Datasets:

long292

/

PADNCH_2

like 0

Tam nguyệt Viên ngoại lang Lí Ngọ hiến bạch lộc.

Tháng 3, Viên ngoại lang Lý Ngọ dâng hươu trắng.

Thái sư Mâu Dũ Đô tốt.

Thái sư Mâu Du Đô chết.

Hạ tứ nguyệt ngưu súc dịch tử.

Mùa hạ, tháng 4, trâu và gia súc chết dịch.

Hạn kì đắc vũ.

Hạn, cầu đảo được mưa.

Tuệ tinh kiến.

Sao Chổi mọc.

Nhuận lục nguyệt Chiếu các cục quyết ngục hữu cường tranh bất hợp điều chế giả trượng lục thập.

Tháng 6 nhuận, xuống chiếu cho các ty xử án, kẻ nào tranh bậy không hợp điều luật pháp chế thì xử 60 trượng.

thất nguyệt tạo Thiên tư khố lục sở.

tháng 7, dựng 6 sở kho Thiên Tư.

Bát nguyệt, chiếu bách quan quản giáp chủ đô phàm khắc bổ cấm quân, nghi giản đại hộ, bất đắc thủ cô độc nhân, vi giả tội chi.

Tháng 8, xuống chiếu rằng các quan quản giáp và chủ đô, phàm sung bổ cấm quân, phải chọn những hộ nhiều người, không được lấy người cô độc, làm trái thì trị tội.

Cửu nguyệt thư gia Lí Chiêu hiến bạch ác.

Tháng 9, thư gia là Lý Chiêu dâng con quạ trắng.

Đông thập nguyệt Canh Thìn tiểu thị vệ Lí Sùng hiến lục mâu quy hung trung hữu trứu văn bát tự.

Mùa đông, tháng 10,ngày Canh Thìn, tiểu thị vệ là Lý Sùng dâng con rùa mắt có sáu con ngươi, ức có tám chữ triện.

Hưng trại hành dinh.

Dựng hành dinh ở trại Yên Hưng .

Chiếu Đỗ Anh Vũ như Phú Lương phủ khảo hiệu quan liêu cập định hộ tịch số mục.

Xuống chiếu cho Đỗ Anh Vũ đi phủ Phú Lương khảo xét quan liêu và định số mục hộ tịch.

Thập nhất nguyệt khởi Thuỵ Thiên công chúa đệ vu Lạng Châu.

Tháng 11, làm nhà cho Công chúa Thuỵ Thiên ở châu Lạng.

Hoàng thái hậu Đỗ thị băng thuỵ viết Chiêu Lí Hoàng Hậu.

Hoàng thái hậu họ Đỗ băng, thuỵ là Chiêu Hiếu hoàng hậu.

Mậu Thìn cửu niên.

Mậu Thìn, năm thứ 9 , .

Xuân nhị nguyệt đế hạnh Li Nhân hành cung canh tịch điền.

Mùa xuân, tháng 2, vua ngự đến hành cung ly Nhân cày ruộng tịch điền

Hạ tứ nguyệt thiết nhân vương hội vu Long trì đại xá tội nhân.

Mùa hạ, tháng 4, mở hội Nhân Vương ở Long Trì, đại xá người có tội.

Đế ngự Long trì quan bổ tượng.

Vua ngự ở Long Trì xem bắt voi.

Đông thập nhất nguyệt, Thiên Thành công chúa hoăng.

Mùa đông, tháng 11, Công chúa Thiên Thành mất.

Dĩ thú Phú Lương phủ trung thư hoả Nguyễn Quyền vi Trung Thư xá nhân, như Văn châu nam đầu Na Dâm điền hội Thất Nguyên châu triều phụng lang Nông Ngạn Cương.

Cho trung thư hoả giữ phủ Phú Lương làm Nguyễn Quyền là Trung thư xá nhân, đến Na Dâm Điền ở đầu phía nam châu Văn, hội với Triều phụng lang châu Thất Nguyên là Nông Ngạn Cương

toại hạnh Ứng Phong hành cung.

rồi đến hành cung Ứng Phong.

