Datasets:

rafalposwiata

/

open-coursebooks-pl

like 1

[ "Art. 12 Prawa wekslowego stanowi: „Indos powinien być bezwarunkowy. Warunki, od których uzależniono indos, uważa się za nienapisane. Indos częściowy jest nieważny. Indos na okaziciela jest równoznaczny z indosem in blanco”. Indos więc musi być bezwarunkowy, choć warunek weksla nie unieważnia (warunek uważa się za nienapisany). Przekreślony indos uważa się za niebyły.", "Indos musi opiewać na całą kwotę weksla. Jeśli indosów jest więcej niż jeden, musi być zachowany ciąg indosów. W praktyce stosuje się różne rodzaje indosów:", "Indos imienny wskazuje osobę fizyczną lub prawną, która przejmuje wszystkie uprawnienia z weksla. W przypadku indosu pełnomocniczego indosatariusz ma prawo do wykonywania w imieniu indosanta przysługujących mu praw wekslowych; przy czym każdy kolejny indos będzie już tylko pełnomocniczy. Indos zastawniczy pełni rolę zastawu u indosatariusza.", "Indos in blanco, to taki zapis na odwrocie weksla lub na jego przedłużku, który zawiera jedynie podpis indosanta, tzn. brakuje w nim wskazania indosatariusza. W tym przypadku posiadacz weksla może go uzupełnić, wpisując dowolnego indosatariusza. Ma też dwie inne możliwości: albo indosować weksel dalej jako in blanco, albo przekazać innej osobie bez indosowania.", "Redyskonto weksla – jest to kupno przez bank centralny (w Polsce – Narodowy Bank Polski) od banku komercyjnego weksla wcześniej w nim zdyskontowanego, przed terminem jego wygaśnięcia, za kwotę pomniejszoną o kolejne dyskonto (nazywane redyskontem).", "Bank centralny ustala też wymagania do materiału wekslowego, tzn. jakie weksle przyjmie on do redyskonta. Najczęściej wymóg dotyczy terminu do wygaśnięcia weksla – nie może on być dłuższy niż 90 dni, i musi mieć charakter weksla handlowego – aby wspierać działalność małych i średnich przedsiębiorstw, które najczęściej posługują się w swoich rozrachunkach wekslem." ]

[]

[ "Artykuł 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 454, 872) [1] (dalej: Ustawa o obligacjach) definiuję obligację, jako papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji, zwanego „obligatariuszem”, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Przy czym określenie „emitowane w serii” oznacza, że takie obligacje reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek.", "Świadczenia i prawa wynikające z obligacji oraz sposób ich realizacji muszą być dokładnie opisane w dokumencie zawierającym warunki emisji (np. w prospekcie emisyjnym). W Polsce opis warunków sporządza się w języku polskim, a w przypadku obligacji o wartości (lub równowartości) 100 000 euro może być sporządzony w języku angielskim.", "Warunki emisji mogą też zawierać inne ważne informacje, jak na przykład cel zaciągana pożyczki obligacyjnej albo sposób zabezpieczenia wierzytelności wynikających z obligacji. Jeśli cel emisji jest określony, emitent nie może wykorzystać pożyczonego kapitału na inny cel. Przy czym, art. 32 ust. 1 stanowi, że w przypadku, gdy „emitentem jest jednostka samorządu terytorialnego, związek tych jednostek lub jednostka władz regionalnych lub lokalnych innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej, określenie celu emisji jest obowiązkowe”.", "Przez cały okres trwania pożyczki obligacyjnej, emitent jest zobowiązany regularnie dostarczać obligatariuszom rocznych sprawozdań finansowych, z wyjątkiem emitentów, których obligacje „zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu” (art. 41 Ustawy o obligacjach).", "W myśl art. 8 wspomnianej Ustawy obligacje nie mogą mieć formy dokumentu, lecz podlegają zarejestrowaniu w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Emisja obligacji może nastąpić w trybie oferty publicznej lub w inny sposób.", "W pierwszym przypadku sprzedaż na rynku pierwotnym nie może przekroczyć 3 miesięcy, licząc od dnia rozpoczęcia emisji (art. 43 ust. 1). W drugim zaś – 3 tygodnie (dla pierwszej propozycji) i następne 3 tygodnie (dla kolejnych propozycji) (art. 44). Przy czym emitent może ustalić tzw. próg emisji, czyli minimalną liczbę subskrybowanych obligacji, która wyznacza sukces emisji. Jeśli próg nie został osiągnięty, to uznaje się, że emisja nie doszła do skutku." ]

[ { "name": " Definicja 1: Obligacja ", "content": " Obligacja to dokument, który potwierdza zaciągnięcie przez emitenta\npożyczki (w wysokości nominału obligacji) i zobowiązanie do jej zwrotu w ustalonym terminie, wraz z\nnależnymi odsetkami. " } ]

[ "Wartość nominalna (nominał obligacji) to kwota, którą emitent zwróci w dniu wygaśnięcia obligacji. Dawniej była ona umieszczana na płaszczu obligacji wraz z innymi szczegółowymi informacjami o emitencie i zasadach rozliczania obligacji. Obecnie obligacje są emitowane w postaci zdematerializowanej, a ich wartość nominalna oraz inne ważne informacje są zapisywane w odpowiedniej bazie elektronicznej tej instytucji, która prowadzi ich ewidencję. W większości przypadków nominał obligacji jest wartością stałą, z wyjątkiem obligacji indeksowanych.", "Cena emisyjna to kwota, którą musi zapłacić pierwszy nabywca obligacji (tzw. subskrybent) na rynku pierwotnym, czyli emitentowi. Może ona być równa wartości nominalnej lub różnić się od niej. Wpływ na cenę emisyjną ma atrakcyjność obligacji oraz warunki, w jakich przebiega ich pierwotna sprzedaż.", "Wyższą cenę emisyjną stosuje się wtedy, gdy trzeba obniżyć nieco dochodowość obligacji. Zdarza się to w sytuacji, gdy:", "W ten sposób emitent może obniżyć koszty obsługi pożyczki obligacyjnej. Z kolei niższą cenę stosuje się w sytuacji, gdy oprocentowanie jest mało konkurencyjne i trzeba podwyższyć dochodowość obligacji w celu przyciągnięcia większej liczby inwestorów.", "Cena rynkowa (bieżąca) obligacji to cena, która kształtuje się na rynku wtórnym, na podstawie równoważenia popytu i podaży na te walory. W okresie ważności obligacji cena rynkowa może silnie odbiegać od ceny nominalnej czy emisyjnej, na skutek wpływu różnych czynników zewnętrznych. Do najważniejszych z nich można zaliczyć:", "Nie mniej, w miarę zbliżania się do terminu zapadalności obligacji, jej cena rynkowa będzie coraz bardziej się zbliżała do tej kwoty, którą otrzyma obligatariusz.", "Cena rozliczeniowa uwzględnia cenę rynkowa oraz odsetki narosłe do momentu odsprzedaży obligacji." ]

[]

[ "Natomiast nabywcę obligacji nazywa się:", "Subskrybent jest to posiadacz obligacji, który nabył ją od emitenta na rynku pierwotnym. Jeśli dotrzyma obligację do dnia jej wykupu, to stanie się obligatariuszem.", "Obligatariusz to kolejny nabywca obligacji, który zakupił ją na rynku wtórnym od subskrybenta lub innego obligatariusza.", "Do obu kategorii używa się ogólnej nazwy – inwestor.", "Dla emitenta obligacja jest alternatywną formą pozyskiwania kapitału na dłuższe okresy. W porównaniu do kredytu bankowego może mieć takie zalety:", "Jeśli obligacje emituje spółka akcyjna (lub komandytowo-akcyjna), to alternatywą może być emisja nowych akcji. W tym przypadku, do zalet obligacji można zaliczyć takie:", "Natomiast dla długoterminowego obligacja jest alternatywą do:", "W pierwszym przypadku zaletami obligacji są:", "W drugim zaś przypadku do zalet można zaliczyć:" ]

[]

[ "Poniższe wzory do obliczenia kuponów odsetkowych można znaleźć na stronie https://www.bankier.pl/wiadomosc/Matematyka-obligacji-1880750.html.", "Kupon odsetkowy dla okresów rocznych można obliczyć za pomocą wzoru:", "Kupon odsetkowy dla okresów półrocznych oblicza się za pomocą takiego wzoru:", "Z kolei kupon odsetkowy dla okresów kwartalnych można obliczyć za pomocą wzoru:", "\\(c\\) – roczne oprocentowanie obligacji,", "\\(N\\) – nominał obligacji.", "Ważne informacje dla inwestora niesie wskaźnik rentowności (stopy zwrotu z) obligacji. Rozróżnia się dwa wskaźniki rentowności:", "Nominalny wskaźnik rentowności oblicza się według wzoru:", "Z kolei bieżący wskaźnik rentowności można obliczyć tak:", "gdzie", "\\(W_n\\) – wartość nominalna obligacji,", "\\(P\\) – cena rynkowa obligacji,", "\\(C\\) – kupon odsetkowy z obligacji.", "Wzór do obliczeń wartości obligacji odsetkowych (o stałych i zmiennych kuponach):", "gdzie:", "\\(C_i\\) – wielkości kuponów odsetkowych w poszczególnych okresach,", "\\(W_w\\) – wartość wykupu obligacji (zazwyczaj jest to wartość nominalna),", "\\(YTM\\) – stopa zwrotu w terminie do wykupu,", "\\(n\\) – liczba okresów odsetkowych.", "Wzór do wyceny obligacji zerokuponowej:", "gdzie:", "\\(P_z\\) – cena rynkowa obligacji zerokuponowej." ]

[]

[ "W przypadku obligacji imiennych ich zbywalność często jest ograniczona, co jest podawane w opisie warunków emisji. Ograniczenie może sprowadzać się do uzyskania zgody emitenta na sprzedaż obligacji. Natomiast w przypadku obligacji wystawionych na okaziciela, emitent nie może zastosować żadnych ograniczeń – dlatego tylko takie obligacje są dopuszczane do obrotu publicznego.", "Istnieje wiele rodzajów obligacji, z punktu widzenia różnorodności korzyści, jakie mogą przynosić ich właścicielom. W tym przypadku rozróżnia się:", "Oprocentowanie może też być zmienne – zmieniać się z okresu na okres (równy okresowi wypłaty odsetek), w zależności od ustalonej częstotliwości wypłat odsetek (np. co kwartał, co pół roku, co roku). Takie obligacje są nazywane zmiennoprocentowymi albo zmiennokuponowymi. Algorytm obliczania odsetek (nazywanych kuponami) dla obligacji zmiennoprocentowych jest ustalany w zależności od jakiegoś wskaźnika ekonomicznego (np. stopy pożyczek na rynku międzybankowym, stopy inflacji, oprocentowania bonów skarbowych) w okresie poprzedzającym wypłatę odsetek. Zmienne oprocentowanie najczęściej stosuje się w warunkach niestabilności gospodarczej i wahań koniunkturalnych.", "Ich emitentami mogą być m.in.: jednostki samorządu terytorialnego, Bank Gospodarstwa Krajowego, Polski Fundusz Rozwoju S.A., niektóre spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (szczegóły w art. 25 ust. 1). Przy czym emitent obligacji przychodowych przed każdą wypłatą świadczeń musi przekazać obligatariuszom informacje dotyczące wielkości przychodu z przedsięwzięcia (finansowanego dzięki tym obligacjom), struktury jego kosztów i wypłat z dochodu, za poprzedni okres. Ustawa o obligacjach nakłada też inne obowiązki związane z tego typu obligacjami oraz ograniczenia odnośnie rozporządzania składnikami majątkowymi przedsięwzięcia (art. 25 ust. 2-7)." ]

[]

[ "Instytucjonalnymi obligatariuszami mogą być m.in. banki komercyjne, firmy ubezpieczeniowe, towarzystwa emerytalne. Od lat cieszą się one nieustannym powodzeniem również wśród ludności.", "Nabywając obligacje bankowe inwestor powinien pamiętać, że są one obarczone nieco większym ryzykiem w porównaniu z obligacjami skarbowymi czy komunalnymi. Z drugiej strony ryzyko to jest mniejsze niż w przypadku obligacji korporacyjnych czy papierów udziałowych. Porównując obligacje z lokatą bankową, należy stwierdzić, że zwykle przynosi ona większy dochód obligatariuszowi, a skala ryzyka jest porównywalna.", "Obligacje korporacyjne mogą emitować tylko podmioty ściśle określone w ustawie z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 454, 872) [1]. Najczęściej czynią to duże spółki prawa handlowego (spółki akcyjne, spółki z o.o., spółki komandytowo-akcyjne), stąd też nazwa tych obligacji. Emitent ma trzy możliwości plasowania swoich obligacji na rynku pierwotnym:", "Większość obligacji korporacyjnych jest emitowana jako papiery niezabezpieczone, tzn. ich zabezpieczeniem jest jedynie płynność emitenta. Z tego względu ich oprocentowanie może kształtować się w dużym przedziale. Wiąże się to z ryzykiem emitenta – jest ono wyższe w przypadku mniejszych spółek, które mogą łatwo utracić płynność lub nawet splajtować.", "Istnieje też możliwość emisji obligacji zabezpieczonych – posiadają one dodatkowe źródło spłaty zobowiązań emitenta, w postaci np. hipoteki, zastawu rejestrowego, gwarancji czy blokady środków finansowych. Oprocentowanie takich obligacji będzie nieco niższe, z uwagi na mniejsze ryzyko dla obligatariuszy.", "Aby zmniejszyć ryzyko inwestycji w obligacje korporacyjne, warto monitorować zdolność emitenta do obsługi zadłużenia, m.in. za pomocą wskaźnika liczonego jako relacją długu netto do kapitału własnego firmy. Im wyższy jest wskaźnik, tym większe jest ryzyko inwestora." ]

[]

[ "Wszystkie kwestie związane z emisją listów zastawnych reguluje Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 581, 872) [1] (dalej: Ustawa o listach zastawnych).", "List zastawny może być wystawiony jako papier wartościowy:", "Nie może jednak mieć formy dokumentu – jest papierem wartościowym zdematerializowanym. Wyjątek stanowi „list zastawny o jednostkowej wartości nominalnej równej kwocie stanowiącej równowartość 100000 euro lub przekraczającej tę kwotę, ustaloną przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu podjęcia przez emitenta decyzji o emisji” (art. 5a ust. 2). Może on mieć formę dokumentu, a ustawa o listach zastawnych określa jego formę. Musi on zawierać (art. 6):", "Listy zastawne podlegają zarejestrowaniu w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych." ]

[ { "name": " Definicja 1: List zastawny ", "content": " List zastawny jest to dłużny papier wartościowy, który bardzo\nprzypomina obligację odsetkową. Jest to dokument, w którym emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki\npieniężnej i zobowiązuje się do jej zwrotu w ustalonym z góry terminie, wraz z należnymi odsetkami.\nOprocentowanie listów zastawnych może być stałe lub zmienne. " } ]

[ "Kryterium tego podziału jest forma zabezpieczenia kredytów, które bank hipoteczny zamierza refinansować za pomocą kapitału pozyskanego dzięki sprzedaży listów zastawnych.", "Hipoteczne listy zastawne służą refinansowaniu kredytów, wiarygodność spłaty których jest zabezpieczona zastawem na nieruchomości dłużnika, wpisanym do księgi wieczystej.", "Natomiast przy publicznych listach zastawnych jako zabezpieczenie może posłużyć gwarancja lub poręczenie, udzielone przez instytucje o wysokiej wiarygodności finansowej, jak np.:", "Poza tym podstawą do ich emisji mogą być:", "Z kolei art. 7d ust. 1 Ustawy o listach zastawnych dopuszcza oznaczenie listów zastawnych jako „europejski list zastawny” lub „europejska obligacja zabezpieczona”, taki papier musi jednak posiadać tłumaczenie tego oznaczenia na wszystkie języki urzędowe Unii Europejskiej.", "Na rynku pierwotnym listy zastawne najczęściej są nabywane przez inwestorów instytucjonalnych. Natomiast wtórny ich obrót organizują rynek Catalyst (oferta detaliczna), platforma BondSpot (oferta hurtowa) i niektóre banki komercyjne. Jeśli chodzi o emitentów, to w ofercie z 2023 roku były listy zastawne wyemitowane przez ING Bank Hipoteczny, MBank Hipoteczny i PEKAO Bank Hipoteczny." ]

[]

[ "Według Kodeksu spółek handlowych (dalej: Kodeksu, ksh), przy założeniu spółki akcyjnej, jej kapitał zakładowy powinien wynosić nie mniej niż 100 000 złotych, a minimalna wartość nominalna akcji nie mniej niż 1 grosz. Przy czym akcje nie mogą być obejmowane poniżej wartości nominalnej, a jeśli są obejmowane po cenie wyższej, to „nadwyżka powinna być uiszczona w całości przed zarejestrowaniem spółki”.", "Do najważniejszych organów spółki akcyjnej należą:", "Zarząd spółki", "Członków zarządu (na okres do pełnych 5 lat) powołuje i odwołuje (może to zrobić w każdej chwili) rada nadzorcza. Jednak wymagania, jakie powinni spełniać kandydaci na stanowisko członka zarządu określa już statut spółki lub uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Członek zarządu reprezentuje spółkę we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych spółki. Choć członek zarządu nie musi posiadać akcji, niemniej ma prawo uczestniczyć w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.", "Rada nadzorcza spółki", "Członków rady nadzorczej spółki powołuje (na kadencję trwającą nie dłużej niż 5 lat) walne zgromadzenie akcjonariuszy. Do jej zadań należy sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki. Członek rady nadzorczej ma prawo uczestniczenia w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, bez względu na to czy posiada akcje.", "Walne zgromadzenie akcjonariuszy", "Najważniejszym organem spółki jest walne zgromadzenie akcjonariuszy, które posiada największy zakres praw. Może dokonywać zmian w statucie, zatwierdzać sprawozdania, podejmować decyzje dotyczące rozporządzania zyskiem, powiększenia lub pomniejszenia majątku rzeczowego, tworzenia kapitału zapasowego i rezerwowego, a także wielkości i rodzaju emisji papierów wartościowych. Co ważne, walne zgromadzenie jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanych na nim akcji. Zgromadzenia odbywają regularnie (w ustalonych z góry terminach) lub na zawołanie (tzw. nadzwyczajne).", "Akcje mogą być obejmowane za wkłady pieniężne lub niepieniężne (rzeczowe, aportowe). Jednak zasady nabywania akcji za aporty muszą być jasno określone w warunkach emisji.", "Akcje spółki niebędącej spółką publiczną muszą być zarejestrowane w rejestrze akcjonariuszy, prowadzonym w postaci elektronicznej. Rejestr akcjonariuszy prowadzą podmioty, uprawnione do prowadzenia rachunków papierów wartościowych, zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi [2]. Tego typu akcje mogą też byż zarejestrowane w depozycie papierów wartościowych, z zastrzeżeniem art. 32812, który stanowi, że „akcje tej samej spółki nie mogą być zarejestrowane jednocześnie w rejestrze akcjonariuszy i depozycie papierów wartościowych”.", "Zgodnie z art. 343 Kodeksu za akcjonariusza uważa się „tylko tę osobę, która jest wpisana do rejestru akcjonariuszy, z uwzględnieniem ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi”.", "Obecnie akcje mają formę zdematerializowaną, tzn. istnieją w postaci zapisu w odpowiedniej bazie elektronicznej, a zmiana ich własności wiąże się z dokonaniem zmian w tej bazie.", "Istnieją pewne zasady dotyczące sprzedaży akcji na rynku pierwotnym, a tym samym ich subskrypcji przez inwestorów (subskrybentów).", "Subskrypcja akcji z nowej emisji nie może przekraczać trzech miesięcy, licząc od dnia otwarcia zapisów na te papiery wartościowe. Emisja uznaje się za dokonaną, jeśli zostanie objęta i opłacona cała pula nowych akcji lub przynajmniej minimalna ich liczba. W międzyczasie subskrybenci otrzymują zastępczy papier wartościowy pod nazwą Prawo do (nowych) akcji.", "Więcej na ten temat można znaleźć w module Instrumenty związane z akcjami.", "Jeśli subskrypcja doszła do skutku, to subskrybent otrzyma przydzieloną mu liczbę akcji. W przeciwnym razie emitent musi zwrócić wpłacone dotychczas kwoty w nieprzekraczalnym terminie dwóch tygodni.", "Akcje mogą być sprzedawane w ramach:", "Sprzedaż w ofercie publicznej oznacza, że oferta jest skierowana do więcej niż 149 nabywców lub do nieoznaczonego nabywcy. Natomiast oferta prywatna to oferta skierowana do mniejszej liczby potencjalnych nabywców i/lub znanych z góry nabywców.", "W ramach oferty prywatnej, akcje mogą być przydzielane pracownikom spółki jako:", "Takie działania podejmowane są w celu zwiększenia motywacji pracowników do osiągnięcia lepszych wyników (tzw. programy motywacyjne).", "Więcej na temat oferty publicznej i prywatnej można znaleźć w module Rynek publiczny i niepubliczny." ]

[ { "name": " Definicja 1: Akcja ", "content": " Akcja to zbywalny i niepodzielny papier wartościowy, który potwierdza\nbezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Uprawnia do otrzymywania\nczęści dochodu spółki (w postaci dywidend) oraz części majątku spółki - w razie jej likwidacji.\n" } ]

[ "Wartość nominalna akcji jest podawana przed rejestracją emisji i jej plasowaniem na rynku pierwotnym. Jest obliczana jako stosunek kapitału akcyjnego spółki do liczby wyemitowanych akcji.", "Cena emisyjna akcji to cena podawana w prospekcie emisyjnym (lub innym podobnym dokumencie), po jakiej będzie ona sprzedawana na rynku pierwotnym. Cena emisyjna może być wyższa (nie może być niższa) od wartości nominalnej. Nadwyżka powiększa kapitał zapasowy spółki.", "Wartość księgowa akcji to wartość majątku spółki przypadająca na jedną akcję. Jest obliczana jako stosunek wartości aktywów (po odjęciu wszystkich zobowiązań) do liczby wyemitowanych akcji.", "Rynkowa (bieżąca) cena to cena akcji, po której można ją nabyć na rynku wtórnym. Kształtuje się ona jako wynik konfrontacji aktualnego popytu na te walory i ich podaży. Z kolei popyt i podaż reagują na takie czynniki wewnętrzne i zewnętrzne:", "Szacowanie ceny akcji jest ważnym instrumentem oceny ryzyka inwestycji w dane instrumenty finansowe.", "Cenę rynkową akcji (przy założeniu, że będą wypłacane dywidendy) oblicza się według wzoru [1]:", "gdzie", "\\(d_i,i=1,\\cdots ,n\\) – dywidendy w poszczególnych latach (okresach),", "\\(r\\) – wymagana stopa zwrotu,", "\\(P_a\\) – cena akcji w roku n-tym (końcowym).", "Zakładając, że spółka planuje regularnie wypłacać dywidendy D, których wielkość będzie rosła ze stałym współczynnikiem \\(g\\) (w nieograniczonym horyzoncie czasowym), cenę akcji można obliczyć korzystając z modelu Gordona-Shapiro (tzw. modelu stałego wzrostu dywidendy) według wzoru [2]:", "gdzie", "\\(D\\) – prognozowana dywidenda w kolejnym roku,", "\\(r\\) – wymagana stopa zwrotu,", "\\(g\\) – stopa wzrostu dywidendy.", "Dodatkowe informacje dotyczące rentowności i ryzyka związanego z inwestycjami w akcje można znaleźć w module Ryzyko papierów udziałowych." ]

[]

[ "Prawa korporacyjne dają akcjonariuszowi możliwość udziału w funkcjonowaniu spółki akcyjnej oraz sprawowania kontroli nad organami zarządzającymi i kontrolnymi spółki. Zalicza się do nich:", "Statut spółki może też przewidywać dodatkowe, osobiste uprawnienia dla wybranych akcjonariuszy. Zgodnie z art. 354 Kodeksu mogą one dotyczyć m.in.:", "W odróżnieniu od innych praw związanych z przekazywaniem akcji innej osobie, powyższe uprawnienia nie mogą być przekazywane, związane bowiem nierozerwalnie z konkretną osobą i wygasają w momencie, kiedy przestaje ona być akcjonariuszem.", "Akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki. Ryzyko akcjonariusza jest ograniczone do wysokości wniesionego wkładu. Jedynym i głównym obowiązkiem akcjonariusza jest pełna zapłata za akcje – musi on dokonać wpłaty bezpośrednio (lub za pośrednictwem firmy inwestycyjnej) „na rachunek spółki akcyjnej prowadzony przez bank na terytorium Unii Europejskiej lub państwa będącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym” (art. 329 ksh)." ]

[]

[ "Częstotliwość wypłat dywidendy i jej wysokość zależą od statutu spółki, jej wyników finansowych oraz decyzji walnego zgromadzenia akcjonariuszy co do wielkości części wypracowanego zysku, jaka zostanie przeznaczona na wypłatę dywidend.", "Istnieją różne strategie odnośnie wypłat i wysokości dywidend, a wśród nich:", "Jednak kwota przeznaczona na wypłatę dywidend, zgodnie z art. 348. § 1 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1467, 1488, 2280, 2436, z 2023 r. poz. 739) [2] (dalej: ksh):", "Stopę dywidendy (ang. Dividend Yield) można obliczyć jako stosunek wypłaconej przez spółkę w ciągu roku dywidendy do ceny rynkowej jej akcji:", "Dywidendy w spółce niebędącej spółką publiczną są wypłacane akcjonariuszom, którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Statut może upoważnić walne zgromadzenie do określenia dnia, według którego ustala się listę akcjonariuszy uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy) (art. 348 § 2 ksh [2]). Dzień dywidendy ustala walne zgromadzenie akcjonariuszy.", "Czym innym dla inwestora jest stopa zwrotu z akcji. Uwzględnia ona dodatkowo różnicę między ceną zakupu a ceną sprzedaży akcji.", "Stopa zwrotu z inwestycji w akcje w ciągu jednego roku (lub krótszego umownego okresu) wyrażona jest wzorem [3]:", "gdzie", "\\(r\\) – minimalna oczekiwana stopa zwrotu z inwestycji w akcję,", "\\(P_1\\) – rynkowa cena akcji w roku bieżącym,", "\\(P_0\\) – rynkowa cena akcji w roku poprzednim (po której została ona zakupiona),", "\\(d_1\\) – dywidenda wypłacona w ciągu roku, w którym akcję utrzymywano w portfelu." ]

[ { "name": " Definicja 1: Dywidenda ", "content": " Dywidenda to ta część wypracowanego przez spółkę akcyjną zysku, która\nzostała przeznaczona przez walne zgromadzenie na wypłatę dla akcjonariuszy. " } ]

[ "Podstawowa różnica pomiędzy tymi akcjami dotyczy ich zbywalności.", "Przekazanie innym osobom akcji imiennych może być ograniczone przez statut spółki, który musi określić jasne zasady wydawania zgody na sprzedaż akcji imiennych. W nieprzekraczalnym terminie dwóch miesięcy zarząd spółki (lub inny wskazany w statucie organ) musi wskazać potencjalnego nabywcę, cenę (ew. sposób jej określenia) oraz termin zapłaty. Wyjątek stanowi sprzedaż akcji w postępowaniu egzekucyjnym, kiedy nie wymaga się takiej zgody. Warto podkreślić, że z akcją imienną często wiążą się dodatkowe świadczenia niepieniężne na rzecz spółki.", "Natomiast nie ma żadnych ograniczeń odnośnie przekazania (sprzedaży) akcji wystawionych na okaziciela." ]

[]

[ "Nabywcy akcji zwykłych posiadają równe prawa. Tego typu akcje mogą być zarówno akcjami na okaziciela, jak i imiennymi. Natomiast posiadacz akcji uprzywilejowanych ma większe uprawnienia niż posiadacz akcji zwykłych, określone w danym przywileju. Przy czym akcje uprzywilejowane (z wyjątkiem akcji niemych) muszą być imienne.", "Przywileje posiadaczy akcji uprzywilejowanych mogą dotyczyć:", "Przy czym, statut może uzależniać przyznanie szczególnych uprawnień od spełnienia dodatkowych świadczeń na rzecz spółki, upływu terminu lub ziszczenia się warunku (art. 351, § 3 ksh [1])." ]

[]

[ "Więcej informacji na temat warrantów można znaleźć w module Warranty subskrypcyjne i opcyjne.", "Natomiast opcje są szczegółowo opisane w modułach Opcje standardowe i Opcje niestandardowe.", "Kwit depozytowy (certyfikat akcyjny, ADR, GDR) – jest to dokument, który inkorporuje prawa własności dotyczące akcji zagranicznego emitenta. Może opiewać na jedną akcję, jej ułamek lub wielokrotność. Posiadacze kwitów depozytowych mają wszelkie prawa przysługujące innym akcjonariuszom, z tą różnicą, że wykonują je za pośrednictwem banku, który zdeponował te akcje. Certyfikaty dają możliwość notowania akcji na rynkach zagranicznych.", "Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1500, 1488, 1933, 2185) [2] w art. 3 definiuje kwit depozytowy jako papier wartościowy wyemitowany przez instytucję finansową z siedzibą na terytorium państwa członkowskiego lub innego państwa należącego do OECD:", "Kwit depozytowy może mieć formę ADR (ang. American Depositary Receipt) lub GDR (ang. Global Depositary Receipt). Jako pierwsze kwity depozytowe (ADR) pojawiły się w Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku i były wystawiane przez bank JP Morgan, w oparciu o akcje emitowane w Wielkiej Brytanii. Podobne dokumenty wystawione w innych krajach nazywa się GDR.", "Kwity depozytowe mogą być wystawiane również na inne rodzaje papierów wartościowych. Dawniej umożliwiały inwestowanie na rynkach zagranicznych i wykonywania swoich praw z papierów wartościowych, bez konieczności podróżowania do kraju, gdzie znajduje się emitent. Obecnie ta zaleta nie ma już tak wielkiego znaczenia, jednak pozostają inne zalety, jak np. zakup/sprzedaż walorów według zasad i zwyczajów w kraju ojczystym (które inwestorom lepiej znane), wykonywanie czynności w języku ojczystym, brak ryzyka kursowego (gdyż kwity wystawiane w walucie krajowej)." ]

[]

[ "Działalność funduszy inwestycyjnych w Polsce reguluje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych (Dz. U. 2018 poz. 1112) [1].", "Fundusz Inwestycyjny Zamknięty to fundusz, który emituje certyfikaty inwestycyjne mające status papierów wartościowych.", "Natomiast Fundusze Inwestycyjne Otwarte oraz Specjalistyczne Fundusze Inwestycyjne Otwarte wydają swoim udziałowcom tytuły uczestnictwa (jednostki uczestnictwa), które nie są papierami wartościowymi i nie mogą brać udziału w obrocie na rynku wtórnym. Służą jedynie do potwierdzenia wpłaty udziału pieniężnego oraz otrzymania przysługującej posiadaczowi kwoty pieniężnej w razie ich umorzenia (wykupu przez fundusz na żądanie klienta).", "W zależności od określonego w statucie funduszu sposobu plasowania certyfikatów inwestycyjnych rozróżnia się:", "Pierwsze emitują certyfikaty publiczne, czyli dopuszczone do obrotu na rynku publicznym. Natomiast drugie – certyfikaty niepubliczne.", "Fundusze często są tworzone na określoną jednostkę czasu i specjalizują się na wybranej klasie aktywów np.:", "Kapitał finansowy funduszu jest inwestowany w różne instrumenty finansowe, tworząc z nich zdywersyfikowane portfele aktywów, zarządzane przez wykwalifikowanych specjalistów. Skuteczność zarządzania weryfikuje rynek poprzeć wycenę certyfikatów." ]

[]

[ "Liczba certyfikatów emitowanych w danej serii jest stała. Natomiast liczba jednostek uczestnictwa ciągle się zmienia, ponieważ fundusze otwarte mają obowiązek ciągłego przyjmowania wkładów oraz ich umarzania – na żądanie klientów." ]

[ { "name": " Definicja 1: Certyfikat inwestycyjny ", "content": " Certyfikaty inwestycyjne to niepodzielne papiery wartościowe\nemitowane przez fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ), specjalistyczne fundusze zamknięte i fundusze\nmieszane. Mogą być wydawane jako papiery imienne lub na okaziciela. Zaliczane do grupy papierów\nwartościowych udziałowych, poświadczających tytuł uczestnictwa jego posiadacza w funduszu inwestycyjnym.\n" } ]

[ "Podstawą transakcji natychmiastowej jest zawarcie umowy kupna-sprzedaży określonej ilości dobra (waloru, towaru) po wyznaczonej cenie, z natychmiastową dostawą i zapłatą.", "Z kolei transakcja terminowa odbywa się w dwa etapy:", "Przedmiot umowy terminowej – dobro, walor, towar – jest nazywany instrumentem bazowym, podstawowym lub pierwotnym.", "Z kolei transakcje terminowe potocznie są nazywane:", "W myśl art. 3 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1500, 1488, 1933, 2185) [1] do instrumentów pochodnych zalicza się:", "Do podstawowych instrumentów pochodnych (derywatów) zalicza się:" ]

[]

[ "Do najczęściej spotykanych na rynku instrumentów bazowych zaliczyć należy:", "Istnieje wiele klasyfikacji instrumentów pochodnych, według różnych kryteriów.", "Biorąc pod uwagę rodzaj instrumentu bazowego, można wyodrębnić dwie grupy instrumentów pochodnych:", "W pierwszej grupie instrumentem bazowym mogą być takie instrumenty finansowe: papiery wartościowe, stopy procentowe, kursy walutowe, indeksy giełdowe etc. Natomiast w drugiej – ceny towarów i surowców: metali, ropy naftowej, gazu, zboża, kawy, cukru, kakao etc.", "Oddzielną grupę wśród instrumentów pochodnych tworzą:", "Instrumenty kredytowe służą do transferu ryzyka kredytowego. Natomiast pogodowe – chronią przed ryzykiem pogodowym rozumianym jako nietypowe dla danej destynacji warunki pogodowe (lecz nie katastrofy naturalne).", "Ze względu na prawdopodobieństwo wykonania kontraktu rozróżnia się:", "Oznacza to, że instrumenty z pierwszej grupy zobowiązują obydwie strony do wykonania kontraktu. Zatem do jego rozliczenia na pewno dojdzie. Natomiast konstrukcja instrumentów z drugiej grupy przewiduje prawo dla jednej ze stron decydowania o tym, czy kontrakt zostanie wykonany. Druga strona tego kontraktu musi go wykonać, na żądanie tej pierwszej.", "Według kryterium symetrii praw i obowiązków stron kontraktu, instrumenty pochodne dzieli się na:", "Symetryczne instrumenty oznaczają, że obydwie strony kontraktu mają obowiązek jego wykonania, niezależnie od warunków rynkowych. Natomiast w przypadku niesymetrycznych tylko jedna strona posiada taki obowiązek, druga zaś – tylko prawo.", "W praktyce nie zawsze dochodzi do fizycznej dostawy przedmiotu kontraktu. Istnieje też możliwość jego rozliczenia poprzez porównanie ceny wykonania przedmiotu kontraktu z jego ceną rynkową (ceną spot). Wówczas różnicę płaci ta strona, która traci na tym porównaniu.", "Wobec powyższego, instrumenty pochodne można też podzielić według sposobu rozliczenia transakcji na rynku terminowym. Mogą to być instrumenty:", "Biorąc pod uwagę miejsce obrotu, instrumenty pochodne można podzielić na:", "Sektor giełdowy – jak wskazuje na to jego nazwa – tworzą giełdy. Mogą to być „stare” giełdy, które wzbogacają swoją ofertę o instrumenty pochodne. Powstają też nowe giełdy, które specjalizują się stricte w handlu instrumentami pochodnymi. Z kolei rynek pozagiełdowy obejmuje nieregulowany rynek prywatny oraz nowopowstałe elektroniczne platformy obrotu, które mogą być częściowo regulowane." ]

[]

[ "Wobec tego, instrumenty pochodne są wykorzystywane w takich celach:", "W pierwszym przypadku, inwestor planujący zakup instrumentów finansowych i obawiający się wzrostu ich ceny, może zawrzeć kontrakt gwarantujący mu zakup waloru (określonej jego ilości) po uzgodnionej cenie.", "Drugi przypadek dotyczy inwestorów, którzy już posiadają pewne walory w swoim portfelu, lecz mają zamiar je sprzedać – wówczas ich obawy wiążą się z ewentualnym spadkiem cen. Aby zredukować to ryzyko, muszą zawrzeć kontrakt gwarantujący sprzedaż określonej liczby walorów (instrumentów bazowych) po uzgodnionej cenie.", "Trzeci przypadek dotyczy zarówno importerów, jak i eksporterów. Importerzy pragną zagwarantować sobie zakup pewnej ilości waluty obcej po uzgodnionej cenie w przyszłości, aby móc dokonać planowanego zakupu dóbr u zagranicznych producentów. Muszą więc zająć w kontrakcie pozycję długą. Z kolei eksporterzy, którzy dostają zapłatę za dostarczone dobra lub wyświadczone usługi w walucie obcej, pragną zagwarantować sobie jej odsprzedaż po satysfakcjonującej cenie w przyszłości. W tym celu muszą zająć krótką pozycję w kontrakcie terminowym.", "Ostatni, czwarty przypadek dotyczy tych uczestników rynku terminowego, którzy pragną zarobić na swoich prognozach dotyczących kształtowania się cen wybranych walorów. Nazywano ich spekulantami i to oni najczęściej przejmują ryzyko w tych pierwszych trzech przypadkach. Ich prognozy mogą się różnić od prognoz większości uczestników rynku. Zabezpieczeniem ich pozycji przed ryzykiem jest tworzenie bardzo zdywersyfikowanych portfeli instrumentów finansowych, w oparciu o zaawansowane metody zarządzania ryzykiem." ]

[]

[ "Kontrakty terminowe typu forward są użyteczne dla podmiotów gospodarczych w dwóch przypadkach:", "W pierwszym przypadku podmiot występuje jako strona kupująca (zajmuje pozycję długą), zabezpieczając się w ten sposób przed ewentualnym wzrostem ceny przedmiotu kontraktu. W drugim przypadku musi wystąpić jako strona sprzedająca ( pozycja krótka), aby uchronić się przed spadkiem ceny przedmiotu kontraktu. Zatem każda ze stron pragnie zapewnić sobie stałą cenę dla przyszłej transakcji. Dodatkową zaletą takiej transakcji jest to, że w momencie zawierania kontraktu forward żadna ze stron nie ponosi kosztów.", "Wadą takich derywatów jest to, że w razie nieprzewidzianych zmian na rynku instrumentu bazowego (ceny spot) strona występująca w kontrakcie może ponieść dodatkowe koszty – zapłacić cenę wyższą od rynkowej (przy kupnie) albo otrzymać cenę niższą od rynkowej (przy sprzedaży) instrumentu bazowego.", "Oprócz zwykłych kontraktów forward na rynku pozagiełdowym (ang. over-the-counter, OTC) można też spotkać takie jego odmiany:", "Pieniężne rozliczenie stron kontraktu odbywa się poprzez porównanie ceny jego wykonania z ceną rynkową instrumentu bazowego. W tym przypadku możliwe są trzy warianty:", "Powyżej przyjęto takie oznaczenia:", "S – cena spot instrumentu bazowego,", "K – cena wykonania kontraktu forward.", "Profil zysku dla pozycji długiej (kupującego kontrakt) zaprezentowano na Rys. 1.", "Z kolei profil zysku dla pozycji krótkiej (sprzedającego kontrakt) zaprezentowano na Rys. 2.", "Możliwa też jest dostawa fizyczna przedmiotu umowy, a rozliczenie pieniężne wynika z założenia, że dostarczony fizycznie przedmiot umowy został natychmiast sprzedany na rynku spot." ]

[ { "name": " Definicja 1: Kontrakt forward ", "content": " Terminowy kontrakt forward to umowa zawarta w bieżącym\nmomencie czasu, która bezwzględnie zobowiązuje pozycję krótką do sprzedaży a pozycję długą do kupna\nokreślonej ilości instrumentu bazowego, w wyznaczonym terminie w przyszłości, po cenie, która została\nuzgodniona przez strony w momencie zawarcia umowy. " } ]

