title
stringlengths 1
250
| text
stringlengths 1
6.84k
| bm25_text
stringlengths 0
5.05k
|
|---|---|---|
Hoa Kỳ | có tỉ lệ gấp 6 lần tỉ lệ của đàn ông da trắng và ba lần so với tỉ lệ của đàn ông nói tiếng Tây Ban Nha. Tỉ lệ bị cầm tù ngày càng cao của Hoa Kỳ phần lớn là do những thay đổi trong việc xử phạt và những chính sách chống chất ma túy. Trong năm 2013, Louisiana là bang có tỷ lệ bị giam giữ cao nhất (1.082 trên 100.000 người) , còn bang Maine là thấp nhất (285 trên 100.000 người) . Khoảng 9% tù nhân bị giam giữ trong các nhà tù thuộc sở hữu tư nhân .
Người Mỹ gốc Phi là nhóm chủng tộc có tỉ lệ phạm tội cao nhất tại Mỹ. Một thống kê vào năm 2015 cho thấy phần lớn thủ phạm trong các vụ giết người tại Mỹ là người Mỹ gốc Phi, trong đó số người Mỹ da trắng bị sát hại bởi người Mỹ gốc Phi cao hơn đáng kể so với số người Mỹ gốc Phi bị người da trắng sát hại.
Mặc dù chỉ chiếm 13% dân số Mỹ, thế nhưng, người Mỹ gốc Phi là thủ phạm trong 52.5% số vụ giết người tại Mỹ từ năm 1990 đến năm 2008 . Theo thống kê của FBI thì người Mỹ gốc Phi đã gây ra 52% số vụ giết người và 54% số vụ cướp tại Mỹ trong năm 2016 .
Mặc dù hình phạt tử hình đã bị xóa bỏ tại phần lớn các quốc gia Tây phương, nó vẫn | có tỉ lệ gấp 6 lần tỉ lệ của đàn ông da trắng và ba lần so với tỉ lệ của đàn ông nói tiếng tây ban nha tỉ lệ bị cầm tù ngày càng cao của hoa kỳ phần lớn là do những thay đổi trong việc xử phạt và những chính sách chống chất ma túy trong năm 2013 louisiana là bang có tỷ lệ bị giam giữ cao nhất 1 082 trên 100 000 người còn bang maine là thấp nhất 285 trên 100 000 người khoảng 9% tù nhân bị giam giữ trong các nhà tù thuộc sở hữu tư nhân người mỹ gốc phi là nhóm chủng tộc có tỉ lệ phạm tội cao nhất tại mỹ một thống kê vào năm 2015 cho thấy phần lớn thủ phạm trong các vụ giết người tại mỹ là người mỹ gốc phi trong đó số người mỹ da trắng bị sát hại bởi người mỹ gốc phi cao hơn đáng kể so với số người mỹ gốc phi bị người da trắng sát hại mặc dù chỉ chiếm 13% dân số mỹ thế nhưng người mỹ gốc phi là thủ phạm trong 52 5% số vụ giết người tại mỹ từ năm 1990 đến năm 2008 theo thống kê của fbi thì người mỹ gốc phi đã gây ra 52% số vụ giết người và 54% số vụ cướp tại mỹ trong năm 2016 mặc dù hình phạt tử hình đã bị xóa bỏ tại phần lớn các quốc gia tây phương nó vẫn |
Hoa Kỳ | giết người và 54% số vụ cướp tại Mỹ trong năm 2016 .
Mặc dù hình phạt tử hình đã bị xóa bỏ tại phần lớn các quốc gia Tây phương, nó vẫn còn tồn tại ở Hoa Kỳ đối với một số tội liên bang và quân sự nào đó, và hiện nay hình phạt tử hình vẫn còn tồn tại ở 30 tiểu bang. Từ khi hình phạt tử hình được phục hồi vào năm 1976, đã có trên 1.300 vụ xử tử tại Hoa Kỳ, phần lớn là ở ba bang: Texas, Virginia và Oklahoma . Năm 2015, Hoa Kỳ đứng thứ 5 về số vụ xử tử cao nhất trên thế giới sau Trung Quốc, Iran, Pakistan, và Ả Rập Saudi . Nước Mỹ hiện cũng có 31/51 bang có áp dụng hình phạt tử hình. Bên cạnh đó, nước Mỹ còn có những án tù ngang bằng với vô số án chung thân kỷ lục trong lịch sử tư pháp hiện đại.
==== Tranh cãi về quyền sở hữu súng đạn. ====
Một số học giả quy kết tỉ lệ cao các vụ giết người có mối tương quan với tỉ lệ số người sở hữu súng rất cao ở Hoa Kỳ, và sau đó là có liên quan đến luật sở hữu súng của Hoa Kỳ, rất dễ dàng được phép sở hữu súng nếu so với các nước phát triển khác. Theo các cuộc khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew (Mỹ), dân số Mỹ chiếm chưa tới 5% dân số | giết người và 54% số vụ cướp tại mỹ trong năm 2016 mặc dù hình phạt tử hình đã bị xóa bỏ tại phần lớn các quốc gia tây phương nó vẫn còn tồn tại ở hoa kỳ đối với một số tội liên bang và quân sự nào đó và hiện nay hình phạt tử hình vẫn còn tồn tại ở 30 tiểu bang từ khi hình phạt tử hình được phục hồi vào năm 1976 đã có trên 1 300 vụ xử tử tại hoa kỳ phần lớn là ở ba bang texas virginia và oklahoma năm 2015 hoa kỳ đứng thứ 5 về số vụ xử tử cao nhất trên thế giới sau trung quốc iran pakistan và ả rập saudi nước mỹ hiện cũng có 31 51 bang có áp dụng hình phạt tử hình bên cạnh đó nước mỹ còn có những án tù ngang bằng với vô số án chung thân kỷ lục trong lịch sử tư pháp hiện đại ==== tranh cãi về quyền sở hữu súng đạn ==== một số học giả quy kết tỉ lệ cao các vụ giết người có mối tương quan với tỉ lệ số người sở hữu súng rất cao ở hoa kỳ và sau đó là có liên quan đến luật sở hữu súng của hoa kỳ rất dễ dàng được phép sở hữu súng nếu so với các nước phát triển khác theo các cuộc khảo sát của trung tâm nghiên cứu pew mỹ dân số mỹ chiếm chưa tới 5% dân số |
Hoa Kỳ | sở hữu súng nếu so với các nước phát triển khác. Theo các cuộc khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew (Mỹ), dân số Mỹ chiếm chưa tới 5% dân số toàn cầu, nhưng đã sở hữu khoảng 45% số súng cá nhân trên toàn thế giới.
Ngay cả cảnh sát Mỹ cũng thường xuyên sử dụng súng để bắn chết tại chỗ những người có dấu hiệu chống cự. Riêng trong năm 2015, cảnh sát Mỹ đã bắn chết 986 người Năm 2018, 998 người đã bị cảnh sát Mỹ bắn chết. Năm 2017, con số này là 987 người và năm 2016 là 963 người. Mapping Police Violence, một trang theo dõi các vụ bắn súng, thì cho rằng cảnh sát Mỹ đã giết 1.166 người vào năm 2018.
Nạn xả súng giết người hàng loạt ở Mỹ diễn ra nghiêm trọng do luật pháp cho phép sở hữu súng rất dễ dàng so với các nước khác. Riêng trong năm 2015, 13.286 người Mỹ đã bị giết bởi súng, không kể những người tự sát bằng súng Năm 2017, có tới 39.773 người Mỹ chết vì súng (chưa kể số bị thương), tăng hơn 10.000 người chết so với năm 1999 (28.874 người). Trong số những người chết do súng trong năm 2017, 23.854 người chết vì tự sát (con số cao nhất trong 18 năm) và 15.919 chết do bị người khác giết. Tỷ lệ tử vong do súng theo độ tuổi trên 100.000 người tăng từ 10,3/100.000 vào năm 1999 lên 12/100.000 | sở hữu súng nếu so với các nước phát triển khác theo các cuộc khảo sát của trung tâm nghiên cứu pew mỹ dân số mỹ chiếm chưa tới 5% dân số toàn cầu nhưng đã sở hữu khoảng 45% số súng cá nhân trên toàn thế giới ngay cả cảnh sát mỹ cũng thường xuyên sử dụng súng để bắn chết tại chỗ những người có dấu hiệu chống cự riêng trong năm 2015 cảnh sát mỹ đã bắn chết 986 người năm 2018 998 người đã bị cảnh sát mỹ bắn chết năm 2017 con số này là 987 người và năm 2016 là 963 người mapping police violence một trang theo dõi các vụ bắn súng thì cho rằng cảnh sát mỹ đã giết 1 166 người vào năm 2018 nạn xả súng giết người hàng loạt ở mỹ diễn ra nghiêm trọng do luật pháp cho phép sở hữu súng rất dễ dàng so với các nước khác riêng trong năm 2015 13 286 người mỹ đã bị giết bởi súng không kể những người tự sát bằng súng năm 2017 có tới 39 773 người mỹ chết vì súng chưa kể số bị thương tăng hơn 10 000 người chết so với năm 1999 28 874 người trong số những người chết do súng trong năm 2017 23 854 người chết vì tự sát con số cao nhất trong 18 năm và 15 919 chết do bị người khác giết tỷ lệ tử vong do súng theo độ tuổi trên 100 000 người tăng từ 10 3 100 000 vào năm 1999 lên 12 100 000 |
Hoa Kỳ | nhất trong 18 năm) và 15.919 chết do bị người khác giết. Tỷ lệ tử vong do súng theo độ tuổi trên 100.000 người tăng từ 10,3/100.000 vào năm 1999 lên 12/100.000 trong năm 2017.
Trong số những trường hợp tử vong liên quan đến súng đạn ở Hoa Kỳ, gần 2/3 là do tự tử, số còn lại là bị người khác giết bằng súng. Trong năm 2013 có khoảng 51,5% số vụ tự tử ở Mỹ được thực hiện bằng súng đạn, và các vụ tự tử chiếm tới 63% tổng số những cái chết liên quan đến súng .
Khoảng 1,4 triệu người Mỹ đã bị giết bởi súng kể từ năm 1968 tới 2011, nhiều hơn số lính Mỹ chết trong các cuộc chiến tranh cộng lại.
Quyền sở hữu súng đạn từ lâu đã là một khía cạnh đầy tranh cãi trong chính trị Hoa Kỳ, thường chia thành hai luồng quan điểm đối lập: Những người ủng hộ việc kiểm soát súng đạn ủng hộ các động thái của chính phủ nhằm tăng các quy định liên quan đến quyền sở hữu súng; trong khi những người ủng hộ quyền sử dụng súng đạn kêu gọi giảm bớt các quy định liên quan đến quyền sở hữu súng.
Các nhà lập pháp Mỹ thời lập quốc đã thông qua Tu chính án thứ hai của Hiến pháp Hoa Kỳ, được thông qua vào ngày 15 tháng 12 năm 1791, trong đó nêu rõ ""Xét thấy lực lượng dân quân có tổ chức nghiêm chỉnh | nhất trong 18 năm và 15 919 chết do bị người khác giết tỷ lệ tử vong do súng theo độ tuổi trên 100 000 người tăng từ 10 3 100 000 vào năm 1999 lên 12 100 000 trong năm 2017 trong số những trường hợp tử vong liên quan đến súng đạn ở hoa kỳ gần 2 3 là do tự tử số còn lại là bị người khác giết bằng súng trong năm 2013 có khoảng 51 5% số vụ tự tử ở mỹ được thực hiện bằng súng đạn và các vụ tự tử chiếm tới 63% tổng số những cái chết liên quan đến súng khoảng 1 4 triệu người mỹ đã bị giết bởi súng kể từ năm 1968 tới 2011 nhiều hơn số lính mỹ chết trong các cuộc chiến tranh cộng lại quyền sở hữu súng đạn từ lâu đã là một khía cạnh đầy tranh cãi trong chính trị hoa kỳ thường chia thành hai luồng quan điểm đối lập những người ủng hộ việc kiểm soát súng đạn ủng hộ các động thái của chính phủ nhằm tăng các quy định liên quan đến quyền sở hữu súng trong khi những người ủng hộ quyền sử dụng súng đạn kêu gọi giảm bớt các quy định liên quan đến quyền sở hữu súng các nhà lập pháp mỹ thời lập quốc đã thông qua tu chính án thứ hai của hiến pháp hoa kỳ được thông qua vào ngày 15 tháng 12 năm 1791 trong đó nêu rõ xét thấy lực lượng dân quân có tổ chức nghiêm chỉnh |
Hoa Kỳ | thứ hai của Hiến pháp Hoa Kỳ, được thông qua vào ngày 15 tháng 12 năm 1791, trong đó nêu rõ ""Xét thấy lực lượng dân quân có tổ chức nghiêm chỉnh là rất cần thiết cho nền an ninh của một quốc gia tự do, quyền của dân chúng được giữ và sử dụng vũ khí sẽ không bị vi phạm"". Những cuộc tranh luận xoay quanh lối diễn giải tu chính án đó ra sao. Nhiều người diễn giải Tu chính án thứ 2 có nghĩa là người dân có quyền tự do vũ trang mà không bị Chính phủ hạn chế. Nhưng sử gia Saul Cornell của Đại học Fordham nhận định rằng tu chính án thứ hai chú trọng hơn tới nghĩa vụ bảo vệ quốc gia của lực lượng dân quân, hơn là bảo vệ quyền sở hữu súng của mỗi cá nhân, nó không cấm việc Chính phủ đặt ra quy định kiểm soát súng. Tự do mua bán vũ khí đã giúp người định cư Hoa Kỳ chiếm lĩnh vùng miền tây hoang dã của đất nước trong thế kỷ 19. Tuy nhiên, khi biên giới biến mất và một hệ thống quốc phòng toàn quốc phát triển, mối liên kết giữa công dân và binh sĩ đã phai dần. Một lực lượng dân quân vũ trang đã không còn thích hợp trong một xã hội Mỹ hiện đại, nhưng Tu chính án số 2 thì đã không thay đổi suốt 200 năm qua
Ngoài ra, khi Tu chính án | thứ hai của hiến pháp hoa kỳ được thông qua vào ngày 15 tháng 12 năm 1791 trong đó nêu rõ xét thấy lực lượng dân quân có tổ chức nghiêm chỉnh là rất cần thiết cho nền an ninh của một quốc gia tự do quyền của dân chúng được giữ và sử dụng vũ khí sẽ không bị vi phạm những cuộc tranh luận xoay quanh lối diễn giải tu chính án đó ra sao nhiều người diễn giải tu chính án thứ 2 có nghĩa là người dân có quyền tự do vũ trang mà không bị chính phủ hạn chế nhưng sử gia saul cornell của đại học fordham nhận định rằng tu chính án thứ hai chú trọng hơn tới nghĩa vụ bảo vệ quốc gia của lực lượng dân quân hơn là bảo vệ quyền sở hữu súng của mỗi cá nhân nó không cấm việc chính phủ đặt ra quy định kiểm soát súng tự do mua bán vũ khí đã giúp người định cư hoa kỳ chiếm lĩnh vùng miền tây hoang dã của đất nước trong thế kỷ 19 tuy nhiên khi biên giới biến mất và một hệ thống quốc phòng toàn quốc phát triển mối liên kết giữa công dân và binh sĩ đã phai dần một lực lượng dân quân vũ trang đã không còn thích hợp trong một xã hội mỹ hiện đại nhưng tu chính án số 2 thì đã không thay đổi suốt 200 năm qua ngoài ra khi tu chính án |
Hoa Kỳ | đã không còn thích hợp trong một xã hội Mỹ hiện đại, nhưng Tu chính án số 2 thì đã không thay đổi suốt 200 năm qua
Ngoài ra, khi Tu chính án thứ 2 ra đời thì loại súng duy nhất tồn tại là những khẩu súng hỏa mai, sau 200 năm thì súng ống hiện đại đã trở nên rất đa dạng và có sức sát thương vượt xa súng hỏa mai, dẫn tới việc diễn giải Tu chính án này phát sinh thêm mâu thuẫn trong việc: liệu người dân được phép hoặc không được phép giữ những loại súng gì? Ví dụ như Thẩm phán William Young của tòa liên bang khu vực Massachusetts đã phán định vào năm 2018 rằng: Tu Chính Án Số 2 cho phép công dân sở hữu súng, nhưng "không cho phép" người dân sở hữu một khẩu súng AR-15 hay những loại súng trường quân sự khác với băng đạn lớn
Sau nhiều vụ xả súng xảy ra trong thời gian gần đây, một bộ phận công chúng Mỹ liên tục kêu gọi thắt chặt quyền sở hữu súng đạn, nhưng họ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của Hiệp hội Súng trường quốc gia Hoa Kỳ (NRA). NRA ra đời năm 1871, là tổ chức tự phát do những thợ săn và người thích súng ở Mỹ thành lập. Nhưng từ những năm 1960, khi nhiều người Mỹ lên tiếng yêu cầu kiểm soát súng đạn chặt chẽ hơn, các tập đoàn buôn bán vũ khí | đã không còn thích hợp trong một xã hội mỹ hiện đại nhưng tu chính án số 2 thì đã không thay đổi suốt 200 năm qua ngoài ra khi tu chính án thứ 2 ra đời thì loại súng duy nhất tồn tại là những khẩu súng hỏa mai sau 200 năm thì súng ống hiện đại đã trở nên rất đa dạng và có sức sát thương vượt xa súng hỏa mai dẫn tới việc diễn giải tu chính án này phát sinh thêm mâu thuẫn trong việc liệu người dân được phép hoặc không được phép giữ những loại súng gì ví dụ như thẩm phán william young của tòa liên bang khu vực massachusetts đã phán định vào năm 2018 rằng tu chính án số 2 cho phép công dân sở hữu súng nhưng không cho phép người dân sở hữu một khẩu súng ar-15 hay những loại súng trường quân sự khác với băng đạn lớn sau nhiều vụ xả súng xảy ra trong thời gian gần đây một bộ phận công chúng mỹ liên tục kêu gọi thắt chặt quyền sở hữu súng đạn nhưng họ vấp phải sự phản đối mạnh mẽ của hiệp hội súng trường quốc gia hoa kỳ nra nra ra đời năm 1871 là tổ chức tự phát do những thợ săn và người thích súng ở mỹ thành lập nhưng từ những năm 1960 khi nhiều người mỹ lên tiếng yêu cầu kiểm soát súng đạn chặt chẽ hơn các tập đoàn buôn bán vũ khí |
Hoa Kỳ | súng ở Mỹ thành lập. Nhưng từ những năm 1960, khi nhiều người Mỹ lên tiếng yêu cầu kiểm soát súng đạn chặt chẽ hơn, các tập đoàn buôn bán vũ khí Mỹ đã hỗ trợ kinh phí để biến NRA đã trở thành một đoàn thể chính trị phản đối yêu cầu này, họ hoạt động rất hiệu quả ở cả cấp độ bang và liên bang. Tính đến thời điểm 2018, NRA có hơn 5 triệu hội viên và là một trong số các tổ chức có thế lực nhất nước Mỹ, có tới tám tổng thống Mỹ từng là hội viên của tổ chức này. NRA có tiềm lực tài chính hùng hậu, tính riêng trong năm 2013, quỹ hoạt động của NRA lên đến 350 triệu USD, đến từ đóng góp của các thành viên và các tập đoàn sản xuất và buôn bán vũ khí. NRA thường xuyên chi rất nhiều tiền cho các chiến dịch vận động bầu cử Quốc hội cũng như bầu Tổng thống Mỹ. Đầu tháng 2/2019, Hạ viện Mỹ đã thông qua "Dự luật An toàn súng đạn" cho phép mở rộng việc kiểm tra lai lịch đối với gần như mọi trường hợp mua bán súng. Tuy nhiên, dự luật đã vấp phải sự chống đối mạnh mẽ tại Thượng viện, nơi đảng Cộng hòa nắm đa số và được NRA hỗ trợ.
Theo một cuộc khảo sát của Gallup được tiến hành vào năm 2015, phần đông (52%) người Mỹ vẫn tin rằng việc bảo | súng ở mỹ thành lập nhưng từ những năm 1960 khi nhiều người mỹ lên tiếng yêu cầu kiểm soát súng đạn chặt chẽ hơn các tập đoàn buôn bán vũ khí mỹ đã hỗ trợ kinh phí để biến nra đã trở thành một đoàn thể chính trị phản đối yêu cầu này họ hoạt động rất hiệu quả ở cả cấp độ bang và liên bang tính đến thời điểm 2018 nra có hơn 5 triệu hội viên và là một trong số các tổ chức có thế lực nhất nước mỹ có tới tám tổng thống mỹ từng là hội viên của tổ chức này nra có tiềm lực tài chính hùng hậu tính riêng trong năm 2013 quỹ hoạt động của nra lên đến 350 triệu usd đến từ đóng góp của các thành viên và các tập đoàn sản xuất và buôn bán vũ khí nra thường xuyên chi rất nhiều tiền cho các chiến dịch vận động bầu cử quốc hội cũng như bầu tổng thống mỹ đầu tháng 2 2019 hạ viện mỹ đã thông qua dự luật an toàn súng đạn cho phép mở rộng việc kiểm tra lai lịch đối với gần như mọi trường hợp mua bán súng tuy nhiên dự luật đã vấp phải sự chống đối mạnh mẽ tại thượng viện nơi đảng cộng hòa nắm đa số và được nra hỗ trợ theo một cuộc khảo sát của gallup được tiến hành vào năm 2015 phần đông 52% người mỹ vẫn tin rằng việc bảo |
Hoa Kỳ | Cộng hòa nắm đa số và được NRA hỗ trợ.
Theo một cuộc khảo sát của Gallup được tiến hành vào năm 2015, phần đông (52%) người Mỹ vẫn tin rằng việc bảo vệ quyền sở hữu súng đạn của người dân là "quan trọng" hơn việc thắt chặt các quy đinh về sử dụng và sở hữu súng đạn. Tuy nhiên sau một loạt các vụ xả súng thời gian gần đây, nhiều cử tri đã ủng hộ thực hiện các biện pháp quyết liệt hơn nhằm ngăn ngừa bạo lực súng đạn. Một cuộc thăm dò ý kiến cử tri của Fox News tháng 8 năm 2019 cho thấy 90% số người ủng hộ kiểm tra lý lịch phổ quát, 81% ủng hộ việc tước súng từ những người có nguy cơ gây án và 67% ủng hộ việc cấm vũ khí tấn công, tuy vậy cũng có tới 57% số người tham gia khảo sát cho biết rằng họ thích sống ở những bang cho phép người dân sở hữu súng hơn là những bang cấm súng.
== Văn hóa. ==
Hoa Kỳ là một quốc gia đa văn hóa, là nơi sinh sống của nhiều nhóm đa dạng chủng tộc, truyền thống, và giá trị. Nói đến văn hóa chung của đa số người Mỹ là có ý nói đến "văn hóa đại chúng Mỹ", đó là một nền văn hóa Tây phương phần lớn là sự đúc kết từ những truyền thống của các di dân từ Tây Âu, bắt đầu là các dân | cộng hòa nắm đa số và được nra hỗ trợ theo một cuộc khảo sát của gallup được tiến hành vào năm 2015 phần đông 52% người mỹ vẫn tin rằng việc bảo vệ quyền sở hữu súng đạn của người dân là quan trọng hơn việc thắt chặt các quy đinh về sử dụng và sở hữu súng đạn tuy nhiên sau một loạt các vụ xả súng thời gian gần đây nhiều cử tri đã ủng hộ thực hiện các biện pháp quyết liệt hơn nhằm ngăn ngừa bạo lực súng đạn một cuộc thăm dò ý kiến cử tri của fox news tháng 8 năm 2019 cho thấy 90% số người ủng hộ kiểm tra lý lịch phổ quát 81% ủng hộ việc tước súng từ những người có nguy cơ gây án và 67% ủng hộ việc cấm vũ khí tấn công tuy vậy cũng có tới 57% số người tham gia khảo sát cho biết rằng họ thích sống ở những bang cho phép người dân sở hữu súng hơn là những bang cấm súng == văn hóa == hoa kỳ là một quốc gia đa văn hóa là nơi sinh sống của nhiều nhóm đa dạng chủng tộc truyền thống và giá trị nói đến văn hóa chung của đa số người mỹ là có ý nói đến văn hóa đại chúng mỹ đó là một nền văn hóa tây phương phần lớn là sự đúc kết từ những truyền thống của các di dân từ tây âu bắt đầu là các dân |
Hoa Kỳ | chúng Mỹ", đó là một nền văn hóa Tây phương phần lớn là sự đúc kết từ những truyền thống của các di dân từ Tây Âu, bắt đầu là các dân định cư người Hà Lan và người Anh trước tiên. Văn hóa Đức, Ireland và Scotland cũng có nhiều ảnh hưởng. Một số truyền thống của người bản thổ Mỹ và nhiều đặc điểm văn hóa của người nô lệ Tây Phi châu được hấp thụ vào đại chúng người Mỹ. Xã hội Mỹ đa sắc tộc được thành lập trên hiến pháp có chủ trương chống lại đàn áp, bóc lột, bóp nghẹt tiềm năng phát triển của con người. Sự năng động là một đặc trưng của người Mỹ, họ luôn có nhu cầu hành động để đạt mục đích. Chính nhu cầu này tạo ra tinh thần hướng tới tương lai, lạc quan, uyển chuyển và không ngừng vận động.
Sự mở rộng biên cương về phía tây đã đưa người Mỹ tiếp xúc gần đến nền văn hóa Mexico, và sự di dân mức độ lớn trong cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX từ Nam Âu và Đông Âu đã mang đến thêm nhiều yếu tố văn hóa mới. Sự di dân gần đây hơn từ châu Á và đặc biệt là từ châu Mỹ Latinh có nhiều ảnh hưởng rộng lớn. Kết quả sự trộn lẫn các nền văn hóa lại với nhau có thể có đặc tính như là một cái nồi súp nấu chảy mọi | chúng mỹ đó là một nền văn hóa tây phương phần lớn là sự đúc kết từ những truyền thống của các di dân từ tây âu bắt đầu là các dân định cư người hà lan và người anh trước tiên văn hóa đức ireland và scotland cũng có nhiều ảnh hưởng một số truyền thống của người bản thổ mỹ và nhiều đặc điểm văn hóa của người nô lệ tây phi châu được hấp thụ vào đại chúng người mỹ xã hội mỹ đa sắc tộc được thành lập trên hiến pháp có chủ trương chống lại đàn áp bóc lột bóp nghẹt tiềm năng phát triển của con người sự năng động là một đặc trưng của người mỹ họ luôn có nhu cầu hành động để đạt mục đích chính nhu cầu này tạo ra tinh thần hướng tới tương lai lạc quan uyển chuyển và không ngừng vận động sự mở rộng biên cương về phía tây đã đưa người mỹ tiếp xúc gần đến nền văn hóa mexico và sự di dân mức độ lớn trong cuối thế kỷ xix và đầu thế kỷ xx từ nam âu và đông âu đã mang đến thêm nhiều yếu tố văn hóa mới sự di dân gần đây hơn từ châu á và đặc biệt là từ châu mỹ latinh có nhiều ảnh hưởng rộng lớn kết quả sự trộn lẫn các nền văn hóa lại với nhau có thể có đặc tính như là một cái nồi súp nấu chảy mọi |
Hoa Kỳ | có nhiều ảnh hưởng rộng lớn. Kết quả sự trộn lẫn các nền văn hóa lại với nhau có thể có đặc tính như là một cái nồi súp nấu chảy mọi thứ văn hóa thành một thứ văn hóa chung mà người Mỹ thường gọi từ xưa đến nay là melting pot, hay là một khái niệm mới salad bowl là một tô xà-lách trộn có đủ thứ rau, gia vị mà trong đó những người di dân và con cháu của họ vẫn giữ các đặc tính văn hóa riêng biệt của mình. Ngoài ra có những cách lý giải khác về văn hóa Hoa Kỳ như thuyết nông bản, thuyết dân chủ, thuyết biên cương, thuyết phồn vinh, chủ nghĩa thực dụng, thuyết đa dạng bất định, thuyết Darwin xã hội. Thuyết nông bản xem con người tính bản thiện, chính xã hội khi muốn chỉ đạo, áp đặt quá mức đã sinh ra điều xấu, phái nông bản cho rằng xã hội Mỹ cho phép mỗi người đạt tới hạnh phúc dễ hơn các xã hội châu Âu vì nó tôn trọng các nguyên tắc này và sẽ mất hết phẩm chất nếu bị xói mòn bởi chủ nghĩa tư bản và đô thị hóa. Thuyết dân chủ dựa trên tác phẩm "Nền dân chủ Mỹ" của Alexis de Tocqueville miêu tả các đặc tính dân chủ của xã hội Hoa Kỳ và xem đây là những đặc trưng nổi bật của nền văn hóa Hoa Kỳ. Thuyết biên cương xem quá | có nhiều ảnh hưởng rộng lớn kết quả sự trộn lẫn các nền văn hóa lại với nhau có thể có đặc tính như là một cái nồi súp nấu chảy mọi thứ văn hóa thành một thứ văn hóa chung mà người mỹ thường gọi từ xưa đến nay là melting pot hay là một khái niệm mới salad bowl là một tô xà-lách trộn có đủ thứ rau gia vị mà trong đó những người di dân và con cháu của họ vẫn giữ các đặc tính văn hóa riêng biệt của mình ngoài ra có những cách lý giải khác về văn hóa hoa kỳ như thuyết nông bản thuyết dân chủ thuyết biên cương thuyết phồn vinh chủ nghĩa thực dụng thuyết đa dạng bất định thuyết darwin xã hội thuyết nông bản xem con người tính bản thiện chính xã hội khi muốn chỉ đạo áp đặt quá mức đã sinh ra điều xấu phái nông bản cho rằng xã hội mỹ cho phép mỗi người đạt tới hạnh phúc dễ hơn các xã hội châu âu vì nó tôn trọng các nguyên tắc này và sẽ mất hết phẩm chất nếu bị xói mòn bởi chủ nghĩa tư bản và đô thị hóa thuyết dân chủ dựa trên tác phẩm nền dân chủ mỹ của alexis de tocqueville miêu tả các đặc tính dân chủ của xã hội hoa kỳ và xem đây là những đặc trưng nổi bật của nền văn hóa hoa kỳ thuyết biên cương xem quá |
Hoa Kỳ | miêu tả các đặc tính dân chủ của xã hội Hoa Kỳ và xem đây là những đặc trưng nổi bật của nền văn hóa Hoa Kỳ. Thuyết biên cương xem quá trình mở rộng lãnh thổ nước Mỹ đã tạo nên tính cách của người Mỹ như táo bạo, lạc quan, không ngừng đổi mới, mềm dẻo, dễ thích nghi, sáng tạo, yêu lao động... Thuyết phồn vinh cho rằng người Mỹ luôn hướng tới sự thịnh vượng. Điều này có mặt trong mọi mối quan hệ xã hội, ảnh hưởng đến toàn bộ các điều kiện xã hội, góp phần quyết định hình thành văn hóa và tính cách Mỹ. Chủ nghĩa thực dụng cũng là một đặc trưng văn hóa của Hoa Kỳ. Người Mỹ có khuynh hướng chối bỏ mọi định kiến, mọi hệ thống sẵn có, mọi lý thuyết, những thứ cấm kỵ và khuôn mẫu làm tê liệt hành động và chỉ coi trọng kinh nghiệm vì người Mỹ muốn đi lên từ số không về văn hóa. Thuyết đa dạng bất định cho rằng xã hội Hoa Kỳ tồn tại nhiều nghịch lý trên lĩnh vực văn hóa nhưng những nghịch lý này không ngừng thay đổi tạo nên sự đa dạng và sự bất định. Thuyết Darwin xã hội cho rằng xã hội Mỹ luôn chạy đua để thích nghi, để dành thắng lợi tuy nhiên vẫn có những chuẩn mực đạo đức mà toàn xã hội phải tuân theo.
Trong khi văn hóa Mỹ xác định rằng Hoa | miêu tả các đặc tính dân chủ của xã hội hoa kỳ và xem đây là những đặc trưng nổi bật của nền văn hóa hoa kỳ thuyết biên cương xem quá trình mở rộng lãnh thổ nước mỹ đã tạo nên tính cách của người mỹ như táo bạo lạc quan không ngừng đổi mới mềm dẻo dễ thích nghi sáng tạo yêu lao động thuyết phồn vinh cho rằng người mỹ luôn hướng tới sự thịnh vượng điều này có mặt trong mọi mối quan hệ xã hội ảnh hưởng đến toàn bộ các điều kiện xã hội góp phần quyết định hình thành văn hóa và tính cách mỹ chủ nghĩa thực dụng cũng là một đặc trưng văn hóa của hoa kỳ người mỹ có khuynh hướng chối bỏ mọi định kiến mọi hệ thống sẵn có mọi lý thuyết những thứ cấm kỵ và khuôn mẫu làm tê liệt hành động và chỉ coi trọng kinh nghiệm vì người mỹ muốn đi lên từ số không về văn hóa thuyết đa dạng bất định cho rằng xã hội hoa kỳ tồn tại nhiều nghịch lý trên lĩnh vực văn hóa nhưng những nghịch lý này không ngừng thay đổi tạo nên sự đa dạng và sự bất định thuyết darwin xã hội cho rằng xã hội mỹ luôn chạy đua để thích nghi để dành thắng lợi tuy nhiên vẫn có những chuẩn mực đạo đức mà toàn xã hội phải tuân theo trong khi văn hóa mỹ xác định rằng hoa |
Hoa Kỳ | đua để thích nghi, để dành thắng lợi tuy nhiên vẫn có những chuẩn mực đạo đức mà toàn xã hội phải tuân theo.
Trong khi văn hóa Mỹ xác định rằng Hoa Kỳ là một xã hội không giai cấp do mọi người đều tự do, bình đẳng và có cơ hội ngang nhau, các nhà kinh tế và xã hội học đã nhận ra sự khác biệt văn hóa giữa các giai cấp xã hội của Hoa Kỳ. Giai cấp nghiệp vụ và trung lưu Mỹ đã và đang là nguồn của nhiều chiều hướng thay đổi xã hội hiện đại như chủ nghĩa bình đẳng nam nữ, chủ nghĩa bảo vệ môi trường, và chủ nghĩa đa văn hóa. Phụ nữ, trước đây chỉ hạn chế với vai trò nội trợ, bây giờ hầu hết làm việc bên ngoài và là nhóm đa số lấy được bằng cử nhân.
Giữa thế kỷ 20 trở lại đây chứng kiến sự thay đổi trong văn hóa gia đình Mỹ: tỷ lệ ly hôn, con ngoài giá thú và số người không kết hôn tăng nhanh. Năm 2005, số hộ gia đình chỉ có một người (sống độc thân) chiếm 30% tổng số hộ gia đình; nhiều cặp vợ chồng không có con là chuyện bình thường với tỉ lệ 28%. Việc nới rộng quyền kết hôn cho những người đồng tính luyến ái là một vấn đề gây tranh luận, các tiểu bang cấp tiến cho phép sống chung giữa những người đồng tính ("civil union") và | đua để thích nghi để dành thắng lợi tuy nhiên vẫn có những chuẩn mực đạo đức mà toàn xã hội phải tuân theo trong khi văn hóa mỹ xác định rằng hoa kỳ là một xã hội không giai cấp do mọi người đều tự do bình đẳng và có cơ hội ngang nhau các nhà kinh tế và xã hội học đã nhận ra sự khác biệt văn hóa giữa các giai cấp xã hội của hoa kỳ giai cấp nghiệp vụ và trung lưu mỹ đã và đang là nguồn của nhiều chiều hướng thay đổi xã hội hiện đại như chủ nghĩa bình đẳng nam nữ chủ nghĩa bảo vệ môi trường và chủ nghĩa đa văn hóa phụ nữ trước đây chỉ hạn chế với vai trò nội trợ bây giờ hầu hết làm việc bên ngoài và là nhóm đa số lấy được bằng cử nhân giữa thế kỷ 20 trở lại đây chứng kiến sự thay đổi trong văn hóa gia đình mỹ tỷ lệ ly hôn con ngoài giá thú và số người không kết hôn tăng nhanh năm 2005 số hộ gia đình chỉ có một người sống độc thân chiếm 30% tổng số hộ gia đình nhiều cặp vợ chồng không có con là chuyện bình thường với tỉ lệ 28% việc nới rộng quyền kết hôn cho những người đồng tính luyến ái là một vấn đề gây tranh luận các tiểu bang cấp tiến cho phép sống chung giữa những người đồng tính civil union và |
Hoa Kỳ | hôn cho những người đồng tính luyến ái là một vấn đề gây tranh luận, các tiểu bang cấp tiến cho phép sống chung giữa những người đồng tính ("civil union") và những tiểu bang phía bắc như Massachusetts, Vermont, Iowa, Connecticut, Maine và New Hampshire vừa qua đã hợp thức hóa hôn nhân đồng tính. Tiểu bang California cũng đã hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính vào tháng 4 năm 2008, nhưng sau đó những người đồng tính lại bị tước quyền kết hôn sau khi Dự luật 8 được ban hành vào tháng 11 năm 2008.. Đến năm 2015 kết hôn đồng tính chính thức được hợp pháp hóa tại tất cả các bang của Hoa Kỳ.