Hạ lục nguyệt, chiếu cấm Đại Thông, Quy Nhân nhị trấn Man Lí sơn Liêu thủ lĩnh quan lang vô cố bất đắc phó kinh.

Mùa hạ, tháng 6, xuống chiếu cấm các thủ lĩnh và quan lang người Man Lý và người Sơn Lão ở hai trấn Đại Thông và Quy Nhân không có việc gì không được về Kinh.

Thuỵ Thiên Công chúa quy Lạng châu.

Công chúa Thuỵ Thiên về châu Lạng.

Đông thập nguyệt khánh thành Quảng Từ cung.

Mùa đông, tháng 10, khánh thành cung quảng Từ.

Kỉ Tị thập niên.

Kỷ Tỵ, năm thứ 10 , .

Xuân nhị nguyệt Trảo Oa lộ Lạc Xiêm La tam quốc thương bạc nhập hải đông khất cư trụ phiến mại nãi ư hải đảo đẳng xứ lập trang các vân đồn mải mại bảo hoá thượng tiến phương vật.

Mùa xuân, tháng 2, thuyền buôn ba nước Trảo Oa , Lộ Lạc , Xiêm La vào hải Đông , xin cư trú buôn bán, bèn cho lập trang ở nơi hải đảo, gọi là vân Đồn, để mua bán hàng hoá quý, dâng tiến sản vật địa phương.

nghị sự dĩ Quảng Nguyên nhân lỗ Thất Nguyên liêu Ngũ cố dã.

để bàn việc, vì người châu Quảng Nguyên bắt Liêu Ngũ ở châu Thất Nguyên.

Tạo Li Nhân hành cung.

Dựng hành cung ở Ly Nhân.

Canh Ngọ thập nhất niên.

Canh Ngọ, năm thứ 11 , .

Xuân tam nguyệt hạn.

Mùa xuân, tháng 3, hạn.

Thu thất nguyệt hạn.

Mùa thu, tháng 7, hạn.

Cửu nguyệt Chân Lạp nhân khấu Nghệ An chí Vụ Thấp sơn hội thử thấp đa chướng tử toại tự hội. 𥘉

Tháng 9, người Chân Lạp cướp châu Nghệ An, đến núi Vụ Thấp gặp nắng nóng ẩm thấp, phần nhiều chết vì lam chướng bèn tự tan vỡ.

Sơ đế ấu xung, chính vô đại tiểu giai uỷ Đỗ Anh Vũ.

Khi trước vua còn trẻ thơ, chính sự không cứ việc lớn, việc nhỏ đều uỷ cho Đỗ Anh Vũ cả.

Anh Vũ sử thê Tô thị xuất nhập cung cấm sự Đỗ Thái hậu, dĩ cố Anh Vũ tư thông Lê thái hậu, nhân thử ích kiêu, cư triều đình tắc nhương tí lệ thanh, dịch quan lại tắc di chỉ khí sử, chúng giai tắc mục nhi mạc cảm ngôn.

Anh Vũ sai vợ là Tô thị ra vào cung cấm hầu hạ Đỗ thái hậu, do đó mà Anh Vũ tư thông với Lê thái hậu, nhân thế lại càng kiêu rông, ở triều đình thì khoát tay lớn tiếng, sai bảo quan lại thì hất hàm ra hiệu, mọi người đều liếc nhau nhưng không ai dám nói.

Điện tiền đô chỉ huy sứ Vũ Đái, Quảng Vũ đô hoả đầu Lương Thượng Cá, Ngọc giai đô hoả đầu đồng lợi nội thị Đỗ Ất dữ Trí Minh Vương, Bảo Ninh hầu Phò mã lang Dương Tự Minh đẳng mưu mục bổ Anh Vũ.