[ "Konstrukcja kontraktu futures jest bardzo podobna do konstrukcji kontraktu forward, tzn. jedna strona kontraktu zobowiązuje się do sprzedaży a druga do kupna określonej ilości dobra (instrumentu finansowego) po wyznaczonej cenie w przyszłości.", "Choć definicja kontraktu futures jest podobna do definicji kontraktu forward, istnieje jednak między nimi wiele różnić, m.in. strony się nie znają, ilość instrumentu bazowego i cenę ustala giełda (stąd określenie oznaczona cena a nie uzgodniona) i to ona dokonuje ostatecznego rozrachunku kontraktu w ustalonych przez siebie terminach.", "Najczęściej na giełdach można spotkać kontrakty futures wystawione na:", "Głównymi zaletami kontraktów futures są wysoka płynność i gwarancja ich rozliczenia.", "Główną wadą kontraktów futures jest trudność dostosowania ich parametrów do indywidualnych potrzeb inwestora.", "Więcej różnić jest opisanych w module Giełdowy i pozagiełdowy obrót instrumentami pochodnymi.", "Kontrakty futures są rozliczane według tych samych wzorów, co kontrakty forward, z tą różnicą, że izba rozliczeniowa codziennie rozlicza pozycje w tym kontrakcie. Przy czym, profil zysku będzie analogiczny jak w przypadku kontraktu forward, jedynie dotyczyć będzie codziennego zysku jednej ze stron." ]

[ { "name": " Definicja 1: Kontrakt futures ", "content": " Terminowy kontrakt futures to giełdowa umowa zawarta w bieżącym\nmomencie czasu, która bezwzględnie zobowiązuje pozycję krótką do sprzedaży a pozycję długą do kupna\nstandardowej ilości instrumentu bazowego, w wyznaczonym terminie w przyszłości, po oznaczonej cenie, która\nukształtowała się na giełdzie w momencie zawarcia umowy. " } ]

[ "Zalety i wady dla stron walutowego kontraktu swap wiążą się z zajętą pozycją, tzn. jeśli strona zabezpiecza się przed wzrostem kursu jakiejkolwiek waluty, to nie skorzysta z zalet wynikających z jej spadku. I na odwrót.", "Ponieważ tak naprawdę stóp nie da się wymienić czy sprzedać, w tym kontrakcie musi też być wskazana suma kapitałowa (ang. notional pricipal), która posłuży do rozliczenia między stronami. W ramach tych kontraktów następuje więc wymiana serii płatności odsetkowych, liczonych od sumy kapitałowej (wartości nominalnej), ale naliczanych według odmiennych zasad.", "Swap stopy procentowej istnieje w dwóch odmianach:", "W tym samym czasie strona X zobowiązuje się do wypłat stronie Y kwot równych oprocentowaniu tej samej kwoty nominału, ale liczonych według zmiennej stopy procentowej (ang. floating coupon). Przy czym, nominał i strumienie płatności są wyrażone w tej samej walucie.", "Proces przepływu płatności kuponowych pokazano na Rys. 1.", "W swapach kuponowych jedna strona, chcąc uniknąć ryzyka związanego z wahaniami oprocentowania kredytu, dokonuje zamiany zmiennej stopy procentowej na stałą, co umożliwia jej spokojne planowanie i prowadzenie działalności gospodarczej.", "Druga strona z kolei przejmuje to ryzyko na siebie, mając jednocześnie nadzieję, że rynkowe stopy zaczną spadać. Zaletą dla strony kupującej stałą stopę jest ochrona przed wzrostem rynkowych stóp procentowych, wadą zaś – niemożność skorzystania z pozytywnych skutków spadku stóp procentowych.", "Ponieważ na rynku pozagiełdowym trudno znaleźć partnera, który będzie zainteresowany zamianą stóp procentowych dotyczących kredytu o tej samej wartości nominalnej, w proces ten często włączają się pośrednicy, którzy zarabiają na tego typu operacjach.", "Proces wymiany zmiennych kuponów odsetkowych pokazano na Rys. 4.", "Może to być na przykład zamiana stopy LIBOR na stopę EURIBOR dotycząca pożyczki wyrażonej w dolarach USA.", "Po swapach walutowych i procentowych na rynku pojawił się swap walutowo-procentowy (nazywany też kapitałowym swapem walutowym), w którym wymiana waluty jest połączona ze zmianą sposobu oprocentowania, co umożliwia zawarcie kontraktu wymiany na dłuższe okresy. Wiadomo bowiem, że oprocentowanie kredytów (i depozytów) w różnych walutach może mocno się różnić, co jest związane ze zmiennością kursów tychże walut.", "Na rynku można również spotkać inne rodzaje swapów, służących do przenoszenia ryzyka:", "Cechą charakterystyczną kontraktów swap jest to, że zawierane są na dość długie okresy (od 1 do nawet 30 lat) i przewidują regularne przepływy strumieni pieniężnych wynikających z różnic wartości instrumentów bazowych. Pomagają one zarządzać aktywami i pasywami banków, inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych oraz innych podmiotów gospodarczych." ]

[]

[ "Za nabyte prawo nabywca opcji musi wnieść opłatę zwaną premią opcyjną (ang. option premium). W zamian wystawca opcji (ang. writer) – sprzedający opcję i pobierający premię opcyjną (krótka pozycja) – zobowiązuję się do wykonania kontraktu opcyjnego na żądanie posiadacza opcji (długa pozycja). Zakup kontraktu opcyjnego oznacza zajęcie długiej pozycji – bez względu na to, czy nabywca otrzyma prawo do kupna czy sprzedaży instrumentu bazowego.", "Zaletą opcji dla jej wystawcy jest pobierana premia opcyjna (dochód wystawcy), która może być natychmiast zainwestowana w zyskowny sposób. Z kolei nabywcy opcja daje możliwość kupna/sprzedaży instrumentu bazowego po gwarantowanej cenie, co chroni go przed dodatkowymi kosztami przyszłych transakcji na rynku spot instrumentu bazowego, wynikającymi ze zmienności jego ceny (wartości).", "Początkowo, kiedy opcje dopiero zostały wprowadzone do obrotu rynkowego, posiadacz opcji mógł skorzystać z przynależnych mu praw jedynie w dniu wygaśnięcia tego derywatu. Taki styl wykonania opcji nazwano europejskim, choć nie jest on domeną jedynie rynków europejskich. Zwyczajowo opcje wykonywane w tym trybie nazywano europejskimi.", "Z czasem pojawiła się inna odmiana opcji, którą można było wykonać w dowolnym dniu jej ważności, według uznania posiadacza tego derywatu. Taki styl nazwano amerykańskim, a opcje – amerykańskimi, choć nie są one przywiązane stricte do obrotu na rynku amerykańskim.", "W przypadku kontraktu opcyjnego mówi się o aktywnej i pasywnej stronie kontraktu. Stroną aktywną jest posiadacz opcji, który może decydować o jej wykonaniu – raczej wykona opcję w sytuacji, gdy może to przynieść mu korzyści finansowe. Natomiast pasywną stroną jest wystawca opcji, który musi ją wykonać na żądanie posiadacza opcji.", "W związku z tym również ryzyko stron nie jest jednakowe (symetryczne). Ryzyko wystawcy opcji jest podobne do ryzyka w kontraktach forward, futures i swap, natomiast ryzyko nabywcy opcji jest ograniczone do wysokości zapłaconej premii opcyjnej." ]

[ { "name": " Definicja 1: Opcja ", "content": " Opcja to umowa zawarta między nabywcą opcji a jej wystawcą, dotycząca\nmożliwości dokonania zakupu lub sprzedaży instrumentu bazowego po określonej z góry cenie, w określonym\nczasie w przyszłości.\nNabywca opcji (ang. holder) kupuje prawo do kupna (w opcji kupna – ang. call option) lub sprzedaży (w\nopcji sprzedaży – ang. put option) pewnej ilości instrumentu bazowego na powyższych warunkach.\n" } ]

[ "Można to zapisać w postaci funkcji wypłaty.", "Funkcję wypłaty dla opcji kupna mozna zapisać w takiej postaci:", "Natomiast dla opcji sprzedaży funkcja wypłaty przyjmie taką postać:", "gdzie", "\\(S_t\\) – cena spot instrumentu bazowego w momencie wykonania opcji \\(t\\),", "\\(K\\) – cena wykonania kontraktu opcyjnego." ]

[]

[ "Z kolei na Rys. 3 zilustrowano profil zysku dla długiej pozycji w opcji call, a na Rys. 4 - dla długiej pozycji w opcji put." ]

[]

[]

[]

[ "Przez długi czas opcje nie były przedmiotem zainteresowania inwestorów. Problem polegał na tym, że nie istniało ogólnie akceptowanej metody ustalania godziwej ceny dla tego derywatu. Spowalniało to obrót opcjami na rynku pozagiełdowym, a tym bardziej nie było nawet mowy o ich wprowadzeniu do obrotu giełdowego.", "Przełom nastąpił po opublikowaniu artykułu Fishera Blacka i Myrona Scholesa w 1973 roku [1], w którym zaproponowali oni model wyceny europejskiej opcji wystawionej na cenę akcji, na którą nie wypłacano dywidendy. Autorzy przyjęli też szereg innych założeń, które upraszczały proces modelowania.", "Założenia modelu Blacka-Scholesa (modelu B-S) można zapisać w pięciu punktach:", "Według modelu B-S cenę europejskiej opcji z prawem kupna akcji można obliczyć według wzoru:", "Natomiast cenę europejskiej opcji z prawem sprzedaży akcji można obliczyć według następującego wzoru:", "\\(S\\) – cena rynkowa instrumentu bazowego (akcji) w bieżącym momencie czasu,", "\\(K\\) – cena wykonania opcji,", "\\(T\\) – czas do wygaśnięcia opcji,", "\\(r\\) – stopa procentowa bez ryzyka (najczęściej jest to oprocentowanie lokat na rynku międzybankowym),", "\\(\\sigma \\) – zmienność wartości instrumentu bazowego (odchylenie standardowe),", "\\(N(d_i)\\) – funkcja standardowego rozkładu normalnego dla zmiennej losowej \\(d_i, i=1,2\\).", "Mimo że model B-S jest bardzo uproszczony, jednak to on założył podwaliny inżynierii finansowej w zakresie wyceny opcji i tworzenia ich nowych form nazywanych opcjami niestandardowymi.", "Z biegiem czasu pojawiały się też inne modele, a wśród nich np.:", "W 1976 roku model B-S został rozwinięty na przypadek wypłaty dywidend na akcje. Jego autorami byli Fisher Black, Myron Scholes i Robert C. Merton. W modelu B-S-M ceny opcji kupna i opcji sprzedaży można obliczyć według wzorów, odpowiednio [2]:", "gdzie", "\\(g\\) – stopa zwrotu z instrumentu bazowego (np. stopa dywidendy na akcję)." ]

[]

[ "Ogólnie można powiedzieć, że wszystkie opcje, w których warunki kontraktu kształtują się odmiennie niż w opcjach standardowych uważa się za niestandardowe albo egzotyczne (ang. exotic options).", "Ze względu na swój niestandardowy charakter, opcje egzotyczne najczęściej są przedmiotem obrotu na rynku pozagiełdowym (ang. over-the-counter, OTC), gdzie jest możliwość ich elastycznego dopasowania do indywidualnych potrzeb klienta. Najbardziej popularne z nich stopniowo zaczęto wprowadzać do obrotu giełdowego.", "Jednak różnorodność opcji egzotycznych (względem ich konstrukcji i działania) stwarza trudności z ich klasyfikacją. Jedna z nich opiera się na takich kryteriach:", "W oparciu o powyższe kryteria wyróżnia się sześć głównych grup opcji egzotycznych:", "Rodzaje opcji barierowych zależą od takich parametrów:", "Poza tym, bariera może być:", "Taka różnorodność umożliwia skonstruowanie opcji według indywidualnych potrzeb inwestora.", "Średnia wartość instrumentu bazowego może być liczona jako:", "Takie opcje są mało wrażliwe na chwilowe wahania ceny instrumentu bazowego, więc zabezpieczają przed działaniami niekiedy podejmowanymi przez spekulantów tuż przed wygaśnięciem opcji o europejskim stylu wykonania.", "Występują one w kilku postaciach:", "Takie opcje są podobne do zakładu i dość proste w swojej konstrukcji, co przesądza o ich popularności. Z drugiej zaś strony są bardzo ryzykowne dla inwestora, gdyż mało elastyczne.", "Teoretycznie istnieje możliwość tworzenia opcji o wyższym stopniu włożenia (np. call on call on call), jednak ze względu na mniejszą przejrzystość i trudność ich wyceny rzadziej one występują w praktyce." ]

[]

[ "Warrant subskrypcyjny daje możliwość zakupu akcji, ale nie jest obowiązkiem dla jego posiadacza. Skorzysta on z tej możliwości, jeśli przyniesie mu dodatkowe korzyści – np. cena zakupu akcji wynikająca z warrantu będzie niższa niż cena rynkowa tych samych akcji z poprzednich emisji notowanych na rynku wtórnym.", "Na wzór warrantu subskrypcyjnego instytucje finansowe stworzyły warrant opcyjny, który został uzupełniony o drugą możliwość – prawo do sprzedaży. Warrant opcyjny stał się praobrazem dla stworzenia kontraktów opcyjnych.", "Różnice między warrantem subskrypcyjnym a opcyjnym polegają na tym, że:" ]

[]

[ "Obecnie kontrakty terminowe (instrumenty pochodne) są handlowane również na giełdach, jednak tylko wybrane ich rodzaje. Obydwa sektory rynku terminowego (giełdowy i pozagiełdowy) mają swoje zalety, więc inwestorzy mogą dostosować swoje potrzeby do możliwości, jakie dają im instrumenty pochodne handlowane w tych sektorach.", "W Polsce finansowe instrumenty pochodne są przedmiotem obrotu na rynku giełdowym i pozagiełdowym (ang. over-the-counter, OTC), a także na wielostronnych platformach obrotu (ang. multilateral trading facility, MTF). Rynek OTC podlega regulacjom (rozporządzenia EMIR i MiFIR) oraz wymaganiom pod względem dokumentacji prawnej i umów zabezpieczających (ang. Credit Support Annex, CSA). Trzeci typ rynku, czyli MTF, nie ma tak dużego znaczenia jak rynki: regulowany i OTC. W Polsce rynek instrumentów pochodnych to głównie rynek pozagiełdowy, na którym rolę animatorów przyjęły banki [1].", "Przejrzystość rynku zapewnia się poprzez podawanie do publicznej wiadomości (z niewielkim opóźnieniem) podstawowych informacji o jego funkcjonowaniu. Dawniej giełdy publikowały ceduły giełdowe, które były wywieszane poza siedzibą giełdy. Wiele informacji ukazywało się też w codziennych wydaniach gazet.", "Współczesne giełdy udostępniają informacje na swoich stronach internetowych, niektóre jedynie z kilkuminutowym opóźnieniem, co daje możliwość śledzenia operacji giełdowych niemal na bieżąco.", "Standaryzacja dotyczy pewnych (znanych z góry) parametrów przedmiotów obrotu, mianowicie minimalnego pakietu instrumentów finansowych, ich rodzaju i terminu wygaśnięcia. Przy większym zapotrzebowaniu istnieje możliwość zakupu więcej niż jednego pakietu, jednak nie ma możliwości jego podziału.", "Takie rozwiązanie zapewnia sektorowi giełdowemu wyjątkowo wysoką płynność, a co za tym idzie – niewielkie różnice między ceną kupna a ceną sprzedaży tego samego instrumentu.", "W przypadku transakcji giełdowych ryzyko rozrachunków, czyli niewywiązania ze swoich obowiązków jednej ze stron umowy giełdowej jest znikome, ponieważ giełda (a właściwie jej izby rozliczeniowa i rozrachunkowa) występują w roli gwaranta.", "Dzieje się tak dzięki codziennym rozliczeniom pozycji giełdowych każdego uczestnika zawieranych na giełdzie transakcji. Aby jednak było to możliwe, pobierany jest depozyt zabezpieczający od obu stron kontraktów, co stanowi dodatkowy koszt uczestnictwa (w sensie zamrożenia kapitału).", "Sektor pozagiełdowy ma zdecydowanie mniej zalet, a główna z nich sprowadza się do możliwości dopasowania warunków transakcji do indywidualnych potrzeb stron kontraktu terminowego, co nie jest możliwe przy standaryzacji kontraktów giełdowych.", "Inną ważną zaletą jest to, że rynek pozagiełdowy występuje w roli przestrzeni, gdzie przechodzą aprobatę nowe instrumenty finansowe. Istnieje zatem możliwość tworzenia instrumentów odpowiadających bieżącym potrzebom rynku, który zmienia się bardzo dynamicznie.", "Te instrumenty, które pomyślnie przejdą aprobatę, na długo zagoszczą na rynku pozagiełdowym, a ta ich część, która cieszyła się wzmożonym zainteresowaniem inwestorów ma szansę znaleźć się na jakiejś giełdzie. Tak było na przykład z warrantami, opcjami standardowymi i niektórymi opcjami niestandardowymi." ]

[]

[ "Statystyka giełdowych instrumentów pochodnych (ang. Exchange-Traded Derivatives, XTD) obejmuje obrót i otwarte pozycje kontraktów terminowych futures na waluty i stopy procentowe oraz opcji. Statystyki tworzone są na podstawie komercyjnych źródeł danych i obejmują kontrakty będące przedmiotem obrotu na ponad 50 zorganizowanych giełdach. Główną wartością dodaną BIS jest przeliczanie danych o liczbie kontraktów na kwoty nominalne z wykorzystaniem informacji o wielkości kontraktów. Umożliwia to spójne porównywanie poziomów i trendów aktywności na różnych giełdach. BIS nie zestawia statystyk XTD dla kontraktów na akcje, towary lub kredytowe instrumenty pochodne, ani dla instrumentów pochodnych, które odnoszą się do niestandardowych instrumentów bazowych (np. kontraktów inflacyjnych, pogodowych lub energetycznych) https://www.bis.org/statistics/about_derivatives_stats.htm?m=2639.", "Podawane są w nich dane historyczne dla kontraktów terminowych futures i kontraktów opcyjnych (wyrażone w dolarach USD), w przekroju lokalizacyjnym (miejsca obrotu) i walutowym (waluty kontraktu) https://www.bis.org/statistics/extderiv.htm?m=2616.", "W Tabela 1 wymieniono giełdy, które handlowały i/lub nadal handlują kontraktami futures i opcjami.", "Jeśli chodzi o rynek krajowy, jako pierwsza obrót derywatami zorganizowała GPW S.A. w Warszawie. Pierwsze instrumenty pochodne – kontrakty terminowe na WIG20 – pojawiły się na warszawskiej giełdzie w 1998 roku https://www.gpw.pl/instrumenty-pochodne.", "Obecnie giełda organizuje obrót kontraktami futures opiewającymi na kilka odmian indeksu WIG, na akcje spółek notowanych na tejże giełdzie oraz na pary walutowe (USD/PLN, GPB/PLN, EUR/PLN, CHF/PLN). Jednocześnie handluje kontraktami opcyjnymi, jednak ich oferta jest zawężona jedynie do opcji wystawionych na indeks WIG20.", "Kolejną giełdą krajową jest Warszawska Giełda Towarowa S.A. (WGT), gdzie pierwsze kontrakty terminowe (futures) wprowadzono do obrotu 20 stycznia 1999 roku. Były to kontrakty na dolara i markę niemiecką, zastąpioną w kwietniu 1999 roku przez euro. W 2002 roku wprowadzono kontrakty na obligacje 2, 5 i 10 letnie. W 2003 roku poszerzono ofertę o kolejne kontrakty m.in. euro/dolar, korona czeska, frank szwajcarski, euro/forint węgierski https://www.bis.org/statistics/derstats.htm?m=2071.", "Obecnie WGT handluje walutowymi kontraktami futures i opcjami na futures na takie pary walutowe jak: USD/PLN, EUR/PLN, CHF/PLN, USD/EUR.", "Statystyki BIS dotyczące instrumentów pochodnych rynku pozagiełdowego uwzględniają pozycje dealerów instrumentów pochodnych, głównie banków. Obejmują one pozostającą do spłaty wartość nominalną, wartość rynkową i ekspozycję kredytową pozagiełdowych instrumentów walutowych, stóp procentowych, akcji, towarów i kredytowych instrumentów pochodnych… Dealerzy raportują w ujęciu skonsolidowanym na całym świecie, z uwzględnieniem pozycji ich zagranicznych oddziałów i z wyłączeniem pozycji wewnątrzgrupowych. Statystyki są zbierane pod auspicjami Komitetu ds. Globalnego Systemu Finansowego i zgłaszane do BIS na poziomie kraju, a nie indywidualnego dealera. Statystyki składają się z danych zgłaszanych co sześć miesięcy przez dealerów w 12 jurysdykcjach (Australia, Kanada, Francja, Niemcy, Włochy, Japonia, Holandia, Hiszpania, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone) oraz danych zgłaszanych co trzy lata przez dealerów w ponad 30 dodatkowych jurysdykcjach. W okresach między przeglądami trzyletnimi BIS szacuje pozycje dealerów w tych dodatkowych jurysdykcjach https://www.bis.org/statistics/about_derivatives_stats.htm?m=2639.", "Dane dotyczące obrotu pozagiełdowego BIS publikuje z większym opóźnieniem, niż dane giełdowe. Dotyczą one instrumentów pochodnych wystawionych na kursy walutowe, stopy procentowe, ceny towarów, indeksy powiązane z akcjami oraz instrumentów na ryzyko kredytowe https://www.bis.org/statistics/derstats.htm?m=2071.", "W Polsce pozagiełdowy rynek instrumentów pochodnych tworzą głównie banki, m.in. Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) sprzedaje FX Forward, FX Swap, opcje walutowe, kontrakty FRA, IRS, CIRS https://www.bgk.pl/files/public/Pliki/Przedsiebiorstwa/Produkty_skarbowe/Grupy_docelowe.pdf.", "Statystyki dotyczące obrotu derywatów na rynku OTC co 3 lata podaje w swoich raportach NBP. Z ostatniego raportu wynika, że stanem na kwiecień 2022 roku wśród walutowych derywatów przedmiotem obrotu na rynku OTC były kontrakty forward, FX swap, CIRS i currency options. Natomiast w klasie procentowych derywatów – kontrakty FRA, OIS, IRS, interest rate options. Raport sporządzono na danych 12 banków: Alior Bank SA, Bank Gospodarstwa Krajowego, Bank Handlowy w Warszawie SA, Bank Millennium SA, Bank Polska Kasa Opieki SA, BNP Paribas Bank Polska SA, BNP Paribas SA Oddział w Polsce, ING Bank Śląski SA, mBank SA, Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski SA, Santander Bank Polska SA, Société Générale SA Oddział w Polsce https://www.nbp.pl/en/systemfinansowy/Poland2022.pdf." ]

[]

[ "Źródłem ryzyka jest ciągła zmienność otaczającego nas świata, której skutki są trudne do przewidzenia. Mogą one mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na podmioty i ich działalność. Pozytywna strona ryzyka oznacza, że mogą one zyskać na zaistniałych zmianach, np. otrzymać większy od oczekiwanego dochód. Z kolei negatywna strona oznacza, że podmiot nie uzyska założonych wyników lub, co gorsza, poniesie dodatkowe koszty. I to ta druga – negatywna – strona ryzyka przyciąga uwagę wszystkich podmiotów rynkowych, ponieważ nieprzewidziane dodatkowe koszty mogą przyczynić się do strat zagrażających ciągłości działania a nawet doprowadzić ich do bankructwa.", "Zakup papierów wartościowych przez posiadaczy wolnych środków pieniężnych jest uznawany za inwestycję finansową, a podmiot dokonujący zakupu – za inwestora. Ważną kwestią przy tego typu inwestycjach jest świadome podejście do wyboru przedmiotów inwestycji z punktu widzenia ryzyka, jakie w sobie niosą.", "Ryzyko inwestycji wzrasta wraz z wydłużeniem się czasu oczekiwania na zwrot pożyczonego kapitału. Z tego względu papiery wartościowe rynku pieniężnego będą obarczone mniejszym ryzykiem niż papiery rynku kapitałowego, których termin zwrotu jest o wiele dłuższy.", "Popyt na papiery wartościowe często jest związanych z fazami cyklu koniunkturalnego, które wywołują pewne zachowania wśród inwestorów.", "W zależności od fazy cyklu, w jakiej znajduje się gospodarka emitenta, inwestorzy zmieniają swoje preferencje względem papierów wartościowych:", "W pierwszym przypadku gospodarka dobrze prosperuje, przedsiębiorstwa się rozwijają, a zagrożenie upadłością jest znikome – w rezultacie papiery udziałowe przynoszą inwestorom większy dochód, a ryzyko inwestycji jest niewysokie.", "W drugim zaś – gospodarka hamuje, wzrasta liczba bankructw, a tym samym ryzyko inwestora. Jeśli jednak postanowi on dalej inwestować, to bezpieczniejsze będą papiery dłużne (mimo niższej stopy zwrotu), które stanowią zobowiązanie emitenta, więc w postepowaniu upadłościowym muszą być spłacone przed papierami udziałowymi. Potwierdza to art. 13 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 454, 872) [2], który stanowi: „Za zobowiązania wynikające z obligacji emitent odpowiada całym swoim majątkiem”. Jednak, zgodnie z art. 14 tejże ustawy: „Roszczenia wynikające z obligacji, w tym roszczenia o świadczenia okresowe, przedawniają się z upływem 10 lat”. Oznacza to, że jeśli cały proces upadłościowy potrwa dłużej, to odzyskanie zainwestowanego w obligacje kapitału będzie niemożliwe.", "Oczywiście, na zachowania inwestorów wywiera wpływ wiele innych czynników, zarówno pochodzących z ogólnego otoczenia zewnętrznego, jak i związanych z poszczególnymi walorami w portfelu inwestycyjnym oraz stopniem jego zabezpieczenia przed ryzykiem." ]

[ { "name": " Definicja 1: Ryzyko gospodarcze ", "content": " Ryzyko gospodarcze „jest to ryzyko związane z przedsiębiorczą\ndziałalnością podmiotu dążącą do uzyskania maksymalnego zysku na bazie obowiązujących realiów rynkowych.\nDlatego jest ono zwykle rozpatrywane, nie tylko jako zjawisko powstające w procesie sprzedaży\ntowarów i usług, ale jako ryzyko związane z końcowym wynikiem finansowym wszelkich działań” [1].\n" } ]

[ "Oczywiście, pod uwagę należy też brać rodzaj papieru wartościowego, zwłaszcza w przypadku korporacji i innych przedsiębiorstw, które mogą emitować papiery o różnej nazwie, w zależności od podstawy prawnej ich emisji. Poza tym, warto zwracać uwagę na różne zabezpieczenia walorów, jak np. zastaw czy gwarancje.", "Generalnie można wymienić kilka rodzajów ryzyka, na które mogą być narażeni posiadacze papierów dłużnych (na przykładzie obligacji):", "Ryzyko emitenta wiążę się z jego sytuacją finansową. Może ono sprowadzać się do opóźnień lub zaprzestania wypłat odsetek. W skrajnym przypadku (upadłości) emitent nie zwróci pożyczonego kapitału.", "Ryzyko stopy procentowej zagraża obligatariuszowi, który zamierza sprzedać obligację na rynku wtórnym przed terminem jej zapadalności. Narażone na nie częściej obligacje stałokuponowe, zwłaszcza w sytuacji wzrostu rynkowych stóp procentowych. Z uwagi na niższe oprocentowanie takich walorów, ich cena rynkowa spada. W odwrotnej sytuacji – spadku rynkowych stóp procentowych – można dostrzec pozytywną stronę ryzyka, która przejawia się we wzroście rynkowej ceny obligacji.", "Ryzyko inflacji jest nieco podobne do ryzyka stopy procentowej. W okresach wzrostu stopy inflacji rośnie też rynkowa stopa procentowa, która przewyższa oprocentowanie obligacji, na skutek czego obligacja staje się mniej atrakcyjna dla inwestorów. W rezultacie zmniejszenia popytu wobec zwiększonej podaży, cena rynkowa obligacji maleje.", "Ryzyko rynkowe wynika ze zmienności cen obligacji na rynku wtórnym (przed terminem ich zapadalności), kiedy cena sprzedaży kształtuje się poniżej ceny zakupu przez inwestora. Może to być związane z wieloma czynnikami, jak choćby zmianami w sytuacji polityczno-gospodarczej kraju emitenta (fazy cyklu koniunkturalnego), wydarzeniami geopolitycznymi, alternatywnymi możliwościami inwestycyjnymi, informacjami spekulacyjnymi etc. Pozytywna strona tego ryzyka może się przejawić, jeśli inwestor zakupił obligację po cenie niższej od nominału obligacji, a w dniu wykupu otrzymał od emitenta pełną kwotę nominalną.", "Ryzyko płynności oznacza, że posiadacz obligacji nie będzie mógł jej upłynnić (zamienić na gotówkę) przed terminem zapadalności. Powodem takiej sytuacji może być brak ofert zakupu od innych inwestorów, którzy z jakiegoś powodu nie postrzegają danego waloru jako atrakcyjnego.", "Ryzyko walutowe dotyczy papierów wartościowych denominowanych w walucie obcej i przejawia się w stratach (negatywna strona) lub zyskach (pozytywna strona) pod czas operacji wymiennych na walutę krajową.", "Ryzyko prawne wynika ze zmian w ustawodawstwie i innych regulacjach prawnych, które przekładać się mogą na ryzyko rachunkowe czy operacyjne zarówno emitenta, jak i inwestora.", "Ryzyko podatkowe oznacza możliwość poniesienia strat na skutek zapłacenia kary za niewłaściwe rozliczanie podatku związanego z daną transakcją na rynku papierów wartościowych.", "Mimo dużej różnorodności obligacji, najczęściej spotkać można walory o stałym i zmiennym oprocentowaniu (tzw. stałokuponowe i zmiennokuponowe). Jeśli inwestor posiada te pierwsze, to może liczyć na stały dochód – jest to dobry wybór w okresie stabilności gospodarczej. Natomiast w okresach zawirowań gospodarczych, lepszym rozwiązaniem będzie zakup obligacji o zmiennej stopie procentowej, która będzie podążała za jakimś indeksem rynkowym wrażliwym na zmiany w gospodarce (np. stopa inflacja, stopa procentowa rynku międzybankowego). Jeżeli w tym czasie jest się posiadaczem stałokuponowej obligacji, to otrzymane odsetki tylko częściowo pokryją utratę siły nabywczej zainwestowanego kapitału.", "Oddzielną grupę stanowią obligacje śmieciowe (tandetne), z góry obarczone wysokim ryzykiem, które nie zaleca się kupować początkującym inwestorom. Bardziej specjalizują się w tego typu inwestycjach fundusze, które potrafią tworzyć portfele inwestycyjne nawet o zerowym ryzyku.", "W ocenie ryzyka obligacji (jak również innych instrumentów dłużnych), emitowanych przez organizacje rządowe, pozarządowe oraz znane na świecie firmy i instytucje, pomocne mogą być ratingi, przypisywane przez agencje ratingowe poszczególnym emitentom.", "Rating jest systemem oceny i kwalifikacji ryzyka inwestycji w papiery dłużne. Sporządzany na podstawie wnikliwej analizy sytuacji finansowej emitenta, jego ryzyka i rzetelności w wywiązywaniu się ze zobowiązań w przeszłości. Skala ocen ratingowych może być różna, w zależności od agencji ratingowej.", "Obecnie rynek usług ratingowych jest zdominowany przez trzy agencje:", "Skala ocen agencji ratingowych zazwyczaj ma dwa poziomy: inwestycyjny i spekulacyjny. Może zmieniać się od najwyższej oceny AAA do najniższej oceny D (lub C).", "W Tabela 1 zaprezentowano skale ocen dla obligacji, opracowane przez wspomniane agencje ratingowe.", "Kategorie mogą być doprecyzowywane przez dodanie znaków plus i minus (Standard and Poor’s, Moody’s) albo cyfr 1, 2, 3 (Fitch), gdzie im większa liczba, tym większe ryzyko.", "Pierwsze cztery kategorie (licząc od góry tabeli) – to kategorie inwestycyjne. Sygnalizują one inwestorom, że można śmiało inwestować w papiery dłużne tych emitentów, którym te kategorie przyznano.", "Natomiast kolejne sześć kategorii – to kategorie spekulacyjne. Inwestycje w papiery dłużne emitentów o tych kategoriach wymagają dodatkowej analizy i zastanowienia się przez inwestorów. Przy czym, im niżej w tabeli znajduje się przypisana kategoria, tym większe ryzyko niesie dla inwestora.", "Choć zobowiązania i dochód z listów zastawnych mogą być podobne do obligacji, to ich ryzyko jest zdecydowanie niższe dzięki co najmniej dwóm odpowiedzialnym za ich spłatę – odpowiada za nie bank hipoteczny oraz kredytobiorca, który zaciągnął w tym banku kredyt. Poza tym, bezpieczeństwo zwiększa zastaw na nieruchomości (listy hipoteczne) lub udzielone solidne gwarancje (listy publiczne).", "Niemniej jednak, inwestor powinien wziąć pod uwagę wszystkie wymienione rodzaje ryzyka dotyczące obligacji, z tym że należy rozróżniać emitentów (bank hipoteczny) i użytkownika kapitału (kredytobiorca).", "Istnieją też regulacje, które zwiększają bezpieczeństwo tego typu papierów wartościowych. Wymienia je np. PKO Bank Hipoteczny S.A., który w swoim przewodniku po listach zastawnych wskazuje, że bezpieczeństwo listów zastawnych jest związane ściśle z regulacjami ustawowymi, dotyczącymi ich emisji:" ]

[ { "name": " Definicja 1: Rating ", "content": " Rating – ocena wiarygodności kredytowej będącej miarą ryzyka związanego z\ninwestycją w papiery dłużne emitenta. Rating nadawany jest przez agencję ratingową na podstawie oceny\nryzyka ekonomicznego, politycznego i społecznego https://www.gov.pl/web/finanse/rating.\n" } ]

[ "Ponieważ inwestor jest jednocześnie akcjonariuszem (współwłaścicielem spółki), musi być świadom tego, że wszystkie rodzaje ryzyka, jakie zagrażają spółce, są też jego ryzykami.", "Na ogólne ryzyko inwestycji w akcje składają się takie jego rodzaje:", "Wśród papierów udziałowych rynku kapitałowego dominują akcje. Inwestor, który zamierza nabyć tego typu walory powinien skupić swoją uwagę na spółkach, które są notowane na giełdach. Spółki giełdowe mają bowiem obowiązek regularnego ujawniania swoich sprawozdań finansowych. Dlatego analiza ryzyka inwestycji w akcje powinna opierać się właśnie na tych danych.", "Akcje to jedne z najbardziej dochodowych a jednocześnie najbardziej niebezpiecznych papierów wartościowych rynku kapitałowego. Niezmiennie jednak cieszą się zainteresowaniem inwestorów, ponieważ dają możliwość osiągania ponadprzeciętnych zysków, w warunkach dobrej koniunktury gospodarczej.", "Niestety okresy prosperity nie są wieczne, na zmianę im przychodzą „chude lata” niosące wiele zagrożeń. Inwestorzy zamierzający inwestować w akcje muszą być świadomi tej cykliczności, wynikających z niej zagrożeń oraz stopnia ich wpływu na sytuację emitenta. Muszą też być przygotowani na podejmowanie szybkich działań obniżających ryzyko.", "Do analizy ryzyka (i rentowności) inwestycji na rynku akcji stosuje się różne metody, które można podzielić na trzy grupy:", "Pomocne w tym mogą być takie wskaźniki:", "Wskaźnik „cena – zysk” (C/Z) jest jednym z najpopularniejszych wśród inwestorów wskaźników, daję bowiem możliwość oceny dochodowości akcji. Jest on obliczany na podstawie ceny rynkowej akcji oraz zysku netto spółki akcyjnej (komadytowo-akcyjnej) za ostatnie cztery kwartały:", "Wskaźnik C/Z umożliwia porównanie efektywności inwestowania w akcje danej spółki z efektywnością inwestowania w akcje innych spółek. Wzrost wskaźnika jest sygnałem do zwiększenia ceny akcji na rynku, zaś jego spadek – do zmniejszenia tej ceny.", "Praktyka jednak pokazuję, że wskaźnik ten nie jest jednoznaczny, ponieważ w czasie recesji gospodarczej zysk może spadać, a nawet przyjmować wartości ujemne, a mimo to jest to okres, w którym warto zastanowić się nad zakupem tanich akcji. Tabela 1 zawiera teoretyczne interpretacje wyników obliczenia wskaźnika C/Z, które mogą pomóc w ocenie sytuacji na rynku akcji https://admiralmarkets.com/pl/education/articles/fundamental-analysys/najpopularniejsze-wskazniki-gieldowe.", "Stopa dywidendy (WCD) określa stopę zwrotu z zainwestowanego kapitału. Jest obliczana na podstawie wzoru:", "Większa wartość wskaźnika WCD oznacza większe korzyści dla inwestora, aczkolwiek często wiąże się też z wyższym ryzykiem inwestycyjnym.", "Wskaźnik „zysk na akcję” (ZNA) pokazuje jaki zysk przypada na jedną akcję spółki i można go obliczyć jako:", "Wskaźnik ZNA określa pozycję spółki na rynku. Najczęściej jest obliczany co kwartał, na podstawie danych z kwartalnych raportów spółek akcyjnych. Dla każdego akcjonariusza pożądana jest wzrostowa dynamika tego wskaźnika, co świadczyłoby o dobrej kondycji finansowej i dobrze zapowiadającej się przyszłości danej spółki.", "Należy jednak być ostrożnym, jeśli walne zgromadzenie akcjonariuszy nadal przeznacza duże kwoty na wypłatę dywidend, w sytuacji, gdy spółka kolejny rok z rzędu odnotowuje straty. Poza tym, bardzo wysokie dywidendy mogą być wypłacane kosztem zmniejszenia inwestycji na rozwój spółki, co też stanowi sygnał ostrzegawczy, zwłaszcza jeśli inwestycji dokonuje pasywny inwestor.", "Wskaźnik „cena – wartość księgowa” (C/WK) pokazuje, na ile rynek wycenia jednostkę pieniężną wartości księgowej spółki (majątku netto). Wartość księgowa jest obliczana jako różnicą między aktywami a zobowiązaniami spółki.", "Jest to jeden z podstawowych wskaźników giełdowych, który powinien znać każdy inwestor. Oblicza się go według wzoru:", "Choć nie jest to najważniejszy wskaźnik, który zapowiadałby wysokie zyski z inwestycji, niemniej dostarcza inwestorom ważnych informacji na temat perspektyw rozwoju spółki. Jeśli otrzymany wynik jest mniejszy od jedności, oznacza to niską cenę akcji. Dobrze prosperująca spółka zawsze ma ten wskaźnik powyżej jedności – oznacza to, że posiada ona inne wartości (np. kapitał intelektualny, innowacyjność, klimat organizacyjny), które wysoko plasują spółkę pod względem perspektyw rozwojowych. Jednak, jeśli wynik obliczeń przekracza 3, to trzeba zachować ostrożność, bo sygnalizuje on o przewartościowaniu spółki, a co za tym idzie – rychłym spadku cen jej akcji.", "Otrzymane w ramach analizy fundamentalnej wartości wskaźników należy porównać z wynikami spółki z poprzednich okresów, a także z wynikami analizy wskaźnikowej wykonanej dla innych spółek, najlepiej z tej samej branży.", "Wiadomo, że najlepszą metodą obniżenia ryzyka inwestycji jest dywersyfikacja aktywów. Zestaw aktywów finansowych posiadanych przez jednego inwestora zwykle określa się mianem portfela inwestycyjnego. Oprócz instrumentów finansowych w takim portfelu mogą się znaleźć m.in.: lokaty bankowe, kruszce szlachetne, instrumenty pochodne, dzieła sztuki, nieruchomości, waluty obce.", "Dotyczy tylko instrumentów finansowych, które składają się na portfel inwestycyjny. Składniki portfela są dobierane w taki sposób, aby jego ryzyko było najniższe. Podstawą analizy portfelowej jest obliczanie stopy zwrotu i szacowanie ryzyka dla każdego składnika portfela. Ryzyko jest szacowane na podstawie takich wskaźników jak wariancja, odchylenie standardowe i współczynnik zmienności. Uwzględnia też korelacje, jakie zachodzą pomiędzy wartościami poszczególnym składników.", "Przy wyborze przedmiotu inwestycji, poza wymienionymi wyżej czynnikami i wskaźnikami, należy też brać pod uwagę nastroje inwestorów, modę, tradycje, możliwości okazjonalne. Mają one odzwierciedlenie w danych dotyczących kursów i obrotów z poprzednich okresów na rynkach poszczególnych papierów wartościowych. Analizą publikowanych danych zajmuje się analiza techniczna.", "Skupia się ona na danych historycznych, które służą do tworzenia prognoz na przyszłość, w odniesieniu do wybranych instrumentów finansowych. Prognozy te są wykorzystywane do wyboru najlepszego momentu dla kupna lub sprzedaży danego instrumentu finansowego." ]

[]