Nước Mỹ là nơi chủ nghĩa cá nhân thịnh hành. Chủ nghĩa cá nhân ở đây có thể hiểu là ""sự khẳng định các quyền của cá nhân và của từng nhóm đối với tập thể"" và mở rộng ra là ""bảo hộ các thực thể văn hóa nhỏ chống các thực thể lớn"". Chủ nghĩa cá nhân bắt nguồn từ những cha xứ chạy trốn khỏi sự đàn áp của các chính phủ Châu Âu sau năm 1620. Chủ nghĩa cá nhân được hoàn chỉnh thêm bằng thuyết đa nguyên cho rằng mọi tư tưởng, mọi khuynh hướng đều được tự do phát biểu và thực hiện, bảo đảm ai cũng có cơ hội như nhau. Chủ nghĩa cá nhân còn thể hiện qua việc mỗi người, mỗi nhóm tình nguyện gia nhập cộng đồng dân | hôn cho những người đồng tính luyến ái là một vấn đề gây tranh luận các tiểu bang cấp tiến cho phép sống chung giữa những người đồng tính civil union và những tiểu bang phía bắc như massachusetts vermont iowa connecticut maine và new hampshire vừa qua đã hợp thức hóa hôn nhân đồng tính tiểu bang california cũng đã hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính vào tháng 4 năm 2008 nhưng sau đó những người đồng tính lại bị tước quyền kết hôn sau khi dự luật 8 được ban hành vào tháng 11 năm 2008 đến năm 2015 kết hôn đồng tính chính thức được hợp pháp hóa tại tất cả các bang của hoa kỳ nước mỹ là nơi chủ nghĩa cá nhân thịnh hành chủ nghĩa cá nhân ở đây có thể hiểu là sự khẳng định các quyền của cá nhân và của từng nhóm đối với tập thể và mở rộng ra là bảo hộ các thực thể văn hóa nhỏ chống các thực thể lớn chủ nghĩa cá nhân bắt nguồn từ những cha xứ chạy trốn khỏi sự đàn áp của các chính phủ châu âu sau năm 1620 chủ nghĩa cá nhân được hoàn chỉnh thêm bằng thuyết đa nguyên cho rằng mọi tư tưởng mọi khuynh hướng đều được tự do phát biểu và thực hiện bảo đảm ai cũng có cơ hội như nhau chủ nghĩa cá nhân còn thể hiện qua việc mỗi người mỗi nhóm tình nguyện gia nhập cộng đồng dân |
Hoa Kỳ | và thực hiện, bảo đảm ai cũng có cơ hội như nhau. Chủ nghĩa cá nhân còn thể hiện qua việc mỗi người, mỗi nhóm tình nguyện gia nhập cộng đồng dân tộc nhưng không từ bỏ cá tính, quyền lựa chọn; mỗi bang hòa nhập vào liên bang mà không bỏ bản sắc văn hóa và những quyền được coi là bất khả xâm phạm của mình. Do xã hội Mỹ không thuần nhất, đa văn hóa, đa chủng tộc nên người Mỹ theo chủ nghĩa đa nguyên. Sự khác biệt giữa các cá nhân, địa phương, tôn giáo, chủng tộc, nghề nghiệp, nhóm xã hội, quan điểm, ý thức hệ... được tôn trọng và có thể tồn tại hòa bình bên cạnh nhau. Người Mỹ cũng theo chủ nghĩa bình quân hiểu theo nghĩa mọi người đều bình đẳng trước pháp luật và có cơ hội thăng tiến ngang nhau. Vai trò của nhà nước là bảo vệ sự bình đẳng này. Người Mỹ không hiểu bình đẳng là mọi người được hưởng thụ ngang nhau nên họ phản đối dùng áp lực để phân phối lại của cải mà chỉ khuyến khích làm từ thiện để giảm bớt sự chênh lệch của cải giữa người giàu và người nghèo. Chủ nghĩa tự do là nền tảng của nước Mỹ. Người Mỹ không thích nhà nước can thiệp vào đời sống xã hội cũng không ỷ lại vào nhà nước. Họ không trông chờ nhà nước giải quyết các vấn đề của họ cũng | và thực hiện bảo đảm ai cũng có cơ hội như nhau chủ nghĩa cá nhân còn thể hiện qua việc mỗi người mỗi nhóm tình nguyện gia nhập cộng đồng dân tộc nhưng không từ bỏ cá tính quyền lựa chọn mỗi bang hòa nhập vào liên bang mà không bỏ bản sắc văn hóa và những quyền được coi là bất khả xâm phạm của mình do xã hội mỹ không thuần nhất đa văn hóa đa chủng tộc nên người mỹ theo chủ nghĩa đa nguyên sự khác biệt giữa các cá nhân địa phương tôn giáo chủng tộc nghề nghiệp nhóm xã hội quan điểm ý thức hệ được tôn trọng và có thể tồn tại hòa bình bên cạnh nhau người mỹ cũng theo chủ nghĩa bình quân hiểu theo nghĩa mọi người đều bình đẳng trước pháp luật và có cơ hội thăng tiến ngang nhau vai trò của nhà nước là bảo vệ sự bình đẳng này người mỹ không hiểu bình đẳng là mọi người được hưởng thụ ngang nhau nên họ phản đối dùng áp lực để phân phối lại của cải mà chỉ khuyến khích làm từ thiện để giảm bớt sự chênh lệch của cải giữa người giàu và người nghèo chủ nghĩa tự do là nền tảng của nước mỹ người mỹ không thích nhà nước can thiệp vào đời sống xã hội cũng không ỷ lại vào nhà nước họ không trông chờ nhà nước giải quyết các vấn đề của họ cũng |
Hoa Kỳ | không thích nhà nước can thiệp vào đời sống xã hội cũng không ỷ lại vào nhà nước. Họ không trông chờ nhà nước giải quyết các vấn đề của họ cũng không đổ lỗi cho nhà nước về những thất bại của họ. Nếu nhà nước không thể làm điều gì thì họ sẽ làm thay nhà nước. Người Mỹ cũng không thích ý tưởng dùng ngân sách nhà nước để trợ cấp cho các cá nhân và doanh nghiệp. Quyền có việc làm, quyền được hưởng trợ giúp xã hội không phải là những ý tưởng dễ được chấp nhận. Khi nhà nước tỏ ra lấn lướt, xã hội sẽ phản ứng lại; tuy nhiên, nước Mỹ vẫn cần sự can thiệp có chừng mực, có cân nhắc của nhà nước để bảo vệ tự do của đa số dù thực tế là nó hạn chế tự do cá nhân. Dù theo chủ nghĩa cá nhân nhưng người Mỹ vẫn có tinh thần cộng đồng rất cao. Họ có thói quen tham gia vào các hoạt động chính trị, xã hội, văn hóa mà không hưởng lương. Tinh thần tự nguyện này bắt nguồn từ khái niệm dân chủ trực tiếp đề cao trách nhiệm cá nhân, không đổ thừa thất bại cho người khác hoặc cho tổ chức. Chính vì thế, xã hội dân sự ở Mỹ phát triển rất mạnh với rất nhiều tổ chức tồn tại trong mọi lĩnh vực. Các hoạt động thiện nguyện cũng phát triển mạnh ở Mỹ | không thích nhà nước can thiệp vào đời sống xã hội cũng không ỷ lại vào nhà nước họ không trông chờ nhà nước giải quyết các vấn đề của họ cũng không đổ lỗi cho nhà nước về những thất bại của họ nếu nhà nước không thể làm điều gì thì họ sẽ làm thay nhà nước người mỹ cũng không thích ý tưởng dùng ngân sách nhà nước để trợ cấp cho các cá nhân và doanh nghiệp quyền có việc làm quyền được hưởng trợ giúp xã hội không phải là những ý tưởng dễ được chấp nhận khi nhà nước tỏ ra lấn lướt xã hội sẽ phản ứng lại tuy nhiên nước mỹ vẫn cần sự can thiệp có chừng mực có cân nhắc của nhà nước để bảo vệ tự do của đa số dù thực tế là nó hạn chế tự do cá nhân dù theo chủ nghĩa cá nhân nhưng người mỹ vẫn có tinh thần cộng đồng rất cao họ có thói quen tham gia vào các hoạt động chính trị xã hội văn hóa mà không hưởng lương tinh thần tự nguyện này bắt nguồn từ khái niệm dân chủ trực tiếp đề cao trách nhiệm cá nhân không đổ thừa thất bại cho người khác hoặc cho tổ chức chính vì thế xã hội dân sự ở mỹ phát triển rất mạnh với rất nhiều tổ chức tồn tại trong mọi lĩnh vực các hoạt động thiện nguyện cũng phát triển mạnh ở mỹ |
Hoa Kỳ | xã hội dân sự ở Mỹ phát triển rất mạnh với rất nhiều tổ chức tồn tại trong mọi lĩnh vực. Các hoạt động thiện nguyện cũng phát triển mạnh ở Mỹ và được xã hội khuyến khích.
Tất nhiên, văn hóa Mỹ cũng như các nền văn hóa khác trên thế giới, có mặt tích cực lẫn cái tiêu cực. Trong bức thư tháng 2/2002 của 60 trí thức lớn của Mỹ, các tác giả công nhận những tiêu cực của văn hóa Mỹ hiện nay: đôi khi tỏ ra hung hăng và kém hiểu biết đối với các xã hội khác, đôi khi theo đuổi những chính sách không đúng hướng và phi nghĩa. Có những giá trị văn hóa Mỹ ít hấp dẫn hoặc tai hại, như là Chủ nghĩa tiêu thụ được coi là tiêu chuẩn, sự tự do quá trớn không còn quy luật, sự suy yếu của văn hóa gia đình và đời sống gia đình. Các sản phẩm văn hóa Mỹ có những thứ đề cao bạo lực, kích thích sự quái gở, hoặc thể hiện sự trống rỗng trong tâm hồn.
=== Truyền thông đại chúng. ===
Năm 1878, Eadweard Muybridge đã chứng minh khả năng của thuật nhiếp ảnh có thể chụp được ảnh di động. Năm 1894, triển lãm hình ảnh di động thương mại đầu tiên của thế giới được trình diễn tại thành phố New York, sử dụng máy ảnh của Thomas Edison chế tạo. Năm sau đó, người ta thấy phim thương mại đầu tiên được | xã hội dân sự ở mỹ phát triển rất mạnh với rất nhiều tổ chức tồn tại trong mọi lĩnh vực các hoạt động thiện nguyện cũng phát triển mạnh ở mỹ và được xã hội khuyến khích tất nhiên văn hóa mỹ cũng như các nền văn hóa khác trên thế giới có mặt tích cực lẫn cái tiêu cực trong bức thư tháng 2 2002 của 60 trí thức lớn của mỹ các tác giả công nhận những tiêu cực của văn hóa mỹ hiện nay đôi khi tỏ ra hung hăng và kém hiểu biết đối với các xã hội khác đôi khi theo đuổi những chính sách không đúng hướng và phi nghĩa có những giá trị văn hóa mỹ ít hấp dẫn hoặc tai hại như là chủ nghĩa tiêu thụ được coi là tiêu chuẩn sự tự do quá trớn không còn quy luật sự suy yếu của văn hóa gia đình và đời sống gia đình các sản phẩm văn hóa mỹ có những thứ đề cao bạo lực kích thích sự quái gở hoặc thể hiện sự trống rỗng trong tâm hồn === truyền thông đại chúng === năm 1878 eadweard muybridge đã chứng minh khả năng của thuật nhiếp ảnh có thể chụp được ảnh di động năm 1894 triển lãm hình ảnh di động thương mại đầu tiên của thế giới được trình diễn tại thành phố new york sử dụng máy ảnh của thomas edison chế tạo năm sau đó người ta thấy phim thương mại đầu tiên được |
Hoa Kỳ | của thế giới được trình diễn tại thành phố New York, sử dụng máy ảnh của Thomas Edison chế tạo. Năm sau đó, người ta thấy phim thương mại đầu tiên được chiếu trên màn bạc, cũng tại New York, và Hoa Kỳ luôn đi đầu trong việc phát triển phim có tiếng nói trong những thập niên sau đó. Kể từ đầu thế kỷ 20, ngành công nghiệp điện ảnh Hoa Kỳ chủ yếu tập trung ở khu vực Hollywood thuộc thành phố Los Angeles, California. Bộ phim "Citizen Kane" (1941) của Đạo diễn Orson Welles luôn được bình chọn như là một bộ phim vĩ đại nhất của mọi thời đại. Các diễn viên điện ảnh như John Wayne và Marilyn Monroe đã trở thành những khuôn mặt biểu tượng trong khi đó nhà sản xuất phim kiêm kinh doanh Walt Disney là một người đi đầu trong cả lĩnh vực phim hoạt hình và dùng phim ảnh để quảng cáo các sản phẩm.
Trong những năm 1970, các đạo diễn phim như Martin Scorsese, Francis Ford Coppola và Robert Altman là một thành phần quan trọng trong cái được gọi là "Tân Hollywood" hay "Hollywood Phục hưng", với những bộ phim kinh điển chẳng hạn như "The Godfather" (1974).
Các phim trường chính của Hollywood cũng là nơi sản xuất ra các bộ phim thương mại thành công nhất trên thế giới như "Star Wars" (1977), "Titanic" (1997), "Avatar" (2010) và "" (2019). Các sản phẩm của Hollywood ngày nay chiếm lĩnh công nghệ điện | của thế giới được trình diễn tại thành phố new york sử dụng máy ảnh của thomas edison chế tạo năm sau đó người ta thấy phim thương mại đầu tiên được chiếu trên màn bạc cũng tại new york và hoa kỳ luôn đi đầu trong việc phát triển phim có tiếng nói trong những thập niên sau đó kể từ đầu thế kỷ 20 ngành công nghiệp điện ảnh hoa kỳ chủ yếu tập trung ở khu vực hollywood thuộc thành phố los angeles california bộ phim citizen kane 1941 của đạo diễn orson welles luôn được bình chọn như là một bộ phim vĩ đại nhất của mọi thời đại các diễn viên điện ảnh như john wayne và marilyn monroe đã trở thành những khuôn mặt biểu tượng trong khi đó nhà sản xuất phim kiêm kinh doanh walt disney là một người đi đầu trong cả lĩnh vực phim hoạt hình và dùng phim ảnh để quảng cáo các sản phẩm trong những năm 1970 các đạo diễn phim như martin scorsese francis ford coppola và robert altman là một thành phần quan trọng trong cái được gọi là tân hollywood hay hollywood phục hưng với những bộ phim kinh điển chẳng hạn như the godfather 1974 các phim trường chính của hollywood cũng là nơi sản xuất ra các bộ phim thương mại thành công nhất trên thế giới như star wars 1977 titanic 1997 avatar 2010 và 2019 các sản phẩm của hollywood ngày nay chiếm lĩnh công nghệ điện |
Hoa Kỳ | phim thương mại thành công nhất trên thế giới như "Star Wars" (1977), "Titanic" (1997), "Avatar" (2010) và "" (2019). Các sản phẩm của Hollywood ngày nay chiếm lĩnh công nghệ điện ảnh thế giới. Giải Oscar là giải thưởng điện ảnh uy tín nhất thế giới đã được tổ chức hàng năm bởi Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh kể từ năm 1929.
Người Mỹ là những người nghiện xem truyền hình nhất trên thế giới, và thời gian trung bình dành cho xem truyền hình tiếp tục tăng cao, lên đến 5 giờ mỗi ngày vào năm 2006. Tất cả bốn hệ thống truyền hình lớn là thuộc truyền hình thương mại. Tỷ lệ sở hữu TV của các hộ gia đình trong cả nước là 96,7%. Bốn đài truyền hình lớn nhất tại Hoa Kỳ là NBC, CBS, ABC và Fox. Người Mỹ cũng lắng nghe các chương trình radio, phần lớn là thương mại hoá, trung bình là trên 2 tiếng rưỡi một ngày.. Các tờ báo nổi tiếng nhất tại Hoa Kỳ bao gồm The Wall Street Journal, The New York Times, và USA Today. Ngoài các cổng trang mạng ("web portal") và trang tìm kiếm trên mạng ("search engine"), các trang mạng phổ biến nhất là Google, Facebook, Youtube, Twitter, Instagram, Wikipedia, eBay, Amazon.com, Reddit, Yahoo, Netflix và Pornhub
. Năm 2007, 12 triệu người Mỹ viết blog.
Loại nhạc có nhịp điệu và trữ tình của người Mỹ gốc châu Phi nói chung đã ảnh hưởng sâu | phim thương mại thành công nhất trên thế giới như star wars 1977 titanic 1997 avatar 2010 và 2019 các sản phẩm của hollywood ngày nay chiếm lĩnh công nghệ điện ảnh thế giới giải oscar là giải thưởng điện ảnh uy tín nhất thế giới đã được tổ chức hàng năm bởi viện hàn lâm khoa học và nghệ thuật điện ảnh kể từ năm 1929 người mỹ là những người nghiện xem truyền hình nhất trên thế giới và thời gian trung bình dành cho xem truyền hình tiếp tục tăng cao lên đến 5 giờ mỗi ngày vào năm 2006 tất cả bốn hệ thống truyền hình lớn là thuộc truyền hình thương mại tỷ lệ sở hữu tv của các hộ gia đình trong cả nước là 96 7% bốn đài truyền hình lớn nhất tại hoa kỳ là nbc cbs abc và fox người mỹ cũng lắng nghe các chương trình radio phần lớn là thương mại hoá trung bình là trên 2 tiếng rưỡi một ngày các tờ báo nổi tiếng nhất tại hoa kỳ bao gồm the wall street journal the new york times và usa today ngoài các cổng trang mạng web portal và trang tìm kiếm trên mạng search engine các trang mạng phổ biến nhất là google facebook youtube twitter instagram wikipedia ebay amazon com reddit yahoo netflix và pornhub năm 2007 12 triệu người mỹ viết blog loại nhạc có nhịp điệu và trữ tình của người mỹ gốc châu phi nói chung đã ảnh hưởng sâu |
Hoa Kỳ | Yahoo, Netflix và Pornhub
. Năm 2007, 12 triệu người Mỹ viết blog.
Loại nhạc có nhịp điệu và trữ tình của người Mỹ gốc châu Phi nói chung đã ảnh hưởng sâu đậm âm nhạc Mỹ, làm cho nó khác biệt với âm nhạc truyền thống châu Âu. Những làn điệu từ nhạc cổ truyền như nhạc blues và loại nhạc mà bây giờ được biết như là old-time music đã được thu thập và đưa vào trong âm nhạc bình dân mà được thưởng thức khắp nơi trên thế giới. Nhạc Jazz được phát triển bởi những nhà sáng tạo âm nhạc như Louis Armstrong và Duke Ellington đầu thế kỷ XX. Nhạc đồng quê, rhythm and blues, và rock and roll xuất hiện giữa thập niên 1920 và thập niên 1950, với những cái tên nổi tiếng chẳng hạn như Elvis Presley. Những sáng tạo mới gần đây của người Mỹ gồm có funk và hip hop. Những ngôi sao âm nhạc đại chúng của Mỹ như Whitney Houston được mệnh danh là "Nữ hoàng nhạc R&B", Michael Jackson được mệnh danh là "Ông hoàng nhạc pop", Madonna được mệnh danh là "Nữ hoàng nhạc pop", và còn nhiều ca sĩ khác nữa như Aretha Franklin, Stevie Wonder, Prince, Luther Vandross, Frank Sinatra, Billie Holiday, Frank Ocean đã trở thành những huyền thoại âm nhạc.
=== Văn chương, triết học, kiến trúc và nghệ thuật. ===
Trong thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX, văn chương và nghệ thuật Mỹ bị ảnh hưởng đậm nét | yahoo netflix và pornhub năm 2007 12 triệu người mỹ viết blog loại nhạc có nhịp điệu và trữ tình của người mỹ gốc châu phi nói chung đã ảnh hưởng sâu đậm âm nhạc mỹ làm cho nó khác biệt với âm nhạc truyền thống châu âu những làn điệu từ nhạc cổ truyền như nhạc blues và loại nhạc mà bây giờ được biết như là old-time music đã được thu thập và đưa vào trong âm nhạc bình dân mà được thưởng thức khắp nơi trên thế giới nhạc jazz được phát triển bởi những nhà sáng tạo âm nhạc như louis armstrong và duke ellington đầu thế kỷ xx nhạc đồng quê rhythm and blues và rock and roll xuất hiện giữa thập niên 1920 và thập niên 1950 với những cái tên nổi tiếng chẳng hạn như elvis presley những sáng tạo mới gần đây của người mỹ gồm có funk và hip hop những ngôi sao âm nhạc đại chúng của mỹ như whitney houston được mệnh danh là nữ hoàng nhạc r&b michael jackson được mệnh danh là ông hoàng nhạc pop madonna được mệnh danh là nữ hoàng nhạc pop và còn nhiều ca sĩ khác nữa như aretha franklin stevie wonder prince luther vandross frank sinatra billie holiday frank ocean đã trở thành những huyền thoại âm nhạc === văn chương triết học kiến trúc và nghệ thuật === trong thế kỷ xviii và đầu thế kỷ xix văn chương và nghệ thuật mỹ bị ảnh hưởng đậm nét |
Hoa Kỳ | thoại âm nhạc.
=== Văn chương, triết học, kiến trúc và nghệ thuật. ===
Trong thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX, văn chương và nghệ thuật Mỹ bị ảnh hưởng đậm nét của châu Âu. Những nhà văn như Nathaniel Hawthorne, Edgar Allan Poe, và Henry David Thoreau đã lập nên một nền văn chương Mỹ rõ rệt vào khoảng giữa thế kỷ XIX. Mark Twain và nhà thơ Walt Whitman là những gương mặt lớn trong nửa cuối thế kỷ; Emily Dickinson, gần như không được biết đến trong suốt đời bà, đã được công nhận là nhà thơ quan trọng khác của Mỹ. 12 công dân Hoa Kỳ đã đoạt được Giải Nobel Văn chương, gần đây nhất là Bob Dylan năm 2016. Ernest Hemingway, người đoạt giải Nobel năm 1954, thường được coi là một trong những nhà văn có ảnh hưởng nhất thế kỷ XX. Một tác phẩm được xem như cô đọng mọi khía cạnh cơ bản kinh nghiệm và đặc tính của quốc gia – như "Moby-Dick" (1851) của Herman Melville, "Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn" (1885) của đại văn hào Mark Twain, "Giết con húng nhại" của Harper Lee và "Đại gia Gatsby" (1925) của F. Scott Fitzgerald – có thể được tặng cho danh hiệu là "đại tiểu thuyết Mỹ." Các thể loại văn chương bình dân như văn chương miền Tây và tiểu thuyết tội phạm đã phát triển tại Hoa Kỳ.
Người theo thuyết tiên nghiệm do Ralph Waldo Emerson và Thoreau khởi xướng đã | thoại âm nhạc === văn chương triết học kiến trúc và nghệ thuật === trong thế kỷ xviii và đầu thế kỷ xix văn chương và nghệ thuật mỹ bị ảnh hưởng đậm nét của châu âu những nhà văn như nathaniel hawthorne edgar allan poe và henry david thoreau đã lập nên một nền văn chương mỹ rõ rệt vào khoảng giữa thế kỷ xix mark twain và nhà thơ walt whitman là những gương mặt lớn trong nửa cuối thế kỷ emily dickinson gần như không được biết đến trong suốt đời bà đã được công nhận là nhà thơ quan trọng khác của mỹ 12 công dân hoa kỳ đã đoạt được giải nobel văn chương gần đây nhất là bob dylan năm 2016 ernest hemingway người đoạt giải nobel năm 1954 thường được coi là một trong những nhà văn có ảnh hưởng nhất thế kỷ xx một tác phẩm được xem như cô đọng mọi khía cạnh cơ bản kinh nghiệm và đặc tính của quốc gia – như moby-dick 1851 của herman melville những cuộc phiêu lưu của huckleberry finn 1885 của đại văn hào mark twain giết con húng nhại của harper lee và đại gia gatsby 1925 của f scott fitzgerald – có thể được tặng cho danh hiệu là đại tiểu thuyết mỹ các thể loại văn chương bình dân như văn chương miền tây và tiểu thuyết tội phạm đã phát triển tại hoa kỳ người theo thuyết tiên nghiệm do ralph waldo emerson và thoreau khởi xướng đã |
Hoa Kỳ | chương bình dân như văn chương miền Tây và tiểu thuyết tội phạm đã phát triển tại Hoa Kỳ.
Người theo thuyết tiên nghiệm do Ralph Waldo Emerson và Thoreau khởi xướng đã thiết lập nên phong trào triết học Mỹ đầu tiên. Sau Nội chiến Hoa Kỳ, Charles Sanders Pierce và rồi William James và John Dewey là những người tiên phong trong việc phát triển chủ nghĩa thực dụng. Trong thế kỷ XX, công trình của Willard Van Orman Quine và Richard Rorty đã giúp đưa triết học phân tích trở nên nổi bật trong nền triết học Mỹ
Về nghệ thuật thị giác, Trường phái Sông Hudson là một phong trào quan trọng giữa thế kỷ XIX theo truyền thống chủ nghĩa tự nhiên châu Âu. Chương trình Armory năm 1913 tại thành phố New York là một triển lãm nghệ thuật đương đại châu Âu đã gây cơn sốt đến công chúng và góp phần thay đổi nghệ thuật Hoa Kỳ. Georgia O'Keefe, Marsden Hartley, và những người khác đã thử nghiệm những phong cách mới, mang hướng cá nhân nhiều hơn. Những phong trào mỹ thuật chính như chủ nghĩa biểu hiện trừu tượng của Jackson Pollack và Willem de Kooning hay nghệ thuật văn hóa dân gian của Andy Warhol và Roy Lichtenstein đã phát triển rộng khắp Hoa Kỳ. Làn sóng chủ nghĩa hiện đại và sau đó là chủ nghĩa hậu hiện đại cũng đã đưa các kiến trúc sư Mỹ như Frank Lloyd Wright, Philip Johnson, và Frank Gehry | chương bình dân như văn chương miền tây và tiểu thuyết tội phạm đã phát triển tại hoa kỳ người theo thuyết tiên nghiệm do ralph waldo emerson và thoreau khởi xướng đã thiết lập nên phong trào triết học mỹ đầu tiên sau nội chiến hoa kỳ charles sanders pierce và rồi william james và john dewey là những người tiên phong trong việc phát triển chủ nghĩa thực dụng trong thế kỷ xx công trình của willard van orman quine và richard rorty đã giúp đưa triết học phân tích trở nên nổi bật trong nền triết học mỹ về nghệ thuật thị giác trường phái sông hudson là một phong trào quan trọng giữa thế kỷ xix theo truyền thống chủ nghĩa tự nhiên châu âu chương trình armory năm 1913 tại thành phố new york là một triển lãm nghệ thuật đương đại châu âu đã gây cơn sốt đến công chúng và góp phần thay đổi nghệ thuật hoa kỳ georgia o keefe marsden hartley và những người khác đã thử nghiệm những phong cách mới mang hướng cá nhân nhiều hơn những phong trào mỹ thuật chính như chủ nghĩa biểu hiện trừu tượng của jackson pollack và willem de kooning hay nghệ thuật văn hóa dân gian của andy warhol và roy lichtenstein đã phát triển rộng khắp hoa kỳ làn sóng chủ nghĩa hiện đại và sau đó là chủ nghĩa hậu hiện đại cũng đã đưa các kiến trúc sư mỹ như frank lloyd wright philip johnson và frank gehry |
Hoa Kỳ | Làn sóng chủ nghĩa hiện đại và sau đó là chủ nghĩa hậu hiện đại cũng đã đưa các kiến trúc sư Mỹ như Frank Lloyd Wright, Philip Johnson, và Frank Gehry lên đỉnh cao trong lĩnh vực của họ.
Một trong những người lừng danh đầu tiên trong việc phát triển thể loại kịch mới của Mỹ là ông bầu P. T. Barnum. Ông khởi đầu bằng việc điều hành một nhà hát ở hạ Manhattan năm 1841. Kịch đoàn Harrigan and Hart đã dàn dựng một loạt những vở nhạc hài kịch thu hút đông công chúng tại New York bắt đầu vào cuối thập niên 1870. Trong thế kỷ XX, hình thức nhạc kịch hiện đại đã xuất hiện trên Sân khấu Broadway nơi mà các bản nhạc của các nhà soạn nhạc kịch như Irving Berlin, Cole Porter, và Stephen Sondheim đã trở thành những tiêu chuẩn cho thể loại nhạc văn hóa dân gian. Nhà soạn kịch Eugene O'Neill đã đoạt được giải Nobel văn chương năm 1936; những nhà soạn kịch nổi danh khác của Hoa Kỳ còn có nhiều người đoạt Giải Pulitzer như Tennessee Williams, Edward Albee, và August Wilson.
Mặc dù bị coi nhẹ vào lúc đương thời, công trình của Charles Ives trong thập niên 1910 đã đưa ông lên thành một nhà soạn nhạc lớn đầu tiên của Hoa Kỳ về thể loại nhạc truyền thống cổ điển; những người tiếp bước theo sau như Henry Cowell và John Cage đã tạo được một bước tiến gần | làn sóng chủ nghĩa hiện đại và sau đó là chủ nghĩa hậu hiện đại cũng đã đưa các kiến trúc sư mỹ như frank lloyd wright philip johnson và frank gehry lên đỉnh cao trong lĩnh vực của họ một trong những người lừng danh đầu tiên trong việc phát triển thể loại kịch mới của mỹ là ông bầu p t barnum ông khởi đầu bằng việc điều hành một nhà hát ở hạ manhattan năm 1841 kịch đoàn harrigan and hart đã dàn dựng một loạt những vở nhạc hài kịch thu hút đông công chúng tại new york bắt đầu vào cuối thập niên 1870 trong thế kỷ xx hình thức nhạc kịch hiện đại đã xuất hiện trên sân khấu broadway nơi mà các bản nhạc của các nhà soạn nhạc kịch như irving berlin cole porter và stephen sondheim đã trở thành những tiêu chuẩn cho thể loại nhạc văn hóa dân gian nhà soạn kịch eugene o neill đã đoạt được giải nobel văn chương năm 1936 những nhà soạn kịch nổi danh khác của hoa kỳ còn có nhiều người đoạt giải pulitzer như tennessee williams edward albee và august wilson mặc dù bị coi nhẹ vào lúc đương thời công trình của charles ives trong thập niên 1910 đã đưa ông lên thành một nhà soạn nhạc lớn đầu tiên của hoa kỳ về thể loại nhạc truyền thống cổ điển những người tiếp bước theo sau như henry cowell và john cage đã tạo được một bước tiến gần |
Hoa Kỳ | đầu tiên của Hoa Kỳ về thể loại nhạc truyền thống cổ điển; những người tiếp bước theo sau như Henry Cowell và John Cage đã tạo được một bước tiến gần hơn trong việc sáng tác nhạc cổ điển có màu sắc riêng của Mỹ. Aaron Copland và George Gershwin đã phát triển một thể loại nhạc cổ điển và bình dân tổng hợp riêng biệt của Mỹ. Các nhà biên đạo múa Isadora Duncan và Martha Graham là những gương mặt tiêu biểu trong việc sáng tạo ra khiêu vũ hiện đại; George Balanchine và Jerome Robbins là những người đi đầu về múa balê của thế kỷ XX.
Kiến trúc Hoa Kỳ ảnh hưởng bởi các phong cách kiến trúc từ khắp nơi trên thế giới . Hiện nay, kiến trúc Hoa Kỳ chủ yếu mang phong cách hiện đại, như được thể hiện trong những tòa nhà chọc trời được xây từ thế kỷ 20.
Hoa Kỳ từ lâu luôn đi đầu trong lĩnh vực nghệ thuật nhiếp ảnh hiện đại với những nhà nhiếp ảnh như Alfred Steiglitz, Edward Steichen, Ansel Adams, và nhiều người khác. Truyện tranh nhiều kỳ trên báo gọi là comic strip và sách truyện tranh là hai thứ sáng tạo của người Mỹ. Superman của hãng DC Comics hay Captain America của hãng truyện tranh Marvel, những siêu anh hùng trong sách truyện tranh tinh hoa, đã trở thành hình tượng Mỹ.
=== Thực phẩm và quần áo. ===
Nghệ thuật nấu ăn đại chúng của Mỹ thì tương tự | đầu tiên của hoa kỳ về thể loại nhạc truyền thống cổ điển những người tiếp bước theo sau như henry cowell và john cage đã tạo được một bước tiến gần hơn trong việc sáng tác nhạc cổ điển có màu sắc riêng của mỹ aaron copland và george gershwin đã phát triển một thể loại nhạc cổ điển và bình dân tổng hợp riêng biệt của mỹ các nhà biên đạo múa isadora duncan và martha graham là những gương mặt tiêu biểu trong việc sáng tạo ra khiêu vũ hiện đại george balanchine và jerome robbins là những người đi đầu về múa balê của thế kỷ xx kiến trúc hoa kỳ ảnh hưởng bởi các phong cách kiến trúc từ khắp nơi trên thế giới hiện nay kiến trúc hoa kỳ chủ yếu mang phong cách hiện đại như được thể hiện trong những tòa nhà chọc trời được xây từ thế kỷ 20 hoa kỳ từ lâu luôn đi đầu trong lĩnh vực nghệ thuật nhiếp ảnh hiện đại với những nhà nhiếp ảnh như alfred steiglitz edward steichen ansel adams và nhiều người khác truyện tranh nhiều kỳ trên báo gọi là comic strip và sách truyện tranh là hai thứ sáng tạo của người mỹ superman của hãng dc comics hay captain america của hãng truyện tranh marvel những siêu anh hùng trong sách truyện tranh tinh hoa đã trở thành hình tượng mỹ === thực phẩm và quần áo === nghệ thuật nấu ăn đại chúng của mỹ thì tương tự |
Hoa Kỳ | những siêu anh hùng trong sách truyện tranh tinh hoa, đã trở thành hình tượng Mỹ.
=== Thực phẩm và quần áo. ===
Nghệ thuật nấu ăn đại chúng của Mỹ thì tương tự như của các quốc gia Phương Tây. Lúa mì là loại ngũ cốc chính yếu. Ẩm thực truyền thống Mỹ sử dụng các loại nguyên liệu nấu ăn như gà tây, thịt nai đuôi trắng, khoai tây, khoai lang, bắp, bí rợ loại trái dài ("squash"), và xi-rô cây phong, là các loại thực phẩm được người bản thổ Mỹ và dân định cư xưa từ châu Âu đến chế biến. Thịt heo nấu theo phương pháp nấu chậm ("Slow-cooked pork"), thịt bò nướng, bánh thịt cua (crab cake), khoai tây thái mỏng từng miếng và chiên (potato chips), và bánh tròn nhỏ có những hạt sô cô la trộn lẫn gọi là chocolate chip cookie là những loại thực phẩm chính cống Mỹ. Thực phẩm chua của người nô lệ phi Châu, phổ biến khắp miền Nam và tại những nơi có người Mỹ gốc Phi. Gà chiên kết hợp với nghệ thuật ẩm thực truyền thống của người Mỹ gốc Phi và người Scotland là một món khoái khẩu quốc gia. Các món ăn mang tính biểu tượng của Mỹ như bánh nhân táo, pizza, hamburger, và hot dog là những món ăn đúc kết từ những phương thức chế biến thức ăn đa dạng của các di dân đến từ châu Âu. Loại thức ăn gọi là khoai tây chiên kiểu | những siêu anh hùng trong sách truyện tranh tinh hoa đã trở thành hình tượng mỹ === thực phẩm và quần áo === nghệ thuật nấu ăn đại chúng của mỹ thì tương tự như của các quốc gia phương tây lúa mì là loại ngũ cốc chính yếu ẩm thực truyền thống mỹ sử dụng các loại nguyên liệu nấu ăn như gà tây thịt nai đuôi trắng khoai tây khoai lang bắp bí rợ loại trái dài squash và xi-rô cây phong là các loại thực phẩm được người bản thổ mỹ và dân định cư xưa từ châu âu đến chế biến thịt heo nấu theo phương pháp nấu chậm slow-cooked pork thịt bò nướng bánh thịt cua crab cake khoai tây thái mỏng từng miếng và chiên potato chips và bánh tròn nhỏ có những hạt sô cô la trộn lẫn gọi là chocolate chip cookie là những loại thực phẩm chính cống mỹ thực phẩm chua của người nô lệ phi châu phổ biến khắp miền nam và tại những nơi có người mỹ gốc phi gà chiên kết hợp với nghệ thuật ẩm thực truyền thống của người mỹ gốc phi và người scotland là một món khoái khẩu quốc gia các món ăn mang tính biểu tượng của mỹ như bánh nhân táo pizza hamburger và hot dog là những món ăn đúc kết từ những phương thức chế biến thức ăn đa dạng của các di dân đến từ châu âu loại thức ăn gọi là khoai tây chiên kiểu |
Hoa Kỳ | những món ăn đúc kết từ những phương thức chế biến thức ăn đa dạng của các di dân đến từ châu Âu. Loại thức ăn gọi là khoai tây chiên kiểu Pháp, các món Mexico như burritos và taco, pasta là có nguồn gốc từ Ý được mọi người khắp nơi thưởng thức. Trong hai thập niên cuối cùng của thế kỷ XX, lượng calorie mà người Mỹ trung bình ăn vào cơ thể tăng 24%, khi tỉ lệ số người Mỹ ăn thức ăn bên ngoài tăng từ 18 đến 32%. Ăn uống thường xuyên tại những nhà hàng thức ăn nhanh như McDonald's, KFC hay Burger King gần như có liên quan đến hiện tượng mà các nhà nghiên cứu của chính phủ gọi đó là "dịch bệnh béo phì."
Người Mỹ thích uống cà phê hơn trà với khoảng hơn phân nửa dân số người lớn uống ít nhất một tách cà phê một ngày. Các loại rượu Mỹ có Bourbon whiskey, Tennessee whiskey, applejack, và Rượu Rum Puerto Rico. Rượu martini là loại rượu trái cây đặc trưng của Mỹ. Một người Mỹ trung bình tiêu thụ 81,6 lít bia mỗi năm. Các loại bia nhẹ kiểu Mỹ mà điển hình là thương hiệu hàng đầu Budweiser nhẹ cả trong người và trong hương vị; Chủ nhân của Budweiser là Anheuser-Busch đang chiếm lĩnh 50% thị trường bia quốc gia. Trong những thập niên vừa qua, việc sản xuất và tiêu thụ rượu đã gia tăng đáng kể. Việc làm rượu hiện | những món ăn đúc kết từ những phương thức chế biến thức ăn đa dạng của các di dân đến từ châu âu loại thức ăn gọi là khoai tây chiên kiểu pháp các món mexico như burritos và taco pasta là có nguồn gốc từ ý được mọi người khắp nơi thưởng thức trong hai thập niên cuối cùng của thế kỷ xx lượng calorie mà người mỹ trung bình ăn vào cơ thể tăng 24% khi tỉ lệ số người mỹ ăn thức ăn bên ngoài tăng từ 18 đến 32% ăn uống thường xuyên tại những nhà hàng thức ăn nhanh như mcdonald s kfc hay burger king gần như có liên quan đến hiện tượng mà các nhà nghiên cứu của chính phủ gọi đó là dịch bệnh béo phì người mỹ thích uống cà phê hơn trà với khoảng hơn phân nửa dân số người lớn uống ít nhất một tách cà phê một ngày các loại rượu mỹ có bourbon whiskey tennessee whiskey applejack và rượu rum puerto rico rượu martini là loại rượu trái cây đặc trưng của mỹ một người mỹ trung bình tiêu thụ 81 6 lít bia mỗi năm các loại bia nhẹ kiểu mỹ mà điển hình là thương hiệu hàng đầu budweiser nhẹ cả trong người và trong hương vị chủ nhân của budweiser là anheuser-busch đang chiếm lĩnh 50% thị trường bia quốc gia trong những thập niên vừa qua việc sản xuất và tiêu thụ rượu đã gia tăng đáng kể việc làm rượu hiện |
Hoa Kỳ | Anheuser-Busch đang chiếm lĩnh 50% thị trường bia quốc gia. Trong những thập niên vừa qua, việc sản xuất và tiêu thụ rượu đã gia tăng đáng kể. Việc làm rượu hiện tại là một ngành công nghiệp hàng đầu tại California. Ngược với các truyền thống châu Âu, người Mỹ uống rượu trước bữa ăn, thay vì uống các loại rượu trái cây khai vị. Công nghiệp Hoa Kỳ phần lớn sản xuất ra đồ uống cho ăn sáng gồm có sữa và nước cam. Các loại nước ngọt có ga được ưa chuộng khắp nơi; các loại nước uống có đường chiếm 9% lượng calorie tiêu thụ hàng ngày của một người Mỹ trung bình, gấp đôi tỉ lệ của 3 thập niên về trước. Nhà sản xuất nước ngọt hàng đầu Coca-Cola là thương hiệu được công nhận nhất trên thế giới, xếp trên McDonald's.
