Datasets:

seanghay
/

lexicon-kh

Dataset card Viewer Files Files and versions Community

Split (1)

train · 3.77k rows

t_id int64 1 3.77k	t_cat_id int64 1 18	t_main_kh stringlengths 1 48	t_main_en stringlengths 2 78 ⌀	t_main_fr stringlengths 4 78 ⌀	t_desc stringlengths 13 3.51k	t_lookup float64 1 3.76k ⌀	t_active int64 1 1	created_at stringclasses 1 value	updated_at stringclasses 1 value
701	4	អែលសាល់វ៉ាឌ័រ	El Salvador	El Salvador	ប្រទេស មានធានី សាន់សាល់វ៉ាឌ័រ	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
702	4	សាន់សាល់វ៉ាឌ័រ	San Salvador	San Salvador	ធានីនៃប្រទេស អែលសាល់វ៉ាឌ័រ	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
703	4	ឥណ្ឌា	India	Inde	ប្រទេស មានធានី ញូវដែលី	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
704	4	ញូវដែលី	New Delhi	New Delhi	ធានីនៃប្រទេស ឥណ្ឌា	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
705	4	ឥណ្ឌូណេស៊ី	Indonesia	Indonésie	ប្រទេស មានធានី ហ្សាការតា	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
706	4	ហ្សាការតា	Jakarta	Jakarta	ធានីនៃប្រទេស ឥណ្ឌូណេស៊ី	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
707	5	ករុណា	mercy/compassion	merci/compassion (f.)	ការតម្រូវខាងសីលធម៌ឱ្យមនុស្សម្នាក់ៗគួរប្រឹងប្រែងអស់ពីលទ្ធភាពដើម្បីកាត់បន្ថយការលំបាកខាងផ្លូវកាយ ឬផ្លូវចិត្តនិងខាងសម្ភារៈរបស់អ្នកដទៃ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
708	5	កាឡាម	Kalam	Kalam	«kalam ជាភាសាអារ៉ាប់» ការស្វែងរកពុទ្ធិខាងទេវវិជ្ជា តាមរយៈការពិភាក្សា ការជជែកនិងការដេញដោល។ នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាអ៊‍‍‍‍‍‍‍‍‍ិស្លាម កាឡាម ជាដំណើរនៃការលើកហេតុផលបែបទស្សនវិជ្ជាដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់សមាសភាគនានានៃលទ្ធិសាសនា។ កាឡាមមានតួនាទីសម្របសម្រួលនៅក្នុងសាសនាអ៊‍‍‍‍‍‍‍‍ិស្លាមនូវអ្វីដែលទស្សនវិជ្ជា ស្កូឡាស្ទិកយកមកប្រើក្នុងការអភិវឌ្ឍគ្រិស្តសាសនា។ ឧទាហរណ៍ ៖ កាឡាមបានក្លាយទៅជាប្រព័ន្ធទស្សនវិជ្ជាសាសនាមួយដ៏ល្បីល្បាញនៅសតវត្សរ៍ទី១១។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
709	5	កាល់វ៉ាំងនិយម	calvinism	calvinisme (m.)	លទ្ធិជាប់ទាក់ទងនឹងការបង្រៀនគ្រិស្ដសាសនារបស់លោក ហ្សង់ កាល់វ៉ាំង (Jean Calvin) ជាពិសេសទាក់ទងនឹងជំនឿថា ព្រះគ្រប់គ្រងអ្វីៗដែលកើតនៅលើភពផែនដី។ លទ្ធិនេះជាទម្រង់តឹងរ៉ឹងនៃប្រូតេស្តង់និយម ដែលគេស្គាល់ច្បាស់ តាមរយៈជំនឿនៅក្នុងគម្ពីរគ្រិស្តសាសនា ដែលគេចាត់ទុកថាជាច្បាប់នៃជំនឿ (ការបដិសេធសេរីភាពរបស់មនុស្សតាំងពីអំពើបាបរបស់ អាដាំ និង នាងអែវ) ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
710	5	កម៌	karma	karma (m.)	មើលពាក្យ {vv1}កម្ម{vv2}	711	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
711	5	កម្ម	karma	karma (m.)	ច្បាប់ធម្មជាតិសកលនៃហេតុនិងផលដែលប្រើចំពោះអំពើប្រកបដោយចេតនារបស់មនុស្សនៅក្នុងទស្សនវិជ្ជារបស់ឥណ្ឌា។ អំពើល្អ ឬអាក្រក់ជាអ្នកកំណត់វាសនារបស់សត្វលោក។ ការទទួលផលពីអំពើអាចចំណាយពេលលើសពីមួយជីវិតដោយចងអ្នកធ្វើអំពើទៅនឹងវដ្ដសង្សារ។ មានតែអំពើដែលរួចផុតពីចំណង់កិលេស និងជំនឿខុសទេ ទើបគ្មានវិបាកនៅក្នុងសង្សារវដ្ដ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើនជឿលើច្បាប់កម្មផល។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
712	5	កម្មវត្ថុ	object	objet (m.)	មនុស្សណាម្នាក់ ក្រុមណាមួយ ឬ អ្វីមួយ ទាំងរូបី ទាំងអរូបីដែលទទួលរងអំពើ (ផ្លូវកាយឬផ្លូវចិត្ត) ពីប្រធាន ឬ អ្នកធ្វើអំពើ។ ឧ.១- លោក «ក» ត្រូវបានលោក «ខ» ប្រើប្រាស់ដើម្បីសម្រេចបំណងរបស់ខ្លួន។ ក្នុងករណីនេះលោក «ក» គឺជាកម្មវត្ថុ ឯលោក «ខ» គឺជាប្រធាន (អ្នកធ្វើអំពើ) , ឧ.២- សច្ចភាពដែលក្រុមណាមួយកំពុងស្វែងរកដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះ ឬ បញ្ហាណាមួយដែលកំពុងកើតឡើងគឺជាកម្មវត្ថុ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
713	5	កាតាឡិបស៊ីស	katalepsis	katalepsis (m.)	តាមទស្សនវិទូអត់ធ្មត់និយមមានន័យថា មូលបដិញ្ញាចម្បងបែបមនោគមវិជ្ជាដោយចាត់ទុកថាសភាពចិត្តរបស់អ្នកណាម្នាក់ជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការយល់ដឹង និងការទទួលយកបញ្ញត្តិទស្សនវិជ្ជាមូលដ្ឋាននានា។ តាមភាសាក្រិកពាក្យ កាតាឡិបស៊ីស មានន័យថា ការចាប់យក។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
714	5	ការកុហក	lying	mentir (m.)	ការនិយាយ ការសរសេរ ឬ ការសម្ដែងដោយកាយវិការនូវអ្វីមួយដែលអ្នកណាម្នាក់ដឹងឬជឿថា មិនពិតដោយចេតនា ដើម្បីបំភាន់មនុស្សម្នាក់ ឬ ច្រើននាក់។ អ្នកកុហកមានអ្វីមួយនៅក្នុងចិត្តរបស់ខ្លួន ហើយបានបញ្ជាក់ដោយការអះអាងផ្ទុយពីនេះ ក្នុងបំណងបញ្ឆោត ឬ យ៉ាងហោចណាស់ដើម្បីបិទបាំងលទ្ធភាពនៃការបញ្ឆោត។ (ពាក្យនេះប្រើក្នុងសីលវិជ្ជា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
715	5	ការបង្កើតថ្មី	creativity	créativité (f.)	ជាទូទៅ ការបង្កើតថ្មីសំដៅយកការបង្កើតអ្វីមួយដែលថ្មី ដែលរួមទាំងវត្ថុរូបីនិងគំនិត។ ការបង្កើតថ្មីត្រូវបានគេប្រើយ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងសកម្មភាពរបស់មនុស្ស ប៉ុន្តែវាមានសារៈសំខាន់ដោយឡែកនៅក្នុងការបង្កើតសិល្បៈ។ ការបង្កើតថ្មីបង្ហាញនូវភាពថ្មី និងពាក់ព័ន្ធជាមួយការបង្កើតអ្វីមួយដែលខុសពីអ្វីដែលបានបង្កើតពីមុន ប៉ុន្តែវាក៏ពង្រីកទៅហួសពីអ្វីដែលគ្រាន់តែជា ភាពថ្មី។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងសោភណវិជ្ជា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
716	5	ការបាត់ស្វ័យគ្រប់គ្រង	ecstasy	extase (f.)	សភាពមួយ ដែលការទទួលដឹងដោយញាណធម្មតាឈប់ដំណើរការមួយរយៈហើយប្រធានបែរជាដឹងពីភាពអស្ចារ្យជាងមុន ប្រកបដោយភាពសប្បាយរីករាយ ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកអ្វីដែលប្រធានដឹងនោះ មិនអាចទទួលដឹងបានជាធម្មតានោះទេ។ ម្យ៉ាងទៀត ការបាត់ស្វ័យគ្រប់គ្រងជាសភាពខាងខួរក្បាលជាធម្មតាបង្កដោយការឆ្លងកាត់បទពិសោធន៍គម្ពីរនិយមជ្រុលខាងសាសនា ការត្រេកត្រអាលផ្លូវភេទ ឬ ការញៀន គ្រឿងញៀន ...ក្នុងនោះ ពេលខ្លះ បុគ្គលបានបាត់ស្វ័យគ្រប់គ្រង និង សម្បជញ្ញៈដោយសារតែការគ្របដណ្ដប់ពីវេទនារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
717	5	ការយល់សប្ដិ	dream	null	ស៊េរី (ដំណើរបន្តគ្នា) នៃរូបភាព គំនិត វេទនារម្មណ៍ និងឥន្ទ្រីយារម្មណ៍ ដែលជាធម្មតាកើតឡើងដោយអចេតនានៅក្នុងចិត្ត ក្នុងរយៈពេលនៃដំណាក់កាលណាមួយនៃដំណេក។ ថ្វីបើខ្លឹមសារ និងគោលបំណងនៃការយល់សប្ដិមិនត្រូវបានគេយល់ដឹងពេញលេញ ក៏ដោយ ក៏ការយល់សប្ដិបានក្លាយទៅជាប្រធានបទនៃការសន្មតបែបវិទ្យាសាស្ត្រហើយវាក៏ជាប្រធានបទនៃចំណាប់អារម្មណ៍ខាងទស្សនវិជ្ជា និង សាសនាតាំងពីមានការកត់ត្រានៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ការសិក្សា បែបវិទ្យាសាស្ត្រអំពីការយល់សប្ដិត្រូវបានគេហៅថា សុបិនវិទ្យា (Oneirology) ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
718	5	សុបិន	dream	null	មើលពាក្យ {vv1}ការយល់សប្ដិ{vv2}	717	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
719	5	ការសម្រុះសម្រួល	compromise	compromise (m.)	ការព្រមព្រៀងមួយ ដែលសម្រេចឡើងដោយភាគីពាក់ព័ន្ធតាមរយៈការចរចារួមគ្នា បន្ទាប់ពីភាគីនីមួយៗបានធ្វើសម្បទានមួយចំនួនចេញពីការទាមទារដំបូងៗរបស់ខ្លួន ដើម្បីអាចទទួលយកបានទាំងអស់គ្នា។ ការសម្រុះសម្រួលផ្អែកលើមូលដ្ឋានដែលភាគីនីមួយៗធ្វើសហប្រតិបត្តិការក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជាជាងការធ្វើឱ្យខូចទំនាក់ទំនង។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងសីលវិជ្ជានិងទស្សនវិជ្ជានយោបាយ)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