[ "Mogą je zawierać tylko te podmioty, które:", "Kontrakty forward, swap i futures są instrumentami o ryzyku symetrycznym. Oznacza to, że obydwie strony kontraktu mogą ponieść straty, a strata jednej z nich będzie zyskiem drugiej. Zajęcie pozycji w jednym z takich kontraktów powinno wiązać się ze szczegółową analizą ryzyka, a przede wszystkim – ryzyka przedmiotu umowy (instrumentu bazowego).", "Jeśli jest to np. akcja, to należy przeprowadzić analizę ryzyka inwestycji w akcję. Jeśli jest to wymiana walut, to analizie poddać należy rynek tych walut. Jeśli przedmiotem umowy jest stopa procentowa lub obligacja odsetkowa, uwzględnić należy ryzyko stopy procentowej, ryzyko inflacji oraz ryzyko koniunkturalne.", "W przypadku instrumentu obiegu pozagiełdowego (forward i swap) szczegółowej analizie należy poddać sytuację finansową i reputację kontrahenta, gdyż to jego ryzyko przełoży się na wykonalność kontraktu.", "Nieco bardziej zabezpieczone są pozycje w kontraktach futures. Co prawda nie chronią one przed zmiennością i ryzykiem na rynku instrumentu bazowego, jednak gwarantowane (przez giełdę) jest wykonanie tego typu kontraktów. Poza tym giełda (rozliczając codziennie kontrakty) na bieżąco sygnalizuje o zmianach na rynku kasowym instrumentu bazowego.", "Ryzyko stron kontraktu opcyjnego zależy od zajętej pozycji:", "Warranty subskrypcyjne (z prawem kupna) nie niosą w sobie żadnego ryzyka, ani opłat dla jego posiadacza, a zobowiązanie do wykonania warrantu leży jedynie po stronie emitenta warrantu. Z kolei ryzyko warrantu opcyjnego jest podobne do ryzyka kontraktu opcyjnego.", "Ponieważ opcje i warranty są handlowane zarówno na rynku pozagiełdowym, jak i giełdowym, należy pamiętać o większym ryzyku kontrahenta operacji zawieranych w tym pierwszym segmencie rynku terminowego." ]

[]

[ "Na kurs walutowy (a tym samym na ryzyko walutowe) wpływ wywiera wiele czynników, jak np.:", "Przy zawieraniu transakcji na rynku walutowym należy pamiętać, że niewielkie zmiany kursu mogą spowodować duże straty (zyski), a ich skala zależy od wysokości kwoty wymienianej waluty.", "Generalnie ryzyko transakcji bankowych nie jest wysokie, z uwagi na tę szczególną rolę jaką odgrywa system bankowy w każdej gospodarce. W celu zapewnienia bezpieczeństwa banków tworzone są liczne regulacje usprawniające i kontrolujące ich działalność. Działalność banków komercyjnych jest na bieżąco monitorowana przez Komisję Nadzoru Finansowego oraz Narodowy Bank Polski.", "Jeszcze większą ochroną są objęte depozyty klientów banków, zwłaszcza o charakterze oszczędnościowym. W tym celu w Polsce powołany został Bankowy Fundusz Gwarancyjny, który wypłaca w pełni (do pewnej wysokości) albo częściowo (powyżej tej wyskokości) środki pieniężne ulokowane na depozytach bankowych przez gospodarstwa domowe.", "Nie oznacza to bynajmniej zerowego ryzyka, bo jak pokazują wydarzenia z 2008 roku oraz z marca 2023 roku - banki mogą bankrutować. Największe ryzyko w tej sytuacji zagraża posiadaczom papierów wartościowych wyemitowanych przez te banki. Przy czym, wieksze szanse odzyskania pieniędzy mają obligatariusze i posiadacze listów zastawnych, najmniejsze zaś - akcjonariusze." ]

[]

[ "Szczególnym przypadkiem kapitalizacji złożonej jest kapitalizacja ciągła, w której odsetki są dopisywane – jak nazwa wskazuje - w sposób ciągły.", "Kapitalizacja prosta stosowana jest zazwyczaj przy oprocentowaniu kapitału do jednego roku oraz przy rachunku wekslowym. Kapitalizacja złożona z dołu występuje dużo częściej w praktyce życia gospodarczego niż kapitalizacja złożona z góry.", "W metodzie actual/actual uwzględnia się rzeczywistą liczbę dni odsetkowych i rzeczywistą liczbę dni w roku (365 lub 366). Metoda actual/365 różni się od pierwszej tym, że rok przestępny również liczy 365 dni. W metodzie actual/360 uwzględnia się rzeczywistą liczbę dni odsetkowych i zakłada się, że rok liczy 360 dni. W metodzie 30/360 każdy miesiąc obejmuje 30 dni, a rok 360 dni. Przykładowo, banki w Polsce naliczają odsetki według metody actual/365, a rentowność inwestycji w bony skarbowe ustala się według metody actual/360.", "Przy jednokrotnej kapitalizacji w ciągu roku, czyli dla m=1, powyższy wzór przyjmuje postać:", "Przy jednokrotnej kapitalizacji w ciągu roku, czyli dla m=1, powyższy wzór przyjmuje postać:" ]

[]

[ "Wartość obecna (teraźniejsza, bieżąca) pieniądza wiąże się z dyskontowaniem, które jest działaniem odwrotnym do kapitalizacji, tj. oprocentowania kapitału (por. Wartość przyszła pieniądza). Dyskontowanie oznacza sprowadzanie znanej, przyszłej wartości kwoty pieniężnej do jej wartości teraźniejszej. Jaka jest wartość obecna przykładowej kwoty 1000 zł, którą uzyskamy za trzy lata? Odpowiedź na to pytanie zależy od przyjętej stopy procentowej, nazywanej stopą dyskontową i od sposobu oprocentowania kapitału. Analogicznie do sposobów obliczania wartości przyszłej kapitału, tj. kapitalizacji prostej (odsetki naliczane tylko od wartości początkowej kapitału) i kapitalizacji złożonej (odsetki naliczane od sumy wartości początkowej kapitału i zgromadzonych odsetek z dołu, z góry lub w sposób ciągły), możemy wyróżnić:", "a) w oprocentowaniu z dołu, przy stałej stopie dyskontowej:", "b) w oprocentowaniu z dołu, przy zmiennej stopie dyskontowej:", "a) w oprocentowaniu z góry, przy stałej stopie dyskontowej:", "b) w oprocentowaniu z góry, przy zmiennej stopie dyskontowej:" ]

[]

[ "W celu zapewnienia porównywalności atrakcyjności oprocentowania lokat lub kredytów o różnej częstotliwości kapitalizacji odsetek w ciągu roku, stosuje się efektywną stopę procentową, wyrażoną następującym wzorem (dla kapitalizacji złożonej z dołu):", "Dla kapitalizacji złożonej z góry efektywna stopa procentowa określona jest wzorem:", "Efektywna stopa procentowa przyniesie taki sam wzrost wartości kapitału przy jednokrotnej kapitalizacji odsetek w ciągu roku, co nominalna stopa procentowa przy m-krotnej kapitalizacji. Jeżeli odsetki od lokaty (lub kredytu) są dopisywane raz w ciągu roku, efektywna stopa procentowa lokaty (lub kredytu) jest równa nominalnej stopie procentowej. Stopa efektywna jest większa od stopy nominalnej, jeżeli odsetki są dopisywane częściej niż raz w roku." ]

[]

[ "Koncepcja renty wieczystej ma zastosowanie m.in. w wycenie akcji w tzw. modelu Gordona i w wycenie wartości przedsiębiorstwa do szacowania strumienia przepływów pieniężnych netto, jaki przedsiębiorstwo może przynieść jego właścicielom po okresie szczegółowej prognozy.", "Dla renty wieczystej nie jest możliwe wyznaczenie wartości przyszłej (tzn. wartość przyszła niekończącego się strumienia płatności jest nieskończenie duża), ale można obliczyć jej wartość obecną.", "Wartość obecną renty wieczystej (z ang. present value of perpetuity - PVP) stanowi wielkość początkowego kapitału, która jest równoważna serii nigdy nie kończących się płatności w stałej wysokości w równych odstępach czasu przy danym oprocentowaniu:", "Jeżeli płatności wzrastają o pewną stałą, określoną procentowo, wielkość, to wzór (1) na wartość obecną renty wieczystej przyjmuje postać:", "Można wyznaczyć wartość obecną renty wieczystej zgodnej z podanymi wzorami (1) i (2) przy założeniu, że r > 0 oraz r > g. Stopa procentowa i stopa wzrostu płatności dotyczą okresu, na końcu którego występuje płatność (np. jeżeli płatność jest co kwartał, to przyjmujemy kwartalną stopę procentową i – ewentualnie – kwartalną stopę wzrostu płatności)." ]

[]

[ "Rata kapitałowa stanowi część kwoty udzielonego kredytu. Jej spłata oznacza zmniejszenie kwoty długu wobec banku. Rata odsetkowa stanowi wynagrodzenie dla banku za udostępnienie kapitału. Jej wysokość jest obliczana od kwoty kredytu pozostałego do spłaty w danym okresie procentowym.", "Wyróżnia się dwa sposoby spłaty rat kredytu:", "W przypadku rat równych (annuitetowych) wysokość każdej spłacanej przez kredytobiorcę raty kredytu jest taka sama, przy założeniu stałego oprocentowania kredytu. Jeżeli oprocentowanie jest zmienne, wysokość raty kredytu może podlegać podwyższeniu lub obniżeniu w zależności od zmian stopy bazowej kredytu. Rata równa kredytu (przy założeniu spłaty rat z dołu, w terminach zgodnych z okresem kapitalizacji odsetek) określona jest wzorem [1]:", "Udziały raty kapitałowej i odsetkowej w (łącznej) równej racie kredytu są wielkościami zmiennymi w każdym okresie procentowym, przy czym stopniowo rośnie udział raty kapitałowej kosztem raty odsetkowej. Wysokość odsetek w n-tej racie równej wyznacza się na podstawie stanu zadłużenia (tj. kredytu pozostałego do spłaty) na początku n-tego okresu procentowego. Z kolei rata kapitałowa zawarta w n-tej racie równej jest różnicą między ratą równą a wysokością odsetek [1].", "Ratę kapitałową oblicza się dzieląc wielkość zaciągniętego kredytu przez liczbę okresów procentowych. Przykładowo przy kredycie w wysokości 24 000 zł spłacanym co miesiąc przez 2 lata, rata kapitałowa wyniesie 1 000 zł. Odsetki są płacone od wielkości kredytu pozostałego do spłaty na początku danego okresu procentowego" ]

[]

[ "Ze względu na okres wykorzystywania składniki majątku w przedsiębiorstwie można podzielić na:", "Do majątku trwałego należą składniki o charakterze:", "Do majątku obrotowego należą składniki o charakterze:", "Majątek trwały i obrotowy charakteryzują się odmienną płynnością, rozumianą jako łatwość, z jaką składniki majątkowe mogą być zamienione na gotówkę. Majątek trwały stanowią aktywa o niskiej płynności, a majątek obrotowy – aktywa o wysokiej płynności. Wielkość majątku trwałego, w szczególności środków trwałych, wpływa na wysokość ponoszonych kosztów stałych. Koszty stałe to takie koszty, które nie zależą od rozmiaru prowadzonej działalności (np. amortyzacja, koszty serwisowania i konserwacji, czy podatek od nieruchomości).", "Zestawienie składników majątkowych przedsiębiorstwa z podziałem na aktywa trwałe i obrotowe jest zawarte w bilansie." ]

[ { "name": " Definicja 1: Majątek trwały ", "content": " Majątek trwały obejmuje składniki majątkowe przeznaczone do\nużytkowania, zbycia lub osiągania korzyści finansowych w postaci odsetek i dywidend w okresie dłuższym niż\n12 miesięcy. " }, { "name": " Definicja 2: Majątek obrotowy ", "content": " Majątek obrotowy obejmuje składniki majątkowe przeznaczone do\nużytkowania, zbycia lub osiągania korzyści finansowych w postaci odsetek i dywidend w okresie nie dłuższym\nniż 12 miesięcy. " } ]

[ "Przychody netto oznaczają przychody bez naliczonego podatku od towarów i usług (podatku VAT - value added tax), natomiast przychody brutto to przychody uwzględniające naliczony podatek VAT. Jeżeli przedsiębiorstwo sprzedaje produkty, towary lub świadczy usługi, za które nie otrzymuje od razu zapłaty, to powstaje należność przedsiębiorstwa, która „zniknie” w momencie otrzymania wpływu od kontrahenta. Na wysokość płaconego podatku dochodowego od osób prawnych i osób fizycznych związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą wpływ ma m.in. wysokość uzyskanych przychodów, ale nie wpływów.", "Możliwe są następujące sytuacje w odniesieniu do występowania przychodów i wpływów:" ]

[ { "name": " Definicja 1: Przychód ", "content": " Przychód to kwota należna, ale niekoniecznie otrzymana z tytułu sprzedaży\nproduktów, towarów i usług, świadczenia pracy i posiadanych aktywów. " }, { "name": " Definicja 2: Wpływ ", "content": " Wpływ to przyrost środków pieniężnych. " } ]

[ "Możliwe są następujące sytuacje w odniesieniu do występowania kosztów i wydatków:" ]

[ { "name": " Definicja 1: Koszt ", "content": " Koszt to celowe zużycie zasobów w celu osiągnięcia określonego efektu. " }, { "name": " Definicja 2: Wydatek ", "content": " Wydatek to rozchód środków pieniężnych. " } ]

[ "Wynik finansowy z całokształtu działalności przedsiębiorstwa nazywany jest zyskiem brutto lub stratą brutto. Zysk brutto pomniejszony o podatek dochodowy stanowi zysk netto. Powstałej straty brutto nie pomniejsza się o podatek dochodowy (strata brutto oznacza stratę netto).", "Przepływy pieniężne netto nazywane są również saldem przepływów pieniężnych. Może ono być dodatnie lub ujemne:", "Przepływy pieniężne netto mogą być określane dla całokształtu, jak również dla poszczególnych rodzajów działalności przedsiębiorstwa:", "Wynik finansowy przedsiębiorstwa jest ustalany w rachunku zysków i strat, a przepływy pieniężne netto – w rachunku przepływów pieniężnych. Rachunek zysków i strat sporządza się według zasady memoriałowej, zgodnie z którą przychody i koszty ujmowane są w tym okresie, którego dotyczą, niezależnie od otrzymania wpływów lub dokonania wydatków. Rachunek przepływów pieniężnych sporządza się zgodnie z zasadą kasową, zgodnie z którą uwzględniane są finansowe skutki operacji gospodarczych związane z ruchem środków pieniężnych.", "Wynik finansowy jest podstawowym miernikiem efektywności działalności przedsiębiorstwa, jednak bardziej podatnym – w porównaniu z przepływami pieniężnymi netto – na wpływ stosowanej przez przedsiębiorstwo polityki rachunkowości.", "W praktyce gospodarczej przedsiębiorstwo może osiągnąć:", "Osiąganie dodatniego wyniku finansowego (zysku netto) oznacza, że działalność przedsiębiorstwa jest rentowna i stwarza możliwość otrzymania dywidendy przez właścicieli przedsiębiorstwa, natomiast wypracowanie dodatnich przepływów pieniężnych netto wskazuje, że przedsiębiorstwo jest zdolne wygospodarować nadwyżkę środków pieniężnych, co umożliwia zachowanie płynności finansowej, czyli regulowanie bieżących zobowiązań.", "Osiągnięcie straty netto oznacza, że przedsiębiorstwo prowadzi deficytową działalność. Strata netto jest pokrywana z kapitału własnego lub z dopłat akcjonariuszy (udziałowców, wspólników). Występowanie ujemnych przepływów pieniężnych netto w danym okresie sprawozdawczym oznacza zmniejszenie stanu środków pieniężnych, jakimi przedsiębiorstwo dysponowało na początku tego okresu.", "Możliwa jest zatem sytuacja, że przedsiębiorstwo prowadzące rentowną działalność, czyli osiągające zysk netto, upadnie ze względu na brak zdolności wygenerowania dodatniego salda przepływów pieniężnych (w danym roku lub kolejnych latach), np. z powodu trudności w ściąganiu należności od kontrahentów." ]

[ { "name": " Definicja 1: Wynik finansowy ", "content": " Wynik finansowy to różnica między przychodami i kosztami.\n" }, { "name": " Definicja 2: Przepływy pieniężne netto ", "content": " Przepływy pieniężne netto to różnica między wpływami i\nwydatkami. " } ]

[ "Pierwotnym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstwa jest kapitał wnoszony przez właścicieli przy jego tworzeniu, tzw. kapitał założycielski. Jest on niezbędny do pokrycia wydatków związanych z utworzeniem danej formy organizacyjno-prawnej prowadzenia określonej działalności gospodarczej (np. opłaty notarialne, opłaty za wpis do Krajowego Rejestru Sądowego, opłaty za wydanie pozwoleń i uzyskanie koncesji w przypadku działalności regulowanej) oraz z uruchomieniem produkcji, rozpoczęciem działalności usługowej lub handlowej (np. zakup maszyn i urządzeń, towarów, materiałów, kasy fiskalnej, stworzenie strony internetowej, rekrutacja pracowników, kampania reklamowa).", "Ze względu na formę organizacyjno-prawną prowadzonej działalności gospodarczej kapitał założycielski nosi różne nazwy:", "W przypadku spółek kapitałowych (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółki akcyjnej i spółki akcyjnej) oraz spółki komandytowo-akcyjnej określona jest minimalna wielkość kapitału założycielskiego. Właściciele, wnosząc kapitał do przedsiębiorstwa nabywają prawo do uczestniczenia w podziale wypracowanego zysku, a w razie jego likwidacji - do zwrotu kapitału (ale dopiero po zaspokojeniu roszczeń wierzycieli). Kapitał założycielski w związku z koniecznością finansowania potrzeb rozwojowych przedsiębiorstwa lub pokrycia powstałej straty z działalności może być zwiększony w trakcie funkcjonowania przedsiębiorstwa lub obniżony w zależności od potrzeb właścicieli. Zwiększenie kapitału założycielskiego polega zasadniczo na wniesieniu nowych wkładów (w spółkach jawnych, partnerskich i komandytowych), ustanowieniu nowych udziałów (w spółkach z o.o.) i emisji nowych akcji (w spółkach akcyjnych, prostych akcyjnych i komandytowo-akcyjnych) lub podwyższeniu wartości nominalnej dotychczasowych wkładów, udziałów lub akcji. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej i komandytowo-akcyjnej dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz. Kapitał zakładowy spółki z o.o. dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej. Minimalna wartość nominalna udziału wynosi 50 zł. Akcje i udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli są obejmowane po cenie wyższej od wartości nominalnej, to uzyskana nadwyżka zasila kapitału zapasowy, stanowiący element kapitału własnego spółek. W prostej spółce akcyjnej akcje nie posiadają wartości nominalnej i są obejmowane w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne. Wkładem niepieniężnym na pokrycie akcji może być wszelki wkład mający wartość majątkową, w tym również świadczenie pracy lub usług. Na poczet kapitału akcyjnego, stanowiącego kapitał założycielski prostej spółki akcyjnej, są zaliczane jedynie wkłady pieniężne oraz niepieniężne stanowiące zbywalne prawa majątkowe. Akcjonariusz w prostej spółce akcyjnej ma prawo do udziału w zysku oraz prawo do wypłaty z kapitału akcyjnego w kwocie wynikającej z rocznego sprawozdania finansowego, która została przeznaczona do wypłaty w uchwale akcjonariuszy.", "Dodatkowym źródłem finansowania własnego mogą być:", "Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych [1], umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może zobowiązywać udziałowców do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału (np. do 1/3 wartości udziału). Dopłaty są uiszczane przez wszystkich udziałowców równomiernie w stosunku do posiadanych przez nich udziałów. Mogą one być zwrotne lub bezzwrotne. Dopłaty nie podlegają zwrotowi, jeżeli były wniesione z przeznaczeniem na pokrycie straty netto wykazanej w sprawozdaniu finansowym lub jeżeli tak stanowi umowa spółki. Dokonanie dopłat nie zwiększa wartości dotychczasowych udziałów i tym samym nie powoduje zmiany wartości kapitału zakładowego spółki. Zwiększa natomiast kapitał rezerwowy, stanowiący jeden z elementów kapitału własnego wykazywanego w bilansie spółki. W przypadku spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych dopłaty do kapitału są możliwe, jeżeli przewidziano je w statucie spółki. Dopłaty uiszczają akcjonariusze w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich dotychczasowym akcjom, w szczególności prawa głosu, prawa do dywidendy lub podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Analogicznie jak w przypadku spółek z o.o. dopłaty do kapitału uiszczone przez akcjonariuszy nie zwiększają wartości posiadanych przez nich akcji (i tym samym nie mają wpływu na wielkość kapitału zakładowego), ale zasilają kapitał zapasowy, pod warunkiem, że dopłaty nie będą wykorzystane na pokrycie straty netto.", "W niektórych spółkach część wygospodarowanego zysku netto musi być obligatoryjnie zatrzymana zwiększając kapitał własny spółek. Spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne są zobowiązane do dokonywania odpisów z zysku netto w wysokości 8% za dany rok obrotowy na kapitał zapasowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. W prostej spółce akcyjnej istnieje wymóg zasilania kapitału akcyjnego na pokrycie strat w kwocie co najmniej 8% zysku netto za dany rok obrotowy, jeżeli kapitał akcyjny nie osiągnął 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy." ]

[]

[ "Do obcych źródeł finansowania przedsiębiorstwa należą:", "Przedsiębiorstwa mogą korzystać z kredytów w celu finansowania bieżącej działalności (np. zakupu towarów, wypłaty wynagrodzeń pracownikom, spłaty zobowiązań wobec dostawców) lub finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych (np. zakupu linii produkcyjnej, rozbudowy zakładu produkcyjnego). W pierwszym przypadku mamy do czynienia z kredytami obrotowymi, w drugim – z kredytami inwestycyjnymi. Kredyty obrotowe są udzielane na krótsze okresy niż kredyty inwestycyjne. Jedynymi podmiotami uprawnionymi do udzielania kredytów są banki. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo bankowe „przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu [1]”. Kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną jego sytuacji finansowej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.", "Kredyty różnią się pod pewnymi względami od pożyczek. Pożyczki (pieniężne) mogą być udzielane nie tylko przez banki, ale również przez firmy pożyczkowe, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, podmioty gospodarcze, osoby fizyczne i inne podmioty, posiadające zdolność do czynności prawnych. Środki pieniężne z kredytu mogą być wydane tylko na cel określony w umowie kredytowej, natomiast środki pieniężne z pożyczki mogą być wykorzystane dowolnie. Pożyczka może być nieodpłatna (z wyjątkiem pożyczek udzielanych przez banki), otrzymanie kredytu oznacza zawsze konieczność uiszczenia prowizji i odsetek. Przyznanie pożyczki wiąże się zazwyczaj z bardziej uproszczoną procedurą i mniejszymi formalnościami niż przyznanie kredytu. Kwoty pożyczek są z reguły niższe niż kwoty kredytów.", "Emisja obligacji stanowi źródło finansowania dostępne tylko dla niektórych podmiotów gospodarczych. Należą do nich spółki kapitałowe (spółki akcyjne, proste spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) oraz spółki komandytowo-akcyjne, które zgodnie z ustawą o obligacjach [2] mogą być emitentami obligacji. Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia [2], pieniężnego (najczęściej) lub niepieniężnego. Świadczenie pieniężne polega na wypłacie odsetek i wykupie obligacji na końcu okresu zapadalności obligacji. W praktyce gospodarczej występują różne rodzaje obligacji (por. Rodzaje obligacji według oznaczenia obligatariuszy i przysługujących im świadczeń). Rodzaj i wysokość oprocentowania oraz długość okresów odsetkowych obligacji jest ustalana przez ich emitenta, w przeciwieństwie do kredytu, w przypadku którego zasadniczo sam bank określa jego oprocentowanie i warunki spłaty. Natomiast dla emisji obligacji charakterystyczna jest niepewna wielkość pozyskanego kapitału, dlatego istotne jest ustalenie rodzaju i wysokości oprocentowania obligacji, atrakcyjnego dla potencjalnych inwestorów i jednocześnie nie stanowiącego zbyt dużego obciążenia finansowego dla emitenta.", "Przedsiębiorstwo może pozyskać źródła finansowania działalności w wyniku odpowiedniego ułożenia stosunków handlowych ze swoimi dostawcami i odbiorcami, tj. może skorzystać z tzw. kredytu kupieckiego (kredytu dostawcy) lub tzw. kredytu odbiorcy. Kredyt kupiecki polega na stosowaniu odroczonego terminu płatności przez dostawcę dóbr i usług zakupionych przez przedsiębiorstwo (najczęściej bez pobierania odsetek). Kredyt odbiorcy polega na otrzymaniu zaliczki (przedpłaty) od klientów za produkty lub towary jeszcze niedostarczone lub usługi jeszcze niewykonane. Uzyskiwane od dostawców kredyty kupieckie, a od odbiorców zaliczkowe zapłaty są liczącym, a często nawet decydującym źródłem finansowania bieżącej działalności gospodarczej przedsiębiorstw [3].", "Źródłem finansowania są również zobowiązania wobec instytucji publicznoprawnych oraz zobowiązania wobec pracowników. Odroczenie płatności może wynikać z przepisów prawa, z warunków zawartych w umowie, ze stosowanych form rozliczeń pieniężnych itp. W przypadku z nieuregulowaniem płatności w obowiązującym terminie naliczane są odsetki ustawowe. Zobowiązania wobec instytucji publicznoprawnych powstają z tytułu naliczonych, a nie zapłaconych podatków, opłat, ceł, składek na ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych tytułów. Są one wynikiem tego, że data powstania obowiązku podatkowego i ustawowy termin płatności nie pokrywają się. Prawie zawsze podatnik ma pewien czas na uregulowanie zobowiązania podatkowego. Zobowiązania wobec pracowników dotyczą najczęściej wynagrodzeń pracowniczych wypłaconych z pewnym opóźnieniem oraz nierozliczonych wydatków poniesionych przez pracowników na zakup np. materiałów biurowych, środków czystości na potrzeby działalności przedsiębiorstwa.", "Faktoring to usługa nabycia przez instytucję faktoringową (faktora) należności od faktoranta (przedsiębiorstwa) z tytułu zrealizowanych dostaw wyrobów, towarów albo świadczonych usług, które wynikają z zawartych umów z odbiorcami, pomniejszonej o opłatę za tę usługę na rzecz faktora. Należności, które są przedmiotem faktoringu, spełniają następujące warunki [4]:", "Ze względu na kryterium odpowiedzialności za niewypłacalność dłużnika (odbiorcy), wyróżnia się faktoring niepełny (z regresem) i pełny (bez regresu). W faktoringu niepełnym ryzyko niewypłacalności dłużnika ponosi faktorant. W przypadku nieotrzymania zapłaty od dłużnika, instytucja faktoringowa będzie domagać się od faktoranta zwrotu przekazanych wcześniej środków pieniężnych wynikających z umowy. W faktoringu pełnym odpowiedzialność za niewypłacalność dłużnika ponosi faktor. Jeżeli dłużnik spóźni się z płatnością (albo w ogóle nie zapłaci), faktorant nie musi zwracać otrzymanych środków pieniężnych od faktoranta. Opłaty z tytułu faktoringu pełnego uiszczane na rzecz instytucji faktoringowej są - z racji większego ryzyka przez nią ponoszonego - wyższe niż w w przypadku faktoringu niepełnego. Jako źródło finansowania przedsiębiorstwa należy traktować faktoring niepełny, który w swoim charakterze podobny jest do pożyczki (w wyniku umowy faktoringowej powstaje zobowiązanie faktoranta wobec faktora). Faktoring pełny stanowi zamianę mniej płynnego składnika majątkowego (należności z tytułu dostaw) na bardziej płynny (środki pieniężne) i przyczynia się do poprawy płynności finansowej przedsiębiorstwa.", "Omówione powyżej obce źródła finansowania przedsiębiorstw to źródła o charakterze zewnętrznym, czyli pochodzące spoza podmiotu gospodarczego. Wewnętrzne obce źródła finansowania stanowią rezerwy na zobowiązania, tworzone przez przedsiębiorstwa w ciężar kosztów. Ustawa o rachunkowości [5] (art. 35d) nakłada na jednostkę gospodarczą obowiązek tworzenia rezerw na:" ]

[]

[ "Ze względu na źródło pochodzenia kapitału wyróżnia się:", "Kapitał własny nie ma określonego terminu zwrotu. Obejmuje kapitał własny wewnętrzny i zewnętrzny. Kapitał własny wewnętrzny stanowi zysk zatrzymany, tj. wypracowany w przedsiębiorstwie w danym roku zysk netto pomniejszony o dokonane wypłaty na rzecz właścicieli (dywidendy), zarządu i pracowników. Źródłami kapitału własnego zewnętrznego są: emisja akcji (zwykłych, uprzywilejowanych) w przypadku spółki akcyjnej (por. Rys. 1), ustanowienie udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością i wniesienie wkładów przez wspólników spółek osobowych.", "Kapitał obcy ma zawsze określony termin zwrotu. Dzieli się na kapitał krótko- i długoterminowy, tj. o terminie zwrotu - odpowiednio - do jednego roku i powyżej jednego roku. Kapitał obcy stanowią zaciągnięte kredyty i pożyczki oraz wyemitowane obligacje i inne dłużne papiery wartościowe.", "Z punktu widzenia kapitałodawcy (właściciela, wierzyciela) koszt kapitału jest synonimem oczekiwanej przez niego stopy zwrotu przy danym poziomie ryzyka. Stopa ta może się różnić od kosztu kapitału ponoszonego przez kapitałobiorcę (przedsiębiorstwo). Dla kapitałobiorcy koszt kapitału jest niższy od stopy zwrotu wymaganej przez wierzyciela, w przypadku wystąpienia korzyści podatkowych związanych ze zmniejszeniem podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym przez płacone odsetki od zaciągniętego długu. Koszt kapitału dla kapitałobiorcy może być również wyższy niż stopa zwrotu dla kapitałodawcy w przypadku ponoszenia przez kapitałobiorcę dodatkowych kosztów pozyskania kapitału, takich jak np. koszty związane z emisją akcji czy obligacji [3].", "Koszt kapitału własnego jest z reguły wyższy od kosztu kapitału obcego. Wynika to z większego ryzyka ponoszonego przez właścicieli przedsiębiorstwa niż przez wierzycieli. Ci ostatni podejmują decyzję dotyczącą udostępnienia posiadanych zasobów finansowych na ściśle określony czas i według jednoznacznie określonych warunków, dotyczących m.in. oprocentowania. Niewywiązanie się terminowe ze zobowiązań wobec wierzycieli pociąga za sobą sankcje prawne, włączając postawienie przedsiębiorstwa w stan upadłości. Dodatkowo wierzyciele mogą zabezpieczać swoje interesy poprzez ustanawianie klauzul restrykcyjnych (np. kowenantów w obligacjach), ograniczających swobodę menedżerów w zakresie podejmowania decyzji. Właściciele przedsiębiorstwa nie mają zagwarantowanego czasu ani wysokości zwrotu kapitału [4].Ponadto w postępowaniu upadłościowym i likwidacyjnym przedsiębiorstwa należności właścicieli są zaspokajane na końcu, po zaspokojeniu roszczeń wierzycieli.", "Ustalanie kosztu kapitału własnego jest z reguły trudniejsze niż kosztu kapitału obcego i polega na szacowaniu stóp zwrotu oczekiwanych przez właścicieli kapitału od zaangażowanego w przedsiębiorstwie kapitału własnego. W przypadku kapitału obcego wysokość jego oprocentowania jest określona: bezpośrednio (oprocentowanie stałe) lub pośrednio (oprocentowanie zmienne zależne od ustalonego parametru, np. stopy WIBOR lub WIRON).", "Kategoria kosztu kapitału jest wykorzystywana w ocenie efektywności projektów inwestycyjnych (jako podstawa określenia poziomu stopy dyskontowej), przy określaniu wartości przedsiębiorstwa i w ocenie możliwych źródeł finansowania przedsiębiorstwa z punktu widzenia minimalizacji kosztów ich pozyskania." ]

[]

[ "Wielkość dywidendy dla posiadaczy akcji uprzywilejowanych jest ustalana z reguły w relacji do wartości nominalnej akcji i jest określana w statucie spółki akcyjnej. Wpływy netto z emisji akcji uprzywilejowanych stanowią wpływy z emisji pomniejszone o koszty tej emisji i sprzedaży, np. prowizję dla pośrednika. W przypadku akcji uprzywilejowanych co do wypłaty dywidendy, dla których można określić ich wartość rynkową, koszt ponoszony przez spółkę można określić następującym wzorem [2]:", "Prawidłowe oszacowanie kosztu kapitału z akcji zwykłych w oparciu o model Gordona zależy od poprawności ustalenia przewidywanego tempa wzrostu dywidendy. Oczekiwane stałe tempo wzrostu dywidendy ustala się zazwyczaj na podstawie danych historycznych lub ewentualnie wykorzystując prognozy analityków finansowych.", "Nowa emisja akcji zwykłych zwiększa koszt kapitału akcyjnego zwykłego z powodu konieczności poniesienia kosztów emisji i sprzedaży akcji. Należy się liczyć również z przynajmniej przejściowym spadkiem wartości dywidendy na jedną akcję zwykłą po dodatkowej emisji. Koszt kapitału akcyjnego zwykłego z nowej emisji (w oparciu o model Gordona) można obliczyć następująco [3]:", "Zastosowanie modelu Gordona do wyceny kapitału akcyjnego zwykłego jest uzasadnione jedynie dla spółek, które regularnie wypłacają dywidendę, a tempo jej wzrostu jest stałe.", "Koszt kapitału akcyjnego zwykłego może być również wyceniony na podstawie modelu wyceny aktywów kapitałowych (z ang. capital asset pricing model – CAPM). W modelu CAPM koszt kapitału własnego jest określony jako stopa zwrotu wolna od ryzyka powiększona o iloczyn ryzyka systematycznego (wyrażonego tzw. współczynnikiem beta) i premii za ryzyko rynkowe:", "Premia za ryzyko rynkowe stanowi nadwyżkę stopy zwrotu z portfela rynkowego nad stopę zwrotu wolną od ryzyka. Jako portfel rynkowy przyjmuje się zazwyczaj indeks giełdowy obejmujący największą liczbę spółek giełdowych notowanych na danej giełdzie papierów wartościowych (np. indeks WIG). Jako stopę zwrotu wolną od ryzyka uznaje się rentowność skarbowych papierów wartościowych, tj. obligacji lub bonów.", "Współczynnik \\(\\beta \\) jest ilorazem kowariancji stopy zwrotu akcji danej spółki i stopy zwrotu z portfela rynkowego oraz wariancji stopy zwrotu z portfela rynkowego. Wyznacza się go według poniższego wzoru:", "Współczynnik \\(\\beta \\) wyznacza się w praktyce na podstawie danych historycznych przy założeniu, że dotychczasowe ryzyko systematyczne nie zmieni się w najbliższej przyszłości. W obliczeniach współczynnika \\(\\beta \\) wykorzystuje się najczęściej dzienne lub tygodniowe stopy zwrotu. Stopy zwrotu ustala się zazwyczaj na podstawie kursów zamknięcia. Należy pamiętać o zgodności analizowanych stóp zwrotu z akcji danej spółki i portfela rynkowego pod względem czasu, tzn. jeżeli przykładowo obliczamy dzienne stopy zwrotu z akcji spółki w okresie 12.02.2020-11.02.2023, to w ten sam sposób powinniśmy ustalać stopy zwrotu z portfela rynkowego.", "Współczynnik \\(\\beta \\) jest miarą ryzyka systematycznego i odzwierciedla zmienność kursu akcji danej spółki w stosunku do zmienności indeksu giełdowego. Im wyższy jest jego (bezwzględny) poziom, tym większa zmienność kursu akcji i większe ryzyko inwestycyjne związane z akcjami. Poziom współczynnika β większy od 1 oznacza, że ceny akcji danej spółki wzrastają (spadają) przeciętnie w większym stopniu niż ceny ogółu akcji na rynku giełdowym. Przykładowo, jeżeli współczynnik \\(\\beta \\) wynosi 1,2; to wzrostowi wartości indeksu giełdowego o 3% towarzyszy wzrost cen akcji danej spółki o 3,6%. Współczynnik \\(\\beta \\) może przyjąć również wartości ujemne, co oznacza, że zmiany cen akcji spółki są (przeciętnie) przeciwne do zmian wartości indeksu giełdowego. Taka sytuacja jest jednak rzadko spotykana.", "W zależności od przyjętych założeń, tj. m.in. od wyboru instrumentu finansowego wyznaczającego stopę zwrotu wolną od ryzyka i okresu, na podstawie którego szacuje się wartość współczynnika \\(\\beta \\), można uzyskać - w oparciu o model CAPM - różne poziomy kosztu kapitału akcyjnego zwykłego. Ponadto w przypadku ujemnej wartości współczynnika \\(\\beta \\) wykorzystanie modelu CAPM w szacowaniu kosztu kapitału własnego traci swój ekonomiczny sens. Oznaczałoby bowiem, że akcjonariusze pomniejszają stopę zwrotu wolną od ryzyka o premię związaną z inwestycją w akcje danej spółki na określonym rynku. Analogiczna sytuacja (brak ekonomicznego uzasadnienia dla wykorzystania modelu CAPM) występuje, kiedy w oparciu o historyczne stopy zwrotu ustalona premia za ryzyko rynkowe jest ujemna." ]

[]

[ "Nominalny koszt kapitału obcego stanowi procentową relację odsetek i ewentualnie innych płatności do wartości tego kapitału. W przypadku stałego oprocentowania można dokładnie określić w momencie zaciągnięcia długu wysokość wszystkich płatności odsetkowych. Jeżeli oprocentowanie długu jest zmienne, to możliwe jest jedynie określenie wysokości płaconych odsetek w bieżącym lub w bieżącym i kolejnym okresie odsetkowym (w zależności od tego, czy uwzględnia się zmienną stopę bazową z bieżącego czy z poprzedniego okresu odsetkowego).", "Płacone przez przedsiębiorstwo odsetki oraz niektóre płatności związane z zaciągniętym długiem (jak np. prowizje od udzielonego kredytu, koszty przeprowadzenia emisji obligacji) stanowią koszty finansowe, które obniżają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym, a tym samym należny podatek dochodowy. Wobec tego rzeczywisty koszt kapitału obcego, uwzględniający efekt tzw. osłony podatkowej jest niższy od nominalnego kosztu tego kapitału. Oblicza się go według wzoru:", "Osłona podatkowa nazywana jest również tarczą podatkową.", "Można ustalić również efektywny koszt kapitału obcego, uwzględniając zmienną wartość pieniądza w czasie i występowanie w różnych okresach wpływów i wydatków związanych z pozyskaniem kapitału obcego i jego spłatą. Efektywny koszt kapitału obcego jest stopą dyskontową \\(k_{ef}\\), która równoważy wartość wpływów z kredytu (pożyczki, emisji obligacji) z wartością obecną wydatków związanych z zaciągniętym długiem. Koszt ten stanowi wewnętrzną stopę zwrotu (por. Wewnętrzna stopa zwrotu) przepływów pieniężnych wynikających z wykorzystania kapitału obcego w finansowaniu przedsiębiorstwa. Można go obliczyć rozwiązując poniższe równanie:", "Efektywny koszt kredytu można obliczyć (na podstawie powyższego wzoru) wykorzystując funkcję IRR w arkuszu kalkulacyjnym Excel. W obliczaniu efektywnego kosztu kapitału uwzględnia się osłonę podatkową i wszystkie wydatki związane z zaciągnięciem i spłatą długu, takie jak odsetki i raty kapitałowe kredytu (pożyczki), prowizja, ubezpieczenie kredytu, wydatki na przeprowadzenie emisji obligacji, odsetki od obligacji i wykup obligacji w wartości nominalnej." ]

[]

[ "Średni ważony koszt kapitału zależy od struktury kapitału przedsiębiorstwa i od wysokości kosztów poszczególnych składników kapitału. Struktura kapitału jest efektem decyzji podejmowanych przez menedżerów odnośnie wyboru źródeł finansowania. Udziały składników kapitału mogą być obliczone na podstawie wartości księgowych lub rynkowych. Wartości księgowe i rynkowe kapitału zarówno własnego, jak i obcego mogą się istotnie różnić zwłaszcza w sytuacji bardzo dobrej lub bardzo złej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.", "W teorii zaleca się wykorzystanie wartości rynkowych, ze względu na to, że precyzyjniej odzwierciedlają aktualne uwarunkowania prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo i są bardziej odpowiednim punktem odniesienia przy określaniu stóp zwrotu dla inwestorów niż wartości księgowe. Jednak w praktyce udziały składników kapitału są ustalane często na podstawie wartości księgowych z powodu trudności w szacowaniu wartości rynkowej kapitału (związane m.in. ze zmiennością wartości rynkowej akcji i obligacji, koniecznością przyjęcia - niekiedy subiektywnych – założeń i brakiem wyceny rynkowej kredytów i pożyczek). Wartości księgowe kapitału własnego i obcego można łatwo ustalić na podstawie bilansu przedsiębiorstwa. Należy zaznaczyć, że udziały wszystkich składników kapitału mogą być obliczane wyłącznie albo na podstawie wartości księgowych, albo wartości rynkowych.", "Średni ważony koszt kapitału wyraża przeciętną oczekiwaną stopę zwrotu z kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwo przez jego właścicieli i – ewentualnych – wierzycieli. W przypadku wykorzystania przez przedsiębiorstwo kapitału obcego, w obliczaniu WACC wykorzystuje się koszt tego kapitału uwzględniający korzyści podatkowe związane ze zmniejszeniem podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym przez płacone odsetki." ]

