Datasets:

recursal

/

SuperWikiNEXT-32B

like 2

**Cassis** is 'n belangrike toeristebestemming in die département Bouches-du-Rhône (Suid-Frankryk) met 'n oppervlak van 26,86 vierkante kilometer en 7 758 inwoners (2009). Die dorp staan bekend vir sy rotskus met die kenmerkende *calanques* en sy uitstekende wit en roséwyne. Bekende skilders soos Vincent van Gogh en André Derain het die landskap van Cassis as motief vir hulle kunswerke gekies. Geografie --------- Cassis lê aan die Middellandse See, sowat twintig kilometer oos van Marseille, in 'n sonnige streek met jaarliks sowat 3 000 sonskynure. Die plaaslike Kaap Canaille spog met die steilste rotswande van alle Europese kusgebiede, wat 'n hoogte van 394 meter bereik. Die dorp is omring deur krytrotse, wat in die winter 'n beskerming bied teen die soms koue Mistralwind. Daar is sowat twintig *calanques*, tipiese klein fjorde, in die omgewing van Cassis, naas 'n aantal bekende sandstrande soos die Plage du Bestouan en die Plage de la Grande Mer en die klipstrand Plage de l'Arène. Die plaaslike grond met sy hoë kalkgehalte en die hoë jodiumgehalte van die lug bevorder die wynbou in die gebied, wat met die *Vin de Cassis* 'n gewilde wit wyn van oorsprong oplewer. Geskiedenis ----------- Die eerste bewoners van die gebied was Liguriërs wat in die tydperk tussen 500 en 600 v.C. 'n versterkte nedersetting bo-op die Baou Redon opgerig het. In die Romeinse tydperk was Cassis 'n klein vissersdorp wat volgens argeologiese opgrawings ook handelsbetrekkinge met Noord-Afrika en die Levant onderhou het. 'n Uitsig oor Cassis met sy kenmerkende *calanques* Tussen die 5de en 10de eeu het die *castrum*, 'n versterkte dorp, 'n skuilplek tydens barbare-invalle gebied. Die castrum het in 1223 die besit van die Seigneurie des Baux de Provence geword. Cassis is in die 15de eeu aan die grawe van Provence en later aan die biskoppe van Marseille afgestaan wat die gebied tot by die Franse Rewolusie in 1789 geregeer het. Tydens die 18de eeu het Cassis oorkant die stadsmuur van die castrum en rondom die hawe begin uitbrei. Ná die tydperk van die Restorasie het nywerhede soos visverwerking, tekstiele, olyfolie, koraalverwerking en wynbou hulle in Cassis gevestig. 'n Baie belangrike bedryf was die ontginning van plaaslike natuurstene. Die steengroewe van Cassis lewer onder meer sement en kalksteen op. Met die sogenaamde Cassissteen, wat al in die antieke tydperk ontgin is, het die dorp wêreldwyd bekendheid verwerf. Die stene vir 'n groot aantal hawehoofde in die Middellandse See-gebied, soos Alexandrië, Algiers, Piraeus, Marseille en Port Said, is in Cassis ontgin. Selfs die basis vir die groot vryheidsbeeld in New York Stad, wat deur Frankryk aan die Verenigde State geskenk is, is van Cassis se steen gemaak. Teen die begin van die 20ste eeu het hierdie tradisonele nywerhede geleidelik verdwyn, terwyl die wynbou en toerisme al hoe belangriker geword het. Cassis is een van die eerste drie wingerde in Frankryk wat sedert die jaar 1936 die AOC-etiket vir wyne van oorsprong verkry het.

'n Meyers Manx-duinebesie 'n **Duinebesie** is 'n ontspanningsvoertuig met groot wiele, dik bande, om sandduine, strande of woestyne te deurkruis. Die ontwerp is gewoonlik 'n aangepasde voertuig met 'n enjin wat op 'n oop onderstel gemonteer is. In die 1960's word dit in die VSA bitter gewild om Volkswagen Kewers van 'n ander bakwerk te voorsien. So 'n motor word 'n *Buggy* genoem, na die *VW Bug*, soos die Kewer in Amerika genoem word. Omdat die motors kleiner en ligter was as die gewone Kewer word die verkleinwoord *Buggy* gebruik. Buggy is ook 'n Engelse term vir 'n foutjie en dit pas goed by die Buggy omdat dit nie altyd ewe betroubaar was nie. *Duinebesie* is die Afrikaanse leenvertaling van *dune buggy*. Daar was bakwerk van veselglasversterkte poliëster te koop wat met min moeite op die onderstel van 'n Kewer kon gemonteer word. 'n Kewer het nie 'n selfdraende bakwerk nie, sodat die ombou min probleme gegee het. Daar was ook korter bakwerke, sodat dit nodig was om die onderstel te verkort. Hiervoor was natuurlik baie meer vakkennis en vaardigheid nodig. Hierdie nuwe gier het in die 1970's na Europa, maar ook Suid-Afrika, oorgespoel. | | | | --- | --- | | | Wikimedia Commons bevat media in verband met ***Volkswagen Buggy***. |

**Grace Brewster Murray Hopper** (New York Stad, 9 Desember 1906 – Arlington, 1 Januarie 1992) was 'n Amerikaanse wiskundige, rekenaarpionier, wetenskaplike en offisier (admiraal) in die Amerikaanse Vloot. Hopper is een van die eerste persone wat die noodsaaklikheid van hoërvlak programmeertale besef het. Sy het die eerste vertaler geskryf en haar idees het grootliks die COBOL-taal beïnvloed. Lewensloop ---------- Hopper behaal haar baccalaureusgraad in wiskunde en natuurkunde aan die Vassar Kollege in 1928. Tydens haar studie word sy lid van die akademiese vereniging *ΦΒΚ* (Phi-Beta-Kappa) vanweë haar wetenskaplike talent. Sy studeer verder aan Yale Universiteit en behaal in 1930 haar meestersgraad in dieselfde twee vakke. In 1934 word sy die eerste vrou in die Verenigde State wat 'n doktorsgraad in die wiskunde behaal. Haar verhandeling het die titel *New Types of Irreducibility Criteria*. Vanaf 1931 gee Hopper ook klas in wiskunde aan Vassar en teen 1941 was sy daardie universiteit se hoofdosent. In 1943 tree sy tot die VSA vlootreserwe toe en word gestasioneer in die ondersoeklaboratorium vir rekenaartoepassings. Sy dien op die Mark I rekenaar se programmeringpersoneel onder leiding van Howard Aiken. Hopper en Aiken was mede-outeurs van drie akademiese artikels oor die Mark I. Teen die einde van die Tweede Wêreldoorlog bedank sy uit die vloot, maar bly aan die ontwikkeling van die Mark II en Mark III rekenaars werk. In 1949 werk sy vir die Eckert-Mauchly Computer Corporation, waar sy begin toe die UNIVAC I in bedryf gestel word. Sy werk ook op die projek. In die begin van die 1950s word die maatskappy oorgeneem deur die Remington Rand Corporation en bly sy in hulle in diens totdat sy haar eerste werk op die gebied van vertalers publiseer. Haar vertaler staan bekend as die *A compiler*, met as eerste reël A-0. In 1954 word Hopper aangestel as die maatskappy se eerste direkteur van outomatiese programmering en haar department skep van die eerste vertaler-gebasseerde programeringstale, insluitende MATH-MATIC and FLOW-MATIC. In die lente van 1959, het 'n tweedaagse konferensie bekend as die *Conference on Data Systems Languages* (CODASYL) rekenaar kenners van die besigheidswêreld en regering bymekaargebring. Hopper dien as tegniese konsultant van die komitee en baie van haar voormalige werknemers dien op die korttermynkomitee wat die nuwe rekenaartaal COBOL ('n akroniem vir ***CO**mmon **B**usiness-**O**riented **L**anguage*) definieer. Die nuwe taal bou op Hopper se FLOW-MATIC taal en sluit in idees van die IBM taal COMTRAN. Hopper het geglo dat rekenaartale geskryf moet word in 'n vorm so na as moontlik aan Engels (eerder as in masjienkode). In 1966 klaar Hopper met die rang van kommandeur uit die nasionale reserwemag. In Augustus 1967 word sy egter weer tot aktiewe diens teruggeroep vir 'n periode van ses maande – wat later omgeskakel word in 'n aanstelling wat onbepaald duur. In 1973 word sy deur admiraal Elmo R. Zumwalt Jr. bevorder tot die rang van vlootkaptein. Gedurende die 1970's ontwikkel sy validasiesagteware vir COBOL en sy vertaling as deel van 'n standaardiseringsprojek vir die vloot. In Maart 1983 verskyn Hopper op televisie in die program *60 Minutes*. Daar word sy raakgesien deur Philip Crane, lid van die Amerikaanse Huis van Verteenwoordigers. Hy dien 'n mosie in by die Huis om president Ronald Reagan te oortuig om haar te bevorder tot kommodoor. In 1985 word haar rang omgesit in skoutadmiraal. In 1986 klaar sy (nie vrywillig) by die vloot uit. Sy word daarna aangestel as senior konsultant by Digital Equipment Corporation, 'n aanstelling wat sy die res van haar lewe behou. Sy bied veral lesings aan oor die vroeëre ontwikkeling van rekenaars, haar loopbaan en oor wat rekenaarvervaardigers sou kon doen om die lewens van hul gebruikers te vergemaklik. Grace Hopper sterf op 85-jarige ouderdom op nuwejaarsdag 1992 en word met militêre eer begrawe in die Arlington nasionale begraafplaas. Pryse en ander toekennings -------------------------- * 1969 — Hopper wen die eerste jaarlikse toekenning van die Data Processing Management Association. * 1971 — Die Association for Computing Machinery stel die "Grace Murray Hopper Award for Outstanding Young Computer Professionals" in. * 1973 — Hopper word die eerste Amerikaner en die eerste vrou van enige nasionaliteit om 'n Distinguished Fellow van die British Computer Society te word. * 1986 — Ontvang die "Verdediging onderskeidende diensmedalje" by haar aftrede. * 1987 — Word Computer History Museum Fellow Award ontvanger. * 1991 — Ontvang die Nasionale medalje vir tegnologie. * 1996 — Tewaterlating van die oorlogskip USS *Hopper*, na haar vernoem.

Die nywerheidstad Barmen in 1870. Skildery deur August von Wille. Dié stad het in 1929 met vier ander dorpe saamgesmelt om die stad Wuppertal te vorm, 'n eeu ná die stigting van die sendingstasie Wupperthal in die Kaapkolonie. **Barmen** was tot die samesmelting van vier nedersettings, onder meer Elberfeld, op 1 Augustus 1929 as die huidige stad Wuppertal, 'n nywerheidstad in die ooste van die Rynland, Duitsland. Sedertdien beslaan Barmen die distrikte Barmen, Heckinghausen en Oberbarmen binne die stedelike gebied van Wuppertal. Die Wesfaliese nedersetting Langerfeld, 'n eerstydse gemeente in die distrik Schwelm, nou die oostelike deel van die Wuppertalse stadsdistrik Langerfeld-Beyenburg, is reeds in 1922 by die stad Barmen ingelyf; so ook verspreide dele van die Wesfaliese dorp Nächstebreck, eens deel van die stad Sprockhövel. Barmen is van belang vir Suider-Afrika omdat dit die hoofkantoor was van die Rynse Sendinggenootskap waar sendelinge vir Suid- en Suidwes-Afrika aan die Rynse Sendinginstituut opgelei en vanhier uitgestuur is na die Kaapkolonie, Namaland en Hereroland. | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * GND: 4069145-7 * NARA: 10037028 * VIAF: 241583085 * WorldCat Identities (via VIAF): 241583085 |

*Hierdie artikel handel oor die adellike titel. Sien Graaf (werktuig) vir die artikel oor die tuinimplement.* **Graaf** (Duits: *Graf*, Nederlands: *Graaf*; vroulik **gravin**) is 'n adellike titel wat in Frankiese gebiede ontleen is aan middeleeuse Latyn – *grāvius* wat beteken het "koninklike bestuursamptenaar, toesighouer". Die Latynse woord is weer afgelei van die Grieks *grapheús* wat skrywer beteken. Die titel is ekwivalent aan die Franse *Compte* en die Engelse *Count* en *Earl*. 'n Graaf het oor 'n gebied wat as 'n *graafskap* bekend gestaan het geheers. 'n Frankiese graaf was oorspronklik 'n beampte wat slegs uitvoerende gesag gehad het, maar wat sedert die 6de eeu ook voorsitter van die *mallus* (volksvergadering, regsbank – Lex Salica) was. Aangesien 'n koninklike bestuursamptenaar 'n hoë posisie was en dikwels ook 'n titel gehad het, het die betekenis ontwikkel tot ‘edelman van sekere rang’. Die betekenis ‘toesighouer, bestuurder’ leef voort in die Nederlandse *dijkgraaf* en Duitse *Deichgraf* wat verwys na 'n persoon wat behels is met die bestuur van 'n waterskap. In die Germaanse noorde en ooste van die Frankiese Ryk is die term *Grafio* gebruik terwyl in die Gallo-Romaanse suide en weste die Latynse *comes* gebruik is. Dit het aanleiding gegee tot die Duitse *Graf, Gräfin* en Nederlandse *Graaf, Gravin* teenoor die Franse *Comte, Comtesse*, Italiaanse *Conte, Contessa*, Spaanse *Conde, Condesa* ens. Lys van adellike titels wat die term graaf bevat ------------------------------------------------ Daar het funksionele en institusionele verskeidenheid onder die graaflike ampte bestaan: | Afrikaans | Duits | Engels | Frans | Kommentaar/ etimologie | | --- | --- | --- | --- | --- | | Markgraaf en Markies | Markgraf | *Margrave* (slegs kontinentale Europa) en (meer onlangs) *Marquess* of *Marquis* | marquise | Mark (grens provinsie) + Graaf | | Landgraaf | *Landgraf* | *Landgrave* | *landgrave* | Land + Graaf | | Ryksgraaf | *Reichsgraf* | *Count of the Empire* | - | Ryk i.e. (die Heilige Romeinse Ryk) + Graaf | | | *Gefürsteter Graf* | *Princely Count* | - | *Gefürsteter Graf* -- Duitse werkwoord "om 'n *Reichsfürst" te maak+ Graf* | | Paltsgraaf | *Pfalzgraf* | *Count Palatine* of *Palsgrave* (laasgenoemde is in Engelse argaïes) | *comte palatin* | Palts + Graaf | | Ryngraaf | Rheingraf | *Rhinegrave* | - | Ryn (rivier) + Graaf | | Burggraaf | *Burggraf* | *Burgrave* | *burgrave* | Burg (kasteel, burg) + Graaf | | | *Altgraf* | *Altgrave* | - | *Alt* (oud) + Graf (baie raar) | | Vrygraaf | *Freigraf* | *Free Count* | - | Vry + Graaf; beide 'n feudale titel van *comital rank* *en* 'n meer tegniese amp | | Wildgraaf | *Wildgraf* | *Wildgrave* | - | Wild (wild of wildernis) + Graaf | | Rougraaf | *Raugraf* | *Raugrave* | - | Rou (rou, onbewoon, wildernis) + Graaf | | Visegraaf | *Vizegraf* | *Viscount* | *vicomte* | Vise = onder- + Graaf |

**Cassia Sharpley** (gebore 25 November 2000 in Windhoek) is 'n Namibiese model en skoonheidskoningin, en die wenner van die Mej Namibië 2022-kompetisie. Vroeë lewe ---------- Sharpley werk as 'n basiese lewensondersteunende paramedikus en volg 'n baccalaureusgraad in nood mediese sorg aan die Namibië Universiteit van Wetenskap en Tegnologie en was op skool aan die Eagles Christian Academy in Windhoek. Skoonheidskompetisie -------------------- Sharpley het haar skoonheidsloopbaan as tiener in 2017 begin, en sy het die tweede plek verower by die Mej Tiener Namibië 2017. Op 23 Junie 2018 het Sharpley Namibië verteenwoordig by Miss Teen Continents 2018 by die South Point Hotel and Casino in Las Vegas, Nevada, Verenigde State van Amerika en het teen agt ander kandidate meegeding waar sy nie in die halfeindstryd geplaas het nie, maar sy het die *Beste in Onderhoud*-toekenning gewen. Op 12 Augustus 2022 het sy teen 12 ander finaliste meegeding by Mej Namibië 2022 by die Windhoek Buiteklub Oord en Casino in Windhoek. Sy het die titel gewen en deur Chelsi Shikongo opgevolg. Sy sal Namibië by Mejuffrou Heelal 2022 verteenwoordig.

Die Ducati **SuperSport** en **SS** is 'n reeks lugverkoelde vierslag desmodromiese 2-klep 90° V-tweelingmotorfietse deur Ducati vervaardig van 1988 af. 'n Beperkte uitgawe SuperSport genaamd die SuperLight is in 1992 verkoop. Die naam dateer terug na die rondekas 1973 Ducati 750 Super Sport, en die 1975 vierkantige kas 750 en 900 Super Sport. Die benaming "SS" is slegs van toepassing op die latere bandgedrewe (Pantah) gebaseerde modelle. Super Sport-prototipe --------------------- Die eerste amptelike Super Sport-prototipes benut die 750 Sport- en GT 750-modelle as hul basis, maar spog met 'n bakstyl soortgelyk aan die Imolafietse. Die raam was blou geverf, terwyl die veselglaspetroltenk, bedekking en boonste helfte van die windskerm silwer was. Die petroltenk is ook gekenmerk deur 'n unieke deurskynende strook, waardeur daar vinnig bepaal kon word wat die brandstofvlak was. 1975–1981 Square Case Super Sport --------------------------------- In 1975 is twee weergawes van die Super Sport beskikbaar gestel wat gebaseer is op die 864 cc "square-case" 90-grade tweesilinderenjin. Die 1975 Super Sport het voortgegaan om die regterkantse ratskuiwer te gebruik, ten spyte van die VSA-regulasie van 1974 dat alle motorfietse se ratskuiwer aan die linkerkant van die enjin moet sit. Ten spyte hiervan het 'n handvol van die regterkantse Super Sports die Verenigde State van Amerika bereik. Ducati SuperSport en SS (1988–2007) ----------------------------------- Die Ducati SuperSport, aangekondig in 1988, gebruik 'n Pantah gebaseerde 904 cc lugverkoelde 90° V-twin, tweeklep "Desmodue" enjin met krukkaste afgelei van die 851 enjin. Dit is gemonteer in 'n buisgevormde tralieraamwerk. Die opbloeiing was hoofsaaklik as gevolg van Ducati wat deur Cagiva uitgekoop is, en die eerste wedergebore SuperSport is vrygestel as 'n 750 Sport. Dit het egter misluk as gevolg van sy 16-duimwiele en 'n gorrelende Weber vergasser en krakende swaaiarms. * Square Case Ducati Super SportSquare Case Ducati Super Sport * 900 Supersport900 Supersport * 1981 900SS (VK spes.) – met hersiene stertkant, kantpanele, Campagnolo gegote wiele en 40 mm Dell'Orto vergasser, met Conti-replika uitlaat en Mike Hailwood windskerm1981 900SS (VK spes.) – met hersiene stertkant, kantpanele, Campagnolo gegote wiele en 40 mm Dell'Orto vergasser, met Conti-replika uitlaat en Mike Hailwood windskerm * Ducati Super SportDucati Super Sport | | | | --- | --- | | Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. | Klik vir info oor hierdie sjabloon. |

Ducati Monster S4R S Tricolore 2008 Die **Ducati Monster** (Il Mostro genoem in Italiaans) is 'n spierfiets ontwerp deur Miguel Angel Galluzzi en vervaardig deur Ducati in Bologna, Italië sedert 1993. Dit is 'n sogenaamde *kaalfiets*, wat gekenmerk word deur 'n blootgestelde enjin en raam. Die doelgerigte en deurdagte gebruik van 'n tralieraamwerk in die Ducati Monster is 'n integrale deel van die motorfiets se ontwerp wat vir beide estetiese en strukturele doeltreffendheid sorg. In 2005 was verkope van die Monster vir meer as die helfte van Ducati se wêreldwye verkope verantwoordelik. Ducatimotorfietse gebruik byna uitsluitlik 90° V-tweelingenjins, wat hul die L-tweeling noem, met desmodromiese kleppe en 'n buisstaaltraliewerkraam, ontwerp deur Fabio Taglioni (1920-2001). Die Monsterlyn het talle variasies oor die jare heen beleef, van intreevlak 400 cc fietse tot die top-van-die-lyn multiklep, waterverkoelde superbike-enjinweergawes, met soveel as nege verskillende Monsterweergawes in 'n enkele modeljaar. Die Monster se basiese eenvoud het dit ook 'n gunsteling platform vir persoonlike motorfietsbouers gemaak, soos te siene is by tentoonstellingskompetisies soos die Monsteruitdaging. Monsters was uiteindelik verantwoordelik vir twee-derdes of meer van Ducati se produksie-uitset. 2021 ---- Die 2021 Ducati Monster is 'n kleiner, ligter aluminiumraam kaalstraatfiets wat 'n 937cc, vloeistofverkoelde, Testastretta 110 V-Twin enjin en 'n 6-gangtransmissie het. Dit is toegerus met 'n nat, meervoudige skuiwer en servo-ondersteunende hidrouliesgedrewe koppelaar. Die voorremme is radiaal gemonteerde Brembo 4-suier M4.32 remknypers, radiale hoofsilinder, dubbele 320 mm semi-swewende skywe met ABS, terwyl die agterkant Brembo 2-suier remknypers op 'n 245 mm skyf met ABS het.

***Rooi Rose*** was 'n Afrikaanse maandelikse vrouetydskrif wat in Suid-Afrika deur Caxton Magazines uitgegee is. Die eerste *Rooi Rose* verskyn in April 1942 met Mark Preston as skrywer. Die tydskrif het die lig gesien ten spyte van die Tweede Wêreldoorlog en probleme met die beskikbaarheid van papier. Die laaste uitgawe verskyn in Junie 2020. Hierdie tydskrif word soms voor erkenning gegee as die begin van Charlize Theron se loopbaan, deur die *Rooi Rose* Supermodel van die Jaar -kompetisie. *Rooi Rose* begin in 1944 weer herleef toe AM van Schoor en Hendrikus Potgieter by Marius Jooste se kantoor instap en voorstel dat die Afrikaans Pers Beperk, later Perskor, die tydskrif by hom (Potgieter) oorkoop. Jooste en Van Schoor het R200 by 'n bank geleen en toestemming by die APB se direksie gekry. Later stel APB 'n voltydse redakteur aan, RP Visser, opgevolg deur ID van der Walt. Van Schoor word ondertussen redakteur van die *Die Huisgenoot*. Van der Walt vertrek in 1959 na *Brandwag* en Ulrich Stark wat voorheen by *Die Vaderland* gewerk het, neem oor, en kry bydraes deur André P. Brink, Len Lindeque en Ela Spence. Die eerste redaktrises was Susan de Winter en Martie Snyman. Die tydskrif het aanvanklik ontspanningsverhale gebied, maar berig later ook oor aktuele onderwerpe soos die ontstaan van die Verenigde Nasies, die besoek van Koning George VI en sy gesin (1947), asook deurbrake op die mediese gebied. Teen 1960 was *Rooi Rose* 'n eenkleurblad (met die uitsondering van die buiteblaaie) van 120 bladsye per kopie. In 1970 word die tydskrif volkleur (wat ook handel oor modes en resepte) en teen die 1980's beslaan die inhoud glansfigure, modes, kos, heelwat brei- en hekelpatrone. Die 1990's word, wat modes betref, 'n mengelmoes van grunge, unisex, punk, terughunkering na die natuur (katoen en linne) en teen die millenniumwending gaan dit oor die smaak wat by die individu pas. Die vroeë 21ste eeu word ingelui met die digitale era en 'n tydsgees van kitsroem. Teen November 2000 word *Rooi Rose* die eerste Afrikaanse maandblad, met profielartikels oor bekendes soos Helen Suzman, Patricia de Lille, Antjie Krog en Anna-Mart van der Merwe, soms ook Susan Coetzer en Bettie Kemp. Met die skryf van François Verster se artikel in die *Kaapse Bibliotekaris* van Julie/Augustus 2016, is die maandblad se grootste uitdaging die internasionale tendens wat die digitale eeu teweegbring met die gewildheid van papiermedia wat taan. Tog beskik die *Rooi Rose* oor 'n "uiters lojale leserskring, wat steeds groei en diversifiseer". *Rooi Rose* se sirkulasie tydens die tweede kwartaal van 2016 was 63 704, vergeleke met sy mededinger *Sarie* se 71 124. Redakteurs ---------- * Martie Pansegrouw

Die **duinmol** is 'n knaagdier. Die dier is nie verwant aan 'n mol nie. Die naaste verwantskap met 'n ander diergroep is met die ystervark. Die familie kom slegs voor in Afrika, suid van die Saharawoestyn. In Suider-Afrika is daar ses verskillende spesies, in drie genera. Identifikasie ------------- 'n Duinmol het klein ogies, en die ore is ook klein. Die pote en stert is kort. Die dier het enorme snytande wat uit die bek uithang. Genera ------ * *Georychus* * *Fukomys* * *Cryptomys* * *Heliophobius* * *Bathyergus* * *Heterocephalus* Verspreiding ------------ Sien die verskillende spesies vir spesifieke verspreidingskaarte. Habitat ------- Die dier leef slegs ondergronds. Dit word selde bogronds gewaar. Gedrag ------ Die duinmol se kloutjies en tande is aangepas om goed te kan grawe; die tande maak die grond los, en die pote skop die klonte grond weg. Van bogronds gewaar 'n mens niks van hulle gedrag nie. Die dier het slegs las van vyande wanneer dit naby aan die grondoppervlakte 'n hopie grond uitstoot. Slange, roofdiere en roofvoëls kan dit dan vang. Verder open so 'n grondhopie nie direk op die hooftonnelgebied van die duinmol nie, maar op 'n sytonnel. Tonnels om kos te soek word gegrawe wanneer die grond nat en sag is. Tydens die droë seisoen herskuif die dier baie grondmateriaal ondergronds en blokkeer groot gedeeltes van die tonnelsisteem waarin dit lewe. Geluide ------- Onbekend. Kos --- Die diersoort eet knolle en bolle wat dikwels dodelik gifitg is vir ander soogdiere. Voortplanting ------------- Dit blyk of duinmol lank leef in die natuur, besonder lank in gevangenskap; en of die vrugbaarheid met ouderdom toeneem. (Sien ook Ou duinmolle stimuleer navorsing op veroudering) Spoor en veldtekens ------------------- Die hopies grond wat opgestoot word, is die enigste teken daarvan. Galery ------ * * Sien ook -------- * Lys van Suider-Afrikaanse soogdiere * Lys van Suider-Afrikaanse soogdiere volgens wetenskaplike name * Suider-Afrikaanse soogdiere en hul ordes Bronne ------ * 'Smither's Mammals of Southern Africa. A field guide'. Redakteur Peter Apps. Derde uitgawe, 2000. * 'Veldgids tot die soogdiere van Suider-Afrika'. Chris en Tilde Stuart. Eerste uitgawe, 1988. | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * NDL: 01151771 | | | | | --- | --- | | Taksondatabasisse | * Wd: Q750383 * ADW: Bathyergidae * BioLib: 36938 * EoL: 8682 * Fossilworks: 41999 * GBIF: 5492 * iNaturalist: 43744 * ITIS: 584570 * MSW: 13400002 * NCBI: 10167 |

**Outokefalie**, van die Griekse woord αὐτοκεφαλία ("met ’n eie hoof"), is die status van ’n hiërargiese Christelike kerk waarvan die biskop of patriarg aan die hoof nie verantwoording hoef te doen aan ’n biskop of patriarg met ’n hoër gesag nie. Dit word veral in die Oosters-Ortodokse Kerk gebruik vir sy vyftien administratief selfregerende kerke, asook in die Oriëntaal-Ortodokse kerke. Wanneer ’n kerk wat onder ’n ander kerk val, outokefaal word, bly eersgenoemde kerk in volle gemeenskap met die res van die kerke in die groep, maar hy is nie meer ondergeskik aan die tweede kerk nie. So het die Georgies-Ortodokse Kerk in 466 sy outokefalie gekry van die patriargaat van Antiogië, en die Georgiese patriarg is dus sedertdien op gelyke voet met die patriarg van Antiogië. Die Grieks-Ortodokse Kerk van Noord-Amerika is ’n voorbeeld van ’n Oosters-Ortodokse kerk wat nie outokefaal is nie; dit val onder die patriarg van Konstantinopel. Outonomie --------- Outokefalie is een stap onder outonomie. ’n Kerk wat outonoom is, se hoof (aartsbiskop of patriarg) word deur die patriarg van die moederkerk aangestel, maar is in alle ander opsigte administratief selfregerend. Hoewel outokefaal ook "selfregerend" of "onafhanklik" beteken, kom die woord van die Griekse κεφαλή (*kefale*, "hoof") en dui dus daarop dat ’n liggaam sy eie hoof het, terwyl outonoom letterlik "selfwetgewend" beteken, van die Griekse woord νόμος (*nomos*, "wet"). Sien ook -------- * Ortodokse kerke in gemeenskap vir ’n lys van die Oosters-Ortodokse Kerk se outokefale kerke.

Die berg **Ararat** (Turks: *Ağrı Dağı*, Armeens: Մասիս *Masis* of Արարատ *Ararat*, Grieks: Αραράτ, Hebreeus: אררט, Koerdies: *Agirî*, Persies: آرارات) is 'n alleenstaande berg in die uiterste noordooste van Turkye wat deur hoë vlaktes omring word. Die berg, wat nie ver van die grense met Armenië, Azerbeidjan en Iran geleë is nie, het twee vulkaniese pieke: Die sneeubedekte Groot Ararat (5 137 m) en Klein Ararat (3 914 m). Ararat is die hoogste bergpiek in Turkye en in die hele Armeense Hoogland. Die twee pieke maak sedert 2004 deel uit van 'n nasionale park. Ararat is 'n sluimerende vulkaan, en alhoewel daar geen uitbarstings in historiese tye aangeteken is nie, neem navorsers aan dat die piek wél in die laaste 10 000 jaar uitgebars het. Aangesien die vulkaan veraf van enige tektoniese plaatgrens geleë is, is daar tans nog geen wetenskaplike verklarings vir Ararat se vulkaniese aktiwiteit nie. Godsdienstige en mitologiese betekenis -------------------------------------- ### Joods-Christelike tradisie In die Joods-Christelike tradisie word die berg Ararat met die "Berge van Ararat" verbind, en dit is hier waar volgens mitologiese oorlewerings Noag se ark ná die groot sondvloed tot stilstand gekom het (Genesis 08, 04). Die Latynse *Vulgata*-Bybelvertaling verwys spesifiek na die *montes Armeniae*, dus die "Berge van Armenië", terwyl die teks in die *Nova Vulgata* gewysig is na die *montes Ararat*, of die "Berge van Ararat". Daar is nogtans geen wetenskaplike bewyse wat hierdie oorlewerings staaf nie. Die Koran verskil van die Joods-Christelike oorlewerings en verwys na die *Cudi Dağı*, 'n berg in die Suidoos-Turkse provinsie Şırnak, as Noag se landingsplek. ### Ararat in die Armeense mitologie en heraldiek Nasa-Satellietbeeld van die Araks tussen Armenië in die noorde en Turkye in die suide. Suid van die Araks is berg Ararat en noord van dié rivier is die Armeense hoofstad Jerewan geleë In die Armeense mitologie word die berg Ararat as die woonplek van die gode beskou, vergelykbaar aan die Griekse berg Olimpus. Die berg word deur Armeniërs steeds as 'n simbool van hul nasionale identiteit vereer. Al is dit weens die Turkse grensblokkade nie regstreeks toeganklik vir Armeense burgers nie, is die berg nogtans ook vanaf 'n groter afstand in Armenië sigbaar en oorheers dit die hoofstad Jerewan se silhoeët. As nasionale simbool van die Republiek van Armenië word die berg Ararat in die middel van die staatswapen uitgebeeld. Hierdie wapen, waarvan die vroegste weergawe in 1937 aangeneem is, het sy oorsprong in die wapen van die Armeense Sosialistiese Sowjetrepubliek waarop die berg naas die Sowjet-Russiese hamer-en-sekel-embleem en met 'n rooi ster in die agtergrond verskyn het. Ná die verbrokkeling van die Sowjetunie is 'n aangepaste weergawe van die Demokratiese Republiek van Armenië se wapen aangeneem wat steeds in gebruik is. Ondanks die feit dat 'n groot persentasie Armeniërs tot 1915 in die ses Wes-Armeense provinsies van die Ottomaanse Ryk saamgetrek was, het Turkye protes teen die Armeense SSR se wapenontwerp aangeteken en daarna verwys dat die berg Ararat op Turkse staatsgebied geleë is en sodoende nie deur Armenië of die Sowjetunie in beslag geneem kon word nie. Die Sowjet-Russiese minister van buitelandse sake, Andrei Gromiko, het in reaksie hierop aangemerk dat Turkye 'n staatsvlag met die maansekel daarop voer, alhoewel nog die maan nog 'n deel daarvan deel uitmaak van Turkye. Die berg is op 'n verskeidenheid Armeense dram-banknote uitgebeeld wat tussen 1993 en 2001 uitgereik is, asook op die agterkant van 'n reeks Turkse 100 lira-banknote wat tussen 1972 en 1986 uitgegee is. Die berg Ararat staan ook sentraal in die Armeens-Kanadese rolprentmaker Atom Egoyan se simbolistiese film *Ararat* wat in 2002 ontstaan het. 'n Driedimensionele NASA-beeld met die twee pieke van berg Ararat

Die **dubbele waterboeglynknoop** is 'n lus wat baie soortgelyk is aan die dubbele boeglynknoop, maar effens sterker. Eienskappe ---------- Hierdie is 'n baie sterk, veilige knoop, wat nie maklik losgaan wanneer dit gebruik word nie, maar het die voordeel dat dit maklik na gebruik losgemaak kan word. Hierdie knoop is maklik om te knoop, en die lus verskuif nie onder las nie. Gebruike -------- Aangesien hierdie knoop baie veilig is, en maklik losgemaak kan word, is dit baie gewild onder bergklimmers. Alhoewel die syfer 8-knoop effens sterker is, verkies baie bergklimmers hierdie knoop aangesien dit steeds baie veilig is, en maklik losgemaak kan word nadat dit 'n las gedra het, sodat die tou weer gebruik kan word. Aangesien hierdie knoop se lus nie onder las skuif nie, en vinnig en maklik geknoop kan word, is dit 'n goeie knoop vir reddingswerk. Voorbeelde hiervan is vir 'n tou rondom 'n persoon se lyf (onder die arms) wanneer hy opgehys moet word, of nadat iemand oorboord geval het. Dit is ook 'n baie handige knoop vir alledaagse gebruik. Metode van knoop ---------------- **A.** Maak twee lusse in die tou. **B.** Plaas die boonste lus bo-oor die onderste lus. **C.** Ryg die kort punt van die tou deur die twee lusse. **D.** Trek die kort punt agter om die lang kant van die tou. **E.** Ryg die kort punt van die tou weer deur die twee lusse. **F.** Trek die lang kant van die tou en die lus om die knoop styf te trek. *Let wel*: Maak seker dat die lus die verlangde grootte is voor dit styfgetrek word, aangesien die lus nie verstel kan word sonder om die knoop los te maak nie. Metode om die dubbele waterboeglynknoop te knoop.

**Erich Fritz Emil Mielke** (Duitse: [ˈeːʁɪç ˈmiːlkə]; 28 Desember 1907 - 21 Mei 2000) was 'n Duitse kommunistiese amptenaar wat vanaf 1957 tot kort na die val van die Berlynse Muur in 1989 as hoof van die Oos-Duitse ministerie van Staatsveiligheid (Ministerium für Staatsicherheit), beter bekend as die Stasi, gedien het. Mielke, 'n boorling van Berlyn en 'n tweedegenerasie-lid van die Kommunistiese Party van Duitsland, was een van twee triggers in die moorde van Berlynse polisiehoofde Paul Anlauf en Franz Lenck in 1931. Na verneem word dat 'n getuie oorleef het, het Mielke die vervolging vrygespring deur na die Sowjetunie te vlug, waar hy in die NKVD gewerf is. Hy was een van die sleutelfigure in die Groot Suiwering asook die ontbinding van die Internasionale Brigade tydens die Spaanse Burgeroorlog. Na die einde van die Tweede Wêreldoorlog keer Mielke terug na die Sowjet-Sone van die Besette Duitsland, wat hy help organiseer het in 'n Marxisties-Leninistiese satellietstaat onder die Sosialistiese Eenheidsparty van Duitsland (SED), wat later hoof van die Stasi geword het; volgens John Koehler was hy "die langste dienende geheime polisiehoof in die Sowjetblok". Die Stasi onder Mielke is die 'mees deurlopende polisiestaatapparaat wat ooit op Duitse grond bestaan'. In 'n onderhoud in 1993 het die Holocaust-oorlewende en die Nazi-jagter Simon Wiesenthal gesê dat, as 'n mens slegs die onderdrukking van hul eie mense beskou, die Stasi onder Mielke "baie, baie erger was as die Gestapo." Gedurende die 1950's en '60's lei Mielke die Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft van Oos-Duitsland se familieplase, wat 'n vloed vlugtelinge na Wes-Duitsland gestuur het. In reaksie hierop het Mielke toesig gehou oor die konstruksie van die Berlynse Muur en mede-ondertekening van bevele om alle Oos-Duitsers wat probeer defekteer te skiet. Hy het ook toesig gehou oor die skepping van 'n pro-Sowjet-geheime polisie en opstand in Wes-Europa, Latyns-Amerika, Afrika en die Midde-Ooste. Benewens sy rol as hoof van die Stasi, was Mielke ook 'n generaal in die Nasionale Volksleër (Nationale Volksarmee), en lid van die SED se regerende Politburo. Mielke, gedoop 'The Master of Fear' (Duits: der Meister der Angst) deur die Wes-Duitse pers, was een van die magtigste mans in Oos-Duitsland. Na Duitse hereniging is Mielke vervolg, skuldig bevind en in die gevangenisstraf gevonnis vir die moorde op Paul Anlauf en Franz Lenck in 1931. Hy is vroeg vrygelaat weens slegte gesondheid en is in 2000 in 'n Berlynse verpleeginrigting oorlede.

| Australian Capital TerritoryAustraliese Hoofstadgebied | | --- | | | | | | --- | --- | | | | | (Vlag van Australiese Hoofstadgebied) | (Landswapen van Australiese Hoofstadgebied) | | | *Bynaam : The Nation's Capital* | | *Leuse : For the Queen, the Law and the People* | | | | Ander deelstate en gebiede van Australië | | **Land** | Australië | | **Hoofstad** | Canberra35°18′29″S 149°7′28″O / 35.30806°S 149.12444°O / -35.30806; 149.12444 | | **Grootste stad** | Canberra | | **Goewerneur** | | | **Premier** | Andrew Barr (ALP) | | **Oppervlakte** | 2 358 km² | |  - Land | 2 280 vk km | |  - Water | 77,6 vk km (3,29%) | | **Bevolking (2014)** | |  - Totaal | 385 600 inw. | |  - Digtheid | 160 inw./vk km | | | **Poskode** | ACT | | **Tydsone** | UTC +10 (AOST)UTC+11 (AODT) | | **Webwerf** | www.act.gov.au | | | Die **Australiese Hoofstadgebied** (Engels: **Australian Capital Territory**; afgekort: **ACT**) is 'n klein, selfbesturende gebied in Australië wat die hoofstad Canberra en die gebied direk daarom insluit. Dit is in die suidelike deel van die deelstaat Nieu-Suid-Wallis, tussen Sydney en Melbourne geleë. Die ACT administreer ook 'n afsonderlike enklawe, die Jervisbaaigebied, aan die suidkus van Nieu-Suid-Wallis. Die Australiese grondwet (geskryf voor die ACT se grondvesting) bepaal dat die ligging van die nasionale hoofstad geheel binne Nieu-Suid-Wallis moet wees. Geskiedenis ----------- Op 1 Januarie 1901 het die Gemenebes van Australië as 'n dominium (vrygewes) van die Britse Ryk tot stand gekom. Die federale hoofstad se ligging is in 1908 as 'n soort geografiese kompromis tussen die twee grootste stede van die land, Sydney en Melbourne, gekies. In 1911 is die *Federale Hoofstadgebied* gevorm vir die bou van die nuwe hoofstad, Canberra. Dit is later na die *Australiese Hoofstadgebied* (*Australian Capital Territory*) hernoem. Die Australiese parlement kon egter eers in 1927 na 'n tydelike gebou in Canberra verskuif. Melbourne het tot dan as die tydelike federale hoofstad ingestaan, waar die federale parlement die parlementsgebou van die voormalige kolonie Victoria gebruik het. Dit het tot na die Tweede Wêreldoorlog geneem om al die departemente na Canberra te verskuif.

**Erik IV** (Deens: Erik Plovpenning; 1216 – 9 Augustus 1250) was van 28 Maart 1241 tot met sy dood koning van Denemarke. Hy was die seun van koning Waldemar II en sy tweede vrou, Berengária van Portugal, en die broer van konings Abel en Christoffel I. Vroeë lewe ---------- In 1218, kort ná sy dood, het Erik die Hertog van Sleeswyk geword. Ná die dood van die troonopvolger, sy halfbroer Waldemar, is hy op 30 Mei 1232 aangestel as koning en sy pa se medeheerser. Sy jonger broer Abel het toe die Hertog van Sleeswyk geword. Toe sy pa in 1241 dood is, het Erik outomaties die troon bestyg. Bewind ------ Sy bewind is gekenmerk deur bitter gevegte en ’n burgeroorlog teen sy broers, veral Abel, wat blykbaar ’n onafhanklike posisie wou hê en gesteun is deur die grawe van Holstein. Erik het ook geveg teen die kleinboere van Skone wat in opstand gekom het weens swaar belasting, onder andere op ploeë. Die aantal ploeë wat ’n boer besit het, is gebruik as ’n aanduiding van hoe groot sy grondgebied was (hoe meer ploeë, hoe groter grondgebied). Dit het die koning die bynaam "ploegpennie" (Deens: *Plovpenning*) besorg. Intussen het hy ook probleme met die kerk gehad omdat hulle daarop aangedring het dat hulle vrygeskeld is van belasting, terwyl hy op belasting aangedring het. Biskop Niels Stigsen het uit Denemarke gevlug en die koning het Kopenhagen en die biskop se eiendom in Seeland gekonfiskeer. Erik is daarna deur die Rooms-Katolieke Kerk gewaarsku om nie met die Kerk se voorregte te peuter nie. Moord ----- In 1249, nadat Erik die grensfort Rendsburg teen Estland gaan verdedig het, het Abel hom gevra om in sy huis in Sleeswyk oor te bly. Hy is daar gevange geneem en met ’n byl onthoof. Abel het gesweer hy het niks met die moord te doen gehad nie. Min Dene het hom geglo en binne ’n jaar en ’n half is Abel ook vermoor. Huwelik en kinders ------------------ Erik het net dogters by sy vrou, Jutta van Sakse, gehad wat oorleef het. Hulle het twee seuns gehad wat baie jonk dood is.

Die *Merode-altaarskildery*, waarskynlik uit die werkwinkel van Robert Campin, omstreeks 1427-'32. Jheronimus Bosch, *Tuin van Wellus*, 1490-1510. Museo del Prado, Madrid. Die *Aino-mite*, geskoei op 'n triptiek deur Akseli Gallen-Kallela in 1891. Ateneum, Helsinki. 'n Moderne fototriptiek. 'n **Triptiek** (van die Griekse byvoeglike naamwoord τρίπτυχον *triptukhon*, "drievoudig") is 'n kunswerk (gewoonlik 'n paneelskildery) wat uit drie dele bestaan of drie gekerfde panele wat met skarniere aan mekaar vas is en toegevou kan word. Dit is dus 'n vorm van poliptiek, 'n kunswerk wat uit drie of meer panele bestaan. Die middelste paneel is gewoonlik die grootste en het twee kleiner verwante panele weerskante, hoewel 'n mens triktieke kry met ewe groot panele. Ondanks die verbintenis met 'n kunsformaat word die term soms algemener gebruik vir enigiets met drie dele, veral as hulle 'n eenheid vorm. In kuns ------- Die triptiek as kunsvorm verskyn in die vroeë Christelike kuns en was vanaf die Middeleeue 'n gewilde standaardformaat vir altaarskilderye. Dit het geografies voorgekom van die Bisantynse kerke in die ooste tot die Keltiese kerke in die weste. Dit is in die Bisantynse tydperk dikwels gebruik vir privaat aanbidding, saam met ander relieke soos ikone. Skilders van die Renaissance soos Hans Memling en Jheronimus Bosch het die vorm gebruik. Beeldhouers het ook daarvan gebruik gemaak. Van die Gotiese tydperk af was altaarskilderye in kerke en katedrale in Europa en elders dikwels triptieke. Twee katedrale met 'n triptiek as 'n altaarskildery is die Llandaff-katedraal in Wallis en die Notre-Dame-katedraal in Parys, Frankryk. Ons Liewe-vrouekatedraal in Antwerpen, België, bevat twee voorbeelde deur Rubens. Die vorm kom ook voor in baie kerkvensters van gebrandskilderde glas. Hoewel dit gewoonlik die vorm van altaarskilderye is, is ander sodanige kunswerke ook geskep, veral deur Jheronimus Bosch, Max Beckmann en Francis Bacon. Die hoogste prys wat destyds op 'n veiling vir 'n kunswerk betaal is, was $142,4 miljoen in November 2012 vir 'n triptiek van 1969, *Three Studies of Lucian Freud* deur Francis Bacon. Die rekord is in Mei 2015 verbeter deur $179,4 miljoen vir Pablo Picasso se skildery van 1955 *Les Femmes d’Alger*. Die formaat is later ook gebruik in ander godsdienste, soos die Islam en Boeddhisme. Ook in die Tibettaanse Boeddhisme is dit vir tradisionele altare gebruik. In fotografie ------------- 'n Fotografiese triptiek is 'n algemene styl in moderne kommersiële kunswerke. Die foto's word gewoonlik gerangskik met 'n eenvoudige raam tussen hulle. Die werk kan bestaan uit verskillende foto's met 'n gemeenkaplike tema of kan een foto wees wat in drie verdeel is. Skakels ------- * Wikimedia Commons logo Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Triptiek. * Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal. | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BNF: cb123568161 (data) * GND: 4186214-4 * LCCN: sh85137907 * NKC: ph1129779 |

Gedenkteken vir die mense wat help bou het aan die Outeniquapas. Uitsig van die Outeniquapas na George se kant toe. Die Outeniekwapas. **Outeniquapas**, soms ook Outeniekwapas, is 'n bergpas op die N12 nasionale pad. Dit is een van die twee hoofroetes oor die Outeniekwaberge wat Outeniekwaland verbind met Oudtshoorn in die Klein-Karoo, Uniondale in die Langkloof en die binneland. Die pas is 14,5 km lank. Geskiedenis ----------- Weens die groei van beide George en Oudtshoorn en die ontwikkeling in die landelike gebiede rondom beide dorpe sowel as die gevolglike toename in gemotoriseerde verkeer het die Montagupas nie meer aan die eise voldoen nie. Die nuwe pas is ontwerp deur ingenieur Pieter Agricola de Villiers, toevallig 'n boorling van George en gebou deur sy werkgewer, die Nasionale Padraad. De Villiers het voorheen ook die Du Toitskloofpas tussen Worcester en die Paarl op die N1 ontwerp. Waarskynlik het die beskikbaarheid van Italiaanse krygsgevangenes wat besig gehou moes word, die owerhede aangepor om uiteindelik met die konstruksie van die pas te begin. In 1942 is die woonkwartiere vir die Italianers opgerig. Die bronne verskil in die aantal Italianers wat hier werksaam was. Een bron noem 'n getal van 80 en twee ander 800. In 1943 het die konstruksiewerk daadwerklik begin. Aanvanklik is slegs handearbeid gebruik. Weens die hardheid van die rots was die vordering baie stadig. Dikwels is 25 boorpunte gebruik om 'n gat van 'n meter te boor. Etlike kilometers soliede rots is van die berghange afgeskiet en klowe opgevul. Aan die begin van die oorlog toe die Spilmoondhede nog aan die wenkant was, het die krygsgevangenes nog baie hard gewerk. Soos die gety in die oorlog teen Italië gedraai het, het die krygsgevangenes se entoesiasme getaan. Teen die einde van die Tweede Wêreldoorlog toe nog maar slegs 10% van die werk afgehandel is, is die Italianers gerepatrieer. Hulle plek is ingeneem deur 'n groep van 170 swart arbeiders. Tegniese en administratiewe personeel was nagenoeg 70. Voltooiing van die pas het teen die einde begin sloer. Op groot skaal is nou gebruik gemaak van moderne padboumasjinerie. En die siviele ingenieursfirma Clifford Harris is opgedra om die noordelike gedeelte by Waboomskraal af te handel. Die totale koste aan die konstruksie van die twaalf en 'n halwe kilometer lange pas was 50 000 pond. Met 'n gemiddelde padwydte van 10m en 'n maksimum helling van 1 in 16 kon die motors van die middel van die vorige eeu die hoogste punt van die pas op 800m bo seevlak maklik bereik. Op 20 September 1951 het die minister van vervoer, Paul Sauer, die pas geopen. Dit is destyds beskryf as een van die mooiste passe in die land en een van die grootste oorwinnings van die mens oor 'n geografiese hindernis in die pad van vooruitgang. 1990 Verbeteringe ----------------- In die middel van die 1990's is verdere ingrypende verbeteringe aan die pas aangebring. Op verskeie dele is dubbelbane en stilhouplekke voorsien. Vanaf die oostelike helling van die pas kry die motoris 'n mooi uitsig oor George en omgewing sowel as op die Cradock-, Montagu- en spoorwegpasse oor die berg. Aan die Klein-Karoo-kant gaan die pas deur Waboomskraal, 'n vallei teenswoordig veral bekend vir die hopsboerdery. Sien ook -------- * Outeniekwa Spoorwegpas * Lys van bergpasse in Suid-Afrika

**Barklybrug** (meestal egter **Barkly Bridge**) is ‘n spoorweghalte en spoorbrug oor die Sondagsrivier sowel as die omliggende boerderygebied in die Oos-Kaap. Spoorlangs is die brug 42 km van Port Elizabeth en by 33° 37′ suid en 25° 42′ oos. Die oorspronklike brug is in Skotland deur die Lanarkshire Steel Co. vervaardig, in groot stukke na die Kaap verskeep en op die rivieroewer aanmekaar gesit. Dit bestaan uit 6 spanne met ‘n totale lengte van 33 m. Dit dateer uit 1876 en die bou het die opening van die spoorlyn na die noorde aansienlik vertraag. Die taklyn van 85 km tussen Alexandria en Barklybrug is op 18 Mei 1909 geopen en het sigorei, melk en hout uit Alexandria se bosse vervoer. Skoolkinders uit die Alexandria-omgewing moes op Barklybrug en weer op Alicedale oorklim om by hul skole op Grahamstad te kom. In 1936 het Barklybrug se stasie (op die noordelike oewer) selfs ‘n stasiemeester, ‘n voorman en ‘n stasiekafee gehad. Aangeslikte sand is daar in die rivierbedding versamel vir gebruik in die metaalgieterybedryf. Die brug is vernoem na die Kaapse goewerneur Henry Barkly. Teenswoordig staan die stasiegebou verlate omdat die treindiens na Alexandria in 1993 gestaak is. Die oorspronklike brug is nou ‘n enkellaan-padbrug en ‘n betonbrug dra die treinverkeer. Bibliografie ------------ * Boonzaaier, J.W.C. (Boon): Spore oor die veld – ‘n spoorwegsafari deur Suider-Afrika. Warmbad: 2008. ISBN 978-0-620-41712-9 * Burman: Early railways at the Cape. Kaapstad: Human & Rousseau. 1984. ISBN 0-7981-1760-5 * Logie, Bartle: Sundays – Tales from a winding river. Port Elizabeth: Bluecliff Publishing. 2011. ISBN 978-0-9870017-2-6

**Sir Stirling Moss OBE** (17 September 1929 – 12 April 2020) was 'n Britse renjaer. Hy was die seun van Alfred Moss wat die veertiende plek behaal het in die Indianapolis 500-wedren van 1924. Moss is in London gebore. Moss in 'n Lotus by die Nürburgring in 1961 Moss in 'n Mercedes-Benz W196 by Goodwood 2014 Stirling Moss is 'n pionier in die Britse Formule Een-wedrenbedryf en word as een van die beste renjaers beskou wat nooit die Wêreldkampioenskap vir renjaers kon wen nie. Hy het tussen 1955 en 1958 vier keer die tweede plek behaal. Moss het 194 van sy 497 wedrenne tussen 1948 en 1962 gewen, wat 16 Formule Een Grand Prix-oorwinnings insluit. Vir Moss was die manier waarop die stryd gevoer word net so belangrik as die uitslag en sy goeie sportmansgees het hom moontlik die Wêreldkampioenskap gekos toe hy sy teenstander Mike Hawthorn verdedig het toe daar in Portugal oorweeg is om hom weens 'n oortreding te straf. Hawthorn het Moss toe uiteindelik met 'n enkele punt geklop ten spyte daarvan dat hy slegs een wedren gewen het teenoor Moss se vier. In 1962 is Moss ernstig beseer tydens 'n ongeluk in Goodwood in sy Lotus. Hy het goed herstel maar te vroeg terug gekeer tot motorwedrenne. Hy het egter agtergekom dat hy nie meer die mas kon opkom nie en sy uittrede uit Grands Prix-wedrenne aangekondig. Hy het egter aanhou deelneem aan veteraanmotorwedrenne. Een van sy beroemdste wedrenne was tydens die "Mille Miglia" van 1955, 'n 1 500 km-ooppad-uithouren in Italië, wat hy in 'n rekordtyd van 10 uur en 8 minute gewen het (Juan Manuel Fangio het tweede geëindig). Sy medebestuurder in die Mercedes-Benz 300 SLR was die joernalis Dennis Jenkinson wat hom ondersteun het met notas oor die besonderhede van die lang pad ('n innovasie wat direk gelei het tot die instel van die navigator met sy roetenota's in tydrenne). Moss se eerste Formule Een-oorwinning was in 1955 by die Britse Grand Prix te Aintree. Dit was die enigste wedren waarin hy sy spanmaat, vriend, mentor en teenstander by Mercedes, Juan Manuel Fangio uitgestof het. Daar word egter dikwels gegis oor die moontlikheid dat Fangio vir Moss op die laaste draai laat verbykom het sodat hy voor sy tuisskare kon wen. Tydens sy loopbaan het Moss in verskeie motors gejaag, onder meer in 'n privaat Jaguar, vir Maserati, Vanwall, Lotus vir Cooper en dan ook vir die magtige Mercedes-Benz.

Simmetrieë van die tetraëder: 'n C3-as, 'n S4 as en 'n spieëlvlak 'n **Tetraëder** is die eenvoudigste van die vyf Platoniese vaste liggame of Platoniese veelvlakke. Die tetraëder bestaan uit vier gelyke gelyksydige driehoeke, wat in vier hoekpunte ontmoet. Daar is 6 gelyke sye wat hoeke van 60° met mekaar maak. Die inhoud van 'n tetraëder met sy **s** is: {\displaystyle V={\frac {s^{3}}{6{\sqrt {2}}}}} Chemie ------ In die chemie, en veral die organiese chemie speel die tetraëder 'n sentrale rol omdat molekule dikwels hierdie vorm het. 'n Goeie voorbeeld is die damp van die element fosfor. Dit bestaan uit P4-molekule wat die hoekpunte van 'n tetraëder beset. In hierdie geval is die middelpunt van die tetraëder leeg en die chemiese bindings volg die sye van die tetraëder. In die organiese chemie word dikwels 'n koolstofatoom in die tetraëder se middelpunt aangetref met vier ander atome op die hoekpunte. Die bindings is nou langs die lyne geleë wat die middelpunt met die hoekpunte verbind. Indien hierdie vier ligande dieselfde atome betref, soos in metaan CH4 is dit 'n perfek simmetriese tetraëder en die hoeke H-C-H wat die arme van die molekuul vorm is die tetraëderhoek: {\displaystyle \alpha =arccos(-{\frac {1}{3}})\approx 109.4712206^{o}} | | | | --- | --- | | | | Indien die vier ligande nie dieselfde is nie, sal die tetraëder nie perfek simmetries wees nie en die hoeke wat die bindings vorm afwyk van die ideale waarde van die tetraëderhoek. Dit is byvoorbeeld die geval in ammoniak waar een van die ligande vervang is deur 'n alleenpaar. Sien ook -------- * Afgeleide vorm: Reuleaux-tetraëder | Platoniese vaste liggame | | --- | | Naam | tetraëder | heksaëder | oktaëder | dodekaëder | ikosaëder | | Puntgroep | Td | Oh | Oh | I | I | | Vlakke | 4 | 6 | 8 | 12 | 20 | | Vlaksoort | driehoek | vierkant | driehoek | vyfhoek | driehoek | | Hoekpunte | 4 | 8 | 6 | 20 | 12 | | Sye | 6 | 12 | 12 | 30 | 30 |

Bruckner de Villiers, L.V. vir Barkly van 13 Maart 1920 tot 31 Desember 1920 en weer van 18 Junie 1924 tot 30 April 1929. **Barkly** was 'n kiesafdeling van die Suid-Afrikaanse Volksraad vanaf die eerste algemene verkiesing op 15 September 1910 ná Uniewording op 31 Mei daardie jaar tot voor die verkiesing van 1929. In die eerste verkiesing in dié kiesafdeling wat waarskynlik verwys na Barkly-Wes naby Kimberley, word die Unionisteparty se dr. Arnold Hirst Watkins onbestrede verkies, maar in 1915 kom hy te staan teen J.C. Scholtz van die Nasionale Party en die onafhanklike H.D. Roux en wen met 818 stemme meer as Scholtz. Watkins byt egter in 1920 die onderspit af teen die N.P. se Wilhelm Bruckner de Villiers met 396 stemme terwyl die Suid-Afrikaanse Party se J.S. Kruger derde kom. Nadat die S.A.P. en die Unionisteparty saamsmelt verloor De Villiers in 1921 teen die S.A.P.-kandidaat Pieter Ernst Scholtz met 'n skamele 57 stemme. In 1924 is dit eweneens 'n gelykop stryd en dié keer wen De Villiers met 63 stemme om Scholtz te ontsetel. Barkly word afgeskaf voor die verkiesing van 1929. In daardie jaar se algemene verkiesing wen De Villiers in sowel Kuruman as Stellenbosch, maar verkies om laasgenoemde te verteenwoordig. Scholtz het nie weer die Volksraad gehaal nie. Bronne ------ * Schoeman, B.M. 1977. *Parlementêre verkiesings in Suid-Afrika 1910-1976*. Pretoria: Aktuele Publikasies.