Không kể đến kiểu quần áo nghiệp vụ chỉnh tề, thời trang Hoa Kỳ có tính trung hòa và thường là không nghi thức. Trong khi nguồn gốc văn hóa đa dạng của người Mỹ phản ánh trong cách ăn mặc, đặc biệt là các di dân vừa mới đến gần đây, mũ cao bồi, giày cao bồi và áo khoác ngoài kiểu đi xe mô tô là hình tượng kiểu Mỹ đặc biệt. Quần áo Jeans rất phổ biến như quần áo lao động trong thập niên 1850 của thương nhân Levi Strauss, một di dân Đức tại San Francisco, đã được giới trẻ Mỹ tiếp nhận một | anheuser-busch đang chiếm lĩnh 50% thị trường bia quốc gia trong những thập niên vừa qua việc sản xuất và tiêu thụ rượu đã gia tăng đáng kể việc làm rượu hiện tại là một ngành công nghiệp hàng đầu tại california ngược với các truyền thống châu âu người mỹ uống rượu trước bữa ăn thay vì uống các loại rượu trái cây khai vị công nghiệp hoa kỳ phần lớn sản xuất ra đồ uống cho ăn sáng gồm có sữa và nước cam các loại nước ngọt có ga được ưa chuộng khắp nơi các loại nước uống có đường chiếm 9% lượng calorie tiêu thụ hàng ngày của một người mỹ trung bình gấp đôi tỉ lệ của 3 thập niên về trước nhà sản xuất nước ngọt hàng đầu coca-cola là thương hiệu được công nhận nhất trên thế giới xếp trên mcdonald s không kể đến kiểu quần áo nghiệp vụ chỉnh tề thời trang hoa kỳ có tính trung hòa và thường là không nghi thức trong khi nguồn gốc văn hóa đa dạng của người mỹ phản ánh trong cách ăn mặc đặc biệt là các di dân vừa mới đến gần đây mũ cao bồi giày cao bồi và áo khoác ngoài kiểu đi xe mô tô là hình tượng kiểu mỹ đặc biệt quần áo jeans rất phổ biến như quần áo lao động trong thập niên 1850 của thương nhân levi strauss một di dân đức tại san francisco đã được giới trẻ mỹ tiếp nhận một |
Hoa Kỳ | rất phổ biến như quần áo lao động trong thập niên 1850 của thương nhân Levi Strauss, một di dân Đức tại San Francisco, đã được giới trẻ Mỹ tiếp nhận một thế kỷ sau đó. Hiện nay, quần áo Jeans được mặc khắp nơi trên mọi lục địa bởi mọi giới và mọi giai cấp xã hội. Song song với việc sử dụng làm quần áo thông dụng được bày bán đầy ở các chợ, quần áo jeans có thể nói rằng là đóng góp chính yếu của văn hóa Mỹ vào thời trang thế giới. Hoa Kỳ cũng là nơi đặt trụ sở của nhiều nhãn hiệu thiết kế thời trang hàng đầu như Ralph Lauren và Calvin Klein.
=== Thể thao. ===
Từ cuối thế kỷ XIX, bóng chày được xem là môn thể thao quốc gia; bóng bầu dục Mỹ, bóng rổ và khúc côn cầu là 3 môn thể thao đồng đội chuyên nghiệp khác của quốc gia. Bóng bầu dục Đại học và Bóng rổ Đại học cũng hấp dẫn nhiều khán giả. Hiện nay, bóng bầu dục, tính theo một số khía cạnh, là môn thể thao có nhiều người xem nhất tại Hoa Kỳ. Giải bóng bầu dục quốc gia (NFL) là giải đấu thể thao có số lượng khán giả trung bình cao nhất trên thế giới và trận đấu tranh Siêu cúp bóng bầu dục Mỹ (Super Bowl) hàng năm nhận được sự quan tâm rất lớn không chỉ ở nước Mỹ, mà cả trên khắp hành tinh. | rất phổ biến như quần áo lao động trong thập niên 1850 của thương nhân levi strauss một di dân đức tại san francisco đã được giới trẻ mỹ tiếp nhận một thế kỷ sau đó hiện nay quần áo jeans được mặc khắp nơi trên mọi lục địa bởi mọi giới và mọi giai cấp xã hội song song với việc sử dụng làm quần áo thông dụng được bày bán đầy ở các chợ quần áo jeans có thể nói rằng là đóng góp chính yếu của văn hóa mỹ vào thời trang thế giới hoa kỳ cũng là nơi đặt trụ sở của nhiều nhãn hiệu thiết kế thời trang hàng đầu như ralph lauren và calvin klein === thể thao === từ cuối thế kỷ xix bóng chày được xem là môn thể thao quốc gia bóng bầu dục mỹ bóng rổ và khúc côn cầu là 3 môn thể thao đồng đội chuyên nghiệp khác của quốc gia bóng bầu dục đại học và bóng rổ đại học cũng hấp dẫn nhiều khán giả hiện nay bóng bầu dục tính theo một số khía cạnh là môn thể thao có nhiều người xem nhất tại hoa kỳ giải bóng bầu dục quốc gia nfl là giải đấu thể thao có số lượng khán giả trung bình cao nhất trên thế giới và trận đấu tranh siêu cúp bóng bầu dục mỹ super bowl hàng năm nhận được sự quan tâm rất lớn không chỉ ở nước mỹ mà cả trên khắp hành tinh |
Hoa Kỳ | và trận đấu tranh Siêu cúp bóng bầu dục Mỹ (Super Bowl) hàng năm nhận được sự quan tâm rất lớn không chỉ ở nước Mỹ, mà cả trên khắp hành tinh. Quyền Anh và đua ngựa trước đây là các môn thể thao cá nhân được nhiều người xem nhất, nhưng nay đã phải nhường chỗ cho golf và đua xe hơi, đặc biệt là Hội Đua xe NASCAR. Mặc dù bóng đá không phải là một môn thể thao chuyên nghiệp hàng đầu tại Hoa Kỳ, nó được giới trẻ và giới tài tử mọi lứa tuổi chơi khắp nơi. Đội tuyển bóng đá nam Hoa Kỳ đã từng tham dự FIFA World Cup 10 lần với thành tích tốt nhất là hạng 3 năm 1930 và vòng tứ kết năm 2002, và vô địch CONCACAF 6 lần vào các năm: 1991, 2002, 2005, 2007, 2013 và 2017, với bên cạnh 1 chức vô địch CONCACAF Nations League vào năm 2021. Đội tuyển bóng đá nữ quốc gia Hoa Kỳ đã 4 lần giành chức vô địch thế giới. Hoa Kỳ là nước chủ nhà World Cup 1994 và sẽ tiếp tục đăng cai giải đấu này vào năm 2026 (đồng chủ nhà với Canada và Mexico). Ngoài các môn kể trên, tennis và các môn thể thao ngoài trời cũng được ưa chuộng.
Đa số các môn thể thao chính của Hoa Kỳ tiến hóa từ các môn tương tự của châu Âu. Tuy nhiên, bóng rổ đã được Tiến sĩ James Naismith sáng | và trận đấu tranh siêu cúp bóng bầu dục mỹ super bowl hàng năm nhận được sự quan tâm rất lớn không chỉ ở nước mỹ mà cả trên khắp hành tinh quyền anh và đua ngựa trước đây là các môn thể thao cá nhân được nhiều người xem nhất nhưng nay đã phải nhường chỗ cho golf và đua xe hơi đặc biệt là hội đua xe nascar mặc dù bóng đá không phải là một môn thể thao chuyên nghiệp hàng đầu tại hoa kỳ nó được giới trẻ và giới tài tử mọi lứa tuổi chơi khắp nơi đội tuyển bóng đá nam hoa kỳ đã từng tham dự fifa world cup 10 lần với thành tích tốt nhất là hạng 3 năm 1930 và vòng tứ kết năm 2002 và vô địch concacaf 6 lần vào các năm 1991 2002 2005 2007 2013 và 2017 với bên cạnh 1 chức vô địch concacaf nations league vào năm 2021 đội tuyển bóng đá nữ quốc gia hoa kỳ đã 4 lần giành chức vô địch thế giới hoa kỳ là nước chủ nhà world cup 1994 và sẽ tiếp tục đăng cai giải đấu này vào năm 2026 đồng chủ nhà với canada và mexico ngoài các môn kể trên tennis và các môn thể thao ngoài trời cũng được ưa chuộng đa số các môn thể thao chính của hoa kỳ tiến hóa từ các môn tương tự của châu âu tuy nhiên bóng rổ đã được tiến sĩ james naismith sáng |
Hoa Kỳ | ưa chuộng.
Đa số các môn thể thao chính của Hoa Kỳ tiến hóa từ các môn tương tự của châu Âu. Tuy nhiên, bóng rổ đã được Tiến sĩ James Naismith sáng tạo tại Springfield, Massachusetts năm 1891, và môn thể thao quen thuộc lacrosse là một môn thể thao của người bản thổ Mỹ, đã có từ trước thời thuộc địa. Về mặt thể thao cá nhân, lướt ván và lướt tuyết là những môn sáng tạo của Mỹ trong thế kỷ XX. Chúng có liên hệ với môn lướt sóng là một môn thể thao của người Hawaii có trước khi tiếp xúc với Tây phương. Đã có 8 lần Thế vận hội được đăng cai ở Hoa Kỳ: 4 thế vận hội mùa hè và 4 thế vận hội mùa đông. Hoa Kỳ sẽ có lần thứ 9 tổ chức một kỳ Thế vận hội vào năm 2028. Tính đến năm 2017, Hoa Kỳ đã đoạt được 2.522 huy chương tổng cộng trong các kỳ Thế vận hội mùa hè, hơn bất cứ quốc gia nào, và 305 trong các kỳ Thế vận hội mùa đông, xếp vị trí thứ hai sau Na Uy . Một số vận động viên Mỹ đã trở thành lừng danh thế giới, đặc biệt là cầu thủ bóng chày Babe Ruth, võ sĩ Muhammad Ali, cầu thủ bóng rổ Michael Jordan, vận động viên quần vợt Pete Sampras và Serena Williams, vận động viên bơi lội Michael Phelps và tay golf Tiger Woods.
== Tiểu bang. ==
Hoa Kỳ | ưa chuộng đa số các môn thể thao chính của hoa kỳ tiến hóa từ các môn tương tự của châu âu tuy nhiên bóng rổ đã được tiến sĩ james naismith sáng tạo tại springfield massachusetts năm 1891 và môn thể thao quen thuộc lacrosse là một môn thể thao của người bản thổ mỹ đã có từ trước thời thuộc địa về mặt thể thao cá nhân lướt ván và lướt tuyết là những môn sáng tạo của mỹ trong thế kỷ xx chúng có liên hệ với môn lướt sóng là một môn thể thao của người hawaii có trước khi tiếp xúc với tây phương đã có 8 lần thế vận hội được đăng cai ở hoa kỳ 4 thế vận hội mùa hè và 4 thế vận hội mùa đông hoa kỳ sẽ có lần thứ 9 tổ chức một kỳ thế vận hội vào năm 2028 tính đến năm 2017 hoa kỳ đã đoạt được 2 522 huy chương tổng cộng trong các kỳ thế vận hội mùa hè hơn bất cứ quốc gia nào và 305 trong các kỳ thế vận hội mùa đông xếp vị trí thứ hai sau na uy một số vận động viên mỹ đã trở thành lừng danh thế giới đặc biệt là cầu thủ bóng chày babe ruth võ sĩ muhammad ali cầu thủ bóng rổ michael jordan vận động viên quần vợt pete sampras và serena williams vận động viên bơi lội michael phelps và tay golf tiger woods == tiểu bang == hoa kỳ |
Hoa Kỳ | cầu thủ bóng rổ Michael Jordan, vận động viên quần vợt Pete Sampras và Serena Williams, vận động viên bơi lội Michael Phelps và tay golf Tiger Woods.
== Tiểu bang. ==
Hoa Kỳ là một liên bang gồm 50 tiểu bang. 13 tiểu bang ban đầu là hậu thân của 13 thuộc địa nổi dậy chống sự cai trị của Đế quốc Anh. Đa số các tiểu bang còn lại đã được thành lập từ những lãnh thổ chiếm được qua chiến tranh hoặc được Chính phủ Hoa Kỳ mua lại từ những quốc gia khác. Ngoại trừ Vermont, Texas và Hawaii; mỗi tiểu bang vừa kể xưa kia là một cộng hòa độc lập trước khi gia nhập vào liên bang. Trừ một khoảng thời gian tạm thời các tiểu bang miền nam ly khai trong Nội chiến Hoa Kỳ, con số các tiểu bang của Hoa Kỳ chưa bao giờ bị thu nhỏ lại. Trong lịch sử Hoa Kỳ từ thời mới lập quốc, có 3 tiểu bang được thành lập từ lãnh thổ của các tiểu bang đã tồn tại: Kentucky được tách ra từ Virginia; Tennessee từ Bắc Carolina; và Maine từ Massachusetts. Tây Virginia tự tách ra khỏi Virginia trong Nội chiến Hoa Kỳ nhưng sau đó được sáp nhập trở lại. Ngoài ra, ranh giới giữa các tiểu bang phần lớn là không thay đổi; trừ vài lần chính duy nhất là Maryland và Virginia nhường một phần đất để thành lập Đặc khu Columbia (phần đất của Virginia sau đó | cầu thủ bóng rổ michael jordan vận động viên quần vợt pete sampras và serena williams vận động viên bơi lội michael phelps và tay golf tiger woods == tiểu bang == hoa kỳ là một liên bang gồm 50 tiểu bang 13 tiểu bang ban đầu là hậu thân của 13 thuộc địa nổi dậy chống sự cai trị của đế quốc anh đa số các tiểu bang còn lại đã được thành lập từ những lãnh thổ chiếm được qua chiến tranh hoặc được chính phủ hoa kỳ mua lại từ những quốc gia khác ngoại trừ vermont texas và hawaii mỗi tiểu bang vừa kể xưa kia là một cộng hòa độc lập trước khi gia nhập vào liên bang trừ một khoảng thời gian tạm thời các tiểu bang miền nam ly khai trong nội chiến hoa kỳ con số các tiểu bang của hoa kỳ chưa bao giờ bị thu nhỏ lại trong lịch sử hoa kỳ từ thời mới lập quốc có 3 tiểu bang được thành lập từ lãnh thổ của các tiểu bang đã tồn tại kentucky được tách ra từ virginia tennessee từ bắc carolina và maine từ massachusetts tây virginia tự tách ra khỏi virginia trong nội chiến hoa kỳ nhưng sau đó được sáp nhập trở lại ngoài ra ranh giới giữa các tiểu bang phần lớn là không thay đổi trừ vài lần chính duy nhất là maryland và virginia nhường một phần đất để thành lập đặc khu columbia phần đất của virginia sau đó |
Hoa Kỳ | phần lớn là không thay đổi; trừ vài lần chính duy nhất là Maryland và Virginia nhường một phần đất để thành lập Đặc khu Columbia (phần đất của Virginia sau đó được trả lại); một lần nhường đất của Georgia; và việc mở rộng tiểu bang Missouri và Nevada. Hawaii trở thành tiểu bang gần đây nhất gia nhập Liên bang vào ngày 21 tháng 8 năm 1959.
Các tiểu bang bao phủ phần lớn lãnh thổ rộng lớn của Hoa Kỳ; các vùng khác được xem là lãnh thổ không thể bị chia cắt của quốc gia là Đặc khu Columbia, thủ đô của Hoa Kỳ; và Đảo Palmyra, một lãnh thổ chưa hợp nhất của Hoa Kỳ nhưng không có người ở trong Thái Bình Dương. 13 trong 14 lãnh thổ hiện tại của Hoa Kỳ vẫn chưa được hợp nhất chính thức vào Liên bang nên tình trạng chính trị có thể thay đổi trong tương lai (được phép độc lập, trở thành tiểu bang hay vẫn giữ nguyên tình trạng hiện tại). Thí dụ Puerto Rico đã từng được phép tiến hành trưng cầu dân ý để thay đổi tình trạng chính trị của lãnh thổ, nhưng cuối cùng chọn giữ nguyên tình trạng hiện tại.
== Những ngày lễ liên bang. ==
Dưới đây là những ngày lễ liên bang tại Hoa Kỳ. Đa số các ngày lễ tại Hoa Kỳ được ấn định theo kiểu ngày trong tuần, khác kiểu ngày trong tháng mà người Việt quen dùng đến. Lấy ngày Lễ | phần lớn là không thay đổi trừ vài lần chính duy nhất là maryland và virginia nhường một phần đất để thành lập đặc khu columbia phần đất của virginia sau đó được trả lại một lần nhường đất của georgia và việc mở rộng tiểu bang missouri và nevada hawaii trở thành tiểu bang gần đây nhất gia nhập liên bang vào ngày 21 tháng 8 năm 1959 các tiểu bang bao phủ phần lớn lãnh thổ rộng lớn của hoa kỳ các vùng khác được xem là lãnh thổ không thể bị chia cắt của quốc gia là đặc khu columbia thủ đô của hoa kỳ và đảo palmyra một lãnh thổ chưa hợp nhất của hoa kỳ nhưng không có người ở trong thái bình dương 13 trong 14 lãnh thổ hiện tại của hoa kỳ vẫn chưa được hợp nhất chính thức vào liên bang nên tình trạng chính trị có thể thay đổi trong tương lai được phép độc lập trở thành tiểu bang hay vẫn giữ nguyên tình trạng hiện tại thí dụ puerto rico đã từng được phép tiến hành trưng cầu dân ý để thay đổi tình trạng chính trị của lãnh thổ nhưng cuối cùng chọn giữ nguyên tình trạng hiện tại == những ngày lễ liên bang == dưới đây là những ngày lễ liên bang tại hoa kỳ đa số các ngày lễ tại hoa kỳ được ấn định theo kiểu ngày trong tuần khác kiểu ngày trong tháng mà người việt quen dùng đến lấy ngày lễ |
Hoa Kỳ | Hoa Kỳ. Đa số các ngày lễ tại Hoa Kỳ được ấn định theo kiểu ngày trong tuần, khác kiểu ngày trong tháng mà người Việt quen dùng đến. Lấy ngày Lễ Tạ ơn để làm thí dụ thì ngày lễ rơi vào ngày thứ năm lần thứ tư trong tháng 11 (không phải thứ năm cuối cùng của tháng 11, thí dụ năm 2012 có đến 5 ngày thứ năm trong tháng 11). Có nghĩa là vào đầu tháng 11, ta đếm ngày thứ năm lần thứ nhất, ngày thứ năm lần thứ hai, ngày thứ năm lần thứ ba và ngày thứ năm lần thứ tư thì chính là ngày Lễ Tạ ơn.
== Xem thêm. ==
BULLET::::- Lịch sử Hoa Kỳ
BULLET::::- Sự tiến hóa lãnh thổ của Hoa Kỳ
== Liên kết ngoài. ==
BULLET::::- Hoa Kỳ - Những nét đặc trưng: Toàn cảnh nước Mỹ
BULLET::::- Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam
BULLET::::- FirstGov – Website chính thức của chính phủ Hoa Kỳ
BULLET::::- White House (Nhà Trắng) – Website chính thức của Tổng thống Mỹ
BULLET::::- Senate.gov – Website chính thức của Thượng Nghị Viện Hoa Kỳ
BULLET::::- House.gov – Website chính thức của Hạ Nghị Viện Hoa Kỳ
BULLET::::- SCOTUS – Website chính thức của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ
BULLET::::- Miêu tả sinh động cho Hoa Kỳ – Xuất bản bởi Cơ quan Thông tin Hoa Kỳ, tháng 9 năm 1997.
BULLET::::- US Census Housing and Economic Statistics – Thống kê về nhà ở và kinh tế của Thống Kê Dân số Hoa Kỳ, cập nhật hoàn toàn | hoa kỳ đa số các ngày lễ tại hoa kỳ được ấn định theo kiểu ngày trong tuần khác kiểu ngày trong tháng mà người việt quen dùng đến lấy ngày lễ tạ ơn để làm thí dụ thì ngày lễ rơi vào ngày thứ năm lần thứ tư trong tháng 11 không phải thứ năm cuối cùng của tháng 11 thí dụ năm 2012 có đến 5 ngày thứ năm trong tháng 11 có nghĩa là vào đầu tháng 11 ta đếm ngày thứ năm lần thứ nhất ngày thứ năm lần thứ hai ngày thứ năm lần thứ ba và ngày thứ năm lần thứ tư thì chính là ngày lễ tạ ơn == xem thêm == bullet lịch sử hoa kỳ bullet sự tiến hóa lãnh thổ của hoa kỳ == liên kết ngoài == bullet hoa kỳ những nét đặc trưng toàn cảnh nước mỹ bullet đại sứ quán hoa kỳ tại việt nam bullet firstgov – website chính thức của chính phủ hoa kỳ bullet white house nhà trắng – website chính thức của tổng thống mỹ bullet senate gov – website chính thức của thượng nghị viện hoa kỳ bullet house gov – website chính thức của hạ nghị viện hoa kỳ bullet scotus – website chính thức của tòa án tối cao hoa kỳ bullet miêu tả sinh động cho hoa kỳ – xuất bản bởi cơ quan thông tin hoa kỳ tháng 9 năm 1997 bullet us census housing and economic statistics – thống kê về nhà ở và kinh tế của thống kê dân số hoa kỳ cập nhật hoàn toàn |
Hoa Kỳ | Hoa Kỳ, tháng 9 năm 1997.
BULLET::::- US Census Housing and Economic Statistics – Thống kê về nhà ở và kinh tế của Thống Kê Dân số Hoa Kỳ, cập nhật hoàn toàn bởi Cục Thống Kê Dân số Hoa Kỳ.
BULLET::::- Bản đồ Quốc gia Hoa Kỳ
BULLET::::- Mục từ cho Hoa Kỳ trong "CIA World Factbook"
BULLET::::- Bản đồ địa lý Hoa Kỳ
BULLET::::- US National Debt Clock
| hoa kỳ tháng 9 năm 1997 bullet us census housing and economic statistics – thống kê về nhà ở và kinh tế của thống kê dân số hoa kỳ cập nhật hoàn toàn bởi cục thống kê dân số hoa kỳ bullet bản đồ quốc gia hoa kỳ bullet mục từ cho hoa kỳ trong cia world factbook bullet bản đồ địa lý hoa kỳ bullet us national debt clock |
Hà Giang | Hà Giang là một tỉnh thuộc vùng Đông Bắc Bộ, Việt Nam.
Năm 2018, Hà Giang là đơn vị hành chính Việt Nam đông thứ 48 về số dân, xếp thứ 58 về Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) và là tỉnh nghèo trong số 6 tỉnh nghèo nhất cả nước, có huyện Xín Mần thuộc diện huyện nghèo trong 6 huyện nghèo nhất cả nước, xếp thứ 63 về GRDP bình quân đầu người, đứng thứ 58 về tốc độ tăng trưởng GRDP. Với 846.500 người dân, GRDP đạt 20.772 tỉ Đồng (tương ứng với 0,7610 tỉ USD), GRDP bình quân đầu người đạt 20,7 triệu đồng (tương ứng với 899 USD), tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 6,76%.
== Địa lý. ==
=== Vị trí địa lí. ===
Tỉnh Hà Giang nằm ở cực bắc Việt Nam, có vị trí địa lý:
BULLET::::- Phía đông giáp tỉnh Cao Bằng
BULLET::::- Phía tây giáp các tỉnh Yên Bái và Lào Cai
BULLET::::- Phía nam giáp tỉnh Tuyên Quang
BULLET::::- Phía bắc giáp châu tự trị dân tộc Choang và Miêu Văn Sơn thuộc tỉnh Vân Nam và địa cấp thị Bách Sắc thuộc khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa .
==== Các điểm cực của tỉnh Hà Giang:. ====
BULLET::::- Điểm cực bắc tại: xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn.
BULLET::::- Điểm cực đông tại: bản Lủng Chỉn, xã Sơn Vĩ, huyện Mèo Vạc.
BULLET::::- Điểm cực tây tại: bản Ma Li Sán, xã Pà Vầy Sủ, huyện Xín Mần.
BULLET::::- Điểm cực nam tại: xã Đồng Yên, | hà giang là một tỉnh thuộc vùng đông bắc bộ việt nam năm 2018 hà giang là đơn vị hành chính việt nam đông thứ 48 về số dân xếp thứ 58 về tổng sản phẩm trên địa bàn grdp và là tỉnh nghèo trong số 6 tỉnh nghèo nhất cả nước có huyện xín mần thuộc diện huyện nghèo trong 6 huyện nghèo nhất cả nước xếp thứ 63 về grdp bình quân đầu người đứng thứ 58 về tốc độ tăng trưởng grdp với 846 500 người dân grdp đạt 20 772 tỉ đồng tương ứng với 0 7610 tỉ usd grdp bình quân đầu người đạt 20 7 triệu đồng tương ứng với 899 usd tốc độ tăng trưởng grdp đạt 6 76% == địa lý == === vị trí địa lí === tỉnh hà giang nằm ở cực bắc việt nam có vị trí địa lý bullet phía đông giáp tỉnh cao bằng bullet phía tây giáp các tỉnh yên bái và lào cai bullet phía nam giáp tỉnh tuyên quang bullet phía bắc giáp châu tự trị dân tộc choang và miêu văn sơn thuộc tỉnh vân nam và địa cấp thị bách sắc thuộc khu tự trị dân tộc choang quảng tây cộng hòa nhân dân trung hoa ==== các điểm cực của tỉnh hà giang ==== bullet điểm cực bắc tại xã lũng cú huyện đồng văn bullet điểm cực đông tại bản lủng chỉn xã sơn vĩ huyện mèo vạc bullet điểm cực tây tại bản ma li sán xã pà vầy sủ huyện xín mần bullet điểm cực nam tại xã đồng yên |
Hà Giang | tại: bản Lủng Chỉn, xã Sơn Vĩ, huyện Mèo Vạc.
BULLET::::- Điểm cực tây tại: bản Ma Li Sán, xã Pà Vầy Sủ, huyện Xín Mần.
BULLET::::- Điểm cực nam tại: xã Đồng Yên, huyện Bắc Quang.
Trung tâm hành chính của tỉnh là Thành phố Hà Giang, cách Thủ đô Hà Nội 320 km. Địa hình của tỉnh Hà Giang khá phức tạp, có nhiều ngọn núi đá cao và sông suối , có thể chia làm 3 vùng. Vùng cao núi đá phía bắc nằm sát chí tuyến bắc, có độ dốc khá lớn, thung lũng và sông suối bị chia cắt nhiều. Nằm trong vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm nhưng do địa hình cao nên khí hậu Hà Giang mang nhiều sắc thái ôn đới. Vùng cao núi đất phía tây thuộc khối núi thượng nguồn sông Chảy, sườn núi dốc, đèo cao, thung lũng và lòng suối hẹp.Vùng thấp trong tỉnh gồm vùng đồi núi, thung lũng sông Lô và Thành phố Hà Giang.
Hà Giang có nhiều núi non hùng vĩ, ngoài hai đỉnh núi cao là Tây Côn Lĩnh (2419 m) và Chiêu Lầu Thi (2402m), ở đây còn có các cao nguyên đá tai mèo lởm chởm đặc trưng với những vách đá dựng đứng. Về thực vật, Hà Giang có nhiều khu rừng nguyên sinh, nhiều gỗ quý, và có tới 1000 loại cây dược liệu. Động vật có hổ, chim công, chim trĩ, tê tê, và nhiều loài khác.
=== Khí hậu. ===
Nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa và là | tại bản lủng chỉn xã sơn vĩ huyện mèo vạc bullet điểm cực tây tại bản ma li sán xã pà vầy sủ huyện xín mần bullet điểm cực nam tại xã đồng yên huyện bắc quang trung tâm hành chính của tỉnh là thành phố hà giang cách thủ đô hà nội 320 km địa hình của tỉnh hà giang khá phức tạp có nhiều ngọn núi đá cao và sông suối có thể chia làm 3 vùng vùng cao núi đá phía bắc nằm sát chí tuyến bắc có độ dốc khá lớn thung lũng và sông suối bị chia cắt nhiều nằm trong vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm nhưng do địa hình cao nên khí hậu hà giang mang nhiều sắc thái ôn đới vùng cao núi đất phía tây thuộc khối núi thượng nguồn sông chảy sườn núi dốc đèo cao thung lũng và lòng suối hẹp vùng thấp trong tỉnh gồm vùng đồi núi thung lũng sông lô và thành phố hà giang hà giang có nhiều núi non hùng vĩ ngoài hai đỉnh núi cao là tây côn lĩnh 2419 m và chiêu lầu thi 2402m ở đây còn có các cao nguyên đá tai mèo lởm chởm đặc trưng với những vách đá dựng đứng về thực vật hà giang có nhiều khu rừng nguyên sinh nhiều gỗ quý và có tới 1000 loại cây dược liệu động vật có hổ chim công chim trĩ tê tê và nhiều loài khác === khí hậu === nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa và là |
Hà Giang | có tới 1000 loại cây dược liệu. Động vật có hổ, chim công, chim trĩ, tê tê, và nhiều loài khác.
=== Khí hậu. ===
Nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa và là miền núi cao, khí hậu Hà Giang về cơ bản mang những đặc điểm của vùng núi Việt Bắc – Hoàng Liên Sơn, song cũng có những đặc điểm riêng, mát và lạnh hơn các tỉnh miền Đông Bắc, nhưng ấm hơn các tỉnh miền Tây Bắc.
Khí hậu tỉnh Hà Giang mang nét đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa kết hợp với khí hậu á nhiệt đới vùng núi cao, có mùa đông lạnh kéo dài, lạnh nhất từ tháng XII đến tháng I năm sau. Mùa hè nóng, mưa nhiều, nóng nhất vào tháng VII và tháng VIII.
- Nhiệt độ
Nhiệt độ trung bình năm tại khu vực thực hiện nhiệm vụ từ 21,8oC đến 23,6oC. Nhiệt độ tại khu vực thành phố Hà Giang và huyện Bắc Quang thường cao hơn khu vực huyện Bắc Mê và Hoàng Su Phì khoảng 1oC đến 2oC.
Nhiệt độ trung bình tháng thấp nhất vào tháng I từ 14,5oC đến 19,5oC, nhiệt độ trung bình tháng cao nhất vào tháng VI, VII, VIII từ 25,9oC đến 35,6oC. Theo số liệu quan trắc nhiều năm, có những thời điểm về mùa đông nhiệt độ xuống rất thấp, nhất là vùng cao núi đá có khu vực xuất hiện băng, tuyết có những nơi nhiệt độ thấp nhất xuống tới -0,1oC đo được tại | có tới 1000 loại cây dược liệu động vật có hổ chim công chim trĩ tê tê và nhiều loài khác === khí hậu === nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa và là miền núi cao khí hậu hà giang về cơ bản mang những đặc điểm của vùng núi việt bắc – hoàng liên sơn song cũng có những đặc điểm riêng mát và lạnh hơn các tỉnh miền đông bắc nhưng ấm hơn các tỉnh miền tây bắc khí hậu tỉnh hà giang mang nét đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa kết hợp với khí hậu á nhiệt đới vùng núi cao có mùa đông lạnh kéo dài lạnh nhất từ tháng xii đến tháng i năm sau mùa hè nóng mưa nhiều nóng nhất vào tháng vii và tháng viii nhiệt độ nhiệt độ trung bình năm tại khu vực thực hiện nhiệm vụ từ 21 8oc đến 23 6oc nhiệt độ tại khu vực thành phố hà giang và huyện bắc quang thường cao hơn khu vực huyện bắc mê và hoàng su phì khoảng 1oc đến 2oc nhiệt độ trung bình tháng thấp nhất vào tháng i từ 14 5oc đến 19 5oc nhiệt độ trung bình tháng cao nhất vào tháng vi vii viii từ 25 9oc đến 35 6oc theo số liệu quan trắc nhiều năm có những thời điểm về mùa đông nhiệt độ xuống rất thấp nhất là vùng cao núi đá có khu vực xuất hiện băng tuyết có những nơi nhiệt độ thấp nhất xuống tới -0 1oc đo được tại |
Hà Giang | đông nhiệt độ xuống rất thấp, nhất là vùng cao núi đá có khu vực xuất hiện băng, tuyết có những nơi nhiệt độ thấp nhất xuống tới -0,1oC đo được tại trạm Hoàng Su Phì ngày 27/12/1982. Nhiệt độ thấp nhất tại các trạm vào mùa đông thường nhỏ hơn 10oC. Nhiệt độ cao nhất đo được có thời điểm lên tới 41oC vào ngày 03/5/1994, nhiệt độ cao nhất ngày của các trạm ghi được khoảng 35,2oC đến 41oC.
- Độ ẩm
Hà Giang là một trong những vùng có độ ẩm cao ở hầu hết các mùa trong năm, độ ẩm bình quân năm là 77-88%, trong đó độ ẩm thấp nhất trung bình tháng là 71% vào tháng 3/1986 và tháng 4/2012 đo được tại trạm Hoàng Su Phì. Độ ẩm cao nhất là 99% vào tháng 10/1997. Độ ẩm cao diễn ra vào các tháng cuối mùa hạ (tháng VII và tháng VIII).
- Nắng
Số giờ nắng bình quân năm thời kỳ 1981-2019 cả tỉnh khoảng 1.586 giờ, trong năm số giờ nắng nhiều là năm 1981 với 2.241 giờ nắng đo được tại trạm Hà Giang và số giờ nắng ít là năm 2011 với 1.104 giờ đo được tại trạm Bắc Quang. Trong năm, tháng có giờ nắng nhiều nhất rơi vào tháng VII, tháng VIII với số giờ nắng lên tới 348,6 giờ vào tháng IX năm 2010. Tháng có số giờ nắng ít nhất là tháng I, tháng II với số giờ nắng trong tháng chỉ là 10,6 giờ vào | đông nhiệt độ xuống rất thấp nhất là vùng cao núi đá có khu vực xuất hiện băng tuyết có những nơi nhiệt độ thấp nhất xuống tới -0 1oc đo được tại trạm hoàng su phì ngày 27 12 1982 nhiệt độ thấp nhất tại các trạm vào mùa đông thường nhỏ hơn 10oc nhiệt độ cao nhất đo được có thời điểm lên tới 41oc vào ngày 03 5 1994 nhiệt độ cao nhất ngày của các trạm ghi được khoảng 35 2oc đến 41oc độ ẩm hà giang là một trong những vùng có độ ẩm cao ở hầu hết các mùa trong năm độ ẩm bình quân năm là 77-88% trong đó độ ẩm thấp nhất trung bình tháng là 71% vào tháng 3 1986 và tháng 4 2012 đo được tại trạm hoàng su phì độ ẩm cao nhất là 99% vào tháng 10 1997 độ ẩm cao diễn ra vào các tháng cuối mùa hạ tháng vii và tháng viii nắng số giờ nắng bình quân năm thời kỳ 1981-2019 cả tỉnh khoảng 1 586 giờ trong năm số giờ nắng nhiều là năm 1981 với 2 241 giờ nắng đo được tại trạm hà giang và số giờ nắng ít là năm 2011 với 1 104 giờ đo được tại trạm bắc quang trong năm tháng có giờ nắng nhiều nhất rơi vào tháng vii tháng viii với số giờ nắng lên tới 348 6 giờ vào tháng ix năm 2010 tháng có số giờ nắng ít nhất là tháng i tháng ii với số giờ nắng trong tháng chỉ là 10 6 giờ vào |
Hà Giang | lên tới 348,6 giờ vào tháng IX năm 2010. Tháng có số giờ nắng ít nhất là tháng I, tháng II với số giờ nắng trong tháng chỉ là 10,6 giờ vào tháng I năm 2013.
- Gió
Hướng gió chính ở Hà Giang phụ thuộc vào địa hình thung lũng, gió trong các thung lũng thường yếu với tốc độ trung bình khoảng 1-1,3 m/s, trong đó tháng VII, tháng VIII là tháng có tốc độ gió lớn nhất: từ 20 m/s (trạm Hoàng Su Phì) đến 35 m/s (trạm Bắc Mê).
- Mưa
Mùa mưa kéo dài từ tháng V đến cuối tháng IX và mùa khô bắt đầu từ tháng X đến tháng IV năm sau. Lượng mưa năm biến động rất mạnh so với yếu tố khí tượng khác, giá trị cực tiểu, cực đại của lượng mưa có thể chênh nhau từ hai đến ba lần. Xét theo không gian lượng mưa năm thời kỳ 1990-2019 thì trong khu vực dao động trong khoảng 1.200-4.600mm, trong đó tâm mưa lớn nhất là khu vực Bắc Quang, theo kết quả quan trắc lượng mưa tại trạm Bắc Quang thì với lượng mưa năm trung bình thời kỳ 1961-2019 khoảng 4.551mm, là một trong những tâm mưa lớn của khu vực, vào năm 1971 lượng mưa năm lớn nhất đạt 6.366mm. Lượng mưa nhiều nhất vào tháng VI và tháng VII. Địa phương có lượng mưa lớn nhất là huyện Bắc Quang có tháng tới 1.429mm và mưa ít nhất là huyện Hoàng Su Phì, có tháng chỉ | lên tới 348 6 giờ vào tháng ix năm 2010 tháng có số giờ nắng ít nhất là tháng i tháng ii với số giờ nắng trong tháng chỉ là 10 6 giờ vào tháng i năm 2013 gió hướng gió chính ở hà giang phụ thuộc vào địa hình thung lũng gió trong các thung lũng thường yếu với tốc độ trung bình khoảng 1-1 3 m s trong đó tháng vii tháng viii là tháng có tốc độ gió lớn nhất từ 20 m s trạm hoàng su phì đến 35 m s trạm bắc mê mưa mùa mưa kéo dài từ tháng v đến cuối tháng ix và mùa khô bắt đầu từ tháng x đến tháng iv năm sau lượng mưa năm biến động rất mạnh so với yếu tố khí tượng khác giá trị cực tiểu cực đại của lượng mưa có thể chênh nhau từ hai đến ba lần xét theo không gian lượng mưa năm thời kỳ 1990-2019 thì trong khu vực dao động trong khoảng 1 200-4 600mm trong đó tâm mưa lớn nhất là khu vực bắc quang theo kết quả quan trắc lượng mưa tại trạm bắc quang thì với lượng mưa năm trung bình thời kỳ 1961-2019 khoảng 4 551mm là một trong những tâm mưa lớn của khu vực vào năm 1971 lượng mưa năm lớn nhất đạt 6 366mm lượng mưa nhiều nhất vào tháng vi và tháng vii địa phương có lượng mưa lớn nhất là huyện bắc quang có tháng tới 1 429mm và mưa ít nhất là huyện hoàng su phì có tháng chỉ |
Hà Giang | tháng VI và tháng VII. Địa phương có lượng mưa lớn nhất là huyện Bắc Quang có tháng tới 1.429mm và mưa ít nhất là huyện Hoàng Su Phì, có tháng chỉ 24,2mm. Ngoài ra, tỉnh Hà Giang còn có hiện tượng mưa phùn (32 ngày/năm) nhưng ít chịu ảnh hưởng trực tiếp từ bão. Tuy nhiên, vào mùa mưa dễ gây lũ quét, lũ ống, mưa đá làm ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống và sinh hoạt của nhân dân địa phương.
=== Đặc điểm địa hình. ===
Do cấu tạo địa hình phức tạp, thiên nhiên tạo ra và ưu đãi cho Hà Giang một nguồn tiềm năng to lớn về khí hậu, đất đai, tài nguyên và khoáng sản... Từ những đặc điểm khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình Hà Giang được chia thành ba vùng với những điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội khác biệt, mỗi vùng có tiềm năng và thế mạnh riêng đó là:
"- Vùng I:" Là vùng cao núi đá phía Bắc gồm 4 huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh và Quản Bạ. Diện tích toàn vùng là 2.352,7 km², dân số trên 20 vạn người chiếm xấp xỉ 34,3% dân số toàn tỉnh. Do điều kiện khí hậu rét đậm về mùa đông, mát mẻ về mùa hè nên rất thích hợp với việc phát triển các loại cây ôn đới như cây dược liệu thảo quả, đỗ trọng; Cây ăn quả như mận, đào, lê, táo... Cây lương thực chính ở vùng này là cây | tháng vi và tháng vii địa phương có lượng mưa lớn nhất là huyện bắc quang có tháng tới 1 429mm và mưa ít nhất là huyện hoàng su phì có tháng chỉ 24 2mm ngoài ra tỉnh hà giang còn có hiện tượng mưa phùn 32 ngày năm nhưng ít chịu ảnh hưởng trực tiếp từ bão tuy nhiên vào mùa mưa dễ gây lũ quét lũ ống mưa đá làm ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống và sinh hoạt của nhân dân địa phương === đặc điểm địa hình === do cấu tạo địa hình phức tạp thiên nhiên tạo ra và ưu đãi cho hà giang một nguồn tiềm năng to lớn về khí hậu đất đai tài nguyên và khoáng sản từ những đặc điểm khí hậu thổ nhưỡng địa hình hà giang được chia thành ba vùng với những điều kiện tự nhiên kinh tế và xã hội khác biệt mỗi vùng có tiềm năng và thế mạnh riêng đó là vùng i là vùng cao núi đá phía bắc gồm 4 huyện đồng văn mèo vạc yên minh và quản bạ diện tích toàn vùng là 2 352 7 km² dân số trên 20 vạn người chiếm xấp xỉ 34 3% dân số toàn tỉnh do điều kiện khí hậu rét đậm về mùa đông mát mẻ về mùa hè nên rất thích hợp với việc phát triển các loại cây ôn đới như cây dược liệu thảo quả đỗ trọng cây ăn quả như mận đào lê táo cây lương thực chính ở vùng này là cây |
Hà Giang | phát triển các loại cây ôn đới như cây dược liệu thảo quả, đỗ trọng; Cây ăn quả như mận, đào, lê, táo... Cây lương thực chính ở vùng này là cây ngô. Chăn nuôi chủ yếu là bò, dê, ngựa và nuôi ong. Những giống gia súc trên đây là giống riêng của vùng ôn đới, có đặc điểm to hơn và chịu được rét đến cả độ âm. Đàn ong ở đây chủ yếu chỉ phát triển vụ hè - thu với 2 loại hoa chính là hoa ngô và hoa bạc hà. Mật ong hoa bạc hà là thứ mật ong đặc biệt có giá trị trong việc chữa bệnh và bồi dưỡng sức khoẻ.