Điện tiền đô chỉ huy sứ là vũ Đái, Hoả đầu đô Quảng Vũ là Lương Thượng Cá, Hoả đầu đo Ngọc Giai là Đồng Lợi, Nội thị là Đỗ Ất, cùng với bọn Trí Minh Vương, Bảo Ninh hầu, Phò mã lang Dương Tự Minh cùng mưu bắt giam Anh Vũ.

Kế định Đái.

Bàn tính xong, bọn Đái

đẳng suất quân sĩ nghệ việt thành môn ngoại đại hô viết: "Anh Vũ xuất nhập cấm đình, tứ hành hung uế ố, thanh văn ngoại, tội mạc đại yên.

đem quân lính đến ngoài cửa Việt Thành hô to rằng: “Anh Vũ ra vào cấm đình, làm nhiều đều ô uế, tiếng xấu đồn ra ngoài, không tội gì to bằng. Bọn thần xin sớm trừ đi, khỏi để mối lo về sau”.

Thái hậu lệnh nhân quỹ dĩ tửu thực, mật trí kim vu thực khí dĩ lộ Đái cập kì giám thú giả.

Thái hậu sai người mang cơm rượu cho Anh Vũ, ngầm để vàng vào trong đồ đựng món ăn để đút cho Vũ Đái và các người canh giữ.

Tá hưng thánh hoả đầu Nguyễn Dương viết: "Nhữ đẳng tham lộ, ngã dữ nhữ tất bất miễn ư Anh Vũ chi thủ, bất như tiên sát chi dĩ miễn hậu hoạ".

Hoả đầu ở đô Tả Hưng Thánh là Nguyễn Dương nói: “Các ông tham của đút, tôi với các ông tất không thoát khỏi tay Anh Vũ đâu, chi bằng cứ giết trước đi cho khỏi tay hoạ về sau”.

Nãi chấp qua dục thích chi.

bèn cầm giáo định đâm.

Hà tham nhân chi lộ nhi bất tích mệnh hồ!".

Sao tham của đút mà không tiếc đến mạng mình!”.

Ngôn cật tri bất miễn, toại phó tỉnh tử.

Nói xong, tự biết không khỏi chết, bèn nhảy xuống giếng tự tử.

Thời đế thính Anh Vũ ngục, phối Anh Vũ Cảo điền nhi.

Bấy giờ vua xét án của Anh Vũ, đày Anh Vũ làm Cảo điền nhi .

Thái hậu ưu muộn tư sở dĩ phục Anh Vũ chức nhiệm, nãi lũ thiết đại hội xá chư tội nhân, ký Anh Vũ đắc dự yên.

Thái hậu lo buồn, cố nghĩ làm thế nào để phục hồi chức nhiệm cho Anh Vũ, mới nhiều lần mở hội lớn để xá cho tội nhân, mong Anh Vũ được dự vào đấy.

Anh Vũ luỹ mông xá hựu phục vi Thái uý phụ chính như cố, sủng nhiệm dũ long, do thị thiện hoạ phúc chuyên sinh sát nhi oán báo chi tâm, thường giao như dã do khủng quân lại truy bổ đa bất như ý nãi dĩ chỉ sứ bách dư nhân hiến chi dĩ vi Phụng quốc vệ đô, hữu phạm tội giả tất uỷ Phụng quốc vệ đô bổ chi.

Anh Vũ được mấy lần xá tội, lại làm Thái uý phụ chính như cũ, càng được yêu dùng hơn, do đấy chuyên làm oai, làm phúc, sinh sát mà lòng báo thù lúc nào cũng tỏ rõ, còn sợ rằng bọn quân lại đi bắt bớ phần nhiều không được như ý, mới dâng hơn một trăm người thủ hạ để làm đô Phụng quốc vệ, người nào phạm tội đều giao cho đô Phụng quốc vệ đi bắt.

Anh Vũ mật ngôn ư đế viết: "Vãng giả Vũ Đái đẳng tự suất cấm quân đột nhập khuyết đình, kì tội mạc đại, bất tảo trừng chi, khủng dị nhật biến sinh, bất khả đồ dã".