Sommige van die liggaam se funksies staan onder onwillekeurige beheer. Voorbeelde hiervan is die peristaltiese bewegings van die derm, pupilverwyding en -vernouing, die bloedtoevoerbeheer na alle organe, verskeie klierfunksies soos sweet-, traan- en speekselafskeiding asook bloeddrukbeheer. Die gedeelte van die senustelsel wat hierdie funksies reël, staan bekend as die outonome of vegetatiewe senuweestelsel. Die **outonome senuweestelsel** word in twee hoofstelsels verdeel, naamlik die simpatiese en parasimpatiese stelsels. Parasimpatiese werking het gewoonlik die teenoorgestelde uitwerking as wat die simpatiese stelsel op die eindorgaan het. Die outonome senuweestelsel (visserale motoriese stelsel) bestaan uit efferente senuwees wat betrokke is by die kontrolering en koördinering van visserale senuwees. Outonome senuweeimpulse word langs twee neuron-kettings gelei: gemiëlineerde preganglioniese vesels van die sentrale senustelsel af sinapteer in ganglia met ongemiëlineerde postganglioniese vesels wat in effektororgane (gladde of hartspier en kliere) eindig. Die drie belangrikste groepe outonome ganglia is die laterale (vertebrale), kollaterale en terminale ganglia. Die parasimpatiese divisie voorsien in die normale onderhoud en herstel van die visserale funksies van die liggaam, terwyl die simpatiese divisie die liggaam se reserwes mobiliseer vir ekstra energie tydens noodtoestande (byvoorbeeld tydens veg of vlug). Die meeste visserale organe het sowel simpatiese as parasimpatiese voorsiening. Effekte van outonome senuweestimulasie sluit die volgende in: die sametrekking of verslapping van die spiere, stimulasie of inhibisie van klierafskeidings en die vrystelling van glukose deur die lewer (simpatiese werking). Verder is die outonome senuwees ook betrokke by die regulering van die harttempo, bloeddruk, die asemhalingstempo, die sekresie van speeksel, sweet, spysverteringsappe en hormone; spysverteringsfunksie; urienvorming en -uitskeiding; die regulering van die pupilgrootte en die eksitasie en funksionering van die geslagsorgane. Daar is sekere chemiese stowwe wat verantwoordelik is vir impulsoordrag. Twee van hierdie stowwe is asetielcholien, met 'n parasimpatiese uitwerking, en noradrenalien, wat 'n simpatiese uitwerking het. Asetielcholien word deur cholinergiese vesels (dit wil sê alle preganglioniese vesels, parasimpatiese postganglioniese vesels) afgeskei. Beskadiging van die outonome senuwees kan tot 'n verlies of patologiese toe name van die visserale funksies (byvoorbeeld ten opsigte van die harttempo, blaasbeheer, vasokonstriksie, ensovoorts) lei. Die outonome senuweestelsel is die gedeelte van die senuweestelsel wat die nie-willekeurige of outomaties gereguleerde liggaamsfunksies versorg. Baie van hierdie outonoom gereguleerde funksies kan op twee teenoorgestelde wyses verrig word, byvoorbeeld die vernouing of verwyding van die pupil van die oog, die sametrekking of verslapping van die kringspiere van die derm en die blaas, en die versnelling of vertraging van die harttempo. Die outonome senuweestelsel word in twee substelsels onderverdeel: die simpatiese en parasimpatiese stelsel. Aksies van die simpatiese stelsel sluit die volgende in: pupilverwyding, bloedvaatvernouing in die vel (verbleking), sweet, versnelling van die harttempo, die vorming van derm-aktiwiteit, die sametrekking van die kringspiere van die derm en die blaas, ejakulasie en orgasme. Emosionele en liggaamlike uitinge soos angs, skrik en woede word ook deur die simpatiese stelsel beïnvloed. Die werking van die parasimpatiese stelsel stuit onder andere die volgende in: pupilvernouing, verhoging van derm-aktiwiteit, die verslapping van die kringspiere van die derm en blaas, bloedvaatverwyding in die vel (bloos), vertraging van die harttempo, lugpypvernouing, traan- en speekselafskeiding, ereksie van die penis en klitoris en die bevogtiging van die vagina wand deur die klein slymkliertjies. Albei stelsels is gedurig funksioneel: dit hang net af van die tipe aktiwiteit wat op 'n bepaalde tydstip verrig word en of dit die parasimpatiese of die simpatiese stelsel is wat oorheers. Uiteenlopende prikkels lok die aktivering van een stelsel en die vertraging van die ander stelsel uit. Daarby reageer die simpatiese stelsel meestal in sy geheel en betrek die hele liggaam in sy reaksie: angs, skok en woede is almal uitlokkende faktore. Die parasimpatiese reaksies is dikwels meer gelokaliseer in bepaalde organe. Die senuweevesels wat tot die simpatiese stelsel behoort, verlaat die werwelkolom saam met die agterste wortels van die rugmurgsenuwees. Hierdie senuweevesels is die uitlopers van senuweeselle wat in die rugmurg lê. Hulle split af net na hulle die werwelkolom verlaat het en vorm dan 'n simpatiese ganglion (senuweeknop). In die ganglion vind impulsoordrag op die volgende senuweesel plaas. Die uitlopers van laasgenoemde senuweeselle loop na die organe wat deur die simpatiese stelsel bedien word. Die ganglia is met mekaar in verbinding en vorm die sogenaamde simpatiese ketting (truncus simpaticus), wat die rugmurg aan weerskante begrens. Die parasimpatiese stelsel bestaan anatomies uit twee dele. Die senuweeselle van die eerste deel lê in die brein (verlengde rugmurg), en hierdie selle se uitlopers loop saam met enkele kopsenuwees na organe soos die oog, traankliere, speekselkliere en ander dele van die kop. Die grootste deel van die uitlopers loop saam met die tiende kopsenuwee (nervus vagus) en bereik via die nek die volgende dele: die hart, die maag en die boonste deel van die dermkanaal. Die tweede deel van die parasimpatiese stelsel verlaat die onderste deel van die rugmurg en vorm 'n netwerk in die bekken, waarvandaan senuwees na die onderste deel van die derm, die blaas en die geslagsorgane loop. Deur navorsing is aangetoon dat impulsoordrag van 'n uitloper (akson) van die senuweesel op die dendriete van 'n ander senuweesel of eindorgaan geskied deur middel van baie klein hoeveelhede chemiese oordraerstof. Belangrike navorsing op hierdie gebied is deur Otto Loewi (1873- 1961) gedoen. Later is die struktuur van die twee belangrikste oordraerstowwe bepaal. Die stof wat in die senuwee-eindes van die simpatiese stelsel vervaardig word, is veral noradrenalien, 'n stof wat baie ooreenstem met die adrenalien wat in die bynier gevorm word. Deur adrenalien word die simpatiko geaktiveer. In toestande waarin die simpatiese stelsel skielik tot groot aktiwiteit moet oorgaan (angs, skrik, woede), word groot hoeveelhede adrenalien deur die bynier afgeskei. Stowwe wat die werking van adrenalien en noradrenalien naboots, staan bekend as simpatomimetika. So ʼn stof is byvoorbeeld pilokarpivn, wat berei word uit die blare van die pilocarpusspesies. In die oogheelkunde word pilokarpien in die bereiding van oogdruppels gebruik, waardeur die pupil vernou word, byvoorbeeld by gloukoom (verhoogde druk in die oog). Stowwe wat die uitwerking van noradrenalien kan blokkeer en so die simpatiese werking daarvan kan teengaan, staan bekend as simpatikolitika. 'n Bekende voorbeeld is reserpien, wat veral vir die behandeling van hoë bloeddruk gebruik word. 'n Deel van die werkinge van die parasimpatiese stelsel word nageboots deur muskarien ('n paddastoelgif). Stowwe soortgelyk aan muskarien, wat die uitwerkings van die parasimpatiese stelsel naboots, staan bekend as parasimpatikomimetika. Later is ontdek dat dit asetielcholien is wat in die uiteindes van die parasimpatiese senuweeseluitlopers vervaardig word. Dit dra die impuls oor op die volgende senuwee. In groot hoeveelhede blokkeer asetielcholien egter impulsgeleiding. In 'n stadium is gemeen dat nikotien ook ʼn soortgelyke uitwerking het. Die ganglionblokkerende werking van asetielcholien word ook die nikotieneffek van asetielcholien genoem. Voorts is ook aangetoon dat asetielcholien die oordraerstof in die hele parasimpatiese stelsel en in die ganglia van die simpatiese stelsel is. Die impulsoordrag van die tweede simpatiese senuwee op die eindorgaan word bewerkstellig deur noradrenalien. Uit sekere plante van die familie Solanaceae (*Atropa* *belladonna* en *Hyoscyamus niger*) word die stof hiosiamien verkry, wat deur geringe veranderinge aan die molekule omgeskakel word in atropien, wat die muskariene werking van asetielcholien blokkeer. Atropien het in die geneeskunde verskeie gebruike. Dit word byvoorbeeld toegedien om ʼn te stadige hartfrekwensie te korrigeer. Die parasimpatiese stelsel rem die harttempo, terwyl atropien die uitwerking van die stelsel blokkeer en so die harttempo laat versnel. Remmende parasimpatikostowwe soos atropien word gegroepeer onder 'n groep geneesmiddels wat gesamentlik bekend staan as die parasimpatikolitika. 'n Naverwante stof aan atropien, naamlik homatropien, kan sinteties vervaardig word maar dit het ʼn korter werking as atropien. Dit word veral gebruik tydens die ondersoek van die retina van die oog. Dit laat die pupil verwyd en stel so die oogarts beter in staat sodat die agterliggende retina ondersoek kan word. Ten slotte is daar ook geneesmiddels ontwikkel wat spesifiek inwerk op die spiere wat deur die outonome senuwees geïnnerveer word, maar terselfdertyd onderdruk hierdie geneesmiddels nie die parasimpatiese uitwerking op ander organe nie. Hierdie middels word veral gebruik vir die behandeling van spierkrampe van die derm en urienweë. Hierdie geneesmiddels staan bekend as die spasmolitika. Die simpatiese stelsel ---------------------- Hierdie senuwees dra die impulse na die verskillende organe wanneer die liggaam energie gaan gebruik, bv. wanneer mens hardloop of ander uitputtende werk doen. Die lugpype verwyd en mens haal vinniger asem (1); die bloeddruk styg (2); en (3) suiker word deur die lewer in die bloedstroom gestort. Die parasimpatiese stelsel -------------------------- Hierdie senuwees is verantwoordelik vir die roetine-funksies van die verskillende liggaamsorgane. Hulle het onder meer ook die teenoorgestelde werking van die simpatiese stelsel in soverre dat hulle die asemhaling vlakker maak 1. die bloeddruk laat daal 2. en die hoeveelheid suiker wat in die bloedstroom sirkuleer, laat afneem 3. byvoorbeeld in geval van gevaar of woede, het dit die volgende uitwerking: die hartslag versnel en versterk, die bloeddruk styg, die asemhaling word dieper, die pupille vergroot, metabolisme word versnel, ens. Die uitwerking van adrenalien is egter kortstondig, en meestal· is die persoon se reaksies gou weer normaal. Soos die senuwees wat die vel en die spiere van ons ledemate bedien, bevat die senuwees van die outonome senustelsel ook *sensoriese* en *motoriese* vesels. Ons is egter baie selde bewus van die sensoriese boodskappe wat hierdie senuwees na die brein en die rugmurg dra. Hierdie sensoriese boodskappe gee slegs aanleiding tot die gepaste motoriese impulse, wat langs die motoriese vesels na die verskillende organe gaan. Hierdie impulse is van tweërlei aard, aangesien die outonome senustelsel uit twee verskillende stelsels, die *simpatiese* en die *parasimpatiese* stelsel, bestaan, en hulle gee aanleiding tot senuboodskappe wat verskillende uitwerkings tot gevolg het. 'n Bietjie anatomie ------------------- Die simpatiese senuvesels is vertakkings van die torakale senuwees wat uit die rugmurg ontstaan. Hulle is versamelings van al die dun vesels wat vir die simpatiese funksies verantwoordelik is. Vir elke groot torakale senuwee loop 'n bondeltjie simpatiese vesels na 'n senuknoop, die simpatiese ganglion, en van hierdie knoop gaan die vesels weer terug na die hoof-senustam. Die simpatiese senuwees gebruik dus die groot senuwees van die liggaam as hul normale weë. Die parasimpatiese senuwees het twee groot onderafdelings. Aan die een kant is daar die kopsenuwees, soos die swerfsenuwee en die senuwees wat verantwoordelik is vir die sametrekking van die irisse, en aan die ander kant is daar die vertakkings wat deur die hele liggaam loop, maar hoofsaaklik in die sakrale deel van die rugmurg ontstaan. Anders as die simpatiese stelsel, volg die parasimpatiese stelsel nie die hoofsenuwees nie, maar loop op hul eie deur die weefsels. 'n Gebalanseerde stelsel ------------------------ Op die oog af kan dit dalk voorkom of die twee groot stelsels van die outonome senustelsel, naamlik die simpatiese en die parasimpatiese stelsels, gedurig in stryd met mekaar is om die beheer van die aktiwiteite van die baie organe wat hulle bedien. Tot 'n mate is dit wel waar, maar ons moet onthou dat hulle mekaar dikwels aanvul in hul funksies. Wanneer mens by in gevaar verkeer, tree die simpatiese stelsel op die voorgrond en kry dit die liggaam in gereedheid vir aksie. Die parasimpatiese stelsel daarenteen laat die vesels toe om te rus en laat die liggaam terselfdertyd  energie opbou deur die vertering van kos. Bronnelys --------- * Wêreldspektrum, 1982, ISBN 090840963X, volume 22, bl. 44 * Kennis, Volume 2, 1980, bl.226-227, ISBN 0-7981-0824-X | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BNF: cb11940156k (data) * GND: 4062444-4 * LCCN: sh85090938 * NDL: 00574849 * NKC: ph174632 * TA98: A14.3.00.001 |

Die **Austin Roberts-voëlreservaat** in Nieuw-Muckleneuk, Pretoria, is vernoem na Austin Roberts, 'n bekende Suid-Afrikaanse dierkundige en ornitoloog. Roberts is in 1883 in Pretoria gebore en het in Potchefstroom grootgeword as die seun van 'n predikant. Hierdie 11.8 ha voëlreservaat is deur die destydse burgemeester van Pretoria, mnr. W.J. Seymore op 27 Oktober 1956 geopen, en amptelik as 'n natuurreservaat geproklameer op 26 Februarie 1958. Diorama by die besoekersingang na die Austin Roberts-voëlreservaat wat sekere soogdier- en voëlspesies uitbeeld. Toegang tot die voëlskuiling is gratis en kan in die somer van 6:00 tot 18:00 besoek word. Dit is aan die noordelike grens van die reservaat by 'n klein uitstalruimte geleë. Begeleide staptogte kan teen 'n fooi van R55 per persoon vir groepe van tot 12 mense gereël word. Die reservaat is vanweë sy ontspannings- en opvoedkundige waarde as 'n provinsiale erfenisterrein verklaar. Die dam het ontstaan nadat 'n voormalige kleigroef by die samevloeiing van Walker- en Argospruite met water gevul is. Eksotiese bome is om die dam geplant. Nege klein standhoudende damme met vleiland is geskep, sommige met kunsmatige eilande, om watervoëls en -diere te akkommodeer. Die natuurlike veldtipe in die reservaat is gemengde bosveld. 'n Kleinwitreier naby die voëlskuiling. Meer as 170 inheemse voëlspesies is al hier opgemerk, maar sommige het as gevolg van verstedeliking en ander faktore reeds die gebied verlaat. Van die inwonende of besoekende sangvoëls sluit in: dikbekwewer, rooivink, kleinrietsanger, Kaapse vleisanger en Kaapse rietsanger. Van die reiers wat hier voorkom is: gewone nagreier, kleinrietreier, groenrugreier, rooireier, swartreier en kleinwitreier. Van die ander algemene watervoëls wat hier voorkom is: bleshoender, fluiteend, kolgans, nonnetjie-eend, teeleend en bruineend. Bloukraanvoëls en mahems is in die reservaat losgelaat en 'n paar eksotiese eendspesies is ook teenwoordig. Ingang na die voëlskuiling.

Dr. **Felix Heinrich Wankel** (13 Augustus 1902–9 Oktober 1988) was die Duitse uitvinder van die Wankelenjin. 1975 NSU Ro80 Wankel is in Lahr, Duitsland gebore. Nadat sy moeder in die Eerste Wêreldoorlog 'n weduwee geword het, het Wankel geen universiteitsopleiding ontvang of self 'n ambagskap onderneem nie. Hy het egter daarin geslaag om homself tegniese onderwerpe te leer en het die idee van 'n rotasie-enjin in 1924 bedink. In die 1930's het hy 'n geskil met Adolf Hitler, en word vir 'n aantal maande deur die Nazi's gevange geneem. Tydens die Tweede Wêreldoorlog ontwikkel hy seëls en rotasiekleppe vir die Duitse lugmag en vloottorpedo's. Na die oorlog word hy vir 'n paar maande deur die Geallieerdes gevange geneem, sy laboratorium gesluit, sy werk gekonfiskeer, en word hy verhoed om verdere werk te doen. In 1951 begin hy die ontwikkeling van die enjin by NSU, wat in 1957 lei tot die eerste werkende prototipe. Sy ontwerp van 'n rotasieenjin is in 1959 en 1960 deur Curtiss Wright in New Jersey gelisensieer en verder verbeter voor Mazda die verbeterings in Japan gebruik het. Die enjin is suksesvol deur Mazda gebruik in verskeie generasies van hulle RX-reeks koepees. In later jare, is Wankel 'n eredoktorsgraad in Ingenieurswese (Dr.-Ing.) toegeken. Hy was bekend vir sy voorspraak vir diereregte en teenkanting teen die gebruik van diere in toetse. Felix Wankel sterf in 1988 in Heidelberg nadat hy nooit 'n bestuurslisensie bekom het nie. Toekennings en erkenning ------------------------ * Eredoktorsgraad van die Technische Universität München 5 Desember 1969. * Die Federasie van Duitse Ingenieurs se Goue Medalje, 1969. * Die Groot Federale Dienskruis, Duitsland se hoogste burgerlike eer, 1970. * Die Franklin-Medalje, Philadelphia, 1971. * Die Bavariese Diensmedaljie, 1973. * "Ere-burger" van Lahr,1981, en die titel Professor in 1987. * Ereburgerskap van Lindau (van die hand gewys). Sien ook -------- * NSU Ro 80 * Mazda RX-7 * Mazda RX-8

**Frans Hals** (circa 1582 – 1666) was een van die belangrikste skilders in die Noordelike Nederlande gedurende die Goue Eeu. Hy het veral beroemd geword vir sy portrette wat hy van ryk burgers geskilder het. Hy het in 'n swierige, los tegniek geskilder en sy werke het 'n realistiese, lewendige indruk gewek wat nooit stereotiep, styl of monotoon was nie. Frans Hals is tussen 1581 en 1585 in Antwerpen gebore. Na die Spanjaarde die stad in 1585 ingeneem het, het sy ouers na die Noordelike Nederlande getrek. Die skildery wat die Haarlemse portretskilder Frans Hals (1581/85–1666) in 1633 van 'n sigeunerin gemaak het, is treffend en gewaagd. Hals se vloeiende, vinnige kwashale is duidelik in veral die uitbeelding van haar kleredrag te sien. (Louvre, Parys) Frans Hals se *De lachende cavalier*, 1624 Hulle het hulle in Haarlem gevestig waar Hals sy hele lewe lank gewoon het. Omstreeks 1 September 1666 is hy in die Sint Bavokerk in Haarlem begrawe. Van Hals se vroeëre werke en sy opleiding is nie veel bekend nie. In die 17de eeu is wel vermeld dat hy ’n student was van die Vlaamse skilder wat na Haarlem uitgewyk het, Karel van Mander (1548–1606), maar sy invloed is nie in Hals se werk merkbaar nie. Die vroegste skildery van Hals waarvan ons weet, dateer uit 1611. Die werk, sowel as ander uit die vroeëre periode (1610–1620), het reeds die lewendige karakter wat kenmerkend is vir Hals se oeuvre. Sy eerste groepsportret, een van die Haarlemse burgerwagte, dateer ook uit die tydperk. Die skildery se titel is Maaltyd van die offisiere van die Sint Jorisdoele by Haarlem en hang te midde van diverse soortgelyke werke in die Frans Hals-museum in Haarlem. Hier sien 'n mens Hals se kenmerkende styl: vloeiende kwashale, gekombineer met 'n sterk komposisieskema van diagonale lyne; die klem op die individuele karakter enersyds en op die eenheid van die groep andersyds. In die tydperk tussen 1620 en 1640 het Hals baie opdragte gekry vir portrette van egpare. Hy het meestal 2 afsonderlike skilderye van dieselfde formaat geskilder, waarvan die een links meestal die man en die een regs die vrou weergee. Net een keer het hy die man en vrou saam uitgebeeld in die sogenaamde dubbelportret van 'n egpaar uit ongeveer 1622/1625 (Rijksmuseum, Amsterdam). Die bont kleure uit sy vroeëre werke het gaandeweg verdwyn. In plaas daarvan het hy skilderye gemaak waar een kleur oorheers en waar die ander kleure aan die kleur verwant is. Sy komposisies het ook ewewigtiger en soberder geword. Die tendens is van 1640 tot 1650 voortgesit: die portrette het nie meer 'n opgewekte bravade uitgestraal nie, maar 'n ingetoë waardigheid. Na 1650 het sy kwaswerk nog vryer geword sodat die gedetailleerde weergawe deur ’n skerp geheelindruk vervang is. Hy het ook steeds meer van donker kleure, waaronder baie swart, gebruik gemaak. n Goeie voorbeeld van die laaste tyd perk is die groepportret, *Regentesse van die ouetehuis* *vir Man*s, ongeveer uit 1664 (Frans Hals-museum, Haarlem). Ofskoon Hals gedurende sy leeftyd baie opdragte ontvang het, was hy gedurig in geldelike nood. Hy het trouens ook 'n groot gesin gehad om te onderhou: hy het twee kinders by sy eerste vrou en minstens agt kinders by sy tweede vrou gehad. Verskeie skuldeisers het hofsake teen hom aanhangig gemaak en dit was waarskynlik die rede waarom hy soms ekstra as kunshandelaar en restoureerder moes verdien. Hals het, veral in Haarlem, sterk invloed op onder andere sy broer en leerling, Dirck Hals (1591–1656) en sy leertinge Jan Miense Molenaer (ongeveer 1609–1668) en sy baie begaafde vrou, Judith Leyster (1609–1660), uitgeoefen. Die skilders was bekend vir hulle genrevoorstelling, dit wil sê gebeurtenisse uit die daaglikse lewe. Verder het Hals ook die Harlemse skilder Adriaen van Ostade (1610–1685) en die Suid-Nederlandse kunstenaar Adriaen Brouwer (1605/06-1638) wat van 1625 tot 1630 in Amsterdam en Haarlem gewerk het, beïnvloed. Enkele van Hals se seuns het ook geskilder, onder wie Harmen Hals (1611–1669), Frans Hals die Jongere (1618–1669), Reynier Hals (1627–1672) en Nicolaes Hals (1628–1686). Die portretskilders Johannes Cornelisz Versponck (1597–1662) uit Haarlem en Bartholomeus van der Heist (1613–1670), wat in Haarlem gebore is maar in Amsterdam werksaam was, is ook deur Hals beïnvloed. Die aansien wat Hals in sy eie tyd geniet het, het in die volgende eeue verdwyn, maar dit het weer in die middel van die 19de eeu herleef toe die Franse skilder Édouard Manet onder andere sterk onder sy invloed gekom het. Vandag word Hals as een van die grootste Nederlandse skilders gereken. Sy werk, waarvoor fabelagtige pryse betaal word, is in talle museums oor die wêreld te sien. Een van sy portretwerke is in die Michaelis-versameling in Kaapstad. Bronnelys --------- * Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-50-8 band

Die *Mayan Theater* in Los Angeles, 'n vroeëre rolprentteater wat tans as salsa-klub en konsertsaal dien, is in 1927 geopen Frank Lloyd Wright se *Hollyhock House* (1917-21) in East Hollywood, Los Angeles **Mayan Revival** is 'n moderne argitektoniese styl wat hoofsaaklik gedurende die 1920's en 1930's in die Amerikas gewild geraak het. Die styl is geïnspireer deur die boukuns en ikonografie van Voor-Kolumbiaanse Suid-Mexikaanse en Sentraal-Amerikaanse beskawings en het kort voor die begin van die Art Deco-stylperiode gefloreer. Sommige bekende argitekte het geboue in die Mayan Revival-styl ontwerp, onder wie Frank Lloyd Wright en sy seun Lloyd Wright. Frank Lloyd Wright het die inspirasie vir sy *Hollyhock House*, wat op die heuwelpiek *Olive Hill* in Los Angeles ontstaan het, in die tempels van Palenque gevind, terwyl die *Imperial Hotel* in Tokio soos 'n Sentraal-Amerikaanse piramide lyk. Die geometriese patrone, waarmee die fasades van geboue in Uxmal versier is, het as voorbeeld vir die argitek se tekstiele betonblokkies gedien wat 'n unieke karakter aan die fasades van *Ennis House*, *Millard House*, *Storer House* en *Freeman House* in Los Angeles gegee het. Wright se seun, die argitek en landskapsargitek Lloyd Wright, was die konstruksiebestuurder vir drie van sy vader se vier tekstielblok-wonings. Onafhanklik daarvan het hy in 1926 die ikoniese *John Sowden House* in die Los Feliz-buurt van Sentraal-Hollywood, Los Angeles ontwerp. Die Japannese argitek Arata Endo, wat sy opleiding by Wright ontvang het, het sterk op Wright se ontwerp vir die *Imperial Hotel* gesteun toe hy in die 1930's sy Kōshien Hotel gebou het.

Die **Roodeplaatdam** is geleë in die Pienaarsrivier, ongeveer 20 km noordoos van Pretoria. Die dam is in 1959 voltooi. Die wal is 143 m lank en 28.3 m hoog. Die dam het 'n bakmaat van 40 miljoen m3 en 'n oppervlakte van 403 ha. Die dam was oorspronklik 'n bespoeiingsdam, maar het deesdae 'n gewilde ontspanningsplek vir Pretorianers geword. Watersport wat by die dam beoefen word is hengel, motorbootry, waterski en kanovaart. Watergehalte ------------ Roodeplaatdam se opvangsgebied lê in 'n groot gedeelte van die vinnig ontwikkelende stad Tshwane, insluitend Pretoria. Twee rioolbehandelingswerke laat gesuiwerde afvloei deur na die dam, wat tot hoë vlakke van eutrofikasie lei. Dit is soortgelyk aan wat in die Hartbeespoortdam sedert die 1970's ondervind word, en wat nog steeds nie verbeter het nie. Gevolge van eutrofikasie behels geweldige alg- en sianobakterie-oorgroei, en digte plate waterhiasint (*Eichhornia crassipes*) vorm ook vinnig. Waterhiasint Waterhiasint vanaf die watertoring gesien Die Departement van Waterwese se Direktoraat Bronkwaliteitsdienste is op die kant naby die wal van die Roodeplaatdam geleë. Hierdie afdeling is vir die nasionale monitering van alle oppervlakwaterbronne in Suid-Afrika verantwoordelik. Sien ook -------- * Lys van grootste damme in Suid-Afrika

Die **Rooi Gardes** was ’n sosialistiese, halfmilitêre studentebeweging wat tussen 1966 en 1967 tydens die Kulturele Rewolusie deur Mao Zedong in gemobiliseer is. Volgens ’n Rooi Garde-leier was die doel daarvan soos volg: > Voorsitter Mao het ons toekoms gedefinieer as ’n gewapende rewolusionêre jeugorganisasie ... As Voorsitter Mao dus ons Rooi bevelvoerder is, wie kan ons keer? Eers sal ons China geheel en al Maoïsties maak en dan sal ons werkers van ander lande help om die wëreld rooi te maak ... en dan die hele heelal. > Hoewel die Rooi Gardes in die begin teenstand ervaar het, het hulle Mao se persoonlike steun gehad en die beweging het vinnig gegroei. Mao het vir propagandadoeleindes van die groep gebruik gemaak en om doelwitte te bereik soos die vernietiging van simbole uit China se verlede voor kommunisme, insluitende antieke artefakte en grafte van adellike Chinese. Die regering was baie toegeeflik teenoor die Rooi Gardes en hulle is selfs toegelaat om mense wat as andersdenkend beskou is, fisiek aan te rand. Die beweging het gou handuit geruk, en het dikwels met mense in magsposisies gebots en die openbare veiligheid bedreig totdat die regering die jeugdiges aan bande gelê het. Daar was ook interne gevegte in die beweging namate faksies gevorm het. Teen einde 1968 het die groep as ’n formele beweging ophou bestaan. Oorsprong --------- Die eerste groep studente wat hulself Rooi Gardes genoem het, was ’n groep van twee skole wat middel 1966 ’n grootkarakterplakkaat onderteken het. Hulle het geglo die kritiek teen die toneelstuk *Hai Rui uit sy Amp Ontslaan* is ’n politieke kwessie en dat meer aandag moes daaraan geskenk moes word. Die groep studente, onder leiding van Zhang Chengzhi en Nie Yuanzi, het die plakkaat aanvanklik geskryf as opbouende kritiek teen hul skole, wat daarvan beskuldig is dat hulle intellektuele elitisme en bourgeois neigings ondersteun. Die skole en hul medestudente het die jeugdiges as teenrewolusionêre en radikale uitgekryt en hulle het noodgedwonge in die geheim byeengekom. Mao Zedong het egter gelas dat die Rooi Gardes se manifes oor nasionale radio uitgesaai en in die koerant *Volksdagblad* gepubliseer word. Dit het die Rooi Gardes polities wettig gemaak en studentegroepe het oor die hele China begin verskyn. Weens die faksies wat toe reeds in die Rooi Garde-beweging begin ontstaan het, het Liu Shaoqi besluit om vroeg in Junie 1966 werkspanne van die KPC in te stuur. Hierdie werkspanne was onder leiding van Zhang Chunqiao, hoof van China se departement van propaganda, en was ’n poging deur die party om die beweging onder sy beheer te hou. Mededingende Rooi garde-groepe onder leiding van die seuns en dogters van van kaders is deur die werkspanne gevorm om aanvalle uit magsposisies teen bourgeois elemente in die gemeenskap, veral intellektuele, af te weer. Mao, wat bekommerd was dat die werkspanne die gang van die Kulturele Rewolusie sou belemmer, het Chen Boda, Jiang Qing, Kang Sheng en ander gestuur om by die Rooi Gardes aan te sluit en teen die werkspanne te baklei. In Julie 1966 het Mao gelas dat die werkspanne onttrek en hul "50 dae van terreur" veroordeel. Die Rooi Gardes kon nou sonder die inmenging van die party met hul bedrywighede voortgaan. Binne weke het Rooi Garde-groepe, onder die aansporing van Mao-ondersteuners, in feitlik elke skool in Chian ontstaan. Rol in die Kulturele Rewolusie ------------------------------ Mao het op 1 Augustus 1966 in ’n brief persoonlik sy goedkeuring en steun aan die Rooi Gardes verleen. Op ’n groot byeenkoms op 18 Augustus op Tiananmen-plein het hulle ’n groter openbare hupstoot gekry. Mao het 1 500 Rooi Gardes persoonlik gegroet en vir 800 000 Rooi Gardes en toeskouers gewaai. Dit was die begin van die Rooi Gardes se betrokkenheid in die implementering van die doeleindes van die Kulturele Rewolusie. Op dié en daaropvolgende byeenkomste het Mao tussen 11 miljoen en 12 miljoen Rooi Gardes gegroet, van wie die meeste van ver af gereis het om die byeenkomste by te woon. ### Aanvalle op die 'Vier Ou Dinge' Die oorblyfsels van keiser Wanli van die Ming-dinastie. Rooi Gardes het die oorskot van die keiser en keiserinne na voor die graftombe gesleep, hulle nadoods veroordeel en die oorskot aan die brand gesteek. Die 11de Volle Sitting van die KPC se Sentrale Komitee het die "16 artikels" in Augustus 1966 goedgekeur; dit was ’n dokument wat die doelstellings van die Kulturele Rewolusie uitgestippel het. Dit het ook klem gelê op die rol wat studente gevra sou word om in die beweging te speel. Hulle is onder meer gevra om die "Vier Ou Dinge" van die Chinese gemeenskap (ou gebruike, kultuur, gewoontes en idees) aan te val. Vir die res van die jaar het Rooi Gardes oor China heen gemarsjeer in ’n veldtog om die Vier Ou Dinge uit te wis. Ou boeke en kuns is verbrand, museums is geplunder en strate is hernoem en versier met foto's en die gesegdes van Mao. Baie beroemde tempels, altare en ander erfgoed in Beijing is aangeval. Die begraafplaas van Confucius is in November 1966 deur ’n span Rooi Gardes aangeval. Die liggaam van die 76ste-generasie-hertog Yansheng is uit sy graf verwyder en kaal aan ’n boom buite die paleis opgehang tydens die ontheiliging van die begraafplaas, en meer as 6 618 historiese artefakte is vernietig. Talle ander kultuur- en historiese terreine is ook in 1966 en 1967 aangeval. Die Rooi Gardes het ook die eiendom van individue geplunder. Godsdienstekste is verbrand. Ander voorwerpe van historiese belang is beskadig. Hierdie dade het studente oor die hele China geïnspireer om ook by die Rooi Gardes aan te sluit. Hierna is mense ook aangeval. Ondanks die "16 Artikels" se riglyne dat mense oorreed eerder as gedwing moet word om die Kulturele Rewolusie teweeg te bring, is amptenare in magsposisies en "bourgeois elemente" veroordeel en fisiek en sielkundig aangeval. Op 22 Augustus het die polisie opdrag gekry om nie in Rooi Garde-bedrywighede in te meng nie. Polisielede wat dit nie gehoorsaam het nie, is as teenrewolusionêre gebrandmerk. Mao se aanprysing van rebellie was eintlik ’n goedkeuring van die Rooi Gardes se dade, wat al gewelddadiger geword het. Openbare veiligheid het vinnig agteruitgegaan weens die sentrale amptenare wat enige perke op gewelddadige optrede afgekeur het. Xie Fuzhi, die nasionale polisiehoof, het gesê dis "niks ergs" as die Rooi Gardes "slegte mense" doodslaan nie. Die polisie het dié boodskap aan die Rooi Gardes oorgedra en hulle het hul optrede verskerp. Binne twee weke was sowat honderd onderwysers, skoolbeamptes en opgevoedkundige kaders dood net in Beijing se westelike distrik. Mense is ook gemartel, vermoor en in die openbaar verneder. Baie kon nie meer die stres hanteer nie en het selfmoord gepleeg. In Augustus en September 1966 is 1 772 mense in Beijing alleen vermoor. In September was daar in Sjanghai 704 selfmoorde en 534 ander sterfgevalle wat verband met die Kulturele Rewolusie verband hou. In Wuhan was daar in dieselfde tydperk 62 selfmoorde en 32 moorde. Baie intellektuele is uit hul poste ontslaan en het werke gekry soos strate vee en toilette was. Die Rooi Gardes het ook die taak gekry om van regses ontslae te raak en dit het tot in die Kommunistiese Party uitgekring. Baie topamptenare soos Liu Shaoqi, Deng Xiaoping en Peng Dehuai is aangeval en verbaal of fisiek aangerand. Liu Shaoqi was veral ’n teiken omdat hy Mao se plek as voorsitter van die Volksrepubliek (president) ingeneem het ná die rampspoedige Groot Sprong Voorwaarts, al het Mao self bedank as teken dat hy verantwoordelikheid daarvoor aanvaar. ### Botsings en faksies Die Rooi gardes het nie heeltemal volreg gehad nie. Hulle is nie toegelaat om naby Zhongnanhai, die Verbode Stad of enige militêre plek wat belas was met geklassifiseerde inligting te kom nie. Hulle het verskeie kere probeer om Zhongnanhai te bestorm en die regiment wat vir Mao se veiligheid verantwoordelik was, het op hulle losgebrand. Hulle wou ook die Volksbevrydingsleër (VBL) aanvat, maar verskeie militêre bevelvoerders het die Rooi Gardes aangeval as hulle of hul basisse in gevaar was. Fabriekswerkers het hulle ook soms teengegaan. Verder was daar bittere verdeling onder die Rooi Gardes self. Die radikaalste studente het dikwels met die konserwatiewer lede gebots. Die leiers in Beijing het ook terselfdertyd die Rooi Gardes aangehits en probeer bedwing, en dit het verdere chaos veroorsaak. Teen einde 1966 het die grootste deel van die groep wat die Kulturele Rewolusie gereël het, gedink die Rooi Gardes het ’n las geword. Die gebrek aan dissipline en die faksionalisme in die beweging het die Rooi Gardes gevaarlik gemaak. Onderdrukking deur die VBL -------------------------- Teen Februarie 1967 het politici besluit om die Rooi Gardes van die toneel te verwyder ter wille van stabiliteit. Die Volksbevrydingsleër het die meer radikale Rooi Garde-groepe begin vasvat. Studente is beveel om na die skole terug te keer; studenteradikalisme is as teenrewolusionêr bestempel en verbied. Ná aanvanklike teenstand deur die Rooi Gardes het die BVL op 5 September 1967 opdrag gekry om die orde in China te herstel. Hulle het die beweging met geweld onderdruk. Terselfdertyd het hulle massateregstellings onder die Rooi Gardes in die provinsie Guangxi uitgevoer. Die laaste oorblyfsels van die beweging is in die somer van 1968 in Beijing verslaan. In ’n ontmoeting met die leiers het Mao hulle ingelig dat die einde vir die beweging aangebreek het. Bronne ------ * Chan, A; 'Children of Mao: Personality Development and Political Activism in the Red Guard Generation'; University of Washington Press (1985) * Chesneaux, J; 'China: The People's Republic Since 1949'; Harvester Press (1979) * Howard, R; "Red Guards are always right". *New Society*, 2 February 1967, pp169–70. * Karnow, S.; 'Mao and China: Inside China's Cultural Revolution'; Penguin (1984) * Meisner, M.; 'Mao's China and After: A History of the People's Republic Since 1949'; Free Press (1986) * Teiwes, F; "Mao and His Followers". *A Critical Introduction to Mao Zedong*; Cambridge University Press (2010) * Van der Sprenkel, S; The Red Guards in perspective. *New Society*, 22 September 1966, pp455–6. * Walder, A; 'Fractured Rebellion: the Beijing Red Guard Movement'; Harvard University Press (2009)

Die **gewone reënspinnekop** (*Palystes superciliosus*, voorheen *P. natalius*) is 'n spesie van jagspinnekoppe inheems aan Suider-Afrika. Dit is die mees algemene en wydverspreide spesie in die genus *Palystes*. Sy verspreiding strek van KwaZulu-Natal in die ooste, weswaarts deur die provinsies van Mpumalanga, Limpopo en Noordwes in die noorde, en die Oos-Kaap en Wes-Kaap in die suide. Dit het 'n liggaamslengte van 25-30 mm. Die spesie is die eerste keer deur Ludwig Koch beskryf in 1875. Sy gunstelinghabitat is kreupelhout en savannabos. Spinnekoppe in die *Palystes* genus staan algemeen bekend as **reënspinnekoppe**. *Palystes*-spinnekoppe sal dikwels huise betree voordat dit reën, waar hulle jag maak op geitjies, gewoonlik *Afrogecko porphyreus* in die Wes-Kaap, of *Lygodactylus capensis* in die oostelike dele van Suider-Afrika. Mannetjies word gereeld van Augustus tot Desember gesien, waarskynlik op soek na wyfies. Na die paringseisoen in die vroeë somer bou die wyfie 'n ronde eiersak van ongeveer 60-100 mm in grootte van sy, met takkies en blare daarin. Hierdie eiersakke word algemeen gesien vanaf November tot April. Die wyfie bou die sak oor 3-5 uur, waarna dit aggressief wag totdat haar spinnekoppe, wat binne die beskermende sak broei, ongeveer drie weke later uitkou. Wyfies sal ongeveer drie eiersakke bou oor hul twee jaar lewens. Baie tuiniers word gedurende hierdie tydperk deur beskermende *Palystes*-ma's gebyt. Die grootte van hierdie spinnekoppe, gekombineer met die geel en swart band op die onderkant van die bene wat blootgestel word wanneer die spinnekop in gevaar kom, gee hulle 'n vreeslike voorkoms. 'n Eksperiment is in 1959 gedoen waar 'n *Palystes superciliosus* 'n volwasse marmot op die neus byt. Die marmot het binne 7 minute gesterf, wat gelei het tot 'n oortuiging dat die spinnekop se gif gevaarlik was. Nog verdere navorsing met verdoofde marmot het getoon dat die oorspronklike marmot eintlik aan skok gesterf het, eerder as gevolg van die spinnekop se gif. Die gewone reënspinnekop se byt is nie gevaarliker as 'n bysteek vir mense nie. Die byt veroorsaak 'n brandende sensasie, asook swelling wat vir 'n paar dae duur. Dit herstel egter spontaan en volledig. * Wyfie in PretoriaWyfie in Pretoria * Wyfie in JohannesburgWyfie in Johannesburg * Onderkant van 'n wyfie in JohannesburgOnderkant van 'n wyfie in Johannesburg * Onderkant van 'n mannetjie naby Somerset-WesOnderkant van 'n mannetjie naby Somerset-Wes

Die **Roodepoorttornado** van 1948 was tot op daardie tydstip die tornado wat die grootste skade in Suider-Afrika aangerig het. Laat in die middag van 26 November het die tornado so ‘n 20 km suidwes van Roodepoort ontwikkel. Om 5:45 nm. het dit die dorp saam met ‘n swaar donderstorm bereik en in slegs vyf minute miljoene rande se skade aangerig in ‘n strook van 300 m breed en 3 km lank. Weerlig, gietende reën en ‘n hewige haelstorm het die stormskade vererger. Die oog van die werwelwind het teen 40 km per uur noordoos beweeg. Al 15 die kere wat die tregter aan die grond geraak het, is groot verwoesting gesaai: 700 huise is platgevee en krag- en spoorlyne verniel. ‘n Wonder is dat daar geen brand uitgebreek het nie. Na ‘n uur was dit op 64 km van die beginpunt so te sê uitgewoed. In die dorp het wonderbaarlik slegs 4 mense omgekom en 70 is beseer. Vreemd genoeg het ‘n veel minder kragtige tornado in Februarie 1935 die dorp ook getref en is dakke van huise gewaai, bome ontwortel en telefoonpale omgewaai. Suid-Afrika met sy hoë voorkoms van donderstorms is baie gelukkig dat dit nie deur ‘n groot aantal tornado’s geteister word nie. ‘n Tornado kom eintlik selde in die land voor. In die Wes-Kaap is ‘n tornado ‘n onbekende verskynsel. Tog is Malmesbury op 29 September 1905 deur een getref. Vyf mense het omgekom en baie is beseer, huise en sakegeboue is verniel en die vol rivier het deur die geboue gestroom. Die mees verwoestende tornado wat Suid-Afrika ooit beleef het, was op 18 Januarie 1999 toe Mount Ayliff getref is en 25 sterf en 500 beseer is. Ander bekende tornado’s was die Ficksburgtornado en die Duduzatornado. Sien ook -------- * Grootste rampe in Suid-Afrika Bibliografie ------------ * Burman, Jose: Disaster struck South Africa. Kaapstad: C. Struik, 1971. ISBN 0-86977-010-1 * northernnatalnews.co.za

Karikatuur oor Walter Hely-Hutchinson Sir **Walter Francis Hely-Hutchinson** (1849 – 1913) was die laaste goewerneur van die Kaapkolonie voor dit in 1910 deel van die Unie van Suid-Afrika geword het. Hy is op 22 Augustus 1849 in Dublin gebore as die seun van die markies van Donoughmore. Ontvang sy opvoeding aan Harrow en Cambridge. Hy is aangestel as attaché van sir Hercules Robinson op 'n sending na die Fidji-eilande en Australië, waarna hy dien as koloniale sekretaris van Barbados van 1877 tot 1883. Van 1884 tot 1889 was hy luitenant-goewerneur van Malta, van 1889 tot 1883 goewerneur van die Bowindse Eilande in Wes-Indië en toe eerste goewerneur van Natal onder Verantwoordelike Regering. Tydens die Tweede Vryheidsoorlog is hy aangestel as goewerneur van die Kaapkolonie. Hy was besonder taktvol en gewild. Na sy termyn verstryk het, het hy na Engeland teruggekeer waar hy hom in Kent gevestig het. Hy is oorlede in Peterborough op 23 September 1913. Die dorpie Hutchinson, naby Victoria-Wes in die Noord-Kaap, is na hom vernoem. Sir Walter Hely-Hutchinson besoek die dorp Molteno in die Noordoos-Kaap, 1903. Hy sit vierde van links. Sien ook -------- * Lys van kommandeurs en goewerneurs van die Kaapkolonie Bronne ------ * Rosenthal, Eric. 1978. *Encyclopaedia of Southern Africa*. Juta and Company Limited. Cape Town and Johannesburg: 1978. * Albertyn, C.F. dr. (hoofred.), *Die Afrikaanse Kinderensiklopedie*, Nasou, Kaapstad, 1972.

Ousmane Sembène **Ousmane Sembène** (Frans: [usman sɑ̃bɛn]; 1 Januarie 1923 of 8 Januarie 1923 - 9 Junie 2007), wat dikwels in die Franse styl as **Sembène Ousmane** in artikels en naslaanwerke aangedui word, was 'n Senegalese filmregisseur, vervaardiger en skrywer. Die *Los Angeles Times* beskou hom as een van die grootste skrywers van Afrika en hy word al dikwels die "vader van die Afrika-rolprentwese" genoem. Ousmane Sembène, afkomstig van 'n Serer-gesin deur sy moeder uit die geslag van Matar Sène, was veral aangetrokke tot godsdienstige feeste, ook die Tuur-fees. Vroeë lewe ---------- As seun van 'n visserman, is Ousmane Sembène in Ziguinchor in Casamance gebore as deel van 'n Lebou-gesin. Van kleins af is hy blootgestel aan die Serer-godsdiens, veral die Tuur-fees, waarin hy 'n 'kultusbediende' gemaak is. Alhoewel die Tuuroffergawe van suurmelk aan die voorvadergeeste (Pangool) vereis, het Sembène nie sy verantwoordelikheid as kultusbediende ernstig opgeneem nie en was hy bekend daarvoor dat hy die offerandes aan die voorvaders self gedrink het. Sommige van sy werk vir volwassenes maak gebruik van Serer-temas. Hy is grootgemaak deur sy ouma aan moederskant het. Sy het 'n groot invloed op hom gehad. Vroue speel 'n groot rol in sy werk. Sembène se kennis van Frans en basiese Arabies bo en behalwe Wolof, sy moedertaal, het gevolg op sy bywoning van 'n *madrasa*, soos by baie Moslemseuns, en 'n Franse skool tot 1936, toe hy met die skoolhoof bots. Daarna het hy tot 1938 saam met sy pa gewerk - hy was geneig tot seesiekte - en verhuis daarna na Dakar, waar hy 'n verskeidenheid handearbeidwerk verrig het. In 1944 word Sembène opgeneem in die Senegalese *tirailleurs* ('n korps van die Franse leër). Sy latere diens in die Tweede Wêreldoorlog was by die Vrye Franse magte. Na die oorlog keer hy terug na sy geboorteland en neem in 1947 deel aan 'n lang spoorwegstaking, waarop hy later sy hoofroman *Les Bouts de Bois de Dieu* (*God se stukke hout*) (1960) gebaseer het. In 1947 het hy op 'n skip geskuil en na Frankryk gegaan, waar hy by 'n Citroën-fabriek in Parys en daarna op die dokke in Marseille gewerk het, en aktief geword het in die Franse vakbondbeweging. Hy het hom aangesluit by die kommunistiese CGT en die Kommunistiese party, wat 'n staking help lei het om die vervoer van wapens vir die Franse koloniale oorlog in Viëtnam te belemmer. Gedurende hierdie tyd ontdek hy die Harlem Renaissanceskrywer Claude McKay en die Haïtiaanse marxistiese skrywer Jacques Roumain. Vroeë literêre loopbaan ----------------------- Sembène het baie van hierdie ervarings gebruik vir sy eerste roman in die Frans, *Le Docker Noir* (Die swart dokwerker, 1956), die verhaal van Diaw, 'n dokwerker van Afrika wat rassisme en mishandeling in die hawe in Marseille in die gesig staar. Diaw skryf 'n roman, wat later deur 'n blanke vrou gesteel en onder haar naam gepubliseer word; hy konfronteer haar, vermoor haar per ongeluk en word verhoor en tereggestel in tonele wat sterk herinner aan Albert Camus se *Die Vreemdeling* (ook vertaal as *Die Buitestander*). Alhoewel die boek veral fokus op die mishandeling van immigrante uit Afrika, beskryf Sembène ook die onderdrukking van Arabiese en Spaanse werkers, wat dit duidelik maak dat die situasie net soveel xenofobie as rassisme verteenwoordig. Soos die meeste van sy fiksie, word dit in 'n sosiaal-realistiese modus geskryf. Baie kritici beskou die boek vandag as 'n bietjie gebrekkig; dit het egter Sembène se literêre reputasie begin en hom finansiële ondersteuning gebied om voort te gaan met skryf. Sembène se tweede roman, *O Pays, mon beau peuple!* (*O land, my mooi mense!*, 1957), vertel die verhaal van Oumar, 'n ambisieuse swart boer wat terugkeer na sy geboorteland Casamance met 'n nuwe wit vrou en idees vir die modernisering van die landboupraktyke in die omgewing. Oumar sukkel egter teen die Franse koloniale regering en die sosiale orde in die dorp, en word uiteindelik vermoor. *O Pays, mon beau peuple!* was 'n internasionale sukses en uitnodigings het van regoor die wêreld ingestroom, veral uit kommunistiese lande soos die Volksrepubliek China, Kuba en die Sowjetunie. Sembène se derde en bekendste roman is *Les Bouts de Bois de Dieu* (*God se stukkies hout*, 1960); die meeste kritici beskou dit as sy meesterstuk, wat slegs deur *Xala* geëwenaar word. Die roman fiksionaliseer die werklike verhaal van 'n spoorwegstaking op die Dakar-Niger-lyn wat van 1947 tot 1948 geduur het. Hoewel die charismatiese en briljante vakbondwoordvoerder, Ibrahima Bakayoko, die belangrikste figuur is, het die roman geen ware held nie, behalwe die gemeenskap self, wat saamstaan in die moeilikheid en onderdrukking om hul regte te laat geld. Gevolglik bevat die roman byna vyftig karakters in beide Senegal en die naburige Mali, wat die staking uit alle moontlike hoeke toon; hierin word die roman dikwels vergelyk met Émile Zola se *Germinal*. Sembène het *Les Bouts de Bois de Dieu* opgevolg met die (1962) kortfiksieversameling *Voltaïque* (*Stamlittekens*). Die bundel bevat kortverhale, verhale en fabels, waaronder "*La Noire de ...*" wat hy later in sy eerste film sou aanpas. In 1964 stel hy *l'Harmattan* (*Die Harmattan*) vry, 'n epiese roman oor 'n referendum vir onafhanklikheid in 'n Afrika hoofstad. In 1962/'63 studeer Sembène 'n jaar lank rolprentvervaardiging by die Gorky Filmstudio, Moskou, onder die Sowjet-regisseur Mark Donskoy. Later literêre loopbaan ----------------------- Met die publikasie van *Le mandat, précédé de Vehi-Ciosane* (Die geldorder en wit genesis) in 1965, begin die klem van Sembène se werk verskuif. Net soos hy die rasse- en ekonomiese onderdrukking van die Franse koloniale regering met 'n paar novelles voluit aangeval het, het hy sy blik gerig op die korrupte Afrika elite wat daarop gevolg het. Sembène het hierdie tema voortgesit met die roman *Xala* uit 1973, die verhaal van 'n El Hadji Abdou Kader Beye, 'n ryk sakeman wat getref word deur wat hy glo 'n vloek van impotensie ("*xala*" in Wolof) was die aand van sy troue met sy pragtige , jong derde vrou. El Hadji raak obsessief oor die verwydering van die vloek deur besoeke aan *marabouts*, maar eers nadat hy die meeste van sy geld en reputasie verloor het, ontdek hy die bron as die bedelaar wat buite sy kantore woon, wat hy 'n onreg aangedoen het om sy fortuin te bekom. *Le Dernier de l'empire* (*Die laaste van die ryk*, 1981), Sembène se laaste roman, beeld korrupsie en 'n uiteindelike militêre staatsgreep in 'n nuut onafhanklike Afrika-nasie uit. Sy gepaardgaande novelles uit 1987, *Niiwam et Taaw* (Niiwam en Taaw), ondersoek steeds sosiale en morele ineenstorting in die stedelike Senegal. Op sterkte van *Les Bouts de Bois de Dieu* en *Xala* word Sembène beskou as een van die leidende figure in die Afrika postkoloniale literatuur. Samba Gadjigo skryf, "Van Sembène se tien gepubliseerde literêre werke is sewe in Engels vertaal"; terwyl die Nigeriese pionierskrywers Chinua Achebe en Wole Soyinka in Engels geskryf het. Werk in die rolprentbedryf -------------------------- As skrywer wat gemoeid was met sosiale verandering, wou Sembène 'n wyer gehoor raak. Hy besef dat sy geskrewe werke slegs die kulturele elite sou bereik, maar dat films 'n veel groter Afrika-gehoor kon bereik. In 1963 vervaardig Sembène sy eerste film, 'n kortfilm genaamd *Barom Sarret* (The Wagoner). In 1964 maak hy nog 'n kortfilm met die titel *Niaye*. In 1966 vervaardig hy sy eerste speelfilm, *La Noire de...* gebaseer op een van sy eie kortverhale; dit was die eerste vollengte rolprent wat ooit deur 'n Swart regisseur in Afrika suid van die Sahara vrygestel is. Alhoewel dit slegs 60 minute lank was, het die Franstalige film die *Prix Jean Vigo* gewen, wat onmiddellik internasionale aandag gevestig het op Afrika-films in die algemeen en spesifiek Sembène. Sembène het hierdie sukses opgevolg met die *Mandabi* van 1968 en sy droom bereik om 'n film in sy moedertaal Wolof te vervaardig. Later films in Wolof-tale sluit in *Xala* (1975, gebaseer op sy eie roman), *Ceddo* (1977), *Camp de Thiaroye* (1987) en *Guelwaar* (1992). Die Senegalese vrystelling van *Ceddo* is ingrypend gesensor, skynbaar weens 'n probleem met Sembène se papierwerk, hoewel sommige kritici meen dat hierdie sensuur meer te doen het met wat as 'n anti-Moslem-inhoud in die film geïnterpreteer kan word. Sembène versprei egter pamflette by teaters waarin die gesensureerde tonele beskryf word en stel die film ongesensor vir die internasionale mark vry. In 1971 maak Sembène ook 'n film in Frans en Diola getiteld *Emitaï*, wat deelgeneem het aan die sewende Moskou Internasionale Filmfees, waar dit 'n silwerprys gewen het. Dit is ook in die hele Wes-Afrika verbied. Sy film *Xala* van 1975 is ingeskryf vir die 9de Moskou Internasionale Filmfees. In 1977 word sy film *Ceddo* by die 10de Moskou Internasionale Filmfees ingeskryf. In dieselfde jaar was hy lid van die jurie tydens die 27ste Berlynse Internasionale Filmfees. Tydens die 11de Moskou Internasionale Filmfees in 1979 word die eerbewys vir die bydrae tot die film toegeken. Herhalende temas van Sembène se films is die geskiedenis van kolonialisme, die gebreke in godsdiens, die kritiek op die nuwe Afrika-bourgeoisie en die krag van Afrikavroue. Sy laaste film, die rolprent *Moolaadé* in 2004, het toekennings gewen tydens die Cannes-rolprentfees 2004 en die FESPACO rolprentfees in Ouagadougou, Burkina Faso. Die film, wat in 'n klein Afrika dorpie in Burkina Faso afspeel, het die omstrede onderwerp van vroulike genitale verminking ondersoek. Hy is die onderwerp van die 2015 dokumentêre film, *Sembene!*. Sembène speel gereeld klein rolle in sy films. Byvoorbeeld, in *Mandabi* speel hy die briefskrywer by die poskantoor. Dood ---- Ousmane Sembène is op 9 Junie 2007 op 84-jarige ouderdom oorlede. Hy was sedert Desember 2006 sieklik en sterf in sy huis in Dakar, Senegal, waar hy begrawe is in 'n kleed versier met Koranverse. Sembène is oorleef deur drie seuns uit twee huwelike. Seipati Bulane Hopa, sekretaris-generaal van die Pan African Federation of Filmmakers (FEPACI), beskryf Sembène as "'n lig wat die fakkel aansteek vir gewone mense om die pad van lig te loop ... 'n stem wat sonder aarseling gepraat het, 'n man met 'n onberispelike talent wat sy artistieke beginsels onwrikbaar vasgehou het en dit met groot integriteit en waardigheid gedoen het." Suid-Afrika se Pallo Jordan, voormalige minister van kuns en kultuur, het verder gegaan met die lofprysing van Sembène as "'n afgeronde intellektuele en 'n buitengewoon gekweekte humanis... 'n ingeligte sosiale kritikus [wat] 'n alternatiewe kennis van Afrika aan die wêreld verskaf het." Werk ---- ### Boeke * *Le Docker noir* (roman) – Paris: Debresse, 1956; new edition Présence Africaine, 2002; vertaal in Engels as *The Black Docker*, London: Heinemann, 1987. * *O Pays, mon beau peuple!* (roman) – 1957 * *Les bouts de bois de Dieu* (roman) – 1960; vertaal in Engels as *God's Bits of Wood*, London: Heinemann, 1995. * *Voltaïque* (kort verhale) – Paris: Présence Africaine, 1962; vertaal in Engels as *Tribal Scars*, Washington: INSCAPE, 1975. * *Xala* (roman) – Paris: Présence Africaine, 1964. * *Le mandat, précédé de Vehi-Ciosane* – Paris: Présence Africaine, 1966; vertaal in Engels as The Money-Order with White Genesis, London: Heinemann, 1987. * *L’Harmattan* (roman), Paris: Présence Africaine, 1973. * Le dernier de l'Empire (roman) – L'Harmattan, 1981; vertaal in Engels as *The Last of the Empire*, London: Heinemann, 1983; "*a key to Senegalese politics*" – Werner Glinga. * *Niiwam* – Paris: Présence Africaine, 1987; vertaal in Engels as Niiwam and Taaw: Two Novellas (Oxford and Portsmouth, N.H.: Heinemann, 1992). ### Geselekteerde filmografie * *Borom Sarret* (1963) * *Niaye* (1964) * *La Noire de..*.(1966) * *Mandabi* (1968) * *Emitaï* (1971) * *Xala* (1975) * *Ceddo* (1977) * *Camp de Thiaroye* (1988) * *Guelwaar* (1992) * *Faat Kiné* (2000) * *Moolaadé* (2004)

**Felix Mendelssohn** (1809–1847) was 'n Duitse komponis, pianis en dirigent, en het op verskeie gebiede in 'n gematig Romantiese styl binne die raamwerk van die Weense klassieke styl gekomponeer. Jakob Ludwig Felix Mendelssohn Bartholdy is op 3 Februarie 1809 in Hamburg gebore en het in Berlyn grootgeword. Die familie het *Bartholdy* by hul van gevoeg nadat 'n welgestelde oom (Bartholdy) aan moederskant 'n landgoed aan hulle bemaak het. Die Mendelssohns was Jode, maar het die Christelike geloof aanvaar en Felix en sy twee susters is in die Lutherse Kerk gedoop. Die jong Felix het sy eerste klavierlesse van sy moeder ontvang en daarna het hy klavier en komposisie in Berlyn studeer. Die kinders het ook onderrig ontvang in die lettere en die skilderkuns. Felix het dus 'n breë kunsopleiding geniet en in sy jeugjare het hy reeds 5 operas, 11 simfonieë vir strykorkes, solokonserte, sonates en fugas gekomponeer. Mendelssohn is van kleins af met beroemdes in aanraking gebring en in 1821 het hy as twaalfjarige kennis gemaak met die bejaarde Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832), met wie hy 'n merkwaardige vriendskap gehad het. In Parys het hy die bewondering van Luigi Cherubini (1760–1842) afgedwing. In 1825 het Mendelssohn sy Oktet vir Strykers gekomponeer en in 1826 die betowerende *Midsomernagdroom-ouverture,* waarby hy 15 jaar later bykomstige musiek gevoeg het. Albei hierdie werke toon groot tegniese vermoëns en ligtheid, asook melodiese en ritmiese oorspronklikheid. Mendelssohn het in 1829 vir 'n historiese geleentheid gesorg toe hy Bach se *Mattheüs-passie* in Berlyn uitgevoer het – die eerste uitvoering daarvan sedert Bach se dood en die begin van 'n herlewing in die belangstelling in Bach se musiek in die 19de en 20ste eeu. Tussen 1829 en 1832 het hy in Engeland en Skotland rondgereis en onder meer besoek gebring aan die Hebride-eilande wat die *Hebrides-ouverture* geïnspireer het. In 1832 is die eerste deel van sy *Liedere Sonder Woorde* in Londen gepubliseer. Die reise na Londen, Skotland en Italië het as inspirasie gedien vir verskeie van sy belangrikste orkeswerke: die virtuose Eerste Klavierkonsert (1831), die Derde Simfonie (die sogenaamde *Skotse Simfonie,* 1830–1842) en die Vierde Simfonie (die sogenaamde *Italiaanse Simfonie, 1833).* In 1833 het hy musiekdirekteur in Düsseldorf geword en in 1835 dirigent van die Leipzigse Gewandhaus-orkes. Benewens die werke van sy tydgenote, het hy ook die musiek van Bach, Händel en die Weense klassieke komponiste uitgevoer. In 1836 het hy in Düsseldorf die première van sy oratorium *Paulus* self gedirigeer. Hy is in 1837 met Cécile Jeanrenaud getroud en in 1838 het Mendelssohn begin werk aan sy briljante Vioolkonsert, 'n taak wat 6 jaar geduur het. Frederik Wilhelm IV van Pruise het Mendelssohn in 1841 aangestel as musiekdirekteur, en in 1843 het Leipzig die musieksentrum van Europa geword toe Mendelssohn die Leipzigse Konservatorium gestig het. Onder sy laaste werke is veral sy 6 orrelsonates (1844–1845) en die oratorium *Elia* (1846) belangrik. Mendelssohn se hele lewe is gekenmerk deur 'n snelle lewenstempo, maar met die dood van sy lieflingsuster, Fanny, het sy gesondheid 'n ernstige knou gekry. Ná 'n beroete-aanval is hy op 4 November 1847 in Leipzig oorlede. Mendelssohn het verskeie ander komponiste, insluitende Wagner, beïnvloed, en as herontdekker van Bach se musiek kan sy belangrikheid nouliks oorskat word. Sy werke word gereeld in konsertsale oor die hele wêreld uitgevoer. Bronnelys --------- * Wêreldspektrum, Vol. 18, 116-117, ISBN 0 908409 591

**Louis Steenkamp** (1896–1978) was ’n politikus, geskiedkundige en dramaturg, wat sy drama onder die naam **Louis Kraal** laat publiseer. Lewe en werk ------------ Louis Stefanus Steenkamp, wat sy drama onder die naam Louis Kraal skryf, was op 21 Mei 1896 in die distrik Burgersdorp gebore as kind van welbekende boere in die distrik. Sy skoolopleiding ontvang hy aan Paarl Boys High School en hy studeer dan verder aan die Universiteit van Stellenbosch, waar sy hoofvak Geskiedenis is. Hier is hy baie bedrywig in die studentelewe en dien op verskeie liggame. So is hy lid van die studenteraad en minister van die studenteparlement. As lid van die debatsvereniging is hy toneeldirekteur en hoof van ’n komitee wat teateropvoerings organiseer en in 1930 is hy lid van die Suid-Afrikaanse Studentespan na Engeland om deel te neem aan ’n debatskompetisie. Hy behaal die B.A.-graad, B.Ed.-graad, M.Ed.-graad en D.Ed.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch. Die titel van sy verhandeling is "*Onderwys vir blankes in Natal 1824–1940: ’n populêr-wetenskaplike verhandeling*", wat in 1941 gepubliseer word. In 1931 trou hy met Blanche Olga Botton van Rhodesië, wie se ouers oorspronklik van Skotland is. Sy is op 2 Mei 1905 gebore en op 14 Desember 1965 oorlede. Na universiteit gee hy lank onderwys op Ladysmith en is baie bedrywig in Natalse sportkringe, waar hy voorsitter is van die Noordelike Distrikte se Rugby-unie. Verder is hy lid van die bestaansveiligheidsraad en beywer hom vir die bevordering van rasse-samewerking in Suid-Afrika. In 1943 word hy as Verenigde Party verteenwoordiger verkies as lid van die Volksraad vir Vryheid en hy verslaan in die proses die Nasionale Party-verteenwoordiger, die latere goewerneur-generaal dr. E.G. Jansen. In die verkiesing van 1948 word hy egter deur die Afrikanerparty-kandidaat verslaan, maar in 1949 word hy onbestrede verkies as Volksraadslid vir Drakensberg. In September 1955 verower hy die Hillbrow-setel in ’n tussenverkiesing. Hy dien op verskeie rade en kommissies, onder andere die Saamwerkunie (waar hy sewe jaar lank sekretaris is), die Burgergrafte-kommissie, die Historiese Monumente-kommissie en is voorsitter van die Historiese Kommissie van die Saamwerk-Unie. Vir ’n tydperk is hy ook ’n senator. Hy is op 18 Julie 1978 oorlede. Skryfwerk --------- Sy drama "*Noodlotsweë*" is ’n tragedie in vier bedrywe. As historikus stel hy saam met A.G. du Toit "*Die Bloedrivierse Eeufeesgedenkboek*" saam en begin saam met H.J. van der Berg en V.C. Adams die Thembani Collection Trust, wat in die Mtonjaneni Museum tussen Melmoth en Ulundi historiese artefakte rondom die geskiedenis van die inheemse volke in Natal bewaar. Saam met G.S. Nienaber is hy verantwoordelik vir publikasie van "*Die dagboek van Anna Steenkamp en fragmentjies oor die Groot Trek*" en sy proefskrif word in 1941 gepubliseer as "*Onderwys vir blankes in Natal 1824–1940: ’n Populêr-wetenskaplike verhandeling*". Verskeie van sy artikels oor die geskiedenis verskyn in Suid-Afrikaanse tydskrifte. Eerbewyse --------- ’n Goue medalje word deur die Historiese Monumentekommissie aan hom toegeken vir sy geskiedkundige navorsing en hy is by die ontvangs daarvan slegs een van vier mense wat op soortgelyke wyse vereer is. Publikasies ----------- | Jaar | Publikasies | | --- | --- | | 1934 | Noodlotsweë | | 1938 | Die Bloedrivierse Eeufeesgedenkboek (saam met A.G. du Toit) | | 1939 | Die dagboek van Anna Steenkamp en fragmentjies oor die Groot Trek (saam met G.S. Nienaber) | | 1941 | Onderwys vir blankes in Natal 1824–1940 | Bronnelys --------- ### Boeke * Nienaber, P.J. "Hier is ons skrywers!" Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949 ### Tydskrifte en koerante * Anoniem "Dr. L.S. Steenkamp" "Die Suiderstem" 1 November 1949 ### Internet * Eggsa: ### Ongepubliseerde dokumente * Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein Dr Louis S. Steenkamp Lewenskets

**Fenisies** is 'n uitgestorwe Semitiese taal wat oorspronklik in die omgewing van die stede Tirus en Sidon gepraat is. Uitgebreide handel tussen dié twee stede en kommersiële oorheersing het daartoe gelei dat Fenisies in die Ystertydperk 'n lingua franca van die Mediterreense streek geword het. Die Fenisiese alfabet het in dié tyd na Griekeland versprei, waar dit die bron van alle hedendaagse alfabette geword het. Die streek waar Fenisies gepraat is, sluit in die Noord-Levant, Anatolië, Sirië, Libanon, dele van Siprus en sommige aangrensende dele van Turkye. Dit is ook gepraat in die gebied van die Fenisiese kolonisasie aan die kus van die suidwestelike Middellandse See, insluitende dié van die moderne Tunisië, Marokko, Libië en Algerië, asook in Malta, Wes-Sisilië, Sardinië, Korsika, die Baleariese Eilande en Suid-Spanje. In moderne tye is die taal in 1758 die eerste keer deur die Franse geleerde Jean-Jacques Barthélemy ontsyfer, wat aangedui het die naam "Fenisies" is die eerste keer daaraan gegee deur Samuel Bochart, ook van Frankryk. Skryfstelsel ------------ *Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Fenisiese alfabet.* Fenisies is geskryf in die Fenisiese alfabet, 'n abjad (konsonantskrif) wat uit die Proto-Sinaïtiese skrif ontstaan het. Dit het later die basis van die Griekse alfabet en nog later van die Latynse alfabet geword. Alle hedendaagse alfabette het uit dié skrifte voortgevloei. Skakels ------- * Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal. | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BNF: cb11947410s (data) * GND: 4120310-0 * LCCN: sh85101028 * NDL: 00563095 * NKC: ph330282 |

Louis L’Amour & Ronald Reagan, 1983 **Louis L'Amour** (22 Maart 1908 – 10 Junie 1988) was 'n Amerikaanse skrywer wat hoofsaaklik fiksie oor die Wilde Weste geskryf het. Hy is op 22 Maart 1908 in Jamestown, Noord-Dakota gebore met die naam **Louis Dearborn LaMoore**, die seun van dr. L.C. LaMoore, 'n veearts. Hy is van Franse en Ierse afkoms, die nasaat van François Renê, 'n Franse skrywer en staatsman. Indiane van die Sioux-stam het sy oupa gevang en sy kopvel afgeslag. Hy weet dus van die plekke en gebeurtenisse waarvan hy in sy boeke skryf, want sy familie was pioniers van die Weste. Baie van sy famililede (meer as 33 sedert 1816) was ook skrywers. Hy was vyftien jaar oud toe hy uit die huis is en as swerfwerker begin werk het, onder andere as dokwerker, houtkapper, olifantoppasser, hooibaler, slagter, mynwerker en vrugteplukker. Hy het per trein deur Amerika gereis, feitlik as 'n boemelaar en het vir 'n ruk lank op die strand gewoon. As 'n handelsmatroos het hy op verskeie skepe gewerk en het so om die wêreld gereis. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog was hy 'n vlootoffisier. Baie van die idees vir stories en karakters van die boeke wat hy later geskryf het, kom van waarnemings wat hy gedurende hierdie swerfjare gemaak het. Van kindsbeen af het hy graag gelees en het 'n persoonlike biblioteek van 2000 boeke opgebou. Hy het op aandrang van sy vriende, wat van sy storievertellery oor die Wilde Weste gehou het, begin skryf. Hy het ook argeologie bestudeer en lesings aangebied. Afgesien van die meer as 100 boeke en 400 kortverhale wat hy geskryf het, het hy biografieë geskryf oor meer as 1000 skietvegters. Daar is films gemaak van meer as 30 van sy boeke. Meer as 225 miljoen van sy boeke is verkoop en talle is in verskeie tale vertaal. As professionele kaalvuisbokser het hy 51 van sy 59 gevegte gewen. Die grafiese beskrywing van die vuisgevegte in baie van sy boeke spruit dus uit eerstehandse ervaring. In 1982 is die Goue Medalje van die Amerikaanse Kongres aan hom toegeken, en in 1984 die Vryheidsmedalje. Het het ook Noord-Dakota se Roughrider-toekenning ontvang. Louis L'Amour is op 10 Junie 1988 oorlede en is in die Forest Lawn Memorial Park Cemetery in Glendale, Kalifornië begrawe. In sy outobiografie, met die titel *Education of a Wandering Man*, wat in 1989 na sy dood verskyn het, vertel hy meer oor die jare toe hy 'n swerfwerker was.