720	5	ការុញ្ញហេតុ	pathos	pathos (m.)	អំណាចនៃស្ថានភាព ឬស្នាដៃនិពន្ធ ឬស្នាដៃសិល្បៈ ឬក៏វោហារសាស្រ្ត ដែលជំរុញឱ្យមនុស្សមានភាពទុក្ខព្រួយ និង អាណិតអាសូរ។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាបុរាណក្រិក និង ទស្សនវិជ្ជាអំពីចិត្ត)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
721	5	កុសលចុងក្រោយ	final good	bien final	កុសលទោលដែលជាកុសលចុងក្រោយ (ល្អបំផុត ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត) ឬហៅថាបំណងចុងក្រោយ។ សញ្ញាណនៃកុសលចុងក្រោយមានមូលដ្ឋានគ្រឹះនៅក្នុងប្រព័ន្ធសីលវិជ្ជាបុរាណសម័យ។ រាល់អំពើត្រូវបានជំរុញដើម្បីបំណងមួយហើយបំណងនោះល្អសម្រាប់អ្នកធ្វើ។ កុសលមួយចំនួនត្រូវបានធ្វើដើម្បីឆ្ពោះទៅរកកុសលខ្ពស់ជាង ហេតុដូច្នេះកុសលមានឋានានុក្រម។ ក្នុងន័យនេះ ត្រូវតែមានកុសលទោលមួយ ដែលត្រូវបានស្វែងរកសម្រាប់បំណងចុងក្រោយ ចំណែកកុសលផ្សេងទាំងអស់ត្រូវបានស្វែងរកសម្រាប់ឈានទៅដល់កុសលទោលនោះ។ កុសលចុងក្រោយគួរតែនៅចុងក្រោយបំផុត ទូលំទូលាយ និង ស្វ័យគ្រប់គ្រាន់ទោះបីលក្ខខណ្ឌចុងក្រោយនេះស្ថិតនៅក្នុងវិវាទក៏ដោយ។ នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាក្រិកបុរាណ និកាយសីលវិជ្ជានីមួយៗយល់ស្របថា កុសលចុងក្រោយនេះ គឺសុខុមាលភាព ឬសុភមង្គល ប៉ុន្តែ និកាយទាំងនោះយល់ខុសៗគ្នាទៅតាមនិយមន័យសុភមង្គលរៀងៗខ្លួន ដោយកំណត់និយមន័យសុភមង្គល ថាជាកិត្តិយស ភាពរីករាយ គុណធម៌ ការសញ្ជឹងគិត ឬ ភាពស្ងប់។ (ពាក្យនេះ គេប្រើក្នុងសីលវិជ្ជានិងទស្សនវិជ្ជាអំពីសកម្មភាព)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
722	5	កំណត់និយម	determinism	déterminisme (m.)	លទ្ធិទស្សនវិជ្ជាដែលយល់ថា ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់ ជាពិសេសអំពើទាំងឡាយរបស់មនុស្សមានចំណងទាក់ទងគ្នា ហើយកំណត់ដោយខ្សែច្រវាក់នៃព្រឹត្តិការណ៍ដែលមានពីមុន។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
723	5	ខុងជឺនិយម	confucianism	confucianisme (m.)	ប្រព័ន្ធគំនិតសំខាន់នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាចិន ដែលបានរីកចម្រើនចន្លោះឆ្នាំ៥៥១ដល់៤៧៩ មុនគ្រិស្តសករាជ ចេញពីការបង្រៀនរបស់ខុងជឺ និងសាវ័ករបស់គាត់ ដែលបានយកចិត្តទុកដាក់ ចំពោះគោលការណ៍ស្ដីពីចរិយាត្រឹមត្រូវជំនាញនៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋ គតិបណ្ឌិតស័ក្ដិសិទ្ធិ និងទំនាក់ទំនងសង្គមត្រឹមត្រូវ។ ខុងជឺនិយមបានជះឥទ្ធិពលលើ ឥរិយាបថប្រជាជនចិន ចំពោះជីវិតគំរូនៃការរស់នៅ និងគំរូនៃតម្លៃសង្គមព្រមទាំងបានផ្ដល់មូលដ្ឋានខាងបញ្ញាសម្រាប់ទ្រឹស្ដី និងស្ថាប័ននយោបាយចិនទៀតផង។ ខុងជឺនិយមបានរាលដាលចេញពីប្រទេសចិនទៅដល់កូរ៉េ ជប៉ុន និងវៀតណាម និងបានក្លាយទៅជាកត្តារឹងមាំក្នុងវប្បធម៌អាស៊ីខាងកើតព្រមទាំងបានជំរុញឱ្យមានការចាប់អារម្មណ៍ក្នុងចំណោមអ្នកប្រាជ្ញបស្ចិមប្រទេសស្ទើរតែទាំងអស់។ ទោះបីខុងជឺនិយមបានក្លាយទៅជាមនោគមវិជ្ជាផ្លូវការរបស់រដ្ឋចិនក៏ដោយ ក៏ខុងជឺនិយមមិនដែលមានអត្ថិភាពជាសាសនាផ្លូវការទេ។ ខុងជឺ បានចងក្រងគម្ពីរឈ្មោះថា «លាវយី» មានន័យថា សិល្បៈទាំង៦ ជាសិល្បៈសេរីមានគោលដៅស្វែងរកនូវសេរីភាពក្នុងនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចដែលមានដូចខាងក្រោម៖ ១- គម្ពីរយី និយាយពីការផ្ទេរកម្មសិទ្ធិនិងផ្ទេរមរតក ២- គម្ពីរចេ ជាកំណាព្យនិទានសម្រាប់បម្រើសោភ័ណ្ឌធម្មជាតិ ៣- គម្ពីរលី និយាយពីការប្រារព្ធពិធីសែនព្រេនផ្សេងៗ ៤- គម្ពីរយ៉ូ និយាយពីបទភ្លេងនិងចម្រៀងបណ្ដែតអារម្មណ៍ ៥- គម្ពីរជូ និយាយពីប្រវត្តិសាស្រ្តនិងពង្សាវតានៃប្រទេសចិន ៦- គម្ពីរឈូស៊ាវឬគម្ពីរនិទាឃរដូវ និយាយពីសរទរដូវ ជាប្រវត្តិសាស្រ្តជាក់ស្ដែងរបស់សន្តតិវង្សលូ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
724	5	គតិបណ្ឌិត	wisdom	sagesse (f.)	អធ្យាស្រ័យល្អឬសុភនិច្ឆ័យរបស់មនុស្សដែលកើតចេញពីសមត្ថភាពនៃការប្រើប្រាស់បញ្ញាញាណ បទពិសោធន៍និងពុទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួនដើម្បីធ្វើការសម្រេចចិត្ត និង ការវិនិច្ឆ័យឱ្យបានត្រឹមត្រូវ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
725	5	គតិបណ្ឌិតប្រតិបត្តិ	practical wisdom	sagesse pratique	បច្ចេកសព្ទរបស់អារីស្តូត (Aristote/Aristotle) សម្រាប់ការពិចារណា ដែលនាំទៅដល់សកម្មភាពប្រតិបត្តិ ពោលគឺសំដៅទៅដល់គុណធម៌ដែលកើតចេញពីការពិចារណាអំពីការអនុវត្តត្រឹមត្រូវនូវការយល់ដឹងទូទៅនិងការយល់ដឹងខាងទ្រឹស្ដីសីលធម៌ចំពោះករណីជាក់ស្ដែងដោយឡែកៗ។ អារីស្តូតនិយាយថា គតិបណ្ឌិតប្រតិបត្តិ គឺជាសភាពពិតនិងសមហេតុផលនៃសមត្ថភាពក្នុងការធ្វើអំពើណាមួយដោយគិតដល់ផលល្អនិងអាក្រក់ចំពោះមនុស្ស។ (បញ្ញតិ្តនេះ គេប្រើនៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាក្រិកបុរាណ សីលវិជ្ជា និងទស្សនវិជ្ជាស្ដីអំពីអំពើ [គតិបណ្ឌិតប្រតិបត្តិ = ការពិចារណា = ការយល់ដឹង = បញ្ញា = ហេតុផលប្រតិបត្តិ = ការប្រុងប្រយ័ត្ន]) ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
726	5	គង្វាលសាស្ត្រ	patristics	patristique (f.)	ការសិក្សាអំពីវណ្ណកម្មនិងជីវិតរបស់គ្រូគង្វាល ឬលោកឪពុកសំខាន់ៗនៃវិហារគ្រិស្តសាសនាពីសតវត្សរ៍ទី១ដល់ទី៩នៃគ្រិស្តសករាជ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
727	5	គុណធម៌ធម្មជាតិ	natural virtue	vertu naturelle	ចំពោះ ដាវីដ ហ៊ូម (David Hume) គុណធម៌ គឺជាគុណភាពខាងសីលធម៌ នៅក្នុងខ្លួនរបស់យើង ឬក្នុងខ្លួនរបស់អ្នកដទៃ ដែលត្រូវបានយល់ព្រម ដោយទស្សនៈខាងសីលធម៌។ ហ៊ូម បានញែកគុណធម៌ ធម្មជាតិចេញពីគុណធម៌សិប្បនិម្មិត។ គុណធម៌ធម្មជាតិ គឺជាទំនោរ និងលក្ខណៈគុណធម៌ដែលកើតឡើងពីឧបនិស្ស័យមូលដ្ឋាននៃធម្មជាតិពិតរបស់មនុស្ស ហើយវាមិនជាអ្វីដែលត្រូវបានគេបណ្ដុះដោយចេតនាទេ។ លក្ខណៈទាំងនេះមានដូចជា សេចក្ដីករុណា ចិត្តសប្បុរស ចិត្តប្រណី ចិត្តទូលាយ សេចក្ដីស្រឡាញ់របស់អ្នកណាម្នាក់ចំពោះក្មេងៗ ការអភ័យទោស។ ល។ ផ្ទុយទៅវិញ គុណធម៌សិប្បនិម្មិតដូចជា យុត្តិធម៌ស្វាមីភក្ដិ សេចក្ដីស្មោះត្រង់ គឺជាលទ្ធផលនៃល្បិចដ៏ប៉ិនប្រសប់ និងការអប់រំដែលគេទទួលបានក្នុងអំឡុងពេលដ៏យូរ។ លក្ខណៈទាំងនេះជាសិប្បនិម្មិត និង ត្រូវបានគេប្រឌិត ប៉ុន្តែ មិនមែនធ្វើឡើងតាមទំនើងចិត្តនោះទេ។ ហ៊ូម អះអាងថា គុណធម៌ធម្មជាតិផ្ដល់មូលដ្ឋានចំពោះ ជីវិតគ្រួសារ និងទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធរវាងមិត្តភក្ដិ។ ចំណែកឯគុណធម៌សិប្បនិម្មិតវិញ គឺជាតម្រូវការចាំបាច់ចំពោះជីវិតសង្គមដ៏ទូលំទូលាយរបស់យើង។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងសីលវិជ្ជា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
728	5	គុណូបការ	merit	mérite (f.)	មើលពាក្យ {vv1}គុណូបការៈ{vv2}	729	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
729	5	គុណូបការៈ	merit	mérite (f.)	ឧត្តមភាព ឬតម្លៃ ដែលសក្ដិសមនឹងទទួលបានការតបស្នងជារង្វាន់ឬកិត្តិយស។ គុណូបការៈចែកចេញជាពីរគឺ គុណូបការៈសីលធម៌ ដូចជា គុណធម៌ កុសលភាពជាដើម និង គុណូបការៈមិនមែនសីលធម៌ដូចជា ជំនាញ បំណិន ជាដើម។ គុណូបការៈទាំងអស់គឺជាគុណសម្បត្តិដែលត្រូវគោរព ឬគួរគោរព និង កោតសរសើរក្នុងសង្គម។ (ពាក្យនេះ គេប្រើក្នុងទស្សនវិជ្ជាសីលធម៌ និង ទស្សនវិជ្ជានយោបាយ)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
730	5	គោលជំហរ	attitude (position)	attitude (position)	សភាពនៃការយល់ព្រម ឬ ការមិនយល់ព្រមខាងគំនិត ការពេញចិត្ត ឬការមិនពេញចិត្ត ដែលទាក់ទងនឹងវេទនារម្មណ៍និងអារម្មណ៍ ហើយដែលផ្ទុយទៅនឹងជំនឿ។ ជំនឿទាក់ទងនឹងហេតុការណ៍ និង ការគិត ចំណែកឯគោលជំហរវិញទាក់ទងនឹងការវាយតម្លៃ និងការឆ្លើយតបខាងវេទនារម្មណ៍។ មនុស្សដែលមានជំនឿដូចគ្នាអាចមានគោលជំហរខុសគ្នា ឬក៏មនុស្សដែលមានគោលជំហរដូចគ្នា អាចមានជំនឿខុសគ្នាចំពោះកម្មវត្ថុតែមួយ។ ដូច្នេះការខុសគ្នារវាងគោលជំហរ និងជំនឿដូចគ្នាទៅនឹងការខុសគ្នារវាងតម្លៃ និងហេតុការណ៍។ សីលវិជ្ជាអត្តនោម័តិ អះអាងថាគោលជំហរទាក់ទងដោយផ្ទាល់នឹងហេតុផលជំរុញ និងឥរិយាបថនិងអះអាងថា ការវិនិច្ឆ័យខាងសីលវិជ្ជា និងខាងតម្លៃគឺជាបញ្ហានៃគោលជំហរជាជាងបញ្ហានៃការគិត។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងសីលវិជ្ជា និង ទស្សនវិជ្ជាស្ដីពីអំពើ)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
