alexantonov/chuvash_mono · Datasets at Hugging Face

chv stringlengths 1 20.7k
— Хӗрӗ пур, инҫех те мар.
Кывтан — Раҫҫей территоринчи юханшыв.
— Кӗркунне, Октябрь праҫникӗ тӗлне виҫӗ яла ҫап-ҫутӑ ҫутатса яратпӑр та,— вара Кӗтне хӗррине те кайма юрать.
Ире хирӗҫ тин вӗренекенсем килӗсемпе хӑйсем вырнаҫнӑ хваттерсене саланма хатӗрленчӗҫ.
Убиев вара чӑвашсен мӑн аслашшӗсем пулса тӑракан хунсем ҫинчен «Аттил патша» ятлӑ историлле роман ҫырчӗ.
Аран ӗлкӗртсе пычӗ.
Тӗрӗссипе, Шупашкарта пурӑнаканскер эрех-сӑра та тиркемест — пӗр «киленӗҫ» теприне кансӗрлемест имӗш.
Хӑйӗн вырӑнӗнче ларакан вахтер эпӗ камне, мӗнле тӗллевпе килнине ыйтса пӗлчӗ.
Ҫитес эрнерен тытӑнса Шупашкарти мӗнпур шкулта ирхи хускану тума тытӑнӗҫ.
Ҫавна май «ТРИгрупп» тулли мар явапла обществӑпа килӗшӗве татнӑ.
Аксу район центрӗнчи Перекет банкӗ умӗнчи сак ҫинче тупнӑ енчӗкри 10000 тенке тӑкакланӑ, документсене вара тавӑрса панӑшӑн укҫа илес шутпа пытарса хунӑ...
Анчах ӗмӗтне ҫитереймест; хӑй шухӑшлать:
«Ҫӗтем – ҫур ҫул шырам сана, савни, шырам пӗр ӗмӗр, Пӗтем, – Ҫӗн несӗл юлтӑр та, унра ман ҫунтӑр ӗмӗт».
Тен, кил-ҫуртне тирпейлет?
— тӗпчерӗ тиечук.
«Иккӗмӗш каҫ киле килмест-ши вара(» — тесе чӳречерен пӑхрӗ.
Чӑтаймасть вара хастар каччӑ — тимлӗрех пӑхкалать юмахран чӑн пурнӑҫа килнӗ вутӑша.
Сылтӑм куҫне шур илнӗ кӑна, — терӗ вара.
(тӗп сӑнара ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Иванов В.Т.
Муркашра ҫӗнӗ ҫурт ҫӗкленет
Алексей Васильев вӑтам шкулта чӑваш чӗлхин фонетикипе морфологине вӗрентмелли вӗрентӳ кӗнекисен авторӗсенчен пӗри.
Макаров Мускава Н.С Хрущев патне ҫул тытать.
Машина ыйтма кайсан Василий Иванович Анани ҫине кӑн-н пӑхрӗ те персе ячӗ: — Пирӗн те укҫа хӗсӗкрех.
Пӗр сехет кулни пӗр стакан хӑйма ҫинипе танлашать тесе ахальтен каламаҫҫӗ вӗт!
Вырӑнсенче ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне хатӗрленес ӗҫсем малалла пыраҫҫӗ.
— Ҫук, ир мар! — касса татрӗ юлташӗ виҫӗ сӑмахпа.
Иртни – пӗтӗмпех пирӗн паха ӗҫ опычӗ, паянхи вара пурнӑҫ ыйтакан тӗллевсене пурнӑҫлама май парать.
Алӑ ӗҫне хӑнӑхма эрнере икӗ сехет уйӑрса панӑ пек ас тӑватӑп.
Сире хисеплесе,
Ҫакӑнта вӑрҫа вӑл тухнӑ
Йытӑ-кушаксем, вӗҫен кайӑксем ҫисе яраҫҫӗ.
Ҫӗр аллӑ!..