Die **oumansoutbos** (*Atriplex nummularia* Lindl.) is 'n soutliewende plant wat oorspronklik uit Australië stam, waar dit in groot dele van die droë binneland aangetref word, maar dit is ook in Suid-Afrika ingevoer en word hier selfs aangeplant. Dit is 'n immergroen struik wat 3,5 m hoog kan word. Die blomme is eenhuisig en eenslagtig: daar is aparte manlike en vroulike blomme op dieselfde plant. Die blomme word deur die wind bestuif. Die grond kan suur, neutraal of basies wees en sand- of leemagtig. Dit groei goed op brakgrond, maar nie in die skaduwee nie. Oumansoutbos se sade Die plant is eetbaar en die blare, jong skeute en sade kan gekook word. Die sade lewer 'n meel wat vir die bak van brood gebruik kan word.Die sade is volop en is deur die Aborigines as tradisionele bron van voedsel gebruik. Die stamme lewer hout met 'n digtheid van 600 kg.m3 Die struik kan meer as 15 jaar oud word. Die blare is smaaklik vir vee, maar die plant is gevoelig vir blaarvreters. Dit word in Suid-Afrika ook vir voeder vir volstruise benut.

*Moenie verwar word met Elboers nie.* **Elbroes** (Russies: Эльбрус; Karatsjai-Balkaries: Минги тау, *Mingi Taw*) is die hoogste en prominentste berg in Rusland en Europa. Dit is in die westelike deel van die Kaukasus geleë en is dié gebergte se hoogste piek. Die rustende vulkaan styg 5 642 m bo die seevlak uit. Dit is die hoogste stratovulkaan in Eurasië en die 10de hoogste kruin ter wêreld. Elbroes word soms as die hoogste berg in Europa beskou en is dus een van die Vulkaniese Sewe Kruine. Volgens die algemene definisie van die grens tussen Europa en Asië is Mont Blanc in die Alpe met 4 810 m die hoogste berg in Europa. Die berg lê in Suid-Rusland, in die Russiese republiek Kabardino-Balkarië, aan die grens met Georgië. Dit het twee kruine, wat albei rustende vulkaankoepels is. Die hoogste een van die twee, die westelike kruin, is 5 642 m hoog, terwyl die oostelike kruin 5 621 m hoog is. 'n Nasa-satellietbeeld van Elbroes. Etimologie ---------- Die naam "Elbroes" kom van die Avestiese *Harā Bərəzaitī*, die naam van 'n legendariese berg in die Iranese mitologie. Dit weerspieël die Proto-Iranese \**Harā Bṛzatī*, wat in Middelpersies *Harborz* en moderne Persies *Alborz* geword het, wat verwant is aan die naam van Elboers, die hoogste bergpiek van Iran.. *Bṛzatī* is die vroulike vorm van die adjektief \**bṛzant* ("hoog"), die gerekonstrueerde voorloper van die moderne Ossetiese *bærzond* ("hoog", "piek"), moderne Persiese *barz* ("hoog"), *berāzande* ("elegant") en *boland* ("hoog"), en moderne Koerdiese *barz* ("hoog"). *Harā* kan vertolk word as "wagter", van die Indo-Europese \**ser* ("beskerm"). Die naam *Mingi Taw*, wat in Karatsjai-Balkaries gebruik word, beteken "Ewige Berg" in Turks. Geografie --------- ### Ligging Elbroes is in die noorweste van die Kaukasus geleë, 100 km van die Swartsee en 370 km van die Kaspiese See, van waar dit op 'n besonder helder dag gesien kan word. 'n Satellietbeeld van die Wes-Kaukasus. Die wit riwwe dui die waterskeiding aan. Elbroes is die wit kol noord daarvan. Dit is 5 642 m hoog en is die hoogste punt op die Kaukasus. Dit lê 11 km noord van die Groter Kaukasiese Waterskeiding, wat die grens tussen Rusland en Georgië is, en word deur twee Russiese republieke gedeel, Kabardino-Balkarië en Karatsjai-Tsjerkessië. Elbroes is 65 km suidwes van die stad Kislowodsk en 80 km wessuidwes van Naltsjik. ### Topografie Elbroes is 'n feitlik simmetriese, rustende vulkaan met twee pieke, die westelike piek van 5 642 m bo die seevlak en die oostelike piek van 5 621 m. Die krater van 300-400 m breed boaan die oostelike piek is geleidelik met sneeu en ys gevul. Die sneeuvelde van die vulkaan, wat 'n gebied van 138 km2 dek, voed 22 (sommige bronne sê 23) hoofgletsers en 77 sekondêre gletsers wat die riviere Koeban en Malka laat ontstaan het. Sommige van dié gletsers, wat sedert die 1930's deur wetenskaplikes bestudeer word, kan tot 400 m dik word, maar word almal nou dunner. 'n 3D-beeld van Elbroes. ### Geologie Die Kaukasus is gevorm deur die noordwaartse botsing van die Arabiese Plaat teen die Eurasiese Plaat, wat verskeie aardbewings in die streek veroorsaak het. Omdat 'n subduksiesone nie ontstaan het nie, is vulkane skaars in die bergreeks. Elbroes is dus 'n uitsondering. Elbroes het 10 miljoen jaar gelede begin vorm. Die ejekta van die vulkaan dek 'n gebied van 260 km2. Hoewel die berg rustend is, ontsnap ligte rook soms van die oostelike flank, op die vlak van die antieke lawavloei van 24 km lank, en warmbronne ontstaan aan die hange van die berg. ### Klimaat Omdat Elbroes in die Noordelike Halfrond lê, duur die somer van Junie tot middel September, met 'n gemiddelde van 50% van sonnige dae waarop die kruin geklim kan word. Die winde, veral uit die weste, kan uiters woes word en die temperatuur daal baie vinnig. Hoër as 4 000 m bo die seevlak kan arktiese sneeustorms met byna zero-sigbaarheid selfs in die somer ontwikkel. Die wind kan sterker as 100 km/h waai. In die winter kan die temperatuur op die kruin tot onder -50 °C daal, terwyl warm, droë winde in die valleie swaar sneeu kan veroorsaak.

Die **Graafskappe van Engeland** (Engels: *Counties of England*) dien as administratiewe, geografiese en politieke afdelings. Engeland is - met uitsondering van Groter Londen en die Scilly-eilande - vir administratiewe doeleindes in 83 graafskappe (*counties*) verdeel. Hierdie graafskappe bestaan uit 'n enkele of meerdere distrikte. Tans is 27 van die graafskappe in distrikte verdeel wat deur 'n sogenaamde graafskapsraad (*county council*) bestuur word. Ses graafskappe, wat die grootste agglomerasies dek, staan as metropolitaanse graafskappe bekend wat nie onder die beheer van 'n graafskapsraad val nie, alhoewel sommige funksies deur die distrikte (of metropolitaanse stadsgebiede, die *boroughs*) as laer administratiewe vlakke op 'n gemeenskaplike basis vir die hele graafskap waargeneem word. Die hele Engeland, insluitende Groter Londen en die Scilly-eilande, is daarnaas in 48 seremoniële graafskappe (dikwels ook geografiese graafskappe genoem) verdeel waaraan 'n Lord Lieutenant as persoonlike verteenwoordiger van die Britse monarg toegewys is. Die meeste van hierdie seremoniële graafskappe kom ooreen met die gelyknamige metropolitaanse of nie-metropolitaanse graafskappe, alhoewel hul grense dikwels nouer getrek is. Die presiese grense is deur die *Lieutenancies Act* van 1997 bepaal. Die bevoegdhede, wat vroeër aan die amp van Lord Lieutenant verbonde was, was wisselend van aard, maar tans is die amp niks meer as 'n erepos nie wat aan afgetrede persoonlikhede soos offisiere, adellikes of sakelui toegeken word aangesien 'n Lord Lieutenant hoegenaamd nie by administratiewe besluite betrokke is nie. Die huidige administratiewe bedeling het geleidelik as gevolg van hervormings ontstaan. Baie van die graafskappe het hul oorspronge in die middeleeue, alhoewel groter graafskappe soos Yorkshire, Lincolnshire en Sussex baie of alle administratiewe funksies eeue gelede kwytgeraak het. Na die geografiese graafskappe, wat voor die administratiewe hervormings van 1965 en 1974 bestaan het, word as historiese graafskappe verwys. Gebiede met graafskapsrade het tussen 1889 en 1974 as administratiewe graafskappe bekend gestaan en dele van sommige geografiese graafskappe ingesluit. 'n Uitsondering was groter stedelike nedersettings wat as *county boroughs* hul eie stedelike graafskappe gevorm het. In die periode tussen 1974 en 1996 het die metropolitaanse en nie-metropolitaanse graafskappe, waarvan sommige eers in 1974 gevorm is, regstreeks ooreengekom met die seremoniële graafskappe. Die graafskappe, of dit nou historiese administratiewe eenhede of die huidige seremoniële graafskappe is, dien as geografiese basis vir 'n aantal instellings soos polisie en brandweer, sportklubs en ander nie-regeringsorganisasies. Vir possortering en -aflewering is Engeland tot 1996 in 48 postaliese graafskappe verdeel. Die Engelse posdiens *Royal Mail* het hierdie verdeling ten gunste van poskodes laat vaar. Die 77 Nie-metropolitaanse graafskappe Die 6 Metropolitaanse graafskappe | | | | | --- | --- | --- | | Sjabloon:W of Sjabloon:W of the Sjabloon:W since Sjabloon:W.   | 1. Northumberland 2. Tyne and Wear 3. Durham 4. Cumbria 5. Lancashire 6. Noord-Yorkshire*(North Yorkshire)* 7. Oos-Yorkshire*(East Riding of Yorkshire)* 8. Suid-Yorkshire*(South Yorkshire)* 9. Wes-Yorkshire*(West Yorkshire)* 10. Groter Manchester*(Greater Manchester)* 11. Merseyside 12. Cheshire 13. Derbyshire 14. Nottinghamshire 15. Lincolnshire 16. Rutland 17. Leicestershire 18. Staffordshire 19. Shropshire 20. Herefordshire 21. Worcestershire 22. Wes-Midlands*(West Midlands)* 23. Warwickshire | 24. Northamptonshire 25. Cambridgeshire 26. Norfolk 27. Suffolk 28. Essex 29. Hertfordshire 30. Bedfordshire 31. Buckinghamshire 32. Oxfordshire 33. Gloucestershire 34. Bristol 35. Somerset 36. Wiltshire 37. Berkshire 38. Groter Londen*(Greater London)* 39. Kent 40. Oos-Sussex*(East Sussex)* 41. Wes-Sussex*(West Sussex)* 42. Surrey 43. Hampshire 44. Eiland Wight*(Isle of Wight)* 45. Dorset 46. Devon 47. Cornwall | | *Nie getoon nie*: City of London | |

| **Franklin D. Roosevelt** | | --- | | | | 32ste President van die Verenigde State | | Ampstermyn | **(I)** 4 Maart 1933 – 20 Januarie 1937 **(II)** 20 Januarie 1937 - 20 Januarie 1941 **(III)** 20 Januarie 1941 - 20 Januarie 1945 **(IV)** 20 Januarie 1945 - 12 April 1945 | | Voorganger | Herbert Hoover | | Opvolger | Harry S. Truman | | Geboortedatum | 30 Januarie 1882 | | Geboorteplek | Hyde Park, New York | | Sterftedatum | 12 April 1945 | | Sterfteplek | Warm Springs, Georgia | | Eerste Dame | Eleanor Roosevelt | | Politieke party | Demokraat | | Visepresident | John Garner (1933-1941)Henry Wallace (1941-1945) Harry Truman (1945) | | Handtekening | | **Franklin Delano Roosevelt** [ˈfɹæŋklɪn ˈdɛlənoʊ ˈɹoʊzəvɛlt] (\* 30 Januarie 1882 in Hyde Park, New York; † 12 April 1945 in Warm Springs, Georgia) was vanaf 1933 tot sy afsterwe in 1945 die 32ste President van die Verenigde State. Franklin D. Roosevelt het as kandidaat van die Demokratiese Party gestaan en is ná sy eerste ampstermyn drie keer herverkies (in 1936, 1940 en 1944). Hy is sodoende die enigste president van die VSA wat dié amp vir meer as twee termyne beklee het. Vanweë die internasionale situasie, wat deur die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog oorheers is, het Roosevelt besluit om vir 'n derde en vierde ampstermyn te staan - ongeag die vrywillige selfbeperking van Amerikaanse presidente wat oorspronklik deur George Washington ingevoer is. Eers met die 22ste wysiging van die Amerikaanse grondwet (*22nd Amendment to the U.S. Constitution*) in 1947 is daar sedert 1951 'n formele beperking tot twee ampstermyne. Roosevelt word ook onthou vir die Leen-en-pagwet wat deur die Amerikaanse kongres goedgekeur is op 11 Maart 1941 wat Amerika indirek betrokke gemaak het by die Tweede Wêreldoorlog. Hy het die pessimiste egter verkeerd bewys en is na sy eerste ampstermyn 3 keer herkies - iets wat nooit voorheen in die Amerikaanse geskiedenis gebeur het nie. Onder sy leiding het die VSA in 1940 tot die Tweede Wêreldoorlog toegetree. Hy word as die VSA se belangrikste president van die eeu beskou. Franklin Delano Roosevelt, wat op 30 Januarie 1882 in Hyde Park, New York, gebore is, was die enigste seun van 'n skatryk familie van Nederlandse afkoms. Na sy hoërskoolopleiding het hy aan die universiteite van Harvard en Columbia gestudeer en later as advokaat gepraktiseer. Nie sy studies of sy regsloopbaan was besonder geslaag nie. In 1910 het hy besluit om tot die politiek toe te tree. Met die slap het hy die voorbeeld van sy neet Theodore Roosevelt, wat van 1900 tot 1908 president van die VSA was, gevolg. Teen die algemene verwagting in het hy daarin geslaag om as die Demokratiese Party se kandidaat 'n tradisioneel Republikeinse setel as lid van die Senaat in die staat New York te verower. Hy het gou reeds die aandag op hom gevestig deur ʼn belangrike rol te speel in die politieke stryd teen "Tammany Hall", die korrupte Demokratiese politieke instelling van die stad New York. Hy het later weer gereeld met die instelling probleme ondervind, maar toe hy beset dat dit nie so maklik tot niet gemaak kon word nie, het hy op 'n afstand samewerking probeer bewerkstellig. Roosevelt het reeds in die eerste jare van sy politieke loopbaan tot ʼn progressief ontwikkel. Die progressiwisme was in die eerste 20 jaar van die 20e eeu 'n belangrike politieke stroming van gematigde hervormers in die VSA. Die groep wou die nywerheidsamelewing suiwer. Sy politieke loopbaan het uiters voorspoedig verloop. In 1912 het Roosevelt een van Woodrow Wilson se eerste aanhangers geword, en toe Wilson in November 1912 tot president verkies word, het hy Roosevelt as onderminister van vlootsake in sy kabinet aangestel. Na die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog in 1914 het hy hom vir groot uitbreidings in die Amerikaanse vloot beywer. In 1920 was Roosevelt die Demokratiese Party se kandidaat vir die vise-presidentskap. Na die Demokrate se verkiesingsnederlaag het Roosevelt die sakewêreld betree. Skaars 'n jaar later, in Augustus 1921, het hy 'n ernstige polioaanval gehad wat hom byna sy lewe gekos het en hom, in groot mate in sy onderlyf verlam het. Hy het egter met ongekende taaiheid vir sy liggaamsherstel geveg en uiteindelik met 'n ingewikkelde loopysterstelsel oor die weg leer kom. Hy kon egter net klein entjies loop en moes by trappe opgedra word. Ondanks die terugslag het hy later dinamiese verkiesingsveldtogte gevoer. Baie mense het nie beset dat sy onderlyf so te sê geheel en al verlam was nie. Na sy siekte het hy, wat die politiek betref, aanvanklik op die agtergrond gebly. Hy het egter as doeltreffende bemiddelaar tussen strydende groepe in die Demokratiese Party opgetree. Sy vrou, Anna Eleanor Roosevelt (1884-1962), 'n verlangse niggie met wie hy in 1905 getroud is, het in die tyd tot een van sy beste politieke agente ontwikkel. Sy het haar inkennigheid oorkom, 'n goeie spreekster geword en het haar veral vir die armes beywer. In 1924 en in 1928 het Roosevelt vir Alfred Emanuel Smith (1873-1944), goewerneurvan die staat New York, tydens die Demokratiese konvensie as kandidaat vir die presidentskap gesteun. Smith het egter in 1928, toe hy wel as Demokratiese kandidaat aan die verkiesing deelgeneem het, die stryd teen die Republikein Herbert Hoover verloor. Tog was daar in die verkiesing van 1928 al ʼn swaai na die Demokratiese Party. Hierdie neiging het in die dertigerjare reusagtige afmetinge aangeneem. In 1928 het Roosevelt hom as goewerneur van die staat New York verkiesbaar gestel en met 'n klein meerderheid gewen. Twee jaar later is hy met 'n oorweldigende meerderheid herkies. Tydens sy eerste ampstermyn het hy nie veel gedoen om die ellende wat deur die ekonomiese krisis veroorsaak is, te verlig nie en was hy nie veel meer progressief as Hoover nie. Toe dit egter in 1930 duidelik geword het dat die krisis besonder ernstig is en dat dit jare sou duur, het Roosevelt noodlenigingshulp gereël en in 1931 het die Emergency Relief Administration tot stand gekom. Roosevelt se beleid as goewerneur was nou, in teenstelling met die van sy kollegas, vernuwend en hoopvol. Presidentskap ------------- In 1932 het dit duidelik geword dat Roosevelt die beste kandidaat was om president Hoover te verslaan. Na 'n kwaai stryd met die konserwatiewe element in die party het hy inderdaad in dieselfde jaar die Demokratiese kandidaat geword en die verkiesing gewen. Hy het 'n opgewekte verkiesingsveldtog gevoer en hy het ook beloof om pogings aan te wend om die krisis te oorbrug. Sy verkiesingsbeloftes het egter nie beteken dat hy progressief was nie: in sy hart was hy konserwatief. Hy was egter 'n besonder buigsame politikus en by uitstek 'n pragmatis. So was hy byvoorbeeld 'n teenstander van tekorte op die begroting, maar as dit noodsaaklik vir die verligting van die krisis was, het hy sy konserwatiewe opvattinge opsygeskuif. Dit het tydens sy jare as president die grondslag van sy optrede gebly: 'n pragmatiese konserwatisme, wat in die destydse politieke klimaat bykans revolusionêr was. As politikus was Roosevelt, ondanks enkele foute, besonder suksesvol. Hy het die kuns van gee en neem goed verstaan en het daarin geslaag om die skynbaar onversoenbare te versoen. Ten einde politieke konsensus teweeg te bring, het Roosevelt in 1933 met 'n mengsel van progressiewe en konserwatiewe maatreëls begin. Hy het ook vooraanstaande Republikeine in sy kabinet opgeneem. Die strewe na konsensus het met verloop van tyd egter vergeefs geblyk te wees: die haat van die konserwatiewes, wat hom minagtend "that man in die White House" genoem het, het steeds toegeneem. Tegelykertyd het die minderbevoorregtes se toegeneentheid teenoor die president toegeneem. Onder Roosevelt het die presidentskap egter verander. Die Wit Huis het die brandpunt van regeringsbedrywighede geword terwyl die president ook op wetgewende gebied uiters aktief geword het - 'n patroon wat in die VSA nie gebruiklik was nie. Teen die einde van die dertigerjare was dit vir die Kongres vanselfsprekend om op inisiatiewe uit die Wit Huis te wag as daar iets moes gebeur. In September 1939 het Roosevelt die ontwikkeling vasgelê deur die instelling van die Executive Office of the President. In dieselfde jaar het die Bureau of the Budget gevolg, waardeur die president voortaan die meeste se in die begroting gekry het. Roosevelt was die eerste president wat beset het hoe om die media tot sy voordeel aan te wend. In sy beroemde "fireside chats" vir die radio het hy sy landgenote as ʼn begrypende vader toegespreek. Hy het ook tweeweeklikse perskonferensies ingestel en dit was nie meer nodig om vrae voor die tyd in te dien nie. Die konferensies het hy ook met kwinkslae opgevrolik. Waar Hoover een man in diens gehad het om die briewe aan die president te beantwoord, het Roosevelt se optrede gou reeds vereis dat hy 50 mense vir die doel in diens moes neem. Na heelwat onenigheid in die Demokratiese Party en na lang onsekerheid, het Roosevelt besluit om hom in 1940 vir 'n derde termyn herkiesbaar te stel - iets wat nog nooit voorheen in die VSA gebeur het nie. Hoewel hy die gematigde Wendell Lewis Willkie (1892-1944) redelik maklik verslaan het, was daar nie sprake van die oorweldigende meerderheid van 1936 nie. Roosevelt het die gevaar van die situasie in Europa al teen die einde van die dertigerjare ingesien. Die Amerikaanse volk het egter ʼn isolasionistiese houding gehad: hulle wou so min moontlik met die Europese konflik te doen hê. Roosevelt het sy landgenote nie daadwerklik probeer oorhaal om by die Tweede Wêreldoorlog betrokke te raak nie en het in sy verkiesingsveldtog van 1940 belowe dat Amerikaanse soldate nie in die oorlog sou hoef te veg nie. Hy het Brittanje egter met wapens en ander oorlogstoerusting gesteun. Die Japanners se aanval op Pearl Harbor (7 Desember 1941) het Roosevelt laat besluit om die VSA daadwerklik tot die oorlog te laat toetree. Tot kort voor sy dood was hy op besonder goeie voet met Winston Churchill. In die hoop dat goeie persoonlike verhoudings ʼn belangrike bydrae tot 'n stabiele en vreedsame na-oorlogse wêreld sou lewer, het Roosevelt sy bes gedoen om ook op goeie voet met Stalin te bly. Hy word algemeen daarvan beskuldig dat hy teen die einde van die oorlog te toegeeflik teenoor Stalin was; hieroor het hy hom selfs Churchill se gramskap op die hals gehaal. Sedert Junie 1944 het Roosevelt se gesondheid kwaai agteruitgegaan. Tog was hy van mening dat hy die presidentskap in die moeilike oorlogsomstandighede nie aan ʼn onervare man kon oorlaat nie en het hom vir 'n vierde ampstermyn beskikbaar gestel. Ook die verkiesing het hy gewen deur Thomas E. Dewey (1902-1971) te verslaan. Die meerderheid was egter selfs kleiner geleke met die vorige verkiesing. Twee maande na die konferensie van Jalta, waar hy baie siek voorgekom het, is hy op 12 April 1945 dood aan bloeding op die brein - 'n maand voor die Duitse oorgawe. Bronnelys --------- * Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409656, volume 24, bl. 133 Sien ook -------- * Franklin Roosevelt Park, 'n Johannesburgse voorstad wat na hom genoem is | * l * b * w Presidente van die Verenigde State van Amerika | | --- | | | | | | --- | --- | | 1. George Washington (1789–1797) 2. John Adams (1797–1801) 3. Thomas Jefferson (1801–1809) 4. James Madison (1809–1817) 5. James Monroe (1817–1825) 6. John Quincy Adams (1825–1829) 7. Andrew Jackson (1829–1837) 8. Martin Van Buren (1837–1841) 9. William Henry Harrison (1841) 10. John Tyler (1841–1845) 11. James K. Polk (1845–1849) 12. Zachary Taylor (1849–1850) 13. Millard Fillmore (1850–1853) 14. Franklin Pierce (1853–1857) 15. James Buchanan (1857–1861) 16. Abraham Lincoln (1861–1865) 17. Andrew Johnson (1865–1869) 18. Ulysses S. Grant (1869–1877) 19. Rutherford B. Hayes (1877–1881) 20. James A. Garfield (1881) 21. Chester A. Arthur (1881–1885) 22. Grover Cleveland (1885–1889) 23. Benjamin Harrison (1889–1893) 24. Grover Cleveland (1893–1897) 25. William McKinley (1897–1901) 26. Theodore Roosevelt (1901–1909) 27. William Howard Taft (1909–1913) 28. Woodrow Wilson (1913–1921) 29. Warren G. Harding (1921–1923) 30. Calvin Coolidge (1923–1929) 31. Herbert Hoover (1929–1933) 32. Franklin D. Roosevelt (1933–1945) 33. Harry S. Truman (1945–1953) 34. Dwight D. Eisenhower (1953–1961) 35. John F. Kennedy (1961–1963) 36. Lyndon B. Johnson (1963–1969) 37. Richard Nixon (1969–1974) 38. Gerald Ford (1974–1977) 39. Jimmy Carter (1977–1981) 40. Ronald Reagan (1981–1989) 41. George H. W. Bush (1989–1993) 42. Bill Clinton (1993–2001) 43. George W. Bush (2001–2009) 44. Barack Obama (2009–2017) 45. Donald Trump (2017–2021) 46. Joe Biden (2021–hede) | Seël van die President van die Verenigde State van Amerika | | | * Category Kategorie * List-Class article Lys | | * l * b * w *Time*-persone van die jaar | | --- | | 1927–1950 | * Charles Lindbergh (1927) * Walter Chrysler (1928) * Owen D. Young (1929) * Mohandas Gandhi (1930) * Pierre Laval (1931) * Franklin D. Roosevelt (1932) * Hugh S. Johnson (1933) * Franklin D. Roosevelt (1934) * Haile Selassie (1935) * Wallis Simpson (1936) * Chiang Kai-shek / Soong Mei-ling (1937) * Adolf Hitler (1938) * Josef Stalin (1939) * Winston Churchill (1940) * Franklin D. Roosevelt (1941) * Josef Stalin (1942) * George Marshall (1943) * Dwight D. Eisenhower (1944) * Harry S. Truman (1945) * James F. Byrnes (1946) * George Marshall (1947) * Harry S. Truman (1948) * Winston Churchill (1949) * Die Amerikaanse soldaat (1950) | | 1951–1975 | * Mohammed Mosaddeq (1951) * Elizabeth II (1952) * Konrad Adenauer (1953) * John Foster Dulles (1954) * Harlow Curtice (1955) * Hongaarse vryheidsvegters (1956) * Nikita Chroesjtsjof (1957) * Charles de Gaulle (1958) * Dwight D. Eisenhower (1959) * Amerikaanse wetenskaplikes: George Beadle / Charles Draper / John Enders / Donald A. Glaser / Joshua Lederberg / Willard Libby / Linus Pauling / Edward Purcell / Isidor Rabi / Emilio Segrè / William Shockley / Edward Teller / Charles Townes / James van Allen / Robert Woodward (1960) * John F. Kennedy (1961) * Pous Johannes XXIII (1962) * Martin Luther King jr. (1963) * Lyndon B. Johnson (1964) * William Westmoreland (1965) * Die Generasie onder vyf-en-twintig (1966) * Lyndon B. Johnson (1967) * Die ruimtevaarders van Apollo 8: William Anders / Frank Borman / Jim Lovell (1968) * Die Middel-Amerikaners (1969) * Willy Brandt (1970) * Richard Nixon (1971) * Henry Kissinger / Richard Nixon (1972) * John Sirica (1973) * Koning Faisal (1974) * Amerikaanse vroue: Susan Brownmiller / Kathleen Byerly / Alison Cheek / Jill Conway / Betty Ford / Ella Grasso / Carla Hills / Barbara Jordan / Billie Jean King / Susie Sharp / Carol Sutton / Addie Wyatt (1975) | | 1976–2000 | * Jimmy Carter (1976) * Anwar Sadat (1977) * Deng Xiaoping (1978) * Ajatollah Khomeini (1979) * Ronald Reagan (1980) * Lech Wałęsa (1981) * Die rekenaar (1982) * Ronald Reagan / Joeri Andropof (1983) * Peter Ueberroth (1984) * Deng Xiaoping (1985) * Corazon Aquino (1986) * Michail Gorbatsjof (1987) * Die bedreigde area (1988) * Michail Gorbatsjof (1989) * George H.W. Bush (1990) * Ted Turner (1991) * Bill Clinton (1992) * Die vredemakers: Jasser Arafat / F. W. de Klerk / Nelson Mandela / Yitzhak Rabin (1993) * Pous Johannes Paulus II (1994) * Newt Gingrich (1995) * David Ho (1996) * Andrew Grove (1997) * Bill Clinton / Ken Starr (1998) * Jeffrey P. Bezos (1999) * George W. Bush (2000) | | 2001–hede | * Rudolph Giuliani (2001) * Die fluitjieblasers: Cynthia Cooper / Coleen Rowley / Sherron Watkins (2002) * Die Amerikaanse soldaat (2003) * George W. Bush (2004) * Die Goeie Samaritane: Bono / Bill Gates / Melinda Gates (2005) * U (2006) * Wladimir Poetin (2007) * Barack Obama (2008) * Ben Bernanke (2009) * Mark Zuckerberg (2010) * Die Betoger (2011) * Barack Obama (2012) * Pous Franciskus (2013) * Ebola-vegters: Dr. Jerry Brown / Dr. Kent Brantly / Ella Watson-Stryker / Foday Gollah / Salome Karwah (2014) * Angela Merkel (2015) * Donald Trump (2016) * "#Me Too"-beweging (2017) * Die voogde: Jamal Khashoggi / Maria Ressa / Wa Lone en Kyaw Soe Oo / Werknemers van *The Capital* (2018) * Greta Thunberg (2019) * Joe Biden en Kamala Harris (2020) * Elon Musk (2021) * Wolodimir Zelenski (2022) | | Wikipedia book Boek | | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BIBSYS: 90091129 * BNC: 000038472 * BNE: XX1097389 * BNF: cb119835923 (data) * CANTIC: a10451006 * CiNii: DA01959917 * GND: 118602551 * IMDb: nm0740483 * ISNI: 0000 0001 2125 8471 * KulturNav: 0ffc23db-93c3-4732-b46f-bf0cd2a7f103 * LCCN: n79022932 * LNB: 000051507 * MusicBrainz: afac40dc-7788-4da7-9229-61d660e77dd3 * NARA: 10582816 * NDL: 00454601 * NKC: jn20000701525 * NLA: 35461123 * NLG: 108817 * NLI: 000112991 * NLK: KAC199623405 * NLP: A11867589 * NSK: 000077594 * NTA: 068805640 * RERO: 02-A003759055 * The SBN id UFIV158752 is not valid. * SELIBR: 234747 * SNAC: w61s7dgz * SUDOC: 027345106 * TePapa: 35032 * Trove: 961060 * ULAN: 500354971 * VIAF: 29542759 * WorldCat Identities: lccn-n79022932 |

**Erich Honecker** (Neunkirchen, Saarland, 25 Augustus 1912 - Santiago de Chile, 29 Mei 1994) was 'n Duitse kommunistiese politikus. Hy beklee vir baie jare die ampte van Sekretaris-Generaal van die Sentrale Komitee van die Sosialistiese Eenheidsparty van Duitsland (SED) en Voorsitter van die Staatsraad van die Duitse Demokratiese Republiek. Na die politieke krisis van die jaar 1989 bedank hy as staatshoof en partyleier. Sy opvolger was Egon Krenz. Eerste politieke aktiwiteite ---------------------------- Op die ouderdom van 18 jaar word Erich Honecker in 1930 'n lid van die Kommunistiese Party van Duitsland (KPD). In die tydperk van 1930 tot 1931 kry hy 'n politieke opleiding by die internasionale Lenin-skool in Moskou. Met sy terugkeer na Duitsland word hy distrikhoof van die Kommunistiese Jeugverbond van Duitsland (KJVD) in die Saarland. Met die magsoorname van die Nasionaal-Sosialistiese Duitse Arbeidersparty (NSDAP) in Januarie 1933 word die KPD gedwing om sy politieke aktiwiteite in die ondergrond deur te voer. Die Saarland maak as gevolg van die Eerste Wêreldoorlog destyds nog nie deel uit van die Duitse Ryk nie, tog word Honecker vir 'n kort tyd in Duitsland in hegtenis geneem. Na sy terugkeer is Honecker 'n kampvegter teen die inlywing van die Saarland by Duitsland. In die referendum op 13 Januarie 1935 stem 'n meerderheid van die inwoners egter vir die hereniging met Duitsland. Honecker vlug eers na Frankryk en reis in Augustus onder 'n skuilnaam na Berlyn. Hy bring 'n drukpers saam en is saam met die latere Wes-Duitse Sosiaal-Demokratiese politikus Herbert Wehner in die kommunistiese weerstandsbeweging aktief. In Desember 1935 word Honecker deur die geheime staatspolisie Gestapo in hegtenis geneem en sit tot 1937 in die Berlynse gevangenis Moabit. In 1937 is hy 'n gevangenis-straf van tien jaar opgelê. Hy sit tot 6 Maart 1945 in die gevangenis van Brandenburg-Görden. Politieke loopbaan ------------------ Erich Honecker tydens die 750ste verjaarsdag van Berlyn (1987) Na sy bevryding uit die gevangenis word hy in 1946 een van die medestigters en tot 27 Mei 1955 ook die voorsitter van die kommunistiesejeugbeweging *Freie Deutsche Jugend* (Vrye Duitse Jeug, FDJ). Hy organiseer die drie internasionale byeenkomste van jeugbewegings in Duitsland vanaf die jaar 1950 en word een maand na die eerste byeenkoms (*Deutschlandtreffen*) 'n lid van die Politburo van die Sentrale Komitee van die SED. Erich Honecker is een van die hooforganisators by die oprigting van die Berlynse Muur in Augustus 1961. Danksy die rugsteun van die nuwe Sowjetse regering onder Leonid Bresjnev slaag Honecker in 1971 daarin om Walter Ulbricht uit sy amp as staatshoof en partyvoorsitter te onthef. In teenstelling met Ulbricht, wat met sy beleid veral die ekonomiese ontwikkeling van die Duitse Demokratiese Republiek bevorder het, proklameer Honecker die nuwe eenheid van ekonomiese en sosiale beleid. Op 3 Mei 1971 word hy as opvolger van Ulbricht Eerste Sekretaris van die Sentrale Komitee van die SED en in 1976 Sekretaris-Generaal van die party. Sedert 29 Oktober 1975 beklee hy as opvolger van Willi Stoph ook die amp van Voorsitter van die Staatsraad van die DDR (wat van hom feitlik die staatshoof van die republiek maak). Privaatlewe ----------- Vanaf 1945 was Erich Honecker getroud met Charlotte Schanuel, wat in 1947 oorlede is. In 1947 trou hy met sy tweede vrou, die FDJ-funksionaresse Edith Baumann. Hulle dogter Erika word in 1950 gebore. Nog voor sy egskeiding in die jaar 1953 het hy in Desember 1952 'n tweede dogter, Sonja, met sy derde eggenote Margot Feist. Hulle trou in 1953. | | | | --- | --- | | | Wikimedia Commons bevat media in verband met ***Erich Honecker***. | | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BIBSYS: 90248550 * BNC: 000322507 * BNE: XX972542 * BNF: cb12020502x (data) * CANTIC: a11727986 * CiNii: DA00856158 * GND: 118553399 * IMDb: nm0393140 * ISNI: 0000 0001 0856 4810 * LCCN: n50028179 * LNB: 000303946 * MusicBrainz: 95d9abe7-2d5a-4ecc-b2b3-179e6747daf6 * NDL: 00443702 * NKC: jn19990003639 * NLA: 35202844 * NLG: 68552 * NLI: 000064611 * NLP: A13727461 * NSK: 000404758 * NTA: 068377614 * RERO: 02-A003381586 * SELIBR: 223238 * SNAC: w6tb3bkm * SUDOC: 028351827 * Trove: 863320 * VIAF: 34468994 * WorldCat Identities: lccn-n50028179 |

**Frans Claerhout** (\*15 Februarie 1919 – †4 Julie 2006) was ’n Rooms-Katolieke priester en skilder, gebore te Pittem, België, wat van 1946 in Suid-Afrika woonagtig was. Hy was die hoof van die Sint Francis Missie te Thaba Nchu. Sy skilderye is gewild in Duitsland, België, Kanada, Verenigde State en die Verenigde Koninkryk. As skilder en grafiese kunstenaar was hy outididak (selfgeskoold). Sy werk steun in baie opsigte op die Vlaamse ekspressionisme, hoewel sy kleure deurgaans dowwer is en die intens tragiese element van die Europese ekspressionisme ontbreek. Sy tonele beeld die daaglikse lewe van plattelandse swart mense en religieuse temas uit. Met die hulp van verskeie kunstenaars op Thaba Nchu het hy die kerk *Thabo Ya Kreste* gebou, waar hy ook ’n kunssentrum gevestig het. Biografie --------- Claerhout het as sendeling vir die Katolieke Kerk na Suid-Afrika verhuis, op die ouderdom van 27. Hy het verhuis nadat hy sy opleiding vir die priesterskap voltooi het. Sy eerste pos was in Transvaal maar in 1948 is hy na die Oranje-Vrystaat verplaas. Hy het op 'n plaas naby Bloemfontein in die Vrystaat gebly en as priester gewerk. In sy vrye tyd het hy op sy kuns gekonsentreer. Claerhout was 'n selfopgeleide skilder wat landskappe en figure in olieverf geskep het. Hy het meer begin skilder nadat hy in 1960 na Thaba Nchu verhuis het, en het bekend geword vir sy unieke styl, wat lewendige kleure gebruik het en items soos donkies, sonneblomme en figure van mense wat hy deur sy alledaagse lewe ontmoet het, ingesluit het. Sy werk is deur Christelike spiritualiteit geïnspireer. Hy het ook in pastel, ink, potlood en houtskool gewerk. In Mei 2000 het Claerhout 'n goue voël op die binneblad van 'n boek geskilder wat hy aan die romanskrywer Zakes Mda geskenk het. Mda het daarna sy vyfde roman, *Die Madonna van Excelsior*, opgedra aan die goue voël wat vader Claerhout geskilder het. Claerhout is in 2006 op 87-jarige ouderdom aan longontsteking dood. Hy het 'n eensame lewe gelei en voor sy dood het hy by die St. Francis Katolieke Sending in Tweespruit, Vrystaat, 'n tehuis vir gepensioneerde Katolieke priesters gewoon. Artistieke styl --------------- Claerhout het geen formele kunsopleiding gehad nie, maar kom uit 'n artistieke familie, en het gedurende sy studentejare aan 'n plaaslike kunsvereniging behoort. Hy is gedefinieer as 'n ekspressionistiese skilder en sy werk verwys na Vlaamse Ekspressionisme, veral die werke van Constant Permeke, wie se skilderye, soos Claerhout s'n, gemoeid was met landbouarbeiders en die grond wat hulle versorg. Voorbeelde van sy werk, gekenmerk deur hul warm kleure, dik impasto-verf, oordrewe vorms, humor en deernis is wyd uitgestal. In 1958 sluit hy aan by 'n groep skilders, skrywers en kunsbeskermhere wat 'n kunsbeweging in die Vrystaat gevorm het, wat as die Bloemfontein-groep bekend geword het. Hy het in 1979 'n hartaanval gekry terwyl hy België besoek het en later daardie jaar het hy 'n hartomlynings operasie in Suid-Afrika ondergaan. Na die operasie het Claerhout se kuns 'n verandering ondergaan van die aanvanklike Vlaams-geïnspireerde aardse palet na een van meer helder kleure. Sy artistieke nalatenskap sluit ander media in soos beeldhouwerk, muurskilderye, gebrandskilderde glastekeninge en kryt. Claerhout het baie van die verdienste van sy veelsydige kunswerke geskenk om die bou van behuising en skole te finansier en die mense van sy sending in en om Bloemfontein en Thaba Nchu te ondersteun. In 2002 het ’n herrie ontstaan toe daar onthul is dat verskeie van sy kunswerke vervals is. Die vervalsings is gedruk en deur 'n Bloemfonteinse kunshandelaar oor verskeie aanlyn veilingswebwerwe verkoop. Vader Claerhout was ook 'n skrywer wat verskeie boeke geskryf het, waaronder vier digbundels. Bronne ------ * Scott, F.P.: Die Kuns van Frans Claerhout - Vlaamse siening op Suid-Afrikaanse bodem. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 13, nr. 3, Maart 1964 * *

Die gehuggie **Elandsvlei** in die Noord-Kaap lê effens wes van die Ceres-Karoo-pad, 154 km noord van Ceres, 116 km suid van Calvinia, effens noord van die Papkuilsnekpas en net wes van die Tankwa Karoo Nasionale Park. Hierdie R355-roete word beskou as die langste grondpad tussen twee dorpe in die land. Die bergagtige en halfwoestynomgewing met die Doringrivier, Tankwarivier en die Tra-trarivier is baie gewild by 4x4-entoesiaste en van die plaashuise is in gastehuise omskep. Wupperthal in die Sederberge is met die Tra-tra langs slegs 40 km van Elandsvlei af. Tot die Ceres-Karoo-pad gebou is, het die ou posroete van en na die Biedouwvallei hier verbygeloop. In 1812 het die Hough-familie die eerste huise hier gebou. Daar is nou nog 3 huise op Elandsvlei oor, maar fondamente wys op 'n groter vestiging vroeër. In hierdie droë dele was dit meermale die gebruik om op plekke waar water wel beskikbaar was, en ter wille van wedersydse steun en geselskap in hierdie afgeleë dele, die plaaswerwe saam te groepeer. Kultuur-historici beskou hierdie gehug as 'n opelugmuseum van Kaapse volksboukunde. Ander voorbeelde van hierdie soort vestigings is die gehugte Matjesfontein en Lokenburg, albei suid van Nieuwoudtville. Soms het sulke nedersettings ontwikkel tot dorpies, soos die geval was met Leipoldtville in die Sandveld en in sekere mate ook met Hoeko en Schoemanshoek, albei in die Klein-Karoo. Sien ook -------- * Lys van dorpe in Suid-Afrika

Die **Reënboogforel** (*Oncorhynchus mykiss*) is 'n varswatervis wat in die hoër bergstrome en damme in Suider-Afrika voorkom. Die vis is nie inheems hier nie en is ingevoer vanaf Noord-Amerika en Europa gedurende die 1800's. In Engels staan die vis bekend as *Rainbow trout*. Voorkoms -------- Reënboogforel op 'n mark in Australië. Reënboogforel met aartappels. Die vis is lank, silwerig van kleur en die liggaam is bedek met swart kolletjies. Daar is 'n pers, pienkerige baan op die rug langs van die kop tot by die stert. Hulle kan tot 60 cm lank word en weeg dan 5 kg. Habitat ------- Reënboogforel leef hoofsaaklik in koue, helder strome en damme in die berge van die Wes-Kaap, die Oos-Kaap, die Drakensberg, Mpumalanga en die hoogland van Zimbabwe. Hulle is roofvisse en sal omtrent enigiets eet wat hulle in die hande kry. Dit sluit in insekte, viseiers, klein vissies (tot en met 1/3 van hul eie lengte), garnale, paddas, krappe en selfs akkedisse en veldmuise wat in die water mag beland. Hoewel hul maklik by 4 °C (40 °F) kan leef, begin hul traag word en sal doodgaan as die water warmer as 19 °C (66 °F) word. Die beste hengel-temperatuur vir hulle is 14 °C (57 °F). As die temperatuur 4 °C hoër of laer as die ideale temperatuur is, is hulle nog aktief, maar daarna word hulle traag. Sien ook -------- | | | | --- | --- | | | Wikimedia Commons bevat media in verband met ***Oncorhynchus mykiss***. | WikispeciesWikispecies Wikispecies het meer inligting oor: **Oncorhynchus mykiss** * Alfabetiese lys van visse * Lys van Suider-Afrikaanse visse volgens wetenskaplike name * Lys van varswater visfamilies * Lys van visfamilies Bronne ------ * * *First Field Guide to Fishes of Southern Africa*. Rudy van der Elst. 1999. ISBN 978-1-86872-288-4 * *Visgedrag en Kunsaashengel.* Prof dr B.J. Engelbrecht. 1980. ISBN 0 620 04585 X * *Freshwater Fishing in South Africa.* Michael G. Salomon. 1978. ISBN 0 908393 23 7 | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BNF: cb12370302x (data) * GND: 4048978-4 * LCCN: sh85111210 * NDL: 00568587 * NKC: ph323305 | | | | | --- | --- | | Taksondatabasisse | * Wd: Q187986 * ADW: Oncorhynchus\_mykiss * BioLib: 15813 * EoL: 205250 * EPPO: ONCRMY * Fauna Europaea: 304720 * FishBase: 239 * GBIF: 5204019 * iNaturalist: 47516 * ITIS: 161989 * NCBI: 8022 * Plazi: 81754B7C-11CE-3526-99A9-297589BDE713 * WoRMS: 127185 |

Die gerekonstrueerde Barnsteenkamer Die oorspronklike **Barnsteenkamer**, 'n kamer wat in opdrag van die Pruisiese koning Frederik I met muurversierings uit barnsteenelemente vervaardig is, was aanvanklik in die stadskasteel van Berlyn ingebou. In 1716 het die Pruisiese koning Frederik Willem I dit aan die Russiese tsaar Pieter die Grote geskenk. Byna twee eeue lank het die Katharina-paleis in Tsarskoje Selo naby Sint Petersburg die kosbare kamer gehuisves. Vanaf 1942 is die Barnsteenkamer in die Koningsbergse Slot vertoon, maar teen die einde van die Tweede Wêreldoorlog het dit spoorloos verdwyn. Die gerekonstrueerde Barnsteenkamer word sedert 2003 in die Katharina-paleis vertoon. Ontstaan -------- Die Barnsteenkamer was oorspronklik vir die Slot Charlottenburg naby Berlyn bestem en is volgens 'n ontwerp van die argitek en beeldhouer Andreas Schlüter vervaardig. Die kamer se muurpanele is volledig van baarnsteen gemaak, en mense het na die Barnsteenkamer later as die "Agste wonder van die wêreld" verwys. Die Deense barnsteendraaier Gottfried Wolffram was danksy 'n aanbeveling deur koning Frederik IV van Denemarke waarskynlik vanaf 1701 in diens van Frederik I van Pruise in Koningsberg werksaam. In 1706 is die uitvoering van die werk aan die barnsteenmeesters Ernst Schacht en Gottfried Turau uit Danzig (tans Gdansk) oorgedra aangesien Wolffram se pryse te hoog geraak het. In 1712 word daar nog eens na die werk verwys, tog is die kamer vermoedelik eers ná die afsterwe van Frederik I in 'n kabinet by die Berlynse slot se Wit Saal ingebou. Die Russiese tsaar Pieter die Grote het die kamer tydens 'n besoek aan die Pruisiese "Soldatekoning" se slot bewonder. Die laasgenoemde het in teenstelling met sy voorganger min belang in kunswerke gestel, maar was destyds eerder op soek na *Lange Kerls* ("Lange Kêrels" of soldate van rysige gestalte vir sy garde). Ter geleentheid van die politieke alliansie wat Pruise en Rusland in 1716 gesmee het (Frederik Willem I het die Russiese tsaar as 'n bondgenoot teen die Sweedse koning Karl XII se troepe in Voor-Pommere benodig), het die twee monarge geskenke uitgeruil - Pieter die Grote het die Barnsteenkamer ontvang, Frederik rysige soldate. Pieter se dogter, tsarin Elisabeth van Rusland, het die Barnsteenkamer aanvanklik in die Winterpaleis te Sint Petersburg laat installeer en later in die Katharina-paleis in Tsarskoje Selo laat inbou. Bartolomeo Francesco Rastrelli, 'n Italiaanse argitek in diens van die Russiese tsarehof, het die kamer uitgebou en deur die invoeging van spieëlpilasters en vergulde houtsnywerk tot sy uiteindelike grootte verander. * * * * | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * GND: 4134169-7 * VIAF: 136515781 * WorldCat Identities: viaf-136515781 |

| | | --- | | | Die **vorstedom Schwarzburg-Sondershausen** (tot 1716 Schwarzburg-Arnstadt) was ’n prinsdom in Thüringen wat van 1599 tot 1920 bestaan het. In 1905 was die grondgebied 862 km² en die bevolking 'n geskatte 85 000. Geskiedenis ----------- Karl Günther, die laaste vors van Schwarzburg-Sondershausen. 'n Uitsig op die middedorp van Sondershausen, die vorstedom se eertydse hoofstad. Schwarzburg-Sondershausen het tussen 1572 en 1599 tot stand gekom toe die graafskap Schwarzburg deur middel van talle verdrae tussen die nakomelinge van graaf Günther XL van Schwarzburg verdeel is. Met die Verdrag van Stadtilm op 21 November 1599 het die linies Schwarzburg-Rudolstadt en Schwarzburg-Sondershausen die vorm graafskap gekry. Die prinsdom het bestaan uit twee geografies afsonderlike dele: die suidelike *Oberherrschaft* rondom Arnstadt en die noordelike *Unterherrschaft* rondom Sondershausen. Johan Gunther I (1532–1586) was die stamvader van die leiersgeslag. In die eerste jare ná 1599 is gereeld gestry oor die erfreg van die leier van die vorstedom. In 1681 het Christian Wilhelm en Anton Günther II, wat eers gesamentlik regeer het, die vorstedom in twee: die *Sondershäuser Linie* en die *Arnstädter Linie*. Graaff Christiaan Willem is in 1679 deur keiser Leopold I tot die ryksvorsstand verhef onder soesereiniteit van die keurvorstedom Sakse (1547–1806). Hy gee egter in 1699 en 1702 sy landheerregte prys teen geldelike vergoeding. Die naam van die vorstedom is in 1716 verander na Schwarzburg-Sondershausen. Onder vors Günther Frederik Karel I het die vorstedom in 1807 lid geword van die Rynse Bond en in 1815 van die Duitse Bond. Hy vaardig in 1816 die eerste Grondwet uit en ’n hersiene weergawe in 1830, maar omdat dit met weinig instemming begroet word, word dit reeds ’n jaar later teruggetrek. Sy seun Günther Frederik Karel II tree in 1835 toe tot die Zollverein. Hy skenk sy lank in 1841 ’n Grondwet, op grond waarvan op 7 September 1843 die eerste landdag geopen word. Ondanks verskeie hervormings vind tydens die Maartrevolusie in 1848 ook in Schwarzburg-Sondershausen enkele onluste plaas, wat tot gevolg het dat die herfs van daardie jaar die *Oberherrschaft* deur Koninkryk van Sakse en die *Unterherrschaft* deur Pruise beset word. Op 12 Desember 1849 word ’n liberal Grondwet uitgevaardig, wat op 8 Julie 1857 in die indertydse konserwatiewe gees teruggetrek word. Nadat Schwarzburg-Sondershausen in 1866 teen die versoek van Oostenryk in die Bondsdag stem om teen Pruise te mobiliseer, tree die vorstedom toe tot die Noord-Duitse Bond, waardeur sy soewereine reg op die gebied van verdediging na Pruise oorgaan. Die vorstedom tree in 1871 toe tot die Duitse Keiserryk, waarna sterk industrialisering en bevolkingstoename plaasvind. Toe vors Karel Günther in 1909 kinderloos sterf, neem Günther Victor van Schwarzburg-Rudolstadt in ’n unie met die vorstedom Schwarzburg-Rudolstadt die regering oor. Hy tree ná die Eerste Wêreldoorlog op 25 November 1918 af as die heel laaste Duitse vors. Schwarzburg-Sondershausen word op 1 April 1919 ’n vrystaat. Op 11 Februarie 1920 skei ’n nuwe wet vir die eerste keer kerk en staat. Op 1 Mei 1920 word die land ingelyf by die vrystaat Thüringen. Ekonomie -------- Die aantal inwoners van Schwarzburg-Sondershausen het byna verdubbel van 46 453 mense in 1819 tot 89 917 in 1910. Die meerderheid van die mense, sowat 60%, het op die platteland gewoon, wat gelei het tot die belangrikheid van die handel in landbouprodukte (onder meer graan, hout en wol). Bosbou in die distrik Gehren was ook ’n vername bedryf. Tot in die tweede helfte van die 19de eeu was die belangrikste bedrywe potas-ontginning, erdewerk, porslein en glas, maar die bou van masjiene, instrumente en toestelle is bygevoeg tot die ekonomie toe talle nywerheidsaanlegte in die laaste paar dekades van die eeu gebou is. Teen 1907 het 28,7% van die arbeidsmag in die landbou gewerk, 48,2% in die nywerheidsektor (vergeleke met 42,76% in Pruise) en 9,8% in die handel en vervoer. Bronne ------ *Vertaal uit die Nederlandse, Esperanto- en Duitse artikel* * (de) Die geskiedenis van die vorstedom. URL besoek op 4 Mei 2016.

Nasji se kenteken Nasji se vlag **Nasji** Наши **Demokratiese Anti-fascistiese Jeugbeweging «Ons s'n»** --- **Stigting** 15 April 2005 --- **Hoofkwartier** Moskou --- **Status** Fakties ontbind --- **Webtuiste** *www.nashi.su* Geargiveer 23 April 2006 op Wayback Machine **Nasji** (Russies: Молодежное демократическое антифашистское движение, kort «Наши», "Demokratiese Anti-fascistiese Jeugbeweging «Ons s'n») is 'n politieke jeugbeweging in Rusland wat homself as demokratiese anti-fascistiese beweging definieer, 'n beskrywing wat in dié land se huidige politieke konteks van "beskadigde" of "bestuurde demokrasie" nie in die Westerse sin van die woord besef kan word nie. Lede van Nasji se **armija** of gewapende magte poseer vir 'n foto Sy stigting in 2005 is deur leidende figure in die Russiese presidensiële administrasie aangemoedig. Laat in 2007 het Nasji se ledetal tot 120 000 gegroei, meestal jongmense in die ouderdomsgroep tussen 17 en 25. Die organisasie word nie amptelik as die Russiese regeringsparty "Verenigde Rusland" se jeugorganisasie erken nie, maar steun die beleid van die Kremlin-bewind onder president Dmitri Medwedef en premier Wladimir Poetin. Nasji is blykbaar as politieke instrument gebruik tydens die blokkade van die Estniese ambassade in Moskou in 2007 en word ook verantwoordelik gehou vir 'n kuberaanval op dié Baltiese land in dieselfde jaar ná 'n Russies-Estniese dispuut oor die verskuiwing van 'n militaristiese monument in Tallinn. Westerse kritici het Nasji, wat uiteindelik 'n minder belangrike rol gespeel het en in 2013 prakties ontbind is, aan die Sowjet-jeugbeweging *Komsomol* en die Hitler-jeug van Nasionaal-Sosialistiese Duitsland gelykgestel. Tans word die Molodaja Gwardija (Jong Garde) as opvolgorganisasie van Nasji beskou. In teenstelling met Nasji is hierdie beweging die amptelik erkende jeugorganisasie van die party Verenigde Rusland.