731	5	គំនិត	idea	idée (f.)	១- សំណើឬផែនការសម្រាប់ធ្វើអ្វីមួយ, ឧទាហរណ៍ ៖ ខ្ញុំមានគំនិតបន្តការសិក្សានៅបរទេស។ ២- ការយល់ឃើញ ការគិត ឬ រូបភាពនៅក្នុងសតិ (mind) របស់មនុស្ស, ឧទាហរណ៍ ៖ តើអ្នកមានគំនិតថាគាត់មានរូបរាងដូចម្ដេច? ៣- ជំនឿ ឬទស្សនៈ, ឧទាហរណ៍ ៖ យើងមានគំនិតខុសគ្នាស្រឡះអំពីការដាក់ពិន័យចំពោះកុមារ។ ៤- បំណង ឬ ហេតុផលក្នុងការធ្វើអ្វីមួយ, ឧទាហរណ៍ ៖ គំនិតរួមនៃការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម គឺបានធ្វើឱ្យមនុស្សទិញផលិតផលឬសេវា។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
732	5	ឃាតកម្ម	killing	meurtre (m.)	អំពើនៃការបញ្ចប់ជីវិត។ ឃាតកម្មលើភាវៈមនុស្សជានិច្ចកាលត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាអំពើអាក្រក់បំផុតខាងសីលធម៌ ហើយសិទ្ធិរស់រានមានជីវិតត្រូវបានគេចាត់ទុកជាសិទ្ធិមនុស្សសំខាន់បំផុត។ ការហាមមិនឱ្យសម្លាប់មនុស្សដែលគ្មានទោស គឺជាគោលការណ៍ទូទៅខាងសីលធម៌ និងចាស់ជាងគេបំផុត។ នៅក្នុងសង្គមបុរាណ គោលការណ៍ទូទៅនេះ អនុវត្តតែក្នុងសហគមន៍ផ្ទាល់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងក្របខណ្ឌសាសនាមានសាសនាព្រះពុទ្ធ និងសាសនាគ្រិស្ដជាដើម។ គោលការណ៍ទូទៅនេះបានពង្រីកទៅដល់ការហាមមិនឱ្យសម្លាប់មនុស្ស សត្វគ្រប់ប្រភេទ។ ទ្រឹស្ដីសីលធម៌សម័យទំនើបធ្វើយុត្តិកម្មភាពមិនអាចបំពានបាននៃជីវិតមនុស្សក្នុងក្របខណ្ឌនៃសេចក្ដីថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្ស ដែលជាភាវៈប្រកបដោយវិចារណញ្ញាណ។ ជាប្រពៃណីឃាតកម្ម ត្រូវបានគេធ្វើយុត្តិកម្មតែនៅក្នុងយុត្តសង្គ្រាម និង ការកាត់ទោសប្រហារជីវិតប៉ុណ្ណោះ ទោះបីជាមូលដ្ឋានទាំងពីរនេះនៅតែត្រូវបានគេជជែកដេញដោលនៅឡើយក៏ដោយ។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងសីលវិជ្ជា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
733	5	ចិត្ត	mind	esprit (m.)	សមត្ថភាពគិត យល់ដឹង ពិចារណា វិនិច្ឆ័យ និង សម្រេចចិត្តរបស់មនុស្ស។ លើសពីនេះទៀតចិត្តក៏ជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃញាណដែលបង្កើតការគិត អារម្មណ៍ គំនិត ប្រត្យក្សារម្មណ៍ និងជាកន្លែងផ្ទុកពុទ្ធិនិងការចងចាំ។ លោក រ៉ឺណេ ដេកាត (René Déscartes) បានប្រើពាក្យ ចិត្ត (mind) និងព្រលឹង (soul) អាចជំនួសគ្នាទៅវិញទៅមកបាន។ ចំពោះគាត់ ចិត្ត (mind) ដូចគ្នានឹង អត្តៈ (មនុស្ស) ដែលជាសារធាតុអាចគិត ជឿ សង្ស័យ មានចំណង់ យល់ដឹង និងធ្វើអំពើ។ ចំពោះទស្សនវិទូដទៃទៀតដូចជា ដាវីដ ហ៊ូម (David Hume) យល់ថា ចិត្ត (Mind) គឺជាបណ្ដុំនៃសភាពខាងចិត្តសាស្រ្តហើយក្នុងន័យនេះ វាស្រដៀងគ្នាទៅនឹងញាណ (Consciousness) ប៉ុន្តែវាផ្ទុយទៅនឹងសភាពខាងរូបកាយ។ ការយល់ដឹងខុសៗគ្នាអំពីចិត្តនាំទៅដល់ការយល់ដឹងខុសគ្នាអំពីបញ្ហាចិត្តកាយ (mind-body problem) ។ (បញ្ញតិនេះ គេប្រើក្នុងទស្សនវិជ្ជាអំពីចិត្ត)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
734	5	ចៃដន្យ	accident	accident (m.)	លក្ខណៈមួយដែលអាច ឬមិនអាចជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្វីមួយ ដោយវាមិនជះឥទ្ធិពលលើសារជាតិរបស់វត្ថុនោះទេ។ ពាក្យ ចៃដន្យ នេះត្រូវបានគេប្រើនៅក្នុងប្រវត្តិទស្សនវិជ្ជាទាំងមូលដោយមានអត្ថន័យប្លែកៗគ្នាមួយចំនួន។ នៅក្នុងអស្តិរូបវិជ្ជារបស់អារីស្តូត (Aristotle) «ចៃដន្យ» ជាលក្ខណៈ នៃអ្វីមួយ ដែលមិនមែនជាសារជាតិរបស់វា (អ្វីមួយអាចបាត់បង់ ឬ ត្រូវបានបន្ថែមដោយមិនធ្វើឱ្យសារធាតុឬវត្ថុប្រែប្រួល) ។ លោក រ៉ឺណេ ដេកាត (René Descartes) យល់ថាការគិតគឺជាចំណុចសំខាន់នៃព្រលឹង ឯកម្មវត្ថុនៃការគិតគឺជា «ចៃដន្យ»។ ឧទាហរណ៍ ៖ អាទិទេពគ្មានចៃដន្យទេ ព្រោះថាសច្ចភាព ទាំងអស់របស់អាទិទេពសុទ្ធតែកើតឡើងដោយខ្លួនឯង។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
735	5	ចៃដន្យនិយម	accidentalism	accidentalisme (m.)	ទ្រឹស្ដីដែលយល់ថា លំហូរព្រឹត្តិការណ៍មានលក្ខណៈ មិនអាចទាយទុកបាន។ ពួកអេពីគួនិយម (Epicureanism) យល់ថា ព្រឹត្តិការណ៍ខាងគំនិតមិនអាចព្យាករបានជាក់លាក់ទេ។ គេប្រើទ្រឹស្ដីនេះ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងទ្រឹស្ដីទំនាក់ទំនងហេតុផល។ នៅក្នុងវិស័យអស្តិរូបវិជ្ជាចៃដន្យនិយមប្រឆាំងនឹងលទ្ធិដែលថា អ្វីៗទាំងអស់កើតឡើងពីហេតុផលកំណត់មួយ, ឧ.ទស្សនវិទូ ភីធើ អាប៊ីឡាដ (Peter Abelard) បានរិះគន់ «ចៃដន្យនិយម» នៃគ្រូរបស់គាត់ វីលៀម អូហ្វ ឆេមប៉ូ (William of Champeaux) ដែលនិយាយថា លក្ខណសម្បត្តិនៃភាពចៃដន្យពឹងផ្អែកទៅលើភាពខុសគ្នារបស់បុគ្គល ដែលមានពីកំណើតព្រោះ ហេតុដូច្នេះ លក្ខណៈ នៃភាពចៃដន្យនេះ មិនអាចពន្យល់ពីភាពខុសគ្នារបស់បុគ្គលបានទេ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
736	5	ឆន្ទៈ	will	volonté (f.)	អំណាចនៃចិត្តក្នុងការជ្រើសរើសចំណង់ខ្លាំងបំផុតក្នុងចំណោមចំណង់ជាច្រើន ដែលមានក្នុងខណៈពេលមួយនៃការសម្រេចចិត្ត ដែលស្ដែងឡើងតាមរយៈសកម្មភាពជាក់លាក់ណាមួយ។ ឆន្ទៈមិនសំដៅលើចំណង់ជាក់លាក់ណាមួយទេ ប៉ុន្តែសំដៅ លើសមត្ថភាពក្នុងការប្រព្រឹត្តប្រកបដោយការសម្រេចចិត្តចំពោះចំណង់របស់បុគ្គលណាម្នាក់។ នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជា ឆន្ទៈសំខាន់ណាស់ក្នុងនាមជាផ្នែកច្បាស់លាស់មួយនៃចិត្តរួមជាមួយនឹង វិចារណញ្ញាណ និង ការយល់ដឹង។ ឆន្ទៈត្រូវបានចាត់ទុកថាសំខាន់នៅក្នុងសីលវិជ្ជាដោយសារតែតួនាទីស្នូលនៅក្នុងការជួយមនុស្សម្នាក់ឱ្យប្រព្រឹត្តប្រកបដោយបំណង។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
737	5	ជែនសិននិយម	jansenism	jansénisme (m.)	ចលនាទស្សនវិជ្ជានិងសាសនាដែលគេបានដាក់ឈ្មោះ ដូច្នេះបន្ទាប់ពីសាសនវិទូហូឡង់ឈ្មោះ ជែនសិន (Cornelius Otto Jansen,1585-1638) បានស្លាប់ទៅ។ ជែនសិននិយមរីកចម្រើនក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៧ និងទី១៨ នៅអឺរ៉ុបខាងលិច ជាពិសេសក្នុងប្រទេសបារាំង។ លក្ខណៈពិសេសរបស់ចលនានេះ រួមមានបុព្វវាសនានិយមដាច់ខាត និង ការប្រតិបត្តិតឹងរ៉ឹងខាងសីលធម៌។ កំណត់និយមបែប ជែនសិន ជឿថា យើងមិនអាចបំពេញបទបញ្ជារបស់អាទិទេពបានដោយគ្មានជំនួយពីអាទិទេពឡើយ ប៉ុន្តែយើងមិនអាចបដិសេធជំនួយនេះបានឡើយប្រសិនបើអាទិទេពផ្ដល់ឱ្យយើង។ លទ្ធិជែនសិន ត្រូវបានរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងថាជា អញ្ញទិដ្ឋិ ដោយសម្ដេចប៉ាបទី១០ (Pope Innocent X) ហើយសហគមន៍ ជែនសិន ត្រូវបានរំលាយក្នុងឆ្នាំ១៧០៩។ ចលនាជែនសិននិយមនេះបានជះឥទ្ធិពលលើការគិតរបស់ប្លេស ប៉ាស្កាល (Blaise Pascal) ជនជាតិបារាំងបន្តរហូតដល់សតវត្សរ៍ទី១៩។ (ពាក្យនេះ គេប្រើក្នុងទស្សនវិជ្ជាអំពីសាសនា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
738	5	ញាណ	consciousness	conscience (f.)	សភាពនៃការដឹងខ្លួន ការស្គាល់ ការយល់ ការចេះ និងការដឹងពីអ្វីមួយដែលកំពុងកើតឡើងនៅជុំវិញខ្លួនយើង។ ម្យ៉ាងទៀត ញាណ គឺជាសភាពចិត្តដូចជា ការឈឺចាប់ វេទនារម្មណ៍ គំនិត និងការយល់ដឹងខាងផ្លូវចិត្តផ្សេងៗទៀត។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
739	5	ដាច់ខាតនិយម	absolutism	absolutisme (m.)	ទ្រឹស្ដីទស្សនវិជ្ជាដែលយល់ថា សច្ចភាពនៃតម្លៃខាងសីលធម៌ ឬ តម្លៃខាងសោភ័ណ គឺដាច់ខាត និងសកល ហើយមិនទាក់ទងនឹងភាពខុសគ្នារបស់បុគ្គល និងរបស់សង្គមទេ។ វាជាទ្រឹស្ដីមួយដែលនិយាយថា តថភាពគឺមានតែមួយ និងមិនអាចផ្លាស់ប្ដូរ ឯការផ្លាស់ប្ដូរ និង ភាពប្លែកៗគ្នាគឺគ្រាន់តែជាដំណើរភាន់នៃគំនិតប៉ុណ្ណោះ។ ឧទាហរណ៍ ៖ យោងតាមដាច់ខាតនិយម គោលការណ៍សីលធម៌មានតែមួយគត់និងមានលក្ខណៈសកល។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
740	5	អហង្កានិយម	absolutism	absolutisme (m.)	មើលពាក្យ {vv1}ដាច់ខាតនិយម{vv2}	739	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
