದ ಮೇರೆಗೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ಪಡೆಯಲಾಯಿತು. ಸುಬ್ರಮಣಿಯಮ್ ಸ್ವಾಮಿ, ಕಾರ್ಯನಿರತ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ, ಇವರು ಬರೆದ ಪತ್ರಗಳು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವಂತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣ ಪತ್ರ ನೀಡುವಂತೆ ಮತ್ತು ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಕರಣಗಳು ವಿವಾದದ ಮೇಲೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡಿದವು. ಅರುಣ್ ಶೌರಿ, ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಆಡಳಿತವಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೂರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. ವಿವಾದಿತ ತಟಸ್ಥ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವಾದ “ಏಕೀಕೃತ ಅನುಮತಿಯ ಪ್ರವೇಶಾಧಿಕಾರ”ವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದು ಅರುಣ್ ಶೌರಿ. ಇದು ಮೊಬೈಲ್ ದೂರವಾಣಿ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸಲು ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಶುಲ್ಕದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರ ದೂರವಾಣಿ ನಿರ್ವಾಹಕರಿಗೆ ನಿಗದಿತ ಡಬ್ಲ್ಯೂಎಲ್ಎಲ್ ರೀತಿಯ ಮೊದಲಿನಲ್ಲಿ (ವೈರ್ ಲೆಸ್ ಇನ್ ಲೋಕಲ್ ಲೂಪ್) ಮತ್ತು ನಂತರ ಅವಕಾಶ ಒದಗಿಸಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಮೊಬೈಲ್ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಮತ್ತು ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರದ ಮಧ್ಯೆ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮೂಲಕ ನಡೆದ ಒಪ್ಪಂದವು ಸಂಪೂರ್ಣ ಚಲನಶೀಲವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಹೂಡಿಕೆದಾರರಾದ ಟಾಟಾ ಹಾಗೂ ರಿಲಯನ್ಸ್ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಈ ಮೊದಲು ಬಿಪಿಎಲ್ ಮೊಬೈಲ್ ನಂತಹ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಭರಿಸಿದ್ದ ಭಾರೀ ಪ್ರಮಾಣದ ಶುಲ್ಕ ಪಾವತಿಸದೆಯೇ ದೂರವಾಣಿ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಹಕರಿಸಿತು. ೧೯೯೯ ಮತ್ತು ೨೦೦೩ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮೋದ್ ಮಹಾಜನ್ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದವರು. ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರವು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ತಜ್ಞರಿಂದ ಖಂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅನುಮತಿ ಆಧಾರಿತ ಪ್ರಚಲಿತ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ಆದಾಯ ಹಂಚಿಕೆಯ ಮಾದರಿಯ ವಿವಾದಿತ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡಾಗ ಶ್ರೀಯುತ ಮಹಾಜನ್ ಅವರು ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. ಲೆಕ್ಕಿಗ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಲೆಕ್ಕ ಪರಿಶೋಧಕರು ಈ ನಿರ್ಧಾರದಿಂದ ಆದ ನಷ್ಟಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರತಿಕೂಲ ವರದಿಯಿಂದ ಸಮನ್ಸ್ ಜಾರಿ ಮಾಡಿತು. ಎ. ರಾಜಾ ಅವರು ತಾವು ಬಿಜೆಪಿಯ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ೨ಜಿ ನಿಗದಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ೩ಜಿ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ೨ಜಿ ಅನುಮತಿಗಾಗಿ ದರ ವಿಧಿಸುವುದು ಅನ್ಯಾಯವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಿರ್ಧಾರವು ಘೋಷಿಸಲ್ಪಡುವ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳ ಮೊದಲು ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಖಾತೆ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದ ಜಗಮೋಹನ್ ಅವರನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ವಿವಿಧ ನಿಗಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ನೇಹ ಹೊಂದಿದ್ದ ಪ್ರಮೋದ್ ಮಹಾಜನ್ ಅವರನ್ನು ತಂದು ಕೂಡ್ರಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾರ್ಯನೀತಿಯಲ್ಲಿನ ಈ ಹಠಾತ್ ಬದಲಾವಣೆಯ ದೊಡ್ಡ ಲಾಭವೆಂದರೆ ರಿಲಯನ್ಸ್ ಇನಫೋಕಾಮ್ ಸಾವಿರಾರು ಕೋಟಿಗಳ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಅನುಮತಿ ಶುಲ್ಕದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಿಡಿಗಾಸನ್ನು ಪಾವತಿಸದೆ ಪಡೆಯಿತು. ಪ್ರಮೋದ್ ಮಹಾಜನ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಆಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತರು ರಿಲಯನ್ಸ್ ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಬೇನಾಮಿ ಶೇರುಗಳ “ಕಾಣಿಕೆ” ಪಡೆದರು. ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿರುವ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಎಸ್ ಬೆಹುರಿಯಾ, ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಇಲಾಖೆ ಮಾಜಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ೨ಜಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಡಿಓಟಿಯನ್ನು ಪೂರೈಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಪ್ರದೀಪ್ ಬೈಜಲ್, ಇವರು ಟಿಆರ್ಎಐ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದಾಗ ಖಾತ್ರಿಯಾಗದ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ ಆರೋಪ ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ,ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ಬೈಜಲ್ ಅವರು ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಅವರು ನಡೆಸುವ ವಾಣಿಜ್ಯ ವ್ಯವಹಾರ ಸಲಹಾ ಸಂಸ್ಥೆ ನೋಯೆಸಿಸ್‌ನ್ನು ಸೇರಿದರು. ಎ ರಾಜಾ ಅವರು 2003 ರ ಬೈಜಲ್ ಅವರ ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಪರಾಮರ್ಶಿಸಿ 2008 ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಧಾರ ಪಡೆದರು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ತನಿಖೆಗಾಗಿ ಸಿಬಿಐನಿಂದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮನೆ ಮತ್ತು ಕಚೇರಿಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆದವು. ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ನಿಗಮಗಳು ಯುನಿಟೆಕ್ ಗ್ರುಪ್ ಎಂಬ ರಿಯಲ್ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದು ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಕೈಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ೨ಜಿ ಹರಾಜಿನ ಜೊತೆ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಿದೆ; ಇದು ತನ್ನ ಶೇ. ೬೦ ರಷ್ಟು ಕಂಪನಿ ಹೊಣೆಯನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಲಾಭಕ್ಕೆ ಟೆಲಿನಾರ್ ಎಂಬ ಕಂಪನಿಗೆ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ನಂತರ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು. (ಟಾವರ್ ಗಳಿಗಾಗಿ ಭೂಮಿ ಬೆಲೆಯ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿ) ಸ್ವಾನ್ ಟೆಲಿಕಾಂ ತನ್ನ ಶೇ. ೪೫ ರಷ್ಟು ಕಂಪನಿ ಹೊಣೆಯನ್ನು ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತದ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಅನುಮತಿ ಖರೀದಿಯ ನಂತರ ಎಮಿರೇಟ್ಸ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್ (ಎಟಿಸಲಟ್) ಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು. ಲೂಪ್ ಮೊಬೈಲ್ ವಿಡಿಯೋಕಾನ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಎಸ್ ಟೆಲ್ ರಿಲಯನ್ಸ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಸಿಸ್ಟೆಮಾ ಶ್ಯಾಮ್ ಮೊಬೈಲ್ (ಎಂಟಿಎಸ್) – ಸಿಸ್ಟೆನಾ ಮೊಬೈಲ್ ರಶಿಯಾ ಟಾಟಾ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಮಾಧ್ಯಮ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಾಬಿಗಾರರು ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ, ಮಾಜಿ ವಿಮಾನ ಎಂಟ್ರೆಪ್ಯುನರ್‌ನಿಂದ ನಿಗಮ ಲಾಬಿಗಾರ್ತಿಯಾಗಿ ಬದಲಾದವರು. ಇವರು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿಗಮಗಳೊಂದಿಗೆ ನಡೆಸಿದ ಮಾತುಕತೆಯು ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ದಾಖಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಬಹಿರಂಗಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟು ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್ ವಿವಾದವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿತು. ಬರ್ಕಾ ದತ್, ಎ. ರಾಜಾ ಅವರು ಸಚಿವರಾಗಿ ನೇಮಕವಾಗುವಲ್ಲಿ ಲಾಬಿ ನಡೆಸಿದ ಆರೋಪ ಹೊಂದಿರುವ ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಯ ಪತ್ರಕರ್ತೆ ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿ, ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಟೇಪ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಲೇಖನಗಳನ್ನು ತಿದ್ದಿ ದೋಷಾರೋಪಣೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಸಂಪಾದಕರು. ಹಣದ ಕೊರತೆ ಎ. ರಾಜಾ ಅವರು ೨ಜಿ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗದ ಅನುಮತಿಗಳನ್ನು ಅದರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬೆಲೆಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ದರದಲ್ಲಿ ಮಾರಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಸ್ವಾನ್ ಟೆಲಿಕಾಂ ಎಂಬ ಹೊಸ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಅಲ್ಪ ಸಂಪತ್ತಿನೊಂದಿಗೆ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಂಡಳಿಯು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಶೇ.೪೫ ರಷ್ಟನ್ನು ಎಟಿಸಾಲಾಟ್‌ಗೆ ಮಾರಿತು. ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಭೂ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸದಿದ್ದ ಯುನಿಟೆಕ್ ಗ್ರುಪ್ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮಂಡಳಿಯು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ನಿಸ್ತಂತು ವಿಭಾಗದ ಶೇ. ೬೦ ರಷ್ಟು ಭಾದ್ಯತೆಯನ್ನು ಟೆಲಿನಾರ್‌ಗೆ ಮಾರಿತು. ಅನುಮತಿಗಳು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಗಬೇಕಿದ್ದದ್ದು ಅನುಮತಿಗಳನ್ನು ಮಾರುವ ರೀತಿಯಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಿಜವಾಗಿ ಅನುಮತಿಗಳು ತಕ್ಷಣ ಭಾರೀ ಲಾಭಕ್ಕೆ ಪುನರ್ ಮಾರಾಟವಾಗಿರುವುದು ಮಾರಾಟದ ಕರ್ತೃವು ಅನುಮತಿಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬೆಲೆಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರಿದ್ದಾನೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಒಂಬತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅನುಮತಿಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಸಾಮೂಹಿಕವಾಗಿ ಅವರು ಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ವಿಭಾಗದ ಸಚಿವಾಲಯಕ್ಕೆ ಹಣವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿದವು.. ಭಾರತದ ಲೆಕ್ಕಿಗ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಲೆಕ್ಕ ಪರಿಶೋಧಕರಿಂದ ಈ ಅನುಮತಿಯ ಹಣದ ಮೊತ್ತವು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ ಓಪನ್ ಮತ್ತು ಔಟ್‌ಲುಕ್ ನಂತಹ ಮಾಧ್ಯಮ ಮೂಲಗಳು ಬರ್ಕಾ ದತ್ ಮತ್ತು ವೀರ್ ಸಾಂಘ್ವಿ ಅವರು ನಿಗಮದ ಲಾಭಿಗಾರ್ತಿ ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಅವರು ಎ. ರಾಜಾ ಅವರ ನಿರ್ಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದಿದ್ದರು ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿದವು. ಟೀಕಾಕಾರರು ದತ್ ಮತ್ತು ಸಾಂಘ್ವಿ ಅವರನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಮಾಧ್ಯಮ ಉದ್ಯಮಗಳ ನಡುವಿನ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಅರಿತಿರುವುದು, ಈ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿರುವುದು ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವನ್ನು ಹೊರ ತರುವ ವರದಿಗಳನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ದೂಷಿಸಿದರು. ಬಹಿರಂಗವಾಗಿದ್ದರ ಮೇಲೆ ರತನ್ ಟಾಟಾ ಹೂಡಿದ ಅರ್ಜಿಗಳು ನೀರಾ ರಾಡಿಯಾ ಮತ್ತು ರತನ್ ಟಾಟಾ ಮಧ್ಯೆ ನಡೆದ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಿಕೆಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯಕ್ಕೆ ಬಹಿರಂಗವಾಯಿತು. ಟಾಟಾ ಅವರು ಸರ್ಕಾರವು ತಮ್ಮ ಖಾಸಗಿ ಹಕ್ಕನ್ನು ಅರಿಯಬೇಕು ಮತ್ತು ಬಹಿರಂಗಗೊಂಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಹೊರಬೇಕು ಎಂದು ಗೃಹ ಸಚಿವಾಲಯ, ಸಿಬಿಐ, ಭಾರತೀಯ ವರಮಾನ ತೆರಿಗೆ ಇಲಾಖೆ, ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಇಲಾಖೆಗಳು ಉತ್ತರದಾಯಿಗಳೆಂದು ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊರಬೇಕು ಎಂದು ಅರ್ಜಿಯಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಹಗರಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಹಿಂದಿನ ೨೦೧೦ ರ ನವೆಂಬರಿನಲ್ಲಿ ಜಯಲಲಿತಾ ಅವರು ಎ. ರಾಜಾ ಅವರನ್ನು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಆರೋಪಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಿರುವುದಕ್ಕೆ ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಎಂ. ಕರುಣಾನಿಧಿ ಅವರನ್ನು ದೂಷಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಎ. ರಾಜಾ ಅವರ ರಾಜಿನಾಮೆಯನ್ನು ಕೇಳಿದರು. ನವೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಎ. ರಾಜಾ ರಾಜಿನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ನವೆಂಬರ್ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಲೆಕ್ಕಿಗ ವಿನೋದ್ ರಾಯ್ ಅವರು ಯುನಿಟೆಕ್, ಎಸ್ ಟೆಲ್, ಲೂಪ್ ಮೊಬೈಲ್, ಡಾಟಾಕಾಮ್ (ವೀಡಿಯೋಕಾನ್) ಮತ್ತು ಎಟಿಸಾಲಟ್ ಗಳಿಗೆ ಶೋಕಾಸ್ ನೋಟೀಸನ್ನು ನೀಡಿ, ಎಲ್ಲ ೮೫ ಅನುಮತಿಗಳು ಅರ್ಜಿ ಹಾಕುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿ ಇರದಿದ್ದ ಈ ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಅಕ್ರಮ ದಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ದಂಡವನ್ನು ತೆರಲಿವೆ ಆದರೆ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೆಲವು ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಅವರ ಅನುಮತಿಗಳು ರದ್ದಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕೆಲವು ಮಾಧ್ಯಮ ಮೂಲಗಳು ಚರ್ಚಿಸಿದವು. ವಿವಿಧ ಆರೋಪಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವಾಗಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಚಿವ ಎ. ರಾಜಾ ಅವರನ್ನು ಜವಾಬ್ದಾರರನ್ನಾಗಿಸಿ ಬದಲಾಯಿಸಿತು, ಜೊತೆಗೆ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಇಲಾಖೆಯ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವರಾಗಿರುವ ಕಪಿಲ್ ಸಿಬಲ್ ಅವರಿಗೆ ಈ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು.ಶ್ರೀಯುತ ಸಿಬಲ್ ಅವರು ವಾದಿಸುವುದೆಂದರೆ "ಕಾಲ್ಪನಿಕ" ನಷ್ಟವು ತಪ್ಪಾದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದಿಂದ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ನಿಜವಾದ ಆಗಿರುವ ನಷ್ಟ ಶೂನ್ಯ ಎಂದು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ತೆಹಲ್ಕಾಸ್ ಜನವರಿ 2011ಇನ್‌ಫೋಗ್ರಾಫಿಕ್ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ಲೇನಿಂಗ್ ದ ಸ್ಕ್ಯಾಮ್ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಹಗರಣಗಳು ರೇಡಿಯೋ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ನಿರ್ವಹಣೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2010 ರಾಜಕೀಯ

sèl phon‌gè 2ji caṃdā kalpisabahudāda kaṃpana haṃcikè māḍuva mòbail dūravāṇi kaṃpanigaḻigè anumati nīḍuvāga akramavāgi kaḍimè śulka vidhisuva mūlaka sarkāri adhikārigaḻu 2ji spèkṭram (vidyutkāṃtīya taraṃgagaḻa) hagaraṇa dalli bhāgiyāgiddārè. 3ji anumati mūlaka paḍèda haṇada ādhārada melè lèkkiga mattu sāmānya lèkka tapāsaṇādhikāri sallisida varadiya prakāra deśada bòkkasakkāda naṣṭa . 2008 ralli 2ji anumatiya vivādavu āraṃbhavāyitu, ādarè sārvajanikara gamanakkè baṃdiddu mātra bhāratīya varamāna tèrigè ilākhèyu rājakīya lābigārti nīrā rāḍiyā avarannu tanikhègòḻapaḍisidāga hāgū bhāratīya sarvoccha nyāyālayavu subramaṇiyam svāmi avara dūrannu dākhalègè tègèdukòṃḍāgale. 2008 ralli varamāna tèrigè ilākhèyu gṛha sacivālaya hāgū pradhānamaṃtri kaceriyiṃda ādeśa nīḍalpaṭṭa naṃtara nīrā rāḍiyā avara dūravāṇi karègaḻannu ṭyāp māḍalu āraṃbhisitu. nīrā rāḍiyā orva behugārti èṃba āropada kuritu āgale naḍèyuttidda prakaraṇada tanikhègè sahakāriyāgalèṃbaṃtè hīgè māḍalāgittu... sumāru 300kkiṃtalū hèccu dinagaḻa kāla dhvanimudrisikòḻḻalāgidda aneka dūravāṇi mātukatègaḻu mādhyamagaḻigè bahiraṃgagòṃḍavu. bahiraṃgagòṃḍa ati vivāda paḍèda dhvanimudrikèyu mādhyamagaḻalli rāḍiyā ṭep vivāda èṃdu pracāra paḍèyitu. dākhalèyu rājakāraṇigaḻu, patrakartaru mattu kārporeṭ‌gaḻa madhyè naḍèda sphoṭaka mātukatègaḻannu òḻagòṃḍittu. rājakāraṇigaḻāda karuṇānidhi mattu aruṇ jèṭli, allade barkā dat mattu vīr sāṃghviyaṃtaha patrakartaru mattu ṭāṭādaṃtaha kaigārikā guṃpugaḻu ī sphoṭaka dhvanimudrikèyalli pālgòṃḍiddaru athavā prastutapaḍisalpaṭṭiddaru. pālgòṃḍa pakṣagaḻu anumatiya mārāṭa iruva nālku guṃpugaḻa astitva kuritu gamana sèḻèdavu – anumatiyannu māruva adhikāra hòṃdidda rājakāraṇigaḻu, kāryanīti nirdhāra tègèdukòḻḻuvalli òttaḍa heridda ilākhādhikārigaḻu, anumatigaḻannu kharīdisuttidda nigamagaḻu mattu rājakāraṇigaḻu mattu nigamagaḻa madhyè madhyavartigaḻāgi orva athavā itara guṃpinaṃtè kèlasa māḍida patrakartaru. pālgòṃḍiruva rājakāraṇigaḻu è. rājā, saṃparka mattu māhiti taṃtrajñāna māji saciva, vivādātmaka dvitīya suttina vidyutkāṃtīya taraṃgagaḻa nigadiyu āraṃbhavādāga maṃtriyāgiddaru. nīlagiris kṣetradiṃda ārisi baṃda drāviḍa munnètra khaḻagaṃ pakṣada lokasabhā sadasyarāda è.rājā avariṃda sārvajanika òttaḍada merègè rājīnāmè paḍèyalāyitu. subramaṇiyam svāmi, kāryanirata nyāyavādi mattu rājakāraṇi, ivaru barèda patragaḻu pradhāna maṃtrigaḻu krama kaigòḻḻalu prayatnisuvaṃtè mattu pramāṇa patra nīḍuvaṃtè mattu sarvoccha nyāyālayadallina prakaraṇagaḻu vivādada melè sārvajanika valayadalli bèḻaku cèlluvaṃtè māḍidavu. aruṇ śauri, 2003ralli bijèpi āḍaḻitavidda samayadalli dūra saṃparka sacivarāgiddaru. vivādita taṭastha taṃtrajñānavāda “ekīkṛta anumatiya praveśādhikāra”vannu paricayisiddu aruṇ śauri. idu mòbail dūravāṇi sevè òdagisalu atyaṃta kaḍimè śulkadalli sthira dūravāṇi nirvāhakarigè nigadita ḍablyūèlèl rītiya mòdalinalli (vair lès in lokal lūp) mattu naṃtara avakāśa òdagisitu. idara naṃtara mòbail nirvāhakaru mattu bijèpi sarkārada madhyè nyāyālayada mūlaka naḍèda òppaṃdavu saṃpūrṇa calanaśīlavāgittu. idu hūḍikèdārarāda ṭāṭā hāgū rilayans kaṃpanigaḻigè ī mòdalu bipièl mòbail naṃtaha nirvāhakaru bharisidda bhārī pramāṇada śulka pāvatisadèye dūravāṇi vidyutkāṃtīya taraṃgavannu paḍèyalu sahakarisitu. 1999 mattu 2003ralli pramod mahājan dūrasaṃparka sacivarāgiddavaru. bijèpi sarkāravu rājakīya pakṣagaḻu mattu ārthika tajñariṃda khaṃḍisalpaṭṭa anumati ādhārita pracalita paddhatiyannu badalāyisi ādāya haṃcikèya mādariya vivādita nirdhāra kaigòṃḍāga śrīyuta mahājan avaru sacivarāgiddaru. lèkkiga hāgū sāmānya lèkka pariśodhakaru ī nirdhāradiṃda āda naṣṭakkāgi pratikūla varadiyiṃda samans jāri māḍitu. è. rājā avaru tāvu bijèpiya kāryanītiyannu 2ji nigadiyalli pālisuttiddaru mattu 3ji vidyutkāṃtīya taraṃgada ādhārada melè 2ji anumatigāgi dara vidhisuvudu anyāyavāguttadè èṃdu rakṣaṇātmakavāgi vādisiddārè. nirdhāravu ghoṣisalpaḍuva kèlave dinagaḻa mòdalu dūrasaṃparka khātè sacivarāgidda jagamohan avarannu badalāyisi vividha nigamagaḻòṃdigè sneha hòṃdidda pramod mahājan avarannu taṃdu kūḍrisalāyitu. kāryanītiyallina ī haṭhāt badalāvaṇèya dòḍḍa lābhavèṃdarè rilayans inaphokām sāvirāru koṭigaḻa vidyutkāṃtīya taraṃgagaḻannu hèccuvari anumati śulkadalli òṃdu biḍigāsannu pāvatisadè paḍèyitu. pramod mahājan mattu avara āpta snehitaru rilayans kaigārikèya benāmi śerugaḻa “kāṇikè” paḍèdaru. pālgòṃḍiruva adhikārigaḻu ès bèhuriyā, dūrasaṃparka ilākhè māji kāryadarśi, 2ji nigadipaḍisuva saṃdarbhadalli ḍioṭiyannu pūraisida vyakti. pradīp baijal, ivaru ṭiārèai mukhyastharāgiddāga khātriyāgada dūrasaṃparka kaṃpanigaḻigè kāryanītiyannu rūpisida āropa hòṃdiruva vyakti,nivṛttiya naṃtara baijal avaru nīrā rāḍiyā avaru naḍèsuva vāṇijya vyavahāra salahā saṃsthè noyèsis‌nnu seridaru. è rājā avaru 2003 ra baijal avara nirdhāragaḻannu ādhāravāgiṭṭukòṃḍu parāmarśisi 2008 ralli nirdhāra paḍèdaru. ittīcègè tanikhègāgi sibiainiṃda adhikārigaḻa manè mattu kacerigaḻa melè dāḻi naḍèdavu. òḻagòṃḍiruva nigamagaḻu yuniṭèk grup èṃba riyal èsṭeṭ saṃsthèyòṃdu dūrasaṃparka kaigārikèyannu 2ji harājina jòtè praveśisuttidè; idu tanna śe. 60 raṣṭu kaṃpani hòṇèyannu dòḍḍa pramāṇada lābhakkè ṭèlinār èṃba kaṃpanigè anumatiyannu kharīdisida naṃtara mārāṭa māḍitu. (ṭāvar gaḻigāgi bhūmi bèlèya āstigaḻannū serisi) svān ṭèlikāṃ tanna śe. 45 raṣṭu kaṃpani hòṇèyannu dòḍḍa mòttada lābhakkāgi anumati kharīdiya naṃtara èmireṭs ṭèlikamyunikeśans kārporeśan (èṭisalaṭ) gè mārāṭa māḍitu. lūp mòbail viḍiyokān ṭèlikamyunikeśans limiṭèḍ ès ṭèl rilayans kamyunikeśans sisṭèmā śyām mòbail (èṃṭiès) – sisṭènā mòbail raśiyā ṭāṭā kamyunikeśans òḻagòṃḍiruva mādhyama vyaktigaḻu mattu lābigāraru nīrā rāḍiyā, māji vimāna èṃṭrèpyunar‌niṃda nigama lābigārtiyāgi badalādavaru. ivaru rājakāraṇigaḻu mattu nigamagaḻòṃdigè naḍèsida mātukatèyu sarkāri adhikārigaḻiṃda dākhalisikòḻḻalpaṭṭitu mattu bahiraṃgagòḻḻalpaṭṭu nīrā rāḍiyā ṭeps vivādavannu huṭṭuhākitu. barkā dat, è. rājā avaru sacivarāgi nemakavāguvalli lābi naḍèsida āropa hòṃdiruva èn‌ḍiṭivi ya patrakartè vīr sāṃghvi, nīrā rāḍiyā ṭeps‌nalli lekhanagaḻannu tiddi doṣāropaṇèyannu kaḍimè māḍiddārè èṃdu āropisalpaṭṭiruva hiṃdūstān ṭaims saṃpādakaru. haṇada kòratè è. rājā avaru 2ji vidyutkāṃtīya taraṃgada anumatigaḻannu adara mārukaṭṭè bèlègiṃta kaḍimè daradalli māralu vyavasthè māḍidaru. svān ṭèlikāṃ èṃba hòsa saṃsthèyu alpa saṃpattinòṃdigè anumatiyannu kharīdisitu. idara naṃtara atyaṃta kaḍimè avadhiyalli maṃḍaḻiyu saṃsthèya śe.45 raṣṭannu èṭisālāṭ‌gè māritu. ade rītiyalli mòdalu baṃḍavāḻavannu bhū vyavahāradalli tòḍagisi dūrasaṃparkadalli tòḍagisadidda yuniṭèk grup èṃba saṃsthèyu anumatiyannu kharīdisitu mattu naṃtara saṃsthèya maṃḍaḻiyu śīghradalli tanna nistaṃtu vibhāgada śe. 60 raṣṭu bhādyatèyannu ṭèlinār‌gè māritu. anumatigaḻu mārukaṭṭè bèlèyalli mārāṭavāgabekiddaddu anumatigaḻannu māruva rītiyāgittu mattu nijavāgi anumatigaḻu takṣaṇa bhārī lābhakkè punar mārāṭavāgiruvudu mārāṭada kartṛvu anumatigaḻannu mārukaṭṭè bèlègiṃta kaḍimèyalli māriddānè èṃbudannu torisuttadè. òṃbattu saṃsthègaḻu anumatigaḻannu kharīdisidavu mattu sāmūhikavāgi avaru saṃparka mattu māhiti taṃtrajñānada dūrasaṃparka vibhāgada sacivālayakkè haṇavannu sallisidavu.. bhāratada lèkkiga mattu sāmānya lèkka pariśodhakariṃda ī anumatiya haṇada mòttavu nirīkṣisalpaṭṭitu. mādhyama mattu sarkārada naḍuvina saṃbaṃdha opan mattu auṭ‌luk naṃtaha mādhyama mūlagaḻu barkā dat mattu vīr sāṃghvi avaru nigamada lābhigārti nīrā rāḍiyā avaru è. rājā avara nirdhāragaḻalli prabhāva bīruttiddaru èṃbudannu tiḻididdaru èṃdu varadi māḍidavu. ṭīkākāraru dat mattu sāṃghvi avarannu sarkāra mattu mādhyama udyamagaḻa naḍuvina bhraṣṭācāravannu aritiruvudu, ī bhraṣṭācārada caṭuvaṭikèyannu protsāhisiruvudu mattu bhraṣṭācāravannu hòra taruva varadigaḻannu nigrahisiddakkāgi dūṣisidaru. bahiraṃgavāgiddara melè ratan ṭāṭā hūḍida arjigaḻu nīrā rāḍiyā mattu ratan ṭāṭā madhyè naḍèda mātukatègaḻa dhvanimudrikègaḻu sārvajanika valayakkè bahiraṃgavāyitu. ṭāṭā avaru sarkāravu tamma khāsagi hakkannu ariyabeku mattu bahiraṃgagòṃḍiddakkāgi hòṇègārikè hòrabeku èṃdu gṛha sacivālaya, sibiai, bhāratīya varamāna tèrigè ilākhè, dūrasaṃparka ilākhè mattu māhiti mattu taṃtrajñāna ilākhègaḻu uttaradāyigaḻèṃdu javābdāri hòrabeku èṃdu arjiyalli āgrahisidaru. hagaraṇakkè pratikriyè hiṃdina 2010 ra navèṃbarinalli jayalalitā avaru è. rājā avarannu bhraṣṭācārada āropagaḻiṃda rakṣisuttiruvudakkè tamiḻunāḍu rājyada mukhyamaṃtri èṃ. karuṇānidhi avarannu dūṣisidaru mattu è. rājā avara rājināmèyannu keḻidaru. navèṃbar madhyadalli è. rājā rājināmè nīḍidaru. navèṃbar madhyadalli lèkkiga vinod rāy avaru yuniṭèk, ès ṭèl, lūp mòbail, ḍāṭākām (vīḍiyokān) mattu èṭisālaṭ gaḻigè śokās noṭīsannu nīḍi, èlla 85 anumatigaḻu arji hākuva saṃdarbhadalli muṃcūṇiyalli iradidda ī baṃḍavāḻaśāhi saṃsthègaḻigè mattu itara akrama dārigaḻalli nīḍalpaṭṭivè èṃbudannu samarthisikòṃḍitu. ī saṃsthègaḻu dòḍḍa pramāṇada daṃḍavannu tèralivè ādarè, prastuta kèlavu grāhaka sevè òdagisuttiruvudariṃda avara anumatigaḻu raddāguvudilla èṃdu kèlavu mādhyama mūlagaḻu carcisidavu. vividha āropagaḻigè uttaravāgi bhārata sarkāravu dūrasaṃparka saciva è. rājā avarannu javābdārarannāgisi badalāyisitu, jòtègè mānava saṃpanmūla ilākhèya keṃdra sacivarāgiruva kapil sibal avarigè ī javābdāriyannu hèccuvariyāgi vahisikòṭṭitu.śrīyuta sibal avaru vādisuvudèṃdarè "kālpanika" naṣṭavu tappāda lèkkācāradiṃda heḻalpaṭṭidè mattu nijavāda āgiruva naṣṭa śūnya èṃdu samarthisuttārè. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu tèhalkās janavari 2011in‌phogrāphik èks‌pleniṃg da skyām bhāratada rājakīya hagaraṇagaḻu reḍiyo saṃpanmūla nirvahaṇè bhāratadalli bhraṣṭācāra bhāratadalli 2010 rājakīya

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B3%A8%E0%B2%9C%E0%B2%BF%20%E0%B2%A4%E0%B2%B0%E0%B2%82%E0%B2%97%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%A4%E0%B2%B0%20%E0%B2%B9%E0%B2%97%E0%B2%B0%E0%B2%A3

೨ಜಿ ತರಂಗಾಂತರ ಹಗರಣ

ಪಾರಂಪಾರಿಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಅಪೂರ್ವ ಜ್ಞಾನನಿಧಿಯೆಂದೇ ಹೆಸರುಮಾಡಿರುವ ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ, 'ನಾಟೀವೈದ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಪರಿಣಿತರ'ಲ್ಲೊಬ್ಬರು. ೫ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಾಟಿ ವೈದ್ಯಲೋಕದ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದೇ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ’ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾವೀನ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದ ಜ್ಞಾನ ಸಂಪನ್ನ ವಿಭಾಗ'ದ 'ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ'ಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿ, ಸನ್ ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ 'ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ'ರವರಿಂದ ವಿಶೇಷ ಪುರಸ್ಕಾರಗಳಿಸುವ ಮೂಲಕ 'ನಾಟಿ ವೈದ್ಯ'ಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ 'ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ' ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಸಾಧಕರವರು. ಒಳ್ಳೆಯ ಅನುಭವಿ. ೫೦೦ ಕ್ಕೂ ಮಿಕ್ಕಿದ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆ ಜಡಿಬೂಟಿಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬಲ್ಲ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳನ್ನು ರೋಗಿಗಳಮೇಲೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿ ಅನುಭವಹೊಂದಿದರು. ಆ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ನಾಟಿವೈದ್ಯರಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರು. ಅವರ ಸುದೀರ್ಘ ಸೇವಾ ಬದುಕಿನವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಐದು ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಮಿಕ್ಕಿದ ರೋಗಿಗಳಿಗೆ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ನೀಡಿ, ಒಬ್ಬ ನಿಷ್ಣಾತ ವೃತ್ತಿಪರ ವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದವರು. ಪರಿವಾರ ಕುಂಜರ ಮೂಲ್ಯ ಕಾರ್ಕಳ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಮಾಳಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರಿಗೆ, ನಾಲ್ಕುಜನ ಗಂಡುಮಕ್ಕಳು. ತಂದೆಯ ವೃತ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ, ಅವರ ತತ್ವ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಮಕ್ಕಳು ಹೆಚ್ಚು ಬೆಲೆಕೊಡದೆ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಹೋದರು. ಇಬ್ಬರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯಮಗಳು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಗಂಡನಿಂದ ಪರಿತ್ಯಕ್ತೆಯಾಗಿ ಒಬ್ಬ ಮಗನಜೊತೆಗೆ ವಾಪಸ್ಸಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕಿರಿಯ ಮಗಳು ಮದುವೆಗೆ ಮೊದಲೇ ಮಾನಸಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗಿ ಸೂಕ್ತ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಕೊಡಿಸಲಾಗದೆ ಯಾರೋ ಪರಿಚಯಸ್ತರ ಮೂಲಕ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರಿನ ಆಶ್ರಮವೊಂದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಮನೆ ಇನ್ನೇನು ಬೀಳುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ನೀರು, ವಿದ್ಯುತ್, ಯಾವ ಗೃಹೋಪಕರಣಗಳೂ ಇಲ್ಲದ ಹರುಕು-ಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸ. ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತ ಪ್ರಶಸ್ತಿಫಲಕಗಳನ್ನು ಇಡಲೂ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾದ ಸ್ಥಳವಿಲ್ಲ. ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರು, ಗುರುತಿಸಪಟ್ಟಿದ್ದು ಕಾರ್ಕಳದ ಶ್ರೀ ಭುವನೇಂದ್ರ ಕಾಲೇಜಿನ ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ, ಡಾ. ಪ್ರಭಾಕರ ಆಚಾರ್ಯರವರು, ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿನ ಜೀವವೈವಿಧ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬಹುಕಾಲ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಿದರು. ತಮ್ಮ ಅಗಾಧ ಪರಿಶ್ರಮ,ಆಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವಂತಹ ಒಬ್ಬ ಸಹಾಯಕನ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಅವರಿಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿನ ದುರ್ಗಮ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆದರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಸಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಅಲೆದಾಡಲು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಒಬ್ಬ ಸಮರ್ಥ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವಸನೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹುಡುಕಾಟದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿ,ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರು. ಆಚಾರ್ಯರು ಅವರನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ದುಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರು ಪರಿಚಯಿಸಿದ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವ ವಿವಿಧ್ಯ ಪ್ರಭೇದಗಳನ್ನು ಆಳವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನಕೊಳಪಡಿಸಿ ಪಾರಂಪರಿಕ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿಹಿಡಿದರು. ಮೂಲ್ಯರಿಂದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಪಡೆದ ರೋಗಿಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಮಾತಾಡಿಸಿ ನಾಟಿ ವೈದ್ಯ ಚಿತ್ಸೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದರು ಡಾ.ಆಚಾರ್ಯರು.'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರ ಬದುಕು-ಬಾಲ್ಯ-ಸಾಧನೆಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕಲೆಹಾಕಿ ಹುಟ್ಟುದಾರಿದ್ರ್ಯದ ಮೂರ್ತಿರೂಪವೆಂಬಂತಿದ್ದ ಮೂಲ್ಯರಿಗೆ ಸಂಕಷ್ಟದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವು ನೀಡಿದರು. ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳ ಸಂಶೋಧನಾ ತಂಡಗಳಿಗೆ 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ' ರನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿ, ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಭುವನೇಂದ್ರ ಕಾಲೇಜ್ ನಲ್ಲಿ ಸನ್ಮಾನಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮುಂದಿನ ಸರಣಿ ಸನ್ಮಾನಗಳಿಗೆ ಕಾರಣರಾದರು. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಖ್ಯಾತ ಪರಿಸರ ತಜ್ಞಗೂ ಹೋರಟಗಾರ ಪ್ರೊ.ಮಾಧವ ಘಾಡ್ಗಿಲ್ ರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ’ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಮಂದಿರದ ಕಾರ್ಕಳ-ಕ್ಷೇತ್ರ ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ ಕೇಂದ್ರದ ಮುಖಾಂತರ ದಾಖಲಿಸಿ ’ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನಾವೀನ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು. 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ'ರಂತಹ ಸಂಪಲ್ಮೂಲ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಸಮಾಜ ದುಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಬಳಸಿಕೊಂಡಿದೆ, ಆದರೆ ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ನಡೆಸಿಕೊಂಡಿಲ್ಲ ; ನೊಂದವರ ನೋವಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡಿ ಬದುಕು ಸವೆಸಿದ ಅವರ ಸೇವೆಗೆ, ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ಹರಿದುಬಂದಂತಿಲ್ಲ. ಅವರ ಮನೆ ಮಠ, ಸಂಸಾರಸ್ಥಿತಿ-ಗತಿಗಳು ಅವರ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತವೆ. ಜನರ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ, ಉಪೇಕ್ಷೆ, ದಾರಿದ್ರ್ಯದ ಹುತ್ತದೊಳಗೆ ಹುದುಗಿ ಅಡಗಿದ್ದ ಅಪೂರ್ವ ಜ್ಞಾನನಿಧಿಯನ್ನು ಹೊರತೆಗೆದರು. ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೆ ಬಹುಮೂಲ್ಯ ಭಂಡಾರವನ್ನು ಅವರು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗೌರವ ಸನ್ಮಾನಗಳು 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ' ರ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಸಂದ ಗೌರವಗಳು ಹಲವಾರು. ಅನೇಕ ಸಂಘಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಮೂಲಕ ದೇಶದ ವಿವಿದೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ ರು ಹಲವಾರು ಸನ್ಮಾನಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ, ೪೨ ನೇ ’ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಪ್ತಾಹ’ ಸಂಧರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಕಳದ ’ಭುವನೇಂದ್ರ ನೇಚರ್ ಕ್ಲಬ್' (ಇಂಡಿಯಾ) ವತಿಯಿಂದ ನದೆದ ’ಸಲೀಂ ಆಲಿ ಜನ್ಮಶತಾಭ್ದಿಯ’ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣದಲ್ಲಿ ಡಾ. ಶಿವರಾಂತರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ,ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ, ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರನ್ನು ಸನ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ತಿಪಟೂರಿನ ’ಬೈಫ್’ 'ಪಾರಂಪರಿಕ ವೈದ್ಯ ಪರಿಷತ್ ಕರ್ನಟಕ' [ರಿ] ಆಯೋಜಿಸಿದ 'ರಾಜ್ಯ ಸಮ್ಮೆಳನದಲ್ಲಿ ಸನ್ಮಾನ'. ೨೦೦೩ ರಲ್ಲಿ ನವದೆಹಲಿಯ ’ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಔಷಧಿ ಸಸ್ಯಗಳ ಮಂಡಳಿಯಿಂದ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಸಿರಿಗೆರೆ ಬೃಹನ್ಮಠದಲ್ಲಿ ಶಿವಮೂರ್ತಿ ಶಿವಾಚಾರ್ಯ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಸಾನ್ನಿಧ್ಯದಲ್ಲಿ 'ಕಂಚಿನ ಧನ್ವಂತರಿ ಮೂರ್ತಿ' ಮತ್ತು ೧೦ ಸಾವಿರ ನಗದು ಒಳಗೊಂಡ ’ವನೌಷಧಿ ಪಂಡಿತ'-೨೦೦೩ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ಅಹಮದಾಬಾದ್ ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯನಾವೀನ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಥಾನ್’ ಎರ್ಪಡಿಸಿದ್ದ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ನೂತನ ಆವಿಶ್ಕಾರಗಳ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜ್ಞಾನ ಸಂಪನ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ವಿಭಾಗದಿಂದ ಆಯ್ಕೆಗೊಂಡ 'ಏಕೈಕ ನಾಟಿ ವೈದ್ಯ'ರೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯ ಜತೆ, ೨೦೦೫ ಜನವರಿ ಐದರಂದು, ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಡಾ. ಏಪಿಜೆ ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂರವರಿಂದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕಾರಮಾಡಿದರು. ನಾಟೀವೈದ್ಯರಾಗಿ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಅನುಭವಗಳು ಒಂದು ಕುಟುಂಬದ ೬ ಮಂದಿಯ ಜೀವ ಉಳಿಸಿದ ಖ್ಯಾತಿ. ಇದುವರವಿಗೂ 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ' ರವರ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಫಲಿಸದೆ ಯಾವರೋಗಿಯೂ ಮರಣಿಸದ ಇತಿಹಾಸವಿಲ್ಲ. ದಾಖಲೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿಲ್ಲವಾದರೂ ಮೃತ್ಯುವಿನತ್ತ ಮುಖಮಾಡಿದ ಅನೇಕರು ಬದುಕಿದ ನೆನಪು ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ. ೨೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಒಂದು ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ವಿಷದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದ ಕಾಡು ಅಣಬೆಯ ಪದಾರ್ಥ ಸೇವಿಸಿ ಸಾವಿನಂಚಿಗೆ ಸಂದಿದ್ದ ಓಬಯ್ಯ ಗೌಡ ಎಂಬುವರ ಕುಟುಂಬದ ೬ ಮಂದಿಯನ್ನು ಬದುಕಿಸಿದ ಸಂಗತಿ ಊರಮಂದಿಗೆ ಇದುವರೆಗೂ ನೆನಪೊಇದಎಲ್ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ'ರಿಗೆ ಕರೆ ಕಳುಹಿಸಿದ ಮತ್ತು ಅವರ ಔಷಧಿಯಿಂದ ಪವಾಡ ಸದೃಶ ಗುಣ ಕಂಡ ನೆನಪಿಗೆ ಶಂಕರ ಜೋಶಿ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ಇದ್ದಾರೆ.ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟದ ಅರಣ್ಯದ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿ ಹರಿದುಬರುವ ಹೊಳೆ ತೋಡುಗಳ ಬದಿಯಲ್ಲೆ ಬೆಳೆದಿರುವ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳನ್ನು ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ಅಗತ್ಯಬಿದ್ದಾಗ ಬಳಸಿಕೊಳುವುದು ಒಂದು ಸವಾಲು. ಕೆಲವು ವೇಳೆ ಕೆಲವೊಂದು ಬಗೆಯ ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ತತ್ಕಾಲಕ್ಕೆ ಹಸಿಯಾಗಿಯೇ ತಂದು ಬಳಸಬೇಕು. ಹೊತ್ತಿಲ್ಲದ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯರನ್ನು ಅರಸಿಕೊಂಡು ಬರುವ ತುರ್ತು ಲಭ್ಯವಾಗಿರಬೇಕು. 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ'ರ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಇದನ್ನು ಹೇಳಿದರೆ ಅವರೂ ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ನಾಟೀವೈದ್ಯ ಹೊಟ್ಟೆತುಂಬಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಸಬಲ್ಲ. ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಹೋದರೆ ಇಷ್ಟು ಎಂದು ಕೊಟ್ಟು ಔಷಧಿ ಪಡೆಯಬೇಕು. ಇಲ್ಲಿ ಯಾರೂ ಹಣಕೊಡಲು ಮುಂದೆಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಹಿಂದೇಟು ಹೊಡೆಯುತ್ತಾರೆ.ಸೇವೆಗೆ ಶುಲ್ಕ ಕೇಖಳುವ ಪರಿಪಾಠವಿಲ್ಲದ ನಾಟಿ ವೈಧ್ಯದ ನೈತಿಕತೆಯ ಪ್ರಶ್ನೆ ಒಂದುಕಡೆ. ಪ್ರಯೋಜನಪಡೆದವರು ಸೇವೆಗೆ ಸಮನಾದ ಪ್ರತಿಫಲ ಕೊಡಲು ಲಕ್ಷ್ಯ ವಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಧಾರಳವಾಗಿ ಹಣತೆತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸವಲತ್ತುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ರೋಗಿಗಳು, ನಾಟಿ ವೈದ್ಯರ ಮುಂದೆ ಕಡುಲೋಭಿಗಳಂತೆ ವರ್ತಿಸುವುದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ. ನಾಟಿವೈದ್ಯರಾಗಿ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆ ಅತಿ ಕಷ್ಟಕರ 'ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ'ರಿಗೆ, ರಾಷ್ಟ್ರಮಟ್ಟದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸನ್ಮಾನಗಳು ಸಂದಿದ್ದರೂ,ಮಾದ್ಯಮಗಳ ಪ್ರಚಾರವಾಗಿ ೬ ವರ್ಷಗಳಾದರು, ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಪಡೆದಿದ್ದರೂ,ನಾಟಿ ವೈದ್ಯರ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಬೆಳಕು ಮೂಡಿಲ್ಲ. ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿನ ಪ್ರೌಢಿಮೆ ಪರಿಶ್ರಮಗಳನ್ನು ನಗದೀಕರಿಸುವ ಚಿಂತನೆ ಮಾಡದ, ಚಾಲಾಕಿ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಆಡಲರಿಯದ ಮುಗ್ಧಮನಸ್ಸಿನ ವ್ಯಕ್ತಿ,ತನ್ನ ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಸಂಕಷ್ಟಗಳ ಮಧ್ಯೆ ನಡೆದುಬಂದರುವ ತಂದೆಯವರ ವ್ರತ್ತಿಯ ಆಯ್ಕೆ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಿಲ್ಲ. ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರ ತಂದೆಯವರು ಇದೇ ವೃತಿಯನ್ನೇ ಅವಲಂಭಿಸಿ ಜೀವನವನ್ನು ಸಾಗಿಸಿದ್ದರು. ಈ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದರು ಸಹಿತ. ಚಿಕ್ಕಂದಿನಿಂದಲೇ ಮಗ ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರನ್ನೂ ಇದೇ ಕಸುಬಿಗೆ ತೊಡಗಿಸಿದರು. ಪರಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ತಂದೆಯವರ ಹೆಸರನ್ನು ಉಳಿಸಬೇಕೆನ್ನುವುದೇ ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯರ ಜೀವನದ ಪರಮೋದ್ದೇಶ. ನಾಟಿ ವೈದ್ಯಪದ್ಧತಿ ಇದೊಂದು ಗುಪ್ತ ಜ್ಞಾನ ; ಕ್ರಮೇಣ ಅಳಿವಿನ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವಂತಹದು. ಹಲವು ವೇಳೆ ತಂದೆಗೆ ತಿಳಿದಿದ್ದ ಹಾವಿನ ವಿಷದ ಔಷಧಿಯ ಗುಟ್ಟನ್ನು ಅವನ ಮಗನಿಗೂ ತಿಳಿಸಲಾರದಷ್ಟು ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಇಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ತಂದೆಯ ಸಾವಿನೊಂದಿಗೆ ಆ ಮದ್ದಿನ ಬಳಕೆಯೂ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ನಾಟಿ ವೈದ್ಯಪದ್ಧತಿ, ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದು ಸೇವೆಯಮೂಲಕ ಹರಿದುಬಂದಿದೆ. ಈ ಪದ್ಧತಿಯ ವೈದ್ಯ ಮೌಖಿಕವಾಗಿ ಬಂದದ್ದು ಎಲ್ಲೂ ಲಿಖಿತರೂಪದಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಈಗ್ಗೆ ೪೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಇದೇ ಪದ್ಧತಿಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆ ಭಾರತದ ಮೂಲೆಮೂಲೆಯ ಹಳ್ಳಿಹಳ್ಳಿಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿತ್ತು. ಉಡುಪಿಯಂತಹ ಘಟ್ಟದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಬಲ್ಲ, ಹಾಗೂ ಅವನ್ನು ಔಷಧಿಯಾಗಿ ಬಳಸುವ ೫೦ ಕ್ಕೂ ಮಿಕ್ಕಿದ ನಾಟಿ ವೈದ್ಯರಿದ್ದಾರೆ. ನಾಟಿ ವೈದ್ಯ ಚಿಕೆತ್ಸೆಯಲ್ಲೇ ಪರಿಹಾರ ಕಂಡುಕೊಂಡು ಆರೋಗ್ಯಕರ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು.ಎಲ್ಲೂ ಲೊಳಲೊಟ್ಟೆಯೆಂಬಂತೆ ಮಾತಾಡಿದ ಸಂಧರ್ಭಗಳಿಲ್ಲ. ಆಯುರ್ವೇದ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿಟ್ಟ ಪುಸ್ತಕಗಳಿವೆ. ಚರಕ,ಶುಷೃತ ಮುಂತಾದ ಮಹಾನ್ ಆಯುರ್ವೇದಾಚಾರ್ಯರು, ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಬರೆದಿಟ್ಟಿರುವ ಹೊತ್ತಿಗೆಗಳು ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ ಪ್ರತಿಪಾದನೆ, ಕಂಪೆನಿಗಳ ಲಾಬಿ, ಸ್ವದೇಶಿ ಪ್ರತಿಪಾದಕರ್ಫ಼ ಪ್ರತಿರೋಧ, ಜನನರ ನಂಬಿಕೆ ಮಾತ್ರ ಹಗ್ಗದ ಜಗ್ಗಾಟದ ತರಹ ನಡೆಯುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಪೂರ್ವಗ್ರಹಗಳಿಲ್ಲದೆ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಇನ್ನೂ ಎಡೆಮಾಡಿಲ್ಲ. ಆಯುರ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಾಟಿಪದ್ಧತಿಗಳು ಆಯುರ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಾಟಿ ವೈದ್ಯಪದ್ಧತಿಗಳಿಗೆ ಮೂಲದ್ರವ್ಯ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳು,ಮರ,ಗಿಡ, ಬಳ್ಳಿ,ತೊಗಟೆ, ಎಲೆ, ಕಾಯಿ, ಹಣ್ಣು, ಹೂವು, ಬೀಜಗಳು, ಬೇರು ಮುಂತಾದವುಗಳು. ಆದರೆ, ನಾಟಿ ವೈದ್ಯನ ಕಸಬು ಅತಿ ಕಷ್ಟಕರ ಹಾಗೂ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಸಾಕಾದಷ್ಟು ಹಣ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಬಹಳ ಹಿಂದೆ, ಅಲೋಪತಿಕ್ ಔಷಧಿಗಳು ಇನ್ನೂ ಪ್ರಾರಂಭಾವಸ್ತೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ನಾಟಿ, ಆಯುರ್ವೇದ, ಯುನಾನಿ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದವು. ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಬೆವರುಸುರಿಸಿ ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಜೀವನ ಎಲ್ಲ ರಂಗಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿತ್ತು. ಜನ ತಮಗೆ ದೊರೆತ ಇದೇ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನೇ ಬಳಸಿ ಸುಖವಾಗಿದ್ದರು. -’ತರಂಗ ಕನ್ನಡ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಆಯ್ದ ಭಾಗಗಳಿಂದ’, ೨೦, ಜನವರಿ, ೨೦೧೧ ಆರ್,ಕೆ. ಪದ್ಮಾಕರ ಭಟ್, ಪು.೬೮, ವೈದ್ಯರು ಜಾನಪ

pāraṃpārika vaidyakīya paddhatiya apūrva jñānanidhiyèṃde hèsarumāḍiruva kuṃjira mūlya, 'nāṭīvaidya paddhatiya pariṇitara'llòbbaru. 5 varṣagaḻa hiṃdè nāṭi vaidyalokada saṃpanmūla vyaktiyèṃde gurutisalpaṭṭiruva ’rāṣṭrīya nāvīnya pratiṣṭhānada jñāna saṃpanna vibhāga'da 'rāṣṭrīya praśasti'gè āykèyāgi, san 2005 ralli āgina 'rāṣṭrapati abdul kalāṃ'ravariṃda viśeṣa puraskāragaḻisuva mūlaka 'nāṭi vaidya'kkè mattòmmè 'rāṣṭrīya mannaṇè' gaḻisikòṭṭa sādhakaravaru. òḻḻèya anubhavi. 500 kkū mikkida giḍamūlikè jaḍibūṭigaḻannu cènnāgi balla hāgū avugaḻannu rogigaḻamelè prayogisi anubhavahòṃdidaru. ā pradeśadallèllā nāṭivaidyarāgi prasiddharu. avara sudīrgha sevā badukinavadhiyalli sumāru aidu sāvirakkū mikkida rogigaḻigè cikitsè nīḍi, òbba niṣṇāta vṛttipara vyaktiyèṃdu hèsaruvāsiyādavaru. parivāra kuṃjara mūlya kārkaḻa tāllūkina māḻagrāmadalli janisidaru. avarigè, nālkujana gaṃḍumakkaḻu. taṃdèya vṛttiya baggè, avara tatva mattu siddhāṃtagaḻigè makkaḻu hèccu bèlèkòḍadè tamma tamma yogyatèganuguṇavāgi kèlasa huḍukikòṃḍu hodaru. ibbaru hèṇṇumakkaḻalli hiriyamagaḻu maduvèyāgiddarū, gaṃḍaniṃda parityaktèyāgi òbba maganajòtègè vāpassāgiddārè. kiriya magaḻu maduvègè mòdale mānasika asvasthègè guriyāgi sūkta cikitsè kòḍisalāgadè yāro paricayastara mūlaka cikkamagaḻūrina āśramavòṃdaralli serikòṃḍiddārè. manè innenu bīḻuva sthitiyallidè. nīru, vidyut, yāva gṛhopakaraṇagaḻū illada haruku-manèyalli vāsa. vṛttiyalli dòrèta praśastiphalakagaḻannu iḍalū manèyalli sariyāda sthaḻavilla. kuṃjira mūlyaru, gurutisapaṭṭiddu kārkaḻada śrī bhuvaneṃdra kālejina jīvaśāstra prādhyāpaka, ḍā. prabhākara ācāryaravaru, paścima ghaṭṭagaḻallina jīvavaividhyagaḻa baggè bahukāla saṃśodhanè naḍèsidaru. tamma agādha pariśrama,āsaktigaḻigè spaṃdisuvaṃtaha òbba sahāyakana avaśyakatè avarigittu. allina durgama kāḍugaḻalli hèdarikèyilladè sasya prabhedagaḻannu huḍukikòṃḍu alèdāḍalu mattu aneka vaividhyamaya giḍamūlikègaḻannu saṃgrahisalu òbba samartha hāgū viśvasanīya vyaktiya huḍukāṭadalliddāga sulabhavāgi kaṇṇigè kaṃḍa vyakti,kuṃjira mūlyaru. ācāryaru avarannu samarthavāgi duḍisikòṃḍiddārè. kuṃjira mūlyaru paricayisida giḍamūlikègaḻu mattu jīva vividhya prabhedagaḻannu āḻavāgi adhyayanakòḻapaḍisi pāraṃparika jñānakkè kannaḍihiḍidaru. mūlyariṃda cikitsèpaḍèda rogigaḻannu huḍuki mātāḍisi nāṭi vaidya citsèya pariṇāmagaḻannu dākhalisidaru ḍā.ācāryaru.'kuṃjira mūlyara baduku-bālya-sādhanègaḻa vivaragaḻannu kalèhāki huṭṭudāridryada mūrtirūpavèṃbaṃtidda mūlyarigè saṃkaṣṭada dinagaḻalli ārthika nèravu nīḍidaru. deśa videśagaḻa saṃśodhanā taṃḍagaḻigè 'kuṃjira mūlya' rannu paricayisi, 1996 ralli bhuvaneṃdra kālej nalli sanmānisuva mūlaka muṃdina saraṇi sanmānagaḻigè kāraṇarādaru. sāṃpradāyika jñānavannu khyāta parisara tajñagū horaṭagāra prò.mādhava ghāḍgil ra mārgadarśanadalli ’bhāratīya vijñāna maṃdirada kārkaḻa-kṣetra parisara vijñāna keṃdrada mukhāṃtara dākhalisi ’rāṣṭrīya nāvīnya pratiṣṭhānakkè òppisidaru. 'kuṃjira mūlya'raṃtaha saṃpalmūla vyaktigaḻannu samāja duḍisikòṃḍidè, baḻasikòṃḍidè, ādarè samarpakavāgi naḍèsikòṃḍilla ; nòṃdavara novigè parihāra nīḍi baduku savèsida avara sevègè, samarpakavāgi sthaḻīyavāgi avarigè bèṃbala haridubaṃdaṃtilla. avara manè maṭha, saṃsārasthiti-gatigaḻu avara nèmmadiya jīvanakkè kannaḍi hiḍiyuttavè. janara nirlakṣya, upekṣè, dāridryada huttadòḻagè hudugi aḍagidda apūrva jñānanidhiyannu hòratègèdaru. muṃdina pīḻigègè bahumūlya bhaṃḍāravannu avaru paricayisiddārè. gaurava sanmānagaḻu 'kuṃjira mūlya' ra pratibhègè saṃda gauravagaḻu halavāru. aneka saṃghasaṃsthègaḻa mūlaka deśada vividèḍègaḻalli 'kuṃjira mūlya ru halavāru sanmānagaḻannu svīkarisiddārè. 1996 ralli, 42 ne ’vanyajīvi saptāha’ saṃdharbhadalli kārkaḻada ’bhuvaneṃdra necar klab' (iṃḍiyā) vatiyiṃda nadèda ’salīṃ āli janmaśatābhdiya’ vicāra saṃkiraṇadalli ḍā. śivarāṃtara sammukhadalli,mòdalabārigè, kuṃjira mūlyarannu sanmānisalāyitu. tipaṭūrina ’baiph’ 'pāraṃparika vaidya pariṣat karnaṭaka' [ri] āyojisida 'rājya sammèḻanadalli sanmāna'. 2003 ralli navadèhaliya ’rāṣṭrīya auṣadhi sasyagaḻa maṃḍaḻiyiṃda citradurgada sirigèrè bṛhanmaṭhadalli śivamūrti śivācārya svāmigaḻa sānnidhyadalli 'kaṃcina dhanvaṃtari mūrti' mattu 10 sāvira nagadu òḻagòṃḍa ’vanauṣadhi paṃḍita'-2003 praśasti. ahamadābād na rāṣṭrīyanāvīnya pratiṣthān’ èrpaḍisidda janasāmānyara nūtana āviśkāragaḻa mattu sāṃpradāyika jñāna saṃpanna vyaktigaḻa vibhāgadiṃda āykègòṃḍa 'ekaika nāṭi vaidya'rèṃba hèggaḻikèya jatè, 2005 janavari aidaraṃdu, rāṣṭrapati ḍā. epijè abdul kalāṃravariṃda praśasti svīkāramāḍidaru. nāṭīvaidyarāgi jīvana nirvahaṇèya anubhavagaḻu òṃdu kuṭuṃbada 6 maṃdiya jīva uḻisida khyāti. iduvaravigū 'kuṃjira mūlya' ravara cikitsè phalisadè yāvarogiyū maraṇisada itihāsavilla. dākhalè iṭṭukòṃḍillavādarū mṛtyuvinatta mukhamāḍida anekaru badukida nènapu udāharaṇègaḻivè. 20 varṣagaḻa hiṃdè òṃdu maḻègāladalli viṣadiṃda kūḍidda kāḍu aṇabèya padārtha sevisi sāvinaṃcigè saṃdidda obayya gauḍa èṃbuvara kuṭuṃbada 6 maṃdiyannu badukisida saṃgati ūramaṃdigè iduvarègū nènapòidaèl ī saṃdarbhadalli 'kuṃjira mūlya'rigè karè kaḻuhisida mattu avara auṣadhiyiṃda pavāḍa sadṛśa guṇa kaṃḍa nènapigè śaṃkara jośi sākṣiyāgi iṃdigū iddārè.paścima ghaṭṭada araṇyada bèṭṭadalli alli haridubaruva hòḻè toḍugaḻa badiyallè bèḻèdiruva vaividhyamaya giḍamūlikègaḻannu nènapinalliṭṭukòḻḻuvudu sāmānyavalla. hāgèye agatyabiddāga baḻasikòḻuvudu òṃdu savālu. kèlavu veḻè kèlavòṃdu bagèya sasyagaḻannu tatkālakkè hasiyāgiye taṃdu baḻasabeku. hòttillada hòttinalli vaidyarannu arasikòṃḍu baruva turtu labhyavāgirabeku. 'kuṃjira mūlya'ra makkaḻigè idannu heḻidarè avarū keḻisikòḻḻuvudilla. nāṭīvaidya hòṭṭètuṃbisikòḻḻuva kasaballa. āspatrègè hodarè iṣṭu èṃdu kòṭṭu auṣadhi paḍèyabeku. illi yārū haṇakòḍalu muṃdèbaruvudilla. hiṃdeṭu hòḍèyuttārè.sevègè śulka kekhaḻuva paripāṭhavillada nāṭi vaidhyada naitikatèya praśnè òṃdukaḍè. prayojanapaḍèdavaru sevègè samanāda pratiphala kòḍalu lakṣya vahisuvudilla. āspatrèyalli dhāraḻavāgi haṇatèttu vaidyakīya savalattugaḻannu paḍèyuva rogigaḻu, nāṭi vaidyara muṃdè kaḍulobhigaḻaṃtè vartisuvudu gamanisabekāda saṃgati. nāṭivaidyarāgi jīvana nirvahaṇè ati kaṣṭakara 'kuṃjira mūlya'rigè, rāṣṭramaṭṭada praśasti sanmānagaḻu saṃdiddarū,mādyamagaḻa pracāravāgi 6 varṣagaḻādaru, prasiddhipaḍèdiddarū,nāṭi vaidyara badukinalli bèḻaku mūḍilla. tamma jīvanadallina prauḍhimè pariśramagaḻannu nagadīkarisuva ciṃtanè māḍada, cālāki mātugaḻannu āḍalariyada mugdhamanassina vyakti,tanna badukinuddakkū saṃkaṣṭagaḻa madhyè naḍèdubaṃdaruva taṃdèyavara vrattiya āykè makkaḻigè priyavilla. kuṃjira mūlyara taṃdèyavaru ide vṛtiyanne avalaṃbhisi jīvanavannu sāgisiddaru. ī vṛttiyalli hèsarāgiddaru sahita. cikkaṃdiniṃdale maga kuṃjira mūlyarannū ide kasubigè tòḍagisidaru. paralokadalliruva taṃdèyavara hèsarannu uḻisabekènnuvude kuṃjira mūlyara jīvanada paramoddeśa. nāṭi vaidyapaddhati idòṃdu gupta jñāna ; krameṇa aḻivina aṃcinalliruvaṃtahadu. halavu veḻè taṃdègè tiḻididda hāvina viṣada auṣadhiya guṭṭannu avana maganigū tiḻisalāradaṣṭu guṭṭāgi iḍalāguttittu. taṃdèya sāvinòṃdigè ā maddina baḻakèyū kònègòḻḻuttittu. ādarè nāṭi vaidyapaddhati, vaṃśapāraṃparyavāgiye uḻidu sevèyamūlaka haridubaṃdidè. ī paddhatiya vaidya maukhikavāgi baṃdaddu èllū likhitarūpadallilla. īggè 40 varṣagaḻa hiṃdè ide paddhatiya cikitsè bhāratada mūlèmūlèya haḻḻihaḻḻipaṭṭaṇagaḻallū pracalitadallittu. uḍupiyaṃtaha ghaṭṭada parisaradalli naisargika saṃpattannu balla, hāgū avannu auṣadhiyāgi baḻasuva 50 kkū mikkida nāṭi vaidyariddārè. nāṭi vaidya cikètsèyalle parihāra kaṃḍukòṃḍu ārogyakara jīvanavannu naḍèsuttiddaru.èllū lòḻalòṭṭèyèṃbaṃtè mātāḍida saṃdharbhagaḻilla. āyurveda śāstradalli barèdiṭṭa pustakagaḻivè. caraka,śuṣṛta muṃtāda mahān āyurvedācāryaru, saṃgrahisi barèdiṭṭiruva hòttigègaḻu pāścātya paddhatiya pratipādanè, kaṃpènigaḻa lābi, svadeśi pratipādakarfa pratirodha, jananara naṃbikè mātra haggada jaggāṭada taraha naḍèyuttale idè. pūrvagrahagaḻilladè saṃśodhanègè innū èḍèmāḍilla. āyurveda mattu nāṭipaddhatigaḻu āyurveda mattu nāṭi vaidyapaddhatigaḻigè mūladravya giḍamūlikègaḻu,mara,giḍa, baḻḻi,tògaṭè, èlè, kāyi, haṇṇu, hūvu, bījagaḻu, beru muṃtādavugaḻu. ādarè, nāṭi vaidyana kasabu ati kaṣṭakara hāgū jīvanakkè sākādaṣṭu haṇa siguvudilla. bahaḻa hiṃdè, alopatik auṣadhigaḻu innū prāraṃbhāvastèyalliddāga, nāṭi, āyurveda, yunāni paddhatigaḻu pracalitadalliddavu. kaṣṭapaṭṭu bèvarusurisi kèlasamāḍuva paristhiti jīvana èlla raṃgagaḻallū pracalitavāgittu. jana tamagè dòrèta ide paddhatigaḻanne baḻasi sukhavāgiddaru. -’taraṃga kannaḍa patrikèya āyda bhāgagaḻiṃda’, 20, janavari, 2011 ār,kè. padmākara bhaṭ, pu.68, vaidyaru jānapa

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%81%E0%B2%82%E0%B2%9C%E0%B2%BF%E0%B2%B0%20%E0%B2%AE%E0%B3%82%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%AF

ಕುಂಜಿರ ಮೂಲ್ಯ

{{Infobox person | name = Shammi Kapoor | image = Signed_photo_of_Indian_actor_Shammi_Kapoor_(2).jpg | name = Shammi Kapoor | birth_date = | birth_place = ಮುಂಬೈ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ India | years_active = ೧೯೫೨- present | height =೬ ಅಡಿ | birth_name = Shamsher Raj Kapoor | filmfareawards=Best Actor೧೯೬೮ Brahmachari '''Best Supporting Actor೧೯೮೨ VidhaataFilmfare Lifetime Achievement Award (೧೯೯೫) | spouse = Geeta Bali (೧೯೫೫-೧೯೬೫) (due to her death) Neela (೧೯೬೯ - Present) | website = junglee.org.in }}ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್ ಒಬ್ಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದಿ ಸಿನಿಮಾ ರಂಗದ ಖ್ಯಾತ ನಟ ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶಕರು. ಇವರು ೨೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೩೧ರಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬಿ ಕಾತ್ರಿ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು ೧೯೫೦ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯ ಹಾಗೂ ೧೯೬೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿನ ಹಿಂದಿ ಸಿನೇಮಾ ರಂಗದ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ನಟರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ನಾಟಕಕಾರರಾದ ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಕಪೂರ್ ಮಗನಾಗಿ ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.ಇವರ ಮೊದಲ ಹೆಸರು ಶಮ್ಶೇರ್ ರಾಜ್ ಕಪೂರ್' . ಪೃಥ್ವಿರಾಜ್ ಕಪೂರರ ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೇಯ ಮಗನಾಗಿದ್ದು (ಇತರರೆಂದರೆ ರಾಜ್ ಕಪೂರ್ ಮತ್ತು ಶಶಿ ಕಪೂರ್) ತಂದೆಯಂತೆಯೆ ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಬಾಲಿವುಡ್‌‌ನಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿ ನಟರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಮುಂಬೈದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದಾಗ್ಯೂ ಇವರ ಬಾಲ್ಯದ ಹೆಚ್ಚಿನ ದಿನಗಳನ್ನು ತಂದೆಯವರು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ನಟನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡು ನ್ಯೂ ಥಿಯೇಟರ್ ಸ್ಟೂಡಿಯೋಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಯೇ ಕಳೆದರು. ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಮೊಂಟೆಸರಿ ಮತ್ತು ಕಿಂಡರ್‌ಗಾರ್ಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿತರು. ಮುಂಬೈಗೆ ವಾಪಸಾದ ಬಳಿಕ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಸೆಂಟ್‌ಜೋಸೆಫ್‌ರ ಕಾನ್ವೆಂಟ್(ವಾಡಲಾ) ನಂತರ ಡಾನ್ ಬಾಸ್ಕೋ ಸ್ಕೂಲ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಿಧ್ಯಾಬ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಹಗ್ಸ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ 'ನ್ಯೂ ಎರಾ ಸ್ಕೂಲ್'ನಲ್ಲಿ ಕಲಿಯುವುದರೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣ ಮುಗಿಸಿದರು. ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಿತ್ರನಟರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರರು ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೫೦ರ ದಶಕದ ಉತ್ತರಾರ್ಧ ಹಾಗೂ ೧೯೬೦ರ ದಶಕದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನಟರಾಗಿ ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗ ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಿತ್ರನಟ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ರವರು ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪೃಥ್ವಿರಾಜ ಕಪೂರ್‌ ಇವರ ಸಾಧಕ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲೊಬ್ಬರಾದ ಇವರು ಬಹುಮುಖ ಪ್ರತಿಭೆ ಹೊಂದಿದವರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ೧೯೫೩ರಲ್ಲಿ ಜೀವನ ಜ್ಯೋತಿ ಎಂಬ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದಿ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು, ಇದರ ನಂತರ ಸಾಲು ಸಾಲಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ತುಮ್ಸಾ ನಹಿ ದೇಖಾ , ದಿಲ್ ದೇಖೆ ದೇಕೊ , ಜಂಗ್ಲಿ , ದಿಲ್ ತೇರಾ ದಿವಾನಾ , ಪ್ರೊಫೇಸರ್ , ಚೈನಾ ಟೌನ್ , ರಾಜಕುಮಾರ , ಕಶ್ಮೀರ್ ಕಿ ಕಲಿ , ಜಾನ್ವರ್ , ತಿಸರಿಮಂಜಿಲ್ , ಆನ್ ಇವನಿಂಗ್ ಇನ್ ಪ್ಯಾರಿಸ್ , ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ , ಮತ್ತು ಅಂದಾಜ್ ಮತ್ತು ವಿಧಾತಾ ಗಳಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸೂರೆಗೊಂಡರು. ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ ಚಿತ್ರಕಾಗಿ ಇವರಿಗೆ ೧೯೬೮ರಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಉತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ದೊರಕಿತು ಮತ್ತು ವಿಧಾತಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಇವರಿಗೆ ೧೯೮೨ರಲ್ಲಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಉತ್ತಮ ಸಹನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ದೊರಕಿದವು. ಬಾಲ್ಯದ ದಿನಗಳು ಮತ್ತು ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶ ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್ ಇವರು ಸ್ವಲ್ಪ ದಿನಗಳ ಕಾಲ ರುಯಿಯಾ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸಂಗ ಮಾಡಿ ತಂದೆಯವರ ಕಂಪನಿಯಾದ ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೇಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಇವರು ಚಿತ್ರ ಜಗತ್ತಿಗೆ ೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ ಸಹನಟರಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಆಗ ಅವರು ತಿಂಗಳಿಗೆ ಗಳಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಬಳ ಕೇವಲ ರೂ.೫೦ ಮಾತ್ರ. ಮುಂದಿನ ೪ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪೃಥ್ವಿ ಥಿಯೇಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಅವರು ೧೯೫೨ರಲ್ಲಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಬಿಡುವಾಗ ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಬಳ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಕೇವಲ ರೂ.೩೦೦/-ಮಾತ್ರ. ೧೯೫೩ರಲ್ಲಿ ಬಾಲಿವುಡ್‌ಗೆ ಜೀವನ ಜ್ಯೋತಿ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಪಾದಾರ್ಪಣೆ ಮಾಡಿದರು. ಈ ಚಿತ್ರದ ನಿದರ್ದೇಶಕರು ಮಹೇಶ ಕೌಲ್‌ರವರು ಮತ್ತು ಚಾಂದ್ ಉಸ್ಮಾನಿಯವರು ಕಪೂರ್‌ರವರ ಪ್ರಥಮ ನಾಯಕ ನಟಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಚಿತ್ರರಂಗದ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಕಪೂರ್ ಅಮಿತಾಭ್ ರೊಂದಿಗೆ ೧೯೫೭ರಲ್ಲಿ ನಾಸೀರ ಹುಸೇನ್‌ ಅವರು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ತುಮ್ಸಾ ನಹಿ ದೇಖಾ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಗಂಭೀರ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ೧೯೫೯ರಲ್ಲಿ ದಿಲ್ ದೇಖೆ ದೇಖೋ ದಲ್ಲಿ ಆಶಾ ಪರೇಖ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಹಗುರ ಹೃದಯದ ಹುಡುಗಾಟಿಕೆ ಬುದ್ದಿಯ ಹುಡುಗನಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು.‍ ೧೯೬೧ರಲ್ಲಿ ಜಂಗ್ಲಿ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಇವರ ಹೊಸ ಗತ್ತಿನ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾದರು. ಇವರು ಮೊಹಮ್ಮದ ರಫೀಯವರನ್ನೇ ಇವರ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೊದಮೊದಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯ ನಟಿಯರಾದ ಮಧುಬಾಲಾರಂತಹ ನಟಿಯರೊಂದಿಗೆ ರೈಲ್ ಕಾ ಡಿಬ್ಬಾ (೧೯೫೩) ದಂತಹ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಭಿನಯಿಸಿದರು. ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಹೊಸ ನಾಯಕ ನಟಿಯರನ್ನು ಇವರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರಾದರೂ ಆಶಾ ಫರೇಕ್, ಸಾಧನಾ, ಸಾಯಿರಾಬಾನು, ಶರ್ಮಿಳಾ ಠಾಗೋರ್ ಈ ನಾಲ್ವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಾಯಕ ನಟಿಯರಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕಪೂರರೇ ಹೇಳಿದಂತೆ ಶರ್ಮಿಳಾ ಠಾಗೋರ್, ರಾಜಶ್ರೀ, ಮತ್ತು ಆಶಾ ಫಾರೇಖ್‌ರೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸುವುದು ಇವರಿಗೆ ಸಂತೋಷ ನೀಡುವ ಸಂಗತಿಯಾಗಿತ್ತು. ಆಶಾ ಫಾರೇಖ್ ಜೋಡಿಯಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಇವರ ಜೋಡಿ ನಟಿಸಿದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತೀಸರಿ ಮಂಜಿಲ್ (೧೯೬೬) ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಚಿತ್ರವಾಗಿದೆ. ೧೯೬೦ರ ದಶಕದ ಪೂರ್ವಾಧದಲ್ಲಿ ಕಪೂರ್ ಅವರ ಜನಪ್ರಿಯ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ಪ್ರೊಫೇಸರ್ , ಚಾರ್ ದಿಲ್ ಚಾರ್ ರಾಹೆ , ರಾತ್ ಕೆ ರಾಹಿ , ದಿಲ್ ತೇರಾ ದಿವಾನಾ , ‘ಪ್ಯಾರ್ ಕಿಯಾ ತೊ ಡರನಾ ಕ್ಯಾ’, ಚೈನಾ ಟೌನ್ , ಕಶ್ಮೀರ್ ಕಿ ಕಲಿ , ಬ್ಲಫ್ ಮಾಸ್ಟರ್ , ಜಾನ್ವರ್ ಮತ್ತು ರಾಜಕುಮಾರ್‌ ಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ೧೯೬೮ರಲ್ಲಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಪಡೆದಿದ್ದರು ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಉತ್ತಮ ನಟ ಪಿಲ್ಮಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರ ಉತ್ತಮ ಗುಣ ಸೌಂದರ್ಯ, ಹಸಿರು ಕಂಗಳು, ಎತ್ತರ, ದೇಹದಾಢ್ಯ ಇವುಗಳು ಕೂಡ ಇವರ ಜನಪ್ರಿಯ ಉತ್ತುಂಗತೆಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದವು. ೧೯೭೦ರ ದಶಕದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಇವರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯ ಇಳಿಮುಖ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಪ್ರಣಯ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸೋಲುಂಟಾಗತೊಡಗಿತು. ೧೯೭೧ರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದ ಅಂದಾಜ್ ಚಿತ್ರವು ಕೊನೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಚಿತ್ರವಾಯಿತು. ನಂತರ ಅವರು ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಚಿತ್ರಗಳಾದ ಜಮೀರ್ , ಹೀರೋ , ವಿಧಾತಾ (೧೯೭೪)ಗಳಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ನಿರ್ದೇಶರಾಗಿ ಲಮ್ರಾ ಲಾ ಡೋಸ್ ಇವರ ಕತೆಯನ್ನಾಧರಿಸಿದ ಮನೋರಂಜನ್ ಚಿತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅದಾದ ಎರಡು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಬಂಡಲ್‌ಬಾಜ್ (೧೯೭೬)ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಸಿದರು. ಆದರೆ ಇದೆರಡು ಚಿತ್ರಗಳು ಚಿತ್ರರಸಿಕರ ಮನಸೂರೆಗೊಳ್ಳಲು ವಿಫಲವಾದವು. ಇವರು ಕೊನೆಯದಾಗಿ ನಟಿಸಿದ ಚಿತ್ರ ಸಾಂಡ್ವಿಚ್ (೨೦೦೬).ಸದ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಹೋದರನಾದ ರಾಜಕಪೂರ್ ಇವರ ಮೊಮ್ಮಗನಾದ ರನಬೀರ್ ಕಪೂರ್ ಜೊತೆ ಇಮ್ತಿಯಾಜ್ ಅಲಿಯವರ ಮುಂದಿನ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್ ಅವರು, ಮೊದಲು ಗೀತಾ ಬಾಲಿಯವರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದದ್ದು ೧೯೫೫ರಲ್ಲಿ. "ರಂಗೀನ್ ರಾತೇ" ಚಿತ್ರೀಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ. ಇವರು ಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರದಲ್ಲಿ ನಟಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗೀತಾರವರು ಸಣ್ಣ ಪಾತ್ರವೊಂದರಲ್ಲಿ ನಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರಿಬ್ಬರ ಮಧ್ಯೆ ಪ್ರೇಮಾಂಕುರವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಗೀತಾರವರು ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ ಇವರಿಗಿಂತ ಒಂದು ವರ್ಷ ದೊಡ್ಡವರಾಗಿದ್ದು ತಂದೆಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಣ್ಣನೊಂದಿಗೆ ನಟಿಸಿದ್ದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಗೀತಾರವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಶಂಕೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳನಂತರ ಅವರು ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಭೇಟಿಯಾದಾಗ ಮದುವೆಯಾಗಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಮುಂಬೈದಲ್ಲಿರುವ ನೇಪಿಯನ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಬಾನಗಂಗಾ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಹರಿವಾಲಿಯಾರವರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾದರು. ನಂತರ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬವರ್ಗದವರಿಗೆ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು. ಈ ಜೋಡಿಯ ಸುಂದರ ದಾಂಪತ್ಯಕ್ಕೆ ೦೧-ಜುಲೈ-೧೯೫೬ರಲ್ಲಿ ಗಂಡುಮಗುವಿನ ಜನನವಾಯಿತು. ಮುಂಬೈನ ಶಿರೋಡಕರ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಲ್ಲಾಯಿತು ಆ ಮಗುವಿಗೆ ಆದಿತ್ಯರಾಜ್ ಕಪೂರ್‌ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಐದು ವರ್ಷ ನಂತರ ೧೯೬೧ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಮಗುವಾಯಿತು. ಅದು ಹೆಣ್ಣು ಮಗುವಾಗಿದ್ದು ಅದಕ್ಕೆ ಕಾಂಚನ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೧೯೬೬ರಲ್ಲಿ ತೀಸರಿ ಮಂಜಿಲ್ ಚಿತ್ರದ ಚಿತ್ರಿಕರಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದುರಾದೃಷ್ಟ ಕಪೂರ್‌ರಿಗಾಗಿ ಕಾದಿತ್ತು. ಗೀತಾರರವು ಸಿಡುಬಿನಿಂದಾಗಿ ಕಪೂರ್‌ರವರನ್ನು ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಅಗಲಿ ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಆ ನೋವೇ ೧೯೬೮ರ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಮ್ತಾಜ್‌ರ ಜೊತೆಗೆ ಕಪೂರ್‌ರವರನ್ನು ನಟಿಸಲು ಪ್ರೆರೇಪಿಸಿತು. ೧೯೬೯ರಲ್ಲಿ ಗುಜರಾತಿನ ಬಾವನಗರದ ಉಚ್ಚಕುಟುಂಬದ ನೀಲಾದೇವಿ ಗೋಹಿಲ್‌ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿಯಾದರು. ಆದರೆ ಇವರ ಪ್ರಣಯ ಪಾತ್ರಗಳು ೧೯೭೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅಂದಾಜ್ (೧೯೭೧)ಜನಪ್ರಿಯ ಚಿತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ನಂತರ ಅವರು ಹೆಚ್ಚಿನದಾಗಿ ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ೧೯೬೧ರಲ್ಲಿ ಜಂಗ್ಲಿ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ಬ್ಲಪ್ ಮಾಸ್ಟರ್ (೧೯೬೪)ರಲ್ಲಿ ತನಗೆ ನಾಯಕಿಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದ ಸಾಯಿರಾಬಾನುರವರ ತಂದೆಯಾಗಿ ಜಮೀರ್ (೧೯೭೫)ರಲ್ಲಿ ನಟಿಸಿದರು. ಪರ್ವಾರಿಶ್ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಮಿತಾಬ್ ಬಚ್ಚನ್‌ರ ತಂದೆಯಾಗಿ ನಟಿಸಿದರು. ಅವರು ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಮನೋರಂಜನ್(೧೯೭೪) ಮತ್ತು ಇಮ್ರಾ ಲಾ ಡೌಸ್ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬಂಡಲ್‌ಬಾಜ್ (೧೯೭೬)ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿಯೂ ಪೋಷಕ ನಟರಾಗಿಯೂ ನಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಒಂದು ಕೂಡಾ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿಲ್ಲ. ೧೯೮೦ ಮತ್ತು ೧೯೯೦ರ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಇವರು ಪೋಷಕ ನಟರಾಗಿಯೇ ನಟಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ೧೯೮೨ರಲ್ಲಿ ವಿಧಾತಾ ಚಿತ್ರದ ನಟನೆಗಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಉತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೂ ಭಾಜನರಾದರು. ಆದರೆ ಇವರ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ೧೯೯೦ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೨೦೦೦ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ಕುಸಿಯಿತು. ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಇವರ ಕೊನೆಯ ಚಿತ್ರ ಸ್ಯಾಂಡ್ವಿಚ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ರವರು ಭಾರತದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಂತರ್ಜಾಲ ಬಳಕೆದಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತು (ಐ.ಯು.ಸಿ.ಐ) ಭಾರತೀಯ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಬಳಕೆದಾರರ ವರ್ಗದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಎಥಿಕಲ್ ಹ್ಯಾಕರ್ಸ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್‌ಗಳಂತಹ ಅಂತರ್ಜಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಉಗಮದಲ್ಲಿ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಪೂರರು ಕಪೂರ್ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಅವರೇ ಸಂದರ್ಶನಕಾರರಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ವಾರಕ್ಕೆ ೩ ಬಾರಿ ಡಯಾಲಿಸಿಸ್ ಮಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೂ ಸಹಾ ಅವರನ್ನು ಖಿನ್ನರಾಗಿಸಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವರು ತನಗೆ ಇಷ್ಟೇಲ್ಲವನ್ನು ನೀಡಿದ ದೇವರಿಗೆ ಕೃತಜ್ನತೆಯನ್ನು ಹೇಳಲು ಮರೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗಳು ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಸನ್ಮಾನಗಳು ೧೯೬೨ - ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ಉತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮಕರಣ--ಪ್ರೊಫೇಸರ್ ೧೯೬೮ - ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಉತ್ತಮ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ , ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ ೧೯೮೨ - ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಉತ್ತಮ ಪೋಷಕ ನಟ, ವಿಧಾತಾ ೧೯೯೫ - ಜೀವಮಾನದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೮ - ಕಲಾಕಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ - "ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ" ವಿಶೇಷ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೧೯೯೯ - ಜೀವಮಾನದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಝೀ ಸಿನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೧ - ಸ್ಟಾರ್‌ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೧ - ಆನಂದಾಲೋಕ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಜೀವಮಾನದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೨ - ಐಫಾದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಿನೆಮಾಗೆ ಅಮೂಲ್ಯ ಕಾಣಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ . ೨೦೦೫ - ಬಾಲಿವುಡ್‌ ಮೂವೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಜೀವಮಾನ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ೨೦೦೮ - ಪುಣೆ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ(ಪಿಐಎಫ್‌ಎಫ್) ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಂಗಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ ಜೀವಮಾನದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ . ೨೦೦೯ -ದಾದಾ ಸಾಹೇಬ್ ಫಾಲ್ಕೆ ಅಕಾಡಮಿಯಿಂದ ಫಾಲ್ಕೆ ಲೆಂಜೆಂಡ್ ನಟ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಭಾರತೀಯ ಮನೊರಂಜನಾ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಮಹೋನ್ನತ ಕಾಣಿಕೆಗೆ ಗೌರವ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಫೆಡರೇಶನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಛೇಂಬರ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್ ಆ‍ಯ್‌೦ಡ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿ(ಎಫ್‌ಐಸಿಸಿಐ)ಯಿಂದ ಲಿವಿಂಗ್ ಲೆಜೆಂಡ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗೌರವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಬಹುತೇಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಜೀವನ ಜ್ಯೋತಿ (೧೯೫೩) ರೇಲ್ ಕಾ ಡಿಬ್ಬಾ (೧೯೫೩) ಥೋಕರ್ (೧೯೫೩) ಲೈಲಾ ಮಜ್ನು (೧೯೫೩) ನೂತನ್ ಲಡ್ಕಿ (೧೯೫೩) ಗುಲ್ ಸನೋಬರ್ (೧೯೫೩) ಕೋಜ್ (೧೯೫೩) ಶಮಾ ಪರ್ವಾನಾ (೧೯೫೪) ಮೆಹಬೂಬಾ (೧೯೫೪) ಎಹಸಾನ್ (೧೯೫೪) ಚೋರ್ ಬಜಾರ್ (೧೯೫೪) ಟಾಂಗೆವಾಲಿ (೧೯೫೫) ನಕಾಬ್ (೧೯೫೫) ಮಿಸ್ ಕೊಕಾ ಕೋಲಾ (೧೯೫೫) ದಕು (೧೯೫೫) ಸಿಪಹ್ಸಾಲಾರ್ (೧೯೫೬) ರಂಗೀನ್ ರಾತೆ (೧೯೫೬) ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ಮೆಮ್‌ಸಾಹಿಬ್ (೧೯೫೬) ಹಮ್ ಸಬ್ ಚೋ ಹೇ (೧೯೫೬) ತುಮ್ಸಾ ನಹಿ ದೇಖಾ (೧೯೫೭ ಚಿತ್ರ) ಅಮಿತಾ ಮಹಾರಾಣಿ (೧೯೫೭) ಕಾಫಿ ಹೌಸ್ (೧೯೫೭) ಮಿರ್ಜಾ ಸಾಹಿಬಾನ್ (೧೯೫೭) ಮುಜ್ರಿಮ್ (೧೯೫೮) ದಿಲ್ ದೇಖೆ ದೇಕೊ (೧೯೫೮) ಆಶಾ ಫಾರೇಖ್ ಉಜಾಲಾ (೧೯೫೯) ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ರಾತ್ ಕೆ ರಾಹಿ (೧೯೫೯) ಮೊಹರ್ (೧೯೫೯) ಬಸಂತ್ (೧೯೬೦) ಕಾಲೇಜ್ ಗರ್ಲ್ (೧೯೬೦) ಸಿಂಗಾಪೂರ್ (೧೯೬೦) ಬಾಯ್‌ಫ್ರೆಂಡ್ (೧೯೬೧) ಜಂಗ್ಲಿ (೧೯೬೧) ಸಾಯಿರಾ ಬಾನು ದಿಲ್ ತೇರಾ ದಿವಾನಾ (೧೯೬೨) ಮಾಲಾ ಸಿನ್ಹಾ ಪ್ರೊಫೇಸರ್ (೧೯೬೨) ಕಲ್ಪನಾ ಚೈನಾ ಟೌನ್ (೧೯೬೨) ಶಕೀಲಾ/ಹೆಲನ್ ಬ್ಲಫ್ ಮಾಸ್ಟರ್ (೧೯೬೩) ಶಹಿದ್ ಭಗತ್ ಸಿಂಗ್ (೧೯೬೩) ಜಬ್ ಸೆ ತುಮ್ಹೆ ದೇಖಾ ಹೆ (೧೯೬೩) ಪ್ಯಾರ್ ಕಿಯಾ ತೊ ಡರನಾ ಕ್ಯಾ (೧೯೬೩) ರಾಜಕುಮಾರ (೧೯೬೪) ಸಾಧನಾ ಕಶ್ಮೀರ್ ಕಿ ಕಲಿ (೧೯೬೪) ಶರ್ಮಿಳಾ ಠಾಗೋರ್ ಜಾನ್ವರ್ (೧೯೬೫) ರಾಜಶ್ರೀ ತಿಸರಿಮಂಜಿಲ್ (೧೯೬೬) ಅನಿಲ್ ಕುಮಾರ್ ಪ್ರೀತ್ ನಾ ಜಾನೆ ರೀತ್ (೧೯೬೬) ಬರ್ತಮೀಜ್ (೧೯೬೬) ಆನ್ ಇವನಿಂಗ್ ಇನ್ ಪ್ಯಾರಿಸ್ (೧೯೬೭) ಶರ್ಮಿಳಾ ಠಾಗೋರ್ ಲಾತ್ ಸಾಹೇಬ್ (೧೯೬೭) ನೂತನ್ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ (೧೯೬೮) ರಾಜಶ್ರೀ ಪ್ರಿನ್ಸ್ (೧೯೬೯) ವೈಜಯಂತಿ ಮಾಲಾ ತುಮ್ಸೆ ಅಚ್ಚಾ ಕಾನ್ ಹೈ (೧೯೬೯) ಬಬಿತಾ ಸಂಚಾರಿ (೧೯೬೯) ಸಾಧನಾ ಪಗ್ಲಾ ಕಹಿ ಕಾ (೧೯೭೦) ಆಶಾ ಫಾರೇಖ್/ಹೆಲನ್ ಅಂದಾಜ್ (೧೯೭೧) ಹೇಮಾ ಮಾಲಿನಿ/ಸಿಮಿ ಜವಾನ್ ಮೊಹಬ್ಬತ್ (೧೯೭೧) ಆಶಾ ಫಾರೇಖ್ ಜಾನೆ ಅಂಜಾನೆ (೧೯೭೧) ಲೀಲಾ ಚಂದಾವರ್ಕರ್ ಪರ್ವರಿಶ್ (೧೯೭೩) ಜಮೀರ್ (೧೯೭೩) ಮನೋರಂಜನ್ (೧೯೭೪) ಜೀನತ್ ಅಮಾನ್ ಚೋಟೆ ಸರ್ಕಾರ್ (೧೯೭೪) ಸಾಧನಾ ಶಾಲಿಮರ್ (೧೯೭೮) ಪ್ರೊಫೇಸರ್ ಪ್ಯಾರೆಲಾಲ್ (೧೯೮೧) ರಾಕಿ (೧೯೮೧) ನಸೀಬ್b (೧೯೮೧) ಪ್ರೇಮ್ ರೋಗ್ (೧೯೮೨) ಸುಶ್ಮಾ ಸೇಠ್ ವಿಧಾತಾ (೧೯೮೨) ದೇಶ್ ಪ್ರೇಮಿ (೧೯೮೨) ಹೀರೋ (೧೯೮೩) ಊರ್ಮಿಳಾ ಭಟ್ ಬೇತಾಬ್ (೧೯೮೩) ಸೋನಿ ಮಾಹಿವಾಲ್ (೧೯೮೪) ಎರತಾಜ್ (೧೯೮೮) ಅಜೂಬಾ (೧೯೯೧) ಚಮತ್ಕಾರ್ (೧೯೯೨) ಸುಖಮ್ ಸುಖಕರಮ್ (೧೯೯೪) (ಮಲಯಾಳಂ) ಔರ್ ಪ್ಯಾರ್ ಹೋಗಯಾ (೧೯೯೬) ಶಮ್ಮಿ ಕರೀಬ್ (೧೯೯೮) ಜಾನಮ್ ಸಮ್ಜಾ ಕರೋ (೧೯೯೯) ಈಸ್ಟ್ ಈಸ್ ಈಸ್ಟ್ (೧೯೯೯) ಯೇ ಹೇ ಜಲ್ವಾ ವ್ಹಾ! ತೇರಾ ಕ್ಯಾ ಕೆಹನಾ (೨೦೦೨) ಬೋಲಾ ಇನ್ ಬಾಲಿವುಡ್‌ (೨೦೦೫) ಸ್ಯಾಂಡ್ವಿಚ್ (೨೦೦೬) ಸಂಪೂರ್ಣ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪಟ್ಟಿ ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ಓದಲು ದಿ ಕಪೂರ್‌ಸ್‌: ದಿ ಫರ್ಸ್ಟ್‌ ಫ್ಯಾಮಿಲಿ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯನ್ ಸಿನೆಮಾ'' , ಲೇಖಕರು: ಮಧು ಜೈನ್‌. ಪೆಂಗ್ವಿನ್‌, ವೈಕಿಂಗ್‌, ೨೦೦೫. ISBN ೦೬೭೦೦೫೮೩೭೮. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ ಅನ್‌ಪ್ಲಗ್ಡ್ - ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ಸ್ ಆಫೀಷಿಯಲ್ ವಿಡಿಯೋ ಬ್ಲಾಗ್ ಆಫೀಷಿಯಲ್ ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ ಫ್ಯಾನ್‌ಕ್ಲಬ್ ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ಸ್ ಸೈಟ್ ಪಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟ್: ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್‌ ಪಾಡ್‌ಕ್ಯಾಸ್ಟ್ : ಹ್ಯಾಪಿ ಬರ್ಥಡೇ शम्मी याहू साहब ಅನ್ Tarakash.com ೧೯೩೧ ಜನನ ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಜೀವಿಸಿರುವ ಜನರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಮುಂಬೈನ ಜನರು ಪಂಜಾಬೀ ಜನರು ಬಾಲಿವುಡ್

{{Infobox person | name = Shammi Kapoor | image = Signed_photo_of_Indian_actor_Shammi_Kapoor_(2).jpg | name = Shammi Kapoor | birth_date = | birth_place = muṃbai, mahārāṣṭra India | years_active = 1952- present | height =6 aḍi | birth_name = Shamsher Raj Kapoor | filmfareawards=Best Actor1968 Brahmachari '''Best Supporting Actor1982 VidhaataFilmfare Lifetime Achievement Award (1995) | spouse = Geeta Bali (1955-1965) (due to her death) Neela (1969 - Present) | website = junglee.org.in }}śammi kapūr òbba śreṣṭha bhāratīya hiṃdi sinimā raṃgada khyāta naṭa mattu nirdeśakaru. ivaru 21 akṭobar 1931ralli paṃjābi kātri kuṭuṃbadalli janisidaru. ivaru 1950ra daśakada aṃtya hāgū 1960ra daśakadallina hiṃdi sinemā raṃgada prakhyāta naṭarāgiddaru. ivaru nāṭakakārarāda pṛthvirāj kapūr maganāgi muṃbaiyalli janisidaru.ivara mòdala hèsaru śamśer rāj kapūr' . pṛthvirāj kapūrara mūru makkaḻalli èraḍaneya maganāgiddu (itararèṃdarè rāj kapūr mattu śaśi kapūr) taṃdèyaṃtèyè ivarèllarū bālivuḍ‌‌nalli yaśasvi naṭarāgiddaru. ivaru muṃbaidalli huṭṭidāgyū ivara bālyada hèccina dinagaḻannu taṃdèyavaru kòlkattādalli naṭanèyalli tòḍagikòṃḍu nyū thiyeṭar sṭūḍiyos‌nalli kārya nirvahisuttiddariṃdāgi alliye kaḻèdaru. kòlkattādalliddāga mòṃṭèsari mattu kiṃḍar‌gārṭan‌gaḻalli kalitaru. muṃbaigè vāpasāda baḻika prathamavāgi sèṃṭ‌josèph‌ra kānvèṃṭ(vāḍalā) naṃtara ḍān bāsko skūl‌gaḻalli vidhyābyāsagaḻannu māḍidaru. hags rastèyalliruva 'nyū èrā skūl'nalli kaliyuvudaròṃdigè tamma śikṣaṇa mugisidaru. hiṃdi citraraṃga kaṃḍa atyaṃta śreṣṭha citranaṭaralli òbbaru èṃba hèggaḻikègè śammi kapūraru pātrarāgiddārè. 1950ra daśakada uttarārdha hāgū 1960ra daśakada atyuttama naṭarāgi hiṃdi citraraṃga kaṃḍa atyaṃta śreṣṭha citranaṭa èṃba hèggaḻikègè śammi kapūr‌ravaru pātrarāgiddārè. pṛthvirāja kapūr‌ ivara sādhaka makkaḻallòbbarāda ivaru bahumukha pratibhè hòṃdidavarāgiddaru. ivaru 1953ralli jīvana jyoti èṃba citradòṃdigè hiṃdi citraraṃgakkè pādārpaṇè māḍidaru, idara naṃtara sālu sālāgi janapriya citragaḻāda tumsā nahi dekhā , dil dekhè dekò , jaṃgli , dil terā divānā , pròphesar , cainā ṭaun , rājakumāra , kaśmīr ki kali , jānvar , tisarimaṃjil , ān ivaniṃg in pyāris , brahmacāri , mattu aṃdāj mattu vidhātā gaḻaṃtaha citragaḻannu nīḍi prekṣakara manasūrègòṃḍaru. brahmacāri citrakāgi ivarigè 1968ralli philm‌pher uttama naṭa praśasti dòrakitu mattu vidhātā citrakkāgi ivarigè 1982ralli philm‌pher uttama sahanaṭa praśastigaḻu dòrakidavu. bālyada dinagaḻu mattu citraraṃgakkè praveśa śammi kapūr ivaru svalpa dinagaḻa kāla ruyiyā kālejinalli vyāsaṃga māḍi taṃdèyavara kaṃpaniyāda pṛthvi thiyeṭar‌nalli serikòṃḍaru. ivaru citra jagattigè 1948ralli sahanaṭarāgi serikòṃḍaru. āga avaru tiṃgaḻigè gaḻisuttidda saṃbaḻa kevala rū.50 mātra. muṃdina 4 varṣagaḻa kāla pṛthvi thiyeṭar‌nalli kèlasa māḍida avaru 1952ralli kèlasavannu biḍuvāga paḍèyuttidda saṃbaḻa tiṃgaḻigè kevala rū.300/-mātra. 1953ralli bālivuḍ‌gè jīvana jyoti citradòṃdigè pādārpaṇè māḍidaru. ī citrada nidardeśakaru maheśa kaul‌ravaru mattu cāṃd usmāniyavaru kapūr‌ravara prathama nāyaka naṭiyāgiddaru. citraraṃgada vṛttijīvana kapūr amitābh ròṃdigè 1957ralli nāsīra husen‌ avaru nirdeśisida tumsā nahi dekhā citradòṃdigè gaṃbhīra pātragaḻalli abhinayavannu prāraṃbhisidaru. 1959ralli dil dekhè dekho dalli āśā parekh‌ròṃdigè hagura hṛdayada huḍugāṭikè buddiya huḍuganāgi naṭisidaru.‍ 1961ralli jaṃgli citradòṃdigè ivara hòsa gattina pātragaḻigè sākṣiyādaru. ivaru mòhammada raphīyavaranne ivara hinnèlè gāyakarannāgi āydukòḻḻuttiddaru. mòdamòdalu hèccāgi janapriya naṭiyarāda madhubālāraṃtaha naṭiyaròṃdigè rail kā ḍibbā (1953) daṃtaha citragaḻalli abhinayisidaru. naṃtarada dinagaḻalli nirdeśakaru hòsa nāyaka naṭiyarannu ivaròṃdigè naṭisuvudakkè protsāhisuttiddarādarū āśā pharek, sādhanā, sāyirābānu, śarmiḻā ṭhāgor ī nālvaru hèccina citragaḻalli nāyaka naṭiyarāgi kāṇisikòṃḍaru. kapūrare heḻidaṃtè śarmiḻā ṭhāgor, rājaśrī, mattu āśā phārekh‌ròṃdigè naṭisuvudu ivarigè saṃtoṣa nīḍuva saṃgatiyāgittu. āśā phārekh joḍiyāgi nālku citragaḻalli naṭisidaru. ivara joḍi naṭisida citragaḻalli tīsari maṃjil (1966) atyaṃta janapriya citravāgidè. 1960ra daśakada pūrvādhadalli kapūr avara janapriya citragaḻāda pròphesar , cār dil cār rāhè , rāt kè rāhi , dil terā divānā , ‘pyār kiyā tò ḍaranā kyā’, cainā ṭaun , kaśmīr ki kali , blaph māsṭar , jānvar mattu rājakumār‌ gaḻannu nīḍidaru. 1968ralli nāmanirdeśana paḍèdiddaru brahmacāri citrakkāgi uttama naṭa pilmapher praśastiyannu paḍèdaru. avara uttama guṇa sauṃdarya, hasiru kaṃgaḻu, èttara, dehadāḍhya ivugaḻu kūḍa ivara janapriya uttuṃgatègè mattòṃdu kāraṇavāgiddavu. 1970ra daśakada pūrvārdhadalli ivara janapriyatèya iḻimukha prāraṃbhavāyitu mattu praṇaya pātragaḻalli soluṃṭāgatòḍagitu. 1971ralli naṭisida aṃdāj citravu kònèya janapriya citravāyitu. naṃtara avaru cāritrika citragaḻāda jamīr , hīro , vidhātā (1974)gaḻalli naṭisidaru. naṃtara avaru nirdeśarāgi lamrā lā ḍos ivara katèyannādharisida manoraṃjan citravannu nirmisidaru. adāda èraḍu varṣada naṃtara baṃḍal‌bāj (1976)ralli nirdesidaru. ādarè idèraḍu citragaḻu citrarasikara manasūrègòḻḻalu viphalavādavu. ivaru kònèyadāgi naṭisida citra sāṃḍvic (2006).sadyadalli avaru tamma sahodaranāda rājakapūr ivara mòmmaganāda ranabīr kapūr jòtè imtiyāj aliyavara muṃdina citradalli naṭisalu nirdharisiddārè. vaiyaktika jīvana śammi kapūr avaru, mòdalu gītā bāliyavarannu bheṭiyādaddu 1955ralli. "raṃgīn rāte" citrīkaraṇada saṃdarbhadalli. ivaru mukhya pātradalli naṭisuttiruva saṃdarbhadalli gītāravaru saṇṇa pātravòṃdaralli naṭisuttiddaru. ade saṃdarbhadalli avaribbara madhyè premāṃkuravāyitu. ādarè gītāravaru śammi kapūr‌ ivarigiṃta òṃdu varṣa dòḍḍavarāgiddu taṃdèyòṃdigè mattu aṇṇanòṃdigè naṭisiddaru. āddariṃda manèyalli gītāravarannu maduvèyāgalu śaṃkè vyaktapaḍisidaru. nālku tiṃgaḻanaṃtara avaru òbbarigòbbaru bheṭiyādāga maduvèyāgabekèṃdu nirdharisidaru. mattu muṃbaidalliruva nepiyan rastèyalliruva bānagaṃgā devasthānakkè hogi harivāliyāravara sammukhadalli maduvèyādaru. naṃtara tamma kuṭuṃbavargadavarigè viṣayavannu tiḻisidaru. ī joḍiya suṃdara dāṃpatyakkè 01-julai-1956ralli gaṃḍumaguvina jananavāyitu. muṃbaina śiroḍakar āspatrèyallāyitu ā maguvigè ādityarāj kapūr‌ èṃdu nāmakaraṇa māḍalāyitu. aidu varṣa naṃtara 1961ralli mattòṃdu maguvāyitu. adu hèṇṇu maguvāgiddu adakkè kāṃcana èṃdu nāmakaraṇa māḍalāyitu. 1966ralli tīsari maṃjil citrada citrikaraṇada saṃdarbhadalli durādṛṣṭa kapūr‌rigāgi kādittu. gītāraravu siḍubiniṃdāgi kapūr‌ravarannu mattu ibbaru makkaḻannu agali tīrikòṃḍaru. ā nove 1968ra brahmacāri citradalli mamtāj‌ra jòtègè kapūr‌ravarannu naṭisalu prèrepisitu. 1969ralli gujarātina bāvanagarada uccakuṭuṃbada nīlādevi gohil‌ èraḍane hèṃḍatiyādaru. ādarè ivara praṇaya pātragaḻu 1970ra daśakadalli aṃdāj (1971)janapriya citradòṃdigè kònègòṃḍitu. naṃtara avaru hèccinadāgi poṣaka pātragaḻalli kāṇisikòṃḍaru. 1961ralli jaṃgli citradalli, blap māsṭar (1964)ralli tanagè nāyakiyāgi naṭisida sāyirābānuravara taṃdèyāgi jamīr (1975)ralli naṭisidaru. parvāriś citradalli amitāb baccan‌ra taṃdèyāgi naṭisidaru. avaru nirdeśakarāgi manoraṃjan(1974) mattu imrā lā ḍaus citragaḻannu nirmisiddārè. baṃḍal‌bāj (1976)ralli nirdeśakarāgiyū poṣaka naṭarāgiyū naṭisiddārè. ādarè òṃdu kūḍā janapriyavāgilla. 1980 mattu 1990ra daśakagaḻalli ivaru poṣaka naṭarāgiye naṭisidaru. mattu 1982ralli vidhātā citrada naṭanègāgi philm‌pher uttama poṣaka naṭa praśastigū bhājanarādaru. ādarè ivara janapriyatè 1990ra uttarārdhadalli mattu 2000ra daśakadalli dinadiṃda dinakkè kusiyitu. 2006ralli ivara kònèya citra syāṃḍvic biḍugaḍèyāyitu. śammi kapūr‌ravaru bhāratadeśada atyaṃta hèccu aṃtarjāla baḻakèdāraralli òbbarāgiddārè. mattu (ai.yu.si.ai) bhāratīya aṃtarjāla baḻakèdārara vargada saṃsthāpaka adhyakṣarāgiddārè. idakkiṃta mukhyavāgi èthikal hyākarsa asosiyeśan‌gaḻaṃtaha aṃtarjālakkè saṃbaṃdhisida saṃsthègaḻa ugamadalli bahumukhya pātravahisiddārè. kapūraru kapūr kuṭuṃbakkè saṃbaṃdhisida vèb‌saiṭ‌nnu nirvahisuttiddārè. 2006ralli avare saṃdarśanakāraralli heḻiruvaṃtè vārakkè 3 bāri ḍayālisis māḍisikòḻḻuttārè. adū sahā avarannu khinnarāgisilla. ādarè avaru tanagè iṣṭellavannu nīḍida devarigè kṛtajnatèyannu heḻalu marèyuvudilla. praśastigaḻu, nāmanirdeśanagaḻu mattu innitara sanmānagaḻu 1962 - philm‌pher‌uttama naṭa praśastigè nāmakaraṇa--pròphesar 1968 - philm‌pher‌ uttama naṭa praśasti , brahmacāri 1982 - philm‌pher‌ uttama poṣaka naṭa, vidhātā 1995 - jīvamānada sādhanègāgi philm‌pher‌ praśasti 1998 - kalākār praśasti - "bhāratīya citraraṃgakkè nīḍida kòḍugègāgi" viśeṣa praśasti 1999 - jīvamānada sādhanègāgi jhī sini praśasti 2001 - sṭār‌ skrīn‌ jīvamāna sādhanèya praśasti 2001 - ānaṃdālok praśasti jīvamānada sādhanègāgi praśasti 2002 - aiphādalli bhāratīya sinèmāgè amūlya kāṇikè nīḍiddakkāgi . 2005 - bālivuḍ‌ mūvī praśastiyalli jīvamāna sādhanègāgi praśasti 2008 - puṇè aṃtarāṣṭrīya calanacitrotsavadalli(piaièph‌èph) bhāratīya citraraṃgakkè nīḍida kòḍugègāgi jīvamānada sādhanègāgi praśasti . 2009 -dādā sāheb phālkè akāḍamiyiṃda phālkè lèṃjèṃḍ naṭa praśasti bhāratīya manòraṃjanā udyamakkè nīḍida mahonnata kāṇikègè gaurava pūrvakavāgi phèḍareśan āph iṃḍiyan cheṃbar āph kāmars ā‍y‌0ḍ iṃḍasṭri(èph‌aisisiai)yiṃda liviṃg lèjèṃḍ praśasti paḍèdiddārè. rāṣṭrīya gaurava praśasti bahuteka calanacitragaḻa paṭṭi jīvana jyoti (1953) rel kā ḍibbā (1953) thokar (1953) lailā majnu (1953) nūtan laḍki (1953) gul sanobar (1953) koj (1953) śamā parvānā (1954) mèhabūbā (1954) èhasān (1954) cor bajār (1954) ṭāṃgèvāli (1955) nakāb (1955) mis kòkā kolā (1955) daku (1955) sipahsālār (1956) raṃgīn rātè (1956) mālā sinhā mèm‌sāhib (1956) ham sab co he (1956) tumsā nahi dekhā (1957 citra) amitā mahārāṇi (1957) kāphi haus (1957) mirjā sāhibān (1957) mujrim (1958) dil dekhè dekò (1958) āśā phārekh ujālā (1959) mālā sinhā rāt kè rāhi (1959) mòhar (1959) basaṃt (1960) kālej garl (1960) siṃgāpūr (1960) bāy‌phrèṃḍ (1961) jaṃgli (1961) sāyirā bānu dil terā divānā (1962) mālā sinhā pròphesar (1962) kalpanā cainā ṭaun (1962) śakīlā/hèlan blaph māsṭar (1963) śahid bhagat siṃg (1963) jab sè tumhè dekhā hè (1963) pyār kiyā tò ḍaranā kyā (1963) rājakumāra (1964) sādhanā kaśmīr ki kali (1964) śarmiḻā ṭhāgor jānvar (1965) rājaśrī tisarimaṃjil (1966) anil kumār prīt nā jānè rīt (1966) bartamīj (1966) ān ivaniṃg in pyāris (1967) śarmiḻā ṭhāgor lāt sāheb (1967) nūtan brahmacāri (1968) rājaśrī prins (1969) vaijayaṃti mālā tumsè accā kān hai (1969) babitā saṃcāri (1969) sādhanā paglā kahi kā (1970) āśā phārekh/hèlan aṃdāj (1971) hemā mālini/simi javān mòhabbat (1971) āśā phārekh jānè aṃjānè (1971) līlā caṃdāvarkar parvariś (1973) jamīr (1973) manoraṃjan (1974) jīnat amān coṭè sarkār (1974) sādhanā śālimar (1978) pròphesar pyārèlāl (1981) rāki (1981) nasībb (1981) prem rog (1982) suśmā seṭh vidhātā (1982) deś premi (1982) hīro (1983) ūrmiḻā bhaṭ betāb (1983) soni māhivāl (1984) èratāj (1988) ajūbā (1991) camatkār (1992) sukham sukhakaram (1994) (malayāḻaṃ) aur pyār hogayā (1996) śammi karīb (1998) jānam samjā karo (1999) īsṭ īs īsṭ (1999) ye he jalvā vhā! terā kyā kèhanā (2002) bolā in bālivuḍ‌ (2005) syāṃḍvic (2006) saṃpūrṇa calanacitra paṭṭi hèccigè odalu di kapūr‌s‌: di pharsṭ‌ phyāmili āph‌ iṃḍiyan sinèmā'' , lekhakaru: madhu jain‌. pèṃgvin‌, vaikiṃg‌, 2005. ISBN 0670058378. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu śammi kapūr‌ an‌plagḍ - śammi kapūr‌s āphīṣiyal viḍiyo blāg āphīṣiyal śammi kapūr‌ phyān‌klab śammi kapūr‌s saiṭ pāḍ‌kyāsṭ: śammi kapūr‌ pāḍ‌kyāsṭ : hyāpi barthaḍe शम्मी याहू साहब an Tarakash.com 1931 janana bhāratīya hiṃdūgaḻu jīvisiruva janaru bhāratīya calanacitra naṭaru hiṃdi calanacitra naṭaru philm‌pher praśasti vijetaru muṃbaina janaru paṃjābī janaru bālivuḍ

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B6%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%AE%E0%B2%BF%20%E0%B2%95%E0%B2%AA%E0%B3%82%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಶಮ್ಮಿ ಕಪೂರ್

<ಸೇರುವುದಿಲ್ಲ> ಮೀತೈ ಗಳು ಅಥವಾ ಮೈತೆಯಿ ಗಳು ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರದ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವರನ್ನು ಕೆಲವುಬಾರಿ ಮಣಿಪುರಿಗಳು ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಮೈತೆಯಿ ಸ್ವನಾಮ(ಸ್ವತಃ ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಹೆಸರು)(ಎಂಡೋನಿಂ)ವಾಗಿದ್ದರೆ, ಮಣಿಪುರಿಯು ಸ್ಥಳದ ಹೆಸರು(ಎಕ್ಸೊನಿಂ). ಮೈತೆಯಿ ಜನರು ಎಂಟು ಕುಲಗಳಿಂದ ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಲಿಖಿತ ಇತಿಹಾಸವು ಕ್ರಿ.ಶ.33 ರಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತದೆ. ನೆಲ ಮತ್ತು ಜನತೆ ಮಣಿಪುರ ಅಥವಾ ಮೈತೆಲೈಪಾಕ್ ಅಥವಾ ಮೈತ್ರಾಬಾಕ್ ಅಥವಾ ಕಂಗೇಲಿಪಾಕ್ ಬೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ 93.2 0 Eಮತ್ತು 94.47 0 E ರೇಖಾಂಶ ಮತ್ತು 23.5 0 N and 25.41 0 N ಅಕ್ಷಾಂಶದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಈಶಾನ್ಯ ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದು, ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್ ಗಡಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಣಿಪುರದ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಮೈತೆಯಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಅವರು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಮತಟ್ಟು(ಬಯಲು)ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪಂಗಡಗಳು ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ “ಚಿಂಗ್ಮೀಸ್”. ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಣಿಪುರದ ಪ್ರಸಕ್ತ ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮೈತೆಯಿಲೇಪಾಕ್‌ನ ಮೈತೆಯಿನ ಒಂದೇ ಕುಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದರು. ಮೈತೆಯಿಗಳನ್ನು ಮೀತೈ ಎಂದು ಕೂಡ ಬರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ "ಮೈತೆಯಿ" ಎನ್ನುವುದು ನಿಜವಾದ ಹೆಸರಾಗಿದೆ.ಕಚಾರ್(ಅಸ್ಸಾಂ)ನಲ್ಲಿ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಮೈತೆಯಿಗಳು ವಾಸಿಸಿದ್ದು, ಮ್ಯಾನ್ಮಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೂಡ ಈ ಜನರು ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಬಳಿಕ ಅವರು ಸರಿಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ.1815ಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ವಲಸೆ ಹೋಗಿದ್ದು ಇದು ಮೈತೆಯಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ(ಚಾಹಿ ಟಾರೆಟ್ ಖುಂಟಾಕ್ಪಾ/7 ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ತೊರೆಯುವುದು)ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ. ಜನರಲ್ ಬಾಂದುಲಾ ನೇತೃತ್ವದ ಬರ್ಮೀಯರು ಮಣಿಪುರಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಅವರು ವಲಸೆ ಹೋಗಿದ್ದರು.17ನೇ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಕಚಾರಿ ಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ ಗೋವಿಂದನನ್ನು ಚಂದ್ರಕೀರ್ತಿ ಮಹಾರಾಜ ಸೋಲಿಸಿದಾಗ, ಕಚಾರ್ ಒಂದೊಮ್ಮೆ ಮಹಾ ಮಣಿಪುರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.ಹಿಂದು ಧರ್ಮದ ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥದ ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಮುಡಿಪಾದ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಇನ್ನೂ ಅಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಇದನ್ನು 17ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.ದೇವಸ್ಥಾನದ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಕೆತ್ತಲು ಬಳಸಲಾದ ಮರವು ಮಣಿಪುರದ ರಾಜಮನೆತನದ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಕೃಷ್ಣನ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ಕೆತ್ತಲು ಬಳಸಿಕೊಂಡ ಹಲಸಿನ ಮರವಾಗಿದೆ ಎನ್ನುವುದು ಜನಪದ ಕಥೆಯಾಗಿದೆ.19ನೇ ಶತಮಾನದ ಆದಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜ ಚಂದ್ರಕೀರ್ತಿ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಜನಪದ ಕಥೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ. ಸಮಾಜ ಮೈತೆಯಿ ಸಮಾಜವು ಗುಡ್ಡಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಾಸಿಸುವ ಇನ್ನೆರಡು ಪ್ರಬಲ ಸಮುದಾಯಗಳಾದ ನಾಗಾಗಳು ಮತ್ತು ಕುಕಿಗಳ ಜತೆ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಮೈತೆಯಿನ ಏಳು ಕುಲಗಳು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. ನಿಂಗ್‌ತೌಜಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ ಪಕಾಂಗ್ಬಾ ಏಳು ಕುಲಗಳನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸಿ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಏರಿದಾಗ, ಮೈತೆಯಿ ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಪ್ರಭುತ್ವ ಕ್ರಿ.ಶ. ೩೩ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಮೈತೆಯಿ ಪದವು ಈಗ ನಾಲ್ಕು ಸಾಮಾಜಿಕ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಮೈತೆಯಿ ಮರುಪ್(ಮೈತೆಯಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ದೇವರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಂಬಿಕೆ ಇರಿಸುತ್ತದೆ), ಮೈತೆಯಿ ಗೌರಾ(ಮೈತೆಯಿ ಮತ್ತು ಹಿಂದು ದೇವರುಗಳು ಎರಡರಲ್ಲೂ ನಂಬಿಕೆ ಇರಿಸಿದೆ) ಮತ್ತು ಮೈತೆಯಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು(ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಬಾಮೋನರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಮೈತೆಯಿ ಮುಸ್ಲಿಮರು(ಮೈತೆಯಿ ಪಾಂಗಳ್ ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಪಾಂಗಳ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ). ಎಲ್ಲರೂ ಅವರ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮೈತೆಯಿಲೋನ್ ಬಳಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಮೈತೆಯಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಇಂದು ಅವರು ಸಮಾಜದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಾಮಾಜಿಕ/1} ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಅವರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೈತೆಯಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ತರಕಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಪಿನ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಾರೆ. 'ನೂಪಿ ಕೈಥೆಲ್' ಮೈತೆಯಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಮಾತ್ರ ನಡೆಸುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತೀ ಪ್ರಮುಖವಾದ್ದು ಇಂಫಾಲದ ಭವ್ಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾದ ಸಾನಾ ಕೈಥೆಲ್(ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಮೈತೆಯಿಯೇತರ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಇಮಾ ಕೈಥೇಲ್ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ). ಮಹಿಳೆಯರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಪಿನ ಶೈಲಿಯು "ಫಾನೆಕ್" ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಸಾರೋಂಗ್(ಸಡಿಲ ಲಂಗ)ಆಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸೊಂಟದಿಂದ ಕಣಕಾಲಿನವರೆಗೆ ಅಥವಾ ತೋಳಿನ ಕೆಳಗೆ, ಮೇಲ್ಭಾಗದ ದೇಹ ಮತ್ತು ಕೆಳಗೆ ಮೀನಖಂಡದ ಮಧ್ಯದವರೆಗೆ ಮುಚ್ಚುವಂತೆ ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಫ್ಯಾನೆಕ್ ಎತ್ತರದ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಧರಿಸಿದ್ದಾಗ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಮಹಿಳೆಯರು ಕುಪ್ಪಸ ಧರಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಇದು ಕುಪ್ಪಸ ಮತ್ತು ಹೊದಿಕೆಯಿಂದ ಪೂರ್ಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪುರುಷರು ಥಾಯ್ ಮತ್ತು ಕೇಮರ್ ಪುರುಷರ ಉಡುಪಿಗೆ ಹೋಲಿಕೆಯಾಗುವ "ಖುಡೈ" ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಂಡಿಯವರೆಗೆ ಧರಿಸುವ ಉಡುಪಾಗಿದ್ದು, ಸೊಂಟದ ಬಳಿ ಪದರಗಳಲ್ಲಿ ಮಡಚಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಪುರುಷರ ಔಪಚಾರಿಕ ಉಡುಪು ಉದ್ದದ,ಕಣಕಾಲಿನವರೆಗಿನ ರೂಪವಾದ "ಫೈಜಾಮ್" ಆಗಿದ್ದು, ಇದು ಭಾರತದ ಧೋತಿಯನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಮೈತೆಯಿ ಜನರು ಅವರ ಕ್ರೀಡಾ ಕೌಶಲ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದು, ಹಾಕಿ ಮತ್ತು ಪೋಲೊ ಅವರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕ್ರೀಡೆಗಳಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೈತೆಯಿ ಸ್ವರೂಪದ ಸಮರಕಲೆ ತಾಂಗ್ ಟಾ ವನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮರಕಲೆಗಳ ಅಧಿಕೃತ ರೂಪವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರೀಡೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಂತ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿರುವ ಪೋಲೊ ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದೆಯೆಂದು ಪರಿಚಿತವಾಗಿದ್ದು, ಅದರ ಮೂಲ ಹೆಸರು 'ಸಾಗೋಲ್ ಕಾಂಜೈ' ರಾಜರು ಮತ್ತು ಮಣಿಪುರದ ರಾಜಕುಟುಂಬ ಆಡುತ್ತಿದ್ದ ರಾಜಮನೆತನದ ಆಟವಾಗಿತ್ತು. ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಮೈತೆಯಿನ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ವೈಷ್ಣವ ಹಿಂದುಧರ್ಮವನ್ನು ಸನಮಾಹಿ ಲೈನಿಂಗ್(ಸರಳವಾಗಿ ಸನಮಾಹಿ) ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಅವರ ಪ್ರಾಚೀನ ಮೈತೆಯಿ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬಹುತೇಕ ಮೈತೆಯಿಯರು ಸನಮಾಹಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಭಾಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮವು ರಾಜ ಪಾಂಹೈಬಾ 18ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಧರ್ಮವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಮತ್ತು 1891ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಮಣಿಪುರವನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ತನಕ ಅದು ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿತ್ತು. ಮೈತೆಯಿನ ಸರಿಸುಮಾರು ಐದನೇ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ಜನರು ಸನಮಾಹಿಸಂ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ. 2001ನೇ ಜನಗಣತಿಯಲ್ಲಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ಮಣಿಪುರದ ಸುಮಾರು 11% ಜನತೆಯನ್ನು ಇತರೆ ಧರ್ಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. 1945ರ ಮೇ 14ರಂದು, ಮೀತಯಿ ಮರುಪ್(ಮೀತೈ ವರ್ಗದ ಸಂಘಟನೆ)ಯನ್ನು ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಮೀತಯಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳು, ಲಿಪಿಗಳು(ಮೀತಯಿ ಮಾಯೆಕ್), ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೀತಯಿ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳ ಪುನಶ್ಚೇತನಕ್ಕೆ ದಾರಿಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಹಳೆಯ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಬಂಧಗಳು ಬಿಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳತೊಡಗಿದವು ಮತ್ತು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದ ಚಳವಳಿಯ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯತೊಡಗಿದವು. ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಅನೇಕ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಪ್ರಕಟವಾದವು. ಸನಮಾಹಿ ಧರ್ಮದ ಬಗ್ಗೆ ಪವಿತ್ರ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ, ಹಿಂದು, ಕ್ರೈಸ್ತ ಮತ್ತು ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮಗಳ ಪ್ರಭಾವಗಳು ಪರ್ವತಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಕಣಿವೆಗಳಲ್ಲಿ ದಿನದಿನಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಇವನ್ನು ಹಿಂದು ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು, ಚರ್ಚ್ ಮತ್ತು ಮಸೀದಿಗಳ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸಂಖ್ಯೆ ಸೂಚಿಸಿದವು. ಸನಮಾಹಿ ಪುರಾಣಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಮೈತೆಯಿಗಳು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ, ಮೈತೆಯಿಗಳ ಸರ್ವಶಕ್ತ ದೇವರಾದ ಸಿದಬಾಮಪುವಿನ ಪುತ್ರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ ಭಗವಾನ್ ಪಖಾಂಕ್ಬನ ವಂಶಸ್ಥರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮೈತೆಯಿ ಹಿಂದುಗಳು ಚರ್ಚಾಸ್ಪದವಾಗಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ(ಉಪವಿಭಾಗಗಳು-ಮೈತೆಯಿ & ಖಾಂಗಾಬಾಕ್).ಅವರು ಭಗವಾನ್ ಅರ್ಜುನನ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು(ಬಾಮೋನ್ ಎಂದು ಹೆಸರು)ಮತ್ತು ಶೂದ್ರ(ಲೋಯಿ ಮತ್ತು ಯೈತಿಬಿ ಎಂದು ಹೆಸರು),ಮೂಲತಃ ಬೆಂಗಾಲಿಗಳು,ಮೈತೆಯಿ ಸಮುದಾಯದಲ್ಲಿ ಮಿಳಿತವಾಗಿದ್ದಾರೆ. 1934ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಧಾರ್ಮಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಹಿಂದು ಮೈತೆಯಿ ಮಹಾರಾಜ ಚುರಾಚಂದ್ ಸಿಂಗ್ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ನಿಖಿಲ್ ಹಿಂದು ಮಣಿಪುರ ಮಹಾಸಭಾವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಮೈತೆಯಿನ ಸುಮಾರು 8%ಜನರು ಮುಸ್ಲಿಮರಾಗಿದ್ದು(ಪಾಂಗಾಳ್), ಅವರನ್ನು ಮಣಿಪುರಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಬಂದ ಬೆಂಗಾಳಿ ಮುಸ್ಲಿಮರ ವಂಶಸ್ಥರೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದುಗಳು ಬಹುತೇಕ ಇಂಫಾಲ್ ಪಶ್ಚಿಮ(ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 74.48% )ಇಂಫಾಲ್ ಪೂರ್ವ(60.87%), ವಿಷ್ಣುಪುರ್(71.46%),ತೌಬಾಲ್(60.72%) ಮತ್ತು ಸೇನಾಪತಿ(19.45%)ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಣಿಪುರವು ಕೋಮು ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ರಾಜ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಅನೇಕ ಕೋಮುಗಲಭೆಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧತೆಗಳು ಜನಾಂಗೀಯ ಸ್ವರೂಪಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು, ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಗಳಾದ ನಾಗಾ ಮತ್ತು ಕುಕಿ, ಕುಕಿ ಮತ್ತು ಜೋಮಿ ನಡುವೆ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, 1993ರಲ್ಲಿ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಮೈತೆಯಿ ಮತ್ತು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಪಾಂಗಾಳ್ ಸಮುದಾಯದ ನಡುವೆ ಕಣಿವೆಯನ್ನು ಆವರಿಸಿದ ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರಮಾಣದ ಗಲಭೆಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದವು. ಜಾತಿ ಪದ್ಧತಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಮಣಿಪುರದ ಜನರು ಜಾತಿಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮಣಿಪುರದ ಹಿಂದು ಸಮುದಾಯವು ಐದು ಜಾತಿಗಳಾಗಿ ಉಪವಿಭಜಿತವಾಗಿದೆ. ಅತೀ ದೊಡ್ಡ ಉಪವಿಭಜನೆಯಾದ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಬಹುತೇಕ ಮಂದಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಮೈತೆಯಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ನಿಂಗ್‌ತೌಜಾ ಜಾತಿ ಶ್ರೇಣೀಕರಣದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುನ್ನತ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅವರು ಕುಲದ ಹೊರಗೆ ವಿವಾಹವಾಗುವ ಯೇಕ್ ಸಲೈ , ನಿಂಗ್‌ತುಜಾ, ಆಂಗೋಂ, ಲುವಾಂಗ್, ಖುಮಾನ್, ಖಾಬಾ-ಜಾನಬಾ, ಮಂಗಂಗ್ & ಮೋಯಿರಂಗ್ ಹೀಗೆ ಏಳು ಕುಲಗಳಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯಾಗಿವೆ. ಈ ಕುಲಗಳು ಅನೇಕ ಉಪಕುಲಗಳು ಅಥವಾ ಯುಮ್ನಾಕ್‌ ಗಳಾಗಿ ವಿಭಜನೆಯಾಗಿವೆ. ಪ್ರತಿ ಉಪಕುಲವು ವಂಶ ಅಥವಾ ಸಾಗೇಯ್ ಆಗಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿಭಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಮೈತೆಯಿ ಸ್ವಯಂ ಖಾತ್ರಿಯ ಎಂದು ತಮ್ಮನ್ನು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎದೆಯ ಮೇಲೆ ಪವಿತ್ರದಾರ(ಜನಿವಾರ)ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಮಾಂಸದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಮೀನಿನ ಖಾದ್ಯ ಸೇವನೆಗೆ ಅನುಮತಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮಾಂಸದ ಸೇವನೆ ಇಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿ ಮೈತೆಯಿಯರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಂದ ಅಡುಗೆ ತಯಾರಾಗಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಹೊರಗೆ ಆಹಾರವನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇತರೆ ಜಾತಿಗಳಿಂದ ಬೇಯಿಸಲಾದ ಆಹಾರವನ್ನು ಸೇವಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೈತೆಯಿಬ್ರಾಹ್ಮಣ(ಬಾಮೋನ್/ಲೈರಿಕಿಯೆಂಗ್‌ಬಮ್ )ಉನ್ನತ ವರ್ಗದ ಜಾತಿಯಾಗಿದ್ದು,ಇವರು ಒಳಮಣಿಪುರದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಬಹುತೇಕ ಬಾಮೊನ್‌ರು ಜನಾಂಗೀಯ ಮಣಿಪುರಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಸಣ್ಣ ಭಾಗವು ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಒರಿಸ್ಸಾದ ವಲಸೆಗಾರರ ವಂಶಸ್ಥರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಬಹುತೇಕ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕುಲನಾಮಗಳು ಶರ್ಮಾ, ಸಿಂಗ್, ಬಸು ಮತ್ತು ದಾಸ್. ಮೈತೆಯಿನಂತರ ವಿಷ್ಣುಪ್ರಿಯ (ಮಾಯಾಂಗ್ / ಕತಚಿಯ )ಎರಡನೇ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಸಮುದಾಯವಾಗಿದೆ. ಮೈತೆಯಿ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸ್ವತಃ ತಮ್ಮನ್ನು ಖಾತ್ರಿಯ ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಎದೆಯಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ದಾರವನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.ಆದರೆ ಅವರು ಮೈತೆಯಿಯವರೋ ಅಲ್ಲವೋ ಎನ್ನುವುದು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಾಗಿದೆ. ಲೋಯಿ ಚಾಕ್ಪಾ ಐವರು ಮಣಿಪುರಿ ಹಿಂದು ಜಾತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಲೋಯಿಗಳು ಶೂದ್ರ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಮೈತೆಯಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಯಾತಿಬಿ (ಆಂದ್ರೊ ) ಅತೀ ಸಣ್ಣ ಸ್ವಗೋತ್ರ ವಿವಾಹದ ಗುಂಪಾಗಿತ್ತು,ತೌಬಾಲ್ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುಪುರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾರೆ. ಯಾಯಿತಿಬಿ ಪ್ರಮುಖ ದಲಿತ ಸಮುದಾಯವಾಗಿದ್ದು, ಹೊರವಲಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ವರ್ಗೀಕರಣ ನೆರೆಯ ನಾಗಾಗಳು ಮತ್ತು ಕುಕಿಳಿಗೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಗಳಿಗೆ ಕಲ್ಪಿಸಿರುವ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡದ ಮೀಸಲಾತಿ ಅನುಕೂಲಗಳಿಗೆ ಮೈತೆಯಿ ಅರ್ಹತೆ ಪಡೆದಿಲ್ಲ. 1932ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಸ್ಸಾಂ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ಮೈತೆಯಿ ಜನಾಂಗವನ್ನು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗವೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಬದಲುಮೇಲ್ಜಾತಿಯ ಹಿಂದು ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದ ಸತ್ಯವನ್ನು ಇದು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೈಕೊಂಡ ಜನಗಣತಿ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಮಣಿಪುರಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯರು ಅಸ್ಸಾಂ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ ಏಕೈಕ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಸಮುದಾಯವಾಗಿದ್ದು, ಅಹೋಮ್ ಮುಂತಾದ ಇತರೆ ಕ್ಷತ್ರಿಯರಿಗೆ ಜನಗಣತಿ ನಡೆಸಿದವರು ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯದ 1901ರ ಜನಗಣತಿಯು ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ 185,597ಕ್ಷತ್ರಿಯರನ್ನು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಿದ್ದು,ಅವರಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಜನರು ಮಣಿಪುರಿಗಳು. ಭಾಷೆ ಇವರು ಬಳಸುವ ಭಾಷೆಗೆ ಮೈತೆಯಿ-ಲಾನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾಷೆಗಳ ಟಿಬೆಟೊ-ಬರ್ಮನ್ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದಾಗಿದೆ. ವಾಚ್ಯಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಮೈತೆಯಿಗಳ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಇದರರ್ಥ. ಆದರೆ ಕೆಲವು ಕಾಲದಿಂದೀಚೆಗೆ ಇದು ಈಗ ಮಣಿಪುರಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ. 1992ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಈ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ 8ನೇ ಅನುಚ್ಚೇದಲ್ಲಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಬಂಗಾಳಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಮೈತೆಯಿ-ಮಾಯೆಕ್ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಮೂಲ ಲಿಪಿಯು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಬಳಕೆಯು ತಪ್ಪಿಹೋಗಿದ್ದು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅದನ್ನು ಪುನಶ್ಚೇತನಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಲಿಪಿ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಈಗ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಬಂಗಾಳಿಲಿಪಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬದಲಿಸುವ ಗುರಿಯಿಂದ ಅದನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತರಲಾಗಿದೆ. ಮೈತೆಯಿ ನಾಯಕ ಚಿಂಗ್ಸ್‌ಹೂಬಂ ಅಕಾಬಾ ಅವರನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಹೆಸರಿನ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟಂತೆ 2006 ಡಿಸೆಂಬರ್ 31ರ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿ ಇಂಫಾಲದ ಅವರ ನಿವಾಸದ ಗೇಟ್‌ ಬಳಿ ಹತ್ಯಮಾಡಿದ ನಂತರ ಇಷ್ಟೊಂದು ಸುಧಾರಣೆಯು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಈ ಲಿಪಿಯು ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತದ ಏಕೈಕ ಲಿಪಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತರಲು ಜನತೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಸಮರಕಲೆಗಳು ಮೀತಯಿಗಳು ಮಾನವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಗೆಯ ಸಮರಕಲೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವು " ಸರಿತ್ ಸರಕ್" ಮತ್ತು " ತಂಗ್-ತಾ". ಸ್ವಯಂ ರಕ್ಷಣೆಯ ಕಲೆ ಸರಿತ್-ಸರಕ್ ಸಮರಕಲೆಯಾಗಿದ್ದು,ಶತ್ರುವಿನ ದಾಳಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸುವ ಮೀತಯಿ ಜನರ ನಡುವೆ ಅತೀ ಮುಖ್ಯ ಸಮರಕಲೆಯಾಗಿದೆ. ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ಸಮರ ಕಲೆಯಾಗಿರುವ ಸರಿಕ್ ಸರಕ್ ಇತರೆ ಸಮರಕಲೆಗಳ ರೂಪಗಳಿಗಿಂತ ತೀರಾ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅದೇ ಶಾಲೆಯ ಯಾವುದೇ ಸಮರಕಲೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ,ಅದರ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ದಾಳಿ ಮಾಡುವ ಕ್ರಿಯೆಯು ದೋಷರಹಿತವಾಗಿದೆ. ತಂಗ್-ತಾಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಮೀತರ್ ಸಮರಕಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಸಕ್ತ ರಾಜ್ಯದ ಬಹುಭಾಗ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಹೊರಗೆ ಕಾಣಬಹುದು. ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಮೂಲಕ ಇವನ್ನು ವಿಶ್ವದಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಸಮ್ಮೇಳನಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಅಸ್ತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಟವು ಕತ್ತಿ, ಈಟಿ,ಕೊಡಲಿ ಮುಂತಾದವು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ತಂಗ್-ತಾ ಮತ್ತು ಸರಿಸ್-ಸರಕ್ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು 17ನೇ ಶತಮಾನದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲಾಗಿದೆ. ತಂಗ್-ತಾ ಒಂದು ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವಿರೋಧಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಕತ್ತಿ ಅಥವಾ ಈಟಿಯನ್ನು ಬಳಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸರಿತ್-ಸರಕ್ ಸಶಸ್ತ್ರ ಅಥವಾ ನಿಶ್ಶಸ್ತ್ರ ವೈರಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ತಂತ್ರವಾಗಿದ್ದು,ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸಮರಕಲೆಗಳ ತರಬೇತಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡನ್ನೂ ಒಟ್ಟು ಸೇರಿಸಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ಸುದೀರ್ಘ ಕಾಲದವರೆಗೆ ಹೋರಾಟ ಮಾಡಲು ಈ ಸಮರಕಲೆಗಳನ್ನು ಮಣಿಪುರಿ ರಾಜರು ಅತ್ಯಂತ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಸ್ವಾಧೀನದ ನಂತರ,ಸಮರಕಲೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಯಿತಾದರೂ, 1950ರ ದಶಕದ ನಂತರ ಈ ಕಲೆಗಳು ಮರು ಜೀವತಳೆದವು. ತಂಗ್-ತಾವನ್ನು ಮೂರು ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಸಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ವಿಧಾನವು ಸಂಪೂರ್ಣ ರೂಢಿಯ ಪ್ರಕಾರದ್ದಾಗಿದ್ದು, ತಂತ್ರದ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಎರಡನೇ ವಿಧಾನವು ಕತ್ತಿ ಮತ್ತು ಈಟಿಯ ನೃತ್ಯವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಈ ನೃತ್ಯಗಳನ್ನು ವಾಸ್ತವ ಹೋರಾಟದ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಬಹುದು. ಮೂರನೇ ವಿಧಾನವು ವಾಸ್ತವ ಹೋರಾಟದ ತಂತ್ರವಾಗಿದೆ. ಡ್ರಾಗನ್ ದೇವರ ರಾಜ ಲೈನಿಂಗ್‌ದೋ ಪಾಕಾಂಬಾ ಖಾಗಿಯ ಅಸುರ ದೈತ್ಯ ಮೊಯಿಡಾನಾನನ್ನು ಈಟಿ ಮತ್ತು ಕತ್ತಿಯಿಂದ ಕೊಲ್ಲುವಂತೆ ಅವನ್ನು ಮುಂಗ್ಯಾಂಬಾ ರಾಜನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟನೆಂಬ ದಂತಕಥೆಯಿದೆ. ಇನ್ನೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವರು ಜಗತ್ತಿನ ಸೃಷ್ಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಈಟಿ ಮತ್ತು ಕತ್ತಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದರು. ಮಣಿಪುರಿ ಸಮರಕಲೆಯ ಈ ವಿಸ್ಮಯಕರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ದೇವರ ರಾಜ ನಾಂಗ್ಡಾ ಲೈರೆಲ್ ಪಾಕಾಂಬಾ ದಿನಗಳಿಂದ ಚೆನ್ನಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ಅತ್ಯಾಕರ್ಷಕ ಮಣಿಪುರಿ ನೃತ್ಯ ಕೂಡ ಈ ಸಮರಕಲೆಗಳ ಮೂಲಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆಟಗಳು ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಪೋಲೊ ಮೀತಯಿಗಳು ಆಟದ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಪೋಲೊ ಆಟವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಆಟವು ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಈಗಿನಿಂದ 1000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳ ಕೆಳಗೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆಯೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಆಟದ ಮೂಲ ಹೆಸರನ್ನು ಸಾಗೋಲ್ ಕಾಂಜೇಯಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. "ಸಾಗೊಲ್" ಕುದುರೆಯನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು "ಕಾಂಜೇಯಿ" ಹಾಕಿ ದಾಂಡನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಕಿ ದಾಂಡಿನೊಂದಿಗೆ ಆಡುವ ಮುಕ್ನಾ-ಕಾಂಜೇಯಿ ಕುಸ್ತಿ ಕೂಡ ಆಟವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಆಡುತ್ತಿರುವ ಹಳೆಯ ಆಟವಾಗಿದೆ.ಇದು ಪಾನಾ ಎಂಬ ಗುಂಪಿನ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಾಗಿದ್ದು, ಈ ಆಟದಲ್ಲಿ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳ ರೀತಿಯ ಗುಂಪು ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತದೆ. "ಕಂಗ್-ಸನಾಬಾ" ಒಳಾಂಗಣ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದ್ದು,ಪ್ರಸಕ್ತ ಎಲ್ಲ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. "ಕಂಗ್ ಕಾಂಜೇಯಿ:" ಪೋಲೊ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಕಂಗ್ ಕಾಂಜೇಯಿ ಮಣಿಪುರಿಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದೆ. ಆ ಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಡೆ ಏಳು ಆಟಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಆಟಗಾರ 4 ಅಡಿ ಉದ್ದದ ಬಿದಿರಿನ ದಾಂಡಿನೊಂದಿಗೆ ಸಜ್ಜಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಇದನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಹಾಕಿ ದಾಂಡಿನ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಿದಿರಿನ ಬೇರಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಚೆಂಡನ್ನು 200 x 80 ಗಜಗಳ ಸುತ್ತಳತೆಯ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಎಸೆಯುವ ಮೂಲಕ ಆರಂಭಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಟಗಾರ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಾದರೂ ಗೋಲ್‌ಗೆ ಚೆಂಡನ್ನು ಒಯ್ಯಬಹುದು. ಚೆಂಡನ್ನು ಕಾಲಿನಿಂದ ಹೊಡೆಯಬಹುದು. ಆದರೆ ದಾಂಡಿನಿಂದ ಚೆಂಡು ಹೊಡೆಯುವ ಮೂಲಕ ಮಾತ್ರ ಗೋಲನ್ನು ಗಳಿಸಬೇಕು. ಯಾವುದೇ ಗೋಲಿನ ಕಂಬವಿರುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಗೋಲಿನ ಗೆರೆಯನ್ನು ಚೆಂಡು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ದಾಟಿದಾಗ ಗೋಲು ಗಳಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಆಟಗಾರ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚೆಂಡನ್ನು ಒಯ್ಯುವಾಗ ಅಥವಾ ಗೋಲಿನತ್ತ ಹೊಡೆಯುವಾಗ ಎದುರಾಳಿ ಆಟಗಾರನನ್ನು ಸಂಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ಈ ಮುಖಾಮುಖಿಯು ಬಲಪರೀಕ್ಷೆಗೆ ತಿರುಗಬಹುದು. ಇದನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಮುಕ್ನಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಆಟಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ದೈಹಿಕ ಬಲ, ವೇಗ ಮತ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣತೆ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆ ಸಾಧಿಸಿದ ಆಟಗಾರರು ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದಿಂದ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಬಹುಮಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಿಯಾಂಗ್ ತಾನ್ನಾಬಾ: ಕ್ರೀಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಕೊರತೆಯಿರುವ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ಸಾಹ ಮೂಡಿಸುವ, ಕ್ರೀಡೆಯು ಹಿಯಾಂಗ್ ತಾನ್ನಾಬಾ(ದೋಣಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ)ಯಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಪನ್ನಾಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕ್ರೀಡೆಯು ನೇರ ರಾಜಮನೆತನದ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದು, ರಾಜನು ಒಂದು ಬಾರಿ ದೋಣಿಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಎರಡರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಯಲ್ ದೋಣಿಗಳು ಚುಕ್ಕಾಣಿಯಲ್ಲಿ ಚಿಂಗ್‌ಲೈ(ಡ್ರ್ಯಾಗನ್‌ಗಳು)ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಕಾಲುವೆಯ ಎರಡೂ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ನೋಡಲು ನೆರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸುಮಾರು 70 ಅಂಬಿಗರು ತಮ್ಮ ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದು ರೋಮಾಂಚಕಾರಿ ಅನುಭವ ಉಂಟು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಉದ್ದೇಶವು ಒಂದು ದೋಣಿ ಇನ್ನೊಂದು ದೋಣಿಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಹಾಕಿ ದಡವನ್ನು ಮುಟ್ಟುವುದಾಗಿದೆ. ದೋಣಿಗಳು ಹೀಗೆ ತೀರಾ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡಡಿ ಅಂತರದಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗೆಲ್ಲಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಕ್ರೀಡೆಗೆ ಮಣಿಪುರದ ರಾಜರು ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದ್ದು, ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರೀಡೆಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ''' ತಂಗ್ ತಾ & ಸರಿತ್ ಸರಕ್ (ಮಣಿಪುರಿ ಸಮರಕಲೆಗಳು)ಇವುಗಳು ಮಣಿಪುರಿ ಸಮರಕಲೆಗಳಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಶತಮಾನಗಳ ಕಾಲ ಸಾಗುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ. ಇದು ಶಕ್ತಿಯುತ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯಪೂರ್ಣ ಕಲೆಯಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಾಚೀನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಮರಕೌಶಲವನ್ನು ಸಾಣೆಹಿಡಿಯುವ ವಿಧಾನವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮಣಿಪುರಿ ಕಾದಾಳುವಾಗಿದ್ದು, ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಸುದೀರ್ಘ ಮತ್ತು ನಿಖರ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ದೈರ್ಯಶಾಲಿ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಡಾಳು ಮಾತ್ರ ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆ ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಲೆಯು ಇಂದು ವ್ಯಾಪಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೇಲಿನದಲ್ಲದೇ, ಲಾಮ್ಜೆಲ್(ಓಡುವ ಸ್ಪರ್ಧೆ), ಮಾಂನ್ಜಂಗ್(ಬ್ರಾಡ್ ಜಂಪ್(ಉದ್ದ ಜಿಗಿಯುವಿಕೆ)ಇತರೆ.ಸಾಗೋಲ್ ಕಾಂಜೇಯಿ(ಪೋಲೊ) ಮಣಿಪುರಿ ಸಾಗೋಲ್ ಕಾಂಜೇಯಿಯನ್ನು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮುದಾಯವು ಪೋಲೊ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಈಗ ಆಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ದೇವರು ಈ ಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು ಆಡಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ 'PUYAS' ಪೌರಾಣಿಕ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಇದರ ಮೂಲವನ್ನು ಗುರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಡೆ 7 ಆಟಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಈ ಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವರು 4/5 ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿರುವ ಕುದುರೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹತ್ತಿ ಈ ಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು ಆಡುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಆಟಗಾರ ಬಿದಿರಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಪೋಲೊ ದಾಂಡಿನಿಂದ ಸಜ್ಜಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಹೊಡೆಯುವ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಕಿರಿದಾದ ಕೋನದ ಮರದ ತಲೆಯನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. 14 ಇಂಚುಗಳ ಅಗಲದ ಚೆಂಡನ್ನು ಬಿದಿರಿನ ಬೇರಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕುದುರೆಯ ಮೇಲಿರುವ ಆಟಗಾರರು ಚೆಂಡನ್ನು ಗೋಲಿನೊಳಕ್ಕೆ ಹೊಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ತೀವ್ರ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಮತ್ತು ಉಲ್ಲಾಸದಾಯಕವಾದ ಈ ಕ್ರೀಡೆಯು ಎರಡು ಶೈಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ- PANA ಅಥವಾ ಮೂಲ ಮಣಿಪುರಿ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶೈಲಿಯಾದ ಪೋಲೊ. ಅರವತ್ತರ ಆಸುಪಾಸಿನ ಮಣಿಪುರಿ ಆಟಗಾರರು,ಎಪ್ಪತ್ತರ ವಯಸ್ಸಿನವರು ಕೂಡ ಪೂರ್ಣ ನಾಗಾಲೋಟದಲ್ಲಿ ಕುದುರೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುವುದು ಮತ್ತು ಹುಮ್ಮಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಾಗೋಲ್ ಕಾಂಜೇಯಿ ಆಡುವುದು ಆಹ್ಲಾದಕರವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಕುದುರೆಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಕಣ್ಣುಗಳು, ಹಣೆ ಮತ್ತು ಪಕ್ಕೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ವಿವಿಧ ಕವಚಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬ್ರಿಟೀಷರು ಸಾಗೋಲ್ ಕಾಂಜೇಯಿ ಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು 19ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರದಿಂದ ಕಲಿತರು. ಆ ಕ್ರೀಡೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕರಣೆ ನಂತರ ಇದನ್ನು ಪೋಲೊ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದರು.ಯೂಬಿ ಲಕ್ಪಿ (ಮಣಿಪುರಿ ಶೈಲಿಯ ರಗ್ಬಿ ಕ್ರೀಡೆ. ಅಡುಗೆ ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ಉಜ್ಜಿದ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಅದನ್ನು ಆಡುತ್ತಿದ್ದರು. ) ಯೂಬಿ ಲಕ್ಪಿ ಎಂದರೆ ಮಣಿಪುರಿಯಲ್ಲಿ "ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ ಕಸಿಯುವುದು"ಎಂದರ್ಥ. ಇದನ್ನು ಅರಮನೆ ಮೈದಾನದ ಸುಂದರ ಹಸಿರು ಹುಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಬಿಜಯ್ ಗೋವಿಂದ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಡೆ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ 7 ಮಂದಿ ಆಟಗಾರರಿರುತ್ತಾರೆ. ಆ ಮೈದಾನವು 45 x 18 ಮೀಟರ್ ವಿಸ್ತರಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಮೈದಾನದ ಒಂದು ತುದಿಯು ಆಯತಾಕಾರದ 4.5 x 3 ಮೀಟರ್ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅದರ ಒಂದು ಬದಿಯು ಗೋಲ್ ಗೆರೆಯ ಮಧ್ಯದ ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಗೋಲು ಗಳಿಸಲು ಆಟಗಾರ ಮುಂಭಾಗದಿಂದ ಎಣ್ಣೆಲೇಪಿತ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಗೋಲನ್ನು ಸಮೀಪಿಸಿ ಗೋಲಿನ ಗೆರೆಯನ್ನು ದಾಟಬೇಕು. ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ ಚೆಂಡಿನ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಈಡೇರಿಸುತ್ತದೆ. ಗೋಲಿನ ಗೆರೆಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಿಂದೆ ಕುಳಿತಿರುವ ರಾಜ ಅಥವಾ ತೀರ್ಪುಗಾರರಿಗೆ ಇದನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ತಂಡಗಳು ಸಮಾನ ಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ ಕೈಯಲ್ಲಿರುವ ಆಟಗಾರ ಇನ್ನುಳಿದ ಎಲ್ಲ ಆಟಗಾರರನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಿಕೊಂಡು ಗೋಲು ಗಳಿಸಬೇಕಿತ್ತು.ಮುಕ್ನಾ (ಮಣಿಪುರಿ ಕುಸ್ತಿ) ಈ ಆಟವು ಮಣಿಪುರಿ ಶೈಲಿಯ ಕುಸ್ತಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇಬ್ಪರು ಪುರುಷ ಎದುರಾಳಿಗಳ ನಡುವೆ ದೈಹಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಕೌಶಲದ ಬಲ ಪರೀಕ್ಷೆಯಾಗಿದೆ. ಸಮಾನವಾದ ದೈಹಿಕ ದಾರ್ಢ್ಯತೆ, ತೂಕ ಮತ್ತು ವಯಸ್ಸಿನ ಅಥ್ಲೇಟ್‌ಗಳನ್ನು ಎದುರಾಳಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಾಯಿ ಹಾರೋಬಾ ಉತ್ಸವದ ಸಮಾರೋಪ ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಆಡಲೇಬೇಕಾದ ಕ್ರೀಡೆಯಾಗಿದೆ. ಮುಕ್ನಾ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಆಟವಾಗಿದೆ. ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಆಟವು ರಾಜಾಶ್ರಯವನ್ನು ಪಡೆದಿತ್ತು.ಕಂಗ್''' ದೊಡ್ಡ ಹೊರಮನೆಯ ಮಣ್ಣಿನ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಆಡುವ ಈ ಆಟವು, ದಂತ ಅಥವಾ ಅರಗಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಚಪ್ಪಟೆ ಮತ್ತು ಆಯತಾಕಾರದ ಉಪಕರಣವಾದ ಕಂಗ್‌ನಿಂದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಹೊಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ತಂಡವು 7 ಪುರುಷ ಪಾಲುದಾರರನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಆಟವನ್ನು ಮಿಶ್ರಿತ-ಡಬಲ್ಸ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಾಗಿ ಕೂಡ ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಚೈರೋಬಾ(ಮಣಿಪುರಿ ಹೊಸ ವರ್ಷದ ದಿನ)ಮತ್ತು ರಥ ಯಾತ್ರೆ ಉತ್ಸವದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಆಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಣಿಪುರಿಯು ಈ ಆಟದ ಕಾಲಮಿತಿಗೆ ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ಬದ್ಧನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಆಟವನ್ನು ಕಾಲಮಿತಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಆಡಿದರೆ, ಕ್ಷುದ್ರ ಶಕ್ತಿಗಳು ಆಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸುತ್ತವೆ ಎನ್ನುವ ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆ ಬೇರೂರಿದೆ. ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿಕೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುವ ಮೀತಯಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ಮಿತಯಿಗಳು ವಿಜ್ಞಾನ ಪ್ರೇಮಿಗಳೆಂದು ಸೂಚಿತವಾಗಿದೆ. ಮೀತಯಿ ಸಮುದಾಯವು ಅವರ ತವರುಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಅತ್ಯಲ್ಪ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ವಿಜ್ಞಾನವು ಮಿತಯಿ ಸಮುದಾಯದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ. ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತದಿಂದ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡ ಜನರಲ್ಲಿ ಮೀತಯಿಗಳು ಅತ್ಯಧಿಕ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಅನೇಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಆಧಾರಿತ ಶಿಕ್ಷಣತಜ್ಞರು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರರು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಗಮನಿಸಬಹುದಾದ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು-ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ(ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು)ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ 70ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮೈತೆಯಿ ಸಂಶೋಧನೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿದ್ದಾರೆ. ಮೈತೆಯಿ ಸಂಶೋಧಕರು/ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಮಂದಿ ಪರಿಣತರಿಂದ ವಿಮರ್ಶೆಗೊಳಗಾದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯ ವೈದ್ಯರು, ದಾದಿಯರು ಮತ್ತು ಎಂಜಿನಿಯರುಗಳು ವಿಶ್ವದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಹೆಸರು ತಂದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಶ್ಲಾಘನೀಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈಶಾನ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಇತರೆ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿಜ್ಞಾನ ಬೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೈತೆಯಿ ಪಾತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಕೊಡುಗೆಗಳು ಕೂಡ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾನವಪೀಳಿಗೆಯ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಈಶಾನ್ಯ ಪ್ರದೇಶದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮೈತೆಯಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಚಾಲಕಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡು, ಪ್ರಸರಣ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ. ಉಡುಪಿನ ಶೈಲಿ ಮೀತಿಯ ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ಖಾಮೆನ್ ಚಾತ್ಪಾ ಫಿ(ಏಳು ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ಮುದ್ರಿತ ಉಡುಪುಗಳು)ಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಮತಕ್ರಿಯಾ ವಿಧಿಗಳ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಇದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅತೀ ಮುಖ್ಯವಾದ ಉಡುಪಾಗಿದೆ. ಈ ಉಡುಪುಗಳು ಶರ್ಟುಗಳು-(ಕುರ್ತಾ)ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಗಳು-(ಕುಮಿಸ್) ರೂಪದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಕಾಮೇನ್‌ಚಾತ್ಪಾದ ಏಳು ವಿಭಿನ್ನ ಬಣ್ಣಗಳಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಉಡುಪಿನ ಆಯಾ ಬಣ್ಣವು ಮೀತೈನ ಏಳು ಕುಲಗಳ ಬಣ್ಣದ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಉಡುಪುಗಳು ಅಪರೂಪವಾಗಿದ್ದು, ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಉಡುಪಿಗಾಗಿ ಮೀತಯಿ ಮಹಿಳೆಯರು ವಾಂಗ್‌ಕೇ ಫಿ, ಮೊಯಿರಕಾಂಗ್ ಫಿ ಮುಂತಾದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಮುಖ ಮೈತೆಯಿಗಳು ಖೈವೈರಕ್ಪಮ್ ಚಾವೋಬಾ ಆಂಗೋಂ ಗೋಪಿ ರಾಜ್‌ಕುಮಾರ್ ಸಿಂಗಜಿತ್ ಸಿಂಗ್ ಹಿಜಾಂ ಇರಾಬೊತ್ ಸಿಂಗ್ ರತನ್ ಥಿಯಾಮ್ ಸನಮಾಚಾ ಚಾನು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಮುಸ್ಲಿಮ್ಸ್ ಇನ್ ಮಣಿಪುರ್: ಎ ಲುಕ್ ಎಟ್ ದೇರ್ ಸೋಷಿಯೊ-ಎಕಾನಾಮಿಕ್ ಕಂಡಿಷನ್ - TCN ನ್ಯೂಸ್ ಮಣಿಪುರ ಪೇಜ್ - ಆಲ್ ಎಬೌಟ್ ಮಣಿಪುರ್ E-Pao.Net kanglaonline.com ನಾರ್ತ್ ಅಮೆರಿಕನ್ ಮಣಿಪುರ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಮಣಿಪುರ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ manipuri.org ಯುನೈಟೆಡ್ ಮಣಿಪುರ್ ರಿಸರ್ಚರ್ಸ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಷನ್, ಡೆಲ್ಲಿ http://www.e-pao.net/epPageSelector.asp?src=Overview_of_the_ಭಾಷೆ_and_Literature_of_ಮಣಿಪುರ&ch=manipur [ವಾಟ್ ಈಸ್ ಮಣಿಪುರ್ ಲಿಟರೇಚರ್? ಟಾಕ್ ಎಟ್ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ಲೈಬ್ರರಿ, 2006. ಸಿಯಾರಾಂಗ್ಬಾ ಮರುಪ್ , ಮಣಿಪುರದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಭಾಷೆ ಆಧಾರಿತ ಯಾಹೂ ಗ್ರೂಪ್. TravelManipur.Com ಮಣಿಪುರದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ,ಉತ್ಸವಗಳು,ಕ್ರೀಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಸಕ್ತಿಯ ಸ್ಥಳಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಭಾರತದ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು ಇಂಡೊ-ಮಾಂಗೋಲಾಯ್ಡ್ ಮಣಿಪುರದ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪುಗಳು

<seruvudilla> mītai gaḻu athavā maitèyi gaḻu bhāratada maṇipurada bahusaṃkhyāta janāṃgīya guṃpu. ī kāraṇadiṃda avarannu kèlavubāri maṇipurigaḻu èṃdu ullekhisalāguttadè. sāmānya bhāṣèyalli maitèyi svanāma(svataḥ karèdukòḻḻuva hèsaru)(èṃḍoniṃ)vāgiddarè, maṇipuriyu sthaḻada hèsaru(èksòniṃ). maitèyi janaru èṃṭu kulagaḻiṃda racanèyāgiddārè. avara likhita itihāsavu kri.śa.33 ralli kāṇasiguttadè. nèla mattu janatè maṇipura athavā maitèlaipāk athavā maitrābāk athavā kaṃgelipāk baugoḻikavāgi 93.2 0 Emattu 94.47 0 E rekhāṃśa mattu 23.5 0 N and 25.41 0 N akṣāṃśadallidè. idu bhāratada īśānya gaḍiyalli nèlègòṃḍiddu, pūrva mattu dakṣiṇadalli myānmār gaḍiyannu hòṃdidè. maṇipurada bahuteka janaru maitèyigaḻāgiddu, avaru mukhyavāgi samataṭṭu(bayalu)pradeśagaḻalli vāsisuttārè. guḍḍagāḍu paṃgaḍagaḻu guḍḍagāḍu pradeśagaḻalli prābalya hòṃdiddu, avarannu sāmānyavāgi “ciṃgmīs”. èṃdu karèyalāguttadè. maṇipurada prasakta rājyada èllā sthaḻīya janāṃgīya guṃpugaḻu òṃdu kāladalli maitèyilepāk‌na maitèyina òṃde kulakkè seridavarāgiddaru. maitèyigaḻannu mītai èṃdu kūḍa barèyalāguttadè. ādarè "maitèyi" ènnuvudu nijavāda hèsarāgidè.kacār(assāṃ)nalli asaṃkhyāta maitèyigaḻu vāsisiddu, myānmār‌nalli kūḍa ī janaru nèlègòṃḍiddārè. aitihāsikavāgi eḻu varṣagaḻa bikkaṭṭina baḻika avaru sarisumāru kri.śa.1815yalli alligè valasè hogiddu idu maitèyi bhāṣèyalli(cāhi ṭārèṭ khuṃṭākpā/7 varṣagaḻa naṃtara grāmavannu tòrèyuvudu)èṃdu hèsarāgidè. janaral bāṃdulā netṛtvada barmīyaru maṇipuri prabhutvada melè ākramaṇa māḍida naṃtara avaru valasè hogiddaru.17ne śatamānada pūrvadalli kacāri prabhutvada rāja goviṃdanannu caṃdrakīrti mahārāja solisidāga, kacār òṃdòmmè mahā maṇipura sāmrājyada bhāgavāgittu.hiṃdu dharmada vaiṣṇava paṃthada rādhā kṛṣṇanigè muḍipāda devasthānavannu innū alli kāṇabahudu. idannu 17ne śatamānadalli nirmisalāgidè.devasthānada vigrahavannu kèttalu baḻasalāda maravu maṇipurada rājamanètanada devasthānada kṛṣṇana mūrtiyannu kèttalu baḻasikòṃḍa halasina maravāgidè ènnuvudu janapada kathèyāgidè.19ne śatamānada ādibhāgadalli mahārāja caṃdrakīrti ī devasthānakkè bheṭi nīḍida baggè aneka janapada kathègaḻu huṭṭikòṃḍivè. samāja maitèyi samājavu guḍḍapradeśagaḻalli mukhyavāgi vāsisuva innèraḍu prabala samudāyagaḻāda nāgāgaḻu mattu kukigaḻa jatè haṃcikèyāgidè. maitèyina eḻu kulagaḻu mukhyavāgi kaṇivèyalli vibhinna saṃsthānagaḻalli āḻvikè naḍèsuttavè. niṃg‌taujā sāmrājyada rāja pakāṃgbā eḻu kulagaḻannu òṃdugūḍisi siṃhāsanavannu eridāga, maitèyi ūḻigamānya prabhutva kri.śa. 33ralli āraṃbhavāyitu. maitèyi padavu īga nālku sāmājika guṃpugaḻannu ullekhisuttadè. maitèyi marup(maitèyi saṃskṛti mattu devaralli mātra naṃbikè irisuttadè), maitèyi gaurā(maitèyi mattu hiṃdu devarugaḻu èraḍarallū naṃbikè irisidè) mattu maitèyi brāhmaṇaru(sthaḻīyavāgi bāmonaru èṃdu karèyalāguttadè) mattu maitèyi muslimaru(maitèyi pāṃgaḻ athavā kevala pāṃgaḻ èṃdu karèyalāguttadè). èllarū avara mātṛbhāṣèyāgi maitèyilon baḻakè māḍuttārè. maitèyi mahiḻèyaru maṇipuradalli sadā ārthika mattu sāmājika sthānamānavannu anubhavisuttārè mattu iṃdu avaru samājada pratiyòṃdu sāmājika/1} mattu ārthika kṣetragaḻalli kèlasa māḍuttārè. nirdiṣṭavāgi avaru sāṃpradāyika cillarè mārāṭa seridaṃtè maitèyi mārukaṭṭègaḻannu mattu tarakārigaḻu mattu sāṃpradāyika uḍupina vyāpāravannu niyaṃtrisuttārè. 'nūpi kaithèl' maitèyi mahiḻèyaru mātra naḍèsuva mārukaṭṭèyāgidè. avugaḻalli atī pramukhavāddu iṃphālada bhavya mārukaṭṭèyāda sānā kaithèl(pravāsigaḻigè mattu maitèyiyetara bhāratīyarigè imā kaithel èṃdu hèsarāgidè). mahiḻèyara sāṃpradāyika uḍupina śailiyu "phānèk" èṃdu karèyuva sāroṃg(saḍila laṃga)āgidè. idannu sòṃṭadiṃda kaṇakālinavarègè athavā toḻina kèḻagè, melbhāgada deha mattu kèḻagè mīnakhaṃḍada madhyadavarègè muccuvaṃtè dharisalāguttadè. phyānèk èttarada sthānadalli dharisiddāga, sāṃpradāyikavāgi mahiḻèyaru kuppasa dharisuvudilla. idu kuppasa mattu hòdikèyiṃda pūrṇavāgiruttadè. puruṣaru thāy mattu kemar puruṣara uḍupigè holikèyāguva "khuḍai" dharisuttārè. idu maṃḍiyavarègè dharisuva uḍupāgiddu, sòṃṭada baḻi padaragaḻalli maḍacalāgiruttadè. ittīcina varṣagaḻalli, puruṣara aupacārika uḍupu uddada,kaṇakālinavarègina rūpavāda "phaijām" āgiddu, idu bhāratada dhotiyannu holuttadè. maitèyi janaru avara krīḍā kauśalyakkè hèsarāgiddu, hāki mattu polò avara sāṃpradāyika krīḍègaḻāgivè mattu maitèyi svarūpada samarakalè tāṃg ṭā vannu ittīcègè aṃtārāṣṭrīya samarakalègaḻa adhikṛta rūpavèṃdu gurutisalāgidè. aṃtārāṣṭrīya krīḍèyalli hèsarāṃta sthāna gaḻisiruva polò maṇipuradalli huṭṭidèyèṃdu paricitavāgiddu, adara mūla hèsaru 'sāgol kāṃjai' rājaru mattu maṇipurada rājakuṭuṃba āḍuttidda rājamanètanada āṭavāgittu. dhārmikatè maitèyina bahuteka janaru vaiṣṇava hiṃdudharmavannu sanamāhi lainiṃg(saraḻavāgi sanamāhi) èṃdu hèsarāda avara prācīna maitèyi dharmakkè miśraṇa māḍi anusarisuttārè. bahuteka maitèyiyaru sanamāhiyannu tamma jīvanada bhāgavèṃdu parigaṇisuttārè. vaiṣṇava dharmavu rāja pāṃhaibā 18ne śatamānadalli rājyada dharmavannāgi māḍida mattu 1891ralli briṭiṣaru maṇipuravannu solisuva tanaka adu hāgèye uḻidittu. maitèyina sarisumāru aidane òṃdu bhāgadaṣṭu janaru sanamāhisaṃ anusarisuttārè. 2001ne janagaṇatiyalli aṃdāju māḍiruva prakāra, maṇipurada sumāru 11% janatèyannu itarè dharmada aḍiyalli vargīkarisalāgidè. 1945ra me 14raṃdu, mītayi marup(mītai vargada saṃghaṭanè)yannu maṇipuradalli racisalāyitu. idu mītayi sāṃpradāyika saṃskṛtigaḻu, lipigaḻu(mītayi māyèk), sāṃpradāyika paddhatigaḻu mattu mītayi samājakkè saṃbaṃdhisida sāṃpradāyika dhārmika ācaraṇègaḻa punaścetanakkè dārikalpisitu. haḻèya naṃbikègaḻu mattu dhārmika baṃdhagaḻu biccikòḻḻatòḍagidavu mattu bèḻakigè baṃda caḻavaḻiya naṃbikègaḻu sthāna paḍèyatòḍagidavu. dhārmika vidhigaḻu mattu ācaraṇègaḻòṃdigè dhārmika kriyègaḻannu nirvahisuva baggè aneka pustakagaḻu prakaṭavādavu. sanamāhi dharmada baggè pavitra pustakagaḻannu āykèmāḍalāyitu. innòṃdu kaḍè, hiṃdu, kraista mattu islāṃ dharmagaḻa prabhāvagaḻu parvatapradeśagaḻu mattu kaṇivègaḻalli dinadinakkū hèccāyitu. ivannu hiṃdu devasthānagaḻu, carc mattu masīdigaḻa hèccuttiruva saṃkhyè sūcisidavu. sanamāhi purāṇasāhityada prakāra, maitèyigaḻu brahmāṃḍada sṛṣṭikarta, maitèyigaḻa sarvaśakta devarāda sidabāmapuvina putraralli òbbanāda bhagavān pakhāṃkbana vaṃśastharāgiddārè. maitèyi hiṃdugaḻu carcāspadavāgi kṣatriya vibhāgakkè seriddārè(upavibhāgagaḻu-maitèyi & khāṃgābāk).avaru bhagavān arjunana vaṃśastharèṃdu bhāvisalāgidè. allade gaṇanīya saṃkhyèya brāhmaṇaru(bāmon èṃdu hèsaru)mattu śūdra(loyi mattu yaitibi èṃdu hèsaru),mūlataḥ bèṃgāligaḻu,maitèyi samudāyadalli miḻitavāgiddārè. 1934ralli tamma dhārmika caṭuvaṭikègaḻannu niyaṃtrisalu hiṃdu maitèyi mahārāja curācaṃd siṃg nāyakatvadalli nikhil hiṃdu maṇipura mahāsabhāvannu nirmisidaru. maitèyina sumāru 8%janaru muslimarāgiddu(pāṃgāḻ), avarannu maṇipurakkè valasè baṃda bèṃgāḻi muslimara vaṃśastharèṃdu bhāvisalāgidè. hiṃdugaḻu bahuteka iṃphāl paścima(janasaṃkhyèya 74.48% )iṃphāl pūrva(60.87%), viṣṇupur(71.46%),taubāl(60.72%) mattu senāpati(19.45%)bhāgagaḻalli keṃdrīkṛtarāgiddārè. maṇipuravu komu prakṣubdha rājyavāgiddu, aneka komugalabhègaḻigè sākṣiyāgidè. aneka prakṣubdhatègaḻu janāṃgīya svarūpagaḻiṃda kūḍiddu, buḍakaṭṭu janāṃgagaḻāda nāgā mattu kuki, kuki mattu jomi naḍuvè saṃbhavisuttadè. ādāgyū, 1993ralli bahusaṃkhyāta maitèyi mattu alpasaṃkhyāta musliṃ pāṃgāḻ samudāyada naḍuvè kaṇivèyannu āvarisida vyāpaka pramāṇada galabhègaḻu saṃbhavisidavu. jāti paddhati prācīna maṇipurada janaru jātipaddhatiyannu hòṃdiruvudilla. ādāgyū, maṇipurada hiṃdu samudāyavu aidu jātigaḻāgi upavibhajitavāgidè. atī dòḍḍa upavibhajanèyāda kṣatriya janasaṃkhyèya bahuteka maṃdiyiṃda kūḍidè. maitèyi kṣatriya niṃg‌taujā jāti śreṇīkaraṇadalli atyunnata vibhāgavannu hòṃdidè. avaru kulada hòragè vivāhavāguva yek salai , niṃg‌tujā, āṃgoṃ, luvāṃg, khumān, khābā-jānabā, maṃgaṃg & moyiraṃg hīgè eḻu kulagaḻāgi vibhajanèyāgivè. ī kulagaḻu aneka upakulagaḻu athavā yumnāk‌ gaḻāgi vibhajanèyāgivè. prati upakulavu vaṃśa athavā sāgey āgi mattaṣṭu vibhajanèyāgidè. maitèyi svayaṃ khātriya èṃdu tammannu karèdukòḻḻuttārè mattu sāmānyavāgi èdèya melè pavitradāra(janivāra)dharisuttārè. sāṃpradāyikavāgi māṃsada bhakṣyagaḻannu sevisuvudilla. ādarū mīnina khādya sevanègè anumati nīḍalāguttadè. ādāgyū, māṃsada sevanè iṃdu sāmānya saṃgatiyāgidè. saṃpradāyavādi maitèyiyaru brāhmaṇariṃda aḍugè tayārāgiddarè mātra hòragè āhāravannu sevisuttārè. avaru sāmānyavāgi itarè jātigaḻiṃda beyisalāda āhāravannu sevisalu nirākarisuttārè. maitèyibrāhmaṇa(bāmon/lairikiyèṃg‌bam )unnata vargada jātiyāgiddu,ivaru òḻamaṇipuradādyaṃta haraḍikòṃḍiddārè. bahuteka bāmòn‌ru janāṃgīya maṇipurigaḻāgiddu, saṇṇa bhāgavu baṃgāḻa mattu òrissāda valasègārara vaṃśastharāgiddārè. bahuteka sāmānya kulanāmagaḻu śarmā, siṃg, basu mattu dās. maitèyinaṃtara viṣṇupriya (māyāṃg / kataciya )èraḍane kṣatriya samudāyavāgidè. maitèyi rītiyalli avaru svataḥ tammannu khātriya èṃdu karèdukòḻḻuttārè mattu èdèyalli pavitra dāravannu dharisuttārè.ādarè avaru maitèyiyavaro allavo ènnuvudu vivādāspadavāgidè. loyi cākpā aivaru maṇipuri hiṃdu jātigaḻalli òṃdāgidè. loyigaḻu śūdra èṃdu parigaṇitarāgiddārè mattu maitèyigiṃta kaḍimè sthānamānavannu hòṃdiddārè. yātibi (āṃdrò ) atī saṇṇa svagotra vivāhada guṃpāgittu,taubāl mattu viṣṇupuradalli kaṃḍubaruttārè. yāyitibi pramukha dalita samudāyavāgiddu, hòravalayada pradeśagaḻalli vāsisuttārè. vargīkaraṇa nèrèya nāgāgaḻu mattu kukiḻigè bhinnavāgi, bhārata sarkāra buḍakaṭṭu janāṃgagaḻigè kalpisiruva pariśiṣṭa paṃgaḍada mīsalāti anukūlagaḻigè maitèyi arhatè paḍèdilla. 1932ralli briṭiṣ assāṃ rājya sarkāravu maitèyi janāṃgavannu buḍakaṭṭu janāṃgavèṃdu vargīkarisuvudakkè badalumeljātiya hiṃdu èṃdu vargīkarisida satyavannu idu ādharisidè. briṭiṣ āḻvikèya kāladalli kaikòṃḍa janagaṇati saṃdarbhadalli, maṇipuri kṣatriyaru assāṃ prèsiḍènsiyalli ekaika mannaṇè paḍèda kṣatriya samudāyavāgiddu, ahom muṃtāda itarè kṣatriyarigè janagaṇati naḍèsidavaru mannaṇè nīḍalu nirākarisidaru. briṭiṣ iṃḍiyada 1901ra janagaṇatiyu assāṃnalli 185,597kṣatriyarannu lèkkahākiddu,avaralli bahuteka janaru maṇipurigaḻu. bhāṣè ivaru baḻasuva bhāṣègè maitèyi-lān èṃdu karèyalāguttadè. idu bhāṣègaḻa ṭibèṭò-barman kuṭuṃbakkè seriddāgidè. vācyārthadalli maitèyigaḻa bhāṣè èṃdu idarartha. ādarè kèlavu kāladiṃdīcègè idu īga maṇipuri èṃdu hèsarāgidè. 1992riṃdīcègè ī bhāṣèyu bhāratada saṃvidhānada 8ne anuccedallidè. sāmānyavāgi paṭhyavannu baṃgāḻi lipiyalli barèyalāgidè. maitèyi-māyèkèṃdu karèyuva mūla lipiyu dīrghakāladavarègè baḻakèyu tappihogiddu ittīcègè adannu punaścetanagòḻisalāgidè. lipi mattu bhāṣèyannu maṇipuradalli īga śālègaḻalli mattu kālejugaḻalli kalisalāguttiddu, baṃgāḻilipiyannu kèlavu varṣagaḻalli saṃpūrṇavāgi badalisuva guriyiṃda adannu kaḍḍāyavāgi anuṣṭhānakkè taralāgidè. maitèyi nāyaka ciṃgs‌hūbaṃ akābā avarannu abhivṛddhi mattu avara hèsarina janapriyatègè saṃbaṃdhapaṭṭaṃtè 2006 ḍisèṃbar 31ra madhyarātri iṃphālada avara nivāsada geṭ‌ baḻi hatyamāḍida naṃtara iṣṭòṃdu sudhāraṇèyu kaṃḍubaṃdidè. ī lipiyu īśānya bhāratada ekaika lipiyāgiddu, idannu aṃtārāṣṭrīya maṭṭakkè taralu janatè prayatnisuttidè. samarakalègaḻu mītayigaḻu mānava samājadalli èraḍu bagèya samarakalègaḻannu paricayisiddārè. avu " sarit sarak" mattu " taṃg-tā". svayaṃ rakṣaṇèya kalè sarit-sarak samarakalèyāgiddu,śatruvina dāḻiyiṃda rakṣisikòḻḻalu bayasuva mītayi janara naḍuvè atī mukhya samarakalèyāgidè. niśśastra samara kalèyāgiruva sarik sarak itarè samarakalègaḻa rūpagaḻigiṃta tīrā bhinnavāgidè. ade śālèya yāvude samarakalègè holisidarè,adara tappisikòḻḻuva mattu dāḻi māḍuva kriyèyu doṣarahitavāgidè. taṃg-tāatyaṃta janapriya mītar samarakalèyāgiddu, prasakta rājyada bahubhāga mattu rājyada hòragè kāṇabahudu. sāṃskṛtika kāryakramagaḻalli pradarśanagaḻa mūlaka ivannu viśvadādyaṃta aneka sammeḻanagaḻalli kāṇabahudu. astradòṃdigè horāṭavu katti, īṭi,kòḍali muṃtādavu òḻagòṃḍivè. taṃg-tā mattu saris-sarak itihāsavannu 17ne śatamānada kāladalli pattèhaccalāgidè. taṃg-tā òṃdu athavā adakkiṃta hèccu virodhigaḻa viruddha katti athavā īṭiyannu baḻasuvudannu òḻagòṃḍidè. sarit-sarak saśastra athavā niśśastra vairigaḻa viruddha horāḍuva taṃtravāgiddu,aneka saṃdarbhagaḻalli ī samarakalègaḻa tarabetiyalli èraḍannū òṭṭu serisi tarabeti nīḍuva mārgavannu anusarisalāguttadè. briṭiṣara viruddha sudīrgha kāladavarègè horāṭa māḍalu ī samarakalègaḻannu maṇipuri rājaru atyaṃta yaśasviyāgi baḻasiddārè. ī pradeśadalli briṭiṣara svādhīnada naṃtara,samarakalèyannu niṣedhisalāyitādarū, 1950ra daśakada naṃtara ī kalègaḻu maru jīvataḻèdavu. taṃg-tāvannu mūru vibhinna rītiyalli abhyasisalāguttadè. mòdala vidhānavu saṃpūrṇa rūḍhiya prakāraddāgiddu, taṃtrada abhyāsagaḻigè saṃbaṃdhisidè. èraḍane vidhānavu katti mattu īṭiya nṛtyavannòḻagòṃḍa pradarśanavannu òḻagòṃḍiruttadè. ī nṛtyagaḻannu vāstava horāṭada abhyāsagaḻāgi parivartisabahudu. mūrane vidhānavu vāstava horāṭada taṃtravāgidè. ḍrāgan devara rāja lainiṃg‌do pākāṃbā khāgiya asura daitya mòyiḍānānannu īṭi mattu kattiyiṃda kòlluvaṃtè avannu muṃgyāṃbā rājanigè kòṭṭanèṃba daṃtakathèyidè. innòṃdu daṃtakathèya prakāra, devaru jagattina sṛṣṭiyòṃdigè īṭi mattu kattiyannu tayārisidaru. maṇipuri samarakalèya ī vismayakara saṃpattannu devara rāja nāṃgḍā lairèl pākāṃbā dinagaḻiṃda cènnāgi rakṣisikòṃḍu baralāgidè. atyākarṣaka maṇipuri nṛtya kūḍa ī samarakalègaḻa mūlagaḻiṃda huṭṭikòṃḍidè. āṭagaḻu mattu krīḍègaḻu polò mītayigaḻu āṭada prapaṃcakkè polò āṭavannu paricayisiddārè. ī āṭavu īśānya bhāratada maṇipura kaṇivèyalli īginiṃda 1000kkū hèccu varṣagaḻa kèḻagè huṭṭikòṃḍidèyèṃdu heḻalāgidè. āṭada mūla hèsarannu sāgol kāṃjeyi èṃdu karèyalāguttadè. "sāgòl" kudurèyannu saṃketisuttadè mattu "kāṃjeyi" hāki dāṃḍannu saṃketisuttadè. hāki dāṃḍinòṃdigè āḍuva muknā-kāṃjeyi kusti kūḍa āṭavāgiddu, idu maṇipuradalli innū āḍuttiruva haḻèya āṭavāgidè.idu pānā èṃba guṃpina dòḍḍa spardhèyāgiddu, ī āṭadalli klab‌gaḻa rītiya guṃpu spardhisuttadè. "kaṃg-sanābā" òḻāṃgaṇa krīḍèyāgiddu,prasakta èlla sthaḻagaḻalli āḍalāguttadè. "kaṃg kāṃjeyi:" polò rītiyalli, kaṃg kāṃjeyi maṇipurigaḻa atyaṃta janapriya krīḍèyāgidè. ā krīḍèyannu pratiyòṃdu kaḍè eḻu āṭagāraròṃdigè āḍalāguttadè. pratiyòbba āṭagāra 4 aḍi uddada bidirina dāṃḍinòṃdigè sajjāgiruttānè. idannu ādhunika hāki dāṃḍina svarūpadalli tayārisalāgiruttadè. bidirina beriniṃda tayārisida cèṃḍannu 200 x 80 gajagaḻa suttaḻatèya maidānadalli èsèyuva mūlaka āraṃbhisalāguttadè. āṭagāra yāvude rītiyallādarū gol‌gè cèṃḍannu òyyabahudu. cèṃḍannu kāliniṃda hòḍèyabahudu. ādarè dāṃḍiniṃda cèṃḍu hòḍèyuva mūlaka mātra golannu gaḻisabeku. yāvude golina kaṃbaviruvudilla mattu golina gèrèyannu cèṃḍu pūrṇavāgi dāṭidāga golu gaḻisidaṃtāguttadè. āṭagāra sāmānyavāgi cèṃḍannu òyyuvāga athavā golinatta hòḍèyuvāga èdurāḻi āṭagāranannu saṃdhisuttānè. ī mukhāmukhiyu balaparīkṣègè tirugabahudu. idannu sthaḻīyavāgi muknā èṃdu karèyalāguttadè. ī āṭakkè hèccu daihika bala, vega mattu tīkṣṇatè avaśyakavāgiruttadè. prācīna dinagaḻalli āṭadalli prāvīṇyatè sādhisida āṭagāraru rājaprabhutvadiṃda saulabhyagaḻannu mattu bahumānagaḻannu paḍèyuttiddaru. hiyāṃg tānnābā: krīḍègaḻalli āsakti kòratèyiruva prekṣakaralli atyaṃta utsāha mūḍisuva, krīḍèyu hiyāṃg tānnābā(doṇi spardhè)yāgiddu, idaralli vividha pannāgaḻu sāmānyavāgi spardhisuttārè. ī krīḍèyu nera rājamanètanada āśrayavannu paḍèdiddu, rājanu òṃdu bāri doṇiyalli kuḻitukòḻḻuttārè. èraḍara saṃkhyèyalliruva rāyal doṇigaḻu cukkāṇiyalli ciṃg‌lai(ḍryāgan‌gaḻu)cihnègaḻannu hòṃdiruttadè. kāluvèya èraḍū badiyalli prekṣakaru ī spardhèyannu noḍalu nèrèyuttārè. sumāru 70 aṃbigaru tamma kauśalagaḻannu pradarśisuvudu romāṃcakāri anubhava uṃṭu māḍuttadè. ī spardhèya uddeśavu òṃdu doṇi innòṃdu doṇiyannu hiṃdè hāki daḍavannu muṭṭuvudāgidè. doṇigaḻu hīgè tīrā samīpadalliruttavè mattu spardhèyannu òṃdu athavā èraḍaḍi aṃtaradiṃda sāmānyavāgi gèllalāguttadè. ī rītiya krīḍègè maṇipurada rājaru āśraya nīḍiddu, maṇipuradalli atyaṃta janapriya krīḍèyèṃdu parigaṇisalāgidè. ''' taṃg tā & sarit sarak (maṇipuri samarakalègaḻu)ivugaḻu maṇipuri samarakalègaḻāgiddu, idara saṃpradāyagaḻu śatamānagaḻa kāla sāguttā baṃdidè. idu śaktiyuta mattu kauśalyapūrṇa kalèyāgiddu, prācīna dinagaḻalli śāṃti kāladalli tamma samarakauśalavannu sāṇèhiḍiyuva vidhānavāgittu. pratiyòbba maṇipuri kādāḻuvāgiddu, yuddhada saṃdarbhadalli deśakkāgi sevè sallisuvudu agatyavāgittu. sudīrgha mattu nikhara abhyāsagaḻu idakkè agatyavāgiddu, dairyaśāli mattu krīḍāḻu mātra idaralli prāvīṇyatè sādhisalu sādhyavāguttadè. ī kalèyu iṃdu vyāpaka ācaraṇègaḻu mattu niyamagaḻannu òḻagòṃḍiddu, idannu spardhigaḻu kaṭṭuniṭṭāgi ācarisuttārè. melinadallade, lāmjèl(oḍuva spardhè), māṃnjaṃg(brāḍ jaṃp(udda jigiyuvikè)itarè.sāgol kāṃjeyi(polò) maṇipuri sāgol kāṃjeyiyannu aṃtārāṣṭrīya samudāyavu polò rītiyalli aḻavaḍisiddu, idannu viśvādyaṃta īga āḍalāguttidè. devaru ī krīḍèyannu āḍida saṃdarbhadalli 'PUYAS' paurāṇika yugadalli idara mūlavannu gurtisuttadè. pratiyòṃdu kaḍè 7 āṭagāraròṃdigè ī krīḍèyannu āḍalāguttadè. ivaru 4/5 aḍi èttaraviruva kudurègaḻa melè hatti ī krīḍèyannu āḍuttārè. pratiyòbba āṭagāra bidiriniṃda tayārisida polò dāṃḍiniṃda sajjāgiruttānè. hòḍèyuva tudiyalli kiridāda konada marada talèyannu bhadrapaḍisalāgiruttadè. 14 iṃcugaḻa agalada cèṃḍannu bidirina beriniṃda tayārisalāgiruttadè. kudurèya meliruva āṭagāraru cèṃḍannu golinòḻakkè hòḍèyuttārè. tīvra caṭuvaṭikèya mattu ullāsadāyakavāda ī krīḍèyu èraḍu śailigaḻalli āḍalāguttadè- PANA athavā mūla maṇipuri śaili mattu aṃtārāṣṭrīya śailiyāda polò. aravattara āsupāsina maṇipuri āṭagāraru,èppattara vayassinavaru kūḍa pūrṇa nāgāloṭadalli kudurè savāri māḍuvudu mattu hummassiniṃda sāgol kāṃjeyi āḍuvudu āhlādakaravāgi kāṇuttadè. kudurègaḻannu kūḍa kaṇṇugaḻu, haṇè mattu pakkèyannu rakṣisuva vividha kavacagaḻiṃda alaṃkarisalāgiruttadè. briṭīṣaru sāgol kāṃjeyi krīḍèyannu 19ne śatamānadalli maṇipuradiṃda kalitaru. ā krīḍègè pariṣkaraṇè naṃtara idannu polò rītiyalli vividha rāṣṭragaḻigè sthaḻāṃtarisidaru.yūbi lakpi (maṇipuri śailiya ragbi krīḍè. aḍugè èṇṇèyannu ujjida tèṃginakāyiyòṃdigè adannu āḍuttiddaru. ) yūbi lakpi èṃdarè maṇipuriyalli "tèṃginakāyi kasiyuvudu"èṃdartha. idannu aramanè maidānada suṃdara hasiru hullinalli athavā bijay goviṃda devasthāna maidānadalli āḍalāguttadè. pratiyòṃdu kaḍè maidānadalli 7 maṃdi āṭagārariruttārè. ā maidānavu 45 x 18 mīṭar vistaraṇèyannu hòṃdiruttadè. maidānada òṃdu tudiyu āyatākārada 4.5 x 3 mīṭar pèṭṭigèyannu òḻagòṃḍiruttadè. adara òṃdu badiyu gol gèrèya madhyada bhāgavannu hòṃdiruttadè. golu gaḻisalu āṭagāra muṃbhāgadiṃda èṇṇèlepita tèṃginakāyiyòṃdigè golannu samīpisi golina gèrèyannu dāṭabeku. tèṃginakāyi cèṃḍina uddeśavannu īḍerisuttadè. golina gèrègè svalpa hiṃdè kuḻitiruva rāja athavā tīrpugārarigè idannu arpisalāguttadè. ādāgyū, prācīna kālagaḻalli taṃḍagaḻu samāna spardhigaḻiṃda kūḍiralilla. tèṃginakāyi kaiyalliruva āṭagāra innuḻida èlla āṭagārarannu nibhāyisikòṃḍu golu gaḻisabekittu.muknā (maṇipuri kusti) ī āṭavu maṇipuri śailiya kustiyāgiddu, ibparu puruṣa èdurāḻigaḻa naḍuvè daihika śakti mattu kauśalada bala parīkṣèyāgidè. samānavāda daihika dārḍhyatè, tūka mattu vayassina athleṭ‌gaḻannu èdurāḻigaḻannāgi māḍalāguttadè. lāyi hārobā utsavada samāropa samāraṃbhagaḻalli idannu āḍalebekāda krīḍèyāgidè. muknā atyaṃta janapriya mattu pratiṣṭhita āṭavāgidè. hiṃdina kāladalli ī āṭavu rājāśrayavannu paḍèdittu.kaṃg''' dòḍḍa hòramanèya maṇṇina nèlada melè āḍuva ī āṭavu, daṃta athavā araginiṃda nirmisida cappaṭè mattu āyatākārada upakaraṇavāda kaṃg‌niṃda nirdiṣṭa gurigaḻannu hòḍèyalāguttadè. sāmānyavāgi pratiyòṃdu taṃḍavu 7 puruṣa pāludārarannu hòṃdiruttārè. āṭavannu miśrita-ḍabals spardhèyāgi kūḍa āḍalāguttadè. cairobā(maṇipuri hòsa varṣada dina)mattu ratha yātrè utsavada saṃdarbhadalli idannu āḍalāguttadè. maṇipuriyu ī āṭada kālamitigè dhārmikavāgi baddhanāgiruttānè. āṭavannu kālamitigiṃta hèccu āḍidarè, kṣudra śaktigaḻu āṭagāraru mattu prekṣakara manassannu ākramisuttavè ènnuva janapriya naṃbikè berūridè. vijñāna mattu sāṃpradāyika saṃskṛti śālèyalli kalikèya saṃdarbhadalli vijñānakkè ādyatè nīḍuva mītayi vidyārthigaḻa saṃkhyèyiṃda mitayigaḻu vijñāna premigaḻèṃdu sūcitavāgidè. mītayi samudāyavu avara tavarupaṭṭaṇagaḻalli vijñāna saṃsthègaḻannu mattu saṃśodhanā keṃdragaḻannu sthāpisalu atyalpa saṃpanmūlagaḻannu hòṃdiddarū kūḍa vijñānavu mitayi samudāyada saṃskṛtiyāgidè. āsaktidāyaka saṃgatiyèṃdarè, īśānya bhāratadiṃda vijñāna kṣetradalli vṛttijīvanavannu ārisikòṃḍa janaralli mītayigaḻu atyadhika saṃkhyèyalliddārè. aṣṭe allade, aneka vijñāna ādhārita śikṣaṇatajñaru mattu vṛttipararu viśvādyaṃta kèlasa māḍuttiddārè. gamanisabahudāda aṃkiaṃśagaḻalli òṃdu-dèhaliyalli mātra(viśvavidyānilayagaḻu mattu saṃsthègaḻu)vijñāna kṣetradalli 70kkū hèccu maitèyi saṃśodhanè vidyārthigaḻiddārè. maitèyi saṃśodhakaru/vijñānigaḻalli aneka maṃdi pariṇatariṃda vimarśègòḻagāda atyaṃta prabhāvaśāli patrikègaḻigè kòḍugè nīḍiddārè. dòḍḍa saṃkhyèya vaidyaru, dādiyaru mattu èṃjiniyarugaḻu viśvada vividha bhāgagaḻalli kèlasa māḍuttiddārè. ī vyaktigaḻu rājya mattu pradeśakkè òḻḻèya hèsaru taṃdiruvudakkè ślāghanīyarāgiddārè. īśānya pradeśada itarè samudāyagaḻigè vijñāna kṣetradalli mattu vijñāna bodhanègaḻalli maitèyi pātragaḻu mattu kòḍugègaḻu kūḍa prastāpisalu yogyavāgidè. sāmānya mānavapīḻigèya, viśeṣavāgi īśānya pradeśada abhivṛddhigè maitèyi vaijñānika manassugaḻannu cālakaśaktiyāgi baḻasikòṃḍu, prasaraṇa māḍabekāgidè. uḍupina śaili mītiya puruṣaru mattu mahiḻèyaru khāmèn cātpā phi(eḻu vividha baṇṇagaḻiṃda mudrita uḍupugaḻu)yannu baḻasuttārè. matakriyā vidhigaḻa ācaraṇèyalli idu sāṃpradāyikavāgi atī mukhyavāda uḍupāgidè. ī uḍupugaḻu śarṭugaḻu-(kurtā)mattu baṭṭègaḻu-(kumis) rūpadalliruttavè. kāmen‌cātpāda eḻu vibhinna baṇṇagaḻiddu, pratiyòṃdu uḍupina āyā baṇṇavu mītaina eḻu kulagaḻa baṇṇada saṃketavannu ādharisidè. ī rītiya uḍupugaḻu aparūpavāgiddu, èccarikèyiṃda rakṣisabekāguttadè. sāmānya uḍupigāgi mītayi mahiḻèyaru vāṃg‌ke phi, mòyirakāṃg phi muṃtāda vinyāsagaḻannu sṛṣṭisiddārè. pramukha maitèyigaḻu khaivairakpam cāvobā āṃgoṃ gopi rāj‌kumār siṃgajit siṃg hijāṃ irābòt siṃg ratan thiyām sanamācā cānu ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu muslims in maṇipur: è luk èṭ der soṣiyò-èkānāmik kaṃḍiṣan - TCN nyūs maṇipura pej - āl èbauṭ maṇipur E-Pao.Net kanglaonline.com nārt amèrikan maṇipur asosiyeśan yūropiyan maṇipur asosiyeṣan manipuri.org yunaiṭèḍ maṇipur risarcars ārganaiseṣan, ḍèlli http://www.e-pao.net/epPageSelector.asp?src=Overview_of_the_bhāṣè_and_Literature_of_maṇipura&ch=manipur [vāṭ īs maṇipur liṭarecar? ṭāk èṭ nyūyārk pablik laibrari, 2006. siyārāṃgbā marup , maṇipurada kalè mattu sāhityada baggè bhāṣè ādhārita yāhū grūp. TravelManipur.Com maṇipurada saṃskṛti,utsavagaḻu,krīḍègaḻu mattu āsaktiya sthaḻagaḻa baggè māhiti bhāratada janāṃgīya guṃpugaḻu iṃḍò-māṃgolāyḍ maṇipurada janāṃgīya guṃpugaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%A3%E0%B2%BF%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%B0%E0%B2%BF%20%E0%B2%9C%E0%B2%A8%E0%B2%B0%E0%B3%81

ಮಣಿಪುರಿ ಜನರು

ಅಲ್ಲಾಹ್‌ ರಖಾ ರಹಮಾನ್‌ ( (ಉರ್ದು: اللہ رکھا رحمان); (ಜನನ 6 ಜನವರಿ 1966; ಜನ್ಮನಾಮ: ಎ. ಎಸ್‌. ದಿಲೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್ ) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ, ಧ್ವನಿಸುರಳಿ-ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ನಿರ್ಮಾಪಕ, ಸಂಗೀತಗಾರ ಹಾಗೂ ಗಾಯಕ. ಆಗ 1990ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನಾ ವೃತ್ತಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರಿಗೆ ಇದುವರೆಗೂ ಹದಿನಾಲ್ಕು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಹನ್ನೊಂದು ದಕ್ಷಿಣ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ನಾಲ್ಕು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಎರಡು ಅಕಾಡೆಮಿ (ಆಸ್ಕರ್‌) ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಎರಡು ಗ್ರ್ಯಾಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಒಂದು ಬಾಫ್ತಾ BAFTA [ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಅಕ್ಯಾಡಮಿ ಆಫ್ ಫಿಲ್ಮ್ಸ್ ಅಂಡ್ ಟೆಲೆವಿಜನ್ ಅವಾರ್ಸ್ಡ್] (BAFTA) ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಹಾಗೂ ಒಂದು ಗೊಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿವೆ. ಲಂಡನ್‌ನ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ಆ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಗಳಿಸಿದರು. ನಂತರ, ತಮ್ಮ ಮೂಲ ನಗರ ಚೆನ್ನೈಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ 'ಪಂಚತನ್‌ ರೆಕಾರ್ಡ್‌ ಇನ್‌' ಎಂಬ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಪಂಚತನ್‌ ಬಹುಶಃ ಇಡೀ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಹಾಗೂ ಆಧುನೀಕೃತ (ಧ್ವನಿಸಂಯೋಜನಾ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿ-ವಿನ್ಯಾಸ) ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಗಿದೆ. ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮಗಳು, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ರಂಗಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದ ರಹಮಾನ್‌ರ ವೃತ್ತಿಯು‌, 2004ರಷ್ಟರಲ್ಲಿ ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಅವಧಿ ಪೂರೈಸಿತ್ತು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ತಾವು ರಚಿಸಿದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಪಥಗಳ ಸಂಗ್ರಹಗಳು ಸುಮಾರು 150 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಗಿವೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಸುಮಾರು 200 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಧ್ವನಿಸುರುಳಿಗಳು ಮಾರಾಟವಾಗಿವೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರು ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾಗುವಂತಹ ಸಂಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿ, ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗಳ ದಾಖಲಿಸಿದ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ನಂತರ 2005ರಲ್ಲಿ ಟೈಮ್‌ ಮ್ಯಾಗ್ಜಿನ್ ಪತ್ರಿಕೆಯು ರಹಮಾನ್‌ರನ್ನು ಭಾರತದ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಿತು. ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ವಿನ್ಯಾಸದ ಸಂಗೀತ ಧ್ವನಿ-ಸ್ವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಪೌರಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಮಿಶ್ರಣ, ವಿಶ್ವದರ್ಜೆಯ ಸಂಗೀತ ಶೈಲಿಗಳು, ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಹಾಗೂ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಾದ್ಯಮೇಳಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ-ಸಮಾಗಮಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಅವರ ಸಂಗೀತ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳಾಗಿವೆ. ಟೈಮ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಅವರನ್ನು "ಮೊಝಾರ್ಟ್‌ ಆಫ್ ಮದ್ರಾಸ್‌"ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದೆ. ಹಲವು ತಮಿಳು ವಿಮರ್ಶಕರು ಅವರನ್ನು Isai Puyal 'ಸಂಗೀತದ ಬಿರುಗಾಳಿ' ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. (;). ನಂತರ 2009ರಲ್ಲಿ ಟೈಮ್ ಮತ್ರಿಕೆಯು ತಾನು ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿದ ವಿಶ್ವದ ಅತಿ ಪ್ರಭಾವಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ರನ್ನು ಸೇರಿಸಿತು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಭಾರತ ದೇಶದ, ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿ ಚೆನ್ನೈಯಲ್ಲಿ, ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆಯುಳ್ಳ, ಶ್ರೀಮಂತ ಮೊದಲಿಯಾರ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಎ. ಎಸ್‌‌. ದಿಲೀಪ್‌ ಕುಮಾರ್ ಆಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ದಿಲೀಪ್‌‌ರ ತಂದೆ ಆರ್. ಕೆ. ಶೇಖರ್ ಚೆನ್ನೈಯಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದರು,‌ ಮಲಯಾಳಂ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ವಾಹಕರಾಗಿದ್ದರು. ದಿಲೀಪ್‌‌ ಒಂಬತ್ತನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನವರಾಗಿದ್ದಾಗ ಅವರ ತಂದೆ ತೀರಿಕೊಂಡರು. ರಹಮಾನ್‌ರ ತಂದೆ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ನೀಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಆದಾಯ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತು. ಮುಂಚೆ 'ಕಸ್ತೂರಿ' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಅವರ ತಾಯಿ ಕರೀಮಾ ದಿಲೀಪ್‌ನನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು. ಈ ಸಾಮಾನ್ಯ,ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾದ ಬೆಳೆಯುವ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ದಿಲೀಪ್‌ (ರಹಮಾನ್‌) ಒಬ್ಬ ಕೀಬೋರ್ಡ್‌ ವಾದಕರಾಗಿ ಸಕ್ರಿಯರಾದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯ ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ತಾಳವಾದ್ಯಕಾರ ಶಿವಮಣಿ, ಜಾನ್‌ ಆಂಟೊನಿ, ಸುರೇಶ್‌ ಪೀಟರ್ಸ್‌, ಜೊಜೊ ಮತ್ತು ರಾಜಾ ಇವರೊಂದಿಗೆ "ರೂಟ್ಸ್‌" ಎಂಬ ವಾದ್ಯತಂಡ, ಹಾಗೂ ಇತರೆ ವಾದ್ಯತಂಡಗಳಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ವಿನ್ಯಾಸಗಾರರಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. "ನೆಮೆಸಿಸ್‌ ಅವೆನ್ಯೂ" ಎಂಬ ಚೆನ್ನೈ ಮೂಲದ ರಾಕ್‌ ಶೈಲಿಯ ಸಂಗೀತವೃಂದಕ್ಕೆ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಸ್ಥಾಪರಾದರು. ಕೀಬೋರ್ಡ್‌ ಮತ್ತು ಪಿಯಾನೋ,ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ ಸಿಂಥಸೈಜರ್‌, ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ ಮತ್ತು ಗಿಟಾರ್‌ ಮೊದಲಾದ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ರಹಮಾನ್‌ ನುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕೆಂದರೆ, ಅವರೇ ಹೇಳುವಂತೆ ಸಿಂಥಸೈಜರ್‌ ಸಂಯೋಜಕ ವಾದ್ಯವು “ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಮಾದರಿ ಸಂಯೋಜನೆ"ಯಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಸಿಂಥಸೈಜರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಕುತೂಹಲ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಮಾಸ್ಟರ್‌ ಧನರಾಜ್‌ ಎಂಬ ಗುರುಗಳ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಮುಂಚಿತವಾಗಿಯೇ ಸಂಗೀತ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ಹನ್ನೊಂದನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಸಂಗೀತ ದಿಗ್ಗಜ ಇಳಯರಾಜಾ ಅವರ ವಾದ್ಯತಂಡದಲ್ಲಿ ಕೀಬೋರ್ಡ್‌ ವಾದಕರಾಗಿ ಸೇರಿ, ಹತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅದರೊಂದಿಗಿದ್ದರು. ರಹಮಾನ್‌ ತಂದೆಯವರ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಇಳಯರಾಜಾ ಅವರಿಗೂ ಸಹ ಬಾಡಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಎಂ. ಎಸ್‌. ವಿಶ್ವನಾಥನ್,‌ ರಮೇಶ್‌ ನಾಯ್ಡು ಹಾಗೂ ರಾಜ್-ಕೋಟಿ ಮುಂತಾದವರ ವಾದ್ಯವೃಂದಗಳಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಕೀಬೋರ್ಡ್‌ ನುಡಿಸಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ, ಜಾಕಿರ್‌ ಹುಸೇನ್‌‌, ಕುನ್ನಕುಡಿ ವೈದ್ಯನಾಥನ್‌ ಮತ್ತು ಎಲ್‌. ಶಂಕರ್‌‌ರಂತಹ ಖ್ಯಾತನಾಮರ ವಾದ್ಯವೃಂದದಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ವಾದಕರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರೊಂದಿಗೆ ವಿಶ್ವ ಪ್ರವಾಸ ಸಹ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೇತನವನ್ನೂ ಪಡೆದ ರಹಮಾನ್‌, ಅಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಗಳಿಸಿದರು. ಅವರ ತಂದೆ ಮರಣಶಯ್ಯೆಯಲ್ಲಿದ್ದು, ತಂಗಿ ತೀವ್ರ ಅನಾರೋಗ್ಯ ಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪಿದಾಗ, ದಿಲೀಪ್‌ರನ್ನು ಖಾದಿರಿ ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಐದು ವರ್ಷ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು ಎಂದರು, ತಮ್ಮ 23ನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ 1998ರಲ್ಲಿ, ಕುಟುಂಬದ ಇತರೆ ಸದಸ್ಯರೊಂದಿಗೆ ದಿಲೀಪ್‌ ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡರು. ವೃತ್ತಿಜೀವನ ರಹಮಾನ್‌ರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನಾ ವೃತ್ತಿಯು 1992ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಗೊಂಡರೂ, 1975ಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ತಂದೆ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, 9 ವರ್ಷದ ರಹಮಾನ್‌, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಪಿಯಾನೊ ನುಡಿಸಿದರು. ನಂತರ, ಈ ನಾದವನ್ನು ಆರ್‌ ಕೆ ಶೇಖರ್ ಮಲಯಾಳಂ ಚಲನಚಿತ್ರ 'ಪೆಣ್‌ಪಾಡಾ'ಗಾಗಿ ವೆಲ್ಲಿಥಿನ್ ಕಿಣ್ಣಮ್ ಪೊಲ್Vellithen Kinnam Pol' ಎಂಬ ಸಂಪೂರ್ಣ ಹಾಡನ್ನಾಗಿ ರಚಿಸಿದರು. ಆರ್ ಕೆ ಶೇಖರ್‌ ಸಂಯೋಜನೆ ಎಂದು ನಮೂದಿಸಲಾದ, ಭರಣಿಕ್ಕವು ಶಿವಕುಮಾರ್ ರಚಿಸಿದ ಈ ಹಾಡನ್ನು ಜಯಚಂದ್ರನ್‌ ಹಾಡಿದ್ದರು. ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಹಾಗೂ ಧ್ವನಿಪಥಗಳು ರಹಮಾನ್‌ರ ವೃತ್ತಿಯ ಗಮನಾರ್ಹ ಹಂತವು 1992ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಅದೇ ವೇಳೆಗೆ ತಮ್ಮ ಮನೆಯ ಹಿತ್ತಲಿನಲ್ಲಿಯೇ, ಪಂಚತನ್‌ ರೆಕಾರ್ಡ್‌ ಇನ್‌ ಎಂಬ ಸಂಗೀತ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಮತ್ತು ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡುವ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಇದು ಮುಂದೆ ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಾ ಸ್ಟುಡಿಯೊ ಆಯಿತು. ಮೊದಲಿಗೆ ಅವರು ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳು, ಜಾಹೀರಾತುಗಳು, ಭಾರತೀಯ ದೂರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಚುಟುಕು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. 1992ರಲ್ಲಿ, ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮಣಿರತ್ನಂ ರಹಮಾನ್‌ರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ, ತಾವು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತಿದ್ದ ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರ ರೋಜಾ ಗಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ ಧ್ವನಿಪಥ ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ರಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರ ರಜತಕಮಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ದೊರೆಯಿತು. ಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೇ ಈ ತರಹದ ಅಪಾರ ಯಶಸ್ಸು, ರಹಮಾನ್‌ ಪಾಲಿಗೆ ಮಹತ್ವದ ತಿರುವಾಯಿತು. ಇನ್ನೂ ಮೂರು ಸಲ, ರಹಮಾನ್‌ರಿಗೆ ರಜತಕಮಲ ಲಭಿಸಿದೆ. 1997ರಲ್ಲಿ ಮಿನ್ಸಾರ ಕಣವು (Electric Dreams , ತಮಿಳು), 2002ರಲ್ಲಿ ಲಗಾನ್‌ (Tax , ಹಿಂದಿ), ಕಣ್ಣತಿಲ್‌ ಮುತ್ತಮ್‌ಇಟ್ಟಾಳ್‌‌‌‌ (A Peck on the Cheek , ತಮಿಳು) 2003ರಲ್ಲಿನ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ಮಧುರ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದ ರಹಮಾನ್‌ರಿಗೆ ರಜತಕಮಲ ದೊರಕಿತು. ಹೀಗೆ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಬಾರಿ ರಜತಕಮಲ ಗಳಿಸಿದವರಾದರು.ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ರೋಜಾ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತವು ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾಗಿ, ಮೂಲ ಹಾಗೂ ಡಬ್ಬಿಂಗ್‌ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಪ್ರಶಂಸೆಗಳಿಸಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಅಲೆಯಬ್ಬಿಸಿತು. ನಂತರ, ಚೆನ್ನೈ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದ ಹಲವು ತಮಿಳು ಭಾಷಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಹಲವು ಯಶಸ್ವೀ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, ಮಣಿರತ್ನಂ ನಿರ್ದೇಶನದ, ರಾಜಕೀಯ ಕಥಾಹಂದರವುಳ್ಳ ಬಾಂಬೆ, ನಗರವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಕಾದಲನ್‌, ಭಾರತಿರಾಜ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಕಾರುತ್ತಮ, ಸ್ಯಾಕ್ಸೊಫೊನ್‌ ಪ್ರಧಾನ ಸಂಗೀತಮಯ ಡ್ಯುಯೆಟ್‌, ಇಂದಿರಾ, ಹಾಗೂ ಪ್ರೇಮ-ಹಾಸ್ಯ ಮಿಶ್ರಣದ ಮಿ. ರೋಮಿಯೊ ಹಾಗೂ ಲವ್‌ ಬರ್ಡ್ಸ್‌ ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ರಹಮಾನ್ ಬಹಳಷ್ಟು ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ಅಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಮುತ್ತು ಚಿತ್ರದ ಯಶಸ್ಸಿನಿಂದಾಗಿ ಜಪಾನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಅಭಿಮಾನಿ ಬಳಗ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು . ಅವರ ಧ್ವನಿಪಥಗಳು ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ, ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ತಮಿಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ/ಲೋಕ ಸಂಗೀತ ಪರಂಪರೆಗಳು, ಜಾಝ್ ಸಂಗೀತ‌, ರೆಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ರಾಕ್‌ ಶೈಲಿಯ ಸಂಗೀತಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಅವರ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಧ್ವನಿಪಥಗಳಿಂದಾಗಿ, ತಮಿಳುನಾಡು ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇಡೀ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದವು. ಮಣಿರತ್ನಂ ನಿರ್ದೇಶನದ ಬಾಂಬೆ ಚಿತ್ರದಲ್ಲಿನ ಬಾಂಬೆ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿನ ರಾಗ ವು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ದೀಪಾ ಮೆಹ್ತಾರ ಫೈರ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ , ಹಲವಾರು ಸಂಕಲನಗಳು ಹಾಗೂ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು. ರಾಮ್‌ ಗೋಪಾಲ್‌ ವರ್ಮಾ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ರಂಗೀಲಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಗೀತ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ, ರಹಮಾನ್‌ ಮುಂಬಯಿ ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ನಂತರ , ಶಾರುಕ್‌ಖಾನ್‌ ಖಾನ್‌ ಅಭಿನಯದ, ಮಣಿರತ್ನಂ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ದಿಲ್‌ ಸೆ, ಹಾಗೂ ಸುಭಾಷ್‌ ಘೈ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ, ತಾಳ-ಪ್ರಧಾನ ತಾಲ್‌ ಸೇರಿದಂತೆ, ಹಲವು ಯಶಸ್ವೀ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು . ಸೂಫಿ ಅನುಭಾವವು ದಿಲ್‌ ಸೆ ಚಲನಚಿತ್ರದ ಛಯ್ಯಾ ಛಯ್ಯಾ ಹಾಡಿಗೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಚಲನಚಿತ್ರ Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Heroದ ಝಿಕ್ರ್‌ ಹಾಡಿಗೆ ಸ್ಫೂರ್ತಿಮೂಲವಾಗಿತ್ತು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ವಿಶಾಲ ಮೇಳವೃಂದ ಮತ್ತು ಸಂಗಡಿಗ ಗಾಯಕರ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು . ಸಂಗಮಂ ಮತ್ತು ಇರುವರ್‌ ಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ, ರಹಮಾನ್ ‌ ಕರ್ನಾಟಕ ಶೈಲಿಯ ಗಾಯನ ಮತ್ತು ವೀಣೆಯಂತಹ ವಾದ್ಯಗಳು, ಹಾಗೂ, ರಾಕ್‌ ಗಿಟಾರ್‌ ಮತ್ತು ಜಾಝ್‌ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಪ್ರಮುಖ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನಾಗಿ ಬಳಸಿದರು . ನಂತರ 2000ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜೀವ್ ಮೆನನ್‌ರ ಕಂಡುಕೊಂಡೈನ್ ಕಂಡುಕೊಂಡೈನ್, ಮಣಿರತ್ನಮ್‌ರ ಅಲೈಪಯುತೆಯ್, ಆಶುತೋಷ್‌ ಗೋವಾರೀಕರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಸ್ವದೇಶ್‌ ಹಾಗೂ ರಾಕೇಶ್‌ ಓಂಪ್ರಕಾಶ್‌ ಮೆಹ್ರಾ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ರಂಗ್‌ ದೇ ಬಸಂತಿ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ರಹಮಾನ್ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಹಾಡುಗಳು ಅಪಾರ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದವು. ವಾಟರ್‌ (2005) ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಸ್ವರಶ್ರೇಣಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು .ಜಾವೇದ್‌ ಅಕ್ತರ್‌‌, ಗುಲ್ಜಾರ್‌, ವೈರಮುತ್ತು ಹಾಗೂ ವಾಲಿಯಂತಹ ಭಾರತೀಯ ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೀತೆ ರಚನಾಕಾರರ ಹಾಡುಗಳಿಗೆ ಅವರು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶಿಷ್ಠ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರೊಂದಿಗೆ ಸಹಯೋಗದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅವರು ನಿರಂತರ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ತಾವು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಚಲನಚಿತ್ರ ರೋಜಾ ದಿಂದ ಆರಂಭಿಸಿ, ನಿರ್ದೇಶಕ ಮಣಿರತ್ನಂ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಚಿತ್ರಗಳಿಗೂ ರಹಮಾನ್ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿ, ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸುವ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ಎಸ್‌. ಶಂಕರ್‌ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಜೆಂಟ್ಲ್‌ಮನ್‌ , ಕಾದಲನ್‌ , ಇಂಡಿಯನ್‌ , ಜೀನ್ಸ್‌ , ಮುಧಲ್ವನ್‌ , ನಾಯಕ್‌ , ಬಾಯ್ಸ್‌ , ಶಿವಾಜಿ ದಿ ಬಾಸ್‌ ಹಾಗೂ ಏಂಥಿರನ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ನೀಡಿದ ಸಂಗೀತ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿತು. ನಂತರ 2005ರಲ್ಲಿ, ಚೆನ್ನೈನ ಕೊಡಂಬಾಕಂ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಎಂ ಸ್ಟೂಡಿಯೊಸ್‌ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ಪಂಚತನ್‌ ರೆಕಾರ್ಡ್‌ ಇನ್‌ ಸ್ಟೂಡಿಯೊವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಇದು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಗಳ ದಾಖಲಿಸುವ ಸ್ಟೂಡಿಯೊ ಎಂದಾಯಿತು. ಹೀಗೆ 2006ರಲ್ಲಿ, ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಕೆಎಂ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಎಂಬ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣಾ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ನ ಹೆಸರಾಂತ ಉದ್ದಿಮೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವರು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಿಲ್ಲುನು ಒರು ಕಾದಲ್‌‌ ಕೆಎಂ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಯ ಮೊದಲ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿತ್ತು. ಚೀನಿ ಮತ್ತು ಜಪಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ ನಡೆಸಿ, ತಮ್ಮ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡು, 2003ರಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಡರಿನ್‌ ಭಾಷೆಯ ವಾರಿಯರ್ಸ್‌ ಆಫ್ ಹೆವನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಅರ್ಥ್ ‌ ಎಂಬ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೇ 2007ರಲ್ಲಿ ಶೇಖರ್‌ ಕಪೂರ್‌ ನಿರ್ದೇಶನದ Elizabeth: The Golden Age ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಗೀತದ ಸಹ-ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿದ ಇತರೆ ಸಂಗೀತಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ಸಂಯೋಜನೆಗಳ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಇವು ಇನ್ಸೈಡ್‌ ಮ್ಯಾನ್‌ , ಲಾರ್ಡ್‌ ಆಫ್‌ ವಾರ್‌ , ಡಿವೈನ್‌ ಇಂಟರ್ವೆಂಷನ್‌ ಹಾಗೂ ದಿ ಆಕ್ಸಿಡೆಂಟಲ್‌ ಹಸ್ಬಂಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಧ್ವನಿಪಥಗಳು ಕೇಳಿಬಂದಿವೆ. ಹಾಗೆಯೇ 2008ರಲ್ಲಿ, ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಹಾಲಿವುಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರ ಕಪಲ್ಸ್‌ ರಿಟ್ರೀಟ್ ‌'ಗಾಗಿ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. ಈ ಹಾಸ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರವು ಮರು ವರ್ಷ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. 2008ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಸ್ಲಮ್‌ಡಾಗ್‌ ಮಿಲಿಯನೇರ್ ‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದ್ದರು. ಅವರ ಈ ರಚನೆಗಾಗಿ ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಹಾಗೂ ಎರಡು ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಲಭಿಸಿದವು. ಇಂಥ ಅದ್ದೂರಿ,ವೈಭಪೂರ್ಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳಿಸಿದ ಅವರು, ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯರಾದರು. ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ, ಈ ಧ್ವನಿಪಥವು ನೃತ್ಯ‌/ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್‌ ಗೀತೆಗಳ ಅಲ್ಬಮ್‌ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಬಿಲ್‌ಬೋರ್ಡ್‌ 200 ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು. 'ಜೈ ಹೋ' ಹಾಡು ಯುರೋಚಾರ್ಟ್‌ ಹಾಟ್‌ 100 ಸಿಂಗಲ್ಸ್‌ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ ಬಿಲ್ಬೋರ್ಡ್‌ ಹಾಟ್‌ 100 ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 15ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು. ಇತರ ಸಂಗೀತ ಕೃತಿಗಳು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲದೆ, ಇತರೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗಾಗಿಯೂ ಸಹ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. 1997ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸ್ವರ್ಣ ಮಹೋತ್ಸವದ ಅಂಗವಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನದ ವಂದೇ ಮಾತರಮ್ ‌ ಎಂಬ ಅಲ್ಬಮ್‌ ಬಹಳಷ್ಟು ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು. ಇದಾದ ನಂತರ, ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು, ಭಾರತ್‌ ಬಾಲಾ ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದ ಜನ ಗಣ ಮನ ಎಂಬ ವೀಡಿಯೊ ಸಂಕಲನಕ್ಕಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ಅಲ್ಬಮ್‌ ರಚಿಸಿ ಹೊರತಂದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ಜಾಹೀರಾತುಗಳಿಗೆ ಚುಟುಕು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ, ಅಥ್ಲೆಟಿಕ್ಸ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಗಳು, ದೂರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ಅಂತರಜಾಲ ಮಾಧ್ಯಮ ಪ್ರಕಾಶನಗಳು, ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ಹಿನ್ನೆಲೆ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಟಿಯ ಮೇಳವೃಂದಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. 1999ರಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ನೃತ್ಯನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಶೋಭನಾ ಮತ್ತು ಪ್ರಭುದೇವ ಸುಂದರಂ ಹಾಗೂ ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರರಂಗದ ನೃತ್ಯಸಮೂಹದ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿ, ಜರ್ಮನಿಯ ಮ್ಯೂನಿಕ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿ ಮೈಕಲ್‌ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ಈ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಮೈಕಲ್‌ ಜ್ಯಾಕ್ಸನ್‌ ಅಂಡ್‌ ಫ್ರೆಂಡ್ಸ್‌ ಎನ್ನಲಾಗಿತ್ತು. 2002ರಲ್ಲಿ, ರಹಮಾನ್‌ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಾಟಕವೊಂದಕ್ಕೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. ಸಂಗೀತಪ್ರಧಾನ ರಂಗಮಂದಿರದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕ ಆಂಡ್ರ್ಯೂ ಲಾಯ್ಡ್‌ ವೆಬ್ಬರ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ಬಾಂಬೆ ಡ್ರೀಮ್ಸ್ ‌ ರಹಮಾನ್‌ರ ಮೊದಲ ರಂಗಮಂದಿರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಫಿನ್ಲೆಂಡ್‌ ಮೂಲದ ಜಾನಪದ ಸಂಗೀತ ತಂಡ ವಾರ್ಟಿನಾ ದಿ ಲಾರ್ಡ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ರಿಂಗ್ಸ್ ‌' ಎಂಬ ತನ್ನ ನಾಟಕಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಲು ರಹಮಾನ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಸಹಯೋಗ ನಡೆಸಿತು. 2004ರಲ್ಲಿ, ವ್ಯಾನೆಸಾ-ಮೇ ಅಲ್ಬಮ್‌ ಕೊರಿಯೊಗ್ರಾಫಿ ಗಾಗಿ ರಾಗಾಸ್‌ ಡ್ಯಾನ್ಸ್‌ ಎಂಬ ಗೀತೆಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡಿದರು. 2004ರಿಂದಲೂ, ಸಿಂಗಪುರ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಮಲೇಷ್ಯಾ, ದುಬೈ, ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌, ಕೆನಡಾ, ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಭಾರತ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ವೀಕ್ಷಕರಿಗಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ಮೂರು ಯಶಸ್ವೀ ವಿಶ್ವ ಪ್ರವಾಸಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಕಲೆಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಕರೇನ್‌ ಡೇವಿಡ್‌ ಸದ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಹೊರತರಲಿರುವ ತಮ್ಮ ಸ್ಟೂಡಿಯೊ ಅಲ್ಬಮ್ ಸಂಪುಟಕ್ಕಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ಸಹಯೋಗ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. 2006ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, ಇಂಟ್ರೊಡ್ಯೂಸಿಂಗ್‌ ಎ. ಆರ್‌. ರಹಮಾನ್‌ ಎಂಬ ಎರಡು ಸಿಡಿಗಳ ಸಂಪುಟ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಇದು, ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಹಾಡುಗಳಲ್ಲಿ 25 ಹಾಡುಗಳ ಸಂಕಲನವಾಗಿತ್ತು. ಕನೆಕ್ಷನ್ಸ್ ‌ ಎಂಬ ಅವರ ಫಿಲ್ಮೇತರ ಅಲ್ಬಮ್‌ 2008ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ 12ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. 2009ರ ನವೆಂಬರ್‌ 24ರಂದು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನಿ ಮನ್ಮೋಹನ್‌ ಸಿಂಗ್‌ ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಅಧಿಕೃತ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ, ಅಲ್ಲಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷ ಬರಾಕ್‌ ಒಬಾಮಾ ಆತಿಥ್ಯದಲ್ಲಿ, ಶ್ವೇತಭವನದಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾದ ಔಪಚಾರಿಕ ಭೋಜನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನೀಡಿದರು.ದಿ ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ ಪೋಸ್ಟ್‌, ಲೇಖಕರು: ಕ್ರಿಸ್‌ ರಿಚರ್ಡ್ಸ್‌, 24 ನವೆಂಬರ್‌ 2009; 3:34 PM ET 2010ರಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಹೈಟಿ ಭೂಕಂಪ ಪೀಡಿತರಿಗಾಗಿ ತುರ್ತು ಸಹಾಯ ನಿಧಿಗಾಗಿ ಧನ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು 'We Are the World: 25 for Haiti' ಎಂಬ ಒಂದು ಸಹಾಯಾರ್ಥ ಏಕಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ವಾದ್ಯಗೋಷ್ಠಿ ನೀಡಿದ ಸಂಗೀತ ಕಲಾವಿದರ ಪೈಕಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಹ ಒಬ್ಬರು. 2010ರಲ್ಲಿ, ಗುಜರಾತ್‌ ರಾಜ್ಯದ ಸ್ವರ್ಣಮಹೋತ್ಸವದ ಅಂಗವಾಗಿ, 'ಜಯ್‌ ಜಯ್‌ ಗರ್ವೀ ಗುಜರಾತ್‌' , ಆ ವರ್ಷದಲ್ಲೇ ನಡೆದ ವಿಶ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ತಮಿಳ್‌ ಸಮ್ಮೇಳನಕ್ಕಾಗಿ 'ಸೆಮ್ಮೊಝಿಯಾನ ತಮಿಳ್‌ ಮೊಝಿಯಾಮ್‌', ಹಾಗೂ, 2010 ಕಾಮನ್ವೆಲ್ತ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಕ್ಕಾಗಿ ಲಾಂಛನಗೀತೆ ಜಿಯೊ ಉಠೊ ಬಢೋ ಜೀತೋ ಹಾಡುಗಳಿಗಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. 2010ರಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ A. R. Rahman Jai Ho Concert: The Journey Home World Tour ಎಂಬ ತಮ್ಮದೇ ಮೊದಲ ವಿಶ್ವ ಪ್ರವಾಸ ನಡೆಸಿದರು. 2010ರ ಜೂನ್‌ 11ರಂದು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್‌ನ ನಾಸ್ಸಾವ್‌ ಕೊಲಿಸಿಯಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಸದ ಮೊದಲ ಗೋಷ್ಠಿ ನಡೆಯಿತು. ನಂತರ ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ 16 ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ಗೋಷ್ಠಿಗಳು ನಡೆದವು. ರಹಮಾನ್‌ ಏರ್ಟೆಲ್‌ ಸಂಚಾರಿ ದೂರವಾಣಿ ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಅತಿ-ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಗೀತದ ಹೊಸ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು 2010ರ ನವೆಂಬರ್‌ 18ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದರು. ಎರಡು ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಅವರು ರೇಡಿಯೊ ದೇಸಿ ಬೀಟ್ಸ್‌ಗಾಗಿ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಗೀತೆಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿದರು. ರಹಮಾನ್‌ ಈ ರೇಡಿಯೊ ವಾಹಿನಿಯ ಪ್ರಧಾನ ರೂಪದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. 2010ರಲ್ಲಿ, ಟೊಯೊಟಾದವರು ಭಾರತೀಯ ರಸ್ತೆಗಳಿಗಾಗಿ ಹೇಳಿ ಮಾಡಿಸಿದ ಇಟಿಯೊಸ್‌ ಕಾರ್‌ ಮಾರಾಟದ ಉತ್ತೇಜನಕ್ಕೆ ಜಾಹೀರಾತಿಗಾಗಿ ರಹಮಾನ್ ಚುರುಕು-ಚುಟುಕು ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಈ ಜಾಹೀರಾತಿಗೆ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದರಲ್ಲದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ 'ಪಹಲೀ ಬಾರ್'‌ ಎಂಬ ಹಾಡನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಚಿನ್ಮಯಿ, ಜಾವೇದ್ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಮಧುಶ್ರೀ ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಸಂಗೀತದ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ, ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ ನುಸ್ರತ್‌ ಫತಹ್‌ ಆಲಿ ಖಾನ್‌ರವರ ಕವ್ವಾಲಿ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಪರಿಣತರು. ಈ ಸಂಗೀತ ಶೈಲಿಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಅನ್ಯ ಸಂಗೀತ ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣ ಸಂಗೀತವನ್ನು, ವಿಭಿನ್ನ ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಒಂದರ ಮೇಲೊಂದು ಪಂಕ್ತಿ ಮಾಡಿ, ಆಶುರಚನೆಯ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಯೋಜಿಸುವರು. ಸ್ವರಮೇಳದ ವಿಷಯಗಳು ಅವರ ಸಂಗೀತಗಳ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಿವೆ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ, ಆವರ್ತಕ ಸ್ವರಗುಚ್ಛಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುವುದು. 1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಪೂರ್ವವರ್ತಿಗಳಾದ ಕೆ. ವಿ. ಮಹಾದೇವನ್‌ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವನಾಥನ್‌-ರಾಮಮೂರ್ತಿ ಜೋಡಿಯಂತೆ, ರಹಮಾನ್‌ ಸಹ ಏಕ-ಧ್ವನಿಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ನುಡಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆನಂತರದಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿಮುದ್ರಣ ಶೈಲಿ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಾದ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ನವೀನ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ವಾದ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಧ್ವನಿಗಳನ್ನು ಮಿಶ್ರಣಗೊಳಿಸಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಮಾಡತೊಡಗಿದರು. ರಹಮಾನ್‌ರ ಸಂಗೀತ ಶೈಲಿಗಳು ಅವರ ಪ್ರಯೋಗಶೀಲತೆಗಳ ಒಲವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಹಳೆಯ ಮತ್ತು ಸಮಕಾಲೀನ ಚೆನ್ನೈ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಯೋಜಕರ ಸಂಗೀತದ ಧಾಟಿಯಲ್ಲಿರುವ ರಹಮಾನ್‌ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು, ಸಂವಾದಿ ರಾಗ, ವಾದ್ಯವೃಂದದ ಸಂಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಧ್ವನಿಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತವೆ. ಇವೆಲ್ಲ ಅಂಶಗಳ ಮೇಲೆ ರಹಮಾನ್‌ರ ಅಗಾಧ ಪ್ರಭಾವವನ್ನೂ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ತನ್ಮೂಲಕ, ಅನನ್ಯ ನಾದಗುಣಗಳು, ಧ್ವನಿ ಸ್ವರೂಪಗಳು ಹಾಗೂ ವಾದ್ಯಸಂಯೋಜನೆಯೊಂದಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ಪಾಪ್‌ ಸಂಗೀತದ ವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಇದು ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಗುಣಗಳು, ವಿಶಾಲ ಶ್ರೇಣಿಯ ಗೀತೆಗಳು ಮತ್ತು ರಹಮಾನ್‌ರ ಸಮನ್ವಯದ ಶೈಲಿಯಿಂದಾಗಿ, ಅವರ ಸಂಗೀತದ ಅಭಿರುಚಿಯು, ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿನ ಶ್ರೋತೃಗಳ ವಿವಿಧ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಮೀರುತ್ತದೆ.ರೋಜಾ ಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ರ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಸಂಯೋಜನೆಯು, 2005ರಲ್ಲಿ ಟೈಮ್‌‌ನ ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ "10 ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಧ್ವನಿಪಥಗಳ" ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿತು. ಚಲನಚಿತ್ರ ವಿಮರ್ಶಕ ರಿಚರ್ಡ್‌ ಕಾರ್ಲಿಸ್‌ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, 'ರಹಮಾನ್‌ರ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಬಹಳ ನಿಬ್ಬೆರಗಾಗಿಸುವಂತಹದ್ದು. ಬಾಹ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಭಾವಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಮಿಳು ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಬರುವವರೆಗೂ, ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ ಶೈಲಿಗೆ ದಕ್ಕುವವರೆಗೂ, ಅವುಗಳನ್ನು ರೂಪಾಂತರಿಸುವ ಅಪಾರ ಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯು ಶ್ರೋತೃಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿಸುತ್ತದೆ.' ರಹಮಾನ್‌ರ ವೃತ್ತಿಯ ಆರಂಭದಲ್ಲೇ ಜಾಗತಿಕ ಪ್ರಭಾವದ ಪ್ರಸರಣಕ್ಕೆ ಅನಿವಾಸಿ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ಜನಾಂಗದವರು ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನಬಹುದು. ಚಲನಚಿತ್ರೋದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ನವೀನತೆಯುಳ್ಳ ಸಂಗೀತಗಾರರೆನಿಸಿಕೊಂಡ ರಹಮಾನ್‌ರ ಅಪೂರ್ವ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಅಪಾರ ಯಶಸ್ಸಿನಿಂದಾಗಿ, 1990ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪುನರ್ಜನ್ಮಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಹಲವು ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದೇ ಶೈಲಿಯ ಮಹಾನ್‌ ಸಂಗೀತಗಾರರಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಹ ಒಬ್ಬರು' ಎಂದು ಸಂಗೀತ ನಿರ್ಮಾಪಕ ರಾನ್‌ ಫೇರ್‌ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಲಿವುಡ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಮೂಲದ ಬಝ್‌ ಲುಹ್ರ್‌ಮನ್‌ ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಸಂಗೀತ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಪ್ರತಿಭೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ ರಹಮಾನ್‌ಗೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ಪುರಸ್ಕಾರಗಳು ದೊರಕಿವೆ. ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ 1995ರಲ್ಲಿನ ಮಾರಿಷಸ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಹಾಗೂ ಮಲೇಷ್ಯನ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾದವು. ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ವೆಸ್ಟ್‌-ಎಂಡ್‌ ನಿರ್ಮಾಣದ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದಕ್ಕೆ ಅವರು ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ, ಲಾರೆನ್ಸ್‌ ಒಲಿವಿಯರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತರಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಹಾಗೂ ಸ್ವರ ಪ್ರಸ್ತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ನವೀನತೆ ಮೆರೆದ ರಹಮಾನ್‌ಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು‌, ಆರು ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಹದಿನಾಲ್ಕು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಹಾಗೂ ಹನ್ನೆರಡು ದಕ್ಷಿಣ ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಅವರ ಗೆಲುವಿಗಾಗಿ ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಬಂದಿವೆ. ಜಾಗತಿಕ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗಾಗಿ, 2006ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟಾನ್ಫರ್ಡ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಅವರು ಗೌರವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಸ್ಲಮ್‌ಡಾಗ್‌ ಮಿಲಿಯನೇರ್‌ ಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಸಂಗೀತಕ್ಕಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌ಗೆ 2009ರಲ್ಲಿ ವಿಮರ್ಶಕರ ಆಯ್ಕೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೂಲ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಸ್ತಾರಕ್ಕಾಗಿ ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತಕ್ಕಾಗಿ ಬಾಫ್ಟಾ (BAFTA)[ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಅಕ್ಯಾಡಮಿ ಫಾರ್ ಟೆಲೆವಿಜನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್] ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೂಲ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆ ಹಾಗೂ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೂಲ ಗೀತೆಗಾಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳೂ 2009ರ ಆಸ್ಕರ್ಸ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಲಭಿಸಿದವು. ಮಿಡ್ಲ್‌ಸೆಕ್ಸ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಅಲಿಗಢ್‌ ಮುಸ್ಲಿಮ್‌ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಂದ ರಹಮಾನ್‌, ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್‌ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದೇ ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನೈನ ಅಣ್ಣಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ರಹಮಾನ್‌ ಗೆ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್‌ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಗ್ರಹದ ಧ್ವನಿಪಥ ಸಂಪುಟ ಹಾಗೂ ದೃಶ್ಯಮಾಧ್ಯಮವೊಂದಕ್ಕೆ ಬರೆದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗೀತೆಯ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ರಹಮಾನ್‌ ಎರಡು ಗ್ರ್ಯಾಮ್ಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಇತ್ತೀಚಿಗೆ 2010ರಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಗೌರವ ಪದ್ಮಭೂಷಣದಿಂದ ಪುರಸ್ಕೃತರಾದರು. ಚಲನಚಿತ್ರ 127 ಅವರ್ಸ್‌ ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮೂಲ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಾಗಿ 2011ರ ಗೋಲ್ಡನ್‌ ಗ್ಲೋಬ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿತರಾದರು. ಲಂಡನ್‌ನ ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ (ಆನರರೀ ಫೆಲೊ ಆಫ್ ಟ್ರಿನಿಟಿ)ಗೌರವ ಸದಸ್ಯತ್ವಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ರಹಮಾನ್‌, ಸಾಯಿರಾ ಬಾನುರನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಈ ಜೋಡಿಗೆ ಖತೀಜಾ, ರಹೀಮಾ ಮತ್ತು ಅಮೀನ್‌ ಎಂಬ ಮೂವರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ, ಪುತ್ರ ಅಮೀನ್,ಕಪಲ್ಸ್‌ ರಿಟ್ರೀಟ್ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ, ‌'ನಾ ನಾ' ಎಂಬ ಹಾಡನ್ನು ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಪುತ್ರಿ ಖತೀಜಾ ಏಂಥಿರನ್ ‌ ಚಲನಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ 'ಪುಧಿಯಾ ಮನಿಧಾ' ಹಾಡಿಗೆ ಧ್ವನಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ರಹಮಾನ್‌ರ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎ. ಆರ್‌. ರೆಹಾನಾ ಪುತ್ರ ಜಿ. ವಿ. ಪ್ರಕಾಶ್ ಕುಮಾರ್‌ ಸಹ ಒಬ್ಬ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ರಹಮಾನ್‌ ಅವರು ಪ್ರಕಾಶ್‌ರ ಸೋದರಮಾವ. ಕಣ್ಣತಿಲ್‌ ಮುತ್ತಮ್‌ಇಟ್ಟಾಳ್‌ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ "ವಿದಾಯಿ ಕೊಡು ಎಂಗಲ್ ನಾಡೆ" ಹಾಡನ್ನು ಹಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ರೆಹಾನಾ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯ ವೃತ್ತಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಮಲಯಾಳಂ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಟ ರಹಮಾನ್‌ರ ಭಾಮೈದುನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಷ್ಟಕಾಲ ಅನುಭವಿಸಿದ ಕಾರಣ ಅವರು ನಾಸ್ತಿಕರಾಗಬೇಕಾಯಿತು. ನಂತರ 1989ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ಕುಟುಂಬದ ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಟೈಮ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ನೀಡಿದ ಸಂದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ ತಾವು ಸೂಫಿಸಂ ಮೂಲಕ ಇಸ್ಲಾಮ್‌ ಧರ್ಮ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ್ದೇವೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯನ್ನು ಕಂಡರೆ ಅಚಲ ಭಕ್ತಿ-ನಿಷ್ಠೆ. 81ನೆಯ ಅಕ್ಯಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ತಾಯಿಗೆ ನಮನ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಈ ರೀತಿ ಹೇಳಿದರು: '''ದೀವಾರ್‌' ಹಿಂದಿ ಚಲನಚಿತ್ರದಲ್ಲಿ 'ಮೇರೆ ಪಾಸ್‌ ಮಾಂ ಹೈ' ಎಂಬ ಮಾತಿದೆ. ಇದರ ಅರ್ಥ, ನನ್ನಲ್ಲಿ ಏನೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಇಲ್ಲಿ ನನ್ನೊಂದಿಗೆ ನನ್ನ ತಾಯಿಯಿದ್ದಾರೆ' ಮುಂಚೆ ನಾಸ್ತಿಕರಾಗಿದ್ದರೂ, ರಹಮಾನ್‌ ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಪದಗುಚ್ಛವನ್ನು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತಂದರು Ella pughazhum iraivanukke ' ಎಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಶಂಸೆಗಳೂ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೆ'. ರಹಮಾನ್‌ 81ನೆಯ ಅಕ್ಯಾಡಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವಾಗ ಈ ಪದಗುಚ್ಛವನ್ನು ಬಳಸಿದ ನಂತರ ಈ ಮಾತು ಇನ್ನಷ್ಟು ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿತು. ಸಮಾಜ ಸೇವೆ ಸಹಾಯಾರ್ಥದ ವಿವಿಧ ಉದ್ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶ್ವ ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಘಟನೆ WHO ಆರಂಭಿಸಿದ ಅಭಿಯಾನ ಯೋಜನೆಯಾದ, ಸ್ಟಾಪ್ ಟೀಬಿ ಪಾರ್ಟ್ನರ್ಶಿಪ್,ಕ್ಷಯರೋಗ ನಿವಾರಣಾ ಸಹಯೋಗಕ್ಕೆ ಜಾಗತಿಕ ರಾಯಭಾರಿ ಯಾಗಿ ರಹಮಾನ್‌, 2004ರಲ್ಲಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಉಳಿಸಿ; ಅಭಿಯಾನವೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಹಲವಾರು ಸಹಾಯಾರ್ಥ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತಮ್ಮ ಹಾಡು '''ಇಂಡಿಯನ್‌ ಓಷನ್ ‌'ಗಾಗಿ ಕ್ಯಾಟ್‌ ಸ್ಟೀವನ್ಸ್‌ / ಯುಸುಫ್‌ ಇಸ್ಲಾಮ್‌ರೊಂದಿಗಿನ ಸಹಯೋಗಲ್ಲಿ ಬೆಂಬಲ ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು. ಏ-ಹಾ a-ha ಕೀಬೋರ್ಡ್‌ ವಾದಕ ಮ್ಯಾಗ್ನೆ ಫರುಹೋಲ್ಮನ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ರಾವಿಸ್‌ ಡ್ರಮ್‌ ವಾದಕ ನೀಲ್‌ ಪ್ರಿಮ್‌ರೋಸ್‌‌ರ ದೃಶ್ಯವನ್ನು ಈ ಹಾಡು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಈ ಹಾಡಿನಿಂದ ಬಂದ ಆದಾಯವನ್ನು, 2004ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ 26ರಂದು ಹಿಂದೂ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದ ಸುನಾಮಿ ಪೀಡಿತ ಬಂದಾ ಆಕೆಹ್‌ ಅನಾಥರಿಗೆ ನೀಡುವ ಪರಿಹಾರ ಧನಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ‌ ಮುಖ್ತಾರ್‌ ಸಹೋಟಾರೊಂದಿಗೆ ಡಾನ್‌ ಏಷ್ಯನ್‌ ಸೇರಿ ಹಾಡಿದ, "ವೀ ಕ್ಯಾನ್‌ ಮೇಕ್‌ ಇಟ್‌ ಬೆಟರ್‌ " ಎಂಬ ಏಕಗೀತೆಯನ್ನು ಸಹ ರಹಮಾನ್‌ ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆ. ರಹಮಾನ್‌ ತಮ್ಮ ಕೆಎಂ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ ಕನ್ಸರ್ವೇಟರಿಯನ್ನು(ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಣ ಪೋಷಕ ಸಂಸ್ಥೆ) 2008ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತಗಾರರಾಗಬಯಸುವವರಿಗೆ ಶ್ರವ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮ ಶಿಕ್ಷಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ, ವಾದ್ಯಸಂಗೀತ, ಸಂಗೀತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಹಾಗೂ ಧ್ವನಿವಿನ್ಯಾಸ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಬೋಧನೆ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗುವುದು. ಈ ಶಾಲೆಯ ಬೋಧಕ ತಂಡದಲ್ಲಿ-ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ,ಸಾಧನೆಗೈದ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಹಾಗೂ ಹೊಸದಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತ ಸ್ವರಮೇಳ ವಾದ್ಯವೃಂದವನ್ನು ಸಹ ಈ ಲಲಿತಕಲಾ ಶಾಲೆ ಹೊಂದಿದೆ.ಇದು ಚೆನ್ನೈನ ಕೋಡಂಬಾಕಂನಲ್ಲಿ ಅವರ ಪಂಚತನ್‌ ಸ್ಟುಡಿಯೋದ ಸನಿಹದಲ್ಲೇ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಆರಂಭಿಕವಾಗಿ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಾಗೂ ಡಿಪ್ಲೊಮಾ ಮಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಪಠ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಬೋಧನಾ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಈ ಕಲಾಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಿತ ಹಲವು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ-ಶಿಷ್ಯರು ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನಾ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದಾರೆ. ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿರುವ ನಿರ್ಗತಿಕ ಮಹಿಳೆಯರ ನೆರವಿಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿರುವ ದಿ ಬ್ಯಾನ್ಯನ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಕಿರುಚಿತ್ರಕ್ಕಾಗಿ 2006ರಲ್ಲಿ ರಹಮಾನ್‌ ಇದರ ವಿಷಯ ವಸ್ತುವಿನ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಾಗಿ ಆವರ್ತಕ ರಾಗ ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. ಆಗ 2008ರಲ್ಲಿ, ತಾಳವಾದ್ಯಕಾರ ಶಿವಮಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಜಿಯಾ ಸೆ ಜಿಯಾ'' ' ಎಂಬ ಹಾಡೊಂದನ್ನು ರಹಮಾನ್ ರಚಿಸಿದರು. ಇದು(ಫ್ರೀ ಹಗ್ಸ್ ಪ್ರಚಾರಾಂದೋಲನ) ಮುಕ್ತ ಅಪ್ಪುಗೆಯ ಆಂದೋಲನದಿಂದ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರೀಕರಿಸಲಾದ ವೀಡಿಯೊ ಮೂಲಕ ರಹಮಾನ್‌ ಇದನ್ನು ಪ್ರೊತ್ಸಾಹಿಸಿ ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು. ಚಲನಚಿತ್ರಗಳ ಪಟ್ಟಿ ರೋಜಾ ತಿರುಡಾ ತಿರುಡಾ ಬಾಂಬೆ ಕಾದಲನ್ ಜೀನ್ಸ್ ಕಾದಲ ಕೋಟೈ ರಂಗೀಲಾ ಗುರು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಎ.ಆರ್‌. ರಹಮಾನ್‌ರ ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರಜಾಲತಾಣ ಡಬ್ಲ್ಯೂಎನ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಆರ್‌ ರಹ್ಮಾನ್‌ 1966ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು ಜೀವಿತ ಜನರು ಎ. ಆರ್. ರೆಹಮಾನ್‌ ಭಾರತದ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಭಾರತೀಯ ಮುಸ್ಲಿಮರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು 20ನೇ-ಶತಮಾನದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಯೋಜಕರು 21ನೇ-ಶತಮಾನದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಯೋಜಕರು ಬಾಲಿವುಡ್ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು ಕಾಲಿವುಡ್ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಗಾಯಕರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗಾಯಕರು ಭಾರತದ ಪುರುಷ ಗಾಯಕರು ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ನೈಜ ಸಂಗೀತಕ್ಕಾಗಿ ಅಕಾಡೆಮಿ ಅವಾರ್ಡ್ ವಿಜೇತರು ಫಿಲ್ಮ್‌ಫೇರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ತಮಿಳು ಸಂಗೀತಗಾರರು ತಮಿಳು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಸ್ತಾರದ ಸಂಯೋಜಕರು ತೆಲುಗು ಚಲನಚಿತ್ರದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಸ್ತಾರದ ಸಂಯೋಜಕರು ಮಲಯಾಳಂ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಚೆನ್ನೈ ಮೂಲದ ಜನರು ಇಸ್ಲಾಮ್‌ಗೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡವರು ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಗ್ರ್ಯಾಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರು ಟ್ರಿನಿಟಿ ಕಾಲೇಜ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯೂಸಿಕ್‌ನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜಕರು

allāh‌ rakhā rahamān‌ ( (urdu: اللہ رکھا رحمان); (janana 6 janavari 1966; janmanāma: è. ès‌. dilīp‌ kumār ) òbba bhāratīya calanacitra saṃgīta saṃyojaka, dhvanisuraḻi-dhvanimudraṇa nirmāpaka, saṃgītagāra hāgū gāyaka. āga 1990ra daśakada āraṃbhadalli avaru tamma calanacitra saṃgīta saṃyojanā vṛtti āraṃbhisidaru. avarigè iduvarègū hadinālku philm‌pher‌ praśastigaḻu, hannòṃdu dakṣiṇa philm‌pher‌ praśastigaḻu, nālku rāṣṭrīya calanacitra praśastigaḻu, èraḍu akāḍèmi (āskar‌) praśastigaḻu, èraḍu gryāmi praśastigaḻu, òṃdu bāphtā BAFTA [briṭiś akyāḍami āph philms aṃḍ ṭèlèvijan avārsḍ] (BAFTA) praśasti hāgū òṃdu gòlḍan‌ glob‌ praśasti labhisivè. laṃḍan‌na ṭriniṭi kālej‌ āph‌ myūsik‌nalli pāścātya śāstrīya saṃgītada adhyayana māḍi ā kṣetradalli padavi gaḻisidaru. naṃtara, tamma mūla nagara cènnaiyalli tammade āda 'paṃcatan‌ rèkārḍ‌ in‌' èṃba susajjita sṭuḍiyò sthāpisidaru. paṃcatan‌ bahuśaḥ iḍī eṣyādalle atyaṃta susajjita hāgū ādhunīkṛta (dhvanisaṃyojanā mattu dhvani-vinyāsa) sṭuḍiyò āgidè. bhāratada vividha calanacitrodyamagaḻu, aṃtararāṣṭrīya calanacitragaḻu mattu raṃgamaṃdiragaḻalli tamma saṃgīta saṃyojanè māḍida rahamān‌ra vṛttiyu‌, 2004raṣṭaralli èraḍu daśakagaḻa avadhi pūraisittu. calanacitragaḻigāgi tāvu racisida saṃgīta saṃyojanègaḻu mattu dhvanipathagaḻa saṃgrahagaḻu sumāru 150 daśalakṣakkiṃtalū hèccina saṃkhyèyalli mārāṭavāgivè. alladè, sumāru 200 daśalakṣakkiṃtalū hèccu dhvanisuruḻigaḻu mārāṭavāgivè. idariṃdāgi avaru viśvadalli sārvakālika atihèccu mārāṭavāguvaṃtaha saṃyojanègaḻannu racisi, dhvanimudraṇagaḻa dākhalisida kalāvidarāgiddārè. naṃtara 2005ralli ṭaim‌ myāgjin patrikèyu rahamān‌rannu bhāratada prakhyāta calanacitra saṃgīta saṃyojaka èṃdu varṇisitu. vidyunmāna vinyāsada saṃgīta dhvani-svaragaḻòṃdigè paurātya śāstrīya saṃgītada miśraṇa, viśvadarjèya saṃgīta śailigaḻu, hòsa taṃtrajñāna hāgū sāṃpradāyika vādyameḻagaḻa vinyāsa-samāgamagaḻu ityādi avara saṃgīta śailiya pramukha aṃśagaḻāgivè. ṭaim‌ patrikèyu avarannu "mòjhārṭ‌ āph madrās‌"èṃdu baṇṇisidè. halavu tamiḻu vimarśakaru avarannu Isai Puyal 'saṃgītada birugāḻi' èṃdu ullekhisiddārè. (;). naṃtara 2009ralli ṭaim matrikèyu tānu siddapaḍisida viśvada ati prabhāvi vyaktigaḻa paṭṭiyalli rahamān‌rannu serisitu. āraṃbhika jīvana bhārata deśada, tamiḻunāḍu rājyada rājadhāni cènnaiyalli, saṃgīta paraṃparèyuḻḻa, śrīmaṃta mòdaliyār kuṭuṃbadalli è. ès‌‌. dilīp‌ kumār āgi janisidaru. dilīp‌‌ra taṃdè ār. kè. śekhar cènnaiyalli vāsavāgiddaru,‌ malayāḻaṃ calanacitragaḻigāgi saṃgīta saṃyojaka mattu saṃgīta nirvāhakarāgiddaru. dilīp‌‌ òṃbattanèya vayassinavarāgiddāga avara taṃdè tīrikòṃḍaru. rahamān‌ra taṃdè baḻasuttidda saṃgīta vādyagaḻannu bāḍigègè nīḍuvudara mūlaka avara kuṭuṃba ādāya paḍèyuvaṃtāyitu. muṃcè 'kastūri' èṃba hèsarina avara tāyi karīmā dilīp‌nannu bèḻèsidaru. ī sāmānya,svābhāvikavāda bèḻèyuva varṣagaḻalli dilīp‌ (rahamān‌) òbba kīborḍ‌ vādakarāgi sakriyarādaru. alladè, tamma bālya snehita mattu tāḻavādyakāra śivamaṇi, jān‌ āṃṭòni, sureś‌ pīṭars‌, jòjò mattu rājā ivaròṃdigè "rūṭs‌" èṃba vādyataṃḍa, hāgū itarè vādyataṃḍagaḻalli rahamān‌ saṃgīta vinyāsagārarāgi kèlasa māḍidaru. "nèmèsis‌ avènyū" èṃba cènnai mūlada rāk‌ śailiya saṃgītavṛṃdakkè rahamān‌ saṃsthāparādaru. kīborḍ‌ mattu piyāno,saṃgīta saṃyojaka siṃthasaijar‌, hārmoniyaṃ mattu giṭār‌ mòdalāda vādyagaḻannu svataḥ rahamān‌ nuḍisuttiddaru. nirdiṣṭavāgi heḻabekèṃdarè, avare heḻuvaṃtè siṃthasaijar‌ saṃyojaka vādyavu “saṃgīta mattu taṃtrajñānada òṃdu vyavasthita mādari saṃyojanè"yāgiddariṃda siṃthasaijar‌nalli avarigè kutūhala hèccitu. māsṭar‌ dhanarāj‌ èṃba gurugaḻa mārgadarśanadalli rahamān‌ tamma jīvanadalli bahaḻaṣṭu muṃcitavāgiye saṃgīta tarabeti paḍèdukòṃḍaru. rahamān‌ tamma hannòṃdanèya vayassinalli, tamiḻunāḍina saṃgīta diggaja iḻayarājā avara vādyataṃḍadalli kīborḍ‌ vādakarāgi seri, hattu varṣagaḻa kāla adaròṃdigiddaru. rahamān‌ taṃdèyavara vādyagaḻannu iḻayarājā avarigū saha bāḍigè nīḍalāguttittu. naṃtarada varṣagaḻalli, èṃ. ès‌. viśvanāthan,‌ rameś‌ nāyḍu hāgū rāj-koṭi muṃtādavara vādyavṛṃdagaḻalli rahamān‌ kīborḍ‌ nuḍisiddaru. allade, jākir‌ husen‌‌, kunnakuḍi vaidyanāthan‌ mattu èl‌. śaṃkar‌‌raṃtaha khyātanāmara vādyavṛṃdadalli rahamān‌ vādakarāgiddaru. ivaròṃdigè viśva pravāsa saha māḍiddaru. ṭriniṭi kālej‌ āph‌ myūsik‌ saṃsthègè serikòḻḻalu vidyārthi vetanavannū paḍèda rahamān‌, alli pāścātya śāstrīya saṃgītadalli padavi gaḻisidaru. avara taṃdè maraṇaśayyèyalliddu, taṃgi tīvra anārogya sthiti talupidāga, dilīp‌rannu khādiri islām‌ dharmakkè paricayisalāyitu. ī prakriyèyu aidu varṣa tègèdukòṃḍittu èṃdaru, tamma 23nèya vayassinalli, aṃdarè 1998ralli, kuṭuṃbada itarè sadasyaròṃdigè dilīp‌ islām‌ dharmakkè matāṃtaragòṃḍaru. vṛttijīvana rahamān‌ra calanacitra saṃgīta saṃyojanā vṛttiyu 1992ralli āraṃbhagòṃḍarū, 1975lli calanacitravòṃdakkāgi tamma taṃdè dhvanimudraṇa naḍèsuttiddāga, 9 varṣada rahamān‌, ākasmikavāgi piyānò nuḍisidaru. naṃtara, ī nādavannu ār‌ kè śekhar malayāḻaṃ calanacitra 'pèṇ‌pāḍā'gāgi vèllithin kiṇṇam pòlVellithen Kinnam Pol' èṃba saṃpūrṇa hāḍannāgi racisidaru. ār kè śekhar‌ saṃyojanè èṃdu namūdisalāda, bharaṇikkavu śivakumār racisida ī hāḍannu jayacaṃdran‌ hāḍiddaru. calanacitrada saṃgīta saṃyojanè hāgū dhvanipathagaḻu rahamān‌ra vṛttiya gamanārha haṃtavu 1992ralli āraṃbhavāyitu. ade veḻègè tamma manèya hittalinalliye, paṃcatan‌ rèkārḍ‌ in‌ èṃba saṃgīta dhvanimudraṇa mattu miśraṇa māḍuva sṭuḍiyò sthāpisidaru. kèlavu varṣagaḻa naṃtara, idu muṃdè bhāratadalle atyādhunika dhvanimudraṇā sṭuḍiyò āyitu. mòdaligè avaru sākṣyacitragaḻu, jāhīrātugaḻu, bhāratīya dūradarśana mattu itarè kāryakramagaḻigè cuṭuku saṃgīta saṃyojisidaru. 1992ralli, calanacitra nirdeśaka maṇiratnaṃ rahamān‌rannu saṃparkisi, tāvu nirdeśisuttidda tamiḻu calanacitra rojā gāgi saṃgīta hāgū dhvanipatha saṃyojisalu keḻikòṃḍaru. tamma mòdala citradalliye atyuttama saṃgīta nīḍiddakkāgi rahamān‌rigè rāṣṭrīya calanacitra praśasti samāraṃbhadalli atyuttama saṃgīta nirdeśakara rajatakamala praśasti dòrèyitu. mòdala calanacitrakke ī tarahada apāra yaśassu, rahamān‌ pāligè mahatvada tiruvāyitu. innū mūru sala, rahamān‌rigè rajatakamala labhisidè. 1997ralli minsāra kaṇavu (Electric Dreams , tamiḻu), 2002ralli lagān‌ (Tax , hiṃdi), kaṇṇatil‌ muttam‌iṭṭāḻ‌‌‌‌ (A Peck on the Cheek , tamiḻu) 2003rallina ī calanacitragaḻigāgi madhura saṃgīta nīḍida rahamān‌rigè rajatakamala dòrakitu. hīgè rahamān‌ saṃgīta saṃyojakarāgi hèccu bāri rajatakamala gaḻisidavarādaru.ā kāladalli, rojā calanacitrada saṃgītavu atihèccu mārāṭavāgi, mūla hāgū ḍabbiṃg‌ āvṛttiyalli bahaḻaṣṭu praśaṃsègaḻisitu. calanacitra saṃgīta kṣetradalli bahaḻaṣṭu parivartanèya alèyabbisitu. naṃtara, cènnai calanacitrodyamada halavu tamiḻu bhāṣā calanacitragaḻigè halavu yaśasvī saṃgīta saṃyojanè māḍidaru. ivugaḻalli, maṇiratnaṃ nirdeśanada, rājakīya kathāhaṃdaravuḻḻa bāṃbè, nagaravalayagaḻalli janapriyavāda kādalan‌, bhāratirāja nirdeśisida kāruttama, syāksòphòn‌ pradhāna saṃgītamaya ḍyuyèṭ‌, iṃdirā, hāgū prema-hāsya miśraṇada mi. romiyò hāgū lav‌ barḍs‌ ivugaḻa mūlaka rahamān bahaḻaṣṭu gamana sèḻèdaru. alli kaṃḍubaṃda muttu citrada yaśassiniṃdāgi japān‌nallina avara abhimāni baḻaga mattaṣṭu hèccāyitu . avara dhvanipathagaḻu vaividhyamaya pāścātya śāstrīya, karnāṭaka mattu tamiḻu sāṃpradāyika/loka saṃgīta paraṃparègaḻu, jājh saṃgīta‌, règgè mattu rāk‌ śailiya saṃgītagaḻannu òḻagòṃḍa avara vaividhyamaya dhvanipathagaḻiṃdāgi, tamiḻunāḍu calanacitrodyamavaṣṭe alla, iḍī viśvadalle janapriyatè gaḻisidavu. maṇiratnaṃ nirdeśanada bāṃbè citradallina bāṃbè hāḍugaḻallina rāga vu kālānaṃtaradalli dīpā mèhtāra phair‌ calanacitradallaṣṭe allade , halavāru saṃkalanagaḻu hāgū mādhyamadalli mattè kāṇisikòṃḍavu. rām‌ gopāl‌ varmā nirdeśisida raṃgīlā citrakkè saṃgīta nīḍuva mūlaka, rahamān‌ muṃbayi hiṃdi calanacitrodyama praveśisidaru. naṃtara , śāruk‌khān‌ khān‌ abhinayada, maṇiratnaṃ nirdeśisida dil‌ sè, hāgū subhāṣ‌ ghai nirdeśisida, tāḻa-pradhāna tāl‌ seridaṃtè, halavu yaśasvī calanacitragaḻigè rahamān‌ saṃgīta nirdeśisidaru . sūphi anubhāvavu dil‌ sè calanacitrada chayyā chayyā hāḍigè hāgū avara calanacitra Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Heroda jhikr‌ hāḍigè sphūrtimūlavāgittu. idakkāgi avaru viśāla meḻavṛṃda mattu saṃgaḍiga gāyakara vinyāsa māḍidaru . saṃgamaṃ mattu iruvar‌ citragaḻa saṃgīta saṃyojanègaḻalli, rahamān ‌ karnāṭaka śailiya gāyana mattu vīṇèyaṃtaha vādyagaḻu, hāgū, rāk‌ giṭār‌ mattu jājh‌ śailigaḻannu melpaṃkti hāgū pramukha vādyagaḻannāgi baḻasidaru . naṃtara 2000ra samayadalli, rājīv mènan‌ra kaṃḍukòṃḍain kaṃḍukòṃḍain, maṇiratnam‌ra alaipayutèy, āśutoṣ‌ govārīkar‌ nirdeśisida svadeś‌ hāgū rākeś‌ oṃprakāś‌ mèhrā nirdeśisida raṃg‌ de basaṃti calanacitragaḻigāgi rahamān saṃyojisida hāḍugaḻu apāra janapriyatè gaḻisidavu. vāṭar‌ (2005) calanacitrakkāgi avaru hiṃdūsthāni svaraśreṇigaḻòṃdigina hāḍugaḻannu saṃyojisidaru .jāved‌ aktar‌‌, guljār‌, vairamuttu hāgū vāliyaṃtaha bhāratīya kavigaḻu mattu gītè racanākārara hāḍugaḻigè avaru saṃgīta saṃyojisiddārè. viśiṣṭha calanacitra nirdeśakaròṃdigè sahayogadalliddāga avaru niraṃtara janapriyatè gaḻisida saṃgīta saṃyojisiddaru. udāharaṇègè, tāvu saṃgīta saṃyojisida mòṭṭamòdala calanacitra rojā diṃda āraṃbhisi, nirdeśaka maṇiratnaṃ nirdeśisida èllā citragaḻigū rahamān saṃgīta nirdeśisi, janapriyatè gaḻisuva hāḍugaḻannu saṃyojisidaru. alladè, ès‌. śaṃkar‌ nirdeśisida jèṃṭl‌man‌ , kādalan‌ , iṃḍiyan‌ , jīns‌ , mudhalvan‌ , nāyak‌ , bāys‌ , śivāji di bās‌ hāgū eṃthiran‌ calanacitragaḻigāgi rahamān‌ nīḍida saṃgīta bahaḻa janapriyatè gaḻisitu. naṃtara 2005ralli, cènnaina kòḍaṃbākaṃ pradeśadalli èèṃ sṭūḍiyòs‌ sthāpisuvudara mūlaka rahamān‌ tamma paṃcatan‌ rèkārḍ‌ in‌ sṭūḍiyòvannu vistarisidaru. idu eṣyādalle atyādhunika dhvanimudraṇagaḻa dākhalisuva sṭūḍiyò èṃdāyitu. hīgè 2006ralli, rahamān‌ tammade āda kèèṃ myūsik‌ èṃba dhvanimudraṇā bryāṃḍ na hèsarāṃta uddimè sthāpisidaru. avaru saṃgīta saṃyojisida calanacitra sillunu òru kādal‌‌ kèèṃ myūsik‌ uddimèya mòdala biḍugaḍèyāgittu. cīni mattu japāni śāstrīya saṃgītadalli saṃśodhanè naḍèsi, tamma saṃyojanègaḻalli baḻasikòṃḍu, 2003ralli myāṃḍarin‌ bhāṣèya vāriyars‌ āph hèvan‌ aṃḍ‌ arth ‌ èṃba calanacitrakkè rahamān‌ saṃgīta nirdeśisidaru. allade 2007ralli śekhar‌ kapūr‌ nirdeśanada Elizabeth: The Golden Age citrakkè saṃgītada saha-saṃyojakarāgi kāryanirvahisidaru. bhāratadalle siddapaḍisida itarè saṃgītagaḻalli ivara saṃyojanègaḻa kèlavu aṃśagaḻannu serisikòḻḻalāgidè. ivu insaiḍ‌ myān‌ , lārḍ‌ āph‌ vār‌ , ḍivain‌ iṃṭarvèṃṣan‌ hāgū di āksiḍèṃṭal‌ hasbaṃḍ‌ calanacitragaḻalli iṃtaha dhvanipathagaḻu keḻibaṃdivè. hāgèye 2008ralli, rahamān‌ tamma mòṭṭamòdala hālivuḍ‌ calanacitra kapals‌ riṭrīṭ ‌'gāgi hinnèlè saṃgīta saṃyojisidaru. ī hāsya calanacitravu maru varṣa biḍugaḍèyāyitu. 2008ralli biḍugaḍèyāda slam‌ḍāg‌ miliyaner ‌ calanacitrakkāgi rahamān‌ saṃgīta nīḍiddaru. avara ī racanègāgi golḍan‌ glob‌ hāgū èraḍu akāḍèmi praśasti labhisidavu. iṃtha addūri,vaibhapūrṇa praśastigaḻisida avaru, mòdala bhāratīyarādaru. amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli, ī dhvanipathavu nṛtya‌/ilèkṭrānik‌ gītègaḻa albam‌ paṭṭiyalli agrasthāna hāgū bil‌borḍ‌ 200 paṭṭiyalli nālkanèya sthāna gaḻisitu. 'jai ho' hāḍu yurocārṭ‌ hāṭ‌ 100 siṃgals‌ paṭṭiyalli èraḍanèya sthāna hāgū bilborḍ‌ hāṭ‌ 100 paṭṭiyalli 15nèya sthāna gaḻisitu. itara saṃgīta kṛtigaḻu calanacitragaḻigè saṃgīta saṃyojanèyalladè, itarè kāryakramagaḻigāgiyū saha rahamān‌ saṃgīta nirdeśanadalli tòḍagikòṃḍiddārè. 1997ralli bhārata svātaṃtryada svarṇa mahotsavada aṃgavāgi rahamān‌ saṃgīta nirdeśanada vaṃde mātaram ‌ èṃba albam‌ bahaḻaṣṭu vāṇijyika dṛṣṭikonadalli yaśasviyāyitu. idāda naṃtara, bhāratīya śāstrīya saṃgītada halavu pramukha kalāvidarannu òḻagòṃḍu, bhārat‌ bālā nirdeśisida jana gaṇa mana èṃba vīḍiyò saṃkalanakkāgi rahamān‌ albam‌ racisi hòrataṃdaru. alladè, jāhīrātugaḻigè cuṭuku saṃgīta saṃyojisidaru. alladè, athlèṭiks‌ krīḍākūṭagaḻu, dūradarśana mattu aṃtarajāla mādhyama prakāśanagaḻu, sākṣyacitragaḻu mattu kirucitragaḻigāgi hinnèlè vādyagoṣṭiya meḻavṛṃdagaḻannu saṃyojisidaru. 1999ralli rahamān‌ nṛtyanirdeśakarāda śobhanā mattu prabhudeva suṃdaraṃ hāgū tamiḻu calanacitraraṃgada nṛtyasamūhada sahayogadòṃdigè jatègūḍi, jarmaniya myūnik‌ nagaradalli maikal‌ jyāksan‌ròṃdigè pradarśana nīḍidaru. ī pradarśana kāryakramakkè maikal‌ jyāksan‌ aṃḍ‌ phrèṃḍs‌ ènnalāgittu. 2002ralli, rahamān‌ mòdala bārigè nāṭakavòṃdakkè saṃgīta saṃyojisidaru. saṃgītapradhāna raṃgamaṃdirada saṃgīta saṃyojaka āṃḍryū lāyḍ‌ vèbbar āyojisida bāṃbè ḍrīms ‌ rahamān‌ra mòdala raṃgamaṃdira saṃgīta saṃyojanèyāgittu. phinlèṃḍ‌ mūlada jānapada saṃgīta taṃḍa vārṭinā di lārḍ‌ āph‌ di riṃgs ‌' èṃba tanna nāṭakakkāgi saṃgīta saṃyojisalu rahamān‌ròṃdigè sahayoga naḍèsitu. 2004ralli, vyānèsā-me albam‌ kòriyògrāphi gāgi rāgās‌ ḍyāns‌ èṃba gītègè saṃgīta saṃyojanè māḍidaru. 2004riṃdalū, siṃgapura, āsṭreliyā, maleṣyā, dubai, yunaiṭèḍ‌ kiṃgḍam‌, kènaḍā, amèrikā saṃyukta saṃsthāna mattu bhārata deśagaḻallina vīkṣakarigāgi rahamān‌ mūru yaśasvī viśva pravāsagaḻalli tamma saṃgīta kalèyannu pradarśisidaru. karen‌ ḍeviḍ‌ sadyadalliye hòrataraliruva tamma sṭūḍiyò albam saṃpuṭakkāgi rahamān‌ tamma sahayoga nīḍuttiddārè. 2006ra me tiṃgaḻalli, iṃṭròḍyūsiṃg‌ è. ār‌. rahamān‌ èṃba èraḍu siḍigaḻa saṃpuṭa biḍugaḍèyāyitu. idu, tamiḻu calanacitragaḻigāgi rahamān‌ saṃyojisida hāḍugaḻalli 25 hāḍugaḻa saṃkalanavāgittu. kanèkṣans ‌ èṃba avara philmetara albam‌ 2008ra ḍisèṃbar‌ 12raṃdu biḍugaḍèyāyitu. 2009ra navèṃbar‌ 24raṃdu bhāratada pradhāni manmohan‌ siṃg‌ amèrikā saṃyukta saṃsthānakkè adhikṛta bheṭi nīḍidāga, allina rāṣṭrādhyakṣa barāk‌ òbāmā ātithyadalli, śvetabhavanadalli naḍèsalāda aupacārika bhojanada saṃdarbhadalli rahamān‌ saṃgīta kāryakrama nīḍidaru.di vāṣiṃgṭan‌ posṭ‌, lekhakaru: kris‌ ricarḍs‌, 24 navèṃbar‌ 2009; 3:34 PM ET 2010ralli saṃbhavisida haiṭi bhūkaṃpa pīḍitarigāgi turtu sahāya nidhigāgi dhana saṃgrahisalu 'We Are the World: 25 for Haiti' èṃba òṃdu sahāyārtha ekagītèyalli vādyagoṣṭhi nīḍida saṃgīta kalāvidara paiki rahamān‌ saha òbbaru. 2010ralli, gujarāt‌ rājyada svarṇamahotsavada aṃgavāgi, 'jay‌ jay‌ garvī gujarāt‌' , ā varṣadalle naḍèda viśva śāstrīya tamiḻ‌ sammeḻanakkāgi 'sèmmòjhiyāna tamiḻ‌ mòjhiyām‌', hāgū, 2010 kāmanvèlt‌ krīḍākūṭakkāgi lāṃchanagītè jiyò uṭhò baḍho jīto hāḍugaḻigāgi rahamān‌ saṃgīta saṃyojisidaru. 2010ralli rahamān‌ A. R. Rahman Jai Ho Concert: The Journey Home World Tour èṃba tammade mòdala viśva pravāsa naḍèsidaru. 2010ra jūn‌ 11raṃdu nyūyārk‌na nāssāv‌ kòlisiyam‌nalli pravāsada mòdala goṣṭhi naḍèyitu. naṃtara viśvādyaṃta 16 pramukha nagaragaḻalli saṃgīta goṣṭhigaḻu naḍèdavu. rahamān‌ erṭèl‌ saṃcāri dūravāṇi sevā saṃsthègāgi saṃyojisida ati-janapriya saṃgītada hòsa āvṛttiyannu 2010ra navèṃbar‌ 18raṃdu biḍugaḍègòḻisidaru. èraḍu dinagaḻa naṃtara, avaru reḍiyò desi bīṭs‌gāgi śīrṣikè gītèyannu biḍugaḍègòḻisidaru. rahamān‌ ī reḍiyò vāhiniya pradhāna rūpadarśiyāgiddārè. 2010ralli, ṭòyòṭādavaru bhāratīya rastègaḻigāgi heḻi māḍisida iṭiyòs‌ kār‌ mārāṭada uttejanakkè jāhīrātigāgi rahamān curuku-cuṭuku saṃgīta nīḍiddārè. avaru ī jāhīrātigè saṃgīta nīḍidaralladè, idaralli avaru kāṇisikòṃḍaru. adakkāgi rahamān‌ 'pahalī bār'‌ èṃba hāḍannu racisidaru. idaralli cinmayi, jāved ali mattu madhuśrī hāḍiddārè. saṃgītada śaili mattu prabhāva karnāṭaka saṃgīta, pāścātya śāstrīya, hiṃdūstāni saṃgīta hāgū nusrat‌ phatah‌ āli khān‌ravara kavvāli śailiyalli rahamān‌ pariṇataru. ī saṃgīta śailigaḻu hāgū itarè anya saṃgīta śailigaḻa sammiśraṇa saṃgītavannu, vibhinna saṃgīta vādyagaḻannu òṃdara melòṃdu paṃkti māḍi, āśuracanèya svarūpadalli rahamān‌ saṃyojisuvaru. svarameḻada viṣayagaḻu avara saṃgītagaḻa avibhājya aṃgavāgivè. kèlavòmmè, āvartaka svaragucchagaḻannu òḻagòḻḻuvudu. 1980ra daśakadalli, tamma pūrvavartigaḻāda kè. vi. mahādevan‌ mattu viśvanāthan‌-rāmamūrti joḍiyaṃtè, rahamān‌ saha eka-dhvanimārgadalli vādyagaḻannu nuḍisuttiddaru. ānaṃtaradalli rahamān‌ tamma dhvanimudraṇa śaili badalāyisidaru. avaru sāṃpradāyika vādyagaḻu hāgū navīna vidyunmāna vādyagaḻu hāgū taṃtrajñānagaḻa dhvanigaḻannu miśraṇagòḻisi saṃgīta saṃyojanè māḍatòḍagidaru. rahamān‌ra saṃgīta śailigaḻu avara prayogaśīlatègaḻa òlavannu sūcisuttavè. haḻèya mattu samakālīna cènnai calanacitra saṃyojakara saṃgītada dhāṭiyalliruva rahamān‌ra saṃgīta saṃyojanègaḻu, saṃvādi rāga, vādyavṛṃdada saṃyojanè mattu mānava dhvaniya viśiṣṭa baḻakèyannu hòrahòmmisuttavè. ivèlla aṃśagaḻa melè rahamān‌ra agādha prabhāvavannū sūcisuttavè. tanmūlaka, ananya nādaguṇagaḻu, dhvani svarūpagaḻu hāgū vādyasaṃyojanèyòṃdigè bhāratīya pāp‌ saṃgītada vikāsakkè idu kāraṇavāguttadè. ī guṇagaḻu, viśāla śreṇiya gītègaḻu mattu rahamān‌ra samanvayada śailiyiṃdāgi, avara saṃgītada abhiruciyu, bhāratīya samājadallina śrotṛgaḻa vividha varga mattu saṃskṛtigaḻa vyāptigaḻannū mīruttadè.rojā citrakkāgi rahamān‌ra mòṭṭamòdala saṃyojanèyu, 2005ralli ṭaim‌‌na sārvakālika "10 atyuttama dhvanipathagaḻa" paṭṭiyalli sthāna gaḻisitu. calanacitra vimarśaka ricarḍ‌ kārlis‌ vyaktapaḍisuva abhiprāyada prakāra, 'rahamān‌ra mòṭṭamòdala saṃgīta saṃyojanèyu bahaḻa nibbèragāgisuvaṃtahaddu. bāhya śailiya saṃgīta prabhāvagaḻannu saṃpūrṇavāgi tamiḻu svarūpakkè baruvavarègū, saṃpūrṇavāgi rahamān‌ śailigè dakkuvavarègū, avugaḻannu rūpāṃtarisuva apāra kṣamatèyannu ī saṃyojanèyu śrotṛgaḻigè talupisuttadè.' rahamān‌ra vṛttiya āraṃbhadalle jāgatika prabhāvada prasaraṇakkè anivāsi dakṣiṇa eṣyā janāṃgadavaru kāraṇarāgiddārè ènnabahudu. calanacitrodyamadalli atyaṃta navīnatèyuḻḻa saṃgītagārarènisikòṃḍa rahamān‌ra apūrva śaili mattu apāra yaśassiniṃdāgi, 1990ra daśakadalli calanacitra saṃgīta kṣetrada punarjanmakkè kāraṇavāyitu. halavu calanacitra nirmāpakaru calanacitra saṃgītavannu innaṣṭu gaṃbhīravāgi parigaṇisuvaṃtè māḍitu. viśvadalliruva yāvude śailiya mahān‌ saṃgītagāraralli rahamān‌ saha òbbaru' èṃdu saṃgīta nirmāpaka rān‌ pher‌ parigaṇisiddārè. hālivuḍ‌ calanacitra nirdeśaka, āsṭreliyā mūlada bajh‌ luhr‌man‌ ī rīti heḻiddārè: praśastigaḻu saṃgīta kṣetradalli apāra pratibhè pradarśisi kòḍugè nīḍida rahamān‌gè aneka praśasti-puraskāragaḻu dòrakivè. avugaḻa paiki 1995rallina māriṣas‌ rāṣṭrīya praśasti hāgū maleṣyan‌ praśastigaḻu gamanārhavādavu. mòṭṭamòdala bārigè vèsṭ‌-èṃḍ‌ nirmāṇada calanacitravòṃdakkè avaru saṃgīta nīḍiddakkāgi, lārèns‌ òliviyar‌ praśastigè nāmanirdeśitarāgiddaru. tamma saṃgīta hāgū svara prastāragaḻalli apāra navīnatè mèrèda rahamān‌gè bhārata sarkāradiṃda padmaśrī praśasti, nālku bāri rāṣṭrīya calanacitra praśastigaḻu‌, āru tamiḻunāḍu rājya calanacitra praśastigaḻu, hadinālku philm‌pher‌ praśastigaḻu hāgū hannèraḍu dakṣiṇa philm‌pher‌ praśastigaḻu avara gèluvigāgi huḍukikòṃḍu baṃdivè. jāgatika saṃgītakkè nīḍida kòḍugègaḻigāgi, 2006ralli sṭānpharḍ‌ viśvavidyānilayadiṃda avaru gaurava praśasti svīkarisiddārè.slam‌ḍāg‌ miliyaner‌ citrakkè nīḍida saṃgītakkāgi rahamān‌gè 2009ralli vimarśakara āykèya praśasti, atyuttama mūla saṃgīta prastārakkāgi golḍan‌ glob‌ praśasti, atyuttama calanacitra saṃgītakkāgi bāphṭā (BAFTA)[briṭiś akyāḍami phār ṭèlèvijan ārṭs] calanacitra saṃgīta praśasti, atyuttama mūla saṃgīta saṃyojanè hāgū atyuttama mūla gītègāgi akāḍèmi praśastigaḻū 2009ra āskars‌ praśasti pradāna samāraṃbhadalli labhisidavu. miḍl‌sèks‌ viśvavidyānilaya mattu aligaḍh‌ muslim‌ viśvavidyānilayagaḻiṃda rahamān‌, gaurava ḍākṭareṭ‌ svīkarisiddārè. ade varṣada kònèya bhāgadalli cènnaina aṇṇā viśvavidyānilayadiṃda rahamān‌ gè gaurava ḍākṭareṭ‌ nīḍalāyitu. atyuttama saṃgrahada dhvanipatha saṃpuṭa hāgū dṛśyamādhyamavòṃdakkè barèda atyuttama gītèya vibhāgagaḻalliyū rahamān‌ èraḍu gryāmmi praśastigaḻannu gèddiddārè. ittīcigè 2010ralli rahamān‌ bhāratada mūrane atyunnata nāgarika gaurava padmabhūṣaṇadiṃda puraskṛtarādaru. calanacitra 127 avars‌ na atyuttama mūla saṃgīta saṃyojanègāgi 2011ra golḍan‌ glob‌ praśastigè nāmanirdeśitarādaru. laṃḍan‌na ṭriniṭi kālej‌ āph‌ myūsik‌nalli (ānararī phèlò āph ṭriniṭi)gaurava sadasyatvahòṃdiddārè. vaiyaktika jīvana rahamān‌, sāyirā bānurannu vivāhavāgiddārè, ī joḍigè khatījā, rahīmā mattu amīn‌ èṃba mūvaru makkaḻiddārè. rahamān‌ saṃgīta nirdeśanadalli, putra amīn,kapals‌ riṭrīṭ calanacitradalli, ‌'nā nā' èṃba hāḍannu hāḍiddārè. putri khatījā eṃthiran ‌ calanacitrakkāgi 'pudhiyā manidhā' hāḍigè dhvani nīḍiddārè. rahamān‌ra hiriya sahodari è. ār‌. rèhānā putra ji. vi. prakāś kumār‌ saha òbba saṃgīta saṃyojakarāgiddārè. rahamān‌ avaru prakāś‌ra sodaramāva. kaṇṇatil‌ muttam‌iṭṭāḻ‌ calanacitradalli "vidāyi kòḍu èṃgal nāḍè" hāḍannu hāḍuvudaròṃdigè rèhānā calanacitragaḻalli hāḍugārikèya vṛtti āraṃbhisidaru. malayāḻaṃ calanacitra naṭa rahamān‌ra bhāmaidunarāgiddārè. tamma bālyadalli kaṣṭakāla anubhavisida kāraṇa avaru nāstikarāgabekāyitu. naṃtara 1989ralli tamma tāyiya kuṭuṃbada islām‌ dharmakkè matāṃtaragòṃḍiddaru. ṭaim‌ patrikègè nīḍida saṃdarśanavòṃdaralli tāvu sūphisaṃ mūlaka islām‌ dharma svīkarisiddevèṃdu heḻiddaru. avarigè tamma tāyiyannu kaṃḍarè acala bhakti-niṣṭhè. 81nèya akyāḍèmi praśasti samāraṃbhadalli, rahamān‌ tamma tāyigè namana sallisalu ī rīti heḻidaru: '''dīvār‌' hiṃdi calanacitradalli 'merè pās‌ māṃ hai' èṃba mātidè. idara artha, nannalli enū illadiddarū, illi nannòṃdigè nanna tāyiyiddārè' muṃcè nāstikarāgiddarū, rahamān‌ tamiḻinalli tammade āda padagucchavannu cāltiyalli taṃdaru Ella pughazhum iraivanukke ' èṃdarè, èllā praśaṃsègaḻū paramātmanigè'. rahamān‌ 81nèya akyāḍami praśasti samāraṃbhadalli mātanāḍuvāga ī padagucchavannu baḻasida naṃtara ī mātu innaṣṭu janapriyatè gaḻisitu. samāja sevè sahāyārthada vividha uddeśagaḻalli rahamān‌ tammannu tòḍagisikòṃḍiddārè. viśva ārogya saṃghaṭanè WHO āraṃbhisida abhiyāna yojanèyāda, sṭāp ṭībi pārṭnarśip,kṣayaroga nivāraṇā sahayogakkè jāgatika rāyabhāri yāgi rahamān‌, 2004ralli nemakagòṃḍaru. bhāratadalli makkaḻannu uḻisi; abhiyānavū seridaṃtè, halavāru sahāyārtha caṭuvaṭikègaḻalli rahamān‌ sakriyarāgiddārè. tamma hāḍu '''iṃḍiyan‌ oṣan ‌'gāgi kyāṭ‌ sṭīvans‌ / yusuph‌ islām‌ròṃdigina sahayogalli bèṃbala sūcisiddaru. e-hā a-ha kīborḍ‌ vādaka myāgnè pharuholman‌ mattu ṭrāvis‌ ḍram‌ vādaka nīl‌ prim‌ros‌‌ra dṛśyavannu ī hāḍu òḻagòṃḍittu. ī hāḍiniṃda baṃda ādāyavannu, 2004ra ḍisèṃbar‌ 26raṃdu hiṃdū sāgaradalli saṃbhavisida sunāmi pīḍita baṃdā ākèh‌ anātharigè nīḍuva parihāra dhanakkāgi baḻasalāyitu. ‌ mukhtār‌ sahoṭāròṃdigè ḍān‌ eṣyan‌ seri hāḍida, "vī kyān‌ mek‌ iṭ‌ bèṭar‌ " èṃba ekagītèyannu saha rahamān‌ saṃyojisiddārè. rahamān‌ tamma kèèṃ myūsik‌ kansarveṭariyannu(saṃgīta śikṣaṇa poṣaka saṃsthè) 2008ralli prāraṃbhisidaru. illi saṃgītagārarāgabayasuvavarigè śravya mādhyama śikṣaṇa vyavasthèya mūlaka hāḍugārikè, vādyasaṃgīta, saṃgīta taṃtrajñāna hāgū dhvanivinyāsa kṣetragaḻalli bodhanè mattu tarabeti nīḍalāguvudu. ī śālèya bodhaka taṃḍadalli-suprasiddha,sādhanègaida saṃgītagāraru hāgū hòsadāgi sthāpita svarameḻa vādyavṛṃdavannu saha ī lalitakalā śālè hòṃdidè.idu cènnaina koḍaṃbākaṃnalli avara paṃcatan‌ sṭuḍiyoda sanihadalle nèlègòṃḍidè. āraṃbhikavāgi, prāthamika hāgū ḍiplòmā maṭṭagaḻalli paṭhyakramagaḻannu bodhanā taragatiyalli nīḍuttidè. ī kalāśālèyalli kalita halavu vidyārthi-śiṣyaru calanacitragaḻigè saṃgīta saṃyojanā vṛttiyalli tòḍagiddārè. cènnainalliruva nirgatika mahiḻèyara nèravigāgi sthāpisalāgiruva di byānyan‌ saṃsthègāgi nirmisalpaṭṭa òṃdu kirucitrakkāgi 2006ralli rahamān‌ idara viṣaya vastuvina śīrṣikèyāgi āvartaka rāga saṃyojisidaru. āga 2008ralli, tāḻavādyakāra śivamaṇiyòṃdigè serikòṃḍu jiyā sè jiyā'' ' èṃba hāḍòṃdannu rahamān racisidaru. idu(phrī hags pracārāṃdolana) mukta appugèya āṃdolanadiṃda prerepisalpaṭṭittu. bhāratadallina aneka nagaragaḻalli citrīkarisalāda vīḍiyò mūlaka rahamān‌ idannu pròtsāhisi pracāra māḍidaru. calanacitragaḻa paṭṭi rojā tiruḍā tiruḍā bāṃbè kādalan jīns kādala koṭai raṃgīlā guru ṭippaṇigaḻu ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu è.ār‌. rahamān‌ra adhikṛta aṃtarajālatāṇa ḍablyūèn‌nalli èār‌ rahmān‌ 1966ralli janisidavaru jīvita janaru è. ār. rèhamān‌ bhāratada saṃgītagāraru bhāratīya muslimaru bhāratīya calanacitra saṃgīta saṃyojakaru 20ne-śatamānada śāstrīya saṃyojakaru 21ne-śatamānada śāstrīya saṃyojakaru bālivuḍ hinnèlè gāyakaru kālivuḍ hinnèlè gāyakaru bhāratīya calanacitra gāyakaru bhāratada puruṣa gāyakaru padmabhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru padmaśrī praśasti puraskṛtaru atyuttama naija saṃgītakkāgi akāḍèmi avārḍ vijetaru philm‌pher praśasti vijetaru rāṣṭrīya calanacitra praśasti vijetaru tamiḻu saṃgītagāraru tamiḻu calanacitrada saṃgīta prastārada saṃyojakaru tèlugu calanacitrada saṃgīta prastārada saṃyojakaru malayāḻaṃ saṃgīta nirdeśakaru cènnai mūlada janaru islām‌gè matāṃtaragòṃḍavaru akāḍèmi praśasti vijetaru gryāmi praśasti vijetaru ṭriniṭi kālej‌ āph‌ myūsik‌na haḻèya vidyārthigaḻu bhāratada saṃgīta saṃyojakaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%8E.%20%E0%B2%86%E0%B2%B0%E0%B3%8D.%20%E0%B2%B0%E0%B2%B9%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E2%80%8C

ಎ. ಆರ್. ರಹಮಾನ್‌

ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮೋಟರ್ಸ್ ತಯಾರಿಸಿರುವ ಕಾರಾಗಿದೆ. ಈ ಕಾರನ್ನು ಕೆಲವೊಂದು ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ಬದಲಾವಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ 1958 ರಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ನ III ನೇಯ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ನ ಕೌಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮೋರಿಸ್ ಮೋಟಾರ್ ಕಂಪನಿ 1956 ರಿಂದ 1959 ರವರೆಗೆ ತಯಾರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೂಲದ ಹೊರತಾಗಿ, ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಅನ್ನು ಭಾರತೀಯರ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಕಾರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇದನ್ನು ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ "ಭಾರತೀಯ ರಸ್ತೆಗಳ ರಾಜ"ನೆಂದು ಕೂಡ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾರನ್ನು ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮೋಟರ್ಸ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ದ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ದ ಸಮೀಪವಿರುವ ಇದರ ಉತ್ತರ್ಪಾರ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲೆ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಕಾರಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇದರ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಒರಟಾದ ಭಾರತೀಯ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ರಸ್ತೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಸರಿಹೊಂದುತ್ತದೆ ಎಂದು ಕೂಡ ತಿಳಿಯಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವಕ್ಕೆ ಇದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕಾರೆಂದು ಮನ್ನಣೆ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಇದರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಉಳಿದಿದೆ. ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿರುವವರೆಲ್ಲಾ ಇತರ ದುಬಾರಿ ಕಾರುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು SUVಗಳನ್ನು ಬಯಸುವ ಮೊದಲು ಇದಕ್ಕೆ ಮೊದಲ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಅನಂತರ 2002ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ PM (ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ) ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ, ಸುರಕ್ಷತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಕವಚಿತ ವಾಹನವಾದ BMW 7 ಸೀರೀಸ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ ಮಾಡಿದರು. ಅದೇನೇ ಆದರೂ, ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯಂತಹ ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ನ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲಗಳು ಬಿರ್ಲಾ, ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ಸೀರಿಸ್ II ರ (ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಸ್ಟರ್ ) ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಅವರ ಹಳೆಯ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕೆಂದಾಗ, ಅವರು ಅನಂತರದ ಹೊಸ ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ಸೀರಿಸ್ III ಅನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಿದರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಈ ಕಾರಿನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಲ್ವ್(ಕವಾಟ) ಎಂಜಿನ್ ಇರುವಂತೆ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಅನಂತರ ಇದನ್ನು ಒವರ್ ಹೆಡ್ ವ್ಯಾಲ್ವ್ ಎಂಜಿನ್ ಆಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಆ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಕಾರು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಮನಕಾಕ್(ಏಕಕಾಯಕ ರಚನೆ) ಚಾಸಿ(ತಳಕಟ್ಟು) ಯೊಂದಿಗೆ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಹೊಸ ವಿನ್ಯಾಸದಂತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ದೊರೆಯಿತು. ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮೋಟರ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್(HM), ಎಂಬ ಕಾರನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಸಿ.ಕೆ. ಬಿರ್ಲಾ ಗ್ರೂಪ್ ನ ಫ್ಲ್ಯಾಗ್ ಶಿಪ್ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದೊರೆಯುವ ಸ್ವಲ್ಪಕಾಲದ ಮೊದಲು 1942ರಲ್ಲಿ ಗುಜರಾತ್ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಪೋರ್ಟ್ ಓಕಾದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಿ.ಎಮ್. ಬಿರ್ಲಾ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ವಿಕಸನ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಆಂಬಿ ಎಂದು ನೆಚ್ಚಿನ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುವ ಈ ಕಾರು, ಅದರ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವೊಂದು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಕಾಣುವುದರೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಇದರ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ. ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮೋಟರ್ಸ್ ಅದರ ಜೋಡಣಾ ಕಾರ್ಖಾನೆಯನ್ನು ಗುಜರಾತ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಪೋರ್ಟ್ ಓಕಾ ದಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಹೂಗ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಉತ್ತರ್ಪಾರಕ್ಕೆ 1948 ರಲ್ಲಿ ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಮೋಟಾರು ಕಾರಿನ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇದರ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಲಾಯಿತು. ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ಸರಣಿ II ರ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲು 1954 ರಲ್ಲಿ ಅನುಮತಿ ದೊರೆಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಈ ಕಾರನ್ನು ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಇದನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಉತ್ತರ್ಪಾರ(ಹೂಗ್ಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ.)ದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ 1957 ರ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಸ್ಟರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಇದು ಚಕ್ರಾಕಾರದ ಹಿಂಬದಿಯ ಸ್ವ್ಯಾಬ್(ಗಿಡ್ಡನೆಯ ಮತ್ತು ದಪ್ಪವಾಗಿರುವ) ಅನ್ನು ಮತ್ತು ಬಾಗಿಕೊಂಡು ಇಳಿಜಾರಿನಂತಿರುವ ಬಾನೆಟ್ ಹೊಂದಿದೆ. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕಾರ್ಖಾನೆಯು ಕಂಟೆಸ್ಸಾ ಮತ್ತು ಟ್ರೆಕ್ಕರ್, ಪೋರ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಪುಷ್ಪಕ್ ನಂತಹ ಗ್ರಾಹಕ ಬಳಕೆಯ ವಾಹನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮೋಟಾರು ಕಾರು ಉತ್ಪಾದನಾ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅವಿಷ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಣೆಗಳಾದವು. ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮೋಟರ್ಸ್ ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ ಬೆಡ್ ಫೋರ್ಡ್ ಗಾಡಿಗಳಿಗೆ ಉತ್ಪಾದಿತ ಭಾಗಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ವಿಶ್ವದ ಏಕೈಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸೌಲಭ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಮಾರ್ಕ್ I ರಿಂದ ಮಾರ್ಕ್ IV ರ ವರೆಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ಸರಣಿ III ರ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಧನ ಸಲಕರಣೆಗಳನ್ನು 1957ರಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೇ ಈ ಕಾರಿಗೆ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಎಂಬ ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಇದರ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು 1957 ರಿಂದ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ಸರಣಿ II (ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್)ರಿಂದ ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ಸರಣಿ III (ಅಂಬಾಸಿಡರ್)ರ ವರೆಗೆ ಕಾರಿನ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು, ಆಳವಾದ ಮುಂದೀಪ ಕೌಲ್ (ಮೋಟಾರು ವಾಹನದ ಇಂಜಿನಿನ ತೆಗೆಯಬಹುದಾದ ಮುಚ್ಚಳ) ಗಳನ್ನು ಮತ್ತು "ಹಿಂಚಾಚು"(ಟ್ಯೇಲ್ ಫಿನ್) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸಣ್ಣದಾದ ಹಿಂಬದಿಯ ರೆಕ್ಕೆಗಳಂತಹ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ—ಈ ಬದಲಾವಣೆಗಳು 1956 ರಲ್ಲಿ ನಡೆದವು. ತಡೆಹಲಗೆ (ಡ್ಯಾಶ್ ಬೋರ್ಡ್) ಮತ್ತು ಚಾಲಕ ಚಕ್ರವನ್ನು(ಸ್ಟೀರಿಂಗ್ ವೀಲ್) ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಸ್ಟರ್ಸ್ ನ ಚಪ್ಪಟ್ಟೆಯಾಗಿರುವ ಸಮನಾದ ಎರಡು ಸ್ಪೋಕ್ (ಆರೆ) ಗಳು ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಗೆ, ಪ್ರತಿ ಸ್ಪೋಕ್ ನ ನಾಲ್ಕು ವೈರ್ ಗಳಿಗೆ ಮೂರು ಸ್ಪೋಕ್ ಗಳಂತೆ, ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ತಟ್ಟೆಯಾಕಾರದ ಚಾಲಕ ಚಕ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಕಾರಣವಾದವು. ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿಬೀಳುವ ಹೊಸ ಬಾನೆಟ್ ಅನ್ನು ಕೂಡ ಪ್ರಥಮ ಬಾರಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಾದರಿಗಳು 1489 cc ಸೈಡ್ ವ್ಯಾಲ್ವ್ (ಪಕ್ಕದ ಕವಾಟ) BMC B ಸರಣಿ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿವೆ. ಸೈಡ್ ವ್ಯಾಲ್ವ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು 1959ರಲ್ಲಿ, 1489 ccಯಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು, 55 bhp ಓವರ್ ಹೆಡ್ ವ್ಯಾಲ್ವ್ BMC B ಸರಣಿ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಚೌಕಳಿ(ಚೆಕರ್ಡ್) ಇರುವ ಸರಳಿನ ಜಾಲರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಣ್ಣದಾದ ಮುಂಭಾಗದ ಮುಂದೀಪಗಳನ್ನು 1963 ರಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲದೇ ಇದನ್ನು ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಮಾರ್ಕ್ II ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿನ್ಯಾಸದ ಇತರ ಮಾರ್ಕ್ ಕಾರುಗಳಂತೆ ಯಾವುದೇ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಮಾರ್ಕ್ I ಇರಲಿಲ್ಲ, ಮಾರ್ಕ್ II ರ ಆಗಮನದಿಂದ ಜನರು ಮಾರ್ಕ್ I ಅನ್ನು ಹಳೆಯ ಮಾದರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅದೇ ಸರಳು ಜಾಲರಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮುಂದೀಪ ಮತ್ತು ಹೋಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ದೊಡ್ಡದಾದ ಮುಂದೀಪವನ್ನು 1975 ರಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಮಾರ್ಕ್ 3 ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತಲ್ಲದೇ, ಇದು ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ನ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವೆನಿಸಿದ ಮುಂಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಗೆ ಚೌಕಳಿ ಇರುವ ಸರಳಿನ ಜಾಲರಿಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಮುಂದೀಪವನ್ನು ಹಾಗು ಚೌಕಾಕಾರದ ಪಾರ್ಕ್ ದೀಪಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಿನುಗು ದೀಪಗಳನ್ನು 1979 ರಲ್ಲಿ, ಅಳವಡಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಮಾರ್ಕ್ 4 ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಆವೃತ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಭಿನ್ನವಾದ ಡೀಸಲ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೆ 1500 cc, 37 bhp BMC B ಸರಣಿ ಡೀಸೆಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಶಕ್ತಿ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಡೀಸಲ್ ಕಾರಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಯಿತು. ಮಾರ್ಕ್ 4,ಮಾರ್ಕ್ ಕಾರುಗಳ ast(ಆಸ್ಟ್) ಆಯಿತು. ಅನಂತರ ಮುಂದೆ ಇದಕ್ಕೆ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ನೋವಾ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೆಸರಿಡಲಾಯಿತು. ಆಗ 1990 ರ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಅನೇಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಮೂಲಕ್ಕೆ ಅನನ್ಯವೆನಿಸಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಅನುಸರಿಸಿದ ರಕ್ಷಣಾ ನೀತಿ-ಸೂತ್ರಗಳಿಂದಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಕಂಪನಿಗಳು ನಾವೀನ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿ ತೋರದೆ ಇದ್ದ ಕಾರಣ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ನಿಶ್ಚಲತೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ನೋವಾ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ನೋವಾ ವನ್ನು 90 ರ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಎರಡು ರೂಪಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು- 55 bhp ಪೆಟ್ರೋಲ್ ನಿಂದ ಓಡುವಂತಹ ಡೀಲಕ್ಸ್ ಆವೃತ್ತಿ ಮತ್ತು 37 bhp ಡೀಸೆಲ್ ನಿಂದ ಓಡುವ ಡೀಸೆಲ್ DX ಆವೃತ್ತಿ. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ನೋವಾ ಹೊಸದಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ಚಾಲಕ ಚಕ್ರವನ್ನು, ಹೊಸ ಚಾಲಕ ದಂಡವನ್ನು(ಸ್ಟಿಅರಿಂಗ್ ಕಾಲಮ್), ಉತ್ತಮ ಬ್ರೇಕ್ ಮತ್ತು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕಲ್ ಗಳನ್ನು (ವಿದ್ಯುತ್ತಿನ ಕಾರಕಗಳನ್ನು)ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಕಾಂತಿವರ್ಧಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಹೊಂದಿದ್ದು, ಹೊಸ ರೇಡಿಯೇಟರ್ ಸರಳಿನ ಜಾಲರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ 1800 ISZ ಬೇಡಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಮತ್ತು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸುಧಾರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದ ಫಲವಾಗಿ 1992 ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ 1800 ISZ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾದ ಈ ಮಾದರಿ, ಪ್ರಬಲವಾದ 75 bhp 1800 cc ಐಸುಜು ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಮತ್ತು 5ಸ್ಪೀಡ್ (ವೇಗದ) ಗೇರ್ ಬಾಕ್ಸ್ (ಗೇರು ಪೆಟ್ಟಿಗೆ)ಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಹಿಂದಿನ ಬೆಂಚು,ಬಾಗುವ ಆಸನಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಬಕೆಟ್ ತರಹದ ಆಸನವನ್ನು ಕೂಡ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಸಂಪೂರ್ಣ ತಡೆಹಲಗೆಯನ್ನು ಮರುವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಸಲಕರಣೆಗಳ ಪ್ಯಾನಲ್ ಅನ್ನು ತಡೆಹಲಗೆಯ ಮಧ್ಯಭಾಗದಿಂದ ಚಾಲಕ ಚಕ್ರದ ಹಿಂದೆ ಬಲಭಾಗಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಆಸನದ ಬೆಲ್ಟ್ ಗಳು ಕಡ್ಡಾಯವಾದವು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಯಾವ ಕಾರೂ ಇಂತಹ ಪ್ರಬಲವಾದ ಎಂಜಿನ್ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೇ ಇದು ಆ ಕಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗದ ಕಾರಾಗಿತ್ತು. ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಕ್ಲ್ಯಾಸಿಕ್ ಉತ್ತರ್ಪಾರ (ಉತ್ಪಾದನಾ ಸ್ಥಾವರ)ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ಸಹಸ್ರಮಾನವರ್ಷದ ನವೀಕರಣ ಯೋಜನೆಯ ನಂತರ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಅನ್ನು ಪುನಃ ನಿರ್ಮಿಸಿ, ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಕ್ಲ್ಯಾಸಿಕ್ ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೆಸರಿಡಲಾಯಿತು. ಈ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯು, ಹೊಸದಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾದ ತಡೆಹಲಗೆಯನ್ನು, ಪಾಲಿಯುರೆಥೇನ್ ಆಸನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಯೇ ಸುಲಭವಾಗಿ ಎಳೆಯುವಂತಹ ಕಾರಿನ ಬಾಗಿಲ ಕೈಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಚಾಲಕದಂಡ ಗೇರುಸನ್ನೆ (ಗೇರ್ ಲಿವರ್)ಯ ಬದಲಿಗೆ ಕೆಳಭಾಗಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾದ ಗೇರ್ ಗಳು ಹಾಗು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಸರಿಹೊಂದಿಸುವ ಸಾಧನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕೊನೆಯ ಮಾದರಿಗಳು, ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸಾಧನ ನಿರ್ದೇಶಿತ ಡಿಸ್ಕ್ ಬ್ರೇಕ್ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ನಿರ್ದೇಶಿತ(ಸುರಕ್ಷತಾ ವಿಧಾನದ) TRW ಚಾಲಕವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವಿಗೊ ಇದರ ಬಹುಪಾಲು ಮೂಲಭೂತ ಪುನರಾವಲೋಕನವಾದ,ಮತ್ತು ಪುನರುತ್ಥಾನದ ಭಾಗವನ್ನು 2003 ರ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ಅವಿಗೊ (ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಮಾರ್ಕ್ ನಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿದ್ದು, ವಿಭಿನ್ನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕಾರ್ಯನೀತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತಲ್ಲದೇ, 2004 ರ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಪುನಶ್ಚೇತನವು, 2003 ರ ಮಧ್ಯಾವಧಿಯ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಕ್ಲ್ಯಾಸಿಕ್ ಅನ್ನು, 2003 ರ ಉತ್ತರಾರ್ಧದ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಹಾಗು ಮನ್ವೀಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ ಮೊದಲ ನಿರ್ಮಾಣದ ಆವಿಗೊವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕಾರಿನ ಉತ್ಸಾಹಿಗಳು, ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಯತ್ನವೆಂಬಂತೆ ಇದನ್ನು ನೋಡಿದರು. ಹೊಸ ವಿನ್ಯಾಸದ ಮೇಲೆ ಆದ ಗಮನಾರ್ಹ ಪರಿಣಾಮಗಳು, ಮಿನಿ ಮತ್ತು ಪೊರ್ಸ್ಚೆ 356 ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಅದೇನೇ ಆದರೂ ಮೂಲ ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮಾಸ್ಟರ್ ಸರಣಿ(ಮೋರಿಸ್ ಆಕ್ಸ್ ಫರ್ಡ್ ಅನ್ನು ಕೂಡ ಆಧರಿಸಿ) ಮುಂಭಾಗ ಮತ್ತು ಬಾನೆಟ್ ನ ಮೇಲೆ ಮಾಡಲಾದ ಆಕರ್ಷಕ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗಿದೆ. ಕಾರಿನ ಹಿಂಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬದಲಾಯಿಸದೇ ಹಾಗೇಯೇ ಬಿಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಕೆಲವರು ಇದು ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರು. ಪ್ರಸ್ತುತದ ಸಹಜವಾದ ಆಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಉತ್ತಮವಾಗಿದ್ದರೂ ಕೂಡ, ರೆಟ್ರೊ-ಕಾರ್ ನ ಉತ್ಸಾಹಿಗಳು ಚಕ್ರಾಕಾರದ ಹಿಂಭಾಗಕ್ಕೆ(ಕಿರು ರೆಕ್ಕೆಗಳಿಲ್ಲದೆ) ಹೆಚ್ಚು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಆದರೂ, ಅವಿಗೊ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲಾದ ಸ್ವಿಚ್ ಗಳ ಫಲಕ (ಮಾರ್ಕ್ IV ಮಾದರಿಯಂತೆ) ವಿವಿಧ ಬಣ್ಣದ ಆಸನಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಮರದಿಂದ ಮಾಡಲಾದ ಒಳಭಾಗದಂತಹ ಒಳಾಂಗಣ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಹಳೆಯ BMC 1.5L ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ, ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಐಸುಜು 1.8 ಲೀಟರ್ ಎಂಜಿನ್ ಅನ್ನು, 1990 ರ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮೂಲಕ ಇದು ಅದರ ಕಾಲದ ಫಿಯಟ್, ಮತ್ತು ಮಾರುತಿ ಸುಜುಕಿ ಕಾರುಗಳನ್ನು ಹಿಂದಿಕ್ಕಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾಗಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕಾರಾಗಿತ್ತು. 1.8L 75 bhp MPFI ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಮತ್ತು 2.0L 50 bhp ಐಸುಜು ಡೀಸೆಲ್ ಎಂಜಿನ್ ಗಳು ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ ಇರುವ ಎಂಜಿನ್ ಗಳಾಗಿವೆ. ವಿಸ್ತೃತ ಆವೃತ್ತಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಇಷ್ಟಾನುಸಾರ ತಯಾರಿಸುವ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಿಯ ತಯಾರಕರು, ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಆವೃತ್ತಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಅವುಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದರು. ಪ್ಯಾರಿಖ್, ಅಂತಹ ಒಬ್ಬ ತಯಾರಕರಾಗಿದ್ದು, ಇವರ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು "ಅಂಬಿಲಿಮೊ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಗ್ರಾಹಕರ ಇಷ್ಟಾನುಸಾರ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಆವೃತ್ತಿ ಕಾರು ವಿನ್ಯಾಸಕ ದಿಲೀಪ್ ಛಬ್ರಿಯಾ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಆವೃತ್ತಿ, ನಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿಗೊಂಡು ಅಂಬಿಯರ್ಡ್ ಎಂಬ ಒಂದು ಹೊಸ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ಈ ಕಾರನ್ನು ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮೋಟರ್ಸ್ ನವರು ತಯಾರಿಸಿಲ್ಲ. ಅಲ್ಲದೇ ಇದನ್ನು ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಕಾರು ಮಾದರಿ ಆಧರಿಸಿಯೊ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಅನೇಕ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ನಿಂದ ಎರವಲು ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. UK ಆಮದುಗಳು ಈ ಕಾರನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಗೆ 1993(ಫುಲ್ ಬೋರ್ ಮಾರ್ಕ್ 10) ರಲ್ಲಿ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಅನ್ನು "ಮನೆಗೆ"(ಅದರ ತಾಯ್ನಾಡಿಗೆ) ಹಿಂದಿರುಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಆಮದು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಯುರೋಪಿನ ರಕ್ಷಣಾ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲು ಕಾರುಗಳನ್ನು ತಾಪಕ ಮತ್ತು ಆಸನ ಬೆಲ್ಟ್ ಗಳೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತೆ ಮಾರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಇದು ಕೆಲವೇ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟವಾಯಿತಲ್ಲದೇ, ಆಮದುದಾರರು ದಿವಾಳಿ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದರು. ಈ ವಿಫಲತೆಯ ಹೊರತಾಗಿ, 2002 ರಿಂದ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಮತ್ತೆ UK ಯಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇದನ್ನು ವೇಲ್ಸ್ ನಲ್ಲಿದ್ದ ಆಮದುದಾರ ಮರ್ಲಿನ್ ಗ್ಯಾರೇಜ್ ನಿಂದ ಆಮದು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಅಫೀಷಿಯಲ್ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಮೋಟರ್ಸ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ಆನ್ ದಿ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ಮಾಡಲ್ಸ್ ವೇಲ್ಸ್ ಟ್ರೇಡ್ ಆಸ್ಟಿನ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟ್ಸ್ - ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ ರೇಸಿಂಗ್ ಇನ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್ಸ್ ಮರ್ಲಿನ್ ಗ್ಯಾರೇಜಸ್ ಭಾರತೀಯ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು ಕೊಲ್ಕತ್ತದ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿ 2000ದ ದಶಕದ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು 1970ರ ದಶಕದ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು 1980ರ ದಶಕದ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು 1990ರ ದಶಕದ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು 2005ರಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಿದ ವಾಹನಗಳು ಭಾರತದ ಕಾರುಗಳು ವಾಹನ ಕಂಪನಿಗಳು ಉದ್ಯಮ

hiṃdustān aṃbāsiḍar èṃbudu bhāratada hiṃdustān moṭars tayārisiruva kārāgidè. ī kārannu kèlavòṃdu mārpāḍugaḻòṃdigè athavā badalāvaṇègaḻòṃdigè 1958 riṃda tayārisalāguttiddu, idannu moris āks pharḍ na III neya mādariyalli nirmisalāgidè. ī mādariyannu mòdalu iṃglèṃḍ nalliruva āks pharḍ na kaulèyalliruva moris moṭār kaṃpani 1956 riṃda 1959 ravarègè tayārisuttittu. briṭiṣ mūlada hòratāgi, aṃbāsiḍar annu bhāratīyara viśvāsārha kārèṃdu parigaṇisalāguttadè. allade idannu prītiyiṃda "bhāratīya rastègaḻa rāja"nèṃdu kūḍa karèyalāguttadè. ī kārannu hiṃdustān moṭars, paścima baṃgāḻa da kolkattā da samīpaviruva idara uttarpāra kārkhānè yalli tayārisuttadè. idu bhāratadallè atyaṃta hèccu janapriyavāgiruva kārāgidè. allade idara atyuttama sahiṣṇutèyiṃdāgi, òraṭāda bhāratīya bhūpradeśada rastègaḻigè uttamavāgi sarihòṃduttadè èṃdu kūḍa tiḻiyalāgidè. bhāratada rājakīya nāyakatvakkè idu atyuttama kārèṃdu mannaṇè nīḍuva mūlaka idara sāṃpradāyika sthānamāna uḻididè. bhāratada pradhāna maṃtriyannu òḻagòṃḍaṃtè bhāratada rājakīya nāyakatvadalliruvavarèllā itara dubāri kārugaḻannu mattu SUVgaḻannu bayasuva mòdalu idakkè mòdala ādyatè nīḍuttārè. anaṃtara 2002ralli bhāratada PM (pradhāna maṃtri) aṭal bihāri vājapeyi, surakṣatèya dṛṣṭiyiṃda kavacita vāhanavāda BMW 7 sīrīs nalli prayāṇa māḍidaru. adene ādarū, soniyā gāṃdhiyaṃtaha bhāratada kèlavu pramukha rājakīya vyaktigaḻu hiṃdustān aṃbāsiḍar na baḻakèyannu muṃduvarèsiddārè. mūlagaḻu birlā, moris āks pharḍ sīris II ra (hiṃdustān lyāṃḍ māsṭar ) mādariyalli tayārisalāgidda avara haḻèya hiṃdustān mādariyannu badalāyisabekèṃdāga, avaru anaṃtarada hòsa moris āks pharḍ sīris III annu anveṣisidaru. āraṃbhadalli ī kārina pakkadalli vyālv(kavāṭa) èṃjin iruvaṃtè tayārisalāyitu. ādarè anaṃtara idannu òvar hèḍ vyālv èṃjin āgi abhivṛddhi paḍisalāyitu. ā haṃtadalli kāru saṃpūrṇavāgi suttuvarèdiruva manakāk(ekakāyaka racanè) cāsi(taḻakaṭṭu) yòṃdigè tayārisalāda hòsa vinyāsadaṃtittu. idariṃdāgi òḻabhāgadalli vistāravāda sthaḻāvakāśa dòrèyitu. hiṃdustān moṭars limiṭèḍ(HM), èṃba kārannu tayārisida bhāratada mòdala kaṃpaniyāgidè. allade si.kè. birlā grūp na phlyāg śip kaṃpaniyāgidè. idannu svātaṃtrya dòrèyuva svalpakālada mòdalu 1942ralli gujarāt hattiraviruva porṭ okādalli òṃdu saṇṇa kārkhānèya rūpadalli bi.èm. birlā sthāpisidaru. vikasana prītiyiṃda āṃbi èṃdu nèccina hèsariniṃda karèyalāguva ī kāru, adara racanèyalli kèlavòṃdu badalāvaṇègaḻannu kāṇuvudaròṃdigè āraṃbhadiṃdalū idara utpādanè muṃduvarèdidè. hiṃdustān moṭars adara joḍaṇā kārkhānèyannu gujarāt nalliruva porṭ okā diṃda paścima baṃgāḻada hūgli jillèyalliruva uttarpārakkè 1948 ralli badalāyisitu. allade moṭāru kārina vibhāgadalli idara utpādanā sāmarthyavannu innaṣṭu hèccisalāyitu. moris āks pharḍ saraṇi II ra mādariyannu bhāratadalli tayārisalu 1954 ralli anumati dòrèyitu. allade iṃglèṃḍ nalli ī kārannu prathama bārigè nirmisida mūru varṣagaḻa naṃtara, idannu paścima baṃgāḻada uttarpāra(hūgli jillèya.)dalli nirmisalāyitu. allade 1957 ra hiṃdustān lyāṃḍ māsṭar èṃdu karèyalāyitu. idu cakrākārada hiṃbadiya svyāb(giḍḍanèya mattu dappavāgiruva) annu mattu bāgikòṃḍu iḻijārinaṃtiruva bānèṭ hòṃdidè. aṃbāsiḍar annu tayārisuvudaròṃdigè kārkhānèyu kaṃṭèssā mattu ṭrèkkar, porṭar mattu puṣpak naṃtaha grāhaka baḻakèya vāhanagaḻannu tayārisitu. idaròṃdigè bhāratadallina moṭāru kāru utpādanā udyamadalli aneka aviṣkāra mattu sudhāraṇègaḻādavu. hiṃdustān moṭars prastutadalli bèḍ phorḍ gāḍigaḻigè utpādita bhāgagaḻannu tayārisuva viśvada ekaika utpādanā saulabhyavāgidè. aṃbāsiḍar mārk I riṃda mārk IV ra varègè briṭiṣ moris āks pharḍ saraṇi III ra èllā sādhana salakaraṇègaḻannu 1957ralli bhāratakkè vargāyisalāyitu. allade ī kārigè aṃbāsiḍar èṃba marunāmakaraṇa māḍalāyitu, idara utpādanèyannu 1957 riṃda āraṃbhisalāyitu. moris āks pharḍ saraṇi II (lyāṃḍ māsṭars)riṃda moris āks pharḍ saraṇi III (aṃbāsiḍar)ra varègè kārina vinyāsadalli māḍalāda badalāvaṇègaḻu, āḻavāda muṃdīpa kaul (moṭāru vāhanada iṃjinina tègèyabahudāda muccaḻa) gaḻannu mattu "hiṃcācu"(ṭyel phin) èṃdu karèyalāguva saṇṇadāda hiṃbadiya rèkkègaḻaṃtaha bhāgagaḻannu òḻagòṃḍidè—ī badalāvaṇègaḻu 1956 ralli naḍèdavu. taḍèhalagè (ḍyāś borḍ) mattu cālaka cakravannu(sṭīriṃg vīl) saṃpūrṇavāgi maru vinyāsagòḻisalāyitu. lyāṃḍ māsṭars na cappaṭṭèyāgiruva samanāda èraḍu spok (ārè) gaḻu aṃbāsiḍar gè, prati spok na nālku vair gaḻigè mūru spok gaḻaṃtè, uttama guṇamaṭṭada taṭṭèyākārada cālaka cakravannu nirmisalu kāraṇavādavu. idara jòtèyalli kuḻibīḻuva hòsa bānèṭ annu kūḍa prathama bāri nirmisalāyitu. ī mādarigaḻu 1489 cc saiḍ vyālv (pakkada kavāṭa) BMC B saraṇi pèṭrol èṃjin hòṃdivè. saiḍ vyālv èṃjin annu 1959ralli, 1489 ccyiṃda badalāyisalāyitu, 55 bhp ovar hèḍ vyālv BMC B saraṇi pèṭrol èṃjin èṃdū karèyalāyitu. caukaḻi(cèkarḍ) iruva saraḻina jālariyòṃdigè saṇṇadāda muṃbhāgada muṃdīpagaḻannu 1963 ralli baḻasalāyitu, allade idannu aṃbāsiḍar mārk II èṃdu karèyalāyitu. briṭiṣ vinyāsada itara mārk kārugaḻaṃtè yāvude aṃbāsiḍar mārk I iralilla, mārk II ra āgamanadiṃda janaru mārk I annu haḻèya mādari èṃdu karèyalāraṃbhisidaru. ade saraḻu jālarigè mattòṃdu cikkadāda muṃdīpa mattu holikèyalli svalpa dòḍḍadāda muṃdīpavannu 1975 ralli baḻasalāyitu. idannu mārk 3 èṃdu karèyalāyitallade, idu aṃbāsiḍar na atyaṃta janapriyavènisida muṃbhāgavāgidè. aṃbāsiḍar gè caukaḻi iruva saraḻina jālariyòṃdigè mattòṃdu muṃdīpavannu hāgu caukākārada pārk dīpagaḻannu mattu pratyeka minugu dīpagaḻannu 1979 ralli, aḻavaḍisalāyitu. ī mādariyannu mārk 4 èṃdu karèyalāyitu. asthitvadallidda pèṭrol āvṛttiyòṃdigè bhinnavāda ḍīsal annu prāraṃbhisalāyitu. idakkè 1500 cc, 37 bhp BMC B saraṇi ḍīsèl èṃjin śakti òdagisuttadè. idu bhāratada mòṭṭa mòdala ḍīsal kārāgiddu, bhāratīyaralli idu hèccu mānyavāyitu. mārk 4,mārk kārugaḻa ast(āsṭ) āyitu. anaṃtara muṃdè idakkè aṃbāsiḍar novā èṃba hòsa hèsariḍalāyitu. āga 1990 ra aṃbāsiḍar vāstavikavāgi aneka badalāvaṇègaḻòṃdigè mūlakkè ananyavènisittu. ā samayadalli bhārata sarkāra anusarisida rakṣaṇā nīti-sūtragaḻiṃdāgi mattu bhāratada kaṃpanigaḻu nāvīnyada kaḍègè hèccu āsakti toradè idda kāraṇa ī taṃtrajñānada niścalatè uṃṭāyitu. aṃbāsiḍar novā aṃbāsiḍar novā vannu 90 ra pūrvārdhadalli èraḍu rūpagaḻòṃdigè biḍugaḍè māḍalāyitu- 55 bhp pèṭrol niṃda oḍuvaṃtaha ḍīlaks āvṛtti mattu 37 bhp ḍīsèl niṃda oḍuva ḍīsèl DX āvṛtti. aṃbāsiḍar novā hòsadāgi vinyāsagòḻisalāda cālaka cakravannu, hòsa cālaka daṃḍavannu(sṭiariṃg kālam), uttama brek mattu èlèkṭrikal gaḻannu (vidyuttina kārakagaḻannu)hòṃdidè. idu kāṃtivardhaka badalāvaṇègaḻannu kūḍa hòṃdiddu, hòsa reḍiyeṭar saraḻina jālarigaḻannu òḻagòṃḍidè. aṃbāsiḍar 1800 ISZ beḍikè hèccisuva mattu mattaṣṭu sudhārisuva prayatnada phalavāgi 1992 ralli mattòṃdu āvṛttiyannu biḍugaḍè māḍalāyitu. aṃbāsiḍar 1800 ISZ èṃdu karèyalāda ī mādari, prabalavāda 75 bhp 1800 cc aisuju èṃjin annu mattu 5spīḍ (vegada) ger bāks (geru pèṭṭigè)yannu òḻagòṃḍidè. allade hiṃdina bèṃcu,bāguva āsanakkè viruddhavāgi bakèṭ tarahada āsanavannu kūḍa òḻagòṃḍidè. allade saṃpūrṇa taḍèhalagèyannu maruvinyāsagòḻisalāyitu. salakaraṇègaḻa pyānal annu taḍèhalagèya madhyabhāgadiṃda cālaka cakrada hiṃdè balabhāgakkè badalāyisalāyitu. āsanada bèlṭ gaḻu kaḍḍāyavādavu. ā samayadalli bhāratada yāva kārū iṃtaha prabalavāda èṃjin hòṃdiralilla. allade idu ā kālada atyaṃta vegada kārāgittu. aṃbāsiḍar klyāsik uttarpāra (utpādanā sthāvara)kārkhānèya sahasramānavarṣada navīkaraṇa yojanèya naṃtara aṃbāsiḍar annu punaḥ nirmisi, aṃbāsiḍar klyāsik èṃba hòsa hèsariḍalāyitu. ī hòsa mādariyu, hòsadāgi vinyāsagòḻisalāda taḍèhalagèyannu, pāliyurèthen āsanagaḻannu òḻagòṃḍidè. alliye sulabhavāgi èḻèyuvaṃtaha kārina bāgila kaigaḻannu mattu cālakadaṃḍa gerusannè (ger livar)ya badaligè kèḻabhāgakkè badalāyisalāda ger gaḻu hāgu sūkṣmavāgi sarihòṃdisuva sādhanavannu òḻagòṃḍidè. kònèya mādarigaḻu, svayaṃcālita niyaṃtraṇa sādhana nirdeśita ḍisk brek mattu vidyut nirdeśita(surakṣatā vidhānada) TRW cālakavannu òḻagòṃḍidè. avigò idara bahupālu mūlabhūta punarāvalokanavāda,mattu punarutthānada bhāgavannu 2003 ra madhyāvadhiyalli āraṃbhisalāyitu. idannu avigò (aṃbāsiḍar mārk niṃda pratyekavāgiddu, vibhinna mārukaṭṭè kāryanītiyannu sūcisuttadè) èṃdu karèyalāyitallade, 2004 ra besigèyalli biḍugaḍè māḍalāyitu. ī punaścetanavu, 2003 ra madhyāvadhiya aṃbāsiḍar klyāsik annu, 2003 ra uttarārdhada aṃbāsiḍar gryāṃḍ annu hāgu manvīṃdra siṃg vinyāsagòḻisida mòdala nirmāṇada āvigòvannu òḻagòṃḍidè. kārina utsāhigaḻu, kaḍimèyāguttiruva saṃdarbhadalli mārukaṭṭèya beḍikèyannu mattè hèccisalu māḍuttiruva prayatnavèṃbaṃtè idannu noḍidaru. hòsa vinyāsada melè āda gamanārha pariṇāmagaḻu, mini mattu pòrscè 356 mādarigaḻannu òḻagòṃḍivè. adene ādarū mūla lyāṃḍ māsṭar saraṇi(moris āks pharḍ annu kūḍa ādharisi) muṃbhāga mattu bānèṭ na melè māḍalāda ākarṣaka badalāvaṇèyāgidè. kārina hiṃbhāgavannu mātra badalāyisade hāgeye biḍalāyitu. idariṃdāgi kèlavaru idu aṃbāsiḍar giṃta bhinnavāgilla èṃdu bhāvisidaru. prastutada sahajavāda ākāradalliruva aṃbāsiḍar uttamavāgiddarū kūḍa, rèṭrò-kār na utsāhigaḻu cakrākārada hiṃbhāgakkè(kiru rèkkègaḻilladè) hèccu ādyatè nīḍidaru. ādarū, avigò madhyabhāgadalli joḍisalāda svic gaḻa phalaka (mārk IV mādariyaṃtè) vividha baṇṇada āsanagaḻannu mattu maradiṃda māḍalāda òḻabhāgadaṃtaha òḻāṃgaṇa badalāvaṇègaḻannu hòṃdidè. èṃjin gaḻu haḻèya BMC 1.5L pèṭrol èṃjin annu badalāyisi, adara badaligè aisuju 1.8 līṭar èṃjin annu, 1990 ra pūrvārdhadalli baḻasalāyitu. ī mūlaka idu adara kālada phiyaṭ, mattu māruti sujuki kārugaḻannu hiṃdikki bhāratadalli atyaṃta kṣipravāgi utpādanèyāguttidda kārāgittu. 1.8L 75 bhp MPFI pèṭrol èṃjin mattu 2.0L 50 bhp aisuju ḍīsèl èṃjin gaḻu prastutadalli iruva èṃjin gaḻāgivè. vistṛta āvṛtti grāhakara iṣṭānusāra tayārisuva aneka sthaḻiya tayārakaru, vistāravāda āvṛttigaḻu hèccu prasiddhavalladiddarū kūḍa avugaḻigè avakāśa nīḍidaru. pyārikh, aṃtaha òbba tayārakarāgiddu, ivara utpādanèyannu "aṃbilimò" èṃdu karèyalāyitu. grāhakara iṣṭānusāra tayārisalāda āvṛtti kāru vinyāsaka dilīp chabriyā aṃbāsiḍar āvṛtti, niṃda sphūrtigòṃḍu aṃbiyarḍ èṃba òṃdu hòsa parikalpanèyannu sṛṣṭisidaru. ī kārannu hiṃdustān moṭars navaru tayārisilla. allade idannu aṃbāsiḍar kāru mādari ādharisiyò nirmisalāgilla. aneka atyuttama kuruhugaḻannu aṃbāsiḍar niṃda èravalu paḍèyalāgidè. UK āmadugaḻu ī kārannu iṃglèṃḍ gè 1993(phul bor mārk 10) ralli aṃbāsiḍar annu "manègè"(adara tāynāḍigè) hiṃdiruguvaṃtè māḍalu āmadu māḍalāguttittu. yuropina rakṣaṇā nītigaḻannu anusarisalu kārugaḻannu tāpaka mattu āsana bèlṭ gaḻòṃdigè mattè mārpaḍisalāgittu. ādarè idu kèlave saṃkhyèyalli mārāṭavāyitallade, āmadudāraru divāḻi sthitiyannu talupidaru. ī viphalatèya hòratāgi, 2002 riṃda aṃbāsiḍar mattè UK yalli hòsadāgi kāṇisikòṃḍitu. idannu vels nallidda āmadudāra marlin gyārej niṃda āmadu māḍuttiddaru. ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu aphīṣiyal hiṃdustān moṭars vèb saiṭ ān di aṃbāsiḍar māḍals vels ṭreḍ āsṭin phyākṭs - hiṃdustān aṃbāsiḍar resiṃg in aṃbāsiḍars marlin gyārejas bhāratīya moṭāru vāhanagaḻu kòlkattada ārthika sthiti 2000da daśakada moṭāru vāhanagaḻu 1970ra daśakada moṭāru vāhanagaḻu 1980ra daśakada moṭāru vāhanagaḻu 1990ra daśakada moṭāru vāhanagaḻu 2005ralli paricayisida vāhanagaḻu bhāratada kārugaḻu vāhana kaṃpanigaḻu udyama

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%81%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%85%E0%B2%82%E0%B2%AC%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%A1%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಅಂಬಾಸಿಡರ್

ಇಕ್ಕೇರಿ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಾಗರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಸಾಗರ ಪಟ್ಟಣದಿಂದ ಆರು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ, ಸಹ್ಯಾದ್ರಿಯ ವನರಾಜಿಯ ನಡುವಿನಲ್ಲಿದೆ.. ಸನ್ನಿವೇಶ : 14º 08' ಉದ್ದ. ಅಗಲ; 75º 5' ಪೂ.ರೇ. ಇಲ್ಲಿನ ಅಘೋರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ತುಂಬಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಎಡಭಾಗಕ್ಕೆ ಅಖಿಲಾಂಡೇಶ್ವರಿ ಅಮ್ಮನವರ ದೇವಾಲಯವೂ ಇದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಇಕ್ಕೇರಿಯು 16 ಮತ್ತು 17ನೆಯ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಳದಿ ಅರಸರ ವೈಭವಾನ್ವಿತ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಮೆರೆಯಿತು. ರುವ ಈ ಹಳ್ಳಿ 1560 ರಿಂದ 1639ರವರೆಗೆ ಕೆಳದಿ ಅರಸರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ವೀರಭದ್ರನಾಯಕನ ಆಡಳಿತ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (1639) ಇಕ್ಕೇರಿ ವಿಜಯನಗರ ಅರಸರ ಅಧೀನತೆಯಿಂದ ಬೇರೆಯಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಂಸ್ಥಾನವೆನಿಸಿತು. ಅನಂತರ ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಇಕ್ಕೇರಿಯಿಂದ ಬಿದನೂರಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಆದರೂ ಇಕ್ಕೇರಿ ಕೆಳದಿ ಅರಸರ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂಬ ಗೌರವವನ್ನು ಬಹಳ ಕಾಲ ಪಡೆದಿತ್ತು. ಇಕ್ಕೇರಿಯಿಂದ ಟಂಕಸಾಲೆಯ ವರ್ಗವಾದರೂ ಇಕ್ಕೇರಿ ಪಗೋಡ, ಇಕ್ಕೇರಿ ಪಣಗಳು ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿದ್ದವು. ನಗರದ ಸುತ್ತಲೂ ಮೂರು ಸುತ್ತುಕಟ್ಟು ಆವರಣಗಳ ವಿಶಾಲವಾದ ಕೋಟೆ ಗೋಡೆಗಳಿದ್ದುವು. ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಅರಮನೆ ಮತ್ತು ಭವ್ಯ ಕಟ್ಟಡಗಳಿದ್ದುವು. ಗತವೈಭವದ ಕುರುಹಾಗಿ ಈಗ ಅಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವುದು ಅಘೋರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಮಾತ್ರ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ಮಧ್ಯದ ಕಂಬಗಳ ಪರಸ್ಪರ ದೂರವನ್ನು ಬಾಗಾಯತಿನ ಪ್ರಮಾಣಬದ್ಧ ಅಳತೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಮಾನವನ್ನು ದಾಯ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು ಮಾಹಿತಿಗೆ ಇಕ್ಕೇರಿ ಚರಿತ್ರೆ ಪುಟವನ್ನು ನೋಡಿ ಅಘೋರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಅಘೋರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಹೊಯ್ಸಳ-ಕದಂಬ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಕೆಳದಿ ಅರಸರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಹೊಂಬುಚದ ವೆಂಕಟಯ್ಯ ಎಂಬ ಶಿಲ್ಪಿ ಕಟ್ಟಿದನೆಂದು ದೇಗುಲದಲ್ಲಿನ ಕಲ್ಲಿನ ಹಳೆಗನ್ನಡದ ಬರಹವೊಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ.ಉತ್ತರ-ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುವ ಈ ದೇಗುಲವು ಗರ್ಭಗೃಹ, ಅರ್ಧಮಂಟಪ, ಮುಖಮುಂಟಪ ಮತ್ತು ಎದುರಿಗೆ ನಂದಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮಂಟಪವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ಶಿವಲಿಂಗವಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ೩೨ ಕೈಗಳ ಅಘೋರೇಶ್ವರನ ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಯಿದೆ. ಅರ್ಧಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ (ಅಮೃತ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ) ಕೆತ್ತಿದ ಸಣ್ಣ ನಂದಿಯಿದೆ. ಅರ್ಧಮಂಟಪದ ದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಎರಡೂ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಅಘೋರೇಶ್ವರನ ಪರಿವಾರದ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ. ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಹಿಷಮರ್ದಿನಿ, ಭೈರವನ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿದ್ದರೆ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿ, ಷಣ್ಮುಖನ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ. ಎದುರಿನ ಮುಖಮಂಟಪ ಕೆತ್ತನೆಯಿರುವ ಕಂಬಗಳ ಆಧಾರದ ಮೆಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ದೇಗುಲವು ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯ ಕಳಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದೇಗುಲದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಇದೇ ಶೈಲಿಯ ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಣ್ಣದಾದ ಅಖಿಲಾಂಡೇಶ್ವರಿಯ ದೇಗುಲವಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಎದುರು ಕಲ್ಲಿನ ಬೃಹತ್ ಬಸವನ ವಿಗ್ರಹವಿದ್ದು, ಅದರ ಒಂದು ಕಾಲಿನ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕ ಮಕ್ಕಳು ನುಸುಳುವಷ್ಟು ಜಾಗವಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ನುಸುಳಿದರೆ ಇಷ್ಟಾರ್ಥ ಪ್ರಾಪ್ತವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಪ್ರತೀತಿಯಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನದ ಹೊರ ಆವರಣವು ಹಚ್ಚ ಹಸುರಿನ ಹುಲ್ಲು ಹಾಸಿನಿಂದ ಕಂಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ದಂತಕತೆಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗೆರೆಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಎರಡು ಹಲ್ಲಿಗಳನ್ನು ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ಚೇಳನ್ನೂ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದ್ದು ಆ ಹಲ್ಲಿಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಮುಟ್ಟಿದಾಗ ಪ್ರಳಯವಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿರುವ ಚೇಳು ಅವನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಐತಿಹ್ಯವಿದೆ ದೇವಾಲಯದ ಎರಡೂ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆರೆಗಳಿದ್ದು, ಅವುಗಳಿಂದಲೇ ಈ ಊರಿಗೆ ಇಕ್ಕೇರಿ (ಎರೆಡು + ಕೆರೆ = ಇಕ್ಕೆರೆ) ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿದೆ ಎಂಬ ಊಹೆ ಇದೆ ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಇಕ್ಕೇರಿ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಇಕ್ಕೇರಿ ಚರಿತ್ರೆ ಇಕ್ಕೇರಿ ವರಹಗಳು ಇನ್ನಷ್ಟು ಚಿತ್ರಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸಾಗರ ತಾಲೂಕಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ ಕರ್ನಾಟಕದ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು

ikkeri śivamògga jillèya sāgara tāllūkinallidè. idu sāgara paṭṭaṇadiṃda āru kilomīṭar dūradallidè, sahyādriya vanarājiya naḍuvinallidè.. sanniveśa : 14º 08' udda. agala; 75º 5' pū.re. illina aghoreśvara devasthāna tuṃbā prasiddhavāgidè. idara èḍabhāgakkè akhilāṃḍeśvari ammanavara devālayavū idè. itihāsa ikkeriyu 16 mattu 17nèya śatamānagaḻalli kèḻadi arasara vaibhavānvita rājadhāniyāgi mèrèyitu. ruva ī haḻḻi 1560 riṃda 1639ravarègè kèḻadi arasara rājadhāniyāgittu. vīrabhadranāyakana āḍaḻita kāladalli (1639) ikkeri vijayanagara arasara adhīnatèyiṃda berèyāgi svataṃtra saṃsthānavènisitu. anaṃtara tamma rājadhāniyannu ikkeriyiṃda bidanūrigè badalāyisidaru. ādarū ikkeri kèḻadi arasara rājadhāni èṃba gauravavannu bahaḻa kāla paḍèdittu. ikkeriyiṃda ṭaṃkasālèya vargavādarū ikkeri pagoḍa, ikkeri paṇagaḻu calāvaṇèyalliddavu. nagarada suttalū mūru suttukaṭṭu āvaraṇagaḻa viśālavāda koṭè goḍègaḻidduvu. koṭèyalli aramanè mattu bhavya kaṭṭaḍagaḻidduvu. gatavaibhavada kuruhāgi īga alli uḻidiruvudu aghoreśvara devālaya mātra. ī devālayadallina madhyada kaṃbagaḻa paraspara dūravannu bāgāyatina pramāṇabaddha aḻatè èṃdu parigaṇisalāguttittu. ī mānavannu dāya èṃdu karèyuttiddaru. hèccu māhitigè ikkeri caritrè puṭavannu noḍi aghoreśvara devasthāna aghoreśvara devasthānavu hòysaḻa-kadaṃba śailiyallidè. kèḻadi arasara āḻvikèya kāladalli idannu hòṃbucada vèṃkaṭayya èṃba śilpi kaṭṭidanèṃdu deguladallina kallina haḻègannaḍada barahavòṃdu heḻuttadè.uttara-dakṣiṇa dikkinalliruva ī degulavu garbhagṛha, ardhamaṃṭapa, mukhamuṃṭapa mattu èdurigè naṃdigè pratyeka maṃṭapavannu hòṃdidè.garbhagṛhadalli kallina śivaliṃgavidè. ī devālayadalli 32 kaigaḻa aghoreśvarana utsava mūrtiyidè. ardhamaṃṭapadalli biḻi kalliniṃda (amṛta kalliniṃda) kèttida saṇṇa naṃdiyidè. ardhamaṃṭapada dvāradalli èraḍū badiyalli aghoreśvarana parivārada kèttanègaḻivè. èḍabhāgadalli mahiṣamardini, bhairavana kèttanègaḻiddarè balabhāgadalli gaṇapati, ṣaṇmukhana kèttanègaḻivè. èdurina mukhamaṃṭapa kèttanèyiruva kaṃbagaḻa ādhārada mèlè niṃtidè. degulavu drāviḍa śailiya kaḻasavannu hòṃdidè. degulada paścimadalli ide śailiya ādarè svalpa saṇṇadāda akhilāṃḍeśvariya degulavidè. devasthānada èduru kallina bṛhat basavana vigrahaviddu, adara òṃdu kālina kèḻabhāgadalli cikka makkaḻu nusuḻuvaṣṭu jāgaviddu, adaralli nusuḻidarè iṣṭārtha prāptavāguttadè èṃba pratītiyidè. devasthānada hòra āvaraṇavu hacca hasurina hullu hāsiniṃda kaṃgòḻisuttadè. daṃtakatègaḻu illina devasthānadalli òṃdu gèrèyiṃda berpaṭṭiruva èraḍu halligaḻannu jòtègè òṃdu ceḻannū kèttalāgiddu ā halligaḻu òṃdakkòṃdu muṭṭidāga praḻayavāguttadè, ādarè alliruva ceḻu avannu taḍèyuttadè èṃba aitihyavidè devālayada èraḍū badigaḻalli kèrègaḻiddu, avugaḻiṃdale ī ūrigè ikkeri (èrèḍu + kèrè = ikkèrè) èṃba hèsaru baṃdidè èṃba ūhè idè ivannū noḍi ikkeri vāstuśilpa ikkeri caritrè ikkeri varahagaḻu innaṣṭu citragaḻu ullekhagaḻu sāgara tālūkina pravāsi tāṇagaḻu śivamògga jillè karnāṭakada devasthānagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%87%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%87%E0%B2%B0%E0%B2%BF

ಇಕ್ಕೇರಿ

ವರದಹಳ್ಳಿ ಅಥವಾ ವರದಪುರ ಅಥವಾ ವದ್ದಳ್ಳಿ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಾಗರ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಶ್ರೀ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದ ಮತ್ತು ಸಮಾಧಿ ಹೊಂದಿದ ಸ್ಥಳ. ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಆಶ್ರಮ, ಅವರ ಸಮಾಧಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮ ಧ್ವಜಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಶ್ರೀ ದುರ್ಗಾಂಬಾ ದೇವಾಲಯ ಇಲ್ಲಿದೆ. ವರದಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ವೀಕ್ಷಣಾರ್ಹ ಸ್ಥಳಗಳು ಗೋಮುಖ ತೀರ್ಥ ವರದಹಳ್ಳಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಮೊದಲು ಸಿಗೋದೇ ಒಂದು ಕೊಳ. ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಇರೋ ಗೋಮುಖ ತೀರ್ಥ. ವರ್ಷವಿಡೀ ಬೀಳೋತ್ತಿರೋ ಈ ತೀರ್ಥದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳಿವೆ ಎಂದು ಭಕ್ತರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ ಶ್ರೀಧರರ ತಪಸ್ಸಿನ ಸ್ಥಳ ಹಾಗೇ ತೀರ್ಥದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿನ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿ ಬಂದರೆ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಕೂತು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು ಎನ್ನೋ ಸ್ಥಳ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರ ತೀರ್ಥ ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಿಂದ, ಬಂಡೆಯ ಸಂದಿಯಿಂದ ಬಂದು ಬೀಳುವುದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಹಾಗೇ ಬಲಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿದರೆ ಗುರುಕುಲ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿನ ಕಾಡನ್ನು ದೇವರ ಕಾಡು ಎಂಬ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಅರಣ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಶ್ರೀಧರರ ಸಮಾಧಿ ಸ್ಥಳ ಶ್ರೀಧರರ ತಪಸ್ಸಿನ ಜಾಗದಿಂದ ಬಲಗಡೆ ಇರುವ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಲೆ ಸಾಗಿದರೆ ಮೊದಲೊಂದು ಗುರುಕುಲವೂ, ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮೇಲೆ ಸಾಗಿದರೆ ಸಾಮವೇದ ಪಾಠಶಾಲೆಯೂ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅದರ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಶೀಧರರು ಸಮಾಧಿ ಹೊಂದಿದ ಜಾಗ, ಆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲಾದ ಮಂದಿರವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ಮಂದಿರ ಬೆಳಗ್ಗೆ ಆರರಿಂದ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ೨ರವರೆಗೆ, ಸಂಜೆ ನಾಲ್ಕರಿಂದ ಎಂಟರವರೆಗೆ ತೆಗೆದಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಮಾಹಿತಿಫಲಕವನ್ನು ಮಂದಿರದ ಹೊರಗೆ ಕಾಣಬಹುದು. ಮಂದಿರದ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರರ ಏಕಾಂತಗುಹೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಭಕ್ತರು ನೋಡಲನುವಾಗುವಂತೆ ಅದಕ್ಕೊಂದು ಕಿಟಕಿಯಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದ ಭಕ್ತರು ಆ ಕಿಟಕಿಯಲ್ಲಿ ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನು ಹಾಕುವುದು ಒಂದು ಪದ್ದತಿ.ಲ್ಲೇ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರರ ಜೀವನವನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ಅಪರೂಪದ ಕಪ್ಪು ಬಿಳುಪು ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳ ಸಂಗ್ರಹವಿದೆ. ನವರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿನ ಸಾಮವೇದ ಗುರುಕುಲದಲ್ಲಿ ಶಾರದಾದೇವಿಯ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನಿಟ್ಟು ಅಲಂಕರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ದತ್ತಜಯಂತಿ ಇಲ್ಲಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಆಕರ್ಷಣೆ. ಧರ್ಮಧ್ವಜ ಸಾಮವೇದ ಗುರುಕುಲದ ಪಕ್ಕದ ಮರವೊಂದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಧ್ವಜಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಎಂಬ ಬೋರ್ಡು ಕಾಣುತ್ತದೆ.ಅಲ್ಲಿಂದ ಸುಮಾರು ಒಂದೂವರೆ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ನಡೆದರೆ ಧರ್ಮಧ್ವಜ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅಂದ ಹಾಗೆ ಶ್ರೀಧರರು ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಕೂತ ಸ್ಥಳದ ಎಡದಿಂದ ಸಾಗೋ ಮಣ್ಣ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಮುಂದೆ ಸಾಗಿದರೆ ಅಲ್ಲೂ ಧರ್ಮಧ್ವಜಕ್ಕೆ ಸಾಗೋ ಸಣ್ಣ ಹಾದಿಯೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಅಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿ ಫಲಕಗಳಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರರು ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಕೂರುತ್ತಿದ್ದ ಮತ್ತೊಂದು ಜಾಗ, ಅವರ ಮೂಲ ಆಶ್ರಮಗಳನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿಂದ ಶರಾವತಿ ಹಿನ್ನೀರಿನ, ಮುಳುಗಡೆಯ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನೂ ನೋಡಬಹುದು. "ಅಮೃತ ಘಳಿಗೆ" ಚಿತ್ರದ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಈ ಧರ್ಮಧ್ವಜದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಹಾಗೇ ವರದಳ್ಳಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಆಕರ್ಷಣೆ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಇಳಿದು ಹೋಗೋ ದಾರಿಯಿತ್ತಂತೆ. ಆದರೆ ಈಗ ಅಲ್ಲೆಲ್ಲಾ ಬೇಲಿ ಹಾಕಿ ಇಳಿದು ಹೋಗುವುದು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ವರದಹಳ್ಳಿಯ ದುರ್ಗಾಂಬಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ದೇವಿಯು ಮೂಕಾಸುರನನ್ನು ಒದ್ದಾಗ ಅವನು ಇಲ್ಲಿ ಬಂದು ಬಿದ್ದನಂತೆ. ಹಾಗಾಗಿ ದೇವಿ ಒದೆದ ಹಳ್ಳಿ "ವದ್ದಳ್ಳಿ" ಅಂತ ನಾಮಕರಣವಾಯಿತೆಂದು ಜನರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ದರ್ಶನದ ಸಮಯ ಮೂರು ಘಂಟೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುವವರೆಲ್ಲಾ ಮೊದಲು ಶ್ರೀಧರ ಆಶ್ರಮದ ದರ್ಶನ ಮುಗಿಸಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲೇ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ರಾಮನ, ಹನುಮನ ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಗಳೂ ಇವೆ. ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಬೃಂದಾವನವನ್ನೂ ನೋಡಬಹುದು. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ನೋಡದಿದ್ದರೆ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಮರೆತೇ ಹೋಗುತ್ತದೆ ! ಇಲ್ಲಿ ಸಮಾಧಿಗಳು, ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದರ ಬಳಿಯೂ ಶಿವಲಿಂಗಗಳಿವೆ ವರದಹಳ್ಳಿಯ ಆಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ೧೨:೩೦ ರಿಂದ ೨:೩೦ರವರೆಗೆ ಊಟದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿರುತ್ತದೆ. ತಲುಪುವ ದಾರಿ ವರದಹಳ್ಳಿಯು ಸಾಗರದಿಂದ ಸುಮಾರು ಹತ್ತು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಅಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಲು ಅನೇಕ ದಾರಿಗಳಿವೆ: ಸಾಗರದಿಂದ ಬಿ.ಎಚ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಹೊನ್ನಾವರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ವರದಹಳ್ಳಿ ಕತ್ತರಿಯ ಬಳಿ ಎಡಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿ ಹೋಗಬೇಕು. ಸಾಗರದಿಂದ ಹೊರಟು ಇಕ್ಕೇರಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ನೋಡಿಕೊಂಡು ಕಲ್ಮನೆ ಮುಖಾಂತರ ಹಾಗೆಯೇ ವರದಹಳ್ಳಿ ತಲುಪಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸಾಗರದಿಂದ ವರದಹಳ್ಳಿಗೆ ಹೋಗಲು ಗಂಟೆಗೊಂದರಂತಾದರೂ ಬಸ್ಸುಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಸ್ವಂತ ವಾಹನ, ಆಟೋ, ಮಾರುತಿಗಳಲ್ಲೂ ಹೋಗಬಹುದು. ಚಿತ್ರಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸಾಗರ ತಾಲೂಕಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ

varadahaḻḻi athavā varadapura athavā vaddaḻḻi śivamògga jillèya sāgara tālūkinallidè. idu śrī śrīdhara svāmigaḻu tapassu māḍida mattu samādhi hòṃdida sthaḻa. illi śrīdhara svāmigaḻu sthāpisida āśrama, avara samādhi mattu dharma dhvajagaḻannu kāṇabahudu. itihāsa prasiddhavāda śrī durgāṃbā devālaya illidè. varadahaḻḻiyalliruva vīkṣaṇārha sthaḻagaḻu gomukha tīrtha varadahaḻḻigè baṃdāga mòdalu sigode òṃdu kòḻa. adara pakkadalli iro gomukha tīrtha. varṣaviḍī bīḻottiro ī tīrthadalli aneka auṣadhīya guṇagaḻivè èṃdu bhaktaru naṃbuttārè śrīdharara tapassina sthaḻa hāge tīrthada pakkadallina mèṭṭilugaḻalli melakkè hatti baṃdarè śrīdhara svāmigaḻu kūtu tapassu māḍuttiddaru ènno sthaḻa siguttadè. alli śrīdhara tīrtha bèṭṭada tappaliṃda, baṃḍèya saṃdiyiṃda baṃdu bīḻuvudu kāṇuttadè. hāge balakkè tirugidarè gurukula kāṇisuttadè. idara pakkadallina kāḍannu devara kāḍu èṃba saṃrakṣita araṇyavannāgi ghoṣisalāgidè śrīdharara samādhi sthaḻa śrīdharara tapassina jāgadiṃda balagaḍè iruva mèṭṭilugaḻalli melè sāgidarè mòdalòṃdu gurukulavū, adakkiṃta melè sāgidarè sāmaveda pāṭhaśālèyū kāṇuttadè. adara pakkadalli śīdhararu samādhi hòṃdida jāga, ā jāgadalli kaṭṭalāda maṃdiravannu kāṇabahudu. ī maṃdira bèḻaggè ārariṃda madhyāhna 2ravarègè, saṃjè nālkariṃda èṃṭaravarègè tègèdiruttadè èṃba māhitiphalakavannu maṃdirada hòragè kāṇabahudu. maṃdirada èḍabhāgadalli śrīdharara ekāṃtaguhè kāṇuttadè. bhaktaru noḍalanuvāguvaṃtè adakkòṃdu kiṭakiyiṭṭiddārè. alligè baṃda bhaktaru ā kiṭakiyalli nāṇyagaḻannu hākuvudu òṃdu paddati.lle pakkadalli śrīdharara jīvanavannu nènapisuva aparūpada kappu biḻupu chāyācitragaḻa saṃgrahavidè. navarātriya samayadalli illina sāmaveda gurukuladalli śāradādeviya mūrtiyanniṭṭu alaṃkarisiruttārè. dattajayaṃti illina mattòṃdu ākarṣaṇè. dharmadhvaja sāmaveda gurukulada pakkada maravòṃdaralli dharma dhvajakkè dāri èṃba borḍu kāṇuttadè.alliṃda sumāru òṃdūvarè kilomīṭar naḍèdarè dharmadhvaja siguttadè. aṃda hāgè śrīdhararu tapassigè kūta sthaḻada èḍadiṃda sāgo maṇṇa hādiyalli svalpa muṃdè sāgidarè allū dharmadhvajakkè sāgo saṇṇa hādiyòṃdidè. ādarè alli mārgasūci phalakagaḻilla. illi śrīdhararu tapassigè kūruttidda mattòṃdu jāga, avara mūla āśramagaḻannū kāṇabahudu. illiṃda śarāvati hinnīrina, muḻugaḍèya dṛśyagaḻannū noḍabahudu. "amṛta ghaḻigè" citrada hāḍugaḻannu ī dharmadhvajada pakkadalle citrisalāgidè. alliṃda hāge varadaḻḻiya mattòṃdu ākarṣaṇè devi devasthānakkè iḻidu hogo dāriyittaṃtè. ādarè īga allèllā beli hāki iḻidu hoguvudu sādhyavilla varadahaḻḻiya durgāṃbā devasthāna deviyu mūkāsuranannu òddāga avanu illi baṃdu biddanaṃtè. hāgāgi devi òdèda haḻḻi "vaddaḻḻi" aṃta nāmakaraṇavāyitèṃdu janaru heḻuttārè. illina darśanada samaya mūru ghaṃṭè. hāgāgi illigè baruvavarèllā mòdalu śrīdhara āśramada darśana mugisi illigè baruttārè. ille pakkadalli rāmana, hanumana saṇṇa guḍigaḻū ivè. pakkadalli śrīdhara svāmigaḻa bṛṃdāvanavannū noḍabahudu. idannu gamanisi noḍadiddarè dāriyalli marète hoguttadè ! illi samādhigaḻu, mattu pratiyòṃdara baḻiyū śivaliṃgagaḻivè varadahaḻḻiya āśramadalli madhyāhna 12:30 riṃda 2:30ravarègè ūṭada vyavasthèyiruttadè. talupuva dāri varadahaḻḻiyu sāgaradiṃda sumāru hattu kilomīṭar dūradallidè. alligè talupalu aneka dārigaḻivè: sāgaradiṃda bi.èc rastèyalli hònnāvarakkè hoguva dāriyalli varadahaḻḻi kattariya baḻi èḍakkè tirugi hogabeku. sāgaradiṃda hòraṭu ikkeri devasthāna noḍikòṃḍu kalmanè mukhāṃtara hāgèye varadahaḻḻi talupabahudāgidè. sāgaradiṃda varadahaḻḻigè hogalu gaṃṭègòṃdaraṃtādarū bassugaḻu siguttavè. svaṃta vāhana, āṭo, mārutigaḻallū hogabahudu. citragaḻu ullekhagaḻu sāgara tālūkina pravāsi tāṇagaḻu karnāṭakada pravāsi tāṇagaḻu śivamògga jillè