Anh Vũ mật tâu với vua rằng: “Trước kia bọn Vũ Đái tự tiện đem cấm quân xông vào cung đình, tội ấy không gì to bằng, nếu không sớm trừng trị, sợ một ngày kia sinh biến, không thể lường được”.

Đế mạc chi giác.

Vua chẳng biết gì cả,

toại khả kì tấu.

bèn chuẩn tâu.

Anh Vũ mệnh Phụng quốc vệ đô đãi bổ Đái đẳng hạ ngục trị chi.

Anh Vũ sai đô Phụng quốc về đi bắt bọn Vũ Đái giam vào ngục để trị tội.

Lê Văn Hưu viết: Đỗ Anh Vũ xuất nhập cấm đình, tư thông mẫu hậu tội mạc đại hĩ.

Lê Văn Hưu nói: Đỗ Anh Vũ ra vào cấm đình, tư thông với mẫu hậu, không tội gì to bằng.

Vũ Đái đẳng nghi đình tấu gian trạng, mục bổ hệ ngục nhi tru chi khả dã.

Bọn Vũ Đái nên tâu bày gian trạng rồi bắt giam vào ngục mà giết đi là phải.

Kim nãi suất chúng nhân đột nhập việt thành môn, kinh hiếp ấu chúa, cưỡng cầu chiếu chỉ.

Nay lại đem quân đột nhập cửa Việt Thành, hiếp vua nhỏ tuổi, ép lấy chiếu chỉ.

Cập bổ hoạch Anh Vũ nãi thụ thái hậu chi kim, nhi bất dụng Nguyễn Dương chi ngôn, hậu cánh vị kì sở sát, luỵ cập số thập nhân, sở vị dưỡng hổ di hoạn dã.

Đến khi bắt được Anh Vũ rồi, lại nhận vàng của thái hậu mà không nghe lời nói của Nguyễn Dương, đến sau rốt cuộc bị Anh Vũ giết, liên luỵ đến mấy mươi người, thế là nuôi hổ để hoạ về sau vậy.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Anh Vũ đại ác. 𢃄

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Anh Vũ là kẻ đại ác.

Đái đẳng ký dữ chư tông thất hiệp mưu bất năng dương vu vương đình minh chính kì tội, nãi dĩ binh kinh hiếp ấu chủ.

Bọn Đái đã cùng với người tông thất hiệp mưu mà không biết tuyên bố tội trạng ở triều đình để trị tội cho đàng hoàng, lại đem binh lính bằt hiếp vua còn nhỏ tuổi.

vị nhi dục chỉ chi nan miễn hồ đại trinh hung chi thất.

vị như Y Doãn, Chu Công mà muốn ngăn sửa thì khó tránh cái lỗi làm việc sừa lớn thì hỏng.

Chiếu yêm tự bất đắc thiện nhập cung, phạm giả tử tội.

Xuống chiếu cấm bọn hoạn quan không được tự tiện vào trong cung, ai phạm thì bị tội chết.

Như bất cẩn thận nhi tha nhân nhập giả tội như chi.

Nếu không cẩn thận để người khác vào cung cũng bị tội như thế.

Cấm triều quan bất đắc vãng lai vương hầu gia, tại cấm trung bất đắc kết hội tam ngũ nhân thoại đàm phi nghị, vi giả tội chi.

Cấm các quan trong triều không được đi lại nhà các vương hầu, ở trong cung cấm không được hội họp nhau năm, ba người bàn luận chê bai, ai phạm thì trị tội.

Chư phạm vãng lai phụng quốc vệ đô khí giới lang địa đầu ngoại trượng bát thập đồ tội; chí lang nội giả tử.

Kẻ nào phạm việc qua lại bên ngoài phía đầu hành lang chứa khí giới của đô Phụng quốc vệ thì xử 80 trượng, tội đồ; nếu vào trong hành lang ấy thì xử tử.

Phụng vệ tại lang hữu chiếu chỉ phương đắc cử khí giới, vô chiếu chỉ nhi thiện cử quá địa đầu ngoại tử.