741	5	តថនិយម	realism	réalisme (m.)	លទ្ធិមួយដែលចាត់ទុកថា មានពិភពសច្ចមួយដែលមានអត្ថិភាពមិនចំណុះមនុស្ស ប៉ុន្តែគេអាចយល់ដឹងបានតាមរយៈបញ្ញា និងប្រត្យក្សារម្មណ៍។ ពួកមនោនិយមអះអាងថា អ្វីមួយដែលជាបទពិសោធរបស់មនុស្សគឺជាស្មារតី ឬ គំនិត រីឯពួកតថនិយមវិញអះអាងថា តថភាពមានទាំងរូបធាតុ (material) និង អរូបធាតុ (immaterial) ។ វត្ថុរូបី កម្លាំង និងទំនាក់ទំនងគឺ «ស្ថិតនៅខាងក្រៅ» រង់ចាំរបកគំឃើញ ឬ ការយល់ដឹងពីមនុស្ស វាមិនមែនអនុលោមតាមឆន្ទៈ សេចក្ដីសង្ឃឹម ជំនឿ ឬ បំណងរបស់មនុស្សជាតិឡើយ។ ឧទាហរណ៍ ៖ រសជាតិប្រៃរបស់អំបិល គឺជាតថភាពមួយដែលមានស្រាប់នៅក្នុងធម្មជាតិរបស់អំបិល បើយោងតាមពួកតថនិយមរសជាតិប្រៃនេះ មានលក្ខណៈសត្យានុម័តិ ឯករាជ្យពីការកំណត់របស់មនុស្ស។ មនុស្សគ្រាន់តែអាចដឹងពីវាតាមរយៈជិវ្ហាវិញ្ញាណថា វាមានរសជាតិប្រៃ និងទទួលស្គាល់ការណ៍ពិត (សច្ចភាព) នៃតថភាពនោះតែប៉ុណ្ណោះ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
742	5	តថភាពនិយមកញ្ឆោត	naive realism	réalisme naïf	ទស្សនៈសុភនិច្ឆ័យស្ដីអំពីពិភពលោកដែលប្រកាន់យកដោយប្រជាជនសាមញ្ញភាគច្រើនបំផុត។ យោងតាមទស្សនៈនេះ ពិភពខាងក្រៅផ្សំពីវត្ថុផ្សេងៗដូចជា ទឹក ដី ភ្លើង ខ្យល់ ព្រៃឈើ ថ្ម ដីជាដើម និងគុណភាពរបស់វត្ថុទាំងនោះ។ ពិភពលោកមានអត្ថិភាព និងរីកចម្រើនដោយឯករាជ្យពីឥន្រ្ទិយារម្មណ៍ និងគំនិតរបស់យើង។ ឥន្រ្ទិយារម្មណ៍របស់យើងប្រៀបដូចជាកញ្ចក់ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីតថភាពរបស់ពិភពលោក។ ទស្សនៈនេះក៏ជឿដោយឥតសង្ស័យដែរថា យើងមានលទ្ធភាពដឹងពីពិភពលោក។ ទោះជាយ៉ាងនោះក៏ដោយផ្អែកលើការពិចារណាទស្សនវិទូជាច្រើនបានរកឃើញថាធម្មជាតិនៃពិភពលោក និងចំណេះដឹងរបស់យើងអំពីពិភពលោកមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញនិងអាថ៌កំបាំងជាងការពន្យល់របស់តថភាពនិយមកញ្ឆោត។ គុណភាពជាច្រើន ដែលគេហៅថា បន្ទាប់បន្សំដូចជា ពណ៌ រសជាតិ និង ក្លិន គឺមិនអាចផ្ដាច់ចេញពីវិញ្ញាណរបស់យើងដូចជា លក្ខណៈស្នូល (ចាំបាច់) របស់វត្ថុដែលឯករាជ្យពីយើងនោះទេ។ ប្រត្យក្សារម្មណ៍របស់យើងពេលខ្លះបំភាន់យើង។ ដោយផ្ដើមចេញពីទស្សនៈនេះ យើងអាចដកស្រង់សំណួរទស្សនវិជ្ជាសំខាន់ៗជាច្រើនដូចជា "តើអ្វីជាការណ៍ពិត?" "តើអ្វីជាភាពស្ដែងចេញ?" "តើមាយាការអាចកើតឡើងរបៀបណា?" "តើបទពិសោធរបស់យើងគឺជា ប្រភពពុទ្ធិដែលអាចទុកចិត្តបានដែរឬទេ?" កិច្ចការមួយក្នុងចំណោមកិច្ចការសំខាន់របស់ទស្សនវិជ្ជា គឺគាស់កកាយការលំបាកនានា ដែលកប់នៅក្នុងការសន្មតទូទៅអំពីការយល់ឃើញដូចជា តថភាពនិយមកញ្ឆោតជាដើម ដើម្បីយល់ដឹងពីពិភពលោកឱ្យកាន់តែច្បាស់។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងពុទ្ធិវិទ្យា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
743	5	តម្រេកនិយមសីលវិជ្ជា	អ. ethical hedonism	hédonisme éthique	ទ្រឹស្ដីសីលវិជ្ជាដែលអះអាងថា សេចក្ដីរីករាយ ឬសុភមង្គល គឺជាកុសលធម្មជាតិខ្ពស់បំផុត និង ជាគោលបំណងនៅក្នុងជីវិត និងថាមនុស្សគួរតែស្វែងរកសេចក្ដីរីករាយឱ្យបានច្រើនបំផុត និងកាត់បន្ថយការឈឺចាប់ឱ្យនៅតិចបំផុត។ ទ្រឹស្ដីនេះការពារដោយទស្សនវិទូក្រិកឈ្មោះ អារីស្ទីពុស (Arisstippus) និង អេពីកួ (Epicurus) ទស្សនវិទូពិសោធន៍និយម ជនជាតិអង់គ្លេស តូម៉ាស ហូប (Thomas Hobbes) ទស្សនវិទូផលប្រយោជន៍និយម ចន ឡុក (John Lock) ដាវីដ ហ៊ូម (David Hume) និងទស្សនវិទូផលប្រយោជន៍និយមផ្សេងទៀត។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ទស្សនវិទូតម្រេកនិយម បានបង្ហាញឱ្យឃើញពីភាពខុសគ្នាជាច្រើនទាក់ទងនឹងសេចក្ដីរីករាយនេះ ហើយការយល់ដឹងពីភាពខុសគ្នានេះ នាំឱ្យមានប្រភេទខុសៗគ្នានៃតម្រេកនិយម។ ជាទូទៅមានការលើកឡើងថា សេចក្ដីរីករាយ គឺជាពាក្យអវិជ្ជមាន ដោយសារគេគិតថា សេចក្ដីរីករាយនេះសំដៅតែទៅលើតម្រូវការខាងរាងកាយឬខាងវិញ្ញាណ។ ប៉ុន្តែទស្សនវិទូខាងតម្រេកនិយមអះអាងថា សេចក្ដីរីករាយនេះ មិនសំដៅតែទៅលើសេចក្ដីរីករាយខាងឥន្ទ្រីយ៍នោះទេ។ លើសពីនេះទៀត សេចក្ដីរីករាយ ក៏សំដៅទៅលើចំណង់ចំណូលចិត្ត សុភមង្គល និង ឧត្តមគតិផងដែរ។ (ពាក្យនេះ គេប្រើក្នុងសីលវិជ្ជា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
744	5	តម្លៃសច្ចភាព	truth-value	valeur de vérité	ភាពពិតឬភាពមិនពិតដែលមាននៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងនីមួយៗ។ តក្កវិជ្ជាបុរាណ អះអាងថា រាល់សេចក្ដីថ្លែងត្រូវតែពិត ឬ មិនពិត ហើយភាពពិត ឬភាពមិនពិតរបស់វាគឺជាតម្លៃសច្ចភាពរបស់វា។ ប្រសិនបើសេចក្ដីថ្លែងនោះពិត តម្លៃសច្ចភាពរបស់វាគឺភាពពិត ប្រសិនបើសេចក្ដីថ្លែងនោះមិនពិត តម្លៃសច្ចភាពរបស់វាគឺភាពមិនពិត។ «ធ្យូងថ្មនោះមានពណ៌ស» មិនពិត ដូច្នេះយើងនិយាយថា តម្លៃសច្ចភាពនៃប្រយោគនោះ គឺភាពមិនពិត។ «ទឹកកកសំឡី មានពណ៌ស» ពិត ដូច្នេះ យើងនិយាយថា តម្លៃ សច្ចភាពនៃប្រយោគនោះ គឺភាពពិត។ ប្រសិនបើសេចក្ដីថ្លែងពីរដូចគ្នា វាមានតម្លៃសច្ចភាពដូចគ្នា។ គោលការណ៍ស្ដីពីទ្វិកលក្ខណៈ នៅក្នុងតក្កវិជ្ជាបុរាណទទួលស្គាល់តម្លៃសច្ចភាពតែពីរ ចំណែកឯទម្រង់មួយចំនួននៃតក្កវិជ្ជាទំនើបបដិសេធ ការសន្មតនេះ ហើយអះអាងថា តក្កវិជ្ជាមានតម្លៃបី ឬច្រើន។ លោក ស្រ្តសាន់ (Strawson) អះអាងថា អាចមានសេចក្ដីថ្លែងដែលគ្មានតម្លៃសច្ចភាព ពោលគឺសេចក្ដីថ្លែងដែលមិនពិតហើយ ក៏មិនខុសដែរ និងដែលមានចន្លោះតម្លៃសច្ចភាព។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងតក្កវិជ្ជា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
745	5	តម្លៃសោភ័ណ	aesthetic value	valeur esthétique	លក្ខណៈនានាដែលធ្វើឱ្យស្នាដៃសិល្បៈមួយល្អ ឬ ជោគជ័យ ដូចជា តុល្យភាព ភាពទាក់ទាញ ប្រណីតភាព ភាពរស់រវើក ភាពស៊ីចង្វាក់ ភាពពេញលេញ ឬ ឯកភាព ពោលគឺជាអ្វីដែលជួយឱ្យស្នាដៃសិល្បៈមួយមាន «សោភណភាព» ហើយដែលខុស ពីអ្វីដែលផ្ដល់ប្រយោជន៍សច្ចភាព និងសីលកុសលរបស់ស្នាដៃនោះ។ (បញ្ញត្តិនេះ គេប្រើនៅក្នុងសោភណវិជ្ជា) ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
746	5	តាវនិយម	taoism	taoïsme (m.)	ទស្សនវិជ្ជាចិនបុរាណដែលមានអត្ថន័យពីរយ៉ាង៖ - ទីមួយ គឺជាទស្សនវិជ្ជាស្ដីអំពីភាពសាមញ្ញ និង ភាពមិនជ្រៀតជ្រែកពោលគឺសំដៅយកទស្សនវិជ្ជាចិន ដែលគាំទ្រជីវិតសាមញ្ញ និងគោលការណ៍នៃការមិនជ្រៀតជ្រែកដំណើរវិវត្តន៍បែបធម្មជាតិរបស់អ្វីមួយ។ តាវនិយមត្រូវបានគេរកឃើញក្នុងសតវត្សរ៍ ទី៦មុនគ្រិស្តសករាជ ដោយ ឡៅស៊ឺ (Laotzu) ដែលជាទស្សនវិទូនិងអ្នកអធិធម្មជាតិ។ -ទីពីរ គឺជាសាសនាពេញនិយមរបស់ចិនដែលស្វែងរកសុខដុម និងអាយុវែង តាមរយៈទស្សនវិជ្ជារបស់តាវនិយម ដែលផ្សំពីអាទិទេពធម្មជាតិ និង ការប្រតិបត្តិខាងវេទមន្ត។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
747	5	ត្រីមូរតិ	trimurti	trimurti (m.)	មើលពាក្យ {vv1}ត្រីមូរ្តិ{vv2}	748	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
748	5	ត្រីមូរ្តិ	trimurti	trimurti (m.)	បញ្ញត្តិមួយ ដែលគេប្រើនៅក្នុងសាសនាហិណ្ឌូសំដៅទៅលើអាទិទេពបីអង្គគឺ ព្រះព្រហ្ម (អ្នកបង្កើតលោក) ព្រះវិស្ណុ/ព្រះនរាយណ៍ (អ្នកការពារ និង ថែរក្សាលោក) និងព្រះសិវៈ/ព្រះឥសូរ (អ្នកបំផ្លាញ ឬបង្កើតលោកឡើងវិញ) ហើយត្រូវបានគេធ្វើ បដិរូបកម្មជាប្រជុំអាទិទេព។ នៅពេលដែលអាទិទេពទាំង៣របស់ត្រីមូរ្តិ/ត្រីមូរតិប្រែក្លាយទៅជាអវតាតែមួយគេហៅថា ទត្តាត្រេយ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
749	5	ត្រីអង្គ	trinity	trinité (f.)	បញ្ញត្តិមួយស្ដីពីអាទិទេពនៅក្នុងលទ្ធិគ្រិស្តសាសនា ដែលជឿថា អាទិទេពមានអត្ថិភាពជាអង្គបី គឺព្រះវរបិតា ព្រះរាជបុត្រា (ព្រះយេស៊ូគ្រិស្ត) និងព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
750	5	ត្រីអង្គនិយម	trinitarianism	trinitarianisme (m.)	លទ្ធិមួយនៅក្នុងគ្រិស្តសាសនាដែលជឿថា អាទិទេពមានអត្ថិភាពជាអង្គបី ប៉ុន្តែជាភាវៈតែមួយ។ អង្គទាំងបីនោះត្រូវបានគេយល់ថា មានអត្ថិភាពជា ព្រះវរបិតា ព្រះរាជបុត្រា (ព្រះយេស៊ូគ្រិស្ត) និង ព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធ ហើយ អង្គនីមួយៗមានធម្មជាតិ ឬសារជាតិដូចគ្នា។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