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%B0%E0%B2%A6%E0%B2%B9%E0%B2%B3%E0%B3%8D%E0%B2%B3%E0%B2%BF

ವರದಹಳ್ಳಿ

ನಾಡಕಲಸಿ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಾಗರ ತಾಲೂಕಿನಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಕಲ್ಲಿನ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಾಗರಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೮ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿ ಕಲಸಿ ಗ್ರಾಮವಿದೆ. ಸಾಗರದಿಂದ ಸೊರಬಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಐದಾರು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರ ಹೊಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಬಲಗಡೆ ನಾಡ ಕಲಸಿಯ ಫಲಕದ ನಂತರ ಕಲಸಿ (ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕಲಸಿ) ನಾಮ ಫಲಕ ಕಾಣುವುದು. ಆ ಟಾರು ರಸ್ತೆ ಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಎರಡು ಕಿ.ಮೀ.ದೂರ ಹೋದರೆ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಮತ್ತು ರಾಮೇಶ್ವರ ಎಂಬ ಅವಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಕಾಣುವುದು. ಆ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮುಜರಾಯಿ ಮತ್ತು ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ಶಾಲಿವಹನ ಶಕ ವರ್ಷ ೧೧೪೦ನೇ ಬಹುಧಾನ್ಯ ಸಂವತ್ಸರದಲ್ಲಿ (ಕ್ರಿ. ಶ. ೧೨೧೮ ರಲ್ಲಿ) ನಿರ್ಮಾಣವಾಯಿತೆಂದು ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳು ಹೇಳುತ್ತವೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರಾಂತಕ್ಕೆ ಕುಂದನಾಡು, ಕೊಡನಾಡು ಎಂದು ಹೆಸರಿತ್ತು. ಈ ನಾಡನ್ನು ಆಳಿದವನು ಕುಮಾರ ಬಾಳೆಯಮ್ಮ (ಬಾಳೆಯಣ್ಣ?) ಹೆಗ್ಗಡೆ. ಈತನ ತಾಯಿ ಚಿಯಬರಸಿ. ತಂದೆ ಗೊಂಗಣ. ಈ ಬಾಳೆಯಮ್ಮ ಹೆಗ್ಗಡೆ ಹೊಯ್ಸಳ ೨ನೇ ಬಲ್ಲಾಳನ ಸಾಮಂತ ರಾಜನಾಗಿ ನಾಡಕಲಸಿಯನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಆಳಿದ. ಕುಮಾರ ಬಾಳೆಯಮ್ಮ ಹೆಗ್ಗಡೆಗೆ, ಕದನ ಪ್ರಚಂಡ, ಏಕಾಂಗ ವೀರ, ಗಂಡುಗಳ್ತರಿಬಾಳೆಗ, ಶರಣಾಗತ ರಕ್ಷಕ ಎಂಬ ಬಿರುದುಗಳಿದ್ದವು. ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಈಗಿನಂತೆ ಕಲಸಿ ಎಂದಿರದೆ ಕಲಿಸೆ ಎಂದಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಬಾಳೆಯಮ್ಮ ಹೆಗ್ಗಡೆನಂತರ ಈ ಕುಂದನಾಡನ್ನು ಬೀರದೇವರಸನು ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೨೪೮ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೨೭೮ರ ವರೆಗೆ ಕಲಿಸೆಯಲ್ಲಿ ಆಳಿದನು. ತದನಂತರ ಅವನ ಮಗ ಬೀರದೇವರಸನು ಕಲಿಸೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊಸಗುಂದಕ್ಕೆ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ಇರತೋಡಗಿದನು. ಹೊಸಗುಂದದಲ್ಲಿಯೂ ಹೊಯ್ಸಳ ಮಾದರಿಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಕಲಸಿಯ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿಯ ಕುರುಹಾಗಿ ಹಾಳು ಭಾವಿಗಳು, ಕಲ್ಲುಹಾಸಿನ ಚರಂಡಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಕಲಸಿಯು ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತ್ತು. ನಂತರ ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು, ಕೆಳದಿ ಅರಸನು, ಮನ್ನೆಯ ಚೌಡಪ್ಪ ನಾಯಕನಿಗೆ, ಕೊಟ್ಟ ಎಂಟು ಮಾಗಣಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಸಿಯೂ ಒಂದು. ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿರುವ ಈ ಅವಳಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸುಂದರವೂ ಮೋಹಕವೂ ಆಗಿದೆ. ಸುಮಾರು ೭೫೦ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನವಾದ ಈ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಒಂದು ದೇವಾಲಯ ಶಿಥಿಲಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಾಂಗಣದ ಒಳಗೇ ಒಂದು ಶಿಲಾಶಾಸನವಿದೆ. ಶಿಲಾಶಾಸನದ ಪ್ರಕಾರ, ಚಿಕ್ಕದು ಸೋಮೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಈಗ ನೀಲಕಂಠೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ದೊಡ್ಡದು ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಾಲಯ. ಈ ಎರಡೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ಹೊಯ್ಸಳ ಶಿಲ್ಪರಚನಾ ಶೈಲಿಯವು. ತಳಪಾಯ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಗಳು ನಕ್ಷತ್ರಾಕಾರವಾಗಿವೆ, ಇವುಗಳನ್ನು ತಂದೆ ಮಕ್ಕಳ ಗುಡಿಯೆಂದು (ಕೆಳಗೆ ದಂತ ಕಥೆ ನೋಡಿ) ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ದೊಡ್ಡದಾದ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ದೇವಾಲಯ ೮೨ ಅಡಿ ಉದ್ದ ೪೬.೫ ಅಡಿ ಅಗಲವಿದೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿ, ಸುಖನಾಸಿ, ರಂಗಮಂಟಪ, ನಂದಿಮಂಟಪಗಳು ಹೊಯ್ಸಳ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿದ್ದು ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖವಾಗಿದೆ. ಮೂರು ದಿಕ್ಕಿಗೆ ಮೂರು ದ್ವಾರಗಳಿವೆ. ಸುಖನಾಸಿಯ ಮುಂಗೋಡೆಯಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯಗಾತಿಯರ, ಹಿನ್ನೆಲೆವಾದಕರ ವಿವಿಧ ಭಂಗಿಯ ಕೆತ್ತನೆಯ ಶಿಲ್ಪಗಳ ಜಾಲಂದ್ರ, ದ್ವಾರದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮಿ , ದ್ವಾರದ ಅಕ್ಕ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ವಿನಾಯಕ, ಮಹಿಷಾಸುರಮರ್ದಿನಿ, ಸಪ್ತ ಮಾತೃಕೆಯರು ಉಮಾಮಹೇಶ್ವರ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ, ಕಲ್ಲಿನ ಅರೆಗೋಡೆ ಇದ್ದು, ಇದು ಒಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ತಳದಿಂದ ೫.೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರ ಇದ್ದು ಸುತ್ತ ಕಲ್ಲಿನ ಹಾಸು ಇದೆ. ಗೋಡೆಯ ಹೊರಗೆ ಕಟಾಂಜನದ ಮೇಲು ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಳ್ಳಿಗಳ ಸಾಲು, ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಗೋಪುರ ಚಿತ್ರ, ಇನ್ನೂ ತಳಕ್ಕೆ ಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಆನೆಗಳ ಸಾಲುಗಳಿವೆ. ಚಿಕ್ಕ ದೇವಾಲಯ ೪೪ಅಡಿ ಉದ್ದ, ೨೫ಅಡಿ ಅಗಲವಿದೆ. ರಂಗಮಂಟಪ ನಾಲ್ಕು ಕಂಬಗಳಿಮದ ಕೂಡಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಅರೆಗೋಡೆಯ ಹೊರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾಮಸೂತ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಿಥುನ ಚಿತ್ರಗಳಿವೆ. ಈ ದೇಗುಲದ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಹದಿನೈದು ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಗೋಪುರವಿದೆ. ಅದರ ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಕೆತ್ತಿಮಾಡಿದ ಸಳ ಲಾಂಛನವಿದೆ. ಅದರ ಕೆಳಗಡೆ ಸುಂದರವಾದ ನಟರಾಜನ ವಿಗ್ರಹ ಮನ ಸೆಳೆಯುವಂತಿದೆ. ಹೊಯ್ಸಳ ಲಾಂಛನವು ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವುದು ಒಂದು ವಿಶೇಷ. ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ರಂಗಮಂಟಪವು ದೊಡ್ಡ ಎಂಟು ಕಂಬಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದು, ಕಂಬದ ಬುಡವು ಚೌಕಾಕಾರ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ಭಾಗ ದುಂಡಾಕಾರದಲ್ಲಿದೆ. ಇವು ಕಡಗೋಲಿನಂತೆ ಕಡಹಿಡಿದ ನುಣುಪಾದ ಹೊಳೆಯುವ ಚಕ್ರಗಳುಳ್ಳ ಕಂಬಗಳು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಂಬದಲ್ಲಿಯೂ ಸುತ್ತುವರಿದ ಆರು ಅಂಗುಲ ವ್ಯಾಸದ ಅರಳೀ ಎಲೆಯ ಬಳ್ಳಿಯ ಸುಂದರ ರೇಖಾಚಿತ್ರ ; ಅದರಲ್ಲಿ ಚಿಂತಾಮಗ್ನೆ , ದರ್ಪಣೋತ್ಸುಖೆ, ನಾಟ್ಯಮಯೂರಿ, ವಾದನ ವಿಶಾರದೆ, ಮುಂತಾದ ರೇಖಾಚಿತ್ರಗಳಿವೆ. ಕಂಬದ ಸುತ್ತ ಕೊರೆದಿರುವ ವಿವಿಧ ರೇಖಾ ಚಿತ್ರಗಳು ಇಂದಿಗೊ ಅನುಕರಣೀಯವಾಗಿವೆ. ಕಂಬದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಚಿತ್ತಾರಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಕಲ್ಲಿನ ಬೋದಿಗೆ, ಕಲ್ಲಿನ ತೊಲೆ, ಮುಚ್ಚಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಂದದ ನವರಂಗ, ಕಮಲಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಮೇಲ್ಚಾವಣಿಯ ಸೂರಂಚು, ಹೆಂಚನ ಮನೆಗಳಿಗಿರುವಂತೆ ಕಲ್ಲಿನಲಿ ಕೊರೆದ ರೀಪು ಪಕಾಶಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವುದು ವಿಶೇಷ. ನಾಲ್ಕು ಇಂಚು ಕಲ್ಲಿನ ಪಕಾಶಿಗಳು ನಕ್ಷೆಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಎರಡು ಪಕಾಶಿಗಳ ನಡುವೆ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಬಳೆಗಳ ನಡುವೆ ಆನೆ, ಹಂಸ ಮೊದಲಾದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ನಂದಿ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಸುಂದರ ನಂದಿಯ ವಿಗ್ರಹವು ಮುಖ ಕಾಣುವಷ್ಟು ನುಣುಪಾಗಿದೆ. ಕತ್ತು ಕೊಂಕಿಸಿ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನೇ ನೋಡುತ್ತಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಅಂದವಾದ ಗಂಟೆ ಸರ, ಗೆಜ್ಜೆ ಸರ ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿದ್ದು ಬಹಳ ಆಕರ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ. ಜಿರಲೆ ಕಲ್ಲು ರಾಮೇಶ್ವರ ದೇಗುಲದ ವಿಶೇಷತೆಯೆಂದರೆ ಇಲ್ಲಿರುವ ಜಿರಲೆಕಲ್ಲು ಎಂಬ ಕಂಬ. ಇಲ್ಲಿನ ಅರ್ಚಕರು ಮಣ್ಣನ್ನು ಇದಕ್ಕೆ ತೇಯ್ದು , ಮಂತ್ರಿಸಿ ನೀಡುತ್ತಾರಂತೆ. ಅದರಿಂದ ಕಾಲು ಮುರಿದವರಿಗೆ ಸರಿಯಾಗಿದೆಯಂತೆ. ಬುದ್ದಿ ಭ್ರಮಣೆಯಾದವರು, ಮಕ್ಕಳಾಗದವರು ಹೀಗೆ ಅನೇಕರು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಈ ಜಿರಲೆಕಲ್ಲಿನ ಮಹಿಮೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಸ್ಥಳೀಯರು. ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಪೀಠ ವರದ ಹಳ್ಳಿಯ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಇಲ್ಲೂ ಬಂದು ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ ಹಲವರ್ಷ ತಂಗಿದ್ದರಂತೆ. ಅವರ ಕುಳಿತು ಆಶೀರ್ವಚನ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಪೀಠ, ಪೂಜಾ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ದೇಗುಲದ ಹೊರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು ದಂತ ಕಥೆ ತಂದೆಯು (ಜಕ್ಕಣ್ಣ?) ದೊಡ್ಡ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಟ್ಟುವಾಗ ಅವನಿಗೆ ಮಗನು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತಾ ಚಿಕ್ಕ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಚಿಕ್ಕ ದೇವಾಲಯವು, ದೊಡ್ಡ ದೇವಾಲಯದ ನೈಪಣ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಪಾಂಡವರು ಬಂದಿದ್ದರೆಂದೂ ನೀರಿಗಾಗಿ ದೇವಾಲಯದ ಎದುರು ಭೀಮನು ಗುದ್ದಲಿಯಿಂದ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಕೆರೆ ತೋಡಿದನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಕೆರೆಗೆ 'ಒಂದು ಗುದ್ದಲಿ ಕೆರೆ'/'ಭೀಮನ ಕೆರೆ' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ತಲುಪುವ ಬಗೆ ಸಾಗರದಿಂದ ಸೊರಬ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೫ ಕಿ.ಮೀ ಹೋದ ಕೂಡಲೇ ಕಲಸಿ ರಾಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಅಂತ ಬೋರ್ಡೊಂದು ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿಂದ ಸುಮಾರು ಎರಡು ಕಿ.ಮೀ ಬಲಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ ಸಿಗುವುದು ಕಲಸಿ ಊರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಒಳಗಡೆ ಇದೆ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಸೊರಬಕ್ಕೆ ಬಹಳ ಬಸ್ಸುಗಳಿವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಸೊರಬ ಬಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕಲಸಿ ಬೋರ್ಡಿನಲ್ಲಿ ಇಳಿದುಕೊಂಡರೆ ಮೂರು ಕಿ.ಮೀ ನಡೆದು ಕಲಸಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗಬಹುದು. ಸ್ವಂತ ವಾಹನವಿದ್ದರೆ ಇನ್ನೂ ಉತ್ತಮ. ಫೋಟೋ ಗ್ಯಾಲರಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗೆ ಮಲೆನಾಡಿನ ಕಲಶ ಈ 'ನಾಡಕಲಸಿ'-2017-08-27;ಪ್ರಜಾವಾಣಿ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಉಲ್ಲೇಖ ಸಾಗರ ತಾಲೂಕಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು

nāḍakalasi śivamògga jillèya sāgara tālūkinallidè. idu kallina devasthānakkè prasiddhavāgidè. śivamògga jillèya sāgarakkè sumāru 8 kilomīṭar dūradalli kalasi grāmavidè. sāgaradiṃda sòrabakkè hoguva mārgadalli aidāru kilomīṭar dūra hòguttiddaṃtè balagaḍè nāḍa kalasiya phalakada naṃtara kalasi (brāhmaṇa kalasi) nāma phalaka kāṇuvudu. ā ṭāru rastè yalli sumāru èraḍu ki.mī.dūra hodarè mallikārjuna mattu rāmeśvara èṃba avaḻi devālayagaḻu kāṇuvudu. ā devālayagaḻu mujarāyi mattu purātatva ilākhègè seridè. itihāsa ī devālayagaḻu śālivahana śaka varṣa 1140ne bahudhānya saṃvatsaradalli (kri. śa. 1218 ralli) nirmāṇavāyitèṃdu śilāśāsanagaḻu heḻuttavè. ā kāladalli ī prāṃtakkè kuṃdanāḍu, kòḍanāḍu èṃdu hèsarittu. ī nāḍannu āḻidavanu kumāra bāḻèyamma (bāḻèyaṇṇa?) hèggaḍè. ītana tāyi ciyabarasi. taṃdè gòṃgaṇa. ī bāḻèyamma hèggaḍè hòysaḻa 2ne ballāḻana sāmaṃta rājanāgi nāḍakalasiyannu tanna rājadhāniyāgi māḍikòṃḍu āḻida. kumāra bāḻèyamma hèggaḍègè, kadana pracaṃḍa, ekāṃga vīra, gaṃḍugaḻtaribāḻèga, śaraṇāgata rakṣaka èṃba birudugaḻiddavu. śilāśāsanagaḻalli īginaṃtè kalasi èṃdiradè kalisè èṃdiruvudu kaṃḍubaruttadè. bāḻèyamma hèggaḍènaṃtara ī kuṃdanāḍannu bīradevarasanu kri.śa. 1248riṃda kri.śa. 1278ra varègè kalisèyalli āḻidanu. tadanaṃtara avana maga bīradevarasanu kalisèyannu biṭṭu hòsaguṃdakkè rājadhāniyannu badalāyisi alli iratoḍagidanu. hòsaguṃdadalliyū hòysaḻa mādariya devālayavannu kāṇabahudu. kalasiya kāḍinalli rājadhāniya kuruhāgi hāḻu bhāvigaḻu, kalluhāsina caraṃḍigaḻannu kāṇabahudu. kalasiyu vijayanagarada arasara kāladalli avara āḻvikègè òḻapaṭṭittu. naṃtara vijayanagarada arasaru, kèḻadi arasanu, mannèya cauḍappa nāyakanigè, kòṭṭa èṃṭu māgaṇiyalli kalasiyū òṃdu. devālaya mattu vāstu śilpa kalliniṃda nirmāṇavāgiruva ī avaḻi devālayagaḻu suṃdaravū mohakavū āgidè. sumāru 750varṣagaḻaṣṭu prācīnavāda ī devālayagaḻalli cikkadāda òṃdu devālaya śithilāvasthèyallidè. devālayada prāṃgaṇada òḻage òṃdu śilāśāsanavidè. śilāśāsanada prakāra, cikkadu someśvara devālaya. ādarè adannu īga nīlakaṃṭheśvara devālayavèṃdu karèyuttārè. dòḍḍadu mallikārjuna devālaya. ī èraḍū devālayagaḻu hòysaḻa śilparacanā śailiyavu. taḻapāya mattu melchāvaṇigaḻu nakṣatrākāravāgivè, ivugaḻannu taṃdè makkaḻa guḍiyèṃdu (kèḻagè daṃta kathè noḍi) karèyuttārè. dòḍḍadāda mallikārjuna devālaya 82 aḍi udda 46.5 aḍi agalavidè. garbhaguḍi, sukhanāsi, raṃgamaṃṭapa, naṃdimaṃṭapagaḻu hòysaḻa mādariyalliddu uttarābhimukhavāgidè. mūru dikkigè mūru dvāragaḻivè. sukhanāsiya muṃgoḍèyalli nṛtyagātiyara, hinnèlèvādakara vividha bhaṃgiya kèttanèya śilpagaḻa jālaṃdra, dvārada melbhāgadalli gajalakṣmi , dvārada akka pakkadalli vināyaka, mahiṣāsuramardini, sapta mātṛkèyaru umāmaheśvara mūrtigaḻannu kāṇabahudu. ī devālayada suttalū, kallina arègoḍè iddu, idu òḻa bhāgadalli taḻadiṃda 5.5 aḍi èttara iddu sutta kallina hāsu idè. goḍèya hòragè kaṭāṃjanada melu bhāgadalli baḻḻigaḻa sālu, adara kèḻagè gopura citra, innū taḻakkè siṃha mattu ānègaḻa sālugaḻivè. cikka devālaya 44aḍi udda, 25aḍi agalavidè. raṃgamaṃṭapa nālku kaṃbagaḻimada kūḍidè. devālayada arègoḍèya hòra bhāgadalli kāmasūtrakkè saṃbaṃdhisida mithuna citragaḻivè. ī degulada viśeṣavèṃdarè melbhāgadalli cālukya śailiya hadinaidu aḍi èttarada gopuravidè. adara madhya bhāgadalli pratyekavāgi kèttimāḍida saḻa lāṃchanavidè. adara kèḻagaḍè suṃdaravāda naṭarājana vigraha mana sèḻèyuvaṃtidè. hòysaḻa lāṃchanavu ī devālayadalliruvudu òṃdu viśeṣa. śilpakalè raṃgamaṃṭapavu dòḍḍa èṃṭu kaṃbagaḻiṃda kūḍiddu, kaṃbada buḍavu caukākāra mattu melbhāga duṃḍākāradallidè. ivu kaḍagolinaṃtè kaḍahiḍida nuṇupāda hòḻèyuva cakragaḻuḻḻa kaṃbagaḻu. pratiyòṃdu kaṃbadalliyū suttuvarida āru aṃgula vyāsada araḻī èlèya baḻḻiya suṃdara rekhācitra ; adaralli ciṃtāmagnè , darpaṇotsukhè, nāṭyamayūri, vādana viśāradè, muṃtāda rekhācitragaḻivè. kaṃbada sutta kòrèdiruva vividha rekhā citragaḻu iṃdigò anukaraṇīyavāgivè. kaṃbada melbhāgadalli vividha cittāragaḻiṃda kūḍida kallina bodigè, kallina tòlè, muccigèyalli aṃdada navaraṃga, kamalagaḻannu kèttalāgidè. melcāvaṇiya sūraṃcu, hèṃcana manègaḻigiruvaṃtè kallinali kòrèda rīpu pakāśigaḻiṃda kūḍiruvudu viśeṣa. nālku iṃcu kallina pakāśigaḻu nakṣègaḻiṃda kūḍidè. èraḍu pakāśigaḻa naḍuvè vṛttākārada baḻègaḻa naḍuvè ānè, haṃsa mòdalāda citragaḻannu kèttalāgidè. naṃdi maṃṭapadalli dòḍḍa suṃdara naṃdiya vigrahavu mukha kāṇuvaṣṭu nuṇupāgidè. kattu kòṃkisi śivaliṃgavanne noḍuttidè. adakkè aṃdavāda gaṃṭè sara, gèjjè sara ābharaṇagaḻiṃda alaṃkṛtavāgiddu bahaḻa ākarṣaṇīyavāgidè. jiralè kallu rāmeśvara degulada viśeṣatèyèṃdarè illiruva jiralèkallu èṃba kaṃba. illina arcakaru maṇṇannu idakkè teydu , maṃtrisi nīḍuttāraṃtè. adariṃda kālu muridavarigè sariyāgidèyaṃtè. buddi bhramaṇèyādavaru, makkaḻāgadavaru hīgè anekaru illigè baṃdu ī jiralèkallina mahimègè pātrarāgiddārè ènnuttārè sthaḻīyaru. śrīdhara svāmigaḻa pīṭha varada haḻḻiya śrīdhara svāmigaḻu illū baṃdu tapassu māḍi halavarṣa taṃgiddaraṃtè. avara kuḻitu āśīrvacana nīḍuttidda pīṭha, pūjā maṃdiragaḻannu degulada hòrabhāgadalli kāṇabahudu daṃta kathè taṃdèyu (jakkaṇṇa?) dòḍḍa devālayavannu kaṭṭuvāga avanigè maganu sahāya māḍuttā cikka devālayavannu nirmisidanèṃdu heḻuttārè. adakkè sariyāgi cikka devālayavu, dòḍḍa devālayada naipaṇyatèyannu hòṃdilla. illigè pāṃḍavaru baṃdiddarèṃdū nīrigāgi devālayada èduru bhīmanu guddaliyiṃda òṃdu cikka kèrè toḍidanèṃdu heḻuttārè. ā kèrègè 'òṃdu guddali kèrè'/'bhīmana kèrè' èṃdu karèyuttārè. talupuva bagè sāgaradiṃda sòraba mārgadalli sumāru 5 ki.mī hoda kūḍale kalasi rāmeśvara devasthānakkè dāri aṃta borḍòṃdu siguttadè. alliṃda sumāru èraḍu ki.mī balakkè hodarè siguvudu kalasi ūru. alliṃda svalpa òḻagaḍè idè devasthāna. sòrabakkè bahaḻa bassugaḻivè. hāgāgi sòraba bassinalli kalasi borḍinalli iḻidukòṃḍarè mūru ki.mī naḍèdu kalasi devasthānakkè hogabahudu. svaṃta vāhanaviddarè innū uttama. phoṭo gyālari hèccina odigè malènāḍina kalaśa ī 'nāḍakalasi'-2017-08-27;prajāvāṇi. ullekhagaḻu ullekha sāgara tālūkina pravāsi tāṇagaḻu karnāṭakada pravāsi tāṇagaḻu karnāṭakada devasthānagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%A1%E0%B2%95%E0%B2%B2%E0%B2%B8%E0%B2%BF

ನಾಡಕಲಸಿ

ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು (ದೇವನಾಗರಿ: श्रीधर स्वामी,) (೧೯೦೮–೧೯೭೩) ಒಬ್ಬ ಪ್ರಮುಖ ಮರಾಠಿ-ಕನ್ನಡ ಸಂತರು ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಪ್ರವರ್ತಕರು. ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ರಾಮನ ಭಕ್ತರು ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರ ಶಿಷ್ಯರೂ ಆಗಿದ್ದರು. { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 74.98877048492433, 14.125820337527356 ] } } ] } ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯದ ನಾಂದೇಡ್ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ಒಳಪಡುವ ದೇಗಲೂರಿನಲ್ಲಿ ’ಪತಕೀ’ ಎಂಬ ಅಡ್ಡ ಹೆಸರಿನ ಮನೆತನವಿತ್ತು. ಋಗ್ವೇದಿ ಆಶ್ವಲಾಯನ ಶಾಖೆಯ ದೇಶಸ್ಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಆಚಾರ ನಿಷ್ಠ, ಭಕ್ತಿಪರಾಯಣವಾದ ಈ ತೇಜಸ್ವೀ ಕುಲದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀನಾರಾಯಣ ರಾಯರು ಮತ್ತು ಕಮಲಾಬಾಯಿ ಎಂಬ ಆದರ್ಶ ದಂಪತಿಗಳಿದ್ದರು. ಇವರೇ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳವರನ್ನು ಪುತ್ರ ರೂಪದಿಂದ ಪಡೆದ ಭಾಗ್ಯಶಾಲಿಗಳು. ಇವರಿಗೆ ೨ ಗಂಡು, ೧ ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರೂ ಇವರೆಲ್ಲಾ ಅಲ್ಪಾಯುಷಿಗಳೆಂದು, ಗಾಣಗಾಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಶ್ರೀ ದತ್ತ ಗುರುವಿನ ಸೇವಾ, ಅನುಷ್ಠಾನ, ತಪವನ್ನಾಚರಿಸಿದರೆ ನಿಮಗೊಬ್ಬ ಕುಲೋದ್ಧಾರಕ ಪುತ್ರನಾಗುವ ಯೋಗವಿದೆ ಎಂದು ಕುಲಪುರೋಹಿತರು ಇವರ ಜನ್ಮಕುಂಡಲಿಯನ್ನು ನೋಡಿ ಹೇಳಿದರು. ಅಂತೆಯೇ ಈ ದಂಪತಿಗಳು ಗಾಣಗಾಪುರಕ್ಕೆ ತೆರಳಿ ಉಗ್ರ ತಪಸ್ಸನ್ನಾಚರಿಸಲಾಗಿ, ಶ್ರೀ ದತ್ತನ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಯಿತು. ನಿಮಗೆ ಒಬ್ಬ ನಿವೃತ್ತಿ ಮಾರ್ಗದ ಕುಲೋದ್ಧಾರಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ವಿಶ್ವೋದ್ಧಾರಕ ತೇಜಸ್ವೀ ಪುತ್ರನಾಗುವನು ಎಂದು ವರವನ್ನಿತ್ತು ಶ್ರೀ ದತ್ತನು ಅಂತರ್ಧಾನನಾದನು. ಇದರಂತೆಯೇ ಗರ್ಭವತಿಯಾದ ಕಮಲಾಬಾಯಿಯವರನ್ನು ಇವರ ತಾಯಿಯು ತನ್ನ ಇನ್ನೊಂದು ಮಗಳ ಮನೆಯಾದ ಲಾಡ್ ಚಿಂಚೋಳಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ದರು. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಗುಲ್ಬರ್ಗಾ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಗಾಣಗಾಪುರದಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೫ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಯೇ ಶಕೆ ೧೮೩೦ (ಡಿಸೆಂಬರ್ ೫, ೧೯೦೮) ರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷ ಪೌರ್ಣಿಮೆಯಂದು ದತ್ತ ಜನ್ಮದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿಯೆ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪರಬ್ರಹ್ಮ ಸ್ವರೂಪಿ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀಧರರು ಜನ್ಮತಾಳಿದರು. ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ೩ ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದಾಗಲೇ ತಮ್ಮ ತಂದೆಯವರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ನಂತರ ಅವರ ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಸಹೋದರ ತ್ರ್ಯಂಬಕ ಕುಟುಂಬದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಶ್ರೀಧರರನ್ನು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಹೈದರಾಬಾದಿನ ಶಾಲೆಯೊಂದಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೇ ಅವರು ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ಬಗ್ಗೆ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಶ್ರೀ ಶ್ರೀಧರರಿಗೆ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿಯೇ ಹರಿಕಥಾ, ಕೀರ್ತನೆ, ಸತ್ಸಂಗ ಪುರಾಣ ಪ್ರವಚನಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬ ಅಭಿರುಚಿಯೂ ಮತ್ತು ಸನಾತನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅಚಲವಾದ ಶ್ರದ್ಧಾ, ಭಕ್ತಿ, ನಿಷ್ಠೆಗಳಿದ್ದವು. ಮುಖ ಕಮಲದಲ್ಲಿ ಅಖಂಡರಾಮನಾಮವಿತ್ತು. ಅವರ ಬಾಲ್ಯದ ಘಟನೆಯೊಂದು ಹೀಗಿದೆ: ಅವರು ಒಮ್ಮೆ ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೊಳಗಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಬಹಳ ದಿನ ಶಾಲೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಅನುತ್ತೀರ್ಣರಾಗಬಹುದೆಂದು ಹೆದರಿದ್ದರು. ಆಗ ಅವರ ತಾಯಿ ಅವರಿಗೆ ಸತತವಾಗಿ ರಾಮ ನಾಮ ಜಪಿಸಬೇಕೆಂದೂ ರಾಮ ಅವರ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಸುಗಮಗೊಳಿಸುವನೆಂದೂ ಹೇಳಿದರು. ಅವರು ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ಅದನ್ನು ಮಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು; ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಎಂದರೆ ಅವರು ಸದಾ ಕಾಲ ರಾಮನಾಮವನ್ನೇ ಜಪಿಸುತ್ತಾ ಓದಲೇ ಇಲ್ಲ. ಪರೀಕ್ಷೆಯ ದಿನ ಅವರು ಏನನ್ನೂ ಓದದೆ ಹೋದರು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಂತೆ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೂ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಉತ್ತರ ಬರೆದು ಮೊದಲಿಗರಾಗಿ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾದರು. ಶ್ರೀಧರರು ಕೇವಲ ೧೦ ವರ್ಷದವರಿದ್ದಾಗ ಅವರ ಅಣ್ಣ ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ತಾಯಿ ಕೂಡ ಈ ಆಘಾತ ಮತ್ತು ದೀರ್ಘ ಕಾಯಿಲೆಯಿಂದ ಬಳಲಿ, ಕೆಲವೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಆಕೆಯ ಸಾವಿನ ನಂತರ ಶ್ರೀಧರರು ಗುಲ್ಬರ್ಗಾಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಅವರ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮನ ಜೊತೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ನೂತನ ವಿದ್ಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಗುಲ್ಬರ್ಗಾದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಕಳೆದ ನಂತರ, ಅವರು ಪುಣೆಗೆ ಹೋಗಿ ಕೆಲವು ಸಮಯಗಳ ಕಾಲ ಅನಾಥ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಗೃಹ ಎಂಬ ಒಂದು ಅನಾಥಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡರು. ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಜ್ಞಾನ ಸಂಪಾದನೆಯ ಆಸಕ್ತಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಈ ನಶ್ವರ ವಿದ್ಯೆಯ ವೇಳೆಯನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮ ವಿದ್ಯೆಗಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದರೆ ಆದಷ್ಟು ಜಾಗ್ರತೆ ಆತ್ಮಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರವಾಗಿ ಲೋಕದ ಉದ್ಧಾರಕ್ಕೂ ಪೂರ್ಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಬರುವುದೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ಶ್ರೀ ಪಳ್ನಿಟ್ಕರ್ ಅವರ ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಅಧ್ಯಾತ್ಮ ಜ್ಞಾನ ಸಂಪಾದನೆಗಾಗಿ ಶ್ರೀ ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರು ಸುಮಾರು ಮುನ್ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಸಜ್ಜನಗಡ ಎಂಬ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೊರಟರು. ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮುಂದಿನ ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ, ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಕಠಿಣ ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಸಜ್ಜನಗಡದಲ್ಲಿನ ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರ ಮಠವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸಜ್ಜನಗಡಕ್ಕೆ ಬಂದ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಸಮರ್ಥ ರಾಮದಾಸರು ಸ್ವತಃ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳನ್ನು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದರು. ನಂತರ, ಶ್ರೀ ಸಮರ್ಥರು ಅವರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣದ ಕಡೆ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಹೋಗಿ ಸನಾತನ ವೈದಿಕ ಧರ್ಮದ ನಿಜವಾದ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಹರಡಲು ನಿರ್ದೇಶಿಸಿದರು. ಧಾರ್ಮಿಕ ಔನ್ನತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತ ಪ್ರವಾಸ ಮುಂದಿನ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಬರಿಗಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಿದರು. ಅವರು ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ಮತ್ತು ಮಠಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡು ಸನಾತನ ವೈದಿಕ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಔನ್ನತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರವಚನಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಪ್ರವಾಸದ ವೇಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಹಲವು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಮುಖಂಡರು ಮತ್ತು ಸಂತರ ಪರಿಚಯ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದುದು ಶೀಗೇಹಳ್ಳಿಯ ಶಿವಾನಂದ ಸ್ವಾಮಿಗಳ ಜೊತೆಗಿನ ಪರಿಚಯ. ಅವರು ವಿವೇಕಾನಂದ ಬಂಡೆಯನ್ನೂ ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ ಅಲ್ಲಿ ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಿದರು. ೧೯೪೨ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮತ್ ಪರಮಹಂಸ ಪರಿವ್ರಾಜಕಾಚಾರ್ಯ ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಎಂಬ ಹೆಸರು ಪಡೆದರು. ಇದರ ನಂತರ ೧೯೬೭ರವರೆಗೆ ಅವರು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಸಂಚರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ತಮ್ಮ ಪ್ರವಚನಗಳು, ಬರಹಗಳು ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರವರ್ತನಗಳ ಮೂಲಕ ವೇದಗಳ ತಿರುಳಿನ ಸಂದೇಶಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ಹೀಗೆ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಒಮ್ಮೆ ಸಾಗರದ ಸಮೀಪದ ವರದಪುರ (ವರದಹಳ್ಳಿ) ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಶ್ರೀಗಳವರ ಆಗಮನವಾಯಿತು. ಪರಮಪವಿತ್ರ ಏಕಾಂತ, ನಿತಾಂತ, ರಮಣೀಯವಾಗಿರುವ ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕುಟೀರ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿ ಶ್ರೀಗಳವರ ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅನೇಕ ದಿವಸಗಳಿಂದ ತಮ್ಮ ಧ್ಯೇಯ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸ್ಥಳದ ನಿರೀಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಶ್ರೀಗಳವರಿಗೆ ಏನು ಕಂಡು ಬಂತೋ ಅವರೇ ಬಲ್ಲರು. ಇದೇ ೧೯೬೭ರ ಚಾತುರ್ಮಾಸದಲ್ಲಿ ವಿಜಯದಶಮಿಯ ಶುಭ ಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದ್ವಜದ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಿ ಈ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಶ್ರೀಧರಾಶ್ರಮ ಎಂದು ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದರು. ಇಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಧರ್ಮ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿದರು. ತದನಂತರ ೧೯ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ಮಹಾಸಮಾಧಿ ಹೊಂದುವವರೆಗೆ ಅವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗ ಒಂಟಿಯಾಗಿದ್ದುಕೊಂಡು ಧ್ಯಾನಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಬರಹಗಳು - ವೇದಗಳ ಸಂದೇಶಗಳ ಹರಡುವಿಕೆ ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಮರಾಠಿ, ಸಂಸ್ಕೃತ, ಕನ್ನಡ, ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತ ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಕ ಪ್ರವಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಅವರು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯವನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಬರಹಗಳಿಗಾಗಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿದರು. ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ವೇದಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ತತ್ವಬೋಧಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಮನನವಾಗುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸರಳಗೊಳಿಸುವುದು ಅವರ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಮರಾಠಿ, ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಲದಲ್ಲಿ ಇಪ್ಪತ್ತಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸದ್ಗುರು ಭಗವಾನ್ ಶ್ರೀ ಶ್ರೀಧರ ಚರಿತ್ರೆ ಪ್ರಕಾಶಕರು ಶ್ರೀ ಶ್ರೀಧರ ಸೇವಾ ಮಹಾಮಂಡಲ(ರಿ.) ಶ್ರೀ ಶ್ರೀಧರಾಶ್ರಮ-ಶ್ರೀಕ್ಷೇತ್ರ ವರದಪುರ ಯಡಜಿಗಳೇಮನೆ ಅಂಚೆ, ಸಾಗರ ತಾ, ಶಿವಮೊಗ್ಗ, 577401 ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು Online Books of Shrimat PP Bhagwan Shri Shreedhara Swami ji Very rare video of Shrimat PP Bhagwan Shri Shridhar Swami Maharaj ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಯ ಲೇಖಕರು ಹಿಂದೂ ಸಂತರು ೧೯೦೮ ಜನನ ೧೯೭೩ ಮರಣ ಸಂತರು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಮುಖರು ಯೋಗಿಗಳು ಮತ್ತು ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಸಾಗರ ತಾಲ್ಲೂಕು

śrīdhara svāmigaḻu (devanāgari: श्रीधर स्वामी,) (1908–1973) òbba pramukha marāṭhi-kannaḍa saṃtaru mattu hiṃdū dharmada pravartakaru. śrīdhara svāmigaḻu hiṃdū devatè rāmana bhaktaru mattu samartha rāmadāsara śiṣyarū āgiddaru. { "type": "FeatureCollection", "features": [ { "type": "Feature", "properties": {}, "geometry": { "type": "Point", "coordinates": [ 74.98877048492433, 14.125820337527356 ] } } ] } āraṃbhika jīvana mahārāṣṭra rājyada nāṃdeḍ jillègè òḻapaḍuva degalūrinalli ’patakī’ èṃba aḍḍa hèsarina manètanavittu. ṛgvedi āśvalāyana śākhèya deśastha brāhmaṇara ācāra niṣṭha, bhaktiparāyaṇavāda ī tejasvī kuladalli śrīnārāyaṇa rāyaru mattu kamalābāyi èṃba ādarśa daṃpatigaḻiddaru. ivare śrī śrīdhara svāmigaḻavarannu putra rūpadiṃda paḍèda bhāgyaśāligaḻu. ivarigè 2 gaṃḍu, 1 hèṇṇu makkaḻiddarū ivarèllā alpāyuṣigaḻèṃdu, gāṇagāpurakkè hogi śrī datta guruvina sevā, anuṣṭhāna, tapavannācarisidarè nimagòbba kuloddhāraka putranāguva yogavidè èṃdu kulapurohitaru ivara janmakuṃḍaliyannu noḍi heḻidaru. aṃtèye ī daṃpatigaḻu gāṇagāpurakkè tèraḻi ugra tapassannācarisalāgi, śrī dattana sākṣātkāravāyitu. nimagè òbba nivṛtti mārgada kuloddhāraka mātravalladè viśvoddhāraka tejasvī putranāguvanu èṃdu varavannittu śrī dattanu aṃtardhānanādanu. idaraṃtèye garbhavatiyāda kamalābāyiyavarannu ivara tāyiyu tanna innòṃdu magaḻa manèyāda lāḍ ciṃcoḻigè karèdòydaru. idu karnāṭaka prāṃtyada gulbargā jillèyalli gāṇagāpuradiṃda sumāru 25 ki.mī. dūradallidè. illiye śakè 1830 (ḍisèṃbar 5, 1908) ralli mārgaśīrṣa paurṇimèyaṃdu datta janmada veḻèyalliyè sākṣāt parabrahma svarūpi śrī śrīdhararu janmatāḻidaru. śrīdhara svāmigaḻu 3 varṣadavarāgiddāgale tamma taṃdèyavarannu kaḻèdukòṃḍaru. naṃtara avara tāyi mattu sahodara tryaṃbaka kuṭuṃbada javābdāri vahisikòṃḍaru. śrīdhararannu prāthamika śikṣaṇakkāgi haidarābādina śālèyòṃdakkè serisalāyitu. bālyadiṃdale avaru adhyātmada baggè òlavu hòṃdiddaru. śrī śrīdhararigè bālyadalliye harikathā, kīrtanè, satsaṃga purāṇa pravacanagaḻalli tuṃba abhiruciyū mattu sanātana dharmadalli acalavāda śraddhā, bhakti, niṣṭhègaḻiddavu. mukha kamaladalli akhaṃḍarāmanāmavittu. avara bālyada ghaṭanèyòṃdu hīgidè: avaru òmmè anārogyakkòḻagāgiddaru mattu bahaḻa dina śālèyannu tappisikòṃḍiddaru. hīgāgi parīkṣègaḻalli anuttīrṇarāgabahudèṃdu hèdariddaru. āga avara tāyi avarigè satatavāgi rāma nāma japisabekèṃdū rāma avara parīkṣègaḻannu sugamagòḻisuvanèṃdū heḻidaru. avaru śraddhèyiṃda adannu māḍalāraṃbhisidaru; èṣṭara maṭṭigè èṃdarè avaru sadā kāla rāmanāmavanne japisuttā odale illa. parīkṣèya dina avaru enannū odadè hodaru mattu èllarigū āścaryavāguvaṃtè èlla praśnègaḻigū cènnāgi uttara barèdu mòdaligarāgi uttīrṇarādaru. śrīdhararu kevala 10 varṣadavariddāga avara aṇṇa tīrikòṃḍaru. avara tāyi kūḍa ī āghāta mattu dīrgha kāyilèyiṃda baḻali, kèlave samayadalli tīrikòṃḍaru. ākèya sāvina naṃtara śrīdhararu gulbargākkè hogi avara cikkammana jòtè uḻidukòṃḍu nūtana vidyālayadalli tamma vidyābhyāsa muṃduvarèsidaru. gulbargādalli kèlavu varṣagaḻannu kaḻèda naṃtara, avaru puṇègè hogi kèlavu samayagaḻa kāla anātha vidyārthi gṛha èṃba òṃdu anāthāśramadalli uḻidukòṃḍaru. illi avara ādhyātmika jñāna saṃpādanèya āsakti bèḻèyitu. ī naśvara vidyèya veḻèyannu śāśvatavāda ādhyātma vidyègāgi viniyogisidarè ādaṣṭu jāgratè ātmasākṣātkāravāgi lokada uddhārakkū pūrṇa sāmarthya baruvudèṃdu nirdharisi śrī paḻniṭkar avara salahèya merègè adhyātma jñāna saṃpādanègāgi śrī samartha rāmadāsaru sumāru munnūru varṣagaḻa hiṃdè vāsavāgidda sajjanagaḍa èṃba sthaḻakkè hòraṭaru. ādhyātmika bèḻavaṇigè muṃdina mūru varṣagaḻa kāla, śrīdhara svāmigaḻu tammannu tāvu kaṭhiṇa dhyāna mattu sajjanagaḍadallina samartha rāmadāsara maṭhavannu bèḻèsuvalli tòḍagisikòṃḍaru. sajjanagaḍakkè baṃda òṃdūvarè varṣagaḻa naṃtara samartha rāmadāsaru svataḥ śrīdhara svāmigaḻannu āśīrvadisidaru. naṃtara, śrī samartharu avarannu dakṣiṇada kaḍè karnāṭakakkè hogi sanātana vaidika dharmada nijavāda saṃdeśagaḻannu haraḍalu nirdeśisidaru. dhārmika aunnatyakkāgi bhārata pravāsa muṃdina hannèraḍu varṣagaḻa kāla śrīdhara svāmigaḻu dakṣiṇa bhāratada hèccina bhāgagaḻannu barigālinalli saṃcarisidaru. avaru devasthānagaḻu mattu maṭhagaḻalli uḻidukòṃḍu sanātana vaidika dharma mattu dhārmika aunnatyakkāgi pravacanagaḻannu nīḍalāraṃbhisidaru. pravāsada veḻègaḻalli avaru halavu hiṃdū dharmada mukhaṃḍaru mattu saṃtara paricaya paḍèdukòṃḍaru. ivugaḻalli pramukhavādudu śīgehaḻḻiya śivānaṃda svāmigaḻa jòtègina paricaya. avaru vivekānaṃda baṃḍèyannū bheṭi māḍi alli dhyāna māḍidaru. 1942ralli śrīdhara svāmigaḻu saṃnyāsa svīkarisidaru mattu śrīmat paramahaṃsa parivrājakācārya bhagavān śrīdhara svāmigaḻu èṃba hèsaru paḍèdaru. idara naṃtara 1967ravarègè avaru vyāpakavāgi bhāratadādyaṃta saṃcarisidaru mattu tamma pravacanagaḻu, barahagaḻu mattu ādhyātmika pravartanagaḻa mūlaka vedagaḻa tiruḻina saṃdeśagaḻannu sāmānya janarigè tiḻisidaru. hīgè saṃcarisuttiruvāga òmmè sāgarada samīpada varadapura (varadahaḻḻi) kṣetrakkè śrīgaḻavara āgamanavāyitu. paramapavitra ekāṃta, nitāṃta, ramaṇīyavāgiruva ī sthaḻadalli òṃdu kuṭīra nirmāṇavāgi śrīgaḻavara cāturmāsya prāraṃbhavāyitu. aneka divasagaḻiṃda tamma dhyeya mattu kāryakkè anukūlavāda svataṃtra sthaḻada nirīkṣaṇèyallidda śrīgaḻavarigè enu kaṃḍu baṃto avare ballaru. ide 1967ra cāturmāsadalli vijayadaśamiya śubha muhūrtadalli dharmadvajada sthāpanè māḍi ī āśramakkè śrīdharāśrama èṃdu nāmakaraṇa māḍidaru. illi aneka dharma kāryagaḻannu nèraverisidaru. tadanaṃtara 19 epril 1973ralli mahāsamādhi hòṃduvavarègè avaru hèccina bhāga òṃṭiyāgiddukòṃḍu dhyānastharāgiddaru. barahagaḻu - vedagaḻa saṃdeśagaḻa haraḍuvikè śrīdhara svāmigaḻu marāṭhi, saṃskṛta, kannaḍa, hiṃdi mattu āṃgladalli pratibhānvita barahagārarāgiddaru. tamma vyāpaka pravāsaduddakkū avaru svalpa samayavannu dhārmika barahagaḻigāgi viniyogisidaru. saṃkīrṇavāda vedagaḻa sūkṣma tatvabodhagaḻannu sāmānya janarigè mananavāguva rītiyalli saraḻagòḻisuvudu avara mukhya uddeśavāgittu. avaru marāṭhi, kannaḍa mattu āṃgladalli ippattakkiṃta hèccu pustakagaḻannu barèdaru. ullekhagaḻu sadguru bhagavān śrī śrīdhara caritrè prakāśakaru śrī śrīdhara sevā mahāmaṃḍala(ri.) śrī śrīdharāśrama-śrīkṣetra varadapura yaḍajigaḻemanè aṃcè, sāgara tā, śivamògga, 577401 bāhya kòṃḍigaḻu Online Books of Shrimat PP Bhagwan Shri Shreedhara Swami ji Very rare video of Shrimat PP Bhagwan Shri Shridhar Swami Maharaj marāṭhi bhāṣèya lekhakaru hiṃdū saṃtaru 1908 janana 1973 maraṇa saṃtaru bhāratīya itihāsada pramukharu yogigaḻu mattu sanyāsigaḻu hiṃdū dharma tatvaśāstrajñaru sāgara tāllūku

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B6%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%80%E0%B2%A7%E0%B2%B0%20%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%97%E0%B2%B3%E0%B3%81

ಶ್ರೀಧರ ಸ್ವಾಮಿಗಳು

ಗೌಡ ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು: ಗೌಡ (ಉಪನಾಮ), ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕದ ಉಪನಾಮ. ಒಕ್ಕಲಿಗ, ಇದನ್ನು ಗೌಡ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೃಷಿ ಸಮುದಾಯ. ತುಳು ಗೌಡ, ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕದಿಂದ ಒಕ್ಕಲಿಗದ ಉಪವಿಭಾಗ. ದ್ವಂದ್ವ ನಿವಾರಣೆ ಭಾರತೀಯ ಉಪನಾಮಗಳು

gauḍa annu ullekhisabahudu: gauḍa (upanāma), bhāratada karnāṭakada upanāma. òkkaliga, idannu gauḍa èṃdū karèyuttārè, karnāṭakada kṛṣi samudāya. tuḻu gauḍa, bhāratada karnāṭakadiṃda òkkaligada upavibhāga. dvaṃdva nivāraṇè bhāratīya upanāmagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%97%E0%B3%8C%E0%B2%A1

ಗೌಡ

ಸೋಲಿಗ ಜನಾಂಗವು ಭಾರತದ ಪ್ರಾಚೀನ ಜನಾಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಬಿಳಿಗಿರಿರಂಗನ ಬೆಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶದ ಚಾಮರಾಜನಗರ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಈರೋಡ್ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸೋಲಿಗರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಅತಿ ಪುರಾತನವಾದ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇವರು ಮೈಸೂರು ಹಾಗು ಚಾಮರಾಜನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವರು, ಕಾಡು ಕುರುಬರು ಹಾಗೂ ಜೇನು ಕುರುಬರಂತೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿದವರಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗರು. ಇವರಿಗೆ ಮಲೈ ಮಾದೇಶ್ವರನೆ ಮನೆ ದೇವರಾಗಿರುತ್ತಾನೆ. ಕಾಡನ್ನೇ ನಂಬಿಕೊಂಡು, ಅದನ್ನೇ ಪೂಜಿಸಿಕೊಂಡು ಬಾಳುತ್ತಾರೆ. ಇವರ ಭಾಷೆ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಯಾದ ಶೋಲಗ. ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಹಾಗೂ ತಮಿಳು ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇವರ ಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೨೦,೦೦೦. ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಗ್ರಾಮ ಮತ್ತು ನಗರಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಬುಡಕಟ್ಟು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎನ್ನಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ತಸಂಬಂಧ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಅಂಶ. ಈ ಜನಾಂಗ ಬಿಗಿಯಾದ ಕಡ್ಡುನಿಟ್ಟಿನ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವರು ತಮ್ಮದೇ ಆದಂತಹ ಆಚಾರ-ವಿಚಾರ, ಭಾಷೆ, ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಇಂಥಹ ಸಾಮಾಜಿಕ ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಾನವ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ಎನ್ನುತ್ತೇವೆ. ಈ ಬುಡಕಟ್ಟು ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಗರು ಪ್ರಮುಖವಾದವರು. ಸೋಲಿಗರ ಆರಾಧ್ಯ ದೇವ ಜಡೇಸ್ವಾಮಿ, ಬಿಳಿಗಿರಿ ರಂಗಸ್ವಾಮಿ, ಮಾದೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾತೇದೇವರು ಅಥವಾ ಕೇತಪ್ಪ. ಬಾಹ್ಯ ಸೌಂದರ್ಯ ಸೋಲಿಗರು ಗುಂಗುರು ಕೂದಲು, ಕುರುಚಲು ಗಡ್ಡ, ಕುಳ್ಳನೆಯ ದೇಹ, ದಪ್ಪತುಟಿ, ಅಗಲಮೂಗು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ ಸೋಲಿಗರ ಮೂಲದ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ನಿಲುವುಗಳಿಲ್ಲವಾದರೂ, ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ- ಪಾರ್ವತಿ ಪರಮೇಶ್ವರರು ತಮ್ಮ ಬೆವರಿನಿಂದ ಎರಡು ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ, ಅದಕ್ಕೆ ಜೀವತುಂಬಿದಾಗ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ನೀಲಯ್ಯನಾಯಿತು. ಮತ್ತೊಂದು ಸಂಕಮ್ಮನಾಯಿತು. ಈ ಇಬ್ಬರನ್ನು ಸೋಲಿಗರ ಮೂಲ ಪುರುಷರೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಸೋಲಿಗರ ದೇವರಾದ ಜಡೆಯಪ್ಪ ಚೋಳರಾಜರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ತೆಂಕಣ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ನೆಲೆಸಿದನು. ಇವರು ಭೂಮಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದಾಗ ಹುಟ್ಟಿದರಂತೆ. ಸೋರೆಬುರುಡೆಯಲ್ಲಿ ಕುಲಕ್ಕೊಬ್ಬ ಬೇಡರ ಮೂಲಪುರುಷನನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ಆತನೇ ಕೊಂಬಿನ ಬಸಪ್ಪ. ಈತ ಜಾಂಬವಂತನನ್ನು ಸಮುದ್ರ ದಡದಲ್ಲಿ ಕಂಡಾಗ, ಅವನಿಗೆ ಜಾಂಬವಂತ ನಾನಿಲ್ಲಿರುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹೇಳಬೇಡ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ಕೊಂಬಿನ ಬಸಪ್ಪ 'ನೀನಿರುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹೇಳಿದರೆ ನನ್ನ ನಾಲಿಗೆಯನ್ನು ಕೊಯ್ದಿಡುತ್ತೇನೆ' ಎಂದು ವಾಗ್ದಾನ ಕೊಟ್ಟವನು, ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ದೇವತೆಗಳ ಬಳಿಗೋಗಿ ಜಾಂಬವಂತನಿರುವ ಜಾಗವನ್ನು ತೋರಿಸುವನು. ಒಡನೆಯೇ ದೇವತೆಗಳು ಜಾಂಬವಂತನನ್ನು ಕೊಂದರು. ಅವನ ರಕ್ತ ಹರಿದ ಕಡೆಯೆಲ್ಲಾ ಮಣ್ಣಾಯಿತು. ಅವನ ಮೂಳೆಗಳೆಲ್ಲಾ ಕಲ್ಲಾಗಿ, ಭೂಮಿಯ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು. ಚರಿತ್ರೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಇವರಿಗೊಬ್ಬ ರಾಜನಿದ್ದ. ಅವನೊಮ್ಮೆ ಶತೃರಾಜರ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವಾಗ, ಸೋತು, ಜೀವರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ತನ್ನ ಸೈನ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಕಾಡಿಗೆ ಓಡಿಹೋದ. ಅಲ್ಲಿ ಇವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ 'ಸೋಲನ ಹಂಬಿನ ಗಡ್ಡೆ'ಯನ್ನು ತಿಂದು ಜೀವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಸೋಲನ ಹಂಬಿನ ಗಡ್ಡೆ ಎಷ್ಟೇಲ್ಲಾ ತಿಂದರೂ, ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಚಿಗುರಿ ಇಡೀ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಆಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಇವರು ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಸೋಲನ ಹಂಬನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದುದರಿಂದ ಇವರನ್ನು ಸೋಲಿಗರೆಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಸೋಲಿಗರ ಪ್ರಭೇಧಗಳು ಸೋಲಿಗರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಐದು ಪ್ರಭೇಧಗಳಿವೆ. ಉರುಳಿ ಸೋಲಿಗರು - ಚಾಮರಾಜನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಲೆ ಸೋಲಿಗರು - ಬೆಟ್ಟ-ಗುಡ್ಡಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾಡು ಸೋಲಿಗರು - ಕಾಡು-ಮೇಡುಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉರುಬತ್ತಿ ಸೋಲಿಗರು - ಕಾಕನಕೋಟೆಯ ಕಾಡಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಬುರುಡೆ ಸೋಲಿಗರು - ಕೊಳ್ಳೇಗಾಲ ಮತ್ತು ಗುಂಡ್ಲುಪೇಟೆಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪೋಡು ಇವರು ವಾಸಿಸುವ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳನ್ನು 'ಪೋಡು' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇವರು ಪೋಡನ್ನು ಎಲ್ಲೆಂದರಲ್ಲಿ ಸುಮ್ಮ ಸುಮ್ಮನೆ ಕಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ. ಪೋಡು ಕಟ್ಟುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆ ಶಕುನ ಅಥವಾ ಕನಸು ಬೀಳಬೇಕು. ಬಿಳಿಗಿರಿ ರಂಗ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಕೊಡಬೇಕು. ಏಕೆಂದರೆ ಪೋಡು ಕಟ್ಟುವ ಸೋಲಿಗರಿಗೆ ಆತ ಕೊಟ್ಟಿರುವ ಶಾಪ ಈ ರೀತಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ವೊತ್ತು ನಿನ್ಗೆ ತಿನ್ನ ಅನ್ನ ಚಿನ್ನ ಆಗ್ಲಿ ಕುಡಿಯೋ ನೀರು ಪಾಯಸ ಆಗ್ಲಿ ತುಂಡು ಬಟ್ಟೆ ನಿನ್ಗೆ ಎದ್ದು ಕಾಣೋ|ತಂದಾನ| ಅವ್ನು ಸಾಪವ ಕೊಟ್ಟು ಬುಟ್ಟು ನಾರಾಯ್ಣಮೂರ್ತಿಯವ್ರು ಮೂರು ವರ್ಷಕೊಂದು ಪೋಡಾಗಲಿ ಮೂರು ವರ್ಷ ತುಂಬಿದ ಮೇಲೆ ದಬ್ಬೆ ಹುಲ್ಲು ಬರ್ಲೀಂತ ಸಾಪ ಇಟ್ಬುಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ|| ಕುಲಗಳು ಏಳುಕುಲದ ಸೋಲಿಗರಲ್ಲಿ - ಬೆಳ್ಳಿಕುಲ, ಹಾಲ್ಗುಲಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಐದುಕುಲದ ಸೋಲಿಗರಲ್ಲಿ - ಆಲುರ ಕುಲ, ತೆನೆಯರ ಕುಲ, ಸೂರ್ಯನಕುಲ, ಬೆಳ್ಳರಕುಲ, ಸಕಲರ ಕುಲ, ಜೇನುಕುಲ ಮತ್ತು ಕುಂಬಳ ಕುಲಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ. ಬೇಸಾಯ ಪದ್ಧತಿ ಇವರು ವ್ಯವಸಾಯ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು 'ಪೋಡು ಬೇಸಾಯ' ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ವ್ಯವಸಾಯಕ್ಕೆ ಇವರು ಎತ್ತುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ. ಕುಲಕೋಟು ಎಂಬ ಆಯುಧವೇ ಇವರ ನೇಗಿಲು. ಗೊಬ್ಬರ ಉತ್ಪತ್ತಿಯ ಸಂಕೇತ. ವೃತ್ತಿ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಬೇಟೆಯಾಡಿ ಆಹಾರ ಉತ್ಪಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಜೇನುಹಳಿದು ತಂದು ಕಾಡಂಚಿನ ಗ್ರಾಮಗಳಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಾ, ನಾಡಿನ ಜನರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಪಿನಾಸಿ ನೃತ್ಯ ತಲೆತಲಾಂತರಗಳಿಂದಲೂ ಕಾಡಿನ ಒಳಗಿದ್ದು ನಾಡಿನ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನೇ ಕಾಣದ ನಿಸರ್ಗದೊಂದಿಗೆ ಅವಿನಾಭಾವ ಹೊಂದಿದ ಜನವರ್ಗ ಸೋಲಿಗರದು. ಇವರು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕಲೆಯ ರಾಯಭಾರಿಗಳು. ಜಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ 'ಕೊಟ್ಟಹಬ್ಬ' ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗಂಡಸರು-ಹೆಂಗರೆನ್ನದೆ ದೊಡ್ಡ ಸಂಪಿಗೆಯ ದಟ್ಟ ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಪಿನಾಸಿನಾದಕ್ಕೆ, ಡೋಲಾಡಿನ ತನನಕ್ಕೆ ಕುಣಿದು ಕುಪ್ಪಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದೊಂದು ಅಪ್ಪಟ ಜನಪದ ನೃತ್ಯ. ಕುಣಿತದ ನಡು ನಡುವೆ ಜಡೇಸ್ವಾಮಿ, ಬಿಳಿಗಿರಿ ರಂಗಸ್ವಾಮಿ, ಮಾದೇಶ್ವರ ಎಂಬ ಉದ್ಗಾರಗಳನ್ನು ಕೂಗುತ್ತಾರೆ. ವಾದ್ಯ ನುಡಿಸುವವರಿಗೆ ವಿರಾಮ ಕೊಟ್ಟು "ಗೊರು ಗೊರುಕ ಗೊರುಕನ....ಗೊರು ಗೊರುಕ ಗೊರುಕನ..." ಎಂದು ಹಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ, ವೃತ್ತಾಕಾರದಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಚಲಿಸುತ್ತಾ ಕುಣಿಯುತ್ತಾರೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಸಂಪರ್ಕಗಳು Indian tribe secures unprecedented rights to tiger reserve Survival International The Soligas of Karnataka and their intimate relationship with nature on Biodiversity of India wiki ಸಮಾಜ ಜನಾಂಗಗಳು

soliga janāṃgavu bhāratada prācīna janāṃgagaḻalli òṃdu. ivaru karnāṭakada biḻigiriraṃgana bèṭṭa pradeśada cāmarājanagara mattu tamiḻunāḍina īroḍ jillègaḻalli mukhyavāgi vāsisuttārè. soligaru karnāṭakada ati purātanavāda samudāyagaḻalli òṃdu. ivaru maisūru hāgu cāmarājanagara jillègaḻa kāḍugaḻalli vāsisuttārè. ivaru, kāḍu kurubaru hāgū jenu kurubaraṃtè karnāṭakadalli nèlasidavaralli mòdaligaru. ivarigè malai mādeśvaranè manè devarāgiruttānè. kāḍanne naṃbikòṃḍu, adanne pūjisikòṃḍu bāḻuttārè. ivara bhāṣè drāviḍa bhāṣèyāda śolaga. vyavahāradalli kannaḍa hāgū tamiḻu bhāṣèyannu mātanāḍuttārè. ivara saṃkhyè sumāru 20,000. buḍakaṭṭu saṃskṛti grāma mattu nagarakkiṃta bhinnavāda saṃskṛtiyannu buḍakaṭṭu saṃskṛti ènnalāgidè. ī samudāyagaḻalli raktasaṃbaṃdha bahaḻa mukhyavāda aṃśa. ī janāṃga bigiyāda kaḍḍuniṭṭina kramagaḻannu hòṃdidè. ivaru tammade ādaṃtaha ācāra-vicāra, bhāṣè, vyavahāragaḻannu hòṃdiruttārè. iṃthaha sāmājika vargagaḻannu athavā samudāyagaḻannu, sāṃskṛtika mānava vijñānadalli buḍakaṭṭugaḻu ènnuttevè. ī buḍakaṭṭu vargadalli soligaru pramukhavādavaru. soligara ārādhya deva jaḍesvāmi, biḻigiri raṃgasvāmi, mādeśvara mattu kyātedevaru athavā ketappa. bāhya sauṃdarya soligaru guṃguru kūdalu, kurucalu gaḍḍa, kuḻḻanèya deha, dappatuṭi, agalamūgu hòṃdiruttārè. purāṇada prakāra soligara mūlada baggè spaṣṭa niluvugaḻillavādarū, purāṇada prakāra- pārvati parameśvararu tamma bèvariniṃda èraḍu gòṃbègaḻannu māḍi, adakkè jīvatuṃbidāga, avugaḻalli òṃdu nīlayyanāyitu. mattòṃdu saṃkammanāyitu. ī ibbarannu soligara mūla puruṣarèṃdu heḻuttārè. soligara devarāda jaḍèyappa coḻarājara kāladalli, tèṃkaṇa rājyakkè baṃdu nèlèsidanu. ivaru bhūmi sṛṣṭiyādāga huṭṭidaraṃtè. sorèburuḍèyalli kulakkòbba beḍara mūlapuruṣanannu sṛṣṭisidaru. ātane kòṃbina basappa. īta jāṃbavaṃtanannu samudra daḍadalli kaṃḍāga, avanigè jāṃbavaṃta nānilliruva saṃgatiyannu devatègaḻigè heḻabeḍa ènnuttānè. āga kòṃbina basappa 'nīniruva saṃgatiyannu devatègaḻigè heḻidarè nanna nāligèyannu kòydiḍuttenè' èṃdu vāgdāna kòṭṭavanu, muṃdòṃdu dina devatègaḻa baḻigogi jāṃbavaṃtaniruva jāgavannu torisuvanu. òḍanèye devatègaḻu jāṃbavaṃtanannu kòṃdaru. avana rakta harida kaḍèyèllā maṇṇāyitu. avana mūḻègaḻèllā kallāgi, bhūmiya sṛṣṭiyāyitu. caritrèya prakāra kālānaṃtaradalli ivarigòbba rājanidda. avanòmmè śatṛrājara viruddha yuddha māḍuvāga, sotu, jīvarakṣaṇègāgi tanna sainyadòṃdigè kāḍigè oḍihoda. alli ivaru tamma jīvanopāyakkāgi 'solana haṃbina gaḍḍè'yannu tiṃdu jīvisuttiddaru. solana haṃbina gaḍḍè èṣṭellā tiṃdarū, mattè mattè ciguri iḍī sainyakkè āhāravannu òdagisuttittu. ivaru jīvanopāyakkāgi solana haṃbannu āśrayisidudariṃda ivarannu soligarèṃdu karèyalāyitu. soligara prabhedhagaḻu soligaralli pramukhavāgi aidu prabhedhagaḻivè. uruḻi soligaru - cāmarājanagara jillèyalli vāsisuttārè. malè soligaru - bèṭṭa-guḍḍagaḻalli vāsisuttārè. kāḍu soligaru - kāḍu-meḍugaḻalli vāsisuttārè. urubatti soligaru - kākanakoṭèya kāḍina pradeśadalli vāsisuttārè. buruḍè soligaru - kòḻḻegāla mattu guṃḍlupeṭègaḻalli vāsisuttārè. poḍu ivaru vāsisuva prāṃtyagaḻannu 'poḍu' èṃdu karèyuttārè. ivaru poḍannu èllèṃdaralli summa summanè kaṭṭuvudilla. poḍu kaṭṭuva saṃdarbhadalli òḻḻè śakuna athavā kanasu bīḻabeku. biḻigiri raṃga òppigè kòḍabeku. ekèṃdarè poḍu kaṭṭuva soligarigè āta kòṭṭiruva śāpa ī rītiyāgidè. ī vòttu ningè tinna anna cinna āgli kuḍiyo nīru pāyasa āgli tuṃḍu baṭṭè ningè èddu kāṇo|taṃdāna| avnu sāpava kòṭṭu buṭṭu nārāyṇamūrtiyavru mūru varṣakòṃdu poḍāgali mūru varṣa tuṃbida melè dabbè hullu barlīṃta sāpa iṭbuṭṭiddārè|| kulagaḻu eḻukulada soligaralli - bèḻḻikula, hālgulagaḻu pramukhavāgivè. aidukulada soligaralli - ālura kula, tènèyara kula, sūryanakula, bèḻḻarakula, sakalara kula, jenukula mattu kuṃbaḻa kulagaḻu pramukhavāgivè. besāya paddhati ivaru vyavasāya paddhatiyannu 'poḍu besāya' èṃdu karèyuttārè. vyavasāyakkè ivaru èttugaḻannu baḻasuvudilla. kulakoṭu èṃba āyudhave ivara negilu. gòbbara utpattiya saṃketa. vṛtti kāḍuprāṇigaḻannu beṭèyāḍi āhāra utpādisikòḻḻuttārè. jenuhaḻidu taṃdu kāḍaṃcina grāmagaḻigè mārāṭa māḍuttā, nāḍina janara saṃparkavannu gaḻisikòṃḍiddārè. pināsi nṛtya talètalāṃtaragaḻiṃdalū kāḍina òḻagiddu nāḍina saṃparkavanne kāṇada nisargadòṃdigè avinābhāva hòṃdida janavarga soligaradu. ivaru saṃskṛti kalèya rāyabhārigaḻu. jātrègaḻalli 'kòṭṭahabba' saṃdarbhadalli gaṃḍasaru-hèṃgarènnadè dòḍḍa saṃpigèya daṭṭa araṇyadalli rātrorātri pināsinādakkè, ḍolāḍina tananakkè kuṇidu kuppaḻisuttārè. idòṃdu appaṭa janapada nṛtya. kuṇitada naḍu naḍuvè jaḍesvāmi, biḻigiri raṃgasvāmi, mādeśvara èṃba udgāragaḻannu kūguttārè. vādya nuḍisuvavarigè virāma kòṭṭu "gòru gòruka gòrukana....gòru gòruka gòrukana..." èṃdu hāḍikòḻḻuttā, vṛttākāradalli niṃtu calisuttā kuṇiyuttārè. ullekhagaḻu bāhya saṃparkagaḻu Indian tribe secures unprecedented rights to tiger reserve Survival International The Soligas of Karnataka and their intimate relationship with nature on Biodiversity of India wiki samāja janāṃgagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%8B%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%97

ಸೋಲಿಗ

" ದೇವರ ಗುಡ್ಡ " ಎಂಬುದು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ರಾಣೀಬೆನ್ನೂರು ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಸಮೀಪವಿರುವ " ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಸಂರಕ್ಷಿತ ಪವಿತ್ರ ಪೂಜ್ಯನೀಯ ಪ್ರದೇಶ ". ಪವಿತ್ರ ದೇವರ ಗುಡ್ಡದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೂಜ್ಯನೀಯ ಪವಿತ್ರ ಆದಿವಾಸಿಗಳಾಗಿರುವ " ಕೃಷ್ಣಗೊಲ್ಲರು " ಎಂಬ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ " ಕೃಷ್ಣ " ಎಂಬ ಬೆಡಗಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿರುವ " ಹಿರೇ ಮೈಲಾರ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳು " ಇವರುಗಳು ಬಾಳಿಬದುಕಿದ ಪ್ರಾಚೀನ ಕೋಟೆಯಿದೆ. ಪವಿತ್ರ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದ ಆದಿವಾಸಿ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಐಕ್ಯ ಸ್ಥಳಗಳು ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳು , ಶಾಸನಗಳು ಇವೆ. ಸಂಶೋಧನ ಕುರಿತ ಮಾಹಿತಿಗಾಗಿ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಪೂಜ್ಯನೀಯ ಪವಿತ್ರ ಏಕೈಕ ಆದಿವಾಸಿಗಳಾಗಿರುವ " ಕೃಷ್ಣಗೊಲ್ಲರು " ಎಂಬ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ " ಕೃಷ್ಣ " ಎಂಬ ಬೆಡಗಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿರುವ " ಹಿರೇ ಮೈಲಾರ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿ " ಗಳ ಪ್ರೀತಿಯ ಸಹೋದರಿ " ಸವದತ್ತಿ ಕ್ಷೇತ್ರದ ದೇವಿ " ಯವರ ಪವಿತ್ರ ಆತ್ಮವನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ . ಉಲ್ಲೇಖಗಳು : " ದೇವರ ಗುಡ್ಡದಲ್ಲಿ ದೊರಕುವ ಶಾಸನಗಳು , ಲಿಪಿ ಹಾಗೂ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳು ". ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳು

" devara guḍḍa " èṃbudu karnāṭaka rājyadalli rāṇībènnūru tāllūkina samīpaviruva " karnāṭaka rājya sarkāra saṃrakṣita pavitra pūjyanīya pradeśa ". pavitra devara guḍḍadalli viśvada atyaṃta prācīna pūjyanīya pavitra ādivāsigaḻāgiruva " kṛṣṇagòllaru " èṃba jātiyalli baruva " kṛṣṇa " èṃba bèḍaginalli janisiruva " hire mailāra kṣetrada mahāsvāmigaḻu " ivarugaḻu bāḻibadukida prācīna koṭèyidè. pavitra koṭèyalli prācīna kālada ādivāsi buḍakaṭṭina saṃpradāyadaṃtè mahāsvāmigaḻa kauṭuṃbika aikya sthaḻagaḻu hāgū avugaḻa vīragallugaḻu , śāsanagaḻu ivè. saṃśodhana kurita māhitigāgi viśvada atyaṃta prācīna pūjyanīya pavitra ekaika ādivāsigaḻāgiruva " kṛṣṇagòllaru " èṃba jātiyalli baruva " kṛṣṇa " èṃba bèḍaginalli janisiruva " hire mailāra kṣetrada mahāsvāmi " gaḻa prītiya sahodari " savadatti kṣetrada devi " yavara pavitra ātmavannu saṃparkisi . ullekhagaḻu : " devara guḍḍadalli dòrakuva śāsanagaḻu , lipi hāgū vīragallugaḻu ". aitihāsika sthaḻagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A6%E0%B3%87%E0%B2%B5%E0%B2%B0%E0%B2%97%E0%B3%81%E0%B2%A1%E0%B3%8D%E0%B2%A1

ದೇವರಗುಡ್ಡ

ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನ್ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ) (, ), ಭಾರತದ ಮುಂಬಯಿ ನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತದ ಸರ್ಕಾರದ ಒಡೆತನದ ತೈಲ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವ ದರ್ಜೆಯ 500 ಕಂಪನಿಗಳ ಭಾರತದ ಫಾರ್ಚೂನ್ 500 ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ 311 ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿದೆ, ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2008-09ರಂತೆ ವಾರ್ಷಿಕ ವಹಿವಾಟು 1,16,428 ಕೋಟಿಗಳಷ್ಟಿದೆ ಹಾಗೂ ಮಾರಾಟ/ಆದಾಯ 1,31,802 ಕೋಟಿ ರೂಗಳು (ಯುಎಸ್$ 25,618 ಮಿಲಿಯನ್‌ಗಳು), ಭಾರತದಲ್ಲಿ 20% ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಶೇರುಗಳು ಇವೆ ಹಾಗೂ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವಿ ಅಡಿಗಟ್ಟನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕ್ರಮವಾಗಿ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2007-08ರಲ್ಲಿ: ವಹಿವಾಟು- ರೂ 1,03,837 ಕೋಟಿಗಳು, ಹಾಗೂ ಮಾರಾಟ/ಆದಾಯ- 1,12,098 ಕೋಟಿಗಳು (ಯುಎಸ್$ 25,142 ಮಿಲಿಯನ್). ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಕಂಪನಿಯು ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಇಂಧನ & ವಿಶೇಷ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವಂತಹ 2 ಪ್ರಮುಖ ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ವಾರ್ಷಿಕ 6.5 ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ (ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಪಿಟಿಎ) ಒಂದು ಮುಂಬಯಿ (ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿ)ಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ 8.3 ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಪಿಟಿಎ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂ‌ (ಪೂರ್ವ ಕರಾವಳಿ)ನಲ್ಲಿ ಇವೆ. ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಒಡೆತನದ 9 ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಪಿಟಿಎ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಮಂಗಳೂರು ರೀಫೈನರಿ & ಪೆಟ್ರೋಕೆಮಿಕಲ್ಸ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಎಮ್‌ಆರ್‌ಪಿಎಲ್) ಕಂಪನಿಯಲ್ಲಿ 16.95% ಷೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಎಚ್‌ಎಮ್‌ಇಎಲ್ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿ ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಬಟಿಂಡಾದಲ್ಲಿ 9 ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಪಿಟಿಎ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಇನ್ನೊಂದು ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರವು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತಿದೆ, ಇದು ಮಿತ್ತಲ್ ಎನರ್ಜಿ ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ಮೆಂಟ್ಸ್ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಲ್ಯೂಬ್ ಆಧಾರದ ತೈಲಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಭಾರತದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಲ್ಯೂಬ್ ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರವನ್ನು ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. 335 ಟಿಎಮ್‌ಟಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವುಳ್ಳ ಈ ಲ್ಯೂಬ್ ರೀಫೈನರಿಯು ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ಲ್ಯೂಬ್ ತೈಲ ಉತ್ಪಾದನೆಯ 40% ರಷ್ಟು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಸುಮಾರು 300+ ಗ್ರೇಡ್‌ಗಳ ಲ್ಯೂಬ್‌ಗಳನ್ನು, ವಿಶೇಷತೈಲಗಳು ಹಾಗೂ ಗ್ರೀಸ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್‌ನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಿಭಾಗವು 13 ಝೋನಲ್ ಆಫೀಸ್‌ಗಳನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ 101 ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕಛೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಸಪ್ಲೈ & ಡಿಸ್ಟ್ರಿಬ್ಯೂಶನ್ ಇನ್ಫ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಕಾಂಪ್ರೈಸಿಂಗ್ ಟರ್ಮಿನಲ್ಸ್, ಏವಿಯೇಶನ್ ಸರ್ವಿಸ್ ಫೆಸಿಲಿಟೀಸ್, ಎಲ್‍ಪಿಜಿ ಬಾಟ್ಲಿಂಗ್ ಪ್ಲ್ಯಾಂಟ್ಸ್, ಲ್ಯೂಬ್ ಫಿಲ್ಲಿಂಗ್ ಪ್ಲ್ಯಾಂಟ್ಸ್, ಇನ್ಲ್ಯಾಂಡ್ ರಿಲೇ ಡಿಪೋಸ್, ರೀಟೈಲ್ ಔಟ್‌ಲೆಟ್‌ಗಳು (ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಪಂಪು) ಹಾಗೂ ಎಲ್‌ಪಿಜಿ & ಲ್ಯೂಬ್ ಡಿಸ್ಟ್ರಿಬ್ಯೂಟರ್ಷಿಪ್‌ಗಳಿಂದ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ವರ್ಷಕಳೆದಂತೆ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್‌ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತಿದೆ. 1984/85 ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕರಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು 5.5 ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟಿದ್ದು ಈಗ 13.00 ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟಾಗಿದೆ. 1984-85ರಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಣಕಾಸು ವಹಿವಾಟು 2687 ಕೋಟಿಗಳಷ್ಟಿದ್ದು 2008-09ರ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ರೂ 1,31,802 ಕೋಟಿಗಳಷ್ಟಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ತೈಲ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಅನ್ನು ಮೋಟಾರ್ ಸ್ಪಿರಿಟ್ (ಎಮ್‌ಎಸ್) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದೆಲ್ಲೆಡೆ ಇರುವ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪರದ ಪಂಪುಗಳಿಂದ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ತನ್ನ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಖರೀದಿಸುವ ಗ್ರಾಹಕರೆಂದರೆ ದಿನನಿತ್ಯ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ವಾಹನಗಳನ್ನು ಬಳಸುವವರು. ತೈಲ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಡೀಸಲ್ ಅನ್ನು ಹೈ ಸ್ಪಿರಿಟ್ ಡೀಸಲ್(ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಡಿ) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ತಮ್ಮ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರದ ಪಂಪುಗಳು ಅಲ್ಲದೆ ಟರ್ಮಿನಲ್ಲುಗಳು ಹಾಗೂ ಡಿಪೋಗಳಲ್ಲಿ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಈ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇದನ್ನು ಬಳಸುವ ಗ್ರಾಹಕರಲ್ಲಿ ದಿನನಿತ್ಯದ ಆಟೋ ಮಾಲೀಕರೂ ಸೇರಿದಂತೆ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು, ಹಾಗೂ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಮುಂತಾದವು ಸೇರಿವೆ. ಲುಬ್ರಿಕೆಂಟ್ಸ್ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಕಂಪನಿಯು ಲುಬ್ರಿಕೆಂಟ್ ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನಗಳಿಸಿದೆ. ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 30% ನಷ್ಟು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಎಚ್‌ಪಿ ಲ್ಯೂಬ್ಸ್‌ನ ಜನಪ್ರಿಯ ಬ್ರ್ಯಾಂಡುಗಳೆಂದರೆ ಲಾಲ್ ಘೋಡಾ, ಮಿಲ್ಸೀ, ಥಂಡಾ ರಾಜಾ, ಕೂಲ್ಗರ್ದ್ ಮುಂತಾದವು. ಎಲ್‌ಪಿಜಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಬ್ರ್ಯಾಂದ್. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಮುಖ ಏರ್‌ಪೋರ್ಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿರುವ ಎ‌ಎಸ್‌ಎಫ್ (ಏಸ್ ಸರ್ವೀಸ್ ಫೆಸಿಲಿಟಿ) ಜೊತೆಗೆಏವಿಯೇಷನ್ ಟರ್ಬೈನ್ ಫ್ಯುಯಲ್ , ಪ್ರಮುಖ ಏರ್‌ಲೈನ್ಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಈ ಎಟಿಎಫ್ ಪೂರೈಸುವಲ್ಲಿ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಎಸ್ ಏರ್ ಫೋರ್ಸ್ 1ಗೆ ಇಂಧನ ಪೂರೈಸುವುದಕ್ಕೆ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬಿಟುಮೆನ್ ಫರ್ನೇಸ್ ಆಯಿಲ್ ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರಗಳು ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕೆಲವು ಕೆಳಗಿನ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿವೆ: ಮುಂಬಯಿ ರೀಫೈನರಿ - 5.5 ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್‌ಗಳ (ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಟಿ) ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂ ನಲ್ಲಿರುವ ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂ ರೀಫೈನರಿ - 7.5 ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಟಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಮಂಗಳೂರು ರೀಫೈನರಿ ಪ್ರೈವೇಟ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ - 9.69 ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಟಿ (ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಇದರಲ್ಲಿ 16.65 % ಷೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ). ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಭಟಿಂಡಾದಲ್ಲಿ ಗುರು ಗೋವಿಂದ್ ಸಿಂಗ್ ರೀಫೈನರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ - 9 ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಟಿ (ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ & ಮಿತ್ತಲ್ ಎನರ್ಜಿ ಎರಡೂ ಕಂಪನಿಗಳು ತಲಾ 49% ಷೇರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ). ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶ್ರೇಯಾಂಕಗಳು 2009ರಲ್ಲಿ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಫಾರ್ಚೂನ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ 500 ಕಂಪನಿ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ದರ್ಜೆ ಪಡೆಯಿತು ಹಾಗೂ ಇದು 311 ನೇ ಶ್ರೇಯಾಂಕದಲ್ಲಿತ್ತು. 2009ರಲ್ಲಿ 1002 ನೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದು ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಫೋರ್ಬ್ಸ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ 2000 ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿತು 2010ರಲ್ಲಿ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ದಿ ಎಕನಾಮಿಕ್ಸ್ ಟೈಮ್ಸ್ ನಡೆಸಿದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದು 10ನೆಯ ಅತಿ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಆಗಿದೆ. ಗೌರವಗಳು ಹಾಗೂ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು 2008 ಎನ್‌ಡಿಟಿವಿ ಪಾಫಿಟ್ ಬ್ಯುಸಿನೆಸ್ ಲೀಡರ್‌ಶಿಪ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ರೀಡರ್ಸ್ ಡೈಜೆಸ್ಟ್ ‘ಟ್ರಸ್ಟೆಡ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಏಷಿಯಾ ಪ್ಲಾಟಿನಂ’ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗೋಲ್ಡನ್ ಪೀಕಾಕ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಗವರ್ನೆನ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2008 ಸಿಐಒ 100 ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2008 ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ಟಾರ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಒಐಎಸ್‌ಡಿ ಸೇಫ್ಟಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಹಣಕಾಸು ನಿರ್ವಹಣೇಯಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅವಾರ್ಡ್ ಫಾರ್ ಎಕ್ಸಲೆನ್ಸ್ ಗ್ರೀನ್‌ಟೆಕ್ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟ್ ಎಕ್ಸಲೆನ್ಸ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 2008 ‘ಪೀಪಲ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್’ ನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಎಚ್‌ಆರ್ ಪ್ರಾಕ್ಟೀಸಸ್ ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಯೋಜನೆಗಳು ಮುಂಬಯಿ ರಿಫೈನರಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಎಫ್‌ಸಿಸಿಯು ಮುಂಬಯಿ ರಿಫೈನರಿಯಲ್ಲಿ ಲ್ಯೂಬ್ ಆಯಿಲ್ ಬೇಸ್ ಸ್ಟಾಕ್ (ಎಲ್‌ಒಬಿಎಸ್) ಅಪ್ ಗ್ರಡೇಶನ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಮುಂಬಯಿ & ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂ ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರಗಳಲ್ಲಿ ಡೀಸೆಲ್ ಹೈಡ್ರೊ ಟ್ರೀಟಿಂಗ್ (ಡಿಎಚ್‌ಟಿ) ಮುಂಬಯಿ ಸಂಸ್ಕರಣಾಗಾರದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಎಫ್ಲುಯೆಂಟ್ ಟ್ರೀಟ್ಮೆಂಟ್ ಪ್ಲ್ಯಾಂಟ್ ಸಿಲ್ವೇಸಿಯಾದಲ್ಲಿ ನ್ಯೂ ಗ್ರೀಸ್ & ಸ್ಪೆಶಾಲಿಟಿ ಪ್ರಾಡಕ್ಟ್ಸ್ ಪ್ಲ್ಯಾಂಟ್ ಗ್ರೀಸ್, ಕೂಲೆಂಟ್‌ಗಳು & ಬ್ರೇಕ್ ಫ್ಲುಯಿಡ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಉತ್ತಮ ಮಟ್ಟದ ಕಾರ್ಖಾನೆ. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, 2010ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಪ್ರಾರಂಭ. ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಭಟಿಂಡಾದ ಗುರು ಗೋವಿಂದ ರಿಫೈನರಿ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್. ಉತ್ಪಾದನೆ - 9 ಎಮ್‌ಎಮ್‌ಪಿಟಿಎ. 2012ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂನಲ್ಲಿ ವ್ಹೈಟ್ ಆಯಿಲ್ ಟರ್ಮಿನಲ್. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು www.hindustanpetroleum.com ಫಾರ್ಚೂನ್ ಗ್ಲೋಬಲ್ 500 ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಫೋರ್ಬ್ಸ್ 2000 ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಎಚ್‌ಪಿಸಿಎಲ್ ಭಾರತದ ಅನಿಲ ಮತ್ತು ತೈಲ ಕಂಪನಿಗಳು ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಷೇರು ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಸರ್ಕಾರಿ ಒಡೆತನದ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಮುಂಬಯಿನ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ 1954ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು

hiṃdūsthān pèṭroliyaṃ kārpòreṣan limiṭèḍ (èc‌pisièl ) (, ), bhāratada muṃbayi nagaradalliruva bhāratada sarkārada òḍètanada taila kaṃpaniyāgidè hāgū viśva darjèya 500 kaṃpanigaḻa bhāratada phārcūn 500 kaṃpanigaḻalli 311 nèya sthāna gaḻisidè, haṇakāsu varṣa 2008-09raṃtè vārṣika vahivāṭu 1,16,428 koṭigaḻaṣṭidè hāgū mārāṭa/ādāya 1,31,802 koṭi rūgaḻu (yuès$ 25,618 miliyan‌gaḻu), bhāratadalli 20% mārukaṭṭèya śerugaḻu ivè hāgū mārukaṭṭèyalli prabhāvi aḍigaṭṭannu hòṃdidè. kramavāgi haṇakāsu varṣa 2007-08ralli: vahivāṭu- rū 1,03,837 koṭigaḻu, hāgū mārāṭa/ādāya- 1,12,098 koṭigaḻu (yuès$ 25,142 miliyan). èc‌pisièl kaṃpaniyu pèṭroliyaṃ iṃdhana & viśeṣa utpannagaḻannu tayārisuvaṃtaha 2 pramukha saṃskaraṇāgāragaḻannu hòṃdidè, vārṣika 6.5 miliyan mèṭrik ṭan sāmarthyaviruva (èm‌èm‌piṭiè) òṃdu muṃbayi (paścima karāvaḻi)yalli hāgū 8.3 èm‌èm‌piṭiè sāmarthyaviruva innòṃdu viśākhapaṭṭaṇaṃ‌ (pūrva karāvaḻi)nalli ivè. maṃgaḻūrinalliruva rājya sarkārada òḍètanada 9 èm‌èm‌piṭiè sāmarthyada maṃgaḻūru rīphainari & pèṭrokèmikals limiṭèḍ (èm‌ār‌pièl) kaṃpaniyalli 16.95% ṣerugaḻannu hòṃdidè. èc‌èm‌ièl svāmyadalli paṃjāb‌na baṭiṃḍādalli 9 èm‌èm‌piṭiè sāmarthyada innòṃdu saṃskaraṇāgāravu nirmāṇavāguttidè, idu mittal ènarji invèsṭ‌mèṃṭs praiveṭ limiṭèḍ‌na sahabhāgitvadallidè. aṃtararāṣṭrīya guṇamaṭṭada lyūb ādhārada tailagaḻannu utpādisuva bhāratada ati dòḍḍa lyūb saṃskaraṇāgāravannu èc‌pisièl hòṃdiddu adannu nirvahisuttidè. 335 ṭièm‌ṭi sāmarthyavuḻḻa ī lyūb rīphainariyu bhāratada òṭṭu lyūb taila utpādanèya 40% raṣṭu utpādisuttadè. prastuta èc‌pisièl sumāru 300+ greḍ‌gaḻa lyūb‌gaḻannu, viśeṣatailagaḻu hāgū grīs‌gaḻannu tayārisuttadè. èc‌pisièl‌na mārukaṭṭè vibhāgavu 13 jhonal āphīs‌gaḻannu pramukha nagaragaḻalli hāgū 101 prādeśika kacherigaḻannu hòṃdiddu saplai & ḍisṭribyūśan inphrāsṭrakcar kāṃpraisiṃg ṭarminals, eviyeśan sarvis phèsiliṭīs, èl‍piji bāṭliṃg plyāṃṭs, lyūb philliṃg plyāṃṭs, inlyāṃḍ rile ḍipos, rīṭail auṭ‌lèṭ‌gaḻu (pèṭrol paṃpu) hāgū èl‌piji & lyūb ḍisṭribyūṭarṣip‌gaḻiṃda mannaṇè paḍèdidè. èllā kṣetragaḻallū varṣakaḻèdaṃtè èc‌pisièl‌na sāmarthya hèccāguttidè. 1984/85 ralli saṃskaraṇā sāmarthyavu 5.5 miliyan mèṭrik ṭannugaḻaṣṭiddu īga 13.00 miliyan mèṭrik ṭannugaḻaṣṭāgidè. 1984-85ralli vārṣika haṇakāsu vahivāṭu 2687 koṭigaḻaṣṭiddu 2008-09ra haṇakāsu varṣadalli rū 1,31,802 koṭigaḻaṣṭakkè hèccāyitu. utpannagaḻu taila udyamadalli pèṭrol annu moṭār spiriṭ (èm‌ès) èṃdu karèyuttārè. bhāratadèllèḍè iruva cillarè vyāparada paṃpugaḻiṃda èc‌pisièl tanna utpannavannu mārāṭa māḍuttadè. idannu hèccāgi kharīdisuva grāhakarèṃdarè dinanitya tamma svaṃta vāhanagaḻannu baḻasuvavaru. taila udyamadalli ḍīsal annu hai spiriṭ ḍīsal(èc‌ès‌ḍi) èṃdu karèyuttārè. tamma cillarè vyāpārada paṃpugaḻu alladè ṭarminallugaḻu hāgū ḍipogaḻalli èc‌pisièl ī utpannagaḻannu mārāṭa māḍuttidè. idannu baḻasuva grāhakaralli dinanityada āṭo mālīkarū seridaṃtè ṭrāns‌porṭ ejènsigaḻu, hāgū kaigārikègaḻu muṃtādavu serivè. lubrikèṃṭs èc‌pisièl kaṃpaniyu lubrikèṃṭ hāgū adakkè saṃbaṃdhisida utpannagaḻigè mārukaṭṭèyalli mòdala sthānagaḻisidè. ī kṣetradalli sumāru 30% naṣṭu mārukaṭṭèya ṣerugaḻannu hòṃdidè. èc‌pi lyūbs‌na janapriya bryāṃḍugaḻèṃdarè lāl ghoḍā, milsī, thaṃḍā rājā, kūlgard muṃtādavu. èl‌piji nagara pradeśagaḻalliruva òṃdu janapriya bryāṃd. bhāratada èllā pramukha er‌porṭ‌gaḻalliruva è‌ès‌èph (es sarvīs phèsiliṭi) jòtègèeviyeṣan ṭarbain phyuyal , pramukha er‌lains‌gaḻigè ī èṭièph pūraisuvalli èc‌pisièl pramukha pātra vahisuttadè. yuès er phors 1gè iṃdhana pūraisuvudakkè vividha bagèya beḍikègaḻannu hòṃdidè. biṭumèn pharnes āyil saṃskaraṇāgāragaḻu èc‌pisièl kaṃpaniyu bhāratadalli halavāru saṃskaraṇāgāragaḻannu hòṃdidè. kèlavu kèḻagina paṭṭiyallivè: muṃbayi rīphainari - 5.5 miliyan mèṭrik ṭan‌gaḻa (èm‌èm‌ṭi) sāmarthya viśākhapaṭṭaṇaṃ nalliruva viśākhapaṭṭaṇaṃ rīphainari - 7.5 èm‌èm‌ṭi karnāṭakada maṃgaḻūrinalliruva maṃgaḻūru rīphainari praiveṭ limiṭèḍ - 9.69 èm‌èm‌ṭi (èc‌pisièl idaralli 16.65 % ṣerugaḻannu hòṃdidè). paṃjāb‌na bhaṭiṃḍādalli guru goviṃd siṃg rīphainari prājèkṭ - 9 èm‌èm‌ṭi (èc‌pisièl & mittal ènarji èraḍū kaṃpanigaḻu talā 49% ṣerugaḻannu hòṃdivè). aṃtararāṣṭrīya śreyāṃkagaḻu 2009ralli èc‌pisièl phārcūn global 500 kaṃpani paṭṭiyalli darjè paḍèyitu hāgū idu 311 ne śreyāṃkadallittu. 2009ralli 1002 ne sthāna paḍèdu èc‌pisièl phorbs global 2000 paṭṭiyalli seritu 2010ralli bryāṃḍ phaināns mattu di èkanāmiks ṭaims naḍèsida samīkṣèya prakāra bhāratadalli idu 10nèya ati bèlèbāḻuva bryāṃḍ āgidè. gauravagaḻu hāgū praśastigaḻu 2008 èn‌ḍiṭivi pāphiṭ byusinès līḍar‌śip praśasti rīḍars ḍaijèsṭ ‘ṭrasṭèḍ bryāṃḍ eṣiyā plāṭinaṃ’ praśasti golḍan pīkāk kārpòreṭ gavarnèns praśasti 2008 siaiò 100 praśasti 2008 iṃḍiyā sṭār praśasti òaiès‌ḍi sephṭi praśasti haṇakāsu nirvahaṇeyalli nyāṣanal avārḍ phār èksalèns grīn‌ṭèk ènvirānmèṃṭ èksalèns praśasti 2008 ‘pīpal myānej‌mèṃṭ’ nalli atyuttama èc‌ār prākṭīsas pragatiyalliruva pramukha yojanègaḻu muṃbayi riphainariyalli hòsa èph‌sisiyu muṃbayi riphainariyalli lyūb āyil bes sṭāk (èl‌òbiès) ap graḍeśan prājèkṭ muṃbayi & viśākhapaṭṭaṇaṃ saṃskaraṇāgāragaḻalli ḍīsèl haiḍrò ṭrīṭiṃg (ḍièc‌ṭi) muṃbayi saṃskaraṇāgāradalli hòsa iṃṭigreṭèḍ èphluyèṃṭ ṭrīṭmèṃṭ plyāṃṭ silvesiyādalli nyū grīs & spèśāliṭi prāḍakṭs plyāṃṭ grīs, kūlèṃṭ‌gaḻu & brek phluyiḍ‌gaḻannu utpādisuva uttama maṭṭada kārkhānè. sèpṭèṃbar, 2010ra hòttigè kāryācaraṇè prāraṃbha. paṃjāb‌na bhaṭiṃḍāda guru goviṃda riphainari prājèkṭ. utpādanè - 9 èm‌èm‌piṭiè. 2012ra hòttigè kāryācaraṇè prāraṃbhavāguttadè. viśākhapaṭṭaṇaṃnalli vhaiṭ āyil ṭarminal. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu www.hindustanpetroleum.com phārcūn global 500 paṭṭiyalli èc‌pisièl phorbs 2000 paṭṭiyalli èc‌pisièl bhāratada anila mattu taila kaṃpanigaḻu muṃbayi mūlada saṃsthègaḻu bhāratada rāṣṭrīya ṣeru vinimaya keṃdradalli paṭṭi māḍalpaṭṭiruva kaṃpanigaḻu sarkāri òḍètanada bhāratadalliruva kaṃpanigaḻu mahārāṣṭrada ārthika paristhiti muṃbayina ārthika paristhiti 1954ralli sthāpanèyāda saṃsthègaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%82%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A5%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%AA%E0%B3%86%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%82

ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನ್ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ

1925ರಲ್ಲಿ ಸಂಘಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ರೇಮಂಡ್‌ ಸಮೂಹ ವು () ಭಾರತದ ಬ್ರಾಂಡ್‌ ಮಾಡಲಾದ ನೆಯ್ದ ಬಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ವಿನೂತನ-ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯ (ಫ್ಯಾಷನ್‌) ಉಡುಪುಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟಗಾರರ ಪೈಕಿ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ. ಮೃದುವಾದ ಎಳೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸೂಟಿನ ಬಟ್ಟೆಯ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ, ಸಂಘಟಿತ ತಯಾರಕರ ಪೈಕಿ ಇದು ಒಂದೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು, ಉಣ್ಣೆಯ ಮತ್ತು ಉಣ್ಣೆಯನ್ನು-ಹದವಾಗಿ ಬೆರೆಸಿದ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು 31 ದಶಲಕ್ಷ ಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಒಂದು ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಸಮೂಹದ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿ ರೇಮಂಡ್‌, ರೇಮಂಡ್‌ ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಅಪ್ಯಾರಲ್‌, ಮನ್‌ಜೋನಿ, ಪಾರ್ಕ್‌ ಅವೆನ್ಯೂ, ಕಲರ್‌ ಪ್ಲಸ್‌, ಪಾರ್ಕ್ಸ್‌ & ನಾಟಿಂಗ್‌ ಹಿಲ್‌ನಂಥ ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆಯ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳಿವೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನೂ 'ದಿ ರೇಮಂಡ್‌ ಷಾಪ್‌' (TRS) ಎಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯ ಮಳಿಗೆಗಳ ಮೂಲಕ ಚಿಲ್ಲರೆ-ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. 'ದಿ ರೇಮಂಡ್‌ ಷಾಪ್‌' ಎಂಬುದು ಭಾರತದ ಮತ್ತು ಸಾಗರೋತ್ತರ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿನ 200ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಗರಗಳಾದ್ಯಂತ ಹಬ್ಬಿರುವ 550ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟ-ಮಳಿಗೆಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಜಾಲದ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಸಿದ್ಧ ಉಡುಪುಗಳು, ವಿನ್ಯಾಸಕ ವಸ್ತ್ರ, ಪ್ರಸಾಧನ ವಸ್ತುಗಳು ಹಾಗೂ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳು, ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ಅರ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಧನಗಳು, ರೋಗನಿರೋಧಕಗಳು ಮತ್ತು ವಿಮಾನ ಬಾಡಿಗೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಮೂಹವು ವ್ಯವಹಾರದ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಸಾಕಷ್ಟು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ, ಕಾನ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ (ಭಾರತ) ತನ್ನ ಹಲವಾರು ವ್ಯವಹಾರ-ಅಸ್ತಿತ್ವಗಳ ನಿರ್ಮಿಸುವಿಕೆ, ಕ್ರೋಡೀಕರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತರಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಂಘಾನಿಯಾ ಕುಟುಂಬವು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾಗ, ಶ್ರೀಮಾನ್‌ ವಾಡಿಯಾ ಎಂಬ ಓರ್ವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು; ಭಾರತದ ಬಾಂಬೆಯಿಂದ (ಈಗ ಮುಂಬಯಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ) 40 ಕಿ.ಮೀ.ಗಳಷ್ಟು ದೂರವಿರುವ ಥಾನೆ ಕೊಲ್ಲಿಯ ಆಸುಪಾಸಿನಲ್ಲಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣದಾದ ಉಣ್ಣೆಯ ಗಿರಣಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾರ್ಯತತ್ಪರರಾಗಿದ್ದರು. ಬಾಂಬೆಯ (ಈಗ ಮುಂಬಯಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿದೆ) ಸ್ಯಾಸನ್ಸ್ ಎಂಬ ಒಂದು ಸುಪರಿಚಿತ ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಿ ಕುಟುಂಬವು ಈ ಗಿರಣಿಯನ್ನು ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ದಿ ರೇಮಂಡ್‌ ವುಲನ್‌ ಮಿಲ್ಸ್‌ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅದಕ್ಕೆ ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿತು. ಸರಿಸುಮಾರು ಇದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ, ಸಿಂಘಾನಿಯಾ ಕುಟುಂಬವೂ ತನ್ನ ವ್ಯವಹಾರ ಪರಿಧಿಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಗುರಿಯಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿತು. ಈ ಕುಟುಂಬದ ತೀಕ್ಷ್ಣ ಸ್ವರೂಪದ ವ್ಯವಹಾರದ ದೂರದೃಷ್ಟಿಯಿಂದಾಗಿ 1925ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ದಿ ರೇಮಂಡ್‌ ವುಲನ್‌ ಮಿಲ್ಸ್‌ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟಿತು. ಲಾಲಾ ಜಗ್ಗಿಲಾಲ್‌ರವರ ಮೊಮ್ಮಗನಾದ ಲಾಲಾ ಕೈಲಾಶ್‌ಪತ್‌ ಸಿಂಘಾನಿಯಾ 1944ರಲ್ಲಿ ರೇಮಂಡ್‌ನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಈ ಗಿರಣಿಯು ಅಗ್ಗದ ಮತ್ತು ನಯವಾಗಿಲ್ಲದ ಉಣ್ಣೆಯ ಕಂಬಳಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಮಿತವಾದ ಪ್ರಮಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯ ಉಣ್ಣೆಯ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ತಯಾರಿಸಿತು. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ J.K. ಸಮೂಹದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಾನ್‌ ಕೈಲಾಶ್‌ಪತ್‌ ಸಿಂಘಾನಿಯಾರ ಅಂತರ್ದೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ದೂರದೃಷ್ಟಿಯು ಮಹತ್ತರವಾಗಿ ನೆರವಾಯಿತು. ಅವರ ಸಮರ್ಥ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕತ್ವದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಅನುಕ್ರಮಿಕ ಹಂತದಲ್ಲಿ ತಾಂತ್ರಿಕ ಉನ್ನತೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಧುನೀಕೀಕರಣದೆಡೆಗೆ ರೇಮಂಡ್‌ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿತು. 1980ರಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯ ಹತೋಟಿಯ ಲಗಾಮುಗಳನ್ನು ಡಾ. ವಿಜಯ್‌ಪತ್‌ ಸಿಂಘಾನಿಯಾರವರು ತಮ್ಮ ವಶಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಾಗ, ರೇಮಂಡ್‌ನೊಳಗೆ ತಾಜಾ ಹುರುಪನ್ನು ಅವರು ಒಳಹೊಗಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಒಂದು ಆಧುನಿಕವಾದ, ಸಂಘಟಿತವಾದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದರು. ಸಮೂಹವನ್ನು ಮರುರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಈಗಿನ ಸಭಾಪತಿ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದ ಗೌತಮ್‌ ಸಿಂಘಾನಿಯಾ ಕಾರಣೀಭೂತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಮೂಹದ ಕಂಪನಿಗಳು ರೇಮಂಡ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಮೃದುವಾದ ಎಳೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬಟ್ಟೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತಿರುವ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸಂಘಟಿತ ತಯಾರಕರ ಪೈಕಿ ರೇಮಂಡ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಒಂದೆನಿಸಿದೆ. ರೇಮಂಡ್‌ ಅಪ್ಯಾರಲ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ರೇಮಂಡ್‌ ಅಪ್ಯಾರಲ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ಉತ್ಪನ್ನಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವೊಂದು ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆಯ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ರೇಮಂಡ್‌ ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಅಪ್ಯಾರಲ್‌, ಮನ್‌ಜೋನಿ, ಪಾರ್ಕ್‌ ಅವೆನ್ಯೂ, ಪಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ನಾಟಿಂಗ್‌ ಹಿಲ್‌ ಸೇರಿವೆ. ಕಲರ್‌ ಪ್ಲಸ್‌ ಫ್ಯಾಷನ್ಸ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಅಧಿಕ ಮೌಲ್ಯದ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿರುವ ಭರ್ಜರಿಯಾದ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಉಡುಗೆಯ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳ ಪೈಕಿ ಕಲರ್‌ ಪ್ಲಸ್‌ ತನ್ನನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಸಿಲ್ವರ್‌ ಸ್ಪಾರ್ಕ್‌ ಅಪ್ಯಾರಲ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಉಡುಪು ತಯಾರಿಕಾ ಸೌಕರ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಔಪಚಾರಿಕ ಸೂಟುಗಳು, ಷರಾಯಿ ಮತ್ತು ತೋಳುಳ್ಳ ನಡುವಂಗಿಗಳನ್ನು (ಜಾಕೆಟ್ಟುಗಳನ್ನು) ಇದು ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಎವರ್‌ಬ್ಲ್ಯೂ ಅಪ್ಯಾರಲ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಇದು ಬೆಂಗಳೂರಿನ (ಭಾರತ) ಸಮೀಪದ ದೊಡ್ಡಬಳ್ಳಾಪುರದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಡೆನಿಮ್‌ ಉಡುಪು ತಯಾರಿಕಾ ಸೌಕರ್ಯವಾಗಿದೆ. J.K. ಹೆಲೀನ್‌ ಕರ್ಟಿಸ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿ ಕಾಣುವಂತೆ ಸಿಂಗರಿಸುವ, ಉಡುಗೆಯ ಪರಿಕರಗಳು ಮತ್ತು ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಈ ಕಂಪನಿಯು ಓರ್ವ ವೃತ್ತಿಪರನೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. JK ಫೈಲ್ಸ್‌ (ಇಂಡಿಯಾ) ಲಿಮಿಟೆಡ್‌. ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿನ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್‌ ಅರ್ನಗಳು (ಫೈಲ್ಸ್‌) ಮತ್ತು ಸಾಧನಗಳ ವಲಯದಲ್ಲಿನ ಓರ್ವ ವೃತ್ತಿಪರನಾಗಿ ಹಾಗೂ ಉಕ್ಕಿನ ಅರ್ನಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ತಯಾರಕನಾಗಿ ಈ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮಗಳು ರೇಮಂಡ್‌ UCO ಡೆನಿಮ್‌ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಐರೋಪ್ಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಡೆನಿಮ್‌ ವಲಯದ ಅಗ್ರಗಣ್ಯನಾದ UCO NVಯೊಂದಿಗಿನ ಒಂದು 50:50 ಅನುಪಾತದ ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವಾಗಿರುವ ರೇಮಂಡ್‌ UCO ಡೆನಿಮ್‌ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕಂಪನಿಯು, ನೆಯ್ದ ಡೆನಿಮ್‌ ಬಟ್ಟೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಹಾಗೂ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಾಡುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ರೇಮಂಡ್‌ ಝಾಂಬೈಟಿ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕೊಟೋನಿಫಿಸಿಯೋ ಹೊನೆಗ್ಗರ್‌ S.P.A. (ಗ್ರುಪೋ ಝಾಂಬೈಟಿಯ ಒಂದು ಭಾಗ) ಜೊತೆಗಿನ ಒಂದು ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವಾದ ರೇಮಂಡ್‌ ಝಾಂಬೈಟಿ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕಂಪನಿಯು ಹತ್ತಿಯ ಅಂಗಿ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. J.K. ಆನ್‌ಸೆಲ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಇದು ಆನ್‌ಸೆಲ್‌ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಒಂದು ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವಾಗಿದ್ದು, 'ಕಾಮಸೂತ್ರ' ಕಾಂಡಮ್‌ಗಳ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟಗಾರಿಕೆಯ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. J.K. ಟಾಲಾಬೋಟ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ MOB ಔಟಿಲೇಜ್‌ S.A. ಜೊತೆಗಿನ ಒಂದು ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮ ಇದಾಗಿದ್ದು, ಅರ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಒರಟು ಮೇಲ್ಮೈಯ ಅರಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇದು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ರೇಮಂಡ್‌ ಸಮೂಹ ಕಂಪನಿಗಳು ಮತ್ತು ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮಗಳ ಕುರಿತಾದ ಮಾಹಿತಿ ರೇಮಂಡ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ರೇಮಂಡ್‌ ಬ್ರಾಂಡ್‌ ಉತ್ಪನ್ನಶ್ರೇಣಿ ರೇಮಂಡ್‌ ಇತಿಹಾಸ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದ ಜವಳಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಮುಂಬಯಿಯ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮೂಲದ ಕಂಪನಿಗಳು 1925ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದ ಸಂಘಟಿತ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಉದ್ಯಮ

1925ralli saṃghaṭisalpaṭṭa remaṃḍ‌ samūha vu () bhāratada brāṃḍ‌ māḍalāda nèyda baṭṭè mattu vinūtana-viśiṣṭa śailiya (phyāṣan‌) uḍupugaḻa atidòḍḍa cillarè mārāṭagārara paiki òṃdènisidè. mṛduvāda èḻèyannu hòṃdiruva sūṭina baṭṭèya tayārikègè saṃbaṃdhisida prapaṃcadallina agragaṇya, saṃghaṭita tayārakara paiki idu òṃdènisikòṃḍiddu, uṇṇèya mattu uṇṇèyannu-hadavāgi bèrèsida baṭṭègaḻannu 31 daśalakṣa mīṭarugaḻaṣṭu pramāṇadalli utpādisuva òṃdu sāmarthyavannu idu hòṃdidè. ī samūhada svāmyadalli remaṃḍ‌, remaṃḍ‌ prīmiyaṃ apyāral‌, man‌joni, pārk‌ avènyū, kalar‌ plas‌, pārks‌ & nāṭiṃg‌ hil‌naṃtha uḍugè-tòḍugèya brāṃḍ‌gaḻivè. ī èllā brāṃḍ‌gaḻannū 'di remaṃḍ‌ ṣāp‌' (TRS) èṃba haṇèpaṭṭiya maḻigègaḻa mūlaka cillarè-mārāṭa māḍalāguttadè. 'di remaṃḍ‌ ṣāp‌' èṃbudu bhāratada mattu sāgarottara valayagaḻallina 200kkū hèccina nagaragaḻādyaṃta habbiruva 550kkū hèccina cillarè mārāṭa-maḻigègaḻa atidòḍḍa jālada paiki òṃdāgidè. idara jòtègè, siddha uḍupugaḻu, vinyāsaka vastra, prasādhana vastugaḻu hāgū sugaṃdha dravyagaḻu, èṃjiniyariṃg‌ arnagaḻu mattu sādhanagaḻu, roganirodhakagaḻu mattu vimāna bāḍigè kāryācaraṇègaḻalliyū samūhavu vyavahārada hitāsaktigaḻannu hòṃdidè. itihāsa sākaṣṭu varṣagaḻa hiṃdè, kān‌puradalli (bhārata) tanna halavāru vyavahāra-astitvagaḻa nirmisuvikè, kroḍīkarisuvikè mattu vistarisuvikèyalli siṃghāniyā kuṭuṃbavu tòḍagisikòṃḍiddāga, śrīmān‌ vāḍiyā èṃba orva vyaktiyu ide rītiya kāryacaṭuvaṭikèyalli tammannu tòḍagisikòṃḍiddaru; bhāratada bāṃbèyiṃda (īga muṃbayi èṃdu hèsarāgidè) 40 ki.mī.gaḻaṣṭu dūraviruva thānè kòlliya āsupāsinallina pradeśadalli òṃdu saṇṇadāda uṇṇèya giraṇiyannu sthāpisuva niṭṭinalli avaru kāryatatpararāgiddaru. bāṃbèya (īga muṃbayi èṃdu hèsarāgidè) syāsans èṃba òṃdu suparicita kaigārikodyami kuṭuṃbavu ī giraṇiyannu kèlave dinagaḻalli tanna svādhīnakkè tègèdukòṃḍitu mattu di remaṃḍ‌ vulan‌ mils‌ èṃbudāgi adakkè marunāmakaraṇa māḍitu. sarisumāru ide samayakkè, siṃghāniyā kuṭuṃbavū tanna vyavahāra paridhigaḻannu vistarisuva guriyiṭṭukòṃḍitu. ī kuṭuṃbada tīkṣṇa svarūpada vyavahārada dūradṛṣṭiyiṃdāgi 1925ra varṣadalli di remaṃḍ‌ vulan‌ mils‌ svādhīnakkòḻapaṭṭitu. lālā jaggilāl‌ravara mòmmaganāda lālā kailāś‌pat‌ siṃghāniyā 1944ralli remaṃḍ‌nnu svādhīnapaḍisikòṃḍāga, ī giraṇiyu aggada mattu nayavāgillada uṇṇèya kaṃbaḻigaḻannu hāgū mitavāda pramāṇagaḻalli kaḍimè bèlèya uṇṇèya baṭṭègaḻannu pradhānavāgi tayārisitu. pāścimātya valayadalli J.K. samūhada astitvavannu sthāpisuvalli śrīmān‌ kailāś‌pat‌ siṃghāniyāra aṃtardṛṣṭi mattu dūradṛṣṭiyu mahattaravāgi nèravāyitu. avara samartha vyavasthāpakatvada aḍiyalli, òṃdu anukramika haṃtadalli tāṃtrika unnatīkaraṇa mattu ādhunīkīkaraṇadèḍègè remaṃḍ‌ tòḍagisikòṃḍitu. 1980ralli kaṃpaniya hatoṭiya lagāmugaḻannu ḍā. vijay‌pat‌ siṃghāniyāravaru tamma vaśakkè tègèdukòṃḍāga, remaṃḍ‌nòḻagè tājā hurupannu avaru òḻahògisidaru mattu adannu òṃdu ādhunikavāda, saṃghaṭitavāda kaigārikā vyāpāri saṃsthèyāgi mārpaḍisidaru. samūhavannu marurūpisuvalli īgina sabhāpati mattu vyavasthāpaka nirdeśakarāda gautam‌ siṃghāniyā kāraṇībhūtarāgiddārè. samūhada kaṃpanigaḻu remaṃḍ‌ limiṭèḍ‌ mṛduvāda èḻèyannu hòṃdiruva baṭṭègaḻa tayārikègè saṃbaṃdhisidaṃtiruva prapaṃcadallina atidòḍḍa saṃghaṭita tayārakara paiki remaṃḍ‌ limiṭèḍ‌ òṃdènisidè. remaṃḍ‌ apyāral‌ limiṭèḍ‌ remaṃḍ‌ apyāral‌ limiṭèḍ‌ kaṃpaniyu tanna utpannaśreṇiyalli bhāratadallina kèlavòṃdu uḍugè-tòḍugèya brāṃḍ‌gaḻannu hòṃdiddu, avugaḻalli remaṃḍ‌ prīmiyaṃ apyāral‌, man‌joni, pārk‌ avènyū, pārks‌ mattu nāṭiṃg‌ hil‌ serivè. kalar‌ plas‌ phyāṣans‌ limiṭèḍ‌ bhāratadallina adhika maulyada vargakkè seriruva bharjariyāda anaupacārika uḍugèya brāṃḍ‌gaḻa paiki kalar‌ plas‌ tannannu gurutisikòṃḍidè. silvar‌ spārk‌ apyāral‌ limiṭèḍ‌ idu bhāratadallina uḍupu tayārikā saukaryavāgiddu, aupacārika sūṭugaḻu, ṣarāyi mattu toḻuḻḻa naḍuvaṃgigaḻannu (jākèṭṭugaḻannu) idu tayārisuttadè. èvar‌blyū apyāral‌ limiṭèḍ‌ idu bèṃgaḻūrina (bhārata) samīpada dòḍḍabaḻḻāpuradalliruva òṃdu ḍènim‌ uḍupu tayārikā saukaryavāgidè. J.K. hèlīn‌ karṭis‌ limiṭèḍ‌ lakṣaṇavāgi kāṇuvaṃtè siṃgarisuva, uḍugèya parikaragaḻu mattu sugaṃdha dravyagaḻa vargadalli ī kaṃpaniyu orva vṛttiparanènisikòṃḍidè. JK phails‌ (iṃḍiyā) limiṭèḍ‌. prapaṃcadallina èṃjiniyariṃg‌ arnagaḻu (phails‌) mattu sādhanagaḻa valayadallina orva vṛttiparanāgi hāgū ukkina arnagaḻa atidòḍḍa tayārakanāgi ī kaṃpaniyu tannannu gurutisikòṃḍidè. jaṃṭi udyamagaḻu remaṃḍ‌ UCO ḍènim‌ praiveṭ‌ limiṭèḍ‌ airopya mārukaṭṭèya ḍènim‌ valayada agragaṇyanāda UCO NVyòṃdigina òṃdu 50:50 anupātada jaṃṭi udyamavāgiruva remaṃḍ‌ UCO ḍènim‌ praiveṭ‌ limiṭèḍ‌ kaṃpaniyu, nèyda ḍènim‌ baṭṭègaḻa tayārikè hāgū mārukaṭṭè māḍuvikèyalli tannannu tòḍagisikòṃḍidè. remaṃḍ‌ jhāṃbaiṭi praiveṭ‌ limiṭèḍ‌ kòṭoniphisiyo hònèggar‌ S.P.A. (grupo jhāṃbaiṭiya òṃdu bhāga) jòtègina òṃdu jaṃṭi udyamavāda remaṃḍ‌ jhāṃbaiṭi limiṭèḍ‌ kaṃpaniyu hattiya aṃgi baṭṭègaḻannu tayārisuttadè. J.K. ān‌sèl‌ limiṭèḍ‌ idu ān‌sèl‌ iṃṭar‌nyāṣanal‌ jòtègina òṃdu jaṃṭi udyamavāgiddu, 'kāmasūtra' kāṃḍam‌gaḻa tayārikè mattu mārāṭagārikèya vyavahāradalli tòḍagisikòṃḍidè. J.K. ṭālāboṭ‌ limiṭèḍ‌ phrāns‌na MOB auṭilej‌ S.A. jòtègina òṃdu jaṃṭi udyama idāgiddu, arnagaḻu mattu òraṭu melmaiya aragaḻa tayārikèyalli idu tòḍagisikòṃḍidè. bāhya kòṃḍigaḻu remaṃḍ‌ samūha kaṃpanigaḻu mattu jaṃṭi udyamagaḻa kuritāda māhiti remaṃḍ‌ limiṭèḍ‌ remaṃḍ‌ brāṃḍ‌ utpannaśreṇi remaṃḍ‌ itihāsa ullekhagaḻu muṃbayi mūlada kaṃpanigaḻu bhāratada javaḻi kaṃpanigaḻu muṃbayiya ārthikatè mahārāṣṭrada ārthikatè mahārāṣṭra mūlada kaṃpanigaḻu 1925ralli sthāpanèyāda kaṃpanigaḻu bhāratada saṃghaṭita vyāpāri saṃsthèya kaṃpanigaḻu udyama

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B0%E0%B3%87%E0%B2%AE%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B3%8D%E2%80%8C%20%E0%B2%B8%E0%B2%AE%E0%B3%82%E0%B2%B9

ರೇಮಂಡ್‌ ಸಮೂಹ

ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿವರ್ ಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (HUL) () ಭಾರತದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು ಇದುತೀವ್ರ ಬೇಡಿಕೆಯ ಗ್ರಾಹಕ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ನಿರತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಆಂಗ್ಲೊ-ಡಚ್ ಕಂಪನಿಯಾಗಿರುವ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಇದರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 52% ರಷ್ಟು ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಪಡೆದಿದೆ. HUL ನ್ನು ಲೀವರ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಎಂದು 1933 ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು.ಆದರೆ ಅದು 1956 ರಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂತು.ಲೀವರ್ ಬ್ರದರ್ಸ್ ನ ವಿಲೀನದ ಅನಂತರ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಆಗಿ ರೂಪಗೊಂಡಿತು.ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ವನಸ್ಪತಿ Mfg. Co. Ltd.ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಟ್ರೇಡರ್ಸ್ ಲಿ.ಇವೆರಡೂ ಭಾರತದ ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ ಹೊಂದಿವೆ.ಒಟ್ಟು ಸುಮಾರು 15,000 ನೌಕರ ವರ್ಗವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದು,ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಸುಮಾರು 52,000 ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಜೂನ್ 2007ರಲ್ಲಿ "ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್"ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ಸ್ ನ ವಿತರಣಾ ಜಾಲವು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ನೇರ ಪೂರೈಕೆಯ 1 ದಶಲಕ್ಷ ಕಿರುಕುಳ ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಸುಮಾರು 6.3 ದಶಲಕ್ಷ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮಳಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ.ಬಹುತೇಕ ದೇಶದ 80% ರಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಾರಿ ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಕಂಪನಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ತಲುಪುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮೂರು ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರು ಅದರ ಗೃಹಬಳಕೆಯ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಪಾನೀಯಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು HUL ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಗ್ರಾಹಕರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ.ಸುಮಾರು 20 ಗ್ರಾಹಕ ಉಪಭೋಗದ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಸಾಬೂಣುಗಳು,ಮಾರ್ಜಕಗಳು,ಚಹಾ,ಶಾಂಪೂಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಹೀಗೆ ಸುಮಾರು 700 ದಶಲಕ್ಷ ಭಾರತೀಯರು ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. HUL ನ ಹದಿನಾರು ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳನ್ನು ACNielsenಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಕ್ವಿಟಿಯಲ್ಲಿನ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ.ಅತ್ಯಧಿಕ 100 ಮೊಸ್ಟ್ ಟ್ರಸ್ಟೆಡ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಆನ್ಯುಅವಲ್ ಸರ್ವೆ (2008)ರ ಇದರ ಹೆಸರಿದೆ. ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಇಕ್ವಿಟಿ ಪ್ರಕಾರ ಅತ್ಯಧಿಕ ವಿಶ್ವಾಸಯುಳ್ಳ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳು ಮೊಸ್ಟ್ ಟ್ರಸ್ಟೆಡ್ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ಲಿಸ್ಟ್ ನಲ್ಲಿದ್ದುದೆಂದರೆ ಈ ಕಂಪನಿಯವು ಮಾತ್ರ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಕಂಪನಿಯ ಅತ್ಯುತ್ತುಮ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50 ಇದರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ.ಅಲ್ಲದೇ ಅತ್ಯುತ್ತಮ 10 ರಲ್ಲಿ (4 ಇದರ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳಾಗಿವೆ) ಗ್ರಾಹಕರು ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ಅದರ ಗುರುತು ಪಟ್ಟಿ ಅಥವಾ ಬ್ರಾಂಡ್ ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆಯೇ ಜನ ಕೊಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಕಂಪನಿಯು ಸುಮಾರು 6.3 ದಶಲಕ್ಷ ಔಟ್ ಲೆಟ್ಸ್ ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಅಲ್ಲದೇ ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ 35 ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳ ಒಡೆತನ ಪಡೆದಿದೆ. ಅದರ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಗಳೆಂದರೆ ಕ್ವಾಲಿಟಿ ವಾಲ್ಸ್ ಅವರ ಐಸ್ ಕ್ರೀಮ್, ನಾರ್ ಸೋಪುಗಳು & ಮಾರ್ಜಕಗಳು, ಲೈಫ್ ಬಾಯ್, ಲಕ್ಸ್, ಪಿಯರ್ಸ್, ಬ್ರೀಜ್, ಲಿರಿಲ್, ರಿಕ್ಸೊನಾ, ಹಮಾಮ್ ಮತು ಮೇತಿ ಸೋಪ್ಸ್, ಪ್ಯುರಿಯಟ್ ನೀಎರು ಶುದ್ದೀಕರಣ ಸಾಧನ, ಲಿಪ್ಟನ್ ಟೀ, ಬ್ರೂಕ್ ಬ್ರಾಂಡ್ (3 ರೋಜಸ್, ತಾಜ್ ಮಹಲ್, ತಾಜಾ, ರೆಡ್ ಲೇಬಲ್) ಟೀ, ಬ್ರು ಕಾಫೀ, ಪೆಪ್ಸೊಡೆಂಟ್ ಮತ್ತು ಕ್ಲೋಜ್ ಅಪ್ ಟೂಥ್ ಪೇಸ್ಟ್ ಮತ್ತು ಬ್ರಶಿಸ್, ಮತ್ತು ಸರ್ಫ್, ರಿನ್ ಮತ್ತು ವ್ಹೀಲ್ ಲಾಂಡ್ರಿಯ ಮಾರ್ಜಕಗಳು, ಕಿಸ್ಸಾನ್ ಸ್ವಾಶಿಸ್ ಮತ್ತು ಜಾಮ್ ಗಳು, ಅನ್ನಪೂರ್ಣಾ ಸಾಲ್ಟ್ ಮತ್ತು ಆಟ್ಟಾ, ಪಾಂಡ್ಸ್' ನ ಟಾಲ್ಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಮ್ ಗಳಿ, ವ್ಯಾಸಲೀನ್ ಮುಲಾಮುಗಳು, ಫೇರ್ ಅಂಡ್ ಲೌಲಿ ಕ್ರೀಮ್ ಗಳು, ಲಕ್ಮೆ ಸಂದರ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು, ಕ್ಲಿಯರ್, ಕ್ಲಿನಿಕ್ ಪ್ಲಸ್ ಆಲ್ ಕ್ಲಿಯರ್, ಸನ್ ಸಿಲ್ಕ್ ಮತ್ತು ಡೌ ಶಾಂಪೂಸ್, ವಿಮ್ ಪಾತ್ರೆ ತೊಳೆಯುವ ಸಾಬೂನು, ಅಲಾ ಬ್ಲೀಚ್, ಡೊಮೆಕ್ಸ್ ಕಲೆ ತೊಳೆಯುವುದು, ಮಾಡೆರ್ನ್ ಬ್ರೆಡ್, ಏಕ್ಸ್ ದೇಹದ ದುರ್ವಾಸನೆ ತಡೆಯುವ ಮತ್ತು ಕಮ್ ಫರ್ಟ್ ಫ್ಯಾಬ್ರಿಕ್ ಮೃದುತ್ವದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು. ಮುಖಂಡತ್ವ HUL ಹಲವು ವ್ಯಾಪಾರೀ ದಿಗ್ಗಜರನ್ನು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದೆ.ಅದರಲ್ಲಿ ಮನ್ವಿಂದರ್ ಸಿಂಗ್ ಬಂಗಾ ಅವರು ಯೂನಿಲೀವರ್ ನ ಎಕ್ಸಿಕ್ಯುಟಿವ್ (UEx)ಸದಸ್ಯನಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ತೆರನಾದ HUL ನ ನಾಯಕತ್ವ-ನಿರ್ಮಾಣದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಹೆವಿಟ್ ಗ್ಲೊಬಲ್ ಲೀಡರ್ಶಿಪ್ ಸರ್ವೆಯ್ 2007 ರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ 4ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿದೆ.ಅದರಲ್ಲಿ GE, P&G ಮತ್ತು ನೊಕಿಯಾಗಳು HUL ನ ಮುಂದಿವೆ.ವ್ಯಾಪಾರ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ನಾಯಕತ್ವ ಬೆಳೆಸುವುದು ಅದರ ಆದ್ಯತೆ ಮತ್ತು ನಿಯಮಿತ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಇತರ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು HUL ದೇಶದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ರಫ್ತುದಾರನೆನಿಸಿದೆ.ಇದನ್ನು ಗೊಲ್ಡನ್ ಸೂಪರ್ ಸ್ಟಾರ್ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಹೌಸ್ ಎಂದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ 2007 ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಕಂಪನಿಯೆಂದು ಭಾರತದ ಜನಪ್ರಿಯ ಪತ್ರಿಕೆ ಬಿಜಿನೆಸ್ ವರ್ಲ್ಡ್ ಅದನ್ನು ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದೆ. ಈ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಪತ್ರಿಕೆಯ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತದ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಕಳೆದ 25 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಉತ್ತಮ ಕಂಪನಿಗಳ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿ, ಈ ರಾಂಕಿಂಗ್ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಲ್ಲದೇ HUL ನ್ನು ಫೊರ್ಬ್ಸ್ ನ ವರ್ಲ್ಡ್ಸ್ ಮೊಸ್ಟ್ ರೆಪುಟೆಡ್ ಕಂಪನೀಸ್ 2007 ರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಎಂಟನೆಯ ಭಾರತೀಯ ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಶೋಧನಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಹಿಂದುಸ್ತಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಸೆಂಟರ್ (HURC)ನ್ನು 1967 ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿ ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಯೂನಿಲೀವರ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು 1997 ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಸಿಬ್ಬಂದಿಯು ತಮ್ಮ ಪ್ರಯತ್ನ-ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಂದ ಹಲವು ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಂಪನಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಶೋಧನಾ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಒಂದೆಡೆಗೆ ತಂದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿನ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಏಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಡಿ 2006 ರಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಗಿದೆ. ಸಂಪರ್ಕ ಸೇವೆಗಳು HUL ಸಮಾಜ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿಯೂ ನಿರತವಾಗಿದೆ.ಅದು ಸಮುದಾಯದ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ವಾತಾವರಣ,ಶಿಕ್ಷಣ,ಮಹಿಳೆಯರ ಸಶಕ್ತೀಕರಣ ಮತ್ತು ನೀರು ಸರಬರಾಜು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಅದು ತೊಡಗಿದೆ. ಅದು ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಅನಾಥ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ಒದಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಕೈಜೋಡಿಸಿದೆ.ನಿರ್ಗತಿಕರು ಮತ್ತು HIV-ಪಾಸಿಟಿವ್ಇರುವವರ ಬಗೆಗಿನ ಕಾಳಜಿಗೆ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಅದು ಒತ್ತು ನೀಡಿದೆ. HUL ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದುರಂತಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸಿದೆ,ಉದಾಹರಣೆಗೆ 2004 ರಲ್ಲಿನ ಸುನಾಮಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ದುರಂತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದಾಗ ಅಲ್ಲಿನ ಜನರ ನೆರವಿಗೆ ಧಾವಿಸಿತ್ತು. ಅದೇ ರೀತಿ ಕಂಪನಿಯು 2001 ರಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಮೈಕ್ರೊ-ಎಂಟರ್ಪ್ರೈಜಿಸ್ ಗಳ ಉದ್ಯಮ ಸಾಹಸ ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ನೆರವಾಯಿತು. ಶಕ್ತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯದ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಶಕ್ತಿ ವಾಣಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಡಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.ಇದೀಗ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ 15 ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.ಸುಮಾರು 135,000 ಗ್ರಾಮಗಳಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು 45,000 ಮಹಿಳೆಯರು ಇದರಡಿ ಫಲಾನುಭವಿಗಳಾಗಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಶಕ್ತಿ ಯೋಜನೆಯು 2010 ವರ್ಷದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ 100,000 ಶಕ್ತಿ ಉದ್ಯೋಗದ ಉದ್ದಿಮೆ ಸಾಹಸಿಗಳು ಸುಮಾರು 500.000 ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿನ ಸುಮಾರು 600 ದಶಲಕ್ಷ ಜನರನ್ನು ತಲುಪಲಿದೆ. HUL ಕಂಪನಿಯು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಲೈಫ್ ಬಾಯ್ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯ ಚೇತನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನರಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಡಯೊರಿಯಾ ರೋಗದ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲವಾಗಿಸುವ ಪಣ ತೊಟ್ಟಿದೆ. ಇದುವರೆಗೂ ಅದು 50,000 ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ 120 ದಶಲಕ್ಷ ಜನರಿಗೆ ಈ ಭಾಗ್ಯ ತಲುಪಿಸಿದೆ. ನೇರ ಮಾರಾಟ ವಿಭಾಗ HUL ತನ್ನದೇ ಆದ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಯೂನಿಲೀವರ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್(HULN), ಜಾಲ ಹೊಂದಿದ್ದು ಅದರ ಮೂಲಕ ನೇರ ಮಾರಾಟದ ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸುತ್ತದೆ. ಸದ್ಯ HULN,ಆರೋಗ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಆಯುಷ್ಯ AYUSH ಮೂಲಕ ಆರ್ಯ ವೈದ್ಯ ಫಾರ್ಮಸಿ,ಕೊಯೊಮತ್ತೂರು ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.ಸೌಂದರ್ಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಏವಿಯನ್ಸ್ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದರೆ,ಗೃಹೋಪಯೋಗಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಲೀವರ್ ಹೋಮ್ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಪುರುಷರ ಪ್ರಸಾದನಗಳನ್ನು DIY ಮೂಲಕ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದಲ್ಲದೇ ಸೌಂದರ್ಯ ಸಲೂನ್ ಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಅದು ಆದ್ಯತೆ ಮೇಲೆ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ವಿವಾದ ಪಾದರಸ ಮಾಲಿನ್ಯ ಆದರೆ 2001 ರಲ್ಲಿ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಕಂಪನಿ ಕೊಡೈಕಾನಲ್ ನಲ್ಲಿ ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಥರ್ಮಾಮೀಟರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯಿಂದ ಪಾದರಸ ಅಂಶಯುಳ್ಳ ವಿಷಕಾರಿ ಗಾಜುಗಳನ್ನು ಎಸೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಿವಾದ ಉಂಟಾಗಿತ್ತು.ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಹಳೆ ವಸ್ತುಗಳ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿಲ್ಲವೆಂಬ ವಿವಾದವೂ ಇದೆ. ಚರ್ಮ ಹೊಳಪು ತರುವ ಕ್ರೀಮ್ ಗಳು ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯುನಿಲೀವರ್ ನ "ಫೇರ್ ಅಂಡ್ ಲೌವ್ಲಿ"ಚರ್ಮ ಹೊಳಪಿನ ಕ್ರೀಮ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮಹಿಳಾ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಅತ್ಯಧಿಕವಾಗಿ ಆಕರ್ಷಿಸಿದೆ. ಈ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕಾಗಿ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ದೂರದರ್ಶನದ ಜಾಹಿರಾತನ್ನು 2007 ರಲ್ಲಿ ಹಿಂಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತು. ಈ ಜಾಹಿರಾತಿನಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ವರ್ಣದಿಂದ ನೊಂದ ಮಹಿಳೆಯು ತನ್ನ ಮಾಲಿಕ ಮತ್ತು ಪುರುಷರಿಂದ ತಿರಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟು,ಹಠಾತ್ ಆಗಿ ಹೊಸ ಸ್ನೇಹಿತನೊಬ್ಬನನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿ ಅದ್ದೂರಿಯಾಗಿ ಮೆರೆಯುವುದು ಈ ಚರ್ಮ ಹೊಳಪು ಮಾಡುವ ಕ್ರೀಮ್ ಬಳಸಿದ ನಂತರ ಎಂಬ ವಿಷಯ ವಿವಾದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಮಾಜಿ ವಿಶ್ವ ಸುಂದರಿ ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಚೊಪ್ರಾರನ್ನು ತನ್ನ ಪಾಂಡ್ಸ್ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಅಂಬಾಸಿಡರನ್ನಾಗಿಸಿತು.ಅದೇ ನಂತರ ಇನ್ನೊಂದು ಚರ್ಮ ಹೊಳಪಿನ ಕ್ರೀಮ್ ಬಗ್ಗೆ ಕಿರು ಧಾರಾವಾಹಿಯನ್ನು ಅದು ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ತಂದಿತು.ಈ ವ್ಹೈಟ್ ಬ್ಯುಟಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಜೊತೆ ಸೈಫ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ನೇಹಾ ಧುಪಿಯಾ ಇತ್ಯಾದಿ ತಾರೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಕಪ್ಪು ವರ್ಣದ ಅನಾದರ ಮಾಡಿದ ಬಗ್ಗೆ ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಟ್ರೈಕ್ಲೊಸನ್ ಈ ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಿರುವ ಆಂಟಿ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಲ್ ಏಜೆಂಟ್ ಟ್ರೈಕ್ಲೊಸನ್ ('ಆಕ್ಟಿವ್ B')ಇಂದು ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹಲವು ಪತ್ರಿಕೆ-ಮಂಡನೆಗಳು ಟೀಕಿಸಿವೆ,ಅಲ್ಲದೇ ಅಮೆರಿಕನ್ ಫುಡ್ ಅಂಡ್ ಡ್ರಗ್ ಆಡ್ಮಿನಿಸ್ಟ್ರೇಶನ್} (FDA)ಇಂದು ಇದರ ವಿಷಕಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದ ಬಗೆಗೆ ಪ್ರಯೋಗ ನಡೆಸುತ್ತಿದೆ. ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ವಿಕಿನಿನ್ವೆಸ್ಟ್ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಆಫಿಸಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ಆಫ್ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಆಫಿಸಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ಆಫ್ ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ನೆಟ್ವರ್ಕ್ , ನೇರ ಮಾರಾಟ ಬಹು-ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಮಾರಾಟ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ವಹಿವಾಟು ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಭಾರತದ ಆಹಾರ ಕಂಪನಿಗಳು ಯೂನಿಲೀವರ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಬಿಎಸ್ಇ ಸೆನ್ಸೆಕ್ಸ್ 1954ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಉದ್ಯಮ

hiṃdusthān yūnivar līvar limiṭèḍ (HUL) () bhāratada òṃdu dòḍḍa kaṃpaniyāgiddu idutīvra beḍikèya grāhaka vastugaḻannu mārāṭa māḍuvalli niratavāgidè. idu āṃglò-ḍac kaṃpaniyāgiruva yūnilīvar idaralli sumāru 52% raṣṭu pāludārikè paḍèdidè. HUL nnu līvar bradars iṃḍiyā limiṭèḍ èṃdu 1933 ralli racisalāyitu.ādarè adu 1956 ralli astitvakkè baṃtu.līvar bradars na vilīnada anaṃtara hiṃdustān līvar limiṭèḍ āgi rūpagòṃḍitu.hiṃdustān vanaspati Mfg. Co. Ltd.mattu yunaiṭèḍ ṭreḍars li.ivèraḍū bhāratada muṃbayinalli tamma pradhāna kaceri hòṃdivè.òṭṭu sumāru 15,000 naukara vargavannu paḍèdiddu,parokṣavāgi sumāru 52,000 janarigè udyogavakāśa nīḍuttivè. kaṃpaniyannu jūn 2007ralli "hiṃdustān yūnilīvar limiṭèḍ"èṃdu marunāmakaraṇa māḍalāyitu. hiṃdustān yūnilīvars na vitaraṇā jālavu bhāratadādyaṃtada nera pūraikèya 1 daśalakṣa kirukuḻa maḻigègaḻannu hòṃdidè.adara utpannagaḻu sumāru 6.3 daśalakṣa vyāpāri maḻigègaḻalli dòrèyuttavè.bahuteka deśada 80% raṣṭu vyāpāri aṃgaḍigaḻalli ī kaṃpaniya èllā utpannagaḻu grāhakarigè taluputtavè. òṃdu aṃdājina prakāra mūru bhāratīyaralli ibbaru adara gṛhabaḻakèya mattu vaiyaktika utpannagaḻu mattu āhāra mattu pānīyagaḻannu baḻasuttārè. bryāṃḍ‌gaḻu HUL kaṃpaniyu bhāratadallina grāhakara mārukaṭṭèyalli muṃcūṇiyallidè.sumāru 20 grāhaka upabhogada vibhāgagaḻalli utpannagaḻannu kāṇabahudāgidè.udāharaṇègè sābūṇugaḻu,mārjakagaḻu,cahā,śāṃpūgaḻu ityādi hīgè sumāru 700 daśalakṣa bhāratīyaru adara utpannagaḻannu kòḻḻuttārè. HUL na hadināru bryāṃḍ gaḻannu ACNielsenbryāṃḍ ikviṭiyallina paṭṭiyalli noḍabahudāgidè.atyadhika 100 mòsṭ ṭrasṭèḍ bryāṃḍs ānyuaval sarvè (2008)ra idara hèsaridè. bryāṃḍ ikviṭi prakāra atyadhika viśvāsayuḻḻa bryāṃḍ gaḻu mòsṭ ṭrasṭèḍ bryāṃḍs lisṭ nalliddudèṃdarè ī kaṃpaniyavu mātra èṃdu heḻabahudāgidè. kaṃpaniya atyuttuma utpannagaḻa paṭṭiyalli sumāru 50 idara sālinalli baruttavè.allade atyuttama 10 ralli (4 idara bryāṃḍ gaḻāgivè) grāhakaru sāmagrigaḻannu adara gurutu paṭṭi athavā brāṃḍ gaḻa ādhārada melèye jana kòṃḍukòḻḻuttārè. kaṃpaniyu sumāru 6.3 daśalakṣa auṭ lèṭs gaḻannu hòṃdidè.allade bhāratada pramukha 35 bryāṃḍ gaḻa òḍètana paḍèdidè. adara bryāṃḍ gaḻèṃdarè kvāliṭi vāls avara ais krīm, nār sopugaḻu & mārjakagaḻu, laiph bāy, laks, piyars, brīj, liril, riksònā, hamām matu meti sops, pyuriyaṭ nīèru śuddīkaraṇa sādhana, lipṭan ṭī, brūk brāṃḍ (3 rojas, tāj mahal, tājā, rèḍ lebal) ṭī, bru kāphī, pèpsòḍèṃṭ mattu kloj ap ṭūth pesṭ mattu braśis, mattu sarph, rin mattu vhīl lāṃḍriya mārjakagaḻu, kissān svāśis mattu jām gaḻu, annapūrṇā sālṭ mattu āṭṭā, pāṃḍs' na ṭālks mattu krīm gaḻi, vyāsalīn mulāmugaḻu, pher aṃḍ lauli krīm gaḻu, lakmè saṃdarya utpannagaḻu, kliyar, klinik plas āl kliyar, san silk mattu ḍau śāṃpūs, vim pātrè tòḻèyuva sābūnu, alā blīc, ḍòmèks kalè tòḻèyuvudu, māḍèrn brèḍ, eks dehada durvāsanè taḍèyuva mattu kam pharṭ phyābrik mṛdutvada utpannagaḻu. mukhaṃḍatva HUL halavu vyāpārī diggajarannu kārpòreṭ bhāratakkè paricayisidè.adaralli manviṃdar siṃg baṃgā avaru yūnilīvar na èksikyuṭiv (UEx)sadasyanāgiddārè. ī tèranāda HUL na nāyakatva-nirmāṇada sāmarthyavu hèviṭ glòbal līḍarśip sarvèy 2007 ralli adannu viśvadalle 4nèya sthānadalli nillisidè.adaralli GE, P&G mattu nòkiyāgaḻu HUL na muṃdivè.vyāpāra valayadalli mattu kārpòreṭ jagattinalli nāyakatva bèḻèsuvudu adara ādyatè mattu niyamita kāryacaṭuvaṭikèyāgidè. itara praśastigaḻu HUL deśada ati dòḍḍa raphtudāranènisidè.idannu gòlḍan sūpar sṭār ṭreḍiṃg haus èṃdu bhārata sarkāradiṃda gurutisalāgidè. aṣṭe allade kaḻèda 25 varṣagaḻiṃda hiṃdustān yūnilīvar 2007 ralli atyaṃta gauravānvita kaṃpaniyèṃdu bhāratada janapriya patrikè bijinès varlḍ adannu èṃdu baṇṇisidè. ī pramāṇīkaraṇavannu patrikèya bhāratadādyaṃtada vārṣika sarvekṣaṇèyannu kaḻèda 25 varṣagaḻiṃda uttama kaṃpanigaḻa kāryacaṭuvaṭikègaḻannu gamanisi, ī rāṃkiṃg nīḍalāguttadè. adallade HUL nnu phòrbs na varlḍs mòsṭ rèpuṭèḍ kaṃpanīs 2007 ra paṭṭiyalli èṃṭanèya bhāratīya dòḍḍa kaṃpaniyèṃdu parigaṇisalāgidè. saṃśodhanā saulabhyagaḻu hiṃdustān yūnilīvar risarc sèṃṭar (HURC)nnu 1967 ralli muṃbayi nalli mattu yūnilīvar risarc iṃḍiyāvannu 1997 ralli bèṃgaḻūralli sthāpisalāgidè. ī keṃdragaḻallina sibbaṃdiyu tamma prayatna-adhyayanagaḻiṃda halavu āviṣkāragaḻannu utpannagaḻalli mattu utpādanā prakriyègaḻalli māḍiddārè. kaṃpaniya èllā saṃśodhanā saukaryagaḻannu òṃdèḍègè taṃdu bèṃgaḻūrinallina keṃdradalli eka vyavasthèyaḍi 2006 ralli jārigè taralāgidè. saṃparka sevègaḻu HUL samāja sevèyalliyū niratavāgidè.adu samudāyada ārogya mattu nairmalyada vātāvaraṇa,śikṣaṇa,mahiḻèyara saśaktīkaraṇa mattu nīru sarabarāju vyavasthè ityādigaḻalli adu tòḍagidè. adu śikṣaṇa mattu anātha makkaḻigè āśraya òdagisuvalli kaijoḍisidè.nirgatikaru mattu HIV-pāsiṭiviruvavara bagègina kāḻajigè mattu grāmīṇa abhivṛddhigè adu òttu nīḍidè. HUL rāṣṭrīya duraṃtagaḻigè spaṃdisidè,udāharaṇègè 2004 rallina sunāmi dakṣiṇa bhāratadalli duraṃtakkè kāraṇavādāga allina janara nèravigè dhāvisittu. ade rīti kaṃpaniyu 2001 ralli śakti èṃba hèsarina kāryakramadaḍi grāmīṇa mahiḻèyarigè maikrò-èṃṭarpraijis gaḻa udyama sāhasa kaigòḻḻalu nèravāyitu. śakti kāryakramavu ārogya mattu nairmalyada śikṣaṇavannu śakti vāṇi kāryakramadaḍi nīḍuttadè.idīga bhāratadallina 15 rājyagaḻannu òḻagòṃḍidè.sumāru 135,000 grāmagaḻallina sumāru 45,000 mahiḻèyaru idaraḍi phalānubhavigaḻāgi baruttārè. śakti yojanèyu 2010 varṣada kònèyalli 100,000 śakti udyogada uddimè sāhasigaḻu sumāru 500.000 haḻḻigaḻallina sumāru 600 daśalakṣa janarannu talupalidè. HUL kaṃpaniyu grāmīṇa pradeśadalli laiph bāy svāsthya cetana kāryakramavannu naḍèsikòṃḍu baruttidè. ī kāryakramavu grāmīṇa janaralli ārogya jāgṛti mūḍisi grāmīṇa bhāratadalli ḍayòriyā rogada prakaraṇagaḻannu illavāgisuva paṇa tòṭṭidè. iduvarègū adu 50,000 haḻḻigaḻalli 120 daśalakṣa janarigè ī bhāgya talupisidè. nera mārāṭa vibhāga HUL tannade āda hiṃdusthāna yūnilīvar nèṭvark(HULN), jāla hòṃdiddu adara mūlaka nera mārāṭada vahivāṭu naḍèsuttadè. sadya HULN,ārogya utpannagaḻannu āyuṣya AYUSH mūlaka ārya vaidya phārmasi,kòyòmattūru sahayogadòṃdigè mārāṭa māḍalāguttadè.sauṃdarya utpannagaḻannu eviyans mārāṭa māḍidarè,gṛhopayogi utpannagaḻannu līvar hom mūlaka mattu puruṣara prasādanagaḻannu DIY mūlaka mārāṭa māḍalāguttadè. adallade sauṃdarya salūn gaḻu mattu adara utpannagaḻannu adu ādyatè melè mārāṭakkè nīḍuttadè. vivāda pādarasa mālinya ādarè 2001 ralli hiṃdusthāna yūnilīvar kaṃpani kòḍaikānal nalli naḍèsuttiruva tharmāmīṭar phyākṭariyiṃda pādarasa aṃśayuḻḻa viṣakāri gājugaḻannu èsèyalāguttadè èṃdu vivāda uṃṭāgittu.ādarè idannu haḻè vastugaḻa vyāpārigaḻigè sūkta rītiyalli mārāṭa māḍuttillavèṃba vivādavū idè. carma hòḻapu taruva krīm gaḻu hiṃdusthān yunilīvar na "pher aṃḍ lauvli"carma hòḻapina krīm bhāratadallina mahiḻā grāhakarannu atyadhikavāgi ākarṣisidè. ī utpannakkāgi kaṃpaniyu tanna dūradarśanada jāhirātannu 2007 ralli hiṃpaḍèyuvaṃtāyitu. ī jāhirātinalli kappu varṇadiṃda nòṃda mahiḻèyu tanna mālika mattu puruṣariṃda tiraskarisalpaṭṭu,haṭhāt āgi hòsa snehitanòbbanannu saṃpādisi addūriyāgi mèrèyuvudu ī carma hòḻapu māḍuva krīm baḻasida naṃtara èṃba viṣaya vivādakkè kāraṇavāyitu. hiṃdusthān yūnilīvar māji viśva suṃdari priyāṃkā còprārannu tanna pāṃḍs utpannagaḻigè bryāṃḍ aṃbāsiḍarannāgisitu.ade naṃtara innòṃdu carma hòḻapina krīm baggè kiru dhārāvāhiyannu adu prasārakkè taṃditu.ī vhaiṭ byuṭi adaralli jòtè saiph ali khān mattu nehā dhupiyā ityādi tārègaḻannu baḻasi kappu varṇada anādara māḍida baggè idaralli prastāpa māḍalāyitu. ṭraiklòsan ī kaṃpaniyu bhāratadalli niraṃtaravāgi baḻasuttiruva āṃṭi byākṭīriyal ejèṃṭ ṭraiklòsan ('ākṭiv B')iṃdu apāyakāriyāgidè èṃdu halavu patrikè-maṃḍanègaḻu ṭīkisivè,allade amèrikan phuḍ aṃḍ ḍrag āḍminisṭreśan} (FDA)iṃdu idara viṣakāri pramāṇada bagègè prayoga naḍèsuttidè. ivannū noḍi hiṃdusthān yūnilīvar vikininvèsṭ ṭippaṇigaḻu bāhya kòṃḍigaḻu āphisiyal vèb saiṭ āph hiṃdusthān yūnilīvar limiṭèḍ āphisiyal vèb saiṭ āph hiṃdusthān yūnilīvar limiṭèḍ nèṭvark , nera mārāṭa bahu-śreṇīkṛta mārāṭa vyavasthè vahivāṭu muṃbayi mūlada saṃsthègaḻu bhāratada āhāra kaṃpanigaḻu yūnilīvar kaṃpanigaḻu bièsi sènsèks 1954ralli sthāpanèyāda saṃsthègaḻu udyama

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B3%82%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A5%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D%20%E0%B2%AF%E0%B3%82%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B3%80%E0%B2%B5%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನ್ ಯೂನಿಲೀವರ್

ಈ ಕೋಶೀಯ ಸೆರೆಮನೆ ಯನ್ನು ಕಾಲಾ ಪಾನಿ (ಹಿಂದಿ):काला पानी क़ैद ख़ाना,ಅಕ್ಷರಶಃ 'ಕಪ್ಪು ನೀರು'ಸಮುದ್ರದ ಆಳದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಅಜ್ಞಾತವಾಸ),ಇದನ್ನು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸೆರೆಮನೆ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.ಇದು ಭಾರತದ ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ನಿಕೊಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಸೆರೆಮನೆಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಗಡಿಪಾರಾದವರನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇಂತಹ ದೂರದ ದೀಪಸ್ತೋಮದ ಜೈಲುಗಳಲ್ಲಿಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಲವು ಹೆಸರಾಂತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟಗಾರರು ಅದರಲ್ಲಿ ಬಾತುಕೇಶ್ವರ್ ದತ್ತ ಮತ್ತು ವೀರ್ ಸಾವರ್ಕರ್ ಮುಂತಾದವರನ್ನುಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟ ಮಾಡಿದರೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಿ ಇಲ್ಲಿ ಕೈದು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇಂದು ಈ ಸಂಕೀರ್ಣವು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಡಳಿತದ ಕರಾಳ ಕುರುಹುವಾಗಿ ಈ ಕೋಶೀಯ ಸೆರೆಮನೆ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸೆರೆಮನೆ ಸಂಕೀರ್ಣವನ್ನು 1896 ಮತ್ತು 1906 ರ ಮಧ್ಯ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ದ್ವೀಪಗಳ ಜಾಗೆಯನ್ನು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಮೊದಲ ಯುದ್ದದ ನಂತರ ಸೆರೆಮನೆಯಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಈ ಬಂಡುಕೋರ ಸಂಗ್ರಾಮ ಮುಗಿದ ತಕ್ಷಣವೇ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ಇದನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿದರು,ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ಸಾವಿರಾರು ಜನರನ್ನು ಸಾವಿನ ಬಾಯಿಗೆ ನೂಕಿದರು,ಕೆಲವರನ್ನು ಸಿಕ್ಕ ಸಿಕ್ಕಲ್ಲಿ ಮರಗಳಿಗೆ ನೇಣಿಗೆ ಹಾಕಿದರು ಅಥವಾ ಅವುಗಳಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ ಹಾಕಿದರು.ಅವರನ್ನು ತೋಪುಗಳ ಬಾಯಿಗೆ ಕಟ್ಟಿ ಅವರನ್ನು ಉಡಾಯಿಸಿದರು. ಹಲವರು ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಜೀವಾವಧಿ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದವರು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ದೂರಾಗಿ ದೇಶದಿಂದಲೂ ದೂರಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದರು. ಸುಮಾರು 200 ದಂಗೆಕೋರರನ್ನು ಜೈಲರ್ ಡೇವಿಡ್ ಬ್ಯಾರಿ ಮತ್ತು ಜೇಮ್ಸ್ ಪ್ಯಾಟಿಸನ್ ವಾಕರ್ ಇವರ ವಶಕ್ಕೆ ನೀಡಿ ಇವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ಸಾಗಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಓರ್ವ ಮಿಲಿಟರಿ ವೈದ್ಯ ಆಗ್ರಾ ಸೆರೆಮನೆಯಲ್ಲಿ ವಾರ್ಡನ್ ಆಗಿದ್ದ. ಇನ್ನೂ ಸುಮಾರು 733 ಜನರು ಕರಾಚಿಯಿಂದ ಏಪ್ರಿಲ್, 1868 ರಲ್ಲಿ ಬಂದು ಇಲ್ಲಿಗೆ ತಲುಪಿದರು. ಭಾರತ ಮತ್ತು ಬರ್ಮಾಗಳಿಂದ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೆರೆಯಾಳುಗಳು ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಅಲ್ಲಿನವರ ರಹವಾಸಿ ಸೆಟಲ್ ಮೆಂಟ್ ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಯಾರೇ ಮೊಘಲ್ ರಾಜ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದರೆ,ಅಥವಾ ಬಹಾದ್ದೂರ್ ಶಾ ಜಾಫರ್ ಗೆ ಈ ಸಂಗ್ರಾಮದ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರೆ ಅಂತವರನ್ನು ದ್ವೀಪಗಳಿಗೆ ಸಾಗಿಸುವ ಸೂಚನೆ ಇತ್ತು. ಇಂತಹ ದೂರದ ದ್ವೀಪ ಪ್ರದೇಶವು ದಂಗೆಕೋರರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಿಸಲು ಸೂಕ್ತ ಜಾಗೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅವರನ್ನು ಪ್ರಮುಖ ಕೇಂದ್ರಸ್ಥಾನದಿಂದ ದೂರವಿಡುವುದಲ್ಲದೇ ಅವರನ್ನು ಸರಪಳಿಯಿಂದ ಬಂಧಿಸಿ ಕಟ್ಟಡ ರಚನೆ,ಸೆರೆಮನೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಬಂದರು ಸ್ಥಳದ ಕಾವಲಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವರು ಮೃತಪಟ್ಟರು. ದ್ವೀಪವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರ ವಸಾಹತಾಗಿ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ದುಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ನಂತರ 19 ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳವಳಿಯು ತನ್ನ ಕಾವು ಪಡೆಯಲಾರಂಭಿಸಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ಗೆ ಕಳಿಸಿದ ಕೈದಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಾ ನಡೆದು ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ-ಸುರಕ್ಷತೆಗಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಸೆರೆಮನೆಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮೂಡಿ ಬಂತು. ವಿನ್ಯಾಸ ರಚನೆ ಹೀಗೆ ಸೆರೆಮನೆಯನ್ನು 1896 ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲು ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು,ಅದು 1906 ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ಇದರ ಮೂಲ ಕಟ್ಟಡವು ಕಡುಗೆಂಪಿನ-ಇಟ್ಟಿಗೆಯದ್ದಾಗಿತ್ತು. ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನು ಬರ್ಮಾದಿಂದ ತರಲಾಗಿತ್ತು,ಸದ್ಯ ಇದನ್ನು ಮಯನ್ಮಾರ್ ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಏಳು ರೆಕ್ಕೆಗಳಂತೆ ಕಮಾನುಗಳಿವೆ.ಮಧ್ಯದ ಗೋಪುರವು ಅದರ ಸಮತೋಲನ ಮಾಡಿದಂತೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ.ಅಲ್ಲಿನ ಗೃಹರಕ್ಷಕ ದಳದವರು ಕೈದಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸದಾ ಕಣ್ಣಿಡಲೂ ಸಹ ಇದು ನೆರವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ರೆಕ್ಕೆಗಳ ಆಕಾರದ ಅಂಚುಗಳು ಗೋಪುರದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸಾಲಿನಂತೆ ಬೈಸಿಕಲ್ ಚಕ್ರಕ್ಕಿರುವ ಮೊನೆಗಳಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದವು. ದೊಡ್ಡದಾದ ಗಂಟೆಯೊಂದನ್ನು ಗೋಪುರದಲ್ಲಿಡಲಾಗಿತ್ತು,ಯಾವಾಗಲಾದರೂ ತುರ್ತು ಸಂದರ್ಭ ಬಂದಾಗ ಸಂಭಂಧಿಸಿದವರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸಲು ಅನುಕೂಲವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ರೆಕ್ಕೆಯ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಮಹಡಿಯ ಅಂಕಣಗಳಿದ್ದವು. ಒಟ್ಟು 698 ಕೋಶದಂತಹ ಗೂಡುಗಳಿದ್ದವೇ ವಿನಹ ಮಲಗುವ ಅಥವಾ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ಪಡಶಾಲೆಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಪ್ರತಿ ಕೋಶದಲ್ಲೂ 4.5 ಮೀಟರ್ x 2.7 ಮೀಟರ್ಸ್ ಅಥವಾ 15x8 ಅಡಿ ಉದ್ದದ ಈ ಕೊಠಡಿಗಳಿಗೆ ಮೂರು ಮೀಟರ್ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಗಾಳಿ-ಬೆಳಕಿಗೊಂದು ಕಿಂಡಿಯಿತ್ತು. ಈ "ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲ್"ಅನ್ನುವ ಶಬ್ದವು ಯಾವುದೇ ಕೈದಿಯು ಇನ್ನೊಬ್ಬನೊಂದಿಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಸಂವಹನ-ಸಂಪರ್ಕ ಮಾಡಬಾರದೆಂಬ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಇದನ್ನು ಕೋಶದ ಮಾದರಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಒಂಟಿಯಾಗಿ ಏಕಾಗಿತನದಲ್ಲೇ ಇರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸಹನಿವಾಸಿಗಳು ಏಕಾಂಗಿತನದ ಬಂಧನದಿಂದ ಬಂಡುಕೋರರು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕ ಬೆಳೆಯಬಾರದೆಂದು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ದ್ವೀಪವು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ದೇಶ ಸಾರ್ಥಕಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲಕರ ವಾತಾವರಣ ಕಲ್ಪಿಸಿತ್ತು. ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಸೆರೆಯಾದವರು ಬಹುತೇಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಹೆಸರಾಂತ ಹೋರಾಟಗಾರರೆಂದರೆ ಡಾ. ದಿವಾನ್ ಸಿಂಗ್ ಕಾಲೆಪಾನಿ,ಮೌಲಾನಾ ಫಜ್ಲ್-ಇ-ಹಕ್ ಖೈರಾಬಾದಿ,ಯೋಗೇಂದ್ರ ಶುಕ್ಲಾ, ಬಾತುಕೇಶ್ವರ್ ದತ್ತ್,ಮೌಲಾನಾ ಅಹ್ಮದುಲ್ಲಾ, ಮೊವ್ಲಿ ಅಬ್ದುಲ್ ರಹೀಮ್ ಸಾದಿಕ್ ಪುರಿ,ಬಾಬುರಾವ್ ಸಾವರ್ಕರ್,ವಿನಾಯಕ ದಾಮೋದರ ಸಾವರ್ಕರ್, ಭಾಯಿ ಪರ್ಮಾನಂದ,ವಿ.ಒ.ಚಿದಂಬರಮ್ ಪಿಳ್ಳೈ,ಸುಬ್ರಮಣ್ಯಂ ಶಿವ,ಸೋಹನ್ ಸಿಂಗ್,ವಾಮನ್ ರಾವ್ ಜೋಶಿ ಮತ್ತು ನಂದ್ ಗೋಪಾಲ್. ಹಲವಾರು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರರನ್ನು ಅಲಿಪೂರ್ ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ (1908) ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸಲಾಯಿತು ಅದರಲ್ಲಿ ಹುತಾತ್ಮರಾದ ಬರಿಂದ್ರ ಕುಮಾರ್ ಘೋಷ್, ಉಪೇಂದ್ರ್ ನಾಥ್ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ, ಬಿರೇಂದ್ರ್ ಚಂದ್ರ್ ಸೇನ್. ಜತಿಶ್ ಚಂದ್ರ್ ಪಾಲ್, ಇವರೊಂದಿಗಿನ ಸೆರೆಮನೆಯ ಸಹನಿವಾಸಿಗಳಾಗಿದ್ದವರೆಂದರೆ ಬಘಾ ಜತಿನ್,ಅವರನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಹಿಂಸೆಗೀಡು ಮಾಡಿ ಬೆಂಗಾಲ್ ನಲ್ಲಿದ್ದ ಬೆರಾಹಂಪುರ್ ಜೈಲಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು.ಆದರೆ 1924 ರಲ್ಲಿನ ಅವರ ಮರಣ ಹಲವು ಸಂಶಯಗಳಿಗೆ ಎಡೆ ಮಾಡಿತ್ತು. ಮಾರ್ಚ್ 1868 ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 238 ಕೈದಿಗಳು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಯತ್ನಿಸಿದ್ದರು. ಏಪ್ರಿಲ್ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. ಓರ್ವ ಆತ್ಮಹತ್ಯೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ ಉಳಿದವರಲ್ಲಿನ 87 ಜನರನ್ನು ಗಲ್ಲಿಗೇರಿಸುವಂತೆ ಸುಪ್ರಿಡೆಂಟೆಂಟ್ ವಾಕರ್ ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಆಗ 1930 ರ ಆರಂಭಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಕೈದಿಗಳು ತಮ್ಮ ಅಮಾನವೀಯ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ಉಪವಾಸ ಸತ್ಯಾಗ್ರಹ ಕೈಗೊಂಡರು. ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ಮತ್ತು ರಬೀಂದ್ರ್ ನಾಥ್ ಟ್ಯಾಗೋರ್ ಅವರು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸಿದರು. ಸರ್ಕಾರವು ರಾಜಕೀಯ ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿನಿಂದ 1937-38 ರಲ್ಲಿ ತಾಯ್ನಾಡಿಗೆ ಕಳಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು. ಜಪಾನಿಯರ ಸ್ವಾಧೀನತೆ ಆಗ ಜಪಾನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು 1942 ರಲ್ಲಿ ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ದ್ವೀಪದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರನ್ನು ಹೊರಗೋಡಿಸಿತು. ಆಗ ಇದೇ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಕೈದಿಗಳಿಗೆ ನೆಲೆವಾಸವಾಯಿತು. ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಅವರು ಕೂಡಾ ದ್ವೀಪಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು. ಜಪಾನಿಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಏಳು ರೆಕ್ಕೆ ಗೋಪುರಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಮತ್ತೆ 1945,ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ರು ವಿಶ್ವ ಯುದ್ದ II ರ ನಂತರ ಈ ದ್ವೀಪದ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪಡೆದರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಭಾರತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದ ನಂತರ ಜೈಲಿನ ಮತ್ತೆರಡು ಗೋಪುರ ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಹೇಗೆಯಾದರೂ ಕೃತ್ಯವನ್ನು ಹಲವು ಹಿಂದಿನ ಕೈದಿಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರು ಇದನ್ನು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದರು.ತಮ್ಮನ್ನು ಆ ಜಾಗೆಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ದಾಖಲೆ-ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲವಾಗಿಸಲು ಸಂಚು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅವರು ವಾದಿಸಿದರು. ಇನ್ನುಳಿದ ಮೂರು ರೆಕ್ಕೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರ ಗೋಪುರವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿ 1969 ರಲ್ಲಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಗೋಬಿಂದ್ ವಲ್ಲಭ್ ಪಂತ್ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯನ್ನು ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲು ಆವರಣದಲ್ಲಿ 1963ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಸದ್ಯ ಇದೀಗ 500-ಹಾಸಿಗೆಗಳುಳ್ಳ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು 40 ವೈದ್ಯರು ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರ ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ನಿರತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜೈಲು ನಿರ್ಮಾಣದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವವನ್ನು ಮಾರ್ಚ್ 10,2006 ರಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ಆಗಿನ ಹಲವು ಕೈದಿಗಳನ್ನು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಸನ್ಮಾಸಿತು. ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಚಾರ್ಲ್ಸ್ ಟೆಗಾರ್ಟ್, ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಪೊಲೀಸ್ ಕಮೀಶನರ್ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ರ ಒಟ್ಟಾಗುವಿಕೆ ಕಾಲಾ ಪಾನಿ, ಆಗ 1996 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರವೊಂದು ಇಲ್ಲಿ ಸೆಟ್ಟೇರಿತ್ತು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು http://www.andamancellularjail.org/ 1654 ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯ ಜೈಲುಗಳು ಹಿಸ್ಟ್ರಿ ಆಫ್ ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ಅಂಡ್ ನಿಕೊಬಾರ್ ಐಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್ ವಸಾಹಾತುಶಾಹಿ ಇತಿಹಾಸ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಚಳುವಳಿ ಅಂಡ್ ಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೊಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ

ī kośīya sèrèmanè yannu kālā pāni (hiṃdi):काला पानी क़ैद ख़ाना,akṣaraśaḥ 'kappu nīru'samudrada āḻada nīrinalli mattu dūradalliruva ajñātavāsa),idannu vasāhatuśāhi sèrèmanè ènnalāguttadè.idu bhāratada aṃḍ mān nikòbār dvīpagaḻalli sthāpitavāgidè. ī sèrèmanèyannu briṭiś ru rājakīya kaidigaḻannu gaḍipārādavarannu viśeṣavāgi iṃtaha dūrada dīpastomada jailugaḻalliḍuttiddaru. halavu hèsarāṃta svātaṃtrya horāṭagāraru adaralli bātukeśvar datta mattu vīr sāvarkar muṃtādavarannubhāratada svātaṃtryakkāgi horāṭa māḍidarèṃba kāraṇadiṃda gaḍipāru māḍi illi kaidu māḍalāgittu. iṃdu ī saṃkīrṇavu rāṣṭrīya smāraka kaṭṭaḍavāgidè. itihāsa bhāratadallina vasāhatuśāhi āḍaḻitada karāḻa kuruhuvāgi ī kośīya sèrèmanè itihāsada puṭagaḻalli dākhalāgidè. ī sèrèmanè saṃkīrṇavannu 1896 mattu 1906 ra madhya nirmisalāgidè.briṭiś ru aṃḍ mān dvīpagaḻa jāgèyannu svātaṃtryada mòdala yuddada naṃtara sèrèmanèyāgi upayogisalāraṃbhisidaru. ī baṃḍukora saṃgrāma mugida takṣaṇave briṭiś ru idannu hattikkidaru,briṭiś ru sāvirāru janarannu sāvina bāyigè nūkidaru,kèlavarannu sikka sikkalli maragaḻigè neṇigè hākidaru athavā avugaḻigè kaṭṭi hākidaru.avarannu topugaḻa bāyigè kaṭṭi avarannu uḍāyisidaru. halavaru aṃḍ mān dvīpadalliruva jīvāvadhi śikṣè anubhavisuttiddavaru tamma kuṭuṃbadiṃda dūrāgi deśadiṃdalū dūrāgiruttiddaru. sumāru 200 daṃgèkorarannu jailar ḍeviḍ byāri mattu jems pyāṭisan vākar ivara vaśakkè nīḍi ivarannèllā dvīpagaḻigè sāgisalāgittu. orva miliṭari vaidya āgrā sèrèmanèyalli vārḍan āgidda. innū sumāru 733 janaru karāciyiṃda epril, 1868 ralli baṃdu illigè talupidaru. bhārata mattu barmāgaḻiṃda innū hèccina sèrèyāḻugaḻu illigè baṃdāga allinavara rahavāsi sèṭal mèṃṭ gaḻa saṃkhyè hèccāyitu. yāre mòghal rāja kuṭuṃbakkè seridavarāgiddarè,athavā bahāddūr śā jāphar gè ī saṃgrāmada veḻèyalli manavi sallisiddarè aṃtavarannu dvīpagaḻigè sāgisuva sūcanè ittu. iṃtaha dūrada dvīpa pradeśavu daṃgèkorarigè śikṣisalu sūkta jāgè èṃdu parigaṇisalāgittu. avarannu pramukha keṃdrasthānadiṃda dūraviḍuvudallade avarannu sarapaḻiyiṃda baṃdhisi kaṭṭaḍa racanè,sèrèmanègaḻa nirmāṇa mattu baṃdaru sthaḻada kāvaligè baḻasalāguttittu. ī kāryācaraṇè avadhiyalli halavaru mṛtapaṭṭaru. dvīpavannu briṭiś ra vasāhatāgi māḍuvalli avarannu duḍisikòḻḻalāguttittu. naṃtara 19 nèya śatamānadalli svātaṃtrya caḻavaḻiyu tanna kāvu paḍèyalāraṃbhisitu. idariṃdāgi aṃḍ mān gè kaḻisida kaidigaḻa saṃkhyè hèccuttā naḍèdu unnata maṭṭada-surakṣatègāgi dòḍḍa sèrèmanèya parikalpanè mūḍi baṃtu. vinyāsa racanè hīgè sèrèmanèyannu 1896 ralli kaṭṭalu āraṃbhisalāyitu,adu 1906 ralli pūrṇavāyitu. idara mūla kaṭṭaḍavu kaḍugèṃpina-iṭṭigèyaddāgittu. kaṭṭaḍa nirmāṇakkè bekāda iṭṭigègaḻannu barmādiṃda taralāgittu,sadya idannu mayanmār ènnalāguttadè. ī kaṭṭaḍakkè eḻu rèkkègaḻaṃtè kamānugaḻivè.madhyada gopuravu adara samatolana māḍidaṃtè kāṇisuttadè.allina gṛharakṣaka daḻadavaru kaidigaḻa melè sadā kaṇṇiḍalū saha idu nèravāguttittu. ī rèkkègaḻa ākārada aṃcugaḻu gopurada melbhāgadalli sālinaṃtè baisikal cakrakkiruva mònègaḻaṃtè kāṇuttiddavu. dòḍḍadāda gaṃṭèyòṃdannu gopuradalliḍalāgittu,yāvāgalādarū turtu saṃdarbha baṃdāga saṃbhaṃdhisidavarannu èccarisalu anukūlavāguttittu. prati rèkkèya aṃcinalli pūrṇagòṃḍa bhāgadalli mūru mahaḍiya aṃkaṇagaḻiddavu. òṭṭu 698 kośadaṃtaha gūḍugaḻiddave vinaha malaguva athavā viśrāṃtiya paḍaśālègaḻiralilla. prati kośadallū 4.5 mīṭar x 2.7 mīṭars athavā 15x8 aḍi uddada ī kòṭhaḍigaḻigè mūru mīṭar èttaradalli gāḻi-bèḻakigòṃdu kiṃḍiyittu. ī "sèlyular jail"annuva śabdavu yāvude kaidiyu innòbbanòṃdigè yāvude rītiya saṃvahana-saṃparka māḍabāradèṃba uddeśadiṃda idannu kośada mādari nirmisalāgittu. avarèllarannū òṃṭiyāgi ekāgitanadalle iruvaṃtè noḍikòḻḻalāguttittu. sahanivāsigaḻu ekāṃgitanada baṃdhanadiṃda baṃḍukoraru mattu rājakīya nāyakara naḍuvè saṃparka bèḻèyabāradèṃdu ī vyavasthè māḍalāgittu. aṃḍ mān dvīpavu briṭiś sarkārada uddeśa sārthakakkè anukūlakara vātāvaraṇa kalpisittu. sèlyular jailinalli sèrèyādavaru bahuteka svātaṃtrya kāryakartarāgiddaru. sèlyular jailinallidda hèsarāṃta horāṭagārarèṃdarè ḍā. divān siṃg kālèpāni,maulānā phajl-i-hak khairābādi,yogeṃdra śuklā, bātukeśvar datt,maulānā ahmadullā, mòvli abdul rahīm sādik puri,bāburāv sāvarkar,vināyaka dāmodara sāvarkar, bhāyi parmānaṃda,vi.ò.cidaṃbaram piḻḻai,subramaṇyaṃ śiva,sohan siṃg,vāman rāv jośi mattu naṃd gopāl. halavāru krāṃtikārarannu alipūr prakaraṇadalli (1908) galligerisalāyitu adaralli hutātmarāda bariṃdra kumār ghoṣ, upeṃdr nāth byānarji, bireṃdr caṃdr sen. jatiś caṃdr pāl, ivaròṃdigina sèrèmanèya sahanivāsigaḻāgiddavarèṃdarè baghā jatin,avarannu sākaṣṭu hiṃsègīḍu māḍi bèṃgāl nallidda bèrāhaṃpur jailigè vargāyisalāyitu.ādarè 1924 rallina avara maraṇa halavu saṃśayagaḻigè èḍè māḍittu. mārc 1868 ralli sumāru 238 kaidigaḻu tappisikòḻḻalu yatnisiddaru. epril hòttigè avarèllarannū sèrèhiḍiyalāyitu. orva ātmahatyè māḍikòṃḍarè uḻidavarallina 87 janarannu galligerisuvaṃtè supriḍèṃṭèṃṭ vākar ājñè māḍiddaru. āga 1930 ra āraṃbhika varṣadalli kaidigaḻu tamma amānavīya sthitiyannu pratibhaṭisi upavāsa satyāgraha kaigòṃḍaru. mahātmā gāṃdhi mattu rabīṃdr nāth ṭyāgor avaru madhyasthikè vahisidaru. sarkāravu rājakīya kaidigaḻannu sèlyular jailinalliniṃda 1937-38 ralli tāynāḍigè kaḻisalu nirdharisitu. japāniyara svādhīnatè āga japān sāmrājyavu 1942 ralli aṃḍ mān dvīpada melè dāḻi māḍi briṭiś rannu hòragoḍisitu. āga ide sèlyular jailu briṭiś kaidigaḻigè nèlèvāsavāyitu. ide saṃdarbhadalli, subhāṣ caṃdra bos avaru kūḍā dvīpakkè bheṭi nīḍidaru. japāniyara kāladalli eḻu rèkkè gopuragaḻalli èraḍannu nāśagòḻisalāyitu. mattè 1945,ralli briṭiś ru viśva yudda II ra naṃtara ī dvīpada niyaṃtraṇa paḍèdaru svātaṃtryada naṃtara bhārata svātaṃtrya paḍèda naṃtara jailina mattèraḍu gopura rèkkègaḻannu nāśapaḍisalāyitu. hegèyādarū kṛtyavannu halavu hiṃdina kaidigaḻu mattu rājakīya nāyakaru idannu pratibhaṭisidaru.tammannu ā jāgèyalli iṭṭidda dākhalè-udāharaṇègaḻannu illavāgisalu saṃcu māḍalāguttadè èṃdu avaru vādisidaru. innuḻida mūru rèkkègaḻannu mattu keṃdra gopuravannu rāṣṭrīya smārakavāgi 1969 ralli parivartisalāyitu. alli gobiṃd vallabh paṃt āspatrèyannu sèlyular jailu āvaraṇadalli 1963ralli āraṃbhisalāyitu. sadya idīga 500-hāsigègaḻuḻḻa āspatrèyāgiddu sumāru 40 vaidyaru sthaḻīya janara ārogya rakṣaṇè māḍuvalli niratarāgiddārè. jailu nirmāṇada śatamānotsavavannu mārc 10,2006 ralli ācarisalāyitu. āgina halavu kaidigaḻannu ī saṃdarbhadallibhārata sarkāra sanmāsitu. ivannū noḍi cārls ṭègārṭ, briṭiś pòlīs kamīśanar kamyunisṭ ra òṭṭāguvikè kālā pāni, āga 1996 ralli bhāratīya calanacitravòṃdu illi sèṭṭerittu. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu http://www.andamancellularjail.org/ 1654 vāstuśilpa bhāratadallina briṭiṣ āḍaḻita bhāratadallina niṣkriya jailugaḻu hisṭri āph aṃḍ mān aṃḍ nikòbār ailyāṃḍs vasāhātuśāhi itihāsa bhāratīya svātaṃtrya caḻuvaḻi aṃḍ mān mattu nikòbār dvīpagaḻallina pravāsodyama aitihāsika smārakagaḻu bhāratada itihāsa vāstu śilpa

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%8B%E0%B2%B6%E0%B3%80%E0%B2%AF%20%E0%B2%B8%E0%B3%86%E0%B2%B0%E0%B3%86%E0%B2%AE%E0%B2%A8%E0%B3%86%20%28%E0%B2%B8%E0%B3%86%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B3%81%E0%B2%B2%E0%B2%B0%E0%B3%8D%20%E0%B2%9C%E0%B3%88%E0%B2%B2%E0%B3%8D%29

ಕೋಶೀಯ ಸೆರೆಮನೆ (ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ಜೈಲ್)

ಈ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಮಾರಕ ವನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಹಾಲ್ ಎನ್ನಲಾಗಿದ್ದು ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನುಯುನೈಟೈಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ ನ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮಹಾರಾಣಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಞಿಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಇದು ಭಾರತದ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ರಾಜ್ಯದ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿದ್ದು ಇದು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಅಂದಿನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಸದ್ಯ ಅದೀಗ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಯೆನಿಸಿದೆ. ಇದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವಾಲಯದಡಿಯ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣದ ರಚನೆ ಈ ಸ್ಮಾರಕದ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ವಿಲಿಯಮ್ ಎಮೆರ್ಸನ್ ಅವರು ಇಂಡೊ-ಸಾರ್ಸೆನಿಕ್ ಶೈಲಿ (ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಇಸ್ಲಾಮ್ ಶೈಲಿ)ಯು ಆಗಿನ ಮೊಘಲ್ ರಚನಾ ಕೌಶಲದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಲಾರ್ಡ್ ರೆಡ್ಸ್ಡೇಲ್ ಮತ್ತು ಸರ್ ಡೇವಿಡ್ ಪ್ರೇನ್ ಇಲ್ಲಿನ ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ೧೯೦೬ ರಲ್ಲಿ ಶಂಕುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಮಾರಕವು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿಗೆ ತೋರುವ ಒಂದು ಗೌರವವಾಗಿದೆ. ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿ ವಿಲಿಯಮ್ ಎಮೆರ್ಸನ್ ಇಂತಹ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕಾಗಿ ನಿಜವಾದ ಯೋಜನೆಯೊಂದನ್ನು ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಈ ಕಟ್ಟಡದ ರಚನೆಯು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಮತ್ತು ಮೊಘಲ್ ರ ವಾಸ್ತು ಶೈಲಿಯ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಶ್ವೇತ ಮಕ್ರಾನಾ ಅಮೃತಶಿಲೆಯನ್ನು ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಮಾರಕ ಹಾಲ್ ನ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.ನೂತನ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ಉದ್ಘಾಟಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಬೃಹತ್ ಹಾಲ್ ರಿಂದ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟು ರಷ್ಟು ಎತ್ತರ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಲ್ಲ. ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಕೆಲವು ಕೆಲಸ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ಅವಲಂಬಿತ ಭಾರತದ ಕೆಲ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.ಹೀಗೆ ಈ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಹಾಲ್ ಕಟ್ಟಡ ರೂಪ ತಳೆದಿದೆ. ಉಪಯೋಗ ಈ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮೆಮೊರಿಯಲ್ ಸ್ಮಾರಕವು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹುದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದು ಇದು ವಿಶಾಲವಾದ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಇದು ಹರಡಿ ಒಟ್ಟು ರಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುವ ಹಲವು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿವೆ.ಇದಲ್ಲದೇ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಂಗ್ರಹಗಳಿವೆ.. ಈ ಸ್ಮಾರಕದಲ್ಲಿ ರಾಯಲ್ ಗ್ಯಾಲರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ರಾಣಿಯ ವಿವಿಧ ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಿನ್ಸ್ ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ರ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.ಅಲ್ಲಿರುವ ಸಾಕಷ್ಟು ಚಿತ್ರಕಲೆಗಳು ಅವರ ಬದುಕಿನ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ... ಭಾರತ ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದ ನಂತರ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ಕೆಲವು ಹೆಚ್ಚುವರಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಅದರಲ್ಲಿ ಕಾಯ್ಡಿಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಲೀಡರ್ಸ್ ಗ್ಯಾಲರಿ ಇದ್ದು,ಇದರಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಗಳು,ಭಾವಚಿತ್ರಗಳು,ತೈಲ ಚಿತ್ರಗಳು,ಚಿತ್ರ ಕಲೆಗಳು ಅದಲ್ಲದೇ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಭಂಧಿಸಿದ ದಾಖಲೆಗಳ ಚಿತ್ರಣವಿದೆ. ಚಿತ್ರಗಳ ಗ್ಯಾಲರಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಮಾರಕ: ಕೊಲಕತ್ತಾದ ಅಭಿಮಾನದ್ಯೋತಕ. ರಿಡಿಫ್ ನಿವ್ಜ್ . ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ಮತಿಯ ರಚನೆಗಳು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು ಭಾರತದ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳು ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದ ಇತಿಹಾಸ 2010ರಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾದ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ರಚನೆಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿನ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಾಲಯಗಳು

ī vikṭoriyā smāraka vannu adhikṛtavāgi vikṭoriyā mèmòriyal hāl ènnalāgiddu ī kaṭṭaḍavannuyunaiṭaiḍ kiṃgḍam na vikṭoriyā mahārāṇi mattu bhāratada sāmrājñigè ullekhisalāguttadè.idu bhāratada paścima baṃgāḻada rājyada kòlkattādalliddu idu briṭiś iṃḍiyāda aṃdina rājadhāniyāgittu. sadya adīga vastu saṃgrahālaya mattu pravāsi ākarṣaṇèyènisidè. idu bhārata sarkārada saṃskṛti sacivālayadaḍiya svāyatta saṃsthèyāgidè. vinyāsa mattu nirmāṇada racanè ī smārakada vinyāsavannu viliyam èmèrsan avaru iṃḍò-sārsènik śaili (bhāratadallina islām śaili)yu āgina mòghal racanā kauśalada aṃśagaḻannu serisi vinyāsagòḻisiddārèṃdu heḻalāgidè. lārḍ rèḍsḍel mattu sar ḍeviḍ pren illina udyānagaḻannu vinyāsagòḻisiddārè. ī smārakakkè 1906 ralli śaṃkusthāpanè māḍalāgidè. ī aitihāsika smārakavu bhāratadallina briṭiś sāmrājyaśāhigè toruva òṃdu gauravavāgidè. vāstuśilpi viliyam èmèrsan iṃtaha smārakakkāgi nijavāda yojanèyòṃdannu siddapaḍisiddaru. ī kaṭṭaḍada racanèyu briṭiś mattu mòghal ra vāstu śailiya miśraṇavannu pratinidhisuttadè. śveta makrānā amṛtaśilèyannu vikṭoriyā smāraka hāl na racanèyalli baḻasalāgidè.nūtana kaṭṭaḍavannu 1921 ralli udghāṭisalāyitu. ī bṛhat hāl riṃda mattu òṭṭu raṣṭu èttara hòṃdidè. idara nirmāṇakkāgi briṭiś sarkārada haṇavannu upayogisilla. briṭiś sarkāradiṃda kèlavu kèlasa kāryagaḻigè avalaṃbita bhāratada kèla vyaktigaḻu ī kāryakkāgi tamma deṇigè nīḍiddārè.hīgè ī vikṭoriyā mèmòriyal hāl kaṭṭaḍa rūpa taḻèdidè. upayoga ī vikṭoriyā mèmòriyal smārakavu gātradalli bahudòḍḍadāgiddu idu viśālavāda udyānagaḻa madhyè idu haraḍi òṭṭu raṣṭu pradeśa hòṃdidè. ī vastusaṃgrahālayadalli vikṭoriyā mattu briṭiś upasthitiya baggè māhiti nīḍuva halavu pradarśanagaḻivè.idallade innū halavu dòḍḍa pramāṇada saṃgrahagaḻivè.. ī smārakadalli rāyal gyālariyalli vikṭoriyā rāṇiya vividha citragaḻu mattu prins albarṭ ra bhāvacitragaḻannu kāṇabahudu.alliruva sākaṣṭu citrakalègaḻu avara badukina citraṇavannu nīḍuttavè... bhārata 1947 ralli svātaṃtrya paḍèda naṃtara vikṭoriyā smārakakkè kèlavu hèccuvarigaḻannu serisi adaralli kāyḍiḍalāgidè. ī hèccuvari saṃgrahadalli nyāśanal līḍars gyālari iddu,idaralli citragaḻu,bhāvacitragaḻu,taila citragaḻu,citra kalègaḻu adallade bhāratada svātaṃtryakkè saṃbhaṃdhisida dākhalègaḻa citraṇavidè. citragaḻa gyālari ullekhagaḻu adhikṛta jālatāṇa vikṭoriyā smāraka: kòlakattāda abhimānadyotaka. riḍiph nivj . kòlkattādalliruva kaṭṭaḍagaḻu mattu nirmatiya racanègaḻu kòlkattādalliruva pravāsigara ākarṣaṇègaḻu bhāratada smārakagaḻu mattu smaraṇikègaḻu kòlkattāda itihāsa 2010ralli saṃpūrṇagòḻisalāda kaṭṭaḍagaḻu mattu racanègaḻu paścima baṃgāḻadallina vastu saṃgrahālayagaḻu vastu saṃgrahālayagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%8B%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%BE%20%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%95

ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಸ್ಮಾರಕ

ತೈಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್‌‌‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌/ ಆಯಿಲ್‌ ಅಂಡ್‌ ನ್ಯಾಚುರಲ್‌ ಗ್ಯಾಸ್‌ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ‌ (ONGC ) (, ) ಎಂಬುದೊಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರಿ ಒಡೆತನದ ತೈಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಕಂಪೆನಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಫಾರ್ಚ್ಯೂನ್‌ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ 500 ಮಟ್ಟದ ಕಂಪೆನಿಯಾಗಿದ್ದು 413, ನೇ ಶ್ರೇಯಾಂಕ(ರ್ರ್ಯಾಂಕ್‌‌‌)ವನ್ನು ಪಡೆದಿರುವುದಲ್ಲದೇ ಭಾರತದ ಕಚ್ಚಾ ತೈಲ ಉತ್ಪಾದನೆಯ 77%ರಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಉತ್ಪಾದನೆಯ 81%ರಷ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭವನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆ/ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್‌ ಆಗಿದೆ. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು 14ನೇ ಆಗಸ್ಟ್‌‌ 1956ರಂದು ಆಯೋಗವೊಂದರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಕಂಪೆನಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸರ್ಕಾರವು 74.14%ರಷ್ಟು ಈಕ್ವಿಟಿ(ಸಾಮಾನ್ಯ ಷೇರು)ಗಳಷ್ಟು ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ತೈಲನಿಕ್ಷೇಪಗಳ ಶೋಧನೆ ಹಾಗೂ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಏಷ್ಯಾದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಹಾಗೂ ಬಹು ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಕಂಪೆನಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ 26 ಜಲಜಶಿಲಾವೃತ ರೇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೈಡ್ರೋಕಾರ್ಬನ್‌ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳ ಕುರಿತು ಶೋಧನೆ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿದೆ. ಭಾರತದ ಸರಿಸುಮಾರು ಕಚ್ಚಾ ತೈಲ ಅಗತ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ 30%ರಷ್ಟು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ 11,000 ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗಳಿಗೂ ಮಿಕ್ಕಿರುವಷ್ಟು ದೂರದ ಕೊಳಾಯಿ ಮಾರ್ಗಗಳ ಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಅವುಗಳ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಿಸುತ್ತದೆ. 2010ರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ, ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಪ್ಲಾಟ್ಸ್‌ ಅಗ್ರ 250 ಜಾಗತಿಕ ಇಂಧನಶಕ್ತಿ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಶ್ರೇಯಾಂಕಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 18ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತ್ತು.. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಸಂಸ್ಥೆಯು ವಿಶ್ವದ no.1 ಅಗ್ರಮಾನ್ಯ E&P ಕಂಪೆನಿ ಕೂಡಾ ಆಗಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಸ್ಥಾಪನೆ/ತಳಪಾಯ 1960ರ ಆಗಸ್ಟ್‌‌ನಲ್ಲಿ, ತೈಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಆಯೋಗವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಕೇವಲ ನಿರ್ವಾಹಕ ಮಂಡಳಿಯ ದರ್ಜೆಯಿಂದ ಆಯೋಗದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೇರಿದ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. 1959ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕಾಯಿದೆಯೊಂದರ ಮುಖಾಂತರ ಈ ಆಯೋಗವನ್ನು ಶಾಸನವಿಹಿತ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದುದರಿಂದ ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಅಧಿಕಾರಗಳು ದೊರಕಿದವು. 1960-2007 ಈ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಬುನಾದಿ ಹಾಕಿದಂದಿನಿಂದ, ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ತೈಲ ಮತ್ತು ಸೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲದ ಬಗೆಗಿನ ಭಾರತದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸೀಮಿತ ತೈಲ ಪ್ರವಾಹದ ಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ಬೃಹತ್‌ ಕಾರ್ಯಸಾಧುವಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ. 1959ನೇ ಇಸವಿಯಿಂದ, ಭಾರತದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದೆ. ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ನವೀನ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿದೆಯಲ್ಲದೇ ಕ್ಯಾಂಬೆ (ಗುಜರಾತ್‌‌‌) ರೇವುಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ನವೀನ ತೈಲ ಹೊರತೆಗೆಯುವ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. 1970ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆ ಹೈ ನಿಕ್ಷೇಪದ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ (ಈಗ ಮುಂಬಯಿ ಹೈ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದೆ), ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ಕಡಲಕರೆಯಾಚೆಯೂ ತನ್ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಈ ತೈಲನಿಕ್ಷೇಪದ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚುವಿಕೆ ಮತ್ತು ತದನಂತರದ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಕಡಲಕರೆಯಾಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್‌‌ ತೈಲ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿದ ನಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 5 ಶತಕೋಟಿ ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟು ಹೈಡ್ರೋಕಾರ್ಬನ್‌‌ ಲಭ್ಯವಿದೆ ಎಂಬುದು ತಿಳಿದುಬಂದಿತು. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲದರ ಮಧ್ಯೆ, ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿಜಕ್ಕೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಕೊಡುಗೆಯೆಂದರೆ, ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಹಾಗೂ ತೈಲನಿಕ್ಷೇಪದಿಂದ ಹೊರತೆಗೆಯುವಿಕೆ ಹಾಗೂ ಉತ್ಪಾದನಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಿದ ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ ನೀಡಬಲ್ಲ ಮಟ್ಟಿಗಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾವೀಣ್ಯತೆಯಾಗಿದೆ. 1990ರ ಅನಂತರ 1990ರ ನಂತರ, ಆರ್ಥಿಕ ಉದಾರೀಕರಣ ನೀತಿಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತಾದುದರಿಂದ, ತದನಂತರದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದ್ದ ಸರ್ಕಾರಿ ಹೂಡಿಕೆಗಳ ಭಾಗಶಃ ಹಿಂಪಡೆಯುವಿಕೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕಂಪೆನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮರು-ಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು, ಹಾಗೂ ಈ ಹಿಂದಿದ್ದ ತೈಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಆಯೋಗದ ಉದ್ಯಮ/ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು 1993ರಲ್ಲಿ ತೈಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್‌ Ltd ಆಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದ ನಂತರ, ಷೇರುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಶತ 2ರಷ್ಟನ್ನು ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಹರಾಜಿನ ಮೂಲಕ ಹೂಡಿಕೆ ಹಿಂಪಡೆತ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಹೂಡಿಕೆಯ ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿಸ್ತರಣೆಯನ್ನು ONGC ನೌಕರರಿಗೆ ಪ್ರತಿಶತ 2ರಷ್ಟು ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ONGC, ಇಂಡಿಯನ್‌‌ ಆಯಿಲ್‌ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್‌ (IOC) ಮತ್ತು ಗ್ಯಾಸ್‌ ಅಥಾರಿಟಿ ಆಫ್‌ ಇಂಡಿಯಾ Ltd.(GAIL) ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸೇರಿ ಪರಸ್ಪರರ ಷೇರುಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದಾಗ ಮಾರ್ಚ್‌‌ 1999ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಮಹತ್ವದ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರವು ONGCಯಲ್ಲಿನ ಹೂಡಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಶತ 10ರಷ್ಟನ್ನು IOC ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರತಿಶತ 2.5ರಷ್ಟನ್ನು GAILಗೆ ಮಾರಿತು. ಈ ಒಂದು ನಿರ್ಧಾರದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಸರ್ಕಾರಿ ಹೂಡಿಕೆಯು ಪ್ರತಿಶತ 84.11ಕ್ಕೆ ಇಳಿಮುಖವಾಯಿತು. 2002-03ರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ಮ್ಯಾಂಗಲೋರ್‌ ರಿಫೈನರಿ ಅಂಡ್‌ ಪೆಟ್ರೋಕೆಮಿಕಲ್ಸ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ (MRPL) ಕಂಪೆನಿಯನ್ನು ಬಿರ್ಲಾ ಸಮೂಹದಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತಲ್ಲದೇ, ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕೆ ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ತನ್ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ, ONGC ವಿದೇಶ್‌‌ Ltd. (OVL) ಎಂಬುದರ ಮೂಲಕ ಜಾಗತಿಕ ತೈಲ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳತ್ತವೂ ತನ್ನ ಕಬಂಧ ಬಾಹು ಚಾಚಿದೆ. ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು 1 ಶತಕೋಟಿ ಬ್ಯಾರೆಲ್‌ಗಳಷ್ಟು ಬೃಹತ್‌ ಪ್ರಮಾಣದ ಭಾರೀ ಕಚ್ಚಾತೈಲ ನಿಕ್ಷೇಪವನ್ನು ಇರಾನ್‌‌ನ ಕರಾವಳಿಯ ಹೊರಚಾಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪರ್ಷಿಯನ್‌‌ ಕೊಲ್ಲಿಯಲ್ಲಿ 2009ರಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಿತು. ಇದರೊಂದಿಗೆ, ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು 1.1 ಶತಕೋಟಿ ಘನಅಡಿಗಳಷ್ಟು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲವನ್ನು ಫರ್ಜಾದ್‌‌ B ಅನಿಲ ನಿಕ್ಷೇಪದಿಂದ ಹೊರತೆಗೆಯಲು US$3 ಶತಕೋಟಿಯಷ್ಟು ಮೊತ್ತವನ್ನು ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ಇರಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ONGC ವಿದೇಶ್‌‌ ONGC ವಿದೇಶ್‌‌ ಸಂಸ್ಥೆಯು ONGCಯ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌, ಸಖಾಲಿನ್‌ ಮತ್ತು ಸೂಡಾನ್‌ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ತನ್ನ ಪ್ರಥಮ ಹೈಡ್ರೋಕಾರ್ಬನ್‌‌ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಆದಾಯವು ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅದರ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದ ಬಂದಿದ್ದಾಗಿದೆ. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶ್ರೇಯಾಂಕಗಳು ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌‌ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಯು 2007ರ ಸಾಲಿನ ತನ್ನ ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌‌ ಜಾಗತಿಕ 2000 ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 198ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ONGC ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ನೀಡಿತ್ತು . ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ಫಾರ್ಚ್ಯೂನ್‌ ಜಾಗತಿಕ/ಗ್ಲೋಬಲ್‌‌ 500 ಕಂಪೆನಿಗಳ 2008ರ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 335ನೇ, ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದು 2007ರಲ್ಲಿ ಪಡೆದಿದ್ದ 369ನೇ ಸ್ಥಾನದಿಂದ 34 ಸ್ಥಾನಗಳಷ್ಟು ಏರಿಕೆ ಕಂಡಿತ್ತು. ONGC ಸಂಸ್ಥೆಯು ‘ಗ್ಲೋಬಲ್‌ ಫೈನಾನ್ಸ್‌‌’ ಎಂಬ US-ಮೂಲದ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಯು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನಡೆಸಿದ್ದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಏಷ್ಯಾದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲ ಕಂಪೆನಿ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ ಪ್ಲಾಟ್ಸ್‌‌ ಇಂಧನ/ಎನರ್ಜಿ ವ್ಯವಹಾರ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ/ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ (EBT) ಸಂಸ್ಥೆಯು 2004ರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ್ದ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ 2ನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ E&P ಕಂಪೆನಿಯಾಗಿದೆ (ಹಾಗೂ ಲಾಭದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ 1st ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದೆ) ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ PFC ಇಂಧನ/ಎನರ್ಜಿ 50 ಪಟ್ಟಿ (ಡಿಸೆಂಬರ್‌‌ 2004) ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಜಾಗತಿಕ ಇಂಧನ/ಎನರ್ಜಿ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ 24ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಇಕನಾಮಿಕ್‌‌ ಟೈಮ್ಸ್‌‌ 500, ಬಿಜಿನೆಸ್‌ ಟುಡೇ 500, ಬಿಜಿನೆಸ್‌‌ ಬ್ಯಾರನ್‌ 500 ಮತ್ತು ಬಿಜಿನೆಸ್‌ ವೀಕ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ONGCಯನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣ ಮೌಲ್ಯ, ನಿವ್ವಳ ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ನಿವ್ವಳ ಲಾಭಾಂಶಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅತೀ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಯೆಂದು ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಿವೆ. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಮ್‌ ಉತ್ಪನ್ನ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ONGC Ltd ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ ONGC ವಿದೇಶ್‌‌ Ltd ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ MRPLನ ಅಧಿಕೃತ ಜಾಲತಾಣ BSE ಸೆನ್ಸೆಕ್ಸ್ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಬಾಂಬೆ ಸ್ಟಾಕ್‌ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿರುವ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಭಾರತದ ಅನಿಲ ಮತ್ತು ತೈಲ ಕಂಪೆನಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತೈಲ ಮತ್ತು ಅನಿಲ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ ಮೂಲದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಸರ್ಕಾರಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಕಂಪನಿಗಳು ಆಯಿಲ್‌ ಅಂಡ್‌‌ ನ್ಯಾಚುರಲ್‌‌ ಗ್ಯಾಸ್‌ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್/ತೈಲ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅನಿಲ ಸಂಸ್ಥೆ ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಆರ್ಥಿಕತೆ

taila mattu naisargika anila kārporeṣan‌‌‌ limiṭèḍ‌/ āyil‌ aṃḍ‌ nyācural‌ gyās‌ kārporeṣan‌ limiṭèḍ ‌ (ONGC ) (, ) èṃbudòṃdu bhāratadallina sarkāri òḍètanada taila mattu naisargika anila kaṃpèniyāgidè. idu phārcyūn‌ global‌ 500 maṭṭada kaṃpèniyāgiddu 413, ne śreyāṃka(rryāṃk‌‌‌)vannu paḍèdiruvudallade bhāratada kaccā taila utpādanèya 77%raṣṭu mattu bhāratada naisargika anila utpādanèya 81%raṣṭu utpādanèyannu kòḍugèyāgi nīḍuttidè. idu bhāratadalle ati hèccu lābhavannu gaḻisuttiruva saṃsthè/kārporeṣan‌ āgidè. ī saṃsthèyannu 14ne āgasṭ‌‌ 1956raṃdu āyogavòṃdara rūpadalli sthāpisalāgittu. ī kaṃpèniyalli bhāratīya sarkāravu 74.14%raṣṭu īkviṭi(sāmānya ṣeru)gaḻaṣṭu hūḍikèyannu hòṃdidè. ONGC saṃsthèyu tailanikṣepagaḻa śodhanè hāgū utpādanèyalli tòḍagiruva eṣyāda atidòḍḍa hāgū bahu caṭuvaṭikèya kaṃpèniyāgidè. bhāratada 26 jalajaśilāvṛta revugaḻalli haiḍrokārban‌ nikṣepagaḻa kuritu śodhanè hāgū avugaḻa baḻakèyalli ī saṃsthèyu tòḍagikòṃḍidè. bhāratada sarisumāru kaccā taila agatyatèyalli 30%raṣṭu utpādisuva sāmarthyavannu ī saṃsthèyu hòṃdidè. bhāratadalliruva 11,000 kilomīṭar‌gaḻigū mikkiruvaṣṭu dūrada kòḻāyi mārgagaḻa svāmyavannu hòṃdiddu, ī saṃsthèyu avugaḻa mūlaka kāryācarisuttadè. 2010ra sālinalli, ī saṃsthèyu plāṭs‌ agra 250 jāgatika iṃdhanaśakti kaṃpènigaḻa śreyāṃkapaṭṭiyalli 18ne sthānavannu paḍèdukòṃḍittu.. iṣṭe allade saṃsthèyu viśvada no.1 agramānya E&P kaṃpèni kūḍā āgidè. itihāsa sthāpanè/taḻapāya 1960ra āgasṭ‌‌nalli, taila mattu naisargika anila āyogavannu racisalāyitu. kevala nirvāhaka maṃḍaḻiya darjèyiṃda āyogada maṭṭakkerida saṃsthèyu hèccuvari adhikāragaḻannu hòṃdittu. 1959ralli, bhāratīya saṃsattina kāyidèyòṃdara mukhāṃtara ī āyogavannu śāsanavihita saṃsthèyannāgi parivartisidudariṃda innaṣṭu hèccuvari adhikāragaḻu dòrakidavu. 1960-2007 ī saṃsthègè bunādi hākidaṃdiniṃda, ONGC saṃsthèyu taila mattu saisargika anilada bagègina bhāratada dṛṣṭikonavannu badalāyisi rāṣṭrada sīmita taila pravāhada kṣamatèyannu bṛhat‌ kāryasādhuvāda kāryakṣetravannāgi kāṇisikòḻḻuvaṃtè māḍidè. 1959ne isaviyiṃda, bhāratada bahuteka bhāgagaḻalli hāgū sāgarottara pradeśagaḻalli tanna astitvavannu ONGC saṃsthèyu gamanārha pramāṇadalli kaṃḍukòṃḍidè. ONGC saṃsthèyu navīna saṃpanmūlagaḻannu assāṃnalli pattèhaccidèyallade kyāṃbè (gujarāt‌‌‌) revupaṭṭaṇadalli navīna taila hòratègèyuva kāryakṣetravannu sthāpisidè. 1970ralli bāṃbè hai nikṣepada pattèhaccuvikèyòṃdigè (īga muṃbayi hai èṃdu karèyalpaḍuttidè), ONGC saṃsthèyu kaḍalakarèyācèyū tanna kāryakṣetravannu vistarisikòṃḍittu. ī tailanikṣepada pattèhaccuvikè mattu tadanaṃtarada pāścimātya kaḍalakarèyācègaḻalli bṛhat‌‌ taila nikṣepagaḻannu pattèhaccida naṃtara rāṣṭradalli òṭṭu 5 śatakoṭi ṭannugaḻaṣṭu haiḍrokārban‌‌ labhyavidè èṃbudu tiḻidubaṃditu. iṣṭèlladara madhyè, ONGC saṃsthèya nijakkū gamanārhavāda kòḍugèyèṃdarè, saṃsthèya svāvalaṃbanè hāgū tailanikṣepadiṃda hòratègèyuvikè hāgū utpādanā caṭuvaṭikègaḻalli sādhisida jāgatikavāgi spardhè nīḍaballa maṭṭigina pramukha prāvīṇyatèyāgidè. 1990ra anaṃtara 1990ra naṃtara, ārthika udārīkaraṇa nītiyannu jārigè taralāyitādudariṃda, tadanaṃtarada sārvajanika kṣetragaḻa udyamagaḻalli hūḍidda sarkāri hūḍikègaḻa bhāgaśaḥ hiṃpaḍèyuvikèyannu kaigòḻḻalāyitu. idara pariṇāmavāgi, ONGC saṃsthèyannu limiṭèḍ‌ kaṃpèniyannāgi maru-saṃghaṭisalāyitu, hāgū ī hiṃdidda taila mattu naisargika anila āyogada udyama/vyavahāravannu 1993ralli taila mattu naisargika anila kārporeṣan‌ Ltd āgi parivartisida naṃtara, ṣerugaḻalli pratiśata 2raṣṭannu spardhātmaka harājina mūlaka hūḍikè hiṃpaḍèta māḍalāyitu. ī hūḍikèya mattaṣṭu vistaraṇèyannu ONGC naukararigè pratiśata 2raṣṭu ṣerugaḻannu paḍèyalu sādhyavāgisuvudara mūlaka kaigòḻḻalāyitu. ONGC, iṃḍiyan‌‌ āyil‌ kārporeṣan‌ (IOC) mattu gyās‌ athāriṭi āph‌ iṃḍiyā Ltd.(GAIL) saṃsthègaḻu òṭṭāgi seri parasparara ṣerugaḻalli paraspara hūḍikègaḻannu hòṃdalu nirdharisidāga mārc‌‌ 1999ralli mattòṃdu mahatvada nirdhāravannu kaigòḻḻalāyitu. idara pariṇāmavāgi sarkāravu ONGCyallina hūḍikèyallina pratiśata 10raṣṭannu IOC saṃsthègè hāgū pratiśata 2.5raṣṭannu GAILgè māritu. ī òṃdu nirdhārada pariṇāmavāgi, ONGC saṃsthèyallina sarkāri hūḍikèyu pratiśata 84.11kkè iḻimukhavāyitu. 2002-03ra sālinalli ONGC saṃsthèyu myāṃgalor‌ riphainari aṃḍ‌ pèṭrokèmikals‌ limiṭèḍ‌ (MRPL) kaṃpèniyannu birlā samūhadiṃda svādhīnapaḍisikòṃḍitallade, cillarè vyavahārakkè ONGC saṃsthèyu tanna praveśavannu ghoṣisitu. ONGC saṃsthèyu tanna aṃgasaṃsthèyāda, ONGC videś‌‌ Ltd. (OVL) èṃbudara mūlaka jāgatika taila kṣetragaḻattavū tanna kabaṃdha bāhu cācidè. ONGC saṃsthèyu 1 śatakoṭi byārèl‌gaḻaṣṭu bṛhat‌ pramāṇada bhārī kaccātaila nikṣepavannu irān‌‌na karāvaḻiya hòracācinalliruva parṣiyan‌‌ kòlliyalli 2009ralli pattèhaccitu. idaròṃdigè, ONGC saṃsthèyu 1.1 śatakoṭi ghanaaḍigaḻaṣṭu naisargika anilavannu pharjād‌‌ B anila nikṣepadiṃda hòratègèyalu US$3 śatakoṭiyaṣṭu mòttavannu hūḍikè māḍalu irān‌nòṃdigè òppaṃdavannu māḍikòṃḍitu. ONGC videś‌‌ ONGC videś‌‌ saṃsthèyu ONGCya aṃtararāṣṭrīya aṃgasaṃsthèyāgidè. ONGC saṃsthèyu viyèṭnām‌, sakhālin‌ mattu sūḍān‌ rāṣṭragaḻalli pramukha hūḍikègaḻannu hòṃdiddu tanna prathama haiḍrokārban‌‌ hūḍikèyiṃda paḍèda ādāyavu viyèṭnām‌nallina adara hūḍikèyiṃda baṃdiddāgidè. aṃtararāṣṭrīya śreyāṃkagaḻu phorbs‌‌ niyatakālikèyu 2007ra sālina tanna phorbs‌‌ jāgatika 2000 saṃsthègaḻu paṭṭiyalli 198ne sthānavannu ONGC saṃsthègè nīḍittu . ONGC saṃsthèyu phārcyūn‌ jāgatika/global‌‌ 500 kaṃpènigaḻa 2008ra paṭṭiyalli 335ne, sthānavannu paḍèdu 2007ralli paḍèdidda 369ne sthānadiṃda 34 sthānagaḻaṣṭu erikè kaṃḍittu. ONGC saṃsthèyu ‘global‌ phaināns‌‌’ èṃba US-mūlada niyatakālikèyu ittīcègè naḍèsidda samīkṣèyòṃdaralli eṣyāda atyuttama taila mattu anila kaṃpèni èṃba hèggaḻikèyannu paḍèdidè plāṭs‌‌ iṃdhana/ènarji vyavahāra taṃtrajñāna/ṭèknālaji (EBT) saṃsthèyu 2004ralli naḍèsidda samīkṣèya prakāra 2ne atidòḍḍa E&P kaṃpèniyāgidè (hāgū lābhada dṛṣṭiyiṃda 1st sthānadallidè) mārukaṭṭèya baṃḍavāḻīkaraṇada ādhāradalli PFC iṃdhana/ènarji 50 paṭṭi (ḍisèṃbar‌‌ 2004) saṃsthèyiṃda jāgatika iṃdhana/ènarji kaṃpènigaḻa paṭṭiyalli 24ne sthānavannu paḍèdidè. ikanāmik‌‌ ṭaims‌‌ 500, bijinès‌ ṭuḍe 500, bijinès‌‌ byāran‌ 500 mattu bijinès‌ vīk‌ saṃsthègaḻu ONGCyannu mārukaṭṭèya baṃḍavāḻīkaraṇa maulya, nivvaḻa maulya mattu nivvaḻa lābhāṃśagaḻa dṛṣṭiyiṃda atī bèlèbāḻuva bhāratīya saṃsthèyèṃdu mānyatè nīḍivè. ullekhagaḻu ivannū noḍi pèṭroliyam‌ utpanna kaṃpènigaḻa paṭṭi bāhya kòṃḍigaḻu ONGC Ltd saṃsthèya adhikṛta jālatāṇa ONGC videś‌‌ Ltd saṃsthèya adhikṛta jālatāṇa MRPLna adhikṛta jālatāṇa BSE sènsèks sūcyaṃka bāṃbè sṭāk‌ vinimaya keṃdradalli paṭṭi māḍalāgiruva kaṃpènigaḻu bhāratada anila mattu taila kaṃpènigaḻu rāṣṭrīya taila mattu anila kaṃpènigaḻu ḍèhrāḍūn‌ mūlada saṃsthègaḻu bhāratadalliruva sarkāri svāmyada kaṃpanigaḻu āyil‌ aṃḍ‌‌ nyācural‌‌ gyās‌ kārporeṣan/taila mattu naisargika anila saṃsthè uttarākhaṃḍada ārthikatè

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%93%E0%B2%8E%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E2%80%8D%E0%B2%9C%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B2%BF

ಓಎನ್‍ಜಿಸಿ

ಮುಂಬಯಿ ಫೋರ್ಟ್ ರಾತ್ರಿ ಹೈಸ್ಕೂಲ್, ಮುಂಬಯಿನ ಅತಿ ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲೊಂದು. ಈಗ ಶತಮಾನೋತ್ಸವವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದನ್ನು ’ಫೋರ್ಟ್ ಎಜುಕೇಶನ್ ಸೊಸೈಟಿ’ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದೆ. ಆಗ 'ಕರಾವಳಿ' ಪ್ರದೇಶದಿಂದ 'ಉದ್ಯೋಗಕ್ಕೋಸ್ಕರ ಬಂದ ತುಳುಕನ್ನಡಿಗರು' ಬೊಂಬಾಯಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ಬಡತನದ ಶಾಪಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾದ ತುಳುನಾಡಿಗರಿಗೆ ಮತ್ತೊಂದು ಅಭಿಶಾಪವೆಂದರೆ ಅವರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವರು, ನಿರಕ್ಷರಸ್ತರು. ಅವರಿಗೆ ಬೊಂಬಾಯಿನ ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶ ಅನೇಕ ಉದ್ಯೋಗಗಳಿಗೆ ತಮ್ಮನ್ನು ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಆ ಜನಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಧರ್ಮಾರ್ಥವಾಗಿ ಹಲವು ಶಾಲೆಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡವು. ಅವೆಲ್ಲಾ ರಾತ್ರಿವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು. ಬೆಳಿಗ್ಯೆ ಹೋಟೆಲ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಖಾನಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳಲ್ಲಿ, ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಜನರಿಗೆ ರಾತ್ರಿಯ ಬಿಡುವಿನ ವೇಳೆ ಕಲಿಯಲು ಇವು ಬಹಳ ಸಹಕಾರಿಯಾದವು. ರಾತ್ರಿ ಹೈಸ್ಕೂಲ್ ಸನ್ ೧೯೧೫ ರಲ್ಲಿ 'ಬೊಂಬಾಯಿನ ಕೋಟೆ ಪ್ರದೇಶ'ದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಶಾಲೆಯ ಹುಟ್ಟುವಿಕೆಗೆ ಕಾರಣರಾದ ಹಲವರಲ್ಲಿ ಬಿ.ಪಿ.ಕೂಳೂರ್ ಕರ್, ಎ.ಪಿ.ಕಿರೋಡಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಹಲವಾರು ವಿದ್ಯಾಪ್ರೇಮಿಗಳು ಮುಖ್ಯರು. ಇವರೆಲ್ಲಾ ದಿನರಾತ್ರಿ ಪಟ್ಟ ಪರಿಶ್ರಮ ಹಾಗೂ ತ್ಯಾಗಗಳಿಂದ ಇಂದು 'ಶಾಲೆ ತನ್ನ ೯೬ ನೆಯ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ಆಚರಣೆಯ ಸಂಭ್ರ'ಮದಲ್ಲಿದೆ. ರವರು ಸುಮಾರು ೩೦ ವರ್ಶಗಳ ಕಾಲ ಸತತವಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿ ಕಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಆಡಳಿತವನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸಿ ಪ್ರಗತಿಗೆ ಕಾರಣ. ನಂತರ ಬಂದವರು, ಕೆ.ಡಿ.ಮೂಲ್ಕಿಯವರು. ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಅವರು ೪೦ ವರ್ಷಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಶಿಕ್ಷಣದ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಅದನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡುಬಂದರು. ಅತ್ಯಂತ ಕಾಳಜಿಹಾಗೂ ಮಹದಾಸೆಯಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುವುದು ಆದ್ಯಕರ್ತವ್ಯವೆಂದು ಭಾವಿಸಿ ಈಗಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು,ಆರ್.ಕೆ.ಮುಲ್ಕಿ, ಶಾಲೆಯ ನೇತೃತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ಶಾಲೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಮುನ್ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇವರ ಜೊತೆ ಭುಜಕ್ಕೆ ಭುಜಕೊಟ್ಟು ಹಲವಾರು ಸಹೃದಯರು ದುಡಿಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮುಲ್ಕಿಯವರು, ತಮ್ಮ ಅಮೂಲ್ಯ ಸಮಯವನ್ನು ವಿನಿಯೋಗಮಾಡಿ, ಶಾಲೆಯ ಸರ್ವತೋಮುಖದ ಪ್ರಗತಿಗೆ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅಡ್ಡವಾಗಿ ಬಂದಸಮಸ್ಯೆ ಸಂಕಷ್ಟಗಳು ಹಲವಾರು. ಅವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಧರ್ಯದಿಂದ ಎದುರಿಸಿ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ, ತನ್ಮೂಲಕ ಅನೇಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕಲಿಯುವ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ನೆರವು ಶಾಲೆಯ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳು, ಉಚಿತ ರೈಲ್ವೆ ಪಾಸ್, ಸ್ಕೂಲ್ ಬ್ಯಾಗ್, ಇನ್ನಿತರ ಕಲಿಕೆಯ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಶಾಲೆಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಬರುವಂತಾಗಿದೆ. ಅವರ ಮಾನಸಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಜೊತೆಗೆ ದೈಹಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅಂದರೆ, ವಾರ್ಷಿಕ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಗಳು, ವಾರ್ಷಿಕ ಸ್ಕೌಟ್ ಶಿಬಿರಗಳು, ವಿಹಾರಕೂಟಗಳು 'ಅಂತಾರ್ಶಾಲಾಕ್ರಿಕೆಟ್ ಪಂದ್ಯಾವಳಿ', ನೆರವೇರುತ್ತಿವೆ. ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ವಿಕಸನಕ್ಕೆ ಆದ್ಯತೆ 'ಶಿಬಿರ', 'ಕವಿಗೋಷ್ಟಿ', 'ಇಂಗ್ಲೀಷ್ ಸ್ಪೀಕಿಂಗ್ ಕೋರ್ಸ್', ಉಚಿತವಾಗಿ, ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವ ವಿವಿಧ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜೇತರಾದವರಿಗೆ ಬಹುಮಾನವಿತರಣೆ ಎರ್ಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. 'ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವದ ಸ್ಮರಣ ಸಂಚಿಕೆ'ಯ ಜಾಹಿರಾತುಗಳಿಂದ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಹಣದಿಂದ ವಿಧ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಆದ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಹಣ ನಿಯೋಗಮಾಡುತ್ತಾಬಂದಿದ್ದಾರೆ. 'ಫೋರ್ಟ್ ಎಜುಕೇಷನ್ ಸೊಸೈಟಿ' ಮತ್ತು 'ಬಾಂಬೇ ಫೋರ್ಟ್ ರಾತ್ರಿ ಹೈಸ್ಕೂಲ್' ನ ೯೬ ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವ ಜನವರಿ ೨೩ ರಂದು 'ಮಾಹೀಮ್ ನ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಘ'ದ,'ಸರ್,ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ಸಭಾಗೃಹ'ದಲ್ಲಿ ನೆರವೇರಿತು. ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಸನ್ಮಾನ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಓದಿ, ತಮ್ಮ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಬುದ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಹಲವರನ್ನು ಸನ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಸಮಾರಂಭದ ದಿನದಂದು ನಿಸ್ವಾರ್ಥಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಹೊಂದಿದ, ಹಾಗೂ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿರುವ ಮಹನೀಯರುಗಳನ್ನು ಶಾಲುಹೊದಿಸಿ ಫಲಪುಷ್ಪಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಎಮ್.ಜಿ.ಶೆಟ್ಟಿ, ಸತೀಶ್ ಎನ್. ಬಂಗೇರ, ಮಹೇಶ್ ಶಂಕರ ಪೂಜಾರಿ (ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ), ಶಂಕರ್ ಗಾವ್ಡೆ, ಕ್ರಿಷ್ಣ ಎನ್.ಸುವರ್ಣ,ದಿ.ಜಿ.ಬೋಳಾರ್, ಪಿ.ಕೆ.ಮೂಡ್ಬಿದ್ರಿ, ಟಿ.ಕೆ.ಕೊಟ್ಯಾನ್,ಎಲ್.ಕೊಟ್ಯಾನ್, ಎ.ಕೊಟ್ಯಾನ್, ಬಿ.ಟಿ.ಬಂಗೇರ, ಆರ್.ಗಾಣಿಗ, ದಯಾನಂದ್ ಬಿ.ಅಮೀನ್, ಸತ್ಯಬೋಧ್. ಎಸ್. ಆಡೂರ್, ರಾಮ್ಜಿ ಮೌರ್ಯ, ಕೆ.ಟಿ.ಪೂಜಾರಿ, ಎಸ್.ಎ.ಪೂಜಾರಿ, ಪಿ.ವಿ.ಭಾಸ್ಕರ್, ಎ.ಬಿ.ಶೆಟ್ಟಿ, ಮುಂತಾದವರು ಪ್ರಮುಖರು. ಆಹ್ವಾನಿತ ಅತಿಥಿ ಗಣದಲ್ಲಿ,ಚಿನ್ನಯ್ಯ ಇ.ವಿ.ಗೌಡ, ಡಾ.ಪಿ.ಡಿ.ಆರ್.ಶೆಟ್ಟಿ, ಡಾ.ಜಿ.ಡಿ.ಜೋಶಿ, ಮುಂತಾದವರು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. 'ಸದಾನಂದ ಎ.ಶೆಟ್ಟಿ, ರಾತ್ರಿ ಶಾಲೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ', ಖ್ಯಾತ ಉದ್ಯೋಗಪತಿ, ’ಫೋರ್ ಎಸ್ ಗ್ರೂಪ್ ಆಫ್ ಕಂಪೆನಿ’ಯ ಮಾಲೀಕರಾಗಿದ್ದು ಈಗ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿರುವ 'ಸದಾನಂದ ಎ. ಶೆಟ್ಟಿಯವರು' ಈ ರಾತ್ರಿಶಾಲೆಯ ಒಬ್ಬ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಅನುಪಮ ನಿಷ್ಠೆ, ಪರಿಶ್ರಮದಿಂದ ಸುಮಾರು ೧,೭೦೦ ಜನ ಕಾರ್ಮಿಕರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗವಕಾಶಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಂಪೆನಿಯಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಅವರು ಮುಂಬಯಿನ ಹಲವಾರು ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಪದಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿಯೂ ಮತ್ತು, ಮುಂಬಯಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಘದ ಸಮರ್ಥ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿಯೂ ಸೇವೆಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಮುಂಬಯಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಪದವಿ ಗಳಿಸಿದ ಬಳಿಕ, ಎಂ.ಬಿ.ಎ ಪದವಿಯನ್ನು ಸ್ಟಾನ್ ಫರ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ವಿ.ವಿ.ಗಳಲ್ಲಿ ಗಳಿಸಿದರು. ಕೆಲವು ಕಾಲ ಕಂಪೆನಿಗಳಲ್ಲಿ ದುಡಿದು,೧೯೬೦-೬೧ ರಲ್ಲಿ, ಮುಂಬಯಿ ,ವಿ.ವಿ. ದ 'ಜಮನಾಲಾ ಬಜಾಜ್ ಇನ್ಸ್ಟಿ ಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್' ನಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿ-ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮದೇ, ಫೋರ್ ಎಸ್.ಕಂಪೆನಿ ಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ವಾಲ್ವ್ಸ್ ನಿಂದ ಟರ್ಬೈನ್ಸ್ ವರೆಗೆ, ಪವರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ, ರಬ್ಬರ್ ವಸ್ತುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ೪೪ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ್ದರು. 'ಅಂಧ ಹುಡುಗರ ಶಾಲೆ', 'ಮಕ್ಕಳ ಕಾಯಿಲೆಯ ಆಸ್ಪತ್ರೆ', ಮುಂತಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಹಣ ಸಹಾಯವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಭರತನಾಟ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಭರತನಾಟ್ಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ಞು ಪ್ರತಿಶ್ಠಿತ ರಂಗಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಿ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ಅದನ್ನು 'ಅಂಧ ಮಕ್ಕಳ ಸಂಸ್ಥೆ', 'ಹಿರಿಯ ನಾಗರಿಕರ ಸಂಸ್ಥೆ', ಹಾಗೂ 'ಮಕ್ಕಳ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ನೆರವಿಗೆ ದಾನ'ಮಾಡಿದ್ದರು. 'ಮಾಟುಂಗದ 'ಶಣ್ಮುಖಾನಂದ ಫೈನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಸಭಾಂಗಣ'ಕ್ಕೆ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾಗಿದ್ದರು. 'ಮುಂಬಯಿ ವಿಶ್ವ-ವಿದ್ಯಾಲಯದ ಮ್ಯಾನೇಜ್ಮೆಂಟ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್'ನ ಸದಸ್ಯ. 'ಇಂಡೋ ಅಮೆರಿಕನ್ ಸೊಸೈಟಿ' ಸದಸ್ಯರು. 'ಮುಂಬಯಿರೋಟರಿಕ್ಲಬ್' ನ,ಸದಸ್ಯರು. 'ಆರ್.ಕೆ.ಮುಲ್ಕಿ'ಯವರಿಗೆ ಸನ್ಮಾನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಶಾಲೆಯ ಈಗಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ, ಸಮಾಜ ಸೇವಕ,'ಆರ್.ಕೆ.ಮುಲ್ಕಿ'ಯವರ ೪ ದಶಕಗಳ ಅನವರತ ಸೇವೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಇವರ ಸಮಾಜಸೇವಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ಶಾಲೆಯ ಹಿತೈಷಿಗಳು, ಹಾಗೂ ಹಿರಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಮತ್ತು ಮುಂಬಯಿನ ಕಲಾಸಕ್ತರು, ಅವರಿಗೆ ಸನ್ಮಾನವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಘದ ಈಗಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ, 'ಡಾ.ಜಿ.ಡಿ.ಜೋಶಿ'ಯವರು, 'ಮುಲ್ಕಿ'ಯವರಿಗೆ, ಶಾಲುಹೊದಿಸಿ ಫಲ-ತಾಂಬೂಲಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿ ಗೌರವಿಸಿದರು. ಶತಮಾನೋತ್ಸವ ಆಚರಣೆ ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬಯಿನಲ್ಲಿ ಶತಮಾನೋತ್ಸವಾಚರಣೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ೧೦೨ ವರ್ಷಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸ ಮುಂಬಯಿನಗರದ ಫೋರ್ಟ್ ಪ್ರದೇಶದ ರಾತ್ರಿ ಹೈಸ್ಕೂಲಿಗೆ, ೧೦೨ ವರ್ಷಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಇತಿಹಾಸದ ಸಂಬ್ರಮದ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡಿಗರು ನೆರೆವೇರಿಸಿದರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸಂಘ-ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಹೊರನಾಡು ಕನ್ನಡ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು

muṃbayi phorṭ rātri haiskūl, muṃbayina ati haḻèya kannaḍa śālègaḻallòṃdu. īga śatamānotsavavannu ācarisuttidè. idannu ’phorṭ èjukeśan sòsaiṭi’ naḍèsikòṃḍu baruttidè. āga 'karāvaḻi' pradeśadiṃda 'udyogakkoskara baṃda tuḻukannaḍigaru' bòṃbāyinalli halavāru udyogagaḻannu kaigèttikòṃḍaru. baḍatanada śāpakkè guriyāda tuḻunāḍigarigè mattòṃdu abhiśāpavèṃdarè avaralli hèccinavaru, nirakṣarastaru. avarigè bòṃbāyina koṭè pradeśa aneka udyogagaḻigè tammannu òḍḍikòḻḻalu avakāśa kalpisitu. ā janasamudāyakkè dharmārthavāgi halavu śālègaḻu huṭṭikòṃḍavu. avèllā rātriveḻèyalli naḍèsalpaḍuttiddavu. bèḻigyè hoṭèl gaḻalli khānāvaḻigaḻalli, kārkhānègaḻalli, duḍiyuttidda janarigè rātriya biḍuvina veḻè kaliyalu ivu bahaḻa sahakāriyādavu. rātri haiskūl san 1915 ralli 'bòṃbāyina koṭè pradeśa'dalli sthāpisalpaṭṭitu. ī śālèya huṭṭuvikègè kāraṇarāda halavaralli bi.pi.kūḻūr kar, è.pi.kiroḍiyan hāgū halavāru vidyāpremigaḻu mukhyaru. ivarèllā dinarātri paṭṭa pariśrama hāgū tyāgagaḻiṃda iṃdu 'śālè tanna 96 nèya vārṣikotsavada ācaraṇèya saṃbhra'madallidè. ravaru sumāru 30 varśagaḻa kāla satatavāgi śramisi kaṭṭiddārè. āḍaḻitavannu atyuttamavāgi nirvahisi pragatigè kāraṇa. naṃtara baṃdavaru, kè.ḍi.mūlkiyavaru. saṃsthèya kāryadarśiyāgi avaru 40 varṣagaḻa sudīrgha sevè sallisidaru. śikṣaṇada guṇamaṭṭavannu hèccisiddalladè adannu samarthavāgi kāydukòṃḍubaṃdaru. atyaṃta kāḻajihāgū mahadāsèyiṃda sthāpisalpaṭṭa saṃsthèyannu cènnāgi naḍèsikòṃḍu baruvudu ādyakartavyavèṃdu bhāvisi īgina adhyakṣaru,ār.kè.mulki, śālèya netṛtvavannu vahisikòṃḍu śālèyannu samarthavāgi naḍèsikòṃḍu munnaḍèyuttiddārè. ivara jòtè bhujakkè bhujakòṭṭu halavāru sahṛdayaru duḍiyuttiddārè. mulkiyavaru, tamma amūlya samayavannu viniyogamāḍi, śālèya sarvatomukhada pragatigè kāraṇarāgiddārè. avara dāriyalli aḍḍavāgi baṃdasamasyè saṃkaṣṭagaḻu halavāru. avannèllā dharyadiṃda èdurisi haḻèya vidyārthigaḻannu saṃghaṭisi, tanmūlaka aneka samasyègaḻigè parihāra kaṃḍukòṃḍiddārè. kaliyuva makkaḻigè nèravu śālèya makkaḻigè paṭhyapustakagaḻu, ucita railvè pās, skūl byāg, innitara kalikèya vastugaḻannu òdagisiddārè. idariṃdāgi vidyārthigaḻigè śālèya caṭuvaṭikègaḻalli āsakti baruvaṃtāgidè. avara mānasika bèḻavaṇigèya jòtègè daihika bèḻavaṇigèya baggèyū aṃdarè, vārṣika krīḍākūṭagaḻu, vārṣika skauṭ śibiragaḻu, vihārakūṭagaḻu 'aṃtārśālākrikèṭ paṃdyāvaḻi', nèraveruttivè. vyaktitva vikasanakkè ādyatè 'śibira', 'kavigoṣṭi', 'iṃglīṣ spīkiṃg kors', ucitavāgi, prativarṣavū vārṣikotsava vividha spardhègaḻalli vijetarādavarigè bahumānavitaraṇè èrpaḍisalāguttidè. 'vārṣikotsavada smaraṇa saṃcikè'ya jāhirātugaḻiṃda saṃgrahavāda haṇadiṃda vidhyārthigaḻa ādyatègaḻigè haṇa niyogamāḍuttābaṃdiddārè. 'phorṭ èjukeṣan sòsaiṭi' mattu 'bāṃbe phorṭ rātri haiskūl' na 96 ne vārṣikotsava janavari 23 raṃdu 'māhīm na karnāṭaka saṃgha'da,'sar,viśveśvarayya sabhāgṛha'dalli nèraveritu. haḻèya vidyārthigaḻigè sanmāna śālèyalli odi, tamma jīvanadalli prabuddhamānakkè baṃda halavarannu sanmānisalāyitu. samāraṃbhada dinadaṃdu nisvārthasevè sallisida viśrāṃti hòṃdida, hāgū sallisuttiruva mahanīyarugaḻannu śāluhòdisi phalapuṣpagaḻannu arpisi sanmānisalāyitu. èm.ji.śèṭṭi, satīś èn. baṃgera, maheś śaṃkara pūjāri (vidyārthi), śaṃkar gāvḍè, kriṣṇa èn.suvarṇa,di.ji.boḻār, pi.kè.mūḍbidri, ṭi.kè.kòṭyān,èl.kòṭyān, è.kòṭyān, bi.ṭi.baṃgera, ār.gāṇiga, dayānaṃd bi.amīn, satyabodh. ès. āḍūr, rāmji maurya, kè.ṭi.pūjāri, ès.è.pūjāri, pi.vi.bhāskar, è.bi.śèṭṭi, muṃtādavaru pramukharu. āhvānita atithi gaṇadalli,cinnayya i.vi.gauḍa, ḍā.pi.ḍi.ār.śèṭṭi, ḍā.ji.ḍi.jośi, muṃtādavaru pradhānavāgi pālgòṃḍiddaru. 'sadānaṃda è.śèṭṭi, rātri śālèya vidyārthi', khyāta udyogapati, ’phor ès grūp āph kaṃpèni’ya mālīkarāgiddu īga kaṇmarèyāgiruva 'sadānaṃda è. śèṭṭiyavaru' ī rātriśālèya òbba vidyārthiyāgiddaru. tamma anupama niṣṭhè, pariśramadiṃda sumāru 1,700 jana kārmikarigè udyogavakāśagaḻannu tamma kaṃpèniyalli òdagisikòṭṭaru. avaru muṃbayina halavāru saṃgha-saṃsthègaḻalli padādhikāriyāgiyū mattu, muṃbayi karnāṭaka saṃghada samartha adhyakṣarāgiyū sevèsallisiddaru. muṃbayi viśvavidyālayadiṃda ārṭs mattu kānūninalli padavi gaḻisida baḻika, èṃ.bi.è padaviyannu sṭān pharḍ mattu nyūyārk vi.vi.gaḻalli gaḻisidaru. kèlavu kāla kaṃpènigaḻalli duḍidu,1960-61 ralli, muṃbayi ,vi.vi. da 'jamanālā bajāj insṭi ṭyūṭ āph myānejmèṃṭ' nalli atithi-prādhyāpakarāgi sevè sallisidaru. 1962 ralli tammade, phor ès.kaṃpèni yannu sthāpisidaru. iṃḍasṭriyal vālvs niṃda ṭarbains varègè, pavar utpādanè, rabbar vastugaḻa utpādanèyannu tamma 44 varṣagaḻa kāladalli tayārisiddaru. 'aṃdha huḍugara śālè', 'makkaḻa kāyilèya āspatrè', muṃtāda saṃsthègaḻigè haṇa sahāyavannu māḍiddaru. tamma hèṇṇumakkaḻu bharatanāṭyadalli hèsarāgiddaru. avara bharatanāṭya kāryakramagaḻanñu pratiśṭhita raṃgamaṃdiragaḻalli āyojisi haṇa saṃgrahisi, adannu 'aṃdha makkaḻa saṃsthè', 'hiriya nāgarikara saṃsthè', hāgū 'makkaḻa āspatrèya nèravigè dāna'māḍiddaru. 'māṭuṃgada 'śaṇmukhānaṃda phain ārṭs sabhāṃgaṇa'kkè upādhyakṣarāgi cunāyitarāgiddaru. 'muṃbayi viśva-vidyālayada myānejmèṃṭ kaunsil'na sadasya. 'iṃḍo amèrikan sòsaiṭi' sadasyaru. 'muṃbayiroṭariklab' na,sadasyaru. 'ār.kè.mulki'yavarigè sanmāna kāryakramada kònèyalli, śālèya īgina adhyakṣa, samāja sevaka,'ār.kè.mulki'yavara 4 daśakagaḻa anavarata sevèyannu gurutisi sanmānisalāyitu. ivara samājasevā caṭuvaṭikègaḻannu gurutisi, śālèya hitaiṣigaḻu, hāgū hiriya vidyārthigaḻu, mattu muṃbayina kalāsaktaru, avarigè sanmānavannu māḍidaru. karnāṭaka saṃghada īgina adhyakṣa, 'ḍā.ji.ḍi.jośi'yavaru, 'mulki'yavarigè, śāluhòdisi phala-tāṃbūlagaḻannu arpisi gauravisidaru. śatamānotsava ācaraṇè 2015 ralli muṃbayinalli śatamānotsavācaraṇèyannu naḍèsalāyitu. 102 varṣagaḻa sudīrgha itihāsa muṃbayinagarada phorṭ pradeśada rātri haiskūligè, 102 varṣagaḻa sudīrgha itihāsada saṃbramada ācaraṇèyannu muṃbayi kannaḍigaru nèrèverisidaru. ullekhagaḻu saṃgha-saṃsthègaḻu hòranāḍu kannaḍa saṃsthègaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%AC%E0%B3%86%20%E0%B2%AB%E0%B3%8B%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%8D%20%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%20%E0%B2%B6%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B3%86

ಬಾಂಬೆ ಫೋರ್ಟ್ ರಾತ್ರಿ ಶಾಲೆ

ಮುಂಬಯಿನ ಬಳಿಯ ಥಾಣೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಡೊಂಬಿವಲಿಯ ಮುಂಬೆಳಗು ಸಂಘದ ವತಿಯಿಂದ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿರುವ ಖಾಸಗೀ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆಂದೇ ಮೀಸಲಾದ ಪತ್ರಿಕೆ,'ಮುಂಬೆಳಗು', ಈಗ ಅದರ ವಿಶೇಷ ಸಂಚಿಕೆಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ. 'ದೇಸಾಯಿ'ಯವರು, ಥಾಣೆಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರವೆಂದೇ ಕರಯಲ್ಪಡುವ ಡೊಂಬಿವಲಿ-ಕಲ್ಯಾಣ್ ನಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಪರಿಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿರುವ ಸೇವಾ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿದ್ದರೂ ಕನ್ನಡಪರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಎತ್ತಿದ ಕೈ. ನಿವೃತ್ತಿಯ ಬಳಿಕ ಅವರ ಕಾರ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಇಮ್ಮಡಿಸಿವೆ. ಅವರು ಹೊರತರುತ್ತಿರುವ ಪತ್ರಿಕೆ,'ಮುಂಬೆಳಗು' ಇದನ್ನು ಕನಿಷ್ಟ ಪಕ್ಷ 'ದೈಮಾಸಿಕ'ವನ್ನಾಗಿಯಾದರೂ ಪ್ರಕಟಿಸಿ ಓದುಗರಿಗೆ ಕೊಡುವಾಸೆ ಅವರದು. (ಮುತಾಲಿಕ ದೇಸಾಯಿಯವರ ಅಂದಾಜಿನ ಪ್ರಕಾರ,೧೨ ಪುಟಗಳ ಮಾಸಿಕ ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವಕ್ಕೆ, ತಗಲುವ ಖರ್ಚು, ೩,೫೦೦ ರುಪಾಯಿಗಳು) ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಿಗೇ ಮೀಸಲಾದ 'ಮುಂಬೆಳಗು ಪತ್ರಿಕೆ'ಯನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುವ ಕೆಲಸ ಸವಾಲೇ ಸರಿ. ದೇಸಾಯಿಯವರ ಇನ್ನೊಂದು ಆಸೆಯೆಂದರೆ ತಮ್ಮ ತರುವಾಯವೂ ಪತ್ರಿಕೆ ಮುಂದುವರೆದು ಕಾರ್ಯನಿರತವಾಗಬೇಕೆನ್ನುವ ಆಸೆ. 'ಮುಂಬೆಳಗು ವಿಶೇಷ ಸಂಚಿಕೆ' ೨೮ ಪುಟಗಳ ಸಂಚಿಕೆ. ಪ್ರಾಯೋಜಕರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಾಸಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸುವ ಯೋಚನೆ. ಇಂತಹ ಸಹಜ ಮಹದಾಶೆಗಳನ್ನು 'ಮುತಾಲಿಕರು 'ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. 'ಡೊಂಬಿವಲಿ'ಯಲ್ಲಿ ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡ ಹಲವಾರುಕನ್ನಡೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಹಳ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ವಯಸ್ಸು ಅವರಿಗೆ ಸಹಕರಿಸುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹಿರಿಯ ಸಾಹಿತಿ 'ಮುತಾಲಿಕ್' ರವರಿಗೆ 'ಷಷ್ಠಬ್ದಿ ಸಮಾರಂಭ' ಧಾರವಾಡದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾಧರ್ ಮುತಾಲಿಕರವರಿಗೆ, ಸಮಾರಂಭ ನೆರವೇರಿತು. 'ಅಭಿನಂದನಾಗ್ರಂಥ'ದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಲಿದೆ. ಅವರ ಕನ್ನಡ ಪರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಶಿಕ್ಷಣ ಸೇವೆ, ಯಾವ ಆಡಂಬರ ಸದ್ದು ಗದ್ದಲವಿಲ್ಲದೆ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿರುವ ಸಮಾಜಸೇವೆಯನ್ನು ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡಿಗರು ಬಲ್ಲರು. ದೇಸಾಯಿಯವರು ಕತೆ, ಕವನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಹಲವು ಮಗ್ಗಲುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಧ್ಯಾತ್ಮಕ ಬರಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿಯಿದೆ. ತಮ್ಮ ಪತ್ರಿಕೆ, 'ಮುಂಬೆಳಗು' ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಕನ್ನಡನಾಡಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಬರಹಗಾರರಿಗೆ ಬರೆಯಲು ಸದಾ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಆರೋಗ್ಯವಂತರ, ಹಾಗೂ ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕ್ತರಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರಬೇಕೆಂಬುದೇ ಅವರ ಜೀವನದ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಇಳಿವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ಸದಾ ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಬಹುಮಾನಗಳು 'ದಾಸಾಮೃತವಾಣಿ-ಒಂದು ಒಳನೋಟ'(ದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ)ಎಂಬ ಕೃತಿಗೆ,'ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ' ಯನ್ನು ಪ್ರದಾನಿಸಲು ಆಯ್ಕೆಯ ಸುದ್ದಿ ಬಂದಿದೆ. ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ 'ಸಂಪಾದಕ' : 'ವಿದ್ಯಾಧರ ಮುತಾಲಿಕ ದೇಸಾಯಿ', ಹೌಸ್ ನಂ. ೧೦, ದುರ್ಗಾ ನಿಕೇತನ್, ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದ ಸಮೀಪ, ರೈಲ್ವೆ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯ ಎದುರು, ಠಾಕೂರ್ಲಿ (ಪೂ) ಮೊ : ೯೯೨೦೮೩೬೦೭೧ ಮುಂಬಯಿ ಕನ್ನಡಿಗರು

muṃbayina baḻiya thāṇè jillèya ḍòṃbivaliya muṃbèḻagu saṃghada vatiyiṃda naḍèsikòṃḍu baruttiruva khāsagī prasārakkèṃde mīsalāda patrikè,'muṃbèḻagu', īga adara viśeṣa saṃcikèyannu biḍugaḍèmāḍalāguttidè. 'desāyi'yavaru, thāṇèjillèya sāṃskṛtika keṃdravèṃde karayalpaḍuva ḍòṃbivali-kalyāṇ nalli niraṃtara sakriyavāgi pariśramisuttiruva sevā nivṛttarāgiddarū kannaḍapara caṭuvaṭikègaḻalli avaru èttida kai. nivṛttiya baḻika avara kārya caṭuvaṭikègaḻu immaḍisivè. avaru hòrataruttiruva patrikè,'muṃbèḻagu' idannu kaniṣṭa pakṣa 'daimāsika'vannāgiyādarū prakaṭisi odugarigè kòḍuvāsè avaradu. (mutālika desāyiyavara aṃdājina prakāra,12 puṭagaḻa māsika prāyojakatvakkè, tagaluva kharcu, 3,500 rupāyigaḻu) sāhitya, saṃskṛtigaḻige mīsalāda 'muṃbèḻagu patrikè'yannu naḍèsikòṃḍu baruva kèlasa savāle sari. desāyiyavara innòṃdu āsèyèṃdarè tamma taruvāyavū patrikè muṃduvarèdu kāryaniratavāgabekènnuva āsè. 'muṃbèḻagu viśeṣa saṃcikè' 28 puṭagaḻa saṃcikè. prāyojakara sahāyadiṃda māsikavāgi prakaṭisuva yocanè. iṃtaha sahaja mahadāśègaḻannu 'mutālikaru 'manassinalliṭṭukòṃḍiddārè. 'ḍòṃbivali'yalli hammikòṃḍa halavārukannaḍotsavagaḻalli avaru bahaḻa sakriyarāgi bhāgavahisuttiddārè. ādarè, vayassu avarigè sahakarisuttilla. hiriya sāhiti 'mutālik' ravarigè 'ṣaṣṭhabdi samāraṃbha' dhāravāḍadalli vidyādhar mutālikaravarigè, samāraṃbha nèraveritu. 'abhinaṃdanāgraṃtha'da biḍugaḍèyāgalidè. avara kannaḍa para caṭuvaṭikègaḻu, śikṣaṇa sevè, yāva āḍaṃbara saddu gaddalavilladè naḍèsikòṃḍu baruttiruva samājasevèyannu muṃbayi kannaḍigaru ballaru. desāyiyavaru katè, kavanagaḻa jòtègè sāhityada halavu maggalugaḻannu tamma patrikèyalli taralu prayatnisuttārè. adhyātmaka baraṇigèyalli avarigè tīvra āsaktiyidè. tamma patrikè, 'muṃbèḻagu' patrikèyalli, kannaḍanāḍina atyuttama barahagārarigè barèyalu sadā protsāhanīḍuttiddārè. muṃdina pīḻigè òḻḻèya ārogyavaṃtara, hāgū sāhityāsaktarigè mīsalāgirabekèṃbude avara jīvanada guriyāgidè. adakkāgi iḻivayassinalliyū avaru sadā śramisuttiddārè. praśasti, bahumānagaḻu 'dāsāmṛtavāṇi-òṃdu òḻanoṭa'(dāsa sāhitya vibhāgadalli)èṃba kṛtigè,'viśveśvarayya rāṣṭrīya sāhitya praśasti' yannu pradānisalu āykèya suddi baṃdidè. saṃparkisi 'saṃpādaka' : 'vidyādhara mutālika desāyi', haus naṃ. 10, durgā niketan, railvè nildāṇada samīpa, railvè āspatrèya èduru, ṭhākūrli (pū) mò : 9920836071 muṃbayi kannaḍigaru

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%A7%E0%B2%B0%20%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%95%20%E0%B2%A6%E0%B3%87%E0%B2%B8%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%BF

ವಿದ್ಯಾಧರ ಮುತಾಲಿಕ ದೇಸಾಯಿ

Sima or SIMA may refer to: The name "Sima" is a female name which originates in Iran. It is an old Persian name which has regained popularity over the last few decades meaning "the aura surrounding a beautiful face". Other cultures have adopted the name Sima as well. In Hebrew "Sima" means "Precious thing" or "treasure". The name is also common in India, where it is spelled "Seema". ಜನರು ಚೈನೀಯರ ಕುಟುಂಬದ ಹೆಸರುಗಳು Sima (surname) (), for people with this Chinese name Sima Yi, Chinese military strategist Indo-Iranian last names Sima Bina, Persian musician Sima Khan, Pakistani celebrity ಸ್ಲೇವಿಕ್ ಕೊನೆಯ ಹೆಸರುಗಳು Šíma is a Czech last name. (cs) Alexander Sima (1969–2004), Austrian Semitist (de) Hans Sima (1918–2006), Austrian politician of Carinthian/Slovene of Kanaltal origin Ulrike Sima (birn 1968), Austrian female politician (de) Jiří Šíma (cs) Josef Sima (1891–1971), Czech painter Josef Šíma (economist) (born 1972 ), Czech economist Josef Šíma (ekonom) Karel Šimanovský ("Karel Šíma", 1826–1904) (cs) Oskar Sima (1896–1969), Austrian actor Horia Sima (1907–1993), Romanian fascist politician Michel Sima (born Michael Smajewski ; 1912–1987), photographer and sculptor (de) Käte Sima (Niederkirchner) (born 1944), German female doctor, politician (de) ಸ್ಥಳಗಳು Sima, Comoros, on the island of Anjouan, near Madagascar Sima, Nepal, in the Jajarkot District of Nepal Sima, Tibet ಇತರರು Sima (geology), the lower part of the Earth's crust Sima (architecture), the upturned edge of a classical roof Sima (mead), a mead from Finland SIMA Peru, a shipbuilding and maritime services company in Peru Independent Union of Maritime and Related Workers (SIMA), in Angola Sima, the name for Sadza porridge in the Chichewa language of Malawi ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ Seema (disambiguation) Shiba (disambiguation), Japanese pronunciation of family name Sima (). Slavic-language surnames Czech-language surnames Slovene-language surnames Romanian-language surnames Hungarian toponyms

Sima or SIMA may refer to: The name "Sima" is a female name which originates in Iran. It is an old Persian name which has regained popularity over the last few decades meaning "the aura surrounding a beautiful face". Other cultures have adopted the name Sima as well. In Hebrew "Sima" means "Precious thing" or "treasure". The name is also common in India, where it is spelled "Seema". janaru cainīyara kuṭuṃbada hèsarugaḻu Sima (surname) (), for people with this Chinese name Sima Yi, Chinese military strategist Indo-Iranian last names Sima Bina, Persian musician Sima Khan, Pakistani celebrity slevik kònèya hèsarugaḻu Šíma is a Czech last name. (cs) Alexander Sima (1969–2004), Austrian Semitist (de) Hans Sima (1918–2006), Austrian politician of Carinthian/Slovene of Kanaltal origin Ulrike Sima (birn 1968), Austrian female politician (de) Jiří Šíma (cs) Josef Sima (1891–1971), Czech painter Josef Šíma (economist) (born 1972 ), Czech economist Josef Šíma (ekonom) Karel Šimanovský ("Karel Šíma", 1826–1904) (cs) Oskar Sima (1896–1969), Austrian actor Horia Sima (1907–1993), Romanian fascist politician Michel Sima (born Michael Smajewski ; 1912–1987), photographer and sculptor (de) Käte Sima (Niederkirchner) (born 1944), German female doctor, politician (de) sthaḻagaḻu Sima, Comoros, on the island of Anjouan, near Madagascar Sima, Nepal, in the Jajarkot District of Nepal Sima, Tibet itararu Sima (geology), the lower part of the Earth's crust Sima (architecture), the upturned edge of a classical roof Sima (mead), a mead from Finland SIMA Peru, a shipbuilding and maritime services company in Peru Independent Union of Maritime and Related Workers (SIMA), in Angola Sima, the name for Sadza porridge in the Chichewa language of Malawi ivannū noḍi Seema (disambiguation) Shiba (disambiguation), Japanese pronunciation of family name Sima (). Slavic-language surnames Czech-language surnames Slovene-language surnames Romanian-language surnames Hungarian toponyms

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%AE%E0%B2%BE

ಸಿಮಾ

ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ (, , ,) ಎಂದರೆ "ನಾಲ್ಕು ಸ್ತಂಭಗೋಪುರಗಳ ಮಸೀದಿ" ಮತ್ತು "ನಾಲ್ಕು ಗೋಪುರಗಳು"''' ಎಂಬ ಅರ್ಥಗಳಿವೆ. ಇದು ಭಾರತದ () ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ನಗರದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಸೀದಿ ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಕುತ್ಬ್‌ ಷಾಹಿ ರಾಜವಂಶದ 5ನೇ ರಾಜನಾದ ಸುಲ್ತಾನ್ ಮುಹಮ್ಮದ್‌ ಕುಲಿ ಕುತ್ಬ್‌ ಷಾ ಎಂಬಾತ ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ಅನ್ನು 1591ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ; ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಗೋಲ್ಕೊಂಡದಿಂದ ಈಗ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅವನು ಈ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಪ್ಲೇಗ್‌ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗವೊಂದು ಈ ನಗರದಿಂದ ತೊಲಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಅವನು ಈ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಚನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ತನ್ನ ನಗರವನ್ನು ಹಾಳುಗೆಡವುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ಲೇಗ್‌ ಒಂದರ ಅಂತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಅವನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡ ಮತ್ತು ತಾನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿಯೇ ಮಸ್ಜಿದ್‌ (ಇಸ್ಲಾಮಿನ ಮಸೀದಿ) ಒಂದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದಾಗಿ ಅವನು ಹರಸಿಕೊಂಡ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 1591ರಲ್ಲಿ ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ಗೆ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹಾಕುವಾಗ, ಕುಲಿ ಕುತ್ಬ್‌ ಷಾ ಹೀಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ: ಓ ಅಲ್ಲಾಹ್‌, ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ದಯಪಾಲಿಸು. ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಳು ನೆಲೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಜಾತಿಗಳು, ಮತಗಳು ಮತ್ತು ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರು ಇದನ್ನು ತಮ್ಮ ನೆಲೆಯಾಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಾಗಲಿ." ಸದರಿ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯು ಉತ್ತರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವುದರ ಒಂದು ಪುರಾವೆಯಾಗಿ ಈ ನಗರವನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಒರ್ವರು ಕಾಣಬಹುದು. ಈ ಮಸೀದಿಯು ಹೊಂದಿದ್ದ ನಾಲ್ಕು (ಪರ್ಷಿಯನ್‌/ಹಿಂದಿ ಚಾರ್‌‌ = ನಾಲ್ಕು) ಸ್ತಂಭಗೋಪುರಗಳ (ಮಿನಾರ್‌‌ (ಅರಬ್ಬೀ ಭಾಷೆಯ ಮನಾರಾ) = ಶೃಂಗ/ಗೋಪುರ) ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಇದು ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ ಎಂದೇ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಕಟ್ಟಡ ರಚನೆಯು ಗ್ರಾನೈಟು, ಸುಣ್ಣ, ಗಾರೆಯಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಬ್ಬರು ಹೇಳುವ ಪ್ರಕಾರ, ಪುಡಿಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಅಮೃತಶಿಲೆಯನ್ನೂ ಇದಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ; ಇದು ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ನಗರದ ಹೃದಯಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಕಮಾನುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಈ ಸ್ಮಾರಕವು ಎಷ್ಟು ಸೂಕ್ತ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತೆಂದರೆ, ಕೋಟೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿಸಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಸಡಗರದಲ್ಲಿ ಸಂಭ್ರಮಿಸುತ್ತಿರುವಂತೆ ತೋರುವ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ನಗರದ ಒಂದು ಕ್ಷಣದರ್ಶನವನ್ನು ವೀಕ್ಷಕರು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿತ್ತು; ಪೂರ್ವಜರ ಕಾಲದ ಅತ್ಯಂತ ಭವ್ಯವಾದ ಬೀದಿಗಳಿಗೆ ಈ ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ನ ಕಮಾನುಗಳು ಅಭಿಮುಖವಾಗಿ ಇದ್ದುದು ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಗೋಲ್ಕೊಂಡದಲ್ಲಿನ ಅರಮನೆಯಿಂದ ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಒಂದು ನೆಲದಡಿಯ ಸುರಂಗವೂ ಅಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಒಂದು ಐತಿಹ್ಯವಿದ್ದು, ಪ್ರಾಯಶಃ ಇದು ಸೈನಿಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯೊಂದರ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕುತುಬ್ ಷಾಹಿ ರಾಜರು ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಇದ್ದ ಮಾರ್ಗ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ; ಆದರೂ ಸಹ ಸುರಂಗದ ನಿಖರವಾದ ತಾಣವು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ನಿರ್ಮಾಣ ಇಸ್ಲಾಮಿನ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯದ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ಹೊಂದಿದೆ. ಕಲಾಮೀಮಾಂಸೆಗೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ಮಹಾನ್‌ ಗೌರವ-ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ಒಂದಷ್ಟು ಅಂತರದಿಂದ ನೋಡಿದಾಗ ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾಗಿರುವ ಮತ್ತು ಘನವಾಗಿರುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ನಿಕಟವಾಗಿ ಸಮೀಪಿಸಿದಾಗ ಒಂದು ಲಾವಣ್ಯಮಯವಾದ ಮತ್ತು ರಮ್ಯವಾದ ಭವ್ಯಸೌಧವಾಗಿ ಅದು ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ತನ್ನೆಲ್ಲಾ ವಿವರ ಮತ್ತು ಘನತೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪೀಯ ಹಿರಿಮೆಯನ್ನು ಹೊರಗೆಡಹುತ್ತಿರುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ರಾತ್ರಿ ವೇಳೆಯಲ್ಲಿ ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ಗೆ ಬೆಳಕು ಕೊಟ್ಟಾಗ ಅಷ್ಟೇ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ನಯನ ಮನೋಹರವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇದು ನಗರದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಿಸರದ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿರುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ, ಒಂದು ಛಾಪಿನ ಹೆಸರಾಗಿಯೂ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ಒಂದು ಸುಂದರವಾದ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾದ ಚೌಕ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಾರ್ಶ್ವವೂ 20 ಮೀ.ನಷ್ಟು ಅಳತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮೂಲೆಯೂ ಒಂದು ಎತ್ತರವಾದ, ಚೂಪಾದ ಸ್ತಂಭಗೋಪುರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಈ ನಾಲ್ಕು ಸ್ತಂಭಗೋಪುರಗಳು ನೆಲದಿಂದ ಮೇಲಕ್ಕೆ 48.7 ಮೀ.ನಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಮೇಲಕ್ಕೇರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಲಿನ ಸಾಕಷ್ಟು ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ದೂರದಿಂದ ಕಾಣುವ ಭೂದೃಶ್ಯಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸ್ತಂಭಗೋಪುರವೂ ನಾಲ್ಕು ಅಂತಸ್ತುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಸ್ತಂಭಗೋಪುರದ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ಒಂದು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ ಉಂಗುರದಿಂದಾಗಿ ಇವು ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ನ ನಾಲ್ಕು ಸ್ತಂಭಗೋಪುರಗಳು ತಾಜ್‌ಮಹಲ್‌‌‌ನ ಸ್ತಂಭಗೋಪುರಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದ್ದು, ಕೊಳವೆ ಕೊರೆದಿರುವ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಇವನ್ನು ಕಟ್ಟಡದ ಮುಖ್ಯ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವಂತೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸ್ತಂಭಗೋಪುರಗಳ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸುರುಳಿಯಾಕಾರದ 149 ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿದ್ದು, ಓರ್ವರು ಇಲ್ಲಿ ತಲುಪುಬಹುದಾದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಘಟ್ಟವಾಗಿರುವ ತುದಿಯ ಮಾಳಿಗೆಗೆ ಸಂದರ್ಶಕರು ಹೋಗುವಲ್ಲಿ ಇವು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತವೆ; ತುದಿಯ ಮಾಳಿಗೆಯು ನಗರದ ಒಂದು ಪರಿದೃಶ್ಯದ ನೋಟವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಮಸೀದಿಯ ವಾಸ್ತವಿಕ ಭಾಗವು ನಾಲ್ಕು-ಮಹಡಿಯ ರಚನೆಯ ತುದಿಯ ಮಾಳಿಗೆಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಮ್ಯಾಡಮ್‌ ಬ್ಲಾವಾಟ್ಸ್ಕಿಯು ವರದಿ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯದ ಆಡಳಿತದ ವತಿಯಿಂದ ಸದರಿ ಕಟ್ಟಡ ರಚನೆಯು ಅಫೀಮು ಮತ್ತು ತೀಕ್ಷ್ಣ ಸಿಹಿಮದ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡುವ ಒಂದು ಉಗ್ರಾಣವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡುಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಾಳಿಗೆಯೂ ಕಲಿಕೆಯ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಶಾಖೆಗಾಗಿ ಮೀಸಲಿರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಒಳಭಾಗದಿಂದ ಒಂದು ಗುಮ್ಮಟದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುವ ಕಮಾನು ಚಾವಣಿಯೊಂದು, ಒಂದರ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೊಂದರಂತಿರುವ ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ ಒಳಗಿನ ಎರಡು ಚಾವಣಿ ಹಾದಿಗಳಿಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳ ಮೇಲೆ ಒಂದು ತಾರಸಿ ನೆಲವಿದ್ದು ಅದು ಮಾಳಿಗೆಯಾಗಿ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಲ್ಲಿನ ಉಪ್ಪರಿಗೆಯೊಂದರಿಂದ ಅಂಚುಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಮರೆಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ 45 ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶಗಳನ್ನು ಮುಖ್ಯ ಚಾವಣಿಯು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ದೊಡ್ಡದಾದ ಮುಕ್ತ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶದಲ್ಲಿ ಶುಕ್ರವಾರದ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಜಮಾವಣೆಯಾಗುವ ಜನರಿಗಾಗಿ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕುತ್ಬ್‌ ಷಾಹಿ ಮತ್ತು ಅಸಾಫ್‌ ಜಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ನಡುವಿನ ಮುಘಲ್‌‌ ಗವರ್ನರ್ ಆಡಳಿತದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ನೈಋತ್ಯ ಸ್ತಂಭಗೋಪುರವು ಸಿಡಿಲಿನ ಬಡಿತಕ್ಕೆ ಈಡಾದ ನಂತರ "ಚೂರುಚೂರಾಗಿ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಿತಾದರೂ", ಸುಮಾರು 60,000 ರೂಪಾಯಿಗಳ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಅದು "ತತ್‌ಕ್ಷಣವೇ ದುರಸ್ತಿಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು" ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. 1824ರಲ್ಲಿ, ಸುಮಾರು 100,000 ರೂಪಾಯಿಗಳ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ಮಾರಕಕ್ಕೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಗಿಲಾವು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮಕ್ಕಾಹ್‌ ಮಸ್ಜಿದ್‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮತ್ತೊಂದು ಸುಂದರವಾದ ಮತ್ತು ಭವ್ಯ ಮಸೀದಿಯನ್ನು ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ನೋಡುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಸ್ಮಾರಕವು ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಪ್ರದೇಶವೂ ಸಹ ಅದೇ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯೊಂದು ಈಗಲೂ ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದ್ದು, ಅದು ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವರ್ಣನೆಯನ್ನೂ ಜಾಹೀರುಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ. ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯು ತನ್ನ ಉಚ್ಛ್ರಾಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಏನಿಲ್ಲವೆಂದರೂ 14,000 ಮಳಿಗೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು; ಇಂದು ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಲಾಡ್‌ ಬಜಾರ್‌ ಮತ್ತು ಪಥೇರ್‌ ಗಟ್ಟಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು ಪ್ರವಾಸಿಗಳಿಗೂ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯರಿಗೂ ಏಕಪ್ರಕಾರವಾಗಿ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ತಾಣಗಳೆನಿಸಿವೆ; ರತ್ನಾಭರಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಬಳೆಗಳು ಮತ್ತು ಮುತ್ತುಗಳಿಗಾಗಿ ಇವು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಹೆಸರು ಪಡೆದಿವೆ. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಹೈದರಾಬಾದಿನ ಮುಸ್ಲಿಮರು, ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿನ ಬಹದಾರಾಬಾದ್‌ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಮುಖ್ಯ ಹಾಯಿದಾರಿಯ ಬಳಿ ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್ ಪ್ರತಿರೂಪವೊಂದನ್ನು 2007ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಕುತ್ಬ್‌ ಷಾಹಿ ರಾಜವಂಶ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ಇತಿಹಾಸ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ರಾಜ್ಯ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ನ ಪಕ್ಷಿನೋಟ Hyderabad‌Planet.comನಲ್ಲಿರುವ ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ನ ಛಾಯಾಚಿತ್ರಗಳು ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ ಮಾಹಿತಿ - ಚಾರ್‌ಮಿನಾರ್‌ ಕುರಿತಾದ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ ವಿಕಿಟ್ರಾವೆಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ಒಂದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ಏಳು ಅದ್ಭುತಗಳು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಗೂಗಲ್‌ ಅರ್ತ್‌ ಮಾದರಿ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ - ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅದ್ಭುತಗಳು ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು ಭಾರತದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ರಚನೆಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಮರಣಿಕೆಗಳು ಭಾರತದ ಹೈದ್ರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿನ ಪ್ರವಾಸಿ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮಸೀದಿಗಳು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ರಾಜ್ಯ 1591ರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಭಾರತದ ಪ್ರವಾಸಿ ತಾಣಗಳು ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ ಹೈದರಾಬಾದ್

cār minār (, , ,) èṃdarè "nālku staṃbhagopuragaḻa masīdi" mattu "nālku gopuragaḻu"''' èṃba arthagaḻivè. idu bhāratada () āṃdhrapradeśa rājyada rājadhāniyāda haidarābād‌ nagaradallina atyaṃta prasiddha masīdi mattu smārakavāgidè. itihāsa kutb‌ ṣāhi rājavaṃśada 5ne rājanāda sultān muhammad‌ kuli kutb‌ ṣā èṃbāta cār minār annu 1591ralli nirmisida; tanna rājadhāniyannu golkòṃḍadiṃda īga haidarābād‌ èṃdu karèyalpaḍuttiruva pradeśakkè vargāyisida kèlave dinagaḻalli avanu ī smārakavannu nirmisida. pleg‌ sāṃkrāmika rogavòṃdu ī nagaradiṃda tòlagisalpaṭṭiddara nènapigāgi avanu ī prasiddha racanèyannu nirmisida. tanna nagaravannu hāḻugèḍavuttidda pleg‌ òṃdara aṃtyakkāgi avanu prārthisikòṃḍa mattu tānu prārthisuttidda ade sthaḻadalliye masjid‌ (islāmina masīdi) òṃdannu nirmisuvudāgi avanu harasikòṃḍa èṃdu heḻalāguttadè. 1591ralli cār‌minār‌gè aḍipāyavannu hākuvāga, kuli kutb‌ ṣā hīgè prārthisida: o allāh‌, ī nagarakkè śāṃti mattu samṛddhiyannu dayapālisu. nīrinalli mīnugaḻu nèlèyannu kaṃḍukòḻḻuvaṃtè èllā jātigaḻu, matagaḻu mattu dharmagaḻigè serida lakṣāṃtara janaru idannu tamma nèlèyāgisikòḻḻuvaṃtāgali." sadari prārthanèyu uttarisalpaḍuttiruvudara òṃdu purāvèyāgi ī nagaravannu iṃdigū òrvaru kāṇabahudu. ī masīdiyu hòṃdidda nālku (parṣiyan‌/hiṃdi cār‌‌ = nālku) staṃbhagopuragaḻa (minār‌‌ (arabbī bhāṣèya manārā) = śṛṃga/gopura) kāraṇadiṃdāgi, idu cār‌minār‌ èṃde janapriyavāgi karèyalpaṭṭitu. ī kaṭṭaḍa racanèyu grānaiṭu, suṇṇa, gārèyiṃda māḍalpaṭṭidè, mattu kèlavòbbaru heḻuva prakāra, puḍimāḍalpaṭṭa amṛtaśilèyannū idakkè baḻasalāgidè; idu hiṃdòmmè nagarada hṛdayabhāgavāgittu. āraṃbhadalli nālku kamānugaḻannu hòṃdidda ī smārakavu èṣṭu sūkta pramāṇadalli yojisalpaṭṭittèṃdarè, koṭèyannu praveśakkè muktavāgisida saṃdarbhadalli, saḍagaradalli saṃbhramisuttiruvaṃtè toruva haidarābād‌ nagarada òṃdu kṣaṇadarśanavannu vīkṣakaru sèrèhiḍiyalu sādhyavittu; pūrvajara kālada atyaṃta bhavyavāda bīdigaḻigè ī cār minār na kamānugaḻu abhimukhavāgi iddudu idakkè kāraṇavāgittu. golkòṃḍadallina aramanèyiṃda cār minār gè saṃparkisuva òṃdu nèladaḍiya suraṃgavū allidè èṃbudāgi òṃdu aitihyaviddu, prāyaśaḥ idu sainika kāryācaraṇèyòṃdara saṃdarbhadalli kutub ṣāhi rājaru tappisikòḻḻuvudakkāgi idda mārga èṃdu heḻalāguttadè; ādarū saha suraṃgada nikharavāda tāṇavu tiḻidilla. nirmāṇa islāmina vāstuśailiya vaiśiṣṭyada śailiyannu cār minār hòṃdidè. kalāmīmāṃsègè nīḍalpaṭṭa ī mahān‌ gaurava-kāṇikèyannu òṃdaṣṭu aṃtaradiṃda noḍidāga gaṭṭimuṭṭāgiruva mattu ghanavāgiruva rītiyalli kāṇuttadèyādarū, nikaṭavāgi samīpisidāga òṃdu lāvaṇyamayavāda mattu ramyavāda bhavyasaudhavāgi adu hòrahòmmuttadè hāgū tannèllā vivara mattu ghanatèya rūpadalli tanna vāstuśilpīya hirimèyannu hòragèḍahuttiruvaṃtè toruttadè. rātri veḻèyalli cār‌minār‌gè bèḻaku kòṭṭāga aṣṭe sarisamanāgi nayana manoharavāgi kāṇuttadè. idu nagarada sāṃskṛtika parisarada òṃdu pramukha bhāgavāgiruvudu mātravallade, òṃdu chāpina hèsarāgiyū mārpaṭṭidè. cār minār òṃdu suṃdaravāda mattu prabhāvaśāliyāda cauka smārakavāgidè. idara pratiyòṃdu pārśvavū 20 mī.naṣṭu aḻatèyannu hòṃdiddu, pratiyòṃdu mūlèyū òṃdu èttaravāda, cūpāda staṃbhagopuravannu hòṃdidè. ākarṣakavāgi kèttalpaṭṭiruva ī nālku staṃbhagopuragaḻu nèladiṃda melakkè 48.7 mī.naṣṭu èttarakkè melakkeruttavè mattu suttalina sākaṣṭu mailugaḻaṣṭu dūradiṃda kāṇuva bhūdṛśyakkè sākṣiyāgivè. pratiyòṃdu staṃbhagopuravū nālku aṃtastugaḻannu hòṃdiddu, staṃbhagopurada suttalū iruva òṃdu sūkṣmavāgi kèttalpaṭṭa uṃguradiṃdāgi ivu gamana sèḻèyuttavè. cār minār na nālku staṃbhagopuragaḻu tāj‌mahal‌‌‌na staṃbhagopuragaḻigiṃta bhinnavāgiddu, kòḻavè kòrèdiruva svarūpadalliruva ivannu kaṭṭaḍada mukhya racanèyalli aḍakavāgiruvaṃtè nirmisalāgidè. staṃbhagopuragaḻa òḻabhāgadalli suruḻiyākārada 149 mèṭṭilugaḻiddu, orvaru illi talupubahudāda atyunnata ghaṭṭavāgiruva tudiya māḻigègè saṃdarśakaru hoguvalli ivu mārgadarśana nīḍuttavè; tudiya māḻigèyu nagarada òṃdu paridṛśyada noṭavannu òdagisuttadè. masīdiya vāstavika bhāgavu nālku-mahaḍiya racanèya tudiya māḻigèyannu ākramisikòḻḻuttadè. myāḍam‌ blāvāṭskiyu varadi māḍuva prakāra, briṭiṣ‌ cakrādhipatyada āḍaḻitada vatiyiṃda sadari kaṭṭaḍa racanèyu aphīmu mattu tīkṣṇa sihimadyagaḻannu saṃgrahisiḍuva òṃdu ugrāṇavāgi mārpāḍugòḻḻuvudakkè muṃcitavāgi, pratiyòṃdu māḻigèyū kalikèya òṃdu pratyeka śākhègāgi mīsalirisalpaṭṭittu. òḻabhāgadiṃda òṃdu gummaṭada rītiyalli kāṇisuva kamānu cāvaṇiyòṃdu, òṃdara melè mattòṃdaraṃtiruva cār‌minār‌ òḻagina èraḍu cāvaṇi hādigaḻigè ādhāravāgi nilluttadè. avugaḻa melè òṃdu tārasi nèlaviddu adu māḻigèyāgi pātravahisuttadè. idakkè kallina upparigèyòṃdariṃda aṃcukaṭṭalāgidè. marèmāḍalpaṭṭiruva 45 prārthanā sthaḻāvakāśagaḻannu mukhya cāvaṇiyu hòṃdiddu, muṃbhāgadalliruva òṃdu dòḍḍadāda mukta sthaḻāvakāśadalli śukravārada prārthanègaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtè hèccina saṃkhyèyalli jamāvaṇèyāguva janarigāgi avakāśa kalpisikòḍalāguttadè. kutb‌ ṣāhi mattu asāph‌ jāhi āḻvikèya naḍuvina mughal‌‌ gavarnar āḍaḻitada saṃdarbhadalli, naiṛtya staṃbhagopuravu siḍilina baḍitakkè īḍāda naṃtara "cūrucūrāgi kèḻakkè bidditādarū", sumāru 60,000 rūpāyigaḻa vèccadalli adu "tat‌kṣaṇave durastigòḻisalpaṭṭitu" èṃdu heḻalāguttadè. 1824ralli, sumāru 100,000 rūpāyigaḻa vèccadalli ī smārakakkè mattòmmè gilāvu māḍalāyitu. makkāh‌ masjid‌ èṃdu karèyalpaḍuva mattòṃdu suṃdaravāda mattu bhavya masīdiyannu melmaṭṭadalliddukòṃḍu noḍuva rītiyalli ī smārakavu nèlègòṃḍidè. cār‌minār‌nnu suttuvarèdiruva pradeśavū saha ade hèsariniṃdale prasiddhavāgidè. abhivṛddhiśīla mārukaṭṭèyòṃdu īgalū cār‌minār‌ suttamuttalalli nèlègòṃḍiddu, adu janarannu ākarṣisuttidè mattu illina pratiyòṃdu varṇanèyannū jāhīrugòḻisuttidè. cār‌minār‌ mārukaṭṭèyu tanna ucchrāya sthitiyalli enillavèṃdarū 14,000 maḻigègaḻannu hòṃdittu; iṃdu cār‌minār samīpadalliruva lāḍ‌ bajār‌ mattu pather‌ gaṭṭi èṃdu karèyalpaḍuva prasiddha mārukaṭṭègaḻu pravāsigaḻigū mattu sthaḻīyarigū ekaprakāravāgi accumèccina tāṇagaḻènisivè; ratnābharaṇagaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtè, adarallū viśeṣavāgi atyutkṛṣṭavāda baḻègaḻu mattu muttugaḻigāgi ivu kramavāgi hèsaru paḍèdivè. pākistānadalli vāsisuttiruva haidarābādina muslimaru, karāciyallina bahadārābād‌ nèrèhòrèya mukhya hāyidāriya baḻi cār minār pratirūpavòṃdannu 2007ralli nirmisidaru. ivannū noḍi kutb‌ ṣāhi rājavaṃśa haidarābād‌na itihāsa haidarābād‌nallina pravāsi ākarṣaṇègaḻu haidarābād‌ rājya ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu cār‌minār‌na pakṣinoṭa Hyderabad‌Planet.comnalliruva cār‌minār‌na chāyācitragaḻu cār‌minār‌ māhiti - cār‌minār‌ kuritāda vèb‌saiṭ‌ vikiṭrāvèl‌nallina haidarābād‌ haidarābād‌na òṃdu saṃpūrṇa māhiti haidarābād‌na eḻu adbhutagaḻu sāṃskṛtika paraṃparè haidarābād‌ gūgal‌ art‌ mādari haidarābād‌ - aitihāsika adbhutagaḻu mattu ākarṣaṇègaḻu bhāratada haidarābād‌nalliruva kaṭṭaḍagaḻu mattu racanègaḻu bhāratadallina smārakagaḻu mattu smaraṇikègaḻu bhāratada haidrābād‌nallina pravāsi ākarṣaṇègaḻu bhāratadallina masīdigaḻu haidarābād‌ rājya 1591ra vāstuśilpa bhāratada pravāsi tāṇagaḻu bhāratada itihāsa āṃdhra pradeśa haidarābād

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9A%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%20%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಚಾರ್ ಮಿನಾರ್

ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ FRS (ಬಾಂಗ್ಲಾ:মেঘনাদ সাহা) (ದೇವನಾಗರಿ: मेघनाद साहा) (6 ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ 1893 – 16 ಫೆಬ್ರವರಿ 1956) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಖಭೌತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಆತ ಸಹಾ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ನಕ್ಷತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರಾಸಾಯನಿಕ ಮತ್ತು ಭೌತಿಕ ಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಢಾಕಾದಿಂದ (ಈಗ ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದಲ್ಲಿದೆ) ಸುಮಾರು 40 ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಸಿಯೊರತಲಿ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಜಗನ್ನಾಥ್ ಸಹಾ ಮತ್ತು ಭುಬನೇಶ್ವರಿ ದೇಬಿ ದಂಪತಿಗಳ ಐದು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯವರಾದ ಮೇಘನಾದ್ ಬಡ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆತ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ ಬರಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರಮಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ತಂದೆಗೆ ಅವರು ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡುವುದು ಇಷ್ಟವಿರಲಿಲ್ಲ; ಆತ ಅಂಗಡಿ ನಡೆಸುವುದರಲ್ಲಿ ತನಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದ್ದರು. ಹಿರಿಯ ಮಗ ಜಯಂತ್‌ ಮತ್ತು ಮೇಘನಾದ್‌ರ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯ ಶಿಕ್ಷಕರು ಮನವೊಲಿಸಿದರಿಂದ ಆತ ತನ್ನ ಪಟ್ಟು ಸಡಿಲಿಸಿದರು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮೇಘನಾದ್ ಹತ್ತಿರದ ಹಳ್ಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಅಲ್ಲಿಯೇ ತಂಗಿ, ಆಂಗ್ಲ-ಮಾಧ್ಯಮ ಶಾಲೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ವೈದ್ಯ ಶ್ರೀ ಅನಂತ ಕುಮಾರ್ ದಾಸ್ ಮೇಘನಾದ್‌ರ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ತೋರಿಸಿ ಆತನಿಗೆ ಉಚಿತ ವಸತಿ ಮತ್ತು ಊಟದ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದರು. 1905ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಢಾಕಾ ಕಾಲೇಜಿಯೇಟ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ಆತ ಉಚಿತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸ್ಟೆಪೆಂಡ್ಅನ್ನೂ ಪಡೆದರು. ಆದರೆ ಆತ ಆಗಿನ ಬಂಗಾಳದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಗವರ್ನರ್ ಸರ್ ಬ್ಯಾಂಫಿಲ್ಡೆ ಫುಲ್ಲರ್ ಢಾಕಾಗೆ ಭೇಟಿನೀಡಿದಾಗ ಸಂಭವಿಸಿದ ಅವರ ವಿರುದ್ಧದ ಬಹಿಷ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರಿಂದ ಆ ಉಚಿತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮತ್ತು ಸ್ಟೆಪೆಂಡ್ಅನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಇದರಿಂದ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಪಾರಾಗಿ ಆತ ಕಿಶೋರಿಲಾಲ್ ಜುಬ್ಲಿ ಸ್ಕೂಲ್ ಸೇರಿಕೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಉಚಿತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮತ್ತು ಸ್ಟೆಪೆಂಡ್ಅನ್ನು ಪಡೆದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಢಾಕಾ ಬ್ಯಾಪ್ಟಿಸ್ಟ್ ಸೊಸೈಟಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಬೈಬಲ್ ತರಗತಿಗಳಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪರೀಕ್ಷೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಮೊದಲನೇ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಅದಕ್ಕಾಗಿ 100 ರೂಪಾಯಿ ಬಹುಮಾನವನ್ನು ಮತ್ತು ಸುಂದರವಾಗಿ ಬೈಂಡು ಮಾಡಿದ ಒಂದು ಬೈಬಲ್ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದರು. 1909ರಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲೇ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನಗಳಿಸಿ ಹಾಗೂ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಂಕಗಳನ್ನು ಗಳಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಕಾಲೇಜಿನ ಪ್ರವೇಶ ಪರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಪಾಸುಮಾಡಿದರು. ಇದರಿಂದ ಅವರು ಇಂಟರ್‌ಮೀಡಿಯೇಟ್ ಢಾಕಾ ಕಾಲೇಜ್‌ಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಪಡೆದರು, ಅಲ್ಲಿ ಆತ ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಜರ್ಮನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲೂ ಖಾಸಗಿ ಪಾಠಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು, ಅದು ನಂತರ ಅವರ ನೆರವಿಗೆ ಬಂದಿತು. 1911ರಲ್ಲಿ ಆತ ISC ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ಸ್ಥಾನಗಳಿಸಿದರು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಕಲ್ಕತ್ತಾಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಅನ್ವಯಿಕ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ B.Sc. ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜ್ ಅದಾಗಲೇ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಗಳನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದಿತ್ತು. ಸಹಾ ಒಂದಿಗೂ ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಭಾವಂತರು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ: ಸತ್ಯೇಂದ್ರ ನಾಥ್ ಬೋಸ್, ಜ್ಞಾನ್ ಘೋಶ್, N.R. ಸೇನ್ ಮತ್ತು J. N. ಮುಖರ್ಜಿ ಮೊದಲಾದವರು ಆತನ ಸಹಪಾಠಿಯಾಗಿದ್ದರು, P.C. ಮಹಾಲನೋಬಿಸ್ ಆತನಿಗೆ ಒಂದು ವರ್ಷ ಹಿರಿಯ ಸಹಪಾಠಿಯಾಗಿದ್ದರು, N. R. ಧರ್ ಎರಡು ವರ್ಷ ಹಿರಿಯ ಮತ್ತು ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಒಂದು ವರ್ಷ ಕಿರಿಯ ಸಹಪಾಠಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅವರಿಗೆ ಕಲಿಸಿದ ಅಧ್ಯಾಪಕರೆಂದರೆ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಜಗದೀಶ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್, ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಫುಲ್ಲಾ ಚಂದ್ರ ರಾಯ್ ಹಾಗೂ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ D.N. ಮಲ್ಲಿಕ್ ಮತ್ತು C. E. ಕುಲ್ಲಿಸ್. ಅವರು B.Sc. ಮುಗಿಸಿದ ನಂತರ M.Sc.ಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿಯೂ S.N. ಬೋಸ್ ಅವರಿಗೆ ಸಹಪಾಠಿಯಾಗಿದ್ದರು. M.Sc. ಮತ್ತು B.Sc.ಯಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಬೋಸ್ ಮೊದಲನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅದೇ M.sc. ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರೂ ಮೊದಲನೇ ಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಿದರು, ಬೋಸ್ ಶುದ್ಧ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಹಾ ಅನ್ವಯಿಕ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ. 1913ರಿಂದ 1915ರವರೆಗಿನ ಕಾಲೇಜು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಘನಾದ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾ ಹೋರಾಟ ಚಳವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅನುಶಿಲನ್ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಾ ಹೋರಾಟಗಾರ ಬಾಘ ಜತಿನ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘಟನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಹಾರವರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನಿಲಯಕ್ಕೆ ಆಗಾಗ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಸಹಾ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿರುದ್ಧದ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸುವ ಯೋಚನೆಯನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಲಘುವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ಅವರು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಆ ಯೋಚನೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟರು. ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು, ಹಣ ಸಂಪಾದಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗುವುದು ಅವರ ಮುಖ್ಯ ಗುರಿಯಾಗಿುತ್ತು. ಕಾಲೇಜು ಮುಗಿದ ನಂತರ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆಂಬ ಸಂಶಯದಿಂದಾಗಿ ಅವರಿಗೆ ಪರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಲು ಅನುಮತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಿಲ್ಲ; ಅದಲ್ಲದೆ ಅವರು ಶಾಲಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿ ಬಹಿಷ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದುದುನ್ನೂ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಯಿತು. ಸಂಪಾದನೆಗಾಗಿ ಅವರು ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ ಮನೆಪಾಠ ಹೇಳಿಕೊಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸರ್ ಅಶುತೋಶ್ ಮುಖರ್ಜಿಯವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಉಪ ಕುಲಾಧಿಪತಿಯಾದರು ಹಾಗೂ ಅವರು ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಅಧ್ಯಯನ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಹೊಸ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಲೇಜೊಂದನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಇದು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಇಬ್ಬರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಕೀಲರಾದ ತಾರಕ್ ನಾಥ್ ಪಾಲಿಟ್ ಮತ್ತು ರಾಸ್ ಬೆಹಾರಿ ಘೋಶ್‌ರವರ ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಅವರು ಸಹಾ ಮತ್ತು ಬೋಸ್ ಇಬ್ಬರಿಗೂ ಈ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಕರಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾದ ಡಾ. ಗಣೇಶ್ ಪ್ರಸಾದ್ ಒಂದಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿದ್ದುದರಿಂದ ಅವರನ್ನು ಆತ C.V. ರಾಮನ್ ಪಾಲಿಟ್ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ್ದ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದರು. ನಂತರ ಸಹಾ ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಹೆಸರಾಂತ ಗಣಿತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಅಮಿಯ ಚರಣ್ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರ ಸ್ನೇಹವನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದರು. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವೃತ್ತಿಜೀವನ ಆಯ್ದ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡ ಮೊದಲನೇ ವಿಶ್ವ ಸಮರವು ಕೊನೆಗೊಂಡ ಸ್ವಲ್ಪ ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್‌ನ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸಾಪೇಕ್ಷತಾ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸುವ ಸೂರ್ಯನ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯಿಂದ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಬೆಳಕು ವಿಚಲನೆಯಾಗುತ್ತದೆಂಬ ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಆವಿಷ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಹಾ ಸಾಪೇಕ್ಷತಾ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದರು. ಅವರು S. N. ಬೋಸ್ ಒಂದಿಗೆ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್‌ನ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಅನುವಾದ ಮಾಡಿದರು ಹಾಗೂ ನಂತರ ಅವನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಒಂದು ಪುಸ್ತಕದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಸಾಪೇಕ್ಷತಾ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಅಧ್ಯಯನವು ಸಹಾರವರಿಗೆ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು ಹಾಗೂ ಅವರ ಮೊದಲ ಮೂಲ ಪ್ರಬಂಧವು ಆನ್ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್ಸ್ ಸ್ಟ್ರೆಸ್ಸಸ್‌ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಫಿಲಸೋಫಿಕಲ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕ ದಲ್ಲಿ 1917ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಬಂಧಗಳು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡವು. ಇದರ ನಂತರ ಅವರು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್‌ನ ಚಲನಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗಿನ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು. ಆತ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಾಪೇಕ್ಷತಾ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಬಿಂದು-ಆವೇಶದಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಲಿನಾರ್ಡ್-ವಿಚರ್ಟ್ ವಿಭವವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆತ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿದರು ಹಾಗೂ 1918ರಲ್ಲಿ (S. ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಒಂದಿಗೆ) ಅನುರಣನ ವಿಧಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬೆಳಕಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಅಳತೆ ಮಾಡುವ ಬಗೆಗಿನ ಸಂಶೋದನಾ ಪ್ರಬಂಧವೊಂದನ್ನು ಜರ್ನಲ್ ಆಫ್ ರಾಯಲ್ ಏಷ್ಯಾಟಿಕ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಬಂಗಾಳ್‌ನಲ್ಲಿ (ಕಲ್ಕತ್ತಾ) ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಇವರ ಈ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು ಅವರಿಗೆ 1918ರಲ್ಲಿ D.Sc. ಪದವಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ಈ ಮಧ್ಯೆ ಸಹಾ ರಾಧಾರಾಣಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು (ಮದುವೆಯಾಗುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದ ದಿ ಕ್ಲಾಯ್ಸ್ಟರ್ ಆಂಡ್ ದಿ ಹಾರ್ತ್ಅನ್ನು ಓದುವವರೆಗೆ ಅವರು ಅವಿವಾಹಿತ ಜೀವನವು ತನಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾದುದೆಂದು ನಂಬಿದ್ದರು). ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆತ ಆಯ್ದ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದರು. ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂನಂತಹ ಭಾರ ಲೋಹವು ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಜಲಜನಕದಂತಹ ಹಗುರ ಲೋಹಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಇದೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಆತನ ಕುತೂಲಹವನ್ನು ಕೆರಳಿಸಿತು. ಅವರು ಆಗ್ನೆಸ್ ಕ್ಲರ್ಕ್‌ನ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ 'ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ತೇಲುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಬಲ'ದ ಬಗ್ಗೆ ಓದಿದರು, ಇದು ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂನಂತಹ ಕೆಲವು ಲೋಹಗಳ ಪರಮಾಣುಗಳ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಅಸಂಗತತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಮಾದರಿಗಳು ಎತ್ತರ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಲ್ಲಾಗುವ ಇಳಿತವು ಲೋಹದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾರದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆಯಬಹುದೆಂಬ ಸಂಭಾವ್ಯತೆಯನ್ನೇ ಕಾರಣವನ್ನಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದವು. ಸ್ಕ್ವಾರ್ಜ್ಸ್‌ಚೈಲ್ಡ್ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಅಂತಹ ಒಂದು ಮಾದರಿಯು ಸುಮಾರು 3500 ಕಿಮೀ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಶತಕೋಟಿ ಘನ ಮೀಟರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಪರಮಾಣು ಇರಬಹುದೆಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಆದರೆ ಮಿಂಚುರೋಹಿತವು ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಪರಮಾಣುಗಳಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಇಂತಹ ಊಹೆಗಳ ನಿರಾಧಾರತೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದೆ. ಸಹಾ ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಅತೀವ ಚಿಂತಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ - "ಸೂರ್ಯನಲ್ಲಿ ಒಂದು ರೀತಿಯ ವಿಕರ್ಷಕ ಬಲವಿದೆ, ಇದು ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವನ್ನು ತಟಸ್ಥಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ಖಭೌತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿದೆ. " 1919ರಲ್ಲಿ ಆಸ್ಟ್ರೊಫಿಸಿಕಲ್ ಜರ್ನಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಆನ್ ರೇಡಿಯೇಶನ್-ಪ್ರೆಶರ್ ಆಂಡ್ ದಿ ಕ್ವಾಂಟಮ್ ಥಿಯರಿ " ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಸಂಶೋಧನಾ-ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವುದೇ ಆಯ್ದ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡವೆಂದು ತೋರಿಸಿದರು. ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡದ ಕಲ್ಪನೆಯು ಹೊಸತಾದುದಲ್ಲ. ಅದು ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್‌ನ ಬೆಳಕಿನ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್‌ನ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ವಸ್ತುವಿನ ಗಾತ್ರವು ಕಡಿಮೆಯಾದಾಗ ಒತ್ತಡವೂ ಸಹ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ, ವಸ್ತುವಿನ ಗಾತ್ರವು ಪರಮಾಣುವಿನಷ್ಟು ಕಿರಿದಾಗಿದ್ದರೆ ಒತ್ತಡವು ಶೂನ್ಯವಾಗುವಷ್ಟು ಸಣ್ಣದಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಾರವರ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಇದನ್ನು ಅಲ್ಲಗಳೆಯುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ವಿಕಿರಣವು ಸೂರ್ಯನ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ಪರಮಾಣುಗಳನ್ನು ವರ್ಣಗೋಳದವರೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆಂದು ಅವರ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ವಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಸಹಾ ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೀಗೆಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ: "ಅಣುಗಳ ಮೇಲೆ ವಿಕಿರಣ-ಒತ್ತಡದ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು, ಹಳೆಯ ಬೆಳಕಿನ-ನಿರಂತರ-ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಬದಲಿಗೆ ಕ್ವಾಂಟಮ್ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಬಳಸಿದರೆ ಒದಗಿಸಬಹುದು." ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್ ಮತ್ತು ಪ್ಲ್ಯಾಂಕ್‌ರ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ಸಹಾರವರ ಪ್ರಕಾರ, ಗೋಚರಿಸುವ ಬೆಳಕಿನ ಶಕ್ತಿಯು ‘ಸೀಮಿತ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ಯಾಕೆಟ್ಟು hν’ಯಿಂದ ರಚಿತವಾಗಿದೆ. ಈಗ M ಸಾಂದ್ರತೆಯ ಪರಮಾಣು ಹೀರಿಕೊಂಡ ಅಂತಹ ಒಂದು ಬೆಳಕಿನ ಕಂಪನವನ್ನು ಊಹಿಸೋಣ. ಆ ಬೆಳಕಿನ ಕಂಪನವು ಆವೇಗದೊಂದಿಗೆ (hν/c) ಚಲಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದು ಹೀರಲ್ಪಟ್ಟಾಗ ಆ ಆವೇಗವು ಪರಮಾಣುವಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ, ಅನಂತರ ಅದು ವೇಗ v = (hν/cM) ಒಂದಿಗೆ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನಿಜವಾದ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಆದೇಶಿಸಿದಾಗ ಬರುವ ವೇಗವು ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಹಾ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: "v ಎಂಬುದು ನಿಜವಾಗಿ ಕಂಪನಾತ್ಮಕ ವೇಗ ಮತ್ತು ವೇಗೋತ್ಕರ್ಷದ ಒಂದು ಗುಣವೆಂಬುದನ್ನು ನೆನಪಿಡಬೇಕು. ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಜಲಜನಕ ಪರಮಾಣು ಗಳಿಸುವ ಒಟ್ಟು ವೇಗವು ಪ್ರತಿ ಸೆಕೆಂಡಿಗೆ ಬೆಳಕು ಪಡೆಯುವ ಚೇತರಿಕೆ ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಗಳಿಸಿದ ವೇಗವು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. " ಅಂತಹ ವೇಗವು ಪರಮಾಣುಗಳನ್ನು ವರ್ಣಗೋಳದಿಂದ ಬಹುದೂರಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಬಹುದು ಹಾಗೂ ಸ್ಕ್ವಾರ್ಜ್ಸ್‌ಚೈಲ್ಡ್‌ನ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಹವರ್ತಿಗಳು ಊಹಿಸಿದುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ದಪ್ಪವಾದ ಪರಮಾಣುಗಳ ರಚನೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಪರಮಾಣು ಯಾವುದೇ ಅನಿಯಂತ್ರಿತ ಆವರ್ತನ ν ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬೆಳಕಿನ ಕಂಪನವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಸಮ್ಮತಿಸುವ ಸ್ಥಾನಾಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ಆವರ್ತನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬೆಳಕಿನ ಕಂಪನವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಪರಮಾಣು ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅದು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ . ಒತ್ತಡದ ಮೌಲ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವ ಇತರ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ: ದ್ಯುತಿಗೋಳದಿಂದ ಹೊರಬರುವ ರೋಹಿತದಲ್ಲಿ ν ಆವರ್ತನದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಫೋಟಾನ್‌ಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಪರಮಾಣುವಿಗೆ ಯಾವ ಪ್ರಕಾರದ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವ ಆವರ್ತನಗಳು ಲಭ್ಯಯಿರುತ್ತವೆ. ಆ ಆವರ್ತನಗಳಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಕಾಯ ರೋಹಿತವು ಎಷ್ಟು ತೀವ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಾವು ಜಲಜನಕಕ್ಕಿಂತ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂ ಏಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬಹುದು, ಏಕೆಂದರೆ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂನ ಮೇಲಿನ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡವು ಜಲಜನಕದ ಮೇಲಿನದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆತ ತನ್ನ ಈ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳನ್ನು ದಿ ಸ್ಟೇಶನರಿ H- ಆಂಡ್ K-ಲೈನ್ಸ್ ಆಫ್ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂ ಇನ್ ಸ್ಟೆಲ್ಲಾರ್ ಅಟ್ಮೋಸ್ಫಿಯರ್ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಸಂಶೋಧನಾ-ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಇದನ್ನು 1921ರಲ್ಲಿ ನೇಚರ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು." ವರ್ಣಗೋಳದ ಸಮಸ್ಯೆ 1915ರಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರದ ರೋಹಿತ ದರ್ಶನ ವಿಷಯವು ಹೆಚ್ಚು ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯಿತು, ಆದ್ದರಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಅದರ ನಿಗೂಢ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಆ ವಿಷಯದ ಮೂಲಾಧಾರವನ್ನು ಫ್ರಾನ್‌ಹೋಫರ್ ಮತ್ತು ಕಿರ್ಚಾಫ್ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ನಂತರದ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಕೆಲಸವೆಂದರೆ ಹಿಗ್ಗಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮಿಲ್ಲರ್‌ರವರ ಕಾರ್ಯ, ಅವರು ಸುಮಾರು ಐವತ್ತು ಅಧಿಕ ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುವ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಫ್ರಾನ್‌ಹಾಫರ್ ರೋಹಿತವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ಅವರು ತಾವು ಪರೀಕ್ಷಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಸೂರ್ಯನಂತಹುದೇ ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆಯೆಂದು ತರ್ಕಿಸಿದರು. 1920ರಲ್ಲಿ ಸರಿಸುಮಾರು ಎರಡು ನೂರು ಸಾವಿರ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಸೂರ್ಯನಲ್ಲಿ ಏನಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದುಕೊಂಡರೆ ನಕ್ಷತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಏನು ಸಂಭವಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಬಹುದೆಂಬ ಒಂದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಒಮ್ಮತವನ್ನು ಇದು ಉಂಟುಮಾಡಿತು. ಆದರೆ ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮಾಹಿತಿಯಲ್ಲಿ ಗೊಂದಲವಿದ್ದರೂ, ಸೂರ್ಯನು ಒಂದು ಒಗಟಾಗಿಯೇ ಉಳಿದನು. ಲಾಕ್ಯರ್ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ - (ಮಿಂಚುರೋಹಿತದಲ್ಲಿ) ವರ್ಣಗೋಳದ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವ ರೇಖೆಗಳು ಕಿಡಿ ರೋಹಿತದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುವ ರೇಖೆಗಳಂತೆಯೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಕಿಡಿ ರೇಖೆಗಳು ವರ್ಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ , ಆ ವರ್ಧನೆಯು ತಾಪಮಾನದಂತಹ ಪ್ರಚೋದಕದಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆಂದೂ ಆತ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಅದರ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಕುಂಠಿತಗೊಳಿಸುವ ಅಂಶಗಳನ್ನೂ ಹೊಂದಿದೆ. ವರ್ಧನೆಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ತಾಪಮಾನದಿಂದ ಉಂಟಾಗುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಇದಕ್ಕೆ ಇತರ ಕೆಲವು ಅಂಶಗಳೂ ಪ್ರಚೋದಕಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಹಾ ನಂತರ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: ಯುರೋಪಿನ ಪ್ರವಾಸ ಮತ್ತು ಉಷ್ಣದ ಅಯಾನೀಕರಣ ಸಹಾ ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಆಳವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ತಾನು ಯುರೋಪಿಗೆ ಹೋಗಬೇಕೆಂದು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಇತರ ಉನ್ನತ ಖಭೌತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಆತ ಆಗ್ನೆಸ್ ಕ್ಲರ್ಕ್‌ರಿಂದ ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನದ ಬಗೆಗಿನ ಎರಡು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು, ಅವು ಆ ವಿಷಯದ ಮೇಲಿನ ಅವರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಇನ್ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದವು. ಆದರೆ ಅವರಲ್ಲಿ ಹಣದ ಕೊರತೆಯಿತ್ತು, ಆದ್ದರಿಂದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮತ್ತು ಫೆಲೊಷಿಪ್‌ಗಳಿಗಾಗಿ ಪೈಪೋಟಿ ನಡೆಸಬೇಕಾಯಿತು. ಆ ಪೈಪೋಟಿಗೆ ಆತ ತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಬಂಧವೊಂದನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಆತ ಆನ್ ದಿ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕ್ಲಾಸಿಫಿಕೇಶನ್ ಆಫ್ ಸ್ಟೆಲ್ಲಾರ್ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಾ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಒಂದು ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಬರೆದರು. ಸಹಾರವರ ಪ್ರಬಂಧವು ಇತರ ಪ್ರಬಂಧಗಳಿಗಿಂತ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದುದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರೇಮ್‌ಚಂದ್ ರಾಯ್‌ಚಂದ್ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮತ್ತು ಗುರು ಪ್ರಸನ್ನಾ ಘೋಶ್ ಫೆಲೊಷಿಪ್‌ಗಳೆರಡೂ ಲಭಿಸಿದವು. ಜೇಬಿನಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಹಣವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಆತ 1919ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಗೆ ಹಡಗಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು. ಲಂಡನ್‌ಗೆ ತಲುಪಿದ ನಂತರ ಸಹಾ ತನ್ನಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಹಣದ ಕೊರೆತೆಯಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡು, ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕವಾಗಿ ಎರಡೂ ಬದಿಗಳಲ್ಲೂ ತಾನು ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಏನಾದರು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಅದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಅವರು ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿದ್ದ ತನ್ನ ಮಾಜಿ-ಸಹಪಾಠಿಯಲ್ಲಿಗೆ ಧಾವಿಸಿದರು. ಆತ ಸಹಾರವರನ್ನು ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ A.ಫೌಲರ್‌ಗೆ ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು, ಫೌಲರ್ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ನಕ್ಷತ್ರದ ಖಭೌತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ಲಾಕ್ಯರ್‌‌ನ ಮಾಜಿ ಸಹಾಯಕ. ಫೌಲರ್ ಸಹಾರವರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಜೇತ ಪ್ರಬಂಧದಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವಿತರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ತನ್ನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಡಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು. ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಆ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಬರೆದು, ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಸತೊಂದು ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು: ಆನ್ ಎ ಫಿಸಿಕಲ್ ಥಿಯರಿ ಆಫ್ ಸ್ಟೆಲ್ಲಾರ್ ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಾ . ಫೌಲರ್ ಈ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಗೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು, ಅದು ಕೂಡಲೇ ಅದನ್ನು ಅದರ ವರದಿಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು; ಆ ಪ್ರಬಂಧವು ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯಿತು. ಈ ಪ್ರೌಢ ಪ್ರಬಂಧವು ಅವರಿಗೆ 1920ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ಗ್ರಿಫ್ಫಿತ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು." ಸಹಾ ನಂತರ ಹೀಗೆಂದು ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ: ಸಂಬಂಧದ ಬಗ್ಗೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ತಿಳಿಸುತ್ತಾ ಒಮ್ಮೆ ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಡಿಂಗಲ್ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: "ಸಹಾ ಮತ್ತು ಫೌಲರ್ ಮಧ್ಯೆ ಇರುವ ಸ್ನೇಹದ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುವಾಗ ನಾನು ಅದನ್ನು ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ವೆಲ್‌ ಮತ್ತು ಫ್ಯಾರಡೆಯ ನಡುವೆ ಇದ್ದ ಸ್ನೇಹಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಲು ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತೇನೆ." ಈ ಪ್ರಬಂಧಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ಆತ ತನ್ನ ಖಭೌತಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಬಗೆಗಿನ ಇನ್ನಿತರ ಮೂರು ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು 1920ರ ಮೊದಲ ಆರು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಫಿಲಸೋಫಿಕಲ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಅವುಗಳೆಂದರೆ - ಅಯನೈಸೇಶನ್ ಆಫ್ ದಿ ಸೋಲಾರ್ ಕ್ರೋಮೋಸ್ಫಿಯರ್ (ಮಾರ್ಚ್ 4, 1920), ಆನ್ ಎಲಿಮೆಂಟ್ಸ್ ಇನ್ ದಿ ಸನ್ (22 ಮೇ 1920) ಮತ್ತು ಆನ್ ದಿ ಪ್ರಾಬ್ಲೆಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಟೆಂಪರೇಚರ್-ರೇಡಿಯೇಶನ್ ಆಫ್ ಗ್ಯಾಸಸ್ (25 ಮೇ 1920). ಈ ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಾ ನಂತರ ಉಷ್ಣದ ಅಯನೀಕರಣ ಸಿದ್ಧಾಂತವೆಂದು ತಿಳಿಯಲಾದುದರ ಮೂಲಾಧಾರವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ನಕ್ಷತ್ರದ ರೋಹಿತದ ಹೀರಿಕೆಯ ರೇಖೆಗಳು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ, ಕೆಲವು ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ವಾಸ್ತವಿಕವಾಗಿ ಕೇವಲ ಜಲಜನಕ ಮತ್ತು ಹೀಲಿಯಂ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಇತರ ಕೆಲವು ವಿವಿಧ ಲೋಹಗಳ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ರೋಹಿತ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ಅಯನೀಕರಣದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಬೇಕೆಂಬುದು ಸಹಾರವರ ಒಳನೋಟವಾಗಿತ್ತು. ಅಯನೀಕರಣದ ಪ್ರಮಾಣವು ಅಂದರೆ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯಸ್‌ನಿಂದ ಹೊರಹೋದ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ತಾಪಮಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರುತ್ತದೆಂದು ಆತ ತಿಳಿದರು. ಉಷ್ಣವು ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಅಯನೀಕರಣಗೊಳ್ಳುವ ಪರಮಾಣುಗಳ ಪ್ರಮಾಣವೂ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಉಳಿದ ತಟಸ್ಥ ಪರಮಾಣುಗಳು ಕೇವಲ ದುರ್ಬಲ ಹೀರಿಕೆ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ. ಉಷ್ಣವು ಹೆಚ್ಚಾದಾಗ ಆ ರೇಖೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮರೆಯಾಗುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಒಂದು ಬಾರಿ, ಎರಡು ಬಾರಿ ಮತ್ತು ಮೂರು ಬಾರಿ ಅಯನೀಕರಣಗೊಂಡ ಪರಮಾಣುಗಳು ವಿವಿಧ ತರಂಗದೂರಗಳಲ್ಲಿ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ನಕ್ಷತ್ರದ ರೋಹಿತದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೇಖೆಗಳು ಕಾಣಿಸುತ್ತವೆ, ಅವು ಈ ಅಯಾನುಗಳ ಪ್ರಮಾಣವು ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ ಪ್ರಬಲವಾಗುತ್ತವೆ. ಆತ ಸಹಾ ಸಮೀಕರಣವೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸೂತ್ರವನ್ನೂ ನಿರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಸಮೀಕರಣವು ಖಭೌತಿಕದಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ರೋಹಿತದ ಅರ್ಥ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಭೂತ ಸಾಧನವಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ರೋಹಿತವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಅವುಗಳ ಉಷ್ಣವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಸಹಾ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಆ ನಕ್ಷತ್ರವನ್ನು ರಚಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಅಂಶಗಳ ಅಯನೀಕರಣ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಬಹುದು.ಖಭೌತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಸಹಾ, ಉಷ್ಣದ ಅಯನೀಕರಣ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ರುಜುವಾತುಪಡಿಸುವ ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಲೂ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಅಂತಹ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು-ತಾಪಮಾನ ಸೌಕರ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಉನ್ನತ ದರ್ಜೆಯ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇತ್ತು. ಅಂತಹ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದುದರಿಂದ ಫೌಲರ್‌ರ ಸಲಹೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಸಹಾರವರು ನರ್ನ್ಸ್ಟ್‌ಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದರು. ಆತ ಸಹಾರವರನ್ನು ಕೂಡಲೇ ತನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಕ್ಕೆ ಬಂದು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಆಹ್ವಾನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಸಹಾ ನರ್ನ್ಸ್ಟ್‌ರ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಒಂದು ವರ್ಷ ಕಾಲ ಕಳೆದರು ಮತ್ತು ಇದು ಅವರಿಗೆ ಅಪಾರ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. ಆ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವಾರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ವಿಚಾರಗೋಷ್ಠಿ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಾರವರು ಹಾಜರಿದ್ದರು. ಇದು ಅವರಿಗೆ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಪ್ಲ್ಯಾಂಕ್, ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ವನ್ ಲಾಯ್ ಮತ್ತು ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್ ಮೊದಲಾದ ಹಲವಾರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜರ್ಮನ್ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಹಾ ತನ್ನ ನಕ್ಷತ್ರ ರೋಹಿತದ ಬಗೆಗಿನ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ಸೊಮ್ಮರ್‌ಫೆಲ್ಡ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದರು, ಆತ ತಕ್ಷಣವೇ ವಿಚಾರಸಂಕಿರಣವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಮುನಿಚ್‌ಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದರು. ಇದು ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಆ ಉಪನ್ಯಾಸವು ಜೈಟ್ಸ್‌ಕ್ರಿಫ್ಟ್ ಫರ್ ಫಿಸಿಕ್ ಸಂಪುಟ 6ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಈ ಭೇಟಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ರಬೀಂದ್ರನಾಥ್ ಟಾಗೋರ್‌ರವರನ್ನು ಸಂಧಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಹಾರವರಿಗೆ ಟಾಗೋರ್‌ರ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಸೊಮ್ಮರ್‌ಫೆಲ್ಡ್ ಅವರಿಬ್ಬರನ್ನು ಪರಿಚಯ ಮಾಡಿಸಿದರು; ಟಾಗೋರ್‌ರವರು ಸಹಾರವರನ್ನು ತುಂಬಾ ಪ್ರೀತಿಯಿಂದ ಮಾತನಾಡಿಸಿದರು, ಅವರ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗುವಾಗ ಶಾಂತಿನಿಕೇತನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿನೀಡುವಂತೆ ಆಹ್ವಾನವನ್ನಿತ್ತರು. ಜರ್ಮನಿಯಿಂದ ಸಹಾ ಸ್ವಿಟ್ಜರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಗೆ ಹೋದರು, ನಂತರ ಮತ್ತೆ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ಗೆ ಬಂದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಕೇಂಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಡ್ಡಿಂಗ್ಟನ್‌ರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಎಡ್ಡಿಂಗ್ಟನ್ ಅವರನ್ನು ಮನೆಗೆ ಆಮಂತ್ರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಮಿಲ್ನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು, ಆತ ಆಗ ಎಡ್ಡಿಂಗ್ಟನ್‌ನ ಸಹಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ಮಿಲ್ನೆ ಸಹಾರವರಿಗೆ ತಾನು ಅವರ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡದ ಬಗೆಗಿನ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ನೇಚರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೋಡಿದುದಾಗಿ ಮತ್ತು ಆ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದುದಾಗಿ ಹೇಳಿದರು. ಸಹಾರವರ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು R.H.ಫೌಲರ್‌ ಒಂದಿಗೆ ಜತೆಗೂಡಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದಾಗಿಯೂ ಮಿಲ್ನೆ ಹೇಳಿದರು. (ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಈ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಮಿಲ್ನೆಯ ಆಯ್ದ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡ ಸಿದ್ಧಾಂತವೆಂಬುದಾಗಿ ಹೆಸರು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.) ಸಹಾರವರು ನಂತರ ಹೀಗೆಂದು ತಮ್ಮ ವಿಷಾದವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ: "ನಾನು ಆಯ್ದ ವಿಕಿರಣ ಒತ್ತಡ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನೆಂದು ವಾದಿಸಬಹುದಿತ್ತು.ಮಿಲ್ನೆ ನೇಚರ್ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ನನ್ನ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಓದಿದರು ಮತ್ತು ಆತನ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಆತ ನನ್ನ ಕೊಡುಗೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೂ ಯಾರೂ ಅದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದಂತೆ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ." ನಕ್ಷತ್ರದ ರೋಹಿತ ದರ್ಶನ ಜರ್ಮನಿಗೆ ಹೋಗುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಸಹಾರವರಿಗೆ ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌‌ನ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ H.H.ಟರ್ನರ್ ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಮೌಂಟ್ ವಿಲ್ಸನ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯವು ಆತನ ಪ್ರಕಾರದ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಸೂಕ್ತ ಸ್ಥಳವೆಂದು ಹೇಳಿದರು ಹಾಗೂ ಮೌಂಟ್ ವಿಲ್ಸನ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯದ ನಿರ್ದೇಶಕ ಜಾರ್ಜ್ ಎಲ್ಲರಿ ಹ್ಯಾಲೆಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆಯುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು. 1921ರ ಜುಲೈ 9ರಂದು ಸಹಾರವರು ಹ್ಯಾಲೆಗೆ ಹೀಗೆಂದು ಬರೆದರು: "ಮೌಂಟ್ ವಿಲ್ಸನ್ ಸೋಲಾರ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯದ ಯಾರಾದರೂ ಈ ಪತ್ರದ ಇನ್ನೊಂದು ಪುಟದಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಲಾದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರೆ ನನಗೆ ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷವಾಗುತ್ತದೆ. ನನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಸಾಧನಗಳು ತುಂಬಾ ಪರಿಮಿತ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿವೆ ಮತ್ತು ನನ್ನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಖಭೌತಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಸೌಕರ್ಯಗಳ ಕೊರತೆಯಿದೆ, ಇಲ್ಲಿ ನನ್ನ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದೆಂಬ ನಿರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ನಾನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ನನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಖಭೌತಿಕ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಮೇಲೆ ಬೆಳಕು ಚೆಲ್ಲುವಷ್ಟು ಸಮರ್ಥವಾದರೆ ನಾನು ತುಂಬಾ ಸಂತಸ ಪಡುತ್ತೇನೆ." ಈ ಪತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ ಫಿಲಸೋಫಿಕಲ್ ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಆತನ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಬಂಧಗಳಲ್ಲಿ ಮುನ್ನುಡಿದ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನೂ ಸೇರಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಬರಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರಿನ್ಸೆಟನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಹೆನ್ರಿ ನೋರಿಸ್ ರಸ್ಸೆಲ್ ಸಹಾರವರ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅತಿ ಶೀಘ್ರದ ಮತ್ತು ಗಂಭೀರವಾದ ಗಮನವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಅವರು ಸಹಾರವರ ಸಂಶೋಧನೆಯ ರುಜುವಾತಾಗಿರುವ ಹ್ಯಾಲೆಯವರ ಮನವೊಪ್ಪಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಅವರ ಸಹಯೋಗದಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೌಂಟ್ ವಿಲ್ಸನ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯದಲ್ಲಿ ರೋಹಿತದ ಬಗ್ಗೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಆದರೆ ಸಹಾರವರು ಅವರಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕೇಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಸೀಮಿತ ಮಾಹಿತಿ ಮ್ತತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಾಧನಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪದೆ ಬಿಟ್ಟುಬಿಟ್ಟರು, ಆದರೂ ಅವು ಅವರಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪವೂ ಅಡ್ಡಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕಾಲೇಜ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯವು ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಕಲೆಹಾಕಿತು ಮತ್ತು ರಸ್ಸೆಲ್ ಇವೆಲ್ಲವೂ ಏನು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸಿದರು. 1908 ಮತ್ತು 1913ರ ಮಧ್ಯೆ ಆತ ಹುರುಪಿನಿಂದ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಚಿಂತಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಈ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಒಂದು ನಕ್ಷೆಯಾಗಿ ರೂಪಿಸಬಹುದೆಂಬ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅಂತಹ ಒಂದು ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಹರ್ಟ್ಜ್‌ಸ್ಪ್ರಂಗ್ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅದನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಹರ್ಟ್ಜ್‌ಸ್ಪ್ರಂಗ್–ರಸ್ಸೆಲ್ ನಕ್ಷೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಕ್ಷೆಯನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ ಆತ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಪಟ್ಟಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಗುಂಪುಗೂಡಿದುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರು. ಅಕ್ಷರಸಂಕೇತಗಳು ನಕ್ಷತ್ರದ ಕೆಲವು ಭೌತಿಕ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕೆಲವು ರಹಸ್ಯಪೂರ್ಣ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಇದು ಸಂಭವಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಪಿಕರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನನ್ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕ್ಲಾಸಿಫಿಕೇಶನ್ ಸ್ಕೀಮ್ಅನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ರೋಹಿತವು ಸರಣಿಯಾದ್ಯಂತ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಬದಲಾದುದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಈ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣವೇನು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಯಾರಿಗೂ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ನಕ್ಷತ್ರದ ವಾತಾವರಣದ ತಾಪಮಾನವು ಈ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿರಬಹುದೆಂದು ರಸ್ಸೆಲ್ ಊಹಿಸಿದರು; ಆದರೂ ಅವರಿಗೆ ಹೇಗೆ ತಾಪಮಾನದ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ಹೀರಿಕೆಯ ರೋಹಿತದಲ್ಲಿ ನಿಧಾನವಾದ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸಹಾ ಅದಾಗಲೇ ತನ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಜೇತ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ (A.ಫೌಲರ್‌ನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಡಿಯಲ್ಲಿ) ಈ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆಯನಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆಂದು ರಸ್ಸೆಲ್‌ಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಹಾ ರಸ್ಸೆಲ್‌ರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ ಆ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು: "ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ರೋಹಿತವು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಅವುಗಳ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ 99%ಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಆರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರೊಂದರಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ, ಈ ಗುಂಪುಗಳು ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕಾಲೇಜ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯದ ಮೂಲಭೂತ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ B A F G K M ಮೊದಲಾದ ಅನಿಯಂತ್ರಿತ ಅಕ್ಷರಗಳಿಂದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಕಾರಗಳು ಮಾತ್ರ ಗಮನಾರ್ಹವಾದುದಾಗಿವೆ, ಆದರೆ ಅವು ನಿರಂತರ ಸರಣಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ. ನಕ್ಷತ್ರದ ರೋಹಿತದಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ನಕ್ಷತ್ರದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಭೌತಿಕ ಅಂಶದಲ್ಲಾಗುವ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ರಸ್ಸೆಲ್ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ." ತನ್ನ ಪ್ರಬಂಧದಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಹೀಗೆಂದು ತೋರಿಸಿದ್ದಾರೆ - ವಿವಿಧ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿನ ನಕ್ಷತ್ರದ ರೋಹಿತದ ನಿರಂತರ ಬದಲಾವಣೆಯು ಏಕ ಪರಿಮಾಣದ ವ್ಯತ್ಯಾಸದಿಂದಾಗಿ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆಂಬ ರಸ್ಸೆಲ್‌ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಆತನ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯು ರುಜುವಾತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಆ ಪರಿಮಾಣವೆಂದರೆ ತಾಪಮಾನ. ಆತ ಮಾರ್ಜಿನಲ್ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇಸ್ಮೆಂಟ್(ಅಂಚಿನ ಪಲ್ಲಟನ) ವಿಧಾನದ ಮೂಲಕ ರೋಹಿತದ ಮಾಹಿತಿಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಅನಿಯಂತ್ರಿತ ಅಕ್ಷರಸಂಕೇತಗಳ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ತಾಪಮಾನ ಪರಿಮಾಣಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದರು. ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ತಾಪಮಾನ ಪರಿಮಾಣಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಯೋಚನೆಯನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದವರಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಮೊದಲಿಗರಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿದ್ದವು, ಪ್ರಮುಖವಾದುದೆಂದರೆ ರೇಖೆಯು ಯಾವಾಗ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾಗಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು. ಫೌಲರ್‌ ಮತ್ತು ಮಿಲ್ನೆಯವರು ರೇಖೆಯ ತೀವ್ರತೆಯು ಯಾವಾಗ ಗರಿಷ್ಠವಾಗುತ್ತದೆಂದು ಗಮನಿಸಿದ ನಂತರ ತಾಪಮಾನವನ್ನು ಸ್ಥಿರಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಮೀಕರಣವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಇಬ್ಬರು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಈ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾದರು. ಆಗ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕಾಲೇಜ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸೆಸಿಲಿಯ ಪೇನ್-ಗ್ಯಾಪೋಸ್ಚ್ಕಿನ್ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗುವಿಕೆ ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ 1921ರ ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿ, ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಖೈರಾ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡರು, ಇದು ಖೈರಾದ ಕುಮಾರ್ ಗುರುಪ್ರಸಾದ್ ಸಿಂಗ್‌ರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ರಚಿತವಾದ ಒಂದು ಹೊಸ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವು ತೀವ್ರ ಹಣಕಾಸಿನ ತೊಂದರೆಯಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಉಪ ಕುಲಾಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಎರಡನೇ ಅವಧಿಯ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸರ್ ಅಶುತೋಶ್ ಮುಖರ್ಜಿ ಒಂದಿಗೆ ಬಂಗಾಳದ ಆಗಿನ ಗವರ್ನರ್ ಲಾರ್ಡ್ ರೊನಾಲ್ಡ್‌ಶೇ ದ್ವೇಷವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಸಹಾ ಈ ಗಲಭೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಒಬ್ಬ ಸಹಾಯಕನನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ, ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನೂ ಎದುರಿಸಿದರು. ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ಎಷ್ಟು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟರೂ ಅಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಸಹಾರವರು ಕಂಡುಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಬಿಟ್ಟುಬರಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಆಲಿಗರ್ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಮತ್ತು ಬನಾರಸ್ ಹಿಂದು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಿಂದ ಅವಕಾಶಗಳು ಬಂದರೂ ಸಹಾರವರು ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದೆಡೆಗಿನ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದಿಂದಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಏಕೆಂದರೆ ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ಸಲಹಾಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿದ್ದುದರಿಂದ, ಅವರು ತನ್ನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದೆಂಬ ಆಶಯವನ್ನು ಆತ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಅದಕ್ಕೆ ಸಹಕರಿಸುವವರ ಗುಂಪು, ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ ಮತ್ತು ಗ್ರಂಥಾಲಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಅದಲ್ಲದೆ ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವು ಬೋಧನೆಗೆ ಹೋಗಿ, ತಮ್ಮ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ಮಾತ್ರ ಸಿಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಸಹಾರವರು ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದ ಹಿಂಜರಿಯಲಿಲ್ಲ. ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಮತ್ತು ಅವರ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಬಂಧಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದರು. ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಸಹಕಾರ ನೀಡಿದವರೆಂದರೆ - N.K. ಸುರ್, P.K. ಕಿಚ್ಲು, D.S. ಕೊಠಾರಿ, R.C. ಮಜುಮ್ದಾರ್, K.B. ಅತ್ಮಾರಮ್ ಮತೂರ್ ಮತ್ತು B.D. ನಾಗ್ ಚೌಧರಿ. 1927ರಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯ ಸರ್ಕಾರವು ಅಲೆಸ್ಸಾಂಡ್ರೊ ವೋಲ್ಟರ ನೂರನೇ ವರ್ಷದ ಜನ್ಮದಿನವನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಲು ಒಂದು ಭಾರಿ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಭೆಯನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿತು, ಇದು ಕೋಮೊ ಎಂಬ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನೆರವೇರಿತು ಹಾಗೂ ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಆಯೋಜಕರೆಂದರೆ ಫರ್ಮಿ. ಸಹಾರವರು ಇದರ ಆಮಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರ ಆಸಕ್ತಿಯ ವಿಷಯವಾಗಿದ್ದ ಸಂಕೀರ್ಣ ರೋಹಿತದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಕೋಮೊದಿಂದ ಸಹಾ ಮುಂಬರುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೂರ್ಯ ಗ್ರಹಣವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಓಸ್ಲೊ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ L. ವಿಗಾರ್ಡ್ ಆಯೋಜಿಸಿದ ವಿಶೇಷ ದಂಡಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಾರ್ವೆಯ ಓಸ್ಲೊಗೆ ಹೋದರು. ಈ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಆ ಗುಂಪು ರಿಂಗೆಬುಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿತು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಲಂಡನ್‌ನ ಪೆಲೋ ಆದರು.. ಅವರು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ ಆಸ್ಟ್ರೊನೊಮಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾದರು ಮತ್ತು ಲಂಡನ್‌ನ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಆಧಾರ ಫೆಲೋ ಆದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಆಗಿನ ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರೊವಿನ್ಸಸ್‌ನ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದ ಸರ್ ವಿಲಿಯಂ ಸಿಂಕ್ಲೇರ್ ಮೋರಿಸ್‌ರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು ಹಾಗೂ ಅವರು ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ರುದರ್‌ಫೋರ್ಡ್‌ನ ತರಗತಿ-ಸಹಪಾಠಿಯಾಗಿದ್ದರೆಂದು ಗವರ್ನರ್‌ಗೆ ತಿಳಿದುದರಿಂದ, ಸಹಾರವರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದ ಕಳಪೆ ಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಗವರ್ನರ್ ತಕ್ಷಣವೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸಿ ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳಿಗೆ 5000 ರೂಪಾಯಿಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿದರು. ಇದು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಸಾಕಾಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡ ಅವರು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಬೇಕಾಗಿ ಕೇಳಿ ಬರೆಯುವಂತೆ ಸರ್ ತೇಜ್ ಬಹಾದುರ್ ಸ್ಯಾಪ್ರುರವರಿಗೆ ಪತ್ರ ಬರೆದರು. ಆದರೆ ಅವರ ಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ಯಾರೂ ಆಲಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿದೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಆತನ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಸೊಸೈಟಿಯು ಕೂಡಲೇ ಆತನಿಗೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 1500 ರೂಪಾಯಿಯನ್ನು ಕೊಡುಗೆಯಾಗಿ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಯಾವುದೇ ಹಣಕಾಸಿನ ಸಮಸ್ಯೆಯಿಲ್ಲದೆ ತಮ್ಮ ಸಂಪೂರ್ಣ ಗಮನವನ್ನು ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ಹರಿಸುವಂತೆ ಆಯಿತು. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷ 1932ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಆ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಹಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಇತರ ನವೀನ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸುವ ಒಂದು ವಿಜ್ಞಾನ ಅಕಾಡೆಮಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದು ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಭಾವಿಸಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಈ ಯೋಚನೆಗೆ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನ ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ, ಪ್ಯಾರಿಸ್‌ನ ಫ್ರೆಂಚ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್, ಬರ್ಲಿನ್‌ನ ಪ್ರಶ್ಶಿಯನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್ ಮತ್ತು ಮೋಸ್ಕೊದ ರಷ್ಯಿಯನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್ ಮೊದಲಾದ ಅಂತಹುದೇ ಅಕಾಡೆಮಿಗಳ ಯಶಸ್ವಿ ಕಾರ್ಯದಿಂದ ಪ್ರೇರೇಪಣೆಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರಿಗೆ ಈ ಯೋಚನೆಯು 1930ರಲ್ಲಿ C. S. ಕ್ರಿಸ್ಟೋಫರ್‌ರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕೂಟವು ಸೇರಿದಂದಿನಿಂದ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದಿತ್ತು. ಆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಭಾಷಣವನ್ನು ಮಾಡುವಾಗ, ಗವರ್ನರ್ ಮಾಲ್ಕೋಲ್ಮ್ ಹೈಲಿ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದರು - ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದು ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಆಡಳಿತ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಚೋದಿಸಿ, ಅದನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ದೇಶಿದರೆ, ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬಹುದು. ಸಹಾರವರು ಈ ಸುಳಿವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡು, ಅಂತಹ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡರು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವೇ U.P. ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಅದರ ಹೆಸರು ಹಾಗಿದ್ದರೂ, ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿತು. ಇದು ಅವರಿಗೆ ಭಾರತದ-ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಘಟನೆಯೊಂದನ್ನು ರೂಪಿಸುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಹಾರವರು 1934ರಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಯನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್‌ನ ಸ್ಥಾಪನೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ಇದರ ಬಗ್ಗೆ ಸಹಾ ಮತ್ತು ರಾಮನ್‌ರ ನಡುವೆ ಪ್ರಬಲ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವೆದ್ದಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರಾಮನ್ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಯನ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಸಹಾರವರು ಒಪ್ಪದೆ ತಮ್ಮ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ 1935ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದುವುದರೊಂದಿಗೆ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಈ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಜನವರಿ 7ರಂದು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಸೆನೆಟ್ ಹಾಲ್‍ನಲ್ಲಿ J.H. ಹಟ್ಟನ್‌ರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. L.L. ಫರ್ಮರ್ ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾದರು. ಅದೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಯನ್ ಸೈನ್ಸ್ ನ್ಯೂಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ಅನ್ನೂ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ ಹರಡುವುದು ಇದರ ಪ್ರಮುಖ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿತ್ತು.ಈ ಸಂಘಟನೆಯು ಸೈನ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಕಲ್ಚರ್ ಎಂಬ ಅದರ ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿತು. ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಮೊದಲ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಪಡೆದ ನೇತಾಜಿ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಹೀಗೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಸೈನ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಕಲ್ಚರ್‌ನ ಪ್ರಕಟನೆಯು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಲ್ಲದ ವಿಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿಹೊಂದಿದವರಿಂದ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರ ಕಟ್ಟುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವರಿಂದಲೂ ಸೌಹಾರ್ದಯುತವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ನಮ್ಮ ಹಿಂದಿನ "ರಾಷ್ಟ್ರ ನಿರ್ಮಾಪಕ"ರ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಏನಿದ್ದರೂ, ನಾವು ಕಿರಿಯರು ರಾಷ್ಟ್ರವನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಮಾಡಬೇಕು ಹಾಗೂ ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ನಮಗೆ ನೀಡುವ ಎಲ್ಲಾ ಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ ಸಿಧ್ದರಾಗಲು ನಾವು ಬಯಸಬೇಕು. ಆದರೆ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರಿಗೆ ಆ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಶೇಖರಿಸುವ ಬಗೆಗಿನ ಅನ್ಯಮನಸ್ಕತೆಯಿಂದಾಗಿ ಇದು ಸಾಧ್ಯವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಬಗ್ಗೆ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಮತ್ತು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅನ್ವೇಷಕರು ಅವರದೇ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ." ಸಹಾ ಸೈನ್ಸ್ ಆಂಡ್ ಕಲ್ಚರ್‌ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ 200ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅಂತಹ ವಿಷಯಗಳೆಂದರೆ: ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಸಂಘಟನೆ, ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಬಳಕೆ, ನದಿ ಕಣಿವೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಯೋಜನೆಗಳು, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರಿನ ಬದಲಾವಣೆ. ಈ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಪ್ರಸ್ತುತ ಅದರ 76ನೇ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದೆ. ನಂತರ ಅವರ ತೊಡಗುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ 1946ರ ಮೇಯಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯು ದೆಹಲಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರವಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಅದರ ಹೆರಸರು ಇಂಡಿಯನ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೈನ್ಸ್ ಅಕಾಡೆಮಿಯಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು. 1936ರಲ್ಲಿ ಸಹಾರವರು ಕಾರ್ನೆಗೈ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಆಫ್ ದಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಎಂಪೈರ್‌ನಿಂದ ಫೆಲೊಷಿಪ್ಅನ್ನು ಪಡೆದರು ಹಾಗೂ ಅವರು ನಂತರ ವಿಹಾರ-ಪ್ರವಾಸಕ್ಕೆ ಹೋದರು, ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಇರಾಕ್, ಸಿರಿಯಾ, ಜೋರ್ಡಾನ್, ಇಸ್ರೇಲ್ ಮೊದಲಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು. ಮುನಿಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಸೊಮ್ಮರ್‌ಫೆಲ್ಡ್ ಒಂದಿಗೆ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಮತ್ತೆ ಒಂದುಗೂಡಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಸಮಾಜದ ಶತಮಾನೋತ್ಸವದ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಲಂಡನ್‌ಗೆ ಹೋದರು, ಆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ಪ್ಲ್ಯಾಂಕ್ ಮುಖ್ಯ ಅತಿಥಿಯಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಲಂಡನ್‌ನಿಂದ ಸಹಾ ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌‌ಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಮಿಲ್ನೆಯವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಕಳೆದರು. ನಂತರ ಅವರು ಬೋಸ್ಟನ್‌ನ ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕಾಲೇಜ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಹ್ಯಾರ್ಲೊ ಶೇಪ್ಲಿ, ಡೊನಾಲ್ಡ್ ಮೆಂಜೆಲ್ ಮತ್ತು ಸೆಸಿಲಿಯ ಪೇನೆ-ಗ್ಯಾಪೋಸ್ಚ್ಕಿನ್ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು. ನಂತರ ಅವರು ಪಶ್ಚಿಮದೆಡೆಗೆ ತಿರುಗಿ ಅನೇಕ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು ಹಾಗೂ ಹಬಲ್, ವಾಲ್ಟರ್ ಆಡಮ್ಸ್, ಮತ್ತು ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಬರ್ಕೆಲಿಯಲ್ಲಿ ಲಾರೆನ್ಸ್ ಮೊದಲಾದವರನ್ನು ಸಂಧಿಸಿದರು. ಸಹಾ ಮತ್ತು ಲಾರೆನ್ಸ್ ಈ ಹಿಂದೆ 1927ರಲ್ಲಿ ಕೊಪೆನ್‌ಹ್ಯಾಗನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಸಂಧಿಸುವಾಗ ಲಾರೆನ್ಸ್ ಸೈಕ್ಲೊಟ್ರಾನ್‌ನ ಅನ್ವೇಷಕರಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಭೇಟಿಯು ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಲಾರೆನ್ಸ್ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಸೈಕ್ಲೊಟ್ರಾನ್ಅನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಸಹಾರವರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ಯರ್ಕ್ಸ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಚಿಕಾಗೊಗೆ ಹೋದರು. ಹಾರ್ವರ್ಡ್‌ಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ಅವರು ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಶತಮಾನದಿನೋತ್ಸ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಎ ಸ್ಟ್ರಾಟೊಸ್ಫಿಯರ್ ಸೋಲಾರ್ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಟಿಪ್ಪಣಿಯನ್ನು ಬರೆದರು, ಅದು ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ಕಾಲೇಜ್ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ ಬುಲೆಟಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಯಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು 40 ಕಿಮೀಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನ ರೋಹಿತದ ವೀಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅದನ್ನು UVನ ಬರಿದಾಗುವಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ಮತ್ತು ಪರಿಸರದಿಂದ ಹೊರಗೆಡವಲು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಭವನೀಯ ಮಾರ್ಗವೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬೋಸ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವಾಗ ಅವರು ಮಸ್ಸಾಚುಸೆಟ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಗೆ ಭೇಟಿನೀಡಿದರು, ಅದರ ಆಗಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದವರೆಂದರೆ ಕಾರ್ಲ್ ಟೈಲರ್ ಕಾಂಪ್ಟನ್. ಯುರೋಪಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದಾಗ ಅವರು ಕೊಪೆನ್‌ಹ್ಯಾಗನ್‌ನ ನೈಲ್ಸ್ ಬಾಹ್ರ್ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬೈಜಿಕ(ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್) ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗಿನ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಾಲೋಚನೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಇದು ಆತನ ಗಮನವನ್ನು ನಂತರ ಬೈಜಿಕ(ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್) ವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ತಿರುಗಿಸಲು ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ದೀರ್ಘ ಆದರೆ ವೈಚಾರಿಕವಾಗಿ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸಾಧಿಸಿದ ಪ್ರವಾಸವನ್ನು ಮುಗಿಸಿದ ನಂತರ ಸಹಾ 1937ರಲ್ಲಿ ಅಲಹಾಬಾದ್‌ಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. 1938ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ "ವಿದ್ಯುತ್ ಪೂರೈಕೆ"ಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರ ಸಂಕಿರಣವೊಂದನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ನೆಹರುರವರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಉದ್ಘಾಟಿಸುವಂತೆ ಕೇಳಿದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನೆಹರು ಮತ್ತು ಸಹಾರವರು ಸೌಹಾರ್ದದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡರು. ಆದರೆ ನಂತರ ಈ ಸಂಬಂಧವು ಹಾಳಾಯಿತು, ಇದು ಬೈಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಯೋಜನಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುವ ಅವರ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಸೂಚನೆಗಳಿಗೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಅಡ್ಡಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಾಂತೀಯ ಏಕಧ್ರುವಕ್ಕಾಗಿ ದಿರಾಕ್‌ರ ಕ್ವಾಂಟೀಕರಣ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮತ್ತೆಪಡೆದರು.. ದಿರಾಕ್ ಒಬ್ಬ ಕಾಂತೀಯ ಏಕಧ್ರುವದ ಅಧ್ಯಯನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನವನ್ನು ಹರಿಸಿದ ಮೊದಲ ವಿಜ್ಞಾನಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಹಾ ಮೂಲಭೂತ ತತ್ತ್ವದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಒಂದು ಅಂಶವು ವಿದ್ಯುದಾವೇಶ ಮತ್ತು ಕಾಂತೀಯ ಆವೇಶಗಳೆರಡನ್ನೂ ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅಂತಹ ಅಂಶವನ್ನು (ಕಾಲ್ಪನಿಕ) ಡೈಯಾನ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಹಾರವರು ಊಹಿಸಿದ ಅದರ ಆವೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಈ ಕ್ವಾಂಟೀಕರಣ ಸ್ಥಿತಿಯು ದಿರಾಕ್ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಮೂಲಭೂತ ತತ್ತ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಾಮಾನ್ಯೀಕರಣವಾಯಿತು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಾನು ಅಲಹಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲೇ ತಡೆಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದೇನೆಂದು ಭಾವಿಸಿ, ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಹರಡಲು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಉತ್ತಮ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಟ್ಟು 1938ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಸಹಾರವರು 1938ರ ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಪಾಲಿಟ್ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾದರು ಮತ್ತು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಶ್ಯಾಮ ಪ್ರಸಾದ್ ಮುಖರ್ಜಿಯವರು ಈ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಉಪ ಕುಲಾಧಿಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತಿಹೊಂದಿ ಸರ್ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಅಜಿಜುಲ್ ಹಕ್ ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಸಹಾರವರು ತಕ್ಷಣವೇ ಪಾಲಿಟ್ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಮಾಡಲು ತೊಡಗಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ ಅವರು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿನ MSc ಪಠ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪುನಃರೂಪಿಸುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡರು. ನಂತರ ಸಹಾರವರು 1940ರಲ್ಲಿ ಬೈಜಿಕ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಹಾಗೂ ಕ್ವಾಂಟಂ ಮೆಕ್ಯಾನಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಫಿಸಿಕ್ಸ್ ಹಿಂದೆ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ಸಹಾರವರ ಬೈಜಿಕ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗಿನ ಆಸಕ್ತಿಯು 1936-37ರಲ್ಲಿನ ಅವರ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರವಾಸದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಬರ್ಕೆಲಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದುದರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದ ಸಹಾರವರು 1938ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ B.D. ನಾಗ್ ಚೌಧರಿಯನ್ನು ಲಾರೆನ್ಸ್‌‌ರವರಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಬರ್ಕೆಲಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಸೈಕ್ಲೊಟ್ರಾನ್‌ನ ಬಗ್ಗೆ ಎಲ್ಲಾ ತಿಳಿದುಕೊಂಡರು. ಸಹಾರವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸೈಕ್ಲೊಟ್ರಾನ್ಅನ್ನು ಹೊಂದಲು ತೀವ್ರಾಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅದನ್ನು ರಚಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಟಾಟಾದವರ ಮನವೊಪ್ಪಿಸುವಂತೆ ನೆಹರುರವರೊಂದಿಗಿನ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಟಾಟಾದವರು 60,000 ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ನೀಡಿ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು, ಆದರೆ ಅಷ್ಟು ಹಣ ಸೈಕ್ಲೊಟ್ರಾನ್ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು ಸಾಕಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. 1941ರಲ್ಲಿ ನಾಗ್ ಚೌಧರಿ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಅಮೆರಿಕಾದಲ್ಲಿನ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗಾಗಿ ಸಹಾರವರು ಧನ್ಯವಾದಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದರು. ಅತಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಸೈಕ್ಲೊಟ್ರಾನ್‌ನ ಭಾಗಗಳನ್ನು (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕಾಂತವನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು) ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕಾ ವಿಶ್ವ ಸಮರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರಿಂದ, ಉಪಕರಣಗಳ ನಂತರದ ಸಮೂಹವನ್ನು (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವ್ಯಾಕ್ಯೂಮ್ ಪಂಪುಗಳು) ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತಿದ ಹಡಗನ್ನು ಜಪಾನಿಯರು ಮುಳುಗಿಸಿದರು. ಇದೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ತಡೆಯಾಗಿತ್ತು. ನಂತರ ಅಮೆರಿಕಾದಿಂದ ಯಾವುದೇ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಆಶಯವಿರಲಿಲ್ಲ; ಲಾರೆನ್ಸ್ ಮೊದಲಾದ ಅಮೆರಿಕಾದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್ ಯೋಜನೆಯೆಡೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಹರಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲೇ ತಯಾರಿಸಬೇಕಾಯಿತು ಹಾಗೂ ಇದು ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಕಾರ್ಯವಾಯಿತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇದು ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲು ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು (ಸಹಾ ನಿಧನಹೊಂದಿದ ನಂತರ ಇದು ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಆರಂಭಿಸಿತು). ಇದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಸಹಾರವರು ಡಾರ್ಜೆಲಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಾಧಾರಣ ಪರಿಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಾಸ್ಮಿಕ್-ಕಿರಣ ವೀಕ್ಷಣೆಗಳನ್ನೂ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಜಪಾನಿನ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ಪರಮಾಣು ಬಾಂಬ್‌ ದಾಳಿಯ ಘಟನೆಯಿಂದ ಸಹಾರವರು ಬೈಜಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ತಿಳಿದುಕೊಂಡರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಬೈಜಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಅದರ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಆಶ್ರಯದಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಧಿಕಾರದ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ 1948ರಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಫಿಸಿಕ್ಸ್ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಇದನ್ನು 1950ರಲ್ಲಿ ಇರೆನಿ ಜೂಲಿಯಟ್-ಕ್ಯೂರಿಯವರು ಉದ್ಘಾಟಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಸಹಾರವರು 1952ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪಾಲಿಟ್ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕತ್ವದಿಂದ ಮತ್ತು ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಫಿಸಿಕ್ಸ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತಿ ಹೊಂದಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಆದರೂ ಅವರು ಎರಡೂ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಗೌರವ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಇಂಡಿಯನ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ಫಾರ್ ದಿ ಕಲ್ಟಿವೇಶನ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸ್ ಮೂವತ್ತರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಿಂದ ಸಹಾರವರು IACSನಲ್ಲಿ ಅತೀವ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. 1944ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಅದರ ಗೌರವ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾದರು ಮತ್ತು 1946ರಲ್ಲಿ ಅದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರಿಂದ ಅವರೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ IACS ಬೌಬಜಾರ್‌ನಲ್ಲಿತ್ತು. ರಾಮನ್‌ರವರು ಅಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದ ಸ್ವರ್ಣಯುಗದ ನಂತರ ಆ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಸಾಗಿತು. ಸಹಾರವರು ಹಲವಾರು ಹೊಸ ಸಂಶೋಧನಾ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಒಂದು ನೂತನ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಬಹಳ ಉತ್ಸುಕರಾಗಿದ್ದರು. ಇದಕ್ಕೆಲ್ಲಾ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಮಯ ಮತ್ತು ಹಣದ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇತ್ತು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಅವರು ಜಾದವ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಎಕರೆ ಜಾಗವನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದ ನಂತರ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸುವಂತೆ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದರು. ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಿ ಸಹಾರವರು 1950ರಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, 1920ರಲ್ಲಿ ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದಂದಿನಿಂದ ಸೌಹಾರ್ದಯುತ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದ ಶಾಂತಿ ಸ್ವರೂಪ್ ಭಟ್ನಾಗರ್ IACS ಪೂರ್ಣಾವಧಿಯ ನಿರ್ದೇಶಕರನ್ನು ಹೊಂದುವ ಸಮಯವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದರು. ಸಹಾರವರಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಅಧಿಕಾರದಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಮೊದಲೇ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ಮಾಣ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು ಎಂದೂ ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದ 1953ರಲ್ಲಿ ಸಹಾರವರು IACSಯ ಮೊದಲ ನಿರ್ದೇಶಕರಾದರು. ಈ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಅವರು 1956ರಲ್ಲಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪುವವರೆಗೂ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಸಹಾ ಮತ್ತು ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಸಹಾರವರು 1939ರಲ್ಲಿ ಹ್ಯಾನ್ ಮತ್ತು ಮೈಟ್ನರ್ ನಡೆಸಿದ ಬೈಜಿಕ ವಿದಳನ(ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ಫಿಜನ್)ದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನ ಹರಿಸಿದರು ಹಾಗೂ ಈ ಅನ್ವೇಷಣೆಯು ನಿಬ್ಬೆರಗಾಗಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ 1940ರಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಭಟ್ನಾಗರ್‌ರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಡ್ ಫಾರ್ ಸೈಂಟಿಫಿಕ್ ಆಂಡ್ ಇಂಡಸ್ಟ್ರಿಯಲ್ ರಿಸರ್ಚ್ (BSIR)ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಸಹಾರವರು ಅದರ ಸದಸ್ಯರಾಗುವಂತೆ ಆಹ್ವಾನವನ್ನು ಪಡೆದರು. 1942ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು CSIR ಎಂಬ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು, ಮತ್ತೆ ಸಹಾರವರು ಅದರ ಸದಸ್ಯರಾದರು. 1944ರಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಸಮರದಲ್ಲಿನ ಗೆಲುವು ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ಜಪಾನಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿರುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಯಿತು. ಗೆಲುವಿನ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ಯುದ್ಧಾ-ನಂತರದ ಪುನಃರಚನಾ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿತು. ಈ ಕಾರ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿ ಅದು ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ A.V. ಹಿಲ್‌ರನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲಹೆ ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿಕೊಡುವಂತೆ ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿಗೆ ಕೇಳಿತು. ಹಿಲ್ ಬಂದು ಅನೇಕ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು, ಅವರಲ್ಲಿ ಸಹಾರವರೂ ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಅವರು ನಂತರ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಗಮನಿಸಲು ಹಾಗೂ ಯುದ್ಧಾ-ನಂತರದ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಇಂಡಿಯನ್ ಸೈಂಟಿಫಿಕ್ ಮಿಶನ್ಅನ್ನು (ISM) ವಿದೇಶಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸುವಂತೆ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದರು. ಈ ಶಿಫಾರಸು ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ನಿಯೋಗವೊಂದು 1944ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌‌‍ನಲ್ಲಿ ಭಾರತವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿತು; ಸಹಾರವರು ISMನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಆ ಪ್ರವಾಸವು ಆ ನಿಯೋಗವನ್ನು ಅಮೆರಿಕಾವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹಲವಾರು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಿತು. ಅಲ್ಲಿರುವಾಗ ಸಹಾರವರು ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿಯ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಯಾವ ಮಾಹಿತಿಯೂ ಸಿಗಲಿಲ್ಲ. ಮ್ಯಾನ್‌ಹ್ಯಾಟನ್ ಯೋಜನೆಯು ರಭಸದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಬಹು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ರಹಸ್ಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗೆ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಸಹಾರವರ ವಿಚಾರಣೆಗಳು FBIಗೆ ಅದರ ಯೋಜನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ನಿಜವಾಗಿ ಸಹಾರವರಿಗೆ ಎಷ್ಟು ತಿಳಿದಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದವು. ಸಹಾರವರಿಗೆ ಏನೂ ತಿಳಿದಿಲ್ಲವೆಂದು FBI ಸಮಾಧಾನಗೊಂಡರೂ, ಆ ವಿಷಯದ ಬಗೆಗಿನ ಅವರ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಪರಿಣತಿಯು ಅದನ್ನು ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಗೊಳಿಸಿತು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದ ನಂತರ ISM ಒಂದು ಅಧಿಕೃತ ವರದಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಿತು; ಆ ವರದಿಯನ್ನು ಸಹಾರವರು ಸಿದ್ಧಮಾಡಿದ್ದರು. 1947ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಯಿತು ಮತ್ತು ನೆಹರುರವರು ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾದರು. ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿಯು ಹೊಸ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಮತ್ತು BSIRನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದುದರಿಂದ ಸಹಾರವರಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ತಾನು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಬಹುದೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ ಕಾರಣಗಳಿದ್ದವು. ಭಾಭಾ ಕೂಡ ಅಂತಹುದೇ ಯೋಚನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರೂ ಈ ವಿಷಯದ ಬಗೆಗಿನ ಚಿಂತನೆಗಳನ್ನು ನೆಹರುರವರಿಗೆ ನೀಡಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. 1948ರಲ್ಲಿ ಭಾಭಾರವರು ಸೂಚಿಸಿದ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಆಯೋಗವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಬಗ್ಗೆ ನೆಹರುರವರ ಸಮರ್ಥನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಸಹಾರವರನ್ನು ಕೇಳಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ವರ್ಧಿಸಲು ಬೇಕಾದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಆಧಾರದ ಕೊರತೆಯಿದೆ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಜನಬಲವೂ ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ ಸಹಾರವರು ಇದನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದರು. ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ-ಸಮರ್ಥವಾದ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಆ ಉದ್ಯಮವು ಬೆಳೆಯಬೇಕು ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಜನಬಲವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ವಿವಿಧ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಬೈಜಿಕ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ-ಆಧಾರಿತ ಕೋರ್ಸುಗಳನ್ನು ಆರಂಭಿಸಬೇಕು. ಅವರು ಪ್ರಬಲವಾಗಿ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಫ್ರೆಂಚ್ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸಿದರು, ಅದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಅವರ ಸ್ನೇಹಿತ ಫ್ರೆಡೆರಿಕ್ ಜೂಲಿಯಟ್-ಕ್ಯೂರಿಯವರ ಚಿಂತನೆಯ ಫಲವಾಗಿತ್ತು. ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆಯಲ್ಲಿ, ಭಾಭಾರವರು ಬಹು ವೇಗದ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಸಾಹದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರು ನೆಹರುರವರಿಗೆ ಮೇಲರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ 1948ರಲ್ಲಿ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಆಯೋಗವು ಮತ್ತು 1954ರಲ್ಲಿ ಟ್ರಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ರಚಿತವಾಯಿತು. ಸಹಾ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ ಪುನಃರಚನೆ ಭಾರತದ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರಿನ ಪುನಃರಚನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಹಾರವರ ಕಾರ್ಯವು ತುಂಬಾ ಪ್ರಮುಖವಾದುದು. ಸಹಾರವರು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಲಹಾಮಂಡಳಿಯ ಆಶ್ರಯದಡಿಯಲ್ಲಿ 1952ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್ ಪುನಃರಚನಾ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಆ ಸಮಿತಿಯ ಇತರ ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ: A. C. ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ, K. K. ದಫ್ತರಿ, J. S. ಕರಂದಿಕಾರ್, ಗೊರಾಖ್ ಪ್ರಸಾದ್, R. V. ವೈದ್ಯ ಮತ್ತು N. C. ಲಾಹಿರಿ. ಸಹಾರವರ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಈ ಸಮಿತಿಯ ರಚನೆಯಾಯಿತು. ಈ ಸಮಿತಿಯ ಮುಂದಿದ್ದ ಕಾರ್ಯವೆಂದರೆ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅಧ್ಯಯನದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಏಕರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ನಿಖರವಾದ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು. ಇದೊಂದು ಬಹುದೊಡ್ಡ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಮಿತಿಯು ರಾಷ್ಟ್ರದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ವಿವಿಧ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರುಗಳ ವಿವರಾತ್ಮಕ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಆಗ ಮೂವತ್ತು ಪ್ರಕಾರದ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರುಗಳಿದ್ದವು. ಕ್ಯಾಲೆಂಡರಿನಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾವನೆಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಕಾರ್ಯವು ಮತ್ತಷ್ಟು ಜಟಿಲವಾಯಿತು. 1955ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಸಮಿತಿಯ ವರದಿಯ ಪೀಠಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೆಹರುರವರು ಹೀಗೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ಅವು (ವಿವಿಧ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರುಗಳು) ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿನ ಕಳೆದುಹೋದ ರಾಜಕೀಯ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಈಗ ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ನಮ್ಮ ನಾಗರಿಕರಿಗಾಗಿ, ಸಮಾಜಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರಿನಲ್ಲಿ ಏಕರೂಪತೆಯಿರುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕು." ಈ ಸಮಿತಿಯ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಶಿಫಾರಸುಗಳೆಂದರೆ: ಏಕಪ್ರಕಾರದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ಯಾಲೆಂಡರಿನಲ್ಲಿ ಶಕ ಯುಗವನ್ನು ಸೇರಿಸಬೇಕು. (2002ರ ವರ್ಷವು 1923-24ರ ಶಕ ಯುಗವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ.) ವರ್ಷವು ಮೇಷ ಸಂಕ್ರಾಂತಿಯ (ಸುಮಾರು ಮಾರ್ಚ್ 21ರಂದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ) ದಿನದ ನಂತರದ ದಿನದಿಂದ ಆರಂಭವಾಗಬೇಕು. ಸಾಮಾನ್ಯ ವರ್ಷವು 365 ದಿನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಅಧಿಕ ವರ್ಷವು 366 ದಿನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಎಪ್ಪತ್ತೆಂಟನ್ನು ಶಕ ಯುಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿದ ನಂತರ ಸಿಗುವ ಮೊತ್ತವು ನಾಲ್ಕರಿಂದ ಭಾಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟರೆ, ಅದು ಅಧಿಕ ವರ್ಷವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಆ ಮೊತ್ತವು 100ರ ಅಪವರ್ತ್ಯವಾಗಿದ್ದಾಗ ಅದು ಅಧಿಕ ವರ್ಷವಾಗಬೇಕಾದರೆ ಆ ಮೊತ್ತವು 400ರಿಂದ ಭಾಗಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು, ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಅದು ಸಾಮಾನ್ಯ ವರ್ಷವಾಗುತ್ತದೆ. ಚೈತ್ರವು ವರ್ಷದ ಮೊದಲ ತಿಂಗಳಾಗಿರಬೇಕು. ಚೈತ್ರದಿಂದ ಭಾದ್ರದವರೆಗೆ ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳೂ ಮೂವತ್ತೊಂದು ದಿನಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಉಳಿದ ತಿಂಗಳು ಮೂವತ್ತು ದಿನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಸಹಾ ಮತ್ತು ನದಿ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನ ಸಹಾರವರು ಭಾರತದ ಅನೇಕ ನದಿಗಳಲ್ಲಿನ ಹಾನಿಕಾರಿ ಪ್ರವಾಹಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದರು. 1923ರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಯು ಆಚಾರ್ಯ ಪ್ರಫುಲ್ಲ ಚಂದ್ರ ರೇಯರವರಿಗೆ ಉತ್ತರ ಬಂಗಾಳ ಪರಿಹಾರ ಸಮಿತಿಯ ಆಶ್ರಯದಡಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ರೇಯವರು ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಹಣವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಸಮರ್ಥರಾದರು ಹಾಗೂ ಅವರಿಗೆ ಸುಭಾಷ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್, ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ ಮತ್ತು ಸತೀಶ್ ಚಂದ್ರ ದಾಸ್‌ಗುಪ್ತ ಮೊದಲಾದವರು ತಮ್ಮ ಸಹಕಾರವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವಾಗ ಸಹಾರವರು ಪ್ರವಾಹದ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಶಕ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಸಹಾರವರು ತಮ್ಮ ಈ ಅನುಭವದ ಬಗ್ಗೆ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆದರು. 1934ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ನಡೆಸಿದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಉಂಟಾದ ಗಂಭೀರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷ ಗಮನ ಸೆಳೆದರು. ಅವರು ಒಂದು ನದಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದ ಅಗತ್ಯವಿರುವುದಾಗಿ ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು. 1938ರಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಸೈನ್ಸಸ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಅವರು ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ತಮ್ಮ ಸಂವಾದದ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ನದಿಮುಖ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ನದಿಗಳಲ್ಲಿನ ಪ್ರವಾಹದಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಅಪಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು. 1923ರ ಪ್ರವಾಹದ ನಂತರ ಸಹಾರವರು 1931 ಮತ್ತು 1935ರ ಪ್ರಮುಖ ಎರಡು ಪ್ರವಾಹಗಳನ್ನು ಕಂಡರು. 1943ರಲ್ಲಿನ ಬಂಗಾಳದ ಪ್ರವಾಹವು ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ಭಾರತದ ಉಳಿದ ಭಾಗದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿತು ಹಾಗೂ ಸಹಾರವರು ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಸಹಾರವರ ಬರಹಗಳು ಮತ್ತು ಭಾಷಣಗಳು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ತೀವ್ರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದವು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ 1943ರಲ್ಲಿ ದಾಮೋದರ್ ವ್ಯಾಲಿ ಎಂಕ್ವೈರಿ ಕಮಿಟಿಯು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಆ ಸಮಿತಿಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಬರಡ್ವಾನ್‌ನ ಮಹಾರಾಜ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸಹಾರವರೂ ಕೂಡ ಆ ಸಮತಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಸಹಾರವರು ದಾಮೋದರ್ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಬಗೆಗಿನ ಯೋಜನೆಯೊಂದನ್ನು ಸಮಿತಿಯ ಮುಂದಿರಿಸಿದರು. ಅವರು ಆಧುನಿಕ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ನದಿ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬರೆದರು. ಅವರು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ವ್ಯಾಲಿ ಅಥೋರಿಟಿ (TVA) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಟೆನ್ನೆಸ್ಸೀ ನದಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮಾದರಿಯನ್ನು ದಾಮೋದರ್ ಕಣಿವೆಗೆ ಬಳಸಬಹುದೆಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು 1945ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ H.M. ಮ್ಯಾಥಿವ್ಸ್‌ರ‌ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಆ ಸಮಿತಿಯ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಸದಸ್ಯರೆಂದರೆ ಶ್ರೀ W.L. ವೂರ್ಡುಯಿನ್, ಅವರು ಹಿಂದೆ TVAಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಸಮಿತಿಯು ಸಹಾರವರ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿತು ಹಾಗೂ ಆಗ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್‌ನ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳ ಹೊಣೆಹೊತ್ತ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದ ಡಾ. B. R. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‌ರ ಸೂಚನೆಯಂತೆ ಸರ್ಕಾರವು TVAಯ ಮಾದರಿಯ ನಂತರ ದಾಮೋದರ್ ವ್ಯಾಲಿ ಕಾರ್ಪೊರೇಶನ್ (DVC)ಅನ್ನು ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ತರುವ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. DVC 1948ರ ಮಾರ್ಚ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಮರಣ 1956ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಕ್ತದೊತ್ತಡದ ಕಾರಣದಿಂದ ಸಹಾರವರು ಗಂಭೀರವಾದ ಆರೋಗ್ಯ ತೊಂದರೆಗಳಿಗೆ ಸಿಲುಕಿದರು. ವೈದ್ಯರು ಅವರ ಕೆಲಸ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ಹೇಳಿದರೂ ಅವರು ಮಾತ್ರ ತಮ್ಮ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದರು. ಫೆಬ್ರವರಿ 16ರಂದು ಅವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಹಳೆಯ ಸ್ನೇಹಿತ P.C. ಮಹಾಲನೋಬಿಸ್‌ರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವೊಂದಿತ್ತು. ಮಹಾಲನೋಬಿಸ್‌ರವರು ನೆಹರುರವರ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನವರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಿಂದ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವರಾಗಿದ್ದರು. ಕಛೇರಿಯ ದಾರಿಮಧ್ಯೆ ಅವರು ತೀವ್ರ ಅನಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದರು. ಕೂಡಲೇ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದರೂ, ಅವರನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ದೊಡ್ಡ-ಪ್ರಮಾಣದ ಕೈಗಾರಿಕೀಕರಣವೇ ಏಕೈಕ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಸಹಾರವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯವಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತವು ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ವಿಫಲವಾದರೆ ಅದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿಲ್ಲವೆಂದು ಅವರು ಯೋಚಿಸಿದ್ದರು. ಸಹಾರವರು ಹೀಗೆಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ: "ನಮ್ಮ ಸಂಗಡಿಗರಿಗೆ ಕರುಣೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಮತ್ತು ಸಹಾಯವನ್ನು ಮಾಡುವ ತತ್ತ್ವಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಧರ್ಮಗಳ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಯುಗಗಳ ಕೆಲವು ಶ್ರೇಷ್ಠ ರಾಜರು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಪಂಡಿತರು ಈ (ಪರೋಪಕಾರದ) ತತ್ತ್ವಚಿಂತನೆಯನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಸಂದೇಹವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅಂತಹ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಲಿಲ್ಲ, ಪರೋಪಕಾರ ಮಾಡಲು ಅವಶ್ಯ ಅಂಶವಾದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಉಪಯುಕ್ತ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ವಿಧಾನಗಳು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಕೆಟ್ಟದ್ದಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸುವವರೆಗೆ, ಪ್ರಪಂಚದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗಳ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರು ಗುರಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದುದನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನವು ಸಾಧಿಸುತ್ತದೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾರಣದಿಂದ ಆದ ಸಂಪತ್ತಿನ ಕೆಟ್ಟ ಹಂಚಿಕೆಯ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾನೂನುಗಳಿಂದಾಗಿ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಪರಿಹಾರವಾಗಿವೆ." ದೇಶಪ್ರೇಮವಿದ್ದರೂ ಅವರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸದೆ ಹಿಂದುಳಿದರು. ಕೌಟುಂಬಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳು ಅವರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗವನ್ನು ಹುಡುಕುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಪಡಿಸಿದವು ಹಾಗೂ ಅವರಿಗೆ ಸಿಕ್ಕ ಉದ್ಯೋಗವು ಅವರನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನದ ಮಾತಿಗೆ ಮೀರಿದ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯಿತು. ಸಂಶೋಧನೆಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ತಿಮಗ್ನರಾಗಿ ಅವರು ಆಡುಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಹೇಳುವ ದಂತ ಗೋಪುರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ಆದರೂ ಅದರಿಂದ ಹೊರಬರುವುದು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರು ನಿಧಾನವಾಗಿ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗುತ್ತಾ ಸಾಗಿದರು. ಒಮ್ಮೆ ಅವರು ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: "ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು "ದಂತ ಗೋಪುರ"ದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ನೈಜತೆಯಿಂದ ಅವರ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ತೊಂದರೆ ಮಾಡಬಾರದೆಂದು ಹೆಚ್ಚಿನವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ನನ್ನ ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದ ಆ ದಿನಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ನಾನು 1930ರವರೆಗೆ ದಂತ ಗೋಪುರದಲ್ಲಿ ಜೀವಿಸಿದೆನು. ಆದರೆ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಈಗ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಆದೇಶದಷ್ಟೇ ಮುಖ್ಯವಾಗಿವೆ. ನಾನು ಕ್ರಮೇಣ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿದೆನು ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ನನ್ನದೇ ಸ್ವಂತ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಹಾಯವಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸಿದೆನು.". 1952ರಲ್ಲಿ ವಾಯುವ್ಯ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಚುನಾವಣಾಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಸಂಸತ್ತಿನ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಚುನಾಯಿತರಾದರು. ಶರತ್ ಚಂದ್ರ ಬೋಸ್‌ರ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಅವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾದಿಂದ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಆದರೆ ಸಹಾರವರ ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಮಧ್ಯೆ ಒಡಕುಗಳಿದ್ದವು ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯ ಅಂಶಗಳಾದ ಚರಕ ಮತ್ತು ಖಾದಿಯ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದರು. ಆದರೂ ಇದು ಅವರು ತಮ್ಮ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯನ್ನು ಪ್ರಚಂಡ ಬಹುಮತದೊಂದಿಗೆ ಸೋಲಿಸದಂತೆ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಸಹಾರವರ ಚುನಾಯಿತರಾದುದನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸುತ್ತಾ JBS ಹ್ಯಾಲ್ಡೇನ್ ಹೀಗೆಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ: "ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ನಾನೂ ಅವರನ್ನು ಅಭಿನಂದಿಸುತ್ತೇನೆ. ಭಾರತಕ್ಕೆ (ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟನ್‌ಗೂ ಕೂಡ) ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ವಿಜ್ಞಾನದ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ತರಬಲ್ಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ರಾಜಕೀಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳದವರೂ ಸಹ ಜನರ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿ ತಾನೂ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಬಹುದೆಂದು ಆನಂದಿಸಬಹುದು." ಅವರು ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ನೋಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ - 1930, 1937, 1939, 1940." ಸಹಾರವರಿಗೆ ಸಂದ ಗೌರವ ಕಾಣಿಕೆಗಳು "ನಕ್ಷತ್ರದ ಖಭೌತ ವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ದಾರಿಮಾಡಿಕೊಟ್ಟ ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾರವರ ಅಯನೀಕರಣ ಸಮೀಕರಣವು (ಸುಮಾರು 1920) 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಹತ್ತು ಸಾಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ನೋಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. " - ಜಯಂತ್ ವಿಷ್ಣು ನಾರ್ಲಿಕಾರ್ "ಸಹಾರವರ ಕಾರ್ಯವು ಖಭೌತ ವಿಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ಅತಿ ಮಹತ್ವದೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು ಏಕೆಂದರೆ ನಂತರ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಾದ ಪ್ರಗತಿಯು ಇದರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅನಂತರದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಸಹಾರವರ ಕಲ್ಪನೆಗಳ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಯಾಗಿವೆ." - S. ರೋಸ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ "ಅವರು (ಸಹಾ) ತಮ್ಮ ಹವ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಸರಳ, ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ಮನುಷ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಅವರು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಸ್ನೇಹಪರನಲ್ಲದ ಮತ್ತು ಒರಟು ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೆ ಹೊರಮೇಲ್ಮೆಯು ಕಳಚಿದಾಗ ಅವರು ಒಬ್ಬ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಹಾರ್ದದ, ಅತೀವ ಮಾನವೀಯತೆಯ, ಕರುಣೆಯ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಬಲುಬೇಗ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತಾರೆ; ತನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸೌಕರ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿ ವಹಿಸದಿದ್ದರೂ, ಅವರು ಇತರರ ಬಗ್ಗೆ ಅತೀವ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಇತರರೊಂದಿಗೆ ರಾಜಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ಸ್ವಭಾವವಲ್ಲ. ಅವರೊಬ್ಬ ಧೈರ್ಯಗೆಡದ ಮನೋಭಾವದ, ದೃಢನಿಶ್ಚಯದ, ದಣಿವಿಲ್ಲದ ಚೈತನ್ಯ ಮತ್ತು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯ ವ್ಯಕ್ತಿ" - D. S. ಕೊಠಾರಿ "ನಿಮ್ಮ ಅರವತ್ತನೇ ಜನ್ಮದಿನದ ಈ ಶುಭ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉಷ್ಣಬಲ ವಿಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಅದ್ಭುತ ಸಾಧನೆಗಳಿಗಾಗಿ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಅಭಿನಂದಿಸುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದುದಕ್ಕಾಗಿ ನಾನು ಸಂತೋಷಿಸುತ್ತೇನೆ. ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಂತೆ, ನಾನು ಒಂದು ಬಾರಿ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ನಿಮ್ಮ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ನಿಮ್ಮನ್ನು ನೋಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ನಾಮನಿರ್ದೇಶಗೊಳಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೆ." - ಅರ್ತುರ್ ಕಾಂಪ್ಟನ್" "ಅನಿಲ ಅಯನೀಕರಣ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾರವರ ಮೂಲಭೂತ ಕೊಡುಗೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಓದುವಾಗ ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯನ್ನು ನಾನು ಈಗಲು ಜ್ಞಾಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ." - ಎನ್ರಿಕೊ ಫರ್ಮಿ" "ನಕ್ಷತ್ರದ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿನ ಅಯನೀಕರಣದ ಬಗೆಗಿನ ಅವರ ಆರಂಭಿಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಬಂಧದ ಪ್ರಕಟಣೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ದಿವಂಗತ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಆಲ್ಫ್ರೆಡ್ ಫೌಲರ್‌‌ರವರು ಹೇಗೆ ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ನನ್ನ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆದರು ಮತ್ತು ಅದರ ಮೂಲಭೂತ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಿದರು ಎಂಬುದನ್ನು ನಾನು ಈಗಲೂ ನೆನೆಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ. ಆ ಪ್ರಬಂಧವು ಮಿಲ್ನೆ, R.H. ಫೌಲರ್‌ ಮತ್ತು ಅನಂತರ ವರ್ಷದ ಇತರರ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರೇರಕ ಶಕ್ತಿಯಾಯಿತು. ನಕ್ಷತ್ರದ ಪರಿಸರದ ಬಗೆಗಿನ ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಇದನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ, ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಅಥವಾ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ. ಆ ಪ್ರಬಂಧವು ಕಾರ್ಯಾರಂಭದ ಒಂದು ಹೊಸ ವಿಧಾನವನ್ನು ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುವ ಹಲವಾರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು." - ಹ್ಯಾರೋಲ್ಡ್ ಸ್ಪೆನ್ಸರ್ ಜೋನ್ಸ್" "ನಾನು ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ತಿಳಿದಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದೇನೆ. ನಾನು ಪದವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ "ಸಹಾರವರ ಅಯನೀಕರಣ ಸಮೀಕರಣ"ದ ಬಗ್ಗೆ ಕಲಿಯುವಾಗ ಪಡೆದ ಬೌದ್ಧಿಕ ರೋಮಾಂಚನವನ್ನು ನಾನು ಎಂದಿಗೂ ಮರೆಯಲಾರೆ." - ಅರ್ನೆಸ್ಟ್ ಲಾರೆನ್ಸ್" "ಹಾರ್ವರ್ಡ್ ವೀಕ್ಷಣಾಲಯವು ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾರವರಿಗೆ ಋಣಿಯಾಗಿದೆ. ಅವರ ಮೂವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ನಕ್ಷತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ತಾಪಮಾನ ಅಯನೀಕರಣದ ಬಗೆಗಿನ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸ್ಪೂರ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು, ಅವರು ಮತ್ತೆ ಹಾರ್ವರ್ಡ್‌ನ ಶ್ರೀಮತಿ ಸೆಸಿಲಿಯಾ ಪ್ಯಾನೆ-ಗ್ಯಾಪೋಸ್ಚ್ಕಿನ್, ಡೊನಾಲ್ಡ್ M. ಮೆಂಜೆಲ್ ಮತ್ತು ಫ್ರ್ಯಾಂಕ್ ಹಾಗ್ ಮೊದಲಾವರಿಗೆ ಉತ್ತೇಜನವನ್ನು ನೀಡಿದರು." - ಹ್ಯಾರ್ಲೊ ಶೇಪ್ಲಿ" "ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದಲ್ಲಿ ಪದವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ, ಕ್ಷಾರದ (ಆಲ್ಕಲೈ) ಅಯನೀಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ - ಕೊನೆಗೂ ನಾನು ಯಶಸ್ಸು ಕಾಣದ ಒಂದು ಸಮಸ್ಯೆ. ಈ ಕೆಲಸದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನಕ್ಷತ್ರದ ರೋಹಿತದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ ಅಯನೀಕರಣದ ಬಗೆಗಿನ ನಿಮ್ಮ ಬಹು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ನಾನು ತುಂಬಾ ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ ಓದಿದೆ. ನಿಜವಾಗಿ ಇದು ನಾನು ಪದವಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನವಿಟ್ಟು ಓದಿದ ಮೊದಲ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪ್ರಬಂಧವಾಗಿದೆ.ನಾನು ಈ ಪ್ರಬಂಧವನ್ನು ಬಹಳವಾಗಿ ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ಇದುವರೆಗೆ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ಅವಲೋಕಿಸಿದ್ದೇನೆ" - ಹ್ಯಾರೋಲ್ಡ್ ಉರೆ" ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ ಒಬಿಚ್ವರಿ - ದಿ ಅಬ್ಸರ್ವೇಟರಿ 76 (1956) 40 ಒಬಿಚ್ವರಿ - ಪ್ರೊಸೀಡಿಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಆಸ್ಟ್ರೊನೋಮಿಕಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ದಿ ಪೆಸಿಫಿಕ್ 68 (1956) 282 ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಬಯೋಗ್ರಫಿ ಚೈತ್ರ ರಾಯ್ ಆನ್ ಹರ್ ಫಾದರ್ ಬಯೋಗ್ರಫಿ ಸೈನ್ಸ್‌ವರ್ಲ್ಡ್: ಸಹಾ ಇಕ್ವೇಶನ್ ಲಿಸ್ಟ್ ಆಫ್ M. N. ಸಹಾಸ್ ಪೇಪರ್ಸ್ 1893ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು 1956ರಲ್ಲಿ ನಿಧನ ಹೊಂದಿದವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಕಾಲೇಜಿನ ಹಳೆವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಬಂಗಾಳಿ ಖಗೋಳಜ್ಞರು ಬಂಗಾಳಿ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಭಾರತೀಯ ಖಗೋಳಜ್ಞರು ಭಾರತೀಯ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಜನರು 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಖಗೋಳಜ್ಞರು ಅಲಹಾಬಾದಿನ ಜನರು ಅಲಹಾಬಾದ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಬೋಧನ ವಿಭಾಗ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಹಳೆವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಬೋಧನ ವಿಭಾಗ ಢಾಕಾದ ಜನರು ರಾಯಲ್‌ ಸೊಸೈಟಿಯ ಫೆಲೋಗಳು ಭಾರತದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು

meghanād sahā FRS (bāṃglā:মেঘনাদ সাহা) (devanāgari: मेघनाद साहा) (6 akṭobar‌ 1893 – 16 phèbravari 1956) òbba bhāratīya khabhautika vijñāniyāgiddu, āta sahā samīkaraṇavannu abhivṛddhipaḍisida kīrtigè pātrarāgiddārè. ī samīkaraṇavannu nakṣatragaḻalli rāsāyanika mattu bhautika sthitigaḻannu vivarisalu baḻasalāguttadè. āraṃbhika jīvana meghanād sahā ḍhākādiṃda (īga bāṃglādeśadallidè) sumāru 40 kimī dūradalliruva siyòratali hèsarina òṃdu saṇṇa haḻḻiyalli janisidaru. jagannāth sahā mattu bhubaneśvari debi daṃpatigaḻa aidu gaṃḍu makkaḻalli kònèyavarāda meghanād baḍa kuṭuṃbakkè seridavarāgiddārè. āta jīvanadalli muṃdè baralu sākaṣṭu śramapaṭṭiddārè. avara taṃdègè avaru hèccina vidyābhyāsavannu māḍuvudu iṣṭaviralilla; āta aṃgaḍi naḍèsuvudaralli tanagè sahāya māḍabekèṃdu bayasiddaru. hiriya maga jayaṃt‌ mattu meghanād‌ra prāthamika śālèya śikṣakaru manavòlisidariṃda āta tanna paṭṭu saḍilisidaru, idariṃdāgi meghanād hattirada haḻḻigè hogi alliye taṃgi, āṃgla-mādhyama śālègè serikòṃḍaru. alli òbba vaidya śrī anaṃta kumār dās meghanād‌ra baggè āsakti torisi ātanigè ucita vasati mattu ūṭada saulabhyavannu òdagisidaru. 1905ralli avaru ḍhākā kālejiyeṭ skūl serikòṃḍaru. alli āta ucita vidyārthivetanavannu mātravalladè sṭèpèṃḍannū paḍèdaru. ādarè āta āgina baṃgāḻada briṭiṣ gavarnar sar byāṃphilḍè phullar ḍhākāgè bheṭinīḍidāga saṃbhavisida avara viruddhada bahiṣkāradalli bhāgavahisidariṃda ā ucita vidyārthivetana mattu sṭèpèṃḍannu kaḻèdukòṃḍaru. ādarè idariṃda surakṣitavāgi pārāgi āta kiśorilāl jubli skūl serikòṃḍaru, alli mattè ucita vidyārthivetana mattu sṭèpèṃḍannu paḍèdaru. ā saṃdarbhadalli sahā ḍhākā byāpṭisṭ sòsaiṭi naḍèsuttidda baibal taragatigaḻigè serikòṃḍaru. alli naḍèda parīkṣèyòṃdaralli sahā mòdalane sthāna gaḻisidaru hāgū adakkāgi 100 rūpāyi bahumānavannu mattu suṃdaravāgi baiṃḍu māḍida òṃdu baibal pratiyannu gèddaru. 1909ralli sahā pūrva baṃgāḻada vidyārthigaḻalle mòdala sthānagaḻisi hāgū gaṇitaśāstra, iṃgliṣ, saṃskṛta mattu baṃgāḻiyalli ati hèccu aṃkagaḻannu gaḻisuvudaròṃdigè kālejina praveśa parīkṣèyannu pāsumāḍidaru. idariṃda avaru iṃṭar‌mīḍiyeṭ ḍhākā kālej‌gè praveśavannu paḍèdaru, alli āta èraḍu varṣagaḻa kāla vidyābhyāsavannu māḍidaru. ade saṃdarbhadalli avaru jarman bhāṣèyallū khāsagi pāṭhagaḻannu tègèdukòṃḍaru, adu naṃtara avara nèravigè baṃditu. 1911ralli āta ISC parīkṣèyalli mūrane sthānagaḻisidaru. ade varṣadalli sahā kalkattākkè baṃdaru mattu anvayika gaṇitaśāstradalli B.Sc. padaviyannu paḍèyuvudakkāgi prèsiḍènsi kālej serikòṃḍaru. prèsiḍènsi kālej adāgale asaṃkhyāta pratibhāśāligaḻannu bèḻakigè taṃdittu. sahā òṃdigū halavāru pratibhāvaṃtaru vidyābhyāsa māḍiddārè: satyeṃdra nāth bos, jñān ghoś, N.R. sen mattu J. N. mukharji mòdalādavaru ātana sahapāṭhiyāgiddaru, P.C. mahālanobis ātanigè òṃdu varṣa hiriya sahapāṭhiyāgiddaru, N. R. dhar èraḍu varṣa hiriya mattu netāji subhāṣ caṃdra bos òṃdu varṣa kiriya sahapāṭhiyāgiddaru. avarigè kalisida adhyāpakarèṃdarè bhautaśāstradalli jagadīś caṃdra bos, rasāyanaśāstradalli praphullā caṃdra rāy hāgū gaṇitaśāstradalli D.N. mallik mattu C. E. kullis. avaru B.Sc. mugisida naṃtara M.Sc.gè serikòṃḍaru, alliyū S.N. bos avarigè sahapāṭhiyāgiddaru. M.Sc. mattu B.Sc.yalli sahā èraḍane sthānavannu gaḻisidaru hāgū bos mòdalane sthānavannu paḍèdaru. ade M.sc. parīkṣèyalli ibbarū mòdalane sthāna gaḻisidaru, bos śuddha gaṇitaśāstradalli mattu sahā anvayika gaṇitaśāstradalli. 1913riṃda 1915ravarègina kāleju dinagaḻalli meghanād svātaṃtryā horāṭa caḻavaḻiyalli bhāgavahisuvudakkāgi anuśilan samitiyannu serikòṃḍaru. prasiddha svātaṃtryā horāṭagāra bāgha jatin vidyārthi saṃghaṭanèyannu kaṭṭuvudakkāgi sahāravara vidyārthi nilayakkè āgāga bheṭi nīḍuttiddaru. sahā briṭiṣ viruddhada horāṭadalli krāṃtikārigaḻòṃdigè kaijoḍisuva yocanèyannu svalpa laghuvāgi tègèdukòṃḍaru. ādarè avaru śīghradalli ā yocanèyannu biṭṭubiṭṭaru. udyogavannu paḍèyuvudu, haṇa saṃpādisuvudu mattu kuṭuṃbakkè nèravāguvudu avara mukhya guriyāgiuttu. kāleju mugida naṃtara avaru bhāratīya haṇakāsu sevèyannu praveśisalu prayatnisidaru, ādarè krāṃtikārigaḻòṃdigè saṃparkavannu hòṃdiddārèṃba saṃśayadiṃdāgi avarigè parīkṣèyalli kuḻitukòḻḻalu anumatiyannu nīḍalilla; adalladè avaru śālā vidyārthiyāgi bahiṣkāradalli bhāgavahisidudunnū parigaṇisalāyitu. saṃpādanègāgi avaru khāsagiyāgi manèpāṭha heḻikòḍalu āraṃbhisidaru. ā saṃdarbhadalli sar aśutoś mukharjiyavaru kalkattā viśvavidyānilayada upa kulādhipatiyādaru hāgū avaru snātakottara adhyayana mattu saṃśodhanègāgi hòsa vijñāna kālejòṃdannu āraṃbhisidaru. idu kalkattāda ibbaru śreṣṭha vakīlarāda tārak nāth pāliṭ mattu rās bèhāri ghoś‌ravara bhāri pramāṇada kòḍugèyiṃda sulabhavāgi prāraṃbhavāyitu. avaru sahā mattu bos ibbarigū ī kālejinalli gaṇitaśāstra vibhāgadalli upanyāsakarāguva avakāśavannu nīḍidaru. ādarè avarigè prādhyāpakarāda ḍā. gaṇeś prasād òṃdigè sādhyavāgadiddudariṃda avarannu āta C.V. rāman pāliṭ prādhyāpakarannu nemisidda bhautaśāstra vibhāgakkè vargāyisidaru. naṃtara sahā alahābād viśvavidyānilayada hèsarāṃta gaṇitaśāstrajña amiya caraṇ byānarjiyavara snehavannu saṃpādisidaru. vaijñānika vṛttijīvana āyda vikiraṇa òttaḍa mòdalane viśva samaravu kònègòṃḍa svalpa dinagaḻa naṃtara, ain‌sṭain‌na sārvatrika sāpekṣatā siddhāṃtavannu dṛḍhapaḍisuva sūryana gurutvākarṣaṇèyiṃda nakṣatragaḻa bèḻaku vicalanèyāguttadèṃba mahatvapūrṇa āviṣkāravannu māḍalāyitu. idariṃdāgi sahā sāpekṣatā siddhāṃtadalli hèccina āsaktiyannu hòṃdidaru. avaru S. N. bos òṃdigè jaṃṭiyāgi ain‌sṭain‌na saṃśodhanā prabaṃdhagaḻannu iṃgliṣ‌gè anuvāda māḍidaru hāgū naṃtara avannu kalkattā viśvavidyānilayadiṃda òṃdu pustakada rūpadalli prakaṭisidaru. sāpekṣatā siddhāṃtada adhyayanavu sahāravarigè vidyutkāṃta siddhāṃtadalli kèlavu saṃśodhanègaḻannu māḍalu anuvu māḍikòṭṭitu hāgū avara mòdala mūla prabaṃdhavu ān myāks‌vèls sṭrèssas‌ èṃba śīrṣikèyòṃdigè philasophikal niyatakālika dalli 1917ralli prakaṭavāyitu. naṃtarada varṣagaḻalli innaṣṭu saṃśodhanā prabaṃdhagaḻu prakaṭagòṃḍavu. idara naṃtara avaru èlèkṭrān‌na calanaśāstrada bagègina saṃśodhanā prabaṃdhagaḻannu siddhapaḍisidaru. āta viśiṣṭa sāpekṣatā siddhāṃtada ādhāradalli biṃdu-āveśadiṃda uṃṭāguva linārḍ-vicarṭ vibhavavannu kaṃḍuhiḍidaru. ī samayadalli āta vikiraṇa òttaḍada baggèyū saṃśodhanè māḍidaru hāgū 1918ralli (S. cakravarti òṃdigè) anuraṇana vidhānavannu baḻasikòṃḍu bèḻakina òttaḍavannu aḻatè māḍuva bagègina saṃśodanā prabaṃdhavòṃdannu jarnal āph rāyal eṣyāṭik sòsaiṭi āph baṃgāḻ‌nalli (kalkattā) prakaṭisidaru. ivara ī gamanārha sādhanègaḻiṃdāgi kalkattā viśvavidyānilayavu avarigè 1918ralli D.Sc. padaviyannu nīḍi gauravisitu. ī madhyè sahā rādhārāṇiyannu vivāhavādaru (maduvèyāguvaṃtè prerepisida di klāysṭar āṃḍ di hārtannu oduvavarègè avaru avivāhita jīvanavu tanagè hèccu sūktavādudèṃdu naṃbiddaru). ī saṃdarbhadalli āta āyda vikiraṇa òttaḍada viṣayadalli āsakti hòṃdidaru. kyālsiyaṃnaṃtaha bhāra lohavu gurutvākarṣaṇègè viruddhavāgi jalajanakadaṃtaha hagura lohakkiṃtalū hèccu èttaradalli hegè idè èṃba praśnèyu ātana kutūlahavannu kèraḻisitu. avaru āgnès klark‌na pustakadalli 'gāḻiyalli teluvaṃtè māḍuva kālpanika bala'da baggè odidaru, idu kyālsiyaṃnaṃtaha kèlavu lohagaḻa paramāṇugaḻa melè mātra kāryanirvahisuttadè. ī asaṃgatatèya baggè vivarisida èllā mādarigaḻu èttara hèccādaṃtè sāṃdratèyallāguva iḻitavu lohada hèccina bhārada pariṇāmavannu allagaḻèyabahudèṃba saṃbhāvyatèyanne kāraṇavannāgi sūcisidavu. skvārjs‌cailḍ prastāpisida aṃtaha òṃdu mādariyu sumāru 3500 kimī èttaradalli śatakoṭi ghana mīṭar‌gaḻalli kevala òṃdu paramāṇu irabahudèṃdu heḻidè. ādarè miṃcurohitavu atyaṃta èttaradalli bahaḻaṣṭu paramāṇugaḻivè èṃbudannu torisikòḍuvudaròṃdigè iṃtaha ūhègaḻa nirādhāratèyannu prakaṭisidè. sahā ī viṣayada baggè atīva ciṃtisiddārè mattu hīgèṃdu heḻiddārè - "sūryanalli òṃdu rītiya vikarṣaka balavidè, idu gurutvākarṣaṇada hèccina bhāgavannu taṭasthagòḻisuttadè èṃbudu khabhautika vijñānigaḻa sārvatrika abhiprāyavāgidè. " 1919ralli āsṭròphisikal jarnal‌nalli prakaṭavāda ān reḍiyeśan-prèśar āṃḍ di kvāṃṭam thiyari " èṃba śīrṣikèya òṃdu saṇṇa saṃśodhanā-prabaṃdhadalli sahā gurutvākarṣaṇèyannu virodhisuvude āyda vikiraṇa òttaḍavèṃdu torisidaru. vikiraṇa òttaḍada kalpanèyu hòsatādudalla. adu myāks‌vèl‌na bèḻakina vidyutkāṃta siddhāṃtada pariṇāmavāgidè mattu vikiraṇa òttaḍada astitvavannu torisuva prayogagaḻannu māḍalāgidè. ādarè myāks‌vèl‌na siddhāṃtavu vastuvina gātravu kaḍimèyādāga òttaḍavū saha kaḍimèyāguttadèṃdu heḻuttadè, vastuvina gātravu paramāṇuvinaṣṭu kiridāgiddarè òttaḍavu śūnyavāguvaṣṭu saṇṇadāguttadè. sahāravara siddhāṃtavu idannu allagaḻèyuttadè ekèṃdarè vikiraṇavu sūryana gurutvākarṣaṇèyannu virodhisi paramāṇugaḻannu varṇagoḻadavarègè kòṃḍòyyuttadèṃdu avara siddhāṃtavu vādisuttadè. sahā ī vyatyāsavannu hīgèṃdu vivarisiddārè: "aṇugaḻa melè vikiraṇa-òttaḍada astitvada baggè vivaraṇèyannu, haḻèya bèḻakina-niraṃtara-siddhāṃtada badaligè kvāṃṭam siddhāṃtavannu baḻasidarè òdagisabahudu." ain‌sṭain mattu plyāṃk‌ra siddhāṃtavannu anusarisuva sahāravara prakāra, gocarisuva bèḻakina śaktiyu ‘sīmita śaktiya pyākèṭṭu hν’yiṃda racitavāgidè. īga M sāṃdratèya paramāṇu hīrikòṃḍa aṃtaha òṃdu bèḻakina kaṃpanavannu ūhisoṇa. ā bèḻakina kaṃpanavu āvegadòṃdigè (hν/c) calisuttadè mattu adu hīralpaṭṭāga ā āvegavu paramāṇuvigè vargāyisalpaḍuttadè, anaṃtara adu vega v = (hν/cM) òṃdigè calisuttadè. ādarè nijavāda maulyagaḻannu ādeśisidāga baruva vegavu svalpa kaḍimèyāgiruttadè. sahā hīgèṃdu heḻiddārè: "v èṃbudu nijavāgi kaṃpanātmaka vega mattu vegotkarṣada òṃdu guṇavèṃbudannu nènapiḍabeku. prati sèkèṃḍinalli òṃdu jalajanaka paramāṇu gaḻisuva òṭṭu vegavu prati sèkèṃḍigè bèḻaku paḍèyuva cetarikè śaktiya saṃkhyèyannu avalaṃbisiruttadè hāgū gaḻisida vegavu ati hèccina maulyavannu paḍèyabahudu. " aṃtaha vegavu paramāṇugaḻannu varṇagoḻadiṃda bahudūrakkè kòṃḍòyyabahudu hāgū skvārjs‌cailḍ‌na siddhāṃta mattu adara sahavartigaḻu ūhisidudakkiṃta hèccu dappavāda paramāṇugaḻa racanèyannu uṃṭumāḍabahudu. ādarè paramāṇu yāvude aniyaṃtrita āvartana ν annu hòṃdiruva bèḻakina kaṃpanavannu hīrikòḻḻuvudilla, badaligè sammatisuva sthānāṃtaragaḻalli òṃdakkè hòṃdikèyāguva āvartanavannu hòṃdiruva bèḻakina kaṃpanavannu hīrikòḻḻuttadè. idakkè saṃbaṃdhisidaṃtè paramāṇu āykèyannu hòṃdiruttadè mattu āddariṃda adu ārisikòḻḻuttadè . òttaḍada maulyada melè prabhāva bīruva itara aṃśagaḻèṃdarè: dyutigoḻadiṃda hòrabaruva rohitadalli ν āvartanadalli èṣṭu phoṭān‌gaḻiruttavè. paramāṇuvigè yāva prakārada hīrikòḻḻuva āvartanagaḻu labhyayiruttavè. ā āvartanagaḻalli kappu kāya rohitavu èṣṭu tīvravāgiruttadè. ī rītiyalli nāvu jalajanakakkiṃta kyālsiyaṃ ekè hèccu èttaradallidè èṃbudannu tiḻiyabahudu, ekèṃdarè kyālsiyaṃna melina vikiraṇa òttaḍavu jalajanakada melinadakkiṃta hèccāgiruttadè. āta tanna ī āviṣkāragaḻannu di sṭeśanari H- āṃḍ K-lains āph kyālsiyaṃ in sṭèllār aṭmosphiyar èṃba śīrṣikèya saṃśodhanā-prabaṃdhadalli vivarisiddārè, idannu 1921ralli necar niyatakālikadalli prakaṭisidaru." varṇagoḻada samasyè 1915ralli nakṣatrada rohita darśana viṣayavu hèccu gamanavannu sèḻèyitu, āddariṃda hèccina vijñānigaḻu adara nigūḍha viṣayavannu tiḻiyalu prayatnisidaru. ā viṣayada mūlādhāravannu phrān‌hophar mattu kircāph nirvahisidaru. naṃtarada hèccu gamanārhavāda kèlasavèṃdarè higgins mattu millar‌ravara kārya, avaru sumāru aivattu adhika prajvalisuva nakṣatragaḻa phrān‌hāphar rohitavannu vivarisidaru. avaru tāvu parīkṣisida èllā nakṣatragaḻu sūryanaṃtahude rāsāyanika saṃyojanèyannu hòṃdivèyèṃdu tarkisidaru. 1920ralli sarisumāru èraḍu nūru sāvira nakṣatragaḻa baggè adhyayana māḍalāyitu mattu vargīkarisalāyitu. sūryanalli enāguttidè èṃbudara baggè tiḻidukòṃḍarè nakṣatragaḻalli enu saṃbhavisuttidè èṃbudannu aṃdāju māḍabahudèṃba òṃdu sārvatrika òmmatavannu idu uṃṭumāḍitu. ādarè idakkè saṃbaṃdhisida māhitiyalli gòṃdalaviddarū, sūryanu òṃdu ògaṭāgiye uḻidanu. lākyar hīgèṃdu heḻiddārè - (miṃcurohitadalli) varṇagoḻada melbhāgadalli huṭṭikòḻḻuva rekhègaḻu kiḍi rohitadalli kāṇisuva rekhègaḻaṃtèye iruttavè. kiḍi rekhègaḻu vardhisalpaṭṭiruttavè , ā vardhanèyu tāpamānadaṃtaha pracodakadiṃda uṃṭāguttadèṃdū āta heḻiddārè. ādarè ī siddhāṃtavu adara maulyavannu kuṃṭhitagòḻisuva aṃśagaḻannū hòṃdidè. vardhanèyu hèccina tāpamānadiṃda uṃṭāguvudu mātravalladè idakkè itara kèlavu aṃśagaḻū pracodakagaḻāgi kāryanirvahisuttavè èṃdu ūhisalāgidè. sahā naṃtara hīgèṃdu heḻiddārè: yuropina pravāsa mattu uṣṇada ayānīkaraṇa sahā ī viṣayada baggè āḻavāgi adhyayana māḍalu tānu yuropigè hogabekèṃdu mattu tanna saṃśodhanègè nèravāguva itara unnata khabhautika vijñānigaḻannu bheṭiyāgabekèṃdu nirdharisidaru. āta āgnès klark‌riṃda khagoḻa vijñānada bagègina èraḍu pustakagaḻannu paḍèdaru, avu ā viṣayada melina avara āsaktiyannu innaṣṭu hèccisidavu. ādarè avaralli haṇada kòratèyittu, āddariṃda vidyārthivetana mattu phèlòṣip‌gaḻigāgi paipoṭi naḍèsabekāyitu. ā paipoṭigè āta tāṃtrika prabaṃdhavòṃdannu sallisabekāyitu. āddariṃda āta ān di hārvarḍ klāsiphikeśan āph sṭèllār spèkṭrā èṃba śīrṣikèya òṃdu prabaṃdhavannu barèdaru. sahāravara prabaṃdhavu itara prabaṃdhagaḻigiṃta atyuttamavādudariṃda avarigè prem‌caṃd rāy‌caṃd vidyārthivetana mattu guru prasannā ghoś phèlòṣip‌gaḻèraḍū labhisidavu. jebinalli svalpa haṇavanniṭṭukòṃḍu āta 1919ra sèpṭèṃbar‌nalli yuropigè haḍaginalli prayāṇa bèḻèsidaru. laṃḍan‌gè talupida naṃtara sahā tannalli mattè haṇada kòrètèyiruvudannu kaṃḍukòṃḍu, ārthikavāgi mattu vaijñānikavāgi èraḍū badigaḻallū tānu ati śīghradalli enādaru māḍabekèṃdu nirdharisidaru. adṛṣṭavaśāt avaru ā saṃdarbhadalli iṃpīriyal kālejinallidda tanna māji-sahapāṭhiyalligè dhāvisidaru. āta sahāravarannu prādhyāpaka A.phaular‌gè paricaya māḍikòṭṭaru, phaular òbba prasiddha nakṣatrada khabhautika vijñāni mattu lākyar‌‌na māji sahāyaka. phaular sahāravara praśasti-vijeta prabaṃdhadiṃda hèccu prabhāvitarādaru mattu avarannu tanna mārgadarśanadaḍiyalli tannade prayogālayadalli kèlasa māḍalu avakāśa māḍikòṭṭaru. avara mārgadarśanadaḍiyalli sahā ā prabaṃdhavannu mattè barèdu, adakkè hòsatòṃdu śīrṣikèyannu nīḍidaru: ān è phisikal thiyari āph sṭèllār spèkṭrā . phaular ī prabaṃdhavannu rāyal sòsaiṭigè sallisidaru, adu kūḍale adannu adara varadigaḻalli prakaṭisitu; ā prabaṃdhavu amèrikādalli vyāpaka gamanavannu sèḻèyitu. ī prauḍha prabaṃdhavu avarigè 1920ralli kalkattā viśvavidyānilayadiṃda griphphit praśastiyannu taṃdukòṭṭitu." sahā naṃtara hīgèṃdu smarisikòṃḍiddārè: saṃbaṃdhada baggè abhiprāya tiḻisuttā òmmè khagoḻa vijñāni ḍiṃgal hīgèṃdu heḻiddārè: "sahā mattu phaular madhyè iruva snehada baggè yocisuvāga nānu adannu myāks‌vèl‌ mattu phyāraḍèya naḍuvè idda snehakkè holisalu iṣṭapaḍuttenè." ī prabaṃdhakkè hèccuvariyāgi āta tanna khabhautika saṃśodhanèya bagègina innitara mūru prabaṃdhagaḻannu 1920ra mòdala āru tiṃgaḻalli philasophikal niyatakālikadalli prakaṭisidaru, avugaḻèṃdarè - ayanaiseśan āph di solār kromosphiyar (mārc 4, 1920), ān èlimèṃṭs in di san (22 me 1920) mattu ān di prāblèms āph ṭèṃparecar-reḍiyeśan āph gyāsas (25 me 1920). ī prabaṃdhagaḻalli sahā naṃtara uṣṇada ayanīkaraṇa siddhāṃtavèṃdu tiḻiyalādudara mūlādhāravannu tiḻisiddārè. nakṣatrada rohitada hīrikèya rekhègaḻu vyāpakavāgi vyatyāsagòḻḻuttavè, kèlavu nakṣatragaḻu vāstavikavāgi kevala jalajanaka mattu hīliyaṃ rekhègaḻannu torisuttiddarè, itara kèlavu vividha lohagaḻa asaṃkhyāta rekhègaḻannu torisuttavè. ī èllā rohita rekhègaḻannu ayanīkaraṇada pariṇāmavāgi sūcisabekèṃbudu sahāravara òḻanoṭavāgittu. ayanīkaraṇada pramāṇavu aṃdarè nyūkliyas‌niṃda hòrahoda èlèkṭrān‌gaḻa saṃkhyèyu prāthamikavāgi tāpamānavannu avalaṃbisiruttadèṃdu āta tiḻidaru. uṣṇavu hèccādaṃtè ayanīkaraṇagòḻḻuva paramāṇugaḻa pramāṇavū hèccāguttadè. āddariṃda uḻida taṭastha paramāṇugaḻu kevala durbala hīrikè rekhègaḻannu uṃṭumāḍuttavè. uṣṇavu hèccādāga ā rekhègaḻu saṃpūrṇavāgi marèyāguttavè. ādarè òṃdu bāri, èraḍu bāri mattu mūru bāri ayanīkaraṇagòṃḍa paramāṇugaḻu vividha taraṃgadūragaḻalli hīrikòḻḻuttavè mattu nakṣatrada rohitadalli vividha rekhègaḻu kāṇisuttavè, avu ī ayānugaḻa pramāṇavu hèccādaṃtè prabalavāguttavè. āta sahā samīkaraṇavèṃdu karèyalpaḍuva sūtravannū nirūpisiddārè. ī samīkaraṇavu khabhautikadalli nakṣatragaḻa rohitada artha vivaraṇèyannu nīḍuva mūlabhūta sādhanavāgidè. vividha nakṣatragaḻa rohitavannu adhyayana māḍuva mūlaka avugaḻa uṣṇavannu kaṃḍuhiḍiyabahudu mattu adariṃda sahā samīkaraṇavannu baḻasikòṃḍu ā nakṣatravannu racisida vividha aṃśagaḻa ayanīkaraṇa sthitiya baggè tiḻiyabahudu.khabhautika vijñānadalli tanna saṃśodhanèyannu muṃduvarisuvudaròṃdigè sahā, uṣṇada ayanīkaraṇa siddhāṃtavannu rujuvātupaḍisuva prayogagaḻannu māḍalū āsaktiyannu hòṃdiddaru, ādarè aṃtaha prayogagaḻigè hèccu-tāpamāna saukaryagaḻannu hòṃdiruva unnata darjèya prayogālayagaḻa avaśyakatè ittu. aṃtaha prayogālayagaḻu iṃglèṃḍ‌nalli illadiddudariṃda phaular‌ra salahèya merègè sahāravaru narnsṭ‌gè patra barèdaru. āta sahāravarannu kūḍale tanna prayogālayakkè baṃdu prayogagaḻannu māḍabekèṃba āhvānavannu nīḍidaru. sahā narnsṭ‌ra prayogālayadalli sumāru òṃdu varṣa kāla kaḻèdaru mattu idu avarigè apāra beḍikèyannu taṃdukòṭṭitu. ā prayogālayada balabhāgadalli prati vāra viśvavidyānilayada vicāragoṣṭhi naḍèyuttittu. ā èllā vicāragoṣṭhiyalli sahāravaru hājariddaru. idu avarigè myāks plyāṃk, myāks van lāy mattu ain‌sṭain mòdalāda halavāru śreṣṭha jarman bhautaśāstrajñarannu bheṭiyāgalu avakāśa māḍikòṭṭitu. ade saṃdarbhadalli sahā tanna nakṣatra rohitada bagègina saṃśodhanèya pratiyòṃdannu sòmmar‌phèlḍ‌gè kaḻuhisidaru, āta takṣaṇave vicārasaṃkiraṇavannu naḍèsikòḍuvudakkāgi avarannu munic‌gè āhvānisidaru. idu me tiṃgaḻalli naḍèyitu mattu ā upanyāsavu jaiṭs‌kriphṭ phar phisik saṃpuṭa 6ralli prakaṭavāyitu. ī bheṭiyalli avaru rabīṃdranāth ṭāgor‌ravarannu saṃdhisidaru, ādarè ā saṃdarbhadalli sahāravarigè ṭāgor‌ra baggè tiḻidiralilla. sòmmar‌phèlḍ avaribbarannu paricaya māḍisidaru; ṭāgor‌ravaru sahāravarannu tuṃbā prītiyiṃda mātanāḍisidaru, avara saṃśodhanèya baggè keḻidaru mattu bhāratakkè hiṃdiruguvāga śāṃtiniketanakkè bheṭinīḍuvaṃtè āhvānavannittaru. jarmaniyiṃda sahā sviṭjar‌lyāṃḍ‌gè hodaru, naṃtara mattè iṃglèṃḍgè baṃdaru, alli avaru keṃbriḍj‌nalli èḍḍiṃgṭan‌rannu bheṭi māḍidaru. èḍḍiṃgṭan avarannu manègè āmaṃtrisidaru mattu alli avarigè milnèyannu paricayisidaru, āta āga èḍḍiṃgṭan‌na sahāyakarāgiddaru. milnè sahāravarigè tānu avara vikiraṇa òttaḍada bagègina prabaṃdhavannu necar‌nalli noḍidudāgi mattu ā viṣayada baggè innaṣṭu saṃśodhanèyannu māḍidudāgi heḻidaru. sahāravara saṃśodhanèyannu vistarisalu R.H.phaular‌ òṃdigè jatègūḍi kèlasa māḍuttiruvudāgiyū milnè heḻidaru. (vāstavavāgi ī siddhāṃtavu milnèya āyda vikiraṇa òttaḍa siddhāṃtavèṃbudāgi hèsaru paḍèdukòṃḍitu.) sahāravaru naṃtara hīgèṃdu tamma viṣādavannu vyaktapaḍisiddārè: "nānu āyda vikiraṇa òttaḍa siddhāṃtada sṛṣṭikartanèṃdu vādisabahudittu.milnè necar patrikèyallina nanna vivaraṇèyannu odidaru mattu ātana prabaṃdhadalli āta nanna kòḍugèya baggè aḍiṭippaṇiyalli sūcisiddārè, ādarū yārū adannu gamanisidaṃtè kaṃḍubaruvudilla." nakṣatrada rohita darśana jarmanigè hoguvudakkiṃta mòdalu sahāravarigè āks‌pharḍ‌‌na prādhyāpaka H.H.ṭarnar amèrikādalliruva mauṃṭ vilsan vīkṣaṇālayavu ātana prakārada saṃśodhanègè sūkta sthaḻavèṃdu heḻidaru hāgū mauṃṭ vilsan vīkṣaṇālayada nirdeśaka jārj èllari hyālègè patra barèyuvaṃtè salahè nīḍidaru. 1921ra julai 9raṃdu sahāravaru hyālègè hīgèṃdu barèdaru: "mauṃṭ vilsan solār vīkṣaṇālayada yārādarū ī patrada innòṃdu puṭadalli sūcisalāda kāryavannu vahisikòṃḍarè nanagè tuṃbā saṃtoṣavāguttadè. nannalliruva sādhanagaḻu tuṃbā parimita saṃkhyèyallivè mattu nanna viśvavidyānilayadalli khabhautika saṃśodhanègè bekāda saukaryagaḻa kòratèyidè, illi nanna prabaṃdhadalliruva saṃśodhanègaḻannu māḍabahudèṃba nirīkṣèyannu nānu hòṃdilla. nanna prayatnagaḻu khabhautika vijñānadallina kèlavu samasyègaḻa melè bèḻaku cèlluvaṣṭu samarthavādarè nānu tuṃbā saṃtasa paḍuttenè." ī patradòṃdigè hiṃdina varṣa philasophikal niyatakālikadalli prakaṭavāda ātana nālku prabaṃdhagaḻalli munnuḍida saṃgatigaḻannū serisidaru. ādarè yāvude pratikriyè baralilla. ādarè ade saṃdarbhadalli prinsèṭan viśvavidyānilayada hènri noris rassèl sahāravara saṃśodhanèya baggè ati śīghrada mattu gaṃbhīravāda gamanavannu nīḍidaru. avaru sahāravara saṃśodhanèya rujuvātāgiruva hyālèyavara manavòppisidaru hāgū avara sahayogadaḍiyalli mauṃṭ vilsan vīkṣaṇālayadalli rohitada baggè sārvatrika saṃśodhanèyu āraṃbhavāyitu. ādarè sahāravaru avarigè serikòḻḻuvaṃtè keḻiralilla. āddariṃda avaru sīmita māhiti mtatu vaijñānika sādhanagaḻòṃdigè kèlasa māḍalu òppadè biṭṭubiṭṭaru, ādarū avu avarigè svalpavū aḍḍiyannuṃṭumāḍiralilla. ade saṃdarbhadalli hārvarḍ kālej vīkṣaṇālayavu sākaṣṭu māhitiyannu kalèhākitu mattu rassèl ivèllavū enu èṃbudara baggè āsakti vahisidaru. 1908 mattu 1913ra madhyè āta hurupiniṃda ī samasyèya baggè ciṃtisidaru mattu ī māhitiyannu samagravāgi òṃdu nakṣèyāgi rūpisabahudèṃba nirdhārakkè baṃdaru. aṃtaha òṃdu nakṣèyannu svataṃtravāgi harṭj‌spraṃg māḍidaru mattu āddariṃda adannu hèccāgi harṭj‌spraṃg–rassèl nakṣè èṃdu karèyalāguttadè. nakṣèyannu māḍuvāga āta hèccina nakṣatragaḻu paṭṭiyòṃdaralli guṃpugūḍidudannu gamanisidaru. akṣarasaṃketagaḻu nakṣatrada kèlavu bhautika aṃśagaḻigè saṃbaṃdhisida kèlavu rahasyapūrṇa mārgadallilladiddarè idu saṃbhavisuvudilla. pikariṃg mattu kyānan hārvarḍ klāsiphikeśan skīmannu prastāpisidaru ekèṃdarè avaru rohitavu saraṇiyādyaṃta niraṃtaravāgi badalādudannu gamanisidaru. ādarè ī badalāvaṇègè kāraṇavenu èṃbudara baggè yārigū tiḻidiralilla. nakṣatrada vātāvaraṇada tāpamānavu ī badalāvaṇèyannu māḍirabahudèṃdu rassèl ūhisidaru; ādarū avarigè hegè tāpamānada vyatyāsavu hīrikèya rohitadalli nidhānavāda badalāvaṇèyannu uṃṭumāḍitu èṃbudara baggè vivarisalāgalilla. ādarè sahā adāgale tanna praśasti-vijeta prabaṃdhadalli (A.phaular‌na mārgadarśanadaḍiyalli) ī viṣayada baggè mòdala hèjjèyaniṭṭiddārèṃdu rassèl‌gè tiḻidiralilla. sahā rassèl‌rannu ullekhisi ā prabaṃdhavannu ī kèḻaginaṃtè āraṃbhisidaru: "nakṣatragaḻa rohitavu gamanārhavāgi avugaḻa prakāradalli kèlavu mūlabhūta vyatyāsagaḻannu torisuttavè. avugaḻalli 99%giṃtalū hèccinavu āru śreṣṭha guṃpugaḻalli yāvudādaròṃdaralli baruttavè, ī guṃpugaḻu hārvarḍ kālej vīkṣaṇālayada mūlabhūta saṃśodhanèya saṃdarbhadalli B A F G K M mòdalāda aniyaṃtrita akṣaragaḻiṃda sthānagaḻannu paḍèdiddāvè. avugaḻalli kèlavu prakāragaḻu mātra gamanārhavādudāgivè, ādarè avu niraṃtara saraṇiyannu uṃṭumāḍuttavè èṃbudu hèccu pramukhavāda saṃgatiyāgidè. nakṣatrada rohitadallina mukhya vyatyāsagaḻu nakṣatrada parisaradalli òṃdu bhautika aṃśadallāguva badalāvaṇèyiṃdāgi uṃṭāguttadèṃba abhiprāyavannu rassèl vyaktapaḍisiddārè." tanna prabaṃdhadalli sahā hīgèṃdu torisiddārè - vividha prakāradallina nakṣatrada rohitada niraṃtara badalāvaṇèyu eka parimāṇada vyatyāsadiṃdāgi uṃṭāguttadèṃba rassèl‌na abhiprāyavannu ātana viśleṣaṇèyu rujuvātupaḍisuttadè. ullekhisalāda ā parimāṇavèṃdarè tāpamāna. āta mārjinal ḍis‌plesmèṃṭ(aṃcina pallaṭana) vidhānada mūlaka rohitada māhitiya ādhāradalli aniyaṃtrita akṣarasaṃketagaḻa hārvarḍ parimāṇavannu tāpamāna parimāṇakkè parivartisaballavarāgiddaru. hārvarḍ parimāṇavannu tāpamāna parimāṇakkè parivartisuva yocanèyannu bèḻakigè taṃdavaralli sahā mòdaligarāgiddārè, ādarè adaralli kèlavu prāyogika samasyègaḻiddavu, pramukhavādudèṃdarè rekhèyu yāvāga kaṇmarèyāguttadè èṃbudannu karāruvākkāgi kaṃḍuhiḍiyuvudu. phaular‌ mattu milnèyavaru rekhèya tīvratèyu yāvāga gariṣṭhavāguttadèṃdu gamanisida naṃtara tāpamānavannu sthirapaḍisuva mūlaka samīkaraṇavannu vistarisidaru. āddariṃda ī ibbaru vijñānigaḻu ī sādhanèyannu māḍida kīrtigè pātrarādaru. āga hārvarḍ kālej vīkṣaṇālayadalli kèlasa māḍuttidda sèsiliya pen-gyāposckin hīgèṃdu heḻiddārè: bhāratakkè hiṃdiruguvikè alahābād‌nalli 1921ra navèṃbar‌nalli sahā bhāratakkè hiṃdirugi, kalkattā viśvavidyānilayadalli bhautaśāstrada khairā prādhyāpakarāgi serikòṃḍaru, idu khairāda kumār guruprasād siṃg‌ra kòḍugèyiṃda racitavāda òṃdu hòsa prādhyāpaka sthānavāgidè. ādarè ā viśvavidyānilayavu tīvra haṇakāsina tòṃdarèyiṃda naḍèyuttittu. ā viśvavidyānilayada upa kulādhipatiyāgi èraḍane avadhiya sevèyallidda sar aśutoś mukharji òṃdigè baṃgāḻada āgina gavarnar lārḍ rònālḍ‌śe dveṣavannu hòṃdiddaru. sahā ī galabhèyalli sikkibiddaru mattu avarigè òbba sahāyakanannu paḍèyalu sādhyavāgalilla, sādhanagaḻannu kharīdisalu sādhyavāgalilla mattu prayogālayada sthaḻāvakāśada samasyègaḻannū èdurisidaru. kalkattāvannu èṣṭu iṣṭapaṭṭarū alli tanna saṃśodhanèyannu muṃduvarisalu sādhyavillavèṃbudannu sahāravaru kaṃḍukòṃḍaru mattu kalkattā biṭṭubaralu nirdharisidaru. āligar musliṃ viśvavidyānilaya mattu banāras hiṃdu viśvavidyānilayagaḻiṃda avakāśagaḻu baṃdarū sahāravaru alahābād viśvavidyānilayadèḍègina āsaktiyiṃdiṃdāgi avugaḻannu nirākarisidaru, mukhyavāgi ekèṃdarè avara snehitaralli kèlavaru ā viśvavidyānilayada kāryanirvāhaka salahāmaṃḍaḻiyalliddudariṃda, avaru tanna saṃśodhanègaḻigè ārthikavāgi sahāya māḍabahudèṃba āśayavannu āta hòṃdiddaru. alahābād‌nalli avaru tamma saṃśodhanā kāryavannu āraṃbhisuvudakkiṃta mòdalu adakkè sahakarisuvavara guṃpu, prayogālaya mattu graṃthālayavannu sudhārisabekāgittu. adalladè avara hèccina samayavu bodhanègè hogi, tamma saṃśodhanègè svalpa kāla mātra siguttittu. ādarè sahāravaru pratikūla paristhitigaḻiṃda hiṃjariyalilla. ati śīghradalli sahā mattu avara vidyārthigaḻu saṃśodhanā prabaṃdhagaḻannu siddhapaḍisidaru. alahābād‌nalli avarigè sahakāra nīḍidavarèṃdarè - N.K. sur, P.K. kiclu, D.S. kòṭhāri, R.C. majumdār, K.B. atmāram matūr mattu B.D. nāg caudhari. 1927ralli iṭaliya sarkāravu alèssāṃḍrò volṭara nūrane varṣada janmadinavannu kòṃḍāḍalu òṃdu bhāri aṃtārāṣṭrīya sabhèyannu āyojisitu, idu komò èṃba sthaḻadalli nèraveritu hāgū idara pramukha āyojakarèṃdarè pharmi. sahāravaru idara āmaṃtraṇavannu paḍèdaru mattu alli avaru ā saṃdarbhadalli avara āsaktiya viṣayavāgidda saṃkīrṇa rohitada viśleṣaṇèya baggè òṃdu prabaṃdhavannu maṃḍisidaru. komòdiṃda sahā muṃbaruva saṃpūrṇa sūrya grahaṇavannu vīkṣisuvudakkāgi oslò viśvavidyānilayada prādhyāpaka L. vigārḍ āyojisida viśeṣa daṃḍayātrèyalli bhāgavahisuvudakkāgi nārvèya oslògè hodaru. ī kāraṇakkāgi ā guṃpu riṃgèbugè prayāṇa bèḻèsitu. ade varṣadalli avaru rāyal sòsaiṭi āph laṃḍan‌na pèlo ādaru.. avaru phrāns‌na āsṭrònòmikal sòsaiṭiya sadasyarāgi cunāyitarādaru mattu laṃḍan‌na bhautaśāstra saṃsthèya ādhāra phèlo ādaru. idariṃdāgi avaru āgina yunaiṭèḍ pròvinsas‌na gavarnar āgidda sar viliyaṃ siṃkler moris‌rannu bheṭiyāguva avakāśavannu paḍèdaru hāgū avaru òṃdu kāladalli arnèsṭ rudar‌phorḍ‌na taragati-sahapāṭhiyāgiddarèṃdu gavarnar‌gè tiḻidudariṃda, sahāravaru tamma prayogālayada kaḻapè sthitiya baggè tiḻisuva avakāśavannu paḍèdaru. gavarnar takṣaṇave pratikriyisi prati tiṃgaḻigè 5000 rūpāyiya saṃśodhanā kòḍugèyannu maṃjūru māḍidaru. idu khaṃḍitavāgiyū sākāguvudillavèṃdu kaṃḍukòṃḍa avaru dèhaliyalliruva keṃdra sarkārakkè òṃdu saṃśodhanā kòḍugèyannu śiphārasu māḍabekāgi keḻi barèyuvaṃtè sar tej bahādur syāpruravarigè patra barèdaru. ādarè avara korikèyannu yārū ālisalilla. āddariṃda avaru rāyal sòsaiṭidè hiṃdirugidaru. ātana sthitiyannu gamanisida sòsaiṭiyu kūḍale ātanigè vārṣikavāgi 1500 rūpāyiyannu kòḍugèyāgi maṃjūru māḍitu. idariṃdāgi avaru yāvude haṇakāsina samasyèyilladè tamma saṃpūrṇa gamanavannu saṃśodhanā kāryakkè harisuvaṃtè āyitu. muṃdina varṣa 1932ralli avaru ā viśvavidyānilayada bhautaśāstra vibhāgada viśvavidyānilaya prādhyāpakarādaru. ī samayadalli sahā vidyārthigaḻalli saṃśodhanè mattu itara navīna kāryagaḻannu māḍuva āsaktiyannu huṭṭisuva òṃdu vijñāna akāḍèmiyannu abhivṛddhipaḍisuvudu avaśyakavāgidèyèṃdu bhāvisidaru. avaru tamma ī yocanègè iṃglèṃḍ‌na rāyal sòsaiṭi, pyāris‌na phrèṃc akāḍèmi āph sainsas, barlin‌na praśśiyan akāḍèmi āph sainsas mattu moskòda raṣyiyan akāḍèmi āph sainsas mòdalāda aṃtahude akāḍèmigaḻa yaśasvi kāryadiṃda prerepaṇèyannu paḍèdaru. avarigè ī yocanèyu 1930ralli C. S. krisṭophar‌ra adhyakṣatèyaḍiyalli alahābād‌nalli bhāratīya vijñāna kāṃgrès kūṭavu seridaṃdiniṃda manassigè baṃdittu. ā kāryakramadalli bhāṣaṇavannu māḍuvāga, gavarnar mālkolm haili hīgèṃdu heḻidaru - vaijñānika saṃsthèyòṃdu saṃśodhanèyannu viśvavidyānilayada āḍaḻita vibhāgagaḻalli pracodisi, adannu sārvajanika prayojanakkāgi nirdeśidarè, sarkārakkè saṃśodhanègāgi kòḍugègaḻannu nīḍalu sādhyavāgabahudu. sahāravaru ī suḻivannu paḍèdukòṃḍu, aṃtaha saṃsthèyòṃdannu sthāpisuva javābdāriyannu hòttukòṃḍaru. adara pariṇāmave U.P. akāḍèmi āph sainsas astitvakkè baṃditu. adara hèsaru hāgiddarū, nyāṣanal akāḍèmi āph sainsas mūlabhūtavāgi prādeśika saṃsthèyāgi kèlasa māḍitu. idu avarigè bhāratada-èllā prasiddha vyaktigaḻòṃdigè saṃghaṭanèyòṃdannu rūpisuvaṃtè prerepisitu. āddariṃda sahāravaru 1934ralli iṃḍiyan akāḍèmi āph sainsas‌na sthāpanèyannu prastāpisidaru. idara baggè sahā mattu rāman‌ra naḍuvè prabala bhinnābhiprāyavèdditu. aṃtimavāgi rāman bèṃgaḻūrinalli iṃḍiyan akāḍèmi āph sainsasannu sthāpisuvudāgi ghoṣisidaru. ādarè idannu sahāravaru òppadè tamma prayatnagaḻannu muṃduvarisidaru. adara pariṇāmavāgi 1935ralli kalkattādalli pradhāna kacheriyannu hòṃduvudaròṃdigè nyāṣanal in‌sṭiṭyūṭ āph sainsas astitvakkè baṃditu. ī sthāpanèya baggè janavari 7raṃdu kalkattā viśvavidyānilayada sènèṭ hāl‍nalli J.H. haṭṭan‌ra adhyakṣatèyaḍiyalli vidhyuktavāgi ghoṣisalāyitu. L.L. pharmar ī saṃsthèya mòdala adhyakṣarāgi cunāyitarādaru. ade varṣadalli avaru kalkattādalli iṃḍiyan sains nyūs asosiyeśanannū sthāpisidaru. vijñānavannu sārvajanikaralli haraḍuvudu idara pramukha uddeśavāgittu.ī saṃghaṭanèyu sains āṃḍ kalcar èṃba adara patrikèyannu prakaṭisalu āraṃbhisitu. ī patrikèya mòdala pratiyannu paḍèda netāji subhāṣ caṃdra bos prabhāvitarādaru mattu avaru hīgèṃdu barèdiddārè: "sains āṃḍ kalcar‌na prakaṭanèyu prāyogikavallada vijñānadalli āsaktihòṃdidavariṃda mātravalladè prāyogikavāgi rāṣṭra kaṭṭuvudakkè saṃbaṃdhisidavariṃdalū sauhārdayutavāgi svīkarisalpaḍuttadè. namma hiṃdina "rāṣṭra nirmāpaka"ra uddeśagaḻu eniddarū, nāvu kiriyaru rāṣṭravannu kaṭṭuva kāryavannu saṃpūrṇavāgi vaijñānika manobhāvadiṃda māḍabeku hāgū ādhunika vijñāna mattu saṃskṛtiyu namagè nīḍuva èllā jñānadòṃdigè sidhdarāgalu nāvu bayasabeku. ādarè rājakīya kāryakartarigè ā jñānavannu śekharisuva bagègina anyamanaskatèyiṃdāgi idu sādhyavāguvudilla. āddariṃda ī baggè vijñānigaḻu mattu vaijñānika anveṣakaru avarade rakṣaṇèyalli muṃduvariyabekāguttadè." sahā sains āṃḍ kalcar‌nalli halavāru viṣayagaḻa baggè 200kkiṃtalū hèccu lekhanagaḻannu barèdiddārè, aṃtaha viṣayagaḻèṃdarè: vaijñānika mattu kaigārikā saṃśodhanèya saṃghaṭanè, paramāṇu śakti mattu adara kaigārikā baḻakè, nadi kaṇivègaḻa abhivṛddhi yojanègaḻu, rāṣṭrīya ārthikatèya yojanègaḻu, śaikṣaṇika sudhāraṇègaḻu mattu bhāratīya kyālèṃḍarina badalāvaṇè. ī patrikèyu prastuta adara 76ne saṃpuṭadalli prakaṭavāguttidè. naṃtara avara tòḍaguvikèyòṃdigè 1946ra meyalli nyāṣanal in‌sṭiṭyūṭ āph sainsas‌na pradhāna kacheriyu dèhaligè sthaḻāṃtaravāyitu hāgū adara hèrasaru iṃḍiyan nyāṣanal sains akāḍèmiyāgi badalāyitu. 1936ralli sahāravaru kārnègai ṭrasṭ āph di briṭiṣ èṃpair‌niṃda phèlòṣipannu paḍèdaru hāgū avaru naṃtara vihāra-pravāsakkè hodaru, ā saṃdarbhadalli avaru irāk, siriyā, jorḍān, isrel mòdalāda rāṣṭragaḻigè bheṭi nīḍidaru. munic‌nalli avaru sòmmar‌phèlḍ òṃdigè saṃtoṣadiṃda mattè òṃdugūḍidaru. naṃtara avaru bhautaśāstra samājada śatamānotsavada saṃbhramācaraṇèyalli bhāgavahisuvudakkāgi laṃḍan‌gè hodaru, ā kāryakramadalli myāks plyāṃk mukhya atithiyāgi pālgòṃḍiddaru. laṃḍan‌niṃda sahā āks‌pharḍ‌‌gè prayāṇa bèḻèsidaru, alli avaru milnèyavara jòtèyalli òṃdu tiṃgaḻa kāla kaḻèdaru. naṃtara avaru bosṭan‌na hārvarḍ kālej vīkṣaṇālayakkè seridaru. alli avaru hyārlò śepli, ḍònālḍ mèṃjèl mattu sèsiliya penè-gyāposckin mòdalāda prasiddha vijñānigaḻannu bheṭiyādaru. naṃtara avaru paścimadèḍègè tirugi aneka vīkṣaṇālayagaḻigè bheṭi nīḍidaru hāgū habal, vālṭar āḍams, mattu kònèyadāgi barkèliyalli lārèns mòdalādavarannu saṃdhisidaru. sahā mattu lārèns ī hiṃdè 1927ralli kòpèn‌hyāgan‌nalli bheṭiyāgiddaru, ādarè mattòmmè saṃdhisuvāga lārèns saiklòṭrān‌na anveṣakarāgi prasiddharāgiddaru. ī bheṭiyu prayojanakāriyāyitu mattu naṃtara lārèns kalkattādalli saiklòṭrānannu rūpisalu sahāravarigè sahāya māḍidaru. alliṃda avaru yarks vīkṣaṇālayakkè bheṭi nīḍuvudakkāgi cikāgògè hodaru. hārvarḍ‌gè hiṃdirugida avaru hārvarḍ viśvavidyānilayada śatamānadinotsa ācaraṇèyalli bhāgavahisidaru. naṃtara avaru è sṭrāṭòsphiyar solār absarveṭari èṃba śīrṣikèya òṃdu saṇṇa ṭippaṇiyannu barèdaru, adu hārvarḍ kālej absarveṭari bulèṭin‌nalli prakaṭavāyitu. adaralli avaru 40 kimīgiṃtalū hèccina èttaradalli sūryana rohitada vīkṣaṇèya baggè sūcisiddārè. adannu UVna baridāguvikèyannu taḍèyalu mattu parisaradiṃda hòragèḍavalu hèccu saṃbhavanīya mārgavèṃdu bhāvisiddārè. bosṭan‌nalliruvāga avaru massācusèṭs in‌sṭiṭyūṭ āph ṭèknālajigè bheṭinīḍidaru, adara āgina adhyakṣarāgiddavarèṃdarè kārl ṭailar kāṃpṭan. yuropigè hiṃdirugidāga avaru kòpèn‌hyāgan‌na nails bāhr saṃsthèyalli naḍèda baijika(nyūkliyar) bhautaśāstrada bagègina aṃtārāṣṭrīya samālocanèyòṃdaralli bhāgavahisidaru. idu ātana gamanavannu naṃtara baijika(nyūkliyar) vijñānakkè tirugisalu pramukha kāraṇavāyitu. dīrgha ādarè vaicārikavāgi pūrṇavāgi sādhisida pravāsavannu mugisida naṃtara sahā 1937ralli alahābād‌gè hiṃdirugidaru. 1938ralli avaru akāḍèmiya āśrayadalli "vidyut pūraikè"ya baggè vicāra saṃkiraṇavòṃdannu āyojisidaru hāgū nèharuravaralli adannu udghāṭisuvaṃtè keḻidaru. ā saṃdarbhadalli nèharu mattu sahāravaru sauhārdada saṃbaṃdhavannu haṃcikòṃḍaru. ādarè naṃtara ī saṃbaṃdhavu hāḻāyitu, idu baijika vijñānavannu sārvajanika prayojanakkāgi baḻasuva avara yojanègaḻigè mattu sūcanègaḻigè gamanārhavāgi aḍḍiyannuṃṭumāḍitu. ā saṃdarbhadalli alahābād‌nalli avaru kāṃtīya ekadhruvakkāgi dirāk‌ra kvāṃṭīkaraṇa sthitiyannu mattèpaḍèdaru.. dirāk òbba kāṃtīya ekadhruvada adhyayanada baggè hèccu gamanavannu harisida mòdala vijñāniyāgiddārè. idariṃdāgi sahā mūlabhūta tattvada dṛṣṭiyiṃda òṃdu aṃśavu vidyudāveśa mattu kāṃtīya āveśagaḻèraḍannū hòṃdiruttadèṃba abhiprāyakkè baṃdaru. aṃtaha aṃśavannu (kālpanika) ḍaiyān èṃdu karèyalāguttadè. sahāravaru ūhisida adara āveśagaḻallina ī kvāṃṭīkaraṇa sthitiyu dirāk prastāpisida mūlabhūta tattvada atyuttama sāmānyīkaraṇavāyitu. ī samayadalli avaru tānu alahābād‌nalle taḍèhiḍiyalpaṭṭiddenèṃdu bhāvisi, vijñānavannu èllèḍèyū haraḍalu kalkattā uttama avakāśagaḻannu òdagisuttadèṃdu abhiprāya paṭṭu 1938ralli kalkattākkè hiṃdirugidaru. kalkattādalli sahāravaru 1938ra julainalli kalkattā viśvavidyānilayakkè hiṃdirugidaru. alli avaru pāliṭ prādhyāpakarādaru mattu bhautaśāstra vibhāgada mukhyastharādaru. ā saṃdarbhadalli śyāma prasād mukharjiyavaru ī viśvavidyānilayada upa kulādhipatigaḻāgiddaru. avaru ati śīghradalli nivṛttihòṃdi sar mòhammad ajijul hak ā sthānakkè baṃdaru. alligè serikòṃḍa naṃtara sahāravaru takṣaṇave pāliṭ prayogālayadalli saṃśodhanèyannu māḍalu tòḍagidaru. alladè avaru bhautaśāstradallina MSc paṭhyakramavannu punaḥrūpisuva kāryavannu kaigèttikòṃḍaru. naṃtara sahāravaru 1940ralli baijika bhautaśāstradalli òṃdu sāmānya mattu òṃdu viśeṣa prabaṃdhavannu hāgū kvāṃṭaṃ mèkyāniks‌nalli òṃdu sāmānya prabaṃdhavannu maṃḍisidaru. in‌sṭiṭyūṭ āph nyūkliyar phisiks hiṃdè sūcisidaṃtè sahāravara baijika bhautaśāstrada bagègina āsaktiyu 1936-37rallina avara videśi pravāsadiṃda huṭṭikòṃḍitu. barkèliyalli noḍidudariṃda prabhāvitarāda sahāravaru 1938ralli tamma vidyārthi B.D. nāg caudhariyannu lārèns‌‌ravaraḍiyalli kèlasa māḍalu mattu adhyayana māḍalu barkèligè kaḻuhisidaru hāgū saiklòṭrān‌na baggè èllā tiḻidukòṃḍaru. sahāravaru kalkattā viśvavidyānilayadalli òṃdu saiklòṭrānannu hòṃdalu tīvrāsaktiyannu hòṃdiddaru. adannu racisuvudakkāgi kòḍugèyannu nīḍalu ṭāṭādavara manavòppisuvaṃtè nèharuravaròṃdigina tamma prabhāvavannu baḻasikòṃḍaru. ṭāṭādavaru 60,000 rūpāyi maulyavannu nīḍi sahāya māḍidaru, ādarè aṣṭu haṇa saiklòṭrānannu racisalu sākāguttiralilla. 1941ralli nāg caudhari hiṃdirugidaru. amèrikādallina avara prayatnagaḻigāgi sahāravaru dhanyavādagaḻannu arpisidaru. ati śīghradalli saiklòṭrān‌na bhāgagaḻannu (mukhyavāgi kāṃtavannu tayārisalu) vaśapaḍisikòḻḻalāyitu. ādarè ade saṃdarbhadalli amèrikā viśva samaravannu praveśisidariṃda, upakaraṇagaḻa naṃtarada samūhavannu (mukhyavāgi vyākyūm paṃpugaḻu) kòṃḍòyyuttida haḍagannu japāniyaru muḻugisidaru. idòṃdu pramukha taḍèyāgittu. naṃtara amèrikādiṃda yāvude bhāgagaḻannu paḍèyuva āśayaviralilla; lārèns mòdalāda amèrikāda vijñānigaḻu myān‌hyāṭan yojanèyèḍègè hèccu gamana harisidaru. idariṃdāgi èllā bhāgagaḻannu kalkattādalle tayārisabekāyitu hāgū idu dīrghakālada kāryavāyitu. aṃtimavāgi idu pūrṇagòḻḻalu aneka varṣagaḻannu tègèdukòṃḍitu (sahā nidhanahòṃdida naṃtara idu kèlasa māḍalu āraṃbhisitu). idannu hòratupaḍisi sahāravaru ḍārjèliṃg‌nalli sādhāraṇa parimāṇadalli kèlavu kāsmik-kiraṇa vīkṣaṇègaḻannū āraṃbhisidaru. japānina melè naḍèda paramāṇu bāṃb‌ dāḻiya ghaṭanèyiṃda sahāravaru baijika śaktiya prāmukhyatèya baggè innaṣṭu tiḻidukòṃḍaru. āddariṃda avaru baijika vijñāna mattu adara nirīkṣègaḻigè mīsalāda viśvavidyānilayada āśrayadaḍiyalli svādhikārada saṃsthèyòṃdannu sthāpisalu nirdharisidaru. adara pariṇāmavāgi 1948ralli sahā in‌sṭiṭyūṭ āph nyūkliyar phisiks astitvakkè baṃditu. idannu 1950ralli irèni jūliyaṭ-kyūriyavaru udghāṭisuvudāgi ghoṣisalāyitu. viśvavidyānilayada nibaṃdhanègaḻigè anuguṇavāgi sahāravaru 1952ralli tamma pāliṭ prādhyāpakatvadiṃda mattu in‌sṭiṭyūṭ āph nyūkliyar phisiks‌na nirdeśaka sthānadiṃda nivṛtti hòṃdabekāgittu. ādarū avaru èraḍū saṃsthègaḻòṃdigè gaurava sthānadiṃda saṃparkavannu iṭṭukòṃḍiddaru. iṃḍiyan asosiyeśan phār di kalṭiveśan āph sains mūvattara daśakada āraṃbhadiṃda sahāravaru IACSnalli atīva āsaktiyannu hòṃdiddaru. 1944ralli avaru adara gaurava kāryadarśiyādaru mattu 1946ralli adara adhyakṣaru sāvannappidariṃda avare adhyakṣarādaru. ā saṃdarbhadalli IACS baubajār‌nallittu. rāman‌ravaru alli tamma saṃśodhanèyannu naḍèsida svarṇayugada naṃtara ā saṃsthèyu svalpa maṭṭigè kaṣṭapaṭṭu sāgitu. sahāravaru halavāru hòsa saṃśodhanā kāryagaḻannu āraṃbhisuva mūlaka saṃsthègè òṃdu nūtana astitvavannu kòḍabekèṃdu bahaḻa utsukarāgiddaru. idakkèllā bahaḻaṣṭu samaya mattu haṇada avaśyakatè ittu. aṃtimavāgi avaru jādav‌puradalli hattu èkarè jāgavannu kharīdisida naṃtara saṃsthèyannu alligè sthaḻāṃtarisuvaṃtè paścima baṃgāḻada sarkāravannu prerepisidaru. saṃsthèya niyamagaḻannu pālisi sahāravaru 1950ralli adhyakṣa sthānavannu paḍèdaru. ā saṃdarbhadalli, 1920ralli laṃḍan‌nalli bheṭiyādaṃdiniṃda sauhārdayuta saṃbaṃdhavannu bèḻèsikòṃḍu baṃdidda śāṃti svarūp bhaṭnāgar IACS pūrṇāvadhiya nirdeśakarannu hòṃduva samayavāgidèyèṃdu sūcisidaru. sahāravarigè nīḍalāda adhikāradiṃdāgi avaru mòdale āraṃbhisidda saṃsthèya nirmāṇa kāryavannu pūrṇagòḻisalu sādhyavāyitu èṃdū avaru heḻiddārè. āddariṃda 1953ralli sahāravaru IACSya mòdala nirdeśakarādaru. ī adhikāravannu avaru 1956ralli sāvannappuvavarègū hòṃdiddaru. sahā mattu paramāṇu śakti sahāravaru 1939ralli hyān mattu maiṭnar naḍèsida baijika vidaḻana(nyūkliyar phijan)da anveṣaṇèyannu hèccisuva baggè hèccu gamana harisidaru hāgū ī anveṣaṇèyu nibbèragāgisuva sādhyatègaḻannu òḻagòṃḍittu. ade saṃdarbhadalli 1940ralli dèhaliya briṭiṣ āḍaḻitagāraru bhaṭnāgar‌ra adhyakṣatèyalli borḍ phār saiṃṭiphik āṃḍ iṃḍasṭriyal risarc (BSIR)annu racisidaru. sahāravaru adara sadasyarāguvaṃtè āhvānavannu paḍèdaru. 1942ralli sarkāravu CSIR èṃba śreṣṭha saṃsthèyòṃdannu sthāpisitu, mattè sahāravaru adara sadasyarādaru. 1944ralli viśva samaradallina gèluvu jarmani mattu japānigè viruddhavāgiruvudu spaṣṭavāyitu. gèluvina nirīkṣèyalli briṭiṣ sarkāravu yuddhā-naṃtarada punaḥracanā kāryagaḻigāgi yojanègaḻannu rūpisalu āraṃbhisitu. ī kāryada bhāgavāgi adu prādhyāpaka A.V. hil‌rannu sarkārakkè salahè nīḍuvudakkāgi bhāratakkè kaḻuhisikòḍuvaṃtè rāyal sòsaiṭigè keḻitu. hil baṃdu aneka vijñānigaḻannu bheṭiyādaru, avaralli sahāravarū òḻagòṃḍiddaru. avaru naṃtara vaijñānika mattu kaigārikā pragatiyannu gamanisalu hāgū yuddhā-naṃtarada yojanègaḻannu rūpisalu iṃḍiyan saiṃṭiphik miśanannu (ISM) videśakkè kaḻuhisuvaṃtè śiphārasu māḍidaru. ī śiphārasu aṃgīkarisalpaṭṭitu mattu niyogavòṃdu 1944ra akṭobar‌‌‍nalli bhāratavannu biṭṭitu; sahāravaru ISMna sadasyarāgiddaru. ā pravāsavu ā niyogavannu amèrikāvannū òḻagòṃḍaṃtè halavāru rāṣṭragaḻigè kòṃḍòyyitu. alliruvāga sahāravaru paramāṇu śaktiya saṃśodhanèya baggè vicārisidaru, ādarè yāva māhitiyū sigalilla. myān‌hyāṭan yojanèyu rabhasadiṃda naḍèyuttittu mattu paramāṇu śakti saṃśodhanèyu bahu hattiradalli niyaṃtrisalpaṭṭidda rahasyavāgittu èṃbudara baggè avarigè ā saṃdarbhadalli tiḻidiralilla. sahāravara vicāraṇègaḻu FBIgè adara yojanèya baggè nijavāgi sahāravarigè èṣṭu tiḻididè èṃbudannu grahisuvudakkāgi avarannu praśnisuvaṃtè prerepisidavu. sahāravarigè enū tiḻidillavèṃdu FBI samādhānagòṃḍarū, ā viṣayada bagègina avara jñāna mattu pariṇatiyu adannu digbhramègòḻisitu. bhāratakkè hiṃdirugida naṃtara ISM òṃdu adhikṛta varadiyannu tayārisi, sarkārakkè sallisitu; ā varadiyannu sahāravaru siddhamāḍiddaru. 1947ralli bhāratavu svataṃtravāyitu mattu nèharuravaru bhāratada pradhāna maṃtriyādaru. paramāṇu śaktiyu hòsa nirīkṣèyāgiddudariṃda mattu BSIRna sadasyarāgiddudariṃda sahāravarigè bhāratadalli paramāṇu śaktiyannu abhivṛddhi paḍisuvalli tānu pramukha pātra vahisalu sādhyavāgabahudèṃdu nirīkṣisalu èllā kāraṇagaḻiddavu. bhābhā kūḍa aṃtahude yocanègaḻannu hòṃdiddaru mattu avarū ī viṣayada bagègina ciṃtanègaḻannu nèharuravarigè nīḍalu āraṃbhisidaru. 1948ralli bhābhāravaru sūcisida paramāṇu śakti āyogavannu rūpisuva baggè nèharuravara samarthanèyalli bhārata sarkāravu sahāravarannu keḻitu. bhāratadalli idannu vardhisalu bekāda kaigārikā ādhārada kòratèyidè mattu illi tarabeti paḍèda janabalavū labhyavilla èṃdu heḻuva mūlaka sahāravaru idannu dṛḍhavāgi virodhisidaru. avara dṛṣṭiyalli saṃpūrṇa-samarthavāda paramāṇu śakti yojanèyannu āraṃbhisuvudakkiṃta mòdalu ā udyamavu bèḻèyabeku mattu spardhātmaka janabalavannu paḍèyuvudakkāgi vividha viśvavidyānilayagaḻalli baijika bhautaśāstra-ādhārita korsugaḻannu āraṃbhisabeku. avaru prabalavāgi paramāṇu śakti abhivṛddhiya phrèṃc mādariyannu sūcisidaru, adu vāstavavāgi avara snehita phrèḍèrik jūliyaṭ-kyūriyavara ciṃtanèya phalavāgittu. mattòṃdu kaḍèyalli, bhābhāravaru bahu vegada mattu hèccu utsāhada abhivṛddhi yojanèya pratipādakarāgiddaru, avaru nèharuravarigè melarji sallisidaru. adara pariṇāmavāgi 1948ralli paramāṇu śakti āyogavu mattu 1954ralli ṭrāṃbèyalli paramāṇu śakti saṃsthèyu racitavāyitu. sahā mattu kyālèṃḍar punaḥracanè bhāratada kyālèṃḍarina punaḥracanègè saṃbaṃdhisida sahāravara kāryavu tuṃbā pramukhavādudu. sahāravaru vaijñānika mattu kaigārikā saṃśodhanā salahāmaṃḍaḻiya āśrayadaḍiyalli 1952ralli bhārata sarkāradiṃda kyālèṃḍar punaḥracanā samitiya adhyakṣarādaru. ā samitiya itara sadasyarèṃdarè: A. C. byānarji, K. K. daphtari, J. S. karaṃdikār, gòrākh prasād, R. V. vaidya mattu N. C. lāhiri. sahāravara prayatnadiṃda ī samitiya racanèyāyitu. ī samitiya muṃdidda kāryavèṃdarè vaijñānika adhyayanada ādhāradalli bhāratadādyaṃta ekarītiyalli baḻasabahudāda nikharavāda kyālèṃḍarannu tayārisuvudāgittu. idòṃdu bahudòḍḍa kèlasavāgittu. ī samitiyu rāṣṭrada vividha bhāgagaḻalli cāltiyallidda vividha kyālèṃḍarugaḻa vivarātmaka adhyayana māḍabekāgittu. āga mūvattu prakārada kyālèṃḍarugaḻiddavu. kyālèṃḍarinalli dhārmika mattu sthaḻīya bhāvanègaḻu òḻagòṃḍiruvudariṃda ī kāryavu mattaṣṭu jaṭilavāyitu. 1955ralli prakaṭavāda samitiya varadiya pīṭhikèyalli nèharuravaru hīgèṃdu barèdiddārè: "avu (vividha kyālèṃḍarugaḻu) rāṣṭradallina kaḻèduhoda rājakīya vibhāgagaḻannu sūcisuttavè. īga namagè svātaṃtrya sikkidè. namma nāgarikarigāgi, samājakkāgi mattu itara kāraṇagaḻigāgi kyālèṃḍarinalli ekarūpatèyiruvudu spaṣṭavāgi apekṣaṇīyavāgidè hāgū idannu vaijñānika mārgadalli māḍabeku." ī samitiya kèlavu pramukha śiphārasugaḻèṃdarè: ekaprakārada rāṣṭrīya kyālèṃḍarinalli śaka yugavannu serisabeku. (2002ra varṣavu 1923-24ra śaka yugavannu holuttadè.) varṣavu meṣa saṃkrāṃtiya (sumāru mārc 21raṃdu kaṃḍubaruttadè) dinada naṃtarada dinadiṃda āraṃbhavāgabeku. sāmānya varṣavu 365 dinagaḻannu hòṃdiddarè, adhika varṣavu 366 dinagaḻannu hòṃdirabeku. èppattèṃṭannu śaka yugakkè serisida naṃtara siguva mòttavu nālkariṃda bhāgisalpaṭṭarè, adu adhika varṣavāgiruttadè. ādarè ā mòttavu 100ra apavartyavāgiddāga adu adhika varṣavāgabekādarè ā mòttavu 400riṃda bhāgisalpaḍabeku, illadiddarè adu sāmānya varṣavāguttadè. caitravu varṣada mòdala tiṃgaḻāgirabeku. caitradiṃda bhādradavarègè prati tiṃgaḻū mūvattòṃdu dinagaḻannu mattu uḻida tiṃgaḻu mūvattu dinagaḻannu hòṃdirabeku. sahā mattu nadi bhautavijñāna sahāravaru bhāratada aneka nadigaḻallina hānikāri pravāhagaḻa baggè hèccina āsaktiyannu torisidaru. 1923ralli uttara baṃgāḻadalli pravāhadiṃda uṃṭāda hāniyu ācārya praphulla caṃdra reyaravarigè uttara baṃgāḻa parihāra samitiya āśrayadaḍiyalli parihāra kāryavannu āyojisuvaṃtè prerepisitu. reyavaru parihāra kāryakkāgi sārvajanikariṃda bahaḻaṣṭu haṇavannu saṃgrahisalu samartharādaru hāgū avarigè subhāṣ caṃdra bos, meghanād sahā mattu satīś caṃdra dās‌gupta mòdalādavaru tamma sahakāravannu nīḍidaru. parihāra kāryadalli tòḍagiruvāga sahāravaru pravāhada vināśakāri śaktiya baggè mòdala anubhavavannu paḍèdaru. sahāravaru tamma ī anubhavada baggè patrikègaḻalli mattu niyatakālikègaḻalli barèdaru. 1934ralli muṃbaiyalli bhāratīya vijñāna kāṃgrès‌ naḍèsida kāryakramadalli avaru tamma adhyakṣīya bhāṣaṇadalli pravāhadiṃda uṃṭāda gaṃbhīra samasyègaḻa baggè viśeṣa gamana sèḻèdaru. avaru òṃdu nadi saṃśodhanā prayogālayada agatyaviruvudāgi òtti heḻidaru. 1938ralli nyāṣanal in‌sṭiṭyūṭ āph sainsas‌na adhyakṣīya bhāṣaṇadalli avaru ī viṣayavannu tamma saṃvādada mukhya aṃśavāgi tègèdukòṃḍaru hāgū mukhyavāgi nadimukha bhūmiyalli bhāratīya nadigaḻallina pravāhadiṃda uṃṭāguva apāyada baggè òtti heḻidaru. 1923ra pravāhada naṃtara sahāravaru 1931 mattu 1935ra pramukha èraḍu pravāhagaḻannu kaṃḍaru. 1943rallina baṃgāḻada pravāhavu kalkattāvannu bhāratada uḻida bhāgadiṃda pratyekisitu hāgū sahāravaru ī samasyèya baggè vyāpakavāgi barèdiddārè. sahāravara barahagaḻu mattu bhāṣaṇagaḻu sarkārakkè paristhitiya tīvratèya baggè spaṣṭavāgi ariyuvaṃtè māḍidavu. adara pariṇāmavāgi 1943ralli dāmodar vyāli èṃkvairi kamiṭiyu astitvakkè baṃditu. ā samitiya adhyakṣatèyannu baraḍvān‌na mahārāja vahisikòṃḍaru. sahāravarū kūḍa ā samatiya sadasyarāgiddaru. sahāravaru dāmodar nadi vyavasthèyannu nirvahisuva bagègina yojanèyòṃdannu samitiya muṃdirisidaru. avaru ādhunika vijñāna mattu taṃtrajñānada ādhāradalli nadi niyaṃtraṇada baggèyū vyāpakavāgi barèdaru. avaru amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli ṭènnèssī vyāli athoriṭi (TVA) aḍiyalli kāryanirvahisuttiruva ṭènnèssī nadi vyavasthèya mādariyannu dāmodar kaṇivègè baḻasabahudèṃba abhiprāyavannu vyaktapaḍisidaru. keṃdra sarkāravu 1945ralli śrī H.M. myāthivs‌ra‌ adhyakṣatèyaḍiyalli òṃdu tāṃtrika salahā samitiyannu racisitu. ā samitiya mattòbba sadasyarèṃdarè śrī W.L. vūrḍuyin, avaru hiṃdè TVAyalli kāryanirvahisiddaru. samitiyu sahāravara heḻikèyannu bèṃbalisitu hāgū āga vais‌rāy kyābinèṭ‌na adhikāra mattu kāryagaḻa hòṇèhòtta sadasyarāgidda ḍā. B. R. aṃbeḍkar‌ra sūcanèyaṃtè sarkāravu TVAya mādariya naṃtara dāmodar vyāli kārpòreśan (DVC)annu astitvakkè taruva tīrmānakkè baṃditu. DVC 1948ra mārc‌nalli kāryarūpakkè baṃditu. maraṇa 1956ra āraṃbhadalli hèccina raktadòttaḍada kāraṇadiṃda sahāravaru gaṃbhīravāda ārogya tòṃdarègaḻigè silukidaru. vaidyaru avara kèlasa kāryagaḻannu kaḍimè māḍabekèṃdu heḻidarū avaru mātra tamma kèlasavannu muṃduvarisidaru. phèbravari 16raṃdu avarigè tamma haḻèya snehita P.C. mahālanobis‌rannu bheṭiyāguva kāryakramavòṃdittu. mahālanobis‌ravaru nèharuravara accumèccinavarāgiddaru mattu yojanā āyogakkè hattiradiṃda saṃbaṃdhisidavarāgiddaru. kacheriya dārimadhyè avaru tīvra anārogyakkè òḻagādaru. kūḍale āspatrègè kòṃḍòydarū, avarannu uḻisikòḻḻalu sādhyavāgalilla. abhiprāya jīvanada guṇamaṭṭavannu sudhārisalu dòḍḍa-pramāṇada kaigārikīkaraṇave ekaika mārgavāgidè èṃbudu sahāravaru abhiprāyavāgittu. bhāratavu vijñāna mattu taṃtrajñānavannu abhivṛddhipaḍisalu viphalavādarè adakkè yāvude nirīkṣèyillavèṃdu avaru yocisiddaru. sahāravaru hīgèṃdu barèdiddārè: "namma saṃgaḍigarigè karuṇèyannu torisuva mattu sahāyavannu māḍuva tattvaciṃtanèyannu śreṣṭha dharmagaḻa èllā saṃsthāpakaru pratipādisiddārè hāgū pratiyòṃdu rāṣṭrada mattu èllā yugagaḻa kèlavu śreṣṭha rājaru mattu dhārmika paṃḍitaru ī (paropakārada) tattvaciṃtanèyannu kāryarūpakkè taralu prayatnisiddārè èṃbudaralli yāvude saṃdehavilla. ādarè aṃtaha prayatnagaḻu sāmānya kāraṇadiṃdāgi yaśasviyāgalilla, paropakāra māḍalu avaśya aṃśavāda èllarigū nīḍuvudakkè upayukta vastugaḻannu paḍèdukòḻḻuva vidhānagaḻu nijavāgiyū kèṭṭaddāgidè. āddariṃda vaiyaktika vyaktigaḻu āsakti vahisuvavarègè, prapaṃcada abhivṛddhi hòṃdida rāṣṭragaḻalli dharmagaḻa śreṣṭha saṃsthāpakaru guriyāgiṭṭukòṃḍidudannu vijñānavu sādhisuttadè. aitihāsika kāraṇadiṃda āda saṃpattina kèṭṭa haṃcikèya pariṇāmagaḻu sāmājika kānūnugaḻiṃdāgi śīghravāgi parihāravāgivè." deśapremaviddarū avaru svātaṃtrya horāṭadalli bhāgavahisadè hiṃduḻidaru. kauṭuṃbika javābdārigaḻu avarigè udyogavannu huḍukuvaṃtè òttāyapaḍisidavu hāgū avarigè sikka udyogavu avarannu vijñānada mātigè mīrida prapaṃcakkè kòṃḍòyyitu. saṃśodhanèyalli pūrtimagnarāgi avaru āḍumātinalli heḻuva daṃta gopuravannu praveśisidaru. ādarū adariṃda hòrabaruvudu tātkālikavāyitu mattu avaru nidhānavāgi niṣkriyavāguttā sāgidaru. òmmè avaru hīgèṃdu heḻiddārè: "vijñānigaḻu "daṃta gopura"dalli jīvisuttārè mattu naijatèyiṃda avara manassigè tòṃdarè māḍabāradèṃdu hèccinavaru heḻuttārè. nanna èḻèya vayassinalli rājakīya kāryācaraṇèyalli bhāgavahisida ā dinagaḻannu hòratupaḍisi, nānu 1930ravarègè daṃta gopuradalli jīvisidènu. ādarè vijñāna mattu taṃtrajñānagaḻu īga āḍaḻitakkè kānūnu mattu ādeśadaṣṭe mukhyavāgivè. nānu krameṇa rājakīyadalli muṃduvaridènu ekèṃdarè nānu nannade svaṃta prāmāṇika mārgadalli rāṣṭrakkè svalpa sahāyavāgabekèṃdu bayasidènu.". 1952ralli vāyuvya kalkattā cunāvaṇākṣetradiṃda svataṃtra abhyarthiyāgi spardhisi saṃsattina sadasyarāgi cunāyitarādaru. śarat caṃdra bos‌ra korikèya merègè avaru kalkattādiṃda bhāratīya rāṣṭrīya kāṃgrès‌na abhyarthiyāgi nillalu nirdharisidaru. ādarè sahāravara mattu kāṃgrès‌na madhyè òḍakugaḻiddavu ekèṃdarè avaru kāṃgrès caṭuvaṭikèya atyaṃta mukhya aṃśagaḻāda caraka mattu khādiya viruddhavāgi mātanāḍiddaru. ādarū idu avaru tamma kāṃgrès pratispardhiyannu pracaṃḍa bahumatadòṃdigè solisadaṃtè māḍalilla. sahāravara cunāyitarādudannu svāgatisuttā JBS hyālḍen hīgèṃdu heḻiddārè: "avara ittīcina rājakīya praveśakkāgi nānū avarannu abhinaṃdisuttenè. bhāratakkè (mattu briṭan‌gū kūḍa) rāṣṭrada sarkārakkè vijñānada jñānavannu taraballa vyaktiya agatyavidè. rājakīya abhiprāyagaḻannu haṃcikòḻḻadavarū saha janara āḍaḻita maṃḍaḻiyalli tānū abhiprāyagaḻannu vyaktapaḍisabahudèṃdu ānaṃdisabahudu." avaru nālku bāri bhautaśāstradalli nobèl praśastigāgi nāmanirdeśanagòṃḍiddārè - 1930, 1937, 1939, 1940." sahāravarigè saṃda gaurava kāṇikègaḻu "nakṣatrada khabhauta vijñānakkè dārimāḍikòṭṭa meghanād sahāravara ayanīkaraṇa samīkaraṇavu (sumāru 1920) 20ne śatamānada bhāratīya vijñānada pramukha hattu sādhanègaḻalli òṃdāgidè hāgū idannu nobèl praśastiya vargadalli parigaṇisabahudu. " - jayaṃt viṣṇu nārlikār "sahāravara kāryavu khabhauta vijñānakkè nīḍida pracodanèyannu ati mahatvadèṃdu heḻabahudu ekèṃdarè naṃtara ī kṣetradallāda pragatiyu idariṃda prabhāvitavāgidè mattu hèccina anaṃtarada saṃśodhanègaḻu sahāravara kalpanègaḻa pariṣkaraṇèyāgivè." - S. ros‌lyāṃḍ "avaru (sahā) tamma havyāsagaḻalli mattu vaiyaktika avaśyakatègaḻalli nijavāgiyū saraḻa, hèccukaḍimè kaṭṭuniṭṭina manuṣyarāgiddaru. melnoṭakkè avaru kèlavòmmè snehaparanallada mattu òraṭu svabhāvavannu torisuttiddaru. ādarè òmmè hòramelmèyu kaḻacidāga avaru òbba ati hèccina sauhārdada, atīva mānavīyatèya, karuṇèya mattu innòbbara bhāvanègaḻannu balubega arthamāḍikòḻḻaballa vyaktiyāgi gocarisuttārè; tanna vaiyaktika saukaryagaḻa baggè hèccu āsakti vahisadiddarū, avaru itarara baggè atīva kāḻajiyannu hòṃdiddārè. itararòṃdigè rājimāḍikòḻḻuvudu avara svabhāvavalla. avaròbba dhairyagèḍada manobhāvada, dṛḍhaniścayada, daṇivillada caitanya mattu tòḍagisikòḻḻuvikèya vyakti" - D. S. kòṭhāri "nimma aravattane janmadinada ī śubha saṃdarbhadalli viśeṣavāgi uṣṇabala vijñāna kṣetradalli māḍida adbhuta sādhanègaḻigāgi nimmannu abhinaṃdisuva avakāśavannu paḍèdudakkāgi nānu saṃtoṣisuttenè. nimagè tiḻidaṃtè, nānu òṃdu bāri ī kṣetradallina nimma kèlasakkāgi nimmannu nobèl praśastigè nāmanirdeśagòḻisuva viśeṣa adhikāravannu hòṃdiddè." - artur kāṃpṭan" "anila ayanīkaraṇa siddhāṃtakkè prādhyāpaka meghanād sahāravara mūlabhūta kòḍugègaḻa baggè oduvāga paḍèdukòṃḍa spūrtiyannu nānu īgalu jñāpikòḻḻuttenè." - ènrikò pharmi" "nakṣatrada parisaradallina ayanīkaraṇada bagègina avara āraṃbhika mattu pramukha prabaṃdhada prakaṭaṇèya saṃdarbhadalli, divaṃgata prādhyāpaka ālphrèḍ phaular‌‌ravaru hegè adara baggè nanna gamanavannu sèḻèdaru mattu adara mūlabhūta prāmukhyatèya baggè vivarisidaru èṃbudannu nānu īgalū nènèpisikòḻḻuttenè. ā prabaṃdhavu milnè, R.H. phaular‌ mattu anaṃtara varṣada itarara saṃśodhanègaḻigè preraka śaktiyāyitu. nakṣatrada parisarada bagègina hèccukaḍimè èllā saṃśodhanègaḻu idannu ādharisivè, pratyakṣavāgi athavā parokṣavāgi. ā prabaṃdhavu kāryāraṃbhada òṃdu hòsa vidhānavannu nīḍitu mattu gòṃdalagòḻisuva halavāru samasyègaḻigè parihāra mārgavannu òdagisitu." - hyārolḍ spènsar jons" "nānu avara baggè halavāru varṣagaḻiṃda tiḻididdenè mattu mèccugè vyaktapaḍisiddenè. nānu padavi vidyārthiyāgiddāga "sahāravara ayanīkaraṇa samīkaraṇa"da baggè kaliyuvāga paḍèda bauddhika romāṃcanavannu nānu èṃdigū marèyalārè." - arnèsṭ lārèns" "hārvarḍ vīkṣaṇālayavu meghanād sahāravarigè ṛṇiyāgidè. avara mūvattu varṣagaḻa hiṃdina sūrya mattu nakṣatragaḻallina tāpamāna ayanīkaraṇada bagègina saṃśodhanèyu briṭiṣ vijñānigaḻa caṭuvaṭikègaḻigè spūrtiyannu nīḍitu, avaru mattè hārvarḍ‌na śrīmati sèsiliyā pyānè-gyāposckin, ḍònālḍ M. mèṃjèl mattu phryāṃk hāg mòdalāvarigè uttejanavannu nīḍidaru." - hyārlò śepli" "halavāru varṣagaḻa hiṃdè kyāliphorniyādalli padavi vidyārthiyāgiddāga, kṣārada (ālkalai) ayanīkaraṇakkè saṃbaṃdhisida viṣayada baggè kèlasa māḍuttiddè - kònègū nānu yaśassu kāṇada òṃdu samasyè. ī kèlasada saṃdarbhadalli nakṣatrada rohitada melè pariṇāma bīrida ayanīkaraṇada bagègina nimma bahu mukhya prabaṃdhavannu nānu tuṃbā āsaktiyiṃda odidè. nijavāgi idu nānu padavi vidyārthiyāgi hèccu gamanaviṭṭu odida mòdala vaijñānika prabaṃdhavāgidè.nānu ī prabaṃdhavannu bahaḻavāgi mèccikòṃḍiddenè mattu iduvarègè halavāru bāri avalokisiddenè" - hyārolḍ urè" ullekhagaḻu hèccina odigāgi òbicvari - di absarveṭari 76 (1956) 40 òbicvari - pròsīḍiṃgs āph di āsṭrònomikal sòsaiṭi āph di pèsiphik 68 (1956) 282 hòragina kòṃḍigaḻu bayographi caitra rāy ān har phādar bayographi sains‌varlḍ: sahā ikveśan lisṭ āph M. N. sahās pepars 1893ralli janisidavaru 1956ralli nidhana hòṃdidavaru kalkattāda prèsiḍènsi kālejina haḻèvidyārthigaḻu bhāratīya hiṃdūgaḻu baṃgāḻi khagoḻajñaru baṃgāḻi bhautaśāstrajñaru bhāratīya khagoḻajñaru bhāratīya bhautaśāstrajñaru kalkattāda janaru 20ne śatamānada khagoḻajñaru alahābādina janaru alahābād viśvavidyānilayada bodhana vibhāga kalkattā viśvavidyālayada haḻèvidyārthigaḻu kalkattā viśvavidyānilayada bodhana vibhāga ḍhākāda janaru rāyal‌ sòsaiṭiya phèlogaḻu bhāratada vijñānigaḻu vijñānigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%87%E0%B2%98%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%A6%E0%B3%8D%20%E0%B2%B8%E0%B2%B9%E0%B2%BE

ಮೇಘನಾದ್ ಸಹಾ

ಲಕ್ಷ್ಮಿನಾರಾಯಣ್‌ (ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌) ಮಿತ್ತಲ್‌ (; (ಜನನ: 15 ಜೂನ್‌ 1950) ಭಾರತೀಯ ಮೂಲದವರು ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕೆಯ ಉದ್ದಿಮೆಯಾದ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಹಾಗೂ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಮುಖ್ಯಾಧಿಕಾರಿ (ಸಿಇಒ). ಅಧಿಕೃತ ಪ್ರಕಟಣೆಯಂತೆ 2010ರ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಐದನೆಯ ಅತಿ ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎನಿಸಿದ್ದಾರೆ.ಈ ಬಗ್ಗೆ 2010ರ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಮಾಹಿತಿ ಹೊರಬಿದ್ದಿದೆ.ಇವರ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಪತ್ತು 28.7 ಶತಕೋಟಿ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಡಾಲರ್‌ಗಳು ಆಗಿದೆ. (19.3 ಶತಕೋಟಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಪೌಂಡ್‌ಗಳು). ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್‌ ಟೈಮ್ಸ್ ‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು 2006ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ಗೆ ವರ್ಷದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. ಟೈಮ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯ,2007ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಿನ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ 100 ಅತಿ ಪ್ರಭಾವಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸಹ ಒಬ್ಬರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿತು. ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಧಾನಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಭಾರತೀಯರ ಅನಿವಾಸಿ ಭಾರತೀಯ ಜಾಗತಿಕ ಸಲಹಾ ಪರಿಷತ್‌ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಗೋಲ್ಡ್ಮನ್‌ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌, ಇಎಡಿಎಸ್‌ ಹಾಗೂ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕ ಹಾಗೂ ವಿಶ್ವ ಉಕ್ಕು ಸಂಘದ ಹಾಲಿ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕಝಕ್‌ಸ್ತಾನದಲ್ಲಿರುವ ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆ ಪರಿಷತ್‌, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೂಡಿಕೆ ಪರಿಷತ್‌, ವಿಶ್ವ ಆರ್ಥಿಕ ವೇದಿಕೆಯ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪರಿಷತ್‌ ಹಾಗೂ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಬ್ಬಿಣ ಮತ್ತು ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಲ್ಲೊಗ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಲಹಾ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಸೇಂಟ್‌ ಕ್ಸೇವಿಯರ್ಸ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಸಂಘದ ಲಂಡನ್‌ ವಿಭಾಗದ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಇಡೀ ವಿಶ್ವದ 6.8 ಶತಕೋಟಿಯಷ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ, 68 ಜನ ಅತಿ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ 44ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ತಯಾರಾಗುವ ಪ್ರತಿ ಐದು ಕಾರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಸಂಸ್ಥೆ ತಯಾರಿಸುವ ಉಕ್ಕಿನಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅವರ ಪುತ್ರಿ ವನೀಶಾ ಮಿತ್ತಲ್‌ರ ವಿವಾಹವು ವಿಶ್ವದ ದಾಖಲಿತ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಅದ್ದೂರಿಯಾದ ವಿವಾಹ ಸಮಾರಂಭವಾಗಿತ್ತು. ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಭಾರತ ದೇಶದ ರಾಜಸ್ಥಾನ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಚೂರೂ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಸದುಲ್ಪುರ್‌ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರು. ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಮಾರ್ವಾಡಿ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರದ್ದು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾರತೀಯ ಉಕ್ಕು ಉದ್ದಿಮೆದಾರರ ಕುಟುಂಬ - ಅವರ ತಂದೆ ಮೋಹನ್ ಲಾಲ್ ಮಿತ್ತಲ್‌ ನಿಪ್ಪನ್‌ ಡೆನ್ರೊ ಇಸ್ಪಾಟ್‌ ಉದ್ದಿಮೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ 1990ರ ದಶಕದ ತನಕ, ಕುಟುಂಬದ ಮುಖ್ಯ ಆಸ್ತಿಪಾಸ್ತಿಗಳೆಂದರೆ ನಾಗಪುರದಲ್ಲಿರುವ ಉಕ್ಕಿನ ಹಾಳೆ ತಯಾರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುವ ಶೀತಲ-ಅಚ್ಚು ಗಿರಣಿ ಹಾಗೂ ಪುಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಿಶ್ರಿತ ಲೋಹ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕಾ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿದ್ದವು. ಇಂದು, ಮುಂಬಯಿಯ ಸನಿಹವಿರುವ ವಿಶಾಲ ಏಕೀಕೃತ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕ ಸೇರಿದಂತೆ, ಕುಟುಂಬದ ವಹಿವಾಟನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ರ ಸಹೋದರರಾದ ಪ್ರಮೋದ್‌ ಮತ್ತು ವಿನೋದ್‌ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಈ ಉದ್ದಿಮೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕೆಯ ಕೈಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಮಿತ್ತಲ್‌ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಆಗ 1976ರಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬವು ತನ್ನದೇ ಆದ ಉಕ್ಕಿನ ಉದ್ದಿಮೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದಾಗ, ಅವರು ಅದರ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸ ಹೊರಟರು. ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಪಾಳುಬಿದ್ದ ಒಂದು ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕವೊಂದನ್ನು ಖರೀದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಈ ವಿಭಾಗ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಕೆಲ ಕಾಲದ ನಂತರ, ಸ್ಥಿತಿವಂತ ಹಣಕಾಸು ವಹಿವಾಟುದಾರರ ಪುತ್ರಿ ಉಷಾರನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ವಿವಾಹವಾದರು. ತಮ್ಮ ತಂದೆ, ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಸಹೋದರರೊಂದಿಗಿನ ತೀವ್ರ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಎಲ್‌ಎನ್‌ಎಂ ಗ್ರೂಪ್‌ ವಾಣಿಜ್ಯ ಉದ್ದಿಮೆಯನ್ನು 1976ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅಂದಿನಿಂದಲೂ ಈ ಉದ್ದಿಮೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ಇಂದು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕಾ ಉದ್ದಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಹದಿನಾಲ್ಕು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕಗಳಿವೆ. ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಏಕೀಕೃತ ಸಣ್ಣ-ಪ್ರಮಾಣದ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಹಾಗೂ, ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕೆಯ ಬದಲಿಕೆಗೆ ನೇರ ಸಂಕುಚಿತ ಕಬ್ಬಿಣ (ಡಿಆರ್‌ಐ) ಎಂಬ ತುಣುಕು ಬದಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬಳಕೆಯ ಪ್ರವರ್ತಕರಾದರು. ಹೀಗೆ ಜಾಗತಿಕ ಉಕ್ಕು ಕೈಗಾರಿಕೆಯ ಏಕೀಕರಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕಾ ಉದ್ದಿಮೆಯಾಗಿದೆ. ಆಗ 2004ರಲ್ಲಿ ಇದು 42.1 ದಶಲಕ್ಷ ಟನ್‌ಗಳಷ್ಟು ಉಕ್ಕನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಸಾಗಿಸಿ, 22 ಶತಕೋಟಿ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಡಾಲರ್‌ಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಲಾಭಾಂಶ ಗಳಿಸಿತ್ತು. ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ರಿಗೆ 1996ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಸ್ಟೀಲ್‌ನಿಂದ 'ವರ್ಷದ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಕ'; 1998ರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವ್ಯಾಪಾರಿ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ, ವ್ಯಾಪಾರಿ ಮನೋಭಾವ, ನಾಯಕತ್ವ ಹಾಗೂ ಜಾಗತಿ ಉಕ್ಕು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಪಾದಿಸಿದ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ ಮೆಟಲ್‌ ಮಾರ್ಕೆಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ಪೇಯ್ನ್‌ವೆಬರ್ಸ್‌ ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ಡೈನಾಮಿಕ್ಸ್‌ನಿಂದ 'ವಿಲ್ಲಿ ಕೋರ್ಫ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ವಿಷನ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ'; ಹಾಗೂ 2004ರಲ್ಲಿ ಫಾರ್ಚೂನ್ ‌ ಪತ್ರಿಕೆಯಿಂದ '2004ರ ವರ್ಷದ ಯುರೋಪಿನ ಉದ್ದಿಮೆದಾರ' ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಲಭಿಸಿವೆ.‌ ಮಿತ್ತಲ್‌,2002ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಪ್ರಧಾನಿ ಟೋನಿಬ್ಲೇರ್‌ರೊಂದಿಗಿನ ರಾಜಕೀಯ ವಿವಾದದಲ್ಲಿ ಶಾಮೀಲಾಗಿದ್ದರು. ಟೋನಿಬ್ಲೇರ್‌ರ ಲೇಬರ್‌ ಪಾರ್ಟಿಗೆ ಅವರು ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದ್ದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮಿತ್ತಲ್‌ ಪರ ವಾಣಿಜ್ಯ ವ್ಯಹಹಾರ ಕೊಡಿಸಲು ಬ್ಲೇರ್‌ ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ಲೇಬರ್‌ ಪಾರ್ಟಿಗೆ ಎರಡು ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ಗಳಷ್ಟು ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದರು ಎಂದು ಆನಂತರ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ಹುಟ್ಟೂರಿನಲ್ಲೂ ಸಹ ಧಾರ್ಮಿಕ,ದಾನ ನೀಡುವ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿನ ಸಹಾಯಾರ್ಥ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕುಟುಂಬ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ರ ತಂದೆ ಮೋಹನ್‌ಲಾಲ್‌ ಮಿತ್ತಲ್ ರಿಗೆ ಪ್ರಮೋದ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಎಂಬ ಸಹೋದರರಿದ್ದಾರೆ. ಆದಿತ್ಯ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಹಣಕಾಸು ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ (ಸಿಎಫ್‌ಒ) ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ವನೀಷಾ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ರ ಪುತ್ರಿ. ಲಂಡನ್ 2012 ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಾಲಿಂಪಿಕ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟಗಳು ಅಧ್ಯಕ್ಷ (ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಸಿಇಒ) ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿನ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌, 19.1 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ ಮೌಲ್ಯದ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 16 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ಗಳಷ್ಟು ಧನಸಹಾಯ ಮಾಡಲಿದೆ. ಉಳಿದ 3.1 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ಗಳಷ್ಟು ನೆರವನ್ನು ಲಂಡನ್‌ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ನಿಯೋಗವು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಹೂಡಲಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಇದು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿ ಹೂಡಿಕೆ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇದು ಯಾವುದೇ ಒಲಿಂಪಿಕ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟವೊಂದಕ್ಕೆ ಅತಿದೊಡ್ಡ, ಅವಿಸ್ಮರಣೀಯ ಕಾರ್ಯವೇ ಆಗಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಪೂರ್ವ ಲಂಡನ್‌ ಪ್ರದೇಶದ ಸುದೀರ್ಘ ಯೋಜನೆಗಳ ಅನುಷ್ಟಾನ ಮತ್ತು ಪುನರಾಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಹಣಕಾಸು ನೆರವನ್ನೂ ನೀಡಲಿದೆ. ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ವಿನ್ಯಾಸ ನಿಯೋಗವಾಗಿರುವ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಆರ್ಬಿಟ್‌ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ತಂತ್ರವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಲಿದೆ. ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಒದಗಿಸಿದ ಉಕ್ಕಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಈ ನಿರ್ಮಾಣವು, ನಾಳಾಕಾರದ ಉಕ್ಕಿನ ಸತತ ಆವರ್ತಿಸುವ ಜಾಲಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿರುವ ವಿಶೇಷ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು, ಇಡೀ ಒಲಿಂಪಿಕ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ ಹಾಗೂ ಲಂಡನ್‌ ನಗರದ ಬಾನರೇಖೆಜ್ಕ್ಜ್ಕ್ಜ್ಕೀಉಜ್ಝುಇಹ್ಯುಯ್ಯನ್ನು ನೋಡಬಹುದಾಗಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ವೃದ್ಧಿಸುತ್ತಿರುವ ಸಂಪತ್ತು ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ 2010ರಲ್ಲಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ವಿಶ್ವದ ಐದನೆಯ ಅತಿಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಅವರಲ್ಲಿ 28.7 ಶತಕೋಟಿ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಡಾಲರ್‌ಗಳಷ್ಟು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಪತ್ತಿದೆ. 2009ಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಅವರ ಸಂಪತ್ತು ಸುಮಾರು ಒಂಬತ್ತು ಶತಕೋಟಿ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಡಾಲರ್‌ಗಳಷ್ಟು ವೃದ್ಧಿಸಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌ ಶ್ರೇಯಾಂಕದಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸ್ಥಾನಗಿಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯು,2009ರಲ್ಲಿ, 19.3 ಶತಕೋಟಿ ಅಮೆರಿಕನ್ ಡಾಲರ್‌ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಪತ್ತು ಹೊಂದಿದ್ದ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಎಂಟನೆಯ ಅತಿ ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿತ್ತು. ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌ ಪತ್ರಿಕೆ ಯ ಪ್ರಕಾರ,2008ರಲ್ಲಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಅತಿ ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ಅತಿ ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅತಿ ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯ 2004ರ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ 61ನೆಯ ಸ್ಥಾನ ಹಾಗೂ 2003ರ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು 62ನೆಯ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದರು. ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉಕ್ಕಿನ ಉದ್ದಿಮೆ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಕುಟುಂಬವು ತನ್ನ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಬಹುಪಾಲು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಹಾಯಾರ್ಥ ಕಾರ್ಯಗಳು ಭಾರತವು ಸಿಡ್ನಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ 2000 ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ನಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಪದಕ (ಕಂಚು), ಅಥೆನ್ಸ್‌ 2004 ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ಒಂದೇ ಒಂದು ಪದಕ (ರಜತ) ಗಳಿಸಿದ್ದನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಗಮನಿಸಿದರು. ಅವರು 9 ದಶಲಕ್ಷ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಡಾಲರ್‌ ಮೌಲ್ಯದ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್‌ ಟ್ರಸ್ಟ್‌ ಎಂಬ ಕ್ರೀಡಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಇದರ ಮೂಲಕ, ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನ ಗಳಿಸಬಲ್ಲ ಹತ್ತು ಜನ ಭಾರತೀಯ ಅಥ್ಲೀಟ್‌ ಪಟುಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಯೋಜನೆ ಹಾಕಿದರು. ಮಿತ್ತಲ್‌, ಅಭಿನವ್‌ ಭಿಂದ್ರಾರಿಗೆ 2008ರಲ್ಲಿ 1.5 ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳ (15 ದಶಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳು) ಬಹುಮಾನ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರು. ಆಭಿನವ್‌, 2008 ಬೀಜಿಂಗ್‌ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಷೂಟಿಂಗ್ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವರ್ಣ ಪದಕ ಗಳಿಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಅವರಿಗೆ ಬಹುಮಾನ ನೀಡಿದ್ದರು. ಬಿಬಿಸಿ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಾರಗೊಂಡ ದಿ ಅಪ್ರೆಂಟೀಸ್‌ ಎಂಬ ಖ್ಯಾತನಾಮರ ವಿಶೇಷ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ಮೂಲಕ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿದ ಸುಮಾರು 1 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ಕಾಮಿಕ್‌ ರಿಲೀಫ್‌ 2007 ಗಾಗಿ ಹೊಂದಿಸಿದರು. ಸುರಕ್ಷಿತ, ಬಹುಬಾಳಿಕೆ ಬರುವ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಸಲು, ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಬಹಳ ಸಕ್ರಿಯವಾದ ಸಿಎಸ್‌ಆರ್‌ (ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವಾ ಸಂಬಂಧ) ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಉದ್ದಿಮೆಯು ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಉದ್ದಿಮೆ ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸಂಸ್ಥಾನವು ಹಲವು ವಿವಿಧ ಸಮುದಾಯ ಸೇವಾ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಟೀಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆರೋಪಗಳು ಬಿಎಚ್‌ಎಸ್‌ ಪೊಲೆಂಡ್‌ ದೇಶದಲ್ಲಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉಕ್ಕಿನ ಉದ್ದಿಮೆ ಪಿಎಚ್ಎಸ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ಗ್ರೂಪ್‌ನ್ನು ಖಾಸಗೀಕರಣ ಮಾಡುವಂತೆ ಪೊಲೆಂಡ್‌ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಮನವೊಲಿಸಲು, ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಮರೆಕ್‌ ಡೊಕ್ನಲ್‌ ಸಲಹಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಬೇರೆ ಯಾವುದೋ ಒಂದು ವಿವಾದದಲ್ಲಿ, ರಷ್ಯನ್‌ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳ ಪರವಾಗಿ ಪೊಲೆಂಡ್‌ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೆ ಲಂಚ ನೀಡಿದ ಆರೋಪದ ಮೇಲೆ ಮರೆಕ್‌ರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ಪಿಎಚ್‌ಎಸ್‌ನ್ನು 2004ರಲ್ಲಿ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ಗೆ ಮಾರಾಟವಾದುದರ ಬಗ್ಗೆ ಪುನಃ ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸುವ ಇಂಗಿತವಿದೆ ಎಂದು ಪೊಲಿಷ್‌ ಸರ್ಕಾರ 2007ರಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿತ್ತು. ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಗುಲಾಮರಂತೆ ನಡೆಸಿಕೊಂಡ ಆರೋಪಗಳು ಕೆಲಸದ ವೇಳೆ ತಮ್ಮ ಗಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸಾವುನೋವುಗಳು ಸಂಭವಿಸಿದ ನಂತರ, ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನೌಕರರು ಅವರ ವಿರುದ್ಧ 'ಗುಲಾಮ-ಶ್ರಮ' ಪದ್ಧತಿ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಜಕಸ್ತಾನದಲ್ಲಿರುವ ಗಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸದ ಅನಿಲ ಶೋಧಕಗಳಿಂದಾಗಿ, 2004ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಫೋಟಗಳು ಸಂಭವಿಸಿ,23 ಮಂದಿ ಗಣಿ ಕಾರ್ಮಿಕರು ಮೃತರಾಗಿದ್ದರು. ಮಿತ್ತಲ್‌ ವ್ಯವಹಾರ: 'ಪ್ರಭಾವಕ್ಕಾಗಿ ಹಣ' ಅಂದಿನ ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ ಪ್ರಧಾನಿ ಟೋನಿ ಬ್ಲೇಯ್ರ್‌ ಮತ್ತು ಮಿತ್ತಲ್‌ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು (ದಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಅಫೇರ್‌) ಪ್ಲೇಯ್ಡ್‌ ಸಂಸದ ಆಡಮ್‌ ಪ್ರೈಸ್,‌ 2002ರಲ್ಲಿ ಬಹಿರಂಗ ಮಾಡಿದಾಗ ದೊಡ್ಡ ವಿವಾದವುಂಟಾಯಿತು. ಇದನ್ನು 'ಗಾರ್ಬೇಜ್‌ಗೇಟ್'‌ ಅಥವಾ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕಾಗಿ ಹಣ (Cash for Influence) ಎಂದೂ ಇದು ಕುಖ್ಯಾತವಾಯಿತು. ಮಿತ್ತಲ್‌ರ ಎಲ್‌ಎನ್‌ಎಂ ಉಕ್ಕು ಉದ್ದಿಮೆಯು ಡಚ್‌ ಆಂಟಿಲ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನೋಂದಾಯಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ತನ್ನ 100,000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಪೈಕಿ, ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿ 1%ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಕಡಿಮೆಯಿತ್ತು. ರೊಮಾನಿಯಾ ದೇಶದ ಸರ್ಕಾರೀ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಉಕ್ಕು ಉದ್ದಿಮೆಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಮಿತ್ತಲ್‌ ಟೋನಿ ಬ್ಲೇಯ್ರ್‌ರ ಸಹಯೋಗ ಕೋರಿದ್ದ ವಿಚಾರ ಬಯಲಾಯಿತು. ಬ್ಲೇಯ್ರ್‌ ರೊಮಾನಿಯಾ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬರೆದ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ, 'ಆ ಉಕ್ಕು ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಖಾಸಗೀಕರಿಸಿ, ಮಿತ್ತಲ್‌ಗೆ ಮಾರಿದಲ್ಲಿ, ರೊಮಾನಿಯಾ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಒಕ್ಕೂಟ ಸೇರುವ ಹಾದಿ ಸುಗಮ' ಎಂದಿತ್ತು. ಈ ಪತ್ರದ ಪ್ರತಿಯನ್ನು ಪ್ರೈಸ್‌ 'ಅದ್ಹೇಗೋ' ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು. ಬ್ಲೇಯ್ರ್‌ ಸಹಿ ಹಾಕುವ ತುಸು ಮುಂಚೆ, ಮಿತ್ತಲ್ ಒಬ್ಬ‌ 'ಆಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತ' ಎಂಬ ಒಂದು ಪಂಕ್ತಿಯನ್ನು ತೆಗೆಯಲಾಯಿತು. ಕ್ವೀನ್ಸ್ ಪಾರ್ಕ್‌ ರೇಂಜರ್ಸ್‌ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಬಾರ್ಕ್ಲೇಸ್‌ ಪ್ರೀಮಿಯರ್ಷಿಪ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಆಡುತ್ತಿದ್ದ ವಿಗ್ಯಾನ್‌ ಮತ್ತು ಎವರ್ಟನ್‌ ತಂಡಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ, ನಂತರ ಮಾರಲು ಮಿತ್ತಲ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಪೈಪೋಟಿದಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಆದರೆ, ಮಿತ್ತಲ್‌ ಪರಿವಾರವು ಫ್ಲಾವಿಯೊ ಬ್ರಯಾಟೋರ್‌ ಮತ್ತು ಮಿತ್ತಲ್‌ರ ಸ್ನೇಹಿತ ಬರ್ನೀ ಎಕ್ಲೆಸ್ಟೋನ್‌ರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ, ಒಟ್ಟಿಗೆ ಕ್ವೀನ್ಸ್‌ ಪಾರ್ಕ್‌ ರೇಂಜರ್ಸ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಕ್ಲಬ್‌ನಲ್ಲಿ 20%ರಷ್ಟು ಪಾಲು ಕೊಂಡರೆಂದು 2007ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ 20ರಂದು ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ಹೂಡಿಕೆಯ ಅಂಗವಾಗಿ, ಮಿತ್ತಲ್‌ರ ಅಳಿಯ ಅಮಿತ್‌ ಭಾಟಿಯಾ ತಂಡದ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಾದರು. ದುಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಈ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಹೂಡಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ, ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಫುಟ್ಬಾಲ್‌ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೂಡುತ್ತಿರುವ ಹಲವು ಶ್ರೀಮಂತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸಹ ಸೇರಿ, ರೊಮನ್‌ ಅಬ್ರಾಮೊವಿಚ್‌ರಂತಹ ಗಣ್ಯರನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ಮಾತುಗಳು ಕೇಳಿಬಂದವು. ಫ್ಲೇವಿಯೊ ಬ್ರಯಟೊರ್,‌ 2010ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 19ರಂದು ಕ್ಯೂಪಿಆರ್‌ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ತಂಡದಲ್ಲಿನ ತಮ್ಮ ಪಾಲುಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಮಿತ್ತಲ್‌ಗೆ ಮಾರಿದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಏಕೈಕ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಪಾಲು ಹೊಂದಿರುವವರಾದರು. ಪರಿಸರಕ್ಕೆ ಹಾನಿ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನ ಬಂದರು ನಗರ ಕೋರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಐರಿಷ್‌ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕವನ್ನು ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಒಂದು ಪೌಂಡ್‌ ಹಣ ನೀಡಿ ಕೊಂಡರು. ಮೂರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ, ಅಂದರೆ 2001ರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಯಿತು. ಆಗ 400 ಮಂದಿ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಬೀದಿಪಾಲಾದರು. ಆ ಉದ್ದಿಮೆಯಿದ್ದ ಸ್ಥಳದಿಂದಾಗಿ ಪರಿಸರೀಯ ವಿಚಾರಗಳಿಂದಾಗಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಟೀಕೆಗಳು ಕೇಳಿಬಂದವು. ಕೋರ್ಕ್‌ ಬಂದರನ್ನು ಶುಚಿಗೊಳಿಸಲು ಪರಿಹಾರ ಧನ ನೀಡುವಂತೆ ಮಾಡಲು, ಸರ್ಕಾರವು ಉಚ್ಚನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಿ, ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಶುಚಿಗೊಳಿಸುವ ವೆಚ್ಚ ಸುಮಾರು 70 ದಶಲಕ್ಷ ಯುರೋಗಳು ಎಂದು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಲಂಡನ್‌ನ ಕೆನ್ಸಿಂಗ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಿತ್ತಲ್‌ 18-19 ಕೆನ್ಸಿಂಗ್ಟನ್‌ ಪ್ಯಾಲೆಸ್‌ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ ಸ್ವತ್ತನ್ನು 2004ರಲ್ಲಿ ಫಾರ್ಮುಲಾ ಒನ್‌ ಒಡೆಯ ಬರ್ನೀ ಎಕ್ಲೆಸ್ಟೋನ್‌ರಿಂದ 57 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ (128 ದಶಲಕ್ಷ ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಡಾಲರ್‌) ಬೆಲೆಗೆ ಕೊಂಡರು. ಇದು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅತಿ ದುಬಾರಿ ಮನೆಯಾಗಿತ್ತು. ಲಂಡನ್‌ನ ಕೆನ್ಸಿಂಗ್ಟನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಮನೆಯು, ತಾಜ್‌ ಮಹಲ್‌ಗೆ ಒದಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಲ್ಲುಗಣಿಯಿಂದ ತರಿಸಲಾದ ಹಾಲುಗಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಸುಸಜ್ಜಿತವಾಗಿದೆ. ತಮ್ಮಲ್ಲಿರುವ ಅತಿಯಾದ ಸಂಪತ್ತಿನ ಪ್ರದರ್ಶನತೋರುವವರನ್ನು 'ತಾಜ್‌ ಮಿತ್ತಲ್'‌ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವರ ವಿಶಾಲ ಮನೆಯಲ್ಲಿ 12 ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಕೋಣೆಗಳು, ಒಂದು ಒಳಾಂಗಣ ಈಜುಕೊಳ, ತುರ್ಕೀ ಶೈಲಿಯ ಸ್ನಾನಗೃಹಗಳು ಮತ್ತು 20 ಕಾರ್‌ಗಳು ನಿಲ್ಲಿಸಬಹುದಾದ ನಿಲುಗಡೆ ಸ್ಥಳವಿದೆ. ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನೋಮ್‌ ಗಾಟ್ಸ್‌ಮನ್‌ ಮುಂಚೆ ತಮ್ಮ ಸ್ವಾಮ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ, ಕೆನ್ಸಿಂಗ್ಟನ್‌ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನಂ. 6 ಪ್ಯಾಲೆಸ್‌ ಗ್ರೀನ್ಸ್‌ ಸ್ವತ್ತನ್ನು ಮಿತ್ತಲ್ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರ ಆದಿತ್ಯ ಮಿತ್ತಲ್‌ಗಾಗಿ 117 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ ಬೆಲೆಗೆ‌ ಕೊಂಡರು. ಆದಿತ್ಯ ಮಿತ್ತಲ್‌, ಜರ್ಮನ್‌ ಮೂಲದ ಐಷಾರಾಮಿ ಉಡುಪು ವಿನ್ಯಾಸಕ ಉದ್ದಿಮೆ ಎಸ್ಕಾಡಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಒಡತಿ ಹಾಗೂ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಮೇಘಾ ಮಿತ್ತಲ್‌ರೊಂದಿಗೆ ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮುಂಚೆ ಫಿಲಿಪಿನೊ ದೂತಾವಾಸ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದ್ದ ಕೆನ್ಸಿಂಗ್ಟನ್‌ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನಂ. 9ಅ ಪ್ಯಾಲೇಸ್ ಗ್ರೀನ್ಸ್‌ ಸ್ವತ್ತನ್ನು 2008ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪುತ್ರಿ ವನೀಷಾ ಮಿತ್ತಲ್-ಭಾಟಿಯಾ‌ಗಾಗಿ 70 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ ಬೆಲೆಗೆ ಕೊಂಡರು. ವನೀಷಾ, ಉದ್ಯಮಿ ಹಾಗೂ ಲೋಕೋಪಕಾರಿ ಅಮಿತ್‌ ಭಾಟಿಯಾ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕೆನ್ಸಿಂಗ್ಟನ್‌ ಪ್ಯಾಲೇಸ್‌ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ 'ಬಿಲಿಯನೇಯರ್ಸ್‌ ರೋ'ದಲ್ಲಿರುವ, ಒಟ್ಟು 500 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ ಮೌಲ್ಯದ ಮೂರು ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಠ ಸ್ವತ್ತುಗಳಿಗೆ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಒಡೆಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ‌. 46B, ದಿ ಬಿಷಪ್ಸ್‌ ಅವೆನ್ಯೂದಲ್ಲಿರುವ ಸಮ್ಮರ್‌ ಪ್ಯಾಲೇಸ್‌ ಎಂಬ ಮನೆಗೂ ಸಹ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಒಡೆಯರು. ಇದು 40 ದಶಲಕ್ಷ ಪೌಂಡ್‌ಗಳ ಬೆಲೆಗಾಗಿ ಮಾರಾಟಕ್ಕಿದೆಯೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ರಾಜಧಾನಿ ಹೊಸದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಔರಂಗಝೇಬ್‌ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ನಿವೇಶನ 22ರಲ್ಲಿರುವ ವಸಾಹತು ಕಾಲದ ಬಂಗಲೆಯೊಂದನ್ನು 2005ರಲ್ಲಿ ಕೊಂಡು, ಅದನ್ನು ಮನೆಯನ್ನಾಗಿ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಈ ರಸ್ತೆಯು ಬಹಳ ಉತ್ಕೃಷ್ಠ, ಏಕೆಂದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಹಲವು ದೂತಾವಾಸಗಳು ಹಾಗೂ ಲಕ್ಷಾಧಿಪತಿಗಳ ನಿವಾಸಗಳಿವೆ. ಗೌರವಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು 2010: ಕಝಕ್‌ಸ್ತಾನ್‌ ಗಣರಾಜ್ಯದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ರ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಪ್ರಶಂಸಿಸಿ, ಅವರಿಗೆ ಆ ದೇಶದ ಅತ್ಯುನ್ನತ 'ಡೊಸ್ಟಿಕ್'‌ 1 ಪುರಸ್ಕಾರ ನೀಡಲಾಯಿತು. 2008 : ಜೂನ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಲ್ಡ್‌ಮನ್‌ ಸ್ಯಾಚ್ಸ್‌ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ನೇಮಕ. 2007: ಮಿತ್ತಲ್‌ರಿಗೆ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಯಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಎರಡನೆಯ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ 'ಪದ್ಮಭೂಷಣ' ಪ್ರದಾನ. 2007: ಮಿತ್ತಲ್‌ರಿಗೆ ಡ್ವೈಟ್‌ ಡಿ. ಐಸೆನ್ಹೋವರ್‌ ಗ್ಲೋಬಲ್‌ ಲೀಡರ್ಷಿಪ್‌ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸ್ಪೇನ್‌ ದೇಶದ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್‌ ಕ್ರಾಸ್‌ ಆಫ್‌ ಸಿವಿಲ್‌ ಮೆರಿಟ್‌, ಹಾಗೂ ಕಿಂಗ್ಸ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ ಫೆಲೋಷಿಪ್‌ ಪ್ರದಾನ. 2006: ಟೈಮ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಯಿಂದ 'ವರ್ಷದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಾರ್ತಾ-ವಿಷಯಕ ವ್ಯಕ್ತಿ' ಹಾಗೂ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್‌ ಟೈಮ್ಸ್ ‌ನಿಂದ ಪರ್ಸನ್‌ ಆಫ್‌ ದಿ ಇಯರ್‌' ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ. 2004: ಫಾರ್ಚೂನ್ ‌ ಪತ್ರಿಕೆಯಿಂದ 'ವರ್ಷದ ಯುರೋಪಿಯನ್‌ ಉದ್ಯಮಿ' ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತ 1998: ವಿಲ್ಲಿ ಕೊರ್ಫ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ವಿಷನ್‌ ಅವಾರ್ಡ್‌ - ಅಮೆರಿಕನ್‌ ಮೆಟಲ್‌ ಮಾರ್ಕೆಟ್‌ ಮತ್ತು ಪೇಯ್ನ್‌ವೆಬರ್ ವರ್ಲ್ಡ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ಸ್ಟ್ಯಾಟಿಕ್ಸ್ ‌ 1996: ವರ್ಷದ ಉಕ್ಕು ತಯಾರಕ - ನ್ಯೂ ಸ್ಟೀಲ್‌ ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ ಟಿಮ್‌ ಬೊಕೆ ಮತ್ತು ಬೈರೊನ್‌ ಔಸೆ - ಕೋಲ್ಡ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ (ಲಿಟ್ಲ್‌, ಬ್ರೌನ್‌, 2008). ಯೋಗೇಶ್‌ ಛಾಬ್ರಿಯಾ - ಇನ್ವೆಸ್ಟ್‌ ದಿ ಹ್ಯಾಪಿಯೊನೆಯರ್‌ ವೇ (ಸಿಎನ್‌ಬಿಸಿ - ನೆಟ್ವರ್ಕ್‌18, 2008). ನವಲ್‌ಪ್ರೀತ್‌ ರಂಗಿ-ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ (ದಿ ಮ್ಯಾನ್‌ ವಿತ್‌ ಅ ಮಿಷನ್‌, 2010). ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಮಾರ್ವಾಡಿಗಳು B4U ರಾಜಸ್ಥಾನ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಅಂತರಜಾಲತಾಣ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ಮಿತ್ತಲ್‌ ಅಂತರಜಾಲ ದೂರದರ್ಶನ ಅರ್ಸೆಲರ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕೊಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಯತ್ನದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಕುರಿತು ಲೇಖನ - ಟೈಮ್‌ ಪತ್ರಿಕೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಮುಖ್ಯ ಭಾಷಣ: ಪೆನ್ಸಿಲ್ವಾನಿಯಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ವ್ಹಾರ್ಟನ್‌ ಸ್ಕೂಲ್‌ - ಎಂಬಿಎ '13ನೆಯ ಸಮಾರಂಭ' ಆರಂಭ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಟು ಬಯ್‌ ಬ್ರಿಟನ್ಸ್‌ ಮೋಸ್ಟ್‌ ಎಕ್ಸ್‌ಪೆನ್ಸಿವ್‌ ಹೌಸ್‌ - ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಕುರಿತು ಲೇಖನ - ಟೈಮ್ಸ್‌ ಆನ್ಲೈನ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ಗೇಟ್‌ ಹಗರಣ ಕುರಿತು ಪ್ರಶ್ನೋತ್ತರಗಳು - ಬಿಬಿಸಿ ನ್ಯೂಸ್‌ ಬಿಬಿಸಿ - ""ಗ್ಲಿಂಪ್ಸಿಂಗ್‌ ಎ ಫೇರಿಟೇಲ್‌ ವೆಡಿಂಗ್‌"" - ಬಿಬಿಸಿ ನ್ಯೂಸ್‌ ಕೋಲ್ಡ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಈವಿಲ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಸ್ಟೀಲ್‌ ಕ್ಲೀವ್ಲೆಂಡ್ ವರ್ಕ್ಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಕುಟುಂಬ ಎಸ್ಕಾಡಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಕೊಂಡ ಕುರಿತು ಲೇಖನ - ಬ್ಲೂಮ್ಬರ್ಗ್‌ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಿವಾಸ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಬಗ್ಗೆ ಫೋರ್ಬ್ಸ್‌ ವಿಷಯಪುಟ ೧೯೫೦ ಜನನ ಜೀವಿತ ಜನರು ಆರ್ಸೆಲರ್‌ ಮಿತ್ತಲ್‌ ಉಕ್ಕಿನ ಉದ್ದಿಮೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಮೂಲದ ಉದ್ದಿಮೆದಾರರು ಲಂಡನ್‌ನ ಕಿಂಗ್ಸ್‌ ಕಾಲೇಜ್‌ನ ಸದಸ್ಯರು (ಫೆಲೊಸ್‌) ಭಾರತೀಯ ಶತಕೋಟ್ಯಾಧಿಪತಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಗ್ರೇಟ್ ಬ್ರಿಟನ್ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಐರ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ವಲಸಿಗರು. ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ಗೆ ಹೋದ ಭಾರತದ ವಲಸೆಗಾರರು ಭಾರತೀಯ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿಗಳು ಲೇಬರ್‌ ಪಾರ್ಟಿ (ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌) ಸದಸ್ಯರು ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಯುನೈಟೆಡ್‌ ಕಿಂಗ್ಡಮ್‌ನಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ಹಗರಣಗಳು ಚೂರೂ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜನರು ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ನಗರದ ಸೇಂಟ್‌ ಕ್ಸೇವಿಯರ್‌ ಕಾಲೇಜಿನ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸಾಯ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮೂಲದ ಜನರು ಉದ್ಯಮಿಗಳು

lakṣminārāyaṇ‌ (lakṣminivās‌) mittal‌ (; (janana: 15 jūn‌ 1950) bhāratīya mūladavaru hāgū viśvada atidòḍḍa ukku tayārikèya uddimèyāda arsèlar‌mittal‌na adhyakṣa hāgū kāryakāri mukhyādhikāri (siiò). adhikṛta prakaṭaṇèyaṃtè 2010ra julai tiṃgaḻalli, lakṣmi mittal‌ yurop‌nalli ati śrīmaṃta vyakti hāgū viśvadalli aidanèya ati śrīmaṃta vyakti ènisiddārè.ī baggè 2010ra julai tiṃgaḻalli adhikṛta māhiti hòrabiddidè.ivara vaiyaktika saṃpattu 28.7 śatakoṭi amèrikan‌ ḍālar‌gaḻu āgidè. (19.3 śatakoṭi briṭiṣ‌ pauṃḍ‌gaḻu). phainānṣiyal‌ ṭaims ‌ patrikèyu 2006ralli lakṣmi mittal‌gè varṣada vyakti praśasti nīḍi gauravisitu. ṭaim‌ patrikèya,2007ra me tiṃgaḻina saṃcikèyalli 100 ati prabhāvi vyaktigaḻalli lakṣmi mittal‌ saha òbbaru èṃdu parigaṇisitu. lakṣmi mittal‌ avaru bhāratīya pradhāni netṛtvada sāgarottara bhāratīyara anivāsi bhāratīya jāgatika salahā pariṣat‌ sadasyarāgiddārè. golḍman‌ syācs‌, ièḍiès‌ hāgū aisiaisiai byāṃk‌ saṃsthègaḻalli nirdeśaka hāgū viśva ukku saṃghada hāli upādhyakṣarāgiddārè. kajhak‌stānadalliruva videśi hūḍikè pariṣat‌, dakṣiṇa āphrikādalliruva aṃtararāṣṭrīya hūḍikè pariṣat‌, viśva ārthika vedikèya aṃtararāṣṭrīya vāṇijya pariṣat‌ hāgū aṃtararāṣṭrīya kabbiṇa mattu ukku saṃsthèya kāryakāri samitigaḻalli mittal‌ sadasyarāgiddārè. kèllòg‌ vyavasthāpanā śikṣaṇa saṃsthèya salahā maṃḍaḻiyalli avaru sadasyarāgiddārè. alladè, kolkattāda seṃṭ‌ kseviyars‌ kālej‌ haḻèya vidyārthigaḻa saṃghada laṃḍan‌ vibhāgada sadasyarāgiddārè. iḍī viśvada 6.8 śatakoṭiyaṣṭu janasaṃkhyèyalli, 68 jana ati śaktiśāli vyaktigaḻa paṭṭiyalli mittal‌ 44nèya sthānadalliddārè. viśvadalli tayārāguva prati aidu kār‌gaḻalli òṃdu, lakṣmi mittal‌ svāmyada saṃsthè tayārisuva ukkiniṃda tayārisalāguttidè. avara putri vanīśā mittal‌ra vivāhavu viśvada dākhalita itihāsadalle ati addūriyāda vivāha samāraṃbhavāgittu. āraṃbhika jīvana bhārata deśada rājasthāna rājyadalliruva cūrū jillèya sadulpur‌ grāmadalli bèḻèdaru. lakṣmi nivās‌ mittal‌ rājasthānada mārvāḍi udyamigaḻa kuṭuṃbadalli janisidaru. avaraddu śrīmaṃta bhāratīya ukku uddimèdārara kuṭuṃba - avara taṃdè mohan lāl mittal‌ nippan‌ ḍènrò ispāṭ‌ uddimè naḍèsuttiddaru. bhāratadalli 1990ra daśakada tanaka, kuṭuṃbada mukhya āstipāstigaḻèṃdarè nāgapuradalliruva ukkina hāḻè tayārisalu baḻasalāguva śītala-accu giraṇi hāgū puṇèyalliruva miśrita loha ukku tayārikā uddimègaḻiddavu. iṃdu, muṃbayiya sanihaviruva viśāla ekīkṛta ukku tayārikā ghaṭaka seridaṃtè, kuṭuṃbada vahivāṭannu lakṣminivās‌ra sahodararāda pramod‌ mattu vinod‌ naḍèsuttidddārè. ādarè lakṣminivās‌ ī uddimègaḻòṃdigè yāvude saṃbaṃdha hòṃdilla. bhāratadalliruva tamma kuṭuṃbada ukku tayārikèya kaigārikèyalli kèlasa māḍuvudaròṃdigè mittal‌ tamma vṛtti āraṃbhisidaru. āga 1976ralli, tamma kuṭuṃbavu tannade āda ukkina uddimè sthāpisidāga, avaru adara aṃtararāṣṭrīya aṃgasaṃsthèya vibhāgavannu sthāpisa hòraṭaru. iṃḍòneṣyādalli pāḻubidda òṃdu ukku tayārikā ghaṭakavòṃdannu kharīdisuva mūlaka aṃtararāṣṭrīya ī vibhāga āraṃbhavāyitu. kèla kālada naṃtara, sthitivaṃta haṇakāsu vahivāṭudārara putri uṣārannu lakṣminivās‌ vivāhavādaru. tamma taṃdè, tāyi mattu sahodararòṃdigina tīvra bhinnābhiprāyagaḻa pariṇāmavāgi, tammade āda èl‌èn‌èṃ grūp‌ vāṇijya uddimèyannu 1976ralli sthāpisidaru. aṃdiniṃdalū ī uddimè vyāpakavāgi bèḻèyalu lakṣminivās‌ kāraṇarāgiddārè. mittal‌ sṭīl‌ iṃdu jāgatika maṭṭadalli ukku tayārikā uddimèyāgidè. hadinālku deśagaḻalli kāryālayagaḻu mattu tayārikā ghaṭakagaḻivè. lakṣminivās‌ mittal‌ ekīkṛta saṇṇa-pramāṇada ukku tayārikā ghaṭakagaḻa abhivṛddhi, hāgū, ukku tayārikèya badalikègè nera saṃkucita kabbiṇa (ḍiār‌ai) èṃba tuṇuku badali vyavasthèya baḻakèya pravartakarādaru. hīgè jāgatika ukku kaigārikèya ekīkaraṇa prakriyè āraṃbhisidaru. mittal‌ sṭīl‌ viśvadalle atidòḍḍa ukku tayārikā uddimèyāgidè. āga 2004ralli idu 42.1 daśalakṣa ṭan‌gaḻaṣṭu ukkannu tayārisi sāgisi, 22 śatakoṭi amèrikan‌ ḍālar‌gaḻigiṃtalū hèccu lābhāṃśa gaḻisittu. lakṣminivās‌ mittal‌rigè 1996ralli nyūsṭīl‌niṃda 'varṣada ukku tayāraka'; 1998ralli atyuttama vyāpāri dṛṣṭikona, vyāpāri manobhāva, nāyakatva hāgū jāgati ukku abhivṛddhi kṣetradalli saṃpādisida yaśassannu gamanisida mèṭal‌ mārkèṭ‌ aṃḍ‌ peyn‌vèbars‌ varlḍ‌ sṭīl‌ ḍaināmiks‌niṃda 'villi korph‌ sṭīl‌ viṣan‌ praśasti'; hāgū 2004ralli phārcūn ‌ patrikèyiṃda '2004ra varṣada yuropina uddimèdāra' praśastigaḻu labhisivè.‌ mittal‌,2002ralli aṃdina briṭiṣ‌ pradhāni ṭonibler‌ròṃdigina rājakīya vivādadalli śāmīlāgiddaru. ṭonibler‌ra lebar‌ pārṭigè avaru deṇigè nīḍidda pariṇāmavāgi, mittal‌ para vāṇijya vyahahāra kòḍisalu bler‌ madhyapraveśisiddaru. avaru lebar‌ pārṭigè èraḍu daśalakṣa pauṃḍ‌gaḻaṣṭu deṇigè nīḍidaru èṃdu ānaṃtara prakaṭisalāyitu. tamma huṭṭūrinallū saha dhārmika,dāna nīḍuva kāryacaṭuvaṭikègaḻallina sahāyārtha caṭuvaṭikègaḻalliyū avaru sakriyarāgiddārè. kuṭuṃba lakṣminivās‌ mittal‌ra taṃdè mohan‌lāl‌ mittal rigè pramod‌ mittal‌ èṃba sahodarariddārè. āditya mittal‌ arsèlar‌mittal‌ uddimèyalli pramukha haṇakāsu adhikāriyāgi (sièph‌ò) āgiddārè. vanīṣā mittal‌ lakṣminivās‌ra putri. laṃḍan 2012 òliṃpiks‌ krīḍākūṭa mattu pyārāliṃpik‌ krīḍākūṭagaḻu adhyakṣa (mukhyastha mattu siiò) lakṣminivās‌ mittal‌ netṛtvadallina arsèlar‌mittal‌, 19.1 daśalakṣa pauṃḍ‌ maulyada yojanèyalli sumāru 16 daśalakṣa pauṃḍ‌gaḻaṣṭu dhanasahāya māḍalidè. uḻida 3.1 daśalakṣa pauṃḍ‌gaḻaṣṭu nèravannu laṃḍan‌ abhivṛddhi niyogavu saṃgrahisi hūḍalidè. āddariṃda, idu gamanārha sāṃskṛti hūḍikè aṣṭe alla, idu yāvude òliṃpik‌ krīḍākūṭavòṃdakkè atidòḍḍa, avismaraṇīya kāryave āgidè. jòtègè, pūrva laṃḍan‌ pradeśada sudīrgha yojanègaḻa anuṣṭāna mattu punarābhivṛddhigāgi gamanārha haṇakāsu nèravannū nīḍalidè. viśvadalli ati dòḍḍa vinyāsa niyogavāgiruva arsèlar‌mittal‌ ārbiṭ‌ atyādhunika taṃtravaijñānika mattu vāstuśailiya taṃtragaḻannu baḻasi yojanèyalli tòḍagalidè. arsèlar‌mittal‌ òdagisida ukkiniṃda nirmisalāda ī nirmāṇavu, nāḻākārada ukkina satata āvartisuva jālaka hòṃdidè. ī nirmāṇadalliruva viśeṣa vedikèyalli niṃtu, iḍī òliṃpik‌ pārk‌ hāgū laṃḍan‌ nagarada bānarekhèjkjkjkīujjhuihyuyyannu noḍabahudāgidè. vyaktitva mattu vṛddhisuttiruva saṃpattu phorbs‌ patrikèya prakāra 2010ralli, lakṣminivās‌ mittal‌ viśvada aidanèya atiśrīmaṃta vyakti èṃdu prakaṭisitu. avaralli 28.7 śatakoṭi amèrikan‌ ḍālar‌gaḻaṣṭu vaiyaktika saṃpattidè. 2009kkè holisidarè, avara saṃpattu sumāru òṃbattu śatakoṭi amèrikan‌ ḍālar‌gaḻaṣṭu vṛddhisidè. idariṃdāgi phorbs‌ śreyāṃkadalli mūru sthānagiṭṭiddārè. phorbs‌ patrikèyu,2009ralli, 19.3 śatakoṭi amèrikan ḍālar‌ vaiyaktika saṃpattu hòṃdidda lakṣminivās‌ mittal‌ viśvadalli èṃṭanèya ati śrīmaṃta vyakti èṃdu prakaṭisittu. phorbs‌ patrikè ya prakāra,2008ralli mittal‌ viśvadalli nālkanèya ati śrīmaṃta vyakti hāgū eṣyādalle ati śrīmaṃta vyakti ènisikòṃḍiddaru. ati śrīmaṃta vyaktigaḻa paṭṭiya 2004ra āvṛttiyalli mittal‌ 61nèya sthāna hāgū 2003ra āvṛttiyalli avaru 62nèya sthānadalliddaru. viśvada atidòḍḍa ukkina uddimè arsèlar‌mittal‌nalli mittal‌ kuṭuṃbavu tanna niyaṃtraṇada bahupālu hòṃdidè. sahāyārtha kāryagaḻu bhāratavu siḍniyalli naḍèda 2000 besigè òliṃpiks nalli kevala òṃdu padaka (kaṃcu), athèns‌ 2004 besigè òliṃpiks‌ krīḍākūṭadalliyū saha òṃde òṃdu padaka (rajata) gaḻisiddannu lakṣminivās‌ gamanisidaru. avaru 9 daśalakṣa amèrikan‌ ḍālar‌ maulyada mittal‌ cāṃpiyans‌ ṭrasṭ‌ èṃba krīḍā keṃdravannu sthāpisalu nirdharisidaru. idara mūlaka, viśvadalli agrasthāna gaḻisaballa hattu jana bhāratīya athlīṭ‌ paṭugaḻigè tarabeti nīḍuva yojanè hākidaru. mittal‌, abhinav‌ bhiṃdrārigè 2008ralli 1.5 koṭi rūpāyigaḻa (15 daśalakṣa rūpāyigaḻu) bahumāna nīḍi gauravisidaru. ābhinav‌, 2008 bījiṃg‌ òliṃpiks‌ krīḍākūṭada ṣūṭiṃg spardhèyalli bhāratakkè svarṇa padaka gaḻisikòṭṭiddakkāgi mittal‌ avarigè bahumāna nīḍiddaru. bibisi vāhiniyalli prasāragòṃḍa di aprèṃṭīs‌ èṃba khyātanāmara viśeṣa kāryakramada mūlaka saṃgrahisida sumāru 1 daśalakṣa pauṃḍ‌gaḻannu kāmik‌ rilīph‌ 2007 gāgi hòṃdisidaru. surakṣita, bahubāḻikè baruva ukku tayārisalu, arsèlar‌mittal‌ uddimèyu bahaḻa sakriyavāda siès‌ār‌ (grāhaka sevā saṃbaṃdha) vyavasthèyannu hòṃdidè. ī uddimèyu arsèlar‌mittal‌ pratiṣṭhānavannu nirvahisuttadè. arsèlar‌mittal‌ uddimè hòṃdiruva deśagaḻalli arsèlar‌mittal‌ saṃsthānavu halavu vividha samudāya sevā yojanègaḻigè bèṃbala nīḍuttadè. ṭīkègaḻu mattu āropagaḻu bièc‌ès‌ pòlèṃḍ‌ deśadallina atidòḍḍa ukkina uddimè piècès‌ sṭīl‌ grūp‌nnu khāsagīkaraṇa māḍuvaṃtè pòlèṃḍ‌ adhikārigaḻannu manavòlisalu, lakṣminivās‌ mittal‌ marèk‌ ḍòknal‌ salahā saṃsthèya sevègaḻannu baḻasikòḻḻuvalli yaśasviyādaru. berè yāvudo òṃdu vivādadalli, raṣyan‌ madhyavartigaḻa paravāgi pòlèṃḍ‌ adhikārigaḻigè laṃca nīḍida āropada melè marèk‌rannu baṃdhisalāyitu. pièc‌ès‌nnu 2004ralli arsèlar‌mittal‌gè mārāṭavādudara baggè punaḥ pariśīlisi mātukatè naḍèsuva iṃgitavidè èṃdu pòliṣ‌ sarkāra 2007ralli heḻikè nīḍittu. kārmikarannu gulāmaraṃtè naḍèsikòṃḍa āropagaḻu kèlasada veḻè tamma gaṇigaḻalli halavāru sāvunovugaḻu saṃbhavisida naṃtara, mittal‌ saṃsthèya naukararu avara viruddha 'gulāma-śrama' paddhati anusarisalāguttadè èṃdu āropisuttārè. kajakastānadalliruva gaṇigaḻalli sariyāgi kāryanirvahisada anila śodhakagaḻiṃdāgi, 2004ra ḍisèṃbar‌ tiṃgaḻalli sphoṭagaḻu saṃbhavisi,23 maṃdi gaṇi kārmikaru mṛtarāgiddaru. mittal‌ vyavahāra: 'prabhāvakkāgi haṇa' aṃdina yunaiṭèḍ‌ kiṃgḍam‌ pradhāni ṭoni bleyr‌ mattu mittal‌ naḍuvina saṃbaṃdhavannu (di mittal‌ apher‌) pleyḍ‌ saṃsada āḍam‌ prais,‌ 2002ralli bahiraṃga māḍidāga dòḍḍa vivādavuṃṭāyitu. idannu 'gārbej‌geṭ'‌ athavā prabhāvakkāgi haṇa (Cash for Influence) èṃdū idu kukhyātavāyitu. mittal‌ra èl‌èn‌èṃ ukku uddimèyu ḍac‌ āṃṭils‌nalli noṃdāyisalāgiddu, tanna 100,000kkū hèccu sibbaṃdi paiki, yunaiṭèḍ‌ kiṃgḍam‌nalli 1%kkiṃtalū kaḍimèyittu. ròmāniyā deśada sarkārī svāmyadalliruva ukku uddimègaḻannu kharīdisalu mittal‌ ṭoni bleyr‌ra sahayoga koridda vicāra bayalāyitu. bleyr‌ ròmāniyā sarkārakkè barèda patradalli, 'ā ukku saṃsthèyannu khāsagīkarisi, mittal‌gè māridalli, ròmāniyā yuropiyan‌ òkkūṭa seruva hādi sugama' èṃdittu. ī patrada pratiyannu prais‌ 'adhego' paḍèyuvalli yaśasviyādaru. bleyr‌ sahi hākuva tusu muṃcè, mittal òbba‌ 'āpta snehita' èṃba òṃdu paṃktiyannu tègèyalāyitu. kvīns pārk‌ reṃjars‌ ittīcègè, bārkles‌ prīmiyarṣip‌ phuṭbāl‌ paṃdyāvaḻiyalli āḍuttidda vigyān‌ mattu èvarṭan‌ taṃḍagaḻannu kharīdisi, naṃtara māralu mittal‌ pramukha paipoṭidārarāgiddaru. ādarè, mittal‌ parivāravu phlāviyò brayāṭor‌ mattu mittal‌ra snehita barnī èklèsṭon‌ròṃdigè seri, òṭṭigè kvīns‌ pārk‌ reṃjars‌ phuṭbāl‌ klab‌nalli 20%raṣṭu pālu kòṃḍarèṃdu 2007ra ḍisèṃbar‌ 20raṃdu ghoṣisalāyitu. hūḍikèya aṃgavāgi, mittal‌ra aḻiya amit‌ bhāṭiyā taṃḍada nirdeśaka maṃḍaḻiya sadasyarādaru. dusthitiyalliruva ī taṃḍadalli òṭṭārè hūḍikèyiṃdāgi, iṃgliṣ‌ phuṭbāl‌ kṣetradalli hūḍuttiruva halavu śrīmaṃta vyaktigaḻa paṭṭigè mittal‌ saha seri, ròman‌ abrāmòvic‌raṃtaha gaṇyarannu anusarisuttiddārè èṃba mātugaḻu keḻibaṃdavu. phleviyò brayaṭòr,‌ 2010ra phèbravari 19raṃdu kyūpiār‌ adhyakṣa sthānakkè rājīnāmè nīḍidaru. taṃḍadallina tamma pālugaḻèllavannū mittal‌gè māridaru. idariṃdāgi mittal‌ ekaika atihèccu pālu hòṃdiruvavarādaru. parisarakkè hāni airlèṃḍ‌na baṃdaru nagara kork‌nalliruva airiṣ‌ ukku tayārikā ghaṭakavannu mittal‌ sarkāradiṃda aupacārikavāgi òṃdu pauṃḍ‌ haṇa nīḍi kòṃḍaru. mūru varṣagaḻa naṃtara, aṃdarè 2001ralli adannu muccalāyitu. āga 400 maṃdi sibbaṃdi bīdipālādaru. ā uddimèyidda sthaḻadiṃdāgi parisarīya vicāragaḻiṃdāgi bahaḻaṣṭu ṭīkègaḻu keḻibaṃdavu. kork‌ baṃdarannu śucigòḻisalu parihāra dhana nīḍuvaṃtè māḍalu, sarkāravu uccanyāyālayadalli mòkaddamè hūḍi, viphalavāyitu. śucigòḻisuva vècca sumāru 70 daśalakṣa yurogaḻu èṃdu aṃdāju māḍalāgittu. vaiyaktika jīvana mittal‌ laṃḍan‌na kènsiṃgṭan‌nalli vāsavāgiddārè. mittal‌ 18-19 kènsiṃgṭan‌ pyālès‌ gārḍans‌ svattannu 2004ralli phārmulā òn‌ òḍèya barnī èklèsṭon‌riṃda 57 daśalakṣa pauṃḍ‌ (128 daśalakṣa amèrikan‌ ḍālar‌) bèlègè kòṃḍaru. idu ā kāladalli ati dubāri manèyāgittu. laṃḍan‌na kènsiṃgṭan‌nalliruva mittal‌ manèyu, tāj‌ mahal‌gè òdagisuttidda kallugaṇiyiṃda tarisalāda hālugallugaḻiṃda susajjitavāgidè. tammalliruva atiyāda saṃpattina pradarśanatoruvavarannu 'tāj‌ mittal'‌ èṃdu ullekhisalāgidè. ivara viśāla manèyalli 12 viśrāṃti koṇègaḻu, òṃdu òḻāṃgaṇa ījukòḻa, turkī śailiya snānagṛhagaḻu mattu 20 kār‌gaḻu nillisabahudāda nilugaḍè sthaḻavidè. haṇakāsu vyavasthāpaka nom‌ gāṭs‌man‌ muṃcè tamma svāmyadallidda, kènsiṃgṭan‌ gārḍans‌nalliruva naṃ. 6 pyālès‌ grīns‌ svattannu mittal tamma putra āditya mittal‌gāgi 117 daśalakṣa pauṃḍ‌ bèlègè‌ kòṃḍaru. āditya mittal‌, jarman‌ mūlada aiṣārāmi uḍupu vinyāsaka uddimè èskāḍā saṃsthèya òḍati hāgū āḍaḻita maṃḍaḻiyalli nirdeśaki meghā mittal‌ròṃdigè vivāhavāgiddārè. muṃcè philipinò dūtāvāsa keṃdravāgidda kènsiṃgṭan‌ gārḍans‌nalliruva naṃ. 9a pyāles grīns‌ svattannu 2008ralli tamma putri vanīṣā mittal-bhāṭiyā‌gāgi 70 daśalakṣa pauṃḍ‌ bèlègè kòṃḍaru. vanīṣā, udyami hāgū lokopakāri amit‌ bhāṭiyā avarannu vivāhavāgiddārè. kènsiṃgṭan‌ pyāles‌ gārḍans‌nalli 'biliyaneyars‌ ro'dalliruva, òṭṭu 500 daśalakṣa pauṃḍ‌ maulyada mūru atyutkṛṣṭha svattugaḻigè mittal‌ òḍèyarāgiddārè‌. 46B, di biṣaps‌ avènyūdalliruva sammar‌ pyāles‌ èṃba manègū saha mittal‌ òḍèyaru. idu 40 daśalakṣa pauṃḍ‌gaḻa bèlègāgi mārāṭakkidèyèṃdu varadiyāgidè. bhāratada rājadhāni hòsadèhaliyalliruva auraṃgajheb‌ rastèyalli niveśana 22ralliruva vasāhatu kālada baṃgalèyòṃdannu 2005ralli kòṃḍu, adannu manèyannāgi punarnirmisidaru. ī rastèyu bahaḻa utkṛṣṭha, ekèṃdarè illi halavu dūtāvāsagaḻu hāgū lakṣādhipatigaḻa nivāsagaḻivè. gauravagaḻu mattu praśastigaḻu 2010: kajhak‌stān‌ gaṇarājyada abhivṛddhigāgi mittal‌ra kòḍugèyannu praśaṃsisi, avarigè ā deśada atyunnata 'ḍòsṭik'‌ 1 puraskāra nīḍalāyitu. 2008 : jūn‌ tiṃgaḻalli golḍ‌man‌ syācs‌ nirdeśakarāgi mittal‌ nemaka. 2007: mittal‌rigè bhāratada rāṣṭrapatiyiṃda rāṣṭrada èraḍanèya atyunnata nāgarika praśasti 'padmabhūṣaṇa' pradāna. 2007: mittal‌rigè ḍvaiṭ‌ ḍi. aisènhovar‌ global‌ līḍarṣip‌ praśasti, spen‌ deśada gryāṃḍ‌ krās‌ āph‌ sivil‌ mèriṭ‌, hāgū kiṃgs‌ kālej‌ phèloṣip‌ pradāna. 2006: ṭaim‌ patrikèyiṃda 'varṣada aṃtararāṣṭrīya vārtā-viṣayaka vyakti' hāgū phainānṣiyal‌ ṭaims ‌niṃda parsan‌ āph‌ di iyar‌' praśasti puraskṛta. 2004: phārcūn ‌ patrikèyiṃda 'varṣada yuropiyan‌ udyami' praśasti puraskṛta 1998: villi kòrph‌ sṭīl‌ viṣan‌ avārḍ‌ - amèrikan‌ mèṭal‌ mārkèṭ‌ mattu peyn‌vèbar varlḍ‌ sṭīl‌ sṭyāṭiks ‌ 1996: varṣada ukku tayāraka - nyū sṭīl‌ graṃthasūci ṭim‌ bòkè mattu bairòn‌ ausè - kolḍ‌ sṭīl‌ (liṭl‌, braun‌, 2008). yogeś‌ chābriyā - invèsṭ‌ di hyāpiyònèyar‌ ve (sièn‌bisi - nèṭvark‌18, 2008). naval‌prīt‌ raṃgi-sākṣyacitra (di myān‌ vit‌ a miṣan‌, 2010). ivannū noḍi arsèlar‌mittal‌ mārvāḍigaḻu B4U rājasthāna ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu arsèlar‌mittal‌ aṃtarajālatāṇa arsèlar‌mittal‌ aṃtarajāla dūradarśana arsèlar‌ saṃsthèyannu kòṃḍukòḻḻuva yatnada hinnèlèyalli mittal‌ kuritu lekhana - ṭaim‌ patrikè lakṣminivās‌ mittal‌ mukhya bhāṣaṇa: pènsilvāniyā viśvavidyānilayada vhārṭan‌ skūl‌ - èṃbiè '13nèya samāraṃbha' āraṃbha lakṣmi mittal‌ ṭu bay‌ briṭans‌ mosṭ‌ èks‌pènsiv‌ haus‌ - di gārḍiyan‌ mittal‌ kuritu lekhana - ṭaims‌ ānlain‌ mittal‌geṭ‌ hagaraṇa kuritu praśnottaragaḻu - bibisi nyūs‌ bibisi - ""gliṃpsiṃg‌ è pheriṭel‌ vèḍiṃg‌"" - bibisi nyūs‌ kolḍ‌ sṭīl‌ mittal‌ īvil‌ mittal‌ sṭīl‌ klīvlèṃḍ varks‌ mittal‌ kuṭuṃba èskāḍā saṃsthè kòṃḍa kuritu lekhana - blūmbarg‌ lakṣminivās‌ mittal‌ baggè phorbs‌ viṣayapuṭa 1950 janana jīvita janaru ārsèlar‌ mittal‌ ukkina uddimèyalli vyaktigaḻu bhāratīya mūlada uddimèdāraru laṃḍan‌na kiṃgs‌ kālej‌na sadasyaru (phèlòs‌) bhāratīya śatakoṭyādhipatigaḻu bhāratīya udyamigaḻu greṭ briṭan mattu uttara airlèṃḍ‌nalliruva bhāratīya valasigaru. bhāratīya hiṃdūgaḻu yunaiṭèḍ kiṃgḍam‌gè hoda bhāratada valasègāraru bhāratīya sasyāhārigaḻu lebar‌ pārṭi (yunaiṭèḍ‌ kiṃgḍam‌) sadasyaru padmavibhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru yunaiṭèḍ‌ kiṃgḍam‌nallina rājakīya hagaraṇagaḻu cūrū jillèya janaru kolkattā nagarada seṃṭ‌ kseviyar‌ kālejina haḻèya vidyārthigaḻu bhāratīya samāja kalyāṇa mattu vyavasāya vyavasthāpanā saṃsthèya haḻèya vidyārthigaḻu kolkattā viśvavidyānilayada haḻèya vidyārthigaḻu rājasthāna mūlada janaru udyamigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B2%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B3%8D%E0%B2%AE%E0%B2%BF%20%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E2%80%8C

ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮಿತ್ತಲ್‌

ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ಅರುಂಡೇಲ್ (ತಮಿಳು:ருக்மிணி தேவி அருண்டேல்) (1904 ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 29–1986 ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 24, )ಇವರು ಭಾರತೀಯ ಧಾರ್ಮಿಕ,ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ತತ್ವಗಳ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದಿ ತತ್ವದ ಪ್ರತಿಪಾದಕಿ, ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿ ಹಾಗು ಭರತನಾಟ್ಯದ ರೂಪವಾದ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದ ಸಂಯೋಜಕಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರನ್ನು ಮೂಲ 'ಸಾಧಿರ್' ಶೈಲಿಯಿಂದ, ಭರತನಾಟ್ಯದ ರೂಪವಾದ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜೀರ್ಣೋದ್ದಾರ ಮಾಡಿದವರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಾಧಿರ್ ಶೈಲಿಯನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನದ ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿಯರೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ದೇವದಾಸಿಯರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೋಡ ಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇವರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಭಾರತೀಯ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಕೌಶಲಗಳನ್ನು ಪುನಃ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದರ ಮೇಲೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಇವರು ಭಾರತದ ಮೇಲ್ವರ್ಗದ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಭರತನಾಟ್ಯದ ಧ್ಯೇಯಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದರು. ಇವುಗಳನ್ನು 1920 ರ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಕೀಳುಮಟ್ಟದ ಮತ್ತು ದೇಸಿಕಲೆಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಕಲಾ ಸ್ವರೂಪದ ಸೌಂದರ್ಯ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ, ನೃತ್ಯವನ್ನು ಕಲಿತರಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ, ಸಾರ್ವಜನಿಕರ ಪ್ರಬಲ ವಿರೋಧದ ಹೊರತಾಗಿಯು ಇದನ್ನು ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ್ದರು. 'ಭಾರತದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೊಸರೂಪ ನೀಡಿದ 100 ಜನರ' ಪಟ್ಟಿ ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಇಂಡಿಯಾ ಟುಡೇ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿಯವರ ಹೆಸರನ್ನೂ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವರಿಗೆ 1956 ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು 1967 ರಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫೆಲೋಶಿಪ್ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು. ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ವಿವಾಹ ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ, 1904 ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 29 ರಂದು ಮಧುರೈ ಯ ಮೇಲ್ವರ್ಗದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆ ನೀಲಕಂಠಶಾಸ್ತ್ರಿ ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರಾಗಿದ್ದರು. ತಾಯಿ ಶೇಷಾಮ್ಮಲ್ ಸಂಗೀತದ ಉತ್ಸಾಹಿಯಾಗಿದ್ದರು. ತಂದೆಯದು ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಲಸವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಪದೇ ಪದೇ ಬೇರೆಡೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಬೇಕಿತ್ತು. ಇವರನ್ನು 1901 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. ಬ್ರಹ್ಮಸಮಾಜದ ಅನುಚರರಾದ ಡಾ.ಅನ್ನಿ ಬೆಸೆಂಟ್ ರವರ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದ ಚಳವಳಿಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದ ನೀಲಕಂಠಶಾಸ್ತ್ರಿ, ಅವರ ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ಚೆನ್ನೈನ ಅಡ್ಯಾರ್ ಗೆ ತೆರೆಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದ ಸಮಾಜ, ಅಡ್ಯಾರ್ ನ ಕೇಂದ್ರ ವಿಭಾಗದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿಯೇ ತಮ್ಮ ಮನೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿಯೇ ಎಳೆಯ ರುಕ್ಮಿಣಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ರಂಗಕಲೆ ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹೊಸ ಆಲೋಚನೆಗಳ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೊಳಗಾದರು. ಅನಂತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದಿ ಡಾಕ್ಟರ್.ಜಾರ್ಜ್ ಅರುಂಡೇಲ್ ರವರನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಿದರು. ಇವರು ಅನ್ನಿ ಬೆಸೆಂಟ್ ರವರ ಆಪ್ತ ಸಹಚರರಾಗಿದ್ದು, ಅನಂತರ ವಾರಣಾಸಿಯ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಹಿಂದು ಕಾಲೇಜ್ ನ ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರಾದರು. ಅಲ್ಲದೇ ರುಕ್ಮಿಣಿ ಇವರೊಡನೆ ಆಗ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರು. ಇವರು 1920ರಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯಾದರು. ಇದು ಸಂಪ್ರದಾಯಶೀಲ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಆಘಾತವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತ್ತು. ವಿವಾಹದ ನಂತರ ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಸುತ್ತಿದರಲ್ಲದೇ, ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದಿ ಸಮಾಜದ ಅನುಚರರನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಿದರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಶಿಕ್ಷಕ ಮರಿಯಾ ಮಾಂಟಸ್ಸರಿ, ಮತ್ತು ಕವಿ ಜೇಮ್ಸ್ ಕಸಿನ್ಸ್ ರೊಂದಿಗೆ ಸ್ನೇಹ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರು. ಅವರು 1923 ರಲ್ಲಿ, ಯುವ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದಿಗಳ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ಅಲ್ಲದೇ 1925 ರಲ್ಲಿ ಯುವ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದಿಗಳ ಅಖಿಲ ವಿಶ್ವ ಒಕ್ಕೂಟದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ರಷ್ಯಾದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬ್ಯಾಲೆ ನರ್ತಕಿ ಅನ್ನಾ ಪಾವಲೋವ, 1928 ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದರಲ್ಲದೇ, ಅರುಂಡೇಲ್ ಜೋಡಿ; ಅವರ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೋಡಲು ಹೋಗಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮುಂದಿನ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡಲು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದ ಅನ್ನಾ ಮತ್ತು ಇವರು ಒಂದೇ ಹಡಗಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣ ಬೆಳೆಸುವ ಪ್ರಸಂಗ ಬಂದಿತು; ಪ್ರಯಾಣದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರ ನಡುವೆ ಸ್ನೇಹ ಉಂಟಾಯಿತಲ್ಲದೇ, ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೆ ಅನ್ನಾರವರ ಪ್ರಮುಖ ನೃತ್ಯಗಾರ ಶಿಷ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಕ್ಲಿಯೊನಾರ್ಡಿಯವರಿಂದ ನೃತ್ಯ ಕಲಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅನಂತರ ಅನ್ನಾರವರ ಅಣತಿಯ ಮೇರೆಗೆ ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ, ಪಾರಂಪರಿಕ ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯದ ರೂಪಗಳನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯುವಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಗಮನ ಹರಿಸಿದರು.ಜನಪ್ರಿಯತೆ ನಶಿಸಿದ ನೃತ್ಯ ಕಲೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿಯಿಂದ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು.ಅಲ್ಲದೇ ಅವುಗಳ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಉಳಿದ ಜೀವನವನ್ನೆಲ್ಲಾ ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟರು. ಪುನರುಜ್ಜೀವಕಿ ಮದ್ರಾಸ್ ಸಂಗೀತ ಅಕಾಡೆಮಿಯ 1933ರಲ್ಲಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸಾಧಿರ್ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಅವರು ವೀಕ್ಷಿಸಿದರು. ಅನಂತರ ಅವರು 'ಮೈಲಾಪೊರೆ ಗೌರಿ ಅಮ್ಮ' ನವರಿಂದ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಇ.ಕೃಷ್ಣ ಐಯ್ಯರ್ ರವರ ಸಹಾಯದೊಂದಿಗೆ 'ಪಂಡನಲೂರ್ ಮೀನಾಕ್ಷಿ ಸುದರಂ ಪಿಳ್ಳೈ'ಯವರಿಂದ ನೃತ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ 1935 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದ ಸಮಾಜದ 'ವಜ್ರಮಹೋತ್ಸವ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಪತಿಯೊಂದಿಗೆ 1936 ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ, ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇದು ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತದ ಅಕಾಡೆಮಿಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಚೆನ್ನೈನ ಆಡ್ಯರ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಗುರುಕುಲ ಪದ್ದತಿಯಂತೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಈ ಅಕಾಡೆಮಿ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಸಂಸ್ಥೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆವ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯವಾಗಿದೆ , ಇದರ ಹೊಸ ೧೦೦ ಎಕರೆ ಕೇಂದ್ರ ಚೆನ್ನೈ ನ ತಿರುವಣ್ಮೈಯುರ್ ನಲ್ಲಿರುವ ಕ್ಯಾಂಪಸ್(ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಆವರಣ)ದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿಗೆ ಇದನ್ನು 1962ರಲ್ಲಿ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಇವರ ಪ್ರಮುಖ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಲ್ಲಿ : ರಾಧಾ ಬರ್ನಿಯರ್, ಶಾರದ ಹಾಫ್ ಮ್ಯಾನ್, ಕಮಲಾ ದೇವಿ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ, ಸಂಯುಕ್ತಾ ಪಾಣಿಗ್ರಹಿ, ಸಿ.ವಿ. ಚಂದ್ರಶೇಖರ್, ಯಾಮಿನಿ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ಮತ್ತು ಲೀಲಾ ಸ್ಯಾಮ್ ಸನ್.ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲತಃ ಸಾಧಿರ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಭರತನಾಟ್ಯದ ರೂಪವಾದ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಸ್ತುತದಲ್ಲಿ ಇ.ಕೃಷ್ಣ ಐಯ್ಯರ್ ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ಅರುಂಡೇಲ್ ರವರಿಗೆ ಗೌರವ ದ್ಯೋತಕವಾದ ಋಣಿ ಅರ್ಪಿತವಾಗುತ್ತದೆ, ಇವರು ಭರತನಾಟ್ಯದ ಪಂಡನಲೂರು ಶೈಲಿಯನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಫಲರಾದರು.ಅಲ್ಲದೇ ಅದನ್ನು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಆಕರ್ಷಣೆಗೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಹಾಗು ಬಾಹ್ಯ ಶೃಂಗಾರ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದಿಂದ ಕಾಮ ಪ್ರಚೋದಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕುವಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಇವುಗಳು ಹಿಂದೆ ಆಗಿನ ದೇವದಾಸಿ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಆಸ್ತಿಯಾಗಿದ್ದವು. ಇಲ್ಲಿಂದ ಇದನ್ನು ಶುದ್ಧ ಕಲೆ ರೂಪಕ್ಕಿರುವ ಸ್ಥಾನಮಾನದ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತರಲಾಯಿತು. ಅನಂತರ ಪೀಟಿಲಿನಂತಹ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಕಲಾತ್ಮಕ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಬೆಳಕಿನ ವಿನ್ಯಾಸದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಉಡುಪುಗಳನ್ನು, ಹಾಗು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಶಿಲ್ಪಾಕೃತಿಗಳಿಂದ ಸ್ಪೂರ್ತಿಗೊಂಡ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಮೂಲಕ ನೃತ್ಯದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು. ಅವರ ನೃತ್ಯ ನಾಟಕಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಗಳಿಗಾಗಿ ರುಕ್ಮಿಣಿಯವರು, ಅವರ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿದ್ದಾಗಲೇ ಅನೇಕ ಕಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಗುರುಗಳನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಿದರು. ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ ಸ್ಪೂರ್ತಿಗಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಹಾಗು ಸಹಯೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಭೇಟಿಮಾಡಿದರು. ಇದರ ಫಲಿತಾಂಶವಾಗಿ ವಾಲ್ಮಿಕಿಯ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಜಯದೇವರ ಗೀತ ಗೋವಿಂದ ದಂತಹ ಭಾರತದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಮೊದಲ ನೃತ್ಯ ನಾಟಕಗಳು ಹೊರಬಂದವು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ 'ಸೀತಾ ಸ್ವಯಂವರ', 'ಶ್ರೀ ರಾಮ ವನಾಗಮನಮ್', 'ಪಾದುಕ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕಮ್' ಮತ್ತು 'ಶಬರಿ ಮೋಕ್ಷಮ್' ನಂತಹ ನೃತ್ಯ ನಾಟಕಗಳೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭಿಸಿ, ಅನಂತರ 'ಕುಟ್ರಾಲ ಕುರುವಂಜಿ', 'ರಾಮಾಯಣ', 'ಕುಮಾರ ಸಂಭವ', 'ಗೀತ ಗೋವಿಂದಮ್' ಮತ್ತು 'ಉಷಾ ಪರಿಣಯಮ್' ಎಂಬವುಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಡಾ. ಜಾರ್ಜ್ ಅರುಂಡೇಲ್ 'ಬೆಸೆಂಟ್ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆ'ಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಡಾಕ್ಟರ್. ಮರಿಯಾ ಮಾಂಟೆಸ್ಸರಿಯವರನ್ನು 1939 ರಲ್ಲಿ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಾಗ ,ಮಾಂಟೆಸ್ಸರಿ ಪದ್ಧತಿ ಆಧರಿತ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸ ಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲದೇ ಅನಂತರ ಕೂಡ 'ಬೆಸೆಂಟ್ ಅರುಂಡೇಲ್ ಹಿರಿಯರ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆ',ಲಲಿತ ಕಲೆಗಳ ಕಾಲೇಜು, ಬೆಸೆಂಟ್ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದ ಪ್ರೌಢ ಶಾಲೆ, ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಮರಿಯಾ ಮಾಂಟೆಸ್ಸರಿ ಶಾಲೆ, ಕರಕುಶಲ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ ಹಾಗು ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ ನೊಳಗೆ ಯು.ವಿ.ಸ್ವಾಮಿನಾಥ ಐಯ್ಯರ್ ಗ್ರಂಥಾಲಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳು ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ, ಭಾರತದ ಸಂಸತ್ತಿನ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ನಾಮಕರಣಗೊಂಡರು ಹಾಗು 1952 ರ ಏಪ್ರಿಲ್ ನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯ ಸಭೆಗೆ, 1956 ರಲ್ಲಿ ಮರುನಾಮಕರಣಗೊಂಡರು. ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಅವರು, ಅನೇಕ ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಒಡನಾಟವನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ 'ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಕ್ರೌರ್ಯ ಪ್ರತಿಬಂಧಕ ಕಾಯಿದೆ(1960)' ಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಮತ್ತು ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಮಂಡಳಿಯನ್ನು 1962ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಕಾರಣರಾದರು. ಅಲ್ಲದೇ 1986 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ನಿಧನಹೊಂದುವವರೆಗೂ ಇದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಿನ ಸಸ್ಯಹಾರಿಯಾಗಿದ್ದು, ರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಸಸ್ಯಾಹಾರ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ಬಹಳಷ್ಟು ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಇವರು 1955 ರಿಂದ 1986 ರ ವರೆಗೆ 31 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಸ್ಯಹಾರಿಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಆಗ ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ ಅವರು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಇವರ ಹೆಸರನ್ನು 1977 ರಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಿದ್ದರು, ಆದರೆ ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ಅದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು[. ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ಅರುಂಡೇಲ್ ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿ 1986 ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 24 ರಂದು ನಿಧನರಾದರು. ಜವಳಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ಬಟ್ಟೆ ಮೇಲಿನ ಮುದ್ರಣದ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಾಚೀನ ಕರ ಕುಶಲತೆಯ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ 1978 ರಲ್ಲಿ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ 'ಕಲಂಕರಿ ಕೇಂದ್ರ'("ಕುಸರಿ ಕಲಾ ಕುಶಲತೆ)ವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಪರಂಪರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಒಂದು ಕಾಯಿದೆಯು 1994 ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ, ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನವನ್ನು'ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಹತ್ವದ ಸಂಸ್ಥೆ' ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿತು. ಉಪನ್ಯಾಸಕರು, ಭೋಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ವರ್ಷದುದ್ದಕ್ಕೂ ನಡೆದ ಸಮಾರಂಭಗಳ ಮೂಲಕ 2004 ರ ಫೆಬ್ರವರಿ 29 ರಂದು ಅವರ 100 ನೇ ವರ್ಷದ ಹುಟ್ಟಿದ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಯಿತು. ಅಂದಿನ ದಿನದಂದು ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸಮಾರಂಭ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಭಾರತದಿಂದ ಮತ್ತು ಹೊರದೇಶದಿಂದ ಬಂದಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಅಂದಿನ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನದ ದಿನವನ್ನಾಗಿಸಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ ಫೆಬ್ರವರಿ 29 ರಂದು ನವ ದೆಹಲಿಯ ಲಲಿತ ಕಲಾ ಗ್ಯಾಲರಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಜೀವಮಾನದ ಮೇಲೆ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೇ ಅದೇ ದಿನದಂದು ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಏ.ಪಿ.ಜೆ. ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂರವರು, ಡಾ. ಸುನಿಲ್ ಕೋಥಾರಿಯವರು ಬರೆದು, ಸಂಕಲಿಸಿದ ಹಾಗು ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಆರ್. ವೆಂಕಟರಾಮನ್ ರು ಬರೆದಿರುವ ಪೀಠಿಕೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿಯವರ ಛಾಯಾಚಿತ್ರ-ಜೀವನವಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಗೌರವಗಳು ಪದ್ಮ ಭೂಷಣ(1956) ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (1957) ವಿಶ್ವ ಭಾರತಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ದೇಸಿಕೋತ್ತಮ (1972), 1967: ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಫೆಲೋಶಿಪ್ ಪ್ರಾಣಿ ಮಿತ್ರ(1968), ಫ್ರೆಂಡ್ ಆಫ್ ಆಲ್ ಅನಿಮಲ್ಸ್ , (ಭಾರತದ ಪ್ರಾಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಸಮಿತಿ) ರಾಣಿ ವಿಕ್ಟೋರಿಯಾ ಬೆಳ್ಳಿ ಪದಕ, ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಕ್ರೌರ್ಯ ಪ್ರತಿಬಂಧಕ್ಕಾಗಿ ರಾಯಲ್ ಸೊಸೈಟಿ, ಲಂಡನ್ ಕಾಳಿದಾಸ ಸಮ್ಮಾನ್ (1984), ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ಸರ್ಕಾರ ಹೇಗ್ ನ ಪ್ರಾಣಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ವಿಶ್ವ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಗೌರವ ಪಾತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು USA ಯ ವೇನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ದಿಂದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಕೌಂಟಿ ಮತ್ತು ಲಾಸ್ ಏಂಜಲ್ಸ್ ನ ನಗರದಿಂದ ಸ್ಕ್ರೋಲ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಾನರ್ ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಭರತನಾಟ್ಯಮ್ ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆಯರು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ ಆರ್ಟ್ ಅಂಡ್ ಕಲ್ಚರ್ ಇನ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಲೈಫ್ . ಕೇರಳ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದ ಮುದ್ರಣಾಲಯ, ತ್ರಿವೆಂಡ್ರಂ 1975 ಶಾರದ, S.: ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ-ರುಕ್ಷ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ, ರೆಮಿನಿಸನ್ಸ್ . ಕಲಾ ಮಂದಿರಾ ಟ್ರಸ್ಟ್, ಮದ್ರಾಸ್ 1985 ಇಂಡಿಯಾಸ್ 50 ಮೋಸ್ಟ್ ಇಲ್ಯೂಸ್ಟ್ರಿಯಸ್ ವುಮೆನ್ ಇಂದ್ರಾ ಗುಪ್ತಾರವರಿಂದ ಐಕಾನ್ ಪಬ್ಲಿಕೇಷನ್ಸ್, 2003. ISBN 81-88086-19-3. ಸೆಲೆಕ್ಷನ್ಸ್, ಸಮ್ ಸೆಲೆಕ್ಷನ್ ಸ್ಪೀಚಸ್ ಅಂಡ್ ರೈಟಿಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ ಅರುಂಡೇಲ್ . ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಫೌಂಡೇಷನ್, ಚೆನ್ನೈ 2003. ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ ಅರುಂಡೇಲ್ : ಬರ್ತ್ ಸೆಂಚ್ಯುರಿ ವಾಲ್ಯುಮ್, ಶಾಂಕುತಲಾ ರಮಣಿಯವರಿಂದ ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚೆನ್ನೈ, ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಫೌಂಡೇಷನ್, 2003 , ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಫೌಂಡೇಷನ್ (Hrsg.): ಶ್ರದ್ಧಾಂಜಲಿ, ಬ್ರೀಫ್ ಪೆನ್ ಪೋಟ್ರೇಟ್ಸ್ ಆಫ್ ಗೆಲ್ಯಾಕ್ಸಿ ಆಫ್ ಗ್ರೇಟ್ ಪೀಪಲ್ ಹೂ ಲೈಡ್ ದಿ ಫೌಂಡೇಷನ್ಸ್ ಆಫ್ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ . ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಫೌಂಡೇಷನ್, ಚೆನ್ನೈ 2004 ಪೋಟೋ ಬಯೋಗ್ರಫಿ ಆಫ್ ರುಕ್ಷ್ಮಿಣಿದೇವಿ, ಸುನಿಲ್ ಕೋಥಾರಿ. ಚೆನ್ನೈ, ದಿ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಫೌಂಡೇಷನ್, 2004 . ಮೆದುರಿ, ಆವಂತಿ (Hrsg.): ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ ಅರುಂಡೇಲ್ (1904-1986), ಅ ವಿಷನರಿ ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಕಲ್ಚರ್ ಅಂಡ್ ದಿ ಫರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ . ಮೋತಿಲಾಲ್ ಬನಾರಸಿದಾಸ್, ದೆಹಲಿ 2005; ISBN 81-208-2740-6. ಸ್ಯಾಮ್ ಸನ್ ಲೀಲಾ (2010). ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ: ಅ ಲೈಫ್ , ದೆಹಲಿ: ಪೆನ್ವಿನ್ ಬುಕ್ಸ್, ಭಾರತ, ISBN 0670082643 ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಅಫೀಷಿಯಲ್ ವೆಬ್ ಸೈಟ್ ಆಫ್ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಫೋಟೋಗ್ರಾಫ್ ಆಫ್ ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ಟ್ರ್ಯಾನ್ಸ್-ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬಯೋಗ್ರಫಿ ಆಫ್ ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ರುಕ್ಮಿಣಿ ದೇವಿ ಅಂಡ್ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಭಾರತೀಯ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಾದಿಗಳು ೧೯೦೪ ಜನನ ೧೯೮೬ ನಿಧನ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಭರತನಾಟ್ಯ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು ಭಾರತೀಯ ಹಿಂದೂಗಳು ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಗಾರ್ತಿಯರು ಕಲಾವಿದರು ನೃತ್ಯ ಕಲಾವಿದರು ರಾಜ್ಯಸಭಾ ನಾಮಾಂಕಿತ ಸದಸ್ಯರು ನೃತ್ಯ

rukmiṇi devi aruṃḍel (tamiḻu:ருக்மிணி தேவி அருண்டேல்) (1904 ra phèbravari 29–1986 ra phèbravari 24, )ivaru bhāratīya dhārmika,ādhyātmika tatvagaḻa brahmavidyāvādi tatvada pratipādaki, nṛtyagārti hāgu bharatanāṭyada rūpavāda bhāratīya śāstrīya nṛtyada saṃyojakiyāgiddaru. allade prāṇigaḻa hakkugaḻu mattu abhivṛddhigāgi horāḍuva kāryakartèyāgiddaru. ivarannu mūla 'sādhir' śailiyiṃda, bharatanāṭyada rūpavāda bhāratīya śāstrīya nṛtyadalli jīrṇoddāra māḍidavaru èṃdu parigaṇisalāguttadè. ī sādhir śailiyannu devasthānada nṛtyagārtiyarèṃdu karèyalāguva devadāsiyaralli hèccāgi noḍa bahudāgidè. ivaru sāṃpradāyika bhāratīya kalè mattu kauśalagaḻannu punaḥ sthāpisuvudara melū kāryanirvahisiddaru. ivaru bhāratada melvargada jātigè seriddarū kūḍa bharatanāṭyada dhyeyagaḻannu ètti hiḍidaru. ivugaḻannu 1920 ra pūrvārdhadalli kīḻumaṭṭada mattu desikalèyèṃdu parigaṇisalāguttittu. ī kalā svarūpada sauṃdarya mattu ādhyātmika maulyavannu gurutisi, nṛtyavannu kalitaraṣṭe allade, sārvajanikara prabala virodhada hòratāgiyu idannu vedikèya melè pradarśisiddaru. 'bhāratada sāṃskṛtika kṣetradalli hòsarūpa nīḍida 100 janara' paṭṭi siddapaḍisi prakaṭisida iṃḍiyā ṭuḍe patrikèyalli rukmiṇi deviyavara hèsarannū prastāpisalāgidè. ivarigè 1956 ralli padma bhūṣaṇa praśasti mattu 1967 ralli saṃgīta nāṭaka akāḍèmi phèlośip nīḍi gauravisalāyitu. jīvana caritrè āraṃbhika jīvana mattu vivāha rukmiṇi devi, 1904 ra phèbravari 29 raṃdu madhurai ya melvargada brāhmaṇa kuṭuṃbadalli janisidaru. ivara taṃdè nīlakaṃṭhaśāstri lokopayogi ilākhèyalli iṃjiniyar mattu vidvāṃsarāgiddaru. tāyi śeṣāmmal saṃgītada utsāhiyāgiddaru. taṃdèyadu vargāvaṇèyāguttidda kèlasavāgiddariṃda kuṭuṃbavannu pade pade berèḍègè sthaḻāṃtarisabekittu. ivarannu 1901 ralli brahmavidyāvāda samājakkè paricayisalāyitu. brahmasamājada anucararāda ḍā.anni bèsèṃṭ ravara brahmavidyāvāda caḻavaḻiyiṃda prabhāvitarāda nīlakaṃṭhaśāstri, avara nivṛttiya naṃtara cènnaina aḍyār gè tèrèḻidaru. alli avaru brahmavidyāvāda samāja, aḍyār na keṃdra vibhāgada samīpadalliye tamma manè nirmisidaru. illiye èḻèya rukmiṇi brahmavidyāvādada siddhāṃtagaḻigè mātravallade saṃskṛti, raṃgakalè saṃgīta mattu nṛtyakkè saṃbaṃdhisida hòsa ālocanègaḻa prabhāvakkòḻagādaru. anaṃtara prasiddha brahmavidyāvādi ḍākṭar.jārj aruṃḍel ravarannu bheṭimāḍidaru. ivaru anni bèsèṃṭ ravara āpta sahacararāgiddu, anaṃtara vāraṇāsiya sèṃṭral hiṃdu kālej na prāṃśupālarādaru. allade rukmiṇi ivaròḍanè āga nikaṭa saṃbaṃdha bèḻèsikòṃḍaru. ivaru 1920ralli maduvèyādaru. idu saṃpradāyaśīla samājakkè āghātavannu uṃṭumāḍittu. vivāhada naṃtara rukmiṇidevi prapaṃcavannèllā suttidarallade, brahmavidyāvādi samājada anucararannu bheṭimāḍidaru. aṣṭe allade śikṣaka mariyā māṃṭassari, mattu kavi jems kasins ròṃdigè sneha bèḻèsikòṃḍaru. avaru 1923 ralli, yuva brahmavidyāvādigaḻa akhila bhārata òkkūṭada adhyakṣarādaru. allade 1925 ralli yuva brahmavidyāvādigaḻa akhila viśva òkkūṭada adhyakṣarādaru. raṣyāda prasiddha byālè nartaki annā pāvalova, 1928 ralli bāṃbègè bheṭi nīḍiddarallade, aruṃḍel joḍi; avara pradarśana noḍalu hogiddaru. anaṃtara āsṭreliyādalli tamma muṃdina pradarśanavannu nīḍalu hoguttidda annā mattu ivaru òṃde haḍaginalli prayāṇa bèḻèsuva prasaṃga baṃditu; prayāṇada saṃdarbhadalli avara naḍuvè sneha uṃṭāyitallade, rukmiṇi devi śīghradallè annāravara pramukha nṛtyagāra śiṣyaralli òbbarāda kliyònārḍiyavariṃda nṛtya kaliyalu prāraṃbhisidaru. anaṃtara annāravara aṇatiya merègè rukmiṇi devi, pāraṃparika bhāratīya nṛtyada rūpagaḻannu hòratègèyuvalli tamma gamana harisidaru.janapriyatè naśisida nṛtya kalègaḻa baggè hèccu āsaktiyiṃda adhyayana māḍidaru.allade avugaḻa punarujjīvanakkāgi tamma uḻida jīvanavannèllā muḍipāgiṭṭaru. punarujjīvaki madrās saṃgīta akāḍèmiya 1933rallina vārṣika sammeḻanadalli mòṭṭa mòdala bārigè sādhir śailiyalli māḍida nṛtya pradarśanavannu avaru vīkṣisidaru. anaṃtara avaru 'mailāpòrè gauri amma' navariṃda mattu aṃtimavāgi i.kṛṣṇa aiyyar ravara sahāyadòṃdigè 'paṃḍanalūr mīnākṣi sudaraṃ piḻḻai'yavariṃda nṛtyābhyāsa māḍidaru. rukmiṇi devi 1935 ralli brahmavidyāvāda samājada 'vajramahotsava sammeḻanadalli tamma prathama pradarśana nīḍidaru. avaru tamma patiyòṃdigè 1936 ra janavariyalli, kalākṣetravannu sthāpisidaru. idu nṛtya mattu saṃgītada akāḍèmiyāgiddu, idannu cènnaina āḍyar nalli prācīna bhāratada gurukula paddatiyaṃtè sthāpisalāgidè. iṃdu ī akāḍèmi kalākṣetra saṃsthèyaḍiyalli naḍèva svataṃtra viśvavidyānilayavāgidè , idara hòsa 100 èkarè keṃdra cènnai na tiruvaṇmaiyur nalliruva kyāṃpas(viśvavidyānilayada āvaraṇa)dallidè. illigè idannu 1962ralli vargāyisalāyitu. ivara pramukha vidyārthigaḻalli : rādhā barniyar, śārada hāph myān, kamalā devi caṭṭopādhyāya, saṃyuktā pāṇigrahi, si.vi. caṃdraśekhar, yāmini kṛṣṇamūrti mattu līlā syām san.seriddārè. mūlataḥ sādhir èṃdu karèyalpaḍuva bharatanāṭyada rūpavāda bhāratīya śāstrīya nṛtya prastutadalli i.kṛṣṇa aiyyar mattu rukmiṇi devi aruṃḍel ravarigè gaurava dyotakavāda ṛṇi arpitavāguttadè, ivaru bharatanāṭyada paṃḍanalūru śailiyannu mārpaḍisuvalli saphalarādaru.allade adannu jāgatikavāgi ākarṣaṇègè taruvalli hāgu bāhya śṛṃgāra mattu nṛtyadiṃda kāma pracodaka aṃśagaḻannu tègèduhākuvalli mahatvada kāryanirvahisidaru. ivugaḻu hiṃdè āgina devadāsi saṃghaṭanègaḻa āstiyāgiddavu. illiṃda idannu śuddha kalè rūpakkiruva sthānamānada maṭṭakkè taralāyitu. anaṃtara pīṭilinaṃtaha vādyagaḻannu kalātmaka vedikèyalli bèḻakigè taṃdaru. allade bèḻakina vinyāsada aṃśagaḻannu mattu hòsa uḍupugaḻannu, hāgu devasthānada śilpākṛtigaḻiṃda spūrtigòṃḍa ābharaṇagaḻannu paricayisuva mūlaka nṛtyada svarūpavannu badalāyisidaru. avara nṛtya nāṭakagaḻa nirmāṇagaḻigāgi rukmiṇiyavaru, avara śikṣakiyāgiddāgale aneka kalègaḻu mattu śāstrīya nṛtyadalli gurutisikòṃḍiruva gurugaḻannu bheṭimāḍidaru. rukmiṇidevi spūrtigāgi prasiddha vidvāṃsarannu hāgu sahayogakkāgi prasiddha śāstrīya saṃgītagāraru mattu kalāvidarannu bheṭimāḍidaru. idara phalitāṃśavāgi vālmikiya rāmāyaṇa mattu jayadevara gīta goviṃda daṃtaha bhāratada mahākāvyagaḻannu ādharisi mòdala nṛtya nāṭakagaḻu hòrabaṃdavu. prasiddha 'sītā svayaṃvara', 'śrī rāma vanāgamanam', 'pāduka paṭṭābhiṣekam' mattu 'śabari mokṣam' naṃtaha nṛtya nāṭakagaḻòṃdigè āraṃbhisi, anaṃtara 'kuṭrāla kuruvaṃji', 'rāmāyaṇa', 'kumāra saṃbhava', 'gīta goviṃdam' mattu 'uṣā pariṇayam' èṃbavugaḻannu māḍidaru. ḍā. jārj aruṃḍel 'bèsèṃṭ brahmavidyāvāda prauḍha śālè'yalli adhyayanagaḻannu prāraṃbhisalu ḍākṭar. mariyā māṃṭèssariyavarannu 1939 ralli āhvānisidāga ,māṃṭèssari paddhati ādharita śālègaḻannu bhāratadalli mòdala bārigè prāraṃbhisa lāyitu, allade anaṃtara kūḍa 'bèsèṃṭ aruṃḍel hiriyara prauḍhaśālè',lalita kalègaḻa kāleju, bèsèṃṭ brahmavidyāvāda prauḍha śālè, makkaḻigāgi mariyā māṃṭèssari śālè, karakuśala śikṣaṇa mattu saṃśodhana keṃdra hāgu kalākṣetrada kyāṃpas nòḻagè yu.vi.svāminātha aiyyar graṃthālaya sthāpisalāyitu. naṃtarada varṣagaḻu rukmiṇidevi, bhāratada saṃsattina rājyagaḻa samitiya sadasyarāgi nāmakaraṇagòṃḍaru hāgu 1952 ra epril nalli rājya sabhègè, 1956 ralli marunāmakaraṇagòṃḍaru. prāṇigaḻa saṃrakṣaṇèya baggè tīvra āsakti hòṃdidda avaru, aneka lokopayogi saṃsthègaḻòṃdigè tamma òḍanāṭavanniṭṭukòṃḍiddaru. allade rājyasabhèya sadasyarāgi 'prāṇigaḻa melè kraurya pratibaṃdhaka kāyidè(1960)' yannu jārigè taralu mattu avara adhyakṣatèyalli bhāratada prāṇigaḻa saṃrakṣaṇā maṃḍaḻiyannu 1962ralli sthāpisalu kāraṇarādaru. allade 1986 ralli avaru nidhanahòṃduvavarègū idara adhyakṣarāgiddaru. avaru kaṭṭuniṭṭina sasyahāriyāgiddu, rāṣṭradalli sasyāhāra anuṣṭhānavannu protsāhisalu bahaḻaṣṭu śramisidaru. ivaru 1955 riṃda 1986 ra varègè 31 varṣagaḻa kāla aṃtararāṣṭrīya sasyahārigaḻa òkkūṭada upādhyakṣarāgiddaru. āga mòrārji desāyi avaru bhāratada rāṣṭrapati sthānakkè ivara hèsarannu 1977 ralli sūcisiddaru, ādarè rukmiṇi devi adannu nirākarisidaru[. rukmiṇi devi aruṃḍel cènnainalli 1986 ra phèbravari 24 raṃdu nidhanarādaru. javaḻi kṣetradallina baṭṭè melina mudraṇada bhāratīya prācīna kara kuśalatèya punarujjīvanakkāgi 1978 ralli kalākṣetradalli 'kalaṃkari keṃdra'("kusari kalā kuśalatè)vannu prāraṃbhisidaru. paraṃparè bhāratīya saṃsattina òṃdu kāyidèyu 1994 ra janavariyalli, kalākṣetra pratiṣṭhānavannu'rāṣṭrīya mahatvada saṃsthè' èṃdu gurutisitu. upanyāsakaru, bhodhanègaḻu mattu utsavagaḻannu òḻagòṃḍa varṣaduddakkū naḍèda samāraṃbhagaḻa mūlaka 2004 ra phèbravari 29 raṃdu avara 100 ne varṣada huṭṭida habbavannu kalākṣetradalli mattu viśvada aneka bhāgagaḻalli ācarisalāyitu. aṃdina dinadaṃdu kalākṣetrada āvaraṇadalli viśeṣa samāraṃbha naḍèsalāyitu. idakkāgi haḻèya vidyārthigaḻu bhāratadiṃda mattu hòradeśadiṃda baṃdiddaru. allade aṃdina ācaraṇèyannu saṃgīta mattu nṛtya pradarśanada dinavannāgisiddaru. allade phèbravari 29 raṃdu nava dèhaliya lalita kalā gyālariyalli avara jīvamānada melè chāyācitra pradarśanavannu tèrèyalāyitu. aṣṭe allade ade dinadaṃdu adhyakṣarāda e.pi.jè. abdul kalāṃravaru, ḍā. sunil kothāriyavaru barèdu, saṃkalisida hāgu māji adhyakṣarāda ār. vèṃkaṭarāman ru barèdiruva pīṭhikèyannu òḻagòṃḍa rukmiṇideviyavara chāyācitra-jīvanavacaritrèyannu biḍugaḍè māḍidaru. praśastigaḻu mattu gauravagaḻu padma bhūṣaṇa(1956) saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti (1957) viśva bhārati viśvavidyānilayadiṃda desikottama (1972), 1967: saṃgīta nāṭaka akāḍèmi phèlośip prāṇi mitra(1968), phrèṃḍ āph āl animals , (bhāratada prāṇi saṃrakṣaṇā samiti) rāṇi vikṭoriyā bèḻḻi padaka, prāṇigaḻa melina kraurya pratibaṃdhakkāgi rāyal sòsaiṭi, laṃḍan kāḻidāsa sammān (1984), madhyapradeśa sarkāra heg na prāṇi saṃrakṣaṇā viśva òkkūṭadiṃda gaurava pātra praśasti nīḍi gauravisalāyitu USA ya ven sṭeṭ viśvavidyānilaya diṃda gaurava ḍākṭareṭ padavi nīḍalāyitu. kauṃṭi mattu lās eṃjals na nagaradiṃda skrols āph hānar ivannū noḍi bharatanāṭyam nṛtyadalli bhāratīya mahiḻèyaru ullekhagaḻu hèccina odigāgi ārṭ aṃḍ kalcar in iṃḍiyan laiph . keraḻa viśvavidyānilayada mudraṇālaya, trivèṃḍraṃ 1975 śārada, S.: kalākṣetra-rukṣmiṇi devi, rèminisans . kalā maṃdirā ṭrasṭ, madrās 1985 iṃḍiyās 50 mosṭ ilyūsṭriyas vumèn iṃdrā guptāravariṃda aikān pablikeṣans, 2003. ISBN 81-88086-19-3. sèlèkṣans, sam sèlèkṣan spīcas aṃḍ raiṭiṃgs āph rukmiṇidevi aruṃḍel . kalākṣetra phauṃḍeṣan, cènnai 2003. rukmiṇidevi aruṃḍel : bart sèṃcyuri vālyum, śāṃkutalā ramaṇiyavariṃda saṃpādisalāgidè. cènnai, kalākṣetra phauṃḍeṣan, 2003 , kalākṣetra phauṃḍeṣan (Hrsg.): śraddhāṃjali, brīph pèn poṭreṭs āph gèlyāksi āph greṭ pīpal hū laiḍ di phauṃḍeṣans āph kalākṣetra . kalākṣetra phauṃḍeṣan, cènnai 2004 poṭo bayographi āph rukṣmiṇidevi, sunil kothāri. cènnai, di kalākṣetra phauṃḍeṣan, 2004 . mèduri, āvaṃti (Hrsg.): rukmiṇidevi aruṃḍel (1904-1986), a viṣanari ārkiṭèkṭ āph iṃḍiyan kalcar aṃḍ di pharphārmiṃg ārṭs . motilāl banārasidās, dèhali 2005; ISBN 81-208-2740-6. syām san līlā (2010). rukmiṇidevi: a laiph , dèhali: pènvin buks, bhārata, ISBN 0670082643 hòragina kòṃḍigaḻu aphīṣiyal vèb saiṭ āph kalākṣetra phoṭogrāph āph rukmiṇi devi ṭryāns-nyāṣanal bayographi āph rukmiṇi devi rukmiṇi devi aṃḍ kalākṣetra bhāratīya brahmavidyāvādigaḻu 1904 janana 1986 nidhana padmabhūṣaṇa praśasti puraskṛtaru bharatanāṭya saṃgīta nāṭaka akāḍèmi praśasti puraskṛtaru bhāratīya hiṃdūgaḻu bhāratada śāstrīya nṛtyagārtiyaru kalāvidaru nṛtya kalāvidaru rājyasabhā nāmāṃkita sadasyaru nṛtya

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B0%E0%B3%81%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%A3%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%87%E0%B2%B5%E0%B2%BF%20%E0%B2%85%E0%B2%B0%E0%B3%81%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B3%87%E0%B2%B2%E0%B3%8D

ರುಕ್ಮಿಣಿದೇವಿ ಅರುಂಡೇಲ್

ಸತ್ರಿಯಾ , ಅಥವಾ ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ , ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನಾಟ್ಯದ ಎಂಟು ಪ್ರಮುಖ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದೂ ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗಷ್ಟೇ ಸ್ವಲ್ಪ ದಿನಗಳ ಹಿಂದೆ ಇತರ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಸತ್ರಿಯಾ ಮಾತ್ರ ಅಸ್ಸಾಮಿ ವೈಷ್ಣವ ಸಂತರಾದ ಶ್ರೀಮಂತ ಶಂಕರ್ ದೇವಾ 15 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅಸ್ಸಾಂನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದಾಗ ಹೇಗೆ ಇತ್ತೂ ಹಾಗೇಯೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ಶಂಕರ್ ದೇವಾ ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ವನ್ನು ಅಂಖಿಯ ನಾಟ್ (ಇವರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದಂತಹ ಅಸ್ಸಾಮಿಯರ ಏಕ ಅಂಕ ನಾಟಕದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿದೆ)ದ ಜೊತೆಯಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ಇವುಗಳನ್ನು ಅಸ್ಸಾಂನ ಸನ್ಯಾಸಿ ಮಂದಿರಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸತ್ತ್ರಾ ಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸತ್ತ್ರಾ ಗಳೊಳಗೆ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಬೆಳೆದಂತೆಲ್ಲಾ ಈ ನಾಟ್ಯ ರೂಪವನ್ನು ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಸತ್ತ್ರಾ ದಿಂದಲೇ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಾಯಿತು. ಇಂದೂ ಕೂಡ ಸತ್ತ್ರಾ , ಈ ನಾಟ್ಯವನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು 500 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಈ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿಯೇ ಇದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ನೃತ್ಯ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಗಳು ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ದ ತಿರುಳಾಗಿವೆ. ಇದು ಪೌರಾಣಿಕ ಭೋಧನೆಗಳನ್ನು ಜನರಿಗೆ ಮನುಮುಟ್ಟುವಂತೆ ಮತ್ತು ಸುಲಭವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗುವಂತೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವ ಕಲಾತ್ಮಕ ರೀತಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ,ಸತ್ರಿಯಾ ವನ್ನು ಭೂಕೋಟ್ ಗಳು (ಪುರುಷ ಸನ್ಯಾಸಿಗಳು) ಮಾತ್ರ ವಿಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಅವರ ದಿನನಿತ್ಯದ ಆಚರಣೆಯ ಭಾಗವೆಂಬಂತೆ ಅಥವಾ ವಿಶೇಷ ಉತ್ಸವಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಈ ಪದ್ಧತಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ, ಸತ್ರಿಯಾ ವನ್ನು ಸತ್ತ್ರಾ ದ ಸದಸ್ಯರಲ್ಲದ ಮಹಿಳೆ ಅಥವಾ ಪುರುಷರು ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ.ಅಲ್ಲದೇ ಇದರ ಸಾರಾಂಶ ಕೇವಲ ಪೌರಣಿಕ ಸಂಗತಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತಗೊಂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ವನ್ನು ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ: ಅಪ್ಸರಾ ನೃತ್ಯ , ಬೆಹರ್ ನೃತ್ಯ , ಚಾಲಿ ನೃತ್ಯ , ದಶವತಾರ ನೃತ್ಯ , ಮನ್ಚೋಕ್ ನೃತ್ಯ , ನತೌ ನೃತ್ಯ , ರಾಸ ನೃತ್ಯ , ರಾಜ್ ಘರಿಯಾಚಾಲಿ ನೃತ್ಯ , ಗೊಸಾಯಿ ಪ್ರಬೇಶ್ , ಬಾರ್ ಪ್ರಬೇಷ್ , ಗೋಪಿ ಪ್ರಬೇಷ್ , ಜುಮುರಾ , ನಡು ಭಂಗಿ ಮತ್ತು ಸೂತ್ರಧಾರ . ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯದ ಇತರ ಏಳು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಂತೆ ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ಕೂಡ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ರೂಪಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ:ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ, ಅಭಿನಯ ದರ್ಪಣ, ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ರತ್ನಾಕರದಂತಹ ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕ-ಕಲೆಯ ಪ್ರಬಂಧಗಳು;ವಿವಿಧ ಪರಿಚಿತ ಕೃತಿಗಳು (ಮಾರ್ಗ್) ಹಾಗು ನರ್ತ್ತ (ಶುದ್ಧ ನೃತ್ಯ), ನರ್ಟ್ಯ (ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ನೃತ್ಯ), ಮತ್ತು ನಾಟ್ಯ (ಅಭಿನಯ)ದ ಆಕಾರಗಳು. ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ವನ್ನು ಬೊರ್ ಜೀತ್ ಗಳು (ಇತರರಲ್ಲಿ ಶಂಕರ್ ದೇವಾ ರವರು ಸಂಯೋಜಿಸಿದಂತಹ ಹಾಡುಗಳು)ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸಂಗೀತದ ಸಂಯೋಜನೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಜೊತೆಗೂಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ರಾಗಗಳನ್ನು ಆಧರಸಿ ಇವುಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಜೊತೆಗೂಡುವಂತಹ ವಾದ್ಯಗಳೆಂದರೆ:ಖೊಲ್ಸ್ (ಡ್ರಮ್ ಗಳು), ತಾಳಗಳು (ತಾಳಗಳು) ಮತ್ತು ಕೊಳಲು. ಪಿಟೀಲು ಮತ್ತು ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ ನಂತಹ ಇತರ ವಾದ್ಯಗಳನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಉಡುಪುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪ್ಯಾಟ್ ಗಳಿಂದ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಅಸ್ಸಾಂ ನಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ರೇಷ್ಮೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಸ್ಥಳೀಯ ಜರತಾರಿ ಅಲಂಕಾರದೊಂದಿಗೆ ನೇಯಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಆಭರಣಗಳು ಕೂಡ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಸಾಮಿ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಇತಿಹಾಸ 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ವು ಅಸ್ಸಾಂ ನ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳ ಸತ್ತ್ರಾ ದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಅನಂತರ ಇದು ಸನ್ಯಾಸಿ ಮಂದಿರದಿಂದ ಮಹಾನಗರಗಳ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಸತ್ತ್ರಾ ಅದರೊಳಗೆಯೇ ಕೆಲವೊಂದು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ನೇಮನಿಷ್ಠೆಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೇ 19 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದವರೆಗೂ ಈ ನೃತ್ಯ ರೂಪವನ್ನು ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪುರುಷ ನೃತ್ಯಗಾರರು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟು ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಂದು ನಿಯಮಗಳ ನಿಷ್ಹೆಯಿಂದ ಪಾಲನೆ ಹಾಗು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ನೃತ್ಯ ರೂಪವನ್ನು ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ಎಂಟು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ವು ಒಂದೆಂದು ಗುರುತಿಸಲು ಎಲ್ಲರೂ ಶ್ರಮಿಸಿದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿಯು 2000 ನವೆಂಬರ್ 15 ರಂದು ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ವನ್ನು ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗು ಇತರ ಏಳು ರೂಪಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದು ಕೂಡ ಒಂದಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಮಾನ್ಯತೆ-ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಿತು. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನೃತ್ಯದ ಮಾನದಂಡಗಳೊಳಗೆ ಇದನ್ನು ತಡವಾಗಿ ಸೇರಿಸಿದ್ದು, ಮತ್ತು ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡದಿರುವುದರ ಹೊರತಾಗಿ, ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯ ಶತಮಾನಗಳುದ್ದಕ್ಕೂ ಅದರ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೇಮ ನಿಯಮಗಳನ್ನು, ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಲಾ ರೂಪಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಸಂಕೀರ್ಣ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಪಾಲಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದೆ. ಸತ್ತ್ರಾ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಪಾಲಿಸುವ ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯದ ನೇಮ ನಿಷ್ಠೆಗಳಿಂದಾಗಿ, ಇದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪವನ್ನು ಮತ್ತು ಅದರ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಹಾಗೇಯೇ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈಗ ಇದು ಅಸ್ಸಾಂ ನ ಸತ್ತ್ರಾ ದ ಪವಿತ್ರ ಒಳಾಂಗಣಗಳಿಂದ ವಿಶ್ವ ವೇದಿಕೆಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಸ್ಥಳಗಳ ವರೆಗೂ ಆಗಮಿಸಿದೆ, ಇದು ಸತ್ರಿಯಾ ನೃತ್ಯದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯಾತ್ಮಕ ಗುಣಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಸಮಯವಾಗಿದೆ. ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ನೃತ್ಯದ ಶೈಲಿಯ ವರ್ಗಗಳ ಪಟ್ಟಿ ನೃತ್ಯದ ಪಟ್ಟಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಸತ್ರಿಯಾ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ಶ್ರೀಮತಿ ದೇವಿಕಾ P. ಬೊರ್ಥಕುರ್ ಮತ್ತು ಮಿಸ್ಟರ್.ಪುಲಕ್ J. ಬೋರ್ಥಕುರ್ ರವರಿಂದ,ನ್ಯೂಸ್, ಫೀಡ್ ಬ್ಯಾಕ್,ಲೆಜೆಂಡ್ಸ್,ಪರ್ಫಾರ್ಮೆನ್ಸಸ್,ನ್ಯೂಸ್,ಇವೆಂಟ್ಸ್, ಇಂಟರ್ ವ್ಯೂಸ್ ಆಫ್ ಸತ್ರಿಯಾ ಡ್ಯಾನ್ಸ್ ಆಫ್ ಅಸ್ಸಾಂ * ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಆಸ್ಸಾಂನ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಾರತದ ನೃತ್ಯಗಳು ನೃತ್ಯ

satriyā , athavā satriyā nṛtya , śāstrīya bhāratīya nāṭyada èṃṭu pramukha saṃpradāyagaḻalli idū kūḍa òṃdāgidè. ittīcègaṣṭe svalpa dinagaḻa hiṃdè itara saṃpradāyagaḻannu punarujjīvanagòḻisalāyitu, ādarè satriyā mātra assāmi vaiṣṇava saṃtarāda śrīmaṃta śaṃkar devā 15 ne śatamānadalli assāṃnalli idannu sṛṣṭisidāga hegè ittū hāgeye uḻidukòṃḍidè. śaṃkar devā satriyā nṛtya vannu aṃkhiya nāṭ (ivaru sṛṣṭisidaṃtaha assāmiyara eka aṃka nāṭakada òṃdu rūpavāgidè)da jòtèyāgi sṛṣṭisidaru. ivugaḻannu assāṃna sanyāsi maṃdiragaḻèṃdu karèyalāguva sattrā gaḻalli pradarśisalāguttadè. sattrā gaḻòḻagè saṃpradāya bèḻèdaṃtèllā ī nāṭya rūpavannu satriyā nṛtya èṃdu karèyalāyitu. satriyā nṛtya saṃpradāyavu sattrā diṃdale bèḻakigè baṃdāyitu. iṃdū kūḍa sattrā , ī nāṭyavannu dhārmika saṃskāragaḻu mattu itara uddeśagaḻigè baḻasuttadè. sumāru 500 varṣagaḻa hiṃdè ī uddeśagaḻigāgiye idannu sṛṣṭisalāgittu. nṛtya paurāṇika kathègaḻu satriyā nṛtya da tiruḻāgivè. idu paurāṇika bhodhanègaḻannu janarigè manumuṭṭuvaṃtè mattu sulabhavāgi arthavāguvaṃtè pradarśisuva kalātmaka rītiyāgidè. sāṃpradāyikavāgi,satriyā vannu bhūkoṭ gaḻu (puruṣa sanyāsigaḻu) mātra vihāragaḻalli pradarśisabahudāgidè. idannu avara dinanityada ācaraṇèya bhāgavèṃbaṃtè athavā viśeṣa utsavagaḻannu sūcisuvaṃtè pradarśisalāguttadè. iṃdu ī paddhatiya jòtèyalli, satriyā vannu sattrā da sadasyarallada mahiḻè athavā puruṣaru vedikèya melè pradarśisuttārè.allade idara sārāṃśa kevala pauraṇika saṃgatigaḻigè mātra sīmitagòṃḍiruvudilla. satriyā nṛtya vannu aneka prakāragaḻalli viṃgaḍisalāgiddu, avugaḻalli kèlavannu illi tiḻisalāgidè: apsarā nṛtya , bèhar nṛtya , cāli nṛtya , daśavatāra nṛtya , mancok nṛtya , natau nṛtya , rāsa nṛtya , rāj ghariyācāli nṛtya , gòsāyi prabeś , bār prabeṣ , gopi prabeṣ , jumurā , naḍu bhaṃgi mattu sūtradhāra . śāstrīya bhāratīya nṛtyada itara eḻu saṃpradāyagaḻaṃtè satriyā nṛtya kūḍa śāstrīya nṛtya rūpakkè agatyaviruva niyamagaḻannu òḻagòṃḍidè:nāṭyaśāstra, abhinaya darpaṇa, mattu saṃgīta ratnākaradaṃtaha nṛtya mattu nāṭaka-kalèya prabaṃdhagaḻu;vividha paricita kṛtigaḻu (mārg) hāgu nartta (śuddha nṛtya), narṭya (abhivyakti nṛtya), mattu nāṭya (abhinaya)da ākāragaḻu. satriyā nṛtya vannu bòr jīt gaḻu (itararalli śaṃkar devā ravaru saṃyojisidaṃtaha hāḍugaḻu)èṃdu karèyalāguva saṃgītada saṃyojanègaḻòṃdigè jòtègūḍisalāgidè. śāstrīya rāgagaḻannu ādharasi ivugaḻannu māḍalāgiruttadè. ī sāṃpradāyika pradarśanakkè jòtègūḍuvaṃtaha vādyagaḻèṃdarè:khòls (ḍram gaḻu), tāḻagaḻu (tāḻagaḻu) mattu kòḻalu. piṭīlu mattu hārmoniyaṃ naṃtaha itara vādyagaḻannu ittīcègè serisalāgidè. uḍupugaḻannu sāmānyavāgi pyāṭ gaḻiṃda māḍalāguttadè. idu assāṃ nalli utpādisalāguva òṃdu bagèya reṣmèyāgiddu, idannu saṃkīrṇavāda sthaḻīya jaratāri alaṃkāradòṃdigè neyalāgiruttadè. ābharaṇagaḻu kūḍa sāṃpradāyika asāmi vinyāsadalliruttavè. itihāsa 19 ne śatamānada uttarārdhadalli, satriyā nṛtya vu assāṃ na pavitra sthaḻa sattrā diṃda huṭṭikòṃḍitu. anaṃtara idu sanyāsi maṃdiradiṃda mahānagaragaḻa vedikèyalli kāṇisikòṃḍitu. sattrā adaròḻagèye kèlavòṃdu kaṭṭuniṭṭāda niyamagaḻannu mattu nemaniṣṭhègaḻannu pālisuttittu. allade 19 ne śatamānada pūrvārdhadavarègū ī nṛtya rūpavannu dhārmika ācaraṇèya rūpadalli puruṣa nṛtyagāraru pradarśisuttiddaru. śāstrīya kaṭṭuniṭṭu mattu kèlavòṃdu niyamagaḻa niṣhèyiṃda pālanè hāgu śaikṣaṇika saṃśodhanèya kòratèyiṃdāgi ī nṛtya rūpavannu bhāratada śāstrīya nṛtyakkè seridè èṃdu parigaṇisiralilla. ī èṃṭu rūpagaḻalli satriyā nṛtya vu òṃdèṃdu gurutisalu èllarū śramisidaru. aṃtimavāgi saṃgīta nāṭaka akāḍèmiyu 2000 navèṃbar 15 raṃdu satriyā nṛtya vannu bhāratada śāstrīya nṛtya prakāragaḻalli hāgu itara eḻu rūpagaḻòṃdigè idu kūḍa òṃdāgidè èṃba mānyatè-mannaṇè nīḍitu. śāstrīya bhāratīya nṛtyada mānadaṃḍagaḻòḻagè idannu taḍavāgi serisiddu, mattu keṃdradiṃda idakkè agatyaviruva sāṃsthika bèṃbalavannu nīḍadiruvudara hòratāgi, satriyā nṛtya śatamānagaḻuddakkū adara śāstrīya nema niyamagaḻannu, mattu prācīna kalā rūpagaḻannu sūcisuva saṃkīrṇa vivaragaḻannu kaṭṭuniṭṭāgi pālisikòṃḍu baṃdidè. sattrā niyamagaḻannu kaṭṭuniṭṭāgi pālisuva satriyā nṛtyada nema niṣṭhègaḻiṃdāgi, idara śuddha rūpavannu mattu adara vibhinna śailiyannu hāgeye uḻisikòṃḍu baralāguttidè. īga idu assāṃ na sattrā da pavitra òḻāṃgaṇagaḻiṃda viśva vedikèya janapriya sthaḻagaḻa varègū āgamisidè, idu satriyā nṛtyada kalātmaka mattu sauṃdaryātmaka guṇagaḻa mahatvavannu hèccisuva samayavāgidè. ivannū noḍi bhāratadalli nṛtya nṛtyada śailiya vargagaḻa paṭṭi nṛtyada paṭṭi ullekhagaḻu hòragina kòṃḍigaḻu satriyā ḍyāns śrīmati devikā P. bòrthakur mattu misṭar.pulak J. borthakur ravariṃda,nyūs, phīḍ byāk,lèjèṃḍs,parphārmènsas,nyūs,ivèṃṭs, iṃṭar vyūs āph satriyā ḍyāns āph assāṃ * bhāratada śāstrīya nṛtya prakāragaḻu āssāṃna saṃskṛti bhāratada nṛtyagaḻu nṛtya

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%BE

ಸತ್ರಿಯಾ

ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೊ ಭಾರತದ ಟಾಟಾ ಮೋಟಾರ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತಯಾರಿಸಿರುವ ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಮೋಟಾರು ಕಾರು. ಇಂಡಿಗೊ (೨೦೦೨-೨೦೦೯) (ಮೊದಲ ಪೀಳಿಗೆ) ಇಂಡಿಗೊ ಸಿಡಾನ್ (೨೦೦೨-೨೦೦೯) ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ,ಭಾರತದ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ದೇಶೀಯ ಸಿಡಾನ್(ಮುಚ್ಚುಕಾರು): ದಿ ಇಂಡಿಗೊವನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡ ಇದು, ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಕಾದ ಸಿಡಾನ್ ರೂಪಾಂತರವಾಗಿದೆ, ಇಂಡಿಕಾ ಕಾರಿನಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಭಾಗಗಳು ಇದರಲ್ಲೂ ಇವೆ. ಟರ್ಬೋಡೀಸಲ್ ಹಾಗು ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಇಂಜಿನ್ ಗಳು, ಒಂದು ಇಂಟರ್ಕೂಲ್ಡ್ 'TDI' ಇಂಜಿನ್, ಹಾಗು ಡಿಕೋರ್ ಇಂಜಿನ್ ಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಪರಿಷ್ಕರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ೨೦೦೬ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಮರುವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು, ಈ ಬದಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಚೇಂಬರ್(ಮುಂಭಾಗ) ತಲೆದೀಪಗಳು ಹಾಗು ವಿವಿಧ ಬಂಪರುಗಳನ್ನು(ಡಿಕ್ಕಿತಡೆ) ಸೇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೊ ಮಾಂಜಾ ಆಕ್ರಮಿಸಿತು. ಇಂಡಿಗೊ ಮರಿನಾ (೨೦೦೪-೨೦೧೦) ಸ್ಟೇಶನ್ ವ್ಯಾಗನ್ ರೂಪಂತರವಾದ ಇಂಡಿಗೊ ಮರಿನಾ (ವಿದೇಶಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಗೊ SW ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ) ನವದೆಹಲಿಯ ಆಟೋ ಎಕ್ಸಪೋ ೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಅನಾವರಣಗೊಂಡಿತು. ಇಂಡಿಗೊ ಮರಿನಾ ಮಾದರಿಗೆ ಸೇರಿಸಲಾದ ಹಲವಾರು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೆಂದರೆ ತತ್ ಕ್ಷಣವೇ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದಾದ ದೀಪದೊಂದಿಗಿನ ಮುಂಭಾಗ ಹಾಗು ಹಿಂಭಾಗದ ಕ್ಯಾಬಿನ್ ದೀಪಗಳು, HVAC ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನಾಲ್ಕು ಸ್ಪೋಕ್ ಚಕ್ರ, ಅಲ್ಯೂಮಿನಿಯಂ ಗೇರ್ ಬದಲಾಯಿಸುವ ನಾಬ್, ಪವರ್ ವಿಂಡೋಸ್, ಕಾರಿನ ಹೊರಭಾಗದ ಬಣ್ಣವುಳ್ಳ ಬಂಪರ್ ಗಳು, ರೂಫ್ ರೈಲ್ ಗಳು, ಬಾಗಿಲ ಮೇಲೆ ರಬ್ ರೈಲ್ ಗಳು, ಚಕ್ರಕ್ಕೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ ಕವರ್ ಗಳು, ಡಿಜಿಟಲ್ ಗಡಿಯಾರ, ಒಳಕ್ಕೆಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲ ಲಗೇಜ್ ಕವರ್, ಆಚೆ ಈಚೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವ ಕಿರಣಗಳು, ಬಾಗಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ಸ್ಟೀರಿಂಗ್ ಅಂಕಣ. ೨೦೧೦ರ ಸುಮಾರಿಗೆ, ಮರಿನಾದ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ವಾಹನವು ಟಾಟಾ ಡೀಲರ್ ಶಿಪ್ ಇರುವ ಯಾವುದೇ ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ದೊರಕುವುದಿಲ್ಲ. ಇಂಡಿಗೊ XL (೨೦೦೭-ಪ್ರಸಕ್ತದವರೆಗೆ) ದೊಡ್ಡ ಚಕ್ರಾಂತರ ರೂಪಾಂತರವಾದ ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೊ XL ಜನವರಿ ೨೦೦೭ರಿಂದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾಯಿತು.. ಇದು ಇಂಡಿಗೊ ಸಿಡಾನ್ ನ ದೊಡ್ಡ ಚಕ್ರಾಂತರ ರೂಪಾಂತರ. ಇದು ರಷ್ಟು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಚಕ್ರಾಂತರ ಹಾಗು ೧೦೧ hp ಇಂಜಿನ್ ನನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಮಾದರಿಯು MPFI ೧೬ ಕವಾಟಗಳ ಎರಡು ಕ್ಯಾಮ್ ಇಂಜಿನ್ ನನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಡೀಸಲ್ ನ ಮಾದರಿಯು ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾದ DICOR ಇಂಜಿನ್ ನನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಗಳೆಂದರೆ ಪವರ್ಡ್ ಮುಂಭಾಗದ ಆಸನಗಳು(ಚಾಲಕ ಹಾಗು ಪ್ರಯಾಣಿಕ), ಪ್ರತ್ಯೇಕ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಏರ್ ಕಂಡೀಷ್ನಿಂಗ್ ಸ್ವಿಚ್ಚುಗಳ ಫಲಕ, ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಪವರ್ ಡೌನ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಎಲ್ಲ ನಾಲ್ಕು ಪವರ್ ವಿಂಡೋಗಳು, ಹಾಗು ಕಾರ್ ದೂರವಾಣಿ.ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೋ XLನಲ್ಲಿರುವ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮವಾದ ಹೈಎಂಡ್ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಂದ ಸಜ್ಜಿತವಾಗಿದೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ ೩೨ ಬಿಟ್ ಮೈಕ್ರೋಪ್ರೋಸ್ಸೇಸರ್, ೧೩೯೬ cc , ೧೬ ಕವಾಟದ ಇಂಜಿನ್, ರಷ್ಟು ಪವರ್, ರಷ್ಟು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಚಕ್ರಾಂತರ, ಇಂಧನ ಟ್ಯಾಂಕ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ: ಇಂಡಿಗೋ CS (೨೦೦೮-ಪ್ರಸಕ್ತದವರೆಗೆ) ಟಾಟಾ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೋ CS ಅನ್ನು ೨೦೦೮ರ ನವದೆಹಲಿ ಆಟೋ ಎಕ್ಸ್ಪೋನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. CS ಎಂದರೆ ಕಾಂಪ್ಯಾಕ್ಟ್ ಸಿಡಾನ್ ಹಾಗು ಇದು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ಮುಚ್ಚುಕಾರು ಇದಾಗಿದೆ. ಇಂಡಿಗೋ CS, ಕಡಿಮೆ ತೆರಿಗೆ ನಿರ್ಬಂಧಕ್ಕೆ ಒಳಪಡುತ್ತದೆ. ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಹಾಗು ಡೀಸಲ್ ನ ಪ್ರತಿ ರೂಪಾಂತರದಲ್ಲೂ ಮೂರು ಮಾದರಿಗಳಿವೆ. ಇಂಡಿಗೋ CS ಪೆಟ್ರೋಲ್ ೧.೨ ಲೀಟರ್, , MPFI ಇಂಜಿನ್ ಮಾದರಿ ಹಾಗು ಡೀಸಲ್ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ೧.೪ ಲೀಟರ್ TCIC ಇಂಜಿನ್. ಇಂಡಿಗೋ CS, ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಕಾ ಮುಂಜಾಲರಿ ಹಾಗು ತಲೆದೀಪಗಳೊಂದಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು, ಜೊತೆಗೆ ಇಂಡಿಗೋ ಎರಡು ಚೇಂಬರ್ ತಲೆದೀಪಗಳು ಹಾಗು ಮುಂಜಾಲರಿಯೊಂದಿಗೆ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. DiCORನ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನೂ ಸಹ ಸೇರಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಒಂದು ಹೊಸ BS-೪ ಅನುವರ್ತನಾಶೀಲ ಕಾಮನ್ ರೈಲ್ CR೪ ಇಂಜಿನ್ ಹಾಗು ತಾಂತ್ರಿಕ ವರ್ಗ ಹಾಗು ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ, ೨೦೧೦ ರಷ್ಟರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸುಧಾರಣೆ ಕಂಡಿತು, ಜೊತೆಗೆ ಇಂಡಿಗೊ CS e-ಸರಣಿ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಇಂಡಿಗೊ CS ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ಮುಚ್ಚುಕಾರಾಗಿದೆ, ಜಾರುಕಾರಿನ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿದ್ದು, ಮುಚ್ಚುಕಾರಿನಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾಗಿದೆ. ನಸು ಹಳದಿಕಂದುಬಣ್ಣದ ಒಳಾಂಗಣಗಳು, ಹೊಸ AC ಸಲಕರಣೆ ಕಪಾಟು, ಓದುವ ದೀಪ, ಸ್ಪೋರ್ಟಿ ಸ್ಟೀರಿಂಗ್ ಚಕ್ರ, ಸಲಕರಣೆ ಇಡಲು ಅಂಕಣ, ಹೊಸ ಮಾದರಿಯ ಮುಂಭಾಗದ ಮುಂಜಾಲರಿ, ಮುಂಭಾಗದ ಹಾಗು ಹಿಂಭಾಗದ ಬಂಪರ್, ಮೃದುವಾದ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಆಸನಗಳು, ಸೆಂಟರ್ ಕ್ಲಸ್ಟರ್ & ಏರ್ ಕಂಡೀಷ್ನಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳು, ತೀಕ್ಷ್ಣ ಪ್ರಕಾಶವನ್ನು,ಒಳಭಾಗದಿಂದ ಹಿಂಭಾಗವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾದ ಕನ್ನಡಿ, ಹಾಗು ಅಕ್ಷಾಧಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಸುಸಜ್ಜಿತವಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮ್ಯಾಕ್ ಪ್ಹೆರ್ಸನ್ ಕಬ್ಬಿಣದ ತುಂಡುಗಳುಳ್ಳ ೩೮೦ ಲೀಟರಿನ ಡಿಕ್ಕಿ ಜಾಗ. ಇಂಡಿಗೋ ಮಾಂಜಾ (೨೦೦೯-ಪ್ರಸಕ್ತದವರೆಗೆ) (ಎರಡನೇ ಪೀಳಿಗೆ) ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಇಂಡಿಗೊ ಮಾಂಜಾವನ್ನು ೧೪ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಈ ಮಾದರಿಯು ಟಾಟಾ X೧ ವೇದಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ, ಇದನ್ನು ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು ೨೦೦೭ರ ಜಿನೀವಾ ಮೋಟರ್ ಷೋನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪರೀಕ್ಷಣಾ ಮಾದರಿಯಾದ ಎಲೆಗಂಟೆ ಕಾನ್ಸೆಪ್ಟ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು. ಇದರ ಬೆಲೆ ೪.೮ ಲಕ್ಷಗಳಿಂದ ೬.೭೫ ಲಕ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ಇದೆ. ಇದರ ಬಿಡುಗಡೆಯು, ಇಂಡಿಗೊದ ಹಿಂದಿನ ಸಿಡಾನ್ ಮಾದರಿಯ ಕ್ರಮೇಣ ಬಳಕೆಯೊಂದಿಗೆ ತಾಳೆಯಾಯಿತು. ನಾಲ್ಕು ಮಾದರಿಗಳೆಂದರೆ ಆಕ್ವಾ, ಔರಾ, ಔರಾ(ABS) ಹಾಗು ಔರಾ +. ಇಂಜಿನ್ ೧.೪ ಲೀಟರ್ ಪೆಟ್ರೋಲ್ ಹಾಗು ೧.೩ ಲೀಟರ್ ಡೀಸಲ್ ಇಂಜಿನ್ ಆಯ್ಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ, ಇದು ಫಿಯೆಟ್ ಲೀನಿಯಾಕ್ಕೆ ಸದೃಶವಾಗಿದೆ. ಟಾಟಾ ಮೋಟರ್ಸ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು, ಇಂಡಿಗೊ ಮಾಂಜಾ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ವೇದಿಕೆಯಾಗೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆಂದು ಜೊತೆಗೆ ಹಿಂದಿನ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಲ್ಲಾದಂತೆ ಇತರ ದೊಡ್ಡ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಮಾದರಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ದೃಢಪಡಿಸಿದೆ . ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಮಾಂಜಾದ ಕೆಲವು ಅತ್ಯಂತ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಲಕ್ಷಣಗಳಾದ ೨ DIN ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಸಿಸ್ಟಂ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ಇದು USB, AUX ಹಾಗು ಬ್ಲ್ಯೂಟೂಥ್ ಕನೆಕ್ಟಿವಿಟಿಗೆ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ, ಚಾಲಕರಿಗೆ ಮಾಹಿತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಸ್ಟೀರಿಂಗ್ ನ ಮೇಲೆ ಅಳವಡಿಸಲಾದ ಧ್ವನಿ ನಿಯಂತ್ರಣಗಳು, ABS, ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಗಾಲಿಚೀಲಗಳು, ಕಾರ್ ಕೆಂಪುಗೆರೆಯನ್ನು ದಾಟಿದರೆ ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ತಿರುಗುವ ಬಣ್ಣ ಬದಲಾಯಿಸುವ ವೇಗಮಾಪಕ, ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳದ ಇಂಜಿನ್ ಹಾಗು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿರುವ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಲಾಕಿಂಗ್. ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಡಿಗಳು ಇಂಡಿಗೊ ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಇಂಡಿಗೊ ಮರೀನ ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಇಂಡಿಗೊ XL ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಇಂಡಿಗೊ CS ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಇಂಡಿಗೊ ಮಾನ್ಜ ಅಧಿಕೃತ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಟಾಟಾ ವಾಹನಗಳು ಮುಚ್ಚುಕಾರು‌ಗಳು ಸ್ಟೇಷನ್‌‌ ವ್ಯಾಗನ್‌ಗಳು ಮುಂಭಾಗದ ಚಕ್ರ ಚಾಲನೆಯ ವಾಹನಗಳು 2000 ದಶಕದ ಮೋಟಾರು ವಾಹನಗಳು 2005ರಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯವಾದ ವಾಹನಗಳು

ṭāṭā iṃḍigò bhāratada ṭāṭā moṭārs saṃsthèyu tayārisiruva madhyama gātrada moṭāru kāru. iṃḍigò (2002-2009) (mòdala pīḻigè) iṃḍigò siḍān (2002-2009) ṭāṭā saṃsthèyu 2002ralli,bhāratada spardhātmaka deśīya siḍān(muccukāru): di iṃḍigòvannu mārukaṭṭègè paricayisitu. āṃtarikavāgi vinyāsagòṃḍa idu, ṭāṭā iṃḍikāda siḍān rūpāṃtaravāgidè, iṃḍikā kārinalliruva halavāru bhāgagaḻu idarallū ivè. ṭarboḍīsal hāgu pèṭrol iṃjin gaḻu, òṃdu iṃṭarkūlḍ 'TDI' iṃjin, hāgu ḍikor iṃjin gaḻannu aḻavaḍisi biḍugaḍèyāda māḍalāyitu. saṇṇapuṭṭa pariṣkaraṇègaḻòṃdigè 2006ralli idannu maruvinyāsagòḻisalāyitu, ī badalāvaṇèyalli èraḍu ceṃbar(muṃbhāga) talèdīpagaḻu hāgu vividha baṃparugaḻannu(ḍikkitaḍè) serisalāgittu. idara sthānavannu 2009ralli ṭāṭā iṃḍigò māṃjā ākramisitu. iṃḍigò marinā (2004-2010) sṭeśan vyāgan rūpaṃtaravāda iṃḍigò marinā (videśi mārukaṭṭègaḻalli iṃḍigò SW èṃba hèsariniṃda karèyalpaḍuttadè) navadèhaliya āṭo èksapo 2004ralli anāvaraṇagòṃḍitu. iṃḍigò marinā mādarigè serisalāda halavāru hèccuvari vaiśiṣṭyagaḻèṃdarè tat kṣaṇave sthaḻavannu gamanisabahudāda dīpadòṃdigina muṃbhāga hāgu hiṃbhāgada kyābin dīpagaḻu, HVAC vyavasthè, nālku spok cakra, alyūminiyaṃ ger badalāyisuva nāb, pavar viṃḍos, kārina hòrabhāgada baṇṇavuḻḻa baṃpar gaḻu, rūph rail gaḻu, bāgila melè rab rail gaḻu, cakrakkè saṃpūrṇavāda kavar gaḻu, ḍijiṭal gaḍiyāra, òḻakkèḻèdukòḻḻaballa lagej kavar, ācè īcè prabhāva bīruva kiraṇagaḻu, bāgikòḻḻabahudāda sṭīriṃg aṃkaṇa. 2010ra sumārigè, marināda tayārikèyannu kaḍimè māḍalāgidè, jòtègè vāhanavu ṭāṭā ḍīlar śip iruva yāvude aṃgaḍigaḻalli sulabhavāgi dòrakuvudilla. iṃḍigò XL (2007-prasaktadavarègè) dòḍḍa cakrāṃtara rūpāṃtaravāda ṭāṭā iṃḍigò XL janavari 2007riṃda mārukaṭṭèyalli labhyavāyitu.. idu iṃḍigò siḍān na dòḍḍa cakrāṃtara rūpāṃtara. idu raṣṭu vistāravāda cakrāṃtara hāgu 101 hp iṃjin nannu hòṃdidè.pèṭrol mādariyu MPFI 16 kavāṭagaḻa èraḍu kyām iṃjin nannu hòṃdiddarè, ḍīsal na mādariyu āṃtarikavāgi abhivṛddhiyāda DICOR iṃjin nannu hòṃdiruttadè. kèlavòṃdu viśiṣṭyatègaḻèṃdarè pavarḍ muṃbhāgada āsanagaḻu(cālaka hāgu prayāṇika), pratyeka niyaṃtraṇagaḻòṃdigè hiṃbhāgadalli er kaṃḍīṣniṃg sviccugaḻa phalaka, svayaṃcālita pavar ḍaun kāryanirvahisuva èlla nālku pavar viṃḍogaḻu, hāgu kār dūravāṇi.ṭāṭā iṃḍigo XLnalliruva hèccuvari vaiśiṣṭyatègaḻalli uttamavāda haièṃḍ lakṣaṇagaḻiṃda sajjitavāgidè udāharaṇègè 32 biṭ maikroprossesar, 1396 cc , 16 kavāṭada iṃjin, raṣṭu pavar, raṣṭu vistāravāda cakrāṃtara, iṃdhana ṭyāṃk sāmarthya: iṃḍigo CS (2008-prasaktadavarègè) ṭāṭā saṃsthèyu ṭāṭā iṃḍigo CS annu 2008ra navadèhali āṭo èksponalli biḍugaḍè māḍitu. CS èṃdarè kāṃpyākṭ siḍān hāgu idu viśvada atyaṃta cikka muccukāru idāgidè. iṃḍigo CS, kaḍimè tèrigè nirbaṃdhakkè òḻapaḍuttadè. pèṭrol hāgu ḍīsal na prati rūpāṃtaradallū mūru mādarigaḻivè. iṃḍigo CS pèṭrol 1.2 līṭar, , MPFI iṃjin mādari hāgu ḍīsal mādariyalli 1.4 līṭar TCIC iṃjin. iṃḍigo CS, āraṃbhadalli iṃḍikā muṃjālari hāgu talèdīpagaḻòṃdigè biḍugaḍèyāyitu, jòtègè iṃḍigo èraḍu ceṃbar talèdīpagaḻu hāgu muṃjālariyòṃdigè 2009ralli biḍugaḍèyāyitu. DiCORna āykèyannū saha serisalāgittu. idu òṃdu hòsa BS-4 anuvartanāśīla kāman rail CR4 iṃjin hāgu tāṃtrika varga hāgu vinyāsadalli, 2010 raṣṭara hòttigè sudhāraṇè kaṃḍitu, jòtègè iṃḍigò CS e-saraṇi èṃba hèsarannu paḍèyitu. vaiśiṣṭyagaḻu iṃḍigò CS viśvada atyaṃta cikka muccukārāgidè, jārukārina gātradalliddu, muccukārinaṣṭu viśālavāgidè. nasu haḻadikaṃdubaṇṇada òḻāṃgaṇagaḻu, hòsa AC salakaraṇè kapāṭu, oduva dīpa, sporṭi sṭīriṃg cakra, salakaraṇè iḍalu aṃkaṇa, hòsa mādariya muṃbhāgada muṃjālari, muṃbhāgada hāgu hiṃbhāgada baṃpar, mṛduvāda uttama guṇamaṭṭada āsanagaḻu, sèṃṭar klasṭar & er kaṃḍīṣniṃg niyaṃtraṇagaḻu, tīkṣṇa prakāśavannu,òḻabhāgadiṃda hiṃbhāgavannu kāṇabahudāda kannaḍi, hāgu akṣādhāra vyavasthèyiṃda susajjitavāda svataṃtra myāk phèrsan kabbiṇada tuṃḍugaḻuḻḻa 380 līṭarina ḍikki jāga. iṃḍigo māṃjā (2009-prasaktadavarègè) (èraḍane pīḻigè) ṭāṭā moṭars saṃsthèyu iṃḍigò māṃjāvannu 14 akṭobar 2009ralli biḍugaḍè māḍitu. ī mādariyu ṭāṭā X1 vediyannu ādharisidè, idannu ṭāṭā moṭars saṃsthèyu 2007ra jinīvā moṭar ṣonalli tamma parīkṣaṇā mādariyāda èlègaṃṭè kānsèpṭ nalli pradarśisitu. idara bèlè 4.8 lakṣagaḻiṃda 6.75 lakṣagaḻa naḍuvè idè. idara biḍugaḍèyu, iṃḍigòda hiṃdina siḍān mādariya krameṇa baḻakèyòṃdigè tāḻèyāyitu. nālku mādarigaḻèṃdarè ākvā, aurā, aurā(ABS) hāgu aurā +. iṃjin 1.4 līṭar pèṭrol hāgu 1.3 līṭar ḍīsal iṃjin āykègaḻòṃdigè baruttadè, idu phiyèṭ līniyākkè sadṛśavāgidè. ṭāṭā moṭars saṃsthèyu, iṃḍigò māṃjā svataṃtravāgi kāryanirvahisuva vedikèyāge uḻiyuttadèṃdu jòtègè hiṃdina utpannagaḻallādaṃtè itara dòḍḍa saṃkhyèyalli ī mādari utpādanèyāguvudillavèṃdu dṛḍhapaḍisidè . vaiśiṣṭyagaḻu māṃjāda kèlavu atyaṃta susajjita lakṣaṇagaḻāda 2 DIN myūsik sisṭaṃ annu òḻagòṃḍiruttadè, idu USB, AUX hāgu blyūṭūth kanèkṭiviṭigè nèravāguttadè, cālakarigè māhiti vyavasthè, sṭīriṃg na melè aḻavaḍisalāda dhvani niyaṃtraṇagaḻu, ABS, muṃbhāgadalli èraḍu gālicīlagaḻu, kār kèṃpugèrèyannu dāṭidarè kèṃpu baṇṇakkè tiruguva baṇṇa badalāyisuva vegamāpaka, sthaḻāṃtaragòḻḻada iṃjin hāgu labhyaviruva mādarigaḻannu ādharisiruva sèṃṭral lākiṃg. ṭippaṇigaḻu hòragina kòṃḍigaḻu iṃḍigò adhikṛta aṃtarjāla iṃḍigò marīna adhikṛta aṃtarjāla iṃḍigò XL adhikṛta aṃtarjāla iṃḍigò CS adhikṛta aṃtarjāla iṃḍigò mānja adhikṛta aṃtarjāla ṭāṭā vāhanagaḻu muccukāru‌gaḻu sṭeṣan‌‌ vyāgan‌gaḻu muṃbhāgada cakra cālanèya vāhanagaḻu 2000 daśakada moṭāru vāhanagaḻu 2005ralli paricayavāda vāhanagaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9F%E0%B2%BE%E0%B2%9F%E0%B2%BE%20%E0%B2%87%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B2%BF%E0%B2%97%E0%B3%8A

ಟಾಟಾ ಇಂಡಿಗೊ

This article gives the 102-gotrams and their respective sankethanama's in kannada of Arya Vysya Community. ಗೋತ್ರ -- ಸಂಕೇತ ನಾಮಗಳು ೧)ಅಗಸ್ತ್ಯಸ - ಅನಪ, ಅನುಪಲ, ಅನುಪ, ಅನುಪಲ ೨)ಆಚ್ಛಾಯನಸ - ಅಗ್ರಮೂಲ, ಅಘ್ಯಮೂಲ, ಅರ್ಘ್ಯಮೂಲ, ಅಮಲಕಲ, ಅರಕಮೂಲ, ಅಘನಮೂಲ ೩)ಆತ್ರೆಯಸ - ಅರಿಶಿಷ್ಟ, ಅರಸಕುಲ, ಅರಿಶೆಟ್ಲ, ಯಲಿಶೆಟ್ಲ, ಯರಿಶಿಷ್ಟ, ಹರಿಶಿಷ್ಠ, ಎಲಶೆಟ್ಲ, ಅಶಿಷ್ಠಕುಲ, ಅಶೆಟ್ಲಕುಲ, ಯಾಲಕುಲ ೪)ಉಗ್ರಸೇನಸ - ಕುಮಾರಾಶಿಷ್ಟ, ಕುಮಿರಶಿಷ್ಟ, ಕೋಮರಶಿಷ್ಟ, ಕೊಮರಶಿಷ್ಟ, ಕೊಮುರುಶಿಷ್ಟ, ಕೊಮಿರಿಶಿಷ್ಟ, ಕೋಮಿರಶಿಷ್ಟ, ಉಗ್ರಶೀಲ ೫)ಔಚಿದ್ಯಸ - ಯಾನಸಕುಲ, ಯನಸಕುಲ, ಯಾನಶಖಿ, ಯಾನಶಖ ೬)ಉತ್ತಮೌಜಸ - ಉತಕಾಲ, ಉತಕುಲ, ಉತಶಿಷ್ಟ, ಉತ್ತಮ, ಉದಶಿಷ್ಟ ೭)ಉತ್ಕೃಷ್ಟಸ - ಕನ್ಯಕುಲ, ಕಾನುಕುಲ, ಕ್ರೌನುಕುಲ, ಕ್ರಾನುಕುಲ, ಕ್ರೌನುಲ ೮)ಋಷ್ಯಶೃಂಗಸ - ಅನಂತಕುಲ ೯)ಕಪಿಲಸ - ಮಂದುಕುಲ, ಮಂದಕುಲ, ಮಂಡಕುಲ ೧೦)ಕಪೀತಸ - ವೆಂಕಾಲ, ವೆಂಲೋಲ, ವೆಂಕಾಕುಲ ೧೧)ಕಣವಸ - ಕರ್ಣಕುಲ, ಕರ್ಣಾಕುಲ, ಕಾಟಕುಲ, ಕೌಟುಕುಲ ೧೨)ಕಾಶ್ಯಪಸ - ಗುಣಮುಖ, ಗುಣಂಉಕಿ, ಗುಣಪಕುಲ, ಗುಣವಕ್ತ್ರ ೧೩)ಕೃಷ್ಣಸ - ಧನಕುಲ, ಧನದಕುಲ, ಧೇನುಕುಲ, ಧಿನಿಕುಲ, ಕೃಷ್ಣಶಿಲ ೧೪)ಕೌತ್ಸಸ - ಇಕ್ಷ್ಯಕುಕುಲ, ಇಕ್ಷ್ವಾಕುಲ ೧೫)ಕೌಶಿಕಸ - ಕರಕಪಾಲ, ಕರಪಾಲ, ಕನಕಪಾಲ ೧೬)ಕಂದರ್ಪಸ - ಚರಕುಲ, ಚೇಗೋಡ್ವಕುಲ, ಚೀಗೋಳ್ಳಿಕುಲ, ಯನಕುಲ ೧೭)ಕೌಂಡಿನ್ಯಸ - ಘನಶ್ರೀಲ, ಘನಲೋಲ, ಘನಶೀಲಕುಲ ೧೮)ಕೌಂತೇಯಸ - ಕಾಮಶಿಷ್ಠ, ಕೌಮಶಿಷ್ಟ, ಕಾಮಿಶೆಟ್ಲ ೧೯)ಗಾರ್ಘ್ಯಸ - ಪ್ರಹೀಣಕುಲ, ಪ್ರಹೀಣು, ಪೈಡಿಕುಲ, ಪ್ರಹಣಕುಲ, ಪ್ರಹಣಶಿಲ, ಪಮಿಡಿಕುಲ ೨೦)ಗೃತ್ಸ್ನಮದಸ - ಇಸಪಕುಲ, ಇಸುಪುಕುಲ, ಇಕ್ಷುಪ, ಇಕ್ಕಪ, ಇಸುಕುಲ, ಇನ, ಇನುಪಕುಲ ೨೧)ಗೌತಮಸ - ಗ್ರಂಥಿಶಿಲ, ಗಂಧಶೀಲ, ಗಂಧಶಿಲ ೨೨)ಗೋಪಕಸ - ಇಂಚುಪಕುಲ, ಇಂಚುಕಕುಲ, ಇಂಚುಪಾಹ್ಯಯ, ಘೂಂಟ, ಗೂಂಟಕುಲ, ಗೋಪಕುಲ, ಗುಂಟುಕುಲ, ಗೋಟುಕುಲ, ಘೂಂಟಕುಲ, ಘೂಂಟುಕ, ಗೋರುಟಕುಲ ೨೩)ಚಕ್ರಪಾಣಿಸ - ಚಕ್ರಮೂಲಕುಲ, ಚಕ್ರಮಾಲಸ ೨೪)ಚಾಮರ್ಷಣಸ - ಪೆದ್ದಶ್ರೇಷ್ಠ, ಪೆದ್ದಿಶಿಷ್ಠ, ಬುಧಶಿಷ್ಟ, ಬದಶಿಷ್ಠ, ಪೆದ್ದಿಶ್ರೇಷ್ಟ, ಬುದ್ದಶ್ರೇಷ್ಟ,ಬುದ್ದಿಶ್ರೇಷ್ಟ ೨೫)ಜಡಭರತಸ - ದೂರಶಿಷ್ಠಕುಲಕುಟಂಬ ೨೬)ಜತುಕರ್ಣಸ - ಚಂದ್ರಕುಲ, ಚಂದ್ರಮಶಿಷ್ಠ, ಚಂದ್ರಮೂಲಕುಲ, ಚಂದ್ರಶಿಷ್ಠ, ಚಂದಕುಲ, ಚಂದ್ರಾಕಾಹ್ವಯ ೨೭)ಜಾಭ್ರೇಯಸ - ಚನಶಿಷ್ಟ, ಚನಿಶಿಷ್ಟ, ಚನಿಶೆಟ್ಲ, ಶಿನಿಶೆಟ್ಲ, ಶೆನಿಶೆಟ್ಲ, ಚೆನ್ನಿಶಿಷ್ಟ ೨೮)ಜರತ್ಕಾರಸ - ಚನ್ನಕುಲ, ಜನಕುಲ, ಜಾನಕುಲ, ಜಾನುಕುಲ, ಜಾನಿಕುಲ, ಜನಕ, ಜ್ಯಾನುಕುಲ ೨೯)ಜಾಬಾಲಿಸ - ಸೂರಶಿಷ್ಠ, ಸುರಿಶಿಷ್ಠಕುಲ ೩೦)ಜೀವಂತಿಸ - ಭ್ರೂಮಶಿಷ್ಠ, ಭ್ರೂತಿಲಾಶಿಷ್ಟ, ಭ್ರೂವಿಲಾಶಿಷ್ಠ, ಭೂಮಶಿಷ್ಠ, ವೃದ್ಧಿಕುಲ ೩೧)ಜಾಂಭಸೂದನಸ - ತ್ರಿಮೂಲಕುಲ ೩೨)ತರುಣಿಸ - ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಕುಲ, ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಶಿಷ್ಠಕುಲ, ತ್ರಿವಿಕ್ರಮಶಿಷ್ಠಸ ೩೩)ತಿತ್ತಿರಿಸ - ಭಮದಕುಲ, ಭ್ರಮದಕುಲ, ಭ್ರಮದಯ, ಭ್ರವದಕುಲ, ಭವದಕುಲ, ಬ್ರಹ್ಮಕುಲ ೩೪)ತೈತ್ರೇಯಸ - ಚಿದುರುಪೀಳ್ಳಿ, ಚಿದ್ರುಪೀಳ್ಳಿ, ಚಿದ್ರೂಪ, ಚಿದುಟಿಳ್ಳ, ಚಿತುರಪೀಳ್ಳ ೩೫)ತ್ರಿಜಟಸ - ಉಪರಕುಲ, ಉಸರಿಕುಲ, ಉಸಿರಿಕುಲ, ಉಪದಿಕುಲ, ಉಸಿರು, ಉಪ್ಪಲ ೩೬)ದಾಲ್ಪ್ಯಸ - ಪಟನಶಿಷ್ಠ, ಪಟನಮಶಿಷ್ಠ, ಪಟಿನಕುಲ, ಪಲಕಲಕುಲ, ಫಲಕಕುಲ, ಫಲಕುಲ, ಫಟಿನಕುಲ ೩೭)ದೂರ್ವಾಸ - ದಿವಿಶ, ದಿದನ, ದೆಂತಾಶೂಲ, ದಂತಕುಲ, ದೆಂತಾಕುಲ, ದೇಂತಕುಲ, ದಿನಕುಲ, ದೇದಾಂಶುಲ, ದಿದಿಶ ೩೮)ದೇವರಾತಸ - ಹೀರಾರಾಶಿಕುಲ, ಹಿರಾಕುಲ, ಹಿರಕಾತಕುಲ, ಹರಿತ, ಹೀರರಾಜು ೩೯)ದೇವವಲ್ಕ್ಯಸ - ದೇಶಿಷ್ಠಕುಲ, ದೈಶಿಷ್ಠಕುಲ, ದೇವಶೆಟ್ಲ, ದೇವಕುಲ ೪೦)ನಾರದಸ - ಪಾಲಕ, ಪಾಲಕುಲ, ಪಾಲಕ್ರಪಾಲಕುಲ ೪೧)ನೇತ್ರಪಾದಸ - ಚಂದೋಗು,ಚಂದೊಗುಕುಲ, ಚೆಂದೋಗಾಲ, ಚಂದೋಗುಲಕುಲ ೪೨)ಪಲ್ಲವಸ - ಗಣಪ, ಘಂಟಾಶುಲ, ಘಂಟಕುಲ, ಘುಂಟಸಕುಲ, ಘುಂಟಾರುಲಿ, ಘುಂಟಾಸ್ಥುಕುಲ ೪೩)ಪರಸ್ಪರಾಯಣಸ - ತುವ್ವಿಶಿಷ್ಠಕುಲ, ಶ್ರೀಪುಂಶಿಕ, ಪೌಲಸ್ಯ, ಶ್ರೀಪುಂಶ, ತುಲ್ವಿಶಿಷ್ಠಕುಲ, ಪಾಲಕುಲ ೪೪)ಪವಿತ್ರಪಾಣಿಸ - ದಯಶಿಷ್ಠ, ದಯಾಶಿಷ್ಠ, ದಶಿಷ್ಠ, ದೈಶಿಷ್ಠ, ದೇಶೆಟ್ಲ, ಡೈಶೆಟ್ಲ, ದೇಶಿಷ್ಠ, ದೇವಿಷ್ಠ, ದಯಶ್ರೇಷ್ಟ ೪೫)ಪಾರಾಶರ‍್ಯಸ - ಕಾಮಧೇನು, ಪಡಗಶಿಲ, ಪಾಂಭಾಲ, ಪ್ರಾಣಸುಲ, ಪಾಂಟಾಲ, ಪಾಪಾಲ, ಪ್ರಾಭಾಲ, ಪ್ರಡಶೀಲ, ಪ್ರಾಣಶಿಲ, ಪಾಣಕುಲ, ಪಾಣಶುಲ, ಪಾವಳ್ಳಿ, ಪಾವಳ್ಳು, ಪ್ರಾಣಿಶಿಲ ೪೬)ಪ್ರಾಚೀನಸ - ವನಿಶಿಷ್ಟ, ವೆನಶಿಷ್ಠ, ವೆಲಿಶಿಷ್ಠ, ವೇನಶಿಷ್ಠ, ವಿನಿಶಿಷ್ಠ, ವೆನ್ನಶಿಷ್ಠ, ವೆನಿಶೆಟ್ಲ ೪೭)ಪ್ರಾಭಾತಸ - ಉದ್ವಾಹಕುಲ, ಪೆಂಡ್ಲಿಕುಲ, ರವಿಶಿಷ್ಠಕುಲ ೪೮)ಪೂತಿಮಾಷಸ - ತುರ್ಯಾಟಿ, ತುಲಾಶಿಷ್ಠ, ತುರ್ಯಾಟಕುಲ, ತುಲಶಿಷ್ಠ ೪೯)ಪೌಲಸ್ತ್ಯಸ - ಗೋಶಿಲ, ಉತ್ತಮಗೋಶಿಲ, ಪಲ್ಲವ, ಗೋಶಿಲ, ಪಟುಗೋಶಿಲ, ಸತ್ಯಗೋಶಿಲ, ಭೀಮಗೋಶಿಲ, ಶ್ರೀಗೋಶಿಲ, ಶ್ರೀಪುಂಶ, ನಂದಿಗೋಶಿಲ, ಪುನಗಶಿಲ, ಪುನಗೋನ್ ಶಿಲ, ಸುರ‍್ಯಾಕುಲ, ಪುನಗೋಲ, ಸೂರ‍್ಯಗೋಶಿಲ, ಶ್ರೀಲಗೋಶಿಲ, ಗೋಶ್ರೀಲ, ಪಟ್ಟುಗೋಶಿಲ ೫೦)ಪಿಂಗಳಸ - ಅಯಸಕುಲ, ಪಿನಕುಲ, ಅಯನಕುಲ ೫೧)ಪುಂಡರೀಕಸ - ಅನುಶಿಷ್ಠಕುಲ ೫೨)ಫೌಂಡ್ರಕಸ - ಪುಂಸಿಮಾಪು, ಪುಂಸಿಮಾಸ, ಪೋಲಿಕುಲ, ಪ್ರೋಲೆಖ, ಪೋಲಿಶೆಟ್ಲ, ಪ್ರೋಲಿಕುಲ, ಪ್ರೋಲಕುಲ, ಪ್ರೂಕಾಕುಲ, ಪ್ರಿಂಸಿಮಾನು, ಪ್ರೋವಿಶಿಷ್ಠ, ಪ್ರೋಶಿಷ್ಠ, ಪೋಶಿಕುಲ, ಪ್ರೋಲಶಿಷ್ಠ ೫೩)ಬೃಹದಶ್ವಸ - ಪೇರುಶಿಷ್ಠ, ಫೇರಿಶಿಷ್ಠ, ಪೈರಾಶಿಷ್ಠ, ಪೈರುಶಿಷ್ಟ, ಪೇರಾಶಿಷ್ಟ, ಪೆರಿಷ್ಠಕುಲ, ಪೇರಿಶಿಟ್ಲ, ಪೇರಿಶಿಷ್ಟ ೫೪)ಭೋದಾಯನಸ - ಬುದ್ದಿಕುಲ, ಬುಧನಕುಲ, ಬುಧುಕುಲ, ಬುದ್ದಕುಲ, ಬುಧುಂಕುಲ ೫೫)ಭಾರದ್ವಾಜಸ - ಬಲಶಿಷ್ಠ, ಬಲಿಶಿಷ್ಠ, ಬಲಶ್ರೇಷ್ಠ, ಬಲಶೆಟ್ಲ ೫೬)ಭಾರ್ಗವಸ - ಪೃವಿಶಿಷ್ಟ, ಪೃಥ್ವಿಶ್ರೇಷ್ಠ, ಪೃಥಿಶಿಷ್ಠ ೫೭)ಮರೀಚಸ - ದೀಕ್ಷಪುಶಿಷ್ಟಸ, ದೀಕ್ಷಮಕುಲ, ದೀಕ್ಷಿಮಶ್ರೇಷ್ಟ, ದೀಕ್ಷಮಶೆಟ್ಟಿ, ದೀಕ್ಷಮಶಿಷ್ಟ ೫೮)ಮಾನವಸ - ಮನ್ಯುಕುಲ, ಮನ್ಯುಸ, ಮಾನಸ, ಮಾನಚ್ಯ, ಮಾನಾಭಿ, ಮಾಸಕುಲ, ಮನ್ಯಕುಲ ೫೯)ಮಾರ್ಕಂಡೇಯಸ - ಮೊದುಕಲು, ಮೊರ್ಕಾಲು, ಮೊರುಕ, ಮೊದುಕುಲ, ಮೊರಸ, ಕಮೂಲಕುಲ, ಮೂರ್ಷಸ, ಮೊರುಸ ೬೦)ಮುನಿರಾಜಸ - ಪಧ್ಮಶಿಷ್ಟಸ, ಪಧ್ಮಶಿಷ್ಟ, ಪಧ್ಮಶ್ರೇಷ್ಠ, ಪಧ್ಮಶ್ರೇಷ್ಟ, ಪಧ್ಮಶ್ರೇಷ್ಠಿ, ಪಧ್ಮಶೇಟ್ಲ ೬೧)ಮೈತ್ರೇಯಸ - ಮದ್ದಿಕುಲ, ಮದನಕುಲ, ಮಧ್ಯಸ. ಮಿಥುನುಕುಲ, ಮೈತ್ರಿಕುಲ, ಮದ್ರಿಕ, ಮಧ್ಯನಕುಲ, ಮಪ್ಯಕುಲ, ಮಿಥುನಕುಲ, ಮಧ್ಯಕುಲ, ಮಧ್ಯಸಲಕುಲ ೬೨)ಮೌದ್ಗಲ್ಯಸ - ನಾಬಿಳ್ಳ, ನಾಭಿಲಸ, ನಾಭಿಕುಲ, ಮುನಿಕುಲ, ಮೂಲಕುಲ ೬೩)ಮೌಸಲಸ - ಚಂದ್ರಕುಲ, ಚಂದ್ರಕಕುಲ, ಚಂದಕುಲ, ಚಂದಾಕುಲ, ಚಂದಕಕುಲ, ಚಂಗಾಲಕುಲ, ಚಂದಾಲ ೬೪)ಮಂದಪಾಲ - ವಿನ್ನಿಸ, ವಿನ್ನಿಕುಲ, ವಿನಾಕುಲ, ವೀನುಕುಲ, ವೆನ್ನುಕುಲ, ವೆನುಕುಲ, ವೆನ್ನಾಕ ೬೫)ಮೌಂಜಾಯನಸ - ಮಂಜುಕುಲ, ಮೌಂಜಸ, ಮೌಂಜಕುಲ, ಮಂಜಕುಲ, ಮೌಂಜಸ ಮೌಜುಕುಲ, ಮುಂಜಕುಲ, ಮುಂಜಿಕ, ಮಾಂಪಿಕುಲ, ಮುಂಜವುತ ೬೬)ಯಾಸ್ಕಸ - ವ್ಯಾಳಕೂಲಸ, ವೆಲಿಗೊಳ್ಳ, ವೇಲಿಗೊಳ್ಳ, ವೆಲಿಗಳ್ಳ, ಯಲಿಗೊಳ್ಳ, ವೆಲಿಗಾಲ, ವ್ಯಾಲಕುಲ ೬೭)ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯಸ - ಅಭಿಮಂಚಿ, ಅಭಿಮನ್ಯು, ಅಭಿಮುಂಚ, ಅಭಿಮಂಚ, ಅಭಿಮುಂಜಿ ೬೮)ವಟುಕಸ - ಅನುಮರ್ಷಕುಲ ೬೯)ವರಪಂತುಸ - ಮಾಸಂತಕುಲ, ಮಾಷಾಂತಕುಲ, ಮಾಂತಕುಲ, ೭೦)ವರುಣಸ - ಯಲಶಿಷ್ಠ, ವೆಲಿಶಿಷ್ಠಿ, ಏಲಶಿಷ್ಠ, ವೆಲಿಶಿಷ್ಠ, ವರುಣಶಿಲ, ವೆಲಿಶಿಟ್ಲ, ವಸಂತಕ ೭೧)ವಶಿಷ್ಠಸ - ವಸ್ತಿಕುಲ, ವಸ್ತ್ರಕುಲ, ವಸ್ತಿಸ, ವಸ್ತಕುಲ ೭೨)ವಾಮದೇವಸ - ಉಪಲಾಲಕುಲ, ಉಪನಕುಲ, ಉಪಮನ್ಯಕುಲ, ಉಪಮಕುಲ, ಉಪನಾಹ್ವಯ, ಉಪನುಕುಲ ೭೩)ವಾಯವ್ಯಸ - ಮೃಂಗಮಕುಲ, ವ್ರಕಶಿಷ್ಠ, ವ್ರಕ್ಕಾಲುಕುಲ, ವ್ರಕಾಲಕುಲ, ವ್ರಂಗಮಕುಲ, ವ್ರಂಗಮೂಲಕುಲ, ವ್ರಂಗಕುಲ ೭೪)ವಾಲ್ಮೀಖಿಸ - ಸಾಂಪಾಲಕುಲ, ಶಾಂತಕುಲ, ಶಾಂತಿಕುಲ ೭೫)ವಾಸುದೇವಸ - ಭೀಮಶಿಷ್ಠ, ಭೀಮಶ್ರೇಷ್ಠ, ಭಯಶಿಷ್ಠ, ಭೀಮಶಿಲ ೭೬)ವ್ಯಾಸ - ಧನಗುಕುಲ, ಧನದಕುಲ, ಧನಗುಂಡಕುಲ, ಧನಕುಲ, ಧನಿಗುಳ್ಳ ೭೭)ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರಸ - ವಿಕ್ರಮಶಿಷ್ಠ, ವಿಕ್ರಮಶೆಟ್ಲ, ವಿಮರಶೆಟ್ಲ ೭೮)ವಿಶ್ವಕ್ಸೇನಸ - ಉಪರಿಶಿಷ್ಟ, ವಿಪರಿಶಿಷ್ಠ, ವಿಭಿರಿಶೆಟ್ಲ, ಪರಿಶಿಷ್ಟ, ಇಪರಿಶಿಷ್ಟ, ಇಪಿರಿಶಿಷ್ಟ ೭೯)ವಿಷ್ಣುವೃದ್ದಸ - ಪಿಪ್ಪುಲ, ಪುಷ್ಪಾಲ, ಪಿಪ್ಪಾಲ, ಪುಪ್ಪಾಲ, ಪಿಪ್ಪಲಾದಿ, ಪೇಸಲ ೮೦)ವೈರೋಹಿತ್ಯಸ - ವಸಂತಕುಲ, ವ್ಸಂತಕಕುಲ, ೮೧)ಶರಭಂಗಸ - ಕ್ರಮಶಿಷ್ಟಕುಲ, ಕ್ರಮಶ್ರೇಷ್ಟಕುಲ, ಕಾಶೆಟ್ಲ ೮೨)ಶಾರ‍್ಞರವಸ - ಗುಂಡಕಕುಲ, ಗೊಂಡಕಕುಲ, ಗುಂಡುಕುಲ, ಗೊಂಡಕುಲ ೮೩)ಶುಕ್ಲಸ - ಶ್ರೀಶಾಲ, ಶ್ರೀಸುಳ್ಳ, ಶ್ರೀಸೊಳ್ಳ, ಶ್ರೀಕಾಳ್ಳ, ಶಿರಿಸಾಲ, ಸಿರಿಸೊಳ್ಳಿ, ಶಿರಿವೆಳ್ಳ, ಸಿರಿಸಾಲ, ಮುಷ್ಟಿ ಚಿರಸಾಲ, ಶಿರಪಿಳ್ಳಿ, ಸಿರಿಪಿಳ್ಳಿ ೮೪)ಶ್ರೀಧರಸ - ಶ್ರೀಶಿಷ್ಠ, ಶ್ರೀಶೇಷ್ಠ, ಶಿರಿಶಿಷ್ಟ, ಶಿರಿಶೆಟ್ಲ, ಶಿನಿಶೆಟ್ಲ, ಶಿರಿಶೆಷ್ಟ, ಶಿರಿಶೆಟ್ಲ, ಶೆನಿಶೆಟ್ಲ ೮೫)ಶ್ರೀವತ್ಸಸ - ಶ್ರೀಲಕುಲ, ಚಿಲಕುಲ, ಶ್ರೀರಂಗ, ಶ್ರೀಲಕ ೮೬)ಶೌಚಯೇಸ - ಇಲಮಂಚಿಕುಲ, ಎಲಮಂಚಿಕುಲ, ಹೇಲಮಂಚಕುಲ, ಹೇಲಮಿಂಚಿಕುಲ, ಯಲಮಂಚಿಕುಲ, ತುಲಮಂಚಿಕುಲ ೮೭)ಶೌನಕಸ - ಕಮಲಕುಲ, ಕನಕಾಲಕುಲ, ಶೌನಕ, ಸನಶೆಟ್ಲ, ಸೌನಕ ೮೮)ಶಾಂಡಿಲ್ಯಸ - ತುಪ್ಪಾಲಕುಲ ೮೯)ಸನಕಸ - ಶಾಲಕ, ಸನಕ, ಸಾಲಕುಲ, ಶನಕುಲ, ಶನಗಕುಲ, ಸನ್ನಕುಲ, ಸಾವಕ, ಸಾನಕ, ಶಾಕಲ್ಯ ೯೦)ಸನಂದನಸ - ಸಮುಶಿಷ್ಠಕುಲ, ಸೋಮಶಿಷ್ಠಕುಲ, ಸಂಶೆಟ್ಲ ೯೧)ಸನತ್ಕುಮಾರಸ - ಥಂಕಾಲಕುಲ, ಥಂಕಾರಕುಲ, ಮುದ್ದಾಕುಲ ೯೨)ಸೌವರ್ಣಸ - ಸುಶಾಲಕುಲ, ಸಕಾಳ್ಳುಕುಲ, ಶೂಸಲ, ಸುಸಾಲಕುಲ, ಸುಸೊಳ್ಳಕುಲ, ಸುಕಾಳ್ಳಕುಲ, ಸುಶೀಲ, ಸುಸಾಳ್ಳಕುಲ ೯೩)ಸಂವರ್ತಕಸ - ರೆಂಟಿಕುಲ, ಕೆಂಟಿಕುಲ, ರೆಂಟಾಕುಲ, ರೆಂಟಾಸ ೯೪)ಸತ್ಯವ್ರತಸ - ಅಂದಿರಕುಲ, ಚಿಂತ, ಚಿಂತಮಶಿಷ್ಠ, ಚಿಂತ್ಯ, ಚಿಂತ್ಯೇಕ, ಚಿಂತಾಲ ೯೫)ಸುಕಾಂಚನಸ - ಪುಚ್ಚಕುಲ, ಪುಚ್ಚಕಶಿಲ, ಪುನೀತಕುಲ, ಪುನೀತಸ, ಫೌಚ್ಚಕುಲ, ಫೌತ್ಸುಕುಲ, ಪೌಷ್ಯಕುಲ ೯೬)ಸುತೀಕ್ಷಣಸ - ದಂತಕುಲ, ದ್ಯಂತಕುಲ, ದ್ವಂತಕುಲ, ದೆಂತಕುಲ, ದೆನಿಶೆಟ್ಟ ೯೭)ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ - ಚಂದನಕುಲ, ಸ್ನಿಗ್ದಕುಲ ೯೮)ಸುವರ್ಣಸ - ಫ್ರೌಢಯಾಚ, ಫ್ರೌಢಯಾಜ, ಫ್ರೊಢಯಾಜ, ಫ್ರೌಡಶಿಲ, ಪ್ರಾಣಯಾಜ, ಪ್ರಯನಸ, ಪ್ರೋಲುಯಾಚ ೯೯)ಸುಂದರಸ - ಇನಕಾಲ, ಇನಕುಲ, ಇನಕೋಲಾ, ಇನುಪಕುಲ ೧೦೦)ಸೌಪರ್ಣಸ - ಬುದುರುಕುಲ, ಬುಧುರುಕ್ಯಕುಲ, ಭುಧುರುಕುಲ, ಬುಧರುಕುಲ, ಬುಧಾರ್ಕಲ ೧೦೧)ಸೌಮ್ಯಸ - ಹಸ್ತಿಕುಲ, ಹಸ್ತಕುಲ, ಹರಿಸ್ತಿಕ ೧೦೨)ಹರಿವಲ್ಕ್ಯಸ - ಕಪಟ, ಕುರಟಕುಲ, ಕೊರಟ, ಗೋರಂಟಿ, ಗೋರಂಟ ಸಮಾಜ

This article gives the 102-gotrams and their respective sankethanama's in kannada of Arya Vysya Community. gotra -- saṃketa nāmagaḻu 1)agastyasa - anapa, anupala, anupa, anupala 2)ācchāyanasa - agramūla, aghyamūla, arghyamūla, amalakala, arakamūla, aghanamūla 3)ātrèyasa - ariśiṣṭa, arasakula, ariśèṭla, yaliśèṭla, yariśiṣṭa, hariśiṣṭha, èlaśèṭla, aśiṣṭhakula, aśèṭlakula, yālakula 4)ugrasenasa - kumārāśiṣṭa, kumiraśiṣṭa, komaraśiṣṭa, kòmaraśiṣṭa, kòmuruśiṣṭa, kòmiriśiṣṭa, komiraśiṣṭa, ugraśīla 5)aucidyasa - yānasakula, yanasakula, yānaśakhi, yānaśakha 6)uttamaujasa - utakāla, utakula, utaśiṣṭa, uttama, udaśiṣṭa 7)utkṛṣṭasa - kanyakula, kānukula, kraunukula, krānukula, kraunula 8)ṛṣyaśṛṃgasa - anaṃtakula 9)kapilasa - maṃdukula, maṃdakula, maṃḍakula 10)kapītasa - vèṃkāla, vèṃlola, vèṃkākula 11)kaṇavasa - karṇakula, karṇākula, kāṭakula, kauṭukula 12)kāśyapasa - guṇamukha, guṇaṃuki, guṇapakula, guṇavaktra 13)kṛṣṇasa - dhanakula, dhanadakula, dhenukula, dhinikula, kṛṣṇaśila 14)kautsasa - ikṣyakukula, ikṣvākula 15)kauśikasa - karakapāla, karapāla, kanakapāla 16)kaṃdarpasa - carakula, cegoḍvakula, cīgoḻḻikula, yanakula 17)kauṃḍinyasa - ghanaśrīla, ghanalola, ghanaśīlakula 18)kauṃteyasa - kāmaśiṣṭha, kaumaśiṣṭa, kāmiśèṭla 19)gārghyasa - prahīṇakula, prahīṇu, paiḍikula, prahaṇakula, prahaṇaśila, pamiḍikula 20)gṛtsnamadasa - isapakula, isupukula, ikṣupa, ikkapa, isukula, ina, inupakula 21)gautamasa - graṃthiśila, gaṃdhaśīla, gaṃdhaśila 22)gopakasa - iṃcupakula, iṃcukakula, iṃcupāhyaya, ghūṃṭa, gūṃṭakula, gopakula, guṃṭukula, goṭukula, ghūṃṭakula, ghūṃṭuka, goruṭakula 23)cakrapāṇisa - cakramūlakula, cakramālasa 24)cāmarṣaṇasa - pèddaśreṣṭha, pèddiśiṣṭha, budhaśiṣṭa, badaśiṣṭha, pèddiśreṣṭa, buddaśreṣṭa,buddiśreṣṭa 25)jaḍabharatasa - dūraśiṣṭhakulakuṭaṃba 26)jatukarṇasa - caṃdrakula, caṃdramaśiṣṭha, caṃdramūlakula, caṃdraśiṣṭha, caṃdakula, caṃdrākāhvaya 27)jābhreyasa - canaśiṣṭa, caniśiṣṭa, caniśèṭla, śiniśèṭla, śèniśèṭla, cènniśiṣṭa 28)jaratkārasa - cannakula, janakula, jānakula, jānukula, jānikula, janaka, jyānukula 29)jābālisa - sūraśiṣṭha, suriśiṣṭhakula 30)jīvaṃtisa - bhrūmaśiṣṭha, bhrūtilāśiṣṭa, bhrūvilāśiṣṭha, bhūmaśiṣṭha, vṛddhikula 31)jāṃbhasūdanasa - trimūlakula 32)taruṇisa - trivikramakula, trivikramaśiṣṭhakula, trivikramaśiṣṭhasa 33)tittirisa - bhamadakula, bhramadakula, bhramadaya, bhravadakula, bhavadakula, brahmakula 34)taitreyasa - cidurupīḻḻi, cidrupīḻḻi, cidrūpa, ciduṭiḻḻa, citurapīḻḻa 35)trijaṭasa - uparakula, usarikula, usirikula, upadikula, usiru, uppala 36)dālpyasa - paṭanaśiṣṭha, paṭanamaśiṣṭha, paṭinakula, palakalakula, phalakakula, phalakula, phaṭinakula 37)dūrvāsa - diviśa, didana, dèṃtāśūla, daṃtakula, dèṃtākula, deṃtakula, dinakula, dedāṃśula, didiśa 38)devarātasa - hīrārāśikula, hirākula, hirakātakula, harita, hīrarāju 39)devavalkyasa - deśiṣṭhakula, daiśiṣṭhakula, devaśèṭla, devakula 40)nāradasa - pālaka, pālakula, pālakrapālakula 41)netrapādasa - caṃdogu,caṃdògukula, cèṃdogāla, caṃdogulakula 42)pallavasa - gaṇapa, ghaṃṭāśula, ghaṃṭakula, ghuṃṭasakula, ghuṃṭāruli, ghuṃṭāsthukula 43)parasparāyaṇasa - tuvviśiṣṭhakula, śrīpuṃśika, paulasya, śrīpuṃśa, tulviśiṣṭhakula, pālakula 44)pavitrapāṇisa - dayaśiṣṭha, dayāśiṣṭha, daśiṣṭha, daiśiṣṭha, deśèṭla, ḍaiśèṭla, deśiṣṭha, deviṣṭha, dayaśreṣṭa 45)pārāśara‍yasa - kāmadhenu, paḍagaśila, pāṃbhāla, prāṇasula, pāṃṭāla, pāpāla, prābhāla, praḍaśīla, prāṇaśila, pāṇakula, pāṇaśula, pāvaḻḻi, pāvaḻḻu, prāṇiśila 46)prācīnasa - vaniśiṣṭa, vènaśiṣṭha, vèliśiṣṭha, venaśiṣṭha, viniśiṣṭha, vènnaśiṣṭha, vèniśèṭla 47)prābhātasa - udvāhakula, pèṃḍlikula, raviśiṣṭhakula 48)pūtimāṣasa - turyāṭi, tulāśiṣṭha, turyāṭakula, tulaśiṣṭha 49)paulastyasa - gośila, uttamagośila, pallava, gośila, paṭugośila, satyagośila, bhīmagośila, śrīgośila, śrīpuṃśa, naṃdigośila, punagaśila, punagon śila, sura‍yākula, punagola, sūra‍yagośila, śrīlagośila, gośrīla, paṭṭugośila 50)piṃgaḻasa - ayasakula, pinakula, ayanakula 51)puṃḍarīkasa - anuśiṣṭhakula 52)phauṃḍrakasa - puṃsimāpu, puṃsimāsa, polikula, prolèkha, poliśèṭla, prolikula, prolakula, prūkākula, priṃsimānu, proviśiṣṭha, prośiṣṭha, pośikula, prolaśiṣṭha 53)bṛhadaśvasa - peruśiṣṭha, pheriśiṣṭha, pairāśiṣṭha, pairuśiṣṭa, perāśiṣṭa, pèriṣṭhakula, periśiṭla, periśiṣṭa 54)bhodāyanasa - buddikula, budhanakula, budhukula, buddakula, budhuṃkula 55)bhāradvājasa - balaśiṣṭha, baliśiṣṭha, balaśreṣṭha, balaśèṭla 56)bhārgavasa - pṛviśiṣṭa, pṛthviśreṣṭha, pṛthiśiṣṭha 57)marīcasa - dīkṣapuśiṣṭasa, dīkṣamakula, dīkṣimaśreṣṭa, dīkṣamaśèṭṭi, dīkṣamaśiṣṭa 58)mānavasa - manyukula, manyusa, mānasa, mānacya, mānābhi, māsakula, manyakula 59)mārkaṃḍeyasa - mòdukalu, mòrkālu, mòruka, mòdukula, mòrasa, kamūlakula, mūrṣasa, mòrusa 60)munirājasa - padhmaśiṣṭasa, padhmaśiṣṭa, padhmaśreṣṭha, padhmaśreṣṭa, padhmaśreṣṭhi, padhmaśeṭla 61)maitreyasa - maddikula, madanakula, madhyasa. mithunukula, maitrikula, madrika, madhyanakula, mapyakula, mithunakula, madhyakula, madhyasalakula 62)maudgalyasa - nābiḻḻa, nābhilasa, nābhikula, munikula, mūlakula 63)mausalasa - caṃdrakula, caṃdrakakula, caṃdakula, caṃdākula, caṃdakakula, caṃgālakula, caṃdāla 64)maṃdapāla - vinnisa, vinnikula, vinākula, vīnukula, vènnukula, vènukula, vènnāka 65)mauṃjāyanasa - maṃjukula, mauṃjasa, mauṃjakula, maṃjakula, mauṃjasa maujukula, muṃjakula, muṃjika, māṃpikula, muṃjavuta 66)yāskasa - vyāḻakūlasa, vèligòḻḻa, veligòḻḻa, vèligaḻḻa, yaligòḻḻa, vèligāla, vyālakula 67)yājñavalkyasa - abhimaṃci, abhimanyu, abhimuṃca, abhimaṃca, abhimuṃji 68)vaṭukasa - anumarṣakula 69)varapaṃtusa - māsaṃtakula, māṣāṃtakula, māṃtakula, 70)varuṇasa - yalaśiṣṭha, vèliśiṣṭhi, elaśiṣṭha, vèliśiṣṭha, varuṇaśila, vèliśiṭla, vasaṃtaka 71)vaśiṣṭhasa - vastikula, vastrakula, vastisa, vastakula 72)vāmadevasa - upalālakula, upanakula, upamanyakula, upamakula, upanāhvaya, upanukula 73)vāyavyasa - mṛṃgamakula, vrakaśiṣṭha, vrakkālukula, vrakālakula, vraṃgamakula, vraṃgamūlakula, vraṃgakula 74)vālmīkhisa - sāṃpālakula, śāṃtakula, śāṃtikula 75)vāsudevasa - bhīmaśiṣṭha, bhīmaśreṣṭha, bhayaśiṣṭha, bhīmaśila 76)vyāsa - dhanagukula, dhanadakula, dhanaguṃḍakula, dhanakula, dhaniguḻḻa 77)viśvāmitrasa - vikramaśiṣṭha, vikramaśèṭla, vimaraśèṭla 78)viśvaksenasa - upariśiṣṭa, vipariśiṣṭha, vibhiriśèṭla, pariśiṣṭa, ipariśiṣṭa, ipiriśiṣṭa 79)viṣṇuvṛddasa - pippula, puṣpāla, pippāla, puppāla, pippalādi, pesala 80)vairohityasa - vasaṃtakula, vsaṃtakakula, 81)śarabhaṃgasa - kramaśiṣṭakula, kramaśreṣṭakula, kāśèṭla 82)śāra‍ñaravasa - guṃḍakakula, gòṃḍakakula, guṃḍukula, gòṃḍakula 83)śuklasa - śrīśāla, śrīsuḻḻa, śrīsòḻḻa, śrīkāḻḻa, śirisāla, sirisòḻḻi, śirivèḻḻa, sirisāla, muṣṭi cirasāla, śirapiḻḻi, siripiḻḻi 84)śrīdharasa - śrīśiṣṭha, śrīśeṣṭha, śiriśiṣṭa, śiriśèṭla, śiniśèṭla, śiriśèṣṭa, śiriśèṭla, śèniśèṭla 85)śrīvatsasa - śrīlakula, cilakula, śrīraṃga, śrīlaka 86)śaucayesa - ilamaṃcikula, èlamaṃcikula, helamaṃcakula, helamiṃcikula, yalamaṃcikula, tulamaṃcikula 87)śaunakasa - kamalakula, kanakālakula, śaunaka, sanaśèṭla, saunaka 88)śāṃḍilyasa - tuppālakula 89)sanakasa - śālaka, sanaka, sālakula, śanakula, śanagakula, sannakula, sāvaka, sānaka, śākalya 90)sanaṃdanasa - samuśiṣṭhakula, somaśiṣṭhakula, saṃśèṭla 91)sanatkumārasa - thaṃkālakula, thaṃkārakula, muddākula 92)sauvarṇasa - suśālakula, sakāḻḻukula, śūsala, susālakula, susòḻḻakula, sukāḻḻakula, suśīla, susāḻḻakula 93)saṃvartakasa - rèṃṭikula, kèṃṭikula, rèṃṭākula, rèṃṭāsa 94)satyavratasa - aṃdirakula, ciṃta, ciṃtamaśiṣṭha, ciṃtya, ciṃtyeka, ciṃtāla 95)sukāṃcanasa - puccakula, puccakaśila, punītakula, punītasa, phauccakula, phautsukula, pauṣyakula 96)sutīkṣaṇasa - daṃtakula, dyaṃtakula, dvaṃtakula, dèṃtakula, dèniśèṭṭa 97)subrahmaṇyasa - caṃdanakula, snigdakula 98)suvarṇasa - phrauḍhayāca, phrauḍhayāja, phròḍhayāja, phrauḍaśila, prāṇayāja, prayanasa, proluyāca 99)suṃdarasa - inakāla, inakula, inakolā, inupakula 100)sauparṇasa - budurukula, budhurukyakula, bhudhurukula, budharukula, budhārkala 101)saumyasa - hastikula, hastakula, haristika 102)harivalkyasa - kapaṭa, kuraṭakula, kòraṭa, goraṃṭi, goraṃṭa samāja

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%86%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AF%20%E0%B2%B5%E0%B3%88%E0%B2%B6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%20%E0%B2%97%E0%B3%8B%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%97%E0%B2%B3%E0%B3%81%20%E0%B2%AE%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B3%81%20%E0%B2%B8%E0%B2%82%E0%B2%95%E0%B3%87%E0%B2%A4%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B2%97%E0%B2%B3%E0%B3%81

ಆರ್ಯ ವೈಶ್ಯ ಗೋತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಕೇತನಾಮಗಳು

ಜುಂಜೆ ಗೌಡನು ಕುರುಬ ಗೌಡ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಬ್ಬ ಸಹುಕಾರನಾಗಿದ್ದ, ಈತನು ಪ್ರಸಿದ್ದ ಮಲೈ ಮಾದೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಟ್ಟಿದವನು. ಮೊದಲು ಈತನು ಮಾದೇಶ್ವರ ದೇವರೆಂದು ನಂಬಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಮಾದೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿಯ ಪವಾಡಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಕಣ್ಣಾರೆ ಕಂಡ ಮೇಲೆ ಗೌಡನಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಬಂದು ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಂಪತ್ತು ಬಳಿಸಿ ಮಾದೇಶ್ವರ ಗುಡಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿದನು. ಕಾಲ ಕ್ರಮೇಣ ಇವನು ಕಟ್ಟಿದ ಗುಡಿ ಮಾದೇಶ್ವರನ ಶಕ್ತಿ ಹಾಗು ಪವಾಡಗಳಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ದಿ ಗಳಿಸಿತು. ಜುಂಜೆ ಗೌಡನ ಹೆಸರು ಮಾದೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ಜೊತೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು. ಜನ

juṃjè gauḍanu kuruba gauḍa samājakkè serida òbba sahukāranāgidda, ītanu prasidda malai mādeśvara devasthānavannu kaṭṭidavanu. mòdalu ītanu mādeśvara devarèṃdu naṃbalilla, ādarè mādeśvara svāmiya pavāḍagaḻannu tanna kaṇṇārè kaṃḍa melè gauḍanigè naṃbikè baṃdu tanna apāra saṃpattu baḻisi mādeśvara guḍiyannu kaṭṭidanu. kāla krameṇa ivanu kaṭṭida guḍi mādeśvarana śakti hāgu pavāḍagaḻiṃda prasiddi gaḻisitu. juṃjè gauḍana hèsaru mādeśvara svāmi jòtè śāśvatavāgi uḻiyitu. jana

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B3%81%E0%B2%82%E0%B2%9C%E0%B3%86%20%E0%B2%97%E0%B3%8C%E0%B2%A1

ಜುಂಜೆ ಗೌಡ

ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವು ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿಯಮಬಾಹಿರವಾದ ಮತ್ತು ತನಗೆ ತಮ್ಮವರಿಗೆ ನ್ಯಾಯಬದ್ಧವಾಗಿ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯ ಅಥವಾ ವಸ್ತು ಯಾ ಹಣ ಪಡೆಯುವುದು ಅಥವಾ ಲಾಭಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಎನ್ನಬಹುದು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಾ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವವರು, ಜನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಅಥವಾ ಸರಕಾರದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಯಾ ಸೇವಕರು ನಿಯಮ ಬಾಹಿರವಾಗಿ ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಆ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ನಿಯಮಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಥವಾ ತಮಗೆ ಸಲ್ಲಬೇಕಾದುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೌಲಭ್ಯ ಅಥವಾ ಲಾಭ ಪಡೆಯುವುದು. ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನಿಯಮಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಸ್ವಂತ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ 2016 ದೇಶದಲ್ಲಿ 2001ರಿಂದ 2015ರವರೆಗೆ 54 ಸಾವಿರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಪ್ರಕರಣಗಳು ದಾಖಲಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಚಾರಣೆ ಮಾತ್ರ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ದೂರು ನೀಡಲು ಹಿಂದೇಟು ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲಾದರೂ ನ್ಯಾಯ ನೀಡಿಕೆ ಮತ್ತು ತಪ್ಪಿತಸ್ಥರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ಆಗುವಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬವಾಗುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಿಯಂತ್ರಣ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಹಲವೆಡೆ ಜನರು ದೂರು ನೀಡಲೂ ಹಿಂದೇಟು ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ‘ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್ ಹ್ಯೂಮನ್‌ ರೈಟ್ಸ್‌ ಇನಿಷಿಯೇಟಿವ್’ ಹೇಳಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಪರಾಧ ದಾಖಲೆಗಳ ಬ್ಯೂರೊ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿರುವ ವರದಿಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ಸಂಸ್ಥೆ ಈ ವರದಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಅಪರಾಧಗಳ ಅಂಕಿ ಅಂಶ ರಾಜ್ಯವಾರು ಪರಾಮರ್ಶೆ ಪ್ರಕರಣ ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಮುಂದಿದೆ. ಆಂದ್ರದ ನಂತರ ಕೇರಳ ತಮಿಳುನಾಡು ಗೋವಾ ಮತ್ತು ಪುದುಚೇರಿಗಳಿವೆ. ಮೇಘಾಲಯದಲ್ಲಿ 15 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ39 ಪ್ರಕರಣಗಳು ದಾಖಲಾಗಿವೆ. ೨೦೧೬ ರ ವರದಿ 7 Mar, 2017 ಪ್ರಧಾನಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಕೈಗೊಂಡ ಕ್ರಮಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕರು ಮೂಲ ಸೌಲಭ್ಯ ಪಡೆಯಲು ಲಂಚ ನೀಡಲೇ ಬೇಕಾದ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ವರದಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದೆ. ಸರ್ಕಾರಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆಗಳಾದ ಶಾಲೆ, ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳಂತಹ ಮೂಲ ಸೌಲಭ್ಯ ಪಡೆಯಲು 10 ಮಂದಿ ಭಾರತೀಯರಲ್ಲಿ ಏಳು ಮಂದಿ(ಶೇಕಡಾ 69) ಲಂಚ ನೀಡಬೇಕಾದ ಸ್ಥಿತಿ ಇದೆ ಎಂದು ‘ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಪರೆನ್ಸಿ ಇಂಟರ್‌ ನ್ಯಾಷನಲ್‌’ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ ಎಂದು ‘ಫ್ಲಿಪ್‌ಬೋರ್ಡ್‌’ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ‘ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ: ಏಷ್ಯಾ ಪೆಸಿಫಿಕ್‌’ ಶೀರ್ಷಿಕೆ ಅಡಿ 16 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರೆ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸಮೀಕ್ಷೆ ನಡೆಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಲಂಚದ ಪ್ರಮಾಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದೆ. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ವಿರೋಧಿ ಸಂಘಟನೆ 2016ರ ಮಾರ್ಚ್‌ ಮತ್ತು ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ 2,802 ಜನರ ಮುಖಾ ಮುಖಿ ಸಂದರ್ಶನ ನಡೆಸಿದೆ. ಆಧಾರ ಕಾಮನ್‌: ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್‌ ಹ್ಯೂಮನ್‌ ರೈಟ್ಸ್‌ ಇನಿಷಿಯೇಟಿವ್, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಪರಾಧ ದಾಖಲೆಗಳ ಬ್ಯೂರೊ ನೋಡಿ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸಮಾಜ

bhraṣṭācāravu yāvude vyakti niyamabāhiravāda mattu tanagè tammavarigè nyāyabaddhavāgi sallabekādudakkiṃta hèccina saulabhya athavā vastu yā haṇa paḍèyuvudu athavā lābhamāḍikòḻḻuvudu ènnabahudu. sārvajanika sevā sthānadalliruvavaru, jana pratinidhigaḻu athavā sarakārada adhikārigaḻu yā sevakaru niyama bāhiravāgi athavā tamma ā sthānavannu upayogisikòṃḍu niyamakkiṃta hèccina athavā tamagè sallabekādudakkiṃta hèccina saulabhya athavā lābha paḍèyuvudu. tamma adhikāravannu niyamakkè viruddhavāgi svaṃta upayogakkè baḻasikòḻḻuvudu. bhāratadalli bhraṣṭācāra 2016 deśadalli 2001riṃda 2015ravarègè 54 sāvirakkū hèccu bhraṣṭācāra prakaraṇagaḻu dākhalāgivè. ivugaḻalli ardhadaṣṭu prakaraṇagaḻa vicāraṇè mātra pūrtiyāgidè. dūru nīḍalu hiṃdeṭu prakaraṇa dākhalādarū nyāya nīḍikè mattu tappitastharigè śikṣè āguvalli viḻaṃbavāguttiruvudariṃda bhraṣṭācāra niyaṃtraṇa pariṇāmakāriyāguttilla. hīgāgi halavèḍè janaru dūru nīḍalū hiṃdeṭu hākuttiddārè èṃdu ‘kāman‌vèlt hyūman‌ raiṭs‌ iniṣiyeṭiv’ heḻidè. rāṣṭrīya aparādha dākhalègaḻa byūrò biḍugaḍè māḍiruva varadiyannu adhyayana māḍi saṃsthè ī varadi siddhapaḍisidè. rāṣṭrīya bhraṣṭācāra aparādhagaḻa aṃki aṃśa rājyavāru parāmarśè prakaraṇa dākhalèyalli karnāṭaka muṃdidè. āṃdrada naṃtara keraḻa tamiḻunāḍu govā mattu puducerigaḻivè. meghālayadalli 15 varṣagaḻalli kevala39 prakaraṇagaḻu dākhalāgivè. 2016 ra varadi 7 Mar, 2017 pradhāni nareṃdra modi avaru bhraṣṭācāra niyaṃtraṇakkè kaigòṃḍa kramagaḻa hòratāgiyū bhāratadalli nāgarikaru mūla saulabhya paḍèyalu laṃca nīḍale bekāda òttaḍadalli silukiddārè èṃdu varadi bahiraṃgapaḍisidè. sarkāri sārvajanika sevègaḻāda śālè, āspatrègaḻaṃtaha mūla saulabhya paḍèyalu 10 maṃdi bhāratīyaralli eḻu maṃdi(śekaḍā 69) laṃca nīḍabekāda sthiti idè èṃdu ‘ṭrāns‌parènsi iṃṭar‌ nyāṣanal‌’ varadiyalli heḻidè èṃdu ‘phlip‌borḍ‌’ varadi māḍidè. ‘sārvajanikaru mattu bhraṣṭācāra: eṣyā pèsiphik‌’ śīrṣikè aḍi 16 rāṣṭragaḻu hāgū itarè kèlavu pradeśagaḻalli samīkṣè naḍèsalāgiddu, ati hèccu laṃcada pramāṇa bhāratadalli naḍèyuttidè èṃdu varadi bahiraṃgapaḍisidè. bhraṣṭācāra virodhi saṃghaṭanè 2016ra mārc‌ mattu epril‌nalli bhāratadalli 2,802 janara mukhā mukhi saṃdarśana naḍèsidè. ādhāra kāman‌: kāman‌vèlt‌ hyūman‌ raiṭs‌ iniṣiyeṭiv, rāṣṭrīya aparādha dākhalègaḻa byūrò noḍi ullekhagaḻu samāja

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AD%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B7%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B2%BE%E0%B2%9A%E0%B2%BE%E0%B2%B0

ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ

ಡಾ ಕ್ಟರ್ ಬರ್‌ ಮನ್ ಪದದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ಡಾಬರ್ (ದೇವನಾಗರಿ: ಡಾಬರ್) ಭಾರತದ ಬೃಹತ್ ಆಯುರ್ವೇದ ಔಷಧ ತಯಾರಿಕಾ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ. ಡಾಬರ್‌ನ ಆಯುರ್ವೈದ್ಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಗಳ ಘಟಕವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಶೀತದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಗಂಭೀರ ಸ್ವರೂಪದ ಪಕ್ಷವಾತ ಖಾಯಿಲೆ ಮತ್ತು ಇತರ ದೈಹಿಕ ಅಸ್ವಸ್ಥತೆಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಸುಮಾರು ೨೬೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಔಷಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ೧೮೮೪ರಲ್ಲಿ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪದವಿ ಪಡೆದು ಜನತೆಯ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ ದುಡಿಯುವ ಉತ್ಕಟ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿದ್ದ ಓರ್ವ ತರುಣ ವೈದ್ಯನಿಂದ ಡಾಬರ್‌ನ ಕಥೆಯು ಆರಂಭಗೊಂಡಿತು. ಈ ತರುಣ, ಡಾಕ್ಟರ್. ಎಸ್.ಕೆ. ಬರ್ಮನ್ ಇಂದು ವಿಶ್ವವಿಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದ ಡಾಬರ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಗೆ ತಳಪಾಯ ಹಾಕಿದ್ದನು. ಬಹುಬೇಡಿಕೆಯ ಮುದ್ರೆ ಹೊಂದಿದ ಈ ಡಾಬರ್ ಕಂಪನಿಯ ಹೆಸರು ಡಾಕ್ಟರ್ ಪದದ "ಡಾ" ಮತ್ತು ಬರ್ಮನ್ ಪದದ "ಬರ್" ಎಂಬ ಎರಡು ಪದಗಳಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಇಂತಹ ಸಾಮಾನ್ಯಗತಿಯಿಂದ ಆರಂಭ ಹೊಂದಿದ ಈ ಕಂಪನಿಯು ಇಂದು ಬಳಕೆದಾರರ ಆರೋಗ್ಯರಕ್ಷಣೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ತಯಾರಕರಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಸ್ಥಾಪನೆಗೊಂಡ ೧೨೫ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಡಾಬರ್ ಮುದ್ರಾಂಕಿತ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಜೀವನವಿಧಾನದ ಬಳಕೆಯಿಂದ "ಉತ್ತಮವಾದದ್ದು" ಎಂಬ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿದೆ. ಡಾಬರ್ ಎಂಬ ಒಂದೇ ಸೂರಿನಡಿ ಕೇಶರಕ್ಷಣೆಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಜೇನಿನವರೆಗೆ ಹತ್ತು ಹಲವು ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ಈ ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ದರ್ಜೆಯ ಮುದ್ರಾಂಕಿತ ಕಂಪನಿಗಳ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಪಡೆದಿದೆ. ಈ ಮುದ್ರೆಯನ್ನು ಹೊತ್ತ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಯಾವುದೇ ದೈಹಿಕ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಭದ್ರ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನೇ ತಳಹದಿಯನ್ನಾಗಿಸಿ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಮುದ್ರಾಂಕಿತ ಕಂಪನಿಯು ಆನಂದಿಸುವ ಈ ನಂಬಿಕೆಯ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳು ತುಂಬಾ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿವೆ. ಔಷಧಿ ತಯಾರಿಕಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಡಾಬರ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಬೃಹತ್ ಎಫ್‌ಎಮ್‌ಸಿಜಿ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅಂದಾಜು ಸುಮಾರು ೭೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡಾಲರ್‌ನಷ್ಟು (ರೂ. ೩೩೯೦.೯ ಕೋಟಿ, ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷ ೦೯-೧೦) ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಡಾಬರ್ ಆಮ್ಲ, ಡಾಬರ್ ಚ್ಯವನಪ್ರಾಶ್, ವಾಟಿಕ, ಹಾಜ್‌ಮೋಲಾ ಮತ್ತು ರಿಯಲ್ ಮುದ್ರಾಂಕಿತ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೩.೫ ಬಿಲಿಯನ್ ಅಮೇರಿಕನ್ ಡಾಲರ್‌ನಷ್ಟು ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಕಂಪನಿಯು ಹೊಸ ಜನಾಂಗದ ಬಳಕೆದಾರರ ಮೇಲೆಯೂ ತನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನಿಟ್ಟಿದ್ದು, ಆಧುನಿಕ ಜೀವನವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಹೊರತರುವುದರೊಂದಿಗೆ, ತನ್ನ ಹಳೆಯ ಬಳಕೆದಾರರರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆಯಾಗದಂತೆ ತನ್ನ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಡಾಬರ್ ಒಂದು ಬಂಡವಾಳ-ಸ್ನೇಹೀ ಮುದ್ರಾಂಕಿತ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ. ಕಂಪನಿಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ದರವು ಶೇಕಡಾ ೧೦ ರಿಂದ ಶೇಕಡಾ ೪೦ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರವು ದ್ವಿಗುಣವಾಗಿತ್ತು. ಬಂಡವಾಳಗಾರರಿಗೆ ಭಾರೀ ಪ್ರಮಾಣದ ಮಾಹಿತಿಯು ಲಭ್ಯವಿದ್ದು, ದೈನಂದಿನ ಶೇರು ಬೆಲೆಯೂ ಸೇರಿದಂತೆ, ಕಂಪನಿಯ ಭವಿಷ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಮಾಹಿತಿಗಳು (ಕೇವಲ ಕೆಲವೇ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಹೊಂದಿರುವಂತಹದು) ಸಹ ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ. ಯಾವುದೇ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದರೂ, ಇಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳದಾರರ ನಿಧಿಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜವಾಬ್ಧಾರಿಯನ್ನೇ ಹೊಂದಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ಡಾಬರ್ ತನ್ನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಘಟಕಗಳ ಮೇಲೆ ಕೈಗೊಂಡ ಜಾಗೃತಿ ತತ್ವದ ನೇರ, ವಿಸ್ತೃತ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಈ ಬ್ರಾಂಡ್ ಮೇಲಿನ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಭದ್ರ ತಳಹದಿಯಾಗಿದೆ. ಡಾಬರ್ ಫಾರ್ಮಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಮೂಲಕ ಡಾಬರ್ ಕಂಪನಿಯು ವಿಷಶಾಸ್ತ್ರದ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನೂ ನಡೆಸುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಆಯುರ್ವೈದ್ಯ ಔಷಧಿಗಳನ್ನು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಮಾರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೇ ಇವರು ಶಸ್ತ್ರಚಿಕಿತ್ಸಾ ಕೊಠಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಗೆ ಬರುವಂತಹ ಹೊಸ ಔಷಧಿಗಳನ್ನು ಸಂಶೋಧಿಸಿ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಹೊಸ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನೇ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಡಾಬರ್ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳು, ಡಾಬರ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಸಹ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸುಮಾರು ೨೫% ದರದಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದೆ. ಈ ಮುದ್ರೆಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಾದ ರಿಯಲ್ ಮತ್ತು ಆಕ್ಟೀವ್ ಪಾನೀಯಗಳೆರಡೂ ಹಣ್ಣಿನ ಪಾನೀಯಗಳ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಅಗ್ರ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿವೆ. ಘಟನೆಗಳು ವಿಸ್ತರಣೆ ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಭಾರತದ ಹೊರಗಿನ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ಸಂಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಇದು ಮುಂದಿನ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ವಿದೇಶೀ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ೧೧.೪% ರಿಂದ ೧೫% ರಷ್ಟು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿರುವ ಡಾಬರ್ ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲೂ ತನ್ನ ವಿಸ್ತರಣಾ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಡಾಬರ್ ರೂಪಿಸುತ್ತಿದೆ. ಪೆಪ್ಸಿ ಯ ಟ್ರೋಪಿಕಾನ ಮತ್ತು ಇತರ ಪಾನೀಯ ತಯಾರಿಕಾ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳ ಜೊತೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿರುವ ಡಾಬರ್ ೧೦೦ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕರಣೆ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಣೆಯಲ್ಲಿ ವಿನಿಯೋಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಡಾಬರ್ ಐಪಿಎಲ್ ತಂಡ ಕಿಂಗ್ಸ್ XI ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಸಹ-ಮಾಲೀಕರು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಡಾಬರ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಡಾಬರ್ ಇಂಡಿಯಾ ಅನ್‌ವೀಲ್ಡ್ ದ ಬ್ರ್ಯಾಂಡ್ ನೇಮ್ - ನ್ಯೂ-ಯು - ಫಾರ್ ಇಟ್ಸ್ ಎಚ್&ಬಿ ಸ್ಟೋರ್ಸ್ ಸಸ್ಟೈನೆಬಲ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್ ಸೊಸೈಟಿ(ಸಂದೇಶ್) डाबर ಭಾರತದ ಔಷಧಿಗಳ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದ ಆಹಾರ ಕಂಪನಿಗಳು ಬಾಂಬೆ ಸ್ಟಾಕ್‌ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಇಂಡಿಯನ್‌ ಪ್ರೀಮಿಯರ್‌ ಲೀಗ್‌ ಫ್ರಾಂಚೈಸಿ ಮಾಲೀಕರು 1884 ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಕಂಪನಿಗಳು ಉದ್ಯಮ

ḍā kṭar bar‌ man padadiṃda huṭṭida ḍābar (devanāgari: ḍābar) bhāratada bṛhat āyurveda auṣadha tayārikā kaṃpaniyāgidè. ḍābar‌na āyurvaidya vaiśiṣṭyatègaḻa ghaṭakavu sāmānya śītadiṃda hiḍidu gaṃbhīra svarūpada pakṣavāta khāyilè mattu itara daihika asvasthatègaḻa cikitsègāgi sumāru 260kkū hèccina auṣadhagaḻannu hòṃdidè. itihāsa 1884ralli vaidyakīya padavi paḍèdu janatèya eḻigègāgi duḍiyuva utkaṭa bayakèyannu hòttidda orva taruṇa vaidyaniṃda ḍābar‌na kathèyu āraṃbhagòṃḍitu. ī taruṇa, ḍākṭar. ès.kè. barman iṃdu viśvavikhyāti paḍèda ḍābar iṃḍiyā limiṭèḍ‌ gè taḻapāya hākiddanu. bahubeḍikèya mudrè hòṃdida ī ḍābar kaṃpaniya hèsaru ḍākṭar padada "ḍā" mattu barman padada "bar" èṃba èraḍu padagaḻiṃda huṭṭikòṃḍitu. iṃtaha sāmānyagatiyiṃda āraṃbha hòṃdida ī kaṃpaniyu iṃdu baḻakèdārara ārogyarakṣaṇè, vaiyaktika rakṣaṇè mattu āhāra padārthagaḻa bhāratada pradhāna tayārakarāgi bèḻèdidè. sthāpanègòṃḍa 125 varṣagaḻalli ḍābar mudrāṃkita kaṃpaniyu tanna naisargika jīvanavidhānada baḻakèyiṃda "uttamavādaddu" èṃba khyātiyannu hòttidè. ḍābar èṃba òṃde sūrinaḍi keśarakṣaṇèyiṃda hiḍidu jeninavarègè hattu halavu utpannagaḻa tayārikèyannu naḍèsuttiruva ī kaṃpaniyu bhārata utkṛṣṭa darjèya mudrāṃkita kaṃpanigaḻa sālinalli sthānapaḍèdidè. ī mudrèyannu hòtta utpannagaḻu yāvude daihika duṣpariṇāmagaḻannu uṃṭumāḍuvudilla èṃba bhadra naṃbikèyanne taḻahadiyannāgisi tayārisalpaṭṭidè. ī mudrāṃkita kaṃpaniyu ānaṃdisuva ī naṃbikèya sthānamānagaḻu tuṃbā èttaradallivè. auṣadhi tayārikā saṃsthè ḍābar iṃḍiyā limiṭèḍ nālkanèya bṛhat èph‌èm‌siji kaṃpaniyāgidè mattu aṃdāju sumāru 750 miliyan amerikan ḍālar‌naṣṭu (rū. 3390.9 koṭi, ārthika varṣa 09-10) vyavahāragaḻannu hòṃdiddu ḍābar āmla, ḍābar cyavanaprāś, vāṭika, hāj‌molā mattu riyal mudrāṃkita utpannagaḻa jòtègè mārukaṭṭèyalli sumāru 3.5 biliyan amerikan ḍālar‌naṣṭu baṃḍavāḻavannu hòṃdidè. ī kaṃpaniyu hòsa janāṃgada baḻakèdārara melèyū tanna dṛṣṭiyanniṭṭiddu, ādhunika jīvanavidhānakkè agatyaviruva utpannagaḻannu hòrataruvudaròṃdigè, tanna haḻèya baḻakèdārararigè yāvude rītiyalli tòṃdarèyāgadaṃtè tanna guṇamaṭṭavannu kāydukòṃḍidè. ārthika nirvahaṇèya dṛṣṭiyalli ḍābar òṃdu baṃḍavāḻa-snehī mudrāṃkita kaṃpaniyāgidè. kaṃpaniya abhivṛddhiya daravu śekaḍā 10 riṃda śekaḍā 40kkè eridè. èraḍu varṣagaḻalli nirīkṣita bèḻavaṇigèya daravu dviguṇavāgittu. baṃḍavāḻagārarigè bhārī pramāṇada māhitiyu labhyaviddu, dainaṃdina śeru bèlèyū seridaṃtè, kaṃpaniya bhaviṣyakkè saṃbaṃdhisida halavāru māhitigaḻu (kevala kèlave bhāratīya kaṃpanigaḻu hòṃdiruvaṃtahadu) saha labhyavāgivè. yāvude dṛṣṭikonadalli noḍidarū, illi baṃḍavāḻadārara nidhiya melè hèccina javābdhāriyanne hòṃdiruvudu kaṃḍubaruttadè. idu ḍābar tanna pratiyòṃdu ghaṭakagaḻa melè kaigòṃḍa jāgṛti tatvada nera, vistṛta yojanèyāgidè mattu idu ī brāṃḍ melina naṃbikègè bhadra taḻahadiyāgidè. ḍābar phārmā limiṭèḍ mūlaka ḍābar kaṃpaniyu viṣaśāstrada vaijñānika parīkṣègaḻannū naḍèsuttadè hāgū āyurvaidya auṣadhigaḻannu vaijñānika vidhānadalli māruttadè. allade ivaru śastracikitsā kòṭhaḍiyalli baḻakègè baruvaṃtaha hòsa auṣadhigaḻannu saṃśodhisi deśadādyaṃta hòsa mārukaṭṭèyanne nirmisiddārè. ḍābar āhāra padārthagaḻu, ḍābar iṃḍiyāda saha vāṇijya saṃsthèyu sumāru 25% daradalli bèḻavaṇigèyannu nirīkṣisuttidè. ī mudrèya utpannagaḻāda riyal mattu ākṭīv pānīyagaḻèraḍū haṇṇina pānīyagaḻa vibhāgagaḻalli mārukaṭṭèyalli ī kaṃpaniyannu agra sthāna paḍèyuvaṃtè māḍivè. ghaṭanègaḻu vistaraṇè mattu hūḍikè bhāratada hòragina deśagaḻallina saṃpādanè mattu maitriyannu gamanadallirisikòṃḍu idu muṃdina nālku varṣagaḻalli videśī vyāpāravannu 11.4% riṃda 15% raṣṭu abhivṛddhigòḻisuva guriyannu hòttiruva ḍābar deśa videśagaḻa mārukaṭṭègaḻallū tanna vistaraṇā yojanèyannu hammikòḻḻuva kāryataṃtravannu ḍābar rūpisuttidè. pèpsi ya ṭropikāna mattu itara pānīya tayārikā brāṃḍ‌gaḻa jòtè spardhisuttiruva ḍābar 100koṭi rūpāyigaḻannu saṃskaraṇè mattu saṃgrahaṇèyalli viniyogisikòḻḻuttidè. ḍābar aipièl taṃḍa kiṃgs XI paṃjāb‌na saha-mālīkaru. ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu ḍābar iṃḍiyā limiṭèḍ adhikṛta vèb‌saiṭ ḍābar iṃḍiyā an‌vīlḍ da bryāṃḍ nem - nyū-yu - phār iṭs èc&bi sṭors sasṭainèbal ḍèvalap‌mèṃṭ sòsaiṭi(saṃdeś) डाबर bhāratada auṣadhigaḻa kaṃpanigaḻu bhāratada āhāra kaṃpanigaḻu bāṃbè sṭāk‌ vinimaya keṃdradalli paṭṭimāḍalāgiruva kaṃpanigaḻu iṃḍiyan‌ prīmiyar‌ līg‌ phrāṃcaisi mālīkaru 1884 ralli sthāpanèyāda saṃsthègaḻu uttara pradeśadalliruva kaṃpanigaḻu udyama

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A1%E0%B2%BE%E0%B2%AC%E0%B2%B0%E0%B3%8D

ಡಾಬರ್

ಸಂಗೀತ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿಡುವಿಲ್ಲದೆ, ದಣಿವಿಲ್ಲದೆ ದುಡಿಯುತ್ತಿರುವ ಕೊಲ್ಕೊತ್ತಾ ಮೂಲದ ಚೇತನ, ವಿದುಷಿ, ಪಂ.ತೃಪ್ತಿ ಮುಖರ್ಜಿ ಯವರು. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಕೆಲದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಗುರುಕುಲದ ಒಂದು ಶಾಖೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಇಲ್ಲವೇ ಮತ್ತೊಂದು ದೇಶದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ರಾಗ-ತಾಳ-ಲಯದ ನಂಟಿನಲ್ಲೇ ದಿನಕಳೆಯುವ ಸಾಧಕಿಯಾಕೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ತೃಪ್ತಿ ಮುಖರ್ಜಿ, ಅವರ ಗುರುವಿನ ಸಲಹೆಯೆ ಮೇರೆಗೆ ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಪಸರಿಸುವ ಅಪೂರ್ವ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮನಃಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ.ಮೂಲತಃ ಇವರು ಹಿಂದೂಸ್ತಾನೀ ಸಂಗೀತಗಾರರು. ಸಪ್ತಸ್ವರಗಳಿಂದ ಹೆಣೆದ ಮಾಂತ್ರಿಕ ಶಕ್ತಿಯ ಮುಂದೆ ತಾವೊಬ್ಬ ಪುಟ್ಟ ಶಿಶುವೆಂದು ಅವರು ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸರಳಸ್ವಭಾವದ ಮಗುವಿನಮಾತಿನಷ್ಟು ಮೃದು ಹಾಗೂ ರಾಗಾಲಾಪದಂತೆ ಮಾತಿನ ಸರಣಿ. ಅಮೆರಿಕದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ನಿವಾಸ, ಶ್ವೇತಭವನದ ಮುಂದೆ 'ಹಿಂದೂಸ್ತಾನೀ ಪದ್ಧತಿಯ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ' ನೀಡಿದ 'ಏಕೈಕ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಕಲಾವಿದೆ'ಯೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಸಂಗೀತ ವಲಯ ನಾಲ್ಕನೆ ಪುಟ್ಟ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಸಂಗೀತ ಯಾತ್ರೆಯ ಆರಂಭವಾದ ಯಾತ್ರೆ, ಸನ್ ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕ ದೇಶ ಅಚರಿಸಿದ ದೀಪಾವಳಿಹಬ್ಬದ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಮುಂದೆ ಸಾಗಿ, ಮುಗಿಲಿನ ಕಡೆಗೆ ಸಾಗುತ್ತಲೇ ಇದೆ. ಸನ್, ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು, ಆಗಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ.ಆರ್. ವೆಂಕಟರಾಮನ್ ರವರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನದ ಭವ್ಯ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಮೋಘ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಜನನ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ 'ಮೇವಾತಿ ಘರಾನದ ಗಾಯಕಿ'ಯರಲ್ಲಿ ತೃಪ್ತಿಯವರು ಪ್ರಮುಖರು. ರಜತ್ ಮುಖರ್ಜಿ ಮತ್ತು ಇಂದಿರಾ ಮುಖರ್ಜಿಯವರ ಪ್ರೀತಿಯ ಪುತ್ರಿ. ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿನ ಒಲವು ೪ ರ ಹರೆಯದಲ್ಲೇ ಶುರುವಾಯಿತು. ಭಾರತೀಕರ್ ಚೌಧರಿ, ಸುನಿಲ್ ದಾಸ್, ಮತ್ತು ಪ್ರಸೂನ್ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಆರಂಭಿಕ ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಣ. ಸಿಪ್ರಾ ಭೋಸ್ ರ ಬಳಿ ಠುಮರಿ ಘಜಲ್ ಮತ್ತು ಭಜನ್ ಕಲಿತ ತಲುಪಿದ್ದು ಮುಂಬಯಿ ಸಂಗೀತ ಸಾಮ್ರಾಟ್, ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತದ ದಿಗ್ಗಜರಾದ, ಪಂ ಜಸ್ ರಾಜ್ ರವರಬಳಿ. ಪಂಡಿತ್ ಜಿ ಬಳಿ ಕಲಿತ ಸಂಗೀತ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಶಿಷ್ಯರಿಗೆಮಾತ್ರ ಒಲಿಯುವ ಪಂ. ಜಸ್ ರಾಜ್, ಗುರುಗಳ ಆಶಯಗಳನ್ನು ಶಿರಸಾವಹಿಸಿ ಅವರು ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆದರು. ಆಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿಯೇ 'ಪಂ. ಜಸ್ ರಾಜ'ರು, 'ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತ ಕೇಂದ್ರ'ವೊಂದನ್ನು ಹು ಟ್ಟಿಹಾಕಿ ಅದರ ಚುಕ್ಕಾಣಿಯನ್ನು 'ತೃಪ್ತಿ ಮುಖರ್ಜಿ'ಯವರಿಗೆ ವಹಿಸಿ ಕೊಟ್ಟರು. ೯೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ 'ಅಮೆರಿಕದ ನಿವಾಸಿ ಭಾರತೀಯರು' ತಮ್ಮ ಹಲವುದಿನಗಳ ಕನಸಾಗಿದ್ದ ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಣಾಲಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು 'ಪಂ. ಜಸ್ ರಾಜ್' ರವರನ್ನು ಬಿನ್ನವಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. 'ಪಂಡಿತ್ ಜಿ'ಯವರು, ಇದನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದು ಸರಿಯಾದ ಅವಕಾಶಕ್ಕೆ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಸನ್, ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಜರ್ಸಿ ನಗರದಲ್ಲಿ ಪಂ.ಜಸ್ ರಾಜ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಅಕಾಡೆಮಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಅದರ ಉಸ್ತುವಾರಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಪ್ರಿಯ ಶಿಷ್ಯೆಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಕೇವಲ ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲೇ ಅದು ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನುಗಳಿಸಿತು. ಮುಂದಿನ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳಒಳಗೆ ಪಿಟ್ಸ್ ಬರ್ಗ್ ನಲ್ಲೂ ಸಂಗೀತ ತರಪೇತಿಯ ತರಗತಿಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಹಾಗೆಯೇ ಅದರ ಖ್ಯಾತಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರಕ್ಕೂ ವ್ಯಾಪಿಸಿತು. 'ಗುರುಕುಲದ ಮಾದರಿಯ ಸಂಗೀತ ಶಿಕ್ಷಣ' ಕೊಡುವ ಪಂ.ಜಸ್ ರಾಜ್ ಇನ್ ಸ್ಟಿ ಟ್ಯೂಟ್ ಫಾರ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಆರ್ಟಿಸ್ಟ್ರಿ ಅಂಡ್ ಅಪ್ರಿಸಿಯೇಷನ್ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯಡಿಯ ಸಂಗೀತ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮುಖರ್ಜಿಯವರು ತಮ್ಮ ಗುರುಗಳ ಪಾದಕ್ಕೆ 'ಗುರುದಕ್ಷಿಣೆ'ಯಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನೂ ಸಮರ್ಪಿಸುವ ಭಾವನೆಯಿಂದ 'ಜಸ್ ರಂಗಿ' ಎಂಬ 'ತ್ರೈಮಾಸಿಕ ಪತ್ರಿಕೆ'ಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ದೇಶ-ವಿದೇಶಗಳ ಸಂಗೀತೋತ್ಸವಗಳು 'ತೃಪ್ತಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರರು, 'ಆಕಾಶವಾಣಿಯ ಎ-ಗ್ರೇಡ್ ಕಲಾವಿದೆ'. ದೂರದರ್ಶನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿ, ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ, 'ವಾರ್ಷಿಕ ಪಂಡಿತ್ ಮೋತೀರಾಮ್ ಪಂಡಿತ್ ಮನಿರಾಮ್ ಸಂಗೀತ್ ಮಂಚ್ ನಲ್ಲಿ 'ತೃಪ್ತಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರು ಭಾಗವಹಿಸಿ' ನೀಡಿದ ಅದ್ಭುತ ಸಂಗೀತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಬಹಳಕಾಲದವರೆಗೆ ಸಂಗೀತರಸಿಕರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹಸಿರಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಭಾರತದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ’ಜಲಂಧರ್ ನಲ್ಲಿ ಆಯೋಜಿಸಲಾಗಿದ್ದ ಹರಿವಲ್ಲಭ್ ಸಂಗೀತ್ ಸಮಾರೋಹ್’ ’ಪುಣೆನಗರಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿಕೊಟ್ಟ ಸವಾಯ್ ಗಂಧರ್ವ ಸಂಗೀತೋತ್ಸವ’ ’ಕೊಲ್ಕಟ್ಟಾದ ಡೋವರ್ ಲೇನ್ ಸಂಗೀತೋತ್ಸವ’, ಗಳೂ ’ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಸವಗಳಾಗಿವೆ’. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ’ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ನಗರದ ಕಾರ್ನೆಗೆ ಹಾಲ್’, ’ಬರ್ಲಿನ್ ನಗರದ ಟ್ಯಾಗೋರ್ ಸೆಂಟರ್’, ’ನೈರೋಬಿಯ (ಕೆನ್ಯಾ) ಬೆಹ್ರೇನ್ ಆರ್ಟ್ಸ್ ಪರ್ಫಾರ್ಮಿಂಗ್ ಸೆಂಟೆರ್’, ’ಲಂಡನ್ ನಗರದ ಕ್ವೀನ್ ಎಲಿಝಬೆತ್ ಹಾಲ್ ನಲ್ಲಿ’. ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು 'ಅಮೀರ್ ಖಾನ್ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ' 'ಪಂ.ಜಸ್ ರಾಜ್ ಗುರುದೇವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ' 'ಆಚಾರ್ಯ ಶಿರೋಮಣಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ' ಪಂ.ಗಂಗೂಬಾಯಿ ಹಾನಗಲ್ ದೇಶ-ವಿದೇಶ ಸುತ್ತುವ ಈ ಕಲಾರಾಧಕಿ, ಕರ್ನಾಟಕದ ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿಯನ್ನು ಕಂಡರೆ ಬಹಳ ಇಷ್ಟಪಡುತ್ತಾರೆ. ಆ ನಗರದ ವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದ ಗಂಗೂಬಾಯಿ ಹಾನಗಲ್ ರವರನ್ನು ಕಂಡರೆ ಅವರಿಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಗೌರವ. ಅಭಿಮಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ. 'ಆಚಾರ್ಯ ಜಸ್ ರಾಜ'ರಂತೂ ತೃಪ್ತಿ ಮುಖರ್ಜಿಯವರ ಪರಮದೈವ. ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಅಪಾರ ಗೌರವ. 'ಸಂಗೀತವೆಂದರೆ ದೇವಸ್ವರೂಪಿ,ಅದು ಭಗವಂತನ ಬಳಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುವ ಏಕೈಕ ಮಾರ್ಗ'. ಅದರಲ್ಲೂ 'ಮೇವಾತಿ ಘರಾನ,' 'ದೇವಪಾದ ಸ್ಪರ್ಷ'ಕ್ಕೆ ಸಾಗುವ ರಸ್ತೆ; ತೀರಾ ಹತ್ತಿರದ ದಾರಿ. 'ಕರ್ನಾಟಕ' ಮತ್ತು 'ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ' ಯೆಂಬ ಎರಡು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಶಾಖೆಗಳ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಅವರಿಗೆ ಅಪರಮಿತವಾದ ಅಭಿಮಾನ ಹಾಗೂ ಪ್ರೀತಿ. ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತ

saṃgīta kṣetradalli biḍuvilladè, daṇivilladè duḍiyuttiruva kòlkòttā mūlada cetana, viduṣi, paṃ.tṛpti mukharji yavaru. kèlavòmmè kèladinagaḻalli tamma svaṃta gurukulada òṃdu śākhèya vidyārthigaḻòṃdigè illave mattòṃdu deśadalli, avaru kāṇisikòḻḻuttārè. rāga-tāḻa-layada naṃṭinalle dinakaḻèyuva sādhakiyākè. bhāratadalli janisida tṛpti mukharji, avara guruvina salahèyè merègè amèrikadalli bhāratīya saṃgītavannu pasarisuva apūrva kāryavannu manaḥpūrvakavāgi niṣṭhèyiṃda māḍuttā baṃdiddārè.mūlataḥ ivaru hiṃdūstānī saṃgītagāraru. saptasvaragaḻiṃda hèṇèda māṃtrika śaktiya muṃdè tāvòbba puṭṭa śiśuvèṃdu avaru bhāvisuttārè. saraḻasvabhāvada maguvinamātinaṣṭu mṛdu hāgū rāgālāpadaṃtè mātina saraṇi. amèrikada adhyakṣara nivāsa, śvetabhavanada muṃdè 'hiṃdūstānī paddhatiya saṃgīta kāryakrama' nīḍida 'ekaika bhāratīya mahiḻā kalāvidè'yèṃba hèggaḻikèyannu paḍèdiddārè. saṃgīta valaya nālkanè puṭṭa vayassinalle saṃgīta yātrèya āraṃbhavāda yātrè, san 2007 ralli amèrika deśa acarisida dīpāvaḻihabbada saṃgīta kāryakramadalli pālgòḻḻuva mūlaka muṃdè sāgi, mugilina kaḍègè sāguttale idè. san, 1992 ralli, avaru, āgina rāṣṭrapatigaḻāgidda śrī.ār. vèṃkaṭarāman ravara sammukhadalli rāṣṭrapati bhavanada bhavya sabhāṃgaṇadalli tamma amogha saṃgīta kāryakramavannu kòṭṭiddaru. janana kòlkattādalli janisida 'mevāti gharānada gāyaki'yaralli tṛptiyavaru pramukharu. rajat mukharji mattu iṃdirā mukharjiyavara prītiya putri. saṃgītadallina òlavu 4 ra harèyadalle śuruvāyitu. bhāratīkar caudhari, sunil dās, mattu prasūn byānarji āraṃbhika saṃgīta śikṣaṇa. siprā bhos ra baḻi ṭhumari ghajal mattu bhajan kalita talupiddu muṃbayi saṃgīta sāmrāṭ, hiṃdūstāni saṃgītada diggajarāda, paṃ jas rāj ravarabaḻi. paṃḍit ji baḻi kalita saṃgīta saṃgītadalli tammannu saṃpūrṇavāgi tòḍagisikòḻḻuva śiṣyarigèmātra òliyuva paṃ. jas rāj, gurugaḻa āśayagaḻannu śirasāvahisi avaru hākikòṭṭa mārgadalli naḍèdaru. ākāraṇakkāgiye 'paṃ. jas rāja'ru, 'amèrikadalli bhāratīya saṃgīta keṃdra'vòṃdannu hu ṭṭihāki adara cukkāṇiyannu 'tṛpti mukharji'yavarigè vahisi kòṭṭaru. 90 ra daśakadalli 'amèrikada nivāsi bhāratīyaru' tamma halavudinagaḻa kanasāgidda saṃgīta śikṣaṇālayavannu sthāpisalu 'paṃ. jas rāj' ravarannu binnavisikòṃḍiddaru. 'paṃḍit ji'yavaru, idannu manassinalliṭṭukòṃḍiddu sariyāda avakāśakkè kāyuttiddaru. san, 1995 ralli nyūjarsi nagaradalli paṃ.jas rāj myūsik akāḍèmiyannu sthāpisi adara ustuvāriyannu tamma priya śiṣyègè vahisikòṭṭaru. kevala òṃdu varṣadalle adu atyaṃta janapriyatèyannugaḻisitu. muṃdina nālku varṣagaḻaòḻagè piṭs barg nallū saṃgīta tarapetiya taragatigaḻannu tèrèyuva anivāryatèyannu sṛṣṭisitu. hāgèye adara khyāti nyūyārk nagarakkū vyāpisitu. 'gurukulada mādariya saṃgīta śikṣaṇa' kòḍuva paṃ.jas rāj in sṭi ṭyūṭ phār myūsik risarc ārṭisṭri aṃḍ aprisiyeṣan èṃba saṃsthèyaḍiya saṃgīta keṃdravāgi mārpaṭṭitu. mukharjiyavaru tamma gurugaḻa pādakkè 'gurudakṣiṇè'yāgi èlla sādhanègaḻannū samarpisuva bhāvanèyiṃda 'jas raṃgi' èṃba 'traimāsika patrikè'yannu āraṃbhisidaru. deśa-videśagaḻa saṃgītotsavagaḻu 'tṛpti mukharjiyavararu, 'ākāśavāṇiya è-greḍ kalāvidè'. dūradarśana rāṣṭrīya vāhiniyalli, akhila bhārata kāryakramagaḻannu naḍèsikòṭṭiddārè. idalladè, haidarābād nagaradalli āyojisalāgidda, 'vārṣika paṃḍit motīrām paṃḍit manirām saṃgīt maṃc nalli 'tṛpti mukharjiyavaru bhāgavahisi' nīḍida adbhuta saṃgīta kāryakrama bahaḻakāladavarègè saṃgītarasikara manassinalli hasirāgi uḻididè. bhāratada kāryakrama ’jalaṃdhar nalli āyojisalāgidda harivallabh saṃgīt samāroh’ ’puṇènagaralli naḍèsikòṭṭa savāy gaṃdharva saṃgītotsava’ ’kòlkaṭṭāda ḍovar len saṃgītotsava’, gaḻū ’pramukha utsavagaḻāgivè’. amèrika saṃyukta saṃsthāna ’nyūyārk nagarada kārnègè hāl’, ’barlin nagarada ṭyāgor sèṃṭar’, ’nairobiya (kènyā) bèhren ārṭs parphārmiṃg sèṃṭèr’, ’laṃḍan nagarada kvīn èlijhabèt hāl nalli’. praśastigaḻu 'amīr khān smāraka praśasti' 'paṃ.jas rāj gurudeva praśasti' 'ācārya śiromaṇi praśasti' paṃ.gaṃgūbāyi hānagal deśa-videśa suttuva ī kalārādhaki, karnāṭakada hubbaḻḻiyannu kaṃḍarè bahaḻa iṣṭapaḍuttārè. ā nagarada vāsiyāgidda gaṃgūbāyi hānagal ravarannu kaṃḍarè avarigè atyaṃta gaurava. abhimāna vyaktapaḍisuttārè. 'ācārya jas rāja'raṃtū tṛpti mukharjiyavara paramadaiva. avara baggè apāra gaurava. 'saṃgītavèṃdarè devasvarūpi,adu bhagavaṃtana baḻigè karèdòyyuva ekaika mārga'. adarallū 'mevāti gharāna,' 'devapāda sparṣa'kkè sāguva rastè; tīrā hattirada dāri. 'karnāṭaka' mattu 'hiṃdūstāni' yèṃba èraḍu śāstrīya saṃgīta śākhègaḻa baggèyū avarigè aparamitavāda abhimāna hāgū prīti. bāhya kòṃḍigaḻu ullekhagaḻu hiṃdustāni saṃgīta