"- Vùng II:" Là vùng cao núi đất phía tây gồm các huyện Hoàng Su Phì và Xín Mần. Diện tích tự nhiên 1.211,3 km², dân số chiếm 15,9%. Điều kiện tự nhiên vùng này thích hợp cho việc phát triển cây trẩu và cây thông lấy nhựa. Cây lương thực chính vùng này là lúa nước và ngô. Chăn nuôi chủ yếu là trâu, ngựa, dê và các loại gia cầm.Vùng này là vùng đất của chè Shan tuyết và chủ nhân lâu đời của nó là người Dao - Một dân tộc có kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây chè núi lâu đời.
"- Vùng III:" Là vùng núi thấp gồm các huyện: Bắc Quang, Vị Xuyên, Bắc Mê, Quang Bình và thành phố Hà Giang là vùng trọng điểm kinh tế của Hà Giang. Diện tích tự | phát triển các loại cây ôn đới như cây dược liệu thảo quả đỗ trọng cây ăn quả như mận đào lê táo cây lương thực chính ở vùng này là cây ngô chăn nuôi chủ yếu là bò dê ngựa và nuôi ong những giống gia súc trên đây là giống riêng của vùng ôn đới có đặc điểm to hơn và chịu được rét đến cả độ âm đàn ong ở đây chủ yếu chỉ phát triển vụ hè thu với 2 loại hoa chính là hoa ngô và hoa bạc hà mật ong hoa bạc hà là thứ mật ong đặc biệt có giá trị trong việc chữa bệnh và bồi dưỡng sức khoẻ vùng ii là vùng cao núi đất phía tây gồm các huyện hoàng su phì và xín mần diện tích tự nhiên 1 211 3 km² dân số chiếm 15 9% điều kiện tự nhiên vùng này thích hợp cho việc phát triển cây trẩu và cây thông lấy nhựa cây lương thực chính vùng này là lúa nước và ngô chăn nuôi chủ yếu là trâu ngựa dê và các loại gia cầm vùng này là vùng đất của chè shan tuyết và chủ nhân lâu đời của nó là người dao một dân tộc có kinh nghiệm trồng và chăm sóc cây chè núi lâu đời vùng iii là vùng núi thấp gồm các huyện bắc quang vị xuyên bắc mê quang bình và thành phố hà giang là vùng trọng điểm kinh tế của hà giang diện tích tự |
Hà Giang | Là vùng núi thấp gồm các huyện: Bắc Quang, Vị Xuyên, Bắc Mê, Quang Bình và thành phố Hà Giang là vùng trọng điểm kinh tế của Hà Giang. Diện tích tự nhiên 4.320,3 km², dân số chiếm 49,8%. Điều kiện tự nhiên thích hợp với các loại cây nhiệt đới, thuận lợi cho việc phát triển nghề rừng, trồng các loại cây nguyên liệu giấy như bồ đề, mỡ, thông và đây cũng là vùng tre, nứa, vầu, luồng lớn nhất trong tỉnh... Ngoài ra đây còn là vùng trồng các loại cây ăn quả có múi như cam, quýt, chanh...
=== Tài nguyên thiên nhiên. ===
a. Thổ nhưỡng
Thổ nhưỡng của Hà Giang rất phong phú với 9 nhóm đất chính, trong đó nhóm đất xám chiếm diện tích lớn nhất với 585.418 ha, chiếm 74,28% diện tích tự nhiên. Đây là nhóm đất rất thích hợp để trồng và phát triển các loại cây ăn quả (cam, quýt, lê, mận...), cây công nghiệp (chè, cà phê...), cây dược liệu (đỗ trọng, thảo quả, huyền sâm...). Các nhà khoa học đã xác định và phân chia các khu vực thổ nhưỡng chính của Hà Giang như sau:
- Khu vòm nâng sông Chảy, lớp thổ nhưỡng hình thành trên nền 2 nhóm đá chính là măcma axit và đá biến chất. Địa hình nơi đây được xếp vào kiểu núi khối tảng dạng vòm trên nền nguyên sinh phân cắt mạnh. Khu vực này có lượng mưa trung bình hàng năm khá lớn (3.000 mm). Với những điều kiện | là vùng núi thấp gồm các huyện bắc quang vị xuyên bắc mê quang bình và thành phố hà giang là vùng trọng điểm kinh tế của hà giang diện tích tự nhiên 4 320 3 km² dân số chiếm 49 8% điều kiện tự nhiên thích hợp với các loại cây nhiệt đới thuận lợi cho việc phát triển nghề rừng trồng các loại cây nguyên liệu giấy như bồ đề mỡ thông và đây cũng là vùng tre nứa vầu luồng lớn nhất trong tỉnh ngoài ra đây còn là vùng trồng các loại cây ăn quả có múi như cam quýt chanh === tài nguyên thiên nhiên === a thổ nhưỡng thổ nhưỡng của hà giang rất phong phú với 9 nhóm đất chính trong đó nhóm đất xám chiếm diện tích lớn nhất với 585 418 ha chiếm 74 28% diện tích tự nhiên đây là nhóm đất rất thích hợp để trồng và phát triển các loại cây ăn quả cam quýt lê mận cây công nghiệp chè cà phê cây dược liệu đỗ trọng thảo quả huyền sâm các nhà khoa học đã xác định và phân chia các khu vực thổ nhưỡng chính của hà giang như sau khu vòm nâng sông chảy lớp thổ nhưỡng hình thành trên nền 2 nhóm đá chính là măcma axit và đá biến chất địa hình nơi đây được xếp vào kiểu núi khối tảng dạng vòm trên nền nguyên sinh phân cắt mạnh khu vực này có lượng mưa trung bình hàng năm khá lớn 3 000 mm với những điều kiện |
Hà Giang | xếp vào kiểu núi khối tảng dạng vòm trên nền nguyên sinh phân cắt mạnh. Khu vực này có lượng mưa trung bình hàng năm khá lớn (3.000 mm). Với những điều kiện như vậy, đã tạo nên ở đây một lớp phủ thổ nhưỡng đa dạng, trong đó phần lớn là đất mùn màu vàng đỏ, phù hợp để phát triển những cánh rừng thuộc kiểu á nhiệt đới.
- Khu Quản Bạ - Bắc Mê, lớp thổ nhưỡng hình thành trên nền 3 nhóm đá chính là trầm tích đá hạt mịn bị biến chất, tướng đá lục hoặc lục yếu tiếp đến là loại đá vôi hoặc sét vôi và đá lục nguyên hạt vừa và mịn. Địa hình ở đây được xếp vào kiểu núi khối tảng trên nền nguyên sinh, bị phân cắt rất mạnh. Đây cũng là khu vực có lượng mưa trung bình năm khá lớn (3.000 mm). Vì vậy, lớp phủ thổ nhưỡng ở đây đa phần là nhóm đất mùn màu vàng đỏ và mùn xám sẫm, tạo nên một thảm thực vật hết sức phong phú với những cánh rừng kiểu á nhiệt đới thường xanh.
Khu vực Đồng Văn - Mèo Vạc, lớp thổ nhưỡng hình thành trên nền đá vôi bị phân hoá mạnh, địa hình karst. Phần lớn lớp phủ thổ nhưỡng ở đây là loại đất đỏ xám hoặc vàng sẫm, với thảm thực vật chủ yếu là các loại cây thấp, mật độ thưa. Rừng ở khu vực này thường có các loại cây lấy | xếp vào kiểu núi khối tảng dạng vòm trên nền nguyên sinh phân cắt mạnh khu vực này có lượng mưa trung bình hàng năm khá lớn 3 000 mm với những điều kiện như vậy đã tạo nên ở đây một lớp phủ thổ nhưỡng đa dạng trong đó phần lớn là đất mùn màu vàng đỏ phù hợp để phát triển những cánh rừng thuộc kiểu á nhiệt đới khu quản bạ bắc mê lớp thổ nhưỡng hình thành trên nền 3 nhóm đá chính là trầm tích đá hạt mịn bị biến chất tướng đá lục hoặc lục yếu tiếp đến là loại đá vôi hoặc sét vôi và đá lục nguyên hạt vừa và mịn địa hình ở đây được xếp vào kiểu núi khối tảng trên nền nguyên sinh bị phân cắt rất mạnh đây cũng là khu vực có lượng mưa trung bình năm khá lớn 3 000 mm vì vậy lớp phủ thổ nhưỡng ở đây đa phần là nhóm đất mùn màu vàng đỏ và mùn xám sẫm tạo nên một thảm thực vật hết sức phong phú với những cánh rừng kiểu á nhiệt đới thường xanh khu vực đồng văn mèo vạc lớp thổ nhưỡng hình thành trên nền đá vôi bị phân hoá mạnh địa hình karst phần lớn lớp phủ thổ nhưỡng ở đây là loại đất đỏ xám hoặc vàng sẫm với thảm thực vật chủ yếu là các loại cây thấp mật độ thưa rừng ở khu vực này thường có các loại cây lấy |
Hà Giang | loại đất đỏ xám hoặc vàng sẫm, với thảm thực vật chủ yếu là các loại cây thấp, mật độ thưa. Rừng ở khu vực này thường có các loại cây lấy gỗ thuộc nhóm tứ thiết như trai, nghiến...
- Khu tây bắc Vĩnh Tuy, lớp thổ nhưỡng hình thành trên cấu trúc địa chất của vòm nâng sông Chảy. Địa hình nơi đây có đặc trưng là các dải đồi, núi và gò thấp, sườn ít dốc. Khu vực này có lượng mưa lớn nhất cả nước, do vậy lớp phủ thổ nhưỡng ở đây chủ yếu là nhóm đất màu xám sẫm hơi đen, phù hợp với trồng cây ăn quả nhất là cam.
b. Tài nguyên khoáng sản
Căn cứ trên những cứ liệu về cấu trúc địa chất, các nhà khoa học đã dự báo rằng Hà Giang là một địa bàn có tiềm năng và triển vọng lớn về khoáng sản như sắt, mangan, chì, thiếc, antimon, vàng, đá quý...
Sắt ở dạng manhetit - hematit - sulfide đã từng thấy ở Tùng Bá - Bắc Mê. Cũng ở khu vực này còn có mỏ chì - kẽm. Ở vùng đông nam vòm nâng sông Chảy đã phát hiện các mỏ và điểm quặng mangan. Ơ Bắc Quang đã gặp các điểm quặng đồng (Cu - Ni) có nguồn gốc măcma. Ở khu vực từ Cao Bồ đến Việt Lâm có nhiều mạch quặng đa kim - vàng. Đồng thời dọc theo các bãi bồi nhất là từ chỗ gặp nhau giữa sông Lô | loại đất đỏ xám hoặc vàng sẫm với thảm thực vật chủ yếu là các loại cây thấp mật độ thưa rừng ở khu vực này thường có các loại cây lấy gỗ thuộc nhóm tứ thiết như trai nghiến khu tây bắc vĩnh tuy lớp thổ nhưỡng hình thành trên cấu trúc địa chất của vòm nâng sông chảy địa hình nơi đây có đặc trưng là các dải đồi núi và gò thấp sườn ít dốc khu vực này có lượng mưa lớn nhất cả nước do vậy lớp phủ thổ nhưỡng ở đây chủ yếu là nhóm đất màu xám sẫm hơi đen phù hợp với trồng cây ăn quả nhất là cam b tài nguyên khoáng sản căn cứ trên những cứ liệu về cấu trúc địa chất các nhà khoa học đã dự báo rằng hà giang là một địa bàn có tiềm năng và triển vọng lớn về khoáng sản như sắt mangan chì thiếc antimon vàng đá quý sắt ở dạng manhetit hematit sulfide đã từng thấy ở tùng bá bắc mê cũng ở khu vực này còn có mỏ chì kẽm ở vùng đông nam vòm nâng sông chảy đã phát hiện các mỏ và điểm quặng mangan ơ bắc quang đã gặp các điểm quặng đồng cu ni có nguồn gốc măcma ở khu vực từ cao bồ đến việt lâm có nhiều mạch quặng đa kim vàng đồng thời dọc theo các bãi bồi nhất là từ chỗ gặp nhau giữa sông lô |
Hà Giang | khu vực từ Cao Bồ đến Việt Lâm có nhiều mạch quặng đa kim - vàng. Đồng thời dọc theo các bãi bồi nhất là từ chỗ gặp nhau giữa sông Lô và sông Gâm trở lên thượng nguồn là nơi có nhiều vàng sa khoáng. Ngoài ra, Hà Giang còn có một trữ lượng khá lớn các loại khoáng sản không kim loại như: Cao lanh, sét gốm, đá vôi, cát, sỏi, cát kết, đá phiến, laterit, granit, gabro, ryolit... và có cả than, trong đó quan trọng hơn cả là vỉa than Phó Bảng.
c. Tài nguyên rừng
Là một tỉnh vùng núi cao, núi đồi chiếm hơn 3/4 diện tích, môi trường thuận lợi cho thực vật tự nhiên cũng như rừng trồng phát triển. Rừng là thế mạnh kinh tế chủ yếu của Hà Giang và còn có ý nghĩa lớn vào khoa học và bảo vệ môi trường. Do đặc điểm địa hình, thổ nhưỡng, khí hậu, rừng Hà Giang khá phong phú và được coi là một trong những khu vực đặc trưng của kiểu loại rừng á nhiệt đới, với nhiều chủng loại. Diện tích đất rừng của Hà Giang thuộc vào loại lớn của cả nước. Diện tích có rừng tính đến 31/12/2005 là 345.860 ha, đất trống quy hoạch cho lâm nghiệp 262.918 ha.
Những năm gần đây, với những chủ trương, chính sách của nhà nước, biện pháp tích cực của địa phương trong triển khai chính sách giao đất, giao rừng, phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, | khu vực từ cao bồ đến việt lâm có nhiều mạch quặng đa kim vàng đồng thời dọc theo các bãi bồi nhất là từ chỗ gặp nhau giữa sông lô và sông gâm trở lên thượng nguồn là nơi có nhiều vàng sa khoáng ngoài ra hà giang còn có một trữ lượng khá lớn các loại khoáng sản không kim loại như cao lanh sét gốm đá vôi cát sỏi cát kết đá phiến laterit granit gabro ryolit và có cả than trong đó quan trọng hơn cả là vỉa than phó bảng c tài nguyên rừng là một tỉnh vùng núi cao núi đồi chiếm hơn 3 4 diện tích môi trường thuận lợi cho thực vật tự nhiên cũng như rừng trồng phát triển rừng là thế mạnh kinh tế chủ yếu của hà giang và còn có ý nghĩa lớn vào khoa học và bảo vệ môi trường do đặc điểm địa hình thổ nhưỡng khí hậu rừng hà giang khá phong phú và được coi là một trong những khu vực đặc trưng của kiểu loại rừng á nhiệt đới với nhiều chủng loại diện tích đất rừng của hà giang thuộc vào loại lớn của cả nước diện tích có rừng tính đến 31 12 2005 là 345 860 ha đất trống quy hoạch cho lâm nghiệp 262 918 ha những năm gần đây với những chủ trương chính sách của nhà nước biện pháp tích cực của địa phương trong triển khai chính sách giao đất giao rừng phủ xanh đất trống đồi núi trọc |
Hà Giang | với những chủ trương, chính sách của nhà nước, biện pháp tích cực của địa phương trong triển khai chính sách giao đất, giao rừng, phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, nên hàng năm tỉnh trồng thêm được từ 3.000 - 5.000 ha rừng tập trung, do đó đưa độ che phủ đạt 42,9% vào cuối năm 2005. Điều đó không những có tác dụng chống xói mòn đất bề mặt, mà vành đai rừng phòng hộ đầu nguồn đã khống chế phần nào lũ lụt, bảo vệ môi trường sinh thấy. Rừng còn cung cấp nguồn nguyên liệu quan trọng cho công nghiệp giấy, vật tư xây dựng...
Người ta đã từng phát hiện ở rừng Hà Giang có nhiều loại động vật quý hiếm như: hổ, báo gấm, vọc má trắng, gấu ngựa, lợn rừng, khỉ, hoẵng... Riêng khu vực Tây Côn Lĩnh đã thống kê được 47 loài thú, 140 loài chim thuộc 25 bộ, 75 họ. Rừng xã Phong Quang (Vị Xuyên) được xếp vào hệ thống các khu bảo tồn thiên nhiên điển hình của hệ rừng núi đá vùng Đông Bắc Việt Nam, với hệ động thực vật rừng phong phú và có giá trị kinh tế cao.
d. Tài nguyên thủy sản
Tuy là một tỉnh miền núi không có thế mạnh về thuỷ sản nhưng ở khu vực Hà Giang lại có thể tìm thấy những loài thuỷ sản quý, hiếm, có giá trị đặc biệt. Trên lưu vực sông Gâm có thể tìm thấy các loại tôm, cua, cá | với những chủ trương chính sách của nhà nước biện pháp tích cực của địa phương trong triển khai chính sách giao đất giao rừng phủ xanh đất trống đồi núi trọc nên hàng năm tỉnh trồng thêm được từ 3 000 5 000 ha rừng tập trung do đó đưa độ che phủ đạt 42 9% vào cuối năm 2005 điều đó không những có tác dụng chống xói mòn đất bề mặt mà vành đai rừng phòng hộ đầu nguồn đã khống chế phần nào lũ lụt bảo vệ môi trường sinh thấy rừng còn cung cấp nguồn nguyên liệu quan trọng cho công nghiệp giấy vật tư xây dựng người ta đã từng phát hiện ở rừng hà giang có nhiều loại động vật quý hiếm như hổ báo gấm vọc má trắng gấu ngựa lợn rừng khỉ hoẵng riêng khu vực tây côn lĩnh đã thống kê được 47 loài thú 140 loài chim thuộc 25 bộ 75 họ rừng xã phong quang vị xuyên được xếp vào hệ thống các khu bảo tồn thiên nhiên điển hình của hệ rừng núi đá vùng đông bắc việt nam với hệ động thực vật rừng phong phú và có giá trị kinh tế cao d tài nguyên thủy sản tuy là một tỉnh miền núi không có thế mạnh về thuỷ sản nhưng ở khu vực hà giang lại có thể tìm thấy những loài thuỷ sản quý hiếm có giá trị đặc biệt trên lưu vực sông gâm có thể tìm thấy các loại tôm cua cá |
Hà Giang | Hà Giang lại có thể tìm thấy những loài thuỷ sản quý, hiếm, có giá trị đặc biệt. Trên lưu vực sông Gâm có thể tìm thấy các loại tôm, cua, cá chỉ có ở khu vực nguồn sông có nhiều ghềnh đá. Đặc biệt ở đây có loại cá Dầm xanh, cá Anh vũ ngon nổi tiếng, đã từng là những loại đặc sản cúng tiến cung đình. Trên sông Lô, cũng có một số loài cá, tôm theo nguồn nước sông Hồng ngược lên và được coi là đặc sản ở sông Lô như: cá chép, cá bống, cá măng, ba ba...
Phát huy nguồn lợi thuỷ sản, những năm gần đây, ở nhiều nơi nhân dân đã biết tận dụng mặt nước, các đầm, ao, hồ để chăn thả các loại tôm cá có thời gian sinh trưởng ngắn, năng suất cao. Một số nơi bà con nông dân còn kết hợp trồng lúa và thả cá trên những chân ruộng nước. Nhiều trang trại của họ đã phát triển theo mô hình VACR (vườn, ao, chuồng, rừng) đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt.
== Lịch sử. ==
Vào thời Hùng Vương, mảnh đất Hà Giang đã là một trong 15 bộ của quốc gia Lạc Việt. Thời Thục Phán An Dương Vương lập nước Âu Lạc, Hà Giang thuộc bộ lạc Tây Vu.
Trong thời kỳ đô hộ của phong kiến phương Bắc kéo dài nghìn năm, khu vực Hà Giang vẫn nằm trong địa phận huyện Tây Vu thuộc quận Giao Chỉ.
Từ năm | hà giang lại có thể tìm thấy những loài thuỷ sản quý hiếm có giá trị đặc biệt trên lưu vực sông gâm có thể tìm thấy các loại tôm cua cá chỉ có ở khu vực nguồn sông có nhiều ghềnh đá đặc biệt ở đây có loại cá dầm xanh cá anh vũ ngon nổi tiếng đã từng là những loại đặc sản cúng tiến cung đình trên sông lô cũng có một số loài cá tôm theo nguồn nước sông hồng ngược lên và được coi là đặc sản ở sông lô như cá chép cá bống cá măng ba ba phát huy nguồn lợi thuỷ sản những năm gần đây ở nhiều nơi nhân dân đã biết tận dụng mặt nước các đầm ao hồ để chăn thả các loại tôm cá có thời gian sinh trưởng ngắn năng suất cao một số nơi bà con nông dân còn kết hợp trồng lúa và thả cá trên những chân ruộng nước nhiều trang trại của họ đã phát triển theo mô hình vacr vườn ao chuồng rừng đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt == lịch sử == vào thời hùng vương mảnh đất hà giang đã là một trong 15 bộ của quốc gia lạc việt thời thục phán an dương vương lập nước âu lạc hà giang thuộc bộ lạc tây vu trong thời kỳ đô hộ của phong kiến phương bắc kéo dài nghìn năm khu vực hà giang vẫn nằm trong địa phận huyện tây vu thuộc quận giao chỉ từ năm |
Hà Giang | Tây Vu.
Trong thời kỳ đô hộ của phong kiến phương Bắc kéo dài nghìn năm, khu vực Hà Giang vẫn nằm trong địa phận huyện Tây Vu thuộc quận Giao Chỉ.
Từ năm 1075 (đời nhà Lý). Miền đất Hà Giang lúc đó thuộc về châu Bình Nguyên.
Vào đầu đời Trần, khu vực Hà Giang, Tuyên Quang lúc đó gọi là châu Tuyên Quang thuộc lộ Quốc Oai. Năm 1397 đổi thành trấn Tuyên Quang.
Địa danh Hà Giang lần đầu tiên được nhắc đến trong bài minh khắc trên chuông chùa Sùng Khánh (xã Đạo Đức, Vị Xuyên), được đúc nhân dịp trùng tu chùa vào đầu thời Vua Lê Dụ Tông tức năm Ất Dậu 1707.
Năm Minh Mệnh thứ 16 (năm 1835), nhà Nguyễn bỏ châu Bảo Lạc, chia làm hai huyện: Vĩnh Điện (khoảng Bắc Mê, Yên Minh và một phần Quản Bạ ngày nay và huyện Để Định (khoảng huyện Bảo Lạc, Cao Bằng và một phần Đồng Văn, Mèo Vạc ngày nay). Lấy sông Lô phân giới để chia châu Vị Xuyên thành hai đơn vị hành chính mới: Khu vực phía hữu ngạn sông Lô được gọi là huyện Vĩnh Tuy, còn phía tả ngạn sông Lô là huyện Vị Xuyên.
Năm Thiệu Trị thứ hai (năm 1842), triều đình nhà Nguyễn chia Tuyên Quang làm ba hạt: Hà Giang, Bắc Quang, Tuyên Quang. Hạt Hà Giang có một phủ là Tương Yên với bốn huyện: Vị Xuyên, Vĩnh Tuy, Vĩnh Điện, Để Định.
Năm Thiệu Trị thứ tư (năm 1844), nhà Vua lại | tây vu trong thời kỳ đô hộ của phong kiến phương bắc kéo dài nghìn năm khu vực hà giang vẫn nằm trong địa phận huyện tây vu thuộc quận giao chỉ từ năm 1075 đời nhà lý miền đất hà giang lúc đó thuộc về châu bình nguyên vào đầu đời trần khu vực hà giang tuyên quang lúc đó gọi là châu tuyên quang thuộc lộ quốc oai năm 1397 đổi thành trấn tuyên quang địa danh hà giang lần đầu tiên được nhắc đến trong bài minh khắc trên chuông chùa sùng khánh xã đạo đức vị xuyên được đúc nhân dịp trùng tu chùa vào đầu thời vua lê dụ tông tức năm ất dậu 1707 năm minh mệnh thứ 16 năm 1835 nhà nguyễn bỏ châu bảo lạc chia làm hai huyện vĩnh điện khoảng bắc mê yên minh và một phần quản bạ ngày nay và huyện để định khoảng huyện bảo lạc cao bằng và một phần đồng văn mèo vạc ngày nay lấy sông lô phân giới để chia châu vị xuyên thành hai đơn vị hành chính mới khu vực phía hữu ngạn sông lô được gọi là huyện vĩnh tuy còn phía tả ngạn sông lô là huyện vị xuyên năm thiệu trị thứ hai năm 1842 triều đình nhà nguyễn chia tuyên quang làm ba hạt hà giang bắc quang tuyên quang hạt hà giang có một phủ là tương yên với bốn huyện vị xuyên vĩnh tuy vĩnh điện để định năm thiệu trị thứ tư năm 1844 nhà vua lại |
Hà Giang | Quang, Tuyên Quang. Hạt Hà Giang có một phủ là Tương Yên với bốn huyện: Vị Xuyên, Vĩnh Tuy, Vĩnh Điện, Để Định.
Năm Thiệu Trị thứ tư (năm 1844), nhà Vua lại phê chuẩn cho các huyện châu thuộc tỉnh hạt biên giới phía Bắc, Tây Bắc, trong đó có Hà Giang, "vẫn theo như cũ đặt chức thổ quan". Đến đời Tự Đức thì chế độ "thổ quan" bị bãi bỏ trên phạm vi cả nước.
Năm 1858, sau khi đánh chiếm hầu hết các tỉnh Nam Kỳ, Bắc Kỳ.
Năm 1887, thực dân Pháp đánh chiếm Hà Giang và thay đổi chế độ cai trị bằng cách thiết lập các đạo quan binh.
Ngày 20 tháng 8 năm 1891, tỉnh Hà Giang được thành lập, bao gồm phủ Tương Yên và huyện Vĩnh Tuy (tỉnh Tuyên Quang).
Năm 1893, trong dịp cải tổ trong các quân khu, Hà Giang trở thành trung tâm của một quân khu và cùng với Tuyên Quang hợp thành Đạo quan binh thứ ba (quân khu 3).
Ngày 17 tháng 9 năm 1895, Toàn quyền Đông Dương ra Quyết định số 1432 chia khu quân sự thứ ba thành ba tỉnh: Tuyên Quang, Bắc Quang và Hà Giang. Trong đó, Hà Giang bao gồm huyện Vị Xuyên (trừ tổng Phú Loan và Bằng Hành), cộng thêm các tổng Phương Độ và Tương Yên.
Ngày 28 tháng 4 năm 1904, Toàn quyền Đông Dương lại ra quyết định sáp nhập tỉnh Bắc Quang và tỉnh Hà Giang thành Đạo quan binh Hà Giang. Đến thời điểm | quang tuyên quang hạt hà giang có một phủ là tương yên với bốn huyện vị xuyên vĩnh tuy vĩnh điện để định năm thiệu trị thứ tư năm 1844 nhà vua lại phê chuẩn cho các huyện châu thuộc tỉnh hạt biên giới phía bắc tây bắc trong đó có hà giang vẫn theo như cũ đặt chức thổ quan đến đời tự đức thì chế độ thổ quan bị bãi bỏ trên phạm vi cả nước năm 1858 sau khi đánh chiếm hầu hết các tỉnh nam kỳ bắc kỳ năm 1887 thực dân pháp đánh chiếm hà giang và thay đổi chế độ cai trị bằng cách thiết lập các đạo quan binh ngày 20 tháng 8 năm 1891 tỉnh hà giang được thành lập bao gồm phủ tương yên và huyện vĩnh tuy tỉnh tuyên quang năm 1893 trong dịp cải tổ trong các quân khu hà giang trở thành trung tâm của một quân khu và cùng với tuyên quang hợp thành đạo quan binh thứ ba quân khu 3 ngày 17 tháng 9 năm 1895 toàn quyền đông dương ra quyết định số 1432 chia khu quân sự thứ ba thành ba tỉnh tuyên quang bắc quang và hà giang trong đó hà giang bao gồm huyện vị xuyên trừ tổng phú loan và bằng hành cộng thêm các tổng phương độ và tương yên ngày 28 tháng 4 năm 1904 toàn quyền đông dương lại ra quyết định sáp nhập tỉnh bắc quang và tỉnh hà giang thành đạo quan binh hà giang đến thời điểm |
Hà Giang | Yên.
Ngày 28 tháng 4 năm 1904, Toàn quyền Đông Dương lại ra quyết định sáp nhập tỉnh Bắc Quang và tỉnh Hà Giang thành Đạo quan binh Hà Giang. Đến thời điểm này, Đạo quan binh thứ ba Hà Giang đã được xác định ranh giới rõ ràng và tương đối ổn định.
Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, Hà Giang có 4 châu Bắc Quang, Vị Xuyên, Đồng Văn, Hoàng Su Phì và thị xã Hà Giang.
Ngày 23 tháng 3 năm 1959, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký sắc lệnh giải tán Khu Lao - Hà - Yên, sáp nhập tỉnh Hà Giang vào Khu tự trị Việt Bắc.
Ngày 15 tháng 12 năm 1962, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định số 211/QĐ-CP<ref name="211/1962/QĐ-CP">Quyết định số 211/QĐ-CP năm 1962 của Hội đồng Chính phủ</ref> về việc:
BULLET::::- Chia huyện Đồng Văn thành 3 huyện: Đồng Văn, Mèo Vạc và Yên Minh
BULLET::::- Chia huyện Vị Xuyên thành 2 huyện: Vị Xuyên và Quản Bạ.
Ngày 1 tháng 4 năm 1965, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định số 49–CP<ref name="49/1965/QĐ–HĐCP">Quyết định số 49–CP năm 1965 của Hội đồng Chính phủ</ref> về việc chia huyện Hoàng Su Phì thành 2 huyện: Hoàng Su Phì và Xín Mần.
Tháng 12 năm 1974, tỉnh Hà Tuyên được thành lập trên cơ sở hợp nhất hai tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang.
Ngày 14 tháng 5 năm 1981, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 185/1981/QĐ-CP<ref name="185/1981/QĐ-CP"></ref> về việc điều chỉnh địa giới một số xã thuộc các huyện Mèo Vạc, | yên ngày 28 tháng 4 năm 1904 toàn quyền đông dương lại ra quyết định sáp nhập tỉnh bắc quang và tỉnh hà giang thành đạo quan binh hà giang đến thời điểm này đạo quan binh thứ ba hà giang đã được xác định ranh giới rõ ràng và tương đối ổn định trước cách mạng tháng tám năm 1945 hà giang có 4 châu bắc quang vị xuyên đồng văn hoàng su phì và thị xã hà giang ngày 23 tháng 3 năm 1959 chủ tịch hồ chí minh ký sắc lệnh giải tán khu lao hà yên sáp nhập tỉnh hà giang vào khu tự trị việt bắc ngày 15 tháng 12 năm 1962 hội đồng chính phủ ban hành quyết định số 211 qđ-cp<ref name= 211 1962 qđ-cp >quyết định số 211 qđ-cp năm 1962 của hội đồng chính phủ< ref> về việc bullet chia huyện đồng văn thành 3 huyện đồng văn mèo vạc và yên minh bullet chia huyện vị xuyên thành 2 huyện vị xuyên và quản bạ ngày 1 tháng 4 năm 1965 hội đồng chính phủ ban hành quyết định số 49–cp<ref name= 49 1965 qđ–hđcp >quyết định số 49–cp năm 1965 của hội đồng chính phủ< ref> về việc chia huyện hoàng su phì thành 2 huyện hoàng su phì và xín mần tháng 12 năm 1974 tỉnh hà tuyên được thành lập trên cơ sở hợp nhất hai tỉnh hà giang và tuyên quang ngày 14 tháng 5 năm 1981 hội đồng chính phủ ban hành quyết định 185 1981 qđ-cp<ref name= 185 1981 qđ-cp >< ref> về việc điều chỉnh địa giới một số xã thuộc các huyện mèo vạc |
Hà Giang | và Tuyên Quang.
Ngày 14 tháng 5 năm 1981, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 185/1981/QĐ-CP<ref name="185/1981/QĐ-CP"></ref> về việc điều chỉnh địa giới một số xã thuộc các huyện Mèo Vạc, Quản Bạ, Vị Xuyên, Hoàng Xu Phì, Xín Mần.
Ngày 21 tháng 12 năm 1982, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định 179-HĐBT về việc điều chỉnh địa giới các huyện Yên Minh, Mèo Vạc và Đồng Văn.
Ngày 18 tháng 11 năm 1983, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định 136-HĐBT<ref name="136/1983/QĐ-HĐBT"></ref> về việc điều chỉnh địa giới một số huyện thuộc tỉnh Hà Tuyên:
BULLET::::- Chia huyện Vị Xuyên thành 2 huyện: Vị Xuyên và Bắc Mê
BULLET::::- Điều chỉnh địa giới các huyện Vị Xuyên, Xín Mần, Hoàng Su Phì, Bắc Quang.
Ngày 19 tháng 2 năm 1986, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định số 14-HĐBT về việc chia tách một số xã, thị trấn thuộc huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Tuyên.
Ngày 13 tháng 2 năm 1987, Hội đồng Bộ trưởng ban hành Quyết định 28-HĐBT về việc chia một số xã và thành lập thị trấn của các huyện Bắc Mê, Na Hang và Yên Sơn thuộc tỉnh Hà Tuyên.
Ngày 12 tháng 8 năm 1991, tại kỳ họp thứ 9 khoá VIII, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã quyết định chia tỉnh Hà Tuyên thành hai tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang. Tỉnh Hà Giang được tái lập gồm 10 đơn vị hành chính là thị xã Hà Giang và 9 huyện, tỉnh lỵ đặt | và tuyên quang ngày 14 tháng 5 năm 1981 hội đồng chính phủ ban hành quyết định 185 1981 qđ-cp<ref name= 185 1981 qđ-cp >< ref> về việc điều chỉnh địa giới một số xã thuộc các huyện mèo vạc quản bạ vị xuyên hoàng xu phì xín mần ngày 21 tháng 12 năm 1982 hội đồng bộ trưởng ban hành quyết định 179-hđbt về việc điều chỉnh địa giới các huyện yên minh mèo vạc và đồng văn ngày 18 tháng 11 năm 1983 hội đồng bộ trưởng ban hành quyết định 136-hđbt<ref name= 136 1983 qđ-hđbt >< ref> về việc điều chỉnh địa giới một số huyện thuộc tỉnh hà tuyên bullet chia huyện vị xuyên thành 2 huyện vị xuyên và bắc mê bullet điều chỉnh địa giới các huyện vị xuyên xín mần hoàng su phì bắc quang ngày 19 tháng 2 năm 1986 hội đồng bộ trưởng ban hành quyết định số 14-hđbt về việc chia tách một số xã thị trấn thuộc huyện bắc quang tỉnh hà tuyên ngày 13 tháng 2 năm 1987 hội đồng bộ trưởng ban hành quyết định 28-hđbt về việc chia một số xã và thành lập thị trấn của các huyện bắc mê na hang và yên sơn thuộc tỉnh hà tuyên ngày 12 tháng 8 năm 1991 tại kỳ họp thứ 9 khoá viii quốc hội nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa việt nam đã quyết định chia tỉnh hà tuyên thành hai tỉnh hà giang và tuyên quang tỉnh hà giang được tái lập gồm 10 đơn vị hành chính là thị xã hà giang và 9 huyện tỉnh lỵ đặt |
Hà Giang | Tuyên thành hai tỉnh Hà Giang và Tuyên Quang. Tỉnh Hà Giang được tái lập gồm 10 đơn vị hành chính là thị xã Hà Giang và 9 huyện, tỉnh lỵ đặt tại thị xã Hà Giang.
Ngày 29 tháng 8 năm 1994, Chính phủ ban hành Nghị định số 112/1994/NĐ-CP<ref name="112/1994/NĐ-CP">Nghị định số 112-CP năm 1994 của Chính phủ</ref> về việc:
BULLET::::- Thành lập một số phường, xã, thị trấn thuộc thị xã Hà Giang và các huyện Vị Xuyên, Bắc Quang
BULLET::::- Điều chỉnh địa giới huyện Hoàng Su Phì và huyện Xín Mần.
Ngày 29 tháng 1 năm 1997, Chính phủ ban hành Nghị định 8-CP<ref name="8/1997/NĐ-CP"></ref> về việc chia tách một số xã thuộc các huyện Yên Minh, Bắc Quang và Vị Xuyên thuộc tỉnh Hà Giang.
Ngày 20 tháng 8 năm 1999, Chính phủ ban hành Nghị định 74/1999/NĐ-CP<ref name="74/1999/NĐ-CP"></ref> về việc điều chỉnh địa giới hành chính để thành lập thị trấn và xã thuộc các huyện Mèo Vạc, Yên Minh, Quản Bạ, Bắc Quang, Hoàng Su Phì và thị xã Hà Giang, tỉnh Hà Giang.
Ngày 1 tháng 12 năm 2003, Chính phủ ban hành Nghị định 146/2003/NĐ-CP <ref name="146/2003/NĐ-CP"></ref> về việc:
BULLET::::- Chia tách một số xã thuộc huyện Bắc Quang
BULLET::::- Thành lập huyện Quang Bình được thành lập trên cơ sở tách một phần thuộc huyện Bắc Quang
BULLET::::- Thành lập các xã thuộc huyện Hoàng Su Phì và huyện Xín Mần.