751	5	តូតឹម	totem	totem (m.)	វត្ថុ សត្វ រុក្ខជាតិ ឬបាតុភូតធម្មជាតិដទៃទៀត ដែលគេគោរពយ៉ាងខ្លាំងថាជាសញ្ញារបស់ក្រុមមនុស្ស ឬសង្គមណាមួយ ហើយជាញឹកញាប់ត្រូវបានគេប្រើនៅក្នុងពិធីសាសនាផ្សេងៗរបស់ពួកគេ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ជនជាតិគ្រឹងចាត់ទុកទឹក ដី ដុំថ្ម…ថាជាតូតឹមរបស់ខ្លួន។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
752	5	តូតឹមនិយម	totemism	totemisme (m.)	ជំនឿសាសនា ដែលផ្អែកលើប្រព័ន្ធស្មុគស្មាញមួយដូចជា ការជឿលើគំនិត សញ្ញា និងការប្រតិបត្តិដោយផ្អែកលើទំនាក់ទំនង ដែលបានសន្មតរវាងបុគ្គល ក្រុម សង្គម និងវត្ថុធម្មជាតិ ដែលគេស្គាល់ថាជាតូតឹម។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
753	5	ទស្សនវិជ្ជា	philosophy	philosophie (f.)	ពាក្យនេះមានអត្ថន័យច្រើនយោងតាមសម័យកាល និងតាមទស្សនវិទូម្នាក់ៗ។ អត្ថន័យមូលដ្ឋាននៃពាក្យទស្សនវិជ្ជា គឺការស្រឡាញ់គតិបណ្ឌិត ពុទ្ធិ ឬគតិវិញ្ញូ។ ក្រៅពីនេះ ពាក្យទស្សនវិជ្ជាមានន័យផ្សេងទៀតដូចជា៖ ១- ការពិចារណាអំពីបញ្ញត្តិមូលដ្ឋាន ជាមែកធាង នៃពុទ្ធិឬការសិក្សាស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្រ្ត ដែលផ្ដោតជាសំខាន់ចំពោះការពិនិត្យ ការពិចារណាជាប្រព័ន្ធ អំពីបញ្ញត្តិសំខាន់ៗដូចជា សច្ចភាព តថភាព ទំនាក់ទំនងហេតុ និងផល និងសេរីភាព ជាដើម។ ២- និកាយគំនិត ជាប្រព័ន្ធនៃគំនិត ឬលទ្ធិមួយ ជាក់លាក់ ដូចជា អត្ថិភាពនិយម រូបធាតុនិយម មនោនិយម ជាដើម។ ៣- គោលការណ៍មូលដ្ឋានឬគោលការណ៍ណែនាំនានាជាបណ្ដុំនៃគោលការណ៍ ឬបញ្ញត្តិសំខាន់ៗដែលកប់ នៅក្នុងវិស័យជាក់លាក់ណាមួយនៃពុទ្ធិ ដូចជា ទ្រឹស្ដីកិច្ចសន្យាសង្គមរបស់ ហ្សង់ ហ្សាក់រូសូ (Jean Jacques Rousseau) និង គោលកាណ៍បែងចែកអំណាចរបស់ ម៉ុងតេសស្គីយើ (Montesquieu) ជាដើម។ ៤- បណ្ដុំជំនឿឬបំណងប្រាថ្នា ជាសិក្ខាបទមួយ ឬ ច្រើន ដែលបង្កប់នៅក្នុងឥរិយាបថឬការប្រតិបត្តិរបស់អ្នកណាម្នាក់។ ៥- ការប្រើវិចារណញ្ញាណក្នុងការស្វែងយល់អ្វីមួយដូចជា ធម្មជាតិនៃតថភាពនិងអត្ថិភាព ការប្រើប្រាស់ និងការកំណត់ពុទ្ធិ និងគោលការណ៍នានាដែលគ្រប់គ្រង និង ជះឥទ្ធិពលលើការវិនិច្ឆ័យខាងសីលធម៌ជាដើម។ ឧទាហរណ៍ ៖ ការស្វែងយល់បាតុភូតរន្ទះ ការស្វែងយល់ពីរបត់ព្រះពុទ្ធសាសនា នៅក្នុងសង្គមតាមបែបទស្សនវិជ្ជា។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
754	5	ទស្សនវិជ្ជាបស្ចិមប្រទេស	western philosophy	philosophie occidentale	ស្នាដៃនិងគំនិតនៃពួកបស្ចិមប្រទេស (បណ្ដាប្រទេស អឺរ៉ុបនិងអាម៉េរិក) ត្រូវបានគេបង្កើតឡើងដោយការគិតបែបទស្សនវិជ្ជាស្ដីពីអរិយធម៌បស្ចិមប្រទេស ជាពិសេសអរិយធម៌ដែលចាប់ផ្ដើមដោយទស្សនវិជ្ជាក្រិកបុរាណ។ ទស្សនវិជ្ជាបស្ចិមប្រទេសខុសគ្នាពីទស្សនវិជ្ជាបូព៌ាប្រទេស និង ទស្សនវិជ្ជាអន្តោគ្រាម។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
755	5	ទស្សនវិជ្ជាធម្មជាតិ	natural philosophy	philosophie naturelle	ការសិក្សាបែបវិទ្យាសាស្ត្រអំពីធម្មជាតិដែលក្នុងនោះរួមមាន បាតុភូតធម្មជាតិ និង វត្ថុធម្មជាតិ។ ទស្សនវិជ្ជាធម្មជាតិនេះ មានឥទ្ធិពលខ្លាំងមុនពេលមានការអភិវឌ្ឍវិទ្យាសាស្ត្រទំនើប។ វាត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាបុព្វវត្ថុនៃវិទ្យាសាស្ត្រធម្មជាតិ ដូចជា រូបវិទ្យា ជាដើម។ ឧ.១- អភិប្រាយបែបវិទ្យាសាស្ត្រ ឆ្នាំ១៦៨៧របស់អ៊ីសាក់ ញូតុន (Isaac Newton) ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា«គោលការណ៍គណិតវិទ្យានៃទស្សនវិជ្ជាធម្មជាតិ », ឧ.២- អភិប្រាយ ឆ្នាំ១៨៦៧ របស់ Lord Kelvin និង Peter Guthrie Tait ដែលបានជួយកំណត់និយមន័យជាច្រើនអំពីរូបវិទ្យាទំនើបត្រូវបានគេហៅថា «អភិប្រាយអំពីទស្សនវិជ្ជាធម្មជាតិ»។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
756	5	ទស្សនវិជ្ជាអំពីភាសា	philosophy of language	philosophie du langage	ទស្សនវិជ្ជាមួយ ដែលនិយាយពីធម្មជាតិនៃអត្ថន័យរបស់ភាសា, ការប្រើភាសា, ការសម្គាល់ភាសា និង ទំនាក់ទំនងរវាងភាសានិងតថភាព។ ឧទាហរណ៍ ៖ ការធ្វើទស្សនវិជ្ជាអំពីភាសាជាការធ្វើឱ្យការប្រើប្រាស់ភាសាកាន់តែសម្បូរបែប។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
757	5	ទស្សនវិជ្ជាអំពីច្បាប់	philosophy of law	philosophie du droit	ទស្សនវិជ្ជាមួយដែលសិក្សាអំពីបញ្ហាមូលដ្ឋាន នៃច្បាប់ប្រព័ន្ធច្បាប់យុត្តិសាស្ត្រ លក្ខណវិនិច្ឆ័យសម្រាប់សុពលភាពនៃច្បាប់ទំនាក់ទំនងរវាងច្បាប់ និងសីលធម៌។ ល។ ឧទាហរណ៍ ៖ ដើម្បីសិក្សាមុខវិជ្ជាច្បាប់ឱ្យកាន់តែមានលក្ខណៈ គ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ទូលំទូលាយ គេត្រូវសិក្សាទស្សនវិជ្ជាអំពីច្បាប់។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
758	5	ទស្សនវិជ្ជាអំពីចិត្ត	philosophy of mind	philosophie de l'esprit	ទស្សនវិជ្ជាដែលសិក្សាអំពីធម្មជាតិនៃចិត្ត ព្រឹត្តិការណ៍គំនិត (បាតុភូតគំនិត) មុខងារគំនិត លក្ខណសម្បត្តិគំនិត មនសិការនិងសម្ព័ន្ធភាពនៃធាតុទាំងនេះ ជាមួយនឹងរាងកាយ ជាពិសេសខួរក្បាល។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
759	5	ទស្សនវិជ្ជានយោបាយ	political philosophy	philosophie politique	ការសិក្សានិងវិភាគអំពីប្រធានបទ ដូចជា ទម្រង់នៃរដ្ឋាភិបាល សេរីភាព យុត្តិធម៌ កម្មសិទ្ធិ សិទ្ធិ ច្បាប់ លទ្ធិ មនោគមវិជ្ជា ការពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ ដោយអាជ្ញាធរជាដើម ដោយចោទជាសំណួរថា សេរីភាព យុត្តិធម៌ កម្មសិទ្ធិ សិទ្ធិ ច្បាប់ លទ្ធិ មនោគមវិជ្ជា ការពង្រឹង ការអនុវត្តច្បាប់ដោយអាជ្ញាធរ...ជាអ្វី?	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
760	5	ទស្សនវិជ្ជាអំពីសាសនា	philosophy of religion	philosophie de la religion	មែកធាងមួយនៃទស្សនវិជ្ជាដែលសិក្សា ពិនិត្យ និងវិភាគយ៉ាងល្អិតល្អន់ និងប្រុងប្រយ័ត្នអំពីអំណះអំណាងរបស់សាសនាដែលគេបង្កើតឡើង និង អំពីអំណះអំណាងរបស់សាសនិក និងសាសនវិទូល្បីៗ។ វិស័យសំខាន់ៗនៃការសិក្សានៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាអំពី សាសនា រួមមាន ភស្ដុតាងបែបទស្សនវិជ្ជាចំពោះអត្ថិភាពរបស់អាទិទេព សាសនវិជ្ជាបែបទស្សនវិជ្ជាដែលផ្ដោតទៅលើការរៀបរាប់អំពីធម្មជាតិ និងអត្ថិភាពរបស់អាទិទេព និងពុទ្ធិវិជ្ជាបែបសាសនា ដែលយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើស្ថានភាពនៃជំនឿដែលថាអាទិទេពមានអត្ថិភាព។ ឧទាហរណ៍ ៖ យោងតាមទស្សនវិជ្ជាអំពីសាសនា ជំនឿ និង សាសនាផ្សេងៗនៅលើពិភពលោកត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយមនុស្ស។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
761	5	ទស្សនវិជ្ជាអំពីវិទ្យាសាស្ត្រ	philosophy of science	philosophie des sciences	មែកធាងមួយនៃទស្សនវិជ្ជា ដែលសិក្សាអំពីមូលដ្ឋានគ្រឹះ វិធីប្រព័ន្ធ ការអនុវត្ត និង វិបាក គោលបំណង និង ភាពគួរឱ្យជឿជាក់បាននៃទ្រឹស្ដីវិទ្យាសាស្ត្រ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
762	5	ទស្សនវិទូ	philosopher	philosophe (m.)	អ្នកបង្កើតទស្សនវិជ្ជា ឬ អ្នកប្រាជ្ញខាងទស្សនវិជ្ជា។ អត្ថន័យផ្សេងៗនៃពាក្យនេះមានដូចតទៅ៖ ១- អ្នកប្រាជ្ញ អ្នកជំនាញ ឬ អ្នកសិក្សាខាងទស្សនវិជ្ជា សំដៅទៅលើអ្នកណាម្នាក់ដែលស្វែងរកការយល់ដឹង ការពន្យល់អំពីអត្ថិភាព និង តថភាពដូចជា សូក្រាត ខុង ជឺ ជាដើម។ ២- មនុស្សដែលប្រកបដោយការពិចារណា អ្នកគិតដែលពិចារណាយ៉ាងហ្មត់ចត់និងជ្រៅជ្រះអំពីជីវិត កិច្ចការទូទៅរបស់មនុស្ស និងសង្គម។ ៣- មនុស្សប្រកបដោយហេតុផលនិងភាពអហិង្សា អ្នកណាម្នាក់ដែលប្រតិកម្មដោយសន្តិវិធីនិងប្រកបដោយហេតុផលចំពោះព្រឹត្តិការណ៍នានា ជាពិសេសចំពោះហេតុការណ៍អាក្រក់ ឬ ស្ថានភាពលំបាកដូចជា ព្រះពុទ្ធ (លោកវិទូ) មហាត្មៈគន្ធី ជាដើម។ ៤- មនុស្សរស់នៅដោយអនុលោមទៅតាមទស្សនវិជ្ជា ឬ គតិបណ្ឌិត។ ៥- អ្នកណាម្នាក់ដែលសិក្សាឬសរសេរអំពីអត្ថន័យនៃជីវិត។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
763	5	ទម្រង់ការសក្ដិសិទ្ធិ	effective procedure	procédure efficace	ទម្រង់ការមួយដែលផ្ដល់ផលនៅក្នុងដំណោះស្រាយ បញ្ហាមួយទៅតាមជំហាន ជាក់លាក់មួយចំនួន។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
