Datasets:

LocalDoc

/

wikipedia_azerbaijan

like 1

"Oxu məni" qəzeti

"Oxu məni" qəzeti — həftəlik ictimai-siyasi qəzet. "Oxu məni" qəzeti 1997-ci ildən fəaliyyətə başlamış, həmin vaxtdan etibarən çərşənbə axşamı və cümə günü daxil olmaqla, həftədə iki dəfə 16 səhifədə A3 formatda rəngli dərc olunmuşdur. (Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən 50 nömrəli şəhadətnamə ilə qeydiyyata alınıb) Hazırda qəzetin təsisçisi və baş redaktoru Axundov Emin Tofiq oğludur. Fəaliyyətə başladığı vaxtdan həftədə 2 dəfə 16 səhifə A3 format həcmində 150–180 min arası tirajla dərc olunub[mənbə göstərin]. Qəzetin ilk nömrəsi 150 min tirajla[mənbə göstərin] çap olunmağa başlamışdır. İnsanlar arasında qəzetin adı maraqla qarşılanmış, oxucuların rəğbətini və tələbatını nəzərə alaraq, günün 1-ci yarısı bütün tiraj satıldığı üçün elə həmin gün ikinci dəfə çap olunmuşdur[mənbə göstərin]. Sonrakı illərdə qəzetin əlavə buraxılışları olan "Oxu məni krossvordu" qəzeti 24 səhifədə A3 formatda həftədə 1 dəfə çərşənbə günü rəngli şəkildə 30 min tirajla[mənbə göstərin], "Oxu məni Serial" qəzeti 16 səhifədə A3 formatda həftədə 1 dəfə şənbə günü rəngli şəkildə 25 min tirajla, "Oxu məni Skanvordu" qəzeti 32 səhifədə A3 formatda ayda 1 dəfə rəngli şəkildə 30 min tirajla, "Oxu məni Lətifələr və Skanvordlar" kitabı A5 formatda 32 səhifədə ayda 1 dəfə 30 min tirajla rəngli olaraq çap olunmuşdur. 2009-cu ildən fasiləsiz olaraq qəzetin elektron xəbər portalı www.oxumeni.az saytı hər gün daim yenilənən xəbərlərlə oxuculara informasiya çatdırır. Qəzet yarandığı gündən sonrakı dövrlərdə 2 ofisdə, 80–90 nəfərlik işçi kollektivi ilə fəaliyyət göstərmişdir. Əsas baş ofis Bakı şəhəri Yasamal rayonu mətbuat pr. 22/43-də, köməkçi ofis isə Bakı şəhəri Səbail rayonu Həsən Seyidbəyli küçəsi 9-da yerləşir. Hal-hazırda hər iki ofis qəzetin redaksiyası kimi fəaliyyət göstərir. Xarici keçidlər Qəzetin rəsmi saytı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=616989

"Parasat" ordeni

Qazaxıstan hökumətinin əmridir. 1993-cü ildə qurulmuşdur. Sərəncam görkəmli elm, mədəniyyət, ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinə, habelə dövlət və ictimai xadimlərə, insan haqları müdafiəçilərinə və Qazaxıstanın mənəvi və ya intellektual potensialında əməyi olan digər şəxslərə verilir. "Parasat" ordeni elm və mədəniyyət işçiləri, ədəbiyyat və incəsənət işçiləri, dövlət və ictimai xadimlər, habelə Cümhuriyyətin mənəvi və intellektual potensialının inkişafında və çoxalmasında böyük şəxsi xidmətləri olan vətəndaşlara və ya insan hüquqlarını və sosial maraqlarını qorumaq üçün fəal iş üçün verilir. Ordenin dərəcəsi yoxdur. Orden nişanı tək parça basaraq qızıldan hazırlanmış gümüşdən hazırlanır. İşarəsi səkkiz guşəli bir ulduzdur, uçları üç dihedral şüa ilə meydana gəlir, ortası xarici olanlardan bir az daha böyükdür; ulduzun ucları arasında kiçik bir işıq. Həndəsi bir naxış şəklində mərkəzi medalyon: mərkəzdə iki dihedral şüanın uzandığı düzbucaqlı bir romb var; rombun guşələrindən üçbucaqlı dihedral fiqurlar. Medalyon aşağıda "PARASAT" yazısı və üstündə üç almaz olan yaşıl bir mina haşiyəsi ilə əhatə olunmuşdur. Haşiyə ulduzun uclarında olan üçbucaqlı şüalarla əhatə olunmuşdur. Qazax ornamentinin elementi şəklində bir keçid köməyi ilə ordenin nişanı orden lenti ilə örtülmüş ordenin altı guşəli blokundan asılıb. Qazaxıstan Respublikasının dövlət bayrağının rəngində, ortada üç sarı zolaq olan, mərkəzi zolağın xarici olanlardan daha geniş olduğu ordenli ipək lent.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=712095

"Pavlovniya çiçəkləri" ordeni

"Pavlovniya çiçəkləri" ordeni (桐花章, Tōka shō) — xüsusən də ictimai və siyasi həyatda uzun illər ərzində görkəmli nailiyyətlər əldə etmiş şəxslərə verilən Yapon ordenidir. Orden 1888-ci ildə Yaponiya hökumətinin fərmanı ilə verilməyə başlanmış və "Doğan günəş" ordeninin ən yüksək ordeni olaraq təqdim olunmuşdursa da, 2003-cü ildən müstəqil bir orden olaraq təqdim edilməyə başlanmışdır. Orden ənənəvi olaraq görkəmli dövlət xadimlərinə, keçmiş baş nazirlərə və yüksək vəzifəli nazirlərə, diplomatlara və hakimlərə verilir. Bu orden, şəxsin ölümündən sonra da verilə bilər və Yaponiyanın mükafat sistemində müntəzəm olaraq verilən ən yüksək mükafatdır. Bu mükafatlar hər il verilmir və 2003-cü ildən bu yana cəmi 24 nəfər şəxs bu ordeni almaq şərəfinə nail olmuşdur.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=780675

"Payızgülü" ordeni

"Payızgülü" ordeni, "Böyük xrizantema" ordeni (大勲位菊花章, Dai-kun'i kikka-shō) – Yaponiyada verilmiş olan ən yüksək səviyyəli ordendir. Orden 1876-cı ildə təsis edilmişdir. Texniki cəhətdən mükafatın yalnız bir səviyyəsinin olmasına baxmayaraq, onu ya zəncirə taxılmış "yaxalıq" formasında, ya da qanadlarla müşayiət olunan "böyük kordon" formasında təqdim edirlər. Bu orden Avropada verilən ordenlərdən fərqli olaraq, alan şəxsə ölümündən sonra da təqdim edilə bilər.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=780680

"Peyk" zavodu

Peyk zavodu — Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyindəki müəssisə. Çoxlaylı çap lövhələri istehsal edən "PEYK" zavodu 1993-cü ildə Fransanın M. U. P. İndustrie G. İ. E. konsorsiumunun iştirakı ilə tikilmişdir. 1993–2005-ci illər ərzində "PEYK" zavodu Dövlət Xüsusi Maşınqayırma və Konversiya Komitəsinin tərkibində olmuşdur. 2006-cı ildən "Peyk" zavodu Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tərkibində fəaliyyət göstərir. Sifarişçi ölkələr – Fransa, İngiltərə, ABŞ və ölkələrdir. Müəssisənin istehsal etdiyi məhsulların 95%-i xarici ölkələrə ixrac olunur. Fəaliyət sahələri "PEYK" zavodunun istehsalat fəaliyyətinin əsas istiqamətləri aşağıdakılardır: Birüzlü, ikiüzlü və çoxlaylı (40 laya gədər) çap lövhələrinin istehsalı; Əyilgən çap lövhələrinin istehsalı; Sərt-əyilgən çap lövhələrinin istehsalıMüəssisənin illik istehsal gücü 60 000 m² çap lövhəsi. Texnoloji imkanları Müəssisənin əsas istehsalat sahələri: "BARCO" işçi stansiyası; Fotoşablonların hazırlanması sahəsi; Pəstah sahəsi; Mexaniki sahə; Fotomexanika sahəsi; Qalvanik örtük sahəsi; Qoruyucu örtükləmə sahəsi; Setkoqrafiya sahəsi;Müəssisənin köməkçi istehsalat sahələri: Mikroiqlim sahəsi; Elektrik stansiyası; Təmir və texniki xidmət sahəsi; Təmizləmə qurğuları. Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=433094

"Peşə təmayüllü siniflərin təşkili" layihəsi

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi yanında Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyi ― peşə təhsili sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsini təmin edən və əlaqələndirən, Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyindəki peşə təhsili müəssisələrinin fəaliyyətini təşkil edən icra hakimiyyəti orqanıdır.[1] Peşə təhsili sahəsində peşə hazırlığının səmərəliliyini artırmaq və rəqabətqabiliyyətli ixtisaslı kadrların hazırlanmasını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 20 aprel tarixli 869 nömrəli Fərmanı ilə yaradılmışdır. Agentliyin direktoru Ceyhun Kərəmovdur. Fəaliyyət istiqamətləri Agentliyin fəaliyyət istiqamətləri aşağıdakılardır: ixtisaslı kadrların hazırlanmasını və onların rəqabət qabiliyyətinin artırılmasını təmin etmək məqsədilə tabeliyindəki peşə təhsili müəssisələrinin fəaliyyətini təşkil edir və əlaqələndirir; peşə təhsilini əmək bazarının tələblərinə fasiləsiz uyğunlaşdırmaq məqsədilə əlçatan, səriştələrin inkişafı və karyera yönlü davamlı peşə təhsili və təliminin həyata keçirilməsini təşkil edir; peşə təhsili müəssisələrinin maddi-texniki bazasının inkişafı istiqamətində tədbirlər görür; peşə təhsili müəssisələrində peşə hazırlığının səmərəliliyini artırmaq məqsədilə işəgötürənlərlə birgə dövlət-biznes əməkdaşlığı çərçivəsində proqramların hazırlanmasını və həyata keçirilməsini təmin edir; qeyri-formal və informal üsullarla əldə edilmiş səriştələrin tanınması ilə bağlı metodikaları hazırlayır və tətbiqini təmin edir; peşə təhsili sahəsində beynəlxalq proqram və layihələrin əlaqələndirilməsini təşkil edir. "Peşə təmayüllü siniflərin təşkili" layihəsi Agentliyin 2019-cu ildə Təhsil Nazirliyinin dəstəyilə fəaliyyətə başlamış layihəsidir. Layihə çərçivəsində 4 profil üzrə (kənd təsərrüfatı, xidmət, təmir-tikinti, İT) 10 peşə ixtisası tədris edilir — dülgər, çilingər, aşpaz, kombi-kondisioner ustası, mebel ustası, aqronom, dərzi, İT, bərbər, qənnadçı.Layihə fəaliyyətə başladığı 2019–2020-ci tədris ilində 20 məktəbdə 20 sinif, 2020–2021-ci tədris ilində 35 məktəbdə 55 sinif, 2021–2022-ci tədris ilində isə 80 məktəbdə 124 sinfi əhatə etmişdir.Layihə siniflərinin təşkil edildiyi bütün məktəblərdə "STEAM" modulunun və karyera məsləhəti xidməti tətbiq edilir, bütün 11-ci sinifdə təhsil alan şagirdlər üçün isə "Sürücülük" modulu tədris edilir. Həmçinin bax Elm və Təhsil Nazirliyi (Azərbaycan)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=746589

"Planet Parni iz Baku" Studiya

Planet Parni iz Baku — 2001-ci ildə təsis edilən studiya. Baş direktoru Tahir İmanovdur. AST Şirkətlər Qrupunun sahibi Telman İsmayılovun köməyi ilə 2001-ci ildə təsis edilib. Qurulduğu gündən həyata keçirdiyi layihələrin bəziləri: "Planet Parni iz Baku" (14 tv proqram), "Bu Şəhərdə" (8 tv proqram), "Tam məxfi" (ilk yumoristik Azərbaycan teleserialı), "Məhəllə", "Məhəllə 2", "Məhəllə 3", "Məşədi İbad 94", "Ögey ata", "Ölülər 21-ci əsr","Ağanatiq" ,"Ağanatiq 2" ,"Bəxt üzüyü 2" kinokomediyaları, sənədli, elmi-publisistik və tarixi filmlər, reklam rolikləri və kliplər, konsertlər. 2004-cü ildə Studiyanın nəzdində "Planet Parni iz Baku" KVN Teatrı fəaliyyətə başlayıb. Filmoqrafiya Məhəllə (film, 2003) Məhəllə 2 Moskvada (film, 2004) Tam məxfi (serial, 2004) Məşədi İbad-94 (film, 2005) Ögey ata (film, 2013) Ölülər XXI əsr (film, 2016) Ağanatiq (film, 2017) Bəxt üzüyü 2 (film, 2017) Məhəllə 3 (film, 2019) Kilimandjara (film, 2018) Ağanatiq 2 (film, 2020) Şiraslan vəzifəyə gəlir (film, 2022) 2004 — Bu Şəhərin Məhəlləsi 2005 — Xalqlar Dostluğu 2006 — 5 il axtarışda 2006 — Axtaran tapar 2007 — 100 kağız P. P. B. 2007 — 6 günlük dünya 2007 — Bizim Moskovski Məhəlləmiz 2008 — Baharın 7 anı 2009 — Qaydasız Gülüş 2010 — Ağ-qara komediya 2011 — 10line Yubiley 2012 — EUROGULUSHİON 2013 — Hər Gün Sirk 2014 — Analoqu olmayan 2015 — Hamı avroppalara 2016– 25 illik İdeal milli yumor 2017 — TV-yə giriş qadağandır 2018 — Nataşa ti prişol? 2019 — Nataşa mı prişla! 2021 — 30 illik konsert. Maskalı Yubiley 2022 — Gülüşün buster dozası Həmçinin bax Parni iz Baku Xarici keçidlər planetparniizbaku.az — Planet Parni iz Bakunun rəsmi saytı Planet Parni iz Baku — Facebook səhifəsi Planet Parni iz Baku — Instagram səhifəsi Rəsmi YouTube kanalı "Planet Parni iz Baku": Bizə ömürlük qadağa qoyulsa da, dövlətə və dövlətçiliyə sadiq qalacağıq — FOTO + VİDEO "Planet Parni iz Baku": Cənab prezident, bizi ədalətsizlikdən qoruyun! "Planet parni iz Baku" KVN Teatrı "Ağ-qara" konsert proqramının nümayişini başa çatdırıb — FOTO Arxivləşdirilib 2020-08-11 at the Wayback Machine

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=92434

"Planet Parni iz Baku" studiyası

Planet Parni iz Baku — 2001-ci ildə təsis edilən studiya. Baş direktoru Tahir İmanovdur. AST Şirkətlər Qrupunun sahibi Telman İsmayılovun köməyi ilə 2001-ci ildə təsis edilib. Qurulduğu gündən həyata keçirdiyi layihələrin bəziləri: "Planet Parni iz Baku" (14 tv proqram), "Bu Şəhərdə" (8 tv proqram), "Tam məxfi" (ilk yumoristik Azərbaycan teleserialı), "Məhəllə", "Məhəllə 2", "Məhəllə 3", "Məşədi İbad 94", "Ögey ata", "Ölülər 21-ci əsr","Ağanatiq" ,"Ağanatiq 2" ,"Bəxt üzüyü 2" kinokomediyaları, sənədli, elmi-publisistik və tarixi filmlər, reklam rolikləri və kliplər, konsertlər. 2004-cü ildə Studiyanın nəzdində "Planet Parni iz Baku" KVN Teatrı fəaliyyətə başlayıb. Filmoqrafiya Məhəllə (film, 2003) Məhəllə 2 Moskvada (film, 2004) Tam məxfi (serial, 2004) Məşədi İbad-94 (film, 2005) Ögey ata (film, 2013) Ölülər XXI əsr (film, 2016) Ağanatiq (film, 2017) Bəxt üzüyü 2 (film, 2017) Məhəllə 3 (film, 2019) Kilimandjara (film, 2018) Ağanatiq 2 (film, 2020) Şiraslan vəzifəyə gəlir (film, 2022) 2004 — Bu Şəhərin Məhəlləsi 2005 — Xalqlar Dostluğu 2006 — 5 il axtarışda 2006 — Axtaran tapar 2007 — 100 kağız P. P. B. 2007 — 6 günlük dünya 2007 — Bizim Moskovski Məhəlləmiz 2008 — Baharın 7 anı 2009 — Qaydasız Gülüş 2010 — Ağ-qara komediya 2011 — 10line Yubiley 2012 — EUROGULUSHİON 2013 — Hər Gün Sirk 2014 — Analoqu olmayan 2015 — Hamı avroppalara 2016– 25 illik İdeal milli yumor 2017 — TV-yə giriş qadağandır 2018 — Nataşa ti prişol? 2019 — Nataşa mı prişla! 2021 — 30 illik konsert. Maskalı Yubiley 2022 — Gülüşün buster dozası Həmçinin bax Parni iz Baku Xarici keçidlər planetparniizbaku.az — Planet Parni iz Bakunun rəsmi saytı Planet Parni iz Baku — Facebook səhifəsi Planet Parni iz Baku — Instagram səhifəsi Rəsmi YouTube kanalı "Planet Parni iz Baku": Bizə ömürlük qadağa qoyulsa da, dövlətə və dövlətçiliyə sadiq qalacağıq — FOTO + VİDEO "Planet Parni iz Baku": Cənab prezident, bizi ədalətsizlikdən qoruyun! "Planet parni iz Baku" KVN Teatrı "Ağ-qara" konsert proqramının nümayişini başa çatdırıb — FOTO Arxivləşdirilib 2020-08-11 at the Wayback Machine

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=440086

"Polis Veteranı" medalı

"Polis Veteranı" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 20 aprel 2006-cı il tarixli Sərəncamına əsasən təsis edilən medaldır. Medalın Təsviri “Polis veteranı” medalı bürüncdəndir, xarici diametri 32 mm olan gümüşü rəngli relyefli səkkizguşəli ulduz şəklində tərtib edilmişdir. Ortada, dairənin içində daxili işlər orqanlarının emblemi təsvir edilmiş, yuxarıda qövs boyunca “Polis veteranı” sözləri yazılmış, aşağıda yarımçevrə boyunca palıd yarpağından çələng həkk edilmişdir. Dairənin içində üfüqi diametrindən yuxarı, mərkəzdən başlayan qabarıq şüalar təsvir edilmişdir. Medalın arxa tərəfi hamar səthlidir, yuxarı qövs boyunca “Azərbaycan”, aşağı qövs boyunca “Respublikası” sözləri, mərkəzdə isə Azərbaycan Respublikası xəritəsinin konturları həkk olunmuşdur. Medal paltara bərkidilmək üçün elementi olan, 20 mmx42 mm ölçüdə, gümüşü rəngli metal lövhəyə halqa və ilgək vasitəsilə birləşdirilir. Lövhə öndən 2 hissədən ibarətdir. Üst hissə Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının rənglərinə uyğun mavi, qırmızı və yaşıl rəngli bərabər enli şaquli zolaqlara bölünmüş xara lentlə örtülmüşdür. Lövhənin alt hissəsinin mərkəzində aypara və səkkizguşəli ulduz, mərkəzdən kənarlara doğru istiqamətlənmiş şüalar təsvir edilmişdir. Lövhənin üst hissəsinin uzunluğu kənarlarda 32 mm, ortada 34 mm-dir, alt hissəsinin uzunluğu isə kənarlarda 10 mm, ortada 8 mm-dir. Medala paltara bərkidilmək üçün elementi olan, metaldan düzəldilmiş və eyni xara lentlə örtülmüş 20 mmx10 mm ölçülü qəlib əlavə olunur.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=681799

"Polis veteranı" medalı

"Polis Veteranı" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 20 aprel 2006-cı il tarixli Sərəncamına əsasən təsis edilən medaldır. Medalın Təsviri “Polis veteranı” medalı bürüncdəndir, xarici diametri 32 mm olan gümüşü rəngli relyefli səkkizguşəli ulduz şəklində tərtib edilmişdir. Ortada, dairənin içində daxili işlər orqanlarının emblemi təsvir edilmiş, yuxarıda qövs boyunca “Polis veteranı” sözləri yazılmış, aşağıda yarımçevrə boyunca palıd yarpağından çələng həkk edilmişdir. Dairənin içində üfüqi diametrindən yuxarı, mərkəzdən başlayan qabarıq şüalar təsvir edilmişdir. Medalın arxa tərəfi hamar səthlidir, yuxarı qövs boyunca “Azərbaycan”, aşağı qövs boyunca “Respublikası” sözləri, mərkəzdə isə Azərbaycan Respublikası xəritəsinin konturları həkk olunmuşdur. Medal paltara bərkidilmək üçün elementi olan, 20 mmx42 mm ölçüdə, gümüşü rəngli metal lövhəyə halqa və ilgək vasitəsilə birləşdirilir. Lövhə öndən 2 hissədən ibarətdir. Üst hissə Azərbaycan Respublikası Dövlət bayrağının rənglərinə uyğun mavi, qırmızı və yaşıl rəngli bərabər enli şaquli zolaqlara bölünmüş xara lentlə örtülmüşdür. Lövhənin alt hissəsinin mərkəzində aypara və səkkizguşəli ulduz, mərkəzdən kənarlara doğru istiqamətlənmiş şüalar təsvir edilmişdir. Lövhənin üst hissəsinin uzunluğu kənarlarda 32 mm, ortada 34 mm-dir, alt hissəsinin uzunluğu isə kənarlarda 10 mm, ortada 8 mm-dir. Medala paltara bərkidilmək üçün elementi olan, metaldan düzəldilmiş və eyni xara lentlə örtülmüş 20 mmx10 mm ölçülü qəlib əlavə olunur.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=188302

"Praqanın azad edilməsinə görə" medalı

"Praqanın azad edilməsinə görə" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 9 iyun 1945-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=473332

"Priazovski kray" qəzetinin redaksiya binası

"Priazovski kray" qəzetinin redaksiya binası — Rostov-na-Donu şəhərinin ərazisində, Bolşoy Sadovnaya küçəsi, ev 18/31 ünvanında yerləşən bina. Binanada sovet hakimiyyəti qurulana qədər bura Priazovski qəzetinin redaksiya binası olmuşdur. Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası regional əhəmiyyətli mədəni irs obyekti siyahısına daxil edilmişdir. Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası 1880-ci illərdə inşa edilmişdir. 1890-cı illərdə binada Priazovski kray qəzetinin redaksiyası yerləşirdi. Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bütün binalar kimi bu bina da milliləşdirilmişdir. 2000-ci illərdə bina Rostov Administrasiyasının balansında olsada faktiki olaraü istifadəsiz olmuşdur. Arxitektura Priazovski kray qəzetinin redaksiya binası Bolşoy Sadovaya küçəsinin künçündə, Bratski xiyabanında yerləşir. Bina bir tərəfli dəhliz susteminə malikdir. Bina iki mərtəbədən ibarətdir. Dam örtüyü az meyililiyi ilə seçilir. Binanın fasad hissəsi klassizm stilinə sahibdir. Onun fasadında əsas fərqləndirici element pəncərələridir. İkinci mərtəbədə yerləşən pəncərələr üçbucaq arkaya sahibdir. Eyvanlarında metal məhəccərlər vardır. Faadında dekotativ işləmələr mövcuddur. Memorial lövhə Binabın fasadında iki memorial lövhə quraşdırılmışdır. 1968-ci ildə bura vurulmuş lövhədə yazılır: 1978-ci ildə binanın fasadına vurulan ikinci memorial lövhədə yazılır:

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=479317

"Prokurorluq orqanları ilə səmərəli əməkdaşlığa görə" medalı

"Prokurorluq orqanları ilə səmərəli əməkdaşlığa görə" medalı — Azərbaycan Respublikasının dövlət təltifi. 5 noyabr 2022-ci ildə təsis edilmişdir. Tarixi və əsasnaməsi "Prokurorluq orqanları ilə səmərəli əməkdaşlığa görə" medalı Azərbaycan Respublikasının 2022-ci il 5 noyabr tarixli 623-VIQD saylı Qanunu ilə təsis edilmişdir.Medal ilə Azərbaycan Respublikasının və xarici ölkələrin dövlət və digər qurumlarının, habelə beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri aşağıdakılara görə təltif edilirlər: Prokurorluq orqanları ilə səmərəli əməkdaşlığa görə; Prokurorluq sahəsində mühüm layihələrin hazırlanmasında və həyata keçirilməsində fəal iştiraka görə.Medala layiq görülən şəxslər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi dövlət orqanının rəhbəri tərəfindən təltif edilirlər. "Prokurorluq orqanları ilə səmərəli əməkdaşlığa görə" medalı döşün sol tərəfinə, Azərbaycan Respublikasının digər orden və medalları olduqda onlardan sonra taxılır. "Prokurorluq orqanları ilə səmərəli əməkdaşlığa görə" medalının təsviri 2022-ci il 5 noyabr tarixli 623-VIQD saylı Qanunu ilə təsdiq edilmişdir.Medalın ümumi təsviri "Prokurorluq orqanları ilə səmərəli əməkdaşlığa görə" Azərbaycan Respublikasının medalı bürüncdən tökülmüş və qızıl suyuna çəkilmiş, diametri 36 mm olan səkkizguşəli ulduz formalı lövhədən ibarətdir. Medalın ön tərəfi Medalın ön tərəfində hər bir guşəsi qabarıq olan səkkizguşəli ulduzun üzərində daxili və xarici çevrələrlə konturlanmış dairəvi lövhə yerləşdirilmişdir. Xarici və daxili konturların arasında aşağı hissənin mərkəzində diametri 2 mm olan səkkizguşəli ulduz həkk edilmiş, ulduzun sol tərəfindən başlayaraq qövs boyunca "Prokurorluq orqanları i̇lə səmərəli̇ əməkdaşlığa görə" sözləri yazılmışdır. Səkkizguşəli ulduz ilə yazıların arasında kompozisiyanı tamamlayan xətlər təsvir olunmuşdur. Daxili çevrədə yer kürəsi, onun mərkəzində paralellərin və meridianların kəsişməsi fonunda Azərbaycan Prokurorluğunun rəsmi emblemi təsvir edilmişdir. Emblemin aşağı hissəsində əməkdaşlıq simvolu əks olunmuşdur. Medalın ön tərəfinin səthi nahamardır, yazılar və təsvirlər relyeflidir, qızılı rəngdədir. Medalın arxa tərəfi Medalın arxa tərəfi hamar səthlidir, mərkəzində qızılı rəngli fonda "Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu" sözləri yazılmışdır. Medalın arxa tərəfinin aşağı hissəsində medalın seriyası və nömrəsi göstərilir.Medalın elementləri Medal paltarın yaxasına bərkidilmək üçün elementi olan, üst və alt hissələrinə 40 mm x 5,5 mm ölçülü qızılı rəngli hamar metal lövhə bərkidilmiş, 37 mm x 50 mm ölçülü düzbucaqlı xara lentə iki halqa və ilgək vasitəsilə birləşdirilir. Tünd qırmızı xara lentin hər iki kənarında 1,5 mm enində və onların hər birindən mərkəzə doğru 4 mm aralı 2,5 mm enində sarı rəngli şaquli zolaqlar təsvir edilmişdir. Medala paltarın yaxasına bərkidilmək üçün elementi olan, eyni xara lentdən üz çəkilmiş 37 mm x 10 mm ölçülü qəlib əlavə olunur. Təltif edilənlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=776578

"Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" medalı

"Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" medalı — Azərbaycan Respublikasının dövlət təltifi. 5 noyabr 2022-ci ildə təsis edilmişdir. Tarixi və əsasnaməsi "Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" medalı Azərbaycan Respublikasının 2022-ci il 5 noyabr tarixli 623-VIQD saylı Qanunu ilə təsis edilmişdir.Medal ilə prokurorluq işçiləri aşağıdakılara görə təltif edilirlər: Prokurorluq orqanlarında qulluqda xüsusilə fərqlənməyə və səmərəli fəaliyyətə görə; Xidməti vəzifələrin nümunəvi yerinə yetirilməsinə və xidməti fəaliyyətdə əldə etdikləri nailiyyətlərə görə; Prokurorluq orqanlarının inkişafında göstərdikləri xüsusi xidmətlərə görə.Prokurorluq işçiləri "Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" medalı ilə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən təltif edilirlər. "Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" medalı döşün sol tərəfinə, Azərbaycan Respublikasının digər orden və medalları olduqda onlardan sonra taxılır. "Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" medalının təsviri 2022-ci il 5 noyabr tarixli 623-VIQD saylı Qanunu ilə təsdiq edilmişdir.Medalın ümumi təsviri "Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" Azərbaycan Respublikasının medalı bürüncdən tökülmüş və qızıl suyuna çəkilmiş, diametri 36 mm olan səkkizguşəli ulduz formalı lövhədən ibarətdir. Medalın ön tərəfi Medalın ön tərəfində hər bir guşəsi qabarıq olan səkkizguşəli ulduzun üzərində daxili və xarici çevrələrlə konturlanmış dairəvi lövhə yerləşdirilmişdir. Xarici və daxili konturların arasında aşağı hissənin mərkəzində diametri 2 mm olan səkkizguşəli ulduz həkk edilmiş, ulduzun sol tərəfindən başlayaraq qövs boyunca "Prokurorluq orqanlarında qulluqda fərqlənməyə görə" sözləri yazılmışdır. Daxili çevrənin mərkəzində Azərbaycan Prokurorluğunun rəsmi emblemi həkk olunmuş, emblemin sol və sağ tərəflərində palıd yarpağından çələnglər təsvir edilmişdir. Çələnglərin yuxarı hissələrinin arasında, mərkəzdə diametri 3 mm olan səkkizguşəli ulduz həkk olunmuşdur. Medalın ön tərəfinin səthi nahamardır, yazılar və təsvirlər relyeflidir, qızılı rəngdədir. Medalın arxa tərəfi Medalın arxa tərəfi hamar səthlidir, mərkəzində qızılı rəngli fonda "Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu" sözləri yazılmışdır. Medalın arxa tərəfinin aşağı hissəsində medalın seriyası və nömrəsi göstərilir.Medalın elementləri Medal paltarın yaxasına bərkidilmək üçün elementi olan, üst və alt hissələrinə 40 mm x 5,5 mm ölçülü qızılı rəngli hamar metal lövhə bərkidilmiş, 37 mm x 50 mm ölçülü düzbucaqlı xara lentə iki halqa və ilgək vasitəsilə birləşdirilir. Göy rəngli xara lentin hər iki kənarından mərkəzə doğru ardıcıl olaraq 1 mm enində sarı, 1 mm enində göy, 3 mm enində sarı, 1 mm enində göy və 1 mm enində sarı rəngli şaquli zolaqlar təsvir edilmişdir. Medala paltarın yaxasına bərkidilmək üçün elementi olan, eyni xara lentdən üz çəkilmiş 37 mm x 10 mm ölçülü qəlib əlavə olunur. Təltif edilənlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=776574

"Pələng" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi

"Pələng" — Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının xüsusi təyinatlı dəstəsi. Yaradılması Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının xüsusi təyinatlı hərbi qulluqçulardan ibarət xüsusi təyinatlı dəstələri mövcuddur. Həmin dəstərin hamısı vahid "Kommando" adı altında birləşiblər. Ümumi olaraq isə Daxili Qoşunların 9 Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi mövcuddur. "Pələng" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsidə onlardan biridir. "Pələng" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi əsasən gizirlərdən və zabitlərdən ibarətdir. Baş geyimləri qırmızı beretdir. Komandirləri "Zəfər" ordenli mayor Zaur Rəhimovdur. "Pələng" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsinin hərbi qulluqçuları 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan Vətən müharibəsi zamanı Murovdağ istiqamətində gedən döyüşlərdə, həmçinin Cəbrayıl şəhərinin və Şuşa şəhərinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşlərdə savaşmışdır. Dəstənin şəxsi heyətindən 11 nəfər şəhid olmuşdur, 39 nəfər isə yaralanmışdır. XTD Komandiri Zaur Rəhimov noyabrın 10-da Şuşa istiqamətində yaralanmışdır.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=705732

"Q" korpusu (TRTİ)

"Q" korpusu binası — Rostov vilayəti Taqanroq şəhəri ərazisində yerləşən bina. "Q" korpusu Taqanroq şəhəri Mayakov meydanı, ev 1 ünvanında yerləşir. Binanın inşasına 1952-ci ildə ildə başlanılmışdır. Tikinti işləri 1958-ci ildə bitmişdir. Binada hazırda Cənub Federal İnstitutunun nəzdində fəaliyyət göstərən Mühəndis-texnologiya akademiyası yerləşir. Əvvəllər isə bina Taqanroq Radiotexnika İnstutunun əsas binası olmuşdur. "Q" korpusu binasının tikintisinə 1952-ci ildə başlanılmışdır. Bu zaman həm də tələbə yataqxanası № 1 (Oktyabr küçəsi ev 5) və № 2 (Dobrolyubovski ev 15), 42-mənzilli bina və 8 saylı orta məktəb binası inşa edilmişdir. 3 saylı orta məktəbin köhnə binası isə "Q" və "D" korpus binası yaxınlığında yerləşdirindən sökülməli idi. "Q" korpus binasının layihəsi Xalq təhsil Nazirliyi tərəfindən hazırlanmışdı. Arxitektor isə Pyotr Vasileviç Bondarenko (digər məlumata görə Viktor Bondarenko) olmuşdur. Tikinti işlərini "Taqanroqstroy" həyata keçirirdi. 24 oktyabr 1955-ci ildə "Q" korpus binasınım bir qanadı istifadəyə verilmişdir. Burada radiotexnika fakültəsi yerləşirdi. Korpusun mərkəzi hissəsi isə 1958-ci ildə istifadəyə verilmişdir. "Q" korpus binası Dövlət komisiyası tərəfindən 22 dekabr 1958-ci ildə istismara gəbul olunmuşdur. Taqanroq Radiotexnika İnstutunda aparılan müəyyən islahatlardan sonra Cənub Federal İnstitutunun əsas korpusuna çevrilir. Binada hazırda Cənub Federal İnstitutunun nəzdində fəaliyyət göstərən Mühəndis-texnologiya akademiyası yerləşir. Xüsusiyyətləri Nəhəng dörd mərtəbədən ibarət bina arxitektur baxımından sovet neoklassizmi stilində inşa edilmişdir.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=481331