Ngày 9 tháng 8 năm 2005, Chính phủ ban hành Nghị định 104/2005/NĐ-CP<ref name="104/2005/NĐ-CP"></ref> về việc điều chỉnh địa giới hành chính, thành lập | tuyên thành hai tỉnh hà giang và tuyên quang tỉnh hà giang được tái lập gồm 10 đơn vị hành chính là thị xã hà giang và 9 huyện tỉnh lỵ đặt tại thị xã hà giang ngày 29 tháng 8 năm 1994 chính phủ ban hành nghị định số 112 1994 nđ-cp<ref name= 112 1994 nđ-cp >nghị định số 112-cp năm 1994 của chính phủ< ref> về việc bullet thành lập một số phường xã thị trấn thuộc thị xã hà giang và các huyện vị xuyên bắc quang bullet điều chỉnh địa giới huyện hoàng su phì và huyện xín mần ngày 29 tháng 1 năm 1997 chính phủ ban hành nghị định 8-cp<ref name= 8 1997 nđ-cp >< ref> về việc chia tách một số xã thuộc các huyện yên minh bắc quang và vị xuyên thuộc tỉnh hà giang ngày 20 tháng 8 năm 1999 chính phủ ban hành nghị định 74 1999 nđ-cp<ref name= 74 1999 nđ-cp >< ref> về việc điều chỉnh địa giới hành chính để thành lập thị trấn và xã thuộc các huyện mèo vạc yên minh quản bạ bắc quang hoàng su phì và thị xã hà giang tỉnh hà giang ngày 1 tháng 12 năm 2003 chính phủ ban hành nghị định 146 2003 nđ-cp <ref name= 146 2003 nđ-cp >< ref> về việc bullet chia tách một số xã thuộc huyện bắc quang bullet thành lập huyện quang bình được thành lập trên cơ sở tách một phần thuộc huyện bắc quang bullet thành lập các xã thuộc huyện hoàng su phì và huyện xín mần ngày 9 tháng 8 năm 2005 chính phủ ban hành nghị định 104 2005 nđ-cp<ref name= 104 2005 nđ-cp >< ref> về việc điều chỉnh địa giới hành chính thành lập |
Hà Giang | thuộc huyện Hoàng Su Phì và huyện Xín Mần.
Ngày 9 tháng 8 năm 2005, Chính phủ ban hành Nghị định 104/2005/NĐ-CP<ref name="104/2005/NĐ-CP"></ref> về việc điều chỉnh địa giới hành chính, thành lập phường, xã thuộc thị xã Hà Giang và huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang.
Ngày 23 tháng 6 năm 2006, Chính phủ ban hành Nghị định 64/2006/NĐ-CP<ref name="64/2006/NĐ-CP"></ref> về việc điều chỉnh địa giới thị xã Hà Giang và huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang.
Ngày 31 tháng 3 năm 2009, Chính phủ ban hành Nghị định số 11/NĐ-CP<ref name="11/2009/NĐ-CP"></ref> về việc thành lập các thị trấn huyện lỵ tại các huyện Đồng Văn, Bắc Mê và Xín Mần thuộc tỉnh Hà Giang.
Ngày 27 tháng 9 năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 35/NQ-CP<ref name="35/2010/NQ-CP"></ref> về việc thành lập thành phố Hà Giang thuộc tỉnh Hà Giang trên cơ sở toàn bộ thị xã Hà Giang.
Ngày 1 tháng 1 năm 2020, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 827/NQ-UBTVQH14<ref name="827/NQ-UBTVQH14"></ref> về việc sắp nhập một số xã thuộc các huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần thuộc tỉnh Hà Giang:
BULLET::::- Sáp nhập toàn bộ xã Bản Péo thuộc huyện Hoàng Su Phì vào xã Nậm Dịch
BULLET::::- Sáp nhập toàn bộ xã Ngán Chiên thuộc huyện Xín Mần vào xã Trung Thịnh.
== Hành chính. ==
Tỉnh Hà Giang có 11 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 1 thành phố và 10 huyện với 193 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 5 phường, 13 thị trấn và | thuộc huyện hoàng su phì và huyện xín mần ngày 9 tháng 8 năm 2005 chính phủ ban hành nghị định 104 2005 nđ-cp<ref name= 104 2005 nđ-cp >< ref> về việc điều chỉnh địa giới hành chính thành lập phường xã thuộc thị xã hà giang và huyện mèo vạc tỉnh hà giang ngày 23 tháng 6 năm 2006 chính phủ ban hành nghị định 64 2006 nđ-cp<ref name= 64 2006 nđ-cp >< ref> về việc điều chỉnh địa giới thị xã hà giang và huyện vị xuyên tỉnh hà giang ngày 31 tháng 3 năm 2009 chính phủ ban hành nghị định số 11 nđ-cp<ref name= 11 2009 nđ-cp >< ref> về việc thành lập các thị trấn huyện lỵ tại các huyện đồng văn bắc mê và xín mần thuộc tỉnh hà giang ngày 27 tháng 9 năm 2010 thủ tướng chính phủ đã ban hành nghị quyết số 35 nq-cp<ref name= 35 2010 nq-cp >< ref> về việc thành lập thành phố hà giang thuộc tỉnh hà giang trên cơ sở toàn bộ thị xã hà giang ngày 1 tháng 1 năm 2020 uỷ ban thường vụ quốc hội ban hành nghị quyết số 827 nq-ubtvqh14<ref name= 827 nq-ubtvqh14 >< ref> về việc sắp nhập một số xã thuộc các huyện hoàng su phì xín mần thuộc tỉnh hà giang bullet sáp nhập toàn bộ xã bản péo thuộc huyện hoàng su phì vào xã nậm dịch bullet sáp nhập toàn bộ xã ngán chiên thuộc huyện xín mần vào xã trung thịnh == hành chính == tỉnh hà giang có 11 đơn vị hành chính cấp huyện bao gồm 1 thành phố và 10 huyện với 193 đơn vị hành chính cấp xã bao gồm 5 phường 13 thị trấn và |
Hà Giang | có 11 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 1 thành phố và 10 huyện với 193 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 5 phường, 13 thị trấn và 175 xã.
Đến năm 2012, tỉnh Hà Giang có 2.069 thôn, tổ dân phố. Toàn bộ các đơn vị hành chính của Hà Giang đều thuộc khu vực miền núi.
== Dân cư. ==
Dân số tỉnh Hà Giang theo điều tra dân số ngày 1/4/2019 là 854.679 người. Trong đó, dân số thành thị là 135.465 người (chiếm khoảng 15,8% dân số). So với các tỉnh miền núi phía Bắc khác thì dân số Hà Giang tương đối đông.
Các dân tộc: H'Mông (chiếm 32,9% tổng dân số toàn tỉnh), Tày (23,2 %), Dao (14,9 %), Việt (12,8 %), Nùng (9,7 %)...
Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, toàn tỉnh có 7 tôn giáo khác nhau đạt 40.393 người, nhiều nhất là đạo Tin Lành có 35.960 người, tiếp theo là Công giáo đạt 4.110 người, Phật giáo có 290 người. Còn lại các tôn giáo khác như Hồi giáo có 26 người, đạo Cao Đài có ba người, Phật giáo Hòa Hảo có ba người và 1 người theo Minh Lý đạo.
== Du lịch. ==
BULLET::::- Cao nguyên đá Đồng Văn nằm trải rộng trên bốn huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc được công nhận là Công viên địa chất Toàn cầu vào năm 2010. Đây là một trong những vùng đá vôi đặc biệt, chứa đựng những dấu ấn tiêu biểu về | có 11 đơn vị hành chính cấp huyện bao gồm 1 thành phố và 10 huyện với 193 đơn vị hành chính cấp xã bao gồm 5 phường 13 thị trấn và 175 xã đến năm 2012 tỉnh hà giang có 2 069 thôn tổ dân phố toàn bộ các đơn vị hành chính của hà giang đều thuộc khu vực miền núi == dân cư == dân số tỉnh hà giang theo điều tra dân số ngày 1 4 2019 là 854 679 người trong đó dân số thành thị là 135 465 người chiếm khoảng 15 8% dân số so với các tỉnh miền núi phía bắc khác thì dân số hà giang tương đối đông các dân tộc h mông chiếm 32 9% tổng dân số toàn tỉnh tày 23 2 dao 14 9 việt 12 8 nùng 9 7 tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019 toàn tỉnh có 7 tôn giáo khác nhau đạt 40 393 người nhiều nhất là đạo tin lành có 35 960 người tiếp theo là công giáo đạt 4 110 người phật giáo có 290 người còn lại các tôn giáo khác như hồi giáo có 26 người đạo cao đài có ba người phật giáo hòa hảo có ba người và 1 người theo minh lý đạo == du lịch == bullet cao nguyên đá đồng văn nằm trải rộng trên bốn huyện quản bạ yên minh đồng văn mèo vạc được công nhận là công viên địa chất toàn cầu vào năm 2010 đây là một trong những vùng đá vôi đặc biệt chứa đựng những dấu ấn tiêu biểu về |
Hà Giang | Vạc được công nhận là Công viên địa chất Toàn cầu vào năm 2010. Đây là một trong những vùng đá vôi đặc biệt, chứa đựng những dấu ấn tiêu biểu về lịch sử phát triển vỏ Trái Đất, những hiện tượng tự nhiên, cảnh quan đặc sắc về thẩm mỹ, tính đa dạng sinh học cao và truyền thống văn hóa lâu đời của cộng đồng cư dân bản địa như các dân tộc Mông, Lô Lô, Pu Péo, Dao. Cao nguyên đá cũng là nơi có nhiều di tích danh thắng quốc gia đã được công nhận như: Di tích kiến trúc nhà Vương, Cột cờ Lũng Cú, phố cổ Đồng Văn, động Én, đèo Mã Pì Lèng, núi Đôi Quản Bạ v.v.. Đồng Văn còn nổi tiếng về các loại hoa quả: đào, mận, lê, táo, hồng... về dược liệu: tam thất, thục địa, đại hồi, quế chi...
BULLET::::- Hệ thống các hang động: Hang Phương Thiện: cách thành phố Hà Giang 7 km (4,38 dặm) xuôi về phía nam. Đây là nơi có nhiều phong cảnh, nhiều hang động tự nhiên.Động Tiên và Suối Tiên nằm cách thành phố Hà Giang 2 km (1.25 dặm). Nhân dân quanh vùng vẫn thường đến Động Tiên lấy nước và cầu may mắn vào lúc giao thừa.. Hang Chui: cách thành phố Hà Giang 7 km (4,38 dặm) về phía nam. Hang ăn sâu vào lòng núi khoảng 100 m (300 ft). Cửa hang hẹp phải lách người mới qua được. Vào trong lòng hang mở rộng, vòm hang cao vút, | vạc được công nhận là công viên địa chất toàn cầu vào năm 2010 đây là một trong những vùng đá vôi đặc biệt chứa đựng những dấu ấn tiêu biểu về lịch sử phát triển vỏ trái đất những hiện tượng tự nhiên cảnh quan đặc sắc về thẩm mỹ tính đa dạng sinh học cao và truyền thống văn hóa lâu đời của cộng đồng cư dân bản địa như các dân tộc mông lô lô pu péo dao cao nguyên đá cũng là nơi có nhiều di tích danh thắng quốc gia đã được công nhận như di tích kiến trúc nhà vương cột cờ lũng cú phố cổ đồng văn động én đèo mã pì lèng núi đôi quản bạ v v đồng văn còn nổi tiếng về các loại hoa quả đào mận lê táo hồng về dược liệu tam thất thục địa đại hồi quế chi bullet hệ thống các hang động hang phương thiện cách thành phố hà giang 7 km 4 38 dặm xuôi về phía nam đây là nơi có nhiều phong cảnh nhiều hang động tự nhiên động tiên và suối tiên nằm cách thành phố hà giang 2 km 1 25 dặm nhân dân quanh vùng vẫn thường đến động tiên lấy nước và cầu may mắn vào lúc giao thừa hang chui cách thành phố hà giang 7 km 4 38 dặm về phía nam hang ăn sâu vào lòng núi khoảng 100 m 300 ft cửa hang hẹp phải lách người mới qua được vào trong lòng hang mở rộng vòm hang cao vút |
Hà Giang | dặm) về phía nam. Hang ăn sâu vào lòng núi khoảng 100 m (300 ft). Cửa hang hẹp phải lách người mới qua được. Vào trong lòng hang mở rộng, vòm hang cao vút, nhiều nhũ đá. Hang có nhiều dơi, có dòng suối dâng cao đổ xuống thành thác.
BULLET::::- Dinh thự họ Vương thuộc xã Sà Phìn là một công trình kiến trúc đẹp và độc đáo được xếp hạng cấp quốc gia năm 1993. Đường dẫn vào dinh được lát bằng những phiến đá lớn vuông vức, phẳng lỳ. Dinh được bao bọc bởi hai vòng tường thành xây bằng đá hộc. Dinh thự được xây dựng chủ yếu bằng đá xanh, gỗ pơ-mu, ngói đất nung già, các chi tiết được chạm trổ tỉ mỉ, công phu, đẹp mắt, được xây theo cấu trúc hình chữ "vương", tọa lạc trên quả đồi hình mai rùa. Đây là một điển hình về sự giao thoa nghệ thuật kiến trúc của người Mông và người Hán ở khu vực biên giới Việt – Trung.
BULLET::::- Chợ tình Khau Vai họp mỗi năm một lần vào ngày 27 tháng 3 âm lịch tại xã Khau Vai, huyện Mèo Vạc. Bắt nguồn từ 1 câu chuyện tình, Khau Vai trở thành nơi hò hẹn chung cho tất cả những người yêu nhau trong vùng. Chợ Khau Vai ban đầu họp không có người mua, không có người bán. Khoảng mười năm trở lại đây, do nhu cầu cuộc sống nên ngày chợ họp ngoài việc hò hẹn, gặp gỡ, người | dặm về phía nam hang ăn sâu vào lòng núi khoảng 100 m 300 ft cửa hang hẹp phải lách người mới qua được vào trong lòng hang mở rộng vòm hang cao vút nhiều nhũ đá hang có nhiều dơi có dòng suối dâng cao đổ xuống thành thác bullet dinh thự họ vương thuộc xã sà phìn là một công trình kiến trúc đẹp và độc đáo được xếp hạng cấp quốc gia năm 1993 đường dẫn vào dinh được lát bằng những phiến đá lớn vuông vức phẳng lỳ dinh được bao bọc bởi hai vòng tường thành xây bằng đá hộc dinh thự được xây dựng chủ yếu bằng đá xanh gỗ pơ-mu ngói đất nung già các chi tiết được chạm trổ tỉ mỉ công phu đẹp mắt được xây theo cấu trúc hình chữ vương tọa lạc trên quả đồi hình mai rùa đây là một điển hình về sự giao thoa nghệ thuật kiến trúc của người mông và người hán ở khu vực biên giới việt – trung bullet chợ tình khau vai họp mỗi năm một lần vào ngày 27 tháng 3 âm lịch tại xã khau vai huyện mèo vạc bắt nguồn từ 1 câu chuyện tình khau vai trở thành nơi hò hẹn chung cho tất cả những người yêu nhau trong vùng chợ khau vai ban đầu họp không có người mua không có người bán khoảng mười năm trở lại đây do nhu cầu cuộc sống nên ngày chợ họp ngoài việc hò hẹn gặp gỡ người |
Hà Giang | đầu họp không có người mua, không có người bán. Khoảng mười năm trở lại đây, do nhu cầu cuộc sống nên ngày chợ họp ngoài việc hò hẹn, gặp gỡ, người ta mang cả hàng hóa đến bán ở chợ. Do vậy đến chợ Khau Vai, người ta cũng có thể mua, bán, trao đổi những sản vật vùng cao.
BULLET::::- Tiểu khu Trọng Con Cách đường quốc lộ số 2, 20 km về phía đông nam, cách Thành phố Hà Giang khoảng 60 km về phía bắc ở tại Xã Bằng Hành, huyện Bắc Quang, Tỉnh Hà Giang (đã được Nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử năm 1996). Đây được xem là cái nôi của phong trào cách mạng ở Hà Giang .
BULLET::::- Chùa Sùng Khánh cách Thành phố Hà Giang 9 km về phía nam thuộc thôn Làng Nùng, xã Đạo Đức, huyện Vị Xuyên,được nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử nghệ thuật năm 1993. Chùa được xây dựng thời Triệu Phong (1356), do thời gian, chùa bị hư hại, đến năm 1989 được nhân dân xây dựng trên nền chùa cũ. Ở đây còn lưu giữ hai di vật: Bia đá thời Trần (1367) ghi lại công lao của người sáng lập ra chùa và một quả Chuông cao 0.90 m, đường k ính 0.67 m, được đúc thời Hậu Lê (1705). Nghệ thuật khắc trên đá, trên Chuông đồng và kỹ thuật đúc Chuông là một bằng cứ nói lên bàn tay tinh xảo của các nghệ nhân vùng | đầu họp không có người mua không có người bán khoảng mười năm trở lại đây do nhu cầu cuộc sống nên ngày chợ họp ngoài việc hò hẹn gặp gỡ người ta mang cả hàng hóa đến bán ở chợ do vậy đến chợ khau vai người ta cũng có thể mua bán trao đổi những sản vật vùng cao bullet tiểu khu trọng con cách đường quốc lộ số 2 20 km về phía đông nam cách thành phố hà giang khoảng 60 km về phía bắc ở tại xã bằng hành huyện bắc quang tỉnh hà giang đã được nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử năm 1996 đây được xem là cái nôi của phong trào cách mạng ở hà giang bullet chùa sùng khánh cách thành phố hà giang 9 km về phía nam thuộc thôn làng nùng xã đạo đức huyện vị xuyên được nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử nghệ thuật năm 1993 chùa được xây dựng thời triệu phong 1356 do thời gian chùa bị hư hại đến năm 1989 được nhân dân xây dựng trên nền chùa cũ ở đây còn lưu giữ hai di vật bia đá thời trần 1367 ghi lại công lao của người sáng lập ra chùa và một quả chuông cao 0 90 m đường k ính 0 67 m được đúc thời hậu lê 1705 nghệ thuật khắc trên đá trên chuông đồng và kỹ thuật đúc chuông là một bằng cứ nói lên bàn tay tinh xảo của các nghệ nhân vùng |
Hà Giang | thời Hậu Lê (1705). Nghệ thuật khắc trên đá, trên Chuông đồng và kỹ thuật đúc Chuông là một bằng cứ nói lên bàn tay tinh xảo của các nghệ nhân vùng biên giới phía bắc này, và từ đó biết thêm lịch sử phát triển thời Trần và Lê tới tận vùng biên ải Hà Giang.
BULLET::::- Bãi đá cổ Nấm Dẩn thuộc xã Nấm Dẩn, huyện Xín Mần cách trung tâm huyện lỵ 15 km về phía nam. Tại đây đã thống kê được hơn 80 hình khắc về bàn chân, tay người, ruộng bậc thang và nhiều hình học khác trên đá. Các nhà khoa học bước đầu xác định các hình khắc này xuất hiện từ hơn hai nghìn năm trước. Đây là nguồn tư liệu quý về những cư dân Việt cổ ở vùng đất Hà Giang.
BULLET::::- Chùa Bình Lâm thuộc địa phận thôn Tông Mường xã Phú Linh, Thành phố Hà Giang. Chùa còn có tên gọi chữ Hán là "Bình Lâm Tự". Nhân dân ở đây còn lưu giữ một quả chuông thời Trần được đúc vào tháng 3 năm Ất Mùi (1295) chuông có chiều cao 103 cm, đường kính miệng 65 cm, quai được cấu tạo bởi hai hình rồng, trên chuông có khắc bài Minh bằng chữ Hán gồm 309 chữ năm Bính Thân, niên hiệu Hưng Long thứ 4 (1296). Trên quả chuông ta bắt gặp tiêu bản rồng nổi trên chất liệu đồng (thế kỷ 13). Cùng với quả chuông, tại chùa Bình Lâm còn phát hiện được | thời hậu lê 1705 nghệ thuật khắc trên đá trên chuông đồng và kỹ thuật đúc chuông là một bằng cứ nói lên bàn tay tinh xảo của các nghệ nhân vùng biên giới phía bắc này và từ đó biết thêm lịch sử phát triển thời trần và lê tới tận vùng biên ải hà giang bullet bãi đá cổ nấm dẩn thuộc xã nấm dẩn huyện xín mần cách trung tâm huyện lỵ 15 km về phía nam tại đây đã thống kê được hơn 80 hình khắc về bàn chân tay người ruộng bậc thang và nhiều hình học khác trên đá các nhà khoa học bước đầu xác định các hình khắc này xuất hiện từ hơn hai nghìn năm trước đây là nguồn tư liệu quý về những cư dân việt cổ ở vùng đất hà giang bullet chùa bình lâm thuộc địa phận thôn tông mường xã phú linh thành phố hà giang chùa còn có tên gọi chữ hán là bình lâm tự nhân dân ở đây còn lưu giữ một quả chuông thời trần được đúc vào tháng 3 năm ất mùi 1295 chuông có chiều cao 103 cm đường kính miệng 65 cm quai được cấu tạo bởi hai hình rồng trên chuông có khắc bài minh bằng chữ hán gồm 309 chữ năm bính thân niên hiệu hưng long thứ 4 1296 trên quả chuông ta bắt gặp tiêu bản rồng nổi trên chất liệu đồng thế kỷ 13 cùng với quả chuông tại chùa bình lâm còn phát hiện được |
Hà Giang | thứ 4 (1296). Trên quả chuông ta bắt gặp tiêu bản rồng nổi trên chất liệu đồng (thế kỷ 13). Cùng với quả chuông, tại chùa Bình Lâm còn phát hiện được một số di vật như Tháp đất nung, mái ngói có hoạ tiết hoa chanh...là những nét quen thuộc và tiêu biểu của văn hoá thời Trần.
== Lễ hội. ==
Hà Giang là nơi có nhiều sản phẩm văn hóa đặc sắc từ truyền thống lâu đời của hơn 20 dân tộc, một địa danh du lịch đáng nhớ bởi cảnh quan thiên nhiên và con người ở đây. Không giống với bất kỳ một nơi du lịch nào ở Việt Nam, đến Hà Giang, du khách có thể thấy được những sản phẩm kết tinh từ truyền thống văn hóa độc đáo của người miền núi, đó là các loại khăn thêu, túi vải, áo váy với các loại hoa văn rực rỡ. Du khách sẽ tham dự những phiên chợ vùng cao đầy thơ mộng.
Lễ mừng nhà mới dân tộc Lô Lô: Lễ mừng nhà mới kéo dài khoảng 2 ngày 2 đêm ở ngôi nhà mới của người dân tộc Lô Lô. Cả bản kéo tới ăn mừng cho ngôi nhà mới. Thầy cúng đi hát, sau đó cùng ăn uống vui chơi, hòa tấu kèn sáo và hát giao duyên nam nữ.
Lễ hội mùa xuân: Đây là lễ hội vui xuân của dân tộc H'mông và dân tộc Dao, thường được tổ chức vào những ngày sau Tết Nguyên Đán và | thứ 4 1296 trên quả chuông ta bắt gặp tiêu bản rồng nổi trên chất liệu đồng thế kỷ 13 cùng với quả chuông tại chùa bình lâm còn phát hiện được một số di vật như tháp đất nung mái ngói có hoạ tiết hoa chanh là những nét quen thuộc và tiêu biểu của văn hoá thời trần == lễ hội == hà giang là nơi có nhiều sản phẩm văn hóa đặc sắc từ truyền thống lâu đời của hơn 20 dân tộc một địa danh du lịch đáng nhớ bởi cảnh quan thiên nhiên và con người ở đây không giống với bất kỳ một nơi du lịch nào ở việt nam đến hà giang du khách có thể thấy được những sản phẩm kết tinh từ truyền thống văn hóa độc đáo của người miền núi đó là các loại khăn thêu túi vải áo váy với các loại hoa văn rực rỡ du khách sẽ tham dự những phiên chợ vùng cao đầy thơ mộng lễ mừng nhà mới dân tộc lô lô lễ mừng nhà mới kéo dài khoảng 2 ngày 2 đêm ở ngôi nhà mới của người dân tộc lô lô cả bản kéo tới ăn mừng cho ngôi nhà mới thầy cúng đi hát sau đó cùng ăn uống vui chơi hòa tấu kèn sáo và hát giao duyên nam nữ lễ hội mùa xuân đây là lễ hội vui xuân của dân tộc h mông và dân tộc dao thường được tổ chức vào những ngày sau tết nguyên đán và |
Hà Giang | duyên nam nữ.
Lễ hội mùa xuân: Đây là lễ hội vui xuân của dân tộc H'mông và dân tộc Dao, thường được tổ chức vào những ngày sau Tết Nguyên Đán và kéo dài từ 3 đến 7 ngày. Lễ hội mang tính chất tổng hợp mừng công, cầu mưa, cầu con trai. Lễ hội có thi bắn nỏ, hát giao duyên, ném pa páo, uống rượu, mở tiệc đãi khách.
Lễ hội vỗ mông của dân tộc Mông: Ngày mùng 5 Tết Nguyên Đán hằng năm, cái chàng trai, cô gái đổ về Mèo Vạc nhằm tìm cho mình vợ (chồng). Khi tham gia lễ hội, các chàng trai, cô gái tìm đối tượng mà họ cảm thấy phù hợp với mình rồi vỗ mông đối tượng và chờ "đối phương" đáp lại. Đáng buồn, tục lệ tảo hôn vẫn tiếp diễn trong lễ hội này.
Lễ hội nhảy lửa của người Pà Thẻn: Lễ hội được tổ chức vào buổi tối ngày cuối năm. Bên đống lửa hồng có nhiều nghi lễ như mừng mùa, cầu thần linh phù hộ cho năm mới. Tại đây có nhiều người nhảy qua đống lửa, than. Trước đó họ đã được thầy mo cúng "nhập hồn" với sức mạnh của thần linh.
== Kinh tế. ==
Tổng thu ngân sách trên địa bàn tỉnh năm 2018 ước đạt 2.033 tỉ đồng.
Hà Giang là vùng miền núi nên dân số ít, mật độ dân số thấp, người Mông chiếm đa số, còn lại là các sắc dân gồm Thổ, La Chí, Tày, | duyên nam nữ lễ hội mùa xuân đây là lễ hội vui xuân của dân tộc h mông và dân tộc dao thường được tổ chức vào những ngày sau tết nguyên đán và kéo dài từ 3 đến 7 ngày lễ hội mang tính chất tổng hợp mừng công cầu mưa cầu con trai lễ hội có thi bắn nỏ hát giao duyên ném pa páo uống rượu mở tiệc đãi khách lễ hội vỗ mông của dân tộc mông ngày mùng 5 tết nguyên đán hằng năm cái chàng trai cô gái đổ về mèo vạc nhằm tìm cho mình vợ chồng khi tham gia lễ hội các chàng trai cô gái tìm đối tượng mà họ cảm thấy phù hợp với mình rồi vỗ mông đối tượng và chờ đối phương đáp lại đáng buồn tục lệ tảo hôn vẫn tiếp diễn trong lễ hội này lễ hội nhảy lửa của người pà thẻn lễ hội được tổ chức vào buổi tối ngày cuối năm bên đống lửa hồng có nhiều nghi lễ như mừng mùa cầu thần linh phù hộ cho năm mới tại đây có nhiều người nhảy qua đống lửa than trước đó họ đã được thầy mo cúng nhập hồn với sức mạnh của thần linh == kinh tế == tổng thu ngân sách trên địa bàn tỉnh năm 2018 ước đạt 2 033 tỉ đồng hà giang là vùng miền núi nên dân số ít mật độ dân số thấp người mông chiếm đa số còn lại là các sắc dân gồm thổ la chí tày |
Hà Giang | tỉ đồng.
Hà Giang là vùng miền núi nên dân số ít, mật độ dân số thấp, người Mông chiếm đa số, còn lại là các sắc dân gồm Thổ, La Chí, Tày, Dao, Mán, Nùng, Giáy và Lô Lô... Phần đông đều thờ cúng tổ tiên, thần linh; và đều có những sắc thái văn hóa đặc thù.
Cũng vì địa thế toàn rừng núi nên kinh tế Hà Giang tương đối kém phát triển. Lâm sản chính là vài loại gỗ quý như lát hoa, lát da đồng; và các loại gỗ cứng như lim, sến, trai, táu, đinh. Củ nâu, vầu, nứa ở đâu cũng có. Nông sản gồm lúa, ngô, khoai và các loại đậu đỗ. Vùng chân núi Tây Côn Lĩnh trồng nhiều trà. Dân chúng cũng trồng cây ăn trái, mận và lê ở vùng Đồng Văn, Hoàng Su Phì rất nổi tiếng. Nghề nuôi ong lấy mật khá thịnh hành. Rừng Hà Giang có nhiều động vật hoang dã như trăn, rắn, chim công, chim trĩ...
Khoáng sản có quặng sắt, mỏ chì, đồng, thủy ngân và cát trộn vàng. Sông Năng và Bảo Lạc có các kỹ nghệ lọc vàng nhưng vẫn còn thô sơ, ngoài ra chỉ toàn những tiểu công nghệ sản xuất vật dụng hàng ngày. Nền thương mại Hà Giang chỉ giới hạn ở sự trao đổi lâm sản với miền xuôi và với Trung Quốc.
Các vùng núi thấp như Vị Xuyên, Bắc Quang có kinh tế phát triển hơn vùng núi. Dựa vào sông Lô và | tỉ đồng hà giang là vùng miền núi nên dân số ít mật độ dân số thấp người mông chiếm đa số còn lại là các sắc dân gồm thổ la chí tày dao mán nùng giáy và lô lô phần đông đều thờ cúng tổ tiên thần linh và đều có những sắc thái văn hóa đặc thù cũng vì địa thế toàn rừng núi nên kinh tế hà giang tương đối kém phát triển lâm sản chính là vài loại gỗ quý như lát hoa lát da đồng và các loại gỗ cứng như lim sến trai táu đinh củ nâu vầu nứa ở đâu cũng có nông sản gồm lúa ngô khoai và các loại đậu đỗ vùng chân núi tây côn lĩnh trồng nhiều trà dân chúng cũng trồng cây ăn trái mận và lê ở vùng đồng văn hoàng su phì rất nổi tiếng nghề nuôi ong lấy mật khá thịnh hành rừng hà giang có nhiều động vật hoang dã như trăn rắn chim công chim trĩ khoáng sản có quặng sắt mỏ chì đồng thủy ngân và cát trộn vàng sông năng và bảo lạc có các kỹ nghệ lọc vàng nhưng vẫn còn thô sơ ngoài ra chỉ toàn những tiểu công nghệ sản xuất vật dụng hàng ngày nền thương mại hà giang chỉ giới hạn ở sự trao đổi lâm sản với miền xuôi và với trung quốc các vùng núi thấp như vị xuyên bắc quang có kinh tế phát triển hơn vùng núi dựa vào sông lô và |
Hà Giang | trao đổi lâm sản với miền xuôi và với Trung Quốc.
Các vùng núi thấp như Vị Xuyên, Bắc Quang có kinh tế phát triển hơn vùng núi. Dựa vào sông Lô và lượng mưa lớn, các ngành nông nghiệp ở khu vực này rất phát triển, không kém gì vùng núi trung du. Nơi đây có vùng trồng cam sành nổi tiếng, những cánh đồng phì nhiêu...
Rải rác từ Vĩnh Tuy lên đến Vị Xuyên là các nhà máy sản xuất trà, đặc sản của Hà Giang có trà Shan tuyết cổ thụ (xã Cao Bồ). Đặc điểm trà Shan Tuyết là sạch sẽ, không có thuốc trừ sâu và thuốc kích thích, các nhà máy sản xuất trà hiện nay còn khuyến khích nhân dân trong vùng trồng xen kẽ cây gừng giữa các luống trà. Trà Shan tuyết cổ thụ của Hà Giang thường được xuất khẩu sang thị trường Đài Loan, Nhật Bản và một số nước Tây Âu, chưa thịnh hành trong thị trường nội địa như trà Tân Cương - Thái Nguyên.
== Giao thông. ==
=== Đường bộ. ===
Hà Giang có Quốc lộ 279 (nối các tỉnh miền núi phía Bắc là Quảng Ninh, Bắc Giang, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Tuyên Quang, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La và Điện Biên với nhau) Đoạn cuối quốc lộ 279, từ chỗ giao với quốc lộ 6 đến cửa khẩu quốc tế Tây Trang là một phần của đường Xuyên Á AH13.
=== Biển số xe cơ giới. ===
Biển số xe mô tô | trao đổi lâm sản với miền xuôi và với trung quốc các vùng núi thấp như vị xuyên bắc quang có kinh tế phát triển hơn vùng núi dựa vào sông lô và lượng mưa lớn các ngành nông nghiệp ở khu vực này rất phát triển không kém gì vùng núi trung du nơi đây có vùng trồng cam sành nổi tiếng những cánh đồng phì nhiêu rải rác từ vĩnh tuy lên đến vị xuyên là các nhà máy sản xuất trà đặc sản của hà giang có trà shan tuyết cổ thụ xã cao bồ đặc điểm trà shan tuyết là sạch sẽ không có thuốc trừ sâu và thuốc kích thích các nhà máy sản xuất trà hiện nay còn khuyến khích nhân dân trong vùng trồng xen kẽ cây gừng giữa các luống trà trà shan tuyết cổ thụ của hà giang thường được xuất khẩu sang thị trường đài loan nhật bản và một số nước tây âu chưa thịnh hành trong thị trường nội địa như trà tân cương thái nguyên == giao thông == === đường bộ === hà giang có quốc lộ 279 nối các tỉnh miền núi phía bắc là quảng ninh bắc giang lạng sơn bắc kạn tuyên quang hà giang lào cai lai châu sơn la và điện biên với nhau đoạn cuối quốc lộ 279 từ chỗ giao với quốc lộ 6 đến cửa khẩu quốc tế tây trang là một phần của đường xuyên á ah13 === biển số xe cơ giới === biển số xe mô tô |
Hà Giang | từ chỗ giao với quốc lộ 6 đến cửa khẩu quốc tế Tây Trang là một phần của đường Xuyên Á AH13.
=== Biển số xe cơ giới. ===
Biển số xe mô tô tỉnh Hà Giang được quy định cụ thể đối với từng huyện:
- Thành phố. Hà Giang: 23B1
- Huyện Bắc Quang: 23D1
- Huyện Quang Bình: 23E1
- Huyện Hoàng Su Phì: 23F1
- Huyện Xín Mần: 23G1
- Huyện Vị Xuyên: 23H1
- Huyện Bắc Mê: 23K
- Huyện Mèo Vạc: 23P1
- Huyện Đồng Văn: 23N1
- Huyện Yên Minh: 23M1
- Huyện Quản Bạ: 23L1
== Liên kết ngoài. ==
BULLET::::- Trang chủ của tỉnh Hà Giang
| từ chỗ giao với quốc lộ 6 đến cửa khẩu quốc tế tây trang là một phần của đường xuyên á ah13 === biển số xe cơ giới === biển số xe mô tô tỉnh hà giang được quy định cụ thể đối với từng huyện thành phố hà giang 23b1 huyện bắc quang 23d1 huyện quang bình 23e1 huyện hoàng su phì 23f1 huyện xín mần 23g1 huyện vị xuyên 23h1 huyện bắc mê 23k huyện mèo vạc 23p1 huyện đồng văn 23n1 huyện yên minh 23m1 huyện quản bạ 23l1 == liên kết ngoài == bullet trang chủ của tỉnh hà giang |
Cao Bằng | Cao Bằng là một tỉnh thuộc vùng Đông Bắc Bộ, Việt Nam.
== Địa lý. ==
Tỉnh Cao Bằng nằm ở phía đông bắc Việt Nam, có vị trí địa lý:
BULLET::::- Phía bắc và đông bắc giáp với khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc) với đường biên giới dài 333,125 km
BULLET::::- Phía tây giáp tỉnh Hà Giang
BULLET::::- Phía tây nam giáp tỉnh Tuyên Quang
BULLET::::- Phía nam giáp các tỉnh Bắc Kạn và Lạng Sơn.
==== Các điểm cực của tỉnh Cao Bằng:. ====
BULLET::::- Điểm cực bắc tại: thôn Lũng Mẩn, xã Đức Hạnh, huyện Bảo Lâm.
BULLET::::- Điểm cực đông tại: xã Lý Quốc, huyện Hạ Lang.
BULLET::::- Điểm cực tây tại: xã Quảng Lâm, huyện Bảo Lâm.
BULLET::::- Điệm cực nam tại: thôn Na Phai, xã Trọng Con, huyện Thạch An.
Trung tâm hành chính của tỉnh là Thành phố Cao Bằng, cách Hà Nội 279 km. Chiều dài của tỉnh theo chiều bắc - nam là 80 km, từ 23°7'12"B đến 22°21'21"B (tính từ xã Trọng Con huyện Thạch An đến xã Đức Hạnh huyện Bảo Lâm). Chiều rộng theo chiều đông - tây là 170 km, từ 105°16'15"Đ - 106°50'25"Đ (tính từ xã Quảng Lâm, huyện Bảo Lâm đến xã Lý Quốc huyện Hạ Lang), trung tâm địa lý của tỉnh nằm ở xã Trương Lương, huyện Hòa An.
=== Điều kiện tự nhiên. ===
Tỉnh Cao Bằng có diện tích đất tự nhiên 6.690,72 km², là cao nguyên đá vôi xen lẫn núi đất, có độ cao trung bình trên 200 m, vùng sát biên có độ cao từ 600–1.300 m | cao bằng là một tỉnh thuộc vùng đông bắc bộ việt nam == địa lý == tỉnh cao bằng nằm ở phía đông bắc việt nam có vị trí địa lý bullet phía bắc và đông bắc giáp với khu tự trị dân tộc choang quảng tây trung quốc với đường biên giới dài 333 125 km bullet phía tây giáp tỉnh hà giang bullet phía tây nam giáp tỉnh tuyên quang bullet phía nam giáp các tỉnh bắc kạn và lạng sơn ==== các điểm cực của tỉnh cao bằng ==== bullet điểm cực bắc tại thôn lũng mẩn xã đức hạnh huyện bảo lâm bullet điểm cực đông tại xã lý quốc huyện hạ lang bullet điểm cực tây tại xã quảng lâm huyện bảo lâm bullet điệm cực nam tại thôn na phai xã trọng con huyện thạch an trung tâm hành chính của tỉnh là thành phố cao bằng cách hà nội 279 km chiều dài của tỉnh theo chiều bắc nam là 80 km từ 23°7 12 b đến 22°21 21 b tính từ xã trọng con huyện thạch an đến xã đức hạnh huyện bảo lâm chiều rộng theo chiều đông tây là 170 km từ 105°16 15 đ 106°50 25 đ tính từ xã quảng lâm huyện bảo lâm đến xã lý quốc huyện hạ lang trung tâm địa lý của tỉnh nằm ở xã trương lương huyện hòa an === điều kiện tự nhiên === tỉnh cao bằng có diện tích đất tự nhiên 6 690 72 km² là cao nguyên đá vôi xen lẫn núi đất có độ cao trung bình trên 200 m vùng sát biên có độ cao từ 600–1 300 m |
Cao Bằng | diện tích đất tự nhiên 6.690,72 km², là cao nguyên đá vôi xen lẫn núi đất, có độ cao trung bình trên 200 m, vùng sát biên có độ cao từ 600–1.300 m so với mặt nước biển. Núi non trùng điệp. Rừng núi chiếm hơn 90% diện tích toàn tỉnh. Từ đó hình thành nên 3 vùng rõ rệt: Miền đông có nhiều núi đá, miền tây núi đất xen núi đá, miền tây nam phần lớn là núi đất có nhiều rừng rậm.
Trên địa bàn tỉnh có hai dòng sông lớn là sông Gâm ở phía tây và sông Bằng Giang ở vùng trung tâm và phía đông, ngoài ra còn có một số sông ngòi khác như sông Quây Sơn, sông Bắc Vọng, sông Nho Quế, sông Năng, sông Neo hay sông Hiến.