764	5	ទឡ្ហីករណ៍បុព្វហេតុទីមួយ	first cause argument	argument de la cause première	ទឡ្ហីករណ៍មួយនៃទឡ្ហីករណ៍បុរាណស្ដីអំពីអត្ថិភាពរបស់អាទិទេព។ ហេតុការណ៍នីមួយៗនៅក្នុងពិភពធម្មជាតិមានបុព្វហេតុរបស់វា។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គេមិនអាចរកឃើញបុព្វហេតុដំបូងបំផុតដែរ គឺគេគ្រាន់តែអាចត្រឡប់ទៅរកបុព្វហេតុនានា ដោយពន្លាតថយក្រោយបន្តបន្ទាប់ប៉ុណ្ណោះ។ ដើម្បីបញ្ឈប់ការត្រឡប់ពន្លាតថយក្រោយនេះ យើងត្រូវតែសន្មតថាអ្វីជាបុព្វហេតុទីមួយ។ បុព្វហេតុទីមួយនេះត្រូវបានគេសន្មតថា ជាសកម្មភាពនៃការបង្កើតរបស់អាទិទេព។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
765	5	ទឡ្ហីករណ៍ឯកភាព	henological argument	argument hénologique	ប្រភេទនៃអំណះអំណាងបែបទេវនិយមសម្រាប់អះអាងអំពីអត្ថិភាពរបស់អាទិទេពដោយប្រើប្រាស់ទម្រង់ដែលដូចគ្នានឹងវិធីទីបួនក្នុងវិធីទាំងប្រាំរបស់អាគីណាស់ (Aquinas) ។ តាមរយៈការសង្កេត ដែលមានកម្រិតផ្សេងៗនៃកុសលភាព សុក្រឹតភាព សច្ចភាព និងតថភាពនៅក្នុងពិភពលោក អំណះអំណាងនេះ សន្និដ្ឋានថា ត្រូវតែមានភាវៈមួយដែលតាងឱ្យកម្រិតខ្ពស់បំផុតនៃលក្ខណៈវិជ្ជមានទាំងអស់នេះ ក្នុងនាមជាភាពពេញលេញរបស់ពួកវា។ ភាវៈនេះ ជាភាវៈល្អបំផុត សុក្រឹតបំផុត សច្ចៈបំផុត និង ពិតបំផុត ហើយភាវៈនោះគឺអាទិទេព។ ប្រសិនបើលក្ខណៈវិជ្ជមានអាចកើតមាននៅក្នុងកម្រិតផ្សេងៗគ្នា ដោយមិនត្រូវបានសម្រេច នៅក្នុងភាវៈមួយនៅកម្រិតខ្ពស់បំផុត ឬប្រសិនបើពុំមានកម្រិតខ្ពស់ដូចនោះទេ អំណះអំណាងនេះបរាជ័យ។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅទស្សនវិជ្ជាអំពីសាសនា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
766	5	ទារុណវិបត្តិ (ហាម៉ាត្យា)	hamartia	hamartia	សំដៅទៅលើកំហុសឆ្គង ឬបរាជ័យ ដែលនាំឱ្យតួអង្គសំខាន់នៃទារុណកថា ឈានទៅដល់មហន្តរាយជាយថាហេតុ។ បច្ចេកសព្ទនេះប្រើដោយអារីស្តូត។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
767	5	ទេវនិយម	theism	théisme (m.)	លទ្ធិឬជំនឿមួយដែលជឿលើអត្ថិភាពនៃអាទិទេពមួយឬច្រើន។ ជំនឿនេះចាត់ទុកអាទិទេពថា ជាអ្នកបង្កើតលោក ជាប្រភពនៃតម្លៃទាំងអស់ជាភាវៈមួយ ដែលមានវត្តមានគ្រប់ដំណើរទាំងអស់ក្នុងលោកនេះ ជាភាវៈស្មារតី និងជាភាវៈមនុស្ស ហើយតាមរយៈនេះ មនុស្សអាចទាក់ទងជាមួយអាទិទេពយ៉ាងជិតស្និទ្ធ។ ឧទាហរណ៍ ៖ ជនជាតិក្រិកបុរាណមានជំនឿលើទេវនិយម។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
768	5	ទេវធម្មជាតិនិយម	pantheism	panthéisme (m.)	លទ្ធិ ឬជំនឿដែលជឿថា ចក្រវាលគឺជាអាទិទេព។ ជំនឿនេះជឿថា អាទិទេពមិនមែនជាភាវៈដោយឡែកទេ ប៉ុន្តែគេជឿថា អាទិទេពជាតថភាពទាំងមូល ឬ ជាអំណាចដែលមានគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃតថភាព។ យោងតាម ស្ពីណូហ្សា (Spinoza) អាទិទេពនិងធម្មជាតិ គឺ តែមួយ និងមានសារធាតុដូចគ្នា។ ឧទាហរណ៍ ៖ មនុស្សជំនាន់ដើមជឿថា ភពផែនដីគឺជាព្រះអាទិទេព (ព្រះធរណី) ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
769	5	ទេវាធិបតេយ្យ	theocracy	théocratie (f.)	ទម្រង់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋដែលច្បាប់ និង បទបញ្ញត្តិទាំងឡាយកើតចេញពីក្រឹត្យក្រម (ច្បាប់) ដែលកំណត់ដោយសាសនាណាមួយ។ ទម្រង់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបែបនេះ ដឹកនាំដោយផ្អែកលើច្បាប់អាទិទេព ហើយអាទិទេពត្រូវបានចាត់ទុកជាប្រមុខរដ្ឋ។ គម្ពីរពិសិដ្ឋរបស់សាសនាត្រូវបានចាត់ទុកជាសារ ឬ បទបញ្ជា ឬក៏ច្បាប់របស់អាទិទេព ហើយត្រូវបានប្រើប្រាស់ដើម្បីដឹកនាំសង្គមឬរដ្ឋ។ ជាញឹកញាប់ទម្រង់នៃការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបែបទេវាធិបតេយ្យត្រូវបាន គ្រប់គ្រងដោយឥស្សរជនសាសនា ឬ ក្រុមបព្វជិត ដែលកាន់អំណាចនយោបាយក្នុងនាមអាទិទេព។ ឥស្សរជនទាំងនោះ បកស្រាយគម្ពីរពិសិដ្ឋសាសនា ដើម្បីគោលបំណងនយោបាយរបស់ខ្លួន ហើយអះអាងថា ពួកគេគោរព និង អនុវត្តឆន្ទៈរបស់អាទិទេព។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
770	5	ទំនាក់ទំនងនិយម	relativism	relativisme (m.)	លទ្ធិមួយដែលតែងតែបញ្ជាក់ថា ក្នុងវិស័យមួយចំនួន យ៉ាងហោចណាស់ សច្ចភាពខ្លួនវាទាក់ទងទៅនឹងទស្សនៈរបស់អ្នកវិនិច្ឆ័យ (ឧទាហរណ៍ ៖ សោភណភាពនៃអ្វីមួយអាស្រ័យលើភ្នែករបស់អ្នកសង្កេត) ។ សេចក្ដីថ្លែងបុរាណដំបូងគេ គឺជាលទ្ធិរបស់ពួកសូហ្វ៊ីស (Sophist) ដែលប្រូតាហ្កូរ៉ា (Protagoras) អះអាងថា «មនុស្ស គឺជារង្វាស់នៃអ្វីៗទាំងអស់»។ ទំនាក់ទំនងនិយមអាចជាលទ្ធិសាកលមួយ ដែលនិយាយអំពីរាល់ពុទ្ធិទាំងអស់ ឬ ជាលទ្ធិដោយឡែកមួយដែលនិយាយអំពីវិស័យណាមួយ (ឧទាហរណ៍ ៖ សោភណវិជ្ជា សីលវិជ្ជា ឬការវិនិច្ឆ័យអំពីគុណភាពបន្ទាប់បន្សំ) ។ ទិដ្ឋភាពនានាដែលជះឥទ្ធិពលលើការវិនិច្ឆ័យរបស់ប្រធាន (អ្នកវិនិច្ឆ័យ) ចំពោះការសន្មតថា អ្វីមួយពិត ឬមិនពិត ចំពោះពួកគេអាចរួមមានមូលដ្ឋានប្រវត្តិសាស្ត្រ វប្បធម៌ សង្គម ភាសា ឬចិត្តសាស្ត្រ ឬក៏សុខភាពនៃសរីរាង្គវិញ្ញាណ។ ទំនាក់ទំនងនិយម ជាញឹកញាប់ត្រូវបានបដិសេធដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានថាជំនឿ ឬការវិនិច្ឆ័យត្រូវតែឆ្លើយតបទៅនឹងនិយាមនានាដោយឯករាជ្យពីទំនោររបស់មនុស្សម្នាក់ៗ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
771	5	ទំនាស់វណ្ណៈ	class conflict	conflit de classe	ជាទូទៅ សំដៅទៅរកការតស៊ូវណ្ណៈ ឬ សង្គ្រាមវណ្ណៈ ពោលគឺជាភាពតានតឹង ឬបដិបក្ខនិយមដែលកើតឡើងនៅក្នុងសង្គម បណ្ដាលមកពីការប្រកួតប្រជែង ផលប្រយោជន៍ សេដ្ឋកិច្ចសង្គម និងសេចក្ដីប្រាថ្នាផ្សេងៗរបស់មនុស្សនៅក្នុងសង្គមដែលមានវណ្ណៈខុសៗគ្នា។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
772	5	ទុទិ្ទដិ្ឋនិយម	pessimism	pessimisme (m.)	លទ្ធិមួយដែលចាត់ទុកថា ជាសារវន្តជីវិតគឺអាក្រក់ ពោលគឺ នៅក្នុងពិភពលោកមានការឈឺចាប់ច្រើនជាងការសប្បាយរីករាយ, មានអកុសលច្រើនជាងកុសល។ ឧទាហរណ៍ ៖ ទស្សនវិជ្ជាជីវិតឥតន័យរបស់ អាល់ប៊ែរ កាមុស (Albert Camus) គឺជាទស្សនៈទុទ្ទិដ្ឋិនិយម។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
773	5	ទំនោរ	tendency	tendance (f.)	ទិដ្ឋភាពនៃការប្រព្រឹត្តរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ដែលបង្ហាញតាមវិធីជាក់លាក់ណាមួយ ហើយជាកម្លាំងចលករខាងផ្លូវចិត្តច្បាស់លាស់តម្រង់ទៅរកគោលបំណងជាក់លាក់ណាមួយ។ តាមធម្មជាតិរបស់មនុស្សទំនោរសុទ្ធតែជាកម្លាំងពិតបា្រកដ ហើយសុទ្ធតែមានគោលបំណងជាក់លាក់។ តាមវិទ្យាសាស្ត្រ គោលបំណងទាំងឡាយពុំមែនកើតឡើងដោយឯកឯងនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញវាសុទ្ធតែមានប្រភពរបស់វា។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
774	5	ទ្រឹស្ដីសកម្មភាព	action theory	théorie de l'action	វិស័យមួយនៃទស្សនវិជ្ជា ដែលយកចិត្តទុកដាក់លើដំណើរបង្កឱ្យមានប្រភេទ ចលនាស្មុគស្មាញនៃរាងកាយរបស់មនុស្ស។ ទ្រឹស្ដីនេះសិក្សាពីរចនាសម្ព័ន្ធនៃសកម្មភាពមនុស្ស ដំណើរដែលបង្កឱ្យមានសកម្មភាព និង វិធីដែលគេពន្យល់ពីសកម្មភាព។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
775	5	ទ្រឹស្ដីតម្លៃពលកម្ម	labour theory of value	théorie de la valeur du travail	ទស្សនៈដែលយល់ថា តម្លៃនៃទំនិញឆ្លុះបញ្ចាំងពីបរិមាណពលកម្មដែលពាក់ព័ន្ធក្នុងដំណើរផលិតកម្មរបស់ទំនិញ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
776	5	ទ្វិកនិយម	dualism	dualisme (m.)	លទ្ធិទស្សនវិជ្ជាដែលទទួលស្គាល់គោលការណ៍ ឬ គំនិតពីរ ឬក៏ប្រព័ន្ធពីរផ្សេងគ្នាក្នុងតថភាពតែមួយ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
777	5	ធ្វើទស្សនវិជ្ជា	philosophize	philosopher	បង្កើតទស្សនវិជ្ជាដែលសំដៅលើ ៖ ១- ពិភាក្សាអំពីធម្មជាតិនៃតថភាពផ្ដល់យោបល់ ឬ ព្យាយាមពន្យល់អំពីធម្មជាតិនៃជីវិតនិងតថភាព ឬ ផ្នែកមួយនៃ តថភាព ដូចជា សីលវិជ្ជា តក្កវិជ្ជា ពុទ្ធិ ឬអត្ថិភាព។ ២- ពិចារណា ពន្យល់ ឬ ដោះស្រាយបញ្ហាអ្វីមួយដោយផ្ដើមចេញពីការយល់ឃើញបែបទស្សនវិជ្ជា។ ៣- ជជែកស៊ីជម្រៅអំពីអត្ថន័យនៃជីវិត។ ឧទាហរណ៍ ៖ នៅពេលមនុស្សណាម្នាក់កំពុងជជែកស៊ីជម្រៅអំពីអត្ថន័យនៃជីវិតមានន័យថា មនុស្សនោះកំពុងធ្វើទស្សនវិជ្ជាហើយ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