"Qala" Dövlət Tarix-Etnoqrafiya Qoruğu

"Qala" Dövlət tarix-etnoqrafiya qoruğu, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 18 aprel 1988-ci il, 135 saylı qərarı ilə Qala qəsəbəsinin tarixi hissəsində yaradılıb. Qoruğun ərazisi 81.5 ha-dır. Bu ərazidə 266 memarlıq və arxeoloji abidə qorunur. Ən qədim aşkar edilən abidə e.ə III minilliyə aid olan qədim insan yaşayış məskəni olub. Deməli 5 min il ərzində Qala kəndi ərazisində insanlar yaşayıb fəaliyyət göstərmişlər. Qala kəndi ərazisində olan memarlıq abidələri arasında 5 məscid, 3 hamam, yeraltı kəhrizlər, 4 ovdan, qəsrin qalıqları, məqbərə, sərdabələr və yaşayış evləri olmuşdur. Qala: Abşeron yarımadasında Bakı, Sumqayıt və Xırdalan şəhərləri ilə yanaşı, 32 qəsəbə yerləşir. Abşeron rayonunun inzibati ərazisi 1407,5 m². Respublika ərazisinin təqribən 7%-ni əhatə edir. Yarımada 70–80 km məsafədə dənizin icərilərinə uzanır. Ümumiyyətlə ərazisinin uzunluğu 60, eni isə bəzi yerlərdə 30 km-ə catır. Hesab edilir ki, "Abşeron" sözü fars dilindəki "ab" və "şoran" sözlərindən yaranmış və tərcümədə "duzlu su" mənasını verir. Bu ad əvvəllər Xəzər dənizini bildirmək üçün də istifadə edilmişdir. Bütün əhalisi 189.4 min nəfərdir. Şəhər əhalisi 156.9 min nəfər, kənd əhalisi 32.5 min nəfərdir. İqlimi, əsasən, mülayim isti və quru subtropikdir. İl ərzindəki günəş parıltısının miqdarı 2200–2400 saatdır. ən soyuq ayın orta temperaturu baxımından qışın sərtliyi ərazi üçün yumşaq (0; −5 °C), çox yumşaq (2.5–0 °C) və həddən çox yumşaq (5–2.5 °C) şəraitdə keçir. Ölkəmizin ən az yağıntılı (200–400 mm) və ən küləkli ərazilərindəndir. İsti dövrlərdəki (aprel-oktyabr) mümkün buxarlanma 1000 mm tərtibindədir. İyun- sentyabr aylarında quraqlıq keçən günlərin sayı 5–25 gün ətrafında tərəddüd edir. Küləyin orta illik sürəti 4–6 m/san və daha yüksək olur. Göründüyü kimi, ərazi yüksək külək enerjisi potensialına malikdir. Küləklər dördcür olur: xəzri (şimal küləyi), gilavar (cənub küləyi), gündoğuş (şərq), dağ yeli(cənub-qərb) və gicəvar. Gilavar küləyinin istiqaməti bilinməz. O, qısa müddətə əsər və ətrafı toz-torpoğa bürüyər. Yarımadanın iqlimi quru subtropikdir. İllik yağıntının miqdarı isə 200 mm-ə catır. Yarımada axar sulara malik deyil, ümumiyyətlə isə burada su ehtiyatları azdır. Yarımadada təbii meşəlik yoxdur. Abşeronun hər bir kəndinin özünəməxsus tarixi kecmişi, təsərrüfat-məişət həyatı, qiymətli memarlıq abidələri olmuşdur. Diqqətəlayiq kecmişi olan belə yaşayış məntəqələrdən biridə qala kəndidir. Coğrafi mövqeyinə görə Qala Abşeron yarımadasının şimali-şərqində yerləşir. Sahil yaşayış məntəqələrinə nisbətən yayda havası azca isti və quru təsir bağışlayır. Qəsəbənin ərazisi gilli-qara-sərt torpaqlıdır. Qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Qala kəndi Abşeronun cənub-şərqində yerləşir. Qala kəndində olan memarlıq abidələrinin yaranma tarixi XII–XIII əsrlərə aid edilir. Bu dövrə aid olan Qala divarları indiyədək qalmışdır. Bu cür tikililər onu göstərir ki, Qala hələ qədim zamanlarda da canlı mədəni- ticarət mərkəzi olmuşdur. Rusiya imperiyasının əhali yerlərinin siyahısına görə 1873-cü ildə Qalada 431 həyət, 2331 nəfər əhali (1240 kişi, 1031 qadın) olmuşdur. Abşeronda torpaq sahəsi ən böyük olan kənd Qala olmuşdur belə ki, torpaq sahəsi 7009 desitin olmuşdur. Kənd canlı karvan yolu üzərində yerləşmişdir. Qalalıların əsas məşğuliyyəti əkinçilik və maldarlıq olmuşdur. Yerli əhali Qalanı " Taxıl kəndi" adlandırırmış. Çünki, Qalada taxılçılıq daha çox inkişaf etmişdir. Taxıl məhsulları xırmanda döyülürdü. Bu məqsədlə vəldən istifadə edilirdi. Vələ at, yaxud eşşək qoşulurdu. Taxıl məhsullarını üyütmək üçün uzunqulaq, həmçinin at qoşulmuş "quru" dəyirmanlardan istifadə olunurdu. Burada bağçılıqla da məşğul olmuşlar. Bağlarda ən çox əncir, tut, nar, üzüm, heyva, alça (paraxodu), xüsusən də məşhur Şüvəlan alça ağacları var idi. Bakı kəndləri arasında Qala kəndi həm tarixinə, həm də Abşeronun mədəni irsində tutduğu yerinə görə seçilir. Ən maraqlısı da odur ki, paytaxt şəhərə, iri sənaye mərkəzi olan Bakıya yaxın olmasına baxmayaraq, Qala kəndinin infrastrukturu və abidələri vahid kompleks şəklində olduğu kimi qalmaqdadır. Bundan başqa yaşayış mühiti də öz əksini qoruyub saxlamışdır. Qala Abşeronun digər kəndlərindən taxıl ehtiyatının çox olması ilə də tanınırdı. Qalalıların əsas məşğuliyyətlərindən biri də əkinçilik olmuşdur. Yerli əhali Qalanı "Taxıl kəndi" və ya "Taxıl Qələ" də adlandırırmış. Kəndin ərazisində çoxlu taxıl quyuları, taxıl zirzəmiləri və tikili anbarlar vardır. Qala qəsəbəsində həmçinin taxıl və un anbarları ilə yanaşı duz quyuları da vardır. Qala öz bostan məhsulları ilə şöhrət qazanmışdı. Bostan məhsullarından qarpız, qovun, şamama becərilirdi. Öz keyfiyyətinə, şirinliyinə görə Qala ağ qovunu bütün Abşeronda məşhur idi. Kənddə cirə, lobya, noxud, zəfəran, hətta pambıq kimi texniki bitki növü də becərilirdi. Qala kəndinin tarixi çox acınacaqlı olmuşdur. XIX əsrdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmış, bu da əkinçilik və maldarlıq yerlərinin azalmasına gətirib çıxarmışdır. Su azlığı problemi, torpaqların kolxozlaşdırılması, heyvandarlıq və əkinçiliklə məşğul olan əhalinin həyat tərzini çətinləşdirmişdir. Sovet hökumətinin siyasi qayda-qanunlarına əsasən bir neçə yerdə əhalinin torpağı olmasına icazə verilməmiş, yalnız bir yerə qeydiyyata düşüb yaşamağa icazə verildiyindən, eyni zamanda əkin sahələri və mal-qaraya görə olan vergilər onsuz da Qalalıların çətin olan həyat tərzini daha da ağırlaşdırmışdır. Beləcə əhalinin bu yerlərdən köçüb getməsinə səbəb olmuşdur. Xüsusən də bu proses XX əsrin 30–40-cı illərinə qədər davam etmişdir. Qalada onlarla misgər, dulusçu , dərzi, dəmirçi emalatxanaları var idi. Habelə silahsaz, örkəntoxuyan (kişilər), boyaqçılar, xalçaçılar da var idi ki, hansı ki, onları Məhəllələr: Orta əsrlərdə Qala kəndində bir sıra məhəllələr olub. Hər məhəllədə isə ictimai mərkəz kimi, məscidin qarşısında kiçik meydança var idi. Həmin meydançaya ağsaqqallar yığışıb, kənd camaatı ilə söhbətlər aparırmışlar. Qala kəndində məhəllələrdə əhali qonşuluq prinsipi əsasında yaşayırdı. Bu məhəllələrdən Hacı Ramazan, Tərəkəmə, Balaverdi, Çəmbərəkənd qeyd etmək olar. Məhəllələrin adları orada yaşayan ad qazanmış, hörmətli şəxsiyyətlərin adları ilə, də bağlı olardı. Belə şəxslər çox zaman öz nəslini ətrafına yığardı. Nəsli genişlənərək məhəllə şəklinə gələrdi. Məhəllələrin adı orada məskunlaşmış əhalinin əslinə əsasən də adlanardı. Məsələn, Tatlar məhəlləsində əslən tatlar yaşayırdı. Tərəkəmə məhəlləsində isə türk köçəriləri yaşayırdı. Qala kəndi ətrafında ovdanlar, quyular və su üçün hovuz var imiş. Onların çoxu hal-hazırda itmişdir. Sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış, 2 göl birləşmişdir. Əvvəllər əhalinin su təchizatını ödəmək üçün ovdanlardan, su quyularından və "Xaşa-xuna" bağlarından gələn kəhrizlərdən istifadə edilirmiş. Qeyd edək ki, kənddə indiyə qədər su quyularının bir qismindən istifadə olunur. Şor gölü: Kəndin ərazisində əvvəllər 2 göl var idi. Göl orta əsrlərdə kəndin həyatında xüsusi rol oynamışdır. Şirin suyu olan göl "nohur" adlanırdı. Kəhriz quyularından axan suyun qalığı buraya yığılırdı. Onların əsas məşğuliyyəti heyvandarlıq olduğu üçün göldən istifadə sərfəli imiş. Belə ki, göldən yun məhsullarının yuyulması və heyvanların suvarılması üçün istifadə edilirmiş. Uzunömürlülərin dediyinə görə göldə bir dəfəyə 12 min at, 6 min qoyun, 1400 iri buynuzlu heyvan suvarılmağa gətirilirmiş. İngilis səyahətçisi Şupv bu yerlərdə olanda yazırdı ki, "Bakı ətrafında 2 göl var. Bu göllər vasitəsilə təbii iqlimin köməyi ilə əhali buradan duz çıxarırmış." XIX əsrin 30-cu illərində hər yay fəsli Abşeron Şor göllərindən 30000 xalvara yaxın duz yığılarmış. Bu zaman Qala Şorunun uzunluğu 1 verst 125 sajen, çevrəsi isə 3 verst 300 sajen idi. Qala duzu keyfiyyət baxımından digərlərindən ağlığı və aci olmaması ilə fərqlənirdi. Bu duz məişətdə istifadədən əlavə çuvallara doldurularaq karvanlar vasitəsilə aparılır və satılırdı. XIX əsrlərdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmışdır. Neft istehsalı, sənayenin inkişafı ilə əlaqədar sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış və iki göl birləşmişdir. Duz çıxarılması dayandırılmışdır. Gölə yaxın yerdə "Tocuqla" adlanan meydan varmış. Həmin yerə kəndin əhalisi toplaşar, mərasimlər, bayramlar keçirərdilər. Duz ilə əlaqədar vaxtı ilə yerli əhali arasında belə bir əfsanə yayılmışdır ki, güya yerli xan qazanc məqsədilə şoru icarəyə vermək məqsədinə düşür. Lakin bu zaman birdən şorun üstünü qan ləkəsi örtür. Bunu görən xan öz niyyətindən əl cəkir. Ona görədə camaat əvvəlki kimi hec bir ödənc vermədən həmin duzdan istifadə edir. Ovdanlar: Kənddə 4 ovdan və içməli su quyuları indiyə kimi qalmaqdadır Abşeronun yarımsəhra iqlim zolağında yerləşməsi, daima əhalinin suya olan tələbatında çətinliklər yaratmışdır. Əkinçilik və maldarlıqda, eləcə də məişətdə olan su ehtiyaclarını ödəmək üçün əhali yaxındakı su mənbələrindən yaşayış məntəqələrinə kəhriz sistemi ilə su çəkir və ya Abşerona xas olan ovdan və quyulardan istifadə edirdilər. Abşeron yarımadasının bütün yaşayış məskənlərinə xas olan kəhriz və ovdanlar Qala kəndi üçün də səciyyəvi hal almışdır. Qala kəndinin təbii su mənbəyi olan "Şor" gölün sahilində yerləşməsinə baxmayaraq, tarixən burada 6 ovdan, 8 içməli sulu el quyusu və kəhriz sistemi mövcud olmuşdur. Gölün suyunun çox şor olması, əhalini XIX əsrin əvvəllərində Qurat bağlarından, Xəşəxuna bağlarının 150–200 metrlik şimal tərəfindən kəhriz çəkməyə vadar etmişdir.(13) Qala kəhriz sistemində hər 50 metr məsafədə olmaqla cəmi 17 quyu qazılmışdır. Bu quyuların suyu yeraltı saxsı borularla, yerin relyefi nəzərə alınmaqla su hövzələrinə toplanaraq (belə su hövzəsi cəmi 10 ədəd olmuşdur.)istifadə olunmuşdur. Qeyd etmək istərdim ki, həmin kəhrizin nişanələri hələ də qalmaqdadır. Kənddə mülki şəxslər tərəfindən qazılmış 8 el quyusunun bəzilərindən indii də istifadə olunur. Kənddə su yalnız "Şor" gölün sahilindən çıxdığı üçün, sahil boyu müxtəlif şəxslərə məxsus quyular səpələnmişdir. "Leyla bulağı", "Qafur quyusu", "Hacısəlim quyusu", "Balakişi quyusu", "Kəbləpaşa quyusu", "Mürşüd quyusu", "Əlisəttar quyusu", "Orucqulu quyusu" xalq arasında "el quyusu", "camaaat quyusu", "kənd quyusu" kimi tanınırdı. Bu quyuların bəziləri isə "savab" məqsədilə qazılaraq (Leyla bulağı) əhaliyə paylanardı. Quyulardan su çıxarılmasında dolamaçarx və yel dəyirmanları, dartma, mancanaq, dolbağara üsullarından istifadə olunurdu. Qala kəndində, əhalinin verdiyi məlumata görə, 6 ovdan fəaliyyət göstərmişdir. Lakin hal-hazırda bu ovdanların 4-ü qeydə alınmışdır. Ovdanların üçü "Şor" gölün sahilində, biri isə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir."Ovdan" sözü əslində el arasında işlənən "Oudan" sözündən götürülmüşdür."Ou"-su, "dan"-işarə, göstərmək deməkdir. Deməli, oudan suyun olduğu yeri göstərmək, işarə etmək mənası daşıyır. Ovdanlar, su qorunan hövzələr, maraqlı hidrotexniki qurğular kimi, unikal memarlıq və konstruktiv həlli nöqteyi-nəzərindən memarlıq abidələri sırasına daxil edilmişlər. Özlərinin çox da böyük olmayan həcm-məkan tutumu ilə ovdanlar, sanki Abşeron landşaftına hopmaqla onun ayrılmaz hissəsinə çevrilmişlər. Kəndin bu su qurğuları, əsasən yeraltı qrunt sularının yığılması nəticəsində ərsəyə gətirilmişdir. Ən qədim ovdan XVII əsrdə, Şah Abbas dövründə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir. Ovdanın epiqrafik yazıları qiymətli abidə kimi "Şirvanşahlar" saray qoruğunda mühafizə edilir. Epiqrafik yazının ərəbcədən tərcüməsi belədir: "Bu dövr ədalətli şah, yer üzündə böyük Allahın kölgəsi Şah Abbas Səfəvinin hakimiyyətinə aiddir. Allah onun hakimiyyətini daimi etsin. Bu ovdan kəndxuda Nurməhəmməd oğlu Fuladın əmri- miladi ilə 1665-ci ildə tikilmişdir." Ovdanın yerüstü hissəsi, Abşeron memarlıq ənənələrinə uyğun olaraq, girişi baş tağla qeyd olunmuşdur. Yarım dairəvi baş tağın üstündə kitabə həkk olunmuşdur. Ağ əhəngdaşından tikilmiş ovdanın yerüstü hissəsi üfüqi sıralarla hörülmüşdür. Girişdən yeraltı su hövzəsinə kimi 17 pilləkən düşür. Pilləkən qəfəsəsi daş bloklarla tağ örtük konstruksiyası vasitəsilə örtülmüşdür. Birmarşlı pilləkənlər düzbucaq plan quruluşlu ovdana düşür. Ətraf üfüqi proyeksiyalı daşlar arasında, Qala kəndinin çılpaq, yeknəsaq landşaftında, qədim ovdan, yaxınlıqdakı "Məhəmməd türbəsi" ilə birlikdə monumental tikinti təəssüratını yaradır. Digər 3 ovdan-- "Dünyamalı ovdanı", "Kərbəlayı Süleyman ovdanı" və "Məşədi Süleyman ovdanı" qeyd olunduğu kimi "Şor" gölün sahilində ovdanlar sistemini yaratmışlar. Ovdanlardan biri XVIII, daha ikisi isə XIX əsrlərə aid edilir. Hər üç ovdan unikal memarlıq ansamblı kimi cənuba istiqamətlənmişdir. Vaxtikən maraqlı kompozisiya həlli ilə seçilən bu hidrotexniki qurğular, hal-hazırda dağıntılara çevrilmiş, onların mühafizəsini təmin etmək, su mənbəyini qorumaq məqsədilə, qoruq idarəsinin təşəbbüsü ilə onların girişləri abidələrin bərpasına xitam verilənə kimi qapanmışdır. Quyu və ovdanlar kəndin tanınmış peşə sahibləri olan kənkanlar tərəfindən qazılmışlar. Onların bəziləri uzun illərin təcrübəsindən, neçə metr dərinlikdə hansı sahənin suyunun şirin, yaxud şor olduğunu belə dəqiq müəyyənləşdirə bilirdi. Ümumiyyətlə, vaxtilə Qalada öz sənətinin bütün incəliklərinə bələd olan sənət, peşə adamları; misgərlər, colaylar, dərzilər, dəmirçilər, tikinti ustaları yaşamışlar. Dülgər Kərbəlayı Umudəli, Əbdüləli, bənnalar Usta Qədim, Məşədi Dərgah, Yarəhməd, Daşdəmir, Əlivahab, cuna ustaları; Colay Həzrətqulu, Hacı Zeynal mahalda öz işləri ilə şöhrət qazanmışlar. Bir məhəllə digər məhəllə ilə qohum olmağa meyilli olmazdı. Qız köçürüb oğul evləndirəndə seçdikləri gənclər öz məhəllələrindən olardı. Sonralar artıq məhəllələr arasında qohumluq yaranmağa başladı. Təbii ki, bu gənclərin öz arzu və istəkləri əsasında baş verirdi. Məhəllələrdən uşaqlar toplaşar və məhəllər arasında oyunlar, yarışlar keçirilərdi. Bayramlarda isə gənclər arasında yarışlar təşkil olunardı. Bəzi məhəllələr sənətkarlıqla bağlı olardı (məsələn: dulusçular, dəmirçilər və s.). Belə məhəllələr də qohumluq əsasında yaradılardı. Lakin sənət nəsildən-nəsilə keçdiyi üçün belə məhəllədə yalnız sənətkarlıq geniş yayılardı və məhəllə el arasında sənət növünə görə adlandırılardı. Burada kı abidələrə diqqət yetirsək görərik ki, tikililər küləyin istiqamətini nəzərə alınmaqla inşa edilmişdir. Axı Abşeron ümumiyyətlə, Bakı küləklər diyarıdır. Məşhur Azərbaycan səyyah coğrafiyaşünası Zeynalabidin Şirvani XYIII əsrin sonlarında belə yazırdı ("Büstanüsəyyahə" adlı kitabında): "…İqliminə görə Badukubə deyilir, ona görə ki, çox vaxt o torpaqdan külək əskik olmur. Bəzən elə əsir ki, oranın heyvanat və imarətinə zərər dəyir." XIX əsrin II yarısından etibarən həm Bakı şəhərinin, həm də bütövlükdə Abşeronun əhalisi təbii miqrasiya yolu ilə sürətlə artmışdır. Yarımadada boz torpaqlar və dənizsahili qumsallıqlar yayılmışdır. Təbii-coğrafi mühiti Xəzər dənizi ilə bilavasitə əlaqədar olan Abşeron arxipelaqlarına (Pirallahı, Çilov, Qum adası, Gil adası, Daşlı adası və s.) malikdir. Yarımadada zəngin yeraltı sərvətlər xüsusilə də neft boldur. Yarımadanın məşhur təbii sərvətləri və tarixi irsi hələ uzun illərdən bəri Avropa və Asiya səyyahlarını özünə cəlb etmişdir. "Qala" Dövlət tarix-etnoqrafiya qoruğunun xalqımızın tarixi, milli və mədəni dəyərlərinin mühafizə edilməsi, bərpası, həmçinin onların təbliği sahəsində əhəmiyyəti böyükdür. Yəni Qala qəsəbəsinin tarixi hissəsində- "Qala" Dövlət tarix- etnoqrafiya qoruğu ərazisində olan elmi, tarixi, bədii əhəmiyyət daşıyan bütün tarix və mədəniyyət abidələri dövlət tərəfindən qorunur.onun məşhurluğu hətta ətraf kəndlərə də yayılmışdı. Həyət: Qala kəndi faktiki olaraq kiçik şəhər kimi olub, əhalisinin böyük hissəsi kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmasına baxmayaraq, kəndin daxilində əkin sahələri və bağlar olmayıb. Bütün əkin sahələri kənddən kənarda olmuşdur. Qəsəbənin yaşayış evləri üçün kiçik bağlı həyətlər xarakterikdir. Bu həyətlərdə əsasən bir neçə ağac əkilərdi. Xüsusilə tut və püstə ağacı əkmək demək olar ki, ənənəvi hal idi. Qaydaya görə hər həyətdə daş hovuz da olardı. Bu hovuzlar bəzən yumru, bəzən də kvadrat şəkilli olarmuş. Həyətlərdə su quyusu, taxıl üçün zirzəmi və duz üçün quyu da olub. Artizan su quyusu Qala üçün səciyyəvi olan su mənbələrindən biridir. Quyunun ətrafındakı daşlarda yarıqlar da var, bu səhəng qoymaq üçün xüsusi yerlərdir. Həm də bu daşda su qalıb iy verməsin deyə, axar yerləri də var. Quyunun içinə düşmək üçün ayaq yerləri də var. Quyularla yanaşı, kənddə ovdanlar və yeraltı kəhriz sistemi də olub. İçməli su məsələsi Qalada çətin olub. Quyuların əsas hissəsi ancaq Şor gölün ətrafında yerləşib. Kəndin şərq (yuxarı) hissəsinə getdikcə suyun tərkibi tam dəyişir, həmin sudan istifadə isə mümkün deyil. Ev: Bildiyimiz kimi, Abşeron qumluq və susuzluq olan bir yerdir. Ağac məhsullarının qıtlığından Abşeronda tikinti materialları üçün əhəng daşından istifadə edilirmiş. Evlərin tikilişində daşların üstünlük təşkil etməsi, tağ və gümbəzli evlərin yaranmasında müəyyən rol oynamışdır. Qala kəndində olan evlərin əksəriyyətinin tavanları tağ formasındadır. Yəni həmin konstruksiya bütövlükdə tağın mərkəzində yerləşən qıfıl daşın üzərində qurulub. Bu tağ trapesiya şəklindədir. Həmin daşlar gil vasitəsilə tikilmişdir. Evlərin damı üst hissədən gillə çəkilir, su gillərin üstündən navalçalar vasitəsilə süzülür. Hər mənzilin qarşısında mütləq 80sm-1m hündürlüyündə səki olur. Qalanın özündə yaşayış evləri iki, bəzi hallarda isə üç otaqdan ibarət olub. Şərti olaraq otağın birini təsərrüfat hissəsi adlandırmaq olar. Digər bir hissə isə qonaq, yaxud yataq otağı kimi istifadə olunur. Üçotaqlı evlərdə otaqlardan biri mətbəx, ikisi qonaq və yataq otağı kimi istifadə olunurdu. Ümumiyyətlə, üçotaqlı evlər ailənin maddi, sosial vəziyyəti və uşaqların sayının çox olması ilə əlaqədar tikilirdi. Təsərrüfat yönümlü otaqda, həm mətbəx, həm də təsərrüfat işləri görülürdü. Mətbəx hissəni, qonaq otağından ayırırmaq üçün, evlərdə tağ tikilirdi. Adətən mətbəx hissədə təndir, ocaq və "suaxan" yerləşir. Ən maraqlı memarlıq abidəsi "suaxan" adlanan yerdir. "Suaxan" adlanan yerdə, evli insanlar qüsl vermək, namaz qılmamışdan əvvəl dəstəmaz (pak olmaq üçün)almaq üçün istifadə edirmişlər. Bu da onu göstərir ki, Azərbaycan xalqı ta qədim dövrlərdən öz yaşayış tərzinə böyük diqqət ayırmış, sanitar-gigiyenik normalara vaxtlı-vaxtında riayət etmişlər. Mətbəxin içərisində gildən təndir olurmuş. Evlər plan quruluşuna görə elə inşa edilmişdir ki, mətbəx hissədə xörək hazırlayanda, həm ocağın, həm də təndirin tüstüsü onların üzərində yerləşən xüsusi baca(dobla) vasitəsilə çıxırmış. Otaqların qızdırılması üçün kürsüdən, yaxud buxaradan istifadə edilirmiş. Otağın bir hissəsində mərkəzdə kürsü üçün yer ayrılırmış, ora manqal qoyurmuşlar, içərisinə qızmar kömür tökülürmüş və onun vasitəsilə də otaqlar qızdırılırmış. Kürsü qızdırılan zaman yaranan tüstünü evdən uzaqlaşdırmaq üçün dam örtüyündə kiçik bir boşluq-baca qoyulurdu. Otaqların döşəməsi torpaq, bəzən də gillə örtülərmiş. Divarlarda müxtəlif ölçülərdə taxçalar düzəldilərmiş. "Cumaxatan" deyilən yerdə sandıq və üzərində yorğan-döşək qoyurlarmış. Divarın hündür hissəsində özünəməxsus xüsusiyyətə malik taxça tikilər və bura müqəddəs kitab- "Quran" yaxud "çıraq" qoyulurdu. 1,8–2m hündürlüyündə ləmə düzəldilirmiş. Ləməyə qab-qacaq düzərdilər və bu da evin gözəlləşməsinə xidmət edərdi. Sənətkarlıq Qala kəndində bir sıra sənət sahələri inkişaf etmişdi. Qala xalçaçıları, dəmirçiləri, dulusçuları, bənnaları, dülgərləri, silahsazları ilə məşhur idi. Qalalılar üçün ənənəvi təsərrüfat sahələrindən biri həmişə heyvandarlıq, xüsusilə də qoyunçuluq olmuşdur. Qala cins qoyunu öz keyfiyyətinə görə məşhur idi. Bu cinsdən olan qoyunlar 80–90 kq ət verirmiş. Hətta onların quyruğunun ağırlığı 15–20 kq olub. Bəzən quyruq o qədər ağır olurmuş ki, heyvan yatıb dura bilmədiyindən hərəkətdən qalırmış. Buna görə də ağır quyruqlu heyvan üçün iki çarxlı yeşikvarı xüsusi sürüyücü araba hazırlayıb, hərəkət zamanı quyruğu onun içinə salırmışlar. Bütün bu cəhətlərinə görə Qala qoyunu Abşeronda həmişə ən yüksək qiymətləndirilmişdir. Samanlıqlar: Samanlıqlar evlərə bitişik inşa edilməklə yanaşı evlərdən kənar həyətdə də inşa edilirdi. Ümumiyyətlə, samanlıqlar sonralar həyətdən kənarda inşa edilmişdir. Əslində samanlıqların bir hissəsi yerin altında olmaqla iki hissəli inşa edilirdi. Aşağı enmək üçün pilləkənlər qoyulurdu. Dam örtüyü daşların səliqə ilə yığılmasından ibarət olurdu. Daşların arasına gil çəkilirdi. Dam örtüyündəki qoyulmuş oyuq isə havanın dövr etməsi üçün idi. Belə tikililərin ilkin nümunələrində daşların arasında gil örtüyü olmamışdır. Deməli, əcdadlarımız həndəsi baxımdan bu tikililərin inşasını mükəmməl düşünməyə qadir olmuşlar. Yuxarı hissəni daha çox "zəvərdər" adlanan böyük daşlar saxlayır. Divarda heyvanı yemləmək üçün yer ayrılarmş. Divarda kiçik oyuqlar da olur, bunlar isə heyvan bağlamaq üçün nəzərdə tutulub. Deməli, bu samanlıqdan çox ailəyə məxsus heyvanı saxlamaq üçün yer olmuşdur. D. A. Axundov Eneolit və tunc dövrünə aid edilən evlər haqqında bele yazır ". Yaşayış məskəni əsasən gümbəzli, dairəvi tikilililərdən ibarətdir. Yaşayış evinin yuxarı hissəsində dəliklə mövcud idi. Dəliklər əsasən otaqın işıqlandırılması və tüstünün cıxması üçün nəzərdə tutlurdu. Ehtimalda varki həmən evlərdə pəncərələrdə mövcud olmuşdur. R. Göyüşov öz kitabında bu yaşayış məskənlərinin təhlilini yazır: "Ümumi sahəsi 0.5 h dan bir qədər çox olan oval formalı bu abidədə iki mədəni təbəqə üzə çıxarılmışdır. Onun I alt təbəqəsi Eneolit, II təbəqəsi isə son Tunc dövrünə aiddir. Eneolit dövrü təbəqəsinin qalınlığı 1.5 m-dir. Bu təbəqədə sahəsi 400 kv-ə yaxın dairəvi yaşayış binası və xeyli təsərrüfat tikililəri aşkar olunmuşdur. Bunlar müxtəlif ölçülü (50–55x22–25x8;26x16x9 sm) ciy kərpiclə tikilmışdır. Bir-birinə gil məhlulla bərkidilmiş, kərpic hörüklərinin diametri 3 m-ə catır. Onlar yarımformal formada (0.5x0.5m ölçüdə) düzəldilmişdir. Alimlərin bu fikri bizə Azərbaycan ərazisində eneolit və tunc dörlərində mövcud olan evlərin dairəvi və dəlikli olmasını deyir. Belə bir tikili formasına Qala qəsəbəsində mövcud olub, bu günə kimi bizə qaranlıq qalıb, samanlıq kimi tanınan tikililərə rast gəlmək olar. Onlar hansı dövrə aid edilməsini və hansı məqsədlə tikiliməsini qətiliklə demək üçün isə orada arxeoloji qazıntılara ehtiyac duyulur. Qala kəndin qəbiristanlıq ərazisində, tikinti texnikası Şirvan-Abşeron memarlıq üslubuna xas olan iki türbə yerləşmişdir. Ümumilkdə türbə anlayışı İslam təliminə ziddir və İslam ölkələrində türbə tikintisinin çox geniş yayılması, başlıca olaraq əsgi türk gələnəklərinin bu regionun xatirə memarlığına yönəldici təsir göstərməsi ilə bağlıdır. Bir qrup alim (M. Van – Beşem, E. Dits, N. Baçinski, O. Aslanapa) türbələrin türk mənşəli olmasını təsdiq edərək, onların yaranmasını köçəri çadırının, yaxud köçəri xalqların başçılarının iri çadırlarının monumental memarlıqda yamsılanması ilə bağlayırlar. Q. A. Puqaçenkovanın fikrinə görə bu türbələr "ideyaca Orta Asiyanın və Qafqazın türk xalqlarının qədim kurqanabənzər dəfn tikintilərinə bağlıdır." Bu xatirə tikililərinin türkcə orijinal adı – türbət sözünün də anlamı "duran (daimi) ev" deməkdir. ("Tu / u / r" – duran – dayanan, "bet / d" – bina, xatirə binası, ev) İstər şərq, istərsə də qərb səyyahları türk ellərinin kurqanabənzər çadırabənzər qəbirüstü tikililəri haqqında məlumatlar vermişlər. Onlardan İbn Fədlanın X yüzilin başlanğıcında Qərbi Türküstanda yaşayan oğuz türklərinin dəfn mərasimi haqqında olan məlumatıdır. O yazmışdı: "Əgər onlardan adam ölübsə, onun üçün evəbənzər, böyük bir qəbir qazırlar…Sonra onu həmin evə qoyurlar, üstünü tirlərlə örtürlər, onun üstündə isə gildən yurtabənzər tikili ucaldırlar." Qala kəndində yerləşən türbələrdən biri "Məhəmməd imarəti" adı ilə tanınan türbədir ki, 1624–1625-ci illərdə inşa olunmuşdur. Bunu girişin üstündə, arxitravın altındakı epiqrafik yazıda oxumaq olur. Ərəb əlifbasının nəsx xətti ilə yazılmış kitabədə qeyd olunur: "Bu binanı məğlubedilməz Şah-Abbas Heydərin və əl-Hüseyn Hacı Məhəmməd əl-Kəlainin hakimiyyəti günlərində h.q. tarixi ilə 1034-cü ildə (1624–25-ci illər) tikməyi əmr etmişdir." Türbə ağ əhəng daşından tikilməklə üzlük daşla örtülmüşdür. Tikintidə iri sal daşlardan istifadə olunmuşdur. Türbənin həcm kompozisiyası iki hissədən—kvadrat plan quruluşlu əsas üzərində ucaldılmış aşağı və onun örtüyünü yaradan yuxarı, yarımdairəvi gümbəzdən ibarətdir. Türbə karnizlə tamamlanır. Naturadan tədqiqat zamanı, türbə içərisində heç bir qəbir aşkar olunmamışdır. Qəbrin nə vaxtsa yer üzündən silindiyi güman edilsə də, yerli əhali onun mövcudluğunu ümumiyyətlə təsdiq etmir. Lakin tarix təsdiqləyirki, insanlar ölməmişdən öncə özlərinə türbə tikdirmişlər. məs; XIV əsrdə Əmir Teymur deyirdi ki, "xoşbəxt o kəsdir ki, içərisinə girməzdən öncə özünə türbə hazırlayır." XII yüzildə Böyük Səlcuq Sultanı Səncər sağ ikən paytaxtı Mərvdə özünə əzəmətli bir türbə tikdirir və onu "gələcək yaşayışın evi" adlandırır. Elxani hökmdarlarından Qazan xan XIII yüzilin sonunda Təbrizdə, Olcaytu xan isə Sultaniyyədə öncədən özləri üçün azman türbələr ucaltmışlar. İkinci türbənin XVIII əsrdə tikildiyi fərz olunur. Türbənin kimə məxsus olması haqda heç bir məlumat yoxdur. Maraqlı plan quruluşuna malik olan bu memarlıq abidəsi iki mərtəbədə öz həllini tapmışdır. 24 m². sahəsi olan I mərtəbədəki otaq sanki türbənin pyedestalı rolunu oynayır. Tağ-tavan sistemi ilə örtülmüş otaq, yer səviyyəsindən nisbətən aşağı səviyyədə tikilmişdir. Pəncərəsiz yerləşkə kiçik qapı açımı və navalçası ilə yadda qalır. Otağın üstündə, ikinci mərtəbənin mərkəzi hissəsində kvadrat əsaslı türbə yerləşir. Türbənin interyerində şimal və şərq istiqamətə açılmış pəncərələr, qərb divardakı kiçik taxça diqqəti cəlb edir. Türbə yarım sferik formalı gümbəzlə örtülmüşdür. Şərq istiqamətdəki pəncərə, I mərtəbədəki qapı açımı ilə bir ox üzərində həllini tapmışdır. Türbənin iki mərtəbədə həlli çox güman ki, burada dəfn olunmuş müqəddəs şəxsdən mətləb istəmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. İslam memarlığı geniş bir ərazini – şərqdən qərbə kimi Ərəbistan yarımadasından Atlantik okeanına və Avropaya kimi olan bir məkan boşluğunu doldurur. Onun belə böyük bir arealda yayılması müəyyən fasilələrlə, təxminən 1200 il əvvəl başlamaqla davam etmişdir. Azərbaycanın İslam memarlığı üslubu Orta Asiyanın, Misirin, Suriyanın, Avropanın xarakterik üslublarından fərqlənir. Belə ki, İslam memarlığında vahid kanonlar yoxdur, o daima regionun və dövrün sosial-iqtisadi inkişafı ilə vəhdətdə mövcud olmuşdur. Dini memarlıq Azərbaycanın bütün şəhər və kəndlərində olduğu kimi, Abşeron yarımadasınında yaşayış məskənlərində VIII əsrdən bəri şəhərsalma sisteminin formalaşmasında başlıca amillərdən biri olmuşdur. Məscidlərin köməyi ilə Abşeron kəndlərində dini etiqadları müəyyən etmək olar. Azərbaycanın Sovet hökumətinin tərkibində olduğu zaman, 1805-ci ildə rus memarı Lastrov tərəfindən ilk məscid layihələri tərtib edilmişdir. Lakin Şərq memarlıq üslubuna uyğun olmadığına görə dini idarələr tərəfindən bu layihələr qəbul edilməmişdir. Hal-Hazırda Qala kəndində müxtəlif vaxtlarda tikilmiş 5 məscid mövcuddur. Cümə məscdi – Qalada olan məscidlərdən biri "Cümə məscidi"dir, hansı ki, Hacı Ramazan məhəlləsində yerləşir. Kəndin əsas dini tikilisi kimi əlverişli relyefdə yerləşməklə, həcm-məkan həllinə görə müdafiə qalasının memarlıq–plan qruluşuna uyğunlaşdırılmış, ətraf şəhərsalma strukturunda dini mərkəzə çevrilmişdir. Cümə məscidi Qala divarlarının şimal-qərb hissəsində, künc mövqe tutmaqla onun həcmini iki istiqamətdə kəsir. Məscidin inşa tarixi XVII əsrə aid edilir. Lakin bu məscid üzərində bu əsrdə bərpa işləri aparıldığına görə onun tarixini daha qədim hesab etmək olar. Maraqlı fakt odur ki, məscid nə vaxtsa müdafiə qalası ilə bir kompleks təşkil etmişdir. Bu dini məbədin bir neçə mərhələdə tikilmə versiyası irəli sürülür. Tikintinin şərqdən başlanan qolu tikinti texnikası nöqteyi nəzərindən ən qədim hissə hesab olunur. Qala divarları üzərində ucaldılmış məscidin şimal divarı bunu bir daha sübut edir. Birinci məscid tikilisinin altında, arxeoloji qazıntılar zamanı dirəvi stolu xatırladan 12 taxçalı, oval şəkilli yeraltı kamera aşkar olunmuşdur. (bu yəqin ki, gizli ibadətlər üçün nəzərdə tutlmuşdur.) Məscidin döşəməsindəki sal daşı kameraya giriş qapısını əvəz edir. Düzbucaqlı plan quruluşuna və günbəz konstruksiyalı örtüyə malik olan məscidin ikinci hissəsi, birinci məscidin davamı kimi uzanaraq əhalinin artımını nəzərə alaraq böyüdülmüş və cənuba istiqamətlənmiş, tikintisi XIX əsr əsas aid edilən məscidin üçüncü tikilişi ilə birləşir. Hər üç tikilinin tikintisi texnikası bir birindən fərqlənir. Hər iki mərhələdə bir kameralı ibadət məkanı, üfüqi istiqamətdə həlli ilə, memarlıq konstruksiyası baxımından oxvari tağ-tavan örtük sistemi ilə diqqəti cəlb edir. Ona perpendikulyar ikinci üfüqi kameranın həlli və bu iki zalın mərkəzi oxlarının kəsişməsində çox da hündür olmayan günbəz konstruksiyası məscidin monumental bədii-memarlıq simasını tamamlamışdır. Cümə məscidinə giriş iki istiqamətdən, həm köhnə, həm də sonuncu tikilidən həll olunmuşdur. Hər iki giriş portalsız və dekorativ motivlərdən istifadə olunmadan sadə həllini tapmışdır. Girişin ikili həlli, məscidin "əndərun" və "birun" hissələrinə bölünməsi ilə izah olunur. Cümə məscidinin interyer kompozisiyası sadə həlli ilə yadda qalır. Məkkənin istiqamətini göstərən mehraba məscidin hər iki qolunda – köhnə və yeni tikilidə rast gəlinir. İnteryerdəki dekorativ bəzəklərin kasadlığı mehraba da siraət etmişdir. Təbii işıqlanma yalnız məscidin günbəzi vasitəsilə həyata keçirilir. Divardakı kiçik taxçalar ikinci dərəcəli işıqlanma üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qala kəndinin Cümə məscidinin memarlıq-plan həlli Azərbaycanın, eləcə də Abşeronun dini memarlığında az təsadüf olunan memarlıq tipidir. Abşeronun Bilgəh kəndindəki Abdin (XIV əsr), Zirə kəndindəki Heybət-Əli məscidləri, (1878–79, 1839–40-cı illər) "L" şəkilli plan quruluşları ilə Qalanın Cümə məscidinin analoqları sayıla bilər. Lakin analoji məscidlərin baş fasadının frontal istiqamətdə həlli, onların memarlıq kompozisiyasını Qala Cümə məscidindən fərqləndirir. Balaverdi məscidi – Qala kəndinin şərq ərazi tutumunda Balaverdi məhəlləsinin ictimai-ibadət tikilisidir. İnşa tarixi 1864-cü ilə təsadüf edən məscidin, Kərbəlayı Süleyman tərəfindən tikdirildiyi məlumatlandırılır. Giriş qapısının üstünə oturdulmuş epiqrafik daş kitabə, Balaverdi adlı imkanlı şəxsin məscidi bərpa etdirdikdən sonra hörülmüş və dini məbəd o zamandan bəri "Balaverdi məscidi" adını almışdır. Məscid kəndin baş arterial küçəsi – Qala küçəsinin sağ "qolunda", alçaq, dublalı evlərlə təzadda, həcm-məkan həlli ilə uzaq məsafədən seçilir. Bütün dörd fasadı ilə məhəllə meydanında mərkəzi mövqe tutması, məhəllə məscidinin məkan mühitində memarlıq mahiyyətini əsas faktor kimi qeyd edir. Eninə uzanan baş fasad assimetrik həll olunmuşdur. Giriş qapısı ilə eyni hündürlükdə açılmış üç pəncərə, məscidin daxili plan quruluşuna uyğun yerləşdirilmişdir. Girişi nəzərə çatdırmaq məqsədilə, qapı portalı əvəz edəcək çərçivə ilə əhatə olunmuşdur. Tikintinin tarixindən məlumat verən daş kitabə, çərçivənin içində yerləşdirilmiş, lakin təəssüflər olsun ki, bu kitabə indi yerində yoxdur. Fasad yuxarıdan karnizlə əhatələnmişdir. Qala kəndinin digər məhəllə məscidlərindən memarlıq şərhi və həcm kompozisiyası ilə seçilən Balaverdi məscidinin günbəzi, hündürlüyü və fasadın dominant elementi kimi məscidin bütün plastik xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirir. Məhəllə məscidinin mərkəzi günbəz konstruksiyalı ibadət zalı bir kameralı olmaqla, daxili məkan həlli ilə diqqəti cəlb edir. Örtük konstruksiyasının və günbəzin barabanının yükünü daşıyan tağlar, interyer kompozisiyasında tağ-tavan sisteminin yaratdığı xaçvari plan quruluşlu, bir-birini təkrarlayan iki məkanın yaradıcı elementlərinə çevrilmişlər. Balaverdi məscidi yeni sosial-iqtisadi formasiyanın və yeni əsrin memarlıq şərhini özündə əks etdirməklə, Qala kəndinin orta əsr məscidlərindən fərqli olan həcm-fəza həlli ilə kəndin şəhərsalma sistemində dövrünün dini memarlıq simasının ilk təcəssümü olmuşdur. Vestibülsüz və portalsız memarlıq-plan quruluşlu məscid, Abşeron tikinti mədəniyyətinin bariz nümunələrindəndir. Hacı Ramazan məscidi – Məhəllə məscidinin tarixi onun fasadına həkk olunmuş yazılı kitabəyə əsasən 1842–1843-cü illərə şamil edilir. Yerli əhali isə məscidin daha qədim tarixə mənsub olduğunu qeyd edir. Memarlıq şərhinə görə Abşeron yarımadasında Mərdəkan kəndindəki Tuba-şahi (XV əsr), Keşlənin XVII əsr, Nardaran kəndinin Hacı-Baxşı (XVII əsr), Bakının Key-Qubad (XV əsr), Şirvanşahların saray məscidinə (XV əsr), Gəncənin qədim Cümə məscidinə (XVII əsr) analoji yaxınlığı bu fikirləri təsdiqləməyə imkan verir. Memarlıq-plan həllinə görə Hacı Ramazan məhəllə məscidi, kvadrat şəkilli quruluşu ilə çox da böyük olmayan həcm-məkan tutumuna malikdir. Daxili məkan, mərkəzdəki dörd dayaq sisteminin köməyi ilə doqquz seksiyaya bölünmüşdür. Məscidin ibadət zalı mərkəzi günbəzli, xaç şəkilli konstruktiv formaya əsaslanır. Bu plan quruluşu Alban-xristian memarlığının təsiri altında yaranmışdır. Dayaq sistemlərinin yaratdığı tağlar, təkcə günbəzin barabanının yükdaşıyıcı elementləri kimi deyil, eləcə də zalın künclərində iki mərtəbəli hücrələrin yaradıcısı kimi fəaliyyət göstərirlər. Künclərdəki hücrələr konstruktiv həllinə görə xüsusi maraq kəsb edir. İkinci mərtəbə ilə əlaqə divarın içindəki pilləkən qəfəsəsi ilə yaradılır. Belə pilləkən qəfəsəsi, məscidə girişin sağ tərəfində, azana çağırış məqsədilə dama çıxmaq üçün nəzərdə tutulub. Divarın dərinliyində pilləkən qəfəsəsinin həlli, Abşeronun, eləcə də Qala kəndinin dini tikililərinə və müdafiə qalalarına xas olan konstruktiv elementdir. İnteryerin vacib elementlərindən olan mehrab, məscidin cənub divarında, oxvari forması ilə diqqəti cəlb edir. Müəyyən qədər mürəkkəb, lakin kompakt memarlıq-plan quruluşuna malik məscidin fasadının həlli portalsız, oxvari tağ şəkilli kiçik qapı və düzbucaqlı pəncərələrlə yadda qalır. Girişin insan miqyasından kiçik olması, yəqin ki, Allahın məbədinə hörmət əlaməti olaraq əyilərək girmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Məscidin interyeri konstruktiv yükün daşıyıcısı, tağ-tavan sisteminə minnətdar olaraq estetik zənginlik əldə etmişdir. Hacı Ramazan məscidinin memarlıq-plan həllinə Mərdəkandakı Tuba-Şahi məscidinin təsiri hiss olunur. Lakin Tuba-Şahi məscidindən fərqli olaraq, fasadın portalsız həlli, yeni motiv və elementlər, Mərdəkan məscidinin kəndin baş məscidi, Hacı Ramazan məscidinin isə məhəlli xarakter daşımasından və yeni əsrin tikinti texnikasından irəli gəlir. Tərəkəmə məscidi – kəndin şimal hissəsində yerləşən eyni adlı məhəllənin yeganə monumental tikilisidir. Plan kompozisiyası "T" şəkilli məscidin tarixi XVII-XVIII əsrlərlə bağlanır. Tikinti tarixinə görə Cümə məscidindən sonra inşa edilməklə, bu məhəlli məscid kəndin ən qədim dini tikilisi kimi qəbul oluna bilər. Kompozisiya həllinə görə iki zallı və ya iki kameralı olan Tərəkəmə məscidinin tikintisinin müxtəlif dövrlərdə iki mərhələdə aparıldığı müəyyən olunur. İlk mərhələdə oxvari tağ-tavan örtük sistemi ilə məscidin bir kameralı ibadət zalı tikilmiş, zaman ötdükcə həcm-məkan tutumunun genişləndirilməsi nəticəsində, köhnə tikiliyə perpendikulyar ikinci zalın əlavə edilməsi məscidin yeni memarlıq kompozisiyasında fəaliyyətinə rəvac vermişdir. Zalların həcminin kəsişmə oxunda örtük günbəzinin qurulması ilə üfüqi proyeksiyalı tikintiyə şaquli aksentin əlavə olunması, tamamlanmış memarlıq simasına nail olmaq demək idi. Tərəkəmə məscidi yerin qərb-cənub cəhətləri üzrə yerləşməklə portalsız, sadə girişə malikdir. Giriş hər iki kameradan nəzərdə tutulub. Mehrab interyer kimi dekorsuz həll olunmuş və məscid, daş şəbəkəli bir-neçə kiçik pəncərədən işıqlandırılır. İnteryerdə günbəz barabanının, tağ-tavan örtüyünün yaratdığı genişlik, sağ və sol qollar ibadət zalına ilk baxışdan rahatlıq bəxş edir. İnteryerdəki kiçik taxçalar ikinci dərəcəli işıqlanma üçün nəzərdə tutulmuşdur. Fasadda yerləşdirilmiş daş navalçalar fasadın zənginləşməsində müəyyən rol oynayır. Minarəsiz Tərəkəmə məscidinin memarlıq kompozisiyasının şaquli aksenti, onun yarımsferik həndəsi formalı günbəzi və binanın yan fasadındakı bir marşlı pilləkən qəfəsəsidir. Namaza çağırış daxildən, divarın içindən və xaricdən məscidin şimal divarına bitişik pilləkənlərin köməyi ilə binanın damından həyata keçirilmişdir. Məscid, kənd ağsaqqallarının verdiyi məlumata görə Hacı Ağahüseyn və Məşədi Məmmədyarovlar tərəfindən tikdirilmişdir. Tərəkəmə məscidinin tam memarlıq kompozisiyasını tapması bir-neçə illər davam etsə də, şəhərsalma sistemində, kəndin şimal qolunda məhəllə sisteminin formalaşmasında ilk rüşeym rolunu məhz bu məscid oynamışdır. Bu tipdə memarlıq-plan quruluşuna malik məscidlər demək olar ki, Abşeronun kəndləri üçün xarakterikdir. Hökməli, Pirşağı, Kürdəxanı, Fatmayı, Corat kimi kəndlərdə analoji plan quruluşlu, lakin həcm-məkan tutumuna görə fərqli dini məbədlərə rast gəlinir. 1911-ci il məscidi- Tərəkəmə məhəlləsində yerləşən "Göy günbəzli məscid" 1911-ci ildə tikilmiş məhəllə məscididir. Məscid bərpa olunmuşdur və dini məqsədlər üçün istifadə edilir. Məscid orta günbəzli tikilişə malikdir. Cənub və qərb tərəfdən məscid meydana baxır. Şərq fasadı əhənglə örtülmüş və bəzədilmişdir. Giriş hissəsi tac şəklindədir. Giriş hissəsinin üzərində ay və 8 uclu ulduz təsvir edilmişdir. Damın üzərində ərəb dilində tikilişinin tarixini 1911-ci ili göstərir. Məhəllə meydanının memarlıq dominantı olan məscid, məhəllə meydanına istiqamətlənməsinə baxmayaraq onun baş fasadı arxadakı kiçik həyətə açılır. Həyətdəki daş tavalar və hovuz məscid tikilisini tamamlayır. Məscidin baş fasadı rustovka daşı ilə üzlənmiş və daşın yaratdığı gözəl işıq-kölgə effektindən bəhrələnmişdir. Giriş qapısının nəzərə çarpdırılması üçün istifadə olunan və portalı əvəz edən pilyastrlar yarımdairəvi tağ şəkilli qapını hər iki tərəfdən haşiyələyir. Pilyastrlar sanki qoşa minarəni xatırlatmaqla baş fasadı ritmik ahənglə şaquli oxlar üzrə kəsir. Daş navalçalar, pəncərələri haşiyələyən rustovkalar, karnizlər, dekorativ detallar kimi fasadın estetik gözəlliyini artırmışdır. İnteryerdən əlavə məscidin baş fasadında qurulan mehrab, onun xaricində ibadət edən insanlarla ünsiyyət yaratmış və kəndin digər məscidlərindən fərqli simasını formalaşdırmışdır. Şıxlar məscidinin əsas şaquli elementi olan yumurtavari günbəzi, onun memarlıq kompozisiyasını öz hündür həcm-fəza tutumu ilə tamamlayır. Məscid bir kameralı ibadət zalından və vestibüldən ibarətdir. Zal kvadrat şəkilli plan quruluşuna malik olmaqla mərkəzi günbəzlidir. İbadət zalı, dörd sütunun köməyi ilə üç nefə bölünmüşdür. Məscidin memarlıq konstruksiyası tağ-tavan sisteminə əsaslanır. Şıxlar məhəllə məscidi Qala kəndinin yeganə nefli məscididir ki, bu da XX əsrin tikinti texnikasının inkişafının təcəssümüdür. İnteryer kompozisiyasında, günbəz barabanından və yan pəncərə açımlarından düşən işıqlanma, sadə mehrab, özünəməxsus kapitellərlə tamamlanan sütunlar yüksək səviyyəli interyer təəssüratı yaradır. Qala kəndində 3 hamam olmuşdur. Bunlar "Şor hamamı", "Qum hamamı", "Bayraməli hamamı" adı ilə tanınan hamamlardırlar. "Şor hamamı" kəndin cənub hissəsində, duz gölünün yaxınlığında yerləşirdi. Oraya göldən su çəkilmişdir. Bu hamamın suyu duzlu olduğundan daha çox müalicəvi məqsəd daşımışdır. Bu su daha çox dəri xəstəlikləri zamanı istifadə olunardı. Hamam dağılmış, lakin özülü bu günə qədər qalmışdır. 2012–2013-cü illərdə aparılmış tədqiqatlar, hamamın XVIII əsrə aid olduğunu sübut etmişdir. Tədqiqat zamanı tapılmış dəmir materialları hamamın XIX və XX əsrlərdə bərpa edildiyini göstərir. Bu hamamlardan yalnız biri bu günə qədər fəliyyət göstərir. Həmin hamam çox vaxt "Cümə hamamı" yaxud da "Bayraməli hamamı" adlanırmış. Giriş hissəsindəki epiqrafik yazıdan məlum olmuşdur ki, hamam 1881-ci ildə Bayraməli adlı şəxs tərəfindən təmir edilmişdir. Demək ehtimal var ki, hamam daha qədim ola bilər. Hamam iki hissədən ibarətdir. Soyunmaq və yuyunmaq yerləri. El hamamlarına gəlmək üçün qadınlar və kişilər üçün ayrıca günlər olardı. Bu hamamdan hal-hazırda Azərbaycan xalqının adətlərindən biri olan "Bəylik hamamı" kimi-el adəti ilə oğul evləndirəndə bəyi hamama gətirmək üçün istifadə olunur. Keçmişdə gəlinləri oğlanın anası, bacısı hamamda görüb bəyənərdilər. Belə bir deyim də var idi: "Qız bəyənəndə onu ya hamamda bəyən, ya da səhər-səhər əl-üzünü yuyanda". Qum hamamı – Bu hamamlardan, "Qum hamamı" daha qədimdir. Təsadüfən bərpaçılar tərəfindən tapılmışdır. Tamamilə zibil və torpaq altında uzun müddət qalmışdır. Təmizlənmə aparıldıqdan sonra məlum olmuşdur ki, hamam XII–XIV əsr memarlıq quruluşuna malikdir. Hamam torpağın altında yerləşdiyindən "Qum hamamı" adlanmışdır. Sanitariya –gigiyena məqsədlərindən əlavə, hamamda istirahət otaqları vardır. Hamamın özünəməxsus xüsusiyyəti, yer səthindən 1,5–2 m aşağı olmasıdır ki, bu da istiliyin saxlanması rolunu oynayır. Bu hamamın arxasında qazanxanası mövcuddur. Divarların içindən və döşəmənin altı ilə saxsı (keramik) borular vasitəsilə hamamı qızdırırlarmış. Hamam soyunmaq otağı və hovuzla yanaşı, 8 otağı özündə birləşdirir. Hamamda olan hovuz əhəng daşından yumru şəkildə yonulmuşdur və soyuq su üçün nəzərdə tutulur. Hər otağın giriş hissəsində ayaqqabı üçün xüsusi taxçalar vardır. Qaynar sudan qorunmaq üçün xüsusi ayaqqabı- başmaq geyinərlərmiş. Hamamda təkcə yuyunmaq üçün yox, dincəlmək üçün də istifadə edilirdi. Burada görüşlər keçirilir, ticarət edilir, nərd oynanılır və çay içirmişlər. Qadınların həyatında hamamlar böyük rol oynamışdır. Onlar hamama azuqə gətirir və bütün günü burada mahnı oxumaqla və söhbət etməklə keçirərmişlər. Otaqların biri mehrab üçün nəzərdə tutulmuşdur. Buradan namaz qılmaq üçün istifadə olunmuşdur. Hətta türk səyyahı Cəlal Əsəd XIX əsrdə qeyd edirdi: "Hamamlar müsəlmanlar üçün məscidlər kimi lazımdır". Avstriya səyahətçisi Q. Vamberi göstərirdi ki, hamamlar bütün müsəlmanlar üçün həm daxili tələbatı ödəmək üçün, həm də dini məqsədlər rolunu oynamışdır. Yuyunmaq üçün otaqlarda hovuz olurmuş. Müsəlman adətinə görə su başqasının bədəninə dəydikdə təmiz su sayılmırmış. İsti və soyuq suyun saxlanması üçün lap arxada kiçik otaqlardan istifadə edilirmiş. Otaqların işıqlandırılması və havanın təmizlənməsi üçün günbəzdən çıxan bacadan istifadə edilirmiş. Qala və Qalalılar. T. Səlimov, F. Abdullayev Unikal Qala kəndi. R. Əliyeva Xarici keçidlər Səda – Qala Dövlət Tarix Etnoqrafiya Qoruğunda Novruz şənliyi keçirilib