Die Rotariër-beweging se logo. Die **Rotariër-beweging**, ‘n internasionale vereniging van sake- en beroepslui, is die wêreld se grootste liefdadigheidsvereniging. Doelstelling ------------ Die oogmerke van die organisasie is om hoë etiese standaarde en die beginsel van goeie diens in alle beroepe te bevorder, sake- en beroepsmoraal te verbeter en tot diens van die samelewing te wees. Ook die ondersteuning van die plaaslike ekonomie is van belang. Die organisasie streef na die opbou van welwillendhied en vrede op aarde tussen mense en state. Daarom is hul leuse "*Diens bo eie belang*", met die betekenis dat selfsug ondergeskik is aan die belang van die gemeenskap. Klubs neem slegs deel aan aktiwiteite waarby die samelewing baat vind. In noodsituasies help die klubs selfs met die verskaffing van skoon drinkwater en die bestryding van siektes. In baie gevalle word plaaslike skole en bejaardetehuise ondersteun. Lidmaatskap ----------- Dit is ‘n vereniging vir sakelui en mense wat die professies beoefen. Lidmaatskap is op uitnodiging en aanvanklik was dit beperk tot mans. Elke lid van ‘n klub verteenwoordig ‘n ander beroep. Dus het ‘n spesifieke klub as lede slegs een loodgieter, een prokureur, een boer, een motorwerktuigkundige, een chirurg, een meubelmaker, ens. Lidmaatskap is oop vir alle mense sonder om te let na opleidingsvlak, ras, religieuse en politieke oortuiging, velkleur, ens. Gewoonlik kom die klub weekliks vir ‘n middagete byeen waarna ‘n aktuele saak bespreek word. Vergaderings vind plaas tussen gelykes in ‘n gees van wedersydse vertroue. Dit is ‘n sekulêre organisasie en neem nie deel aan godsdienstige en politieke aktiwiteite nie. Wêreldwyd is daar ongeveer 1,2 miljoen Rotariërs en in Afrika bestaan daar sowat 1500 klubs. ‘n Lid van 'n klub het toegang tot alle ander klubs in die wêreld. Bekendste lede -------------- Die bekendste lewende lede is * Bill Gates * Kamala Harris * George W. Bush Geskiedenis ----------- Advokaat Paul P. Harris (1878-1947) het die eerste klub in 1905 in Chicago gestig. Kort daarna word ander klubs in die VSA gevestig. En dit is gevolg deur klubs in Groot-Brittanje. In 1910 ontwikkel die organisasie tot **Rotary International**. Suid-Afrika ----------- In November 1920 het Rotary International die Amerikaners Edward C. Fisher en Perry J. Stevenson na Suid Afrika gestuur om die lewensvatbaarheid van ‘n klub hier te ondersoek. Hulle vergader hierna in Februarie 1921 met die Brit William Campbell en die Suid-Afrikaners C.F. Derham, Arthur Y. Smith en eerw. F. Harrison om die saak te bespreek. Op 1 Julie is die eerste klub in die land in Johannesburg formeel gestig met Hubert Hoskin as die eerste voorsitter. Bibliografie ------------ * findmyrotary.co.za | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BNF: cb11867069k (data) * GND: 1009492-1 * ISNI: 0000 0004 0491 2963 * LCCN: n80038307 * NKC: pna2005272377 * SNAC: w6jq4s93 * SUDOC: 034757112 * VIAF: 159165695 * WorldCat Identities: lccn-n2011081055 |

**Walter Malcolm Wilson Donaldson** (Pietermaritzburg, 5 September 1855 – Parys, 8 Januarie 1941) was ’n Vrystaatse argitek wat veral onthou word vir die ontwerp van drie NG kerkgeboue en die stadsaal van Ficksburg, waarvan hy die NG kerk se plan geteken het na die ontwerp van ds. J.D. Kestell. Lewensloop ---------- Donaldson is begrawe in die ou begraafplaas op Parys, Vrystaat. Donaldson se vader was John Malcolm Donaldson en sy moeder Sarah King, uit wie se huwelik nege kinders gebore is. Walter Donaldson is in Novmebr 1855 op Pietermaritzburg gedoop. Sy vrou was Margaret Bellair, wat omstreeks 1860 in Londen gebore is en met wie hy getrou het omstreeks 1879 in Bloemfontein. Hulle het vier (of ses) kinders gehad: Alice Jane (gebore in 1880 en getroud met Peter Donald Home), Walter Hilary (gebore 29 Maart 1883 en oorlede op 1 Februarie 1963 in Bloemfontein), Arthur Edward (1886–1975) en John Malcolm (1889 – omstreeks 1960). Die meeste besonderhede oor Walter Donaldson se lewe het vergete geraak. Dit is wel bekend dat hy in die laat 19de en vroeë 20ste in die Vrystaat as argitek gewerk het (moontlik ook as bouaannemer), dat hy minstens ’n tyd lank op Ficksburg gewoon het en dat sy seun in ’n stadium met hom in vennootskap was. Op Ficksburg het hy die stadsaal ontwerp wat in 1897 ingewy is en die plan geteken van die plaaslike NG kerk (1907) nadat ds. J.D. Kestell "die idee van die kerk uitgedink het ooreenkomstig die Romaanse Boustyl". In 'n stadium het hy by Brillstraat 55 in Bloemfontein gewoon. Nadat hy aanvanklik as argitek werksaam was, het hy later 'n drukkery op Harrismith besit, maar eindelik teruggekeer na die boubedryf saam met sy seun Walter as venoot. Volgens een bron het Donaldson ook die NG kerk op Burgersdorp ontwerp, maar dis onwaarskynlik aangesien die eerste NG kerk daar se hoeksteen in 1848 gelê is en die tweede in 1913 ingewy is nadat William Henry Ford die gebou ontwerp het. Stadsaal Ficksburg (1897) ------------------------- Toe die dorp Ficksburg 30 jaar oud was, het die behoefte aan ’n stadsaal ontstaan. Donaldson het opdrag van die dorpsraad gekry om planne op te trek vir so 'n gebou. Met die bouwerk is begin en op 1 Julie 1897 (volgens die skrif op die steen wat baie vervaag het, maar 21 Julie volgens die FAK) is die hoeksteen gelê deur die voorsitter van die munisipaliteit, M.I. Fourie. Donaldson se naam verskyn ook op die hoeksteen en wel as "contractant". Reeds voor die Anglo-Boereoorlog is die stadsaal voltooi. NG kerk Petrusburg (1899) ------------------------- Die NG gemeente Petrusburg se pastorie is in 1894 gebou en in 1898 is 'n aanvang geneem met die bou van die kerk. Op 14 Januarie 1899 is die hoeksteen van die nuwe kerkgebou, wat Donaldson ontwerp het, deur staatspresident M.T. Steyn gelê. Dit was 'n groot dag vir die gemeente, en behalwe die president was ook teenwoordig "die voorsitter van die Hoogedele Volksraad die Edele heer Cornelius Hermanus Wessels (vader van die sopraan Cecilia Wessels), die plaaslike lid van die Hoogedele Volksraad die Edele heer Christiaan Hendrik Willem van der Post ens." Die boumeester die heer Petrus Cornelis van Zijl, van Brandfort. NG kerk Zastron (1915) ---------------------- Ná die Tweede Vryheidsoorlog het die lidmaattal van die NG gemeente Zastron vanweë nuwe intrekkers vinnig toegeneem en spoedig tot 1 600 gestyg. In 1906 is die nuwe kerk ingewy met 800 sitplekke, gebou volgens plan van die Rouxville-kerk, maar sonder toring. Dit was omdat die ou kerkie, gebou as buitekerk van Rouxville, spoedig geheel en al te klein vir die groeiende gemeentes was. In 1912 (of 1914 volgens *Ons Kerk Album*) is die tweede kerk egter tot op sy fondament afgebreek omdat dit ook heeltemal te klein vir die gemeente was en is met die kerkgebou met sy 1 400 sitplekke, ontwerp deur Donaldson, 'n aanvang gemaak. Dié derde kerk van Zastron is op 21 Januarie 1915 ingewy, of volgens *Ons Kerk Album* 22 Januarie. Die wydingsdiens is deur professor P.J.G. de Vos waargeneem en die wyding van die orrel deur prof. J.I. Marais; die orrel is bespeel deur prof. P.K. de Villiers, met Gesang 62 as wydingslied. Die ligte is deur ds. S.J. Perold en ds. H.S.M. Botha ingewy. NG kerk Rosendal (1916) ----------------------- Die NG gemeente Rosendal het op ’n gemeentevergadering op 10 Desember 1913 besluit om ’n "doelmatig en sierlik kerkgebouw daartestellen". Die hoeksteen is op 8 Julie 1914 gelê deur ds. A.J. Troskie van Ficksburg, die konsulent. Ds. H.J. Pienaar van die gemeente Senekal het die kerkgebou op 28 April 1916 plegtig ingewy. Bouwerk aan die kerk het so lank geduur weens die oorlog in Europa en die Rebellie van 1914. Die dag voor die inwyding het ds. H.S. Theron as eerste leraar in die gemeente aangekom en die dag daarna (29 April) is hy georden en bevestig. Tydens die inwyding het £6 000 se skuld nog op die kerkgebou gerus. Geboue ------ * 1897 – Stadsaal, Ficksburg * 1899 – NG kerk Petrusburg * 1907 – NG kerk Ficksburg (plan geteken na ds. J.D. Kestell se ontwerp) * 1913 – NG kerk Zastron * 1914 – NG kerk Rosendal Galery ------ * Van Petrusburg se NG kerk in sy oorspronklike vorm soos dit ingewy is in 1899 bestaan blykbaar nie meer 'n foto nie, maar wel van die kerk soos dit gelyk het nadat dit vergroot is met twee vleuels, maar voor die kerktoring in 1941/'42 aangebring is. Pres. M.T. Steyn het die hoeksteen op 14 Januarie 1899 gelê. * Zastron se NG kerk, afgeneem omstreeks 1917, sowat twee jaar nadat dit op 15 Januarie 1915 ingewy is. * Die inwyding van die NG kerk op Rosendal, 28 April 1916. * Die NG kerk Rosendal. * Die NG kerk Zastron tydens verfwerk omstreeks 2000. * Die NG kerk Ficksburg in aanbou, Maart 1906. Donaldson het die plan geteken, maar ds. J.D. Kestell het die gebou ontwerp. * Die NG kerk Ficksburg afgeneem op 12 April 1907, enkele ure voor dit ingewy is. Bronne ------ * (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. *Ons Kerk Album*. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt. * (af) Olivier, ds. P.L. 1952. *Ons gemeentelike feesalbum*. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers. * (en) Biografiese besonderhede op Artefacts.co.za. URL besoek op 2 Maart 2016. * (en) Biografiese beonderhede Geargiveer 3 Oktober 2018 op Wayback Machine. URL besoek op 3 Maart 2016. * (en) Biografiese besonderhede op Geni.com. URL besoek op 3 Maart 2016.

Gedenksteen vir die lede van die Duitse Legioen, Britse begraafplaas Haydarpaşa in Istanboel Die **Duitse Legioen** was 'n groep vrywilligers wat tydens die Krimoorlog aan Britse kant geveg het. Nadat die vredesooreenkoms van 1857, is die Duitsers as setlaars na die grens van die Kaapkolonie gebring waar hulle grond gekry het in Brits-Kaffrarië asook 'n bedrag kontant. Altesaam 2 400 mans, vroue en kinders het uiteindelik aangeland onder leiding van majoor-generaal baron Richard von Stutterheim, bevelvoerder van die legioen tydens die Krimoorlog en toe leier van die nedersetters. Na hom is die dorp Stutterheim vernoem wat reeds die jaar na die Duitsers se aankoms aangelê is. Talle dorpe met Duitse name het gespruit uit die vestiging van die Duitsers, waaronder Stutterheim, Berlyn, Hamburg, Döhne ens. Die aankoms van so 'n groot getal Europeërs het egter ook stukrag aan die ontwikkeling van ander plekke in die omgewing gegee, veral Oos-Londen en King William’s Town. Talle bekende Suid-Afrikaanse families is nasate van dié nedersetters. Bronne ------ * Rosenthal, Eric, 1978. *Encyclopaedia of Southern Africa*. Cape Town and Johannesburg: Juta and Company Limited.

Die Berlynse Raadsaal Die **Berlynse Raadsaal**, wat vanweë sy fasadeontwerp met rooi klinkerstene as **Rotes Rathaus** bekend staan, is geleë in die Rathausstraße en dien as die setel van die deelstaatregering (Senaat) en regerende burgemeester (eerste minister) van die Duitse hoofstad Berlyn. Die raadsaal is tussen 1861 en 1869 deur die argitek Hermann Friedrich Waesemann (1813–1879) gebou, waarby die raadsaal van Thorn in Wes-Pruise as argitektoniese voorbeeld gedien het. Die ontwerp van die toring met 'n hoogte van 94 meter is aan die torings van die katedraal van Laon in Frankryk ontleen. Die gebou is 'n tipiese voorbeeld van die Berlynse rondboogstyl, wat oorspronklik deur die argitek Karl Friedrich Schinkel en sy skool ontwikkel is, en het daarnaas ook baie kenmerke van Gotiese raadsale. Die raadsaal het 'n aantal ouer geboue vervang, wat gedeeltelik uit die Middeleeue gedateer het, en beslaan 'n hele straatblok. Die gebou het na sy voltooiing steeds as raadsaal gedien. Nadat dit tydens die Tweede Wêreldoorlog verniel is, is dit in die 1950's herbou as die setel van die Oos-Berlynse stadsregering, die *Magistrat*, terwyl die Wes-Berlynse regering na die Rathaus Schöneberg in die gelyknamige stadsdeel verhuis het. Met die hereniging van Wes- en Oos-Berlyn in 1991 het die Berlynse Raadsaal weer die amptelike setel van die Berlynse stadsregering geword. Omgewing -------- Die raadsaal, soos gesien vanaf die Berlynse televisietoring Ná die Tweede Wêreldoorlog is die bouvalle en puinmateriaal in die historiese middestad verwyder, en noordwes van die raadsaal het 'n uitgestrekte oop ruimte ontstaan. Na hierdie ruimte, wat tussen die Marx-Engels-Forum, die Sint Mariakerk en die Berlynse televisietoring geleë is, verwys die Departement van Stadsontwikkeling sedert die vroeë 21ste eeu as *Rathausforum*, alhoewel dit nog geen amptelike naam dra nie. Die Neptunfontein, wat oorspronklik voor die Berlynse kasteel opgerig is, is na die raadsaal se hoofsiglyn verskuif. Net voor die raadsaal ontstaan sedert 2013 die nuwe moltreinstasie *Berliner Rathaus*. Gedurende opgrawings, wat voor die begin van die boubedrywighede gedoen is, het argeoloë op die goed bewaarde oorblyfsels van die middeleeuse raadsaal, die raadsaaltoring en die geregsgebou afgekom. Groot dele daarvan sal bewaar bly en in 'n sogenaamde argeologiese venster vertoon word.

Die **Rot** (鼠, *zǐ*) is die eerste dier in die twaalfjaarlikse siklus van die Chinese astrologie, volgens die Chinese kalender. Dit hou ook verband met Oos-Asiatiese diereriem- en kalenderstelsels. Die **Jaar van die Rot** word verbind met die Aardse taksimbool 子. Beskrywing ---------- Volgens een legende is daar ’n rede vir die volgorde van die twaalf diere in die twaalfjaarsiklus. Daarvolgens is ’n resies oor ’n groot rivier gehou en die volgorde van die diere in die siklus is die volgorde waarin hulle die resies voltooi het. In dié verhaal het die Kat en die Rot besluit die vinnigste manier om oor die rivier te kom, was op die rug van die Os. Hy was goedhartig genoeg om dit toe te laat. Halfpad deur die rivier het die Rot die Kat van die Os se rug afgestamp. Op die oorkantse oewer het hy van die Os se rug afgespring en na die eindstreep gehardloop. So het hy die eerste plek behaal. Die Kat het intussen verdrink en het nie die siklus gehaal nie. Die Chinese tekens word ook die diereriem genoem omdat geglo word ’n mens se persoonlikheid word deur die dier beïnvloed wat oor jou geboortedatum heers. Net so word die jaar waaroor ’n spesifieke dier heers, daardeur gekenmerk. Die invloed is veral sterk by mense wat in die jaar van die dier gebore is. Dieselfde twaalf diere word gebruik om die siklus van ure in ’n dag te simboliseer – elk word verbind met ’n tydperk van twee uur. Die tydperk van die Rot is van 23:00 tot 01:00 – die tyd wanneer rotte op hul aktiefste is in hul soeke na kos. In Chinese simbologie word Rotte beskou as aanpasbaar, slim en versigtig, maar ook skugter, onstabiel en strydlustig. Jare en die Vyf Elemente ------------------------ Mense wat binne dié datums gebore is, is in die Jaar van die Rot gebore, met ook die volgende elementêre teken: | Begindatum | Einddatum | Hemelse tak | | --- | --- | --- | | 5 Februarie 1924 | 23 Januarie 1925 | Houtrot | | 24 Januarie 1936 | 10 Februarie 1937 | Vuurrot | | 10 Februarie 1948 | 28 Januarie 1949 | Aardrot | | 28 Januarie 1960 | 14 Februarie 1961 | Metaalrot | | 15 Februarie 1972 | 2 Februarie 1973 | Waterrot | | 2 Februarie 1984 | 19 Februarie 1985 | Houtrot | | 19 Februarie 1996 | 6 Februarie 1997 | Vuurrot | | 7 Februarie 2008 | 25 Januarie 2009 | Aardrot | | 25 Januarie 2020 | 11 Februarie 2021 | Metaalrot | | 11 Februarie 2032 | 30 Januarie 2033 | Waterrot | Rotte en hul maats ------------------ | | | | | | --- | --- | --- | --- | | **Teken** | **Beste maats** | **Gemiddelde maats** | **Slegte maats** | | Rot | Rot, Draak, Aap | Slang, Haan, Os, Vark, Konyn, Bok, Hond, Tier | Perd | Basiese astrologiese elemente ----------------------------- | | | | --- | --- | | Aardse tak van geboortejaar | Zi | | Die Vyf Elemente | Metaal | | Jin/jang | Jang | | Maanmaand | 11de | | Gelukkige nommers | 2, 3, 6, 8; vermy: 4, 5, 9 | | Gelukkige blomme | Lelie van elke spesie | | Gelukkige kleure | Goud, blou, groen; vermy: geel, bruin | | Seisoen | Winter | | Naaste Westerse teken | Boogskutter | Sien ook -------- * Aardrot * Houtrot * Metaalrot * Vuurrot * Waterrot

'n Saadkop van graansorghum in Indië **Graansorghum** (*Sorghum bicolor*) is 'n grasspesie wat verbou word vir sy graan, en gebruik word as voedsel vir mens en dier, en benewens vir etanolproduksie. Dit is een van etlike *Sorghum*-spesies, waar *Sorghum* 'n genus van die grasfamilie *Poaceae* is. Graansorghum staan ook as besemkoring of grootmanna bekend, en word in ander wêrelddele durra, jowar of milo genoem. In die vorige eeu is dit ook kafferkoring genoem, en in Zoeloe en Ndebele staan dit onderskeidelik as Infe en Nabele bekend. Die graan word ook onder die Engelse handelsnaam **sorghum** bemark. Oorsprong --------- Graansorghum is omstreeks 3000 v.C. in Ethiopië mak gemaak, het hiervandaan oor die hele Afrika versprei en word nou wyd verbou in tropiese en subtropiese streke. Om en by 2000 v.C. is graansorghum ook in Sentraal-Indië verbou. In Egipte is dit reeds vanaf die vroeg-Islamitiese tyd 'n belangrike kultuurplant. Slawe uit Afrika het graansorghum aan die begin van die 17de eeu na die Verenigde State gebring. Sedertdien word dit in die meeste dele van die wêreld verbou en het mielies grotendeels as veevoer vervang. Gebruike -------- 'n Graansorghumplant in Xinjiang, China Graansorghum is die wêreld se vyfde belangrikste graan ná rys, koring, mielies en gars. *S. bicolor* is tipies eenjarig, maar sommige kultivars is meerjarig. Dit groei in polle wat meer as 4 m hoog kan word. Die graan is klein, wat wissel van 3–4 mm in deursnee. Soetriet is graansorghumkultivars wat hoofsaaklik gekweek word vir die blare, stroopproduksie, en etanol; hulle is langer as dié wat gekweek word vir graan. *Sorghum bicolor* is die verboude spesie van graansorghum, en sy wilde naverwante maak die plantgenus *Sorghum* uit.

Ds. **Louis Ernst Brandt** (Zoeterwoude, Zuid-Holland, 21 Oktober 1873 – Johannesburg, Suid-Afrika, 23 Junie 1939) was predikant in die Nederduitsch Hervormde Kerk. Herkoms en opleiding -------------------- Die familie Brandt kom oorspronklik uit Denemarke en was ’n welvarende en gesiene familie in Nederland. Louis Brandt het teologie aan die Rijksuniversteit van Utrecht studeer en was ’n leier in studenteorganisasies en op sportgebied. Onder andere het hy twee maal ’n wêreldkampioenskap in roeisport behaal. Nadat hy in 1898 afgestudeer het, het hy tot 1901 as sekretaris van die Nederlandse Christen Studenten Vereeniging gedien. In 1901 is hy bevestig as predikant van Niezijl. Tydens die Tweede Vryheidsoorlog was hy 'n warm kampvegter vir die Boeresaak. Gemeentelike bediening in Suid-Afrika ------------------------------------- Die inwyding van die Nederduitsch Hervormde kerk Johannesburg te Vrededorp op 12 September 1908. Op die verhogie staan (almal Hervormd tensy anders aangedui): prof. dr. P.J. Muller, predikant van Pretoria, oudl. A van den Broek, ds. C.J.L. Ruijsch van Dugteren, tweede predikant van Pretoria, ds. Brandt (in toga), ds. Daniël Theron, NG predikant van Fordsburg, ds. J.F. Botha, NG predikant van Jeppestown, ds. C.W. du Toit, predikant van Potchefstroom, ds. J.N. Martins, NG predikant van Braamfontein en ds. Pieter van Drimmelen, predikant van Marico. Ds. Brandt help kos uitdeel tydens die Randse Staking, 1922. 'n Groep Hervormde predikante in 1918. Sittende (van links) is prof. J.A.J.H. Greyvenstein, ds. Simon Vermooten, dr. H.C.M. Fourie, di. Jac van Belkum, S.J. Strydom, L.E. Brandt en J.J. Kühn. Staande (van links) is ds. A.J. Barger en dr. H.D. van Broekhuizen. Ds. Brandt het in 1904 na Suid-Afrika verhuis en predikant geword van Soutpansberg en Waterberg, met Pietersburg as standplaas. Ná die verwoesting van die Tweede Vryheidsoorlog was die toestande haglik en begin ds. Brandt hier met onvermoeide opheffingswerk ten behoewe van die oorlogsverarmde Afrikaner, 'n taak wat sy lewe lank sou duur. In 1908 het hy predikant van Johannesburg geword, 'n werkkring wat die hele Johannesburg, Oos- en Wes-Rand ingesluit het. Dié gemeente was 10 jaar sonder sy eie leraar toe dit onder die konsulentskap van vier predikante was, van wie ds. Brandt die laaste was. Toe die kerkraad ds. Brandt eindelik in 1907 vir die tweede maal beroep, het hy dit aangeneem en so Johannesburg se eerste Hervormde leraar geword, 31 jaar nadat die stad gestig is. Met sy bevestiging in Johannesburg was ’n gebou te Vrededorp reeds half voltooi, maar dit was nog niks meer as ’n paar mure en ’n dak nie. Die ruite was almal stukkend, daar was geen plafon of vloer nie, geen deure om iets af te sluit nie. Alleen op die hoeksteen het gestaan dat dit in 1905 deur genl. Louis Botha gelê is. Op 16 Februarie 1908 is die eerste predikant van Johannesburg deur prof. dr. P.J. Muller bevestig en lewer dié sy intreepreek in die Scotia Masonic Hall in Braamfontein. Dadelik is begin om geld in te samel om die kerk te Vrededorp te herstel sodat reeds op 16 September 1908 dié kerk in gebruik geneem kon word. Selfs by die inwyding was die kerk nog ver van gereed, maar daar was tog ’n vloer, ’n preekstoel en ook is ’n konsistorie aangebou. So kon van toe af gereeld eredienste gehou word. Die gemeente het sterk uitgebrei en langsamerhand kon elektriese ligte aangelê word, ’n plafon ingesit word en stoele van die plaaslike Gereformeerde gemeente gekoop word, alles sonder dat die gemeente in skuld gedompel is. Ds. Brandt het nog altyd in ’n huurhuis gewoon, hoewel die gemeente die eienaar was van ’n mooi blok standplase in Braamfontein. Wel het ’n serwituut op die standplase bestaan waardeur dit vir die gemeente byna nutteloos was. Ná lang onderhandelings het die owerheid eindelik besluit om die serwituut af te neem sodat die erwe verkoop kon word op voorwaarde dat die opbrengs gebruik word om ’n ander eiendom te koop. So is ’n ander huis as pastorie dus in 1915 gekoop. Naderhand het die gemeente die eienaar van ’n gebou in Greymont geword, wat die owerheid vroeër was skool gebruik het, terwyl die heer Alberts (die bron vermeld nie sy voornaam nie) die drie standplase waarop die gebou gestaan het, aan die gemeente present gegee het. In 1923 het hy na Vereeniging gegaan, waar hy waardevolle diens in die stadsraad verrig het, maar is in 1930 terug in Johannesburg as predikant van Turffontein en Kensington, waar hy aangebly het tot met sy dood weens 'n ongeluk in sy woning, hoewel dit volgens een bron kort ná sy aftrede was. Bydrae en waardering -------------------- Ds. Brandt omstreeks 1916. Ds. Van Warmelo en sy tweede vrou, Maria Maré, se dogter Johanna Brandt (1876–1964) was bekend vir die spioenasie wat sy tydens die Tweede Vryheidsoorlog vir die Boeremagte verrig het en die boek wat sy ná die oorlog hieroor geskryf het, *Die kappie-kommando*. Ds. Brandt het tydens sy dienstyd in Vereeniging 'n belangrike aandeel gehad in die organisasie van die NH Kerk in die Oranje-Vrystaat. Gedurende sy dienstyd in Johannesburg het hy drie keer besoeke aan Oos-Afrika gebring om die kerk aldaar te organiseer en te bedien. Van 1916 tot 1937 was hy voorsitter van algemen kerkvergadering van die NH Kerk en het hy ’n leidende rol in die vestiging van die fakulteit van teologie aan die Transvaalse Universiteitskollege (nou die Universiteit van Pretoria) gespeel. As lid van al die belangrikste rade van die kerk het hy 'n leidende aandeel in die organisaie van die kerklike en gemeentelike lewe gehad. Veral deur sy lidmaatskap van die raad van finansies van die NH Kerk het hy die administrasie van die kerk, veral op finansiële gebied, op vaste voet geplaas. Wyer as die kerklike terrein ds. Brandt hom veral beywer op die gebied van die onderwys en arme- en kinderversorging. Hy het in dié opsig in 'n hele aantal rade gedien. Volgens dr. P.S. Dreyer in die *Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek* het hy "vir die Afrikanersaak ... altyd 'n warm hart gehad, soos blyk uit die feit dat hy in die algemene verkiesing van 1915 kandidaat van die Nasionale Party in Pretoria was, hoewel sonder welslae". Op internasionale vlak was hy lid van die Wêreldbond van Kerke in Genève. Dr. Dreyer skryf ds. Brandt "was 'n besonder nette en presiese mens en 'n belangrike deel van die argief en museum van die NH. Kerk is opgebou uit sy versamelings, wat ook vir die geskiedenis van Suid-Afrika van belang is." Hy het ’n groot aantal artikels geskryf wat in kerklike blaaie verskyn en wat meestal van stigtelike en populêre aard was. Gesinslewe ---------- Ds. Brandt is in 1903 getroud met Johanna, dogter van ds. N.J. van Warmelo, beter bekend as Johanna Brandt, skryfster van *Die kappie-kommando* (Amsterdam, 1913; Afrikaanse uitgawe, Kaapstad, 1938) en ander geskrifte. Uit dié huwelik is sewe kinders gebore, onder wie ds. A. Brandt, leraar van die Hervormde gemeente Kaapstad van 1945 tot sy aftrede in 1968 en oorlede in 1991. Ds. Brandt se eggenote het voor hul huwelik tydens die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1901) as verpleegster in hospitale gewerk en was later behulpsaam in die Irene-konsentrasiekamp. In haar man se eerste werkkring, Zoutpansberg en Waterberg, het sy n spinskool opgerig en was sy betrokke by die Suid-Afrikaanse Vrouefederasie. Ná die Rebellie van 1914 het sy in 1915 deelgeneem aan die Vroueoptog en lid geword van die Vroue- Nasionale Party, waaraan sy haar later onttrek het weens interne twis. Al was sy 'n voorstander van vroueregte, was sy nooit 'n aktiewe feminis nie. Ná die traumatiese ervaring van haar moeder se dood in 1916 het sy geglo sy het visioene gesien en hieroor die boek *Millennium* geskryf. Sy het by die teosofie en natuurkunde betrokke geraak en n boek oor die druiwekuur geskryf. Nadat haar man die beroep na Vereeniging in 1923 aangeneem het, sy lang reise onderneem om kure te propageer; so was sy byvoorbeeld 18 maande in Europa en die VSA. Ná hul verhuising terug na die Goudstad in 1930, het Brandt 'n sanatorium begin. Sy was betrokke by die Nuwe Era-beweging. Kort ná haar man se aftrede is hy weens 'n fratsongeluk oorlede en het sy haar aan die openbare lewe onttrek. Nadat sy in Kaapstad gaan woon het, het sy steeds geskryf en is sy in 1964 in die ouderdom van 88 jaar oorlede. Bronne ------ * (af) De Kock, W.J. 1968. *Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek, deel I*. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk. * (nl) Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. *Ons Kerk Album*. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.

’n **Rotskomeet** is ’n seldsame soort hemelliggaam wat die eienskappe van beide ’n komeet en ’n asteroïde toon, hoofsaaklik omdat ontgassingsmateriaal meestal uit stukkies rots bestaan. Die oorsaak van ’n rotskomeet se ontgassing stem ooreen met hoe modder op die bodem van ’n droë meer kraak. Rotskomete, in teenstelling met ander komete waarvan die ontgassingsmateriaal meestal ys is, het ’n kern van hoofsaaklik rots. Dieselfde gebeur as met modder op die bodem van ’n droë meer wat kraak en klein stukkies los grond vorm. Rotskomete is skaars omdat ’n rotsliggaam baie na aan die Son moet kom – naby genoeg vir die soliede grond om te kraak en sodat daar genoeg energie kan wees om los stukkies van die liggaam te laat afbreek. Voorbeeld --------- Die enigste bekende rotskomeet is 3200 Phaethon, wat ’n perihelium (naaste punt aan die Son) het nader as enige ander asteroïde wat ’n naam het (0,14 AE). Dit word soms helderder, wat dui op ontgassing, en stof wat afgeskei word, is al waargeneem. Sommige asteroïdes sonder name kom nader aan die Son as 3200 Phaethon, maar ontgassing is nog nie by een van hulle gesien nie. Omdat hulle nog nie fyn waargeneem is nie, is dit onbekend of ontgassing wel plaasvind.

**Graaf Dracula** is die titelkarakter en hoofantagonis in Bram Stoker se 1897-rilroman *Dracula*. Hy word beskou as die model vir alle daaropvolgende vampiere. Hy word ook in die roman uitgebeeld as die oorsprong van weerwolflegendes. Dracula is ’n ondooie, eeue oue vampier wat in ’n vervalle kasteel in Transsilvanië woon. Hy was in die lewe ’n soldaat en staatsman met ’n goeie kennis van vele vakgebiede, onder meer swartkuns. Hy word beskryf as die slimste, slinkste en dapperste seun van Transsilvanië. As vampier het Dracula menslike bloed nodig om te oorleef. Hy het talle bomenslike kragte, soos om van gedaante te verander en diere te beheer, en hy beskik oor hipnotiese en telepatiese vermoëns. Wanneer hy iemand byt, verander hy of sy ook in ’n vampier. Daar is egter beperkings aan sy kragte – bedags kan hy nie funksioneer nie en slaap hy; hy kan nie sy lus vir bloed beheer nie; sekere voorwerpe kan hom doodmaak of sy kragte ongedaan maak; hy het in die vreemde Transsilvaniese grond nodig om volkome te rus en sy kragte te herwin. Ander eienskappe wat aan Dracula toegeskryf word, is in daaropvolgende aanpassings van die oorspronklike boek bygevoeg of verander. Die karakter verskyn dikwels in van rolprente tot allerlei stories. Aan die begin van Stoker se boek beplan graaf Dracula om die wêreld oor te neem en koop hy ’n huis in Londen. Daarna reis hy na Engeland, waar hy gou sy oog op twee vroue het. Hy verander die een, Lucy, in ’n vampier. Haar vriendin, Mina, en ’n paar mans begin inligting oor Dracula versamel en volg hom toe hy eindelik terugvlug na Transsilvanië. Hier vermoor hulle hom. Sommige van Dracula se eienskappe, veral wat sy herkoms betref, is volgens sommige geskoei op die 15de-eeuse prins Vlad die Deurboorder van Walachye, wat ook as Dracula bekend was. Stoker se skepping ------------------ Bram Stoker se boek is geskryf in die vorm van briewe waarin graaf Dracula se eienskappe, magte, vermoëns en swakhede deur verskeie vertellers beskryf word, uit verskillende oogpunte. Graaf Dracula (hoewel sy naam nie in die roman genoem word nie, kry hy in sommige flieks die voornaam "Vladimir") is ’n ondooie, eeue oue vampier en ’n Transsilvaniese edelman wat beweer hy is ’n Szekler wat van Attila die Hun afstam. Hy woon in ’n vervalle kasteel in die Karpate. Anders as die vampiere van Oos-Europese folklore, wat as weersinwekkend en lyk-agtig uitgebeeld is, straal Dracula ’n soort aristokratiese sjarme uit. In sy gesprekke met Jonathan Harker blyk hy is baie trots op sy bojaarse erfenis en het ’n nostalgie vir die verlede, waarvan die heroïsme, eer en dapperheid volgens hom in moderne tye net ’n herinnering is. ### Vroeë lewe Besonderhede oor sy vroeë lewe is vaag, maar daar word genoem "hy was in die lewe ’n uiters wonderlike man. Soldaat, staatsman en alchemis. Alchemie was in sy tyd die hoogste ontwikkeling van wetenskaplike kennis. Hy het ’n sterk brein, ’n opvoeding sonder gelyke en ’n hart wat geen vrees of wroeging geken het nie, gehad. .. daar was nie ’n kennisveld wat hy nie ondersoek het nie." Hy het swartkuns bestudeer aan die Scholomance-akademie in die Karpate en het ’n groot kennis van alchemie en towerkuns gehad. Soos dit sy status as *woiwode* (prins of hertog) betaam het, het het hy soldate teen die Turke aan die ander kant van die Donau gelei. Volgens die bewerker van sy ondergang, Abraham van Helsing, "moes hy inderdaad woiwode Dracula gewees het wat naam teen die Turke gemaak het, anderkant die groot rivier aan die grens van Turkye-land. As dit so is, was hy geen gewone man nie; in daardie tyd, en eeue daarna nog, is van hom gepraat as die slimste en slinkste, sowel as die dapperste van die seuns van die 'land anderkant die woud'." Nadat hy gesterf het en in die kapel van sy kasteel begrawe is, het Dracula as ’n vampier teruggekeer uit die dood en lewe hy al verskeie eeue lank in sy kasteel met drie verskriklike mooi vroulike vampiere aan sy sy. ### Verhaal Die voorblad van *Dracula's Guest*, ’n versameling kortverhale deur Bram Stoker.Die eerste uitgawe van Bram Stoker se boek *Dracula* (1897). "Dracula's Guest" gaan oor ’n Engelse reisiger wie se naam nie genoem word nie. Hy loop in München rond voordat hy na Transsilvanië vertrek. Dit is Heksenag en die jong man verlaat sy hotel ondanks waarskuwings. Hy loop alleen deur ’n digte woud en in ’n stadium voel hy hy word deur ’n lang, skraal vreemdeling (waarskynlik graaf Dracula) dopgehou. Die klimaks van die verhaal vind in ’n ou begraafplaas plaas waar die Engelsman ’n slapende vroulike vampier, gravin Dolingen, teenkom in ’n marmergraftombe met ’n ysterpaal wat daardeur gedryf is. Die mooi vampier word wakker en roep ’n sneeustorm op voordat sy deur weerlig getref word en terugkeer na haar ewige tronk. Die Engelsman se probleme is egter nie heeltemal verby nie, en hy word deur ’n onsigbare mag weggesleep en bewusteloos gelaat. Hy word wakker en sien ’n reusewolf lê op sy bors en lek aan sy nek; die wolf hou hom egter net warm en beskerm hom totdat hulp opdaag. Toe die Engelsman eindelik na sy hotel teruggeneem word, is daar ’n telegram vir hom van sy gasheer Dracula wat op hom wag, met ’n waarskuwing van "gevare van sneeu en wolwe en die nag". Wanneer die Dracula-verhaal in die laat 19de eeu begin, voer Dracula sy lang beplande voorneme uit om die wêreld oor te neem. Hy infiltreer Londen om sy terreurbewind te begin. Hy vra Jonathan Harker, ’n pas gekwalifiseerde Engelse prokureur, om hom regshulp te gee oor die aanskaffing van eiendom. Dracula beïndruk Harker aan die begin met sy hartlikheid en kennis van die geskiedenis, en "red" hom selfs uit die kloue van die drie vroulike vampiere in die kasteel. Intussen wil Dracula vir Harker net lank genoeg aan die lewe hou om die transaksie af te handel en soveel moontlik van Engeland te leer. Eindelik verlaat Dracula sy kasteel en gaan met 50 kiste Transsilvaniese grond aan boord van ’n Russiese skip, die Demeter. Hy het die grond nodig om sy krag te herwin en in die dag te rus. Gedurende die reis na Whitby, ’n Noord-Engelse kusdorp, drink hy die bloed van die skip se bemanning. Net die kaptein se lyk word later gevind. In die kaptein se logboek word vertel van vreemde gebeure wat op die reis plaasgevind het. Dracula verlaat die skip in die vorm van ’n hond. Gou val die graaf Harker se verloofde, Wilhelmina "Mina" Murray, en haar vriendin Lucy Westenra lastig. Daar is ook ’n band tussen Dracula en Renfield, ’n pasiënt in ’n inrigting met John Seward aan die hoof. Renfield eet insekte, spinnekoppe, voëls en ander diere om hul "lewenskrag" uit hulle te absorbeer. Renfield dien as ’n soort sensor – hy reageer as Dracula naby is en verskaf so leidrade. Dracula begin om Lucy se slaapkamer elke nag te besoek; hy dreineer haar bloed uit haar en besmet haar terselfdertyd met die vloek van vampirisme. Haar drie vryers – Seward, Arthur Holmwood en Quincey Morris – weet nie hoekom Lucy so agteruitgaan nie en vra hulp by Seward se mentor, die Nederlandse dokter Abraham van Helsing. Van Helsing raai gou wat die bonatuurlike bron van haar toestand is, maar sê niks. Ondanks ’n poging om die vampier met knoffel weg te hou, val Dracula Lucy se huis nog een keer aan, maak haar ma dood en verander Lucy in een van die ondooies. ’n Skoot van Renfield (Dwight Frye) uit die lokprent van die 1931-rolprent *Dracula*. Harker ontsnap intussen uit Dracula se kasteel en gaan na Engeland, skaars lewend en erg getraumatiseer. Op Seward se voorstel vra Mina by Van Helsing hulp oor Harker se gesondheid. Sy lees sy dagboek en oorhandig dit aan Van Helsing. Dit verskaf die eerste leidraad oor Lucy se aanvaller, en spoor Mina aan om al die inligting oor Dracula bymekaar te maak uit nuusartikels, briewe, koerantuitknipsels en elke lid van die groep se dagboek. Dit help die groep om Dracula se bewegings na te speur en later agter te kom Renfield se gedrag word regstreeks deur Dracula beïnvloed. Hulle vind ook uit Dracula het ’n huis net langs dié van Seward gekoop. Hulle probeer Dracula opspoor sodat hulle hom kan vernietig. Nadat Lucy verskeie kinders aangeval het, gaan Van Helsing, Seward, Holmwood en Morris haar grafkelder binne en maak haar dood om haar siel te red. Later sluit Harker by hulle aan en hy help die groep om uit te vind Dracula het verskeie eiendomme in Londen gekoop onder die skuilnaam "graaf De Ville". Dracula se hoofplan was om elk van sy 50 kiste met grond na ’n eiendom te neem sodat hy verskeie skuilplekke deur die hele Londen sou hê. Die groep dwing die kiste oop en plaas nagmaalsbrood in elk voordat hulle dit weer verseël. So kan Dracula nie in hulle skuil nie. Dracula kry toegang tot Seward se huis deur Renfield te dwing om hom daarheen te nooi. Toe hy by die kamer wil ingaan waar Harker en Mina bly, probeer Renfield hom keer en Dracula wond hom noodlottig. Terwyl hy sterf, vertel Renfield vir Seward en Van Helsing dat Dracula agter Mina aan is. Van Helsing en Seward kom op Dracula af waar hy Mina byt en haar dwing om sy bloed te drink. Die groep dwing Dracula met kruise en nagmaalsbrood om te vlug, en Dracula verdwyn as ’n donker mis. Die groep hou daarna aan om nog van Dracula se skuilplekke te soek. Hoewel Dracula se "doop" van Mina hom ’n telegrafiese verbinding met haar gee, boemerang dit toe Van Helsing Mina hipnotiseer en dié verbinding gebruik om Dracula se spoor terug na Transsilvanië te volg. Eindelik vernietig die groep Dracula in ’n geveg met sy sigeunerlyfwagte. Ondanks die bekende beeld van Dracula wat sterf met ’n paal wat sy hart deurboor, beskryf Mina se vertelling hoe Harker hom met sy mes onthoof het terwyl Morris terselfdertyd sy hart met ’n ander mes deurboor het. (Mina Harker se dagboek, 6 November, *Dracula* hoofstuk 27). Sy liggaam verander daarna in stof, maar nie voordat Mina ’n uitdrukking van vrede op sy gesig sien nie. ### Eienskappe Hoewel Dracula vroeg in die boek skuil agter ’n masker van hartlikheid, kry hy woede-aanvalle wanneer sy planne skeefloop. Toe die drie vroulike vampiere in sy kasteel probeer om Jonathan Harker te verlei, val Dracula die een fisiek aan en betig hulle woedend vir hul ongehoorsaamheid. Daarna praat hy sagter met hulle en verseker al drie van sy liefde. Hy hou van antieke argitektuur en verkies ou huise wanneer hy eiendom koop, want "’n nuwe huis sal my doodmaak". Hy sê ook dit sal hom ’n eeu neem om ’n nuwe huis woonbaar te maak. Dracula is baie trots op sy vegtersverlede, en vertel vir Harker hoe die Szekler-volk heldebloed het. Hy toon ook ’n belangstelling in die geskiedenis van die Britse Ryk en praat bewonderend van sy mense. Hy het ’n ietwat outydse mening oor die wêreld: Hy bejammer gewone mense vir hul weersin in hul donkerder drange. Hy is egter nie sonder menslike emosie nie; hy sê dikwels hy kan ook liefhê. Hoewel hy gewoonlik met ’n sterk Oos-Europsese aksent uitgebeeld word, lui die oorspronklike boek net sy Engels is uitstekend, maar met ’n vreemde toon. Sy voorkoms wissel saam met sy ouderdom. Vroeg in die boek word hy beskryf as maer, met ’n lang wit snor, gepunte ore en skerp tande. ’n Dieretuinopsigter merk ook op (in hoofstuk 11) dat hy ’n krom neus het en sy baard gepunt is met ’n wit streep daarin. Hy het swart klere aan en het hare in sy handpalms. Jonathan Harker beskryf hom as ’n ou man "wat wreed lyk en buitengewoon bleek is". Wanneer hy kwaad is, kom die graaf se dierlike geaardheid uit en is sy blou oë vlammend rooi (Jonathan Harker se dagboek, *Dracula*, hoofstuk 4). Namate die verhaal vorder, kry Dracula ’n al hoe jonger voorkoms. Nadat Harker hom met ’n graaf geslaan het, het hy vir die res van die verhaal ’n litteken aan sy voorkop. Kragte en swakhede ------------------ Dracula het in die verhaal baie bonatuurlike kragte, en daar word geglo hy het dié vermoëns gekry danksy onderhandelings met die duiwel. Hoofstuk 18 van die boek beskryf baie vermoëns, swakhede en beperkings van Dracula en van vampiere in die algemeen. Dracula het bomenslike krag; volgens Van Helsing is hy so sterk soos 20 sterk mans. Hy gooi nie ’n skaduwee nie en het nie ’n weerkaatsing in ’n spieël nie. Hy is bestand teen gewone aanvalle; toe ’n matroos hom met ’n mes probeer steek, gaan die lem deur hom soos deur die lug. Hoekom Harker en Morris se messe hom eindelik doodmaak, word nie verduidelik nie. Die graaf kan swaartekrag omseil en het bomenslike ratsheid – hy kan skuins teen vertikale oppervlakke loop, soos ’n reptiel. Hy het sterk hipnotiese, telepatiese en illusionêre kragte. Hy kan ook in ’n mate "verdwyn en elders verskyn". Hy het die wysheid en slinksheid van eeue. Hy bly altyd jonk en kan selfs jonger word as hy baie bloed drink, en daarom kan hy nie weens ouderdom sterf nie. Hy kan diere soos rotte, uile, vlermuise, motte, jakkalse en wolwe beheer. Sy mag oor die diere is egter beperk, soos gesien kan word toe die groep sy kasteel binnegaan. Hy gee ’n swerm vlermuise opdrag om die groep aan te val, maar Seward stuur ’n trop honde op die vlermuise af en die vlerkmuise vlug. Dracula het toe geen beheer oor hulle nie. Dracula kan ook die weer beheer en in ’n mate die elemente soos storms en mis. ### Gedaantewisseling Dracula kan van gedaante wissel soos hy wil. Hy kan groter en kleiner word; hy kan die vorm van ’n vlermuis, wolf, groot hond of mis aanneem. In die maanlig kan hy soos stof in die strale daarvan reis. Hy kan deur fyn krakies beweeg terwyl hy sy menslike vorm behou of in die vorm van mis; volgens Van Helsing kan hy deur die haarbreedte-spasie van ’n graf of kis glip. Lucy het as vampier dieselfde vermoë. Toe die groep in haar grafkelder inbreek en die verseëlde kis oopmaak, is dit leeg. ### Vampirisme Gianni Lunadei speel Dracula in ’n TV-weergawe van 1980. Een van Dracula se geheimsinnigste kragte is sy vermoë om ander in vampiere te verander deur hulle te byt. Volgens Van Helsing kom daar saam met dié verandering die vloek van onsterflikheid. "Hulle kan nie sterf nie, maar moet eeu ná eeu aangaan en nuwe slagoffers byvoeg en die booshede van die wêreld vermenigvuldig. Almal wat aan die hand van die ondooies sterf, word self ondood en maak ander hul prooi. So word die kring al hoe wyer, soos die rimpels van ’n klip wat in die water gegooi word." Die vampier se byt self veroorsaak nie die dood nie, maar wel die manier waarop vampiere die bloed uit die slagoffer dreineer om hul invloed oor hulle te vergroot. As die persoon wat gebyt word nie sterf nie, word hy of sy hipnoties deur die vampier beïnvloed. Terwyl Dracula stadig Lucy se bloed dreineer, sterf sy aan bloedverlies en word later ’n vampier, ondanks Seward en Van Helsing se pogings om vir haar bloedoortappings te gee. Hy gebruik ook nekromansie en divinasie sodat almal wat aan sy hand sterf, steeds sy opdragte kan uitvoer. Bloedlating Dracula het net menslike bloed nodig om te oorleef en dit maak hom jonger. Sy krag kom uit ander se bloed en daarsonder kan hy nie oorleef nie. Die bloed gee hom egter nie die vermoë om te hervorm nie; nadat hy met ’n graaf geslaan is, bly die litteken aan sy voorkop. Dracula verkies vroulike slagoffers. Harker sê hy glo Dracula het ’n tyd wanneer hy vas en ’n tyd wanneer hy bloed drink. Dracula sê egter wel vir Mina dat die aanwending van sy vermoëns hom ’n begeerte gee om bloed te drink. Die Vampier se Bloeddoop Graaf Dracula word uitgebeeld as die "vampierkoning" en hy kan ander vampiere beheer. Om Mina en die res van die groep te straf omdat hulle hom teengaan, byt hy haar op minstens drie geleenthede. Hy dwing haar ook om sy bloed te drink; dit dra die vloek van vampirisme aan haar oor en gee hom ’n telepatiese verbinding met haar gedagtes. Hipnotisme kan egter net voor dagbreek uitgevoer word. Van Helsing verwys na die drink van bloed deur die vampier en die slagoffer as "die Vampier se Bloeddoop". Die uitwerking daarvan verander Mina mettertyd fisiek en geestelik. ’n Paar oomblikke nadat Dracula haar aangeval het, plaas hy ’n stukkie nagmaalsbrood op haar voorkop om haar te seën; toe die brood aan haar voorkop raak, brand dit haar en laat ’n litteken. Haar tande word langer, maar nie skerper nie; sy begin haar aptyt verloor en kry ’n weersin in gewone kos; sy slaap bedags al hoe meer en kan nie voor sonsondergang wakker word nie; sy begin al hoe minder in haar dagboek skryf. Toe Van Helsing later dieselfde brood in ’n kring om haar verkrummel, kan sy nie uit die kring tree nie en ontdek so ’n nuwe vorm van beskerming. Dracula se dood kan enige slagoffer daarvan bevry om ’n vampier te word, maar Van Helsing onthul as hy daarin slaag om te ontsnap, kan sy voortgesette bestaan verseker dat al teister hy Mina nie langer nie, sy ’n vampier sal word wanneer sy eindelik ’n natuurlike dood sterf. ### Beperkings op sy kragte Dracula is veel swakker in die daglig en kan net net met dagbreek, om en by twaalfuur die middag en met skemer van gedaante verander (snags en wanneer hy by sy graf is, kan hy onbelemmerd sy vorm verander). Die son maak hom nie dood soos soms in stories vertel word nie, maar as die son op hom skyn, verdwyn al sy vermoëns. Ook sy vermoë om te reis is beperk, want hy kan net met hoog- of laagwater oor water loop. Daarom kan hy nie in die vorm van ’n vlermuis of mis oor ’n rivier vlieg nie. Hy kan nie eens self op ’n boot klim of afklim nie; hy moet gedra word. Verder kan hy nie ’n plek binnegaan tensy hy daarheen genooi is nie, al is dit deur ’n besoeker. As hy eers genooi is, kan hy kom en gaan soos hy wil. ### Swakhede Dors Dracula het ’n lus vir bloed wat hy blykbaar nie kan bedwing nie. Wanneer hy bloed sien, kom ’n duiwelse raserny oor hom wat maak dat hy bloed móét drink. Ander aanpassings van die verhaal noem hierdie onbeheerste toestand "die dors". Beskerming Godsdienstige voorwerpe beïnvloed hom so dat hy geen kragte het nie en dit kan selfs sy onbeheerste dors stuit. Hy het ’n weersin in knoffel, sowel as kruise en nagmaalsbrood. As die tak van ’n wilderoos bo-op sy kis geplaas word, kan hy nie ontsnap nie. ’n Heilige koeël wat in die kis in geskiet word, sal hom doodmaak sodat hy "waarlik dood" bly. Die wildelysterbes word ook genoem as ’n manier om jou teen vampiere te beskerm, maar die uitwerking is onbekend. In die Victoriaanse tydperk is ook geglo dié boom of struik kan jou beskerm teen bose geeste en hekse. #### Doodslaap Die rustoestand van vampiere bedags word in Stoker se boek as ’n doodagtige slaap beskryf; hulle slaap met oop oë, kan nie wakker word of beweeg nie en is onbewus van die teenwoordigheid van mense. Dracula is minstens een keer in die dag aktief om ’n slagoffer te agtervolg. Hy koop egter eiendom in Londen "oor die toonbank", wat daarop dui hy het nie die vermoë om in daglig te funksioneer nie. In ’n vreemde land het hy Transsilvaniese grond nodig om volkome te rus en sy kragte te herwin; tuis moet hy in sy kis wees. Daarom moet hy kiste grond na Londen saamneem. Hy is egter op sy sterkste wanneer hy tuis of op enige ontheiligde plek is. As Dracula of ’n ander vampier vol bloed gedrink is, sal hulle langer as gewoonlik in dié doodslaap bly. ### Ander vermoëns Hoewel die mense van Transsilvanië meestal bang is vir Dracula, het hy mense wat aan hom getrou is soos sigeuners en ’n groep Slowake wat sy kiste grond dra op pad na Londen en as ’n gewapende konvooi dien. Dit lyk of hulle weet wie hy regtig is, want hulle lag vir Harker toe hy teenoor hulle kla en verraai hom toe hy ’n brief probeer stuur deur dit vir die graaf te gee. Dracula het oënskynlik beheer oor mense met geestesteurings, soos Renfield. Hy word nooit gebyt nie, maar aanbid Dracula en verwys verskeie kere in die boek na hom as "Meester". Dracula plaas mense soos Lucy ook in ’n soort beswyming waarin hulle in hul slaap loop sodat hy beheer oor hulle kan uitoefen en terselfdertyd sy bloedlus kan bevredig. Dracula se kragte en swakhede verskil grootliks van aanpassing tot aanpassing. Vampiere in verskeie legendes voor en ná hom het egter soortgelyke eienskappe gehad. Moontlike inspirasie -------------------- Reeds in 1958 het Cecil Kirtly voorgestel die karakter Dracula is geskoei op die historiese prins Vlad Dracula van Walachye wat in Transsilvanië gebore is. Hy was ook bekend as *Vlad Ṭepeș* of Vlad die Deurboorder. Ná die publikasie van *In Search of Dracula* deur die Roemeense akademikus Radu Florescu en die Amerikaanse skrywer Raymond McNally in 1972, het hierdie voorgestelde verbintenis groot aandag getrek onder die publiek. Vlad III van Walachye. Die naam "Dracula" is ’n naam van *Vlad Ṭepeș* se familie; dit is afgelei van die Orde van die Draak, wat deur die Heilige Romeinse keiser gestig is om die Christendom te handhaaf en die ryk teen die Ottomaanse Turke te beskerm. Vlad II Dracul, die pa van Vlad III, is omstreeks 1431 tot die orde toegelaat danksy sy dapperheid in gevegte teen die Turke en het die bynaam *Dracul* ("Draak") gekry. Sy seun was dus Dracula (die Slawiese genitief van Dracul, en dus "seun van die Draak"). Van 1431 af het Vlad II die embleem van die orde gedra en later, as heerser van Walachye, het sy geld die simbool van die draak opgehad. Stoker het op die naam Dracula afgekom terwyl hy oor die Roemeense geskiedenis opgelees het en het dit gekies om die naam "graaf Wampyr", wat hy oorspronklik vir sy vampier in gedagte gehad het, te vervang. Sekere kenners van Dracula, onder andere die Kanadees Elizabeth Miller, het dié verbintenis reeds in 1998 bevraagteken. Hulle het gemeen Stoker het min van Vlad III se geskiedenis geweet buiten die naam "Dracula". In ’n gesprek met Jonathan Harker in hoofstuk 3 verwys Dracula na sy agtergrond, en dit stem ooreen met elemente van die Britse konsul in Walachye William Wilkinson se boek. Stoker noem die *woiwode* van die Dracula-ras wat teen die Turke geveg het en later deur sy broer verraai is – historiese feite wat onteenseglik na Vlad III wys. Wilkinson het geskryf: > Who was it but one of my own race who as Voivode crossed the Danube and beat the Turk on his own ground? This was a Dracula indeed! Woe was it that his own unworthy brother, when he had fallen, sold his people to the Turk and brought the shame of slavery on them! Was it not this Dracula, indeed, who inspired that other of his race who in a later age again and again brought his forces over the great river into Turkey-land; who, when he was beaten back, came again, and again, though he had to come alone from the bloody field where his troops were being slaughtered, since he knew that he alone could ultimately triumph! (Hoofstuk 3, bl. 19) > Van Helsing noem later in Stoker se boek die graaf se identiteit in verwysing na ’n brief van sy vriend Arminius: > He must, indeed, have been that Voivode Dracula who won his name against the Turk, over the great river on the very frontier of Turkey-land. (Hoofstuk 18, bl. 145) > Dit moedig die leser aan om wel die graaf met die *woiwode* Dracula te identifiseer wat die eerste keer in hoofstuk 3 genoem word, die een wat deur sy broer verraai is: Vlad III Dracula, verraai deur sy broer Radu die Mooie, wat die Turke se kant gekies het. Maar in hoofstuk 25 laat vaar Van Helsing en Mina hierdie onontginde verbintenis met Vlad III en beskryf die graaf se verlede as dié van "daardie ander een van sy ras" wat "in ’n latere tydperk" geleef het. Deur Vlad III gladweg met ’n naamlose dubbelganger te vervang, het Stoker vermy dat sy hoofkarakter duidelik met ’n historiese persoon verbind kan word wat in ’n geskiedenisboek naspeurbaar is. Net so wou die skrywer nie die presiese ligging van die graaf se blyplek, Kasteel Dracula, laat blyk nie. Stoker het in sy eie handskrif erken hy het ’n spesifieke ligging vir die kasteel in gedagte gehad terwyl hy die boek geskryf het: ’n onbewoonde bergspits in die Transsilvaniese Kelemen-Alpe naby die voormalige grens met Moldawië. Verder is dit uit Stoker se gedetailleerde aantekeninge duidelik hy was goed bewus van die etniese en geopolitieke verskille tussen die Roemene, of Walachyers, wat afstammelinge van die Dasiërs was, en die Szeklers, bondgenote van die Magjars, of Hongare, wie se belange met dié van die Walachyers gebots het. In die boek se oorspronklik getikte manuskrip praat die graaf van die afgooi van "die Oostenrykse juk", wat ooreenstem met die Szeklers se politieke oogpunt. Dié uitdrukking is egter doodgekrap en vervang met "die Hongaarse juk" (soos dit in die gedrukte weergawe verskyn), wat ooreenstem met die historiese perspektief van die Walachyers. Sommige vertolk dit as dat Stoker die Walachyer-interpretasie verkies het en nie die Szekler-interpretasie nie, en dit gee meer trefkrag aan die Roemeense identiteit van sy graaf: Hoewel hy nie identies aan Vlad III is nie, word die vampier uitgebeeld as een van die "Dracula-ras". Sommge meen Stoker is beïnvloed deur die legende van gravin Elizabeth Báthory, wat in die Koninkryk Hongarye gebore is en aangekla is van die moord en marteling van 80 jong vroue. Vertolkings van Dracula se karakter ----------------------------------- Dracula is een van die bekendste fiktiewe karakters. Hy is deur meer akteurs in meer visuele media vertolk as enige ander rillerkarakter. Akteurs wat die rol vertolk het, sluit in Max Schreck, Bela Lugosi, John Carradine, Christopher Lee, Charles Macaulay, Francis Lederer, Denholm Elliott, Jack Palance, Louis Jourdan, Frank Langella, Klaus Kinski, Gary Oldman, Leslie Nielsen, George Hamilton, Keith-Lee Castle, Gerard Butler, Duncan Regehr, Richard Roxburgh, Marc Warren, Rutger Hauer, Stephen Billington, Thomas Kretschmann, Dominic Purcell en Luke Evans. Die karakter word nou verbind met die Westerse kulture argetipe van die vampier, en dit bly ’n gewilde kostuum vir Halloween. ’n Standbeeld van Bela Lugosi as graaf Dracula, in die Hollywood-wasmuseum. Daar word algemeen aanvaar Bela Lugosi se verhoog- en rolprentuitbeelding (laasgenoemde in 1931 in *Dracula*) het wat voorkoms, spraak, openbare persoonlikheid, mannerismes en kleredrag betref, Stoker se oorspronklike voorstelling van dié karakter se aspekte oorskadu. In 2003 het die American Film Institute graaf Dracula, soos in 1931 deur Lugosi uitgebeeld, aangewys as die 33ste grootste fliekskurk. In *Mad Monster Party?* is Allen Swift die stem van Dracula. Hier dra die karakter ’n oogglas. Graaf Dracula is onder die monsters wat baron Boris von Frankenstein nooi om die geheim van algehele vernietiging af te wys en sy uittrede uit die Wêreldwye Organisasie van Monsters aan te kondig. Swift is weer die stem van Dracula in *Mad Mad Mad Monsters* (’n "soort voorvolg" van *Mad Monster Party?*). Hy en sy seun word deur baron Henry von Frankenstein genooi na die troue van Frankenstein se Monster en sy bruid. Dracula is die hoofkarakter in *Dracula the Un-dead*, ’n roman deur Stoker se verlangse neef Dacre Stoker wat bedoel is as ’n opvolg op die oorspronklike boek. Dit speel 25 jaar later af en Dracula gaan na Parys as ’n akteur met die naam Vladimir Basarab. Hy is blykbaar ’n antiheld terwyl hy probeer om sy en Mina se seun, Quincey Harker, te beskerm teen ’n ander vanpier met die naam Elizabeth Bathory. Aan die einde van die verhaal maak hy Bathory dood, maar word deur haar gewond en hy en Mina val van ’n krans af, waarskynlik na hul dood. Later vertrek Quincey op ’n skip na Amerika met die hoop op ’n beter lewe. Hy weet egter nie kiste wat as die eiendom van Vladimir Basarab gemerk is, word ook op die skip gelaai nie. Daar word eindelik onthul die skip is die Titanic. Uitbeeldings op die skerm ------------------------- | Jaar | Produksie | Akteur | Notas | | --- | --- | --- | --- | | 1921 | *Dracula's Death* | Erik Vanko | | | 1922 | *Nosferatu* | Max Schreck | Graaf Orlok hernoem vir wetsredes | | 1931 | *Dracula* | Bela Lugosi | | | 1931 | *Dracula* | Carlos Villar | Spaanse weergawe met Lugosi se stelle en ’n ander span | | 1943 | *Son of Dracula* | Lon Chaney jr. | | | 1944 | *House of Frankenstein* | John Carradine | | | 1945 | *House of Dracula* | John Carradine | | | 1948 | *Abbott and Costello Meet Frankenstein* | Bela Lugosi | | | 1953 | *Drakula İstanbul'da* | Atıf Kaptan | | | 1958 | *Dracula* | Christopher Lee | | | 1958 | *The Return of Dracula* | Francis Lederer | | | 1966 | *Dracula: Prince of Darkness* | Christopher Lee | | | 1966 | *Billy the Kid vs Dracula* | John Carradine | | | 1968 | *Dracula Has Risen from the Grave* | Christopher Lee | | | 1969 | *The Magic Christian* | Christopher Lee | | | 1970 | *Count Dracula* | Christopher Lee | | | 1970 | *Taste the Blood of Dracula* | Christopher Lee | | | 1970 | *One More Time* | Christopher Lee | | | 1970 | *Scars of Dracula* | Christopher Lee | | | 1971 | *Cuadecuc, vampir* | Christopher Lee | | | 1972 | *Blacula* | Charles Macaulay | | | 1972 | *Dracula A.D. 1972* | Christopher Lee | | | 1972 | *Count Dracula's Great Love* | Paul Naschy | | | 1973 | *The Satanic Rites of Dracula* | Christopher Lee | | | 1974 | *The Legend of the 7 Golden Vampires* | John Forbes-Robertson | Dracula se stem is ooropgeneem deur David de Keyser, wat geen erkenning kry nie | | 1976 | *Dracula and Son* | Christopher Lee | | | 1977 | *Count Dracula* | Louis Jourdan | | | 1979 | *Nosferatu the Vampyre* | Klaus Kinski | Nuwe weergawe van *Nosferatu* (1922) met die boek se karaktername herstel | | 1979 | *Cliffhangers* | Michael Nouri | Episode: "The Curse of Dracula" | | 1979 | *Love at First Bite* | George Hamilton | | | 1979 | *Dracula* | Frank Langella | | | 1987 | *The Monster Squad* | Duncan Regehr | | | 1992 | *Bram Stoker's Dracula* | Gary Oldman | | | 1995 | *Dracula: Dead and Loving It* | Leslie Nielsen | | | 2000 | *Dracula 2000* | Gerard Butler | | | 2000 | *Buffy the Vampire Slayer* | Rudolf Martin | Episode: "Buffy vs. Dracula" | | 2001 | *Dracula, the Musical* | Tom Hewitt | | | 2004 | *Van Helsing* | Richard Roxburgh | | | 2004 | *Blade: Trinity* | Dominic Purcell | | | 2004 | *Dracula 3000* | Langley Kirkwood | | | 2005 | *The Batman vs. Dracula* | Peter Stormare | Animasiefliek | | 2006–2014 | *Young Dracula* | Keith-Lee Castle | TV-reeks | | 2012 | *Dracula 3D* | Thomas Kretschmann | | | 2012 | *Hotel Transylvania* | Adam Sandler | Animasiefliek | | 2013 | *Dracula* | Jonathan Rhys Meyers | TV-reeks | | 2014 | *Dracula Untold* | Luke Evans | | | 2015 | *Hotel Transylvania 2* | Adam Sandler | Animasiefliek | | 2016 | *Penny Dreadful* | Christian Camargo | TV-reeks | | Kom nog | *Hotel Transylvania 3* | Adam Sandler | Animasiefliek | | Sien ook -------- * Vlad Dracula Ander bronne ------------ * Clive Leatherdale (1985) *Dracula: the Novel and the Legend*. Desert Island Books. * Bram Stoker (1897) *Dracula*. Norton Critical Edition (1997), versorg deur Nina Auerbach en David J. Skal. * Senf, Carol. *Dracula: Between Tradition and Modernism* (Twayne, 1998). * Senf, Carol A. *Bram Stoker*. University of Wales Press, 2010.