Đa số diện tích Cao Bằng được che phủ bởi rừng vì thế không khí khá trong sạch ở các vùng nông thôn, các khu dân cư và ở trung tâm thành phố. Các tuyến đường chính của Cao Bằng có mức độ ô nhiễm bụi không cao, do phương tiện giao thông ít, mật độ dân số thấp. Nguồn nước sông đang bị ô nhiễm do ý thức vứt rác bữa bãi của một số người dân cùng với ngành khai thác cát đã làm cho các dòng sông ở đây bị ô nhiễm, hệ sinh thái bị ảnh hưởng. Các phương tiện giao thông trong tỉnh chủ yếu là xe máy, phương tiện ít làm cho mức tiêu thụ nhiên | diện tích đất tự nhiên 6 690 72 km² là cao nguyên đá vôi xen lẫn núi đất có độ cao trung bình trên 200 m vùng sát biên có độ cao từ 600–1 300 m so với mặt nước biển núi non trùng điệp rừng núi chiếm hơn 90% diện tích toàn tỉnh từ đó hình thành nên 3 vùng rõ rệt miền đông có nhiều núi đá miền tây núi đất xen núi đá miền tây nam phần lớn là núi đất có nhiều rừng rậm trên địa bàn tỉnh có hai dòng sông lớn là sông gâm ở phía tây và sông bằng giang ở vùng trung tâm và phía đông ngoài ra còn có một số sông ngòi khác như sông quây sơn sông bắc vọng sông nho quế sông năng sông neo hay sông hiến đa số diện tích cao bằng được che phủ bởi rừng vì thế không khí khá trong sạch ở các vùng nông thôn các khu dân cư và ở trung tâm thành phố các tuyến đường chính của cao bằng có mức độ ô nhiễm bụi không cao do phương tiện giao thông ít mật độ dân số thấp nguồn nước sông đang bị ô nhiễm do ý thức vứt rác bữa bãi của một số người dân cùng với ngành khai thác cát đã làm cho các dòng sông ở đây bị ô nhiễm hệ sinh thái bị ảnh hưởng các phương tiện giao thông trong tỉnh chủ yếu là xe máy phương tiện ít làm cho mức tiêu thụ nhiên |
Cao Bằng | ở đây bị ô nhiễm, hệ sinh thái bị ảnh hưởng. Các phương tiện giao thông trong tỉnh chủ yếu là xe máy, phương tiện ít làm cho mức tiêu thụ nhiên liệu không cao, Cao Bằng không bị ô nhiễm bởi các khí thải nhà kính và nhiều khí độc khác. Bởi vậy, so với các địa phương khác của Việt Nam, Cao Bằng là một trong những tỉnh có khí hậu trong lành và ít ô nhiễm nhất.
=== Khí hậu. ===
Nhìn chung Cao Bằng có khí hậu ôn hòa dễ chịu. Với khí hậu cận nhiệt đới ẩm, địa hình đón gió nên chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các đợt không khí lạnh từ phương bắc. Tuy nhiên nhiệt độ của Cao Bằng chưa bao giờ xuống thấp quá 0 °C, hầu như vào mùa đông trên địa bàn toàn tỉnh không có băng tuyết (trừ một số vùng núi cao có băng đá xuất hiện vào mùa đông).
Mùa hè ở đây có đặc điểm nóng ẩm, nhiệt độ cao trung bình từ 30 - 32 °C và thấp trung bình từ 23 - 25 °C, nhiệt độ không lên đến 39 - 40 °C. Vào mùa đông, do địa hình Cao Bằng đón gió nên nó có kiểu khí hậu gần giống với ôn đới, nhiệt độ trung bình thấp từ 5 - 8 °C và trung bình cao từ 15 - 28 °C, đỉnh điểm vào những tháng 12, 1 và 2 nhiệt độ có thể xuống thấp hơn khoảng từ 6 - 8 °C, độ ẩm thấp, | ở đây bị ô nhiễm hệ sinh thái bị ảnh hưởng các phương tiện giao thông trong tỉnh chủ yếu là xe máy phương tiện ít làm cho mức tiêu thụ nhiên liệu không cao cao bằng không bị ô nhiễm bởi các khí thải nhà kính và nhiều khí độc khác bởi vậy so với các địa phương khác của việt nam cao bằng là một trong những tỉnh có khí hậu trong lành và ít ô nhiễm nhất === khí hậu === nhìn chung cao bằng có khí hậu ôn hòa dễ chịu với khí hậu cận nhiệt đới ẩm địa hình đón gió nên chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các đợt không khí lạnh từ phương bắc tuy nhiên nhiệt độ của cao bằng chưa bao giờ xuống thấp quá 0 °c hầu như vào mùa đông trên địa bàn toàn tỉnh không có băng tuyết trừ một số vùng núi cao có băng đá xuất hiện vào mùa đông mùa hè ở đây có đặc điểm nóng ẩm nhiệt độ cao trung bình từ 30 32 °c và thấp trung bình từ 23 25 °c nhiệt độ không lên đến 39 40 °c vào mùa đông do địa hình cao bằng đón gió nên nó có kiểu khí hậu gần giống với ôn đới nhiệt độ trung bình thấp từ 5 8 °c và trung bình cao từ 15 28 °c đỉnh điểm vào những tháng 12 1 và 2 nhiệt độ có thể xuống thấp hơn khoảng từ 6 8 °c độ ẩm thấp |
Cao Bằng | và trung bình cao từ 15 - 28 °C, đỉnh điểm vào những tháng 12, 1 và 2 nhiệt độ có thể xuống thấp hơn khoảng từ 6 - 8 °C, độ ẩm thấp, trời hanh khô vào đầu mùa. Mùa xuân và mùa thu không rõ rệt, thời tiết thất thường; mùa xuân thường có tiết trời nồm, mùa thu mát, dễ chịu.
=== Dân cư. ===
Dân số toàn tỉnh là 530.341 người (theo điều tra dân số ngày 01/04/2019 của Cục Thống kê tỉnh Cao Bằng) . Thành thị: 123.407 người. Nông thôn: 406.934 người.
Các dân tộc ở Cao Bằng gồm Tày: 216.577 người (chiếm 40,84% dân số), Nùng: 158.114 người (29,81 %), Mông: 61.579 người (11,65 %), Dao: 54.947 người (10,36 %), Kinh: 27.170 người (5,12 %), Sán Chay: 7.908 người (1,49%), Lô Lô: 2.861 người (0,54%), các dân tộc khác: 1005 người (0.19%).
== Lịch sử. ==
Vùng đất tỉnh Cao Bằng bắt đầu thuộc lãnh thổ Việt Nam vào năm 1039, khi Lý Thái Tông đánh thủ lĩnh châu Thảng Do và châu Quảng Nguyên (sau này là huyện Quảng Uyên) là Nùng Tồn Phúc.
Năm 1041 vợ A Nùng và con trai của Tồn Phúc là Nùng Trí Cao từ động Lôi Hỏa (Hạ Lôi, nay là khoảng hương Hạ Lôi huyện Đại Tân địa cấp thị Sùng Tả tỉnh Quảng Tây Trung Quốc, phía đông bắc huyện Trùng Khánh) về chiếm lại 2 châu trên, nhà Lý cử quân lên đánh bắt được Trí Cao nhưng không giết mà cho làm quan nhà Lý cai | và trung bình cao từ 15 28 °c đỉnh điểm vào những tháng 12 1 và 2 nhiệt độ có thể xuống thấp hơn khoảng từ 6 8 °c độ ẩm thấp trời hanh khô vào đầu mùa mùa xuân và mùa thu không rõ rệt thời tiết thất thường mùa xuân thường có tiết trời nồm mùa thu mát dễ chịu === dân cư === dân số toàn tỉnh là 530 341 người theo điều tra dân số ngày 01 04 2019 của cục thống kê tỉnh cao bằng thành thị 123 407 người nông thôn 406 934 người các dân tộc ở cao bằng gồm tày 216 577 người chiếm 40 84% dân số nùng 158 114 người 29 81 mông 61 579 người 11 65 dao 54 947 người 10 36 kinh 27 170 người 5 12 sán chay 7 908 người 1 49% lô lô 2 861 người 0 54% các dân tộc khác 1005 người 0 19% == lịch sử == vùng đất tỉnh cao bằng bắt đầu thuộc lãnh thổ việt nam vào năm 1039 khi lý thái tông đánh thủ lĩnh châu thảng do và châu quảng nguyên sau này là huyện quảng uyên là nùng tồn phúc năm 1041 vợ a nùng và con trai của tồn phúc là nùng trí cao từ động lôi hỏa hạ lôi nay là khoảng hương hạ lôi huyện đại tân địa cấp thị sùng tả tỉnh quảng tây trung quốc phía đông bắc huyện trùng khánh về chiếm lại 2 châu trên nhà lý cử quân lên đánh bắt được trí cao nhưng không giết mà cho làm quan nhà lý cai |
Cao Bằng | phía đông bắc huyện Trùng Khánh) về chiếm lại 2 châu trên, nhà Lý cử quân lên đánh bắt được Trí Cao nhưng không giết mà cho làm quan nhà Lý cai quản các châu động trên. Nhà Lý gộp thêm các động Vật Dương, động Lôi Hỏa, động Bình An, động Bà Tư (là các động vốn trong số 10 động thuộc quyền cai quản của Tồn Phúc), cùng châu Thảng Do vào đất Quảng Nguyên và gọi chung là châu Quảng Nguyên. Ngoài châu Quảng Nguyên, thì năm 1041, châu Tư Lang (nay là đất 2 huyện Trùng Khánh và Hạ Lang tỉnh Cao Bằng) nằm ở phía đông bắc châu Quảng Nguyên, nhà Lý cũng phụ vào đất cai quản của Trí Cao, coi như đất Đại Cồ Việt vùng Trí Cao cai quản mà sau đó nhà Lý đòi chủ quyền với nhà Tống gồm 2 châu Tư Lang và Quảng Nguyên (gộp cả Bình An (nay thuộc Cao Bằng), Bà Tư (nay thuộc Cao Bằng), Thảng Do, Lôi Hỏa (phía đông nam Vật Dương), Vật Dương (phía đông Vật Ác), Vật Ác (vùng phía nam trấn An Đức của Tĩnh Tây Quảng Tây ngày nay)). Tuy bề ngoài thần phục nhà Lý, nhưng bên trong Nùng Trí Cao nuôi chí tự cường lập quốc gia độc lập. Năm 1048 Trí Cao lại nổi dậy đánh chiếm động Vật Ác (vùng phía nam An Đức trấn của Tĩnh Tây Trung Quốc ngày nay), vốn thuộc nhà Lý từ năm 1039, nhà Lý | phía đông bắc huyện trùng khánh về chiếm lại 2 châu trên nhà lý cử quân lên đánh bắt được trí cao nhưng không giết mà cho làm quan nhà lý cai quản các châu động trên nhà lý gộp thêm các động vật dương động lôi hỏa động bình an động bà tư là các động vốn trong số 10 động thuộc quyền cai quản của tồn phúc cùng châu thảng do vào đất quảng nguyên và gọi chung là châu quảng nguyên ngoài châu quảng nguyên thì năm 1041 châu tư lang nay là đất 2 huyện trùng khánh và hạ lang tỉnh cao bằng nằm ở phía đông bắc châu quảng nguyên nhà lý cũng phụ vào đất cai quản của trí cao coi như đất đại cồ việt vùng trí cao cai quản mà sau đó nhà lý đòi chủ quyền với nhà tống gồm 2 châu tư lang và quảng nguyên gộp cả bình an nay thuộc cao bằng bà tư nay thuộc cao bằng thảng do lôi hỏa phía đông nam vật dương vật dương phía đông vật ác vật ác vùng phía nam trấn an đức của tĩnh tây quảng tây ngày nay tuy bề ngoài thần phục nhà lý nhưng bên trong nùng trí cao nuôi chí tự cường lập quốc gia độc lập năm 1048 trí cao lại nổi dậy đánh chiếm động vật ác vùng phía nam an đức trấn của tĩnh tây trung quốc ngày nay vốn thuộc nhà lý từ năm 1039 nhà lý |
Cao Bằng | Trí Cao lại nổi dậy đánh chiếm động Vật Ác (vùng phía nam An Đức trấn của Tĩnh Tây Trung Quốc ngày nay), vốn thuộc nhà Lý từ năm 1039, nhà Lý đem quân lên đánh. Sau khi gây sự với nhà Lý không thành, Trí Cao đánh chiếm châu An Đức (Ande Zhou 安德州, nay là khoảng địa bàn trấn An Đức của thành phố cấp huyện Tĩnh Tây) và vùng biên giới các tỉnh Quảng Tây, Quảng Đông Trung Quốc. Nhà Tống tiêu diệt quốc gia của Trí Cao năm 1055. Các thủ lĩnh địa phương cai quản châu động kế thừa Trí Cao, không thực sự thần phục nhà Lý, đem một số động thuộc châu Quảng Nguyên (là phần đất phía bắc Cao Bằng ngày nay thuộc thành phố cấp huyện Tĩnh Tây Trung Quốc) sang thần phục nhà Tốngː Nùng Tông Đán (Tông Đản) năm 1049 đem động Vật Ác (sau thuộc Tống bị nhà Tống đổi thành Thuận An châu, nay là các hương trấn biên giới thuộc thành phố cấp huyện Tĩnh Tây địa cấp thị Bách Sắc khu Tự trị Dân tộc Choang Quảng Tây, nằm ở phía tây nam thành phố Tĩnh Tây tiếp giáp các huyện Hà Quảng, Trà Lĩnh tỉnh Cao Bằng, có thể là vùngː hương Nam Pha, hương Thôn Bàn, hương An Ninh, trấn Long Bang (An Bang)...), Nùng Trí Hội năm 1062 đem động Vật Dương sang Tống (nhà Tống đổi tên thành Quy Hóa châu, nay là các hương trấn phía | trí cao lại nổi dậy đánh chiếm động vật ác vùng phía nam an đức trấn của tĩnh tây trung quốc ngày nay vốn thuộc nhà lý từ năm 1039 nhà lý đem quân lên đánh sau khi gây sự với nhà lý không thành trí cao đánh chiếm châu an đức ande zhou 安德州 nay là khoảng địa bàn trấn an đức của thành phố cấp huyện tĩnh tây và vùng biên giới các tỉnh quảng tây quảng đông trung quốc nhà tống tiêu diệt quốc gia của trí cao năm 1055 các thủ lĩnh địa phương cai quản châu động kế thừa trí cao không thực sự thần phục nhà lý đem một số động thuộc châu quảng nguyên là phần đất phía bắc cao bằng ngày nay thuộc thành phố cấp huyện tĩnh tây trung quốc sang thần phục nhà tốngː nùng tông đán tông đản năm 1049 đem động vật ác sau thuộc tống bị nhà tống đổi thành thuận an châu nay là các hương trấn biên giới thuộc thành phố cấp huyện tĩnh tây địa cấp thị bách sắc khu tự trị dân tộc choang quảng tây nằm ở phía tây nam thành phố tĩnh tây tiếp giáp các huyện hà quảng trà lĩnh tỉnh cao bằng có thể là vùngː hương nam pha hương thôn bàn hương an ninh trấn long bang an bang nùng trí hội năm 1062 đem động vật dương sang tống nhà tống đổi tên thành quy hóa châu nay là các hương trấn phía |
Cao Bằng | An Ninh, trấn Long Bang (An Bang)...), Nùng Trí Hội năm 1062 đem động Vật Dương sang Tống (nhà Tống đổi tên thành Quy Hóa châu, nay là các hương trấn phía đông nam thành phố cấp huyện Tĩnh Tây, tiếp giáp huyện Trùng Khánh Cao Bằng, có lẽ làː hương Nhâm Trang (Nhâm Động), trấn Nhạc Vũ, trấn Hồ Nhuận (Nhuận Động), trấn Hóa Động... Kèm theo đất Vật Dương nhập Tống đợt này, có thể có cả đất động Lôi Hỏa (Hạ Lôi)...). Đến Chiến tranh Tống-Việt, 1075-1077, châu Quảng Nguyên (bao gồm các vùng đất ngày nay là các huyện Hà Quảng, Trà Lĩnh, Quảng Uyên, Hòa An, thành phố Cao Bằng, Phục Hòa), châu Tư Lang (nay là Trùng Khánh, Hạ Lang), cùng các châu nay thuộc Lạng Sơn làː Thất Nguyên (Thất Khê, Tràng Định), Môn (Cao Lộc), Tô Mậu (Đình Lập), bị Quách Quỳ tướng nhà Tống chiếm đóng không trả lại Đại Việt sau chiến tranh (Giai đoạn này châu Quảng Nguyên bị nhà Tống đổi tên thành Thuận châu).
Bằng chiến thuật vừa gây xung đột biên giới (lùng bắt Nùng Trí Hội), vừa ngoại giao triều cống và đàm phán, từ năm 1077 đến năm 1088, vua quan nhà Lý thời Lý Nhân Tông dần thu phục lại gần như hoàn toàn các vùng đất bị nhà Tống chiếm từ nhà Lý trước đó và trong cuộc chiến Tống - Việt. Kết quả đàm phán của phái đoàn Đào Tông Nguyên sứ thần nhà Lý năm 1079, thu | an ninh trấn long bang an bang nùng trí hội năm 1062 đem động vật dương sang tống nhà tống đổi tên thành quy hóa châu nay là các hương trấn phía đông nam thành phố cấp huyện tĩnh tây tiếp giáp huyện trùng khánh cao bằng có lẽ làː hương nhâm trang nhâm động trấn nhạc vũ trấn hồ nhuận nhuận động trấn hóa động kèm theo đất vật dương nhập tống đợt này có thể có cả đất động lôi hỏa hạ lôi đến chiến tranh tống-việt 1075-1077 châu quảng nguyên bao gồm các vùng đất ngày nay là các huyện hà quảng trà lĩnh quảng uyên hòa an thành phố cao bằng phục hòa châu tư lang nay là trùng khánh hạ lang cùng các châu nay thuộc lạng sơn làː thất nguyên thất khê tràng định môn cao lộc tô mậu đình lập bị quách quỳ tướng nhà tống chiếm đóng không trả lại đại việt sau chiến tranh giai đoạn này châu quảng nguyên bị nhà tống đổi tên thành thuận châu bằng chiến thuật vừa gây xung đột biên giới lùng bắt nùng trí hội vừa ngoại giao triều cống và đàm phán từ năm 1077 đến năm 1088 vua quan nhà lý thời lý nhân tông dần thu phục lại gần như hoàn toàn các vùng đất bị nhà tống chiếm từ nhà lý trước đó và trong cuộc chiến tống việt kết quả đàm phán của phái đoàn đào tông nguyên sứ thần nhà lý năm 1079 thu |
Cao Bằng | nhà Tống chiếm từ nhà Lý trước đó và trong cuộc chiến Tống - Việt. Kết quả đàm phán của phái đoàn Đào Tông Nguyên sứ thần nhà Lý năm 1079, thu lại được toàn bộ các châu nay là đất Lạng Sơn (là châu Tô Mậu, châu Môn và châu Thất Nguyên), đất nay thuộc Cao Bằng thì thu lại được châu Tư Lang, và phần lớn châu Quảng Nguyên (Thuận châu nhà Tống, phần đất nhà Tống chiếm trong cuộc chiến 1076-1077), trừ phân đất Vật Ác (châu Thuận An nhà Tống), Vật Dương (châu Quy Hóa nhà Tống), Lôi Hỏa mất về nhà Tống trước chiến tranh thì nhà Tống không trả.
Năm 1084, phái đoàn Lê Văn Thịnh sứ thần nhà Lý, tiếp tục sang Bằng Tường Quảng Tây Trung Quốc đàm phán đòi lại đất hai động Vật Dương và Vật Ác từ nhà Tống. Nhưng thay vì trả đất hai động Vật Dương và Vật Ác của châu Quảng Nguyên, thì nhà Tống đổi lại trả cho nhà Lý vùng đất 6 huyệnː Bảo Lạc, Luyện, Miêu (Pác Miêu), Đinh, Phóng, Cận (là đất nay thuộc các huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm tỉnh Cao Bằng) cùng 2 động Túc (Tĩnh Túc), Tang (nay là khoảng vùng đất huyện Nguyên Bình Cao Bằng). Các huyện động này vốn là các châu động ki mi nằm kẹp giữa hai nước Lý, Tống, nằm ở phía tây châu Quảng Nguyên, ở phía đông châu Bình Nguyên (Vị Xuyên, Hà Giang). Tuy nhiên, nhà Lý | nhà tống chiếm từ nhà lý trước đó và trong cuộc chiến tống việt kết quả đàm phán của phái đoàn đào tông nguyên sứ thần nhà lý năm 1079 thu lại được toàn bộ các châu nay là đất lạng sơn là châu tô mậu châu môn và châu thất nguyên đất nay thuộc cao bằng thì thu lại được châu tư lang và phần lớn châu quảng nguyên thuận châu nhà tống phần đất nhà tống chiếm trong cuộc chiến 1076-1077 trừ phân đất vật ác châu thuận an nhà tống vật dương châu quy hóa nhà tống lôi hỏa mất về nhà tống trước chiến tranh thì nhà tống không trả năm 1084 phái đoàn lê văn thịnh sứ thần nhà lý tiếp tục sang bằng tường quảng tây trung quốc đàm phán đòi lại đất hai động vật dương và vật ác từ nhà tống nhưng thay vì trả đất hai động vật dương và vật ác của châu quảng nguyên thì nhà tống đổi lại trả cho nhà lý vùng đất 6 huyệnː bảo lạc luyện miêu pác miêu đinh phóng cận là đất nay thuộc các huyện bảo lạc bảo lâm tỉnh cao bằng cùng 2 động túc tĩnh túc tang nay là khoảng vùng đất huyện nguyên bình cao bằng các huyện động này vốn là các châu động ki mi nằm kẹp giữa hai nước lý tống nằm ở phía tây châu quảng nguyên ở phía đông châu bình nguyên vị xuyên hà giang tuy nhiên nhà lý |
Cao Bằng | châu động ki mi nằm kẹp giữa hai nước Lý, Tống, nằm ở phía tây châu Quảng Nguyên, ở phía đông châu Bình Nguyên (Vị Xuyên, Hà Giang). Tuy nhiên, nhà Lý vẫn kiên trì tiếp tục đàm phán đòi đất 2 động Vật Dương, Vật Ác cho đến năm 1088, nhưng không thành công. Từ đó đất 2 động Vật Ác (châu Thuận An nhà Tống), Vật Dương (châu Quy Hóa nhà Tống) vĩnh viễn thuộc Trung Quốc (ngày nay chúng là vùng đất phía nam của thành phố cấp huyện Tĩnh Tây địa cấp thị Bách Sắc khu Tự trị Dân tộc Choang tỉnh Quảng Tây, tiếp giáp biên giới với các huyện Hà Quảng, Trà Lĩnh, và Trùng Khánh của Cao Bằng). Đại Việt sử ký tiền biên, Ngô Thì Sĩ chépː ""Giáp Tý năm thứ 9 (1084, Tống Nguyên Phong năm thứ 7) mùa Hạ tháng 6, sai Thị lang bộ Binh là Lê Văn Thịnh sang Tống bàn việc biên giới. Họp với Hữu giang tuần kiểm nhà Tống là Thành Tác ở Quảng Tây bàn về biên giới Thuận An, Quy Hóa. Văn Thịnh đến nơi, mọi việc đều lựa chiều uốn nắn, không hề biện bác, chỉ từ từ lấy lý mà giảng giải, có câu rằngː "Bồi thần này không dám tranh chấp". Vua Tống nghe tin, ban chiếu cho Văn Thịnh là biết theo ý kính thuận, ban cho áo dài rồi nhân đó trả cho ta 6 huyện thuộc Bảo Lạc, 6 động thuộc Túc Tang | châu động ki mi nằm kẹp giữa hai nước lý tống nằm ở phía tây châu quảng nguyên ở phía đông châu bình nguyên vị xuyên hà giang tuy nhiên nhà lý vẫn kiên trì tiếp tục đàm phán đòi đất 2 động vật dương vật ác cho đến năm 1088 nhưng không thành công từ đó đất 2 động vật ác châu thuận an nhà tống vật dương châu quy hóa nhà tống vĩnh viễn thuộc trung quốc ngày nay chúng là vùng đất phía nam của thành phố cấp huyện tĩnh tây địa cấp thị bách sắc khu tự trị dân tộc choang tỉnh quảng tây tiếp giáp biên giới với các huyện hà quảng trà lĩnh và trùng khánh của cao bằng đại việt sử ký tiền biên ngô thì sĩ chépː giáp tý năm thứ 9 1084 tống nguyên phong năm thứ 7 mùa hạ tháng 6 sai thị lang bộ binh là lê văn thịnh sang tống bàn việc biên giới họp với hữu giang tuần kiểm nhà tống là thành tác ở quảng tây bàn về biên giới thuận an quy hóa văn thịnh đến nơi mọi việc đều lựa chiều uốn nắn không hề biện bác chỉ từ từ lấy lý mà giảng giải có câu rằngː bồi thần này không dám tranh chấp vua tống nghe tin ban chiếu cho văn thịnh là biết theo ý kính thuận ban cho áo dài rồi nhân đó trả cho ta 6 huyện thuộc bảo lạc 6 động thuộc túc tang |
Cao Bằng | tin, ban chiếu cho Văn Thịnh là biết theo ý kính thuận, ban cho áo dài rồi nhân đó trả cho ta 6 huyện thuộc Bảo Lạc, 6 động thuộc Túc Tang ở phía ngoài cửa ải.""
Thời Lê sơ, Lê Thánh Tông cho lập thừa tuyên Thái Nguyên (Ninh Sóc), thì Cao Bằng là 1 trong 3 phủ của thừa tuyên Thái Nguyên. Phủ Cao Bằng lúc này gồm 4 châuː Thượng Tư Lang (châu Thượng Lang, nay là huyện Trùng Khánh), Hạ Tư Lang (châu Hạ Lang, nay là huyện Hạ Lang), Quảng Uyên (đổi từ châu Quảng Nguyên, nay là các huyện Quảng Uyên, Phục Hòa), Thạch Lâm (nay là các huyện Hà Quảng, Trà Lĩnh, Thạch An, Hòa An, Nguyên Bình, và thành phố Cao Bằng). Phần phía tây tỉnh Cao Bằng ngày nay lại thuộc thừa tuyên Tuyên Quang là châu Bảo Lạc thuộc phủ Yên Bình, (châu Bảo Lạc nay là đất các huyện Bảo Lạc, Bảo Lâm của tỉnh Cao Bằng).
Năm 1499 niên hiệu Cảnh Thống thứ 2, vua Lê Hiến Tông tách phủ Cao Bằng ra khỏi Thái Nguyên lập thành một trấn riêng mang tên Cao Bằng. Từ đây Cao Bằng trở thành đơn vị hành chính tương đương cấp tỉnh ngày nay. Nên hiện nay, Việt Nam lấy năm 1499 là năm thành lập tỉnh Cao Bằng.. Tuy nhiên, Đào Duy Anh thì cho rằng Cao Bằng chỉ thực sự tách khỏi Thái Nguyên thành một trấn (đơn vị hành chính cấp tỉnh) từ sau khi nhà | tin ban chiếu cho văn thịnh là biết theo ý kính thuận ban cho áo dài rồi nhân đó trả cho ta 6 huyện thuộc bảo lạc 6 động thuộc túc tang ở phía ngoài cửa ải thời lê sơ lê thánh tông cho lập thừa tuyên thái nguyên ninh sóc thì cao bằng là 1 trong 3 phủ của thừa tuyên thái nguyên phủ cao bằng lúc này gồm 4 châuː thượng tư lang châu thượng lang nay là huyện trùng khánh hạ tư lang châu hạ lang nay là huyện hạ lang quảng uyên đổi từ châu quảng nguyên nay là các huyện quảng uyên phục hòa thạch lâm nay là các huyện hà quảng trà lĩnh thạch an hòa an nguyên bình và thành phố cao bằng phần phía tây tỉnh cao bằng ngày nay lại thuộc thừa tuyên tuyên quang là châu bảo lạc thuộc phủ yên bình châu bảo lạc nay là đất các huyện bảo lạc bảo lâm của tỉnh cao bằng năm 1499 niên hiệu cảnh thống thứ 2 vua lê hiến tông tách phủ cao bằng ra khỏi thái nguyên lập thành một trấn riêng mang tên cao bằng từ đây cao bằng trở thành đơn vị hành chính tương đương cấp tỉnh ngày nay nên hiện nay việt nam lấy năm 1499 là năm thành lập tỉnh cao bằng tuy nhiên đào duy anh thì cho rằng cao bằng chỉ thực sự tách khỏi thái nguyên thành một trấn đơn vị hành chính cấp tỉnh từ sau khi nhà |
Cao Bằng | Cao Bằng.. Tuy nhiên, Đào Duy Anh thì cho rằng Cao Bằng chỉ thực sự tách khỏi Thái Nguyên thành một trấn (đơn vị hành chính cấp tỉnh) từ sau khi nhà Mạc bị diệt. Trong cuốn Đất nước Việt Nam qua các đời, Đào Duy Anh viếtː "Phủ Cao Bằngː Nhất thống chí (Cao Bằng) chép rằng đời Lê Quang Thuận là phủ Bắc Bình; đời Hồng Đức mới đổi làm Cao Bình, tức Cao Bằng. Sau khi họ Mạc bị diệt hẳn mới đổi làm trấn Cao Bằng, vẫn lãnh một phủ là phủ Cao Bằng; đầu đời Gia Long đặt trấn thủ; năm thứ 7 (1808) đổi tên phủ làm [phủ] Trùng Khánh, năm Minh Mạng thứ 12 (1831) làm tỉnh Cao Bằng."
Sau khi thất thủ Thăng Long năm 1592, nhà Mạc chạy lên Cao Bằng và xây dựng vùng đất này để chống lại nhà Lê Trịnh cho đến 1677 mới chấm dứt.
=== Thời Pháp thuộc. ===
Từ năm 1886 – 1945, tên gọi, địa giới và số lượng các đơn vị hành chính tỉnh Cao Bằng luôn có sự thay đổi. Cuối thế kỷ XIX, tỉnh Cao Bằng gồm có phủ Trùng Khánh (với 3 châu: Thượng Lang, Hạ Lang, Quảng Uyên) và phủ Hòa An (với 3 châu: Thạch Lâm, Thạch An, Nguyên Bình).
Tháng 10 năm 1886, thực dân Pháp đánh chiếm Cao Bằng.
Năm 1888, Cao Bằng là một quân khu. Quân khu Cao Bằng gồm Tiểu quân khu Cao Bằng và các đồn binh: Cao Bằng, Sóc Giang, Nguyên Bình, | cao bằng tuy nhiên đào duy anh thì cho rằng cao bằng chỉ thực sự tách khỏi thái nguyên thành một trấn đơn vị hành chính cấp tỉnh từ sau khi nhà mạc bị diệt trong cuốn đất nước việt nam qua các đời đào duy anh viếtː phủ cao bằngː nhất thống chí cao bằng chép rằng đời lê quang thuận là phủ bắc bình đời hồng đức mới đổi làm cao bình tức cao bằng sau khi họ mạc bị diệt hẳn mới đổi làm trấn cao bằng vẫn lãnh một phủ là phủ cao bằng đầu đời gia long đặt trấn thủ năm thứ 7 1808 đổi tên phủ làm [phủ] trùng khánh năm minh mạng thứ 12 1831 làm tỉnh cao bằng sau khi thất thủ thăng long năm 1592 nhà mạc chạy lên cao bằng và xây dựng vùng đất này để chống lại nhà lê trịnh cho đến 1677 mới chấm dứt === thời pháp thuộc === từ năm 1886 – 1945 tên gọi địa giới và số lượng các đơn vị hành chính tỉnh cao bằng luôn có sự thay đổi cuối thế kỷ xix tỉnh cao bằng gồm có phủ trùng khánh với 3 châu thượng lang hạ lang quảng uyên và phủ hòa an với 3 châu thạch lâm thạch an nguyên bình tháng 10 năm 1886 thực dân pháp đánh chiếm cao bằng năm 1888 cao bằng là một quân khu quân khu cao bằng gồm tiểu quân khu cao bằng và các đồn binh cao bằng sóc giang nguyên bình |
Cao Bằng | Pháp đánh chiếm Cao Bằng.
Năm 1888, Cao Bằng là một quân khu. Quân khu Cao Bằng gồm Tiểu quân khu Cao Bằng và các đồn binh: Cao Bằng, Sóc Giang, Nguyên Bình, Ngân Sơn, Trà Lĩnh, Trùng Khánh, Hạ Lang, Phục Hoà, Nặm Nàng.
Thực dân Pháp đã phân chia địa bàn từ Thanh Hoá trở ra bắc thành 14 quân khu. Mỗi quân khu do một sĩ quan cấp đại tá hoặc cấp tướng trực tiếp chỉ huy.
Ngày 06/8/1891, Toàn quyền Đông Dương ra nghị định bãi bỏ các quân khu và thiết lập các đạo quan binh. Đạo quan binh là đơn vị hành chính đặc biệt do giới quân sự nắm quyền cai trị. Mỗi đạo quan binh do một sĩ quan đứng đầu làm tư lệnh với đầy đủ quyền dân sự và quân sự, thời kỳ đầu về dân sự ngang với Thống sứ Bắc Kỳ.
Ngày 20/8/1891, Toàn quyền Đông Dương ra nghị định thành lập tại Bắc Kỳ 4 đạo quan binh: Đạo quan binh 1 Phả Lại, Đạo quan binh 2 Lạng Sơn, Đạo quan binh 3 Yên Bái, Đạo quan binh 4 Sơn La. Đạo quan binh thứ 2 thủ phủ đặt tại Cao Bằng (Cao Bằng là tiểu quân khu thuộc Đạo quan binh 2). Sau đó chuyển thành Đạo quan binh 2 Cao Bằng, đạo lỵ đặt tại Cao Bằng, gồm 3 tiểu quân khu: Cao Bằng, Bảo Lạc, Bắc Kạn.
Ngày 01/01/1906, Toàn quyền Đông Dương ra quyết định: "các Đạo quan binh 2, 3 và 4 | pháp đánh chiếm cao bằng năm 1888 cao bằng là một quân khu quân khu cao bằng gồm tiểu quân khu cao bằng và các đồn binh cao bằng sóc giang nguyên bình ngân sơn trà lĩnh trùng khánh hạ lang phục hoà nặm nàng thực dân pháp đã phân chia địa bàn từ thanh hoá trở ra bắc thành 14 quân khu mỗi quân khu do một sĩ quan cấp đại tá hoặc cấp tướng trực tiếp chỉ huy ngày 06 8 1891 toàn quyền đông dương ra nghị định bãi bỏ các quân khu và thiết lập các đạo quan binh đạo quan binh là đơn vị hành chính đặc biệt do giới quân sự nắm quyền cai trị mỗi đạo quan binh do một sĩ quan đứng đầu làm tư lệnh với đầy đủ quyền dân sự và quân sự thời kỳ đầu về dân sự ngang với thống sứ bắc kỳ ngày 20 8 1891 toàn quyền đông dương ra nghị định thành lập tại bắc kỳ 4 đạo quan binh đạo quan binh 1 phả lại đạo quan binh 2 lạng sơn đạo quan binh 3 yên bái đạo quan binh 4 sơn la đạo quan binh thứ 2 thủ phủ đặt tại cao bằng cao bằng là tiểu quân khu thuộc đạo quan binh 2 sau đó chuyển thành đạo quan binh 2 cao bằng đạo lỵ đặt tại cao bằng gồm 3 tiểu quân khu cao bằng bảo lạc bắc kạn ngày 01 01 1906 toàn quyền đông dương ra quyết định các đạo quan binh 2 3 và 4 |
Cao Bằng | lỵ đặt tại Cao Bằng, gồm 3 tiểu quân khu: Cao Bằng, Bảo Lạc, Bắc Kạn.
Ngày 01/01/1906, Toàn quyền Đông Dương ra quyết định: "các Đạo quan binh 2, 3 và 4 được đặt lại, về phương diện tài chính dưới quyền của Thống sứ Bắc Kỳ và được cai trị theo luật lệ hiện hành tại các tỉnh dân sự. Việc cai trị các Đạo quan binh 2, 3 và 4 vẫn đặt dưới quyền một sĩ quan cao cấp cấp đại tá hoặc trung tá. Mỗi đạo quan binh được phân thành 2 hạt. Việc chia thành khu vực bị bãi bỏ".
Từ sau Nghị định của Toàn quyền Đông Dương ngày 16/4/1908, đạo quan binh chia thành các đơn vị hành chính và tư pháp ngang với công sứ các tỉnh dân sự.
Năm 1926, theo sách "Địa dư các tỉnh Bắc Kỳ", "Cao Bằng là Đạo quan binh thứ nhì" gồm 1 phủ: Hòa An (phủ lỵ ở Nước Hai); 7 châu: Hà Quảng, Thạch An, (châu lỵ ở Đông Khê), Nguyên Bình, Phục Hoà (châu lỵ ở Tà Lùng), Quảng Uyên, Thượng Lang (châu lỵ ở Trùng Khánh phủ) và Hạ Lang; 3 đại lý: Quảng Uyên, Nguyên Bình và Đông Khê.
=== Sau năm 1945. ===
Năm 1948, Chính phủ quyết định bãi bỏ cấp tổng, phủ, đạo, châu. Cấp trên cấp xã và dưới cấp tỉnh thống nhất gọi là huyện. Tỉnh Cao Bằng lúc đó gồm thị xã Cao Bằng và 10 huyện: Bảo Lạc, Hạ Lang, Hà Quảng, Hòa An, Nguyên | lỵ đặt tại cao bằng gồm 3 tiểu quân khu cao bằng bảo lạc bắc kạn ngày 01 01 1906 toàn quyền đông dương ra quyết định các đạo quan binh 2 3 và 4 được đặt lại về phương diện tài chính dưới quyền của thống sứ bắc kỳ và được cai trị theo luật lệ hiện hành tại các tỉnh dân sự việc cai trị các đạo quan binh 2 3 và 4 vẫn đặt dưới quyền một sĩ quan cao cấp cấp đại tá hoặc trung tá mỗi đạo quan binh được phân thành 2 hạt việc chia thành khu vực bị bãi bỏ từ sau nghị định của toàn quyền đông dương ngày 16 4 1908 đạo quan binh chia thành các đơn vị hành chính và tư pháp ngang với công sứ các tỉnh dân sự năm 1926 theo sách địa dư các tỉnh bắc kỳ cao bằng là đạo quan binh thứ nhì gồm 1 phủ hòa an phủ lỵ ở nước hai 7 châu hà quảng thạch an châu lỵ ở đông khê nguyên bình phục hoà châu lỵ ở tà lùng quảng uyên thượng lang châu lỵ ở trùng khánh phủ và hạ lang 3 đại lý quảng uyên nguyên bình và đông khê === sau năm 1945 === năm 1948 chính phủ quyết định bãi bỏ cấp tổng phủ đạo châu cấp trên cấp xã và dưới cấp tỉnh thống nhất gọi là huyện tỉnh cao bằng lúc đó gồm thị xã cao bằng và 10 huyện bảo lạc hạ lang hà quảng hòa an nguyên |
Cao Bằng | xã và dưới cấp tỉnh thống nhất gọi là huyện. Tỉnh Cao Bằng lúc đó gồm thị xã Cao Bằng và 10 huyện: Bảo Lạc, Hạ Lang, Hà Quảng, Hòa An, Nguyên Bình, Phục Hòa, Quảng Uyên, Thạch An, Trấn Biên, Trùng Khánh.
Ngày 3 tháng 10 năm 1950, Cao Bằng hoàn toàn được giải phóng khỏi ách thống trị của thực dân Pháp.
Ngày 1 tháng 7 năm 1956, Cao Bằng cùng các tỉnh Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang hợp thành Khu tự trị Việt Bắc.
Ngày 20 tháng 3 năm 1958, huyện Trấn Biên được đổi tên thành huyện Trà Lĩnh.
Ngày 14 tháng 3 năm 1963, thành lập thị trấn Tĩnh Túc trực thuộc tỉnh Cao Bằng theo Quyết định số 26-CP.
Ngày 7 tháng 4 năm 1966, chia huyện Hà Quảng thành hai huyện Hà Quảng và Thông Nông.