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=346982

"Qala" Dövlət Tarix-Etnoqrafya Qoruğu

"Qala" Dövlət tarix-etnoqrafiya qoruğu, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 18 aprel 1988-ci il, 135 saylı qərarı ilə Qala qəsəbəsinin tarixi hissəsində yaradılıb. Qoruğun ərazisi 81.5 ha-dır. Bu ərazidə 266 memarlıq və arxeoloji abidə qorunur. Ən qədim aşkar edilən abidə e.ə III minilliyə aid olan qədim insan yaşayış məskəni olub. Deməli 5 min il ərzində Qala kəndi ərazisində insanlar yaşayıb fəaliyyət göstərmişlər. Qala kəndi ərazisində olan memarlıq abidələri arasında 5 məscid, 3 hamam, yeraltı kəhrizlər, 4 ovdan, qəsrin qalıqları, məqbərə, sərdabələr və yaşayış evləri olmuşdur. Qala: Abşeron yarımadasında Bakı, Sumqayıt və Xırdalan şəhərləri ilə yanaşı, 32 qəsəbə yerləşir. Abşeron rayonunun inzibati ərazisi 1407,5 m². Respublika ərazisinin təqribən 7%-ni əhatə edir. Yarımada 70–80 km məsafədə dənizin icərilərinə uzanır. Ümumiyyətlə ərazisinin uzunluğu 60, eni isə bəzi yerlərdə 30 km-ə catır. Hesab edilir ki, "Abşeron" sözü fars dilindəki "ab" və "şoran" sözlərindən yaranmış və tərcümədə "duzlu su" mənasını verir. Bu ad əvvəllər Xəzər dənizini bildirmək üçün də istifadə edilmişdir. Bütün əhalisi 189.4 min nəfərdir. Şəhər əhalisi 156.9 min nəfər, kənd əhalisi 32.5 min nəfərdir. İqlimi, əsasən, mülayim isti və quru subtropikdir. İl ərzindəki günəş parıltısının miqdarı 2200–2400 saatdır. ən soyuq ayın orta temperaturu baxımından qışın sərtliyi ərazi üçün yumşaq (0; −5 °C), çox yumşaq (2.5–0 °C) və həddən çox yumşaq (5–2.5 °C) şəraitdə keçir. Ölkəmizin ən az yağıntılı (200–400 mm) və ən küləkli ərazilərindəndir. İsti dövrlərdəki (aprel-oktyabr) mümkün buxarlanma 1000 mm tərtibindədir. İyun- sentyabr aylarında quraqlıq keçən günlərin sayı 5–25 gün ətrafında tərəddüd edir. Küləyin orta illik sürəti 4–6 m/san və daha yüksək olur. Göründüyü kimi, ərazi yüksək külək enerjisi potensialına malikdir. Küləklər dördcür olur: xəzri (şimal küləyi), gilavar (cənub küləyi), gündoğuş (şərq), dağ yeli(cənub-qərb) və gicəvar. Gilavar küləyinin istiqaməti bilinməz. O, qısa müddətə əsər və ətrafı toz-torpoğa bürüyər. Yarımadanın iqlimi quru subtropikdir. İllik yağıntının miqdarı isə 200 mm-ə catır. Yarımada axar sulara malik deyil, ümumiyyətlə isə burada su ehtiyatları azdır. Yarımadada təbii meşəlik yoxdur. Abşeronun hər bir kəndinin özünəməxsus tarixi kecmişi, təsərrüfat-məişət həyatı, qiymətli memarlıq abidələri olmuşdur. Diqqətəlayiq kecmişi olan belə yaşayış məntəqələrdən biridə qala kəndidir. Coğrafi mövqeyinə görə Qala Abşeron yarımadasının şimali-şərqində yerləşir. Sahil yaşayış məntəqələrinə nisbətən yayda havası azca isti və quru təsir bağışlayır. Qəsəbənin ərazisi gilli-qara-sərt torpaqlıdır. Qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Qala kəndi Abşeronun cənub-şərqində yerləşir. Qala kəndində olan memarlıq abidələrinin yaranma tarixi XII–XIII əsrlərə aid edilir. Bu dövrə aid olan Qala divarları indiyədək qalmışdır. Bu cür tikililər onu göstərir ki, Qala hələ qədim zamanlarda da canlı mədəni- ticarət mərkəzi olmuşdur. Rusiya imperiyasının əhali yerlərinin siyahısına görə 1873-cü ildə Qalada 431 həyət, 2331 nəfər əhali (1240 kişi, 1031 qadın) olmuşdur. Abşeronda torpaq sahəsi ən böyük olan kənd Qala olmuşdur belə ki, torpaq sahəsi 7009 desitin olmuşdur. Kənd canlı karvan yolu üzərində yerləşmişdir. Qalalıların əsas məşğuliyyəti əkinçilik və maldarlıq olmuşdur. Yerli əhali Qalanı " Taxıl kəndi" adlandırırmış. Çünki, Qalada taxılçılıq daha çox inkişaf etmişdir. Taxıl məhsulları xırmanda döyülürdü. Bu məqsədlə vəldən istifadə edilirdi. Vələ at, yaxud eşşək qoşulurdu. Taxıl məhsullarını üyütmək üçün uzunqulaq, həmçinin at qoşulmuş "quru" dəyirmanlardan istifadə olunurdu. Burada bağçılıqla da məşğul olmuşlar. Bağlarda ən çox əncir, tut, nar, üzüm, heyva, alça (paraxodu), xüsusən də məşhur Şüvəlan alça ağacları var idi. Bakı kəndləri arasında Qala kəndi həm tarixinə, həm də Abşeronun mədəni irsində tutduğu yerinə görə seçilir. Ən maraqlısı da odur ki, paytaxt şəhərə, iri sənaye mərkəzi olan Bakıya yaxın olmasına baxmayaraq, Qala kəndinin infrastrukturu və abidələri vahid kompleks şəklində olduğu kimi qalmaqdadır. Bundan başqa yaşayış mühiti də öz əksini qoruyub saxlamışdır. Qala Abşeronun digər kəndlərindən taxıl ehtiyatının çox olması ilə də tanınırdı. Qalalıların əsas məşğuliyyətlərindən biri də əkinçilik olmuşdur. Yerli əhali Qalanı "Taxıl kəndi" və ya "Taxıl Qələ" də adlandırırmış. Kəndin ərazisində çoxlu taxıl quyuları, taxıl zirzəmiləri və tikili anbarlar vardır. Qala qəsəbəsində həmçinin taxıl və un anbarları ilə yanaşı duz quyuları da vardır. Qala öz bostan məhsulları ilə şöhrət qazanmışdı. Bostan məhsullarından qarpız, qovun, şamama becərilirdi. Öz keyfiyyətinə, şirinliyinə görə Qala ağ qovunu bütün Abşeronda məşhur idi. Kənddə cirə, lobya, noxud, zəfəran, hətta pambıq kimi texniki bitki növü də becərilirdi. Qala kəndinin tarixi çox acınacaqlı olmuşdur. XIX əsrdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmış, bu da əkinçilik və maldarlıq yerlərinin azalmasına gətirib çıxarmışdır. Su azlığı problemi, torpaqların kolxozlaşdırılması, heyvandarlıq və əkinçiliklə məşğul olan əhalinin həyat tərzini çətinləşdirmişdir. Sovet hökumətinin siyasi qayda-qanunlarına əsasən bir neçə yerdə əhalinin torpağı olmasına icazə verilməmiş, yalnız bir yerə qeydiyyata düşüb yaşamağa icazə verildiyindən, eyni zamanda əkin sahələri və mal-qaraya görə olan vergilər onsuz da Qalalıların çətin olan həyat tərzini daha da ağırlaşdırmışdır. Beləcə əhalinin bu yerlərdən köçüb getməsinə səbəb olmuşdur. Xüsusən də bu proses XX əsrin 30–40-cı illərinə qədər davam etmişdir. Qalada onlarla misgər, dulusçu , dərzi, dəmirçi emalatxanaları var idi. Habelə silahsaz, örkəntoxuyan (kişilər), boyaqçılar, xalçaçılar da var idi ki, hansı ki, onları Məhəllələr: Orta əsrlərdə Qala kəndində bir sıra məhəllələr olub. Hər məhəllədə isə ictimai mərkəz kimi, məscidin qarşısında kiçik meydança var idi. Həmin meydançaya ağsaqqallar yığışıb, kənd camaatı ilə söhbətlər aparırmışlar. Qala kəndində məhəllələrdə əhali qonşuluq prinsipi əsasında yaşayırdı. Bu məhəllələrdən Hacı Ramazan, Tərəkəmə, Balaverdi, Çəmbərəkənd qeyd etmək olar. Məhəllələrin adları orada yaşayan ad qazanmış, hörmətli şəxsiyyətlərin adları ilə, də bağlı olardı. Belə şəxslər çox zaman öz nəslini ətrafına yığardı. Nəsli genişlənərək məhəllə şəklinə gələrdi. Məhəllələrin adı orada məskunlaşmış əhalinin əslinə əsasən də adlanardı. Məsələn, Tatlar məhəlləsində əslən tatlar yaşayırdı. Tərəkəmə məhəlləsində isə türk köçəriləri yaşayırdı. Qala kəndi ətrafında ovdanlar, quyular və su üçün hovuz var imiş. Onların çoxu hal-hazırda itmişdir. Sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış, 2 göl birləşmişdir. Əvvəllər əhalinin su təchizatını ödəmək üçün ovdanlardan, su quyularından və "Xaşa-xuna" bağlarından gələn kəhrizlərdən istifadə edilirmiş. Qeyd edək ki, kənddə indiyə qədər su quyularının bir qismindən istifadə olunur. Şor gölü: Kəndin ərazisində əvvəllər 2 göl var idi. Göl orta əsrlərdə kəndin həyatında xüsusi rol oynamışdır. Şirin suyu olan göl "nohur" adlanırdı. Kəhriz quyularından axan suyun qalığı buraya yığılırdı. Onların əsas məşğuliyyəti heyvandarlıq olduğu üçün göldən istifadə sərfəli imiş. Belə ki, göldən yun məhsullarının yuyulması və heyvanların suvarılması üçün istifadə edilirmiş. Uzunömürlülərin dediyinə görə göldə bir dəfəyə 12 min at, 6 min qoyun, 1400 iri buynuzlu heyvan suvarılmağa gətirilirmiş. İngilis səyahətçisi Şupv bu yerlərdə olanda yazırdı ki, "Bakı ətrafında 2 göl var. Bu göllər vasitəsilə təbii iqlimin köməyi ilə əhali buradan duz çıxarırmış." XIX əsrin 30-cu illərində hər yay fəsli Abşeron Şor göllərindən 30000 xalvara yaxın duz yığılarmış. Bu zaman Qala Şorunun uzunluğu 1 verst 125 sajen, çevrəsi isə 3 verst 300 sajen idi. Qala duzu keyfiyyət baxımından digərlərindən ağlığı və aci olmaması ilə fərqlənirdi. Bu duz məişətdə istifadədən əlavə çuvallara doldurularaq karvanlar vasitəsilə aparılır və satılırdı. XIX əsrlərdə bu yerlərdə neft çıxarılmağa başlanmışdır. Neft istehsalı, sənayenin inkişafı ilə əlaqədar sənaye tullantılarının gölə tökülməsi nəticəsində suyun səviyyəsi qalxmış və iki göl birləşmişdir. Duz çıxarılması dayandırılmışdır. Gölə yaxın yerdə "Tocuqla" adlanan meydan varmış. Həmin yerə kəndin əhalisi toplaşar, mərasimlər, bayramlar keçirərdilər. Duz ilə əlaqədar vaxtı ilə yerli əhali arasında belə bir əfsanə yayılmışdır ki, güya yerli xan qazanc məqsədilə şoru icarəyə vermək məqsədinə düşür. Lakin bu zaman birdən şorun üstünü qan ləkəsi örtür. Bunu görən xan öz niyyətindən əl cəkir. Ona görədə camaat əvvəlki kimi hec bir ödənc vermədən həmin duzdan istifadə edir. Ovdanlar: Kənddə 4 ovdan və içməli su quyuları indiyə kimi qalmaqdadır Abşeronun yarımsəhra iqlim zolağında yerləşməsi, daima əhalinin suya olan tələbatında çətinliklər yaratmışdır. Əkinçilik və maldarlıqda, eləcə də məişətdə olan su ehtiyaclarını ödəmək üçün əhali yaxındakı su mənbələrindən yaşayış məntəqələrinə kəhriz sistemi ilə su çəkir və ya Abşerona xas olan ovdan və quyulardan istifadə edirdilər. Abşeron yarımadasının bütün yaşayış məskənlərinə xas olan kəhriz və ovdanlar Qala kəndi üçün də səciyyəvi hal almışdır. Qala kəndinin təbii su mənbəyi olan "Şor" gölün sahilində yerləşməsinə baxmayaraq, tarixən burada 6 ovdan, 8 içməli sulu el quyusu və kəhriz sistemi mövcud olmuşdur. Gölün suyunun çox şor olması, əhalini XIX əsrin əvvəllərində Qurat bağlarından, Xəşəxuna bağlarının 150–200 metrlik şimal tərəfindən kəhriz çəkməyə vadar etmişdir.(13) Qala kəhriz sistemində hər 50 metr məsafədə olmaqla cəmi 17 quyu qazılmışdır. Bu quyuların suyu yeraltı saxsı borularla, yerin relyefi nəzərə alınmaqla su hövzələrinə toplanaraq (belə su hövzəsi cəmi 10 ədəd olmuşdur.)istifadə olunmuşdur. Qeyd etmək istərdim ki, həmin kəhrizin nişanələri hələ də qalmaqdadır. Kənddə mülki şəxslər tərəfindən qazılmış 8 el quyusunun bəzilərindən indii də istifadə olunur. Kənddə su yalnız "Şor" gölün sahilindən çıxdığı üçün, sahil boyu müxtəlif şəxslərə məxsus quyular səpələnmişdir. "Leyla bulağı", "Qafur quyusu", "Hacısəlim quyusu", "Balakişi quyusu", "Kəbləpaşa quyusu", "Mürşüd quyusu", "Əlisəttar quyusu", "Orucqulu quyusu" xalq arasında "el quyusu", "camaaat quyusu", "kənd quyusu" kimi tanınırdı. Bu quyuların bəziləri isə "savab" məqsədilə qazılaraq (Leyla bulağı) əhaliyə paylanardı. Quyulardan su çıxarılmasında dolamaçarx və yel dəyirmanları, dartma, mancanaq, dolbağara üsullarından istifadə olunurdu. Qala kəndində, əhalinin verdiyi məlumata görə, 6 ovdan fəaliyyət göstərmişdir. Lakin hal-hazırda bu ovdanların 4-ü qeydə alınmışdır. Ovdanların üçü "Şor" gölün sahilində, biri isə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir."Ovdan" sözü əslində el arasında işlənən "Oudan" sözündən götürülmüşdür."Ou"-su, "dan"-işarə, göstərmək deməkdir. Deməli, oudan suyun olduğu yeri göstərmək, işarə etmək mənası daşıyır. Ovdanlar, su qorunan hövzələr, maraqlı hidrotexniki qurğular kimi, unikal memarlıq və konstruktiv həlli nöqteyi-nəzərindən memarlıq abidələri sırasına daxil edilmişlər. Özlərinin çox da böyük olmayan həcm-məkan tutumu ilə ovdanlar, sanki Abşeron landşaftına hopmaqla onun ayrılmaz hissəsinə çevrilmişlər. Kəndin bu su qurğuları, əsasən yeraltı qrunt sularının yığılması nəticəsində ərsəyə gətirilmişdir. Ən qədim ovdan XVII əsrdə, Şah Abbas dövründə qəbiristanlıq ərazisində tikilmişdir. Ovdanın epiqrafik yazıları qiymətli abidə kimi "Şirvanşahlar" saray qoruğunda mühafizə edilir. Epiqrafik yazının ərəbcədən tərcüməsi belədir: "Bu dövr ədalətli şah, yer üzündə böyük Allahın kölgəsi Şah Abbas Səfəvinin hakimiyyətinə aiddir. Allah onun hakimiyyətini daimi etsin. Bu ovdan kəndxuda Nurməhəmməd oğlu Fuladın əmri- miladi ilə 1665-ci ildə tikilmişdir." Ovdanın yerüstü hissəsi, Abşeron memarlıq ənənələrinə uyğun olaraq, girişi baş tağla qeyd olunmuşdur. Yarım dairəvi baş tağın üstündə kitabə həkk olunmuşdur. Ağ əhəngdaşından tikilmiş ovdanın yerüstü hissəsi üfüqi sıralarla hörülmüşdür. Girişdən yeraltı su hövzəsinə kimi 17 pilləkən düşür. Pilləkən qəfəsəsi daş bloklarla tağ örtük konstruksiyası vasitəsilə örtülmüşdür. Birmarşlı pilləkənlər düzbucaq plan quruluşlu ovdana düşür. Ətraf üfüqi proyeksiyalı daşlar arasında, Qala kəndinin çılpaq, yeknəsaq landşaftında, qədim ovdan, yaxınlıqdakı "Məhəmməd türbəsi" ilə birlikdə monumental tikinti təəssüratını yaradır. Digər 3 ovdan-- "Dünyamalı ovdanı", "Kərbəlayı Süleyman ovdanı" və "Məşədi Süleyman ovdanı" qeyd olunduğu kimi "Şor" gölün sahilində ovdanlar sistemini yaratmışlar. Ovdanlardan biri XVIII, daha ikisi isə XIX əsrlərə aid edilir. Hər üç ovdan unikal memarlıq ansamblı kimi cənuba istiqamətlənmişdir. Vaxtikən maraqlı kompozisiya həlli ilə seçilən bu hidrotexniki qurğular, hal-hazırda dağıntılara çevrilmiş, onların mühafizəsini təmin etmək, su mənbəyini qorumaq məqsədilə, qoruq idarəsinin təşəbbüsü ilə onların girişləri abidələrin bərpasına xitam verilənə kimi qapanmışdır. Quyu və ovdanlar kəndin tanınmış peşə sahibləri olan kənkanlar tərəfindən qazılmışlar. Onların bəziləri uzun illərin təcrübəsindən, neçə metr dərinlikdə hansı sahənin suyunun şirin, yaxud şor olduğunu belə dəqiq müəyyənləşdirə bilirdi. Ümumiyyətlə, vaxtilə Qalada öz sənətinin bütün incəliklərinə bələd olan sənət, peşə adamları; misgərlər, colaylar, dərzilər, dəmirçilər, tikinti ustaları yaşamışlar. Dülgər Kərbəlayı Umudəli, Əbdüləli, bənnalar Usta Qədim, Məşədi Dərgah, Yarəhməd, Daşdəmir, Əlivahab, cuna ustaları; Colay Həzrətqulu, Hacı Zeynal mahalda öz işləri ilə şöhrət qazanmışlar. Bir məhəllə digər məhəllə ilə qohum olmağa meyilli olmazdı. Qız köçürüb oğul evləndirəndə seçdikləri gənclər öz məhəllələrindən olardı. Sonralar artıq məhəllələr arasında qohumluq yaranmağa başladı. Təbii ki, bu gənclərin öz arzu və istəkləri əsasında baş verirdi. Məhəllələrdən uşaqlar toplaşar və məhəllər arasında oyunlar, yarışlar keçirilərdi. Bayramlarda isə gənclər arasında yarışlar təşkil olunardı. Bəzi məhəllələr sənətkarlıqla bağlı olardı (məsələn: dulusçular, dəmirçilər və s.). Belə məhəllələr də qohumluq əsasında yaradılardı. Lakin sənət nəsildən-nəsilə keçdiyi üçün belə məhəllədə yalnız sənətkarlıq geniş yayılardı və məhəllə el arasında sənət növünə görə adlandırılardı. Burada kı abidələrə diqqət yetirsək görərik ki, tikililər küləyin istiqamətini nəzərə alınmaqla inşa edilmişdir. Axı Abşeron ümumiyyətlə, Bakı küləklər diyarıdır. Məşhur Azərbaycan səyyah coğrafiyaşünası Zeynalabidin Şirvani XYIII əsrin sonlarında belə yazırdı ("Büstanüsəyyahə" adlı kitabında): "…İqliminə görə Badukubə deyilir, ona görə ki, çox vaxt o torpaqdan külək əskik olmur. Bəzən elə əsir ki, oranın heyvanat və imarətinə zərər dəyir." XIX əsrin II yarısından etibarən həm Bakı şəhərinin, həm də bütövlükdə Abşeronun əhalisi təbii miqrasiya yolu ilə sürətlə artmışdır. Yarımadada boz torpaqlar və dənizsahili qumsallıqlar yayılmışdır. Təbii-coğrafi mühiti Xəzər dənizi ilə bilavasitə əlaqədar olan Abşeron arxipelaqlarına (Pirallahı, Çilov, Qum adası, Gil adası, Daşlı adası və s.) malikdir. Yarımadada zəngin yeraltı sərvətlər xüsusilə də neft boldur. Yarımadanın məşhur təbii sərvətləri və tarixi irsi hələ uzun illərdən bəri Avropa və Asiya səyyahlarını özünə cəlb etmişdir. "Qala" Dövlət tarix-etnoqrafiya qoruğunun xalqımızın tarixi, milli və mədəni dəyərlərinin mühafizə edilməsi, bərpası, həmçinin onların təbliği sahəsində əhəmiyyəti böyükdür. Yəni Qala qəsəbəsinin tarixi hissəsində- "Qala" Dövlət tarix- etnoqrafiya qoruğu ərazisində olan elmi, tarixi, bədii əhəmiyyət daşıyan bütün tarix və mədəniyyət abidələri dövlət tərəfindən qorunur.onun məşhurluğu hətta ətraf kəndlərə də yayılmışdı. Həyət: Qala kəndi faktiki olaraq kiçik şəhər kimi olub, əhalisinin böyük hissəsi kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmasına baxmayaraq, kəndin daxilində əkin sahələri və bağlar olmayıb. Bütün əkin sahələri kənddən kənarda olmuşdur. Qəsəbənin yaşayış evləri üçün kiçik bağlı həyətlər xarakterikdir. Bu həyətlərdə əsasən bir neçə ağac əkilərdi. Xüsusilə tut və püstə ağacı əkmək demək olar ki, ənənəvi hal idi. Qaydaya görə hər həyətdə daş hovuz da olardı. Bu hovuzlar bəzən yumru, bəzən də kvadrat şəkilli olarmuş. Həyətlərdə su quyusu, taxıl üçün zirzəmi və duz üçün quyu da olub. Artizan su quyusu Qala üçün səciyyəvi olan su mənbələrindən biridir. Quyunun ətrafındakı daşlarda yarıqlar da var, bu səhəng qoymaq üçün xüsusi yerlərdir. Həm də bu daşda su qalıb iy verməsin deyə, axar yerləri də var. Quyunun içinə düşmək üçün ayaq yerləri də var. Quyularla yanaşı, kənddə ovdanlar və yeraltı kəhriz sistemi də olub. İçməli su məsələsi Qalada çətin olub. Quyuların əsas hissəsi ancaq Şor gölün ətrafında yerləşib. Kəndin şərq (yuxarı) hissəsinə getdikcə suyun tərkibi tam dəyişir, həmin sudan istifadə isə mümkün deyil. Ev: Bildiyimiz kimi, Abşeron qumluq və susuzluq olan bir yerdir. Ağac məhsullarının qıtlığından Abşeronda tikinti materialları üçün əhəng daşından istifadə edilirmiş. Evlərin tikilişində daşların üstünlük təşkil etməsi, tağ və gümbəzli evlərin yaranmasında müəyyən rol oynamışdır. Qala kəndində olan evlərin əksəriyyətinin tavanları tağ formasındadır. Yəni həmin konstruksiya bütövlükdə tağın mərkəzində yerləşən qıfıl daşın üzərində qurulub. Bu tağ trapesiya şəklindədir. Həmin daşlar gil vasitəsilə tikilmişdir. Evlərin damı üst hissədən gillə çəkilir, su gillərin üstündən navalçalar vasitəsilə süzülür. Hər mənzilin qarşısında mütləq 80sm-1m hündürlüyündə səki olur. Qalanın özündə yaşayış evləri iki, bəzi hallarda isə üç otaqdan ibarət olub. Şərti olaraq otağın birini təsərrüfat hissəsi adlandırmaq olar. Digər bir hissə isə qonaq, yaxud yataq otağı kimi istifadə olunur. Üçotaqlı evlərdə otaqlardan biri mətbəx, ikisi qonaq və yataq otağı kimi istifadə olunurdu. Ümumiyyətlə, üçotaqlı evlər ailənin maddi, sosial vəziyyəti və uşaqların sayının çox olması ilə əlaqədar tikilirdi. Təsərrüfat yönümlü otaqda, həm mətbəx, həm də təsərrüfat işləri görülürdü. Mətbəx hissəni, qonaq otağından ayırırmaq üçün, evlərdə tağ tikilirdi. Adətən mətbəx hissədə təndir, ocaq və "suaxan" yerləşir. Ən maraqlı memarlıq abidəsi "suaxan" adlanan yerdir. "Suaxan" adlanan yerdə, evli insanlar qüsl vermək, namaz qılmamışdan əvvəl dəstəmaz (pak olmaq üçün)almaq üçün istifadə edirmişlər. Bu da onu göstərir ki, Azərbaycan xalqı ta qədim dövrlərdən öz yaşayış tərzinə böyük diqqət ayırmış, sanitar-gigiyenik normalara vaxtlı-vaxtında riayət etmişlər. Mətbəxin içərisində gildən təndir olurmuş. Evlər plan quruluşuna görə elə inşa edilmişdir ki, mətbəx hissədə xörək hazırlayanda, həm ocağın, həm də təndirin tüstüsü onların üzərində yerləşən xüsusi baca(dobla) vasitəsilə çıxırmış. Otaqların qızdırılması üçün kürsüdən, yaxud buxaradan istifadə edilirmiş. Otağın bir hissəsində mərkəzdə kürsü üçün yer ayrılırmış, ora manqal qoyurmuşlar, içərisinə qızmar kömür tökülürmüş və onun vasitəsilə də otaqlar qızdırılırmış. Kürsü qızdırılan zaman yaranan tüstünü evdən uzaqlaşdırmaq üçün dam örtüyündə kiçik bir boşluq-baca qoyulurdu. Otaqların döşəməsi torpaq, bəzən də gillə örtülərmiş. Divarlarda müxtəlif ölçülərdə taxçalar düzəldilərmiş. "Cumaxatan" deyilən yerdə sandıq və üzərində yorğan-döşək qoyurlarmış. Divarın hündür hissəsində özünəməxsus xüsusiyyətə malik taxça tikilər və bura müqəddəs kitab- "Quran" yaxud "çıraq" qoyulurdu. 1,8–2m hündürlüyündə ləmə düzəldilirmiş. Ləməyə qab-qacaq düzərdilər və bu da evin gözəlləşməsinə xidmət edərdi. Sənətkarlıq Qala kəndində bir sıra sənət sahələri inkişaf etmişdi. Qala xalçaçıları, dəmirçiləri, dulusçuları, bənnaları, dülgərləri, silahsazları ilə məşhur idi. Qalalılar üçün ənənəvi təsərrüfat sahələrindən biri həmişə heyvandarlıq, xüsusilə də qoyunçuluq olmuşdur. Qala cins qoyunu öz keyfiyyətinə görə məşhur idi. Bu cinsdən olan qoyunlar 80–90 kq ət verirmiş. Hətta onların quyruğunun ağırlığı 15–20 kq olub. Bəzən quyruq o qədər ağır olurmuş ki, heyvan yatıb dura bilmədiyindən hərəkətdən qalırmış. Buna görə də ağır quyruqlu heyvan üçün iki çarxlı yeşikvarı xüsusi sürüyücü araba hazırlayıb, hərəkət zamanı quyruğu onun içinə salırmışlar. Bütün bu cəhətlərinə görə Qala qoyunu Abşeronda həmişə ən yüksək qiymətləndirilmişdir. Samanlıqlar: Samanlıqlar evlərə bitişik inşa edilməklə yanaşı evlərdən kənar həyətdə də inşa edilirdi. Ümumiyyətlə, samanlıqlar sonralar həyətdən kənarda inşa edilmişdir. Əslində samanlıqların bir hissəsi yerin altında olmaqla iki hissəli inşa edilirdi. Aşağı enmək üçün pilləkənlər qoyulurdu. Dam örtüyü daşların səliqə ilə yığılmasından ibarət olurdu. Daşların arasına gil çəkilirdi. Dam örtüyündəki qoyulmuş oyuq isə havanın dövr etməsi üçün idi. Belə tikililərin ilkin nümunələrində daşların arasında gil örtüyü olmamışdır. Deməli, əcdadlarımız həndəsi baxımdan bu tikililərin inşasını mükəmməl düşünməyə qadir olmuşlar. Yuxarı hissəni daha çox "zəvərdər" adlanan böyük daşlar saxlayır. Divarda heyvanı yemləmək üçün yer ayrılarmş. Divarda kiçik oyuqlar da olur, bunlar isə heyvan bağlamaq üçün nəzərdə tutulub. Deməli, bu samanlıqdan çox ailəyə məxsus heyvanı saxlamaq üçün yer olmuşdur. D. A. Axundov Eneolit və tunc dövrünə aid edilən evlər haqqında bele yazır ". Yaşayış məskəni əsasən gümbəzli, dairəvi tikilililərdən ibarətdir. Yaşayış evinin yuxarı hissəsində dəliklə mövcud idi. Dəliklər əsasən otaqın işıqlandırılması və tüstünün cıxması üçün nəzərdə tutlurdu. Ehtimalda varki həmən evlərdə pəncərələrdə mövcud olmuşdur. R. Göyüşov öz kitabında bu yaşayış məskənlərinin təhlilini yazır: "Ümumi sahəsi 0.5 h dan bir qədər çox olan oval formalı bu abidədə iki mədəni təbəqə üzə çıxarılmışdır. Onun I alt təbəqəsi Eneolit, II təbəqəsi isə son Tunc dövrünə aiddir. Eneolit dövrü təbəqəsinin qalınlığı 1.5 m-dir. Bu təbəqədə sahəsi 400 kv-ə yaxın dairəvi yaşayış binası və xeyli təsərrüfat tikililəri aşkar olunmuşdur. Bunlar müxtəlif ölçülü (50–55x22–25x8;26x16x9 sm) ciy kərpiclə tikilmışdır. Bir-birinə gil məhlulla bərkidilmiş, kərpic hörüklərinin diametri 3 m-ə catır. Onlar yarımformal formada (0.5x0.5m ölçüdə) düzəldilmişdir. Alimlərin bu fikri bizə Azərbaycan ərazisində eneolit və tunc dörlərində mövcud olan evlərin dairəvi və dəlikli olmasını deyir. Belə bir tikili formasına Qala qəsəbəsində mövcud olub, bu günə kimi bizə qaranlıq qalıb, samanlıq kimi tanınan tikililərə rast gəlmək olar. Onlar hansı dövrə aid edilməsini və hansı məqsədlə tikiliməsini qətiliklə demək üçün isə orada arxeoloji qazıntılara ehtiyac duyulur. Qala kəndin qəbiristanlıq ərazisində, tikinti texnikası Şirvan-Abşeron memarlıq üslubuna xas olan iki türbə yerləşmişdir. Ümumilkdə türbə anlayışı İslam təliminə ziddir və İslam ölkələrində türbə tikintisinin çox geniş yayılması, başlıca olaraq əsgi türk gələnəklərinin bu regionun xatirə memarlığına yönəldici təsir göstərməsi ilə bağlıdır. Bir qrup alim (M. Van – Beşem, E. Dits, N. Baçinski, O. Aslanapa) türbələrin türk mənşəli olmasını təsdiq edərək, onların yaranmasını köçəri çadırının, yaxud köçəri xalqların başçılarının iri çadırlarının monumental memarlıqda yamsılanması ilə bağlayırlar. Q. A. Puqaçenkovanın fikrinə görə bu türbələr "ideyaca Orta Asiyanın və Qafqazın türk xalqlarının qədim kurqanabənzər dəfn tikintilərinə bağlıdır." Bu xatirə tikililərinin türkcə orijinal adı – türbət sözünün də anlamı "duran (daimi) ev" deməkdir. ("Tu / u / r" – duran – dayanan, "bet / d" – bina, xatirə binası, ev) İstər şərq, istərsə də qərb səyyahları türk ellərinin kurqanabənzər çadırabənzər qəbirüstü tikililəri haqqında məlumatlar vermişlər. Onlardan İbn Fədlanın X yüzilin başlanğıcında Qərbi Türküstanda yaşayan oğuz türklərinin dəfn mərasimi haqqında olan məlumatıdır. O yazmışdı: "Əgər onlardan adam ölübsə, onun üçün evəbənzər, böyük bir qəbir qazırlar…Sonra onu həmin evə qoyurlar, üstünü tirlərlə örtürlər, onun üstündə isə gildən yurtabənzər tikili ucaldırlar." Qala kəndində yerləşən türbələrdən biri "Məhəmməd imarəti" adı ilə tanınan türbədir ki, 1624–1625-ci illərdə inşa olunmuşdur. Bunu girişin üstündə, arxitravın altındakı epiqrafik yazıda oxumaq olur. Ərəb əlifbasının nəsx xətti ilə yazılmış kitabədə qeyd olunur: "Bu binanı məğlubedilməz Şah-Abbas Heydərin və əl-Hüseyn Hacı Məhəmməd əl-Kəlainin hakimiyyəti günlərində h.q. tarixi ilə 1034-cü ildə (1624–25-ci illər) tikməyi əmr etmişdir." Türbə ağ əhəng daşından tikilməklə üzlük daşla örtülmüşdür. Tikintidə iri sal daşlardan istifadə olunmuşdur. Türbənin həcm kompozisiyası iki hissədən—kvadrat plan quruluşlu əsas üzərində ucaldılmış aşağı və onun örtüyünü yaradan yuxarı, yarımdairəvi gümbəzdən ibarətdir. Türbə karnizlə tamamlanır. Naturadan tədqiqat zamanı, türbə içərisində heç bir qəbir aşkar olunmamışdır. Qəbrin nə vaxtsa yer üzündən silindiyi güman edilsə də, yerli əhali onun mövcudluğunu ümumiyyətlə təsdiq etmir. Lakin tarix təsdiqləyirki, insanlar ölməmişdən öncə özlərinə türbə tikdirmişlər. məs; XIV əsrdə Əmir Teymur deyirdi ki, "xoşbəxt o kəsdir ki, içərisinə girməzdən öncə özünə türbə hazırlayır." XII yüzildə Böyük Səlcuq Sultanı Səncər sağ ikən paytaxtı Mərvdə özünə əzəmətli bir türbə tikdirir və onu "gələcək yaşayışın evi" adlandırır. Elxani hökmdarlarından Qazan xan XIII yüzilin sonunda Təbrizdə, Olcaytu xan isə Sultaniyyədə öncədən özləri üçün azman türbələr ucaltmışlar. İkinci türbənin XVIII əsrdə tikildiyi fərz olunur. Türbənin kimə məxsus olması haqda heç bir məlumat yoxdur. Maraqlı plan quruluşuna malik olan bu memarlıq abidəsi iki mərtəbədə öz həllini tapmışdır. 24 m². sahəsi olan I mərtəbədəki otaq sanki türbənin pyedestalı rolunu oynayır. Tağ-tavan sistemi ilə örtülmüş otaq, yer səviyyəsindən nisbətən aşağı səviyyədə tikilmişdir. Pəncərəsiz yerləşkə kiçik qapı açımı və navalçası ilə yadda qalır. Otağın üstündə, ikinci mərtəbənin mərkəzi hissəsində kvadrat əsaslı türbə yerləşir. Türbənin interyerində şimal və şərq istiqamətə açılmış pəncərələr, qərb divardakı kiçik taxça diqqəti cəlb edir. Türbə yarım sferik formalı gümbəzlə örtülmüşdür. Şərq istiqamətdəki pəncərə, I mərtəbədəki qapı açımı ilə bir ox üzərində həllini tapmışdır. Türbənin iki mərtəbədə həlli çox güman ki, burada dəfn olunmuş müqəddəs şəxsdən mətləb istəmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. İslam memarlığı geniş bir ərazini – şərqdən qərbə kimi Ərəbistan yarımadasından Atlantik okeanına və Avropaya kimi olan bir məkan boşluğunu doldurur. Onun belə böyük bir arealda yayılması müəyyən fasilələrlə, təxminən 1200 il əvvəl başlamaqla davam etmişdir. Azərbaycanın İslam memarlığı üslubu Orta Asiyanın, Misirin, Suriyanın, Avropanın xarakterik üslublarından fərqlənir. Belə ki, İslam memarlığında vahid kanonlar yoxdur, o daima regionun və dövrün sosial-iqtisadi inkişafı ilə vəhdətdə mövcud olmuşdur. Dini memarlıq Azərbaycanın bütün şəhər və kəndlərində olduğu kimi, Abşeron yarımadasınında yaşayış məskənlərində VIII əsrdən bəri şəhərsalma sisteminin formalaşmasında başlıca amillərdən biri olmuşdur. Məscidlərin köməyi ilə Abşeron kəndlərində dini etiqadları müəyyən etmək olar. Azərbaycanın Sovet hökumətinin tərkibində olduğu zaman, 1805-ci ildə rus memarı Lastrov tərəfindən ilk məscid layihələri tərtib edilmişdir. Lakin Şərq memarlıq üslubuna uyğun olmadığına görə dini idarələr tərəfindən bu layihələr qəbul edilməmişdir. Hal-Hazırda Qala kəndində müxtəlif vaxtlarda tikilmiş 5 məscid mövcuddur. Cümə məscdi – Qalada olan məscidlərdən biri "Cümə məscidi"dir, hansı ki, Hacı Ramazan məhəlləsində yerləşir. Kəndin əsas dini tikilisi kimi əlverişli relyefdə yerləşməklə, həcm-məkan həllinə görə müdafiə qalasının memarlıq–plan qruluşuna uyğunlaşdırılmış, ətraf şəhərsalma strukturunda dini mərkəzə çevrilmişdir. Cümə məscidi Qala divarlarının şimal-qərb hissəsində, künc mövqe tutmaqla onun həcmini iki istiqamətdə kəsir. Məscidin inşa tarixi XVII əsrə aid edilir. Lakin bu məscid üzərində bu əsrdə bərpa işləri aparıldığına görə onun tarixini daha qədim hesab etmək olar. Maraqlı fakt odur ki, məscid nə vaxtsa müdafiə qalası ilə bir kompleks təşkil etmişdir. Bu dini məbədin bir neçə mərhələdə tikilmə versiyası irəli sürülür. Tikintinin şərqdən başlanan qolu tikinti texnikası nöqteyi nəzərindən ən qədim hissə hesab olunur. Qala divarları üzərində ucaldılmış məscidin şimal divarı bunu bir daha sübut edir. Birinci məscid tikilisinin altında, arxeoloji qazıntılar zamanı dirəvi stolu xatırladan 12 taxçalı, oval şəkilli yeraltı kamera aşkar olunmuşdur. (bu yəqin ki, gizli ibadətlər üçün nəzərdə tutlmuşdur.) Məscidin döşəməsindəki sal daşı kameraya giriş qapısını əvəz edir. Düzbucaqlı plan quruluşuna və günbəz konstruksiyalı örtüyə malik olan məscidin ikinci hissəsi, birinci məscidin davamı kimi uzanaraq əhalinin artımını nəzərə alaraq böyüdülmüş və cənuba istiqamətlənmiş, tikintisi XIX əsr əsas aid edilən məscidin üçüncü tikilişi ilə birləşir. Hər üç tikilinin tikintisi texnikası bir birindən fərqlənir. Hər iki mərhələdə bir kameralı ibadət məkanı, üfüqi istiqamətdə həlli ilə, memarlıq konstruksiyası baxımından oxvari tağ-tavan örtük sistemi ilə diqqəti cəlb edir. Ona perpendikulyar ikinci üfüqi kameranın həlli və bu iki zalın mərkəzi oxlarının kəsişməsində çox da hündür olmayan günbəz konstruksiyası məscidin monumental bədii-memarlıq simasını tamamlamışdır. Cümə məscidinə giriş iki istiqamətdən, həm köhnə, həm də sonuncu tikilidən həll olunmuşdur. Hər iki giriş portalsız və dekorativ motivlərdən istifadə olunmadan sadə həllini tapmışdır. Girişin ikili həlli, məscidin "əndərun" və "birun" hissələrinə bölünməsi ilə izah olunur. Cümə məscidinin interyer kompozisiyası sadə həlli ilə yadda qalır. Məkkənin istiqamətini göstərən mehraba məscidin hər iki qolunda – köhnə və yeni tikilidə rast gəlinir. İnteryerdəki dekorativ bəzəklərin kasadlığı mehraba da siraət etmişdir. Təbii işıqlanma yalnız məscidin günbəzi vasitəsilə həyata keçirilir. Divardakı kiçik taxçalar ikinci dərəcəli işıqlanma üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qala kəndinin Cümə məscidinin memarlıq-plan həlli Azərbaycanın, eləcə də Abşeronun dini memarlığında az təsadüf olunan memarlıq tipidir. Abşeronun Bilgəh kəndindəki Abdin (XIV əsr), Zirə kəndindəki Heybət-Əli məscidləri, (1878–79, 1839–40-cı illər) "L" şəkilli plan quruluşları ilə Qalanın Cümə məscidinin analoqları sayıla bilər. Lakin analoji məscidlərin baş fasadının frontal istiqamətdə həlli, onların memarlıq kompozisiyasını Qala Cümə məscidindən fərqləndirir. Balaverdi məscidi – Qala kəndinin şərq ərazi tutumunda Balaverdi məhəlləsinin ictimai-ibadət tikilisidir. İnşa tarixi 1864-cü ilə təsadüf edən məscidin, Kərbəlayı Süleyman tərəfindən tikdirildiyi məlumatlandırılır. Giriş qapısının üstünə oturdulmuş epiqrafik daş kitabə, Balaverdi adlı imkanlı şəxsin məscidi bərpa etdirdikdən sonra hörülmüş və dini məbəd o zamandan bəri "Balaverdi məscidi" adını almışdır. Məscid kəndin baş arterial küçəsi – Qala küçəsinin sağ "qolunda", alçaq, dublalı evlərlə təzadda, həcm-məkan həlli ilə uzaq məsafədən seçilir. Bütün dörd fasadı ilə məhəllə meydanında mərkəzi mövqe tutması, məhəllə məscidinin məkan mühitində memarlıq mahiyyətini əsas faktor kimi qeyd edir. Eninə uzanan baş fasad assimetrik həll olunmuşdur. Giriş qapısı ilə eyni hündürlükdə açılmış üç pəncərə, məscidin daxili plan quruluşuna uyğun yerləşdirilmişdir. Girişi nəzərə çatdırmaq məqsədilə, qapı portalı əvəz edəcək çərçivə ilə əhatə olunmuşdur. Tikintinin tarixindən məlumat verən daş kitabə, çərçivənin içində yerləşdirilmiş, lakin təəssüflər olsun ki, bu kitabə indi yerində yoxdur. Fasad yuxarıdan karnizlə əhatələnmişdir. Qala kəndinin digər məhəllə məscidlərindən memarlıq şərhi və həcm kompozisiyası ilə seçilən Balaverdi məscidinin günbəzi, hündürlüyü və fasadın dominant elementi kimi məscidin bütün plastik xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirir. Məhəllə məscidinin mərkəzi günbəz konstruksiyalı ibadət zalı bir kameralı olmaqla, daxili məkan həlli ilə diqqəti cəlb edir. Örtük konstruksiyasının və günbəzin barabanının yükünü daşıyan tağlar, interyer kompozisiyasında tağ-tavan sisteminin yaratdığı xaçvari plan quruluşlu, bir-birini təkrarlayan iki məkanın yaradıcı elementlərinə çevrilmişlər. Balaverdi məscidi yeni sosial-iqtisadi formasiyanın və yeni əsrin memarlıq şərhini özündə əks etdirməklə, Qala kəndinin orta əsr məscidlərindən fərqli olan həcm-fəza həlli ilə kəndin şəhərsalma sistemində dövrünün dini memarlıq simasının ilk təcəssümü olmuşdur. Vestibülsüz və portalsız memarlıq-plan quruluşlu məscid, Abşeron tikinti mədəniyyətinin bariz nümunələrindəndir. Hacı Ramazan məscidi – Məhəllə məscidinin tarixi onun fasadına həkk olunmuş yazılı kitabəyə əsasən 1842–1843-cü illərə şamil edilir. Yerli əhali isə məscidin daha qədim tarixə mənsub olduğunu qeyd edir. Memarlıq şərhinə görə Abşeron yarımadasında Mərdəkan kəndindəki Tuba-şahi (XV əsr), Keşlənin XVII əsr, Nardaran kəndinin Hacı-Baxşı (XVII əsr), Bakının Key-Qubad (XV əsr), Şirvanşahların saray məscidinə (XV əsr), Gəncənin qədim Cümə məscidinə (XVII əsr) analoji yaxınlığı bu fikirləri təsdiqləməyə imkan verir. Memarlıq-plan həllinə görə Hacı Ramazan məhəllə məscidi, kvadrat şəkilli quruluşu ilə çox da böyük olmayan həcm-məkan tutumuna malikdir. Daxili məkan, mərkəzdəki dörd dayaq sisteminin köməyi ilə doqquz seksiyaya bölünmüşdür. Məscidin ibadət zalı mərkəzi günbəzli, xaç şəkilli konstruktiv formaya əsaslanır. Bu plan quruluşu Alban-xristian memarlığının təsiri altında yaranmışdır. Dayaq sistemlərinin yaratdığı tağlar, təkcə günbəzin barabanının yükdaşıyıcı elementləri kimi deyil, eləcə də zalın künclərində iki mərtəbəli hücrələrin yaradıcısı kimi fəaliyyət göstərirlər. Künclərdəki hücrələr konstruktiv həllinə görə xüsusi maraq kəsb edir. İkinci mərtəbə ilə əlaqə divarın içindəki pilləkən qəfəsəsi ilə yaradılır. Belə pilləkən qəfəsəsi, məscidə girişin sağ tərəfində, azana çağırış məqsədilə dama çıxmaq üçün nəzərdə tutulub. Divarın dərinliyində pilləkən qəfəsəsinin həlli, Abşeronun, eləcə də Qala kəndinin dini tikililərinə və müdafiə qalalarına xas olan konstruktiv elementdir. İnteryerin vacib elementlərindən olan mehrab, məscidin cənub divarında, oxvari forması ilə diqqəti cəlb edir. Müəyyən qədər mürəkkəb, lakin kompakt memarlıq-plan quruluşuna malik məscidin fasadının həlli portalsız, oxvari tağ şəkilli kiçik qapı və düzbucaqlı pəncərələrlə yadda qalır. Girişin insan miqyasından kiçik olması, yəqin ki, Allahın məbədinə hörmət əlaməti olaraq əyilərək girmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Məscidin interyeri konstruktiv yükün daşıyıcısı, tağ-tavan sisteminə minnətdar olaraq estetik zənginlik əldə etmişdir. Hacı Ramazan məscidinin memarlıq-plan həllinə Mərdəkandakı Tuba-Şahi məscidinin təsiri hiss olunur. Lakin Tuba-Şahi məscidindən fərqli olaraq, fasadın portalsız həlli, yeni motiv və elementlər, Mərdəkan məscidinin kəndin baş məscidi, Hacı Ramazan məscidinin isə məhəlli xarakter daşımasından və yeni əsrin tikinti texnikasından irəli gəlir. Tərəkəmə məscidi – kəndin şimal hissəsində yerləşən eyni adlı məhəllənin yeganə monumental tikilisidir. Plan kompozisiyası "T" şəkilli məscidin tarixi XVII-XVIII əsrlərlə bağlanır. Tikinti tarixinə görə Cümə məscidindən sonra inşa edilməklə, bu məhəlli məscid kəndin ən qədim dini tikilisi kimi qəbul oluna bilər. Kompozisiya həllinə görə iki zallı və ya iki kameralı olan Tərəkəmə məscidinin tikintisinin müxtəlif dövrlərdə iki mərhələdə aparıldığı müəyyən olunur. İlk mərhələdə oxvari tağ-tavan örtük sistemi ilə məscidin bir kameralı ibadət zalı tikilmiş, zaman ötdükcə həcm-məkan tutumunun genişləndirilməsi nəticəsində, köhnə tikiliyə perpendikulyar ikinci zalın əlavə edilməsi məscidin yeni memarlıq kompozisiyasında fəaliyyətinə rəvac vermişdir. Zalların həcminin kəsişmə oxunda örtük günbəzinin qurulması ilə üfüqi proyeksiyalı tikintiyə şaquli aksentin əlavə olunması, tamamlanmış memarlıq simasına nail olmaq demək idi. Tərəkəmə məscidi yerin qərb-cənub cəhətləri üzrə yerləşməklə portalsız, sadə girişə malikdir. Giriş hər iki kameradan nəzərdə tutulub. Mehrab interyer kimi dekorsuz həll olunmuş və məscid, daş şəbəkəli bir-neçə kiçik pəncərədən işıqlandırılır. İnteryerdə günbəz barabanının, tağ-tavan örtüyünün yaratdığı genişlik, sağ və sol qollar ibadət zalına ilk baxışdan rahatlıq bəxş edir. İnteryerdəki kiçik taxçalar ikinci dərəcəli işıqlanma üçün nəzərdə tutulmuşdur. Fasadda yerləşdirilmiş daş navalçalar fasadın zənginləşməsində müəyyən rol oynayır. Minarəsiz Tərəkəmə məscidinin memarlıq kompozisiyasının şaquli aksenti, onun yarımsferik həndəsi formalı günbəzi və binanın yan fasadındakı bir marşlı pilləkən qəfəsəsidir. Namaza çağırış daxildən, divarın içindən və xaricdən məscidin şimal divarına bitişik pilləkənlərin köməyi ilə binanın damından həyata keçirilmişdir. Məscid, kənd ağsaqqallarının verdiyi məlumata görə Hacı Ağahüseyn və Məşədi Məmmədyarovlar tərəfindən tikdirilmişdir. Tərəkəmə məscidinin tam memarlıq kompozisiyasını tapması bir-neçə illər davam etsə də, şəhərsalma sistemində, kəndin şimal qolunda məhəllə sisteminin formalaşmasında ilk rüşeym rolunu məhz bu məscid oynamışdır. Bu tipdə memarlıq-plan quruluşuna malik məscidlər demək olar ki, Abşeronun kəndləri üçün xarakterikdir. Hökməli, Pirşağı, Kürdəxanı, Fatmayı, Corat kimi kəndlərdə analoji plan quruluşlu, lakin həcm-məkan tutumuna görə fərqli dini məbədlərə rast gəlinir. 1911-ci il məscidi- Tərəkəmə məhəlləsində yerləşən "Göy günbəzli məscid" 1911-ci ildə tikilmiş məhəllə məscididir. Məscid bərpa olunmuşdur və dini məqsədlər üçün istifadə edilir. Məscid orta günbəzli tikilişə malikdir. Cənub və qərb tərəfdən məscid meydana baxır. Şərq fasadı əhənglə örtülmüş və bəzədilmişdir. Giriş hissəsi tac şəklindədir. Giriş hissəsinin üzərində ay və 8 uclu ulduz təsvir edilmişdir. Damın üzərində ərəb dilində tikilişinin tarixini 1911-ci ili göstərir. Məhəllə meydanının memarlıq dominantı olan məscid, məhəllə meydanına istiqamətlənməsinə baxmayaraq onun baş fasadı arxadakı kiçik həyətə açılır. Həyətdəki daş tavalar və hovuz məscid tikilisini tamamlayır. Məscidin baş fasadı rustovka daşı ilə üzlənmiş və daşın yaratdığı gözəl işıq-kölgə effektindən bəhrələnmişdir. Giriş qapısının nəzərə çarpdırılması üçün istifadə olunan və portalı əvəz edən pilyastrlar yarımdairəvi tağ şəkilli qapını hər iki tərəfdən haşiyələyir. Pilyastrlar sanki qoşa minarəni xatırlatmaqla baş fasadı ritmik ahənglə şaquli oxlar üzrə kəsir. Daş navalçalar, pəncərələri haşiyələyən rustovkalar, karnizlər, dekorativ detallar kimi fasadın estetik gözəlliyini artırmışdır. İnteryerdən əlavə məscidin baş fasadında qurulan mehrab, onun xaricində ibadət edən insanlarla ünsiyyət yaratmış və kəndin digər məscidlərindən fərqli simasını formalaşdırmışdır. Şıxlar məscidinin əsas şaquli elementi olan yumurtavari günbəzi, onun memarlıq kompozisiyasını öz hündür həcm-fəza tutumu ilə tamamlayır. Məscid bir kameralı ibadət zalından və vestibüldən ibarətdir. Zal kvadrat şəkilli plan quruluşuna malik olmaqla mərkəzi günbəzlidir. İbadət zalı, dörd sütunun köməyi ilə üç nefə bölünmüşdür. Məscidin memarlıq konstruksiyası tağ-tavan sisteminə əsaslanır. Şıxlar məhəllə məscidi Qala kəndinin yeganə nefli məscididir ki, bu da XX əsrin tikinti texnikasının inkişafının təcəssümüdür. İnteryer kompozisiyasında, günbəz barabanından və yan pəncərə açımlarından düşən işıqlanma, sadə mehrab, özünəməxsus kapitellərlə tamamlanan sütunlar yüksək səviyyəli interyer təəssüratı yaradır. Qala kəndində 3 hamam olmuşdur. Bunlar "Şor hamamı", "Qum hamamı", "Bayraməli hamamı" adı ilə tanınan hamamlardırlar. "Şor hamamı" kəndin cənub hissəsində, duz gölünün yaxınlığında yerləşirdi. Oraya göldən su çəkilmişdir. Bu hamamın suyu duzlu olduğundan daha çox müalicəvi məqsəd daşımışdır. Bu su daha çox dəri xəstəlikləri zamanı istifadə olunardı. Hamam dağılmış, lakin özülü bu günə qədər qalmışdır. 2012–2013-cü illərdə aparılmış tədqiqatlar, hamamın XVIII əsrə aid olduğunu sübut etmişdir. Tədqiqat zamanı tapılmış dəmir materialları hamamın XIX və XX əsrlərdə bərpa edildiyini göstərir. Bu hamamlardan yalnız biri bu günə qədər fəliyyət göstərir. Həmin hamam çox vaxt "Cümə hamamı" yaxud da "Bayraməli hamamı" adlanırmış. Giriş hissəsindəki epiqrafik yazıdan məlum olmuşdur ki, hamam 1881-ci ildə Bayraməli adlı şəxs tərəfindən təmir edilmişdir. Demək ehtimal var ki, hamam daha qədim ola bilər. Hamam iki hissədən ibarətdir. Soyunmaq və yuyunmaq yerləri. El hamamlarına gəlmək üçün qadınlar və kişilər üçün ayrıca günlər olardı. Bu hamamdan hal-hazırda Azərbaycan xalqının adətlərindən biri olan "Bəylik hamamı" kimi-el adəti ilə oğul evləndirəndə bəyi hamama gətirmək üçün istifadə olunur. Keçmişdə gəlinləri oğlanın anası, bacısı hamamda görüb bəyənərdilər. Belə bir deyim də var idi: "Qız bəyənəndə onu ya hamamda bəyən, ya da səhər-səhər əl-üzünü yuyanda". Qum hamamı – Bu hamamlardan, "Qum hamamı" daha qədimdir. Təsadüfən bərpaçılar tərəfindən tapılmışdır. Tamamilə zibil və torpaq altında uzun müddət qalmışdır. Təmizlənmə aparıldıqdan sonra məlum olmuşdur ki, hamam XII–XIV əsr memarlıq quruluşuna malikdir. Hamam torpağın altında yerləşdiyindən "Qum hamamı" adlanmışdır. Sanitariya –gigiyena məqsədlərindən əlavə, hamamda istirahət otaqları vardır. Hamamın özünəməxsus xüsusiyyəti, yer səthindən 1,5–2 m aşağı olmasıdır ki, bu da istiliyin saxlanması rolunu oynayır. Bu hamamın arxasında qazanxanası mövcuddur. Divarların içindən və döşəmənin altı ilə saxsı (keramik) borular vasitəsilə hamamı qızdırırlarmış. Hamam soyunmaq otağı və hovuzla yanaşı, 8 otağı özündə birləşdirir. Hamamda olan hovuz əhəng daşından yumru şəkildə yonulmuşdur və soyuq su üçün nəzərdə tutulur. Hər otağın giriş hissəsində ayaqqabı üçün xüsusi taxçalar vardır. Qaynar sudan qorunmaq üçün xüsusi ayaqqabı- başmaq geyinərlərmiş. Hamamda təkcə yuyunmaq üçün yox, dincəlmək üçün də istifadə edilirdi. Burada görüşlər keçirilir, ticarət edilir, nərd oynanılır və çay içirmişlər. Qadınların həyatında hamamlar böyük rol oynamışdır. Onlar hamama azuqə gətirir və bütün günü burada mahnı oxumaqla və söhbət etməklə keçirərmişlər. Otaqların biri mehrab üçün nəzərdə tutulmuşdur. Buradan namaz qılmaq üçün istifadə olunmuşdur. Hətta türk səyyahı Cəlal Əsəd XIX əsrdə qeyd edirdi: "Hamamlar müsəlmanlar üçün məscidlər kimi lazımdır". Avstriya səyahətçisi Q. Vamberi göstərirdi ki, hamamlar bütün müsəlmanlar üçün həm daxili tələbatı ödəmək üçün, həm də dini məqsədlər rolunu oynamışdır. Yuyunmaq üçün otaqlarda hovuz olurmuş. Müsəlman adətinə görə su başqasının bədəninə dəydikdə təmiz su sayılmırmış. İsti və soyuq suyun saxlanması üçün lap arxada kiçik otaqlardan istifadə edilirmiş. Otaqların işıqlandırılması və havanın təmizlənməsi üçün günbəzdən çıxan bacadan istifadə edilirmiş. Qala və Qalalılar. T. Səlimov, F. Abdullayev Unikal Qala kəndi. R. Əliyeva Xarici keçidlər Səda – Qala Dövlət Tarix Etnoqrafiya Qoruğunda Novruz şənliyi keçirilib