'n Klas GEA Garratt-stoomlokomotief trek 'n passasierstrein, Outeniekwa Spoorwegpas, 15 Augustus 1973 **Outeniekwa Spoorwegpas** is 'n bergpas vir treine wat George met Oudtshoorn oor die Outeniekwaberge verbind. Hierdie gedeelte van die Outeniekwaberg is uniek omrede die spoorwegpas, die Outeniekwapas, die Montagupas en die Cradockpas sigbaar is van een punt. Al vier die passe het 'n rol gespeel of speel steeds 'n rol om George met die binneland te verbind. Geskiedenis ----------- Daar is reeds gedurende 1908 begin met die bouwerk van die pas aan die Georgekant. Tien ton plofstof is gebruik om die harde Tafelbergkwartsiet op te breek. Sewe tonnels is gemaak en 'n werksmag van 2 500 man is gebruik om rots en puin in koekepanne die berg af te neem. Die spoorweg het 'n helling van 1:40 op sommige plekke. Die pas is 34 km lank en was gedurende 1913 voltooi. Dit het die roete tussen Port Elizabeth en Kaapstad met 267 km verkort. Die roete --------- Die pas se roete volg hoofsaaklik dié van die Montagupas en gaan verby beide Cradockpiek (1 579 m) en Georgepiek (1 327 m), die hoogste pieke in die Outeniekwaberge. Hoog teen die berg kruis die spoorlyn wel die Montagupas met 'n brug. Lokomotiewe op die pas ---------------------- Die Garratt-tipe lokomotiewe het veral bekend geraak met die diens wat hulle hier verrig het. Die volgende klasse het hier diens gedoen: * Klas GD * Klas GE * Klas GEA Sien ook -------- * Outeniquapas * Lys van bergpasse in Suid-Afrika

**Louis-Joseph Chevrolet** (25 Desember 1878 – 6 Junie 1941) was 'n Switserse renmotorbestuurder, medestigter van die Chevrolet Motor Car Company in 1911 en 'n stigter van die Frontenac Motor Corporation in 1916. Lewe en loopbaan ---------------- Louis-Joseph Chevrolet is gebore as die tweede kind van Joseph-Félicien Chevrolet, 'n horlosiemaker, en Marie-Anne Angéline Mahon, in La Chaux-de-Fonds, kanton Neuchâtel, 'n sentrum van horlosiemakery in die noordweste van Switserland. In 1886 het Chevrolet se familie Switserland verlaat om in Beaune, in die Côte-d'Or-departement van Frankryk, te gaan woon. Daar het Louis as jong man sy meganiese vaardighede en belangstelling in fietswedrenne ontwikkel. Louis Chevrolet in 'n Frontenac wat hy ontwerp het, omstreeks 1914. In 1905 is hy met Suzanne Treyvoux getroud; die egpaar het twee seuns gehad. In dieselfde jaar is hy deur FIAT as 'n renmotorbestuurder gehuur. In 1907 is Chevrolet deur The Autocar Company in Philadelphia in diens geneem, waarskynlik vir 'n geheime projek om 'n revolusionêre voorwielaangedrewe renmotor te ontwikkel. Met weinig formele opleiding het Chevrolet motorontwerp aangeleer terwyl hy vir Buick gewerk het en in 1909 sy eie enjin vir 'n nuwe motor begin ontwerp. Hy het 'n sessilinderenjin met oorhoofse kleppe in sy eie masjienwinkel op Grand River Boulevard in Detroit, Michigan, gebou. Hy word beskou as een van drie mede-ontwerpers van die Buick 60 Special uit 1910, ook bekend as die "Buick Bug". Chevrolet motoronderneming -------------------------- Op 3 November 1911 stig Chevrolet die Chevrolet Motor Car Company in Detroit saam met sy broer Arthur, Durant en twee ander beleggingsvennote. Die keuse van die logo van die onderneming is 'n aangepaste Switserse kruis, ter ere van die geboorteland van Chevrolet. Motorwedrenne ------------- Teen die 1910's het Louis Chevrolet na die renmotorbedryf verskuif en met Howard E. Blood van Allegan, Michigan, saamgewerk om die Cornelian-renmotor te skep. In 1916 begin hy en sy jonger broers Gaston en Arthur Chevrolet die Frontenac Motor Corporation met die ontwerp en vervaardiging van 'n reeks renmotors. Hulle het veral bekend geword vir onder meer hul Fronty-Ford-renmotors. Louis het vier keer aan die Indianapolis 500 deelgeneem, met 'n beste plek van 7de in 1919. Beide Louis en Gaston het suksesvol met Sunbeams meegeding wat in 1916 'n aantal derde plekke behaal het. Dood ---- Chevrolet is op 6 Junie 1941 in Detroit aan 'n hartaanval oorlede. Hy was geteister deur aterosklerose wat voorheen tot 'n beenamputasie gelei het. Hy is begrawe in die Holy Cross en Saint Joseph Cemetery in Indianapolis, Indiana.

Een graad (rooi) en 90 grade (blou) 'n **Graad** is 'n eenheid vir die grootte van 'n hoek op 'n plat vlak. Een graad is gelyk aan 1/360 van 'n volle omwenteling, of π/180 radiale, en word gewoonlik deur die simbool ° aangedui. So vorm 'n hoek van 90° dus 'n reghoek. Die graad is nie 'n SI-eenheid nie (die SI-eenheid vir hoeke is die radiaal), maar word tog algemeen gebruik. Daar bestaan onsekerheid oor die oorsprong van die graad. Een moontlikheid vir die indeling van die sirkel in 360 grade, is dat dit min of meer ooreenstem met die aantal dae in 'n jaar. Sommige antieke jaarindelings, soos die Persiese kalender, het inderdaad 360 dae vir die jaar gebruik. 'n Ander moontlikheid is dat dit uit die gebruik van seksagesimale getallestelsels ('n stelsel met basis 60) gevolg het. Die Babiloniërs het so 'n getallestelsel gehad en was van die eerste groepe wat driehoeksmeting ontwikkel het. Die hedendaagse gebruik van grade is daaraan te danke dat die Antieke Grieke, onder die invloed van die Babiloniërs en ander groepe, dié hoekindeling gebruik het. Die getal 360 is ook geredelik deelbaar: daar is 24 getalle wat in hom indeel, onder meer die aantal ure per dag (24), die aantal maande per jaar (12) en die aantal dae per maand (30). So kan ons byvoorbeeld die aarde in 24 tydsones van 15° elk opdeel. Die graad word onderverdeel in minute (60 minute in 'n graad) en sekondes (60 sekondes in 'n minuut). Minute word gewoonlik met die simbool ' aangedui, en sekondes met ". So stel 40° 11′ 15″ 'n hoek van 40 grade, 11 minute en 15 sekondes voor. Dit kan ook in 'n desimale vorm uitgedruk word: byvoorbeeld, 40.1875° = 40° 11′ 15″. Toepassing ---------- Die graad word in geografie gebruik om die posisie van ’n plek in lengtegraad en breedtegraad in te deel. In sterrekunde word die booggraad gebruik om die plek (die deklinasie, noord-suid) van ruimtevoorwerpe aan te dui deur middel van lugkoördinate. Daarbenewens word die regte klimming (oos-wes) in ure, minute en sekondes aangegee, waarby die hele sirkel 24 uur beslaan. ’n Uur in regte klimming stem dus ooreen met 360/24 = 15 booggrade. Die booggraad word ook gebruik om die skynbare deursnee van ’n hemelliggaam aan te gee. Die skynbare deursnee van die volmaan is byvoorbeeld sowat ’n halwe graad, oftewel 30 boogminute. Die parallaks of skynbare verskuiwing van ’n ster van die aarde gesien, word uitgedruk in boogsekondes en vertel iets van die afstand van die ster. Alhoewel die graad histories gesproke die belangrikste hoekmaat was, is hy in wetenskaplike gebruik grotendeels deur die radiaal vervang. Die rede hiervoor is dat die trigonometriese reekse op 'n eenvoudiger en "natuurliker" manier geskryf kan word indien radiale gebruik word. Dit is veral van belang in die kalkulus. ### Waardes van algemene hoeke in verskillende eenhede | Eenheid | Waardes | | --- | --- | | **Omwentelinge**   | 0 | 1⁄12 | 1⁄8 | 1⁄6 | 1⁄4 | 1⁄2 | 3⁄4 | 1 | | **Grade**   | 0° | 30° | 45° | 60° | 90° | 180° | 270° | 360° | | **Radiale** | 0 | {\displaystyle {\tfrac {\pi }{6}}} | {\displaystyle {\tfrac {\pi }{4}}} | {\displaystyle {\tfrac {\pi }{3}}} | {\displaystyle {\tfrac {\pi }{2}}} | {\displaystyle \pi } | {\displaystyle {\tfrac {3\pi }{2}}} | {\displaystyle 2\pi } | | **Desimale Grade** | 0g | 33⅓g | 50g | 66⅔g | 100g | 200g | 300g | 400g | * Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Graad (meetkunde).

3D-uitbeelding van 'n lewende sel tydens die proses van mitose, 'n voorbeeld van 'n outopoiëtiese stelsel **Outopoiëse** (*αὐτo-* auto-, d.i. self, *ποίησις* poiesis, d.i. skepping, produksie) verwys na 'n stelsel wat beskik oor die vermoë van selfherskepping en -onderhouding. Die term is in 1972 ingevoer deur die Chileense bioloë Humberto Maturana en Francisco Varela om die selfonderhoudende chemie van lewende selle te definieer. Sedertdien is die konsep ook toegepas op die velde van stelselteorie en sosiologie. Die oorspronklike definisie word aangetref in *Autopoiesis and Cognition: the Realization of the Living* (1e uitgawe, 1973, 2de 1980): Bladsy *xvii*:– Dit was in hierdie omstandighede ... waarin hy Don Quixote se dilemma ontleed het, naamlik die keuse tussen die opneem van wapens (*praxis*, aksie), en die uitweg van lettere (*poiesis*, skepping, produksie), dat ek vir die eerste keer die krag van die woord 'poiesis' begryp het, en die woord saamgestel het wat ons benodig het, naamlik *outopoiëse*. Dit was 'n woord sonder 'n geskiedenis, 'n woord wat direk kon uitwys wat plaasvind in die dinamika van die outonomie wat inherent is aan lewende stelsels. Bladsy 78:– 'n Outopoiëtiese masjien is 'n masjien (gedefinieer as 'n eenheid) wat georganiseer is as 'n netwerk van skeppingsprosesse (transformasie en vernietiging) van komponente wat: (i) deur hul interaksies en transformasies deurlopend regenereer en die netwerk van prosesse (verwantskappe) realiseer wat vir hul skepping verantwoordelik was; en (ii) dit (die masjien) saamstel as 'n konkrete eenheid in ruimte waarin hulle (d.i. die komponente) bestaan, deur die topologiese domein te spesifiseer vir die realisering daarvan as só 'n netwerk. Bladsy 89:– [...] die ruimte wat deur 'n outopoiëtiese stelsel gedefinieer word, is selfbevattend, en kan nie beskryf word deur aanwending van dimensies wat 'n ander ruimte definieer nie. Wanneer ons egter verwys na ons interaksies met 'n konkrete outopoiëtiese stelsel, projekteer ons hierdie stelsel op die ruimte van ons manipulasies en word 'n beskrywing van hierdie projeksie gegenereer. Betekenis --------- Outopoiëse is aanvanklik aangebied as 'n stelselbeskrywing wat na bewering die aard van lewende stelsels sou definieer en verklaar. 'n Kanoniese voorbeeld van 'n outopoiëtiese stelsel is die biologiese sel. Die eukariotiese sel, as voorbeeld, is opgemaak uit verskeie biochemiese komponente soos nukleïensure en proteïene, en is georganiseer in gebonde strukture soos die selkern, verskeie organelle, 'n selmembraan en 'n sitoskelet. Hierdie strukture, onderhewig aan 'n eksterne toevoer van molekules en energie, *produseer* die komponente wat, op hul beurt, voortgaan om die georganiseerde gebonde struktuur te onderhou wat weereens aanleiding gee tot hierdie komponente (iewat soos 'n golf wat deur 'n medium voortplant). 'n Outopoiëtiese stelsel staan teenoor 'n allopoiëtiese stelsel, soos 'n motorfabriek, wat roumateriale (komponente) verbruik om 'n kar saam te stel ('n georganiseerde struktuur) wat iets *anders* as die self (d.i. die fabriek) is. As die stelsel nietemin uitgebrei sou word vanaf die fabriek om die komponente in die fabriek se 'omgewing' in te sluit, soos toevoerkettings, toebehore en toerusting, werkers, handelaars, kliënte, kontrakte, mededingers, karre, vervangingsparte ensomeer, kan dit as 'n totale lewensvatbare stelsel wel as outopoiëties beskou word. Kritiek ------- Daar is allerlei kritiek gebesig met betrekking tot die gebruik van die term in die oorspronklike konteks daarvan, as 'n poging om lewensvorme te definieer en verklaar, en omtrent die verskillende afgeleide gebruike daarvan, soos die toepassing daarvan op selforganiserende stelsels in die algemeen of sosiale stelsels in besonder. Kritici het geargumenteer dat die term nie 'n geldige definisie vir lewende stelsels daarstel nie, en dat, weens die ekstreme selfverwysende taal wat dit sonder enige eksterne verwysing gebruik, dit in werklikheid 'n poging is om substansie te gee aan Maturana se radikale konstruktiwisme of solipsistiese epistemologie, of wat Danilo Zolo op sy beurt 'n "barre teologie" sou noem. 'n Voorbeeld is die bewering deur Maturana en Varela dat "wat ons nie sien nie, nie bestaan nie" of dat realiteit 'n versinsel van waarnemers is. Die outopoiëtiese model is volgens Rod Swenson "wonderbaarlik van die fisiese wêreld ontkoppel deur die verwekkers daarvan [...] (en is gevolglik) gegrond op 'n solipsistiese standpunt wat geen toegewing maak aan goeie oordeel en wetenskaplike kennis nie".

'n Foto van Moltenodam kort na dit gebou is, met Leeukop in die agtergrond. Die wit gebou agter die dam is die *Graaff Electric Lighting Works*, Kaapstad se eerste kragstasie. Die **Graaff Electric Lighting Works**-kragstasie is 'n hidro-elektriese en stoomkragsentrale wat in 1920 buite werking gestel is in Kaapstad, Suid-Afrika op die terrein van die Moltenodam. Geskiedenis ----------- Die aanleg was die eerste hidro-elektriese aanleg in Suid-Afrika en die eerste kragstasie in Kaapstad. Dit was die tweede elektriese kragstasie in Suid-Afrika, nadat die stad Kimberley reeds in 1882 krag opgewek het om hul strate met elektriese gloeilampe te verlig. Die kragstasie *Graaff Electric Lighting Works* is in April 1895 deur die Kaapstadse stadsraad in gebruik geneem ná die voltooiing van die Molteno-reservoir wat gebou is om drinkwater aan die vinniggroeiende stad te lewer. Die aanleg is vernoem na David Pieter de Villiers Graaff, wat van 1891-1892 burgemeester van Kaapstad was en die oprigting van die kragstasie persoonlik gefinansier het. Koste van £ 75 000 in 1895, gelyk aan £ 8 209 000 (ongeveer 143 miljoen ZAR) in 2017. Graaff was 'n groot voorstaander van die destydse relatiewe nuwe tegnologie vir elektrisiteit, veral vir openbare beligting. Die vraag vir elektrisiteit word aangedryf deur die behoefte aan straatligte om misdaad in die stad te verminder. Die aanleg het twee 150 kW kragopwekkers gehad wat deur stoom- of waterkrag aangedryf kon word. Die kragopwekkers was van die Woodhead Reservoir op Tafelberg voorsien. Vir die twaalf maande voor 30 Junie 1896 het die aanleg 2590 uur op waterkrag en 691 uur op stoomkrag met steenkool gestook. Die fabriek het 775 openbare straatligte regdeur Kaapstad aangedryf. Die aanleg is in 1920 buite werking gestel en in 1993 tot 'n nasionale monument verklaar. Huidige toestand ---------------- Die ou kragstasiegebou in 2012 soos gesien van die suidekant. Die kragstasiegebou staan steeds ten weste van die Moltenodam en is 'n geregistreerde nasionale monument. In 2015 is planne aangekondig om die gebou op te knap om 'n "museum vir watererfenis" te huisves. Maar amptenare het ook gesê dat aangesien die perseel naby die reservoir geleë is, dit onwaarskynlik is dat die perseel ooit oop sal wees vir die publiek, weens veiligheidsoorwegings.

| **Dubrovnik** | | --- | | **Kaart** | **Wapen** | | | | | | | | **Vlag** | | | | | |  **Land** |  Kroasië | |  **Distrik** | Dubrovnik-Neretva | |  **Koördinate** | 42°38′N 18°06′O / 42.633°N 18.100°O / 42.633; 18.100 | |  **Stigting** | 3de eeu v.C. | |  **Stadstatus** | - | |  **Oppervlakte:** |   | |  - Totaal | 143,35 vk km | |  **Hoogte bo seevlak** | 0 m | | | |  **Bevolking:** |   | |  - Totaal (munisipaliteit in 2011) | 42 641 | |  - Bevolkingsdigtheid | 297,5/vk km | |  **Tydsone** | UTC +1 (MET) | |  - Somertyd | UTC +2 (MEST) | |  **Klimaat** |   | |  - Tipe | Mediterreense klimaat | |  - Gemiddelde jaarlikse temperatuur | 16,4 °C | |  - Gem. temp. Januarie/Julie | 2,4 / 21,0 °C | |  - Gemiddelde jaarlikse neerslae | 1 035,7 mm | |  **Burgemeester** | Mato Franković (HDZ) | |  **Amptelike Webwerf** | *www.dubrovnik.hr* | | **Dubrovnik** [ˈdubrɔ̞ːʋnik]; Latyns *Rausium*, later *Ragusium*; Italiaans en Duits (verouderd) *Ragusa*; is 'n stad in 'n suidelike enklawe van Kroasië aan die Adriatiese Seekus. Lugbeeld van Dubrovnik se ou middestad Die stad is een van die belangrikste toeristebestemmings in die Adriatiese Seegebied, 'n seehawe, die setel van 'n Rooms-Katolieke biskop en die administratiewe sentrum van die distrik Dubrovnik-Neretva. Dubrovnik word vanweë sy kulturele betekenis dikwels ook "Pêrel van die Adria" en "Kroatiese Athene" genoem. Unesco het aan die historiese middestad in 1979 die status van wêrelderfenisgebied toegeken. Die stad het sy ekonomiese welvaart van oudsher aan die seehandel te danke gehad. Sy handelsbetrekkinge het oor groot dele van Suidoos-Europa en die hele Middellandse Seegebied gestrek. As onafhanklike Republiek van Ragusa was Dubrovnik die enigste stadstaat in die oostelike Adriatiese See wat met Venesië meegeding het. Danksy sy welvaart en gesofistikeerde diplomasie het die stad 'n hoë beskawings- en ontwikkelingspeil bereik, veral gedurende die 15de en 16de eeu. Dubrovnik se Latynse leuse, *Libertas* ("Vryheid"), dateer van hierdie periode. Alhoewel Dubrovnik reeds in die 1970's tot 'n gedemilitariseerde sone verklaar is om sy argitektuur en kunsskatte te beskerm, is die stad in 1991 ná die ontbinding van Joego-Slawië sewe maande lank deur Serwies-Montenegrynse magte beleër en gebombardeer. Die stad het 'n leidende rol in die ontwikkeling van die Kroatiese taal en literatuur gespeel. 'n Groot aantal Kroatiese digters, kunstenaars, geleerdes, wiskundiges en natuurkundiges was boorlinge van Dubrovnik wat steeds as 'n kulturele sentrum van Kroasië fungeer. Die meerderheid van sy bevolking is met 88,4 persent Kroate. Daar is klein minderhede Serwiërs en Montenegryne, Bosniake, Albaniërs en Jode.

'n Agtgang outomatiese ratkas 'n **Outomatiese ratkas** is 'n soort transmissie vir 'n motorvoertuig wat ratverhoudings outomaties kan verander terwyl die voertuig beweeg, en bevry die bestuurder daarvan om die ratte met die hand te wissel. Soos ander transmissiestelsels op voertuie, voorsien dit 'n binnebrandenjin van 'n reeks spoed- en wringkraguitsette wat nodig is vir goeie voertuigverrigting. Rathefboom vir 'n outomatiese ratkas Die gewildste vorm wat in motors gevind word, is die hidrouliese outomatiese ratkas. Soortgelyke, maar groter toestelle word ook gebruik vir swaar kommersiële en industriële voertuie en toerusting. Hierdie stelsel maak gebruik van 'n vloeistofkoppeling in die plek van 'n wrywingkoppelaar, en bereik ratwisseling deur 'n stelsel van planetêre ratte te sluit en te ontsluit. Sommige masjiene met 'n beperkte spoed of vaste enjinsnelhede, soos vurkhysers en grassnyers, benodig net 'n wringkragomsetter. 'n Kar met 'n outomatiese ratkas kan nie aan die brand gestoot word nie, omrede daar dan geen drukking van die transmissievloeistof is om die transmissie-onderdele te laat werk nie. Gebruiksgemak ------------- 'n Outomatiese ratkas vereis net dat die bestuurder moet versnel of rem wanneer dit nodig is, met die motor wat self die toepaslike rat kies. Omdat 'n outomatiese ratkas net met een voet gery word, kan mense met een been wat ontbreek of verlam is, nog steeds ry, in teenstelling met die handratkas wat die gelyktydige gebruik van twee voete vereis. Net so, vereis 'n handratkas dat die bestuurder sy een hand van tyd tot tyd van die stuurwiel verwyder (terwyl die voertuig in beweging is), wat moeilik of onmoontlik is om veilig te doen vir mense met 'n vermiste of benadeelde arm of hand.

'n **Outeur** word eng gedefinieer as die skepper van enige geskrewe werk en kan dus ook as 'n skrywer beskryf word. Die onderskeid lê gewoonlik daarin dat 'n outeur die skrywer van een of meer groot werke, soos boeke of dramas, is. Wetlike aspekte van outeurskap ------------------------------ 'n Kopieregsertifikaat wat die outeurskap van 'n bewys van Fermat se stelling sertifiseer, uitgegee deur die Staatsdepartement van Intellektuele Eiendom van die Oekraïne. In die kopieregwette van verskeie regsgebiede is daar min buigsaamheid rakende dit wat as outeurskap geld. Die Kopieregkantoor van die Verenigde State definieer kopiereg byvoorbeeld as "'n vorm van beskerming wat die wette van die Verenigde State aan outeurs van oorspronklike werke … bied". Om "outeur" van enige "literêre, dramatiese, musikale, artistiese of sekere ander intellektuele werke te wees, verleen sekere regte aan hierdie persoon (die eienaar van die kopiereg), veral die eksklusiewe reg om enige produksie of verspreiding van hulle werk te magtig of daarby betrokke te wees. Enige persoon of entiteit wat intellektuele eiendom wil gebruik wat deur kopiereg beskerm word, moet die kopiereghouer se toestemming ontvang om hierdie werk te gebruik, en sal dikwels gevra word om vir die gebruik van die materiaal te betaal. Na afloop van 'n vasgestelde tyd verval die kopiereg op die intellektuele werk en word dit openbare besit en kan dit onbeperk gebruik word. 'n Interessante aspek van outeurskap en kopiereg is dat dit op baie regsgebiede met 'n outeur se afsterwe aan iemand anders oorgedra kan word. Die persoon wat die kopiereg erf, is nie die outeur nie, maar geniet dieselfde regsvoordele. Sekere vrae ontstaan oor die toepassing van kopieregwette. Hoe is dit byvoorbeeld van toepassing op die komplekse kwessie van "fan"-fiksie. Outeurs kan verskillende van die regte op verskillende tye aan verskillende partye vir verskillende doeleindes en gebruike uitdeel, soos die reg om 'n storielyn vir 'n rolprent aan te pas, maar met verskillende karaktername aangesien die karakters reeds deur 'n ander maatskappy vir 'n televisiereeks of videospeletjies gebruik word. 'n Outeur verbeur sy regte wanneer hy onder kontrak werk, soos wanneer hy opdrag ontvang om 'n spesifieke werk te skep (wanneer 'n outeur byvoorbeeld deur 'n munisipale owerheid aangestel word om 'n toergids op te stel waarvan die regte uitsluitlik aan die munisipaliteit behoort), of wanneer materiaal geskryf word deur intellektuele eiendom te gebruik wat aan ander behoort (soos wanneer 'n roman of draaiboek geskryf word wat 'n nuwe aflewering in 'n reeds gevestigde media-franchise is). Filosofiese sienings oor die aard van outeurskap ------------------------------------------------ Mark Twain was 'n prominente Amerikaanse outeur in verskeie genres insluitend fiksie en joernalisme gedurende die 19de eeu. In literatuurteorie wys kritici op komplikasies in die term *outeur* wat verder strek as net die komponente waaruit outeurskap in 'n wetlike opset bestaan. In die nasleep van postmoderne letterkunde, het kritici soos Roland Barthes en Michel Foucault die rol en relevansie van outeurskap ten opsigte van die betekenis of interpretasie van 'n teks ondersoek. Barthes bevraagteken die idee dat 'n teks aan 'n enkele outeur toegeskryf kan word. In sy essay, "Death of the Author" (1968), skryf hy dat dit die taal is wat praat, nie die outeur nie. Hy beweer dat dit die woorde en taal van 'n teks is wat die betekenis aan die lig bring, nie iemand wat die wetlike verantwoordelikheid vir die produksieproses dra nie. Die verduideliking en betekenis van 'n werk hoef nie by die skepper daarvan gesoek te word nie. Die psige, kultuur, fanatisme van 'n outeur kan buite rekening gelaat word wanneer 'n teks geïnterpreteer word, want die woorde self, as deel van die taaltradisies, is ryk genoeg. Om 'n geskrewe werk te interpreteer sonder om die roem van die outeur, sy smake, passies en swakhede in ag te neem, impliseer dat die taal praat, nie die outeur nie. Michel Foucault redeneer in sy essay "What is an author?" (1969) dat alle outeurs skrywers is, maar dat alle skrywers nie outeurs is nie. Hy skryf dat alhoewel "'n privaatbrief dalk 'n ondertekenaar het — dit nie 'n outeur het nie". Om die titel *outeur* aan enige geskrewe werk toe te skryf, impliseer dat sekere standaarde aan die teks toegeskryf word wat, volgens Foucault, saam met die idee van "die outeurfunksie" optree. Foucault se outeurfunksie is die idee dat 'n outeur slegs as 'n funksie van 'n geskrewe werk, as gedeelte van die struktuur, bestaan, maar nie noodwendig deel van die vertolkende proses is nie. Die literatuurkritici Barthes en Foucault stel voor dat lesers nie op die idee van een oorkoepelende stem staatmaak wanneer hulle 'n geskrewe werk interpreteer nie. Hulle waarsku dat vertolkings kan skade ly wanneer die onderwerp van inherent betekenisvolle woorde en taal met die persoonlikheid van die skrywerstem geassosieer word. Lesers behoort die teks eerder in terme van die taal as "outeur" vertolk. Verhouding met die uitgewer --------------------------- Die outeur van 'n werk ontvang óf 'n persentasie wat volgens groothandel bereken is óf 'n spesifieke fooi óf 'n vaste bedrag vir elke boek wat verkoop word. Uitgewers verminder die risiko van hierdie soort ooreenkoms deur in te stem om die bedrag eers te betaal nadat 'n sekere hoeveelheid kopieë verkoop is. Gevestigde en suksesvolle outeurs kan 'n voorskot ontvang wat teen toekomstige tantieme vasgestel is, maar dit is nie meer 'n algemene gebruik nie. Die meeste onafhanklike uitgewers betaal tantieme as 'n persentasie van die netto ontvangste. Volgens hierdie reëling hoef die outeur niks tot die publikasiekoste by te dra nie. Die koste en finansiële risiko word deur die uitgewer gedra wat dan die grootste persentasie van die ontvangste sal ontvang. By opdragpublikasies tref die uitgewer al die publikasiereëlings en die outeur dek al die uitgawes. Hierdie soort uitgewer vra normaalweg 'n vaste fooi vir die reëlings rondom publikasie, voorsien 'n verkoopplatform en ontvang 'n persentasie van elke kopie wat verkoop word. Die outeur ontvang die res van die geld. 'n Alternatiewe selfpubliseringsmetode wat algemeen voorkom, is om 'n druk-op-aanvraag publiseerplatform te gebruik, maar hierdie soort platform produseer boeke wat slegs by beperkte afsetplekke beskikbaar is en nie deur hoofstroom verspreiders en boekwinkels verkoop word nie (CreateSpace is byvoorbeeld eksklusief aan Amazon). Verhouding met redigeerder -------------------------- Die verhouding tussen die outeur en redigeerder, baie keer die outeur se enigste skakel met die uitgewers, word dikwels as die spanningsarea gekarakteriseer. Die outeur sal sy lesers gewoonlik slegs bereik indien die verhaal die redigeerder se aandag trek. Die outeur is nie meer die enigste noodwendige betekenismaker nie, maar die invloed van die redigeerder en uitgewer word ingesluit ten einde die gehoor as sosiale handeling by die skryfproses te betrek. Daar is drie hoofareas wat deur redigeerders gedek word - Taalversorging (die nagaan van die grammatika en spelling en die korrigering van spelfoute), Storie ('n potensiële area van groot angs vir outeur sowel as uitgewer) en Uitleg (die opstel van die laaste proef vereis dikwels klein veranderinge. 'n Uitlegredakteur moet sorg dat dit nie die sin van die teks verander nie). In Pierre Bourdieu se essay "The Field of Cultural Production" word die uitgewersbedryf as'n "ruimte van literêre of kunstige posisionering" of 'n "strydveld" uitgebeeld wat deur die spanning en beweging onder die verskeie posisies in die veld gedefinieer word. Vir die outeur in die besonder, beteken outeurskap dat die teks deel van sy identiteit uitmaak, en daar is baie op die spel in die onderhandeling van gesag oor daardie identiteit. As "kulturele beleggers" vertrou die uitgewers op die redigeerder-posisie om 'n goeie belegging in "kulturele kapitaal" te identifiseer wat uiteindelik kan groei om 'n ekonomiese kapitaalopbrengs vir alle posisies te verseker. Volgens die studies van James Curran het die sisteem van gedeelde waardes onder redigeerders in Brittanje druk op outeurs geplaas om te skryf om aan die redigeerders se verwagtings te voldoen. Die fokus word dus van die lesersgehoor weggeneem en die verhouding tussen outeurs en redigeerders en skryf as 'n sosiale handeling word onder spanning geplaas. Selfs boekresensies deur redigeerders is van groter belang as die leserskap se reaksie op die teks. Vergoeding ---------- Volgens 'n standaardkontrak met 'n outeur bestaan vergoeding gewoonlik uit 'n betaling in die vorm van 'n voorskot en tantieme. 'n Voorskot is 'n ronde bedrag wat voor publikasie betaal word. 'n Voorskot moet eers uitverdien wees voordat tantieme betaal kan word. 'n Voorskot kan in twee ronde bedrae betaal word: die eerste betaling by kontraktekening, en die tweede by aflewering van die voltooide manuskrip of publikasie. In sommige lande verdien outeurs ook 'n inkomste van 'n staatskema. Binne hierdie skemas ontvang outeurs 'n bedrag vir die aantal kopieë van hulle boeke in opvoedkundige en/of openbare biblioteke. Baie outeurs vul hulle inkomste uit boekverkope aan met openbare spreekgeleenthede, skoolbesoeke, toelae en dosent-/onderwysposte. Spookskrywers, tegniese skrywers en handboekskrywers word normaalweg op 'n ander manier betaal: gewoonlik 'n vaste fooi of 'n per-woord-tarief in plaas van 'n persentasie van verkope. Sien ook -------- * Lys van outeurs

'n Uitsig oor die Mazeppabaai, Oos-Kaap Die skoener **Mazeppa** het ‘n paar maal ‘n rol in die geskiedenis van Suid-Afrika gespeel. Hierdie snelvarende koopvaardyskip met sy skerp boeg en twee maste is in die 1830’s as ‘n slaweskip in die Verenigde State vir John Owen Smith gebou. Later in daardie dekade was die skip veral betrokke in smokkelhandel aan die Suid-Afrikaanse ooskus, maar het selfs oor die hele Atlantiese en Indiese Oseane gevaar. In Julie bring die skip onder kapt. Tate die 27 oorlewendes (hoofsaaklik vroue en kinders) van die trek van Louis Tregardt van Delagoabaai na Durban, waar hulle op 19 Julie aankom. Die Beleg van Congella begin op 23 Mei 1842 en maak ‘n einde aan die Natalia Republiek onder Andries Pretorius. In die gevegte buit die Voortrekkers die skip Mazeppa wat in die baai van Port Natal voor anker lê. Hulle skiet die wagte, vang 16 Engelse soldate en 9 burgerlikes, buit 500 pond in kontant, 56 wavragte goedere en ‘n kanon. Aan boord het ook 28 gesinslede van die Britse garnisoen in Port Natal geskuil. Kapt. C.J. Cato voer ‘n kordaatstuk uit deur met die skip te ontsnap terwyl daar op hulle geskiet word. En vaar na Delagoabaai om hulp te soek. Na die opheffing van die beleg het die skip na Durban teruggekeer. Algoabaai was tussen 1837 en 1848 die skip se tuishawe. Daarna was dit tot 1858 in Port Louis in Mauritius. Volgens gerugte het Cato met sy skip in Mazeppabaai naby Port St. Johns gaan skuil en het die skip daar op die rotse geloop. Bibliografie ------------ *

Die woord **Nasireër** beteken afgesonderde. In Numeri 6 lees ons dat enige Israeliet 'n Nasireer kon word. Om 'n Nasireër te wees het beteken dat iemand 'n gelofte aan die Here aflê waardeur hy homself op 'n besondere wyse aan die Here toewy. Met die nasireergelofte het 'n Israeliet sy ywer en liefde vir die Here getoon. Die nasireerbelofte het gewoonlik net vir 'n bepaalde tyd geduur, gewoonlik ongeveer dertig dae. In die geval van Simson, Samuel en Johannes die Doper was dit egter anders gesteld. Hulle was lewenslange nasireërs – lede van 'n baie eksklusiewe en besonderse groepie mense. Simson en Johannes die Doper was reeds voor hul geboortes deur die Here geroep as Nasireërs van God. Samuel, daarteenoor, is met sy geboorte deur sy ouers aan die Here as 'n Nasireër toegewy. Nietemin het hulle almal die een besondere eienskap in gemeen dat hulle hul hele lewe lank as Nasirëers van God opgetree het. Aangesien die nasireers mense was wat gewy is vir diens aan God, moes hulle lewenswyse ook sekere uitsonderlike eienskappe toon. Die nasireër mag in die eerste plek geen vloeistof of voedsel wat van druiwe gemaak is geëet of gedrink het nie. Hy mag nie sterk drank, wyn, asyn of druiwesap gedrink het nie. Die Nasireër mag ook nie enige vars of gedroogde druiwe geëet het nie. Alle produkte wat van druiwe gemaak is moes vermy word deur die Nasireer. Die rede hiervoor was dat God van die Nasireer verwag het om absoluut heilig te leef. Deur weg te bly van wyn of sterk drank het die Nasireer verseker dat sy optrede en woorde nie beïnvloed word deur die gebruik van alkohol nie. Die Nasireer moes te alle tye nugter en gehoorsaam aan God optree. Asyn, druiwe, rosyntjies en rosyntjiekoeke moes ook vermy word deur die Nasireer, nie omdat dit soos drank sy oordeelsvermoe kon beïnvloed nie, maar wel omdat hierdie produkte simbole was van 'n lewe wat deur die najaag van genot gekenmerk word. By die omringende volkere was die eet van hierdie lekkernye wat van druiwe gemaak is deel van hulle diens aan hul afgode. Die Nasireers moes daarom alle druiweprodukte vermy omdat dit simbool was van vleeslike genot en plesier wat nie by 'n godvresende lewe behoort nie. Tweedens mag die Nasireer nie sy hare gesny het nie. Sy hare en baard moes ongesny bly vir die hele periode wat hy aan God gewy was. Die lang hare en baard van die Nasireer was 'n sigbare teken gewees van sy heilige afsondering aan die Here. Lang hare het in die wêreld van destyds lewe en lewenskragtigheid gesimboliseer en het daarop gewys dat die Nasireer sy lewenskrag ontvang. Laastens mag die Nasireer aan geen lyk gevat het nie. Die Nasireer moes aan die volk 'n voorbeeld stel van volmaakte heiligheid voor God. Daarom mag hy nie in aanraking gekom het met voorwerpe wat deur God as onrein verklaar is nie. Ons weet dat 'n lyk deur God se wette as onrein verklaar is. Hoewel daar baie dinge was wat 'n mens onrein kon maak voor God, word die vat aan 'n lyk spesifiek vir die Nasireer verbied. Die Nasireer mag nie met die dood in aanraking kom, want die Nasireer is aan die volk 'n sigbare teken van die verlossing en lewe wat God bring aan sy kinders wat aan Hom gehoorsaam is.

'n Uitsig oor 'n weiland met strooiblomme op Mount Hotham na Mount Feathertop (Victoriaanse Alpe) Mount Feathertop, Victoria, Australië Die **Australiese Alpe** (Engels: *Australian Alps*) is die hoogste bergreeks van Australië. Dit is in die suidelike Australië geleë en streek oor die deelstaate en gebiede Victoria, Nieu-Suid-Wallis en die Australiese Hoofstadgebied. Die Australiese Alpe bevat Australië se enigste bergpieke met 'n hoogte van meer as 2 000 meter bo seevlak. Die Australiese Alpe is die enigste biostreek in Australië waar jaarlikse sneeuval voorkom en dus die enigste geskikte plek van dié land vir wintersportsoorte soos ski en sneeuplankry. Hulle streek oor 'n gebied van meer as 12 330 km². Die Australiese Alpe behoort tot die Groot Skeidingsgebergte, 'n bergreeks wat vir meer as 3 000 km van die noordelike Queensland oor Nieu-Suid-Wallis en die noordelike Victoria streek. Dié bergreeks skei die dreinering van riviere wat in 'n oostelike rigting in die Tasmansee vloei van dié wat in 'n westelike rigting na die Murray-Darling-Murrumbidgeebekken (en dus na die Suidelike Oseaan) of na binnelandse mere, soos die Eyremeer – wat onder seevlak is – vloei of andersins vinnig verdamp. Die hoogste bergpieke van die Great Dividing Range is in die Australiese Alpe geleë. Mount Kosciuszko is met 2 228 meter bo seevlak die hoogste bergpiek op die vasteland van Australië, gevolg deur Mount Townsend met 2 209 meter.

**Nasionale belang**, waarna dikwels verwys word deur die Franse uitdrukking ***raison d'État*** (vertaal "rede vir die staat"), stel die rasionaliteit van goeie regering met verwysing na die doelstellings en ambisies van 'n soewereine staat, hetsy dit ekonomies, militêr, kultureel of andersins is. *Raison d'etat* is 'n integrale konsep binne die veld van internasionale betrekkinge, aangesien die opkoms daarvan op verskillende maniere ontwikkel het om staat-tot-staat-betrekkinge te bestuur. :176 Die strewe na nasionale belang is die grondslag van die realistiese skool in internasionale betrekkinge. Geskiedenis ----------- Voordat hervormings in Europa in die 16de eeu deurgevoer is, is nasionale belang dikwels sekondêr tot dié belangrikheid van godsdienstige oorwegings verstaan. Om 'n oorlog te voer, moet regeerders sodanige optrede in 'n konteks regverdig. Niccolò Machiavelli word oor die algemeen beskou as die eerste denker wat die voorrang van die nasionale belang in hierdie konteks voorstaan. Die praktyk word tydens die dertigjarige oorlog deur Frankryk onder leiding van sy hoofminister Kardinaal de Richelieu gebruik toe hy, ondanks sy eie Katolisisme, aan die Protestantse kant ingegryp het om die toenemende mag van die Katolieke Heilige Romeinse keiser te beperk. Na aanleiding van de Richelieu verdedig Jean de Silhon die begrip *raison d'État* as "'n middel tussen wat gewete toelaat en sake vereis". Die idee van die nasionale belang het gou die Europese politiek oorheers, wat oor die volgende eeue besonder mededingend geword het. Dit sou 'n vorm van rede word 'gebore uit die berekening en die slimmigheid van mense', en die staat erken as "'n wetende masjien, 'n werk van die rede." Die staat word nie meer afgelei van die goddelike orde nie en is van nou af onderworpe aan sy eie besondere behoeftes. State sou nou openlik aksie kon beoefen op grond van eiebelang. Net so kan merkantilisme gesien word as die ekonomiese regverdiging van die aggressiewe strewe na die nasionale belang. Internasionale betrekkinge -------------------------- Die realistiese skool van internasionale betrekkinge is gebaseer op hierdie idee van buitelandse beleid wat daarop gemik is om die nasionale belang na te streef. Die skool het op die Kongres van Wene sy hoogtepunt bereik, wat neerkom op die balansering van die nasionale belang van verskeie groot en mindere moondhede, waarvoor Klemens von Metternich aangedui sou word as die hoofonderhandelaar en teoretikus. Metternich het egter slegs min of meer bereik wat sy voorganger, Wenzel Anton, al gedoen het toe hy baie van die tradisionele Habsburgse alliansies omgekeer het en internasionale betrekkinge opnuut opgebou het op grond van nasionale belang in plaas van godsdiens of tradisie. Sulke opvattinge het baie kritiek gekry na die bloedige debakel van die Eerste Wêreldoorlog, waar sommige probeer het om die konseptuele magsewewig te vervang met die idee van kollektiewe veiligheid, waardeur alle lede van die Volkebond "'n aanval op een as 'n aanval op almal sou beskou" het en sodoende die gebruik van geweld deur state af te skrik. Die Volkebond het nie gewerk nie, deels as gevolg van die weiering van die Verenigde State om aan te sluit, sowel as die feit dat nasies in die praktyk het dit nie altyd "in die nasionale belang" gevind om mekaar van die gebruik van geweld af te weer nie. Die gebeure van die Tweede Wêreldoorlog, tesame met die Eerste Wêreldoorlog, het gelei tot 'n hergeboorte van die realisme, sowel as die geboorte van neorealistiese denke, aangesien internasionale verhouding-teoretici die rol van mag in globale bestuur weer beklemtoon het. Baie sulke teoretici het die swakheid van die Volkebond geblameer op die idealisme (in teenstelling met realisme) en ondoeltreffendheid om oorlog te voorkom, selfs al het hulle die beleid van die merkantilisme se 'bedelaar van jou buurman maak' vir die skepping van die nasionaal sosialistiese state in Duitsland en Italië beskuldig. Met die hegemoniese stabiliteitsteorie is die konsep van Amerikaanse nasionale belang uitgebrei om die beskerming van oop seeroetes in te sluit, asook die fasilitering en uitbreiding van vrye handel.

De Landgraafskap Hesse (bruin) en die graafskappe Ziegenhain en Nidda (blou) omtrent 1450Wapen van die grawe von Ziegenhain Die **graafskap Ziegenhain** was 'n gebied van die Heilige Romeinse Ryk van die Duitse Nasie wat deur die grawe van Ziegenhain regeer is. Die familie ----------- Die grawe van Ziegenhain was nasate van die Gozmar-familie wat al in die 9de eeu opgeteken is en van die grawe van Reichenbach wat 'n sytak van die Gozmar-familie was wat in die 11de eeu gestig is. In die 12de verkry hulle 'n aaneengeslote gebied wat uit die voogdy oor die klooster van Fulda, allodiale besittings, ryksbesit en lene soos Mainz, Fulda en Hersfeld bestaan het. Dit het Neder-Hesse amper geheel van Opper-Hesse geskei. Die naam -------- Graaf Gottfried I het die burg Ziegenhain gebou, wat tans in 'n stadsdeel van Schwalmstadt geleë is en vanaf 1144 het hulle die naam "Grafen von Cigenhagen" aangeneem. Soms het hulle ook die naam "graaf von Wegebach" gebruik. Hierdie nedersetting wat ongeveer 1 km ten noorde van Ziegenhain lê, word in 1144 die eerste keer genoem en Gottfried I het daar gewoon. In 1308 word dit 'n "villa" genoem. In die 15de eeu word dit egter verlaat. Geskiedenis ----------- Die graafskap verloor in 1158 aansienlike gebiede toe Gozmar III von Ziegenhain se dogter Lukardis met Friedrich, die seun van landgraaf Ludwig II van Thüringen getroud het. Die Ludowinger-familie van Thüringen het op baie gebiede aanspraak gemaak, soos op Reichenbach, Wildungen, die burgte Keseberg en Staufenberg en Treysa en Zeigenhain self. Gozmar III se opvolger en broer Rudolf II het hom hierteen aanvanklik suksesvol verweer, maar die aansprake het voortgeduur. Graaf Ludwig I het met die suster van die laaste graaf van Nidda Berthold I getroud en toe Berthold sonder erfgenaam gesterf het, het Ludwig in 1205 die graafskap Nidda aan die noordelike rand van die Wetterau geërf. Rudolf II se kleinseuns Gottfried IV en Berthold II is egter in 1233 gedwing 'n ooreenkoms met landgraaf Konrad von Thüringen 'n verdrag te teken waarin hulle Reichenbach, Wildungen, die burg Hollende en die suidwestelike helfte van die voogdy Keseberg opgegee het. ### Deling Die broers Gottfried IV en Berthold I het saam die graafskap geregeer, maar toe is dit in 1258 tot 1330 verdeel. Gottfried IV se seun Ludwig II, en ná hom Engelbert I het Nidda en 'n klein deel van Ziegenhain geregeer. Berthold I se seun Gottfried V en ná hom sy seun Gottfried VI kry die grootste deel van Ziegenhain self. Graaf Ludwig II het sy aansprake op die burg Hornberg in die dal van die Neckar in 1263 ten gunste van die biskop van Speyer opgegee. Die grootste deel van die voogdy-regte oor die klooster van Fulda word in 1279 aan die klooster self afgestaan. Neustadt ten ooste van Marburg word in 1294 aan die bisdom Mainz verloor. ### Hereniging Die twee dele van die graafskap word in 1330 herenig toe Gottfried VI se seun en opvolger Johann I die erfdogter van Engelbert I getroud het. Johann I neem in 1331 deel aan 'n opstand van die burgers van Fulda teen die ab van die magtige klooster in 'n poging om weer grip hierop te kry. Hy verloor egter die slag en word gedwing 'n groot boete te betaal. Hy doen in 1344 vir 'n afkoopsom van 7100 pond Heller afstand van alle voogdy-regte wat hy nog oor die klooster kan opeis. Die ooreenkoms word in 1346 regsgeldig. ### Verhouding met die landgraafskap Hesse Die geografiese ligging van die graafskap tussen die twee belangrikste dele van die landgraafskap Hesse: Neder- en Opperhesse het baie konflikte veroorsaak. Hesse het sy gebied wil verenig ten koste van Ziegenhain. Die hoogtepunt van hierdie stryd was die leidende rol wat graaf Gottfried VII in die *Sternerbund* gespeel het, 'n koalisie van grawe, burg-here en abdye wat teen Hesse gerig was. Die *Sternerbund* het egter van landgraaf Hermann II verloor. Ziegenhain het in die bisdom Mainz sy sterkste bondgenoot in die stryd teen Hesse gevind. Mainz en Hesse het albei geprobeer die hegemonie oor noord- en midde-Hesse te verkry. Hierdie stryd het van die 13de tot ver in die 15de voortgeduur. Die beslissende slag kom op 23 Julie 1427 by Fritzlar en landgraaf Ludwig II van Hesse verslaan aartsbiskop Konrad III van Mainz. Hierna word graaf Johann II van Ziegenhain gedwing Hesse as sy leenheer te erken. ### Dispuut oor die opvolging Albrecht „Graf von Hohenlohe zu Ziegenhain und Nidda" Die laaste graaf van Ziegenhain Johann II "die sterke" sterf in 1450 sonder opvolgers en dit lei tot 'n verbitterde dispuut oor die opvolging: * Landgraaf Ludwig I van Hessen verklaar dat die graafskap Ziegenhain 'n vervalle leen van Hesse is en dus aan hom behoort * Die familie Hohenlohe maak aanspraak op die graafskap, omdat 'n kleindogter van Gottfried VIII, Elisabeth von Hanau, wie se moeder Elisabeth von Ziegenhain met graaf Ulrich V von Hanau getroud was, met Albrecht I von Hohenlohe-Weikerheim getroud is. Albrecht se seuns Albrecht II en Kraft V von Hohenlohe-Weikersheim is aanvanklik suksesvol. Keiser Frederik III beleen hulle op 14 Mei 1450 met die rykslene van Ziegenhain en verhef hulle tot erflike grawe van die ryk. Ludwig von Hessen negeer dit en beset die graafskap met sy leër. Die stryd gaan tot 1495 op die slagveld asook in die geregshof voort. Uiteindelik wen Hesse, hoewel hulle eers 9000 gulden aan Hohenlohe moet betaal. Hiermee word Ziegenhain, insluitend Nidda 'n deel van die landgraafskap Hesse. Die Hohenlohe behou die graaflike titel. Literatuur ---------- * Karl E. Demandt: *Geschichte des Landes Hessen,* 2. Auflage, Kassel, 1972 (S. 203–207, Grafschaft Nidda: S. 159) ISBN 3-7618-0404-0 * Gerhard Köbler: *Historisches Lexikon der deutschen Länder*. 4. Auflage, München 1992. * Martin Röhling: *Die Geschichte der Grafen von Nidda und der Grafen von Ziegenhain* = Niddaer Geschichtsblätter 9. Hrsg.: Niddaer Heimatmuseum e.V. Nidda, 2005. ISBN 3-9803915-9-0 * H. Römer: "Zur Verfassungsgeschichte der Grafschaft Ziegenhain im 13. und 14. Jahrhundert". In *Zeitschrift des Vereins für hessische Geschichts- und Landeskunde* 48 (1915), S. 1–118. * Gerhard Taddey: "Wie die Hohenloher Grafen wurden". In: *Beiträge zur Landeskunde. Regelmäßige Beilage zum Staatsanzeiger für Baden-Württemberg* 5 (1976), S. 1–9. * Friedrich-Wilhelm Witzel: *Die Reichsabtei Fulda und ihre Hochvögte, die Grafen von Ziegenhain im 12. und 13. Jahrhundert* = Veröff. des Fuldaer Geschichtsvereins 41 (1963).