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A4%E0%B3%83%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BF%20%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%9C%E0%B2%BF

ತೃಪ್ತಿ ಮುಖರ್ಜಿ

ಮೊಬೈಲ್ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸದೇ, ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆಯನ್ನು ಕೊಡುವ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸುವುದನ್ನು ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ ವರ್ಗಾವಣೆ (Mobile Number Portability - MNP) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಜನವರಿ ೨೦, ೨೦೧೧ರಂದು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ ವರ್ಗಾವಣೆ ನಿಬಂಧನೆಗಳು ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನೀವು ಒಂದು ಸೇವಾದಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚಂದಾದಾರರಾಗಿದ್ದು ಕನಿಷ್ಠ ೯೦ ದಿನಗಳಾಗಿರಬೇಕು. ವಿಧಾನ ನಿಮ್ಮ ಸಂಚಾರಿ ದೂರವಾಣಿಯಿಂದ PORT<space>ನಿಮ್ಮ ಹತ್ತು ಅಂಕೆಯ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆ ಎಂಬ ಸಂದೇಶವನ್ನು ನಮೂದಿಸಿ ೧೯೦೦ ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಬೇಕು ನಿಮಗೆ ಕೆಲವು ಕ್ಷಣಗಳ ನಂತರ ೧೯೦೧ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ ಒಂದು ಸಂಕೇತ ಹೊಂದಿದ ಸಂದೇಶ ಬರುತ್ತದೆ. ಅದನ್ನು ನೀವು ಬದಲಾಯಿಸಲಿಚ್ಛಿಸುವ ಸೇವಾದಾರರಿಂದ ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವೆ ವರ್ಗಾವಣೆಯ ಅರ್ಜಿ ತುಂಬಿ, ೧೯ ರೂಪಾಯಿ ಪಾವತಿಸಿ ಹೊಸ ಸೇವಾದಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸೇವೆ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ. ಸೇವೆ ಬದಲಾಗಲು ಒಂದು ವಾರದಿಂದ ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳ ಕಾಲಾವಧಿಯಿದ್ದು ಬದಲಾಗುವ ಕೆಲವು ಗಂಟೆಗಳು ನೀವು ಯಾವುದೇ ಸೇವೆ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬಂದು, ನಂತರ ಹೊಸ ಸೇವೆ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. (ರಾತ್ರಿ ಹತ್ತರಿಂದ ಮುಂಜಾನೆ ಐದರೊಳಗೆ ಈ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ದೂರವಾಣಿ ಇರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೇವಾದಾರರ ಕೆಲವು ಅಂತರಜಾಲ ಪುಟದಲ್ಲಿ ನಮೂದಾಗಿರುತ್ತದೆ). ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸಂವಹನ

mòbail dūravāṇi saṃkhyèyannu badalisade, mòbail sevèyannu kòḍuva saṃsthèyannu badalisuvudannu mòbail saṃkhyè vargāvaṇè (Mobile Number Portability - MNP) èṃdu karèyuttārè. idannu bhāratadādyaṃta janavari 20, 2011raṃdu jārigòḻisalāyitu. bhāratadalli mòbail saṃkhyè vargāvaṇè nibaṃdhanègaḻu ī sevèyannu baḻasikòḻḻalu nīvu òṃdu sevādāra saṃsthèya caṃdādārarāgiddu kaniṣṭha 90 dinagaḻāgirabeku. vidhāna nimma saṃcāri dūravāṇiyiṃda PORT<space>nimma hattu aṃkèya dūravāṇi saṃkhyè èṃba saṃdeśavannu namūdisi 1900 saṃkhyègè kaḻuhisabeku nimagè kèlavu kṣaṇagaḻa naṃtara 1901 saṃkhyèyiṃda òṃdu saṃketa hòṃdida saṃdeśa baruttadè. adannu nīvu badalāyisalicchisuva sevādārariṃda mòbail sevè vargāvaṇèya arji tuṃbi, 19 rūpāyi pāvatisi hòsa sevādāra saṃsthèya sevè paḍèyabahudāgidè. sevè badalāgalu òṃdu vāradiṃda hadinaidu dinagaḻa kālāvadhiyiddu badalāguva kèlavu gaṃṭègaḻu nīvu yāvude sevè paḍèyalu sādhyavāgada sthitigè baṃdu, naṃtara hòsa sevè āraṃbhavāguttadè. (rātri hattariṃda muṃjānè aidaròḻagè ī sthitiyalli nimma dūravāṇi iruttadè èṃdu sevādārara kèlavu aṃtarajāla puṭadalli namūdāgiruttadè). ullekhagaḻu saṃvahana

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%8A%E0%B2%AC%E0%B3%88%E0%B2%B2%E0%B3%8D%20%E0%B2%B8%E0%B2%82%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B3%86%20%E0%B2%B5%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%97%E0%B2%BE%E0%B2%B5%E0%B2%A3%E0%B3%86

ಮೊಬೈಲ್ ಸಂಖ್ಯೆ ವರ್ಗಾವಣೆ

ಭಾವಪೂಜೆ ನಾವು ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿನ ನೆಮ್ಮದಿಗೆ, ಇಂದಿನ ಒತ್ತಡದ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಕೆಲ ಕ್ಷಣ ನಿಶ್ಚಿಂತೆಯಿಂದ ಕಳೆಯಲು ದೇವರ, ಸಂತರ ಮೊರೆ ಹೋಗುತ್ತೇವೆ, ಅಲ್ಲಿ ದೇವರಿಗೆ ಪೂಜೆ ಮಾಡಿಸಿ, ನಮ್ಮ ಜೀವನ ನೆಮ್ಮದಿಯಿಂದ ಇರಲು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅಂದರೆ ಮನಸ್ಸಿನ ಶುದ್ಧಿಗಾಗಿ ನಮಗೆ ಒಂದು ಸಾಧನ ಬೇಕು, ಅದನ್ನೇ ನಾವು ಪೂಜೆಯೆಂದು ಕರೆಯುತ್ತೇವೆ. ಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧ. ಒಂದನೆಯದು 'ದ್ರವ್ಯ ಪೂಜೆ' ಜಲ, ಗಂಧ, ಅಕ್ಷತಾ, ಪುಷ್ಪ, ಧೂಪ ಮುಂತಾದ ದ್ರವ್ಯಗಳನ್ನು ಅಂದರೆ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಳ್ಳೆಯ ಪರಿಣಾಮ, ಒಳ್ಳೆಯ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳದೇ ದೇವರಿಗೆ, ನಾವು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ, ನಮಗೆ ಏನು ಫಲ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ, ಕೆಲ ವಸ್ತುಗಳ ಅರ್ಪಣೆಯಿಂದ ಆ ದೇವರು ನಮಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದರೆ ನಿಜಕ್ಕೂ ಅದು ನಮ್ಮ ಮೂರ್ಖತನವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಎರಡನೇಯದು ಭಾವ ಪೂಜೆ' ಯಾವುದೇ ವಸ್ತುಗಳಿಲ್ಲದೇ, ನಿಷ್ಕಲ್ಮಶ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಮಾಡುವ ಪೂಜಾ ವಿಧಾನವಿದು. ನಮ್ಮಲ್ಲಿರುವ ಅರಿಷಡ್ವರ್ಗಗಳಾದ ಕಾಮ, ಲೋಭ, ಮುಂತಾದ ವಿಕಲ್ಪಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುವ ಪೂಜಾ ವಿಧಾನವಿದು. ಭಾವ ಪೂಜೆಯ ಬಗೆಗಿರುವ ಒಂದು ದೃಷ್ಟಾಂತ ಕತೆ ಒಂದು ಊರಿನ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ, ಒಬ್ಬ ಸನ್ಯಾಸಿ ಕುಳಿತ್ತಿದ್ದರು. ಅವರ ಬಳಿ ಹೋದ ಹಳ್ಳಿಗನೊಬ್ಬ ಕೇಳಿದ - ಸ್ವಾಮಿ ದೇವರ ಪೂಜೆಗೆ ಪವಿತ್ರವಾದ ವಸ್ತು ಯಾವುದು ? ಎಂದು. ಸನ್ಯಾಸಿ ಹೇಳಿದ- ಹಾಲು ಪವಿತ್ರವಾದದ್ದು, ಹಾಲಿನಿಂದ ದೇವರನ್ನು ಪೂಜಿಸು. ಹಳ್ಳಿಗ ಉತ್ತರಿಸಿದ- ಹಾಲನ್ನು ಕರು ಕುಡಿದಿರುತ್ತಲ್ಲ, ಅಲ್ಲಿಗೆ ಅದು ಎಂಜಲಾಯಿತಲ್ಲ ಎಂದ. ಮತ್ತೇ ಸನ್ಯಾಸಿ ಹೇಳಿದರು- ಹೂವಿನಿಂದ ಪೂಜೆ ಮಾಡು ಎಂದ. ಅದು ಹೇಗೆ ಸಾಧ್ಯ ಸ್ವಾಮಿ, ಹೂವಿನ ಮೇಲೆ ದುಂಬಿ ಕುಳಿತ್ತಿರುತ್ತಲ್ಲ ಎಂದ ಹಳ್ಳಿಗ, ಮತ್ತೇ ಸನ್ಯಾಸಿ ಹೇಳಿದ- ಜಲದಿಂದ ಪೂಜೆ ಮಾಡು. ಹಳ್ಳಿಗ ಉತ್ತರಿಸಿದ- ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಳು ಕಪ್ಪೆಗಳು ವಾಸಿಸುವುದರಿಂದ ಅದು ಎಂಜಲಲ್ಲವೇ ಎಂದದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿ, ಸನ್ಯಾಸಿ ಬೇಸರದಿಂದ ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಪೂಜೆ ಮಾಡು ಎಂದಾಗ, ಆ ಹಳ್ಳಿಗ - ಕಾಮ, ಕ್ರೋದ, ಲೋಭ, ಮೋಹ, ಮದ ಮತ್ತು ಮತ್ಸರಗಳಿಂದ ಮನಸ್ಸು ಒಂದು ತಿಪ್ಪೆರಾಶಿ ಯಾಗಿದೆ. ಅಂಥ ಕೊಳಕು ಮನಸ್ಸನ್ನು ಹೇಗೆ ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಲಿ ಎಂದ. ಆಗ ಸನ್ಯಾಸಿಗೆ ಜ್ಞಾನೋದಯವಾಯಿತು. 'ನನ್ನ ಮನಸ್ಸು ಪರಿಶುದ್ಧವಿಲ್ಲದೇ ಮಾಡುವ ಪೂಜೆ ವ್ಯರ್ಥ'ವೆಂದು. ಹೊರಗಡೆ ಭಾರಿ ಶಕ್ತಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡಿ, ವೈಭವಯುತವಾಗಿ ಪೂಜಾ ವಿಧಾನಗಳ ಆಚರಣೆ ಮಾಡಿದರೆ, ಅವನೇ ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಟ ಭಕ್ತ ಎಂದು ಪರಿಭಾವಿಸುವುದು ತಪ್ಪಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಡಂಭಾಚಾರದ ಭಕ್ತಿಯ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನೋಡಿ ಹನ್ನೆರೆಡನೇ ಶತಮಾನದ ವಚನಕಾರ 'ಜೇಡರ ದಾಸಿಮಯ್ಯ' ತನ್ನ ವಚನದಲ್ಲಿ ಬರುಸೆಟಗನ ಭಕ್ತಿ ದಿಟವೆಂದು ನೆಚ್ಚಲು ಭೇಡ, ಮಠದೊಳಗಣ ಬೆಕ್ಕು ಇಲಿಯ ಕಂಡು ಪುಟನೆಗೆದಂತಾಯಿತು ಎಂದು ಆಡಂಬರದ ಭಕ್ತಿಯ ತೋರುವ ವರನ್ನು ಬೆಕ್ಕಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ, ನಾವು ನಮ್ಮ ಮನದಲ್ಲಿರುವ ದುಷ್ಪ ಅಲೋಚನೆಗಳನ್ನು, ದುರ್ಬದ್ದಿಯನ್ನು, ಕಿತ್ತು ಹಾಕಿ, ಕೆಲ ಕ್ಷಣ ನಿಶ್ಚಿಂತೆಯಿಂದ ಯಾವುದೇ ವಿಕಾರ ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗದೇ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿ, ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಿದರೆ, ಖಂಡಿತ ನಿಮ್ಮ ಮನ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಗೂಡಾಗುತ್ತದೆ. ವರ್ಗ : ಹಿಂದೂಧರ್ಮ

bhāvapūjè nāvu namma manassina nèmmadigè, iṃdina òttaḍada jīvanadalli kèla kṣaṇa niściṃtèyiṃda kaḻèyalu devara, saṃtara mòrè hoguttevè, alli devarigè pūjè māḍisi, namma jīvana nèmmadiyiṃda iralu prārthisuttevè. aṃdarè manassina śuddhigāgi namagè òṃdu sādhana beku, adanne nāvu pūjèyèṃdu karèyuttevè. pūjèyalli èraḍu vidha. òṃdanèyadu 'dravya pūjè' jala, gaṃdha, akṣatā, puṣpa, dhūpa muṃtāda dravyagaḻannu aṃdarè vastugaḻannu upayogisi pūjisalāguttadè. òḻḻèya pariṇāma, òḻḻèya nirīkṣègaḻannu iṭṭukòḻḻade devarigè, nāvu berè berè vastugaḻannu arpisida mātrakkè, namagè enu phala siguvudilla, kèla vastugaḻa arpaṇèyiṃda ā devaru namagè òḻḻèyadannu māḍuttānè. èṃdu bhāvisidarè nijakkū adu namma mūrkhatanavannu pradarśisidaṃtāguttadè. èraḍaneyadu bhāva pūjè' yāvude vastugaḻillade, niṣkalmaśa manassiniṃda māḍuva pūjā vidhānavidu. nammalliruva ariṣaḍvargagaḻāda kāma, lobha, muṃtāda vikalpagaḻannu nāśapaḍisuva pūjā vidhānavidu. bhāva pūjèya bagègiruva òṃdu dṛṣṭāṃta katè òṃdu ūrina devasthānadalli, òbba sanyāsi kuḻittiddaru. avara baḻi hoda haḻḻiganòbba keḻida - svāmi devara pūjègè pavitravāda vastu yāvudu ? èṃdu. sanyāsi heḻida- hālu pavitravādaddu, hāliniṃda devarannu pūjisu. haḻḻiga uttarisida- hālannu karu kuḍidiruttalla, alligè adu èṃjalāyitalla èṃda. matte sanyāsi heḻidaru- hūviniṃda pūjè māḍu èṃda. adu hegè sādhya svāmi, hūvina melè duṃbi kuḻittiruttalla èṃda haḻḻiga, matte sanyāsi heḻida- jaladiṃda pūjè māḍu. haḻḻiga uttarisida- nīrinalli mīnugaḻu kappègaḻu vāsisuvudariṃda adu èṃjalallave èṃdaddannu keḻi, sanyāsi besaradiṃda manassiniṃda pūjè māḍu èṃdāga, ā haḻḻiga - kāma, kroda, lobha, moha, mada mattu matsaragaḻiṃda manassu òṃdu tippèrāśi yāgidè. aṃtha kòḻaku manassannu hegè devarigè arpisali èṃda. āga sanyāsigè jñānodayavāyitu. 'nanna manassu pariśuddhavillade māḍuva pūjè vyartha'vèṃdu. hòragaḍè bhāri śakti pradarśana māḍi, vaibhavayutavāgi pūjā vidhānagaḻa ācaraṇè māḍidarè, avane sarvaśreṣṭa bhakta èṃdu paribhāvisuvudu tappāguttadè. ī ḍaṃbhācārada bhaktiya pradarśanavannu noḍi hannèrèḍane śatamānada vacanakāra 'jeḍara dāsimayya' tanna vacanadalli barusèṭagana bhakti diṭavèṃdu nèccalu bheḍa, maṭhadòḻagaṇa bèkku iliya kaṃḍu puṭanègèdaṃtāyitu èṃdu āḍaṃbarada bhaktiya toruva varannu bèkkigè holisiddārè. āddariṃdale, nāvu namma manadalliruva duṣpa alocanègaḻannu, durbaddiyannu, kittu hāki, kèla kṣaṇa niściṃtèyiṃda yāvude vikāra bhāvanègaḻigè òḻagāgade prārthisi, dhyāna māḍidarè, khaṃḍita nimma mana nèmmadiya gūḍāguttadè. varga : hiṃdūdharma

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%B5%E0%B2%AA%E0%B3%82%E0%B2%9C%E0%B3%86

ಭಾವಪೂಜೆ

ಐಪ್ಯಾಡ್ ಎಂಬ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅನ್ನು ಆ‍ಪ್ಪಲ್ ಸಂಸ್ಥೆಯು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ್ದು, ಇದು ಪುಸ್ತಕಗಳು, ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳು, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು, ಸಂಗೀತ, ಆಟಗಳು, ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಸಂಗತಿಗಳು ಮುಂತಾದ ಶ್ರವ್ಯ-ದೃಶ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಇದನ್ನು ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದರ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಭಾರವು ಈಗ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಫೋನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಗಳ ತೂಕದಷ್ಟೇ ಇದೆ. ಆ‍ಪ್ಪಲ್, ಏಪ್ರಿಲ್ 2010ರಲ್ಲಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ್ದು, 80 ದಿನಗಳಲ್ಲಿ 3 ಮಿಲಿಯನ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ. 2010ರ ಎರಡನೆಯ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದ ಕೊನೆಗೆ ಆ‍ಪ್ಪಲ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಪಿಸಿ ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ಶೇ95ರಷ್ಟು ಪಾಲು ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಸ್ಟ್ರಾಟಜಿ ಅನಾಲಿಸ್ಟ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. 2010ರ ಎರಡನೆಯ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ 4.19 ಮಿಲಿಯನ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತ್ತು. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕೂಡ ಐಪಾಡ್ ಟಚ್ ಮತ್ತು ಐಫೋನ್ ಹೊಂದಿರುವಂತಹ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ಗಳಿಂದಲೇ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವಂತದ್ದಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಐಫೋನ್‌ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ನಂತೆಯೆ ತನ್ನದೆ ಆದ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ ಮೂಲಕ ಕೂಡ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನಿಂದ ಅನುಮತಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಇದರ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಸ್ಟೋರ್‌ ಮೂಲಕ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗುವ ಪ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳನ್ನು ಯಾವುದೇ ಬದಲಾವಣೆ ಇಲ್ಲದೇ ಇದರಲ್ಲಿ ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಐಫೋನ್ ಮತ್ತು ಐಪಾಡ್ ಟಚ್‌ಗಳಂತೆ, ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕೂಡ ಮಲ್ಟಿಟಚ್ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇಯಿಂದ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ — ಒತ್ತಡದಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸ್ಟೈಲಸ್ ಸಾಧನ ಹೊಂದಿದ್ದ ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳಿಗಿಂತ ಇದು ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭೌತಿಕ ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಬದಲಾಗಿ ಒಂದು ವರ್ಚುವಲ್ ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಹೊಂದಿದೆ. ಐಪ್ಯಾಡ್, ಅಂತರ್ಜಾಲ ಹುಡುಕಲು, ಲೋಡ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಮಿಡೀಯಾ ಮತ್ತು ಸಾಪ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅಳವಡಿಸಲು ವೈ-ಫೈ ಡಾಟಾ ಸಂಪರ್ಕ್ ಬಳಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಮಾದರಿಗಳು 3ಜಿ ನಿಸ್ತಂತು ಮಾಹಿತಿ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದು ಇವುಗಳ ಮೂಲಕ ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಪಿಎ ಮಾಹಿತಿ ಜಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದು. ಈ ಸಾಧನವನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರಿನಲ್ಲಿ ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಕೇಬಲ್ ಮೂಲಕ ಐಟ್ಯೂನ್ಸ್ ಗೆ ಸಿಂಕ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಈ ಉಪಕರಣಕ್ಕೆ ಮಾಧ್ಯಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯು ತಟಸ್ಥವಾಗಿತ್ತು ಅಥವಾ ಸಕಾರಾತ್ಮಕವಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಉಪಕರಣ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಗಳು ವ್ಯಕ್ತವಾದವು. ಇತಿಹಾಸ 1993ರಲ್ಲಿ ಆ‍ಪ್ಪಲ್ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಗಣಕಯಂತ್ರ ನ್ಯೂಟನ್ ಮೆಸೇಜ್‌ಪ್ಯಾಡ್ 100, ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಇದು ಮುಂದೆ ಎಕಾರ್ನ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಸ್ ನೊಂದಿಗೆ ಎಆರ್‌ಎಂ6 ಪ್ರೊಸೆಸರ್ ಕೋರ್ ರಚನೆಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿತು. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಪವರ್‌ಬುಕ್ ಡ್ಯೂಒ-ಆಧಾರಿತ ಪೆನ್‌ಲೈಟ್ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು ಮೂಲಮಾದರಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿತು, ಅದರೆ ಮೆಸೇಜ್‌ಪ್ಯಾಡ್ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದೆಂದು ಇದನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಿಲ್ಲ. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ನ್ಯೂಟನ್ ಆಧಾರಿತ ಪಿಡಿಎಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು, ಮತ್ತು 1998ರಲ್ಲಿ ಮೆಸೇಜ್‌ಪ್ಯಾಡ್ 2100 ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಜೊತೆಗೆ 2001ರಲ್ಲಿ ಒಯ್ಯುವಂತಹ ಸಂಗೀತ ಸಾಧನ ಐಪಾಡ್ ಪರಿಚಯಿಸಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು, ಆ‍ಪ್ಪಲ್ ಪುನಃ 2007ರಲ್ಲಿ ಮೊಬೈಲ್ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಐಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿತು. ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಿಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದ್ದು ಆದರೆ ಕ್ಯಾಮರಾ ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಹೊಂದಿದೆ, ಇದನ್ನು ಮಲ್ಟಿಟಚ್ ಬೆರಳು ಸಂವೇದಕ-ಟಚ್‌ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಆಗಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನ ಮೊಬೈಲ್ ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್—ಐಒಎಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ. 2009ರ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಗಾಳಿಸುದ್ಧಿ ಹಬ್ಬಿತ್ತು. "ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್"ಗೆ ಐಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಮತ್ತು ಐಸ್ಲೇಟ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿರಬಹುದೆಂದು ಊಹಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಜನವರಿ 27, 2010ರಂದು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಸ್ಯಾನ್‌ಪ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊದ ಯೆರ್ಬಾ ಬ್ಯುಯೆನಾ ಸೆಂಟರ್ ಫಾರ್ ಆರ್ಟ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಪತ್ರಿಕಾಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವ್ ಜಾಬ್ಸ್ ತಿಳಿಸಿದರು. ನಂತರ ಐಫೋನ್‌ಗಿಂತ ಮೊದಲಿಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಜಾಬ್ಸ್ ಅಂಗೀಕರಿಸಿದರು. ಇದು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಹಾ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮನಗಂಡು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ ಸ್ಟೀವ್ ಜಾಬ್ಸ್ ಅದರ ಬದಲಿಗೆ ಐಫೋನ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಮತ್ತು ಇನ್ಪುಟ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಟಚ್‌ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇ ಲಿಕ್ವಿಡ್ ಕ್ರಿಸ್ಟಲ್ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇ (1024 × 768 ಪಿಕ್ಸಲ್ಸ್ ಹೊಂದಿದ್ದು) ಜೊತೆಗೆ ಬೆರಳಚ್ಚು-ನಿರೋಧಕ ಮತ್ತು ಗೀಚುಗಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಬಹುದಾದ ಗಾಜನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಐಫೋನ್‌ನಂತೆ, ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಕೂಡ ಕೇವಲ ಬೆರಳಿನ ಮೂಲಕ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು; ಕೈಚೀಲಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಟೈಲಿ, ಬಳಸದೆ ಇರುವಾಗ ಬಹಳಷ್ಟು ಅಗತ್ಯ ವಿದ್ಯುತ್‌ ಸಂಚಲನವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಇದಕ್ಕಾಗಿಯೆ ವಿಶೇಷ ಕೈಚೀಲಗಳು ಮತ್ತು ಧಾರಕ ಸ್ಟೈಲಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇಯು ಎರಡು ಸಂವೇದಕಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸುತ್ತದೆ:ಪದೆಯ ಸುತ್ತಲಿನ ಬೆಳಕಿನ ಸಂವೇದಕವು ಬೆಳಕಿನ ಪ್ರಖರವನ್ನು ಹೊಂದಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು 3-ಅಕ್ಷೀಯ ಅಕ್ಸೆಲೆರೊಮೀಟರ್ ‌ ಫೋನ್‌ನ ಸ್ಥಿತಿ ಗುರುತಿಸಿ ಅದಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ಪರದೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಬಳಕೆದಾರರು ಪೊರ್ಟ್ರೇಟ್‌ (ಪ್ರತಿಕ್ರತಿ ಮತ್ತು ಭೂಚಿತ್ರಣ)ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಕೇಪ್‌ ನಡುವೆ ಬದಲಿಸಿ ಸುಲಭದ ತಿಳಿವಳಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ಐಫೋನ್ ಮತ್ತು ಐಪಾಡ್ ಟಚ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ನಂತೆ ಕೇವಲ ಮೂರೇ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ (ಪೊರ್ಟ್ರೇಟ್‌ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಕೇಪ್‌-ಎಡ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಕೇಪ್‌-ಬಲ) ಇರದೆ, ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಕಡೆಗೆ ( ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ ಮೂರು ರೀತಿ ಮತ್ತು ಮತೊಂದು ಮೇಲೆ ಕೆಳಗೆ)ಪರದೆ ತಿರುಗುವಿಕೆಗೆ ಸಹಾಯವಾಗುವಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ, ಇದರರ್ಥ ಉಪಕರಣವು ಯಾವುದೇ ಅಂತರ್ಗತ " ಸಹಜವಾದವಾದ" ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಹೊಂದಿಲ್ಲ; ಕೇವಲ ಹೋಮ್ ಬಟನ್ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಬದಲಾವಣೆ ಇದೆ. ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ನಾಲ್ಕು ಒತ್ತುಗುಂಡಿಗಳಿವೆ, ಬಳಕೆದಾರರು ಮುಖ್ಯ ಪರಿವಿಡಿಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಲು ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇ ಕೆಳಗೆ ಹೋಮ್ ಒತ್ತುಗುಂಡಿ, ಮತ್ತು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಮೂರು ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಒತ್ತುಗುಂಡಿಗಳು: ವೇಕ್‌/ಸ್ಲೀಪ್‌ , ವಾಲ್ಯೂಮ್‌ ಹೆಚ್ಚು/ಕಡಿಮೆ , ಜೊತೆಗೆ ಮೂರನೆಯ ಒತ್ತುಗುಂಡಿಯಾದ ಐಒಎಸ್ 4.2 ನಿಶ್ಯಬ್ಧ ಗುಂಡಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಮೊದಲಿಗೆ ಈ ಗುಂಡಿಯು ಪರದೆ ತಿರುಗದಂತೆ ಮಾಡಲು ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು (ಬಳಕೆದಾರ ಮಲಗಿರುವ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಅಸಂಕಲ್ಪಿತ ತಿರುಗುವಿಕೆ ತಡೆಯಲು). ಆದರೆ, ಐಒಎಸ್ 4.2 ಪರಿಷ್ಕೃತದಲ್ಲಿ, ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಐಒಎಸ್ ಟಾಸ್ಕ್ ಸ್ವಿಚರ್ ಮೂಲಕ ತಿರುಗುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಾಪ್ಟ್‌ವೇರ್ ಅಂತರಣ ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಐಒಎಸ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಭೌತಿಕ ಸ್ವಿಚ್‌ಗಳ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಹಾಕಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟಾರ್ ಟ್ರೇಕ್‌ನ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಪಿಎಡಿಡಿ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಗಣಕಯಂತ್ರದ ನಡುವೆ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಹೋಲಿಕೆ ಇರುವುದನ್ನು ಆರ್ಸ್ ಟೆಕ್ನಿಕಾ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಮಾಡಿದೆ. ಸಂಪರ್ಕಶೀಲತೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಗೂಗಲ್ ಮ್ಯಾಪ್ಸ್‌‍‍ನಂತಹ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳದ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸಲು ಸ್ಕೈಹುಕ್ ವೈರ್‌ಲೆಸ್‌ನಿಂದ ಟ್ರೈಲೆಟರೇಶನ್ ವೈ-ಫೈ ಸಂಪರ್ಕಜಾಲವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. 3ಜಿ ಮಾದರಿಯು A-GPSಹೊಂದಿದ್ದು GPS ನೊಂದಿಗೆ ಇದರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಲೆಕ್ಕಹಾಕಲು ಅಥವಾ ಸಮೀಪದ ಸೆಲ್‌‌ಫೋನ್ ಗೋಪುರಕ್ಕೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸಲು ಅನುಮತಿಸುತ್ತದೆ; ಇದಲ್ಲದೆ 3ಜಿ ರೇಡಿಯೋ ಸಂವೇದನ ಸುಧಾರಿಸಲು ಹಿಂಬದಿಯಲ್ಲಿ ಕಪ್ಪು ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಇತ್ತು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ತಂತಿ ಮೂಲಕ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕಾಗಿ, ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಒಡೆತನದ ಡಾಕ್ ಜೋಡಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ಇದು ದೊಡ್ಡ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಸ್‌ನ ಈಥರ್ನೆಟ್ ಮತ್ತು ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪೋರ್ಟ್ಸ್ ರಹಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಶ್ರವಣಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಎರಡು ಆಂತರಿಕ ಸ್ಪೀಕರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೂಂದಿದೆ. ಇದು ಯುನಿಟ್ಟಿನ ಕೆಳಭಾಗದ ಬಲಬದಿಯೊಳಗೆ ಮೂರು ಆಡಿಯೋ ಪೋರ್ಟ್ಸ್‌ಗೆ ಮಚ್ಚಿದ ಎರಡು ಸಣ್ಣ ಮಾರ್ಗದ ಮೂಲಕ ಏಕಧ್ವನಿಕವನ್ನು ತಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಯುನಿಟ್ಟಿನ ಬಲ ಬದಿಗೆ ವಾಲ್ಯೂಮ್ ಗುಂಡಿ ಇದೆ. ಉಪಕರಣದ ಎಡಭಾಗದ ಮೇಲಿನ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿರುವ 3.5-ಎಂಎಂ ಟಿಆರ್‌ಎಸ್ ಜೋಡಕ ಆಡಿಯೋ ಔಟ್ ಜಾಕ್ ಮೈಕ್ರೋಫೋನ್‌ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿ ನಿಯಂತ್ರಕ ಇದ್ದರೂ/ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಹೆಡ್‌ಫೋನ್‌ಗೆ ಸ್ಟೀರೀಯೊ ಸೌಂಡ್ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಧ್ವನಿ ಮುದ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಧ್ವನಿವರ್ಧಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಬ್ಲೂಟೂತ್ 2.1 + EDR ಅಂತರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನವು ನಿಸ್ತಂತು ಹೆಡ್‌ಫೋನನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕೀಲಿಮಣೆ ಜೊತೆಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಳಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಒಎಸ್ ಬ್ಲೂಟೂತ್ ಮೂಲಕ ಕಡತ ವರ್ಗಾವಣೆಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುತ್ತಿಲ್ಲ. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಾಹ್ಯ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇ ಅಥವಾ ಟಿವಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು 1024 x 768 ವಿಜಿಎ ವಿಡಿಯೋ ಔಟ್‌ಪುಟ್ ಕೂಡ ಹೊಂದಿದೆ. ಪವರ್ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಟರಿ thumb|ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಡಾಕ್ ಹೊಂದಿರುವ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಆಂತರಿಕವಾಗಿ ಪುನರಾವೇಶ್ಯ ಲಿಥಿಯಂ-ಅಯಾನ್ ಪಾಲಿಮರ್ ಬ್ಯಾಟರಿ(LiPo)ಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ . ಶೇ60%ರಷ್ಟು ಬ್ಯಾಟರಿಗಳನ್ನು ತೈವಾನ್‌ನ ಸಿಂಪ್ಲೊ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಮತ್ತು ಡೈನಾಪ್ಯಾಕ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪವರ್ ಅಡಾಪ್ಟರ್ ಒಳಗೊಂಡು ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ಯುತ್(2 ಎಂಪರ್ಸ್) ಪೂರಣವಾಗುವಂತೆ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪೋರ್ಟ್‌ನಿಂದ ಇದು ವಿದ್ಯುತ್ ಪೂರಣ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯಾದರೂ ಅದು 500 ಮಿಲಿ ಎಂಪಿಯರ್ಸ್(ಅರ್ಧ ಎಂಪಿಯರ್ಸ್)ವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಿಮೀತವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಸಂಪರ್ಕಹೊಂದಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ತಿರುಗಿದ್ದರೆ ತುಂಬಾ ನಿಧಾನವಾಗಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಪೂರೈಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಆಗುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಹೊಸದಾದ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪೋರ್ಟ್‌ನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದ್ದು ಪರಿಕರಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪೂರಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬ್ಯಾಟರಿ ಸುಮಾರು 10 ತಾಸು ವಿಡಿಯೋ ನೋಡುವಷ್ಟು, 140 ತಾಸು ಆಡಿಯೋ ಕೇಳುವಷ್ಟು, ಅಥವಾ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಪೂರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಹೇಳಿದೆ. ಯಾವುದೇ ಬ್ಯಾಟರಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಂತೆ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಲಿಪೊ ಬ್ಯಾಟರಿ ಕೂಡಾ ತುಂಬಾ ಸಮಯದ ನಂತರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಬಳಕೆದಾರ ವಿನಿಮಯ ಸಾಧ್ಯತೆ ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ. ಐಪಾಡ್ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಐಫೋನ್‌ಗೆ ಇರುವಂತಹದೆ ಬ್ಯಾಟರಿ-ಬದಲಾವಣೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ವಿದ್ಯುದಾವೇಶ ಹೊಂದಿರದ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬದಲಿಸಿ ಮತ್ತು $99 ( $6.95 ಸಾಗಾಣಿಕಾ ವೆಚ್ಚ) ಶುಲ್ಕದೊಂದಿಗೆ ನವೀಕರಿಸಿದ ಐಪ್ಯಾಡ್ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಶೇಖರಣೆ ಮತ್ತು ಸಿಮ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ ಮೂರು ಆಂತರಿಕ ಸಂಗ್ರಹ ಗಾತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು: ಎ 16, 32, ಅಥವಾ 64 ಜಿಬಿ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್ ಡ್ರೈವ್. ಎಲ್ಲಾ ಮಾಹಿತಿಗಳು ಫ್ಲ್ಯಾಶ್ ಡ್ರೈವ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಸಲು ಯಾವುದೆ ಆಯ್ಕೆ ಇಲ್ಲ. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಎಸ್‌ಡಿ ಕಾರ್ಡ್ ರೀಡರ್‌ನೊಂದೊಗೆ ಕ್ಯಾಮರಾ ಸಂಪರ್ಕ ಕಿಟ್ ಕೂಡ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು, ಆದರೆ ಇದನ್ನು ಪೋಟೋಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಮಾತ್ರ ಬಳಸಬಹುದು. ವೈ-ಫೈ + 3ಜಿ ಮಾದರಿಯು ಮೈಕ್ರೋ-ಸಿಮ್ ಸ್ಲಾಟ್ (ಮಿನಿ-ಸಿಮ್ಅಲ್ಲ) ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಐಫೋನ್‌ಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾದ ಭದ್ರಪಡಿಸಿದ ಕ್ಯಾರಿಯರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರಲಾಗುತ್ತದೆ, 3ಜಿ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸದ ಮತ್ತು ಅನುರೂಪವದ ಯಾವುದೇ ಜಿಎಸ್‌ಎಂ ಕ್ಯಾರಿಯರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಾರುತ್ತಾರೆ. ಜಾಪಾನಿನಲ್ಲಿ ಈ ರೀತಿ ಮಾರದೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ 3ಜಿಯನ್ನು ಸಾಪ್ಟ್‌ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಭದ್ರಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಟಿ-ಮೊಬೈಲ್‌ನ ಜಾಲದ ಮೂಲಕ ಮಾಹಿತಿ ಜಾಲ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಇಡಿಜಿಇ ಸೆಲ್ಯುಲರ್ ವೇಗ ಕಡಿಮೆ ಇರುವಂತೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಟಿ-ಮೊಬೈಲ್‌ನ 3ಜಿ ಜಾಲವು ಭಿನ್ನವಾದ ಕಂಪನಾಂಕಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಪರಿಕರಗಳ ಆಯ್ಕೆ thumb|ಐಪ್ಯಾಡ್ ತನ್ನ ಕೇಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಹಲವಾರು ವಿಧವಾದ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ: ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕೀಬೋರ್ಡ್ ಡಾಕ್ ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಕೀಬೋರ್ಡ್, 30-ಪಿನ್ ಕನೆಕ್ಟರ್, ಮತ್ತು ಆಡಿಯೋ ಜಾಕ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕೇಸ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಬೇರೆಬೇರೆ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಡಾಕ್ 30-ಪಿನ್ ಕನೆಕ್ಟರ್, ಮತ್ತು ಆಡಿಯೋ ಜಾಕ್ ಹೊರಗಿನ ಮಾಜಿಟರ್ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಟರ್‌ಗಾಗಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಡಾಕ್ ಕನೆಕ್ಟರ್ ಟು ವಿಜಿಎ ಅಡಾಪ್ಟರ್ ಪೋಟೋಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿಡಿಯೋಗಳನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಟೈಪ್ ಎ ಕನೆಕ್ಟರ್ ಅಡಾಪ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಎಸ್‌ಡಿ ಕಾರ್ಡ್ ರೀಡರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕ್ಯಾಮರಾ ಸಂಪರ್ಕ ಕಿಟ್ . 2 ಎ ಔಟ್‌ಪುಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ(10 W) ಐಪ್ಯಾಡ್ 10W ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪವರ್ ಅಡಾಪ್ಟರ್ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿವರಣೆಗಳು ಉತ್ಪಾದನೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಫಾಕ್ಸ್‌ಕಾನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಿದೆ, ಚೀನಾದ ಷೆನ್‌ಝೆನ್‌‌ನಲ್ಲಿರು ದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸ್ಥಾವರದಲ್ಲಿ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನ ಐಪಾಡ್, ಐಫೋನ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಕ್ ಮಿನಿ ಕೂಡ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ . ಐಸಪ್ಲಿ ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿರುವಂತೆ 16 ಜಿಬಿ ವೈ-ಫೈ ಆವೃತ್ತಿಯ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಉತ್ಪಾದನಾ ವೆಚ್ಚ $259.60 ಇದರಲ್ಲಿ ಸಂಶೋಧನೆ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ,ಪರವಾನಿಗೆ ಮತ್ತು ಪೇಟೆಂಟ್ ವೆಚ್ಚ ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡಿಭಾಗಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವವರನ್ನು ಬಹಿರಂಗ ಪಡಿಸಿಲ್ಲ ಅದರೆ ಉದ್ಯಮದ ಒಳಗಿರುವವರಿಂದ ಟೀಯರ್‌ಡೌನ್ ಪಡೆದ ವರದಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಳು ಸೂಚಸುಯಂತೆ ಇದರ ಹಲವಾರು ಘಟಕಗಳು ಮತ್ತು ಪೂರೈಕೆದಾರು: ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಎ4 ಈಸ್‌ಒಸಿ: ಸ್ಯಾಮ್‌ಸಂಗ್. ಎನ್‌ಎ‌ಎನ್‌ಡಿ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್ ರ್ಯಾಮ್ ಚಿಪ್ಸ್: ತೋಷಿಬಾ; ಸ್ಯಾಮ್‌ಸಂಗ್‌ನ 64 ಜಿಬಿ ಮಾದರಿ ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ. ಟಚ್-ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಚಿಪ್ಸ್: ಬ್ರಾಡ್‌ಕಾಮ್. ಐಪಿಎಸ್ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇ: ಎಲ್‌ಜಿ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇ ಟಚ್ ಪ್ಯಾನೆಲ್ಸ್: ವಿಂಟೆಕ್. (ಟಿಪಿಕೆ ಟಚ್ ಸೊಲ್ಯೂಷನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಪಡೆದ ನಂತರ ಇದರ ಆರ್ಡರ್‌ನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಮಾರ್ಚ್ ಕೊನೆಯಿಂದ ಏಪ್ರಿಲ್ ಮೊದಲವರೆಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬಿಡುಗಡೆ ಮುಂದೂಡಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.) ಕೇಸ್: ಕ್ಯಾಚರ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್. ಎಲ್‌ಸಿಡಿ ಡ್ರೈವರ್ಸ್: ನೊವಾಟೆಕ್ ಮೈಕ್ರೋಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್. ಬ್ಯಾಟರಿಗಳು: ಶೇ60%ರಷ್ಟು ಬ್ಯಾಟರಿಗಳನ್ನು ತೈವಾನ್‌ನ ಸಿಂಪ್ಲೊ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಮತ್ತು 40%ರಷ್ಟು ಡೈನಾಪ್ಯಾಕ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಕ್ಸೆಲೆರೊಮೀಟರ್: ಎಸ್‌ಟಿಮೈಕ್ರೋಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್. ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌‍ ಐಫೋನ್‌ನಂತೆಯೆ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಎನ್ವಿರಾನ್ಮೆಂಟ್ (ಐಫೋನ್ ಎಸ್‌ಡಿಕೆ, ಅಥವಾ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ‍್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಕಿಟ್‌ ಮುಂದಿನ ಆವೃತ್ತಿ 3.2)ನೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕೇವಲ ತನ್ನದೆ ಆದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಚಾಲನೆಯಾಗುತ್ತದೆ, ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನ ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನಿಂದ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಆಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ದಾಖಲಾದ ಉಪಕರಣಗಳಿಗೆ ಅಭಿವೃದ್ದಿ ಪರವಾನಿಗೆ ಪಡೆದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾರರು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಐಫೋನ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌ನ ಮೂರನೇಯಷ್ಟರಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತದೆ, ಐಫೋನ್ ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೇ ಆಗುತ್ತದೆ ಆಥವಾ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಪರದೆಯನ್ನು ತುಂಬುವಷ್ಟು ದೊಡ್ಡದಾಗಿ ಮಾಡಿತ್ತದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾರರು ಆ‍ಯ್‌ಪ್ಸ್ ರಚಿಸಲು ಅಥವಾ ಬದಲಾಯಿಸಲು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಅನುಕೂಲತೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಲು ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾರರು ಐಫೋನ್ ಎಸ್‌ಡಿಕೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅನ್ನು ಒಂದು ಗ್ರಾಹಕೀಕೄತ ಐಪ್ಯಾಡ್-ಮಾತ್ರ v3.2 ಎಂಬ ಐಫೋನ್ ಒಎಸ್ ಆವೃತ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಮುದ್ರ ಮುಖಾಂತರ ಕಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನವೆಂಬರ್ 2010ರಿಂದ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಐಒಎಸ್ 4.2ನೊಂದಿಗೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1ರಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಯಿತು. ನವೆಂಬರ್ 22ರಂದು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಐಒಎಸ್ 4.2.1 ನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು . ಅಳವಡಿಕೆಗಳು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಹಲವಾರು ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಹೊರಬಂದಿತು: ಸಫಾರಿ, ಮೇಲ್, ಪೋಟೋಸ್, ವಿಡಿಯೋ, ಯುಟ್ಯೂಬ್, ಐಪಾಡ್, ಐಟ್ಯೂನ್ಸ್, ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌, ಐಬುಕ್, ಮ್ಯಾಪ್ಸ್, ನೋಟ್ಸ್, ಕ್ಯಾಲೆಂಡರ್, ಕಾಂಟ್ಯಾಕ್ಟ್ಸ್, ಮತ್ತು ಸ್ಪಾಟ್‌ಲೈಟ್ ಸರ್ಚ್. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಐಫೋನ್‍ಗಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಪಡಿಸಿದ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನೆ ಹಲವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಐಟ್ಯೂನ್ಸ್ ಮ್ಯಾಕ್ ಅಥವಾ ವಿಂಡೋಸ್ ಪಿಸಿಯೊಂದಿಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ತನ್ನ ಐವರ್ಕ್ ಸ್ಯೂಟ್‌ ಅನ್ನು ಮ್ಯಾಕ್‌ನಿಂದ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗೂ ತಂದಿದ್ದು ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್ ನಲ್ಲಿ ಪೇಜಸ್, ನಂಬರ್ಸ್, ಮತ್ತು ಕೀನೋಟ್‌ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿಸಿದ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ಮಾರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಬಳಸುವಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ, ತಂತಿ ಹೊಂದಿದ ಹೆಡ್‌ಸೆಟ್ ಅಥವಾ ಸ್ಪೀಕರ್‌ ಮತ್ತು ಮೈಕ್ರೋಫೋನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಮತ್ತು ಪ್ಲೇಸ್ ಫೋನ್ ಕಾಲ್ಸ್ ವೈ-ಫೈ ಅಥವಾ ವಿಒಐಪಿ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ 3ಜಿ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕರು ಇದನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 1, 2010ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗೆ ಪೂರಕವಾದ ಸುಮಾರು 25,000 ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳು ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದ್ದದ್ದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಐಒಎಸ್ ಬಳಸುವವರೆಗೆ ಎಕ್ಸ್‌ಕೋಡ್ ಚಾಲಿಸುವುದಿಲ್ಲ . ಕೆಲವೊಂದು ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳು ಮೂರನೇಯ ಪ್ರಚಾರಕರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅನುಮತಿ ಇಲ್ಲದೆ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ರವಾನಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಐಫೋನ್ ಮತ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಆರೋಪಿಸಿ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಇಂಕ್ ವಿರುದ್ಧ ಮೊಕದ್ದಮೆ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಡಿಸೆಂಬರ್ 2010ರಲ್ಲಿ ರೈಟರ್ಸ್ ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಹಕ್ಕುಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಡಿಆರ್‌ಎಮ್ ಖರೀದಿಸಿದ ಕೆಲವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಟಿವಿ ಶೋ, ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳು ಕೇವಲ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಬಳಸುವಂತೆ ಮಾಡುವಂತೆ ನಿರ್ಭಂದವನ್ನು ವಿಧಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಮುಂದುವರೆದ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವವ ಯಾರೇ ಆದರೂ ನಾನ್-ಡಿಸ್‌ಕ್ಲೋಸರ್ ಅಗ್ರಿಮೆಂಟ್‌ ಅನ್ನು ಸಹಿ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಸಹಕಾರಿ ಸದಸ್ಯತ್ವ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕೆಲವು ಟೀಕಾಕಾರರು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಈ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಕ್ರಿಯೆಯಿಂದಾಗಿ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್‌ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕ್ರಿಯೆಯ ತಡೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಹಕ್ಕು ಪ್ರಕಾರ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ನಿಶ್ಚಿತವಲ್ಲದ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆಯೇ, ಮಿಡಿಯಾ ಅಥವಾ ಡಾಟಾವನ್ನು ಅಳಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಡಿಜಿಟಲ್ ಹಕ್ಕು ಹೇಳುವ ಪ್ರಕಾರ, ಉಚಿತ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಪೌಂಡೇಶನ್, ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫ್ರಂಟೀಯರ್ ಫೌಂಡೇಶನ್ ಮತ್ತು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಮತ್ತು ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಬ್ರಿವ್‌ಸ್ಟರ್ ಕಾಹ್ಲೆ ಅವರು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಡಿಜಿಟಲ್ ಹಕ್ಕಿನ ವಿರುದ್ದ ಇರುವ ನಿರ್ಭಂದವನ್ನು ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಗಿಗಾಒಎಮ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಮರ್ಶಕನಾಗಿರುವ ಪೌಲ್ ಸ್ವೀಟಿಂಗ್‌ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ರೆಡಿಯೋ ದಲ್ಲಿ "ಐಪ್ಯಾಡ್‌ ನಿಮ್ಮ ಕೈಯಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಅದು ಅಂತರ್ಜಾಲ ವಿರೋದಿ ಉಪಕರಣವನ್ನು ನೀವು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಂತೆಯೇ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. [...] ಇದು (ಮುಖ್ಯ ಮಾಧ್ಯಮ ಕಂಪೆನಿಗಳು) ಹಳೆಯ ವ್ಯವಹಾರ ಪ್ರಕಾರವನ್ನು ಮರು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಂಪೆನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಆಯ್ಕೆಗೆ ತಕ್ಕುದಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆಯೇ ಹೊರತು ನಿಮಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅವು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ. ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಸರ್ಚ್ ಇಂಜಿನ್ ನಿಮಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಸ್ವಿಟಿಂಗ್‌ ಹೇಳುವ ಪ್ರಕಾರ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ನಿರ್ಭಂದಗಳು ಈ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತೀರಾ ಹತ್ತಿರದ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಏಕೆಂದರೆ "ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಇದು ಉಪಯೋಗಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ನಿರ್ಭಂದಿತ ಹಾಗೂ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕವಾದ ಉಪಯೋಗವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಇಲ್ಲಿ ದುರುಪಯೋಗವಾಗದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಕೂಡ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ." ಅಂಕಣ ಬರಹಗಾರ ಲೌರಾ ಸಿಡೆಲ್ "ಇಂಟರ್‌ನೆಟ್‌ ಬಳಕೆದಾರರು ಅಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಉಪಕರಣ ಹಾಗೂ ತಮ್ಮ ಮಾಹಿತಿಯ ರಕ್ಷಣೆಯ, ವೈರಸ್‌ಗಳ, ನಕಲಿ ವಸ್ತುಗಳ ಕುರಿತಾದ ಕಳವಳ ಹೊಂದಿರುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕವಾದ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಅನ್ನು ಹೊಂದುವಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ತೋರಿಸುವುದು ಸಹಜವಾದುದಾಗಿದೆ. ನಿರ್ಬಂಧ ಮುರಿಯುವುದು (Jailbreaking) ಉಳಿದ iOS ಸಾಧನಗಳಂತೆಯೇ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿಯ ನಿರ್ಭಂದವನ್ನು ಮುರಿಯುವ ಮೂಲಕ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನಿಂದ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಪಡೆಯದ ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳನ್ನೂ ಕೂಡ ಸಾಧನದಲ್ಲಿ ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ. ಒಮ್ಮೆ ನಿರ್ಬಂಧವನ್ನು ಮುರಿದ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಳಕೆದಾರರು ತಮಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಸಾಕಷ್ಟು ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳನ್ನು ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕಾನೂನು ಬದ್ಧವಲ್ಲದ ಇನ್‌ಸ್ಟಾಲರ್‌ ಆದ ಸೈಡಿಯಾ(Cydia) ಅಥವಾ ಕಾನೂನು ವಿರುದ್ಧವಾದ ನಕಲಿ ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳನ್ನು ಇನ್‌ಸ್ಟಾಲ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಹೇಳುವ ಪ್ರಕಾರ ನಿರ್ಬಂಧ ಮೀರಿದರೆ ನಮ್ಮ ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ವಾರಂಟಿಯನ್ನು ಅವು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪುಸ್ತಕಗಳು, ಸುದ್ದಿಗಳು, ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ ವಿಷಯಗಳು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನಿಂದ ಐಚ್ಛಿಕವಾಗಿ ಐಬುಕ್ಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ನ್ನು ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಯ್ಕೆ ಹೊಂದಿದೆ, ಮತ್ತು ಐಬುಕ್ಸ್‌ಸ್ಟೋರ್‌ನಿಂದ ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಇತರೆ ಇಪಬ್-ಫಾರ್ಮ್ಯಾಟ್ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಯ್ಕೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಏಪ್ರಿಲ್ 3, 2010ರ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡುಗಡೆಗಾಗಿ, ಐಬುಕ್‌ಸ್ಟೋರ್ ಕೇವಲ ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಿತ್ತು . ಪೆಂಗ್ವಿನ್ ಬುಕ್ಸ್, ಹಾರ್ಪರ್‌ಕಾಲಿನ್ಸ್‌, ಸಿಮನ್ & ಸ್ಚಸ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಕ್‌ಮಿಲನ್‌ಗಳಂತ ಹಲವಾರು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಕಾಶಕರು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಾಗಿ ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಒಪ್ಪಿದ್ದರು. ಆದರೂ ಅಮೆಜಾನ್ ಕಿಂಡಲ್ ಮತ್ತು ಬಾರ್ನ್ಸ್& ನೋಬಲ್ ನೂಕ್ ನೇರವಾದ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಾಗಿದ್ದವು, ಅಮೆಜಾನ್.ಕಾಮ್ ಮತ್ತು ಬಾರ್ನ್ಸ್& ನೋಬಲ್ ಕಿಂಡಲ್e & ನೂಕ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದವು. ಫೆಬ್ರವರಿ 2010ರಲ್ಲಿ, ಕೊಂಡೆ ನಾಸ್ಟ್ ಪಬ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್ ಜೂನ್‌ನಿಂದ ಜಿಒ , ವ್ಯಾನಿಟಿ ಫೇರ್ ಮತ್ತು ವೈಯರ್ಡ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ಗಳಿಗಾಗಿ ಚಂದಾವನ್ನು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗೆ ಮಾರುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿತು.. ಏಪ್ರಿಲ್ 2010ರಲ್ಲಿ ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವುದಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2010ರಿಂದ, ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗೆ ಯಾವುದೇ ಶುಲ್ಕವಿಲ್ಲದೆ ಉಚಿತವಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರುವಂತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿತು ಆದರೆ 2011ರಲ್ಲಿ ಚಂದಾ-ಆಧಾರಿತ ಮಾದರಿಬದಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಮುಖ ಸುದ್ಧಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ ದಿ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್, ಬಿಬಿಸಿ, ಮತ್ತು ರೈಟರ್ಸ್ ಯಶಸ್ಸಿನ ಹಂತಗಳನ್ನ ಬದಲಾಯಿಸಲು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್ ಪ್ರಕಟಿಸಿದವು. ಸೆನ್ಸಾರ್‌ಶಿಪ್ ಐಫೋನ್ ಮತ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಮತ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌‍‌ಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡುವ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನ ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್, ಅದರಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಸೆನ್ಸಾರ್‌ಶಿಪ್‌ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಪುಸ್ತಕ ಪ್ರಕಟಣೆದಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಗಜಿನ್ ಅನ್ನು ಬಳಸುವವರಿಗೆ ಈ ಸಾಧನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಕಷ್ಟದಾಯಕವಾಗಿದೆ. ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್ ವಿವರಿಸುವ ಪ್ರಕಾರ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನ ಈ ಕ್ರಮವು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಪ್ರಸಾರ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿದ್ದ ಡಬ್ಲ್ಯೂ ಎಚ್‌ ಸ್ಮಿತ್‌ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಪ್ರಕಟಣೆಗಾರರು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಬಂಧ ಹೇರುತ್ತಿದ್ದ ಘಟನೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನಿಂದ ಅಶ್ಲಿಲ ವಿಡಿಯೋವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಯು ಪೊರ್ನ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಕಂಪೆನಿಗಳು ತಮ್ಮ ವಿಡಿಯೋ ಫಾರ್ಮಾಟ್‌ ಅನ್ನು ಫ್ಲಾಶ್‌ನಿಂದ H.264 ಮತ್ತು HTML5ಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿವೆ. ಅದೂ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಾಗಿ ಮಾತ್ರ. ವ್ಯಾಲಿವಾಗ್‌ ರ್ಯಾನ್ ಟೇಟ್‌ನ ಜೊತೆಗಿನ ಈ ಮೇಲ್ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವ್ ಜಾಬ್ಸ್‌ ಹೇಳಿರುವ ಪ್ರಕಾರ ಐಪ್ಯಾಡ್ ’ಅಶ್ಲೀಲ ಮುಕ್ತ’ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಹೇಳಿಕೆಯು ಕಲಾವಿದ ಜೊಹಾನ್ಸ್‌ ಪಿ. ಒಸ್ಟೆರ್‌ಹಾಫ್‌ನಿಂದ ಬರ್ಲಿನ್‌ನ ಆಡ್‌ಬಸ್ಟಿಂಗ್‌ನಿಂದ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾನ್‌ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊದಲ್ಲಿಯ WWDC10ಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವಿರೋಧಾತ್ಮಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾರ್ಚ್ 12, 2010ರಂದು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಗ್ರಾಹಕರಿಂದ ಮೊದಲೆ ತಮ್ಮ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಾಗಿನ ಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಪ್ರಕಟಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿರುವ ಉಪಕರಣಕ್ಕೂ ಮೊದಲೆ ಕೋರಿಕೆ ಮಾಡಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಉಪಕರಣದ ನಡುವೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆ ಇದ್ದು, ಪರದೆ ತಿರುಗುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಒತ್ತುಗುಂಡಿಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ. ಏಪ್ರಿಲ್ 3, 2010ರಿಂದ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ವೈ-ಫೈ ಆವೃತ್ತಿಯು ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಲಭ್ಯವಾಯಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ 30ರಂದು ವೈ-ಫೈ + 3ಜಿ ಆವೃತ್ತಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಅಮೆರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿದ್ದ 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಎಟಿ&ಟಿಯು ನೀಡುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮೊದಲಿಗೆ ಎರಡು ಪ್ರಿಪೇಡ್ ಕಾಂಟ್ರಾಕ್ಟ್-ಫ್ರೀ ಮಾಹಿತಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿತ್ತು: ಒಂದು ಮಿತಿ ಹೊಂದಿರದ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಅರ್ಧ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳಿಗೆ 250 ಎಂಬಿ. ಜೂನ್ 7ರಿಂದ ಅನ್ವಯಿಸುವಂತೆ ಹೊಸ ಗ್ರಾಹಕರಿಕೆ ಮಿತಿಹೊಂದಿರದ ಯೋಜನೆಗೆ ಬದಲಾಗಿ 2 ಜಿಬಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನೀಡುವುದಾಗು ಎಟಿ&ಟಿ ಜೂನ್ 2, 2010ರಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಿತು; ಈಗಾಗಲೇ ಮಿತಿಹೊಂದಿರದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಗ್ರಾಹಕರು ಅದನ್ನೆ ಮುಂದುವರೆಸಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳಿತು. ಈ ಯೊಜನೆಯು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿ ತಾನಾಗಿಯೆ ಕ್ರಿಯಾ ಮುಖವಾವುದು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇದು ರದ್ದಾಗಬಹುದು. ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಮೇ 28ರಂದು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಕೆನಡಾ, ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಜರ್ಮನಿ, ಇಟಲಿ, ಜಪಾನ್, ಸ್ಪೇನ್, ಸ್ವಿಡ್ಜರ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್ಡಮ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮೇ 10ರಿಂದ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಮೂಲಕ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಬುಕ್ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಜುಲೈ 23, 2010ರಿಂದ ಆಸ್ಟ್ರೀಯಾ, ಬೆಲ್ಜಿಯಂ, ಹಾಂಗ್‌ಕಾಂಗ್, ಐರ್ಲ್ಯಾಂಡ್, ಲಕ್ಸೆಮ್ಬರ್ಗ್, ಮೆಕ್ಸಿಕೊ, ನೆದರ್ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್, ನ್ಯೂಜಿಲ್ಯಾಂಡ್ ಅಮ್ತ್ತು ಸಿಂಗಾಪೂರದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ವೈ-ಫೈ ಇತರೆ ಉಪಕರಣಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದೆಂದು ಇಸ್ರೇಲ್ ಸ್ವಲ್ಪಕಾಲ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಆಮದನ್ನು ನಿಶೇಧಿಸಿತ್ತು . ಐಪ್ಯಾಡ್ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 17, 2010ರಿಂದ ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಅಧೀಕೃತವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಐಪ್ಯಾಡ್ ನವೆಂಬರ್ 30, 2010ರಿಂದ ಮಲೇಷಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅಧೀಕೃತವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಲಭ್ಯವಾದ ಮೊದಲ ದಿನ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ 300,000 ಮಾರಾಟವಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆಯಿತು. ಮೇ 3, 2010ರಿಂದ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಮಿಲಿಯನ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು , ಇದರ ಅರ್ಧ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೇ ಇಷ್ಟೆ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಲ ಐಫೋನ್‌ಗಳನ್ನು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು. ಮೇ 31, 2010ರಿಂದ, ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಎರಡು ಮಿಲಿಯನ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌‍ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಜೂನ್ 22, 2010ರಿಂದ 3 ಮಿಲಿಯನ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌‍ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು. ಜುಲೈ 1 ಮತ್ತು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30, 2010ರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ 4.2 ಮಿಲಿಯನ್ ಐಪ್ಯಾಡ್‌‍ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು. ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ತ್ರೈಮಾಸಿಕ ಹಣಕಾಸಿನ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಕ್ಸ್‌ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿದೆ ಎಂದು ಅಕ್ಟೋಬರ್ 18, 2010ರ ಫೈನಾನ್ಶಿಯಲ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್ ಕಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಟೀವ್ ಜಾಬ್ಸ್ ಹೇಳಿದರು . ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಸಚಿವ, ಯು ಇನ್-ಚಾನ್ "ಅನುಮೋದನೆಯಾಗದ" ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಮಾರಂಭಗಳ ಬಳಕೆಗಾಗಿ ಟೀಕಿಸಿದರು; ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದನೆಯಾಗದ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಕಾನೂನು ಬಾಹಿರ ಚಟುವಟಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ, ನವೆಂಬರ್ 30ರಂದು ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಐಫೋನ್ ಸಾಗಿಸುವ ಕೆಟಿ ಮೂಲಕ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಮೊದಲಿಗೆ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನ ಅಂತರ್ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯ ಚಿಲ್ಲರೆ ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಲಭ್ಯವಿತ್ತು. ಈಗ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅಮೆಜಾನ್, ವಾಲ್-ಮಾರ್ಟ್, ಬೆಸ್ಟ್ ಬೈ, ವೆರಿಜಾನ್, ಮತ್ತು ಎಟಿ&ಟಿಯಂತಹ ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟಗಾರರಲ್ಲಿಯೂ ಖರೀದಿಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಸ್ವೀಕೃತಿ ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಮಿಶ್ರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. ವಾಲ್ಟ್ ಮಾಸ್‌ಬರ್ಗ್ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ, "ಇದು ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಮೂರ್ಖತನದ ಕುರಿತಾದುದು", ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಮತ್ತು ಅಂತರ ಸಂಪರ್ಕ ಸಾಧನದ ಯಶಸ್ಸಿಗಿಂತ ಹಾರ್ಡ್‌ವೇರ್ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ, ಇವರ ಮೊದಲ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ತುಂಬಾ ಪ್ರಶಂಸನೀಯವಾಗಿತ್ತು. ಮಾಸ್‌ಬರ್ಗ್ ಉಪಕರಣದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಬೆಲೆಯು ತುಂಬಾ "ಜಾಸ್ತಿಯಲ್ಲ" ಮತ್ತು ಹತ್ತು ತಾಸು ಬಳಸಬಹುದಾದ ಬ್ಯಾಟರಿ ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಗಳಿದರು. ಇತರರಾದ ಪಿಸಿ ಅಡ್ವೈಸರ್ ಮತ್ತು ದಿ ಸಿಡ್ನಿ ಮಾರ್ನಿಂಗ್ ಹೆರಾಲ್ಡ್‌ ನಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವ ಪ್ರಕಾರ, ಐಪ್ಯಾಡ್ ಇದು ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್ ವಿಂಡೋಸ್‌ ಅನ್ನು ಬಳಸುವ ನೆಟ್‌ಬುಕ್ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಒಡ್ಡುವಂತದ್ದಾಗಿದೆ. ಮೂಲ ವಿನ್ಯಾಸವು $499 ಬೆಲೆನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಇದು ಬಿಡುಗಡೆಯ ಮುನ್ನ ಅಂದುಕೊಂಡದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ವಾಲ್‌ಸ್ಟ್ರೀಟ್‌ ವಿಮರ್ಶನಕಾರರು ಮತ್ತು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಇದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಬಾರ್ನ್ಸ್& ನೋಬಲ್ ನೂಕ್ ಮತ್ತು ಅಮೆಜಾನ್ ಕಿಂಡಲ್ ಮುಂತಾದವು 70 ಶೇಕಡಾ ಆದಾಯವನ್ನು ಪ್ರಕಟಣೆದಾರರಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿರುವ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಇವರು ಇದೇ ಮಟ್ಟದ ಆದಾಯವನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಇ-ಬುಕ್‌ಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ನಿಲ್ಲುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ ಎಂದು ಯೈರ್ ರೈನರ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ವಿಷಯವೆಂದರೆ, ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವ ಒಂದು ವಾರ ಇರುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅಮೆಜಾನ್ ಕಿಂಡಲ್ ಸ್ಟೋರ್ ಪ್ರಕಟಣೆದಾರರ ಆದಾಯದ ಭಾಗವನ್ನು ಶೇಕಡಾ 70ಕ್ಕೆ ಏರಿಸಿತು. ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ನಂತರ, ಸ್ಟಿಫನ್ ಫ್ರೈ, ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಜನರು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ ಅನ್ನು ಉತ್ತಮ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನ ಹಾಗೂ ಅದರ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಜನರು ಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮೊದ ಮೊದಲು ಕಂಡುಬಂದಿದ್ದ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದು ಕಂಡುಬಂದಿತು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದರು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಫ್ರೈ, ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ವೇಗ ಮತ್ತು ಅದರ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾ ವಿಧಾನ, ಅದರಲ್ಲೇ ನಿರ್ಮಿತವಾಗಿರುವ ಅಂತರ ಸಂಪರ್ಕ್‌ ಸಾಧನ ಮತ್ತು ಡಿಸ್‌ಪ್ಲೆಯಲ್ಲಿನ ನಿಖರತೆ ಮತ್ತು ಸ್ಪಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಕೂಡಾ ಕೊಂಡಾಡಿದ್ದರು. ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಟಿವ್ ಜಾಬ್ಸ್‌ ಜೊತೆಗೆ ಮಾಧ್ಯಮ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳೂ ಕೂಡಾ ಈ ಸಾಧನವು ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್ ಮತ್ತು ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್‍ನ ನಡುವಿನ ಒಂದು ಹೊಸ ಸಾಧನವನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತ ಪಡಿಸಿದ್ದರು. ವಿಮರ್ಶೆಗಳು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕುರಿತಾಗಿನ ವಿಮರ್ಶೆಗಳು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿತ್ತು. ದಿ ವಾಲ್ ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಜರ್ನಲ್‌ ನ ವಾಲ್ಟ್ ಮಾಸ್‌ಬರ್ಗ್ "ಅಂದವಾದ" ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್ ಕೊಲೆಗಾರ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಟೈಮ್ಸ್‌ ನ ಡೇವಿಡ್ ಪೋಜ್ ಒಂದು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮನೋಭಾವದ ಜನರಿಗೆ,ಮತ್ತೊಂದು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮನೋಭಾವನೆ ಹೊಂದಿರದ ಜನರಿಗಾಗಿ ಎರಡು ವಿಮರ್ಶೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮೊದಲಿನ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಬೆಲೆಗಿಂತ ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್ ಹೆಚ್ಚು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆ ಹೊಂದಿಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ, ನಂತರದ ಖರೀದಿಗಾರರಿಗಾಗಿನ ಅವಲೋಕನದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಓದಿಗರು ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಉಪಕರಣವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿದರೆ ಮತ್ತು ಇದರ ಬಳಕೆ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ ಮಾತ್ರ ಉಪಕರಣದ ಬಳಕೆಯನ್ನ ಆನಂದಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪಿಸಿ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್‌ನ ಟಿಮ್‌ ಗಿಡಿಯೋನ್, "ನಿಮ್ಮಲ್ಲಿಯೇ ಗೆಲ್ಲುವವನಿದ್ದಾನೆ" ಅದು "ಈಗ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಲ್ಯಾಂಡ್‌ಸ್ಕೇಪ್‌ ಅನ್ನು ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರಿಯಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದರು. ಟೆಕ್‌ಕ್ರಂಚ್‌ನ ಮೈಕೆಲ್ ಆ‍ಯ್‌ರಿಂಗ್ಟನ್''' "ಐಪ್ಯಾಡ್ ತನ್ನ ಆಶಾಪೂರ್ವಕ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಇದೊಂದು ಹೊಸ ವಿಧಾನದ ಉಪಕರಣವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಹಲವಾರು ಜನರಿಗಾಗಿ ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್‌ಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ." 'ಪಿಸಿ ವರ್ಲ್ಡ್ , ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಗಾತ್ರ ಹಾಗೂ ಅದರ ಮುದ್ರಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲದೆ ಆರ್ಸ್ ಟೆಕ್ನಿಕಾ ಹೇಳಿದ ಪ್ರಕಾರ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಇಲ್ಲದೆ ಫೈಲ್‌ ಶೇರ್‌ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಒಂದು ಉತ್ತಮವಾದ ಅವಕಾಶವಾಗಿದೆ. ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಿಡುಗಡೆಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಮೇ 28, 2010ರಂದು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಕೆನಡಾ, ಮತ್ತು ಜಪಾನ್, ಹಾಗೆಯೇ ಯೂರೋಪಿನ ಹಲವಾರು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಯಿತು. ಈ ಬಿಡುಗಡೆಗೆ ಮಾಧ್ಯಮದಿಂದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. ಈ ಉಪಕರಣದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಜೊತೆಗೆ ಈ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೇಯ ದಿನದ ಖರೀದಿಗಾಗಿಯೇ ಜನರು ಸರತಿಯ ಸಾಲಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವುದನ್ನು ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಬರೆದವು. ಮಾಧ್ಯಮ ಕೂಡ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌ಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟ ಹಾಗೆಯೇ ಸ್ಟೋರ್‌ಸ್ಟೋರ್ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಮೀಡಿಯಾ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್ ಹೊಗಳಿತು. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕ್ಲೋಸ್ಡ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಮತ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ (ಆಪರೇಟಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಂ) ಆ‍ಯ್‌ನ್‌ರಾಯಿಡ್ ಆಧಾರಿತ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್‌ಗಳಿಂದ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕೆಂದು ವಿಮರ್ಶೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇದರ ಪುಸ್ತಕದ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ದಿ ಇಂಡೆಪೆಂಡೆಂಟ್ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ ತುಂಬಾ ಬೆಳ್ಳಗಿನ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಕಾಗದದಂತೆ ಓದಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿತು. ಆದರೂ, ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ಶ್ಲಾಘಿಸಿತು. ಉಪೇಕ್ಷಿತ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಸಿಎನ್‌ಇಟಿ ಮತ್ತು ಗಿಜ್ಮೊಡೊ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಗ್ರಾಹಕರು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಿದ್ದರು ಆದರೆ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇದು ತಪ್ಪಿಹೋಗಿತ್ತು, ವಿಡಿಯೋ ಚಾ‍ಟ್‌ಗಾಗಿ ಕ್ಯಾಮೆರಾ, ಉದ್ದವಾದ ಮತ್ತು ಕಿರಿದಾದ "ಅಗಲವಾದ ಪರದೆ, ಅಗಲವಾದ ಪರದೆ ಮೂಲಕ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಲು ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ಆಸ್ಪೆಕ್ಟ್ ರೇಡಿಯೋ, ಮಲ್ಟಿಟಾಸ್ಕ್‌ಗಾಗಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ (ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳ ಚಾಲನೆ), ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪೋರ್ಟ್, ಎಚ್‌ಡಿಎಂಐ ಔಟ್‌ಪುಟ್, ಐಪಾಡ್ ಡಾಕ್ ಕನೆಕ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಫೆಕ್ಸಿಬಲ್ ವೈಯರ್ಡ್-ಡಾಟಾ ಪೋರ್ಟ್. ಏಪ್ರಿಲ್ 8, 2010ರಂದು ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ನ ಐಒಎಸ್ 4 ಅನಾವರಣ ಮಾಡಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು, ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಾಗಿ ಬಹುಕಾರ್ಯ ಮತ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಐಒಎಸ್ 4.2 ಜೊತೆಗೆ ಬಹುಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ನವೆಂಬರ್ 22, 2010ರಂದು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆ‍ಯ್‌ಪ್ ಸ್ಟೋರ್‌ನಿಂದ ಮಾತ್ರ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಾಲ್‌ಗೆ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೀಟಲ್ ಪೋಸ್ಟ್- ಇಂಟೆಲಿಜೆನ್ಸರ್ ಮತ್ತು ಗಿಜ್ಮೊಡೊ ಬರೆದವು. ಮೈಕ್ರೋಸಾಪ್ಟ್‌ನ ಜೂನ್‌ನಂತಹ ಉಪಕರಣವು ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಒಯ್ಯುಬಹುದಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ನಿಸ್ತಂತು ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಸಿಎನ್‌ಇಟಿ ಟೀಕಿಸಿದೆ. ಐಟ್ಯೂನ್ಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಅಂತರ್ಜಾಲದಿಂದ ಡೌನ್‌ಲೋಡ್ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಬರುವಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಸಿಎನ್‌ಎನ್ ಮತ್ತು ವೈಯರ್ಡ್ ನ್ಯೂಸ್ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ತನ್ನ ಸಾಧನದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸದ ಕೆಲವು ಅಪ್ಲಿಕೇಷನ್‌ಗಳ ಕುರಿತು ಸಮರ್ಥನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು.ಎಡೋಬ್ ಫ್ಲ್ಯಾಶ್‌ಗೆ ನೀಡಿದ ಬೆಂಬಲ ಹಾಗೂ ಯು ಟ್ಯೂಬ್ ಮತ್ತು ವಿಮಿಯೋ ಇದು ವಿಡಿಯೋ ಸ್ಟ್ರೀಮಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ H.264 ಬದಲಾವಣೆ ಹೊಂದಿದ್ದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು. ಅದಲ್ಲದೆ ಅವರು ’ಬಹುಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು <nowiki>ಐ ಪ್ಯಾಡ್‌</nowiki>ನ ಉದ್ದೇಶಿತ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಮಸ್ಯೆ ಆಗಲಾರದು. ಹಲವು ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗೆದಿರುವುದು ಐ ಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಹತ್ತು ಗಂಟೆಗಳ ಬ್ಯಾಟರಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆಸ್ಪೆಕ್ಟ್ ರೇಡಿಯೋ: " ಪೊರ್ಟ್ರೇಟ್‌ ಮೋಡ್‌ನಲ್ಲಿ 16:9 ರೇಶಿಯೋ ವಿಚಿತ್ರವಾಗಿ ಎತ್ತರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ತೆಳುವಾಗಿದೆ." ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಫೋರ್ಟ್ ಕೊರತೆಯಿಂದಲೂ: "ಐಪ್ಯಾಡ್ ಸುಲಭವಾಗು ಬಳಕೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ, ಎಲ್ಲ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಉದ್ದೇಶದಂತೆ ಅಲ್ಲ. ಪ್ರಿಂಟರ್, ಸ್ಕ್ಯಾನರ್, ಮತ್ತು ಇತರೆ ಯಾವುದೇ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳಿಗಾಗಿ ಯುಎಸ್‌ಬಿ ಪೋರ್ಟ್ ಡ್ರೈವರ್ಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಾಲ್ ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಐ ಪ್ಯಾಡ್‌ ಅನ್ನು ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದೆ. ಫೊರೆಸ್ಟರ್ ರಿಸರ್ಚ್ ‌ ವಾದ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕಾರ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನಲ್ಲಿಯ ಎಲ್ಲ ನಿರ್ಬಂಧಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ತಒಂದು ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಪಿಸಿ ವರ್ಲ್ಡ್ ‌‍, ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರಕಾರ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಇದು ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅಲ್ಲ ಕಾರಣ ಈ ಸಾಧನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳನ್ನು ತೆಗದುಹಾಕಿರುವುದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಹಾಗೆಂದು ಹೇಳಲಾಗದು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೆ ನೀಡಿತು. ಉತ್ಪನ್ನದ ಹೆಸರು ಈಗಿರುವ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು ಕೂಡ ಐಫೋನ್, ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಚಾರ ಪಡೆದ ಫಿಜಿಸ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್,ಒಂದು ಮೊಬೈಲ್‌ ಆಗಿದ್ದು ಹಲವಾರು ವಿಧದ ಕಾರ್ಯಹೊಂದಿರುವ ಉಪಕರಣವಾಗಿದೆ, ಗುಮಾಸ್ತರಿಗೆ ಬೆಲೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು, ಸ್ಟಾಕ್ ಇನ್‌ವೆಂಟರಿ, ಮತ್ತು ಕ್ಲೋಸ್ ಸೇಲ್ಸ್‌ಗೆ ನೆರವಾಗಲು ಚಿಲ್ಲರೆ ಮಾರಾಟಗಾರಗಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. 2002ರಲ್ಲಿ ಜಪಾನಿನ ಫಿಜಿಸ್ತುಕಂಪನಿ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಪರಿಚಯಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಟ್ರೇ‌ಡ್‌ಮಾರ್ಕ್‌ಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿ ಹಾಕಿತು, ಆದರೆ ಮಾಗ್‌-ಟೆಕ್ ಈಗಾಗಲೇ ಟ್ರೇ‌ಡ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಹೊಂದಿರುವ ಫರ್ಮ್ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತ್ತು. ಎಪ್ರಿಲ್ 2009ರಲ್ಲಿ ಫಿಜಿಸ್ತು ಟ್ರೇ‌ಡ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಅರ್ಜಿಯು "ಕೈಬಿಟ್ಟ" ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಕ್‌ನ ಒಡೆತನ ಮಾತ್ರ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಈ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವುದಾರರೂ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿಚಾರಿಸಲು ಫಿಜಿಸ್ತು ಅಟಾರ್ನಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ 17, 2010ರಂದು ಫಿಜಿಸ್ತು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಯು.ಎಸ್. ಟ್ರೇ‌ಡ್‌ಮಾರ್ಕ್ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್‌ಗೆ ವರ್ಗಾವಣೆಯಾಯಿತು. ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ ಪ್ರಕಟಣೆ ಹೊರಬರುತ್ತಿದ್ದ ಮರುದಿನವೆ ಕೆಲವು ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಜಾಲ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು "ಐಪ್ಯಾಡ್" ಹೆಸರನ್ನು ವಿಮರ್ಶೆಮಾಡಿದರು, ಇದು "ಪ್ಯಾಡ್" ಶಬ್ಧಕ್ಕೆ ಸಮನಾದುದು ಹಾಗೂ ಸ್ಯಾನಿಟರಿ ಪ್ಯಾಡ್‌‌ಗೆ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ಧ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಪ್ರಕಟಣೆ ಬಹಿರಂಗವಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಹ್ಯಾಶ್‌ಟ್ಯಾಗ್ "ಐಟ್ಯಾಂಪೂನ್" ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣವಾದ ಟ್ವಿಟ್ಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಧೋರಣೆ ವಿಷಯವಾಗಯಿತು. ಮನ್ನಣೆ ಟೈಮ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್ 2010ರ 50 ಅತ್ಯುತ್ಕೃಷ್ಟ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಲ್ಲಿ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದೆ, ಪಾಪ್ಯುಲರ್ ಸೈನ್ಸ್ ಅಗ್ರ ಅನುಬಂಧವಾಗಿ ಆರಿಸಿದೆ, ಇದರ ಬೆನ್ನಲ್ಲೆ ಗ್ರೋಯಾಸಿಸ್ ವಾಟರ್‌ಬಾಕ್ಸ್‌ನ "ಬೆಸ್ಟ್ ಆಫ್ ವಾಟ್ಸ್ ನ್ಯೂ 2010"ದಲ್ಲಿ ವಿಜೇತವಾಗಿದೆ. ಬಳಕೆ ವ್ಯವಹಾರ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ನ್ನು ಗ್ರಾಹಕರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸತೊಡಗಿದಂತೆ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಬಳಕೆದಾರರು ಬಳಸತೊಡಗಿದರು. ಕೆಲವೊಂದು ಕಂಪನಿಗಳು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿನ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳಿಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ವಿತರಿಸಿತು ಅಥವಾ ದೊರೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಕೆಲಸದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಉದಾಹರಣೆಗೆಳು; ವಕೀಲರು ಕಕ್ಷಿಗಾರರಿಗೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸಲು, ವೈಧ್ಯಕೀಯ ವೃತ್ತಿಪರರು ರೋಗಿಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವಾಗ ಆರೋಗ್ಯದ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು, ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪರು ತಮ್ಮ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ವಿನಂತಿಗಳನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು, ಪೇಪರ್‌ವರ್ಕ್ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು, ಮತ್ತು ಆದಾಯ ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪ್ರೋಸ್ಟ್& ಸಲ್ಲಿವಾನ್ ಸಮೀಕ್ಷೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾ ಮೊಬೈಲ್ ಆಫೀಸ್ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ 2010ರ 1.76 ಬಿಲಿಯನ್‌ನಿಂದ 2015ರಲ್ಲಿ $6.85 ಬಿಲಿಯನ್ ತಲುಪುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸಂಶೋಧಾನಾ ಫರ್ಮ್ ಅಂದಾಜಿಸಿದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಐಪ್ಯಾಡ್ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ, ಮತ್ತು ಮನೆಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಮೌಲ್ಯಯುತವಾದ ಸಾಧನವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶಂಸೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ.ಹೌ ವಿಲ್ ದ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಚೇಂಜ್ ಅವರ್ ಕಿಡ್ಸ್ ಲೈವ್ಸ್?, Wired.com. 2010ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1ರಂದು ಮರುಸಂಪಾದಿಸಲಾಯಿತು. ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಕೂಡಲೇ ವರದಿಯಾದ ವಿಷಯವೆಂದರೆ 81% ಸಾಧನವು ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಖರೀದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದವು. ಸ್ವಲೀನತೆ ಹೊಂದಿರುವ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕ ಸಾಧನವಾಗಿದ್ದು ತುಂಬಾ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸಂಪರ್ಕಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಜೊತೆಗೆ ಬೆರೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಹಲವಾರು ಕಾಲೇಜುಗಳು ಕೂಡ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಳಸುತ್ತಿವೆ. ಒಹಾಯೊ, ಯಂಗ್ಸ್‌ಟೌನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಯಂಗ್ಸ್‌ಟೌನ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಯುನಿವರ್ಸಿಟಿ ಫಾಲ್ 2010ರ ಸೆಮಿಸ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಮೂರು ತಾಸುಗಳ ಬಾಡಿಗೆಯಾಧಾರಿತ ಐಪ್ಯಾಡ್ ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಇದಲ್ಲದೆ ಬಾಡಿಗೆಯಾಧರಿಸಿ ಅಮೆಜಾನ್ ಕಿಂಡಲ್, ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಸ್, ಮತ್ತು ಫ್ಲಿಫ್ ಕ್ಯಾಮರಾಸ್ ಕೂಡ ನೀಡುತ್ತಿದೆ. ಕ್ರೀಡೆಗಳು 2010ರ ಮೇಜರ್ ಲೀಗ್ ಬೇಸ್‌ಬಾಲ್ ವಿರಾಮದ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ಲ್ ಕ್ರಾಫೋರ್ಡ್ ಎಂಬ ಆಟಗಾರನಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಮುಂದಿನ ತಂಡಗಳು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಕಳುಹಿಸಿತು. ಈ ಐಪ್ಯಾಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲೇ ವಿಡಿಯೋ ಕ್ಲಿಪ್‌ಗಳು, ಅವರ ಆಟಗಾರರ ಪ್ರಮುಖಾಂಶಗಳು, ಮತ್ತು ಆತನು ತಂಡದೊಳಗಿದ್ದರೆ ತಮಗೆ ಹೇಗೆ ಲಾಭ ಎಂಬುದನ್ನು ಲೋಡ್ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಸಂಗೀತ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಹಲವಾರು ಸಂಗೀತ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್ಸ್‌ಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಐಟ್ಯೂನ್ಸ್ ಸಂಗೀತ ಸಾಧನ ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಕೂಡ ಹೊಂದಿದೆ. ಧ್ವನಿ ಮಾದರಿಗಳು,ಗಿಟಾರ್ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿ ಪ್ರಭಾವ ಪ್ರೊಸೆಸರ್‌ಗಳು, ಧ್ವನಿ ಹೊಂದಿಸಲು ಅನುಕ್ರಮವನ್ನು ನಿರ್ಧಸುವ ಸಾಧನ ಮತ್ತು ಮಾದರಿ ಲೂಪ್‌ಗಳು, ಕಾರ್ಯತಃ ಹೊಂದಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಡ್ರಮ್ ಮಷಿನ್‌ಗಳು, ದೇರ್‌ಮಿನ್-ಸ್ಟೈಲ್ ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಷಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಸ್ಪಂದಿಸುವ ಇತರೆ ಉಪಕರಣಗಳು, ಡ್ರಮ್ ಪ್ಯಾಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಡಮೊನ್ ಅಲ್ಬರ್ನ್ ತನ್ನ ತಂಡದ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರವಾಸದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ, ಗೋಲಿಲ್ಲಾಜ್‌ರ 2010ರ ಆಲ್ಬಮ್, ದ ಫಾಲ್‌'' ನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಮುಂಬರುವ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಮುಂಬರುವ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ 7-ಇಂಚ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಹೊಂದಿರುವ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಬರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ಟೀವ್ ಜಾಬ್ಸ್ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2010ರಲ್ಲಿ ತಳ್ಳಿಹಾಕಿ "ಸಾಫ್ಟ್‌ವೇರ್ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲು ಇದು ತುಂಬಾ ಸಣ್ಣದು" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಸ್ಕ್ರೀನ್‌ಗೆ ಕಡಿಮೆ ಎಂದರು 10 ಇಂಚ್ ಇರಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಪರಿಕರಗಳ ಉತ್ಪಾದಕ ಡೆಕ್ಸಿಮ್, 2011ರ ಗ್ರಾಹಕ್ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಐಪ್ಯಾಡ್ 2ಗಾಗಿ ಕೇಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಳಿಸಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿತು. ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಪಿಸಿ – ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಪಿಸಿಗಳು. ಇ-ಬುಕ್ ರೀಡರ್ಸ್‌ಗೆ ಹೋಲಿಕೆ ಒಯ್ಯಬಹುದಾದ ಸಂಗೀತ ಸಾಧನಗಳ ಹೋಲಿಕೆ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಪಿಸಿಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಕೆ ಐಒಎಸ್ ಉಪಕರಣಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಫ್ಲೆಕ್ಸಿಬಲ್ ಇಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ಸ್ ಪೆನ್ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಐಪ್ಯಾಡ್ ಆಫೀಶಿಯಲ್ ಸೈಟ್ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಸ್ಪೇಷಲ್ ಈವೆಂಟ್ ಜನವರಿ 2010 ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಇಂಕ್. ಜನವರಿ 27, 2010 ಐಮ್ಯಾಕ್ ಟು ಐಪ್ಯಾಡ್: 12 ಈಯರ್ಸ್ ಆಫ್ ಬಿಗ್-ಟೈಮ್ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಇನೋವೇಶನ್ಸ್ ನೀಲ್‌ಸನ್ಸ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಯುಸ್ಯಾಬಿಲಿಟಿ ರಿಸರ್ಚ್ ಫೈಂಡಿಂಗ್ಸ್ ಐಪ್ಯಾಡ್ ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್ ಇಂಕ್.ಹಾರ್ಡ್‌ವರ್ ಟ್ಯಾಬ್ಲೆಟ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಸ್ 2010 ಪೀಠಿಕೆಗಳು ಐಒಎಸ್ (ಆ‍ಯ್‌ಪಲ್) ಆಪೆಲ್‌ ಪರ್ಸನಲ್‌ ಡಿಜಿಟಲ್‌ ಅಸಿಸ್ಟಂಟ್ಸ್‌ ಬಹು-ಸ್ಪರ್ಶ ವೈ-ಫೈ ಉಪಕರಣಗಳು ಐಟ್ಯೂನ್ಸ್‌ ಟಚ್‌ಸ್ಕ್ರೀನ್ ಸಂಗೀತ ಸಾಧನಗಳು ಗಣಕಯಂತ್ರ

aipyāḍ èṃba ṭyāblèṭ kaṃpyūṭar annu ā‍ppal saṃsthèyu vinyāsagòḻisi, abhivṛddhipaḍisi mārukaṭṭègè biḍugaḍè māḍiddu, idu pustakagaḻu, niyatakālikègaḻu, calanacitragaḻu, saṃgīta, āṭagaḻu, mattu aṃtarjālada saṃgatigaḻu muṃtāda śravya-dṛśya mādhyamada caṭuvaṭikègaḻigè idannu baḻasabahudāgidè. idara gātra mattu bhāravu īga baḻakèyalliruva smārṭ phons mattu lyāp‌ṭāp kaṃpyūṭar gaḻa tūkadaṣṭe idè. ā‍ppal, epril 2010ralli aipyāḍ biḍugaḍè māḍiddu, 80 dinagaḻalli 3 miliyan upakaraṇagaḻannu mārāṭa māḍidè. 2010ra èraḍanèya traimāsikada kònègè ā‍ppal aipyāḍ ṭyāblèṭ pisi mārāṭadalli śe95raṣṭu pālu hèccāgittu èṃdu sṭrāṭaji anālisṭ biḍugaḍè māḍida varadiyalli heḻalāgidè. 2010ra èraḍanèya traimāsikada samayadalli ā‍y‌pal jagattinādyaṃta 4.19 miliyan aipyāḍ‌gaḻannu mārāṭa māḍittu. aipyāḍ kūḍa aipāḍ ṭac mattu aiphon hòṃdiruvaṃtaha āpareṭiṃg sisṭam‌gaḻiṃdale kārya nirvahisuvaṃtaddāgidè. alladè aiphon‌ aplikeśan‌naṃtèyè tannadè āda aplikeśan‌ mūlaka kūḍa kārya nirvahisuva sāmarthya hòṃdidè. ā‍y‌pal‌niṃda anumati hòṃdida mattu idara ān‌lain sṭor‌ mūlaka haṃcikèyāguva progrāṃgaḻannu yāvude badalāvaṇè illade idaralli baḻasabahudāgidè. aiphon mattu aipāḍ ṭac‌gaḻaṃtè, aipyāḍ kūḍa malṭiṭac ḍis‌pleyiṃda niyaṃtrisalpaḍuttadè — òttaḍadiṃda kāryanirvahisuva sṭailas sādhana hòṃdidda idara hiṃdina ṭyāblèṭ kaṃpyūṭar‌gaḻigiṃta idu bhinnavāgidè mattu bhautika kīborḍ badalāgi òṃdu varcuval kīborḍ hòṃdidè. aipyāḍ, aṃtarjāla huḍukalu, loḍ mattu sṭrīm miḍīyā mattu sāpṭ‌ver aḻavaḍisalu vai-phai ḍāṭā saṃpark baḻakè māḍikòḻḻuttadè. kèlavòṃdu mādarigaḻu 3ji nistaṃtu māhiti saṃparka hòṃdiddu ivugaḻa mūlaka èc‌ès‌piè māhiti jālakkè saṃparkisabahudu. ī sādhanavannu kaṃpyūṭarinalli yuès‌bi kebal mūlaka aiṭyūns gè siṃk māḍuva mūlaka nirvahisabahudāgidè. ī upakaraṇakkè mādhyama pratikriyèyu taṭasthavāgittu athavā sakārātmakavāgittu, ādarè upakaraṇa biḍugaḍèyāda naṃtaradalli hèccu uttama pratikriyègaḻu vyaktavādavu. itihāsa 1993ralli ā‍ppal tanna mòdala ṭyāblèṭ gaṇakayaṃtra nyūṭan mèsej‌pyāḍ 100, annu paricayisitu. idu muṃdè èkārn kaṃpyūṭars nòṃdigè èār‌èṃ6 pròsèsar kor racanègè dāri māḍitu. ā‍y‌pal pavar‌buk ḍyūò-ādhārita pèn‌laiṭ hèsarina òṃdu mūlamādari abhivṛddhi paḍisitu, adarè mèsej‌pyāḍ mārāṭakkè tòṃdarèyāguvudèṃdu idannu mārāṭa māḍalilla. ā‍y‌pal nyūṭan ādhārita piḍiègaḻannu biḍugaḍè māḍitu, mattu 1998ralli mèsej‌pyāḍ 2100 nillisalāyitu. jòtègè 2001ralli òyyuvaṃtaha saṃgīta sādhana aipāḍ paricayisi yaśasviyāyitu, ā‍ppal punaḥ 2007ralli mòbail kaṃpyūṭiṃg mārukaṭṭègè aiphon mūlaka praveśa māḍitu. aipyāḍ‌giṃta cikkadāgiddu ādarè kyāmarā mattu mòbail phon‌hòṃdidè, idannu malṭiṭac bèraḻu saṃvedaka-ṭac‌skrīn āgi prāraṃbhisalāgiddu ā‍y‌pal‌na mòbail āpareṭiṃg sisṭam—aiòès‌nòṃdigè saṃparka erpaḍisuttadè. 2009ra naṃtaradalli aipyāḍ biḍugaḍèyāguttadè èṃdu halavāru varṣagaḻa kāla gāḻisuddhi habbittu. "ā‍y‌pal‌na ṭyāblèṭ"gè aiṭyāblèṭ mattu aisleṭ èṃba hèsarirabahudèṃdu ūhisalāgittu. janavari 27, 2010raṃdu aipyāḍ biḍugaḍè māḍuttiruvudannu syān‌prānsiskòda yèrbā byuyènā sèṃṭar phār ārṭs‌nalli ā‍y‌pal patrikāgoṣṭhiyalli sṭīv jābs tiḻisidaru. naṃtara aiphon‌giṃta mòdaligè aipyāḍ abhivṛddhi paḍisalāgidè èṃdu jābs aṃgīkarisidaru. idu mòbail phon rītiyalli sahā kèlasa māḍuvudannu managaṃḍu aipyāḍ abhivṛddhi paḍisuvudannu nillisida sṭīv jābs adara badaligè aiphon abhivṛddhipaḍisalu nirdharisidaru. hārḍ‌ver skrīn mattu inpuṭ aipyāḍ‌na ṭac‌skrīn ḍis‌ple likviḍ krisṭal ḍis‌ple (1024 × 768 piksals hòṃdiddu) jòtègè bèraḻaccu-nirodhaka mattu gīcugaḻannu taḍègaṭṭabahudāda gājannu hòṃdidè. aiphon‌naṃtè, aipyāḍ‌nnu kūḍa kevala bèraḻina mūlaka niyaṃtrisabahudu; kaicīlagaḻu mattu sṭaili, baḻasadè iruvāga bahaḻaṣṭu agatya vidyut‌ saṃcalanavannu niyaṃtrisuttavè. ādarè idakkāgiyè viśeṣa kaicīlagaḻu mattu dhāraka sṭaili rūpisalāgidè. ḍis‌pleyu èraḍu saṃvedakagaḻigè pratispaṃdisuttadè:padèya suttalina bèḻakina saṃvedakavu bèḻakina prakharavannu hòṃdisikòḻḻuttadè mattu 3-akṣīya aksèlèròmīṭar ‌ phon‌na sthiti gurutisi adakkanuguṇavāgi paradèyannu hòṃdisuttadè. idariṃda baḻakèdāraru pòrṭreṭ‌ (pratikrati mattu bhūcitraṇa)mattu lyāṃḍ‌skep‌ naḍuvè badalisi sulabhada tiḻivaḻikègè avakāśa kalpisuttadè. aiphon mattu aipāḍ ṭac aplikeśan‌naṃtè kevala mūre hòṃdāṇikè (pòrṭreṭ‌ mattu lyāṃḍ‌skep‌-èḍa mattu lyāṃḍ‌skep‌-bala) iradè, aipyāḍ aplikeśan‌gaḻannu nālku kaḍègè ( melè tiḻisida mūru rīti mattu matòṃdu melè kèḻagè)paradè tiruguvikègè sahāyavāguvaṃtè vinyāsa māḍalāgidè, idarartha upakaraṇavu yāvude aṃtargata " sahajavādavāda" hòṃdāṇikè hòṃdilla; kevala hom baṭan sthānadalli mātra badalāvaṇè idè. aipyāḍ‌nalli òṭṭu nālku òttuguṃḍigaḻivè, baḻakèdāraru mukhya pariviḍigè hiṃdirugalu ḍis‌ple kèḻagè hom òttuguṃḍi, mattu badiyalli mūru plāsṭik òttuguṃḍigaḻu: vek‌/slīp‌ , vālyūm‌ hèccu/kaḍimè , jòtègè mūranèya òttuguṃḍiyāda aiòès 4.2 niśyabdha guṃḍiyāgi kāryanirvahisuttadè. mòdaligè ī guṃḍiyu paradè tirugadaṃtè māḍalu baḻakèyāguttittu (baḻakèdāra malagiruva sthitiyalliddāga asaṃkalpita tiruguvikè taḍèyalu). ādarè, aiòès 4.2 pariṣkṛtadalli, ī vyavasthèyannu tègèduhākalāgidè mattu īga aiòès ṭāsk svicar mūlaka tiruguvikèyannu sāpṭ‌ver aṃtaraṇa niyaṃtrisuttadè. aiòès biḍugaḍèyalli yāvude rītiyalli bhautika svic‌gaḻa kāryanirvahaṇèyannu mattè hākalu sādhyavilla. aipyāḍ mattu sṭār ṭrek‌na kalpanègè saṃbaṃdhapaṭṭa pièḍiḍi ṭyāblèṭ gaṇakayaṃtrada naḍuvè hèsaru mattu sāmarthya èraḍarallū holikè iruvudannu ārs ṭèknikā ṭippaṇi māḍidè. saṃparkaśīlatè aipyāḍ gūgal myāps‌‍‍naṃtaha aplikeśan‌gè sthaḻada māhiti òdagisalu skaihuk vair‌lès‌niṃda ṭrailèṭareśan vai-phai saṃparkajālavannu baḻasikòḻḻuttadè. 3ji mādariyu A-GPShòṃdiddu GPS nòṃdigè idara sthānavannu lèkkahākalu athavā samīpada sèl‌‌phon gopurakkè paraspara saṃparka kalpisalu anumatisuttadè; idalladè 3ji reḍiyo saṃvedana sudhārisalu hiṃbadiyalli kappu plāsṭik ittu hòṃdiruttadè. taṃti mūlaka aipyāḍ saṃparkakkāgi, ā‍y‌pal òḍètanada ḍāk joḍakavannu hòṃdidè; idu dòḍḍa kaṃpyūṭars‌na ītharnèṭ mattu yuès‌bi porṭs rahitavāgiruttadè. śravaṇasāmarthya aipyāḍ èraḍu āṃtarika spīkar‌gaḻannu hūṃdidè. idu yuniṭṭina kèḻabhāgada balabadiyòḻagè mūru āḍiyo porṭs‌gè maccida èraḍu saṇṇa mārgada mūlaka ekadhvanikavannu taḻḻuttadè. yuniṭṭina bala badigè vālyūm guṃḍi idè. upakaraṇada èḍabhāgada melina mūlèyalliruva 3.5-èṃèṃ ṭiār‌ès joḍaka āḍiyo auṭ jāk maikrophon‌ mattu dhvani niyaṃtraka iddarū/ illadiddarū hèḍ‌phon‌gè sṭīrīyò sauṃḍ òdagisuttadè. aipyāḍ dhvani mudraṇakkāgi sūkṣma dhvanivardhaka hòṃdidè. blūṭūt 2.1 + EDR aṃtara saṃparka sādhanavu nistaṃtu hèḍ‌phonan‌gaḻu mattu kīlimaṇè jòtègè aipyāḍ baḻasalu avakāśa nīḍuttadè. ādarè, prastuta òès blūṭūt mūlaka kaḍata vargāvaṇègè bèṃbala nīḍuttilla. aipyāḍ bāhya ḍis‌ple athavā ṭivigè saṃparkisalu 1024 x 768 vijiè viḍiyo auṭ‌puṭ kūḍa hòṃdidè. pavar mattu byāṭari thumb|aipyāḍ kīborḍ ḍāk hòṃdiruva aipyāḍ aipyāḍ āṃtarikavāgi punarāveśya lithiyaṃ-ayān pālimar byāṭari(LiPo)yannu baḻasikòḻḻuttadè . śe60%raṣṭu byāṭarigaḻannu taivān‌na siṃplò ṭèknālaji mattu ḍaināpyāk iṃṭarnyāṣanal ṭèknālaji tayārisuttadè. yuès‌bi pavar aḍāpṭar òḻagòṃḍu hèccu vidyut(2 èṃpars) pūraṇavāguvaṃtè aipyāḍ‌nnu vinyāsagòḻisalāgidè. kaṃpyūṭar‌na pramāṇita yuès‌bi porṭ‌niṃda idu vidyut pūraṇa māḍikòḻḻuttadèyādarū adu 500 mili èṃpiyars(ardha èṃpiyars)varègè mātra simītavāgidè. idara pariṇāmavāgi sāmānya kaṃpyūṭar yuès‌bi porṭ‌gè saṃparkahòṃdi aipyāḍ tirugiddarè tuṃbā nidhānavāgi vidyut pūraikèyāguttadè athavā āguvude illa. hòsadāda ā‍y‌pal kaṃpyūṭars‌nalli hèccu sāmarthyada yuès‌bi porṭ‌nnu iḍalāgiddu parikaragaḻu saṃpūrṇa pūraṇa sāmarthyavannu òdagisuttadè. aipyāḍ‌na byāṭari sumāru 10 tāsu viḍiyo noḍuvaṣṭu, 140 tāsu āḍiyo keḻuvaṣṭu, athavā òṃdu tiṃgaḻa kāla pūraṇavannu hòṃdiruttadè èṃdu ā‍y‌pal heḻidè. yāvude byāṭari taṃtrajñānadaṃtè aipyāḍ‌na lipò byāṭari kūḍā tuṃbā samayada naṃtara sāmarthyavannu kaḻèdukòḻḻuttadè ādarè baḻakèdāra vinimaya sādhyatè hòṃdiruvaṃtè vinyāsa māḍalāgilla. aipāḍ mattu mūla aiphon‌gè iruvaṃtahadè byāṭari-badalāvaṇè yojanèyannu hòṃdidè, ā‍y‌pal vidyudāveśa hòṃdirada aipyāḍ badalisi mattu $99 ( $6.95 sāgāṇikā vècca) śulkadòṃdigè navīkarisida aipyāḍ nīḍuttadè. śekharaṇè mattu sim aipyāḍ‌ mūru āṃtarika saṃgraha gātradòṃdigè biḍugaḍè māḍalāyitu: è 16, 32, athavā 64 jibi phlyāś ḍraiv. èllā māhitigaḻu phlyāś ḍraiv‌nalli saṃgrahavāguttavè mattu saṃgrahavannu hèccisisalu yāvudè āykè illa. ā‍y‌pal ès‌ḍi kārḍ rīḍar‌nòṃdògè kyāmarā saṃparka kiṭ kūḍa mārāṭa māḍitu, ādarè idannu poṭogaḻannu mattu viḍiyogaḻannu vargāyisalu mātra baḻasabahudu. vai-phai + 3ji mādariyu maikro-sim slāṭ (mini-simalla) hòṃdiruttadè. aiphon‌giṃta bhinnavāda bhadrapaḍisida kyāriyar‌gaḻalli māralāguttadè, 3ji aipyāḍ‌nnu bhadrapaḍisada mattu anurūpavada yāvude jiès‌èṃ kyāriyar‌gaḻalli māruttārè. jāpāninalli ī rīti māradè aipyāḍ 3jiyannu sāpṭ‌byāṃk‌ bhadrapaḍisuttadè. amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli ṭi-mòbail‌na jālada mūlaka māhiti jāla praveśa māḍuttadè ādarè iḍijii sèlyular vega kaḍimè iruvaṃtè niyaṃtrisalāgidè ekèṃdarè ṭi-mòbail‌na 3ji jālavu bhinnavāda kaṃpanāṃkagaḻannu baḻasikòḻḻuttadè. parikaragaḻa āykè thumb|aipyāḍ tanna kes‌nòṃdigè ā‍y‌pal halavāru vidhavāda aipyāḍ parikaragaḻannu mārāṭa māḍuttidè: aipyāḍ kīborḍ ḍāk hārḍ‌ver kīborḍ, 30-pin kanèkṭar, mattu āḍiyo jāk aipyāḍ kes aipyāḍ‌nnu berèberè sthānagaḻalli ḍalu baḻasikòḻḻabahudu. aipyāḍ ḍāk 30-pin kanèkṭar, mattu āḍiyo jāk hòragina mājiṭar athavā pròjèkṭar‌gāgi aipyāḍ ḍāk kanèkṭar ṭu vijiè aḍāpṭar poṭogaḻannu mattu viḍiyogaḻannu vargāyisalu yuès‌bi ṭaip è kanèkṭar aḍāpṭar mattu ès‌ḍi kārḍ rīḍar‌nòṃdigè aipyāḍ kyāmarā saṃparka kiṭ . 2 è auṭ‌puṭ‌nòṃdigè(10 W) aipyāḍ 10W yuès‌bi pavar aḍāpṭar tāṃtrika vivaraṇègaḻu utpādanè aipyāḍ phāks‌kān‌nòṃdigè saṃyojisidè, cīnāda ṣèn‌jhèn‌‌nalliru dòḍḍa utpādanā sthāvaradalli ā‍y‌pal‌na aipāḍ, aiphon mattu myāk mini kūḍa utpādisuttadè . aisapli aṃdāju māḍiruvaṃtè 16 jibi vai-phai āvṛttiya aipyāḍ‌na utpādanā vècca $259.60 idaralli saṃśodhanè, abhivṛddhi,paravānigè mattu peṭèṃṭ vècca hòṃdilla. ā‍y‌pal aipyāḍ biḍibhāgagaḻannu tayārisuvavarannu bahiraṃga paḍisilla adarè udyamada òḻagiruvavariṃda ṭīyar‌ḍaun paḍèda varadigaḻu mattu viśleṣaṇègaḻu sūcasuyaṃtè idara halavāru ghaṭakagaḻu mattu pūraikèdāru: ā‍y‌pal è4 īs‌òsi: syām‌saṃg. èn‌è‌èn‌ḍi phlyāś ryām cips: toṣibā; syām‌saṃg‌na 64 jibi mādari hòratu paḍisi. ṭac-skrīn cips: brāḍ‌kām. aipiès ḍis‌ple: èl‌ji ḍis‌ple ṭac pyānèls: viṃṭèk. (ṭipikè ṭac sòlyūṣans‌nalli kèlasa paḍèda naṃtara idara ārḍar‌nnu pūraisalu sādhyavāgalilla, idariṃdāgi mārc kònèyiṃda epril mòdalavarègè aipyāḍ‌na biḍugaḍè muṃdūḍalpaṭṭittu.) kes: kyācar ṭèknālajīs. èl‌siḍi ḍraivars: nòvāṭèk maikroèlèkṭrāniks. byāṭarigaḻu: śe60%raṣṭu byāṭarigaḻannu taivān‌na siṃplò ṭèknālaji mattu 40%raṣṭu ḍaināpyāk iṃṭarnyāṣanal tayārisuttadè. aksèlèròmīṭar: ès‌ṭimaikroèlèkṭrāniks. sāphṭ‌ver‌‍ aiphon‌naṃtèyè, abhivṛddhi ènvirānmèṃṭ (aiphon ès‌ḍikè, athavā sāphṭ‌vera‍ ḍèvalap‌mèṃṭ‌ kiṭ‌ muṃdina āvṛtti 3.2)nòṃdigè haṃcikòḻḻuttadè, aipyāḍ kevala tannadè āda sāphṭ‌ver‌nòṃdigè cālanèyāguttadè, ā‍y‌pal‌na ā‍y‌p sṭor‌niṃda sāphṭ‌ver ḍaun‌loḍ āguttadè, mattu dākhalāda upakaraṇagaḻigè abhivṛddi paravānigè paḍèda abhivṛddhigāraru sāphṭ‌ver barèyuttārè. aipyāḍ aiphon aplikeśans‌na mūraneyaṣṭariṃda naḍèyuttadè, aiphon gātradalli ḍis‌ple āguttadè āthavā aipyāḍ‌na paradèyannu tuṃbuvaṣṭu dòḍḍadāgi māḍittadè. abhivṛddhigāraru ā‍y‌ps racisalu athavā badalāyisalu aipyāḍ‌na lakṣaṇagaḻa anukūlatè paḍèdukòḻḻabahudu. aipyāḍ‌na aplikeśans abhivṛddhi paḍisalu aplikeśan abhivṛddhigāraru aiphon ès‌ḍikè baḻasikòḻḻuttārè. aipyāḍ annu òṃdu grāhakīkṝta aipyāḍ-mātra v3.2 èṃba aiphon òès āvṛttiyòṃdigè samudra mukhāṃtara kaḻisalāguttadè. navèṃbar 2010riṃda aipyāḍ aiòès 4.2nòṃdigè dòrèyuttadè èṃdu sèpṭèṃbar 1raṃdu prakaṭisalāyitu. navèṃbar 22raṃdu ā‍y‌pal aiòès 4.2.1 nnu sārvajanikarigè biḍugaḍè māḍitu . aḻavaḍikègaḻu aipyāḍ halavāru aplikeśans‌nòṃdigè hòrabaṃditu: saphāri, mel, poṭos, viḍiyo, yuṭyūb, aipāḍ, aiṭyūns, ā‍y‌p sṭor‌, aibuk, myāps, noṭs, kyālèṃḍar, kāṃṭyākṭs, mattu spāṭ‌laiṭ sarc. ivugaḻalli aiphon‍gāgi abhivṛddhi paḍisida aplikeśans‌gaḻannè halavannu sudhārisalāgidè. aiṭyūns myāk athavā viṃḍos pisiyòṃdigè aipyāḍ hòṃdisalāgidè. ā‍y‌pal tanna aivark syūṭ‌ annu myāk‌niṃda aipyāḍ‌gū taṃdiddu ā‍y‌p sṭor nalli pejas, naṃbars, mattu kīnoṭ‌ aplikeśan‌gaḻa cikkadāgisida āvṛttigaḻannu māruttadè. ādarè aipyāḍ‌nnu mòbail phon‌gè badalāgi baḻasuvaṃtè vinyāsa māḍalāgilla, taṃti hòṃdida hèḍ‌sèṭ athavā spīkar‌ mattu maikrophon‌nòṃdigè nirmisalāda mattu ples phon kāls vai-phai athavā viòaipi aplikeśan 3ji mūlaka grāhakaru idannu baḻasikòḻḻabahudu. sèpṭèṃbar 1, 2010ra hòttigè aipyāḍ‌gè pūrakavāda sumāru 25,000 aplikeṣan‌gaḻu ā‍y‌p sṭor‌nalli labhyaviddaddu kaṃḍubaṃdidè. aipyāḍ aiòès baḻasuvavarègè èks‌koḍ cālisuvudilla . kèlavòṃdu aplikeśan‌gaḻu mūraneya pracārakarigè tamma anumati illadè māhitiyannu ravānisuttavè èṃdu aiphon mattu aipyāḍ baḻakèdāraru āropisi ā‍y‌pal iṃk viruddha mòkaddamè dākhalisiddārè èṃdu ḍisèṃbar 2010ralli raiṭars varadi māḍidè. ḍijiṭal hakkugaḻa nirvahaṇè aipyāḍ kārmikara ḍiār‌èm kharīdisida kèlavu kāryakramagaḻannu udāharaṇègè ṭivi śo, calanacitragaḻu mattu kèlavu aplikeṣan‌gaḻu kevala ā‍y‌pal plāṭ‌phārm‌gaḻalli mātra baḻasuvaṃtè māḍuvaṃtè nirbhaṃdavannu vidhisalu prayatnisuttidè. alladè aipyāḍ‌na muṃduvarèda vinyāsakkāgi aplikeṣan‌gaḻannu tayārisuvava yāre ādarū nān-ḍis‌klosar agrimèṃṭ‌ annu sahi māḍabekāguttadè. alladè bèḻavaṇigè sahakāri sadasyatva śulkavannu paḍèdukòḻḻabekāguttadè. idakkè saṃbaṃdhisidaṃtè kèlavu ṭīkākāraru ā‍y‌pal ī òppigè paḍèdukòḻḻuva keṃdrīkṛta kriyèyiṃdāgi sāphṭ‌ver‌ bèḻavaṇigè kriyèya taḍègè kāraṇavāguttadè èṃdu heḻuttārè. ḍijiṭal hakku prakāra ā‍y‌pal niścitavallada pradeśadiṃda aplikeṣan‌gaḻannu tanna icchèyaṃtèye, miḍiyā athavā ḍāṭāvannu aḻisalu sādhyavilla. ḍijiṭal hakku heḻuva prakāra, ucita sāphṭ‌ver pauṃḍeśan, èlèkṭrānik phraṃṭīyar phauṃḍeśan mattu kaṃpyūṭar iṃjiniyar mattu krāṃtikāri briv‌sṭar kāhlè avaru aipyāḍ‌na ḍijiṭal hakkina virudda iruva nirbhaṃdavannu ṭīkisiddārè. gigāòèm‌nalli vimarśakanāgiruva paul svīṭiṃg‌ nyāṣanal pablik rèḍiyo dalli "aipyāḍ‌ nimma kaiyalliddarè adu aṃtarjāla virodi upakaraṇavannu nīvu iṭṭukòṃḍaṃtèye" èṃdu heḻikè nīḍiddārè. [...] idu (mukhya mādhyama kaṃpènigaḻu) haḻèya vyavahāra prakāravannu maru sṛṣṭisalu avakāśa nīḍuttadè. illi kaṃpènigaḻu tamma āykègè takkudāda aṃśagaḻannu nīḍuttavèye hòratu nimagè agatyavāda aṃśagaḻannu avu nīḍuvudilla. athavā yāvude sarc iṃjin nimagè agatyavāda aṃśagaḻannu huḍukalu sahāyakavāguvudilla. ādarè sviṭiṃg‌ heḻuva prakāra ā‍y‌pal‌nalliruva nirbhaṃdagaḻu ī utpannavannu upayogisuva vyaktiyu tīrā hattirada anubhavavannu paḍèyuttānè. ekèṃdarè "ā‍y‌pal idu upayogisuva vyaktigè nirbhaṃdita hāgū rakṣaṇātmakavāda upayogavannu nīḍuttadè. alladè illi durupayogavāgada sevèyannu kūḍa paḍèdukòḻḻabahudāgidè." aṃkaṇa barahagāra laurā siḍèl "iṃṭar‌nèṭ‌ baḻakèdāraru alli tamma upakaraṇa hāgū tamma māhitiya rakṣaṇèya, vairas‌gaḻa, nakali vastugaḻa kuritāda kaḻavaḻa hòṃdiruva samayadalli rakṣaṇātmakavāda ā‍y‌pal annu hòṃduvalli āsakti torisuvudu sahajavādudāgidè. nirbaṃdha muriyuvudu (Jailbreaking) uḻida iOS sādhanagaḻaṃtèye aipyāḍ‌nalliya nirbhaṃdavannu muriyuva mūlaka ā‍y‌pal‌niṃda òppigè paḍèyada aplikeṣan‌gaḻannū kūḍa sādhanadalli baḻasabahudāgidè. òmmè nirbaṃdhavannu murida naṃtaradalli aipyāḍ baḻakèdāraru tamagè agatyavāda ā‍y‌p sṭor‌nallillada sākaṣṭu aplikeṣan‌gaḻannu ḍaun‌loḍ māḍikòḻḻabahudāgidè. idannu kānūnu baddhavallada in‌sṭālar‌ āda saiḍiyā(Cydia) athavā kānūnu viruddhavāda nakali aplikeṣan‌gaḻannu in‌sṭāl māḍikòḻḻabahudāgidè. ā‍y‌pal heḻuva prakāra nirbaṃdha mīridarè namma amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli phyākṭari vāraṃṭiyannu avu kaḻèdukòḻḻabekāguttadè. pustakagaḻu, suddigaḻu, mattu myāgajīn viṣayagaḻu aipyāḍ ā‍y‌p sṭor‌niṃda aicchikavāgi aibuks aplikeśan‌nnu ḍaun‌loḍ māḍikòḻḻuva āykè hòṃdidè, mattu aibuks‌sṭor‌niṃda pustakagaḻu mattu itarè ipab-phārmyāṭ ḍaun‌loḍ māḍikòḻḻuva āykè hòṃdidè. epril 3, 2010ra aipyāḍ biḍugaḍègāgi, aibuk‌sṭor kevala amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli mātra labhyavittu . pèṃgvin buks, hārpar‌kālins‌, siman & scasṭar mattu myāk‌milan‌gaḻaṃta halavāru pramukha prakāśakaru aipyāḍ‌gāgi pustaka prakaṭisalu òppiddaru. ādarū amèjān kiṃḍal mattu bārns& nobal nūk neravāda pratispardhigaḻāgiddavu, amèjān.kām mattu bārns& nobal kiṃḍale & nūk aplikeśan‌gaḻu aipyāḍ‌nalli dòrèyuvaṃtè māḍidavu. phèbravari 2010ralli, kòṃḍè nāsṭ pablikeśans jūn‌niṃda jiò , vyāniṭi pher mattu vaiyarḍ myāgajīn‌gaḻigāgi caṃdāvannu aipyāḍ‌gè māruvudāgi heḻitu.. epril 2010ralli di nyūyārk ṭaims aipyāḍ‌nalli dinapatrikèyannu prakaṭisuvudāgi prakaṭisitu. akṭobar 2010riṃda, di nyūyārk ṭaims aipyāḍ‌gè yāvude śulkavilladè ucitavāgi labhyaviruvaṃtè mattu pracāra bèṃbala nīḍuvudāgi heḻitu ādarè 2011ralli caṃdā-ādhārita mādaribadalāguttadè. pramukha suddhi saṃsthègaḻāda di vāl sṭrīṭ jarnal, bibisi, mattu raiṭars yaśassina haṃtagaḻanna badalāyisalu aipyāḍ aplikeśans prakaṭisidavu. sènsār‌śip aiphon mattu aipyāḍ mattu aipyāḍ aplikeśans‌‍‌gaḻannu sarabarāju māḍuva ā‍y‌pal‌na ā‍y‌p sṭor, adaralliruva vastuviṣayagaḻa melè sènsār‌śip‌ annu hòṃdiruttadè. idu pustaka prakaṭaṇèdārarigè mattu myāgajin annu baḻasuvavarigè ī sādhanavannu baḻasikòḻḻuvudu kaṣṭadāyakavāgidè. di gārḍiyan vivarisuva prakāra ā‍y‌pal‌na ī kramavu halavu varṣagaḻavarègè prasāra vyavahāradallidda ḍablyū èc‌ smit‌ briṭiṣ‌ prakaṭaṇègāraru prakaṭisuttidda viṣayagaḻa melè nirbaṃdha heruttidda ghaṭanèyannu nènapisuttadè èṃdu heḻuttadè. ā‍y‌p sṭor‌niṃda aślila viḍiyovannu nirbaṃdhisiddariṃda yu pòrn mattu itarè kaṃpènigaḻu tamma viḍiyo phārmāṭ‌ annu phlāś‌niṃda H.264 mattu HTML5gè badalāyisivè. adū aipyāḍ‌gāgi mātra. vyālivāg‌ ryān ṭeṭ‌na jòtègina ī mel saṃbhāṣaṇèyalli sṭīv jābs‌ heḻiruva prakāra aipyāḍ ’aślīla mukta’ vyavasthèyannu nīḍuttadè èṃba heḻikèyu kalāvida jòhāns‌ pi. òsṭèr‌hāph‌niṃda barlin‌na āḍ‌basṭiṃg‌niṃda mattu syān‌phrānsiskòdalliya WWDC10ya samayadalli aneka virodhātmaka prakriyègaḻigè kāraṇavāyitu. biḍugaḍè mārc 12, 2010raṃdu amèrikā saṃyukta saṃsthānada grāhakariṃda mòdalè tamma aipyāḍ‌gāgina korikèyannu ā‍y‌pal tègèdukòḻḻalu prāraṃbhisitu. prakaṭaṇèya samayadalli torisiruva upakaraṇakkū mòdalè korikè māḍi labhyaviruva upakaraṇada naḍuvè òṃdu pramukha badalāvaṇè iddu, paradè tiruguvudannu nillisalu badiyalliruva òttuguṃḍiyannu badalāyisalāgidè. epril 3, 2010riṃda aipyāḍ‌na vai-phai āvṛttiyu amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli mārāṭakkè labhyavāyitu. epril 30raṃdu vai-phai + 3ji āvṛtti biḍugaḍèyāyitu. amèrikā saṃyukta saṃsthānadalli labhyavidda 3ji sevèyannu èṭi&ṭiyu nīḍuttittu mattu mòdaligè èraḍu pripeḍ kāṃṭrākṭ-phrī māhiti yojanèyannu nīḍuttittu: òṃdu miti hòṃdirada māhiti mattu innòṃdu ardha bèlèyalli prati tiṃgaḻigè 250 èṃbi. jūn 7riṃda anvayisuvaṃtè hòsa grāhakarikè mitihòṃdirada yojanègè badalāgi 2 jibi yojanèyannu svalpa kaḍimè bèlèyalli nīḍuvudāgu èṭi&ṭi jūn 2, 2010raṃdu prakaṭisitu; īgāgale mitihòṃdirada yojanèyannu hòṃdiruva grāhakaru adannè muṃduvarèsabahudu èṃdu heḻitu. ī yòjanèyu aipyāḍ‌nalli tānāgiyè kriyā mukhavāvudu mattu yāvude samayadalli idu raddāgabahudu. aipyāḍ‌nnu me 28raṃdu āsṭreliyā, kènaḍā, phrāns, jarmani, iṭali, japān, spen, sviḍjar‌lyāṃḍ mattu yunaiṭèḍ kiṃgḍam biḍugaḍè māḍalāyitu. ī deśagaḻalli me 10riṃda aṃtarjālada mūlaka aipyāḍ‌nnu buk māḍalu prāraṃbhisalāyitu. ā‍y‌pal aipyāḍ julai 23, 2010riṃda āsṭrīyā, bèljiyaṃ, hāṃg‌kāṃg, airlyāṃḍ, laksèmbarg, mèksikò, nèdarlyāṃḍs, nyūjilyāṃḍ amttu siṃgāpūradalli biḍugaḍèyāyitu. aipyāḍ‌na vai-phai itarè upakaraṇagaḻalli madhyè praveśisabahudèṃdu isrel svalpakāla aipyāḍ āmadannu niśedhisittu . aipyāḍ sèpṭèṃbar 17, 2010riṃda cīnādalli adhīkṛtavāgi biḍugaḍèyāyitu. aipyāḍ navèṃbar 30, 2010riṃda maleṣiyādalli adhīkṛtavāgi biḍugaḍèyāyitu. aipyāḍ labhyavāda mòdala dina prāraṃbhadalli 300,000 mārāṭavāgi prasiddhi paḍèyitu. me 3, 2010riṃda ā‍y‌pal miliyan aipyāḍ‌gaḻannu mārāṭa māḍitu , idara ardha samayadalliye iṣṭè saṃkhyèyalli mūla aiphon‌gaḻannu ā‍y‌pal mārāṭa māḍitu. me 31, 2010riṃda, ā‍y‌pal èraḍu miliyan aipyāḍ‌‍gaḻannu mārāṭa māḍitu mattu jūn 22, 2010riṃda 3 miliyan aipyāḍ‌‍gaḻannu mārāṭa māḍitu. julai 1 mattu sèpṭèṃbar 30, 2010ra madhyadalli ā‍y‌pal innū hèccāgi 4.2 miliyan aipyāḍ‌‍gaḻannu mārāṭa māḍitu. ā‍y‌pal traimāsika haṇakāsina samayadalli myāks‌giṃta hèccu aipyāḍ‌gaḻannu mārāṭa māḍidè èṃdu akṭobar 18, 2010ra phainānśiyal kānpharèns kāl‌nalli sṭīv jābs heḻidaru . dakṣiṇa kòriyāda saṃskṛti mattu pravāsodyama saciva, yu in-cān "anumodanèyāgada" aipyāḍ‌nnu sārvajanika samāraṃbhagaḻa baḻakègāgi ṭīkisidaru; dakṣiṇa kòriyādalli anumodanèyāgada ilèkṭrānik upakaraṇagaḻannu baḻasuvudu kānūnu bāhira caṭuvaṭikèyāguttadè. hīgiddarū, navèṃbar 30raṃdu kòriyādalli aiphon sāgisuva kèṭi mūlaka aipyāḍ biḍugaḍèyāyitu. aipyāḍ mòdaligè ā‍y‌pal sṭor‌na aṃtarjāladalli mattu kaṃpaniya cillarè aṃgaḍigaḻalli mātra labhyavittu. īga aipyāḍ amèjān, vāl-mārṭ, bèsṭ bai, vèrijān, mattu èṭi&ṭiyaṃtaha cillarè mārāṭagāraralliyū kharīdigè labhyavidè. svīkṛti prakaṭaṇègè pratikriyè aipyāḍ prakaṭaṇègè mādhyamadalli miśra pratikriyè vyaktavāyitu. vālṭ mās‌barg barèyuttārè, "idu sāphṭ‌ver mūrkhatanada kuritādudu", sāphṭ‌ver mattu aṃtara saṃparka sādhanada yaśassigiṃta hārḍ‌ver lakṣaṇagaḻu mattu aipyāḍ‌na vinyāsakkè kaḍimè prāmukhyatè nīḍalāgidè, ivara mòdala abhiprāya tuṃbā praśaṃsanīyavāgittu. mās‌barg upakaraṇada sāmarthyakkāgi bèlèyu tuṃbā "jāstiyalla" mattu hattu tāsu baḻasabahudāda byāṭari bāḻikèyannu hògaḻidaru. itararāda pisi aḍvaisar mattu di siḍni mārniṃg hèrālḍ‌ nalli barèdiruva prakāra, aipyāḍ idu maikrosāphṭ viṃḍos‌ annu baḻasuva nèṭ‌buk jòtègè spardhèyannu òḍḍuvaṃtaddāgidè. mūla vinyāsavu $499 bèlènnu hòṃdittu. idu biḍugaḍèya munna aṃdukòṃḍaddakkiṃta kaḍimè bèlèyannu hòṃdittu. vāl‌sṭrīṭ‌ vimarśanakāraru mattu ā‍y‌pal‌ jòtègina spardhèyallidda kaṃpènigaḻu idakkiṃta hèccina bèlèyannu aṃdāju māḍiddaru. bārns& nobal nūk mattu amèjān kiṃḍal muṃtādavu 70 śekaḍā ādāyavannu prakaṭaṇèdārarigè kòḍuttiruva ī saṃdarbhadalli ā‍y‌pal ā‍y‌p sṭor‌nalliyū kūḍa ivaru ide maṭṭada ādāyavannu nirīkṣè māḍiddaru. ī kāraṇadiṃdāgi aipyāḍ i-buk‌gaḻa jòtègè spardhègè nilluva sādhyatè idè èṃdu yair rainar heḻiddārè. gamanisabekāda viṣayavèṃdarè, aipyāḍ biḍugaḍèyāguva òṃdu vāra iruva samayadalli, amèjān kiṃḍal sṭor prakaṭaṇèdārara ādāyada bhāgavannu śekaḍā 70kkè erisitu. biḍugaḍèyāda kèlavu dinagaḻa naṃtara, sṭiphan phrai, heḻikè nīḍuva mūlaka janaru aipyāḍ‌ annu uttama kāryavidhāna hāgū adara kāryavidhānada kāraṇadiṃdāgi janaru baḻakè māḍalu prāraṃbhisidaru mattu mòda mòdalu kaṃḍubaṃdidda ṭīkègaḻannu mīri bèḻèdiddu kaṃḍubaṃditu èṃdu heḻikè nīḍidaru. aṣṭe alladè phrai, aipyāḍ‌na vega mattu adara pratikriyā vidhāna, adaralle nirmitavāgiruva aṃtara saṃpark‌ sādhana mattu ḍis‌plèyallina nikharatè mattu spaṣṭatèyannu kūḍā kòṃḍāḍiddaru. biḍugaḍèya samayadalli sṭiv jābs‌ jòtègè mādhyama pratinidhigaḻū kūḍā ī sādhanavu smārṭ‌phon mattu lyāp‌ṭāp‍na naḍuvina òṃdu hòsa sādhanavannu huṭṭu hākidè èṃdu abhiprāya vyakta paḍisiddaru. vimarśègaḻu aipyāḍ kuritāgina vimarśègaḻu anukūlakaravāgittu. di vāl sṭrīṭ jarnal‌ na vālṭ mās‌barg "aṃdavāda" lyāp‌ṭāp kòlègāra èṃdu baṇṇisiddārè. di nyūyārk ṭaims‌ na ḍeviḍ poj òṃdu taṃtrajñāna manobhāvada janarigè,mattòṃdu taṃtrajñāna manobhāvanè hòṃdirada janarigāgi èraḍu vimarśègaḻannu barèdiddārè. mòdalina bhāgadalli aipyāḍ‌na bèlègiṃta lyāp‌ṭāp hèccu vaiśiṣṭyagaḻòṃdigè kaḍimè bèlè hòṃdiyuttadè èṃdu barèdiddārè. hīgiddarū, naṃtarada kharīdigārarigāgina avalokanadalli tamma odigaru ī parikalpanèya upakaraṇavannu mèccidarè mattu idara baḻakè uddeśavannu arthamāḍikòṃḍarè mātra upakaraṇada baḻakèyanna ānaṃdisuttārè èṃdu barèdiddārè. pisi myāgajīn‌na ṭim‌ giḍiyon, "nimmalliye gèlluvavaniddānè" adu "īga biḍugaḍèyāda ṭyāblèṭ lyāṃḍ‌skep‌ annu vinyāsagòḻisuvalli sahakāriyāgidè" èṃdu heḻikè nīḍidaru. ṭèk‌kraṃc‌na maikèl ā‍y‌riṃgṭan''' "aipyāḍ tanna āśāpūrvaka nirīkṣègaḻannu mīrisidè èṃdu heḻiddārè. idòṃdu hòsa vidhānada upakaraṇavāgidè. ādarè halavāru janarigāgi lyāp‌ṭāp‌gaḻannu badalāyisabekāguttadè." 'pisi varlḍ , aipyāḍ‌nalliya gātra hāgū adara mudraṇa sāmarthyavannu vimarśisidaru. alladè ārs ṭèknikā heḻida prakāra kaṃpyūṭar illadè phail‌ śer‌ māḍuva sāmarthyavu aipyāḍ‌nalliya òṃdu uttamavāda avakāśavāgidè. aṃtarāṣṭrīya biḍugaḍègè pratikriyè me 28, 2010raṃdu aipyāḍ āsṭreliyā, kènaḍā, mattu japān, hāgèye yūropina halavāru dòḍḍa deśagaḻalli biḍugaḍèyāyitu. ī biḍugaḍègè mādhyamadiṃda pratikriyè vyaktavāyitu. ī upakaraṇada abhimānigaḻa sakārātmaka abhiprāyavannu jòtègè ī deśagaḻalli mòdalaneya dinada kharīdigāgiye janaru saratiya sālalli niṃtiruvudannu mādhyamagaḻu barèdavu. mādhyama kūḍa aplikeśans‌gaḻa guṇamaṭṭa hāgèye sṭor‌sṭor mattu itarè mīḍiyā aplikeśans hògaḻitu. idakkè vyatiriktavāgi aipyāḍ klosḍ sisṭam mattu aipyāḍ āṃḍrāyḍ (āpareṭiṃg sisṭaṃ) ā‍y‌n‌rāyiḍ ādhārita ṭyāblèṭ‌gaḻiṃda spardhèyannu èdurisabekèṃdu vimarśè māḍalāyitu. idara pustakada vibhāgakkè saṃbaṃdhisidaṃtè di iṃḍèpèṃḍèṃṭ patrikèyu aipyāḍ‌ tuṃbā bèḻḻagina bèḻakinalli kāgadadaṃtè odalāguvudilla èṃdu ṭīkisitu. ādarū, dòḍḍa pramāṇadalli halavāru pustakagaḻannu saṃgrahisiṭṭukòḻḻabahudèṃdu ślāghisitu. upekṣita lakṣaṇagaḻu sièn‌iṭi mattu gijmòḍò lakṣaṇagaḻannu grāhakaru nirīkṣisiddaru ādarè biḍugaḍèya samayadalli idu tappihogittu, viḍiyo cā‍ṭ‌gāgi kyāmèrā, uddavāda mattu kiridāda "agalavāda paradè, agalavāda paradè mūlaka calanacitravannu vīkṣisalu anukūlakaravāda āspèkṭ reḍiyo, malṭiṭāsk‌gāgi sāmarthya (òṃde samayadalli òṃdakkiṃta hèccu aplikeśan‌gaḻa cālanè), yuès‌bi porṭ, èc‌ḍièṃai auṭ‌puṭ, aipāḍ ḍāk kanèkṭar‌niṃda phèksibal vaiyarḍ-ḍāṭā porṭ. epril 8, 2010raṃdu ā‍y‌pal‌na aiòès 4 anāvaraṇa māḍi pradarśisalāyitu, aipyāḍ‌gāgi bahukārya mattu aipyāḍ‌na aiòès 4.2 jòtègè bahukāryavannu serisi navèṃbar 22, 2010raṃdu biḍugaḍè māḍalāyitu. ā‍y‌p sṭor‌niṃda mātra sāphṭ‌ver in‌sṭāl‌gè adhikṛtavāgi bèṃbala nīḍuttadè èṃdu sīṭal posṭ- iṃṭèlijènsar mattu gijmòḍò barèdavu. maikrosāpṭ‌na jūn‌naṃtaha upakaraṇavu halavāru varṣagaḻiṃda òyyubahudāgidè ādarè aipyāḍ nistaṃtu hòṃdāṇikèya kòratèyannu hòṃdidè èṃdu sièn‌iṭi ṭīkisidè. aiṭyūns aplikeśan aṃtarjāladiṃda ḍaun‌loḍ māḍikòḻḻalu baruvaṃtè vinyāsa māḍalāgidè. sièn‌èn mattu vaiyarḍ nyūs ā‍y‌pal tanna sādhanadalli serisada kèlavu aplikeṣan‌gaḻa kuritu samarthanèyannu māḍikòṃḍitu.èḍob phlyāś‌gè nīḍida bèṃbala hāgū yu ṭyūb mattu vimiyo idu viḍiyo sṭrīmiṃg‌gāgi H.264 badalāvaṇè hòṃdiddannu gurutisitu. adalladè avaru ’bahukārya nirvahaṇèya sāmarthya illadiruvudu <nowiki>ai pyāḍ‌</nowiki>na uddeśita baḻakèdārarigè yāvude samasyè āgalāradu. halavu aplikeśan‌gaḻannu tègèdiruvudu ai pyāḍ‌na hattu gaṃṭègaḻa byāṭari sāmarthyakkè kāraṇavāyitu. āspèkṭ reḍiyo: " pòrṭreṭ‌ moḍ‌nalli 16:9 reśiyo vicitravāgi èttaravāgidè mattu atyaṃta tèḻuvāgidè." yuès‌bi phorṭ kòratèyiṃdalū: "aipyāḍ sulabhavāgu baḻakègè baruttadè, èlla kaṃpyūṭar uddeśadaṃtè alla. priṃṭar, skyānar, mattu itarè yāvude saṃbaṃdhisida viṣayagaḻigāgi yuès‌bi porṭ ḍraivars in‌sṭāl hòṃdirabeku. ai pyāḍ‌ annu vaiyuktika kaṃpyūṭar èṃdu òppikòḻḻuvalli bhinnābhiprāyagaḻidè. phòrèsṭar risarc ‌ vāda māḍuva prakāra aipyāḍ‌nalliya èlla nirbaṃdhagaḻa hòratāgiyū idannu taòṃdu vaiyuktika kaṃpyūṭar èṃdu parigaṇisabahudu èṃdu heḻuttadè. idakkè viruddhavāgi pisi varlḍ ‌‍, ā‍y‌pal heḻikè nīḍida prakāra aipyāḍ idu vaiyuktika kaṃpyūṭar alla kāraṇa ī sādhanadalli halavāru aplikeśan‌gaḻannu tègaduhākiruvudariṃda idannu hāgèṃdu heḻalāgadu èṃdu heḻikè nīḍitu. utpannada hèsaru īgiruva utpannagaḻu kūḍa aiphon, aipyāḍ‌na hèsarinòṃdigè haṃcikòṃḍivè. hèccu pracāra paḍèda phijistu aipyāḍ,òṃdu mòbail‌ āgiddu halavāru vidhada kāryahòṃdiruva upakaraṇavāgidè, gumāstarigè bèlègaḻannu pariśīlisalu, sṭāk in‌vèṃṭari, mattu klos sels‌gè nèravāgalu cillarè mārāṭagāragigè mārāṭa māḍalāgidè. 2002ralli japānina phijistukaṃpani aipyāḍ paricayisitu, mattu muṃdina varṣadalli ṭre‌ḍ‌mārk‌gāgi arji hākitu, ādarè māg‌-ṭèk īgāgale ṭre‌ḍ‌mārk hòṃdiruva pharm sthāpisittu. èpril 2009ralli phijistu ṭre‌ḍ‌mārk arjiyu "kaibiṭṭa" paṭṭiyalli serittu mattu mārk‌na òḍètana mātra spaṣṭavāgiralilla. ī viṣayakkāgi yāvudārarū krama tègèdukòḻḻabahudè èṃbudannu vicārisalu phijistu aṭārnigaḻannu saṃparkisitu. mārc 17, 2010raṃdu phijistu aipyāḍ yu.ès. ṭre‌ḍ‌mārk ā‍y‌pal‌gè vargāvaṇèyāyitu. aipyāḍ‌na prakaṭaṇè hòrabaruttidda marudinavè kèlavu mādhyamagaḻu mattu aṃtarjāla vyākhyānakāraru "aipyāḍ" hèsarannu vimarśèmāḍidaru, idu "pyāḍ" śabdhakkè samanādudu hāgū syāniṭari pyāḍ‌‌gè idu sāmānya baḻakèyalliruva śabdha èṃdu heḻidaru. biḍugaḍè māḍuva prakaṭaṇè bahiraṃgavāguttiddaṃtè, hyāś‌ṭyāg "aiṭyāṃpūn" sāmājika jālatāṇavāda ṭviṭṭar‌nalli èraḍanèya dhoraṇè viṣayavāgayitu. mannaṇè ṭaim myāgajīn 2010ra 50 atyutkṛṣṭa saṃśodhanègaḻalli aipyāḍ‌nnu āykè māḍidè, pāpyular sains agra anubaṃdhavāgi ārisidè, idara bènnallè groyāsis vāṭar‌bāks‌na "bèsṭ āph vāṭs nyū 2010"dalli vijetavāgidè. baḻakè vyavahāra aipyāḍ‌nnu grāhakaru hèccāgi baḻasatòḍagidaṃtè vyāpāri baḻakèdāraru baḻasatòḍagidaru. kèlavòṃdu kaṃpanigaḻu aipyāḍ aḻavaḍisikòṃḍu tamma vyāpāri kacherigaḻallina udyogigaḻigè aipyāḍ vitarisitu athavā dòrèyuvaṃtè māḍitu. kèlasada sthaḻagaḻalli baḻasikòṃḍiruva udāharaṇègèḻu; vakīlaru kakṣigārarigè pratispaṃdisalu, vaidhyakīya vṛttipararu rogigaḻannu parīkṣisuvāga ārogyada dākhalègaḻannu saṃgrahisalu, mattu vyavasthāparu tamma udyogigaḻa vinaṃtigaḻannu anumodisalu baḻasikòḻḻuttiddārè. kacherigaḻalli udyogigaḻa utpādanā sāmarthya hèccisalu, pepar‌vark kaḍimè māḍalu, mattu ādāya hèccisikòḻḻalu aipyāḍ baḻakèyāguttidè èṃbudannu prosṭ& sallivān samīkṣè tiḻisuttadè. uttara amèrikā mòbail āphīs aplikeśan mārukaṭṭèyalli 2010ra 1.76 biliyan‌niṃda 2015ralli $6.85 biliyan taluputtadè èṃdu saṃśodhānā pharm aṃdājisidè. śikṣaṇa aipyāḍ taragatiyalli halavāru uddeśagaḻigè baḻakèyāguttidè, mattu manèśikṣaṇakkè maulyayutavāda sādhanavāgidè èṃba praśaṃsèyannu paḍèdukòṃḍidè.hau vil da ā‍y‌pal aipyāḍ ceṃj avar kiḍs laivs?, Wired.com. 2010ra akṭobar 1raṃdu marusaṃpādisalāyitu. aipyāḍ biḍugaḍèyāda kūḍale varadiyāda viṣayavèṃdarè 81% sādhanavu makkaḻigāgi kharīdisalpaṭṭiddavu. svalīnatè hòṃdiruva makkaḻigè aipyāḍ krāṃtikāraka sādhanavāgiddu tuṃbā sulabhavāgi saṃparkisalu mattu samājada jòtègè bèrèyalu sahāya māḍuttadè. halavāru kālejugaḻu kūḍa aipyāḍ baḻasuttivè. òhāyò, yaṃgs‌ṭaun‌nalliruva yaṃgs‌ṭaun sṭeṭ yunivarsiṭi phāl 2010ra sèmisṭar‌niṃda mūru tāsugaḻa bāḍigèyādhārita aipyāḍ nīḍalu prāraṃbhisitu, idalladè bāḍigèyādharisi amèjān kiṃḍal, lyāp‌ṭāp kaṃpyūṭars, mattu phliph kyāmarās kūḍa nīḍuttidè. krīḍègaḻu 2010ra mejar līg bes‌bāl virāmada ṛtuvinalli, kārl krāphorḍ èṃba āṭagāranalli āsakti hòṃdidda muṃdina taṃḍagaḻu aipyāḍ kaḻuhisitu. ī aipyāḍ‌gaḻalli mòdale viḍiyo klip‌gaḻu, avara āṭagārara pramukhāṃśagaḻu, mattu ātanu taṃḍadòḻagiddarè tamagè hegè lābha èṃbudannu loḍ māḍalāgittu. saṃgīta aipyāḍ halavāru saṃgīta aplikeśans‌gaḻigè bèṃbala nīḍuva sāmarthya hòṃdidè mattu aiṭyūns saṃgīta sādhana sāphṭ‌ver kūḍa hòṃdidè. dhvani mādarigaḻu,giṭār mattu dhvani prabhāva pròsèsar‌gaḻu, dhvani hòṃdisalu anukramavannu nirdhasuva sādhana mattu mādari lūp‌gaḻu, kāryataḥ hòṃdikègaḻu mattu ḍram maṣin‌gaḻu, der‌min-sṭail mattu sparṣakkè pratispaṃdisuva itarè upakaraṇagaḻu, ḍram pyāḍs mattu innū halavāru aṃśagaḻannu hòṃdidè. ḍamòn albarn tanna taṃḍada jòtègè pravāsadalliddāga aipyāḍ baḻakèdārarigè pratyekavāgi, golillāj‌ra 2010ra ālbam, da phāl‌'' nnu racisidaru. muṃbaruva aipyāḍ muṃbaruva dinagaḻalli 7-iṃc skrīn hòṃdiruva aipyāḍ baruva sādhyatèyannu èṃbudannu sṭīv jābs akṭobar 2010ralli taḻḻihāki "sāphṭ‌ver spaṣṭapaḍisalu idu tuṃbā saṇṇadu" èṃdu heḻidaru. ṭyāblèṭ skrīn‌gè kaḍimè èṃdaru 10 iṃc irabeku èṃdu heḻidaru. ilèkṭrāniks parikaragaḻa utpādaka ḍèksim, 2011ra grāhak ilèkṭrānik pradarśanadalli rāṣṭrīya aipyāḍ 2gāgi kes vinyāsagòḻisi pradarśisitu. ivannū gamanisi ṭyāblèṭ pisi – sāmānyavāda ṭyāblèṭ pisigaḻu. i-buk rīḍars‌gè holikè òyyabahudāda saṃgīta sādhanagaḻa holikè ṭyāblèṭ pisigaḻigè holikè aiòès upakaraṇagaḻa paṭṭi phlèksibal ilèkṭrāniks pèn kaṃpyūṭiṃg ullekhagaḻu bāhya kòṃḍigaḻu aipyāḍ āphīśiyal saiṭ ā‍y‌pal speṣal īvèṃṭ janavari 2010 ā‍y‌pal iṃk. janavari 27, 2010 aimyāk ṭu aipyāḍ: 12 īyars āph big-ṭaim ā‍y‌pal inoveśans nīl‌sans aipyāḍ yusyābiliṭi risarc phaiṃḍiṃgs aipyāḍ ā‍y‌pal iṃk.hārḍ‌var ṭyāblèṭ kaṃpyūṭars 2010 pīṭhikègaḻu aiòès (ā‍y‌pal) āpèl‌ parsanal‌ ḍijiṭal‌ asisṭaṃṭs‌ bahu-sparśa vai-phai upakaraṇagaḻu aiṭyūns‌ ṭac‌skrīn saṃgīta sādhanagaḻu gaṇakayaṃtra

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%90%E0%B2%AA%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%A1%E0%B3%8D

ಐಪ್ಯಾಡ್

ಮದ್ರಾಸ್‌ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ಯು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಎಂದೇ ಜನಜನಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಟೈರ್‌ ಉತ್ಪಾದಕ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು, ತನ್ನ ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕವನ್ನು ಭಾರತ ದೇಶದ ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯದ ಚೆನ್ನೈದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ವಾಹನಗಳ ಟೈರು‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತ ದೇಶದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಜಗತ್ತಿನ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಹನ್ನೆರಡು ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ೬೫ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ದೇಶಗಳಿಗೆ ರಪ್ತು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇತಿಹಾಸ ೧೯೪೬ ಉತ್ಸಾಹಿ ಯುವ ಉದ್ಯಮಿಯಾದ ಕೆ.ಎಮ್.ಮಾಮ್ಮೆನ್ ಮಾಪ್ಪಿಲ್ಲೈ, ಇವರು ಮದ್ರಾಸ್‌(ಚೆನ್ನೈ)ನ ತಿರುವತ್ತೂರಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಸಲಿನಂತಹ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಪುಗ್ಗೆಯಂತಹ ಸಣ್ಣ ಆಟಿಕೆ ಸಾಮಾನುಗಳ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕವನ್ನು ತೆರೆದರು. ೧೯೪೯ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕವು ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಸಲಿನಲ್ಲಿದ್ದು ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರದೇ ಇದ್ದರೂ ಕೂಡ ಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಪುಗ್ಗೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಮರದ ಮೇಣದಂತಹ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ಆಟದ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯದ ಮದ್ರಾಸ್‌(ಚೆನ್ನೈ)ನ ತಂಬು ಚಟ್ಟಿ ರಸ್ತೆ ನಂ.೩೩೪ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ತೆರೆದರು. ೧೯೫೨ ಆಗ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಚಕ್ರದ ಹೊರಮೈಯಲ್ಲಿರುವ ರಬ್ಬರ್ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಧುಮುಕಿತು. ಅದರ ಮೂಲಕ ಪ್ರಪ್ರಥಮವಾಗಿ ರಬ್ಬರ್ ತಯಾರಿಕಾ ಯಂತ್ರವು ಅವರ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ತನ್ಮೂಲಕ ಕೆಲವರ ಕನಸಾದ ಚಕ್ರದ ಹೊರಮೈ ರಬ್ಬರ್ ತಯಾರಿಕಾ ರಂಗಕ್ಕೆ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್‌ ಹೆಜ್ಜೆಯಿಟ್ಟಿತು. ೧೯೫೫ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಅತಿ ಬೇಗನೆ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾಮ್ಯತ್ವದ ಕಂಪನಿಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಗಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಪೈಪೋಟಿ ನೀಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಬೇಗನೆ ಉಬ್ಬದ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಹೊರಮೈ ರಬ್ಬರ್‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸತೊಡಗಿತು. ೧೯೫೬ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯ ಹೊರಮೈ ರಬ್ಬರ್ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳು ಎಷ್ಟು ಒಳ್ಳೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ್ದಾಗಿತ್ತೆಂದರೆ, ೧೯೫೬ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಶೇ.೫೦ ರಷ್ಟು ಭಾರತದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಬುಟ್ಟಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡಿತ್ತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯ ಪೈಪೋಟಿಯು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಇತ್ತೆಂದರೆ ಬಹುಪಾಲು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ವಿಧಿಯಿಲ್ಲದೇ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬಂಡವಾಲುಗಳನ್ನು ವಾಪಸ್ ಪಡೆಯುವಂತಾಯಿತು. ೧೯೬೦ ಕಂಪನಿಯು ನವೆಂಬರ್ ೫ರಂದು ಖಾಸಗಿ ಕಂಪನಿಯಾಗಿ ಮಾರ್ಪಾಡಾಯಿತು. ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್ಸಫಿಲ್ಡ್‌ ಟೈರ್‌ & ರಬ್ಬರ್ ಕಂಪನಿ, ಓಹಾಯೊ ಯು.ಎಸ್.ಎ ಕಂಪನಿಗಳ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ವಾಹನದ ಬಿಡಿ ಭಾಗಗಳನ್ನು, ವಿಮಾನದ ಬಿಡಿಬಾಗಗಳನ್ನು, ದ್ವಿಚಕ್ರ ವಾಹನದ ಗಾಲಿಯ ರಬ್ಬರಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸತೊಡಗಿತು. ಇದರ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳು ಮ್ಯಾನ್ಸಫಿಲ್ಡ್‌ ಟೈರ್‌ಸ್‌(ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್) ಚಿನ್ಹೆಯಡಿ ಮಾರಾಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಕಂಪನಿಯು ಇನ್ನಿತರ ರಬ್ಬರ್ನ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳಾದ ಸಾಗಣೆ ಪಟ್ಟಿ (ಕಾನ್ವೆಯರ್ ಬೆಲ್ಟ್‌), ಕೊಳವೆಗಳಂತಹ ವಸ್ತುಗಳನ್ನೂ ಸಹ ಉತ್ಪಾದಿಸತೊಡಗಿತು. ಇದು ತನ್ನೆಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿ ನವೆಂಬರ್ ೧೬ರಂದು ರೂ. ೨೫ಲಕ್ಷದ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಮದ್ರಾಸ್‌ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಡಿ ಅಸ್ಥಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ೧೯೬೧ ಮದ್ರಾಸ್‌ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ಫ್ರೈ.ಲಿ.ಕಂಪನಿಯು ಎಪ್ರಿಲ್ ೧ರಿಂದ ನಿಯಮಿತ, ಕಂಪನಿಯಾಗಿ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ಮ್ಯಾನ್ಸಫಿಲ್ಡ್‌ ಟೈರ್‌ & ರಬ್ಬರ್ ಕಂಪನಿ, ಓಹಾಯೊ ಯು.ಎಸ್.ಎ ಕಂಪನಿಗಳ ಜೊತೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ವಾಹನದ ಬಿಡಿ ಬಾಗಗಳನ್ನು, ವಿಮಾನದ ಬಿಡಿಬಾಗಗಳನ್ನು, ದ್ವಿಚಕ್ರ ವಾಹನದ ಗಾಲಿಯ ರಬ್ಬರಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಹೆಚ್ಚವರಿ ಬಂಡವಾಲು ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಾಗಿ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಮ್ಯಾನ್ಸಫಿಲ್ಡ್‌ ಚಿನ್ಹೆಯಡಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಮತ್ತು ಕೆನಡಾ ದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಇತರ ಎಲ್ಲ ದೇಶಗಳಿಗೆ ತನ್ನ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ರಪ್ತು ಮಾಡುವ ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯಿತು. ೨,೪೯,೬೫೦ ಶೇರುಗಳು ನಗದಿನ ರೂಪದ ಬದಲಾಗಿ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟವು. ೩೫೦ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಮೆಮೊರಂಡಮ್ ಆಫ್‌ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್‌ನ ಅಡಿ ಸಹಿ ಮಾಡುವ ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ೨,೫೦,೦೦೦ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಕಾಯ್ದಿರಿಸಲಾಯಿತು. ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಕರುಗಳಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೯೬೧ರಲ್ಲಿ ೫,೦೦,೦೦೦ಶೇರುಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ೧೯೬೨ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೪ರಂದು ಟೈರ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ಯೂಬ್‌ಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗಾಗಿ ಮುಖ್ಯ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು. ೧೯೬೩ ಹೊಸ ವಿನ್ಯಾಸದ ನೈಲಾನ್ ಹಾಟ್ ಸ್ಟ್ರೆಚ್ ಯುನಿಟ್‌ಗೆ ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅನುಮತಿ ದೊರೆಯಿತು. ೬,೨೫,೦೦೦ ರೈಟ್ ಇಕ್ವಿಟಿ ಶೇರುಗಳನ್ನು ೧:೨ರ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿತು. ೧೯೬೪ ೧೯೬೪ರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕವನ್ನು ಹೊಂದುವುದರ ಮೂಲಕ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ರಪ್ತು ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧಿಸಿತು. ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸಮುದ್ರದಾಚೆ ಬೀರೂಟ್‌(ಲೆಬನಾನ್)ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ತೆರೆಯಿತು. ಇದು ಭಾರತೀಯರ ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಈ ವರ್ಷ ಈಗ ನಾವು ನೋಡುತ್ತಿರುವ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಮಸಲ್‌ಮನ್ ಹುಟ್ಟಿದ ವರ್ಷ ಎಂದೇ ಹೇಳಬಹುದು. ೧೯೬೭ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಪ್ರಪ್ರಥಮ ಬಾರಿಗೆ ಟೈರ್‌ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಉಗಮಸ್ಥಾನವಾದ ಅಮೇರಿಕಾ ದೇಶಕ್ಕೆ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ರಪ್ತು ಮಾಡಿದ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಯೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ೧೯೭೦ ಮಾರ್ಚ್‌ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ೫,೬೨,೫೦೦ಇನಾಮು ಶೇರುಗಳನ್ನು ೩:೧೦ರ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೭೩ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ನೈಲಾನ ಟೈರುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಮೂಲಕ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಥಮ ನೈಲಾನ್ ಟೈರು ಉತ್ಪಾದಕ ಕಂಪನಿಯೆಂಬ ಇತಿಹಾಸ ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ೧೯೭೫ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ೧೨,೧೮,೭೧೪ ಇನಾಮು ಶೇರುಗಳನ್ನು ೧:೨ರ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿತು. (ಆದರೆ ಕೇವಲ ೧೨,೧೮,೬೮೯ ಶೇರುಗಳು ಮಾತ್ರ ಮಾರಾಟವಾದವು) ೧೯೭೮ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಲಹೆ ಸೂಚನೆಗಳಿಗಾಗಿ ೧೯೮೦-೮೧ರ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಿ.ಎಫ್. ಗುಡ್ರಿಚ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ಅದು ಮತ್ತೆ ಮುಂದಿನ ಐದು ವರ್ಷದ ಅವಧಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ೧೯೭೯ ಮ್ಯಾನ್ಸ್‌ಫಿಲ್ಡ್‌ ಟೈರ್‌&ರಬ್ಬರ್ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ೩,೭೪,೨೫೦ ರೂ.೧೦ರ ಮುಖಬೆಲೆಯ ಶೇರುಗಳನ್ನು ರೂ.೪ರ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮೊತ್ತದೊಂದಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಬಯಸಿತು. ಅದು ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ೩,೬೩,೭೮೬ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಕಂಪನಿಯ ಶೇರು ಹೊಂದಿರುವ ಶೇರುದಾರರಿಗೆ ೧:೮ರ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟಮಾಡಿತು. ಮತ್ತು ಉಳಿದ ೧೦,೪೬೪ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಕಂಪನಿಯ ಕೆಲಸಗಾರರಿಗೆ ಮಾರಾಟಮಾಡಿತು. ೧೯೮೦ ಈ ವೇಳೆಗೆ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ಜೀವಿತದಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಮೈಲಿಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು ದಾಟಿತ್ತು. ಇದು ಈ ವರ್ಷ ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಿಎಫ್ ಗುಡ್‌ರಿಚ್ ಟೈರ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ತಾಂತ್ರಿಕ ಸಹಯೋಗ ಹೊಂದಿತು. ಇದೇ ವರ್ಷ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಮದ್ರಾಸ್‌ ರಬ್ಬರ್ ಕಂಪನಿ ಲಿ., ಎಂದಿದ್ದಿದ್ದನ್ನು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್. ಲಿ., ಎಂದು ಬದಲಾವಣೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ೧೯೮೧ ಮ್ಯಾನ್ಸ್‌ಫಿಲ್ಡ್‌ ಟೈರ್‌&ರಬ್ಬರ್ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ೩,೫೫,೫೩೭ ರೂ.೧೦ರ ಮುಖಬೆಲೆಯ ಶೇರುಗಳನ್ನು ರೂ.೪ ರ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮೊತ್ತದೊಂದಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಬಯಸಿತು. ಅದು ೩,೨೯,೫೮೭ಶೇರುಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿರುವ ಶೇರುದಾರಿಗೂ ಮತ್ತು ಸ್ವದೇಶಕ್ಕೆ ವಾಪಸಾಗದ ಒಪ್ಪಂದದ ಮೇರೆಗೆ ಹೊರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಾಸವಾಗಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಶೇರುದಾರರಿಗೂ ೧:೧೦ರ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ನೀಡಿತು. ಮತ್ತು ೨೫,೯೫೦ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಕೆಲಸಗಾರರಿಗೆ ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವರಿಗೆ ನೀಡಿತು. ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಐ.ಎಫ್.ಸಿ.ಐಗೆ ೨,೦೦,೦೦೦ ಇಕ್ವಿಟಿ ಶೇರುಗಳು ರೂ. ೫ರಂತೆ ಹೆಚ್ಚಳದ ದರದಲ್ಲಿ ಸಾಲದ ರೂಪಾಂತರಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟವು. ೧೯೮೩ ಕಂಪನಿಯು ಇಟಲಿಯ ಮೆ.ಮರಾನ್ಗೋನಿ ಟಿ.ಆರ್.ಎಸ್ ಎಸ್ಪಿಎ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಪುನಃ ಉಪಯೋಗಿಸಬಹುದಾದ ರಬ್ಬರ್ ತಯಾರಿಕಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ೧೯೮೪ ಮಾರಾಟವು ೨ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿಗೂ ಮೀರಿತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಟೈರ್‌‌ಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನವೀನ ಕಾರಾದ ಮಾರುತಿ ೮೦೦ನ ಟೈರ್‌ ಆಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಯಿತು. ೧೯೮೫ ಔದ್ಯಮಿಕ ಪಿರೇಲಿ ಎಸ್ಪಿಯೆ ದೊಂದಿಗೆ ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಪಟ್ಟಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೊಳವೆಗಳ ತಯಾರಿಕೆಗಾಗಿ ಕೈ ಜೋಡಿಸುವ ಪತ್ರವನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಯಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಬಿ.ಎಫ್ ಗುಡ್ರಿಚ್&ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೈಜೋಡಿಸಿ ವಿಮಾಗಳ ಟೈರ್‌‌ಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮರುಉಪಯೋಗಿಸುವ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವುದು ಸೇರಿತ್ತು. ೧೯೮೬ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ನವೀಕರಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಹಣ ಸಂಗ್ರಹಣೆಗಾಗಿ ತನ್ನ ಈಗಾಗಲೇ ಇರುವ ಶೇರುದಾರಿಗೆ ರೂ.೮ ಕೋಟಿ ಮೊತ್ತದ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಇರುವ ಶೇರುದಾರರ ಅಧಿಕಾರವೆಂದು ಶೇ.೧೫% ಮರುಪಾವತಿಯ ಭರವಸೆಯ ಮೇಲೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಬರಲಾರದ ರೂ. ೧೦೦ರ ಮುಖಬೆಲೆಯ ಸಾಲಪತ್ರಗಳನ್ನು ಎರಡನೇ ಬಾರಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಅದರ ಬಡ್ಡಿಯನ್ನು (ರೆಡಿಮೇಬಲ್) ಮೂರು ವರ್ಷದ ಮಿತಿಗೊಳಪಟ್ಟು ಕಂಪನಿಯು ಪಾವತಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಇಂತಹ ಸಾಲ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ಶೇ.೫ ನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಗೆ ನೀಡಿ ಅಂದರೆ ರೂ. ೩೫ರ ಮೂರು ಕಂತುಗಳನ್ನು ೦೮ ಮೇ ೧೯೯೩ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ತುಂಬುವ ಷರತ್ತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಅಥವಾ ಬಿಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗದ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಬೇಕಾದಲ್ಲಿ ಶೇ.೫ರ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಹಣವನ್ನು ಪ್ರಥಮ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ ರೂ.೨೦ರಂತೆ ಐದು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಸುವಂತೆ ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ೧೯೮೭ ಕಂಪನಿಯು ಎಂ.ಆರ್.ಟಿ.ಪಿ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಶುದ್ಧತಾ ಪತ್ರ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ೬೦೦೦ ಟನ್ ರಬ್ಬರ್‌ಗಳನ್ನು ಕಂಪನಿಯೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಪುನರುತ್ಪಾದಿಸುವ ಪರವಾನಗಿಯನ್ನೂ ಸಹ ಪಡೆಯಿತು. ಆಂದ್ರಪ್ರದೇಶದ ಟಾಡಾದಲ್ಲಿ ವರ್ಷವೊಂದಕ್ಕೆ ೧.೫ಮಿಲಿಯನ್ ಟೈರ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ಯೂಬ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲೂ ಕೂಡ ಎಂ.ಆರ್.ಟಿ.ಪಿಯಿಂದ ಅನುಮತಿ ಪತ್ರವನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಯಿತು. ಕಂಪನಿಯು ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ವಪೋಕ್ಯೂರ್ ಎಂಬ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಓಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಸಾಮಾನ್ಯ ವಾತಾವರಣಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಒಣಗಬಹುದಾದ ಬಣ್ಣಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿತು. ಮತ್ತು ಒಡೆದರೂ ಚುಚ್ಚದ ಗಾಜುಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು. ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಗೊಮ್ಮಿದಿಪುಂಡಿಯಲ್ಲಿ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ೧೦೦೦೦ ಟನ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮಥ್ರ್ಯವುಳ ಘಟಕವೊಂದನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಯಿತು. ಫನ್ಸ್ಕೂಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂ. ಲಿ., ಮತ್ತು ಕ್ರಿಸ್ಟಾಲ್ ಹುಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಪೈನಾನ್ಸ್‌ ಕಂ.ಲಿ., ಇವೆರಡು ಕಂಪನಿಗಳು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದವು. ಫನ್ಸ್ಕೂಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂ.ಲಿ.,ಯು ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಆಟಿಕೆ ತಯಾರಿಕಾ ಕಂಪನಿ ಹಸ್ಬ್ರೋ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಯ ಒಪ್ಪಂದದಿಂದಾಗಿ ಅಸ್ಥಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಫನ್ಸ್ಕೂಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂ.ಲಿ.,ಯು ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಆಟಿಕೆ ಸಂಸ್ಥೆ ಅಮೇರಿಕಾದ ಹಾಸ್‌ಬ್ರೋ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಶನಲ್ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ೧೯೮೮ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವೇಗಿ ಚೆಂಡು ಎಸೆತಗಾರರಾದ ಡೆನ್ನಿಸ್ ಲಿಲ್ಲಿಯವರ ನಿರ್ದೇಶಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಫೇಸ್ ಪೌಂಡೆಶನ್ ಅಸ್ಥಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಮತ್ತು ಅತೀ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಆಟಗಾರರು ಭಾರತೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ೧೯೮೯ ಕಂಪನಿಯು ಶ್ರೇಷ್ಠ ರಪ್ತು ಕಂಪನಿಯೆಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ರಪ್ತು ತೆರಿಗೆ, ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ ಮುಂತಾದ ಕಡೆ ಮೊದಲ ಆದ್ಯತೆ ದೊರೆಯತೊಡಗಿತು. ಅಮೇರಿಕಾದ ಬಿ.ಎಫ್ ಗುಡ್ರಿಚ್ ಕಂಪನಿಯ ವಿಮಾನ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಫ್ರಾನ್ಸನ ಮಿಕಲಿನ ಸಿ ಕಂಪನಿಯು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಸರ್ಕಾರವು ಮಿಕಲಿನ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಬಿ.ಎಫ್ ಗುಡ್ರಿಚ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಮಾನ ಗಾಲಿಗಳ ನವೀನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಪುರೈಕೆಗಾಗಿ ಮುಂದಿನ ೫ ವರ್ಷಗಳವರೆಗಿನ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಮಂಜೂರಿ ನೀಡಿತು. ೧೯೯೦ ಅರುಣಾ ಲೆದರ್ಸ್‌&ರಪ್ತು ಕಂಪನಿಯು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನವಾಯಿತು. ಒಪ್ಪಂದದಂತೆ ರೂ.೧೦ ಮುಖಬೆಲೆಯ ಎಂ.ಆರ್ ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯ ಒಂದು ಶೇರನ್ನು ಅರುಣಾ ಲೆದರ್ಸ್‌&ರಪ್ತು ಕಂಪನಿಯ ೧೦,೦೦೦ ಪೂರ್ಣ ಪಾವತಿಯಾದ ಶೇರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅರುಣಾ ಲೆದರ್ಸ್‌&ರಪ್ತು ಕಂಪನಿಯ ಹಳೆಯ ಶೇರುದಾರರಿಗೆ ೨೫ ಇಕ್ವಿಟಿ ಶೇರುಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಕಂಪನಿಯು ಗುಟ್ಟಾಗಿ ೧೫,೦೦,೦೦೦ ೧೪% ಮರುಪಾವತಿ ಭರವಸೆಯ, ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಬರಲಾರದ ರೂ.೧೦೦ ಮುಖಬೆಲೆಯ ಸಾಲಪತ್ರಗಳನ್ನು ಮೂರನೇ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ಶೇ.೫% ಹೆಚ್ಚಳದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿ ಕಂತು ರೂ.೩೫ ರಂತೆ ಪಾವತಿಸಬೇಕಾದ ಮೊತ್ತವು ೩೧ ಜುಲೈ ೧೯೯೭ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವುದು. ಕಂಪನಿಯು ನಾಲ್ಕನೇ ಕಂತಿನಲ್ಲಿ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ಎಸ್.ಬಿ.ಐದಿಂದ ರೂ.೧೦,೦೦,೦೦೦ ಶೇ.೧೪ ರ ಮರುಪಾವತಿ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಶೇ.೫% ಹೆಚ್ಚಳದ ರಿಡಿಮೇಬಲ್ ಸಾಲಪತ್ರಗಳನ್ನು ೨೬ ಜೂನ್ ೧೯೯೮ರಿಂದ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೆ ನೀಡಿತು. ಕಂಪನಿಯು ಅದೇ ವರ್ಷ ೫,೦೦,೦೦೦ ಶೇ.೧೪% ಮರುಪಾವತಿ ಆಧಾರದ ಮೇಲಿನ ಸಾಲಪತ್ರಗಳನ್ನು ಇನ್ಪ್ರಾಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಲೀಸಿಂಗ್ &ಪೈನಾನ್ಸ್‌ಿಯಲ್ ಸವರ್ಿಸ್ ಲಿ., ಕಂಪನಿಗೆ ಗುಟ್ಟಾಗಿ ನೀಡಿತು. ಈ ಸಾಲಪತ್ರವು ಶೇ.೫%ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂತನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು. ೨೩ಜುಲೈ೧೯೯೭ರಿಂದ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೆ ಕಂತುಗಳು ಜಾರಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆ. ೧೯೯೧ ಕಂಪನಿಯು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಪ್ತು ಹೆಚ್ಚಳದ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ಲಿ.,ಎಂಬ ಹೊಸ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಅಸ್ಥಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ೩,೮೫,೦೦೦ ಇಕ್ವಿಟಿ ಶೇರುಗಳನ್ನು ಪ್ರತೀ ಶೇರಿಗೆ ರೂ.೨೪೨ರ ಹೆಚ್ಚಳದ ದರದಲ್ಲಿ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಒಪ್ಪಂದಕಾರರಾದ ಹಾಂಗ್‌ಕಾಂಗ್‌ನ ಏಷ್ಯಾ ಟ್ರೇಡಿಂಗ್ ಸರ್ವೀಸಸ್ ಕಂಪನಿಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೨ ಕಂಪನಿಯು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಶನಲ್ ನಿ.,ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಅದೇ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ಪ್ರಾರಂಭಮಾಡಲು ಅನುಮತಿ ಪತ್ರ ಪಡೆಯಿತು. ೧೯೯೩ ಕೆ.ಎಂ.ಮಮ್ಮೆನ್ ಇವರನ್ನು ಇವರು ಕೈಗಾರಿಕೆಗೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಾಗಿ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯತು. ಇವರು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ರದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದ ಏಕೈಕ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೧೦ ಬಿಲಿಯನ್ ವಹಿವಾಟು ದಾಟಿದ ಮೊದಲ ಟೈರ್‌ ಕಂಪನಿಯಾಯಿತು. ಇದಲ್ಲದೇ, ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಎಕಾನಾಮಿಕ್ ರಿವಿವ್ ಪತ್ರಿಕೆಯು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ರಾಜ ಮತ್ತು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಕಂಪನಿಯೆಂದು ಕೊಂಡಾಡಿತು. ಎ&ಎಂ. ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಜನರ ವಿಶ್ವಾಸಗಳಿಸಿದ ಕಂಪನಿಯೆಂದು ಹೊಗಳಿತು. ೧೯೯೫ ರಬ್ಬರ್ ತಯಾರಿಕಾ ಸಂಘದಿಂದ ಉತ್ತಮ ರಬ್ಬರ್ ರಪ್ತು ಕಂಪನಿಯೆಂಬ ಬಹುಮಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ೧೯೯೬ ವರ್ಷದ ಅತ್ಯೂತ್ತಮ ರಪ್ತು ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಕಂಪನಿಯು ಸೆಪೆಕ್ಸಿಲ್(ಅಂಕಇಘಿಐ) ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಮತ್ತು ಸತತ ನಾಲ್ಕನೇ ವರ್ಷದ ಅಭೂತಪೂರ್ವವಾದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಪಾರ್ ಈಸ್ಟರ್ನ ಎಕಾನಾಮಿಕ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೂಡ ದೊರೆಯಿತು. ೧೯೯೭ ೧೦೦ ಕೋಟಿ ವಹಿವಾಟಿನ ಘನತೆಗಾಗಿ ಧನಾತ್ಮಕ ಗುಣಪರಿಶೀಲನಾ ಮತ್ತು ಅನ್ವೇಶಣೆ ಕಂ ನಿ.,(ಅಂಖಇ)ರಿಂದ ಅತ್ಯೂತ್ತಮ ಕಂಪನಿ(ಪಿಆರ್೧+) ಗುಣಾಂಕವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ರೇಡಿಯಲ್ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗಾಗಿ ಚೆನ್ನೈನ ಪಾಂಡಿಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸದಾಗಿ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕವೊಂದನ್ನು ತೆರೆಯಿತು. ಚೆನ್ನೈನ ಅರಾಕ್ಕೊಲಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಸೈಕಲ್ ಟೈರ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ಯೂಬ್‌ಗಳ ತಯಾರಿಯಾ ಘಟಕವೊಂದನ್ನು ತರೆಯತು. ಅಮೇರಿಕಾದ ಮ್ಯಾನ್ಸಫಿಲ್ಡ್‌ ಟೈರ್‌ ಮತ್ತು ರಬ್ಬರ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ತಾಂತ್ರಿಕ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಟೈರ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ಯೂಬ್‌ಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ಘಟಕವೊಂದನ್ನು ತೆರೆಯಿತು. ನೈಲಾನಿನಿಂದ ಬಂದಿತವಾದ ನವೀನ ಮಾದರಿಯ ದ್ವಿಚಕ್ರ ವಾಹನದ ಟೈರ್‌‌ಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿತು. ಇದೇ ವರ್ಷ ಕಂಪನಿಯು ಪ್ರೆಂಚ್ ಟೈರ್‌ ಗೇಂಟ್ ಮಿಕೆಲಿನ್ ಕಂಪನಿಯ ಅಂಗಸಸ್ಥೆಯಾದ ಅಮೇರಿಕಾದ ಯುನಿರಾಯಲ್ ಟೈರ್‌ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು ಆ ಕಂಪನಿಯು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯ ಶೇ.೯.೮ರಷ್ಟು ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ೧೯೯೮ ಎಂ.ಆರ್ ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಸೀಲ್ ಹೊಂಡಾ ಮೋಟಾರ್ಸ್‌ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಸ್ಥಾನ ಮೋಟಾರ್ಸ್‌ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಮೂಲ ವಸ್ತುಗಳ ತಯಾರಿಕಾ ಭಾಂದವ್ಯಕ್ಕಾಗಿ(ಔಇಒ)ನ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಜಿಗ್ಮಾ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ತನ್ನ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಪರಿಕ್ಷಾರ್ಥವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ೧೯೯೯ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ನಗರಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಛೇರಿಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಯು ಈ ಮುಂದಿನ ಹುಡಿಕೆದಾರರೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು ಅವು ಯಾವುವೆಂದರೆ,ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಭದ್ರತಾ ಠೇವು ಕಂ.,(ಓಖಆಐ). ಕೇಂದ್ರ ಠೇವು ಸೇವಾ ಸಂಸ್ಥೆ (ಇಂಡಿಯಾ) ನಿ., ೧೯೯೯ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ವಾಹನ ಟೈರ್‌ ಮತ್ತು ಟ್ಯೂಬ್‌ಗಳ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ರಪ್ತು ಮಾಡಿದವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುವ ಎಐಆರ್‌ಐಎ ಹೈಯೆಸ್ಟ್ ಎಕ್‌ಪೋರ್ಟ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ೨೦೦೦ ರಪ್ತು ಮಹಸೂಲಿನ ಮೇಲಿನ ನಂಬಿಕೆ ರಕ್ಷಣೆಯ ಸಲುವಾಗಿ ದುಭೈದಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಳಿಗೆಯೊಂದನ್ನು ತೆರೆಯಿತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಉಕ್ಕಿನ ಪಟ್ಟಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಹೊಸ ವಿಧಾನದ ಟೈರ್‌‌ಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿತು. ಅದನ್ನು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಜಿ.ವಿ.ಟಿ.ಎಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವುದು. ೨೦೦೨ ಜೆ.ಡಿ.ಪವರ್ ಏಷ್ಯಾ ಫೆಸಿಪಿಕ್‌ನಿಂದ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬ್ರಿಡ್ಜಸ್ಟೋನ್ ಕಂಪನಿಗೆ ಸಮನಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂತ್ರಪ್ತ ಸೇವೆ ನೀಡಿದ ಕಂಪನಿಯೆಂಬ ಅಗ್ರಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ವಾಣಿಜ್ಯ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ಮಾರಾಟದಲ್ಲಿ ಕುಸಿತವನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಮತ್ತು ಸ್ವಂತ ಬಳಕೆಗೆ ಬಳಸಬಹುದಾದ ಕಾರ್‌ಗಳ ಮಾರಾಟದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯೂ ಇಳಿಮುಖವಾಯಿತು. ಕೆಲಸಗಾರರ ಒಕ್ಕೂಟದ ಅಧ್ಯಕ್ಷನನ್ನು ಕೆಲಸದಿಂದ ವಜಾ ಮಾಡಿದ್ದರ ಪರವಾಗಿ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಮೇಲ್ಮನವಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯ(ಹೈಕೋರ್ಟ)ವು ತಳ್ಳಿಹಾಕಿತು. ಜೆ.ಕೆ. ಇಂಡಸ್ಟ್ರೀಸ್ನವರು ಹೊರಡಿಸಿದ ಪ್ರಕಟಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಅವರೇ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು(ನಂಬರ್೧) ಟೈರ್‌ ಉತ್ಪಾದಕರೆಂಬ ಪ್ರಕಟಣೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ನವರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಅಜರ್ಿಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಜಾಹಿರಾತು ಗುಣಮಟ್ಟ ಸಲಹಾಸಮಿತಿಯು ವಜಾ ಮಾಡಿತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಆವಿಷ್ಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ೨೦೦೩ ಜೆ.ಡಿ.ಪವರ್ ಏಷ್ಯಾ ಫೆಸಿಪಿಕ್‌ನಿಂದ ನಡೆದ ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬ್ರಿಡ್ಜ್‌ಸ್ಟೋನ್ ಕಂಪನಿಗೆ ಸಮನಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬಳಕೆದಾರರ ಸಂತ್ರಪ್ತ ಸೇವೆ ನೀಡಿದ ಕಂಪನಿಯೆಂಬ ಅಗ್ರಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಚೇರ್ಮನ್ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನೇಜಿಂಗ್ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಆಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಕೆ ಎಂ ಮಮ್ಮೆನ್ ಮಾಪ್ಪಿಲ್ಲೈ ಮಾರ್ಚ್ ಎರಡರಂದು ತೀರಿಕೊಂಡರು. ಸಿ.ಡಿ.ಕನ್ನಾರವರು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಮಂಡಳಿಯ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಕೆ.ಎಸ್. ನಾರಾಯಣರವರು ರಾಜಿನಾಮೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಎನ್.ಕುಮಾರ ಮತ್ತು ರಂಜಿತ್ ಇಸಾಕ್ ಜೇಸುದಾಸನ್ರನ್ನು ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಗೆ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕೆ.ಎಸ್ ನಾರಾಯಣರವರು ನೀಡಿದ ರಾಜಿನಾಮೆಗೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೭ ೨೦೦೩ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಅವರನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಕ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ಇಳಿಸಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯ ೨೦೦೩ರಂದು ನಡೆದ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಗೆ ಮರುರೂಪ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ ೧,೨೦೦೪ರಿಂದ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೆ ಶ್ರೀ ಅರುಣ ಮಮ್ಮೆನ್ ಇವರನ್ನು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ೨೦೦೪ ಜನವರಿ ೫, ೨೦೦೪ರಿಂದ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೆ ಶ್ರೀ ರವಿ ಮನ್ನತ್ರವರು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆಂದು ಕಂಪನಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತು. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಐದರಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕಾಗಿ, ಬಾಳಿಗೆ, ಹಿಡಿತ, ಮತ್ತು ಬಳಕೆಗಾಗಿ ಅಗ್ರಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ೨೦೦೨-೦೩ನೇ ಸಾಲಿನ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ನೈಸರ್ಗಿಕ ರಬ್ಬರ್ ಗ್ರಾಹಕ ಕಂಪನಿಯೆಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಯಿತು. ವಾಹನಕ್ರೀಡೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಕ್ರಿಡಾ ವಾಹನಗಳ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಗಾಗಿ ಮಾರುತಿ ಉದ್ಯೋಗ್ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು. ೨೦೦೭ ೫೦ಎಫ್ಎಸ್ ಹೆಸರಿನ ಹೊಸ ಟ್ರಕ್ ಟೈರ್‌‌ಗಳನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು. ವರ್ತಮಾನದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಕೇವಲ ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ತೊಡಗಿಕೊಳ್ಳದೇ ಬಹುಮುಖವಾಗಿದೆ. ಫನ್ಸ್ಕೂಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎಂಬ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಆಟಿಕೆ ಸಾಮಾನುಗಳ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಯಾದ ಹಸ್ಬ್ರೋ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದೆ. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಉತ್ತಮ ಟೈರ್‌‌ಗಳ ರಪ್ತು ವಹಿವಾಟು ಹೊಂದಿದೆ. ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಮಸಲ್ಪ್ಲೆಕ್ಷ ವಿಭಾಗವು ಹೊತ್ತೊಯ್ಯುವ ಪಟ್ಟಿ(ಕೊನ್ವೆಯರ್ ಬೆಲ್ಟ್‌)ಗಳ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಕಂಪನಿಯು ಕೆ.ಎಂ.ಮಮ್ಮೆನ್ ಮಪ್ಪಿಲೈರವರ ಮಗನಾದ ವಿನೂ ಮಮ್ಮೆನ್ರವರ ಮುಂದಾಳತ್ವದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಕ್ರೀಡೆಗಳು ತನ್ನದೇ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಪೇಸ್ ಫೌಂಡೆಶನ್ ವತಿಯಿಂದ ಬಹಳಷ್ಟು ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಆಟಗಳ ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವದ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತಿದೆ. ಒಂದು ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಜಗತ್ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಟಗಾರರಾದ ಸಚಿನ್ ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್, ಬ್ರಿಯನ್ ಲಾರಾ, ಸ್ಟಿವ್ ವಾ ಇವರುಗಳ ಬ್ಯಾಟ್‌ಗಳ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತಿತ್ತು. ಸ್ಟೀವ್ ವಾ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಯೆನ್ ಲಾರಾ ಇವರು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ನಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದ ನಂತರ ಸಚಿನ್‌ ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್ ಜೊತೆ ಕೂಡ ಸಂಬಂದವನ್ನು ಕಡಿದುಕೊಂಡಿತು. ಸದ್ಯ ಸಚಿನ್‌ ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್ ಅವರು ಆಡಿದಾಸ್ ಬ್ಯಾಟಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈಗ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯು ಗೌತಮ್ ಗಂಭೀರ್, ರೋಹಿತ್ ಶರ್ಮಾ ಮತ್ತಿಬ್ಬರು ಭಾರತೀಯ ಆಟಗಾರರ ಬ್ಯಾಟ್ ಹೊಣೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಐ.ಪಿ.ಎಲ್ ೨೦೧೦ರಲ್ಲಿ ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಕಂಪನಿಯ ದೊಡ್ಡದಾದ ಪುಗ್ಗೆಯೊಂದನ್ನು ಅದರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಕ್ಯಾಮರಾಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಆಟದ ಸವಿವರವಾದ ಚಿತ್ರಿಕರಣ ಮಾಡಲು ಬಳಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಾಯೋಜಕತ್ವಗಳು [60] ಒನ್ ಇಂಡಿಯಾ ರೋಹಿತ್ ಶರ್ಮಾ ಗೌತಮ್ ಗಂಭೀರ್ ವೆಸ್ಟ್‌ ಇಂಡೀಸ್‌ ಬ್ರಿಯಾನ್ ಲಾರಾ ಎಚ್ಎಲ್೭ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಸ್ಟೀವ್ ವಾ ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ಎಂ.ಆರ್.ಎಫ್ ಟೈರುಗಳ ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಕ್ರಿಕೆಟ್ ಬ್ಯಾಟ್‌ಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಚೆನ್ನೈನ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಉದ್ಯಮ