Иккӗшӗ те кивӗрех костюм тӑхӑннӑ, пӗри улӑм шлепкепе, хура куҫлӑхпа, тепри пуҫне шап-шакла хыртарнӑ та лӗпки тӗлне кӑвак тӳпеттей лартса янӑ, аллинче сулӑмлӑ тимӗр туя.
Чи малтанах, хӑна-вěрле пухӑниччен ҫемье сӑра ӑсса, апат-ҫимěҫ лартса Турӑш умне ҫурта ҫутнӑ.
Урхамах тапса сикрӗ.
Анчах труссийӗ ун темшӗн пӗрре те ыттисенни пек мар — вӑрӑм та лӑпӑш-лапӑш, ури пакӑлчакне кӑшт ҫеҫ перӗнсе тӑраймасть.
— кулса ячӗ Кӗҫтук.
Пахчал
Эп сутса курнӑ.
2 е 3 уйӑх таран ҫеҫ пурӑнма май пур тесе чикӗ лартмастпӑр.
Уҫӑлать-и алӑк, хупӑнать-и алӑк —
Тинӗс хӗрринче каннӑ кунсенче Энти сӑвӑ ҫырчӗ.
Папкаланчӗ ӗмӗт-ас илӳ.
— Каларӑн та иккен сӑмахна!
Земство туса панӑ йывӑҫ ҫурт самаях пысӑкскер.
(1909 – 1979), артистка, балетмейстер, педагог, РСФСР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, ҫуралнӑранпа 100 ҫул.
2) Чӑваш ҫыравҫисен псевдонимӗсене тӗрӗс ҫырас ыйту.
ҫилӗ улать пушӑ чунра
Налук пухассипе пуль тетӗр-и?
- Вӗҫсе кайӗҫ
Ан вӑрҫӑр, парӑнӑр, пӑрахӑр
— Ача-пӑча саскайнӑ.
Вӗҫӗмсӗр шавлать, чашкӑрать.
«Мӑшӑр кӑвакарчӑн» хайлавӑн уйрӑмлӑхӗсем
— Вӗлтрен чӗлхе… — Вӗлтӗрен-и, вӗлтӗрен мар-и — чӑн сӑмах, Никандр.
"Хурӑн пуҫлӑ ҫӗлен евӗрлисен" ҫемьине, "Пӑхӑр ҫӗленсен " йӑхне кӗрет.
Ӗлӗкхи пек шыв укипе пӗтӗрмелӗх ҫук.
Урок теми: Валерий Туркайӑн «Ниме» сӑввинчи темӑпа тӗп шухӑшӗ.
Ку вӑл федераци ҫӑмӑллӑхҫисене пырса тивет.
Мӗнпурӗ чирӗк туса пӗтерме ҫирӗм пин кирлӗ, тесе шутланӑ, ҫав укҫана ҫичӗ ялтан ҫулталӑк ҫурӑ хушшинче пухса пӗтермелле…
Пирӗн патӑмӑрта ҫакӑн евӗр пысӑк та хӑтлӑ спорт комплексӗсем ҫук, кунта ачасем савӑнсах килеҫҫӗ.
IX ӗмӗрте хула арабсен хупӑрлавне чӑтса ирттернӗ.
Унтан шывне панӑ чухне ывӑлӗ ҫине кӑмӑллӑн пӑхса, куларах: — Ӗнтӗ сухал хыракан пултӑн-и, ывӑлӑм? — тесе ыйтрӗ.
Нина вара ӗҫтерет, ҫитерет, мунчана илсе ҫӳрет.
экскурсире пулчӗҫ, тӗлӗнмелле экспонатсем курчӗҫ.
Тата мӗн асӑрхарӑмӑр-ха ялсенче?
Мӑн ҫавал юханшывӗ хӗрринче вырнаҫнӑ.
«Чи лайӑх вратарь» ята Алексей Воронин /«Альбатрос»/, «Чи лайӑх тапӑнса вылякан» ята Сергей Васильев /«Канмаш»/, «Чи лайӑх хӳтӗлевҫӗ» ята Сергей Пахинов /«Шемалаково»/ тивӗҫнӗ.
Типҫырмасем ҫӗнӗ кӗпер тунӑ
Ҫак кӑмӑллӑ, ҫав тери пултаруллӑ та ӗҫчен мӑшӑрпа тӗплӗнрех паллаштарасшӑн та эпӗ сире.