Kaart van die *Rote Insel* met die vasteland en sy omgewing. Die ligging van die geboortehuise van Marlene Dietrich en Alfred Lion word op die kaart aangedui Die gasometer, die *Rote Insel* se bekende baken Die geboortehuis van Alfred Lion, medestigter van die befaamde Amerikaanse jazz-etiket *Blue Note*, in Gotenstraße 7 Die nuwe treinstasie Berlin-Südkreuz, wat in 2006 ingewy is, is die tweede grootste in Berlyn Die Rote Insel as 'n digbeboude woonkwartier: 'n Uitsig vanuit die Gasometer in noordoostelike rigting. Die Cherusker-straat verskyn op die voorgrond Die ***Rote Insel*** (Duits: "Rooi Eiland", ook ***Schöneberger Insel*** genoem) is 'n kwartier in die Berlynse stadsdeel Schöneberg wat sedert die administratiewe hervorming van 2001 deel uitmaak van die distrik Tempelhof-Schöneberg. Die Rote Insel vorm self geen administratiewe eenheid nie. Die kwartier se naam is afgelei van sy ligging tussen die spoorlyne van die Berlynse stadstreinstelsel en die tradisionele linkse politieke oriëntering van sy arbeidersbevolking. Mense het hulle hier in die 1930's en 1940's nog steeds verset teen die Nasionaal-Sosialistiese bewind. In boukundige opsig pronk die kwartier met die Koningin-Luise-Gedagteniskerk van 1912 en die historiese gasometer wat as 'n nywerheidsmonument oor die kwartier toring. Die geboortehuis van die bekende aktrise en sangeres Marlene Dietrich lê in die Rote Insel se Leberstraße. Alfred Lion, medestigter van die befaamde Amerikaanse jazz-etiket *Blue Note*, is eweneens in die kwartier gebore. Ook sy geboortehuis in Gotenstraße 7 staan steeds. Ligging ------- Die kwartier lê teen die suidwestelike rand van die Berlynse middestad binne 'n skerphoekige driehoek, wat deur die spoorlyne van die *Wannseebahn* in die weste, die *Dresdener* en *Anhalter Bahn* in die ooste en die *Ringbahn* in die suide gevorm word. Die driehoek se buitehoeke word deur die treinstasies Schöneberg, Südkreuz en Yorckstraße gevorm. In die weste grens die voormalige middestad van Schöneberg met die Kaiser-Wilhelm-plein en die Hauptstraße (Hoofstraat) aan die Rote Insel, in die suidooste lê die stadsbuurt Kreuzberg, en in die ooste en suidooste grens die "eiland" aan die woon- en nywerheidsgebiede van die stadsbuurt Tempelhof. Twee hoofstrate loop in wes-oostelike rigting deur die Rote Insel, die Monumenten- en die Kolonnen-straat, wat tot by die 1980's ook as die buurt se belangrikste winkelstraat gedien het. Die vyf strate suid van Kolonne- en wes van Naumann-straat, wat parallel in noord-suidelike rigting loop, vorm die kerngebied van die buurt: Cherusker-, Goten-, Leber-, Gustav-Müller- en Naumann-straat. Daar is 'n klein aantal dwarsstrate soos Leuthener, Torgauer en Roßbach-straat. Die strate, wat buite hierdie kerngebied geleë is, is tot by die einde van die Tweede Wêreldoorlog net in 'n beperkte mate by die Rote Insel-buurt gereken. Die statige geboue van Czeminski- (vroeër Siegfried-) of Hohenfriedberg-straat het egter dikwels die klein kantore van militêre of ander staatsinstellings of woonstelle vir militêre personeel gehuisves. Die noordelike deel van die Rote Insel het net oor 'n klein bevolking beskik, wat aansienlik gefluktueer het en nie deur sterk sosiale bande gekenmerk was soos die suidelike deel nie. Schöneberg se *East End* ------------------------ 'n Historiese kaart van Schöneberg Die begraafplaas *Alter St. Matthäus-Kirchhof* in die noordelike buitehoek verduidelik met sy terrein, wat in die rigting van die Spree-vallei saggies afdaal, verduidelik die Rote Insel se geologiese ligging op die Teltow-plato. Die begraafplaas lê as 'n uitloper van die Insel teen die Teltow-helling wat - soos op die kaart uit die jaar 1885 links-aan maklik gesien kan word - in die ooste tot by die heuwel Kreuzberg en die Hasenheide loop. Die spore wat die Insel-driehoek vorm word op die historiese kaart reeds byna volledig getoon. Die gebied van die Rote Insel - wat by die posisie van die voorsetsel "Alt" van "Alt-Schöneberg" geleë is - het destyds nog uit onbeboude persele bestaan. Die ingewikkelde topografie van die moderne Berlyn versluier die historiese redes waarom die Rote Insel-buurt presies hier ontstaan het. Schöneberg, wat gedurende die 19de eeu vinnig van 'n plattelandse dorpie tot 'n selfstandige stad digby Berlyn gegroei het, verduidelik immers 'n fenomeen wat destyds kenmerkend vir baie Europese stede was. Vanuit die historiese dorpskern van Schöneberg is omtrent 1900 twee woongebiede ontwikkel wat duidelik van mekaar verskil het: Die pragtige *Bayerische Viertel* ("Beierse Kwartier" - die naam is afgelei van die plaaslike straatname wat na Beierse stede verwys) met sy uitgestrekte ontspanningsgebiede soos die aangrensende Rudolph-Wilde-park in die weste van Schöneberg, en in die ooste die toekomstige arbeiderskwartiere tussen plase, nywerhede en die twee spoorlyne met hulle geraas en lugbesoedeling, wat aan die stoomlokomotiewe te danke was. In Europa se vroeë nywerheidsstede was die woonkwartiere van die werkersklas byna steeds in die oostelike dele van die stadsgebied geleë - vanweë die oorheersende winde uit westelike rigting, die geraas en grootskaalse lugbesoedeling deur rook - wat na die ooste gewaai is - het hulle hier veral mense gevestig wat geen woonstelle in die "gesonde" en rustige kwartiere van die westelike stadsgebiede kon bekostig nie. Hierdie fenomeen, wat aanvanklik veral in Engelse stede soos Londen, Manchester en Birmingham opgetree het, het dan ook as die *East End*-fenomeen bekend gestaan. Die oorsprong van die naam -------------------------- ### Insel (eiland) Die kwartier se ligging tussen spoorlyne het sy ontwikkeling sowel in historiese asook sosiologiese opsig bepaal. Toe die grootskaalse boubedrywighede van die periode tussen 1870 en 1890 hier 'n aanvang geneem het, het die spore, wat in die tweede derde van die 19de eeu gebou is, die oprigting van woonkwartiere reeds duidelik belemmer. Eers in die laat Keisertyd tussen die eeuwisseling en die Eerste Wêreldoorlog is toereikende straat- en brugverbindings met Alt-Schöneberg en Berlyn aangelê. Hierdie ontwikkeling is veral deur die vinnige uitbreiding van die hoofstad Berlyn na die omliggende gebiede en die behoeftes van die Pruisiese weermag in die noordelike en oostelike dele van die Insel bevorder. Sedert die vroeë 20ste eeu verbind altesaam vier brûe die Insel met die res van die stad: Die Julius-Leber-brug (vroeër Sedan-brug) en Langenscheidt-brug (vroeër Siegfrieds-brug) in die weste en Monumenten- und Kolonnen-brug in die ooste. ### „Rot (rooi)" Graf van die ginekoloog Julius Mayer (1829–1890) en sy vrou Marie op die begraafplaas Alter St. Matthäus-Kirchhof (detail) Alhoewel die volgende vertelling trekke van 'n moderne mite dra, verklaar dit nogtans hoekom die kwartier die politieke bynaam "rooi" gekry het: *„Keiser Wilhelm I het in 1878 – die Sosiaal-Demokratiese Party van Duitsland was destyds nog onwettig - ná twee sluipmoordpogings en 'n kuur, wat enkele maande geduur het, na Berlyn teruggekeer, en die stad het in patriotiese sentimente en 'n see van swart-wit-rooie landsvlae versink. Net die bierhandelaar Bäcker in die Schönebergse Sedan-straat het gedurf om 'n rooi vlag by die venster uit te hang. Vanweë hierdie ongekende daad is hy uit die land verban. Die Sedan-kwartier is sedertdien die Rote Insel genoem."* (Wenzel, 1983). Van die begin af was die Insel 'n woonkwartier vir armer bevolkingsgroepe. Ná die herroeping van die sogenaamde "Sosialiste-wette" in 1890 het die Sosiaal-Demokratiese Party hier by verkiesings 'n buitengewoon groot persentasie van die uitgebragte stemme op hom verenig - 'n merkwaardige prestasie teen die agtergrond van die destydse Pruisiese drie-klasse-stemreg, wat aan welvarende burgers en belastingbetalers groter stemregte verleen het as aan armer inwoners. Die Insel-bevolking is swaar deur die na-oorlogse inflasie getref en het gedurende die Weimarse Republiek (1918-1933) veral die linkse partye SPD, USPD en KPD ondersteun, terwyl die offisiere van die spoorweg-regiment vir Duits-Nasionale partye gestem het. Die plaaslike bevolking was regstreeks betrokke by die regsgesinde Kapp-staatsgreep van 1920 en het 'n groot rol by die gevegte rondom die Schönebergse Raadsaal op Kaiser-Wilhelm-plein gespeel. Die Raadsaal is tydens die Tweede Wêreldoorlog deur 'n bomaanval vernietig, maar 'n gedenktafel herinner vandag nog aan die staatsgreep en die slagoffers wat die jong demokrasie hier kom verdedig het. In dieselfde jaar is Schöneberg by Berlyn ingelyf. Schöneberg was in vergelyking met die uitgestrekte arbeiderskwartiere van die "Rooi Wedding", Neukölln of Berlyn-Friedrichshain eerder 'n klein welaf buurt met voorstadkarakter. Nogtans het Hitler se SA-troepe die Rote Insel, wat deur aanhangers van linkse partye oorheers was, net swaar gewapend tydens skielike strooptogte aangedurf. Julius Leber (1891–1945), een van die belangrikste figure in die weerstandsbeweging van 20 Julie 1944, het tydens die oorlog by 'n plaaslike koolhandelaar naby die hoek van Torgauer en Goten-straat gewerk. Hy is op 5 Januarie 1945 deur die NS-bewind tereggestel. Die voormalige Sedan-brug en -straat is tans na hom vernoem. Sedert die vroeë 1980's is die Rote Insel in politieke opsig 'n bolwerk van groen-alternatiewe en linkse partye. Die Groen Party het hier dikwels duidelik meer as twintig persent van die uitgebragte stemme op hom verenig. Argitektuur ----------- ### Die gasometer Die gasometer Die treinstasie *Berlin-Südkreuz*, met die gasometer in die agtergrond Die Evangeliese Koningin-Luise-Gedagteniskerk. Die Berlynse volkstaal het ook hier 'n minagtende opsomming van die argitektoniese kenmerke gelewer en dit "kaasstolp" genoem Die reusagtige gasometer (tegnies korrek is dit 'n laedruk-gashouer), wat tussen 1908 en 1910 opgerig is en destyds een van die drie grootstes van sy soort in Europa was, is die mees kenmerkende gebou van die Rote Insel. Dit was oorspronklik 78 meter hoog met 'n deursnee van 61 meter en kon in sy teleskoophouer tot by 160 000 kubieke meter steenkoolgas (ook stadsgas genoem) stoor, wat destyds die belangrikste energiebron vir straatbeligting, verwarming en kookdoeleindes was. Die Britse *Imperial International Continental Gas Association*, wat die gasometer beheer het, is in 1916 onteien - die Duitse owerhede het die gasbedryf tydens die Eerste Wêreldoorlog as strategies belangrik beskou en dus seker gemaak dat die onderneming uitsluitlik deur Duitsers besit is. Die gasometer is in 1993, toe Berlyn na aardgas omgeskakel het, buite bedryf gestel en tot historiese monument verklaar. Die staalkonstruksie is vandag 'n duidelik sigbare baken wat baie kilometer ver waargeneem kan word. Daar is al beplan om die gasometer tot 'n kulturele sentrum te ontwikkel, maar weens 'n tekort aan fondse is hierdie planne nog nie verwesenlik nie. Einde Mei 2007 het 'n privaat belegger, wat die perseel in Maart van dieselfde jaar gekoop het, sy planne bekend gestel. ### Die treinstasie *Berlin-Südkreuz* Die treinstasie Berlin-Südkreuz is in 1901 onder die oorspronklike naam *Papestraße* geopen. Alhoewel hier belangrike stadstrein-spoorlyne gekruis het, het die stasie baie dekades lank bloot 'n ondergeskikte rol in Berlyn se openbare vervoerstelsel gespeel. Ná die ontwikkeling van 'n nuwe konsep is die stasie aansienlik vergroot en op 28 Mei 2006 as een van vyf nuwe treinstasies vir sowel stadstreine asook nasionale spoorverbindings, waaronder ook InterCityExpress-hoësnelheidstreine, in bedryf gestel. Die stasie vorm tans die suidoostelike eindpunt van die Rote Insel. ### Kerke en openbare geboue Die belangrikste kerkgeboue in die Rote Insel is die * Sint Elisabeth-kerk (Rooms-Katoliek, gewy in 1911) en die * Koningin-Luise-Gedagteniskerk (Duits: *Königin-Luise-Gedächtniskirche*; Evangelies-Lutheraans, 1912). Dit was algemene praktyk gedurende die Duitse Keisertyd om aan die Evangeliese kerkgemeentes 'n prominente plek vir die oprigting van nuwe kerkgeboue toe te wys, en die Koningin-Luise-Gedagteniskerk het dan ook as 'n vrystaande ronde saalkerk op die Gustav-Müller-plein ontstaan. Die indrukwekkende gebou oorheers met sy koepel nog steeds die plein. Die Rote Insel se Rooms-Katolieke kerkgemeente het met sy meer as 5 000 gelowiges byna twintig persent van die totale plaaslike bevolking verteenwoordig en bevestig die vermoede dat 'n groot aantal mense uit ander gebiede van Pruise en die Duitse Ryk hulle hier gevestig het. Die gemeente se St. Elisabeth-kerk is nogtans as 'n minder opvallende gebou by 'n ry huise in die noordelike deel van die Kolonnen-straat gevoeg. Die Insel beskik oor twee klein historiese begraafplase, die *Zwölf-Apostel-* ("Twaalf-Apostels-") en die meer bekende *Alter St. Matthäus*-kerkhof. Hulle hoort albei nie by plaaslike kerkgemeentes, die laasgenoemde selfs nie by 'n Schönebergse gemeente nie: Die gemeente St. Matthäus beskik oor 'n kerkgebou in die suide van die vroeëre distrik Tiergarten, maar sy begraafplaas is aan die Großgörschen-straat geleë. Hier lê die grafte van bekende burgers soos Jacob en Wilhelm Grimm, Rudolf Virchow en Max Bruch. Gedurende die Tweede Wêreldoorlog het net soos op meer as veertig ander Berlynse begraafplase ook op die Zwölf-Apostel-kerkhof dwangarbeiders uit die Sowjetunie gewerk, wat onder onmenslike omstandighede in 'n kamp aan die Neuköllnse Hermann-straat geïnterneer was. Toe die bevolking van die Insel teen die begin van die 20ste eeu tot byna 30 000 mense toegeneem het, het die Pruisiese staat en die stad Schöneberg die plaaslike infrastruktuur begin uitbou. Tussen 1892 en 1908 is op 'n perseel aan die Kolonnen-straat vier stedelike skole opgerig. Twee van die geboue het bewaar gebly en huisves tans die Hoërskool Robert Blum (Duits: *Robert-Blum-Oberschule*). Bronne ------ * Berliner Geschichtswerkstatt (red.): *Die Rote Insel Berlin-Schöneberg. Bruchstücke zu einer Stadtgeschichte.* Berlyn: Dirk Nishen Verlag 1987. ISBN 3-88940-131-7 * Winz, Helmut: *Es war in Schöneberg. Aus 700 Jahren Schöneberger Geschichte.* Berlin 1964 * Mailänder, Ulf en Ulrich Zander: *Das kleine West-Berlin Lexikon.* Berlyn: Schwarzkopf & Schwarzkopf 2003. ISBN 3-89602-518-X * Wenze, Giselal: *Die Rote Insel*. In: *Spurensicherung in Schöneberg 1933.* Uitgegee deur Berliner Geschichtswerkstatt, Berlyn 1983

Die **Austin Motor Company Limited** was 'n Britse vervaardiger van motorvoertuie, gestig in 1905 deur Herbert Austin. In 1952 het dit saamgesmelt met Morris Motors Beperk in die nuwe beheermaatskappy British Motor Corporation (BMC) Beperk, met behoud van sy eie identiteit. Die merk Austin is tot 1987 gebruik. Die handelsmerk word tans deur die Chinese firma SAIC Motor besit, nadat dit oorgedra is van die bankrot filiaal Nanjing Automotive wat dit in Julie 2005 by MG Rover Group gekoop het. 1954 Austin A30 Geskiedenis ----------- ### 1905–1918: Stigting en ontwikkeling Herbert Austin in 1905 Terwyl Herbert Austin die oorspronklike Wolseley-besigheid bedryf het, wat 'n hoogs sikliese verkoopspatroon gehad het, het Austin na produkte gesoek met 'n bestendige aanvraag. Vanaf 1895 het hy drie motors in sy vrye tyd gebou. Hulle was onder Brittanje se eerste motors. Die derde motor, 'n vierwielmotor, is in 1899 voltooi. Teen 1901 kon sy mede-direkteure nie 'n toekomstige wins in motorvoertuie verwag nie en daarom het Austin met hul seën en die ondersteuning van die Vickers-broers 'n aparte motorvervaardigingsonderneming begin wat steeds die handelsnaam Wolseley gebruik het. 1907 30pk 1908 100pk Grand Prix-renmotor In 1905 het hy 'n uitval met Thomas en Albert Vickers gehad oor enjinontwerp. Toe Austin sy skepping, Wolseley, wat hy tot Brittanje se grootste motorvoertuigvervaardiger ontwikkel het, vaarwel roep, het hy die steun van die staalmagnaat Frank Kayser vir sy eie onderneming verkry. Kayser het fondse deur verbande en lenings, skuldbriewe en waarborge aan die Midland Bank verskaf en sodoende Austin gehelp om feitlik totale eienaarskap van sy eie besigheid te behou deur sy persoonlike spaargeld. Verdere bystand het gekom van Dunlop-patenthouer Harvey du Cros. Austin se grootste mededinger, William Morris, kon egter 'n bietjie later die bedryf betree (hy het eers motors herstel) en het sy bedryf geheel en al uit sy eie hulpbronne gefinansier. In November 1905 het Herbert Austin 'n ongebruikte drukkery bekom wat minder as tien jaar oud was. Dit was sewe myl suidwes van Birmingham in die klein dorpie Longbridge (toe nog binne Worcestershire) geleë. Die volgende maand is *The Austin Motor Company Limited* geinkorporeer. In die laaste week van April 1906 het 'n groot groep motoriste na Longbridge gereis "waar sneeu vol drie duim diep op die grond gelê het en steeds besig was om te val" om die nuwe Austin-motor, 'n konvensionele viersilindermodel met kettingaandrywing, te sien. Dit was beskikbaar as 'n 15/20 perdekrag, volledig teen £500. Die enigste konsessiehouer vir die verkoop van die motors was mnr Harvey Du Cros junior. ’n Verdere kapitaalinspuiting was in 1906 nodig en William Harvey Du Cros (1846–1918) het by die direksie aangesluit. Daarna het Harvey Du Cros junior van die Swift Cycle Co en Austin elk ongeveer die helfte van die gewone kapitaal besit. Herbert Austin het voorsitter en besturende direkteur gebly. Austin se motors, soos Wolseley s'n, was luukse voertuie. Die gepubliseerde kliëntelys het Russiese groothertogte, prinsesse, biskoppe, hoë amptenare van die Spaanse regering en 'n lang lys van Brittanje se hoogste adel ingesluit. In Februarie 1914 kon Austin-vervaardigde bakwerke in toer-, limousine-, landaulette- en koepee-style van enjins van 15, 20, 30 en 60 pk voorsien word. Ambulanse en handelsvoertuie is ook voorsien. Austin het in 1914 'n publiek genoteerde maatskappy geword toe die kapitaal tot £650 000 verhoog is. Destyds, volgens aantal motors vervaardig, was dit in die vyfde plek ná Wolseley (nog die grootste), Humber, Sunbeam en Rover. > Die Austin Motor Co. het geweldig gegroei tydens die Eerste Wêreldoorlog en het regeringskontrakte bekom en vervul vir vliegtuie, rondtes, swaar gewere en opwekkingstelle en 1 600 drieton-vragmotors, waarvan die meeste na Rusland gestuur is. Die arbeidsmag is van ongeveer 2 500 tot 22 000 vergroot. ### 1919–1939: Tussenoorlogse sukses 1920 Twenty 3.6-liter *allweather* koepee 1926 Seven bokssaloon Na die oorlog het Herbert Austin besluit op 'n eenmodelbeleid gebaseer op die 3620 cc 20 pk enjin. Weergawes het motors, handelsvoertuie en selfs 'n trekker ingesluit, maar verkoopsvolumes was nooit genoeg om die groot fabriek wat gedurende oorlogstyd gebou is, te vul nie. Die maatskappy het in 1921 in skuldbeskerming gegaan, maar het weer verrys ná finansiële herstrukturering. Alhoewel Herbert Austin voorsitter gebly het, was hy nie meer besturende direkteur nie en van daardie tyd af is besluite deur 'n komitee geneem. In 'n strewe om markaandeel uit te brei, is kleiner motors bekendgestel, die 1661 cc *Twelve* in 1922 en, later dieselfde jaar, die *Seven*, 'n goedkoop, eenvoudige klein motor en een van die vroegste wat op 'n massamark gerig is. Een van die redes vir 'n markvraag na 'n motor soos die Austin 7 was die Britse belastingkode. In 1930 is elke persoonlike motor belas volgens sy enjingrootte, wat in Amerikaanse dollar $2,55 per kubieke duim suierverplasing was. Byvoorbeeld, die eienaar van 'n Austin 7 in Engeland, wat vir ongeveer $455 verkoop is, moes 'n jaarlikse enjinbelasting van $39 betaal. In vergelyking sou die eienaar van 'n Ford Model-A in Engeland $120 per jaar aan 'n enjinbelasting moes betaal. En hierdie stelsel van enjinverplasingsbelasting was ook algemeen in ander Europese lande in die 1930's. Op 'n stadium is die "Baby Austin" onder lisensie gebou deur die jong BMW van Duitsland (as die Dixi); deur die Japannese vervaardiger Datsun; as die Bantam in die Verenigde State; en as die Rosengart in Frankryk. In Engeland was die Austin die mees vervaardigde motor in 1930 Bantam se eerste prototipe – die BRC Pilot-model ("Old Number One") Die Amerikaanse Austin Car Company het gesukkel om piepklein Austin-motors in die Amerikaanse mark te verkoop. Dit het van 1929 tot 1934 as 'n grootliks onafhanklike filiaal bedryf en het herleef ná bankrotskap onder die naam "American Bantam" van 1937 tot 1941. Hulle het veral bekend geword as die eerste maatskappy wat die Bantam verkenningskar-werkprototipe ingedien het, wat tyd bespaar het deur Austin-neus- en sybakdele te gebruik. Dit sou ontwikkel tot die uiters suksesvolle en ikoniese WOII Willys MB "Jeep". Die ontwerp is ongelukkig aan Willys en Ford oorhandig vir produksie met 'n hersiene neus- en sykantontwerp, terwyl Bantam in die oorlog grootliks slegs sleepwaens sou bou. Austin Seven Ruby Met die hulp van die *Seven* het Austin die ergste van die depressie deurstaan en deur die 1930's winsgewend gebly, en 'n groter reeks motors vervaardig wat geleidelik opgedateer is deur die bekendstelling van volstaal-bakwerke, Girling-remme en sinchromesh-ratkaste. Al die enjins het egter dieselfde syklepkonfigurasie behou. Adjunkvoorsitter Ernest Payton het in 1941 voorsitter geword na die afsterwe van Lord Austin. In 1938 het Leonard Lord by die maatskappyraad aangesluit en in 1946 voorsitter geword met die dood van Ernest Payton. #### Nissan Datsun model 16—Ruby Seven In 1932 het Datsun ('n motorvervaardiger onder die Nissan Groep *zaibatsu*) motors gebou wat Austin-patente geskend het. Vanaf 1934 het Datsun begin om die *Seven* onder lisensie te bou en hierdie operasie het die grootste sukses geword van Austin se oorsese lisensiëring van sy Seven. Dit was die begin van Datsun se internasionale sukses. In 1952 het Austin nog 'n ooreenkoms met Datsun gesluit vir die samestelling van 2 000 ingevoerde Austins uit "knock-down kits", om in Japan onder die Austin-handelsmerk verkoop te word. Die ooreenkoms het gestipuleer dat Nissan alle Austin-onderdele binne drie jaar plaaslik sou bou, 'n doelwit wat Nissan bereik het. Nissan het Austins vir sewe jaar vervaardig en bemark. Die ooreenkoms het ook aan Nissan die regte gegee om Austin-patente te gebruik, wat Nissan gebruik het om sy eie enjins vir sy Datsun-reeks motors te ontwikkel. In 1953 is Brits-geboude Austins aanmekaargesit en verkoop, maar teen 1955 was die Austin A50 – heeltemal saamgestel deur Nissan en met 'n effens groter bakwerk met 'n 1489 cc-enjin – in Japan op die mark. Nissan het 20 855 Austins tussen 1953 en 1959 vervaardig. ### 1939–1958: Oorlogsjare en na-oorlogse jare Die "gevleuelde-A" aan die voorkant van die enjinkap van nuwe hoofstroom Austin-modelle tussen 1947 en 1956 herinner aan die "vlieënde-B" op na-oorlogse Bentley-modelle Tydens die Tweede Wêreldoorlog het Austin voortgegaan om motors te bou, maar het ook vragmotors en vliegtuie gebou, insluitend viermotorige Short Stirling- en Avro Lancaster-bomwerpers. Die na-oorlogse motorreeks is in 1944 aangekondig, en produksie het in 1945 begin. Die onmiddellike na-oorlogse reeks was hoofsaaklik soortgelyk aan dié van die laat 1930's, maar het wel die 16 pk ingesluit, betekenisvol as die maatskappy se eerste oorhoofse klepenjin. #### BMC In 1952 het The Austin Motor Company Limited se eienaarskap, maar nie identiteit nie, saamgesmelt met die langtermyn-mededinger Morris Motors Limited, wat The British Motor Corporation Limited geword het, met Leonard Lord in beheer. William Morris was eerste voorsitter, maar het gou afgetree. Lord het verseker dat Austin die oorheersende vennoot was en sy (meer onlangs ontwerpte OHV) enjins is vir die meeste van die motors aangewend. Verskeie modelle het die Morris-beleid gevolg en het kenteken-ontwerpte weergawes van mekaar geword. A40 Sports, ongeveer 1951 #### Austin-Healey Ook in 1952 het Austin 'n ooreenkoms met Donald Healey aangegaan, wat gelei het tot 'n nuwe handelsmerk, Austin-Healey, en 'n reeks sportmotors. ### 1959–1969: Era van rewolusie 1963 Mini Cooper S Met die bedreiging vir brandstofvoorrade as gevolg van die 1956 Suez-krisis, het Lord vir Alec Issigonis gevra om 'n klein motor te ontwerp; die resultaat was die revolusionêre Mini, wat in 1959 bekend gestel is. Die Austin-weergawe is aanvanklik die Austin Seven genoem, maar Morris se Mini Minor-naam het die publiek se verbeelding aangegryp en die Morris-weergawe het sy Austin-tweeling ver verbygesteek, dus is die Austin se naam na Mini verander. In 1970 het British Leyland die afsonderlike Austin- en Morris-handelsmerk van die Mini laat vaar, en dit was daarna bloot "Mini", onder die Austin Morris-afdeling van BLMC. Die beginsel van 'n dwarsgeplaasde enjin met ratkas in die oliebak wat die voorwiele aandryf, is toegepas op groter motors, begin met die 1100 van 1963 die 1800 van 1964 en die Maxi van 1969. Dus het BMC 10 jaar bestee om 'n nuwe reeks vooraangedrewe, dwarsenjinmodelle te ontwikkel, terwyl die meeste mededingers nou eers sulke veranderinge begin maak het. Die groot uitsondering hierop was die Austin 3-liter. Dit is in 1968 bekendgestel en was 'n groot agterwielaangedrewe motor, maar dit het die sentrale gedeelte van die 1800 gedeel. Dit was 'n verkoopsramp, met minder as 10 000 eenhede gebou. BMC was die eerste Britse vervaardiger wat omvattend oorgeskakel het na voorwielaandrywing. Ford het eers in 1976 (in Brittanje) sy eerste vooraangedrewe model bekend gestel, Ford-Duitsland in 1962 met die Taunus 12M(P4), terwyl Vauxhall se eerste vooraangedrewe model in 1979 bekend gestel is en Chrysler VK s'n in 1975. Voorwielaandrywing was reeds elders in Europa gewild, met Renault, Citroën en Simca wat almal die stelsel gelyktydig of voor BMC gebruik het. In September 1965 het BMC die aankoop van sy groot verskaffer, Pressed Steel, voltooi. Twaalf maande later het hy die aankoop van Jaguar voltooi en in Desember 1966 verander sy naam van BMC na BMH, British Motor Holdings Limited. Vroeg in 1968 het BMH onder druk van die regering met Leyland Motors Limited saamgesmelt en Austin het deel geword van die groot British Leyland Motor Corporation (BLMC)-kombinasie. 1979 Maxi ### 1980–1989: Austin Rover-era Metro, in 1980 bekendgestel Maestro, wat in 1983 bekendgestel is Montego, in 1984 bekendgestel Die Austin Metro, wat in Oktober 1980 bekendgestel is, is beskou as die redder van Austin Motor Company en die hele British Leyland (BL) gesamentlik. Een-en-twintig jaar na die bekendstelling van die Mini, het dit BL 'n broodnodige moderne supermini gegee om mee te ding met die onlangs-bekendgestelde soos die Ford Fiesta, Vauxhall Nova, VW Polo en Renault 5. Dit was 'n onmiddellike treffer onder kopers en was een van die gewildste Britse motors van die 1980's. Dit was bedoel as 'n plaasvervanger vir die Mini, maar die Mini het eintlik voortgegaan om die Metro te oorleef. Dit is in Oktober 1984 aangepas en het 'n 5-deur weergawe gekry. In 1982 is die grootste deel van die motorafdeling van die nou ietwat gekrimpte British Leyland-maatskappy hernoem as die Austin Rover Group, met Austin wat as die "bekostigbare" en hoofstroomhandelsmerk vir Rover se luukser modelle gedien het. Die MG-kenteken is herleef vir sportiewe weergawes van die Austin-modelle, waarvan die MG Metro 1300 die eerste was. Die Morris- en Triumph-handelsmerke is in 1984 weggedoen mee. Austin het sy toetrede tot die klein gesinsmotormark in Maart 1983 laat herleef met die bekendstelling van sy splinternuwe Maestro, 'n ruim vyfdeur-luikrug wat die verouderde Allegro en Maxi vervang het en gewild was in die vroeë jare van sy produksielewe, hoewel verkope teen die einde van die dekade dramaties begin daal het. In April 1984 was die bekendstelling van die Maestro-afgeleide Montego-sedan, opvolger van die Morris Ital. Die nuwe motor het lof ontvang vir sy binneruimte en gerief sowel as sy hantering, maar vroeë bougehalteprobleme het tyd geneem om op te los. Die ruim stasiewaweergawe, wat ses maande later bekend gestel is, was etlike jare ná sy bekendstelling een van die gewildste vragdraers in Brittanje. In 1988 is die Austin-kenteken uitgefaseer en Austin Rover het vanaf die volgende jaar die Rover-groep geword. Dar is voortgegaan om Austin-motors te vervaardig, hoewel hulle nie meer "Austin" geheet het nie. Hulle het merkloos in hul tuismark geword met enjinkapkentekens dieselfde vorm as die Rover-langskipkenteken maar sonder "Rover" daarop geskryf. In plaas daarvan het enige kenteken net die model van die motor getoon. Ten spyte daarvan dat verkope van beide die Maestro en Montego teen 1990 afgeneem het, het hierdie reekse tot 1994 in produksie gebly en het hulle nooit 'n Rover-kenteken op hul enjinkap in Brittanje gedra nie. Hul plek in die Rover-reeks is geleidelik gevul deur 'n nuwe generasie Rover-modelle. Aanleg ------ Austin het sy besigheid in 'n verlate drukkersfabriek by Longbridge, Birmingham begin. Weens sy strategiese voordele bo Morris se Cowley-aanleg, het Longbridge in die vroeë 1970's British Leyland se hooffabriek geword. Nadat die Austin-merk in 1987 gestaak is, het Rover en MG voortgegaan om die aanleg te gebruik. Die ineenstorting van MG Rover het beteken dat dit nie vanaf 2005 gebruik, is totdat MG-produksie in 2008 weer daar begin het nie. Galery ------ * 1935 Light 12/6 met Ascot bakwerk1935 Light 12/6 met Ascot bakwerk * 1946 12 (1465 cc)1946 12 (1465 cc) * 1975 1800 (ADO71)1975 1800 (ADO71) * Sixteen Westminster-saloon 1932Sixteen Westminster-saloon 1932 * Sixteen Carlton 7-sitplek 1934Sixteen Carlton 7-sitplek 1934 * Twenty Mayfair 1936Twenty Mayfair 1936 * Eighteen Norfolk 1938Eighteen Norfolk 1938 * Princess IV 1956Princess IV 1956 Handelsvoertuie --------------- * LWB-vragmotor 1954LWB-vragmotor 1954 * A200FT-vragmotor 1962A200FT-vragmotor 1962 * Ligte bussie 1964Ligte bussie 1964 Vliegtuie --------- Tydens die Eerste Wêreldoorlog het Austin vliegtuie onder lisensie gebou, insluitend die Royal Aircraft Factory S.E.5, maar het ook 'n aantal van sy eie ontwerpe vervaardig. Nie een hiervan het verby die prototipe stadium gevorder nie. Hulle het ingesluit: * Austin-Ball A.F.B.1 (vegter) * Austin AFT3 (vegter) * Austin Greyhound (vegter) * Austin Kestrel (tweesitplek-tweedekker) * Austin Osprey (vegter) * Austin Whippet (na-oorlogse burgerlike vliegtuig)

Arica in Chili ontvang jaarliks gemiddeld die minste reën ter wêreld, terwyl Lloró in Colombië die hoogste reënval het: meer as 13 000 mm. **Reënvalbepaling** is die studie van reënval, 'n sub-vak van meteorologie. Die doel van of reënvalbepaling is om reën verspreiding te meet, verstaan en voorspel om verskeie streke van die aarde. Dit word bereik deur lugdruk, humiditeit, topografie, wolk tipes en reëndruppelgrote te bepaal, via direk meting en afstandswaarneming-data-verkryging. Huidige tegnologie kan reënval akkuraat voorspel 3-4 dae vantevore deur die gebruik van numeriese weervoorspelling. Geostasionêre wentel satelliete versamel infrarooi en visuele golflengte data om gelokaliseerde reënval intyds te meet deur wolk albedo, water inhoud, en die ooreenstemmende waarskynlikheid van reën te skat. Die geografiese verspreiding van reën word grootliks bepaal deur die tipe klimaat, topografie en humiditeit van die habitat. Die aarde ontvang wel genoeg reën per jaar maar ongelukkig nie eweredig nie. Sou dit eweredig versprei gewees het, kan van ’n gemiddelde reënval van 860 millimeter per jaar gepraat word. Dit verskil egter van die natste plek op aarde, Lloró in Colombië in Suid-Amerika (wat jaarliks gemiddeld 13 300 mm reën ontvang), tot Arica in Chili (wat slegs 1 mm reënval per jaar kry). Ander woestyngebiede, soos *Death Valley* in Amerika, moet jaarliks met gemiddeld 4 mm reën tevrede wees. Van die permanente en tydelike invloede wat reënval jaarliks kan bepaal, sluit in: Bergreekse en winde ------------------- Die berugte moeson winde begin van die suidelike kant van die indrukwekkende Himalaja-gebergtes waai. Aan die noordelike kant is min reën aan die orde van die dag. Die verspreiding oor die verskillende vastelande wissel veral weens bergreekse: swaar reën kan die hange deurdrenk wanneer lug styg, terwyl die hange droog kan wees wanneer die lug neerdaal. Wanneer winde byvoorbeeld van die suide af oor die Himalaja-reeks berge in Asië waai, kan reënval van 5 100-15 000 mm aan die suidelike hange verwag word. Aan die noordelike deel van die bergreeks kan so min soos 250 mm per jaar verwag word. In sekere gebiede kan die winde van een rigting na ’n ander waai in die wintermaande en dan die teenoorgestelde in die somermaande. Die berugte moesonwinde in suidelike Asië in die somermaande, wat erge vloede kan veroorsaak, is sekerlik die bekendste voorbeeld. Aan albei kante van die ewenaar, veral langs die Steenbokskeerkring en die Kreefskeerkring, kan die dalende lug skrapse reënval tot gevolg hê en woestyne laat vorm: die Kalahari, die Sahara en verskeie woestyne in veral Wes-Australië is bekende voorbeelde. Die reënval is besonder hoog langs die ewenaar te wyte aan oppervlakwinde wat daar saamkom en die lug laat styg, asook die hoë humiditeit. Die poolgebiede is gewoonlik droog omdat die koue lug nie soveel waterdamp kan hou nie en die winde, wat weg van die pole na ander gebiede waai. Van die bekendste winde op aarde is die Mistral in die suide van Frankryk, die Pampero in Suid-Amerika, die Harmattan in Wes-Afrika, die Moeson in Suid-Asië en die Föhn in die Alpe. Die orkaan Katrina het 'n spoor van verwoesting gelaat in 2005. In daardie jaar het 28 groot storms die wêreld getref. Die snelheid, rigting en krag van winde kan met ’n anenometer bepaal word en die windsnelheid kan, volgens die Beaufortskaal, wissel van ’n kalm wind van sowat 1 km/h, matige wind (20-28 km/h), stormwind (62-74 km/h) en orkaansterkte (meer as 118 km/h). Orkane kan winde hê van tot 350 km/h om die oog, waar die wind stil is en dit kan ook heelwat reën meebring. Volgens statistieke het die orkaan in November 1970 in Bangladesj tot die meeste sterfgevalle (sowat ’n halfmiljoen mense) tot nog toe gelei. Veral 2005 was volgens aangetekende statistieke die ergste jaar toe 28 groot storms erge verwoesting gesaai het. Die orkaan Katrina, wat skade van tussen VSA$70 miljard en $130 miljard in Amerika veroorsaak het, was een van vier kategorie-3-sterk tropiese storms wat die Noordelike Halfrond getref het. Reënwoude --------- Die Duitse plantkundige Andreas Schimper het in 1898 die eerste keer na die oorvloed van groot bome en ander plantegroei in tropiese gedeeltes van die wêreld as reënwoude verwys. Dié tropiese woude huisves nie alleen meer as 50% van die aarde se plant- en dierespesies nie, maar baie soorte medisyne en nywerheidsprodukte kom daarvandaan. Reënwoude het ook ’n uitwerking op klimaat, insluitend die beheer van temperatuur en reënval. Dié woude help terselfdertyd om aardverwarming in toom te hou deur koolstofdioksied te absorbeer, waterdamp opnuut aan die atmosfeer vry te stel en dus wolkvorming moontlik te maak. Aardverwarming -------------- Toenemende aardverwarming het ook ’n bewese invloed op reënval. Dit kan, saam met die smelt van gletsers en die styging van die seevlak, ook tot meer en erger orkane of tropiese storms lei en windpatrone laat verander. Die veranderende winde by Antarktika trek byvoorbeeld reën weg van Australië en veroorsaak verminderde reënval en al hoe meer droogtes in dié land. Aan die ander kant kan aardverwarming ook toenemende vloede (en versekeringseise) tot gevolg hê en landbouproduksie van jaar tot jaar aansienlik laat wissel: omdat die atmosfeer warmer is, kan dit meer vog hou en die atmosfeer meer onstabiel maak. Die ironie is dat swaarder reën in ’n spesifieke gebied terselfdertyd langer droogtetydperke tot die volgende reën tot gevolg kan hê. Navorsing dui byvoorbeeld daarop dat die waarskynlikheid dat suidelike Europa vir 30 dae lank min of geen reën kan kry, 2-5 keer groter kan wees wanneer die hoeveelheid koolstofdioksied verdubbel. El Niño en La Niña ------------------ Die weerverskynsels El Niño en La Niña druk waarskynlik al eeue hul stempel op die wêreld se weerpatrone af en die twee is ’n kragtige kombinasie om reënval en gepaardgaande klimaatspatrone te bepaal. Wat El Niño betref, ontstaan dit elke paar jaar wanneer die temperatuur van seewater in die Stille Oseaan in die omgewing van Suid-Amerika warmer raak, winde verander van rigting en die weerpatrone lei tot droogtes in onder Suid-Afrika en Australië en terselfdertyd oorstromings in die Noordelike Halfrond. Hoewel die verskynsel gewoonlik in Junie ontstaan, gewoonlik die ergste in die laatsomer is en dan in April kwyn, kan dit selfs 18 maande lank duur. La Niña bring weer meer as die gemiddelde reën vir Suid-Afrika en ander lande mee. Reënvalstimulasie ----------------- *Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Reënvalstimulasie.* Dit is ook belangrik dat na die omstrede onderwerp van reënstimulasie gekyk word wanneer na reënvalbepalers gekyk word. Dit kom kortliks daarop neer dat reënwolke wat aan die opbou is, kunsmatig gestimuleer word deur kondensasiestof wat kan help om die reën in groter hoeveelhede moontlik te maak. So word droë-ys of silwerjodied (’n verbinding van jodium en silwer) uit ’n vliegtuig op die wolk gestrooi, of klein hoeveelhede water op aktiefvormende cumuluswolke neergelaat, wat ’n kettingreaksie veroorsaak en dus reën tot gevolg het. Hoewel eksperimente met die "melking van wolke" reeds in 1946 in Amerika begin het en reeds in sowat 80 lande uitgevoer is (ook in Suid-Afrika, in die Bethlehem- en ander omgewings), is daar steeds meningsverskil daaroor. Sommiges meen die voordele van reënvalstimulasie regverdig nie werklik die hoë koste daarvan nie. Ander verskil van die skeptici. Voorbeelde van Israel (waar navorsers beweer het dat die reënneerslag met 18% verhoog is) en Rusland (waar die bestrooiing van wolke haelvoorkoms 80% verminder het) is al gehoor. Ander sê reënstimulasie het al in gevalle tot oorstromings en selfs die dood van mense gelei, soos in Suid-Dakota in Amerika in 1972. In erge droogtetoestande is dikwels nie eens wolke aan die opbou nie, omdat die lae voggehalte van die lug dit nie moontlik maak nie. Dit is ook nie gewaarborg dat dit sal reën wanneer daar wel wolke is om te bestrooi nie. Rekordhouding van reënval ------------------------- Dit is uiters belangrik dat rekordhouding van reënval deur lande gehou word, omdat dit deurslaggewende besluite moontlik maak. So weet boere wat die optimumtyd is om hul gewasse te plant en te oes, boukontrakteurs wanneer die droogste tyd van die jaar is om nuwe bouprojekte aan te pak en die organiseerders van buitelugvertonings – soos rockkonserte – wanneer reën hulle statisties die minste behoort te ontwrig. Rekordhouding van warm- en koue-periodes kan ook beplanning daarvoor verbeter. Dit moet egter altyd in gedagte gehou word dat historiese rekords oor baie jare tendense aandui en nie noodwendig ’n waarborg is dat die patroon gevolg sal word nie. Kaapstad se langtermynreënval is hoër as Johannesburg s'n maar in die onlangse jare het die Wes-Kaap swaargekry weens handnekkige droogtes. Alexanderbaai se jaarlikse reënval is die laagste in Suid-Afrika, terwyl Matiwa in Limpopo die hoogste reënval het. Volgens die SA Weerdiens was 2015 die droogste jaar in Suid-Afrika in 104 jaar, gevolg deur 1945 en 1992. Suid-Afrika hou reeds baie dekades lank reënvalrekords – vir spesifieke gebiede en ook vir die land in geheel. Dit dui reëntendense aan en vergemaklik besluitneming. Dit is ’n feit dat Suid-Afrika van die lande is wat jaarliks die meeste sonskyn het, maar dit beteken terselfdertyd dat die land gemiddeld nie veel meer reën as 50% ontvang nie van die wêreldgemiddeld van sowat 860 mm per jaar. Volgens die SA Weerdiens is Matiwa in Limpopo, met ’n jaarlikse gemiddelde reënval van sowat 2 000 mm, die natste plek in Suid-Afrika, terwyl Alexanderbaai die minste reën per jaar ontvang (sowat 46 mm). Dit is op statistieke van meer as 60 jaar gegrond. Kaapstad kry normaalweg 780 mm per jaar (die beste maand is Junie, met ’n gemiddeld van 140 mm) en Johannesburg ontvang sowat 600 mm per jaar, met Januarie die beste maand met gemiddeld 110 mm. In ’n web-artikel in Februarie 2017 sê die landboubedryfsvereniging Graan SA dat ’n eeu se reënvalstatistieke waardevolle besluitneming moontlik maak. So is die jaarlikse gemiddelde reënval in die Vrystaat sowat 590 mm – effens minder as die 600-650 mm wat die ekonomiese produksie van gewasse moontlik maak – maar met goeie beplanning kan boere  nat tye (volgens rekords) optimaal benut om byvoorbeeld droëland-opbrengste van 3,5-6,0 ton/hektaar moontlik te maak. Suid-Afrika se skrapse reënval in 2015 van gemiddeld 403 mm maak dié jaar die droogste sedert 1904, sê die SA Weerdiens. In slegs 13 jaar van 112 jaar se rekords was die landsgemiddeld minder as 500 mm. Die droogste jare sedert 1904 was 2015 (403 mm), gevolg deur 1945 (437 mm), 1992 (440 mm), 2003 (446 mm) en 1935 (451 mm). Die langste droogtetydperk, met opeenvolgende jare wat minder reën as die gemiddeld van die 112 jare ontvang het, was van 1944-1950. Uiteindelik kan nie veel aan die reënval gedoen word nie behalwe dat dit so goed moontlik bestuur kan word, gegrond op betroubare langtermynrekords. Sien ook -------- * Weervoorspelling Bronne ------ * Burroughs, William J. *The Climate Revealed*. Octopus Publishing. 1999. ISBN 1 84000 135 8 * Cooper-Johnston, Ross. *El Niño*. Hodder & Stoughton. 2000. ISBN 0 340 72838 8 * Keller, Edward A. *Environment Geology*. Macmillan Publishing Company. 1992. ISBN 0-02-363270-4 * Ochoa, George, Hoffman, Jennifer & Tin, Tina. *Climate*. Rodale. 2005. ISBN 1-4050-8782-X * Redaksiepaneel. *The Standard Encyclopedia Volume 14*. Ferguson Publishing Company. 1999. ISBN 0-87392-103-8 * Redaksiepaneel. *The World Book Encyclopedia Volume 16*. World Book. 2009. ISBN 978-0-7166-0110-4 * Redaksiepaneel. *Wêreldspektrum Deel 23*. Ensiklopedie Afrikana. 1982. ISBN 0 908409 64 8 * Uys, Isabel. *Feitegids*. ’n Kernensiklopedie. Pharos. 2007. ISBN 978-1-86890-065-7 * Web-artikels: https://www.grainsa.co.za/101-years-of-rainfall-records-a-valuable-source-for-crop-production; www.politicsweb.co.za/documents/sa-rainfall-in-2015-the-lowest-on-record--saws. Besigtig op 20 Maart 2019.

Die wapen van die Hoërskool D.F. Malan in Crosby. Die **Hoërskool D.F. Malan** was ’n Afrikaansmediumskool in die voorstad Crosby in die weste van Johannesburg. Die Langlaagte-goudmynmaatskappy het die voorstad Crosby op die plase Langlaagte en Middelfontein aangelê en op 27 April 1938 laat proklameer. Sewe dae vantevore het die NG gemeente Brixton van die NG gemeente Fordsburg afgestig en benewens Brixton ook Mayfair-Wes en Crosby ingesluit. So vinnig het die Afrikaanse inwoners van die omgewing destyds toegeneem dat die NG gemeente Johannesburg-Wes (Mayfair-Wes en Crosby) op 1 Mei 1944 van Brixton kon afstig. Twee jaar later, op 6 Augustus 1946, het Crosby van Johannesburg-Wes afgestig en op 19 Oktober 1949 Hurst Hill (Crosby-Wes) van Crosby; dus vier gemeentes binne 11 jaar in ’n gebied wat net 6 km² beslaan. Van dié vier gemeentes bestaan nog net Crosby en Brixton met saam sowat 250 lidmate, maar van die vier in die gebied onmiddellik suid en oos daarvan (Cottesloe, Fordsburg, Langlaagte en Mayfair) nie een nie. Tot 1938 was daar net een Afrikaanse hoërskool in Johannesburg, die Hoërskool Helpmekaar, wat in 1940 in 'n seuns- en meisieskool sou verdeel. Weens die onderwysowerheid se bedenkinge oor die wenslikheid van nog volwaardige Afrikaanse hoërskole, het die eerste junior hoërskool, Rossmore, in 1938 tot stand gekom. Die skole het onderrig tot st. 8 gegee en was in 'n belangrike mate beroepsgerig sodat leerders nie daarvandaan vir st. 9 en st 10 na 'n gewone hoërskool kon gaan nie. Universiteitstoelating was vanselfsprekend dus ook buite die kwessie. Dié skole het net gedeeltelik in die behoefte voorsien en heel gou het die aandrang ontstaan dat nog vakke ingevoer word en die skole tot by matriek gaan. In 1939 het die Junior Hoërskool Kensington en Die Fakkel (Forest Hill) gevolg, en in 1944 die Junior Hoërskool Crosby. Die laaste van die junior hoërskole was Linden in 1947. Die 11 Afrikaanse hoërskole wat dus mettertyd in Johannesburg gestig is, en waarvan net twee oorgebly het (Linden en die privaat Helpmekaar-kollege), was dus: 1. Helpmekaar Seuns 2. Helpmekaar Meisies 3. Vorentoe (Rossmore) 4. Kensington 5. Die Fakkel (Forest Hill) 6. D.F. Malan 7. Afrikaanse Hoër Handelskool (later Die Kruin genoem, Parktown) 8. Linden 9. J.G. Strijdom (Suidheuwels) 10. Die Goudveld (Langlaagte) 11. President (Ridgeway). Nadat Crosby ’n volwaardige Hoërskool geword het, het die eerste 12 leerlinge in 1950 matriek geskryf. Nog voor die einde van apartheid het die omgewing om die skool ’n sogenaamde grys gebied geword waarin veral Indiërs hulle kom vestig het. In 1992 het net sowat 200 leerlinge oorgebly en aan die einde van daardie jaar het die skool dan ook gesluit. Van Januarie 1947 was R.R.H. Franz die skoolhoof tot sy afsterwe in Oktober 1952. J.C. van Tonder het die hoofpos van 6 Oktober 1953 tot begin 1960 beklee, toe hy tot inspekteur van onderwys bevorder is. Nadat A.J. van Niekerk ’n jaar lank waargeneem het as hoof, het hy die pos permanent van 1 Januarie 1961 af beklee. Rudi Basson was die laaste hoof. Die destydse Randse Afrikaanse Universiteit het intussen ’n uitreikprojek in die gebou van die voormalige Trap der Jeugd-skool in Pageview begin, die Raucall-skool, waar leerlinge uit Soweto hoërskoolopleiding ontvang het ter voorbereiding op hul studie aan RAU. Dié skool het in 1994 D.F. Malan se perseel langs die Laerskool Jim Fouché oorgeneem, en staan nou bekend as die UJ Metropolitan Academy.

Die **Ducati 1098** is 'n sportmotorfiets wat deur Ducati vervaardig is van 2007 tot 2009, in drie weergawes, die **1098**, **1098S**, en **1098R**. Die 1098 is opgevolg deur die 1198 in 2009, alhoewel die 1098R in produksie gebly het in daardie jaar. Die 1098 deel meer ontwerpelemente met die ouer 998 as met sy voorganger die 999, soos horisontaalgeplaasde hoofligte en 'n nie-geïntegreerde uitlaatstelsel. Nog 'n oordrag van sy 916/998 erfenis is die enkelsydige swaaiarm. Hierdie terugkeer na 'n meer tradisionele Ducati-ontwerp is verwelkom deur baie Ducati-ondersteuners wat kritiek gelewer het op die ontwerp van die 999. Die Ducati 1098/1098 S/1098 R was beskikbaar in swart, rooi, geel en 'n spesiale uitgawe 1098s in die Italiaanse nasionale vlagkleure van rooi, wit en groen genoem Tricolore. Die 1098 is ontwerp deur Ducati se ontwerper, Giandrea Fabbro. Prestasie --------- Die 1098/1098 S lewer 'n vervaardigerbeweerde 119 kW (160 pk), waarvan 103 kW (138 pk) op die agterwiel geplaas kan word, 123 N·m wringkrag (106 N·m op die agterwiel), en weeg 173 kg. Versnelling van 0-60 mpu neem minder as 3.0 sekondes en die 1/4 myl-tyd is 10.015 sekondes op 232 km/h (144 mpu) met 'n topspoed van 279 km/h (173.3 mpu). Die 1098 R, met sy groter enjin met 'n verplasing van 1198 cc, maak 'n vervaardigerbeweerde 134 kW (180 pk), en 134 N·m se wringkrag. Al hierdie syfers gee die 1098 die hoogste wringkrag-tot-massaverhouding van enige produksie sportfiets wat ooit gebou is. Ducati 1098 Ducati 1098 S Ducati 1098 R Bayliss Beperk Opvolger -------- Die 1098 en 1098S is vervang in die Ducatireekse deur die Ducati 1198 in 2009. Die 1198 het meer krag en wringkrag, herontwerpte wiele, windskerm, spoedmeter, hoofligte, die toevoeging van wieltolbeheer en 'n paar ander klein veranderinge. Die 1098R is onttrek aan produksie. * Ducati 1098 S Tricolore by 'n Internasionale MotorfietsskouDucati 1098 S Tricolore by 'n Internasionale Motorfietsskou * Ducati 1098 SDucati 1098 S * Ducati 1098 SDucati 1098 S

**Elani Dekker** (gebore en getoë in Pretoria) is 'n Suid-Afrikaanse aktrise en danseres wat bekend is vir haar rol in die film *Jou Romeo* (2016), *Liewe Lisa* (2019) en die rol van Monique in die kykNET-sepie, *Binnelanders* (2018). Sy het in Graad 9, toe sy 'n dramakursus by Lelia Etsebeth en Jacques Bessenger gedoen het, besef dat sy drama as loopbaan wil volg. In 2015 het Dekker 'n beurs ontvang van The New York Film Acadamy, waar sy die "Acting on Film"-kursus gedoen het. Tydens haar verblyf in New York het sy ook haar meestersklas in ballet voltooi. Sy het onder Fiona Ramsay 'n slypskool bygewoon vir stemkunswerk en onder leiding van Leon van Nierop radio-aanbieding en -opvoering bestudeer. In 2015 het sy haar eerste hoofrol in 'n speelfilm *Jou Romeo* gekry, waar sy die geleentheid gehad het om saam met die regisseur André Velts te werk. Dekker speel ook een van die hoofrolle in die film *Vaselinetjie*, 'n film gebaseer op die roman *Vaselinetjie* deur Anoeschka von Meck. In 2022 is die film *Silverton Siege* vrygestel, waarin sy die rol van Christine vertolk. Film ---- ### Rolprente | Jaar | Titel | Rol | Notas | | --- | --- | --- | --- | | 2022 | Silverton Siege | Christine | | | 2020 | Vergeet my nie | Nicky van As | | | 2019 | Toorbos | Karoliena Kapp | | | 2019 | Liewe Lisa | Lisa de Wett | | | 2017 | Vaselinetjie | Ouer Pizzaface | | | 2017 | Raaiselkind | Ouer Zettie | | | 2016 | Jou Romeo | Yvette Verwey | | | 2015 | Sink | N/A | Produksieassistent | ### Televisie * *Binnelanders*; vertolk die rol van Monique (2018) ### Teater * *DEURnis*; vertolk die hoofrol (2017). Opgevoer tydens die Aardklop Kunstefees. * *Free Range Chickens*; vervaardiger; regisseur; eenvrouvertoning (2014) ### Musiekvideo’s Dekker vertolk die hoofrolle in twee musiekvideo’s: * *SY*; Die Heuwels Fantasties (2016) * *Ons op ons eie*; Loki Rothman (2016) Bronnelys --------- * * * * * * * Geargiveer 12 Mei 2020 op Wayback Machine * | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * IMDb: nm7532218 |

Die **Hoërskool Eaglesvale** is 'n hoërskool in Harare, Zimbabwe. Dit het sy ontstaan gehad as Bothashof, 'n Afrikaansmedium-skool met noue Suid-Afrikaanse bande in die destydse Suid-Rhodesië en later Rhodesië. Dit het aan die einde van die koloniale tydeperk Engelsmedium geword en eindelik ook vir 'n kort rukkie in die onafhanklike Zimbabwe as sodanig bestaan. Die voertaal is verander omdat die Afrikaanse gemeenskap in dié land so verminder het dat die skool hernoem is na Eaglesvale en "'n ware Zimbabwiese skool" geword het. Die hoër- en laerskole Eaglesvale deel 'n perseel. Daar is meer as 500 leerlinge in die hoërskool. Studente, alumni en personeel van Eaglesvale noem hul skool "Vale". Stigting -------- Omstreeks 1910 het ds. A.J. Botha van die NG gemeente Bulawayo met 'n fiets gery na 'n siek weduwee wat op 'n plaas saam met sy twee dogters gewoon het. Die vrou is later oorlede en haar twee dogters wees gelaat. Dié twee is toe versorg deur Ndebele-dorpenaars. Die NG Kerk stig toe 'n weeshuis in Rhodesstraat, Bulawayo, om na dié kinders om te sien. Later het ene mev. Basson haar twee seuns na die weeshuis gebring omdat haar man, soos bogenoemde weduwee, aan swartkoors beswyk het. 'n Klein skooltjie is op die kerkgrond opgerig om dié kinders te onderrig en dit het op 30 Januarie 1911 geopen. Die skool was nie tot wese en armlastige kinders beperk nie, en dit het mettertyd 65 leerlinge gehuisves. Eerste verhuising ----------------- Losieshuis, Daisyfield. Ds. J.N. Geldenhuys, eertydse leraar van die NG gemeente Bulawayo, het die hoeksteen van die eerste hoofgebou, naby Gweru, op 14 Augustus 1914 gelê. Die kerk op Daisyfield. Enkele jare later is daar besluit om die skool na 'n plek te verskuif waar die kinders ook plaasopleiding kon kry. Daar is gevoel dat dit goedkoper sou wees om die skool op die platteland te bedryf omdat groente verbou kon word vir voedsel, koeie vir hul melk aangehou kon word en dit ander voordele sou inhou. So koop die NG Kerk 'n plaas aan die hoofspoorlyn na Salisbury. Die skool was 118 km van Bulawayo en 54 km van Gwelo en dus redelik afgeleë. Op 15 Augustus 1914 is die hoeksteen van die eerste en hoofgebou op die nuwe perseel deur ds. J.N. Geldenhuys gelê. Onderrig het op 20 Januarie 1915 begin. Hoewel die skool hom aanvanklik op wese toegespits het, het dit uitgebrei sodat ouers uit Suid-Rhodesië sowel as Noord-Rhodesië (Zambië) hulle kinders na die koshuis gestuur het. Die kinders is opgevoed in 'n Christelike atmosfeer, is in Afrikaans onderrig en praktiese opleiding gebied om hulle in staat te stel om makliker werk te kry nadat hulle die "Pionierskool", soos dit bekendgestaan het, verlaat het. Die meisies het, buiten in die gewone vakke, ook onderrig ontvang in huishoudkunde en kleremakery, terwyl die seuns landbou, stoffering, skoenmakery en skrynwerk geleer het. Die skool het ontluik in 'n klein dorpie met sy eie aantreklike kerk, hospitaal, werkswinkels, skoolkoshuis, personeelkwartier en plaasgeboue. Daar was 'n eie wassery asook 'n kragopwekker, 'n kudde frieslandbeeste, en hulle het selfs hul eie seep vervaardig. Vir ontspanning was daar rugbyvelde, vier tennisbane en 'n tenni-quoit-baan. Teen 1936 het die skool reeds 271 leerlinge gehad. Laaste verhuising ----------------- Die vernaamste rede vir die skool se verhuising was omdat dit so afgesonder was. Daar is gevoel die leerlinge en personeel loop sosiale, kulturele en opvoedkundige geleenthede mis. Hoë vervoerkoste was ook 'n probleem en as iemand dringende mediese hulp gekort het, moes hulle die meer as 50 km na Gwelo of die amper 120 km na Bulawayo aflê. Boonop was die plaas se grond nie besonder vrugbaar nie sodat genoeg produkte nie verbou kon word nie en water was ook skaars. Soms was daar nie eens genoeg vir huislike gebruik nie, laat staan nog die landboubedrywighede. Die skool besluit toe om na Salisbury te verhuis omdat dit die hoofstad van die kolonie was en meer sentraal geleë was ten opsigte van die hele land. Daar was meer werksgeleenthede in Salisbury en leerlinge wat werk gekry het in die groot, onpersoonlike stad, kon in die skool aanbly tot hulle nesgeskop het en by die snelbewegende, moderne stadslewe aangepas het. Bothashof aangekoop ------------------- Eerw. A.J. Botha, na wie Bothashof genoem is. In 1944 is die plaas Bothashof aangekoop vir die bedrag van £18 000 en die bouwerk begin die jaar daarop. Die laaste skooldag op Daisyfield was op Vrydag 27 Augustus 1948. Om 'n hele kosskool 320 km te verskuif, was geen geringe taak nie. Bokwaens het die meubels en kiste na die stasie gebring, waar dit op die trein gelaai is. Aan die begin was Bothashof allermins 'n huislike woonplek. Die geboue was half voltooi en die boumateriaal is daarin geberg. Daar was geen lopende water vir sanitasie nie, geen kookgeriewe nie en die vloere en vensters was vuil. Boonop het die vragmotor met lewensnoodsaaklike voedsel nie opgedaag nie. In die skool se jaarblad van 1949 (weens die verhuising was daar nie 'n jaarblad in 1948 nie) staan dié verslag oor die vroeë omstandighede: "In 'n atmosfeer van stof, sement en klippe het die vestiging hier begin … dit was glad nie maklik om alles op hul korrekte plek te sit nie … elke huishoudinggesin moes in een van die slaapsale intrek, wat nog sonder deure of gordyne was. Van 'n bad was daar nie sprake nie. Ons was afhanklik van water van 'n buitekraan ver in die velde wat 'n stadige en onderbroke straaltjie gelewer het. Die stoof was nie aan ons beskikbaar nie en ons vroue moes sukkel om etes te berei. Weense worsies het prominent op die spyskaart voorgekom. Was dit moeilike tye? Nee, want ons het met geesdrif gewerk. Omdat ons saam met die plek grootgeword het, geniet ons dit vandag baie en waardeer ons die geriewe meer as die nuweling wat al dié luuksheid betree." Amptelike opening ----------------- Bothashof is amptelik geopen in 1949 met mnr. D.H. Davel as skoolhoof. Die seunskoshuis van die huidige Eaglesvale School is na hom genoem. In daardie jaar het seuns sowel as dogters gehelp om die sportvelde aan te lê op velde wat nog nooit geploeg was nie. 'n Rugbyveld, 'n atletiekbaan, vier netbalbane en 6 dwergtennisbane is aangelê. Die seuns het rugby teen omliggende skole gespeel en 'n begin is vir hulle gemaak met krieket en bofbal. Die dogters het meegeding in netbal en al die leerlinge het in die destydse swembad geswem en gewens vir 'n grotere. 'n Tuinklub is begin en ook die Rhodesiese Voortrekkers wat na Pretoria gereis het vir die inwyding van die Voortrekkermonument in Desember 1949. Ondanks die aanvanklike uitdagings het Bothashof gefloreer en aantreklike onderrig- en koshuisgeriewe gebied aan amper 300 kinders asook huisvesting aan amper alle personeellede. By Salisbury het die skool gegroei en kort voor lank sy kapasiteit van 450 leerlinge bereik. Die Rhodesiese regering het die skool spesiale toestemming gegee om die leerplan van die Suid-Afrikaanse nasionale onderwysdepartement in Engels te gebruik (dis nie bekend wanneer Afrikaans aan die skool uitgefaseer is nie). Dié leerplan het gelei tot die matriekeksamen wat dit vir kandidate met matrikulasievrystelling moontlik gemaak het om aan Suid-Afrikaanse universiteite te gaan studeer. Dit het beteken Bothashof was afhanklik van onderwysers wat hulle aan Suid-Afrikaanse instellings bekwaam het. Zimbabwiese onafhanklikheid --------------------------- Met die voortslepende vryheidstryd in Rhodesië en die gedurige verhuising van Afrikaanssprekendes terug na die Republiek van Suid-Afrika het die skool se leerlingtal veral van 1979 af kwaai afgeneem en dit het ook ál moeiliker geraak om onderwysers uit Suid-Afrika te werf. Die vakkeuse moes ingeperk word en selfs vir verpligte vakke was dit moeilik om bekwame onderwysers te kry. Einde 1981 het dit duidelik geword dat die Senior Sertifikaat nie meer aangebied sou kon word nie en die laerskoolafdeling het ook in gedrang gekom met net 76 leerlinge van gr. 1 tot gr. 7. Die hoërskoolafdeling is daarom begin 1982 gesluit, maar in daardie jaar neem die laerskoolinders skielik toe tot 170 en so ontstaan 'n dringende behoefte om die hoërskoolafdeling te heropen. Nuwe lewe --------- Ten einde die onderwysertekort te bowe te kom, is daar besluit om die AEB-leerplan in te voer in ooreenstemming met ander Zimbabwiese privaat skole en so heropen die skool in 1983 met geriewe tot en met Vorm III. Namate die Vorm III-klas jaar ná jaar gevorder het, is die vorms verhoog totdat die "A Levels" in 1986 ingevoer is. Toe die skool 'n ware Zimbabwiese privaat skool word, het die leerlingtalle skerp toegeneem sodat die skool reuse-kapitaalbesteding moes aangaan om 30 voorafvervaardigde klaskamers aan te skaf, laboratoriums in te rig, kunsklaskamers, biblioteke ens. Die koshuisgeriewe is vermeerder en 'n vloot busse is aangeskaf om sowat 480 leerlinge daagliks na en van die skool te bring. Van 1911 het die NG Kerk al die geld voorsien vir die skool se uitbreiding tot die instelling wat dit vandag is. Einde van 'n era ---------------- In 1985 is die skool se naam van Bothashof na Eaglesvale verander in ooreenstemming met die instelling se geheel en al nuwe aard wat voorsiening gemaak het vir alle sektore van die samelewing, hoewel die grondbeginsel van Christelike onderwys onveranderd gebly het en die leuse, in 'n land waarin byna geen Afrikaans gepraat word nie, "Diens" gebly het. Bronne ------ * Olivier, S.P. 1945. *Ons Kerk in Rhodesië*. Bulawayo: Ring van Bulawayo. * Eaglesvale.co.zw/Bothashof*[dooie skakel]*

'n Dubbele wurgknoop 'n **Dubbele wurgknoop** (Engels: *double strangle knot*) is soortgelyk aan die dubbele konstriktorknoop (Engels: *constrictor knot*), behalwe vir die twee kante wat by die sye uitsteek, en nie by die bo- en onderkant soos by die dubbele konstriktorknoop nie. Gebruike -------- Hierdie knoop is baie effektief om silindriese voorwerpe mee vas te maak. Dit kan ook gebruik word om twee stokke 90° met mekaar vas te maak (bv. die stutte van 'n vlieër), of om voorwerpe permanent of semi-permanent vas te bind. Dit is veral geskik vir take waar die punte naby die knoop afgesny moet word, sonder dat die knoop losgaan. Die knoop moet egter eers styf vasgetrek word voor die punte afgesny word. Waar hierdie punte afgesny word, is dit steeds raadsaam om dit met 'n ander knoop soos 'n bloedknoop af te sluit. Eienskappe ---------- Dit is 'n baie veilige knoop, wat nie maklik losgaan nie, maar ook baie moeilik is om los te maak. As hierdie knoop styfgetrek is, word gereedskap soos bv. 'n els benodig om dit los te maak, of soms moet dit selfs afgesny word om dit los te kry. Verwante Knope -------------- Verwante knope sluit o.a. die volgende knope in: * Wurgknoop * Konstriktorknoop * Dubbele konstriktorknoop * Boaknoop