madrās‌ rabbar phyākṭari yu èṃ.ār.èph èṃde janajanitavāgidè. idu òṃdu pramukha ṭair‌ utpādaka kaṃpaniyāgiddu, tanna tayārikā ghaṭakavannu bhārata deśada tamiḻunāḍu rājyada cènnaidalli hòṃdidè. idu mukhyavāgi vāhanagaḻa ṭairu‌gaḻannu tayārisuttadè. bhārata deśadalle atyaṃta dòḍḍa kaṃpaniyāgiddu, jagattina atyaṃta dòḍḍa hannèraḍu kaṃpanigaḻalli òṃdāgidè. idu tanna utpannagaḻannu 65kkū hèccu deśagaḻigè raptu māḍuttidè. itihāsa 1946 utsāhi yuva udyamiyāda kè.èm.māmmèn māppillai, ivaru madrās‌(cènnai)na tiruvattūrinalli òṃdu saṇṇa guḍisalinaṃtaha kaṭṭaḍadalli puggèyaṃtaha saṇṇa āṭikè sāmānugaḻa utpādanā ghaṭakavannu tèrèdaru. 1949 utpādanā ghaṭakavu saṇṇa guḍisalinalliddu yaṃtragaḻannu hòṃdirade iddarū kūḍa saṇṇa saṇṇa puggègaḻannu mattu marada meṇadaṃtaha vastugaḻiṃda āṭada sāmagrigaḻannu tayārisuttittu. ā kāladalli avaru tamiḻunāḍu rājyada madrās‌(cènnai)na taṃbu caṭṭi rastè naṃ.334 ralli tamma kacheriyannu tèrèdaru. 1952 āga èṃ.ār.èph cakrada hòramaiyalliruva rabbar tayārikèyalli dhumukitu. adara mūlaka praprathamavāgi rabbar tayārikā yaṃtravu avara kacheriyalli sthāpisalpaṭṭitu. tanmūlaka kèlavara kanasāda cakrada hòramai rabbar tayārikā raṃgakkè èṃ.ār.èph‌ hèjjèyiṭṭitu. 1955 èṃ.ār.èph ati beganè bhāratīya svāmyatvada kaṃpaniyāyitu mattu āgina kāladalli aṃtarāṣṭrīya kaṃpanigaḻigè paipoṭi nīḍuva uddeśadiṃda beganè ubbada mattu uttama guṇamaṭṭada hòramai rabbar‌gaḻannu tayārisatòḍagitu. 1956 èṃ.ār.èph kaṃpaniya hòramai rabbar utpādanègaḻu èṣṭu òḻḻèya guṇamaṭṭaddāgittèṃdarè, 1956ra aṃtyada veḻègè śe.50 raṣṭu bhāratada mārukaṭṭèyannu tanna buṭṭigè hākikòṃḍittu. èṃ.ār.èph kaṃpaniya paipoṭiyu èṣṭara maṭṭigè ittèṃdarè bahupālu aṃtarāṣṭrīya kaṃpanigaḻigè vidhiyillade bhāratadalli tamma baṃḍavālugaḻannu vāpas paḍèyuvaṃtāyitu. 1960 kaṃpaniyu navèṃbar 5raṃdu khāsagi kaṃpaniyāgi mārpāḍāyitu. mattu myānsaphilḍ‌ ṭair‌ & rabbar kaṃpani, ohāyò yu.ès.è kaṃpanigaḻa jòtè òppaṃda māḍikòṃḍu vāhanada biḍi bhāgagaḻannu, vimānada biḍibāgagaḻannu, dvicakra vāhanada gāliya rabbaragaḻannu tayārisatòḍagitu. idara utpādanègaḻu myānsaphilḍ‌ ṭair‌s‌(èṃ.ār.èph) cinhèyaḍi mārāṭavāguttiddavu. kaṃpaniyu innitara rabbarna sāmagrigaḻāda sāgaṇè paṭṭi (kānvèyar bèlṭ‌), kòḻavègaḻaṃtaha vastugaḻannū saha utpādisatòḍagitu. idu tannèllā vahivāṭugaḻannu òggūḍisi navèṃbar 16raṃdu rū. 25lakṣada vèccadalli madrās‌ rabbar phyākṭari èṃba hèsarinaḍi asthitvakkè baṃditu. 1961 madrās‌ rabbar phyākṭari phrai.li.kaṃpaniyu èpril 1riṃda niyamita, kaṃpaniyāgi rūpāṃtaragòṃḍitu. myānsaphilḍ‌ ṭair‌ & rabbar kaṃpani, ohāyò yu.ès.è kaṃpanigaḻa jòtè òppaṃda māḍikòṃḍu vāhanada biḍi bāgagaḻannu, vimānada biḍibāgagaḻannu, dvicakra vāhanada gāliya rabbaragaḻannu tayārisuva uddeśadiṃda hèccavari baṃḍavālu saṃgrahaṇègāgi śerugaḻannu biḍugaḍè māḍitu. myānsaphilḍ‌ cinhèyaḍi amerikā mattu kènaḍā deśagaḻannu hòratupaḍisi itara èlla deśagaḻigè tanna utpannagaḻannu raptu māḍuva paravānagi paḍèyitu. 2,49,650 śerugaḻu nagadina rūpada badalāgi nīḍalpaṭṭavu. 350 śerugaḻannu mèmòraṃḍam āph‌ asosiyeśan‌na aḍi sahi māḍuva adhikāra hòṃdidavarigè nīḍalāyitu. 2,50,000 śerugaḻannu kāydirisalāyitu. mattu avugaḻannu nirdeśakarugaḻigè nīḍalāyitu èpril 1961ralli 5,00,000śerugaḻannu sārvajanikarigè nīḍalāyitu. 1962 ḍisèṃbar 4raṃdu ṭair‌ mattu ṭyūb‌gaḻa utpādanègāgi mukhya sthaḻavannu kharīdisitu. 1963 hòsa vinyāsada nailān hāṭ sṭrèc yuniṭ‌gè navèṃbar‌nalli anumati dòrèyitu. 6,25,000 raiṭ ikviṭi śerugaḻannu 1:2ra anupātadalli biḍugaḍègòḻisitu. 1964 1964ralli mukhya utpādanā ghaṭakavannu hòṃduvudara mūlaka ṭair‌‌gaḻa raptu vahivāṭinalli hèccina pragati sādhisitu. mārukaṭṭèyannu vistarisuva uddeśadiṃda samudradācè bīrūṭ‌(lèbanān)nalli tanna kacheriyannu tèrèyitu. idu bhāratīyara praprathama prayatnavāgittu. ī varṣa īga nāvu noḍuttiruva èṃ.ār.èph masal‌man huṭṭida varṣa èṃde heḻabahudu. 1967 èṃ.ār.èph kaṃpaniyu praprathama bārigè ṭair‌ taṃtrajñānada ugamasthānavāda amerikā deśakkè ṭair‌‌gaḻa raptu māḍida bhāratīya kaṃpaniyèṃba hèggaḻikègè pātravāyitu. 1970 mārc‌ tiṃgaḻinalli 5,62,500ināmu śerugaḻannu 3:10ra anupātadalli biḍugaḍè māḍitu. 1973 èṃ.ār.èph kaṃpaniyu nailāna ṭairugaḻa utpādanèya mūlaka bhāratīya prathama nailān ṭairu utpādaka kaṃpaniyèṃba itihāsa nirmisitu. 1975 sèpṭèṃbar tiṃgaḻalli 12,18,714 ināmu śerugaḻannu 1:2ra anupātadalli biḍugaḍègòḻisitu. (ādarè kevala 12,18,689 śerugaḻu mātra mārāṭavādavu) 1978 tāṃtrika salahè sūcanègaḻigāgi 1980-81ra prāraṃbhadalli amerikāda bi.èph. guḍric kaṃpaniyòṃdigè òppaṃda māḍikòṃḍitu. adu mattè muṃdina aidu varṣada avadhigè vistarisalpaṭṭitu. 1979 myāns‌philḍ‌ ṭair‌&rabbar kaṃpaniyu tannalliruva 3,74,250 rū.10ra mukhabèlèya śerugaḻannu rū.4ra hèccuvari mòttadòṃdigè mārāṭa māḍalu bayasitu. adu tannalliruva 3,63,786 śerugaḻannu īgāgale kaṃpaniya śeru hòṃdiruva śerudārarigè 1:8ra anupātadalli mārāṭamāḍitu. mattu uḻida 10,464 śerugaḻannu kaṃpaniya kèlasagārarigè mārāṭamāḍitu. 1980 ī veḻègè kaṃpaniyu tanna jīvitadalli sākaṣṭu mailigallugaḻannu dāṭittu. idu ī varṣa amerikāda bièph guḍ‌ric ṭair kaṃpaniyòṃdigè tāṃtrika sahayoga hòṃditu. ide varṣa tanna hèsarannu madrās‌ rabbar kaṃpani li., èṃdiddiddannu èṃ.ār.èph. li., èṃdu badalāvaṇè māḍikòṃḍitu. 1981 myāns‌philḍ‌ ṭair‌&rabbar kaṃpaniyu tannalli uḻidiruva 3,55,537 rū.10ra mukhabèlèya śerugaḻannu rū.4 ra hèccuvari mòttadòṃdigè mārāṭa māḍalu bayasitu. adu 3,29,587śerugaḻannu bhāratadalli vāsavāgiruva śerudārigū mattu svadeśakkè vāpasāgada òppaṃdada merègè hòradeśadalli vāsavāgiruva bhāratīya śerudārarigū 1:10ra anupātadalli nīḍitu. mattu 25,950 śerugaḻannu bhāratīya kèlasagārarigè mattu kaṃpaniyòṃdigè vyāvahārikavāgi saṃbaṃdha hòṃdiruvarigè nīḍitu. phèbruvariyalli ai.èph.si.aigè 2,00,000 ikviṭi śerugaḻu rū. 5raṃtè hèccaḻada daradalli sālada rūpāṃtarakkāgi nīḍalpaṭṭavu. 1983 kaṃpaniyu iṭaliya mè.marāngoni ṭi.ār.ès èspiè kaṃpaniyòṃdigè punaḥ upayogisabahudāda rabbar tayārikā taṃtrajñāna òppaṃda māḍikòṃḍitu. 1984 mārāṭavu 2lakṣa koṭigū mīritu. èṃ.ār.èph ṭair‌‌gaḻu bhāratadalli navīna kārāda māruti 800na ṭair‌ āgi āykèyāyitu. 1985 audyamika pireli èspiyè dòṃdigè hòttòyyuva paṭṭigaḻu mattu kòḻavègaḻa tayārikègāgi kai joḍisuva patravannu paḍèyalāyitu. ī yojanèyalli bi.èph guḍric&kaṃpaniyòṃdigè kaijoḍisi vimāgaḻa ṭair‌‌gaḻannu tayārisuvudu mattu avugaḻa maruupayogisuva kārkhānègaḻannu tèrèyuvudu serittu. 1986 kaṃpaniyannu navīkarisuva uddeśadiṃda haṇa saṃgrahaṇègāgi tanna īgāgale iruva śerudārigè rū.8 koṭi mòttada śerugaḻannu īgāgale iruva śerudārara adhikāravèṃdu śe.15% marupāvatiya bharavasèya melè vargāyisalu baralārada rū. 100ra mukhabèlèya sālapatragaḻannu èraḍane bārigè biḍugaḍè māḍitu. adara baḍḍiyannu (rèḍimebal) mūru varṣada mitigòḻapaṭṭu kaṃpaniyu pāvatisabahudāgittu. iṃtaha sāla patragaḻannu śe.5 nnu hèccigè nīḍi aṃdarè rū. 35ra mūru kaṃtugaḻannu 08 me 1993riṃda jārigè baruvaṃtè tuṃbuva ṣarattina ādhārada melè paḍèyabahudāgittu. athavā biḍisikòḻḻalāgada śerugaḻannu bekādalli śe.5ra hèccuvari haṇavannu prathama kaṃtinalli tuṃbi rū.20raṃtè aidu kaṃtugaḻalli pāvatisuvaṃtè paḍèyabahudāgittu. 1987 kaṃpaniyu èṃ.ār.ṭi.pi kāydèyaḍi śuddhatā patra paḍèdukòṃḍitu mattu varṣakkè 6000 ṭan rabbar‌gaḻannu kaṃpaniye abhivṛddhipaḍisida taṃtrajñānadalli punarutpādisuva paravānagiyannū saha paḍèyitu. āṃdrapradeśada ṭāḍādalli varṣavòṃdakkè 1.5miliyan ṭair‌ mattu ṭyūb‌gaḻannu utpādisuva utpādanā ghaṭakavannu sthāpisalū kūḍa èṃ.ār.ṭi.piyiṃda anumati patravannu paḍèyalāyitu. kaṃpaniyu āsṭreliyāda vapokyūr èṃba kaṃpaniyòṃdigè oppaṃda māḍikòṃḍu sāmānya vātāvaraṇagaḻalliyū òṇagabahudāda baṇṇagaḻa tayārikèyalli tòḍagikòṃḍitu. mattu òḍèdarū cuccada gājugaḻa tayārikèyalli tòḍagidaru. tamiḻunāḍina gòmmidipuṃḍiyalli varṣakkè 10000 ṭan utpādanā sāmathryavuḻa ghaṭakavòṃdannu tèrèyalāyitu. phanskūl iṃḍiyā kaṃ. li., mattu krisṭāl huḍikè mattu paināns‌ kaṃ.li., ivèraḍu kaṃpanigaḻu èṃ.ār.èph kaṃpaniya aṃga saṃsthègaḻādavu. phanskūl iṃḍiyā kaṃ.li.,yu amerikāda prasidda āṭikè tayārikā kaṃpani hasbro aṃtarāṣṭrīya kaṃpaniya òppaṃdadiṃdāgi asthitvakkè baṃditu. phanskūl iṃḍiyā kaṃ.li.,yu jagattina atidòḍḍa āṭikè saṃsthè amerikāda hās‌bro iṃṭar‌nyāśanal sahayogadòṃdigè pracārakkè baṃditu. 1988 aṃtarāṣṭrīya vegi cèṃḍu èsètagārarāda ḍènnis lilliyavara nirdeśakatvadalli èṃ.ār.èph phes pauṃḍèśan asthitvakkè baṃditu. mattu atī śīghradalli alli tarabeti paḍèda āṭagāraru bhāratīya krikèṭ taṃḍadalli āykèyādaru. 1989 kaṃpaniyu śreṣṭha raptu kaṃpaniyèṃdu gurutisalpaṭṭitu. idariṃdāgi raptu tèrigè, bhāratīya risarva byāṃka muṃtāda kaḍè mòdala ādyatè dòrèyatòḍagitu. amerikāda bi.èph guḍric kaṃpaniya vimāna ṭair‌‌gaḻa tayārikā vibhāgavannu phrānsana mikalina si kaṃpaniyu tègèdukòṃḍitu. sarkāravu mikalin kaṃpaniya aṃgasaṃsthèyāda bi.èph guḍric kaṃpaniyòṃdigè vimāna gāligaḻa navīna taṃtrajñāna puraikègāgi muṃdina 5 varṣagaḻavarègina òppaṃdakkè maṃjūri nīḍitu. 1990 aruṇā lèdars‌&raptu kaṃpaniyu èṃ.ār.èph kaṃpaniyòṃdigè vilīnavāyitu. òppaṃdadaṃtè rū.10 mukhabèlèya èṃ.ār èph kaṃpaniya òṃdu śerannu aruṇā lèdars‌&raptu kaṃpaniya 10,000 pūrṇa pāvatiyāda śerigè nīḍalāyitu mattu aruṇā lèdars‌&raptu kaṃpaniya haḻèya śerudārarigè 25 ikviṭi śerugaḻannu nīḍalāyitu. kaṃpaniyu guṭṭāgi 15,00,000 14% marupāvati bharavasèya, vargāyisalu baralārada rū.100 mukhabèlèya sālapatragaḻannu mūrane kaṃtinalli biḍugaḍè māḍitu. śe.5% hèccaḻadòṃdigè prati kaṃtu rū.35 raṃtè pāvatisabekāda mòttavu 31 julai 1997riṃda jārigè baruvaṃtè anvayavāguvudu. kaṃpaniyu nālkane kaṃtinalli guṭṭāgi ès.bi.aidiṃda rū.10,00,000 śe.14 ra marupāvati ādhārada melè śe.5% hèccaḻada riḍimebal sālapatragaḻannu 26 jūn 1998riṃda anvayavāguvaṃtè nīḍitu. kaṃpaniyu ade varṣa 5,00,000 śe.14% marupāvati ādhārada melina sālapatragaḻannu inprāsṭrakcar līsiṃg &paināns‌iyal savaris li., kaṃpanigè guṭṭāgi nīḍitu. ī sālapatravu śe.5%hèccaḻa kaṃtannu hòṃdiddu. 23julai1997riṃda anvayavāguvaṃtè kaṃtugaḻu jārigè baruttavè. 1991 kaṃpaniyu aṃtarāṣṭrīya raptu hèccaḻada uddeśadiṃda èṃ.ār.èph iṃṭarnyāśanal li.,èṃba hòsa hèsariniṃda asthitvakkè baṃditu. 3,85,000 ikviṭi śerugaḻannu pratī śerigè rū.242ra hèccaḻada daradalli aṃtarāṣṭrīya òppaṃdakārarāda hāṃg‌kāṃg‌na eṣyā ṭreḍiṃg sarvīsas kaṃpanigè mārāṭa māḍitu. 1992 kaṃpaniyu èṃ.ār.èph iṃṭarnyāśanal ni.,èṃba hèsariniṃda rūpāṃtaragòṃḍitu mattu ade hèsarinalli udyoga prāraṃbhamāḍalu anumati patra paḍèyitu. 1993 kè.èṃ.mammèn ivarannu ivaru kaigārikègè nīḍida kòḍugègāgi padmaśrī praśastiyannu nīḍi gauravisalāyatu. ivaru kaigārikā kṣetradalli pradmaśrī praśasti paḍèda ekaika vyaktiyāgiddārè. kaṃpaniyu bhāratadalli 10 biliyan vahivāṭu dāṭida mòdala ṭair‌ kaṃpaniyāyitu. idallade, īsṭarn èkānāmik riviv patrikèyu èṃ.ār.èph kaṃpaniyannu bhāratada kaigārikègaḻa rāja mattu eṣyādalle pramukhavāda kaṃpaniyèṃdu kòṃḍāḍitu. è&èṃ. patrikèyalli bhāratadalli atyaṃta janara viśvāsagaḻisida kaṃpaniyèṃdu hògaḻitu. 1995 rabbar tayārikā saṃghadiṃda uttama rabbar raptu kaṃpaniyèṃba bahumānavannu gaḻisitu. 1996 varṣada atyūttama raptu sādhanègāgi kaṃpaniyu sèpèksil(aṃkaighiai) pramāṇapatravannu paḍèyitu. mattu satata nālkane varṣada abhūtapūrvavāda sādhanègāgi pār īsṭarna èkānāmik praśasti kūḍa dòrèyitu. 1997 100 koṭi vahivāṭina ghanatègāgi dhanātmaka guṇapariśīlanā mattu anveśaṇè kaṃ ni.,(aṃkhai)riṃda atyūttama kaṃpani(piār1+) guṇāṃkavannu paḍèyitu. èṃ.ār.èph kaṃpaniyu reḍiyal ṭair‌‌gaḻa utpādanègāgi cènnaina pāṃḍiceriyalli hòsadāgi utpādanā ghaṭakavòṃdannu tèrèyitu. cènnaina arākkòlam‌nalli saikal ṭair‌ mattu ṭyūb‌gaḻa tayāriyā ghaṭakavòṃdannu tarèyatu. amerikāda myānsaphilḍ‌ ṭair‌ mattu rabbar kaṃpaniyòṃdigè tāṃtrika òppaṃda māḍikòṃḍu ṭair‌ mattu ṭyūb‌gaḻa tayārikā ghaṭakavòṃdannu tèrèyitu. nailāniniṃda baṃditavāda navīna mādariya dvicakra vāhanada ṭair‌‌gaḻannu biḍugaḍègòḻisitu. ide varṣa kaṃpaniyu prèṃc ṭair‌ geṃṭ mikèlin kaṃpaniya aṃgasasthèyāda amerikāda yunirāyal ṭair‌ kaṃpaniyòṃdigè òppaṃda māḍikòṃḍitu ā kaṃpaniyu èṃ.ār.èph kaṃpaniya śe.9.8raṣṭu pāludārikèyannu tègèdukòṃḍitu. 1998 èṃ.ār èph kaṃpaniyu sīl hòṃḍā moṭārs‌ mattu hiṃdusthāna moṭārs‌ kaṃpaniyòṃdigè mūla vastugaḻa tayārikā bhāṃdavyakkāgi(auiò)na òppaṃdakkè sahi hākitu. èṃ.ār.èph jigmā èṃba hèsarina tanna utpannavannu mārukaṭṭègè parikṣārthavāgi biḍugaḍè māḍitu. 1999 uttara mattu paścima nagarapradeśagaḻalli tanna kacherigaḻannu tèrèyalu nirdharisitu. kaṃpaniyu ī muṃdina huḍikèdāraròṃdigè òppaṃda māḍikòṃḍitu avu yāvuvèṃdarè,rāṣṭrīya bhadratā ṭhevu kaṃ.,(okhaāai). keṃdra ṭhevu sevā saṃsthè (iṃḍiyā) ni., 1999ne isaviyalli vāhana ṭair‌ mattu ṭyūb‌gaḻa mārāṭakkè atyaṃta hèccu raptu māḍidavarigè nīḍalāguva èaiār‌aiè haiyèsṭ èk‌porṭ praśastiyannu paḍèyitu. 2000 raptu mahasūlina melina naṃbikè rakṣaṇèya saluvāgi dubhaidalli mārāṭa maḻigèyòṃdannu tèrèyitu. èṃ.ār.èph kaṃpaniyu ukkina paṭṭiyiṃda kūḍida hòsa vidhānada ṭair‌‌gaḻannu biḍugaḍègòḻisitu. adannu èṃ.ār.èph ji.vi.ṭi.ès èṃdu karèyalāguvudu. 2002 jè.ḍi.pavar eṣyā phèsipik‌niṃda naḍèda adhyayanada prakāra aṃtarāṣṭrīya briḍjasṭon kaṃpanigè samanāgi atyaṃta hèccu baḻakèdārara saṃtrapta sevè nīḍida kaṃpaniyèṃba agrapaṭṭigè seralpaṭṭitu. èṃ.ār.èph kaṃpaniyu vāṇijya ṭair‌‌gaḻa mārāṭadalli kusitavannu kaṃḍitu. mattu svaṃta baḻakègè baḻasabahudāda kār‌gaḻa mārāṭada abhivṛddhiyū iḻimukhavāyitu. kèlasagārara òkkūṭada adhyakṣanannu kèlasadiṃda vajā māḍiddara paravāgi èṃ.ār.èph kaṃpaniyu sallisidda melmanaviyannu mukhya nyāyālaya(haikorṭa)vu taḻḻihākitu. jè.kè. iṃḍasṭrīsnavaru hòraḍisida prakaṭaṇèya prakāra avare bhāratada atyaṃta hèccu(naṃbar1) ṭair‌ utpādakarèṃba prakaṭaṇèya viruddha èṃ.ār.èph navaru sallisidda ajariyannu bhāratīya jāhirātu guṇamaṭṭa salahāsamitiyu vajā māḍitu. èṃ.ār.èph kaṃpaniyu vāṇijya mattu kaigārikā saṃyukta saṃsthèyiṃda kaigārikā āviṣkārakkāgi praśastiyannu paḍèyitu. 2003 jè.ḍi.pavar eṣyā phèsipik‌niṃda naḍèda adhyayanada prakāra aṃtarāṣṭrīya briḍj‌sṭon kaṃpanigè samanāgi atyaṃta hèccu baḻakèdārara saṃtrapta sevè nīḍida kaṃpaniyèṃba agrapaṭṭigè seralpaṭṭitu. cerman mattu myānejiṃg ḍairèkṭar āgidda śrī kè èṃ mammèn māppillai mārc èraḍaraṃdu tīrikòṃḍaru. si.ḍi.kannāravaru èṃ.ār.èph maṃḍaḻiya nirdeśakarāgi muṃduvarèyalilla mattu kè.ès. nārāyaṇaravaru rājināmè sallisidaru. èn.kumāra mattu raṃjit isāk jesudāsanrannu āḍaḻita maṃḍaḻigè nirdeśakarāgi āykèmāḍalāyitu. kè.ès nārāyaṇaravaru nīḍida rājināmègè pratiyāgi epril 17 2003riṃda jārigè baruvaṃtè avarannu nirdeśaka sthānadiṃda iḻisi ḍisèṃbar 19 2003raṃdu naḍèda āḍaḻita maṃḍaḻiya sabhèyalli āḍaḻita maṃḍaḻigè marurūpa nīḍalāyitu. epril 1,2004riṃda anvayavāguvaṃtè śrī aruṇa mammèn ivarannu vyavasthāpaka nirdeśakarāgi āykè māḍalāyitu. 2004 janavari 5, 2004riṃda anvayavāguvaṃtè śrī ravi mannatravaru hèccuvari vyavasthāpakarāgi āykèyāgiddārèṃdu kaṃpani prakaṭisitu. èṃ.ār.èph kaṃpaniyu aidaralli nālku viṣayagaḻalli aṃdarè ṭair‌‌gaḻa saṃpūrṇa guṇamaṭṭakkāgi, bāḻigè, hiḍita, mattu baḻakègāgi agrasthānavannu paḍèyitu. 2002-03ne sālina atihèccu naisargika rabbar grāhaka kaṃpaniyèṃba hèggaḻikègè pātravāyitu. vāhanakrīḍèyannu uttejisalu kriḍā vāhanagaḻa ṭair‌‌gaḻa utpādanègāgi māruti udyog kaṃpaniyòṃdigè òppaṃda māḍikòṃḍitu. 2007 50èphès hèsarina hòsa ṭrak ṭair‌‌gaḻannu mārukaṭṭègè biḍugaḍè māḍitu. vartamānadalli èṃ.ār.èph kaṃpaniyu kevala kaigārikodyadalli mātra tòḍagikòḻḻade bahumukhavāgidè. phanskūl iṃḍiyā èṃba aṃgasaṃsthèyannu hòṃdidè, deśadalli pramukha āṭikè sāmānugaḻa aṃtarāṣṭrīya kaṃpaniyāda hasbro kaṃpaniyòṃdigè òppaṃda māḍikòṃḍidè. èṃ.ār.èph kaṃpaniyu jagattinādyaṃta uttama ṭair‌‌gaḻa raptu vahivāṭu hòṃdidè. èṃ.ār.èph masalplèkṣa vibhāgavu hòttòyyuva paṭṭi(kònvèyar bèlṭ‌)gaḻa tayārikèyalli agragaṇyavāgidè. ī kaṃpaniyu kè.èṃ.mammèn mappilairavara maganāda vinū mammènravara muṃdāḻatvadalli naḍèyuttidè. krīḍègaḻu tannade aṃgasaṃsthèyāda èṃ.ār.èph pes phauṃḍèśan vatiyiṃda bahaḻaṣṭu krikèṭ āṭagaḻa prāyojakatvada hòṇè hòttidè. òṃdu samayadalli èṃ.ār.èph kaṃpaniyu jagatprasiddha āṭagārarāda sacin tèṃḍūlkar, briyan lārā, sṭiv vā ivarugaḻa byāṭ‌gaḻa hòṇè hòttittu. sṭīv vā mattu briyèn lārā ivaru aṃtarāṣṭrīya krikèṭ‌niṃda nivṛttarāda naṃtara sacin‌ tèṃḍūlkar jòtè kūḍa saṃbaṃdavannu kaḍidukòṃḍitu. sadya sacin‌ tèṃḍūlkar avaru āḍidās byāṭagaḻannu upayogisuttārè. īga èṃ.ār.èph kaṃpaniyu gautam gaṃbhīr, rohit śarmā mattibbaru bhāratīya āṭagārara byāṭ hòṇèyannu vahisikòṃḍidè. ai.pi.èl 2010ralli èṃ.ār.èph kaṃpaniya dòḍḍadāda puggèyòṃdannu adaralli atyaṃta śaktiśāli kyāmarāgaḻannu aḻavaḍisi krikèṭ āṭada savivaravāda citrikaraṇa māḍalu baḻasalāyitu. prāyojakatvagaḻu [60] òn iṃḍiyā rohit śarmā gautam gaṃbhīr vèsṭ‌ iṃḍīs‌ briyān lārā ècèl7 āsṭreliyā sṭīv vā bāhya kòṃḍigaḻu èṃ.ār.èph ṭairugaḻa adhikṛta vèb‌saiṭ krikèṭ byāṭ‌gaḻu ullekhagaḻu cènnaina ārthikatè cènnainalliruva saṃsthègaḻu udyama

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E2%80%8C%20%E0%B2%B0%E0%B2%AC%E0%B3%8D%E0%B2%AC%E0%B2%B0%E0%B3%8D%20%E0%B2%AB%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B2%B0%E0%B2%BF

ಮದ್ರಾಸ್‌ ರಬ್ಬರ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ

ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೊಬೈಲ್ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು-2000 (ಐಎಂಟಿ ---2000) , ಇದು 3ಜಿ ಅಥವಾ 3ನೇ ಪೀಳಿಗೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಲಾಗಿದ್ದು. ಮೊಬೈಲ್ ದೂರವಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಸೇವೆಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಪೂರೈಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ದರ್ಜೆಯ ಸೇವೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ನಲ್ಲಿ ವೈರ್‌ಲೆಸ್ ದೂರವಾಣಿ, ಮೊಬೈಲ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅವಕಾಶ, ವೀಡಿಯೋ ಕರೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್ ಟಿವಿ ಮುಂತಾದ ಎಲ್ಲ ಸೇವೆಗಳೂ ಒಂದೇ ಮೊಬೈಲ್ ನಲ್ಲಿಯೇ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಹಳೆಯ 2ಜಿ ಮತ್ತು 2.5ಜಿ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ, ಐಎಂಟಿ-2000 ಲಕ್ಷಣದ ಪ್ರಕಾರ 3ಜಿ ಪದ್ಧತಿಯು ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮಾತು ಮತ್ತು ದತ್ತಾಂಶ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಗರಿಷ್ಠ ಮಿತಿಯ ದತ್ತಾಂಶ ದರಗಳನ್ನು ಕನಿಷ್ಠ 200 ಕೆಬಿಐಟಿ/ಎಸ್ ನಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿರುವ 3ಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ 3.5ಜಿ ಮತ್ತು 3.75ಜಿ ಮಟ್ಟದ ಸೇವೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ ಅಲ್ಲದೆ ಅನೇಕ ಎಂಬಿಐಟಿ/ಎಸ್‌ನ ಮೊಬೈಲ್ ಬ್ರಾಡ್ ಬ್ಯಾಂಡ್ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಲ್ಯಾಪ್ ಟಾಪ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಫೋನ್‌ಗಳಿಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಕೆಳಗಿನ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳು 3ಜಿ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿದೆ: ಯುಎಂಟಿಎಸ್ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ 3ಜಿಪಿಪಿ ಗುಣಮಟ್ಟ ನಿರ್ಧಾರಿತವಾದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು 2001 ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಯುರೋಪ್, ಜಪಾನ್, ಚೀನಾ, (ಆದರೆ ರೆಡಿಯೋ ಇಂಟರ್ ಫೇಸ್‌ಗೆ ಬೇರೆಯದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು) ಮತ್ತು ಇತರ ಜಿಎಸ್ಎಂ 2ಜಿ ಪದ್ಧತಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಹತೋಟಿ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮೊಬೈಲ್ ದೂರವಾಣಿಗಳು ಯುಎಂಟಿಎಸ್ ಮತ್ತು ಜಿಎಸ್ಎಂ ಮಿಶ್ರತಳಿಯ ಮಾದರಿಯದ್ದಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ರೇಡಿಯೋ ಇಂಟರ್ ಫೇಸ್‌ಗಳು ಇಂತಹದೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ: ಮೂಲಭೂತವಾದ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿರುವ ರೇಡಿಯೋ ಇಂಟರ್ ಫೇಸ್ ಅನ್ನು ಡಬ್ಲ್ಯೂ-ಸಿಡಿಎಂಎ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಟಿಡಿ-ಎಸ್ ಸಿಡಿಎಂಎ ರೇಡಿಯೋ ಇಂಟರ್ ಫೇಸ್, 2009 ರಲ್ಲಿ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಮಾರಾಟಕ್ಕಿಡಲಾಯಿತು. ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಬಂದ ಯುಎಂಟಿಎಸ್, ಎಚ್ಎಸ್ಪಿಎ+, ಅತ್ಯಂತ ಗರಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟದ ದತ್ತಾಂಶ ದರ 56 ಎಂಬಿಟ್/ಎಸ್ ನ್ನು ಡೌನ್ ಲಿಂಕ್ ನಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ (ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ 28 ಎಂಬಿಟ್/ಎಸ್) ಮತ್ತು 22 ಎಂಬಿಟ್/ಎಸ್ ಅಪ್ ಲಿಂಕ್ ನಲ್ಲಿ ನೀಡಬಲ್ಲದು. ಸಿಡಿಎಂಎ2000 ಪದ್ಧತಿ, 2002 ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಮಾರಾಟವಾಯಿತು, 3ಜಿಪಿಪಿ2 ನಿಂದ ಗುಣಮಟ್ಟ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಐಎಸ್-95 2ಜಿ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಜೊತೆಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾ ಹಾಗೂ ದಕ್ಷಿಣ ಕೋರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಮೊಬೈಲ್ ದೂರವಾಣಿಗಳು ಸಿಡಿಎಂಎ2000 ಮತ್ತು ಐಎಸ್-95 ಮಿಶ್ರತಳಿಗಳ ಮಾದರಿಯವು. ಇತ್ತೀಚಿನ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಈವಿಡಿಒ ರೆವ್ ಬಿ ಗರಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟದ ದರ 14.7 ಎಂಬಿಟ್/ಎಸ್ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕನ್ನು ಮಾರುತ್ತವೆ. ಮೇಲಿನ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಮತ್ತು ರೇಡಿಯೋ ಇಂಟರ್ ಫೇಸ್‌ಗಳು ರೇಡಿಯೋ ರವಾನೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಹರಡಲ್ಪಟ್ಟ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ಗುಣಸಾಮ್ಯತೆಯ ಆಧಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಯಾವಾಗ ಜಿಎಸ್ಎಂ ಇಡಿಜಿಇ ಗುಣಮಟ್ಟವು (“2.9ಜಿ”), ಡಿಇಸಿಟಿ ತಂತಿ ರಹಿತ ದೂರವಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್ ವಿಮಾಕ್ಸ್ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳು ಅಲ್ಲದೆ, ಐಎಂಟಿ-2000 ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ವಿದ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪೂರೈಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಐಟಿಯು ನಿಂದ 3ಜಿ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳು ಎಂದು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ, ಇವು ಮೂಲದಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಮುದ್ರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೇರೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ. ಕೋಶೀಯ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳ ಒಂದು ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯು 1981/1982 ರಲ್ಲಿ 1ಜಿ ಪದ್ಧತಿಗಳು ಪರಿಚಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವರ್ಷದಿಂದ ಹೆಚ್ಚುಕಡಿಮೆ ಪ್ರತಿ ಹತ್ತನೇ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಪೀಳಿಗೆಯು ಹೊಸ ಆವರ್ತನ ವಾಗ್ದಾನಗಳಿಂದ, ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ದತ್ತಾಂಶ ದರಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಹಿಮ್ಮುಖ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ರವಾನೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. 3ಜಿಪಿಪಿ ಉದ್ದನೆಯ ಪರಿಮಿತಿ ಅರಳುವಿಕೆ (ಎಲ್ ಟಿಇ)ಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಪ್ರಥಮ ಬಿಡುಗಡೆಯು ಐಎಂಟಿ-ಅಡ್ವಾನ್ಸ್ಡ್ ಎಂದು ಕರೆಯುವ ಐಟಿಯು 4ಜಿ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪೂರೈಸುವುದಿಲ್ಲ. ಎಲ್ ಟಿಇ ಮೊದಲ ಬಿಡುಗಡೆಯು 3ಜಿ ಜೊತೆಗೆ ಹಿಮ್ಮುಖ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗದು, ಆದರೆ ಇದು ಒಂದು ಪೂರ್ವ-4ಜಿ ಅಥವಾ 3.9ಜಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಏನೇ ಆದರೂ ಕೆಲವು ಬಾರಿ "4ಜಿ" ಮುದ್ರೆಯ ಸೇವೆ ನೀಡುವವರಿಂದ ಆಗುತ್ತದೆ. ವೈಮಾಕ್ಸ್ ಮತ್ತೊಂದು ಉನ್ನತ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವಾಗಿದ್ದು 4ಜಿ ಎಂದು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿದೆ. ಸ್ಥೂಲ ಅವಲೋಕನ 3ಜಿ (ಯುಎಂಟಿಎಸ್ ಮತ್ತು ಸಿಡಿಎಂಎ2000) ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಯು 1992ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. 1999 ರಲ್ಲಿ ಐಟಿಯು ಐದು ರೇಡಿಯೋ ಇಂಟರ್ ಪೇಸ್ ಗಳನ್ನು ಐಎಂಟಿ-2000 ಗಾಗಿ ಐಟಿಯು-ಆರ್ ಎಂ. 1457 ಶಿಫಾರಸ್ಸಿನ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಅನುಮೋದಿಸಿತು; ವಿಮಾಕ್ಸ್ 2007 ರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕ ಗುಣಮಟ್ಟ ಗಳಿದ್ದು ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಮೊದಲೇ ಇರುವ 2ಜಿ ಜಾಲಬಂಧಗಳಂತೆಯೇ ಇರುವ ಎಲ್ಲ ಹೊಸ ಜಾಲಬಂಧಗಳು ಹಾಗೂ ಆವರ್ತನ ನಿಗದಿಪಡಿಸುವಿಕೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕ ಗುಣಮಟ್ಟ ಗಳು ಹಿಮ್ಮುಖ-ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ವಿಸ್ತರಣೆಯಾಗಿವೆ. ನಂತರದ ಗುಂಪೆಂದರೆ ಯುಎಂಟಿಎಸ್, ಐಎಂಟಿ-2000ಗಾಗಿ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಿಂದ ರಚಿತವಾಗಿರುವಂತಹುದು, ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳಾದ ಡಿಇಸಿಟಿ ಮತ್ತು ವಿಮಾಕ್ಸ್ ಗಳಂತಹುದನ್ನೇ ಒಳಗೊಂಡಿರುವಂತಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ಐಎಂಟಿ-2000 ಲಕ್ಷಣಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿವೆ. ಇಡಿಜಿಇ ಯು 3ಜಿ ಅಂಶಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದಾಗ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಜಿಎಸ್ಎಂ/ಯುಎಂಟಿಎಸ್ ದೂರವಾಣಿಗಳು ಕಾರ್ಯನೀತಿಯಲ್ಲಿ ಇಡಿಜಿಇ ("೨. 75ಜಿ") ಮತ್ತು ಯುಎಂಟಿಎಸ್ ("3ಜಿ") ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಥಮ ವಾಣಿಜ್ಯ-ಪೂರ್ವ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧವು ಎನ್ ಟಿಟಿ ಡೊಕೊಮೊದಿಂದ ಜಪಾನ್ ನಲ್ಲಿ ಫೋಮಾ ಮುದ್ರೆಯೊಂದಿಗೆ, 2001 ರ ಮೇ ನಲ್ಲಿ ಡಬ್ಲ್ಯೂ-ಸಿಡಿಎಂಎ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಿಡುಗಡೆ-ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 3ಜಿ ಯ ಪ್ರಥಮ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪನೆಯು ಕೂಡ ಎನ್ ಟಿಟಿ ಡೊಕೊಮೊನಿಂದ ಜಪಾನ್ ನಲ್ಲಿ 2001 ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1 ರಂದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಆದಾಗ್ಯೂ ಅದು ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿಗದಿತ ಪರಿಮಿತಿಯಲ್ಲಿತ್ತು; ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಲಭ್ಯತೆಯು ಭರವಸೆ ಇಡಬಹುದಾದ ಸುವ್ಯಕ್ತತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಿಧಾನವಾಯಿತು. ಎರಡನೇ ಜಾಲಬಂಧ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ ಎಸ್ ಕೆ ಟೆಲಿಕಾಂ ನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದಲ್ಲಿ 1ಎಕ್ಸ್ಇವಿ-ಡು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ 2002 ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. 2002 ರ ಮೇ ನಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದ ದ್ವಿತೀಯ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧವು ಕೆಟಿ ಯಿಂದ ಇವಿ-ಡು ಮೇಲೆ ಆರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ಕೋರಿಯನ್ನರು 3ಜಿ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿನ ಸ್ಪರ್ಧೆ ನೋಡುವವರಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿಗರಾದರು. ಯುರೋಪಿನ ಮೊದಲ ವಾಣಿಜ್ಯ-ಪೂರ್ವ ಜಾಲಬಂಧವು ಇಸಲ್ ಆಫ್ ಮ್ಯಾನ್ ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಟೆಲಿಕಾಂ ನಿಂದ ಇತ್ತು, ನಂತರ ನಿರ್ವಹಣೆಯು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಟೆಲಿಕಾಂ ಮಾಲಿಕತ್ವಕ್ಕೆ ಸೇರಿತು, ಮತ್ತು ಯುರೋಪ್ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ ಜಾಲಬಂಧವು ಟೆಲಿನಾರ್ ನಿಂದ 2001 ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಯಾವುದೇ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ ಹ್ಯಾಂಡ್ ಸೆಟ್ ಇಲ್ಲದೆ, ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪಾವತಿಯೂ ಇಲ್ಲದೆ ತೆರೆಯಿತು. ಇವೆರಡೂ ಡಬ್ಲ್ಯೂ-ಸಿಡಿಎಂಎ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಇದ್ದವು. ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪ್ರಥಮ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧವು ಮೊನೆಟ್ ಮೊಬೈಲ್ ನೆಟ್ ವರ್ಕ್ ನಿಂದ ಸಿಡಿಎಂಎ2000 1ಎಕ್ಸ್ ಇವಿ-ಡು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು, ಆದರೆ ಈ ಜಾಲಬಂಧ ಪೂರೈಕೆದಾರರು ನಂತರ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಬಿಟ್ಟರು. ಯುಎಸ್ಎ ನಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧ ನಿರ್ವಹಣೆಯು 2003 ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ನಲ್ಲಿ ವೆರಿಜೊನ್ ವೈರ್ ಲೆಸ್ ನದ್ದು, ಇದು ಕೂಡ ಸಿಡಿಎಂಎ2000 1ಎಕ್ಸ್ ಇವಿ-ಡು ಮೇಲೆಯೇ ಆಗಿತ್ತು. ಎಟಿ&ಟಿ ಮೊಬಿಲಿಟಿ ಕೂಡ ತನ್ನ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧವಾದ ಎಚ್ಎಸ್ ಯುಪಿಎ ಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಂಡ ಒಂದು ನಿಜವಾದ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧವಾಗಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ಹೆಸಿಮಿಸ್ಪಿಯರ್ ನಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ವಾಣಿಜ್ಯ-ಪೂರ್ವ ಪ್ರದರ್ಶನ ಜಾಲಬಂಧವು ಅಡೆಲೇಡ್ ನಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಆಷ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಎಂ.ನೆಟ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಶನ್ ನಿಂದ ಫೆಬ್ರುವರಿ 2002 ರಲ್ಲಿ ಯುಎಂಟಿಎಸ್ ನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು 2100 ಮೆಗಾಹರ್ಟ್ಸ್ ನ ಮೇಲೆ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದು 2002 ರ ಐಟಿ ವರ್ಡ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಗೆ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ಜಾಲಬಂಧವಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಥಮ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧವು ಹುಚಿಸನ್ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ನಿಂದ ಥ್ರೀ ಮುದ್ರೆಯೊಂದಿಗೆ 2003 ರ ಮಾರ್ಚ್ ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಎಮ್ಟೆಲ್ ಮೊದಲ 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧವನ್ನು ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು 2007 ರ ಜೂನ್ ನಲ್ಲಿ 200 ದಕ್ಷಲಕ್ಷ 3ಜಿ ಚಂದಾದಾರರು ಸಂಪರ್ಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. 3 ದಶಲಕ್ಷ ಮೊಬೈಲ್ ದೂರವಣಿ ಚಂದಾದಾರರಲ್ಲಿ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಇದು ಕೇವಲ 6.7% ರಷ್ಟಿದೆ. ಮೊದಲು 3ಜಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ದೇಶಗಳಾದ - ಜಪಾನ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ – ಗಳಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಒಳಹರಿಯುವಿಕೆಯು 70% ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಯುರೋಪ್ ನಲ್ಲಿ ಇಟಲಿಯು ಪ್ರಮುಖ ದೇಶವಾಗಿದ್ದು ಮೂರರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಂದಾದಾರರು 3ಜಿ ಗೆ ಬದಲಾಗಿದ್ದಾರೆ. 3ಜಿ ಗೆ ಬದಲಾದ ಯುಕೆ, ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಸಿಂಗಪೂರಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 20% ಸ್ಥಾನಾಂತರದ ಮಟ್ಟ ಇದೆ. ಗೊಂದಲಗೊಳ್ಳುವಂತಹ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರವೆಂದರೆ ಸಿಡಿಎಂಎ2000 1ಎಕ್ಸ್ ಆರ್ ಟಿಟಿ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು 3ಜಿ ಗ್ರಾಹಕರು ಎಂದೇ ಲೆಕ್ಕ ಹಾಕುವುದು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಈ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದರೆ ಒಟ್ಟು 3ಜಿ ಆಧಾರಿತ ಚಂದಾದಾರರು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ 2007 ರ ಜೂನ್ ನಲ್ಲಿ 475 ದಶಲಕ್ಷ ದಷ್ಟು ಮತ್ತು 15.8% ಚಂದಾದಾರರು ಇದ್ದರು. [[ಚಿತ್ರ:Example.jpg]] ಅನುಸರಣೆ/ಅಳವಡಿಕೆ 2007 ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ, ಜಾಗತಿಕ ಮೊಬೈಲ್ ಪೂರೈಕೆದಾರರ ಸಂಘಟನೆ (ಜಿಎಸ್ಎ) ಪ್ರಕಾರ 190 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧಗಳು 40 ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 154 ಎಚ್ಎಸ್ಡಿಪಿಎ ಜಾಲಬಂಧಗಳು 71 ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಏಶಿಯಾ, ಯುರೋಪ್, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಯುಎಸ್ಎ ಗಳಲ್ಲಿ ದೂರಸಂಪರ್ಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಡಬ್ಲ್ಯೂ-ಸಿಡಿಎಂಎ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಸುಮಾರು 100 ರಷ್ಟು ಅಂತಿಮ ರೂಪುರೇಖೆಗಳ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ 3ಜಿ ಮೊಬೈಲ್ ಜಾಲಬಂಧವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧಗಳ ಪಾತ್ರವಹಿಸುವಿಕೆಯು ಕೆಲವು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತೀಯ ತರಂಗದ ಅನುಮತಿ ಶುಲ್ಕಗಳ ಅಪಾರ ವೆಚ್ಚದ ಕಾರಣ ತಡವಾಯಿತು. (ಟೆಲಿಕಾಮ್ ಗಳು ಅಪ್ಪಳಿಸುವುದನ್ನು ನೋಡಿ.) ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, 3ಜಿ ಜಾಲಬಂಧಗಳು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ರೇಡಿಯೋ ಆವರ್ತನಗಳನ್ನು 2ಜಿ ಯಂತೆ ಉಪಯೋಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಆದ್ದರಿಂದ ಮೊಬೈಲ್ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹೊಸ ಜಾಲಬಂಧವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣ ಹೊಸ ಆವರ್ತನಗಳಿಗೆ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕು; ಒಂದು ವಿನಾಯಿತಿ ಎಂದರೆ ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಜ್ಯಗಳ ವಾಹಕಗಳು ಇತರ ಸೇವೆಗಳಂತಹ ಆವರ್ತನಗಳಲ್ಲಿಯೇ 3ಜಿ ನಿರ್ವಹಣೆ ಸೇವೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ಯುರೋಪಿಯನ್ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಮತಿ ಶುಲ್ಕಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು, ನಿಗದಿತ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಅನುಮತಿಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದು ಮತ್ತು ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟ ಹರಾಜು ಹಾಗೂ 3ಜಿ ಗಳ ಸಂಭಾವ್ಯತೆ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪ್ರಚೋದನೆ ಮೂಲಕ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಆಸರೆ ನೀಡಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಮುಂತಾದ ನಿಧಾನಗಳು ಹೊಸ ಪದ್ಧತಿಗೆ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಖರ್ಚುಗಳ ಕಾರಣದಿಂದ ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ಯುರೋಪ್‌ ಯುರೋಪ್ ನಲ್ಲಿ, ಸಮೂಹ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ವಾಣಿಜ್ಯಿಕ 3ಜಿ ಸೇವೆಗಳು 2003 ರ ಮಾರ್ಚ್ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ 3 ರಿಂದ (ಪಾರ್ಟ್ ಆಫ್ ಹುಚಿಸನ್ ವ್ಹಾಮ್ ಪಾವ್) ಯುಕೆ ಮತ್ತು ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. 3ಜಿ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಯುರೋಪ್ ನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 80% ರಷ್ಟನ್ನು 2005 ರ ಅಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಆವರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದು ಯುರೋಪ್ ನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸಮಿತಿಯು ಸಲಹೆ ನೀಡಿದೆ. ಕೆನಡಾ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಬೆಲ್ ಮೊಬಿಲಿಟಿ, ಸಾಸ್ಕ್ ಟೆಲ್ ಮತ್ತು ಟೆಲಸ್ ಒಂದು 3ಜಿ ಇವಿಡಿಓ ಜಾಲಬಂಧವನ್ನು 2005 ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಿದವು. ಪೂರ್ವ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ 2006 ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಯುಎಂಟಿಎಸ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಎಚ್ಎಸ್ ಡಿಪಿಎ ಸೇವೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ರೋಜರ್ಸ್ ವೈರ್ ಲೆಸ್ ಪ್ರಥಮವಾಗಿದೆ. 2010 ರ ಚಳಿಗಾಲದ ಓಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ನಿಂದ ಅಲೆದಾಟದ ಕಂದಾಯದ ಮೇಲೆ ತಾವು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಅವರು ಅಂದುಕೊಂಡ ಕಾರಣ ಬೆಲ್ ಮತ್ತು ಟೇಲಸ್ ಒಂದು ಜಂಟಿ ಸಾಹಸವನ್ನು ಮಾಡಿದವು ಮತ್ತು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ ಎಚ್ಎಸ್ಡಿಪಿಎ ಜಾಲಬಂಧವನ್ನು ನೋಕಿಯಾ ಸೀಮೆನ್ಸ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡು ಮುಗಿಸಿದರು. ಇರಾಕ್‌‍ ಇರಾಕ್ ನ ಮೊದಲ 3ಜಿ ನಿರ್ವಾಹಕವೆಂದರೆ ಮೊಬಿಟೆಕ್ ಇರಾಕ್ . ಇದು ವಾಣಿಜ್ಯಿಕವಾಗಿ 2007 ರ ಫೆಬ್ರುವರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಟರ್ಕಿ ಟರ್ಕ್‌ಸೆಲ್, ಅವಿಯಾ ಮತ್ತು ವೋಡಾಫೋನ್ನ 3ಜಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ‌ಗಳು 2009 ಜುಲೈ 30ರಂದು ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಟರ್ಕ್‌ಸೆಲ್ ಹಾಗೂ ವೋಡಾಫೋನ್‌ನ 3ಜಿ ಸೇವೆ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಅವಿಯಾ ಸೇವೆಗಳು ಮಾತ್ರ 16 ಪ್ರಾಂತೀಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು. ಟರ್ಕಿಯಲ್ಲಿ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯತೆ ಹೊಂದಿರುವ ಟರ್ಕ್‌ಸೆಲ್ ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವಾ ಕೇಂದ್ರವು ನಂಬರ್ ಪೋರ್ಟಬಲಿಟಿಯನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಕ್ಕೆ ತಂದಿತು. ಆಗ ಮೊಬೈಲ್ ವಿತರಕರು ತರಾಂಗಾಂತರದ ಆವರ್ತನ ಶ್ರೇಣಿಯ ಹರಾಜು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡು, 3ಜಿ ತರಂಗಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲ ಮೊಬೈಲ್ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕರಿಗೆ ವಿತರಣೆ ಮಾಡಿತು. ಟರ್ಕ್‌ಸೆಲ್‌‍‌ಗೆ ಎ ಬ್ಯಾಂಡ್ ವೋಡಾಫೋ‌‍ನ್‌ಗೆ ಬಿ ಹಾಗೂ ಅವಿಯಾಗೆ ಸಿ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಟರ್ಕ್‌ಸೆಲ್ ಮತ್ತು ವೋಡಾಫೋನ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂದಣಿ ಇರುವ ನಗರ ಹಾಗೂ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 3ಜಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿ, ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. ಫಿಲಿಫೈನ್ಸ್‌ ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಡಿಸೆಂಬರ್ 2008ರಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಸೇವೆಗಳು ಆರಂಭವಾದವು. ಸಿರಿಯಾ ಎಂಟಿಎನ್ ಸಿರಿಯಾವು ಸಿರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ 3ಜಿ ಸೇವಾಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣವಾಗಿ ಮೇ 2010ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಚೀನಾ ಚೀನಾದ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮೊಬೈಲ್ ಸೇವಾಕೇಂದ್ರವಾದ ಚೀನಾ ಮೊಬೈಲ್‌ ಜಿಎಸ್‌ಎಂ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ದೂರವಾಣಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಪುನರ್‌ಸಂಯೋಜಿಸಿತು. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಮೇ 2008ರಲ್ಲಿ 3ಜಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳನ್ನು ಎಲ್ಲೆಡೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಚೀನಾ ಯುನಿಕಾಂ ತನ್ನ ಜಿಎಸ್‌ಎಂ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿತು. ಆದರೆ ತನ್ನ ಸಿಡಿಎಂಎ2000 ಗ್ರಾಹಕರ ತಳಹದಿ ಮೇಲಿದ್ದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟಿತು. ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಬೇಡಿಕೆಯಲ್ಲಿರುವ 3ಜಿಯನ್ನು ಡಬ್ಲ್ಯುಸಿಡಿಎಂಎ (ಯುಎಂಟಿಎಸ್) ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಸಿಡಿಎಂಎ2000 1x ಇವಿ-ಡಿಓ ಶ್ರೇಣಿಯ 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ಚೀನಾ ಯುನಿಕಾಂನ ಸಿಡಿಎಂಎ2000 ಗ್ರಾಹಕರು ಚೀನಾ ಟೆಲಿಕಾಂ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಇದರನ್ವಯ ಚೀನಾವು ಎಲ್ಲ ಮೂರೂ ಕೋಶೀಯ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ 3ಜಿ ಶ್ರೇಣಿಯ ವಾಣಿಜ್ಯೀಕರಣ ಸೇವೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಕೊನೆಗೆ 2009 ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಉದ್ಯಮ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಚಿವಾಲಯವು ಎಲ್ಲ ಮೂರೂ ಶ್ರೇಣಿಗಳಿಗೂ ಪರವಾನಿಗೆಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಅವುಗಳಾದ ಟಿಡಿ-ಎಸ್‌ಸಿಡಿಎಂಎಯನ್ನು ಚೀನಾ ಮೊಬೈಲ್ ಕಂಪನಿಗೆ, ಡಬ್ಲ್ಯೂ-ಸಿಡಿಎಂಎಯನ್ನು ಚೀನಾ ಯುನಿಕಾಂಗೆ ಹಾಗೂ ಸಿಡಿಎಂಎ2000 ಅನ್ನು ಚೀನಾ ಟೆಲಿಕಾಂಗೆ ನೀಡಿತು. 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು 2009 ಅಕ್ಟೋಬರ್ 1ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಚೀನಾದ 60ನೇ ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ದಿನವಾಗಿತ್ತು. ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ 2008ರಿಂದ ಉತ್ತರ ಕೋರಿಯಾವು 3ಜಿ ತರಂಗಾಂತರ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇದನ್ನು ಕೋರಿಯೋಲಿಂಕ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನ ಒರಾಸ್ಕಾಂ ಟೆಲಿಕಾಂ ಹೋಲ್ಡಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಕೊರಿಯಾ ಸರ್ಕಾರಾಧೀನ ಕೊರಿಯಾ ಪೋಸ್ಟ್ ಹಾಗೂ ಟೆಲಿಕಮ್ಯುನಿಕೇಶನ್ಸ್ ಕಾರ್ಪೋರೇಷನ್‌(ಕೆಪಿಟಿಸಿ) ಸಹಭಾಗಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಕೋರಿಯಾದಲ್ಲಿ 3ಜಿ ತರಂಗಾಂತರ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಇಲ್ಲಿನ ಬಿಜಿನೆಸ್ ವೀಕ್ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒರಸ್ಕಾಂ ಹೇಳಿರುವಂತೆ ಮೇ 2010ರಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯು 125,661 ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನ ಕಂಪನಿಯು ಕೊರಿಯೋಲಿಂಕ್ ನ 75ರಷ್ಟು ಶೇರನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಮತ್ತು ಇದು ಮೊಬೈಲ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಗಳ ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಮೇಲೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರುವ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಪ್ಯೋಂಗ್‌ಯಂಗ್ ಮತ್ತು 5 ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನಗರಗಳು ಹಾಗೂ 8 ಹೆದ್ದಾರಿಗಳು ಹಾಗೂ ರೇಲ್ವೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರ ಒಂದೇ ಒಂದು ಸ್ಪರ್ಧಿ ಎಂದರೆ ಸನ್‌ನೆಟ್ ಸಂಸ್ಥೆ, ಇದು ಜಿಎಸ್ಎಂ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಕಳಪೆ ಕರೆ ಗುಣಮಟ್ಟ ಹಾಗೂ ಸಂಪರ್ಕ ಕಡಿತದಿಂದ ತೊಂದರೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿ ದೂರವಾಣಿ ಸಂಖ್ಯೆಯು +850 (0)192ರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಆಫ್ರಿಕಾ 2004 ನವೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಜೊಹಾನ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಆಫ್ರಿಕಾದಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ 3ಜಿ ವೀಡಿಯೋ ಕಾಲ್‌ ಅನ್ನು ವೋಡಾಕಾಮ್ ನೆಟವರ್ಕ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ಬಳಸಲಾಯಿತು. 2004ರಲ್ಲಿ ಮೌರೀಚಿಯಸ್ ನಲ್ಲಿ ಎಮ್ಟೆಲ್-ಲಿಮಿಟೆಡ್ ನಿಂದ ವಾಣ್ಯೀಜ್ಯೀಕರಣವಾಗಿ ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. 2006ರ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೊರೊಕೋದಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ವನಾ ಎಂಬ ಹೊಸ ಕಂಪನಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಪೂರ್ವ ಆಫ್ರಿಕಾ(ತಾಂಜಾನಿಯಾ)ದಲ್ಲಿ 2007ರಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ವೋಡಾಕಾಮ್ ತಾಂಜಾನಿಯಾ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಭಾರತ 2008ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಯು ತನ್ನ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದ ಮೂಲಕ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. 3ಜಿ ಸೇವೆಯ ಮೊಬೈಲ್ ಹಾಗೂ ಡಾಟಾ ಸೇವೆಯನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಭಾರತ್ ಸಂಚಾರ್ ನಿಗಮ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಅನುಮತಿ ನೀಡಿತು.(ಬಿಎಸ್ಎನ್ಎಲ್). ನಂತರದಲ್ಲಿ ದಿಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈಗಳಲ್ಲಿ 3ಜಿಯನ್ನು ಎಂಟಿಎನ್ಎಲ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಏಪ್ರಿಲ್ 2010ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರವ್ಯಾಪಿ 3ಜಿ ನಿಸ್ತಂತು ತರಂಗಗಳ ಹರಾಜನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಖಾಸಗೀ ಸಹಭಾಗಿತ್ವದ ಕಂಪನಿಯಾದ ಟಾಟಾ ಡೊಕೋಮೋ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ 2010 ನವೆಂಬರ್ 5ರಂದು ಮೊದಲು 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯದಾಗಿ 2010 ಡಿಸೆಂಬರ್ 13ರಂದು ರಿಲೆಯನ್ಸ್ ಕಮ್ಯುನಿಕೇಷನ್ ಈ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಉಳಿದ ವಿತರಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಾದ ಭಾರತಿ ಏರ್‌ಟೆಲ್, ವೋಡಾಫೋನ್, ಐಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಏರ್‌ಸೆಲ್ ಕಂಪನಿಗಳು 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಜನವರಿ 2011ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲು ಕಾಯುತ್ತಿದೆ.ನವೆಂಬರ್ 20 2010 3ಜಿ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ತರಂಗಗಳ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆಯ ಕಾಲವಾಗಿತ್ತು). ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಮಾಹಿತಿ ದರಗಳು ಐಟಿಯು ವು 3ಜಿ ಸಲಕರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿತರಕರ ಮೇಲೆ ಡಾಟಾ ದರಗಳ ಬಳಕೆದಾರರ ಬೇಡಿಕೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಿಖರವಾದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ನೀಡಿಲ್ಲ. ಈ ಬಳಕೆದಾರರು 3ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ಕೊಂಡುಕೊಂಡಾಗ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ದರದಲ್ಲೂ ಸಹ ನಿಖರತೆ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಐಎಂಟಿ- 2000 ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂವಹನ ದರವನ್ನು ವಿಧಿಸಿತು. 2 ಎಂಬಿಗೆ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಡಾಟಾ ದರವನ್ನು ಸ್ಥಿರ ಹಾಗೂ ಚಲಿಸುವ ಬಳಕೆದಾರರಿಗಾಗಿ ನಿಗದಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಮತ್ತು 384 ಕೆಬಿಯನ್ನು ಸಂಚಾರಿ ವಾಹನಗಳಿಗೆ ನಿಗದಿಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಐಟಿಯುಗೆ ನಿಖರವಾಗಿ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಅಥವಾ ಸರಾಸರಿ ದರವನ್ನು ಅಥವಾ 3ಜಿಯ ಎರಡು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಆರಿಸಲು ಆಗಲಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಹಲವಾರು ರೀತಿಯ ದರಗಳಲ್ಲಿ 3ಜಿ ಯು ಮಾರಾಟವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಬಯಕೆಯಲ್ಲೊಂದಾದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಡಾಟವನ್ನು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪರಿಚಯಿಸಿತು. ಭದ್ರತೆ 3ಜಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಗಳು ಈ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದ 2ಜಿ ತರಂಗಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಯುಇ (ಬಳಕೆದಾರರ ಸಲಕರಣೆಗಳು) ಅನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತವಿರುತ್ತದೆ. ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಬಳಕೆದಾರ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದ್ದು, ಇದರಲ್ಲಿ ಮೋಸ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. 3ಜಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಕೆಎಎಸ್‌ಯುಎಂಐ ಘಟಕವು ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಹಳೆಯ ಎ5/1 ಬದಲಾಗಿ ಗುಪ್ತಲಿಪಿಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಕೆಎಎಸ್‌ಯುಎಂಐನ ಗುಪ್ತಲಿಪಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಸರಣಿಗಳ ಮೂಲಕ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. 3ಜಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ, ಅರ್ಜಿಗಳ ಕೆಲಸಗಳು ನಡೆದ ನಂತರ ಕೊನೆಯಿಂದ ಕೊನೆ ತನಕದ ರಕ್ಷಣೆ ಸಿಕ್ಕಿತು. ಐಎಂಎಸ್ ಇದನ್ನು ಹೊಂದಿದಾಗ ಇದು ಸೇರ್ಪಡೆಯಾಯಿತು. ಆದರೂ ಇದು 3ಜಿ ಆಸ್ತಿಯಾಗಿ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಜಾರಿಯಾಗಿಲ್ಲ. ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳು ಆವರ್ತನ ಶ್ರೇಣಿ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳ ಪರಿಚಯವು 3ಜಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಿಗುತ್ತದೆ. 3ಜಿ ರಚನೆಯು ಈ ಮೊದಲೇ ಬಳಸುತ್ತಿರುವ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್ ಬಳಕೆದಾರರಿಗಾಗಲ್ಲದೇ. ಉಳಿದ ಅರ್ಜಿಗಳು ಇಂತಿವೆ: ಮೊಬೈಲ್ ಟಿವಿ - ನಿರ್ವಾಹಕನು ಟಿವಿ ಚಾನಲ್ ಅನ್ನು ತನ್ನ ಮೊಬೈಲ್‌‍ಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಖಾತೆದಾರನಾಗಿ ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು. ವೀಡಿಯೋ ಆನ್ ಡಿಮಾಂಡ್ (ಇಚ್ಛೆಗೆ ಮೇಲೆ ವೀಕ್ಷಣೆ)- ಬಳಕೆದಾರ ಇಷ್ಟಪಟ್ಟರೆ ವಿತರಕರು ಆತನ ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನ್‌ಗೆ ಸಿನಿಮಾವನ್ನು ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ವೀಡಿಯೋ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸಿಂಗ್ (ವಿಡಿಯೋ ಸಮಾಲೋಚನೆ)- ಬಳಕೆದಾರರು ತಾವು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಮೊಬೈಲ್ ಮೂಲಕ ವೀಕ್ಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾ ಸಂಭಾಷಣೆ ಮಾಡುಬಹುದು. ಟೆಲಿ ಮೆಡಿಸಿನ್ (ಫೋನ್ ಮೂಲಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ)- ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿತರಕ ಏಕಾಂಗಿ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಔಷಧಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. (ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದ್ದಲ್ಲಿ) ಸ್ಥಳ ಆಧಾರಿತ ಸೇವೆ -ಅವಶ್ಯಕತೆ ಇದ್ದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ತಾವಿರುವ ಸ್ಥಳ ಅಥವಾ ಬೇರೆ ಸ್ಥಳಗಳ ಹವಾಮಾನ ಅಥವಾ ಸಂಚಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸ್ಥಿತಿಗತಿಗಳನ್ನು ಫೋನ್‌ಗೆ ವಿತರಕರು ಕಳುಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಥವಾ ಸಮೀಪವಿರುವ ವ್ಯಾಪಾರಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ಸ್ನೇಹಿತರ ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಇದು ಸಹಾಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ವಿಕಸನ 3ಜಿಪಿಪಿ ಮತ್ತು 3ಜಿಪಿಪಿ2 ಎರಡೂ ಸಹ ಪ್ರಸ್ತುತ 3ಜಿ ಶ್ರೇಣಿಯಡಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇವು ಎಲ್ಲ ಐಪಿ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮುಂದುವರಿದ ನಿಸ್ತಂತು ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಅವುಗಳಾದ ಎಂಐಎಂಒ ಆಗಿದೆ. ಈ ವಿವರಣೆಗಳನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ದೃಶ್ಯ ಸಹಿತ ವೈಶಿಷ್ಠ್ಯಗಳನ್ನು ಐಎಂಟಿ-ಮುಂದುವರಿದ (4ಜಿ) ಹೊಂದಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಸಣ್ಣ ಆವರ್ತಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ಅವಶ್ಯಕ ವಸ್ತುಗಳ 4ಜಿ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು. (ಇದು 1 ಜಿಬಿ ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು 100 ಎಂಬಿ ಯು ಮೊಬೈಲ್ ಬಳಕೆಗೆ ಮೀಸಲು), ಈ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು 3.9ಜಿ ಅಥವಾ ಪ್ರೀ-4ಜಿ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. 3ಜಿಪಿಪಿ ಯೋಜನೆಯು 4ಜಿ ಗುರಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಮುಂದುವರಿದ ಎಲ್‌ಟಿಇ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯನ್ನು ಬಳಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಕ್ಯುಲ್‌ಕಾಮ್ ಯುಎಂಬಿಯನ್ನು ಎಲ್‌ಟಿಇ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಸಹಕಾರಿಯಾಗುವಂತೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ. 2009 ಡಿಸೆಂಬರ್ 14ರಂದು, ಟೆಲಿಯಾ ಸೊನೆರಾ ಅಧಿಕೃತ ಪತ್ರಿಕಾ ಪ್ರಕಟಣೆ ಹೊರಡಿಸಿದರು. ‘ವಿಶ್ವದಲ್ಲೇ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಮ್ಮ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ 4ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತಿರುವ ಮೊದಲ ಕಂಪನಿಯಾಗಿರುವುದಕ್ಕೆ ನಾವು ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡುತ್ತೇವೆ’ ಎಂದು ಅದರಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಎಲ್‌ಟಿಇ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದಾಗ, ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಅವರು ಪ್ರೀ-4ಜಿ ಸೇವೆಯನ್ನು (ಅಥವಾ 3ಜಿ ನಂತರದ ) ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸ್ಟಾಕ್ ಹೋಮ್, ಸ್ವೀಡನ್ ಮತ್ತು ಓಸ್ಲೋ, ನಾರ್ವೆಗಳನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿತು. ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಮೊಬೈಲ್‌ ದೂರಸಂವಹನಗಳು ವಿಡಿಯೊಟೆಲಿಫೋನಿ

aṃtārāṣṭrīya mòbail dūrasaṃparka vyavasthègaḻu-2000 (aièṃṭi ---2000) , idu 3ji athavā 3ne pīḻigè èṃdu tiḻiyalāgiddu. mòbail dūravāṇigaḻu mattu mòbail dūrasaṃparka vyavasthègaḻa sevègaḻa lakṣaṇagaḻu aṃtārāṣṭrīya dūrasaṃparka keṃdradiṃda pūraisalpaṭṭa atyuttama darjèya sevèyāgi parigaṇisalāguttadè. ī prakārada aplikeśan‌nalli vair‌lès dūravāṇi, mòbail iṃṭarnèṭ avakāśa, vīḍiyo karègaḻu mattu mòbail ṭivi muṃtāda èlla sevègaḻū òṃde mòbail nalliye dòrèyuttadè. haḻèya 2ji mattu 2.5ji guṇamaṭṭagaḻigè holisidarè, aièṃṭi-2000 lakṣaṇada prakāra 3ji paddhatiyu òṃde samayadalli mātu mattu dattāṃśa sevègaḻigè hāgū gariṣṭha mitiya dattāṃśa daragaḻannu kaniṣṭha 200 kèbiaiṭi/ès nalli sāgisuva sāmarthyavannu hòṃdidè. ittīcègè biḍugaḍèyāgiruva 3ji taṃtrajñānavu sāmānyavāgi 3.5ji mattu 3.75ji maṭṭada sevèyannu nīḍuttadè alladè aneka èṃbiaiṭi/ès‌na mòbail brāḍ byāṃḍ avakāśavannu lyāp ṭāp kaṃpyūṭar‌gaḻu mattu smārṭ phon‌gaḻigè nīḍidè. kèḻagina guṇamaṭṭagaḻu 3ji mādariyallidè: yuèṃṭiès sisṭam‌ 3jipipi guṇamaṭṭa nirdhāritavāda vyavasthèyannu 2001 ralli mòdala bāri prāthamikavāgi yurop, japān, cīnā, (ādarè rèḍiyo iṃṭar phes‌gè berèyade vyavasthèyannu nīḍalāgittu) mattu itara jièsèṃ 2ji paddhatiya vyavasthèya hatoṭi iruva pradeśagaḻalli biḍugaḍè māḍalāyitu. mòbail dūravāṇigaḻu yuèṃṭiès mattu jièsèṃ miśrataḻiya mādariyaddāgidè. aneka reḍiyo iṃṭar phes‌gaḻu iṃtahade vyavasthèyallina taṃtrajñānavannu baḻasikòḻḻuttavè: mūlabhūtavāda mattu hèccu vistāravāgiruva reḍiyo iṃṭar phes annu ḍablyū-siḍièṃè èṃdu karèyalāguttadè. ṭiḍi-ès siḍièṃè reḍiyo iṃṭar phes, 2009 ralli vāṇijyīkaraṇagòṃḍitu mattu cīnādalli mātra mārāṭakkiḍalāyitu. ittīcègè baṃda yuèṃṭiès, ècèspiè+, atyaṃta gariṣṭha maṭṭada dattāṃśa dara 56 èṃbiṭ/ès nnu ḍaun liṃk nalli siddhāṃtadalli (nīḍalāguttiruva sevègaḻalli 28 èṃbiṭ/ès) mattu 22 èṃbiṭ/ès ap liṃk nalli nīḍaballadu. siḍièṃè2000 paddhati, 2002 ralli mòdala bārigè mārāṭavāyitu, 3jipipi2 niṃda guṇamaṭṭa tayārisalpaṭṭitu, aiès-95 2ji guṇamaṭṭada jòtègè viśeṣavāgi uttara amerikā hāgū dakṣiṇa koriyādalli upayogisalpaṭṭitu. mòbail dūravāṇigaḻu siḍièṃè2000 mattu aiès-95 miśrataḻigaḻa mādariyavu. ittīcina biḍugaḍèyāda īviḍiò rèv bi gariṣṭha maṭṭada dara 14.7 èṃbiṭ/ès harivina dikkannu māruttavè. melina paddhatigaḻu mattu reḍiyo iṃṭar phes‌gaḻu reḍiyo ravānè taṃtrajñāna haraḍalpaṭṭa vidyutkāṃtīya guṇasāmyatèya ādhāravannu hòṃdivè. yāvāga jièsèṃ iḍijii guṇamaṭṭavu (“2.9ji”), ḍiisiṭi taṃti rahita dūravāṇigaḻu mattu mòbail vimāks guṇamaṭṭagaḻu alladè, aièṃṭi-2000 agatyagaḻannu vidyuktavāgi pūraisuttavè mattu aiṭiyu niṃda 3ji guṇamaṭṭagaḻu èṃdu òppikòḻḻalpaṭṭivè, ivu mūladalli 3ji mudrèyannu hòṃdilla, mattu saṃpūrṇavāgi berè taṃtrajñānagaḻannu ādharisivè. kośīya guṇamaṭṭagaḻa òṃdu hòsa pīḻigèyu 1981/1982 ralli 1ji paddhatigaḻu paricayisalpaṭṭa varṣadiṃda hèccukaḍimè prati hattane varṣakkè kaṃḍubaruttidè. prati pīḻigèyu hòsa āvartana vāgdānagaḻiṃda, atyaṃta hèccina dattāṃśa daragaḻiṃda mattu himmukha hòṃdikèyāguva ravānè taṃtrajñānadòṃdigè nirūpisalpaṭṭivè. 3jipipi uddanèya parimiti araḻuvikè (èl ṭii)ya guṇamaṭṭada prathama biḍugaḍèyu aièṃṭi-aḍvānsḍ èṃdu karèyuva aiṭiyu 4ji agatyagaḻannu saṃpūrṇavāgi pūraisuvudilla. èl ṭii mòdala biḍugaḍèyu 3ji jòtègè himmukha hòṃdikèyāgadu, ādarè idu òṃdu pūrva-4ji athavā 3.9ji taṃtrajñāna, ene ādarū kèlavu bāri "4ji" mudrèya sevè nīḍuvavariṃda āguttadè. vaimāks mattòṃdu unnata taṃtrajñānavāgiddu 4ji èṃdu mārukaṭṭègè biḍugaḍèyāgidè. sthūla avalokana 3ji (yuèṃṭiès mattu siḍièṃè2000) saṃśodhanè mattu abhivṛddhi yojanèyu 1992ralli āraṃbhavāyitu. 1999 ralli aiṭiyu aidu reḍiyo iṃṭar pes gaḻannu aièṃṭi-2000 gāgi aiṭiyu-ār èṃ. 1457 śiphārassina òṃdu bhāgavāgi anumodisitu; vimāks 2007 ralli serisalpaṭṭitu. adaralli krāṃtikāraka guṇamaṭṭa gaḻiddu avugaḻèṃdarè mòdale iruva 2ji jālabaṃdhagaḻaṃtèye iruva èlla hòsa jālabaṃdhagaḻu hāgū āvartana nigadipaḍisuvikègè agatyavāda krāṃtikāraka guṇamaṭṭa gaḻu himmukha-hòṃdikòṃḍiruva vistaraṇèyāgivè. naṃtarada guṃpèṃdarè yuèṃṭiès, aièṃṭi-2000gāgi guṇamaṭṭagaḻa abhivṛddhiyiṃda racitavāgiruvaṃtahudu, svataṃtravāgi abhivṛddhi hòṃdida guṇamaṭṭagaḻāda ḍiisiṭi mattu vimāks gaḻaṃtahudanne òḻagòṃḍiruvaṃtahudu. ekèṃdarè avu aièṃṭi-2000 lakṣaṇagaḻigè hòṃdikòṃḍivè. iḍijii yu 3ji aṃśaḻannu pūraisidāga, hèccina jièsèṃ/yuèṃṭiès dūravāṇigaḻu kāryanītiyalli iḍijii ("2. 75ji") mattu yuèṃṭiès ("3ji") itihāsa prathama vāṇijya-pūrva 3ji jālabaṃdhavu èn ṭiṭi ḍòkòmòdiṃda japān nalli phomā mudrèyòṃdigè, 2001 ra me nalli ḍablyū-siḍièṃè taṃtrajñānada biḍugaḍè-pūrvadalli sthāpisalpaṭṭitu. 3ji ya prathama vāṇijya sthāpanèyu kūḍa èn ṭiṭi ḍòkòmòniṃda japān nalli 2001 ra akṭobar 1 raṃdu sthāpisalpaṭṭitu, ādāgyū adu prāraṃbhadalli kèlavu maṭṭigè nigadita parimitiyallittu; vistāravāda labhyatèyu bharavasè iḍabahudāda suvyaktatègè saṃbaṃdhisidaṃtè nidhānavāyitu. èraḍane jālabaṃdha vāṇijyikavāgi ès kè ṭèlikāṃ niṃda dakṣiṇa kòriyādalli 1èksivi-ḍu taṃtrajñānadòṃdigè 2002 ra janavariyalli āraṃbhavāyitu. 2002 ra me nalli dakṣiṇa kòriyāda dvitīya 3ji jālabaṃdhavu kèṭi yiṃda ivi-ḍu melè āraṃbhavāyitu mattu hīgè koriyannaru 3ji nirvahaṇèyallina spardhè noḍuvavaralli mòdaligarādaru. yuropina mòdala vāṇijya-pūrva jālabaṃdhavu isal āph myān nalli myāṃks ṭèlikāṃ niṃda ittu, naṃtara nirvahaṇèyu briṭiṣ ṭèlikāṃ mālikatvakkè seritu, mattu yurop nalli prathama vāṇijyika jālabaṃdhavu ṭèlinār niṃda 2001 ra ḍisèṃbar nalli vyavahārakkāgi yāvude vāṇijyika hyāṃḍ sèṭ illadè, grāhakarigè pāvatiyū illadè tèrèyitu. ivèraḍū ḍablyū-siḍièṃè taṃtrajñānadalli iddavu. saṃyukta rājyagaḻa prathama vāṇijyika 3ji jālabaṃdhavu mònèṭ mòbail nèṭ vark niṃda siḍièṃè2000 1èks ivi-ḍu taṃtrajñānadalli āraṃbhavāyitu, ādarè ī jālabaṃdha pūraikèdāraru naṃtara nirvahaṇèyannu muccibiṭṭaru. yuèsè nalli èraḍane 3ji jālabaṃdha nirvahaṇèyu 2003 ra akṭobar nalli vèrijòn vair lès naddu, idu kūḍa siḍièṃè2000 1èks ivi-ḍu melèye āgittu. èṭi&ṭi mòbiliṭi kūḍa tanna 3ji jālabaṃdhavāda ècès yupiè gè saṃpūrṇa sudhārisikòṃḍa òṃdu nijavāda 3ji jālabaṃdhavāgidè. dakṣiṇa hèsimispiyar nallina mòdala vāṇijya-pūrva pradarśana jālabaṃdhavu aḍèleḍ nalli dakṣiṇa āṣṭreliyāda èṃ.nèṭ kārporeśan niṃda phèbruvari 2002 ralli yuèṃṭiès nnu upayogisikòṃḍu 2100 mègāharṭs na melè kaṭṭalpaṭṭitu. idu 2002 ra aiṭi varḍ kāṃgrès gè prathama pradarśana jālabaṃdhavāgittu. prathama vāṇijyika 3ji jālabaṃdhavu hucisan ṭèlikamyunikeśans niṃda thrī mudrèyòṃdigè 2003 ra mārc nalli sthāpisalpaṭṭitu. èmṭèl mòdala 3ji jālabaṃdhavannu āphrikādalli sthāpisitu 2007 ra jūn nalli 200 dakṣalakṣa 3ji caṃdādāraru saṃparkisalpaṭṭaru. 3 daśalakṣa mòbail dūravaṇi caṃdādāraralli jagattinādyaṃta idu kevala 6.7% raṣṭidè. mòdalu 3ji sthāpanèyāda deśagaḻāda - japān mattu dakṣiṇa kòriyā – gaḻalli 3ji òḻahariyuvikèyu 70% kkiṃtalū hèccidè. yurop nalli iṭaliyu pramukha deśavāgiddu mūraralli òṃdu caṃdādāraru 3ji gè badalāgiddārè. 3ji gè badalāda yukè, āsṭriyā, āsṭreliyā mattu siṃgapūragaḻu seridaṃtè itara pramukha deśagaḻalli 20% sthānāṃtarada maṭṭa idè. gòṃdalagòḻḻuvaṃtaha lèkkācāravèṃdarè siḍièṃè2000 1èks ār ṭiṭi grāhakarannu 3ji grāhakaru èṃde lèkka hākuvudu. òṃdu veḻè ī lakṣaṇavannu upayogisidarè òṭṭu 3ji ādhārita caṃdādāraru jagattinādyaṃta 2007 ra jūn nalli 475 daśalakṣa daṣṭu mattu 15.8% caṃdādāraru iddaru. [[citra:Example.jpg]] anusaraṇè/aḻavaḍikè 2007 ra ḍisèṃbar nalli, jāgatika mòbail pūraikèdārara saṃghaṭanè (jièsè) prakāra 190 3ji jālabaṃdhagaḻu 40 deśagaḻalli mattu 154 ècèsḍipiè jālabaṃdhagaḻu 71 deśagaḻalli kārya nirvahisuttiddavu. eśiyā, yurop, kènaḍā mattu yuèsè gaḻalli dūrasaṃparka saṃsthègaḻu ḍablyū-siḍièṃè taṃtrajñānavannu sumāru 100 raṣṭu aṃtima rūpurekhègaḻa bèṃbaladòṃdigè 3ji mòbail jālabaṃdhavannu nirvahisalu upayogisuttārè. 3ji jālabaṃdhagaḻa pātravahisuvikèyu kèlavu deśagaḻalli hèccuvari vidyutkāṃtīya taraṃgada anumati śulkagaḻa apāra vèccada kāraṇa taḍavāyitu. (ṭèlikām gaḻu appaḻisuvudannu noḍi.) aneka deśagaḻalli, 3ji jālabaṃdhagaḻu òṃde rītiya reḍiyo āvartanagaḻannu 2ji yaṃtè upayogisuvudilla, āddariṃda mòbail nirvāhakaru saṃpūrṇavāgi hòsa jālabaṃdhavannu nirmisabeku mattu saṃpūrṇa hòsa āvartanagaḻigè anumatiyannu paḍèyabeku; òṃdu vināyiti èṃdarè saṃyukta rājyagaḻa vāhakagaḻu itara sevègaḻaṃtaha āvartanagaḻalliye 3ji nirvahaṇè sevèyannu nirvahisuttārè. kèlavu yuropiyan deśagaḻalli anumati śulkagaḻu viśeṣavāgi hèccāgiddu, nigadita saṃkhyèya anumatigaḻannu nīḍuvudu mattu muccalpaṭṭa harāju hāgū 3ji gaḻa saṃbhāvyatè melè prāthamika pracodanè mūlaka sarkāradiṃda āsarè nīḍalpaḍuttadè. muṃtāda nidhānagaḻu hòsa paddhatigè sādhanagaḻannu sudhārisikòḻḻuva kharcugaḻa kāraṇadiṃda uṃṭāguttavè. yurop‌ yurop nalli, samūha mārukaṭṭè vāṇijyika 3ji sevègaḻu 2003 ra mārc āraṃbhadalli 3 riṃda (pārṭ āph hucisan vhām pāv) yukè mattu iṭaliyalli paricayisalpaṭṭavu. 3ji nirvāhakaru yurop na rāṣṭrīya janasaṃkhyèya 80% raṣṭannu 2005 ra aṃtyakkè āvarisikòḻḻabeku èṃdu yurop na keṃdrīya samitiyu salahè nīḍidè. kènaḍā kènaḍādalli bèl mòbiliṭi, sāsk ṭèl mattu ṭèlas òṃdu 3ji iviḍio jālabaṃdhavannu 2005 ralli āraṃbhisidavu. pūrva kènaḍādalli 2006 ra kònèyalli yuèṃṭiès taṃtrajñānavannu ècès ḍipiè sevègaḻa jòtègè kāryagatagòḻisuvudaralli rojars vair lès prathamavāgidè. 2010 ra caḻigālada oliṃpiks niṃda alèdāṭada kaṃdāyada melè tāvu kaḻèdukòḻḻabahudu èṃdu avaru aṃdukòṃḍa kāraṇa bèl mattu ṭelas òṃdu jaṃṭi sāhasavannu māḍidavu mattu haṃcikòḻḻalpaṭṭa ècèsḍipiè jālabaṃdhavannu nokiyā sīmèns taṃtrajñāna upayogisikòṃḍu mugisidaru. irāk‌‍ irāk na mòdala 3ji nirvāhakavèṃdarè mòbiṭèk irāk . idu vāṇijyikavāgi 2007 ra phèbruvariyalli sthāpisalpaṭṭitu. ṭarki ṭark‌sèl, aviyā mattu voḍāphonna 3ji nèṭ‌vark ‌gaḻu 2009 julai 30raṃdu òṃde samayadalli adhikṛtavāgi prāraṃbhavādavu. ṭark‌sèl hāgū voḍāphon‌na 3ji sevè èlla prāṃtīya keṃdragaḻallū prāraṃbhavādavu. aviyā sevègaḻu mātra 16 prāṃtīya keṃdragaḻalli prāraṃbhavādavu. ṭarkiyalli ekasvāmyatè hòṃdiruva ṭark‌sèl mòbail sevā keṃdravu naṃbar porṭabaliṭiyannu anuṣṭhānakkè taṃditu. āga mòbail vitarakaru tarāṃgāṃtarada āvartana śreṇiya harāju prakriyèyalli pālgòṃḍu, 3ji taraṃgagaḻannu èlla mòbail kāryanirvāhakarigè vitaraṇè māḍitu. ṭark‌sèl‌‍‌gè è byāṃḍ voḍāpho‌‍n‌gè bi hāgū aviyāgè si byāṃḍ‌ nīḍalāgidè. prastuta ṭark‌sèl mattu voḍāphon kaṃpanigaḻu hèccu janasaṃdaṇi iruva nagara hāgū paṭṭaṇagaḻalli tamma 3ji nèṭ‌vark sevègaḻannu nīḍi, tamma prābalya sthāpisidè. philiphains‌ philippīns‌nalli ḍisèṃbar 2008ralli 3ji sevègaḻu āraṃbhavādavu. siriyā èṃṭièn siriyāvu siriyādalli mòdala 3ji sevākeṃdravāgi prāraṃbhavāyitu. idannu vāṇijyīkaraṇavāgi me 2010ralli prāraṃbhisalāyitu. cīnā cīnāda ati dòḍḍa mòbail sevākeṃdravāda cīnā mòbail‌ jiès‌èṃ grāhakarannu ādhāravāgiṭṭukòṃḍu dūravāṇi kṣetragaḻannu punar‌saṃyojisitu. idakkāgi me 2008ralli 3ji nèṭ‌vark‌gaḻannu èllèḍè prāraṃbhisitu. cīnā yunikāṃ tanna jiès‌èṃ grāhakarannu ādhāravāgiṭṭukòṃḍitu. ādarè tanna siḍièṃè2000 grāhakara taḻahadi melidda yojanèyannu kaibiṭṭitu. mattu jāgatikavāgi beḍikèyalliruva 3jiyannu ḍablyusiḍièṃè (yuèṃṭiès) śreṇiyalli prāraṃbhisitu. siḍièṃè2000 1x ivi-ḍio śreṇiya 3ji sevèyannu prāraṃbhisidāga cīnā yunikāṃna siḍièṃè2000 grāhakaru cīnā ṭèlikāṃ sevèyannu paḍèdaru. idaranvaya cīnāvu èlla mūrū kośīya ṭèknālajiya 3ji śreṇiya vāṇijyīkaraṇa sevèyannu hòṃdidaṃtāguttadè. kònègè 2009 janavariyalli cīnāda udyama mattu māhiti taṃtrajñāna sacivālayavu èlla mūrū śreṇigaḻigū paravānigèyannu nīḍitu. avugaḻāda ṭiḍi-ès‌siḍièṃèyannu cīnā mòbail kaṃpanigè, ḍablyū-siḍièṃèyannu cīnā yunikāṃgè hāgū siḍièṃè2000 annu cīnā ṭèlikāṃgè nīḍitu. 3ji sevèyannu 2009 akṭobar 1raṃdu prāraṃbhisalāyitu. idu cīnāda 60ne gaṇarājyotsava dinavāgittu. uttara kòriyā 2008riṃda uttara koriyāvu 3ji taraṃgāṃtara sevèyannu prāraṃbhisitu. idannu koriyoliṃk èṃdu karèyalāguttadè. idannu ījipṭ‌na òrāskāṃ ṭèlikāṃ holḍiṃg mattu kòriyā sarkārādhīna kòriyā posṭ hāgū ṭèlikamyunikeśans kārporeṣan‌(kèpiṭisi) sahabhāgitvadalli uttara koriyādalli 3ji taraṃgāṃtara sevèyannu prāraṃbhisalāyitu. illina bijinès vīk patrikèyalli òraskāṃ heḻiruvaṃtè me 2010ralli kaṃpaniyu 125,661 grāhakarannu hòṃdittu. ījipṭ‌na kaṃpaniyu kòriyoliṃk na 75raṣṭu śerannu hòṃdittu. mattu idu mòbail ṭèknālajigaḻa mūlabhūta vyavasthègaḻa melè abhivṛddhi hòṃduttiruva deśagaḻalli hūḍikè māḍuttidè. idu pyoṃg‌yaṃg mattu 5 hèccuvari nagaragaḻu hāgū 8 hèddārigaḻu hāgū relvègaḻannu hòṃdidè. idara òṃde òṃdu spardhi èṃdarè san‌nèṭ saṃsthè, idu jièsèṃ ṭèknālajiyannu baḻasuttidè. mattu kaḻapè karè guṇamaṭṭa hāgū saṃparka kaḍitadiṃda tòṃdarèyannu anubhavisuttittu. ī nèṭ‌vark‌nalli dūravāṇi saṃkhyèyu +850 (0)192riṃda prāraṃbhavāguttadè. āphrikā 2004 navèṃbar nalli jòhāns‌barg‌nalli prathamavāgi āphrikādalli 3ji ṭèknālajiya 3ji vīḍiyo kāl‌ annu voḍākām nèṭavark sahāyadiṃda baḻasalāyitu. 2004ralli maurīciyas nalli èmṭèl-limiṭèḍ niṃda vāṇyījyīkaraṇavāgi prathamavāgi āraṃbhisalāyitu. 2006ra aṃtyadalli mòròkodalli 3ji sevèyannu vanā èṃba hòsa kaṃpani prāraṃbhisitu. pūrva āphrikā(tāṃjāniyā)dalli 2007ralli 3ji sevèyannu voḍākām tāṃjāniyā prāraṃbhisitu. bhārata 2008ralli bhāratadalli 3ji yu tanna kāryakṣetrada mūlaka praveśisitu. 3ji sevèya mòbail hāgū ḍāṭā sevèyannu bhārata sarkāra tanna svāmyada bhārat saṃcār nigam limiṭèḍ‌gè prāraṃbhisalu anumati nīḍitu.(bièsènèl). naṃtaradalli dilli mattu muṃbaigaḻalli 3jiyannu èṃṭiènèl prāraṃbhisitu. epril 2010ralli rāṣṭravyāpi 3ji nistaṃtu taraṃgagaḻa harājannu māḍalāyitu. khāsagī sahabhāgitvada kaṃpaniyāda ṭāṭā ḍòkomo bhāratadalli khāsagiyāgi 2010 navèṃbar 5raṃdu mòdalu 3ji sevèyannu prāraṃbhisitu. mattu èraḍanèyadāgi 2010 ḍisèṃbar 13raṃdu rilèyans kamyunikeṣan ī sevèyannu prāraṃbhisitu. uḻida vitaraka saṃsthègaḻāda bhārati er‌ṭèl, voḍāphon, aiḍiyā mattu er‌sèl kaṃpanigaḻu 3ji sevèyannu janavari 2011ralli āraṃbhisalu kāyuttidè.navèṃbar 20 2010 3ji ṭèknālaji taraṃgagaḻa hèccu beḍikèya kālavāgittu). vaiśiṣṭyagaḻu māhiti daragaḻu aiṭiyu vu 3ji salakaraṇègaḻu mattu vitarakara melè ḍāṭā daragaḻa baḻakèdārara beḍikègaḻa baggè nikharavāda vyākhyānavannu nīḍilla. ī baḻakèdāraru 3ji sevèyannu kòṃḍukòṃḍāga yāvude òṃdu śreṇiyalli gurutisalu sādhyavilla mattu daradallū saha nikharatè iruvudilla. aièṃṭi- 2000 hèccina saṃvahana daravannu vidhisitu. 2 èṃbigè ati kaḍimè ḍāṭā daravannu sthira hāgū calisuva baḻakèdārarigāgi nigadi māḍalāyitu. mattu 384 kèbiyannu saṃcāri vāhanagaḻigè nigadigòḻisalāyitu. aiṭiyugè nikharavāgi ati kaḍimè athavā sarāsari daravannu athavā 3jiya èraḍu vyavasthèyalli ārisalu āgalilla. āddariṃda halavāru rītiya daragaḻalli 3ji yu mārāṭavāgi grāhakara bayakèyallòṃdāda brāḍ‌byāṃḍ ḍāṭavannu uddeśapūrvakavāgi paricayisitu. bhadratè 3ji nèṭ‌vark gaḻu ī hiṃdè idda 2ji taraṃgagaḻigiṃta hèccina rakṣaṇèyannu òdagisuttadè. yui (baḻakèdārara salakaraṇègaḻu) annu baḻakè māḍuvudariṃda nèṭ‌vark melè hiḍitaviruttadè. uddeśapūrvakavāgi baḻakèdāra nèṭ‌vark annu baḻasabahudāgiddu, idaralli mosa māḍalu sādhyavilla. 3ji nèṭ‌vark kèèès‌yuèṃai ghaṭakavu rahasyavāgi haḻèya è5/1 badalāgi guptalipigaḻannu badalāyisitu. ādāgyū kèèès‌yuèṃaina guptalipiyannu kèlavu saṃkhyègaḻa saraṇigaḻa mūlaka kaṃḍuhiḍiyalāyitu. 3ji nèṭ‌vark vyavasthèya rakṣaṇègè serikòḻḻuvaṃtè, arjigaḻa kèlasagaḻu naḍèda naṃtara kònèyiṃda kònè tanakada rakṣaṇè sikkitu. aièṃès idannu hòṃdidāga idu serpaḍèyāyitu. ādarū idu 3ji āstiyāgi kaṭṭuniṭṭāgi jāriyāgilla. aplikeśan‌gaḻu āvartana śreṇi mattu sthaḻa paricayavu 3ji vyavasthèyalli siguttadè. 3ji racanèyu ī mòdale baḻasuttiruva mòbail phon baḻakèdārarigāgallade. uḻida arjigaḻu iṃtivè: mòbail ṭivi - nirvāhakanu ṭivi cānal annu tanna mòbail‌‍gè neravāgi khātèdāranāgi vīkṣisabahudu. vīḍiyo ān ḍimāṃḍ (icchègè melè vīkṣaṇè)- baḻakèdāra iṣṭapaṭṭarè vitarakaru ātana mòbail phon‌gè sinimāvannu kaḻuhisuttārè. vīḍiyo kānpharènsiṃg (viḍiyo samālocanè)- baḻakèdāraru tāvu mātanāḍuttiruva vyaktiyannu mòbail mūlaka vīkṣaṇè māḍuttā saṃbhāṣaṇè māḍubahudu. ṭèli mèḍisin (phon mūlaka vaidyakīya)- vaidyakīya vitaraka ekāṃgi baḻakèdārarigè auṣadhigaḻa baggè salahègaḻannu nīḍuttārè. (avaśyakatè iddalli) sthaḻa ādhārita sevè -avaśyakatè iddalli baḻakèdārarigè tāviruva sthaḻa athavā berè sthaḻagaḻa havāmāna athavā saṃcāra vyavasthèya sthitigatigaḻannu phon‌gè vitarakaru kaḻuhisuttārè. athavā samīpaviruva vyāpāragaḻigè athavā snehitara bheṭiyāgalu idu sahāyavannu māḍuttadè. vikasana 3jipipi mattu 3jipipi2 èraḍū saha prastuta 3ji śreṇiyaḍi kāryanirvahisuttidè. ivu èlla aipi nèṭ‌vark‌gaḻa āḍaḻita vyavasthèya ādhāradalli mattu muṃduvarida nistaṃtu ṭèknālajiyalli baḻasalāguttiddu, avugaḻāda èṃaièṃò āgidè. ī vivaraṇègaḻannu īgāgale dṛśya sahita vaiśiṣṭhyagaḻannu aièṃṭi-muṃduvarida (4ji) hòṃdidè. ādāgyū saṇṇa āvartaka śreṇiya avaśyaka vastugaḻa 4ji pramāṇa kaḍimèyāyitu. (idu 1 jibi sthira mattu 100 èṃbi yu mòbail baḻakègè mīsalu), ī śreṇigaḻannu 3.9ji athavā prī-4ji èṃdu vargīkaraṇa māḍalāyitu. 3jipipi yojanèyu 4ji guriyannu muṭṭalu muṃduvarida èl‌ṭii ṭèknālajiyannu baḻisikòṃḍitu. ādāgyū kyul‌kām yuèṃbiyannu èl‌ṭii samūhakkè sahakāriyāguvaṃtè abhivṛddhipaḍisidè. 2009 ḍisèṃbar 14raṃdu, ṭèliyā sònèrā adhikṛta patrikā prakaṭaṇè hòraḍisidaru. ‘viśvadalle mòdala bārigè namma grāhakarigè 4ji sevèyannu nīḍalu āhvānisuttiruva mòdala kaṃpaniyāgiruvudakkè nāvu hèmmè paḍuttevè’ èṃdu adaralli ullekhisalāgittu. avara èl‌ṭii nèṭ‌vark annu sthāpisidāga, prāthamikavāgi avaru prī-4ji sevèyannu (athavā 3ji naṃtarada ) tanna grāhakarigè sṭāk hom, svīḍan mattu oslo, nārvègaḻannu āhvānisitu. ullekhagaḻu mòbail‌ dūrasaṃvahanagaḻu viḍiyòṭèliphoni

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/3%E0%B2%9C%E0%B2%BF

3ಜಿ

NIIT ಎಂಬುದು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಜಾಗತಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನೀಡುವ ಒಂದು ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದ ಗುರ್‌ಗಾಂವ್‌‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದ ವಲಯದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಪಂಚದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದ್ದು, 40 ದೇಶಗಳಾದ್ಯಂತ 5 ದಶಲಕ್ಷ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಕಂಪನಿಯು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಟಾಕ್‌ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಬಾಂಬೆ ಸ್ಟಾಕ್‌ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ. 2004ರಲ್ಲಿ, NIITಗೆ ಹೊಸರೂಪ ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳು ಸೃಷ್ಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು; ಮೊದಲನೆಯ ಗುಂಪಾದ NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ IT ವಲಯದಲ್ಲಿನ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೇಲೆ ಗಮನಹರಿಸಿದರೆ, ಎರಡನೆಯ ಗುಂಪಾದ NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ IT ಸೇವೆಗಳ ಕಂಪನಿಯ ಕುರಿತಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಇತಿಹಾಸ ಯುವ ಉದ್ಯಮಶೀಲರಾದ ರಾಜೇಂದ್ರ S. ಪವಾರ್‌‌ ಮತ್ತು ವಿಜಯ್‌ K. ಥಡಾನಿ ಎಂಬಿಬ್ಬರಿಂದ 1981ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ NIIT ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 1981ರ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ದೆಹಲಿಯ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿಯ ಆವರಣದಲ್ಲಿ, ಒಂದೇ ಮಲಗುವ ಪಡಸಾಲೆಯನ್ನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಾದ ರಾಜೇಂದ್ರ S. ಪವಾರ್‌‌ ಮತ್ತು ವಿಜಯ್‌ K. ಥಡಾನಿ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. IITಯಿಂದ ಉತ್ತೀರ್ಣರಾದ ಬಳಿಕ, ಪವಾರ್‌‌ ಮತ್ತು ಥಡಾನಿ NIITಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. 1982ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ಮುಂಬಯಿ, ದೆಹಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು; ನಂತರ ಇದು ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣದ ಭಾಗಕ್ಕೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡಿತು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ತರಬೇತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇದು IT ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನೀಡುವ 20 ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪೈಕಿ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಸೇವಾ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳ ಪೈಕಿಯ ದರ್ಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನ () ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರಗಳು 40ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅವು ತರಗತಿಯ ಹಾಗೂ ಆನ್‌ಲೈನ್‌ ಸ್ವರೂಪದ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳೆರಡನ್ನೂ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌, ಏಷ್ಯಾದ ಅತಿದೊಡ್ಡ IT ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದೆನಿಸಿದ್ದು, ಇದು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಏಷ್ಯಾ-ಪೆಸಿಫಿಕ್‌ ವಲಯದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ 100ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. 2009ರ ವೇಳೆಗೆ ಇದ್ದಂತೆ, NIIT ಮತ್ತು ಇದರ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳ ವಾರ್ಷಿಕ ಆದಾಯವು 11,486 ದಶಲಕ್ಷ INRನಷ್ಟಿತ್ತು. NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ () ಎಂಬುದು ಜಾಗತಿಕ IT ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳ ಒಂದು ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದ ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಇದು ತನ್ನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನಿಂದ ಇದು ಪ್ರತ್ಯೇಕಗೊಂಡ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ 2004ರಲ್ಲಿ ಇದು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. NASSCOM ಅನುಸಾರ, ಭಾರತದ 20 ಅಗ್ರಗಣ್ಯ IT ತಂತ್ರಾಂಶ ಸೇವಾ ರಫ್ತುದಾರರ ಪೈಕಿ NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಸ್ಥಾನಪಡೆದಿದೆ. ಇದು ಜಾಗತಿಕ ಅಭಿವರ್ಧನಾ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ; ಇದರಲ್ಲಿ ISO 9001:2000 ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣ, SEI-CMMi ಆವೃತ್ತಿ 1.2 ಮತ್ತು ಪೀಪಲ್‌-CMM ಚೌಕಟ್ಟುಗಳು ಈ ಎರಡರ ಮಟ್ಟ 5ರಲ್ಲಿನ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಹಾಗೂ ISO 27001 ಮಾಹಿತಿ ಭದ್ರತಾ ನಿರ್ವಹಣಾ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಇದರ ದತ್ತಾಂಶ ಕೇಂದ್ರದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳ ಮೌಲ್ಯ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ISO 20000 IT ನಿರ್ವಹಣಾ ಮಾನದಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ಹಲವಾರು ಜಾಗತಿಕ IT ಕಂಪನಿಗಳೊಂದಿಗೆ NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಬಾಂಧವ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ಅಸೋಸಿಯೇಟ್ಸ್‌, IBM, ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌, ಮೆಟಲಾಜಿಕ್‌, SAP AG, ಸಿಸ್ಕೋ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್‌, ಒರಾಕಲ್‌ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ ಮತ್ತು ಸೀಕ್‌ ಸೇರಿವೆ. NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅವುಗಳೆಂದರೆ: ಪೂರ್ವಾರ್ಜಿತ ಸ್ವತ್ತು ಆಧುನಿಕೀಕರಣ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆ, ಜ್ಞಾನ ನಿರ್ವಹಣಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯ, ಗ್ರಾಹಕರ ಅಗತ್ಯಾನುಸಾರದ SW ಪರಿಹಾರೋಪಾಯ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮ ಸಂಘಟನೆ. ಈ ಮುಂದೆ ನಮೂದಿಸಲಾಗಿರುವಂಥ ಆಯ್ದ ಉದ್ಯಮಗಳಿಗೆ ಈ ಕಂಪನಿಯು ಸೌಲಭ್ಯ ಒದಗಿಸುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ: ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಹಣಕಾಸಿನ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿಮೆ (BFSI) ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ತಂತ್ರಗಳು (TTL) ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಸಾರಿಗೆ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನೆ ಸ್ವಾಧೀನ ಕಾರ್ಯಗಳು ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಮಟ್ಟದ ವಾಯುಯಾನ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಾಫ್ಟೆಕ್‌ ಎಂಬ ಜರ್ಮನ್‌ ಮೂಲದ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಇದು ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. 2006-2007ರ ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ, ROOM ಸಲ್ಯೂಷನ್‌ ಎಂಬ UK-ಮೂಲದ ಕಂಪನಿಯನ್ನೂ ಸಹ NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. 2006ರಲ್ಲಿ, ಎಲಿಮೆಂಟ್‌ K ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ US-ಮೂಲದ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯ ಸೇವಾದಾರ ಕಂಪನಿಯನ್ನು ಇದು ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಇದು NIIT ಸ್ಮಾಟ್‌ಸರ್ವೀಸ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಮತ್ತು NIIT GIS ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಎಂಬ ಎರಡು ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವು ಕ್ರಮವಾಗಿ ವ್ಯವಹಾರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಹೊರಗುತ್ತಿಗೆ ಮತ್ತು GIS ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ. 2009ರ ವೇಳೆಗೆ ಇದ್ದಂತೆ, NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ನ ವಾರ್ಷಿಕ ಆದಾಯವು 9,799 ದಶಲಕ್ಷ INRನಷ್ಟಿತ್ತು. ಕಾಲಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 1981: ಭಾರತದಲ್ಲಿ IT ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದೊಂದಿಗೆ ರಾಜೇಂದ್ರ S. ಪವಾರ್‌‌ ಮತ್ತು ವಿಜಯ್‌ K. ಥಡಾನಿ ಎಂಬಿಬ್ಬರಿಂದ NIIT ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು 1982: ಮುಂಬಯಿ ಮತ್ತು ಚೆನ್ನೈಗಳಲ್ಲಿ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು 1982: ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಮಲ್ಟಿಮೀಡಿಯಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು 1983: ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ತರಬೇತಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು 1983: ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಇದು ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು 1984: IT ಸಮಾಲೋಚನಾ ಸೇವೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿತು 1985: ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯು ಸಂಘಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು 1986: "ಇನ್‌ಸಾಫ್ಟ್‌" ಬ್ರಾಂಡ್‌ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಾಂಶ ಉತ್ಪನ್ನದ ವಿತರಣೆಯು ಆರಂಭವಾಯಿತು 1987: ಕೋಲ್ಕತಾ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್‌‌ಗಳಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು 1987: ಶಿಕ್ಷಣದ ನಿರ್ವಹಣಾ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡುವ ಮಾದರಿಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿತು 1989: MITಯ ಓರ್ವ ಹಳೆಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾದ ಡಾ. C.R. ಮಿತ್ರಾರವರು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ NIITಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡರು ಹಾಗೂ "GNIIT" ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು 1989: ಪುಣೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು 1991: USನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು 1991: ಮಾನ್ಯತೆಗೆ ಅರ್ಹರಾದ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದಿರುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ "ಭವಿಷ್ಯ ಜ್ಯೋತಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೇತನಗಳು" ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು 1992: ವೃತ್ತಿಪರ ಪರಿಪಾಠದೊಂದಿಗೆ GNIIT ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಆರಂಭವಾಯಿತು 1993: ತಂತ್ರಾಂಶ ರಫ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ISO 9001 ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿತು 1993: ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆದಾಯದ ಪ್ರಮಾಣವು 50 ದಶಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು 1993: ಪಟ್ಟೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ಕಂಪನಿ ಎಂಬ ಮಾನ್ಯತೆ ಇದಕ್ಕೆ ದೊರಕಿತು ಹಾಗೂ ಒಂದು ಯಶಸ್ವೀ IPOನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು 1995: ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ NIITಯೊಂದಿಗೆ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ ಪಾಲುದಾರನಾಯಿತು 1995: ಆದಾಯವು 1 ಶತಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಗುರಿಯನ್ನು ದಾಟಿತು 1996: ಮೊದಲ ಸಾಗರೋತ್ತರ ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರವು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು 1996: "ನೆಟ್‌ವಾರ್ಸಿಟಿ" ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ವಾಸ್ತವಾಭಾಸದ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು 1996: ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇದಕ್ಕೆ ISO 9001 ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು 1997: ವಿಶ್ವ ಆರ್ಥಿಕ ವೇದಿಕೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಪನಿಯ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಇದಕ್ಕೆ ದಕ್ಕಿತು 1997: ಚೀನಾದಲ್ಲಿ IT ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಚೀನಾದ ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ NIIT ಕೈಜೋಡಿಸಿತು 1997: ಮಲೇಷಿಯಾ ಮಲ್ಟಿಮೀಡಿಯಾ ಸೂಪರ್‌ ಕಾರಿಡಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳ ಪೈಕಿ ಇದು HCL ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ನಂತರದ ಎರಡನೇ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಯಾಗಿದೆ 1997: ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹಿಂದುಳಿದಿರುವ ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ NIITಯು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ವೇತನವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿತು 1997: ತನ್ನ ಅನನ್ಯ ಹಿರಿಮೆಯಿಂದಾಗಿ 21ನೇ ಜಾಗತಿಕ ಕಂಪನಿಗಳ ಮೊದಲ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ NIIT ಸ್ಥಾನಗಿಟ್ಟಿಸಿತು 1997: ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು 500ರ ಗುರಿಯನ್ನು ದಾಟಿತು 1997: ವಿಶ್ವ ಆರ್ಥಿಕ ವೇದಿಕೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಕಂಪನಿಯ ಸ್ಥಾನಮಾನ NIITಗೆ ದಕ್ಕಿತು 1998: ಕಂಪನಿಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣವು 1 ಶತಕೋಟಿ US$ ಗುರಿಯನ್ನು ದಾಟಿತು 1999: ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿನ ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ತರಬೇತಿ ಪಾಲುದಾರ ಎಂಬ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು 1999: NIIT ಮತ್ತು ಅದರ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಆದಾಯವು 8.8 ಶತಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ತಲುಪಿತು 2000: ಶಿಕ್ಷಣ ಕೇಂದ್ರಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯು 2000ರ ಗುರಿಯನ್ನು ದಾಟಿತು 2000: ಒರಾಕಲ್‌ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಒರಾಕಲ್‌ ದತ್ತಾಂಶ ಸಂಗ್ರಹದ ಕುರಿತಾಗಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಒರಾಕಲ್‌ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಏಕಮಾತ್ರ ಪಾಲುದಾರ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿತು 2000: ಒನ್‌ವೆಬ್‌ ಸಿಸ್ಟಮ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ US ಮೂಲದ ಒಂದು ಕಂಪನಿಯ ಮೇಲೆ NIIT ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಿತು 2000: "ಐಫೋರ್ಸ್‌ ಇನಿಷಿಯೆಟಿವ್ಸ್‌ ಆನ್‌ ಕಂಪ್ಯೂಟಿಂಗ್‌ ಜೈಂಟ್‌" ಎಂಬ ಉಪಕ್ರಮದ ಕುರಿತಾಗಿ ಸನ್‌ ಮೈಕ್ರೋಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಜೊತೆಗೆ NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕೈಜೋಡಿಸಿತು 2000: 10.6 ದಶಲಕ್ಷ US$ ಮೌಲ್ಯದ ಜ್ಞಾನಸಂಬಂಧಿ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಮ್ಯಾಕ್‌ಮಿಲನ್‌ ಸಂಸ್ಥೆಗಾಗಿ NIIT ರೂಪಿಸಿತು 2001: ಮಧ್ಯಮವರ್ಗ ಮತ್ತು ಕೆಳ ಮಧ್ಯಮವರ್ಗದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಾಲಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಸಿಟಿಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಮತ್ತು ಇಂಟರ್‌‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಫೈನಾನ್ಸ್‌ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್‌ ಜೊತೆಗೆ NIIT ಕೈಜೋಡಿಸಿತು 2001: NIITಗೆ "ಅತ್ಯುತ್ತಮ ತರಬೇತಿ ಕಂಪನಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ"ಯನ್ನು ಮೈಕ್ರೋಸಾಫ್ಟ್‌ ಪ್ರದಾನಮಾಡಿತು 2001: NIIT ಮತ್ತು ಮಹೀಂದ್ರಾ & ಮಹೀಂದ್ರಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕಂಪನಿಗಳು ಬಾಂಬೆ ಸ್ಟಾಕ್‌ ವಿನಿಮಯ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ಆಚೆಬಂದವು; ಇವುಗಳ ಬದಲಿಗೆ ಹೀರೋ ಹೋಂಡಾ ಮತ್ತು HCL ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಕಂಪನಿಗಳು ಒಲಬಂದವು 2002: ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯ ಸ್ನಾತಕ ಪದವಿಯನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ, US ಮೂಲದ ITT ಎಜುಕೇಷನಲ್‌ ಸರ್ವೀಸ್‌ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಕೈಜೋಡಿಸಿತು 2002: ಉನ್ನತ-ಮಟ್ಟದ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ 15 ಹೊಸ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಇದು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು 2004: ತನ್ನ ಗಿರಾಕಿಗಳಿಗೆಂದು ಭೌಗೋಳಿಕ ಮಾಹಿತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ (ಜಿಯಾಗ್ರಫಿಕ್‌ ಇನ್ಫರ್ಮೇಷನ್‌ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್‌-GIS) ನೀಡಿಕೆಯನ್ನು NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಆರಂಭಿಸಿತು 2004: ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ನೆರವಿನ ಕಲಿಕೆಯನ್ನು ಬಳಕೆ ಮಾಡುವ ವ್ಯವಹಾರವೊಂದಕ್ಕೆ NIIT ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಚಿಪ್‌ ತಯಾರಕ ಕಂಪನಿಯಾದ ಇಂಟೆಲ್‌ ಸಹಿಹಾಕಿದವು 2005: ಸರ್ಕಾರಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಕಂಪನಿಗಳಿಗಾಗಿ ತಂತ್ರಾಂಶ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಜರ್ಮನ್‌ ಮೂಲದ ತಂತ್ರಾಂಶ ಕಂಪನಿಯಾದ SAP AG ಮತ್ತು NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಕೈಜೋಡಿಸಿದವು 2005: ಇಂಟೆಲ್‌ ರಚನಾ ವಿನ್ಯಾಸದ ಮೇಲೆ ತಂತ್ರಾಂಶದ ವೃತ್ತಿಪರರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಇಂಟೆಲ್‌ ಮತ್ತು NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಸೇರಿಕೊಂಡವು 2006: ಜಾವಾ ಮತ್ತು ಸೊಲಾರಿಸ್‌‌ನಂಥ ಕಾರ್ಯಸೂಚಿ ರಚನೆಯ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ವಿಶೇಷಜ್ಞತೆಯ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ NIITಯೊಂದಿಗೆ ಸನ್‌ ಮೈಕ್ರೋಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್‌ ಕೈಜೋಡಿಸಿತು 2006: ಇಂಡಿಯನ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್‌ ವತಿಯಿಂದ ಮೂರು ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ NIIT ಇಂಪೀರಿಯಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಹೊಸ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು 2006: ಸಿಂಗಪೂರ್‌ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಹೊರಗುತ್ತಿಗೆ ಸೇವೆಯ ಅಭಿವರ್ಧನೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಸಿಂಗಪೂರ್‌ನ ಡಿಫೆನ್ಸ್‌ ಸೈನ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಏಜೆನ್ಸಿಯೊಂದಿಗೆ (DSTA) ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ, ಇದು ಬಹು-ದಶಲಕ್ಷ ಡಾಲರ್‌‌ ಮೌಲ್ಯದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡಿತು 2008: ತನ್ನ ಶಾಲಾ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯದೊಂದಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಯ (ಎಜುಕೇಷನ್‌, ರಿಸರ್ಚ್‌ ಅಂಡ್‌ ಪ್ಲಾನಿಂಗ್‌-ERP) ಪರಿಹಾರೋಪಾಯ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಇನ್ಫೋಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರಮ್‌ ಇಂಡಿಯಾ ಪ್ರೈವೇಟ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಬಾಂಧವ್ಯಕ್ಕೆ NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು 2008: ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಸಂವಹನೆ, ಸೌಮ್ಯವಾದ ಪರಿಣತಿಗಳು, ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಕಂಪನಿಯಾದ ಎವಾಲ್ವ್‌ ಸರ್ವೀಸಸ್‌ ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ನಲ್ಲಿನ ಪಾಲನ್ನು NIIT ಸ್ವಾಧೀನ ಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. 2009: ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ನಾತಕೋತ್ತರ ಮಟ್ಟದ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ರಾಜಾಸ್ಥಾನದ ನೀಮ್ರಾಣಾದಲ್ಲಿ ಹೊಸ "NIIT ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ" ಆವರಣವನ್ನು (http://www.niituniversity.in/) 2009ರಲ್ಲಿ NIIT ಆರಂಭಿಸಿತು. 2009: ಚೀನಾದಲ್ಲಿನ IT ತರಬೇತಿ ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಚೈನೀಸ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್‌ ಎಜುಕೇಷನಲ್‌ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಸ್ಟ್ರಾಟಜಿ (CSEDS) ಸಂಸ್ಥೆಯು NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಿ ಪುರಸ್ಕರಿಸಿತು NIIT (USA) ಇಂಕ್‌. GAಯ ಅಟ್ಲಾಂಟಾದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ NIIT ಎಂಟರ್‌ಪ್ರೈಸ್‌ ಲರ್ನಿಂಗ್‌ ಸಲ್ಯೂಷನ್ಸ್‌ ಬಿಸಿನೆಸ್‌, ವಿನೂತನ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕಂಪನಿಯ ಪ್ರಧಾನ ಮೂಲವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ; ಸದರಿ ವಿನೂತನ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಗಳು ವ್ಯವಹಾರ ಪ್ರಭಾವದ ವೇಗವರ್ಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯ ಗಿರಾಕಿ ಸರದಿಪಟ್ಟಿಗೆ ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. 1981ರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ NIIT ELS ಬಿಸಿನೆಸ್‌, ಸಲಹಾ ಮತ್ತು ಕಲಿಕಾ ಸೇವೆಗಳು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಾಧನಗಳು, ಮತ್ತು ಗಿರಾಕಿಯ ಇಷ್ಟಾನುಸಾರದ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ವಲಯಗಳಾದ್ಯಂತ ತನ್ನ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ತರಬೇತಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ; ಗಿರಾಕಿಯ ಕಲಿಕಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿಸುವುದು ಹಾಗೂ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳು, ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆಗಿರುವ ಸಮಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುವುದು ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಪ್ರಶಸ್ತಿ-ವಿಜೇತ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ತನ್ನ ತಪ್ಪು ವಿಶ್ಲೇಷಣಾ ನಿರ್ಣಾಯಕ ವಿಧಾನವನ್ನು ಬಳಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು NIITಯ ELS ಬಿಸಿನೆಸ್‌ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇಂದಿನ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುವ ವಾಸ್ತವಿಕ-ಪ್ರಪಂಚ ಪರಿಣತಿಗಳನ್ನು ಗಿರಾಕಿಗಳು ಸಾಧಿಸುವಲ್ಲಿ, ಕಂಪನಿಯ ಜಾಗತಿಕ ಪ್ರತಿಭಾಶಕ್ತಿ ಅಭಿವರ್ಧನಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಅವರಿಗೆ ನೆರವಾಗುತ್ತವೆ. ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ತರಬೇತಿ ಸೇವೆಗಳು NIIT (USA) ಇಂಕ್‌ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ತರಬೇತಿ ಸೇವೆಗಳು (ಮ್ಯಾನೇಜ್ಡ್‌ ಟ್ರೈನಿಂಗ್‌ ಸರ್ವೀಸಸ್‌-MTS) ಎಂಬ ಒಂದು ವಿನೂತನ ಹೊರಗುತ್ತಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾವವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿಸಿದೆ ಹಾಗೂ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸಿದೆ. ಗರಿಷ್ಟ ಪ್ರಮಾಣದ ಮತ್ತು ವಿಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಹೊರತೆಗೆಯುವ ಸಲುವಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವರ್ಧನೆಯಲ್ಲಿನ ಹೂಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿಸುವಲ್ಲಿ ಇದು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಹಬ್ಬಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ತರಬೇತಿಯ ಸೇವೆಯ ಹುಚ್ಚಿನ ಐದು ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಕಂಪನಿಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂದಾಗಿರುವ ಈ ಕಂಪನಿಯು, ಸದರಿ ವರ್ಗದಲ್ಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ-ಸೇವೆಗಳ ಒಂದು ಮಾಲಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ; ತನ್ನ ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವಿಕವಾದ, ಅಳೆಯಬಹುದಾದ ವ್ಯವಹಾರ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಈ ಸೇವೆಗಳು ಅವರನ್ನು ಸಮರ್ಥರನ್ನಾಗಿಸುತ್ತವೆ. NIIT ತರಬೇತಿಯ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿವೆ: ಗಿರಾಕಿಯ ಇಷ್ಟಾನುಸಾರದ ವಿಷಯ ಮತ್ತು ಪಠ್ಯಕ್ರಮದ ಅಭಿವರ್ಧನೆ, ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದು, ನಿರ್ವಹಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಅಭಿವರ್ಧನೆ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕಲಿಯುವುದು, ಮತ್ತು ಪಠ್ಯಕ್ರಮದ ವಿತರಣಾ ನಿರ್ವಹಣೆ. ವ್ಯಾಪಾರ ಘಟಕಗಳು ಮುಂದೆ ನಮೂದಿಸಲಾಗಿರುವ ಮೂರು ವ್ಯವಹಾರ ಸೂತ್ರಗಳ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ NIITಯು ಸ್ವತಃ ತನ್ನನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ: ಏಕೋದ್ದಿಷ್ಟ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು - 16–25 ವರ್ಷಗಳ ವಯೋಮಾನದಲ್ಲಿರುವ ಜನರಿಗೆ ನೇಮಕಯೋಗ್ಯತೆಯ ಪರಿಣತಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರ ಕುರಿತಾಗಿ ಇದು ಗಮನಹರಿಸುತ್ತದೆ. IT ತರಬೇತಿಯು ಈ ವಲಯದ ದೊಡ್ಡಭಾಗವೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹೊಸ ಪ್ರಸ್ತಾವಗಳನ್ನು ಇದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ; ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌, ವಿಮೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿನ ತರಬೇತಿಯನ್ನು IFBI ಮೂಲಕ, NIIT IMPERIA ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಲ್ಲಿನ ತರಬೇತಿಯನ್ನು NIIT ಇಂಪೀರಿಯಾ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು BPO/KPO ವಲಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರುವ ಪರಿಣತಿಗಳಲ್ಲಿನ ತರಬೇತಿಯನ್ನು NIIT ಯುನಿಕಾ ಮೂಲಕ ನೀಡುವುದು ಇದರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ಶಾಲಾ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು - ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳನ್ನು ಇದು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು- ಆದೇಶಕ್ಕನುಗುಣವಾಗಿ ರಚಿಸಿರದ ಕಲಿಕಾ ಗ್ರಂಥಾಲಯ, ಗಿರಾಕಿಯ ಇಷ್ಟಾನುಸಾರದ ವಿಷಯದ ಅಭಿವರ್ಧನೆ, ಗ್ರಾಹಕರ ಅಗತ್ಯಾನುಸಾರದ ಬೋಧಕ ನೇತೃತ್ವದ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಸೇವೆಗಳ ತರಬೇತಿಯಂಥ ತರಬೇತಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಈ ವಿಭಾಗವು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. 2006ರಲ್ಲಿ NIITಯಿಂದ ಸ್ವಾಧೀನಕ್ಕೊಳಗಾದ ಎಲಿಮೆಂಟ್‌ K ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಒಂದು US ಕಂಪನಿಯು, ಈ ವಿಭಾಗದಿಂದ ನಡೆಯುವ ಮಾರಾಟಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾರು ಮೂರನೇ ಎರಡು ಭಾಗಗಳಷ್ಟನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಉದ್ಯಮಗಳು ಚೆನ್ನಾಗಿ-ವಿಶದೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಉದ್ಯಮದ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ವಲಯಗಳ ಮೇಲೆ NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತದೆ: ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸಿನ ಸೇವೆಗಳು ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯವಹಾರದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸಾರಾಸಗಟಿನ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಹೂಡಿಕೆ ನಿರ್ವಹಣೆ ಅಪಾಯ ಮತ್ತು ಅನುಸರಣೆಯ ಕೊಡುಗೆಗಳು ವ್ಯವಹಾರ ಪರೀಕ್ಷಾ ಚೌಕಟ್ಟುಗಳು ವಿಮೆ ಸಂಪರ್ಕ ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ಇಂಟರ್‌ಫೇಸ್‌ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು ವಿಮಾ ವ್ಯವಹಾರದ ಪ್ರಧಾನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ವಿಮೆ ವ್ಯವಹಾರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿಸುವುದು ನಿಯಂತ್ರಕ ಅನುಸರಣೆ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಪರಿಸರಗಳು ಬೌದ್ಧಿಕ ಸ್ವತ್ತಿನ-ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಹಾರೋಪಾಯದ ವೇಗವರ್ಧಕಗಳು ಮೌಲ್ಯ ವರ್ಧಿತ ಸೇವೆಗಳು ಪ್ರಯಾಣ ಸಾರಿಗೆ ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥಾಪನಾ ತಂತ್ರಗಳು ವಾಯುಯಾನ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಯಾಣ ವಿತರಣೆ ವಿಮಾನ ನಿಲ್ದಾಣಗಳು ಮೇಲ್ಮೈ ಸಾರಿಗೆ BPO ಸಂಘಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟ BPO ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ವಿತರಣೆ e-ವ್ಯವಹಾರ e-ಸಂಗ್ರಹಣೆ SAP ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ NIITಯ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ICICI ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಸರಿಸಮಾನತೆಯ ಸಹಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ NIIT ಇನ್‌‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್‌ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ (IFBI), ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಭಾಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವುದಕ್ಕಿರುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಶಾಲೆಗಳಿಗಾಗಿ ಟರ್ಕಿ ಸಂಘಟನೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು NIIT ನೀಡುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ 5000ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳಿಗಾಗಿ ಮೂಲಭೂತ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಫಾರ್ಚೂನ್‌ 500 ಕಂಪನಿಗಳು, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಕಂಪನಿಗಳು, ತರಬೇತಿ ನಿಗಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಟಣಾ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯವನ್ನು NIITಯ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಅನುಕ್ರಮಣಿಕೆಯ ಕಲಿಕಾ ಉತ್ಪನ್ನಗಳು, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳ ಮೂಲಕ ರೂಪಿಸಲಾದ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ರಚಿಸಿದ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯದ ಮೂಲಕ, ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಪಾಲುದಾರರಿಗಾಗಿ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳನ್ನು ಎಲಿಮೆಂಟ್‌ K ನೀಡುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತವಾಭಾಸದ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯ (ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟ-ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳು), ಬೋಧಕ ನೇತೃತ್ವದ ಪಠ್ಯಕ್ರಮ ಸಾಧನ, ವ್ಯಾಪಕ ನಿಯತಕಾಲಿಕಗಳು ಮತ್ತು ಇ-ಗ್ರಂಥಾಲಯಗಳನ್ನು ಇದು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹಣಕಾಸಿನ ವರದಿಗಾರಿಕೆಯ ಮಾನದಂಡಗಳ (ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಷನಲ್‌ ಫೈನಾನ್ಷಿಯಲ್‌ ರಿಪೋರ್ಟಿಂಗ್‌ ಸ್ಟಾಂಡರ್ಡ್ಸ್‌-IFRS) ಕುರಿತಾದ ಮುಂದುವರಿದ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ KPMG ಇಂಡಿಯಾದ ಜೊತೆಗೆ NIIT ಇಂಪೀರಿಯಾ ಕೈಜೋಡಿಸಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆರು ವಾರಗಳ ಒಳಗಾಗಿ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮಾನ್ಯತೆಪಡೆದ ಭಾರತೀಯ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರಗಾರಿಕೆ ತತ್ತ್ವಗಳ ಕಂಪನಿಗಳಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು IFRSವರೆಗಿನ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ನೆರವಾಗಲು ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ಮೀಸಲಾಗಿದೆ. ಜಾಗತಿಕ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಭಾರತದ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಭಾರತದ ಈ ಮುಂದೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ NIITಯು ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ: ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಅಸ್ಸಾಂ, ಬಿಹಾರ, ಚಂಡೀಗಢ, ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ ದೆಹಲಿ, ಗೋವಾ, ಗುಜರಾತ್‌, ಹರಿಯಾಣಾ, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ, ಜಾರ್ಖಂಡ್‌, ಕರ್ನಾಟಕ, ಕೇರಳ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್‌, ಒಡಿಶಾ, ಪಾಂಡಿಚೆರಿ, ಪಂಜಾಬ್‌, ರಾಜಾಸ್ಥಾನ, ತಮಿಳುನಾಡು, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ. ಜಾಗತಿಕ ಘಟಕಗಳು ಉತ್ತರ ಅಮೆರಿಕಾ : USA, ಕೆನಡಾ, ಮೆಕ್ಸಿಕೋ ದಕ್ಷಿಣ ಅಮೆರಿಕಾ : ಪೆರು ಯುರೋಪ್‌ : UK, ಐರ್ಲೆಂಡ್‌, ಕಜಖ್‌ಸ್ತಾನ್‌, ಟರ್ಕಿ ಓಷಿಯಾನಾ : ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌ ಏಷ್ಯಾ (ಭಾರತದಿಂದ ಹೊರಗಡೆ) : ಚೀನಾ, ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ, ಮಲೇಷಿಯಾ, ನೇಪಾಳ, ಫಿಲಿಪೈನ್ಸ್‌, ಶ್ರೀಲಂಕಾ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ, ಬಹ್ರೇನ್‌, ಇರಾನ್‌, ಓಮನ್‌, ಕತಾರ್‌, ಯೆಮನ್‌ ಆಫ್ರಿಕಾ : ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ, ನೈಜೀರಿಯಾ, ಘಾನಾ, ಮೊರಾಕೊ, ಸುಡಾನ್‌, ಜಿಂಬಾಬ್ವೆ, ಮಾರಿಷಸ್‌ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳು ಇ-ಕಲಿಕಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯರಾಗಿರುವ ಹಲವಾರು ಸ್ಥಳೀಯ ವೃತ್ತಿಪರರೊಂದಿಗೆ ಶಾಲಾ ಕಲಿಕಾ ಪರಿಹಾರೋಪಾಯಗಳು ಸ್ಪರ್ಧಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದು, ಅಂಥ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಲ್ಲಿ ಎವೆರಾನ್‌ ಎಜುಕೇಷನ್‌, ಮಣಿಪಾಲ್‌ K12 ಎಜುಕೇಷನ್‌, ಮತ್ತು ಎಡುಕಾಂಪ್‌ ಸೇರಿವೆ; ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಟ್ರೈಜಿತ್‌, S.ಚಾಂದ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಒಂದು ಜಂಟಿ-ಉದ್ಯಮವಾದ HMSC ಲರ್ನಿಂಗ್‌, 5}ಹೌಟನ್‌ ಮಿಫಿನ್‌ ಹಾಕೋರ್ಟ್‌‌‌ನ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಂಗವಾದ EMPGI, ಮತ್ತು MIT ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌‌ನಂಥ ಇತರ ವೃತ್ತಿಪರರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅವು ಸ್ಪರ್ಧಿಸಬೇಕಾಗಿ ಬಂದಿದೆ. ಇವನ್ನೂ ನೋಡಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾದ ಇಂಡಿಯನ್‌ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್‌ ಆಫ್‌ ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್‌ ಜೊತೆಗಿನ NIIT ಇಂಪೀರಿಯಾ ಸಹಯೋಗ ವೃತ್ತಿಪರ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣ ವೃತ್ತಿಪರ ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣ (ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ) ಭಾರತದ ತಂತ್ರಾಂಶ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಶಿಕ್ಷಣ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಕರಗಳು ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು NIIT ಲಿಮಿಟೆಡ್‌ — ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ NIIT ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್‌ — ಅಧಿಕೃತ ವೆಬ್‌ಸೈಟ್‌ NIIT ಅವಿಲೀನ NIIT ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ Evolv‌ - ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಸಂವಹನೆ ಮತ್ತು ಸೌಮ್ಯವಾದ ಪರಿಣತಿಗಳ ತರಬೇತಿ BSE ಸೆನ್ಸೆಕ್ಸ್ ತಾಂತ್ರಿಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲೇಜುಗಳು 1981ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾದ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದ ತಂತ್ರಾಂಶ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಮಾಲೋಚನಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಶಿಕ್ಷಣ ಮುಂಬಯಿ ಮೂಲದ ತಂತ್ರಾಂಶ ಕಂಪನಿಗಳು

NIIT èṃbudu māhiti taṃtrajñānakkè saṃbaṃdhisidaṃtè jāgatika śikṣaṇa mattu tarabetiyannu nīḍuva òṃdu kaṃpaniyāgiddu, bhāratada gur‌gāṃv‌‌nalli tanna keṃdra kaceriyannu hòṃdidè. idu māhiti taṃtrajñāna tarabeti mattu śikṣaṇada valayadallina prapaṃcada atidòḍḍa kaṃpaniyāgiddu, 40 deśagaḻādyaṃta 5 daśalakṣa vidyārthigaḻannu hòṃdidè. ī kaṃpaniyu bhāratada rāṣṭrīya sṭāk‌ vinimaya keṃdra mattu bāṃbè sṭāk‌ vinimaya keṃdragaḻalli paṭṭīkaraṇakkè òḻagāgidè. 2004ralli, NIITgè hòsarūpa kòḍalpaṭṭu èraḍu guṃpugaḻu sṛṣṭisalpaṭṭavu; mòdalanèya guṃpāda NIIT limiṭèḍ‌ IT valayadallina tarabeti mattu śikṣaṇada melè gamanaharisidarè, èraḍanèya guṃpāda NIIT ṭèknālajīs‌ IT sevègaḻa kaṃpaniya kuritāgi lakṣya harisuttadè. itihāsa yuva udyamaśīlarāda rājeṃdra S. pavār‌‌ mattu vijay‌ K. thaḍāni èṃbibbariṃda 1981ra varṣadalli NIIT sthāpisalpaṭṭitu. 1981ra āraṃbhadalli, bhāratada dèhaliya iṃḍiyan‌ in‌sṭiṭyūṭ‌ āph‌ ṭèknālajiya āvaraṇadalli, òṃde malaguva paḍasālèyannu vidyārthigaḻāda rājeṃdra S. pavār‌‌ mattu vijay‌ K. thaḍāni haṃcikòṃḍiddaru. IITyiṃda uttīrṇarāda baḻika, pavār‌‌ mattu thaḍāni NIITyannu abhivṛddhipaḍisidaru. 1982ra avadhiyalli idu muṃbayi, dèhaligaḻalli śaikṣaṇika keṃdragaḻannu sthāpisitu; naṃtara idu bhāratada dakṣiṇada bhāgakkè, viśeṣavāgi bèṃgaḻūrigè habbikòṃḍitu. naṃtarada varṣagaḻalli idu sāṃsthika tarabeti kāryakramagaḻannu prāraṃbhisitu. idu IT tarabetiyannu nīḍuva 20 agragaṇya saṃsthègaḻa paiki sthānavannu paḍèdidè mattu bhāratada atyaṃta viśvāsārha sevā brāṃḍ‌gaḻa paikiya darjègaḻalli idu vargīkarisalpaṭṭidè. NIIT limiṭèḍ‌ NIIT limiṭèḍ‌na () śikṣaṇa keṃdragaḻu 40kkū hèccina deśagaḻalli kaṃḍubaruttavè mattu avu taragatiya hāgū ān‌lain‌ svarūpada kalikā parihāropāyagaḻèraḍannū òdagisuttavè. NIIT limiṭèḍ‌, eṣyāda atidòḍḍa IT tarabeti saṃsthègaḻa paiki òṃdènisiddu, idu cīnādalli hāgū eṣyā-pèsiphik‌ valayada itara bhāgagaḻalli 100kkū hèccina śaikṣaṇika keṃdragaḻannu sthāpisidè. 2009ra veḻègè iddaṃtè, NIIT mattu idara aṃgasaṃsthègaḻa vārṣika ādāyavu 11,486 daśalakṣa INRnaṣṭittu. NIIT ṭèknālajīs‌ NIIT ṭèknālajīs‌ () èṃbudu jāgatika IT parihāropāyagaḻa òṃdu saṃghaṭanèyāgiddu, bhāratada navadèhaliyalli idu tanna keṃdra kaceriyannu hòṃdidè. NIIT limiṭèḍ‌niṃda idu pratyekagòṃḍa saṃdarbhadalli 2004ralli idu sthāpisalpaṭṭitu. NASSCOM anusāra, bhāratada 20 agragaṇya IT taṃtrāṃśa sevā raphtudārara paiki NIIT ṭèknālajīs‌ sthānapaḍèdidè. idu jāgatika abhivardhanā mānadaṃḍagaḻannu anusarisuttadè; idaralli ISO 9001:2000 pramāṇīkaraṇa, SEI-CMMi āvṛtti 1.2 mattu pīpal‌-CMM caukaṭṭugaḻu ī èraḍara maṭṭa 5rallina maulyamāpana hāgū ISO 27001 māhiti bhadratā nirvahaṇā pramāṇīkaraṇagaḻu serivè. idara dattāṃśa keṃdrada kāryācaraṇègaḻa maulya nirṇayavannu aṃtararāṣṭrīya ISO 20000 IT nirvahaṇā mānadaṃḍagaḻalli kaigòḻḻalāgidè. halavāru jāgatika IT kaṃpanigaḻòṃdigè NIIT ṭèknālajīs‌ bāṃdhavyavannu hòṃdiddu, avugaḻalli kaṃpyūṭar‌ asosiyeṭs‌, IBM, maikrosāphṭ‌, mèṭalājik‌, SAP AG, sisko sisṭams‌, òrākal‌ kārpòreṣan‌ mattu sīk‌ serivè. NIIT ṭèknālajīs‌ sadyakkè nālku valayagaḻalli tannannu tòḍagisikòṃḍidè. avugaḻèṃdarè: pūrvārjita svattu ādhunikīkaraṇa mattu nirvahaṇè, jñāna nirvahaṇā parihāropāya, grāhakara agatyānusārada SW parihāropāya mattu udyama saṃghaṭanè. ī muṃdè namūdisalāgiruvaṃtha āyda udyamagaḻigè ī kaṃpaniyu saulabhya òdagisuttā baṃdidè: byāṃkiṃg‌ haṇakāsina sevègaḻu mattu vimè (BFSI) sārigè mattu vyavasthāpanā taṃtragaḻu (TTL) prayāṇa mattu sārigè cillarè vyāpāra mattu vyavasthāpanè svādhīna kāryagaḻu saṇṇa mattu madhyama maṭṭada vāyuyāna saṃsthèya kāryācaraṇègaḻigè sevè sallisuva sāphṭèk‌ èṃba jarman‌ mūlada kaṃpaniyannu idu svādhīna paḍisikòṃḍidè. 2006-2007ra aṃtyadalli, ROOM salyūṣan‌ èṃba UK-mūlada kaṃpaniyannū saha NIIT ṭèknālajīs‌ svādhīna paḍisikòṃḍitu. 2006ralli, èlimèṃṭ‌ K èṃba hèsarina US-mūlada kalikā parihāropāya sevādāra kaṃpaniyannu idu svādhīna paḍisikòṃḍitu. idu NIIT smāṭ‌sarvīs‌ limiṭèḍ‌ mattu NIIT GIS limiṭèḍ‌ èṃba èraḍu aṃgasaṃsthègaḻannu hòṃdiddu, avu kramavāgi vyavahāra prakriyèya hòraguttigè mattu GIS parihāropāyagaḻannu òdagisuttavè. 2009ra veḻègè iddaṃtè, NIIT ṭèknālajīs‌na vārṣika ādāyavu 9,799 daśalakṣa INRnaṣṭittu. kālānukramaṇikè 1981: bhāratadalli IT śikṣaṇa mattu tarabetiyannu òdagisuva uddeśadòṃdigè rājeṃdra S. pavār‌‌ mattu vijay‌ K. thaḍāni èṃbibbariṃda NIIT sthāpisalpaṭṭitu 1982: muṃbayi mattu cènnaigaḻalli śaikṣaṇika keṃdragaḻu sthāpisalpaṭṭavu 1982: śikṣaṇadalli malṭimīḍiyā taṃtrajñānavannu paricayisitu 1983: sāṃsthika tarabeti kāryakramavannu paricayisitu 1983: bèṃgaḻūrinalli idu śikṣaṇa keṃdravannu sthāpisitu 1984: IT samālocanā sevèyannu nirūpisitu 1985: navadèhaliyalli pradhāna kaceriyu saṃghaṭisalpaṭṭitu 1986: "in‌sāphṭ‌" brāṃḍ‌ aḍiyalli taṃtrāṃśa utpannada vitaraṇèyu āraṃbhavāyitu 1987: kolkatā mattu haidarābād‌‌gaḻalli śikṣaṇa keṃdragaḻu sthāpisalpaṭṭavu 1987: śikṣaṇada nirvahaṇā adhikāra nīḍuva mādariyannu nirūpisitu 1989: MITya orva haḻèya vidyārthiyāda ḍā. C.R. mitrāravaru śikṣaṇa salahègārarāgi NIITyannu serikòṃḍaru hāgū "GNIIT" kāryakramavannu nirūpisidaru mattu sṛṣṭisidaru 1989: puṇèyalli śikṣaṇa keṃdravu prāraṃbhavāyitu 1991: USnalli mòdala sāgarottara kaceriyannu sthāpisitu 1991: mānyatègè arharāda mattu sāmājikavāgi hiṃduḻidiruva vidyārthigaḻigāgi "bhaviṣya jyoti vidyārthi vetanagaḻu" prāraṃbhisalpaṭṭavu 1992: vṛttipara paripāṭhadòṃdigè GNIIT kāryakramavu āraṃbhavāyitu 1993: taṃtrāṃśa raphtigè saṃbaṃdhisidaṃtè ISO 9001 pramāṇīkaraṇavannu svīkarisitu 1993: aṃtararāṣṭrīya ādāyada pramāṇavu 50 daśalakṣa rūpāyigaḻannu muṭṭitu 1993: paṭṭīkaraṇakkè òḻagāda kaṃpani èṃba mānyatè idakkè dòrakitu hāgū òṃdu yaśasvī IPOnnu prāraṃbhisitu 1995: maikrosāphṭ‌ taṃtrajñānagaḻa śikṣaṇavannu òdagisuva saluvāgi NIITyòṃdigè maikrosāphṭ‌ pāludāranāyitu 1995: ādāyavu 1 śatakoṭi rūpāyigaḻa guriyannu dāṭitu 1996: mòdala sāgarottara śikṣaṇa keṃdravu prāraṃbhisalpaṭṭitu 1996: "nèṭ‌vārsiṭi" èṃba hèsarina vāstavābhāsada viśvavidyālayavu prāraṃbhisalpaṭṭitu 1996: kaṃpyūṭar‌ śikṣaṇakkè saṃbaṃdhisidaṃtè idakkè ISO 9001 pramāṇīkaraṇavannu pradāna māḍalāyitu 1997: viśva ārthika vedikèya jāgatika bèḻavaṇigè kaṃpaniya sthānamāna idakkè dakkitu 1997: cīnādalli IT śikṣaṇavannu òdagisuva saluvāgi cīnāda sarkāradòṃdigè NIIT kaijoḍisitu 1997: maleṣiyā malṭimīḍiyā sūpar‌ kāriḍār‌nalli viśeṣa sthānamānavannu nīḍalpaṭṭa bhāratīya kaṃpanigaḻa paiki idu HCL ṭèknālajīs‌ naṃtarada èraḍane bhāratīya kaṃpaniyāgidè 1997: ārthikavāgi hiṃduḻidiruva makkaḻigāgi NIITyu vidyārthi vetanavannu nirūpisitu 1997: tanna ananya hirimèyiṃdāgi 21ne jāgatika kaṃpanigaḻa mòdala paṭṭiyalli NIIT sthānagiṭṭisitu 1997: śikṣaṇa keṃdragaḻa saṃkhyèyu 500ra guriyannu dāṭitu 1997: viśva ārthika vedikèya jāgatika bèḻavaṇigè kaṃpaniya sthānamāna NIITgè dakkitu 1998: kaṃpaniya mārukaṭṭè baṃḍavāḻīkaraṇavu 1 śatakoṭi US$ guriyannu dāṭitu 1999: eṣyādallina maikrosāphṭ‌na atyuttama tarabeti pāludāra èṃba sthānamānavannu sādhisitu 1999: NIIT mattu adara aṃgasaṃsthègaḻa jāgatika ādāyavu 8.8 śatakoṭi rūpāyigaḻannu talupitu 2000: śikṣaṇa keṃdragaḻa saṃkhyèyu 2000ra guriyannu dāṭitu 2000: òrākal‌ taṃtrajñānagaḻa kuritāgi, adarallū viśeṣavāgi òrākal‌ dattāṃśa saṃgrahada kuritāgi śikṣaṇavannu òdagisuva dṛṣṭiyiṃda òrākal‌ kārpòreṣan‌ NIIT limiṭèḍ‌ jòtègina ekamātra pāludāra ènisikòṃḍitu 2000: òn‌vèb‌ sisṭam‌ èṃba hèsarina US mūlada òṃdu kaṃpaniya melè NIIT hūḍikè māḍitu 2000: "aiphors‌ iniṣiyèṭivs‌ ān‌ kaṃpyūṭiṃg‌ jaiṃṭ‌" èṃba upakramada kuritāgi san‌ maikrosisṭams‌ jòtègè NIIT limiṭèḍ‌ kaijoḍisitu 2000: 10.6 daśalakṣa US$ maulyada jñānasaṃbaṃdhi utpannagaḻannu myāk‌milan‌ saṃsthègāgi NIIT rūpisitu 2001: madhyamavarga mattu kèḻa madhyamavargada kuṭuṃbagaḻigāgi vidyārthi sālagaḻannu òdagisuva dṛṣṭiyiṃda, siṭibyāṃk‌ mattu iṃṭar‌‌nyāṣanal‌ phaināns‌ kārpòreṣan‌ jòtègè NIIT kaijoḍisitu 2001: NIITgè "atyuttama tarabeti kaṃpani praśasti"yannu maikrosāphṭ‌ pradānamāḍitu 2001: NIIT mattu mahīṃdrā & mahīṃdrā limiṭèḍ‌ kaṃpanigaḻu bāṃbè sṭāk‌ vinimaya keṃdradiṃda ācèbaṃdavu; ivugaḻa badaligè hīro hoṃḍā mattu HCL ṭèknālajīs‌ kaṃpanigaḻu òlabaṃdavu 2002: bhāratīya vidyārthigaḻigè nālku varṣagaḻa avadhiya snātaka padaviyannu nīḍuva saluvāgi, US mūlada ITT èjukeṣanal‌ sarvīs‌ kaṃpaniyòṃdigè NIIT limiṭèḍ‌ kaijoḍisitu 2002: unnata-maṭṭada tarabetiyannu òdagisuva 15 hòsa māhiti taṃtrajñāna tarabeti keṃdragaḻannu idu cīnādalli prāraṃbhisitu 2004: tanna girākigaḻigèṃdu bhaugoḻika māhiti vyavasthègaḻa (jiyāgraphik‌ inpharmeṣan‌ sisṭams‌-GIS) nīḍikèyannu NIIT ṭèknālajīs‌ āraṃbhisitu 2004: śālèyalli taṃtrajñāna-nèravina kalikèyannu baḻakè māḍuva vyavahāravòṃdakkè NIIT mattu viśvada atidòḍḍa cip‌ tayāraka kaṃpaniyāda iṃṭèl‌ sahihākidavu 2005: sarkāri mattu sārvajanika valayada kaṃpanigaḻigāgi taṃtrāṃśa yojanègaḻannu anuṣṭhānagòḻisuva saluvāgi jarman‌ mūlada taṃtrāṃśa kaṃpaniyāda SAP AG mattu NIIT ṭèknālajīs‌ kaijoḍisidavu 2005: iṃṭèl‌ racanā vinyāsada melè taṃtrāṃśada vṛttipararigè tarabeti nīḍuva saluvāgi iṃṭèl‌ mattu NIIT limiṭèḍ‌ òṭṭāgi serikòṃḍavu 2006: jāvā mattu sòlāris‌‌naṃtha kāryasūci racanèya vedikèyalli vidyārthigaḻigāgi viśeṣajñatèya tarabetiyannu òdagisuva saluvāgi NIITyòṃdigè san‌ maikrosisṭams‌ kaijoḍisitu 2006: iṃḍiyan‌ in‌sṭiṭyūṭ‌ āph‌ myānej‌mèṃṭ‌ vatiyiṃda mūru pramāṇapatrada kāryakramagaḻannu òdagisuva NIIT iṃpīriyā èṃdu karèyalpaṭṭa hòsa saṃsthèyu prāraṃbhisalpaṭṭitu 2006: siṃgapūr‌ sarkārakkè hòraguttigè sevèya abhivardhanèyannu òdagisuva saluvāgi, siṃgapūr‌na ḍiphèns‌ sains‌ aṃḍ‌ ṭèknālaji ejènsiyòṃdigè (DSTA) pāludārikè māḍikòḻḻuva mūlaka, idu bahu-daśalakṣa ḍālar‌‌ maulyada yojanèyannu dakkisikòṃḍitu 2008: tanna śālā kalikā parihāropāyadòṃdigè śikṣaṇa saṃśodhanè mattu yojanèya (èjukeṣan‌, risarc‌ aṃḍ‌ plāniṃg‌-ERP) parihāropāya sādhanagaḻannu òdagisuva saluvāgi inphospèkṭram‌ iṃḍiyā praiveṭ‌ limiṭèḍ‌ jòtègina bāṃdhavyakkè NIIT limiṭèḍ‌ praveśisitu 2008: iṃgliṣ‌ saṃvahanè, saumyavāda pariṇatigaḻu, tarabeti mattu maulyamāpanada kṣetragaḻigè saṃbaṃdhisidaṃtè bhāratadallina òṃdu agragaṇya kaṃpaniyāda èvālv‌ sarvīsas‌ limiṭèḍ‌nallina pālannu NIIT svādhīna paḍisikòṃḍitu. 2009: hèccina snātakottara maṭṭada śikṣaṇakramagaḻannu nīḍuva saluvāgi rājāsthānada nīmrāṇādalli hòsa "NIIT viśvavidyālaya" āvaraṇavannu (http://www.niituniversity.in/) 2009ralli NIIT āraṃbhisitu. 2009: cīnādallina IT tarabeti brāṃḍ‌gè saṃbaṃdhisidaṃtè cainīs sòsaiṭi āph‌ èjukeṣanal‌ ḍèvalap‌mèṃṭ‌ sṭrāṭaji (CSEDS) saṃsthèyu NIIT limiṭèḍ‌gè praśasti nīḍi puraskarisitu NIIT (USA) iṃk‌. GAya aṭlāṃṭādalli keṃdra kaceriyannu hòṃdiruva NIIT èṃṭar‌prais‌ larniṃg‌ salyūṣans‌ bisinès‌, vinūtana kāryataṃtragaḻannu vitarisuvudakkè saṃbaṃdhisidaṃtè kaṃpaniya pradhāna mūlavāgi kāryanirvahisuttadè; sadari vinūtana kāryataṃtragaḻu vyavahāra prabhāvada vegavardhisuvalli kaṃpaniya girāki saradipaṭṭigè nèravāguttavè. 1981ralli saṃsthāpisalpaṭṭa NIIT ELS bisinès‌, salahā mattu kalikā sevègaḻu, taṃtrajñāna sādhanagaḻu, mattu girākiya iṣṭānusārada viṣayakkè saṃbaṃdhisida halavāru valayagaḻādyaṃta tanna vyavasthita tarabeti sevègaḻannu anuṣṭhānagòḻisuttadè; girākiya kalikā saṃsthègaḻannu atyuttamavāgisuvudu hāgū udyogigaḻu, grāhakaru mattu pāludārarigè saṃbaṃdhisidaṃtè kāryakṣamatègiruva samayavannu sudhārisuvudu idara hiṃdina uddeśavāgidè. praśasti-vijeta parihāropāyagaḻu, taṃtrajñāna mattu sevègaḻannu nīḍuva saluvāgi tanna tappu viśleṣaṇā nirṇāyaka vidhānavannu baḻasuvudara jòtègè sāṃsthika vinyāsavannu NIITya ELS bisinès‌ baḻasikòḻḻuttadè. iṃdina mārukaṭṭègaḻalli uttama rītiyalli spardhisuvudakkè agatyavāgiruva vāstavika-prapaṃca pariṇatigaḻannu girākigaḻu sādhisuvalli, kaṃpaniya jāgatika pratibhāśakti abhivardhanā kāryakramagaḻu avarigè nèravāguttavè. vyavasthita tarabeti sevègaḻu NIIT (USA) iṃk‌ kaṃpaniyu tanna vyavasthita tarabeti sevègaḻu (myānejḍ‌ ṭrainiṃg‌ sarvīsas‌-MTS) èṃba òṃdu vinūtana hòraguttigè prastāvavannu abhivṛddhipaḍisisidè hāgū anuṣṭhānagòḻisidè. gariṣṭa pramāṇada mattu vispaṣṭavāda maulyavannu hòratègèyuva saluvāgi tarabeti mattu abhivardhanèyallina hūḍikègaḻannu atyuttamavāgisuvalli idu saṃsthègaḻigè avakāśa kalpisuttadè. viśvādyaṃta habbiruva vyavasthita tarabetiya sevèya huccina aidu agragaṇya kaṃpanigaḻa paiki òṃdāgiruva ī kaṃpaniyu, sadari vargadallina atyuttama-sevègaḻa òṃdu mālikèyannu nīḍuttadè; tanna grāhakaru tamma vèccagaḻannu taggisuvalli, tamma vyavahāragaḻannu mārpaḍisuvalli mattu vāstavikavāda, aḻèyabahudāda vyavahāra prabhāvakkè cālanè nīḍuvalli ī sevègaḻu avarannu samartharannāgisuttavè. NIIT tarabetiya parihāropāyagaḻalli ivu serivè: girākiya iṣṭānusārada viṣaya mattu paṭhyakramada abhivardhanè, āḍaḻita mattu kāryācaraṇègaḻigè tarabeti nīḍuvudu, nirvahaṇā vyavasthègaḻa abhivardhanè mattu āḍaḻitavannu kaliyuvudu, mattu paṭhyakramada vitaraṇā nirvahaṇè. vyāpāra ghaṭakagaḻu muṃdè namūdisalāgiruva mūru vyavahāra sūtragaḻa melpaṃktiyalli NIITyu svataḥ tannannu saṃghaṭisikòṃḍidè: ekoddiṣṭa kalikā parihāropāyagaḻu - 16–25 varṣagaḻa vayomānadalliruva janarigè nemakayogyatèya pariṇatigaḻannu òdagisuvudara kuritāgi idu gamanaharisuttadè. IT tarabetiyu ī valayada dòḍḍabhāgavènisikòṃḍidè. ittīcina varṣagaḻalli tarabeti nīḍuvudakkè saṃbaṃdhisida hòsa prastāvagaḻannu idu prāraṃbhisidè; byāṃkiṃg‌, vimè mattu haṇakāsina sevègaḻallina tarabetiyannu IFBI mūlaka, NIIT IMPERIA kāryakāri nirvahaṇā kāryakramagaḻallina tarabetiyannu NIIT iṃpīriyā mūlaka mattu BPO/KPO valayagaḻigè saṃbaṃdhisiruva pariṇatigaḻallina tarabetiyannu NIIT yunikā mūlaka nīḍuvudu idara vaiśiṣṭya. śālā kalikā parihāropāyagaḻu - sarkāri śālègaḻu mattu khāsagi śālègaḻigè tarabeti mattu kalikā parihāropāyagaḻannu idu òdagisuttadè. sāṃsthika kalikā parihāropāyagaḻu- ādeśakkanuguṇavāgi racisirada kalikā graṃthālaya, girākiya iṣṭānusārada viṣayada abhivardhanè, grāhakara agatyānusārada bodhaka netṛtvada tarabeti mattu āḍaḻita sevègaḻa tarabetiyaṃtha tarabeti sevègaḻannu ī vibhāgavu òdagisuttadè. 2006ralli NIITyiṃda svādhīnakkòḻagāda èlimèṃṭ‌ K èṃba hèsarina òṃdu US kaṃpaniyu, ī vibhāgadiṃda naḍèyuva mārāṭagaḻa paiki sumāru mūrane èraḍu bhāgagaḻaṣṭannu nīḍuttadè. āyakaṭṭina udyamagaḻu cènnāgi-viśadīkarisalpaṭṭa udyamada āyakaṭṭina valayagaḻa melè NIIT ṭèknālajīs‌ mukhyavāgi gamanaharisuttadè: byāṃkiṃg‌ mattu haṇakāsina sevègaḻu cillarè vyavahārada byāṃkiṃg sārāsagaṭina byāṃkiṃg‌ hūḍikè nirvahaṇè apāya mattu anusaraṇèya kòḍugègaḻu vyavahāra parīkṣā caukaṭṭugaḻu vimè saṃparka mādhyama mattu grāhaka iṃṭar‌phes‌ parihāropāyagaḻu vimā vyavahārada pradhāna prakriyègaḻu vimè vyavahāra prakriyègaḻannu samarthavāgisuvudu niyaṃtraka anusaraṇè mattu tèrigè parisaragaḻu bauddhika svattina-parihāropāyagaḻu mattu parihāropāyada vegavardhakagaḻu maulya vardhita sevègaḻu prayāṇa sārigè mattu vyavasthāpanā taṃtragaḻu vāyuyāna saṃsthè mattu prayāṇa vitaraṇè vimāna nildāṇagaḻu melmai sārigè BPO saṃghaṭisalpaṭṭa BPO cillarè vyāpāra vitaraṇè e-vyavahāra e-saṃgrahaṇè SAP cillarè vyāpāra NIITya āyakaṭṭina upakramagaḻu ICICI byāṃk‌ jòtègina sarisamānatèya sahayogadòṃdigè rūpisalpaṭṭa NIIT in‌‌sṭiṭyūṭ‌ āph‌ phainānṣiyal‌ byāṃkiṃg‌ (IFBI), byāṃkiṃg‌ udyamadallina pratibhāśaktiyannu abhivṛddhipaḍisuvudakkiruva kāryakramagaḻannu òdagisuttadè. aṣṭe alla, śālègaḻigāgi ṭarki saṃghaṭanè kāryakramavannu NIIT nīḍuttadè hāgū 5000kkū hèccina sarkāri śālègaḻigāgi mūlabhūta kaṃpyūṭar‌ tarabetiyannu òdagisuttadè. phārcūn‌ 500 kaṃpanigaḻu, viśvavidyālayagaḻu, taṃtrajñānada kaṃpanigaḻu, tarabeti nigama mattu prakaṭaṇā kaṃpanigaḻigè sāṃsthika kalikā parihāropāyavannu NIITya sāṃsthika kalikā parihāropāyagaḻu nīḍuttavè. anukramaṇikèya kalikā utpannagaḻu, taṃtrajñāna mattu sevègaḻa mūlaka rūpisalāda òṃdu viśeṣa uddeśakkāgi racisida parihāropāyada mūlaka, grāhakaru mattu pāludārarigāgi kalikā parihāropāyagaḻannu èlimèṃṭ‌ K nīḍuttadè. vāstavābhāsada prayogālaya (vahisikòṭṭa-prayogālayagaḻu), bodhaka netṛtvada paṭhyakrama sādhana, vyāpaka niyatakālikagaḻu mattu i-graṃthālayagaḻannu idu nīḍuttadè. aṃtararāṣṭrīya haṇakāsina varadigārikèya mānadaṃḍagaḻa (iṃṭar‌nyāṣanal‌ phainānṣiyal‌ riporṭiṃg‌ sṭāṃḍarḍs‌-IFRS) kuritāda muṃduvarida pramāṇita kāryakramavannu òdagisuva saluvāgi KPMG iṃḍiyāda jòtègè NIIT iṃpīriyā kaijoḍisidè. sāmānyavāgi āru vāragaḻa òḻagāgi ī kāryakramavannu paḍèyalāguttadè. sārvatrika mānyatèpaḍèda bhāratīya lèkkapatragārikè tattvagaḻa kaṃpanigaḻiṃda mòdalgòṃḍu IFRSvarègina kaṃpanigaḻigè nèravāgalu ī kāryakramavu mīsalāgidè. jāgatika tarabeti keṃdragaḻu bhāratada tarabeti keṃdragaḻu bhāratada ī muṃdè ullekhisiruva rājyagaḻalli NIITyu tarabeti mattu śaikṣaṇika keṃdragaḻannu hòṃdidè: āṃdhrapradeśa, assāṃ, bihāra, caṃḍīgaḍha, chattīs‌gaḍha dèhali, govā, gujarāt‌, hariyāṇā, himācala pradeśa, jammu mattu kāśmīra, jārkhaṃḍ‌, karnāṭaka, keraḻa, madhyapradeśa, mahārāṣṭra, nāgālyāṃḍ‌, òḍiśā, pāṃḍicèri, paṃjāb‌, rājāsthāna, tamiḻunāḍu, uttara pradeśa, paścima baṃgāḻa. jāgatika ghaṭakagaḻu uttara amèrikā : USA, kènaḍā, mèksiko dakṣiṇa amèrikā : pèru yurop‌ : UK, airlèṃḍ‌, kajakh‌stān‌, ṭarki oṣiyānā : āsṭreliyā, nyūjilèṃḍ‌ eṣyā (bhāratadiṃda hòragaḍè) : cīnā, iṃḍoneṣyā, maleṣiyā, nepāḻa, philipains‌, śrīlaṃkā, viyèṭnāṃ, bahren‌, irān‌, oman‌, katār‌, yèman‌ āphrikā : dakṣiṇa āphrikā, naijīriyā, ghānā, mòrākò, suḍān‌, jiṃbābvè, māriṣas‌ pratispardhigaḻu i-kalikā mārukaṭṭèyalli sakriyarāgiruva halavāru sthaḻīya vṛttipararòṃdigè śālā kalikā parihāropāyagaḻu spardhisabekāgi baṃdiddu, aṃtha pratispardhigaḻalli èvèrān‌ èjukeṣan‌, maṇipāl‌ K12 èjukeṣan‌, mattu èḍukāṃp‌ serivè; aṣṭe alla, ṭraijit‌, S.cāṃd‌ jòtègina òṃdu jaṃṭi-udyamavāda HMSC larniṃg‌, 5}hauṭan‌ miphin‌ hākorṭ‌‌‌na aṃtararāṣṭrīya aṃgavāda EMPGI, mattu MIT kyāṃpas‌‌naṃtha itara vṛttiparara jòtèyalliyū avu spardhisabekāgi baṃdidè. ivannū noḍi kalkattāda iṃḍiyan‌ in‌sṭiṭyūṭ‌ āph‌ myānej‌mèṃṭ‌ jòtègina NIIT iṃpīriyā sahayoga vṛttipara pramāṇīkaraṇa vṛttipara pramāṇīkaraṇa (kaṃpyūṭar‌ taṃtrajñāna) bhāratada taṃtrāṃśa kaṃpanigaḻu bhāratadallina māhiti taṃtrajñāna bhāratadallina śikṣaṇa ṭippaṇigaḻu mattu ākaragaḻu bāhya kòṃḍigaḻu NIIT limiṭèḍ‌ — adhikṛta vèb‌saiṭ‌ NIIT ṭèknālajīs‌ — adhikṛta vèb‌saiṭ‌ NIIT avilīna NIIT viśvavidyālaya Evolv‌ - iṃgliṣ‌ saṃvahanè mattu saumyavāda pariṇatigaḻa tarabeti BSE sènsèks tāṃtrika viśvavidyālayagaḻu mattu kālejugaḻu 1981ralli sthāpanèyāda kaṃpanigaḻu bhāratada taṃtrāṃśa kaṃpanigaḻu bhāratada māhiti taṃtrajñāna samālocanā saṃsthègaḻu bhāratadallina māhiti taṃtrajñāna śikṣaṇa muṃbayi mūlada taṃtrāṃśa kaṃpanigaḻu

wikimedia/wikipedia

kannada

iast

https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%8E%E0%B2%A8%E0%B3%8D%E2%80%8C%E0%B2%90%E0%B2%90%E0%B2%9F%E0%B2%BF

ಎನ್‌ಐಐಟಿ