Datasets:

guipenedo

/

udhr

like 0

Адам хукукларының әхлиумумы Декларациясы Гириш Баш ассемблея әхлиумумы парахатчылыгың, адалатлылыгың ве азатлыгың эсасы болуп дурян адамзат машгаласының агзаларының хеммесине махсус болан мертебесини, дең дереҗели ве айрылмаян хукукларыны гөз өңүнде тутуп, адам хукукларына болан әсгермезлик этмегиң ве йигренҗиң адамзадың выҗданыны гахар‐газаба мүндүрйән вагшычылыклы херекете гетирмеклигини ве адамларың бейик ниетиниң ыглан эдиши ялы адамлар сөз ве пикир азатлыгына эе болуп, горкудан ве мәтәчликден азат болуп яшар ялы дүнйәни гурмаклыгы гөз өңүнде тутуп, адам өзүниң иң соңкы серишдеси хөкмүнде залымлыга ве эзъет бермә гаршы сөвеше галмага меҗбур болмазлыгыны үпҗүн эдер ялы адам хукукларыны кануның гүйҗүниң горамалыдыгыны гөз өңүнде тутуп, Бирлешен Миллетлер Гурамасы өз Уставында адамың эсасы хукукларына, адамзат шахсыетиниң гымматына ве мертебесине, ве эркеклер билен аялларың дең хукугына болан ынамыны ыкрар этмегини ве гиңишлейин азатлыкда дурмуш шертлериниң говуланмагына ве социал өсүше ярдам этмек барадакы карарыны гөз өңүнде тутуп, Бирлешен Миллетлер Гурамасының агзалары‐дөвлетлериң адам хукукларыны ве эсасы азатлыклары берҗай этмәге ве әхлиумумы хормат этмәге өз үстлерине алан борчларыны гөз өңүнде тутуп, шол өзлерине алан борчлары долы ерине етирмекде шу хукукларың ве азатлыкларың хәсиетини әхлиумумы дүшүнмеклигиң улы әхмиетиниң бардыгыны гөз өңүнде тутуп, хер бир адам җемгыетиң хер бир гурамасы хемише шу Декларация эсасланып, билим хем‐де ылым үсти билен шу хукуклара ве азатлыклара хормат гоймаклыга ярдам этмәге чалышмаклары үчин, ве милли хем‐де халкара прогрессив чәрелериң үсти билен, ве олары дөвлетлериң – Гураманың агзаларының халкларың арасында‐да, оларың юрисдикциясының астындакы халкларың чәгинде‐де әхлиумумы ве нетиҗели ыкрар этмеклери ве амала ашырмаклары үчин шу Адам хукукларының әхлиумумы Декларациясыны хемме халкларың ве дөвлетлериң ерине етирмәге чалышмалы везипеси хөкмүнде ыглан эдйәр. 1‐нҗи МАДДА Хемме адамлар өз мертебеси ве хукуклары боюнча дең ягдайда дүнйә инйәрлер. Олара аң хем выҗдан берлендир ве олар бир‐бирлери билен доганлык рухундакы гарайышда болмалыдырлар. 2‐нҗи МАДДА Хер бир адам шу Декларацияның ыглан эдйән хемме хукукларында ве азатлыкларындан җынсына, реңкине, аял‐эркеклигине, дилине, сыясы я‐да башга гарайышларына, милли я‐да социал гелип чыкышына, байлыгына, гатлагына я‐да башга ягдайына серетмезден дең дереҗеде пейдаланмалы. Онданам башга адамың дегишли юрдуның я‐да ериниң гарашсыз, гөзегчилик астында, өзүни өзбашдак доландырмаян я‐да өзбашдаклыгың башга бир чәклендирилмек ягдайында болмагына серетмезден сыясы, хукук я‐да халкара статус эсасында тапавут гоюлмалы дәл. 3‐нҗи МАДДА Хер бир адам яшамага, азатлыга ве шахсы элдегрилмесизлиге хукуклыдыр. 4‐нҗи МАДДА Хич ким гулчулыкда я‐да табынлыкда сакланмалы дәлдир: гулчулык ве гул сөвдасы әхли гөрнүшинде гадаган эдилйәр. 5‐нҗи МАДДА Хич ким гыналмага я‐да мертебесини кемсидйән рехимсиз, ынсаныетсиз гатнашыга ве җеза сезевар эдилмели дәлдир. 6‐нҗы МАДДА Хер бир адам, хайсы ердедигине серетмезден, онуң шахсыетиниң хукугылыгының ыкрар эдилмегине хаклыдыр. 7‐нҗи МАДДА Хемме адам канун өңүнде деңдир ве хич бир тапавутсыз кануны горага хаклыдыр. 8‐нҗи МАДДА Хер бир адам Конституция я‐да канун тарапындан оңа берлен эсасы хукукларың бозулан ягдайында долы ыгтыярлы милли судлар тарапындан өз хукукларының дикелдилмегине хаклыдыр. 9‐нҗы МАДДА Хич ким эсассыз туссаг эдилип, сакланылып я‐да ковулып билинмез. 10‐нҗы МАДДА Хер бир адам өзүниң хукукларының ве борчларының аныкланылмагы үчин ве оңа гөркезилйән җенаят айыпламаның догрулыгыны аныкламак үчин гарашсыз, битарап суд тарапындан адалатлылыгың хемме талапларына лайыклыкда долы деңлик эсасында өз ишине серетдирмәге хаклыдыр. 11‐нҗи МАДДА Җенаят эденлиги барада айыпланян хер бир адам, тә оңа горанмага әхли мүмкинчиликлериң дөредилен ачык судуң серетмегинде онуң гүнәси канун эсасында аныкланянча, ол гүнәкәр дәл дийлип хасапланылмага хаклыдыр. Хайсыдыр бир херекет эденлиги я‐да херекетсизлик эденлиги үчин шонуң эдилен дөврүнде милли канунлар боюнча я‐да халкара канунлар боюнча җенаят хасапланылмаян болса, хич ким соңра ол боюнча гүнәкәрчилиге чекилип билинмез. Шейле хем җенаятың эдилен дөврүндәкиден артыкмач җеза чәреси белленилип билинмез. 12‐нҗи МАДДА Хич кимиң шахсы ве машгала дурмушына эсассыз аралашылып, онуң яшайыш җайының элдегрилмесизлигине, онуң хабар серишделериниң сырына я‐да онуң намысына ве абрайына эсассыз каст эдилип билинмез. Хер бир адам шейле аралашылмакдан ве каст эдилмекден канун тарапындан горага хаклыдыр. 13‐нҗи МАДДА Хер бир адам хер бир дөвлетиң чәгинде бир ерден башга ере әркин эркин гитмәге ве өзүне яшамага ер сайлап тутмага хаклыдыр. Хер бир адам ислендик юрды, шол санда өз юрдуны хем ташлап гитмәге ве өз юрдуна доланып гелмәге хаклыдыр. 14‐нҗи МАДДА Хер бир адам ызарланылмакдан гачып, башга юртлардан гачыбаталга гөзлемәге ве шол гачыбаталгадан пейдаланмага хаклыдыр. Сыясы дәл җенаят эдиленлиги үчин, я‐да Бирлешен Миллетлер Гурамасының максатларына ве принциплерине терс гелйән иш эденлиги үчин ызарланылян махалында бейле хак‐хукук уланылып билинмез. 15‐нҗи МАДДА Хер бир адамың гражданлыга хакы бардыр. Хич бир адам гражданлыкдан я‐да гражданлыгыны үйтгедип билмек хукугындан эсассыз махрум эдилип билинмез. 16‐нҗы МАДДА Хер бир кәмиллик яшына етен эркек ве аял, җынс аламатларына, миллетине ве динине серетмезден хич бир пәсгелчиликсиз ягдайда никалашмага ве машгала гурмага хаклыдыр. Олар никалашян махалында‐да, никада дуран махалында‐да, никаны бозян махалын‐да дең дереҗели хукукдан пейдаланярлар. Ника диңе никалашян тарапларың эркин ве долы ылалашмаклары эсасында гыйылып билинер. Машгала җемгыетиң тебигы ве эсасы өйҗүги болуп, ол җемгыет ве дөвлет тарапындан горалмага хаклыдыр. 17‐нҗи МАДДА Хер бир адам эмләге еке өзи‐де, башгалар билен билеликде‐де эечилик эдип билер. Хич ким эсассыз ягдайда эмләгинден махрум эдилип билинмез. 18‐нҗи МАДДА Хич бир адам пикир, выҗдан ве дин азатлыгына хаклыдыр, бу хак өз диниңи я‐да гарайшыңы эркин үйтгедип билмеклиги, эркинликде өз диниңе я‐да гарайышларыңа өзбашдак я‐да көпчүликлейин уюп билмеклиги, көпчүликлейин я‐да еке‐тәк ягдайда өвренмеклиги, худая гуллук этмеклиги хем‐де ритуал дәплери ерине етирмеклиги өз ичине аляр. 19‐нҗы МАДДА Хер бир адам эркин дүнйәгарайыша ве оны эркин аян этмәге хаклыдыр. Бу хак хич бир пәсгелчиликсиз өз дүнйәгарайшыңың тарапыны тутмак эркинлигини ве информацияны ве идеялары дөвлет арачәклеринден баглы дәл ягдайда дүрли серишделер аркалы гөзлемек, алмак ве яйратмак эркинлигини өз ичине аляр. 20‐нҗи МАДДА Хер бир адам парахатчылыклы йыгнанышыклар ве ассоциациялар эркинлигине хаклыдыр. Хич бир адам хайсыдыр бир ассоциация меҗбуры ягдайда гиризилип билинмез. 21‐нҗи МАДДА Хер бир адам гөс‐гөни я‐да эркин сайланан векиллериң үсти билен өз юрдуны доландырмага гатнашмага хаклыдыр. Хер бир адам өз юрдунда дөвлет гуллугына дең ыгтыярлы гирмәге хаклыдыр. Халкың эрк‐ислеги хөкүметиң хөкмүрованлыгының эсасыны дүзмелидир. Бу эрк‐ислег вагтал‐вагтал ве галп дәл ягдайда гечирилйән, сес азатлыгыны үпҗүн эдйән, гизлин ягдайда я‐да оңа дең дереҗедәки башга гөрнүшде гечирилйән, әхлиумумы дең сайламак хукугы боюнча гечирилйән сайлавларда йүзе чыкмалыдыр. 22‐нҗи МАДДА Хер бир адам, җемгыетиң агзасы хөкмүнде, социал үпҗүнчилиге, ве хер бир дөвлетиң дүзүмине ве мүмкинчиликлерине лайыклыкда милли тагаллаларың ве халкара хызматдашлыгың үсти билен өз мертебесини ве ыкдысадыетдәки, социал ве медени угурлардакы хукугыны өз шахсыетини эркин өсдүрмәге уланмага хаклыдыр. 23‐нҗи МАДДА Хер бир адам зәхмете, иши эркин сайламага, адалатлы ве оңайлы иш шертлерине ве ишсизликден горалмага хаклыдыр. Хер бир адам, хич хили хукугы кемсидилмезден, дең зәхмете дең хак алмага хаклыдыр. Хер бир ишлейән адам, өзүни ве машгаласыны яшамага долы үпҗүн эдйән, герек болса башга социал үпҗүнчиликлер билен үсти етирилйән, адалатлы ве канагатланарлы төлеге хаклыдыр. Хер бир адам өз бәхбидини горамак үчин професионал союзларыдөретмәге ве профессионал союзлара гирмәге хаклыдыр. 24‐нҗи МАДДА Хер бир адам етерликли чәклендирилен иш гүнүни ве вагтал‐вагтал берилйән төлегли зәхмет ругсатлары өз ичине алян дынч алыша ве бош вагта хаклыдыр. 25‐нҗи МАДДА Хер бир адам, иймити, гейими, яшайыш җайыны, онуң өзүниң ве машгаласының абаданчылыгыны ве саглыгыны сакламак үчин зерур болан социал гуллугы ве герек болан медицина хызматыны шейле хем ишсиз галан ягдайдакы, нәсаг боландакы, инвалид боландакы, дул галандакы, гарран вагтындакы я‐да онуң өзүне баглы дәл ягдайда эмеле гелен яшайыш серишделеринден кесилендәки үпҗүн эдилмәге болан хукуклары өз ичине алян дурмуш дереҗесине хаклыдыр. Энелик ве чагалык айратын хоссарлыга ве көмеге хукук берйәр. Хемме чага, никалы я‐да никасыз догланлыгына серетмезден, бирмеңзеш социал горагдан пейдаланмалыдыр. 26‐нҗы МАДДА Хер бир адам билим алмага хаклыдыр. Билим, иң болманда башлангыч веумумы билим, мугт болмалы. Башлангыч билим хөкманы болмалы. Техники ве профессионал билим хеммә элъетерли болмалы ве ёкары билим хеммелер үчин, хер кимиң башарныгына гөрә, дең дереҗеде элъетерли болмалы. Билим адамзат шахсыетиниң долы өсмегини ве адам хукукларына ве эсасы азатлыклара болан хорматы өсдүрмәге гөнүкдирилен болмалы. Билим әхли халклар арасындакы, җынсы ве дини топарлар арасындакы өзара дүшүнишмеклиге, чыдамлылыга ве достлуга көмек этмели ве Бирлешен Миллетлер Гурамасының парахатчылыгы голдамак боюнча эдйән ишине ярдам этмели. Ата‐энелериң өз кичи чагалары үчин билимиң гөрнүшлерини сайламакда артыкмач хукуклары бардыр. 27‐нҗи МАДДА Хер бир адам җемгыетиң медени дурмушына эркин гатнашмага, сунгатдан леззет алмага, ылмы прогрессе гатнашмага ве онуң мивелеринден пейдаланмага хаклыдыр. Хер бир адамың ылмы, эдеби ве чеперчилик зәхмети эсасында дөредилен ахлак ве мадды бәхбитлери горалмалыдыр. 28‐нҗи МАДДА Хер бир адам шу Декларацияда беян эдилен хукуклар ве азатлыклар долы амала ашырып билер ялы социал хем‐де халкара тертип‐дүзгүне хаклыдыр. 29‐нҗы МАДДА Хер бир адамың шахсыетиниң эркин ве долы өсмеги мүмкин болар ялы җемгыетиң өңүнде борчлары бардыр. Хер бир адам өз хукукларыны ве азатлыкларыны амала ашырян махалында диңе башгаларың хукукларыны ве азатлыкларыны долы ыкрар этмеклиги, ахлагың адалатлы талапларыны канагатландырмагы, җемгыетчилик тертип дүзгүни ве демократик җемгыетде умумы абаданчылыгы үпҗүн этмек максады билен канун тарапындан кесгитленен чәклендирилмелере сезевар эдилип билинер. Шу хукуклары ве азатлыклары амала ашырмак Бирлешен Миллетлер Гурамасының максатларына хем‐де принциплерине хич хили ягдайда гапма‐гаршы гелмели дәлдир. 30‐нҗы МАДДА Шу Декларациядакы хич бир зат хайсыдыр бир дөвлете, адамларың топарына я‐да айры‐айры шахсыетлере шу Декларациядакы беян эдилен хукуклары ве азатлыклары ёк этмәге гөнүкдирилен хайсыдыр бир иш билен мешгул болмага я‐да херекет этмәге берилен хукук хөкмүнде дүшүнилмели дәлдир.

tuk_cyrl

Turkmen (Cyrillic)

tuk

Cyrl

tk-Cyrl

IHMISOIKKEUSDEKLARASJUUNI JOHATUS Ko oon tunnustettu ette kaikila ihmissuvun jäseniilä oon syntymässä saatu sama arvo ja yhenlaiset oikkeuet, joista ei saata luoppuut, ja ko tämä oon vaphauen, oikkeuenmyötäisyyen ja rauhan pohja mailmassa, ko se, ette ihmisoikkeuet oon olheet vähemän tärkkeet ja ette niitä oon ylikattottu, oon saanu aikhaan barbaarissii toimii mikkä oon kauhistuttanheet mailman ihmisten ommaatunttoo, ja ko eläminen mailmassa missä oon puhheen- ja uskonvaphaus ja vaphaus pölöstä ja häästä, oon ilmoitettu kanssoin korkkeimaksi tahoksi, ko oon välttämätön ette laki suojaa ihmisoikkeuksii, niin ette ihmissii ei pakoiteta viimisennä konstina nousemhaan tyrannii ja alaspainamista vasthaan, ko oon tähelistä eesauttaat sitä ette kanssoinväliset ystävälliset suhtheet eistythään, ko Yhistynheitten Kanssoin kansat oon sopinheet Pohjasopimuksessa ette het uskothaan perusoikkeukshiin, ihmisarvhoon ja siihen ette miehilä ja vaimoila oon samat oikkeuet, ja ette het oon päättänheet työtelä sosiaalisen eistymisen ja pareman elämästandardin etheen vaphaamissa oloissa, ko jäsenstaatit oon luvanheet työtelä yhessä Yhistynheitten Kanssoin kans sen etheen ette tehhä ihmisoikkeuksii ja perusvaphauksii lujemiksi, ja ette kunnioittaat ja eesauttaat niitä. ko oon tärkkee ette kaikila oon yhtheinen ymmärys näistä oikkeuksista ja vaphauksista, niin ette tästä deklarasjuunista tullee tosi, Sen tähen Keneraalikokkous anttaa nyt tämän IHMISOIKKEUSDEKLARASJUUNIN kanssoin ja kaikkiin nasjuuniitten yhtheiseksi mooliksi, niin ette jokhainen indiviidi ja jokhainen samfynnin esivalta pittää jammisti ajatella tämän julistuksen pääle, ja auttaat tehhä nämät oikkeuet ja vaphauet lujemaksi opetuksen ja ylöskassuuttamisen kautta, ja niin ette nasjunaalit ja internasjunaalit toimet turvathaan sen ette nämät oikkeuet ja vaphauet tunnustethaan ja kuorathaan ylheisesti ja effektiivisesti sekä jäsenmaissa ja aloissa jokka oon näitten maitten suvereniteetin alla. Artikkeli 1. Kaikki ihmiset synnythään vaphaina, ja heilä kaikila oon sama ihmisarvo ja samat ihmisoikkeuet. Het oon saanheet järjen ja omatunnon, ja het piethään elläät toinen toisen kans niin ko veljet keskenhään. Artikkeli 2. Kaikile ihmisille oon annettu oikkeus kaikkhiin tämän julistuksen oikkeukshiin ja vaphaukshiin ilman mithään eroitusta, niinko ko raasan, ihonfärin, sukupuolen, uskonon, poliittisen tahi muun mielipitheen tähen, nasjunaalisen tahi sosiaalisen alkupörän, omaisuuen, syntymän tahi muun statuksen tähen. Lisäksi, ei piä tehä eroitusta sen maan tahi alan poliittisen, hallinollisen tahi internasjunaalin statuksen tähen, mihin ihminen kuuluu, vaikka tämä ala oon ittenäinen, tahi sitä valvothaan, eli se ei ole autonoominen tahi jos sillä oon muula tavala rajoitettu suvereniteetti. Artikkeli 3. Kaikila oon oikkeus elämhään, vaphautheen ja persoonaalisheen turvalisuutheen. Artikkeli 4. Ei ole lupa pittäät kethään orjana tahi pakkotyössä. Kaikensorttinen orjuus ja orjankauppa oon kieletty. Artikkel 5. Ei ole lupa piinata tahi kohela kethään julmala, ei-humaanilla, alaspainaavalla ja rangaistaavala tavala. Artikkeli 6. Kaikila oon oikkeus joka paikassa vaattiit, ette tuomiotoolit hyväksythään hänen oikkeussubjektinna. Artikkeli 7. Kaikki ihmiset oon samanarvoiset lain eessä, ja kaikila oon oikkeus samhaan lakisuojhaan. Kaikile oon annettu oikkeus samhaan suojhaan niin ette se ei käy laihin diskrimineerata kethään tätä julistusta vasthaan eli ette se ei käy laihin kehoittaat kenenkhään diskrimineeraamisheen. Artikkeli 8. Kaikila oon oikkeus kelppaavhaan aphuun nasjunaalisilta tuomiotooliilta ko oon kysymys tevoista, jokka loukathaan niitä oikkeuksii, mikkä kaikin oon saanheet peruslaissa ja muissa laissa. Artikkeli 9. Kethään ei piä panna arresthiin tahi fankilhaan eli ajjaat pois maasta ilman eellytystä. Artikkel 10. Jokhaisella oon täysin tasa-arvoisesti oikkeus siihen ette häntä oikkeuenmukaisesti ja julkisesti kuulhaan ittenäisessä ja ei-partisessa tuomioistuimessa, ko määräthään hänen oikkeuksista ja velvolisuuksista ja kans sillon, ko häntä vasthaan oon tehty rangaistuskaunet. Artikkeli 11. Jokhaisella, ketä oon syytetty rangaistettaavasta tevosta, oon oikkeus ette hänen räknäthään syyttömäksi siksi ko julkinen tuomiotooli, missä hänelä oon ollu maholisuuet puolustaat häntä itteensä, oon toistannu ette hän oon syylinen lain jälkhiin. Kethään ei piä tuomita tevosta joka nasjunaalin lain tahi kansanoikkeuen jälkhiin ei ollu laiton silloin ko sen tehthiin. Kethään ei piä tuomita ankaramphaan rangaistuksheen ko laki määräs silloin ko rangaistaavan tevon tehthiin. Artikkeli 12. Yhenkhään privaattielämää, perettä, kottii eli preivinvaihettamista ei ole lupa häiritä ilman eelytystä, ja hänen kunniaa vasthaan ei ole lupa hyökätä. Jokhaisella oon oikkeus ette laki suojaa hänen tällaista sekkaintumista ja hyökkäämistä vasthaan. Artikkeli 13. Kaikila ihmisillä oon oikkeus liikkuut vaphaasti ja valita asumapaikan oman maan rajjoin sisälä. Jokhaisela oon oikkeus jättäät minkä maan tahansa, kans oman maan, ja hänelä oon kans oikkeus palata takaisin omhaan maahan. Kaikila oon oikkeus jättäät minkä maan tahansa. Artikkeli 14. Jokhaisella oon oikkeus hakkeet eli ottaat vasthaan asyylin muissa maissa jos heitä kyytäthään. Tämä oikkeus ei jällää sillon ko ihminen oon tehny toelisen ei-poliittisen rikoksen eli tevon joka sottii Yhistynheitten Kanssoin moolii ja prinsiippii vasthaan. Artikkeli 15. Kaikila oon oikkeus kansalaisuutheen. Keneltäkhään ei ole lupa ottaat hänen kansalaisuutta ilman eelytystä, tahi kielttäät häntä vaihettamasta sen. Artikkeli 16. Täysilä miehilä ja vaimoila oon oikkeus naija ja perustaat perheen kattomatta siihen ette mikä heän raasa, nasjunaliteetti eli uskonto oon. Heile oon annettu samat oikkeuet ko het naijhaan, ko het oon naimisissa ja ko het erkkaanuthaan. Avioliitthoon käyään sisäle tyhä ko kumpiki tahtoo sitä vaphaasti ja kokonhansa. Peret oon samfynnin luonolinen ja perustaava osa, ja sillä oon samfynnin ja staatin suoja. Artikkeli 17. Jokhaisella oon oikkeus omaisuutheen joko yksin tahi muitten kans. Keneltäkhään ei ole lupa vieä hänen omaisuutta ilman eelytystä. Artikkeli 18. Jokhaisella oon oikkeus ajatuksen, omantunnon ja uskonon vaphautheen; tämä oikkeus meinaa ette jokhaisella oon vaphaus vaihettaat oman uskonon eli uskon, eli ette jokhaisella oon vaphaus yksin tahi toisten kans julkisesti tahi privaatisti ilmoittaat hänen uskonttoo eli uskoo opettamala, harjoittamalla, rukkoilemalla ja oman uskon tavala. Artikkeli 19. Jokhaisella oon oikkeus mielipitheesseen ja sen esile tuomisheen; tämä oikkeus pittää sisälä vaphauen pittäät omat meiningit ilman ette toiset sekkainthaan niihin, ja vaphauen hakkeet, ottaat vasthaan ja jakkaat tiettoo ja ajatuksii minkä tahansa tietokanaaliin läpi maitten rajoista perustamatta. Artikkel 20. Jokhaisella oon oikkeus vaphaasti olla myötä rauhalisissa kokkouksissa ja yhistyksissä. Kethään ei ole lupa pakoittaat mihinkhään yhistyksheen eli organisasjuunhiin. Artikkeli 21. Jokhaisella oon oikkeus olla myötä styyräämässä ommaa maata, joko suorhaan tahi vaphaasti valituitten representanttiitten kautta. Jokhaisella oon oikkeus yhenlaishiin julkishiin tienasthiin omassa maassa. Kansan tahto oon julkisen esivallan pohjana; tämä tahto tullee näkkyyväksi reekelinmukaisissa ja toelisissa vaaliissa, joissa oon ylheinen ja kaikile yhenlainen äänioikkeus, ja joissa oon salainen äänestäminen eli muu yhenlainen vapaa äänestämistapa. Artikkeli 22. Jokhaisella oon samfynnin jäsenennä oikkeus sosiaalisheen turvhaan, ja jokhaiselle annethaan maholisuus niihin ökonoomishiin, sosiaalishiin ja kylttyyrishiin oikkeukshiin mikkä oon täheliset hänen arvole ja vaphaale eistymiselle nasjunaaliin toimiin ja internasjunaalin yhtheistyön kautta, ja sen jälkhiin mikkä oon staatin organisasjuunit ja resyrsit. Artikkeli 23. Jokhaisella oon oikkeus työhön, työn vaphaasseen valittemisheen, oikkeuenmukaishiin ja hyvhiin työsuhtheissiin, ja suojhaan työttömyyttä vasthaan. Jokhaisella oon diskrimineeraamatta oikkeus samhaan palkkhaan samasta työstä. Jokhaisella työtä tekkeevällä oon oikkeus oikheuenmukaisheen ja hyvhään makshoon joka turvaa hänele ittele ja hänen perheele ihmisarvoisen olemassaolon, ja jos oon tarvet niin saaha muunlaisen sosiaalisen suojan. Jokhaisella oon oikkeus perustaat faakiforeeningin ja tulla myötä faakiforeeninkhiin, ja näin suojata omat interessit. Artikkeli 24. Kaikila oon oikkeus lephoon ja vapaa-aikhaan, ja siksi järkkeevästi rajatthuun työaikhaan ja reekelinmukaisheen feerihään palkan kans. Artikkeli 25. Jokhaisella oon oikkeus elämänstandardhiin joka turvaa hänen ja hänen perheen tervheyen ja hyvinvoinin, johon räknäthään ruvan, vaattheet, asumapaikan ja terveyenhoion ja tarpheeliset sosiaaliset avut, ja jokhaisella oon oikkeus kans turvhaan sillon ko jääpi ilman työtä, sairastuu, menettää työkyvyn, tullee vanhaksi eli ko menettää elämänehot mikkä ei ole hänen ittensä käsissä. Äitiilä ja lapsiila oon oikkeus eriliikaisheen hoithoon ja aphuun. Kaikile lapsile kuuluu sama sosiaalinen suoja, oon het syntynheet sitte avioliitossa eli sen ulkopuolela. Artikkeli 26. Jokhaisella oon oikkeus saaha opetusta. Opetus pittää olla ilman, kuitenki peruskoulussa. Perusopetus pittää olla pakolinen kaikile. Kaikila pittää olla maholisuus saaha faaki- ja ammattiopetusta, ja kaikila pittää olla samat maholisuuet korkkeemphaan opetuksheen sen jälkhiin mikkä heän omat kyvyt oon. Opetuksen moolina oon eistäät ihmisen persoonallisuutta kokonhansa ja lujenttaat ihmisoikkeuksiitten ja perusvaphauksiitten kunnioittamista. Opetus pittää eesauttaat ymmärystä, toleranssii ja ystävyyttä kaikkiin nasjuuniitten, kanssoin ja uskonollisten joukkoin välilä, ja kuurota Yhistynheitten Kanssoin rauhantyötä. Vanhiimiila oon ensioikkeus valita kummoista opetusta heän lapsile annethaan. Artikkeli 27. Jokhaisella oon oikkeus vaphaasti olla myötä samfynnin kylttyyrielämässä, nauttiit kynstiistä ja olla jakamassa tietheen eistystä ja hyöttyi. Jokhaisella oon oikkeus siihen ette hänen moraaliset ja materiaaliset interessit saahaan suojan sen tähen ko hän oon luonu tietheelisen, kirjalisen eli kynstilisen työn. Artikkeli 28. Jokhaiselle häyttyy anttaat semmoisen sosiaalisen ja internasjunaalin oorningin missä tämän deklarasjuunin oikkeuet ja vaphauet saatethaan täyesti tehhä toelisiksi. Artikkeli 29. Jokhaisella oon velvollisuuksii hänen samfynnissä ko tyhä siinä hänen persoonalla oon maholisuuet vaphaasti ja täyesti eistyyt. Ko näitä oikkeuksii ja vaphauksii harjoitethaan, saatethaan jokhaista rajoittaat tyhä silloin ko nouatethaan net lait mikkä turvathaan ja kunnioitethaan toisten oikkeuksii ja vaphauksii, ja ko moraali, julkinen oorninki ja yhtheinen hyvinvoiminen demokraattisessa samfynnissä niin määrää. Näitä oikeuksii ja vaphauksii ei piä mishään tilassa pittäät niin ette net oon Yhistynheitten Kanssoin moolii ja prinsiippii vasthaan. Artikkeli 30. Mithään tässä deklarasjuunissa ei piä tulkita niin ette yksikhään staatti, joukko eli persoona saa oikkeuen olla myötä eli harjoittaat sellaista tekkoo minkä meininkinnä oon tuhota tämän deklarasjuunin mainittemat oikkeuet ja vaphauet.

fkv

Finnish, Kven

fkv

Latn

fkv

DUNUƝA BƐNMAKAN KA A BƐN Adamadenɲa Lasabati ni a la wuriki Sariyalu ma KALAMA DANTƐƐLI Bani fabadenɲa tɔmasere le ye, hɔrɔya ni telen ani jususuma di dunuɲa dɔ, Bani adamaya lasabati lɔnbaliya ni a la gboyaɲɛ le nanin benkanni di mɛn ka mɔɔlu lamuriti, ka kɛ sababu di fana ka mɔɔlu kunna fulen, ka alu lɔ hɔrɔya ɲinina ka alu bɔ misikinaya dɔ, Bani adamaya lakanda ye wajibi le di, fo jamana ye kɛ jamana dafani le di sariya bolo ma, wole ye a kɛla mɔɔlu tɛ muriti ka don jɛdɛ makadan waa la, Bani jamanalu la tɛɛbɛn ni alu la kaninteya ye fen ne di mɛn kakan ka sɛnbɛnteya, Bani jamana mɛnnu ye "ONU" dɛkuruba kɔnɔ, wolu bara alu kan di ko alu di adamaden nakadan, ka a lawuriki ka ban ka cɛ ni muno lakaɲa ko bɛɛ dɔ, Bani alu bara alu kan di fana, ko alu di adamaya lafasa, ka adamaden la hɔrɔya dafa sila bɛɛ kan, Bani, bɛɛ bɛnni miriya kelen ma, ka a lɔ adamaya lasabati ma, wo ye wajibi le di bɛɛ ɲɛ, walako miriya wo ye se lataamala sila bɛɛ kan, "ONU" gbaraba bara a kandi: ko adamaden lakanda sariya ɲin bara kɛ dunuɲa bɛɛ ye wajibi di, sa bɛɛ ye a to i hankili la, ka i tɛsidi, ka mɔɔlu karan a la, ka alu jodon a la, ka a latinma jamanala tɛ. Sariya 1 Adamadennu bɛɛ sɔdɔnɲa kakan, hɔrɔya dɔ, fabadenɲa dɔ ani sariya ta fan dɔ. Hankili ni sɔnɔmɛ ye alu bɛɛ ma, a kakan wo dɔ alu ye bakelenɲa sila lataaman alu ɲɔɔn tɛ. Sariya 2 nan Mɔɔ kelen kelenna bɛɛ ni adamaden lakadan sariya kakan, i kɛda mɔɔ suusu di, i sii tɛ mafɛnɛ nna, i fadikolo tɛ mafɛnɛnna, i kan tɛ mafɛnɛnna, i la dina tɛ mafɛnɛnna, i la jamana mara hankili tɛ mafɛnɛnna, i sɔdɔndiya tɛ mafɛnɛnna. Ani fana jamanalu suuya tɛ danbɔla ka a bɛn sariya wolu ma, alu mara hankili kɛda a suusu di, alu ma kɛ jamanalu hɔrɔyani di, alu kɛda mara suusu kɔnɔ. Sariya 3 nan Adamaden kelen kelenna bɛɛ nii kakan ka lakanda, ka a la hɔrɔya lakanda, ka a kun nakanda. Sariya 4 nan Mɔɔ si makan ka kɛ jɔn di, ka kɛ bolokɔnɔ mɔɔ di, jɔnɲa ni jɔnsan sila bɛɛ bara latɔn. Sariya 5 nan Jankankata suusu ma kan ka sii mɔɔ la min di se fɛ siila a la adamadenɲa la, ka a kunnajii. Sariya 6 nan Adamaden kelen kelenna bɛɛ la mɔɔya ka kan ka lɔn a ɲɛ sariya kunda bɛɛ la, a kɛda fanfan di. Sariya 7 nan Mɔɔ bɛɛ ka kan sariya ɲa kɔdɔ, a ka kan fanan bɛɛ ye mabɛn ɲa kelen ma sariya bolo. Mɔɔ makan ka lafisaya mɔɔ di ka bɛn sariya ɲin lataamanɲa ma. Sariya 8 nan Mɔɔ bɛɛ di se i makasila i la jamana sariya bonnu la ni bila kɛda i la tɔɲɛli sila ma, ni wo tɛ sariya sila ma. Sariya 9 nan Mɔɔ si tɛ se minala ten, ka a don kaso la hamantɛ ka gbɛn a la jamana kɔnɔ ni kun tɛ a la. Sariya 10 nan A wajibiyani, adamaden na ko ye kɛ ko hakika di, ka a lankɛnɛmaya kitibon na telen kɔnɔma, ka a jo ni a jalaki danfaranbɔ. Sariya 11 nan Mɔɔ mɔɔ na a midada sika la sariya bolo ma, a ka kan ne ka jate fɔlɔ ko a sɔn tɛ a dɔ, han kiti ye a jalaki lankɛnɛmaya. Mɔɔ mɔɔ na a midada sariya kɔdɔ bolo ma, sariya kuda sila ma kan ka lɔ a ma. Ani fana a la midali fanka ma kan ka tanbi sariya kɔdɔ jate la. Sariya 12 nan Mɔɔ ma kan ka a bila a mɔɔ ɲɔɔ la kolu dɔ ten; ka bɔ a la denbaya kolu ma, a la gbundu sɛbɛlu, ka wa sii a la lukɔnɔ kolu la. A ma kan ka a dantiɲɛn, a ma kan ka a suma gboya. Sariya ka kan ka bɛɛ lakanda ko suu wolu ma. Sariya 13 nan Taa ni seyi dahani bɛɛ ye jamana kɔnɔ. Jamana yɔrɔ yɔrɔ fana ka i diya, i dise i siila yen. Mɔɔ kɛɛ di se ka bɔ jamana kɔnɔ, a kɛda a fabada di, a kɛda jamana gbɛdɛ di, ka ban ka a kɔsɛyi. Sariya 14 nan Dannatanbikolu kɔdɔ, bɛɛ di se i kun karifadiya ɲinina jamana gbɛdɛ dɔ, i don ma kan ka jɛn a la. Ni sariya lɔnin tɛ mɔɔ ma, mɔɔ mɛn na a la jamana sariya tiɲɛnna ka a bori. Sariya 15 nan Mɔɔ bɛɛ ka kan ka kɛ jamana dɔ jamanaden di. Mɔɔ si tɛ se ha jɛn a la jamana denɲa la, i don di se fanan jamana gbɛdɛ denɲa sɔdɔnna. Sariya 16 nan Ni alu sii seda a ma, kamarennu ni den musolu di se fudula ɲɔɔn ma, siɲɔɔya tɛ a dɔ, dina ko tɛ a dɔ. Alu bɛɛ kakan sariya ɲa kɔdɔ ko bɛɛ dɔ, fudu bolo ma. Fudu tɛ sidi alu tɛ fo alu fila bɛɛ ba bɛn a ma. Denbaya le ye jama tɛfɛden di. Wo dɔ, a kakan ka lakanda jamana bolo. Sariya 17 nan Mɔɔ mɔɔ, a kɛda a kelen na, a kɛda jama dɔ, a di se ka a ta sɔdɔn. Mɔɔ si bolo fen ma kan ka mina a la fanka bolo ma. Sariya 18 nan Hankili lamiri, sɔnɔmɛ lamiri ani dina lawasanin bɛɛ ye. I di se ka i diyananta ta dinalu dɔ, ka a silalu lataama. Sariya 19 nan A lawasanin bɛɛ ye ka a miriya jida, fɔli dɔ, sɛbɛli dɔ, ka hankili ɲinin fan bɛɛ, sila bɛɛ fɛ. Ko si ma kan ka kɛ mɔɔ la wo si dɔ. Sariya 20 nan A lawasani bɛɛ ye ba ɲɔɔn nadɛɛ, kuna dɔ, kɛwɛli dɔ mɛn ni janfa sila tɛ kelen di. Mɔɔ tɛ se karabala ka ladon dɛɛ dɔ, dɛɛ min man di a ɲɛ. Sariya 21 nan Jamanaden bɛɛ di se kɛla jamana kantii di, a yɛdɛkani walal a la mɔɔ suwandini. Jamanaden bɛɛ kakan jamana baarakundalu dɔ bolo kelen ma. Jamana kantiilu fanka siini jamana den na lannaya le ma; jamanadennu ye alu sawo yidala wote ni wote le, ka ala lannaya mɔɔlu suwandi telen ni sariya dɔ. Sariya 22 nan Jamana bɛɛ kakan ka jamanadennu lakanda ɲa kelen ma. Sɔdɔn sila fɛ, dariya sila fɛ, lɔnni sila fɛ, lakandali wo ye bɔla jamana boloko le dɔ ani a ye min sɔdɔnna ani jamana gbɛdɛlu la baaraɲɔɔya dɔ. Sariya 23 nan Bɛɛ kakan ka baara sɔdɔn, ka baara kɛ sɔnɔya dɔ, baara mɛn duman i ɲɛ; bɛɛ kakan ka latanka baaratanɲa ma jamana kɔnɔ. Baara mɛnnu jate kakan, wolu kakan ka sara ɲa kelen ne ma a kɛbaalu ye. Baara kakan ka sara sɔdɔn, sara mɛn di baarala ni a la denbaya balo hali a ma dɛsɛ. Baaralalu la ɲɔɔn nakafo dahani alu ye, alu la munanfan makadan sila fɛ. Sariya 24 nan Ɲɔɔɲɔnni ni ɲanatɛ wajibiyani baarala bɛɛ ye, mɛn ni sara tɛɛ tɛ kelen di. Sariya 25 nan Se wajibiyani bɛɛ ye, se mɛn di ani a la denbaya daha, ka alu kisi kɔnkɔn ma, ka alu dafiyabɔ, ka lau jiya, ka alu dandan ani ka alu musakalu ɲa. Ni jankaro ni baaratanɲa ani misikinaya latɛɛ suusu seda i ma, i kakan ka makadan. Denbatii ni a den kakan ka madɛmɛn; den sɔdɔnda fudu dɔ, a ma sɔdɔn fudu dɔ, a bɛɛ kakan. Sariya 26 nan Kakan wajibiyani bɛɛ ye, a don ma kan ka sara katɛrɛ karan saara fɔlɔ ni a filanan ma. Karan saara fɔlɔ ye wajibi le di bɛɛ ye. Baara makaran ka kan ka aalawanka. Bɛɛ ka kan ka karan saara naaninan masɔdɔn tɛɛ sidi bolo le ma. Karan ka kan ka mɔɔ llawanka, ha a la mɔɔya lasabati, ka a la hɔrɔya lawasa. A kakan ka kɛ sababu di ka ɲɔɔn nagboyaɲɛ boloka, ka hina ni teriɲɔɔya ladon dunuɲa dɔ, siyalu tɛ, dinalu tɛ, ka "ONU" dɛɛkuruba madɛmɛn bɛn nadonna dunuɲa kɔnɔ. A dahani denbatiilu ye ka alu den bila karan na, karan mɛn duman alu ye. Sariya 27 nan A wajibiyani bɛɛ ye ka tɛrɛ i la jamana lɔnniko bɛɛ dɔ han ka a tɔnɔ sɔdɔn. Bɛɛ la baara tɔnɔ kakan ka lakanda, a kɛda sɛbɛ di, a kɛda lɔnni suusu di. Sariya 28 nan A dahani jamana bɛɛ ye ka bɔ sila di, sila mɛn di sariya ɲinnu lakanda ka kɛ kunnafulen di adamadennu ma. Sariya 29 nan Bolo kɔyinin kelen tɛ bɛrɛ ta, wo dɔ, bɛɛ kakan ka kolo i la jama. Jamana dafani dɔ, ɛbɛɛ kakan ka to sariya le kɔ walako i kana bila dolu tɔɲɛ dɔ. Sariya ɲinnu kakan ka lataaman "ONU" dɛɛkuruba la miriya le kan. A makan ka llataaman miriya gbɛdɛ kan. Sariya 30 nan Dalilu si tɛ mɔɔ bolo, a tɛ jamana bolo, ka bɔ sila di, sila mɛn di sariyaba ɲinnu tiɲɛn.

emk

Maninkakan, Eastern

emk

Latn

man

Universal Declaration of Human Rights I ka lā 10 o Dēkēmapa, M.H. 1948, ua ho’oholo a kaūkala ka ‘Aha ‘Ōlelo o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia i ka Hō’ike No Nā Pono Kanaka O Ke Ao Nei, ka palapala holo’oko’a ho’i e hō’ike ‘ia ana ma nā ‘ao’ao ma lalo iho nei. Ma muli o kēia hana kūikawā, ua kuahaua ka ‘Aha ‘Ōlelo i nā Lālā e ho’olaha i ka ‘ōlelo o ka Hō’ike “e ho’olaha, hō’ike’ike, kūkala leo, a e kāko’o ‘ia aku ma nā kula a me nā wahi ho’ona’auao ‘ē a’e, me ka ho’okae ‘ole aku i ke kūlana politika o nā aupuni a me nā panalā’au.” ŌLELO MUA ‘Oiai, ‘o ka ho’omaopop ‘ana i ka hanohano, a me nā pono kīvila i kau like ma luna o nā pua apau loa o ka ‘ohana kanaka ke kumu kahua o ke kū’oko’a, ke kaulike, a me ka maluhia o ka honua, a ‘Oiai, ‘o ka hehikū a me ka ho’owahāwahā i ka pono kīvila o ke kanaka ke kumu o ka hana loko’ino, ka mea ho’i i pi’i ai ka inaina o ka luna’ikehala o kānaka, a ua kūkala ‘ia ho’i ka wehena o ke ao e noo ia nā maka ‘āinana apau me ke kū’oko’a o ka ōlelo a me ka mana’o, me ka maka’u ‘ole, a ‘Oiai, he mea nui ka ho’opakele ‘ana o ke kānāwai i nā pono kīvila o kānaka, inā ho pono nō e ‘imi i ke ala o ke kipi ‘ana i ka hainā a me ka ho’oluhi hewa wale, a ‘Oiai, he mea nui ka ho’okō ‘ana i ka pili aloha ma waena o nā aupuni, a ‘Oiai, ua hō’oia ka po’e o Nā Aupuni Hui Pū la ma o ka Palapala Ho’ohui lā, i ka hilina’i i ke kumu kahua o nā pono kīvila o kānaka, i ka hanohano a me ka waiwai o kānaka, a me ke kau like ‘ana o nā pono kīvila ma luna o ke kāne a me ka wahine, a i ho’oholo ho’i e alu like i ka ho’opi’i ‘ana i ke kūlana o ka nohona kanaka o ke ao noa a, ‘Oiai, ua ho’ohiki Nā Aupuni Lālā i kā lākou ‘ōlelo e ho’okō, ma ke alu like ‘ana me Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia, ka paipai ‘ana i ke ao kanaka e mahalo i ke kumu kahua pa’a o nā pono kīvila kanaka, ‘Oiai, ‘o ka ho’omaopopo like ‘ana i kēia mau pono kīvila ka mea nui e kō ai kēia ‘ōlelo ho’ohiki, No laila, ke KUAHAUA nei KA ‘AHA ‘ŌLELO, ‘o ka HŌ’IKE I NĀ PONO KĪVILA O KE AO NEI ka pae ho’ohālikelike, kahi e pi’i like ai nā lāhui a me nā aupuni apau loa, i kū kēlā kanaka, kēia kanaka, a me kēlā hui, kēia hui, me ka ho’omaopopo mau i kēia Hō’ike, ma o ka ho’ona’auao ‘ana, i hō’ihi’ihi ‘ia nā pono kīvila ma ke ala e holumua ai ke aupuni, a i waena ho’i o nā aupuni, a pa’a pono ka ‘ike a i ho’okō ‘ia ho’i e nā Aupuni Lālā a me ka po’e o nā panalā’au e noho ana i ka malu o lākou. Paukū 1 Hānau kū’oko’a ‘ia nā kānaka apau loa, a ua kau like ka hanohano a me nā pono kīvila ma luna o kākou pākahi. Ua ku’u mai ka no’ono’o pono a me ka ‘ike pono ma luna o kākou, no laila, e aloha kākou kekahi i kekahi. Paukū 2 Ua noa i nā kānaka apau loa nā pono kīvila i helu ‘ia ma kēia Hō’ike, me ka ho’okae ‘ole i ka lāhui, i ka wai ho’olu’u o ka ‘ili, i ke kāne a i ‘ole ka wahine ka ‘ōlelo, ka ho’omana, ka mana’o politika a me nā mana’o ‘ē a’e, ka ‘āina a pilina paha i hānau ‘ia ai, ka waiwai, ke kūlana hanauna a me nā kūlana ‘ē a’e. Eia ho’i, ‘a’ole e ho’okae ‘ia ke kanaka ma muli o ke kūlana politika a me ke kuleana kūloko a kūwaho ho’i o kona aupuni nona mai ‘o ia, inā paha he aupuni kū’oko’a he ‘āina noho kahu ‘ia, a i ‘ole ho’i he ‘āina i kaupalena ‘ia kona kū’oko’a ‘ana. Paukū 3 Ua noa i nā kānaka apau ke ola, ka mōhalu, a me ka maluhia. Paukū 4 ‘A’ole e noho kauā kaupa’a ke kanaka; ua pāpā ‘ia ka noho kauā kuapa’a, a me ka ho’okuapa’a ‘ana ma nā ‘ano apau loa. Paukū 5 ‘A’ole e ho’omāinoino ‘ia ke kanaka, ‘a’ole ho’i e ho’opa’i ‘ino ‘ia ke kanaka i kū like ‘ole i ke kūlana kanaka. Paukū 6 E ‘ike ‘ia nā kānaka ma nā wahi apau, he kanaka i ka malu o ke kānāwai. Paukū 7 Ua kau like ke kānāwai ma luna o nā kānaka apau, a e palekana ‘ia e ke kānāwai me ka ho’okae ‘ole. Ua palekana ‘ia nā kānaka i ka ho’okae ‘ole ‘ia, i pāpā ‘ia e kēia Hō’ike, a ua palekana ‘ia ho’i i ka mea e hō’eu’eu ana i ka ho’okae. Paukū 8 Ua noa i nā kānaka apau ka ho’oponopono ‘ia ‘ana e ka ‘aha lunakānāwai mākaukau o ke aupuni, o nā hana a ‘a’e ana i kona pono kīvila i hō’ike ‘ia ma ke kumukānāwai. Paukū 9 ‘A’ole e hopu, ho’opa’ahao, a ho’okuewa wale ‘ia ke kanaka me ke kumu ‘ole. Paukū 10 Ua noa i nā kānaka apau e ho’okolokolo pono ‘ia i mua o ka lehulehu e ka ‘aha lunakānāwai kū’oko’a a kaulike ho’i, no ka ho’oholo ‘ana i ka pono kīvila a me ke kuleana, a me nā mea i ho’opi’i ‘ia iā ia. Paukū 11 Ua noa i nā kānaka apau i ho’opa’i ‘ia no ke kalaima, ka no’ono’o ‘ana i kona hewa ‘ole, a hō’oia pono ‘ia kona ‘a’e i ke kānāwai, ma ka ho’okolokolo ‘ana i mua o ka lehulehu, a i mālama ‘ia ho’i nā mea apau e pono ai kona ‘ao’ao kūplae. ‘A’ole e ho’opa’i kalaima ‘ia ke kanaka i helu ‘ole ‘ia kāna hana he kalaima ma ke kānāwai aupuni a i ‘ole ma ke kānāwai ma waena o nā aupuni i ka wā i hana ‘ia ai. ‘A’ole ho’i e hō’oi ‘ia aku ka ho’opa’i ma luna o ka ho’opa’i e kū ana i ka wā i hana ‘ia ai ke kalaima. Paukū 12 ‘A ‘ole e ‘āke’ake’a kumu ‘ole ‘ia nā mea pilikino, ka ‘ohana, ka home, a me ka ho’olaha ‘ike o ke kanaka, ‘a’ole ho’i e ho’āhewa wale ‘ia kona hanohano a me kona kūlana. Ua noa i nā kānaka apau ka palekana o ke kānāwai i ke ‘āke’ake’a a me ka ho’āhewa wale ‘ia. Paukū 13 Ua noa i nā kānaka apau ka pono kīvila o ka hele a noho ‘ana ma loko o ka palena o ke aupuni. Ua noa i nā kānaka apau ka ha’alele ‘ana i kēlā aupuni, kēia aupuni, a me kona aupuni iho, a ua noa ka ho’i ‘ana i kona aupuni. Paukū 14 Ua noa i nā kānaka apau ka ‘imi ‘ana i nā aupuni pu’uhonua, kahi e noho maluhia ai. E ’au’a ‘ia kēia pono kīvila o ke kanaka i ho’opa’i ‘ia no ka hewa i pili ‘ole i ka politika, a me ka hewa i kū’ē ‘ē i ka pahuhopu a me nā loina o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia. Paukū 15 Ua noa i nā kānaka apau ka noho ‘ana maka’āinana o ke aupuni. ‘A’ole e ‘au’a wale ‘ia ka noho ‘ana maka’āinana o ke kanaka, a ‘a’ole ho’i e ‘au’a ‘ia ka noho ‘ana he maka’āinana o kekahi aupuni ‘ē aku. Paukū 16 Ua noa i nā kāne a me nā wāhine i lawa ai nā makahiki, ka male ‘ana a me ka ho’okumu ‘ana i ‘ohana, me ke kaupalena ‘ole ‘ia ma muli o ko lāua lāhui, ke aupuni, a i ‘ole ko lāua ho’omana. Ua kau like nā pono kīvila male i ka noho male ‘ana, a me ka wā e pau ai ka noho male ‘ana. E male nā kānaka wale nō i koho la’ela’e e noho male. ‘O ka ‘ohana ke kumu pa’a o ke kaiāulu kanaka, a ua noa i ka ‘ohana ka palekana o ke kaiāulu a me ke aupuni. Paukū 17 Ua noa i nā kānaka apau ka ‘ona ho’okahi ‘ana i ka waiwai, a me ka ‘ona pū ‘ana ho’i me nā kānaka ‘ē a’e. ‘A ‘ole e ‘au’a kumu ‘ole ‘ia ka waiwai lewa a waiwai pa’a paha o ke kanaka. Paukū 18 Ua noa i nā kānaka apau ke kū’oko’a o ka mana’o, ka luna’ikehala, a me ka ho’omana; ua noa nō ho’i ka ho’ololi ‘ana i kona ho’omana a i ‘ole kona mana’o, a ua noa ho’i i ke kanaka ho’okahi, a i ‘ole nā kānaka he nui ka hō’ike ‘ana i ka paulele i ka ho’omana, i mua o ka lehulehu a i ‘ole ma kahi ka’awale, ma o ke a’o a me ka haipule ‘ana i kona akua. Paukū 19 Ua noa i nā kānaka apau ke kū’oko’a o ka mana’o a me ka hō’ike ‘ana i ka mana’o; ‘a’ole ho’i e ho’opilikia ‘ia, a ua noa ho’i ka ‘imi, ka loa’a, a me ka ho’olaha ‘ana aku i ka ‘ike ma nā ‘ano apau, a i ‘ō aku ho’i o nā palena ‘āina apau. Paukū 20 Ua noa i nā kānaka apau ka hui maluhia ‘ana me nā kānaka ‘ē a’e. ‘A’ole e koi ‘ia ke kanaka e komo i ka hui. Paukū 21 Ua noa i nā kānaka apau ke komo ‘ana i ka hana a kona aupuni ma ona lā, a i ‘ole ma o ka ‘elele i koho la’ela’e ‘ia. Ua noa i nā kānaka apau ke kōkua o ke aupuni i ho’okumu ‘ia no nā maka’āinana. ‘O ke kauoha a ka lehulehu ke kumu o ka mana aupuni; e kauoha ‘ia ka ‘i’ini o ka lehulehu ma o ke koho pāloka ‘ana i mālama maoli ‘ia i kēlā wā, kēia wā; ua noa i nā kānaka apau loa ke koho malū ‘ana i ‘ole ma ke ka’ina hana i kūlike a kū’oko’a. Paukū 22 Ua noa i nā kānaka apau, nā lālā ho’i o ke kaiāulu, ka pono o ka lawelawe mālama ola i ho’okō ‘ia ai ho’i, ma ke kāko’o ‘ana o ke aupuni, a me ke kāko’o ‘ana o nā aupuni ‘ē a’e, a i kūlike me ka waiwai o ke aupuni, a me nā pono a me nā loina pa’a mau o ke kaiāulu, no ka hanohano o ke kanaka a me kona ulu la’ela’e ‘ana. Paukū 23 Ua noa i nā kānaka apau ka pono kīvila o ka hana, ke ‘ano kūpono o ka hana, a me ka palekana i ka nele i ka hana ‘ole. Ua noa i nā kānaka apau, me ka ho’okae ‘ole, ka uku ho’okahi i kūlike i ka hana ho’okahi. Ua noa i nā kānaka hana apau ka uku kaulike e pono ai ka noho ‘ana ona a me kona ‘ohana i kū i ka hanohano kanaka, a inā he pono, e kūpale ‘ia e ka lawelawe kaiāulu. Ua noa i nā kānaka apau ka ho’okumu a me ke komo ‘ana i nā uniona kālepa i palekana ai kona pono. Paukū 24 Ua noa i nā kānaka apau ka ho’omaha a me ka luana ‘ana, a me nā hola hana i kaupalena pono ‘ia, a e uku ‘ia o ia no kekahi mau lā nui o ka makahiki. Paukū 25 Ua noa i nā kānaka apau ke kūlana nohona e pono ai ke ola ona a me kona ‘ohana, ‘o ia ho’i, ‘o ka mea ‘ai, ka lole, ka hale, ka lawelawe olakino, a me nā lawelawe kaiāulu e pono ai, a e mālama ‘ia ho’i i ka wā pō’ino o ka nele i ka hana ‘ole ka ma’i, ke kīnā, ka nohona kāne make o nā wāhine, ka wā ‘elemakule, a me nā pō’ino ‘ē a’e e kau mai ana i hiki ‘ole ke ‘alo a’e. Ua noa i ka noho ‘ana makuahine a me ka noho ‘ana kamali’i ke kōkua kūikawā. E palekana ‘ia nā keiki apau loa i hānau ‘ia mai e nā mākau male a male ‘ole paha. Paukū 26 Ua noa i nā kānaka apau ka ho’ona’auao ‘ana. E manuahi ka ho’ona’auao ‘ana, ma ka li’ili’i loa, ma ke kula ha’aha’a a me nā paepae kahua o ka ho’ona’auao. He koina pa’a ka ho’ona’auao ‘ana ma ke kula ha’aha’a. E noa ka ho’ona’auao ‘ana i nā oihana loea like ‘ole, a e noa nō ho’i ke kulanui i nā kānaka apau i mākaukau. E kālele ka ho’ona’auao ‘ana i ka ulu kūpono ‘ana o ke kanaka, a me ka ho’oikaika ‘ana i ka mahalo i ka pono kīvila apau o kānaka. E paipai ‘ia ka ho’omaopopo le’a, ke ahonui, a me ka pili aloha i waena o nā aupuni, nā hui pili koko a me nā hui ho’omana, a e ho’oholumua i ka hana o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia no ka mālama ‘ana i ka maluhia. Ua noa i nā mākua ke koho mua ‘ana i ke ‘ano o ka ho’ona’auao ‘ana i kā lāua mau keiki. Paukū 27 Ua noa i nā kānaka apau ke komo ‘ana i ka nohona ku’una o ke kaiāulu, ka luana ‘ana i nā mea no’eau, a me ke ka’ana like ‘ana i ka loa’a mai o ka holumua ‘epekema. Ua noa i nā kānaka apau ka palekana ‘ana i na pono e loa’a mai ana mai ka hana ‘epekema, ka palapala, a i ‘ole ka mea no’eau āna i haku ai. Paukū 28 Ua noa i nā kānaka apau ka nohona i ho’onohonoho ‘ia ma kona aupuni a me nā aupuni apau, kahi e kō ai nā pono i helu ‘ia ma kēia Hō’ike. Paukū 29 He kuleana ko nā kānaka apau i kona kaiāulu, kahi e ulu ai ke kanaka me ke kū’oko’a. I ka ho’okō ‘ana i nā pono kīvila, e ‘ae nā kānaka apau i nā palena wale nō i ho’okau ‘ia e ke kānāwai no ka mālama ‘ana i ka ho’omaopopo pono a me ka mahalo aku i nā pono kīvila o ha’i, i kū i ka pono a me ka maluhia o ke aupuni o ka lehulehu. ‘A‘ole loa e lilo kēia mau pono kīvila i mea e kū’ē’ē ana i ka pahuhopu a me nā loina o Nā Aupuni Hui Pū ‘Ia. Paukū 30 ‘A’ole loa e kuhikuhi ‘ia nā mea o kēia Hō’ike he mau mea kōkua i ke Aupuni, ka hui, a i ‘ole ke kanaka, ma ke komo ‘ana a i ‘ole ma ka ho’okō ‘ana i ka hana nona ka mana’o e luku wale i nā pono kīvila i helu ‘ia mai ma luna a’e nei.

haw

Hawaiian

haw

Latn

haw

Declaracion Universal nin mga derechos humanos Preambulo Huli ta an pagkamidbid kan dignidad intrinseca asin an parantay asin inalienableng mga derechos kan gabos na miembros kan familia humana iyo an fundacion nin katalinkasan , justicia asin katoninongan sa bilog na kinaban, Huli ta an ginikanan nin mga makangirongirhat na mga gawe laban sa conciencia nin katawohan iyo an pagbalga asin pagmenos kan derechos humanos, asin ta sa pagpahayag na an pinakahalangkaw na kamawotan nin katawohan iyo an magkaigwa nin sarong kinaban na kun saen an gabos na tawo mayo nin pagkatakot asin miseria, asin igwang katalinkasan sa pagtaram asin man katalinkasan nin pagtubod, Huli ta mahalaga na mabantayan an derechos humanos sa irarom nin sistemang may pagkuyog sa ley, tanganing an tawo dai mapiritan na magrebelde, bilang ultimong paagi, laban sa tirania asin opresion, Huli ta mahalagang pakusogon an kaboronyogan nin mga naciones, Huli ta sa Carta, an mga banwaan kan Naciones Unidas nagpahayag liwat kan saindang pagtubod sa mga fundamental na derechos humanos, sa dignidad asin halaga kan pagkatawo asin sa parantay na derechos nin mga lalaki asin babae, asin man ta nagkasararo na ikapadagos an pagtalubo nin banwaan asin an mas marahay na kabuhayan na igwang orog na katalinkasan, Huli ta an mga Estados Miembros, nangako na maghingoa na makamtan, sa pakipagtabangan kan Naciones Unidas, an pagbalangibog nin pangabos na pagrespeto asin pagsunod kan derechos humanos asin mga fundamental na katalinkasan, Huli ta kinakaipuhan nanggad an sarong pagkasabot kaining mga derechos asin mga katalinkasan tanganing mautob ining pangako, Kaya, ngonian, an Asamblea General minapahayag Kaining Declaracion Universal nin mga Derechos Humanos bilang sarong kamawotan na dapat makamtan kan gabos na banwaan asin naciones, tanganing an lambang saro asin lambang institucion nin banwaan, sa danay na pagromdom kaining Declaracion, maghingoa sa paagi nin pagtukdo asin educacion, na ikabalangibog an pagrespeto kaining mga derechos asin mga katalinkasan, asin sa paagi nin medios na progresivo, nacional asin internacional, makamtan an saindang pangabos asin efectivong pagmidbid asin pagsunod, sa mga banwaan man sana kan mga Estados Miembros asin man sa mga banwaan kan mga territorios na yaon sa saindang kapangyarihan. Articulo 1 An gabos na tawo ipinangaking may katalinkasan asin parantay sa dignidad asin derechos. Sinda gabos tinawan nin pag-isip asin conciencia kaya dapat na makipag-iriba sa lambang saro bilang mga magturugang. Articulo 2 An lambang saro igwa nin gabos na mga derechos asin mga katalinkasan na ipinahayag sa Declaracion na ini, na mayo nin ano man na palaen arog kan raza, color, sexo, linguage, religion, opinion politica o nagkaiba pa, nacional o social na pinaghalean, pagsadiri, pagkamundag o iba pang condicion. Siring man, mayo nin ano man na palaen an itotogot na ikabase sa condicion politica, juridica o internacional, kan nacion o territorio na kinabibilangan nin sarong tawo, independiente man o sarong pagkatiwala, o mayong autonomia o nasa irarom nin ano pa man na limitacion nin soberania. Articulo 3 An lambang saro igwa nin derecho nin buhay, katalinkasan, asin seguridad nin pagkatawo. Articulo 4 Mayo nin siisay man an ipapasairarom sa kaoripnan o sa servidumbre; an pag-oripon asin an pagpabakal nin mga oripon, sa ano man na forma, dai nanggad pagtotogotan. Articulo 5 Mayo nin siisay man an ipapasairarom sa labi-labing pagkulog o sa brutal o bako sa tawong kastigo o pagmaltrato. Articulo 6 An lambang saro igwa nin derecho nin pagkamidbid bilang sarong persona sa atubang nin ley. Articulo 7 An gabos parantay sa atubang kan ley asin igwa nin derecho, na mayo nin ano man na discriminacion, sa pantay-pantay na proteccion nin ley. Gabos igwa nin derecho sa nagkaparehong proteccion laban sa ano man na discriminacion na minabalga kaining Declaracion asin contra sa ano man na pag-olog-olog para sa nasabing discriminacion. Articulo 8 An lambang saro igwa nin derecho sa efectivong paagi na dapat ikatao kan mga competenteng tribunales kan nacion contra sa mga gawe na minabalga kan mga fundamental na derechos na ginagarantia kan constitucion o kan ley para sa saiya. Articulo 9 Mayo nin siisay man an ipapasairarom sa basta-bastang pagdakop, pagkulong o pagsobol. Articulo 10 An lambang saro igwa nin derecho, na may pagkapantay-pantay, sa vistang may justicia asin sa publico, kan sarong tribunal na independiente asin imparcial, sa pagdeterminar kan saiyang mga derechos asin mga katungdan asin nin ano man na acusacion criminal laban saiya. Articulo 11 An lambang acusado igwa nin derecho na ikapresumir na inocente mantang dai naproprobaran na nagkasala nanggad conforme sa ley asin sa laog nin sarong vista publico, asin kun saen siya natawan nin gabos na garantias na kaipuhan sa saiyang defensa. Mayo nin siisay man an icocondenar sa pagbalga criminal huli sa ano man na gawe o kapabayaan na kan momentong ginibo bako pang sarong crimen sosog sa ley nacional o internacional. Siring man, dai dapat nanggad na ikatao an padusa na mas grabe pa sa sentenciang aplicable sa momentong ginibo an nasabing crimen. Articulo 12 Mayo nin ssiisay man an ipapasairarom sa basta-bastang pagpakiaram sa saiyang buhay privado, familia, harong o pakipagsuratan, o sa mga atake sa saiyang honor asin reputacion. Am lambang saro igwa nin derecho sa proteccion nin ley laban sa mga nasabing pagpakiaram o mga atake. Articulo 13 An lambang saro igwa nin derechong magborobalyo asin sa pagpili nin estaran sa laog kan territorio nin lambang Estado. An lambang saro igwa nin derecho na maghale sa arin man na nacion, kaibahan an saiyang sadiring nacion, asin na makapuli sa saiyang sadiri man na nacion. Articulo 14 Sa caso nin persecucion, an lambang saro igwa nin derecho na makapagsaboot nin asilo sa ibang nacion. An derechong ini dai puedeng gamiton bilang defensa contra sa prosecucion na tunay na basado sa mga crimen comunes o sa mga gawe na contra sa mga katuyohan asin principios kan Naciones Unidas. Articulo 15 An lambang saro igwa nin derecho sa nacionalidad. Mayo nin siisay man an basta-bastang hahalean nin nacionalidad o kan saiyang derecho sa pagsangle nin nacionalidad. Articulo 16 An mga lalaki asin babaeng nasa edad, igwa nin derecho, na mayo nin ano man na limitacion huli sa raza, nacionalidad o religion, na mag-aragom asin magpoon nin familia. Sinda igwa nin parantay na derechos mapapadapit sa kasal, durante nin pagkasal asin sa pagtapos nin kasal. An pag-aragom dapat gikan sa bilog na kabotan kan futurong esposo o esposa. An familia iyo an natural asin fundamental na grupo-elemento kan banwaan asin igwa nin derecho sa proteccion kan banwaan asin kan Estado. Articulo 17 An lambang saro igwa nin derecho sa solong pagsadiri o na may kairiba. Mayo nin siisay man an basta-bastang kukuanan nin saiyang pagsasadiri. Articulo 18 An lambang saro igwa nin derecho nin katalinkasan sa pag-isip, conciencia o religion; kaibahan sa derechong ini an katalinkasan na magsalida nin saiyang religion o pagtubod, asin katalinkasan, solo-solo man o may pag-iriba asin sa publico o privado, na magpahayag kan saiyang religion o pagtubod sa paagi nin pagktukdo, kagawean, pagsamba asin pagsunod. Articulo 19 An lambang saro igwa nin derecho nin katalinkasan sa pagpahayag nin opinion o exprecion; kaibahan sa derechong ini an katalinkasan sa sadiring opinion na mayo ning pagpakiaram asin an katalinkasan na maghanap, mag-ako asin magbalangibog nin mga informacion asin opinion huli sa ano man na medios magsaen pa man. Articulo 20 An lambang saro igwa nin derecho nin katalinkasan sa matoninong na pagtiripon asin pakipag-iriba. Maypo nin siisay man an puedeng piriton sa sarong pag-iribanan. Articulo 21 An lambang saro igwa nin derecho na makabale sa gobierno kan saiyang nacion, directamente o huli kan representantes na nagkapirili sa makatalinkasang paagi. An lambang saro igwa nin derecho sa parantay na acceso sa mga servicios publicos sa saiyang nacion. An kabotan kan banwaan iyo an dapat na pinaghahalean kan autoridad kan gobierno; an kabotan na ini dapat na maipahayag sa regular asin tunay na eleccion, na dapat sa paagi nin pangabos asin parantay na pagvoto, asin dapat man na secreto o sa nagkaparehong paagi na may katalinkasan nin pagvoto. Articulo 22 An lambang saro, bilang miembro nin banwaan, igwa nin derecho sa seguridad social asin sa pagkamit, sa paagi nin nacional na paghingoa o internacional na pagtarabangan sosog sa organizacion asin kakayahan kan lambang Estado, kan saiyang mga derechos economicos, social asin cultural, na indispensable para sa saiyang dignidad asin sa makatalinkasang pagtalubo kan saiyang pagkatawo. Articulo 23 An lambang saro igwa nin derecho sa pagtrabaho asin sa pagpili nin empleo, asin sa may justicia asin marhay na condiciones sa saiyang trabajo asin proteccion contra sa pagkamayo nin trabajo. An lambang saro igwa nin derecho sa parantay na sweldo sa nagkaparehong pagtrabaho na mayo nin discriminacion. An lambang saro na minatrabaho igwa nin derecho sa tama asin nakakarahay na sweldo na minapaseguro saiya asin sa saiyang familia na magkaigwa nin buhay na maninigo sa saiyang dignidad, asin man nadadagdagan, kun kinakaipuhan, nin ibang medios nin proteccion social. An lambang saro igwa nin derecho na makapagforma asin makiiba sa mga union para sa proteccion kan saiyang intereses. Articulo 24 An lambang saro igwa nin derecho sa pagpahingalo asin paglibang, kaibahan an tamang limitacion sa oras nin pagtrabaho asin sa regular na vacacion na may bayad. Articulo 25 An lambang saro igwa nin derecho sa sarong pagkabuhay na kaipuhan kan saiyang salud asin karahayan, asin kan saiyang familia, kaibahan an pagkakanm, pagbado, harong asin medical na pagtabangm, asin sa kinakaipuhang servicios sociales, asin derecho nin seguridad sa caso nin pagkamayongtrabaho, paghelang, disabilidad, pagkabalo, pagkagurang o iba pang kakulangan sa pagbuhay-buhay huli kan mga circunstancias na mayo sa saiyang poder. An pagkani-ina asin pagkani-aki dapat na tawan nin especial na pag-ataman asi pagtabang. Gabos na aki, sa laog o luwas nin kasal, igwa nin derecho sa parehong proteccion social. Articulo 26 An lambang saro igwa nin derecho sa educacion. An educacion dapat na libre, kun mapupuede sa elementaria asin sa fundamental na mga grado nin pagtalubo. An educacion sa elementaria dapat na sarong obligacion. An educacion tecnica o profesional dapat na bukas sa gabos, asin an mas halangkaw na pag-adal dapat na bukas man sa gabos basado sa merito kan lambang saro. An katuyohan nin educacion dapat iyo an completong pagtalubo kan pagkatawo nin lambang saro asin an pagpakusog nin derechos humanos asin mga fundamental na katalinkasan. Iyan man dapat na magbalangibog kan pagkakairintindihan, paggalang sa iba asin kaboronyogan kan mga naciones, etnico o religiosong mga grupo, asin dapat na makatabang sa mga paghingoa kan Naciones Unidas para sa pagmantener nin katoninongan. An mga magurang igwa nin na-eenot na derecho sa klase nin educacion na saindang boot ikatao sa saindang mga aki. Articulo 27 An lambang saro igwa nin derecho sa makatalinkasang pakibale sa buhay cultural kan saiyang banwaan, sa pag-ogma kan artes asin sa pagpakinabang kan mga progreso cientifico asin kan mga beneficios kan nasabing mga progreso. An lambang saro igwa nin derecho sa proteccion kan ano man na moral asin material na intereses na gikan sa ano man na cientifica o literaria o artisticang gibo na siya an kaggibo. Articulo 28 An lambang saro igwa nin derecho sa social asin internacional na sistema kun saen an mga derechos asin mga katalinkasan na ipinahayag kaining Declaracion bilog na makamtan. Articulo 29 An lambang saro igwa nin mga katungdan sa banwaan na kun saen man sana posible an makatalinkasan asin bilog na pagtalubo kan saiyang pagkatawo. Sa mga gawe huli kan saiyang derechos asin mga katalinkasan, lambang saro ikakasairarom sa mga limitaciones nin ley para sa pagkamit sana kan pagmidbid asin pagrespeto sa mga derechos asin katalinkasan nin iba asin uyon sana sa tunay na mga pangangaipo nin moralidad, orden publico asin karahayan kan gabos sa laog nin sarong democratricong banwaan. Dai nanggad itinutugot na ining mga derechos asin mga katalinkasan gamiton sa mga gibong laban sa mga katuyohan asin principios kan Naciones Unidas. Articulo 30 Mayo nin ano man sa Declaracion na ini an puedeng saboton na minatao sa ano man na Estado, grupo o siisay man, nin derecho sa mga gawe-gawe o kagibuhan para sa supresion kan ano man na derechos asin mga katalinkasan na ipinahayag kaining Declaracion.