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=594653

"Qara kəmər" əməliyyatı

"Qara kəmər" əməliyyatı — Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin həyata keçirdiyi əməliyyat. Əməliyyat 2005-ci il martın 10-da həyata keçirilib və 11 mart 2005-ci il tarixdə Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi və Baş Prokurorluq uzun müddət ölkədə adam oğurluğu və digər ağır cinayətlər törətmiş kriminal dəstənin ifşa olunması barədə məlumat yayıb. "Qara kəmər" əməliyyatı nəticəsində cinayətkar dəstənin başçısı, DİN-in Cinayət Axtarış Baş İdarəsinin baş əməliyyat müvəkkili, polis polkovnik-leytenantı Hacı Məmmədov və dəstənin üzvləri həbs olunub. "Qara kəmər" əməliyyatı uzun müddət bağlı qalmış bir sıra ağır cinayətlərin açılmasına kömək etdi. Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə mütəşəkkil cinayətkar dəstənin zərərsizləşdirilməsində peşəkarlıq göstərdiklərinə görə MTN-in bir qrup əməkdaşı dövlət təltiflərinə layiq görüldü.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=173251

"Qarabağ" FK Avropa yarışlarında

"Qarabağ" Futbol Klubu və ya sadəcə "Qarabağ" — Azərbaycan Premyer Liqasında çıxış edən və 1993-cü ildən 2020-ci ilə qədər Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunan Ağdam şəhərini təmsil edən Azərbaycanın futbol klubu. "Qarabağ"ın Avropa yarışlarındakı ev oyunları əsasən Tofiq Bəhramov Stadionunda və qismən Bakı Olimpiya Stadionunda baş tutur. 2012-ci ildə yenidən qurulan Tofiq Bəhramov Stadionunun tutumu 31.200 nəfərdir. "Qarabağ"ın heyətində UEFA yarışlarında ən çox meydana çıxan futbolçu Maksim Medvedev (121), ən çox qol vuran futbolçu isə Zubirdir (13). Qısa tarixi 1996–2007-ci illər "Qarabağ" UEFA səviyyəsində birinci yarışına, 1996/1997-ci illər mövsümündə UEFA Kuboklar Kuboku turniri çərçivəsində qatıldı. Avqustun 8-də Tofiq Bəhramov Stadionunda Finlandiyanın "MyuPa" futbolçularına qarşı baş tutan birinci görüşdə "Qarabağ", 83-cü dəqiqədə buraxdığı qolla rəqibinə 0:1 hesabı ilə məğlub oldu. Avqustun 22-də baş tutan cavab görüşündə, "Qarabağ" 1:0 hesabı ilə qalib gəldi. Komandanın yeganə qolunu, 27-ci dəqiqədə Bəxtiyar Musayev vurdu. Əlavə vaxtda isə "Qarabağ", 119-cu dəqiqədə buraxdığı qolla, ümumi nəticədə "MyuPa" futbolçulara 1:2 hesabı ilə məğlub oldu və yarışlarda mübarizəni dayandırdı. 1997/1998-ci illər mövsümündə "Qarabağ", UEFA Kuboku turnirində mübarizə apardı. İyulun 23-də Çexiyanın "Yablonets" futbolçularına qarşı baş tutan birinci görüşdə "Qarabağ", rəqibinə 0:5 hesabı ilə məğlub oldu. Bir həftə sonra, Tofiq Bəhramov Stadionunun ev sahibliyində baş tutan cavab görüşündə isə "Qarabağ", 0:3 hesabı ilə "Yablonets" futbolçularına məğlub oldu və ümumi nəticədə 8:0 hesablı qələbə qazanan Çexiya təmsilçisi növbəti mərhələyə vəsiqə qazandı. Növbəti, 1998/1999-cu illər mövsümündə "Qarabağ", UEFA Kuboklar Kuboku turnirində çıxış etdi. Turnirin I mərhələsində Danimarkanın "Kopenhagen" futbolçuları ilə üz-üzə gələn və 0:4, 0:6 hesabları ilə rəqibinə məğlub olan Ağdam təmsilçisi, yenədə mübarizəni dayandırdı. 1999/2000-ci illər mövsümü isə "Qarabağ" üçün əhəmiyyətli oldu. Komanda, tarixində birinci dəfə olaraq mərhələ adlamağı bacardı. UEFA İntertoto Kuboku turnirində debüt edən "Qarabağ", I mərhələdə İsrailin "Makkabi" Hayfa futbolçuları ilə qarşılaşdı. İsraildə baş tutan birinci görüşdə, Müşfiq Hüseynovun 27 və 90-cı dəqiqədə vurduğu qollar sayəsində "Qarabağ" 2:1 hesablı qələbə qazandı. Cavab görüşündə "Qarabağ", rəqibinə 0:1 hesabı ilə məğlub olsada, səfərdə vurulan qolların hesabına məhz "Qarabağ", növbəti mərhələyə vəsiqə qazandı. II mərhələdə isə Ağdam təmsilçisi, Fransanın "Monpelye" futbolçuları ilə üz-üzə gəldi və 0:3, 0:6 hesabları ilə rəqibinə məğlub olaraq turnirdə mübarizəni dayandırdı. "Qarabağ" növbəti dəfə UEFA səviyyəsində yarışa, 2004-cü ildə qatıldı. Həmin mövsümdə "Qarabağ", UEFA Kuboku turnirinin I təsnifat mərhələsi çərçivəsində Slovakiyanın "Dukla" futbolçuları ilə qarşılaşdı. Birinci görüşdə 0:1, cavab görüşündə isə 0:3 hesabı ilə rəqibinə məğlub olan "Qarabağ", yarışda mübarizəni dayandırdı. 2006/2007-ci illər mövsümündə də "Qarabağ", Avropada uğurla çıxış edə bilmədi. Komanda, UEFA Kuboku turnirinin I təsnifat mərhələsi çərçivəsində Moldovanın "Zimbru" Kişinyov futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. Həm birinci görüş, həm də cavab görüşü 1:1 hesabı ilə başa çatdı. Əlavə vaxtın 100-cü dəqiqəsində isə, Moldova təmsilçi qol vurdu və nəticədə, növbəti mərhələyə "Zimbru" Kişinyov futbolçuları adladı. 2009–2017-ci illər 2008-ci ildə "Qarabağ"-ın baş məşqçisi postuna Qurban Qurbanovun gətirilməsi ilə, "Qarabağ" Avropa yarışlarında ciddi uğurlara imza atmağa başladı. 2009-cu il 16 iyulda "Qarabağ", Norveçdə yerli "Rusenborq" futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. UEFA Avropa Liqasının II təsnifat mərhələsi çərçivəsində baş tutan görüş, 0:0 hesabı ilə başa çatdı. 23 iyulda baş tutan cavab görüşünün 45+1 dəqiqəsində isə, "Qarabağ"-ın yeni transferi Rəşad Sadıqov, cərimə zərbəsindən uzun müddət yaddaşlarda qalacaq baxımlı qol vurdu. Görüş, "Qarabağ"-ın 1:0 hesablı qələbəsi ilə başa çatdı. III tətəsnifat mərhələsi "Qarabağ", Finlandiyanın "Honka" futbolçuları ilə qarşılaşdı. "Qarabağ", Finlandiyada baş tutan birinci görüşdə 1:0, cavab görüşündə isə 2:1 hesablı qələbə qazandı və tarixində birinci dəfə olaraq UEFA Avropa Liqasının pley-off mərhələsinə vəsiqə qazandı. Həmin mərhələdə isə "Qarabağ", Niderlandın "Tvente" futbolçuları ilə qarşılaşdı. Birinci görüşün 8-ci dəqiqəsində "Qarabağ"-ın heyətidə Vüqar Nadirov hesabı açsa da, sonda "Tvente" futbolçuları 3:1 hesablı qələbə qazandı. Cavab görüşün isə 0:0 hesabı ilə başa çatdı və ümumi nəticədə növbəti mərhələyə, "Tvente" futbolçuları adladı. Növbəti, 2009/2010-cu illər mövsümündə "Qarabağ", yenə UEFA Avropa Liqasında çıxış etdi. I təsnifat mərhələsində "Qarabağ", Makedoniyanın "Metallurq" futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. Birinci görüşdə 4:1 hesabı ilə "Qarabağ" qalib gəldi, cavab görüşündə isə 1:1 hesabı qeydə alındı. Növbəti, II təsnifat mərhələsində "Qarabağ", Şimali İrlandiyanın "Portadaun" futbolçuları ilə qarşılaşdı. Eyni adlı şəhərdə baş tutan birinci görüşdə, Əfran İsmayılovun 67 və 87-ci dəqiqələrdə vurduğu qollar sayəsində, "Qarabağ" 2:1 hesablı qələbə qazandı. 1:1 hesabı ilə başa çatan cavab görüşündə də, Əfran İsmayılov fərqləndi və ümumi nəticədə "Qarabağ", 3:2 hesablı qələbə qazandı və III təsnifat mərhələsinə adladı. Həmin mərhələdə "Qarabağ", Polşanın məşhur "Visla" Krakov futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. Krakov şəhərində baş tutan görüşdə, Vüqar Nadirovun qolu sayəsində "Qarabağ", minimal hesablı qələbə qazandı. Cavab görüşündə də, "Qarabağ" inamlı təsir bağışladı və 3:2 hesablı qələbə qazanaraq, ardıcıl ikinci dəfə UEFA Avropa Liqasının pley-off mərhələsinə vəsiqə qazandı. Qrup mərhələsinə gedən yolda isə "Qarabağ", Almaniyanın məşhur "Borussiya" Dortmund futbolçularına məğlub oldu. "Qarabağ", Dortmund şəhərində baş tutan birinci görüşdə 0:4, cavab görüşündə isə 0:1 hesabı ilə məğlub oldu və ardıcıl ikinci dəfə, qrup mərhələsinin astanasında mübarizəni dayandırdı. Yarışlara görə Ölkələrə görə 08 mart 2024 tarixinə olan məlumat Qrup mərhələsinin nəticələri Avroliqalarda qol vuran futbolçular 08 mart 2024-cü ilə olan məlumat: Omoniya - Qarabağ oyununda avtoqol qeydə alınıb: Psaltis-1 qol. Həmçinin bax Qarabağ FK-nun mövsümlərinin siyahısı Xarici keçidlər "Qarabağ" FK-nun UEFA-nın rəsmi saytında səhifəsi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=510957

"Qarabağ" FK UEFA yarışlarında

"Qarabağ" Futbol Klubu və ya sadəcə "Qarabağ" — Azərbaycan Premyer Liqasında çıxış edən və 1993-cü ildən 2020-ci ilə qədər Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunan Ağdam şəhərini təmsil edən Azərbaycanın futbol klubu. "Qarabağ"ın Avropa yarışlarındakı ev oyunları əsasən Tofiq Bəhramov Stadionunda və qismən Bakı Olimpiya Stadionunda baş tutur. 2012-ci ildə yenidən qurulan Tofiq Bəhramov Stadionunun tutumu 31.200 nəfərdir. "Qarabağ"ın heyətində UEFA yarışlarında ən çox meydana çıxan futbolçu Maksim Medvedev (121), ən çox qol vuran futbolçu isə Zubirdir (13). Qısa tarixi 1996–2007-ci illər "Qarabağ" UEFA səviyyəsində birinci yarışına, 1996/1997-ci illər mövsümündə UEFA Kuboklar Kuboku turniri çərçivəsində qatıldı. Avqustun 8-də Tofiq Bəhramov Stadionunda Finlandiyanın "MyuPa" futbolçularına qarşı baş tutan birinci görüşdə "Qarabağ", 83-cü dəqiqədə buraxdığı qolla rəqibinə 0:1 hesabı ilə məğlub oldu. Avqustun 22-də baş tutan cavab görüşündə, "Qarabağ" 1:0 hesabı ilə qalib gəldi. Komandanın yeganə qolunu, 27-ci dəqiqədə Bəxtiyar Musayev vurdu. Əlavə vaxtda isə "Qarabağ", 119-cu dəqiqədə buraxdığı qolla, ümumi nəticədə "MyuPa" futbolçulara 1:2 hesabı ilə məğlub oldu və yarışlarda mübarizəni dayandırdı. 1997/1998-ci illər mövsümündə "Qarabağ", UEFA Kuboku turnirində mübarizə apardı. İyulun 23-də Çexiyanın "Yablonets" futbolçularına qarşı baş tutan birinci görüşdə "Qarabağ", rəqibinə 0:5 hesabı ilə məğlub oldu. Bir həftə sonra, Tofiq Bəhramov Stadionunun ev sahibliyində baş tutan cavab görüşündə isə "Qarabağ", 0:3 hesabı ilə "Yablonets" futbolçularına məğlub oldu və ümumi nəticədə 8:0 hesablı qələbə qazanan Çexiya təmsilçisi növbəti mərhələyə vəsiqə qazandı. Növbəti, 1998/1999-cu illər mövsümündə "Qarabağ", UEFA Kuboklar Kuboku turnirində çıxış etdi. Turnirin I mərhələsində Danimarkanın "Kopenhagen" futbolçuları ilə üz-üzə gələn və 0:4, 0:6 hesabları ilə rəqibinə məğlub olan Ağdam təmsilçisi, yenədə mübarizəni dayandırdı. 1999/2000-ci illər mövsümü isə "Qarabağ" üçün əhəmiyyətli oldu. Komanda, tarixində birinci dəfə olaraq mərhələ adlamağı bacardı. UEFA İntertoto Kuboku turnirində debüt edən "Qarabağ", I mərhələdə İsrailin "Makkabi" Hayfa futbolçuları ilə qarşılaşdı. İsraildə baş tutan birinci görüşdə, Müşfiq Hüseynovun 27 və 90-cı dəqiqədə vurduğu qollar sayəsində "Qarabağ" 2:1 hesablı qələbə qazandı. Cavab görüşündə "Qarabağ", rəqibinə 0:1 hesabı ilə məğlub olsada, səfərdə vurulan qolların hesabına məhz "Qarabağ", növbəti mərhələyə vəsiqə qazandı. II mərhələdə isə Ağdam təmsilçisi, Fransanın "Monpelye" futbolçuları ilə üz-üzə gəldi və 0:3, 0:6 hesabları ilə rəqibinə məğlub olaraq turnirdə mübarizəni dayandırdı. "Qarabağ" növbəti dəfə UEFA səviyyəsində yarışa, 2004-cü ildə qatıldı. Həmin mövsümdə "Qarabağ", UEFA Kuboku turnirinin I təsnifat mərhələsi çərçivəsində Slovakiyanın "Dukla" futbolçuları ilə qarşılaşdı. Birinci görüşdə 0:1, cavab görüşündə isə 0:3 hesabı ilə rəqibinə məğlub olan "Qarabağ", yarışda mübarizəni dayandırdı. 2006/2007-ci illər mövsümündə də "Qarabağ", Avropada uğurla çıxış edə bilmədi. Komanda, UEFA Kuboku turnirinin I təsnifat mərhələsi çərçivəsində Moldovanın "Zimbru" Kişinyov futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. Həm birinci görüş, həm də cavab görüşü 1:1 hesabı ilə başa çatdı. Əlavə vaxtın 100-cü dəqiqəsində isə, Moldova təmsilçi qol vurdu və nəticədə, növbəti mərhələyə "Zimbru" Kişinyov futbolçuları adladı. 2009–2017-ci illər 2008-ci ildə "Qarabağ"-ın baş məşqçisi postuna Qurban Qurbanovun gətirilməsi ilə, "Qarabağ" Avropa yarışlarında ciddi uğurlara imza atmağa başladı. 2009-cu il 16 iyulda "Qarabağ", Norveçdə yerli "Rusenborq" futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. UEFA Avropa Liqasının II təsnifat mərhələsi çərçivəsində baş tutan görüş, 0:0 hesabı ilə başa çatdı. 23 iyulda baş tutan cavab görüşünün 45+1 dəqiqəsində isə, "Qarabağ"-ın yeni transferi Rəşad Sadıqov, cərimə zərbəsindən uzun müddət yaddaşlarda qalacaq baxımlı qol vurdu. Görüş, "Qarabağ"-ın 1:0 hesablı qələbəsi ilə başa çatdı. III tətəsnifat mərhələsi "Qarabağ", Finlandiyanın "Honka" futbolçuları ilə qarşılaşdı. "Qarabağ", Finlandiyada baş tutan birinci görüşdə 1:0, cavab görüşündə isə 2:1 hesablı qələbə qazandı və tarixində birinci dəfə olaraq UEFA Avropa Liqasının pley-off mərhələsinə vəsiqə qazandı. Həmin mərhələdə isə "Qarabağ", Niderlandın "Tvente" futbolçuları ilə qarşılaşdı. Birinci görüşün 8-ci dəqiqəsində "Qarabağ"-ın heyətidə Vüqar Nadirov hesabı açsa da, sonda "Tvente" futbolçuları 3:1 hesablı qələbə qazandı. Cavab görüşün isə 0:0 hesabı ilə başa çatdı və ümumi nəticədə növbəti mərhələyə, "Tvente" futbolçuları adladı. Növbəti, 2009/2010-cu illər mövsümündə "Qarabağ", yenə UEFA Avropa Liqasında çıxış etdi. I təsnifat mərhələsində "Qarabağ", Makedoniyanın "Metallurq" futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. Birinci görüşdə 4:1 hesabı ilə "Qarabağ" qalib gəldi, cavab görüşündə isə 1:1 hesabı qeydə alındı. Növbəti, II təsnifat mərhələsində "Qarabağ", Şimali İrlandiyanın "Portadaun" futbolçuları ilə qarşılaşdı. Eyni adlı şəhərdə baş tutan birinci görüşdə, Əfran İsmayılovun 67 və 87-ci dəqiqələrdə vurduğu qollar sayəsində, "Qarabağ" 2:1 hesablı qələbə qazandı. 1:1 hesabı ilə başa çatan cavab görüşündə də, Əfran İsmayılov fərqləndi və ümumi nəticədə "Qarabağ", 3:2 hesablı qələbə qazandı və III təsnifat mərhələsinə adladı. Həmin mərhələdə "Qarabağ", Polşanın məşhur "Visla" Krakov futbolçuları ilə üz-üzə gəldi. Krakov şəhərində baş tutan görüşdə, Vüqar Nadirovun qolu sayəsində "Qarabağ", minimal hesablı qələbə qazandı. Cavab görüşündə də, "Qarabağ" inamlı təsir bağışladı və 3:2 hesablı qələbə qazanaraq, ardıcıl ikinci dəfə UEFA Avropa Liqasının pley-off mərhələsinə vəsiqə qazandı. Qrup mərhələsinə gedən yolda isə "Qarabağ", Almaniyanın məşhur "Borussiya" Dortmund futbolçularına məğlub oldu. "Qarabağ", Dortmund şəhərində baş tutan birinci görüşdə 0:4, cavab görüşündə isə 0:1 hesabı ilə məğlub oldu və ardıcıl ikinci dəfə, qrup mərhələsinin astanasında mübarizəni dayandırdı. Yarışlara görə Ölkələrə görə 08 mart 2024 tarixinə olan məlumat Qrup mərhələsinin nəticələri Avroliqalarda qol vuran futbolçular 08 mart 2024-cü ilə olan məlumat: Omoniya - Qarabağ oyununda avtoqol qeydə alınıb: Psaltis-1 qol. Həmçinin bax Qarabağ FK-nun mövsümlərinin siyahısı Xarici keçidlər "Qarabağ" FK-nun UEFA-nın rəsmi saytında səhifəsi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=510946

"Qarabağ" ordeni

"Qarabağ" ordeni — Azərbaycan Respublikasının 3-cü yüksək təltifi. Vətən müharibəsində qələbə münasibətilə təsis edilmişdir. Təsis edilməsi 2020-ci il noyabrın 20-də Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Vətən Müharibəsində qələbə münasibətilə Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi ilə əlaqədar "Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi təqdim edilmiş və birinci oxunuşda təsdiqlənmişdir.Azərbaycan Respublikasının "Qarabağ" ordeninin statutu Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Həmin qanunda deyilir: Maddə 1. Təltif edilən şəxslər Azərbaycan Respublikasının "Qarabağ" ordeni ilə Azərbaycan Respublikasının işğal edilmiş ərazilərinin azad olunmasında, düşmənin canlı qüvvəsinin və döyüş texnikasının məhv edilməsində igidlik və mərdlik nümunəsi göstərmiş, hərbi əməliyyatlar zamanı həyat və sağlamlıq üçün real təhlükə şəraitində xidməti borcu və hərbi qulluq vəzifəsini yerinə yetirərkən mərdlik və qətiyyət nümayiş etdirmiş, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin bərpa və mühafizə edilməsində xüsusi xidmət göstərmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları, habelə ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi sahəsində xüsusi xidmətlərinə görə digər şəxslər təltif edilir.Maddə 2. Təltif edən orqan Azərbaycan Respublikasının "Qarabağ" ordeni ilə bu Əsasnamənin 1-ci maddəsində göstərilən şəxslər Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 23-cü bəndinə uyğun olaraq təltif edilirlər.Maddə 3. Taxılma qaydası Azərbaycan Respublikasının "Qarabağ" ordeni döşün sol tərəfinə, Azərbaycan Respublikasının digər ordenləri və medalları olduqda, "Zəfər" ordenindən sonra taxılır. Ordenin təsviri Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Maddə 1. Ordenin ümumi təsviri Azərbaycan Respublikasının "Qarabağ" ordeni (bundan sonra – orden) 900 əyarlı qızıldan hazırlanmış, yuxarı hissəsi hər iki ucu bükülmüş lent formalı, qalan hissəsi üç təbəqəli konturlanmış 41 mm x 37 mm ölçülü oval formalı lövhədən ibarətdir.Maddə 2. Ordenin ön tərəfi 2.1. Ordenin ön tərəfində lentin mərkəzində "QARABAĞ" sözü yazılmışdır. Lövhənin daxili konturunun içərisində tünd yaşıl minalı fonda dəbilqə, iki kəsişən qılınc, aypara və ulduzdan ibarət kompozisiya təsvir olunmuşdur. 2.2. Lövhənin aşağı hissəsindən yuxarıya doğru sol və sağ tərəflərdə palıd çələngləri təsvir olunmuşdur. 2.3. Bütün elementlər və yazılar relyefli olaraq qabarıqdır.Maddə 3. Ordenin arxa tərəfi Ordenin arxa tərəfi hamar səthlidir, mərkəzində ordenin seriyası və nömrəsi həkk olunmuşdur.Maddə 4. Ordenin elementləri 4.1. Orden paltara bərkidilmək üçün elementi olan 52 mm x 15 mm ölçülü tünd yaşıl minalı bükülmüş lent formalı lövhəyə iki halqa və ilgək vasitəsilə birləşdirilir. 4.2. Lövhənin üzərində üfüqi vəziyyətdə nizələr həkk olunmuşdur. Lentin mərkəzində dairəvi lövhə yerləşdirilmişdir. Dairəvi lövhənin mərkəzindən yuxarı hissəsində üzəri xətlərlə işlənmiş ikitərəfli şüalı səkkizguşəli ulduz həkk olunmuşdur. 4.3. Dairəvi lövhənin aşağı hissəsindən yuxarıya doğru sol və sağ tərəflərdə səkkizguşəli ulduzu əhatə edən dəfnə çələngləri təsvir olunmuşdur. 4.4. Ordenə paltarın yaxasına bərkidilmək üçün elementi olan, eyni xara lentdən üz çəkilmiş 52 mm x 10 mm ölçüdə qəlib əlavə edilir. Təltif edilənlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=678356

"Qarabağ" ordeni ilə təltif edilənlərin siyahısı

"Qarabağ" ordeni — Azərbaycanda Vətən müharibəsində qələbə münasibətilə təsis edilmiş ali hərbi ordenidir. 9 dekabr 2020 Məmmədov Şahin İsgəndər oğlu — general-leytenant Nağıyev Əfqan Vəli oğlu — general-leytenant Osmanov Nizam Ramazan oğlu — general-leytenant Rəhimov Arzu Yusif oğlu — general-leytenant Abdullayev Cavid Mirhəmzə oğlu — general-mayor Bağırov Ramin Sabir oğlu — general-mayor Bərxudarov Mais Şükür oğlu — general-mayor Eminov Məmməd Şəmil oğlu — general-mayor Həsənov Hikmət Hüseyn oğlu — general-mayor Kazımov Vasif Ramiz oğlu — general-mayor Abdullayev Rafael Kamil oğlu — polkovnik Cəfərov Ceyhun Sədulla oğlu — polkovnik Əlövsədov Həsən Əli oğlu — polkovnik Quliyev Xaliq Qulu oğlu — polkovnik Məmmədov Teymur Davud oğlu — polkovnik Məşədiyev Taleh Vəliyət oğlu — polkovnik Musayev Telman Qurban oğlu — polkovnik Namazov Eldəniz Firuddin oğlu — polkovnik Omarov Barat Bayram oğlu — polkovnik Orucəliyev Mayis Mirzəyar oğlu — polkovnik Pənahov Elşad İslam oğlu — polkovnik Rəhimov Rəşad Manaf oğlu — polkovnik Rüstəmov Zaur Zeynalabdul oğlu — polkovnik Rzayev Gülməmməd Tofiq oğlu — polkovnik Seyfullayev Cəbi Güləhməd oğlu — polkovnik Şıxiyev Həbib Vələddin oğlu — polkovnik Abduləzizov Elnur Abduləziz oğlu — polkovnik-leytenant Abdullayev Vüqar Arif oğlu — polkovnik-leytenant Ağagülov Elşən Etibar oğlu — polkovnik-leytenant Ağcayev Bayram İlyas oğlu — polkovnik-leytenant Aslanov Rəşad Əmirbəy oğlu — polkovnik-leytenant Bağırov Ceyhun Əkbər oğlu — polkovnik-leytenant Bayramov Teyyub Nurəli — polkovnik-leytenant Bədəlov Firuz Əhməd oğlu — polkovnik-leytenant Əmirov Zamiq Məhəmməd oğlu — polkovnik-leytenant Əsədli Aqil Əlirza oğlu — polkovnik-leytenant Fərmanov Reyhun Arif oğlu — polkovnik-leytenant Haqverdiyev Qulam Fikrət oğlu — polkovnik-leytenant Həziyev Şəmşir Bəxtiyar oğlu — polkovnik-leytenant Hüseynov Elxan Kərim oğlu — polkovnik-leytenant İbrahimov Pərviz Bəhram oğlu — polkovnik-leytenant İsmayılov Samir Əlmusa oğlu — polkovnik-leytenant Qənbərov Mehman Nərman oğlu — polkovnik-leytenant (ölümündən sonra) Quliyev Anar Eldar oğlu — polkovnik-leytenant Quliyev Ümüdvar Əzizalı oğlu — polkovnik-leytenant Qurbanov Səfər Qurban oğlu — polkovnik-leytenant Məmmədov Ehtiram Eldar oğlu — polkovnik-leytenant Məmmədov Elçin Ziyadxan oğlu — polkovnik-leytenant Məmmədov Elmir Ağamalı oğlu — polkovnik-leytenant Məmmədov Zaur Alxan oğlu — polkovnik-leytenant Mustafayev Babək Salman oğlu — polkovnik-leytenant Müslümov Dəyanət Nuru oğlu — polkovnik-leytenant Rəfiyev Elçin Mirzəxan oğlu — polkovnik-leytenant Rizvanov Həbib Səməd oğlu — polkovnik-leytenant Rüstəmov Teyfur Çərkəz oğlu — polkovnik-leytenant Rüstəmov Zaur Tahir oğlu — polkovnik-leytenant Rzayev Orxan Nüsrət oğlu — polkovnik-leytenant Salahov Vüqar Nizami oğlu — polkovnik-leytenant Səlimov Şamxal Naid oğlu — polkovnik-leytenant Şadmanov Nəsimi Yunis oğlu — polkovnik-leytenant Şəfiyev Famil Mirsahib oğlu — polkovnik-leytenant Şirvanov Mehman Mirəziz oğlu — polkovnik-leytenant (ölümündən sonra) Tağıyev Samir Nəsrəddin oğlu — polkovnik-leytenant Ağayev Rövşən Eldar oğlu — mayor Axundov Emil Aqil oğlu — mayor Atakişiyev Rəşad Nazim oğlu — mayor Babayev Mahir Tahir oğlu — mayor Balıev Hüseynağa Salman oğlu — mayor (ölümündən sonra) Bilalov Amil Adil oğlu — mayor Cəfərov Azad Asif oğlu — mayor Daşdəmirov Nail Təmraz oğlu — mayor Eminov Elimdar Həsən oğlu — mayor Əliyev Kəramət İbrahim oğlu — mayor Əliyev Pərviz Həmzə oğlu — mayor Əliyev Ramin Rizvan oğlu — mayor Əliyev Rəvan Musa oğlu — mayor Fərəcov Cavid Yaşar oğlu — mayor Fərəcov Əliheydər İsrafil oğlu — mayor Hacıyev Ramid Nəriman oğlu — mayor (ölümündən sonra) Həsənov Əlişan Şakir oğlu — mayor Həsənov Hümmət Fərrux oğlu — mayor Hüseynov Rəhim Qədir oğlu — mayor (ölümündən sonra) Kərimov Taleh Adil oğlu — mayor (ölümündən sonra) Qənbərov İdris Dərya oğlu — mayor Qəribov Sahib Xanlar oğlu — mayor Qlinçev Anar Mirzəli oğlu — mayor Mehdiyev Rüstəm Süleyman oğlu — mayor Məlikov Vüqar Telman oğlu — mayor Məmmədov Elşən Tağı oğlu — mayor Mikayılov Azər Əmrah oğlu — mayor (ölümündən sonra) Muxtarov Ələsgər Faiq oğlu — mayor Paşayev Elsevər Vaqif oğlu — mayor (ölümündən sonra) Səfərov Elgün Elmar oğlu — mayor Süleymanlı Elçin Səlimxan oğlu — mayor Şükürov Mahmud Sabir oğlu — mayor Zeynalov Rauf Çingiz oğlu — mayor Ağayev Şamxal Elşad oğlu — kapitan Aslanov Elmin Məhərrəm oğlu — kapitan Babayev Xaliq Əli oğlu — kapitan Baxşəliyev Nizami Füzuli oğlu — kapitan Gülüyev Zaur Rusxət oğlu — kapitan Hacımuradov Səbrulla Hacımurad oğlu — kapitan Həsənov Vüsal Oktay oğlu — kapitan Hüseynov Elşən Əli oğlu — kapitan Hüseynov Ülvü Möhsün oğlu — kapitan (ölümündən sonra) Hüseynzadə Həmidağa Bağı oğlu — kapitan (ölümündən sonra) İbadov Tahir Allahverdi oğlu — kapitan İbrahimov Abdal Rafiq oğlu — kapitan Qurbanov Elman Xanlar oğlu — kapitan Məmmədov Ceyhun İslam oğlu — kapitan Məmmədov Əsgər Zaman oğlu — kapitan Məmmədov Nurlan Qabil oğlu — kapitan Rəşidli Tamerlan Elçin oğlu — kapitan Rüstəmzadə Qalib Firdovsi oğlu — kapitan Rzabəyli Eltürk Əli oğlu — kapitan Şikarov Nəcəf Şikar oğlu — kapitan (ölümündən sonra) Şirinov Kamil Əliş oğlu — kapitan (ölümündən sonra) Tağıyev Elçin Ağaqulu oğlu — kapitan (ölümündən sonra) Vəliyev Rəşad Elşən oğlu — kapitan Həşimov Fərrux Mirzəmməd oğlu — kapitan-leytenant (ölümündən sonra) Abbasbəyli Həmid Cavanşir oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Abbaslı Arif Firuz oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Abbaslı Cəlal Cəlil oğlu — baş leytenant Abbaslı Cəsarət Ədalət oğlu — baş leytenant Abbasov Eldar Adil oğlu — baş leytenant Abdullayev İbrahim Habil oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Abdullayev Ramazan Səfəralı oğlu — baş leytenant Ağayev Süleyman Əhəd oğlu — baş leytenant Aslanov Ülvü Tahir oğlu — baş leytenant Əhmədzadə Natiq Nadir oğlu — baş leytenant Ələkbərov Əlisahib Selman oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Əliyev Faiq Fəyyaz oğlu — baş leytenant Əsgərzadə Bəkir Zakir oğlu — baş leytenant Feyzullayev Polad Taryel oğlu — baş leytenant Həsənov Vüsal Vüqar oğlu — baş leytenant Hüseynov Nəbi Hacıbala oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Kazımov Kamran Qurbanəli oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Quliyev Tural Adil oğlu — baş leytenant Qüdrətli Elçin Yaşar oğlu — baş leytenant Lətifov Lətif Nazim oğlu — baş leytenant Mustafayev Rauf Əzizağa oğlu — baş leytenant Nəcəfov Cəmil Nəcəf oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Rzazadə Həsən Vüqar oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Salmanov Həmzə Telman oğlu — baş leytenant Zeynalov Elnur Elsevər oğlu — baş leytenant (ölümündən sonra) Bayramov Emil Mürsəl oğlu — leytenant Bədəlov Fərəc Simran oğlu — leytenant Eyvazov Elvin Pərviz oğlu — leytenant Əsədov Emil Balaqardaş oğlu — leytenant (ölümündən sonra) Hüseynov Qarakişi Arif oğlu — leytenant Qaraşov Məhəmməd İlham oğlu — leytenant Qədirov Məhəmməd Valeh oğlu — leytenant Mehdiyev Rəşad Faxrəddin oğlu — leytenant Məmmədov Əhməd Qüdrət oğlu — leytenant Mövlamov Sabir Rasim oğlu — leytenant Rəsulov Samir Elxan oğlu — leytenant Səmirov Baloğlan Nəriman oğlu — leytenant Şirinov Pünhan Niyaz oğlu — leytenant Cabbarov Yusif Yunsur oğlu — baş gizir Cavadov Natiq Şahin oğlu — baş gizir Fərəcov Famil Yavər oğlu — baş gizir Yusifov Mehman Musa oğlu — baş gizir (ölümündən sonra) Mehdizadə Mərdan Əhməd oğlu — baş miçman (ölümündən sonra) Budaqov Rufiz Şirzad oğlu — gizir (ölümündən sonra) Cavadlı Nemət Cavid oğlu — gizir (ölümündən sonra) Ələsgərli Zaur Mübariz oğlu — gizir (ölümündən sonra) Əliyev Tural Səfər oğlu — gizir Əmənov Məhəmməd İltizam oğlu — gizir (ölümündən sonra) Əsgərov Asəf İlqar oğlu — gizir (ölümündən sonra) Həsənov Mustafa Elşad oğlu — gizir Hüseynov Azər Fəxrəddin oğlu — gizir İbrahimov Əlmuxtar Gülağa oğlu — gizir Qarayev Əfsər Hafis oğlu — gizir Qasımov Nuran Sabir oğlu — gizir Quliyev Nəbi Tələt oğlu — gizir Quliyev Şəhriyar Nəsib oğlu — gizir (ölümündən sonra) Mirzəyev Zəka Kamal oğlu — gizir Nağıyev Anar Sahib oğlu — gizir (ölümündən sonra) Rəşidov Tural Fazil oğlu — gizir (ölümündən sonra) Sadıqlı İbrahim Şahin oğlu — gizir (ölümündən sonra) Zeynalov Xalid İltifat oğlu — gizir Məmmədov Vüsal Qüdrət oğlu — miçman (ölümündən sonra) Nəcəfov Fuad Taleh oğlu — miçman (ölümündən sonra) Rəcəbov Ruslan Rəcəb oğlu — miçman (ölümündən sonra) Səfərov Elvin Ramiz oğlu — miçman (ölümündən sonra) Abdullayev Elcan Elçin oğlu — kiçik gizir Cavadov Yelmar Elgiz oğlu — kiçik gizir Dəmirov Siyahim Əlizamin oğlu — kiçik gizir (ölümündən sonra) Əzizli Əziz Sabir oğlu — kiçik gizir Xanzadə Elnur Yusif oğlu — kiçik gizir Qardaşxanov İbrahim Səmid oğlu — kiçik gizir Qasımov Mirağa Hafiz oğlu — kiçik gizir (ölümündən sonra) Quliyev Pərviz Aydəmir oğlu — kiçik gizir Quluzadə Orxan Elxan oğlu — kiçik gizir (ölümündən sonra) Mənəfov Şahmar Vidadi oğlu — kiçik gizir (ölümündən sonra) Mikayılov Nazim Namik oğlu — kiçik gizir Musayev Ramil Aydın oğlu — kiçik gizir (ölümündən sonra) Şıxəliyev Mehti Yalçın oğlu — kiçik gizir (ölümündən sonra) Abdullayev Tural Şakir oğlu — baş çavuş (ölümündən sonra) Allahyarov Vüsal Şakir oğlu — baş çavuş (ölümündən sonra) Hüseynli Ələddin Zahid oğlu — çavuş Cabbarov Elnur Şahmurad oğlu — əsgər (ölümündən sonra) Məhərrəmov Əkbər Səyyaf oğlu — əsgər Mənaflı Dursun Marif oğlu — əsgər 12 yanvar 2021 Səlcuq Bayraqdar — Türk iş adamı, mühəndis, texniki direktor və Baykar Makinanın ortaq sahibi. Haluk Bayraqdar — Baykar Makinanın baş meneceri.24 iyun 2021 Məmmədov Alay Zeynəddin oğlu — polkovnik-leytenant Mirzəyev Hikmət İslam oğlu — mayor 7 noyabr 2023 Həsənov Zakir Əsgər oğlu — general-polkovnik Vəliyev Kərim Tofiq oğlu — general-polkovnik Əfəndiyev Ənvər Zəkəriyyə oğlu — general-leytenant Mirzəyev Hikmət İzzət oğlu — general-leytenant Tahirov Ramiz Firudin oğlu — general-leytenant