[]

[ "Suma kosztów stałych i zmiennych wyznacza poziom kosztów całkowitych. Koszty stałe mogą być przeliczone na jednostkę produkcji. Jednostkowe koszty stałe są kosztami malejącymi, gdyż wraz ze wzrostem wielkości produkcji na jednostkę produkcji przypada coraz mniejsza kwota kosztów stałych. Ze względu na kierunek i stopień natężenia zmian poziomu kosztów w wyniku zmian produkcji można wyróżnić koszty zmienne:", "Koszty zmienne proprcjonalne rosną w takim samym tempie, co wielkość produkcji. Jednostkowy koszt zmienny jest w tym przypadku stały. Koszty zmienne progresywne pojawiają się wtedy, gdy przyrostom wielkości produkcji odpowiadają większe przyrosty kosztów. Jednostkowy koszt zmienny progresywny jest rosnący. Koszty zmienne regresywne występują wówczas, gdy poziom kosztów ulega obniżeniu wraz ze wzrostem produkcji. Jednostkowy koszt zmienny jest w tym przypadku malejący. Ten rodzaj kosztów zmiennych jest najrzadziej spotykany w praktyce gospodarczej. Koszty zmienne degresywne pojawiają się wtedy, gdy przyrosty wielkości produkcji powodują coraz mniejsze przyrosty kosztów zmiennych. Koszty te rosną wolniej niż produkcja.Jednostkowy koszt zmienny degresywny jest kosztem malejącym [1].", "Przykładami kosztów stałych są:", "Przykładami kosztów zmiennych są:", "Koszty stałe i zmienne mogą być wyodrębnione za pomocą:", "Metoda księgowa (ekspercka) ma charakter subiektywny i polega na tym, że pracownicy działu finansowo-księgowego dokonują podziału kosztów całkowitych na stałe i zmienne na podstawie swoich dotychczasowych obserwacji i doświadczenia. W metodzie regresji liniowej przyjmuje się założenie, że koszty całkowite są funkcją liniową rozmiaru produkcji, co można przedstawić następująco:", "Na podstawie danych historycznych dotyczących wielkości produkcji i poniesionych kosztów całkowitych szacuje się parametry kosztów stałych i jednostkowego kosztu zmiennego.", "Występowanie kosztów stałych powoduje, że każdy przyrost przychodów ze sprzedaży (produktów, usług, towarów) przyniesie przedsiębiorstwu ponadproporcjonalny wzrost zysku operacyjnego, rozumianego jako dodatnia różnica między przychodami ze sprzedaży a kosztami całkowitymi. Wzrostowi przychodów ze sprzedaży towarzyszy bowiem wzrost kosztów zmiennych, przy niezmienionym poziomie kosztów stałych. Taką sytuację określa się pojęciem dźwigni operacyjnej.", "Miarą zmian zysku operacyjnego w wyniku zmian przychodów ze sprzedaży jest stopień dźwigni operacyjnej (z ang.degree of operating leverage - DOL):", "Stopień dźwigni operacyjnej informuje, jaka będzie procentowa zmiana zysku operacyjnego, jeżeli przychody ze sprzedaży zmienią się o 1%. Przykładowo, jeżeli DOL wynosi 4,8; to znaczy, że zmiana zysku operacyjnego wyniesie 4,8% przy założeniu 1% zmiany przychodów ze sprzedaży." ]

[ { "name": " Definicja 1: Koszty stałe ", "content": " Koszty stałe to koszty, które są niezależne od wielkości produkcji.\n" }, { "name": " Definicja 2: Koszty zmienne ", "content": " Koszty zmienne to koszty, które zmieniają się wraz ze zmianą wielkości\nprodukcji. " } ]

[ "Ustalenie progu rentowności wymaga podziału kosztów całkowitych na stałe i zmienne.", "Przy obliczaniu progu rentowności przyjmuje się następujące założenia:", "Próg rentowności może być wyrażony ilościowo lub wartościowo." ]

[ { "name": " Definicja 1: Próg rentowności ", "content": " Próg rentowności (z ang. break even point – BEP) oznacza punkt\nrównowagi działalności przedsiębiorstwa, w którym przychody ze sprzedaży są równe kosztom całkowitym, tzn.\nprzedsiębiorstwo nie osiąga zysku, ani nie ponosi straty. " } ]

[ "Produkcja na poziomie ilościowego progu rentowności (BEPi) pozwala osiągnąć przychody ze sprzedaży (P), które pokryją koszty całkowite (Kc), będące sumą kosztów stałych (Ks) i zmiennych (Kz). W tej sytuacji przedsiębiorstwo osiąga zerowy wynik ze sprzedaży. Jeżeli przedsiębiorstwo będzie wytwarzać i sprzedawać produkty w ilości większej (mniejszej) niż BEPi, będzie osiągało zysk (ponosiło stratę) (por. Rys. 1).", "Ilościowy próg rentowności dla produkcji jednoasortymentowej można obliczyć według poniższego wzoru:", "gdzie: \\(BEP_i\\) – ilościowy próg rentowności, \\(K_s\\) – koszty stałe, \\(k_z\\) – jednostkowy koszt zmienny, \\(c\\) - jednostkowa cena sprzedaży produktu.", "Ilościowy próg rentowności dla produkcji wieloasortymentowej można ustalić dzieląc koszty stałe pomiędzy poszczególne asortymenty produktów i obliczając próg rentowności dla każdego asortymentu oddzielnie, tak jak dla produkcji jednoasortymentowej. W przypadku dużej liczby asortymentów (np. w fabryce obuwia, w sklepie spożywczym) lub trudności z podziałem kosztów stałych na poszczególne asortymenty lepszym rozwiązaniem jest ustalenie wartościowego progu rentowności.", "Próg rentowności w wymiarze ilościowym może być wyrażony również jako procent zdolności produkcyjnych, zgodnie z poniższym wzorem:" ]

[ { "name": " Definicja 1: Ilościowy próg rentowności ", "content": " Ilościowy próg rentowności to taka wielkość produkcji, przy\nktórej koszty całkowite są równe przychodom ze sprzedaży. " } ]

[ "Wartościowy próg rentowności dla produkcji jednoasortymentowej można obliczyć według poniższego wzoru:", "Wartościowy próg rentowności stanowi iloczyn jednostkowej ceny sprzedaży produktu i ilościowego progu rentowności:", "W przypadku produkcji wieloasortymentowej, dla której można przyporządkować koszty stałe do poszczególnych asortymentów, wartościowy próg rentowności można obliczyć dla każdego asortymentu oddzielnie, tak jak dla produkcji jednoasortymentowej. Jeżeli natomiast koszty stałe są przypisane do całości przedsiębiorstwa, to wartościowy próg rentowności (przy danej strukturze asortymentowej produkcji) można ustalić według następującego wzoru [1]:", "Zmiana struktury asortymentowej produkcji powoduje zmianę wartościowego progu rentowności. Obliczając planowany BEPw’ można uwzględnić w powyższym wzorze liczbę sprzedanych wyrobów poszczególnych asortymentów (Qi) dla dowolnie przyjętej skali działalności, z uwzględnieniem danej struktury asortymentowej." ]

[ { "name": " Definicja 1: Wartościowy próg rentowności ", "content": " Wartościowy próg rentowności to taka wartość\nprzychodów ze sprzedaży, która pokrywa koszty całkowite. " } ]

[ "Zasady wykonywania jednoosobowej działalności gospodarczej są określone w ustawie Prawo przedsiębiorców [1]. Funkcjonowanie spółki cywilnej jest uregulowane w Kodeksie cywilnym [2], natomiast spółki prawa handlowego, czyli spółki osobowe i kapitałowe działają na podstawie przepisów zawartych w Kodeksie spółek handlowych [3]. Różnice między wymienionymi formami organizacyjno-prawnymi działalności gospodarczej dotyczą m.in. osobowości prawnej, sposobu rejestrowania, odpowiedzialności za zobowiązania, minimalnego kapitału założycielskiego, rodzaju księgowości oraz możliwości wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym.", "Dochody z działalności gospodarczej są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych lub podatkiem dochodowym od osób prawnych (por. Rys. 1). W poniższej tabeli (tab. (1)) przedstawiono dostępne formy opodatkowania podatkiem dochodowym w zależności od formy organizacyjno-prawnej prowadzonej działalności gospodarczej. Możliwość wyboru ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i estońskiego podatku dochodowego od osób prawnych jest dodatkowo uwarunkowana spełnieniem określonych kryteriów zawartych w przepisach prawa podatkowego. Należy mieć na uwadze, że prawo podatkowe podlega stosunkowo częstym zmianom.", "Osoby fizyczne osiągające przychody z jednoosobowej działalności gospodarczej mogą skorzystać z jednej z trzech form opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W przypadku spółek cywilnych, spółek jawnych oraz spółek partnerskich podatnikami podatku dochodowego nie są te spółki, lecz ich wspólnicy. Dochody każdego ze wspólników określone proporcjonalnie do ich udziału w spółce (cywilnej, jawnej, partnerskiej) podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Wspólnicy będący osobami fizycznymi mogą wybrać jedną z form opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych przewidzianą dla danej spółki (por. tab. (1)). Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych może zostać zastosowany przez wspólników spółki cywilnej i jawnej, tylko wtedy jeżeli wszyscy wspólnicy wybiorą ryczałt jako formę opodatkowania. Jedynym wyjątkiem od tych zasad opodatkowania jest spółka jawna, której wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne i która nie złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji o podatnikach posiadających prawa do udziału w zysku tej spółki do odpowiedniego naczelnika urzędu skarbowego. W tym przypadku spółka jawna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych.", "Spółki kapitałowe oraz spółki komandytowe i komandytowo-akcyjne są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. W przypadku tych spółek ma miejsce podwójne opodatkowanie. Polega ono na opodatkowaniu dochodu najpierw na poziomie spółki, a następnie – w momencie wypłaty dywidendy dla wspólników (akcjonariuszy, udziałowców, komplementariuszy, komandytariuszy) – na poziomie wspólników. Wypłacona dywidenda jest opodatkowana zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19%." ]

[]

[ "Podatek CIT jest uregulowany w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, która była wielokrotnie nowelizowana [1].", "Przedmiotem opodatkowania CIT jest dochód, który przedsiębiorstwo osiągnęło w danym roku podatkowym, stanowiący sumę:", "Dochód stanowi nadwyżkę przychodów nad poniesionymi kosztami. Do przychodów z zysków kapitałowych zalicza się przychody z praw majątkowych (np. z praw autorskich, licencji, prawa własności przemysłowej oraz know-how).", "Przedsiębiorstwa, które mają siedzibę lub zarząd w Polsce podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, tzn. opodatkowana jest całość ich dochodów bez względu na miejsce ich osiągania. Przedsiębiorstwa, które nie mają w Polsce siedziby lub zarządu podlegają ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu i płacą podatek tylko od dochodów uzyskanych na terytorium Polski.", "Przychodami podatkowymi w CIT są przychody należne z prowadzonej działalności gospodarcze oraz otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, różnice kursowe i wartość nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie otrzymanych rzeczy, praw lub innych świadczeń. Przychody należne powstają nie później niż w dniu wystawienia faktury bez względu na to, czy przedsiębiorstwo otrzymało zapłatę z nimi związaną.", "Kosztami uzyskania przychodów w CIT są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, jak również koszty związane z zapewnieniem właściwego funkcjonowania przedsiębiorstwa (tj. koszty zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów).", "Podstawę opodatkowania CIT stanowi suma dochodów z zysków kapitałowych oraz innych źródeł przychodów, po ewentualnym skorzystaniu przez podatnika z przysługujących mu odliczeń. Od dochodu mogą zostać odliczone m.in. darowizny na cele publiczne na rzecz organizacji pożytku publicznego, poniesiona strata (nadwyżka kosztów uzyskania przychodów nad przychodami) z lat ubiegłych oraz koszty poniesione przez przedsiębiorstwo na działalność badawczo-rozwojową.", "Stawki podatku CIT wynoszą:", "Podatnicy CIT są zobowiązania do prowadzenia pełnej księgowości, czyli prowadzenia szczegółowej ewidencji zdarzeń gospodarczych w księgach rachunkowych. Na podstawie danych z ksiąg rachunkowych podatnicy sporządzają obowiązkowo sprawozdanie finansowe." ]

[]

[ "W ramach podatku PIT wyróżnia się cztery formy opodatkowania:", "Opodatkowanie w formie karty podatkowej jest możliwe jedynie dla przedsiębiorców, którzy korzystali z tego sposobu płacenia podatku przed 2022 r. i kontynuują w następnych latach wybór tej formy opodatkowania działalności gospodarczej.", "Skala podatkowa jest „domyślną” formą opodatkowania działalności gospodarczej, tzn. przedsiębiorca, który nie wybierze innego sposobu opodatkowania, będzie płacił podatek według zasad ogólnych. Wielkość płaconego podatku według skali podatkowej zależy od wielkości osiągniętego dochodu z działalności gospodarczej. Dochód z działalności gospodarczej stanowi różnicę pomiędzy przychodami z działalności gospodarczej a kosztami ich uzyskania poniesionymi w celu osiągnięcia przychodów, zachowania lub zabezpieczenia działalności gospodarczej. Jeżeli przedsiębiorca poniesie stratę (przychody z działalności gospodarczej będą niższe od kosztów ich uzyskania), to może ją odliczyć od dochodu w kolejnych pięciu następujących po sobie latach podatkowych. W opodatkowaniu dochodu na zasadach ogólnych obowiązuje dwustopniowa skala podatkowa: stawki 12% i 32%. Wyższa stawka ma zastosowanie do nadwyżki dochodu ponad określoną wielkość (120 000 zł w 2023 r.). W obliczaniu podatku uwzględnia się również kwotę zmniejszającą podatek.", "W przypadku podatku liniowego, analogicznie do skali podatkowej, opodatkowaniu podlega dochód z działalności gospodarczej. Bez względu na wysokość dochodu stosowana jest jedna stawka podatkowa wynosząca 19%. W przeciwieństwie do skali podatkowej, dochody z działalności gospodarczej nie mogą być łączone z dochodami z innych źródeł. Nie uwzględnia się również kwoty zmniejszającej podatek. Wybór podatku liniowego wyklucza możliwość skorzystanie z pewnych ulg, które są dostępne dla przedsiębiorców wykorzystujących skalę podatkową. Rozliczając się w formie podatku liniowego, jak również opodatkowania na zasadach ogólnych, przedsiębiorcy są zobowiązani do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Jeżeli ich przychody netto (czyli bez podatku VAT) za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w złotych 2 mln euro, to wymagane jest prowadzenie pełnej księgowości (ksiąg rachunkowych) i sporządzanie sprawozdań finansowych.", "Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych stanowi uproszczoną formą opodatkowania działalności gospodarczej, w której podstawą opodatkowania jest przychód (bez uwzględniania kosztów jego osiągnięcia). Ta forma opodatkowania może być niekorzystna dla przedsiębiorców, którzy ponoszą wysokie koszty związane z prowadzoną działalnością ze względu na brak możliwości ich rozliczenia. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych mogą stosować przedsiębiorcy, którzy w poprzednim roku nie przekroczyli limitu przychodów wynoszącego równowartość w złotych 2 mln euro. Limit ten dotyczy również sumy przychodów wszystkich wspólników w spółce cywilnej lub jawnej. Ponadto niektóre rodzaje działalności zostały wyłączone z możliwości opodatkowania ryczałtem:", "Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynoszą od 2% do 17% w zależności od rodzaju wykonywanej działalności. Przedsiębiorcy są zobowiązania do prowadzenia uproszczonej księgowości (ewidencji przychodów).", "Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej na dany rok dla indywidualnego podatnika określa naczelnik urzędu skarbowego. Zależy ona m.in. od rodzaju prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych oraz liczby mieszkańców w miejscu prowadzenia działalności. Osiągane przychody i ponoszone koszty przez przedsiębiorcę nie mają znaczenia dla wysokości obciążenia podatkowego. Przedsiębiorcy korzystający z karty podatkowej są zwolnieni z obowiązku prowadzenia księgowości i składania zeznań podatkowych. Ta forma opodatkowania jest możliwa dla osób prowadzących jeden z rodzajów działalności wskazanych w wykazie działalności, które mogą być opodatkowane kartą podatkową, np. usługi transportowe, gastronomiczne i edukacyjne.", "W tabeli poniżej przedstawiono podobieństwa i różnice między czterema formami opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych." ]

[]

[ "Sprawozdanie finansowe składa się z:", "Bilans przedstawia składniki majątkowe (aktywa) jednostki gospodarczej i źródła ich finansowania (pasywa) na dzień bilansowy. Rachunek zysków i strat jest zestawieniem przychodów i kosztów ich uzyskania oraz wyników finansowych na różnych poziomach działalności przedsiębiorstwa osiągniętych w okresie sprawozdawczym. Informacja dodatkowa zawiera opis przyjętych przez przedsiębiorstwo zasad (polityki) rachunkowości, szczegółowe dane na temat poszczególnych pozycji bilansu i rachunku zysków i strat oraz inne istotne dane i objaśnienia, które mają ułatwić zrozumienie sytuacji finansowej i majątkowej przedsiębiorstwa przez odbiorców sprawozdania finansowego.", "Sporządzanie sprawozdania finansowego jest obowiązkowe dla jednostek gospodarczych, które zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości [1], muszą prowadzić księgi rachunkowe (tzw. pełną księgowość), w tym m.in. dla:", "Sprawozdanie finansowe sporządzają również te podmioty gospodarcze, które dobrowolnie wybrały prowadzenie ksiąg rachunkowych jako formę ewidencji księgowej.", "W przypadku niektórych jednostek, sprawozdanie finansowe obejmuje dodatkowo:", "Rachunek przepływów pieniężnych dostarcza informacji o ruchu środków pieniężnych w przedsiębiorstwie i jest zestawieniem wszystkich wpływów i wydatków dotyczących przedsiębiorstwa w danym okresie sprawozdawczym. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym przedstawia informacje o zwiększeniach i zmniejszeniach poszczególnych składników kapitału własnego z uwzględnieniem przyczyn tych zmian (np. wypłata dywidendy, emisja akcji) w danym okresie sprawozdawczym.", "Sporządzanie rachunku przepływów pieniężnych oraz zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym jest obligatoryjne dla jednostek, których sprawozdanie finansowe musi być corocznie badane przez biegłego rewidenta (firmę audytorską). Należą do nich m.in. spółki akcyjne, a także jednostki, która sporządziły w poprzednim roku obrotowym sprawozdanie finansowe i spełniły co najmniej dwa z trzech warunków:", "Badanie sprawozdania finansowego służy zwiększeniu zaufaniu jego użytkowników do informacji w nim zawartych (np. inwestorów, kredytodawców i pożyczkodawców, organów podatkowych) i ma na celu ustalenie, czy sprawozdanie przedstawia rzetelnie i jasno sytuację finansową i majątkową oraz wynik finansowy przedsiębiorstwa." ]

[]

[ "W tabeli poniżej przedstawiono bilans przedsiębiorstwa z uwzględnieniem głównych grup aktywów i pasywów. Szczegółowy wzór bilansu jest zawarty w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości [1] (UoR).", "W bilansie wartość aktywów jest zawsze równa wartości pasywów. Wartość aktywów (pasywów) to inaczej suma bilansowa (por. Rys. 1).", "Aktywa trwałe obejmują składniki majątku o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego, tj. dnia, na który sporządzono bilans. Aktywa obrotowe to te składniki majątku, które są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy. Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się:", "Zgodnie z UoR wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto. Aktywa netto to aktywa jednostki pomniejszone o zobowiązania, odpowiadające wartościowo kapitałowi własnemu. Wartość godziwa określonych aktywów i zobowiązań jest zdefiniowana w art. 44b UoR.", "W skład rzeczowych aktywów trwałych wchodzą środki trwałe, w tym również w budowie oraz zaliczki na środki trwałe w budowie. Środki trwałe obejmują grunty, budynki, lokale, prawa do lokali, obiekty inżynierii lądowej i wodnej, urządzenia techniczne, maszyny, środki transportu i inwentarz żywy. Należności długoterminowe to należności, których termin wymagalności jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia bilansowego, np. z tytułu zwrotu podatku. Wyjątkiem są należności z tytułu dostaw i usług o terminie zapłaty powyżej 12 miesięcy, które zgodnie z UoR są zaliczane do należności krótkoterminowych. Inwestycje długoterminowe obejmują długoterminowe aktywa finansowe (np. posiadane udziały, akcje, obligacje, długoterminowe lokaty bankowe) oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu ich wartości. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe dotyczą poniesionych kosztów, których rozliczenie nastąpi w okresie przekraczającym 12 miesięcy (np. zapłacone z góry odsetki od zaciągniętego kredytu, opłacony z góry czynsz za wynajem). Do zapasów (inaczej rzeczowych aktywów obrotowych) zalicza się materiały przeznaczone do zużycia na własne potrzeby, wytworzone produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary. Należności krótkoterminowe obejmują ogół należności z tytułu dostaw i usług (bez względu na termin zapłaty) oraz należności z innych tytułów o terminie wymagalności nie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Inwestycje krótkoterminowe obejmują krótkoterminowe aktywa finansowe (np. posiadane udziały, akcje, obligacje, lokaty bankowe) o terminie zapadalności nie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego lub przeznaczone do sprzedaży w ciągu najbliższego roku obrotowego oraz gotówkę w kasie, środki pieniężne na rachunkach bankowych, czeki i weksle. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe dotyczą poniesionych kosztów, których rozliczenie nastąpi w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy. W bilansie po stronie aktywów, oprócz aktywów trwałych i obrotowych, znajdują się jeszcze dwie pozycje:", "Pasywa w bilansie dzielą się na kapitał (fundusz) własny oraz zobowiązania i rezerwy, czyli kapitały (fundusze) obce.", "Kapitał (fundusz) podstawowy stanowi równowartość wniesionych wkładów przez akcjonariuszy, udziałowców i wspólników. Kapitał (fundusz) zapasowy jest obowiązkowo tworzony przez spółki akcyjne i dobrowolnie przez spółki z o.o. i inne jednostki, m.in. z odpisów z zysku netto. Jego głównym przeznaczeniem jest pokrycie ewentualnych przyszłych strat. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny obejmuje skutki aktualizacji wartości środków trwałych oraz inwestycji długoterminowych. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe są tworzone na podstawie umowy, statutu lub podjętej stosownej uchwały na określone cele, np. na finansowanie inwestycji, na wypłatę przyszłych dywidend, na nabycie udziałów (akcji) własnych. Składnikiem kapitału (funduszu) własnego jest również wynik finansowy z lat ubiegłych (zysk (strata) z lat ubiegłych) i z danego okresu sprawozdawczego (zysk (strata) netto). Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego obejmują wypłacone w ciągu roku zaliczki na poczet dywidendy w spółkach kapitałowych lub na poczet zysku dla wspólników za rok obrotowy. Rezerwy tworzy się na przyszłe zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie są pewne. Rezerwy na zobowiązania obejmują rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego, rezerwę na świadczenia emerytalne i podobne oraz inne rezerwy, np. związane z toczącym się postępowaniem sądowym, z tytułu udzielonych gwarancji. Zobowiązania długoterminowe to zobowiązania wynikające z innych tytułów niż dostawy i usługi, które są wymagalne w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Zalicza się do nich m.in. długoterminowe kredyty i pożyczki, zobowiązania z tytułu emisji obligacji i leasingu. Zobowiązania krótkoterminowe obejmują ogół zobowiązań z tytułu dostaw i usług (bez względu na termin zapłaty) oraz zobowiązania z innych tytułów o terminie wymagalności nie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Rozliczenia międzyokresowe obejmują ujemną wartość firmy (por. przykład (1)) oraz rozliczenia międzyokresowe przychodów (np. otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty)." ]

[]

[ "W rachunku zysków i strat przedstawione przychody i koszty są pogrupowane według rodzajów działalności, których dotyczą: działalności operacyjnej (podstawowej i pozostałej) oraz działalności finansowej.", "Podstawowa działalność operacyjna stanowi zasadniczy przedmiot działalności danego przedsiębiorstwa i może nią być działalność produkcyjna, handlowa lub usługowa. Uwzględnia się tutaj przychody ze sprzedaży produktów (tj. wyrobów, robót i usług), materiałów i towarów oraz koszty działalności operacyjnej.", "Pozostała działalność operacyjna jest pośrednio związana z działalnością właściwą (może nią być np. działalność socjalna, sprzedaż zbędnych środków trwałych, przekazywanie i otrzymywanie darowizn). Przychody i koszty, które dotyczą tego rodzaju działalności nazywane są - odpowiednio - pozostałymi przychodami operacyjnymi i pozostałymi kosztami operacyjnymi.", "Działalność finansowa, która wiąże się z powstaniem przychodów i kosztów finansowych, dotyczy zaciągania kredytów i pożyczek, udzielania pożyczek, otrzymywania dywidend z posiadanych akcji i udziałów, dokonywania transakcji papierami wartościowymi i utrzymywania środków na lokatach bankowych.", "Celem sporządzania rachunku zysków i strat jest ustalenie końcowego wyniku finansowego z całokształtu działalności, jakim jest zysk lub strata netto. Ten końcowy wynik finansowy ustala się w sposób segmentowy (por. Rys. 1). Najpierw - przez porównanie przychodów netto ze sprzedaży produktów, materiałów i towarów i kosztów operacyjnych - ustala się wynik ze sprzedaży. Po dodaniu do wyniku ze sprzedaży pozostałych przychodów operacyjnych i odjęciu od niego pozostałych kosztów operacyjnych, otrzymuje się wynik z działalności operacyjnej. Ten wynik, zwiększony o przychody finansowe i zmniejszony o koszty finansowe, tworzy w rezultacie zysk lub stratę brutto. Następnie po uwzględnieniu podatku dochodowego i innych obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego brutto otrzymuje się zysk (stratę) netto.", "Rachunek zysków i strat może być sporządzany w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym. Wybór jednego z nich należy do kierownictwa jednostki gospodarczej. Wzory rachunku zysków i strat w wariancie porównawczym i kalkulacyjnym są podane w załączniku nr 1 do ustawy o rachunkowości [1] (por. tab. (1)).", "Wariant porównawczy i kalkulacyjny różnią się sposobem ujmowania kosztów z podstawowej działalności operacyjnej (por. górną i dolną część tab. (1)). W wariancie porównawczym koszty są wyszczególnione ze względu na ich rodzaj (np. amortyzacja, wynagrodzenia), natomiast w wariancie kalkulacyjnym – ze względu na miejsce powstawania kosztów (np. koszty wytworzenia sprzedanych produktów, koszty sprzedaży). Obliczając wynik ze sprzedaży uzyskamy w obu wariantach oczywiście taką samą wielkość." ]

[]

[ "Działalność operacyjna stanowi podstawowy rodzaj działalności jednostki (produkcyjna, usługowa, handlowa), wynikający z jej statutu i obejmuje również inne rodzaje działalności, niezaliczone do działalności inwestycyjnej lub finansowej. Działalność inwestycyjna polega na nabywaniu lub zbywaniu przez jednostkę gospodarczą składników aktywów trwałych (np. środków trwałych, nieruchomości inwestycyjnych) i krótkoterminowych aktywów finansowych (np. udziałów, akcji, obligacji o terminie wymagalności lub przeznaczonych do zbycia w ciągu 12 miesięcy). Działalność finansowa oznacza pozyskiwanie lub utratę źródeł finansowania jednostki gospodarczej (np. zaciąganie i spłatę kredytów, emisję akcji i obligacji).", "Metody bezpośrednia i pośrednia różnią się jedynie sposobem ustalania przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej (por. górną i dolną część tab. (1)).", "W metodzie bezpośredniej wpływom z działalności operacyjnej (pochodzącym głównie ze sprzedaży produktów, towarów i usług oraz z innych źródeł) przeciwstawiane są wydatki dotyczące tej działalności (np. płatności z tytułu dostaw, płatności związane z wynagrodzeniami pracowników). Różnica między tymi wpływami i wydatkami stanowi przepływy pieniężne netto osiągnięte z podstawowej działalności jednostki gospodarczej.", "Metoda pośrednia polega na korygowaniu wyniku finansowego netto (ustalanego w rachunku zysków i strat) o:", "Obliczając przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej uzyskamy w metodzie bezpośredniej i pośredniej taką samą wielkość. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej i finansowej w obu metodach obliczane poprzez odjęcie wydatków od wpływów (czyli na zasadach metody bezpośredniej dotyczących działalności operacyjnej).", "W ramach poszczególnych rodzajów działalności jednostki gospodarczej mogą występować dodatnie lub ujemne przepływy pieniężne netto oraz będące ich sumą dodatnie lub ujemne przepływy pieniężne netto z całokształtu działalności. Rachunek przepływów pieniężnych oprócz informacji o przepływach pieniężnych netto z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej, zawiera w końcowej części również informacje związane z uzgodnieniem przepływów pieniężnych netto ze stanem środków pieniężnych i innych aktywów pieniężnych w bilansie.", "Rachunek przepływów pieniężnych informuje o tym, jakie są efekty działalności przedsiębiorstwa, wyrażone wygenerowaniem nadwyżki lub niedoboru środków pieniężnych, niezbędnych m.in. do regulowania bieżących zobowiązań i wypłaty dywidendy. Pokazuje, na ile wykazywany przez przedsiębiorstwo zysk netto znajduje odzwierciedlenie w nadwyżce gotówki." ]

[]

[ "Celem analizy finansowej jest dostarczenie informacji użytecznych w ocenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa i w podejmowaniu decyzji gospodarczych przez kierownictwo przedsiębiorstwa, właścicieli, potencjalnych inwestorów, doradców inwestycyjnych, kredytodawców, pożyczkodawców, firmy leasingowe oraz – w mniejszym stopniu - dostawców i pracowników.", "Zakres i szczegółowość wykorzystywanych informacji przez poszczególnych użytkowników analizy finansowej jest różny. Przykładowo kredytodawcy, pożyczkodawcy, firmy leasingowe oraz inwestorzy – nabywcy obligacji i dostawcy są zainteresowani informacjami, które pozwolą im ocenić zdolność przedsiębiorstwa do terminowej spłaty zaciągniętych zobowiązań. Kierownictwo przedsiębiorstwa potrzebuje informacji, które będą przydatne m.in. w podjęciu decyzji dotyczących poprawy efektywności działania przedsiębiorstwa. Pracownicy są z reguły zainteresowani głównie wielkością osiąganych wyników finansowych przez przedsiębiorstwo, które mogłyby stanowić podstawę do stawiania żądań płacowych wobec pracodawcy.", "Analizę finansową przedsiębiorstwa można podzielić na analizę wstępną i analizę wskaźnikową (por. Rys. 1).", "Analiza wstępna polega na analizie poszczególnych pozycji bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych i obejmuje:", "Analiza pionowa bilansu polega na badaniu struktury aktywów ogółem i pasywów ogółem oraz wewnętrznej struktury wybranych pozycji bilansowych (np. zapasów). Analiza pionowa rachunku zysków i strat oznacza badanie struktury przychodów i kosztów i relacji między poszczególnymi kategoriami wyniku finansowego. W analizie pionowej rachunku przepływów pieniężnych ocenia się strukturę wpływów i wydatków oraz kierunki (dodatnie lub ujemne wartości) przepływów pieniężnych netto z poszczególnych rodzajów działalności (operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej).", "W ramach analizy poziomej bilansu, rachunku zysków i strat oraz rachunku przepływów pieniężnych można wykorzystać następujące mierniki dynamiki badanych wielkości finansowych [1]:", "W analizie zmian w czasie w okresie wieloletnim baza porównań może być stała (porównujemy zawsze do tego samego roku) lub zmienna (do roku poprzedzającego). Tempo zmian i indeks dynamiki są lepsze od przyrostu absolutnego w tym sensie, że pokazują relatywne zmiany w czasie. Jednak powstaje problem przy tempie zmian i wskaźniku dynamiki, kiedy porównywane wielkości przyjmują wielkości zero lub przynajmniej jedna z nich jest ujemna (np. w roku bazowym występuje strata netto, a w roku badanym zysk netto). W drugim przypadku można wykorzystać wartości bezwzględne.", "Przedmiotem analizy pionowo-poziomej bilansu są powiązania pomiędzy poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów, tj. aktywami trwałymi, aktywami obrotowymi, kapitałem stałym i zobowiązania krótkoterminowymi.W szczególności analiza pionowo-pozioma obejmuje określenie wielkości kapitału obrotowego netto i sprawdzenie, czy jest spełniona tzw. złota (lub srebrna) reguła bilansowa.", "Kapitał stały jest sumą kapitału własnego i kapitału obcego długoterminowego (tj. zobowiązań długoterminowych).", "Kapitał obrotowy netto stanowi tę część kapitału stałego, który finansuje aktywa obrotowe:", "Przedsiębiorstwa mogą posiadać różny poziom kapitału obrotowego: dodatni, ujemny lub zerowy. Dodatni poziom kapitału obrotowego netto sprzyja zachowaniu płynności finansowej, gdyż część aktywów obrotowych jest finansowana kapitałem długoterminowym. Ujemny poziom kapitału obrotowego netto oznacza, że aktywa trwałe są w części finansowane zobowiązaniami krótkoterminowymi, co zwiększa ryzyko wyprzedaży majątku trwałego w celu zachowania płynności finansowej w sytuacji braku możliwości odnowienia zobowiązań krótkoterminowych. W przypadku zerowego kapitału obrotowego netto, aktywa trwałe są całości finansowane kapitałem stałym, a aktywa obrotowe – zobowiązaniami krótkoterminowymi.", "Okres wymagalności pasywów (źródeł finansowania) powinien być zasadniczo dopasowany do okresu wykorzystywania przez przedsiębiorstwo aktywów finansowanych tymi pasywami, gdyż zapewnia to stabilność finansowania działalności jednostki. Jeśli aktywa trwałe są w pełni pokryte kapitałem własnym, to wówczas zachowana jest złota reguła bilansowa. Jej bardziej liberalną wersją jest srebrna reguła bilansowa, zgodnie z którą aktywa trwałe powinny być finansowane w całości kapitałem stałym [2].", "Analiza wskaźnikowa stanowi rozwinięcie analizy wstępnej sprawozdania finansowego i jest najważniejszą częścią analizy finansowej. Polega na ocenie płynności, zadłużenia, sprawności działania oraz rentowności przy wykorzystaniu odpowiednich wskaźników finansowych. Wskaźnik finansowy wyraża określoną relację co najmniej dwóch wielkości finansowych i przypisana jest mu odpowiednia interpretacja [3]. Jeżeli we wskaźniku wykorzystywane są dane zarówno z bilansu (wielkości zasobowe, na dany dzień) oraz dane z rachunku zysków i strat i/lub rachunku przepływów pieniężnych (wielkości strumieniowe, za dany okres sprawozdawczy), to najczęściej dane z bilansu ujmowane są jako wartości średnie (średnia stanu z początku i z końca okresu sprawozdawczego). Obliczane wartości wskaźników finansowych mogą być:", "Niewielka część wskaźników ma ustalone pożądane, konkretne wartości liczbowe (m.in. wskaźnik bieżącej i szybkiej płynności, wskaźnik ogólnego zadłużenia). Dla wielu wskaźników określony jest pożądany kierunek zmian, np. im wyższe wartości wskaźników rentowności, tym lepsza sytuacja finansowa przedsiębiorstwa." ]

[]

[ "Do oceny płynności finansowej przedsiębiorstwa można wykorzystać:", "Z wyżej wymienionych wskaźników w praktyce najczęściej stosuje się wskaźnik bieżącej płynności i wskaźnik szybkiej płynności.", "Wskaźnik bieżącej płynności (WBP) (inne nazwy to wskaźnik bieżący, wskaźnik płynności III stopnia) oblicza się według wzoru [1]:", "Aktywa bieżące oznaczają aktywa obrotowe pomniejszone o należności z tytułu dostaw i usług o terminie płatności powyżej 12 miesięcy. Zobowiązania bieżące to suma zobowiązań krótkoterminowych (pomniejszonych o zobowiązania z tytułu dostaw i usług o terminie wymagalności powyżej 12 miesięcy), rezerw krótkoterminowych i krótkoterminowych rozliczenia międzyokresowych.", "Wskaźnik bieżącej płynności informuje, czy przedsiębiorstwo jest w stanie spłacić całość zobowiązań bieżących przez upłynnienie wszystkich posiadanych aktywów bieżących. Wzrost wartości wskaźnika oznacza poprawę, a spadek – pogorszenie płynności finansowej. Prawidłowe zakresy wartości tego wskaźnika podawane w literaturze przedmiotu różnią się i wynoszą 1,2-2,0; 1,3-2,0 lub 1,5-2,0. Wartość wskaźnika bieżącej płynności powyżej 2,5 świadczy o nadpłynności, czyli zamrażaniu środków finansowych przeważnie w zapasach i należnościach krótkoterminowych lub niewykorzystanie możliwości inwestowania środków pieniężnych.", "Wskaźnik szybkiej płynności (WSP) (nazywany też wskaźnikiem przyspieszonej płynności, podwyższonej płynności, wskaźnikiem szybkim, wskaźnikiem płynności stopnia II) oblicza się według wzoru:", "Wskaźnik szybkiej płynności informuje, czy przedsiębiorstwo jest w stanie pokryć całość zobowiązań bieżących łatwo upłynnianymi aktywami obrotowymi, czyli inwestycjami krótkoterminowymi i należnościami bieżącymi. Należności można zamienić na gotówkę m.in. dzięki faktoringowi. Inwestycje krótkoterminowe obejmują krótkoterminowe aktywa finansowe (akcje, udziały, udzielone pożyczki), środki pieniężne w kasie i na rachunku bankowym i inne środki pieniężne. Prawidłowa wielkość wskaźnika szybkiej płynności wynosi powyżej 1,0. Wskaźniki bieżącej i szybkiej płynności powinny zachowywać się zgodnie z tym samym trendem [2]. Duże rozbieżności między tymi dwoma wskaźnikami mogą świadczyć o występowaniu znacznych lub nadmiernych zapasów.", "Wskaźnik płynności gotówkowej (WPG) (inaczej wskaźnik płynności stopnia I) uwzględnia najbardziej płynne składniki aktywów obrotowych: środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych. Oblicza się go według wzoru:", "Wskaźnik informuje, w jakim stopniu środki pieniężne pokrywają zobowiązania bieżące. Istnieją różne opinie odnośnie prawidłowych wielkości tego wskaźnika:", "Wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży (WWGS) stanowi miarę windykacji należności i oblicza się go według wzoru [3];", "Wskaźnik ten pokazuje, ile gotówki ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów wpływa do przedsiębiorstwa w danym czasie z osiągniętych przychodów. Wzrost wartości tego wskaźnika oznacza większe bezpieczeństwo utrzymania płynności finansowej.", "Wskaźnik wystarczalności gotówki operacyjnej na spłatę zobowiązań bieżących (WWGO) oblicza się według wzoru:", "Wskaźnik ten pokazuje, w jakim stopniu zobowiązania bieżące mogą być zaspokojone gotówką uzyskaną z działalności operacyjnej. Tak, jak w przypadku wskaźnika wydajności gotówkowej sprzedaży, nie ma określonych prawidłowych wartości tego wskaźnika, ale pozytywną tendencją jest wzrost jego wartości, oznaczający poprawę płynności finansowej." ]

[]

[ "Przy obliczaniu wskaźników poziomu zadłużenia wykorzystuje się dane z bilansu, a przy obliczaniu wskaźników zdolności do obsługi długu – dane z rachunku zysków i strat i rachunku przepływów pieniężnych.", "Wskaźniki poziomu zadłużenia obejmują:", "Wskaźnik ogólnego zadłużenia (WOZ) stanowi relację zobowiązań ogółem do łącznych aktywów przedsiębiorstwa i przedstawia własnościową strukturę ich finansowania:", "Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego (WZKW) ma uzupełniający charakter do poprzedniego wskaźnika i stanowi relację zobowiązań ogółem do kapitału własnego:", "Wskaźnik trwałości struktury finansowania (WTSF) stanowi relację kapitału stałego do aktywów ogółem:", "Dopełnieniem wskaźnika trwałości struktury finansowania jest wskaźnik zadłużenia długoterminowego (WZD), który obrazuje strukturę kapitału stałego. Oblicza się go według wzoru:", "Wskaźnik struktury zobowiązań (WSZ) obrazuje strukturę kapitałów obcych zaangażowanych w finansowanie majątku przedsiębiorstwa. Można go obliczyć w dwóch wersjach jako relację kapitału obcego krótkoterminowego do kapitału obcego ogółem:", "Wskaźniki zdolności do obsługi (pokrycia) długu obejmują:", "Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych (WPZO) stanowi relację sumy zysku brutto i odsetek od zaciągniętych kredytów (pożyczek) do tych odsetek:", "Wskaźnik pokrycia obsługi długu z nadwyżki finansowej (WPOF) jest relacją osiągniętej nadwyżki finansowej do sumy rocznych rat kapitałowych kredytów (pożyczek) i odsetek:", "Wskaźnik pokrycia obsługi długu z gotówki operacyjnej (WPOO) jest relacją przepływów pieniężnych netto z działalności operacyjnej do sumy rocznych rat kapitałowych kredytów (pożyczek) i odsetek:" ]