bcl

Bicolano, Central

bcl

Latn

bik

A ÑUCAMA SINANXUN CA AXA ANU TIMËCË UNICAMAN ËSAQUIN CAXA: A PAIN SINANCË BANA CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi uni ca bëtsibë sënën 'icë quixun camaxunbi 'unancë 'aish ca camabi uni, uni itsin racueocema 'janan cëmei ami mananquin 'atimocëna 'aish chúamarua bucuti 'icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi uni ca bëtsibë sënën 'icë quixun sinanti 'ainbi ca an usaquin sinancëma unicaman an sinancëx a meu 'icë uni 'aisamaira tëmëramianan paë tanmiquin 'atimoia, uni raíri usoquin uni 'ati ca 'aisama 'icë quicëbëtanbi. Usaquin bëtsi uní 'ati cuëënima ca camabi uni ësai iti 'icën: añu ñu ñui cara banaia a cupí ubíocëma ití, 'ianan añu ñu cara sinania a cupí ubíocëma 'iti, 'ianan añu cara pisa tania pianan ain cuëëncë ñu bianan uinu cara 'isa tania anu 'iabi ca bëtsi uní unin racuëotima icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Gobiernocaman uni upitax bucunun quixun bana mëniocëma 'ain tëmëraquin ca unicaman masá nuituquin ain 'apumibí nishi 'acananti sinanti 'icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi netenu 'icë unicama ubíocëma 'aish chúamarua 'inun ca camabi nëtënu 'icë gobiernobë ain unicamaribi bëtsi gobierno 'imainun ain unicamabë nishananima upí iti 'icën. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Gobiernocaman xucëx timëcë unicaman ca upíma ñu 'acëma 'aish ca camabi uni bëtsibë sënën 'aish ubionancëma upiti ití icë quixun sinanquin camabi uni usai 'inun 'aquinú camaxbi 'iásamaira oi upiti bucunun. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Gobiernocamanribi ca caxa, camabi 'apun anëcë unicaman sinancësaribi oquin cananuna nunribi sinanin. Usaxun cananuna atubëtan atún sinancësabi oi nun nëtënu 'icë unicama 'atima ñu 'acëma 'aish upiti bucunun 'aquinti 'ain. CAMAXUNBI CA 'UNANIA: Camabi unicama ubíocëma upiti bucunun ca camaxunbi pain ënë banacama unanquin sinanti 'icën. Gobiernocaman xucëx timëcë unicaman ca ësaquin caxa: A ÑUCAMA SINANXUN CA AXA ANU TIMËCË UNICAMAN ËSAQUIN CAXA: Camabi nëtënu 'icë unicaman: ësai 'iti 'aish ca camabi uni upiti bucutí ice quixun sinanquin ca ënë quiricanua ñuicë banacama manutimoquin sinánan an ënë bana 'unancëma unicamanribi upí oquin 'unánun 'unanmití 'icën. Camabi gobiernonën ca ain nëtënu icë unicaman ënë banacama upí oquin 'unánun 'aquinti 'icën. Camabi nëtënu 'icë unicaman ënë banacama upí oquin 'unánun ca gobiernocama bëtsi gobiernobë 'aquiananti 'icën. 1. Ui uni cara 'iti icë axbi ca bëtsi unibë gobiernonën iscëx sënën ití icën. Ui cara ain tita ain papa 'iaxa quixun sinanquinma ca gobiernonën sinancëx ax bëtsibë sënën 'icën. Camaxunbi ca sinanti 'unanin. Camaxunbi ca añu ñu ati cara asábi 'icën, añu ñu 'ati cara 'aisama 'icë quixun 'unanti 'icën. Usa 'ain ca camaxbi ain xucënbë 'icësaribiti nuiananti 'icën. 2. Uinu 'icë ëmanu 'icë uni cara ax 'icë, ui unin aintsi cara ax 'icë, ax cara xanu 'icë, ax cara nucë bënë 'icë, uisa banan cara banaia. Nucën Papa Diosmi cara sinania, ami sinanima añu ñubi rabi cara sinania, ui unicamax cara 'apu 'iti ice quixun sinania, añu ñu cara sinania, uisai cara ain papa ain tita 'ia, ñuñu cara ax 'icë, ñuñuma cara, usa ñucama sinanquinma ca gobiernonën camabi uni ñu 'atima 'acëma 'aish ca bëtsi unibë sënën icë quixun sinanti 'icën. Uisa cara ain nete icë, a nëtë cupí ca uni 'atimocë 'itima 'icën. 3. Ui unibi ca bëtsi unin bamamiti sinantima 'icën. Ca chiquítimoi sipuacë 'itima 'icën. Ca 'atimocë 'itima 'icën. 4. Uinu 'icë unixbi ca chiquitimoquin marucë 'itima 'icën. Uni chiquitimoquin maruxun 'ibuati 'aíma ití 'icën. 5. Uinu ice unibi ca 'aisamaira oquin uni itsin paë tanmitima 'icën. Bëtsi uni ami nishquin paë tanmiquin 'atimocë a ca 'itima 'icën. Ñuina 'acësa oquin 'atimocë ca uni 'itima 'icën. 6. Uinu 'icë uníxa uinu cara 'ia a ca anu 'icë gobiernonën uni itsi 'acësaribi oquin sinanti 'icën, ax bëtsi unisaribi 'icë cupí. 7. Uinu ice unibi, ami uni itsin upima sinanquin paránan 'atimonunma ca gobiernonën 'aquintí 'icën. Enë banacama sinanquinma ain cuëëncës a oquin unin uní itsi atimoi ami 'ësënanunma ca gobiernonën bërúati 'icën. 8. Uni ñu 'atima 'acëma 'icëbi uni itsin 'atimocë 'ixun ca a unin an uni bana mënioxuncë 'apu cati 'icën. Cacëxun ca mëniotí 'icën, gobiernonën cacësabi oquin. 9. Uinu 'icë unixbi ca añubi 'uchacëma 'icëbi bëtsi uni ain cuëëncësa oquin sipuacë 'itima 'icën. Sipunu 'icë ca anubi 'inun ëntima 'icën. Ain menua ca bëtsi menu cuantanun xutima 'icën. 10. Unin uisa ñu 'acë 'icëa bëtsi uni a 'aisamonun quixun ami mananquin cacëxun ca an bana mëniocë 'apun bëtsi uni manancë a unin banaribi asërabí cara usa 'icë quixun 'unantí 'icën, uni raírinënribi ismainun. Upí oquin istancëxuinshi ca cati 'icën, uisa cara a uní otí ice quixun, gobiernonën ain quiricanu mëníosabi oquin. 11. Uinu 'icë uni cara uni itsin ami manania, a ca an bana mëniocë 'apun pain upí oquin sinantí 'icën, sapi ca ñu 'atima 'acëma 'icë quixun. Gobiernonën cacësabi oquin pain ca isti 'icën uisa ñucama cara 'axa quixun. Uni rairinën ismainun ca axa ami manancë unicaman bana cuanan amia manancancë a unin banaribi cuanan an a uni unancë unin banaribi cuatí 'icën. Cuaxuinshi ca asérabi uisa cara a uni 'iaxa quixun upí oquin 'unantí 'icën. Uisai cara gobiernonën bana quia usoquinshi ca an bana menioce 'apun a 'uchacë uni asérabi ain ñu 'atima 'acë istancëxun uisa cara otí ice usoquin 'atí 'icën. Anun a ñu 'aisama 'acë nëtë ain fecha isquin ca an bana mëniocë 'apun a fecha gobierno quicë bana bëtisoima a bana quicësabi oquinshi axa 'uchacë uní atí icën. 12. Uinu 'icë uninbi ca ain cuëëncësa oquinshi bëtsi uni 'imainun ain xanu 'imainun ain bëchicë ubiotima 'icën, ain xubunu ca atsintima 'icën, ain quirica bëtsi unin bëmicë 'imainun quirica an buanmicë ca rairinën bitima 'icën. Usa 'ain ca uinu ice unixbi, a unix ca 'aisama icë quixun uni rairi sinanmi 'atimati banatima 'icën. Usai banacëbëtanbi an bana menioce apun gobiernonën cacësabi oquin meniotí 'icën. 13. Uinu cara uni cuainsa tania, anu ca cuanti 'icën; ain nëtënu 'aisch uinu cara tsotisa tania ca uni anu tsoti 'icën. Ui unix cara ain nëtënuax nëtë itsinu cuainsa tania ax ca cuanti 'icën. Amanu 'itancëx ain nëtënu utëcëinsa tani ca uti 'icën. 14. Uix cara ain nëtënuxun bëtsi bëtsi ocë 'ia ax ca tëmëranuxma bëtsi nëtënu cuainsa tani cuanti 'icën. Ain ñu 'atima 'acë cupí gobiernonën mënioquin 'atimocë usa uni ca ain nëtënuax tëmërati rabanan bëtsi nëtënu cuantima 'icën. 15. Camabi uni ca ain netenu ití icën. Enë nëtë minan 'aishbi ca minanma 'iti 'icë quixun ca unin bëtsi uni catima 'icën. Bëtsi nëtënu 'isa tanquin ca unin usai 'inuxun gobiernobëtan mëniotí 'icën. 16. Bëtsi bëtsi unix ca quia: Uni canice ixunbi ca bëtsi netenu icë xanu bitima 'icën, ca bëtsi banan banacë xanu bitima 'icën, ca an rabicë dios rabicëma xanu bitima 'icën. Usa unix quicësai ca 'itima 'icën. Unin usa xanu canicë 'icë bisa tanquin ca bití 'icën, a xanu cuëëncëbëtan. Atux 'isa tani ca bëchicëñu 'ití 'icën. Gobiernonën iscëx ca a uni ain xanubë sënën 'icën, xënibua 'ainbi. Nucë bënë cuëënquinshi ca xanu biti 'icën, a anúribi cuëënia ca bití 'icën. Tuácama ain tita ain papabë 'aquiananti ca asábi 'icën. Usai upiti bucunun ca camabi unin sinantí 'icën. 'Apunribi ca usai 'inun sinanxunquin 'aquintí 'icën. 17. Uni meñu 'isa tania ca uni itsin meñu 'inun ënti 'icën. Xuburibi 'imainun añu ñuñu cara uni 'isa tania ca uni itsin a ñuñu 'inun ënti 'icën. 'Aisa tanquin uni rairibëtan mëníotancex ca a ñu ainainshima, rairinanribi 'iti 'icën. Unin ca ain cuëëncësa oquinshi bëtsi unin ñu bitima 'icën. 18. Camabi unin ca ain cuëëncësa oquin sinanti 'icën; uni rairinën ubiócëma ca 'ití 'icën. Uisoquin cara ain dios rabitisa tania usoquin ca 'ati 'icën. Usaquin sinanxunbi ca amiribishi 'aisa tanquin sinantécentí 'icën; uni rairinén ubíocéma ca 'ití 'icën. En rabicë diosan iscëx ca bëtsi bëtsi ñu 'ati 'aisama 'icë quixun sinancë uni ca bëtsi unin a ain cuëëncësabi oquin 'anun ënti 'icën. Usa ain ca ain diosmi catamëisa tania bëtsi unin a 'axunma 'anun catima 'icën. An rabicë dios ca anbi rabití 'icën. 'Aisa tani ca uni rairibë timëquin abëtan rabiti 'icën. Rabiquin ca 'aisa tanquin rairi uniribi ain dios ñuiquin 'unanmití 'icën. 19. Camabi unin ca ain cuëëncësa oquin sinanti 'icën. Ca ubíocëma 'iti icën. Ca bëtsi unin cacë bana 'aisa tanquin sinanti 'icën. Bëtsi nëtënu 'icë unibëribi ca 'unanmiananti 'icën. Usai 'i ca ubíocëma iti 'icën. Usaribi oi ca ain sinancë ñu ñui banatisa tani banati 'icën; ca ubíocëma 'iti 'icën. 20. Uni rairibë tim¿tisa tani ca uni upí oquiinschi sinanx timetí 'icën. Uinu 'icë uninbi ca bëtsi unin abëtan ñu 'aisama tania ubioxun ñu 'amitima 'icën. 21. Camabi unin ca libreta electoralñu 'ixun ain cuëëncësa oquin 'apu caisquin votación 'atí 'icën. Gobiernonën ain nëtënu 'icë unicama 'aquinun mëniocë ñucama ca camabi uninan 'icën. Ca esa 'icën: Bai cha anun ca carrocama 'imainun unicama cuainsa tani cuanti 'icën. Anun quirica buanmiti correo anun ca unin 'aisa tanquin ain quirica buanmiti 'icën. Usai ca 'iti 'icën. Uisa gobierno cara a nëtënu 'icë unicama cuëënia, usa ca ain gobierno 'iti 'icën. Uisa gobierno cara a unicama cuëënia 'unánun ca libreta electoralñu 'icë unicaman quiricanu cuënëoquin uicama cara ain 'apu 'iti cuëënia quixun 'unánun 'ati 'icën. Camabi uni ain sinancësabi oquin ca uix 'apu 'iti cara cuëënia, ain anë quiricanu cueneotí icën. Cuënëocë ca uni itsin 'unantima 'icën, anbi cuënëocë ca ití 'icën. Camabi uni ca bëtsibë sënën 'icën. Usa 'aish ca camabi uni gobierno quicësabi ol libreta electoralñu 'iti 'icën. 22. An ñu 'atima 'acëma 'aish ca uinu 'icë unixbi rabinima bëtsi uni 'icësai ñu meetinu ianan uni rairibë nuianancë 'ianan ain rairinën ñu 'acë 'icësaribi oi 'isa tani iti 'icën. Uní usai 'icëma 'aish tëmërala ca uni itsin 'aquinti 'icën, ain 'apunribi mëniocësabi oi ca 'aquince ití icën. Uni ain nëtënuax cara uisa ñu cara 'icëbë tënmëria ca bëtsi nëtënu 'icë gobiernonënribi 'aquinsa tanquin 'aquinti 'icën. 23. Camabi unin ñu mëëtisa tanquin ca ñu meetí 'icën. Añu ñu mëëti cara 'aisa tania a ñu mëëti mëraquin ca 'ati 'icën. An ñu mëëmicë unin ca ain uni 'atimotima 'icën. Ñu mëeti 'alma 'ain ca 'apun ñu mëëti mëranun 'aquintí 'icën. Ui uni cara, uisa cara ain bana 'icë, camabi uni ca sënen 'icën. Usa 'ixun ca upí oquin ñu meece 'ixun bëtsi unin 'acësaribi oquin ain cupí biti 'icën. Ui unin bëtsi uni ñu mëëxuncë 'ixun ca ain cupí biti 'icën, a 'imainun ain xanu 'imainun ain bëcicëcama upiti bucunun. Ain cupí 'itsamashi bicë 'aish 'aquinsa 'icë ca apun anun a 'aquinti mëníoti 'icën. An ñu mëëcë uni raíri unibë timëquin bëtsibë bëtsibë aquiananisa tanquin, ulsoquin cara ain ñu mëëti 'ati 'icë quixun sinánan uisa cara ain ñu meetí icë quixun acama sinánux timëtia ca uni itsin usaquin anun enti icën. 24. Camaxbi ñu mëëtancëx tantiti ca asábi 'icën. 'Uráinra tantiquinma ñu mëëtancëx ca tantití 'icën. Anun tantiti nëtë gobiernonën mënlocësabi oquin ca unin ñu mëëquinmabi ain cupí biti 'icën. 25. Camabi uni 'imainun ain xanu 'imainun ain bëchicëcama ësai 'iti ca asábi ''icën: 'insincëma chuámarua, pitiñu, chupañu, anu itinu, insincë 'aish roñu 'iti. Uni ain ñu meetí 'alma, uni insince, uni bëtsicë, xanu casunamëcë, uni xëni acama anun upiti 'iti 'alma 'ain, ain aintsin 'aquiniama ca a 'aquinti 'apun mëniotí 'icën. Tuáñu xanucama 'imainun tuácamaribí upití inun ca 'aquincë ití icën. Bëtsi tuácama 'icësaribitia 'inun ca unin xanumi sëcë' ocë tuácama bërúance ití icën. 26. Camabi tuá ca escuelanu atsintisa tani atsinti 'icën. Cuploquinma ca primaria 'ati pain atsinti 'icën. Camabi tuáratsu ca escuelanu cuanti 'icën. Ui unicama cara escuela tëcnica anu atsintisa tania ca anu cuanti 'icën, apun mëníosabi oi. Secundaria cëñutancëxun bëtsi ñuribi unantisa tani ca bëtsi escuelanuribi atsinti 'icën, ain nota asábi ain. Escuelanuxun ca quiricanu cuënëocë ñuishi 'unanmicëma 'iti 'icën. Anuxun ca alumnocama bëtsi ñu 'atiribi 'unanmicë ití 'icën, 'imainun ca upí oquian alumnonën sinanti aribi 'unanmicë 'iti 'icën. Bëtsi menu 'icë unicama 'imainun bëtsi banan banacë unicama 'imainun Nucën Papa Diosmi sinancë unicama 'imainun ami sinancëma unicama, camabi nusaribi uni 'aish unibë nuibananti ca 'unanmicë 'iti 'icën. Usaquin sinanmicëx ca gobiernocaman xucë unicama timëxun cuëëncësabi oi unicama bëtsibë nishanani 'acananti 'aima ití icën. Bëtsi unin cacësamaira oquin ca ain titabëtan ain papan cati 'icën, uisa escuelanuxuinra cara ain bëchicënën ñu 'unanti ice quixun. 27. A ëmanu 'icë unicaman 'acësa oquin ca anu 'icë uni rairinën 'aisa tanquin usaribi oquin 'ati 'icën. A ëmanu 'icë unicaman sinancësa oquin ca anu 'icë uni rairinën 'aisa tanquin usaribi oquin sinanti 'icën, camaxunbi ñu 'ati upí oquin 'unánan upiti bucunun. An ñu 'acë uní 'imainun an ñu cuënëocë uni anpan 'acë 'ain ca bëtsi unix, en 'acë ca quiax quitima 'icën. Usai bëtsi unix quiti rabanan ca an ñu 'acë unin 'aisa tanquin an 'acë ñu a 'apu 'unanmiti 'icën. 28. Enë quiricacama quicësabi oi camabi uni uni itsin ublocëma upiti bucuti 'inun ca camabi nëtënu icë unin ain aintsi 'aquinti 'icën. 29. Camabi únin ca ain ëmanu 'icë unicama 'imainun a 'urama 'icë ain caibucama 'aquianan atubëtan ain ëma 'imainun mecama upí imití icën. Usaquin 'ai cuni ca unix masá sinancëma 'aish upiti 'ití 'icën. Unix ublocë 'aish upiti bucucëma 'imainun unin ñu 'atima 'aquin uni itsiribi ñu 'atima 'amiti 'imainun bëtsi bëtsi ñu sinanquin uni raíri tsuáquirumiti usai 'iti rabanan ca gobiernonën ain unicaman cuati bana mëníoia. Usa oquin mënlocë banacama ca ain unicaman cuati 'icën. Gobiernocaman xucëx tim¿cë unicaman upí oquin sinanquin ca ënë banacama cuënëoxa. Usaribi oquin ca camabi unin ënë bana isquin, usaquin sinanquin 'acë ca enex ice quixun upí oquin sinanti 'icën. An 'acë unicaman sinancë bana ca bëtsiotima 'icën. 30. Enë banacama bëtsioquin ca uinu 'icë uninbi uni raíricama upiti bucunun quixun sinanquinma, 'ëx cuëëncësa oquin 'anun ca a bana quia quixun sinantima 'icën. Uni raíri bëtsi unibë timëcëcama 'imainun gobiernonu ice apucamanribi ca usa oquin sinantima icën.

cbr

Cashibo-Cacataibo

cbr

Latn

cbr

DHÉY TSALAP ABAL PATAL AN INIK ANI AN UXUM AXI K'WAJÍL TI AL AN TSABÁL ONU ti al an tamub 1948. Kom i exiál abal in tujtal an walkadhtaláb, an chubaxtaláb ani an koyataláb ti al an tsabál k'wajat ti al an exlomtaláb k'al patal wawá' tu k'wajíi, in tomnál ki bats'uw jununúl an alwa'taláb. Kom i exlál abal tam jún yab in exlál jawa' xi pél in uchbíl ani an k'e'atnaxtaláb in t'ajámal ka wa'tsin yani kidháb t'anél ani yan jita' axi odhnámej, ani kom uluwamej abal i ayál juni ít tsalap junti ka wa'tsin juni k'ay'lál juntij an k'wajílchik yabáts ka xe'tsin k'al i jík'ib mani ka k'wajiy al an ts'ejwantaltaiáb ani ka k'wajiy walkadh abal kin uluw ani kin bela'jawa'its jún kin le'na'. Kom i exlál abal an éyalchik in tomnál kin beletna' ani kin k'aniy an chubaxtaiáb abal an inikchik yab kin yéjenchij kin dhay'k'a'an k'ak'adh pextaláb abal ka ats'anchat in káwintal. Kom i exlál abal in tomnál ki beldha' juni tekedh tsalap abal ka k'ánidháxinchik an kwenchal. Kom i exlál abal an bichówlom ti al an "Naciones Unidas" in wichk'ómalchik kin uluw abal in kwa'al in alwa' ichích abal kin k'ak'nanchij in éy ani in jalbíl tin putát an inik ani an uxum, ani in ulúmalchik abal ne'etschik kin t'aja' an tsápláb abal ka nixk'in an ts'ejwantaláb ti al juni walkadhtalá axi lej púlik tin tomnál ki ejtiy. Kom i exlál abal an kwenchaláb axi k'wajat junkudh in binámal in káwintal abal neéts kin tolmiy an ONU abal kin k'ak'nanchij jawa' in kwa'al tin uchbíl kin bats'uwchik patal an k'wajíl tejé' al an tsabál, ani kom i exlál abal axe'chik xi uchbidhtaláb in kwa'al lej yan in jalbíl bala ka putuwat jawa' xi tejé' k'wajat uludh: AN PULIK TAMKUNTALÁB IN ULAL: Axé' xi tsalap tin k'ánél an inikchik tin putát an tsabál, in lé' abal an kwenchal ani an bichowchik kin t'aja' an tsápláb abal ti al an exóbintalab ka k'ák'náj ani ka putuwat tin puwél an bichow axi k'wajat junkudh ti al an "Naciones Unidas", patal jawa' tejé' jilk'onal uludh. K’a'ál tsalap (art. 1). Patal an inik ani an uxum u wa'tsinal walkadh abal jununúl kin bats'uw an alwa'taláb ani ka pidhan in éy jant'ini' in tomnál; in kwa'al in tsalpádh ani in k'ayá' abal kin k'anidha' in juntal. Tsabchíl tsalap (art. 2). Patal an k'wajíl in tomnál kin bats'uw an uchbíláb jawa' tejé' bijidh, yab in t'ajál max pilchik in káwintal, pilchik in wa'tsintal, pilchik in éy ani in belkaxtal, pilchik in tsalap, max ts'alat ani max pilchik in wal in ot'ól. Jayetsej yab in tomnál ka k'e'atnáj max pilchik tsalap ani in éy; max k'wajíl al juni kwenchal axi k'wajat abatnadh k'al pil i kwenchal. Oxchíl tsalap (art. 3). Patal an k'wajíl in tomnál ka k'ak'nanchat in ejatal, in iniktal, in éy ani an jolataláb abal kin ejtow ka xe'tsin alwa'. Tse'chíl tsalap (art. 4). Mani jita' yab pidhach i k'ij abal kin t'ójondha'jún jita' ani yab kin jalbíy, mani in tomnál ka xe'tsindháj ti nujnél jant'ini' t'ajchinalchik an ko'nél. Bo'chíl tsalap (art. 5). Yab walkadh abal jita' ka tsa'uwat, ka ts'ojbédháj mani ka t'ajchin in tidhéj al juni ts'ejeltaiáb. Akakchíl tsalap (art. 6). Patal an k'wajíl in uchbíl tin kwa'al abal ka pidhan juni exlomtaláb k'al an éyal ti al an kwenchal juntij k'wjíl. Bukchíl tsalap (art. 7). Jununúl i jaibíl i kwa'al ti al an abatnaxtaláb, jaxtámits in tomnál junat ku k'ániyat ma ju'támakits ku k'wajiy; ani in tomnál ku jek'ondháj tam jita' kin le'na' tu ku tákchikiy, tu ku k'e'atna' ani jayej max jita' kin le'na' tu odhna' k'al i káw. Waxikchíl tsalap (art. 8). Tam ku jolbiyat k'al juni káw, in tomnál abal jilchin i jolát abal ki k'ániy ti bá'. Beiewchíl tsalap (art. 9). Mani jita' yab in tomnál ka alk'idh'wik'an mani ka kedhmayat tin kwenchál. Lajuchíl tsalap (art. 10). Patal in tomnál ka ats'an k'al an éyal abal ka exóbnanchat in tsalap ani ka exiáj max chubax jolbidh ani max ibáj. An éyal yab in tomnál kin baliy in káwintal abal kin ok'xidh walbiy juni jolbinél. Lajujunchíl tsalap (art. 11). Patal jita' ka ne'dháj al juni éyaltaláb yab in tomnál dhubatits ka ko'oyat ti pojkax, max yabayej elchinenek in jolbíl; ani jayej abal in tomnál ka pidhan i jolát kin k'ániy tin bá'. Yab jita' ka jolbiyat k'al juni t'ajnél axi tamti wat'ey, yabayejak exladh max pél i jolbintaláb tin altálíl mani ti eiéb an kwenchal juntij k'wajíl. Jayétsek'ij yab in tomnál ka punchin juni jolbintaláb axi yab já' in bajuwal an t'ajnél. Lajutsabchíl tsalap (art. 12). Yab jita' in tomnál ka takchikat tin iniktal, tin k'álábil, tin k'imá', tin úwil, tin xe'éts mani ka xe'tsindháj k'al i alk'idh káw maní ka t'ajchin in tídhéj. Patal in tomnál ka k'ániyat tam ka le'náj ka t'ajábchin k'al jitákits. Laju oxchíl tsalap (art. 13). Jitákitsk'ij ne'ets kin epow ka xe'tsin tin kwenchál ani kin punuw in k'imá' ju'támakitsk'ij kin le'na'. Jitákitsk'ij in ejtowal ka kalej ani ka wichiy tin kwenchál ani jayej aba' ani' píl i kwenchal ti k'wajíl. Lajutse'chíl tsalap (art. 14). Tam jún xe'ets ti aliyáb abal ka odhnáj, ma jawákits tam bichow in tomnál ka pidhan i k'ij abal ka tsink'on. Axé' xi tsalap yab ne'ets ka éyan tam chubax wa'ats juni pulik jolbintaláb ani wa'ats juni k'idháb t'ajnél axi an "Naciones Unidas" in lé' abal ka taley. Lajubo'chil tsalap (art. 15). Patal an k'wajíl in tomnál ka walkanchat kin ko'oy jún in kwenchál. Mani jita' yab in tomnál ka k'ánchin abal kin jalk'uy in kwenchál, max aníts tin lé'. Laju akakchíl tsalap (art. 16). Tam kin bajuwits in tamúb, an uxum ani an inikchik, k'wajat jolat abal ka tomkin ani kin inkiychik juni k'imádh, ka k'wajiychik ti k'imadh ani max kin bajuwchik ka jíláxin, in tomnálchik ka k'ák'náchik ani ka pidhan jununúl in uchbíl. Yab jita' in tomnál ka tomkiyat k'al i tsápláb, kom al juni tomkintaláb in tomál ka k'wajiychik kulbél jant'ini'an uxum ani an inik. An k'imádh jats in tujtal an xe'tsintaláb, jaxtám an éyal in kwa'al tin uchbíl kin k'ak'na', kin beletna' ani kin k'ániy abal yab ka buk'lun. Lajubukchíl tsalap (art. 17). Patal an k'wajíl in kwa'al in uchbíl kin ko'oy i k'áiáb tin kwetémtal ani jayej axi dhéy, max aníts tin lé'. Mani jita' yab in tomnál ka aik'idh takchikinchat in k'álábil. Lajuwaxikchíl tsalap (art. 18). Patal k'wajat jolat abal kin kwetém ko'oy in tsalápil ani in belkaxtal, ani abal kin t'aja' ani kin tejwamédha'tin k'imá'ani ju'támits kin le'na', nixé' xi belkaxtaláb, tin kwetémtal ani ti mudhél; jayetsej abal kin jalk'uy in belkaxtal tam kin le'na'. Lajubeléwchíl tsalap (art. 19). Patal jolat abal kin tejwamédha' in tsalap ani in káwintal; axé' xi uchbidhtaláb jayetsej in ulal abal yab in tomnál ka k'e'atnáj tin ébál in tsalápil; jayetsej abal kin aliy ani kin bats'uw píl i tsalap ani abal kin buk'uw ma ju'támakits kin le'na' ani k'ai jawákits tam eyixtaláb. Jun inikchíl tsalap (art. 20). Patal jolat abal ka ts'at'ey k'al jawákits tam junkudhtaláb abal ka dhéy t'ójon ani kin k'ániychik tin bá'. Yab jita in tomnál ka t'ajchin i tsápláb abal expidh ka ts'at'ey al juni dhéy t'ojláb max yab in lé'. Jun inikjunchíl tsalap (art. 21). Patal an k'wajíl in kwa'al tin uchbíl ti t'aja' ti éyal ani kin bijiy jita' in kulbétnál ti éyal tin kwenchál. Patal in kwa'ai tin uchbíl ka tolmiyat abal kin bajuw ka ulits al an pulik éyaltai{ab tin kwenchál. Tin káwintal an bichow taja'its ti k'wajat in tujtal an éyaltaláb. An bichow in tomnál kin bijiy in éyalil ani an éyal kwa'al kin t'aja' jawa'kin uluw an bichow. Jun iniktsabchíl tsalap (art. 22). Patal an k'wajíl in kwa'al tin uchbíl kin bats'uw an alwa'taláb jawa' ka wa'tsin tin kwenchál ani kin ko'oy jawa' in yéjenchal abal ka k'apúts, abal kin puwedha' in xe'éts ani abal kin yanedha' in exóbintal aní kin puwedha' in éy ani in tsalap. Jun inik oxchíl tsalap (art. 23). Patal in uchbíl tin kwa'al abal kin ko'oy juni t'ojláb ani abal kin kwetém takuy in t'ojlábil jawa'its in kulbétnál ani in tomnál ka tolmiyat tam yab in kwa'al ju'táj ti ka t'ójon. Jununúl in kwa'al in uchbíl ka alwa' jalbinchat in t'ojlábil ani abal yab ka k'e'atnáj. Patal an t'ojnal in tomnál ka pidhan juni alwa' jalbixtaláb axi kin bajuw abal kin bela' in yanétal ani kin ejtow kin pidha' patal jawa'its in tomnál abal ka alwa' k'wajiy juni k'imádh. Tin yanél an k'wajíl jolat abal kin junkuw tin bá' abal ka t'ójon ani abal kin k'ániychik in t'ojlábil. Jun iniktse'chíl tsalap (art. 24). Patal in kwa'al tin uchbíl abal ka koyóts jun we' ti t'ojnal ani abal ka jalbinchat an koytaláb. Jun inikbo'chíl tsalap (art. 25). Patal in kwa'al in uchbíl kin ko'oy an alwa'taláb abal kin ejtow kin pijchiy in yanétal, kin iláliy,kin kó'onchij in k'imá', ani kin pidha' jawa'its kin yéjenchij; jayetsej in tomnál ka pidhan i tolmixtaláb tam yab kin ko'oy i t'ojláb, tam ka yaw'láts, tam ka jilk'on tsemchidh, tam k'wátits al an yejtsetaláb ani max kin wat'a' juni yajchiktaláb axi kin t'aja' abal yabats kin ejtow ti t'ojnal. Tam t'elé'lidh juni mímláb, in tomnál ka alwa' beletnáj, jajá' ani in tsakámil. Patal an tsakam axi ka wa'tsin ti al juni tomkidh k'imádh ani axi ibáj, jayetsej in tomnál jununúl ka k'anidháj. Jun inik akakchíl tsalap (art. 26). Patal in tomnál in tomnál ka pidhan juni exóbintaláb aik'idh. An k'a'ál exóbintaláb in tomnál ka bínáj abal patal. An exóbintaláb tin kwéntaj an t'ojláb, in yéjenchal ka yanedháj; aniyk'ij tin tomnál ka bínáj an exóbintaiáb axi ebálits in alwá'. An exóbintaláb in tomnál kin t'aja' abal jún ka yaney in tsalap ani kin puwedha' in éy jita' axi exóbal; kin k'anidha' in juntál ani kin k'ák'nanchij in tsalápil ani in éy. Jayétsej in tomnál abal kin t'aja' abal kin beldha' an t'ojláb axin t'ajál an ONU abal ets'ey ka wa'tsin an koyataiáb ti al an tsabái. An tátalábchik in kw'al in ejét abal kin takuy an exóbintaláb axin le'nanchal abal in tsakámil. Jun inikbukchíl tsalap (art. 27). Patal in kwa'ai in uchbíl kin bats'uw an alwa'taláb axi ka wa'tsin ti al an exóbintaláb, kin k'anidha' ani kin beletna' an exóbintaláb. Patal in kwa'al tin uchbíl abal kin k'ániy an tsalap axi alwa' ani patal jawa' in wa'tsindhál an exóbintaláb. Jun inik waxikchíl tsalap (art. 28). Patal in tomnál kin ko'oy juni xe'tsintaláb juntij ka ejtowat ka putuwat jawa' axi tejé' jilk'onal uludh al axé' xi dhey tsalap. Jun inik belewchíl tsalap (art. 29). Patal in kwa'al tin uchbíl ka t'ójon abal kin puwedha' in kwenchál, kom, taja'its tin tomnál ku yejey ani ki puwedha' ti bá'. Patal jawa' ki le'na', ne'ets ki ejtow ki t'aja'; expidh yab walkadh abal ki odhna' i juntal, abal ki uk'pinchij in tsalap ani abal ki t'ajchij i tsápláb abal ki jalk'unchij in tsalápil, kom max ki t'aja' ani', yabáts i jalpiyalits an káw. Axé'chik xi uchbíláb, yab in tomnál ni jayk'i' kin tomólna' jawa' in tsalpayal ani t'ajál an "Naciones Unidas". Jun inik lajuchíl tsalap (art. 30). Mani jita' kin tsalpay abal axé' xi dhéy tsalap in bínál i k'ij abal ka t'ajan juni pojkaxtaláb, juntij ka t'apiyat abal ka éyan an uchbíláb jawa' tejé' bijidh al axe' xi dhey tsalap.

hva

Huastec (San Luís Potosí)

hus

Latn

hus

SIFGAIF RENRQIANR XIANXYANR ZIXGEX NIER SAR Novdiex nier cov nier cenryanrdiex hufniv xief niexxir zunxyanr niex qianrlir pinrdenv buryir cenrrenf, Sifgaif zifyour, zenfyif niex horpinr nier jixcuv, Renrqianr wursif niex wuvmier baofxinr yevmanr zif liex, gaif baofxinrdiex novdiex nier lixkoxlof dianfwux liex, novdiex hufniv yanrlunf niex xinfyanv zifyour xief, gev tav, taif tav niexxir Sifgaif enrjier, puvtongx nier novdiex nier yanfwanf gaox xix taif lirlu. Novdiex per bur deryiv, tinv er zouvxianv baofzenf niex yafper huanvpanf tav, aivliermor renrqianr huarzif gof baovhuf dor. Guirjiaxdiex guanxxif caf huarzanv cufjinf dor, Lianrhor Guir guirjiaxdiex nier novdiex Lianrhor Guir Xianfzanx wortuv gixzex renrqianr jixbenv, renrger zunxyanr niex jiafzir, novbar norgarnir davzer niexxir qianrlir bor xief niexxir xinfnianf lirlu, zifyour nafbiex civ workuv nier sefhuif jinfbuf niex senxhor suivpinr caf zif diex xir lirlur, Huifyanr guirdiex lirlur: Lianrhor Guir dav sar riv bor, renrqianr niex zifyour jixbenv puvbianf zunxzongf niex zunxxinr dor, Gaif qianrlirdiex niex zifyourdiex puvbianf haxrir gaif sifyanf congxhunf sirxianf bor zongfyaof liex zongfyaof, Aixliermor muflanx, Dafhuif, Gaif Sifgaif Renrqianr Xianxyanr huarbuf, novdiex niex guirjiaxdiex hufniv xierqif siv bor sirxianf niexxir biaoxzunv gongftongr riv, hofnief, novdiex niex sefhuif jixgoufdiex jinxdor gaif xianxyanr minrnianf, xierqif siv bor jiaofhuiv niex jiaofyir gof qianrlir niex zifyour tix xix curjinf, guirjiax nier guirjif nier jianfjinf corsix gof, gaif qianrlirdiex niex zifyourdiex liex huifyanrguirdiex nier novdiex, gixzex guanvxiar nier liv garhaf nier novdiex wortuv cenrrenf niex zunxxinr puvbianf niex youvxiaof tir dor. Nav Novdiex nongv liex hufniv dav zer nier, zunxyanr niex qianrlir garhaf hufniv dav zer nier. Gixzex livxinf niex lianrxinx xief, xiongxdif guanxxif nier jinxsenr gof dav duifdaif dor. Niev Novdiex hufniv zixger xief gaif xianxyanr gof hxaf niexxir qianrlirdiex niex zifyourdiex xief, zongvzur, huxser, xinfbier, yivyanr, zongxjiaof, zenfzif sox tovlenv jianfgaiv, guirjir sox sefhuif cursenx, caircanv, cursenx sox tovlenv senxhunf denv qixbierdiex axpix tax dor. Nov naof nier guirjiax sox liv nier zenfzifnier, xinrzenfnier sox guirjifnier difweif dav zer tav bor qixbier xief tav dor, liv ta dor: Gaif liv durlirnier, torguanvnier, zifzif tav sox tovlenv zuvqianr xianfzif niexxir qinrkuanf partir gaoflar. Sov Novdiex hufniv senxminf, zifyour niex renrsenx nganxqianr xief niexxir qianrlir xief. Rev Novdiex nurdif zif tav dor, nov gof nuryif tav dor; qiev xinrsif nier nurdif zifduf niex nurdif maivmaif hufniv riv tav dor. Ongv Novdiex bor kufxinr riv tav dor, daifyif sox xinrhuar canrrenv, renrdaof tav sox wuvruvxinf riv tav dor. Wor Novdiex keifdux hufniv huarlir zixgex nier renrqianr cenrrenf niexxir qianrlir xief. Nier Huarlir zixgex novdiex hufniv dav zer, huarlir gof pinrdenv baovhuf niexxir qianrlir xief, qirsif tav dor. Novdiex hufniv pinrdenv baovhuf xianvsouf niexxir qianrlir xief, hofnief, gaif xianxyanr weirhuanv niexxir qirsif xinrweirdiex niex gaif qirsifdiex sanxdongf niexxir xinrweir gof weirhaif tav. Yer Xianfhuar sox huarlir gof liex niexxir jixbenv qianrlir qinxhaif zaoxsouf bor, novdiex guirjiax huartinr horger gaif qinxhaif xinrweir bor xiaofgov xief niexxir buvjiuf riv niexxir qianrlir xief. Ger Novdiex renfyif daifbuv, jixjinf sox huanfzur tav dor. Hif Novdiex hufniv dav zer bor youf durlir youf pianxyiv taif nier huartinr naf daf gof gongxzenf gongxkaix senvxinf niexxir qianrlir xief, hofnief, goxniex qianrlif niex yifwuf qiordinf daivxir, gof bor zuf niexxir xinrsif zivkongfdiex panfdinf daivxir. Nav hif Nav Xinrsif kongfgaof xief maxdiex, bianfhuf garhaf div niexxir gongxkaix senvpanf tir, huarlir yixzaof bor zuif xief xix zenfsir daf, zuif taif dav zer bor bav niexxir qianrlir xief. Novdiex nier xinrweirdiex sox bur xinrweirdiex, gixzex zuf bor guirjiax huar sox guirjif huar gof hufniv xinrsif zuif zif daf, xinrsif zuif xief xix panf tav dor. Xinrhuar gof zuif huanf zuf siv nier huarlir guixdinf duv nier tav dor. Nav hif niev Novdiex guanfdor nier niexkax, cov, ongr nier cov nier tongxxinf renfyif ganxser tav dor, goxniex rongryif niex minryif gongxjir tav dor. Novdiex huarlir gof baovhuf, gaif ganxser sox gongxjir zaoxsouf tav niexxir qianrlir xief. Nav hif sov Novdiex guirjiaxdiex wortuv zifyour qianxxir niex ongr nier qianrlif xief. Novdiex renfhor guirjiax zuf niexxir qianrlif xief, gixzex wortuv guanfdor nier guirjiax xief, goxniex guirjiax bor songxkox niexxir qianrlif xief. Nav hif rev Novdiex wortav nier guirjiax bifhuf div nier xief niexxir qianrlif xief, hofnief, gixzex perhaif bifmianv daivxir. Zenfzifxinf taif niexxir zuifxinr sox Lianrhor Guir nier zongxziv niex yanrzer weirbeif niexxir xinrweir liex qivsuf bor, gaif qianrlif siv tav dor. Nav hif ongv Novdiex guirjir xief niexxir qianrlif xief. Novdiex nier guirjir renfyif bordor tav dor, guanfdor nier guirjir gaivbianf niexxir qianrlif houvrenf tav dor. Nav hif wor Novbardiex norgarnirdiex, zongvzur, guirjir sox zongxjiaof nier renfhor xianfzif xief tav dor, hunxjiaf niex cov zif niexxir qianrlif xief. Gixzex hunxyinx garhaf, hunx jier zuf niex hunxyor gaivcur zuf, qianrlif dav zer dor. Novbar naof niex norgarnir naof zifyouf niex hufniv tongryif liex, hunx jier daivxir. Cov sefhuif danxyanr tianfranr niex jixbenv, sefhuif niex guirjiax gof baovhuf dor. Nav hif nier Noxdiex guanfdor nier caircanv xief niexxir qianrlif xief, tovlenv nier novdiex dav xief niexxir qianrlif xief. Novdiex nier caircanv renfyif bordor tav dor. Nav hif yer Novdiex diefciv, lianrxinx niex zongxjiaof zifyour nier qianrlif xief; gaif qianrlif goxniex zongxjiaof sox xinfyanv gaivbianf niexxir zifyour xief, guanfdor sox davhar, gongxkaix sox mirmir jiaofyif, sirjianf, livbaif niex gaiflir gof goxniex zongxjiaof sox xinfyanv biaovsif niexxir zifyour xief. Nav hif ger Novdiex zuvzanx niex yifjianf huarbiaov niexxir zifyour xief; gaif qianrlif zuvzanx xief bor ganxser tav nier zifyour xief, renfhor meirgaif gof, guirgaif sivrev tav, xiaoxxir niex diefciv div, tir niex liex niexxir zifyour xief. Niev hif Novdiex horpinr dav yir niex sef jier niexxir zifyour xief niexxir qianrlif xief. Renfhor nov beifper tuanrtiv naf daf bor qixlier tav dor. Niev hif nav Novdiex zirjier sox zifyour xianvzer niexxir daifbiaov gof guanfdor nier guirjiax zifliv xix canxyir niexxir qianrlif xief. Novdiex guanfdor nier guirjiax gongxwuf canxjiax niexxir jixhuif dav zer nier qianrlif xief. Novdiex nier yifzif kuaxkar qianrlir nier jixcuv; gaif yifzif dinfqix nier zenxzenf nier xianvjiv gof biaovxianf dor, xianvjiv puvbianf niex pinrdenv nier piaoftour qianr liex, minr jif tav niexxir tourpiaof sox gof dav zer niexxir piaof tour cenrxif gof riv dor. Niev hif niev Nov naof, sefhuif nier cenryanr naof riv bor, sefhuif baovzanf xief niexxir qianrlif xief, guanfdor nier zuxyanr niex renrger zifyour huarzanv bor div niexxir jinxjif, sefhuif niex wenrhuaf garhaf nier qianrlifdiex sirxianf niexxir qianrlif xief, gaifdux guirjiax xierqif zuf niex guirjif dav riv gof sirxianf nier, guirjiaxdiex nier zuvzir niex zixyanr qinrkuanf yixzaof nier. Niev hif sov Novdiex jief riv, zifyour jief xianvzer, gongxzenf niex horsir nier jief riv niexxir tiaorjanf xief, jief taif xix bifmianv niexxir baovzanf xief niexxir qianrlif xief. Novdiex jief dav zer cour dav zer niexxir qianrlif xief, renfhor qirsif xief tav dor. Jief riv maxdiex, hufniv gongxzenf niex horsir nier baofcour xief niexxir qianrlif xief, hofnief baovzenf daivxir: Gof guanfdor niex zovnirdiex novdiex nier senxhor tiaorjianf, biryaof zuf tovlenv nier sefhuif baovzanf xief dor. Novdiex hufniv guanfdor nier lifyif weirhuf bor gongxhuif zuvzir, canxjiax neixxir qianrlif xief. Niev hif rev Novdiex hufniv hif niex sar riv tav niexxir qianrlif xief, gixzex wortuv xief: Jief riv zuf horliv xianfzif xief, dinfqix xinx liex bor hif nier qianflif. Niev hif ongr Novdiex guanfdor niex zovnirdiex nier jianfkanx niex hurlif weircir bor, gixzex div nier senxhor suivzunv (yer, sivbax, cov, yixliaor niex sefhuif hurriv biryaof xief) xianvsouf niexxir qianrlif xief; Jief taif, dif, canrhuif, novbar sefliex, laovgax zif liex sox tovlenv kongfzif tav tir nier qinrkuanf partir moursenx nenrlir bivlier zuf, baovzanf xianvsouf niexxir qianrlif xief. Arniexdiex boxlirdiex terbier zaofguf niex davxir xianvsouf niexxir qianrlif xief. Boxlirdiex, hunxsenx sox huix hunxsenx, sefhuif baovhuf hufniv dav zer dor. Niev hif wor Novdiex hufniv jiaofyir jiersouf niexxir qianrlif xief, jiaofyir gof tongrqianr div tav dor, puvcir xix taif cuxjir niex jixbenv gaixduanf hofnief riv dor. Cuxjir jiaofyir yifwuf nier sif dor. Jifsur niex ziryer jiaofyir puvbianf serlir dor. Gaoxdenv jiaofyir cenrjir liex novdiex bor pinrdenv tongf pov dor. Jiaofyir nier murdir: Congxhunf nov nier gofxinf huarzanv, renrqianr niex jixbenv zifyour tiv xix jiax qianr dor. Jiaofyir guirjiaxdiex, zongvzurdiex sox zongxjiaof jirtuanrdiex nier liaovgaiv, rongrrenv nier davcaf curjinf dor, Lianrhor Guir horpinr weirhuf niexxir hordongfdiex curjinf dor. Nierbar gixzex nier boxlirdiex jiersouf dor jiaofyir nier zongvluif bor, youxxianx xianvzer nier qianrlif xief. Niev hif nier Novdiex zifyour sefhuif nier wenrhuaf senxhor canxjiax niexxir qianrlif xief, yifsur xianvsouf niexxir qianrlif xief, koxxior jinfbuf niex gof liex zuf niexxir hurlif dav siv niexxir qianrlif xief. Novdiex guanfdor gof riv nier renfhor koxxior, wenrxior sox meivsur zorpinv liex zuf nier jinxsenr niex wurzir nier lifyif bor, baovhuf xianvsouf niexxir qianrlif xief. Niev hif yer Novdiex sefhuif niex guirjif nier zifxif naf daf div niexxir qianrlif xief, gaif zifxif wortuv, gaif xianxyanr gof hxaf nier qianrlif niex zifyour congxhunf sirxianf daivxir. Niev hif ger Novdiex sefhuif bor yifwuf xief, sefhuif wortuv guanfdor nier gofxinf zifyour congxhunf huarzanv daivxir. Novdiex guanfdor nier qianrlif niex zifyour siv zuf, huarlir gof qiordinf nier xianfzif jiersouf liex, gaif xianfzif nier weiryir murdir novdiex nier qianrlir niex zifyour xief dor cenrrenf niex zunxzongf baovzenf qiordinf liex, minrzuv nier sefhuif wortuv daofder, gongxgongf zifxif nier puvbianf hurlif siryinf niexxir zenfdanf xixyaof qiordinf. Gaif qianrlifdiex zifyourdiex siv, renfhor qinrxinf partir Lianrhor Guir nier zongxziv niex yanrzer weirbeif tav dor. Sov hif Gaif xianxyanr nier renfhor tiaorwenr, gaivsif renfhor guirjiax, jirtuanr sox nov renfhor gaif xianxyanr gof hxaf nier renfhor qianrlif niex zifyour pofhuaif niexxir hordongf sox xinrweir riv niexxir qianrlif xief zif tav dor.

012

(Bizisa)

und

Latn

und

DIKLAI PUM THLANGHING HAMHMOEL OL HOE NA CAYOL 1948 kum December ni 10 vaeng ah diklai pum mawtkung(UNO roihui) rhoek ngoltunna lam ka loh thlanghing hamhmoel ti he khuek athui uphoei ah hoe la om. Tikah olhoe nah caa tetah a hnuk kah caa hmai dongah asoep cala tueng ni. Tlamtluk cilol la a ka coeng hamkoi olhoe nahhe asai phoei ah, tikah ngoltun naloh laihman kah barhan rhoek boeih loh, he kah olhoe nahhe rhingpuei taeng ah kaphong ni ti khaw saeh, te buengmuehla ramtung cana neh ram boeih kah nainganyae paihmuen dong ah hangdang tih paekboe muehla, olpui koek la saengim neh atloe cangnah boeih ah hi kah olhoe nah kong he tael hamla, rhephmuh na koi ah tai ham, taeham neh along a im thuicaihna ka sai ni tikhaw saeh patoeng thui la om. Ol rhoek nah Thlang boeihkah thlangphun rimomna thlangtom vanpitna hamhmoel boeih pompuina tah thlangboeih kah zalpo nah, duengtlangna, roepremna roek kah a kungpui la a om dong ah khaw ti saeh: Thlanghing hamhmoel cina bangla nawtsap napawt he thlangtom boeih kah singyoe te aka phaekung ka thae koek khoboe rhamlang la acoeng sak thai dong ah khaw ti saeh, alangya la thuikhan thaina, alangya la bawkthaina, rhalrih na neh khodaeng patang khang na khui lam ka loh loeih tih khosak omthenna diklai phueng na thai ham la, thlangtom boeih loh mah kah ngaihna asang koek la aphong coeng dong ah khaw ti saeh; Thlangtom boeih loh atuengta mueh la hnaemtaekna, ukkna, thaekhana na neh ahnukhit ah acoeng thai pawt dong ah lungpok haica neh caemthohna a om na pawt ham, thlanghing hamhmoel na te upadi neh dawndah paham la angoe dong akhaw tisaeh; Ramtung khat neh khat roeprem cala tukkai na u thae, pomsangna ham la bisai ham a om dong ah khaw tisaeh; UN roihui boeih loh mahkah hamhmoel boeih te khaw, thlanghing rimom na khaw saeh huta tungpa hamhmoel vanpitna khaw saeh, ka hinyah na ni tila koekthoek ah apom phoei bal ah thlanghing khosak aroeng na neh a aomthen na atang aroeng na ham ol akam coeng dong khaw ti saeh; UN roihui boeih loh UN neh bongyong u tih thlanghing hamhmoel cina khaw saeh, akungsut yalpona hamhmoel khaw tisaeh, diklai pum ah avaina thai ham tha ka paek ni ti la ol akam coeng dong ah khaw tisaeh: Te dongah UNO ngoltun na loh Ramtom thlanghing hamhmoel cayol he thlangboeih neh buping boeih loh thinkolungbuei ah akhoem doe ah tekah hamhmoel neh yalpona he ahinyah na u hamla ringtuk doe ah tha kahuel uhni tina khaw tiseh; UN roihui cana neh tikah ramtung khui kah khoram kah pilnam boeih loh, tikah hamhmoel na te acoeng thai khui ah bit bit avai thai na hamla ramkhui ramvoel ah tha kahuel uhni tilam khaw tiseh, amaengtaeng tih ramtom thlanghing hamhmoel olhoena cayol te ramtom boeih, thlangtom boeih, vanpit cala abi na u thai ham la, hoe la om. Caboelna Boel-1. Thlangboeih he rhimomna, vanpitna, yalpona hamhmoel ka tawn thlang la cuun la ng’om u. Thlanghing he athae-then paekboe thaina neh yakming thaina moeiboe ka tawn thlang la n’om u dong ah khat neh khat lungvat na neh thloehlan voekhlak u thae ham om. Boel-2. Thlang boeih loh thlanghing hamhoel cayol dong kah hnosaithai na neh yalpona hamhmoel boeih he apang ham om. Thlangphun, vuen yong, huta-tungpa, ol, nainganyae poekna, atloetloe poekna, ramtung neh tukkaina, khosak na neh thawtna kong, khuehtawn koeva, khuilam ben neh atloe tloe dong ah paek boe na om boel saeh. Tecoengah, thlangkhat kho asak nah ramtung tpt khoram khat kah nainganyae dong ah mai a, ukna hmuen dong mai a, ramtung khat neh khat tukkai na dong mai a, thlang khat khosak na hmuen dong ah mai a, ramtung khat te amah ngaihloei ah a uk ram la aom mai a, tpt UNO loh adawndah ramtung la aom mai a, tpt amah poek ah rakthuem ka uk u ramtung la aom mai a, tlam te amah poek ah boeih ka uk u pawh ram la ka om mai a khat neh khat laklo ah paekboe na om boel saeh. Boel-3. Thlanghing boeih uca khaw sasueng cala ngaihloei ah hingthaina hamhmoel atawn. Boel-4. Uca khaw sal la tpt salbang la tuihhno tuihba ham om pawh. Upadi kah voel ah sal na te hnopai bangla yoih na neh laina khang pa ni. Boel-5 Mebang thlang khaw a thlanghing coengna yah na pamueh la khoh tih hnaemtaek thaekha na mah pawh. Boel-6 [missing] Boel-7 Mebang thlangkhaw, me roek akhaw upadi hmai ah thlanghing coengna hamhmoel te pom pa ham om. Boel-8 Thlang boeih upadi hmai ah paekboe mueh la vanpit cala dawndah ham om. He kah olhoena kah angaih na he aek tih paekboena sai na neh, tlamte saiham cahoeh na lam ka loh aloeih na ham dawndah na khaw vanpit cala apang ni. Boel-9 Mebang thlangkhaw upadi ning mueh la tukna, khohna neh ramvoel la haekna om mah pawh. Boel-10 U ca khaw hamhmoel cana neh taham paek na so ah oltloek vaengah mai a, tholh na so ah laitloek vaeng ah mai a, thlangboeih laithui yung loh khat ben khat bang haa roi mueh la rangpui hmai ah duengtlang cala laithui tih laitloekna te vanpit ca la apang ham om. Boel-11 Rangpui hmai a upadi ning la laithui vaeng ah tholh pael nate tholh tangtang ti la lai atloek hlan khui tah tholhpael thlang te tholhpawh ti la poek thai na hamhmoel a tawn. Te bang laithui vaeng ah tholhpael thlang te, te kah lai thui na ah oeltaih thaina hamhmoel paek tangtae la om. Thlangkhat te ramtung upadi ning lam mai a, ramtom upadi ning lam mai a, lai la ka coeng pawh bibi na tpt bibi na pawt ning la tholh pael pawt ham. Tecoeng ah saitholh li vaeng kah paek tueng dantat na lak ah alen bet dan paek pawt ham. Boel-12 Mebang thlang khaw mahngaih ah dingsuek la khosak na ah khaw ti saeh, mah imkhuiko, mah imlo, caa pat ca na so ah upadi ning mueh la rolrak thai pawh. Tecoeng ah mah kah rimom nate khaw aso ben kah bangla thuithet mah pawh. Thlangtom tebang rolrakna neh thuithet na kui lam ka loh upadi ning la dawndah thai na hamhmoel atawn. Boel-13 Thlangtom boeih ramtung ramri khui ah ngaihloei ah puen u thai, kho asak thai hamhmoel atawn. Thlangtom boeih mah khosakna ramtung lam ka loh, ramtung tloe lam ka loh puen thai na hamhmoel atawn coeng ah mah ramla mael thaina ham hmoel atawn. Boel-14 Thlangtom boeih hnaemtaekna lam ka loh loeih na ham ramtung tloe ah dingsuek cala raehba thai na hamhmoel atawn. Nainganyae neh tukkai mueh saitholh khui long mai a, UNO kah mengteng na, poek na neh kalh saitholh khui long mai a, aka coeng tholh cana dong ah aka soeng tholhpael na so ah aso kah hamhmoel te hno na thai pawh. Boel-15 Thlangtom boeih ramtung khat kah khosa ca la coeng thai. Upadi ning mueh la ucakhaw amah ramtung kah khosa ca la coeng na te bawt pa sak thai pawh. Ramtung tloe kah khosaca tloe la coeng na te khaw hnoel pa thai pawh. Boel-16 Kum ka cuep tangtae huta tungpa roek te thlangphun dong mai a, khosaca coeng na dong mai a, bawk na dong mai a paengnael tih pinyen mueh la yuva sak na neh imkhuiko pai thai na hamhmoel atawn. Tikah huta neh tungpa ayuva roi vaeng a mai a, apaek u roi vaeng amai a, kuttukna, yu loh vasak na neh ka van u hamhmoel te a dang tueng ni. Cadong neh hula te amah mih kongaih na bangla ngaih loei ah yu loh va asak thai. Imkhuiko khat he thlanghing khuiping khat kah akungsut la om. Tikah imkhuiko te thlanghing khuiping neh baran kah dawndah na adang ham om. Boel-17 Thlangtom boeih amah bueng mai a, thlangtloe nen maia bok u tih hnopai cina te atawn thaina hamhmoel atawn. Upadi ning mueh la mebang thlang long khaw hnopai tawn thaina hamhmoel bawt pa sak thai pawh. [missing] Boel-18 Thlangtom boeih ngaihloei ah khopoek thai na neh phueng thaina, ngaihloei ah pom tih paithai na neh ngaihloei ah bawk thai na om. Tikah hamhmoel te mah kah bawk na tpt oengna te ngaihloei ah puentak thai bueng mueh la amah bueng mai a, thlangtloe nab bok u tih mai a, rangpui boeih kah hmai ah mai a, ahuep lam mai a, mah kah bawk nate tpt oengna te ngaihloei ah cangpui thai, bawk thai nate ahno thaina hamhmoel thum. Boel-19 Thlangtom boeih ngaihloei ah khopoek tih ngaihloei ah phong thaina hamhmoel atawn. Tekah hamhmoel dong ah rolrakna om mueh la ngaihloei ah khopoek thai na thum bueng mueh la ramri cina loh kanghalh mueh la olthangkali neh khopoek nate cangthaina, pomthaina neh raekra thaina hil ah thum. Boel-20 Thlangtom boeih ngaihloei ah suepsuep tingtun thaina neh buping phueng thaina hamhmoel atawn. Mebang thlang khaw buping khui ah athama la kun sak phung pawh. Boel-21 Thlangtom boeih mahkah ramtung ukna khui ah mah roe mai a, langya la atuek laipai long mai a patoeng thum tih bi thai na hamhmoel atawn. Thlangtom boeih mah ramtung kah baran bibii ah kun thai na hamhmoel vanpit la adang u ni. Pilnam kah ngaihna he ukna anaa kah akungsut la om ni. Te ngaihna te tue tang boel ve tih tuekna neh tueng sak ni. Tuekna ah thlangtom boeih mek paek thai ni. Te tuekna ah ahuep la mek paek na nen mai a, tebang ne ka van u mekpaek phung nen maia sai ham om. Boel-22 Thlangtom boeih thlanghing khuiping kah roihui khat la aom dong ah athaethen ah sasuengna hamhmoel atawn buengmueh la nainganyae tangna nen mai a, ramtom kah bongyong na nen mai a, ramtung takuem kah constitution nen mai a, diklai khui kah phuting koeva nen mai a, tikah thlang kah rim om na neh moeiboe aroeng na ham angoe economic, social neh singyoe hamhmoel boei ahno na thai. Boel-23 Thlangtom boeih bibi na ham mai a, mah kah bungkhut na bi ngaihloei ah tuek vaeng ah mai a, tuengta ca la bibi na hmuen ah bi thai na ham mai a, bibi khueh pawt thlangla coeng na lam ka loh dawndah na dang thai na hamhmoel om. Thlangtom boeih bi pakhat so ah aphu khaw avanpit la adang ham om. Bi ka bi thlang boeih he amah neh a imkhuiko rimom cala khosak thai ham tuengta ca neh ngaaikhuek cala bi tih thapang khaw adang ham om. Angoe atah, atloe long khaw bomcemna n ate adang thaina om. Thlangtom boeih amah hoikhangna dawndah na ham la bibithlang buping cina phueng tih thumthaina hamhmoel atawn. Boel-24 Thlangtom boeih atingtawk la boelrai tangtae bibi tue, thapang neh angoengaih bangla ahmoel tangtae duem tue, bi hoeptue apang thai. Boel-25 Thlangtom boeih amah neh a imkhui kho taksa neh lungbui thinko sading cala kho n’sak thai naham caakooh, puei naak, imlo, tuisi bomna neh thlanghing ka ngoekoi bomna boeih n’dangthai la om ni. Tebueng muehla bi a om pawtvaeng a khaw tisaeh, sa a ding pawt vaeng a khaw tisaeh, kut kho a soep patvaeng a khaw tisaeh, nu hmaila a om vaeng a khaw tisaeh, patong hamca vaeng a khaw tisaeh, mah kut kho loh cawi pawt tih bungkhutna long im m’ming pawt vaeng a khaw tisaeh, ngaimong sasueng cala khosak thaina hamhmoel atawn. Ca ka cuun manu cana neh camoe cana he athen cala sawtlet dawndah tih bomcen na adang thai. Upadi ningla yuvasak na nen mai a, a tloe longim nen mai a cuun la ka om camoe boeih te vanpit cala sawtlet dawndah na dangthai la om ni. Boel-26 Thlangtom boeih cacang thaina hamhmoel atawn u. Ayol bik tangli hil ah ayoe la cang thai. Tangli hilte cangsak roeroe ham om. Seh ben neh bungkhut naben cuithoemna cang na he thlangboeih loh acang thai. Cuihthoemna cang vaeng ah thlanghing moeiboe athen la aroeng naham ben neh, thlanghing hamhmoel neh yalpo na (fundamental freedom) ben hinyah na thai ham cangpui ni. Ram boeih, thlangphun boeih tpt bawkna buping boeih laklo ah kodo na neh yakming uthae doe ah pawlnaeng thai na pomsang paham buengmueh la United Nations loh ralmongna khoembaelna ah colhtat thai na ham hil ah acang pui ni. Cunkung manu napa boeih loh acana loh acang ham koi cuihthoemna te atuek pa ham om ni. Boel-27 Thlangtom boeih mah khuiping kah singyoe moeiboe neh khosak na ah thum thaina, arts ah omthen bawn thaina, science ben ah hnothai phuengthaina neh a hoeikhangna pang thaina ah ngaihloei ah thum thai. Thlangtom boeih he science ben kah hnosai na dong kah, arts ben sai nadong kah adang koi hoeikhang na te dawndah thaina hamhmoel a tawn. Boel-28 Thlangtom boeih he kah olhoena na khui kah ka thum hamhmoel neh yalpona te khat neh khat tukkaina-sawtletna,ramtom ah hno na thai. Boel-29 Mah kah moeiboe asoep cala, ngaihloei ah aroeng thai na khuiping pakhat ham thlang boeih loh taham n’tawn. Thlangboeih loh Mah kah yalpona hamhmoel te hno na vaeng ah, thlangtloe kah hamhmoel neh yalpona te hinyah doe ah yakmingpui thai na ham mai a, democracy ka hno na thlanghing khuiping ah moeiboe buengmueh la, khoram ralmongna ham neh pilnam hoeikhang na ham, duengtlang cala khosak thai na ham mai a, upadi nen bueng ni ari among n’suem pa thai. Te kah hamhmoel neh yalpona te mebang hno ham khaw, UN kah maengtaeng na neh mai a, kungsut ol ninglam(principle) nen mai a akalh la hno na mah pawh. Boel-30 He kah hoena cayol khui kah hamhmoel neh yalpona te poci na ham taeng tih ramtung khat ham mai a, thlang roiat ham mai a, thlangkhat bueng ham mai a bithai na hamhmoel om ti lam mai a, mah roeroe loh bi ham hamhmoel om ti lam mai a atloe la thloep hno na mah pawh.

hlt

Chin, Matu

hlt

Latn

hlt

Ashi aents yakat muun aidaunmaya ijunjamunum, tsawan 10 de diciembre 1948 tin etsejau ainawai, juju ashi aents aidaunum uminkatin ati tusa. Nunu tsawantai jintiajajui chichaman dutika ashi nugkanum iwainaju ainawai, aents nii anentaibau, nii wakejamu yupichu dutikashmin chichajamunum ayamkagtaun. Tuja tiaju ainawai: Juju chicham pegkeg jintiagmawa juka juwig nagkankashti, ashi nugkanum dapampaejati, yakat muun aidaunum, yakat piipich aidaunmashkam, papi aujtainmash ashi tutinjati tiajui. Tuja papinum agajag sujuktinme tiajui ashi aents aidau aujus dekatnume tusa. Makichkish ugkamuk atsuti tiajui. NAGKABAU Juu ainawai ima dekas jikattsa chichamjukmauk: Agkan pujut, tikichish waitkascham pujut, agkan takaku tikichish atankishmin pujut; agkan uyumakas pujusa takat, tikichi jinti niimjutsuk. Yaunchkek aents ashi nugkanum juna dekawag shiig ayamjumak pujus takajakchajui. Juna shiig dekainachu tuke ukmauwa nunin asamtai. Ashi aents anentaimainak, aentsuk tuke waitkatais aawa anentaimaidau. Nuninak makimakichik aents ditak chichamjumka ayamjumamainnak dekainachu. Tuja juju aents chichamjumka, ayamjumka pujumainnak ‐ dekashbaun nagkamak jikiaju ainawai. Aents aidau aentschau utugmaina anmamut kuashat pegkegchaunum katsekeamun, anentaimaunash yupichu chichakchamin awajuinamun wain wajainak iwainakajui. Dutikamun aents aidau wainak kuashat puyatjus wakejukajui. Nuniak ashi nugka muunta jui aents batsamas ishamkagtutsuk, waitkas, puyattsuk dita dekaskeapi tusa anentaimsa Apajuikesh, tikich wájikesh anentaimtamunash shiig aneasag dakunkut dutikatnume tia;\ui. Aents ayamjumka, chichamjumka pujamuk dekas tikichish yapagtuashmin nii wajuk makichik aents anentaimuak dutiksag chichamjumak pujustin ati tiajui. Aents dakitauk waitkasa takamtiktaig, apu waitkagkagtinu inakeg, chichame antugchataig, aents wagagsa najaki chichagtaig achagti tiajui. Nuniak nunashkam tiajui: Tikich nugkanmayajaish ishamnaitsuk, shiig anendaisag atueyin agtinme tiajui (Tusa juna agajaju ainawai): Yakat muun aidaunmaya ijunjamunum, papinum agajag emetjau ainawai, aents anenjas dutikmain aidaun, aentsti imanjish aentsmasa diitan, tikich aidaujaish betek atan, nuwashkam aishmagshakam; tuja juju chicham aidau dekaskeapi tabau emtiktanash. Nuigtushkan yakat muun aidaunmayajai ijunja, tikich nugkanmayajai yainit nagkamna jushakam aikasaik emetja emtikami, aents agkan pujus anenjas chichamain aina aujai tiajui. Nunashkam tiajui: Juju takat sumamsag jushaka¡n puyatjusa shiig uminkati, agkan chichat, agkan pujut, ashi aentstinum ajutkagtau asamtai tiajui. AENTS UNTSUJI IJUNJAMUNUM etsejamu Juju aents yupichu anenjas dutikmain aidau etsegna duka ashí yakat muun aidaunmayash pee kakanmain ainawai, makichik anentaimtak ati tusag, dutikaku ashi aents aidaunum, ijuntuja takatai aidaunmashkam; dutikaku emtikami anenjas chichamain, agakan tikich waitkascham pujut aina juju; tuja aikasag ashi nugkanmaya aidaush dekaskeapi titinme, yakat imaan aidaunmayampap takasajuita tusag, nunu nugkanum pachinak batsatainaushkam. Artículo 1. Ashi aents aidauk agkan akinui, betek eme anentsa aentsmasa diyam atanmash, tuja aents anentaibau, aents dutikatasa wakej amu yupichu dutimainnum, tuja ni wakejamun takakush tikish bakushminnum, nuniak tikish aidaujaish shiig yatsuta anmamut ati tusa. Artículo 2. Ashi aentsun ajawai nii anentaibau yupichu dutikmain, tuja agkan tikich waitkascham pujamushkam etsejamui, ima aents pujunukechu, aishmagnukechu, tikich chichaman chichaku, tikich apajuin etsagkin, niish anentaimkau, tikich nugkanmaya, ujunauch, wiyakush, yaja akidau akushkam, ashi betek agkan ainawai. Nuigtushkan makíchik aentskesh nagkaegam achatnai agkan pujutnumak apu aidau dakitamu aigkish. Tuja aents nugka akanjamunum pujaush, ashí betek apu pujamunum pujuidau agkan chichamainji, takamainji, dutikmainjish ajuina nunisag aagtinai. Nugka akankamumun pujawai tusa anenjas chichakchamin, anenjas takaschamin, anenjas puj uschamin anentaimtam amaitsui; tikich nugkanmaya apu chichamen pujuidaushkam antsag ashi betek aidau asamtai. Artículo 3. Ashi aents aidauk wainka wakegaku ayamkenchau maa ajapeamak achatnai. Ashi aentsnak ajawai puyatjumkas pujut, tikich waitkascham shiig agkan pujuta nunu. Artículo 4. Makichik aentskesh inak ema apusa waitkamak amaitsui. Aents wainka inaku waitkastin timauk atsawai ajumaish tuke dutikashtin timau asamtai. Artículo 5. Aentschau utugmaina anmamut achika apusa wainka suimak suwaku waitkamak achatnai aentsuk. Artículo 6. Ashi aents aidauk ashí nugkanum agkan pujumainai ni wakejamunum nuniak ashi aents aidau chicham umiktin aina juna betek umimainai, umitsuk inaimaitsui tikich nugkanum pujajai tusa. Artículo 7. Chicham aents aidau umiktin agaja iwainagbauwa nunu ayamkagtamunmag betek ainaji, nuniau asamtai aents aidau imamchauch anentaimtusa diyam amaitsui, chicham umiktin agagbau ashi aentstin ayamkagtau asamtai. Artículo 8. Apu aidau nuni takantsati iina nugken tusa jintiagbau, nuniashkush chicham ashí aents aidau umikti tusa iwainagbau aig, nuna betek umitsuk waitkam, apu aidau emtin ajankas etsegtumamainuk agkan ajutjamji. Artículo 9. Makichik aentskesh tutit chichamji atsujaig wainka achika egkea waitkamak achatnai, dutikashkuish nii pujamujinia jiki ajapeam achatnai. Artículo 10. Ashi aentsnak agkan ajawai tikich aidaush chicham antujam atanum, apu chichama dakuen, chichama epegkin aidau ijunjamunmash, aents chichamuk puyattsa antujam amainai. Apu aidau aents katseknak nii bakumamainj i ajaig patayi asamtai ayamjuktatus pegkegnum inagnamaitsui, nuniashkush nii tuke aneas kajejak wainak dekaskechu aig baku inaimaitsui. Dekas yaita ayamjam amainush, tuja yaíta bakumamainush nuna shiíg dekamanínai. Artículo 11. Ashi aents aidau tutit chichamji ajamu, chicham shiig ejetuskek wainka suimak suwakuik waitkamaitsui, waitkatsuk apusa dekagmainai. Tuja apu chichaman ínagdau aidau aents wajuk ayamjumkaya uwemainaita nuna takakush chicham umiktin agagbauwa nuna aintus dekagmainai, aents bakumamainji atsugbaush shiig ayamjumamain asamtai. Makichik aentskesh chícham iina nugkeniatik umiktin, nuníashkush tikich nugkanmaya chicham umiktin aidaun betek umikchamtai suimak sunasti tusa chicham najatmaitsui yama nuniamu wainmawaik tichau ayatku, tsawan nagkaemakiu aig imapamak. Artículo 12. Makichkish aentsuk nii pujutaijin tikich pachintua nii dakitamun atsam takamainaitme, pujakmesh ajam pujumainaitme tusa yapagtuatasa waitkam amaitsui, dutikashkush jeenkesh, patayi pujamunakesh, tikichi jeenkesh jeteka, aentsun ajantus diitsuk wainak waftkamaitsui. Ashí aentsnak ajawai aents wainka waitkamaitsuí tusa agagbauwa awi ayamjumka pujamu. Aentsuk wainka jetetaik pujumaitsui, wainka jetejatmainai tabau atsau asamtai. Articulo 13. Ashi aentstik agkan ajankas wekaemainaitji jinia apu nugka chichamjukbaunmag, tuja ji pujustinchakam ji nugka wakesa egaka jujui pujustajai tusa pujumainal. Ashi aentsnak agkan ajawai tikich nugkanum weamush, tuja ditanmau nugkanmakesh, nunika tikich nugkanum weuti ataktu wakitki iina nugken tamushkam. Artículo 14. Ashi aents aidau, waitkastasa egamu akush, uyumakas agkan egamainai nii uwemainun, tuja nunu uwemtainum wayag shiig waitkascham pujumainai jiintsuk; junak tikich nugkanmakesh yupichu dutikmainai. Tuja juju nuniamuk tikich nugkanmaya aidau dakjtmajnkesh katsekmakchau asa, tutjt chichamjish imán ajashbauti nunimainai. Kuashat pegkegchau takatsuk nunimaítsui. Nuna imanun takasunak makichkish dutikag uumaitsui. Artículo 15. Ashi aents aidauk nii nugkenia papinak takaku amainai, jimaja papigtin amaitsui. Makichik aentskesh, tikich aentsun papijum yapajiata jujuiya papi takamainaitme tusa dakitaunakek yapagmitkamaitsui. Nutikashkush makichik aents nii nugkenian papín idaiyak jujuiya papin jukin juiya aents atajai tutaish atsa tusag utugmaitsui nii wakegaunakek. Artículo 16. Aishmag, nuwashkam tsakaja uminkag utujimtsuk agkan nuwenmainai, nunimaitsui nuwenmaitsui tusaish tumaitsui tikich nugkanmayajai nuwenatag takuish, nuniashkush nii tikich Apajuin etsagkin akush, mai wakejuniakug agkan nuwenmain ainawai, nunik mai shiig anendaiyas pujumainai. Tikich nugkanmayaj aish wagkag nuwenati, tikich aentsjaish wagkag nuwenati tusag utugmaitsui wakejuninaunakek. Tuja dita mai ínainaisatag tutaishkam aikasag dutikmain ainawai. Ashí aents nuwenkug ditak mai wakejunis chichasag nuwenmainai, wakejuniachunak waitkas nuwemain ainatsui. Aents nii nuwejai, uchijijaí batsatbauk dakittsa diyamak achatnai ajumaish, dita aidau kawetan, yakat muun ematan ikawean asamtai, ashi aents nui batsatkau aidaush kuitamainai, ayamjumainai dita atsumamunum, aikasag nugka apujishkam yupichu ayamjumainai, yaitnashkam yaimainai. Artículo 17. Ashi aents aidauk agkan yupichu ditash takatjigtin, ditash wajigtin amain ainawaí. Tuja ashi aents ijuntuja takatainmash niishkam yupichu pachinak takamainai. Makichkish tikich aents wajijinatatus takamunmag pachintuk juka ajamek takamaitsume tusag akasmatmaitsui. Aents niish takauk wainka takatji akasmatmaitsui. Artículo 18. Ashi aentstin ajutkagtawai agkan jintiaja anentaimtanum, Apajui umigtanmash, tikich Apajuima pujamu yapajintanmash, aikasag ajutkagtawai ii dekaskeapi tamau etsegtanmash, tikich ujatnumash, aents tuwakbaunum etsegtash, nuniashkush dita ijunja chichataij in etsegtanmash, jintitnumash, apajui etsagtanmashkam. Artículo 19. Ashi aents aidau nii anentaibaun chichaktag takush anenjas chichamainai, tuja nii anentaibau chichamunmash wainka waitkam amaitusi nunu nii chichamu dekajua ashi dapamtugtasa nunuig inagnatsuk. Artículo 20. Ashi aents aidau agkan shííg aneas, tikich aents aidaujai íjunjatag takush ijunmainai, tikichjai atukatag takush anenjas atuemainai, tujash wainak tutit chichaman aeptsuk. Makichkish tikich aents ijunjag takainamunum pachia awayatasa waitkam amaitsui. Artículo 21. Ashi aents niina nugkenia apu takatjín tutupnik pachinak takastag takush anenjas dutikmainai, nuniashkush apujai takau aidau etejamkesh waya takamainai. Ashi aents aidau apu namkatag takush anenjas tikich aents apu namaina nunisag naamaínai niína nugken. Ashi aents aidau wakejusam apu naamak taka nunu ima pegkejai, nunu aents wakejamuk apu adaimunum aents aidau papinum agajag ajapjamunum nii ima kuashat wagakiu anaimawa nuwai. Nunu papi agaja apu adaikatasa ajapeamuk ashí aents muun, nuwa muun papigtin aidau dutikmainai, ukagkesh, paan iwainakagkesh, tujash anenjas agkan dutikmain asamtai. Artículo 22. Ashi aents aidau, aents kawem batsatbaunum pachinak pujakush agkan kajitmamas shig aneas pujus umigmamainai atsumamujin, unuimatjinash, tikich aidau atsumkas, waitkas pujamujai betek pujutan, apu nii pujakbaunmaya, tikich nugkanmaya apujaigkesh kakas pujut pegkeg jukimunum pujakush. Artículo 23. Ashi aentsun ajawai takat anenjas pujusa takatnum, nuniak nii wakegamun egaka takamainai, tuja nunu takatnumak tikich aidaujau betek takak, tikich aidau kuichik juwamujai niishkam betek jumainai. Aikasag aents takak pujaush wainka jiiki ajapeam amaitsui. Ashi aents aidau agkan shiig aneas nii takamunum tikich aidaujai betek kuichkin jumainai, wainak juka ujumchik akinkati tama amaitsui nunu takatnak takaigkik tikichin ima ewaegak akiayaitak. Ashi aents aidau dita takamunum kuichik juwamu eketmaunmash, tikich aidaujai betek eketam amainai, ekek juwak ememen niina patayinash yaimain asamtai, tuja aents takau waittaish aikasag kuitamain ainawai pachitsuk inaitsuk. Ashi aents aidaun ajawai takat takamunum shiig akijuinashkui chichamjumkatasa ijuntai najanbaunum. Artículo 24. Ashi aentsun ajawai takat takaku pujamu inagnaka ujumak tsawantai ayamain. Nunu nii ayamku tsawan megkaemunmash kuichkinak megkaetsuk takaku juwamujai betek jumainai. Artículo 25. Ashi aents aidau dita wakegamu umigmamka emetnaja pujumainuk agkan ajawai; aikasag niina patayinashkam. Tuja jata uwemtuja pujutnumash, yuta yuwa pujutnumash, waitkas pujutnumash, jaanch nugkutnumash, jeena pujutnumash, jaaku ampimatnumash ashi aents aidaujau yainitnumash, nii takatji emetja takatnumash, jaaku aents takau aidau ampimatain ampimamush takaschamin wajasa ajin yayam atanmash, wajemeamtai yayam atanmash, muunpaki kakaja takaschamin wajasa ajin yayam atanmash ashi ajutjamji yupichu anenjas yayam atanum. Nuwa uchuchin jujeakui, uchuch akinushkam mai puyatjusa kuitaman amainai. Uchí iina nuwen akinu, nuniashkush iina tsanijinkish akinamtaish shiig puyatjusa kuitamam atinai. Uchi akinamtai wainka kuitamtsuk, pachitsuk inaimak amaitsui. Artículo 26. Ashi aents aidau agkan anenjas pujus unuimamainai. Unuimagtasa augbauk akikchauwai tiki anenjauchi. Yama nagkamsa dekatkau unuimata au dekatasa augbaunmag makichik aentskesh ausashtajai tusag dakitmaitsui, dakitakush augmainai aents aujtsuk pujumainai timau atsau asamtai. Tuja nuni ewaesa takat yupichu jukimig tusa aujtainmash ashi aents yupichu augmain aínawai. Tuja nuní nagkaemas emtuk ausatag takush nii papi aujtainum megkaetsuk shiig weakug tikich eemtuk aujuinamujai betek augmainai. Shiig unuimag weaunak amek aujmaitsume tusag inaimitkamaitsui. Unuimatak pegk¿jai jina aentsti imanjiya nunu nuni nagkaemasa pantu iwaintumkatasa, nuniaku ashi aents aidaujaish aentsmatnaisa niniamu amain asamtai. Tuja ashí aents agkan pujamushkam shiig dekagnaimainaitji, tikíchish ajantusa antugmainaitji tikich aents weantu aidaujaish, tikich Apajuin etsagkin aidaujaish, Nuniaku emtikmainai tikich nugkanmayajai atueja shiig agkan manit atsamunum ajutnaita nunu. Ashi muun uchigtin aidauk anenjas etegmainai nii uchiji wajukunma aujus unuimamainaita nuna. Artículo 27. Ashi aents aidau anenjas pachinak takamainai unuimatai aidau takamunum nina yaktajin yaigtatus, nuniak eemtikmainai unuimagtasa dekatai aidaun, tuja nunu emtikamunmayan niishkam pegkejan jumain asá. Ashi aentsun ajawai nii takatji nigki iwainamainji, unuimagtasa dekatai aidau agagbaunakesh tikich atagki iwainamaitsui, tikich takat aidaushkam aikasaik dutikmaitsui, aents imanchau anentam aig tusa. Artículo 28. Ashi aents aidau anenjas iwainamainai chicham aentsti tikich nugkanmaya aidaujai, iinia nugkanmaya aidautish umiktin ashi nugkanum agaja iwainagbauwa au shiig uminkati tusa chichamjamun. Artículo 29. Ashi aentsun nii yakat pujamunum umimain ajawai, nunu dutika umiamunum niishkam agkan anentaimtajin emtikmain asa. Ashi aents nii yaktajin takainamun yaimak anenjas pujumainai. Chicham umiktin agagbau juu aidau umimainai tawa dutiksag ashi aents nii wakegamun takakush takamainai, agkan pujamujishkam nunisag, nuniak dekas chicham umiktin aidaun, agkan pujutan ashi ajantusa diyamun iwainamainai tikich aents aidau emtinish, ditashkam antsag batsamsatnume dita wakejamun takainakush tusa. Juju agkan dutíkmain, agkan pujuta dushakam, makichkikesh ashi aents tikich nugkanmaya aidaujai dita wakesa atus uminkatin atí tusa nagkamamu aigkik yaja yapajia takamain ainatsui. Artículo 30. Yamai juju chicham umiktin aidau iwainagbauwa juna nii yaja antuk yapajia takak aents agkan pujus anenjas takamainai tamau aina juna emegkaumaitsui yapaj itnakesh yapaj imaitsui chichaman.