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=698712

"Qarabağ bülbülləri" ansamblı

"Qarabağ bülbülləri" ansamblı — bədii rəhbəri Murad Rzayevdir. Ansambl dünyanın əksər ölkələrində Azərbaycanı mahnı festivallarında təmsil edərək, 40 qızıl medal, 100-dən cox fəxri fərman almış, 12-sənədli və bədii filmlədə çəkilərək Zaqafqaziya Ümumittifaq və Beynəlxalq Festivallar Laureatı adına layiq görülmüşdür. Mükafatları Sovet İttifaqı Mərkəzi komitəsinin mükafatı SSRİ Xalq Təsərrufatı Nailiyyətlər Sərgisinin mükafatı Ağdam Rayon Partiya Komitəsinin mükafatı Ümumittifaq Komsomolun Mərkəzi Komtəsinin mükafatı Pioner Təşkilatının Mərkəzi Komitəsinin mükafatı Həmçinin bax Qarabağ bülbülləri (film, 1977) Oğlan (film, 1984) Xarici keçidlər Şirinov E. "Qarabağ bülbülləri"nin yaradıcısı kimdir. "Təzadlar" qəzeti, 20 may 2008, səh. 8. (az.)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=295291

"Qaraheybət" aviasiya poliqo­nunda helikopter qəzası

Qaraheybət helikopter qəzası və ya Qaraheybət faciəsi — Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidmətinin (DSX) hərbi helikopterinin Xızı rayonu ərazisində yerləşən "Qaraheybət" aviasiya poliqonunda təlim uçuşları yerinə yetirərkən qəzaya uğraması. İlkin məlumatlara görə, helikopterin qəzaya uğraması nəticəsində 14 nəfər həlak olmuş, 2 nəfər isə yaralanmışdır. Bu, Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarının tarixindəki ən böyük aviasiya qəzasıdır.Qəzadan dərhal sonra DSX-nin və Baş Prokurorluğun rəhbər heyəti hadisə yerinə getmişdir. Baş Prokurorun birinci müavini ədliyyə general-mayoru Elçin Məmmədovun rəhbərliyi ilə hadisə haqqında istintaq başlanılmışdır. Hadisənin səbəbi hələ də araşdırılır.Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və vitse-prezident Mehriban Əliyeva, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və ölkədəki digər siyasi xadimlər, xarici ölkələrin Azərbaycandakı səfirlikləri, eləcə də beynəlxalq qurumlar tərəfindən hadisədə həlak olan şəxslərin doğmalarına və yaxınlarına başsağlığı verilmişdir. "Mi-17" tipli hərbi helikopter DSX-nin arsenalına təxminən 2011-ci ildə daxil edilmişdir. Bu helikopterin təyinatı quru qoşunların mobilliyinin artırılmasına və döyüş meydanında atəş dəstəyinin verilməsinə hesablanmışdır. DSX-nin aviasiya sistemində "Mi-17" bütün variantlarda istifadə olunur. Sərhəd zastavaları müxtəlif relyef quruluşuna malik ərazilərdə olduğu üçün, ucqar nöqtələrə məhz sözügedən helikopter vasitəsilə gedilir. Hadisə nəticəsində yaralanan Emil Cəfərova görə, "Mİ-17" dünyada ən universal helikopterlərdən biridir. Bunlardan İkinci Qarabağ müharibəsində də istifadə olunmuşdur. O həmçinin, helikopterin pilot barədə danışarkən onun birinci dərəcəli pilot olduğunu bildirmişdir, onu "canlı əfsanə" adlandırmışdır. DSX-nin rəhbəri Elçin Quliyev pilot Fizuli Cavadovun təcrübəli olduğunu vurğulamış və onun Birinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı olduğunu, helikopterin demək olar yeni olduğunu və qısa müddət əvvəl onda təmir işləri aparıldığını bildirmişdir. DSX-nin döyüş növbəsinə çıxan aviasiya vasitələri uçuşdan əvvəl texniki baxışdan keçirilir. Döyüşə hazır olması ilə bağlı raport qəbul edildikdən sonra, helikopter tapşırığa göndərilir. Helikopterlər tapşırığı yerinə yetirdikdən sonra təkrar yoxlanışa qayıdır, yenidən döyüşə hazır vəziyyətə gətirilir.Azərbaycan tarixində ən dəhşətli helikopter qəzası 20 noyabr 1991-ci il tarixində Xocavənd rayonunun Qarakənd kəndində yaxınlıqlarında baş vermişdir. Qarakənd faciəsi kimi bilinən hadisə nəticəsində Tofiq İsmayılov, İsmət Qayıbov, Məhəmməd Əsədov və başqaları olmaqla ümumilikdə 22 nəfər həlak olmuşdur. 24 iyul 2019-cu il tarixində Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus təlim uçuşları həyata keçirən MİQ-29 təyyarəsi qəfil radarlardan itmişdir. Təyyarə Xəzər dənizinə düşəndən sonra pilot polkovnik-leytenant Rəşad Atakişiyev itkin düşmüş, uzun axtarışlardan sonra pilotun nəşi tapılmışdır. 2021-ci il 30 noyabr tarixində saat 10:40 radələrində Dövlət Sərhəd Xidmətinin Azərbaycanın şərqində yerləşən Səngəçal aerodromundan qalxan Mi-17 hərbi helikopteri paytaxt Bakı şəhərindən 70 kilometr (43 mil) uzaqlıqdakı Xızı rayonu ərazisində yerləşən "Qaraheybət" aviasiya poliqonunda təlim uçuşları yerinə yetirərkən qəzaya uğramışdır.Helikopterin qara qutusunun tapıldığını deyən Quliyev hadisədə heç bir kənar qüvvənin iştirakı olmadığını əlavə etmişdir. Qəzanın səbəbi kimi ilkin ehtimallar olaraq pilotun ehtiyatsızlığı, helikopterdə baş vermiş hər hansı texniki nasazlıq, hava şəraiti, o cümlədən hər-hansı digər səbəb irəli sürülmüşdür. Hadisə nəticəsində yaralanmış Emil Cəfərov qəzanın enişin yerinə yetirilməsi zamanı baş verdiyini bildirmişdir. Onun sözlərinə görə, helikopter təzə idi və onun hər bir şeyi yoxlanılmışdı. Küləklə bağlı heç bir məhdudiyyət aşılmamışdı, proqnoza görə külək günortadan sonra olmalı idi. Digər yaralı Ramil Ədilov da çox küləyin və heç bir kənar müdaxilənin olmadığını bildirmişdir.Hadisədən dərhal sonra Dövlət Sərhəd Xidmətinin və Baş Prokurorluğun rəhbər heyəti hadisə yerinə getmişdir. Faktla bağlı Baş Prokurorluğun İstintaq idarəsində Cinayət Məcəlləsinin 352.2 (uçuş və ya uçuşa hazırlıq qaydalarını pozma ehtiyatsızlıqdan iki və ya daha çox şəxsin ölümünə səbəb olduqda) və digər maddələri ilə cinayət işi başlanmış və cinayət işinin istintaqı Baş Prokuror tərəfindən xüsusi nəzarətə götürülmüşdür. Helikopter qəzasını araşdıran istintaq qrupuna Baş Prokurorun birinci müavini ədliyyə general-mayoru Elçin Məmmədov rəhbərlik etmişdir. 2 dekabrda helikopterin qara qutusu tədqiq edilsin deyə Rusiyanın Kazan şəhərinə, helikopterin istehsal olunduğu zavoda göndərilmişdir. Qəzaya nəyin səbəb olduğu dərhal açıqlanmayıb.Qara qutuların tədqiqi zamanı müəyyən olunub ki, helikopter havaya qalxdıqdan 16 dəqiqə 59 saniyə sonra meydançaya eniş etmək qərarı qəbul edilib, həmin vaxt helikopterin sürəti 141 km/saat, radiohündürlük 101 metr olub. Uçuşun 17 dəqiqə 10-cu saniyəsində, eniş zamanı küləyin təsiri nəticəsində helikopterin uçuş sürəti 0 km/saat, radiohündürlük 89 metrə qədər dəyişib. Helikopterin qəzaya uğraması nəticəsində üç polkovnik, beş mayor, dörd kapitan, iki leytenant və bir podratçı həlak həlak olmuşdur. Həlak olanların nəşləri Səhiyyə Nazirliyinin Bakıda yerləşən Məhkəmə-Tibbi Ekspertiza və Patoloji Anatomiya Birliyinə gətirilmiş, müayinə olunduqdan sonra növbəti gün morqdan çıxarılaraq DSX-nin "Sərhədçi" İdman Kompleksində onların vida mərasimi keçirilmişdir. Həlak olanların çoxusu II Şəhidlər xiyabanında, Fərid Nağıyev isə Beyləqan Şəhidlər xiyabanında dəfn olunmuşdur. Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidmətinin rəhbəri Elçin Quliyev qəzada həlak olan əsgərlərə şəhid statusunun veriləcəyini demiş, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin hadisənin təfərrüatlarının daha da aydınlaşdırılması, şəhidlərin dəfn edilməsi və yaralıların müalicəsi üçün lazım olan hər şeyin edilməsi ilə bağlı tapşırıqlar verdiyini də diqqətə çatdırmışdır. Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev qəzada həlak olanların "şəhid" olduğunu bildirmiş, bu statusda nəzərdə tutulan bütün ödənişlərin onların ailələrinə ödəniləcəyini, mənzil və avtomobil təminatı olacağını əlavə etmişdir. DSX-nin məlumatına görə, hadisə nəticəsində həlak olanların siyahısı: Cavadov Fizuli Əli İbram oğlu — polkovnik Nəbiyev Elçin Fikrət oğlu — polkovnik Nəzirov Emil Nəzir oğlu — polkovnik Həsənov Elmir Mircəlil oğlu — mayor Əhmədov Elbrus Səmrəddin oğlu — mayor Mayılov Emil Şahid oğlu — mayor Məmmədov Murad Yaşar oğlu — mayor Əliyev Emil Elman oğlu — mayor Əhmədxanov Ceyhun Xanlar oğlu — tibb xidməti kapitanı Bayramlı Cavid Əhliman oğlu — kapitan Əliyev Xəyyam Əlixan oğlu — kapitan Qaraisayev Teymur Ənvər oğlu — kapitan Nağıyev Fərid Təyyar oğlu — baş leytenant Süleymanov Abdulla Telman oğlu — leytenantQəza nəticəsində bir polkovnik və bir kapitan isə yaralanmışdır. Quliyev qəza zamanı xəsarət alan iki hərbçi ilə telefonla danışdığını və onların səhhətinin normal olduğunu bildirmişdir. DSX-nin Mətbuat Mərkəzinin 4 dekabrda verdiyi məlumata görə, hər iki hərbi qulluqçunun səhhəti normaldır, onların sağlamlıqlarının bərpa olunması və qısa müddətdə xidmətə qaytarılmaları üçün bütün lazımi tədbirlər görülür. DSX-nin məlumatına görə, hadisə nəticəsində yaralananların siyahısı: Cəfərov Emil Məmməd oğlu — polkovnik-leytenant Ədilov Ramin Ramiz oğlu — kapitan Reaksiyalar Ölkə daxili Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və vitse-prezident Mehriban Əliyeva həlak olanların ailələrinə başsağlığı veriblər. Milli Məclisin sədri Sahibə Qafarova qəza nəticəsində həlak olanların ailələrinə başsağlığı vermişdir. DSX rəisi, general-polkovnik Elçin Quliyev həlak olan hərbi qulluqçuların ailələrinə başsağlığı vermiş və qeyd etmişdir ki, "onların xatirəsi daima yaşayacaq". Quliyev 2 dekabrda+ DSX-nın digər vəzifəli şəxsləri ilə birlikdə həlak olan hərbi qulluqçular Cavadov və Əliyevin məzarlarını ziyarət etmişdir. Milli Məclisin 3 dekabrda keçirilən payız sessiyasının plenar iclasında qəzada həlak olan hərbi qulluqçuların xatirəsi 1 dəqiqəlik sükutla yad edilmişdir. BMT-nin Azərbaycandakı rezident-əlaqələndiricisi Vladanka Andreyeva Xızıda faciəvi helikopter qəzası xəbərinin onu kədərləndirdiyini bildirmiş, yaxınlarını itirən ailələrə dərin hüznlə başsağlığı vermişdir. Türk Dövlətləri Təşkilatı və Demokratiya və İqtisadi İnkişaf naminə Təşkilat (GUAM) Azərbaycana başsağlığı vermişdir. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə telefonla zəng edərək Azərbaycanda hərbi helikopterin qəzaya uğraması nəticəsində həlak olan hərbçilərə başsağlığı verib. Türkiyənin milli müdafiə naziri Hulusi Akar Azərbaycanın müdafiə naziri general Zakir Həsənova və Dövlət Sərhəd Xidmətinin rəisi general Elçin Quliyevə başsağlığı vermişdir. Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sədri Mustafa Şentop, Türkiyənin vitse-prezidenti Fuat Oktay, Türkiyə xarici işlər naziri Mövlüd Çavuşoğlu, Türkiyə Prezidentinin mətbuat katibi İbrahim Kalın, Türkiyə Prezidenti Administrasiyasının Kommunikasiya İdarəsinin rəhbəri Fəxrəddin Altun, Türkiyənin Prezident Administrasiyasının Müdafiə Sənayesi İdarəsinin rəhbəri İsmail Demir, Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Nuri Ersoy, Türkiyənin İYİ Partiyanın sədri Meral Akşenər, Türkiyənin sabiq baş naziri Binəli Yıldırım, Türkiyənin "Baykar Makine" şirkətinin texniki direktoru Səlcuq Bayraqdar Azərbaycan xalqına başsağlığı vermişdir. Şimali Kipr Türk Respublikasının Prezidenti Ərsin Tatar qəza nəticəsində hərbi qulluqçuların həlak olması ilə bağlı Azərbaycana başsağlığı vermişdir. Qazaxıstanın Birinci Prezidenti Nursultan Nazarbayev qəza nəticəsində hərbi qulluqçuların həlak olması ilə bağlı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə başsağlığı vermişdir. İran Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Səid Xətibzadə Azərbaycan Respublikası hökumətinə və xalqına, həmçinin hərbi helikopterin faciəvi qəzaya uğraması nəticəsində həlak olanların ailələrinə dərin hüznlə başsağlığı vermişdir. İran Silahlı Qüvvələrinin Baş qərargah rəisi Məhəmməd Baqiri Azərbaycanın müdafiə naziri Zakir Həsənov və Silahlı Qüvvələrin Baş qərargah rəisi Kərim Vəliyevə başsağlığı vermişdir. Ukrayna Baş prokuroru İrina Venediktova Azərbaycana başsağlığı vermişdir. Gürcüstan Baş nazirinin müavini, xarici işlər naziri David Zalkaliani helikopter qəzası ilə bağlı Azərbaycana başsağlığı vermişdir. Misir Ərəb Respublikasının Xarici İşlər Nazirliyi helikopter qəzası ilə bağlı Azərbaycana başsağlığı vermişdir.ABŞ-nin Azərbaycandakı səfiri Örl Litzenberger, Avstraliyanın Azərbaycandakı səfirliyi, Belarusun Azərbaycandakı səfirliyi, İranın Azərbaycandakı səfirliyi, İtaliyanın Azərbaycandakı səfirliyi, Fələstinin Azərbaycandakı səfirliyi, Fransanın Azərbaycandakı səfiri Zakari Qross, Böyük Britaniyanın Azərbaycandakı səfiri Ceyms Şarp, Niderlandın Azərbaycandakı səfiri Pauline Eizema, Xorvatiyanın Azərbaycandakı səfirliyi, İndoneziyanın Azərbaycandakı səfirliyi, İsrailin Azərbaycandakı səfiri Corc Dik, Qazaxıstanın Azərbaycandakı səfirliyi, Serbiyanın Azərbaycandakı səfirliyi, Slovakiyanın Azərbaycan səfirliyi, Gürcüstanın Azərbaycan səfirliyi, Pakistanın Azərbaycandakı səfirliyi, Rusiyanın Azərbaycandakı səfirliyi və Yaponiyanın Azərbaycandakı səfirliyi hərbi helikopter qəzası ilə əlaqədar Azərbaycan xalqına başsağlığı vermişdir. Konspirasiya nəzəriyyələri Helikopter qəzası ilə bağlı ilk anlardan müxtəlif iddialar dövriyyəyə buraxılmışdır. Çoxları, o cümlədən ciddi analitiklər əminliklə iddia edirdilər ki, qəza hansısa xarici qüvvənin işidir və hökumət bunu basdırmağa çalışır. Bəziləri qəzada həlak olan hərbçilərin sui-qəsdə məruz qaldığını irəli sürmüşdür. Helikopterdə 16 nəfərlik heyət olması hərbi qaydalara uyğun olub-olmaması, yüksək rütbəli zabitlərin bir helikopterə mindirilməsi də sual doğurmuşdur. Aşqabadda və Soçidə Azərbaycan üçün əldə olunan uğurlu nəticələrdən dərhal sonra baş verməsi Azərbaycan ictimaiyyətində suallar yaratmışdır. Əlavə olaraq, ictimaiyyət daxilində qəza ilə Qarakənd faciəsinin müqayisəsi aparılmışdır. Həmçinin, bəzi nəzəriyyələrdə həlak olanların "narkoticarətin üstünü açmış zabitlər " olduğunu deyərək sui-qəsd ehtimalı müdafiə edilmiş, bəzilərində isə helikopterin "Rusiya qırıcısı tərəfindən göydə vurulduğu" iddia edilmişdir. Qəzanın texniki nasazlıq nəticəsində baş verdiyini düşünənlər də hər hansı nasaz avadanlıqların məmur korrupsiyası ilə əlaqələndirilə biləcəyini iddia edərək hökuməti günahlandırırlar. Bu kimi nəzəriyyələrin formalaşmasında əsas problem kimi Türkiyənin dövlət qurum və siyasi xadimlərinin başsağlığı ünvanlamalarına baxmayaraq, Azərbaycanın dövlət qurumlarından buna ətraflı münasibətin bildirilməməsi idi. Qəzadan 5 saat yarım keçəndən sonra ictimaiyyətə həlak olan və yaralanan hərbçilərin adı, hadisənin ilkin səbəbi isə ondan da 2 saat sonra açıqlanmışdır. Əlavə olaraq, DSX-nin rəisi Quliyevin brifinqinə mətbuat cəmi bir neçə dəqiqə qalmış çağırılmış, bu səbəbdən də mətbuatın kiçik bir qismi qatılmağa çatmışdır. Helikopterin qara qutusunun Rusiyaya göndərilməsi də təxribat versiyasının səsləndirilməsində rol oynamışdır.Bakıda yerləşən "Şərq-Qərb" Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Ərəstun Oruclu bildirmişdir ki, "düşmən sakitliklə öz işini davam etdirir. Bir qəzada bir neçə məqsədinə nail oldu." Oruclu bu "düşmənin" adını çəkmədən, qəzanın Azərbaycanın "bütün silah və texnikaları düşməndən almasını" və Azərbaycanın "Xəzər dənizində yalnız düşmənlə birgə" fəaliyyət göstərməsini təmin etmək cəhdi olduğunu təkid etmidir. Burada o, "düşmən" dedikdə Rusiyanı nəzərdə tuturdu. Jurnalist Mehman Hüseynov yazmışdır ki, "köhnə, istismar müddəti bitmiş texnikanı orduya alıb verənlərin kimliyini araşdırmaq lazımdır" və yalnız bundan sonra "hər şey aydınlaşacaq".Politoloq Zərdüşt Əlizadə konspiroloji fikirləri rədd edərək hadisədə heç bir şübhəli məqamın olmadığını bildirmişdir. O, bunun birinci qəza olmadığını vurğulamış və bütün dünyada bu cür qəzaların baş verdiyini əlavə etmişdir. Prezidentin köməkçisi Hikmət Hacıyev sosial şəbəkələrdə rəsmi məlumat olmadan həlak olanların siyahısına adların əlavə edilməsini tənqid etmişdir. O əlavə etmişdir ki, "bu, ailələr üçün travma ola bilər". Azərbaycan Respublikasının Baş prokuroru, I dərəcəli dövlət ədliyyə müşaviri Kamran Əliyev qeyd etmişdir ki, "bəzi şəxslər tərəfindən bu hadisədən siyasi məqsədlər üçün sui-istifadə hallarına cəhdlər göstərilir, heç bir fakta söykənməyən əsassız şayiələr yayılır". Əliyev əlavə etmişdir ki, bu kimi şəxslər barədə ölkə qanunvericiliyində nəzərdə tutulan "ən sərt tədbirlərin görülməsi təmin ediləcək", son olaraq bildirmişdir ki, "bu faciədən siyasi məqsədlər üçün istifadə edilməsi yolverilməzdir". Milli Məclisin deputatı Naqif Həmzəyev qəzadan sonra "həmişə olduğu kimi sosial şəbəkələrdə müxtəlif versiyalar və təkliflərin" səsləndiyini qeyd etmiş, irəli sürülən ehtimalların "nəticə etibarilə müxtəlif yanlış informasiyaların tirajlanmasına gətirib çıxartdığını" bildirmiş və bilərək və ya bilməyərəkdən saxta məlumatları "tirajlayaraq ictimaiyyəti çaşdırdıqlarını" söyləmişdir. O həmçinin, DSX rəhbəri Elçin Quliyevin sözlərindən sitat gətirərək bildirmişdir ki, "kənar müdaxilədən söhbət gedə bilməz". hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov iddialara cavab olaraq qəzada təxribatın olması haqda danışarkən bildirmişdir ki, bu, "ümumiyyətlə mümkün deyil". Hərbi ekspert Ramil Məmmədli sosial mediada həqiqətə uyğun olmayan məlumatların yayıldığını qeyd etmişdir. "Caliber"in layihə müəllifləri qeyd etmişdir ki, "faciə ilə bağlı rəsmi araşdırmanın nəticələrinin açıqlanmasını gözləməyən konspirologiya sevərlər sosial şəbəkələrdə qəzanın səbəbləri ilə bağlı müxtəlif, o cümlədən hadisədə xarici xüsusi xidmət orqanlarının əlinin olması kimi cəfəng versiyaları irəli sürüblər". Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev bildirmişdir ki, cəmiyyətdə bu məsələlər qarışdırılmamalıdır. Onun sözlərinə görə, helikopter qəzasını Qarakənd faciəsi ilə əlaqələndirənlər dərindən yanlışa yol vermişdilər. Ekspert bildirmişdir ki, "hadisənin baş vermə səbəbləri haqqında çox şey danışmaq" olar, lakin "söylənən fikirlər bizi əsl reallıqdan yayındıra bilər". Hərbi ekspert Emin Həsənli bununla əlaqədar demişdir ki, "bir qrup bu məsələlərdən siyasi məqsəd güdür" və sanki "hansısa bir problemin olmağını gözləyirlər". O bildirmişdir ki, "ordudan siyasi məqsədlər üçün istifadə etmək olmaz". Hərbi ekspert Ruslan İmamquliyevə görə, "araşdırmalar aparılmadan heç bir ekspertin, yaxud sıradan bir şəxsin bu haqda rəy verə bilmə səlahiyyəti yoxdur". Hərbi ekspert Üzeyir Cəfərov qəzanın bir təxribat olması versiyasını "şəhidlərə qarşı hörmətsizlik" adladırmışdır. Saleh Rüstəmov üçün aksiya 1 dekabrda Gədəbəy Rayon İcra Hakimiyyətinin həbsdə olan keçmiş başçısı Saleh Rüstəmovun azadlığa buraxılması tələbi ilə Bakının mərkəzində aksiya keçirilmişdir. Aksiya Qaraheybətdə həlak olan hərbçilərin ümumxalq vida mərasimi ilə üst-üstə düşdüyünə görə bəzi lokal media qurumu tərəfindən bu, "şəhidlərin xatirəsinə hörmətsizlik" kimi qələmə verilmiş, "təxribat" adlandırılmışdır. Əli Əliyevin həbsi Vətəndaş və İnkişaf Partiyasının sədri Əli Əliyev 9 dekabr 2021-ci il tarixində Sevinc Osmanqızının YouTube kanalı olan Osmanqızı TV-də Qaraheybət aviasiya poliqonunda helikopter qəzası haqqında helikopter qəzasından sağ çıxmağın mümkünsüzlüyü barəsində fikirlər və iddialar səsləndirmişdir. Qəzada yaralanan polkovnik-leytenant Emil Cəfərov və kapitan Ramin Ədilov Vətəndaş və İnkişaf Partiyasının sədri Əli Əliyevi xüsusi ittiham qaydasında məhkəməyə verdilər. Şikayətçilər məhkəməyə Əli Əliyevə qarşı Cinayət Məcəlləsinin 147.1-ci (Böhtan) maddəsinə uyğun olaraq xüsusi ittiham qaydasında şikayət ediblər. Şikayət ərizəsində Əli Əliyevin 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilməsi istənilib. 13 yanvar 2021 tarixində Yasamal Rayon Məhkəməsinin hakimi Hüseyn Səfərovun sədrliyi ilə keçirilən prosesdə xüsusi ittiham qaydasında Əli Əliyevə 5 ay həbs cəzası verilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=731421

"Qardaş köməyi" toplusu

"Qardaş köməyi" toplusu — İctimai-siyasi toplu. Birinci dünya müharibəsi (1914–1918) dövründə Azərbaycanın bir sıra yaşayış məntəqələrində fəaliyyət göstərmiş "Qardaş köməyi" təşkilatının orqanı. Əsasən, Qars vilayəti ətrafında zərər çəkmiş müsəlman qaçqınlarının həyatına həsr olunmuş məqalələr dərc edilirdi. Əsas yazıçılar Toplunun əsas mühərrirləri Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Əhməd Cavad, Hüseyn Cavid, Firidun bəy Köçərli, Seyid Hüseyn, Abdulla Şaiq, Şəfiqə xanım Əfəndizadə idi.Jurnalın bir nüsxəsi hələ də İstanbulda saxlanılaraq, mühafizə olunur. Həmçinin bax Məhəmməd Əmin Rəsulzadə "Qardaş köməyi" təşkilatı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, "Qardaş köməyi" maddəsi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=805585

"Qardaş köməyi" təşkilatı

"Qardaş köməyi" təşkilatı — ictimai təşkilat. Birinci dünya müharibəsi (1914-1918) illərində Azərbaycanın bir sıra yaşayış məntəqələrində fəaliyyət göstərmişdir. Təşkilatın əsas məqsədi müharibədə əsir düşmüş türk əsgərlərinə, kimsəsizlərə yardım etmək, müalicə olunmalarına kömək göstərmək, onları ərzaqla, geyimlə təmin edib vətənlərinə yola salmaq idi. Cəbhə bölgələrində sahibsiz qalmış türk uşaqlarını toplayıb uşaq evlərinə göndərirdi. Təşkilatın Bakı şöbəsi Nargin adasında saxlanılan türk əsirlərinin azad olunmasında böyük şücaət göstərmişdir. Belə ki, gecələr kiçik qayıqlarda Nargin adasına yan alan azərbaycanlılar yüzlərlə əsiri azad edib Türkiyəyə yola salmağa nail olmuşdular. Əsirlərin bəziləri vətənlərinə qayıtmaqdan imtina edərək, Azərbaycanı özlərinə vətən seçmişdilər. O cümlədən, iki türk əsiri azad olunduqdan sonra Mərdəkanda qalmış, ailə qurmuş və XX əsrin sonlarınadək yaşamışlar. Onların törəmələri Mərdəkanda böyük bir nəsil halında yaşamaqdadır. Nağı Şeyxzamanlının verdiyi məlumata görə, təşkilat "Qardaş köməyi" adlı jurnal da nəşr etdirmişdir. Jurnalın bir nüsxəsi İstanbulda mühafizə olunur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, "Qardaş köməyi" təşkilatı maddəsi. Həmçinin bax "Qardaş köməyi" toplusu

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=705747

"Qartal" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi

"Qartal" — Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının xüsusi təyinatlı dəstəsi. Yaradılması Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının xüsusi təyinatlı hərbi qulluqçulardan ibarət xüsusi təyinatlı dəstələri mövcuddur. Həmin dəstərin hamısı vahid "Kommando" adı altında birləşiblər. Ümumi olaraq isə Daxili Qoşunların 9 Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi mövcuddur. "Qartal" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsidə onlardan biridir. "Qartal" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi əsasən gizirlərdən və zabitlərdən ibarətdir. Baş geyimləri qırmızı beretdir.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=705731

"Qartal" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi (DİN)

"Qartal" — Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının xüsusi təyinatlı dəstəsi. Yaradılması Azərbaycanın Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının xüsusi təyinatlı hərbi qulluqçulardan ibarət xüsusi təyinatlı dəstələri mövcuddur. Həmin dəstərin hamısı vahid "Kommando" adı altında birləşiblər. Ümumi olaraq isə Daxili Qoşunların 9 Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi mövcuddur. "Qartal" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsidə onlardan biridir. "Qartal" Xüsusi Təyinatlı Dəstəsi əsasən gizirlərdən və zabitlərdən ibarətdir. Baş geyimləri qırmızı beretdir.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=700491

"Qaya" Vokal Kvarteti

Qaya — 1961-ci ildən 1988-ci ilə qədər fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan vokal kvarteti. Qrupun heyətinə Arif Hacıyev, Lev Yelisavetski, Rauf Babayev və Teymur Mirzəyev daxil idi. Qrup Azərbaycan, ingilis, ispan, polyak və rus dilində mahnılar ifa etmişdir. 1961-ci ildə Rauf Hacıyev qrupu Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestrində işləməyə dəvət etdikdən, "Qaya" böyük səhnəyə gəldi. Qrup müxtəlif dövrlərdə Fərəc Qarayev, Fikrət Əmirov, Rauf Hacıyev, Tofiq Babayev, Tofiq Quliyev, Vasif Adıgözəlov və digər bəstəkarla iş görmüşdür. Qrupun yaranması 1960-cı illərinin əvvəllərində Asəf Zeynallı adına orta ixtisas musiqi məktəbində təhsil alan dörd gənc — Arif Hacıyev, Adil Nəzərov, Rauf Babayev və Teymur Mirzəyev vokal kvartet yaratmaq fikrinə düşürlər. Qrupun ilk çıxışları tələbə yığıncaqlarında və musiqi məktəbinin kiçik otaqlarında baş tutur. 1961-ci ildə kvartet bəstəkar Rauf Hacıyev rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestrində "Qoscaz" adlandırdılan kollektivə işə dəvət edilir. O zaman kollektiv "Bakı vokal kvarteti" adlanırdı. Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestrində çalışdıqları dövrdə Adil Nəzərov ailə vəziyyətilə bağlı kollektivdən gedir və onu Lev Yelisavetski əvəz edir. Sonra bəstəkar Murad Kajlayevin dəvətilə kvartet Dağıstana gedir. Burada qrup Rafiq Babayevin rəhbərlik etdiyi ansamblın müşayiəti ilə çıxış edir.Dağıstanda qrup böyük yaradıcılıq şövqü ilə işləsə də, maddi ehtiyacları və ailə problemləri həll olunmadığı üçün Bakıya qayıtmalı olur. Bakıya qayıdarkən qrupun heyəti qatarda kvartetin adı haqqında düşünmək fikrinə düşürlər. Müxtəlif variantlar səslənir. Təkliflərdən biri də "Qaya" olur. Moskvada vokalçılar müsabiqəsi Kvartet ilk müvəffəqiyyətini 1966-cı ildə Moskvada keçirilən "Ən yaxşı Sovet mahnısı ifası" üzrə Ümumittifaq müsabiqəsində qazandı. Müsabiqənin başlamasından 25 gün əvvəl dəvət aldıqdan sonra "Qaya" müsabiqəyə 10 mahnı hazırlamağı bacarır və parlaq bir qələbə qazanır. Bu qələbə ilə qrupa bütün SSRİ-də şöhrət qazanır və kult qrupuna çevrilir. "Qaya" ansamblı 1972-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti və Mədəniyyət Nazirliyinin qərarı ilə "Qaya" kvarterinə Dövlət Ansamblı statusu verilib. Həmin ildə "Qaya" öz şou proqramını yaratmağa qərar verir və Mark Rozovski və Yuli Qusmanı ssenari yazmağa dəvət edir. Şou proqrama "İsa Məsih — Super ulduz" rok operasından bir suit daxil edildi. Qrup kvartetdən sekstet olur: Qrupa Tamilla Ağamiyeva və Qalina Barinovanı dəvət olunur. Qrupda İsanın rolunu Rauf Babayev, İuda rolunu Lev Elisavetski, Qalina Barinova isə Maqdalenanı ifa edir. Ansambl üçün geyimləri modelyer Vyaçeslav Zaytsev hazır edir. 1970-ci illərdə ABŞ-də ansambl Hyuston şəhərində yerləşən Caz Kollecində çıxış edib. Çıxış zamanı qrupu auditoriyanın qəribə sükuta uğraması çaşdırır və çıxışdan sonra səhnəni tərk etmək istəyəndə tamaşaçıların gürultulu alqışları onları diksindirir. Daha sonra tamaşaçıların istəyinə görə qrup eyni mahnını bir neçə dəfə təkrar edib. Qrup ABŞ səfərinin ardınca Kubaya qastrol edib. 1979-cu ildə Lev Yelisavetski qrupu tərk edir və onu Cavan Zeynallı əvəzləyir. Qrupun dağılması 1980-ci illərdə "Qaya"nın tərkibi tez-tez dəyişir. 1985-ci ildə isə "Qaya"nın nəzdində Caz və kamera orkestri yaradılır və "Qaya" estrada simfonik dövlət ansamblı adlanır. 1981-ci ildə ansambla daha bir müğənni — Rauf Əliyev əlavə edildi. 1988-ci ildə Rauf Əliyev qrupdan ayrıldıqdan sonra, onun yerini "Qaya" ansamblında işləyən Abbas Əhməd tutdu. Daha sonra ansamblın nəzdində "Talisman" adlı rok-qrup da formalaşır. 2001-ci ildə ansamblın bədii rəhbəri Teymur Mirzəyev İsrailə köçdü. Bundan sonra ansambl fəaliyyətini dayandırsa da, sonradan Azərbaycan Dövlət "Qaya" Ansamblına çevrildi. 2012-ci ildə Moskva Beynəlxalq Musiqi Evinin teatr salonunda "Qaya" vokal kvartetinin 50 illik yubileyinə həsr edilmiş konsert olub. Diskoqrafiya "Qaya" qrupun diskoqrafiyasına 8 studiya albomu daxildir. Musiqi repertuarı Filmoqrafiya Abşeron ritmləri (film, 1970) (tammetrajlı musiqili-bədii televiziya filmi)-filmdə iştirak Azərbaycan incəsənəti (film, 1970) Toyda görüş (film, 1970) Mahnı qanadlarında (film, 1972) "Qaya" vokal-instrumental ansamblı (film, 1977) Yarımçıq qalmış mahnı (film, 1979) Nəğməkar torpaq (film, 1981) Qaya (film, 2001) Əlvida, cənub şəhəri (film, 2006) Xarici keçidlər Ötən illərin mahnıları

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=563314

"Qaya" qrupu

Qaya — 1961-ci ildən 1988-ci ilə qədər fəaliyyət göstərmiş Azərbaycan vokal kvarteti. Qrupun heyətinə Arif Hacıyev, Lev Yelisavetski, Rauf Babayev və Teymur Mirzəyev daxil idi. Qrup Azərbaycan, ingilis, ispan, polyak və rus dilində mahnılar ifa etmişdir. 1961-ci ildə Rauf Hacıyev qrupu Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestrində işləməyə dəvət etdikdən, "Qaya" böyük səhnəyə gəldi. Qrup müxtəlif dövrlərdə Fərəc Qarayev, Fikrət Əmirov, Rauf Hacıyev, Tofiq Babayev, Tofiq Quliyev, Vasif Adıgözəlov və digər bəstəkarla iş görmüşdür. Qrupun yaranması 1960-cı illərinin əvvəllərində Asəf Zeynallı adına orta ixtisas musiqi məktəbində təhsil alan dörd gənc — Arif Hacıyev, Adil Nəzərov, Rauf Babayev və Teymur Mirzəyev vokal kvartet yaratmaq fikrinə düşürlər. Qrupun ilk çıxışları tələbə yığıncaqlarında və musiqi məktəbinin kiçik otaqlarında baş tutur. 1961-ci ildə kvartet bəstəkar Rauf Hacıyev rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestrində "Qoscaz" adlandırdılan kollektivə işə dəvət edilir. O zaman kollektiv "Bakı vokal kvarteti" adlanırdı. Azərbaycan Dövlət Estrada Orkestrində çalışdıqları dövrdə Adil Nəzərov ailə vəziyyətilə bağlı kollektivdən gedir və onu Lev Yelisavetski əvəz edir. Sonra bəstəkar Murad Kajlayevin dəvətilə kvartet Dağıstana gedir. Burada qrup Rafiq Babayevin rəhbərlik etdiyi ansamblın müşayiəti ilə çıxış edir.Dağıstanda qrup böyük yaradıcılıq şövqü ilə işləsə də, maddi ehtiyacları və ailə problemləri həll olunmadığı üçün Bakıya qayıtmalı olur. Bakıya qayıdarkən qrupun heyəti qatarda kvartetin adı haqqında düşünmək fikrinə düşürlər. Müxtəlif variantlar səslənir. Təkliflərdən biri də "Qaya" olur. Moskvada vokalçılar müsabiqəsi Kvartet ilk müvəffəqiyyətini 1966-cı ildə Moskvada keçirilən "Ən yaxşı Sovet mahnısı ifası" üzrə Ümumittifaq müsabiqəsində qazandı. Müsabiqənin başlamasından 25 gün əvvəl dəvət aldıqdan sonra "Qaya" müsabiqəyə 10 mahnı hazırlamağı bacarır və parlaq bir qələbə qazanır. Bu qələbə ilə qrupa bütün SSRİ-də şöhrət qazanır və kult qrupuna çevrilir. "Qaya" ansamblı 1972-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti və Mədəniyyət Nazirliyinin qərarı ilə "Qaya" kvarterinə Dövlət Ansamblı statusu verilib. Həmin ildə "Qaya" öz şou proqramını yaratmağa qərar verir və Mark Rozovski və Yuli Qusmanı ssenari yazmağa dəvət edir. Şou proqrama "İsa Məsih — Super ulduz" rok operasından bir suit daxil edildi. Qrup kvartetdən sekstet olur: Qrupa Tamilla Ağamiyeva və Qalina Barinovanı dəvət olunur. Qrupda İsanın rolunu Rauf Babayev, İuda rolunu Lev Elisavetski, Qalina Barinova isə Maqdalenanı ifa edir. Ansambl üçün geyimləri modelyer Vyaçeslav Zaytsev hazır edir. 1970-ci illərdə ABŞ-də ansambl Hyuston şəhərində yerləşən Caz Kollecində çıxış edib. Çıxış zamanı qrupu auditoriyanın qəribə sükuta uğraması çaşdırır və çıxışdan sonra səhnəni tərk etmək istəyəndə tamaşaçıların gürultulu alqışları onları diksindirir. Daha sonra tamaşaçıların istəyinə görə qrup eyni mahnını bir neçə dəfə təkrar edib. Qrup ABŞ səfərinin ardınca Kubaya qastrol edib. 1979-cu ildə Lev Yelisavetski qrupu tərk edir və onu Cavan Zeynallı əvəzləyir. Qrupun dağılması 1980-ci illərdə "Qaya"nın tərkibi tez-tez dəyişir. 1985-ci ildə isə "Qaya"nın nəzdində Caz və kamera orkestri yaradılır və "Qaya" estrada simfonik dövlət ansamblı adlanır. 1981-ci ildə ansambla daha bir müğənni — Rauf Əliyev əlavə edildi. 1988-ci ildə Rauf Əliyev qrupdan ayrıldıqdan sonra, onun yerini "Qaya" ansamblında işləyən Abbas Əhməd tutdu. Daha sonra ansamblın nəzdində "Talisman" adlı rok-qrup da formalaşır. 2001-ci ildə ansamblın bədii rəhbəri Teymur Mirzəyev İsrailə köçdü. Bundan sonra ansambl fəaliyyətini dayandırsa da, sonradan Azərbaycan Dövlət "Qaya" Ansamblına çevrildi. 2012-ci ildə Moskva Beynəlxalq Musiqi Evinin teatr salonunda "Qaya" vokal kvartetinin 50 illik yubileyinə həsr edilmiş konsert olub. Diskoqrafiya "Qaya" qrupun diskoqrafiyasına 8 studiya albomu daxildir. Musiqi repertuarı Filmoqrafiya Abşeron ritmləri (film, 1970) (tammetrajlı musiqili-bədii televiziya filmi)-filmdə iştirak Azərbaycan incəsənəti (film, 1970) Toyda görüş (film, 1970) Mahnı qanadlarında (film, 1972) "Qaya" vokal-instrumental ansamblı (film, 1977) Yarımçıq qalmış mahnı (film, 1979) Nəğməkar torpaq (film, 1981) Qaya (film, 2001) Əlvida, cənub şəhəri (film, 2006) Xarici keçidlər Ötən illərin mahnıları