[]

[ "Wskaźniki rotacji określają zdolność zasobów majątkowych i kapitałowych przedsiębiorstwa do przynoszenia korzyści finansowych w postaci przychodów. Do ich obliczenia potrzebne są dane z rachunku zysków i strat dotyczące przychodów oraz dane z bilansu dotyczące średniego stanu zasobów majątkowych lub kapitałów. Średni stan zasobów oznacza średnią stanu zasobów na początku i na końcu roku.", "Wskaźniki rotacji obejmują:", "Wskaźnik rotacji aktywów ogółem (WRA) jest najbardziej syntetycznym wskaźnikiem służącym do oceny efektywności wykorzystania całości majątku przedsiębiorstwa. Oblicza się go według wzoru:", "Bardziej szczegółowymi wskaźnikami rotacji majątku są wskaźniki rotacji aktywów trwałych i obrotowych (odpowiednio WRAT i WRAO), obliczane odpowiednio według wzorów:", "Istotnym elementem oceny sprawności działania przedsiębiorstwa jest analiza rotacji zapasów i należności, pozwalająca na ocenę długości okresu przechowywania zapasów i ściągalności należności. W ramach tej analizy oblicza się kilka wskaźników:", "Wskaźnik rotacji zapasów (WRZ) wyrażony w liczbie „obrotów” zapasami (w razach) oblicza się według wzoru:", "Można też obliczyć wskaźnik rotacji zapasów w dniach (WRZD) według wzoru:", "Wskaźnik rotacji należności (WRN) jest relacją przychodów ze sprzedaży do przeciętnego stanu należności:", "Można też obliczyć wskaźnik rotacji należności w dniach (WRND) według wzoru:", "Wskaźniki rotacji kapitałów obejmują:", "Wskaźnik rotacji kapitału własnego (WRKW) jest relacją osiągniętych przychodów z działalności przedsiębiorstwa do przeciętnej wielkości zaangażowanego kapitału własnego:", "Podobnie można ocenić efektywność wykorzystania kapitału obcego, obliczając wskaźnik rotacji kapitału obcego (WRKO):", "Istotnym wskaźnikiem rotacji pasywów jest wskaźnik rotacji zobowiązań bieżących (WRZB), służący do oceny polityki regulowania zobowiązań wobec dostawców. Oblicza się go następująco:", "Wskaźnik rotacji zobowiązań bieżących w dniach (WRZBD) oblicza się następująco:", "Wskaźniki rotacji zapasów, należności i zobowiązań bieżących w dniach mogą służyć do ustalenia tzw. cyklu środków pieniężnych (inaczej cyklu konwersji gotówki). Obrazuje on czas, jaki upływa od momentu zapłaty za zakupione zasoby i usługi niezbędne w działalności produkcyjnej (np. materiały) do momentu otrzymania zapłaty od odbiorców za sprzedane produkty (por. Rys. 1). Cykl środków pieniężnych jest zatem czasem od momentu wypływu środków pieniężnych na regulowanie zobowiązań do momentu wpływu środków z zainkasowanych należności.", "Cykl środków pieniężnych można obliczyć za pomocą poniższej formuły:", "Cykl zapasów to okres od dostawy materiałów i realizacji usług niezbędnych w produkcji do sprzedaży produktów. Cykl należności to okres od sprzedaży produktów (wystawienia faktury) do otrzymania zapłaty za nie. Cykl zobowiązań bieżących to okres od dostawy materiałów i realizacji usług do zapłaty za nie. Cykle zapasów, należności i zobowiązań bieżących są wyrażone odpowiednimi wskaźnikami rotacji zapasów, należności i zobowiązań bieżących w dniach.", "Cykl środków pieniężnych wyraża liczbę dni, na jaką przedsiębiorstwo musi pozyskać inne niż zobowiązania wobec dostawców źródła finansowania podstawowej działalności operacyjnej. Zatem im krótszy cykl środków pieniężnych, tym korzystniejsza sytuacja finansowa dla przedsiębiorstwa. Może wystąpić również ujemny cykl środków pieniężnych, czyli sytuacja, w której przedsiębiorstwo wcześniej otrzymuje zapłatę od swoich odbiorców niż reguluje zobowiązania wobec dostawców (por. Rys. 2). W praktyce gospodarczej występuje duże zróżnicowanie przedsiębiorstw pod względem długości cyklu środków pieniężnych." ]

[]

[ "Ze względu na czynniki, które przyczyniają się do wypracowania wyniku finansowego (na różnych poziomach działalności przedsiębiorstwa) wyróżnia się trzy grupy wskaźników rentowności:", "Wskaźniki rentowności nie mają określonych wielkości normatywnych. Im większe wartości tych wskaźników, tym bardziej zyskowna jest działalność przedsiębiorstwa. Pozytywnie należy ocenić wzrost wartości wskaźników rentowności w czasie i/lub osiąganie wyższych wartości wskaźników niż przeciętne w branży, w której działa przedsiębiorstwo.", "Wskaźniki rentowności sprzedaży informują o relacji wyniku finansowego do osiągniętych przychodów (w wyrażeniu procentowym) i obejmują:", "Powyższe wskaźniki (z wyjątkiem marży zysku netto) są obliczane zgodnie z zasadą współmierności, tzn. dany rodzaj wyniku finansowego jest odnoszony do przychodów, które przyczyniły się do jego powstania (por. tab. (1)).", "Marża zysku netto jest nazywana również wskaźnikiem ROS (skrót od angielskiej nazwy return on sales) lub wskaźnikiem rentowności sprzedaży netto.", "Wskaźniki rentowności aktywów obrazują stopę zwrotu z wykorzystywanego majątku przedsiębiorstwa. Informują o relacji wyniku finansowego (najczęściej netto lub brutto) do majątku przedsiębiorstwa (por. tab. (2)). W formułach obliczeniowych wskaźników rentowności aktywów ze względu na wykorzystanie wielkości strumieniowych i zasobowych uwzględnia się średni stan aktywów (średnia stanu z początku i z końca okresu sprawozdawczego). Można spotkać się również z podejściem, zgodnie z którym do obliczeń wykorzystuje się stan aktywów na koniec okresu sprawozdawczego.", "Najczęściej stosowanym w praktyce gospodarczej wskaźnikiem rentowności majątku jest wskaźnik rentowności netto aktywów (nazywany również wskaźnikiem ROA od angielskiej nazwy return on assets). Wyznacza on ogólną zdolność majątku przedsiębiorstwa do wypracowania zysku netto. Wskaźnik rentowności brutto aktywów, tak jak wskaźnik ROA, odnosi się do zyskowności całokształtu działalności przedsiębiorstwa, ale opiera się na zysku brutto. Zysk brutto przedstawia rezultat działalności przedsiębiorstwa bez uwzględniania obciążeń podatkowych (w przeciwieństwie do zysku netto). Uszczegółowieniem wskaźnika ROA są wskaźniki określające stopień zyskowności aktywów trwałych i aktywów obrotowych.", "Wskaźniki rentowności kapitałów informują o stopie zwrotu z zaangażowanego kapitału (por. tab. (3)). Najpopularniejszym z tej grupy wskaźników rentowności jest wskaźnik rentowności kapitału własnego, znany również pod nazwą wskaźnika ROE (od angielskiej nazwy return on equity). Wyraża on relację zysku netto do kapitału własnego (w wyrażeniu procentowym).", "Uszczegółowieniem wskaźnika ROE jest wskaźnik rentowności kapitału podstawowego, który określa relację zysku netto do kapitału zakładowego [1] (tj. wniesionego przez akcjonariuszy lub udziałowców). Wskaźnik ten informuje bliżej o możliwych korzyściach dla właścicieli przedsiębiorstwa związanych z otrzymaniem dywidendy i wzrostem wartości akcji. Wskaźnik rentowności kapitału stałego przedstawia relację wyniku finansowego netto do kapitałów długoterminowych, tj. do kapitału własnego i kapitału obcego długoterminowego." ]

[]

[ "Podstawę realizowania działalności inwestycyjnej w wymiarze rzeczowym stanowi projekt inwestycyjny, który określa przedmiot inwestycji, czas od zaangażowania kapitałów do zakończenia uzyskiwania spodziewanych efektów, konieczne do poniesienia nakłady oraz oczekiwane korzyści ekonomiczne z podjęcia inwestycji. W cyklu życia projektu inwestycyjnego można wyróżnić dwie główne fazy: realizacyjną, polegającą na budowie obiektów inwestycyjnych i fazę eksploatacyjną (operacyjną) związaną z użytkowaniem powstałego obiektu. Fazę eksploatacyjną i jednocześnie okres życia projektu kończy faza likwidacyjna, polegająca na sprzedaży lub likwidacji obiektu inwestycyjnego.", "W ocenie efektywności projektów inwestycyjnych można wykorzystać różne metody, które ze względu na kryterium uwzględniania zmiennej wartości pieniądza w czasie dzielą się na:", "Metody statyczne nie uwzględniają zmiany wartości pieniądza w czasie. Nie pozwalają one zatem na prawidłowe porównywanie (ujmowanych nominalnie) wielkości finansowych pojawiających się w różnych latach realizacji i eksploatacji projektu inwestycyjnego. Z tego powodu metody statyczne pełnią rolę wstępnej oceny w rachunku efektywności projektów inwestycyjnych, umożliwiającej wyeliminowanie na początkowym etapie analizy projektów „zdecydowanie” nieopłacalnych.", "Metody dynamiczne uwzględniają zmianę wartości pieniądza w czasie za pomocą rachunku dyskontowego, co zapewnia porównywalność przepływów pieniężnych występujących w różnych okresach cyklu życia projektu inwestycyjnego. Ta cecha sprawia, że metody dynamiczne w porównaniu z metodami statycznymi uważane są za lepsze pod względem metodologicznym i mają szersze zastosowanie w praktyce gospodarczej. W rachunku dyskontowym będącym podstawą metod dynamicznych zakłada się, że wpływy i/lub wydatki pojawiają się na końcu danego roku w okresie życia projektu inwestycyjnego. Sposób rozłożenia przepływów pieniężnych w poszczególnych latach trwania projektu inwestycyjnego (np. osiąganie większych wpływów na początku okresu eksploatacji lub na końcu) ma wpływ na opłacalność przedsięwzięcia ocenianą przy pomocy metod dynamicznych. Metody statyczne i dynamiczne oceny efektywności projektów inwestycyjnych różnią się również pod względem stosowanych w obliczeniach kategorii wielkości finansowych. W tych pierwszych wykorzystuje się kategorie memoriałowe: koszty (nakłady), przychody, zyski oraz straty, w tych drugich - kategorie kasowe: przepływy pieniężne, tj. wpływy i wydatki. Do metod statycznych oceny efektywności projektów inwestycyjnych zalicza się:", "Do metod dynamicznych oceny efektywności projektów inwestycyjnych należą:", "W praktyce gospodarczej najczęściej stosowane są dwie metody dynamiczne: wartość bieżąca netto i wewnętrzna stopa zwrotu.", "Ocenę efektywności inwestycji można podzielić ze względu na cel jej wykonywania na:", "W ocenie bezwzględnej w przypadku części metod kryterium decyzyjne ma charakter subiektywny, tzn. inwestor sam określa, jaka jest akceptowalna przez niego minimalna (lub maksymalna) wartość miernika efektywności inwestycji. W ocenie względnej kryterium decyzyjne oznacza minimalizację (lub maksymalizację) wartości miernika efektywności inwestycji. Efektywność projektów inwestycyjnych może być oceniania z uwzględnieniem lub bez uwzględniania przepływów pieniężnych związanych z ich finansowaniem, takich jak np. wpływy z tytułu otrzymania kredytu, dotacji czy wydatki na zapłatę odsetek od zaciągniętego kredytu inwestycyjnego.", "Przeprowadzenie analizy efektywności przedsięwzięcia inwestycyjnego wymaga:", "W praktyce przyjęte są różne sposoby wyznaczania stopy dyskontowej (por. Rys. 1). Można ją ustalić na poziomie:", "Dobór stopy dyskontowej w ocenie opłacalności inwestycji dokonywany jest często przez menedżerów i analityków w sposób subiektywny. Stosowanym podejściem jest uwzględnianie w analizie różnych poziomów stopy dyskontowej i przeprowadzanie analizy wrażliwości uzyskanych wyników opłacalności inwestycji ze względu na stopę dyskontową. Stopa dyskontowa wykorzystywana w dynamicznych metodach oceny efektywności projektów inwestycyjnych może być stała w całym okresie obliczeniowym lub zmienna, ustalana oddzielnie dla każdego roku względnie dla faz cyklu inwestycyjnego, w zależności od ryzyka ponoszonego przez inwestora. Zastosowanie zmiennej stopy dyskontowej jest uzasadnione w przypadku projektów długoterminowych (np. przedsięwzięć geologiczno-górniczych), których horyzont czasowy uwzględniany w rachunku efektywności wynosi ponad 20-30 lat. Jeśli prognoza przepływów pieniężnych związanych z podjęciem przedsięwzięcia inwestycyjnego wyrażona jest w cenach stałych, czyli z pominięciem inflacji, to stopa dyskontowa także powinna być ujęta w wymiarze realnym, tj. bez uwzględnienia inflacji. W przypadku prognozowania przepływów pieniężnych w cenach bieżących, należy korzystać z nominalnej stopy dyskontowej, uwzględniającej przyszłą inflację. Zależność pomiędzy realną i nominalną stopą dyskontową (procentową) wyraża równanie I. Fishera:", "Wykorzystanie cen stałych i realnej stopy dyskontowej w ocenie efektywności inwestycji może być szczególnie przydatne w warunkach wysokiej inflacji." ]

[]

[ "Korzyści finansowe netto obejmują sumę zysku netto i amortyzacji w przypadku finansowania inwestycji wyłącznie kapitałem własnym lub sumę zysku netto, amortyzacji oraz odsetek od kredytu (pożyczki, wyemitowanych obligacji) w przypadku finansowania inwestycji kapitałem własnym i obcym. Możliwe są również modyfikacje sposobu obliczania okresu zwrotu polegające na nieuwzględnianiu amortyzacji w szacowaniu korzyści finansowych netto. Jeżeli inwestycja wymaga poniesienia nakładów inwestycyjnych również w fazie likwidacyjnej, to również te nakłady należy uwzględnić w ustalaniu okresu zwrotu.", "Im dłuższy jest okres zwrotu zainwestowanego kapitału, tym większe jest ryzyko ponoszone przez inwestora. Oceniając efektywność pojedynczego przedsięwzięcia inwestor powinien porównać obliczony okres zwrotu przedsięwzięcia z maksymalnym akceptowalnym okresem, subiektywnie przez niego ustalonym. Przedsięwzięcie jest opłacalne, jeżeli jego okres zwrotu nie jest dłuższy niż akceptowalny, przyjęty przez inwestora. W przypadku większej liczby wariantów danego przedsięwzięcia, należy wybrać wariant, którego okres zwrotu jest najkrótszy, czyli ten, który pozwala na najszybsze odzyskanie zainwestowanego kapitału." ]

[]

[ "W zależności od dokładnego znaczenia kategorii występujących w liczniku i mianowniku powyższego wzoru można otrzymać dwie postacie prostej stopy zwrotu:", "W ustalaniu prostej stopy zwrotu z kapitału własnego (\\(R_{kw}\\)) w mianowniku uwzględniamy wartość nakładów inwestycyjnych, które są finansowane tylko ze środków własnych inwestora. Może to być całość nakładów inwestycyjnych, jeżeli inwestor nie korzysta z obcych źródeł finansowania lub ich część w przeciwnym przypadku. W liczniku umieszcza się jako miarę korzyści zysk netto z danego roku operacyjnej fazy inwestycji.", "Prosta stopa zwrotu z kapitału całkowitego (\\(R_{kc}\\)) jest obliczana dla wszystkich dostarczycieli kapitału (inwestora i wierzycieli) zaangażowanego w finansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego. We wzorze na tę stopę uwzględnia się w mianowniku całkowite nakłady inwestycyjne, które są finansowane zarówno kapitałem własnym, jak i obcym, a w liczniku – sumę zysku netto i odsetek od kredytu (pożyczki, obligacji), przeznaczonego na pokrycie części nakładów inwestycyjnych, z danego roku operacyjnej fazy inwestycji.", "Przedstawione formuły prostej stopy zwrotu z kapitału własnego i całkowitego opierają się na wielkościach rocznych, przy czym zakłada się, że wielkości te powinny pochodzić z normalnego (typowego) roku funkcjonowania przedsięwzięcia, w którym zostanie osiągnięty docelowy poziom przychodów ze sprzedaży. Są zatem metodami jednookresowymi i nie przyjmują jednej wartości dla całego okresu trwania inwestycji. W praktyce wybór typowego roku może powodować pewne trudności związane ze zmianami w poszczególnych latach wielkości sprzedaży, wysokości odsetek od długu, jak i poziomem innych czynników (np. zwolnienia czy ulgi podatkowe) istotnie wpływających na poziom prostej stopy zwrotu [2].", "Rozwiązaniem tego problemu może być ustalanie prostych stóp zwrotu dla wszystkich kolejnych lat okresu eksploatacji inwestycji albo wykorzystanie w obliczeniach średniego rocznego zysku netto (w przypadku prostej stopy zwrotu z kapitału własnego \\(R_{kw}\\)) lub średniego rocznego zysku netto i średnich rocznych odsetek (w przypadku prostej stopy zwrotu z kapitału całkowitego \\(R_{kc}\\)):", "Im wyższa wartość prostej stopy zwrotu z inwestycji, tym jej większa opłacalność. Oceniając konkurencyjne projekty inwestycyjne należy wybrać ten o najwyższej stopie. W przypadku oceny efektywności pojedynczego projektu kryterium decyzyjnym jest minimalna akceptowalna prosta stopa zwrotu, subiektywnie ustalana przez inwestora (decydenta). Można tutaj przyjąć zasadę, że bezwzględne kryterium decyzyjne powinno być spełnione dla wybranego (typowego) roku bądź dla wszystkich lat lub większości lat w okresie eksploatacji inwestycji." ]

[]

[ "Rok, w którym podejmujemy decyzję odnośnie akceptacji lub odrzucenia projektu inwestycyjnego, to rok 0, ponieważ współczynnik dyskontowy \\(a_0\\) niezależnie od poziomu stopy dyskontowej wynosi zawsze 1. Wartość wpływów i wydatków prognozowanych dla następnych lat (rok 1, rok 2, …) sprowadzamy do wartości teraźniejszej, tj. wartości w roku 0.", "NPV wyraża wielkość nadwyżki pieniężnej, jaką analizowany projekt inwestycyjny może przynieść przedsiębiorstwu (inwestorowi), obliczoną na moment dokonywania oceny jego efektywności, przy założonym poziomie stopy dyskontowej.", "Projekt inwestycyjny jest opłacalny, jeżeli jego NPV \\(\\ge \\) 0. Projekt jest nieopłacalny, jeżeli jego NPV < 0.", "Poziom NPV zależy od przyjętej przez inwestora stopy dyskontowej. W przypadku projektów typowych, tj. charakteryzujących się niedodatnimi przepływami pieniężnymi w początkowych latach okresu obliczeniowego i dodatnimi w dalszych latach, NPV ulega obniżeniu wraz ze wzrostem stopy dyskontowej (Rys. 1). Jeżeli występują najpierw nieujemne przepływy pieniężne netto, a następnie ujemne do końca okresu obliczeniowego (projekt typowy odwrotnie), to NPV zwiększa się wraz ze wzrostem stopy dyskontowej (Rys. 2). W sytuacji, kiedy w okresie obliczeniowym zmiana znaku przepływów pieniężnych netto występuje więcej niż jeden raz, tj. występują naprzemiennie ujemne i dodatnie przepływy pieniężne netto, to NPV zwiększa się lub maleje w zależności od przedziału stopy dyskontowej.", "Poziom stopy dyskontowej wykorzystanej do obliczenia NPV może mieć również wpływ na wybór projektu w przypadku oceny projektów konkurencyjnych. Możliwe są dwie sytuacje:", "Na znaczenie stopy dyskontowej we względnej ocenie efektywności inwestycji należy zwracać uwagę szczególnie wtedy, gdy różnica poziomu NPV analizowanych przedsięwzięć jest niewielka [1]. Wówczas nawet nieznaczna korekta poziomu stopy dyskontowej przyjętej do obliczeń może sprawić, że za najbardziej efektywne będzie uznane inne, niż poprzednio, przedsięwzięcie." ]

[]

[ "W mianowniku w powyższym wzorze zdyskontowane wydatki inwestycyjne ujmujemy w wartości bezwzględnej.", "Wskaźnik NPV - w przeciwieństwie do NPV - nie przedstawia bezwzględnej miary, a relatywną miarę efektywności przedsięwzięcia inwestycyjnego. Wyraża wielkość nadwyżki pieniężnej, jaką przedsięwzięcie może przynieść inwestorowi, w relacji do zaangażowanego kapitału. Wskazuje, jaki jest efekt z zainwestowania jednej jednostki pieniężnej kapitału.", "Im wyższa wartość NPVR, tym projekt jest bardziej efektywny. Przy NPV \\(\\ge \\) 0, wskaźnik wartości bieżącej netto będzie przyjmował wartości nieujemne, przy NPV < 0 – wartości ujemne. Analogicznie do interpretacji NPV, NPVR \\(\\ge \\) 0 oznacza, że projekt inwestycyjny jest opłacalny, zaś NPVR < 0 oznacza, że projekt powinien zostać odrzucony ze względu na jego nieopłacalność. W ocenie względnej przedsięwzięć inwestycyjnych, kryterium wyboru najbardziej opłacalnego (w relacji do zaangażowanego kapitału) wariantu inwestycyjnego jest maksymalizacja wskaźnika NPVR.", "NPVR może być przydatny w szczególności przy porównywaniu efektywności projektów inwestycyjnych różniących się wielkością i/lub rozłożeniem w czasie wydatków inwestycyjnych, tj. w sytuacji, kiedy nie można wykorzystać NPV jako metody oceny efektywności." ]

[]

[ "W praktyce wewnętrzną stopę zwrotu oblicza się wykorzystując arkusz kalkulacyjny lub kalkulator finansowy. Znany jest również inny, bardziej pracochłonny sposób obliczenia IRR. Polega on na znalezieniu metodą prób i błędów dwóch stóp dyskontowych \\(r_1\\) i \\(r_2\\), różniących się punktem procentowym, przy czym NPV obliczone dla stopy \\(r_1\\) powinno być dodatnie, a NPV obliczone dla stopy \\(r_2\\) ujemne. IRR przyjmującą wartość w przedziale (\\(r_1\\),\\(r_2\\)) oblicza się następująco:", "IRR jest bezpośrednią miarą rentowności przedsięwzięcia inwestycyjnego. Im wyższa IRR projektu, tym jego wyższa opłacalność. Kryterium decyzyjnym przy wyborze najbardziej efektywnego projektu jest maksymalizacja IRR. W przypadku oceny efektywności pojedynczego przedsięwzięcia, jeżeli jego IRR jest przynajmniej równa minimalnej (granicznej) stopie zwrotu wymaganej przez inwestora, to przedsięwzięcie można uznać za opłacalne.", "Metoda IRR może być wykorzystana do oceny efektywności tylko projektów typowych względnie typowych odwrotnie, w których zmiana znaku przepływów pieniężnych netto występuje tylko raz w okresie ich trwania. W projekcie typowym występują najpierw ujemne, a później dodatnie przepływy pieniężne netto. W projekcie typowym odwrotnym kolejność występowania przepływów – jak nazwa wskazuje – jest odwrotna. Dla tych dwóch rodzajów projektów można wyznaczyć dokładnie jedną IRR i na jej podstawie oceniać ich opłacalność. Jeżeli projekt ma nietypowe przepływy pieniężne, to IRR nie ma zastosowania do oceny jego efektywności. W szczególności projekt inwestycyjny może nie mieć żadnej IRR, jeżeli wszystkie występujące w nim przepływy pieniężne netto są tylko nieujemne lub tylko niedodatnie, ponieważ wówczas przy żadnym poziomie stopy dyskontowej NPV nie będzie równa zero. Projekt inwestycyjny może mieć również więcej niż jedną IRR (czego nie można zinterpretować). Taka sytuacja ma miejsce, jeżeli jest więcej niż jedna zmiana znaku przepływów pieniężnych netto w okresie trwania projektu (np. mamy najpierw ujemne, później dodatnie, a na końcu znowu ujemne przepływy pieniężne netto). Występowanie więcej niż jednej IRR nie ma ekonomicznej interpretacji.", "Trzy opisane sytuacje przedstawiono odpowiednio na Rys. 1, Rys. 2 i Rys. 3." ]

[]

[ "W metodzie zmodyfikowanej wewnętrznej stopy zwrotu przyjmuje się założenie, że nadwyżki pieniężne generowanie w trakcie trwania projektu inwestycyjnego są reinwestowane po stopie dyskontowej równej kosztowi kapitału. Jest to bardziej realne podejście w porównaniu założeniem stosowanym w metodzie wewnętrznej stopy zwrotu (IRR), zgodnie z którym stopa reinwestycji jest ustalana na poziomie IRR.", "Wzór na obliczenie MIRR jest następujący:", "Projekt inwestycyjny może zostać zaakceptowany, jeżeli jego zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu jest większa lub przynajmniej równa kosztowi kapitału finansującego projekt, wyrażonym stopą dyskontową przyjętą do obliczeń (czyli MIRR \\(\\ge \\) r). Projekt inwestycyjny jest nieopłacalny, jeżeli MIRR jest mniejsza od kosztu kapitału (MIRR < r). Im większa wartość MIRR, tym większa efektywność projektu inwestycyjnego. W przypadku oceny kilku projektów inwestycyjnych, za najkorzystniejszy uważa się ten, dla którego zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu osiąga wartość maksymalną." ]

[]

[ "W pierwszym ujęciu (częściej stosowanym) PI stanowi iloraz zdyskontowanych przepływów pieniężnych netto osiąganych w trakcie eksploatacji projektu do zdyskontowanych wydatków inwestycyjnych:", "Przepływy pieniężne netto stanowią różnicę między wpływami i wydatkami prognozowanymi dla danego roku. Indeks zyskowności według powyższej formuły określa, ile jednostek przepływów pieniężnych netto powstałych w fazie operacyjnej inwestycji przypada na jednostkę zaangażowanego kapitału (przy czym obie wielkości są wyrażone w wartości teraźniejszej).", "W drugim ujęciu PI jest ilorazem zdyskontowanych wpływów do zdyskontowanych wydatków (zarówno inwestycyjnych, jak i eksploatacyjnych):", "Indeks zyskowności według drugiej formuły określa, ile jednostek dodatnich przepływów pieniężnych przypada na jednostkę ujemnych przepływów pieniężnych (przy czym obie wielkości są wyrażone w wartości teraźniejszej).", "Interpretacja poziomu indeksu zyskowności w obu formułach jest taka sama: PI \\(\\ge \\) 1 oznacza, że projekt inwestycyjny jest opłacalny, PI < 1 wskazuje na nieopłacalność projektu. Bezwzględne kryterium decyzyjne indeksu zyskowności jest spójne z bezwzględnym kryterium decyzyjnym stosowanym w innej metodzie dynamicznej oceny efektywności inwestycji – wartości bieżącej netto. Projekty, które są opłacalne według wskazań metody wartości bieżącej netto (tj. dla których NPV \\(\\ge \\) 0), charakteryzują się również opłacalnością według wskazań indeksu zyskowności (PI \\(\\ge \\) 1). W ocenie względnej efektywności inwestycji należy się kierować zasadą maksymalizacji wartości PI. Najbardziej efektywnym przedsięwzięciem jest to o najwyższej wartości PI." ]

[]

[ "E-podręcznik opracowano w ramach Zintegrowanego Programu Rozwoju Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. Oś III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju, Działanie 3.5 Kompleksowe programy szkół wyższych." ]

[]

[ "Komunikacja społeczna (nazywana również, choć rzadziej, \"komunikowaniem społecznym\") to proces porozumiewania się ludzi między sobą poprzez tworzenie, wymianę lub przekazywanie informacji w różnych kontekstach społecznych, np. między jednostkami, grupami, organizacjami. Ma on zatem charakter interakcyjny, polegający na tym, że pomiędzy uczestnikami komunikacji wytwarzają się określone stosunki bądź o charakterze partnerskim (komunikowanie symetryczne), bądź opierające się na stosunku dominacji i podporządkowania (komunikowanie niesymetryczne lub komplementarne). W trakcie interakcji ludzie przekazują sobie informacje w formie znakowej i symbolicznej (werbalnej, pozawerbalnej, tekstowej, wizualnej itp.) i w różnym celu. Istotą komunikacji społecznej jest zatem właściwe odczytanie tych informacji, co prowadzi o porozumienia. Aby mogło do niego dojść niezbędna jest wspólnota semiotyczna, czyli posługiwanie się przez uczestników komunikacji tymi samymi znakami i symbolami.", "Należy pamiętać o tym, że komunikacja zachodzi zawsze w określonym kontekście społecznym. Inaczej przebiega komunikacja między osobami bliskimi, a inaczej między osobami nieznajomymi. Podobnie jak inną dynamikę ma komunikacja w małej grupie społecznej, a inną w dużym zespole pracowniczym. Wiedza na temat specyfiki komunikacji w określonym środowisku społecznym pozwala lepiej rozumieć czynniki, które mają wpływ na efektywność procesu komunikacji, zniwelować bariery komunikacyjne, a także dostosowywać sposób komunikacji do specyfiki danej grupy, zadania czy celu, który chcemy osiągnąć.", "W komunikacji społecznej można wyróżnić kilka poziomów w zależności od tego, w jakim środowisku społecznym zachodzi komunikacja oraz pomiędzy jakimi uczestnikami [1]. Innymi słowy mówiąc, poziom organizacji społecznej determinuje określony sposób komunikacji. Podstawowym (najniższym) poziomem takiej komunikacji jest komunikacja interpersonalna, zachodząca pomiędzy jednostkami. Kolejnym wyższym poziomem jest komunikacja grupowa, zwana także komunikacją wewnątrzgrupową, zachodząca pomiędzy osobami będącymi członkami określonych grupy społecznych, np. rodziny, grup rówieśniczych, organizacji. Poziom wyżej znajduje się komunikacja międzygrupowa, związana z komunikowaniem się w obrębie bardziej złożonych struktur społecznych, takich jak kultury, czy społeczności. Komunikacja w obrębie tego typu poziomu nie zawsze oznacza bezpośredni kontakt między uczestnikami. Podobnie jest w przypadku kolejnego poziomu – komunikowania organizacyjnego lub instytucjonalnego. Jak zauważa Bogusława Dobek-Ostrowska „Procesy komunikowania na tym poziomie są sformalizowane, władza i kontrola jasno zdefiniowane, role nadawcy i odbiorcy jednoznacznie określone, w przeciwieństwie do niższych poziomów komunikowania, gdzie występowała tam pewna dowolność. W komunikowaniu instytucjonalnym/organizacyjnym zagadnienia interakcji, kooperacji, formowania norm i standardów stają się pierwszoplanowe” [2]. Na samym szczycie organizacji społecznej znajduje się komunikowanie o charakterze globalnym, ogólnospołecznym, czyli komunikowanie masowe. Ma ono specyficzny charakter, ponieważ jest zapośredniczone przez środki techniczne służące do komunikowania. W czasach przedinternetowych komunikowanie masowe było jednostronne i odbywało się w kierunku od instytucji medialnej do odbiorcy. Wraz z komunikacją internetową natura mediów masowych uległa modyfikacji, ponieważ interaktywność sieci wymagała wchodzenia w interakcję z użytkownikami. To doprowadziło do zatarcia się granicy pomiędzy komunikowaniem interpersonalnym, a masowym oraz komunikowaniem prywatnym, a publicznym. Komunikowanie za pośrednictwem internetu obecnie może się obywać na wszystkich poziomach organizacji społecznej ze względu na naturę medium, a zwłaszcza jego natychmiastowość. Z kolei coraz większa obecność nie-ludzkich aktorów w przestrzeni społecznej, czyli komunikacja pomiędzy człowiekiem a maszyną, na przykład tak powszechnymi botami społecznymi czy asystentami głosowymi, w które wyposażonych jest coraz więcej urządzeń, przyczyniła się do zainteresowania tą problematyką ze strony badaczy zajmujących się komunikowaniem społecznym.", "Badanie komunikowania społecznego wymaga zatem interdyscyplinarnego podejścia, uwzględniającego istniejące w obrębie każdego z wyróżnionych poziomów określone podejścia teoretyczne i metody badawcze. Dlatego też w niniejszym podręczniku Czytelnik znajdzie nie tylko odniesienia do badań i teorii socjologicznych, czy z nauk o mediach i komunikacji społecznej, ale również psychologii, ekonomii, kulturoznawstwa, politologii. Takie podejście pokazuje, że świat społeczny jest zróżnicowany, a kluczem do jego zrozumienia jest opanowanie zasad i reguł komunikacji, jakie na każdym poziomie jego organizacji funkcjonują." ]

[]

[ "Jako istota społeczna człowiek potrzebuje innych ludzi. Dzięki nim zaspokaja swoje potrzeby fizjologiczne (np. aby mógł coś zjeść lub wypić, zdany jest na innych – ktoś musi pożywienie dla niego wyprodukować) i psychologiczne (szuka poczucia bezpieczeństwa w obecności innych ludzi, zaspokaja potrzebę miłości, akceptacji i przynależności, wchodząc w związek z drugim człowiekiem, pragnie być szanowany przez innych, zdobywa od innych ludzi wiedzę i informacje potrzebne do przetrwania lub do wykonania pracy etc.). Człowiek zmuszony jest więc do komunikowania się z innymi, jeśli te potrzeby chce skutecznie zaspokoić. Musi to jednak robić w określony sposób. Taki, dzięki któremu zostanie właściwie zrozumiany i otrzyma to, czego potrzebuje. Poprzez komunikację tworzymy związki z innymi ludźmi w różnych kontekstach społecznych i zawodowych.", "Materiały uzupełniające:", "Źródło: TEDx Talks, How miscommunication happens (and how to avoid it): Katherine Hampsten at Ted-Ed, 22.02.2016 (dostęp 13.07.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=gCfzeONu3Mo&feature=youtu.be", "Źródło: The LatmimerGroup.com, The Recipe for Great Communication: Dean Brenner, 22.07.2014 (dostęp 13.07.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=qFWsTsvJ8Xw", "Źródło: TEDx Talks, 6 communication truths that everyone should know: Antoni Lacinai at TedxVasa, 22.09.2017 (dostęp 13.07.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=zvcbn6WtJvQ" ]

[ { "name": "Definicja 1: Komunikacja interpersonalna", "content": "Komunikacja jest zatem procesem tworzenia społeczności, który charakteryzują konkretne cechy: jest on rozciągnięty w czasie, nie jest prostym przekazem informacji, prowadzi bowiem do uzgadniania wspólnych znaczeń albo do kontrolowania ludzi, kształtuje nasze postrzeganie i myśli na temat otaczającego nas świata społecznego, pozwala odpowiedzieć na pytanie, jak ten świat interpretujemy i jak się możemy w jego obrębie zachowywać. Komunikacja pomaga w wykonywaniu różnych zadań i w budowaniu silnych związków [1]. Em Griffin porównał proces komunikowania się ludzi do gry w kalambury: „Podobnie jak zabawa w rozwiązywanie kalamburów, komunikacja interpersonalna jest ciągłym procesem, w którym we współpracy z inną osobą wykorzystujemy werbalne i niewerbalne komunikaty, aby tworzyć i modyfikować obrazy powstałe w umysłach współuczestników procesu. Komunikacja między dwiema stronami zaczyna się wtedy, gdy powstałe obrazy przynajmniej w części się pokrywają” [2], innymi słowy, gdy obie strony procesu komunikowania rozumieją przekazywaną i odbieraną treść w taki sam lub w bardzo zbliżony sposób. Komunikacja interpersonalna może być też definiowana jako podejmowana w określonej sytuacji wymiana werbalnych, wokalnych i niewerbalnych sygnałów w celu osiągnięcia lepszego poziomu współdziałania [3]." } ]

[ "Współcześnie komunikacja w otoczeniu organizacyjnym jest komunikacją w świecie VUCA (zob. Komunikowanie w świecie VUCA ). Organizacje koncentrują się na sprawnym zaadaptowaniu do coraz bardziej skomplikowanej, trudnej do przewidzenia, a czasami nawet wyobrażenia rzeczywistości, określanej znanym już od lat dziewięćdziesiątych XX w. hasłem VUCA, akronimem pochodzącym od czterech angielskich słów oznaczających: zmienność (volatility), niepewność (uncertainty), złożoność (complexity), niejasność, niejednoznaczność (ambiguity). Skrót na nowo staje się aktualny, kiedy odporność na nagłe zmiany, nadzwyczajne okoliczności, a z takimi zetknęliśmy się w czasie pandemii koronawirusa – wywołują turbulencje w biznesie i zatrudnieniu. Nieoczekiwanie zmieniająca się rzeczywistość jest egzaminem z zarządzania procesami w organizacjach, w tym tak istotnym, jak przepływ informacji wewnątrz organizacji i poza nią.", "Przyjmując łaciński termin \"organum\" na określenie „organizacji”, a tym samym skojarzenie jej z organizmem, można przyjąć, że obieg informacji w organizacji jest jak układ krwionośny dla organizmu. Punktem wyjścia do sprawnego funkcjonowania każdej organizacji i instytucji jest otwarta, szczera komunikacja wewnętrzna. W codziennej działalności taktycznej i operacyjnej podmiotów, komunikacja od zawsze odgrywała bardzo ważną rolę. Jest narzędziem do budowania dobrej współpracy pomiędzy wszystkimi pionami funkcyjnymi i poziomami struktury oraz zatrudnionymi pracownikami na różnych szczeblach organizacyjnej/instytucjonalnej hierarchii. Komunikacja nie może być procesem traktowanym „przy okazji”, wręcz przeciwnie – transfer wiedzy, informacji, decyzji oraz dokumentów musi być dokonywany w sposób przemyślany i świadomy. Oprócz kwestii zarządzania procesami operacyjnymi i kadrowymi w organizacjach, kiedy komunikacja na dobrym profesjonalnym poziomie umożliwia skuteczne funkcjonowanie i stymuluje kulturę organizacyjną, istotne jest również utrzymywanie odpowiedniego poziomu kontaktów z otoczeniem zewnętrznym. Mówiąc o organizacjach, a nie wdając się w rozbudowane sposoby systematyzacji należy wskazać na trzyelementową kategoryzację organizacji: komercyjne (najpowszechniejsze z nich to przedsiębiorstwo, firma), publiczne (powstałe dla świadczenia usług dla obywateli sektora prywatnego, organizacji społecznych, gospodarstw domowych, których głównym celem jest realizacja interesów publicznych) i społeczne (stowarzyszenia, zrzeszenia, organizacje typu non profit) [1].", "Narastająca internacjonalizacja organizacji wymusza dodatkowo kompetencje komunikacji międzykulturowej (zob. Kompetencje międzykulturowe ). Współcześnie to często środowiska wielokulturowe, globalne, gdzie umiejętność skutecznego komunikowania się może być sporym wyzwaniem, spowodowanym dużą lub niską ekspansywnością, a nawet surowością. Oto dwa przeciwstawne przykłady.", "Komunikowaniu towarzyszy wiele barier, począwszy od architektury biura, postrzegania sytuacji i problemów, poprzez brak zaufania aż po bariery językowe. Nie zawsze jednak jest to dostrzegane, zwykle do czasu, gdy nie pojawią się problemy i kryzys. Lekceważenie znaczenia komunikacji w strukturze kultury organizacyjnej miejsca pracy może prowadzić do mniejszych lub większych konsekwencji. Od rosnącego niezadowolenia pracowników, poprzez spadek efektywności, brak wydajnej współpracy zespołów, aż po poważne zaniedbania zarówno w kwestiach produkcyjnych, jak i kadrowych, czy też awarie. Zadaniem, jakie stawia się menedżerom, szczególnie kadrze kierowniczej w procesie komunikacji, jest umiejętne budowanie przyjaznej atmosfery i poczucia opanowania sytuacji. Istotnym jest racjonalne przekazywanie informacji, tym samym redukowanie frustracji pracowników. Zdecydowanie sprawdza się strategia przeciwstawna „zamiataniu problemów pod dywan”. Na szczęście wielu przełożonych i menedżerów jest coraz bardziej świadomych znaczenia komunikacji, stąd rosnące zainteresowanie podnoszeniem kompetencji w tym zakresie poprzez udział w szkoleniach, czy kursach doskonalących. Ocenia się, że ostanie kilkanaście lat zaowocowało w firmach dużym postępem w zarządzaniu komunikowaniem wewnątrz organizacji, która ma znaczenie właściwie w każdym aspekcie zarządzania organizacjami, gdzie krzyżują się interesy firmy, pracowników i wielu partnerów zewnętrznych. Zarządzanie komunikowaniem się w organizacji przybiera różne formy [3]:", "Głównymi obszarami funkcjonowania efektywnej komunikacji oprócz realizacji strategii firmy jest polityka personalna i praktyka budowania ścieżek kariery zawodowej, m.in.:", "Jak pokazują badania [4] pracodawcy raczej nisko oceniają kompetencje komunikacyjne nowych pracowników. Stąd na uczelniach wyższych coraz większy nacisk kładzie się na wszechstronne kształcenie kompetencji nie tylko kierunkowych, ale także tzw. kompetencji miękkich, w tym także w zakresie komunikacji. Z drugiej strony, przełożonym także często brakuje tych umiejętności, co może bezpośrednio przyczyniać się do braku efektywności pracy. Konflikty czy nieporozumienia mogą mieć bardzo namacalne konsekwencje.", "W tej części podręcznika skupimy się na wybranych aspektach komunikacji w organizacji. Omówione zostaną następujące zagadnienia:", "Oczywiście nie jest to zamknięta lista zagadnień, ale objętość tego podręcznika nie pozwala na pełne zaprezentowanie wszystkich ważnych aspektów. Mamy jednak nadzieję, że przedstawiona w tym miejscu wiedza praktyczna będzie wartościową bazą dla dalszego rozwijania kompetencji komunikacyjnych, budowania relacji, pracy zespołowej, orientacji na firmę i klienta – tak koniecznych w przyszłych zmaganiach zawodowych, kontaktach społecznych i zadaniach menedżerskich czytelników i czytelniczek. Umiejętność komunikowania się w organizacji to bardzo ważna kompetencja [5], decydująca o aktywnym słuchaniu i skutecznym porozumiewaniu się z rozmówcami, pozostając dla nich zrozumiałym.", "Materiały dodatkowe", "Źródło: TEDx Kodowanie sukcesu - jak robić wielkie rzeczy w niepewnych czasach? Witold B. Jankowski at TEDxWarsaw 2018, 06.06.2018 (dostęp 14.08.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=gvOmYcvT5fE&feature=youtu.be", "Mateusz Żurawik, Gianpiero Petriglieri. Gianpiero Petriglieri: Organizacja dla myśliwych i eksploratorów, ICAN Institute, 1.07.2017 (dostęp 14.08.2020). Dostępne w: https://www.ican.pl/b/gianpiero-petriglieri-organizacja-dla-mysliwych-i-eksploratorow/P5xClqQ8Y" ]