778	5	នរក	hell	enfer (m.)	តាមលទ្ធិគ្រិស្ដសាសនា នរកជាលោក ឬ សភាវៈសម្រាប់អ្នកសាងបាប ដែលមិនភ្ញាក់រឭកក្រោយ ពេលពួកគេស្លាប់ទៅហើយអ្នកសាងបាបទាំងនោះ ត្រូវកាត់ផ្ដាច់ពីអាទិទេព និងទទួលរងទណ្ឌកម្មផ្សេងៗផងដែរ។ តាមទស្សនៈពុទ្ធសាសនា នរក ជាទីអបាយភូមិ ឬ អធោលោកដែលមានរណ្ដៅ ជាលំនៅនៃសត្វមានបាបនៅរងទុក្ខតាមកម្លាំងកម្មដែលខ្លួនធ្វើ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
779	5	នវប្លាតុងនិយម	neoplatonism	néoplatonisme (m.)	ប្រព័ន្ធទស្សនវិជ្ជាមួយដែលផ្សំពីប្លាតុងនិយម និង ជំនឿ ខាងសាសនាដែលមានលក្ខណៈអាថ៌កំបាំង/គូឡ្ហធម្ម (Mysticism) នៅក្នុងគំនិតរបស់យូដា (Judaic ideas) និង នៅក្នុងគំនិតរបស់គ្រិស្តសាសនិក (Christian ideas) ។ ប្រព័ន្ធទស្សនវិជ្ជានេះ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងដោយលោក ផ្លូទីនុស (Plotinus) ជាទស្សនវិទូរ៉ូម៉ាំងចាប់ពីសតវត្សរ៍ទី៣ ហើយបន្តអភិវឌ្ឍដល់សតវត្សរ៍ទី៥នៃគ្រិស្តសករាជ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
780	5	នវសេរីនិយម	neoliberalism	néolibéralisme (m.)	គំរូគោលនយោបាយមួយស្ដីអំពីការសិក្សាសង្គម និង សេដ្ឋកិច្ចដែលផ្ទេរការគ្រប់គ្រងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋទៅឯកជន។ នវសេរីនិយមមានប្រភពពីគោលការណ៍មូលដ្ឋាននៃសេដ្ឋកិច្ចនវក្លាស៊ិក (neoclassical economics) ដែលស្នើថារដ្ឋាភិបាលត្រូវតែកម្រិតឧបត្ថម្ភធនធ្វើកំណែទម្រង់ ច្បាប់ពន្ធ ដើម្បីពង្រីកមូលដ្ឋានពន្ធកាត់បន្ថយឱនភាពថវិកា កម្រិតគាំពារនិយម (limit protectionism) និងបើកចំហទីផ្សារទៅរកពាណិជ្ជកម្ម។ នវសេរីនិយមក៏ស្វែងរកការលុបចោលនូវអត្រាប្ដូរប្រាក់ថេរ គាំទ្រការកាត់បន្ថយការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋមកលើធុរកិច្ច អនុញ្ញាតឱ្យមានទ្រព្យសម្បត្តិឯកជន និង ធ្វើឯកជននីយកម្មធុរកិច្ច។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
781	5	និព្វាន	អ. nirvana	បារ. nirvana (m.)	និព្វានត្រូវបានបកស្រាយខុសៗគ្នាដូចខាងក្រោម៖ - ឈ្មោះធម្មជាតិ ឬចិត្តដែលចេញចាកផុតពីកិលេស និងតណ្ហាអស់មានកម្មជាអ្នកតាក់តែងនាំឱ្យមាន ការកើតក្នុងវដ្ដ និងជាទីបរមសុខស្ងប់ដែលកើតចេញពីសីល សមាធិ និង បញ្ញា។ - សភាពឥតខ្ចោះឬបរមសុខ និងភាពស្ងប់ដែលកើតឡើងដោយការរំលត់ចំណង់ និងតណ្ហា និងភាពអស្ចារ្យក្នុងការផ្ដាច់អត្ថិភាពរបស់អត្តៈ។ (ព្រះពុទ្ធសាសនា) - ការរួបរួម ឬការដឹងអំពីអត្តសញ្ញាណនៃអាត្ម័នជាមួយព្រហ្ម័នដែលគេជឿថាអាត្ម័ន នេះមានភាពអមតៈ (Brahman) ។ (ហិណ្ឌូសាសនា) -ការរំដោះព្រលឹងចេញពីទាសភាពនៃកម្ម និង សំសារៈ ហើយវាក៏មានន័យថា ជាគោលដៅសង្រ្គោះផងដែរ។ (ជេនសាសនា) (វេវចនៈនឹងពាក្យនិព្វាន មានដូចជា និវ៌ាណ មោក្ស មោក្ខ វិមុត្តិជាដើម)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
782	5	និមិត្តសត្វ	animal symbolicum	animaux symbolicum	តាមទស្សនៈរបស់លោក កាស៊ីរឺ (Ernst Cassirer) និមិត្តសត្វ សំដៅទៅលើមនុស្ស ដែលមានលក្ខណៈពិសេសរបស់ខ្លួនអាស្រ័យទៅលើសមិទ្ធផល ដោយមិនអាស្រ័យលើរូបកាយ និង ស្មារតីនោះទេ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
783	5	និយាមសីលធម៌	moral norm	norme de morale	គោលការណ៍នៃអំពើត្រឹមត្រូវដែលកំណត់ដោយសមាជិកនៃក្រុមមួយ។ ការប្រព្រឹត្តដែលផ្អែកលើគោលការណ៍ទាំងនេះគឺជាគំរូមួយ ដែលបន្ទាប់មកត្រូវបានគេយកលំនាំតាមនិងវិនិច្ឆ័យថាល្អឬអាក្រក់។ ឧទាហរណ៍ ៖ ក្មេងត្រូវតែគោរពចាស់ គឺជានិយាមសីលធម៌ខ្មែរ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
784	5	បញ្ញត្តិកម្ម	conception	conception (f.)	ការបង្កើតគំនិត ពោលគឺជាដំណើរនៃការឈានទៅដល់គំនិត ឬ ជំនឿអរូបីមួយ ឬខណៈមួយដែលគំនិតអរូបិយនោះចាប់ផ្ដើមចាប់យកទម្រង់មួយ ឬ ផុសឡើង។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
785	5	បញ្ហាចិត្តកាយ	mind-body problem	null	បញ្ហាទស្សនវិជ្ជាអំពីចិត្តដែលនិយាយអំពីទំនាក់ទំនងរវាងចិត្តនិងកាយ។ បញ្ញត្តិនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងដោយប្លាតុង (Platon/Plato) និងអារីស្តូត (Aristote/Aristotle) ហើយក្រោយមក ដេកាត (Descartes) បានចាត់ទុកបញ្ហាចិត្ត-កាយនេះជាបញ្ហាស្នូលក្នុងទស្សនវិជ្ជាទំនើប។ ដេកាត ជឿអះអាងថាចិត្តមានការគិតជាខ្លឹមរបស់វា ហើយចិត្តគឺជាអង្គដាច់ដោយឡែកពីរាងកាយ ឬជាសារធាតុបន្ថែម។ មានទស្សនៈពីរដែលនិយាយពីបញ្ហាចិត្ត-កាយ គឺឯកនិយម (monism) និងទ្វិកនិយម (dualism) ។ ឯកនិយម (monism) អះអាងថា មនុស្សត្រូវបានបង្កើតពីរូបធាតុ ឬកាយ ហើយអ្វីៗដែលលេចចេញពីកាយគឺគ្រាន់តែមុខងារនៃកាយប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកឯទ្វិកនិយម (dualism) វិញ អះអាងថា មនុស្សត្រូវបានបង្កើតឡើងពីធាតុពីរ គឺកាយ (រូបធាតុ) និងចិត្ត (ស្មារតីឬព្រលឹង) ដែលមិនអាចកាត់ផ្ដាច់ពីគ្នាបានទេ។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាអំពីចិត្ត)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
786	5	បច្ឆាពិសោធន៍	a posteriori	a posteriori	ដែលមានក្រោយបទពិសោធ។ នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាវាទាក់ទងទៅនឹងពុទ្ធិដែលគេដឹងតាមរយៈបទពិសោធ ហើយវាជាបញ្ញត្តិសំខាន់នៅក្នុងពុទ្ធិវិទ្យា។ អ្នកពិសោធន៍និយមអះអាងថា ពុទ្ធិដែលផ្អែកលើបទពិសោធ គឺជាពុទ្ធិពិតតែមួយគត់ ដោយទទូចថា អ្វីៗទាំងអស់ដែលយើងអាចដឹងបាន គឺជាអ្វីដែលចូលមកក្នុងខ្លួនយើងតាមរយៈបទពិសោធ ជាពិសេសតាមរយៈការដឹងដោយវិញ្ញាណ (ពុទ្ធិឥន្ទ្រិយ) ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
787	5	បដិសំយោគ	dialectic	Dialectique (f.) /méthode dialectique	វិធី សិល្បៈនៃការស្វែងរកសច្ចភាពតាមរយៈ ការពិចារណា ការពិភាក្សាលើទស្សនៈមួយ ដែលយល់ឃើញពីចរិតលក្ខណៈមិនអាចកាត់ផ្ដាច់ចេញពីគ្នាបាននៃសំណើដែលប្រឈមគ្នា ឬគំនិតដែលយល់ឃើញខុសគ្នា ហើយដែលគេអាចរួមបញ្ចូលមកជាសម្មតិកម្មសំយោគមួយ។ យោងទៅតាមទស្សនៈផ្សេងៗស្ដីអំពីដំណើរនៃការពិចារណានេះ បញ្ញត្តិកម្មខុសគ្នាស្ដីអំពីបដិសំយោគបានលេចឡើង៖ - ក្នុងវិធីរបស់សូក្រាត (Socrates) បដិសំយោគគឺជាដំណើរការនៃការទាញយកសច្ចភាពតាមរយៈមធ្យោបាយនៃការសួរដេញដោលដើម្បីលាតត្រដាងនូវអ្វីដែលបានដឹងរួចហើយ តែមិនទាន់ច្បាស់លាស់ ឬការលាតត្រដាងនូវបដិវាទកម្ម និងសភាពភាន់ច្រឡំ នៃជំហរបស់អ្នកប្រឆាំង។ - ក្នុងកិច្ចសន្ទនាដំណាក់កាលកណ្ដាលរបស់ប្លាតុង (Platon) បដិសំយោគក្លាយទៅជាដំណើរការពេញលេញនៃការយល់ដឹងជ្រៅជ្រះ។ - ចំពោះអារីស្តូត (Aristotle) បដិសំយោគ គឺជាការពិចារណាសមហេតុផលលើមូលបដិញ្ញាដែលគួរឱ្យជឿជាក់។ - តាម កាន្ត (Immanuel Kant) បដិសំយោគ គឺជាតក្កវិជ្ជាស្ដីអំពីមាយាការឬកាប្រើប្រាស់តក្កវិជ្ជាខុសក្នុងការផ្ដល់នូវទម្រង់នៃជំនឿដ៏រឹងមាំ។ វាជាការងារមួយនៃការងាររបស់ទស្សនវិជ្ជាពិតក្នុងការបង្ហាញឱ្យឃើញនូវទីកន្លែងដែលវិចារណញ្ញាណប្រព្រឹត្តកន្លងព្រំដែនត្រឹមត្រូវនានារបស់វា។ ការងារនេះបង្កើតមាយាការរបស់អស្តិរូបវិជ្ជា អតិសេដ្ឋ។ - តាម ហេហ្គែល (Hegel) បដិសំយោគសំដៅយកដំណើរការចាំបាច់ ដែលបង្កើតការរីកចម្រើនទាំងក្នុងគំនិតនិងពិភពលោក។ ដំណើរការណ៍នោះគឺជាការខិតខំប្រឹងប្រែងដោះស្រាយបដិវាទកម្មរវាងមតិស្របនិងមតិផ្ទុយតាមរយៈមធ្យោបាយនៃសំយោគ។ ជាលទ្ធផលសំយោគនេះបែរជាត្រូវបានគេជំទាស់ ហើយដំណើរនេះប្រព្រឹត្តិទៅសាចុះសាឡើង រហូតដល់ឈានទៅសម្រេចបានសុក្រឹតភាពចុងក្រោយ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