agr

Aguaruna

agr

Latn

agr

XO MAA NU XIJMOJO̱I NU KUCHTI KJA'NI XO MAA Nu ro nde̱jte̱ ka ro jiegi nu föste i nu jiegi xa'to da nu xijmojo̱i pe̱tsi i füdi ka ro mu̱i ka metsi nu yu kuchti ra gentho i jingi ne da uni gotho yu mutsi kja'ni; Nu ro nde̱jte̱ jingi pädi i jingi ne'ju nu kuchti kja'ni xo kja kosa jingi zoo pa nu yu kja'ni; i xo maa'mu, i ne'ju ra dté nu kja'ni, bi nka tse xijmojo̱i i yu kja yu kja'ni, i bi to nu tzu i ni tu'ju bi tze nu ro föste nu ro ña i nu ro föste i bi tse nu ro mu̱i; Nu ro nde̱jte̱ ra zoo pa nu kuchti yu kja'ni da föchte nu ajte̱ da yu kuchti, pada guani nu zoya jinda maa ra nda tze̱di i da bottu yu kja'ni i da maa tzo'ju ko nu manda ajte̱; Nu ro nde̱jte̱ pa nu da knja i da ye̱te, da ne ju ra zoo ko yu ra xijmojo̱i; Nu ro nde̱jte̱ nu yo jñini de yu xijmojo̱i xomaa nu ro je'mi i ne nu yo kuchti de nu nzoya, i ka nzu̱ yu kja'ni i r aguentho nu kuchti de yu nzoya i nu nana; i xo ma'mu xo zoo i ma'mú nu da te i da te a putze nu ro mu̱i pa ka yo kja'ni yo libre; Nu ro nde̱jte̱ nu yo jñini ra mütsi xo ma ma'mú i xo nguajuia, xo nföchte ku nu mutsi de yu jñini, nu xijmojo̱i i ne i kuchti i fötsi yu yo nzoya; Nu ro nde̱jte̱ i juadi yu i bini nu ro kuchti i da jiegui'ju gotho i mporta pa nu ankja nu i da tute ka xo maa; XO MONTSIJU̱ GOTHO MA'MU NU XO MAA NU XIJMOJO̱I NU KUCHTI KJA'NI I ne'ju gotho yu kñi'ni i nu xijmojo̱i da pa'nu ra'ra, da kuädi nu kja'ni ko nu ajte, i bini'ju teni, i ma'mu, ko nu ro ujti i nu ro xömpite i nzengua ka kuchti ka, ma'mu, da ma ka ju ra zoo ko yu jñini i gotho nu xijmojo̱i, nu pudi i ni i kja nu xijmojoi ni a yu jñi'ni i buni a mu̱ntsi koyu jñi'ni i ku nu a ajte. N'a nfini (1) Gotho nu kja'ni i mu̱i ra zoo i gotho ro kuchti, i tu'ni nu ro ña padä bini i da budi, da mu̱i ra zoo koyu gotho yu kja'ni i yo kuadi. Yojo nfini (2) Gotho yu kja'ni i jka nu ro kuchti da yödi nu ji maa, jinda yo̱'ni te'ma kolor, ka ro taxi ora böti, ro nzoya o ro nana, ankja ga ña, kja i ne ro tsi nkja kua jina, kuaro mingu kua, kua jina, kua ja ro do̱mi, kua jina, o abu xo mui ankja. I jinda, to̱ni jari ñiji, ka no político, kua ro mingú kua, kua ro jiapu, kua ro mingú nu a jñini nua jingui kuti a xijmojo̱i. Jñu nfini (3) Gotho nu kja'ni kja kuchti nu ro nzáki, da födi nu ro kja'ni. Goo nfini (4) Kotho ra kaki gi pe'fi; ra dra ngú, kotho da xiki jingi ka ganku nugege. Ku̱ta nfini (5) Kotho da ndampi kotho da xiki te da xiki. Ba'to nfini (6) Gotho ro kja'ni ka kuchti, gotho yonguädi, da püdi ro kja'ni. Yojto nfini (7) Gotho ra gentho nu a nu tzukua, jingi toni ankja, kuchti ra gentho, pödi bu ro tzukua. Gotho i kja kuchti i gentho i fudi ji gotho nu bi jingi ne nu i maa i ji gotho kjapi nu a jinguine. Jñato nfini (8) Gotho nu kja'ni ja ro kuchti da janda ro fende, nu a yo födi, xo da fötsi ko yu neda kapi jinda zoo ko ni ro kuchti nu i pödi nu ro ajte. Gu̱jto nfini (9) Kotho da zoo da me̱ndi da goti'ki, nu a födi. Re'ta nfini (10) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti, i ra guentho, da ntede i da nu a i fötsi yu yo tu, päda füdi to ka, ja ro ranzo ka tsifi, nu a ro födi. Re'ta ma n'a nfini (11) Gotho nu kja'ni i tsifi xo ja nda ji ra zoo, jka ro kuchti a da maa gege, ji xo kja, nu ro ajte da fötsi ko nu ro tzu̱kua nu ro födi xo maa da göti gotho. Kotho da zoo te da ka'ki nu bu te ko Péfi tä dä kati, ko nu tzu̱kua i nu a bunu födi da kati ku ri kuchti de nu kñini i nu xojmojo̱i. I ningi nkajapu jinda zoo te da kaki, jinse nu föchte nu jinda zoo. Re'ta ma yojo (12) Kotho da zoo te da xiki nu ri nzáki, i nu ri mi'ni, nu ri ngú nu aki je'mi i xätho da tsiki nu ri kja'ni. Gotho nu kja'ni ka kuchti i da fötsi nu tzu̱kua bi te da kapi. Re'ta ma jñu (13) Gotho nu kja'ni ka kuchti a da ño ra zoo i da juajni a da mui gotho yu̱ jñini. Gotho ni kja'ni ka kuchti a buni de nu ro jñi'ni, da goji nu a ro jñini. Re'ta ma goo (14) Bu i toni te da kapi, gotho nu kja'ni ku ro kuchti päda jiodi ntidi da mu̱i, i da mu̱i ra zoo, make jingro jñini. No kuchti jinda zoo da te da tsiki yu yo política o te xo bini ju o te ne da xiki. Re'ta ma ku̱ta nfini (15) Gotho nu kja'ni ka kuchti a da mu̱i na jñini. Kotho da ñinki jinda zoo gi mu̱i na jñini o da xiki gi maa pi nda jñini. Re'ta ma rato nfini (16) Yu nzoya i nu nana, bi ya ra zoo da nthati, ka kuchti, kotho da zoo te da xiki, make ro mingu ndanpa, ra kuchti da nthati, da mubi i da nthati kui bu da ne da gege xo da zoo ga jinda nthati. Be ne'ui da zoo da nthati yu yo ra'yo nzoya i nana da zoo da nthati. Nu mi'ni guenu ra zoo da nka pa yu kja'ni da bu̱di i da nka kuchti da fötsi yu yo kja'ni i nu ro ajte. Re'ta ma yojto nfini (17) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da me̱tsi ro meti, ratse o kuadi'ju. Kotho te da xiki de nu ri me̱ti. Re'ta ma jñato nfini (18) Gotho nu kja'ni kuchti da fini nu ro mui; nu kuchti i ño'ui ni bu da kambia nu ro mu̱i, i da maa anja di mu̱i, da raze o da mu̱ntsi, da no'ui yu kja'ni o da raze, kon nu ro xodi, nu ro mu̱i. Re'ta ma gujto nfini (19) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti anja ga bini pa maa; nu ro kuchti gotho da xifi te da xifi ankja ga ro nfini, da ñoni i da tu'ni ka ne, pa da nu'ti gege, i kotho ñimbi jina, gotho yu maa yu nkja. Ñonte nfini (20) Gotho nu kja'ni ka kuchti de nu ro mu̱ntsi yu kja'ni. Kotho da zoo da xiki gi kiti manke jingi ne nu aro mu̱ntsi. Ñonte ma n'a nfini (21) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da ñiti nu ajte de nu jñini, da niete nu yo ra kja'ni o gege'tze. Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da ñiti, ra gentho, nu yo me̱fi go ajte nu ro kja'ni Nu ne yu kja'ni de jñini geru ra zoo i da jiete nu ajte; nu bi ne daña ko yu tdani pa de pe'nu a ko nu ajte, tzoto i danuju̱. Ñonte ma yojo nfini (22) Gotho nu kja'ni komu i binu a muntsi, ka ro kuchti pa da mödi, pa mu ro jñini, nda föchte nu xijmojo̱i, nu ro muntsi i nu ro do̱mi nu ro jñini, yu yo kja'ni, i nu ro mu̱i ne kja'ni a tè nu ro kja'ni. Ñonte ma jñu nfini (23) Gotho nu kja'ni ka kuchti nu ro be̱fi, ka ro kuchti a da juani, a nu ro be̱fi i da fochte nu ro be̱fi. Gotho nu kja'ni ka ro kuchti, xatho da tsifi, ra gentho nu pe̱fi ra gentho gotho. Gotho nu kja'ni pe̱fi ka kuchti a da tu'ni da ro do̱mi ka tu'ja pa da, ñini yu yo bätsi, nu yo mini, pa da mu̱i ra zoo'ju, i da bödi'ju. Gotho nu kja'ni ka kuchti da ka da ro ngú ajte pa da müntsi'ju da K'ati yu yo mu̱i. Ñonte ma goo nfini (24) Gotho nu kja'ni ka ro kuchti da tzo'ye nda rato, da mi de nu ro be̱fi i nu ro tzo'ye da ngutibi. Ñonte ma ku̱ta nfini (25) Gotho nu kja'ni ka kuchti da mu̱i ra zoo, ko nu ro mini, nu ro jñuni, nu ro jee, nu ro ngú, pa nu ro ñithi, pa gotho yu joni; i ka kuchti da bu tutsi ro tu'ju nu a da ka jñine, da goji, ra'me, ranchu, i bi ndejta o te da thogi nu ro nzáki. Nu ro me i nu ro bätsi i ka kuchti da födi ra zoo. Gotho yu bätsi, xo mu̱i de nu ro nthati, ka kuchti da fötsi. Ñonte ma ra'to nfini (26) Gotho kja'ni ka kuchti da ujti'te. Nu ujti'te da ka ji'da kuti, nu ro ujti'te ro da a'tze̱di. Nu ro ujti ra käy i nu ra tee ka kuchti pa gotho yu i ne; na yu ne da pädi ra tee gotho ra gentho. Nu ro ujti ra zoo pa da tee nu ro pädi nu ro kja'ni i nu i nze̱ngua yu kuchti mu̱i kja'ni. Pa da föchte pa da bädi, da ña i da ne'ju gotho yu xijmojo̱i i gotho yu mu̱ntsi natho nu ra jña, i da ño da ña gotho nu yo kñini pa da te nu yo be̱fi yu xijmojo̱i pa da mui ra zoo. Gotho yu ta ka kuchti da juajni nu ro ujti pa da pádi yu yo bätsi. Ñonte ma uojto nfini (27) Gotho nu kja'ni ka kuchti da maa'nka bini de nu ro nzáki nu ro mu̱i de nu jñini, a da nuti ñu ro tee i nu ra zoo nu ro jñini. Gotho nu kja'ni ka kuchti a da pödi nu ro nfini i yu̱ ra zoo yo meti gege. Ñonte ma jñato nfini (28) Gotho nu kja'ni ka kuchti da mu̱i ra zoo nu a nu kñini o da pi n'angu kñini ka kuchti xo maa i da nka. Ñonte ma gujto nfini (29) Gotho nu kja'ni petsi te da me'fi, nu a ro kñini, pa da zoo ra kja ra zoo ku̱ nu ro kja'ni. Bu da me'fi yo kuchti. Gotho nu kja'ni da me'fi gangu nu ya xo maa nu ro tzu̱kua pa da budi i da la yu yo kuchti gangu bini. Nu yu kuchti jinda zoo da, ka bu, da ne da böti nu ro nfini pa nu ro xijmojo̱i. Jñu'te nfini (30) Kotho nu maa nu je'mi da zoo da jiete nu kuchti nu jñini, nu müntsi o nu kja'ni, pa da zoo da jiete o da ka da ñingi jingi ka kuchti da jiete nu xo maa nu a nu je'mi.

ote

Otomi, Mezquital

ote

Latn

ote

DECLARACION UNIVERSAL DI DERECHO HUMANO Preambulo Considerando cu reconocemento di e dignidad inherente y di e derechonan igual y inalienabel di tur miembro di famia humano ta base di libertad, husticia y paz na mundo; Considerando cu indiferencia y menosprecio pa derecho humano a resulta den actonan di barbarie cu a agredi consenshi di humanidad, y cu a proclama, como e aspiracion mas halto di ser humano, binimento di un mundo den cua hende, libera di temor y di miseria, lo disfruta di libertad di palabra y libertad di creencia; Considerando cu ta esencial pa derecho humano ta protegi pa un regimen di derecho, a fin cu ser humano no haya su mes obliga di recuri, na ultimo instancia, na rebelion contra tirania y opresion; Considerando cu ta esencial pa promove desaroyo di relacion amistoso entre e nacionnan; Considerando cu e pueblonan di Nacionnan Uni a reafirma den e Carta nan fe den e derechonan fundamental di ser humano, den dignidad y balor di e persona humano y den igualdad di derecho di homber y muhe, y a dicidi di promove progreso social y di hisa nivel di bida denter di un concepto mas amplio di libertad; Considerando cu e Estadonan Miembro a compromete nan mes pa logra, den cooperacion cu Organisacion di Nacionnan Uni, promocion di respet universal pa y tenemento di cuenta cu e derechonan y libertadnan fundamental di ser humano; Considerando cu un concepcion comun di e derechonan y libertadnan aki ta di e mayor importancia pa e pleno cumplimento di dicho compromiso; Asamblea General ta proclama e presente Declaracion Universal di Derecho Humano como ideal comun cu tur pueblo y nacion mester alcansa, a fin cu cada individuo y cada organo di sociedad, teniendo e Declaracion aki constantemente na mente, lo aspira na promove, pa medio di enseñansa y educacion, respet pa e derechonan y libertadnan aki, y na garantisa, pa medio di medidanan progresivo di caracter nacional y internacional, nan reconocemento y aplicacion universal y efectivo, tanto entre e pueblonan di e Estadonan Miembro mes como entre e pueblonan di e teritorionan cu ta cay bou di nan hurisdiccion. Articulo 1 Tur ser humano ta nace liber y igual den dignidad y den derecho. Nan ta dota cu rason y cu consenshi y nan mester comporta nan den spirito di fraternidad pa cu otro. Articulo 2 Tur persona tin tur e derechonan y libertadnan proclama den e Declaracion aki, sin ningun clase di distincion di rasa, colo, sexo, idioma, religion, opinion politico of di otro indole, origen nacional of social, posicion economico, nacemento of cualke otro condicion. Ademas, lo no haci ningun distincion a base di e condicion politico, huridico of internacional di e pais of teritorio na cual un persona ta pertenece, irespecto si ta trata di un pais independiente, un teritorio bou di administracion fiduciario, no autonomo of someti na cualke otro limitacion di soberania. Articulo 3 Tur individuo tin derecho riba bida, riba libertad y riba seguridad di su persona. Articulo 4 Ningun hende lo no ta someti na sclavitud ni na servidumbre; sclavitud y comercio di catibo lo ta prohibi den tur su formanan. Articulo 5 Ningun hende lo no ta someti na tortura ni na trato of castigo cruel, inhumano of degradante. Articulo 6 Tur ser humano tin derecho riba reconocemento di su personalidad huridico tur caminda. Articulo 7 Tur persona ta igual dilanti di ley y nan tin, sin ningun distincion, derecho riba proteccion igual door di ley. Tur persona tin derecho riba proteccion igual contra tur discriminacion cu ta en pugna cu e Declaracion aki y contra tur provocacion di tal discriminacion. Articulo 8 Tur persona tin derecho riba asistencia huridico efectivo di parti di e tribunalnan nacional competente contra actonan cu ta en pugna cu e derechonan fundamental conferi na nan pa medio di Constitucion of pa medio di ley. Articulo 9 Ningun hende lo no ta someti na aresto, detencion ni destiero arbitrario. Articulo 10 Tur persona tin, a base di pleno igualdad, derecho riba un tratamento husto y publico di nan caso door di un tribunal independiente y imparcial pa determinacion di nan derechonan y obligacionnan y pa stipulacion di e hustificacion di cualke persecucion penal entama contra nan. Articulo 11 Tur persona acusa di delito penal tin derecho di ser considera inocente, te ora cu proba su culpabilidad di acuerdo cu ley, den un audiencia publico den cua el a haya tur garantia necesario pa su defensa. Lo no considera ningun hende culpabel di ningun delito penal a base di cualke acto of omision cu no tabata constitui un delito penal, segun derecho nacional of internacional, na momento cu a comete e acto of omision. Tampoco lo no impone un castigo mas pisa cu esun cu tabata aplicabel na momento cu a comete e delito penal. Articulo 12 Ningun hende lo no ta obheto di interferencia arbitrario den su privacidad, su famia, su cas of su corespondencia, ni di agresion contra su honor y su reputacion. Tur persona tin derecho di wordo protegi pa ley contra dicho interferencianan of agresionnan. Articulo 13 Tur persona tin derecho riba libertad di movemento y di scogencia di nan residencia denter di e teritorio di cada Estado. Tur persona tin derecho di sali di cualke pais, incluyendo nan propio pais, y di bay bek nan pais. Articulo 14 Tur persona tin derecho di busca asilo y di disfruta di dje den otro pais den caso di persecucion. No por invoca e derecho aki den caso di persecucion realmente origina pa motibo di delito no politico of pa motibo di acto en pugna cu e propositonan y e principionan di Nacionnan Uni. Articulo 15 Tur persona tin derecho riba un nacionalidad. No por priva ningun hende arbitrariamente di su nacionalidad ni neng’e su derecho di cambia di nacionalidad. Articulo 16 Homber y muhe cu tin edad di casa tin, sin ningun limitacion pa motibo di rasa, nacionalidad of religion, derecho di casa y funda un famia. Nan tin igual derecho encuanto matrimonio durante matrimonio y den caso di disolucion di e matrimonio. Por contrae matrimonio solamente cu consentimento liber y pleno di e futuro esposonan. Famia ta e unidad colectivo natural y fundamental di sociedad y tin derecho riba proteccion door di sociedad y door di Estado. Articulo 17 Tur persona tin derecho riba propiedad, tanto individualmente como colectivamente. No por priva ningun hende arbitrariamente di su propiedad. Articulo 18 Tur persona tin derecho riba libertad di pensamento, di consenshi y di religion; e derecho aki ta inclui e libertad di cambia di religion of creencia, y e libertad, sea individualmente of colectivamente, tanto den publico como priva, di manifesta nan religion of creencia pa medio di enseñansa, practica, culto y cumplimento. Articulo 19 Tur persona tin derecho riba libertad di opinion y di expresion; e derecho aki ta inclui e libertad di tin opinion sin interferencia y di busca, haya y suministra informacion y idea via cualke medio y sin limitacion di frontera. Articulo 20 Tur persona tin derecho riba libertad di reunion y di asociacion pacifico. No por obliga ningun hende pa pertenece na un asociacion. Articulo 21 Tur persona tin derecho di participa den gobierno di nan pais, directamente of pa medio di representante elegi libremente. Tur persona tin, a base di igualdad, derecho riba acceso na funcionnan publico di nan pais. Boluntad di pueblo lo ta e base di autoridad di gobierno; e boluntad ey lo keda expresa den eleccionnan periodico y autentico, cu lo tene pa medio di sufragio universal y igual y pa medio di voto secreto of pa medio di otro procedura ekivalente cu ta garantisa libertad di voto. Articulo 22 Tur persona, como miembro di sociedad, tin derecho riba seguridad social y tin, pa medio di esfuerso nacional y cooperacion internacional y di conformidad cu e organisacion y recursonan di cada Estado, derecho riba realisacion di e derechonan economico, social y cultural cu ta indispensabel pa nan dignidad y desaroyo liber di nan personalidad. Articulo 23 Tur persona tin derecho riba trabou, riba scogencia liber di nan trabou, riba condicionnan di trabou husto y faborabel y riba proteccion contra desempleo. Tur persona tin, sin ningun clase di discriminacion, derecho riba pago igual pa trabou igual. Tur persona cu ta traha tin derecho riba un pago husto y faborabel, cu ta garantisa nan y nan famia un existencia conforme dignidad humano y cu, den caso necesario, lo complementa cu otro medionan di proteccion social. Tur persona tin derecho di lanta sindicato y di afilia nan mes na nan pa proteccion di nan interesnan. Articulo 24 Tur persona tin derecho riba descanso y tempo liber, inclusive un limitacion rasonabel di ora di trabou y periodicamente vakantie paga. Articulo 25 Tur persona tin derecho riba un nivel di bida adecuado, cu ta garantisa nan y nan famia salud y bienestar, incluyendo cuminda, paña, vivienda y cuido medico y e servicionan social necesario, y derecho riba prevision den caso di desempleo, malesa, invalidez, viudez, biehes of otro falta di medio di existencia pa motibo di circunstancianan fuera di nan boluntad. Mama y mucha tin derecho riba cuido y asistencia special. Tur mucha, naci den matrimonio of pafo di matrimonio, tin derecho riba proteccion social igual. Articulo 26 Tur persona tin derecho riba enseñansa. Enseñansa lo ta gratuito, por lo menos na nivel elemental y fundamental. Enseñansa elemental lo ta obligatorio. Lo mester pone enseñansa di ofishi y enseñansa profesional na disposicion di tur hende. Enseñansa superior lo ta igualmente accesibel pa tur hende, a base di merito. Enseñansa lo ta dirigi riba desaroyo completo di personalidad humano y riba fortalecemento di respet pa e derechonan humano y libertadnan fundamental. E lo fomenta comprension, tolerancia y amistad entre tur nacion y entre tur grupo etnico of religioso y lo promove e actividadnan di Nacionnan Uni pa mantencion di paz. E mayornan lo tin derecho preferente pa scoge e tipo di enseñansa y educacion cu lo mester duna nan yiunan. Articulo 27 Tur persona tin derecho di participa libremente den bida cultural di comunidad, di gosa di arte y di participa den progreso cientifico y su beneficionan. Tur persona tin derecho riba proteccion di e interesnan moral y material cu ta resultado di cualke produccion cientifico, literario of artistico di cua nan ta autor. Articulo 28 Tur persona tin derecho riba existencia di un orden social y internacional den cua por realisa plenamente e derechonan y libertadnan proclama den e Declaracion aki. Articulo 29 Tur persona tin obligacion cu comunidad, pasobra ta den dje so e desaroyo liber y completo di nan personalidad ta posibel. Den ehercicio di nan derechonan y goso di nan libertadnan, tur persona lo ta solamente suheto na e limitacionnan stipula pa ley, cu e unico fin di garantisa e debido reconocemento di e derechonan y libertadnan di otro persona y e debido respet pa nan, y di cumpli cu e exigencianan husto di moralidad, orden publico y bienestar general den un sociedad democratico. E derechonan y libertadnan aki no por wordo eherci den ningun caso en pugna cu e propositonan y e principionan di Nacionnan Uni. Articulo 30 No por interpreta nada den e Declaracion aki comosifuera cu e ta implica cu cualke Estado, grupo of persona por deriva for di dje cualke derecho pa efectua cualke actividad of pa realisa cualke acto cu tin como obhetivo destruccion di cualke di e derechonan y libertadnan proclama den e Declaracion aki.

pap

Papiamentu

pap

Latn

pap

TUCHODA TITAJU NIJYANVAJYU VURYATIDYE VICHASARA SAMIRYA VARIY Rijechipiyajada sesionmu ttJau jiryatiy mucadi jnutyavay jntyeryaniy jasiyu, 10 de diciembre de 1948, rityuchunumaya varintirya j ijechipiyja ada ranchiy 10 DE DICIEMBRE DE 1948mu, rijechipiyjaada rajumusiy mucadi jnutyavay, ritychoda varirya jirya niquejada titJau nijyanvajyu nutyaramusiy vuryivichasara samiy vichadaju jirya mucadimu. Jasiy jirya cateramura titJau rijechipiyjaada. Riñuyadivasirya j irya niquejada, ruteda variy ruva tltJau mucadi jnutyavay jasiy vichavay: JirVa nutyanirya jirya niquejada titjau, jiryaQuchutaniy varirya, jiryadatyanu varintirya. Jiryadatyanu liita catera njuyomura dañuma rirvjaachipiya tavay tajijyu. Tarajura Rityuchoda Darya VUTYUVACHU RAMU JIRYA: rirvatidye vichasara nijyanvay jmurvasavay, samivye jarye, jiryatiy runuchara nutityumiy samiy riñecho, vurvama datya itjau jiryatiy vurvupedamusiy vuvyta rirvatidye jnuy tjau nijynvay samiy vuñecho; VUTYUVACHU RAMU JIRYANTIY: riryavatyda tavaryi nijyanvay jasicharjau riryantadeda variryi. Ridyetyisadamu yavatyadariy nijyanvay, rirvavirvutyada varirya nijyanvay vichada. Ramunjtiy vutyuchura jiryatiy nijyanvay vatasara jaryirya: nvyichary samiryamu, ne ñrvasuvuy tara, darvantyamuy jantyuyadavay. Riñiquery ntyuvachuruy variy jivyatadamusiy; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiryatiy nijyanvay jantyuyadavay vata jnutityumura jmutyada riryimya javatya tavay nijyanvantyirvi, riñuma murchenrrva yavatyasada mudodta. Ramunitiy rivyatara nutitymiy jmutyada, ribey liita jiñiquejada variy; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiryatiy raniy sitenu vatasara datyadoda jarvedo nijyanvay nutyaramusitya vuryivichasara samirya vutyunu vichavatya; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiryatiy ntyuchuma raju mucadi jnutyavay caterava nutyi ntyuvachu ramu samirya vichasada vatujyu, vadujyuntiy. Rivyanutyanirvuryi nijyanvay rirvatidye vicha samirva mutijyu, rjadutya varirya rivyichada, rirya datyara jivyichada, ne n'rvecha ti cumudemiñuday; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jiatiy vurvjaantya nryatidye tuvachu tjau nijyanvay ramu jirva niquejada samirva vichadaju; VUTYUVACHU RAMUNTIY: jirvatiy rtiy jto darva, tiUau nijyanvay rarvidatyarurva jirva tuchoda; RAMUNí VURYATUVACHU DIYERA MUCADí JNUTYAVAY TUCHODA JIRYA TUCHODA RACHA TITAJU NIJYANVAJYU rirvatidye tuvachu variy ramu. Raniy raryivicha datyanusara titJau catera nuJyomu. TUCHUSARA 1. Ne sarupay nijyami cumudeju darvantyamuy javatyasjiu. Jachipiyadati mirvara samirva, mirvamuy ne samirva. Ramunltiy sarivichanichara samirvariy jityunu vichavay. TUCHUSARA 2. Darva rirvivichasara tjtJau nijyanvay dañuma rirvecha mamyi varimyata munuñumiy, dañuma rirvecha vadacumiy varimyata pupasimyi, dañuma nrvecha vaduy varimyata vatuy, dañuma rianiquera jiñiquejada, dañuma nrvatuvachu Judenumu varimyatamuy, dañuma nrvJaachipiya midamyuju varimyata jntityudamyuju dañuma nrvecha j arvedo, darvanuma rirvavichasara jischavu ttjau nijyanvay. Darva riryivichasara ttjau nijyanvay dañuma rirvecha taj i mucadimusivye. TUCHUSARA 3. Rirvama pary ttjau ruva nijyanvay rnuJeyjaadaju, rirvatidye vichasara jmuasavantyi, ne ti rJaarupantasara variñudarvi. TUCHUSARA 4. Ne ti raryivicha muchechimyijyu jpanuyasavajyu. Jubachara darva, darva vichadeda tnijyu. TUCHUSARA 5. Ne ti rarvivichasara javatyadajus niniy jita rivyichadeda nutyi javada rirvavatyada variñi. TUCHUSARA 6. Titaju nijyanvay rarvivichasara tuchutada tnijyu cannadumu. TUCHUSARA 7. Titaju nijyanvay rarvivichasara jischavu cannadumu dañuma savicha chira, satidye jdutya cannadura rirvavatyasada. TUCHUSARA 8. Titaju nijyanvay rarvijtisara datyasavay cannadumu, satidye vichaniy vasejura rityuchutada nutyara nitiy ranique ricyatera nucharamu. TUCHUSARA 9. Ne ti rarvivichasara jirich1 mityamusiy, darvantyamuy tanuvunujomuju, darvantyamuy flrvjaatya jimyucadimusiy variryi. TUCHUSARA l0. Titaju nijyanvay rarvijtjsara jischavu cannadumu, satidye tuvachu cannadu vijymujachera rityuchutada, savichaniy vase varirvi dañuma rirvecha tavay. Cannadu raijtajanu titjau samidyeni tuchutasi, tuchutadajam1 jae, satidye datyara nutyaramusiy sja dutyara riñiquveada. TUCHUSARA 11. Rirvivichaniy juchajsani tuchutasi netimyu ridyityanu vijyomujachera sayasachada nutyara nÉiy ranique ricyatera nucharamu. Rirvisay sayada niquejasjiuyu, nltidye ranique variy sayadaju. Rasipyatedanumatiy vadi catera nuchara, ne vurvatanuvunu ratani nitiy juchuvay rjaisiy ranijyu. Darvantiy rirvasachunumatirva sacasticachada tara juchuveda murichirva, ne vurvacasticay darva murichirvata nitiy juchuvay rasachodaj isiy. TUCHUSARA 12. Ne ti rarvitye ti barvamuyu, ne vinu satevamyu, darvantyamuy sarorimyu, darvantyamuy sacateramu. Ne t i%anique quivuyada tinijyu satidye jarupanu ratani, riñuma tanuvunu variy rivani. TUCHUSARA 13. Titaju nijyanvay rarvirupiñumaya jimyucadiva rirvatidye jarveta variy jivyichajoju. TtDau nijyanvay rarvisipyatay tamucadimusiy, darvantya riryichipyatay j imyucadimusiy; daryantiy rarvitarva jimyucadimuju varintyi. TUCHUSARA 14. Titaju nijyanvay rarvivata jivyichajoju tamucadimu jasityi rirvadutya yavatyisJiisiyu. Jiryatiy sÉenu juvidañi ne saridyutyadayu, tapi rivatya savata policia sanacho, riryatidye tanuvunu variy rivani, rirvatidye tanuvunu variy sajuchuvedivayu. TUCHUSARA 15. Titaju nijyanvay rarvivicha mucaditavay. Ne ti rarvijubay mucaditi vichadajisiñL darvantyamuy sjaatyachirva jimyucadi satidye jay tara mucadimu varintyi. TUCHUSARA 16. Jamyiñumatiy vaduy, vatuy jerve, rirvjaamuy variy yisJau nrvatidye jude varirya nuñi tevamyu vichada. Ne ti rarvijubay ñrvja isirva jamuyada, darvantyamuy n'rvijubarva mutiji vichadaju, darvantyamuy rirvijubaa jityovjaada. Ne ti rarvijamutyaniñi vanu surramusiy, netimyu savatadidrva jamuyada, darvantyamuy vatura. Jirvatiy rndesara vutyevay jamuyadamusiy, detuyadamusiy jarve, vurvjanutyasara samirva jamuyada rirvimya jarupanura, nutityumiy jarye rarvijmutya varirvi. TUCHUSARA 17. Titaju nijyanvay rarvivichasara taratavay, varimyata nuñi timusiy, varimyata rajumusiy. Ne ij raryichovay mityamusirya riberya tavay. TUCHUSARA 18. Titaju nijyanvay rarvijarveta munatya j ijechipiyjaadamu nutyaramusiy rirvecha, nutyaramusintyi rirvDa achipiya Judenunijyu. Savatatiy j anumityajja adajura j ijechipiyjaada, sarvij anumityaja varirya, daryantiy saj achipiyjaada Judenunijyu. Saryidityanu varirya j ijechipiyja ada mitya taranijyu, varimyata Judenunijyu. Sarvidityanu vijyomujachera darvantya sarorimyu, sasquita, darvantya rajumusiy. Saryidityanu datyadodamusiy varirva, daryantya jváyadamusiy, daryantya j ntyervadedamusiy j iryatiy rijechipiyasara variy Judenunijyu. TUCHUSARA 19. Ne ti raijubaa satiy jachipiya tara, sarvinique varirva jijechipiyjaada. Darvantyamuy sarvijiyasanta sajachipiyjaadivayu. Vanu rarvijtajanu riva datyada, rarvijmutya varirya tidatyada, ti jachipiyjaada jarve. Sarvidatyanu varirva jijechipiyjaada titjau vichadiva, nutyaramusiñitiy savata samirva sadatyanu variy jasirva. TUCHUSARA 20. Titaju nijyanvay rarvijntyeaniy tavatyayu, netimyu rintyrvaniy tj jarupadodajuyu. Ne ti raryijnty£ryanityaniy ijsjaunI satidye jvay tara jasiy rusa. TUCHUSARA 21. Nuñi tjqui rarvijmutyariy jimyucadi jnutityumiy ruvayadamu, daryantya ti j iryatiy sajaryeta yibivajunj Vumyucadi jnutityumiy rarvijmutyariy nijyanvay yivajyomu, ne rarvijarveta ti satidye jmutya samivyjauni. Vumyucadi jnutityumiy rarvinusurvi nijvanvay nutyaranintyi rivyata. TItjau nijyanvay raryidatyanura jivyatada jiryatiy rijeeta mlnitiy rivyata yintityJuu. Stenu jaryetadamu flrvja aryetajariy j intityumiy. T1tDau nijyanvay raryijaryetariy j intityumiy dutyajomu, tima raryij arupantariy. TUCHUSARA 22. Titaju nijyanvay rarvivata nrvatidye jmutyajayasara rityevayu. TItDau taji mucadi janvay jmutyadta rirvijmutya nuñiy tquira jivyatara satidye vichasara jjchanayadamu, darvamusiy sjaasachura jivyichada. TUCHUSARA 23. Titaju nijyanvay raryijvajeyasara, sarvijarveta yivayadaju. Darvaday sarvijmutya yivayada murichirvantiy nutyi tavatyi jmutyasara darva. Ne sarvimacho jvayadajsa ratatidye satarvurva jivyatara. Ne rirvimurchenu tqui jarvi timusiy darva jvayada murichirva. Titaju nijyanvay jirvatiy jvayadatavay rarvijmutyara yivayada murichirya darva murchedoda ratatiy rirva½arvurva jidyedyeñu vatara jiatiy rivyata samirva vichadajura. Ratiy rsutye ramujurijaachipiya rityevay j mutyadariy. Titaju nijyanvay raryintyeaniy jityervjvavyetya rirvatidye jiriy vatajumusia samirva murchedoda yivayada murichirva. TUCHUSARA 24. Titaju nijyanvay rarvivata jituyada yivayadamusiy nrvatidye jchanay tiyisadamu. Ne samirva racha rijyu netimyu rirvDaituy taraquiju yivajyomusiy. TUCHUSARA 25. Titaju nijyanvay rarvivata samirva vichada jityevatya rirvatidye vichasara jdivjaadajsa, samirva jmyivye, sujatyavay, rorityavay jarve. Daryantiy rarvivata jndanta, ratarya jmutyada jarye risJau. Netimyu jvayadatavay, rirvivichasaratiy j divjanuvay, varimyata bachenoda, nmityodadery jae, flijmutya variy jmutyada timusiy. Mudasimiy, deramiy rusa rarvivata samirya jnutyada rirvatidye ramitya samivyerya jiryupachoda. Titaju deramiy raryivata samirva jnutyada j ityevamyu. TUCHUSARA 26. Titaju nijyanvay rarvivatara datyadoda catera nJuyomu. Ne rirvimurchenu jottada datyadoda murichirva. Rirvama jpanufly jidyedyeñu catera njuyomuju rajottada datyadodaju. Riryijantya mucadi jnutityumiy jasachodara catera njuyo jasityi nrvadatya vaderovarya tara jvayada. Richaratiy vaderovarya jarvi datyada jirvirvjiada, ne ti raijubay riryajisirva. Maestroveda raryidatyanuriy nijyanvay ranacho rirvatidye javye samiy jachipiyavay, nrvecha variy samiy jvadichavay, ne riryijavatyariy tavay nijyanvay variy. Datyadodta rasachu datyada rirvimya niquechara tavatya variy, rirvatidye jnuy samirva jiñecho. Daryantiy datyadoda raijmutyara flrvatidye vichasara nijyanvay samirya mutiji. Deramiy jamiy raryijaryetasara nutyara catera nJuyomu nrvadatya ridyedyeñu. TUCHUSARA 27. Titaju nijyanvay rarvisityarira jityevay vichada, rirvijchanatyantirya j ityevay jvaryantiy. Darvaday riijmutyara mamyi (Iatyadantiy atidye vicha samirva fljyu. Titaju nijyanvay rarvivatara rirvatidye jnuy tavay samirva ranacho yindera, riijmutya mirvanurara ramurichirva. TUCHUSARA 28. Titaju nijyanvay rarvivata ratidye jdutyara vuvyichada jirya mucadimu, rirvatidye datyasara t-itDau jiatiy nuchara jiyudarva. TUCHUSARA 29. Titaju nijyanvay rarvidivyirva samirva vichada jivyichadamu jirvatiy vinu rivyichadamu Hrvijavye samirva. Titjau nijyanvay rarvisaboniy jimyucadi niquejadamuyu rirvatidye vichasara samirva jityunu vichavatya. Ne rarvicha javatyada variy jasiy darvantyamuy vamirvamu vichada. Tama rirvivichasara nijyanvay jirva niquejada jiyarjou jiatiy ntyuchu raju mucadimusirva. TUCHUSARA 30. Ne rirvadatyasara nijyanvarva jirva niquejada rirvatidye javatya ratara tavay nijyanvay vichada, darvantyamuy nrvatidye jubay tavay jisirva samirva vichada. Ranuma titajura.

yad

Yagua

yad

Latn

yad

Ristikanzan oigevuksien yhtehine deklaratsii Hyväksytty da sanottu julgi Ylehizen Assamblein rezol’utsiel 217 A 10. talvikuudu vuvvennu 1948 Preambula Huomivoh ottajen, ku kaikile ristikanzoin pereheh kuulujile ominazen arvontunnon da niilöin taza-arvozien da jagamattomien oigevuksien tunnustamine on vällyön, oigevuksen da yhtehizen rauhan perusteh; da huomivoh ottajen, ku ristikanzan oigevuksien halveksindu da väheksindy suatettih varvartoimenpidoloih, kuduat nostatettih suuttumistu rahvaskunnan ičentunnos, da ku moizen muailman luadimine, kuduas rahvahil roihes sanan- da lujan uskon vällys da kuduas rahvas roitah vällät varavos da hiäs, on sanottu julgi kui ristikanzoin korgei tahto; da huomivoh ottajen, ku ristikanzan oigevuksii vältämättäh pidäy puolistua zakonan vallal, ku ristikanzal ei pidäs nosta jälgimäi tiranijua da vuardamistu vastah; da huomivoh ottajen, ku pidäy kannattua ystävällizii suhtehii eri kanzoin välil; da huomivoh ottajen, ku Yhtistynnyzien Kanzukundien rahvas lujoitettih Ustuavas oma usko ristikanzan perustehellizih oigevuksih, ristikanzan persounallizuon arvoh da miehien da naizien yhtenarvozuoh da piätettih auttua sotsiualistu progressua da elaijan ololoin parandamistu suurembas vällyös; da huomivoh ottajen, ku valdivot-jäsenet uskaldettih Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien yhtehizes ruavos auttua kaikkien mitkunnivoiččemistu da ristikanzan oigevuksien da perusvällyzien silmäl piendiä; da huomivoh ottajen, ku nämien oigevuksien da vällyzien yhtehizel ellendämizel on ylen suuri merkičys tämän vellallizuon täyttämizekse, Ylehine Assamblei, sanou julgi tämän Ristikanzan oigevuksien yhtehizen deklaratsien tavoittehennu, kuduan täyttämisty vältämättäh pidäy tavoitella kaikil kanzoil sikse, ku jogahine ristikanzu da yhteiskunnan joga elin, tädä Deklaratsiedu alalleh silmäl pidäjen, pyrgiettäs opastamizen da tiijon levittämizen kauti auttamah nenien oigevuksien da vällyzien kunnivoittamistu, kanzallizien da kanzoinvälizien progressivizien pidoloin kauti autettas nenien oigevuksien da vällyzien yhtehisty da effektiivistu tunnustamistu da todevuttamistu kui Organizatsien valdivo-jäsenien, mugai niilöin kanzoin alovehel, kuduat ollah sen jurisdiktsien vallan al. 1. stat’t’u Kai rahvas roittahes vällinny da taza-arvozinnu omas arvos da oigevuksis. Jogahizele heis on annettu mieli da omatundo da heil vältämättäh pidäy olla keskenäh, kui vellil. 2. stat’t’u Jogahizel ristikanzal pidäy olla kai täs Deklaratsies julgi sanotut oigevukset da kai vällyöt, eroloi huolimata, oldahes net rodu, nahkan väri, sugupuoli, uskondo, poliittizet libo toizenmoizet uskot, rahvahalline libo sotsiualine roinduperä, omazus-, soslouvii- libo toizet tilat. Paiči sidä, ei voi olla nimittumua eruo sen muan libo alovehen poliittizen, kanzoinvälizen libo oigevuksen stuatusan perustehel, kuduale kuuluu ristikanzu, sidä huolimata olgah se aloveh rippumatoi, huolenpivon alaine, vallanalaine libo kuitahto toizin omis oigevuksis puolendettu. 3. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus elaigah, vällyöh da persounallizeh koskemattomuoh. 4. stat’t’u Nikedä ei sua pidiä orjannu libo vallanalazennu; orjien piendy da myöndy ollah kielletty kaikis muodolois. 5. stat’t’u Nikedä ei sua muokata libo käyttiä julmii, ebägumannoloi libo hänen arvuo alistujii nakazaanieloi. 6. stat’t’u Jogahizel ristikanzal, olgah häi hos kus, ollah oigevukset da juriidizet vellallizuot, häi voibi käyttiä nenii oigevuksii da täyttiä juriidizii vellallizuksii. 7. stat’t’u Kai rahvas ollah taza-arvozet zakonan ies da jogahizel on oigevus, eroloi huolimata, taza-arvozeh oigevuksen puolistamizeh. Kaikil rahvahil on samanlaine oigevus samanarvozeh puolistamizeh mittumastahto tädä Deklaratsiedu rikkojas diskriminatsies da kuduastahto tämänmoizeh diskriminatsieh kuhkutandas. 8. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus kanzallizien toimivaldusuudoloin effektiivizeh oigevuksien järilleh suandah, ku konstitutsieh libo zakonah kirjutetut perusoigevukset olla rikottu. 9. stat’t’u Nikedä ei sua arestuija, ottua kiini libo ajua iäres omavaldazesti. 10. stat’t’u Jogahizel ristikanzal hänen oigevuksien da vellallizuksien miärittelemizekse da hänele azetetun pahanruadosyyttehen perustallizuon selvilesuandakse on oigevus tävvellizen tazaverdazuon perustehel sih, ku hänen dieluo kaččos julgi da kaikkii zakonanmugazuon vuadimuksii täyttäjes rippumatoi da tazapuoline suudo. 11. stat’t’u Jogahizel ristikanzal, kuduadu viäritetäh pahanruavos, on oigevus olla viärättömänny sissäh, kuni hänen viäryön ei tovesteta zakonallizesti moizen julgizen suudodielon kaččelemizen perustehel, kuduan aigah hänele rodieu turvattu mahto puolistukseh. Nikedä ei sua suudie pahanruavos mittumantahto ruavon luadimizen perustehel libo ruadamata olemizes, kuduat niilöin luadijes ei oldu pahanruadoloinnu kanzallizien libo kanzoinvälizien zakonoin mugah. Nakazaaniel sežo ei sua olla suurembi, migu se, kudai olis käytetty silloi, konzu pahanruado oli luajittu. 12. stat’t’u Niken ei voi jouduo alazekse, ku hänen persounallizeh da perehelaigah segavuttas, omavaldazesti opittas kuovata hänen eländysija, kyzymätä lugiettas hänen korrespondentsiedu libo yritettäs alendua hänen kunnivuo da rikkuo mainehtu. Jogahizel ristikanzal oli oigevus suaha puolistustu zakonan mugah moizes segavumizes libo sen yrityksis. 13. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on vällyoigevus siirdyö da vallita ičelleh eländykohtu tietyn valdivon rajois. Jogahizel ristikanzal on oigevus lähtie kuduastahto muas, luguh ottajen oma mua, da kiändyö järilleh. 14. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus eččie turvupaikkua toizis mualois da käyttiä sidä turvupaikkua. Tädä oigevustu ei sua käyttiä tagahajamizes, ku toven sen perustehennu on ebäpoliittine pahanruado, libo tego, kudai ei sovi Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien tavoittehih da printsippoih. 15. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus kanzallizuoh. Nikes ei sua vägivaldazesti ottua kanzallizuttu, nikel ei ole oigevustu vägivaldazesti muuttua kanzallizus. 16. stat’t’u Täyzi-igäzikse tulluzil miehil da naizil on oigevus ilmai mittumiitahto rajoituksii rovun, kanzallizuon libo uskondon perustehel mennä kirjoih da perustua oma pereh. Heil ollah yhtenmoizet oigevukset kirjoihmennes, kirjoihmendyy yhtes eläjes da erottuu. Kirjoihmenendy voibi tapahtuo vai silloi, konzu mollembat kirjoih menijät tävvelleh da omal mieleh tahtotah sidä. Pereh on yhteiskunnan luonnolline piäsolu da sil on oigevus puolistamizeh yhteiskunnan da valdivon puoles. 17. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus omistua omazuttu kui yksinäh, mugai yhtes toizienke. Nikel ei sua vägivaldazesti kiškuo hänen omazuttu. 18. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on mielien, ičentunnon da uskon vällyön oigevus; sih oigevukseh kuuluu vällys muuttua oma usko da mielet da välly kannattua omua uskuo libo mielii kui yksinäh, mugai yhtes toizienke, julgizesti libo yksittäin opastujes, jumalanpalvelukses da uskondollizii da ritualutoimituksii pidäjes. 19. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on mielien vällyön da niilöin sanondan oigevus; sih oigevukseh kuuluu vällys estiettömästi kannattua omii mielii da vällys eččie, suaja da levittiä informatsiedu da idejoi kaikin tavoin da valdivollizii rajoloi huolimata. 20. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on rauhallizien kerähmölöin da assotsiatsieloin oigevus. Nikedä ei sua vägehes potakoija liittymäh mittumahtahto assotsiatsieh. 21. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus ottua ozua oman muan haldivoičendah kohtinazesti libo vällästi vallittuloin edustajien kauti. Jogahizel ristikanzal on valdivollizeh palveluh tazaverdazen piäzyn oigevus omas muas. Rahvahan vallal pidäy olla halličuksen vallan perustehennu; täl vallal pidäy tulla ilmi aiguvälizis da ebäfal’sifitsiiruittulois valličuksis, kudamii pidäy pidiä yhtehizen da taza-arvozen valličusoigevuksen mugah peitollizen iäneständän kauti libo toizien samanarvozien keinoloin kauti, kuduat uskaldetah iäneständän vällytty. 22. stat’t’u Jogahizel ristikanzal, kui yhteiskunnan ozanottajal, on oigevus sotsiualizeh turvuamizeh da hänen arvon kannattamizekse da persounan vällän kehityksen hyväkse tarvittavien oigevuksien todevuttamizeh ekonoumizel, sotsiualizel da kultuurizel alal kanzallizien vägilöin da kanzoinvälizen yhtehizen ruavon kauti da jogahizen valdivon struktuuran da resursoin mugah. 23. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on ruado-oigevus, oigevus välläl vallita ruado, oigevus oigieloih da sobizih ruado-ololoih da ruavottomuos vardoiččemizeh. Jogahizel ristikanzal ilmai mittumuatahto diskriminatsiedu on oigevus taza-arvozeh palkah samanverdazes ruavos. Jogahizel ruadajal ristikanzal on oigevus oigieh da vältäväh palkah, kudai turvuas ristikanzale pättävän olemasolemizen hänele da hänen perehele, da kudai tarbehen mugah tävvendettäs sotsiualizen turvuamizen toizil varoil. Jogahizel ristikanzal on oigevus perustua ammatillizet liitot da liittyö ammatillizih liittoloih omien eduloin puolistamizekse. 24. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on huogavundan da joudavan aijan oigevus, sen luvus motiviiruittun ruadopäivän puolendamizen da aiguvälizen palkatun loman oigevus. 25. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus moizeh elaijan tazoh, luguh ottajen syömizet, sovat, eländykohtu, meedikkupalvelu da tarvittavu sotsiualine palvelu, kudai on tarvittavu tervehyön da hänen da hänen perehen toimehtuloh niškoi, da oigevus turvuamizeh ruavottomuon, voimattomuon, niistiekse puutundan, leskevyndän, vahnuon da toizen tapahtuman varakse, kuduan periä ristikanzu hänes rippumattomien syylöin periä jiäy ilmai tomehtuloloi. Muamazus da lapsus annetah oigevuksen eriluaduzeh huoldoh da abuh. Kaikil lapsil, kuduat on suadu kirjoisolos libo ilmai sidä, pidäy olla yhtenmoine sotsiualine puolistus. 26. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus opastundah. Opastundu pidäy olla ilmaine vähimytteh sit, mi koskou algu- da keskiopastundua. Alguopastundu pidäy olla vältämätöi. Tehnizel da ammatillizel opastundal pidäy olla kaikile suadavis, da korgiel opastundal pidäy olla yhtenjyttyöh suadavis kaikkih niškoi jogahizen neroloin perustehel. Opastundua pidäy ohjata ristikanzan persounan tävvellizeh kehittämizeh da ristikanzan oigevuksien da perusvällyksien kunnivoittamizen suurendamizeh. Opastundal pidäy auttua keskinästy ellendämisty, tirpamistu da kaikien kanzoin, roduloin da uskondollizien joukkoloin välisty ystävytty, da sil pidäy auttua Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien ruaduo rauhan säilyttämizekse. Vahnembil on eduoigevus opastundan muvvon valličendas omih vagahazih lapsih niškoi. 27. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus välläl ottua ozua yhteskunnan kultuurizeh elaigah, suaha hyviä kieldy taijos, yhtyö tiedoalan progressah da käyttiä hyväkse sen hyvii. Jogahizel ristikanzal on oigevus hänen moizien moraalizien da ainehellizien eduloin puolistamizeh, kuduat ollah hänen luajittuloin tiedo-, literatuuran libo taidoalan tevoksien tuloksennu. 28. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on oigevus sotsiualizeh da kanzoinvälizeh kundoh, kuduan mugah täh Deklaratsieh kirjutetut oigevukset da vällyöt voidas todevuo tävvelleh. 29. stat’t’u Jogahizel ristikanzal on vellallizuksii yhteiskunnan ies, vai sit voi tapahtuo välly da tävvelline hänen persounan kehitys. Omii oigevuksii da vällyzii todevuttajes jogahistu ristikanzua kohti voibi käyttiä vai moizii rajoituksii, kuduat ollah miärätty zakonal juuri sih niškoi, ku olis turvattu tarvittavu toizien oigevuksien da vällyzien tunnustamine da kunnivoittamine da oldas täytetty zakonanmugazet moralin, yhteiskunnallizen kunnon da yhtehizen toimehtulemizen vuadimukset demokruattizes yhteiskunnas. Nenien oigevuksien da vällyzien todevuttamine nikonzu ei voi olla risturiijas Yhtistynnyzien Kanzukundien Organizatsien piätavoittehien da printsipoinke. 30. stat’t’u Ni mi täh Deklaratsieh kirjutettu ei voi olla sellitetty, kui kudualetahto valdivole, rahvasjoukole libo erillizile rahvahile annettu oigevus toimie mittumaltahto alal libo luadie midätahto täh Deklaratsieh kirjutettuloin oigevuksien da vällyzien hävittämizekse.

krl

Karelian

krl

Latn

krl

Wadepo, wadepo tomanani beetente ñene ome gote tededanitapa manomay kete wakewenkeminimpa tomamo waomo mono ome keweñomo, manomay kete tomameka wakete kewegimpa ante ananitapa wabeka kewenanni tomenani ananitapa godominke nani gadonte engi idewa maniganka kedanipa ante ananipa tomemoni mikayonta yewemoy atamonipa ante eñenge onkone, aye anobay maninani waa ame kewemonipa ante anmay inkedanimpa ante. ANOYOMO Ponente waa kewenge beye kekinani tomame inke tomamo anobay wadani bay adomonke kedamay ingimpa tomamo watape betente mono wenkaba waa kewegimpa. Tomenani eñenamay beye mono waomo kewenge beye tomenani ananipa wakete godominke entegoke beye ekame inke tomemoke nangi kebo imopa ante anamay inginani tomenani yekede ekame inani inke anamay inani tomenanike godominke ponente kekinani. Tomenani manomay waomo imonte wakedani kewegimpa tomemo wakeki beye inkete mono ongeyemo tomaa tomenani ebano tokode nenani anobay mono kete negimo imompa. Tomenani ananipa manomay waponi kemo ate godominke watape kegqkimpa tomenani wabeka nani keka. Waakiwiminipa ante wabeka kewenani yewemonte daa pononanipa tomemo waomo waa kewenge beye aye adobay minito kewenge adobay impa ante ananipa ongiyenani tono onkiyenani adobay tomenani kewenge waa kewenge impa ante ananipa. Wabeka kewenani monorilay tomenani wakedanipa ankedanimpa ananipa, tomaa nani beetente wabeka kedani waponi iñomo kewenani tomenani watape keeme kedamay mono waomo imonte kekedanimpa. Manomaymono beye wakedanipa tomaa ono waa kewengi beye godominke wakete ate noynga tomaa mono ani wakemo ate toynga kemompa anginani. Tomamo beetentetedeke Ñowopone manomay amopa Manomay tomamo waomo beye ampa Tomamo iyomo kewemo aye anobay wabeka kewenani godominke kekedanimpa, tomamo waomo tomaa na ni keyomo kemo imompa, tome beyenke kemo imompa, godominke kemo waa bakimpa, manomay kemoni ate tomenani eñenkedanimpa, nani kemo ate waokedani kewegimpa, aye manomay kemo ate iñomo inke wabeka kedani godominke kekinani manomay mono kemo ate iñomo inke wabeka adobay godominke kemo gan wenamay igimpa tomemo mono keyomo. Nani añomo 1 Tomamo waomo ekame wee anamay inani tomemo kewengi beye tomamo neemompa noynga impa aye anobay impa wadani inanite wakeki beye angampa. Nani añomo 2 Tomamo waomo nemompa mono wakewengi beye aganpa toma kogodi anobay mono wao bay tomamo pinamay geya godominke wakete kewengimo ante angampa. Aye adobay nani keyomo wado kedamay inkedanimpa kowekogodi bay awedibakirno ante, anobay geñente kekemoni tomameka nani keyomo aye tomaa ome tomemonke ponente godominke mono keyomo kekimpa manomay kedamay imo ate wedenki wegimpa, tomemo adomke kekimo. Nani añomo 3 Tomamo waomo waakete kewengimpa imompa, keeme kedamay watape waomo yekede kewegimpa. Nani añomo 4 Adokanki manomay impa ante temoneketante pinte inkekaympa, manomay kemo kete kekedanimpa ananipa tomañomo kedamay inkeminimpa ante ampa. Nani añomo 5 Ekame inke manomay kete wenonkeboympa ante ponente keramayaye adobay keeme inke wiwa kedamay inkedanimpa. Nani añomo 6 Tomamo waomo neemompa toynga keki tomañomo manomay waomo nani kebay geya kete watape kewengimpa tomemo ponente keki impa ante angampa. Nani añomo 7 Tomamo beye adobay nano ley amay nemompa, maninani wadani inanipa ante anamay ingimpa adobay tomamo beye nano amay ampa. Tomamo adobay wakete kewengimpa wiwa kedamay kewegimpa ante ampa. Nani añomo 8 Tomamo waomo tomaa mono kewengi beye nemompa tomaa nani keyomo aye adobay manomay nani geya geya keyomo wiwa kedamay tomemo kewengi beyeampa nano amay adobay kekemoni. Nani añomo 9 Ekame inke maniganka pomimpa .ante anamay inkedanimpa, aye teemonedamay wabi imipa ante anamay inginani. Nani añomo 10 Tomamo waakeki beye neemompa, adobay tomamo imompa, tomamo waomo adobay imompa ante tomanani nani nangi keyomo amo eñenkedanimpa aye adobay tomaa kigame inke moneketante nani aa wakeki impa. Nani añomo 11 Tomamo waomo wiwa wenonte kemo mono kewenge beye neemo imompa tomaa tomenani nano amaytono nani waakeki ganka ñowo tomaa naniganka tomimi wiwa kedi deebakiganka kekimpa. Ekame inke nanomae wiwa kebipa ante anamay inkedanimpa tomenani tomimi manomay kete wenomimpa nani angi ganka, emewo wengi ganka tomimi wiwa kedi beye kedanipa tomenani wabi imimpa nani angi ganka. Nani añomo 12 Ekame inkete adoke awengo bay impa ante anamay inkedanimpa tomimi kewenge beye tomaa tomimi wenani tono keweñomo ekame inke ponte onabay ikedanimpa tomamo waomo nano amay kewemo imompa. Nani añomo 13 Tomamo waomo kigame anamay inani kewokimpa aye anobay apengimpa tomemo mono kewente poñomo beye. Tomamo waomotomimi aenente ponkebimpa. Nani añomo 14 Tomemo eyomome inke kewenginani watape tote kewegimo aye adobay wabeka inke kewenginani. Mani monito watape kewe ekame inke weeponte anamay inkedanimpa aye wiwa kedamay inkedanimpa tomaa nani keyomo anamay inkedanimpa tomame mono keweñomo beye. Naní añomo 15 Tomamo waomowado tedemo watape kewengimo imompa. Ekame waomo inke piinte peyempote enamay inkedanimpa aye adobay waka ingante enamay inkedanimpa. Naní añomo 16 Ongiyenani tono onkiyenani tomenani pikenani bate ate adobay wakete kewengi beye nenanipa aye adobay wakabodani tono wegongi igante ponenani monte ate tomenani adobay wakete kewengi nenanipa aye adobay nanoge monte pamenani wakewegi beye nenanipa. Ekame inke adokanke waa inte beetenamay inga tomenga adoke onkiye ingante momaygampa. Nani wenkabo inani yekede iyomo kowe pedani inkedanimpa tomenani kowe wakete kewengi imompa ñene ome nano anbay. Nani añomo 17 Tomamo waomo mono kewenge beye neemompa tomemo kewenge aye adobay adoke adoke iyomo kewenkebimpa. Ekame inke ponte wee anamay inkedanimpa tomimi keweñomo. Nani añomo 18 Tomamo waomo imonte ananay inginani adobay ponemo imompa, mono adobay wegongi ingante ponemo imompa aye adobay tomemo wado ponemo imompa tomemo kewengi beye aye tomenani ananipa tomañomo adobay kewengi impa, eñenge, tomemo mono kee, aye manomay impa ante akimoni. Nani añomo 19 Tomamo waomo imonte keeme anamay inkedanimpa aye wiwa kedamay anamay waka ome maniganka impa ante tededamay inginani naniganka waka kii ome toy impa ante anamay inginani tomenani watape kiwiginani. Nani añomo 20 Tomamo waomo imompa watape keeme anmay inani kewegimpa. kame inkete wakabodani nani beetente nani keyomo beetenamay inginga tomemo betente keyomonki kete kewegimpa. Nani añomo 21 Tomamo waomo anamay inani mono ome beye awene bakimpa ekame inke bito bakebimpa ante anamay tomeganki ponente bakinga. Tomamo waomo kigame anamay inani ñene nani keyomo adobay kekimpa. Tomenanike ponente manomay mono ome beye kete kewegimpa ankedanimpa godominki manomay kemo ate tbmanani tomenga waponi kekampa ante mono awene bakibeye mono gidinani akedanipa. Nani añomo 22 Tomamo waomo iyomo watape kete kewegimo imompa tomaa manomay kemo ate wabeka kewenani tomenani wakedanipa tomemo minkayonta neñomo tokode wenani tomenkaka tomemomke ponente mono ome beye kekimpa. Nani añomo 23 Tomamo waomo anamay inani ome kekimpa anamay inani tomemonke kekimo wii tomenke wa wa kekimoni waka ponte manomay kedamay inginga. omamo waomo imonte ekame inke ponte piinte daagodonamay inkedanimpa wadani nani kete eempo anopo egimpa. Tomamo waomo mono kete eebeye anopo iinki kete tawemo ate onodo anopo kowe pononani egimpa manomay geñado geña watape kete ente kewegimoni aye adobay mono imonte adani kewegimpa. Tomamo waomo adobay negimpa manomay nemo ate waakedani kewegimpa. Nani añomo 24 Tomamo waomo adobay gemangi neginmo imompa gote eñate toke beye epogado ome ketawo ante ponente gemagimpa tomeñede adobay tokode ponogrnani. Nani añomo 25 Tomamo waomo tomenani ebano kete watape nani kewemay kewegimo imompa watape tomimi gidinani kewengi beye aye anobay watape wiwa badamay kewenge beye, watape kete kengibeye, weeko weñaki beye, tomemo keweñomo beye, biimo kedani kowe mee ongongi beye aye tomamo watape wiwa kedamay kewengi; aye anamay ongongimpa ome nooponi nani kedani beye daykawo beye, komante inani beye, pameynani beye, aye anobay pike badani beye tomamo anobay imompa tomemo wiwa baki beye. Teke. wiñenani inke yedemana badani ate edemo aakimo imompa tomenani inanite. Tomanani edemo moynani wiñénani eñadani ate aye anobay ononke manani inanite, aye anobay tomamo watape wadani bay kete kewegimpa. Nani añomo 26 Tomamo waomo eñenge beye neemo imompa. Keeme godonamay eñegimo imompa, manoamay kete tomamo tomebeyenke. Tomaa mono kee kowe keki impa iyomo mono kebeye yekede eñenaniki manomay keki impa; nangi nani ayomo yekee tomamo adobay akimo imompa. Eñenge yekede godominke manomay kete watape kete eñenge impa aye anobay waomo keeme wiwa kedamay watape kewegimo imompa tomemomke ponente wakekibeye; eñenge beye, watape kete wadekimoni tomame wado tededani wado kedani inanite ñene ome kedani waa kewenge beye wakekedanimpa. Tomanani Wempoydi tomenani wiñenani eñenge beye apekinani waemo eñenge impa anani eñenkedanimpa. Nani añomo 27 Tomamo waomo nemompa keeme ananay inani kewegimo imompa tomemo keweñomo, tomemo tomaa digintaydi neente kewebeye aye anobay tomenanike nani ponente keebeye mono ome godominke wakete kewengi beye. Tomamo waomo negimo imompa wakedani kewengi ponente nani kebeye aye tomemo mono kekaakatomemonke ponente godomeinke kaki beye, mono tomemo ani doobe tatimpa tomemo emowo. Nani añomo 28 Tomamo waomo neemompa wakeki beye ñene ome nani manomay kete wakewegimpa ante ananipa tomemo watape kete kewengi beye. Nani añomo 29 Tomamo waomo nemompa wakete kewenge tomemo keñomo, tomenga nano keyomomke kemo ate godominke kingame anomay inani tomemo kete watape kewegimpa. Tomemo mono keñomo watape kete kewegimpa keeme anamay inani, tomenani tomamo waomo adoke kigame bay ponenanipa inkete tomamo mono nemompa nano amay tomemo kewenge beye watape wakete tomemo keeme anamay inani kewegimpa pankadaniya yekede ante ananipa toynga tomamo kekibeye aye anobay geya kekimpa ampa keeme anamay inani kewegimpa. Mani mono neente watape kewe ekame anamay inkedanimpa manomay nenamay mono tomemo godominke watape kekedanimpa ante wabeka kedani. Nani añomo 30 Ekame inke anamay inkedanimpa manomay tomenani igampa ante ponente kedamay inginga wabeka nani kee wakabodani wii inte adokanki ingante nani godominke watape keegoo yekede watape godominke kegókimpa ante ananipa.

auc

Waorani

auc

Latn

auc

Déclaration universelle des droits de l’homme Préambule Considérant que la reconnaissance de la dignité inhérente à tous les membres de la famille humaine et de leurs droits égaux et inaliénables constitue le fondement de la liberté, de la justice et de la paix dans le monde, Considérant que la méconnaissance et le mépris des droits de l’homme ont conduit à des actes de barbarie qui révoltent la conscience de l’humanité et que l’avènement d’un monde où les êtres humains seront libres de parler et de croire, libérés de la terreur et de la misère, a été proclamé comme la plus haute aspiration de l’homme, Considérant qu’il est essentiel que les droits de l’homme soient protégés par un régime de droit pour que l’homme ne soit pas contraint, en suprême recours, à la révolte contre la tyrannie et l’oppression, Considérant qu’il est essentiel d’encourager le développement de relations amicales entre nations, Considérant que dans la Charte les peuples des Nations Unies ont proclamé à nouveau leur foi dans les droits fondamentaux de l’homme, dans la dignité et la valeur de la personne humaine, dans l’égalité des droits des hommes et des femmes, et qu’ils se sont déclarés résolus à favoriser le progrès social et à instaurer de meilleures conditions de vie dans une liberté plus grande, Considérant que les États Membres se sont engagés à assurer, en coopération avec l’Organisation des Nations Unies, le respect universel et effectif des droits de l’homme et des libertés fondamentales, Considérant qu’une conception commune de ces droits et libertés est de la plus haute importance pour remplir pleinement cet engagement, L’Assemblée générale Proclame la présente Déclaration universelle des droits de l’homme comme l’idéal commun à atteindre par tous les peuples et toutes les nations afin que tous les individus et tous les organes de la société, ayant cette Déclaration constamment à l’esprit, s’efforcent, par l’enseignement et l’éducation, de développer le respect de ces droits et libertés et d’en assurer, par des mesures progressives d’ordre national et international, la reconnaissance et l’application universelles et effectives, tant parmi les populations des États Membres eux‐mêmes que parmi celles des territoires placés sous leur juridiction. Article premier Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité. Article 2 Chacun peut se prévaloir de tous les droits et de toutes les libertés proclamés dans la présente Déclaration, sans distinction aucune, notamment de race, de couleur, de sexe, de langue, de religion, d’opinion politique ou de toute autre opinion, d’origine nationale ou sociale, de fortune, de naissance ou de toute autre situation. De plus, il ne sera fait aucune distinction fondée sur le statut politique, juridique ou international du pays ou du territoire dont une personne est ressortissante, que ce pays ou territoire soit indépendant, sous tutelle, non autonome ou soumis à une limitation quelconque de souveraineté. Article 3 Tout individu a droit à la vie, à la liberté et à la sûreté de sa personne. Article 4 Nul ne sera tenu en esclavage ni en servitude ; l’esclavage et la traite des esclaves sont interdits sous toutes leurs formes. Article 5 Nul ne sera soumis à la torture, ni à des peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants. Article 6 Chacun a le droit à la reconnaissance en tous lieux de sa personnalité juridique. Article 7 Tous sont égaux devant la loi et ont droit sans distinction à une égale protection de la loi. Tous ont droit à une protection égale contre toute discrimination qui violerait la présente Déclaration et contre toute provocation à une telle discrimination. Article 8 Toute personne a droit à un recours effectif devant les juridictions nationales compétentes contre les actes violant les droits fondamentaux qui lui sont reconnus par la constitution ou par la loi. Article 9 Nul ne peut être arbitrairement arrêté, détenu ni exilé. Article 10 Toute personne a droit, en pleine égalité, à ce que sa cause soit entendue équitablement et publiquement par un tribunal indépendant et impartial, qui décidera, soit de ses droits et obligations, soit du bien fondé de toute accusation en matière pénale dirigée contre elle. Article 11 Toute personne accusée d’un acte délictueux est présumée innocente jusqu’à ce que sa culpabilité ait été légalement établie au cours d’un procès public où toutes les garanties nécessaires à sa défense lui auront été assurées. Nul ne sera condamné pour des actions ou omissions qui, au moment où elles ont été commises, ne constituaient pas un acte délictueux d’après le droit national ou international. De même, il ne sera infligé aucune peine plus forte que celle qui était applicable au moment où l’acte délictueux a été commis. Article 12 Nul ne sera l’objet d’immixtions arbitraires dans sa vie privée, sa famille, son domicile ou sa correspondance, ni d’atteintes à son honneur et à sa réputation. Toute personne a droit à la protection de la loi contre de telles immixtions ou de telles atteintes. Article 13 Toute personne a le droit de circuler librement et de choisir sa résidence à l’intérieur d’un État. Toute personne a le droit de quitter tout pays, y compris le sien, et de revenir dans son pays. Article 14 Devant la persécution, toute personne a le droit de chercher asile et de bénéficier de l’asile en d’autres pays. Ce droit ne peut être invoqué dans le cas de poursuites réellement fondées sur un crime de droit commun ou sur des agissements contraires aux buts et aux principes des Nations Unies. Article 15 Tout individu a droit à une nationalité. Nul ne peut être arbitrairement privé de sa nationalité, ni du droit de changer de nationalité. Article 16 A partir de l’âge nubile, l’homme et la femme, sans aucune restriction quant à la race, la nationalité ou la religion, ont le droit de se marier et de fonder une famille. Ils ont des droits égaux au regard du mariage, durant le mariage et lors de sa dissolution. Le mariage ne peut être conclu qu’avec le libre et plein consentement des futurs époux. La famille est l’élément naturel et fondamental de la société et a droit à la protection de la société et de l’État. Article 17 Toute personne, aussi bien seule qu’en collectivité, a droit à la propriété. Nul ne peut être arbitrairement privé de sa propriété. Article 18 Toute personne a droit à la liberté de pensée, de conscience et de religion ; ce droit implique la liberté de changer de religion ou de conviction ainsi que la liberté de manifester sa religion ou sa conviction, seule ou en commun, tant en public qu’en privé, par l’enseignement, les pratiques, le culte et l’accomplissement des rites. Article 19 Tout individu a droit à la liberté d’opinion et d’expression, ce qui implique le droit de ne pas être inquiété pour ses opinions et celui de chercher, de recevoir et de répandre, sans considérations de frontières, les informations et les idées par quelque moyen d’expression que ce soit. Article 20 Toute personne a droit à la liberté de réunion et d’association pacifiques. Nul ne peut être obligé de faire partie d’une association. Article 21 Toute personne a le droit de prendre part à la direction des affaires publiques de son pays, soit directement, soit par l’intermédiaire de représentants librement choisis. Toute personne a droit à accéder, dans des conditions d’égalité, aux fonctions publiques de son pays. La volonté du peuple est le fondement de l’autorité des pouvoirs publics ; cette volonté doit s’exprimer par des élections honnêtes qui doivent avoir lieu périodiquement, au suffrage universel égal et au vote secret ou suivant une procédure équivalente assurant la liberté du vote. Article 22 Toute personne, en tant que membre de la société, a droit à la sécurité sociale ; elle est fondée à obtenir la satisfaction des droits économiques, sociaux et culturels indispensables à sa dignité et au libre développement de sa personnalité, grâce à l’effort national et à la coopération internationale, compte tenu de l’organisation et des ressources de chaque pays. Article 23 Toute personne a droit au travail, au libre choix de son travail, à des conditions équitables et satisfaisantes de travail et à la protection contre le chômage. Tous ont droit, sans aucune discrimination, à un salaire égal pour un travail égal. Quiconque travaille a droit à une rémunération équitable et satisfaisante lui assurant ainsi qu’à sa famille une existence conforme à la dignité humaine et complétée, s’il y a lieu, par tous autres moyens de protection sociale. Toute personne a le droit de fonder avec d’autres des syndicats et de s’affilier à des syndicats pour la défense de ses intérêts. Article 24 Toute personne a droit au repos et aux loisirs et notamment à une limitation raisonnable de la durée du travail et à des congés payés périodiques. Article 25 Toute personne a droit à un niveau de vie suffisant pour assurer sa santé, son bien‐être et ceux de sa famille, notamment pour l’alimentation, l’habillement, le logement, les soins médicaux ainsi que pour les services sociaux nécessaires ; elle a droit à la sécurité en cas de chômage, de maladie, d’invalidité, de veuvage, de vieillesse ou dans les autres cas de perte de ses moyens de subsistance par suite de circonstances indépendantes de sa volonté. La maternité et l’enfance ont droit à une aide et à une assistance spéciales. Tous les enfants, qu’ils soient nés dans le mariage ou hors mariage, jouissent de la même protection sociale. Article 26 Toute personne a droit à l’éducation. L’éducation doit être gratuite, au moins en ce qui concerne l’enseignement élémentaire et fondamental. L’enseignement élémentaire est obligatoire. L’enseignement technique et professionnel doit être généralisé ; l’accès aux études supérieures doit être ouvert en pleine égalité à tous en fonction de leur mérite. L’éducation doit viser au plein épanouissement de la personnalité humaine et au renforcement du respect des droits de l’homme et des libertés fondamentales. Elle doit favoriser la compréhension, la tolérance et l’amitié entre toutes les nations et tous les groupes raciaux ou religieux, ainsi que le développement des activités des Nations Unies pour le maintien de la paix. Les parents ont, par priorité, le droit de choisir le genre d’éducation à donner à leurs enfants. Article 27 Toute personne a le droit de prendre part librement à la vie culturelle de la communauté, de jouir des arts et de participer au progrès scientifique et aux bienfaits qui en résultent. Chacun a droit à la protection des intérêts moraux et matériels découlant de toute production scientifique, littéraire ou artistique dont il est l’auteur. Article 28 Toute personne a droit à ce que règne, sur le plan social et sur le plan international, un ordre tel que les droits et libertés énoncés dans la présente Déclaration puissent y trouver plein effet. Article 29 L’individu a des devoirs envers la communauté dans laquelle seul le libre et plein développement de sa personnalité est possible. Dans l’exercice de ses droits et dans la jouissance de ses libertés, chacun n’est soumis qu’aux limitations établies par la loi exclusivement en vue d’assurer la reconnaissance et le respect des droits et libertés d’autrui et afin de satisfaire aux justes exigences de la morale, de l’ordre public et du bien‐être général dans une société démocratique. Ces droits et libertés ne pourront, en aucun cas, s’exercer contrairement aux buts et aux principes des Nations Unies. Article 30 Aucune disposition de la présente Déclaration ne peut être interprétée comme impliquant pour un État, un groupement ou un individu un droit quelconque de se livrer à une activité ou d’accomplir un acte visant à la destruction des droits et libertés qui y sont énoncés.