Ngày 8 tháng 3 năm 1967, hai huyện Phục Hòa và Quảng Uyên hợp nhất thành huyện Quảng Hòa theo Quyết định số 27-CP.
Ngày 15 tháng 9 năm 1969, giải thể huyện Hạ Lang, nhập vào hai huyện Quảng Hòa và Trùng Khánh theo Quyết định số 176-CP.
Đến ngày 27 tháng 12 năm 1975, Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà (khoá V) kỳ họp thứ 2 quyết nghị bỏ cấp khu trong hệ thống các đơn vị hành chính. Tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn hợp nhất thành một tỉnh là Cao Lạng, tỉnh lỵ đặt tại thị xã Cao Bằng.
Ngày 29 tháng 12 năm 1978, tái lập tỉnh Cao Bằng | xã và dưới cấp tỉnh thống nhất gọi là huyện tỉnh cao bằng lúc đó gồm thị xã cao bằng và 10 huyện bảo lạc hạ lang hà quảng hòa an nguyên bình phục hòa quảng uyên thạch an trấn biên trùng khánh ngày 3 tháng 10 năm 1950 cao bằng hoàn toàn được giải phóng khỏi ách thống trị của thực dân pháp ngày 1 tháng 7 năm 1956 cao bằng cùng các tỉnh bắc kạn lạng sơn thái nguyên tuyên quang hà giang hợp thành khu tự trị việt bắc ngày 20 tháng 3 năm 1958 huyện trấn biên được đổi tên thành huyện trà lĩnh ngày 14 tháng 3 năm 1963 thành lập thị trấn tĩnh túc trực thuộc tỉnh cao bằng theo quyết định số 26-cp ngày 7 tháng 4 năm 1966 chia huyện hà quảng thành hai huyện hà quảng và thông nông ngày 8 tháng 3 năm 1967 hai huyện phục hòa và quảng uyên hợp nhất thành huyện quảng hòa theo quyết định số 27-cp ngày 15 tháng 9 năm 1969 giải thể huyện hạ lang nhập vào hai huyện quảng hòa và trùng khánh theo quyết định số 176-cp đến ngày 27 tháng 12 năm 1975 quốc hội nước việt nam dân chủ cộng hoà khoá v kỳ họp thứ 2 quyết nghị bỏ cấp khu trong hệ thống các đơn vị hành chính tỉnh cao bằng và lạng sơn hợp nhất thành một tỉnh là cao lạng tỉnh lỵ đặt tại thị xã cao bằng ngày 29 tháng 12 năm 1978 tái lập tỉnh cao bằng |
Cao Bằng | Tỉnh Cao Bằng và Lạng Sơn hợp nhất thành một tỉnh là Cao Lạng, tỉnh lỵ đặt tại thị xã Cao Bằng.
Ngày 29 tháng 12 năm 1978, tái lập tỉnh Cao Bằng từ tỉnh Cao Lạng, đồng thời nhập hai huyện Ngân Sơn và Chợ Rã của tỉnh Bắc Thái vào tỉnh Cao Bằng theo Nghị quyết của Quốc hội khóa VI, kỳ họp thứ 4. Khi đó tỉnh Cao Bằng có tỉnh lị là thị xã Cao Bằng và 11 huyện: Bảo Lạc, Chợ Rã, Hà Quảng, Hòa An, Ngân Sơn, Nguyên Bình, Quảng Hòa, Thạch An, Thông Nông, Trà Lĩnh, Trùng Khánh.
Ngày 17 tháng 2 năm 1979, quân Trung Quốc chiếm được thị xã Cao Bằng và đã hủy diệt hầu như toàn thị xã, các công trình kiến trúc đã bị phá tan tành, kể cả chùa chiền đền miếu. Khu di tích chủ tịch Hồ Chí Minh tại hang Pác Bó, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng cũng bị đặt bom mìn phá sập cửa hang và các di tích của Bác, bức bia đá Bác viết khi vừa trở về Tổ quốc cũng bị nứt làm đôi.
Ngày 1 tháng 9 năm 1981, tái lập huyện Hạ Lang từ các xã đã nhập vào hai huyện Quảng Hòa và Trùng Khánh theo Quyết định số 44-HĐBT ngày 1 tháng 9 năm 1981. Cùng ngày, chuyển thị trấn Tĩnh Túc trực thuộc huyện Nguyên Bình Quyết định số 44-HĐBT.
Ngày 6 tháng 11 năm 1984, huyện Chợ Rã đổi tên thành huyện Ba Bể | tỉnh cao bằng và lạng sơn hợp nhất thành một tỉnh là cao lạng tỉnh lỵ đặt tại thị xã cao bằng ngày 29 tháng 12 năm 1978 tái lập tỉnh cao bằng từ tỉnh cao lạng đồng thời nhập hai huyện ngân sơn và chợ rã của tỉnh bắc thái vào tỉnh cao bằng theo nghị quyết của quốc hội khóa vi kỳ họp thứ 4 khi đó tỉnh cao bằng có tỉnh lị là thị xã cao bằng và 11 huyện bảo lạc chợ rã hà quảng hòa an ngân sơn nguyên bình quảng hòa thạch an thông nông trà lĩnh trùng khánh ngày 17 tháng 2 năm 1979 quân trung quốc chiếm được thị xã cao bằng và đã hủy diệt hầu như toàn thị xã các công trình kiến trúc đã bị phá tan tành kể cả chùa chiền đền miếu khu di tích chủ tịch hồ chí minh tại hang pác bó xã trường hà huyện hà quảng cũng bị đặt bom mìn phá sập cửa hang và các di tích của bác bức bia đá bác viết khi vừa trở về tổ quốc cũng bị nứt làm đôi ngày 1 tháng 9 năm 1981 tái lập huyện hạ lang từ các xã đã nhập vào hai huyện quảng hòa và trùng khánh theo quyết định số 44-hđbt ngày 1 tháng 9 năm 1981 cùng ngày chuyển thị trấn tĩnh túc trực thuộc huyện nguyên bình quyết định số 44-hđbt ngày 6 tháng 11 năm 1984 huyện chợ rã đổi tên thành huyện ba bể |
Cao Bằng | năm 1981. Cùng ngày, chuyển thị trấn Tĩnh Túc trực thuộc huyện Nguyên Bình Quyết định số 44-HĐBT.
Ngày 6 tháng 11 năm 1984, huyện Chợ Rã đổi tên thành huyện Ba Bể theo Quyết định số 144-HĐBT.
Cuối năm 1995, tỉnh Cao Bằng có 1 thị xã Cao Bằng và 12 huyện: Ba Bể, Bảo Lạc, Hạ Lang, Hà Quảng, Hòa An, Ngân Sơn, Nguyên Bình, Quảng Hòa, Thạch An, Thông Nông, Trà Lĩnh, Trùng Khánh.
Năm 1996, trả hai huyện Ngân Sơn và Ba Bể về tỉnh Bắc Kạn mới tái lập.
Ngày 25 tháng 9 năm 2000, chia huyện Bảo Lạc thành huyện Bảo Lạc mới và huyện Bảo Lâm theo Nghị định số 52/2000/NĐ-CP.
Ngày 13 tháng 12 năm 2001, tái lập hai huyện Phục Hòa và Quảng Uyên từ huyện Quảng Hòa.
Ngày 25 tháng 8 năm 2012, chuyển thị xã Cao Bằng thành thành phố Cao Bằng theo Nghị quyết 60/NQ-CP.
Ngày 1 tháng 2 năm 2020, sáp nhập huyện Thông Nông vào huyện Hà Quảng.
Ngày 1 tháng 3 năm 2020, sáp nhập huyện Phục Hòa, huyện Quảng Uyên và xã Quốc Toản thuộc huyện Trà Lĩnh thành huyện Quảng Hòa; sáp nhập phần còn lại của huyện Trà Lĩnh vào huyện Trùng Khánh.
Tỉnh Cao Bằng có 1 thành phố và 9 huyện như hiện nay.
== Hành chính. ==
Tỉnh Cao Bằng có 10 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 1 thành phố và 9 huyện với 161 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 14 thị trấn, 8 phường và 139 xã.
== Du lịch. | năm 1981 cùng ngày chuyển thị trấn tĩnh túc trực thuộc huyện nguyên bình quyết định số 44-hđbt ngày 6 tháng 11 năm 1984 huyện chợ rã đổi tên thành huyện ba bể theo quyết định số 144-hđbt cuối năm 1995 tỉnh cao bằng có 1 thị xã cao bằng và 12 huyện ba bể bảo lạc hạ lang hà quảng hòa an ngân sơn nguyên bình quảng hòa thạch an thông nông trà lĩnh trùng khánh năm 1996 trả hai huyện ngân sơn và ba bể về tỉnh bắc kạn mới tái lập ngày 25 tháng 9 năm 2000 chia huyện bảo lạc thành huyện bảo lạc mới và huyện bảo lâm theo nghị định số 52 2000 nđ-cp ngày 13 tháng 12 năm 2001 tái lập hai huyện phục hòa và quảng uyên từ huyện quảng hòa ngày 25 tháng 8 năm 2012 chuyển thị xã cao bằng thành thành phố cao bằng theo nghị quyết 60 nq-cp ngày 1 tháng 2 năm 2020 sáp nhập huyện thông nông vào huyện hà quảng ngày 1 tháng 3 năm 2020 sáp nhập huyện phục hòa huyện quảng uyên và xã quốc toản thuộc huyện trà lĩnh thành huyện quảng hòa sáp nhập phần còn lại của huyện trà lĩnh vào huyện trùng khánh tỉnh cao bằng có 1 thành phố và 9 huyện như hiện nay == hành chính == tỉnh cao bằng có 10 đơn vị hành chính cấp huyện bao gồm 1 thành phố và 9 huyện với 161 đơn vị hành chính cấp xã bao gồm 14 thị trấn 8 phường và 139 xã == du lịch |
Cao Bằng | hành chính cấp huyện, bao gồm 1 thành phố và 9 huyện với 161 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 14 thị trấn, 8 phường và 139 xã.
== Du lịch. ==
Nằm ở phía bắc vùng Việt Bắc, nơi địa đầu Tổ quốc, Cao Bằng được thiên nhiên ưu đãi những tiềm năng du lịch phong phú.
=== Thắng cảnh. ===
Cao Bằng có núi, rừng, sông, suối trải dài hùng vĩ, bao la, thiên nhiên còn nhiều nét hoang sơ, nguyên sinh.
Khu vực thác Bản Giốc và động Ngườm Ngao tại huyện Trùng Khánh là một thắng cảnh đẹp. Thác nằm trên dòng chảy của sông Quây Sơn, được ca ngợi là một trong những thác nước đẹp nhất trong khu vực và trên thế giới. Động Ngườm Ngao (dịch theo tiếng địa phương là hang hổ) là thế giới của nhũ đá thiên nhiên gồm hàng nghìn hình khối khác nhau, có cái như đụn gạo, đụn vàng, đụn bạc, hình voi, rồng, hổ báo, mây trời, cây cối, hoa lá, chim muông, các khe suối ngầm róc rách mát rượi. Nơi đây đã hình thành điểm du lịch hấp dẫn, thu hút các du khách đến từ khắp nơi trong và ngoài nước đến thưởng ngoạn.
Ngoài ra phải kể đến hồ núi Thang Hen ở huyện Quảng Hòa, núi Phia Oắc ở huyện Nguyên Bình.
Ngày 12-4-2018, tại Kỳ họp lần thứ 204 tại Paris, Hội đồng Chấp hành UNESCO đã thông qua Nghị quyết công nhận Công viên Địa chất Non Nước Cao Bằng | hành chính cấp huyện bao gồm 1 thành phố và 9 huyện với 161 đơn vị hành chính cấp xã bao gồm 14 thị trấn 8 phường và 139 xã == du lịch == nằm ở phía bắc vùng việt bắc nơi địa đầu tổ quốc cao bằng được thiên nhiên ưu đãi những tiềm năng du lịch phong phú === thắng cảnh === cao bằng có núi rừng sông suối trải dài hùng vĩ bao la thiên nhiên còn nhiều nét hoang sơ nguyên sinh khu vực thác bản giốc và động ngườm ngao tại huyện trùng khánh là một thắng cảnh đẹp thác nằm trên dòng chảy của sông quây sơn được ca ngợi là một trong những thác nước đẹp nhất trong khu vực và trên thế giới động ngườm ngao dịch theo tiếng địa phương là hang hổ là thế giới của nhũ đá thiên nhiên gồm hàng nghìn hình khối khác nhau có cái như đụn gạo đụn vàng đụn bạc hình voi rồng hổ báo mây trời cây cối hoa lá chim muông các khe suối ngầm róc rách mát rượi nơi đây đã hình thành điểm du lịch hấp dẫn thu hút các du khách đến từ khắp nơi trong và ngoài nước đến thưởng ngoạn ngoài ra phải kể đến hồ núi thang hen ở huyện quảng hòa núi phia oắc ở huyện nguyên bình ngày 12-4-2018 tại kỳ họp lần thứ 204 tại paris hội đồng chấp hành unesco đã thông qua nghị quyết công nhận công viên địa chất non nước cao bằng |
Cao Bằng | huyện Nguyên Bình.
Ngày 12-4-2018, tại Kỳ họp lần thứ 204 tại Paris, Hội đồng Chấp hành UNESCO đã thông qua Nghị quyết công nhận Công viên Địa chất Non Nước Cao Bằng là Công viên địa chất toàn cầu UNESCO (CVĐCTC). Với danh hiệu này, CVĐC non nước Cao Bằng trở thành CVĐC toàn cầu thứ 2 ở Việt nam, sau CVĐC Cao nguyên đá Đồng Văn, Hà Giang.
=== Du lịch văn hóa. ===
Cao Bằng là vùng đất có truyền thống cách mạng lâu đời, là nơi cội nguồn của cách mạng Việt Nam. Tiêu biểu như khu di tích lịch sử cách mạng Pác Bó, thuộc xã Trường Hà, huyện Hà Quảng. Nơi đây Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt chân về nước, sống và làm việc, lãnh đạo cách mạng Việt Nam giành độc lập cho dân tộc từ năm 1941 đến 1945.
Khu di tích Kim Đồng được xây dựng gồm có mộ anh Kim Đồng và tượng đài khang trang tại chân Rặng núi đá cao đồ sộ, tượng đài anh Kim Đồng với bộ quần áo nùng và tay nâng cao con chim bồ câu đưa thư, trước tượng đài có 14 bậc đá và 14 cây lát vươn cao xanh ngắt. Nơi đây có một khoảng sân rộng, hàng năm thiếu niên và Nhi đồng của tỉnh Cao Bằng, cả nước thường tụ hội tại đây cắm trại, vui chơi ca hát.
Khu di tích lịch sử Rừng Trần Hưng Đạo, huyện Nguyên Bình, nơi đây đã thành lập Đội Việt | huyện nguyên bình ngày 12-4-2018 tại kỳ họp lần thứ 204 tại paris hội đồng chấp hành unesco đã thông qua nghị quyết công nhận công viên địa chất non nước cao bằng là công viên địa chất toàn cầu unesco cvđctc với danh hiệu này cvđc non nước cao bằng trở thành cvđc toàn cầu thứ 2 ở việt nam sau cvđc cao nguyên đá đồng văn hà giang === du lịch văn hóa === cao bằng là vùng đất có truyền thống cách mạng lâu đời là nơi cội nguồn của cách mạng việt nam tiêu biểu như khu di tích lịch sử cách mạng pác bó thuộc xã trường hà huyện hà quảng nơi đây chủ tịch hồ chí minh đã đặt chân về nước sống và làm việc lãnh đạo cách mạng việt nam giành độc lập cho dân tộc từ năm 1941 đến 1945 khu di tích kim đồng được xây dựng gồm có mộ anh kim đồng và tượng đài khang trang tại chân rặng núi đá cao đồ sộ tượng đài anh kim đồng với bộ quần áo nùng và tay nâng cao con chim bồ câu đưa thư trước tượng đài có 14 bậc đá và 14 cây lát vươn cao xanh ngắt nơi đây có một khoảng sân rộng hàng năm thiếu niên và nhi đồng của tỉnh cao bằng cả nước thường tụ hội tại đây cắm trại vui chơi ca hát khu di tích lịch sử rừng trần hưng đạo huyện nguyên bình nơi đây đã thành lập đội việt |
Cao Bằng | Bằng, cả nước thường tụ hội tại đây cắm trại, vui chơi ca hát.
Khu di tích lịch sử Rừng Trần Hưng Đạo, huyện Nguyên Bình, nơi đây đã thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân, tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt Nam, hay được gọi là Việt Minh. Ở gần đây có Di tích về chiến thắng của Việt Minh trước quân đội Pháp đã chiếm đóng ở hai đồn Phai Khắt và Nà Ngần.
Khu di tích Đông khê thuộc huyện Thạch An tỉnh Cao Bằng: Là chứng tích ghi lại chiến thắng lịch sử thời kỳ đầu kháng chiến của Việt Nam dân chủ cộng hòa chống lại chính quyền Pháp để giải phóng đất nước: Đồn Đông Khê và khu tưởng niệm Hồ Chí Minh đã chỉ huy mặt trận.
Đền Xuân Lĩnh ở huyện Thạch An thờ Trần Quyết. Năm 1682, ông làm tướng tiên phong đi đánh nhà Mạc bị trọng thương và mất. Ông được phong làm Phúc thần, tên hiệu là Kỳ Lịch Đại Vương được dân bản dựng đền thờ phụng. Di tích có ý nghĩa lịch sử về truyền thống đấu tranh, khát vọng hòa bình thống nhất của dân tộc trên vùng cao biên cương địa đầu Tổ quốc
Chùa Viên Minh tọa lạc tại xã Xuân Lĩnh, huyện Thạch An. Chùa được xây dựng từ thời Lê đầu đời Cảnh Hưng, chùa từng bị hoang phế. Đến lúc yên hàn chùa được mở rộng tiền đường Phật điện, đúc chuông lớn chu vi | bằng cả nước thường tụ hội tại đây cắm trại vui chơi ca hát khu di tích lịch sử rừng trần hưng đạo huyện nguyên bình nơi đây đã thành lập đội việt nam tuyên truyền giải phóng quân tiền thân của quân đội nhân dân việt nam hay được gọi là việt minh ở gần đây có di tích về chiến thắng của việt minh trước quân đội pháp đã chiếm đóng ở hai đồn phai khắt và nà ngần khu di tích đông khê thuộc huyện thạch an tỉnh cao bằng là chứng tích ghi lại chiến thắng lịch sử thời kỳ đầu kháng chiến của việt nam dân chủ cộng hòa chống lại chính quyền pháp để giải phóng đất nước đồn đông khê và khu tưởng niệm hồ chí minh đã chỉ huy mặt trận đền xuân lĩnh ở huyện thạch an thờ trần quyết năm 1682 ông làm tướng tiên phong đi đánh nhà mạc bị trọng thương và mất ông được phong làm phúc thần tên hiệu là kỳ lịch đại vương được dân bản dựng đền thờ phụng di tích có ý nghĩa lịch sử về truyền thống đấu tranh khát vọng hòa bình thống nhất của dân tộc trên vùng cao biên cương địa đầu tổ quốc chùa viên minh tọa lạc tại xã xuân lĩnh huyện thạch an chùa được xây dựng từ thời lê đầu đời cảnh hưng chùa từng bị hoang phế đến lúc yên hàn chùa được mở rộng tiền đường phật điện đúc chuông lớn chu vi |
Cao Bằng | được xây dựng từ thời Lê đầu đời Cảnh Hưng, chùa từng bị hoang phế. Đến lúc yên hàn chùa được mở rộng tiền đường Phật điện, đúc chuông lớn chu vi 7 thước 5 tấc. Chùa là điểm văn hóa tâm linh và điểm du lịch của vùng.
Làng rèn Phúc Sen là một làng nghề truyền thống ở một vùng sơn cước núi đá vôi thuộc huyện Quảng Uyên đã có cách đây hơn một trăm năm.
Lễ hội mời Mẹ Trăng là lễ hội của người Tày vùng Đông Khê được tổ chức vào đầu mùa xuân sau tết Nguyên Đán kéo dài 7 đến 10 ngày. Hội chỉ mở riêng trong từng bản hoặc có mời thêm các người thân từ các bản lân cận cùng tham gia. Lễ hội với ước muốn cầu Mẹ Trăng ban điều tốt lành, mùa màng bội thu, gia súc cũng nhanh lớn không ốm đau. Lễ hội có nhiều trò vui như giao lưu, đánh quay, đánh yến... Lễ hội kết thúc gọi là Slống Hai tức là tiễn trăng về trời.
Thành Bản Phủ thời nhà Mạc và chùa Đống Lân thời Đinh ở huyện Hòa An.
== Kinh tế - xã hội. ==
Năm 2018, Cao Bằng là đơn vị hành chính Việt Nam đông thứ 60 về số dân, xếp thứ 62 về Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP), xếp thứ 62 về GRDP bình quân đầu người, đứng thứ 49 về tốc độ tăng trưởng GRDP. Với 540.400 người dân, GRDP đạt 14.429 tỉ Đồng | được xây dựng từ thời lê đầu đời cảnh hưng chùa từng bị hoang phế đến lúc yên hàn chùa được mở rộng tiền đường phật điện đúc chuông lớn chu vi 7 thước 5 tấc chùa là điểm văn hóa tâm linh và điểm du lịch của vùng làng rèn phúc sen là một làng nghề truyền thống ở một vùng sơn cước núi đá vôi thuộc huyện quảng uyên đã có cách đây hơn một trăm năm lễ hội mời mẹ trăng là lễ hội của người tày vùng đông khê được tổ chức vào đầu mùa xuân sau tết nguyên đán kéo dài 7 đến 10 ngày hội chỉ mở riêng trong từng bản hoặc có mời thêm các người thân từ các bản lân cận cùng tham gia lễ hội với ước muốn cầu mẹ trăng ban điều tốt lành mùa màng bội thu gia súc cũng nhanh lớn không ốm đau lễ hội có nhiều trò vui như giao lưu đánh quay đánh yến lễ hội kết thúc gọi là slống hai tức là tiễn trăng về trời thành bản phủ thời nhà mạc và chùa đống lân thời đinh ở huyện hòa an == kinh tế xã hội == năm 2018 cao bằng là đơn vị hành chính việt nam đông thứ 60 về số dân xếp thứ 62 về tổng sản phẩm trên địa bàn grdp xếp thứ 62 về grdp bình quân đầu người đứng thứ 49 về tốc độ tăng trưởng grdp với 540 400 người dân grdp đạt 14 429 tỉ đồng |
Cao Bằng | phẩm trên địa bàn (GRDP), xếp thứ 62 về GRDP bình quân đầu người, đứng thứ 49 về tốc độ tăng trưởng GRDP. Với 540.400 người dân, GRDP đạt 14.429 tỉ Đồng (tương ứng với 0,6267 tỉ USD), GRDP bình quân đầu người đạt 26,7 triệu đồng (tương ứng với 1.160 USD), tốc độ tăng trưởng GRDP đạt 7,15%.
Trong bảng xếp hạng về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của Việt Nam năm 2018, tỉnh Cao Bằng xếp ở vị trí thứ 58/63 tỉnh thành.
Thực hiện giai đoạn 5 năm 2016 - 2020, Cao Bằng không ngừng đổi mới, phát triển, đã đạt được những kết quả quan trọng: Tăng trưởng kinh tế ước đạt 6,57%/năm; thu nhập bình quân đầu người ước đạt 1.100 USD/người/năm; tổng vốn đầu tư toàn xã hội đạt 58,72% so với GRDP; thu ngân sách trên địa bàn tỉnh có bước phát triển ổn định, vượt so với dự toán Trung ương giao bình quân 27%/năm; tỷ lệ giảm nghèo bình quân trên 3%/năm, trong đó các huyện nghèo giảm bình quân trên 4%/năm; tỷ lệ che phủ rừng 54,5%; tỷ lệ dân cư thành thị được dùng nước sạch đạt trên 86%; tỷ lệ dân cư nông thôn được dùng nước hợp vệ sinh trên 88%. Giai đoạn 2016 – 2018, có 87 dự án được cấp chứng nhận đầu tư, với tổng số vốn đầu tư: 12.308 tỷ đồng.
Dự kiến cả 17/17 chỉ tiêu đều đạt và vượt kế hoạch đề ra, trong đó một số | phẩm trên địa bàn grdp xếp thứ 62 về grdp bình quân đầu người đứng thứ 49 về tốc độ tăng trưởng grdp với 540 400 người dân grdp đạt 14 429 tỉ đồng tương ứng với 0 6267 tỉ usd grdp bình quân đầu người đạt 26 7 triệu đồng tương ứng với 1 160 usd tốc độ tăng trưởng grdp đạt 7 15% trong bảng xếp hạng về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của việt nam năm 2018 tỉnh cao bằng xếp ở vị trí thứ 58 63 tỉnh thành thực hiện giai đoạn 5 năm 2016 2020 cao bằng không ngừng đổi mới phát triển đã đạt được những kết quả quan trọng tăng trưởng kinh tế ước đạt 6 57% năm thu nhập bình quân đầu người ước đạt 1 100 usd người năm tổng vốn đầu tư toàn xã hội đạt 58 72% so với grdp thu ngân sách trên địa bàn tỉnh có bước phát triển ổn định vượt so với dự toán trung ương giao bình quân 27% năm tỷ lệ giảm nghèo bình quân trên 3% năm trong đó các huyện nghèo giảm bình quân trên 4% năm tỷ lệ che phủ rừng 54 5% tỷ lệ dân cư thành thị được dùng nước sạch đạt trên 86% tỷ lệ dân cư nông thôn được dùng nước hợp vệ sinh trên 88% giai đoạn 2016 – 2018 có 87 dự án được cấp chứng nhận đầu tư với tổng số vốn đầu tư 12 308 tỷ đồng dự kiến cả 17 17 chỉ tiêu đều đạt và vượt kế hoạch đề ra trong đó một số |
Cao Bằng | được cấp chứng nhận đầu tư, với tổng số vốn đầu tư: 12.308 tỷ đồng.
Dự kiến cả 17/17 chỉ tiêu đều đạt và vượt kế hoạch đề ra, trong đó một số chỉ tiêu chính như sau: Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) ước tăng 7%; GRDP bình quân đầu người/năm ước đạt 24,9 triệu đồng, tương đương 1.100 USD, đạt kế hoạch; tổng thu ngân sách trên địa bàn ước đạt 1.550 tỷ đồng, tăng 37,9% so với dự toán TW giao; tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu qua địa bàn ước đạt 680 triệu USD. Tổng kim ngạch tính cả kim ngạch giám sát đạt trên 2.500 triệu USD; giảm tỷ lệ hộ nghèo trên 3% theo chuẩn nghèo đa chiều; tỷ lệ che phủ rừng 54,5%. Năm 2018, có 26 dự án được cấp chứng nhận đầu tư, với tổng số vốn đầu tư 2.025 tỷ đồng.
== Giao thông. ==
BULLET::::- Đường bộ có quốc lộ 3, quốc lộ 4A, quốc lộ 4C, quốc lộ 34 đi qua và có dự án đường cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh đi qua hiện đang được triển khai xây dựng.
BULLET::::- Đường thủy có sông Bằng Giang chảy qua.
== Liên kết ngoài. ==
BULLET::::- Tỉnh Cao Bằng trên website tỉnh Cao Bằng
| được cấp chứng nhận đầu tư với tổng số vốn đầu tư 12 308 tỷ đồng dự kiến cả 17 17 chỉ tiêu đều đạt và vượt kế hoạch đề ra trong đó một số chỉ tiêu chính như sau tốc độ tăng trưởng kinh tế grdp ước tăng 7% grdp bình quân đầu người năm ước đạt 24 9 triệu đồng tương đương 1 100 usd đạt kế hoạch tổng thu ngân sách trên địa bàn ước đạt 1 550 tỷ đồng tăng 37 9% so với dự toán tw giao tổng kim ngạch xuất nhập khẩu qua địa bàn ước đạt 680 triệu usd tổng kim ngạch tính cả kim ngạch giám sát đạt trên 2 500 triệu usd giảm tỷ lệ hộ nghèo trên 3% theo chuẩn nghèo đa chiều tỷ lệ che phủ rừng 54 5% năm 2018 có 26 dự án được cấp chứng nhận đầu tư với tổng số vốn đầu tư 2 025 tỷ đồng == giao thông == bullet đường bộ có quốc lộ 3 quốc lộ 4a quốc lộ 4c quốc lộ 34 đi qua và có dự án đường cao tốc đồng đăng – trà lĩnh đi qua hiện đang được triển khai xây dựng bullet đường thủy có sông bằng giang chảy qua == liên kết ngoài == bullet tỉnh cao bằng trên website tỉnh cao bằng |
Iraq | Iraq , tên đầy đủ là Cộng hoà Iraq (phát âm tiếng Việt như "I-rắc", tiếng Ả Rập: الجمهورية العراقية "Al-Jumhuriyah Al-Iraqiyah", tiếng Kurd: عیراق "Komara Iraqê"), là một quốc gia ở khu vực Trung Đông. Nước này giáp với Ả Rập Xê Út, Kuwait về phía nam, Thổ Nhĩ Kỳ về phía bắc, Syria về phía tây bắc, Jordan về phía tây, và Iran (Tỉnh Kurdistan) về phía đông. Thủ đô Bagdad là trung tâm của đất nước này. Quốc gia này có khoảng 36-37 triệu người, trong đó khoảng 97% theo đạo Hồi, chủ yếu là Shia, Sunni, và các nhóm Kurd.
Iraq có một dải bờ biển hẹp khoảng ở phía bắc Vịnh Ba Tư và lãnh thổ bao gồm đồng bằng Lưỡng Hà, phần tận cùng phía tây bắc của dãy núi Zagros, và phần phía đông của hoang mạc Syria. Hai sông chính là Tigris và Euphrates, chảy về phía nam qua trung tâm của Iraq và chảy vào Shatt al-Arab gần vịnh Ba Tư. Các sông này cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cho vùng đất này.
Khu vực giữa hai sông Tigris và Euphrates thường được gọi là Lưỡng Hà và được cho là nơi sinh ra chữ viết và các nền văn minh cổ nhất của nhân loại. Vùng đất này cũng là nơi sinh ra nhiều nền văn minh kể từ thiên niên kỷ 6 TCN. Trong các giai đoạn khác nhau của lịch sử quốc gia này, Iraq từng là trung tâm của đế quốc Akkadia, Sumeria, Assyria, | iraq tên đầy đủ là cộng hoà iraq phát âm tiếng việt như i-rắc tiếng ả rập الجمهورية العراقية al-jumhuriyah al-iraqiyah tiếng kurd عیراق komara iraqê là một quốc gia ở khu vực trung đông nước này giáp với ả rập xê út kuwait về phía nam thổ nhĩ kỳ về phía bắc syria về phía tây bắc jordan về phía tây và iran tỉnh kurdistan về phía đông thủ đô bagdad là trung tâm của đất nước này quốc gia này có khoảng 36-37 triệu người trong đó khoảng 97% theo đạo hồi chủ yếu là shia sunni và các nhóm kurd iraq có một dải bờ biển hẹp khoảng ở phía bắc vịnh ba tư và lãnh thổ bao gồm đồng bằng lưỡng hà phần tận cùng phía tây bắc của dãy núi zagros và phần phía đông của hoang mạc syria hai sông chính là tigris và euphrates chảy về phía nam qua trung tâm của iraq và chảy vào shatt al-arab gần vịnh ba tư các sông này cung cấp nhiều chất dinh dưỡng cho vùng đất này khu vực giữa hai sông tigris và euphrates thường được gọi là lưỡng hà và được cho là nơi sinh ra chữ viết và các nền văn minh cổ nhất của nhân loại vùng đất này cũng là nơi sinh ra nhiều nền văn minh kể từ thiên niên kỷ 6 tcn trong các giai đoạn khác nhau của lịch sử quốc gia này iraq từng là trung tâm của đế quốc akkadia sumeria assyria |
Iraq | văn minh kể từ thiên niên kỷ 6 TCN. Trong các giai đoạn khác nhau của lịch sử quốc gia này, Iraq từng là trung tâm của đế quốc Akkadia, Sumeria, Assyria, và Babylon. Nó cũng là một phần của các đế quốc Media, Achaemenid, Hellenistic, Parthia, Sassanid, La Mã, Rashidun, Umayyad, Abbasid, Mông Cổ, Safavid, Afsharid, và Ottoman.
Biên giới hiện đại của Iraq đã được phân định chủ yếu vào năm 1920 bởi Hội Quốc Liên khi Đế quốc Ottoman đã được phân chia theo Hiệp ước Sèvres. Iraq được đặt dưới thẩm quyền của Vương quốc Anh với tên mới là Ủy trị Lưỡng Hà thuộc Anh. Một chế độ quân chủ được thành lập vào năm 1921 và Vương quốc Iraq giành được độc lập từ Anh năm 1932. Năm 1958, chế độ quân chủ bị lật đổ và Cộng hòa Iraq đã được thành lập. Iraq được kiểm soát bởi của đảng Ba'ath từ năm 1968 cho đến năm 2003. Sau Cuộc xâm lược của Hoa Kỳ và lực lượng đa quốc gia, Saddam Hussein của đảng Ba'ath đã bị truất phế và cuộc bầu cử quốc hội diễn ra. Sự hiện diện của Mỹ ở Iraq kết thúc năm 2011, nhưng các cuộc nổi dậy ở Iraq tiếp tục diễn ra và các chiến binh từ nội chiến Syria tràn sang nước này.
Iraq là một thành viên sáng lập của Liên Hợp Quốc cũng như Liên đoàn Ả Rập, Tổ chức Hợp tác Hồi giáo, Phong trào không liên kết và | văn minh kể từ thiên niên kỷ 6 tcn trong các giai đoạn khác nhau của lịch sử quốc gia này iraq từng là trung tâm của đế quốc akkadia sumeria assyria và babylon nó cũng là một phần của các đế quốc media achaemenid hellenistic parthia sassanid la mã rashidun umayyad abbasid mông cổ safavid afsharid và ottoman biên giới hiện đại của iraq đã được phân định chủ yếu vào năm 1920 bởi hội quốc liên khi đế quốc ottoman đã được phân chia theo hiệp ước sèvres iraq được đặt dưới thẩm quyền của vương quốc anh với tên mới là ủy trị lưỡng hà thuộc anh một chế độ quân chủ được thành lập vào năm 1921 và vương quốc iraq giành được độc lập từ anh năm 1932 năm 1958 chế độ quân chủ bị lật đổ và cộng hòa iraq đã được thành lập iraq được kiểm soát bởi của đảng ba ath từ năm 1968 cho đến năm 2003 sau cuộc xâm lược của hoa kỳ và lực lượng đa quốc gia saddam hussein của đảng ba ath đã bị truất phế và cuộc bầu cử quốc hội diễn ra sự hiện diện của mỹ ở iraq kết thúc năm 2011 nhưng các cuộc nổi dậy ở iraq tiếp tục diễn ra và các chiến binh từ nội chiến syria tràn sang nước này iraq là một thành viên sáng lập của liên hợp quốc cũng như liên đoàn ả rập tổ chức hợp tác hồi giáo phong trào không liên kết và |
Iraq | tràn sang nước này.
Iraq là một thành viên sáng lập của Liên Hợp Quốc cũng như Liên đoàn Ả Rập, Tổ chức Hợp tác Hồi giáo, Phong trào không liên kết và Quỹ Tiền tệ Quốc tế . Iraq theo thể chế cộng hoà nghị viện liên bang, gồm có 19 tỉnh và một vùng tự trị (Kurdistan thuộc Iraq). Tôn giáo chính thức của Iraq là Hồi giáo.
== Lịch sử. ==
Vùng đất màu mỡ Lưỡng Hà nằm giữa hai con sông Euphrates và Tigris là nơi hình thành một số nền văn minh cổ đại trên thế giới như Sumer, Babylon, Assyria. Sau một thời gian dài là một bộ phận của Ba Tư, nó đã bị người Ả Rập xâm chiếm vào năm 637 và năm 762 Khalif đã được chuyển tới thành phố mới Bagdad (gần Babylon cổ). Thành phố này là trung tâm của thế giới Ả Rập cho đến khi bị sáp nhập vào Đế chế Ottoman năm 1534.
Năm 1915, quân đội Anh xâm chiếm Iraq và thiết lập chế độ thuộc địa theo sự phân chia của Hội Quốc Liên, chế độ này bị kết thúc bằng sự độc lập của Iraq năm 1932. Những người theo đường lối chủ nghĩa xã hội Ả Rập, đảng Ba'ath, đã giành quyền lãnh đạo vào năm 1968 và thiết lập một chế độ hà khắc, đặc biệt là sau khi Saddam Hussein lên nắm quyền năm 1979. Trong thập niên 1980 đã xảy ra Chiến tranh Iran-Iraq giữa Iraq và nước láng | tràn sang nước này iraq là một thành viên sáng lập của liên hợp quốc cũng như liên đoàn ả rập tổ chức hợp tác hồi giáo phong trào không liên kết và quỹ tiền tệ quốc tế iraq theo thể chế cộng hoà nghị viện liên bang gồm có 19 tỉnh và một vùng tự trị kurdistan thuộc iraq tôn giáo chính thức của iraq là hồi giáo == lịch sử == vùng đất màu mỡ lưỡng hà nằm giữa hai con sông euphrates và tigris là nơi hình thành một số nền văn minh cổ đại trên thế giới như sumer babylon assyria sau một thời gian dài là một bộ phận của ba tư nó đã bị người ả rập xâm chiếm vào năm 637 và năm 762 khalif đã được chuyển tới thành phố mới bagdad gần babylon cổ thành phố này là trung tâm của thế giới ả rập cho đến khi bị sáp nhập vào đế chế ottoman năm 1534 năm 1915 quân đội anh xâm chiếm iraq và thiết lập chế độ thuộc địa theo sự phân chia của hội quốc liên chế độ này bị kết thúc bằng sự độc lập của iraq năm 1932 những người theo đường lối chủ nghĩa xã hội ả rập đảng ba ath đã giành quyền lãnh đạo vào năm 1968 và thiết lập một chế độ hà khắc đặc biệt là sau khi saddam hussein lên nắm quyền năm 1979 trong thập niên 1980 đã xảy ra chiến tranh iran-iraq giữa iraq và nước láng |
Iraq | một chế độ hà khắc, đặc biệt là sau khi Saddam Hussein lên nắm quyền năm 1979. Trong thập niên 1980 đã xảy ra Chiến tranh Iran-Iraq giữa Iraq và nước láng giềng Iran, được kết thúc năm 1988.
Sau khi Iraq tấn công Kuwait năm 1990 và Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991 tiến hành bởi các lực lượng quốc tế nhằm đáp trả hành động xâm lược của Iraq thì Iraq đã bị cô lập trên trường quốc tế đến mùa xuân năm 2003 khi các quân đội Mỹ, Anh, Úc và Ba Lan tấn công vào Iraq bằng không quân, hải quân và lục quân sau khi Iraq không đồng ý cho các lực lượng quốc tế vào tìm kiếm vũ khí hủy diệt hàng loạt. Đảng Ba'ath và Saddam Hussein bị lật đổ vì sức kháng cự của quân đội Iraq hết sức yếu ớt.
== Chính trị. ==
Từ năm 1979 cho đến năm 2003 Iraq là một quốc gia độc tài, toàn bộ quyền lực quốc gia tập trung trong tay đảng Ba'ath dưới sự lãnh đạo của tổng thống Saddam Hussein. Nghị viện duy nhất của Iraq là Quốc hội hay "Majlis al-Watani" có 325 ghế với nhiệm kỳ 4 năm. Cũng giống như bầu cử tổng thống, không có ứng viên nào không phải là đảng viên đảng Ba'ath.