788	5	បិតាធិបតេយ្យ	paternalism	paternalisme (m.)	របៀបនៃការគ្រប់គ្រង និងការដឹកនាំរដ្ឋដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងការគ្រប់គ្រងរបស់ឪពុកទៅលើកូនឬការគ្រប់គ្រងដែលមានលក្ខណៈរួមផ្សំរវាងការប្រើអំណាចជាមួយនឹងការទទួលខុសត្រូវក្នុងការមើលថែសមាជិកដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។ នៅក្នុងសីលវិជ្ជា ពាក្យនេះ មានន័យថា ជាការជ្រៀតជ្រែកចូលទៅក្នុងសេរីភាពរបស់អ្នកណាម្នាក់ដោយជឿថា ការជ្រៀតជ្រែកនោះគឺដើម្បីលើកកម្ពស់កុសលរបស់អ្នកនោះ ឬការពារ អ្នកនោះពីគ្រោះថ្នាក់ដែលកើតឡើង ទោះបីការជ្រៀតជ្រែកនោះបង្កឱ្យមានការជំទាស់ ឬការតវ៉ាពីបុគ្គល ដែលត្រូវបានគេជ្រៀតជ្រែកសេរីភាពនោះក៏ដោយ។ បច្ចុប្បន្ន បិតាធិបតេយ្យត្រូវបានជំទាស់ដោយទស្សនៈសេរីនិយម ដោយគេយល់ថាជាការធ្វើឱ្យបាត់បង់សេរីភាព ស្វ័យភាព និងសិទ្ធិបុគ្គល។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងសីលវិជ្ជា និង ទស្សនវិជ្ជានយោបាយ)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
789	5	បុរេពិសោធន៍	a priori	a priori	«ដែលមានមុនបទពិសោធ»។ នៅក្នុងទស្សនវិជ្ជា វាទាក់ទងទៅនឹងពុទ្ធិដែលគេទទួលបានដោយមិនផ្អែកលើបទពិសោធ ពោលគឺ គេទទួលបានពុទ្ធិនោះ តាមការពិចារណាបែបអនុមានញែកតែមួយប៉ុណ្ណោះ។ ពុទ្ធិដែលឯករាជ្យពីបទពិសោធមានសារៈសំខាន់ (ជាមូលដ្ឋាន) ចំពោះមែកធាងមួយ ចំនួនរបស់ពុទ្ធិវិជ្ជា ជាពិសេសចំពោះទ្រឹស្ដីវិចារណញ្ញាណនិយមនានា។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
790	5	បុគ្គលភាពនិយម	personalism	personnalisme (m.)	លទ្ធិមួយដែលផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើតថភាពរបស់ពិភពលោក ហើយអត្ថន័យនៃពាក្យ «បុគ្គលភាពនិយម»មានន័យជាច្រើន ដូចខាងក្រោម៖ ១- លទ្ធិមួយដែលអះអាងថា តថភាពដាច់ខាតរបស់ពិភពលោក គឺទេវបុគ្គលដែលជាអ្នកទ្រទ្រង់ចក្រវាលដោយអំពើជាបន្តបន្ទាប់នៃឆន្ទៈបង្កើតរបស់អាទិទេព។ ២- លោក Edgar Sheffield Brightman ដែលជាអ្នកបុគ្គលភាពនិយមសហសម័យដ៏ឆ្នើមម្នាក់ថា «បុគ្គលភាពនិយមគឺជាប្រព័ន្ធទស្សនវិជ្ជាមួយ ដែលចាត់ទុកបុគ្គលភាពរបស់មនុស្សថាជាតថភាពអស្ដិរូបវិជ្ជាតែមួយគត់ (ឬសំខាន់បំផុត) ព្រមទាំងមានតម្លៃខ្ពង់ខ្ពស់ពិតប្រាកដ»។ ៣- លោក Copleston ឱ្យនិយមន័យ «បុគ្គលភាពនិយម» ថាជាទស្សនវិជ្ជាមួយ ដែលមានជំនឿជាមូលដ្ឋានថា តថភាពគឺជាប្រព័ន្ធនៃបុគ្គលភាពដែលជាធាតុមិនអាចបំបែកបាននៃអត្ថិភាពទាំងអស់។ ឧទាហរណ៍ ៖ ទស្សនៈថា តថភាពមានលក្ខណៈរូបីនិងដោយឡែកមានលក្ខណៈបុគ្គលភាពនិយម។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
791	5	បុព្វវាសនា	predestination	prédestination (f.)	សាសនវិជ្ជា ដែលអះអាងថាព្រឹត្តិការណ៍ទាំងអស់នៅក្នុងដំណើរជីវិតរបស់មនុស្សម្នាក់ៗ ពោលគឺអ្វីៗដែលបានកើតឡើង កំពុងកើតឡើង ឬ នឹងកើតឡើងត្រូវបានកំណត់ជាមុនដោយអាទិទេព និងមិនអាចកែប្រែបាន។ ការកំណត់ថា តើព្រលឹងរបស់មនុស្សម្នាក់ៗនឹងឡើងទៅឋានសួគ៌ ឬធ្លាក់ទៅឋាននរកត្រូវបានសម្រេច ដោយឆន្ទៈរបស់អាទិទេពតាំងពីមនុស្សនោះកើតមកម្ល៉េះ ដោយមិនអាស្រ័យលើការប្រព្រឹត្តរបស់គេឡើយ។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាអំពីសាសនាអស្តិរូបវិជ្ជា និងតក្កវិជ្ជា)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
792	5	ប្រធាន	subject	sujet (m.)	មនុស្សណាម្នាក់ ក្រុមណាមួយ ដែលធ្វើអំពើតាមផ្លូវកាយ ឬ តាមផ្លូវចិត្តទៅលើមនុស្សណាម្នាក់ ក្រុមណាមួយ ឬទៅលើអ្វីមួយ។ ឧទាហរណ៍ ៖ សកម្មជនឬក្រុមមនុស្សដែលកំពុងតាមដាន និង វាយតម្លៃអំពីស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និង ការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា គឺជាប្រធាន។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
793	5	ប្រតិបត្តិនិយម	pragmatism	pragmatisme (m.)	ទស្សនវិជ្ជាមួយដែលនិយាយថា អត្ថន័យ តម្លៃនិងសច្ចភាពនៃគំនិត ទ្រឹស្ដី ឬជំនឿមួយត្រូវបានកំណត់ដោយលទ្ធផលនៃការប្រតិបត្តិជាក់ស្ដែងរបស់វា និង អះអាងថា មុខងាររបស់គំនិត គឺបង្កើតឬដឹកនាំសកម្មភាព។ ឧទាហរណ៍ ៖ ទ្រឹស្ដីប្រតិបត្តិនិយមបានពន្យល់ថា បើចង់ដឹងថាសីលប្រាំនៅក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាល្អ ឬមិនល្អ យើងត្រូវតែយកវាទៅអនុវត្ត ឬ ប្រតិបត្តិបន្ទាប់មកពិនិត្យមើលលទ្ធផលរបស់វា។ បើចង់ដឹងថា គោលការណ៍ទ្រឹស្ដី រូបមន្ត សេចក្ដីសម្រេចចិត្ត ច្បាប់ គំនិតណាមួយ។ ល។ ត្រូវឬខុស ត្រូវតែយកវាទៅអនុវត្ត បន្ទាប់មកត្រូវពិនិត្យមើលផលប៉ះពាល់ ឬលទ្ធផល របស់វា។ បើលទ្ធផលល្អភាគច្រើន នោះវាពិតជាត្រឹមត្រូវ ប៉ុន្តែប្រសិនបើលទ្ធផលភាគច្រើនមិនល្អ នោះវាពិតជាមិនត្រឹមត្រូវទេ។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
794	5	ប្រយោជន៍និយម	utilitarianism	utilitarisme (m.)	លទ្ធិមួយរបស់ទស្សនវិជ្ជាសីលធម៌ ដែលយល់ថាសេចក្ដីរីករាយខាងវិញ្ញាណ ឬសុភមង្គលសម្រាប់មនុស្សភាគច្រើននៅក្នុងសង្គម គឺជាកុសលដ៏ប្រសើរ និងជាគោលបំណងដ៏ពិសិដ្ឋនៃជីវិត។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
795	5	ប្រូតេស្តង់និយម	protestantism	protestantisme (m.)	លទ្ធិមួយក្នុងចំណោមលទ្ធិសំខាន់ៗទាំង៣នៃគ្រិស្តសាសនារួមមាន រ៉ូម៉ាំងកាតូលិកនិយម (Catholicism) អ័រតូដុកនិយម (Orthodoxy) និង ប្រូតេស្តង់និយម (Protestantism) ។ ប្រូតេស្តង់និយមបានចាប់ផ្ដើមឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី១៦ ជាចលនាមួយដើម្បីកែទម្រង់សហគមន៍ គ្រិស្តសាសនានៅបស្ចិមប្រទេសដោយបង្កើត សហគមន៍ប្រូតេស្តង់ចេញពីរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក។ គោលបំណងរបស់ពួកប្រូតេស្តង់និយម គឺស្រោចស្រង់ជំនឿគ្រិស្តសាសនាឱ្យល្អដូចដើមឡើងវិញ។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ពួកគេក៏បានរក្សាទុកនូវអ្វីដែលពួកគេ គិតថាមានតម្លៃ ហើយដែលបានអភិវឌ្ឍដោយពួករ៉ូម៉ាំងកាតូលិកនៅចន្លោះសតវត្សរ៍ទី៥ដល់ទី១៥។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
796	5	ពហុទេវនិយម	polytheism	polythéisme (m.)	លទ្ធិឬជំនឿដែលយល់ថា មានអាទិទេពច្រើនក្នុងនោះមានប្រុស មានស្រី ហើយអាទិទេពនីមួយៗត្រូវគេធ្វើបដិរូបកម្ម ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការជាក់ស្ដែងរបស់មនុស្សជាតិ ដូចដែលមានបង្ហាញនៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនាជាដើម។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
797	5	ពុត	hypocrisy	hypocrisie (f.)	សភាពនៃការស្ដែងចេញខាងក្រៅរបស់មនុស្សណាម្នាក់ ដែលមិនមែនជាសញ្ញានៃសភាពពិតខាងក្នុងរបស់ខ្លួន។ ការស្ដែងចេញខាងក្រៅនោះអនុលោមទៅតាមការទាមទារខាងសីលធម៌ ចំណែកឯសភាពលាក់បាំងខាងក្នុងនោះប្រាសចាកសីលធម៌។ ពុតអាចត្រូវផ្ដន្ទាទោសខាងសីលធម៌ ពីព្រោះវាជាប្រភេទនៃការបំភាន់ឬការក្លែងធ្វើអ្វី មួយដែលប្រាសចាកសីលធម៌សង្គម។ ដូច្នេះពុតជាប់ទាក់ទងនឹងកង្វះភាពគួរឱ្យទុកចិត្តបាន ភាពមិនស្មោះត្រង់ និងភាពមិនពិត ហើយជាទូទៅវាមានវិបាកដែលមិនគួរឱ្យចង់បាន។ (ពាក្យនេះ គេប្រើនៅក្នុងទស្សនវិជ្ជាសីលធម៌)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
798	5	ពុទ្ធិវិជ្ជា	epistemology	épistémologie (f.)	មែកធាងទស្សនវិជ្ជាដែលផ្ដោតការយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាទស្សនវិជ្ជាដែលទាក់ទងជាមួយទ្រឹស្ដីពុទ្ធិ។ ពុទ្ធិវិជ្ជាសិក្សាអំពីនិយមន័យនៃពុទ្ធិ និងបញ្ញត្តិពាក់ព័ន្ធ ប្រភពនិងលក្ខណៈវិនិច្ឆ័យរបស់ពុទ្ធិ ប្រភេទពុទ្ធិ និងកម្រិតនៃភាពត្រឹមត្រូវដែលអាចទទួលបានដែនកំណត់នៃពុទ្ធិ និង ទំនាក់ទំនងជាក់លាក់រវាងអ្នកដឹង និងកម្មវត្ថុដែលត្រូវដឹង។	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
799	5	ពូជនិយម	racism	racisme (m.)	មើលពាក្យ {vv1}ពូជសាសន៍និយម{vv2}	800	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00
800	5	ពូជសាសន៍និយម	racism	racisme (m.)	អំណះអំណាងមួយ ដែលថាមានឋានានុក្រមនៃសមត្ថភាព ឬ តម្លៃដែលកំណត់ដោយជីវសាស្ត្រក្នុងចំណោមពូជផ្សេងៗគ្នានិងអះអាងដោយខុសឆ្គងថា ពូជទាបគួរត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយពូជខ្ពស់។ ជាទូទៅ ពូជសាសន៍និយម/ពូជនិយមបង្ខំ ឬ ជំរុញដោយការភ័យខ្លាចនិងការស្អប់ខ្ពើមហើយ ដែលនាំទៅដល់អំពើហិង្សា ឬ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ទ្រង់ទ្រាយធំៗ។ (ពាក្យនេះគេប្រើនៅក្នុងទស្សនវិជ្ជានយោបាយ)	null	1	2022-01-01 12:00:00	2022-01-01 12:00:00