fra

French

fra

Latn

fr

सार्वभौम मानवाधिकार घोषणा (राष्ट्रसंघक साधारण सभा 10 दिसम्बर, 1948 केँ एक सार्वभौम मानवाधिकार घोषणा स्वीकृत आʼ उद्घोषित कएलक जकर पूर्णपाठ आगाँ देल गेल अछि। एहि ऐतिहासिक घोषणाक उपरान्त साधारण सभा समस्त सदस्य देशसँ अनुरोध कएलक जे ओ एहि घोषणाक प्रचार करए तथा मुख्यतः, अपन देश आʼ प्रदेशक राजनैतिक स्थितिक अनुरूप बिनु भेदभावक, स्कूल आʼ अन्य शिक्षण संस्था सभमे एकर प्रदर्शन, पठन–पाठन आʼ अनुबोधनक व्यवस्था करए।) एहि घोषणाक आधिकारिक पाठ राष्ट्रसंघक पाँच भाषामे उपलब्ध अछि–अंग्रेजी, चीनी, फ्रांसीसी, रूसी आ, स्पेनिश। एहिठाम एहि घोषणाक मैथिली रूपान्तरण प्रस्तुत अछि। उद्देश्यिका जेँ कि मानव परिवारक सकल सदस्यक जन्मजात गरिमा आओर समान एवं अविच्छेद्य अधिकारकेँ स्वीकृति देब स्वतन्त्रता, न्याय आʼ विश्वशान्तिक मूलाधार थिक, जेँ कि मानवाधिकारक अवहेलना आʼ अवमाननाक परिणाम होइछ एहन नृशंस आचरण जाहिसँ मानवक अन्तःकरण मर्माहत होइत अछि आओर अवरुद्ध होइत अछि एक एहन विश्वक अवतरण जाहिमे अभिव्यक्ति आʼ विश्वासक स्वतन्त्रता तथा भय आʼ अकिंचनतासँ मुक्ति जनसामान्यक सर्वोच्च आकांक्षा घोषित हो; जेँ कि विधिसम्मत शासन द्वारा मानवाधिकारक रक्षा एहि हेतु परमावश्यक अछि जे केओ व्यक्ति अत्याचार आʼ दमनसँ बँचबाक कोनो आन उपाय नहि पाबि, शासनक विरुद्ध बागी नहि भए जाए; जेँ कि राष्ट्रसभक बीच मैत्रीपूर्ण सम्बन्ध बढ़ाएब परमावश्यक अछि; जेँ कि राष्ट्रसंघक लोक अपन चार्टर मध्य मौलिक मानवाधिकारमे, मानवक गरिमा आʼ मूल्यमे तथा स्त्री आʼ पुरुषक बीच समान अधिकारमे अपन निष्ठा पुनः परिपुष्ट कएलक अछि आओर व्यापक स्वतन्त्रताक संग सामाजिक प्रगति आʼ जीवन स्तरक समुन्नयन हेतु कृत संकल्पित अछि; जेँ कि सदस्य राष्ट्रसभ राष्ट्रसंघक सहयोगसँ मानवाधिकार आʼ मौलिक स्वतन्त्रताक सार्वभौम आदर तथा अनुपालन करबाक हेतु प्रतिबद्ध अछि; जेँ कि एहि प्रतिबद्धताक पूर्ति हेतु उक्त अधिकार आ स्वतन्त्रताक सामान्य बोध परम महत्त्वपूर्ण अछि, तेँ आब, साधारण सभा निम्नलिखित सार्वभौम मानवाधिकार घोषणाकेँ सभ जनता आʼ सभ राष्ट्रक हेतु उपलब्धिक सामान्य मानदण्डक रूपमे, एहि उद्देश्यसँ उद्घोषित करैत अछि जे प्रत्येक व्यक्ति आʼ प्रत्येक सामाजिक एकक एहि घोषणाकेँ निरन्तर ध्यानमे रखैत शिक्षा आʼ उपदेश द्वारा एहि अधिकार आʼ स्वतन्त्रताक प्रति सम्मान भावना जगाबए तथा उत्तरोत्तर एहन उपाय–राष्ट्रीय आ अन्तरराष्ट्रीय–करए जाहिसँ सदस्य राष्ट्रसभक लोक बीच तथा अपन अधीनस्थ अधिक्षेत्रहुक लोक बीच एहि अधिकार आʼ स्वतन्त्रताकेँ सार्वभौम आʼ प्रभावकारी स्वीकृति प्राप्त भए सकैक। अनुच्छेद 1 सभ मानव जन्मतः स्वतन्त्र अछि तथा गरिमा आʼ अधिकारमे समान अछि। सभकेँ अपन–अपन बुद्धि आʼ विवेक छैक आओर सभकेँ एक दोसराक प्रति सौहार्दपूर्ण व्यवहार करबाक चाही। अनुच्छेद 2 प्रत्येक व्यक्ति एहि घोषणामे निहित सभ अधिकार आʼ स्वतन्त्रताक हकदार थिक आओर एहिमे नस्ल, लिंग, भाषा, धर्म, राजनैतिक वा अन्य मत, राष्ट्रीय वा सामाजिक उद्भव, सम्पत्ति, जन्म अथवा अन्य स्थितिक आधार पर कोनहु प्रकारक भेदभाव नहि कएल जाएत। आओर ओ व्यक्ति जाहि देशक थिक तकर राजनैतिक अधिकारितामूलक वा अन्तरराष्ट्रीय आस्थितिक आधार पर कोनो भेदभाव नहि कएल जाएत–भनहि ओ देश स्वाधीन हो, ट्रस्ट हो, परशासित हो वा सम्प्रभुताक कोनो अन्य परिसीमाक अधीन हो। अनुच्छेद 3 सभकेँ जीवन–धारण, स्वातन्य आʼ व्यक्तिगत सुरक्षाक अधिकार छैक। अनुच्छेद 4 केओ व्यक्ति दासता वा बेगारीमे नहि रहत आओर सभ प्रकारक दासप्रथा आʼ दासक खरीद–बिकरी वर्जित होएत। अनुच्छेद 5 ककरहु क्रूर, अमानुषिक वा अपमानजनक दण्ड नहि देल जाएत आʼ ककरोसँ एहन व्यवहार नहि कएल जाएत। अनुच्छेद 6 प्रत्येक व्यक्तिकेँ सभठाम कानूनक समक्ष एक मानव रूपमे अपन मान्यताक अधिकार छैक। अनुच्छेद 7 सभ केओ कानूनक समक्ष समान अछि आʼ बिना कोनो भेदभावक कानूनक संरक्षणक हकदार अछि। अनुच्छेद 8 सभकेँ एहन कार्यक विरुद्ध जे संविधान वा विधि द्वारा प्रदत्त ओकर मौलिक अधिकारक हनन करैत हो सक्षम राष्ट्रीय न्यायालयसँ उचित उपचार (न्याय) पएबाक हक छैक। अनुच्छेद 9 केओ स्वेच्छासँ ककरो गिरफ्तार, नजरबन्द वा देश निर्वासित नहि करत । अनुच्छेद 10 सभ व्यक्तिकेँ अपन अधिकार आʼ दायित्वक अवधारणार्थ तथा अपना पर लगाओल गेल कोनो आपराधिक आरोपक अवधारणार्थ कोनो स्वतन्त्र आʼ निष्पक्ष न्यायालय द्वारा पूर्ण समानताक संग उचित आʼ सार्वजनिक विचारणक हक छैक। अनुच्छेद 11 दण्डनीय अपराधक आरोपी प्रत्येक व्यक्ति ताधरि निर्दोष मानल जएबाक हकदार अछि जाधरि कोनो सार्वजनिक विचारणमे, जाहिमे ओकरा अपन समुचित सफाइ देबाक सभ गारंटी प्राप्त होइक, विधिवत् दोषी सिद्ध नहि कए देल जाए। जँ केओ व्यक्ति एहन कोनो दण्डनीय कार्य वा लोप करए जे घटनाक कालमे प्रचलित कोनो राष्ट्रीय वा अन्तरराष्ट्रीय कानूनक दृष्टिमे दण्डनीय अपराध नहि थिक तँ ओ व्यक्ति एहि हेतु दण्डनीय अपराधक दोषी नहि मानल जाएत। अनुच्छेद 12 केओ व्यक्ति कोनो आन व्यक्तिक एकान्तता, परिवार, निवास वा संलाप (पत्राचारादि) मे स्वेच्छया हस्तक्षेप नहि करत आʼ ने ओकर प्रतिष्ठा आʼ ख्याति पर प्रहार करत। प्रत्येक व्यक्तिकेँ एहन हस्तक्षेप वा प्रहारसँ कानूनी रक्षा पएबाक अधिकार छैक। अनुच्छेद 13 प्रत्येक व्यक्तिकेँ अपन राष्ट्रक सीमाक भीतर भ्रमण आʼ निवास करबाक स्वतन्त्रता छैक। प्रत्येक व्यक्तिकेँ अपन देश वा आनो कोनो देश त्यागबाक आʼ अपना देश घूरि अएबाक अधिकार छैक। अनुच्छेद 14 प्रत्येक व्यक्तिकेँ उत्पीड़नसँ बँचवाक हेतु दोसर देशमे शरण मङबाक अधिकार छैक। एहि अधिकारक उपयोग ओहि स्थितिमे नहि कएल जाए सकत जखन ओ उत्पीड़न वस्तुतः अराजनैतिक अपराधक कारणेँ भेल हो अथवा राष्ट्रसंधक उद्देश्य आʼ सिद्धान्तक विरुद्ध कोनो काज करबाक कारणेँ। अनुच्छेद 15 प्रत्येक व्यक्तिकेँ राष्ट्रीयताक अधिकार छैक। कोनो व्यक्तिकेँ राष्ट्रीयताक अधिकारसँ अथवा राष्ट्रीयता –परिवर्तनक अधिकारसँ अकारण वंचित नहि कएल जा सकत। अनुच्छेद 16 सभ वयस्क स्त्री आʼ पुरुषकेँ नस्ल, राष्ट्रीयता वा सम्प्रदायमूलक केानो प्रतिबन्धक बिना, विवाह करबाक आʼ परिवार बनएबाक अधिकार छैक। स्त्री आ पुरुष दूनूकेँ विवाह, दाम्पत्य–जीवन तथा विवाह–विच्छेदक समान अधिकार छैक। विवाह, तखनहि होएत जखन इच्छुक पति आʼ पत्नीक स्वच्छन्न आ पूर्ण सहमति हो। परिवार समाजक एक सहज आʼ मौलिक एकक थिक आओर एकरा समाजक आʼ राज्यक संरक्षण पएबाक अधिकार छैक। अनुच्छेद 17 प्रत्येक व्यक्तिकेँ एकसरे आʼ दोसराक संग मिलि सम्पत्ति रखबाक अधिकार छैक। केओ स्वेच्छया ककरहु सम्पत्तिसँ वंचित नहि करत। अनुच्छेद 18 प्रत्येक व्यक्तिकेँ विचार, विवेक आ धर्म रखबाक अधिकार छैक। एहि अधिकारमे समाविष्ट अछि धर्म आ विश्वासक परिर्वतनक स्वतन्त्रता, एकसर वा दोसराक संग मिलि प्रकटतः वा एकान्तमे शिक्षण, अभ्यास, प्रार्थना आ अनुष्ठानक स्वतन्त्रता। अनुच्छेद 19 प्रत्येक व्यक्तिकेँ अभिमत एवं अभिव्यक्तिक स्वतन्त्रताक अधिकार छैक, जाहिमे समाविष्ट अछि बिना हस्तक्षेपक अभिमत धारण करब, जाहि कोनहु क्षेत्रसँ कोनहु माध्यमेँ सूचना आʼ विचारक याचना, आदान प्रदान करब। अनुच्छेद 20 प्रत्येक व्यक्तिकेँ शान्तिपूर्ण सम्मिलन आ संगठनक स्वतन्त्रताक अधिकार छैक। कोनहु व्यक्तिकेँ संगठन विशेषसँ सम्बद्ध होएबाक लेल विवश नहि कएल जाए सकैछ। अनुच्छेद 21 प्रत्येक व्यक्तिकेँ अपन देशक शासनमे प्रत्यक्षतः भाग लेबाक अथवा स्वतन्त्र रूपेँ निर्वाचित अपन प्रतिनिधि द्वारा भाग लेबाक अधिकार छैक। प्रत्येक व्यक्तिकेँ अपना देशक लोक–सेवामे समान अवसर पएबाक अधिकार छैक। जनताक इच्छा शासकीय प्राधिकारक आधार होएत। ई इच्छा आवधिक आʼ निर्बाध निर्वाचनमे व्यक्त कएल जाएत आओर ई निर्वाचन सार्वभौम एवं समान मताधिकार द्वारा गुप्त मतदानसँ होएत अथवा समतुल्य मुक्त मतदान प्रक्रियासँ। अनुच्छेद 22 प्रत्येक व्यक्तिकेँ समाजक एक सदस्यक रूपमे सामाजिक सुरक्षाक अधिकार छैक आओर प्रत्येक व्यक्तिकेँ अपन गरिमा आʼ व्यक्तित्वक निर्बाध विकासक हेतु अनिवार्य आर्थिक, सामाजिक आʼ सांस्कृतिक अधिकार–राष्ट्रीय प्रयास आओर अन्तरराष्ट्रीय सहयोगसँ तथा प्रत्येक राज्यक संघठन आʼ संसाधनक अनुरूप–प्राप्त करबाक हक छैक। अनुच्छेद 23 प्रत्येक व्यक्तिकेँ काज करबाक, निर्बाध इच्छाक अनुरूप नियोजन चुनबाक, कार्यक उचित आʼ अनुकूल स्थिति प्राप्त करबाक आʼ बेकारीसँ बँचबाक अधिकार छैक। प्रत्येक व्यक्तिकेँ समान काजक लेल बिना भेदभावक समान पारिश्रमिक पएबाक अधिकार छैक। काजमे लगाओल गेल प्रत्येक व्यक्तिकेँ उचित आʼ अनुरूप पारिश्रमिक ततबा पएबाक अधिकार छैक जतबासँ ओ अपन आʼ अपन परिवारक मानवोचित भरण–पोषण कए सकए आओर प्रयोजन पड़ला पर तकर अनुपूरण अन्य प्रकारक सामाजिक संरक्षणसँ भए सकैक। प्रत्येक व्यक्तिकेँ अपन हितक रक्षाक हेतु मजदूरसंघ बनएबाक आʼ ओहिमे भाग लेबाक अधिकार छैक। अनुच्छेद 24 प्रत्येक व्यक्तिकेँ विश्राम आʼ अवकाशक अधिकार छैक जकर अन्तर्गत अछि कार्य–कालक उचित सीमा आ समय–समय पर वेतन सहित छुी। अनुच्छेद 25 प्रत्येक व्यक्तिकेँ एहन जीवन–स्तर प्राप्त करबाक अधिकार छैक जे ओकर अपन आʼ अपना परिवारक स्वास्थ्य एवं कल्याण हेतु पर्याप्त हो। एहिमे समाविष्ट अछि भोजन, वस्त्र, आवास आ चिकित्सा तथा आवश्यक सामाजिक सेवाक अधिकार आओर जँ अपरिहार्य कारणवश बेकारी, बीमारी, अपंगता, वैधव्य, वृद्धावस्था अथवा अन्य प्रकारक दुरस्था उपस्थित हो तँ, ओहिसँ सुरक्षाक अधिकार । परसौती आʼ चिल्हकाकेँ विशेष परिचर्या आ सहायताक अधिकार छैक। प्रत्येक बच्चाकेँ, चाहे ओ विवाहावधिमे जनमल हो वा ताहिसँ बाहर, समान सामाजिक संरक्षणक अधिकार छैक। अनुच्छेद 26 प्रत्येक व्यक्तिकेँ शिक्षा प्राप्तिक अधिकार छैक। शिक्षा कमसँ कम आरम्भिक आʼ मौलिक अवस्थामे निःशुल्क होएत। आरम्भिक शिक्षा अनिवार्य होएत। तकनीकी आ व्यावसायिक शिक्षा सामान्यतया उपलभ्य होएत तथा उच्चतर शिक्षा सेहो सभकेँ योग्यताक आधार पर भेटतैक। शिक्षाक लक्ष्य होएत मानव व्यक्तित्वक पूर्ण विकास आओर मानवाधिकार आʼ मौलिक स्वतन्त्रताक प्रति आदरभाव बढ़ाएब। शिक्षा राष्ट्रसभक बीच तथा जातीय वा धार्मिक समुदायसभक बीच पारस्परिक सद्भावना, सहिष्णुता आʼ मैत्री बढ़ाओत तथा शान्तिक हेतु राष्ट्रसंधक प्रयासकेँ गति देत। माता पिताकेँ ई चुनबाक तार्किक अधिकार छैक जे ओकर सन्तानकेँ कोन प्रकारक शिक्षा देल जाए। अनुच्छेद 27 प्रत्येक व्यक्तिकेँ समाजक सांस्कृतिक जीवनमे अबाध रूपेँ भाग लेबाक, कलाक आनन्द लेबाक तथा वैज्ञानिक विकासमे आʼ तकर लाभमे अंश पएबाक अधिकार छैक। प्रत्येक व्यक्तिकेँ अपन सृजित कोनहु वैज्ञानिक, साहित्यिक अथवा कलात्मक कृतिसँ उत्पन्न, भावनात्मक वा भौतिक हितक रक्षाक अधिकार छैक। अनुच्छेद 28 प्रत्येक व्यक्तिकेँ एहन सामाजिक आ अन्तरराष्ट्रीय आस्पद प्राप्त करबाक अधिकार छैक जाहिसँ एहि घोषणामे उल्लिखित अधिकार आʼ स्वतन्त्रता प्राप्त कएल जाए सकए। अनुच्छेद 29 प्रत्येक व्यक्ति ओहि समुदायक प्रति कत्र्तव्यबद्ध अछि जाहिमे रहिए कए ओ अपन व्यक्तित्वक अबाध आʼ पूर्ण विकास कए सकैत अछि। प्रत्येक व्यक्ति अपन अधिकार आʼ स्वतन्त्रताक उपयोग ओहि सीमाक अभ्यन्तरे करत जकर अवधारण दोसराक अधिकार आʼ स्वतन्त्रताक आदर आʼ समुचित स्वीकृतिकेँ सुनिश्चित करबाक उद्देश्यसँ तथा नैतिकता, विधिव्यवस्था आ जनतान्त्रिक समाजमे सामान्य जनकल्याणक अपेक्षाक पूर्तिक उद्देश्यसँ कानून द्वारा कएल जाएत। एहि स्वतन्त्रता आʼ अधिकारक प्रयोग कोनहु दशामे राष्ट्रसंधक सिद्धान्त आʼ उद्देश्यक प्रतिकूल नहि कएल जाएत। अनुच्छेद 30 एहि घोषणामे उल्लिखित कोनो बातक निर्वचन तेना नहि कएल जाए जाहिसँ ई घ्वनित हो जे कोनो राज्यकेँ वा जनगणकेँ एहन गतिविधिमे संलग्न होएबाक वा कोनो एहन काज करबाक अधिकार छैक जकर लक्ष्य एहि घोषणाक अन्तर्गत कोनो अधिकार वा स्वतन्त्रताकेँ बाधित करब हो। 28 अगस्त, 2007

mai

Maithili

mai

Deva

mai

Ohuminyo Yoluali Yoku Tata Ovimuenyo Viomanu OHONDO YOLOPAPELO VIU VANGI WOMANU KUENDA YOKU SOKISA OVIHANDELEKO Yataviwa kuenda ya tumbikiwa Lonjango Yinene kesokiyo lio (217 A III) vita vivali kekui lepanduvali, kete liekui (10) kosayî ya Dezembro kulima wa 1948 - ohulukayî kovita ecea kakui akualã lecelãlã. Ulandu Unu womanu loku sumbila omuenyo wapata omanu vosi kilu lieve, olio esilã liovihandeleko li nena eyovo, esunga kuenda ombembua voluali Ekambo liu kulihiso kuenda oku pembula ovihandeleko vitata omuenyo womanu ku tuala omanu ko kulinga uvî kuenje uvî waco wa nena onyeño vovitima viomanu vosi, yu va sanga ocisimilo calonga cokuti omunu lomunu okuete omoko lutoyi woku tava pamue okupatalã eci cosi ayongola pamue kayongola kuenda ka kuata usumba woku talisua ohali. Okutata omuenyo womanu oco cavelapo , kuenje ciwa nda ocihandeleko caco ci kolisua luvangi oco okuti lomue kaka yonjiwe oku fetuluinya ukuavo uvi olingile. Ca sesamela okuti pokati kolofeka viosi pa kala ocisola lukamba. Ekolelõ liomanu vosi va tiamela ko Hongele Yolofeka (Nações Unidas) lia kapiwa kovihandeleko vikola vioku tata omuenyo womanu, yu vaci pitulula vali vukanda owu okuti, esumbilo kuenda unene womunu vi tunda koku kapa omanu vosi pomangu yimosi- okuti vosi vasoka kunene - nda ulume nda ukayî kuenda loku vahã cimosi civa kuatisa okuama kovaso loku kuata eyovo liocili. Olofeka viosi vi tiamelã ko Hongele Yolofeka (Nações Unidas) kuenda ombonge yavo, vali kunda okuti esumbilo voluali kuenda esumbilo lomuenyo womanu te viamoleha kovilinga, oco eyovo liocili. Kovisila evi vioku tata omuenyo womanu oko ku tunda eyovo liocili kuenda esanju lia suapo liomanu. Onjango Yinene Ohuminyo eyi yoku tata omuenyo womanu, voluali luosi oko kocimaho oluali lua sesamela oku loña, apata osi , olofeka viosi, oco okuti omanu vosi kuenda olombonge viosi violohongele viomanu vavi kapa vovitima viavo kuenje ohuminyo yaco yendelela kuvosi okuti okulisumbila pokati oco eyovo lienda kovaso, nda pokati komanu vakuafeka yimosi nda pokati kolofeka vioposamua vatiamela vo Hongele yolofeka va tava ovihandeleko evi. ONDAKA YA 1 Omanu vosi kilu lieve va citiwa lonjila yimosi leyovo limosi, lomoko yimosi kuenda unu umosi, kuenje momo vosi va kuete olondunge, va sesamela okulisumbila pokati ndavamanji. ONDAKA YA 2 Citava okuti omanu va toñomala oku tukola loku kisika ocihandeleko ca sonehiwa vo Huminyo eyi, nda ocindele nda otekava, nda ulume nda ukayî, nda ukuelimi liê nda liê, nda ukuetavo nda hukuetavoko, nda ukuosoma wê nda wê, nda ukuafeka ye nda ye, nda ohuasi nda ohukui pamue cimue cikuavo. Kovaso yovihandeleko evi kakuli vali lacimue cikuavo, nda citumiwa lusoma wofeka nda lusoma wolonganji, nda wovofeka nda woposamua. ONDAKA YA 3 Omunu wosi okuete omoko yoku kuata omuenyo wahe, yoku lisanja vofeka kuenda yoku hindingila. ONDAKA YA 4 Lomue okala kupika, lomue okapa ukuavo kupika. Upika wa lemeliwa. ONDAKA YA 5 Lomue okangisua pamue oku yikiwa vokayike kohali olivova. ONDAKA YE 6 Apa posi omunu akasi wa sesamela oku kulihiwa lombonge. ONDAKA YE 7 Kovihandeleko omanu vosi valisoka kuenje vosi te vatatiwa lovihandeleko vimosi. Lomue ha katepise; nda umue otepisiwa a ivaluise ohuminyo eyi. ONDAKA YE 8 Omunu wa lueya lahevo okuete omoko yoku pinga ekkuatiso kolonganji vio feka vana va kuliha ovihandeleko vioku tata omuenyo womanu, nda vokuafeka, nda vakualofeka vio posamua. ONDAKA YE 9 Lomue okutiwa ño olivova, loku yikiwa pamue oku tundisiwa vofeka yahe. ONDAKA YE 10 Omunu wosi okuete omoko yoku sombisiwa lesunga lolonganji, okuti kapa kala olonepele kuenda osombisiwa kombonge yolonganji kavi tiamela kusoma laumue, kuenje va sisa ciwa eko liaco. ONDAKA YE 11 Omunu wosi va tukuila eko limue, kacitava oku ukapa eko liaco toke eci ku kala uvangi wokuti ocili wa lueya. Pole ndaño vosanga leko lopo okuete omoko yoku kuata onganji yukuatisa. Lomue olinga ocikonde mekonda lieko lia lingiwa konyima yoloneke eci okuti eko liaco halia kolele ndeci ca sonehiwa vovihandaleko violonganji, nda vio feka nda violo feka vioposamua. Kuenje te okangisiwa ndeci casoka ca tumila ocihandeleko caco eci alinga eko liaco. ONDAKA YE 12 Lomue okangisiwa olivova mekonda liomuenyo wahe, pamue wepata konjo yahe. Lomue okuete omoko yuku yulula ukanda ukuavo oku vanjiliya evi vikasimo ha hakutisa osoyî ukuavo. Omunu wosi wa kuata ovitangi evi okuete omoko yoku ivaluisa olonganji ocihandeleko eci. ONDAKA YE 13 Omunu eye omunu okuete omoko yoku nolã apa a yongola oku kala vofeka. Omunu eye omunu okuete omoko yoku tunda vofeka omo akasi, ndaño ofeka yahe, kuenda okuetevomoko yoku tiuka vofeka yahe. ONDAKA YE 14 Omunu wosi okuayiwi lolombiali okuete omoko yoku pinga kolombiali violofeka vikuavo oco vo okuatise okusalamamo. Omoko yoku pinga kolofeka vikuavo oku salama, yi tava lika komanu ava vakuayiwi lolombaiali, havavako ovingumba, pamue olomondi pamue uvî ukuavo. ONDAKA YE 15 Omunu eye omunu okuete omoko yoku tiamela kofeka acitiwa. Lomue omunu otela okupa ukuavo omoko yoku tiamela kofeka acitiwa pamue omoko yoku pongolokela kofeka yikuavo ONDAKA YE 16 Eci omunu atelisa anyamo oku kuata epata, nda ulume nda ukayî okuete omoko yoku kuata epata liahe, nda okuela u oyela nda yu otekava, nda ukuetavo lie nda lie, ka katatekiwe. Uvala ulingiwe pokati komanu vavali valitava, okuti ulume lukayî. Epata olio ocihandeleko cavelapo kuenda ocisila coluali, cisukiliwa pokati kolohongele viomanu, yu epata lia sesamela okutatiwa lolombiali viofeka. ONDAKA YE 17 Omunu eye omunu pamue ocisoko comanu va kuete omoko yoku kuata cahe muele pamue cavomuele. Lomue okuete omoko yoku nyeha cimue cukuavo. ONDAKA YE 18 Omunu eye omunu walisanja oku sima eci apanga ndeci etavo; okuete omoko yoku kala ketavo ayongola kuenda omoko yaco yu wiha evelo lioku pongolokela ketavo likuavo pamue oku lekisa kuvakuavo etavo liahe, nda lika wahe nda ocisoko comanu, nda posamua nda pulika. ONDAKA YE 19 Omunu eye omunu okuete omoko yoku yo kueca ovisimilo viahe, lokuvi vangula kuenda lomue u usakalasa mekonda liaco, kuenda citava okusandula ovisimilo viahe vofeka pamue posamua, vovingungu viosi vioku popela. ONDAKA YA 20 Omunu eye omunu okuete omoko yoku likongela lava kuavo kuenda oku tunga ohongele cinene ño nda ohongele yaco yombembua. Lomue kaka kisikiwe oku likongela kohongele eyi kayongola. ONDAKA YA 21 Omunu eye omunu okuete omoko yoku songola ovopange osi ofeka yahe. Omunu eye omunu okuete omoko yokuiñila pomangu yupange wofeka yahe , kapaka kala olonepele. Onjongole yomanu oyo ongusu yusoma wofeka; kuenje casesamela okunola asongui locela cilingiwa lesunga kuenda ocilli. Ocela caco cikuame ocihandeleko coluali, okuti ha lolonepeleko kuenda omunu lomunu osoneha onduko asima pokañunuñunu. ONDAKA YA 22 Omunu eye omunu wa sesamela oku tatiwa lombonge yitukuiwa "Segurança Social" yofeka a tiamela, kuenda citava oku kisika ombonge yaco ekuatiso nda lio tupalata, nda elongiso kuenda tu panduila olombonge vio feka kuenda olombonge vioposamua ekuatiso vasole okueca. ONDAKA YA 23 Omunu wosi okeute omoko yoku kuata upange, yoku nolã upange u usanjuisa loku umuisa eci ayongola kuenda omunu wosi ovindikiyiwa kocitangi cekambo liupange. Vosi omanu vakuete omoko yoku fetiwa cimosi nda va talavaya upange umosi. Wosi omunu otalavaya okuete omoko yoku fetiwa lesunga okuti cusanjuisa oco cu ukuatisa okutata epata liahe lunu, nda citito ombonge yi vokiyeko. Omunu wosi okuete omoko yokusovola ombonge, kumosi lavakuavo, yoku vetatela olonjongole violondinga upange. ONDAKA YA 24 Omunu wosi okuete omoko yoku puyuka, kuenda oku talama elivala lio oneke pole otambula ofeto yahe ndu watalavaya. ONDAKA YA 25 Omunu wosi okuete omoko yoku kuata omuenyo luhiti, eye lepata liahe va kuata ekuatiso kuhayele, kokulia, kuwalo, kocitumalo, koku feta ocimbanda, pamue ekuatiso likuavo lisukiliwa kuenda osesamela oku vikuvindikiyiwa nda ka kuete upange, pamue nda koku vela, nda walinga ocilema, nda wa siala umbumba, pamue wa kuka pamue vimue vikuavo viu tateka okusanga epondolo. Uyali kuenda utila womala visesamela ekuatiso liocili. Omalã vosi, nda omalã vondombua nda voposamua, vosi vakuete omoko yimosi yoku tambula ekuatiso kombonge (Segurança Social). ONDAKA YA 26 Omunu wosi osesamela elilongiso. Elilongiso te lio cali, ndaño haliosiko pole alima atete ocali ana alongisa omunu oku tanga loku soneha. Onepa yaco yelilongiso eli likisikiwe komanu vosi. Elilongiso lio vipinduko lilue. Elilongiso lio losikola Vinene vatukula Univesidade liyu luiwe komanu vosi valisukila, ndeci ca sesamela omunu lomunu okuti halolonepeleko. Elilongiso lia sesamela oku kuatisa omau oku waya unu womanu kuenda oku kolisa ovihandeleko vioku tata omuenyo womanu kuenda eyovo kuenda lia sesamela okueca elomboloko komanu liokuti epandi kuenda ocisola lolofeka viosi, lapata osi kuenda latavo osi kuenda okuamisako upange wosi wo Hongele Yofeka (Nações Unidas) oku kapa ombembua voluali. Olonjali ovio tete via sesamela oku kuatisa omalã vavo oku nolã elongiso liocili. ONDAKA YA 27 Omunu wosi okuete omoko kuatisa kelongiso liovituwa vio feka pocitumalo akasi, okutata umesele kuenda oku kuatisa kukulihiso wosi unena okuamisako ofeka, kuenda okutambula kapako osi upange wavosi. Omunu wosi okuete omoko yokuvetatela umesele wahe , nda ukulihiso nda ovisonehua, nda olomapalo eye muele asovola. ONDAKA YA 28 Omunu wosi okuete omoko yoku kisika okuti ovihandeleko via sonehiwa Vuvangi mulo vili vilingiwe nda vofeka yahe nda posamua oco eyovo liocili limolehe . ONDAKA YA 29 Omunu wosi okuete ovikele lovocisoko a atiamela, muna eye akulila, haimo opa unu wahe. Ko kusuisapo ovihandeleko evi loku vitelisa oko kutunda eyovo liocili, kuenda lomue otakekiwa locihandeleko ciñi te lika evi vikuatisa okuamisa kovaso ovihandeleko vieyovo liavakuavo oco va suisepo uhiti lutate wofeka kuenda oco usoma utukuiwa "Democracia ". Ovihandeleko evi vilingiwa lika oku kolisa ongusu yo Hongele Yolofeka (Nações Unidas). ONDAKA YA 30 Lacimue ocihandeleko casonehiwa vu Vangi mulo cipengisiwa Lofeka kayitiamela ko Hongele pamue omunu oco anyole eyovo liomanu lia sonehiwa mulo.

011

Umbundu (011)

umb

Latn

umb

DECLARAȚIA UNIVERSALĂ A DREPTURILOR OMULUI Preambul Considerând că recunoașterea demnității inerente tuturor membrilor familiei umane și a drepturilor lor egale și inalienabile constituie fundamentul libertății, dreptății și păcii în lume, Considerând că ignorarea și disprețuirea drepturilor omului au dus la acte de barbarie care revoltă conștiința omenirii și că făurirea unei lumi în care ființele umane se vor bucura de libertatea cuvântului și a convingerilor și vor fi eliberate de teamă și mizerie a fost proclamată drept cea mai înaltă aspirație a oamenilor, Considerând că este esențial ca drepturile omului să fie ocrotite de autoritatea legii pentru ca omul să nu fie silit să recurgă, ca soluție extremă, la revoltă împotriva tiraniei și asupririi, Considerând că este esențial a se încuraja dezvoltarea relațiilor prietenești între națiuni, Considerând că în Cartă popoarele Organizației Națiunilor Unite au proclamat din nou credința lor în drepturile fundamentale ale omului, în demnitatea și în valoarea persoanei umane, drepturi egale pentru bărbați și femei și că au hotărât să favorizeze progresul social și îmbunătățirea condițiilor de viață în cadrul unei libertăți mai mari, Considerând că statele membre s‐au angajat să promoveze în colaborare cu Organizația Națiunilor Unite respectul universal și efectiv față de drepturile omului și libertățile fundamentale, precum și respectarea lor universală și efectivă, Considerând că o concepție comună despre aceste drepturi și libertăți este de cea mai mare importanță pentru realizarea deplină a acestui angajament, ADUNAREA GENERALĂ proclamă prezenta DECLARAȚIE UNIVERSALĂ A DREPTURILOR OMULUI, ca ideal comun spre care trebuie să tindă toate popoarele și toate națiunile, pentru ca toate persoanele și toate organele societății să se străduiască, având această Declarație permanent în minte, ca prin învățătură și educație să dezvolte respectul pentru aceste drepturi și libertăți și să asigure prin măsuri progresive, de ordin național și internațional, recunoașterea și aplicarea lor universală și efectivă, atât în sânul popoarelor statelor membre, cât și al celor din teritoriile aflate sub jurisdicția lor. Articolul 1 Toate ființele umane se nasc libere și egale în demnitate și în drepturi. Ele sunt înzestrate cu rațiune și conștiință și trebuie să se comporte unele față de altele în spiritul fraternității. Articolul 2 Fiecare om se poate prevala de toate drepturile și libertățile proclamate în prezenta Declarație fără nici un fel de deosebire ca, de pildă, deosebirea de rasă, culoare, sex, limbă, religie, opinie politică sau orice altă opinie, de origine națională sau socială, avere, naștere sau orice alte împrejurări. În afară de aceasta, nu se va face nici o deosebire după statutul politic, juridic sau internațional al țării sau al teritoriului de care ține o persoană, fie că această țară sau teritoriu sunt independente, sub tutelă, neautonome sau supuse vreunei alte limitări a suveranității. Articolul 3 Orice ființă umană are dreptul la viață, la libertate și la securitatea persoanei sale. Articolul 4 Nimeni nu va fi ținut în sclavie, nici în servitute; sclavajul și comerțul cu sclavi sunt interzise sub toate formele lor. Articolul 5 Nimeni nu va fi supus la torturi, nici la pedepse sau tratamente crude, inumane sau degradante. Articolul 6 Fiecare om are dreptul să i se recunoască pretutindeni personalitatea juridică. Articolul 7 Toți oamenii sunt egali în fața legii și au, fără nici o deosebire, dreptul la o egală protecție a legii. Toți oamenii au dreptul la o protecție egală împotriva oricărei discriminări care ar viola prezenta Declarație și împotriva oricărei provocări la o asemenea discriminare. Articolul 8 Orice persoană are dreptul la satisfacția efectivă din partea instanțelor juridice naționale competente împotriva actelor care violează drepturile fundamentale ce‐i sunt recunoscute prin constituție sau lege. Articolul 9 Nimeni nu trebuie să fie arestat, deținut sau exilat în mod arbitrar. Articolul 10 Orice persoană are dreptul în deplină egalitate de a fi audiată în mod echitabil și public de către un tribunal independent și imparțial care va hotărî fie asupra drepturilor și obligațiilor sale, fie asupra temeiniciei oricărei acuzări în materie penală îndreptată împotriva sa. Articolul 11 Orice persoană acuzată de comiterea unui act cu caracter penal are dreptul să fie presupusă nevinovată până când vinovăția sa va fi stabilită în mod legal în cursul unui proces public în care i‐au fost asigurate toate garanțiile necesare apărării sale. Nimeni nu va fi condamnat pentru acțiuni sau omisiuni care nu constituiau, în momentul când au fost comise, un act cu caracter penal conform dreptului internațional sau național. De asemenea, nu se va aplica nici o pedeapsă mai grea decât aceea care era aplicabilă în momentul când a fost săvârșit actul cu caracter penal. Articolul 12 Nimeni nu va fi supus la imixtiuni arbitrare în viața sa personală, în familia sa, în domiciliul lui sau în corespondența sa, nici la atingeri aduse onoarei și reputației sale. Orice persoană are dreptul la protecția legii împotriva unor asemenea imixtiuni sau atingeri. Articolul 13 Orice persoană are dreptul de a circula în mod liber și de a‐și alege reședința în interiorul granițelor unui stat. Orice persoană are dreptul de a părăsi orice țară, inclusiv a sa, și de reveni în țara sa. Articolul 14 În caz de persecuție, orice persoană are dreptul de a căuta azil și de a beneficia de azil în alte țări. Acest drept nu poate fi invocat în caz de urmărire ce rezultă în mod real dintr‐o crimă de drept comun sau din acțiuni contrare scopurilor și principiilor Organizației Națiunilor Unite. Articolul 15 Orice persoană are dreptul la o cetățenie. Nimeni nu poate fi lipsit în mod arbitrar de cetățenia sa sau de dreptul de a‐și schimba cetățenia. Articolul 16 Cu începere de la împlinirea vârstei legale, bărbătul și femeia, fără nici o restricție în ce privește rasa, naționalitatea sau religia, au dreptul de a se căsători și de a întemeia o familie. Ei au drepturi egale la contractarea căsătoriei, în decursul căsătoriei și la desfacerea ei. Căsătoria nu poate fi încheiată decât cu consimțământul liber și deplin al viitorilor soți. Familia constituie elementul natural și fundamental al societății și are dreptul la ocrotire din partea societății și a statului. Articolul 17 Orice persoană are dreptul la proprietate, atât singură, cât și în asociație cu alții. Nimeni nu poate fi lipsit în mod arbitrar de proprietatea sa. Articolul 18 Orice om are dreptul la libertatea gândirii, de conștiință și religie; acest drept include libertatea de a‐și schimba religia sau convingerea, precum și libertatea de a‐și manifesta religia sau convingerea, singur sau împreună cu alții, atât în mod public, cât și privat, prin învățătură, practici religioase, cult și îndeplinirea riturilor. Articolul 19 Orice om are dreptul la libertatea opiniilor și exprimării; acest drept include libertatea de a avea opinii fără imixtiune din afară, precum și libertatea de a căuta, de a primi și de a răspândi informații și idei prin orice mijloace și independent de frontierele de stat. Articolul 20 Orice persoană are dreptul la libertatea de întrunire și de asociere pașnică. Nimeni nu poate fi silit să făcă parte dintr‐o asociație. Articolul 21 Orice persoană are dreptul de a lua parte la conducerea treburilor publice ale țării sale, fie direct, fie prin reprezentanți liber aleși. Orice persoană are dreptul de acces egal la funcțiile publice din țara sa. Voința poporului trebuie să constituie baza puterii de stat; această voință trebuie să fie exprimată prin alegeri nefalsificate, care să aibă loc în mod periodic prin sufragiu universal, egal și exprimat prin vot secret sau urmând o procedură echivalentă care să asigure libertatea votului. Articolul 22 Orice persoană, în calitatea sa de membru al societății, are dreptul la securitatea socială; ea este îndreptățită ca prin efortul național și colaborarea internațională, ținându‐se seama de organizarea și resursele fiecărei țări, să obțină realizarea drepturilor economice, sociale și culturale indispensabile pentru demnitatea sa și libera dezvoltare a personalității sale. Articolul 23 Orice persoană are dreptul la muncă, la libera alegere a muncii sale, la condiții echitabile și satisfăcătoare de muncă, precum și la ocrotirea împotriva șomajului. Toți oamenii, fără nici o discriminare, au dreptul la salariu egal pentru muncă egală. Orice om care muncește are dreptul la o retribuire echitabilă și satisfăcătoare care să‐i asigure atât lui, cât și familiei sale, o existență conformă cu demnitatea umană și completată, la nevoie, prin alte mijloace de protecție socială. Orice persoană are dreptul de a întemeia sindicate și de a se afilia la sindicate pentru apărarea intereselelor sale. Articolul 24 Orice persoană are dreptul la odihnă și recreație, inclusiv la o limitare rezonabilă a zilei de muncă și la concedii periodice plătite. Articolul 25 Orice om are dreptul la un nivel de trai care să asigure sănătatea și bunăstarea lui și familiei sale, cuprinzând hrana, îmbrăcămintea, locuința, îngrijirea medicală, precum și serviciile sociale necesare; el are dreptul la asigurare în caz de șomaj, boală, invaliditate, văduvie, bătrânețe sau în celelalte cazuri de pierdere a mijloacelor de subzistență, în urma unor împrejurări independente de voința sa. Mama și copilul au dreptul la ajutor și ocrotire deosebite. Toți copiii, fie că sunt născuți în cadrul căsătoriei sau în afara acesteia, se bucură de aceeași protecție socială. Articolul 26 Orice persoană are dreptul la învățătură. Învățământul trebuie să fie gratuit, cel puțin în ceea ce privește învățământul elementar și general. Învățământul elementar trebuie să fie obligatoriu. Învățământul tehnic și profesional trebuie să fie la îndemâna tuturor, iar învățământul superior trebuie să fie de asemenea egal, accesibil tuturora, pe bază de merit. Învățământul trebuie să urmărească dezvoltarea deplină a personalității umane și întărirea respectului față de drepturile omului și libertățile fundamentale. El trebuie să promoveze înțelegerea, toleranța, prietenia între toate popoarele și toate grupurile rasiale sau religioase, precum și dezvoltarea activității Organizației Națiunilor Unite pentru menținerea păcii. Părinții au dreptul de prioritate în alegerea felului de învățământ pentru copiii lor minori. Articolul 27 Orice persoană are dreptul de a lua parte în mod liber la viața culturală a colectivității, de a se bucura de arte și de a participa la progresul științific și la binefacerile lui. Fiecare om are dreptul la ocrotirea intereselor morale și materiale care decurg din orice lucrare științifică, literară sau artistică al cărei autor este. Articolul 28 Orice persoană are dreptul la o orânduire socială și internațională în care drepturile și libertățile expuse în prezenta Declarație pot fi pe deplin înfăptuite. Articolul 29 Orice persoană are îndatoriri față de colectivitate, deoarece numai în cadrul acesteia este posibilă dezvoltarea liberă și deplină a personalității sale. În exercitarea drepturilor și libertăților sale, fiecare om nu este supus decât numai îngrădirilor stabilite prin lege, exclusiv în scopul de a asigura cuvenita recunoaștere și respectare a drepturilor și libertăților altora și ca să fie satisfăcute justele cerințe ale moralei, ordinii publice și bunăstării generale într‐o societate democratică. Aceste drepturi și libertăți nu vor putea fi în nici un caz exercitate contrar scopurilor și principiilor Organizației Națiunilor Unite. Articolul 30 Nici o dispoziție a prezentei Declarații nu poate fi interpretată ca implicând pentru vreun stat, grupare sau persoană dreptul de a se deda la vreo activitate sau de a săvârși vreun act îndreptat spre desființarea unor drepturi sau libertăți enunțate în prezenta Declarație.

ron_1993

Romanian (1993)

ron

Latn

ro

JÑA 'A YO PJOSU̸ TEXE YE TE̱'E̱ NUYO KA̸NRA̸ A XESE NE XOÑIJOMU PJU̸RU̸ Panru̸ji k'u̸ mara mimiji na joo texe yo nte̱'e̱ in dya ra chu̱nji, numa so'o k'u̸ ra mamu̸ji k'u̸ ri chjekjoji texezgoji. Panru̸ji k'u̸ ma dya ri pjechiji texto yo jña'a nuyo nrra pjosu̸ ye nte̱'e̱, nudyama so'o k'u̸ ra potr'u̸ji yo in Kjuarma; ngek'ua nesta nura mbaraji k'u̸ ye nte̱'e̱, ma sa̸ja̸ kja ne xoñi jomu̸, na kjuana k'u̸ rambesi nura zi'i, ra so'o mamu̸ nu in jña'a ñeje ra eme nu K'inchi angeze. Panru̸ji k'u̸ nuyo jña'a yo pjosu̸ ye nte̱'e̱ ximi nesta ra k'uatr'u̸ kja xiskuama, ngek'ua dya ra chu̱'u̱nji. Panru̸ji k'u̸ nesta ra mimi na jo'o texto ye tr'ajñiñi. Panru̸ji k'u̸ yo jñiñi ye jmuru̸ kja nu tr'angumu̸ a xoñijomu̸, o dyu̸su̸ji ye jña'a kja naja xiskuama, jango mamu̸ yo nrra pjosu̸ yo nte̱'e̱ ñeje mamu̸ k'u̸ yo b'ezo ñe ye nrrixo chjetroji, kjana xits'iji k'u̸ ra mbox k'u̸ji nura jok'u̸ji jango ri mimiji nu padya. Panru̸ji k'u̸ nuyo nrrajñiñi yo o jmuru̸ji kja nu tr'angumu̸ kja xoñijomu̸, ngek'ua ra mbosu̸ji texto yo b'ezhi ñeje yo pjosu̸ ye nte̱'e̱. Panru̸ji k'u̸ nu k'inchijiyo nu pjosu̸ yo b'ezo nrra na kjuana ngek'ua ra dyatrajiyo. Nu jmunte̱ nu tr'angumu̸ mamu̸ Nu Jña'a yo Pjosu̸ Texe ye Te̱'e̱ nuyo Ka̸nra̸ a xese ne Xoñijomu̸ ngeje k'uatr'u̸ k'u̸ yo jñiñi ra mimiji na jo'o, ngek'ua ye nte̱'e̱ ñeje yo ngumu̸ nesta k'u̸ ra mbara yo, ga kjaba ra so'o ra jichi texto yo d'ieb'e panru̸ji, k'u̸ nuzgoji ri chjekjoji ra jandaji na jo'o yo in kjuarmaji yo na mimi yo nañ'io e jñiñi. PEZHE D'AJA (1) Texe yo nte̱'e̱ chjetrjoji, angezeji ximi xo'oji ñeje k'inchiji, nesta ra ngara na jo'o k'o dyaja e nte̱'e̱. PEZHE YEJE (2) Texe yo nte̱'e̱ chjejutrjoji nza kja ga mamu̸ kja na Xiskuamana, zo yo dyaja b'ezo ri nañ'io yo in nze'e, zo ri nrixo, zo ri nañ'io nu in jña'a, o ye eme nu mizhokjimi, o yo dya yo pesi. Ximi, dya so'o nu ra juantrjoji ye nte̱'e̱ nuyo kja dadyo e ts'ibepji, o na mimi nu juemetrjo e jñiñi zo ri na nojo o ri ts'ik'etrjo. PEZHE JÑI'I (3) Texe yo b'ezo o nrrixo so'o ra ngara ñeje ra nok'u̸ ximi ra mbosu̸ji. PEZHE NZIYO (4) Dyakjo soo ra yab'u̸ji o ra zad'u̸ji, nzakja ga xits'iji nu xiskuamana. PEZHE TS'ITS'CHA (5) Dyakjo soo ra dye'eji, nudya yo dya nan jo'o. PEZHE ÑANTO (6) Texe yo nte̱'e̱, jango nzhodu̸, dya so'o ra ngontr'u̸ji kja pjoru̸. PENZHE YENCHO (7) Chjetroji texe kja xiskuama yo pjoxku̸ji, texezgoji ra soo ra mboxk'u̸ji nzakja ga xits'iji na kjuamana. PEZHE JÑINCHO (8) Texe b'ezo o nrrixo pesi yo mboste kja xiskuama, nujua jango ra ts'apu̸ji yo oru̸, nzakja nu kjuama yo ri pesigoji ye Me'bonrro. PEZHE NZHINCHO (9) Dya kjo soo ra zu̸ru̸ji o ra ngontr'u̸ji kja pjoru̸. PEZHE D'YECH'A (10) Texe b'ezo o nrrixo soo ra mbosu̸ji, k'u̸ ga chjetroji jango ga dya̸tr'a̸pu̸ji nu jojña'a, nzakja na mamu̸ nu xiskuama, nu ximi nesta ra xoru̸ ye b'ota. PEZHE D'YECH'A D'AJA (11) Texe b'ezo o nrrixo so'o k'u̸ ra mbosu̸ji ma jyasu̸ji k'u̸ pjekjo o ts'a, ximi nesta ra jñanrra yo dyant_'e̱ jango ga pjendioji. Dyz kjo soo ra jya̸sa̸ji nuyo dya o ts'a, ga kjaba mamu̸ yo jñagoji ñeje nuna xiskuamana. Ximi dya kjo pje nrri ra ts'apu̸ji ma pjekjo o mbonu̸. PEZHE D'YECH'A YEJE (12) Dya kjo soo pjekjo ra ma xipjiji kja in nzumu̸, yo in nte̱'e̱ o jango na mimi nuyo nguechjene. Texe yo b'ezo o nrrizo soo ra mbosu̸jima. PEZHE D'YECH'A A JÑI'I (13) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra nzhodu̸ o ra jya̸ba̸ in ngumu̸ jango nee angeze. Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra mbedye jango nee angeze, kja ra nzhogu̸ ma nee. PEZHE D'YECH'A NZIYO (14) Ma jod'u̸ji, texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra jyod'u̸ kjo ra mbosu̸, kja jñiñi jango ra nee. Nudya nu mboxte, dya kjo soo ra nguatu̸, ma d'a nte̱'e̱ pjekjo o ts'a, ngeje nu mamu̸ na ngumu̸ xoñi jomu̸. PEZHE D'YECH'A TS'ITS'CHA (15) Texe b'ezo o nrrixo nesta d'a mejomu̸. Dya kjo soo k'u̸ ra ngupu̸ji nu mejomu̸ nu o juanu̸, o ra nee ra mbot'u̸pu̸. PEZHE D'YECH'A ÑANTO (16) Ya b'ezo ñeje ye nrrixo, ma a ma te'eji, soo k'u ra chju̱ntu̸ji in dya kjo so ra mamu̸ k'u̸ iyo, ga kjaba ra mbesiji yo neeji, zo ra nguaru̸ nu chjuntu̸. Ngetrjo ma ra nee yo tr'ii nuyo ra chjunt'u̸ soo k'u̸ ra ts'ajima. Nu chjuntu̸ ngeje nu nrra pjosu̸ nuyo jñiñi ngek'ua nesta k'u̸ xira mbosu̸jidyayo. PEZHE D'YECH'A YENCHO (17) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra mbes'i na ts'ik'e jomu̸ o na punkju̸. Dya kjo soo ra nrrenbiji in jomu̸. PEZHE D'YECH'A JÑINCHO (18) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra ngichi yo ra nee, k'u̸ ra ma kja nits'imi nu ra juajnu̸; ximi soo k'u̸ ra pot'u̸ nu in nits'imi o mizhokjimi, zo ri d'ats'e o ri kjuleji, pa ra jichiji, ra ts'aji ñeje ra jandaji. PEZHE D'YECH'A NZHINCHO (19) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ mamu̸ yo k'inchi, nudyanu ximi pjosu̸ ngek'ua dya kjo pje ra xipji ma ra mamu̸ nuyo ngichi angeze nujua jango ra nee. PEZHE DYOTE (20) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra jumru̸ ko yo dyaja e nte̱'e̱. Dya kjo soo k'u̸ ra nrrutr'u̸ kja yo jmuru̸. PEZHE DYOTE D'AJA (21) Texe b'ezo o nrixo soo k'u̸ ra juajnu̸ nuyo in xota kja in jñiñi, ra ts'ase o ra o kjokjo ra nrra̸ga̸. Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ximi ra juanu̸ji angeze ngek'ua ra ts'a e sota kja in jñiñi. Nunu ra mamu̸ nu jñiñi ngejedyanu na kjuanu̸, ngek'ua ga kjaba ma ra juanu̸ji yo jmu, soo nu ra tsaji jango ga neeji angezeji. PEZHE DUOTE YEJE (22) Texe b'ezo o nrrixo nujua na mimi kja d'a jñiñi soo k'u̸ ra mimi na jo'o, ga kjaba nu jñiñi jango o te'e, ximi nesta nu ra mbosu̸ angeze ngek'ua dya kjo ra chu̱nb'i ximi nesta ra unu b'epji, in ra jya̸ba̸ e ngumu̸ jango ra ma eñe. PEZHE DYOTE JÑI (23) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra pepji, ximi soo nu ra juajnu̸ jango nee k'u̸ ra pepji ngek'ua ra nrro na jo'o. Texe b'ezo o nrrixo, dya nesta ra juanu̸ji, ngek'ua ra ngontr'u̸ji yo merio. Texe b'ezo o nrrixo yo pepji, nesta ra nrroji na jo'o, ga kjaba ra so'o ra unu̸ k'u̸ ra zi'i yo in te̱'e̱, ximi ra mbosu̸ nu i jñiñi ma ra b'ezhi. Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra jmuru̸ji jango na pepji ngek'ua ra pjendio yo nrra pjosu̸ji. PEZHE DYOTE NZIYO (24) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra soya, in ra ts'a nu ra nee, ximi ra pezheji yo zu̸nu̸ ma pepji kjana ra ngontr'u̸ji ma ra soya. PEZHE DYOTE TS'ITS'CHA (25) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra mimi na jo'o, nu nrra ra mbosu̸ yo in te̱'e̱, nu nesta ra dya̸tr'a̸, nu ra ñoñu̸ji, nu ra jye'e b'ito, nu in ngumu̸ ñeje texto yo nrra b'ezhi; ximi soo k'u̸ ra mbosu̸ji ma dya ri pepji, ma ri sodye, ma pjekjo ri so'o, ma ri d'ase, ma a ri pale o ma otrjo k'u̸ ri ju̱'u̱ pa ra mimi. Nuyo nana ñeje yo ts'itr'i ngeje yo nrra nesta k'u̸ ra pjosu̸ji. Texto yo kja ts'ilele nuyo sii in tara o iyo, ximi chjetrjoji kja yo dyaja. PEZHE DYOTE ÑANTO (26) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra xoru̸. Nu xoru̸ dya ra ngontr'ujinu ma ngeje k'u̸ kja pju̸ru̸jitrjo. Nu xoru̸ ne pju̸ru̸ ngeje nu na kjuana. Kjana yo dyaja ye a nojoji ri ts'a texeyoji; ma ra neji ra nguaru̸ji nu xonpute o dyate ra chjetrjoji kja textoji ma a nrroji. Nu xoru̸ ngeje nu kja n'u̸ texe yo nte̱'e̱ ra jonteji ximi kja k'u ra mimi na jo'o nza kja kjuarmaji; ra ts'a nu k'inchi ñeje k'u̸ dya ra chu'u yo jñiñi ñeje ra mimi na jo'o yo te̱'e̱ ye jñatrjoji ximi ra pjoru̸ yo kja nu ngumu̸ yo pjosu̸ texe ye jñiñi yo ka̸nkra̸ a xese nu xoñijomu̸. Nuyo tara soo k'u̸ ra juajnu̸ pjembe yo xoru̸ yo ra jichiji yo in chi'i. PEZHE DYOTE YENCHO (27) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra juajnu̸ yo nrra mamu̸ k'u̸ ra mbos'u̸ k'u̸ ra mbara nuyo b'u̸b'u̸ji kja jñiñi, ga kjaba na kjuana k'u̸ ran teji. Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra nrro merio o ra mbaraji ma dyopju̸ e b'epji, nu dyopju̸ angeze. PEZHE DYOTE JÑINCHO (28) Texe b'ezo o nrrixo soo k'u̸ ra mamu̸ jango nee k'u̸ ra mimi kja in jñiñi o kja xoñijomu̸ nzakja ga mamu̸ kja na xiskuamana. PEZHE DYOTE NZHINCHO (29) Texe b'ezo o nrrixo panru̸ k'u̸ nu in jñiñi ngeje nu nrra nesta ngek'ua ra mbesi yo nesta. Nu nra nestaji nge k'u̸ ra kjaji yomasi ri neeji, texe e nte̱'e̱ nesta k'u̸ ra ts'a yo mamu̸ nu skuama ga kjanu ra mbaru̸ ja ga mimi in jango ga ne'e yo in dyojui ñeje ga jñanrru̸ na jo'o texto yo ja̸ra̸ a xes'e nu xoñi jomu̸. Nudyayo nrra pjosu̸ ye nte̱'e̱ dya soo, k'u̸ ra kjaji ma dya ri panru̸ji nu mamu̸ nu ngumu̸ nu pjosu̸ ye nte̱'e̱ yo ka̸nra̸ a xese nu xoñi jomu̸. PEZHE JÑITE (30) Nu xiskuamana so'o k'u̸ ra ts'a texto yo jñiñi yo ja̸ra̸ a xese nu xoñijomu̸ o ye nte̱'e̱, ngek'ua ra soo ra ts'aji ye ts'ibepji nu ra mbosu̸ texe ye te̱'e̱ nza kja ga mamu̸ na xiskuamana.

maz

Mazahua Central

maz

Latn

maz

КИЖИНИҢ ЭРГЕЛЕРИНИҢ БҮГҮ-НИИТИ УГУУЛГАЗЫ 1948 чылдың декабрь 10-да Чиңгине Ассамблеяның 217 А (III) резолюциязы-биле хүлээп лдынган болгаш чарлаттынган КИИРИЛДЕ Кижи төрелгетен аймааның бүгү кежигүннериниң кижи мөзүзүн, оларның дең болгаш казып болбас эргелерин хүлээп көөрү хосталганың, чөптүг чоруктуң база бүгү-ниити тайбыңның үндезини болурун кичээнгейге албышаан; база кижиниң эргелеринге тоомча чок болгаш көөр хөөн чок чоруктуң кижи төрелгетенниң сагыжын аартып дүвүреткен дерзии үүлгедиглерге чедиргенин база кижилер сөстүң болгаш үзелдерниң хосталгазынга эргелиг, коргуушкун болгаш түрегделден хостуг делегейни тургузары кижилерниң бедик чүткүлү кылдыр чарлаттынганын кичээнгейге албышаан; база кижиниң эргелери хоойлуга кижи ужур-дүрүм чок чагыргага болгаш дарлалгага удур сөөлгү арга кылдыр тура халыышкын ажыглаар ужурга таварышпас кылдыр камгалаттынган турарының эргежок чугулазын кичээнгейге албышаан; база чоннар аразынга эп-найыралдыг харылзааларның сайзыралын деткиириниң эргежок чугулазын кичээнгейге албышаан; база Каттышкан Нацияларның чоннарының кижиниң кол эргелеринге, кижи мөзүзүнге болгаш үнезинге база эр болгаш херээжен кижилерниң дең эргелиинге бүзүрелин Уставта бадыткаанын база улам хостуг байдалга социал депшилгени болгаш амыдыралдың байдалдарын экижидерин деткиирин шиитпирлээнин кичээнгейге албышаан; база кежигүн-күрүнелерниң Каттышкан Нациялар Организациязы-биле кады ажылдавышаан, кижиниң эргелерин болгаш кол хосталгаларын бүгүдениң хүндүлээрин база сагыырын чедип алырынга деткимче бээрин хүлээнгенин кичээнгейге албышаан; база бо эргелерниң болгаш хосталгаларның характерин бүгүдениң угаап билири ол хүлээлгени долузу-биле күүседиринге улуг ужур-дузалыг болурун кичээнгейге албышаан, Чиңгине Ассамблея Кижиниң эргелериниң бо бүгү-ниити угуулгазын бүгү чоннарның болгаш күрүнелерниң күүседир дээш кызыдар ужурлуг база кижи бүрүзү болгаш ниитилелдиң орган бүрүзү ук Угуулганы доктаамал кичээнгейге албышаан, чырыдылга болгаш өөредилге аргалары-биле ук эргелер биле хосталгаларны хүндүлээрин деткиир, национал болгаш улустар аразының депшилгелиг хемчеглерин ажыглап тургаш, Организацияның кежигүнү күрүнелериниң база ол күрүнелерниң юрисдикциязында турар девискээрлерниң чоннарының аразынга оларны бүгүдениң хүлээп көөрүн база үре-түңнелдиг боттанырын деткииринче угланган сорулга кылдыр чарлап тур. 1 чүүл Бүгү кижилер хостуг база мөзүзү болгаш эргелери дең кылдыр төрүттүнер. Оларга угаансарыыл болгаш арын-нүүр бердинген болур болгаш олар бот-боттарынга акы-дуңмалышкы хамаарылганы көргүзер ужурлуг. 2 чүүл Кижи бүрүзү ук Угуулгада чарлаттынган бүгү эргелерге болгаш хосталгаларга язы-сөөгү, кежиниң өңү, эр-херээжени, дылы, чүдүлгези, политиктиг болгаш өске-даа үзелдери, национал болгаш социал ызыгууру, өнчү-хөреңгизи, аңгы болгаш өске-даа байдалдардан хамаан чокка эргелиг. Оон аңгыда, кижини ооң хамааржып турары күрүнениң азы девискээрниң политиктиг, хоойлу-дүрүм азы чоннар аразында статузун, ук девискээрниң хамаарышпазын, өскелерниң харагалзалында турарын, бот-башкарылга чок азы бот-догуннаашкынында кандыг-бир кызыгаарлыг бооп турарын барымдаалап ылгаар чорук турбас ужурлуг. 3 чүүл Кижи бүрүзү амыдырап-чурттаар, хостуг болур болгаш дээп болбас эргелиг. 4 чүүл Кым-даа кулданыгга азы хостуг эвес байдалга туттунмас ужурлуг; кулданыгның болгаш кул садарының бүгү хевирлери хоруглуг. 5 чүүл Кым-даа эрии-шаажыга азы каржы, кижизиг эвес азы ооң кижи мөзүзүн дорамчылаан аажылалга болгаш шииткелге таварышпас ужурлуг. 6 чүүл Кижи бүрүзү каяа-даа чорааш, ооң тускай субъект эргелиин хүлээп көөрүнге эргелиг. 7 чүүл Бүгү кижилер хоойлу мурнунга дең эргелиг база хоойлуга кандыг-даа ылгал чокка, дең камгаладыр эргелиг. Бүгү кижилер ук Угуулганы хажыдып турар ылгай көрүүшкүнден база ындыг ылгай көрүүшкүннү кылырынче күткүлгеден дең камгаладыр эргелиг. 8 чүүл Кижи бүрүзү конституция азы хоойлу езугаар көрдүнген кол эргелери хажыттынган таварылгаларда долу эргелиг национал шүүгүнүң ооң эргелерин катап үре-түңнелдиг тургузуп бээринге эргелиг. 9 чүүл Кым-даа барымдаа чок хоругдалга, тудуп хоругдаашкынга азы ойладыышкынга таварышпас ужурлуг. 10 чүүл Кижи бүрүзү ооң эргелерин болгаш хүлээлгелерин тодарадып бээринге база аңаа онааштырып турар кем-херек буруудадыышкынының барымдаалыын тодарадырынга база ооң херээн хамаарышпас болгаш тала тыртпас шүүгүнүң ажык болгаш чөптүг чоруктуң бүгү негелделерин сагывышаан, сайгарып көөрүнге эргелиг. 11 чүүл Кем-херек үүлгеткен деп буруудаттырып турар кижи бүрүзү камгалалдың бүгү аргаларын хандырып берип турар ажык шүүгү сайгарылгазынга ооң буруулуу хоойлу езугаар тодараттынмаан шаанда буруу чок деп санадыр эргелиг. Кым-даа болуп турган үезинде национал хоойлулар азы чоннар аразының хоойлу-дүрүмү-биле кем-херек үүлгедиишкини болбайн турган кандыг-бир кылдыныглардан азы чүнү-даа кылбаанындан үнген үүлгедиг дээш шииттирбес ужурлуг. Ол ышкаш үүлгедигниң болган үезинде берип болур турган кеземчеден аар кеземче бээри болдунмас. 12 чүүл Кым-даа ооң амы-хууда болгаш өг-бүле чуртталгазынче туразында холгаарлаашкынга, бажың-балгадынга дээп болбазынга, чагаалажыышкынының чажыт чоруунга азы ат-алдары болгаш репутациязынга шоглаашкынга таварышпас ужурлуг. Кижи бүрүзү хоойлуга ындыг холгаарлаашкын азы шоглаашкыннардан камгаладыр эргелиг. 13 чүүл Кижи бүрүзү кайы-бир күрүнениң кызыгаарының иштинге хостуг чоруур болгаш бодунга чурттаар черни шилип алыр эргелиг. Кижи бүрүзү кандыг-даа чурттан, ооң иштинде бодунуң чуртундан база үнүп чоруур база бодунуң чуртунче ээп кээр эргелиг. 14 чүүл Кижи бүрүзү истеп сүрүүшкүнден хоргадалды өске чурттардан дилээр база ол хоргадалды ажыглаар эргелиг. Бо эрге политиктиг эвес үүлгедиг азы Каттышкан Нациялар Организациязының сорулга болгаш принциптеринге удурланышкак кылдыныглар дээш истеп сүрүп турар таварылгада ажыглаттынмас. 15 чүүл Кижи бүрүзү хамааты болур эргелиг. Кым-даа хамааты эргезинден азы хамааты эргезин солуур эргезинден үндезин чокка казытпас ужурлуг. 16 чүүл Назы четкен эр болгаш херээжен кижилер язы-сөөк, националы азы чүдүлгезиниң аайыбиле кандыг-даа кызыгаарлаашкын чокка өгленип, бодунуң өг-бүлезин тургузар эргелиг. Олар бадыланышканынга хамаарыштыр, бадылалдыг турган үезинде база ону күш чок деп санаан үезинде дең эргелерни ажыглаар. Бадылажыышкын чүгле өгленчип турар ийи таланың хостуг болгаш бүрүн дугуржулгазыбиле бооп болур. Өг-бүле ниитилелдиң чайгаар болгаш үндезин үүрү болур база ниитилел биле күрүнениң талазындан камгаладыр эргелиг. 17 чүүл Кижи бүрүзү өнчү-хөреңгизин чааскаан-даа, өскелер-биле кады-даа эдилээр эргелиг. Кым-даа өнчү-хөреңгизин үндезин чокка хавыртпас ужурлуг. 18 чүүл Кижи бүрүзү бодалдың, арын-нүүрнүң болгаш чүдүлгениң хосталгазынга эргелиг; бо эргеге бодунуң чүдүлгезин азы үзелдерин өскертириниң хосталгазы база бодунуң чүдүлгезин азы үзелдерин чааскаан-даа, өскелер-биле кады-даа хөйге азы аңгы кылдынган өөредилге, мөргүл база шажынчы болгаш ритуалдыг езулалдар дамчыштыр нептередириниң хосталгазы хамааржып турар. 19 чүүл Кижи бүрүзү үзелдерниң база оларны хостуг илередириниң хосталгазынга эргелиг; бо эргеге бодунуң үзелдеринге моондак чокка бүзүреп сагыыр база күрүне кызыгаарларындан хамаан чокка база кандыг-даа арга-биле информация болгаш идеяларны дилээр, алыр база тарадыр хосталга хамааржып турар. 20 чүүл Кижи бүрүзү тайбың чыыш болгаш каттыжыышкыннарның хосталгазынга эргелиг. Кым-даа кайы-бир каттыжыышкынга киреринге чыгатпас ужурлуг. 21 чүүл Кижи бүрүзү бодунуң чуртунуң удуртулгазынга боду дорт азы хостуг ёзу-биле соңгуттурган төлээлекчилерни дамчыштыр киржир эргелиг. Кижи бүрүзү бодунуң чуртунга күрүне албанынга дең кирер эргелиг. Чоннуң күзел-соруу чазактың эрге-чагыргазының үндезини болур ужурлуг; бо күзелсорук албан ниити болгаш дең чажыт бадылаашкын аргазы-биле азы соңгуурунуң хосталгазын хандырып турар дең чергелиг өске хевирлер дузазы-биле эрткен болгаш хажыдыышкын кылдынмаан өйлеп-өйлеп болур соңгулдаларга илереп кээр ужурлуг. 22 чүүл Кижи бүрүзү ниитилелдиң кежигүнү болганда, национал күжениг болгаш чоннар аразында кады ажылдажылганың ачызында күрүне бүрүзүнүң курлавырлары болгаш тургузуунга дүүштүр кижи мөзүзүн баксыратпайн тударынга база экономика, социал болгаш культура адырларынга хостуг сайзыраарынга эргежок чугула социал хандырылга алырынга база эргелери боттанган турарынга эргелиг. 23 чүүл Кижи бүрүзү ажылдаар, ажылды хостуг шилип алыр, ажылдаар байдалының чөптүг болгаш таарымчалыг болурунга база ажыл чок чоруктан камгалалга эргелиг. Кижи бүрүзү кандыг-даа ылгай көрүүшкүн чокка дең ажыл дээш дең төлевир алыр эргелиг. Ажылдап турар кижи бүрүзү бодунуң болгаш өг-бүлезиниң кижи мөзүзүнге төлептиг амыдыралды тудар чөптүг болгаш сеткилди хандырып турар база херек апарганда социал хандырылганың өске хевирлеринден немелделиг төлевирни алыр эргелиг. Кижи бүрүзү бодунуң эргелерин камгалаары-биле профессионалдыг эвилелдер тургузар база профессионалдыг эвилелдерге кирер эргелиг. 24 чүүл Кижи бүрүзү дыштанылгага база хостуг үеге эргелиг, ооң иштинде ажыл хүнүн шын кызыгаарлаарынга база өйлеп-өйлеп бээр төлевирлиг шөлээге эргелиг. 25 чүүл Кижи бүрүзү амыдыралдың, ооң иштинде аъш-чемниң, идик-хептиң, чурттаар орансаваның, эмчи ажаалгазының база эргежок чугула социал хандырылганың ооң бодунуң болгаш өг-бүлезиниң кадыкшылын баксыратпайн тударынга база чаагай байдалын хандырарынга четчир деңнелдиг болурунга эргелиг база ажыл чок артканда, аараанда, инвалид апарганда, дулгуяк калганда, назылап кыраанда азы оон хамаарышпас байдалдарда амыдыраар аргаларын чидиргенде, хандырылга алыр эргелиг. Ие болуру болгаш чаш назын тускай ажаал-тежээл болгаш дуза алырынга эргени берип турар. Бүгү уруглар, өг-бүлеге азы сурас төрүттүнгенинден хамаан чокка, дөмей социал камгалалды алыр ужурлуг. 26 чүүл Кижи бүрүзү өөренир эргелиг. Өөредилге бети дизе эге болгаш ниити өөредилгеге хамаарыштыр халас болур ужурлуг. Эге өөредилге албан болур ужурлуг. Техниктиг болгаш профессионалдыг өөредилге бүгүдеге белен чедингир болур ужурлуг база дээди өөредилге кижи бүрүзүнүң салымныының аайы-биле бүгүдеге бир дөмей чедингир болур ужурлуг. Эртем-билиг кижиниң долу сайзыралынче болгаш кижиниң эргелеринге база хосталгаларынга хүндүткелди бедидеринче угланган болур ужурлуг. Эртем-билиг бүгү чоннарның, сөөк-язы база шажын бөлүктериниң бот-боттарын билчиринге, өскелерниң бодалдарын, чүдүлге-сүзүглелдерин хүлээп билиринге, эп-найыралдыг чорукка база Каттышкан Нациялар Организациязының тайбыңны деткээн ажыл-чорудулгазынга деткимчени бээр ужурлуг. Ада-ие улус боттарының назы четпээн уругларының өөредилгезиниң хевирин чугулалап шилиир эргелиг. 27 чүүл Кижи бүрүзү ниитилелдиң культура амыдыралынга хостуг киржир, уран чүүлден таалал алыр, эртем депшилгезинге киржир болгаш ооң кежиктерин ажыглаар эргелиг. Кижи бүрүзү автору бооп турары эртем, чогаал болгаш уран чүүл ажылдарының түңнели болур моральдыг болгаш материалдыг эрге-ажыы камгалаттынган турарынга эргелиг. 28 чүүл Кижи бүрүзү ук Угуулгада айыттынган эргелер болгаш хосталгаларны долузу-биле хандырып турар социал болгаш улустар аразының корум-чурумунга эргелиг. 29 чүүл Кижи бүрүзү ооң хостуг болгаш долу сайзыралын хандырып болур ниитилелдиң мурнунга хүлээлгелерлиг. Кижи бүрүзү бодунуң эргелерин болгаш хосталгаларын боттандырып тургаш, хоойлу ёзугаар өске кижилерниң эргелери биле хосталгаларын болур-чогууру-биле хүлээп көөрүн база хүндүлээрин хандырар база демократтыг ниитилелге мөзү-шынарның чөптүг негелделерин, хөй-ниити чурумун болгаш ниити чаагай байдалды хандырар сорулга-биле тодараттынган чүгле ындыг кызыгаарлаашкыннарга таваржыр ужурлуг. Ол эргелерниң болгаш хосталгаларның боттандырыышкыны кандыг-даа таварылгада Каттышкан Нациялар Организациязының сорулга болгаш принциптеринге удурланышкак болбас ужурлуг. 30 чүүл Ук Угуулгада чүү-даа чүве кайы-бир күрүнеге, бөлүкке азы тус кижилерге ук Угуулгада айыттынган эргелер болгаш хосталгаларны узуткаарынче угланган ажылдар чорударынга азы кылдыныглар кылырынга эрге берип турар деп тайылбырлаттынып болбас.

tyv

Tuva

tyv

Cyrl

tyv

Най правосални Всеобщай Декларацияни Генеральнай Ассамблея резолюциядиани 217 A (III) гуси биани дёаячиа инидуэни 1948 айӈаниду токтовохан, гэрэн гурумбэ долдивамбохан [?] Гэрэн гурун нуктэндуэчи балди най таони гэбуни, эмуту, уй-дэ чӣрэсини правосал – хэӈгэл, мирнэй биури основани. Чава тэдючими, гучи са̄ори: най правосалбани бодоваси, чачи чиурисиури – тэй хэм най до̄вани тагдоандини. Най хэӈгэл, мэнэ мурумби уми мутэми, хайди-да эм ӈ л ми, эм хадиачиами бигуэни аӈго̄ри мир – тэй гэрэн гурун чу увуй мурундиэри отоличайчи, сайчайчи мир. Чава тэдючими, гучи най, сиӈгэрэмбэ, эрумбэ ба̄ридои, чихаласи-да, мурумби ачапчи чу хаморой эрдэнчи – соринчи – илиаси осигоани, нёани правосалбани гиан кусундиэни кандёрива гэлэури. Чава тэдючими, гучи гой-гой голо найсал кэвэли балдивачи масилтоми пикпӯри. Чава тэдючими, гучи Объединённай Нациясал голосалчи найсал правосалбани, гэбувэни, ценностивэни, гучи хусэни, эктэни эмутуди правосалковачи Уставаду гучи модан уӈгухэчи, тотара социальнай прогресс, хэӈгэл биури бади улэн-улэн осигоачи пикпумэри дэрухэчи. Чава тэдючими, гучи государствосал-членсэл, ООНди гэсэ, най правосалбани, свободасалбани гэбулэуривэ, дахалаорива пикпумэри хэсэвэ бӯхэмбэчи. Тэдючимэри, гучи эй правосал, свободасал характербачи хэмту найсал отолиочиачи, нёанчи бухэмбэри хэсэвэри чопал тэде опогоандидоачи, отолихачи тэӈ да̄и значениеку осивани са̄ми. Чава тэдючими, Генеральнай Ассамблея эй най таони правосални Всеобщай Декларациява гэрэн гурун са̄гоачи гисурэйни. Тэй задачава тэде оповамборива хэмту голосал, государствосал тэдемэӈгилэйчи. Най таони, общество органни таони, эй Декларациява тул-тул эдечимэри, гэрэн гурумбэ алосимари, тачиочимари, эй правосалба, свободасалба кидуривэ тэдемэӈгуэчи, всеобщай, эффективнэй признаниева мэнэ голои гучи гой-гой голосал дёбонсалдиани оповамборива, нёамбачи государствосал- членсэл голосалдоачи, тэй государствосал далачайчи на̄ду би голосалду тэде оповамборива обеспечивалаорива тэдемэндивэчи гэлэй. Дюлуй статья Хэмту найсал гипалин, мэнэ гэбудиэри, правосалдиари эмуту балдичи. Нёанчи муруӈку, дэрэлку, диа диавари а-нэу-мэт бодомари тагилайчи. Дюэечиэ статья Най таони, голони, хэрэктэни бойкони хо̄ни бимиу, эктэни, хусэни бимиу, хай хэсэдиэни хисаӈгоамио, хай эндуривэ, политикава гучи гой дякасалба агдачамио, хавой голо бимиу, баян, синэди бимиу, дяӈгиан, байби най бимиу, гучи хадёни гой хай-да хаӈгис-хаӈгис бӣ-дэ, – чава эм бодоами, эй Декларация са̄ваӈкини хэмту правосалку, хэмту свободасалку бигини. Тэй оячиани, найва, хай боадоани, на̄доани бӣ-дэ, тэй боа, на̄, страна хо̄ни би статусако бимиу: политическай, правовой, международнай-ну, мэнэ энчэхэндии-ну, гой страна далайдиани бӣни-ну гучи хо̄ни-да энчэхэмбэни камаливачи аличайни-ну – гэрбиэсиухэн тургундулэни хаӈгис-хаӈгис бодоваси. Илиачиа статья Най таони бимбэ, свободава, уй-дэ нёамбани тоӈгаласивани гэлэми мутэй. Тэй нёани правони. Дуечиэ статья Уйвэ-дэ лаодинчами ачаси; лаодинчаорива, лаодинсалба хачинди ходасиорива камалиори. Тойӈгиачиа статья Уйвэ-дэ эрулэури, кэпсуӈгэди, гэбувэни тугбуми таори, кэсулиури ачаси. Нюӈгиэчиэ статья Най таони, хайдо-да бичин-дэ, нёани правосубъектностиди правоковани тэдеуривэ гэлэй. Надачиа статья Хэмту найсал гиандо эмуту, хангис-хангис би анадиани, эмутуди гиан кандёйвани гэлэмэри мутэйчи. Эй Декларациява эм тургунчиэми, уйвэ-дэ хо̄ни-да тугбуриду гучи хо̄ни-да хэм би тугбунчи пикпуриду хэмту най эмуту кандёмба гэлэмэри мутэйчи. Дякпочиа статья Най таони, нёандоани Конституция, гиан бӯхэчи основной правосалбани боялиори осини, гиамба улэн са̄ри мэнэ голои дёдяни нёани правосалбани хэм тэрэк таогойвани гэлэми мутэй. Хуюэчиэ статья Уйвэ-дэ байта анадиани дяпаори, камалиори, пуӈнэури ачаси. Дёаячиа статья Най таони, мэнэ правосалби гучи таи дякасалба тэрэк осигоаӈгоачи, м пибайталтойвачигиаӈкономса̄гоачи,гэрэнгурундиэмутуди,хэмтунайсал са̄ридиачи, гиандола тэрэк мэнэ энчэхэндии дёбой дёдян дёдяйвани гэлэми мутэй. Дёан эмунчиэ статья Най таомбани, нёамбани байталториду, чава гиандола дёдями са̄гори- чиа, байта анади бодори; тэй оячиани нёамбани, хони-да хэм м пи кандёми мутэгуэни, хачинди бэлэчиури. Уйвэ-дэ, хайва-да тахандолани-ну, та̄чиндолани-ну, чава тахани эринду нёани голони гиандолани, международнай праволани тэй байта биэчини осини, байтакоам байталтоми ачаси. Гучи байтагои ба̄хани эринду бичин кэсулиндуй маӈгади кэсулими ачаси. Дёан дюэечиэ статья Уй-дэ гой най эргэмбэни, дёгбани, гэбувэни, дёӈкани балдимбани тоӈгалами мутэси. Най таомбани гиан кандёйни. Дёан илиачиа статья Най таони мэнэ мурундулэй хэӈгэлди пулсими, мэнэ государствои долани бигуи боава ба̄ми мутэй. Най таони гой странава, мэнэ странаи на̄лами, мэнэ страначии мочогоми мутэй. Дёан дуечиэ статья Най таони, нёамбани гой най хасасидоани, мэнэ бэуӈгуи гой боаду гэлэми, ба̄хамби бэумби такорами мутэй. Най мэнэ оркиндолаи хай-да байтава тайни осини, Объединённай Нациясал Организацияни принципэвэни хаӈгис-хаӈгис тайни осини, нёани эй правова такорами мутэси. Дёан тойӈгиачиа статья Най таони гражданствоку бими мутэй. Уй-дэ гражданствовани бай туй абанавами ачаси, гражданствои мэнэ мурундулэи калами мутэйни правова чӣгуми ачаси . Дёан нюӈгучиэ статья Хусэ, эктэ най, дёан дякпон с вэ исипари, гой-гой голоко, религияку-да, эди-аси осимари мутэйчи. Нёанчи, эди-аси осидоари, гэсэ балдидоари, па̄дилагойдоари, хэм эмуту правокул. Най хэӈгэлди мэнэ мурундулэи, эе-тая чихалайдоани, эди-аси осимари мутэйчи. Нуктэн – общество боӈго ячейкани; обществоди, государстводи нуктэмбэ кандёйчи. Тэй нуктэн правони Дёан надиачиа статья Най таони мэнэ хадёмби эмучэн, гой найди-да гэсэ эделэчэми мутэйни. Уй-дэ гой най хадёмбани чӣми мут си. Дёан дякпочиа статья Най таони мэнэ хэӈгэлди муруӈку, дэрэлку, религияку бими мутэй; эй правола най мэнэ чихалами религияи, мурумби калами мутэй. Най таони мэнэ тэдючии мурумби, религияи эмучэн, гой гурунди гэсэ-дэ голои колилани тами мутэй. Дёан хуюэчиэ статья Най таони мэнэ тэдючии муруӈку бими мутэй. Тэй мурумби гой гурумбэ тэдевэӈкичэми, хэӈгэлди уми мутэй. Нёандоани тэй право би. Эй правочи ӣричи: хай границасалба-да бодоами, мэнэ мурумби го̄лани биури, хамача-да мэдэвэни хай-да хэм эрдэнди гэлэмэчиури, ба̄ори, найсалба са̄вамбори. Хоринчиа статья Най таони хэӈгэл мирнэй собраниесалду, ассоциациясалду бими мутэй. Уйвэ-дэ, чихаласи найва, хавой-да ассоциациячи ӣвэӈкичэвэси. Хорин эмунчиэ статья Най таони странаи мэнэ бэедии-ну, гой сондёхан найсал алдандиани-ну далачами мутэй. Най таони мэнэ странадои государственнай дёбондо дёбоми мутэй. Государстводу балди голосал мурунчи – правительство гиани тэхэни. Гэрэн гурун мурундулэчи странаду тоӈдо сондёнсалба осивамбори. Тайнай голосованиеду сондёй найсал хэм эмутуди правоку осивачи гэлэури. Хорин дюэечиэ статья Най таони, общество членни бими, нёани экономическай, социальнай, культурнэй удэду мэнэ гэбуи эурӣчэми, хэӈгэлди урэми балдигоани, нёани странадоани балди голосал гой-гой боаду балди голосалди гэсэ диа диавари бэлэчивэчи гэлэури. Тэй найсал таони правочи. Хорин илиачиа статья Най таони правони: дёбори, мэнэ мурундулэи дёбоӈгои сондёри, тэрэк би, улэн условиеку дёбондо дёбори, дёбон ана осидиани хоричако биури. Най таони гой найди эмуту дёбондола эмуту туримбэ гэлэми мутэй. Дёбой най таони, нёандоани, нёани дёӈкандоани иси туримбэ гэлэуриди правоку; турини исиасини осини, государство нёамбани бэлэчидиэни правоку. Най таони нёани интересэвэни кандёй профсоюзава аӈгоми, тэй профсоюзачи ӣуми ая правоку. Хорин дуечиэ статья Дёбой най таони тэими, туриӈку отпускава гэлэми мутэй. Тэй нёани правони. Хорин тойӈгиачиа статья Най таони, мэнэ гучи дёӈкамби аяди, элгиэчимэри балдигоачи, дёко, сиаптаӈгико, тэтуэку, энусидуэри, окчичи гучи дэӈси гуруӈку биуриди правоку. Дёбон ана осиочиани, энусидуэни, дебоми мутэсидуэни, на̄он дэрэдигучиэни, сагдаӈгочиани, албан бэлэчивэни гэлэми мутэйни. Тэй най таони правони. Нӯчи пурилку экэсэл, нӯчи пурил чу маӈга эмуту этэхимбэ, бэлэчимбэ гэлэуриди правокул. Хэмту пурил, эдику ба̄охан бимиу, эди ана ба̄охан бимиу, эмутуди албан бэлэчидиэни, ка̄ндёйдиани бӣвэчи гэлэури. Тэй нёанчи правочи. Хорин нюӈгиэчиэ статья Най таони тачиочиориди правоку. Начальнай, общай образование таман ана бигилэйчи. Хэмту пурил начальнай образованиева ба̄гилайчи. Техническэй, профессиональнай, увуй образованиева мутэй гурун хэм ба̄гичи. Образование найва улэн, маси, гой най правосалбани, свободасалбани кидуривэ тачиочигини. Образование диа диавари, гой голосалба дэрэлэми, аличами биуривэ, Объединённай Нациясал Организацияни мирбэ кандёйвани бэлэчиуривэ тачиочигини. Аминсал, энинсэл нӯчи пурилбэри хайдо-да тачиочигоачи мэнэ сондёриди правокул. Хорин надачиа статья Най таони мэнэ мурундулэи общество культурнэй биндуэни, искусствова улэсими, научнай прогрессаду участвовалами, бэнчиэмбэни такорами мутэуриди правоку. Най таони моральнай, материальнай интересэсэлби – мэнэ научнай, культурнэй, художественнай дёбонсалби – кандёми мутэуриди правоку. Хорин дякпочиа статья Най таони социальнай гучи международнай порядокба гэлэуриди правоку. Тэй право эй Декларацияду нирувухэн най правосалбани, свободасалбани тэде оповандини. Хорин хуюэчиэ статья Най таони хэӈгэлди, тэӈ улэнди урэи, бии обществоду нэ таодаӈко. Най таони мэнэ правосалби, свободасалби тэде оповандидои, демократическай обществоду би гой най правосалбани, свободасалбани, общественнай порядокбани, гэрэн гурун бэнчиэмбэчи гиандола са̄гини, кидугини . Тэй правосалба, свободасалба тэде оповандидои, ха̄ли-да Объединённай Нациясал Организацияни целисэлни, принципэсэлни хангиактолани тами ачаси. Гочиачиа статья Хайва-да эй Декларацияду нирувухэмбэ, хавой-да государстводо-ну, найсал хопандоачи-ну, па̄ди найдо-ну правосалба гучи свободасалба абанагоами тагоачи правова бувуриэм, отолими ачаси.