Екатерина Н. Вӑрнар районӗ.
Пӑрчӑкан пек вӑр-вар пурӑнса пуҫтахсен мӑшкӑлне лӑшнипе хваттерлӗ пулчӗҫ.
Тӗрлӗ йывӑрлӑхсем урлӑ иртме тӳр килнӗ пулин те Владимир Анатольевич хӑйӗн тӑван тӑрӑхне тата ӗҫтешӗсене пӑрахса телейне ют ҫӗртре шыраман, вӑрӑм укҫа хыҫҫӑн тухса кайман.
Витали малвӗҫтерессе нихӑҫан та шухӑшламанччӗ.
Испанла, нимӗҫле, хрансусла тытма пулать, чӑвашла — ҫук
Ҫавӑн пек пулмалла та ҫӗр-шывӑн чӑн-чӑн хӳтӗ левҫин?
Ку пӗр кӗленчине, чӑнахах та, уҫмалла марччӗ пулӗ, тепре ларма хӑвармаллаччӗ-тӗр.
Пуш алӑпа кил тӑрӑх ҫӳрес ҫук ӗнтӗ.
Чернигов тӑрӑхӗнчи вӑрмана сунара кайсан пӗррехинче княҫа тискер кайӑк тапӑннӑ: «Лютый зверь вскочил ко мне на бедра и коня со мною опрокинул, и Бог сохранил меня невредимым».
Пӗр начарлансан ҫын ҫумне тем те ҫыпҫӑнать.
Муркаш районӗнчи Москакасси ял тӑрӑхне кӗрекен Эхветкасси ялӗ ҫывӑхӗнче Китай ҫыннисем сӗт савучӗ хута ярасшӑннине, юпасем лартма пуҫласан кӑна ҫавӑн пирки вырӑнти халӑх пӗлнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
#Хусакасси
Вӗсен усси пур.
Ҫӗртме уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Ҫамрӑксен кунӗнче, Ҫамрӑксен патшалӑх премийӗн лауреачӗсене чысласси йӑлана кӗнӗ.
Варвари аппана шухӑша пӗлтертӗмӗр‚ кайса пӑхма ыйтрӑмӑр.
Хыпарсем: Чантӑр
Халӗ модӑна кӗнӗ тейӗн, кашни ялта чиркӳсем тума шутлаҫҫӗ.
Сиксе тухрӗ тем амакӗ,
Ҫынсене пӗрре те улталас килмест.
2005 ҫултан пуҫласа вӑл граждансен тӗрлӗ категорийӗсене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерсе пырать.
Хуҫа арӑмӗпе капитан ӑна хисеплеме тӑрӑшнипе юлташӗсем писме пултарасса та аса илӗччӗ.
Чи паллӑ ҫӗруправсем: ылтӑн ҫӗрӗ — Купол, Май, Каральвеемское; сапаланчӑк ылтӑн — Рывеемское, Пильхинкууль, Каральвеемское; тӑхлан ҫӗрӗ — Пыркакайские штокверки, Иультин, Валькумей; вольфрам — Иультин; ҫӗр кӑмрӑкӗ — Анадырь хӑмӑр кӑмрӑк, Берингҫӗр кӑмрӑк ҫӗруправӗсем.
Чӑваш костюмӗсем пур.
Дижон, Дьеп, Дюнкерк
Ҫынсем вара капан тӑррине карттусӗ ӳкес пек пуҫне ҫӗклесе тӗлӗнсе пӑхатчӗҫ.
Лисук кайнӑранпа ҫак шӑплӑх пӗрмаях тунсӑхлӑ, йывӑр.
Cанпа куҫа куҫан тел пултӑм
Улми лайӑх-и, ҫырли лайӑх-и?
Сӑпанишӗн пӳрте хӗвел ҫути кӗнӗ пекех туйӑнчӗ.
Малашне те кун пекех апат ансан ӳссен вӑл ашшӗн пӗтӗм пурлӑхне ӗссе-ҫисе ярӗ.