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=506318

"Qayınana" əməliyyatı

"Qayınana" əməliyyatı — tammetrajlı Azərbaycan komediya filmi. Uzun müddət qayğısız qalan qayınana (Nəsibə Zeynalova) kürəkən və qızlarının başına oyun gətirmək və onlara dərs vermək qərarına gəlir. Lakin bu oyun hamıya çox baha oturur. Film-tamaşaya baxdıqda bu atalar sözü yada düşür: "Bağda ərik var idi, salam-əleyk var idi. Bağdan ərik qurtardı, salam-əleyk qurtardı." Orfoqrafik: 1)Titrlərdə film-tamaşanın adı "Qaynana əməliyyatı" yazılmışdır. Doğrusu isə "Qayınana əməliyyatı"dır. 2)Nüşabə Ələsgərlinin adı Nüşabə Ələskərli yazılmışdır. 3)Ələsgər Məmmədoğlunun adı Ələskər Məmmədoğlu yazılmışdır. Film-tamaşanın heyəti Film-tamaşa üzərində işləyənlər Əsərin müəllifi: Əhməd Orucoğlu Quruluşçu rejissor: Məhərrəm Bədirzadə Quruluşçu operator: İsa Kazımov Səs rejissoru: Firudin Bağıroğlu Rejissor: Elşən Heydərov Montaj: Nasir Salamov, İlham Qaliboğlu Mahnının müəllifləri: Nadir Əzimov (musiqi), İsmayıl Dadaşov (sözlər) Musiqi tərtibatı: İsmayıl Dadaşov, Minurə Əfəndiyeva Qrim ustası: Zemfira Cəfərova İşıqçı: Seymur Quliyev Redaktor: Mailə Muradxanlı Direktor: Faiq Abbasov İfalarından istifadə edilən müğənni: Nüşabə Ələsgərli (titrlərdə yoxdur) Nəsibə Zeynalova-Qayınana Səyavuş Aslan-Səlim Səidə Quliyeva-Naznaz Hacı İsmayılov-Həmid Nüşabə Ələsgərli-Gülya Ramiz Məmmədov-Polis rəisi Ələsgər Məmmədoğlu-Xəfiyyə Məmmədkamal Kazımov-Şəhər sakini Qafar Novruzlu-Şəhər sakini Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=31205

"Qayınana" əməliyyatı (film, 1999)

"Qayınana" əməliyyatı — tammetrajlı Azərbaycan komediya filmi. Uzun müddət qayğısız qalan qayınana (Nəsibə Zeynalova) kürəkən və qızlarının başına oyun gətirmək və onlara dərs vermək qərarına gəlir. Lakin bu oyun hamıya çox baha oturur. Film-tamaşaya baxdıqda bu atalar sözü yada düşür: "Bağda ərik var idi, salam-əleyk var idi. Bağdan ərik qurtardı, salam-əleyk qurtardı." Orfoqrafik: 1)Titrlərdə film-tamaşanın adı "Qaynana əməliyyatı" yazılmışdır. Doğrusu isə "Qayınana əməliyyatı"dır. 2)Nüşabə Ələsgərlinin adı Nüşabə Ələskərli yazılmışdır. 3)Ələsgər Məmmədoğlunun adı Ələskər Məmmədoğlu yazılmışdır. Film-tamaşanın heyəti Film-tamaşa üzərində işləyənlər Əsərin müəllifi: Əhməd Orucoğlu Quruluşçu rejissor: Məhərrəm Bədirzadə Quruluşçu operator: İsa Kazımov Səs rejissoru: Firudin Bağıroğlu Rejissor: Elşən Heydərov Montaj: Nasir Salamov, İlham Qaliboğlu Mahnının müəllifləri: Nadir Əzimov (musiqi), İsmayıl Dadaşov (sözlər) Musiqi tərtibatı: İsmayıl Dadaşov, Minurə Əfəndiyeva Qrim ustası: Zemfira Cəfərova İşıqçı: Seymur Quliyev Redaktor: Mailə Muradxanlı Direktor: Faiq Abbasov İfalarından istifadə edilən müğənni: Nüşabə Ələsgərli (titrlərdə yoxdur) Nəsibə Zeynalova-Qayınana Səyavuş Aslan-Səlim Səidə Quliyeva-Naznaz Hacı İsmayılov-Həmid Nüşabə Ələsgərli-Gülya Ramiz Məmmədov-Polis rəisi Ələsgər Məmmədoğlu-Xəfiyyə Məmmədkamal Kazımov-Şəhər sakini Qafar Novruzlu-Şəhər sakini Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=808787

"Qazaxıstan Respublikasının müstəqilliyinin 25 illiyi" yubiley medalı

Medal qaydaları Yubiley medalı Qazaxıstan Respublikası vətəndaşlarına və Qazaxıstan Respublikasının dövlətçiliyinin formalaşmasına, suverenliyinin möhkəmləndirilməsinə və sosial-iqtisadi inkişafına böyük töhfə verən xarici vətəndaşlara verilir. Yubiley medalının verilməsi üçün namizədlər parlament, hökumət, nazirliklər, digər mərkəzi dövlət orqanları, bölgələrin və ya Astana və Almatı şəhərlərinin bələdiyyə başçıları, habelə ictimai təşkilatlar tərəfindən təqdim olunur. Yubiley medalı dövlət başçısı tərəfindən təqdim olunur. Dövlət başçısının adından və adından medal Qazaxıstan Respublikasının Dövlət katibi, vilayətlərin və ya Astana və ya Alma-Ata şəhərlərinin bələdiyyə başçıları, habelə Qazaxıstan Prezidenti tərəfindən səlahiyyət verilmiş digər vəzifəli şəxslər tərəfindən verilə bilər. . Yubiley medalının təqdimatı təntənəli şəraitdə həyata keçirilir. Medal alana şəxsən təqdim olunur. Təqdimatdan əvvəl Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin mükafatlandırılması haqqında Fərmanı elan edilir. Medalla birlikdə alıcıya müəyyən edilmiş formada bir sertifikat verilir. Yubiley medalının təqdimatında mükafatlandırılmaq üçün siyahıda müvafiq qeyd aparılır. Edilən mükafatların qeydləri, habelə yubiley medalının təqdim edilməsinin gedişi barədə hesabat Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasında aparılır. Yubiley medalı sinənin sol tərəfində taxılır. Qazaxıstan Respublikasının dövlət mükafatları varsa, onlardan sonra yerləşir. Yubiley medalı, diametri 34 mm olan müntəzəm bir dairə şəklindədir. Medalın təsis edilməsi haqqında fərman üz cədvəlinin aşağıdakı təsvirini verir: Yubiley medalının ön tərəfində Qazaxıstan Respublikasının Müstəqilliyinin 25-ci ildönümünün loqosunun təsviri verilmişdir. Şüaları olan günəş, gözə çarpan parlaq relyefdə mavi emaye şəklində təsvir edilmişdir. Aşağı hissədə qırmızı emaye boyada milli ornamentin təsviri verilmişdir.Medalın ön hissəsinin əsas hissəsi Akorda prezident sarayı binası, Kazak Eli abidəsi və "Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev vətəndaşların əhatəsində Qazaxıstan Konstitusiyasına and içərək and içir. ", Qazaxıstanın tutqun bir xəritəsinin fonunda yerləşir. Qazaxıstanın müstəqilliyinin 25-ci ildönümünün loqosu rənglər ilə hazırlanmış və üzərində mavi fonda şüaları olan günəşi əks etdirir, üzərində "25" qırmızı rəqəmləri təsvir edilmişdir.Yubiley medalının arxa tərəfində, mərkəzi hissədə " Qazaxıstan Respublikasyk Tauelsizdіgіne 25 zhyl " adlı bir relyef yazısı var. Yubiley medalı bürüncdən hazırlanır və bir dəlik və üzük köməyi ilə 32 mm enində və 50 mm hündürlüyündə bir blokla birləşdirilir, ortada qırmızı şaquli zolaqlı mavi lentlə örtülmüşdür. Medalı geyimə əlavə etmək üçün üzlük kilidli bir sancaq istifadə olunur. Xarici keçidlər Qazaxıstan Respublikasının Müstəqilliyinin 25-ci ildönümünə həsr olunmuş yubiley medalı haqqında. Tengrinews.kz.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=711357

"Qazaxıstanın pilot-kosmonavtı" nişanı

Qazaxıstan pilot-kosmonavtları: Toktar Əbubəkirov — 15.10.1994; Talqat Musabayev — 01/12/1995; Yuri Malençenko — 01/12/1995 ; Aydın Aimbetov — 14.10.2015. Xarici keçidlər Qazaxıstanın mükafatları və mükafatları

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=711362

"Qida" korporasiyası (film, 2008)

"Qida" korporasiyası (ing. Food, Inc.) — Robert Kennerin rejissoru olduğu 2008-ci il amerikan sənədli filmi. Filmdə Amerika Birləşmiş Ştatlarında kənd təsərrüfatı üzərində aparılan araşdırmalar əsasında, aqrobiznesin həm ətraf mühitə, həm heyvanlara, həm də işçilərə zərərli bir şəkildə qida istehsal etdiyindən bəhs edilir. Film Maykl Pollan və Erik Şlosser tərəfindən səsləndirilmişdir.Film tənqidi zamanı müsbət reaksiyalar almış və bir çox mükafata, o cümlədən 2009-cu ildə ən yaxşı sənədli film təqdimata görə Akademiya Mükafatı və Müstəqil Ruh Mükafatına namizəd görülmüşdür. Amerika kənd təsərrüfatı bir çox cəhətdən digər dünya ölkələri tərəfindən həsəd aparılan sahə olmuşdur. ABŞ aqrobiznesi daha az torpaq sahəsində daha böyük məhsuldarlıq və immiqrantların ucuz qiymətə işlədilməsi prinsipinə əsaslanır. Bəs burada bizi qidadan soyudan nə ola bilər? Aşağı qiymətə işləyən fermerlərin, ucuz qida restoranlarının və xəstəlikli istehlakçıların artan sayına əsasən, "Qida" korporasiyası sənədli filmi çəkilmişdir. Bu heyrətləndirici sənədli filmdə vurğulandığı kimi xəstə heyvanlar, ətraf mühitin pozulması, korlanmış və zərərli qidalar, piylənmə, şəkərli diabet və digər sağlamlıq problemləri yüksək mexanikləşdirilmiş və mərkəzləşdirilmiş sistemlə əlaqəli ən yayğın problemlərdir. Bu problemlərin əsas səbəbi aqrobiznesmenlərin kiçik miqdarda büdcə ilə böyük miqdarda gəlir əldə etmək istəyidir.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=629495

"Qodonu gözləyərkən"

Qodonu gözləyərkən (ingiliscə: Waiting for Godot) — irland dramaturq Semyuel Bekketin pyesi. İkipərdəli tragikomediyadır. Əsər fransızca yazılmış, daha sonra Bekketin özü tərəfindən ingilis dilinə tərcümə olunmuşdur. Birinci pərdə Hadisələr tək ağacın olduğu bir yolda cərəyan edir. Estraqon (Qoqo) ayaqqabısını çıxarmağa çalışarkən Vladimir (Didi) səhnəyə daxil olur. Uzun cəhdlərdən sonra o, nəhayət ki, ayaqqabısını çıxarmağa müvəqqət olur. Bəlkə nəsə taparlar deyə düşünərək Estraqon ayaqqabısının, Vladimir də şlyapasının içinə baxır. Vaxt keçsin deyə Vladimir İsa Məsihin yanında çarmıxa çəkilmiş iki oğru haqda danışır. Estraqon da Müqəddəs Torpaqları təsvir edir. Estraqon çıxıb getmək istəyərkən Vladimir onu getməyə qoymur, çünki onlar Qodonun gəlməsini gözləyirlər. Lakin məlum olur ki, onlar Qodonun kim olduğundan, doğru yerdə olub-olmadıqlarından əmin deyillər. Onlar heç Qododan nə istədiklərini belə bilmirlər. Estraqon gözləməkdən sıxılır və özlərini ağacdan asaraq vaxt keçirməyi təklif edir. Bu fikir hər ikisinin xoşuna gəlir, lakin kimin birinci özünü asmasına qərar verə bilmirlər. Qorxurlar ki, biri ölər, digəri tək qalar. Ona görə də, Qodonu gözləməyin daha təhlükəsiz olduğu nəticəsinə gəlirlər. Estraqon acdığını söyləyir, Vladimir ona yeməsi üçün kök verir.Pozzo və Lukkinin gəlməsi ətrafda hökm sürən sükutu pozur. Lukkinin boynuna kəndir bağlanıb, əlində kətil, səbət, çanta və şinel daşıyır. Pozzonun əlində onu idarə etmək üçün qamçı var. Lukki səsini çıxarmadan Pozzonun əmrlərini yerini yetirir. Lukki kətili yerə qoyur və içində toyuq əti olan səbəti açır. Pozzo şərab içir, toyuğun ətini yeyib sümüklərini kənara atır. Lukki hər tapşırığı tamamladıqdan sonra belini bükərək çantanı tutmağa davam edir. O, Estraqonla Vladimirin marağına səbəb olur. Onlar onun çantanı niyə əlindən yerə qoymadığını soruşurlar. Pozzo cavab vermir. Vladimir Pozzonun kənara atdığı sümükləri götürə bilib-bilməcəyini soruşur. Pozzo sümüklərin artıq Lukkiyə aid olduğunu deyir. Lukki dinməz-söyləməz dayanır, ona görə də, Estraqon sümüklərə sahib çıxır. Sonda Pozzo Lukkinin çantanı əlindən qoymama səbəbini açıqlayır: çünki o, başqa kiməsə verilməkdən, tərk edilməkdən qorxur. Onların gəlişindən bəri sakit duran Vladimir Pozzonu tənqid edir. Pozzonun onun sözlərinə əhəmiyyət verməyərək Lukkinin onun üçün yük olduğunu, onu satmağı düşündüyünü deyir. Bu zaman Lukki ağlamağa başlayır. Lukkiyə yazığı gələn Estraqon onun göz yaşlarını silmək istəyir. Lakin ona yaxınlaşan zaman Lukki Estraqona təpik vurur. Pozzo Lukki ilə təxmin 60 ildir biryerdə olduqlarını söyləyir. Estraqon belə vəfalı nökərə bu cür davranılmasından dəhşətə gəlir. Pozzo əylənmək Lukkinin "oynaması"nı və "düşünməsi"ni təklif edir. Yöndəmsiz şəkildə rəqs edən Lukki teologiya haqqında danışmağa başlayır, lakin tezliklə bir-biri ilə əlaqəsi olmayan şeylər haqda uzun bir monoloq söyləyir. Bu, onun danışdığı ilk və son səhnə olur. Onun səs tonu getdikcə yüksəlir, danışıq sürəti də artır. Bu işgəncəyə son vermək üçün Vladimir onun şlyapasını götürür və cümləsini ağzında qoyur. Lukki çantaları yığır, Pozzo ilə birgə tələsik şəkildə çıxıb gedirlər. Vladimir və Estraqon yenidən təkbaşına qalır. Qodunun elçisi olduğunu deyən bir oğlan gələrək Qodonun bu gün axşam olmasa da, sabah mütləq gələcəyini bildirir. Vladimirlə Estraqon oğlan çıxıb getdikdən sonra bir müddət mübahisə edir, sonda qalacaq yer tapmağa qərar verirlər. Buna baxmayaraq, hərəkət etmədən yerlərində dayanırlar. İkinci pərdə Məkan, zaman yenə eynidir. Gündüzdür. Estraqonun çəkmələri və Vladimirin şlyapası hələ də səhnədədir. Vladimir mahnı oxuyaraq səhnəyə daxil olur. Bunu görən Estraqon Vladimirin onsuz necə xoşbəxt olduğundan məyus olur. İkisi də bir-birindən ayrı olanda daha yaxşı hiss elədiyini qəbul edir. Lakin özlərini inandırırlar ki, birlikdə xoşbəxtdirlər. Hələ də Qodonu gözləyir, bir-birinə suallar verməyi qərara alırlar. Estraqon bir gün əvvəl baş verən hər şeyi unudub. Pozzo, Lukki, özünü asmaq istəməsi haqda heç nə xatırlamır. O, hətta çəkmələrinin belə başqa birinin olduğunu düşünür. Amma ayağına geyinib yoxlayanda onların düz əyninə olduğunu görür. Ötən gecədən bu yana ağacların yarpaqlarının peydə olduğunu görən Estraqon yazın gəldiyini düşünür. Lakin Vladimir Estraqonun ayağına baxdıqda Pozzonun təpiklədiyi yerin hələ də şişkin olduğunu və qanadığını görür. Tezliklə onlar bu söhbətə son qoyur və müzakirə etməyə yeni mövzu tapmağa çalışırlar. Vladimir Pozzonun şlyapasını tapır və başına taxıb yoxlayır. Şlyapaları təkrar-təkrar dəyişib geyinərək bir müddət belə vaxt keçirirlər. Bu, Vladimirin öz şlyapasını yerə atması ilə sona çatır. Sonra Pozzo və Lukkini yamsılamaq qərarına gəlirlər, lakin bunun da bir faydası olmur. Kiminsə gəldiyini hiss edirlər. Vladimir düşünür ki, gələn Qododur və onları xilas etməyə gəlir. Daha sonra o qorxuya düşür və Estraqonu gizlətməyə çalışır. Amma ağac onu gizlətmək üçün çox kiçik idi. Danışıq əsnasında bir-birini təhqir etməyə başlasalar da, sonda qucaqlaşıb gözləməyə davam edirlər. Pozzo ilə Lukki yenidən səhnəyə daxil olur. Lukki yenə lal-dinməzdir. Pozzo isə kordur. Lukkinin boynuna bağlanan kəndir daha qısadır. Bu dəfə Lukki idarə olunandan daha çox yol göstərən tərəfdir. Lukki Vladimirlə Estraqonu görüb dayanır, belə olan halda Pozzo ona çırpılır və ikisə də yerə yıxılır. Estraqon dünən onu təpiklədiyinə görə Lukkidən intiqam almaq istəyir. Ona görə də, onların üzərinə atılır. Vladimir əvvəlcə Estraqonu ayağa qaldırmır, daha sonra özü də onların üzərinə yuvarlanır. Çoxsaylı cəhdlərdən sonra yıxılıb-duraraq nəhayət ki ayağa qalxa bilirlər. Pozzo kor olduğunu, zaman anlayışını itirdiyini, bu gün olan şeyi sabah xatırlamadığını deyir. Pozzo və Lukki səhnəni tərk edir, Estraqon yuxuya gedir. Dünənki oğlan yenə gəlir və onları tanımadığını, ilk dəfə gördüyünü deyir. Vladimir daim eyni hadisələrin təkrarladığının fərqinə varır. Hətta o, oğlanın deyəcəklərini də əvvəlcədən təxmin edir: Qodonun bu gün olmasa da, sabah mütləq gələcək. Vladimir oğlanın onları tanımadığını iddia etməsinə əsəbləşərək oğlanı qovalayıb arxasınca qaçır. Estraqon oyanır, yenə çəkmələrini çıxarıb kənara atır. Onlar Estraqonun kəmərindən istifadə edərək yenə özlərini asmağı düşünürlər. Kəmərin möhkəmliyini yoxlayan zaman o qırılır və Estraqonun şalvarı əynindən düşür. Əgər Qodo sabah da gəlməsə, işlərinə yarayan bir kəndir gətirib intihar edərək bu məsələni həll edəcəklərini deyirlər. Çıxıb getməyi qərara alsalar da, yerlərindən tərpənmirlər. Estraqon və Vladimir — əsərin əsas iki qəhrəmanıdır. Bekket əsəri yazmağa başlayarkən ağlında Vladimirlə Estraqonun vizual imici yox idi. Əsərdə heç birinin fiziki təsviri yoxdur, lakin əsərin mətnindən Vladimirin daha kök olduğu aydın görünür. Əsər boyunca Vladimir əsasən ayaq üstə durur, Estraqon isə oturur, bəzənsə yuxulayır. "Estraqon hərəkətsizdir, Vladimir isə yerində dayanmır." Estraqon intuitivdir. Ağlını qurcalayan əsas şey fiziki ağrılarını azaltmaq üçün ərzaq tapmaqdır. Olanları daim unudur, yaddaş problemi var. Al Alvarez yazır: "Bəlkə də Estraqonun unutqanlığı onların münasibətini bir arada saxlayan bağdır. Estraqon daim unudur, Vladimir də daim yada salır. Bu ikisi arasında vaxt keçirirlər." Vladimirin həyatı da əziyyətsiz keçmir, amma o, daha dayanıqlıdır. "Vladimirin əsas dərdi zehni iztirabdır. Öz şlyapasını könüllü şəkildə Lukkininki ilə dəyişməsi başqa insanın zəkasına olan marağınıı simvolizə edir." Vladimir düşünmə prosesini və ya ruhi vəziyyəti, Estraqon isə fiziki şeyləri və ya bədəni təmsil edir.Pozzo — Lukkinin ağasıdır. Onu satmaq istəyir. Əsərin birinci pərdəsində Vladimir və Estraqona yoldaş olur. İkinci pərdədə isə kordur, köməyə ehtiyacı var. Estraqon kimi tanış olduğu insanları xatırlamır. Lukki — Pozzonun quludur. Boğazı kəndirlə bağlıdır, Pozzo tərəfindən idarə olunur və onun çantalarını daşıyır. Bütün əsər boyu ancaq iki dəfə danışmağına icəzə verilir. Oğlan — Qodonun nökəridir. Hər iki pərdədə bənzər rol oynayır: Qodonun bu gün gəlməyəciyini, ancaq sabah mütləq gələciyini deyir. Oğlanın bir qardaşı olduğu da bildirilir, amma obraz kimi əsərdə iştirak etmir. Qodo — bu obraz bir çox müzakirələrə səbəb olmuşdur. Bekket müsahibəsində Tanrı ilə bağlı nəzəriyyələrin yayılmasına səbəb olduğuna görə olmayan bir obraza "Qodo" adı verməsinə peşman olduğunu bildirmişdir. "Mən Ralf Riçardsona da dedim ki, əgər Qodo deməklə Tanrını nəzərdə tutsaydım, Tanrı deyərdim, Qodo yox. Görünən o idi ki, bu, onu yaman məyus etdi." Hər iki pərdə boyu sadəcə bir məkan gözə dəyir. İki adam yolda bir ağacın yanında gözləyirlər. Onların mənşəyi xüsusi olaraq qeyd olunmasa da, pula "frank" demələri, ingilis dili haqda istehzalı zarafatlar etmələri, ingilis istehsalı olan tamaşalarda obrazların irland aksenti ilə danışması onların milliyətcə ingilis olmağını göstərir. Məkanla bağlı bəzi məlumatlar dialoqda nəzərə çarpır. Birinci pərdədə Vladimir oranın bataqlıq olduğunu, ikinci pərdədə orda bircə ruhun belə olmadığını bildirir. İkinci pərdədə Estraqon səhnənin arxasına doğru qaçır, Vladimir isə onu danlayaraq burdan çıxış olmadığını söyləyir. Həmçinin bax XX əsrin 100 kitabı (Le Monde)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=607704

"Qremmi" mükafatı

Qremmi mükafatı — ABŞ səsyazma şirkətləri Assosiasiyası tərəfindən 14 mart 1958-ci ildə təsis olunan və Amerika səsyazma akademiyası tərəfindən təqdim edilən musiqi mükafatı.2012-ci ilədək mükafat 108 kateqoriya və 30 fərqli musiqi tərzini əhatə etsə də, həmin il edilmiş dəyişiklikdən sonra mükafat 78 kateqoriyada verilir. Mükafatın adı qramofon aparatının adının qısaltma-əzizləmə formasındakı adıdır. 31 Qremmi mükafatı ilə , Georg Solti ən çox Qremmi almış artist hesab olunur . Alison Krauss 27 mükafat ilə qadınlar arasında ilk yerdə durur. U2 qrupu , 22 mükafatla ən çox Qremmi almış qrup olaraq qalır. Xarici keçidlər grammy.com — "Qremmi" mükafatının rəsmi saytı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=155714

"Qu quşları" fəvvarə kompleksi

"Qu quşları" fəvvarə kompleksi — Azərbaycanın Bakı şəhərində yerləşən fəvvarə kompleksi. Kompleks Bakı bulvarında yerləşir. Fəvvarə kompleksi 1960-cı illərdə Bakı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin sədri Əliş Ləmbəranskinin təşəbbüsü ilə inşa edilmişdir.Fəvvarə şair Nizami Gəncəvi və bəstəkar Qara Qarayevin "Yeddi gözəl" poeması və baletindən ruhlanaraq yaradılmış və 7 qu quşu heykəlindən ibarət idi.2007-ci ildə Dənizkənarı Bulvarda aparılan yenidənqurma işlərindən sonra "Qu quşları" fəvvarəsinin yerinə yeni fəvvarə kompleksi yaradıldı. 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasının birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən layihə çərçivəsində ərazidə hovuz inşa edilib, 16 fəvvarə dirəyi qurulub, təbii daşlar üzərində heykəltaraş Murad Sücəddinov tərəfindən 7 qu quşu heykəli hazırlanıb.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=622072

"Quba" gəmisinin dənizçilərinə qoyulmuş abidə

"Quba" gəmisinin dənizçilərinə qoyulmuş abidə — 1857-ci il sentyabrın 14-də Xəzər dənizində tədqiqat aparan "Quba" gəmisinin Şüvəlan burnu yaxınlığında batması nəticəsində dünyasını dəyişmiş dənizçilərə qoyulmuş abidə. Hadisə nəticəsində ekipajın 22 üzvü dünyasını dəyişib, 57 nəfər isə xilas edilib. Bu faciədən sonra gəmilərin təhlükəsizliyi üçün Abşeronda mayakların inşasına başlayıblar. 1889-cu ildə Şüvəlanda qoyulmuş abidənin müəllifi İohan Edeldir. Çar Rusiyası Azərbaycan xanlıqlarının işğalını başa çatdırdıqdan sonra 1850-ci illərin sonlarından etibarən Xəzər dənizini xüsusi Xəzər astronomik və hidroqrafik eskpedisiya tərəfindən tədqiq etməyə başlayır. Ekspedisiyanın əsas vəzifələri Xəzər dənizinin tam araşdırılması, onun dənizçilikdə istifadəsi üçün dəqiq xəritəsinin çıxarılması idi. Ekspedisiyaya mütəxəssis hidroqraf olan 2-ci dərəcəli kapitan Nikolay İvanşintsov rəhbərlik edirdi. 1856-cı ildə ekspedisiya fəaliyyətə başlayır. Lakin elə həmin ildə ekspedisiyanın astronomu vəbadan dünyasını dəyişir.1857-ci il sentyabrın 11-də Rusiya imperiyası tərəfindən təchiz edilmiş Xəzər astrohidroqrafik ekspedisiyası Xəzərin daha dəqiq xəritəsinin tərtib edilməsi üçün dəyərli məlumatlarla birgə Həştərxandan Bakıya göndərilib. Nikolay İvanşintsovun rəhbərliyi ilə toplanmış bu böyük və dəyərli məlumatları Bakıda hərbçilərlə yanaşı, yerli hökumət orqanları da səbirsizliklə gözləyirdilər. Sentyabrın 14-də hava buludlu, küləkli və yağışlı idi. Gəmi axşam saatlarında Abşerona çatanda külək daha da gücləndi. Gəmi 2 dəfə suyun altındakı riflərə dəyərək zədələndi. Gəminin burun hissəsinin bortu dağıldı və mühərrikin nasosu partladı. Dalğaların təsirindən gəmi bir çox yerdən zədələnərək batmağa başlayır. Ekspedisiyanın rəhbəri İvanşintsov da gəmi ilə birgə batır. Lakin dalğa onu sahildəki qayalıqlara çırpır, o isə, öz növbəsində, kəndirdən tutmağı bacararaq sağ qala bilir. Onu sahilə miçman Yasenski çıxarır. Gəminin komandiri leytenant Poskoçin, leytenant Koşkul, leytenant Simonov isə dünyalarını dəyişirlər. Onlarla birgə ekspedisiyanın bütün araşdırmaları və qeydləri də məhv olur. Gecə ilə ağır yaralılar arabalarla Şüvəlan kəndinə aparılırlar. Ekspedisiyanın bütün zabit və aşağı rütbəli üzvləri ehtiyatda olan zabit Abdulla Axundovun evində yerləşirlər. O isə, öz növbəsində, yerli hakimiyyət orqanlarının köməyi ilə qəzadan zərər çəkənləri isti geyim və yeməklə təmin edir. Sentyabrın 15-də gəminin batdığı yerə Bakı Dəniz Stansiyasının komandiri birincidərəcəli kapitan K. Freyqanq və qəza rəisi L. Piqulevski gəlirlər. Sentyabrın 16-da isə bütün yaralılar Bakıya aparılırlar. Bir gün sonra isə komandanın digər üzvləri də buraya gəlirlər. Həştərxan limanının və Xəzər Dəniz Gəmiçiliyinin komandiri kontr-admiral Vulf qəzanın araşdırılması üçün yaradılmış komissiyaya rəhbərlik edir. Araşdırmalar nəticəsində məlum olur ki, gəmi heyətin səhvi ucbatından deyil, havanın gözlənilmədən pisləşməsi, güclü duman və Şüvəlan burnu ətrafında olan və heç bir xəritədə qeyd edilməyən sualtı riflərə görə qəzaya uğrayıb.Qəzadan sonra Xəzər ekspedisiyası İvanşintsovun rəhbərliyi ilə 1867-ci ilə qədər davam edir. O, ilk dəfə sahil xətlərinin dəyişmə səbəblərini, axınların xüsusiyyətlərini, Xəzərdə adaların itməsini və ya yaranmasını izah etmişdir. Onun rəhbərliyi ilə Xəzərdə 61 astronomik nöqtə təyin edilir, ilk dəfə 900 metrdən dərin yerlər aşkar edilir, suyun torpaq qatının nümunələri götürülür. Araşdırmalarından 20 il sonra Xəzər dənizinin atlası, sonradan isə Xəzərin dərinliklər xəritəsi çap edilir. Abidənin qoyulması Qəzada dünyasını dəyişənlərin çoxu qəzanın baş verdiyi yerə yaxın qardaşlıq məzarlığında dəfn edilirlər. Məzarlığın üzərinə isə sadə bir abidə qoyulur. 1887-ci il noyabrın 30-da buranı ziyarət edən 2-ci dərəcəli kapitan P. Orlov abidəni acınacaqlı vəziyyətdə görür. Buna görə də abidənin bərpası üçün pul yığmağı düşünür. Bu təklif knyaz L. Uxtomski tərəfindən də yaxşı qarşılanır. Və Orlov Xəzər dənizçilərindən yeni abidənin qoyulması üçün pul yığmağa başlayır. 1887-ci ilin dekabrın 15-dən 1889-cu ilin avqustun 23-nə qədər abidənin qoyulması üçün 124 nəfər tərəfindən ümumilikdə 277 rubl 74 qəpik ianə edilir. 1889-cu ildə qoyulmuş abidənin müəllifi İohan Edeldir.Sovet işğalından sonra da abidə baxımsız qalır. Üzərindəki xaç götürülür. Yalnız müstəqillikdən sonra 2005-ci ildə abidə Qələbə Gününün 60 illiyi münasibətilə restavrasiya edilir. Həmçinin bax Şüvəlan burnu Şüvəlan mayakı Şüvəlan bağları Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=693642

"Qubadlının azad olunmasına görə" medalı

"Qubadlının azad olunmasına görə" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). İkinci Qarabağ müharibəsində qələbə münasibətilə təsis edilmişdir. Səttarov Anar Balarza oğlu Təsis edilməsi 2020-ci il noyabrın 20-də Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisində Vətən Müharibəsində qələbə münasibətilə Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi ilə əlaqədar "Azərbaycan Respublikasının orden və medallarının təsis edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi təqdim edilmiş və birinci oxunuşda təsdiqlənmişdir.Azərbaycan Respublikasının "Qubadlının azad olunmasına görə" medalının əsasnaməsi Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Əsasnamədə deyilir: Maddə 1. Təltif edilən şəxslər "Qubadlının azad olunmasına görə" Azərbaycan Respublikasının medalı ilə Azərbaycan Respublikasının Qubadlı rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılmış döyüş əməliyyatlarında iştirak etmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları təltif edilir.Maddə 2. Təltif edən orqan "Qubadlının azad olunmasına görə" Azərbaycan Respublikasının medalı ilə bu Əsasnamənin 1-ci maddəsində göstərilən şəxslər Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 23-cü bəndinə uyğun olaraq təltif edilirlər.Maddə 3. Taxılma qaydası "Qubadlının azad olunmasına görə" Azərbaycan Respublikasının medalı döşün sol tərəfinə, Azərbaycan Respublikasının digər orden və medalları olduqda, "Zəngilanın azad olunmasına görə" medalından sonra taxılır. Medalın təsviri Azərbaycan Respublikasının 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə təsdiq edilmişdir. Maddə 1. Medalın ümumi təsviri "Qubadlının azad olunmasına görə" Azərbaycan Respublikasının medalı (bundan sonra – medal) bürüncdən tökülmüş və qızıl suyuna çəkilmiş, diametri 36 mm olan dairəvi lövhədən ibarətdir.Maddə 2. Medalın ön tərəfi 2.1. Medalın ön tərəfinin kənarları bəzəkli naxışlarla konturlanmışdır. 2.2. Bəzəkli konturdan medalın daxilinə doğru, xarici və daxili çevrələrlə konturlanmış dairəvi lövhə təsvir olunmuşdur. Xarici və daxili çevrələrin arasında, yuxarı qövs boyunca "QUBADLI", aşağı qövs boyunca "25 OKTYABR 2020" sözləri yazılmışdır. 2.3. "25 OKTYABR 2020" sözlərindən sol və sağ tərəflərdə, aşağıdan yuxarıya doğru dəfnə çələngləri təsvir olunmuşdur. "QUBADLI" sözü ilə dəfnə çələnglərinin arasında iki səkkizguşəli ulduz və kompozisiyanı tamamlayan xətlər təsvir olunmuşdur. Daxili çevrənin içərisində, doğan günəş şüaları fonunda at belində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını aparan Azərbaycan əsgəri təsvir olunmuşdur. 2.4. Bütün elementlər və yazılar relyefli olaraq qabarıqdır.Maddə 3. Medalın arxa tərəfi 3.1. Medalın arxa tərəfində xarici və daxili çevrələrlə konturlanmış lövhənin üzərində qövs boyunca "QUBADLININ AZAD OLUNMASINA GÖRƏ" sözləri yazılmışdır. Lövhənin aşağı hissəsinin mərkəzində səkkizguşəli ulduz, ulduzla sözlərin arasında isə kompozisiyanı tamamlayan xətlər təsvir olunmuşdur. 3.2. Medalın arxa tərəfinin mərkəzində medalın seriyası və nömrəsi həkk olunmuşdur. 3.3. Bütün elementlər və yazılar relyefli olaraq qabarıqdır.Maddə 4. Medalın elementləri 4.1. Medal paltara bərkidilmək üçün elementi olan, 37 mm x 50 mm ölçülü beşbucaqlı xara lentə iki halqa və ilgək vasitəsilə birləşdirilir. 4.2. Xara lentin mərkəzində 10 mm enində qızılı rəngli şaquli zolaq, qızılı rəngli zolaqdan sol və sağ kənarlara doğru ardıcıl olaraq 8 mm enində bir göy rəngli və 5.5 mm enində bir qızılı rəngli şaquli zolaqlar təsvir olunmuşdur. 4.3. Medala paltarın yaxasına bərkidilmək üçün elementi olan, eyni xara lentdən üz çəkilmiş 37 mm x 10 mm ölçülü qəlib əlavə olunur. Təltif edilənlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=678345

"Qüdrətli hamam" ordeni

Qüdrətli Hamam ordeni (ing. The Most Honourable Order of the Bath) — I Georq tərəfindən 1725-ci ilin 18 may tarixində təsis olunmuş Böyük Britaniyanın cəngavər ordeni. Ordenin adı cəngavərlərin gümrahlığı üçün edilən üç: oruc tutmaq, dua etmək və çimərək paklanmaq kimi qədim ayindən götürülmüşdür. (bu ayin 1815-ci ildən daha icra edilmir.) Ordenin devizi — Tria juncta in uno (lat. — “Üçü birində”), İngiltərə, Şotlandiya, İrlandiya ittifaqına, və ya Üç üqnuma mülahizələrinə əsaslandığı ilə izah olunur. Ordenin üzərində təkrarən hək olunan üç tac birinci mülahizəni düzgünlüyünü yəqin edir. İkinci devizi alm. “Ich dien” xidmət edirəm deməkdir. Böyük Britaniya monarxı ordenin başçısı sayılır. Orden nizamnaməsinə görə irarxiq olaraq sonra gələn 1975-ci ildən Böyük Magistr Uels şahzadəsi Çarlzdır. Orden başçısı yeni cəngavərləri hökumətin məsləhəti ilə təyin edir. Nizamnaməyə görə: Böyük Xaçşn 120 cəngavər və ya xanım nümayəndəsi (ing. GCB) (bunlardan Böyük Magistr birincisi və başçısı sayılır); 355 Cəngavər-komandorlar (ing. KCB) və ya xanım-komandorlar (ing. DCB); 1925 kavalerlər (ing. Companions) (ing. CB)Çəngavərlərin sayları statusla müəyyən olunur ki, bəzən çoxaldıla bilinir. İlkin olaraq orden 40 üzvdən ibarət olurdu. İndinin özündə isə bu say 200-ə qədər artmışdır. Bundan əlavə monarx xidmətlərinə görə üzvlərin sazənə artra bilir. Bunlar "əlavə üzvlər" və ya "fəxri üzvlər" adlanırlar, lakin onlar "həqiqi üzvlərə" aid edilmirlər. Ordenə layiq görülmüşlər soyadlarından sonra daha 3 — GCB və ya KCB hərflərini yazaraq əlavə edə bilərlər. Təltif olunanlar Horatsio Nelson Kollinqvud Katbert Aleksandr Kolçak Anton Denikin Georgi Jukov İvan Konyev Konstantin Rokossovski Dvayt Eyzenhaver Ronald Reyqan Corc Herbert Uoker Buş

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=348085

"Qüsursuz xidmətə görə" 1-ci dərəcəli medalı

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 17 may 2002-ci il tarixli Sərəncamına əsasən təsis edilən medaldır. Təsis edilməsi 2002-ci il mayın 17-də Azərbaycan Milli Məclisinə "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsinin və təsvirinin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycanın Qanunu təqdim edildi. Qanun layihəsinə əsasən medalın Əsasnaməsi və təsvirləri təsdiq olundu. "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsi Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 2002-ci il 17 may tarixli 330-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=701152

"Qüsursuz xidmətə görə" 2-ci dərəcəli medalı

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 17 may 2002-ci il tarixli Sərəncamına əsasən təsis edilən medaldır. Təsis edilməsi 2002-ci il mayın 17-də Azərbaycan Milli Məclisinə "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsinin və təsvirinin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycanın Qanunu təqdim edildi. Qanun layihəsinə əsasən medalın Əsasnaməsi və təsvirləri təsdiq olundu. "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsi Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 2002-ci il 17 may tarixli 330-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=701153

"Qüsursuz xidmətə görə" 3-cü dərəcəli medalı

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 17 may 2002-ci il tarixli Sərəncamına əsasən təsis edilən medaldır. Təsis edilməsi 2002-ci il mayın 17-də Azərbaycan Milli Məclisinə "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsinin və təsvirinin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycanın Qanunu təqdim edildi. Qanun layihəsinə əsasən medalın Əsasnaməsi və təsvirləri təsdiq olundu. "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsi Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 2002-ci il 17 may tarixli 330-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=701154

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı (Azərbaycan) — Azərbaycanın dövlət təltifi "Qüsursuz xidmətə görə" medalı (SSRİ) — SSRİ-nin dövlət təltifi "Qüsursuz xidmətə görə" medalı (Ermənistan) — Ermənistanın dövlət təltifi "Qüsursuz xidmətə görə" medalı (Qazaxıstan) — Qazaxıstanın dövlət təltifi "Qüsursuz xidmətə görə" medalı (Ukrayna) — Ukraynanın dövlət təltifii

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=475604

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı (Azərbaycan)

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı — Azərbaycanın dövlət təltifi (medal). Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 17 may 2002-ci il tarixli Sərəncamına əsasən təsis edilən medaldır. Təsis edilməsi 2002-ci il mayın 17-də Azərbaycan Milli Məclisinə "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsinin və təsvirinin təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycanın Qanunu təqdim edildi. Qanun layihəsinə əsasən medalın Əsasnaməsi və təsvirləri təsdiq olundu. "Qüsursuz xidmətə görə" medalının Əsasnaməsi Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin 2002-ci il 17 may tarixli 330-IIQ nömrəli Qanunu ilə təsdiq edilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=188298

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı (SSRİ)

"Qüsursuz xidmətə görə" medalı — SSRİ Müdafiə Naziri, Daxili İşlər Naziri və Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin sədrinin 1958-ci il 25 yanvar tarixli birgə sərəncamı ilə yaradılmış medal. "Qüsursuz xidmətə görə" medalı üç dərəcədən ibarətdir: I dərəcəli (20 il qüsursuz xidmət üçün) II dərəcəli (15 il qüsursuz xidmət üçün) III dərəcəli (10 il qüsursuz xidmət üçün)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=551362

"Qırmızı Bayraq" ordeni

"Qırmızı Bayraq" ordeni — ilk sovet ordeni. Sosialist Vətəninin müdafiəsi zamanı göstərilən xüsusi şücaət, fədakarlıq və cəsarət görə mükafatlandırma üçün 1918-ci ildə təsis olunub. Həmçinin bax "Qırmızı bayraq" ordeni

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=735378

"Qırmızı Bayraq" ordeni (Azərbaycan SSR)

"Qırmızı bayraq" ordeni — Azərbaycan SSR-in ilk dövlət mükafatı. 1920-ci ildə Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin təşəbbüsü ilə təsis edilmişdir. Bu ordenin eskizinin müəllifi İbrahim ağa Vəkilov olmuşdur. Eskiz SSRİ-nin "Qırmızı Bayraq" ordeni əsasında Bakı zərgərləri tərəfindən əllə hazırlanmışdır. Ordenin ortasında Qırmızı mina qatı çəkilmiş qırmızı ulduz və oraq-çəkic yerləşdirilmişdir. Ordenin milli əlaməti onun ortasında yerləşdirilən qırmızı mina qatı çəkilmiş aypara ilə xarakterizə olunur. Ordenin aşağı yarımçevrəsində ağ mina qatı üzərində ərəb qrafikası ilə "Azərbaycan İctimai Şura Cümhuriyyəti" sözləri qravür edilmişdir. Təltif olunanlar Ordenlə 53 nəfər mükafatlandırılmışdır.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=775699

"Qırmızı Ulduz" ordeni

Qırmızı Ulduz Ordeni — SSRİ-nin dövlət mükafatı, 6 aprel 1930-cu ildə SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə təsis edilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=737795

"Qırmızı bayraq" ordeni

"Qırmızı Bayraq" ordeni — ilk sovet ordeni. Sosialist Vətəninin müdafiəsi zamanı göstərilən xüsusi şücaət, fədakarlıq və cəsarət görə mükafatlandırma üçün 1918-ci ildə təsis olunub. Həmçinin bax "Qırmızı bayraq" ordeni

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=372538

"Qırmızı bayraq" ordeni (Azərbaycan SSR)

"Qırmızı bayraq" ordeni — Azərbaycan SSR-in ilk dövlət mükafatı. 1920-ci ildə Azərbaycan SSR İnqilab Komitəsinin təşəbbüsü ilə təsis edilmişdir. Bu ordenin eskizinin müəllifi İbrahim ağa Vəkilov olmuşdur. Eskiz SSRİ-nin "Qırmızı Bayraq" ordeni əsasında Bakı zərgərləri tərəfindən əllə hazırlanmışdır. Ordenin ortasında Qırmızı mina qatı çəkilmiş qırmızı ulduz və oraq-çəkic yerləşdirilmişdir. Ordenin milli əlaməti onun ortasında yerləşdirilən qırmızı mina qatı çəkilmiş aypara ilə xarakterizə olunur. Ordenin aşağı yarımçevrəsində ağ mina qatı üzərində ərəb qrafikası ilə "Azərbaycan İctimai Şura Cümhuriyyəti" sözləri qravür edilmişdir. Təltif olunanlar Ordenlə 53 nəfər mükafatlandırılmışdır.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=298510

"Qırmızı ulduz" ordeni

Qırmızı Ulduz Ordeni — SSRİ-nin dövlət mükafatı, 6 aprel 1930-cu ildə SSRİ Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə təsis edilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=370916