gld

Nanai

gld

Cyrl

gld

Luzayisu Ya Yinza Muvimba Ya Baluve Ya Muntu Dyambu ya ntete Nakutalaka ti kutambula ngenda ya binama nyonso ya dikanda na ya baluve ya bawu ya kudedakana mpe yina balenda kuyimina bawu ve ke lufulu ya kimpwanza, ya budedede mpe ya ngemba na kati ya yinza muvimba, Nakutalaka ti bunzimbu mpe mvwezolo baluve ya muntu metumisa kusala mavanga ya bunyama, yina ke dasukisaka bantu mpe na kutalaka dyaka ti nkwizulu ya yinza, sika bantu kevwandaka na kimpwanza ya kuzonza mpe ya kukwikila, sika bantu kekuluka na boma mpe na bumputu ya kulutila zababakana mutindu dikani mosi yanene ya muntu, Nakutalaka ti ya ke mfumu samu ti baluve ya muntu fwana kukengidilwa na luyalu yina kezitisaka misiku samu na kusala ti muntu fwana kutombuka ve ntangu nyonso na luyalu yina kezitisaka ve misiku, Nakutalaka ti ya ke mfumu na kukindisa nkudusulu ya kinkundi kati ya bayinsi, Nakutalaka ti na kati ya Mukanda ya Misiku, makamba ya Bayinsi ya Yinza zabisaka dyaka kiminu ya bawu na baluve ya mfumu ya muntu, na ngenda mpe buzitu ya muntu na budedede ya baluve ya babakala na ua bakento, dyaka mpe yayi mebaka lukanu ya kuzangula, ya babakala na ya bakento, dyaka mpe makamba yai mebaka lukanu nya kuzangula mabuta mpe kukotisa luzingu ya kulutila mbote na kati ya kimpwanza mosi ya nene, Nakutalaka ti bayinsi-binama kwizaka kubaka lukanu samu na kunwanina kisika mosi na kimvuka ya Bayinsi ya Yinza nzitusulu, na bantu nyonso ya yinzo, ya baluve ya muntu mpe ya bimvuka ya mfumu, Nakutalaka ti kuvwanda na ngwilu na ngwilu na mutindu mosi na yina metadila baluve mpe bimpwanza yayi ke mfumu samu na kunungisa lukanu yayi. LUKUTAKANU YA NENE ke na kuzabisa LUZAYISU YAYI YA BALUVE YA MUNTU NA YINZA Mutindu dikani ya kintwadi yina fwana kulandama na makamda nyonso mpe na bayinsi nyonso samu ti bantu nyonso mpe binama nyonso ya dibundu mabuta, kana babambukila moyo ntangu ni ntangu Luzayisu yayi, basadila ngolo, na nzila ya ndongokolo mpe ngyundululu, na kusadila ti baluve mpe bimpwanza yayi kuzituswa dyaka mpe samu na kusyamisa fyoti-fyoti ntambulu mpe nsalulu ya baluve yina na bantu nyonso kati ya bawu mosi bantu ya Bayinsi-Binama kimvuka mpe kati ya bantu babwala, yina ke na lutumu ya bayinsi yina. Kibuku yantete Bantu nyonso, na mbutukulu kevwandaka na kimpwanza ya bawu, ngenda mpe baluve ya mutindu mosi. Mayela na mbanzulu je na bawu, ni yawu yina bafwana kusalasana na bumpangi. Kibuku ya 2 Muntu muntu lenda kusadila baluve nyonso mpe bimpwanza nyonso. Luzayisu yayi ke na kuzabikisa, nkondwa luswaswani ata mosi, mingi na yina metadila mukanda ya nzutu, kibakala to kikento, bandinga, mabundu ya Nzambi, mabanza ya politiki to mabanza yankaka metadila yinsi to mabuta, kimvwama mbutukulu to nkadulu yankaka. Dyaka, diswaswani ata mosi lenda ve kuvwanda na kitezo ya politiki ya lufundusu to ya yinza muvimba yina ke na kusadilwa na yinsi to bwala yina muntu katukakan, ata yinsi yina to bwala yina vwanda na kimpwanza, ata ya vwanda na lutumu ya yinsi yankaka, ata ya zwaka dipanda to ya vwanda kaka na mwa-ndambu ya kimpwanza. Kibuku ya 3 Konso muntu ke na luve ya kuzinga, ya kuvwanda na kimpwanza mpe ya kuvwanda na kizunu ya bumumtu ya yandi. Kibuku ya 4 Ata muntu ve lenda kuvwanda na bundongo to na bungamba; bundongo mpe mumbungu ya bandongo ya mutindu ni mutindu mekanikunwa. Kibuku ya 5 Ata muntu mosi ve lenda kunyekulwa, kana ve kusafulwa to kubakama mutindu kibulu yina kekatula yandi buzitu na nzutu. Kibuku ya 6 Muntu muntu ke na baluve kisika ni kisika yandi kele. Kibuku ya 7 Bantu nyonso ke mutindu mosi na ntadisi ya musiku, mpe musiku fwana kukengidila bawu kaka mutindu mosi nkondwa diswaswani kati na bawu. Bantu nyonso fwana kukengidilwa mutindu mosi samu na kubedisa konso kingambula, yina lenda kuzitisa ve Luzayisu yayi, mpe samu na kukabikisa dibanza nyonso kelanda yayi ya kugambula bampangi. Kibuku ya 8 Konso muntu ke na luve ya kufunda mavanga yina ke na kuzitisa ve baluve ya yandi ya mfumu, yina ke na kupesa yandi musiku to musiku ya ngui, na lufundusu ya yinsi ya yandi yina mefwanana na kutala mambu ya mutindu yayi. Kubiku ya 9 Ata muntu mosi ve lenda, mpamba-mpamba, kukangama kukota boloko to kukimisisa na yinsi ya nzenza. Kubiku ya 10 Konso muntu na tangu ya lufundusu, ke na luve na budedede nyonso, na kuzabikisa mabanza ya yandi na mutindu mefwanakana ntwala ya bantu nyonso ntete lufundusu yayi pesa, na kimpwanza nyonso, nzengolo to ya baluve ya yandi mpe bambindumunu, to butsyeleka mpe luvunu ya mambu yina bamefundila yandi. Kubiku ya 11 Konso muntu mefundamana dyambu yandi mesala ke na maboko mpembe ti ntangu bakefundisa yandi. Na lufundusu yayi, kesalamaka na meso ya bantu nyonso, yandi ke na yinswa ya kubokila nzonsi. Ata muntu mosi ve lenda kuzwa kitumbu ya mambu yandi mesala, kana na ntangu yayi salamaka, vwandaka ntete ve mbeba na kulandaka musiku ya yinsi to ya yinza. Dyaka, ata kitumbu mosi yanene lenda kubakama ve ya kulutila yina bakamaka na ntangu yina dyambu salamaka. Kibuku ya 12 Ata muntu ve lenda kukota mpamba-mpamba na mambu metadila luzingu, dikanda, yinzo mpe mikanda ya ngana, dyaka mpe kusafula yandi. Muntu nyonso ke na luve ya kukengidilwa na musiku na dyambu yayi ya bukota-kota mpe nsafula. Kibuku ya 13 Konso muntu ke luve ya kuzyeta kisika yandi mezola mpe luve ya kusola na kimpwanza nyonso kisika ya kuzinga na kati ya yinsi. Konso muntu ke na luve ya kubika yinsi ni yinsi, ata ya yandi mosi, samu na kukwenda na yinsi yankaka. Yandi ke na kimpwanza ya kuvutukila yinsi ya yandi. Kibuku ya 14 Na ntwala ya bankwamusu, konso muntu ke na luve ya kusosa mpe kuzwa kisika ya kubumba nzutu ya yandi na bayinsi yankaka. Luve yayi lenda kupesama ve na kilombi yina mefundama na dyambu mosi ya nene to samu na nsalulu ya mambu ke na kudelakana ve na musiku ya kimvuka ya Bayinsi ya Yinza. Kibuku ya 15 Konso muntu ke na luve ya bumwisi-nsi. Ata muntu mosi ve lenda kukatula yandi bumwisi-si mpamba-mpamba mpe kuyimina yandi na kusoba yawu samu na kukuma muntu ya yinsi yankaka. Kibuku ya 16 Kento mpe bakala kana bamelugisa yimene bamvula mefwanan samu na kukwelana, bake na luve ya kukwelana mpe kuyidika dikanda ya bawu kutala ve mukanda ya nzutu ya bawu, bumwisi-si to mabundu ya bawu ya Nzambi. Baka na baluve ya mutindu mosi na yina metala makwela kefwaka. Makwela lenda kusalama kaka kana kento na bakala bawu mosi mendima na ntima mosi. Dikanda ke lufulu ya dibundu ya mabuta mpe yafwana kukengidilwa na dibundu ya mabuta ya luyalu. Kibuku ya 17 Konso mutu ata yandi vwanda yandi mosi to yandi vwanda na kimvuka, ke na luve ya mvwilu. Balenda va kuyimina mpe kubotula mvwilu na muntu mpamba-mpamba. Kibuku ya 18 Konso muntu ke na luve ya mayindu, ya lukwikulu mpe ya lusambulu. Yandi ke na kimpwanza ya kusoba dibundu ya Nzambi to lukwikulu; mpe dyaka yandi lenda na kimpwaza nyonso yandi mosi to kintwadi na bampangi na yandi ata na meso ya bantu nyonso to na kinsweki, na nzila ya ndongosolo, ya bansalulu, ya bisambu mpe nsalulu ya mona ya dibundu. Kibuku ya 19 Konso muntu ke na luve ya kimpwanza ya mabanza mpe ya kinzonzi ni yawu yina yandi lenda ve kutala boma samu na mabanza ya yandi, dyaka mpe na kusosa kuzwa mpe kumwangisa nsangu ya mabanza ya yandi kisika ni kisika na mutindu yina yandizola kumwangisila nsangu ya yawu. Kibuku ya 20 Konso muntu ke na luve ya kuzwa kisika na lukutakanu mpe na kimvuka ya kuzuna. Ata muntu mosi lenda ve kundima kuvwanda kinama ya kimvuka ni kimvuka. Kibuku ya 21 Konso muntu ke na luve ya kutula maboko na twalusulu ya bisalu ya luyalu ya yinsi ya yandi mosi kana ve na kinima ya bimonikisi yina yandi solaka na kimpwanza nyonso. Konso muntu ke na luve mutindu bampangi nyonso ya kusala bisalu ya luyalu ya yinsi ya yandi. Luzolo ya dikamba ke lufulu ya ngolo ya lutumu ya luyalu, luzolo yayi fwana kumonika na bavoti yakedika, yina fwana kusalama ntangu na ntangu, na bantu nyonso ya yinsi mpe na kinsweki to na mutindu yankaka ya nsalulu mefwanakana, yina lenda sala ti luvoti salama na kimpwanza nyonso. Kibuku ya 22 Konso, yina ke kinama ya dibundu ya mabuta, ke na luve ya kuzwa lusalusu ya bayinzo-basadisi mabuta; lusalusu yayi fwana kuyukutisa bansatu ya baluve ya yandi ya kimvwama, ya mabuta mpe ya lusansu yina melunga samu na ngenda ya yandi mpe nkudusulu ya kimuntu ya yandi, yina lenda kusalama na lusalusu ya bangolo ya yinsi mpe na nsalasani ya bayinsi nyonso ya yinza, na kutalaka ntomosono mpe bimvwana ya konso yinsi. Kibuku ya 23 Konso muntu ke na luve ya kusala, yandi ke na kimpwanza ya kusola kisalu yina yandi zola, na bankadulu ya kufwanakana mpe ya mbote samu na kisalu. Yandi mpe fwana kukengidilwa samu ti yandi kukota ve na busomele. Na kisalu ya mutindu mosi, bantu nyonso nkondwa diswaswanu fwana kuzwa difuta ya mutindu mosi. Muntu ni muntu kesalaka fwana kuzwa difuta yina mefwanakana, yina kesala ti yandi na dikanda na yandi bakuzwa luzingu yina medelakana na ngenda ya muntu. Ntangu yankaka luyalu fwana kubwela lusalusu ya lukengolo mabuta. Konso muntu ke na luve ya kuyidika kintwadi na bantu yankaka, bimvuka ya bisadi mpe kukota na bimvuka ya bisadi samu na kunwanina bandandu ya yandi. Kibuku ya 24 Konso muntu ke na luve ya kuvundisa nzutu mpe kukiyangidika, mingi kisalu fwana kuzingila na bangunga kulutila ve, mpe bilumbu ya mvwandulu fwana kufutwa. Kibuku ya 25 Konso muntu fwana kuzinga mutindu mefwanakana, yina kepesa na yandi mpe na dikanda ya yandi mavimpi ya mbote, mawete vula-vula na dyambu ya madya, muvwatu, yinzo, mbukusulu na lupitalu mpe lusalusu ya kulunga kepesamaka na bayinzo ya luyalu yina kesadisaka mabuta. Luyalu fwana kusadisa konso muntu yina kesalaka ve, mbevo, muntu yakumanisa bangolo, mufwidi, kiboba to ntangu yankaka kana kimvwama ya yandi yayi mewombila na mambu yandi zolaka ve. Luyalu fwana kusadisa mama mpe mwana ya yandi. Bana nyonso ke na luve ya kuzwa lusalusu ya mutindu mosi, yina kekatukaka na bayinzo bisadi-mabuta, ata babutuka na bibuti ya kukwelana na komanda to ve. Kibuku ya 26 Konso muntu ke na luve ya kulonguka. Ndongokolo fwana kuvwanda ya mfutwa ve, vula-vula na lukolo ya mbatukulu mpe kolezi. Konso mwana fwana kusala lukolo ya mbatukulu. Ndongokolo ya tekiniki mpe ya bisalu fwana kuvwanda bisika nyonso; ndongokolo na lukolo ya nene ke na bantu nyonso nakutalaka lenda ya bawu. Ndongokolo fwana kulanda ndubukulu ya muntu mpe nkobosolo ya nzitusulu ya baluve ya muntu mpe bimpwanza ya mfumu. Ya fwana kupesa nzila na ngwilu, nzitusulu mpangi mpe kinkundi kati ya bayinsi nyonso mpe makanda nyonso ya bantu to mabundu ya Nzambi, kuzimbana ve nzangululu ya bisalu ya Kimvuka ya Bayinsi ya Yinza sa nkebolo kizunu. Bibuti ke bantu yantete na kuvwanda na luve ya kusola mutindu ya malonga yina fwana kupesama na bana ya bawu. Kibuku ya 27 Konso muntu ke na luve ya kuzangula lusansu ya kifumba yandi mevwilva, kusadila weto mpe kudyatikisa manunga ya luzabu. Bandanda ya kimpeve mpe ya bima ya muntu, yina mekatuka kuzwa na manima ya kisalu ya luzabu to weto fwana kukengidilwa. Kibuku ya 28 Konso muntu fwana kusalati, ata ya vwanda na kitini ya mabuta to na kitini ya yinza muvimba, baluve mpe kimpwanza yina metangama na luzayisu yayi kusalama na mutindu mefwanakama. Kibuku ya 29 Konso muntu ke na bambindumunu na ntadisi ya kifumba yandi mevwilwa, sika nkudusulu ya kimuntu ya yandi lenda kusalama na kimpwanza nyonso. Konso muntu fwana kusadila baluve ya yandi mpe bimpwanza ya yandi na bitezo ya musiku samu na kutambula mpe kusitisa baluve mpe bimpwanza ya bangana mpe dyaka samu kuzitisa luyalu mpe mawete na bantu nyonso na kati ya dibundu ya bumbongi ya mabuta. Baluve mpe bimpwanza yayi lenda kusalama ata ve kana yawu kedyatila ve kintwadi na makani ya Kimvuka ya Bayinsi ya Yinza. Kibuku ya 30 Ata musiku mosi ya luzayisu yayi lenda kubangulwa bonso luve ni luve ya kusala kisalu ti dyambu lenda kunata mbebosolo ya baluve mpe ya bimpwanza yina metangama na mukanda yayi, yayi metadila muvimba, kimvuka to muntu.

ktu

Kituba

ktu

Latn

ktu

EWIADEAMRA NOLOBƆLƐ MƆƆ FALE SONLA NWO ADENLENYIANLƐ NE MƆ LA ANWO MƆLEBƐBO Wɔ mekɛ ala mɔɔ Maanle Maanle mɔɔ wɔ Eku ye anu la gyinlabelɛ nee pɛpɛzɛlɛ nee anwoadenlenyianlɛ a fa atianwolilɛ, pɛpɛlilɛ nee anzondwolɛ ba ewiade anu la, Wɔ mekɛ ala mɔɔ menli ɛmbu sonla nwo adenlenyianlɛ ne mɔ bie amaa ɔlua zo nyɛleɛ mgbane mgbane dɔɔnwo ɛsisi ɛmaa menli adwenle ɛzɛkye, nee ewiade ne mɔɔ ɛlɛba mɔɔ sonla biala banyia adenle aha edwɛkɛ biala mɔɔ ɔdaye ɔkulo, nee diedi biala mɔɔ ɔdaye ɔkulo kɛ ɔdie ɔdi na ɔnzulo la, ɛmaa bɛla ye ali kɛ, ɛhye a le awienvolɛma anyelazo kpole kpalɛ la, Wɔ mekɛ ala mɔɔ ɔhyia, saa bɛnrɛhyɛ sonla bɛnrɛmaa ɔnrɛho ɔnrɛtia ɛsisilɛ nee atisesebɛyɛlɛ, kɛ ɔwɔ kɛ mɛla bɔ sonla nwo adenlenyianlɛ ne mɔ anwo bane la, Wɔ mekɛ ala mɔɔ ɔhyia kɛ bɛmaa agɔnwolɛyɛlɛ wɔ Maanle Maanle avinli kɛnyia anyuhɔlɛ la, Wɔ mekɛ ala mɔɔ Maamgbole Koyɛlɛ ne anu amra ɛva bɛ diedi mɔɔ wɔ sonla nwo adenlenyianlɛ ne mɔ, ye gyinlabelɛ nee ye dibilɛ nee mrenya nee mraalɛ adenlenyianlɛ pɛpɛ ne mɔ anu la ɛwula sonla nwo adenlenyianlɛ nwo mɛla ne mɔɔ bɛfɛlɛ ye "Kyata" (Charter) ne anu na bɛlie bɛdo nu kɛ bɛboa bɛamaa menli anyia anyuhɔlɛ nee tɛnlabelɛ kpalɛ wɔ atianwolilɛ bɔkɔɔ nu la, Wɔ mekɛ ala mɔɔ Maanle Maanle mɔɔ wɔ Maamgbole Koyɛlɛ Eku ne anu nee Maamgbole Koyɛlɛ ne ɛbo ɛwɔkɛ kɛ bɛmaa awie biala anye azɔ sonla nwo adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ne mɔ na bɛali zolɛ kpalɛ la, Wɔ mekɛ ala mɔɔ adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ɛhye mɔ anwo ndelebɛbo kpalɛ hyia kpole kpalɛ maa ɛwɔkɛbɔlɛ ne azolilɛ anzɛɛ munlililɛ ne la, Ati, Kɛkala MAAMGBOLE KOYƐLƐ AYIA NE bɔ nolo kɛ Ewiadeamra Nolobɔlɛ Mɔɔ Fale Sonla Nwo Adenlenyianlɛ Nwo Ɛhye le debie ko mɔɔ yelie yedo nu yemaa awie biala nee Maanle biala, amaa awie biala nee Eku biala mɔɔ dahuu kɛva. Nolobɔlɛ ɛhye kɛzie ye adwenle nu la abɔ mɔdenle alua ngilehilelɛ nee ndetelɛ zo yeamaa nidi ara adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ɛhye mɔ anwo, na eza yealua ngɔzo ndenle zo, Maanle nee Maanle Maanle zo, yeaboa yeamaa menli mɔɔ wɔ Maanle Maanle mɔɔ wɔ Eku ne anu nee Maanle Maanle mɔɔ Eku ne sie bɛ la anu amra amuala alie ado nu kpalɛ na bɛali zolɛ kpalɛ. Edwɛkɛkpɔkɛ 1 Menli muala di bɛ ti anwo na eza noko bɛsɛ wɔ dibilɛ nee adenlenyianlɛ nu. Bɛlɛ ndwenlenwo nee adwenle, yemɔti ɔwɔ kɛ bɛkile adiemayɛlɛ bɛmaa bɛ nwo ngoko. Edwɛkɛkpɔkɛ 2 Sonla ko biala lɛ adenle nyia adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ne mɔ mɔɔ bɛva bɛwula Sonla Nwo Adenlenyianlɛ Nwo Nolobɔlɛ ɛhye anu la amuala bie. Ɔnle kɛ ngakyile anzɛɛ ngilehilenu anzɛɛ nyeyenu biala mɔɔ fale menli ekpunli, menli ngakyile, nrenya anzɛɛ raalɛ, aneɛ, Nyamenlezonlenlɛ, maanyɛlɛ anzɛɛ adwenle bie, Maanle anzɛɛ menli abohilelɛ, agyapadeɛ, awolɛ anzɛɛ gyinlabelɛ gyɛne biala anwo la bie ba. Eza noko ɔnke kɛ bɛkile ngakyile anzɛɛ nyeyenu biala wɔ maanyɛlɛ, mɛlazolilɛ nu, anzɛɛ maanle zo gyinlabelɛ nu wɔ maanle ne anzɛɛ ɛleka mɔɔ sonla ne de la anu. Saa maanle ne di ɔ ti anwo o, saa maanle gyɛne a nea zo o, saa ɔnli ɔ ti anwo o, ɔnle kɛ ngakyile anzɛɛ ngilehilenu biala ba nu. Edwɛkɛkpɔkɛ 3 Ɔwɔ kɛ awie biala nyia ngoane, fanwodi nee sonla nwo banebɔlɛ. Edwɛkɛkpɔkɛ 4 Ɔnle kɛ bɛyɛ awie biala kanra. Ɔwɔ kɛ bɛtua aanrayɛlɛ nee aanra ɛdɔnelɛ wɔ adenle biala anu. Edwɛkɛkpɔkɛ 5 Ɔnle kɛ bɛkile awie biala nyane anzɛɛ bɛyɛ ye atisesebɛ, amumuyɛ anzɛɛ bɛgua ɔ nyunlu aze anzɛɛ bɛtwi ɔ nyunlu. Edwɛkɛkpɔkɛ 6 Kɛ mɔɔ mɛla se la, ɛleka biala mɔɔ awie biala lua la ɔwɔ kɛ bɛnwu kɛ ɔdaye ɔle sonla. Edwɛkɛkpɔkɛ 7 Kɛ mɔɔ mɛla se la, menli kɔsɔɔti sɛ pɛpɛ mɔɔ ɔnle kɛ ngakyile anzɛɛ ngilehilenu biala ba mɛla ne mɔɔ bɔ bɛ nwo bane pɛpɛ la anu. Menli kɔsɔɔti lɛ adenle nyia bɛ nwo banebɔlɛ pɛpɛ mɔɔ ko tia ngilehilenu anzɛɛ nyeyenu mɔɔ tia Nolobɔlɛ ɛhye nee debie biala mɔɔ maa zɛhae nyeyenu ne adenle la. Edwɛkɛkpɔkɛ 8 Sonla biala lɛ adenle kɛ saa awie yɛ debie mɔɔ tia anwoadenlenyianlɛ ne mɔ mɔɔ maamulɛ nwo mɛla anzɛɛ mɛla ɛva ɛmaa ye la a, ɔwɔ kɛ kɔɔto ne mɔ pepɛ die ye. Edwɛkɛkpɔkɛ 9 Ɔnle kɛ bɛkye sonla, bɛfa sonla bɛsie anzɛɛ bɛye sonla bɛfi maanle ne anu wɔ mekɛ mɔɔ ɔtɛfonle mɛla anzɛɛ mɛla ɛmmaa adenle la. Edwɛkɛkpɔkɛ 10 Wɔ awie biala adenlenyianlɛ nee ye gyima ne mɔ anwo adwenlevalɛ nwo anzɛɛ saa bɛka kɛ awie biala ɛyɛ ɛtane a ɔwɔ kɛ kɔɔto mɔɔ di ɔ ti anwo na ɔnli mɔguazo la di ye edwɛkɛ wɔ bagua nu. Edwɛkɛkpɔkɛ 11 Sonla biala mɔɔ bɛkɛha kɛ yeyɛ ɛtane mɔɔ ɔdi kɛ bɛtwe ɔ nzo la lɛ adenle ka kɛ ɔnze edwɛkɛ ne anwo bie kyesɛ bɛdi ye edwɛkɛ wɔ bagua nu kɔɔto na kɔɔto ne bua ye fɔlɛ kɛ mɔɔ mɛla se la. Wɔ kɔɔto ɛkɛ ne ɔwɔ kɛ ɔnyia ninyɛne mɔɔ ɔfa ɔpepɛ ɔdie ɔ nwo la kolaa. Ɔnle kɛ bɛbua sonla biala fɔlɛ wɔ nyɛleɛ ɛtane biala mɔɔ wɔ mekɛ mɔɔ ɔyɛle zɔhane nyɛleɛ ne la ɛnee ɔnle ɛtane mɔɔ ɔtia maanle anzɛɛ maanle maanle mɛla la anwo. Anzɛɛ ɔnle kɛ bɛtwe sonla ne anzo bɛmaa ɔtɛla mɔɔ bɛpɛ bɛdo ɛkɛ ne wɔ mekɛ mɔɔ ɔyɛle ɛtane ne la. Edwɛkɛkpɔkɛ 12 Ɔnle kɛ menli fa bɛ nloa wulowula awie feabo, ye abusua, ye sua nu edwɛkɛ nu anzɛɛ ɔnle kɛ bɛkenga ye ahɛlata anzɛɛ bɛbɔ ye anyiemgba bɛsɛkye ye anyunlunyia. Sonla zɛhae lɛ adenle maa mɛla ne pepɛ die ye anzɛɛ bɔ ɔ nwo bane wɔ zɛhae akpɔsemadi ɛbɛla ne mɔ anwo. Edwɛkɛkpɔkɛ 13 Sonla biala lɛ adenle ɔfi ɛleka mɔɔ ɔde la ɔkɔtɛnla ɛleka biala mɔɔ ɔkulo la. Sonla biala lɛ adenle ɔfi maanle biala anu nee ye maanle nu ɔkɔ maanle gyɛne nu na ɔkola ɔsia ɔba ye maanle nu. Edwɛkɛkpɔkɛ 14 Sonla biala lɛ adenle kɛ saa ɔlɛnwu amaneɛ wɔ ye maanle nu a ɔkola ɔnriandi ɔkɔ maanle gyɛne nu ɔmaa bɛmaa ye ɛleka ɔtɛnla anzɛɛ bɛbɔ ɔ nwo bane. Saa amaneɛ ne mɔɔ ahenle ne ɛlɛnwu ye la ɛnvi anzɛɛ ɛnlua maanyɛlɛ ti anzɛɛ ye nyɛleɛ ne tia Maamgbole Koyɛlɛ mɛla ne nee ye bodane ne mɔ a, yemɔ maanle gyɛne ne ɛnlɛ adenle kɛ ɔkɛlie ye azie anzɛɛ ɔkɛbɔ ɔ nwo bane. Edwɛkɛkpɔkɛ 15 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔyɛ ekulomani. Ɔnle kɛ bɛbu ekulomani biala kɛ ɔle ɛyɛvolɛ la. Eza noko ɔnle kɛ bɛsi awie biala mɔɔ kpondɛ kɛ ɔkakyi ye ekulomaniyɛlɛ la adenle wɔ mekɛ mɔɔ mɛla ɛmmaa adenle la. Edwɛkɛkpɔkɛ 16 Mrenya nee mraalɛ mɔɔ bɛkɛdwu agyalɛhɔlɛ la, saa bɛle duzu menli o, saa bɛvi duzu maanle nu o, anzɛɛ saa bɛkɔ duzu asɔne o, bɛlɛ adenle bɛgya bɛ nwo na bɛbɔ ɛdane. Bɛ mu nwiɔ bɛlɛ adenle pɛpɛ wɔ agyalɛ nwo, wɔ bɛ agyalɛ nee bɛ ewolebɔlɛ nu. Ɔwɔ kɛ menli nwiɔ ne die to nu kolaa na bɛagya bɛ nwo. Kunli nee yelɛ nee bɛ mra a le ekpunli mɔɔ bɔ sua ɛkyekyelɛ bo anzɛɛ ekpunli mɔɔ tɛlɛ yɛ menli dɔɔnwo a, yemɔti ɔwɔ kɛ menli ekpunli ne nee maanle ne mɔɔ bɛwɔ nu la sinza bɛ. Edwɛkɛkpɔkɛ 17 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔnyia ɔ ti anwo agyapadeɛ, eza noko ɔlɛ adenle kɛ ɔ nee awie mɔ bɔ nu nyia agyapadeɛ. Ɔnle kɛ awie biala hwele ye agyapadeɛ wɔ mekɛ mɔɔ mɛla ɛmmaa adenle la. Edwɛkɛkpɔkɛ 18 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔdwenle adwenle biala na ɔsonle debie biala mɔɔ ɔkulo la, eza ɔlɛ adenle ɔkakyi ye Nyamenlezonlenlɛ ne anzɛɛ ye diedi ne nee fanwodi, yɛɛ akee noko ɔlɛ ɔ nwo adenle kɛ ɔ ngome anzɛɛ ɔ nee menli wɔ bagua anzɛɛ fealera nu ɔkile yɛ asɔne anzɛɛ ye diedi ne wɔ ngilehilelɛ, nyɛleɛ, ɛzonlenlɛ nee boɛnleanlɛ nu. Edwɛkɛkpɔkɛ 19 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔdwenle na ɔka edwɛkɛ mɔɔ ɔkulo la; eza ɔlɛ ɔ nwo adenle kɛ ɔfa adwenle biala mɔɔ ngyegyelɛ biala ɛnle nwo na ɔdua nolobɔlɛ ndenle ne mɔ biala anu ɔkpondɛ, ɔtie na ɔka edwɛkɛ ɔkile menli na ɔmaa bɛ adwenle mɔɔ ngyegyelɛ biala ɛnle nwo a. Edwɛkɛkpɔkɛ 20 Sonla biala lɛ adenle kɔ ayia anzɛɛ eku mɔɔ anzondwolɛ wɔ nu la bie. Ɔnle kɛ bɛhyɛ sonla bɛmaa ɔkɔ eku nu. Edwɛkɛkpɔkɛ 21 Sonla biala lɛ adenle boa wɔ ye maanle ne ɛbulɛ nu, ɔlɛ adenle ɔtu ɔ nwo ɔsie ɛkɛ ɔmaa bɛtu yɛ ɔkɔ Mɛlalilɛ Ayia ne bie anzɛɛ ɔboa ɔmaa bɛtu menli bɛkɔ Mɛlalilɛ Ayia ne. Sonla biala lɛ adenle nyia maanle gyimayɛlɛ nwo nvasoɛ wɔ ye maanle ne anu. Ezuavolɛ ne ɛhulolɛdeɛ ne a le Arane tumi ne a, bɛkile bɛ ɛhulolɛdeɛ ɛhye wɔ mekɛ biala nee nɔhalɛ ɛmadolɛ mɔɔ awie biala nyia adenle to ye deɛ wɔ feabo nu anzɛɛ wɔ ndenle biala anu mɔɔ ngyegyelɛ biala ɛnle nu la. Edwɛkɛkpɔkɛ 22 Awie biala mɔɔ wɔ menli ekpunli avinli la ɔwɔ kɛ maanle ne sinza ye eza ɔwɔ kɛ maanle ne dua ye mɔdenlebɔ nee maanle maanle moalɛ zo, nee kɛ maanle ko biala ye maamulɛ, agyapadeɛ, ezukoa, menli nee maandeɛ gyinlabelɛ ne si de la azo maa sonla ko biala nyia ninyɛne mɔɔ hyia ye anyunlunyia nee ye boɛyɛlɛ nwo la. Edwɛkɛkpɔkɛ 23 Sonla biala lɛ adenle yɛ gyima mɔɔ okulo la, Akee noko ɔlɛ adenle kɛ ɔnyia gyima ne anwo ahunlundwolɛ. Eza noko ɔwɔ kɛ maanle ne boa maa awie biala nyia gyima mɔɔ gyima ne ɛnvi ɔ sa a. Sonla biala lɛ adenle kɛ gyima mɔɔ ɔkɛyɛ la ɔnyia nwolɛ ahatualɛ kɛ mɔɔ saa awie gyɛne a yɛle gyima zɔhane a anrɛɛ ɔkɛnyia ye la. Sonla biala mɔɔ yɛ gyima la ɔwɔ kɛ nyia nwolɛ ahatualɛ kpalɛ mɔɔ ɔkola ɔfa ɔnea ɔ ye nee ɔ mra amaa bɛ tɛnlabelɛ nu ayɛ kpalɛ a. Eza noko ɔwɔ kɛ ɔnyia ɛzinzalɛ ne mɔɔ maanle ne fa sinza menli la bie. Sonla biala lɛ adenle boa gyimayɛlɛ Eku nu wɔ ye ɛhulolɛndeɛ ɛzinzalɛ ti. Edwɛkɛkpɔkɛ 24 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔdie ye ɛnwomenle bie na ɔdielie ɔ nye, na ɔnyia mekɛ ezinra mɔɔ ɔfa ɔyɛ gyima na eza noko ɔnyia mekɛ mɔɔ saa ɔyɛ gyima dedee a ɔfa ɔdie ye ɛnwomenle bie na bɛtua ye nwolɛ kakɛ la a. Edwɛkɛkpɔkɛ 25 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔ nee ɔ ye nee ɔ mra nyia tɛnlabelɛ kpalɛ mɔɔ fale bɛ ngoane, aleɛ, ɛdanlɛ, dabelɛ nee ayileyɛlɛ nee ninyɛne mɔɔ hyia maa bɛ la anwo. Ɔwɔ kɛ bɛnyia moalɛ wɔ mekɛ mɔɔ bɛnyɛ gyima, anwonyane kɛbɔ bɛ, bɛngola gyima yɛ, kunli anzɛɛ yelɛ kɛwu, bɛkɛyɛ mgbanyinli anzɛɛ ɔlua ndenle bie azo bɛngola bɛnnea bɛ nwo la. Ɔwɔ kɛ mrɛladane nee ngakula nyia moalɛ nee ɛnleanlɛ kpalɛ. Kakula biala, saa bɛgyale ɔ nli anzɛɛ bɛangya ɔ nli na bɛawo na bɛawo ye o, ɔwɔ kɛ bɛnea ye anzɛɛ bɛsinza ye kɛ mɔɔ ɔfɛta la. Edwɛkɛkpɔkɛ 26 Sonla biala lɛ adenle sukoa nwoma. Ɔnle kɛ bɛtua nwomazukoalɛ nwo kakɛ biala, bɔbɔ wɔ mɔlebɛbo nwomazukoalɛ deɛ ne anwo. Ɔwɔ kɛ mɔlebɛbo nwomazukoalɛ ne yɛ nhyɛ maa kakula biala. Ɔwɔ kɛ menli nyia adenle sukoa mbulalɛ nee milahyinli nee gyima nwo nwoma. Eza noko awie biala mɔɔ bɔ mɔdenle la kola sukoa nwoma kpole. Ɔwɔ kɛ nwomazukoalɛ maa awie biala tɛnlabelɛ nu yɛ kpalɛ na ɔmaa sonla nwo adenlenyianlɛ nee ye atianwolilɛ ne mɔ enililɛ gyinla kpundii. Ɔwɔ kɛ nwomazukoalɛ maa ndelebɛbo, bɛ kunlu ɛlilɛ nee agɔnwolɛyɛlɛ ba maanle maanle avinli, menli anzɛɛ asɔne asɔne avinli na ɔboa ɔmaa Maamgbole Koyɛlɛ gyima ne mɔɔ ɔlɛdi mɔɔ ɔfale anzondwolɛ nwo la di munli. Awovolɛma lɛ adenle kɛ bɛmaa bɛ mra sukoa nwoma mɔɔ bɛkulo kɛ bɛ mra ne mɔ sukoa la. Edwɛkɛkpɔkɛ 27 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔdaye ɔyɛ maandeɛ nyɛleɛ biala mɔɔ bɛyɛ wɔ maanle anzɛɛ sua ne azo la bie, na eza ɔnyia ninyɛne ɛdolɔlɛ nee abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛ nwo anyuhɔlɛ nvasoɛ ne mɔ bie. Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔnyia debie mɔɔ ɔkɛhɛlɛ mɔɔ fale abɔdeɛ nwo nrɛlɛbɛ, nwoma anzɛɛ debie mɔɔ ɔkɛdolɔ la anwo banebɔlɛ. Edwɛkɛkpɔkɛ 28 Sonla biala lɛ adenle kɛ ɔ nee menli nee maanle maanle nu amra di ngitanwo amaa yeanyia adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ne mɔ mɔɔ wɔ Sonla Nwo Adenlenyianlɛ Nwo Nolobɔlɛ ɛhye anu la nwo nvasoɛ kpalɛ. Edwɛkɛkpɔkɛ 29 Sonla biala lɛ gyima yɛ fa maa ye menli mɔɔ ɔwɔ bɛ avinli la amaa ɔlua zo yeahola yeanyia anyuhɔlɛ anzɛɛ yeali munli. Saa sonla biala fa ye adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ne mɔ ayɛ gyima a, ɛnee ɔngile kɛ ɔlɛ adenle ɔbulu mɛla zo; ɔwɔ kɛ ɔdi ɔ gɔnwo mɔ adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ne mɔ eni na ɔbɔ ye ɛbɛla kɛ mɔɔ maanle ne mɔɔ ɔwɔ nu la mɛla ne mɔ mɔɔ fale bɛnwonililɛ, anzondwolɛ nee ye boɛyɛlɛ ne se la. Ɔnle kɛ bɛdua adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ɛhye mɔ azo bɛyɛ ninyɛne mɔɔ ɔtietia anzɛɛ ɔbulu bodane nee ndenle ne mɔ mɔɔ Maamgbole Koyɛlɛ ne ɛhyehyɛ ɛdo ɛkɛ la azo. Edwɛkɛkpɔkɛ 30 Debie biala mɔɔ wɔ Sonla Nwo Adenlenyianlɛ Nwo Nolobɔlɛ ɛhye anu la ɛngyi ɛkɛ ne ɛmmaa maanle ko, anzɛɛ menli ekpunli ko anzɛɛ sonla ko angome mɔɔ ɔmaa ye adenle ɔyɛ debie ɔsɛkye adenlenyianlɛ nee atianwolilɛ ne mɔ mɔɔ bɛhyehyɛ bɛdo ɛkɛ ne la a.

nzi

Nzema

nzi

Latn

nzi

মানবাধিকারের সার্বজনীন ঘোষণাপত্র মুখবন্ধ যেহেতু মানব পরিবারের সকল সদস্যের সমান ও অবিচ্ছেদ্য অধিকারসমূহ এবং সহজাত মর্যাদার স্বীকৃতি‌ই হচ্ছে বিশ্বে শান্তি, স্বাধীনতা এবং ন্যায়বিচারের ভিত্তি; যেহেতু মানব অধিকারের প্রতি অবজ্ঞা এবং ঘৃণার ফলে মানুবের বিবেক লাঞ্ছিত বোধ করে এমন সব বর্বরোচিত ঘটনা সংঘটিত হয়েছে এবং যেহেতু এমন একটি পৃথিবীর উদ্ভবকে সাধারণ মানুষের সর্বোচ্চ কাঙ্খা রূপে ঘোষণা করা হয়েছে, যেখানে সকল মানুষ ধর্ম এবং বাক স্বাধীনতা ভোগ করবে এবং অভাব ও শংকামুক্ত জীবন যাপন করবে; যেহেতু মানুষ যাতে অত্যাচার ও উত্‍পীড়নের মুখে সর্বশেষ উপায় হিসেবে বিদ্রোহ করতে বাধ্য না হয় সেজন্য আ‌ইনের শাসন দ্বারা মানবাধিকার সংরক্ষণ করা অতি প্রয়োজনীয়; যেহেতু জাতিসমূহের মধ্যে বন্ধুত্বপূর্ণ সম্পর্ক উন্নয়নের প্রয়াস গ্রহণ করা অত্যাবশ্যক; যেহেতু সদস্য জাতিসমূহ জাতিসংঘের সনদে মৌলিক মানবাধিকার, মানব দেহের মর্যাদা ও মূল্য এবং নারী পুরুষের সমান অধিকারের প্রতি তাঁদের বিশ্বাস পুনর্ব্যক্ত করেছেন এবং বৃহত্তর স্বাধীনতার পরিমণ্ডলে সামাজিক উন্নতি এবং জীবনযাত্রার উন্নততর মান অর্জনে দৃঢ়প্রতিজ্ঞ হয়েছেন; যেহেতু সদস্য রাষ্ট্রসমূহ জাতিসংঘের সহযোগিতায় মানবাধিকার ও মৌলিক স্বাধীনতা সমূহের প্রতি সার্বজনীন সন্মান বৃদ্ধি এবং এদের যথাযথ পালন নিশ্চিতকরণের লক্ষ্য অর্জনে অঙ্গীকারবদ্ধ; যেহেতু এ স্বাধীনতা এবং অধিকারসমূহের একটি সাধারণ উপলব্ধি এ অঙ্গীকারের পূর্ণ বাস্তবায়নের জন্য সর্বাধিক গুরুত্বপূর্ণ এজন্য এখন সাধারণ পরিষদ এই মানবাধিকারের সার্বজনীন ঘোষণাপত্র জারি করছে এ ঘোষণা সকল জাতি এবং রাষ্ট্রের সাফল্যের সাধারণ মানদন্ড হিসেবে সে‌ই লক্ষ্যে নিবেদিত হবে, যেখানে প্রতিটি ব্যক্তি এবং সমাজের প্রতিটি অঙ্গ এ ঘোষণাকে সবসময় মনে রেখে পাঠদান ও শিক্ষার মাধ্যমে এ‌ই স্বাধীনতা ও অধিকার সমূহের প্রতি শ্রদ্ধাবোধ জাগ্রত করতে সচেষ্ট হবে এবং সকল সদস্য রাষ্ট্র ও তাদের অধীনস্থ ভূখণ্ডের জাতিসমূহ উত্তরোত্তর জাতীয় ও আন্তর্জাতিক প্রয়াসের মাধ্যমে এ‌ই অধিকার এবং স্বাধীনতাসমূহের সার্বজনীন ও কার্যকর স্বীকৃতি আদায় এবং যথাযথ পালন নিশ্চিত করবে। ধারা ১ সমস্ত মানুষ স্বাধীনভাবে সমান মর্যাদা এবং অধিকার নিয়ে জন্মগ্রহণ করে। তাঁদের বিবেক এবং বুদ্ধি আছে; সুতরাং সকলেরই একে অপরের প্রতি ভ্রাতৃত্বসুলভ মনোভাব নিয়ে আচরণ করা উচিত। ধারা ২ এ ঘোষণায় উল্লেখিত স্বাধীনতা এবং অধিকারসমূহে গোত্র, ধর্ম, বর্ণ, শিক্ষা, ভাষা, রাজনৈতিক বা অন্যবিধ মতামত, জাতীয় বা সামাজিক উত্‍পত্তি, জন্ম, সম্পত্তি বা অন্য কোন মর্যাদা নির্বিশেষে প্রত্যেকের‌ই সমান অধিকার থাকবে। কোন দেশ বা ভূখণ্ডের রাজনৈতিক, সীমানাগত বা আন্তর্জাতিক মর্যাদার ভিত্তিতে তার কোন অধিবাসীর প্রতি কোনরূপ বৈষম্য করা হবেনা; সে দেশ বা ভূখণ্ড স্বাধীন‌ই হোক, হোক অছিভূক্ত, অস্বায়ত্বশাসিত কিংবা সার্বভৌমত্বের অন্য কোন সীমাবদ্ধতায় বিরাজমান। ধারা ৩ জীবন, স্বাধীনতা এবং দৈহিক নিরাপত্তায় প্রত্যেকের অধিকার আছে। ধারা ৪ কা‌উকে অধীনতা বা দাসত্বে আবদ্ধ করা যাবে না। সকল প্রকার ক্রীতদাস প্রথা এবং দাসব্যবসা নিষিদ্ধ করা হবে। ধারা ৫ কা‌উকে নির্যাতন করা যাবে না; কিংবা কারো প্রতি নিষ্ঠুর, অমানবিক বা অবমাননাকর আচরণ করা যাবে না অথবা কা‌উকে এহেন শাস্তি দেওয়া যাবে না। ধারা ৬ আ‌ইনের সামনে প্রত্যেকের‌ই ব্যক্তি হিসেবে স্বীকৃতি লাভের অধিকার আছে। ধারা ৭ আ‌ইনের চোখে সবা‌ই সমান এবং ব্যক্তিনির্বিশেষে সকলে‌ই আ‌ইনের আশ্রয় সমানভাবে ভোগ করবে। এ‌ই ঘোষণা লঙ্ঘন করে এমন কোন বৈষম্য বা বৈষম্য সৃষ্টির প্ররোচনার মুখে সমান ভাবে আশ্রয় লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই আছে। ধারা ৮ শাসনতন্ত্রে বা আ‌ইনে প্রদত্ত মৌলিক অধিকার লঙ্ঘনের ক্ষেত্রে উপযুক্ত জাতীয় বিচার আদালতের কাছ থেকে কার্যকর প্রতিকার লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ধারা ৯ কা‌উকে‌ই খেয়ালখুশীমত গ্রেপ্তার বা অন্তরীণ করা কিংবা নির্বাসন দে‌ওয়া যাবে না। ধারা ১০ নিজের অধিকার ও দায়িত্ব নির্ধারণ এবং নিজের বিরুদ্ধে আনীত ফৌজদারি অভিযোগ নিরূপণের জন্য প্রত্যেকের‌ই পূর্ণ সমতার ভিত্তিতে একটি স্বাধীন এবং নিরপেক্ষ বিচার-আদালতে প্রকাশ্য শুনানি লাভের অধিকার রয়েছে। ধারা ১১ দন্ডযোগ্য অপরাধে অভিযুক্ত প্রত্যেক ব্যক্তির আত্মপক্ষ সমর্থনের নিশ্চিত অধিকারসম্বলিত একটি প্রকাশ্য আদালতে আ‌ইনানুসারে দোষী প্রমাণিত না হ‌ওয়া পর্যন্ত নির্দোষ গণ্য হ‌ওয়ার অধিকার থাকবে। কা‌উকে‌ই এমন কোন কাজ বা ক্রটির জন্য দণ্ডযোগ্য অপরাধে দোষী সাব্যস্ত করা যাবে না, যে কাজ বা ক্রটি সংঘটনের সময় জাতীয় বা আন্তর্জাতিক আ‌ইনে দণ্ডনীয় অপরাধ ছিলনা। দণ্ডযোগ্য অপরাধ সংঘটনের সময় যে শাস্তি প্রযোজ্য ছিল, তার চেয়ে গুরুতর শাস্তি‌ও দে‌ওয়া চলবে না। ধারা ১২ কারো ব্যক্তিগত গোপনীয়তা কিংবা তাঁর গৃহ, পরিবার ও চিঠিপত্রের ব্যাপারে খেয়ালখুশীমত হস্তক্ষেপ কিংবা তাঁর সুনাম ও সম্মানের উপর আঘাত করা চলবে না। এ ধরনের হস্তক্ষেপ বা আঘাতের বিরুদ্ধে আ‌ইনের আশ্রয় লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ধারা ১৩ নিজ রাষ্ট্রের চৌহদ্দির মধ্যে স্বাধীনভাবে চলাফেরা এবং বসবাস করার অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। প্রত্যেকের‌ই নিজ দেশ সহ যে কোন দেশ পরিত্যাগ এবং স্বদেশে প্রত্যাবর্তনের অধিকার রয়েছে। ধারা ১৪ নির্যাতনের হাত থেকে রক্ষা পা‌ওয়ার জন্য ভিন্নদেশে আশ্রয় প্রার্থনা করবার এবং সে দেশের আশ্রয়ে থাকবার অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। অরাজনৈতিক অপরাধ এবং জাতিসংঘের উদ্দেশ্য এবং মূলনীতির পরিপন্থী কাজ থেকে সত্যিকারভাবে উদ্ভূত অভিযোগের ক্ষেত্রে এ অধিকার প্রার্থনা না‌ও করা যেতে পারে। ধারা ১৫ প্রত্যেকের‌ই একটি জাতীয়তার অধিকার রয়েছে। কা‌উকে‌ই যথেচ্ছভাবে তাঁর জাতীয়তা থেকে বঞ্চিত করা যাবে না, কিংবা কারো জাতীয়তা পরিবর্তনের অধিকার অগ্রাহ্য করা যাবে না। ধারা ১৬ ধর্ম, গোত্র ও জাতি নির্বিশেবে সকল পূর্ণ বয়স্ক নরনারীর বিয়ে করা এবং পরিবার প্রতিষ্ঠার অধিকার রয়েছে। বিয়ে, দাম্পত্যজীবন এবং বিবাহবিচ্ছেদে তাঁদের সমান অধিকার থাকবে। বিয়েতে ইচ্ছুক নরনারীর স্বাধীন এবং পূর্ণ সম্মতিতে‌ই কেবল বিয়ে সম্পন্ন হবে। পরিবার হচ্ছে সমাজের স্বাভাবিক এবং মৌলিক গোষ্ঠী-একক, সুতরাং সমাজ ও রাষ্ট্রের কাছ থেকে নিরাপত্তা লাভের অধিকার পরিবারের রয়েছে। ধারা ১৭ প্রত্যেকের‌ই একা অথবা অন্যের সঙ্গে মিলিতভাবে সম্পত্তির মালিক হ‌ওয়ার অধিকার আছে। কা‌উকে‌ই যথেচ্ছভাবে তাঁর সম্পত্তি থেকে বঞ্চিত করা বাবে না। ধারা ১৮ প্রত্যেকের‌ই ধর্ম, বিবেক ও চিন্তার স্বাধীনতায় অধিকার রয়েছে। এ অধিকারের সঙ্গে ধর্ম বা বিশ্বাস পরিবর্তনের অধিকার এবং এ‌ই সঙ্গে, প্রকাশ্যে বা একান্তে, একা বা অন্যের সঙ্গে মিলিতভাবে, শিক্ষাদান, অনুশীলন, উপাসনা বা আচারব্রত পালনের মাধ্যমে ধর্ম বা বিশ্বাস ব্যক্ত করার অধিকার‌ও অন্তর্ভূক্ত থাকবে। ধারা ১৯ প্রত্যেকের‌ই মতামত পোষণ এবং মতামত প্রকাশের স্বাধীনতায় অধিকার রয়েছে। অবাধে মতামত পোষণ এবং রাষ্ট্রীয় সীমানা নির্বিশেষে যে কোন মাধ্যমের মারফত ভাব এবং তথ্য জ্ঞাপন, গ্রহণ ও সন্ধানের স্বাধীনতা‌ও এ অধিকারের অন্তর্ভূক্ত। ধারা ২০ প্রত্যেকের‌ই শান্তিপূর্ণ সমাবেশে অংশগ্রহণ ও সমিতি গঠনের স্বাধীনতায় অধিকার রয়েছে। কা‌উকে কোন সংঘভূক্ত হতে বাধ্য করা যাবে না। ধারা ২১ প্রত্যক্ষভাবে বা অবাধে নির্বাচিত প্রতিনিধিদের মাধ্যমে নিজ দেশের শাসন পরিচালনায় অংশগ্রহণের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। নিজ দেশের সরকারী চাকুরীতে সমান সুযোগ লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। জনগণের ইচ্ছা‌ই হবে সরকারের শাসন ক্ষমতার ভিত্তি; এ‌ই ইচ্ছা নিয়মিত সময়ের ব্যবধানে অনুষ্ঠিত প্রকৃত নির্বাচনের মাধ্যমে ব্যক্ত হবে; গোপন ব্যালট কিংবা সমপর্যায়ের কোন অবাধ ভোটদান পদ্ধতিতে এ নির্বাচন অনুষ্ঠিত হবে। ধারা ২২ সমাজের সদস্য হিসেবে প্রত্যেকের‌ই সামাজিক নিরাপত্তার অধিকার আছে। জাতীয় প্রচেষ্টা ও আন্তর্জাতিক সহযোগিতার মাধ্যমে রাষ্ট্রের সংগঠন ও সম্পদের সঙ্গে সঙ্গতি রেখে প্রত্যেকের‌ই আপন মর্যাদা এবং ব্যক্তিত্বের অবাধ বিকাশের জন্য অপরিহার্য সামাজিক, অর্থনৈতিক ও সাংস্কৃতিক অধিকারসমূহ আদায়ের অধিকার রয়েছে। ধারা ২৩ প্রত্যেকের‌ই কাজ করার, স্বাধীনভাবে চাকুরীবেছে নেবার, কাজের ন্যায্য এবং অনুকূল পরিবেশ লাভ করার এবং বেকারত্ব থেকে রক্ষিত হবার অধিকার রয়েছে। কোনরূপ বৈষম্য ছাড়া সমান কাজের জন্য সমান বেতন পাবার অধিকার প্রত্যেকের‌ই আছে। কাজ করেন এমন প্রত্যেকের‌ই নিজের এবং পরিবারের মানবিক মর্যাদার সমতুল্য অস্তিত্বের নিশ্চয়তা দিতে পারে এমন ন্যায্য ও অনুকূল পারিশ্রমিক লাভের অধিকার রয়েছে; প্রয়োজনবোধে একে অন্যান্য সামাজিক নিরাপত্তা ব্যবস্থাদি দ্বারা পরিবধিত করা যেতে পারে। নিজ স্বার্থ সংরক্ষণের জন্য প্রত্যেকের‌ই ট্রেড ই‌উনিয়ন গঠন এবং তাতে যোগদানের অধিকার রয়েছে। ধারা ২৪ প্রত্যেকের‌ই বিশ্রাম ও অবসরের অধিকার রয়েছে; নিয়মিত সময়ের ব্যবধানে বেতনসহ ছুটি এবং পেশাগত কাজের যুক্তিসঙ্গত সীমা‌ও এ অধিকারের অন্তর্ভূক্ত। ধারা ২৫ খাদ্য, বস্ত্র, বাসস্থান, চিকিত্‍সা ও প্রয়োজনীয় সমাজ কল্যাণমূলক কার্যাদির সুযোগ এবং এ সঙ্গে পীড়া, অক্ষমতা, বৈধব্য, বার্ধক্য অথবা জীবনযাপনে অনিবার্যকারণে সংঘটিত অন্যান্য অপারগতার ক্ষেত্রে নিরাপত্তা এবং বেকার হলে নিরাপত্তার অধিকার সহ নিজের এবং নিজ পরিবারের স্বাস্থ্য এবং কল্যাণের জন্য পর্যাপ্ত জীবনমানের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। মাতৃত্ব এবং শৈশবাবস্থায় প্রতিটি নারী এবং শিশুর বিশেষ যত্ন এবং সাহায্য লাভের অধিকার আছে। বিবাহবন্ধন-বহির্ভূত কিংবা বিবাহবন্ধনজাত সকল শিশু অভিন্ন সামাজিক নিরাপত্তা ভোগ করবে। ধারা ২৬ প্রত্যেকের‌ই শিক্ষালাভের অধিকার রয়েছে। অন্ততঃপক্ষে প্রাথমিক ও মৌলিক পর্যায়ে শিক্ষা অবৈতনিক হবে। প্রাথমিক শিক্ষা বাধ্যতামূলক হবে। কারিগরী ও বৃত্তিমূলক শিক্ষা সাধারণভাবে লভ্য থাকবে এবং উচ্চতর শিক্ষা মেধার ভিত্তিতে সকলের জন্য সমভাবে উন্মুক্ত থাকবে। ব্যক্তিত্বের পূর্ণ বিকাশ এবং মানবিক অধিকার ও মৌলিক স্বাধীনতা-সমূহের প্রতি শ্রদ্ধাবোধ সুদৃঢ় করার লক্ষ্যে শিক্ষা পরিচালিত হবে। শিক্ষা সকল জাতি, গোত্র এবং ধর্মের মধ্যে সমঝোতা, সহিষ্ণুতা ও বন্ধুত্বপূর্ণ সম্পর্ক উন্নয়নের প্রয়াস পাবে এবং শান্তিরক্ষার স্বার্থে জাতিসংঘের কার্যাবলীকে এগিয়ে নিয়ে যাবে। কোন ধরনের শিক্ষা সন্তানকে দে‌ওয়া হবে, তা বেছে নেবার পূর্বাধিকার পিতামাতার থাকবে। ধারা ২৭ প্রত্যেকের‌ই সমষ্টিগত সাংস্কৃতিক জীবনে অংশগ্রহণ করা, শিল্পকলা উপভোগ করা এবং বৈজ্ঞানিক অগ্রগতি ও তার সুফল সমূহে অংশীদার হ‌ওয়ার অধিকার রয়েছে। বিজ্ঞান, সাহিত্য ও শিল্পকলা ভিত্তিক কোন কর্মের রচয়িতা হিসেবে নৈতিক ও বৈষয়িক স্বার্থ সংরক্ষণের অধিকার প্রত্যেকের‌ই থাকবে। ধারা ২৮ এ ঘোষণাপত্রে উল্লেখিত অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহের বাস্তবায়ন সম্ভব এমন একটি সামাজিক ও আন্তর্জাতিক ব্যবস্থায় অংশীদারীত্বের অধিকার প্রত্যেকের‌ই আছে। ধারা ২৯ প্রত্যেকের‌ই সে সমাজের প্রতি পালনীয় কর্তব্য রয়েছে, যে সমাজে‌ই কেবল তাঁর আপন ব্যক্তিত্বের স্বাধীন এবং পূর্ণ বিকাশ সম্ভব। আপন স্বাধীনতা এবং অধিকারসমূহ ভোগ করার সময় প্রত্যেকে‌ই কেবলমাত্র ঐ ধরনের সীমাবদ্ধতা দ্বারা নিয়ন্ত্রিত হবেন যা অন্যদের অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহ নিশ্চিত করা এবং একটি গণতান্ত্রিক সমাজব্যবস্থায় নৈতিকতা, গণশৃংখলা ও সাধারণ কল্যাণের ন্যায়ানুগ প্রয়োজন মেটাবার জন্য আ‌ইন দ্বারা নির্নীত হবে। জাতিসংঘের উদ্দেশ্য ও মূলনীতির পরিপন্থী কোন উপায়ে এ অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহ ভোগ করা যাবে না। ধারা ৩০ কোন রাষ্ট্র, গোষ্ঠী বা ব্যক্তি এ ঘোষণাপত্রের কোন কিছুকে‌ই এমনভাবে ব্যাখ্যা করতে পারবেন না, যার বলে তারা এ‌ই ঘোষণাপত্রে উল্লেখিত অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহ নস্যাত্‍ করতে পারে এমন কোন কাজে লিপ্ত হতে পারেন কিংবা সে ধরনের কোন কাজ সম্পাদন করতে পারেন।

ben

Bengali

ben

Beng

bn

BATAAXAL GU MAG GI ËMB SAÑ-SAÑI DOOMI AADAMA [Preamble] Ñu jàpp te nangu ne sagu doomi aadama ak sañ-sañam yépp-dañu yam te kenn mënukóo jalgati, te lu lépp nekk na cës laay ci taxufeex ci mbirum àtte ak jàmm ci biir àdduna. Ñu jàpp ne ñakk xam ak soofantal sañ-sañi doomi aadama indi na aymusiba yu tar tax képp kuy dund fippu. Temano egsi na ba mu nekk ci doomi aadama ñu mën a wax, xalaat, ci seen coobare, bundxatal, nàkk dëddu leen. Ñu jàpp ne am na solo lool ñu aar sañ-sañi doomu aadama ak ay matukaay ci wàllu yoon; ngir doomu aadama moomu kenn du ko sonal, muy fippu ci nootaange ak lu koy bunduxatal. Ñu jàpp ne am na solo lool ñu góor-goorlu ba gën a rataxal jokkalante gi diggante xeet yi. Ñu jàpp ne ci bataaxal boobule mbootaayu xeet yi yeesalaat na ay pas-pasam jëme ko ci sañ-sani doomi aadama yu tolloo, ci sag, ci bir lépp lu aju ci dundin diggante góor ak jigéen, ci biir tawfeex gu yaa. Ñu jàpp ne réew yi ci bokk jël nañu ay matukaay ngir dëgëral jokkalante gi ak mbootaayu xeet yi, ñu naw it bu baax sann-sañi doomi aadama ak tawfeex yu wóor ci biir àdduna yépp. Ñu jàpp ne ànd taxawal sañ-sañ yeek tawfeex yi nekk na lu am solo lool ngir, darajaal matukaay yooyu. Ndaje mu mag mi biral na ci bataaxal bii ne xeet yépp, réew yépp ak kurel yépp ñu jàpp li ci nekk, ci seen xel, te ñu góor-góorlu, ñu jaarale lii lépp ci njàng mi ak yar gi. Ñu lawal sañ-sañ yeek taawfeex yi jël aymatukaay ci biirak bitim réew. Ñu nangu te di doxal fépp ci anam gu wér ci biir xeet yi sosoo ci réew i bokk ci mbootaay gi ak gox yi bootu ci ñoom. 1. Matukaay bu jëkk bi Doomi aadama yépp danuy juddu, yam ci tawfeex ci sag ak sañ-sañ. Nekk na it ku xam dëgg te ànd na ak xelam, te war naa jëflante ak nawleen, te teg ko ci wàllu mbokk. 2. Naareelu matukaay Ku ne mën naa wax ne am na ay sañ-sañ ak ay tawfeex yu sosoo ci bataaxal bii te amul xeej ak seen, rawatina ci wàllu xeet, melo, awra, làkk, diiné, peete ci wàllu politig, xalaat, réew mbaa askan woo mën ti sosoo, ci it wàllu juddu alal ak lu mu mën ti doon. Rax sa dolli amul xeej ak seen ci politig, yoon, mbaa doxalin wu aju ci bitim réew mbaa suuf soo xamne nit ki fa la cosaanoo; réew moomu mbaa suuf soosu moom na boppam walla deet, mbaa ñu yamale yengu-yëngoom. 3. Ñatteelu matukaay Nit kune war naa dund ci tawfeex ak kaaraange. 4. Ñeenteelu matukaay Waruñoo def kenn jaam mbaa mbindaan. Njaam ak njaayum jaam nanguwunu ko ci anam gu mu mën ti doon. 5. Juróomeelu matukaay Waruñoo mbugal, tutal, mbaa teg kenn lu metti lool lu yelloo wul ak doomu aadama. 6. Juróom benneeli matukaay Nit ku ne am na sañ-sañ ñu war kaa nangul darajaam ci wàllu yoon. 7. Juróom benneeli matukaay Népp a yam ci kanamu yoon. Te it amul xeej ak seen, ku ne yoon woowu war na laa aar. Népp war nañu leen aar ci luy jalgati liñu tënk ci bataaxal bii ak bepp yëngu-gëngu buy indi par-parloo. 8. Juróom natteelu matukaay Nit ku ne am na sañ-sañ dem ci berebi àtte kaay yi ci reewam saa yoo xamne sañ-sañam yooyu dëppook sàrti réewam mba yoon jalgati nañu ko. 9. Juróom ñentteeli matukaay Menuñoo jàpp, tëj, mbaa genne kenn réewam te tegunu ko ci yoon. 10. Fukkeeli matukaay Ci lu wér, nit kune mën naa egg ci berebu atte kaay wax li ko naqari ci anam gu jub, te baña ànd ak par-parloo, ne dañu ko taxal. 11. Fukkeeli been matukaay ak benn Bépp nit bu ñu taqal cimbir mu tar jàppe nanu ko ku set ba loolu ñu ko taxal leer nàññ ginnaaw bi ñu ko attee. Te ñu taxawu ko ci lépp lu koy aar ci atte boobule. Duñu tëj kenn ci ay jëfam mbaa lu mu fàtte mbete loolu mu jëf ci jamono jooju nekkul mbir mu tar ci wàllu yoon, ci biir ak bitim réew. Foofu it yoon du ko teg lu dul limengóok li mu def ci jamono jooju. 12. Fukkeeli matukaay ak ñaar Kenn warula xuus ci dundinu doomu aadama, bu njabootam, ci lu jëm ci këram mbaa lu mengóok moom, di damm it jarajaam. Buñu jalgatee yii nit kune am na sañ-sañ ñu aar ko ci wàllu yoon. 13. Fukkeeli matukaay ak ñatt Nit kune am na sañ-sañ wëndeelu ni mu ko neexe, tànn it dekkuwaayam ci biir réew bu mu mën ti doon. Nit kune am na sañ-sañ génn réew mu mu mën ti doon. Fimu dëkk it bokk na ci-ak it dellusi ci réewam. 14. Fukkeeli matukaay ak ñent Nit kune bu ñu ko mbugalee am na sañ-sañ làqu ji, mbaa ñaan ñu làq ko ci yeneni réew. Su fekkee ne nit ki dañu koy toppu ginnaaw bi mu defee jëyyi, mbaa yëngu-yëngóon méngóowul ak li mbootaayu xeet yi tëral, sañ-sañ boobu. 15. Fukkeeli matukaay ak juróom Nit ku ne am na sañ-sañ xeetoo cim réew. Mënuñu ne nit ki xeetoowul cim réew te teguñu ko fenn, mbaa ñu xañ ko sañ-sañ su bëggee soppi xeetoom ak réewan.m 16. Fukkeeli matukaay ak juróom benn Jigéen mbaa jóor saa yu matee amul xaaj ak seen, ak waaso bu mu mën ti bokk, réew, mba diiné am na sañ-sañ sëy ak it sos njaboot. Ñoo yam it sañ-sañ, balaa ñuy sëey, ci biir sëy ak it bu seen sëy tasee. Sëy kenn menunuko fas, xanaa lu jiitu ku ne ci way-dencante yi joxe xalaatam. Njaboot nekk na menneef gu am solo ci askan wi. 17. Fukkeeli matukaay ak juróom ñaar Ngay dund yaw doww mbaa ak mbooloo am nga sañ-sañ am loo moomal sa bopp. Menuñoo xañ kenn am aman. 18. Fukkeeli matukaay ak juróom ñatt Nit kune am na sañ-sañ xalaat ak sa goom ci wàllu diine, soppi it diineem mba ngëmam, am na it tawfeex feeñal diineem, mbaa ngëmam, ak mbooloo, mbaa moom doww, fu àdduna daje mbaa deet, jarali ko ci njàngale mi, ci ay jëf, ci jaamu yi ak xarbaax. 19. Fukkeeli matukaay ak juróom ñent Nit ku ne am na sañ-sañ wax mbaa bind lu ko soob. Ci waxam yooyule kenn menuko ce bundu xatal. Te it am na sañ-sañ di gëstu, di jot, di wasare ci anam gu yaa ay xabaaraki xalaat ak ay jumtukaay yu mi Men ti jefandikóo. 20. Ñaar fukkeeli matukaay Nit kune am na sañ-sañ woote ab ndaje, mbaa sos mbootaay ci jàmm. Mënuñoo bokk loo kenn ci mbootaay te àndu ci. 21. Ñaar fukkeeli matukaay ak benn Nit ku ne am na sañ-sañ bokk ci ñiy doxal mbiri réewam. Mu teewal fa boppam, mbaa mu yabal ab ndaw mu teewal ko fa. Nit ku ne am na sañ-sañ, amul xeej ak seen liggéey ci bépp béréb buy doxal mbiri réewam. Pas-pasu askan mooy cëslaay buy dëgëral lépp luy doxal réew. Pas-pas gile war na feeñ ci palin yu yiw yu ñu wara amal léeg-léeg ci tannin gu yaa te am sutura,mbaa topp yoon wu wóor wu andak taw feex ci wàllu pal. 22. Ñaar fukkeeli matukaay ak ñaar Nit ku ne meññeefu askan wi am na sañ-sañ ñu aar ko ci giru dundam. Ci dundam war na ci am xol bu sedd ci sañ-sañam yooyu, lu aju ci koom-koomam, ci dundinam ak ci lépp lu aju ci aadaam te di ko jox maanaa ak yookkute gu ànd ak tawfeex ci wàllu darajaam, loolu lépp nag ku ne doomu réew mi indi dooleem ak di jokkalante ak bitim réew te mu méngook tërërin ak am-amu réew mu ne. 23. Ñaar fukk ak ñatteeli matukaay Nit ku ne am na sañ-sañ liggéey, tànn it ci eanam gu ko neex liggéeyamm te mu dëppóok ay sàart yu yam te baax ci wàllu liggéey. Te it ñu aar ko ci ñàkkub liggéey. Amul xeej ak seen ku néppam nanu sañ-sañ ñu fay leen, te loolu méngóok li mu aliggéey. Keépp kuy liggéey am na sañ-sañ ñu jox ko pay gi mu yellool, baax te mën koo dundal ak njabbotam te mu yellook sagu doomu aadama, mu mottaliku it ak yeneeni pexe su mënee am ngir aar dundinam. Nit ku ne am na sañ-sañ samp mbaa bokk ci ay kurel yu koy taxawu ci wàllu liggéeyam. 24. Ñaar fukk ak ñenteeli matukaay Nit ku ne am na sañ-sañ noppalu, feexal xolal ak it di yamale diirub liggéeyam ak it léeg-léeg muy për, bër gu ànd ak xaalis. 25. Ñaar fukk ak juróomeeli matukaay Nit ku ne am na sañ-sañ am dundingu yamamaay ngir dëgëral wér-gi-yaramam, raataageem ak bu njabootam, lrawatina ci wàllu lekk col, dëkkuwaay, lépp lu aju ci wàllu paj ak bépp yëngu-yëngu gu am farata ci wàllu dundam. Am na it sañ-sañ ñu aar ko bu liggeeyatul bu feebaree, bu amee laago, ñàkk saxnaam mbaa sërinam, mbaa màgget, mbaa mu ñàkk li muy suturloo ci anam yu dul ci cootareem. War nañu beral loxo, dimbali képp ku tollu ci am doom ak it gune yi. Bépp xale bu juddu ci sëy, mbaa bu judduwul ci sëy ñoo bokk benn anam buñ leen di aare. 26. Ñaar fukk ak juróom benneeli matukaay Nit ku ne am na sañ-sañ ñu jàngal ko, njàng mi waruñu ci fayaku lu mu bon bon ci njàng mu suufe mi te am solo. Njàng mu suufe mi lu war la. Njàng mu xarala mi, te it aju ci wàllu liggéey war nanu koo wasaare. Amul xeej ak seen njàng mu kawe mi ubbil nañu ko képp ku ko yelloo. Njàng war naa indi naataange gu yaa ci ddoomi aadama te it war na dëgëral ñu naw sañ-sañi doomi aadama aki tawfeexam ci anam gu yaa-wat na it rataxal déggóo gi ak yokkute mbootaayu xeet yi ngir jàmm sax. Waajur yi ñoo jëkk am sañ-sañ ci anam gi ñuy yare seeni doom. 27. Ñaar fukk ak juróom nenteeli matukaay Nit ku ne am na sañ-sañ bokk ci dépp lu aju ci caaday askan wi, di bànneexu ci lu cu aju ak it bokk ci lépp luy suqali xarala gi ak lu ciy meñ. Nit ku ne am na sañ-sañ ñu aaral ko lépp lu aju ci lu mudefar ci wàllu la xarala, mbind mbaa lu aju ci wàllu caala. 28. Ñaar fukk ak juróom natteeli matukaay Nit ku ne war naa tawaxu dëpp lu aju a askan wi, ak lu aju ci bitim réewam ba sañ-sañ ak tawfeex yi bataaxalu xeet gi ëmb mën a sax. 29. Ñaar fukk ak juróom nenteeli matukaay Nit ku ne am na ay wareef yu ko war digganteem ak dëkkandoom yi ngir dëgëral ci anam gu ya darajaam. Nit ku ne buy doxal ay sañ-sañam aki tawfeexam war naa sallook li ko yoon may, ngir mu mën a nangu, naw, sañ-sañ nawleem ba léepp lu aju ci yiw, teey ak naataange gu yaa sax ci askan wi. Sañ-sañ yeek tawfeex yi mënuñukoo doxal ci anam gu deppoo-wul li mbootaayu xeet yi misër mbaa taxawal. 30. Fanweereeli matukaay Ci fànn gu mu mën ti doon ci bataaxal bii, bépp réew, mbootaay mbaa nit, warul doxal mbaa def luy yàq sañ-sañ yeek tawfeex.

wol

Wolof

wol

Latn

wo

మానవస్వత్వముల సార్వలౌకిక ప్రకటన ప్రస్తావన మానవకుటంబమునందలి వ్యక్తులందరికిని గల ఆజన్మసిద్ధమైన ప్రతిపత్తిని, అనన్యాక్రాంతములగు సమానస్వత్వములను అంగీకరించుట ప్రపంచమున స్వాతంత్ర్య, న్యాయ, శాంతుల స్థాపనకు పునాది యగును. మానవజాతి అంతఃకరణమును క్షోభపెట్టిన ఘోరచర్యలు, మానవస్వత్వములయెడ గలిగిన అవజ్ఞా నిరసన భావముల పరిణామమనియు, వాక్స్వాతంత్ర్య ప్రత్యయస్వాతంత్ర్యములను, భయవిముక్తిని, దారిద్ర్యవిముక్తిని మానవులు ఎల్లరు అనుభవించుటకు వీలగు లోకముయొక్క ఆవిర్భావమే సామాన్యప్రజానీకముయొక్క మహోన్నతమైన అభికాంక్షయనియు ఉద్ఘోషింపబడియున్నది. నిష్ఠురపాలనా ప్రజాపీడనములపై, గత్యంతరము లేక, మానవుడు తిరుగుబాటు చేయవలసిన బలాత్కార పరిస్థితులు ఏర్పడకుండనుండవలయునన్నచో మానవస్వత్వములు విధినియమముచే పరిరక్షితములగుట ముఖ్యము. రాష్ట్రముల మధ్య సౌహార్దబాన్ధవ్యముల అభివృద్ధికి దోహదము చేయుట అత్యావశ్యకము. మానవుల మూలస్వత్వముల యందును, వ్యక్తుల ప్రతిపత్తి యోగ్యతలయందును, స్త్రీపురుషులకు గల సమాన స్వత్వములయందును, తమకు గల విశ్వాసమును ఐక్యరాష్ట్రములవారు ఈ శాసనపత్రమున పునఃప్రమాణీకరించి, సామాజికాభ్యుదయమును, ఉన్నత జీవిత ప్రమాణములను, విశాల స్వాతంత్ర్యమును పెంపొందించుటకు నిశ్చయించుకొనియున్నారు, మానవస్వత్వ, మూలస్వాతంత్ర్యములయెడ సార్వలౌకిక గౌరవాభివృద్ధిని, వాని యనుష్ఠానమును ఐక్యరాష్ట్రముల సహకారముతో సాధించుటకు వ్యక్తిరాజ్యములు ప్రతిజ్ఞ చేసికొనియున్నవి, ఈ స్వత్వములను గూర్చియు, స్వాతంత్ర్యములను గూర్చియు, సాధారణముగ నెల్లరకును తెలిసియుండుట ఈ ప్రతిజ్ఞా సమగ్రసిద్ధికెంతయు ముఖ్యము. సమాజమునకు చెందిన ప్రతివ్యక్తియు, సమాజము యొక్క ప్రత్యంగమును, ఈ స్వత్వముల ప్రకటనను సదా మనసునందుంచుకొని, ఉపదేశ విద్యాబోధలచే వీనియెడ గౌరవమును పెంపొందించుటకును, మరియు, రాష్ట్రీయములు నంతర్ రాష్ట్రీయములునగు నభ్యుదయ విధానముల ననుసరించి వ్యక్తిరాజ్యములలోని ప్రజల యందును, నా రాజ్యముల యధికారమునకు లోబడియుండు క్షేత్రములలోని ప్రజలయందునుగూడ, నీ స్వత్వస్వాతంత్ర్యముల ఫలకారక అంగీకారానుష్ఠానములను సార్వలౌకికముగ సునిశ్చితము చేయుటకును ప్రయత్నించవలెను, ఇట్టి యాశయముతో సకల మానవులకును రాష్ట్రములకును సమాన ప్రమాణమును సంపాదించునదిగా నీ మానవస్వత్వముల సార్వలౌకిక ప్రకటనను సర్వజనీన పరిషత్తు ఉద్ఘోషించుచున్నది. అనుచ్ఛేదము 1. ప్రతిపత్తిస్వత్వముల విషయమున మానవులెల్లరును జన్మతః స్వతంత్రులును సమానులును నగుదురు. వారు వివేచన-అంతఃకరణ సంపన్నులగుటచే పరస్పరము భ్రాతృభావముతో వర్తింపవలయును. అనుచ్ఛేదము 2. జాతి, వర్ణము, లింగభేదము, భాష, మతము, రాజకీయాభిప్రాయభేదము, రాష్ట్రీయము లేక సామాజికమునగు జననము, ఆస్తి, కులీనత, ప్రతిష్ఠ,---ఇత్యాది యెట్టి విభేదము గాని పాటింపబడక,- ఈ ప్రకటనలో పొందుపఱుపబడియున్న స్వత్వస్వాతంత్ర్యముల కన్నిటికిని ప్రతి యొకరికి నధికారము కలదు. స్వతంత్రముగను, న్యాసముగను, ఆస్వాయత్తశాసకక్షేత్రముగను, లేక, అవధితాధిరాజ్యమునకు లోబడినదిగను నుండు నెట్టిదేశమునకు గాని, రాజ్యక్షేత్రమునకు గాని ఒక వ్యక్తి చెందియున్న కారణమునుబట్టి ఆ దేశముయొక్క లేక, ఆ క్షేత్రముయొక్క రాజకీయాధికారిక అంతర్ రాష్ట్రీయ ప్రతిష్ఠలకు సంబంధించిన యెట్టి విభేదముగాని పాటింపబడదు. అనుచ్ఛేదము 3. జీవితరక్షణకు, స్వేచ్ఛకు, దేహరక్షకు, ప్రతి యొకరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 4. ఏ వ్యక్తిని గాని బానిసతనమునకును దాస్యమునకును లోనుగావింపగూడదు. అన్ని విధములయిన బానిసతనములును, బానిస వ్యాపారములును నిషేధింపబడవలెను. అనుచ్ఛేదము 5. ఏ వ్యక్తినిగాని, క్రూరము, అమానుషము, నికృష్టము నగు ప్రయోగమునకును శిక్షకును గురి చేయరాదు. అనుచ్ఛేదము 6. సర్వత్ర, విధిసమక్షమున నొక వ్యక్తిగా అంగీకరింపబడు నధికారము ప్రతి యొకరికిని గలదు. అనుచ్ఛేదము 7. విధి సమక్షమున నెల్లరును సామానులు. మరియు, నెట్టి విభేదముగాని పాటించక, విధి యోసగు సమానమగు పరిరక్షణను పొందు నధికారము ఎల్లరకును గలదు. ఈ ప్రకటనను వ్యతిక్రమించు నెట్టి విభేదమునుండిగాని, అట్టి విభేదకారకమగు నే ప్రేరణనుండిగాని పరిరక్షింపబడుట కెల్లరకును సమానమగు హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 8. సంవిధానముచే గాని విధిచే గాని యోసగబడిన మూలస్వత్వములను వ్యతిక్రమించు కార్యముల విషయమున, సమర్థమగు రాష్ట్రీయ న్యాయాధికరణ సభచే ఫలప్రదమగు ప్రతిక్రియను పొందుటకు, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 9. ఏ వ్యక్తినీ విధి విరుద్ధమైన నిర్బంధమునకుగాని, నిరోధమునకుగాని, నిర్వాసమునకుగాని లోబరుపగూడదు. అనుచ్ఛేదము 10. ప్రతి వ్యక్తికిని, అతని స్వత్వములయోక్కయు ఆభారముయొక్కయు నిర్ణయమునందును, అతనిపైనున్న ఏ దోషారోపణయొక్క నిర్ణయమునందును, స్వతంత్రము, నిష్పక్షపాతమునగు న్యాయాధికరణ సభ యెదుట, న్యాయము, బహిరంగము నగు విచారణను పొందుటకు సమానమగు సమగ్రస్వత్వము కలదు. అనుచ్ఛేదము 11. దండనీయమైన నేరమారోపింపబడిన ప్రతియోకరును, తన ప్రతిరక్షకు ఆవశ్యకములగు అభయముల నన్నిటిని పొందియుండి, బహిరంగ విచారణలో విధిననుసరించి దోషిగా నిరూపింపబడునంతవరకు, నిర్దోషిగా పరిగణింపబడుటకు హక్కును కలిగియున్నారు. ఏ కార్యముయొక్క ఆచరణగాని, తదాచరణలోపముగాని, రాష్ట్రీయము లేక అంతర్రాష్ట్రీయము నగు విధి ననుసరించి దండనీయమైన నేరముగా, ఆ నేరము జరిగిన సమయమున విధింపబడియుండలేదో, అట్టి యే నేరమునకై గాని, యెవరును దండనార్హులుగా పరిగణింపబడకూడదు. దండనీయమైన నేరము జరిగిన సమయమున ఆ నేరమునకై విధింపబడిన శాస్తికంటే నధికమగు శాస్తిని విధింపకూడదు. అనుచ్ఛేదము 12. ఆంతరంగిక, కుటుంబ, గృహ, లేఖావ్యవహారములలో, విధి విరుద్ధమయిన జోక్యమునకుగాని, గౌరవప్రతిష్థలను భంగపరచు ప్రచారములకుగాని యెవరిని గురిచేయరాదు. అట్టి జోక్యము నుండియు, ఆ ప్రచారముల నుండియు విధి ద్వారా పరిరక్షింపబడుటకు ప్రతి యొక్కరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 13. ప్రతి రాజ్యము యోక్కయు హద్దుల లోపల స్వేచ్ఛాసంచారమునకును, నివాసమునకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. స్వదేశమునుండిగాని, ఏ ఇతర దేశమునుండుగాని ప్రవేశించుటకును, స్వదేశము మరలి వచ్చుటకును ప్రతి యొక్కరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 14. పరపీడనమునుండి రక్షణాశ్రయము నన్యదేశములలో నన్వేషించుటకును, అట్టి ఆశ్రయము ననుభవించుటకును ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. రాజకీయములుగానట్టి నేరముల వలన యదార్థముగ నుత్పన్నములగు నట్టియు, లేక, ఈ ఐక్యరాష్ట్రసమితి యొక్క ప్రయోజనములకును సూత్రములకును విరుద్ధములు అయిన కార్యముల వలన ఉత్పన్నములగునట్టియు, అభియోగముల విషయములో పై హక్కులను అర్థించుటకు వీలు లేదు. అనుచ్ఛేదము 15 ప్రతి వ్యక్తికిని ఒక రాష్ట్రీయతకు హక్కు గలదు. ఏ వ్యక్తిని గానీ, విధి విరుద్ధముగా మరియు, తన రాష్ట్రీయతను మార్చుకొనుటకతనికి గల హక్కును లేదనకూడదు. అనుచ్ఛేదము 16. యుక్తవయః పరిపూర్ణులయిన స్త్రీపురుషులెల్లరకును,- జాతీయ రాష్ట్రీయ మతాదిక పరిమితత్వము పాటింప బడక,- వివాహములు చేసుకొనుటకును, కుటుంబస్థాపన చేయుటకును హక్కు గలదు. వివాహ విషయమునను, వివాహకాలమునను, వివాహవిశ్లేష విషయమునను స్త్రీపురుషులకు సమానములగు హక్కులు గలవు. ఉద్దిష్టులగు సతీపతులు తమ స్వేఛ్ఛాపూర్వక సంపూర్ణాంగీకారము తొడనే వివాహ విధి ప్రయుక్తులు గావలయును. కుటుంబము, సమాజమునకు సహజమును, ప్రాతిపదికమునగు ప్రమాపకమూలమై యున్నది. కనుక నది సమాజము చేతను రాజ్యము చేతను పరిరక్షితమగుటకు అధికారము కలిగియున్నది. అనుచ్ఛేదము 17. స్వతంత్రముగగాని, ఇతరులతో చేరిగాని, ఆస్తిని కలిగియుండుటకు ప్రతివ్యక్తికిని హక్కు గలదు. విధి విరుద్ధముగా ఏ వ్యక్తిని గాని ఆస్తిభ్రష్టునిగ చేయరాదు. అనుచ్ఛేదము 18. ప్రతి వ్యక్తికిని భావస్వాతంత్ర్య, అంతఃకరణస్వాతంత్ర్య, మతస్వాతంత్ర్యములకు హక్కు గలదు. తన మతమును ప్రత్యయమును మార్చుకొనుటయును, ఒంటరిగ గాని, సాంఘికముగ గాని, బహిరంగముగను, ఆంతరంగికముగను ఉపదేశ, అనుష్ఠాన, ఆరాధన, ఆచరణలచే తన మతప్రత్యయములను వ్యక్తీకరించుటయును, ఈ హక్కులో నిమిదియున్నవి. అనుచ్ఛేదము 19. ప్రతి వ్యక్తికిని అభిప్రాయస్వాతంత్ర్యమునకును, భావ ప్రకటన స్వాతంత్ర్యమునకును, హక్కు గలదు. పరుల జోక్యము లేక, స్వాభిప్రాయమును గలిగియుండుటకు స్వాతంత్ర్యమును, రాజ్యసీమానిరపేక్షముగా, నెట్టి మధ్యస్థ మార్గముననైన సమాచార, సంసూచనలను అన్వేషించుటకు, పొందుటకు, ఉపపాదించుటకు, స్వాతంత్ర్యమును ఈ హక్కులో నిమిదియున్నవి. అనుచ్ఛేదము 20. ప్రతి వ్యక్తికిని శాంతియుత సమావేశమునకు, సాహచర్యమునకు హక్కు గలదు. ఎవ్వరినిగాని, ఒక సమాజమునకు చేరియుండవలెనని నిర్బంధింపగూడదు. అనుచ్ఛేదము 21. ప్రతి వ్యక్తికిని, స్వయముగా గాని, స్వేచ్ఛగా ఎన్నుకొనబడిన ప్రతినిధుల ద్వారా గాని, తన దేశ ప్రశాసనమునందు పాల్గొనుటకు హక్కు గలదు. ప్రతి వ్యక్తికిని తన దేశమునందలి లోకసేవలలో సమాన ప్రవేశాధికారము గలదు. ప్రభుత్వాధికారమునకు ప్రజల సంకల్ప శక్తియే ఆధారమై యుండవలెను. సార్వజనీనము సమాన మతాధికారయుతమునగు, నియతకాలిక యథార్థ నిర్వాచనలలో ప్రజల సంకల్పము సువ్యక్తము కావలెను. ఈ నిర్వాచన, గూఢశలాకాపద్ధతి ననుసరించి గాని, తత్సమానమయిన స్వేచ్ఛా మతదానప్రక్రియననుసరించి గాని, జరుగవలెను. అనుచ్ఛేదము 22. సంఘమునందలి సభ్యుడుగా, ప్రతి వ్యక్తికిని సామాజిక రక్షకు హక్కు గలదు. రాష్ట్రీయ ప్రయత్న, అంతర్ రాష్ట్రీయ సహకారముల ద్వారా, ప్రతి రాజ్యముయొక్కయు వ్యవస్థాపనా సాధన సామగ్రి ననుసరించి, తన ప్రతిపత్తికిని తన వ్యక్తిత్వముయొక్క స్వేచ్ఛాభివృద్ధికిని అత్యావశ్యకములయిన, ఆర్థిక , సాంఘిక, సాంస్కృతిక స్వత్వముల సంపాదనకు అతనికి అధికారము గలదు. అనుచ్ఛేదము 23. పనికిని ఉద్యోగము పెంచుకొనుటలో స్వేచ్ఛకును, పని విషయమున న్యాయము ననుకూలమునగు పరిస్థితులకును, నిరుద్యోగమునుండి పరిరక్షింపబడుటకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. సమాన కార్య నిర్వహణమునకు, సమాన వేతనమును, విభేద రహితముగ, పొందుటకు ప్రతి వ్యక్తికి నధికారము గలదు. మానవ ప్రతిపత్తికి అర్హమగు జీవనమును తనకును తన కుటుంబమునకును సునిశ్చితము చేయునట్టిదియును, ఆవశ్యకమయినచో సామాజిక పరిరక్షా సాధనాంతరములచే పరిపూర్తిని పొందినట్టిదియు, న్యాయము ననుకూలమునయినదియునగు, పారితోషికమును పొందుటకు పని చేయు ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. ప్రతి యొకరికిని, స్వీయ హిత రక్షణార్థము వ్యాపార సంఘములను గూర్చుటకును, వానిలో చేరుటకును హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 24. పని కాలము యొక్క యుక్తపరిమితత్వమునకును, వేతన సహితములగు నియతకాలికములయిన సెలవు దినములకును, విశ్రాంతి విరామములకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 25. ఆహార, వస్త్ర, ఆవాసస్థల, వైద్యోపచార, ఆవశ్యక సాంఘిక పరిచర్యలతో గూడినట్టిదియు, తనయోక్కయు తనకుటుంబముయొక్కయు ఆరోగ్యమునకును స్వాస్థ్యమునకును పర్యాప్తమగునదియునగు, జీవనప్రమాణమునకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. మరియు నిరుద్యోగ, రుగ్మతా, అసమర్థతా, వైధవ్య, వార్ధక్యములనుండియు, లేక తన వశమునకతీతములయిన సందర్భములందు గలుగు జీవిక లోపమునుండియు, రక్షను పొందుటకు, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. విశిష్ట ఉపచార సహాయములను పొందుటకు, మాతృత్వ శైశవములకు అధికారము గలదు. వైవాహిక సంబంధమున జనించిన వారైనను, తదన్యముగ జనించినవారైనను, శిశువులు ఎల్లరును సమానమయిన సామాజిక పరిరక్షణ ననుభవింతురు. అనుచ్ఛేదము 26. ప్రతి వ్యక్తికిని విద్యకు హక్కు ఉన్నది. ప్రాథమిక ప్రాతిపదిక దశల యందైనను విద్య శుల్క రహితమై యుండవలయును, ప్రాథమిక విద్య నిర్బంధము గావలెను. యోగ్యత ననుసరించి, యెల్లరకును పారిభాషిక వృత్తి విద్యలు, సాధారణముగా, నుపలభ్యములుగను, మరియు, నున్నత విద్య, సమానముగ నెల్లరకును, సుగమముగను చేయబడవలయును. మానవ వ్యక్తిత్వ సమగ్ర-అభివృద్ధికిని, మానవ స్వత్వ ప్రాతిపదిక స్వతంత్రతా విషయిక గౌరవమును దృఢపరచుటకును, విద్యను ప్రవర్తింప జేయవలయును, అన్ని రాష్ట్రములకును, జాతి, లేక మత సంబంధమయిన వర్గములకును మధ్య, సమ్యగ్భావ, సహన, సౌహార్దభావములను, పెంపొందించవలయును. మరియు, శాంతి సంరక్షణకై ఐక్యరాష్ట్రముల కార్యకలాపమును చరింపజేయవలయును. తమ బిడ్డలకు ఏ విధమగు విద్య అవసరమో నిర్ణయించుకొను ప్రాగధికారము తల్లితండ్రులకు గలదు. అనుచ్ఛేదము 27. సమాజముయొక్క సాంస్కృతికజీవితమునందు స్వేచ్ఛగా పాల్గొనుటకును, కళా విషయికానందము ననుభవించుటకును, శాస్త్ర ప్రగమనములందును, తత్ఫలితములందును సహభాగి యగుటకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. తన కర్తృత్వముచే సముత్పన్నములయిన శాస్త్ర, సారస్వత, కళా, రచనల వలన సిద్ధించిన నైతిక-ఆర్థిక లాభములను రక్షించుకొనుటకు ప్రతి యొకరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 28. ఈ ప్రకటన యందు పొందుపరుపబడియున్న స్వత్వ స్వాతంత్ర్యములు సంపూర్ణముగా సిద్ధింపగల ఒక సాంఘిక అంతర్ -రాష్ట్రీయవ్యవస్థకు, ప్రతి వ్యక్తికి నధికారము గలదు. అనుచ్ఛేదము 29. సమాజమునందు మాత్రమే మానవ వ్యక్తిత్వము స్వేచ్ఛగా, సంపూర్ణ వికాసము నొందుటకు అవకాశము గలదు. కనుక, సమాజము నెడ ప్రతియొకరును నిర్వహింపవలసిన కర్తవ్యములు గలవు. తమ స్వత్వములను, స్వాతంత్ర్యములను, ప్రయోగించుటలో ప్రతియొకరును, ఇతరుల స్వత్వ స్వాతంత్ర్యముల యెడ అర్హాంగీకారగౌరవములను సురక్షితపరుచు నుద్దేశముతోను, మరియు, ప్రజాస్వామిక సమాజమునందు నీతి, సామాజిక వ్యవస్థ, సార్వజనికస్వాస్థ్యములకు, న్యాయముగ అవసరములగు వానిని కూర్చు నుద్దేశముతోను మాత్రమే, విధిచే నిశ్చయింపబడినట్టి నిబంధనలకు మాత్రమే ఆధీనులయియుందురు. ఈ స్వత్వములు, స్వాతంత్ర్యములు, ఐక్య రాష్ట్రముల ఆశయములకును నియమములకును విరుద్ధముగా నెన్నడును బ్రయుక్తములు గారాదు. అనుచ్ఛేదము 30. ఈ ప్రకటనలో పొందుపరుపబడియున్న ఏ స్వత్వ స్వాతంత్ర్యములనైనను నాశము చేయుటకుద్దిష్టమగు నెట్టి కార్యమునయిన నాచరించుటకుగాని, అట్టి కార్యాచరణమున ప్రవర్తించుటకు గాని, ఏ రాజ్యమునకైనను, లేక వర్గమునకైనను, వ్యక్తికైనను, అధికారము కలిగించునదిగ వివక్షితమయియున్నట్లుగా, ఈ ప్రకటనము నందున్న దేనికిని వ్యాఖ్యానము చేయకూడదు.