Lính Phụng vệ ở trong hành lang ấy có chiếu chỉ mới được cầm khí giới, không có chiếu chỉ mà tự tiện mang khí giới đi quá ra ngoài phía đầu thì xử tử.

Tân Mùi thập nhị niên.

Tân Mùi, năm thứ 12 , .

Xuân chính nguyệt nội nhân hoả đầu Đỗ Thời hiến lục mao kim quy.

Mùa xuân, tháng giêng, Nội nhân hoả đầu là Đỗ Thì dâng rùa vàng có lông xanh.

Nhị nguyệt đế hạnh Long Thuỷ bổ bạch tượng đắc chi quần thần thượng.

Tháng 2, vua ngự đến Long Thuỷ bắt voi trắng, bắt được, các quan dâng

biểu hạ.

biểu mừng.

Hạ tứ nguyệt Đỗ Anh Vũ hiến tân lang nhất bản nhị thập bát kinh.

Mùa hạ, tháng 4, Đỗ Anh Vũ dâng cây cau một gốc 28 nhánh.

Ngũ nguyệt Đỗ Anh Vũ hiến bạch lộc.

Tháng 5, Đỗ Anh Vũ dâng hươu trắng.

Thu bát nguyệt đế hạnh Quảng Từ cung quan cạnh chu

Mùa thu, tháng 8, vua ngự đến cung Quảng Từ xem đua thuyền.

Đông thập nguyệt Thuỵ Minh công chúa hoăng.

Mùa đông, tháng 10, công chúa Thuỵ Minh mất.

Thập nhất nguyệt hoàng trưởng tử Long Xưởng sinh vu Ứng Phong hành cung tầm sách vi Hiển Trung Vương.

Tháng 11, hoàng trưởng tử Long Xưởng sinh ở hành cung Ứng Phong, sau được sách phong là Hiển Trung Vương.

Tạo Tây điện Vĩnh Thanh các cập Vĩnh Diệu Thanh Lan nhị chu.

Dựng gác Vĩnh Thanh ở điện phía tây và hai chiếc thuyền VĨnh Diệu, Thanh Lan.

Nhâm Thân thập tam niên.

Nhâm Thân, năm thứ 13 , .

Hạ tứ nguyệt địa chấn.

Mùa hạ, tháng 4, động đất.

Ngũ nguyệt thiên vũ hoàng sa.

Tháng 5, trời mưa cát vàng.

Bá Đại Vương hoăng

Bá Đại Vương mất.

Đông thập nguyệt điện thí.

Mùa đông, tháng 10, thi Điện.

nhân Ung Minh Ta Điệp nghệ khuyết thỉnh mệnh vi vương.

là Ung Minh Ta Điệp đến cửa khuyết xin mệnh cho làm vua nước ấy.

Chiếu thượng chế Lí Mông lĩnh Thanh Hoá phủ Nghệ An châu ngũ thiên dư nhân như Chiêm Thành Lập Ung Minh Ta Điệp vi vương.

Xuống chiếu cho Thượng chế Lý Mông đem hơn 5.000 người ở phủ Thanh Hoá và châu Nghệ An sang Chiêm Thành lập Ung Minh Ta Điệp làm vua.

Mông chí Chiêm Thành vị kì chủ Chế Bì La Bút sở cự, Ung Minh Ta Điệp, Mông đẳng giai tử chi.

Mông đến Chiêm Thành bị vua nước ấy là Chế Bì La Bút chống cự, bọn Ung Minh Ta Điệp và Mông đều chết.

Quý Dậu thập tứ niên.

Quý Dậu, năm thứ 14 , .

Tạo Tân Quan môn.

Dựng cửa Tân Quan.

Giáp Tuất thập ngũ niên.

Giáp Tuất, năm thứ 15 , .

Xuân chính nguyệt An trung hầu hiến bạch chương.

Mùa xuân, tháng giêng, An Trung hầu dâng con hoẵng trắng.

Chàng Long Sơn Lạo phản.

Người Sơn Lão ở Chàng Long làm phản.