— Хӗрӗ пур, инҫех те мар.

Кывтан — Раҫҫей территоринчи юханшыв.

— Кӗркунне, Октябрь праҫникӗ тӗлне виҫӗ яла ҫап-ҫутӑ ҫутатса яратпӑр та,— вара Кӗтне хӗррине те кайма юрать.

Ире хирӗҫ тин вӗренекенсем килӗсемпе хӑйсем вырнаҫнӑ хваттерсене саланма хатӗрленчӗҫ.

Убиев вара чӑвашсен мӑн аслашшӗсем пулса тӑракан хунсем ҫинчен «Аттил патша» ятлӑ историлле роман ҫырчӗ.

Аран ӗлкӗртсе пычӗ.

Тӗрӗссипе, Шупашкарта пурӑнаканскер эрех-сӑра та тиркемест — пӗр «киленӗҫ» теприне кансӗрлемест имӗш.

Хӑйӗн вырӑнӗнче ларакан вахтер эпӗ камне, мӗнле тӗллевпе килнине ыйтса пӗлчӗ.

Ҫитес эрнерен тытӑнса Шупашкарти мӗнпур шкулта ирхи хускану тума тытӑнӗҫ.

Ҫавна май «ТРИгрупп» тулли мар явапла обществӑпа килӗшӗве татнӑ.

Аксу район центрӗнчи Перекет банкӗ умӗнчи сак ҫинче тупнӑ енчӗкри 10000 тенке тӑкакланӑ, документсене вара тавӑрса панӑшӑн укҫа илес шутпа пытарса хунӑ...

Анчах ӗмӗтне ҫитереймест; хӑй шухӑшлать:

«Ҫӗтем – ҫур ҫул шырам сана, савни, шырам пӗр ӗмӗр, Пӗтем, – Ҫӗн несӗл юлтӑр та, унра ман ҫунтӑр ӗмӗт».

Тен, кил-ҫуртне тирпейлет?

— тӗпчерӗ тиечук.

«Иккӗмӗш каҫ киле килмест-ши вара(» — тесе чӳречерен пӑхрӗ.

Чӑтаймасть вара хастар каччӑ — тимлӗрех пӑхкалать юмахран чӑн пурнӑҫа килнӗ вутӑша.

Сылтӑм куҫне шур илнӗ кӑна, — терӗ вара.

(тӗп сӑнара ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Иванов В.Т.

Муркашра ҫӗнӗ ҫурт ҫӗкленет

Алексей Васильев вӑтам шкулта чӑваш чӗлхин фонетикипе морфологине вӗрентмелли вӗрентӳ кӗнекисен авторӗсенчен пӗри.

Макаров Мускава Н.С Хрущев патне ҫул тытать.

Машина ыйтма кайсан Василий Иванович Анани ҫине кӑн-н пӑхрӗ те персе ячӗ: — Пирӗн те укҫа хӗсӗкрех.

Пӗр сехет кулни пӗр стакан хӑйма ҫинипе танлашать тесе ахальтен каламаҫҫӗ вӗт!

Вырӑнсенче ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулне хатӗрленес ӗҫсем малалла пыраҫҫӗ.

— Ҫук, ир мар! — касса татрӗ юлташӗ виҫӗ сӑмахпа.

Иртни – пӗтӗмпех пирӗн паха ӗҫ опычӗ, паянхи вара пурнӑҫ ыйтакан тӗллевсене пурнӑҫлама май парать.

Алӑ ӗҫне хӑнӑхма эрнере икӗ сехет уйӑрса панӑ пек ас тӑватӑп.

Сире хисеплесе,

Ҫакӑнта вӑрҫа вӑл тухнӑ

Йытӑ-кушаксем, вӗҫен кайӑксем ҫисе яраҫҫӗ.

Ҫӗр аллӑ!..

Иккӗшӗ те кивӗрех костюм тӑхӑннӑ, пӗри улӑм шлепкепе, хура куҫлӑхпа, тепри пуҫне шап-шакла хыртарнӑ та лӗпки тӗлне кӑвак тӳпеттей лартса янӑ, аллинче сулӑмлӑ тимӗр туя.