Iraq hiện nay (thời điểm 2004-2005) nằm dưới sự chiếm đóng của Mỹ sau Chiến tranh Iraq-Mỹ và liên quân làm tan rã đảng Ba'ath vào tháng 4 năm 2003. Tương lai chính | một chế độ hà khắc đặc biệt là sau khi saddam hussein lên nắm quyền năm 1979 trong thập niên 1980 đã xảy ra chiến tranh iran-iraq giữa iraq và nước láng giềng iran được kết thúc năm 1988 sau khi iraq tấn công kuwait năm 1990 và chiến tranh vùng vịnh năm 1991 tiến hành bởi các lực lượng quốc tế nhằm đáp trả hành động xâm lược của iraq thì iraq đã bị cô lập trên trường quốc tế đến mùa xuân năm 2003 khi các quân đội mỹ anh úc và ba lan tấn công vào iraq bằng không quân hải quân và lục quân sau khi iraq không đồng ý cho các lực lượng quốc tế vào tìm kiếm vũ khí hủy diệt hàng loạt đảng ba ath và saddam hussein bị lật đổ vì sức kháng cự của quân đội iraq hết sức yếu ớt == chính trị == từ năm 1979 cho đến năm 2003 iraq là một quốc gia độc tài toàn bộ quyền lực quốc gia tập trung trong tay đảng ba ath dưới sự lãnh đạo của tổng thống saddam hussein nghị viện duy nhất của iraq là quốc hội hay majlis al-watani có 325 ghế với nhiệm kỳ 4 năm cũng giống như bầu cử tổng thống không có ứng viên nào không phải là đảng viên đảng ba ath iraq hiện nay thời điểm 2004-2005 nằm dưới sự chiếm đóng của mỹ sau chiến tranh iraq-mỹ và liên quân làm tan rã đảng ba ath vào tháng 4 năm 2003 tương lai chính |
Iraq | hiện nay (thời điểm 2004-2005) nằm dưới sự chiếm đóng của Mỹ sau Chiến tranh Iraq-Mỹ và liên quân làm tan rã đảng Ba'ath vào tháng 4 năm 2003. Tương lai chính trị của đất nước này hiện nay không chắc chắn do hàng loạt các cuộc tấn công của du kích quân vào quân đội Mỹ và liên quân làm cho hy vọng về sự ổn định hậu chiến trở nên mong manh. Cướp bóc tràn lan, tội phạm cũng như các vấn đề về hạ tầng cơ sở vẫn tiếp tục tàn phá đất nước này. Người đứng đầu quản lý dân sự của lực lượng chiếm đóng là ông L. Paul Bremer. Chính quyền lâm thời chỉ định hội đồng bộ trưởng và các chức vụ khác.
Tháng 11 năm 2003 Mỹ thông báo có kế hoạch trao trả quyền độc lập cho chính quyền lâm thời Iraq vào giữa năm 2004. Kế hoạch do Mỹ cam kết hỗ trợ (tiến hành tổ chức họp kín để bầu ra các chức vụ lãnh đạo) đã bị giáo chủ Ali al-Sistani phản đối. Kết quả của việc phản đối này là hàng loạt các cuộc biểu tình hòa bình phản đối kế hoạch kể trên. Sistani, giáo sĩ có uy tín nhất tại Iraq nói rằng kế hoạch này dễ bị biến tướng và chỉ tạo ra một chính quyền thân Mỹ mà không đại diện cho nhân dân. Mỹ đã phải tìm kiếm sự hỗ trợ của Liên Hợp Quốc để giải quyết những | hiện nay thời điểm 2004-2005 nằm dưới sự chiếm đóng của mỹ sau chiến tranh iraq-mỹ và liên quân làm tan rã đảng ba ath vào tháng 4 năm 2003 tương lai chính trị của đất nước này hiện nay không chắc chắn do hàng loạt các cuộc tấn công của du kích quân vào quân đội mỹ và liên quân làm cho hy vọng về sự ổn định hậu chiến trở nên mong manh cướp bóc tràn lan tội phạm cũng như các vấn đề về hạ tầng cơ sở vẫn tiếp tục tàn phá đất nước này người đứng đầu quản lý dân sự của lực lượng chiếm đóng là ông l paul bremer chính quyền lâm thời chỉ định hội đồng bộ trưởng và các chức vụ khác tháng 11 năm 2003 mỹ thông báo có kế hoạch trao trả quyền độc lập cho chính quyền lâm thời iraq vào giữa năm 2004 kế hoạch do mỹ cam kết hỗ trợ tiến hành tổ chức họp kín để bầu ra các chức vụ lãnh đạo đã bị giáo chủ ali al-sistani phản đối kết quả của việc phản đối này là hàng loạt các cuộc biểu tình hòa bình phản đối kế hoạch kể trên sistani giáo sĩ có uy tín nhất tại iraq nói rằng kế hoạch này dễ bị biến tướng và chỉ tạo ra một chính quyền thân mỹ mà không đại diện cho nhân dân mỹ đã phải tìm kiếm sự hỗ trợ của liên hợp quốc để giải quyết những |
Iraq | và chỉ tạo ra một chính quyền thân Mỹ mà không đại diện cho nhân dân. Mỹ đã phải tìm kiếm sự hỗ trợ của Liên Hợp Quốc để giải quyết những bất đồng này.
Việc chuyển giao chủ quyền diễn ra vào ngày 28 tháng 6 năm 2004. Tổng thống tạm quyền là Sheikh Ghazi Mashal Ajil al-Yawer, và thủ tướng tạm quyền là Iyad Allawi.
Theo luật về điều hành Iraq trong giai đoạn chuyển tiếp (Hiến pháp tạm thời) ký tháng 3 năm 2004 thì việc điều hành đất nước do Hội đồng tổng thổng gồm 3 thành viên đảm nhiệm. Hệ thống bầu cử sẽ đảm bảo một cách có hiệu quả để đại diện cho ba sắc tộc chính ở Iraq đều có sự hiện diện. Hiến pháp công nhận các quyền tự do cơ bản như tự do tôn giáo, tự do ngôn luận, tự do hiệp hội và trên nhiều phương diện nó cởi mở hơn so với Hiến pháp Mỹ.
Tuy nhiên có nhiều điểm gây tranh cãi như việc công nhận mọi đạo luật có hiệu lực kể từ ngày chuyển giao quyền lực không thể bãi bỏ hay sự không rõ ràng trong việc lực lượng liên quân có thể kiểm soát đất nước hay không cho dù có sự chuyển giao quyền lực. Lực lượng quân đội, cảnh sát Iraq hiện nay với trang thiết bị nghèo nàn khó có thể kiểm soát tình hình an ninh trong nước. Điều đó có nghĩa là liên quân sẽ còn | và chỉ tạo ra một chính quyền thân mỹ mà không đại diện cho nhân dân mỹ đã phải tìm kiếm sự hỗ trợ của liên hợp quốc để giải quyết những bất đồng này việc chuyển giao chủ quyền diễn ra vào ngày 28 tháng 6 năm 2004 tổng thống tạm quyền là sheikh ghazi mashal ajil al-yawer và thủ tướng tạm quyền là iyad allawi theo luật về điều hành iraq trong giai đoạn chuyển tiếp hiến pháp tạm thời ký tháng 3 năm 2004 thì việc điều hành đất nước do hội đồng tổng thổng gồm 3 thành viên đảm nhiệm hệ thống bầu cử sẽ đảm bảo một cách có hiệu quả để đại diện cho ba sắc tộc chính ở iraq đều có sự hiện diện hiến pháp công nhận các quyền tự do cơ bản như tự do tôn giáo tự do ngôn luận tự do hiệp hội và trên nhiều phương diện nó cởi mở hơn so với hiến pháp mỹ tuy nhiên có nhiều điểm gây tranh cãi như việc công nhận mọi đạo luật có hiệu lực kể từ ngày chuyển giao quyền lực không thể bãi bỏ hay sự không rõ ràng trong việc lực lượng liên quân có thể kiểm soát đất nước hay không cho dù có sự chuyển giao quyền lực lực lượng quân đội cảnh sát iraq hiện nay với trang thiết bị nghèo nàn khó có thể kiểm soát tình hình an ninh trong nước điều đó có nghĩa là liên quân sẽ còn |
Iraq | đội, cảnh sát Iraq hiện nay với trang thiết bị nghèo nàn khó có thể kiểm soát tình hình an ninh trong nước. Điều đó có nghĩa là liên quân sẽ còn ở Iraq trong nhiều năm tới.
Cuối tháng 1 năm 2005 người dân Iraq lần đầu tiên kể từ tháng 4 năm 2003 đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình là đi bỏ phiếu bầu cử tổng thống. Với 48% số phiếu nhận được, liên minh của người Shi’ite đã giành thắng lợi trong cuộc bầu cử lịch sử của Iraq. Liên minh của cộng đồng Kurd đứng thứ hai với 26% phiếu, theo công bố 13/2/2005 của Ủy ban bầu cử. Sau bầu cử là cuộc chạy đua để thành lập một chính quyền mới với nhiều khó khăn, và đến tận 07/4 Tổng thống lâm thời mới của Iraq Jalal Talabani chính thức làm lễ tuyên thệ.
== Phân cấp hành chính. ==
Iraq được chia thành 18 tỉnh (tiếng Ả Rập: "muhafazat", số ít "muhafazah"; tiếng Kurd: پاریزگه hay "Pârizgah"). Lúc thì gọi nó là "chế độ thống đốc," nhất là trong những văn kiện của chính phủ Iraq.
BULLET::::- Al Anbar
BULLET::::- Al Basrah
BULLET::::- Al Karbala
BULLET::::- Al Muthanna
BULLET::::- Al Qadisyah
BULLET::::- An Najaf
BULLET::::- Arbil
BULLET::::- As Sulaymaniyah
BULLET::::- At Ta'mim
BULLET::::- Babil
BULLET::::- Baghdad
BULLET::::- Dahuk
BULLET::::- Dhi Qar
BULLET::::- Diyala
BULLET::::- Maysan
BULLET::::- Ninawa
BULLET::::- Salah ad Din
BULLET::::- Wasit
== Địa lý. ==
Phần lớn đất đai Iraq là sa mạc, nhưng khu vực giữa hai con sông lớn Euphrates và Tigris là đất màu mỡ do hai con sông này bồi đắp phù sa | đội cảnh sát iraq hiện nay với trang thiết bị nghèo nàn khó có thể kiểm soát tình hình an ninh trong nước điều đó có nghĩa là liên quân sẽ còn ở iraq trong nhiều năm tới cuối tháng 1 năm 2005 người dân iraq lần đầu tiên kể từ tháng 4 năm 2003 đã thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình là đi bỏ phiếu bầu cử tổng thống với 48% số phiếu nhận được liên minh của người shi’ite đã giành thắng lợi trong cuộc bầu cử lịch sử của iraq liên minh của cộng đồng kurd đứng thứ hai với 26% phiếu theo công bố 13 2 2005 của ủy ban bầu cử sau bầu cử là cuộc chạy đua để thành lập một chính quyền mới với nhiều khó khăn và đến tận 07 4 tổng thống lâm thời mới của iraq jalal talabani chính thức làm lễ tuyên thệ == phân cấp hành chính == iraq được chia thành 18 tỉnh tiếng ả rập muhafazat số ít muhafazah tiếng kurd پاریزگه hay pârizgah lúc thì gọi nó là chế độ thống đốc nhất là trong những văn kiện của chính phủ iraq bullet al anbar bullet al basrah bullet al karbala bullet al muthanna bullet al qadisyah bullet an najaf bullet arbil bullet as sulaymaniyah bullet at ta mim bullet babil bullet baghdad bullet dahuk bullet dhi qar bullet diyala bullet maysan bullet ninawa bullet salah ad din bullet wasit == địa lý == phần lớn đất đai iraq là sa mạc nhưng khu vực giữa hai con sông lớn euphrates và tigris là đất màu mỡ do hai con sông này bồi đắp phù sa |
Iraq | ==
Phần lớn đất đai Iraq là sa mạc, nhưng khu vực giữa hai con sông lớn Euphrates và Tigris là đất màu mỡ do hai con sông này bồi đắp phù sa cho đồng bằng châu thổ khoảng 60 triệu mét khối hàng năm. phía bắc đất nước là khu vực miền núi rộng lớn với đỉnh cao nhất là Haji Ibrahim cao 3.600 m. phía nam Iraq có bờ biển ngắn nhìn ra vịnh Ba Tư. Gần phía bờ biển và dọc theo Shatt al-Arab là những khu đầm lầy, tuy nhiên phần lớn khu vực này đã được cải tạo tưới tiêu những năm thập niên 1990.
Khí hậu phần lớn là khí hậu miền sa mạc với mùa đông ôn đới lạnh và mùa hè khô, nóng, ít mưa. Vùng núi phía bắc có mùa đông lạnh, thỉnh thoảng có nhiều tuyết rơi có thể gây ngập lụt. Thủ đô Baghdad nằm ở phần trung tâm đất nước trên bờ sông Tigris. Các thành phố lớn khác như Basra ở phía nam, Mosul ở phía bắc. Iraq được coi là một trong số 15 quốc gia thuộc "cái nôi của nhân loại".
== Kinh tế. ==
Kinh tế Iraq phụ thuộc chủ yếu vào nguồn lợi thu được từ dầu mỏ, hàng năm thu được khoảng 95% cho nguồn ngoại tệ của đất nước. Việc thiếu sự phát triển trong các lĩnh vực khác làm cho tỉ lệ thất nghiệp 18%–30% và kéo tụt GDP đầu người còn 4.000 USD. Việc làm trong lĩnh vực công | == phần lớn đất đai iraq là sa mạc nhưng khu vực giữa hai con sông lớn euphrates và tigris là đất màu mỡ do hai con sông này bồi đắp phù sa cho đồng bằng châu thổ khoảng 60 triệu mét khối hàng năm phía bắc đất nước là khu vực miền núi rộng lớn với đỉnh cao nhất là haji ibrahim cao 3 600 m phía nam iraq có bờ biển ngắn nhìn ra vịnh ba tư gần phía bờ biển và dọc theo shatt al-arab là những khu đầm lầy tuy nhiên phần lớn khu vực này đã được cải tạo tưới tiêu những năm thập niên 1990 khí hậu phần lớn là khí hậu miền sa mạc với mùa đông ôn đới lạnh và mùa hè khô nóng ít mưa vùng núi phía bắc có mùa đông lạnh thỉnh thoảng có nhiều tuyết rơi có thể gây ngập lụt thủ đô baghdad nằm ở phần trung tâm đất nước trên bờ sông tigris các thành phố lớn khác như basra ở phía nam mosul ở phía bắc iraq được coi là một trong số 15 quốc gia thuộc cái nôi của nhân loại == kinh tế == kinh tế iraq phụ thuộc chủ yếu vào nguồn lợi thu được từ dầu mỏ hàng năm thu được khoảng 95% cho nguồn ngoại tệ của đất nước việc thiếu sự phát triển trong các lĩnh vực khác làm cho tỉ lệ thất nghiệp 18%–30% và kéo tụt gdp đầu người còn 4 000 usd việc làm trong lĩnh vực công |
Iraq | Việc thiếu sự phát triển trong các lĩnh vực khác làm cho tỉ lệ thất nghiệp 18%–30% và kéo tụt GDP đầu người còn 4.000 USD. Việc làm trong lĩnh vực công chiếm gần 60% số lao động toàn thời gian năm 2011. Ngành công nghiệp xuất khẩu dầu tạo ra rất ít việc làm. Hiện nay chỉ có một tỷ lệ khiêm tốn phụ nữ (ước tính cao nhất cho năm 2011 là 22%) tham gia vào lực lượng lao động. Tính đến năm 2016, GDP của Iraq đạt 156.323 USD (đứng thứ 56 thế giới, đứng thứ 20 châu Á và đứng thứ 6 Trung Đông).
Trong thập niên 1980 các chi phí khổng lồ cho Chiến tranh Iraq-Iran do Saddam Hussein phát động cũng như các tổn thất nặng nề cho ngành khai thác dầu khí đã gây ra nhiều khó khăn về tài chính cho Iraq và chính quyền Saddam phải sử dụng các biện pháp bắt buộc như thực hiện chính sách tài chính buộc chặt, vay lãi, chậm trả nợ. Thiệt hại của Iraq do cuộc chiến tranh này gây ra ước độ 100 tỷ đô la Mỹ. Sau khi kết thúc chiến tranh vào năm 1988, xuất khẩu dầu mỏ của Iraq lại tăng lên do việc xây dựng các đường ống dẫn dầu mới và phục hồi của các cơ sở khai thác dầu.
Iraq xâm lược Kuwait vào tháng 8 năm 1990 với hậu quả là trừng phạt kinh tế của cộng đồng quốc tế cũng như tổn thất | việc thiếu sự phát triển trong các lĩnh vực khác làm cho tỉ lệ thất nghiệp 18%–30% và kéo tụt gdp đầu người còn 4 000 usd việc làm trong lĩnh vực công chiếm gần 60% số lao động toàn thời gian năm 2011 ngành công nghiệp xuất khẩu dầu tạo ra rất ít việc làm hiện nay chỉ có một tỷ lệ khiêm tốn phụ nữ ước tính cao nhất cho năm 2011 là 22% tham gia vào lực lượng lao động tính đến năm 2016 gdp của iraq đạt 156 323 usd đứng thứ 56 thế giới đứng thứ 20 châu á và đứng thứ 6 trung đông trong thập niên 1980 các chi phí khổng lồ cho chiến tranh iraq-iran do saddam hussein phát động cũng như các tổn thất nặng nề cho ngành khai thác dầu khí đã gây ra nhiều khó khăn về tài chính cho iraq và chính quyền saddam phải sử dụng các biện pháp bắt buộc như thực hiện chính sách tài chính buộc chặt vay lãi chậm trả nợ thiệt hại của iraq do cuộc chiến tranh này gây ra ước độ 100 tỷ đô la mỹ sau khi kết thúc chiến tranh vào năm 1988 xuất khẩu dầu mỏ của iraq lại tăng lên do việc xây dựng các đường ống dẫn dầu mới và phục hồi của các cơ sở khai thác dầu iraq xâm lược kuwait vào tháng 8 năm 1990 với hậu quả là trừng phạt kinh tế của cộng đồng quốc tế cũng như tổn thất |
Iraq | của các cơ sở khai thác dầu.
Iraq xâm lược Kuwait vào tháng 8 năm 1990 với hậu quả là trừng phạt kinh tế của cộng đồng quốc tế cũng như tổn thất của chiến tranh Vùng Vịnh do liên quân, đứng đầu là Mỹ, tiến hành tháng 1 năm 1991 đã làm suy giảm các hoạt động kinh tế của I-rắc. Chính sách sử dụng vũ lực cũng như các chi phí để duy trì an ninh của chính quyền Iraq đã làm cho nền kinh tế suy yếu.
Việc Liên Hợp Quốc cho phép Iraq thực thi chương trình "đổi dầu lấy lương thực" vào tháng 12 năm 1996 đã góp phần cải thiện đời sống cho người dân Iraq. Trong sáu tháng giai đoạn đầu tiên của chương trình này Iraq được phép xuất khẩu một lượng giới hạn dầu mỏ để đổi lấy lương thực, thuốc men và một số nhu yếu phẩm khác.
Tháng 12 năm 1999 Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc cho phép Iraq xuất khẩu dầu mỏ theo chương trình này với một lượng đủ để đảm bảo các nhu cầu dân sự. Dầu mỏ đã được xuất khẩu nhiều hơn 3/4 sản lượng của thời kỳ trước chiến tranh. Tuy nhiên 28% thu nhập của Iraq từ xuất khẩu dầu mỏ theo chương trình này đã bị chiết trừ vào quỹ đền bù và dành cho các chi phí quản lý của Liên Hợp Quốc. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong năm 2001 đã bị giảm mạnh do | của các cơ sở khai thác dầu iraq xâm lược kuwait vào tháng 8 năm 1990 với hậu quả là trừng phạt kinh tế của cộng đồng quốc tế cũng như tổn thất của chiến tranh vùng vịnh do liên quân đứng đầu là mỹ tiến hành tháng 1 năm 1991 đã làm suy giảm các hoạt động kinh tế của i-rắc chính sách sử dụng vũ lực cũng như các chi phí để duy trì an ninh của chính quyền iraq đã làm cho nền kinh tế suy yếu việc liên hợp quốc cho phép iraq thực thi chương trình đổi dầu lấy lương thực vào tháng 12 năm 1996 đã góp phần cải thiện đời sống cho người dân iraq trong sáu tháng giai đoạn đầu tiên của chương trình này iraq được phép xuất khẩu một lượng giới hạn dầu mỏ để đổi lấy lương thực thuốc men và một số nhu yếu phẩm khác tháng 12 năm 1999 hội đồng bảo an liên hợp quốc cho phép iraq xuất khẩu dầu mỏ theo chương trình này với một lượng đủ để đảm bảo các nhu cầu dân sự dầu mỏ đã được xuất khẩu nhiều hơn 3 4 sản lượng của thời kỳ trước chiến tranh tuy nhiên 28% thu nhập của iraq từ xuất khẩu dầu mỏ theo chương trình này đã bị chiết trừ vào quỹ đền bù và dành cho các chi phí quản lý của liên hợp quốc tổng sản phẩm quốc nội gdp trong năm 2001 đã bị giảm mạnh do |
Iraq | chiết trừ vào quỹ đền bù và dành cho các chi phí quản lý của Liên Hợp Quốc. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong năm 2001 đã bị giảm mạnh do kinh tế thế giới đi xuống cũng như giá dầu mỏ giảm mạnh.
Kể từ sau chiến tranh Iraq vào 2003 đã có những cố gắng để đưa nền kinh tế nước này thoát khỏi các hậu quả chiến tranh cũng như thế giới tội phạm tràn lan.
=== Dầu và năng lượng. ===
Với trữ lượng dầu đã được xác định, Iraq xếp thứ 2 trên thế giới sau Ả Rập Xê Út về trữ lượng dầu. Sản lượng dầu đạt 3,4 triệu thùng/ngày vào tháng 12 năm 2012. Iraq dự định tăng sản lượng đến 5 triệu thùng mỗi ngày vào năm 2014. Chỉ có khoảng 2.000 giếng dầu đã được khoan ở Iraq, so với khoảng 1 triệu giếng chỉ tính riêng ở Texas. Iraq là một trong những nhà sáng lập của tổ chức OPEC.
Tính đến năm 2010, mặc dù cải thiện an ninh và hàng tỷ đô la doanh thu dầu, Iraq vẫn tạo ra khoảng một nửa lượng điện cho nhu cầu của khách hàng, dẫn đến các cuộc biểu tình trong những tháng hè nóng bức.
Ngày 14 tháng 3 năm 2014, Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho biết sản lượng dầu của Iraq đã tăng nửa triệu thùng một ngày vào tháng Hai tới trung bình 3,6 triệu thùng một ngày. Đất nước này đã không được bơm nhiều | chiết trừ vào quỹ đền bù và dành cho các chi phí quản lý của liên hợp quốc tổng sản phẩm quốc nội gdp trong năm 2001 đã bị giảm mạnh do kinh tế thế giới đi xuống cũng như giá dầu mỏ giảm mạnh kể từ sau chiến tranh iraq vào 2003 đã có những cố gắng để đưa nền kinh tế nước này thoát khỏi các hậu quả chiến tranh cũng như thế giới tội phạm tràn lan === dầu và năng lượng === với trữ lượng dầu đã được xác định iraq xếp thứ 2 trên thế giới sau ả rập xê út về trữ lượng dầu sản lượng dầu đạt 3 4 triệu thùng ngày vào tháng 12 năm 2012 iraq dự định tăng sản lượng đến 5 triệu thùng mỗi ngày vào năm 2014 chỉ có khoảng 2 000 giếng dầu đã được khoan ở iraq so với khoảng 1 triệu giếng chỉ tính riêng ở texas iraq là một trong những nhà sáng lập của tổ chức opec tính đến năm 2010 mặc dù cải thiện an ninh và hàng tỷ đô la doanh thu dầu iraq vẫn tạo ra khoảng một nửa lượng điện cho nhu cầu của khách hàng dẫn đến các cuộc biểu tình trong những tháng hè nóng bức ngày 14 tháng 3 năm 2014 cơ quan năng lượng quốc tế cho biết sản lượng dầu của iraq đã tăng nửa triệu thùng một ngày vào tháng hai tới trung bình 3 6 triệu thùng một ngày đất nước này đã không được bơm nhiều |
Iraq | biết sản lượng dầu của Iraq đã tăng nửa triệu thùng một ngày vào tháng Hai tới trung bình 3,6 triệu thùng một ngày. Đất nước này đã không được bơm nhiều dầu như thế nhiều kể từ năm 1979, khi Saddam Hussein lên nắm quyền.
== Dân số. ==
Theo ước tính tháng 4 năm 2009, tổng dân số Iraq là 31.234.000, dân số năm 1878 chỉ khoảng 2 triệu người. Chính phủ Iraq công bố dân số đạt 35 triệu do bùng nổ dân số sau chiến tranh.
Khoảng 75% dân số Iraq là người Ả Rập, dân tộc người thiểu số chính là người Kurd (15%) sống tại khu vực miền bắc và đông bắc nước này. Nhũng dân tộc khác có thể kể đến là người Turkoman, Assyria, Iran, Lur, Armenia. Khoảng 20.000 Người Ả Rập Marsh sống ở miền nam Iraq. Iraq cũng có khoảng 2.500 người Chechen. Miền nam Iraq bao gồm những người Iraq gốc Phi, một di sản của chế độ nô lệ thực hành thời Caliphate Hồi giáo bắt đầu trước Zanj Rebellion của thế kỷ thứ IX, và vai trò của Basra là một cổng chính.
=== Tôn giáo. ===
Iraq là một quốc gia theo đạo Hồi; Người theo đạo hồi chiếm khoảng 97% dân số, bao gồm Shia và Sunni. Các nguồn tham khảo cho thấy khoảng 65% người theo đạo Hồi ở Iraq là Shia, và khoảng 35% là Sunni.
Người theo Sunni than phiền phải đối mặt với phân biệt đối xử trong gần như tất cả các | biết sản lượng dầu của iraq đã tăng nửa triệu thùng một ngày vào tháng hai tới trung bình 3 6 triệu thùng một ngày đất nước này đã không được bơm nhiều dầu như thế nhiều kể từ năm 1979 khi saddam hussein lên nắm quyền == dân số == theo ước tính tháng 4 năm 2009 tổng dân số iraq là 31 234 000 dân số năm 1878 chỉ khoảng 2 triệu người chính phủ iraq công bố dân số đạt 35 triệu do bùng nổ dân số sau chiến tranh khoảng 75% dân số iraq là người ả rập dân tộc người thiểu số chính là người kurd 15% sống tại khu vực miền bắc và đông bắc nước này nhũng dân tộc khác có thể kể đến là người turkoman assyria iran lur armenia khoảng 20 000 người ả rập marsh sống ở miền nam iraq iraq cũng có khoảng 2 500 người chechen miền nam iraq bao gồm những người iraq gốc phi một di sản của chế độ nô lệ thực hành thời caliphate hồi giáo bắt đầu trước zanj rebellion của thế kỷ thứ ix và vai trò của basra là một cổng chính === tôn giáo === iraq là một quốc gia theo đạo hồi người theo đạo hồi chiếm khoảng 97% dân số bao gồm shia và sunni các nguồn tham khảo cho thấy khoảng 65% người theo đạo hồi ở iraq là shia và khoảng 35% là sunni người theo sunni than phiền phải đối mặt với phân biệt đối xử trong gần như tất cả các |
Iraq | 65% người theo đạo Hồi ở Iraq là Shia, và khoảng 35% là Sunni.
Người theo Sunni than phiền phải đối mặt với phân biệt đối xử trong gần như tất cả các khía cạnh của cuộc sống của chính phủ. Tuy nhiên, Thủ tướng Nouri al-Maliki từ chối điều này.
Người Iraq theo công giáo đã định cư ở vùng đất ngày nay là Iraq cách nay 2000 năm. Người theo công giáo khoảng 1,4 triệu năm 1987. người Assyria bản địa, hầu hết trong số họ là tín đồ của Chaldean Catholic Church, Giáo hội Đông phương Assyria và Giáo hội Chính thống Syria chiếm hầu hết dân số Kitô giáo. Ước tính số lượng các Kitô hữu giảm từ 8-10% trong giữa thế kỷ XX đến 5% trong năm 2008. Hơn một nửa số Kitô hữu Iraq đã trốn sang các nước láng giềng kể từ đầu chiến tranh, và số nhiều đã không quay trở lại, mặc dù một số di cư trở về quê hương Assyria truyền thống trong khu vực tự trị của người Kurd.
Ngoài ra còn có các nhóm tôn giáo nhỏ của dân tộc thiểu số như Mandaean, Shabaks, Yarsan và Yezidi. Cộng đồng người Do Thái Iraq có số lượng khoảng 150.000 vào năm 1941, đã gần như hoàn toàn rời khỏi đất nước này.
Iraq có hai nơi linh thiêng nhất trên thế giới trong nhóm Hồi giáo Shia là Najaf và Karbala.
=== Ngôn ngữ. ===
Tiếng Ả Rập là ngôn ngữ chính, Tiếng Kurd được nói trong số | 65% người theo đạo hồi ở iraq là shia và khoảng 35% là sunni người theo sunni than phiền phải đối mặt với phân biệt đối xử trong gần như tất cả các khía cạnh của cuộc sống của chính phủ tuy nhiên thủ tướng nouri al-maliki từ chối điều này người iraq theo công giáo đã định cư ở vùng đất ngày nay là iraq cách nay 2000 năm người theo công giáo khoảng 1 4 triệu năm 1987 người assyria bản địa hầu hết trong số họ là tín đồ của chaldean catholic church giáo hội đông phương assyria và giáo hội chính thống syria chiếm hầu hết dân số kitô giáo ước tính số lượng các kitô hữu giảm từ 8-10% trong giữa thế kỷ xx đến 5% trong năm 2008 hơn một nửa số kitô hữu iraq đã trốn sang các nước láng giềng kể từ đầu chiến tranh và số nhiều đã không quay trở lại mặc dù một số di cư trở về quê hương assyria truyền thống trong khu vực tự trị của người kurd ngoài ra còn có các nhóm tôn giáo nhỏ của dân tộc thiểu số như mandaean shabaks yarsan và yezidi cộng đồng người do thái iraq có số lượng khoảng 150 000 vào năm 1941 đã gần như hoàn toàn rời khỏi đất nước này iraq có hai nơi linh thiêng nhất trên thế giới trong nhóm hồi giáo shia là najaf và karbala === ngôn ngữ === tiếng ả rập là ngôn ngữ chính tiếng kurd được nói trong số |
Iraq | hai nơi linh thiêng nhất trên thế giới trong nhóm Hồi giáo Shia là Najaf và Karbala.
=== Ngôn ngữ. ===
Tiếng Ả Rập là ngôn ngữ chính, Tiếng Kurd được nói trong số khoảng 10–15% dân số, tiếng Azerbaijan, tiếng Neo-Aramaic của Assyria và các nhóm khác khoảng 5%.
Trước cuộc xâm lược năm 2003, tiếng Ả Rập là ngôn ngữ chính thức duy nhất. Kể từ khi Hiến pháp Iraq được thông qua tháng 6 năm 2004, cả tiếng Ả Rập và Kurdish là hai ngôn ngữ chính thức, trong khi Assyria Neo-Aramaic và tiếng Turkmen (được gọi theo thứ tự là "Syriac" và "Turkmen" trong Hiến pháp) được công nhận là các ngôn ngữ địa phương. Ngoài ra, bất kỳ vùng hay tỉnh có thể tuyên bố ngôn ngữ chính thức khác nếu phần lớn dân cư chấp thuận trong cuộc trưng cầu dân ý.
Theo Hiến pháp Iraq: "Tiếng Ả Rập và Kurd là 2 ngôn ngữ chính thức của Iraq. Để giáo dục trẻ em tiếng mẹ đẻ của chúng, như tiếng Turkmen, Syriac/Assyria, và Armenian nên được bảo đảm trong cơ sở giáo dục của chính phủ theo hướng dẫn giáo dục, hoặc trong bất kỳ ngôn ngữ khác trong các cơ sở giáo dục tư nhân".
=== Tị nạn. ===
Sự di tản của người Iraq bản địa đến các quốc gia khác được gọi là diaspora Iraq. Cao ủy Tị nạn Liên Hợp Quốc ước tính có khoảng 2 triệu ngưới Iraq đã rời khỏi đất nước của họ sau sự xâm lược của | hai nơi linh thiêng nhất trên thế giới trong nhóm hồi giáo shia là najaf và karbala === ngôn ngữ === tiếng ả rập là ngôn ngữ chính tiếng kurd được nói trong số khoảng 10–15% dân số tiếng azerbaijan tiếng neo-aramaic của assyria và các nhóm khác khoảng 5% trước cuộc xâm lược năm 2003 tiếng ả rập là ngôn ngữ chính thức duy nhất kể từ khi hiến pháp iraq được thông qua tháng 6 năm 2004 cả tiếng ả rập và kurdish là hai ngôn ngữ chính thức trong khi assyria neo-aramaic và tiếng turkmen được gọi theo thứ tự là syriac và turkmen trong hiến pháp được công nhận là các ngôn ngữ địa phương ngoài ra bất kỳ vùng hay tỉnh có thể tuyên bố ngôn ngữ chính thức khác nếu phần lớn dân cư chấp thuận trong cuộc trưng cầu dân ý theo hiến pháp iraq tiếng ả rập và kurd là 2 ngôn ngữ chính thức của iraq để giáo dục trẻ em tiếng mẹ đẻ của chúng như tiếng turkmen syriac assyria và armenian nên được bảo đảm trong cơ sở giáo dục của chính phủ theo hướng dẫn giáo dục hoặc trong bất kỳ ngôn ngữ khác trong các cơ sở giáo dục tư nhân === tị nạn === sự di tản của người iraq bản địa đến các quốc gia khác được gọi là diaspora iraq cao ủy tị nạn liên hợp quốc ước tính có khoảng 2 triệu ngưới iraq đã rời khỏi đất nước của họ sau sự xâm lược của |
Iraq | được gọi là diaspora Iraq. Cao ủy Tị nạn Liên Hợp Quốc ước tính có khoảng 2 triệu ngưới Iraq đã rời khỏi đất nước của họ sau sự xâm lược của lực lượng đa quốc gia vào Iraq năm 2003, chủ yếu sang Syria và Jordan. Trung tâm Giám sát di tản nội bộ ước tính hiện có thêm 1,9 triệu người hiện đã di tản trong đất nước này.
Năm 2007, U.N. nói rằng khoảng 40% tầng lớp trung lưu Iraq được tin là đã chạy trốn và hầu hết đang chạy trốn khỏi cuộc đàn áp có hệ thống và không có mong muốn quay trở lại. Người tị nạn đang bị sa lầy trong nghèo đói như họ thường bị cấm làm việc tại nước họ đến.
Trong những năm gần đây diaspora có vẻ đã trở lại với an ninh được tăng cường; chính phủ Iraq tuyên bố có 46.000 người tị nạn đã tự trở về nhà của họ vào tháng 10 năm 2007.
Đến năm 2011, gần 3 triệu người Iraq đã di tản, với 1,3 triệu trong lãnh thổ Iraq và 1,6 triệu đã ra nước láng giềng, chủ yếu là Jordan và Syria. Hơn phân nửa người Iraq theo công giáo đã chạy trốn khỏi quốc gia này từ năm 2003. Theo thống kê của cơ quan Di dân và Công dân Hoa Kỳ, 58.811 người Iraq đã được cấp quyền công dân Hoa Kỳ theo cơ chế tị nạn đến ngày 25 tháng 5 năm 2011.
Để thoát khỏi cuộc | được gọi là diaspora iraq cao ủy tị nạn liên hợp quốc ước tính có khoảng 2 triệu ngưới iraq đã rời khỏi đất nước của họ sau sự xâm lược của lực lượng đa quốc gia vào iraq năm 2003 chủ yếu sang syria và jordan trung tâm giám sát di tản nội bộ ước tính hiện có thêm 1 9 triệu người hiện đã di tản trong đất nước này năm 2007 u n nói rằng khoảng 40% tầng lớp trung lưu iraq được tin là đã chạy trốn và hầu hết đang chạy trốn khỏi cuộc đàn áp có hệ thống và không có mong muốn quay trở lại người tị nạn đang bị sa lầy trong nghèo đói như họ thường bị cấm làm việc tại nước họ đến trong những năm gần đây diaspora có vẻ đã trở lại với an ninh được tăng cường chính phủ iraq tuyên bố có 46 000 người tị nạn đã tự trở về nhà của họ vào tháng 10 năm 2007 đến năm 2011 gần 3 triệu người iraq đã di tản với 1 3 triệu trong lãnh thổ iraq và 1 6 triệu đã ra nước láng giềng chủ yếu là jordan và syria hơn phân nửa người iraq theo công giáo đã chạy trốn khỏi quốc gia này từ năm 2003 theo thống kê của cơ quan di dân và công dân hoa kỳ 58 811 người iraq đã được cấp quyền công dân hoa kỳ theo cơ chế tị nạn đến ngày 25 tháng 5 năm 2011 để thoát khỏi cuộc |
Iraq | dân và Công dân Hoa Kỳ, 58.811 người Iraq đã được cấp quyền công dân Hoa Kỳ theo cơ chế tị nạn đến ngày 25 tháng 5 năm 2011.
Để thoát khỏi cuộc nội chiến, hơn 160.000 người tị nạn Syria thuộc nhiều sắc tộc khác nhau đã chạy trốn đến Iraq từ năm 2012. Sự gia tăng bạo lực trong cuộc nội chiến Syria đã làm cho số người Iraq trở về quê hương của họ từ Syria ngày càng tăng.
== Văn hoá. ==
"Bài đọc chính: Văn hoá Iraq"
BULLET::::- Nhạc của Iraq
== Xem thêm. ==
BULLET::::- Liên lạc viễn thông
BULLET::::- Vận tải
BULLET::::- Quân đội Iraq
BULLET::::- Chính sách đối ngoại của Iraq
BULLET::::- Danh sách các nhà vua Iraq
BULLET::::- Danh sách các tổng thống Iraq
BULLET::::- Danh sách các thủ tướng Iraq
BULLET::::- Vi phạm nhân quyền tại Iraq
BULLET::::- Danh sách các địa danh ở Iraq
== Liên kết ngoài. ==
BULLET::::- Indepth Analysis of the Gulf War
BULLET::::- Bush in Baghdad
BULLET::::- Iraq News
BULLET::::- On a Small Bridge in Iraq
BULLET::::- CIA information on Iraq
BULLET::::- Iraq.gov
| dân và công dân hoa kỳ 58 811 người iraq đã được cấp quyền công dân hoa kỳ theo cơ chế tị nạn đến ngày 25 tháng 5 năm 2011 để thoát khỏi cuộc nội chiến hơn 160 000 người tị nạn syria thuộc nhiều sắc tộc khác nhau đã chạy trốn đến iraq từ năm 2012 sự gia tăng bạo lực trong cuộc nội chiến syria đã làm cho số người iraq trở về quê hương của họ từ syria ngày càng tăng == văn hoá == bài đọc chính văn hoá iraq bullet nhạc của iraq == xem thêm == bullet liên lạc viễn thông bullet vận tải bullet quân đội iraq bullet chính sách đối ngoại của iraq bullet danh sách các nhà vua iraq bullet danh sách các tổng thống iraq bullet danh sách các thủ tướng iraq bullet vi phạm nhân quyền tại iraq bullet danh sách các địa danh ở iraq == liên kết ngoài == bullet indepth analysis of the gulf war bullet bush in baghdad bullet iraq news bullet on a small bridge in iraq bullet cia information on iraq bullet iraq gov |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.