tel

Telugu

tel

Telu

te

DÉCLARÅCION UNIVERSÈLE DÈS DREÛTS D'L'OME [Preamble] Il a stu ad'mètu 'ne fèye po totes Qui l'fondemint dè-l'lîbèté, dè-l djustice èt dè-l'påye tot-avå l'monde, c'èst l'rik'nohnance dè-l'dignité qu'èst l'prôpe di tos lès-omes èt dès dreûts égâls qu'ils ont èt qu'on n'èlzi pout mèskeure; Qui l'fêt' dè n'in rik'nohe ou dè foler ås pîds les dreûts d'l'ome ont k'dû sacwants a rabahî èt brutålizer l's-ôtes d'ine tèle manîre qui l'consyince di l'ûmanité ènn'a stu révoltêye; Qui l'pus grand èspwér dès djins, c'èst l'avén'mint d'on monde wice qui lès-omes sèront lîbes dè djåser èt dè creûre, tot-z-èstant d'halés dè-l'sogne èt dè-l'mizére; Qui lès dreûts d'l'ome divèt-èsse ptotéjés d'on rèdjime di dreût di téle dôrt qui l'ome ènn'arive nin a l'rèvole disconte l'abus dè pouvwér èt l'assèrvih'mint, fåte d'aveûr situ aconté èt après aveûr tot fèt po-z-èsse rik'nohou; Qu'i fåt mète èn-avant, å-d'-dizeûr di tot, l'amitié inte lès peûpes èt les nåcions; Qui lès peûpes dès Nåcions-Unies ont volou r'dîre chal leû fwé divins lès dreûts naturéls di l'ome, divins l'dignité èt l'valeûr dès djins, divins l'égålité dès dreûts inte lès-omes èt lès feumes, èt qu'il ont dit leû vol'té dè fé tot po mète èn-alèdje li progrès sociål èt po mète è plèce dès todi mèyeûzès condicions dè viker divins 'ne lîbèrté todi plus grande; Qui lès-Etats Mambes s'ont-st-égadjî a mète èn-oûve po d'bon li rèspèt dès dreûts d'l'ome èt d'sès vrêyes lîbèrtés tot-avå l'monde, avou on côp di spale di l'Organizåcion dès Nåcions-Unies; Qu'ine minme îdèye di cès dreûts èt d'cès lîbèrtés-chal èst dè-l'pus hôte importance po poleûr tini vrêmint ciste ègadj'mint-la. L'ASSIMBLÊYE GÉNÉRÅLE proclame li prézinte DÉCLARÅCION UNIVERSÈLE DÈS DREÛTS D'L'OME come èstant lès valeûrs qui tos lès peûpes èt totes lès nåtions divrît mète èn-ouve. Qui lès cis qui t'nèt l'vièrna dès sôciétés tot comme chaskeun' å rès, avou djoûrmay cisse Dèclaråcion è l'tiesse, sayèsse dè mète èn-avant li rèspèt d'cès dreûts èt lîbertés-chal, divins lès scoles èt l'éducåcion po nn'ariver, pitchote a midjote, gråce a dès mèzeûres nacionåles èt internacionåles, a 'ne rik'nohance di cès dreûts èt d'cès lîbertés-la, po qu'i sèyèsse mètous èn-alèdje po d'bon tot avå l'monde, ot'tant po lès populåcions dès-Etats Mambes zèls minmes qui po lès cisses dès téres qui sont d'zos leû k'dûhance. Artike prumî (1) Tos lès-omes vinèt-st-å monde lîbes, èt so-l'minme pîd po çou qu'ènn'èst d'leu dignité èt d'leus dreûts. I n'sont nin foû rêzon èt-z-ont-i leû consyince po zèls, çou qu'èlzès deût miner a s'kidûre onk' po l'ôte tot come dès frés. Artike deûzinme (2) Chaskeun', seûy-t-i ome ou feume, pout fé valeûr tos lès dreûts èt totes lès lîbèrtés qui nous sont rachou d'vins l'prézinte Dèclaråcion, èt n'pôrèt-on prinde nouk' po mons qu'i n'èst a cåse di s'race, dè-l'coleûr di s'pè, di s'lingadje, di çou qu'i creût, di sès-îdèyes so-l'politique ou so tot ôte tchwès, di qué payis qu'i provint, di s'condicion d'ritche ou d'pôve, dè-l'contrêye wice qu'il a vèyou l'djou ou bin d'tot minme qwè qui ç'seûye. Di pus' nolu n'deût påti dè-l'condicion di s'patrèye rapôrt ås-ôtes payis, qui l'contrêye ou l'payis di d'wice qu'i provint seyèsse indépandants, nin mêsses di zèls po d'bon ou bin rastrindou d'vins leûs dreûts, èt mågré tot çou qu'on pôreût tûzer di leû gouvèrnumint. Artike treûzinme (3) Chaskeun' a dreût a-l'vicårèye, a-l'îberté èt a-l'sûreté po lu minme. Article qwatrinme (4) Nolu n'sèrè t'nou come èsclåve ou ovrî sins salêre, l'èclavadje di tote sôrt, tot come dè fé martichî dès-èsclåves di tot l'minme quéle manîre sont disfindous. Artike cinquinme (5) Nolu n'pôrèt-èsse må trêti, mètou a-l'torteûre, ou rabahi avou dès cruwélès ponnes nin dègnes d'in-ome. Artike sihinme (6) Chaskeun' a l'dreût d'èsse rik'nohou tot-avå po çou qu'il èst sorlon si lwè tot come sès dreûts. Artike sètinme (7) Turtos sont so-l'minme pîd po d'vant li lwè èt turtos ont dreût d'èsse protéjés d'-l'minme manîre pa li lwè. Turtos ont dreût a 'ne minme prôtècsion po n'nin èsse mètous so-l'costé d'ine manîre qu'îreût disconte li prézinte Dèclaråcion, mins ossu disconte to çou qu'pôreût miner a garanti onk èt nin l'ôte ou a tote sôrt di préférince. Artike ûtinme (8) Chaskeun' a l'dreût d's'aler plinde èt d'èsse ètindou po d'bon dè-l'justice compétinte di s'payis, di tot çou qu'sèreût fêt po mète a må lès mêsses dreûts qu'lî sont rik'nohous dè-l'constitucion ou bin dès lwès. Artike noûvinme (9) Nolu n'pout-èsse sins rêzon tchoûki è-l'pote, tinou èprîh'né ou tchèssi foû di s'payis. Artike dîhinme (10) Chaskeun' a l'dreût d'èsse ètindou d'ine minme manîre, divant tot l'monde èt sins totès fêtès-îdèyes, divant on tribunål indépendant èt djusse qui dècid'ré d'sès dreûts ou bin d'sès d'vwérs, tot come lî r'vint l'dreût di s'disfinde di çou qu'on lî r'proche ou bin d'çou qu'on l'acuse. Artike onzinme (11) Tot quî è-st-acusé d'ine måcule deût-èsse tinou po ènocint d'çou qu'on lî r'proche disqu'a tant qu'i seûye rik'nohou coupåbe, èco fåt-i qui s-procès seûye public, qui totes lès règues sèyèsse rèspèctêyes èt qu'il åye avou l'dreût di s'disfinde po d'bon. Nolu n'pout-èsse condåné po 'ne sacwè qu'il a fêt ou qu'i n'a nin volou fé a on moumint wice qui, sorlon lès lwès di s'payis ou dè monde, çouchal n'èsteût nin co 'ne fåte. De-l'minme manîre, on n'è-l'pôrè puni pus fwèrt qu'i n'l'åreût stu å moumint wice qui l'afêre s'a passé. Artike dozinme (12) Nouk ni pôrê aler hèrer s'narène divins l'vicårèye, li famile d'in-ôte, brokî ê s'mohone ou bin nahî d'vins sès lètes èt sès papîs, ni l'ac'sûre divins si-oneûr ou s'réputåcion. Chaskeun'a l'dreût d'èsse protéjé dès lwès disconte dès s'fêtès manîres. Artike trazinme (13) Chaskeun' a l'dreût d'aler tot wice qu'i vout d'vins 'n-Etat èt d'î tchûzi come i vout l'plèce la qu'i vout d'mani. Chaskeun' a l'dreût dè qwiter tot l'minme dué payis, minme li sonk, èt dè raler è s'payis qwand i lî plêt. Artike catwazinme (14) S'il èst k'tchèssî, chaque ome a l'dreût dè cwèri a s'ahouter èt dè trover on ratrêt divins dès-ôtes payis. On n'si pout nin chèrvi di ç'dreût la s'on-z-èst porsûvou po 'ne måcule qui li lwè réprouve ou po dès keûres qui vont disconte çou qu'lès Nåcion-Unies volèt mète èn-avant. Artike qwinzinme (15) Chaskeun' a l'dreût a 'ne nacionålité. On n'pout r'prinde a nolu, èt sins rêzon, si nacionålité, tot comme si dreût d'ènnè candjî. Artike sazinme (16) Si vite qu'ènn'ont l'adje, ome èt feume, di tot l'minme quéle race, nacionålité ou r'lidjon, ont l'dreût di s'marier èt dè fonder 'ne famile. Il ont lès minmes dreûts po çou qu'ènn'èst dè marièdje, tant qu'i sont mariés ou s'i m'nèt a d'vôrcer. Li marièdje ni s'pout fé qui dè-l'plinne vol'té èt dè-l'tchûze dès cis qu's'ont promètou lès-acwèrdances. Li famile c'èst l'vrêye fondemint dè-l'socièté, lî r'vint l'dreût d'ine prôtècsion dè-l'sôciété èt d'l'Etat. Artike dîsètinme (17) Tot l'monde, seûye-t-i a lu tot seû ou bin avou dès-ôtes, a l'dreût d'aveûr dès bins. On n'pout r'prinde sès bins a nolu, sins bone rêzon. Artike dîhûtinme (18) Chaskeun' a l'dreût dè tûzer çou qu'i vout, d'aveûr si consyince por lu èt dè priyî tot l'minme qué Bon Diu, çoula vout dîre ossu qu'i pout candjî di r'lidjon ou bin candjî d'îdèye. Tot seû ou bin avou dès k'pagnons, è s'mohone to come å d'fou, i pout dîre tot hôt çou qu'i creût, l'aprinde ås-èfants, tot come ènnè fé-årèmus ou lès cérémon'rèyes. Artike dî-noûvinme (19) Chaskeun' a l'dreût d'sès-opinions èt l'lîbèrté d'èlzès d'ner a k'nohe, çou qui vout dîre qu'on nè-l'pôrè toûrmèter po çou qu'i tûze èt qu'i pout cwèri sins rat'na lès informåcions come lès îdèyes, ènnè r'çure èt 'nnè ripåde lådje èt lon, minme foû payis, èt di tot l'minme quéle manîre. Artike vintinme (20) Chaskeun' a l'dreût di s'rapoûler ou d's'acolèber po 'ne bone cåse. Nolu n'pout-èsse fwèrci dè fé pårtèye d'ine associåcion. Artike vint-euninme (21) I r'vint a chaskeun' li dreût dè prinde si pårt po çou qu'ènn'èst dè tinre li vièrna di s'payis, seûye-t-i dirèctèmint, ou bin tot tchûzihant lîbrèmint dès r'pruzintants. 2.Chaskeun' a l'minme dreût dè prinde on posse divins l'administråcion dis s'payis. Li vol'té dè peûpe c'èst l'fondemint dè pouvwèr d'on gouvèrnumint; cisse vol'té-là si deût d'ner a k'nohe divins dès-èlèc'cions qui sûvèt l'dreût dè djeû, qu'on deût adjèrcî a tchoke, avou l'sufradje ûniversél : in-ome ine vwè, èt å vôte sècrèt, ou di tot l'minme quéle ôte manîre qui rèspèceye li lîberté dè ci qui deût d'ner s'vwès. Artike vint'deûzinme (22) Chaskeun' come mambe dè-l'sôcièté, a dreût a-l'sécurité sociâle; èlle èst fondêye po qu'l'ome åye çou qu'a dandjî po s'dignité come po frudjî d'cwèr èt åme. Chaque payis deût fé çou qu'i pout sorlon sès ritchèsses èt si-organisåcion, mins s'deût-i poleûr compter ossu so on côp di spale dès-ôtès nåcions. Artike vint'treûzinme (23) Chaskeun' a l'dreût d'ovrer, dè tchûzi l'mesti qu'lî plêt, dè-l'fé divins dès bonès condicions èt d'èsse aasûré disconte li chômèdje. 2.Turtos on dreût, sins nole diférince, a on minme salère po on minme ovrèdje. Tos lès cis qu'ovrèt on l'dreût d'èsse payis d'tèle sôrt qu'il åyèsse assez po viker èt po fé viker leû famile, sins qwè èlzi r'vinrè dè toucherd'ine manîre ou d'ine ôte, ine sacwè d'pus' qui çou qu'gâgnèt. Chaskeun' a l'dreût d'èmantchî avou dès-otes dès sindicats èt d'fé pårtèye d'on sindicat po disfinde sès-intèrèts. Artike vint'cwatrinme (24) Chaskeun' a l'dreût di s'ripwèzer èt dè prinde dè bon tins. Insi n'deût-on nin l'oblidjî d'ovrer a fwèce sins r'las èt foû mèzeûre èt lî r'vint-i dès condjîs payis å bout d'on tins. Artike vint'cinquinme (25) Chaskeun' a l'dreût dè gågni assez po s'poleûr sognî èt-z-aveûr bon, por lu-minme èt s'famile, insi po çou qu'ènn'èst dè magnî, di s'moussî, di s'lodjî, dè payî l'docteur èt l'apoticåre ou bin lès chèrvices qu'ènn'a dandjî. Chaskeun' a l'dreût a-l'sécurité s'il èst sins-ovrèdje, malåde, invalîde, vèf, qwand i d'vint vî ou qwand i n'a pus nole rintrêye di çans' la qu'ci n'èst nin di s'fåte. Les mames èt lès-èfants ont pôr li dreût d'èsse êdîs. Tos lès-èfants, qu'i sèyèsse vinous å monde di djins mariés ou foû dè sacrumint divèt-èsse protéjés dè-l'minme manîre. Article vint'sîhinme (26) Chaskeun' a l'dreût d'aler è scole. Li scole ni deût rin coster, dè mons po çou qu'ènn'èst dès p'titès scoles la qu'tot l'monde deût-èsse oblidjî d'aler. On deût trover tot-avå dès scoles tècniques èt profèssionéles ; tot l'monde so-l'minme pîd deû poleûr fé dès hôtes-études sorlon sès mérites èt sès quålités. L'éducåcion deût pèrmète a chaskeun' dè fé frudjî sès capåcités èt deût rinde pus fwèrt li rèspèt dès dreûts d'l'ome èt dès prumîrès lîbertés. Ele deût aminer les djins di tot l'minme quèle race ou r'lidjon, lès peûpes èt lès nåcions, a s'mî comprinde èt s'supwèrter, tot fant hôt avou lès Nåcions-Unies po çou qu'èst dè garanti l'pâye. C'è-st-å prumî rang ås parints qu'i r'vint dè tchûzi l'mèyeuse sicole po leûs-èfants. Artike vint'sètinme (27) Chaskeun' a l'dreût dè prinde lîbrèmint pårt a çou qui fêt l'vèye culturéle dè-l'comunôté, dè profiter dès-årts èt dè prinde pårt ås progrès dè-l'syince èt tot çou qu'aminèt d'bon. Chaskeun' a l'dreût dè veûy garanti sès-intérêts po dès-oûves di syince, di scriyèdje ou d'årtisse, qu'ènnè l'ôteur. Artike vint'ûtinme (28) C'è-st-on dreût po chaskeun' qui l'monde rote di tèle manîre qui, po 'ne classe ou l'ôte dè-l'société come d'on payis a l'ôte, lès dreûts èt lès lîbertés qui s'trovèt chal rachous si polèsse mète èn-alèdje. Artike vint'noûvinme (29) L'ome a dès dvwèrs po l'communôté wice qu'i pout dègn'mint crèhe èt viker. Po çou qu'ènn'èst d'sès dreûts èt d'sès lîbertés, chaskeun' divrèt d'morer d'vins lès-arôyes qui li lwè a mètou djusse po garanti li rik'nohance èt l'rèspèt dès lîbertés dès-ôtes, dè-l'moråle, dè-l'tranquilité èt dè-l'binåhisté d'turtos divins 'ne sôciété d'dèmocråtes. Cès dreûts èt cès lîbertés-la ni spôront mây mète come dès hames è-l'vôye di çou qu'volèt fé lès Nåcions-Unies. Artike trintinme (30) Rin di tot çou quis'troûve divins cisse Dèclaråcion-chal ni pout d'ner a tûzer d'in-Etat ou d'ine sakî, qu'il a l'dreût dè fé tot l'minme qwè qui pôreût mète a må lès dreûts èt lès lîbertès qu'î sont rachous.

wln

Walloon

wln

Latn

wa

AKAPACH JAQE WALINKAÑAPATAKI INOQAT ARU Qalltañataki UNANCHASA, aka pachana jaqejh munañanïsina, cheqpacha amuyasisa, cheqa thakir sarjhatasa, jilan sullkanjama arnaqasa, jan nuwasisa utjañaru wayt'asiñ yati; UNANCHASA, jaqen walinkañapataki wakisir arunaka armasna, yaqhep jaqejh masinakaparu khuyañ autuyi, mututanakasti, uñatatasisa, wajcha kankañapa atipasna, jan khitirus ajhsarasa, cheq-cheqa qhana arumpi arustatasjhapjhe; UNANCHASA, jaqen walinkañapataki inoqat arujha arjhatatäñapaw jan jaqe ñanqhachirinakaru ch'ajhwa qalítasna waninchapjhañapataki; UNANCHASA, taqpacha markanakajh kunti munapjhe ukanaka jikjhatañatakiejh jupanakpacha sumäñat arusthapisipjhañapaw; UNANCHASA, Mathapit Mayachat Markanakan Arupa taqjhatasna akham markanakajh amuyasi: Taqe mayniwa, chachas warmis, jaqe kankañanísinjha, ch 'amachasisna má ch 'ulla chachjama jaqen walinkañapa jíkjhatañaru wayt'asipjhe; UNANCHASA, taqe mrakanakajh Matahapit Markanakamp chika akham amtapjhe: sapaqat markanjha aniw jaqejh inaki arknaqatäkaspati; jakañapans yänakapans arjhatatäñapaw; UNANCHASA, Mathapit Markanakan amuyasitanakapa yatisina khuskat taqpachanipaw wayt'asipjhañapa phoqasiñapataki. MAYACHAT MARKANAKAJH JACH'A MATHAPIWINAKAPAN JAQEN WALINKAÑAPATAKI INOQAT ARU YATIYI Taqpacha jaqenaka, ayllunaka, markanaka, aka arunakaru iyau sasna ch'amachasipjhañapaw, isk'alalanakas, wayna tawaqonakas, chuymani jaqenakas, markapan qorpap manqhana yatichatäpjhañapaw. Ukhamarus qorpamarkanakampi jaya markanakampi arusthapisisa taqpacha markanakajh khuskat ch'amachasipjhatapampi alajh toqeru wayt asitapjaniw. 1. T'aqa Taqpach jaqejh khuskat uñjatatäpjhewa munañapansa, lurañapansa, amuyasiñapansa, ukatwa jilani sullkanípjhaspas ukham uñjasipjhañapawa. 2. T'aqa Taqpacha jaqenakajh chikasitapjhew; inajaqes, mistis, janq'os, ch'iyaras, chachas, warmis, amiris, wajchas taqe mayniw khuskat uñjatapjhe. Ukhamaraki, janiw juk'ampíkaspas ukhama uñjasispati jach'a markanakaru isk'a markanakat sipanjha; taqpacha markanakajh tinkusitäpjhew, jaqenakapasti chikasitapjharakiw. 3. T'aqa Sapaqat jaqejh jan khitirus ajhsarasa jakañapa, munañapa, amuyasiñapa, jaqe kankañapa taqjhatasiñapaw. 4. T'aqa Janiw j aqenakat maynikisa uywarj ama aljhatäkaspati, ukhamarus jan jupa munasin janiw kuna urañarus, irnaqañarus wayt'asitäspati. 5. T'aqa Janirakiw taqe jaqenakat maynikis khuyaña mutuñanakampi chhojrinchatäñapati. 6. T'aqa Jaqejh, jaqëtapat layku, kauki markankipansa jaqe kankañapajh wali chaninchatëñapaw. 7. T'aqa Jiliri p'eqeñanakajh taqe mayniru khuskat uñjapjhañapaw. Taqe mayniw arjhatatäñapa; kunapachati markanakan hualinkañapataki inoqat arunaka khitis t'unjaña munaspa ukajha, qhananchatäñapaw. 8. T'aqa Khititejh ñanqhachat uñjasisp ukajha, jach'a j ilirinakaruwa yatiyasiñapa arjhatatäñapataki. 9. T'aqa Janiw khitis markapana mutuyatäniti, janirakiw khitis markapata alismukutäniti. 10. T'aqa Taqe mayniw juchanchata uñjasisa mä cheqa arun jilirimpi ist'ayasiñap wakisi qhananchayasiñataki, uka qepatsti cheq cheqaru t 'aqayasiñataki. 11. T'aqa Janiw khitirus jucharu jalantatjama uñjañäkiti, khititejh lutintata uñjasispajha, ch'ajwa t 'aqeri j ilirin nayraqatapan mä arjhatasirimpi taqjhatat qhananchayasiñapaw, ukchañkamasti jan juchanjama uñjatäñapaw. Markasana yaqha markanakansa wakisiri inoqat arunak phoqasawa jucharu jalantirinakarojh uñjaña, mutuñanakasti juchanakampitj amaw wakisitäñapa. 12. T'aqa Janiw k'umiñas, ñanqachañas, ch 'inanchañas utjkaspati jaqen kankañapjhata, utapjhata, qellqasitapjhata. Taqe maynir arjhatañatakiw kamachit jach'a arunakas qellqanakas utji. 13. T'aqa Markapanjh taqe mayniw kawkiruti sarañ muni ukarojh saraskakispaw; kauki ujarus utjnoqasiñ munipaniha utjnoqasiskakispaw, janiw khitis kuns sañapäkiti. Markapatsa yaqha markatsa taqe mayniw mistuñ munipanjha mistukispaw, pachparu kutt ' aña munipans kutt'askakispaw. 14. T'aqa Khitiruti ñanqhachañataki arknaqasipkasp ukajha, kaukir markampis arjhatayasiskakispaw. Uka arjhatañasti janiw ina juchanakamp juchanchasir jaqetakfkiti, ukhamarus haniw Mayachat Markanakan inoqat aruparu jan phoqeri jaqetakïkiti. 15. T'aqa Janiw mä ch 'ulla jaqes jan markanejh utjkiti. Janirakiw jaqerojh markapjama uñtasitapjha apaqañjamäkiti, ukhamarus khitis markap lanti yaqha markampi trukasikispaw, munaña patjamaw. 16. T'aqa Yoqallanakas imillanakas chuymaniptjhasin paninchasipjhakispaw munasinjha, janiw khitis jark 'askaspati; chachas warmis purapatha uñjasipjhañapaw paninchasiwinsa jaljtasiwinsa. Chachamp warmimpi panipa arusthapisisakiw paninchasiñapatak wakisi. Auki, tayka, wawanakapas ayllu taypin saphipjama inoqataw, ukatwa ayllumasinakapat jach'a jilirinakapats arjhatat uñja sipjhañapaw. 17. T'aqa Taqe jaqetakiw wakisi utanïña, oraqenïña, jupa sapas ayllumasinakapampi chikas. Janiw khitisa utaps oraqeps inaki aparkaspati. 18. T'aqa Akhama inoqat arú utji: Taqe maynin munañapatjamaw yupaychañapas amuyasiñapas. Kuna munañanakaps, amtañanakaps, amuyasitanakaps trukaña munasina trukakispaw; ukanaksti taqe jaqen nayraqatapata arsuña, mayninakar yatichañsa, kauki toqeru ch 'eqeyañsa. 19. T'aqa Taqe maynejh kuna amuyasitanakapsa arsukispaw, ukhamarak yaqha jaqenakan amuyasitanakap qatoqasina ch'eqtatayakispaw markapans yaqha markanakansa, janiw khitis jark'askaspati. 20. T'aqa Taqe mayniw munañapata yaqha jaqenakampi arusthapisisa mathapisiskakispaw jan ch'ajhwa apanaqasna. Janiw khitirus ch'amakamajh kuna amtawiñarus mantayksnati. 21. T'aqa Taqe markanakanjh jach'a jilirinakapajh jaqen munañapata uskutäpjhañapaw. Taqe jaqesti jaqe masipan munañapata jilirjama ajllitakispaw. Jaqenakajh khuskata, taqe maynin taypita, jilirjama markapa aski apnaqañatakiejh khitirus aj llisipkakispaw. Ayllunakan, markanakan munañapaw mä qhauqha marat mara jilirinakaparu cheqa ajlliñajh. Uka amtatanakapasti janiw khitis q'eutaykaspati. 22. T'aqa Jaqejh mä markan utjasina masinakapamp chika, walinkañapana, k'umara utj añapana, yatiñapana, yänak jikjhatasitapana, arjhatatäñapaw. Uka ch'amapampi lurañanakansti jilirinakajh yaqha jilirinakamp arusthapisisa mayni markanakampi yanapt'ayasispaw. 23. T'aqa Taqe mayniw kun luraña munipansa Iurakispaw; yaqha jaqetaki Iuratanakapasti chaninchatäñapaw; inakt'awinsti jan luraña utjatap layku, yanapatäñapaw. Khuska jaqetaki kipka lurañanakanjh kipkarakiw chaninchañ wakisi. Taqe ch'amachasiri jaqejha Iuratapat chanip qatoqasiñapaw, ukampisti warmipa wawanakapamp chika jaqjama utjañapataki, jani ukhamäsp ukasti yanapatäñapaw. Taqe mayniw jupjama ch'amachasir jaqenakamp mathapisiñ munasinjh mathapisiskakispaw wakisitanakap arjhatasiñataki. 24. T'aqa Ch'amjasiri jaqejh sapa mara phoqasina samarañapaw wakisita, ukhamaraki jan lurawi urunakanjh. Uka samarawinakapansti ch'amjasiskaspas ukhama chanichatäñapaw. 25. T'aqa Khitis inakt'aspa usuntasna, ijmaptasna, usurmuktasna, achachiptasna, janiraki qolqenïspa isi, manq'a, qollanaka alañataki, marka jach'a jilirejh wajcha jaqerjama uñjasna yanapañapaw, ukatakisti kunaymana yanapanakaw utji. Wawachiri warminakajh, asunakajh taqe isk'a wawanakapas khuskata arjhatatäñapaw. 26. T'aqa Taqe mayniw yatichatäñapa. Uka yatichawejh janiw qelqaña mayatakïkaspati, taqe kuna yateqañatakïñapaw, chanin 'uka yateqawimpejh wayt 'asiñataki. Yateqawejh inakïñapaw, ukhamat wayna tawaqonakas juk'ampi yatiñanakaru arkañ munasinjha arkasipkakispaw, ukatakisti jach'a jilirejh taqe maynitaki yanapanak uchañapaw. Sapa maynin jaqe kankañapa wayt'asiñapataki, inoqat aru taqjhatañataki, markasana maya markanakampinsa jaqe masisaru yäqañataki, jaqen amuytasitanakap jan jark'atäñapaki, ukatakiw taqe mayniru churatäñapa. Auki taykakiw munañanejh ajliiñataki kuna yatiñanaks wakisispa wawanakapataki. 27. T'aqa Taqe jaqen munañapankiw masinakapampi chika ch'amasisa aski yatiñanak jikjhatañataki ayllupatakis markapatakis, ukhamarak uka yatiwinakampejh juk'amp wayt'asita utjañatakispaw. Sapa mayninkakiw amuytasitanakapas, luratanakapas, qellpatakapas; janiw khitis jupankaspas ukhama ukanakjh uñstaykaspati. Maynin inoqatapa lunthatirejh cheqanchatäñapaw. 28. T'aqa Khitis wayt 'askakispaw taqe jaqenakan walinkañapataki, aka inoqat aru phoqasiñapataki; ul:hamatjamaw markasans mayni markanakans cheqa thakiru sarj hatañasataki. 29. T'aqa Sapa mayniw aylluparu yächañapa kunat-ti ayllup manqhanakwa kankañapjha jikjhatani. Janiw khitis munañap-pin lurkaspati kunat-ti ayllu masipaw ñanqhachata uñjasispa, ukhamarus taqe mayniw sayt'apjhaspa ñanqhachataru arjhatañataki. Uka lantinjha taqpachani kamachit arunaka phoqasna, suma jakañ thaki patjharu sarjhatasna, jan pitu uñstayasna mä ch'ulla chachjama nukt'añasaw taqe maynin walinkañapa. Aka Mathapita Markanakan Arupajh janipiniw khitis maykiptkaspati munañapa lurañataki. Wakisiw inoqata arupa arjhataña. 30. T'aqa Janiw kaukir markasa, khiti jaqesa sapapakis masinakapampis arusthapisinsa, j aqen walinkañapatak inoqat arunaka q'eujtayasna kuna lurañanakamp, amtañanakamp tumpampi, jaqeru arknaqasina, munañanakapa, yatinoqtatapa, irnaqasiñanakapa, amuyasiñanakapa apaqapkaspati.

ayr

Aymara, Central

ayr

Latn

ay

Deklarasaun Mundu Nia Ba Direitus Ema Nia Preambulu Hanesan hatene tuir dignidade ho direitu ema hotu hanesan membru familia humanidade nia, ne'e hanesan hun ba liberdade, justisa ho damen iha mundu, Hanesan la interese ho la fo laran ba diretus ema nia, sai hahaluk barbarikus mak halu umanidade nia konsiensia hirus. Tuir idh mundu ne be ema hotu sei laran ksolok ba liberdade koalia, fiar ho liberdade husi tauk ho hakarak, foti hanesan aspirasaun as liu ba ema hotu, Hanesan ne'e importanti se ema la iha, ikus atu tuir sei hamrik hasoru ema at ho opresaun, katak direitus ema nia tenki satan, tuir lei, Hanesan importante tebes atu promove desenvolvimentu relasoens belun diak ho rai hotu, Hanesan ema hotu Nasoens Unidas iha nia Carta, fo laran ho sira nia fiar iha direitus fundamentais ema nia, iha dignidade ho ba ema nia an, direitus hanesan ba feto ho mane, haksoin atu halau progresu sosial, moris diak liu iha liberdade bot liu, Hanesan Rai Estadu Hotu, sira hotu fo sira nia lia fuan atu hetan ho Nasoens Unidas, atu promove ho respeitu, hare, direitus ho liberdade bot liu, Hanesan fiar ida deit ba direitus ho liberdade, buat bot liu atu hetan hanoin ida ne'e, Nune'e duni, Assembleia Geral, Proclama Declarasaun Mundu Nia Ba Direitus Ema Nia, hanesan estandarte komun ba hotu atu hetan ba ema hoto no mos ba rai hotu hotu, ema mesak ka organizasaun iha sosiedade, rai Deklarasaun ida ne'e iha neon, sei buras ba hanorin, ba educasaun, atu promove respeitu ba direitus ho liberdades, husi dalan progresiva, nasional ho internasional, atu kaer metin, tuir ho fiar, ho ema membrus Rai Estadu hotu, nos mos ema sira hela iha rai nebe sira ukun, Artigu 1 Ema hotu hotu moris hanesan ho dignidade ho direitu. Sira hotu iha hanoin, konsiensia n'e duni tenki hare malu hanesan espiritu maun-alin. Artigu 2 Ema hotu iha direitus ho liberdades tau iha Deklarasaun ida ne'e, la tuir ho fihir, hare ba rasa, kor kulit, seksu, lia, relijaun hanoin ho politika oin seluk, nasional ka mai husi ema riku ka kiak, tuir moris liurai ka atan. Tuir tan, labele halu, fihir no hare tanba ba situasaun politica, jurisdisaun, no tanba estatutu rai nebe nia moris, se rai ne'e ukun rasik an, ema seluk mak kaer, rai la os ukun rasik an, ka limitasaun iha ukun rasik an. Artigu 3 Ema hotu hotu iha direitu atu moris, liberdade ho seguransa ba ema nia an. Artigu 4 Ema ida labele hatan ka serbi ema, atan ho halu atan tenki bandu tomak. Artigu 5 Ema ida labele hetan tortura ka krueldade, halu hat liu ka kastigu. Artigu 6 Ema hotu maski, nia iha fatin naran ida, iha direitu tuir lei hanesan ema ida. Artigu 7 Tuir lei ema hotu hanesan, iha direitu atu la hetan diskriminasaun, no mos lei hatu satan nia. Hotu hotu iha direitu hanesan hasoru diskriminasaun, la tuir Deklarasaun ida ne'e no mos hasoru, hasa'e lian soran diskriminasaun ida ne'e. Artigu 8 Ema hotu iha direitu atu simu husin tribunal nasaun nia ha haluk nebe halu at nia direitus, tuir lei ka konstituisaun. Artigu 9 Labele kaer ema ida naran deit, kadeia ka ezilio. Artigu 10 Ema hotu iha direitu hanesan ba tuir julgamentu iha tribunal atu rona ka tesi lian, tribunal tenki independente no mos imparsial, hare nia direitu ho obrigasoens, sala nebe hasoru nia. Artigu 11 Ema nebe lei hatene halu sala ka halu krime, iha direitu hatete la sala, bainhira tuir iha tribunal publiku hatete nia sala, mai be nia tenki iha direitu ho garantias ba nia defensa. Labele hatete ema ida sala tuir lei kriminal, tanba lia ka buat sasan nia halu nebe la tuir lei, la sala tuir lei nasional ka internasional, bainhira halu sala ne'e. Nunee mos la bele for sentensa todan liu, tuir ida nebe fo bainhira sala halu. Artigu 12 Ema ida labele iha interferensia arbitraria ho nia privasidade, familia, uma, corespondensia, ka hatete at ninia onra ho reputasaun. Ema hotu iha direitu atu hetan satan husin lei hasoru iha interferensia ka halu at. Artigu 13 Ema hotu iha direitu ba atu la'u livre ho hela iha Estadu nia laran. Ema hotu iha direitu atu husik rai naran ida, ho mos ninian, no mos fila ba nia rai rasik. Artigu 14 Ema hotu iha direitu buka azilu politiku, no mos laran ksolok iha rai seluk husi halu at. Direitu ida ne'e keta la hasa'e se cazu iha persekusaun husi hahaluk la os krime politiku, ka hahaluk hasoru prinsipios Nasoens Unidas nia. Artigu 15 Ema hotu iha direitu ba nasionalidade. Ema ida la bele arbitrariu bandu nia nasionalidade, ka bandu atu muda nia nasionalidade. Artigu 16 Mane ho feto tinan bot, la iha limitasaun tanba rasa, nasionalidade ka relijaun, iha direitu atu kaben no mos hahu familia. Sira iha direitu hanesan iha kaben, bainhira kaben, ka husik malu. Kaben tenki tuir hanoin ho hakarak tomak ema nebe atu kaben. Familia ne'e maka unidade natural iha sosiedade, ida direitu atu hetan protesaun husi soseidade ka estadu. Artigu 17 Ema hotu iha direitu atu rai nia sasan mesak no mos hamutuk ho ema seluk. Ema ida labele arbitrariu ba nia sasan. Artigu 18 Ema hotu iha direitu ba liberdade ho hanoin, neon ho relijaun, nia direitu iha mos liberdade atu troka nia relijaun, nia fiar, liberdade mesak ka ho komunidade iha publiku ka privadu, hatudu nia relijaun nia fiar iha hanorin, hahaluk loro loron, harohan nor tuir loron bot. Artigu 19 Ema hotu iha direitu ba liberdade ho nia opiniaun, espresaun; direitu ida ne'e liberdade atu rai nia opiniaun la iha interferensia, atu buka simu, fo informasaun, hanoin, iha media lalika hare ba fatin hela nebe. Artigu 20 Ema hotu iha direitu ba liderade atu halibur hakmatek ho mos asosiasaun. La bele obriga ema atu tama iha asosiasaun ida. Artigu 21 Ema hotu iha direitu atu tama halu parte iha governu nia rai, tama los deit ka tuir representantes ema foti. Ema hotu iha direitu atu tama simu iha servisus publiku iha nia rai. Vontade povu nia tenki hahu iha hun ho autoridade governu nia; ida ne'e tenki halu iha tempu ho eleisoens tebes ne'be universal ho votu, halu votasaun secreta nor tuir votasaun nebe hatudu halu tebes. Artigu 22 Ema hotu hanesan membru sosiedade nia, iha direitu ba seguransa sosial iha realizasaun, husi nasaun nia forsa ka coperasaun internasional, tuir organizasaun ho riku rai idak nia, iha ekonomia, sosial ho direitus kulturais, ba nia dignidade nos mos livre desenvolvimentu ba nia personalidade. Artigu 23 Ema hotu iha direitu atu serbisu, livre atu halu hili serbisu, tuir los condisoens serbisu nia, satan hasoru desempregu. Ema hotu, la diskriminasaun, iha direitu atu simu osan hanesan serbisu nia halu. Ema hotu nebe serbisu iha direitu atu simu osan los atu ba nia ho nia familia moris ho dignidade humana, fo tulun tan, se preciza, tuir tane husi protesaun sosial. Ema hotu iha direitu atu halu ka tama iha uniaun atu satan nia interese. Artigu 24 Ema hotu iha direitu atu deskansa ho halimar, tuir oras ba serbisu nia, loron ferias nia ho selu. Artigu 25 Ema hotu iha direitu ba moris diak ba saude, nia isin diak mos ba nia familia, nos mos hahan, roupa, uma, tratamento doutor nia, serbisus sosiais, iha seguransa se nia la serbisu, moras, isin at, katuas, ferik, la hetan moris sasan nebe nia la iha kontrol. Inan ho labarik ki'ik iha direitu atu simu tulun ho tane espesial. Labarik hotu moris ho aman, ka la iha aman, hotu tenki simu hanesan tane sosial. Artigu 26 Ema hotu iha direitu ba educasaun. Educasaun tenki saugati, iha eskola primaria no hahu eskola. Eskola primaria tenki obrigatoriu. Educasaun teknika ho profesional tenki jeralmente halu ba ema hotu, educasaun tersiaria tenki halu ema hotu bele tama tuir meritu. Educasaun tenki halu ba desenvolvimentu tomak ba ema nia personalidade, atu halu makas liu ba respeitu ba direitus humanus no mos liberdade fundamental. Educasaun tenki foti hatene, toleransia ho belun ba rai hotu, rasa ka grupu relijan, tenki lori nafatin ba oin hahaluk Nasoens Unidas nai atu rai damen. Inan ho aman iha direitu ho prioridade atu hili educasaun oin sa maka bele fo ba sira nia oan. Artigu 27 Ema hotu iha liberdade tama iha vida kultural komunidade nia, hakarak artes no mos iha avansu siensia ho nia benefisio. Ema hotu iha direitu atu satan intereses moral ho material sai husi sientifico, literariu ka produsaun artitistica nebe nia mak autor. Artigu 28 Ema hotu iha direitu ba orden sosial ho internasional, nebe direitus ho liberdades tau iha Deklarasaun ida ne'e bele halu tuir tomak. Artigu 29 Ema hotu iha obrigasaun ba komunidade nebe nia mesak desenvolvimentu nia persinalidade ne'e tomak bele. Atu tau nia direitus ho liberdade, ema hotu tenki sujeita ba deit limitasoens lei hatete, atu tane no mos hare direitus, liberdades ema seluk nia, hasoru rekerimentos ba moral, ordern publiku, sasan geral iha sosiedade democratica. Direitus ho liberdades ne'e, iha fatin labele halo kontrario hahaluk ho prinsipios Nasoens Unidas nia. Artigu 30 La iha buat ida iha Deklarasaun ida ne'e bele interpreta ka hatete ba rai Estadu, ida, grupu no ema ida iha direitu atu halu ativadade, ka halu buat ruma hasoru atu halu at direitus ho liberdades tau iha ne'e.

tet

Tetun

tet

Latn

tet

VISUOTINĖ ŽMOGAUS TEISIŲ DEKLARACIJA PREAMBULĖ Atsižvelgdama į tai, kad visiems žmonių giminės nariams būdingo orumo ir lygių bei neatimamų teisių pripainimas yra laisvės, teisingumo ir taikos pasaulyje pagrindas; atsižvelgdama į tai, kad žmogaus teisių visiškas nepaisymas ir niekinimas pastūméjo vykdyti barbariškus aktus, piktinančius žmonijos sąžinę, o sukūrimas pasaulio, kuriame žmonės turės žodžio ir įsitikinimų laisvę ir bus išlaisvinti iš baimės ir skurdo pančių, paskelbtas kaip kilniausias žmogaus siekimas; atsižvelgdama į tai, jog būtinai reikia, kad žmogaus teises saugotų įstaymo galia, dėl to, kad jis nebūtų priverstas imtis, kaip kraštutinės priemonės, sukilimo prieš tironiją ir priespaudą; atsižvelgdama į tai, jog būtinai reikia remti draugiškų santykių tarp tautų vystymą; atsižvelgdama į tai, kad Suvienytųjų Nacijų Organizacijos įstatuose tautos vėl įtvirtino savo tikėjimą pagrindinėmis žmogaus teisėmis, žmogaus, kaip asmenybės, orumu ir vertingumu, lygiomis vyrų ir moterų teisėmis ir pareiškė, jog esančios pasiryžusios skatinti visuomenės pažangą ir sukurti geresnes gyvenimo sąlygas, didesnę laisvę; atsižvelgdama į tai, kad valstybės narės, bendradarbiaudamos su Suvienytųjų Nacijų Organizacija, įsipareigojo garantuoti visuotinį ir tikrą žmogaus teisių ir pagrindinių laisvių laikymąsi; atsižvelgdama į tai, jog bendras visiems žmonėms šių teisių ir laisvių supratimas turi didžiausią reikm, kad būtų visiškai įvydytas šis įsipareigojimas, Generalinė Asamblėja skelbia ią Visuotinę žmogaus teisių deklaraciją, kaip visuotinį idealą, kurio turi siekti visos tautos ir visos valstybės dėl to, kad kiekvienas žmogus ir kiekvienas visuomenės organas, nuolat turėdami galvoj šią Deklaraciją, pasitelkę švietimą ir mokslą, stengtųsi prisidėti prie to, kad šios teisės ir laisvės būtų gerbiamos ir kad būtų garantuota, imantis nacionalinių ir tarptautiniu pažangių priemonių, kad jos bus visuotinai ir tikrai pripažįtamos ir taikomos tiek valstybių narių gyventojams, tiek gyventojams teritorijų, esančių jų jurisdikcijoje. 1 straipsnis Visi žmonės gimsta laisvi ir lygūs savo orumu ir teisėmis. Jiems suteiktas protas ir sąžinė ir jie turi elgtis vienas kito atžvilgiu kaip broliai. 2 straipsnis Kiekvienas žmogus gali naudotis visomis teisėmis ir laisvėmis, paskelbtomis šioje Deklaracijoje, be jokių skirtumų, tokių kaip rasė, odos spalva, lytis, kalba, religija, politiniai ar kitokie įsitikinimai, nacionalinė ar socialinė kilmė, turtinė, jo gimimo ar kokia nors kitokia padėtis. Be to, neturi būti daroma jokių skirtumų remiantis šalies ar teritorijos, kuriai priklauso žmogus, politiniu, teisiniu ar tarptautiniu statusu, dėl to, kad ši šalis ar teritorija yra nepriklausoma, globojama, nesavavaldi ar kaip nors kitaip apribotas jos suverenitetas. 3 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę į gyvybę, laisvę ir asmens neliečiamybę. 4 straipsnis Niekas negali būti laikomas vergijoje ar nelaisvas: visų formų vergija ir prekyba vergais draudžiama. 5 straipsnis Niekas negali būti kankinamas arba žiauriai, nežmoniškai žeminant jo orumą su juo elgiamasi ir jis baudžiamas. 6 straipsnis Kiekvienas žmogus, kad ir kur jis būtų turi teisę būti pripažintas teisinių santykių subjektu. 7 straipsnis Visi lygūs prieš įstatymą ir turi teisę, be jokio skirtumo, į lygią įstatymo aspaugą. Visi turi teisę į lygią apsaugą nuo visokios diskriminacijos, pažeidžianėios šią Deklaraciją ir nuo visokio kurstymo tokiai diskriminacijai. 8 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisė pasinaudoti kompetentingais nacionalinais teismais savo teisėms atgauti, kai jo pagrindinės teisės, pripažįstamos jam konstitucijos ar įstatymo, buvo pažeistos. 9 straipsnis Niekas negali būti savavališkai areštuotas, suimtas ar ištretmas. 10 straipsnis Kiekvienas žmogus, remdamasis visika lygybe, turi teisę į tai, kad jo bylą viešai ir teisingai išnagrinėtų nepriklausomas ir bešališkas teismas, kuris nustatytų jo teises ir pareigas ar jam pareikšto baudžiamojo kaltinimo pagrįstuma. 11 straipsnis Kiekvienas žmogus, kaltinamas nusikaltimo padarymu, laikomas nekaltu tol, kol jo kaltumas bus nustatytas įstatymo tvarka viešo teisminio nagrinėjimo metu, kur jam bus sudaromos visos būtinos gynybos garantijos. Niekas negali būti nuteistas už veiksmus ar neveikimą, kurie jų įvykdymo metu nebuvo laikomi nusikaltimais pagal valstybės vidaus įstatymus arba tarptautinę teisę. Taip pat negali būti skiriama sunkesnė bausmė už tą, kuri buvo taikoma nusikaltimo padarymo momentu. 12 straipsnis Niekas neturi patirti savavališko kišmosi į jo asmeninį ir šeiminį gyvenimą jo buto neliečiamybę susirašinėjimo slaptuiną kėsinimosi į jo garbę ir orumą. Kiekvienas žmogus turi teisę į įstatymo apsaugą nuo tokio kišimosi arba tokių pasikėsinimų. 13 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę laisvai kilnotis ir laisvai pasirinkti gyvenamąją vietą kiekvienoje valstybėje. Kiekvienas žmogus turi teisę išvažiuoti iš kiekvienos šalies, įskaitant savąją, ir grįžti į savo šatį. 14 straipsnis Persekiojamas kiekvienas žmogus turi teisę ieškoti prieglobsčio kitose šalyse ir juo naudotis. ia teise negali būti pasinaudota, kai persekiojimas tikrai pagrįstas padarymu kriminalinio nusikaltimo ar veiksmų, prieštaraujančių Suvienytųjų Nacijų Organizacijos tikslams ir principams. 15 straipsnas Kiekvienas žmogus turi teisę į pilietybę. Niekam negali būti savavališkai atimta jo pilietybė ar teisė ją pakeisti. 16 straipsnis Vyrai ir moterys, pasiekę brandos amžių, turi teisę be jokių apriboiimu dėl rasės, tautybės ar religijos sudaryti santuoką it sukurti šeima. Jie turi lygias teises tiek santuokos sudarymo bei jos trukmės, tiek santuokos nutraukimo metu. Santuoka gali būti sudaryta tik tasa, kai susituokiantieji duoda laisva ir visišką sutikimą. eima yra natūrali ir pagrindinė visuomenės ląstelė ir ji turi teisę į visuomenės ir valstybės apsaugą. 17 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę turėti nuosąvybę tiek vienas, tiek kartu su kitais. I nieko negali būti svavališkai atimta jo nuosavybė. 18 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę į minties, sąžinės ir religijos laisvę. Si teisė apima laisvę pakeisti religiją artikėjimą, taip pat laisvę skelbti savo religiją ar tikėjimą tiek vienam, tiek kartu su kitais, viešai ar privačiai, mokant, praktikuojant tikėjimą, laikant pamaldas bei atliekant apeigas. 19 straipsnis Keikvienas žmogus turi teisę į įsitikinimų ir jų reiškimo laisvę, kuri apima teisę nekliudomai laikytis savo įsitikinimų ir teisę ieškoti, gauti ir skleisti informaciją ir idėjas nepriklausomai nuo valstybių sienų, ir nesvarbu, kokiomis priemonėmis jos būtų išreikštos. 20 straipnis Kiekvienas žmogus turi teisę į taikių susirinkimų ir asociacijų laisvę. Niekas negali būti verčiamas priklausyti kokiai nors asociacijai. 21 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę dalyvauti valdant savo šalį tiek tiesiogiai, tiek per laisvai išrinktus atstovus. Kiekvienas žmogus turi teisę lygybęs sąlygomis stoti į savo šalies valstybinę tarnybą. Liaudies valia yra valstybinės valdžios pagrindas; ši valis turi būti išreiškiama teisinguose rinkimouse, kurie turi vykti periodiškai, kai yra visuotinė ir lygi rinkimų teisę ir slaptas balsavimas arba kitos lygiavertės procedūros, garantuojančios balsavimo laisvę. 22 straipsnis Kiekvienas žmogus, kaip visuomenęs narys, turi teisę į socialinį aprūpinimą, kuris skirtas būtinoms jo orumui ir laisvam asmenybės vystymuisi ekonominėms, socialinėms ir kultūrinėms teisėms igyvendinti nacionalinemis pastangomis ir per tarptautinį bendradarbiavimą ir pagal kiekvienos šalies vidinš struktūrą bei išteklius. 23 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę į darbą, į laisvą darbo pasirinkimą, į teisingas ir tinkamas darbo sąlygas ir į apsaugą nuo nedarbo. Visi žmonės, be jokios diskriminacijos, turi teisę į lygų apmokėjimą už lygiavertį darbą. Kiekvienas darbo žmogus turi teisę į teisingą ir patenkinamą atlyginimą, garantuojantį žmogaus orumo vertą egzistavimą jam pačiam ir jo šeimai, ir papildomą, kai reikia, visomis kitomis socialinės apsaugos lėšomis. Kiekvienas žmogus turi teisę kartu su kitais steigti profesines sąjungas ar stoti į jas savo interesams ginti. 24 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę į poilsį ir laisvalaikį ir ypač teisę į pagrįstą darbo laiko apribojimą ir periodines apmokamas atostogas. 25 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę į pakankamą gyvenimo lygį, kuris garantuotų jo ir jo šeimos sveikatą ir gerovę, ir ypač į maistą, drabužius, būstą, medicininę priežiūrą ir būtiną socialinį aptarnavimą: jis turi teisę į aprūpinimą nedarbo, ligos, invalidumo, našlystės, senatvės ar kitokio pragyvenimo šaltinių netekimo atveju dėl nepriklausančių nuo jo aplinkybių. Motinystė ir kūdikystė turi būti itin globojamos ir remiamos. Visi vakai, tiek gimę santuokoje, tiek nesantuokiniai, naudojasi vienoda socialine apsauga. 26 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę į mokslą. Mokslas turi būti nemokamas - bent jau pradinis ir bendrasis lavinimas. Pradinis lavinimas yra privalomas. Profesinis techninis mokymas turi būti visuotinai prieinamas; aukštasis mokslas turi būti vienodai prieinamas visiems pagal kiekvieno žmogus sugebėjimus. Mokslas turi būti skirtas tam, kad visi škai suklestėtų žmogaus asmenybė ir kad būtų vis labiau gerbiamos žmogaus teisės ir pagrindinės laisvės. Jis turi padėti ugdyti savitarpio supratimą, pakantumą ir draugystę tarp visų tautu, rasinių, ir religinių grupių, taip pat turi skatini Suvienytųjų Nacijų Organizacijos vykdomą taikos išsaugojimo beiklą. Tėvai turi primenybės teisę parenkant savo vaikų mokymą. 27 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę laisvai dalyvauti visuomenės kultūriniame gyvenime, gėrėtis menu, dalyvauti mokslinėje pažangoje ir naudotis jos gėrybėmis. Kiekvienas žmogus turi teisę į apsaugą jo dvasinių ir materialinių interesų, atsirandančių ryšium su mokslo, literatūros ar meno kūrinių, kurių jis yra autorius, sukūrimu. 28 straipsnis Kiekvienas žmogus turi teisę į tai, kad visuomenėje ir tapr tautų įsiviešpatautų tokia tvarka, kurioje galėtų būti visiškai įgyvendintos teisės ir laisvės, išdėstytos šioje Deklaracijoje. 29 straipsnis Kiekvienas žmogus turi pareigas visuomenei, kurioje tik ir gali laisvai ir visiškai vystytis jo asmenybė. Įgyvendindamas savo teises ir nauadodamasis savo laisvėmis, kiekvienas žmogus negali patirti kitokių apribojimų kaip įstatymo numatyti vien tik tam, kad garantuotų kitų žmonių teisių ir laisvių deramą pripažinimą ir gerbimą siekiant patenkinti teisingus moralės, viešosios tvarkos ir visuotinės gerovės reikalavimus demokratinėje visuomenėje. Šios teisės ir laisvės jokiu būdu negali būti jgyvendinamos, jeigu tai prieštarauja Suvientųjų Nacijų Organizacijos tikslams ir principams. 30 straipsnis Jokia šios Deklaracijos nuostata negali būti aiškinama kaip suteikianti kuriai nors valstybei, grupei ar asmeniui teisę vykdyti kokią nors veiklą ar atlikti veiksmus, skirtus joje išdėstytoms teisėms ir laisvėms panaikinti.

lit

Lithuanian

lit

Latn

lt

Universol Declarason lo Hiuman Raits Preamble Taem umi kam fo luk savve lo digniti en ikwol raits blo evri memba blo hiuman famili. Dis wan hemi givim fandasen fo friidom, jastis en pis insaed lo dis fala wol. Taem pipol no luk savve lo dis fala hiuman raits, risalt blo hem nao pipol i no luk savve lo gud wei en rabis wei. Lo dis fala wol, olketa pipol sapos fo garem friidom fo tallem tingting blo olketa en wanem olketa believim. Olketa pipol sapos fo stap frii fo no fraet en fo stap gud. Olketa tingting ya hemi dea wea evri wan savve olsem hemi samting gud fo evri wan. Hemi impoten tumas dat nomata wanem hemi hapen, loa hemi mas mek sua dat hemi kipim strong disfala hiuman raits. Hemi impoten tumas fo buildim up gud fala relensensip mele wan oketa kantre. Olketa pipol blo United Nations i bin talem raits aot agen anda disfala Charter dat olketa garem strong tingting lo saed blo olketa baraba importen samting olsem digniti en olketa gud samting insaed lo evri wan, en fo man en mere tufala semsem lo saed lo evriting olketa duim. Olketa samting ya nao mekem United Nations tingting strong fo buildim up en mek sua dat evri wan stap gud en frii. Olketa Stet wea memba blo United Nations tu i promis fo respectim en help supportim hiuman raits en olketa importen samting wea bae hemi givim friidom. Fo mekem dis fala promis hemi waka, evri wan mas meanim en keepim olketa raits ya en friidoms. So distaem, Olketa General Assembly, Talem aot dis fala Universal Declarason ya evri nasen en pipol olketa mas trae fo achievim en keepim. Evriwan mas help fo teachim en lanem olketa pipol fo luk savve en uppim olketa raits en friidom blo wanwan. Evri groups wea pat blo gavman or nomoa mas waka fo findim beta wei fo mekem pipol evriwea lo wol ya kam fo luk savve lo olketa hiuman raits ya. Article 1 Evri man en mere olketa born frii en ikwol lo digniti en raits blo olketa. Olketa evriwan olketa garem maeni fo tingting en olketa sapos fo treatim isada wittim spirit blo bradahood. Article 2 Evri wan nomata olketa garem difren kala, langus, siosi, status, man or mere from difren kantre, evri wan stil garem rait en friidom wea hemi lo disfala Declarason, en nomata man hemi kam from kantre wea garem difren politiks or status lo nara kantre, or hemi indipenden or nomoa, hemi stil garem olketa raits en friidom ya. Article 3 Evriwan i garem rait lo laef, friidom en sekuriti blo olketa. Article 4 No eni wan sapos fo hemi slev blo nara man, dis wan hemi baraba tambu fo duim en babae no hapen lo eni kaen or eni wan. Article 5 No eni wan babae panisim or tritim nara man no gud or mekem eni wan fo gare kil. Article 6 Evri wan i garem rait lo eniwea fo loa luk savve lo olketa. Article 7 Evri wan luk semsem en garem taetol lo loa fo loa luk aftam olketa. Dis fala loa hemi mek sua dat fo luk daonim or tritim no gud nara man bikos lo rabis tingting hemi brekim disfala Declarason. Article 8 Olketa nasinol kaonsels olketa i stap fo helpim evriwan stretem kaen problems wea pipol luk daonim or tritim no gud nara fala. Olketa fo helpim evriwan fo stretem bak kaen problem wea man no luk savve lo raits wea loa i givim lo evri wan. Article 9 No eni wan bae hemi sapos fo kasem kaen wea olketa i arrestim or tekem fo no eni gud rison, forcim fo lusim ples blo hem, hemi kaen samting wea sapos fo no kasem eniwan. Article 10 Eni wan wea go lo kot lo eni kriminol samting, olketa sapos fo garem fea hiaring. Article 11 Lo loa, evri wan wea olketa chargim wittim eni kriminol samting, kot mas lukim olketa olsem olketa inocen kasem taem olketa provim dat olketa guilti. No eni wan sapos fo guilti lo eni niu loa sapos kriminol samting or toktok olketa duim i lo taem wea olketa loa ya olketa no wakem yeti. Article 12 Lo loa hemi tallem dat no eni wan sapos fo go disturbim olketa famili, haus or olketa privet samting blo nara man en no eni man sapos fo trae spoilem nara man. Article 13 Evriwan olketa frii fo muv raon en stap eniwea lo insaed kantre blo olketa. Evriwan bae savve go aot lo eni kantre, nomata lo blo olketa seleva, en olketa savve go baek lo kantre blo olketa. Article 14 Evriwan olketa garem rait fo go lo olketa nara kantre sapos olketa kasem trabol lo kantre blo olketa. Dis fala rait bae hemi hard fo waka sapos olketa kaen trabol wea hemi go againstim tingting blo United Nations or hemi kriminol samting. Article 15 Everiwan olketa garem rait fo memba lo eni kantre. No eni man savve stopem nara wan fo memba lo eni kantre, lo sem taem olketa hard fo stopem tu sapos olketa laek memba lo eni niu kantre. Article 16 Olketa man en mere wea kasem taem wea olketa savve maret, bae savve maretem eniwan blo difren ples, kantre or siosi en garem famili. Maret mas samting wea man en mere evriwan mas laek fo duim en no eniwan forcim. Olketa famili hemi impoten tumas en kantre mas luk aftam olketa. Article 17 Evriwan olketa garem rait fo ownim propati, seleva or wittim olketa nara pipol. No eni wan hemi garem rait fo aotim propati blo nara man. Article 18 Evriwan i garem rait en friidom lo tingting blo olketa seleva en lo siosi blo olketa. Dis wan hemi meanim dat if man laek changim siosi or belif blo hem, hemi frii fo duim dis wan. Evri wan mas savve teachim, practisim or preya lo siosi blo olketa en no frait fo som aot. Article 19 Evri wan i frii fo som en talem wanem tingting blo olketa. Dis fala rait hemi coverim sapos man laek lukaotim or tekem or givim enikaen infomesin lo eni wei en eni wea hemi laek fo duim. Article 20 Evriwan olketa garem rait wea olketa bae frii fo mekem eni asembli or asociasen. No eni wan bae hemi joinim eni asociasen bikos olketa forcim lo hem. Article 21 Evriwan olketa garem rait fo tek pat or fo siusim eniwan fo representim olketa lo gavman blo kantre blo olketa. Everiwan olketa garem semsem rait go lo olketa public service lo kantre blo olketa. Olketa biki man blo gafman bae hemi stand up lo will blo olketa pipol. Olketa elekson wea ikwol en fea nao i showem dis fala will. Article 22 Evri memba blo komuniti olketa garem rait fo garem sosol sekuriti en evri kantri mas waka wittim olketa organisation en olketa risoces blo olketa, en wittim olketa nara kantre mekem olketa pipol blo olketa luk savve wanem nao olketa ekonomik, sosol en kaltrol raits blo olketa. Article 23 Evriwan i garem rait fo waka, fo siusim wanem kaen waka nao olketa i laek fo duim en wanem kaen samting nao lo waka ples blo olketa en fo mekem olketa garem protecsen againstim kaen no garem waka. Evriwan i garem rait fo tekem pei wea fittim waka olketa i duim. Evriwan wea waka olketa garem rait fo garem gud fala pei or eni sosol protecsen wea bae helpim olketa en famili blo olketa. Everiwan olketa garem rait fo formim en fo joinim tred unions fo luk aftam olketa intres blo olketa. Article 24 Evriwan garem rait fo relax en rest en fo garem samfala holide wea olketa stil tek pei, en olketa taem blo waka hemi sapos fo hemi ovam tumas. Article 25 Evriwan garem rait fo stap gud wea olketa garem kakai, kaliko, haus en babae hemi isi fo olketa nara help wea olketa bae needim. Evriwan garem rait fo garem sekuriti sapos olketa no garem waka, olketa siki, polio, olo tumas or fo olketa mere hasban blo olketa die finis en eni wan moa wea garem kaen problem wea bae mekem olketa hard fo luk aftam olketa seleva. Olketa mami en olketa pikinini olketa sapos fo garem rait fo garem care en help en nomata eni pikinini i born garem dadi or nomoa, olketa savve garem sem sosol protecsen. Article 26 Evriwan olketa garem rait lo skul. Skul hemi sapos fo frii, fo everiwan lo olketa pramari en impoten levol. Hemi impoten dat evri pikinini mas go lo pramari skul. Kaen skul fo man savve garem waka hemi sapos fo isi fo eniwan savve tekem. Fo skool hae go moa, bae olketa pipol wea skul gud finis en garem gud risolt nao bae savve tekem. Skul hemi sapos fo help buildim up wei blo olketa pipol en fo mekem strong respect blo olketa fo human raits en hem sapos fo help fo buildim up frensip, fo buildim up frensip mele wan difren kantre, pipol en olketa difren preya group mekem olketa understandim isada en savve stap gud wittim isada. Evriting ya bae helpim United Nations fo keepim gud pis. Olketa mami en dadi i garem rait fo choosim wanem kaen edukason nao bae pikinini blo olketa i garem. Article 27 Evriwan olketa frii fo tek pat lo kastom laef lo komuniti blo olketa en fo olketa sharim eni gud samting wea i kam aot lo olketa niu teknologi olsem lo saed lo olketa niu medsin, computa en olketa kaen samting olsem. Evriwan garem rait fo protectim eniting blo olketa, or eniting olketa wakem. Article 28 Evriwan olketa garem rait fo garem eni sistem or oganaesesin wea bae hemi helpim olketa fo understandim en practisim olketa raits en friidoms lo disfala Declarason. Article 29 Evriwan i garem waka go long olketa komuniti blo olketa biko bae hemi helpim olketa seleva fo buildim up olketa gud wei. Loa nao bae hemi luk savve hao mas raits en friidoms wea bae garem. Dis wan hemi fo mek sua dat pipol bae luk savve en respectim raits en friidom blo nara man. No onle dat wan bata insaed lo eni demokratic kantri loa hemi stap fo mek sua dat pablic oda i stap, pipol luk savve wanem nao gud en no gud en fo luk aftam intres blo kantre ya en olketa pipol lo hem, follom aedia blo demokraci. Olketa raits en friidoms ya pipol mas onle practisim follom olketa tingting lo wei en hao olketa United Nations i puttim. Article 30 No eni kantri, group or man savve usim eni toktok insaed disfala deklaration fo duim eniting wea bae hemi spoilem eni wan lo olketa raits en friidoms wea i lo dis fala Declarason.