Чи малтанах, хӑна-вěрле пухӑниччен ҫемье сӑра ӑсса, апат-ҫимěҫ лартса Турӑш умне ҫурта ҫутнӑ.

Урхамах тапса сикрӗ.

Анчах труссийӗ ун темшӗн пӗрре те ыттисенни пек мар — вӑрӑм та лӑпӑш-лапӑш, ури пакӑлчакне кӑшт ҫеҫ перӗнсе тӑраймасть.

— кулса ячӗ Кӗҫтук.

Пахчал

Эп сутса курнӑ.

2 е 3 уйӑх таран ҫеҫ пурӑнма май пур тесе чикӗ лартмастпӑр.

Уҫӑлать-и алӑк, хупӑнать-и алӑк —

Тинӗс хӗрринче каннӑ кунсенче Энти сӑвӑ ҫырчӗ.

Папкаланчӗ ӗмӗт-ас илӳ.

— Каларӑн та иккен сӑмахна!

Земство туса панӑ йывӑҫ ҫурт самаях пысӑкскер.

(1909 – 1979), артистка, балетмейстер, педагог, РСФСР искусствӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, ҫуралнӑранпа 100 ҫул.

2) Чӑваш ҫыравҫисен псевдонимӗсене тӗрӗс ҫырас ыйту.

ҫилӗ улать пушӑ чунра

Налук пухассипе пуль тетӗр-и?

- Вӗҫсе кайӗҫ

Ан вӑрҫӑр, парӑнӑр, пӑрахӑр

— Ача-пӑча саскайнӑ.

Вӗҫӗмсӗр шавлать, чашкӑрать.

«Мӑшӑр кӑвакарчӑн» хайлавӑн уйрӑмлӑхӗсем

— Вӗлтрен чӗлхе… — Вӗлтӗрен-и, вӗлтӗрен мар-и — чӑн сӑмах, Никандр.

"Хурӑн пуҫлӑ ҫӗлен евӗрлисен" ҫемьине, "Пӑхӑр ҫӗленсен " йӑхне кӗрет.

Ӗлӗкхи пек шыв укипе пӗтӗрмелӗх ҫук.

Урок теми: Валерий Туркайӑн «Ниме» сӑввинчи темӑпа тӗп шухӑшӗ.

Ку вӑл федераци ҫӑмӑллӑхҫисене пырса тивет.

Мӗнпурӗ чирӗк туса пӗтерме ҫирӗм пин кирлӗ, тесе шутланӑ, ҫав укҫана ҫичӗ ялтан ҫулталӑк ҫурӑ хушшинче пухса пӗтермелле…

Пирӗн патӑмӑрта ҫакӑн евӗр пысӑк та хӑтлӑ спорт комплексӗсем ҫук, кунта ачасем савӑнсах килеҫҫӗ.

IX ӗмӗрте хула арабсен хупӑрлавне чӑтса ирттернӗ.

Унтан шывне панӑ чухне ывӑлӗ ҫине кӑмӑллӑн пӑхса, куларах: — Ӗнтӗ сухал хыракан пултӑн-и, ывӑлӑм? — тесе ыйтрӗ.

Нина вара ӗҫтерет, ҫитерет, мунчана илсе ҫӳрет.

экскурсире пулчӗҫ, тӗлӗнмелле экспонатсем курчӗҫ.

Тата мӗн асӑрхарӑмӑр-ха ялсенче?

Мӑн ҫавал юханшывӗ хӗрринче вырнаҫнӑ.

«Чи лайӑх вратарь» ята Алексей Воронин /«Альбатрос»/, «Чи лайӑх тапӑнса вылякан» ята Сергей Васильев /«Канмаш»/, «Чи лайӑх хӳтӗлевҫӗ» ята Сергей Пахинов /«Шемалаково»/ тивӗҫнӗ.

Типҫырмасем ҫӗнӗ кӗпер тунӑ

Ҫак кӑмӑллӑ, ҫав тери пултаруллӑ та ӗҫчен мӑшӑрпа тӗплӗнрех паллаштарасшӑн та эпӗ сире.