[]

[ "Celem podręcznika poświęconego komunikacji medialnej jest przybliżenie medioznawstwa (nazywanego w krajach anglosaskich \"Media Studies\") jako dyscypliny naukowej (w Polsce nazywanej naukami o komunikacji społecznej i mediach), który skupia się na kwestiach związanych z:", "Wielość obszarów i pól badawczych składających się na komunikowanie medialne sprawia, że ma ono interdyscyplinarny charakter i łączy wiedzę socjologiczną, politologiczną, psychologiczną, antropologiczną, matematyczną, lingwistyczną i historyczną. Dzięki temu może opisywać i wyjaśniać zjawiska zachodzące w komunikacji medialnej i jej widowni zarówno w przeszłości, jak i dziś oraz budować pewne wizje przyszłości, przewidując możliwość zajścia dalszych zmian technologicznych, które wpłyną na społeczeństwo, człowieka i media.", "Tym obszarom i podejściom badawczym poświęcone zostały poszczególne rozdziały podręcznika w nadziei, że wzbudzi on zainteresowanie i wywoła refleksje związane ze znaczeniem i rolą komunikowania medialnego we współczesnych społeczeństwach." ]

[]

[ "Wśród wielu „zwrotów”, które odnotowano w drugiej połowie XX stulecia w naukach humanistycznych, takich jak na przykład zwrot narratywistyczny, czy performatywny, przełom ikoniczny, zwany też obrazowym [1], odegrał rolę szczególną, stając się jednym z najważniejszych wyróżników współczesności. O jego znaczeniu świadczy zarówno akademickie zainteresowanie tą problematyką i rosnąca wciąż biblioteka literatury przedmiotu, jak też aktywność użytkowników nowych mediów w procesie tworzenia przestrzeni komunikacji wizualnej. Znane i często cytowane chińskie porzekadło głosi, że jeden obraz jest wart więcej, niż tysiąc słów. Dzisiaj ta fraza zyskała nowy sens, gdyż wskazuje na bezprecedensową funkcję kulturotwórczą wszechobecnych kodów wizualności, obejmującej „różne sposoby konstruowania tego, co widziane” [2].", "Wielka ranga przypisywana sferze wizualności nie jest odkryciem dnia dzisiejszego. Przyglądanie się światu i interpretowanie tego widzenia stanowi bowiem pierwsze i jedno z najważniejszych poznawczych doświadczeń człowieka. W dziejach kultury fenomen obrazów był oceniany w różny i często skrajny sposób. W ciągu wieków wielu przedstawieniom nadano status sacrum. Jednocześnie obrazy uznawano nieraz za zjawisko negatywne, o czym świadczyły głośne kontrowersje, wyrażające się w ruchach ikonoklastycznych, czyli obrazoburczych. Programy ideowe wyobrażeń artystycznych stanowiły często bardzo skomplikowany przekaz wiedzy. Równocześnie w logocentrycznej kulturze Zachodu kody ikoniczne były niejednokrotnie uważane za proste i naiwne, przeznaczone raczej dla niewykształconych, a nawet niepiśmiennych odbiorców, toteż ich rangę deprecjonowano, przeciwstawiając im treści przekazów literackich czy naukowych.", "Obrazy zyskały nowe funkcje komunikacyjne po wynalezieniu druku. Książki, a potem prasa zawierały wiele elementów wizualnych. W nowożytnej Europie ilustracje do książek przygotowywali niejednokrotnie wysokiej klasy graficy, a ich dzieła nie tylko miały dobry poziom artystyczny, lecz także służyły wyjaśnieniu złożonej problematyki naukowej (na przykład z dziedziny matematyki, fizyki, astronomii, geografii, przyrody, czy filozofii) i literatury. Ryciny te adresowane do ludzi wykształconych nie pełniły więc wyłącznie funkcji dekoracyjnej, domykając wielopoziomową prezentację omawianych kwestii. Podobnie ilustracje i zdjęcia zamieszczane w codziennej prasie stały się niezbywalnym elementem transmisji informacji.", "Współcześnie kwestia znaczenia obrazów i dyskusja skoncentrowana wokół tej tematyki wróciła ze zdwojoną siłą. Zainteresowanie nowatorskimi formami komunikacji wizualnej pojawiło się w latach siedemdziesiątych XX wieku. Przypomnijmy, że Mieczysław Porębski wtedy już wskazywał na totalność, niejednoznaczność i złożoność otaczającej nas kulturowej ikonosfery, wykraczając tym samym znacznie poza obszar analiz historyka czy krytyka sztuki, a także estetyka, a więc profesji związanych wcześniej z analizowaniem ikoniczności [3] . W tym samym czasie telewizja BBC wyprodukowała serial, dla którego bazą stał się tekst Johna Bergera \"Ways of Seeing\" [4]. Berger przekonywał, że w kulturze Zachodu dominuje obrazowanie patriarchalne, nastawione na budowanie dystansu i związane z klasową kulturą białych ludzi, ostro się też temu przeciwstawiał. Wyrażał nadzieję, że wkrótce bunt wobec tego sposobu widzenia uruchomi również inne transfery wizualności, reprezentujące różnorodne nisze i odmienności, które unieważnią narzucony przez tradycję dyskurs. Właśnie te dwie idee – nieokreślonej i wszechobecnej sfery obrazów oraz postulat zróżnicowania ich przekazu w kontekście społeczno-politycznym – wyznaczyły dwa bieguny rozumienia wizualności, będące punktem wyjścia dla współczesnej nauki o komunikacji w tym obszarze, która zaczęła się rozwijać w ostatniej dekadzie XX wieku [5].", "Nie wyczerpały one jednak tematu, ponieważ decydujący wpływ na obecny kształt komunikacji wizualnej wywarł dynamiczny rozwój cywilizacji technologicznej. Przestrzeń wirtualna jawi się jej odbiorcom jako świat wykreowany nie tyle przez algorytmy, co obrazy, które bardzo często zastępują komunikaty pisane, stając się w sieci przekazem niemal równorzędnym dla treści językowych. Użytkownicy internetu na ogół przeglądają strony w sieci szybko i pobieżnie. Zatrzymują się, gdy jakiś ikoniczny element przyciągnie ich uwagę, by podążyć wytyczoną przez niego ścieżką. Oczywiście, całkowita eliminacja słowa pisanego w sieci i poza nią jest niemożliwa, dlatego komunikacja w rzeczywistości wirtualnej opiera się na hybrydowym i interaktywnym transferze danych, w którym nośnikiem informacji jest zarówno słowo – pisane lub/i mówione, jak też różnego rodzaju obrazy – znaki i symbole graficzne, zdjęcia, gesty, mimika, a więc wszystkie te elementy, które możemy objąć wzrokiem.", "Komunikat wizualny ma do spełnienia dwie funkcje – informacyjną i perswazyjną. Celem informacji staje się wzbogacenie zasobu wiedzy odbiorcy, natomiast zadaniem perswazji – wywarcie na niego wpływu. Stąd nacisk na umiejętności profesjonalnego projektowania wizualnych komunikatów [6], [7], przy uwzględnieniu faktu, że obecnie bardzo często mają one charakter interaktywny, więc nadawca powinien nie tylko umieć skonstruować odpowiedni przekaz, ale też zinterpretować ikoniczną na niego odpowiedź.", "Celem rozdziału poświęconego kwestii komunikacji wizualnej jest przedstawienie wybranych teoretycznych podstaw ważnych dla zrozumienia jej specyfiki we współczesności oraz przegląd najpopularniejszych narzędzi wykorzystywanych w tym obszarze. Poruszone tematy w żadnym razie nie wyczerpują kwestii wizualności w komunikacji, stanowiąc jedynie pewną wskazówkę, w jakim kierunku postępuje ewolucja komunikowania przy wykorzystaniu ikonosfery." ]

[]

[ "Czym jest komunikacja kulturowa? Pod pojęciem komunikacji kulturowej rozumiemy cały szereg sposobów porozumiewania się za pośrednictwem tego, co wchodzi w skład kulturowego dorobku. Za formy komunikatów możemy uznać między innymi dzieła sztuki, literaturę, film, rytuały religijne i społeczne konwenanse oraz wszelkie pozostałe dzieła i zachowania, które są regulowane przez normy wypracowane w danej kulturze. Komunikacja kulturowa należy do podstawowych aktywności człowieka, stanowi więc jeden z centralnych obszarów badawczych nauk humanistycznych [1].", "Kultura jako język i kultura jako tekst W badaniach nad kulturą bardzo mocno eksponuje się jej związek z językiem. Twierdzi się, że kultura jest „jak język”, bądź „kultura mówi”. Takie twierdzenia można jednak rozumieć na wiele sposobów w zależności od przyjętej perspektywy. Wyznacza ją między innymi podejście do samego języka, który można równie dobrze badać skupiając się na tym „jak” się mówi, jak i „co” się mówi. W pierwszym wypadku istotna będzie analiza formalnej struktury języka, w drugim znaczenia zawarte w konkretnym tekście. Dwoistość ta znajduje swoje odzwierciedlenie w badaniach kultury – takie nurty, jak strukturalizm skupiają się na tym, jak ustrukturyzowany jest język kultury. Interesuje je więc to, co w kulturze jest uniwersalne i stałe. Poststrukturalizm, postmodernim z interpretacjonizmem traktują natomiast kulturę jako tekst, który należy zinterpretować lub zdekonstruować. Zadają sobie także pytania o relacje polityczne czy historyczne, w jakie teksty kulturowe są uwikłane oraz w jaki sposób oddziałują one na człowieka, jego obraz świata, wartości i zwyczaje. Rozróżnieniom między tymi stanowiskami poświęcona jest pierwsza część tego działu [2].", "Co komunikuje kultura? W badaniach języka kultury nie ma tematów błahych. Popularny serial jest równie ważnym tekstem kulturowym, jak dzieło Michała Anioła czy religijny rytuał. „Mówić” może wszystko: style architektoniczne lub style w modzie, układ strony i kolor czcionek w czasopiśmie, reklamy w telewizji i świąteczne obyczaje. W drugiej części tego działu przyglądamy się więc różnym przykładom kulturowych tekstów. W świetle wybranych teorii zadajemy sobie pytania o to, co może komunikować układ tradycyjnej wioski, baśń, którą znamy z dzieciństwa, balijski rytuał walk kogutów, filmy, jakie oglądamy w kinie, czy sposób w jaki się ubieramy." ]

[]

[ "Komunikacja między ludźmi pochodzącymi z różnych, czasem bardzo odległych kultur, nie jest zjawiskiem nowym. Jest znana od tysięcy lat, podczas których przedstawiciele różnych kultur prowadzili ze sobą wojny, działalność handlową i angażowali się w wymianę społeczną. Dziś doszliśmy do punktu w historii, w którym te dwa ostatnie przykłady interakcji stały się naszą codziennością, tworząc współzależną globalną społeczność [1]. Dowodów na rosnącą liczbę kontaktów przedstawicieli różnych kultur jest niezwykle dużo, od podróży, migracji np. zarobkowej czy nauki poza granicami własnego kraju, aż po doświadczenie uchodźctwa.", "Przy tak szeroko rozumianym komunikowaniu międzykulturowym, do którego dochodzi przy uczestnictwie przedstawicieli odmiennej kultury, za komunikację taką możemy również uznać komunikację przedstawicieli innych społeczeństw, ale także ras, płci, generacji, czy komunikację z osobami z niepełnosprawnościami [3]. Komunikacja międzykulturowa ma miejsce, gdy przedstawiciel jednej kultury przekazuje wiadomość przedstawicielowi innej kultury. Mówiąc dokładniej, komunikacja międzykulturowa obejmuje interakcję między ludźmi, których postrzeganie kulturowe i systemy symboli różnią się na tyle, aby wpłynąć na proces komunikacji [4]. Jest to zatem przykład takiego procesu, w którym przekaz jest kodowany i dekodowany za pomocą odmiennych kodów. Z tego powodu osoba będąca odbiorcą informacji może ten przekaz odkodować w sposób zupełnie odmienny od intencji nadawcy. Jest to przyczyną wielu trudności w komunikacji. Dotyczy to szczególnie osób pochodzących z odmiennych kultur, posiadających przeciwstawne cechy np. w przypadku osób pochodzących z kultury wysoko i niskokontekstowej, czyli takiej, w której przekaz jest dekodowany tylko w oparciu o przekaz werbalny, który powinien być klarowny oraz takiej, w której dekodowanie komunikatów jest możliwe tylko przy uwzględnieniu szerokiego kontekstu, w którym komunikacja się odbywa, podobnie będzie w przypadku osób, pochodzących z kultury ceremonialnej i nieceremonialnej. Kodowanie i odkodowywanie informacji są silnie uwarunkowane kulturowo. Nadawca komunikatu koduje przekaz zarówno w formie kodu werbalnego, jak i częściowo nieświadomie koduje informacje w sposobie komunikacji niewerbalnej – wykonuje określone gesty i miny, przyjmuje określoną postawę ciała, utrzymuje dystans interpersonalny, utrzymuje kontakt wzrokowy o określonej intensywności. Te aspekty komunikacji w dużej mierze są zależne od procesu socjalizacji i wzorców przyjętych w danej kulturze. Mimo, iż ludzie często znają język partnera interakcji, to jednak w procesie kodowania i odkodowywania przekazu pewne informacje umykają, a inne są nadinterpretowywane [2].", "Typy komunikowania międzykulturowego", "a) Porównawcze komunikowanie masowe, skoncentrowane na porównaniach systemów medialnych w różnych kulturach. b) Komunikowane i stosunki międzykulturowe – gdzie analizie poddane są procesy komunikowania się narodów i ich liderów politycznych.", "Komunikacja międzykulturowa to analiza wielu aspektów komunikowania, takich jak analiza kodów werbalnych i niewerbalnych. Należy bowiem pamiętać, iż zarówno gesty, język ciała, jak i dystans fizyczny, jaki utrzymują ze sobą przedstawiciele różnych kultur i symbolika zależą bardzo wyraźnie od kultury tej konkretnej społeczności [3]. Zagadnieniem niezwykle istotnym w teorii komunikowania międzykulturowego jest rozróżnienie na kulturę dominującą i niedominującą. Przedstawicielami kultury dominującej są osoby lub grupy, które mają największy wpływ na przekonania, wartości, percepcję, wzorce komunikacyjne i zwyczaje kultury. Istnienie dominującej kultury jest charakterystyczne dla wszystkich kultur, jej przedstawiciele posiadają te narzędzia władzy, które pozwalają wyznaczać kierunek społeczny, za którym większość będzie podążać. Siła ta niekoniecznie tkwi w dominacji liczbowej, ale w zdolności do kontrolowania głównych instytucji kultury – władzy, edukacyjnych, środków masowego przekazu, ekonomicznych, wojskowych, religijnych i tym podobnych [6] .  Z badań naukowych z zakresu komunikowania międzykulturowego, opisując prawidłowości procesów komunikowania, korzystają dyplomaci oraz przedstawiciele świata biznesu. Komunikowanie międzykulturowe dotyczy komunikacji interpersonalnej, ale ustalenia poczynione w ramach tej dyscypliny mają swe zastosowanie również w komunikacji masowej, np. w kinie czy w reklamie, gdzie obecność symboli musi być dobrze przemyślana." ]

[ { "name": "Definicja 1: Komunikowanie międzykulturowe", "content": "Komunikowanie międzykulturowe zachodzi zawsze wtedy, gdy przekaz, który ma być zrozumiany, jest tworzony przez reprezentanta jednej kultury, a odbiorcą jest reprezentant innej [2]." } ]

[ "Komunikacja międzyludzka stanowi złożony proces, wynikający z określonych i stałych zasad, a jednocześnie podatny na różnorodne zmiany, płynące ze strony osób komunikujących się i z ich otoczenia [1], [2], [3]. Wszystkie te okoliczności sprawiają, że dany sygnał może zostać odczytany inaczej w zależności od sytuacji, w której się pojawia, a jego znaczenie niejednokrotnie ulega daleko idącym przekształceniom. Komunikacyjne kody są czytelne przede wszystkim w ramach danej kultury i w jej kontekście powinny być rozpatrywane. Wszystkie aspekty kulturowych trybów porozumiewania się są przedmiotem badań antropologii komunikacji. Dyscyplina ta wywodzi się z szerokiego nurtu badań antropologii kulturowej, w której podkreśla się zarówno funkcje przekazu językowego, jak i rolę interakcji niewerbalnych, kształtujących charakter danej relacji i nadających jej odpowiedni status społeczny [4]. W tej perspektywie ukształtowały się koncepcje kinezyki [5], zajmującej się tematyką komunikacji niewerbalnej oraz proksemiki, mówiącej o znaczeniu relacji przestrzennych w komunikowaniu [6] (zob. Kulturowe znaczenia komunikacji niewerbalnej ). Antropologowie zwrócili też uwagę na fakt, że ludzie mówiący różnymi językami inaczej postrzegają i wyrażają świat, co prowadziło do ustalenia koncepcji relatywizmu językowego (zob. Języki komunikacji ).", "Rewolucja technologiczna i dynamiczny rozwój nowych mediów otworzyły możliwości bezprecedensowych przekształceń i progresji w obszarze komunikacji. W sieci wybieramy dowolny czas spotkania, możemy tam wykreować swój nowy wizerunek, nadać sobie odmienne imię, pojawiać się w różnych miejscach jednocześnie. Mamy niezwykle szeroki dostęp do informacji z całego świata. Sprawne funkcjonowanie w tych warunkach wymaga ciągłego nabywania nowych kompetencji i umiejętności. Jak słusznie zauważa Sherry Turkle: „Teraz nie zależy nam na zadowoleniu z życia, chcemy czerpać satysfakcję z życia kompozytowego. Przeszliśmy z wielozadaniowości w wielo-życiowość” [7]. Nowe możliwości niosą z sobą nieznane wcześniej wyzwania, jak choćby to, wynikające z używania awatarów, które nie tylko uatrakcyjniają komunikację, lecz także przyczyniają się do kształtowania tożsamości ich użytkowników, a jednocześnie korzystanie z nich może prowadzić do problemów, związanych choćby z doświadczeniem dotkliwej samotności (zob. Ciało awatara w komunikacji ). Te i inne aspekty komunikowania w rzeczywistości wirtualnej, a także związane z nimi dylematy dopiero stają przed nami jako nowa forma rzeczywistości, a zarazem przedmiot badań.", "Fundamentalne zmiany kulturowo-cywilizacyjne dotyczą też świata rozciągającego się poza przestrzenią wirtualną. Zagrożenia klimatyczne, wzmożenie ruchów migracyjnych występujących na całym świecie, szerząca się pandemia – wszystkie te okoliczności pogłębiają niepewność, odczuwaną zwłaszcza przez członków pokoleń wchodzących dopiero w dorosłe życie. Bezprecedensowe okoliczności wymagają wypracowania nowych struktur komunikacji – językowej i pozawerbalnej, a także cyfrowej, w której najskuteczniej mogłyby wyrazić się negocjacje, dotyczące koegzystencji ludzi reprezentujących różne stanowiska światopoglądowe. Nawet jeśli ten postulat brzmi utopijne, dążenia w nim wyrażone stają się pewną koniecznością w sytuacji, gdy coraz więcej społeczeństw jest podzielonych na wzajemnie skłócone i nastawione na konfrontację „plemiona”.", "W dziedzinie antropologii komunikacji ciągle pojawia się więcej pytań niż odpowiedzi. Rozdział poświęcony tej problematyce stanowi więc pewne podsumowanie dotychczasowych badań w tej dziedzinie, a także zawiera sugestie przyszłych obszarów naukowych eksploracji, które rysują się w tym kontekście." ]

[]

[ "Dziedziną, która jest niezwykle użyteczna dla zrozumienia motywów i sposobów stosowanych przez ludzi do komunikowania się z innymi, jest psychologia stosunków międzyludzkich. Jedna z teorii komunikowania się (tzw. teoria oceny społecznej Muzafera Sherifa), wyjaśnia, że po usłyszeniu jakiegoś komunikatu, natychmiast oceniamy go na naszej wewnętrznej skali potrzeb. Ten proces odbywa się w naszym umyśle i jest w dużej mierze nieświadomy. Ocena tej samej sytuacji, zdarzenia, osoby, rzeczy, idei może, a nawet musi się różnić u osób, będących w procesie komunikacji [1]. Przyczyna różnic w ocenie znajduje się w naszym mózgu oraz w jego niematerialnej emanacji – umyśle. Aby zrozumieć, skąd mamy pewne przekonania, wierzenia, określony system wartości, swoje postawy wobec czegoś lub kogoś, dlaczego nie zawsze wzajemnie się rozumiemy i dlaczego jednym z nas jest łatwo się porozumiewać z ludźmi, a dla innych jest to nieosiągalne, warto poznać mechanizm kształtowania się umysłu i typu osobowości, których zręby powstają w bardzo wczesnym dzieciństwie.", "Według Erica Berne’a [2], twórcy analizy strukturalnej i transakcyjnej, człowiek od chwili narodzin potrzebuje do rozwoju umysłu i kształtowania się osobowości wielu rodzajów bodźców, głównie dotyku, głosu, obecności drugiego człowieka. Bez nich nie jest w stanie przetrwać. Rodzaj, intensywność i jakość tych bodźców wpływają na powstanie indywidualnego skryptu życiowego człowieka, według którego będzie on w przyszłości funkcjonował społecznie, komunikował się skutecznie lub nie, umiał wchodzić w satysfakcjonujące związki, potrafił współpracować z innymi etc. Berne wprowadził termin transakcji jako podstawowej jednostki kontaktu społecznego z drugim człowiekiem. Wzorce transakcji przekazują nam w pierwszych latach naszego życia opiekunowie – rodzice, a następnie szerzej rozumiane otoczenie dziecka. Stają się oni niejako naszymi liniami papilarnymi, określają typ naszej osobowości i niełatwo je zmienić, choć jest to możliwe.", "Inną koncepcję rozwoju umysłu stworzył Basil Bernstein, angielski socjolingwista. Wprowadził on terminy kodu rozwiniętego i kodu ograniczonego. Zajmował się badaniem języka, którym posługują się dzieci. Definiował socjalizację jako proces komunikacyjny, w którym język odgrywa rolę „przewodnika po świecie”. Językowe sposoby ujmowania rzeczywistości stabilizują się „tworząc poznawczą, społeczną i uczuciową orientację dziecka” [3]. Jak twierdził Bernstein, w kontekstach socjalizacyjnych „dziecko, otrzymując od rodziców informacje na temat zasad porządkujących rzeczywistość, uczy się reguł klasyfikacji oraz form komunikowania. Jeżeli w tych (…) kontekstach przeważa użycie znaczeń partykularnych, lokalnych, ściśle powiązanych z kontekstem wypowiadania lub nie są one wyrażone w sposób bezpośredni środkami werbalnymi, to mamy do czynienia z kodem ograniczonym. Jeśli natomiast wypowiedzi wychodzą poza kontekst użycia, odwołują się do uniwersalnych znaczeń zwerbalizowanych, u ich podłoża leży kod rozwinięty. Bernstein wykazał w badaniach, że w rodzinach należących do klasy średniej realizowany jest (…) przede wszystkim kod rozwinięty, a w rodzinach z klasy robotniczej – kod ograniczony” [4].", "Kolejna koncepcja rozwoju umysłu stworzona została przez neuropsychologów. Daniel J. Siegel definiuje umysł jako zjawisko, które wyłania się z aktywności naszego mózgu. Jego strukturę zaś i funkcje w nim zachodzące bezpośrednio tworzą i wpływają na nie nasze osobiste doświadczenia interpersonalne [5]. Dzięki aktywacji dróg neuronalnych przez bodźce przychodzące ze świata zewnętrznego: głosy, obrazy, zapachy, smaki, doświadczenia fizyczne, głód, odczuwanie zimna, bólu itp. nabywamy owo doświadczenie. Mimo, że przez całe życie taka aktywacja może kształtować połączenia w mózgu, uznaje się, że to wczesnodziecięce doświadczenia mają największy wpływ na nasz umysł, ponieważ główne struktury naszego mózgu, w tym ważna dla naszego funkcjonowania struktura samoregulacji emocji, powstają właśnie w dzieciństwie [6]. W taki sposób dochodzimy do ważnego odkrycia, że jakość relacji, komunikacji i doświadczeń z naszymi rodzicami lub opiekunami ma decydujący wpływ na tworzenie się wzorców komunikacji, które będziemy odtwarzać w przyszłości. Związane jest to z rodzajem przywiązania, które już w wieku około siedmiu miesięcy zaczynamy budować z naszym głównym opiekunem, najczęściej z matką. Według Johna Bowlby’ego [7] wielokrotnie powtarzane doświadczenia z opiekunem zostają zakodowane w pamięci utajonej jako modele umysłowe lub schematy przywiązania. W przyszłości każda osoba będzie automatycznie (nie uruchamiając mechanizmu przypominania) odtwarzała te modele umysłowe. I to one określą nasze charakterystyczne cechy w życiu dorosłym. Rozwijający się umysł dziecka nie ma możliwości intelektualnych do samodzielnego funkcjonowania. Musi korzystać z umysłu opiekuna. Jeśli opiekun jest wrażliwy na sygnały (najczęściej niewerbalne) wysyłane przez dziecko i potrafi dostroić się do nich, dziecko przywiązuje się do niego z ufnością. W rezultacie ta dostrojona komunikacja jest intymna i kooperacyjna, i odbywa się bez słów. Obie osoby, „matka” (niekoniecznie matka biologiczna, może to być też najważniejszy opiekun niemowlęcia) i dziecko, funkcjonują w tym samym rytmie – ona wyczuwa potrzeby dziecka, ono buduje w sobie poczucie bezpieczeństwa dzięki bezpiecznej i porozumiewającej się z nim bez słów „matce”. Można więc stwierdzić, że rozwinięcie przez dziecko ufnego przywiązania będzie skutkowało zdolnością dziecka do odważnego eksplorowania świata, oddzielania się od opiekuna bez lęku i do zdrowego dojrzewania. W dorosłym życiu tak rozwijające się dziecko będzie umiało radzić sobie w sposób dojrzały z frustracją, z trudnymi sytuacjami, ze stratą, będzie wrażliwe na komunikację niewerbalną, będzie umiało budować trwałe związki, nazywać i przeżywać adekwatne emocje, a także samo je regulować [8].", "Wzorce komunikowania się człowieka nabyte we wczesnym dzieciństwie będą się odtwarzały w sposób automatyczny, nieświadomie i pozwolą mu na satysfakcjonujące życie; będzie on też zdolny do empatycznego dostrajania się do innych. Słowem, jego kompetencje i umiejętności społeczne (także komunikacyjne) będą wysokie. Sytuacja znacząco się zmienia, gdy dziecko, w odpowiedzi na patologiczne wzorce komunikacji swojego opiekuna, rozwinie przywiązanie nieufne. W przyszłości będzie najprawdopodobniej oceniane jako „chłodne”, a jego kompetencje społeczne i komunikacyjne będą w znacznym stopniu upośledzone [9].", "Omówiona jako ostatnia koncepcja formowania się umysłu człowieka zakłada, że większość z nas nie jest skazana na typ umysłu ukształtowany w dzieciństwie. Umysł, który powstaje z aktywowania procesów w mózgu dzięki bodźcom docierającym do niego z zewnątrz, w interakcji z innymi, może się zmieniać. Zmiana bowiem zależna jest od doświadczenia relacyjnego – to ono powoduje tworzenie się nowych połączeń w mózgu, które z kolei wpływają na poszerzenie naszych kompetencji społecznych. Osoby, które w dzieciństwie rozwinęły jakieś formy nieufnego przywiązania mogą – dzięki znaczącej relacji z partnerem, przyjacielem, terapeutą, mentorem – przyswoić sobie ufny model przywiązania i wykazywać zintegrowaną osobowość, pozwalającą na rozwijanie efektywnej i empatycznej formy komunikacji interpersonalnej [10]." ]

[]

[ "Ludzie potrzebują innych ludzi, aby zaspokoić podstawowe potrzeby fizjologiczne i psychologiczne. Muszą zatem sprawić, by inni dali im potrzebne do życia dobra bądź to dobrowolnie, bądź też ich do tego nie tyle zmusić (choć i tak się zdarza), co skłonić. Metody takiego nakłaniania nie zawsze bywają etyczne. Ludzie w każdym z tych przypadków muszą się ze sobą komunikować. Kierując się instynktem przetrwania, przede wszystkim staramy się, żeby inni nas nie „zabili”, dosłownie i w sensie przenośnym. To nam zazwyczaj nie wystarcza – chcemy, żeby ludzie nas lubili i byli wobec nas życzliwi. Aby tak się stało, powinniśmy przedsięwziąć konkretne działania i wykazać się odpowiednimi cechami osobistymi.", "Lubimy ludzi, którzy dostarczają nam maksimum nagród przy minimum kosztów. Ta ogólna teoria ma swoje bardziej szczegółowe aspekty: takich, którzy mają podobne poglądy – w nagrodę zyskujemy potwierdzenie, że mamy rację, lubimy bardziej tych, z którymi choćby jakiś czas współpracowaliśmy – nagrodą jest wspólnota przeżyć, fakt, że nam pomagali, dzielili nasz trud. Zresztą przebywanie ze sobą zwiększa też tolerancję i redukuje uprzedzenia, a to ludzi do siebie zbliża. Lubimy także tych, z którymi łączy nas trudna sytuacja czy cierpienie. Lubimy wreszcie bardziej ludzi ładnych, niż brzydkich – nagrodą są pozytywne odczucia „estetyczne” [1]. Atrakcyjność fizyczna wiąże się ze zjawiskiem aureoli, polegającym na tym, że określona pozytywna cecha człowieka rzutuje na sposób postrzegania przez innych wszystkich pozostałych jego cech. Wiele badań dowodzi, że atrakcyjność fizyczna stanowić może źródło takiej właśnie „aureoli” [2].", "Chociaż lubimy ludzi ładnych i chętniej im ulegamy, nie we wszystkich sytuacjach wygląd będzie kluczową zmienną wpływającą na stopień sympatii, jaką obdarzamy innych. Lubienie kogoś jest bowiem rezultatem wielu czynników, z których jednym z najważniejszych jest podobieństwo. Darzymy sympatią ludzi podobnych do nas „niezależnie od tego, czy podobieństwo dotyczy wyznawanych przekonań, cech osobowości i charakteru, stylu życia, czy doświadczeń życiowych [3]. Ze względu na podstawową ludzką potrzebę afiliacji, towarzystwa innych, często podporządkowujemy się im, aby zyskać akceptację. Dostosowujemy się do norm społecznych, czyli ukrytych (a czasem jawnych) reguł przyjętych przez grupę zachowań, wartości i przekonań, by ich członkowie darzyli nas sympatią [4]. Sięgamy zatem po konformizm, czyli takie zachowania – niekoniecznie wynikające z naszych osobistych przekonań – które pomagają nam uzyskać pochwałę, uniknąć śmieszności, upodobnić się do kogoś, kogo szanujemy, podziwiamy lub też usprawiedliwić jakieś nasze poczynania. Takie zachowania są po prostu rozsądne i sprawiają przyjemność – to nasza nagroda. Jak to robimy? Po pierwsze chwalimy innych i lubimy też być chwaleni. Pochwała jednak nie zawsze jest nagrodą. Gdy jest psychomanipulacją, czyli gdy chwalący nie robi tego szczerze, ale oczekuje jakiejś osobistej korzyści, sympatia do niego wygasa. Podobnie rzecz się ma z wyświadczaniem nam przysług: jeśli są one bezinteresowne, to lubimy te osoby, gdy jednak przysługa pociąga za sobą konieczność rewanżu lub gdy ludzie je świadczący odnoszą własne korzyści z takiego zachowania przestajemy ich lubić. Wiele eksperymentów potwierdza fakt, że aby samemu być lubianym, należałoby nie tylko robić coś dla innych, ale też umieć skłonić innych do tego, aby robili coś dla nas [5].", "Dla pozyskania sympatii i akceptacji otoczenia nie mniej istotne są cechy naszej osobowości. Lubimy osoby szczere, kompetentne, inteligentne, energiczne etc. Zbytnia doskonałość zniechęca ludzi, konfrontuje ich bowiem z własną niedoskonałością. Popełniając celowo błąd możesz sprawić, że sympatia do ciebie wzrośnie, bo staniesz się dzięki temu bardziej ludzki, zjawisko to nazwano „efektem potknięcia” [6]. Rober Cialdini [7] sprawnie podsumowuje czynniki decydujące o wzajemnej sympatii – niezwykle istotnej dla procesu porozumiewania się między ludźmi. Oprócz już wymienionych (fizycznej atrakacyjności, podobieństwa, komplementowania) wskazuje także na aspekt związany z częstością kontaktów, zwłaszcza tych o przyjemnym charakterze, np. w czasie wzajemnej i udanej współpracy oraz na aspekt „znaności” – z reguły bardziej lubimy to, co znamy. Według tego autora elementem nasilającym sympatię do drugiego człowieka jest także jego skojarzenie z kimś lub czymś, co już lubimy.", "Początkowa sympatia bywa wstępem do głębszych uczuć, które prowadzą do stworzenia trwałej relacji. Komunikowanie się w bliskim związku nie jest łatwe. Bogdan Wojciszke wskazuje na pułapki w komunikacji partnerów. Jedną z nich jest pułapka dobroczynności, czyli „zagłaskiwania kota na śmierć”. „Wydaje się, że otwarte wyrażanie negatywnych emocji i ocen może zdziałać więcej dobrego (…), niż stałe ich tłumienie i wypieranie się ich (…)” [8]. Podobnie rzecz się ma z bezkonfliktowością w związku. Konflikt celów, wartości i interesów jest nieuchronny w związkach, szczególnie gdy partnerzy bardzo się różnią od siebie. Unikanie konfliktów dla świętego spokoju „zagraża poważnie związkowi, uniemożliwiając partnerom zlikwidowanie źródła konfliktu, (...) pozbawia umiejętności porozumiewania się i czerpania radości z pojednania” [9].", "Interesujące podejście do rozumienia procesu komunikowania w bliskich związkach i w komunikacji z innymi zaproponował Eric Berne. W przetłumaczonej na kilkadziesiąt języków pracy „W co grają ludzie” [10], po raz pierwszy wydanej w latach 60. XX w., przedstawia zagadnienie stosunków międzyludzkich w kategoriach tzw. analizy transakcyjnej. Omawia typowe sytuacje społeczne, ujmując je w konwencji \"gier\". Uczy sposobów poprawy wzajemnych kontaktów między ludźmi, pozwalając czytelnikowi lepiej zrozumieć zarówno siebie, jak i drugiego człowieka. Założenia jego koncepcji poddał interpretacji Zbigniew Nęcki [11]. Podkreśla on, że według Berne’a potrzeba kontaktu społecznego jest dla człowieka równie ważna, jak potrzeby biologiczne. Potrzeby aprobaty i uwagi ze strony innych są kluczowe. W niemowlęctwie kontakt odbywa się przez dotyk, a w późniejszym okresie za pomocą słów i komunikatów niewerbalnych. Już w dzieciństwie utrata satysfakcjonującej dziecko formy kontaktu z rodzicem powoduje nieświadome poszukiwanie innych form pozyskiwania uwagi i akceptacji otoczenia. Berne nazwał je „grami”. Jak podkreśla Nęcki, stosowanie tych gier w dorosłym życiu jest przejawem rozwinięcia patologicznej formy komunikacji. Zdrowa, dojrzała i skuteczna komunikacja dorosłych ludzi opiera się na zachowaniach, w których korzystamy z trzech umiejętności:", "Człowiek dojrzały sam kieruje świadomie swoim zachowaniem. W \"grach\" natomiast nieświadomie realizuje swoje potrzeby zdobywania uwagi i akceptacji, patologicznie manipulując innymi. Gier uczymy się we wczesnym dzieciństwie. Odkrycie i nazwanie ich, poddanie świadomej kontroli wymaga dużej pracy. W tym zadaniu często pomocna jest psychoterapia [12].", "Materiały dodatkowe", "Źródło: TED, 10 ways to have a better conversation: Celeste Headlee at TEDxCreativeCoast, 08.03.2016 (dostęp 21.08.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=R1vskiVDwl4" ]

[]