"Qırmızı şəfəq" əməliyyatı

"Qırmızı şəfəq" əməliyyatı (ing. Operation Red Dawn) — 2003-cü il dekabrın 13-də İraqın qaçmış prezidenti Səddam Hüseynin tapılıb ələ keçirilməsi məqsədilə ABŞ SQ-nin nizami bölmələrinin köməyi ilə Amerika Xüsusi Əməliyyat Qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən xüsusi əməliyyat. S.Hüseyn Əl-Daur, Tikrit yaxınlığında ələ keçirildi. Əməliyyat 1984-cü ildə məşhur aktyor Patrik Sveyzinin baş rolda çəkildiyi eyniadlı filmin şərəfinə “Qırmızı Şəfəq” adlandırıldı. Əməliyyatı general-mayor Raymond Odiernonun komandanlığı altında 4-cü Piyada Diviziyasının polkovnik Ceyms Hikkinin 1-ci Briqada Döyüş Komandası və ABŞ-ın xüsusi əməliyyat qüvvələrinin seçilmiş komandası -121-ci İşçi Qrupu həyata keçirdi. Alınan kəşfiyyat məlumatı nəticəsində ABŞ hərbi qüvvələrinin birləşmiş qrupu Əd-Daur şəhərətrafı ərazilərində, "Wolverine-1" və "Wolverine-2" adlanan ərazilərdə axtarış aparmış, lakin hərtərəfli axtarış nəticəsində Səddam Hüseyni tapmaq mümkün olmamışdı. Amma bu iki sahə arasında daha diqqətli axtarış aparılması nəhayət nəticə verdi - İraq prezidenti təxminən saat 20:30-da Amerika əsgərlərinin onu çıxardığı "tülkü yuvasında" gizlənmişdi. Səddam Hüseyn heç bir müqavimət göstərmədi.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=823029

"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni

"Qırmızı əmək bayrağı" ordeni — 1928-ci ildə təsis edilmiş ümumittifaq miqyaslı SSRİ ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (Azərbaycan SSR) — 1922–1933-cü illərdə Azərbaycanda verilən orden

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=436606

"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (Azərbaycan SSR)

Qırmızı əmək bayrağı ordeni — 1920-ci ildən 1933-cü ilə qədər SSRİ-də hər bir sovet respublikasının öz ordenləri, o cümlədən Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni də olub. 1933-cü ildən sonra bu ordenlərin verilməsi dayandırılıb, həmin vaxtdan fərqlənənlərə yalnız SSRİ orden və medalları verilib. Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni 1922-ci ildə təsis edilib. 1933-cü ilə qədər 300-ə yaxın insan bu ordenlə təltif olunub. Həmin vaxt Azərbaycanda latın qrafikalı əlifbadan istifadə edildiyinə görə ordenin üstü latın qrafikası ilə yazılıb. Qeyd edək ki, 1933-cü ilə qədər SSRİ-də hər bir sovet respublikasının öz ordenləri, o cümlədən də Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni olub. 1933-cü ildən sonra bu ordenlərin verilməsi dayandırılıb, həmin vaxtdan hamıya yalnız ümumittifaq miqyaslı Qırmızı Əmək Bayrağı ordenləri verilib. 1921-ci ilin iyununda Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin təşəbbüsü ilə "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni təsis edilmişdir. Eskizinin müəllifi zabit M. Vlasov olan orden gümüşdən hazırlanmışdır və qırmızı rəngli mina qatı və qızıl suyu ilə işlənmişdir. Bakı zərgərləri tərəfindən hazırlanan ordenin mərkəzində döymə üsulu ilə oraq və çəkic təsvir edilmişdir. Ordenin aşağısında respublikanın gerbindən fraqment — aypara içərisində üzərində oraq və çəkic təsviri olan beşguşəli qırmızı ulduz təsvir edilmişdir.Yuxarıda mina qatı ilə işlənmiş lentin üzərində Azərbaycan dilində ərəb qrafikası ilə "Bütün dünyan işçiləri, birləşiniz! Dünyaya hakim zəhmət olacaqdır." Orden üç cərgə qızılı rəngli sünbüllərlə haşiyələnmişdir. sünbüllərin üzərində qırmızı mina qatı çəkilmiş qurşağın üzərində ərəb hərfləri ilə respublikanın adının "AİŞC" (Azərbaycan İctimai Şura Cümhuriyyəti) abreviaturu həkk olunmuşdur. 3 dekabr 1929-cu ildə Azərbaycan MİK "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeninin statutunu təsdiq etmişdir. Həmin vaxt bu ordenin təsvirində dəyişiklik edilmişdir. Ordenin yeni variantının müəllifi rəssam Beniamin Telenqater (Beno) olmuşdur. Ordenin yeni nümunəsi də gümüşdən hazırlanmış və qızıl suyuna çəkilmişdir. Ölçüsü 5 x 4 sm olan ordenin mərkəzində beşguşəli trapesiyavari lövhənin üzərində fabrik, zavod və neft buruqları təsvir edilmişdir. Lövhənin korpusunun üzərində qızılı oraq və çəkic qabardılmışdır. Ordenin üzərində çarpazvari iki bayraq təsvir edilmişdir. Bayraqların dəstəklərinin arasındakı ağ mina özülünün üzərində Azərbaycanın emblemi olan qırmızı aypara içərisində beşguşəli qırmızı ulduz həkk olunmuşdur. Sağ tərəfdəki bayrağın üzərində Azərbaycan dilində "Bütün ölkələrin proletarları, birləşiniz!", sol tərəfdəki bayrağın üzərində isə respublikanın adının abreviaturu — ASSC (Azərbaycan Sovet Sosialist Cümhuriyyəti) sözləri yazılmışdır. Orden hər iki tərəfdən taxıl sünbülü, onun aşağısında palıd yarpaqları və nəhayət, pambıq qozaları ilə əhatələnmişdir. 1933-cü ilin sonlarında "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni ilə təltif dayandırılmışdır. Bu ordenin 1929-cu il nümunəsi ilə təqribən 300 təltif qeydə alınmışdır.2007-ci ildə Nyu-York hərracında 18 min dollara satılıb.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=730582

"Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (Azərbaycan SSR)

Qırmızı əmək bayrağı ordeni — 1920-ci ildən 1933-cü ilə qədər SSRİ-də hər bir sovet respublikasının öz ordenləri, o cümlədən Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni də olub. 1933-cü ildən sonra bu ordenlərin verilməsi dayandırılıb, həmin vaxtdan fərqlənənlərə yalnız SSRİ orden və medalları verilib. Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni 1922-ci ildə təsis edilib. 1933-cü ilə qədər 300-ə yaxın insan bu ordenlə təltif olunub. Həmin vaxt Azərbaycanda latın qrafikalı əlifbadan istifadə edildiyinə görə ordenin üstü latın qrafikası ilə yazılıb. Qeyd edək ki, 1933-cü ilə qədər SSRİ-də hər bir sovet respublikasının öz ordenləri, o cümlədən də Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni olub. 1933-cü ildən sonra bu ordenlərin verilməsi dayandırılıb, həmin vaxtdan hamıya yalnız ümumittifaq miqyaslı Qırmızı Əmək Bayrağı ordenləri verilib. 1921-ci ilin iyununda Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin təşəbbüsü ilə "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni təsis edilmişdir. Eskizinin müəllifi zabit M. Vlasov olan orden gümüşdən hazırlanmışdır və qırmızı rəngli mina qatı və qızıl suyu ilə işlənmişdir. Bakı zərgərləri tərəfindən hazırlanan ordenin mərkəzində döymə üsulu ilə oraq və çəkic təsvir edilmişdir. Ordenin aşağısında respublikanın gerbindən fraqment — aypara içərisində üzərində oraq və çəkic təsviri olan beşguşəli qırmızı ulduz təsvir edilmişdir.Yuxarıda mina qatı ilə işlənmiş lentin üzərində Azərbaycan dilində ərəb qrafikası ilə "Bütün dünyan işçiləri, birləşiniz! Dünyaya hakim zəhmət olacaqdır." Orden üç cərgə qızılı rəngli sünbüllərlə haşiyələnmişdir. sünbüllərin üzərində qırmızı mina qatı çəkilmiş qurşağın üzərində ərəb hərfləri ilə respublikanın adının "AİŞC" (Azərbaycan İctimai Şura Cümhuriyyəti) abreviaturu həkk olunmuşdur. 3 dekabr 1929-cu ildə Azərbaycan MİK "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeninin statutunu təsdiq etmişdir. Həmin vaxt bu ordenin təsvirində dəyişiklik edilmişdir. Ordenin yeni variantının müəllifi rəssam Beniamin Telenqater (Beno) olmuşdur. Ordenin yeni nümunəsi də gümüşdən hazırlanmış və qızıl suyuna çəkilmişdir. Ölçüsü 5 x 4 sm olan ordenin mərkəzində beşguşəli trapesiyavari lövhənin üzərində fabrik, zavod və neft buruqları təsvir edilmişdir. Lövhənin korpusunun üzərində qızılı oraq və çəkic qabardılmışdır. Ordenin üzərində çarpazvari iki bayraq təsvir edilmişdir. Bayraqların dəstəklərinin arasındakı ağ mina özülünün üzərində Azərbaycanın emblemi olan qırmızı aypara içərisində beşguşəli qırmızı ulduz həkk olunmuşdur. Sağ tərəfdəki bayrağın üzərində Azərbaycan dilində "Bütün ölkələrin proletarları, birləşiniz!", sol tərəfdəki bayrağın üzərində isə respublikanın adının abreviaturu — ASSC (Azərbaycan Sovet Sosialist Cümhuriyyəti) sözləri yazılmışdır. Orden hər iki tərəfdən taxıl sünbülü, onun aşağısında palıd yarpaqları və nəhayət, pambıq qozaları ilə əhatələnmişdir. 1933-cü ilin sonlarında "Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni ilə təltif dayandırılmışdır. Bu ordenin 1929-cu il nümunəsi ilə təqribən 300 təltif qeydə alınmışdır.2007-ci ildə Nyu-York hərracında 18 min dollara satılıb.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=81947

"Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (dəqiqləşdirmə)

"Qırmızı əmək bayrağı" ordeni — 1928-ci ildə təsis edilmiş ümumittifaq miqyaslı SSRİ ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni (Azərbaycan SSR) — 1922–1933-cü illərdə Azərbaycanda verilən orden

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=323548

"Qız qalası" Beynəlxalq İncəsənət Festivalı

"Qız qalası" Beynəlxalq İncəsənət Festivalı — İçərişəhərin ərazisində yerləşən Qız qalasının dünyada tanıdılması məqsədilə 2010-cu ildən etibarən keçirilən beynəlxalq incəsənət festivalı. Qız qalası 2000-ci ildə UNESCO-nun ümumdünya irsi siyahısına daxil edilmişdir. Festivalda iştirak edən müxtəlif ölkələrin rəssamları Qız qalasının maketlərini öz milli üslublarında bəzəyərək fərqli mədəniyyət və adət-ənənələrin sintezini əks etdirən əsərlər yaradırlar. Festivalın tarixçəsi Heydər Əliyev Fondu, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti yanında "İçərişəhər" Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi və Müasir İncəsənət Muzeyinin birgə təşkilatçılığı ilə 2010-cu il 26–29 may tarixlərində keçirilən ilk festivalda 18 ölkədən 20-dən çox rəssam. 2011-ci ildə keçirilən II Beynəlxalq incəsənət festivalnda isə 20 ölkədən 25 tanınmış rəssam iştirak edib. 2012-ci ildə 24 ölkədən rəssamların iştirak etdiyi "Qız qalası" III Beynəlxalq incəsənət festivalında, əvvəlki festivallardan fərqli olaraq, nəsli kəsilməkdə olan "Qafqaz beşliyi"nə diqqəti cəlb etmək məqsədilə ceyran maketləri hazırlanmışdır. Həmin maketlər rəssamlar tərəfindən bəzədilmişdir. Bu festival IDEA (Ətraf Mühitin Mühafizəsi Naminə Beynəlxalq Dialoq) İctimai Birliyi təşkilatçılığı iləkeçirilmişdi. 2013-cü il iyulun 4-də Kannın La Kruazet bulvarında "Qız Qalası" IV Beynəlxalq incəsənət festivalının açılışı olub. Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyeva, Fondun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva, Kann şəhərinin meri, deputat Bernar Broşan, o cümlədən BMT baş katibinin müavini Filip Dust-Blazi açılış mərasimində iştirak ediblər. Ümumilikdə sərgidə 26 rəssamın Qız Qalası, 17 rəssamın isə ceyran kompozisiyaları tamaşaçılara təqdim olunub. 2014-cü il mayın 7–9 da Bakıda "Qız qalası" V Beynəlxalq incəsənət festivalı keçirilib. Festivalda 26 ölkədən 28 rəssam iştirak edib. Festival çərçivəsində dünyada küçə incəsənətinin (street art) ən populyar növlərindən biri olan 3D rəsmləri də təqdim edilib.2015-ci il iyunun 11-dən 14-dək Bakıda "Qız qalası" VI Beynəlxalq incəsənət festivalı keçirilib. Festivalda 17 ölkədən 27 rəssam iştirak edib. Builki festivalda rəssamlar Qız qalası ilə yanaşı "Bakı-2015" birinci Avropa Oyunlarının rəmzləri olan nar və ceyran maketlərini bəzəyiblər. 2016-cı il 18–21 sentyabrda "Qız qalası" VII Beynəlxalq incəsənət festivalı keçirilib. Festival çərçivəsində Bakıda 17–18 sentyabrda uşaqlar üçün "Qız qalası" festivalı keçirilib. Festivalda 30-dək iştirakçı öz əl işlərini təqdim edib. Eyfel qülləsinin yanındakı Jofr meydanında fəaliyyət göstərmiş "Azərbaycan şəhərciyi"ndə təşkil olunan festivalda 4 fransız və 2 azərbaycanlı rəssamın əl işi olan "Qız qalası" maketləri sərgilənib. 2017-ci il 22–25 sentyabrda "Qız qalası" VIII Beynəlxalq incəsənət festivalı keçirilib.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=520476

"Qızıl Dərviş" mükafatı

Qızıl Dərviş — Azərbaycanda teatr sənətinin inkişafında fəal iştirak edənlərə verilən mükafat. 1991-ci ildə təsis edilmiş, 1992-ci ildən təqdim olunmuşdur. "Qızıl Dərviş" mükafatı özünün ideya-bədii sənət bütövlüyü ilə teatr ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edən, öz sənətkarlığı ilə tamaşaçılara yüksək vətəndaşlıq və mənəvi keyfiyyətlər aşılayan, mövsüm ərzində yaradıcılıq uğuru qazanmış tamaşaya, dramaturqa, rejissora, aktyora, bəstəkara, rəssama, vokalçıya, balet artistinə, teatrın tarixi və nəzəriyyəsi ilə bağlı mühüm tədqiqat işlərinə və həmçinin mətbuat səhifələrində, radio və televiziyada böyük əhəmiyyət daşıyan, dolğun araşdırma, resenziya və verilişləri ilə fərqlənən teatrşünaslara verilir. Həmçinin bax "Qızıl Dərviş" mükafatı alanların siyahısı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=382745

"Qızıl Dərviş" mükafatı alanların siyahısı

"Qızıl Dərviş" mükafatı Aşağıdakı sənətçilərə təqdim olunub: Yaşar Nuriyev – xalq artisti Firəngiz Şərifova – xalq artisti İlham Rəhimli – sənətşünaslıq doktoru, professor Afaq Bəşirqızı – xalq artisti Xanlar Haşımzadə – Şəki Dövlət Dram Teatrının aktyoru Vaqif İbrahimoğlu – əməkdar incəsənət xadimi Mədinə Əliyeva — balerina Hüseynağa Atakişiyev – əməkdar incəsənət xadimi Sumqayıt Dövlət Musiqili Dram Teatrının "Şah İsmayıl Xətai" tamaşası Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının "Qisas qiyamətə qalmaz" tamaşası (Nahid Hacıyev, Lütfi Məmmədbəyov, Adil Bəbirov, Yaşar Nuri, Zemfira Əliyeva) Rafiq Əliyev – əməkdar artist Aleksandr Şarovski – xalq artisti Lyudmila Duxovnaya – xalq artisti Tatyana Qross – əməkdar artist Hacı Murad Yagizarov – xalq artisti İlyas Əfəndiyev — dramaturq Səyavuş Aslan – xalq artisti Əlabbas Qədirov – xalq artisti Şövqi Hüseynov – əməkdar artist Almaz Mustafayeva – Gənc Tamaşaçılar Teatrının aktrisası Akademik Milli Dram Teatrının "Özümüzü kəsən qılınc" tamaşası (Bəxtiyar Vahabzadə, Ağakişi Kazımov, İsmayıl Məmmədov, Zemfira Nərimanova, Rafiq Əzimov, Ramiz *Məlikov, Nurəddin Quliyev) Akademik Milli Dram Teatrının "Mənim sevimli dəlim" tamaşası (Elçin Əfəndiyev, Azər Paşa Nemətov, Elçin Məmmədov, Elxan Ağahüseynoğlu, Hacı İsmayılov, Cəfər *Əhmədov, Telman Adıgözəlov) Məryəm Əlizadə – sənətşünaslıq doktoru, professor Maqsud Məmmədov – xalq artisti Nəsibə Zeynalova – xalq artisti Naira Ramazanova — balerina Nəsibə Eldarova – Dövlət Gənclər Teatrının aktrisası Cavanşir Quliyev – əməkdar incəsənət xadimi Kamal Xudaverdiyev – xalq artisti Elçin Məmmədov – əməkdar rəssam Kamal Aslanov — dramaturq Akif Yusifov — əməkdar artist Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrının "Bankir adaxlı" tamaşası (Tamara Vəliyeva, Emin Sabitoğlu, Faiq Zöhrabov, Afaq Bəşirqızı, Hacıbaba Bağırov, Nazim Hacıəlibəyov) Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrının "Əyri oturaq, düz danışaq" tamaşası Şəki Dövlət Dram Teatrının "Məni qınamayın" tamaşası Gəncə Dövlət Dram Teatrının "Mahnı dağlarda qaldı" tamaşası (Ələddin Abbasov) Bəhram Osmanov – əməkdar incəsənət xadimi Münəvvər Əliyeva – əməkdar artist Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının "Cik-cik xanım" tamaşası Mehriban Ələkbərzadə — rejissor İlham Namiq Kamal – xalq artisti Yaqub Məmmədov – teatrşünas İslam İslamov – balet artisti İsrafil İsrafilov – sənətşünaslıq doktoru Ramiz Məmmədov – əməkdar artist Vaqif Şərifov – əməkdar incəsənət xadimi Məhərrəm Bədirzadə – televiziya rejissoru Hüseynbala Mirələmov – dramaturq Azər Paşa Nemətov – xalq artisti Fuad Poladov – xalq artisti Sənubər İsgəndərova – əməkdar artist Rafael Dadaşov – xalq artisti Səyavuş Aslan – xalq artisti Məsmə Ağaverdiyeva — aktrisa Sabir Məmmədov – əməkdar artist Siyavuş Kərimi – bəstəkar, xalq artisti Həsən Turabov (ölümündən sonra) – xalq artisti Cəfər Cabbarlı adına Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyi Cəlil Vəzirov – teatrşünas Veta Nadirova – teatrşünas Nazim Bəykişiyev – əməkdar rəssam Cənnət Səlimova – xalq artisti Qərinə Kərimova – Qərinə Kərimova Məmmədsəfa Qasımov – "Yuğ" teatrının aktyoru Səmayə Sadıqova – əməkdar artist Mingəçevir Dövlət Dram Teatrının "Ana" tamaşası Kamilla Hüseynova – əməkdar artist Ağaxan Salmanov – xalq artisti Fərhad İsrafilov – "Yuğ" teatrının aktyoru Ədalət Vəliyev – teatrşünas, sənətşünaslıq namizədi Qax Dövlət Kukla Teatrı ("Quyruqsuz ulağın sərgüzəştləri" və M. Lermontovun "Aşıq Qərib" tamaşaları) Nodar Şaşıqoğlu – xalq artisti Oruc Qurbanov – quruluşçu rejissor Arif Quliyev – xalq artisti Yusif Muxtarov – xalq artisti Rəhman Rəhmanov – Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının aktyoru İlqar Cahangirov – Bakı Kamera Teatrının aktyoru Sevinc Əliyeva – əməkdar artist Rza Xudiyev – Naxçıvan teatrının aktyoru Yasin Qarayev – xalq artisti Firudin Məhərrəmov – əməkdar artist Sona Mikayılova – "Yuğ" teatrının aktrisası Tahir Tahirov – əməkdar rəssam Firəngiz Mütəllimova – xalq artisti Atabala Səfərov — aktyor Mirbala Səlimli – Şəki teatrının baş rejissoru

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=382746

"Qızıl Qlobus" mükafatı

Qızıl qlobus (ing. Golden Globe) — Hollivud cəmiyyəti tərəfindən 1944-cü ildən etibarən təqdim edilən amerikan kino mükafatıdır. Film nominasiyaları Film mükafatları Ən yaxşı filmə görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı filmə görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı rejissora görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı köməkçi aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı köməkçi aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı ssenariyə görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı xarici dildə filmə görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı musiqiyə görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı mahnıya görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı animasiyaya görə Qızıl Qlobus mükafatı Sesilya B. De Millya mükafatı Televiziya mükafatları Ən yaxşı seriala görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı seriala görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı mini-seriala və ya televiziya filminə görə Qızıl Qlobus mükafatı Seriallarda ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Seriallarda ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Seriallarda ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Seriallarda ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı köməkçi aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - serial, mini-serial və ya televiziya filmi Ən yaxşı köməkçi aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - serial, mini-serial və ya televiziya filmi Ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - mini-serial və ya televiziya filmi Ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - mini-serial və ya televiziya filmi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=53453

"Qızıl Ulduz" medalı

"Qızıl ulduz" medalı (Azərbaycan) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı "Qızıl ulduz" medalı (SSRİ) — Sovet İttifaqı Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı "Qızıl ulduz" medalı (Rusiya) — Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=783043

"Qızıl Ulduz" medalı (Azərbaycan)

Qızıl ulduz medalı — 6 fevral 1998-ci ildən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı. Təsis edilməsi "Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının 6 fevral 1998-ci il tarixli, 429-IQD nömrəli Qanununa əsasən "Qızıl ulduz" medalı "Ay-Ulduz" medalını əvəz edilmişdir. "Qızıl ulduz" medalı üz tərəfində ikiüzlü hamar şüalar olan, 31,5 mm qabarit ölçülü səkkizguşəli ulduzdan ibarətdir, sarı qızıldan hazırlanmışdır. Arxa tərəfi hamar səthlidir, ortasında "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" sözləri yazılmışdır. Yuxarı şüanın küncündə medalın nömrəsi həkk olunmuşdur. Medal ilgək və halqa vasitəsilə ölçüsü 27 mm x 20 mm olan Azərbaycan Respublikası Dövlət Bayrağının rənglərinə uyğun üçrəngli xara lentə birləşdirilmişdir. Lentin yuxarı kənarında qızıl suyuna çəkilmiş ensiz metal lövhə və paltara bərkidilmək üçün element vardır. Medala üzərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı təsvir edilmiş, paltara bərkidilmək üçün elementi olan 27 mm x 9 mm ölçülü qəlib əlavə olunur. "Qızıl ulduz" medalı döşün sol tərəfinə, digər orden və medallardan yuxarıda taxılır. "Qızıl ulduz" medalı poçt markası üzərində 2011-ci ilin sentyabr ayının 5-də Bakı şəhərində Azərbaycan Respublikası Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin "Azərmarka" şirkəti tərəfindən Azərbaycan ordenlərinə həsr olunmuş yeni poçt markaları təqdim edilmişdir. Qiyməti 60 qəpik, tirajı isə 5000 ədəd olan həmin markalardan biri "Qızıl ulduz" medalına həsr olunmuşdur. Həmçinin bax Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=783044

"Qızıl Ulduz" medalı (SSRİ)

"Qızıl Ulduz" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 1 avqust 1939-cu il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı. Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarına təqdim olunurdu. Həmçinin bax Sovet İttifaqı Qəhrəmanı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=772368

"Qızıl dərviş" mükafatı

Qızıl Dərviş — Azərbaycanda teatr sənətinin inkişafında fəal iştirak edənlərə verilən mükafat. 1991-ci ildə təsis edilmiş, 1992-ci ildən təqdim olunmuşdur. "Qızıl Dərviş" mükafatı özünün ideya-bədii sənət bütövlüyü ilə teatr ictimaiyyətinin diqqətini cəlb edən, öz sənətkarlığı ilə tamaşaçılara yüksək vətəndaşlıq və mənəvi keyfiyyətlər aşılayan, mövsüm ərzində yaradıcılıq uğuru qazanmış tamaşaya, dramaturqa, rejissora, aktyora, bəstəkara, rəssama, vokalçıya, balet artistinə, teatrın tarixi və nəzəriyyəsi ilə bağlı mühüm tədqiqat işlərinə və həmçinin mətbuat səhifələrində, radio və televiziyada böyük əhəmiyyət daşıyan, dolğun araşdırma, resenziya və verilişləri ilə fərqlənən teatrşünaslara verilir. Həmçinin bax "Qızıl Dərviş" mükafatı alanların siyahısı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=682723

"Qızıl qartal" ordeni

"Altın Kiran" ordeninə layiq görülən namizədlər Qazaxıstan Prezidenti tərəfindən müəyyən edilir. Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti vəzifəsi Qızıl Qartal ordeninin xüsusi nümunəsi sayılan Cəngavər ordeni kavaleri olur. Ordenin nişanları zəncirindəki işarədən və ulduzdan ibarətdir. Ordenin nişanı, altındakı bəzək elementi ilə bitən, qızıl kənarla mavi emaye ilə örtülmüş yuvarlaq ucları olan kəsilmiş beş guşəli ulduz şəklində qızıldan hazırlanıb. Mərkəzi hissəsində ulduz şüaları arasında dörd brilyant qoyulmuşdur. Bürcün ortasında, mavi emaye fonunda, ağ qızıl dənələrlə hörülmüş dairədə qızıl qartal təsvir edilmişdir. Aşağıda, qırmızı emaye lentinin fonunda dairədə, qızıl hərflərlə "ALTYN KYRAN" yazısı var. Qartalın üzərindəki dairədə üç yaqut həndəsi naxış fonunda yerləşdirilmişdir. Ordenin nişanı Qazaxıstanın Dövlət bayrağının elementini — qartal ilə stilizə edilmiş günəşi təmsil edən halqa vasitəsilə, Qazaxıstanın gerbi əks olunmuş on yeddi alternativ əlaqəli cüt zəncirlər ilə birləşdirilib. Ordenin sol və sağ tərəflərində, keçidin arxasında, zənciri geyimə bağlamaq üçün üzü kilidli sancaq var. Ordenin ulduzu daha böyük ölçüdədir və ulduzun şüalarını əhatə edən emaye və dayaqdakı almazlar istisna olmaqla işarəni əyani şəkildə təkrarlayır. Ulduz şüaları yönlüdür. Orden vurulduqda, fərqlənmə nişanına ulduz və orden zənciri daxil edilməyib və orden nişanı fiqurlu lövhəyə əlavə edilib, üzərində mərkəzdə qırmızı zolaqlı Dövlət Bayrağı rəngli ipək xara lentinin olduğu bağlama plitəsinin köməyi ilə uzadılmışdır. 1999-cu ildəki orden islahatı nəticəsində orden müasir bir görkəm almışdır. Gündəlik istifadə üçün, orden çiçəklərinin lentindən asılmış kiçik bir orden ulduzu şəklində ordenin miniatürü var. Ordenin xüsusi dərəcəsi Orden 585 və 750 əyyarlı ağ, qırmızı və sarı rəngli ərimiş qızıldan hazırlanmış, arxa tərəfində mürəkkəb kilidli sancaq şəklində paltara bərkidilmək üçün elementi olan asqıdır. Orden şüaları qırmızı emaye ilə örtülmüş, mərkəzi hissələrində (qırmızı qızıl örtüklərdən) şüalar arasında ayrılan fan şəkilli iplər (ağ qızıl ərintisindən) ilə kəsilmiş ulduz şəklində hazırlanır. Onların hər birinə 4 almaz bərkidilmişdir. Ordenin mərkəzində, ağ qızıl dənələrlə hörülmüş dairədə, günəşin çıxması fonunda pərvanə şəklində qanadları olan stilizə edilmiş qızıl qartal var (arxa plan isti mavi emaye ilə örtülmüşdür). Aşağıda, qartalın altında, yaşıl emaye lentindəki dairədə "ALTYN KYRAN" yazısı var. Qartalın üstündəki dairədə üç yaqut yerləşdirilmişdir. Halqanın vasitəsilə lövhədə qırmızı rəngli ipək xara lent uzanır, ortada Qazaxıstan Respublikasının Dövlət bayrağının rəngli lenti var. Mükafatlandırılanlar Qızıl Qartal ordeninə aşağıdakılar layiq görülmüşdürlər: Boris Yeltsin — Rusiya Federasiyasının ilk Prezidenti (1997) İslam Kərimov — Özbəkistanın ilk prezidenti (1997) Tsyan Tsemin — Çin Kommunist Partiyasının 8-ci Baş katibi (1997) II Elizabet — Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının kraliçası (2000) Leonid Kuçma — Ukraynanın ikinci prezidenti (1999) Gerhard Şröder — Almaniyanın federal kansleri (2003) Vladimir Putin – Rusiya Federasiyasının ikinci Prezidenti (2004) Hüsnü Mübarək — Misirin 4-cü prezidenti (2008) Akihito — 125-ci Yaponiya imperatoru (2008) Xəlifə ibn Zeyd ən-Nəhyan — Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Prezidenti (Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 20 fevral 2009-cu il tarixli, 745 nömrəli Fərmanı) Tarya Halonen — Finlandiya Prezidenti (2009) Lee Myunq-bak — Koreya Respublikasının Prezidenti (Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 4 may 2009-cu il tarixli, 798 nömrəli Fərmanı) Nikolya Sarkozi — Fransa Respublikasının 23-cü, Beşinci Respublikanın 6-cı prezidenti (2009) Abdulla Gül — Türkiyə Respublikasının 11-ci prezidenti (2012) Rəcəb Tayyib Ərdoğan — Türkiyə Respublikasının 12-ci prezidenti (2012) I Xuan Karlos — İspaniyanın kralı (2013) Maraqlı faktlar 2015-ci ilin sentyabr ayında qədər Qızıl Qartal ordeninə sahib olan Qazaxıstan Respublikasının yeganə vətəndaşı Nursultan Nazarbayev idi və bu, ölkənin Prezidenti olaraq Qanuna əsasən ona verilən xüsusi dərəcədir. 20 mart 2019-cu il tarixdə Qasım-Comərd Tokayev Qazaxıstan Respublikasının ikinci Prezidenti olaraq Qızıl Qartalın xüsusi ordenini almışdır. Orden sikkəsi 2006-cı ildə Qazaxıstan Respublikasının Milli Bankı, Qızıl Qartal ordeninin işarəsi və ulduzu təsvir edilmiş kolleksion xatirə sikkələrini dövriyyəyə buraxdı. Xarici keçidlər Order of the Golden Eagle

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=710572

"Qızıl qlobus" mükafatı

Qızıl qlobus (ing. Golden Globe) — Hollivud cəmiyyəti tərəfindən 1944-cü ildən etibarən təqdim edilən amerikan kino mükafatıdır. Film nominasiyaları Film mükafatları Ən yaxşı filmə görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı filmə görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı rejissora görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı köməkçi aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı köməkçi aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı ssenariyə görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı xarici dildə filmə görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı musiqiyə görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı mahnıya görə Qızıl Qlobus mükafatı Ən yaxşı animasiyaya görə Qızıl Qlobus mükafatı Sesilya B. De Millya mükafatı Televiziya mükafatları Ən yaxşı seriala görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Ən yaxşı seriala görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı mini-seriala və ya televiziya filminə görə Qızıl Qlobus mükafatı Seriallarda ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Seriallarda ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Seriallarda ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - drama Seriallarda ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - komediya və ya muzikal Ən yaxşı köməkçi aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - serial, mini-serial və ya televiziya filmi Ən yaxşı köməkçi aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - serial, mini-serial və ya televiziya filmi Ən yaxşı aktyora görə Qızıl Qlobus mükafatı - mini-serial və ya televiziya filmi Ən yaxşı aktrisaya görə Qızıl Qlobus mükafatı - mini-serial və ya televiziya filmi

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=771483

"Qızıl qələm"

"Qızıl qələm" mükafatı — Azərbaycan SSR-də ədəbiyyat mükafatı. Mükafat 1970-ci ildən 1991-ci ilə qədər Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqı tərəfindən ən yaxşı, fəal, peşəkar jurnalistlərə təqdim olunmuşdur. Hazırkı dövrdə 2000-ci illərdə eyni adlı mükafat Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin Həmkarlar İttifaqı (KİVHİ) adlı qurum tərəfindən təqdim edilir. Həmin dövrdə mükafat pulla satıldığına görə Azərbaycan mətbuatı və siyasi-ictimai xadimlər tərəfindən ciddi tənqid olunub. Əvvəlki mükafatdan tamamilə fərqlidir. Yalnız ad oxşarlığı var. Laureatları Həmçinin bax "Qızıl qələm" mükafatı laureatları Xarici keçidlər "Qızıl qələm"in "şirinliyi" 200 AZN-ə düşüb: onu bu il xeyli mətbuat katibinə veriblər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=461307

"Qızıl qələm" mükafatı

"Qızıl qələm" mükafatı — Azərbaycan SSR-də ədəbiyyat mükafatı. Mükafat 1970-ci ildən 1991-ci ilə qədər Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqı tərəfindən ən yaxşı, fəal, peşəkar jurnalistlərə təqdim olunmuşdur. Hazırkı dövrdə 2000-ci illərdə eyni adlı mükafat Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin Həmkarlar İttifaqı (KİVHİ) adlı qurum tərəfindən təqdim edilir. Həmin dövrdə mükafat pulla satıldığına görə Azərbaycan mətbuatı və siyasi-ictimai xadimlər tərəfindən ciddi tənqid olunub. Əvvəlki mükafatdan tamamilə fərqlidir. Yalnız ad oxşarlığı var. Laureatları Həmçinin bax "Qızıl qələm" mükafatı laureatları Xarici keçidlər "Qızıl qələm"in "şirinliyi" 200 AZN-ə düşüb: onu bu il xeyli mətbuat katibinə veriblər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=292649

"Qızıl qələm" mükafatı laureatlarının siyahısı

Bu siyahıda Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının "Qızıl qələm" mükafatı laureatları illər üzrə göstərilmişdir. 1970-ci illər 1975-ci il üzrə Musa İbrahim oğlu Əliyev — respublikada kənd təsərrüfatını intensivləşdirmək məsələləri barədə "Kommunist" qəzetində dərc olunumuş publisistik məqalələr üçün Tatyana Qriqoryevna Qanelina — əxlaqi tərbiyə problemləri barədə "Bakinski Raboçi" qəzetində dərc olunmuş məqalələr üçün Siyavuş Əli oğlu Sərxanlı — "Azərbaycan" jurnalında dərc olunmuş "Baykal–Amur poeması" oçerki üçün Sov.İKP XXV qurultayına və Azərbaycan Kommunist Partiyasının XXIX qurultayına respublikada hazırlığın gedişinin "Günün ekranı" televiziya proqramında geniş göstərilməsi üçün: Nuhbala Nəcəfqulu oğlu Quliyev Ənvər Rzaqulu oğlu Qafarlı Tofiq Nəsir oğlu Axundov Əkbər Ərşad oğlu Abbasov Fidail Məhəmməd oğlu Abdullayev — "Mingəçevir işıqları" qəzetində sosializm yarışının işıqlandırılmasında şəxsən yaradıcılıqla iştirak etdiyi üçün Məmmədağa Cavanşir oğlu İsayev — "Muğan" (Sabirabad) qəzetində sosializm yarışının işıqlandırılmasında şəxsən yaradıcılıqla iştirak etdiyi üçün 1980-ci illər 1979-cu il üzrə A. D. Cavadlı — "Kommunist" qəzetində dərc olunmuş sovet quruculuğuna dair materialların və zəhmətkeş məktublarının hazırlanmasında şəxsi yaradıcılıq iştirakı üçün Beşillik qabaqcıllarının təcrübəsini yaxşı işıqlandırdıqları üçün: A. Y. Lerner ("Bakinski raboçi" qəzetinin redaksiyasından) İ. B. Əliyev (Bərdənin "Kommunizm yolu" qəzetinin redaksiyasından) K. S. Vartapetov ("Vışka" qəzetinin redaksiyasından) A. M. Quliyev ("Sovet kəndi" qəzetinin redaksiyasından) C. X. Mirzəliyev (Ağsunun "Birlik" qəzetinin redaksiyasından) Azərbaycan televiziyası ilə göstərilmiş "İnsan və ətraf mühit" elmi-kütləvi proqramının hazırlanmasında iştirak etdikləri üçün: A. A. Əliyev R. C. Əzizov M. F. İbrahimov Z. C. Nəsibova — "Qırmızı bayraq" Zaqatala rayon qəzetində dərc olunmuş oçerklər seriyası üçün Publisistik məqalələr üçün: Y. P. Katkov ("Vışka" qəzetinin redaksiyasından) Ş. H. Novruzov ("Azərbaycan kommunisti" jurnalının redaksiyasından) R. Ə. Qədimov — "İşıq" nəşriyyatında buraxılmış siyasi karikaturlar kitabı üçün Y. İ. Şamilov — Beşillik qabaqcıllarının "Azərbaycan qadını" jurnalıda dərc olunmuş fotoportretləri üçün 1980-ci il üzrə Problem və tənqidi məqalələr üçün: T. M. Məmmədov ("Kommunist" qəzetinin xüsusi müxbiri) M. Ş. Mövsümov ("Sovet Naxçıvanı" qəzetinin müxbiri) M. Babayev ("Azərbaycan gəncləri" qəzetinin məsul katibi) — Hüquq tərbiyəsi haqqında və mənəvi mövzularda oçerklər üçün Sosializm yarışının qabaqcılları haqqında məqalələr, reportajlar, müsahibələr və şəkillər üçün: M. A. Abbasov ("Şuşa" qəzetinin redaktoru) F. Ş. Orucov (Xaçmazın "Dostluq" qəzetinin redaktoru) Ş. F. Xudiyev (Şamxor rayon radio verilişləri redaktoru) E. Ü. Ümidov ("Neft daşları" — "Neftyanıye kamni" çoxtirajlı qəzetinin redaktoru) O. Y. Ginzburq ("Neft daşları" — "Neftyanıye kamni" çoxtirajlı qəzetinin redaktoru) A. A. Komlev ("Bakinski raboçi" qəzeti illüstrasiya şöbəsinin müdiri) Sabir Gəncəli (S. S. Məmmədov) ("Azərbaycan qadını" jurnalının məsul katibi) — Əvvəllər mətbuatda dərc olunmuş və "Azərnəşr" tərəfindən çap edilmiş "Azad yollarında" oçerklər kitabı üçün Ədəbiyyat və incəsənət mövzularında reportajlar, məqalələr və müsahibələr üçün Z. Ə. Məmmədov (Azərbaycan televiziyasının redaktoru) A. V. Teymurov (Azərbaycan televiziyasının müxbiri) V. Ə. Tanrıverdiyev ("Kirovabad kommunisti" qəzetinin müxbiri) İdman mövzularında oçerklər, reportajlar və müsahibələr üçün: A. Z. Kazımzadə ("İdman" — "Sport" qəzeti redaktorunun müavini) Ş. M. Şahməmmədov ("Bakı" — "Baku" qəzetinin məsul katibi) 1982-ci il üzrə SSRİ-nin təşkilinin 60 illiyinə həsr edilmiş oçerklər və məqalələr silsiləsi üçün: Ə. Y. Əhmədov (Yevlaxın "Təşəbbüs" qəzetinin redaksiyasından) S. İ. Hacıyev ("Kirovabad kommunisti" qəzetinin redaksiyasından On birinci beşilliyin ən yaxşı adamları və əmək nailiyyətləri haqqında oçerklər və məqalələr silsiləsi üçün: V. Ə. Abdullayev ("Bakinski raboçi" qəzetinin redaksiyasından) S. A. Perets ("Bakinski raboçi" qəzetinin redaksiyasından) İ. A. Vəkilova ("Vışka" qəzetinin redaksiyasından) İdeya-mənəvi tərbiyə mövzularında oçerklər və məqalələr silsiləsi üçün: K. H. Ələkbərov ("Kommunist" qəzetinin redaksiyasından) Ə. G. Bayramov ("Kommunist" qəzetinin redaksiyasından) İ. M. Mosesova ("Azərbaycan kommunisti" jurnalının redaksiyasından) Hərbi-vətənpərvərlik mövzularında oçerklər və məqalələr silsiləsi üçün: İ. İ. Kamenkoviç (SSRİ Jurnalistlər Birliyinin üzvü) İ. A. Novruzov (Azərinform) A. N. Skoroxodov ("Kaspiyets" qəzetinin redaksiyasından) Ədəbiyyat və incəsənət mövzularında oçerklər və məqalələr silsiləsi üçün: S. X. Znidadel ("Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetinin redaksiyasından) N. Ə. Məmmədova ("Kirovabadski raboçi" qəzetinin redaksiyasından) Ərzaq proqramı haqqında məqalələr silsiləsi üçün: B. Y. Bağırov (Cəlilabadın "Yeni gün" qəzetinin redaksiyasından) B. İ. Qaçabəyov ("Qızıl Qusar" qəzetinin redaksiyasından) B. Y. Sadıqov ("Abşeron" qəzetinin redaksiyasından) 1990-cı illər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=820841

"Qızıl ulduz" medalı

"Qızıl ulduz" medalı (Azərbaycan) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı "Qızıl ulduz" medalı (SSRİ) — Sovet İttifaqı Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı "Qızıl ulduz" medalı (Rusiya) — Rusiya Federasiyasının Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=485285

"Qızıl ulduz" medalı (Azərbaycan)

Qızıl ulduz medalı — 6 fevral 1998-ci ildən Azərbaycanın Milli Qəhrəmanının xüsusi fərqlənmə nişanı. Təsis edilməsi "Azərbaycan Respublikasının bəzi qanunvericilik aktlarında dəyişikliklər edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının 6 fevral 1998-ci il tarixli, 429-IQD nömrəli Qanununa əsasən "Qızıl ulduz" medalı "Ay-Ulduz" medalını əvəz edilmişdir. "Qızıl ulduz" medalı üz tərəfində ikiüzlü hamar şüalar olan, 31,5 mm qabarit ölçülü səkkizguşəli ulduzdan ibarətdir, sarı qızıldan hazırlanmışdır. Arxa tərəfi hamar səthlidir, ortasında "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" sözləri yazılmışdır. Yuxarı şüanın küncündə medalın nömrəsi həkk olunmuşdur. Medal ilgək və halqa vasitəsilə ölçüsü 27 mm x 20 mm olan Azərbaycan Respublikası Dövlət Bayrağının rənglərinə uyğun üçrəngli xara lentə birləşdirilmişdir. Lentin yuxarı kənarında qızıl suyuna çəkilmiş ensiz metal lövhə və paltara bərkidilmək üçün element vardır. Medala üzərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı təsvir edilmiş, paltara bərkidilmək üçün elementi olan 27 mm x 9 mm ölçülü qəlib əlavə olunur. "Qızıl ulduz" medalı döşün sol tərəfinə, digər orden və medallardan yuxarıda taxılır. "Qızıl ulduz" medalı poçt markası üzərində 2011-ci ilin sentyabr ayının 5-də Bakı şəhərində Azərbaycan Respublikası Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin "Azərmarka" şirkəti tərəfindən Azərbaycan ordenlərinə həsr olunmuş yeni poçt markaları təqdim edilmişdir. Qiyməti 60 qəpik, tirajı isə 5000 ədəd olan həmin markalardan biri "Qızıl ulduz" medalına həsr olunmuşdur. Həmçinin bax Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=201667

"Qızıl ulduz" medalı (SSRİ)

"Qızıl Ulduz" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 1 avqust 1939-cu il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı. Sovet İttifaqı Qəhrəmanlarına təqdim olunurdu. Həmçinin bax Sovet İttifaqı Qəhrəmanı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=476965

"Qızıl çinar" beynəlxalq mükafatı

Qızıl çinar — Heydər Əliyev Fondunun 2009-cu ildə təsis etdiyi beynəlxalq mükafat. İhsan Doğramacı — ulu öndərin məsləkdaşı və yaxın dostu Əlibaba Məmmədov — xalq artisti Marko Borsotti — BMT-nin Azərbaycandakı sabiq rezident əlaqələndiricisi Rəşad Mahmudov — ürək-damar cərrahı Kşiştof Krayevski — Polşanın Azərbaycandakı səfiri Nərminə Zöhrabova — Bakının Nizami rayonundakı 1 nömrəli uşaq evinin direktoru Arif Babayev — Xalq Artisti Hana Singer — YUNİSEF-in Azərbaycandakı keçmiş nümayəndəsi Tahir Salahov — Xalq Rəssamı Koişiro Matsuura — YUNESKO-nun keçmiş baş direktoru Əbdüləziz bin Osman əl-Tüveycri — İSESKO-nun baş direktoru Kestutis Kudzmanas — Litva Respublikasının Azərbaycandakı səfiri İlham Zəkiyev — ikiqat paralimpiya, üçqat dünya çempionu Teymur Göyçayev — Xalq Artisti Jolt Çutora — Macarıstanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Alim Qasımov — Xalq Artisti Natali Qule — Fransa senatoru Erve Mikaelof — tanınmış incəsənət eksperti Ağaxan Abdullayev — xalq artisti Vasim Məmmədəliyev — Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, Əməkdar Elm Xadimi Rauf Abdullayev — Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti, Dövlət Mükafatı, "Şöhrət", "Şərəf" və "İstiqlal" ordenləri laureatı Mixail Qusman — Rusiyanın TASS informasiya agentliyinin baş direktorunun birinci müavini, Azərbaycan Respublikasının "Dostluq" və "Şöhrət" ordenləri laureatı Eldar Quliyev — kinorejissor və ssenarist, Azərbaycan Respublikasının Xalq Artisti, "Şöhrət" və "Şərəf" ordenləri laureatı Fuad İbrahimov — Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin dirijoru, Almaniya Münxen Yeni Filarmoniyasının Simfonik Orkestrinin baş dirijoru, Əməkdar artist Zərifə Məmmədova — Daun Sindromlu Uşaqların Reabilitasiya Mərkəzinin direktor müavini Xarici keçidlər Qızıl Çinar Beynəlxalq mükafatı — Dr. Rəşad Mahmudov (10.05.2009) — YouTube saytı "Qızıl çinar" beynəlxalq mükafatının qalibləri (2009–2018)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=406866