Екатерина Н. Вӑрнар районӗ.

Пӑрчӑкан пек вӑр-вар пурӑнса пуҫтахсен мӑшкӑлне лӑшнипе хваттерлӗ пулчӗҫ.

Тӗрлӗ йывӑрлӑхсем урлӑ иртме тӳр килнӗ пулин те Владимир Анатольевич хӑйӗн тӑван тӑрӑхне тата ӗҫтешӗсене пӑрахса телейне ют ҫӗртре шыраман, вӑрӑм укҫа хыҫҫӑн тухса кайман.

Витали малвӗҫтерессе нихӑҫан та шухӑшламанччӗ.

Испанла, нимӗҫле, хрансусла тытма пулать, чӑвашла — ҫук

Ҫавӑн пек пулмалла та ҫӗр-шывӑн чӑн-чӑн хӳтӗ левҫин?

Ку пӗр кӗленчине, чӑнахах та, уҫмалла марччӗ пулӗ, тепре ларма хӑвармаллаччӗ-тӗр.

Пуш алӑпа кил тӑрӑх ҫӳрес ҫук ӗнтӗ.

Чернигов тӑрӑхӗнчи вӑрмана сунара кайсан пӗррехинче княҫа тискер кайӑк тапӑннӑ: «Лютый зверь вскочил ко мне на бедра и коня со мною опрокинул, и Бог сохранил меня невредимым».

Пӗр начарлансан ҫын ҫумне тем те ҫыпҫӑнать.

Муркаш районӗнчи Москакасси ял тӑрӑхне кӗрекен Эхветкасси ялӗ ҫывӑхӗнче Китай ҫыннисем сӗт савучӗ хута ярасшӑннине, юпасем лартма пуҫласан кӑна ҫавӑн пирки вырӑнти халӑх пӗлнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

#Хусакасси

Вӗсен усси пур.

Ҫӗртме уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Ҫамрӑксен кунӗнче, Ҫамрӑксен патшалӑх премийӗн лауреачӗсене чысласси йӑлана кӗнӗ.

Варвари аппана шухӑша пӗлтертӗмӗр‚ кайса пӑхма ыйтрӑмӑр.

Хыпарсем: Чантӑр

Халӗ модӑна кӗнӗ тейӗн, кашни ялта чиркӳсем тума шутлаҫҫӗ.

Сиксе тухрӗ тем амакӗ,

Ҫынсене пӗрре те улталас килмест.

2005 ҫултан пуҫласа вӑл граждансен тӗрлӗ категорийӗсене ҫурт-йӗрпе тивӗҫтерсе пырать.

Хуҫа арӑмӗпе капитан ӑна хисеплеме тӑрӑшнипе юлташӗсем писме пултарасса та аса илӗччӗ.

Чи паллӑ ҫӗруправсем: ылтӑн ҫӗрӗ — Купол, Май, Каральвеемское; сапаланчӑк ылтӑн — Рывеемское, Пильхинкууль, Каральвеемское; тӑхлан ҫӗрӗ — Пыркакайские штокверки, Иультин, Валькумей; вольфрам — Иультин; ҫӗр кӑмрӑкӗ — Анадырь хӑмӑр кӑмрӑк, Берингҫӗр кӑмрӑк ҫӗруправӗсем.

Чӑваш костюмӗсем пур.

Дижон, Дьеп, Дюнкерк

Ҫынсем вара капан тӑррине карттусӗ ӳкес пек пуҫне ҫӗклесе тӗлӗнсе пӑхатчӗҫ.

Лисук кайнӑранпа ҫак шӑплӑх пӗрмаях тунсӑхлӑ, йывӑр.

Cанпа куҫа куҫан тел пултӑм

Улми лайӑх-и, ҫырли лайӑх-и?

Сӑпанишӗн пӳрте хӗвел ҫути кӗнӗ пекех туйӑнчӗ.

Малашне те кун пекех апат ансан ӳссен вӑл ашшӗн пӗтӗм пурлӑхне ӗссе-ҫисе ярӗ.