pis

Pijin

pis

Latn

pis

ADAMA XAFE RAFALƐ SARIYƐE DƐNTƐGƐ [Preamble] A kolon fera, ibunadama xa lasiriya nun axa adamaya xafe rafalɛ non findixi yɛtɛralui tigitigira, a bara masen won bɛ, a tinxinyi nun bɔɲɛ sa bara sɛnbɛ sɔtɔ dunuya birin kui. A kolon fera, adamaya xafe sariyɛe mu mabanbanxi han to i bunadama yira, nafe naniɲɛ xi funmalaya, gere, gbaloe nun misikinɛ ya mu ɲɔnma. Kɔnɔ xabirin bara na sariyɛe ratinmɛ, gbaloe ɲɔnmanɛ, gere ɲɔn, funmalaya nun misikinɛ ya ɲɔn. I bunadamaya bara rasabati natɛ mui. A kolon fera, adamaya xafe rafalɛ sariyɛe rasabatife findixi fe fanyi nan na, alanma ibunadamaya xun xa magaga mangɛ sanyi sariyɛla yira. A kolon fera, a ɲamanɛe xa xanunteya sɛnbɛ sofe e bore tagi, sugandi fanyi nara. A kolon fera, a O.N.U. xa masenyi, i bunadamaya sariyɛe tigitigi rasabati fe findixi xaxili fanyi nan na, alanmanɛ: ginɛ nun xamɛ xa suxu laxalɛ keren, a xa masen e bɛ, ɲama xa yiriwɛ sɛnbɛteyafe sabui gbegbe lanxi e tan ma. A kolon fera a ɲamanɛe naxe birin manaxi O.N.U. kui e bara nɛtɛ tongo adamaya xafe rafalɛ sariyɛe ratinmɛ fera, na niyɛ manɛ ibunadamaya xa mabanban. A kolon fera a birin lanmafe nara yi sariyɛe nun yi yɛtɛra lui tide gbofe, na nɔmanɛ a niyɛde layidi ratinmɛ. Malanyi xungbe bara amasen ɲamanɛe xa yi masenyi adamadi suxukima ɲama nun ɲamanɛe birin yira alako a lufera xun dɛe birin sondonyi ma xaranyinun lɔnni sabura, na binyɛ nun sariyɛe rasabatifera ɲamanɛ kui nun a farima. Sariyɛ singe (1) Adamadie birin barixinɛ e lan yɛtɛralui kui, yɛtɛ kolonyi nun yɛtɛ suxu kima. Fondoe nun faxamui na e bɛ boresuxu kima bariboreya fanyi kui. Sariyɛ firinde (2) Kankan nɔma a tukude yi sariyɛe ra, ana dangi nara fisamanteya yo man mu luma mixi bɛ akelide sabura, axa bɔxi raɲɛrɛki sabura yegeti keren mu naxan kui a siɲɔxɔya kima, fate ɲingi kima, a xui kima, a fɛrɛ kima, a dinɛ kima na sa fatan ɲamanɛe ra xanamu ɲama ndee ra, fɛrɛ kima xanamu kigbɛtɛ nana sa fatan dɛdɛra kɔnɔ naxan nɔɛ nde bun xanamu dansaxi naxan xa yɛtɛralui ma. Sariyɛ saxande (3) Baloe wayibiya birin bɛ, marafulunyi nun xaxilisa. Sariyɛ naninde (4) Ndende mulan alu konyiya nun ɲaxankatɛ kui. Konyiya nun ibunadama sarɛ bara ratɔn akɛɲa birin ma. Sariyɛ sulinde (5) Ɲaxankatɛ nun tɔrɛ mu sama ndende fari. Xanamu yayixarɛ naxan mulan ibunadama bɛ. Sariyɛ senninde (6) Kankan xa adamaya daxa axa kolon yire birin. Sariyɛ soloferende (7) Adamadi birin lan sariyɛe kui e man birin lan e xun xa magaga sariyɛe yi kɛɲa keren. Sariyɛ solomasaxande (8) Bɔoxi sariyɛ banxidɛe lan eka ibunadama keren keren ma xun magaga fee ma naxe bara tuxunsan. Sariyɛ solomananinde (9) Ndende mulan a suxu tɔɲɛgɛ kui, amakankan xanamu bɔxi ma xandi ama. Sariyɛ funde (10) Awayibiyaxi ibunadama xafe xa yaxandi alaxinɛra, alankɛnɛmaya kiti banxi tinxinyira, ayo nun ayalagi waxan naba. Sariyɛ fu nun keren nde (11) Xa sikɛnteya bara rasiga adamadi ndema fe kobi rabafe nde xunma, ɲaxankatɛ yo mu daxa a bɛ sinden fo na fe yegi. Mixi yo mulan axa makankan fendema naxan murotɔnxi bɔxi sariyɛe kui. Ɲaxanketɛ gbɛtɛ fan mu dɔxɔ ama naxan dangi yi fera ba tɛmui ɲaxankatɛra. Sariyɛ fu nun firinde (12) Birin nun a yɛtɛkan xafe raɲɛrɛki nara. Mixi ɲiya mu naxan yama. A na findi axa denbaya xafera, a lingira xa fera, xanamu a hayie xafera naxan a niɲɛma axa xɔrɛya nun a xa lasiriya nu mabere. Awayibiyaxi ibunadama bɛ, sariyɛ xa a xun magaga na fee ma. Sariyɛ fu nun saxannde (13) Awayibixi mixi bɛ axa a sabatide sugandi anun axa ɲɛrɛ a sagora. Adamadi birin nɔma kelide a baride a sa sabati bɔxi gbɛtɛ ma. A man gbilen xa ma gbilenfe. Sariyɛ fu nun naninde (14) Xɔrɔ rɔe kui, daxa adamadi birin bɛ, axa siga bɔxi gbɛtɛ ma naxan nɔma arasɛnɛ de alako axa axun na kisi. Na sariyɛ daxa exa raba tinxinyi fari, kirae fari naxan aniɲɛma adamadi mulu tɔɲɛgɛ kui O.N.U. sariyɛ tɔnyi dɔxi naxe ra. Sariyɛ fu nun sulinde (15) Adaxa adamadi birin bɛ sɔtɔ de fe ya xa i mini a bɛ. Ndende mu daxa ixa ratɔn i sɔtɔ de xa fera, xanamu iratɔnfe sɔtɔde masara fera. Sariyɛ fu nun senninde (16) Xa ginɛ nun xamɛ bara suda kamali, adaxa e xa futi raso e tagi, na mufa siɲɔxɔya ma, baride fema, xanamu dinɛ fema. A man daxa e bɛ, e yɛtɛ xa denbaya rasabati. E man lan sariyɛ kima futi kui nun futi galife kui. Futi mu nɔma sode fo ginɛ nun xamɛ lan fe keren ma. Ɲama xundɛ singe lanxi denbaya nan ma, adaxa na denbaya xun xa makanta ɲama nun mangasanyi yira. Sariyɛ fu nun solofere nde (17) Mixi nalu a keren ma xanamu ɲama nde kui, awayibiya xi a sɔtɔde xa lu a sago. Funmalaya nde yo mulan axa adamadi sɔtɔse yira. Sariyɛ fu nun soloma saxan nde (18) Adamadi birin lan axa axa maɲɔxunyi masen a sagora, a xaxili rawali, a so dinɛ a sagora. Na sariyɛe nɔma a niɲɛde adamadi dinɛ masara, a nɔma dɛnxɛniya de a keren xanamu ɲama yama lɔnni nun namunyie sabura. Sariyɛ fu nun solomanani nde (19) Adaxa adamadi birin bɛ axa afondo fe masen. Nakui a mulan axa tɔɲɛ mafixɛ nde sɔtɔ. Na fondo fe masenyi nɔmɔ rabade naninyi yo mulu ama, a fa findi xibaru fenfera, amasɔtɔfera, xanamu ara wundan fera kɛɲa mɔli birin na. Sariyɛ mɔxɛɲɛnnde (20) Adaxa adamadi birin bɛ axa lan malanyi, xanamu malanyi xundɛ nde bɔɲɛ sa naxan kui. Ndende mu karaxan ma sofera lanxundɛ nde yama. Sariyɛ mɔxɛɲɛnnun keren nde (21) Adaxa adamadi birin ɲiya xalu axa bɔxi raɲɛrɛfe kui, a findi i yɛtɛra xanamu mixi gbɛtɛ naxan sugandixi. Adaxa adamadi birin bɛ axa mangasanyi wali sɔtɔ a bari bɔxi ma ta girasa yo mu naxɛ. Ɲama waxɔnfe lanma axa masen sugandi tinxinxi kui, naxan nabama tɛmui-tɛmui ma, birin lan sugandi naxan kui, kundo sugandi xanamu sugandi lankɛnɛ maya xi matexɛtɛnyi mu naxan kui. Sariyɛ mɔxɔɲɛn nun firin nde (22) Wayibiya nara ɲamanɛ mixi birin xun xa makanta, na findixi daxamuife, dɔxɔboreya nun lɔnni ratinmɛ sabu nan na. Na fee birin fatanma bɔxi diexa duruxɔtɔɛ nun xanunteya luti naxan na e nun bɔxi gbɛtɛe safera bɔxi yayilanki fari nun a daxamuie. Sariyɛ mɔxɔɲɛn nun saxan nde (23) Wali, nun mixi waxɔn wali sugandi fe wayibiya xi birin bɛ. Birin ma lan wali munafanyi kui, aman daxa a xun xa makanta wali sɔtɔtareya ma. Adaxa birin bɛ fisamanteya mu naxan yama, a mu sundi sɔtɔ axa wali bɛrɛ ma. Ndende walima, awayibiyaxi a bɛ axa musundi sɔtɔ naxan nɔma axa denbaya bun tide, a yigi nun binyɛ sa ma, a man nɔ a malide sabu gbɛtɛe sɔtɔ fera naxan ibunadama xafe makanta ma. Adaxa adamadi birin bɛ axa walikɛe xa lanxundɛ nde yayilan e xa munafanyi xun magaga fera. Sariyɛ mɔxɛɲɛn nun naninde (24) Malabui nun ɲaxɛ-ɲaxɛ daxa adamadi birin bɛ a man daxa a bɛ axa wali tɛmui xa sugandi, malabui waxatie xa lu a bɛ a naxee sare sɔtɔma. Sariyɛ mɔxɛɲɛn nun suli nde (25) Adaxa adamadi birin bɛ axa sabati sɔtɔ alako axa santeya xa makanta. A tan nun axa denbaya xa yiriwɛ sɔtɔ donse fe kima, sosefe, lingirafe, saribafe anun ibunadama xafe yayiba fe nax an fan a bɛ. A xun xa makanta xa bara fura, xa lanyuri bara a sɔtɔ, xa bara fori, xa muna walide, xa kaɲɛ ginɛ nora xanamu fɛrɛ yo muna ayi naxan axa mantɔrɔli bama. Mali wayibiyaxi nɛ dingɛya bɛ nun dimɛdiya bɛ. Dimɛdi birin lan axa mɛni kɛɲa keren, a fa sɔtɔ futi kui xanamu a fari ma. Sariyɛ mɔxɛɲɛn nun seni nde (26) Adamadi daxa axa matinxin; na matinxinyi daxa axa sa birin sago naxan findi dimɛdi xunxurie nun a matexie xaran fera. Xarande banxi xundɛ singe sofe findixi teku non na. Yamakɔta xaranyi nun yirawali xaranyi lanma axa rayiriwa. Lɔnni banxindɛ xungbe wayibiya xi birin bɛ, birin nun a xaxili bɛrɛ. Lɔnni lan axa sɛnbɛ fi adamayama amakɛnɛn, a sɛnbɛ fi ibunadama xa wayibiyae ma. Alan, axa faxamui, di ɲɛ, marafanyi rasɔnɛya ɲamanɛe tagi, sie birin tagi, dinɛ xundɛe tagi nun O.N.U. malanyi xa walie rasabati fe bɔɲɛ sa kui. Adaxaxinɛ di kanyie bɛ e xa xuri sugandi e naxan fima e xadie ma. Sariyɛ mɔxɛɲɛn nun solofere nde (27) Adaxa adamadi birin bɛ a so ɲama xa lɔnni yayibafe a yɛtɛra. Abɛlɛxɛ rawalie tɔnɛ sɔtɔ yamakɔta walie nun munafanyie naxe minima a kui. Adaxa birin bɛ axa xaxili rawali, a bɛlɛxɛ rawali nun yamakɔta walie munafanyi xun magaga naxee yayilan fe fatanxi atan na. Sariyɛ mɔxɛɲɛn nun solomasaxan nde (28) Adaxa adamadi birin bɛ axa a fondo rasiga yi sariyɛe ratinmɛ fe xɔn ɲamanɛ kui nun a farima. Sariyɛ mɔxɛɲɛn nun solomanani nde (29) Lanlɛ rakamali daxi na ibunadama bɛ axa ɲama kui, ɲama naxan findi axa adamaya a nun axa yɛtɛralui sabura. Sariɛyɛ dande saxinɛ adamadi birin bɛ axa maraba, a nun axa yɛtɛralui rasabati kui, na nan aniɲɛma axa na maraba anun axa yɛtɛralui mabanban sadɔxɔfe mixi gbɛtɛ ra alako taxasi nun yiriwɛ sabati ma ɲama kui kinaxɛ naxan a yɛtɛ ra. Na wayibiyae nun na yɛtɛ ralui mu nɔma rabade muku O.N.U. waxɔnfe nun axa sariyɛ saxie xanbi. Sariyɛ tongosaxan nde (30) Sariyɛ nun wayibiya yo muna yi masenyi xungbe kui naxan kiraya nde masenxi ɲamanɛ bɛ, malanyi xanamu mixi nde bɛ naxan aniɲɛma axa kɛwali nde raba naxan sabui nɔma mayibiya e nun sariyɛe naxee masen xi nee xunnakanade.

sus

Susu

sus

Latn

sus

世界人权布告 序言 鉴于对人类家庭所有成员个固有志向及其平等个跟不移个权利个承认，乃是世界头上自由、正义跟和平个基础， 鉴于对人权个无视跟耻笑已发展为野蛮暴行，讲样个暴行玷污了人类个良心，而一个人人享有言论跟信仰自由并冒有恐惧跟匮乏个世界个来临，已被宣布为普通人民个最高愿望， 鉴于为使人类不致迫不得已铤而走险对暴政跟压迫进行反叛，有必要使人权受法治个保护， 鉴于有必要促进各国间知己关系个发展， 鉴于各联合国国家个人民已在联合国宪章理头重申渠们对基本人权、人格志向跟价值以及男女平等权利个信念，并决心促成较大自由中个社会进步跟生活水平个改善， 鉴于各会员国业已誓愿同联合国合作以促进对人权跟基本自由个普遍尊重跟遵行， 鉴于对讲样个权利跟自由个普遍知根知底对于箇誓愿个充分舞正具有蛮大个重要性， 因此箇时间， 大会， 发布箇世界人权布告，作为所有人民跟所有国家努力舞正个共同标准，指望每一个人跟社会机构经常记到本布告，努力通过教诲跟教育促进对权利跟自由个尊重，并通过国家个跟国际个渐进措施，使讲样个权利跟自由在各会员国本身人民及在其管辖下领土个人民中得到普遍跟有效个承认跟遵行； 第一条 人人生而自由，在志向跟权利上一律平等。渠们赋有理性跟良心，并理当以弟兄义气相对待。 第二条 人人有资格享有本布告所载个一切权利跟自由，不分种族、肤色、性别、语言、宗教、政治或其他见解、国籍或社会出身、财产、出生或其他身分等任何区别。 并且不许因一人所属个国家或领土个政治个、行政个或者国际个地位个不同而有所区别，无论该领土是独立领土、托管领土、非自治领土或者落到其他任何主权受限制个地步。 第三条 人人有权享有生命、自由跟人身安全。 第四条 任何人都不许使为奴隶或奴役；一切形式个奴隶制度跟奴隶买卖，均理当予以禁止。 第五条 任何人都不许加以酷刑，或施以残忍个、不人道个或侮辱性个待遇或刑罚。 第六条 人人在任何地方有权被承认在法律前个人格。 第七条 法律之前人人平等，并有权享受法律个平等保护，不受任何歧视。人人有权享受平等保护，以避开昧到本布告个任何歧视行为以及煽动讲样个歧视个任何行为之害。 第八条 任何人当宪法或法律所把到渠个基本权利遭受侵害时，有权由合格个国家法庭对讲样个侵害行为作有效个补救。 第九条 任何人任意逮捕、拘禁或放逐不得。 第十条 人人根本平等地有权由一个独立而无偏倚个法庭进行公正个跟公开个查问，以确定渠个权利跟义务并判定对渠提出个任何刑事指控。 第十一条 凡受刑事控告者，在冒获得辩护上所需个一切保证个公开审判而依法证实有罪以前，有权被视为无罪。 任何人个任何行为或不行为，在渠发生时依国家法或国际法均冒构成刑事罪者，不许被判为犯有刑事罪。刑罚不许重似犯罪时适用个法律规定。 第十二条 任何人个私生活、家庭、住宅跟通信任意干涉不得，渠个荣誉跟名誉攻击不得。人人有权享受法律保护，以避开讲样个干涉或攻击。 第十三条 人人在各国境内有权自由迁徙跟居住。 人人有权离任何国家，包括其本国在内，并有权返回渠个国家。 第十四条 人人有权在其他国家寻求跟享受庇护以避开迫害。 在真正由于非政治性个罪行或昧到联合国个宗旨跟原则个行为而被起诉个地步，箇权利援用不得。 第十五条 人人有权享有国籍。 任何人个国籍任意剥夺不得，渠改变国籍个权利也否认不得。 第十六条 成年男女，不受种族、国籍或宗教个任何限制有权婚嫁跟成立家庭。渠们在婚姻方面，在结婚期间跟在离时，理当有平等个权利。 只有经男女彼此个自由个跟根本个依到，才能缔婚。. 家庭是天然个跟基本个社会单元，并理当受社会跟国家个保护。 第十七条 人人得有单独个财产所有权以及同他人合有个所有权。 任何人个财产任意剥夺不得。 第十八条 人人有思想、良心跟宗教自由个权利；箇权利包括改变渠个宗教或信仰个自由，以及单独或集体、公开或私下以教义、实践、礼拜跟戒律表示渠个宗教或信仰个自由。 第十九条 人人有权享有主张跟发表意见个自由；箇权利包括持有主张而不受干涉个自由，跟通过任何媒介跟不论国界寻求、接受跟告送消息跟思想个自由。 第二十条 人人有权享有和平集会跟结社个自由。 任何人不许迫使隶属于某一团体。 第二十一条 人人有直接或通过自由选择个代表参与治理本国个权利。 人人有平等机会参加自简个国家个公务个权利。 人民个意志是政府权力个基础；箇意志理当以定期个跟真正个选举予以表现，而选举理当依据普遍跟平等个投票权，并以不记名投票或相当个自由投票程序进行。 第二十二条 每个人，作为社会个一员，有权享受社会保障，并有权享受渠个个人志向跟人格个自由发展所必需个经济、社会跟文化方面各种权利个舞正，讲样个舞正是通过国家努力跟国际合作并依各国个组织跟资源情况。 第二十三条 人人有权做事、自由选择事、享受公正跟合适个做事条件并享受免于失业个保障。 人人有同工同酬个权利，不受任何歧视。 每一个做事个人，有权享受公正跟合适个报酬，保证使他自简跟妻儿老小有一个符合人个志向个生活条件，必要时并辅以其他方式个社会保障。 人人有为维护渠个利益而组织跟参加工会个权利。 第二十四条 人人有享有休息跟自在个权利，包括工作时间有合理限制跟定期给薪休假个权利。 第二十五条 人人有权享受为维持渠自简跟妻儿老小个健康跟福利所需个生活水准，包括食物、衣裳、住房、医疗跟必要个社会服务；在遭到失业、疾病、残废、守寡、衰老或在其他不能控制个地步丧失谋生能力时，有权享受保障。 母亲跟细人子有权享受特别体贴跟资助。一切细人子，无论婚生或私伢子，都理当享受同样个社会保护。 第二十六条 人人都有受教育个权利，教育理当免费，至少在初级跟基本阶段理当讲样。初级教育理当属义务性质。技术跟职业教育理当普遍设立。高等教育理当根据成绩而对一切人平等开放。 教育个目的在于充分发展人个个性并加强对人权跟基本自由个尊重。教育理当促进各国、各种族或各宗教集团间个知根知底、容忍跟友谊，并理当促进联合国维护和平个各项活动。 父母对其子女所理当受个教育个种类，有优先选择个权利。 第二十七条 人人有权自由参加社会个文化生活，享受艺术，并分享科学进步及其产生个福利。 人人对由于渠所创作个任何科学、文学或美术作品而产生个精神个跟物质个利益，有享受保护个权利。 第二十八条 人人有权要求一种社会个跟国际个治安，在讲样个治安中，箇布告所载个权利跟自由能获得充分舞正。 第二十九条 人人对社会负有义务，因为只有在社会中渠个个性才可能得到自由跟充分个发展。 人人在行使渠个权利跟自由时，只受法律所确定个限制，确定讲样个限制个唯一目的在于保证对旁人个权利跟自由给予理当有个承认跟尊重，并在一个民主个社会中适应道德、公共秩序跟普遍福利个正当需要。 讲样个权利跟自由个行使，无论在任何情形下都不许昧到联合国个宗旨跟原则。 第三十条 箇布告个任何条文，不许解释为默许任何国家、集团或个人有权进行任何旨在破坏箇布告所载个任何权利跟自由个活动或行为。

gan

Chinese, Gan

gan

Hans

gan

Lisakoli ya molongo ya makoki ya moto Maloba ya yambo Na botalaka ’te kondima limemya ya bato nyonso ya molongo pe makoki ma bango oyo ezali ndenge moko pe bakoki kopimela moto te ezali tina ya bonsomi, bosembo pe kimpa kati ya molongo. Na botalaka ’te komona pamba pe koboya kotosa esengeli ya moto ebatelama na bokonzi ya bosembo po te, na sima yango, moto akoma na botombiki esongo na minyokoli te, Na botalaka ’te esengeli kolendisa boyokani na kati ya bikolo, Na botalaka ’te na kati ya Mokanda ya Mibeko ya Lisanga ya Bikolo ya Molongo, bato ya molongo bayebisi lisusu lolenge bandimi maloki ya tina yo moto, limemya pe lokumu ya moto, bokokani ya makoki ya basi pe mibali pe na botalaka ’te bango bayebisi ’te bazwi mokano ya kobongisa ezaleli ya moto pe kosala ’te moto azwa bomoi malamu penza na kati ya bonsomi ya monene penza, Na botalaka ’te kozala bato nyonso na makanisi ndenge moko po na makoki pe bonsomi yango, ezali na tina monene po ’te oyo bakani elonga, LIKITA MONENE ezali koyebisa LISAKOLI YA MOLONGO OYO YA MAKOKI YA MOTO lokola eloko oyo bato pe bikolo nyonso balingi babwa, po te bato pe mangomba nyonso, na bobatelaka tango nyonso Lisakoli yango na moteme, basala makasi na boteyi pe bokolisi bwanya, po ’te makoki pe bonsomi yango etosama pe basala ’te bandima pe basalela yango na bosolo penza na molongo mobimba, ezala na kati ya bato ya Bikolo ya Lisanga bango moko to na kati ya ekolo pe molongo mobimba. ETENI YA yambo (1) Bato nyonso na mbotama bazali nzomi pe bakokani na limemya pe makoki. Bazali na mayele pe basengeli kofanda na bondeko okati na bango. ETENI YA 2 Moto nyonso azali na makoki pe bonsomi nyonso oyo elimbolami na kati ya Lisakoli oyo, bokeseni ata moke te, na mambi matali loposo ya nzoto, bomwasi to bobali, lokota, lingomba ya nzambe, makanisi ya politiki to ya ndenge mosusu, ekolo to longomba ya bato, bokulaka, mbotama to makambo mosusu. Epai mosusu, na botalaka eloko ya moto, epikisami kosala bokeseni na mambi matali mibeko ya politiki, mibeko ya bosambisi to ya boyokani na mikili mosusu, ezala ekolo to mabele ya nsomi to oyo eyangelemani na bauta, to oyo ezwi bonsomi ya sikisiki te. ETENI YA 3 Moto nyonso azali na likoki ya kozala na bomoi, a kozala somi pe kozala motema sei na bomoto na ye. ETENI YA 4 Moto ata moke te asengeli kozala moumbu; boumbu pe boteki baumbu epikisami na ndenge nyonso. ETENI YA 5 Moto ata moke te asengeli konyokama pe kosalelama makambo ya bonyama pe oyo ezanga bomoto na lokumu. ETENI YA 6 Moto nyonso azali na likoki ’te bayeba makoki na ye bipai nyonso. ETENI YA 7 Bato nyonso bakokani liboso ya mobeko pe bazali na likoki ya kobatelama na mobeko se ndenge moko. Banso bazali na likoki ya kobatelama se ndenge moko esongo na bikela nyonso ya bokesenisi elongobani te na Lisakoli oyo pe esengo na bikela nyonso oyo ekobota bokesenisi yango. ETENI YA 8 Moto nyonso azali na likoki ya koluka lisalisi ya solo penza na liboso ya mangomba ya bosambisi ya ekolo oyo ezali na bwanya esongo na bikela oyo ekotangola maloki ya tina endimami na mibeko po na ye. ETENI YA 9 Moto moko te akoki kokangama to kobengisama tina te. ETENI YA 10 Moto nyonso azali na likoki ’te likambo na ye lokola ya bato nyonso, essambisama na bosembo pe na miso ya bato nyonso na esambiselo ya somi pe ya epai moko te, oyo ekozwa mikano engebene na makoki pe masenginia ye to engebene na bosolo ya likambo ye afundami. ETENI YA 11 Moto nyonso oyo afundami na likambo azali naino maboko pembe tee tango bakotatola engebene na mobeko, mabe ye asali, na libanza oyo ekosalama na miso ya bato nyonso, epai wapi manso esengeli kosalama po te mofundami azwa na ye. Moto ata moko te asengeli kozwa etumbu po na makambo to botiki oyo, tango esalamaki, ezalikaki naino mbeba te, engebene na mibeko ya ekolo to ya molongo. So lolenge yango, bakoki te kopesa moto etumbu koleka oyo ezalaka kopesama na tango likambo esalamaki. ETENI YA 12 Moto ata moko te akoki kokota pamba na makambo etali ezaleli, libota, ndako pe mikanda ya ngana to pe kobebisa lokumu na ye. Moto nyonso azali na likoki ya kobatelama na mobeko esongo na bikota-kota yango. ETENI YA 13 Moto nyonso azali na makoki ya kotambola ndenge alingi pe kopona esika ya kovanda kati ya ekolo. Moto nyonso azali na makoki ya kotika ekolo nyonso ata ya ye moko po na kokenda na ekolo mosusu; ye akoki pe kozonga na ekolo na ye. ETENI YA 14 Na liboso ya monyokoli, moto nyonso azali na likoki ya koluka pe kozwa esika ya kobomba nzoto na bikolo mosusu. Likoki yango likopesama te na moto afundami na likambo ya makasi to na bikela oyo elongombani te na mibeko ya Linsaga ya Bikolo ya Molongo. ETENI YA 15 Moto nyonso azali na likoki ya koyebana mosi-ekolo. Bakoki te kopimela moto likoki ya kozala mosi-ekolo to ya kokoma moto ya ekolo mosusu. ETENI YA 16 Soki mobu ya kobalana ekoki, mobali pe mwasi bakoki kokwelana pe kotonga libota pe masimbisi ezala te na makambo etali loposo, ekolo to longomba ya nzambe. Bango bazali na makoki se ndenge moko na makambo etali makwela, ezala tango ya makwela to tango ya bokabwani. Libala ekoki kosalama se soki mwasi na mobali bango mei bandimi na motema moko. Libala ezali longomba ya tina po na bato pe ezali na likoki ya kobatelama na bato pe Leta. ETENI YA 17 Moto nyonso azala ye moko to na kati ya lisanga, azali na likoki ya mokolo-ekolo. Bakoki ata moke te kopimela to kobotola moto eloko na ye soki tina ezali te. ETENI YA 18 Moto nyonso azali na likoki, ya kozala na makanisi na ye, mayele na ye ya motema pe lingomba na ye ya nzambe; likoki yango ekopesa ye ndingisa ya kopona lingomba ya nzambe to kobongola makanisi na ye, ye moko to elongo na baninga, ezala na miso ya bato ya mei; na boteyi, na bikela, na bokumisi nzambe pe milulu. ETENI YA 19 Moto nyonso azali na likoki ya bokanisi pe bolobi; yango ekopesa ye ndingisa ya kozala na bomo na motema te likolo ya makanisi na ye ndingisa ya koluka, kozwa pe kopanza mayebisi na makanisi esika na esika, na ndenge alingi koyebisa yango. ETENI YA 20 Moto nyonso azali na likoki ya kozala na likita pe lingomba oyo ezali na kinya. Ekoki te kosengama na makasi te moto akota na lingomba. ETENI YA 21 Moto nyonso azali na likoki ya kotia maboko na bokambi misala ya ekolo na ye ezala ye moko to na batoma ye moko aponi. Moto nyonso azali na likoki, lokola baninga nyonso ya kosala misala ya Leta. Bolingi yango esengeli komonana na maponi ya sembo oyo esengeli kosalama mbala na mbala, na liponeli ya bato nyonso pe na boponi ya Lingomba to na ndenge mosusu ekokani na yango pe ekosala ’te bato bapona na bonsomi nyonso. ETENI YA 22 Moto nyonso, lokola azali moko ya lingomba, azali na likoki ya kozwa lisalisi ya esalelo-lisungi, oyo ezali na ndingisa ya kopesa moto makoki ya ye ya mosolo, ya bomoi pe ezaleli, po na lokumu pe bokoli malamu ya bomoto na ye, na lisalisi ya bokasi ya ekolo pe ya boyokani ya mikili na mikili, engebene na mwango pe bokulaka ya ekolo na ekolo. ETENI YA 23 Moto nyonso azali na likoki ya kozwa mosala, ya kopona mosala ye alingi, na ndenge ya sembo elongobani na mosala, pe basengeli kobatela ya esongo na bosomele. Bato nyonso bazali na likoki, bokeseni ata te, ya kozwa lifuta ekokani po na mosala ekokani. Moto nyonso akosala, azali na likoki ya kozwa lifuta ya sembo pe elongobani, oyo ekosala te ye na libota na ye bazwa bomoi elongobani na lokumu ya moto, pe ekoki kobongisama lisusu na ndenge nyonso ya bobateli bomoi. Moto nyonso azali na likoki ya kokela basendika elongo na baninga pe kokota na basendika po na kokengela maloki na ye. ETENI YA 24 Moto nyonso azali na likoki ya bopemisi pe bopemisi nzoto, mingi ya bozwui eleko ya sembo ya boumeli na mosala pe na bozwi lifuta na bakonzi ya mbala na mbala. ETENI YA 25 Moto nyonso azali na likoki ya kobikela na ndenge elongobani po ’te azwa bokolongonu, bozala malamu ya ye pe ya libota na ye epusi na makambo etali kolia, kolata, kovanda, kosalisa nzoto pe kosungama na ndenge esengeli; ye azali na likoki ya kosalisama na tango ya bosemele, bokono, bosele, bozenge, bobange to na tango mosusu ye akozanga mosolo ya kobikela na sima ya makambo esalami na bolinga na ye te. Bomama pe bomwana ezali na likoki ya kosungama na ndenge elongobani. Mwana nyonso abotama kati ya makwela to na libanda asengeli kobatelama to ndenge moko. ETENI YA 26 Moto nyonso azali na likoki ya bokolisi bwanya pe mayele. Mateya esengeli kopesama pamba, mosolo te, ata na bakelasi ya mabandela. Mateya ya mabandela esengeni kopesama na moto nyonso. Mateya ya tekiniki pe ya mosala esengeli kopesama bipai nyonso; eposa ya kozwa mateya ya kelasi ya minene esengeli kopesama na bato nyonso, se ndenge moko, engebene na mayele na bango. Bokolisi bwanya pe mayele esengeli kosala te moto akola na ndenge nyonso pe atosa malamu penza makoki pe bonsomi ya tina na moto. Yango esengeli komema boyokani, boboto, bolingo kati ya bikolo pe mangomba ya bato oyo loposo pe boyambi ekeseni; yango pe esengeli kobongisa misala ya Lisanga ya Bikolo ya Molongo po na bobateli kimya. Baboti bazali na likoki ya yambo, ya boponi ndenge ya mateya esengeli kopesama na bana na bango. ETENI YA 27 Moto nyonso azali na likoki ya kotia maboko ndenge alingi na misala ya bokolisi bwanyaya lingomba, kopesela na nkoti, pe kotia maboko na botomboli zebi pe bolamu ya yango. Moto nyonso azali na likoki ’te matomba ya misala ya ye ya zebi, ya bokomi pe ya nkoti ebatelama. ETENI YA 28 Moto nyonso azali na likoki ’te kati ya bato pe bikolo, nyonso ebonga po te makoki pe bonsomi oyo ekomami kati ya Lisakoli oyo elonga. ETENI YA 29 Moto azali na mikumba epai ya lingomba oyo ekopesa ye eposa ya bokolisi bomoto na ye na ndenge elongobani. Moto nyonso, na botalaka makoki pe bonsomi na ye, asengeli kosala se mikumba oyo eyebani na mobeko se po ’te bayeba pe bakumisa maloki pe bonsomi ya baninga, pe po na kotosa mibeko ya sembo ya ezalela kinya ya bato pe bozali malamu kati ya lingomba ya boyangeli lisanga. Makoki pe bonsomi yango ekoki, ata moke te, kozala esongo na masengi ya Lisanga ya Bikolo ya Molongo. ETENI YA 30 Mobeko ata moko te ya Lisanga oyo ekoki kozala po na Leta, na lisanga ya bato, to na moto, likoki ya kosala likambo oyo ekonyata makoki pe bonsomi awa.

lin

Lingala

lin

Latn

ln

10 de Diciembre 1948 na'a hua'ano'sa' niyontonpi. Nisha nisha Copirno'sari a'parin ninontacaiso marë'. Ya'ipi piyapi'sa' noya ya huëina', ta'caiso marë' ninontopi. Ninontohuachinara, iso quirica ninshitopi. -Nisha nisha nananquë ninshitoco'. Ya'ipi parti a'paco' ya'ipi piyapi nitotacaiso marë' topi. Piyapi niyontonpachina, sha 'huichina'. Escuelarn'saquë a 'chinchina', topi. COPIRNORO'SA' NAPORINSOPITA YA'IPI PIYAPI NOYA YA'HUËCAISO MARË' SHA'HUICHINQUËMA' Ya'ipi piyapi'sa' noya ya'huëina'. Ama incari tëranta' topinan quëran ana'inchinasohuë'. Ina quëran ya'ipi parti noya nini'tëhua' ya'huërëhua huachi. A 'naquën piyapi 'sa' co nosorohuachinahuë', chiniquen aparësitopi. A'na tahuëri tëpapi. Inaso' pa'pi co noyahuë' tënëhua'. Nonpiso marë', yonquipiso marë' Co ana'intacaso' ya'huërinhuë'. Naporahuaton, ya'ipi piyapi ma'sha ya'huëchina' Co nohuantërëhuahuë' a nayanquënpoatëranta' pahuantinpoaso. Ya'ipi Copirnoro'sa' noya hua'anëntinpoaso' ya 'huërin. Ama topinan quëran ana'inchinpoasohuë'. Topinan quëran aparësitohuachinpoara, a'naquën chiniquën no'huihuachina yaahuëtopi. Ina quëran a'na copirno acopi huachi. Ya'ipi Copirnoro'sa' noya nini'tona' ya'huëina'. Ama nino'huiatonahuë', ama quira niinasohuë', tënëhua'. Ya'nan niyontonëhuaso' ninshitërëhua'. -Ya'ipi piyapi 'sa' noya ya'huëina', tënëhua'. Quëmapi'sa', sanapiro'santa' napopianachin Copirnoro'sari noya niina'. Ya'ipi piyapi'sa' catahua'hua' noya noya ya'huëcaiso marë', tënëhua'. Ya'ipinpoa' nani chinotërëhua' piyapi'sa' catahuahuaso'. Ya'ipinpoa' noya nini 'tëhua', ya'huëa'hua', ta'tëhua', nanan a'pa'hua' piyapi'sa' noya ya'huëcaiso marë'. Napoaton iso quirica ninshitërëhua' ya'ipi piyapi'sa' nitotacaiso marë'. HUA'ANO'SACOI NIYONTONPATOIRA sha'huitërai YA'IPI PIYAPI'SA' NOYA YA'HUËINA' TËNËHUA'. Ya'ipi opirnoro'sa' inapochachi yonquiina'. Ya 'ipi escuelaro'saquë a 'chinchina'. Mashoro'santa' anitotacaiso' ya'huërin. Ina quëran ya'ipinpoa' nitotohuatëhua', nicatahua'hua' noya noya nini'tëhua' ya'huëcaiso marë 1. Ya'ipi piyapinpoa' capini noya ninosorocaso' ya'huërin. Ya'ipinpoa' yonquirëhua'. Noya nicacaso' nitotërëhua'. Napoaton iyanpoa pochin ninosorocaso' ya 'huërin. 2. Ya'ipi piyapi napopianachin noya ninia'hua'. Nisha nisha nirihuarahuënta' ninosorocaso' ya'huërin. Nisha nisha nananquë nonëhua'. Nisha nisha imarëhua'. A 'naquënpoa' yaraton, a 'naquënpoa' huiriton, a 'naquënpoa' quëmapinpoa', a'naquënpoa' sanapinpoa'. A 'naquënpoa' ma 'huano 'sanpoa', a 'naquënpoa' Co na 'a ma'sha ya'huëtërinpoahuë'. Nisha nisha nirihuarahuënta' ninosorocaso' ya'huërin. Nisha nisha hua'anëntërinquë ya'huëpirëhuahuë', napopianachin nini'tëhua', ya'huëa'hua'. 3. Co topinan quëran tëpacaso' ya'huërinhuë'. Co topinan quëran tashinan pëiquë po 'mocaso' ya'huërinhuë'. 4. Co piyapinpoa' nipa'anacaso' ya'huërinhuë'. Co topinan quëran asacatacaso ya'huërinhuë'. Piyapi inaora nohuanton sacachina'. Co sacatacaiso' nohuantohuachinahuë', ama sacachinasohuë'. 5. Ama topinan quëran ana 'inchinsohuë'. Ama topinan quëran chiniquën aparësichinsohuë'. 6. Ya'ipi copirnoro'sa' no'tëquën sha'huitacaso' ya'huërin. Nisha nisha piyapi nipirinhuë' napopianachin ninosorocaso' ya'huërin, tënëhua'. 7. Copirnoro'sa' no'tëquën hua'anënchina'. Ya'ipi piyapi napopianachin noya ni 'ina'. Napopianachin a'paiina'. Ama topinan quëran ana'inchinsohuë'. 8. A 'napitari topinan quëran aparësitohuachinpoa', coisëquë sha'huitacaso' ya'huërin. No'tëquën ana 'inchin. 9. Co topinan quëran tashinan pëiquë po'mocaso ya'huërinhuë'. Co topinan quëran a'na parti a'pacaso ya'huërinhue. 10. A'napita sha'huirapihuachinpoa', Co topinan quëran ana'intacaso' ya'huërinhuë'. Coisë noya natanchin. Ina quëran no'tëquën sha'huichin. Ya'ipinpoa' napopianachin nicatonpoa', no 'tëquën sha 'huitinpoaso' ya'huërin. 11. A'na piyapi sha'huirapihuachinpoa', Co a'naroachin ana 'intinpoaso' ya'huërinhuë'. Co nimara naporinhuë', ta'ton, coisë nóya natainpoa'. Ina quëran oshaquëran yonquiina'. Tëhuënchachi nitotaquë huarë' ana'intacaso' ya'huërin. Co tëhuënchachi nitotohuachinhuë', ama ana'inchinsohuë'. Copirno nani pënënpachinpoa', no'tëquën ana 'intërinpoa'. Co pënënpachinpoahuë', Co ana 'intinpoaso' ya 'huërinhuë'. Nasha pënënpachinpoa', natëcaso' ya'huërin. Iraca Co pënënpachinpoarahuë', Co natëpatëhuahuë', Co ina arë' ana 'intinpoaso' ya 'huërinhuë'. Nani sha 'huitohuachinpoa', Co aquëtë ana'intinpoaso' ya'huërinhuë'. 12. Co ma'shanënpoa' niihuacaso' ya'huërinhuë'. Co ninshitërëhuaso' nisë 'huatacaso' ya'huërinhuë'. Co pinoinpoaso' ya 'huërinhuë'. Inapo 'tohuachinpoa', coisëri ana'inchin. 13. Ya'huërëhua quëran insëquësona yapa patëra, noya paacaso' ya'huërin. A'na hua'an quëran yapipihuatëra, noya pipicaso'. Ya'huërëhuaso parti yahuënantohuatëra, noya huëantacaso. 14. Copirno topinan quëran no'huihuachinpoa', yata'ahuatëhua', noya ta'acaso' ya'huërin a'na parti ya'huëcasomarë'. Nipirinhuë' Co noyahuë' nipatëhua', no'tëquën ana 'intacaso' ya 'huërin, Co ta 'acaso' ya 'huërinhuë'. 15. Ya'ipinpoa' nisha nisha Copirno ya'huëtërinpoa'. Ina catahuainpoaso' ya'huërin. Co topinan quëran a'painpoaso' ya'huërinhuë'. Nipirinhuë' a'na hua'anquë yaya'conpachina, tananpichin pa'in. 16. Quëmapi mashotohuachina, noya sa'acaso'. Nisha sanapi yamapachina inanta' noya tënëhua'. Nisha religion imarinso' mapachina, Co ina marë' copirnori nanitërinhuë' ana'intacaso'. sanapinta' payatohuachina, noya so'yacaso'. Nisha piyapi niponahuë', noya macacaso'. Quëmapi'sa', sanapi'santa' ma'sona nohuantohuachina, napoina. Sanapi Co nohuantohuachinhuë', Co so'yatacaso' ya huërinhuë'. Quëmapinta' Co nohuantohuachinhuë', Co ma'caso' ya'huërinhuë'. A'na quëmapi, sa'in, hui'ninpitarëchachi a'na huëntonaca' ninin. Noya ya'huëina'. Noya ya'huëcaso' Copirnori catahuain. 17. No'pa', ma'sha, inapita hua'anëntacaso ya'huërin. A'naquen inaora no'pa' hua'anëntërin. A'nanta' ya'ipi huënton no panën hua'anëntopi. Cato chachí noya. No'panën hua 'anëntohuachina', Co incaritëranta nanitënnhuë' ocoicaso. 18. Yonquirëhuaso marë' Co Copirno no'huiinpoaso ya'huërinhuë'. Religion imarëhuaso marënta' Co Copirno no'huiinpoaso' ya 'huërinhuë'. Nisha yaimapatëhua,, Co ina marë' aparësitinpoaso' ya'huërinhuë'. Yosë chinotacaso marë' niyontonpatëhua', Co ina marë' Copirno ana'intinpoaso' ya'huërinhuë'. 19. Ma'sona tëranta' yonquihuatëhua', a'napita yaa'chintohuatëhua', Co ina marë' Copirno ana'intinpoaso' ya 'huërinhuë'. Nanan a 'parëso marënta' noya, quiricaquëhuë nipon, natioquëhuë nipon, noya a'parë', natanë'. Ya'ipi parti inapotërë' noya natanacaiso marë'. 20. Piyapi yaniyontonpachina, niyontoina'. Noya niyontonacaiso' nipirinhuë' Co niahuëcaiso marëhuë' niyontoina'. - Quiya pochin natëco' ana'intochinquëma', itohuachinpoa', Co nohuantohuatëhuahuë', Co imacaso ya'huërinhue. 21. Ya'ipi piyapi hua'ano'sa' huayonacaso' ya'huërin. Nisha nisha ninano quëran huayonin. Inapita hua 'anëntërinpoa'. Ya'ipi piyapi nanitërin ma'sha pa'anacaso'. Pahuërëtohuachina, ya'ipi piyapi nanitërin ma'shaquë pacacaso . Camionquë, avionquë, nanchaquë, inapitaquë nanitopi pacacaiso'. Napopianachin Copirno sirihuirinpoa'. Ya'ipi piyapi Copirno huayoina'. Hua'ano'santa huayoina'. Catapini pi'ipi catapiní pi ipi quëran pochin huayoina'. Ya'ipi piyapi inahuara ninshitapi huayonacaiso mare. 22. Piyapi sacatohuachina, no'tëquën pahuërëtacaso' ya'huërin. Co sacatacaso' nanitohuachinhuë', pi'pian pi 'pian catahuacaso' ya 'huërin. Copirno nanitohuachina, coriqui, ma'sha inapita quëtacaso' ya'huërin. Co insonta' pahuantacaso' nohuantërëhuahuë'. 23. Piyapi yasacatohuachina, sacachina'. Ma sacatosona yanipachina, inaquë sacachina'. Asacatërinsopita piyapinënpita nosoroina'. Ama chini chin iquën asacachinsohuë'. 8acato ya'huëhuachina, asacachina. No 'tëquën pahuërëtacaso' ya 'huërin. Inachachi sacatohuachina, inachachi pahuërëtërë'. Nisha nisha piyapi nipirinhuë', inachachi pahuërëcaso' ya'huërin. No'tëquën pahuërëtacaso' ya'huërin. Noya nanpicaiso marë' pahuërëchina'. Pahuantohuachina, a'napita catahuacaso' ya'huërin. Co noyahuë' pahuërëhuachina', sacatoro sa' nanitërin niyontonacaiso . Ninontohuachina', a'na' acorin hua'an nontacaso mare. -Noya nosorocoi, no'tëquën pahuërëcoi, itohuachina, nataina', no'tëquën pahuërëchina'. 24. Co nani tahuëri asacatacaso' ya'huërinhuë'. Chinotacasonta' ya'huërin. Pita tahuëri Co sacatopirinahuë', pahuërëcaso' ya'huërin. 25. Noya sacatohuachina, noya pahuërëcaso' ya'huërin. Ya'ipi piyapi cosharo', pei ,nimirio, coton inapita nohuantopi. Co nohuantërëhuahuë' piyapi 'sa' pahuantacaiso'. Caniohuachina, Co nanitërinhuë' sacatacaso'. Mashoro'sa', quëyorono'sa' inapita Co nanitopihuë' aquëtë' canacaiso'. Napoaton inapita catahuacaso' ya'huërin. Sanapi hua'huanpachina, hua'huinëchachi a'napitari catahuaina'. Hua 'hua ma'patërinsonta' catahuaina'. Hua'huaro'sa' pahuantohuachina, Copirno pi'pian pi 'pian catahuaina'. 26. Copirnori escuelaro'sa' ya'ipi parti acoina'. Ya'ipi hua'huaro'sa' escuela imacaiso' ya'huërin. Primaria imacaiso marë' ama pahuërëchinasohuë'. Secundaria, escuela ocupacional inapita acocaso' ya'huërin. Inapita yaya'conpachina examen noya pipihuachina, noya ya'coina. Ya'ipi maistororo'sa' noya a'chinchina' hua'huaro'sa' noya noya yonquicaiso marë'. Ina quëran Co aquëtë nino'huipihuë'. Noya noya ninosorohuachina, Co a 'napita nocanapihuë'. Naporahuaton, ya 'ipinpoa' noya nini 'tëhua' ya huëa'hua huachi. Ina na'con nohuantërëhua'. Pa'pin, a'shin nohuanton, hui'ninpita escuelaquë ya coina'. Ama a'na piyapiri nisha escuelaquë po moinsohuë'. 27. Ninanoquë niyontonpi ma'sha nitotacaiso marë'. A 'naquën quirica ninshitërin, a 'naquën musica pi 'nirarin, a'naquën nonanpiso' pashitarin. Inapita nitotacaso marë' niyontonpachina, a'napita nohuantohuachina, pa'ina', noya nataina Nipro ninshitohuatëhua', hua'anëntërëhua'. Inapochachi nonanpiso', nitërata inapita pochin nipatëhua', hua'anëntërëhua'. Co inapita marë' a'napitari canacaso ya'huërinhuë'. 28. Ya'ipi parti noya nini'tëhua', ya'huëa'hua'. Ya'ipi Copirnoro'sa' piyapinënpita catahuaina' noya ya'huëcaiso mare 29. Co insonta' inaora ya'huërinhuë'. Ya'ipi piyapinpoa' noya ya'huëcaiso' nohuantohuatëhua', noya ninosorocaso' ya 'huërin. Nicatahuacaso' ya'huërin. Copirnoro'sa' pënëninpoa' Co nino'huicaso marëhuë', Co niahuëcaso marëhuë'. Noya nicatahuacaso marë' pënëninpoa'. Ina pochin nipatëhua', Co topinan quëran ana'intinpoaso' ya'huërinhuë'. Na'con yonquirai ya'ipi piyapi'sa' noya ya'huëcaiso marë'. Nisha yonquicaiso', nisha a'chinta¿aiso' Co nohuantëraihuë'. Ya'ipi noya nini'tëhua', noya noya ya'huëa'hua , tenehua'. 30. Nani ya 'ipi hua 'ano'sacoi, Copirno acorincoisopita pënënainquëma'. Ama nisha yonquicosohuë'. No'tëquën natëcoi, ya 'ipinpoa' noya nini 'tëhua', noya ya 'huëa'hua'.

cbt

Chayahuita

cbt

Latn

cbt

界人权宣言 序言 鉴于对人类社会的成员拢固有的尊严及其平等的合无移的权利的承认，乃是世界自由、正义合和平的底置， 鉴于对人权的勿会合创治已发展为野赤暴行，即号暴行玷污了人类的道行，而一个人人享有言论合信仰自由并无恐惧合匮乏的世界的来临，已互宣布为普通人民的最高的雄心， 鉴于为互人类勿会致到起散对杀政合创治进行反叛，有必要互人权受法治的保庇， 鉴于有必要促进各国间好斗头关系的发展， 鉴于各联合国国家的人民已在联合国宪章中对头讲因对基本人权、人格尊严合价值以及丈夫查某平等权利的信念，并决心促成较大自由中的社会进步合生活水平的改善， 鉴于各会员国业已咒誓同联合国合作以促进对人权合基本自由的普遍尊重合遵行， 鉴于对即号权利合自由的普遍知空对于即个咒誓的充分实现具有设汰大的重要性， 因此即辄， 大会， 发布即个世界人权宣言，作为所有人民合所有国家下力实现的共同标准，以期每一个人合社会机构定定带着即个宣言，下力倚傍教诲合教育促进对权利合自由的尊重，并倚傍国家的合国际的渐进措施，互即号权利合自由在各会员国本身人民及在因管辖下地的人民中得到普遍合有效的承认合遵行； 第一条 人人生而自由，在尊严合权利上一律平等。因赋有脾胃合道行，并着以兄弟关系的精神相对待。 第二条 人人有资格享有即个宣言所载的一切权利合自由，无分种族、肤色、性别、语言、宗教、政治抑其他见解、国籍抑社会出身、财产、出生抑其他身分等任何区别。 并且勿会用因一人所属的国家抑地的政治的、行政的抑国际的地位之不同而有所区别，无论即个地是独立地、托管地、非自治地抑处于其他任何主权受限制的代志之下。 第三条 人人过过有权享有生命、自由合人身安全。. 第四条 任何人勿会用互为奴隶抑奴役；一切形式的奴隶制度合奴隶买卖，过过着予以禁止。 第五条 任何人勿会用加以酷刑，抑施以残忍的、无人道的抑侮辱性的待遇抑刑罚。 第六条 人人在四界拢有权互承认在法律前的人格。 第七条 法律之前人人平等，并有权享受法律的平等保庇，无受任何歧视。人人有权享受平等保庇，以无受违逆即个宣言的任何歧视行为以及煽动即款歧视的任何行为的败害。 第八条 任何人当宪法抑法律所赋予伊的基本权利遭受败害时，有权由合格的国家法庭对即款败害作有效的补救。 第九条 任何人勿会用加以任意枇、拘禁抑放逐。 第十条 人人拢平等地有权由一个独立而无偏倚的法庭进行公正的合公开的审讯，以确定伊的权利合义务并判定对伊提出的任何刑事指控。 第十一条 凡受刑事控告者，比在无经获得辩护上所需的一切保证的公开审判而依法证实有罪，有权互视为无罪。 任何人的任何行为抑无行为，在其发生时依国家法抑国际法过过无构成刑事罪者，勿会用互判为犯有刑事罪。刑罚勿会用重于犯罪时适用的法律规定。 第十二条 任何人的私生活、兜、厝合批信勿会用任意干涉，伊的荣誉合名誉勿会用加以攻击。人人有权享受法律保庇，以无受即款干涉抑攻击。 第十三条 人人在各国境内有权自由迁徙合倚。 人人有权敨脱任何国家，包括伊家己的国家在内，并有权倒去伊的国家。 第十四条 人人有权在其他国家讨合享受庇护以避免败害。 在真正由于无政治性的罪行抑违逆联合国的宗旨合原则的行为而互起诉的代志下，勿会用援用即号权利。 第十五条 人人过过有权享有国籍。 任何人的国籍勿会用任意剥夺，亦勿会用否认其改变国籍的权利。 第十六条 成年丈夫查某，无受种族、国籍抑宗教的任何限制有权婚嫁合成立家庭。因在婚姻方面，在结婚期间合在解除婚约时，着有平等的权利。 只有经丈夫查某双方的自由合完全的同意，则通缔婚。. 家庭是天然的合基本的社会单元，并着受社会合国家的保庇。 第十七条 人人得有单独的财产所有权以及同他人合有的所有权。 任何人的财产勿会用任意剥夺。 第十八条 人人有思想、道行合宗教自由的权利；此项权利包括改变伊的宗教抑信仰的自由，以及单独抑集体、公开抑秘密地以教义、实践、礼拜合戒律表示伊的宗教抑信仰的自由。 第十九条 人人有权享有主张合发表意见的自由；即个权利包括持有主张而无受干涉的自由，合倚傍任何媒介合不论国界讨、接受合传递消息合思想的自由。 第二十条 人人有权享有和平集会合结社的自由。 任何人勿会用互隶属于某一团体。 第二十一条 人人有直接抑倚傍自由选择的代表参与治理本国的权利。 人人有平等机会参加本国公务的权利。 人民的意志是政府权力的基础；这一意志着以定期的合真正的选举予以表现，而选举着依据普遍合平等的投票权，并以无记名投票抑相当的自由投票程序进行。 第二十二条 每个人，作为社会的一员，有权享受社会保庇，并有权享受伊的个人尊严合人格的自由发展所必需的经济、社会合文化方面各款权利的实现，即款实现是倚傍国家下力合国际合作并依照各国的组织合资源代志。 第二十三条 人人有权做工、自由食头路、享受公正合合适的做工条件并享受免于失业的保庇。 人人有同工同酬的权利，无受任何歧视。 每一个做工的人，有权享受公正合合适的报酬，保证互伊家己合家属有一个符合人的尊严的生活条件，必要时并配搭其他方式的社会保庇。 人人有为维护伊的利益而组织合参加工会的权利。 第二十四条 人过过有享有休息合有闲的权利，包括做工时间有合理限制合定期给薪休假的权利。 第二十五条 人人有权享受为维持伊家己合家属的健康合福利所需的生活水准，包括食物、衣着、住房、医疗合必要的社会服务；在遭到失业、病厄、残废、守寡、衰老抑在其他不能闭的代志下丧失讨趁能力时，有权享受保庇。 母亲合囝仔有权享受特别照顾合斗无闲。一切囝仔，无论婚生抑非婚生，过过着享受同样的社会保庇。 第二十六条 人人过过有受教育的权利，教育着免费，至少在初级合基本阶段着安尼。初级教育着属义务性质。技术合头路教育着普遍设立。高等教育着根据成绩而对一切人平等开放。 教育的目的在于充分发展人的个性并加强对人权合基本自由的尊重。教育着促进各国、各种族抑各宗教集团间的知空、容忍合友谊，并着促进联合国维护和平的各项活动。 爸母对其子女所应受的教育的款样，有优先选择的权利。 第二十七条 人人有权自由参加社会的文化生活，享受艺术，并分享科学进步合伊产生的福利。 人人对互伊所创作的任何科学、文学抑美术作品而产生的精神的合物质的利益，有享受保庇的权利。 第二十八条 人人有权要求一款社会的合国际的秩序，在即款秩序中，本宣言所载的权利合自由会当获得充分实现。 第二十九条 人人对社会负有义务，因为只有在社会中伊的个性则通得到自由合充分的发展。 人人在行使伊的权利合自由时，只受法律所确定的限制，确定即号限制的唯一目的在于保证对旁人的权利合自由给予应有的承认合尊重，并在一个民主的社会中适应道德、公共秩序合普遍福利的正当需要。 即号权利合自由的行使，无论在任何情形下过过勿会用违逆联合国的宗旨合原则。 第三十条 即个宣言的任何条文，勿会用解释为默许任何国家、集团抑个人有权进行任何旨在破坏即个宣言所载的任何权利合自由的活动抑行为。

nan

Chinese, Min Nan

nan

Hans

nan

Assalammualaikum meunan ulon kheun wate bie saleum meurumpok gata wa alaikum salam balaih gata kheun geutanyoe taseunyom rumeh lagoina lon puphon lajue meukeusud ulon keunoe ulon tron meurumpok gata lon peutrok haba suai paleng phon Peunyataan Umum Hak‐Hak Asasi Manusia. Tiep ureung lahee dengon hak‐hak drou kareuna geutanyo bangsa manusia hak‐hak muteulak nyang saban keu barangso jih, lon ngon gata droe sama mulia Peusyarikatan Bangsa‐Bangsa (PBB) kana “komitmen” meunan keuh dikheun lee awak lua dijunjong diseu‐on dilindong dipeutheun peunyuloh ureung haroik merdeka. Pane “komitmen” bak awai phon, puteh licen lon neulop sion‐on Piagam Peusyarikatan Bangsa‐Bangsa di sinan dikheun keuyakinan geutanyoe bandum keu nyan hai adun Hak Asasi Manusia. Cempala kuneng jipoue ue baroh cicem ceudaih jroh ceungklak lagoina uroue ka beungoh janji ka putoih mat bak kukoih Hak Asasi Manusia. PEUNYATAAN UMUM TEUNTANG HAK ASASI MANUSIA Mukadimah Ta bileung‐bileung ranub lam puan han tok deulapan di dalam raga ta timang‐timang Peunyataan Umum nyan na tujoh bilangan paleng utama; Teuseubot bak phon “martabat alamiah” hak nyang pantaih makheulok manusia hak‐hak nyang saban dan muteulak sah teumpat teumeuduk “kemerdekaan, keadilan, perdamaian dunia”; Suai kedua nyang ditimang‐timang dipandang hana yum oreung abeihna leu that buet awak nyan lagee binatang beungeh meuradang hatee manusia; Rasa teumakot tiep uroue sabee udep ngon matee hana leu bida hoe hoe nyang tajak hana bebah lee sang donya nyoe ka akhee tamong neuraka meubacut na yum di nyawong ureung peupeu meulinteung dilaboih saja nyang keuh seubab nyan hai teungku piyeung seurata ureung haroik merdeka; Suai neumboi lhee cuba timang lom atoe ngon hukom hak asasi manusia nyang keuh cara peuteunang kaom liwat Peusyarikatan Bangsa‐Bangsa keupeut diseubut peukong hubongan ngon dan rakan di leu neugara nyang keulimong, kheun Piagam nyan peuyakin bandum keu hak asasi manusia nyang keulimong, haroih tapeutrang hak‐hak geutanyoe bek teuk meucawoe meuraba‐raba; Suai martabat hareukat umat nyoe hak seunaroe bandum manusia inong ngon agam duek bak saree jeut mangat tapikee keumajuan beusama udep leubeh get keu seurata ulee supaya bek meupakee seusama syedara; Suai keunam bandum seupakat dong bak rapat deungon PBB bandum bangsa suara ka bulat junjong that‐that hak asasi nyang keutujoh, bak muphom beuthat leubeh meukarat bebah merdeka nyang paleng peunteng bah peuteupat cara peuseulamat janji nyang kana jinoe meulangkah ke Peunyataan Umum Majeulih Umum Peusyarikatan Bangsa‐Bangsa suai nyang ka kayem ta kheun‐kheun hak asasi bandum umat manusia Peunyataan Umum nyan keu ukoran umum keu tiep‐tiep bangsa seugala neugara nyoe tamuphom Peunyataan nyan dum jeut tasuson sion‐on bandum reuncana nyang diseubut‐seubut nibak phon‐phon tabie keu kaom ajaran ngon didekan nyata deungon nyan geutanyoe maken tamuphom hak‐hak kaom keu bebah merdeka lom nibak nyan peureulee leubeh tapeumaju leubeh tapeumeuseuhue dari nyang ka ka leubeh dimuphom le kaom, leubeh diakue takheun ibarat lampue dalam geulita. Pasai 1 Bandum manusia lahee bebah merdeka deungon hak ngon martabat nyang sama. Ngon akai taseumikee, ngon atee tameurasa bandum geutanyoe lagee syedara. Pasai 2 Tiep ureung na hak saban bandum bebah lam grak, bebah lam bicara meunan keuh dikheun lam Peunyataan Umum Peureulee that‐that tapham wahee syedara Peunyataan PBB nyan hana keucualie rupa ngon hie, puteh ngon itam inong ngon agam, brok ngon tarie dipandang sahie uroe ngon malam. Basa, agama, sukee ngon bangsa hana dipeubida, meunan cit sikap politek pangkat, hak milek, gasien ngon kaya dipandang seurupa, wahai pocut adek keududukan politek, hukom nangroe ureung sidroe‐droe (merdeka, jajahan, atawa seuteungoh jajahan) hame ditilek dan disidek, hanjeut dihiroe duek bak sajan, dong pieh bak saban. Pasai 3 Ureung droe‐droe bak jameun jinoe hanjeut boh atoe keu ureung lingka kareuna na hak udeep droe di dalam donya hame tapeukarue wahee syeedara. Pasai 4 Hana sidroe ureung bak jameun jinoe jeut boh atoe keu ureung lingka (tapeubudak, taprah, tajajah, tapeurugoe) buet nyan dilarang jinoe ngon teuma. Pasai 5 Tan sidroe ureung patot tasiksa jeut tadeura peuturot palak atawa tahukom ban‐ban na hawa atawa tahina ban‐ban na galak. Pasai 6 Tiep‐tiep ureung cit na hak droe na hak meungakue di likeu hukom tapeulaku ureung nyan sebagoe pribadi dro hanjeut beurangsoe tapubuet kon‐kon. Pasai 7 Tiep ureung saban bak mata hukom salah ngon beuna ta kalon teuma tiep ureung na hak lindongan hukom tan na bida deungon laen manusia. Patot hai rakan tanyoe tapuphom hanjeut hai ampon tapeubida‐bida jelaih nyan meuneuntang Peunyataan Umum Teuntang Hak‐Hak Asasi Manusia. Pasai 8 Tiep ureung na hak teurimong nyan le ureung carong dikheun “pemulihan efektif” dari nyang diseubut “pengadilan nasional yang kompeten” yakni keu seugala tindakan nyang meulangga “hak‐hak fundamental” nyang dijok ke gob nyan le undang‐undang dasa atawa hukom. Pasai 9 Hana sidroe ureung hai cutwa inseun jeut ban seuwenang‐wenang didrop ngon ditheun atawa diboh dipeuaseng di uteun di rimba atawa dengan laen cara nyang tak semeuna‐meuna. Pasai 10 Bandum ureung, hai teungku raja ateuh peuradilan na saban hak peuradilan nyang adee ngon teubuka lee peungadilan bebah hana meumihak. Pasai 11 Barangasoe didakwa lee hukom hanjeut hai kaom tapeugah salah preh dilee peungadilan teubuka peugot putosan deungon jaminan jeulah peungadilan bebah. Hana sidroe ureung jeut tapeusalah yoh goh jeulah meulangga hukom Seubab salah ngon beuna goh lom sah yoh goh diputoih lee tuanku hakim. Pasai 12 Hukom nasional dan internasional pieh dipeugah hanjeut kheun salah watee buet nyan teujadi hanjeut peubeurat hukoman si salah dari nyang haroih teujadi hai teungku sidi. Pasai 13 Tiep‐tiep ureung na hak dijak hoe‐hoe nyang galak bandum ureung na hak, hai cut adoe taduek lam bataih‐bataih saboh nanggroe. Tiep‐tiep ureung nak hak droe pinah dari saboih nanggroe u laen nanggroe teumasok nanggroe jieh keudroe dan wo teuma u nanggro droe. Pasai 14 Bandum ureung deungon niet droe na hak weh u rantoe mita suaka nyang keuh cara wahei samlakoe tapeuplueng droe dari hukom rimba. Bek tapeusaban wahei nyak awan ngon peunjahat kon politek nyang dipeuplueng droe atawa buet ngon tindakan nyang meulawan dasa ngon tujuan PBB bunoe. Pasai 15 Tiep ureung na hak maseng‐maseng droe meugantoe nanggroe pat nyang suka meunan kheun PBB wahee pang nanggroe teuntang gantoe meugantoe warga neugara. Hana barangsoe ban mangat asoe droe peubateu hak warga neugara ureung sidroe‐droe atawa ban‐ban galak peutulak hak ureung nyang meuganto warga neugara lagee pinah seung. Pasai 16 Meunyoe ban bandum galak bok rambot hana lee lagot kuneng boh langsat meunyoe inong ngon agam umue jih ka cot beudoh hai rakan meukawen leugat agam atawa inong kana hak jih hak meunikah ngon meukeuluarga. Hak meukawen ngon meuchree pih hana pandang bangsa, warga neugara ngon agama. Oreung nyang meukawen, hai puteh licen ta kheun mungken ngon pilihan droe lintoe ngon dara baroe peujatoh pilihan han jeut jitham lee barangsoe. Ayah, ma ngon aneuk‐aneuk, nyoe na meunan takheun, hai aneuk teungku di barat saboh keusatuan alamiah masyarakat nyang mendasa, bandum na lindongan dari negara ngon masyarakat. Pasai 17 Na hak ateuh atra bagi tiep‐tiep ureung sidroe‐droe atawa beusama han jeut dipeukarue le sidroe‐droe ureung. Bandum geutanyoe bebah tapeumeugah peuteubit peundapat hansoe jeut ceugah informasi ngon asoe pikeran bebah ta mita bebah teurimong ngon tapeutrok tan bataih wilayah. Pasai 18 Tiep ureung na hak, wahei nyak intan ateuh kebeubasan pikeran, agama ngon atee nuranie teumasok meuganto agama atawa kepeucayaan meunan keuh dipeupham lee Peunyataan Umum PBB supaya meusampo, wahee samlako ajaran nyan haroih tapeuaja, tapeubuet, tapeutaat, sidroe‐droe atawa beusama, di likeu umum atawa sidroe‐droe ngon beurangsoe. Pasai 19 Bandum geutanyoe bebah tapeumeugah bebah tasanggah, bebah tapeunyoe hana sidroe ureung jit diceugah peu‐peu nyang tapeugah ban saban uroe mita, teurimong ngon peutrok informasi dan asoe pikeran, pieh hanjeut soe tham pieh bebah tangeui tiep media hana batasan di dalam nanggroe atawa lua rantoe. Pasai 20 Tanyoe pieh na hak meusapat‐sapat ta peuduek rapat ta peugah haba hanjeut soe ceugah han jeut soe umpat hanjeut soe na tham ngon cara paksa. Na hak bak tanyoe beudong kumpolan meukawan‐kawan ikot peumilu han jeut soe paksa ikot kumpolan geutanyoe bebah that‐that bak tameuikue. Pasai 21 Ikot peumilu langsung ngon bebah pileh wakilah nyang tapeucaya bek salah pileh awak wakilah bacut meusalah pileh nyang buya. Meunang ngon taloe kon masalah jujoe ngon ade paleng utama na hak taturot lam pameurintah meunyoe nyoe ceudah pimpen neugara. Nyang hanjeut tatulak keuheundak rakyat lam bandum teumpat lam kuasa neugara keuheundak rakyat haruih peuteugah peundapat liwat peumilu nyang jujoe, adee, bebah, rahasia peumilu meuseuti murnie ngon teutap umum, seudeurajat, bebah ngon rahsia jeut cih ngon cara laen nyang sama mantap tapi nyang peunteng bebah ngon rahsia. Pasai 22 Tiep ureung, seubagoe warga masyarakat na hak ateuh jaminan sosiai nyang utama oreung nyang paleng meukarat bek tok dimita hareukat deungon meugadee nyang bandum peureulee demi martabat droe sidroe pribadi nyang timoh bebah merdeka rot useuha‐useuha lam nanggroe ngon lua rantoe nyang diuroih ngon sumber daya tiep neugara. Pasai 23 Tiep ureung na hak ateuh buet useuha bebah dipileh peu nyang jieh suka jieh pieh na hak ateuh syarat‐syarat buet nyang adee seureuta hak lindongan dari peunganggoran. Tiep‐tiep ureung, hai agam meutuah, hanjeut na diskriminasi dalam hai upah keu buet yang saban, beurat ngon ringan inong ngon agam hanjeut na bida. Tiep ureung keureuja na hak keu upah nyang adee dan meu‐untong, nyang ka jeulah nyang na jamenan udeep, nyang na martabat na lindongan sosiai, keu dro ngon keurabat. Tiep ureung na hak peudong kumpolan dan tamong syarikat‐syarikat seukeureuja nyang na nyan keuh cara peulindong droe dari kaom majikan nyang seuwenang‐wenang. Pasai 24 Ureung keureuja kon budak dolat nyang patoh bulat bak tuanku raja tanyo pieh na hak tameusyarikat keu tameumupakat ke seujahteura. Pasai 25 Tiep ureung na hak ke tarap udeep jroh na jaminan keusehatan ke droe ngon aneuk binoe teumasok hak keu ie ngon bue, pakaian ngon rumoh keusejahteraan ngon jaminan sosiai haruih dihiroe jaminan pieh beuna ke awak menganggoe yang saket ngon cacat, trep ngon baroe nyang janda‐janda ngon lanjot usia seureuta kaom nyang kureung beulanja. Ma ngon aneuk bek meutangilang bak na beureujang rawatan ngon bantuan bandum aneuk, teumasok nyang lahee hareum jaminan sosiai neugara haroih na keu awak nyan. Pasai 26 Hak tiep aneuk tamong sikula, wahee ya ayah nyang hana biaya, paleng ubit sikula rendah peundidikan reundah meuseuti peuwajib supaya tiep aneuk sikula teureutib. Peundidikan teukeunik ngon jurusan haroih jeulah haruih teupeuhah luah keu ureung lingka meunan cit lom peundidekan tenggi haroih cit keu ureung lingka sama seukali. Peundidekan meuseuti peukeumang pribadi dan peukong peunghargaan hak asasi “Kebebesan fundamental” bek hana taturi bandum nyan saban peunteng lagee bue ngon ie. Aneuk miet lagee ie biet ngon bue puteh suci murni lagee kertah goh teutuleh oreungtua, inong ngon agam, wajeb tapham awak nyan haroih dibimbeng watee pileh peundidekan. Pasai 27 Nyoe na sikula oreung jeut ceudah carong dipeugah seugala rupa seubab nyan peureule na keubebasan peukeumang ileume ngon keubudayaan. Nyang hana mudah ta cipta karya karya ileumee, seuni, sastra ngon budaya uleh seubab nyan peureule lindongan karya ilmiah, seuni, sasteura ngon budaya. Pasai 28 Tiep‐tiep ureung na hak ateuh saboih tatanan, sosia ngon internasiona, meunan bak tapham lam tatanan nyan, hak‐hak dan keubebasan lam Peunyataan nyo, peureulee teulaksana peunoh bak sajan. Pasai 29 Tiep‐tiep ureung, hai bungong kareung na keuwajiban keu masyarakat luah masyarakat teumpat tiep‐tiep ureung peukeumang keupribadian ngon hana batah. Tiep‐tiep ureung na hak ngon keubebasan lam tapeujalan, meunan peureulee takheun tiep ureung haruih tundok keu batasan‐batasan yakni undang‐undang ngon peuraturan tujuan undang‐undang, taakue, tapeuhormat hak ngon keubebasan ureung laen, dan keu tapeujalan syarat‐syarat nyang adee lam akhlak, keutertiban, dan keseujehteraan umum lam masyarakat demokratis. Hak ngon kebebasan nyan, hai nyak bintang sama seukali hanjeut meuteuntang ngon tujuan dan prinsep‐prinsep Peusyarikatan Bangsa‐Bangsa. Pasai 30 Han jeut na saboih dalam Peunyataan nyoe ta peusalah tafsee, hai bungong padee yakni meupeujok hak keu saboh neugara, keulompok atawa ureung si droe‐droe. Yakni hak teulibat lam tiep keugiatan nyang meukeusud meupeurusak hak‐hak ngon keubebasan nyang na dalam Peunyataan nyoe salah tafsee nyan hanjeut na beu ubee ujung padee.

ace

Aceh

ace

Latn

ace

Noong Disyembre 10, 1948, ang Pangkalahatang Kapulungan ng mga Bansang Nagkakaisa ay nagsagawa at nagpahayag ng Pandaigdig na Pahayag ng mga Karapatan ng Tao. Ang buong nilalaman noon ay mababasa sa mga susunod na pahina. Kasunod ng makasaysayang gawaing ito, ang Kapulungan ay nanawagan sa lahat ng mga kagawad ng bansa upang ilathala ang nilalaman ng Pahayag at "upang ito'y palaganapin, itanghal, basahin, at talakayin lalung-lalo na sa mga paaralan at iba pang institusyong edukasyonal, nang walang pagtatangi batay sa kalagayang pulitikal ng mga bansa o mga teritoryo." Pangwakas na Textong May Pahintulot na salin sa Pilipino ng Katipunan ng Bagong Pilipina. Ipinaabot ng Punong Pangkaalaman ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Pilipinas ang taus-pusong pasasalamat sa Law Center ng Pamantasan ng Pilipinas na unang naglimbag ng pahayag na ito na salin sa Pilipino. Ipinalimbag ng Punong Pangkaalaman ng mga Bansang Nagkakaisa para sa Pilipinas at ng Kagawaran ng Kabatirang Pangmadla ng mga Bansang Nagkakaisa. PANDAIGDIG NA PAGPAPAHAYAG NG MGA KARAPATAN NG TAO PANIMULA Sapagkat ang pagkilala sa katutubong karangalan at sa pantay at di-maikakait na mga karapatan ng lahat ng nabibilang sa angkan ng tao ay siyang saligan ng kalayaan, katarungan at kapayapaan sa daigdig. Sapagkat ang pagwawalang-bahala at paglalapastangan sa mga karapatan ng tao ay nagbunga ng mga gawang di-makatao na humamak sa budhi ng sangkatauhan, at ang pagdatal ng isang daigdig na ang mga tao ay magtatamasa ng kalayaan sa pagsasalita at ng kaligtasan sa pangamba at pagdaralita ay ipinahayag na pinakamataas na mithiin ng mga karaniwang tao. Sapagkat mahalaga, kung ang tao ay di-pipiliting manghawakan bilang huling magagawa, sa paghihimagsik laban sa paniniil at pang-aapi, na ang mga karapatan ng tao'y mapangalagaan sa pamamagitan ng paghahari ng batas. Sapagkat mahalagang itaguyod ang pagpapaunlad ng mabuting pagsasamahan ng mga bansa. Sapagkat ang mga mamamayan ng Mga Bansang Nagkakaisa ay nagpatibay sa Karta ng kanilang pananalig sa mga Saligang karapatan ng tao, sa karangalan at kahalagahan ng pagkatao at sa pantay na mga karapatan ng mga lalaki at babae at nagpapasiyang itaguyod ang kaunlarang panlipunan at lalong mabubuting pamantayan ng buhay sa lalong malaking kalayaan. Sapagkat ang mga Kasaping Estado ay nangako sa kanilang sarili na tamuhin sa pakikipagtulungan sa mga Bansang Nagkakaisa, ang pagtataguyod ng pandaigdig na paggalang at pagtalima sa mga karapatan ng tao at mga saligang kalayaan. Sapagkat lubhang mahalaga ang pagkakaunawa ng lahat sa mga karapatan at kalayaang ito at lubhang mahalaga sa ganap na pagsasakatuparan ng mga pangakong ito. Ngayon, Samakatuwid, Ang Pangkalahatang Kapulungan ay nagpapahayag ng Pandaigdig na Pagpapahayag na ito ng mga Karapatan ng Tao bilang pangkalahatang pamantayang maisasagawa para sa lahat ng tao at bansa, sa layuning ang bawat tao at bawat galamay ng lipunan, na laging nasa isip ang Pahayag na ito, ay magsikap sa pamamagitan ng pagtuturo at edukasyon na maitaguyod ang paggalang sa mga karapatan at kalayaang ito at sa pamamagitan ng mga hakbang na pagsulong na pambansa at pandaigdig, ay makamtan ang pangkalahatan at mabisang pagkilala at pagtalima sa mga ito, maging ng mga mamamayan ng mga Kasaping Estado at ng mga mamamayan ng mga teritoryo na nasa ilalim ng kanilang nasasakupan. Artikulo 1 Ang lahat ng tao'y isinilang na malaya at pantay-pantay sa karangalan at mga karapatan. Sila'y pinagkalooban ng katwiran at budhi at dapat magpalagayan ang isa't isa sa diwa ng pagkakapatiran. Artikulo 2 Ang bawat tao'y karapat-dapat sa lahat ng karapatan at kalayaang nakalahad sa Pahayag na ito, nang walang ano mang uri ng pagtatangi, gaya ng lahi, kulay, kasarian, wika, relihiyon, kuro-kurong pampulitika o iba pa, pinagmulang bansa o lipunan, ari-arian, kapanganakan o iba pang katayuan. Bukod dito, walang pagtatanging gagawin batay sa katayuang pampulitika, hurisdiksiyunal o pandaigdig na kalagayan ng bansa o teritoryong kinabibilangan ng isang tao, maging ito ay nagsasarili, itinitiwala, di-nakapamamahala sa sarili o nasa ilalim ng ano mang katakdaan ng soberanya. Artikulo 3 Ang bawat tao'y may karapatan sa buhay, kalayaan at kapanatagan ng sarili. Artikulo 4 Walang sino mang aalipinin o bubusabusin; ipagbabawal ang ano mang anyo ng pang-aalipin at ang pangangalakal ng alipin. Artikulo 5 Walang sino mang pahihirapan o lalapatan ng malupit,di-makatao o nakalalait na pakikitungo sa parusa. Artikulo 6 Ang bawat tao'y may karapatang kilalanin saan mang dako bilang isang tao sa harap ng batas. Artikulo 7 Ang lahat ay pantay-pantay sa harap ng batas at may karapatan sa walang pagtatangi ng pangangalaga ng batas. Ang lahat ay may karapatan sa pantay na pangangalaga laban sa ano mang pagtatangi-tanging nalalabag sa Pahayag na ito at laban sa ano mang pagbubuyo sa gayong pagtatangi-tangi. Artikulo 8 Ang bawat tao'y may karapatan sa mabisang lunas ng karampatang mga hukumang pambansa tungkol sa mga gawang lumalabag sa pangunahing mga karapatan na ipinagkaloob sa kanya ng saligang batas o ng batas. Artikulo 9 Walang sino mang ipaiilalim sa di-makatwirang pagdakip, pagpigil o pagpapatapon. Artikulo 10 Ang bawat tao'y may karapatan sa ganap na pagkakapantay-pantay, sa isang makatarungan at hayag na paglilitis ng isang hukumang malaya at walang kinikilingan, sa pagpapasiya ng kanyang mga karapatan at panangutan at sa ano mang paratang na kriminal laban sa kanya. Artikulo 11 Ang bawat taong pinararatangan ng pagkakasalang pinarurusahan ay may karapatang ituring na walang-sala hanggang di-napatutunayang nagkasala alinsunod sa batas sa isang hayag na paglilitis na ipinagkaroon niya ng lahat ng garantiyang kailangan sa kanyang pagtatanggol. Walang taong ituturing na nagkasala ng pagkakasalang pinarurusahan dahil sa ano mang gawa o pagkukulang na hindi isang pagkakasalang pinarurusahan, sa ilalim ng batas pambansa o pandaigdig, noong panahong ginawa iyon. Hindi rin ipapataw ang parusang lalong mabigat kaysa nararapat nang panahong magawa ang pagkakasalang pinarurusahan. Artikulo 12 Walang taong isasailalim sa di-makatwirang panghihimasok sa kanyang pananhimik, pamilya, tahanan o pakikipagsulatang ni sa tuligsa sa kanyang karangalan at mabuting pangalan. Ang bawat tao'y may karapatan sa pangangalaga ng batas laban sa gayong mga panghihimasok o tuligsa. Artikulo 13 Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkilos at paninirahan sa loob ng mga hanggahan ng bawat estado. Ang bawat tao'y may karapatang umalis sa alin mang bansa, pati na sa kanyang sarili, at bumalik sa kanyang bansa. Artikulo 14 Ang bawat tao'y may karapatang humanap at magtamasa sa ibang bansa ng pagpapakupkop laban sa pag-uusig. Ang karapatang ito'y hindi mahihingi sa mga pag-uusig na tunay na nagbubuhat sa mga pagkakasalang di-pampulitika o sa mga gawang nasasalungat sa mga layunin at simulain ng mga Bansang Nagkakaisa. Artikulo 15 Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pagkamamamayan. Walang sino mang aalisan ng kanyang pagkamamamayan ng walang katwiran ni pagkakaitan ng karapatang magpalit ng kanyang pagkamamamayan. Artikulo 16 Ang mga lalaki't babaeng may sapat na gulang ay may karapatang mag-asawa at magpamilya nang walang ano mang pagtatakda dahil sa lahi, bansang kinabibilangan o relihiyon. Nararapat sila sa pantay-pantay na karapatan sa pag-aasawa, sa panahong may asawa at pagpapawalang bisa nito. Ang pag-aasawa'y papasukan lamang sa pamamagitan ng malaya at lubos na pagsang-ayon ng mga nagbabalak magkapangasawahan. Ang pamilya ay likas at pangunahing pangkat sa sangay ng lipunan at karapat-dapat sa pangangalaga ng lipunan at ng Estado. Artikulo 17 Ang bawat tao'y may karapatang mag-angkin ng ari-arian nang mag-isa gayon din na kasama ng iba. Walang sino mang aalisan ng kanyang ari-arian nang walang katwiran. Artikulo 18 Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pag-iisip, budhi at relihiyon; kasama sa karapatang ito ang kalayaang magpalit ng kanyang relihiyon o paniniwala maging nag-iisa o kasama ang iba sa pamayanan upang ipakilala ang kanyang relihiyon o paniniwala sa pagtuturo, pagsasagawa,pagsamba at pagtalima. Artikulo 19 Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan ng pagkukuro at pagpapahayag; kasama ng karapatang ito ang kalayaan at kuru-kuro nang walang panghihimasok at humanap, tumanggap at magbigay ng impormasyon at kaisipan sa pamamagitan ng alin mang paraan ng pagkakalat at walang pagsasaalang-alang ng mga hanggahan. Artikulo 20 Ang bawat tao'y may karapatan sa kalayaan sa mapayapang pagpupulong at pagsasamahan. Walang sino mang pipiliting sumapi sa isang kapisanan. Artikulo 21 Ang bawat tao'y may karapatang makilahok sa pamahalaan ng kanyang bansa, sa tuwiran o sa pamamagitan ng mga kinatawang malayang pinili. Ang bawat tao'y may karapatan sa pantay na pagpasok sa paglilingkod pambayan ng kanyang bansa. Ang kalooban ng bayan ang magiging saligan ng kapangyarihan ng pamahalaan; ang kaloobang ito'y ipahahayag sa tunay na mga halalan sa pana-panahon sa pamamagitan ng pangkalahatan at pantay-pantay na paghahalal at idaraos sa pamamagitan ng lihim na balota o sa katumbas na pamamaraan ng malayang pagboto. Artikulo 22 Ang bawat tao, bilang kasapi ng lipunan, ay may karapatan sa kapanatagang panlipunan at nararapat na makinabang sa pamamagitan ng pambansang pagsisikap at pakikipagtulungang pandaigdig at alinsunod sa pagkakabuo at mga mapagkukunan ng bawat Estado, sa mga karapatang pangkabuhayan, panlipunan at pangkalinangan na lubhang kailangan para sa kanyang karangalan at sa malayang pagpapaunlad ng kanyang pagkatao. Artikulo 23 Ang bawat tao'y may karapatan sa paggawa, sa malayang pagpili ng mapapasukang hanapbuhay, sa makatarungan at kanais-nais na mga kalagayan sa paggawa at sa pangangalaga laban sa kawalang mapapasukang hanap-buhay. Ang bawat tao'y may karapatan sa kapantay na bayad ng kapantay na gawain, nang walang ano mang pagtatangi. Ang bawat taong gumagawa ay may karapatan sa makatarungan at nababatay sa kabayarang tumitiyak sa kanyang sarili at sa kanyang pamilya ng kabuhayang karapat-dapat sa karangalan ng isang tao, at pupunan, kung kailangan, ng iba pang paraan ng pangangalangang panlipunan. Ang bawat tao'y may karapatang magtatag at umanib sa mga unyon ng manggagawa para sa pangangalaga ng kanyang mga kapakanan. Artikulo 24 Ang bawat tao'y may karapatan sa pamamahinga at paglilibang, kasama ang mga makatwirang pagtatakda ng mga oras ng paggawa at may sahod sa mga pana-panahong pista opisyal. Artikulo 25 Ang bawat tao'y may karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay na sapat para sa kalusugan at kagalingan ng kanyang sarili at ng kanyang pamilya, kasama na ang pagkain, pananamit, paninirahan at pagpapagamot at kinakailangang mga paglilingkod panlipunan, at ng karapatan sa kapanatagan sa panahong walang gawain, pagkakasakit, pagkabalda, pagkabalo, katandaan at iba pang kakapusan sa ikabubuhay sa mga di-maiiwasang pangyayari. Ang pagkaina at pagkabata ay nararapat sa tanging kalinga at tulong. Ang lahat ng bata, maging anak na lehitimo o di-lehitimo, ay magtatamasa ng gayon ding pangangalagang panlipunan. Artikulo 26 Ang bawat tao'y may karapatan sa edukasyon. Ang edukasyon ay walang bayad, doon man lamang sa elementarya at pangunahing antas. Ang edukasyong elementarya ay magiging sapilitan. Ang edukasyong teknikal at propesyonal ay gagawing maabot ng lahat at ang lalong mataas na edukasyon ay ipagkakaloob nang pantay-pantay sa lahat batay sa pagiging karapat-dapat. Ang edukasyon ay itutungo sa ganap na pagpapaunlad ng pagkatao at sa pagpapalakas ng paggalang sa mga karapatan ng tao at mga pangunahing kalayaan. Itataguyod nito ang pagkakaunawaan, pagbibigayan, at pagkakaibigan ng lahat ng bansa, mga pangkat na panlahi o panrelihiyon, at palawakin ang mga gawain ng mga Bansang Nagkakaisa sa ikapapanatili ng kapayapaan. Ang mga magulang ay may pangunahing karapatang pumili ng uri ng edukasyong ipagkaloob sa kanilang mga anak. Artikulo 27 Ang bawat tao'y may karapatang makilahok nang malaya sa buhay pangkalinangan ng pamayanan, upang tamasahin ang mga sining at makihati sa mga kaunlaran sa siyensiya at sa mga pakinabang dito. Ang bawat tao'y may karapatan sa pangangalaga ng mga kapakanang moral at materyal bunga ng alin mang produksiyong pang-agham, pampanitikan o pansining na siya ang may-akda. Artikulo 28 Ang bawat tao'y may karapatan sa kaayusang panlipunan at pandaigdig na ang mga karapatan at mga kalayaang itinakda sa Pahayag na ito ay ganap na maisasakatuparan. Artikulo 29 Ang bawat tao'y may mga tungkulin sa pamayanan sa ikaaari lamang ng malaya at ganap na pagkaunlad ng kanyang pagkatao. Sa paggamit ng kanyang mga karapatan at mga kalayaan, ang bawat tao'y masasaklaw lamang ng mga katakdaan gaya ng ipinapasya ng batas ng tanging sa layunin lamang ng pagtatamo ng kaukulang pagkilala at paggalang sa mga karapatan at mga kalayaan ng iba at sa pagtugon sa makatarungang kahilingan ng moralidad, kaayusang pambayan at ng pangkalahatang kagalingan sa isang demokratikong lipunan. Ang mga karapatan at kalayaang ito ay hindi magagamit sa ano mang pangyayari nang nasasalungat sa mga layunin at mga simulain ng Mga Bansang Nagkakaisa. Artikulo 30 Walang bagay sa Pahayag na ito na mapapakahulugan ang nagbibigay sa alin mang Estado, pangkat o tao ng ano mang karapatang gumawa ng ano mang kilusan o magsagawa ng ano mang hakbang na naglalayong sirain ang nakalahad dito.