Từ Dần hiến bạch ác.

Từ Dần dâng quạ trắng.

Nhị nguyệt chiếu Anh Vũ thảo Chàng Long Sơn Lạo hàng chi.

Tháng 2, xuống chiếu cho Anh Vũ đi đánh người Sơn Lão ở Chàng Long, hàng phục được.

Thu bát nguyệt Đại Hoàng giang Sơn Lạo thủ lĩnh Nông Khả lai phản.

Mùa thu, tháng8, thủ lĩnh bọn Sơn lão ở Đại Hoàng giang là Nông Khả Lai làm phản.

Cửu nguyệt đế ngự Đại La Thành nam môn quan trúc Viên Khâu.

Tháng 9, vua ngự ra cửa Nam Thành Đại la xem đắp đàn Viên Khâu .

Đông thập nguyệt, Chiêm Thành chủ Chế Bì La Bút tiến kì nữ, nạp chi.

Mùa đông, tháng 10, vua nước Chiêm Thành là Chế Bì La Bút dâng con gái, vua nhận .

Lê Văn Hưu viết: Phu đế Vương chi ư Di Địch, phục tắc tuy chi dĩ đức, phản tắc thị chi dĩ uy.

Lê Văn Hưu nói: Các bậc đế vương đối với người Di Địch, nếu họ chịu phục thì lấy đức mà vỗ yên, nếu làm phản thì lấy uy mà tỏ cho biết.

Anh Tông sử Lí Mông lĩnh ngũ thiên dư nhân viện lập Ung Minh Ta Điệp vi Chiêm Thành quốc vương nhi vị Chế Bì La Bút sở sát, nghĩa đương hưng sư vấn tội, trạch lập nhất nhân đại vương kì quốc tắc uy gia thù tục nhi đức tại hậu vương.

Anh Tông sai Lý Mông đem hơn 5 nghìn người để giúp lập Ung Minh Ta Điệp làm Vua nước Chiêm Thành mà bị Chế Bì la Bút giết, đáng lẻ phải đem quân hỏi tội, chọn lập một người khác để thay làm vua nước ấy, thì mới có thể gia uy với cõi xa, mà vua sau phải nhớ đức.

Kim nãi thụ kì nữ nhi bất vấn kì tội khả vị dật hĩ.

Nay lại nhận con gái của họ mà không hỏi tội, có thể gọi là lầm lỗi.

Kì hậu Chiêm Thành, Chân Lạp liên niên nhập khấu Nghệ An nhất lộ bất thắng kì tệ Anh Tông thực khải chi dã.

Về sau Chiêm Thành và Chân Lạp liền năm vào cướp một lộ Nghệ An, mối hại không kể xiết, thực là do Anh Tông khơi mối vậy.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Tiểu quốc chi lại đại quốc dĩ kì năng an tịnh dĩ.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Nước nhỏ nhờ vào nước lớn để cho mình được yên tĩnh mà thôi.

Thoát hữu bất hạnh tao loạn, công tử xuất bôn hữu nạp chi, chi đạo nhiên bất dĩ chính vị hữu năng tế giả hĩ.

Không may gặp loạn, công tử chạy ra ngoài thì cũng có thể đưa về nước, nhưng không chính đáng thì chưa bao giờ nên việc.

Lỗ nạp kì tử Củ thị dã.

Nước Lỗ đưa công tử Củ về là thế .

Nãi nịch nữ sắc chi tư tình, vong quốc gia chi đại sự, nhi nhục thực giả bất dĩ vi ngôn vị chi hà tai?.

Sao lại say đắm tình riêng nữ sắc, quên mất việc lớn của nước nhà, mà những người ăn thịt bấy giờ không ai nói gì là làm sao?

Đinh Mùi đế thân chinh Nông Khả lai.

Tháng 11, ngày Đinh Mùi, vua thân đi đánh Nông Khải lai.

Canh Tuất phát kinh sư.

Ngày Canh Tuất, xuất phát từ Kinh sư.

Giáp Dần.

Ngày Giáp Dần