Hawer en gars en sommige van die produkte wat daarmee vervaardig word. **Graan** word gebruik om grassoorte te beskryf wat verbou word vir hulle eetbare sade. Hierdie graansoorte word op grootskaal verbou en verskaf wêreldwyd meer energie as enige ander verboude voedsel. In meeste ontwikkelende lande bestaan mense se dieet hoofsaaklik uit graan. In ontwikkelde lande is die hoeveelheid graan wat verbruik word minder, maar dit vorm steeds 'n belangrike deel van die daaglikse dieet. Produksie --------- Die volgende tabel wys die jaarlikse produksie van die gewildste graansoorte vir 1961, 2005 en 2012. Alhoewel bokwiet en quinoa gereeld onder grane gereken word, is hulle egter tweesaadlobbige plante en dus nie werklik grassoorte nie. | Graan | 1961 (Metrieke ton (Mt)) | 2005 (Mt) | 2012 (Mt) | | --- | --- | --- | --- | | Mielies *(Maize)* | 205,004,683 | 713,682,311 | 875,098,631 | 'n Stapelvoedsel vir mense in Noord-Amerika, Suid-Amerika en Afrika asook veediere die wêreld oor. | | Rys (volgraan) | 215,646,637 | 621,588,528 | 718,345,380 | Die primêre graansoort in tropiese klimate. | | Koring (*wheat)* | 222,357,231 | 634,444,438 | 674,884,372 | Die primêre graansoort in matige klimate. | | Gars *(barley)* | 72,411,104 | 138,678,391 | 132,350,225 | Verbou op grond wat te arm of te koud vir koring is. Word gemout of geëet deur veediere. | | Sorghum | 40,931,625 | 59,722,088 | | 'n Belangrike stapelvoedsel in Asië en Afrika en ook gereeld gebruik as voer vir veediere. | | Giers *(millet)* | 25,714,068 | 30,962,349 | 25,597,550 | 'n Groep soortgelyke, dog verskillende grane wat 'n belangrike stapelvoedsel in Asië en Afrika vorm. | | Hawer *(oats)* | 49,588,769 | 23,696,632 | 20,974,945 | Vroeër die stapelvoedsel van Skotland en ook wêreldwyd gewild as veevoer. | | Rog *(rye)* | 35,109,990 | 15,152,553 | 14,544,170 | Belangrik in koue klimate. | | Triticale (korog) | 0 | 13,367,942 | 13,701,491 | 'n Kruising tussen koring en rog. | | Bokwiet | 2,479,596 | 2,078,073 | 2,061,426 | Word veral in Europa en Asië verbruik. | | Fonio | 178,483 | 369,617 | 583,882 | Verskillende soorte grane wat in Afrika verbou word | | Quinoa | 32,435 | 58,443 | 82,510 | Antieke skyngraan, word in die Andes verbou. | Mielies, koring en rys verskaf saam 87% van die wêreldwye graanproduksie. Voedselverskaffende grasse -------------------------- ### Mielies (*Zea mays*) Die mielie kom oorspronklik van Amerika en is eers aan die Europeërs bekendgestel na die ontdekking van Amerika in 1492. Dit word vandag in al die warmer dele van die wêreld verbou. Die graan dien as voedsel vir mens en dier. Die saad dien verder as basis vir talle nywerheidsprodukte, bv. kookolie, stysel, glukose en alkohol. Die mielieplant het 'n soliede stam en die manlike en vroulike blomme word in aparte bloeiwyses aan dieselfde plant gedra. Die vroulike bloeiwyse (die kop) is 'n gewysigde aar, terwyl die manlike bloeiwyse 'n pluim is. Mielies is verreweg die vernaamste graansoort in Suid-Afrika en die Republiek is op vier na die grootste mielieprodusent ter wêreld. Die grootste deel van die mielieoes kom uit die sg. mieliedriehoek met punte Carolina, Ladybrand en Mahikeng. Weens die wisselvalligheid van die Suid-Afrikaanse klimaat wissel die oes baie van jaar tot jaar. Droogte hou 'n ernstige bedreiging vir produksie in en mielies word al hoe meer onder besproeing verbou. Die land voer egter reeds vir etlike jare mielies uit, veral na Europa, die Ooste en Japan. ### Koring (*Triticum aestivum*) Koring is die belangrikste graansoort ter wêreld en die vernaamste stapelvoedsel in die Westerse lande. Dit word reeds sedert die vroegste tye deur die mens gekweek. Deur teling, seleksie en kruising van spesies, is duisende tipes en variëteite ontwikkel wat by 'n wye verskeidenheid klimaatstoestande aangepas is. Gewone koring kan verdeel word in harde korings, waarvan brood gebak word, en sagte korings, vir koek en beskuitjies. Die sogenaamde durumkoring (Triticum durum) word gebruik vir die maak van macaroni en verwante produkte. Suid-Afrika was lank 'n koringinvoerland (veral uit die VSA, Kanada en Australië), maar tans produseer die land meer as genoeg koring vir eie gebruik. ### Rys (*Oryza sativa*) Rys kom oorspronklik uit Suidoos-Asië. Naas koring is dit die wêreld se vernaamste graan en dien dit as stapelvoedsel van die mensemassas van die Ooste. In teenstelling met ander graansoorte verkies rys vleierige grond. Gevolglik word die ryslande gedurende die groeityd met water oorstroom. China en Indië is die grootste produsente en verbruikers van rys. Die enigste Westerse lande waar noemenswaardige hoeveelhede rys gekweek word, is die Verenigde State en Brasilië. In Suid-Afrika was daar in die vroeë vyftigerjare aansienlike belangstelling in die verbouing van rys in die Laeveld van Mpumalanga. Die huidige produksie is egter onbenullig. In Eswatini word 'n bietjie rys geproduseer wat in die Republiek verwerk word. Feitlik al Suid-Afrika se rys word ingevoer. ### Rog (*Secale cereale*) Rog is die gehardste van al die wintergrane. Dit is na verwant aan koring, maar kan heelwat meer koue verdra en groei ook baie beter in skraal, sanderige grond. Vanweë sy bestandheid teen koue word rog in Noord-Europa en groot dele van Rusland as broodgraan in plaas van koring verbou. Rogbrood is egter donker van kleur en taamlik swaar. Die mout van die graan word ook gebruik vir die maak van sekere soorte whisky. In Suid-Afrika is in die verlede heelwat rog in die sg. Sandveld van die Wes-Kaap gesaai. Dit is egter mettertyd in 'n groot mate deur koring vervang. Tans beloop die totale produksie van die Republiek gewoonlik minder as 5 000 t en moet ons trouens rog invoer. Die meeste rog word nou in die Vrystaat geproduseer. ### Gars (Hordeum-spesies) Daar is in hoofsaak twee garsspesies wat van mekaar onderskei word deur die aantal rye vrugbare syaartjies per aar. Hulle is onderskeidelik Hordeum vulgare, met ses rye en Hordeum distichum, met twee rye syaartjies. Ontkiemde gars (mout) word in die produksie van bier gebruik. Die tweerygars (Hordeum distichum) is veral geskik vir hierdie doel. Die graan word ook op groot skaal as veevoer gebruik. Die bekende gort is gars waarvan die doppies afgeskuur is. In Suid-Afrika word gars veral in die Suidwestelike Distrikte van die Wes-Kaap verbou. Sesry- sowel as tweerygars word gesaai. ### Manna Daar is verskeie spesies wat as "mannas" (giers) geklassifiseer word. Die twee vernaamstes is egter Prosomanna (*Panicum miliaceum*) en Boermanna of gewone manna (*Setariaitalica*). Hierdie twee mannas kom oorspronklik uit die Ooste, waar veral Prosomanna steeds 'n belangrike graan is. Deurdat dit gou ryp word, kan dit met groot welslae in gebiede met 'n baie kort groeiseisoen gesaai word. In Westerse lande, onder meer ook in Suid-Afrika, word hierdie manna as feitlik uitsluitlik vir die produksie van saad vir kouvoëls gesaai. ### Hawer (Avena-spesies) Hierdie graansoort kan maklik van koring onderskei word aangesien die bloeiwyse 'n los pluim is in teenstelling met die aar van koring. Dit is wel nie so 'n belangrike graansoort as koring nie, maar dien tog as menslike voedsel, veral as hawermoutpap. Hawergraan is 'n belangrike pitvoer vir diere, veral perde, maar die grootskeepse vervanging van perde deur trekkers het die belangrikheid daarvan sterk laat afneem. Hawer dien ook dikwels as weidingsgewas. Dit is 'n geharde plant wat beter as koring in onvrugbare grond aard. Lede van die grasfamilie word dikwels vir verfraaiing in tuine aangeplant, hetsy as sierplante of vir grasperke. Van hierdie grasse kom die volgende in Suid-Afrikaanse tuine voor: Ander grasse ------------ ### Weidingsgrasse Veeboerdery is grootliks gebaseer op natuurlike sowel as aangeplante grasse. In Suid-Afrika is die grasse van 'n natuurlike weiveld 'n besondere groot bate. Die waardevolste grasse wat natuurlik voorkom, is waarskynlik rooigras (*Themeda triandra*), buffelsgras (*Panicum coloratum*) en blousaadsoetgras (*Panicum maximum*), bloubuffelsgras (*Cenchrus ciliaris*), knietjiesgras (*Eragrostis lehmanniana*) en die meerjarige rooisaadgras (*Ehrharta calycina*). Sommige van Suid-Afrika se natuurlike grasse is in so 'n mate veredel dat hulle as aangeplante weidings gevestig word. Die beste voorbeeld hiervan is die bekende oulandsgras (of growwevleigras, *Eragrostis curvula*) in die somerreënvalstreek. Daar is verskeie grasse wat as aangeplante weidings onder intensiewe boerderytoestande baie goeie resultate lewer. Die bekendste hiervan is kropaargras (*Dactylis glomerata*) en die raaigrasse (*Lolium*-spesies). Hierdie grasse word gewoonlik in mengsels met peulplante soos witklawer (*Trifolium repens*) gevestig om sodoende 'n smaaklike weiding te verseker. ### Grassoorte geskik vir grasperke Die grasse wat algemeen vir grasperke in Suid-Afrika gebruik word, is die volgende: 1. Kikoejoe (*Pennisetum clandestinum*). Hierdie sterkgroeiende rankgras is baie gehard en word oral in Suid-Afrika vir grasperke gebruik. Dit is ook die gras wat gewoonlik op sportvelde aangeplant word. 2. Kweekgras (*Cynodon dactylon*) is 'n fyn rankgras wat 'n baie aantreklike grasperk verskaf. 3. Kentucky-blougras (*Poa pratensis*). Hierdie mooi donkergroen polgras is bestand teen ryp. 4. Bruintopgras (*Agrostis tenuis*) is 'n polgras wat dikwels saam met ander grasse in grasperke gesaai word. Bronnelys --------- * Kennis, Volume 2, 1980, bl.230-231, ISBN 0-7981-0824-X

**Elbphilharmonie Hamburg** **HafenCity, Hamburg** --- **Argitekte** Jacques Herzog en Pierre du Meuron --- **Verdiepings** 26 (met 29 hysbakke) --- **Oprigting** 2006–2016 --- **Boumateriaal** Bakstene (historiese stoorhuis van 1962/63) --- Glas, staal, beton (nuwe boonste verdiepings) --- **Kommersiële gebruik** Konserthuis --- Hotel met 244 kamers --- Woonstelgebou met 45 woonstelle --- Parkeerhuis --- **Eienaar** Stad Hamburg --- **Webtuiste** *elbphilharmonie.de* Die konserthuis se glas-, staal- en betondak versinnebeeld seegolwe en het die potensiaal om een van die nuwe ikoniese bakens van Duitsland se kultuurbedryf te word. Sonlig en weerstoestande skep 'n gedurig veranderende kleurespel op sy glasfasade. Die foto, geneem deur Wikipedia-bydraers tydens 'n rondvaart in Hamburg se seehawe, wys die suidaansig van die gebou Vensterskoonmakers besig met hul werk Die **Elbphilharmonie** (in die omgangstaal ook kort **„Elphi"** genoem) is 'n konserthuis in die Noord-Duitse hawestad Hamburg wat in 2016 voltooi is. Dit word onder die grootste, mees moderne en - ten opsigte van sy akoestiek - ook beste konsertsale ter wêreld gereken. Die gebou met 'n hoogte van 110 meter het in die weste van Hamburg se nuwe moderne hawebuurt HafenCity teen die Elberivier se regteroewer ontstaan, in 'n gebied wat vroeër deur hawebekkens en stoorhuise met hul tradisionele baksteenargitektuur oorheers is. Vir die Elbphilharmonie, wat teen 'n koste van €866 miljoen op die riviereiland Grasbrook opgerig is, is eweneens dele van 'n voormalige kakaostoorhuis van 1963 gebruik.

**Cornwall** **Cornwallis** • **Kernow**| | | | | --- | --- | | | | | (Vlag van Sint-Piraan) | (Wapen van Cornwall) | | | *Leuse: Onen hag oll(Kornies: Een en almal)* | | English Counties | | Geografie | | Status | Seremoniële en (kleiner) nie-metropolitaanse graafskap | | Gewes | Suidwes-Engeland | | **Oppervlakte**- Totaal - Admin. Raad- Scilly-eilande | 3 563 km23 562 km216 km2 | | | Administratiewe hoofstad | Truro | | ISO 3166-2 | GB-CON | | ONS kode | 15 | | NUTS 3 | UKK30 | | Demografie | | **Bevolking**- Totaal (2017 skatting)- Bevolkingsdigtheid- Admin. Raad- Admin. bev. | Gelys 39ste563 600158 / km2Gelys 23ste529 500 | | Etnisiteit | 99,0% Blankes, waarvan 6,8% van Korniese afkoms | | Politiek | | Cornwall County Council | | Uitvoerende gesag | Liberaal-Demokrate / Onafhanklik | | Parlementslede sedert 2019 | * George Eustice (Con) * Derek Thomas (Con) * Steve Double (Con) * Sheryll Murray (Con) * Cherilyn Mackrory (Con) * Scott Mann (Con) | | Distrikte (tot 2009) | | 1. Penwith 2. Kerrier 3. Carrick 4. Restormel 5. Caradon 6. Noord-Cornwall 7. Scilly-eilande | **Cornwall** (soms **Cornwallis** in Afrikaans genoem) vorm saam met die Scilly-eilande 'n graafskap in die verresuidweste van Engeland, Verenigde Koninkryk, met 'n oppervlakte van 3 563 vierkante kilometer en 'n bevolking van sowat 563 600 in 2017. Dit is ’n gewilde bestemming vir toeriste en branderplankryers. Voorheen was daar baie tinmyne. Geografie --------- Uitsig oor Land's End, Kaap Cornwall en die Brisons Cornwall is 'n skiereiland aan die Atlantiese Oseaan en die Engelse Kanaal met 'n kuslyn van sowat 320 km (die skiereiland is sowat 120 km lank, met 'n maksimum breedte van 72 km). Die Tamarrivier vorm die oostelike grens met die graafskap Devon. Cornwall se heideveld is ryk aan kaolien (porseleinaarde) en tin. 'n Baie gematigde kusklimaat maak van Cornwall met sy natuurskoon en sy klein visserdorpies een van die gewildste gebiede vir toerisme in die Verenigde Koninkryk en bevoordeel ook landbou en tuinbou. Danksy die invloed van die Golfstroom is 'n aantal plekke in Cornwall geskik vir Mediterreense en subtropiese fauna. Nywerhede sluit mynbou, looiery, tekstiel- en papiervervaardiging in. Cornwall het 'n oorwegend landelike karakter met min groter dorpe. Die grootste stedelike nedersetting is die Camborne/Redruth-woonbuurt met 55 400 inwoners, gevolg deur St Austell-woonbuurt met 34 700 inwoners en die Falmouth/Penryn-woonbuurt met 33 000 inwoners. Die hoofstad Truro (en aangrensende gebiede) het 'n bevolking van 23 041 inwoners. Geskiedenis ----------- Die berg Brown Willy in die heideveld van Bodmin Moor Die oorblyfsels van die kasteel Tintagel Die oudste nedersettings in Cornwall dateer uit die vroeë steentydperk. Die boere en vissers, wat tydens die later steentydperk na Cornwall geïmmigreer het, het die plaaslike megalietkultuur ontwikkel, waarvan die hunegrafte naby Bodmin en Penwith die bekendste oorblyfsels is. 'n Nuwe golf immigrante, wat hulle teen die einde van die laat steentydperk in die gebied gevestig het, was meesters van beker- en bronsvervaardiging. Die Keltiese setlaars van die 6de eeu v.C. het die gebied vanuit die ooste binnegestroom en die ystervervaardiging en -bewerking in Cornwall ingevoer. Saam met Devon en Somerset het Cornwall die stamgebied van die Cornouiërs in die weste en die Dumnoniërs in die ooste gevorm, wat albei vroeë variante van die Kelties-Britanniese taal gepraat het. Met die Romeinse verowering van Brittanje in 40 n.C. het Cornwall 'n toevlugsoord en sentrum van Keltiese weerstand teen die besetters geword wat sy onafhanklikheid kon handhaaf. Die Romeinse stad Isca Dumnoniorum (die huidige Exeter) het as die administratiewe hoofstad van die gebied oos van Cornwall gedien. Terwyl die Walliese en Engelse plekname Dyfnaint en Devon nog steeds na die Dumnoniërs verwys, leef die Cornouiërs in die naam *Cornwall* voort. Die woord het sy etimologiese oorsprong in die Anglo-Saksiese *wealas* ("uitlanders, Britte, Walliesers") en die Latynse Cornubia, 'n Romeinse weergawe van die Britse Cornouia of "Land van die Cornouiërs". Onderlinge twiste het aangehou totdat die legendariese koning Artus vanuit sy kasteel Tintagel met die pasifikasie van Cornwall begin het. Die kerstening van die gebied deur Ierse, Walliese en Bretonse sendelinge het in die 5de eeu 'n aanvang geneem. Cornwall het ook tydens die Anglo-Saksiese heerskappy van Engeland daarin geslaag om sy Keltiese karakter te handhaaf. Nogtans het 'n deel van die Keltiese bevolking onder die druk van die Germaanse veroweraars na die Franse vasteland gevlug, waar hulle in Bretagne 'n nuwe tuiste gevind het. In teenstelling met die antieke tydperk lewer die historiese dokumente uit die vroeë Middeleeue geen presiese inligting oor Cornwall op nie, aangesien die destydse geskiedskrywers die name *Kernow* (die inheemse naam van Cornwall) en *Kernev*, die gebied van die huidige Cornouaille in Bretagne, deurmekaar gebruik het. Sedert die 9de eeu het Kornies as 'n selfstandige taal naas Oud-Bretons en Oud-Wallies bestaan. Die Keltiese bevolking in die ooste is deur Sakse uit Devon verdring. Athelstan, die koning van die Wes-Saksiese Koninkryk Wessex, het die Keltiese bevolking uit Exeter verdryf en die laaste onafhanklike koning van Cornwall, Hywel, verslaan. Die Tamarrivier het nou die grens tussen die Saksiese koninkryk en die verowerde gebiede gevorm. Administratief het Cornwall nou 'n deel van Engeland gevorm. Tydens die oorloë teen die Sakse het die literêre legendes van Koning Artus en Tristan en Isolde ontstaan, wat danksy hulle Bretonse weergawe, die *Matière de Bretagne*, die aanleiding vir die Franse ridder- en graal-epiek van die 13de en 14de eeu gegee het. Wapen van Hertogdom Cornwall Ná die Normandiese verowering van Engeland in die jaar 1066 het ook Cornwall ses jaar later onder Normandiese heerskappy gekom, maar steeds 'n oorwegend Keltiese gebied gebly. In hierdie tydperk het Cadoc, 'n inheemse hoof, oor Cornwall geheers. Sy kenmerkende swart wapenskild met die goue buile het later die aanleiding vir die wapen van die Hertogdom van Cornwall gegee. Die Engelse koning Edward III het Cornwall tot 'n graafskap met 'n besondere status verhef. Desondanks het die destydse landelike adel van Cornwall oorwegend uit Normandiërs bestaan, met 'n Saksiese middelklas en die Keltiese bevolking as die nederste laag van die maatskappy. 'n Aantal dokumente in Kornies dateer uit hierdie tydperk, maar alhoewel die taal nog vier eeue lank gebesig is, was dit nou toenemend die taal van die armes en die gebiede in die uiterste weste. Soos elders in Engeland het Anglo-Normandies en later Engels die status van amptelike taal gekry. Tans is Cornwall 'n graafskap (Engels: *county*) van Engeland en serdet 2009 'n unitary authority. Die inwoners van Cornwall is die enigste Keltiese bevolking van die Verenigde Koninkryk wat geen besondere grondwetlike status het nie. Demografie en taal ------------------ Landkaart van Cornwall Hoewel die inwoners van Keltiese afkoms is, geniet hulle nie dieselfde status as die Skotte, Walliesers en Noord-Iere nie; die laaste vrou wat die ou inheemse taal Kornies nog as haar moedertaal beskou, Dolly Pentreath, is in 1780 oorlede. Die bevolking van Cornwall word dus nie as 'n etniese minderheid beskou nie, soos byvoorbeeld die Skots-Galiestalige inwoners van die Skotse hoogland. Vandag begin die taal egter herrys; die Old Cornwall-beweging het reeds in die eerste helfte van die twintigste eeu begin om meer belangstelling vir die Korniese taal te wek. Enkele honderd mense praat vandag weer Kornies as hul tweede taal, naas Engels. Ekonomie -------- Die verlate South Phoenix tin en kopermyn in Cornwall. Baie Korniese mynbouwerkers het na Suid-Afrika geëmigreer Cornwall is een van die armste grafskappe in die Verenigde Koninkryk met 'n bruto binnelandse produk van €24,500 per jaar teenoor 'n Britse gemiddeld van €36,500 per jaar (2018-syfers). Tradisioneel was die ontginning van koper en tin een van die vernaamste nywerhede in Cornwall, maar gedurende die afgelope eeu het hierdie industrie agteruitgegaan. Vandag is toerisme die grafskap se belangrikste ekonomiese aktiwiteit, wat 24% van sy inkomste bydra met landbou en visvang wat aansienlike bemagtiging verskaf. In onlangse jare het Cornwall 'n belangrike punt vir telekommunikasie geword, aangesien baie trans-kontinentale ondersese kommunikasielyne in Cornwall opduik. Die nuutste bedryf wat homself in Cornwall gevestig het, is die lugvaartbedryf wat die Newquay-lughawe as 'n lanseerplek vir satelliete gebruik. Merkwaardige besienswaardighede ------------------------------- Cornwall is 'n toerisme bestemming en het baie merkwaardige besienswaardighede. ### Edenprojek Die Edenprojek is 'n navorsingsentrum waar verskeie klimate en verwante flora (biome) in geodesiese koepels nageboots word. Dit is in 'n voormalige kleimyn gebou en het in 2001 geopen. Dit het sewe koepels, waarvan die grootste 'n deursnee van sowat 90 meter het. Die koepels is in twee trosse verdeel – een wat die gasheer is vir 'n tropiese reënwoudbioom (1,56 ha) en die ander wat 'n Mediterreense bioom huisves (0,654 ha). * Edenprojek, Bodelva, Cornwall * Binne die bioom van die tropiese reënwoudBinne die bioom van die tropiese reënwoud * Panoramiese uitsig van die terreinPanoramiese uitsig van die terrein * Binne die Mediterreense bioomBinne die Mediterreense bioom ### Historiese Cornwall Cornwall is in misterie gehul. Baie van sy kerke en dorpe is vernoem na plaaslike heiliges, insluitend: * Sint Petroc wat by St Petroc's Kerk in Bodmin herdenk is. * Sint Austell wat sy naam aan die dorp St Austell gegee het. * Sint Piraan wat die beskermheilige van tinmyners geword het. Die vlag van Cornwall staan ​​bekend as die vlag van St Piraan. Historiese geboue sluit in die Tintagel-kasteel, waar, volgens legende, koning Artur gebore is, en St Michaels Mount, 'n abdij wat op 'n eiland gebou is wat met laagwater te voet bereikbaar is.

| **OpenStreetMap** | | --- | | | | | | Tipe webblad | digitale padkaart | | Taal(e) | Ten minste 151 gebiedsvertalings en onbeperkte aantal kaarttale | | Registrasie | nodig vir bydraers | | Eienaar | OpenStreetMap gemeenskap.Projekondersteuning deur OpenStreetMap Foundation | | Outeur | Die gemeenskap | | Opgerig | 1 Julie 2004; 18 jaar gelede (2004-07-01) | | Huidige status | Aktief | | URL | www.openstreetmap.org | **OpenStreetMap** (OSM) is 'n "kopielinkse" digitale padkaart wat ontwerp is om deur enigiemand gewysig te kan word. Die kaart word geskep uit data wat opgeneem word deur GPS-ontvangers, lugfoto's en ander gratis bronne. Die kaart kan dan geprojekteer word in 'n geografiese koördinatestelsel, gebruik word vir roete beplanning of gebruik word vir geografiese soektogte. OpenStreetMap is 'n samewerkingsprojek om 'n gratis bewerkbare kaart van die wêreld te skep. Die geodata onderliggend aan die kaart word beskou as die primêre uitset van die projek. Die skepping en groei van OSM is gemotiveer deur beperkings op die gebruik of beskikbaarheid van kaartdata oor 'n groot deel van die wêreld, en die koms van goedkoop draagbare satellietnavigasie-toestelle. Geskiedenis ----------- Steve Coast, die stigter van OpenStreetMap, in 2009. OpenStreetMap is in 2004 deur Steve Coast gestig ná die sukses van wikipedia. Die drywers vir die projek was die hoë koste van kwaliteit geografiese data in die Verenigde Koninkryk en die beskikbaarheid van akkurate GPS ontvangers. In 2006 het Yahoo! ingestem dat hulle lugfoto's vir die projek gebruik kan word. Dit het die gemeenskap in staat gestel om die hele Pretoria en groot dele van Johannesburg en Kaapstad te voltooi. Werkswyse --------- Deelnemers verken nuwe areas en gebruik GPS ontvangers, kameras, persoonlike digitale assistente en / of pen en papier om data bymekaar te maak. Daarna word OSM redigeringsagteware gebruik om dit by die sentrale databasis te voeg. Hierdie veranderings kan tot 'n week of meer neem voordat dit gepubliseer word in al die verskillende formate. Die munisipale grense sowel as amptelike plekname volgens die Suid-Afrikaanse Geografiese Nameraad is reeds ingevoer.

**Openbare redevoering** (soms **redenaarskuns** of **orasie** genoem) is die lewering of aanbieding van ’n toespraak waar ’n individu ’n lewende gehoor direk aanspreek ten einde hulle op ’n gestruktureerde, voorbedagte manier in te lig, te beïnvloed of te vermaak. Openbare redevoering word algemeen verstaan as ’n enkele persoon se formele, direkte toespreek van ’n groep luisteraars. Alhoewel dit dikwels met "aanbieding" geassosieer word, word laasgenoemde normaalweg met kommersiële aktiwiteit geassosieer. Openbare redevoering is meestal op die oortuiging van die gehoor gerig. Die Romeinse redenaar spreek die Romeinse Senaat. *Cicero Denounces Catiline* (1889), fresco deur Cesare Maccari Oorsig ------ By openbare redevoering, soos enige vorm van kommunikasie, is daar vyf basiese elemente wat uitgedruk word as: "*wie* sê *wat* aan *wie* deur watter *medium* met watter *effek*?" Die doel van openbare redevoering wissel van die eenvoudige oordrag van inligting tot motivering, tot die vertel van ’n ***storie***. Goeie sprekers behoort nie net hulle gehoor te betrek nie, maar hulle ook te lees. Die krag van goeie spreker is die vermoë om sy of haar luisteraars nie net in te lig nie, maar hulle emosies te verander. Openbare redevoering kan ook as ’n diskoersgemeenskap beskou word. Interpersoonlike kommuninkasie en openbare redevoering behels verskeie komponente wat areas soos motiveringspraatjies, leierskap-/persoonlikheidsontwikkeling, besigheid, kliëntediens, groepkommunikasie en massakommunikasie dek. Openbare redevoering kan met die oog op motivering, beïnvloeding, oortuiging, inkennisstelling, vertaling of bloot etos aangewend word. Vandag word professionele persone dikwels vir besigheids- en kommersiële geleenthede genader. Sprekers kan óf onafhanklik gekontrakteer word óf deur ’n ***sprekersburo*** aan wie daar normaalweg ’n kommissie van tussen 25-30% betaal word. Geskiedenis ----------- Van die vroegste geskrewe rekords van opleiding in openbare redevoering kan na Egipte teruggevoer word. Die eerste Griekse werk oor redenaarskuns, wat meer as 2 000 jaar gelede geskryf is, het op beginsels uitgebrei wat uit die praktyke en ervarings van orators in die antieke Griekse stadstate geput is. In klassieke Griekeland en Rome was retoriek (die komposisie en lewering van toespraak) die hoofkomponent en ’n belangrike vaardigheid in die openbare en privaatlewe. Aristoteles en Quintilian het oor redenaarskuns geskryf, en die onderwerp, kompleet met spesifieke reëls en modelle, is gedurende die Middeleeue en Renaissance as deel van ’n vrye kunste-opvoeding beklemboon. Bronsstandbeeld van die Griekse redenaar Demosthenes, derde eeu voor Christus – Arthur M. Sackler Museum, Harvard Universiteit Die kuns van openbare redevoering is aanvanklik deur die Grieke ontwikkel. Griekse orators het namens hulleself gepraat, en nie soseer as verteenwoordigers van ’n kliënt of kiesafdelings nie. Enige burger wat dus in die hof, in die politiek of in die sosiale lewe sukses wou behaal, moes redenaarstegnieke aanleer. Opleiding hierin is aanvanklik deur ’n groep sogenaamde "sofiste" aangebied wat fooie gevra het om "die swakkere argument die sterkere te maak" en om hulle studente deur middel van lering in uitnemendheid "beter" te maak. Plato, Aristoteles en Sokrates het teorieë oor openbare redevoering ontwikkel wat in stryd met dié van die Sofiste was, en hulle idees het ’n institusionele vorm aangeneem toe permanente skole ontwikkel is waar openbare redevoering as vak aangebied is. Alhoewel Griekeland uiteindelik sy politieke soewereiniteit verloor het, is die Griekse kultuur van opleiding in openbare redevoering grootskaals deur die Romeine aangeneem. Met die politieke opkoms van die Romeinse Republiek het Romeinse orators Griekse redenaarstegnieke oorgeneem en gewysig. Onder Romeinse invloed het retoriek as vak in ’n volledige kurrikulum ontwikkel, insluitend onderrig in spraakkuns (studie van die digters), inleidende oefeninge (progymnasmata), en die voorbereiding van openbare toesprake (deklamasie) in forensiese sowel as beraadslagende genres. Die Latynse styl is grootliks deur Cicero beïnvloed, en daar was ’n sterk klem op opleiding in alle areas van humanistiese studies, sowel as die gebruik van gevatheid en humor, ’n beroep op die luisteraar se emosies en op uitweiding. Alhoewel retoriek gedurende die Romeinse ryk ’n minder prominente rol in die politieke wêreld as in die dae van die Republiek vervul het, het dit op regsgebied belangrik gebly, en ’n gewilde vorm van vermaak geword. Beroemde orators of voordraers het groot rykdom en prestige vir hulle vaardighede verwerf. Hierdie Latynse styl het tot aan die begin van die twintigste eeu die primêre vorm van redevoering in die wêreld gebly. Met die opkoms van die wetenskaplike metode en die klem op ’n "eenvoudige" praat- en skryfstyl het selfs formele redenaarskuns minder verfynd en bloemryk as in die Klassieke tydperk geword. Politici kan hulle loopbane vandag egter steeds op grond van ’n suksesvolle (of onsuksesvolle) toespraak maak of breek. Sommige van die beste voorbeelde van openbare redevoering word jare nadat dit gelewer is, steeds bestudeer. Voorbeelde is Pericles se begrafnisrede in 427 v.C. oor die dood van die Peloponnesiese Oorlog; Abraham Lincoln se Gettysburg-rede in 1863 kort ná Sojourner Truth se identifisering van rasseprobleem in "Ain't I a Woman?" en Mahatma Gandhi se boodskap van niegewelddadige weerstand in Indië, wat as inspirasie vir Martin Luther King, Jr. se "I Have a Dream"-toespraak by die Washington Monument in 1963 gedien het. Leiers soos Martin Luther King jr. en Winston Churchill is belangrike voorbeelde van effektiewe orators wie se redevoering ’n merkwaardige impak op die samelewing gehad het. Tegnieke -------- Die doel van ’n openbare spreker se aanbieding wissel van die eenvoudig oordrag van inligting tot motivering, tot die vertel van ’n storie. Professionele openbare sprekers belê dikwels in voortgesette opleiding om hulle ambag te verfyn. Dit behels die aanleer van beter vertelkunstegnieke, of om te leer hoe om humor as ’n kommunikasiemiddel aan te wend, sowel as voortgesette navorsing in hulle fokusarea. ’n Algemene vrees vir openbare redevoering word glossofobie (of meer algemeen, verhoogvrees) genoem, en word van die normale senuweeagtigheid en angs voor ’n praatjie onderskei. Klubs soos Toastmasters International bied ’n forum waar lede deur middel van praktiese en toegeskrewe oefeninge hulle redenaarsvaardighede ontwikkel om hindernisse effektief aan te pak. Hulpmimddels ------------ Alhoewel die basiese redenaarsbeginsels sekere wysigings ondergaan het namate samelewings en kulture verander het, het dit verrassend eenvormig gebly. Die tegnologie en metodes van hierdie vorm van kommunikasie het tradisioneel binne ’n oratoriese struktuur plaasgevind en het die teenwoordigheid van ’n gehoor vereis. Nuwe tegnologiese ontwikkelings het meer gesofistikeerde kommunikasie vir sprekers en openbare redenaars moontlik gemaak. Die tegnologiese en mediabronne wat die openbare redevoeringsatmosfeer fasiliteer, sluit videokonferensies sowel as telekommunikasie in. Videokonferensies is een van die meer onlangse tegnologieë wat openbare sprekers se kommunikasie met die massas gerevolusioneer het. David M. Fetterman van Stanford University het in sy 1997-artikel, *Videoconferencing over the Internet*, geskryf: "Videokonferensietegnologie … dat geografies verwyderde partye mekaar kan hoor en sien, gewoonlik deur middel van satelliet- of telefoonkommunikasiestelsels." Hierdie tegnologie is ideaal vir groot konferensiebyeenkomste en persoonlike kommunikasie, en word toenemend regoor die wêreld gebruik. Sprekers plaas hulle aantekeninge op rostrums. Openbare redenaars kan ook van openbare responsstelsels (audience response systems) gebruik maak. By groot byeenkomste sal die spreker gewoonlik met behulp van ’n klankstelsels of mikrofoon en luidspreker praat. Die gebruik van kopstukke soos Google Cardboard, ’n virtuele realiteitsplatform waardeur gebruikers hulle in ’n verskeidenheid realistiese omgewings "bevind" en dienooreenkomstig opgelei kan word, is ’n nuwe hulpmiddel. Nasionale en internasionale organisasies ---------------------------------------- ### Nieskolasties Toastmasters International, Association of Speakers Clubs (ASC) en POWERtalk International is opvoedkundige organisasies sonder winsbejag wat wêreldwyd as klubs dien ten einde lede te help om hulle kommunikasie, openbare redevoering en leierskapsvaardighede te verbeter. Deur hulle ledeklubs help organisasies soos Toastmasters, Association of Speakers Clubs, en POWERtalk International individue om die praat-, luister- en dinkkuns te bemeester. ### Interskolasties In Suid-Afrika is dit veral die ATKV, die Afrikaanse Kultuur- en Taalvereniging, wat openbare redevoering onder skoolkinders bevorder. Hulle bied jaarliks ’n landwye Redenaarskompetisie vir laerskool- sowel as hoërskoolleerders aan, sowel as kursusse oor die lewering en skryf van toesprake. Ook hier is die hoofdoel nie die oordra van kennis nie, maar om die gehoor tot die spreker se standpunt te beïnvloed en te oorreed. Daar word voortdurend druk op openbare sowel as privaatskole geplaas om meer openbare redevoeringskursusse by hulle kurrikulums in te sluit. Die beklemtoon die belangrikheid van die vermoë om reeds op ’n jong ouderdom ’n deurdagte argument te kan stel. Studies dui daarop dat hoërskoolleerders nie effektiewe onderrig in openbare redevoering ontvang waarby hulle akademies, persoonlik en professioneel sal baat nie. Hoër onderwys en professionele redevoering ------------------------------------------ Die gebruik van openbare redevoering in die vorm van mondelinge voorleggings is algemeen in hoër onderwys, en dit word toenemend as ’n assesseringsmiddel erken. Persone wat in ’n professionele hoedanigheid in die openbaar optree, word dikwels ’n sprekersfooi betaal. Professionele openbare sprekers kan voormalige politici, sportsterre, ander openbare figure en predikante insluit. In die geval van hoëprofielpersoonlikhede kan die bedrag baie hoog wees. Sien ook -------- * Toastmasters International * Skaremanipulering * Debat * Welsprekendheid * Openbare spreker * Toespraakskrywer * Tematiese interpretasie

'n **Dubbele ontkenning** is 'n sinskonstruksie wat twee vorme van ontkenning bevat. In Afrikaans en in ander tale soos Frans en in Slawiese tale is die dubbele ontkenning verpligtend en meestal die enigste korrekte vorm. Afrikaans --------- Die algemene ontkenningswoord in Afrikaans is "*nie*", wat met die Duitse "*nicht*" of die Nederlandse "*niet*" vergelyk kan word. Neem die volgende voorbeeld: *ek verstaan **nie*** (ich verstehe nicht, ik versta niet) As die ontkenning nie die laaste woord van die sin is nie, moet 'n tweede "eind-nie" aan die einde van die sin geplaas word: *ek verstaan **nie** alles **nie*** (ich verstehe nicht alles "nicht"). Die tweede **nie** is 'n partikel, met ander woorde 'n woord wat geen eie betekenis het nie, maar wat saam met 'n ander woord of woorde optree om 'n sekere grammatikale konstruksie te vorm. Hierdie tweede **nie** word nader omskryf as 'n ontkenningspartikel. Die eerste **nie** is 'n bywoord, of dan wel die ontkenningsbywoord. Soos VivA se Taalonderrigportaal dit stel: "Die eerste **nie** maak die sin ontkennend, die tweede **nie** maak die sin grammatikaal." ### Voorbeelde Voorbeelde van dubbele ontkenning in Afrikaans: "nie... nie": * *Ek sal dit **nie** doen **nie**.* * *Ek verstaan **nie** alles **nie**.* * *Dis **nie** so moeilik om Afrikaans te leer **nie**.* * *Ek het **nie** geweet dat hy sou kom **nie**.* * *Ek het geweet dat hy **nie** sou kom **nie**.* * *Hy sal **nie** kom **nie**, want hy is siek*. Ander voorbeelde met: *niemand*, *niks*, *geen*, *nêrens*, *nooit*, *geensins*, *g'n* en *nimmer*: * *Daar is **geen** nuus **nie**.* * *Dit het ek nog **nêrens** gesien **nie**.* * *Hy het **nooit** sy broer vergewe **nie***. * ***Niemand** wou dit doen **nie**.* * *Dit sal **nooit** gebeur **nie**.* * *Ons het **g'n** motors op die pad gesien **nie**.* * ***Niemand** sien **niks** **nie***. * Die dubbele ontkenning in Afrikaans is **nóg** van Maleisiese **nóg** van Franse oorsprong, maar is reeds in die Nederlandse dialekte waarvan Afrikaans gestam het teenwoordig. Nederlands ---------- As 'n dubbele ontkenning in Standaard Nederlands gebruik word dan versterk die tweede ontkenning meestal die betekenis van die sin met eerste ontkenning. As voorbeeld: *Ik heb **nooit** **geen** dorst.* beteken *Ik heb **echt nooit** dorst*. Tog is daar nog 'n tweede moontlikheid. Met die juiste intonasie kan die sin hierbo ook geïnterpreteer word as: *Ik heb **altijd** dorst*. In de Antwerpse Noorderkempen is ’n aantal plekke waar die tweeledige negasie die gebruiklike vorm is, byvoorbeeld in Kalmthout en Wildert. *Ik heb dat **nie** gedaan **nie.*** *Dat heb ik **niet** gezien **nie.*** Engels ------ In Engels word die dubbele ontkenning gebruik om die ontkenning te beklemtoon: *I shot the sheriff, but I didn't shoot no deputy* (*Ek het die balju geskiet, maar ek het geen adjunk geskiet nie.*) (Bob Marley) *I don't need no parachute* (*Ek het geen valskerm nodig nie*) (Cheryl Cole) *We don't need no water* (*Ons benodig geen water nie*) (Bloodhound Gang) *I can't get no sleep* (*Ek kan nie slaap nie*) (Faithless) *I can't get no satisfaction* (*Ek kan geen bevrediging kry nie*) (Rolling Stones) *This ain't nothing but a summer jam* (*Dit is niks anders as 'n somerkonfyt nie*) (The Underdog Project) *A little party never killed nobody* ('*n Partytjie het nog niemand doodgemaak nie*) (Fergie, Q-Tip & GoonRock) *We don’t need no education* (*Ons het geen opvoeding nodig nie*, maar ook *Ons het die nieopvoeding nie nodig nie*) (Pink Floyd) Frans ----- Die ontkenning in Frans bestaan uit twee woorde, wat die gekonjugeerde werkwoordvorm begelei: *Je **ne** vais **nulle part***. – *Ek gaan nêrens heen nie.*. 'n Beroemde voorbeeld is Édith Piaf se trefer *Non, je ne regrette rien* – *Nee, ek berou niks nie*. Na werkwoorde of die uitdrukking van vrees/angs kan in die bysin na *que* 'n *ne* volg. Hierdie *ne* is egter geen ontkenning nie. Indien die hoofsin ontken word, is daar nooit 'n *ne* in die *que*-sin nie. Die gebruik van hierdie *ne* is opsioneel. Latyn ----- In Latyn is 'n dubbele ontkenning basies 'n sterker bevestiging. *scire* = weet *nescire* = nie weet nie. *non nescire* = (baie) goed weet Russies ------- In Russies is die dubbele ontkenning die gewonne ontkenning en dus verpligtend: Я никуда не иду (*Ja nikoeda ne idoe*) – *Ek gaan nêrens heen nie* Serwies ------- In Serwies is die dubbele ontkenning grammaties korrek. Sloweens -------- In Sloweens is – soos in baie ander Slawiese tale – die dubbele ontkenning korrek, maar dit kan soms ook onduidelikhede veroorsaak, word iets positiefs of iets negatiefs gesê: *Ne poznam nikogar.* – *Ek ken niemand nie.* Sorbies ------- In Sorbies word die dubbele ontkenning gebruik om 'n uitdrukking te ontken: *Ja ničo njewěm.* – *Ek weet niks nie.* Spaans ------ Die Spaanse (sintaktiese) ontkenning bestaan uit twee woorde (bywoorde), wat voor en na die vervoegde werkwoordvorm of indien 'n deelwoord gebruik word, voor die vervoegde werkwoordvorm en na die deelwoord staan. *No he visto nada.* – *Ek het niks gesien nie.* Italiaans --------- In Italiaans is die dubbele ontkenning meestal verpligtend: *Non ho visto niente/nulla* – *Ek het niks gesien nie.*

| **Dublin*****Baile Átha Cliath*** | | --- | | **Kaart** | **Wapen** | | | | | | | | **Vlag** | | | | | |  **Land** | Flag of Ireland Ierland | |  **Provinsie** | Leinster | |  **Koördinate** | 53°21′N 6°16′W / 53.350°N 6.267°W / 53.350; -6.267 | |  **Stigting** | 842 | |  **Stadstatus** | 1172 | |  **Oppervlak:** |   | |  - Totaal | 114,99 vk km | |  **Hoogte bo seevlak** | 20 m | | | |  **Bevolking:** |   | |  - Totaal (2016) | 553 165 | |  - Bevolkingsdigtheid | 4 811/vk km | |  - City of Dublin met voorstede | 1 173 179 | |  - Groter Dublin | 1 904 806 | |  **Tydsone** | UTC +0 (WET) | |  - Somertyd | UTC +1 (IST) | | |  **Burgemeester (*Lord Mayor*)** | Hazel Chu (Green Party) | |  **Amptelike Webwerf** | *dublincity.ie* | **Dublin** (Iers: *Baile Átha Cliath* [blʲaːˈklʲiəh]) is die hoofstad en grootste stad van die Republiek Ierland (Éire), geleë naby die middel van Ierland se oostelike kus, by die mond van die Liffeyrivier in die Ierse See en in die middel van die provinsie Leinster. Die stad was sedert die Middeleeue altyd die hoofstad van die Lordskap en die Koninkryk van Ierland. Tans is sowat 'n derde van die Ierse bevolking in Groter Dublin saamgetrek. Dublin se geskiedenis strek terug tot in die vroeë 9de eeu toe Wikings een van hul grootste nedersettings buite Skandinawië in die huidige stadsgebied gevestig het. In die volgende eeue is die stad verskeie kere deur oorloë en ander gewapende konflikte geteister. In die 20ste eeu het Dublin tot 'n moderne hoofstad met 'n ryk kulturele lewe gegroei wat jaarliks deur miljoene toeriste besoek word. Etimologie ---------- Die stad se huidige naam is 'n Iers-Engelse afleiding van die oorspronklike Iers-Gaeliese naam *Dubh Linn* (letterlik "Swart Vywer"). Die historiese Gaeliese skryfwyse was 'Duḃ Linn' of 'Duḃlinn', tog het die Franssprekende Noormanne die kolletjie weggelaat en die stadsnaam as *Develyn* of *Dublin* gespel. In moderne Iers word daar gewoonlik na Dublin as Baile Átha Cliath verwys (letterlik "Die nedersetting by die Riethekkiesdrif"). Hierdie naam is afgelei van *Ath Cliathe* (*Áth Cliath*), 'n klein Keltiese nedersetting wat aan die noordoewer van die Liffeyrivier geleë was. Sy naam het na die strategiese ligging van die dorp verwys – by die kruispunt van vier belangrike paaie en naby 'n drif in die Liffeyrivier (geleë naby die huidige Heuston-stasie) wat destyds die enigste manier was om die rivier oor te steek. Die naam Baile Átha Cliath is later gebruik om na 'n vroeë Christelike klooster te verwys wat waarskynlik in die gebied van Aungierstraat op die erf van die huidige Rooms-Katolieke Sint-Valentynskerk bestaan het. Die lang Ierse naam word soms afgekort tot BÁC. In Ierse Engels word bewoners van die stad of die distrik Dublin dikwels *Dubs* genoem. Geskiedenis ----------- ### Die 18de eeu: Tweede stad van die Britse Ryk Die 18de eeu was 'n periode van voorspoed vir Dublin. As setel van 'n eie Ierse parlement en danksy die invloed van die landadel het die stad veral in die tweede helfte van die 18de eeu ongekende groei beleef. Stygende pryse vir landbouprodukte het vir Protestantse landeienaars die finansiële middele verskaf om die groot pleine en statige stadhuise van Georgiaanse Dublin te bou. Omstreeks 1800 was Dublin die onbestrede tweede stad van die Britse Ryk en een van die leidende stedelike nedersettings van sy tyd – kleiner as Londen, Wene of ander destydse keiserlike en koninklike hoofstede, maar nogtans een van die belangrikste stede wat tweede in rang na dié metropole gekom het. ### Die 19de eeu: Ekonomiese en politieke agteruitgang In die dekades ná die Napoleontiese Oorloë het Europa, indertyd die sentrum van die ontwikkelde wêreld, 'n ongekende fase van ekonomiese groei en modernisering beleef. Die Verenigde Koninkryk van Groot-Brittanje en Ierland het as moederland van die nywerheidsomwenteling tot die magtigste moondheid in Europa ontwikkel – onder meer omdat sy staatsgebied die verwoestings van die oorlog gespaar gebly het. Meganisering en die vervanging van water- deur stoomkrag het net soos die bou van 'n spoorwegnetwerk en die invoering van stoomskepe op internasionale roetes industriële groei op die Britse Eilande verder aangewakker, net soos die beskikbaarheid van groot steenkool- en ysterertsreserwes. Die Britse kolonies het onverwerkte goedere verskaf en was daarnaas belangrike uitvoermarkte vir die Britse ekonomie. Die ekonomiese vooruitgang is in 'n snelle bevolkingsgroei en die opkoms van 'n nuwe sosiale klas van fabriekswerkers en 'n nuwe middelklas weerspieël. Die hoek van Eden-kaai en O'Connell-brug omstreeks 1900 Maar terwyl Britte in die Victoriaanse tydperk een van die vinnigste en omvattendste omwentelings in die geskiedenis van die mensdom beleef het en Groot-Brittanje tot die dinamiese sentrum van die wêreld ontwikkel het, is Ierland as die tweede element in die Verenigde Koninkryk nouliks deur hierdie gebeure geraak. Sy ekonomie het nog grotendeels op landbou gebaseer, en sy bevolking het as Rooms-Katolieke nie net 'n ander geloof aangehang as die res van die land nie, hulle was ook arm en ontnugter. Nadat die regeringsetel volgens die Uniewet van 1800 na Westminster in Londen verskuif is, het Dublin in die 19de eeu 'n periode van politieke en ekonomiese agteruitgang beleef. Anders as Belfast in Noord-Ierland het die stad geen noemenswaardige rol in die nywerheidsomwenteling gespeel nie, maar dit was nogtans 'n belangrike administratiewe sentrum en 'n spilpunt van vervoer vir die grootste deel van Ierland. Aangesien die eiland nie oor beduidende steenkoolreserwes beskik nie (indertyd die belangrikste brandstof vir nywerhede en vervoer) en Dublin ook nooit tot 'n sentrum van skeepsbou ontwikkel het nie (een van die drywende kragte in die nywerheidsomwenteling in Groot-Brittanje en Noord-Ierland), het Belfast in hierdie tydperk danksy sy internasionale handelsbande, linnebedryf en skeepsbouwerwe vinniger gegroei as sy susterstad in die suide. Omstreeks 1900 het Belfast ook ten opsigte van sy inwonertal by Dublin verbygesteek. Sport ----- Die Aviva-stadion in Dublin Dublin was een van die gasheerstede tydens die Rugbywêreldbeker 1991, Krieketwêreldbeker 1999 en Rugbywêreldbeker 1999. ### Krieket Dublin beskik oor Ierland se enigste toetskrieketveld, die Malahide Krieketklubterrein. Op 11–15 Mei 2018 is hier Ierland se eerste toets teen Pakistan gespeel. 'n Ander bekende krieketveld in Dublin is die Castle Avenue-krieketveld, wat tydens die Krieketwêreldbeker 1999 vir een wedstryd ingespan is. ### Rugby Ierland se nasionale rugbyspan speel sy tuiswedstryde tydens die jaarlikse Sesnasies-toernooi in die Aviva-stadion wat deur die Ierse Rugbyvoetbalunie besit word. Dublin se professionele rugbyspan Leinster Rugby speel hier in die Pro14. Wêreldrugby se hoofkantoor is in Dublin gesetel. Fotogalery ---------- * Baile Átha Cliath - Dublin * Custom HouseCustom House * Christ Church KatedraalChrist Church Katedraal * Lord Edward St-Kinlay HouseLord Edward St-Kinlay House * Temple BarTemple Bar * Leo Burdock Fish+ChipsLeo Burdock Fish+Chips * Gereg van vis-en-tjipsGereg van vis-en-tjips * Gavronski in 1993Gavronski in 1993 * Shaw-Denkmal in 1993Shaw-Denkmal in 1993 * Dame St 72-Olympia TheatreDame St 72-Olympia Theatre

Die **Austin-Ball A.F.B.1** is 'n enkelsitplek, dubbeldekker Britse vegvliegtuig wat tydens die Eerste Wêreldoorlog ontwikkwel maar nooit vervaardig was nie. Slegs een prototipe is gebou. Die navorser J.M. Bruce het in 1965 in sy boek *War Planes of the First World War - Vol One* bewys dat die bobaasvlieënier Albert Ball nie verantwoordelik was vir die ontwerp nie, maar slegs as raadgewer opgetree het. Die ontwerp was eers laat in 1916 voltooi. Die ontwikkeling van die *Austin-Ball A.F.B.1* was 'n privaatonderneming deur Austin Motor Company en tydens 'n besoek van Albert Ball aan die fabriek het hy ingestem om op te tree as raadgewer. Daarna het hy ook 'n groot rol gespeel om Brigadier-generaal Sefton Brancker, van die Oorlogkantoor, te oorrreed om twee prototipes te bestel. Ongelukkig vir Ball het hy nooit die *A.F.B.1* in aksie gesien nie omrede hy op 7 Mei 1917 gesterf het tydens 'n missie. Die eerste prototipe het eers in Julie 1917 gevlieg. Die resultate was belowend met betrekking tot spoed en klimvermoë maar daar was probleme met die draai en rol vermoë van die vliegtuig. Die prototipe was aangedryf deur 'n 200 perdekrag Hispano-Suiza enjin. Een voordeel van Ball se raad is dat die vlieënier 'n uitstekende sig gehad uit en om die kajuit. Twee 0.303 Lewismasjiengewere was geïnstalleer, een bo-op die boonste vlerk en een wat deur die hol skag van die skroef geskiet het. Austin was egter volstoom besig om die *Royal Aircraft Factory S.E.5* te vervaardig wat ook die Hispano-Suiza gebruik het; dus kon die *A.F.B.1* nooit in produksie gegaan het nie. Tegniese besonderhede --------------------- Besonderhede van die Austin-Ball A.F.B.1:| Item | Statistiek | | --- | --- | | Aantal motors | 1 | | Tipe motor | Skroef | | Vervaardiger | Hispano-Suiza waterverkoelde v-tipe | | Kraglewering per motor | 200 perdekrag | | Vlerkspan | 9,14 m | | Lengte | 6,55 m | | Hoogte | 2,82 m | | Vlerkoppervlakte | 26,94 m2 | | Maksimum opstygmassa | 942 kg | | Maksimum snelheid | 222 km/h op seevlak | | Operasionele hoogte | 6 706 m | | Uithouvermoë | 2.0 ure en 15 minute | | Klimvermoë | 3,000 m in 10 minute | | Bewapening | Twee 03.303 Lewismasjiengewere: een bo-op die boonste vlerken een in vliegtuig: skiet deur skroef se skag. | Sien ook -------- * Lys van vegvliegtuie Bron ---- * *Fighters 1914-1919: Attack and Training Aircraft*, Kenneth Munson, 2004, ISBN 978-0-753721-73-5

Mercury-Atlas 1 styg op. **Mercury-Atlas 1 (MA-1)** was die eerste poging van Amerika om 'n Mercury-kapsule te lanseer as deel van die Mercury-program. Die vuurpyl is op 29 Julie 1960 te Kaap Canaveral, Florida gelanseer. Dit was 'n onbemande vlug en daar was ook geen lanseerontsnapstelsel aan die kapsule nie. Die Atlas LV-3B vuurpyl het strukturele faling ondergaan na 58 sekondes op 'n hoogte van slegs 9,1 km en 3,4 km vanaf die lanseerplatvorm. Alle telemetrieseine het skielik verdwyn soos die vuurpyl deur maksimum dinamiese druk beweeg het. Die dag was reënerig en bewolk en die vuurpyl was na 26 sekondes nie meer sigbaar nie. Dit was dus onmoontlik om te kon sien wat gebeur het. Die doelwit was om 'n sub-orbitale vlug te onderneem en weer die atmosfeer binne te dring met die ruimtetuig. Die kapsule was toegerus met skeidingsvuurpyle maar slegs met fop-truvuurpyle. Daar was verskeie ander stelsels wat ook nie in die kapsule geïnstalleer is nie bv. die kajuitdrukstelsel en 'n stoel vir die ruimtevaarder. Verskeie Mercury-ingenieurs het beswaar aangeteken teen voortsetting van die lansering na aanleiding van die weer, dit sou die sig belemmer. Sommige getuies beweer hulle het 'n ontploffing gehoor maar dit kon nie bevestig word nie. Die kapsule het aanhou inligting uitsaai, totdat dit die water getref het ongeveer 9 km vanaf die lanseerplatform. Die kapsule, Atlasvuurpyl en die vloeibare suurstof ventilasieklep is geberg vanaf die oseaanvloer. Die enjins was nie beskadig nie, behalwe die skade wat hulle gely het tydens impak met die water. Die ventilasieklep en 'n stukkie pyp wat nog aan hom geheg was het opmerkbare metaaluitputtingkrake gehad. Ondersoek --------- Die MA-1 ruimtetuig nadat dit opgebou is uit die wrakstukke. Data vanaf die telemetrie dui daarop dat die Atlas normaal gewerk het tot op T+58 sekondes en daar was geen probleem tot op daardie tydstip nie. Toe was daar skielik 'n groot rampspoedige gebeurtenis, die druk tussen die RP-1 en die vloeibare suurstoftenks het geval tot nul, daarna het die enjins krag verloor, die telemetrie het ophou werk en verskeie voorwerpe het skielik op die radar verskyn. Die telemetrie van die kapsule wys ernstige bewegings en wat gevolg is deur die verlies van telemetrie van die Atlas-vuurpyl; die kapsule het egter normaal gewerk totdat dit die water getref het - ongeveer 222 sekondes na lansering. Die outomatiese aborteerstelsel *Abort Sensing and Implementation System* (ASIS) - blyk normaal te gewerk het en het 'n afskakelinstruksie na die enjins gestuur die oomblik toe die abnormale situasie plaasgevind het. Die valskermstelsel het nie ontplooi nie omrede dit te gou na die lansering was. Die Atlas 50D vuurpyl het minder telemetrietoetskoppe gehad as die Atlas R&D Atlas D. Daar was slegs 50 metings geneem met hierdie eerste vlug. Dit blyk dat die Atlas op 'n konstante vlug was toe die telemetrieverbinding verlore gegaan het op T+60 sekondes. Die laaste 1,2 sekondes se telemetriedata word bevraagteken omrede daar reeds oop skakelaars was in die vuurpyl onmiddellik na die voorval. Uit die kapsule se giroskoopdata blyk dit dat die boonste gedeelte soveel as 10° oorgehel het. Daar was inderdaad twee voorvalle, die een op T+58.5 sekondes wat die verlies van telemetriedata in die voorste gedeelte van die vuurpyl veroorsaak het. Die tweede voorval was op T+59.4 sekondes, nadat die enjin afgeskakel is deur die ASIS-stelsel. Dit blyk dat die aandrywingstelsel nie deur die aanvanklike voorval geaffekteer is nie. Gevolgtrekkings --------------- Die luik van die tuig in die Amerikaanse Ruimtemuseum Die aanvanklike vermoede was dat die glasveseldop, wat bo-op die kapsule gesit is in die plek van die lanseerontsnapstelsel, het losgebreek en 'n gat in die vloeibare suurstoftenk gemaak. Owen Maynard van NASA, deel van die Mercury-stelselingenieurspan, was in beheer van die berging van die kapsule van die seevloer af. Hy het self 'n 30-voet vryduik uitgevoer om een spesifieke ontbrekende komponent van die kapsule te vind. Hy het tydens 'n mondelingse geskiedenis onderhoud gesê dat sy na-vlugberekeninge daarop dui dat die buitenste bedekking van die vuurpyl, net onderkant die plek waar die kapsule geheg word, sou gebuig het as gevolg van die gekombineerde lugweerstand, versnelling en spanning wat ondervind word tydens die vlug. Daardeur oorskry dit die trekspanning van die bedekking wat veroorsaak is deur die interne druk. Gebaseer op sy bevinding het NASA die bedekking in die betrokke gedeelte van die vuurpyl laat verdubbel. NASA het ook bepaal dat die toekomstige lanseerbane platter moet wees, om die buigstres op die vuurpyl te verminder. Interessant is dat die Atlas Atlas 50D vuurpyl alreeds oor 'n dikker bedekking as die Atlas 10D (Big Joe) beskik het, maar slegs op die RP-1 tenk terwyl die vloeibare suurstoftenk nog uit dieselfde dun bedekking bestaan het. Die probleem het hom nie herhaal op daaropvolgende vlugte nie. Daar is ook vermoed dat die afwesigheid van die lanseerontsnapstelsel 'n negatiewe invloed op die vuurpyl se aërodinamiese profiel gehad het. Convair se ingenieurs het aangedring dat die lanseerontsnapstelsel nodig was vanuit 'n aërodinamiese oogpunt, en ook vir datainvorderingvereistes, maar Mercury se beamptes het daarteen besluit. Die kapsule het 'n apogee van 13 km bereik en het 9,6 km ver gevlieg. Die vlug het 3 minute en 18 sekondes geduur. Die kapsule het 1 154 kg geweeg en sy reeks nommer is #4 terwyl die Atlas se reeks nommer 50D was. Stukke van die Mercury #4 ruimtetuig, soos gebruik in die Mercury-Atlas 1 sending, word tans vertoon by die Cosmosphere in Hutchinson, Kansas.Die luik word vertoon by die Amerikaanse Ruimtemuseum in Titusville, Florida.