[ "Deborah Blum – autorka książki \"Mózg i płeć. O biologicznych różnicach między kobietami i mężczyznami\" – opierając się na badaniach wielu naukowców, już pod koniec ubiegłego stulecia stwierdziła, że różnice między mózgiem kobiety i mężczyzny są znikome, praktycznie nie istnieją [1]. Od tamtej pory neurobiologia stała się dziedziną nauki dynamicznie się rozwijającą i te wcześniejsze wyniki potwierdzają późniejsze badania, jak choćby opublikowane przez izraelską badaczkę, Daphnę Joel wraz ze współpracownikami [2]. Tymczasem, gdy przyglądamy się komunikacji kobiet i mężczyzn, łatwo możemy zaobserwować różnice w stylu komunikacji. Czym możemy zatem wytłumaczyć te różnice? Jedną z najważniejszych przyczyn jest kultura i cywilizacja, w której kobiety i mężczyźni żyją. To one determinują różne sposoby wychowywania dziewczynek i chłopców, zawierają wzorce zachowań przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jak twierdzi Peter Hartley, dyskusje na temat różnic między kobietami i mężczyznami częściej wynikają ze społecznych stereotypów i nie są oparte na bezpośrednich obserwacjach [3]. Nie należy zapominać, że najważniejszym powodem różnic w sposobach komunikacji między ludźmi (w tym między kobietami i mężczyznami) są różnice osobowościowe, wynikające z innej socjalizacji pierwotnej (w rodzinie) oraz z innego temperamentu, który jest wrodzony i niełatwo ulega modyfikacji. Wśród obszarów, na których skupiają się badacze analizujący różnice w komunikowaniu się kobiet i mężczyzn, zwracają uwagę dwa: język i komunikacja niewerbalna.", "Język Język jest potężnym narzędziem odgrywającym ważną rolę na różnych poziomach komunikowania [4]. Dzięki językowi możemy przekazywać innym swoje myśli, postawy, możemy informować; język może być narzędziem wpływu społecznego, perswazji, pozwala nie tylko przekazywać wiedzę, ale również manipulować. Rozważając kwestie dotyczące wypowiedzi i płci, warto zwrócić uwagę na obszary różnic i podobieństw w mowie kobiet i mężczyzn. Jak wskazują Ronald B. Adler, Lawrence B. Rosenfeld i Russell F. Proctor II [5], analizując szereg badań na temat języka płci, wyróżnić tu można trzy podejścia:", "Wiele różnic ujawniających się w języku kobiet i mężczyzn, które na pierwszy rzut oka wydają się związane z płcią, po głębszej analizie można przypisać także innym czynnikom wpływającym na sposób używania języka. Należą do nich m.in. światopogląd, sposób rozwiązywania problemów (współpraca vs. rywalizacja), orientacja seksualna, zawód, pozostająca w dyspozycji mówiącego władza [6].", "Komunikacja niewerbalna Badacze wskazują na rolę kontaktu wzrokowego w komunikacji międzyludzkiej, a szczególnie na zależność między władzą a mową oczu. Współczynnik dominacji wzrokowej odnosi się do długości czasu patrzenia na rozmówcę w trakcie dwóch aktywności komunikacyjnych, czyli mówienia i słuchania. Eugenia Mandal definiuje ten współczynnik jako „stosunek czasu patrzenia na rozmówcę w dwu trybach komunikacyjnych – podczas mówienia i słuchania” [7]. Ten współczynnik rośnie, gdy osoba mówiąca często spogląda na słuchającą, a gdy sama słucha, często odwraca wzrok. Kobiety mają niższy współczynnik dominacji wzrokowej niż mężczyźni [8]. Jednak i kobiety, i mężczyźni posiadający władzę i rozmawiający z osobami płci przeciwnej wykazują podobną proporcję czasu patrzenia w trakcie słuchania i mówienia. Zatem na współczynnik dominacji wzrokowej wpływ ma nie tylko płeć, ale i zakres posiadanej władzy [9]. W stylu komunikacji ważna jest również intonacja, kobiety zazwyczaj są w sposobie mówienia łagodniejsze, mówią bardziej miękko i mniej „dramatycznie” [10].", "Pomocna w zrozumieniu różnic w kobiecym i męskim stylu komunikacji jest typologia stylów komunikacji zaprezentowana przez Cheryl Hamilton [11]. Wyodrębnia ona cztery style komunikacji: zamknięty, ślepy, ukryty, otwarty. Twierdzi ona, że style komunikacji są wyznaczane w oparciu o ocenę częstości wykorzystywania dwóch istotnych elementów komunikacji międzyludzkiej, a mianowicie informacji zwrotnej (reakcji ze strony interlokutora w formie opinii, odczuć i informacji) i odsłaniania się (dobrowolnego dzielenia się swoimi odczuciami, informacjami, opiniami). Poszukiwanie informacji zwrotnej można przedstawić jako kontinuum: od sporadycznego do nadmiernego jej poszukiwania. Przy czym każda ze skrajności może wpływać na nieskuteczność komunikacji między dwiema osobami. Podobnie rzecz się ma z odsłanianiem. Zarówno jego całkowity brak, jak i nadmierna potrzeba odsłaniania się będą zakłócać komunikację. Większość badań wskazuje, że kobiety odsłaniają się w większym stopniu niż mężczyźni. Podobnie jest w przypadku informacji zwrotnej, jaką jest wyrażanie empatii. Dbałość o relacje, wsparcie, empatia i zrozumienie stanowić mogą ważne źródło zadowolenia z rozmowy oraz bodziec do dalszych i dłuższych kontaktów zaprzyjaźnionych kobiet [12]. Mężczyźni zaś skupiają się na aktualnym celu, zadaniu i problemie. Można zatem wnioskować, że kobiety częściej używają stylu ślepego (nadmierne odsłanianie się i sporadyczne poszukiwanie feedbacku) i otwartego (nadmierne poszukiwanie feedbacku i nadmierne odsłanianie się), mężczyźni zaś zamkniętego (sporadyczne poszukiwanie feedbacku i sporadyczne odsłanianie się) oraz stylu ukrytego (sporadyczne odkrywanie się i nadmierne poszukiwanie feedbacku). Jednak zastrzec należy, że ostatecznie o stylu komunikacji człowieka decyduje nie jego płeć, a typ osobowości.", "Materiały dodatkowe", "Źródło: Jack Canfield, How Men and Women Communicate Differently, 26.07.2018 (dostęp 07.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=1W_CBoEjRXA&feature=youtu.be", "Źródło: Audrey Nelson PhD, A Paradigm for Understanding How Men and Women Communicate, 30.04.2014 (dostęp 07.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=Ooc5pOrYP24&feature=youtu.be" ]

[]

[ "Jednym z tematów interesujących badaczy w komunikacji interpersonalnej są typy zachowań w relacji z drugim człowiekiem. Nasze zachowania społeczne kształtują w największym stopniu wczesnodziecięce doświadczenia relacyjne, wrodzony typ temperamentu, kultura, szeroko pojęte otoczenie, szczególnie grupa rówieśnicza oraz indywidualny sposób doświadczania i przetwarzania zdarzeń. Wszystkie te czynniki składają się na swoisty i niepowtarzalny typ osobowości każdego z nas.", "Według niektórych teoretyków osobowość reprezentuje takie cechy charakterystyczne, z których w sposób jednoznaczny i przewidywalny można wnioskować o zachowaniu danej osoby [1]. Nie wszyscy badacze akceptują jednak utrwalony w powszechnej definicji zestaw zasad: 1/ że to wyłącznie cechy osobowości wpływają na nasze zachowanie, 2/ że są one stałe, nie zmieniają się w czasie i 3/ że są specyficzne dla każdej osoby. Peter Hartley twierdzi, że mamy wiele indywidualnych cech charakteru, że mają one wpływ na nasze zachowanie i komunikowanie się z innymi i są tylko jednym z czynników je determinujących. Uważa on również, że cechy osobowości wpływają na nasze sposoby komunikacji w dwojaki sposób: predestynują nas do określonych zachowań, ale równocześnie stwarzają wiele ograniczeń w sposobie komunikowania się z innymi. Optymistyczne jest jednak to, że możemy te ograniczenia przekraczać, pod warunkiem, że będziemy ich świadomi. W tym celu powinniśmy dobrze poznać swój typ osobowości i pracować nad świadomą zmianą nieefektywnych (z punktu widzenia skutecznej komunikacji) sposobów zachowań [2]. Pomocne w tej zmianie są treningi asertywności. Próbny trening asertywności dostosowany do warunków polskich stworzyła w 1988 roku Maria Król-Fijewska. Zmodyfikowaną jego wersję, przetestowaną na grupie dwustu uczestników, autorka opublikowała 5 lat później [3]. Pozostaje on do dzisiaj jednym z najlepszych podręczników do samodzielnego przeprowadzenia treningu asertywności. Program tego treningu obejmuje uczenie się nowych umiejętności w następujących obszarach: obrona swoich praw, wyrażanie uczuć negatywnych i pozytywnych, przyjmowanie uczuć i opinii innych osób, stanowienie swoich praw, wyrażanie swoich opinii i przekonań, publiczne zabieranie głosu, asertywne reakcje na poczucie krzywdy lub winy. Ostatnim tematem programu treningu jest praca nad swoim monologiem wewnętrznym, czyli rozpoznawanie i zamiana takich przekonań na własny temat, które blokują zachowania asertywne.", "Wśród repertuarów zachowań w komunikacji międzyludzkiej wyróżnia się trzy podstawowe style komunikacji: pasywny, agresywny i asertywny [4]. O. Hargie, C. Saunders i D. Dickson (1996) proponują je jednak umieścić na dwóch podstawowych płaszczyznach: 1/ od ekspresji pośredniej do bezpośredniej, 2/ od zachowania pod przymusem do zachowania pozbawionego przymusu. Gdy stosujemy ekspresję pośrednią i przy zachowaniu pozbawionym przymusu, mamy do czynienia z uległym stylem zachowania. Gdy zachowanie jest pozbawione przymusu i gdy występuje ekspresja bezpośrednia, styl zachowania określamy jako asertywny. Gdy zaś występuje ekspresja bezpośrednia, a zachowanie jest pod przymusem, styl nosi miano agresywnego. Obok tych trzech podstawowych stylów wyróżnia się styl czwarty: pośrednio agresywny, gdy występuje ekspresja pośrednia i zachowanie pod przymusem [5].", "Zachowanie uległe charakteryzuje się unikaniem konfliktów i podporządkowywaniem się oczekiwaniom innych, zgodą na wykorzystywanie przez nich. W zachowaniu werbalnym słychać przepraszający ton, lękliwość i niechęć do wyrażania własnych opinii. Osoby takie są słabe i podatne na manipulację, nie wzbudzają zaufania i paradoksalnie budzą niechęć, a nawet irytację. Zachowanie agresywne nacechowane jest potrzebą dominowania bez uwzględniania potrzeb i uczuć innych osób, stosowaniem gróźb, używaniem podniesionego głosu, krzyku, przerywaniem wypowiedzi innych, stosowaniem wrogiego, uporczywego kontaktu wzrokowego, obrażaniem, poniżaniem, ośmieszaniem oraz używaniem przemocy fizycznej i psychicznej. Takie osoby są nie tylko nielubiane, ale wywołują u innych reakcje agresywne. Zachowania asertywne zaś można uznać za złoty środek w komunikacji międzyludzkiej. Cechują je otwartość, precyzja i spontaniczność wypowiedzi, równowaga emocjonalna, spokojny ton głosu, uważne słuchanie, empatyczne i adekwatne reagowanie na komunikaty werbalne i niewerbalne, dopasowywanie się do interlokutora, odważne komunikowanie własnych opinii, emocji i postaw [6].", "Te same style zachowań odnaleźć można w czterech postawach życiowych sformułowanych przez twórców tzw. analizy transakcyjnej, Erica Berne’a i Thomasa A. Harrisa. Biernemu stylowi zachowania odpowiada tu postawa życiowa wyrażająca przekonanie: ja nie jestem OK, a ty jesteś OK. Osoba taka czuje się bezradna i bezbronna wobec innych, unika konfrontacji i trudności, ucieka od działania i ryzyka, często popada w depresję. Zachowanie agresywne prezentuje w tym ujęciu postawa: ja jestem OK, ty nie jesteś OK. U jej podstaw tkwi przekonanie, że inni nie zasługują na szacunek. Ludzie tacy zwykle widzą źdźbło w oku bliźniego, odrzucają bliskość, czują pogardę do innych, w poczuciu własnej wyjątkowości. Zachowanie asertywne zilustrowano w tej koncepcji postawą: ja jestem OK i ty jesteś OK, skupiającą w sobie najbardziej korzystne, dla skutecznej komunikacji między ludźmi, cechy osobowości, czyli empatię, kulturę osobistą, życzliwość, czułość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych i dla inności, umiejętność adekwatnego stosowania werbalnych i niewerbalnych sposobów komunikacji, gotowość budowania trwałych relacji [7].", "Wszystkie te cechy odnajdziemy w klasycznej definicji asertywności: „Zachowanie asertywne to zespół zachowań interpersonalnych, wyrażających uczucia, postawy, życzenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie i prawa innej osoby (osób). Zachowanie asertywne może obejmować ekspresję takich uczuć jak: gniew, strach, zaangażowanie, nadzieję, radość, rozpacz, oburzenie, zakłopotanie itd., ale w każdym z tych przypadków uczucia te wyrażane są w sposób, który nie narusza praw innych osób. Zachowanie asertywne odróżnia się od zachowania agresywnego, które wyrażając uczucie, postawy, życzenia, opinie lub prawa nie respektuje tych samych elementów u innych osób” [8]. Zachowanie asertywne nie jest nakazem, ale indywidualną decyzją człowieka. Rozważając, czy rzeczywiście je wybrać, warto wziąć pod uwagę, że stanowi ono alternatywę dla osobistej bezsilności i manipulacji i sprzyja kształtowaniu równości w relacjach międzyludzkich. Zachowanie asertywne nie ma bowiem na calu osiągnięcia dominacji nad innymi czy wywierania na nich nacisku, lecz doprowadzenie do jak najlepszej komunikacji między równymi osobami, otwartej i uczciwej komunikacji wzajemnej, opierającej się na współpracy i afirmacji. Tylko taka komunikacja jest procesem, dzięki któremu można osiągnąć równość i miejsce dla każdego w pluralistycznym świecie wielu kultur [9]." ]

[]

[ "Osoby, z którymi wchodzimy w interakcje, nie będą spełniały naszych oczekiwań, jeśli nie będą wiedziały, czego od nich chcemy. Liczenie na to, że inni zgadną, co myślimy i czego potrzebujemy lub czego się spodziewamy, jest nieuzasadnione i naraża nas na rozczarowania. Podstawą wartościowych i satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi jest komunikowanie im oczekiwań, jakie wobec nich odczuwamy. Jak zatem mówić, by być rozumianym i co, równie ważne, przekonującym? Jak wywierać wpływ na innych? Najkrócej można tę umiejętność zdefiniować jako „oddziaływanie na postawy, przekonania i zachowania bez stosowania siły czy władzy formalnej” [1]. Jest to działanie, które jest immanentnym elementem wszystkich relacji międzyludzkich – każdy z nas nieustannie wywiera wpływ na innych, chociaż nie zawsze robi to w sposób świadomy i intencjonalny. Nie ma w tym niczego niewłaściwego, o ile nie posuwamy się do manipulowania ludźmi. Z tym ostatnim mamy do czynienia wówczas, jeśli: „1/naszym zamiarem jest postawienie na swoim, bez względu na opinie innych, 2/jeśli celem jest to, aby inna osoba osiągnęła negatywny rezultat, 3/ jeśli kłamiesz w trakcie działania” [2]. Wywieranie wpływu zachodzi zatem wtedy, gdy pobudzamy kogoś do podjęcia korzystnego działania. Matthew McKay, Martha Davis i Patrick Fanning [3] sformułowali najważniejsze zasady skutecznej ekspresji:", "1. komunikaty powinny być bezpośrednie – czyli takie, które wykluczają kierowanie się założeniami, że inni wiedzą to samo, co my, że dla innych sprawa jest tak samo oczywista, jak dla nas, nie ma w nich miejsca na aluzje, sugestie czy niedopowiedzenia;", "2. komunikaty powinny być jasne i precyzyjne – czyli wyrażające wprost to, co rzeczywiście myślimy, czujemy i obserwujemy, by taki efekt osiągnąć powinno się stosować następujące wskazówki: a) nie zadawać pytań, kiedy trzeba wypowiadać twierdzenia, b) zachować spójność wypowiedzi w treści, tonie i języku ciała, c) unikać podwójnych komunikatów, które wzajemnie się wykluczają, d) skoncentrować się na jednej sprawie w danej chwili;", "3. formułować szczere komunikaty – pozbawione zakamuflowanych intencji czyli takie, w których deklarowany cel przekazu jest zgodny z rzeczywistym;", "4. budować wspierające komunikaty – czyli takie, dzięki którym druga osoba usłyszy, co mamy na myśli i nie poczuje się przy tym zdominowana i odepchnięta, należy unikać stosowania etykietek, sarkazmu, negatywnych porównań, osądzających wyrażeń, szantażu emocjonalnego.", "Fiona Elsa Dent i Mike Brent [4] wyróżniają kilka stylów wywierania wpływu. Na najbardziej ogólnym poziomie wskazują na metody Push i Pull. Pierwsza z nich polega na bezpośrednim, silnym i władczym, jasnym i stanowczym sposobie przedstawiania swoich propozycji. Jest to styl szybki, skoncentrowany i bardzo zrozumiały, ale jednocześnie sprawiający często wrażenie agresywnego, nieangażującego i aroganckiego. Ma swoje podstyle:", "Przeciwieństwem stylu Push jest metoda Pull, której istotą jest dyskusja i uczestnictwo zmierzające do wyznaczenia wspólnej płaszczyzny, wymiana opinii oraz doprowadzenie do rozwiązania akceptowalnego dla wszystkich. Styl ten, mimo że jest koncyliacyjny i zachęcający do zaangażowania wszystkie osoby, może być oceniany jako mało konkretny lub słaby. Trudno posługiwać się nim w sytuacji kryzysowej lub przy ograniczeniu czasu i krótkim deadline. Jego podstyle to:", "Dent i Brent podkreślają, że nie należy przywiązywać się do jednego stylu wywierania wpływu, a podejmując decyzję, który z nich zastosować w konkretnej sytuacji, warto wziąć pod uwagę okoliczności, ludzi i problem. Żaden styl nie jest a priori lepszy od pozostałych [6].", "By być skutecznym w wywieraniu wpływu, niezbędne jest zyskanie wiarygodności w określonych okolicznościach i wśród konkretnych odbiorców. Kluczowe w tym procesie jest posługiwanie się faktami zamiast opiniami czy emocjami oraz przypisane do osoby, która stara się wywrzeć wpływ, wiedza, doświadczenie i kompetencje w wybranej dziedzinie. Ogromne znaczenie ma nie tylko ich posiadanie, ale umiejętne posługiwanie się nimi. Chodzi tu zarówno o dobór argumentów, jak i sposób ich prezentowania. Argumenty, którymi staramy się przekonać do naszych racji rozmówców, powinny tworzyć szereg od prostych do złożonych lub od znanych do nieznanych oraz układać się w szyk dostosowany do odbiorcy (jego hierarchii wartości, możliwości intelektualnych, posiadanej wiedzy). Korzystne jest także pozostawienie silnego argumentu na zakończenie wypowiedzi, można też stosować szyk polegający na umieszczeniu mocnych argumentów na początku i na końcu komunikatu. Argumenty istotnie na siebie oddziałują, ale jeżeli na początku przedstawia się silne argumenty, a na końcu nieprzekonujące, to wypowiedź w całości może być uznana za pozbawioną sensu [7]. Duże znaczenie ma też kreatywność, jaką wykażemy, przedstawiając swoje argumenty – warto posługiwać się obrazami, metaforami, symbolami. Równie ważnym narzędziem dla skutecznego wywierania wpływu jest technika łączenia punktów widzenia własnych i innej osoby – budowanie między nimi mostu, tak by stworzyć wspólny grunt. Pomaga to w tworzeniu wzajemnego zrozumienia i dochodzenia do wspólnych rozwiązań. Podobną rolę spełnia technika posługiwania się pozytywnym językiem w miejsce negatywnego. Ludzie są bardziej otwarci na zmianę, jeśli sformułuje się swoją propozycję w sposób pozytywny [8].", "Wśród czynników, które wspomagają lub zakłócają wpływ, jaki wywiera mówiący na innych ludzi, badacze porozumiewania się identyfikują także schematy językowe świadczące o sile mowy. Osoby, których wypowiedzi są pozbawione manier mówienia sygnalizujących bezradność (zwrotów asekuracyjnych w rodzaju „wydaje mi się, że chciałbym”, wahań: „może spróbowalibyśmy”, form grzecznościowych, np. „proszę mi wybaczyć, że pytam”, pytań wtrąconych „czyż nie?”, „prawda?”, zaprzeczeń, takich jak m.in. „być może nie warto o tym wspominać”), uznawane są za bardziej kompetentne, dynamiczne i atrakcyjne niż te, w których wypowiedziach słychać bezsilność [9].", "Skuteczne wywieranie wpływu jest procesem skomplikowanym i stanowiącym wyzwanie. Przestrzeganie przytoczonych wyżej wskazówek i zasad może pomóc w odniesieniu sukcesu na polu przekonywania innych.", "Materiały dodatkowe", "Źródło: TEDxTalks, How to use rhetoric to get what you want: Camille A. Langston at Ted-Ed 2016, 01.09.2016 (dostęp 13.07.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=3klMM9BkW5o", "Źródło: WSIiZ, Jak mówić, żeby nas słuchano?: Jerzy Bralczyk 2017, 04.04.2017 (dostęp 15.07.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=TG4ZAGnlPOY" ]

[]

[ "Komunikacja pozawerbalna to zagadnienie, co do którego istnieje wiele mitów. Czy rzeczywiście nasza komunikacja odbywająca się poza warstwą słowną ma aż tak duże znaczenie? Przywiązujemy wagę do słowa mówionego i pisanego, ale świadomość roli, jaką komunikacja pozawerbalna pełni w naszych codziennych kontaktach, skłania nas do myślenia. Komunikacja pozawerbalna to jeden z tych tematów, które obrosły różnorodnymi mitami i pozanaukowymi przekonaniami. W tym rozdziale postaramy się zweryfikować, co tak naprawdę wiemy o komunikacji niewerbalnej na podstawie literatury tematu i dostępnych badań. Umiejętności w obrębie komunikacji niewerbalnej mogą bowiem znacząco zwiększać naszą ogólną kompetencję w zakresie komunikowania się, co sprawia, że jest to temat zasługujący na uwagę.", "Komunikacja pozawerbalna zachodzi rozmaitymi kanałami przekazu, są nimi np.: postawa ciała, gesty, mimika twarzy, ton głosu, ubiór, ruch gałek ocznych, przedmioty, jakimi się otaczamy i posługujemy oraz wiele innych ( Rys. 1 ). Informacje pochodzące z tych kanałów przekazu interpretowane są przez nas często automatycznie, nieświadomie i bardzo szybko. Nawet czynniki, takie jak: płeć, wzrost, kolor skóry czy zapach są traktowane w interakcji między osobami jako informacje, które następnie przyczyniają się do formowania przekonań, sposobu prowadzenia rozmowy czy wyciągania wniosków. Stąd też wiele miejsca w różnych naukach społecznych poświęca się badaniom dotyczącym tworzenia się i powstawania stereotypów na temat np. czyjegoś charakteru, moralności czy sprawności, m.in. na bazie pojedynczych niewerbalnych wskazówek.", "Funkcje komunikacji niewerbalnej Sygnały pozawerbalne stanowią często uzupełnienie informacji przekazywanych w sposób słowny a czasem nawet je zastępują na przykład, gdy posługujemy się gestem, by wyrazić entuzjazm (podniesiony kciuk lub złączony kciuk i palec wskazujący), zwątpienie (dłoń lekko wahająca się w poziomie lub wzruszenie ramionami) czy gniew (zaciśnięta pięść, wymachiwanie palcem wskazującym). Sygnały pozawerbalne pozwalają też czasem przekazać coś, czego nie potrafimy lub nie chcemy wyrazić słowami, podkreślają lub wyróżniają dany fragment wypowiedzi, pobudzają i energetyzują przekaz. Mogą także wywierać pozytywny lub negatywny wpływ na przebieg rozmowy. Kompetentne używanie znaków pozawerbalnych – takich jak: nachylanie się w stronę rozmówcy, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, kiwanie głową – zachęcają do kontynuowania rozmowy i wzbudzają poczucie zaufania. Przeciwnie uciekanie wzrokiem, spoglądanie na zegarek czy przyjmowanie tzw. zamkniętej postawy (ręce skrzyżowane na piersi, skrzyżowane nogi podczas siedzenia, ustawienie się bokiem do rozmówcy) może powodować wycofanie się i zakończenie interakcji. Tak więc poza przekazywaną warstwą słowną, nasza postawa, mimika i gesty przekazują rozmówcom także inne bardzo cenne informacje kluczowe dla całego przebiegu interakcji świadczące o przychylności, zażyłości, gotowości do współpracy lub przeciwnie obojętności, lekceważeniu czy braku chęci współpracy.", "Komunikacja pozawerbalna zachodzi dzięki złożonym systemom współdzielonych społecznie symboli i znaków. Są one w gruncie rzeczy umowne, co dobrze obrazują różnice międzykulturowe. Dzięki współdzielonym społecznie normom i kodom znaczeniowym możemy szybko i sprawnie porozumiewać się z innymi w różnorodnych sytuacjach. Warto jednak pamiętać, że zróżnicowanie kompetencji między ludźmi w tym zakresie jest bardzo duże. Innymi słowy, są osoby świadome znaczenia komunikatów pozawerbalnych, które będą dostosowywały do wymogów sytuacji i efektu, jaki chcą osiągnąć, ton głosu, postawę ciała, wyraz twarzy, lecz także możemy spotkać (lub sami być tego przykładem) osoby, które bądź nie panują nad swoją fizjonomią, bądź też błędnie interpretują zachowania niewerbalne innych. Jak większość kompetencji także i te można jednak doskonalić począwszy od zwracania uwagi na swój sposób gestykulowania, ułożenie ciała czy przyjmowany wyraz twarzy. Dobrym narzędziem w tym celu są wideokomunikatory internetowe, które podczas rozmowy pokazują nam nie tylko wizerunek rozmówcy czy rozmówców, ale także okienko z naszą postacią. Możemy dzięki temu monitorować na bieżąco i weryfikować: co wyraża moja twarz i spojrzenie, o czym może świadczyć przyjmowana przeze mnie postawa ciała, co ‘mówią’ gesty, jakimi się posługuję, etc.", "Postawa Postawa ciała może zdradzać wiele informacji. Przygarbiona sylwetka, ręce skrzyżowane na piersi, ustawienie się bokiem do innych – to sygnały, które intepretowane są jako bierność, uległość czy brak pewności siebie. Wyprostowana postawa, broda uniesiona lekko ku górze i utrzymywanie kontaktu wzrokowego z kolei, będą odczytywane jako pewność siebie, wysoki status, siła. Wskazówki te, choć nie zawsze stanowią trafne odwzorowanie rzeczywistości (np. możemy garbić się z powodu kontuzji lub zimna), są odczytywane i interpretowane przez ludzi natychmiastowo i w bardzo uniwersalny sposób. Ciekawe badania w tym zakresie przeprowadzili Dana Carney, Amy Cuddy i Andy Yap [2], udowadniając, że nie tylko postawa ciała odzwierciedla stany czy dyspozycje wewnętrzne osób, lecz możliwa jest relacja odwrotna – przyjmowana postawa ciała ma wpływ na samopoczucie osób.", "Wyraz twarzy Jako ludzie jesteśmy ewolucyjnie zaprogramowani, by zwracać baczną uwagę na twarze. Niemowlęta preferują wizerunek twarzy nad inne wizualne bodźce a dorośli potrafią prawie wszędzie dopatrzeć się ukrytych rysów twarzy (np. na szarych plamach księżyca czy na toście z serem – zob. https://www.bbc.com/news/magazine-22686500). Dzieje się tak nie bez powodu. Twarz komunikuje wiele ogromnie istotnych dla nas informacji przede wszystkim czy dana osoba jest do nas przychylnie nastawiona czy raczej warto unikać kontaktu z nią. Warto jednak pamiętać, że wnioskowanie na podstawie wyrazu twarzy może być efektywne głównie, jeśli chodzi o sytuacyjne dyspozycje raczej niż o trwałe cechy charakteru. Ludzie jednak zdają się wyciągać o wiele bardziej daleko idące wnioski na podstawie obserwacji wyrazu twarzy. Wiele ciekawych badań nad wnioskowaniem o cechach innych na podstawie wyglądu twarzy przeprowadził wraz z zespołem Alexander Todorov [3]. Jego badania nad tym, co nazwalibyśmy po prostu „pierwszym wrażeniem” zyskały zarówno uznanie w świecie nauki, jak i w mediach. Chcąc nie chcąc, ludzie nadal wnioskują o charakterze czy predyspozycjach innych na podstawie wyglądu. Jak pokazały badania Tudorova i współpracowników, główne cechy, jakie interpretujemy, przyglądając się innym, to dominacja (vs. uległość), kompetencje oraz to czy dana osoba wzbudza nasze zaufanie czy też nie. Z ewolucyjnego punktu widzenia są to rzeczywiście bardzo ważne dla nas informacje. Co pewnie nikogo nie zdziwi, oceny te zachodzą bardzo szybko (50 milisekund), automatycznie i nierzadko nieświadomie. Mimo to, mają ogromny wpływ na nasze późniejsze interakcje i są bardzo odporne na reewaluację. Na stronie Laboratorium Percepcji Społecznej Todorova można znaleźć wiele ciekawych materiałów dodatkowych w tym wizualizację komputerowo opracowanych twarzy tak, by przedstawiały wizerunek osoby uznawanej przez większość badanych za posiadające pewne konkretne cechy osobowościowe tj. ekstrawersja. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że badania nad trafnością ocen charakteru dokonywanych przez innych na podstawie wizerunku samej tylko twarzy są dość niejednoznaczne. Mimo to, wiele osób, w tym także w sytuacjach zawodowych wymagających precyzji i mających dalekosiężne konsekwencje, jak na przykład wyłanianie kandydatów i kandydatek do pracy, kieruje się właśnie w dużej mierze „intuicyjną” oceną predyspozycji danej osoby na podstawie samego tylko zdjęcia.", "Materiały dodatkowe" ]

[ { "name": "Definicja 1: Komunikacja pozawerbalna", "content": "to wszystkie zachowania, cechy i obiekty – inne niż słowa – które komunikują wiadomości i mają wspólne społeczne znaczenie [1]." } ]

[ "Przygotowanie do rozmowy kwalifikacyjnej powinno dotyczyć trzech kwestii: przygotowania merytorycznego, czyli wiedzy, doświadczenia i kwalifikacji, technik autoprezentacji oraz świadomości odczuwanego stresu. Ten ostatni element towarzyszy kandydatowi już przed rozmową kwalifikacyjną i zazwyczaj pozostaje z nim podczas całego spotkania. Nie ma jednej skutecznej metody na opanowanie stresu. Nasz system nerwowy jest tak skonstruowany, że gdy ocenia jakąś sytuację jako zagrażającą, reaguje. Nasze ciało wytwarza wówczas hormony stresu, m. in. adrenalinę i kortyzol, i to one są przyczyną napięcia i zdenerwowania, czasem wręcz lęku czy też podekscytowania. Są sygnałem dla nas, że wokół dzieje się coś alarmującego. Nie zawsze będzie to uczucie negatywne, ale za każdym razem wywoła ono silną reakcję emocjonalną. Taka jest natura emocji i ich skutków – efekt alarmu odbieranego przez układ limbiczny, który odpowiada za nasze emocje [1]. Skoro nie ma sensu walczyć z emocjami i ich skutkami, czyli działaniem hormonów stresu, to trzeba je spożytkować inaczej. Te sygnały i hormony to energia – warto wykorzystać ją dla osiągnięcia swojego celu.", "W sytuacji przygotowywania się do rozmowy kwalifikacyjnej, szczególne zastosowanie znajduje zasada: „ćwiczenie czyni mistrza”. Ośrodki funkcjonalne w mózgu, które odpowiadają za uczenie się, potrzebują treningu, dlatego wskazane jest przećwiczenie rozmowy przed lustrem, kamerą albo z zaprzyjaźnioną osobą. Ćwicz tak długo, aż mózg zapamięta dobrze zdania i zachowania, które chcesz wykorzystać podczas rozmowy. W przeciwnym razie hormony stresu mogą sprawić, że przekaz, jaki zaprezentujesz przyszłemu pracodawcy, nie będzie tym, na jakim ci zależy: „Wymiar intensywnego odczucia w emocjach często uniemożliwia dokonywanie spokojnych i rozsądnych ocen poznawczych. Kiedy jesteśmy ogarnięci intensywnymi uczuciami, niektóre z naszych intelektualnych zdolności nie funkcjonują już normalnie. Im bardziej intensywny stan emocjonalny, tym łatwiej o zaistnienie poznawczych zniekształceń” [2].", "Kompendium najważniejszych wskazówek, które mogą okazać się pomocne w skutecznym przygotowaniu się do rozmowy kwalifikacyjnej, znaleźć można m.in. w podręczniku, którego autorami są S. P. Morreale, B. H. Spitzberg, J. K. Barge [3]:", "Podobne zalecenia formułuje także w swoim podręczniku \"Skuteczna komunikacja w biznesie\" Cheryl Hamilton [4].", "Rozstrzygnięcie rozmowy kwalifikacyjnej zależy od bardzo wielu czynników. Poniżej znajduje się kilka kluczowych zaleceń sformułowanych przez osoby zajmujące się profesjonalną rekrutacją. Informacje pochodzą z wywiadu z Magdaleną Martynowską, psycholożką, specjalistką do spraw rekrutacji i komunikacji wewnętrznej w organizacji.", "Zachowania, których z kolei należy unikać to: obojętny wyraz twarzy, ironiczny uśmiech, zamknięta pozycja ciała, gesty lekceważenia (np. u mężczyzn szeroko rozstawione nogi, półleżąca pozycja na krześle, bawienie się przedmiotami, wiercenie się na krześle, zasłanianie ust często maskowane udawanym kaszlem lub stosowane do ukrycia ziewnięcia), pocieranie oczu, uszu (postrzegane jako oznaki fałszu lub niepewności, bądź po prostu niepokoju), drapanie się, ciągłe poprawianie ubrania, kurczowe ściskanie torebki czy teczki.", "W sytuacji stresu wszystko te zalecenia mogą ulecieć z głowy. Im większemu napięciu ulegasz, tym więcej czasu poświęć na przećwiczenie swojego zachowania. Będziesz mógł wtedy spokojniej odpowiadać na pytania merytoryczne, bo to jest podczas rozmowy kwalifikacyjnej najważniejsze. Jej „scenariusz” ułoży się po twojej myśli, jeśli zaakceptujesz znaną zasadę aktorów, którzy przecież żyją z wywierania dobrego wrażenia, że każda błyskotliwa „improwizacja” jest zwykle świetnie przygotowana.", "Materiały dodatkowe Przykładowa lista pytań zadawanych podczas rozmowy kwalifikacyjnej: https://kariera.sgh.waw.pl/artykuly/poszukiwanie-pracy/100-pytan-ktore-moga-zostac-zadane-podczas-rozmowy-kwalifikacyjnej.", "Źródło: Przeciętny Człowiek, Jak poradzić sobie z rozmową kwalifikacyjną? 3 kluczowe idee, 01.09.2016 (dostęp 03.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=t7XF18bdlWY&feature=youtu.be" ]

[]

[ "Nowe miejsce pracy oraz integracja z nowymi współpracownikami, czyli konieczność odnalezienia się w nowym otoczeniu, bywają przyczyną dużego stresu, a przynajmniej niepokoju. W takiej sytuacji trzeba się zmierzyć z własnymi ograniczeniami, np. lękami społecznymi, nieśmiałością, obawą przed oceną. Każdy człowiek ma indywidualne predyspozycje i kompetencje komunikacyjne, inne wzorce zachowań, inne postawy i style komunikowania się, wynikające z wcześniejszych (najczęściej dziecięcych) doświadczeń relacyjnych. Skuteczna komunikacja wymaga wiedzy, kompetencji i umiejętności, które należy ćwiczyć, bowiem kompetencje w zakresie porozumiewania się są ważne w każdym zawodzie, niekoniecznie związanym bezpośrednio z kontaktem z klientami.", "Proces komunikowania w grupie wymaga większej współpracy i lepszego wzajemnego dostosowania niż rozmowa w warunkach bardziej kameralnych [1]. Ogromne znaczenie dla pracy zespołowej mają też dobre relacje osobiste. Pomagają bowiem stworzyć aprobujący klimat współpracy w grupie, opierający się na zaufaniu i wzajemnym wspieraniu się członków, dzięki któremu znacznie łatwiej osiąga ona zamierzone cele [2].", "Zrozumienie procesu adaptacji w nowym miejscu pracy ułatwia model procesu grupowego, któremu członek każdej grupy podlega. Grupę najprościej można opisać poprzez zjawiska i procesy w niej zachodzące, polegające na tworzeniu określonych wzorów zachowań, wzorów kulturowych, konfiguracji pewnych zbiorowych systemów przekonań, określonej moralności i tym podobnych bytów społecznych, które potem jest zdolna narzucić swym członkom [3]. To oczywiste, że osoba, która wchodzi do grupy już istniejącej, nie zna natury tych zjawisk. Będzie musiała najpierw je poznać, a potem się ich nauczyć. Głównym jednak problemem dla nowego członka już istniejącego zespołu jest niepewność co do roli, jaką ma przyjąć w grupie, aby zostać zaakceptowanym.", "Najogólniej rzecz ujmując, członków grup zadaniowych można podzielić na 1/inicjatorów, którzy rozpoczynają dyskusje, przekazują informacje, dzielą się wiedzą i doświadczeniami, artykułują swoje opinie oraz 2/ respondentów, którzy reagują, na to, co usłyszą, oceniając informacje, pomysły, propozycje i zadając pytania. W każdej grupie funkcjonuje też lider, który m.in. ustala i egzekwuje politykę grupy, wpływa na relacje pomiędzy członkami, ponosi odpowiedzialność za jej decyzje [4].", "Inną klasyfikację ról w obrębie grupy proponuje Agnieszka Kozak [5], która wyróżnia role:", "Dwie pierwsze kategorie ról są korzystne dla grupy. Zachowania z trzeciej kategorii jej szkodzą. Na te role składają się bowiem zachowania, w których jednostka koncentruje się na sobie, a nie na potrzebach grupy. Najczęstsze zachowania tego typu to:", "Typologię korzystnych dla grupy ról zadaniowych prezentuje Meredith Belbin [6], który wyróżnia następujące kategorie:", "Należy pamiętać, że możemy w grupie przyjmować kilka ról jednocześnie lub stosować je wymiennie w zależności od sytuacji, kontekstu, celów i potrzeb. Sprawnemu i efektywnemu porozumiewaniu się w nowym miejscu pracy sprzyjają gotowość do zrozumienia drugiego człowieka i uczciwe (zgodne z emocją) postępowanie.", "Materiały dodatkowe", "Źródło: Wojciech S. Wocław: Nowa praca. Jak dobrze wypaść? Moduł 1. Podejście do pierwszej i do nowej pracy, 04.08.2020 (dostęp 25.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=uKxgW0NBBis", "Źródło: Wojciech S. Wocław: Nowa praca. Jak dobrze wypaść? Moduł 2. Relacje z przełożonym, 11.08.2020 (dostęp 25.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=wxyqXNdLOm4", "Źródło: Wojciech S. Wocław: Nowa praca. Jak dobrze wypaść? Moduł 3. Relacje ze współpracownikami, 18.08.2020 (dostęp 25.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=tleZj0oCvJk", "Źródło: Wojciech S. Wocław: Nowa praca. Jak dobrze wypaść? Moduł 4. W biurze i na stanowisku pracy, 25.08.2020 (dostęp 25.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=Of9w4MoUfgo", "Źródło: Wojciech S. Wocław: Nowa praca. Jak dobrze wypaść? Moduł 5. Na pan, pani, 07.09.2020 (dostęp 25.09.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=VaTTedV3Tb0" ]

[]