"Qəbələnd" əyləncə mərkəzi

"Qəbələnd" əyləncə mərkəzi — Qəbələ şəhərində yerləşir. Ümumi ərazisi 16 hektardır. Azərbaycanın Disneylandı adlandırılır. Uşaqlar və böyüklər üçün Britaniya, İtaliya, Almaniya və İsrail istehsalı olan 60-dan artıq oyun aparatları, 6D attraksionu, "LaserMaxx", yarış avtomobilləri üçün iki trek, motosikllər üçün yol, buz meydançası, voleybol, basketbol və futbol üçün oyun meydançaları, fitnes-mərkəz, istər Azərbaycan, istərsə də dünya mətbəxinin xörəklərini təklif edən qəhvəxana və restoranlar, suvenir mağazası fəaliyyət göstərir. "Qəbələnd" əyləncə mərkəzində yeddi süni göl yaradılmışdır. Bura Azərbaycanlı turistlərdən başqa İran, Türkiyə və Rusiyadan da turistlər gəlir. Xarici keçidlər Rəsmi saytı Arxivləşdirilib 2016-05-12 at the Wayback Machine

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=453784

"Qəhrəman Ana" fəxri adı

Qəhrəman Ana — SSRİ-də çoxuşaqlı analara verilən fəxri ad. Ad və eyniadlı orden SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 8 iyul 1944-cü il tarixli qərarı ilə təsis edilib. Azərbaycanda çoxuşaqlı analara keçmiş SSRİ dövründə daha çox rast gəlinib. Amma sovetlər ölkəsində, o cümlədən Azərbaycanda hansısa qadının 18 övlad dünyaya gətirdiyi barədə heç yerdə məlumat getməyib. Bununla belə, sovet hökuməti 10 və daha çox uşaq doğub böyüdən qadınların sosial qayğısını ittifaq dağılan günədək diqqət mərkəzində saxlayıb. Belə qadınlar həm də "Qəhrəman ana", "Şöhrət", "Analıq şöhrəti", "Analıq şərəfi" ordenləri, "Arxa cəbhədə fədakar əməyə görə", "Rəşadətli əməyə görə" kimi orden və medallarla fərqləndirilib. Pensiya təminatı zamanı məhz bu insanlara böyük güzəştlər olunub. Sovet hökumətinin müxtəlif orden və medalları, o cümlədən "Qəhrəman Ana" ilə təltif etdiyi qadınlardan Azərbaycanda indi də yaşayan var. Amma onların nə hansısa sosial güzəştləri qüvvədədir, nə də dəqiq sayı bilinir. Azərbaycanda "Qəhrəman ana"ların sayı barədə sonuncu statistik hesablama 2005-ci ildə aparılıb. Həmin il 10 və daha çox uşaq doğub tərbiyə etmiş pensiyaçıların sayı 17 min 640 nəfər olub. Onlardan 17 199 nəfəri "Qəhrəman ana", 708 nəfəri isə "Qəhrəman Ana" medalı ilə yanaşı, "Şöhrət", "Analıq şöhrəti", "Analıq şərəfi" ordenləri, "Arxa cəbhədə fədakar əməyə görə", "Rəşadətli əməyə görə" medalları və digər orden və medallarla təltif edilib. Son hesablamalara görə, Azərbaycanda hər 100 pensiyaçı "Qəhrəman ana"ya 103 uşaq düşür. Respublikada "Qəhrəman ana"ların uşaqlarının sayına görə Ağdaş rayonu birincidir — 2552 nəfər. Bu anaların hər birinə orta hesabla 11 uşaq düşür. 2005-ci ildə Lənkəran rayonunda 1650, Cəlilabadda 1379, Masallıda 1202, Naxçıvan Muxtar Respublikasında 887, Astarada 853, Yardımlıda 668, Bakı şəhərində 629, Sabirabadda 544 "Qəhrəman Ana" olub. "Qəhrəman ana"ların sayının ən az olduğu şəhər və rayonlar isə Naftalan (5), Qubadlı (21), Xanlar (25), Qazax (31), Xızı (41) və Mingəçevirdir (52). 2006-cı il yanvarın 1-dən qüvvəyə minmiş yeni "Əmək pensiyaları haqqında" qanunda çoxuşaqlı analara nəzərdə tutulan güzəştlərə dəyişikliklər edilib. Belə ki, əvvəlki qanuna əsasən, "Qəhrəman ana"lar yaşından asılı olmayaraq, azı 10 il iş stajı olduqda əmək pensiyası ala bilərdi. Pensiyalarının üzərinə isə yaşa görə minimum pensiyanın 100 faizi məbləğində əlavə edilirdi. İş stajı olmayan "Qəhrəman ana"lar isə 50 yaşına çatdıqda pensiyaya çıxa bilərdi. Qəhrəman ana adı ilə təltif olunanlar Köhnə qanunda 3 və daha çox uşaq doğub, onları 8 yaşına qədər tərbiyə edən qadınlara da güzəştlər nəzərdə tutulurdu. Belə ki: 3 uşağı olanlar 51 yaşı və 16 il iş stajı olduqda, 4 uşağı olanlar 50 yaşı və 15 il iş stajı olduqda, 5 uşağı olanlar 49 yaşı və 14 il iş stajı olduqda, 6 uşağı olanlar 48 yaşı və 13 il iş stajı olduqda, 7 uşağı olanlar 47 yaşı və 12 il iş stajı olduqda, 8 uşağı olanlar 46 yaşı və 11 il iş stajı olduqda, 9 uşağı olan analar 45 yaşına çatdıqda və 10 il iş stajı olduqda yaşa görə pensiya almaq hüququ qazanırdı.2006-cı il yanvarın 1-dən qüvvəyə minən yeni qanuna görə isə 3 və daha çox uşaq doğub onları 8 yaşınadək tərbiyə etmiş və azı 5 il sığorta stajı olan qadınların aşağıdakı şərtlər əsasında yaşa görə əmək pensiyası hüququ vardır: 3 uşağı olanlar 51 yaşına çatdıqda, 4 uşağı olanlar 50 yaşına çatdıqda, 5 uşağı olanlar 49 yaşına çatdıqda, 6 uşağı olanlar 48 yaşına çatdıqda, 7 uşağı olanlar 47 yaşına çatdıqda, 8 uşağı olanlar 46 yaşına çatdıqda, 9 uşağı olanlar 45 yaşına çatdıqda, 10 və daha çox uşağı olanlar isə 44 yaşına çatdıqda və ya 10 il sığorta stajı olduqda, yaşından asılı olmayaraq pensiyaya çıxa bilər. Fəxri adı almış məşhur insanlar Bəsti Bağırova SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 8 iyul 1944-cü il tarixli qərarı (əlavə və dəyişik.) "Qəhrəman Ana" adı haqqında əsasnamə (rus.) Tarixə köçmüş "Qəhrəman ana" Arxivləşdirilib 2010-05-22 at the Wayback Machine

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=765897

"Qəhrəman ana" ordeni

Qəhrəman Ana — SSRİ-də çoxuşaqlı analara verilən fəxri ad. Ad və eyniadlı orden SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 8 iyul 1944-cü il tarixli qərarı ilə təsis edilib. Azərbaycanda çoxuşaqlı analara keçmiş SSRİ dövründə daha çox rast gəlinib. Amma sovetlər ölkəsində, o cümlədən Azərbaycanda hansısa qadının 18 övlad dünyaya gətirdiyi barədə heç yerdə məlumat getməyib. Bununla belə, sovet hökuməti 10 və daha çox uşaq doğub böyüdən qadınların sosial qayğısını ittifaq dağılan günədək diqqət mərkəzində saxlayıb. Belə qadınlar həm də "Qəhrəman ana", "Şöhrət", "Analıq şöhrəti", "Analıq şərəfi" ordenləri, "Arxa cəbhədə fədakar əməyə görə", "Rəşadətli əməyə görə" kimi orden və medallarla fərqləndirilib. Pensiya təminatı zamanı məhz bu insanlara böyük güzəştlər olunub. Sovet hökumətinin müxtəlif orden və medalları, o cümlədən "Qəhrəman Ana" ilə təltif etdiyi qadınlardan Azərbaycanda indi də yaşayan var. Amma onların nə hansısa sosial güzəştləri qüvvədədir, nə də dəqiq sayı bilinir. Azərbaycanda "Qəhrəman ana"ların sayı barədə sonuncu statistik hesablama 2005-ci ildə aparılıb. Həmin il 10 və daha çox uşaq doğub tərbiyə etmiş pensiyaçıların sayı 17 min 640 nəfər olub. Onlardan 17 199 nəfəri "Qəhrəman ana", 708 nəfəri isə "Qəhrəman Ana" medalı ilə yanaşı, "Şöhrət", "Analıq şöhrəti", "Analıq şərəfi" ordenləri, "Arxa cəbhədə fədakar əməyə görə", "Rəşadətli əməyə görə" medalları və digər orden və medallarla təltif edilib. Son hesablamalara görə, Azərbaycanda hər 100 pensiyaçı "Qəhrəman ana"ya 103 uşaq düşür. Respublikada "Qəhrəman ana"ların uşaqlarının sayına görə Ağdaş rayonu birincidir — 2552 nəfər. Bu anaların hər birinə orta hesabla 11 uşaq düşür. 2005-ci ildə Lənkəran rayonunda 1650, Cəlilabadda 1379, Masallıda 1202, Naxçıvan Muxtar Respublikasında 887, Astarada 853, Yardımlıda 668, Bakı şəhərində 629, Sabirabadda 544 "Qəhrəman Ana" olub. "Qəhrəman ana"ların sayının ən az olduğu şəhər və rayonlar isə Naftalan (5), Qubadlı (21), Xanlar (25), Qazax (31), Xızı (41) və Mingəçevirdir (52). 2006-cı il yanvarın 1-dən qüvvəyə minmiş yeni "Əmək pensiyaları haqqında" qanunda çoxuşaqlı analara nəzərdə tutulan güzəştlərə dəyişikliklər edilib. Belə ki, əvvəlki qanuna əsasən, "Qəhrəman ana"lar yaşından asılı olmayaraq, azı 10 il iş stajı olduqda əmək pensiyası ala bilərdi. Pensiyalarının üzərinə isə yaşa görə minimum pensiyanın 100 faizi məbləğində əlavə edilirdi. İş stajı olmayan "Qəhrəman ana"lar isə 50 yaşına çatdıqda pensiyaya çıxa bilərdi. Qəhrəman ana adı ilə təltif olunanlar Köhnə qanunda 3 və daha çox uşaq doğub, onları 8 yaşına qədər tərbiyə edən qadınlara da güzəştlər nəzərdə tutulurdu. Belə ki: 3 uşağı olanlar 51 yaşı və 16 il iş stajı olduqda, 4 uşağı olanlar 50 yaşı və 15 il iş stajı olduqda, 5 uşağı olanlar 49 yaşı və 14 il iş stajı olduqda, 6 uşağı olanlar 48 yaşı və 13 il iş stajı olduqda, 7 uşağı olanlar 47 yaşı və 12 il iş stajı olduqda, 8 uşağı olanlar 46 yaşı və 11 il iş stajı olduqda, 9 uşağı olan analar 45 yaşına çatdıqda və 10 il iş stajı olduqda yaşa görə pensiya almaq hüququ qazanırdı.2006-cı il yanvarın 1-dən qüvvəyə minən yeni qanuna görə isə 3 və daha çox uşaq doğub onları 8 yaşınadək tərbiyə etmiş və azı 5 il sığorta stajı olan qadınların aşağıdakı şərtlər əsasında yaşa görə əmək pensiyası hüququ vardır: 3 uşağı olanlar 51 yaşına çatdıqda, 4 uşağı olanlar 50 yaşına çatdıqda, 5 uşağı olanlar 49 yaşına çatdıqda, 6 uşağı olanlar 48 yaşına çatdıqda, 7 uşağı olanlar 47 yaşına çatdıqda, 8 uşağı olanlar 46 yaşına çatdıqda, 9 uşağı olanlar 45 yaşına çatdıqda, 10 və daha çox uşağı olanlar isə 44 yaşına çatdıqda və ya 10 il sığorta stajı olduqda, yaşından asılı olmayaraq pensiyaya çıxa bilər. Fəxri adı almış məşhur insanlar Bəsti Bağırova SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 8 iyul 1944-cü il tarixli qərarı (əlavə və dəyişik.) "Qəhrəman Ana" adı haqqında əsasnamə (rus.) Tarixə köçmüş "Qəhrəman ana" Arxivləşdirilib 2010-05-22 at the Wayback Machine

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=772358

"Qərbi Sibirin yeraltı sərvətlərindən istifadə edilməsinə görə" medalı

"Qərbi Sibirin yeraltı sərvətlərindən istifadə edilməsinə görə" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 28 iyul 1978-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=474895

"RMS Titanik"in sərnişinləri

Vayt Star Layn şirkətinin Olimpik sinfinə aid, ikinci gəmisi olan RMS Titanic-də, İngiltərənin Sauthempton limanından yola çıxaraq Nyu-Yorka, ümumilikdə 2224 nəfər səfər edirdi. Bu saya gəminin şəxsi heyəti də daxil idi. İlk səfəri, 14 aprel 1912-ci ildə, aysberqə çırpılaraq, 1500-dən çox insanın həlak olması ilə nəticələnmişdir. Sərnişinlər RMS Titanikdə səyahət edən 1317 nəfər sərnişin var idi. Onlardan, 324 nəfəri "birinci sinif sərnişinləri", 285 nəfəri, "ikinci sinif sərnişinləri", 708 nəfəri isə "üçüncü sinif sərnişinləri" idi. Xilas olan və həlak olan sərnişinlərin rəng kodları: Həlak olub Xilas olub Birinci sinif

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=597823

"RSFSR-in qeyri-qaratorpaq zonası simasının dəyişdirilməsinə görə" medalı

"RSFSR-in qeyri-qaratorpaq zonası simasının dəyişdirilməsinə görə" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 30 sentyabr 1977-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=474894

"Radioquraşdırma" zavodu

Radioquraşdırma zavodu — Azərbaycan Respublikası Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində olan müəssisə. Fəaliyət sahələri Texnoloji imkanları Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=433095

"Rakurs" Studiyası

"Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində, xronikal-sənədli, elmi–kütləvi və tədris filmləri birliyinin bazasında 1988–1991-ci illərdə fəaliyyət göstərmişdir. Sənədli filmlər istehsal etmişdir. Rakurs Studiyasına Teymur Bəkirzadə rəhbər təyin olundu. Filmoqrafiya 8 № altında (film, 1988) (qısametrajlı sənədli film) ("Rakurs" studiyası) Abşeron qalaları (film, 1989) (qısametrajlı sənədli film) ("Rakurs" studiyası) Abşeron lövhələri (film, 1990) (qısametrajlı sənədli film) ("Rakurs" studiyası) Aşkarlıq aynasında (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Bahardan sonra gələn qış (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Çempion (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) El bir olsa... (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Güman (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) İcarədarlar (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) İribuynuzlu mal-qarada parazitar xəstəlikləri və onunla mübarizə tədbirləri (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Kross (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Külək haraya əsir? (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Qanadlı şəfavericilər (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) Qəhrəman ana (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) Qəyyur (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) Matəm (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) Ordubad (film, 1991) ("Rakurs" studiyası) Ramin (film, 1988) ("Rakurs" studiyası) Sabaha ümidlə baxanlar (film, 1991) ("Rakurs" studiyası) Sağlamlıq mərkəzi (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) Salam, metro! (film, 1988) ("Rakurs" studiyası) Sədrin portreti (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Unutma... (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Ümumxalq işi (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Veteran (film, 1991) ("Rakurs" studiyası) Yol maşınları yola çıxır (film, 1990) ("Rakurs" studiyası) Yolunuz uğurlu (film, 1989) ("Rakurs" studiyası) Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 5. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 325–334; 345–359.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=283590

"Rossiya" açıq sənədli filmlər festivalı

"Rossiya" açıq sənədli filmlər festivalı — Rusiyada hər il keçirilən kino festivalı. "Rossiya" açıq sənədli filmlər festivalı Rusiya Federasiyası Mədəniyyət Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə 1988-ci ildən bəri hər il keçirilir. Seçim komitəsinə hər il Rusiyadan və xaricdən 300-dən çox film təqdim olunur.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=254382

"Rusiyanın Əməkdar Nəqliyyat İşçisi" döş nişanı

"Rusiyanın Əməkdar Nəqliyyat İşçisi" döş nişanı — Rusiya Federasiyası Nəqliyyat Nazirliyinin idarə mükafatıdır. Nəqliyyat Nazirliyinin 18 oktyabr 2005-ci il tarixli 130 nömrəli "Nəqliyyat Nazirliyinin idarə mükafatları haqqında" əmri ilə təsis edilmişdir. Mükafat nizamnaməsi "Rusiyanın Əməkdar Nəqliyyat İşçisi" döş nişanı avtomobil, daxili, su, hava, şəhər elektrik təsərrüfatı (metro daxil olmaqla), dəmir yolu, dəniz (o cümlədən dəniz ticarəti, limanlar) və sənaye nəqliyyatı, yol təsərrüfatı təşkilatlarının rəhbərləri və mütəxəssislərinə verilir. Nazirliyin federal xidmətlərin mərkəzi aparatının və Nazirliyin tabeliyində olan federal qurumların, onların ərazi orqanlarının və digər şəxslərin əməkdaşları: Nəqliyyat və gəmiçilik fəaliyyətinin inkişafı, avtomobil yollarının tikintisi və istismarı, su yollarının və gəmiçilik üçün nəzərdə tutulmuş hidrotexniki avadanlıqların yenidən qurulması və saxlanması, nəqliyyat vasitələrinin təmiri və texniki xidməti sahəsində xidmətlərə görə; Nəqliyyatda iqtisadi islahatların fəal həyata keçirilməsinə görə; Mühüm iqtisadi effekt verən yeni texnika və texnologiyaların işlənib hazırlanması və ya tətbiqi üçün biznesin təşkilinin qabaqcıl forma və üsullarından istifadə edilməsi; Uğurlu və səmərəli elmi, səmərələşdirici və yaradıcı fəaliyyətə görə; Nəqliyyat və avtomobil yolları infrastrukturunda nəzarət və təftiş sahəsində səmərəli fəaliyyətinə görə; Rusiya nəqliyyat kompleksinin fəaliyyəti ilə bağlı qanunvericilik və normativ hüquqi aktların layihələrinin hazırlanması üçün; əməyin mühafizəsi və təhlükəsizlik şəraitinin yaxşılaşdırılması, yol hərəkəti təhlükəsizliyinin və yüklərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, sosial sahənin inkişafı; Nəqliyyat kompleksi üçün mütəxəssislərin və ixtisaslı işçilərin hazırlanması sahəsində xidmətlərə görə.Aşağıdakı işçilər döş nişanı ilə təltif olunurlar: nəqliyyat sistemində azı 20 il, o cümlədən ən azı üç il bu kollektivdə və iki il hazırkı vəzifədə işləmək; əvvəllər "Qüsursuz əməyə və fərqlənməyə görə" medalı, 1-ci dərəcəli və ya aşağıdakı döş nişanlarından (nişanlardan) biri ilə təltif edilmiş insanlar: "Fəxri avtomobil nəqliyyatı işçisi", "Aeroflotun əlaçısı", "Hava nəqliyyatının əlaçısı", "Fəxri işçi" Rusiya Hava Naviqasiyası", "Fəxri Dəmir Yolu işçisi", "Fəxri Dəmiryolçu", "Şəhər Elektrik Nəqliyyatının Fəxri İşçisi", "Nəqliyyata Dövlət Nəzarətinin Fəxri İşçisi", "Rusiya Nəqliyyat Müfəttişliyinin fəxri işçisi", "Fəxri Yol işçisi", "Rusiyanın fəxri yol işçisi", "Dəniz Donanmasının fəxri işçisi", "Fəxri Dəniz Donanmasının işçisi", "Fəxri Qütb Kəşfiyyatçısı", "Fəxri Qütb Kəşfiyyatçısı", "Çay Donanmasının fəxri işçisi", at mükafatın verilməsindən ən azı beş il keçmək və s..İş təcrübəsindən asılı olmayaraq işçilər nəqliyyat hadisələrinin qarşısının alınmasında, fövqəladə hallar iştirakçılarının xilas edilməsində, daşımalarda qanunsuz hərəkətlərin qarşısının alınmasında göstərdikləri cəsarət və fədakarlığa görə mükafatlandırılırlar. Nəqliyyat kompleksinin inkişafındakı xüsusi xidmətlərinə, problemlərinin həllində fəal və səmərəli əməkdaşlığa görə federal icra hakimiyyəti orqanlarının, Rusiya Federasiyasının təsis qurumlarının icra hakimiyyəti orqanlarının, yerli özünüidarəetmə orqanlarının, digər nazirliklərin təşkilatlarının əməkdaşlarına döş nişanı verilə bilər. və şöbələr. Geyinmə qaydaları Nişan döş qəfəsinin sağ tərəfində taxılır və digər idarə nişanlarının qarşısında və Rusiya Federasiyası, RSFSR və SSRİ dövlət mükafatlarının altında yerləşir. Nişanın seriya nömrəsi var. Mükafatın təsviri "Rusiyanın Əməkdar Nəqliyyat İşçisi" döş nişanı qızılı çoxbucaqlıdır, səthi fərqli şüalar şəklində hazırlanmışdır. Poliqonun mərkəzində ağ mina kəməri ilə əhatə olunmuş üst qlobus var: yuxarıda "Fəxri işçi", aşağı hissəsində "Rusiya Nəqliyyatı" yazısı var. Ağ kəmərin qızılı kənarları var. İşarənin mərkəzində Rusiya Federasiyası Nəqliyyat Nazirliyinin mərkəzi embleminin relyef təsviri — üzərində qanadları olan qlobus, ortasında rütubətli qanad var. Bütün şəkillər və mətn qabarıqdır. Kürə mavi mina ilə örtülmüşdür. Rusiya Federasiyası Nəqliyyat Nazirliyinin mərkəzi emblemi metal rəngli gümüşdən hazırlanmışdır. Nişanın əsası və kürə örtüyü tombac metaldan, Rusiya Federasiyası Nəqliyyat Nazirliyinin orta gerbinin təsviri isə nikel gümüşdən hazırlanıb. Qarşı künclər arasındakı rozetin ölçüsü 40 mm-dir. Nişanın arxa tərəfində nömrə işarəsi var. Göz qapağı və üzükdən istifadə edərək nişan 10 mm enində qırmızı zolaq və blokun yanlarında iki ensiz zolaq olan mavi muare zolağı ilə örtülmüş dördbucaqlı bloka yapışdırılır — sol tərəfdə ağ, sağda mavi tərəf . Dar zolaqların eni hər biri 2 mm-dir. Yastığın eni 27 mm, blokun hündürlüyü 24 mm, bant eni — 24 mmdir. Blokun arxa tərəfində nişanı geyimə taxmaq üçün qurğu var. Xarici keçidlər Nəqliyyat Nazirliyinin 18 oktyabr 2005-ci il tarixli 130 nömrəli "Rusiya Federasiyası Nəqliyyat Nazirliyinin idarə mükafatları haqqında" əmri (20 iyun 2007-ci il və 23 sentyabr 2013-cü il tarixlərində əlavə və dəyişikliklərlə)

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=823345

"Rəşadət" ordeni

"Rəşadət" ordeni — Azərbaycan Respublikasının ordenlərindən biri."Rəşadət" ordeni ilə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçuları Azərbaycanın müstəqilliyinin, ərazi bütövlüyünün və təhlükəsizliyinin təmin edilməsində xüsusi xidmətlərinə; əhəmiyyətli və ya strateji ərazinin, yaşayış məntəqəsinin, rayonun və ya şəhərin düşmən işğalından azad olunması ilə nəticələnmiş döyüş əməliyyatları zamanı hərbi hissə və birləşmələrə yüksək peşəkarlıqla rəhbərlik etdiklərinə; Vətənin müdafiəsi zamanı düşmən hücumunun qarşısının alınmasında, işğal edilmiş ərazilərin azad olunmasında, düşmənin canlı qüvvəsinin və döyüş texnikasının məhv edilməsində igidlik və mərdlik nümunəsi göstərdiklərinə; həyat və sağlamlıq üçün real təhlükə şəraitində xidməti borcu və hərbi qulluq vəzifəsini yerinə yetirərkən mərd və qətiyyətli hərəkətlərinə; fövqəladə hallarda və ya ekstremal şəraitdə insanların xilas edilməsində xüsusi xidmətlərinə; həmçinin dövlət sərhədinin mühafizəsinin təmin edilməsində xüsusi xidmətlərinə görə təltif edilirlər."Rəşadət" ordeninin 3 dərəcəsi var. Orden döşün sol tərəfinə, Azərbaycanın digər ordenləri olduqda "Azərbaycan bayrağı" ordenindən sonra taxılır. Həmçinin bax "Rəşadət" ordeni ilə təltif edilənlərin siyahısı Xarici keçidlər Prezident üç general-leytenantı "Rəşadət" ordeni ilə təltif etdi, istefaya buraxdı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=525926

"Rəşadətli əməyə görə" nişanı

"Rəşadətli əməyə görə" nişanı — Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət mükafatı. "Rəşadətli əməyə görə" nişanı 25 iyun 2013-cü il tarixində Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi Sədrinin Fərmanı ilə təsis edilmişdir. "Rəşadətli əməyə görə" nişanı dövlət qulluğunda, iqtisadiyyat, elm, təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, idman, hüquq-mühafizə və sosial sahələrdə, ədəbi-bədii yaradıcılıqdakı nailiyyətlərə, Naxçıvan Muxtar Respublikasının ictimai həyatında səmərəli fəaliyyətə görə verilir."Rəşadətli əməyə görə" nişanı Azərbaycan Respublikasının orden və medalları və "Naxçıvan Muxtar Respublikasına xidmətlərə görə" nişanı olduqda onlardan sonra taxılır."Rəşadətli əməyə görə" nişanı ilə təltif olunmuş şəxslərə nişan onun vəsiqəsi ilə birlikdə təqdim olunur. "Rəşadətli əməyə görə" nişanı gümüşdən hazırlanmış, qızıl suyuna çəkilmişdir və diametri 35 mm, qalınlığı isə 2,5 mm-dir.Nişan səkkizguşəli ulduz şəklindədir. Nişanın ön tərəfində yuxarı çevrə boyunca "RƏŞADƏTLİ ƏMƏYƏ GÖRƏ" sözləri yazılmış, aşağı hissəsində qoşa sünbül təsviri vardır. Yazı və təsvirlər qabarıqdır.Nişanın arxa tərəfi hamar səthlidir və bərkidilmək üçün müvafiq element vardır. Ortasında nişanın nömrəsi həkk olunmuşdur. Təltif edilənlər Həmçinin bax Azərbaycanın orden və medalları Azərbaycan Respublikasının ordenləri "Naxçıvan Muxtar Respublikasına xidmətlərə görə" nişanı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=357000

"Rəşadətli əməyə görə" nişanı ilə təltif edilənlərin siyahısı

"Rəşadətli əməyə görə" nişanı ilə təltif edilənlərin siyahısı — Naxçıvan Muxtar Respublikasının "Rəşadətli əməyə görə" nişanı ilə təltif edilənlərin siyahısıdır. Abbaslı Habil Sabir oğlu — 08.10.2013 Ağalarov Şakir Mamo oğlu — 08.10.2013 Babayev İslam Məmməd oğlu — 08.10.2013 Cəfərov Səbuhi Vəli oğlu — 08.10.2013 Hacıyev İlqar Əli oğlu — 08.10.2013 Həsənov Anar Ramiz oğlu — 08.10.2013 Həsənov Eldəniz Əşrəf oğlu — 08.10.2013 İbrahimov Şahid Fərəməz oğlu — 08.10.2013 Kərimov Elşən Vaqif oğlu — 08.10.2013 Məmmədov Sərdar Həsən oğlu — 08.10.2013 Mirzəliyev Tahir Heydər oğlu — 08.10.2013 Nəsirov Etibar Şamo oğlu — 08.10.2013 Sadiqov Tural Səfər oğlu — 08.10.2013 Seyidov Mirkərim Mirzoha oğlu — 08.10.2013 Təhməzbəyov Nadir Fəxrəddin oğlu — 08.10.2013 Ağayev Adıgözəl Mehrac oğlu — 18.10.2013 Əzimov Nazim Fərrux oğlu — 18.10.2013 Həsənov Əli Əkrəm oğlu — 18.10.2013 Hüseynov İsa Əkbər oğlu — 18.10.2013 Qurbanov Mərdan Bəyalı oğlu — 18.10.2013 Mirzəyev Qalib Hüseyn oğlu — 18.10.2013 Rüstəmov Kamran Əbdürrəhman oğlu — 18.10.2013 Salmanov Vilayət Rəyyət oğlu — 18.10.2013 Abbasov Xeyrulla Abbas oğlu — 31.10.2013 Həsənov Fikrət Əyyub oğlu — 31.10.2013 Hüseynov Əli Abdulla oğlu — 31.10.2013 Kazımov Əziz Məmməd oğlu — 31.10.2013 Qaybalıyev Məhəmməd İman oğlu — 31.10.2013 Məmmədov Əfqan Xəlil oğlu — 31.10.2013 Nağıyev Bahadur Kamil oğlu — 31.10.2013 Rəhimova Ərkinaz Sadıx qızı — 31.10.2013 Rzayev Niyaz Qurban oğlu — 31.10.2013 Zeynalov İlqar Arif oğlu — 31.10.2013 Ağayev Rayiq Bəhman oğlu — 17.01.2014 Cəlilov Rəşad Elşad oğlu — 17.01.2014 Əsgərov Məzahir Əkbər oğlu — 17.01.2014 Gülməmmədova İsayə İsa qızı — 17.01.2014 İsmayılov Bayram Həsən oğlu — 17.01.2014 Quliyev Məcnun Abbasqulu oğlu — 17.01.2014 Nəcəfov Ramazan Zeynal oğlu — 17.01.2014 Əkbərov Elmin Aydın oğlu — 17.01.2014 Əsədov Mənsur Sabir oğlu — 17.01.2014 Quliyev Aydın Yusif oğlu — 17.01.2014 Qurbanov Şahin Əsgər oğlu — 17.01.2014 Mehdiyev Orxan Nadir oğlu — 17.01.2014 Məmmədov Elnur Tariyel oğlu — 17.01.2014 Məhərrəmov Şəhriyar Dadaş oğlu — 17.01.2014 İsmayılova Aytən Malik qızı — 01.02.2014 Həmzəyev Elvin Natiq oğlu — 01.02.2014 Hüseynli Fərqanə Salman qızı — 01.02.2014 Məmmədov Rəcəb Zehralı oğlu — 01.02.2014 Abdullayev Rüstəm Lətif oğlu — 22.02.2014 Babayev Talıb Ramiz oğlu — 22.02.2014 Babayeva Xalidə Musa qızı — 22.02.2014 Cəfərov Xeybər Cəfər oğlu — 22.02.2014 Əsgərov Rəşid İbrahim oğlu — 22.02.2014 Həsənov Davud Dadaş oğlu — 22.02.2014 Həsənov Malik Həsən oğlu — 22.02.2014 İbrahimov Yaşar Abbas oğlu — 22.02.2014 Qasımov Həsən Əsrafül oğlu — 22.02.2014 Məmmədov İslam Mahmud oğlu — 22.02.2014 Məmmədov Yavər Dilavər oğlu — 22.02.2014 Mehdiyev Müslüm Abbas oğlu — 22.02.2014 Bağırova Şövkət Abbas qızı — 06.03.2014 Bayramova Məhəbbət Fərman qızı — 06.03.2014 Ələkbərova Rahilə Ələkbər qızı — 06.03.2014 Əsgərova Azadə Dilən qızı — 06.03.2014 Hacıyeva Mahirə Yusif qızı — 06.03.2014 Həsənova Dürdanə Həsən qızı — 06.03.2014 Hüseynova Səmayə Müslüm qızı — 06.03.2014 Mehdiyeva Səbahət Fərrux qızı — 06.03.2014 Məmmədova Samirə Vasif qızı — 06.03.2014 Novruzova Məlahət Rəşid qızı — 06.03.2014 Rüstəmova Ramidə Qənbər qızı — 06.03.2014 Səfərova Kəmalə Əsəd qızı — 06.03.2014 Şəfiyeva Nubar Nəsrulla qızı — 06.03.2014 Tarverdiyeva Müşfiqə Xıdır qızı — 06.03.2014 Aslanova Sədaqət Bəbir qızı — 06.03.2014 Əsgərova Nəzakət Fərman qızı — 06.03.2014 Xudaverdiyeva Kəmalə Faiq qızı — 06.03.2014 Qurbanov Cavanşir Məmməd oğlu — 06.03.2014 Rəsulov Ramiz Məhərrəm oğlu — 06.03.2014 Əliyev Valeri Nurəddin oğlu — 09.04.2014 Hüseynov İbrahim Hüseyn oğlu — 09.04.2014 İbrahimov Əli Həbib oğlu — 09.04.2014 İmanov Rəvayət Yəhya oğlu — 09.04.2014 Seyidov Mirmahmud Mirtofiq oğlu — 09.04.2014 Yusifov Yusifəli Məmmədhüseyn oğlu — 09.04.2014 Seyidov Mirismayıl Miryəhya oğlu — 14.06.2014 Babayev Qadir Nurəli oğlu — 25.06.2014 Bayramov Xansuvar Məşdi oğlu — 25.06.2014 Budaqov Ruslan Kazım oğlu — 25.06.2014 Əliyev Oruc Əli oğlu — 25.06.2014 Əsədov Anar Mustafa oğlu — 25.06.2014 İsmayılov Rəhim Aslan oğlu — 25.06.2014 Qasımov Əsgər Rəsul oğlu — 25.06.2014 Məmmədov Ceyhun İbrahim oğlu — 25.06.2014 Məmmədov Nazim Hidayət oğlu — 25.06.2014 Abutalıbov Tofiq Abutalıb oğlu — 08.07.2014 Babayev Telman Hüseyn oğlu — 08.07.2014 Babayev Tofiq Süleyman oğlu — 08.07.2014 Hüseynov İntiqam Yavər oğlu — 08.07.2014 İbrahimov Nuraləm Məmməd oğlu — 08.07.2014 Qəhrəmanov İlham Hüsü oğlu — 08.07.2014 Məmmədov İntiqam Əsgər oğlu — 08.07.2014 Zamanov Cavid Məhərrəm oğlu — 08.07.2014 İsayev Yaqub Adil oğlu — 12.07.2014 Məmmədov Seymur Bahadur oğlu — 12.07.2014 Rzayev İlkin Əvəz oğlu — 12.07.2014 Həmçinin bax Azərbaycan Respublikasının orden və medalları ilə təltif edilənlərin siyahıları "Naxçıvan Muxtar Respublikasına xidmətlərə görə" nişanı ilə təltif edilənlərin siyahısı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=357001

"SSRİ Silahlı Qüvvələri veteranı" medalı

"SSRİ Silahlı Qüvvələri veteranı" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 20 may 1976-cı il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=473333

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 40 illiyi" yubiley medalı

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 40 illiyi" yubiley medalı — SSRİ Ali Sovetinin 18 dekabr 1957-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=475487

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 50 illiyi" yubiley medalı

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 50 illiyi" yubiley medalı - SSRİ Ali Sovetinin 26 dekabr 1967-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı.

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=475491

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 60 illiyi" yubiley medalı

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 60 illiyi" yubiley medalı — SSRİ Ali Sovetinin 28 yanvar 1978-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı. Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=475493

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 70 illiyi" yubiley medalı

"SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 70 illiyi" yubiley medalı" medalı — 1988-ci ildə SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 70 illik yubileyi münasibətilə təsis olunmuşdur. Xarici keçidlər

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=352262

"SSRİ dövlət sərhədlərinin keşiyində fərqlənməyə görə" medalı

"SSRİ dövlət sərhədlərinin keşiyində fərqlənməyə görə" medalı — SSRİ Ali Sovetinin 13 iyul 1950-ci il tarixli qanunu ilə təsis olunmuş SSRİ medalı

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=475615

"Salnamə" Studiyası

Salnamə — Azərbaycanda film studiyası. 1988-ci ildə xronikal-sənədli, elmi–kütləvi və tədris filmləri birliyinin bazasında yaradıldı. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərir. Sənədli filmlər istehsal edir. Rəhbəri Nazim Hüseynovdur. 1993-cü ildən sonra isə dövlət statuslu müstəqil sənədli filmlər studiyası adlandırıldı. Hər il dövlət sifarişi ilə 1 film çəkilir. Bundan başqa süjetlər, kinoçarxlar istehsal olunur. Maliyyənin 90 faizini dövlət ödəyir. 3 dəqiqəlik lentlərə xronikal süjetlər çəkilir. İldə 90–100 belə süjet çəkilir (10 min metr). Dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən bu süjetlər Dövlət Arxivinə təhvil verilir. Bu həm də əvvəlki kinojurnalların ənənəsidir. Bu studiyada dövlət sifarişi və sponsor xətti ilə 50-dən artıq sənədli film çəkilib. Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 5. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 325–334; 345–359. Xarici keçidlər Salnamə kanalı — YouTube

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=306032

"Salnamə" studiyası

Salnamə — Azərbaycanda film studiyası. 1988-ci ildə xronikal-sənədli, elmi–kütləvi və tədris filmləri birliyinin bazasında yaradıldı. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərir. Sənədli filmlər istehsal edir. Rəhbəri Nazim Hüseynovdur. 1993-cü ildən sonra isə dövlət statuslu müstəqil sənədli filmlər studiyası adlandırıldı. Hər il dövlət sifarişi ilə 1 film çəkilir. Bundan başqa süjetlər, kinoçarxlar istehsal olunur. Maliyyənin 90 faizini dövlət ödəyir. 3 dəqiqəlik lentlərə xronikal süjetlər çəkilir. İldə 90–100 belə süjet çəkilir (10 min metr). Dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən bu süjetlər Dövlət Arxivinə təhvil verilir. Bu həm də əvvəlki kinojurnalların ənənəsidir. Bu studiyada dövlət sifarişi və sponsor xətti ilə 50-dən artıq sənədli film çəkilib. Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 5. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 325–334; 345–359. Xarici keçidlər Salnamə kanalı — YouTube

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=146889

"Salnamə" sənədli filmlər studiyası

Salnamə — Azərbaycanda film studiyası. 1988-ci ildə xronikal-sənədli, elmi–kütləvi və tədris filmləri birliyinin bazasında yaradıldı. "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərir. Sənədli filmlər istehsal edir. Rəhbəri Nazim Hüseynovdur. 1993-cü ildən sonra isə dövlət statuslu müstəqil sənədli filmlər studiyası adlandırıldı. Hər il dövlət sifarişi ilə 1 film çəkilir. Bundan başqa süjetlər, kinoçarxlar istehsal olunur. Maliyyənin 90 faizini dövlət ödəyir. 3 dəqiqəlik lentlərə xronikal süjetlər çəkilir. İldə 90–100 belə süjet çəkilir (10 min metr). Dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən bu süjetlər Dövlət Arxivinə təhvil verilir. Bu həm də əvvəlki kinojurnalların ənənəsidir. Bu studiyada dövlət sifarişi və sponsor xətti ilə 50-dən artıq sənədli film çəkilib. Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 5. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C. Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 325–334; 345–359. Xarici keçidlər Salnamə kanalı — YouTube

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=599117

"Sarı gəlin"in sorağında

"Sarı gəlin"in sorağında — tammetrajlı sənədli film. Film Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Qərbi Azərbaycan: Maddi və mədəni irsimiz" layihəsi çərçivəsində Azərbaycan Kinomatoqrafçılar İttifaqı tərəfindən çəkilib.Filmdə bədii çəkilişlər İsmayıllı rayonunda, digər çəkilişlər isə Qərbi Azərbaycanla sərhəd rayonlarda Gədəbəy və Kəlbəcərdə aparılıb. Filmdə həmçinin 1930-cu illərə dair arxiv kadrları və Moskvadan əldə edilmiş materiallardan da istifadə olunmuşdur. Tammetrajlı sənədli filmin süjet xətti "Sarı gəlin" xalq mahnısının mənşəyi, onun yaranması tarixçəsinin aydınlaşdırılması yönündə araşdırmalar, bu barədə xalq arasında yaranmış rəvayətlərin, əfsanələrin üzərində qurulsa da, əsas məqsəd Qərbi Azərbaycan ərazisindəki maddi-mədəni irsin təbliğidir. Burada etnoqrafiya və folklordan yalnız əsas məqsədə nail olmaq üçün köməkçi vasitə kimi istifadə edilmişdir. 7 noyabr 2023-cü ildə Nizami Kino Mərkəzində filmin təqdimat mərasimi keçirilib. Təqdimatda eyni zamanda "western-azerbaijan.az" saytının da təqdimatı olmuşdur. Film və sayt azərbaycan, ingilis və erməni dillərində yayımlanacaq. Filmin üzərində işləyənlər Filmdə bədii səhnələrdə Qıpçaq qızının (Sarı gəlin) obrazını Aytac Zeynalova, Oğuz igidi (Sinan) obrazını isə İsmayıl Cəfərov canlandırıb. Filmdə həmçinin vaxtı ilə Qərbi Azərbaycanda yaşamış və işləmiş, orada mövcud olmuş Azərbaycan ədəbi-mədəni mühitinə, o ərazilərin tarixinə yaxından bələd olan, bu istiqamətdə araşdırmalar aparan tədqiqatçıların da fikirlərinə yer verilib. Füzuli Sabiroğlu — ssenari müəllifi Mübariz Nağıyev — quruluşcu rejissor Fahir Səmədoğlu — quruluşçu operator Ceyhun Aslanlı — səs rejissoru Natiq Baxışov — tərtibatçı rəssam Əli İsa Cabbarov — prodüser İsmayıl Qasımov — xətt prodüseri Rasim Balayev — layihə rəhbəri

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=818940

"Savalan" Mistik Musiqi Qrupu

"Savalan" qrupu — ilahi, italyan, hind və digər janrlarda musiqilər ifa edən qrup. "Savalan" qrupu 2002-ci ildə Bakıda yaranmışdır. Qrupun rəhbəri Novruz Novruzludur. Qrupun üzvləri Novruz Novruzlu (xanəndə və dəf), Həlimət Sultan (səs və bədii qiraət), Fəxrəddin Salim (saz və ud), Cavad İsmayıl (ney) və İffət Əsgərovdur (kamança).Repertuar etibarilə qrup əsasən — ilahilər, türkülər və bədii-musiqili kompozisiyalardan ibarətdir. "Savalan" qrupu dəfələrlə xarici səfərlərdə, o cümlədən Hollandiyanın Haaqa şəhərində DAK-ın 6-cı qurultayında, həmçinin bir neçə dəfə Türkiyənin Konya şəhərində keçirilən 'Mövlana Cəlaləddin Rumini' anma törənlərində uğurla iştirak etmişdir. Pakistanda (2007-ci ilin may ayında) keçirilən "Dünya Mistik-Sufi Musiqi festivalı"nda iştirak edərək mükafata layiq görülmüş, Pakistan Mədəniyyət Nazirliyinin və festivalın Prezidentinin xüsusi diplomu ilə təltif olunmuşdur.Ölkə daxilində qrup zəngin fəaliyytlə məşğuldur. Müxtəlif konsert və tədbirlərdə, maraqlı televiziya çıxışlarıyla cürbəcür proqramlarda, eyni zamanda xüsusi tərifnamə ilə təltif olunduğu "Xəzər Dəmir Donanması"nın şəxsi heyətinə verdiyi solo konsertlə, həmçinin Xəzər Universitetinin çoxsaylı tədbirlərindəki uğurlu çıxışlarıyla diqqəti cəlb etmişdir."Savalan"-ın ən maraqlı işlərindən biri Dövlət "Yuğ" teatrının kollektivi və baş rejissoru Vaqif İbrahimoğlu ilə birlikdə hazırladığı teatr tamaşalarıdır. Bunlardan biri Qalib Məmmədov və Fəxrəddin Salimin yaradıcılığından ibarət hazırlanmış "Üz tuturam Tanrıya" və ikincisi, böyük Yunus Əmrə dünyasını əhatə edən "Olsun" meditasion-ruhani göstəridir. Qrup dəfələrlə Türkiyənin TRT, TGRT, STV və İraqda yayımlanan Kərkük TV-də və həmçinin — AzTV, Space, ANS, Lider, İTV kanallarının verilişlərində tamaşaçılarda böyük rəğbət doğuran maraqlı çıxışlar etmişdir. Azərbaycan Dövlət televiziyası tərəfindən çəkilmiş "Seyid Nigari", "Yunus Əmrə", "Nəimi", "Təbriz" televiziya filmlərində musiqi parçaları ifaçısı olmuşdur."Savalan" qrupu 2009-cu il "Gün Az" TV-nin təklifi ilə iyulun 7-dən, 15-nə kimi ABŞ-in Çikaqo şəhərinə dəvət olunmuşdur. "Gün Az" TV-nin 4 illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq qrup bir necə konsertlə çıxış etmişdir."Dədə-Qorqud"a həsr olunmuş tədbirlərdə qrupun, 30 sentyabr 2009-cu ildə Slavyan Universitetində və 2009-cu il 2 oktyabr tarixində Kapellhausda Almaniyadan gəlmiş musiqi qrupu ilə birlikdə konsert çıxışları olmuşdur. Həmçinin bax Duman (musiqi qrupu) Xarici keçidlər Rəsmi saytı Arxivləşdirilib 2018-11-26 at the Wayback Machine

https://az.wikipedia.org/w/index.php?curid=569604