'n Feniks uitgebeeld in 'n boek met mitiese diere deur die Duitse kunstenaar Friedrich Justin Bertuch (1747-1822) In die Griekse mitologie is 'n **feniks** (/ˈfiːnɪks/; Ancient Greek: φοῖνιξ, phoînix), *phoînix*) 'n legendariese voël met 'n hoë leeftyd wat siklies hergroei of andersins hergebore word. Geassosieer met die son, kry 'n feniks nuwe lewe deur voort te spruit uit die as van sy voorganger. Sommige verhale sê dat dit in 'n vlamvertoning sterf, ander sê dat dit eenvoudig sterf en ontbind voordat dit weer gebore word. Die meeste verhale noem dat dit 500 jaar voor die wedergeboorte leef. Herodotus, Lucan, Plinius die ouere, Pous Clemens I, Lactantius, Ovidius, Isidore van Sevilla en vermoedelik Henog, is onder diegene wat bygedra het tot die hervertelling en verkondiging van die feniksmotief Die feniks "kon vernuwing simboliseer vernuwing sowel as die son, tyd, die Romeinse Ryk, metempsigose, gewyding, opstanding, lewe in die hemelse Paradys, Christus, Maria, maagdelikheid, die buitengewone man en spesifieke eienskappe van die Christelike lewe". Egiptiese oorsprongshipotese en die Bennu ----------------------------------------- Klassieke lesings oor die feniks verwys na 'n moontlike oorsprong van die feniks in antieke Egipte. In die geskrifte van Herodotus uit die 5de eeu vC maak die feniks 'n verskyning. Byvoorbeeld, in sy aanhaling:   | | | | | --- | --- | --- | | | [Die Egiptenare] het ook 'n ander heilige voël genaamd die feniks wat ek self nog nooit gesien het nie, behalwe op foto's. Dit is inderdaad 'n groot seldsaamheid, selfs in Egipte, wat slegs een keer in vyfhonderd jaar daarheen kom (volgens die verhale van die mense van Heliopolis), wanneer die ou feniks dood is. Die grootte en voorkoms daarvan, as dit op die foto's is, is soos volg: - Die verekleed is gedeeltelik rooi, gedeeltelik goue, terwyl die algemene merk en grootte amper presies dié van die arend is. Hulle vertel 'n verhaal van wat hierdie voël doen, wat nie vir my geloofwaardig is nie: dat hy die hele pad van Arabië af kom, en die ouervogel, almal met pleister oorgetrek, na die tempel van die son bring, en daar begrawe die liggaam. Om hom te bring, sê hulle, vorm hy eers 'n mirrebal so groot soos wat hy vind dat hy kan dra; dan hol hy die bal uit en plaas sy ouer binne, waarna hy met vars mirre oor die opening bedek, en die bal is dan presies dieselfde gewig as aan die begin; daarom bring hy dit na Egipte, gepleister soos ek gesê het, en plaas dit in die tempel van die son. Dit is die verhaal wat hulle vertel oor die handelinge van hierdie voël. | | Gedurende die 19de eeu het geleerdes vermoedens bevestig dat die Egiptenare in Heliopolis die Bennu vereer het, 'n sonvoël wat in baie opsigte soortgelyk aan die Griekse feniks was. Egiptiese bronne wat die bennu in ag neem, is egter dikwels problematies en is op verskillende maniere geïnterpreteer. Skakels ------- * Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal. | | | | --- | --- | | Normdata Edit this at Wikidata | * BNE: XX537591 * GND: 4174313-1 * LCCN: sh86007433 * NKC: jo2016908838 |

Olifante by die St. Luciameer 'n Betreklik groot oppervlakte min of meer stilstaande water word, afhangende van die diepte, 'n **meer** of 'n **pan** genoem. Mere is normaalweg standhoudend, terwyl panne dikwels in die droë seisoen opdroog. Daar word normaalweg tussen die oewersone en die oop water onderskei. Diep mere in gematigde streke het gewoonlik 3 lae: 'n onderste koue, suurstofarme hipolimnion, 'n boonste warmer, suurstofryke epilimnion en 'n middelste metalimnion. Ongeveer 2,5 miljoen km2 (1,8 %) van die vastelande van die aarde is varswatermere en -panne. As die water so diep is dat sonlig nie tot op die bodem deurdring nie, word van 'n meer gepraat, terwyl oppervlaktes vlak water as panne bekend staan. Mere en panne kan onder andere as oorblyfsels van ou gletsers, in ou vulkaankraters, tydens aardbewings of deur afsnyding van draaie in riviere ontstaan. Die lewensduur van die meeste mere is (geologies gesproke) kort: daar is byvoorbeeld geskat dat die Bodenmeer in Europa oor ongeveer 12 000 jaar heeltemal toegestik sal wees as gevolg van slikdeeltjies wat voortdurend deur die Rynrivier in die meer afgeset word. Ook mere en panne wat nie deur riviere gevoed word nie, raak mettertyd opgevul deur dooie organiese materiaal. Hierdie proses duur heelwat langer in tropiese en subtropiese wêrelddele omdat die organiese materiaal daar vinnig afgebreek word. Gelaagdheid en sonering ----------------------- In gematigde dele kan 3 waterlae met verskillende eienskappe in mere onderskei word. Die boonste waterlaag, die epilimnion, is in die somer relatief warm. Omdat die digtheid van die warm water laer as die van die koue water is, meng dit moeilik daarmee. Die epilimnion bestaan uit die laag water wat deur die wind in min of meer sirkulerende beweging gehou word. Die koue onderlaag staan as die hipolimnion bekend, terwyl die laag tussen die epilimnion en die hipolimnion die metalimnion genoem word. In die metalimnion neem die temperatuur vinnig af, en dit staan daarom ook as die termoklien bekend. Die boonste grens van die hipolimnion is meestal ongeveer die vlak tot waar lig deurdring en waaronder dus geen plantegroei kan voorkom nie. Alle suurstof in die hipolimnion moet dus daar kom deur vermenging met die epi-en metatimnion. In die somer is daar feitlik geen vermenging nie (somerstagnasie) en die suurstofkonsentrasies neem af totdat daar in die dieper dele soms geen suurstof meer is nie. Slegs anaerobiese organismes kan dus in daardie dele leef. In die herfs en in die winter koel die oppervlakwater af en meng dit met die hipolimnion, waardeur die suurstofkonsentrasie van laasgenoemde toeneem. As die watertemperatuur tot onder 4 °C daal, word die vermenging weer vertraag omdat die bolaag ligter word (water se digtheid is die hoogste by 4°C), en as dit vries, word die suurstofmere toevoer na die hipolimnion afgesny (winterstagnasie). Winterstagnasie het minder effek as somerstagnasie omdat prosesse wat suurstof verbruik, by lae temperature stadiger verloop, terwyl die suurstofvoorraad aan die begin van winterstagnasie hoër is omdat suurstof beter in koue water as in warm water oplos. In die lente, wanneer die ys smelt (indien die water gevries het), word die oppervlakwater swaarder en sak dit af na die hipolimnion, sodat vermenging weer plaasvind. Wanneer baie minerale voedingstowwe deur riviere na mere gevoer word, neem die plantegroei baie toe. Sulke mineraalryke mere staan as eutrofiese mere bekend. Die vermeerdering in plantegroei het tot gevolg dat daar veral aan die einde van die somer meer dooie organiese materiaal vrykom, wat na die bodem afsak. Die organismes wat die materiaal afbreek, het suurstof daarvoor nodig en groot dele van ʼn meer kan gevolglik suurstofloos raak en grootskaalse vrektes van vis tot gevolg hê. 'n Goeie voorbeeld is die Hartbeespoortdam, 'n mensgemaakte dam naby Pretoria, waar die waterhiasint (*Eichornia crassipes*) in 'n stadium geweldig toegeneem het as gevolg van eutrofikasie en later grootskaalse visvrektes tot gevolg gehad het. Die eutrofikasie was, soos in die meeste gevalle, die gevolg van storting van nywerheidsafval en rioolwater in die riviere wat die dam voed. Veral fosfaatverbindings bevorder die onbeheerste groei van waterplante. In oligotrofiese mere (mere met min minerale voedingstowwe), wat meestal deur slegs reënwater gevoed word, het die hipolimnion ook in die somer voldoende suurstof. Duidelike verskille tussen die plant- en dierlewe van oligotrofiese en eutrofiese mere is meestal waarneembaar. 'n Derde soort, naamlik distrofiese mere, kan ook onderskei word. Hierdie mere het ook 'n gebrek aan voedingstowwe soos oligotrofiese mere, maar is origens ryk aan opgeloste organiese stowwe en arm aan suurstof en is meestal bruin gekleurd. In byvoorbeeld die suidelike Kaapprovinsie is baie van die riviere distrofies. Die plante en diere van mere en panne kan ingedeel word volgens die sones waarin hulle voorkom. Die volgende drie hoofsones word onderskei: - Die oewersone of littoraalsone, waarin veral die waterplante wat in die bodem veranker is, voorkom. - Die limnetiese sone, dit wil sê die oopwatersone tot op die vlak waar lig nog indring en waar slegs drywende plante (meestal alge) voorkom. - Die profundaalsone of diepwatersone, waar geen plantegroei kan voorkom nie as gevolg van 'n gebrek aan lig, maar waar wel sekere diersoorte en bakterieë kan voorkom. Hierdie sone ontbreek by panne. Die hele bodem word soms as ʼn aparte sone, die bentiese sone, beskou. Hierdie sone is deel van die littoraal- en die profundaalsone. Vanweë die kleiner volume water en die relatief groter oppervlakte wat aan die werking van die son blootgestel is, is die omgewings-watertoestande in 'n pan baie minder gelykmatig as in 'n meer. Hierdie ongelykmatige omgewing stel hoë eise aan lewende organismes, maar daar is altyd soorte wat daarby aangepas is. In sommige panne is die hele bodem met waterplante begroei en is daar dus slegs ʼn littoraalsone aanwesig. Voedselkettings --------------- Soos in ander ekostelsels is die fotosintetiserende plante die primêre voedselproduseerders. Gewortelde waterplante is dikwels met epifitiese draadvormige of eensellige alge bedek, wat veral vir slakke en visse as voedsel dien. 'n Paar vissoorte eet ook die plant self. Die fitoplankton, met ander woorde massas mikroskopies klein, drywende alge, gee die water van eutrofiese mere dikwels 'n groen kleur. Dit bestaan grotendeels uit groenalge (klas *Chlorophyceae*), blougroenalge (afdeling *Cyanophyta*), diatome (klas *Bacillariophyceae*) en flagellate (afdeling *Euglenophyta*) en dien as voedsel vir die soöplankton (klein, drywende diertjies). Die soöplankton bestaan hoofsaaklik uit eensellige diertjies (phylum *Protozoa*) wieldiertjies (klas *Rotifera*) en klein kreefagtiges soos watervlooie (phylum *Crustacea*) en is die prooi van groter diere soos waterkewers (familie *Dytiscidae*), waterwantse (orde *Hemiptera*) en die larwes van naaldekokers (orde *Odonata*) en watermotte (orde *Trichoptera*). Bo-aan die voedselketting is diere soos roofvisse, paddas, voëls soos reiers en visvangers, en otters. Van die groter diere soos eende eet ook waterplante. Seekoeie woon bedags in water, maar snags wei hulle buite die water. Hoewel hulle dus waterdiere is, vorm hulle eintlik nie deel van die voedselkettings van die mere, panne of riviere nie. Soos seekoeie kom krokodille ook net voor in tropiese en subtropiese water, waar hulle veral van visse leef in geïsoleerde mere wat nie in die see uitmond nie, soos die Baikalmeer in Siberië, het unieke diersoorte soos die Baikalrob (*Pusa* *siberica*) ontwikkel. Die Baikalrob loop egter vandag gevaar om uit te sterf. Nog 'n belangrike komponent van varswaterekostelsels is die detrituseters, wat van dooie organiese materiaal (detritus) leef. Dooie organismes van die fito- en soöplankton sak voortdurend na die bodem, waar die meeste detrituseters aangetref word. Veral in die hipolimnion (waar detritus die primêre voedingsbron is) kom egter ook vryswemmende detrituseters voor. Voorbeelde van detrituseters is bloedwurms (familie *Tubificidae*), varswatermossels (suborde *Schizodonta*), varswatergarnale (familie *Gammaridae*) en die rooi muggielarwes (familie *Chironomidae*), wat baie soos die bloedwurms lyk. Verskillende spesies van die familie *Chironomidae* het baie spesifieke habitatsvereistes en hulle word dikwels gebruik om verskillende tipes water uit te ken sonder om eers watermonsters te ontleed. Die studie van die lewe in varswater en alles wat daardeur beïnvloed word, staan as limnologie bekend. Van die groter mere en panne in Suid-Afrika is St. Lucia-meer (ongeveer 490 km2) en Sibaya-meer (ongeveer 77 km2) in Natal en Barberspan en Chrissiesmeer (altwee ongeveer 25 km2) in Gauteng. Laasgenoemde twee is groot panne en is veral bekend vanweë hul besonder ryk voëllewe. Talle ander kleiner panne kom in SuidAfrika voor (27 in die distrik Ermelo alleen), waarvan baie soutpanne is, met ander woorde 'n baie hoë soutgehalte het en 'n laag sout nalaat wanneer hulle opdroog. St. Lucia en die Sibaya-meer is saam met die Kosi-meer eintlik die enigste natuurlike mere in Suid-Afrika en omdat hulle al drie in 'n subtropiese gebied geleë is, vertoon hulle nie die tipiese gelaagdheidspatrone van mere in gematigde wêrelddele nie. Heelparty Suid-Afrikaanse damme vertoon egter wel hierdie patrone. Bronnelys --------- * Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409591, volume 18, bl. 123

Fenoksimetielpenisillien **Fenoksimetielpenisillien**, ook bekend as **penisillien V**, is 'n antibiotikum wat nuttig is vir die behandeling van 'n aantal bakteriese infeksies. Dit word spesifiek gebruik vir die behandeling van strepkeel, middeloorontsteking (otitis media) en sellulitis. Dit word ook gebruik om te verhoed dat rumatiekkoors en ander infeksies vorm na die verwydering van die milt. Dit word per mond toegedien. Newe-effekte sluit diarree, naarheid, en allergiese reaksies en anafilakse in. Dit word nie aanbeveel vir diegene met 'n geskiedenis van penisillienallergie nie. Dit is relatief veilig vir gebruik tydens swangerskap. Dit is 'n penisillien in die betalaktam familie van medikasie. Dit lei gewoonlik tot die dood van die bakterieë waarteen dit toegedien word. Fenoksimetielpenisillien is die eerste keer in 1948 vervaardig. Dit is op die WGO se *Lys van noodsaaklike medisyne*, die mees doeltreffende en veilige medisyne wat nodig is in 'n stelsel van gesondheidsorg. Dit is ook beskikbaar as 'n generiese medikasie. Die groothandelkoste in die ontwikkelende wêreld is VS$ 0.05 tot 0.96 per dag. In die Verenigde State kos 'n behandelingskursus minder as VS$ 25. Dit is minder aktief as bensielpenisillien (penisillien G) teen gram-negatiewe bakterieë. Fenoksimetielpenisillien het 'n spektrum van antimikrobiese aktiwiteit teen gram-positiewe bakterieë wat soortgelyk is aan dié van bensielpenisillien en 'n soortgelyke werkingsaksie, maar is aansienlik minder aktief as bensielpenisillien teen gram-negatiewe bakterieë. Fenoksimetielpenisillien is meer suurstabiel as bensielpenisillien, wat toelaat dat dit mondelings geneem kan word. Dit is nie aktief teen betalaktamase-vervaardigende bakterieë, wat baie stamme van stafillokokke insluit, nie.

Atlas D met MA-4 (13 Sep. 1961) Simulator in die ruimtetuig **Mercury-Atlas 4** was 'n onbemande ruimtevlug as deel van die Mercury-program. Die ruimtetuig is op 13 September 1961 gelanseer vanaf Kaap Canaveral, Florida. Daar was ook 'n ruimteman-simulator met 'n instrumentpakket aan boord. Die ruimtetuig het slegs eenkeer om die Aarde gewentel. Daar was 'n reeks vertragings om die Atlas-vuurpyl en Mercury-kapsule gereed te maak, weens navlug-bevindinge van die Mercury-Atlas 3-sending wat uitgebreide wysigings aan die aanjaer genoodsaak het. Die Atlas vuurpyl (88D), het eers sy finale inspeksie op 30 Junie ondergaan en is eers op 15 Julie by Kaap Canaveral afgelewer. Daar was ook besluit dat Mercury kapsule nr. 9 nie meer gebruik gaan word nie maar wel nommer 8. Laasgenoemde is herwin na die MA-3 lansering en opgeknap. Kapsule 8 was ook die laaste van die ouer modelle met klein vensters aan die bakboordkant en 'n swaar sluitingsmeganisme op die luik. Daar was ook geen landingsak aan boord nie. Verdere vertragings is ondervind met die Atlas se stuuroutomaat insluitende vervanging van 'n foutiewe giroskoop wat die swaaitempo monitor. Die beplanning was om die ruimtetuig op 22 Augustus te lanseer, maar die datum is uitgestel. Daar was nog verdere vertragings toe ontdek is dat die fabrikaat van transistor wat gebruik is, geneig is om soldeerballetjies te vorm; dus is die laaste week van Augustus gebruik om dié probleem op te los. Gedurende Augustus het 'n Sowjetunie-ruimteman, Gherman Titov in Vostok 2, vir 'n dag om die Aarde gewentel wat met verbysterende ongeloof in Amerika gade geslaan is en ook paranoia veroorsaak het, veral na die Sowjetpremier Nikita Chroesjtsjof verkondig het dat: *Ons het Gagarin en Titov die ruimte ingestuur en ons kan 'n kernwapen enige plek op Aarde laat val!*. Hierdie vlug was 'n wentelbaantoets vir die Mercury-opsporingstasies, dit was die eerste Mercuryvlug wat suksesvol in 'n wentelbaan geplaas is, die vorige vlugte was almal sub-orbitale vlugte. Die loonvrag het bestaan ​​uit 'n vlieëniersimulator (om die omgewingskontroles te toets), twee bande met stemopnames (om die opsporingsnetwerk na te gaan), 'n lewensondersteuningstelsel, drie kameras en instrumentasie om vlakke van geraas, vibrasie en bestraling te monitor. Omdat daar vermoed is dat 'n oorgangspanning die wanfunksionering van MA-3 se programmeerder veroorsaak het (en dat 'n soortgelyke probleem verantwoordelik was vir Big Joe 1 se weiering om die beginstadium te ontkoppel), het Convair die stuuroutomaat toegerus om aan die enjins 'n teenwerkende vermoë te gee. Dit was dus ook 'n doel van die vlug om dit te toets. Die Atlas-voertuig wat gebruik is om MIDAS 3 in Julie te lanseer, het ook 'n programmeerder-terugstelling ("reset") tydens lansering ondervind, wat geen noemenswaardige effek gehad het, of die satelliet verhinder het om 'n wentelbaan te bereik nie, maar hierdie voorval is deeglik ondersoek weens die probleme met MA-3. 'n Enkele wysiging aan Mercury-voertuie sou behels dat die programmeerder se vermoë om homself in vlug terug te stel, verwyder word. Voortgesette kommer was die ruwe verbranding en die giroskoop-wanfunksies aangesien hierdie mislukkingsmodusse twee Atlas E-voertuie in Junie vernietig het. Die Spin Motor-rotasiebespeurstelsel ("Spin Motor Rotation Detection System"), wat uitgevind is om te verhoed dat 'n Atlas met 'n onbehoorlik-werkende giroskoop lanseer, was pas ingefaseer en sou eers in 'n Mercury-voertuig verskyn met MA-5. Die lansering het uiters goed verloop en die dikvellige Atlas het Max Q versnelling oorleef. Die kapsule se werkverrigting was ook uiters goed ten spyte van 'n mate van kommer oor hoë suurstofverbruik in 'n wentelbaan, maar grondbeheerders het dit nie as 'n ernstige probleem beskou nie en die suurstoftoevoer was voldoende vir ten minste 8 wentelbane. Die proses om die kapsule in 'n wentelbaan om te draai sodat sy hitteskild vorentoe wys, was moeiliker as wat verwag is, en het 50 sekondes geneem in plaas van die normale 20 sekondes. Op 'n paar punte tydens die sending het die kapsule se houding effens onstabiel geword as gevolg van die faling van twee stuwers, wat kortstondige telemetrie-uitvalle veroorsaak het. Die kapsule het een wentelbaan voltooi voordat dit na die Aarde teruggekeer het. Hertoetreding het een uur en 28 minute na lansering plaasgevind, en het in die Atlantiese Oseaan 176 myl (283 kilometer) oos van Bermuda neergeval. Een uur en 22 minute na die neerdaling het die torpedojaer USS *Decatur* (wat 34 myl van die landingspunt was) die kapsule opgetel, wat in 'n goeie toestand gevind is met min skade van een van die twee opstyg, wentelbaan of hertoetreding. Navlug-ondersoek het bevind dat die suurstoftempo-handvatsel deur oplig-geïnduseerde vibrasie ontwrig is en 'n klep oopgekraak het. Dit het suurstof in die ruimte laat ontsnap, maar nie teen voldoende tempo om 'n telemetrie-waarskuwingsein te aktiveer nie, hoewel dit wel die suurstofwaarskuwingslig in die kapsule geaktiveer het. Die handvatsel is daarna herontwerp om strammer te beweeg. Daar is gevind dat die probleem om die kapsule te heroriënteer na aanjaer-skeiding die gevolg was van 'n oop stroombaan in die girometer. Die grootste probleem wat op MA-4 teëgekom is, was 'n ongemaklike hoë vlak van opligvibrasie vanaf T+5 tot T+20 sekondes, so nog 'n paar klein wysigings is aan die Atlas se autopilot aangebring. Bob Gilruth, die direkteur van die Bemande Ruimtevlugsentrum, het egter sy vertroue uitgespreek dat die aanjaer nou mensgegradeer is, en dat 'n menslike passasier die vlug sou kan oorleef. Die MA-4-sending het al sy vlugdoelwitte suksesvol bereik. Dit het die vermoë van die Atlas LV-3B-vuurpyl getoon om die Mercury-kapsule in 'n wentelbaan te lig en van die kapsule en sy stelsels om heeltemal outonoom te werk, en dit het daarin geslaag om foto's van die Aarde te bekom. Nietemin, om aan die veilige kant te wees en nog 'n paar ontwerpveranderings uit te toets, het NASA steeds beplan om nog een onbemande toets uit te voer, voordat die Mercury-Atlas-kombinasie vir 'n bemande vlug gebruik sou word.

**Maät** of **Ma'at** was in die Egiptiese mitologie die beginsel van waarheid, balans, orde, wet, moraliteit en geregtigheid. Sy is ook voorgestel as ’n godin wat die sterre, seisoene en die dade van beide gode en sterflikes reël en die kosmiese orde handhaaf wat daargestel is met die skepping van die heelal uit chaos. Die vroegste rekords wat behoue gebly het en wat aandui dat Maät die norm van die natuur en die samelewing is, in dié wêreld en die hiernamaals, kom uit die Ou Ryk. Die oudste bekende voorbeelde is ontdek in die piramidetekste van Oenas (omstreeks 2375 en 2345 v.C.). Later was haar manlike metgesel Thoth, wat dieselfde eienskappe as sy gehad het. Ná die onttrekking van Ra na die lug, word hulle saam uitgebeeld in sy sonboot. Naas haar rol as die bewaker van die orde was haar belangrikste rol die weeg van siele in die onderwêreld, die Doeat. Haar veer was die maatstaf wat aangedui het of ’n siel die paradys van die hiernamaals suksesvol sou bereik. Farao's is dikwels uitgebeeld met die embleme van Maät om klem te lê op sy rol as handhawer van die wette van die skepper. Die beginsel Maät ----------------- | | | --- | | | | Maätin hiërogliewe | Maät verteenwoordig die etiese en morele beginsel wat van elke Egiptiese burger verwag is om deur hul daaglikse lewe te volg. Hulle moes met eer en waarheid optree in sake betreffende familie, die gemeenskap, nasie, omgewing en gode. Maät as ’n beginsel is geskep om te voorsien in die komplekse behoeftes van die opkomende Egiptiese staat wat mense met botsende belange ingesluit het. Die ontwikkeling van sulke reëls was bedoel om chaos af te weer en dit het die grondslag van die Egiptiese reg geword. Van vroeg af al het die koning homself beskryf as die "Heer van Maät" wat met sy mond die Maät verkondig wat hy in sy hart ontvang het. Die belangrikheid van Maät het ontwikkel tot op ’n punt waar dit alle aspekte van die lewe ingesluit het, insluitende die basiese ewewig van die heelal, die verhouding van die samestellende dele, die siklus van die seisoene, godsdienstige waarnemings en regverdige onderhandelings, en eerlikheid en opregtheid in gemeenskaplike wisselwerkings. Die antieke Egiptenare het ’n diep oortuiging gehad van die onderliggende heiligheid en eenheid in die heelal. Kosmiese harmonie is behaal deur die korrekte openbare en rituele lewe. Enige versteurings in die kosmiese harmonie sou gevolge vir die individu sowel as die staat hê. ’n Goddelose koning kon hongersnood veroorsaak, en godslastering kon ’n persoon blind gelaat het. Die teenoorgestelde van Maät was *Isfet*: chaos, leuens en geweld. In die gedagtes van Egiptenare het Maät alle dinge in ’n onvernietigbare eenheid saamgebind: Die heelal, natuurlike wêreld, staat en individu is alles beskou as dele van die groter orde wat deur Maät teweeggebring is. Die godin Maät -------------- Maät met die veer van waarheid. Maät was ook die godin van harmonie, geregtigheid en die waarheid wat as ’n jong vrou uitgebeeld is. Soms het sy vlerke aan haar arms of ’n volstruisveer op haar kop. Die betekenis hiervan is nie heeltemal seker nie, maar haar broer in sommige mites, die god Sjoe, dra dit ook. Uitbeeldings van Maät as ’n godin bestaan van die vroeë en middelste tydperk van die Ou Ryk (omstreeks 2680-2190 v.C.). Die songod, Ra, het uit die oerheuwel van die skepping gekom eers nadat hy sy dogter Maät in die plek van Isfet (chaos) geplaas het. Konings het die plig gehad om te sorg Maät bly in plek. Sommige konings het haar naam in hulle s’n geïnkorporeer en na hulself verwys as "Heer van Maät" of *Meri-Maät* ("Geliefde van Maät"). Die weeg van die hart --------------------- In die Doeat, die Egiptiese onderwêreld, is die hart van afgestorwenes in die Saal van Twee Waarhede geweeg teen die "Veer van Maät", wat simbolies van die beginsel Maät was. Dit is hoekom ’n persoon se hart in sy mummie gelos is terwyl die ander organe verwyder is – die *ib*, of hart, is beskou as deel van die Egiptiese siel. As die hart ligter of net so lig soos die veer was, het die afgestorwene ’n deugsame lewe gelei en kon hy na die "paradys", Iaroe, gaan. Osiris is beskou as die wagter van die poorte van Iaroe nadat hy deel van die Egiptiese panteon geword en Anoebis vervang het. ’n Hart wat te swaar was, is deur die godin Ammit verslind en sy eienaar moes in die Doeat bly. ’n Tipiese uitbeelding van die weeg van die hart, soos in die *Boek van die Dooies* of in graftonele, is van Anoebis wat die hart weeg terwyl Ammit sit en wag op die resultate, sodat sy dié kon eet wat te swaar was.

**Frans Lion Cachet** (28 Januarie 1835 in Amsterdam – 27 November 1899 in Bergen op Zoom) was 'n Nederlandse predikant en skrywer. Ds. Cachet tydens sy agtjarige bediening op Utrecht. Lewe en werk ------------ Frans Lion Cachet is op 28 Januarie 1835 in Amsterdam gebore as een van vyf kinders. Sy pa is Salomon Lion Cachet en sy ma die ortodokse Jodin Rachel Hamburger. Sy jonger broer is die bekende Jan Lion Cachet, skrywer van *Sewe duiwels en wat hulle gedoen het* en Gereformeerde predikant van Rustenburg 1868–1869, Burgersdorp 1869–1875, Philipstown 1875–1883 en Steynsburg 1883–1894, en daarna professor aan die Teologiese Skool op Burgersdorp van 1894 tot 1904 en eindelik tot sy aftrede in 1911 op Potchefstroom nadat dié instelling daarheen oorgeplaas is. In 1849 gaan die hele familie onder die invloed van die Hollandse digter Isaac da Costa na die Christendom oor. Hy word dan op 30 September 1849 in die Noorder-Kerk te Amsterdam gedoop en opgeneem as lidmaat van die Hervormde Gemeente van Amsterdam. Aan die Skotse Seminarium in Amsterdam studeer hy in die teologie om opgelei te word vir die buitelandse sending in diens van die Vrye Kerk van Skotland. Hy bring ook tyd deur in Ermelo by die filantroop en sendingvriend ds. H.W. Witteveen. Op 25 Maart 1858 behaal hy sy diploma aan die Skotse Seminarium. Hierna vertrek hy op 6 April 1858 na Suid-Afrika met die bedoeling om sendingwerk onder die heidene te doen. By sy aankoms in Kaapstad doen hy aansoek by ds. Abraham Faure om gelegitimeer te word as predikant van die Nederduitse Gereformeerde Kerk. Die versoek word geweier omdat hy slegs ’n sendelingsdiploma gehad het. Op 28 September 1858 trou hy in Wynberg, Kaapstad, met Yda Johanna Jacoba van Reenen, oorspronklik van Claremont. Die egpaar het twee kinders, maar die oudste is ’n paar weke ná geboorte oorlede. Vir ’n ruk arbei hy in die St. Stephen's-kerk in Kaapstad onder die Bruin mense en in die Ebenezer-gemeente onder die Moslems. Met die hulp van die swart sendeling Tyo Soga word hy, ná ’n voorafgaande eksamen, in hul gebied op Alice aan die Oosgrens op 26 Oktober 1860 deur die Skotse Kerk georden. Hoewel Cachet hierna steeds in Kaapstad werksaam is, nooi ds. Piet Huet van Pietermaritzburg hom om in 1861 as waarnemende predikant van die NG gemeente Ladysmith in Natal op te tree. Tydens die Sinode van November 1862 word hy, nadat ’n colloqium doctum met hom gehou is, as predikant in die NG Kerk gelegitimeer. In Mei 1863 word hy bevestig as predikant van Ladysmith en ook as konsulent van die gemeentes Harrismith in die Vrystaat en Utrecht in Transvaal. Sy belangstelling in die sending lei daartoe dat hy belangrike aanvoorwerk in Natal verrig op hierdie gebied. Ná sy vertrek van Ladysmith word hy op 27 Mei 1865 leraar op Utrecht. In hierdie tyd is die verwarring op kerklike en staatkundige gebied in hierdie geweste groot. Utrecht was ’n nedersetting buite die grense van Natal, maar ook buite die grense van die Transvaalse Republiek. Dit het in 1854 ontstaan, waarna dit in 1858 in die Republiek Lydenburg opgeneem is en in 1860 op sy beurt in die groter Zuid-Afrikaansche Republiek. Na ’n hofsaak beslis die Kaapse Hooggeregshof dat niemand buite die Kaapkolonie woonagtig aan die Sinode van die NG Kerk van die Kaap mag behoort nie, wat meebring dat reeds bestaande lede van die NG Kerk hulle eers in afsonderlike gemeentes moes konstitueer. Nadat Utrecht en Lydenburg deur hierdie uitspraak losgemaak is van die Kaapse Kerk, het hulle onder die Ring van Natal geressorteer. Cachet maak van die verwarring op kerklike gebied gebruik deur vervolgens op sterkte van Lydenburg en Utrecht die Nederduits Gereformeerde Kerk van Transvaal in 1866 te stig. Hierdie NG kerk is onafhanklik van die Staatskerk van die geografiese gebied waarin hierdie gemeentes geleë is, naamlik die Hervormde Kerk en dit in ’n tyd toe kerk en staat in die Transvaal feitlik een was. Cachet is instrumenteel in die stigting van verdere NG gemeentes in die Transvaal, onder andere in Potchefstroom. Sy brosjure wat in 1866 verskyn, getitel *Aan de leden der Ned. Geref. Kerk in de Zuid-Afrikaansche Republiek* is ’n kwalik bedekte aanval op die Hervormde Kerk, waarteen ds. Van der Hoff van die Hervormde Kerk hom verweer. Hierna kan daar geen sprake wees van toenadering tussen die twee kerkliggame nie. In 1873 keer Cachet na Nederland terug, waar hy vir ’n jaar lank reisende predikant van die Confessionele Vereniging en van 1874 tot 1875 predikant is van die Nederduits Hervormde Kerk te Nieuw-Loosdrecht. Hy keer egter in 1876 terug na die Kaap en word op 5 Augustus 1876 deur ds. P.J.G. de Vos bevestig as predikant op Villiersdorp. In hierdie tyd skryf hy baie, onder andere in publikasies soos *Het Zuid-Afrikaansch Tijdschrift* en *Die Stem van Israel*. Na die anneksasie van Transvaal in 1877 deur Engeland, spandeer hy agt maande in die Transvaal om die Boere daar met raad te bedien en hulle te bemoedig in die verset teen Engeland. Hy besluit in 1880 egter om weer terug te keer na Nederland, hierdie keer vir goed. Op 5 Maart 1880 verlaat hy Villiersdorp. Met sy aankoms in Nederland is hy vanaf 1880 tot 1883 predikant te Valkenburg en vanaf 1883 tot 1887 predikant van die Hervormde Kerk in Rotterdam. In 1887 sluit hy hom aan by De Doleantie, ’n beweging wat aansluiting soek en kry by die Gereformeerde Kerk en in hierdie denominasie is hy predikant in Rotterdam tot met sy dood. In 1890 onderneem hy as deputaat van die Sinode ’n reis na Java in die Ooste in belang van die Sending en publiseer ’n boek oor hierdie reis. Met die terugreis doen hy ook Egipte en Palestina aan. Hy is op 27 November 1899 op Bergen-op-Zoom in Nederland oorlede. Skryfwerk --------- In 1875 verskyn *Vyftien jaren in Zuid-Afrika*, wat ’n versameling van briewe aan ’n vriend is en ’n relaas is van sy verblyf in Suid-Afrika. Hierdie publikasie werp veral baie lig op die geskiedenis van die NG Kerk in Natal en Transvaal. Hierop volg *Twee Jaren in Holland*. Hy is veral bekend vir sy *De worstelstrijd der Transvalers aan het Volk van Nederland verhaald*, wat die geskiedenis van die Zuid-Afrikaansche Republiek dikwels soos ’n roman vertel. Sy boek *Een jaar op reis in dienst der Zending* het as tema die reis wat hy in 1891 na die Ooste onderneem het. ’n Bundel van sy *Afrikaansche preken* word in 1874 gepubliseer. Hy skryf ook ’n biografie oor sy vriend Tyo Soga, *Tyo Soga De eerste kafferzendeling*, ’n verwerking van Chalmers se *Tyo Soga: A page of South African Mission Work*. Ander geskrifte van hom sluit in sy referaat *Welke plaats behoort de Christelijke zending onder de Heidenen te beslaan in de innige liefde en practische werkzaamheid der koloniale kerk* wat as byvoegsel verskyn by *Elpis* se bundeling van die voordragte wat gehou is by die Christelike Konferensie wat op 16 en 17 Januarie 1861 in Kaapstad gehou is. *Aan de leden der Nederduitsch Gereformeerde kerk in de gemeente Ladismidt* is ’n omsendbrief wat uit 1864 dateer. Publikasies ----------- * 1874 *Afrikaansche preken* * 1875 *Vyftien jaren in Zuid-Afrika* * 1877 *Twee jare in Holland* * 1882 *De worstelstrijd der Transvalers* * 1888 *Tyo Soga: De eerste kafferzendeling* * 1892 *Een jaar op reis in dienst der zending* Bronne ------ ### Boeke * Antonissen, Rob "Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede" Nasou Beperk Derde hersiene uitgawe Tweede druk 1964 * Conradie, Elizabeth "Hollandse skrywers in Suid-Afrika (Deel 2) (1875–1905) J.H. de Bussy/H.A.U.M, Kaapstad/Pretoria, 1949 * Kannemeyer, J.C. "Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 1" Academica, Pretoria en Kaapstad Tweede druk 1984 * Nienaber, P.J. "Hier is ons skrywers!" Afrikaanse Pers-Boekhandel Johannesburg Eerste uitgawe 1949 ### Ongepubliseerde dokumente * Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein "Cachet, ds. Frans Lion Biografie"

Mazowedam is in ZimbabweMazowedamMazowedamLigging van die Mazowedam in Zimbabwe. Die **Mazowedam** is die enigste dam in die Mazowerivier in Zimbabwe. Die dam is 35 km noord van Harare, oos van die A11-hoofweg in die sentrale deel van Masjonaland, by 17°31′18″S 30°59′19″O / 17.52167°S 30.98861°O / -17.52167; 30.98861. Dit is in 1920 deur die British South Africa Company gebou om besproeiingswater aan lemoenplase te verskaf. In 1961 is die damwal verhoog tot 37 m en 'n lengte van 163 m. Dit het nou 'n bakmaat van 35 miljoen m³ en vorm 'n meer van 1,8 km² as dit vol is. Dit verskaf water aan 1 600 ha (16 km²) landbougrond. Erge droogte ------------ Weens heersende droogtes was die dam in die laaste dekades (1984-85 en weer in 1996) dikwels byna leeg. Dit het die potensiaal vir boerdery onder besproeiing erg benadeel. Watersport ---------- Andersins is dit ook vir watersport gebruik. Die dam was die tuiste van die Hunyani Roeiklub en het voorheen geriewe gebied vir St. Georges, Prince Edward, Arundel en ander roeiklubs.

Felipe Massa in Ferrari-kleure, 2010 **Felipe Massa** (gebore 25 April 1981, São Paulo) is 'n Brasiliaanse afgetrede Formule Een-renjaer. Hy het van 2014 tot 2017 vir die Williamsspan gejaag nadat hy van 2006 tot 2013 deel van die Ferrarispan was. Massa het sy F1-debuut by die 2002 Australiese Grand Prix gemaak. Sy beste seisoensprestasie was toe hy in 2008 die naaswenner was ná Lewis Hamilton. Hy was in 2006 ook die eerste Brasiliaanse renjaer sedert Ayrton Senna in 1993 wat die wedren in Brasilië kon wen. In die middel van die 2009-seisoen het Massa 'n ernstige ongeluk in Hongarye gehad wat byna sy lewe geëis het. Hy is in die span deur Luca Badoer en Giancarlo Fisichella vervang. Ná ’n reeks toetse het Ferrari aangekondig dat Massa van 12 Oktober 2009 af weer vir hulle sou jaag. In 2013 het Massa aanvanklik goed gevaar in die Australiese Grand Prix, maar hy het uiteindelik vierde geëindig. In Maleisië het hy vyfde geëindig, in China sesde, in Bahrein 15de ná teëspoed en in Spanje derde. In Monaco was hy in twee ongelukke betrokke weens 'n fout met sy motor, maar hy het ongedeerd daarvan afgekom. Hy het aan die einde van die 2017-seisoen sy handskoene finaal opgehang.

**Frans Coetzee** is ’n Afrikaanse joernalis en skrywer. Lewe en werk ------------ Frans Coetzee is ’n joernalis verbonde aan *Die Volksblad*, waar hy later aangestel word as nuusredakteur en redakteur vir die *Noord-Kaap-Kontrei*. Na aftrede bly hy op Hartenbos, waar hy sy tyd verwyl deur wetenskapfiksie te skryf. Skryfwerk --------- Hy skryf ’n soort rillerversameling kortverhale wat hy in 1985 bundel onder die naam "*Vir onskuldiges*". In hierdie verhale verbind hy telkens die alledaagse met die magiese in verwantskap met ’n skrywer soos Roald Dahl. Onskuldiges in alle betekenisse van die woord word ondersoek, terwyl die bisarre deurgaans met die reële vermeng word en die verhale dan gelyktydig op twee vlakke beweeg. Een van die hoogtepunte in die boek is "*Skaakmat*", waar die seksuele fiksasie van die ek-verteller uitgebeeld word, net om totaal onkundig (onskuldig) blyk te wees wanneer die seksuele verhouding tussen twee vroue openbaar word. "*Rikus en die dinge met die Dukse*" is ’n ruimteverhaal vir die jeug. Rikus is op soek na sy pa wat op een of ander planeet moet wees en word gedwing om ’n noodlanding op Duksa te maak. Hier ontmoet hy drie bevolkingsgroepe wat onverdraagsaam totaal apart woon. Hulle is die Deduksiane wat hardwerkend is maar nooit iets voltooi nie, Reduksiane wat meer wetenskaplik werk en Aduksiane wat net lees. Om sy ruimtetuig herstel te kry, roep Rikus die hulp van al drie groepe in, wat sodoende met mekaar versoen raak. Publikasies ----------- | Jaar | Publikasies | | --- | --- | | 1985 | Vir onskuldiges | | 1986 | Rikus en die dinge met die Dukse | Bronnelys --------- ### Boeke * Kannemeyer, J.C. "Die Afrikaanse literatuur 1652-2004" Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria Eerste uitgawe 2005 * Van Coller, H.P. (red.) "Perspektief en Profiel Deel I" J.L. van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 1998 ### Internet * Coetzee, Frans Volksblad: * Esaach: ### Resensies 1. ↑ Cilliers, Cecile "Beeld" 21 Oktober 1985 2. ↑ Van Coller, H.P. "Die Volksblad" 21 September 1985 3. ↑ Van Zyl, Ia "Tydskrif vir Letterkunde" Jaargang 24 no. 1, Februarie 1986 4. ↑ A.v.Z. "Die Volksblad" 16 Augustus 1986 5. ↑ Steenberg, Elsabe "Die Transvaler" 14 Augustus 1986

**Mbala** is Zambië se mees noordelike groot dorp en lê strategies na aan die grens met Tanzanië en op die suidelike toegangsroetes tot die Tanganjika-meer, 40 km na die noordooste, waar die meerhawe Mpulungu geleë is. Die dorp lê op die ou Great North Road, 165 km noord van Kasama. In 'n stadium was dit die eindpunt van die pad, 'n gedeelte van Cecil John Rhodes se droom van 'n pad van die Kaap na Kaïro, wat noodwendig hier moes ophou omdat Tanzanië destyds in Duitse besit was. As Abercorn was Mbala 'n belangrike buitepos van die Britse koloniale beheer oor die destydse protektoraat van Noord-Rhodesië. Dit is tans die hoofdorp van een van die Noordelike Provinsie se administratiewe distrikte. Die bevolking neem na raming teen 4% jaarliks toe. In 2009 het die dorp 'n geskatte 24 066 inwoners gehad, vergeleke met 11 116 volgens die sensus van 1990. Voorgeskiedenis --------------- Voor die koloniale tydperk aangebreek het, was Mbala die setel van hoofman Zombe aan die Luchecherivier. Die Britte het hulle aandag op die dorp begin toespits danksy die reise van David Livingstone, in die dekade na 1860 die eerste Europeër wat die gebied besoek het. Dié ontdekkingsreisiger het sendelinge van die Londense Sendinggenootskap aangespoor om te kom arbei op Niamkolo aan die meer en Fwambo en Kawimbe op die hoogland. Die sendelinge het bande gehad met die African Lakes Company, wat later Mbala sowel as Mpulungu gestig het. Tydens die grootste deel van die 19de eeu het die gebied swaar onder slawehandel gebuk gegaan en die African Lakes Company het probeer om uit dit te wis. Dié euwel het die belangstelling van die Britse regering se verteenwoordiger in die gebied, Harry Johnston in Njassaland genoop om in te gryp en daar is besluit om die ryksteenwoordigheid suid van die meer te versterk en te keer dat ander koloniale moondhede hier 'n vastrapplek kry. Portugal het byvoorbeeld dekades lank daarin belang gestel om sy kolonies aan die oos- en weskus van Afrika (Angola en Mosambiek) aan een te laat skakel deur grondgebied tussen hulle te annekseer. Koloniale tydperk ----------------- Só breek die koloniale tydperk vir Mbala in 1893 aan, voor die meeste ander gebiede in wat later Noord-Rhodesië sou word, toe Johnston vir Hugh Marshall stuur om die amp van Britse konsul in die gebied op te neem. Hy bou 'n goed gefortifiseerde boma op hoofman Zombe se dorpie en tree as landdros sowel as posmeester op. In 1895 neem die British South Africa Company die gebied se administrasie oor, doop dit Noordoos-Rhodesië en noem die Zombe-boma Abercorn, destydse voorsitter van die maatskappy. Die Britse amptenare het die plek gekies omdat die ligging dit gesond gemaak het, die klimaat aangenaam is en daar volop geleenthede vir jag en hengel was. Totdat die Britse Duits-Oos-Afrika (Tanzanië) as mandaatgebied in 1919 oorgeneem het, was Abercorn die mees noordoostelike Britse buitepos in suidelike Afrika. Tydens die Eerste Wêreldoorlog het die Britse amptenare op die dorp te hore gekom van 'n beplande aanval deur die Duitse leër anderkant die grens onder aanvoering van genl. Paul von Lettow-Vorbeck, wat onbewus was dat Duitsland reeds die stryd in Europa gewonne gegee het. Toe die tyding hom uiteindelik bereik, het hy ingestem tot 'n skietstaking en nege dae later (18 November 1918) op Abercorn amptelik oorgegee. 'n Gedenkteken wys die plek sy amptelike oorgawe, sowat 2 km suidwes van die middedorp. Ná die oorgaweseremonie moes die Duitsers hulle wapens in die nabygeleë Chilameer gooi, maar baie is sedertdien uitgehaal en word in die Moto Moto-museum, wat met Duitse befondsing opgerig is, vertoon. Huidige stand ------------- Sedert sy bloeityd as koloniale dorp tydens die jare vyftig en sestig het Mbala 'n groot mate van agteruitgang beleef en geleenthede vir ontwikkeling misgeloop wat Kasama as provinsiale hoofstad gekry het en Mpika, omdat dié dorp beter pad- en spoorverbindings het. Hoewel Mbala se grond vrugbaar is, is dit te ver van die vername afsetgebiede geleë om hond haaraf te maak met die landbou. Insgelyks het dit redelike toeristepotensiaal, maar is te ver van die belangrikste toeristeroetes geleë en die hoofpad daarheen te vervalle om dié moontlikhede te ontgin. Boonop is Mbala op geen lugroete geleë nie. Die dorp het wel 'n hotel, maar daar is geen oorde in die onmiddellike omgewing nie. Die naaste is in die nasionale park Nsumba, byvoobeeld dié by Kasaba Bay, 100 km ver. Onlangse oorloë en onrus aan die oostelike en suidelike oewers Tanganjika-meer het ook handel en toerisme gekniehalter, maar dit blyk die vrede kan binnekort herstel word.

**Femke Rumpff** (née Moolenaar, Groningen, Nederland, 9 Desember 1882 – oorlede Pretoria 1 Februarie 1973) was ’n vroueleier in die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika. Herkoms en huwelik ------------------ Die kongres van die Gereformeerde Sustersvereniging Transvaal, gehou te Rustenburg, 1950. Mev. Rumpff sit sewende van links in die tweede ry. Femke Molenaar se vader Laurens Marius Moolenaar (1 Augustus 1848 - 15 Mei 1934) was ’n argitek in haar geboortestad. Haar moeder was Maaike Haanstra (12 April 1850 - 20 September 1931). Sy was in diens van die pos- en telegraafdiens te Ijmuiden 1903-1909. Sy is op 27 Januarie 1910 te Velsen, Noord-Holland, getroud met Derk Rumpff (1878–1944), ’n boorling van Middelstum in die provinsie Groningen. Hy het begin1899, toe hy 20 jaar oud was, na Suid-Afrika gegaan as onderwyser te Wonderboom, distrik Pretoria,en aan die Tweede Vryheidsoorlog deelgeneem totdat hy deur die Btitse magte gevange geneem is. Hy is terug na Nederland om daar in die teologie te studeer. Ná sy volbragte studie (November 1909) en troue het sy hom na Suid-Afrika vergesel. Danksy sy deelname aan die Boere se vryheidstryd het ds. Rumpff die land en sy geskiedenis goed geken. Deur sy wyse raadgewing was die aanpassing in 'n vreemde land, wat aanvanklik deur sy vertes 'n gevoel van groot eensaamheid by haar gewek het, nie so 'n skrikwekkende proses nie. Met blymoedigheid het die jong Nederlandse vrou dit aangedurf om Afrikaner te word en haar al die ontberings van 'n pionierslewe laat welgeval. Eerste vier gemeentes --------------------- Nog in 1910 is ds. Rumpff as leraar van Standerton bevestig. Omdat predikante destyds skaars was, moes hy ’n hele paar ander gemeentes in kombinasie met sy eie standplaas bedien en na dié werkkringe het hy verwys as "die sewe gemeentes van Klein-Asië". Tydens die verblyf op die Hoëveld was die reise deur vol riviere met steeks perde, ook deur bergagtige streke vir Femke Rumpff 'n vreemde ervaring. Sy het die gasvryheid van die gemeentelede en die goeie geaardheid van die kerkraadslede met wie hulle saamgereis het, leer ken en waardeer. Haar opgewekte natuur en humorsin kon haar elke situasie terdeë laat geniet en talle koppies boeretroos getroos laat sluk. Van 1913 tot 1914 het sy en haar man in Gereformeerde kerk Petrusburg gestaan en in laasgenoemde jaar is hulle na Venterstad in die Noordoos-Kaap, die bakermat van die Gereformeerde kerkverband. Hul volgende werking was die Gereformeerde kerk Heidelberg, Tvl. van 1920 tot 1922, toe hulle na die gemeente Pretoria verhuis waar ds. Rumpff die res van sy gemeentebediening sou staan. Vroueleier ---------- In die gemeente Pretoria het mev. Rumpff se ware roeping in vervulling gegaan. As toekomstige leier en organiseerder het sy hier 'n arbeidsveld gevind wat haar uitnemend tot die taak bekwaam het. Met die stigting van 'n Gereformeerde Sustersvereniging op 29 Julie 1925 het sy voortgebou op die werk wat Aletta du Plessis, eggenote van dr. J.A. du Plessis, in 1917 begin het. As presidente van die Gereformeerde Sustershulp en erepresidente van die meisiesvereniging Tabitha het sy in verskillende komitees gedien en ’n lewendige aandeel in die werk geneem. Ida Bosman skryf in 1959 van haar: "As voorsitster was sy taktvol dog beslis in haar optrede, gesteld op ordelikheid, eenvormigheid en konsekwente handeling. Vir die jongmense en die susters kon sy dit so aangenaam en gesellig aan die pastorie maak." Mev. Rumpff het haar in die besonder beywer vir die belange van die Gereformeerde jeug. Die Bond van Jongeliedeverenigings kon altyd op haar ondersteuning staatmaak. Geskikte huisvesting vir laagbesoldigde seuns en dogters was 'n ideaal wat tot die oprigting van die Febé-dogtershuis deur die verskillende sustersverenigings van Pretoria gelei het. Gereformeerde vroue het vanaf 1929 begin organiseer om tot gesamentlike aksie oor te gaan. Mev. Rumpff was in 1932 medeoprigster van die Algemene Sustersvereniging (AGSV). Met die totstandkoming van die Bond van Gereformeerde Sustersverenigings in 1936 is sy tot voorsitster van die Uniale komitee benoem en op die eerste provinsiale kongres het sy ook voorsitster van die GSB-Transvaal geword. Saam met Aletta du Plessis het sy haar vir die stigting van 'n eie blad beywer. Sedert die oprigting van *Die Gereformeerde Vroueblad* was mev. Rumpff jare lank medewerkster vir Transvaal en daar het talle artikels van haar verskyn. Sy het in Maart 1948, tydens die algemene kongres van die Gereformeerde Sustersvereniging op Burgersdorp, as Uniale voorsitter uitgetree toe mev. Anna Aucamp in haar plek verkies is, maar tot 1952 nog voorsitster van GSB-Transvaal gebly. Bosman skryf: "Deur haar liefde, volharding en ywer sal mev. (ds.) Rumpff in die Gereformeerde Kerk as baanbreekster op die gebied van vroueorganisasies bekendstaan. Die Bond van Gereformeerde Sustersverenigings het in haar 'n besielde voorstander gehad. Waar daar later oor die beleid van die sustersaksie 'n verskil ontstaan het, het die optrede van mev. Rumpff respek afgedwing. Sy het nooit geaarsel om haar mening, wat op oortuiging berus het, ronduit te verklaar en onomwonde te verdedig nie." Ds. en mev. Rumpff het een kind gehad, Frans Lourens Herman Rumpff (Standerton, 5 Junie1912– Pretoria, 4 April1992), in lewe appèlregter en hoofregter, en getroud met Monica Krüger, 'n dogter van ds. I.D. Krüger, twee maal leraar van die Gereformeerde kerk Bloemfontein. Bron ---- * (af) Die Gereformeerde Vroueblad. 1959. *Die Gereformeerde vrou 1859–1959*. Potchefstroom: Potchefstroom Herald.

**Merchant Ivory Productions** is 'n rolprentgeselskap en produksiemaatskappy wat in 1961 gestig is deur vervaardiger Ismail Merchant en regisseur James Ivory. Hulle het altesame 44 rolprente gemaak, 23 waarvan die skrywer Ruth Prawer Jhabvala verantwoordelik was vir skryf van die draaiboeke. Die oorspronklike doel met die stigting van die Merchant Ivory-produksiemaatskappy was om Engelse rolprente in Indië te maak, maar die geselskap was mettertyd meer aktief in Westerse lande soos Engeland, Amerika en Frankryk. Merchant Ivory se rolprente word veral geken vir die ikoniese produksies wat in Edwardiaanse Engeland plaasvind, of in Amerika gedurende dieselfde tydperk. Die mees suksesvolle voorbeelde hiervan is hul verwerkings vir die silwerdoek van romans deur Henry James, E.M. Forster en Kazuo Ishiguro: *The Europeans* (1979), *The Bostonians* (1984), *A Room with A View* (1985), *Maurice* (1987), *Howards End* (1992) en *The Remains of the Day* (1993). Bekende akteurs wat rolverskynings in Merchant Ivory-rolprentprodusksies maak sluit in Helena Bonham Carter, Glenn Close, Simon Callow, Stockard Channing, Ralph Fiennes, Hugh Grant, Anthony Hopkins, Kate Hudson, Laura Linney, Vanessa Redgrave, Christopher Reeve, Natasha Richardson, Emma Thompson, Uma Thurman en Naomi Watts.

Die *Salon de l'Horloge* van die Franse ministerie van Buitelandse Sake se hotel aan die Quai d'Orsay Die **Schumanverklaring** of **die verklaring van 9 Mei 1950** word as die grondleggende dokument van die Europese eenwording beskou. Hierdie verklaring is deur die Franse minister van Buitelandse Sake, Robert Schuman in die saal van die uurwerk aan die Quai d'Orsay in Parys afgekondig en is geïnspireer deur Jean Monnet die eerste Franse Beplanningskommissaris. Hierdie verklaring stel die skepping van 'n Europese organisasie voor wat verantwoordelik sal wees vir die gesamentlike Frans-Duitse vervaardiging van steenkool en staal. In Europa word die Schumanverklaring elke jaar op 9 Mei gevier. Hierdie verklaring het op 18 April 1951 tot die ondertekening van die Verdrag van Parys gelei, wat die Europese Gemeenskap van Steenkool en Staal gestig het. Ses Europese lande het hierdie ooreenkoms onderteken: Duitsland, Frankryk, Nederland, België, Luxemburg en Italië. Hierdie gemeenskap het uiteindelik uitgegroei tot die Europese Unie. 'n Doelstelling van vrede en voorspoed -------------------------------------- | | | | | --- | --- | --- | | | *L’Europe n’a pas été faite, nous avons eu la guerre.* -- Robert SchumanEurope is nog nie gemaak nie, ons het (net) oorlog gehad. | | Drie groot oorloë in minder as 'n eeu (1870, 1914, 1939) het Europa geskeur en die hele vasteland geteister. Op 9 Mei 1950 was daar bo alles 'n begeerte vir vrede wat oorheers. Dit was 'n belangrike deel van Schuman en Monet se motivering, maar daar was ook 'n belangrike vraag oor die Duitse kwota van steenkool en staal wat die bondgenote sou toestaan. 'n Diplomatieke konfrontasie daaroor het gedreig. Duitsland het dit nodig vir sy ekonomiese opbou, maar dit kan ook vir 'n nuwe oorlog gebruik word. In 1947 begin in Europa die tydperk van die Koue Oorlog waarin twee nuwe blokke ontstaan rond die VSA en die USSR. Die Berlynse krisis maak die Wes-Europeërs bewus van die risiko dat Europa soos Paul Valéry voorspel het, net 'n uithoekie van die Asiatiese kontinent sal word. Dit word duidelik dat Wes-Europeërs sal moet verenig om die dreiging van die Sowjets te weerstaan. Die demokrasieë van Wes-Europa kan geen verskeurdheid veroorloof nie, terwyl aan die oostekant van die ystergordyn die volksdemokrasieë in die diens van die Sowjet-blok verenig word. Duitsland moet opnuut as deel van die Weste opgeneem word. Die menslike en materiële tol van ses jaar se oorlog was baie swaar en sal deur die Europese ekonomieë lank en grootliks gevoel word. Behalwe die menslike verliese (60 miljoen dood), behuising en die vernietiging van infrastruktuur, is daar produktiewe eenhede wat heeltemal vernietig is in byvoorbeeld die grensgebiede van die noordooste van Frankryk] en die Ruhr-gebied van Duitsland. 'n Nuwe metode -------------- Die herstel van die Europese ekonomieë vereis dat die produksie van steenkool en staal verhoog word. Dié van Duitsland word beheer deur die Geallieerdes en deur hulle ook beperk. Dié van ander Europese lande lyk onvoldoende om tot herstel te lei. Schuman en Monet besluit 'n nuwe metode voor te stel: | | | | | --- | --- | --- | | | Le gouvernement français propose de placer l’ensemble de la production franco-allemande de charbon et d’acier sous une Haute Autorité commune (…). La mise en commun des productions de charbon et d’acier assurera immédiatement l’établissement de bases communes de développement économique, première étape de la Fédération européenne. -- Robert Schuman in sy verklaring *Die Franse regering is van voorneme om die hele Franco-Duitse produksie van steenkool en staal te plaas onder 'n gemeenskaplike Hoë Owerheid (…). Die poel van steenkool- en staalproduksie sal onmiddellik voorsiening maak vir die vestiging van 'n gemeenskaplike basis vir ekonomiese ontwikkeling, as eerste fase van 'n Europese Federasie.* | | Hul doelstelling is dus uitdruklik *polities* en *federalisties* en nie bloot die stigting van 'n vryhandelsone nie. Die samewerking tussen die Europese state is ontwerp om gemeenskaplike belange te skep en te ontwikkel en om tot 'n geleidelike politieke integrasieproses te lei, wat 'n voorwaarde is vir vrede tussen die Europese lande. | | | | | --- | --- | --- | | | L’Europe ne se fera pas d’un coup, ni dans une construction d’ensemble : elle se fera par des réalisations concrètes créant d’abord des solidarités de fait. Le rassemblement des nations européennes exige que l’opposition séculaire de la France et de l’Allemagne soit éliminée. L’action entreprise doit toucher au premier chef la France et l’Allemagne. --Robert Schuman *Europa sal nie skielik ontstaan of volgens 'n enkele plan gebou word nie: dit sal deur konkrete prestasie gebou word wat de facto solidariteit skep. Die byeenkoms van die Europese nasies vereis dat eers die eeue-oue teenstelling tussen Duitsland en Frankryk uitgeskakel word. Hierdie taak betref hoofsaaklik Frankryk en Duitsland.* | | Die mislukking van verskeie pogings om Europa te verenig het mense bewus gemaak dat die Europese eenwording net geleidelik kan gebeur en die Schumanverklaring erken dit en begin met 'n klein maar belangrike en praktiese aksie: die steenkool en staalgemeenskap. Hierdeur word 'n nuwe oorlog tussen Frankryk en Duitsland mos onmoontlik gemaak. Die Hoë Owerheid wat op 9 Mei 1950 voorgestel en met die Verdrag van Parys in 1951 geformaliseer is, is 'n innovasie van die allergrootste belang in die verhouding tussen die state. Dit voer die supranasionalisme in wat die hart vorm van wat die "gemeenskapsmetode" genoem sal word. Hierdie "gemeenskapsmetode" word deur die oordrag van soewereiniteit aan die Europese vlak gekenmerk. Sy instellings geniet daardeur dus 'n sekere outonomie teenoor die lidstate. Dit geld eers net vir die Hoë Owerheid. Later het dit die Europese Kommissie geword en is daar ook 'n Europese Parlement ingestel wat nou deur die kiesers in die hele Unie verkies word en 'n Geregshof van die Europese Gemeenskappe, wat se besluite bindend is vir die state. Die Schumanverklaring van 9 Mei 1950 word nog steeds beskou as die beginpunt van die Europese integrasie. Dis die rede waarom die Europese Parlement aan Robert Schunman en Jean Monnet die titel van die "vaders van Europa" toegeken het. Bronne ------ ### Bibliografie * Pierre Gerbet, *La Genèse du plan Schuman, des origines à la déclaration du 9 mai 1950*, Lausanne, Centre de recherches européennes, 1962. * Pierre Gerbet, « La naissance du plan Schuman », dans Andreas Wilkens (dir.), *Le Plan Schuman dans l’histoire, intérêts nationaux et projet européen*, Bruxelles, Bruylant, 2004. * Jean-Marie Pelt, *Robert Schuman père de l’Europe*, Serge Domini éditeur, 2001. * Raymond Poidevin, *Robert Schuman, homme d’État 1886–1963*, Paris, Imprimerie nationale, 1986. * Paul Reuter, *La Naissance de l’Europe communautaire*, Lausanne, Fondation Jean Monnet pour l’Europe, Centre de recherches européennes, 9 Mei 2000. * Henri Rieben, Martin Nathusius, Françoise Nicod, Claire Camperio, *Un changement d’espérance. La Déclaration du 9 mai 1950 : Jean Monnet, Robert Schuman*, Lausanne, Fondation Jean Monnet pour l’Europe, Centre de recherches européennes, 9 Mei 2000. * René Lejeune, *Robert Schuman, père de l’Europe*, Fayard, 2000. * Rodolphe Ackermann, *L'essor de l'idée de constitution européenne 1945–1953*, 2001. * François Roth, *Robert Schuman, du Lorrain des frontières au père de l’Europe*, Paris, Fayard, 2008. * *Pour l’Europe*, Paris, Nagel, 1963, Sjabloon:5e 2010. ### Eksterne skakels * Texte de la déclaration du 9 mai Geargiveer 12 Augustus 2020 op Wayback Machine, op die webwerf van die Robert Schuman Stigting. * Film de la déclaration de Robert Schuman (Parys, 9 Mei 1950).. * Van die Schumanplan tot die Verdrag van Parys 1950–1952 (corpus de recherche).. * « La Déclaration du 9 mai 1950 », (fr) . * Geargiveer 14 Mei 2013 op Wayback Machine.