[ "Umiejętność wygłaszania publicznych wystąpień ma znaczenie w wielu zawodach, nie tylko tych bezpośrednio kojarzonych z takimi zadaniami. Warto szkolić te kompetencje, gdyż mogą być bardzo przydatne podczas prezentowania wyników pracy własnej, efektów pracy zespołowej, składania propozycji biznesowych i w wielu innych okolicznościach. Poniższe punkty stanowią zbiór dobrych praktyk dotyczących przygotowywania i wygłaszania wystąpień publicznych.", "Przygotowanie Przygotowanie prezentacji jest równie ważne co jej wygłoszenie, a może i ważniejsze. W istocie badania potwierdzają, że czas poświęcony na przygotowanie i przećwiczenie przemowy przekłada się na ocenę wystąpienia [1]. Ten etap warto zacząć od zastanowienia się, co konkretnie chcę przekazać słuchaczom/słuchaczkom? Jakie są najważniejsze elementy mojego wystąpienia, a jakie zdecyduję się włączyć tylko pod warunkiem, że będę mieć zapas czasu? Co chciałabym, aby słuchacze i słuchaczki zapamiętali z mojego wystąpienia? Znalezienie odpowiedzi na te pytania pozwoli dokonać selekcji przygotowywanych treści. Nie bez znaczenia jest także zastanowienie się nad tym, kim są nasi słuchacze i słuchaczki. Morreale [2] proponuje analizę trzech wymiarów: cechy osobiste (demograficzne), cechy kulturowe, cechy psychologiczne. Początkujący ‘mówcy’ miewają obawę, że zabraknie im materiału, że nie mają być może zbyt wiele do powiedzenia. Wraz z nabieraniem doświadczenia okazuje się, że częstszy jest jednak odwrotny problem – jak ograniczyć swoją wypowiedź do najważniejszych elementów? Mamy dostęp do najróżniejszych materiałów i danych, które nie sposób omówić podczas dostępnych nam ram czasowych, gdyż wiedza ta wciąż się rozwija i zmienia. Często rolą mówcy jest pokazanie szlaku, najważniejszych obszarów, a przede wszystkim zachęcenie do dalszego zgłębiania tematu raczej niż skupianie się na detalach.", "Warto także poświęcić odrobinę czasu na zweryfikowanie, co jest celem naszego wystąpienia: czy przekazanie konkretnych informacji, a może rozpoczęcie dyskusji na dany temat, czy może raczej zainspirowanie do zapoznania się z daną dyscypliną? Dla każdej z tych pobudek dobór treści i sposób przekazu będzie nieco inny. Duże znaczenie ma tu także fakt, ile czasu na to mamy. Jeśli niewiele, warto zdecydować się na te najciekawsze, najbardziej przykuwające uwagę zagadnienia, a pominąć te wymagające więcej czasu na omówienie.", "Materiały pomocnicze Dzisiaj prawie każda prezentacja składa się z przemówienia oraz materiałów wizualnych. Choć slajdy mają za zadanie ułatwić i uatrakcyjnić przekaz, nie zawsze tak się dzieje. Choć oczywiście to, jak wygląda prezentacja, nie jest ważniejsze o tego, co się na niej prezentuje, warto jednak poświęcić trochę czasu i uwagi na dopracowanie tego aspektu wystąpienia. Poza samą prezentacją multimedialną, w wystąpieniu można użyć także i inne elementy komunikacji ze słuchaczami. Chętnie korzystam wówczas z możliwości, jakie dają aplikacje do prowadzenia mini-quizów online. Obecnie praktycznie każda osoba na sali, gdzie występuję, ma telefon komórkowy z dostępem do internetu. Aplikacje, takie jak np. Menti czy Kahoot umożliwiają zadanie krótkich pytań publiczności bez konieczności każdorazowego zgłaszania się do odpowiedzi. Wyniki takiej krótkiej sondy można zaprezentować i omówić natychmiast po oddaniu głosów. Jest to bardzo użyteczne z wielu powodów. Po pierwsze angażuje uwagę słuchaczy, po drugie daje im możliwość wypowiedzenia się (każdemu, nie tylko osobie, której udzielimy głosu) i wreszcie po trzecie pozwala nam zbadać przekonania lub wiedzę grupy na jakiś konkretny temat. Inną formą przekazu, która z pewnością urozmaica każdą prezentację treści, są wszelkiego rodzaju materiały zdjęciowe i filmowe. Oczywiście powinny być raczej dodatkiem i nie zajmować zbyt wiele miejsca i czasu. Na końcu chciałabym wspomnieć o właściwie najważniejszej rzeczy, a mianowicie o danych. Większość wystąpień dotyczy jakiegoś konkretnego zagadnienia. Osoba, która wypowiada się na ten temat zapewne jest lepiej zaznajomiona z danym zagadnieniem niż słuchacze i słuchaczki. Niestety nie zawsze informuje się publiczność, czy przekazywane właśnie informacje pochodzą ze sprawdzonego źródła, czy są zweryfikowane empirycznie, czy może są wynikiem osobistych doświadczeń mówcy lub po prostu jego czy jej przekonań, opinii. Jest to o tyle ważne, że między tymi różnymi źródłami informacji, jest ogromna różnica, a słuchacze i słuchaczki wraz z odbiorem treści powinni także mieć świadomość pochodzenia tychże danych.", "Przemawianie Przemawianie publiczne to umiejętność, którą doskonali się z czasem. Niektórzy czy niektóre z nas mają większe lub mniejsze predyspozycje w tym zakresie, jednak każdy i każda z nas mogą podnosić swoje kompetencje komunikacyjne w tym (i innym) aspekcie. Im więcej, udanych lub nie, doświadczeń w przemawianiu, tym więcej nabywamy wprawy i więcej uczymy się, jak należy to robić, a czego lepiej unikać. Ta nauka w zasadzie nigdy się nie kończy, gdyż zmieniają się tematy, które poruszamy, słuchacze i słuchaczki, do których się zwracamy, ale także i środki przekazu, jakimi dysponujemy albo do jakich zmuszeni jesteśmy się dostosować (jak np. pandemia COVID-19, która sprawiła, że wszystkie wystąpienia przeniosły się do sieci).", "Dla wielu osób główną trudnością w komunikowaniu się podczas wystąpień publicznych jest trema. Ten specyficzny lęk przed wystąpieniami bardzo często także przemija wraz z nabywaniem doświadczenia i wprawy. Choć bywają osoby, dla których strach przed publicznym przemawianiem jest szczególnie trudny do opanowania i które mimo podejmowanych wysiłków ostatecznie decydują się na unikanie tej formy prezentowania swojej wiedzy. Nie ma w tym nic złego, nie każdy musi podejmować się tej aktywności. Warto jednak nie poddawać się od razu i sprawdzić, czy może jednak uda się pokonać tremę.", "Każda osoba przemawiająca publicznie ma nieco inny styl i sposób wypowiedzi. Są osoby bardziej lub mniej ekspresyjne, gadatliwe i powściągliwe, poważne i żartobliwe. Z doświadczenia wiem, że nie da się zadowolić wszystkich słuchaczy, bo każdy ma swoje w tym zakresie preferencje. Jedni wolą energicznych mówców, innych takowi irytują. Dla jednych osoba przemawiająca powinna być stonowana i nobliwa, a dla innych otwarta i pogodna. Nie tylko trudno byłoby dostosować się do wszystkich tych oczekiwań, ale też przede wszystkim nie ma to większego sensu. To, co bez względu na własne referencje docenią słuchacze i słuchaczki, to przede wszystkim wiedza, kompetencje i zaangażowanie. Entuzjastyczne przekazywanie wartościowych informacji jest zatem kluczem do udanego wystąpienia. Jeśli sami i same wierzymy, że to, o czym mówimy jest ciekawe i warte słuchania, mamy duże szanse na zaciekawienie słuchaczy. Jeśli zaś naszej przemowie nie brakuje merytoryki i zaangażowania, nasze słowa z większym prawdopodobieństwem trafią do słuchaczy i słuchaczek.", "Czy są zatem jakieś sposoby na to, by wypracować własny styl, wydobyć i pokazać swój entuzjazm? Bardzo pomocne w kształceniu kompetencji związanych z prezentowaniem treści jest inspirowanie się dobrymi mówcami. Jest obecnie wiele platform wymiany wiedzy, jak chociażby TED.com, gdzie każdy może znaleźć setki prezentacji wystąpień publicznych. Niektóre z nich mają miliony wyświetleń, co często wskazuje nie tylko na docenienie walorów informacyjnych, ale nierzadko także na sposób, w jaki informacje te zostały przekazane.", "Informacja zwrotna Na koniec ostatnia wskazówka. Omówiliśmy już wartościową technikę, jaką jest trenowanie wystąpienia przed bliskimi osobami i korzystanie z ich wskazówek. Warto jednak zebrać takie informacje zwrotne także i od odbiorców naszych wystąpień. O ile będzie na to miejsce, warto zaplanować przeprowadzenie nawet krótkiej ankiety wśród słuchaczy i słuchaczek. Może to być w wersji papierowej lub za pomocą jednej z dostępnych aplikacji na telefony. Taka ankieta powinna być bardzo krótka i umożliwiać zarówno ocenę na skali, jak i miejsce na luźne własne wnioski. Dzięki otrzymanej informacji zwrotnej możemy dowiedzieć się, czy nasze obawy, co do naszego sposobu prezentowania były słuszne (zazwyczaj nie) albo co można jeszcze zrobić w przyszłości. Oczywiście nie jest tak, że musimy uwzględniać każdą sugestię słuchaczy – to byłoby niemożliwe. Ale taki wgląd w perspektywę odbiorcy pozwoli nam np. zrozumieć, jaki jest odbiór pewnych prezentowanych przez nas treści. Takie informacje możemy wykorzystać np. do lepszego wyjaśnienia zakresu prezentacji, a nie koniecznie do zmiany jej treści.", "Materiały dodatkowe" ]

[]

[ "Negocjowanie to proces immanentnie wpisany w ludzkie życie. Negocjujemy we wszystkich rolach społecznych, jakie pełnimy – w rodzinie, w pracy, w szkole, w sklepie, w grupie znajomych, słowem za każdym razem, gdy nasze potrzeby pozostają w konflikcie z potrzebami drugiej osoby, z tym jednak zastrzeżeniem, że możliwe jest porozumienie satysfakcjonujące obydwie strony [1]. Podstawą negocjacji jest wzajemne przekonywanie się, argumentowanie, ujmowanie przedmiotu sporu jako problemu wspólnie rozwiązywanego i dążenie do uzgodnienia wspólnego punktu widzenia oraz dopasowania działalności stron w sposób możliwie polubowny [2].", "Negocjacje to zatem specyficzny rodzaj rozmowy, w której o rozwiązaniu zadowalającym osoby w niej uczestniczące, decydują ich umiejętności i kompetencje komunikacyjne [4]. Pozostają one w ścisłym związku z czynnikami, które determinują przebieg negocjacji. Można je ująć w zaproponowany przez Roberta Mayera akronim LANCET [5]:", "Lepszy kontakt wiąże się z dbałością o klimat, nastrój, poprzez odpowiedni ton głosu, stwarzanie przychylnej atmosfery i sterowanie uwagą rozmówcy, by osiągnąć z nim bliższy i bardziej osobisty kontakt, który sprzyja przekonywaniu do własnych propozycji. Atrybuty zgody odnoszą się do budowania relacji międzyludzkich, które ulegają wzmocnieniu, jeśli unikamy narzekania, powracania do spraw zamkniętych, używania kategorycznych sformułowań oraz kiedy zachęcamy oponenta do energicznych reakcji i ukierunkowujemy jego energię na dochodzenie do konsensusu. Czynnik określony jako „nie tylko cena” jest funkcją założenia, że w swoich wyborach ludzie kierują się przede wszystkim potrzebami, a nie korzystną ceną. W tym kontekście sztuka wywierania wpływu polega przede wszystkim na identyfikowaniu tych potrzeb, uświadamianiu ich, a następnie zaspokajaniu. Chęć pomocy wyraża się głównie przez komunikację werbalną, choć treść może się także wyłaniać z mowy ciała. Efektywny środek komunikacji to z kolei czynnik ukierunkowany na dostrzeganie nowych form i możliwości komunikacji. Tendencyjność jako czynnik kształtowania procesu komunikacji uwypukla tok rozumowania i postępowania negocjatorów. Oceniając problem, zachowania innych czy przedmiot negocjacji, często odnoszą się do siebie, pomijając fakt, że druga strona może interpretować je na podstawie własnych wrażeń, percepcji i przypuszczeń [6].", "Dobrze prowadzony proces negocjacyjny powinien się odbywać według określonych zasad. W odniesieniu do aspektów komunikacyjnych brzmią one następująco [7]:", "Zastosowanie się do tych zasad redukuje ryzyko popełnienia błędów już na wstępnym etapie negocjacji.", "Warto także uwzględnić kilka kolejnych reguł, które ułatwiają pertraktacje i zwiększają prawdopodobieństwo realizacji obopólnie korzystnego celu. Należą do nich następujące wytyczne [8]:", "Materiały dodatkowe", "Źródło: TED, How to speak up for yourself: Adam Galinsky at TEDxNewYork, 16.12.2016 (dostęp 21.08.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=MEDgtjpycYg" ]

[ { "name": "Definicja 1: Negocjacje", "content": "Negocjacje to „zwrotny proces komunikowania się w celu osiągnięcia porozumienia w sytuacji, gdy ty i druga strona związani jesteście pewnymi interesami, z których jedne są wspólne, a inne przeciwstawne” [3]." } ]

[ "Komunikacja dotyczy przede wszystkim przekazywania informacji, intencji czy strategii działania. Niemniej przekaz ten, poza informacyjnym, nierzadko zakłada także komponent emocjonalny. Emocje towarzyszące komunikacji mogą prowadzić do różnorodnych nieporozumień i konfliktów. Natomiast różnice w percepcji sytuacji społecznych mogą przyczyniać się do powstawania konfliktów. Zdaniem Wilmota i Hockera „Interpersonalna percepcja jest fundamentem, na którym budowane są konflikty” [1]. Ponieważ zazwyczaj bardzo trudno jest nam przewidzieć lub wpłynąć na to jak inni interpretują kierowane do nich słowa, o drobne lub większe konflikty nie jest wcale tak trudno. Komunikowanie się jest więc zarówno jedną z najczęstszych przyczyn powstawania sporów, a z drugiej strony jednym z narzędzi użytecznych w unikaniu i radzeniu sobie z powstającymi antagonizmami. Zarówno w relacjach prywatnych jak i zawodowych częste i nie rozwiązane należycie konflikty mogą wyrządzić wiele szkód. Od nieefektywnego działania przez obniżony poziom nastroju i samopoczucia, aż po zerwane relacje i zaprzepaszczone szanse. Niestety tego, jak radzić sobie z konfliktem zarówno w życiu osobistym jak i profesjonalnym, nie mamy okazji nauczyć się w szkole. Mimo, iż jest to tak fundamentalnie znacząca dla naszego sprawnego funkcjonowania kompetencja, jak wiele innych umiejętności społecznych i ta pozostaje w obszarze korzystania z wrodzonych predyspozycji, nabytych przyzwyczajeń czy wypracowanych mniej lub bardziej efektywnych praktyk. Jak inne kompetencje, rozwiązywanie konfliktów może być w dużej mierze ćwiczone i doskonalone, co wymaga jedynie nieco zaangażowania i otwartości.", "W tym rozdziale skupimy się głównie na konfliktach powstających w miejscu pracy. Na początku zdefiniujemy, czym jest konflikt i jakie mogą być najczęstsze obszary powstawania konfliktów, następnie zaś omówimy sposoby radzenia sobie z konfliktem poprzez przyjmowanie różnorodnych technik komunikacyjnych. De Dreu i Gelfand [2] uznają, że konflikt jest społecznym fenomenem, który objawia się wśród wszystkich gatunków, okresów historycznych i kręgów kulturowych. Badania nad konfliktem stanowią przedsięwzięcie interdyscyplinarne i wieloaspektowe, gdyż zajmują się nim badacze z tak różnych dziedzin jak: psychologia, socjologia, antropologia, ekonomia, nauki polityczne, ale też matematyka czy fizyka [2]. Na obszarze zawodowym badania nad konfliktem starają się znaleźć odpowiedź na pytanie, jak ludziom udaje się działać w sytuacji ciągłej współzależności, co na dzisiejszym rynku pracy jest kwestią fundamentalną. Jeszcze nie tak dawno, bo około kilkadziesiąt lat temu ludzie rzadko kiedy zmuszeni byli do tak intensywnej kooperacji jak dzisiaj. Szewc szył buty w swoim zakładzie, a rolnik uprawiał rolę sam lub z członkami swojej rodziny. Dzisiejsze organizacje złożone są z dziesiątek, setek a czasem nawet i tysięcy pracowników, tworząc skomplikowane sieci relacji i wzajemnych powiązań. Nasza praca stała się też w wielu przypadkach mocno złożona i często po prostu nie odpowiednia dla jednostek działających w pojedynkę. Dodatkowo, w dzisiejszym miejscu pracy, w przeciwieństwie do tego, co miało miejsce jeszcze kilkanaście lat temu, spotykają się ludzie różniący się od siebie na wielu płaszczyznach, takich jak: wiek, płeć, narodowość, wyznanie, pochodzenie, etc. Jeszcze chyba nigdy w historii nie zdarzyło się, by w jednej organizacji współpracowali ze sobą nierzadko na równorzędnych stanowiskach przedstawiciele kilku generacji: dwudziesto-, trzydziesto-, czterdziesto-, pięćdziesięcio- i sześćdziesięciolatkowie. Średnia życia wydłuża się, a medycyna i zdrowy tryb życia przyczyniają się do tego, że osoby starsze chcą (lub muszą) być aktywne zawodowo do późnego wieku. Z kolei rosnąca popularność i znaczenie nowoczesnych technologii i stosunkowo niska bariera wejścia na ten rynek powoduje wysyp start-upów zakładanych i prowadzonych przez osoby bardzo młode. Od wielu lat obserwujemy też zwiększenie udziału kobiet na rynku pracy, który w tym momencie wynosi już dokładnie \\( 50\\% \\) (w krajach rozwiniętych). Łatwość w podróżowaniu i rozwój technologii komunikacyjnych powodują, że do zespołów zapraszane są osoby o różnej narodowości, kulturze pochodzenia, wyznawanych wartościach.", "Wszystkie te czynniki wynikające z dynamicznych zmian społecznych powodują, że o konflikty w tak niespotykanych dotychczas warunkach jest szalenie łatwo. Ludziom z natury trudno jest akceptować inny porządek rzeczy niż ten, do którego przywykli, tak więc bez odpowiedniego przygotowania (np. poprzez szkolenia) czy kompetencji przełożonych praca w tak zróżnicowanym gronie dla wielu osób może być wielkim wyzwaniem. Dodatkowym problemem jest fakt, że ludziom zazwyczaj wydaje się, że to inni nie potrafią się umiejętnie komunikować w przeciwieństwie do nich samych. Innymi słowy, mamy wielką łatwość w uznaniu, że nasz sposób komunikacji jest właściwy i sprzyjający współpracy, podczas gdy inni, z którymi być może ciężko nam się rozmawia ,zdecydowanie powinni się podszkolić w tym zakresie. Oczywiście łatwo się domyślić, że przekonanie to jest zazwyczaj obecne u obu uczestników interakcji. Kiedy bowiem ostatnio zdarzyło ci się pomyśleć: może powinienem/powinnam popracować nad swoimi kompetencjami komunikacyjnymi? Może ja coś mówię nie tak? Czy ja jasno wyrażam swoje myśli? Czy używam odpowiedniego języka? Czy mój przekaz nie jest przypadkiem krzywdzący dla drugiej osoby?", "Konflikt może mieć formę jawną lub utajoną [3]. Może dotyczyć całej organizacji lub poszczególnych działów czy wreszcie konkretnych osób. De Dreu i Gelfand podkreślają także, by odróżniać konflikt w organizacji od takich pojęć jak nieuprzejmość czy zastraszanie (ang. bullying). Konflikt może być wynikiem predyspozycji osobowościowych, takich jak np. wysoki poziom dogmatyzmu czy dążenia do władzy, a niskiej ugodowości. Obejmuje różnorodne aspekty psychologiczne tj. poznawcze, emocjonalne, osobowościowe, czy motywacyjne. Skutki konfliktu wpływają na poziom wykonania, efektywność zespołową i indywidualną, satysfakcję z pracy i zaangażowanie w nią, a te w konsekwencji także na absencję, rotację, zdrowie fizyczne i psychiczne pracowników. Dodatkowym znaczącym czynnikiem przyczyniającym się do powstawania konfliktów w komunikacji w miejscu pracy jest rozpowszechnienie używania rozmaitych mediów komunikacyjnych (mail, telefon, wideokonferencja, chat). Badania pokazują, że im więcej dostępnych kanałów komunikacji, tym dla nas lepiej. Łatwiej bowiem o nieporozumienie, gdy tylko kogoś widzę niż gdy widzę i słyszę, a jeszcze łatwiej, gdy tylko czytam czyjąś krótką wypowiedź pisemną. Im mniej informacji kontekstowych, tym więcej pola dla (błędnej) interpretacji czyjejś wypowiedzi.", "Materiały dodatkowe" ]

[ { "name": "Definicja 1: Konflikt", "content": "Konflikt jest to proces, który rozpoczyna się, gdy dana osoba lub grupa dostrzega różnice i sprzeczności między nią a inną osobą lub grupą dotyczące interesów i zasobów, przekonań, wartości lub praktyk, które są dla nich ważne [2]." } ]

[ "Stworzenie i podtrzymanie pozytywnego obrazu siebie jest bardzo istotnym motywem działania. Ludzie, świadomie lub nie, wkładają dużo wysiłku, by być ocenianym przez innych i/lub siebie jako osoby kompetentne, wartościowe, atrakcyjne i dobre. Sytuacje, które potencjalnie mogą stwarzać zagrożenie dla poczucia własnej wartości czy skuteczności, mogą równocześnie przyczyniać się do zaostrzenia konfliktów interpersonalnych. Każda relacja interpersonalna, czy to w grupie czy jeden na jeden, powoduje potencjalne zagrożenie dla poczucia własnej wartości i chęć obrony ego. Jak piszą de Dreu i Gelfand: „im mniej stabilna jest samoocena jednostki, tym gorzej radzi sobie ona z wrogością i negatywnymi opiniami, a ponieważ wrogość i negatywne informacje zwrotne są nieodłączną częścią konfliktu społecznego, tym bardziej prawdopodobne jest, że w przypadku ich pojawienia się konflikt eskaluje” [1]. Mimo, iż samoocena jest konstruktem w miarę stabilnym w czasie, to jednak doświadczenie pozytywnej lub negatywnej informacji zwrotnej może mieć wpływ na zachowanie jednostek, a w przypadku doświadczenia krytyki, do wrogości, a ta z kolei do konfliktu. Zwłaszcza gdy samoocena jawna jest różna od tej utajonej. Jak pokazują badania Jordana i współpracowników [2], osoby o wysokiej jawnej, a niskiej podświadomej samoocenie są bardziej skłonne do wrogości czy uprzedzeń w porównaniu z osobami, których świadoma i nieświadoma samoocena jest taka sama. Jest to spójne z wynikami innych badań [3], które pokazały, że osoby o niestabilnej wysokiej samoocenie mają wyższe skłonności do przejawiania złości niż osoby o stabilnej samoocenie. Chęć ochrony ego przekłada się na konkretne zachowania i decyzje, jak na przykład: przecenianie swoich możliwości (iluzja kontroli), kompetencji (zawyżona pewność siebie), ale także i posiadanych dóbr (ludzie uważają za lepsze to, co sami posiadają).", "De Dreu i Gelfand proponują odróżnienie konfliktów dotyczących zasobów od konfliktów dotyczących ideologii czy wartości. Konflikty ideologiczne dotyczą różnicy w poglądach i przekonaniach społecznych czy politycznych. Konflikty wartości natomiast odnoszą się do moralności, etyki. Te drugie mogą być trudniejsze do rozwiązania, gdyż trudniej w nich o negocjacje czy kompromisy. Konflikty interpersonalne wynikające z zagrożenia samooceny to tylko jeden wymiar potencjalnego źródła nieporozumień. W tym miejscu warto wspomnieć także o bardzo ważnej w kontekście powstawania konfliktów kwestii, a mianowicie identyfikacji grupowej. W organizacjach ludzie bardzo szybko identyfikują się z danymi grupami osób czy interesów. Poczucie przynależności do pewnej grupy powoduje natomiast nieuchronnie uruchomienie pewnych mechanizmów społecznych. Jest to temat bardzo szeroki i nie centralny dla omawianego zagadnienia, więc nie będziemy się przy nim dłużej zatrzymywać, warto jednak zapamiętać, że silna identyfikacja z grupą własną bardzo często prowadzi do deprecjonowania członków grupy innej, chęci zdobycia przewagi i stereotypizacji.", "W poszukiwaniu rozwiązań Jak radzić sobie z konfliktami w miejscu pracy? Aktywnie czy pasywnie? To dwie zupełnie odmienne strategie działania. Pierwsza z nich zakłada negocjacje, mediacje, konfrontację, druga natomiast – unikanie i wycofanie się. W dzisiejszych czasach zapewne wiele mówi się o korzyściach wynikających z rozmowy i podejmowania prób znalezienia rozwiązania danego konfliktu. Badania jednak nie są jednoznaczne w tej kwestii. Zwłaszcza, jeśli konflikty dotyczą tak trudnych do negocjacji wątków jak obszary osobistych wartości i przekonań, które w przeciwieństwie do konfliktów o zasoby są o wiele trudniejsze do rozstrzygnięcia na drodze kompromisu (np. czy można znaleźć kompromis w zakresie etycznego prowadzenia biznesu?). Może się więc okazać, że zespoły będą pracowały efektywniej, nie konfrontując swoich potencjalnie sprzecznych przekonań ideologicznych. Oczywiście nie jest to żelazną zasadą i każdy konflikt tak jak i każda organizacja i grupa pracowników są różne, stąd znalezienie najlepszej strategii działania powinno zawsze być dostosowane do konkretnej sytuacji.", "I choć mogłoby się wydawać, że agresywny styl komunikacji częstokroć wygrywa z bardziej pokojowymi staraniami, badania pokazują, że wyrażanie złości w dyskusji może powodować szybkie osiągnięcie impasu, wrogość w relacji i ogólnie niską efektywność interakcji. Dodatkowo wyrażany gniew budzi w konsekwencji gniew innych co powoduje niekorzystne i nieefektywne sprzężenie zwrotne. Szczególnie trudna sytuacja ma miejsce, gdy poza gniewną, agresywną reakcją pojawia się ekspresja pogardy czy lekceważenia. W takich sytuacjach impas jest praktycznie nieunikniony, gdyż konflikt staje się bardziej emocjonalny i zaczyna dotyczyć nie tylko osiągnięcia własnych korzyści czy celów, ale także obrony ‘własnej twarzy’ i/lub pokonania drugiej strony [4].", "Istnieją także zespoły i organizacje, gdzie konfliktów nie postrzega się nazbyt negatywnie. Chodzi głównie o zespoły innowacyjne, których celem jest wypracowanie nowatorskich rozwiązań. W takich zespołach różnice przekonań nie są niczym nieoczekiwanym i zagrażającym. Wręcz przeciwnie – są źródłem zróżnicowanych bodźców i motorem postępu. W tym przypadku nie powiemy raczej o konflikcie, a o twórczej różnicy perspektyw, choć z zewnątrz starcie się różnych pomysłów na dane rozwiązanie może wyglądać jak solidne starcie.", "Morreale, Spitzberg i Barge [5] przytaczają trzy główne umiejętności radzenia sobie z konfliktem: unikanie dystrybucja i integracja. Unikanie polega na sprawnej zmianie tematu, odłożeniu rozmowy na później, odwróceniu uwagi od palącej kwestii. Choć autorzy podkreślają, że jest to zachowanie wskazujące raczej na brak kompetencji i niską efektywność komunikacji, czasem może się okazać jedynym lub najlepszym rozwiązaniem. Z założenia uważamy, że wycofywanie się z konfrontacji nie jest skuteczne, gdyż nierozwiązany problem prędzej czy później powróci. Jednak nie zawsze jest to regułą. W relacjach krótkotrwałych lub w kwestiach, które mają dla nas niewielkie znaczenie, być może zmiana toru rozmowy będzie dobrym wyjściem z trudnej lub potencjalnie trudnej sytuacji. Nie każda różnica zdań musi zostać ostatecznie rozstrzygnięta, czasem lepiej jest uznać, że najwidoczniej dzielą nas pewne przekonania i tak musi pozostać. Oczywiście nie zawsze takie rozwiązanie wystarcza. Na przykład w ważnych sprawach, gdzie konieczne jest podjęcie decyzji o długofalowych skutkach lub w bliskich relacjach unikanie problematycznych kwestii pogłębi tylko niezadowolenie i napięcie. Wtedy być może warto sięgnąć po inne narzędzia. Bez względu jednak na rodzaj kwestii spornej, umiejętność przewidywania możliwego konfliktu, obserwowania wrogich reakcji i ostatecznie unikania eskalacji konfliktu jest umiejętnością bardzo przydatną. Najłatwiej wybrnąć z nieporozumienia, które nie rozwinęło się w pełni na tyle, by uczucia obu stron zostały zranione a podziały sprawiały wrażenie nie do pogodzenia. Druga z wymienionych przez autorów umiejętności to tzw. dystrybucja, również uznana za niekompetentne podejście, gdyż zakłada takie zachowania jak: krytyka, oskarżanie, krzyki, dążenie do maksymalizacji jedynie swoich zysków, unikanie przyznania się do winy, które to zachowania są powszechnie uznawane za formy komunikacji rozpraszającej. Ostatnia umiejętność to wreszcie przejaw zachowań efektywnych. Integracja to dążenie do uwzględniania celów wszystkich stron konfliktu. Polega na ostrożnym odkrywaniu celów stron oraz możliwości ich zaspokojenia. Podobną strategię proponuje się w negocjacjach, gdzie głównym zadaniem oponentów jest odkrycie konkretnych potrzeb jakie stoją za wystosowanymi żądaniami, by ostatecznie znaleźć możliwość takiego wyjścia im naprzeciw, by zmaksymalizować zadowolenie obu stron.", "Materiały dodatkowe" ]

[]

[ "Etykieta, dobry obyczaj, savoir-vivre, kurtuazja to terminy określające zbiór zasad, reguł, zachowań, których przestrzeganie ma nam ułatwić życie. Nade wszystko jednak dzięki nim możemy okazać innym szacunek i uprzejmość, a z kontaktów osobistych czerpać przyjemność. Reguły biznesowe różnią się nieco od towarzyskich, ponieważ dominuje w nich równouprawnienie kobiet i mężczyzn, a zasadą główną jest hierarchia, wyższy rangą ma pierwszeństwo bez względu na wiek i płeć [1].", "Dodać należy, że etykieta biznesowa opiera się w dużej części na regułach etykiety zapisanych w protokole dyplomatycznym, który współcześnie stanowi kod łączący dyplomatyczne formy, ceremonię i etykietę. Pojęcia protokołu, ceremoniału i etykiety nie są równoznaczne, choć w wielu przypadkach mogą się nakładać. Protokół reguluje stosunki między państwami i ich przedstawicielami, ceremoniał służy organizacji uroczystości oficjalnych, szczególnie państwowych, etykieta zaś jest przestrzeganiem zasad zachowania się i ubioru w sytuacjach publicznych [2].", "Protokół dyplomatyczny w znacznej części jest uniwersalny, ale w szczegółach różni się w każdym państwie. Podobnie dzieje się w przypadku zasad etykiety biznesowej. Zasięg wielu z nich jest ograniczony do miejsca, czasu, środowiska i kontekstu. W tym module poruszone zostaną przede wszystkim zagadnienia związane z najważniejszymi normami etykiety biznesowej przyjętymi w Polsce i w zachodnim kręgu kulturowym. Ich stosowanie korzystnie wpływa na budowanie wizerunku i zwiększa wiarygodność oraz skuteczność negocjacyjną.", "Warto przyjrzeć się zasadom etykiety biznesowej w odniesieniu do wybranych jej aspektów. Pierwszym z nich jest umiejętne przedstawianie się i znajomość zasad precedencji, czyli pierwszeństwa w różnych sytuacjach.", "Przywitanie i przedstawianie [3]:", "Warto dodać, że uścisk dłoni kobiety i mężczyzny powinien być zdecydowany, nie za mocny, nie za słaby i trwać do dwóch sekund [4].", "Kolejny ważny element etykiety dotyczy higieny osobistej [5]:", "Następny wiąże się z właściwym używaniem telefonów komórkowych [6]:", "Spożywanie posiłków na przyjęciach i w lokalach to kolejna dziedzina, w której funkcjonują określone zasady etykiety [7]:", "Netykieta, czyli etykieta w internecie, nabiera wciąż rosnącego znaczenia. E-mail jest elektronicznym listem i pisząc go, powinno się stosować te same zasady, które obowiązują w korespondencji tradycyjnej [8]:", "Kompleksowe omówienie zasad konstytuujących biznesowy savoir-vivre w realiach rodzimych znaleźć można w książce „Współczesna etykieta biznesu w codziennej praktyce w Polsce” [9]. Przyswojenie szczegółów z innych kultur umożliwi z kolei lektura podręcznika „Różnice kulturowe a zachowania w biznesie” [10].", "Materiały dodatkowe", "Źródło: Wojciech S. Wocław, O BUDOWANIU RELACJI, różnicach kulturowych i etykiecie w biznesie, 06.08.2019 (dostęp 18.07.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=v0zDzRCZQ70", "Źródło: TEDxTalks, Etykieta w biznesie - jak zamiast jakoś budować jakość relacji?: Katarzyna Krupa at TedxSGH, 24.03.2020 (dostęp: 20.07.2020). Dostępne w Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=XNO0hoQ8ors" ]

[]

[ "Indra Nooyi, szefowa Pepsi CO wymienia kompetencje komunikacyjne jako jedną z pięciu najważniejszych umiejętności w arsenale skutecznego lidera. Dodaje przy tym „You cannot overinvest in communication skills”, czyli: „zawsze opłaca się inwestować w rozwijanie kompetencji komunikacyjnych”. Niestety formalna edukacja nie przykłada aż tak wielkiej wagi do tego obszaru jak byłoby to wskazane, dlatego warto podczas studiów korzystać z różnych możliwości szkolenia kompetencji komunikacyjnych. Drugą stroną medalu jest fakt, że bardzo trudno jest znaleźć wiarygodne i rzetelne źródła praktycznej wiedzy na temat komunikacji i sama nadal staram się szukać i sprawdzać różne możliwości. Po pierwsze istnieje bardzo wiele różnorodnych kompetencji komunikacyjnych, których szkolenie nie jest możliwe jednocześnie. Poniżej przytoczone zostały wybrane obszary kompetencji, należących do obszaru komunikacji. Z pewnością nie jest to zamknięta lista i wraz z postępem technologicznym czy zmianami na rynku pracy będzie się tylko wydłużać. Warto więc na początku zastanowić się, jakie kompetencje szczególnie chcielibyśmy wzmocnić. Zapewne większość z nas szczególnie chciałoby się szkolić w zakresie asertywności czy wywierania wpływu społecznego a nie aż tak wielu z aktywnego słuchania czy udzielania informacji zwrotnej. Jak pokazują badania, skuteczni liderzy spędzają więcej czasu słuchając, zadając pytania i prowadząc niezobowiązujące rozmowy (tzw. small talk) niż przekonując czy nakazując [1].", "Cztery główne obszary umiejętności interpersonalnych w obszarze komunikacji wg Morreale, Spitzberga i Barge [2] to: uważność, panowanie nad sobą, koordynacja i ekspresyjność. Uważność polega na okazywaniu zainteresowania i zaangażowania w rozmowę. Sprzyjają jej działania związane z rozwijaniem tematu, np. zadawanie pytań czy parafrazowanie oraz zarządzanie czasem przeznaczonym na wypowiedzi obu (lub więcej) stron. Zadawanie pytań jest jedną z najprostszych form okazywania zaangażowania rozmówcy, a przy okazji pozwala na zebranie wielu cennych informacji. Warto pamiętać tutaj o rozróżnieniu na pytania otwarte (np. „co o tym sądzisz?”) i zamknięte (np. „zgadzasz się czy nie?”). Stosowanie pytań otwartych pozwala pozyskać więcej informacji i wypowiedzieć się pełniej. Według Morreale, Spitzberg i Barge głównym powodem, dla którego ludzie nie w pełni panują nad sobą w interakcji, jest lęk. Mają więc na myśli raczej zachowania wynikające z pewnej dozy lęku społecznego czy nieśmiałości. Nadmiar panowania nad sobą określają mianem komunikacji agresywnej, czyli takiej, gdzie wyrażanie własnych potrzeb narusza prawa i potrzeby innych. Jak się wydaje, komunikacja agresywna nie wynika z nadmiaru kompetencji panowania nad sobą – wręcz przeciwnie. Ktoś, kto dopuszcza się agresji słownej również kierowany jest lękiem – lękiem bycia niepoważanym, niewysłuchanym. Jest to także oznaką niskiego poziomu pewnych kompetencji komunikacyjnych. Agresywna komunikacja może bowiem na krótką metę pomóc nam w pozyskaniu tego, na czym nam obecnie zależy, jednak długofalowo ma katastrofalne skutki dla relacji z osobami, wobec których jest stosowana.", "Jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod budowania kompetencji komunikacyjnej jest tak zwana Komunikacja Bez Przemocy (Non Violent Communication, NVC) opracowana przez nieżyjącego już amerykańskiego psychologa i psychiatrę Marshala Rosenberga. Koncepcja komunikacji bez przemocy w swoich założeniach jest dość nieskomplikowana. Opiera się bowiem na przekonaniu, że aby skutecznie się komunikować w trudnych sytuacjach, należy nabyć umiejętność odpowiedniego formułowania swojego komunikatu z jednej strony, ale także prawidłowego odczytywania komunikatu, który jest do nas kierowany. Choć te założenia wydają się proste, praktyczne ich wdrożenie nastręcza nam wielu trudności. Dzieje się tak dlatego, że ludzie często nie mówią wprost, na czym im zależy lub mówią to zbyt agresywnie, dodają swoje interpretacje do słów innych lub podejmują wiele innych nieefektywnych działań, które utrudniają komunikację. Dlaczego tak się dzieje? Nie ma jednej odpowiedzi na to pytanie. Czasem z obawy przed reakcją drugiej strony, czasem w samoobronie a najczęściej z braku znajomości innych metod komunikacji lub z przyzwyczajenia.", "Zgodnie z założeniami koncepcji Komunikacji bez przemocy dwie kluczowe fazy to: szczere wyrażanie siebie oraz empatyczny odbiór [3]. Natomiast elementy, które umożliwiają wyrażanie siebie i empatyczny odbiór to z kolei: spostrzeganie, uczucia, potrzeby, prośby. Co to konkretnie oznacza? Rosenberg zachęca, by odnosząc się do kogoś, powstrzymać się od oceniania czy komentowania (co wbrew pozorom jest bardzo trudne!), a raczej starać się odnosić do konkretnych zachowań (w pierwszej kolejności), następnie odnosząc się do swoich uczuć związanych z zaistniałą sytuacją by następnie sformułować bardzo jednoznaczną prośbę. Rozważmy dwa poniższe przykłady.", "Zgodnie z czterostopniowym modelem Komunikacji bez przemocy, powinniśmy odnosić się do zaobserwowanego zachowania zamiast od razu oceniać charakter czy intencje drugiej osoby. Ocenianie i krytykowanie bowiem powoduje natychmiast chęć obrony siebie, przez co skutecznie blokuje dalszą komunikację. Jeśli chodzi o wyrażanie swoich uczuć dotyczących danej sytuacji, to nierzadko błędnie wydaje nam się, że to właśnie czynimy mówiąc: czuję się ignorowany, niedoceniona czy zawiedziona. Te słowa to tak naprawdę ukryta ocena drugiej osoby, która: zignorowała, nie doceniła czy zawiodła. W praktyce Komunikacji bez przemocy chodzi raczej o uświadomienie sobie i rozmówcy, dlaczego ta konkretna sprawa jest dla nas ważna, jaki stan wywołuje w nas i dlaczego. Nie jest to wbrew pozorom oczywiste. Nie zawsze dane zachowanie ma dokładnie ten sam skutek. Przykładowo, kolega spóźniając się na spotkanie z nami, może wywołać w nas albo rozgoryczenie i uczucie nieposzanowania – gdy sami śpieszyliśmy się, by być na czas, albo ulgę – gdy nie jesteśmy jeszcze gotowi. Zakładanie, że pewne zachowania wywołują w ludziach zawsze te same przewidywalne emocje jest ryzykownym nadużyciem. Ważnym elementem komunikacji bez przemocy jest sformułowanie potrzeby, jaką chcemy wyartykułować. I znów, choć może to być dziwne, nie zawsze jest to jasne nawet dla nadawcy komunikatu. Rosenberg przytacza przykład pacjentki, która zapytana czego właściwie potrzebuje od własnego partnera, po długiej chwili namysłu odpowiedziała: „nie wiem, ale chciałabym, aby on to wiedział”. To bardzo specyficzne żądanie, praktycznie niemożliwe do zrealizowania. Jak możemy żądać od innych, by spełniali nasze prośby, gdy sami nie jesteśmy ich świadomi a w naszej komunikacji pojawiają się głównie zarzuty i negatywne oceny? Wreszcie ostatnim elementem skutecznego komunikatu powinna być bardzo konkretna prośba: czy możesz zadzwonić do mnie jutro o 10? Czy możesz odnieść te dokumenty na swoje miejsce? Czy możesz pokazać nowemu pracownikowi całe biuro i przedstawić go wszystkim? Zamiast: zdzwońmy się w tej sprawie, a co te teczki tutaj robią?, zajmiesz się tym nowym? Znów – jeśli nie sformułujemy dokładnej prośby, możemy nie otrzymać tego, na czym nam zależy, jak w przypadku innej pacjentki autora, która narzekając, iż jej mąż zbyt dużo czasu spędza w pracy i wyrażając życzenie, by pracował mniej uzyskała ten efekt, że jej partner rzeczywiście, zaczął wcześniej wychodzić z biura, ale po to, by rozegrać partię golfa a nie po to, by spędzać z nią więcej czasu, co było rzeczywistą intencją stojącą za jej prośbą.", "Rosenberg w swoich materiałach przytacza wiele zaczerpniętych z życia sytuacji, co pozwala lepiej zrozumieć postulowane przez niego zasady. I choć nie jest to jedyna możliwa technika efektywnej komunikacji, z pewnością opanowanie jej będzie przydatną życiową kompetencją.", "Materiały dodatkowe Warsztat prowadzony przez Marshala Rosenberga. Empatia TV, Podstawy NVC (Porozumienie Bez Przemocy), (dostęp 10.09.2020). Dostępne w YouTube:" ]

[]