tgl

Tagalog

tgl

Latn

tl

NAILUBONGAN A PANAKAIPAKDAAR DAGITI KALINTEGAN TI TAO [Preamble] Idinto ta bigbigen iti naisigsigud a dayaw ken panagpapada ken ti di maipaidam nga kalintegan dagiti amin a puli tao nga batayan ti wayawaya, hustisya ken ikakapya ti lubong. Idinto ta iti saan nga panangi-kan-kano ken lalaisen dagiti kalinteganti tao nga nagbanag iti panagsupiat a maibusor iti konsensya ti sangkataw-an, ken iti idadateng iti meysa nga lubong a laklak-amen dagiti tao ti wayawaya a panagsao ken pammati ken awanen ti panagamak ken panagrigrigat nga inda nga inar-arapa-ap nga impakdaar dagiti kadawyan a tao. Idinto ta deytoy ti kangrunaan, tapno saan a mapilitan ti tao nga mangriribok a maibusor ti kinaulpit ken pannakaidadanes, masapul nga masalakniban babaen kadagiti annuroten ti linteg. Idinto ta deytoy ti kangrunaan tapno maiwanwan ti panag-giginnayem a nasayat dagiti amin nga pagilyan. Idinto ta dagiti umili kadagiti Nagkaykaysa nga Pagilyan ket pinasingkedanda iti Tsarter dagiti pammatida nga kalintegan madaydayaw ken panangipateg iti kinatao ken dagiti panagpapada ti kalintegan dagiti lalaki ken babbai ken panangeddeng nga mangiwanwan ti gimong ken ti nasayaat a pagbasaran iti panagbiag a siwawaya. Idinto ta dagiti miembro ti Estado nagkarida nga agtungpal iti pannakitinnulongda kadagiti Nagkeykeysa nga Pagilyan iti panakaitandudo ti panagdayaw iti sangalubongan ken panangammo dagiti kalintegan ti tao ken dagiti kangrunaan nga panagwayawaya. Idinto ta iti meysa nga kadawyan a panakaawat dagitoy nga kalintegan ken wayawaya ket isu't kinapateg nga naan-anay a pannaka-amiris iti deytoy nga kari. Ita, ngarud inpakdaar ti Asemblia Heneral dagitoy Nailubongana Panangipakdaar dagiti kalintegan ti dao nga kas meysa nga pagbasaran a magun-odan dagiti amin a tattao ken dagiti amin nga pagilyan, iti panggep iti tunggal meysa ken iti tunggal paset a bagi iti gimong, a sal-salimet-metanda deytoy nga Pakdaar a kanayon iti isipda ken kabaelan da babaen ti panangisiguro tapno maiwanwan ti edukasyon ti panagdayaw kagitoy nga kalintegan ken wayawaya ken babaen kadagiti gannuat a mangparang-ay kadagiti umili ken ti sangalubongan tapno maipatal-ged kadakuada iti sapasap ken naan-anay nga panakabigbig ken panakaammo, nga agpada dagiti umili kadagiti teritoryo nga adda iti babaen iti sakopda. Artikulo 1 Amin nga tao nga sibibiag ket naiyanak a siwawayawaya ken addaan iti agpapada nga dayaw ken kalintegan. Naikkanda ti panagikalintegan ken konsensya a nasken ti panagtitinnulong iti meysa ken meysa iti espiritu nga nainkak-absatan. Artikulo 2 Maikairi iti tunggal meysa kadagiti amin nga kalintegan ken wayawaya nga intuyang deytoy nga Panangipakdaar, nga awan ti maidaddaduma ania man a kita ti puli, kulor, lalaki man wenno babai, pagsasao, pammati politikal wenno dadduma pay a kapanunotan, umili wenno iti nagtaudan, sanikua, panakaiyanak wenno sabsabali pay nga kasasaad. Meysa pay, awan ti maidaddaduma nga aramid maipapan ti batayan politikal, hurisdiksyonal wenno kasasaad iti nailubongan nga pagilyan, wenno teritoryo iti adda nga ayan ti tao, agwayawaya man a sitatalek, di nga makapagwayawaya wenno adda iti babaen kadagiti aniaman a sabsabali pay a naikeddeng a panagturay. Artikulo 3 Iti tunggal meysa adda kalinteganna ti biag, nga agwayawaya ken kinatalged nga kas tao. Artikulo 4 Awan iti siasinoman a mapilit nga agserbi wenno paadipen. Maiparit iti aniaman nga kita a panagpaadipen ken pananginegosyo kadagitoy. Artikulo 5 Awan ti siasinoman a mangparigat iti nalabes wenno mangranggas nga saan nga makatao wenno pananglalais wenno dusa. Artikulo 6 Tunggal meysa addaan kalintegan a bigbigen sadinoman iti ayanna nga kas meysa nga tao iti sangnguanan ti linteg. Artikulo 7 Agpapada dagiti amin iti sangnguanan ti linteg ken awan iti siasinoman a maidaddaduma, agpapada nga salkniban ti linteg. Maikari dagiti amin, nga agpapada a masalkniban nga maibusor iti aniaman a panangidaddaduma ken ilalabsing iti daytoy nga Pakdaar a maibusor iti aniaman nga panakagar-gari iti kasta nga panangidaddaduma. Artikulo 8 Adda kalintegan iti tunggal meysa nga makibiang kadagiti rumbeng a panangeddeng kadagiti pangukoman ti umili maipapan kadagiti aramid a panangsalungasing kadagiti kangrunaan a kalintegan a naited kenkuana babaen ti konstitusyon ken babaen iti linteg. Artikulo 9 Awan iti siasinoman a maikabil iti babaen ti di nga nainkalintegan a pannakaaresto, panangikulong wenno ibelleng iti sabali nga lugar. Artikulo 10 Maikari iti tunggal meysa iti naan-anay nga panagpapada ken rumbeng iti nalatak nga panakabista nga siwawayawaya ken awan iti idaddaduma ti pangukoman ti panangeddeng dagiti kalinteganna ken pagrebbenganna ken aniaman nga darum a kriminal nga maibusor kenkuana. Artikulo 11 Iti tunggal meysa nga napabasol adda kalinteganna nga maibilang nga awan iti basolna agingga't saan nga mapaneknekan a nakabasol iti maipanggep iti linteg iti panakabistana nga nalatak nga adda kenkuana dagiti amin a gundaway a masapul nga mangikalintegan iti bagina. Awan iti siasinoman nga makedngan a nakabasol iti aniaman nga aramidenna wenno panagliwayna nga saan a nakabasol babaen iti linteg iti umili wenno linteg ti sangalubongan idi nga naaramid deyta. Wenno saan met a madusa iti nadagdagsen ngem iti deydi impatayda nga basol nga naaramidna. Artikulo 12 Awan ti panakibiang iti siasinoman nga mangituray iti bagi, pamilya, pagtaengan wenno ti panagsisinnurat wenno pananglalais iti dayaw ken nagan. Tunggal meysa adda kalinteganna a tulongan ti linteg a maibusor iti kasta nga panakibiang wenno pananglalais. Artikulo 13 Iti tunggal meusa adda kalinteganna nga umakar nga siwawayawaya ken makapagtaeng iti uneg a saksakupen iti tunggal estado. Adda kalintegan ti siasinoman a pumanaw ken mapan iti sadinoman a pagilyan ken agsublinto manen. Artikulo 14 Iti tunggal meysa adda kalinteganna nga dumawat ken umawat iti asaylum iti sabsabali nga pagilyan nga gapu ti pannaka-usig. Deytoy nga kalintegan ket di nga maaramat no iti panangu-sig ket talaga a banag a basol nga di nga politikal wenno aramid a maisuppiat kadagiti banag ken dagiti annuroten a maikontra iti Nagkaykaysa nga Pagilyan. Artikulo 15 Tunggal meysa adda kalinteganna nga makipag-ili. Awan iti siasinoman ti mabalin nga mangikkat iti panakipagilim wenno ti kalintegam nga mangsukat ti panakipagilim. Artikulo 16 Dagiti lalaki ken babbai nga addaan iti husto nga tawen, nga awan iti aniaman a naikeddeng nga makaigapu iti puli, panakipag-ili wenno relihiyon, kalintegan nga maaddaan iti asawa ken maaddaan iti pamilya. Agpada nga adda kalintegan nga ikasar, kabayatan ti panakaikasar ken panagsin-ninada. Maikasarda laeng nga awan ti manglapped no naan-anay ti pammalubosda nga dua. Sigud nga adda iti pamilya ken isu't batayan a paset ti gimong ket kaikarianna a salakniban ti gimong ken ti Estado. Artikulo 17 Tunggal meysa adda kalinteganna nga maaddan ti bukod na nga sanikua kasta me ti panakitimpuyogna kadagiti sabsabali. Awan iti sasinoman iti mabalin a mangala iti sanikuam. Artikulo 18 Iti tunggal meysa addaan ti wayawaya nga agpanunot, konsensya ken relihiyon. Kabilang deytoy nga kalintegan iti wayawaya a mangsukat iti relihiyonna wenno pammati ken pangwayawaya, agmeymeysa man wenno makipurok kadagiti sabsabali iti publiko wenno iti pribado nga mangipakita iti relihiyonna wenno pammati iti sursuro, aramid, panagdayaw ken panangangay. Artikulo 19 Iti tunggal meysa adda kalinteganna nga agpanunot nga siwawayawaya ken agsao, kabilang deytoy nga wayawaya nga takderanna iti kapanunotanna nga awan ti makibibiang ken mangsapsapul, mangawat ken ibagina iti inpormasyon ken kapanunotan babaen ti aniaman a media nga saan nga ikabkabilangan dagiti yan nga pagsasarakan. Artikulo 20 Tunggal meysa adda kalinteganna nga makitipon-tipon ken makitimpuyog nga sikakapya. Awan ti siasinoman nga mabalin a piliten nga sumali ti meysa nga timpuyog. Artikulo 21 Tunggal meysa adda kalinteganna nga makipaset iti panagturay iti pagilyan nga mismo nga isu wenno babaen kadagiti pinili nga mangiparangarang. Kalintegan iti tunggal meysa nga umili nga agserbi nga padapada iti pagilyanna. Iti pagayatan iti umili isu't pakaibatayan a panagturay iti gobierno, daytoy nga pagayatan ket maipakita iti panawen a panagbotos ken kinapudno iti eleksyon nga nailubongan ken agpapada iti kalintegan nga agbotos a sililimed wenno babaen iti kas pamuspusan a panagbotos a siwawaya. Artikulo 22 Tunggal meysa ket kas meysa nga miembro iti gimong, nga adda kalinteganna iti kinatalged ti gimong ken kaikarianna nga maawatan iti babaen a kabaelan ti umili ken pannakitinnulong ti sangalubongan a mayannatop ti organisasyon ken kinabaknang ti tunggal Estado iti panabiag, sosyal ken dagiti kalintegan kultural nga nasken ti kinatak-nenga ken ti wayawaya a panangpasayaatna iti kinataona. Artikulo 23 Tunggal meysa kalinteganna ti agtrabaho, nga agpili iti pagsapulan iti umno ken mayannugot nga kasasaad ti panagtrabaho ken panakasalaknib a maibusor iti kaawan a panggedan. Awan ti siasinoman nga maidaddaduma, kalintegan ti tunggal meysa iti agpapada nga bayad ken agpapada nga panagtrabaho. Iti tunggal meysa nga makitegged adda kalinteganna iti rumbeng ken naan-anay a bayad nga makaanay iti bagina ken ti pamilyana, iti maikari a kinatakneng ti panagbiag ken nasken nga adda pay sabsabali nga pamuspusan a mangsalaknib ti gimong. Kalintegan iti tunggal meysa iti mangbukel ken makikaddua nga makipagkeykeysa kadagiti mangmangged tapno masalakniban ti pagimbaganna. Artikulo 24 Kalintegan iti tunggal maysa ti aginana ken agliwliwa agraman ti nainkalintegan a naikeddeng nga oras ti panagtrabaho ken adda bayad dagiti aldaw ti piesta. Artikulo 25 Tunggal meysa adda kalinteganna iti meysa a pagbasaran ti panagbiag a naan-anay a para iti salun-at ken paginbagam iti bagina ken ti pamilyana, agraman taraon, lupot nga pagkawes, balay ken dagiti agas a masapul a makapa-imbag, panagserbi ti gimong, ken kalintegan ti kinatalged no maawanan iti trabaho, panagsakit, pannakaawan ti mabalbalinan, nabalo, lumakayen wenno bumaketen nga awanen ti pagsapulan ken dadduma pay, no dumteng dagiti pasamak nga saan nga ninam-nama. Dagiti inna ken dagiti ubbing ket kaikarianda iti naisangsangayan nga panangaywan ken tulong. Amin nga ubbing addaan ti agpapada nga kalintegan ti panakasalaknib iti gimong nagkasar man wenno saan dagiti nagan-nak kadakkuada. Artikulo 26 Tunggal meysa ket addaan kalintegan iti edukasyon. Iti edukasyon a libre, uray man laeng iti elementarya ken dagiti kangrunaan a tukad. Iti edukasyon iti nababa nga pagadalan ket kapilitan. Iti edukasyon teknikal ken propesyonal ket naiwayang kadagiti amin ken ti edukasyon a nangat-ngato ket magun-odan iti amin a maibatay iti kinalaing. Iti edukasyon ket nasken a maisuro a nalaing a mangpaimbag ti kinatao ken mangpabileg iti panagdayaw kadagiti kalintegan ti tao ken dagiti batayan a wayawaya. Iwanwanna daytoy ti panagkikinnaawatan, panagtitinnulong ken panaggiginnayem kadagiti amin a pagilyan, dagiti maipapan ti puli, wenno relihiyon ken dagiti aramiden pay iti Nagkeykeysa nga Pagilyan a mangtalinaed ti kapya. Iti umuna nga kalintegan dagiti nagan-nak ket isu ti panang-pilida iti kita ti edukasyon a maited kadagiti annakda. Artikulo 27 Iti tunggal meysa adda kalinteganna a makipaset a siwawaya iti panagbiag kultural iti purok tapno agrag-sak kadagiti sine ken tapno maibingayna ti pagrang-ayan ti sientipiko ken dagiti maited nga pagimbagan deytoy. Tunggal meysa adda kalintegam a, mangsalaknib iti moral ken dagiti kayat nga maarwat nga banag nga aggapu kadagiti aniamana mayannatop iti siensia wenno panaka-arkos nga isu iti akin-aramid. Artikulo 28 Tunggal meysa ket maikari iti maysa nga gimong ken ti nailubongan a kinatalna nga isu dagiti kalintegan ken wayawaya nga nailanad iti deytoy a Pakdaar nga nasken a maamiris a naan-anay. Artikulo 29 Tunggal meysa adda pagrebbenganna iti komunidad nga agmaymaysa a siwawaya ken mabalin a naan-anay a pagimbagan ti kanataona. Ti panangaramat kadagiti kalintegan ken wayawaya, tunggal meysa naikeddeng laeng iti adda iti babaen a panangeddeng ti linteg iti panggep a panakabigbig ken panagraem kadagiti kalintegan ken wayawaya dagiti sabsabali ken ti nagtitipunan nga umno nga kasapulan ti moralidad, urnos ti umili ken ti sapasap nga pagimbagan iti meysa nga naindemokrataan a gimong. Dagitoy a kalintegan ken panagwayawaya ket saan koma a banag nga maaramat a maikontra kadagiti pangpanggepen ken dagiti prinsipyo kadagiti Nagkeykeysa nga Pagilyan. Artikulo 30 Awan iti deytoy nga Pakdaar ti mabalin a naipatarus a kas ti pangilaw-lawag ti siasinoman nga Estado, grupo, tao, aniaman a kalintegan iti aniaman nga aramiden wenno panangiwayat iti aniaman nga pangpanggepen a mangdadael ti aniaman kadagiti kalintegan ken wayawaya a naituyang iti deytoy.

ilo

Ilocano

ilo

Latn

ilo

Sigai Renquan Xuanyan Qianyan Jianyu dui renlui soyou cenyuan li guyou zunlian jie qi pinden li ho bwyi li quanli li cenren, laisi sigai ziyou, zenli yu hopin li jicu, Jianyu dui renquan li vusi ho vumie yi fazan wei yiman baoxin, zixi baoxin dianvu la renlui li liangxin, er yego renren xiangyou yanlun ho xinyang ziyou bin mianyu kongju ho kuifa li sigai li lailin, yi bei xuanbu wei putong renmin li zuigao yuanwang, Jianyu wei si renlui bwzi pae bw dae yi tin er zou xian dui baozen ho yapae jinxin fanpan, you bieyao si renquan sou fazi li baofu, Jianyu you bieyao cwjin go guae jian youhao guanxi li fazan, Jianyu go Lianho Guae guaejia li renmin yi zai Lianho Guae Xianzang zong congsen tamen dui jiben renquan, rengae zunlian ho jiaze yijie lanlü pinden quanli li xinlian, bin juexin cwcen jiaoda ziyou zong li sehui jinbu ho senho suipin li gaisan, Jianyu go cenyuan guae yeyi siyuan tong Lianho Guae hozo yi cwjin dui renquan ho jiben ziyou li pubian zunzong ho zunxin, Jianyu dui zixi quanli ho ziyou li pubian liaogai zuiyu zigo siyuan li congfen sexian juyou henda li zongyao xin, Yinci xianzai, Dahui, Fabu zi ye Sigai Renquan Xuanyan, zowei soyou renmin ho soyou guaejia nulie sexian li gongtong biaozun, yi qi mei ye go ren ho sehui jigou jincang minlian ben xuanyan, nulie tonggo jiaohui ho jiaoyue cwjin dui quanli ho ziyou li zunzong, bin tonggo guaejia li ho guaeji li jianjin cosi, si zixi quanli ho ziyou zai go huiyuan guae bensen renmin jie zai qi guanxia xia lintu li renmin zong daedao pubian ho youxiao li cenren ho zunxin; Di ye tiao Renren sen er ziyou, zai zunlian ho quanli sang yelue pinden. Tamen fuyou lixin ho liangxin, bin yin yi xiongdi guanxi li jinsen xiang duidai. Di er tiao Renren you zigae xiangyou ben xuanyan so zai li yeqie quanli ho ziyou, bwfen zongzw, fusae, xinbie, yuyan, zongjiao, zenzi huae qita jiangai, guaejie huae sehui cwsen, caican, cwsen huae qita senfen den renho qubie. Binqi bwdae yi ye ren so sw li guaejia huae lintu li zenzi li, xinzen li huaezai guaeji li diwei zi bwtong er you so qubie, vulun gai lintu si dwlie lintu, toguan lintu, fei zizi lintu huaezai cuyu qita renho zuquan sou xianzi li qinkuang zixia. Di san tiao Renren you quan xiangyou senmin, ziyou ho rensen nganquan. Di si tiao Renho ren bwdae si wei ludi huae luyi; yeqie xinsi li ludi zidu ho ludi maimai, jun yin yuyi jinzi. Di vu tiao Renho ren bwdae jiayi kuxin, huae siyi canren li, bw rendao li huae vuruxin li daiyu huae xinfa. Di lw tiao Renren zai renho difang youquan bei cenren zai falue qian li rengae. Di qie tiao Falue ziqian renren pinden, bin youquan xiangsou falue li pinden baofu, bw sou renho qisi. Renren you quan xiangsou pinden baofu, yi mian sou weifan ben xuanyan li renho qisi xinwei yijie sandong zizong qisi li renho xinwei zi hai. Di ba tiao Renho ren dang xianfa huae falue so fuyu ta li jiben quanli zaosou qinhai si, youquan you hogae li guaejia fatin dui zizong qinhai xinwei zo youxiao li bujiu. Di jiu tiao Renho ren bwdae jiayi renyi daibu, jujin huae fazw. Di se tiao Renren wanquan pinden li youquan you yege dwlie er wu pianyi li fatin jinxin gongzen li ho gongkai li senxun, yi qiodin ta li quanli ho yiwu bin pandin dui ta ticw li renho xinsi zikong. Di se ye tiao Fan sou xinsi konggao zai, zai wei jin hodae bianfu sang soxu li yeqie baozen li gongkai senpan er yi fa zense qi you zui yiqian, youquan bei siwei vu zui. Renho ren li xinwei huae bw xinwei, zai qi fasen si yi guaejia fa huae guaeji fa jun bw goucen xinsi zui zai, bwdae bei panwei fanyou xinsi zui. Xinfa bwdae zongyu fanzui si seyong li falue guidin. Di se er tiao Renho ren li si senho, jiatin, zuzae ho tongxin bwdae renyi gansae, ta li yongyu ho minyu bwdae jiayi gongjie. Renren youquan xiangsou falue baofu, yi mian sou zizong gansae huae gongjie. Di se san tiao Renren zai go guae jinlui you quan ziyou qianxie ho juzu. Renren you quan likai renho guaejia, baoko qi ben guae zai lui, bin youquan fanhui ta li guaejia. Di se si tiao Renren youquan zai qita guaejia xunqiu ho xiangsou bifu yi bimian paehai. Zai zenzen youyu fei zenzixin li zuixin huae weibei Lianho Guae li zongzi ho yuanzae li xinwei er bei qisu li qinkuang xia, bwdae yuanyong cizong quanli. Di se vu tiao Renren youquan xiangyou guaejie. Renho ren li guaejie bwdae renyi bodo, yi bwdae fouren qi gaibian guaejie li quanli. Di se lw tiao Cenlian lanlü, bw sou zongzw, guaejie huae zongjiao li renho xianzi you quan hun jia ho cenlie jiatin. Tamen zai hunyin fangmian, zai jiehun qijian ho zai gaicu hunyo si, yin you pinden li quanli. Ziyou jin lanlü suangfang li ziyou ho wanquan li tongyi, cailen di hun. Jiatin si tianran li ho jiben li sehui danyuan, bin yin sou sehui ho jiatin li baofu. Di se qie tiao Renren dae you dandw li caican soyou quan yijie tong taren hoyou li soyou quan. Renho ren li caican bwdae renyi bodo. Di se ba tiao Renren you sixiang, liangxin ho zongjiao ziyou li quanli; cixiang quanli baoko gaibian ta li zongjiao huae xinyang li ziyou, yijie dandw huae jieti, gongkai huae miemie li yi jiaoyi, sejian, libai ho gailue biaosi ta li zongjiao huae xinyang li ziyou. Di se jiu tiao Renren you quan xiangyou zuzang ho fabiao yijian li ziyou; cixiang quanli baoko ciyou zuzang er bw sou gansae li ziyou, ho tonggo renho meigai ho bwlun guaegai xunqiu, jiesou ho cuandi xiaoxie ho sixiang li ziyou. Di er se tiao Renren you quan xiangyou hopin jiehui ho jie se li ziyou. Renho ren bwdae paesi disw yu mou ye tuanti. Di er se ye tiao Renren you zejie huae tonggo ziyou xuanzae li daibiao canyu zili ben guae li quanli. Renren you pinden jihui canjia ben guae gongvu li quanli. Renmin li yizi si zenfu quanlie li jicu; zi ye yizi yin yi dinqi li ho zenzen li xuanju yu yi biaoxian, er xuanju yin yiju pubian ho pinden li toupiao quan, bin yi bw jimin toupiao huae xiangdang li ziyou toupiao cenxu jinxin. Di er se er tiao Mei go ren, zowei sehui li ye yuan, youquan xiangsou sehui baozang, bin youquan xiangsou ta li goren zunlian ho rengae li ziyou fazan so biexu li jinji, sehui ho wenhua fangmian gozong quanli li sexian, zizong sexian si tonggo guaejia lulie ho guaeji hozo bin yizao go guae li zuze ho ziyuan qinkuang. Di er se san tiao Renren you quan gongzo, ziyou xuanzae zelie, xiangsou gongzen ho hose li gongzo tiaojian bin xiangsou mianyu selie li baozang. Renren you tong gong tong cou li quanli, bw sou renho qisi. Mei yego gongzo li ren, you quan xiangsou gongzen ho hose li baocou, baozen si ta benren ho jiasw you ye go fwho ren li zunlian li senho tiaojian, bieyao si bin fuyi qita fangsi li sehui baozang. Renren you wei weifu qi liye er zuze ho canjia gonghui li quanli. Di er se si tiao Renren you xiangyou xiuxie ho xianxia li quanli, baoko gongzo sijian you holi xianzi ho dinqi gei xin xiujia li quanli. Di er se vu tiao Renren you quan xiangsou weici ta benren ho jiasw li jiankang ho fwli so xu li senho suizun, baoko sevw, yizo, zufang, yiliao ho bieyao li sehui fwvu; zai zaodao selie, jiebin, canfei, sougua, suailao huae zai qita bwlen kongzi li qinkuang xia sangse mousen lenlie si, you quan xiangsou baozang. Muqin ho ertong you quan xiangsou taebie zaogu ho xiezu. Yeqie ertong, vulun hunsen huae fei hunsen, dou yin xiangsou tongyang li sehui baofu. Di er se lw tiao Renren dou you sou jiaoyue li quanli, jiaoyue yindang mianfei, zisao zai cujie ho jiben gaiduan yin ruci. Cujie jiaoyue yin sw yivu xinze. Jisw ho zilie jiaoyue yin pubian saelie. Gaoden jiaoyue yin genju cenjie er dui yeqie ren pinden kaifang. Jiaoyue li mwdie zaiyu congfen fazan ren li goxin bin jiaqiang dui renquan ho jiben ziyou li zunzong. Jiaoyue yin cwjin go guae, go zongzw, ho go zongjiao jietuan jian li liaogai, yongren ho youli, bin yin cwjin Lianho Guae weifu hopin li go xiang hodong. Fumu dui qi zilü sou yin sou li jiaoyue li zonglui, you youxian xuanzae li quanli. Di er se qie tiao Renren youquan ziyou canjia sehui li wenhua senho, xiangsou yisw, bin fenxiang koxio jinbu jie qi cansen li fwli. Renren dui youyu ta so cuangzo li renho koxio, wenxio huae meisw zopin er cansen li jinsen li ho vwze li liye, you xiangsou baofu li quanli. Di er se ba tiao Renren you quan yaoqiu ye zong sehui li ho guaeji li zixu, zai zizong zixu zong, ben xuanyan so zai li quanli ho ziyou len hodae congfen sexian. Di er se jiu tiao Renren dui sehui fuyou yivu, yinwei ziyou zai sehui zong ta li goxin cai kolen daedao ziyou ho congfen li fazan. Renren zai xinsi ta li quanli ho ziyou si, zi sou falue so qiodin li xianzi, qiodin cizong xianzi li weiye mwdie zaiyu baozen dui pangren li quali ho ziyou geiyu yinyou li cenren ho zunzong, bin zai yego minzu li sehui zong seyin daodae, gonggong zixu ho pubian fwli li zendang xuyao. Zixi quanli ho ziyou li xinsi, vulun zai renho qinxin xia jun bwdae weibei Lianho Guae li zongzi ho yuanzae. San se tiao Ben xuanyan li renho tiaowen, bwdae gaisi wei maexu renho guaejia, jietuan huae goren you quan jinxin zizai pohuai ben xuanyan so zai li renho quanli ho ziyou li hodong hua xinwei.

017

(Minjiang, written)

und

Latn

und

Timatsi Cameetsatatsiri Acoajeitaqueri: Te Oncameetsateji Intsaneemparo. Ocarataque 10 de diciembre, 1948, yapatojeitaca oshequi atiri poneayetachari maaroni quipatsipeequi. Ipajiyeetiri la Asamblea General de las Naciones Unidas. Iriojeitaque apatojeitachari itiancanepee ivincatsaritepee iriori. Ineanajeitaquero sanquenarentsi sanquenatachari aca paperiquica. Icanti ocameetsataque amajeitero maaroni oca isanquenatacotaqueri. Te oncameetsateji intime tsaneemparoneri. Aisati icanti ocameetsati asanquenateneri maaroni atiripee irineanequipee iriori, inquemaj ei tantearori. Ocameetsati avaraaquero jaocarica isavicajeitiri atiri anta inampipeequi, escoerapeequl, jaocaricapee. Ocameetsati avamejeiteri maaroni ashanincapee ocantayetiri aca sanquenarentsiquica iriotasanojeitantearori. Jero oca anquenqueshirejeiteri: Tempa amoncaratavacaajeita maaroni. Timatsi acoajeitaqueri, te oncameetsatej i intsaneemparo. Acoajeitaque antimajeite cameetsa. Te oncameetsateji imperanajeitee itsipapee, te oncameetsateji iramatavijeitee, te oncameetsateji irishintsinajeitee, te oncameetsateji irimanajeitee. Tempa ocameetsati aneacameetsateri itsipapee atin, ancavintsaajeiteri. 1ro cantaincha timatsi oashinoncaajeitiriri itsipapee. Te oncameetsateji. Te aneacameetsateroj i yantajeitiri iriori. Te ancoyej quishimenteeroneri paitapeerica acantajeitiri. Aisati ariorica acoaque anquemisanteri Tasorentsi, te oncameetsatej i inquishimenteero. Te oncameetsatej irininajeitee. Ocameetsati anquemisantero paitapeerica acoajeitiri. Te ancoyeji intime quisheene; irointi acoaque antime cameetsa, aisati eiro otimitsi coiteimoteene. Tempa queario. Tempa aisati ocameetsati irijocacoventajeitee yora pincatsaripee aisati covariria, maaroni. Te oncameetsateji inquisashijeitee. Aisati ariorica iroashinoncaajeitee itsipapee, ocameetsati irijocacoventajeitee avincatsarite: eiro ishinetiritsi oashinonqueenemeri. Tempa ocameetsati iraacameetsatavacaajeitea maaroni atiripee. Tempa amoncaratavacaajeitaca: timatsi cameetsayetatsiri acoajeitiri. Irootaque apatojeitantacari aca, aponeayetaca maaroni nampitsipeequi. Icameetsajeitaque maaroni atiri: te oncameetsateji antseenqueri, te oncameetsateji ashirontimenteari. Timatsi ametapinijeitán aisati acoajeitiri, maaroni: shirampari, tsinane, maaroni. Acoajeitaque antimajeite cameetsa aisati eiro otimitsi coiteimoteene. Tempa arojeitaque itiancanepee ashanincapeeni anta aipatsitequi. Apocapiniti aca avametavacaapinijeita. Acarajeitiri Naciones Unidas, maaroni: acoajeitaque ashinejeiteri maaroni atiripee coiteimojeitiriri aisati ashinejeiteri cameetsayetatsiri yamejeitari. Te oncameetsateji amperanajeiteari. Tempa ocameetsataque asanquenateneri maaroni atiripee oca aneacameetsajeitiri. Ocameetsati irimajeitero maaroni atiri: te oncameetsateji intime tsaneemparineri. Irootaque isanquenajeitantarori yora ASAMBLEA GENERAL oca: Timatsi noncamantajeiteri maaroni atiripee; jaocaricapee isavicaj ej tiri aisati j aocarica ocantayetari irineanepee iriori. Timatsi cameetsayetatsiri acoajeitiri maaroni. Te oncameetsateji intsaneapitsajeiteero itsipapee. Ocameetsati inquenqueshiretapinijeitero maaroni atiri oca nosanquenatiri, incavintsanteariri itsipapee. Aisati ocameetsati avamejeiteri maaroni atiripee, jaocarica isavicajeitiri. Ayojeitaqueri, 1. Aquempetavacaajeita maaroni atiri. Timatsi aquenqueshirejeitantari maaroni, timatsi amejeitari, ayojeiti paitarica ocameetsati antajeitiri: te oncameetsateji intsaneapitsajeiteero itsipapee. Te oncameetsateji imperanajeitee, te oncameetsateji iroashinoncaajeitee, irointi ocameetsati aacameetsatavacaajeitea. Ayojeitaqueri, 2. Acoajeitaque irimajeitero maaroni atiri oca cameetsayetatsiri asanquenatacotaqueri. Te oncameetsateji intsaneacoteari. Tempa amoncaratavacaaj ej taca, eiro acantiritsi itsipapee "Eiro noshinetimpitsi avirori. Pinashita, te pishanincatenaji, onashita pimeshina, aviro tsinane, onashita pineane, onashita piquemisantiri, piponeaca pashiniqui quipatsi, te pashitaarantea, te pimpincatsateji. Te pincameetsateji." Te oncameetsateji ancantayetero ocapee, irointi ocameetsati aacameetsatavacaajeitea, maaroni. Ayojeitaqueri, 3. Te oncameetsateji iroyeetee, te oncameetsateji iroiminquiashiyeetee, te oncameetsateji iroashinonqueetee Ayojeitaqueri, 4. Te oncameetsateji irinoshiqueeteri atiri imperanatanteeteariri, intsameetacaanteariri. Te oncameetsateji intsameetacaayeeteri caari coatsi intsameete. Ocameetsati impinayeeteri maaroni tsameetantatsiri. Ayojeitaqueri, 5. Te oncameetsateji iroatsinayeeteri atiri, te oncameetsateji impasanatapiniterj, te oncameetsateji iroashinoqueeteri, te oncameetsatej i impashiventacayeari Ayojeitaqueri, 6. Tempa atiri anajeitaque, aquempetavacaajeitaca. Te oncameetsatej i incantajeitee a gobierno, covariria aisati joeshi: "Caari pini atiri. Te pinquempetenaji narori." Ayojeitaqueri, 7. Queario aquempetavacaajeitaca Ocameetsati incavintsaajeitee maaroni itiancanepee gobierno, anquempejeitanteariri maaroni itsipapee. Te oncameetsateji incanteete: "Te pincameetsateji aviron." Ayojeitaqueri, 8. Timatsi ishinejeitaqueeri avincatsaritepee. Intimerica coatsineri intsaneapitsajeiteero, ocameetsati incantacoventajeitee yora pincatsaripee. Te oncameetsatej i irishineteri oashinoncaajeiteeneme. Ayojeitaqueri, 9. Terica ontime antayetiri, te oncameetsateji iraashitee yora covaririya, te oncameetsateji iroiminqueashijeitee. Aisati te oncameetsateji iraashitee pashinique quipatsi. Ayojei taqueri, 10. Intimerica cantatsineri otimi caari cameetsatatsi antaqueri, ocameetsati intime caari quisheene, irisampitacojeitanteeri. Yora caari quisantatsi iriotanaque queariorica icantiri yora cantacoventeeneri. Ayojeitaqueri, 11. Ariorica intime atiri cantacoventeeri: "Timatsi yantiri, poiminqueri." 1ro cantaincha te oncameetsateji incante pincatsari: "Queario, timatsi yantin." Ocameetsati irijivate inquemisantee arori iriotasanotanteari jaoca ocanta maaroni. Ocameetsati iriotacojeitero maaroni ashanincapee, oncanteata eiro yoasanquetashiyeetee. Ariorica otimi antayetiri caari itsaneacojeiteeri avincatsari te. Impoij i incanterica avincatsaritepee te oncameetsateji oca antayetiri. 1ro cantainéha te oncameetsatej i inquisacoteero oca antitacari peerani. Pineaquero, peerani antantacarori, te intimeji tsaneacojeiteeroneri. Ayojei taqueri, 12. Te oncameetsateji irashereashitee itsipapee aisati eiro iqueashiteemparo avanco irashereanteeri. Te oncameetsatej i iramenashitearo asanquenayetiri ariorica acoaque amanaquero. Te oncameetsateji incantashijeite ashanincapee: "Te incameetsateji yoca, timatsi yantayetiri." Ocameetsati intsaneaqueari yora avincatsaritepee. Ayojeitaqueri, 13. Oshinetaca anquenayetanaque jaocarica anta aipatsitequi. Te oncameetsateji intsaneacojeiteero. Ancoaquerica ajate pashiniqui quipatsi, te oncameetsatej i intsaneacoj citee avincatsaritepee. Aisati ancoaquerica ampiaje aipatsitequi, te oncameetsateji intsaneacojeiteero avincatsarite. Ayojeitaqueri, 14. Ariorica inquisashijeitee ashanincapee arori anta aipatsi tequi, ocameetsati iraacameetsajeitavaquee itsipapee atiri anta iipatsitequi iriori. 1ro cantaincha ariorica antaquero caari cameetsatatsi aipatsitequi, eiro ajititsi iraacameetsajeitavaquee itsipapee atiri. Ayojeitaqueri, 15. Ocameetsati ashanincatasanoj eiteari maaroni savicajeitatsiri aipatsitequi. Te oncameetsateji incantashitee avincatsaritee: "Te aviro noshaninca." Aisati te oncameetsateji incantee: "Eiro noshinetimpitsi pishanincateari itsipapee atiri." Ayojeitaqueri, 16. Ariorica irantearitaque shirampari aisati tsinane, oshinetaca iraye aisati ocameetsati intime itomipee. Te oncameetsateji incanteeteri: "Te pishanincatenaji: eiro pai; onashita piquemisantiri: eiro pai." Irointi tsinane omoncarataqueri shirampari. Opincatsataca irosati: oshinetaca oncanteri shirampari ocoaquerica ayeri; aisati, ariorica airi omoncarataqueri, aisati oshinetaca oncante ocoaquerica ojocajeri. Terica incoye shirampari iraye, aisati terica oncoye tsinane aye, te oncameetsateji imperanayeeteari iraavacaajeitea. Ocameetsati avamejeiteri atomipee amejeitari aisati avamejeiteri irantapinitero cameetsatatsiri. Eirorica avametasanotiri cameetsa, eiro yaacameetsatavacaajeitatsi ashanincapee. Ayojeitaqueri, 17. Ocameetsati irashitaarantea maaroni atiri. Ocameetsati irashitearo apaniro, aisati incoaquerica incarajeiteri itsipapee irashijeitearo maaroni. Te oncameetsatej i iraapitsayeeteri irovararo. Ayojeitaqueri, 18. Ocameetsati anquenqueshiretero paitapeerica acoajeitiri, aisati ocameetsati anquemisante, ancoaquerica. Te oncameetsateji inquishimenteero avincatsarite. Ancoaquerica avashiniajero aquemisantiri, aisati oshinetaca. Ocameetsati amajeitero apaniro, aisati ocameetsati ancarajeiteri maaroni ashanincapee amajeitantearori. Ocameetsati avamej eiteri itsipapee, aisati antayetero icoacayeeri Atasorentsite. Ayojeitaqueri, 19. Ocameetsati anquenqueshiretero paitapeerica acoayetiri aisati ancamanteri itsipapee; te oncameetsatej i inquishimenteeteero. Ocameetsati avamejeiteri aisati savicajeitatsiri pashinipeequi quipatsi. Ayojeitaqueri, 20. Ocameetsati ampatojeitea avametavacaaj eitanteari. Te ocameetsatej i intsaneemparo. Terica ancoye, te oncameetsateji incanteetee: "Jeri yoca pincarajeitapiniteri." Ayojeitaqueri, 21. Ocameetsati ancamanteri avincatsarite paitarica acoajeitiri irantayeteri. Ariorica ancamantasanoteri arori: terica aneeri arori, ancoyeaqueri ashaninca, antianqueri incamanteri iriori. Te oncameetsateji incanteetee: "Te pincameetsateji, tecatsi pincantea pamitacoteri avincatsarite." Te oncameetsátej i impincatsatashitea avincatsaritepee, irointi ocameetsati ancoyeajeiteri pincatsariventajeitaqueeri. Ocameetsati irishinejeitee ampiitapinitero ancante janicarica acoaque impincatsariventajeitee. Ocameetsati asanquenatero, te oncameetsateji iriote pincatsari janicarica caari coatsi impincatsaritaje aisati: tempa iquishiricari. Ayojeitaqueri, 22. Ocameetsati iraacameetsatavacaajeitea maaroni savicajeitatsiri iipatsitequi, te oncameetsateji irashinoncaajeitea aparopee. Timatsi coiteimojeiteeri: avari, avararo; acoajeitaque ashanincapee aácameetsateeri; acoajeitaque aisati amayetero amejeitacari. Te oncameetsatej i intsaneemparo. Ayojeitaqueri, 23. Ocameetsati ontime jaocarica antaroaj ateri oncanteata amanantantearori coiteimoteeri. Ocameetsati antaroajate jaocarica acoiri; te oncameetsatej i incamantee itsipapee paitarica antayeterl. Te oncameetsatej i aisati iroashiventacaajeitee yora tsameetacayeeri. Te oncameetsateji aisati incantajeitee: "Eiro pitsameetitsi." Ariorica amoncarataqueri itsipapee antaroajataque, ocameetsati irimoncarataquea quireiqui impinayeeteeri. Ariorica antaroajate, ocameetsati impinatasanojeitee yora ataroajatiniri oncanteata eiro ashinoncatsi. Aisati te ancoyeji ashinoncayea ajina aisati atomipee. Ariorica ashinoncaavetea, ari ocameetsati incavintsayee itsipapee. Ancoaquerica, ocameetsati ancaraj eiteri i tsipapee taroajatiniriri avatorote ancamantajeiteri paita acoajeitiri. Ariorica amitacotavacaajeitea inquemisantajeitee, impajeitee maaroni irevijeitaqueeri. Ayojei taqueri, 24. Ocameetsati irishinejeitee avatorote amaoreapini te. Te oncameetsatej i intsameetacaapinijeitee osamani. Cameetsa irishinejeitee amaoreajeite aparopee quitaiteri fiesta, aisati impinajeitee oquempetaca ataroaj ataque. Ayojeitaqueri, 25. Tempa acoajeitaque avari, aitsaare, avanco aisati aavintarontsi. Ariorica antsameeteneri avatorote ocameetsati impinatee quireiqui amanantantearori maaroni coiteimojeiteeri, aisati coiteimotirori ajina aisati atomipee. Aisati terica amatero antaroajate, aisati ariorica anteashipatanaque oncameetsate ontime coiteimoteeri. Aisati ocameetsati ontime coiteimoterori camajimentaaro iroori. Ocameetsati ancavintsaasanotero tsinane timatsiri otomipee, aisati ocameetsati ncavintsaasanoteri irijaniquipee, maaroni. Irinti cavintsaasanojeiterineri ishanincapee iriori. Ayojeitaqueri, 26. Ocameetsati ontime irishitoriatanteari maaroni atiripee. Ariorica inquee primaria, jero aisati segundaria, te oncameetsateji impinatero inqueanteari escoera. Ocameetsati aisati imperanayeeteari inquee, te oncameetsateji irisoquijaye evancaripee. Ocameetsati ontime pashinipee escoera iriotanteari ashanincapee mecanico, agropecuaria, paitapeerica. Ocameetsati ontime aisati universidad inqueanteari matasanotirori sanquenarentsi. Ariorica impinatero irointi yora queajeitatsiri. Ocameetsati avamejeiteri queajeitatsiri escoeraqui intimajeite cameetsa, incavintsaajeiteri itsipapee aisati irishineteri itsipapee intime cameetsa. Tempa ocameetsati ancavintsaajeiteri itsipapee, aacameetsajeiteri. Eiro aquisashitaritsi poneachari pashiniqui quipatsi, neanatantarori otsipapee neantsi. Aisati eiro aquisashiyetaritsi nashitachari imeshina, aisati yora caari quempejeiteene iquemisanti. Ocameetsati amitacojeiteri maaroni atiri aacameetsatavacaajeitea, antimajeite Cameetsa. Yora ashitariri itomipee irio cantatsineri jaocarica intianqueri itomipee inqueanteari escoera. Ayojeitaqueri, 27. Oshinetaca irantajeitero maaroni oca yantayetiri ishanincapee. Te oncameetsatej intsaneempari. Ocameetsati iriveshireimentearo timayetatsiri inampiqui: escoera, campo, iroane, maaroni. Ariorica irovetsiquero ashanincapee paitarica, aisati ariorica irisanquenatero paitarica, tempa iriotaque ashitarori. Incoaquerica, ocameetsati impimantero; te oncameetsateji incoshiyeeteri. Ayojeitaqueri, 28. Ocameetsati irishinejeiteero avincatsaritepee oca asanquenatacotaqueri; te oncameetsateji intsaneapitsateero. Ayojeitaqueri, 29. Ariorica ancoaque antimajeite cameetsa, eiro acantashitapinitari itsipapee incavintsaajeitee, aisati iramitacojeitee. Irointi ocameetsati ancavintsaajeiteri iriori, ami tacojeiteri. Impoijiquea antimajeite cameetsa. Otimi oshequi cameetsayetatsiri asanquenatacotaqueri. Ocameetsati amayetero oca acoajeitiri aisati amejeitacarica. 1ro cantaincha te oncameetsateji antsaneaqueari oca icoajeitaqueri itsipapee. Yora pincatsari aisati yora covariria aisati yora joeshi incamantajeitee paitarica antajeiteri oncanteata eiro ashereiritsi itsipapee, aisati oncanteata eiro avashinoncairitsi. Ocameetsati maaroni oca ashinejeitiri itsipapee, iro cantaincha te oncameetsateji irantero caari acoacaajeitaqueririca maaroni atiripee. Ayojeitaqueri, 30. Ocameetsati amoncarajeitero maaroni asanquenajeitaqueri aca. Te oncameetsateji intsaneapitsaj eiteero avincatsaritepee aisati ashanincapee. Ocameetsati ashinejeiteri maaroni atiri irisavicajeite cameetsa.

cni

Asháninka

cni

Latn

cni

RUNAKUNA RESPETACHIKUNANPAQ LEY RURAPÄKONQAN KAYNUYMI QALAYKUNAN [Preamble] Lapan runa libri kananpaq, mana pipis runa masinta jarupánanpaq, juchayoqta kastigananpaq, juchaynaq mana kastigasha kananpaq, piwansi runa masinwan mana pelyar mana liytur kushisha kawapákunanpaq kay pachach'u, mayna kaykan rurashana runa kayninta mana qech'unanpaq, chaynuy lapan iwal-la kananpaq, lapan runa chay kastanuyla kananpaq; Runakuna respetachikunanpaq kanqanta mana reqermi y rikaykarpis jarukuypa ushayninpa mana kaqkunata rurasha, kanan chayta rikaykurmi rabyanasha. Lapan runakuna alich'u kananta munarmi kaynuy willakuykan. Kay rasunpa ali kawayman lapan runakunapis yaykunan, mana imapitasi manchakular, mana imapitapis pishipakular kushisha kawapäkuchun. Chay munanqannuy parlapäkonqan y munanqannuymi yärakärenqa. Kaynuymi rurakanman rasunpa runakuna respetasha kananpaq. Chaynuypa runakuna mana kontran kayta yarpanqachu mandukunapaq ali ruraptenqa. Y mana alí ruraqkunata qarqonanpaq. Chaynuymi imata rurananchipäsi rurakasha wakin nasyunkunawansi ali imach'üsi yanapänakur imata rurarsi kawananchipaq mana liytur mana pelyar kushisha. Lapan nasyunkuna chaych'üraq eskribipäkusha yärakuyninta, rasunpa alim shumaq alim nipäkusha runakuna imanuy respetachikunanpaq kaykaqta, lapan runakuna alipaq rikasha kananpaq kanqanta musyar. Chaynuy olqo ni warmi kaqpis juknin jukninpis iwal respetasha kananpaq. Chaynuy willakasha lapan kawaq runakunapaq imatapis ali rurayta y mas ali libri runa kawananpaq. Lapan runakuna nasyunkunapita qotukaqkuna nipäkusha rasunpa kay kumplikanqa. Lapan chaych'u nasyunkuna kaq shumaq respetänakunanpaq. Chaynuy imach'üsi kuyanakur willanakur imasi libri ali kaqta rurakärinanpaq y Lapan runapis juk yarpayla respetachikunanpaq y mas libri lapanta shumaq rasunpa kumplichinanpaq; ASAMBLEA GENERAL NIRAN ENTERO MUNDUCH'U RUNAKUNAPAQ KAYNUYMI WILLAKUN KAY LEYKUNA RUNAKUNA IMANUY RESPETACHIKÄRINANPAQ KANQAN Lapan juk yarpaylaman yarpananpaq, marka nasyunkuna uch'äkunan imanaypasi lapan runakuna mandukuna chayman yärakur rurapäkunanpaq. Lapan yärakur yach'achinakunanpaq, runa imanuy respetachikunanpaq y libri imapitapis kananpaq. Chaynuy yarpänan imasi ali rurayta nasyunninch'u juk nasyunkunawan. Chaymi kaykunataqa lapan musyapäkunan y rasunpa rurapäkunan. Chaynuymi lapan nasyunkunapita qotukaqkunaqa rurapäkunan, y wakinkaq nasyunkunapa rurinch'u kaq markakunapis. JUK KAYNUYMI NISHA (1) Lapan runa kay pachach'u yurin libri kawananpaq, lapanchinuy iwal respetasha kananpaqmi, mana pipis jarupänanpaq, lapanpis iwal yarpach'akuy yach'aqmi, alita mana alita tantiyar kawananpaq. Chaynuy runa masinwan juknin jukninwan kuyanakur kapäkuchun ISHKAY KAYNUYMI NISHA (2) Lapan runakunam libri kananpaqmi kay willakuych'u willakun. Chaynuylam ima kasta kaptinpis> ni yana ni yoraq kaptinsi, warmipäpis ni olqopäpis, ni imaniraq rimaych'u parlakuptinpis, ni imaman yärakuptinpis, imanuy yarpaynin kakuptinpis, may nasyunch'u yurisha kaptinpis, pobre kayman ni kapoqniyoq kayman yurisha kaptinpis, imanuykarpis runa respetasha kachun. Jinarkur manam pipis juk niraqmi kay nenqachu nasyunninch'u mandanqanwan respetachikäriptin y wakin nasyunkunawanpis wakin runakunapita, wakin nasyun runakunapaq nenqanpita y nasyunkunach'u imanuy mandananpaq jaqepanqam mandaqnin, mana kikilankunapita kananpaq, mana imasi fiyupa ñakachinanpaq mandukuna nasyunninch'u. KIMSA KAYNUYMI NISHA (3) Lapan imaniraq karpis runakuna kawananmi respetachikur y libri munayninch'u y mana imapitasi manchakular. CH'USKU KAYNUYMI NISHA (4) Manam pipis aronqanchu mana pägaptinqa. Chaynuy mana imantasi rurachikunqachu nirantisha runantanuy aruchikuyta. Chaynuy rurachikuyqa kananqa manam kanchu. Kananqa manam kanchu maych'u chaych 'üsi. PICHQA KAYNUYMI NISHA (5) Manam pipis kanqachu somaq maqasha, fiyupa ñakachishaqa, ashlishaqa mana ali kanqankamaqa mana 1runata jinaqa. SOQTA KAYNUYMI NISHA (6) Lapan runapaq kanmi maych'u chaych'u karpis respetanakunan y ali runapaq rikasha kanan, wakin runakuna kanqannuy. QANCH'IS KAYNUYMI NISHA (7) Lapan runapäsi iwal-lam mana jarupänakunanpaq kaykäqa, manam wakinkaqpäqa achkachu ni wakin kaqpäqa walkalachu, kay mana jarupänanpaq kaqwanqa iwal mana jarupasham kanqa. Lapanpis chaynuy mana jarupasha, kuydasha, mana ch'eqnipasham kanqa. Alikaq runata respetächenqa y mana ali ruraq runata kastiganqa. Kay runa mana jarupänakunapaq lapan nasyunpita qotukaykur rurakanqanta manam pipis amachayta pwendinchu chaywan respetachikuptin. PUSAQ KAYNUYMI NISHA (8) Lapan runa mana jarupänakunanpaq kaykanqannuy mana rurapäkuptenqa, o "pipis manam chaynuychu, pitaq nin" chayta niptenqa aywachun jatun kaq manduman kijakunanpaq. Chay mandu chaych'u mana jarupänakunanpaq kanqantanuy ninanpaq chay jarupaq runata. ISQON KAYNUYMI NISHA (9) Manam pitapis yanqa juchaynaqta kikinpa munaynilanpitaqa wich'qanqachu karselkunaman munanqan órakama. Chaypita manam pipis qarqonqachu maypita maych'u kanqanpitasi manaräsi shumaq musyaykorqa. CH'UNKA KAYNUYMI NISHA (10) Lapan runapämi kaykan mana jarupanakunanpaq, wakin jarupaptin iwal respetächikunanpaq. Juk runa runamasinta imasi pasaptin willakärinman lapan mayananpämi kijakuy rurakänanpaq. Jatusaq mandukuna imanuy kanqantasi rikananpaq, imanuy respetächikunanpaq kanqanta ninanpaq. Rasunpa o yanqa kanqanta musyananpaq jatun karselman ch'urakoq mandukuna. CH'UNKA JUKNIN KAYNUYMI NISHA (11) Pi runatapis mana "juchäkushata juchäkusham" niptin mana ruranqanta respetachikunanmi, manaräsi pipis rikaq o "rasunpam qam rurashkanki" nenqankamaqa jatunsaq mandukunach'u kejakushana karqa. Chaykama chay runa kuydasham kanman manaräsi rasunpa juchayoq kanqan musyakanqankama. Manam pipis juchäkonqanpita mastaqa ninmanchu pitapis nasyunninch'u o juk lädu nasyunch'usi, juchanta tariparurqa mananam chay juchäkonqan masmanqa ñakananpaq ch'urasha kanqachu pitapis ni imapitapis. CH'UNKA ISHKAYNIN KAYNUYMI NISHA (12) Manam pipis mana kaqpita pitapis turyapanmanchu ali kakoqta manam washanta rimanmanchu jukpata, ni ima aykapitasi ni imawansi. Chaynuy wasinch'u kastankunawan ali tiyakoqta ni mayqantasi, ni kartan apachikonqankunach'üsi. Lapan pi runapäpis manam yanqaqa imatasi rimanmanchu. Chaymi ali kakoqta turyapaptenqa kanmi runata mana jarupänanpaq rurakanqan, kijakur chaywan respetachikunanpaq. CH'UNKA KIMSAN KAYNUYMI NISHA (13) Pi runapis nasyunnin rurich'u munanqanpam purikonqa manam pipis amachanqachu. Chaynuy nasyunnin rurich'u may markach'üpis munanqanch'u akraykur wasinta ruraykur tiyakuchun. Lapan runam libri nasyunninpita juk lädo nasyunman yarqoyta munarqa yarqonanpaq. Nirkorqa kanqalan nasyunninman kutiyta munaptinsi. CH'UNKA CH'USKUN KAYNUYMI NISHA (14) Pi runasi imapitasi qatikach'aytukusha karqa maypasi ali kananpaq asheq aywakunmanmi juk lädu nasyunkunaman chaych'u ali kawananpaq. Kayqa manam mana alita ruranqanpita kijakuptin qeshpeqkunapächu, kay mana jarupänanpaq rurashakunata, ni kay ley rurasha kaqkunata mana ruray munaqpächu, ni mana käsuy munaqpächu. Lapan nasyunpita qotukaykur rurapäkonqanqa. CH'UNKA PICH'QAN KAYNUYMI NISHA (15) Lapan runam juk nasyunman ch'ayarqa iskribikunan chay kanqanch'u markänu kayta munarqa. Manam pipis amachanmanchu juk runa nasyunninman iskribikuyta munaptin, ni nasyunninpita juk lädo nasyunman ashukuyta munaptin. CH'UNKA SOQTAN KAYNUYMI NISHA (16) Lapan runa olqopis, warmipis naqana uch'anman yarpayninman ch'ayarnaqa munarqa kasarakunqam. Lapanpämi imaniraq kastapäsi ni yana ni yoraq, may nasyun runa karpis ni imaman yarakoq karpis. Chaynuypa yarina juk familya juk wasita ruraykur tiyakärinan, kasararkur y kasaranqanpita rakikarpis lamitä pura rakipanakärinan iman aykankunatasi. Kasarakorqa kasarakärinan shumaq ishkankuna munanakärir-rämi. Ishkanpasi mana amachaq kaptinrämi, ishkankuna pipitasi mana amachasha kanan. Kasarakärenqan junaqpita rikakan juk familyanam. Chayta ruran lapan runa warmi kay pachach'u tiyaq, tiyapäakunqanpita walka walkala achkamanna mirapäkun, kayta respetachinanpaq imasi kaptin kanqa familyanmi y nasyun mandukunam. CH 'UNKA QANCH'ISNIN KAYNUYMI NISHA (17) Lapan runapis respetachikonqam mana runa masin jarupänanpaq ima aykanpitasi kikinpa kananpaq, masta munarqa kikinpa kananpaq ashikunan. Manam pipis qarqosha qech'usha kanqachu kikinpapitaqa yanqa mana kaqpitaqa. CH'UNKA PUSAQNIN KAYNUYMI NISHA (18) Lapan runam ima ayka munanqanman yarpäkunan mana pipis chayta amachanmanchu. Chaynuy imamansi munanqanman yärakuchun. Manam pipis amachanmanchu yärakonqanpita juk yärakuyman tikrakuptin. Chaynuy yärakonqanpita achka runata o juk runalata willapar yach'achiptin y yach'akuyninta yärakonqanman rurachiptin. CH'UNKA ISQONNIN KAYNUYMI NISHA (19) Lapan runam libri yarpach'akärinanpaq y yarpach 'akonqanta rimananpaq. Chayta manam pipis amachanmanchu ni chaypita rabyakunmanchu pay yarpayninta wakin runata willapaptin. Lapan runatam musyachinman maych'üsi imanuypasi, mayqan kasta rimaywansi musyananpaq. ISHKAY CH'UNKA KAYNUYMI NISHA (20) Lapan runam maych 'üsi imach'üsi qotukäpäkunman imatasi al ita rurananpaq kaptenqa, manam pipis amachanmanchu chayta. Manam pipis achka shuntakanqanman pushanmanchu mana munaqtaqa, chayman mana qotukayta munaptenqa. ISHKAY CH'UNKA JUKNIN KAYNUYMI NISHA (21) Lapan runam nasyunninch'u presidenti kananpaq yaykuyta pwedin. Mana kikin karqa jinan markach'u akrasha runapaq bótunan. Lapan runam iwal-la wakin runakuna jina, chaymi mandu kaymansi yaykuyta pwedin nasyunninpaq. Marka runam munayniyoq presidenti o juk niraq mandu kananpaq ch 'uraych 'u. Chay mandu ch'uranakuy kanan jinan marka nasyun runakunapitam. Kay ch'uranakuy kanqa mana qonqaypam imaypis. Lapan chay nasyunch'u iwal bótapäkunan. Chay bótuqa kanan pakaylapa o makinta alsaypa o papilch'u munanqanpaq iskribirkur jitaykuypa. ISHKAY CH'UNKA ISHKAYNIN KAYNUYMI NISHA (22) Lapan runam imaypis achka qotukaykur aroqch'u käqa kawayninpaq pägasha kanman, aruykar imasi rurakunanpita mana manchakular kananpaq. Kay ali kaway y iwal kaway kikin nasyunpita kanan o juk lädo nasyunpita yanapasha kanan o achkaq runa qotukasha aroqpita yanapasha kanan, kikin runa mantinikunanpaq y wakin matinisha kananapaq. ISIIKAY Cll'UNKA KIMSAN KAYNUYMI NISHA (23) Lapan runa arunanmi maych'üsi, munanqanch'u aruyninta ashikunan mana aruyniynaq kananpita. Lapan runam iwal pägasha kanan ima aruych'u karpis. Manam kanmanchu juknin mas achka pägasha y jukaqnin mas walka pägasha juk junaq aruyninpita. Lapan runa aronqanch'u aroqkaqpäqa kananmi juk junaq gananqanman yapasha mas ali kananpaq, seguränan kikinta y familyanta imanuysi kanqantanuy, runa kayninta o juk imanaypasi seguränan o imanaypasi yanapasha kananpaq. Lapan runa imach'üsi arorqa sindicato nenqanta rurapäkunan lapan qotukakuykur i ma aykach 'üsi respetachikärinanpaq, imanuy respetachikärinanpaq kaykaqta rikaykur. ISHKAY CH'UNKA CH'USKUN KAYNUYMI NISHA (24) Lapan runa aronqanpita jamanqam, jamaykur munanqanta rurananpaq, aronqanpita jamanman imay óra aroq yaykonqanta rikaykur, y chaynuy kada wata jamanman juk killa. Chay jamanqanpita pägasham kanan maych'ümi arun chaypita. ISHKAY CH'UNKA PICHOAN KAYNUYMI NISHA (25) Lapan runa y familyankuna kanman ali kawayniyoq ali mikuypita, ali rópasha, kikinpa wasin kanman, me~diku qeshyar jampikoq aywananpaq y wakin mas munanqankuna. Aronqanch 'u segurasha kanman qeshyaqtukur byudo kedarur, aronqanch'u däflakurur, chachayarur o imasi juk niraq pasaptin mantinikunanpaq. Mamanpis wamrapis iwal kuydasham kanan ospitalch'u warmi qeshyakuruptenqa. Lapan wamra chaynuy shumaq atendisha kanan käsadu kikin warminch'u karpis o mana kasädu warminpita juk warmich'u karpis. ISHKAY CH'UNKA SOQTAN KAYNUYMI NISHA (26) Lapan runam eskwelaman yach'akoq aywanan. Eskwelach'u yach'akonqanpitaqa manam pipis ni pitapis päganqachu, iskribiyta liyiyta yach'akunan primarianta ushanqankama. Kaykama lapan runam yaykunman yach'akunanpaq. Mas imapäsi yach'akuyta munaptenqa kanqa mas jatun eskwelakuna chaych'u ima yach'aymansi yaykunanpaq. Munaqkaqpäqa kanqa jatun eskwela imapäsi yach'akoqpäqa pi maypäsi lapanpämi kanqa. Yach'akonqaqa kikin yach'aq runa kananpämi, imanuy mana runa jarupänanpaq respetachikunanpämi. Manan pipis turyapasha kananchu alita imatasi rurakuptin. Asta mas ali kapäkuy ali kawakäriy mana liytur, mana pelyar wakin juk lädo nasyunkunawansi. Chaynuy achka imaniraq qotukaqkunawanpis, imaman yärakoqkunawanpis. Chaynuy karqa kapäkonqa alita rurar ali kawar kay lapan nenqantamuy kumpliptin. Taytankunaman akranan wamranpaq imapaq yach'akuymansi yaykunanpaq. ISHKAY CH'UNKA QANCH'ISNIN KAYNUYMI NISHA (27) Lapan runa libri yach'anqan markach'u kustumbrinkunata rurananpaq y rikananpaq, imatasi rurayta yach'arqa jina rurakuchun yach'anqankunata. Chaynuy markanch'u imatasi alita ruraptenqa chaych'u yanapächun. Pi runa imata ruranqanch'üsi alita yarqarachimuptenqa mana pipis ruranqanta rikakarachimuptenqa; chay rikakächimoqmi dweño kanan, paypa jutinch'u kanan. Chaynuy librukunach'u o librukunata kikinpa yarpaynilanwan iskribimorqa jutinch'ümi kanan. Chaynuy imatasi kikin ali ruranqanta rikakachimuptin kanqa. Manam juk rurakonqanta "noqam dweño kä" nir charikurkunmanchu ni jutinta ch'urachikunmanchu. Chaynuy ruraqpäqa kanmi leykuna respetachikunanpaq. ISHKAY CH'UNKA PUSAQNIN KAYNUYMI NISHA (28) Lapan runam kay mana jarupänakunanpaq rurakanqanta respetänan. Chaynuy imata rurana kaptinsi juk lädo nasyunkunawansi shumaq kachun. Kay leykuna nenqannuy rurakächun y shumaq rasunpa rurakächun. ISHKAY CH'UNKA ISQONNIN KAYNUYMI NISHA (29) Lapan runa markach'u tiyaqkäqa ruranan lapan imanuy wakin rurapäkonqannuy chayta respetänan. Chaynuy lapanta rurar respetaptin markanch'u imatapis alita rurapäkonqa. Chay'nuy kikinpis alipaq rikasha kanqa. Chawraqa musyanqa markach'u imata rurana kanqantapis. Lapan nenqantanuy markach'u rurar y respetachikur mana piwanpis jarupächikur kaptin mana pipis amachanmanchu kawayninch'u. Lapan runapis kapäkunan ali kawaych'ümi imanuy leykuna nenqannuy, chaynuy lapanta respetar, wakin runakunawan mana imatasi ninakur kawapäkunanpaq, ali yarpayninwan yarpach'akur, wakin runakuna ali kanqanta rikananpaq, chaynuy achka runa qotukaykur aroqch'u karpis. Kay mana runa jarupänakunanpaq kanqanta manam pipis amachayta o ama chayta rurashunchu" nir lapan ruraqkunata ninmanchu. Lapan nasyunpita runakuna qotukaykur runakuna respetachikunanpaq rurapäkonqanta. KIMSA CH'UNKA KAYNUYMI NISHA (30) Kay respetachikunanpaq kaykaq rurapäkonqanch 'üqa manam ima leysi nasyunpa kaqtaqa rurakayta pwedinchu ni rurakashachu. Chaynuy walka qotukasha o juk runa ruranalanpächu kay mana jarupänakunapaq kaykaq. Chaynuy mana pipis kay ruraych'u rimanqankunata illakächiyta pwedinchu.

qva

Quechua, Ambo-Pasco

qva

Latn

qva

PARNYATAAN OMOM PARKARA HAK-HAK ASASI MANOSSA Sadajana oreng e lahiragi sareng hak-hak se dha-padha, mutlak klaban kabebasan fundamental. Parsarekatan Bangsa-Bangsa agaduwi janji badhi ajungjung tenggi, mamaju sareng anaonge hak-hak asasi sabban oreng. Janji gapaneka asalepon dhari piagam Parsarekatan Bangsa-Bangsa se maneges kayakenan bangsa-bangsa e dunya dha' hak-hak asasi manossa se fundamental ban dha' drajat ban ajina manossa. E dhalem parnyataan omom hak-hak asasi manossa Parsarekatan Bangsa-Bangsa anegesagi ngangguy cara saderhana ban jelas hak-hak se egadhuwi sadajana oreng secara rata ban adil. Hak-hak se kasebut e attas gadhuwana sampeyan sadaja . Hak asasi gapaneka gadhuwana sampeyan. Saena sampeyan ngageli onggu dha' hakhak- asasi gapaneka. Ngereng banto mamajuwagi ban billahi kaangguy sampeyan dibhi' juga kaangguy tan taretan selaen. MUKADDIMAH Saestona pangakowan drajat secara koddrat klaban hak se dha-padha sareng muttlak dhari sadajana anggota kaluwarga manossa enggi panika dasar dhari kamardikaan, keadilan sareng perdamaian e dunnya. Saestona manabi tak agateyagi sareng nganggep enteng hak-hak epon manossa badhi adaddiyagi kalakowan-kalakowan bengges se bisa mapeggel ate nuraniepon umat manossa; wujudepon settong dhunnya, palenggiyanna manossa se badhi arassaagi kenikmatan, kebebasan angocappagi pamanggi ban keyakinan sareng kebebasan dhari rassa tako' ban kemeskenan ampon daddi pernyataan aspirasi paleng tenggi dhari sadajana ra'yat biyasa. Saestona hak-hak manossa parlo e naonge kalaban peratoran hukum, sopaja oreng ta' kapaksa mele jalan berontak menangka cara paleng akher kaanguy alaban kedholiman sareng penjajahan. Saestona ce' parlona mamajuagi hubungan kakancaan eanterona nagara-nagara. Saestona bangsa-bangsa dhari Perserikatan Bangsa-Bangsa e dhalem Piagam Perserikatan Bangsa-Bangsa ampon anegessagi pole kapercajaannepon dha' hak-hak dasar manossa, dha' drajat klaban ajina manossa sareng hak-hak se padha kaangguy oreng lake otaba oreng bine, sareng ampon motossagi kaangguy matenggi kamajuwan sosial sareng drajat kaadilan se langkong sae dhalem kamardikaan se langkong lebar. Saestona nagara-nagara anggota ampon ajanji areng-sareng Perserikatan Bangsa- Bangsa kaangguy matenggi kamajuwan, ajina ban hormatepon sadajana oreng dha' hak-hak asasi manossa ban kebebasan dhasar. Saestona pemahaman se padha parkara hak-hak ban kebebasan-kebebasan kasebbut sanget penting kaangguy nglakone onggu-onggu janji kasebbut, melaepon: Asareng Ka'dhinto MAJELIS AKBAR ngabarragi PERNYATAAN OMOM PARKARA HAK-HAK ASASI MANOSSA Kaangguy patogan omom se anyata'agi hasel kaanguy sadajana oreng ban sadajana nagara klaban tojjuwan sopaja sabban oreng sareng sabban perserekatadan e dhalem masyarakat, klaban emot terros dha' pernyataan gapaneka badhi ajuangngagi ngangguy cara ngajari sareng adhidhik nyopre matenggi rasa hormat dha' hak-hak ban kabebasan-kabebasan kasebbut klaban jalan se maju, nasional juga internasional, nyoppre makowat pengakoan ban penghormadan se universal ban efektif se ejalannagi sareng bangsa-bangsa dhari Nagara-Nagara Anggota ka'dhinto dibhi', juga sareng bangsa-bangsa dhari wilayah-wilayah se ebabana kabasaannepon hukum nagara ka'dhinto. PASAL 1 Sadajana oreng lahir mardika e sarenge drajat klaban hak-hak se dha-padha. Sadajana eparenge akal sareng nurani ban kodu areng-sareng akanca kadi taretan. PASAL 2 Sabban oreng agaduwi sadajana hak sareng kebebasan-kebebasan se kasebbut edhalem parnyataan ka'dinto kalaban ta' abida'agi masalah ras, barnana kole', lake-bine, basa, agama, politik otaba drajat sosial, hak milik, otaba kabadhaan, laennepon. Saterossa ta' kengeng epabida se edhasarragi dha' kadhudhukan politik, hukum, otaba status internasional dari nagara otaba wilayah asallepon oreng ka'dhinto, panapa nagara mardhika, wilayah perwaliyan, nagara jajahan otaba se kadaulatannepon ebatessi. PASAL 3 Sadajana oreng gaduwan hak odik, kamardhikaan, sareng kaamanan bi'dibi. PASAL 4 Pasera bisaos ta' kengeng e badhi budhak otaba epaksa daddi abdi, perbudhakan sareng adagang budhak macam panapa bisaos kodu elarang. PASAL 5 Tadha' oreng se kengeng eseksa elakone klaban kejjem, otaba eyokom ngangguy cara matoron drajadda manossa otaba madaddi aebbha. PASAL 6 Sabban oreng agadhuwi hak sopaja eyakone eka'dhimma'a bisaos, e dhalem hokom akadi oreng pribadi. PASAL 7 Sadajana oreng gaduwan hak se padha e dalem naongan hukum, ta' epabida. Sadajana gaduwan hak lindung sepadha dha' sabban perbida'an se ta' padha klaban parnyataan paneka, sareng dha' sadajana hasutan se tojjuwanna dha' diskriminasi (parbida'an) kadi ka'dhinto. PASAL 8 Sabban oreng agadhuwi hak koreksi se efektif dhari pengadilan nasionalkse gadhuwan wewenang dha' sadajana kalakoan se alanggar hak-hak dasar se eparengagi dha' salerena sareng konstitusi otaba hokom. PASAL 9 Tadha' oreng se kengeng etangkep, etahan otaba ebuang sawenang-wenang. PASAL 10 Sabban oreng agadhuwi hak eadili se padha ban adil onggu ban tabuka klaban pengadilan se bebas ban ta' le-mele pihak, dhalem motosagi hak ban kawajiban sareng dhalem tuntutan pidana se badhi epotosagi. PASAL 11 Sabban oreng se edakwa alakone sala mitorot hokom eanggep ta' sala sampe' ebuktiagi sala mitorot hokom dhalem pengadilan se tabuka, ban salerana kengeng sadajana jaminan se ekaparlo kangguy abilahi. Tadha' oreng se kengeng e anggep sala alakone tindak pidana karna kalakoan otaba kealpaan se benni pelanggaran hokom mitorot undang-undang nasional otaba internasional bakto kalakoan gapaneka ejalani. Saka'dhinto juga ta' kengeng nantoagi okoman lebbi bera' dhari se samostena etarema bakto pelanggaran gapaneka ejalani. PASAL 12 Tadha oreng se kengeng eganggu orosanna dibhi', kaluargana, romatanggana, otaba hubungan sorat-manyorat, otaba eserang kahormatannepon ban saena asmana. Sabban oreng agadhuwi hak enaongi hokom alaban gudaan otaba serangan gapaneka. PASAL 13 Saban oreng agadhuwi hak sareng kabebasan le-ngalle otaba a lenggi e settong kenengan dhalem bates-bates sabban nagara. Sabban oreng agadhuwi hak aninggalagi settong negara, tamasok negarana dibhi' ban abali pole dha' negara gapaneka. PASAL 14 Sabban oreng agadhuwi hak nyare klaban anekmati e negara-negara laen, naongan dhari etabeng parkara. Hak gapaneka ta' kengeng e angguy manabi parkaraepon saongguna ta' karna kejahatan-kejahatan se badha hubunganna sareng politik otaba dhari kalakoan-kalakoan se alaban tojjuan-tojjuan ban prinsip-prinsip Parsarekatan Bangsa-Bangsa. PASAL 15 Sabban oreng agadhuwi hak sala settong kewarganegaraan. Tadha oreng kengeng epaksa ngocol kawarganegaraanna otaba e tolak hak agante kewarganegaraan. PASAL 16 Oreng lake' ban bine se ampon cokop omor, agudhuwi hak akabin ban abangon kaluarga, sareng ta' olle ebatesi klaban alasan ras, kawarganegaraan otaba agama. Salerena gadhuan hak se dha-padha dhalem hal kakabinan juga dhalem masa kakabinan ban dhalem hal atela'. Kakabinan namong kengeng elakone manabi edasaragi pelehan bebas sareng parsetujuan sa-ongguna dhari kadhuwa calon mantan. Kaluarga, enggi paneka satuan alamiah fundamental dhalem masyarakat, agadhuwi hak enaonge masyarakat ban nagara. PASAL 17 Sabban oreng agadhuwi hak gadhuan harta sae bi'dibi' otaba sareng oreng laen. Tadha' oreng se olle erampas hartaepon secara sawenang-wenang. PASAL 18 Sabban oreng agadhuwi hak kabebasan pamekkeran, nurani ban agama, dhalem hak gapaneka masok kabebasan agante agamana otaba keyakenna, sareng kabebasan alakone agamana otaba kayakenna bi'dibi'an otaba a reng-sareng oreng laen secara omom bi'dibi' kaangguy anyata'agi agamana otaba kayakenna sae dhalem ngajari, alakone ibadah secara khusu'. PASAL 19 Sabban oreng agadhuwi hak kabebasan gaduwan ban ngocapagi pamanggi, dhalem hak gapaneka kamasok kabebasan gaduwan pamanggi se ta' kengeng eganggu, ban nyare, narema sareng ngabaragi katerangan ban pamanggi alebet media ponapa bisaos ban tadha' batessepon. PASAL 20 Sabban oreng agadhuwi labebasan a pol-kompol ban a sarekat se aman. Tadha' oreng se kengeng epaksa masok sala settong parkompolan. PASAL 21 Sabban oreng agadhuwi hak norok dhalem pamarentahan negarana secara langsung otaba lebat bekkel se epele secara bebas. Sabban oreng agadhuwi hak kasempatan se dha-padha kaangguy e angka' dhalem jabatan pamarentahan nagara. Kareppa rakyat moste daddi dasar kekuasaan pamarentah, karep gapaneka moste enyatagi dhalem pamelehan omom se epabadha sabban settong bekto, murni, omom ban sadrajat, rahasia otaba cara laen se ejamin melena bebas. PASAL 22 Sabban oreng anggota masyarakat agadhuwi hak jaminan sosial ban agadhuwi hak-hak ekonomi, sosial ban budaya se eparloagi monggu drajat ban bebas tombuna salerana lebat usaha-usaha nasional otaba bantoan internasional sabanding sareng organisasi ban somber-somber kakayaan saban nagarana. PASAL 23 Sabban oreng agadhuwi hak dha' kalakoan, dha' pelean bebas kalakoan gapaneka, agadhuwi hak dha' kabadhaan se sae lako paneka ban enaonge dhari pengangguran. Sabban oreng, agadhuwi hak opa se padha kaangguy kalakoan se padha. Sabban oreng se alako agadhuwi hak dha' penghaselan se adil ban cokop se a jamin dha' salerana ban kaluargana kabadhaan se sae kaangguy drajatepon manossa, ban etambah saparlona cara-cara laen naongan sosial. Sabban oreng agadhuwi hak agabay sareng daddi anggota sarekat pekerja monggu a naonge kabotuanna. PASAL 24 Sabban oreng agaduwi hak istirahat ban prei, tamasok batessa jam-jam alako, klaban are-are prei se opana tetep ebajar. PASAL 25 Sabban oreng agadhuwi hak patokan odhi' se cokop kaangguy kasehatan ban kasejahteraan salerana ban kaluargana, tamasok dha'ar, busana, compok ban pelayanan kasehatan ban sosial se ekaparlo; sareng hak dha' jaminan manabi nganggur ta' alako, sake, cacat, daddi randa, omor seppo otaba kabadhaan laen se daddi lantaran korangga pangaselan eloar kobessana. Ebu ban nak-kanak agadhuwi hak kengeng pelayanan ban bantoan istimewa. Kabinna anak sae se ebabaragi e dhalem otaba e loar nikah moste kengeng naongan sosial se dha-padha. PASAL 26 Sabban oreng agadhuwi hak olle pandhidhigan. Pandhidhigan moste bebas bea, paleng sakonek kaangguy tingkat sekolah rendah ban pandhidhigan dasar. Pandhidhigan rendah moste wajib. Pandhidhigan teknik ban profesi moste tabuka' kaangguy kabbina oreng, pandhidhigan tenggi moste bisa emasoki kabbina oreng ngangguy cara se dha-padha ban edasari cara se patot. Pandhidhigan sopaja apanojju dha' pamekaran kapribadian manossa ban makoat rasa hormat dha' hak-hak manossa ban kabebasan fundamental (dasar). Pandhidhigan moste mamaju saleng pamahaman, toleransi ban kakancaan antara bangsa-bangsa, ras otaba klompok-klompok agama, sareng materos kalakoan Parsarekatan Bangsa-bangsa dhalem ajaga pardamaian. Oreng seppo agadhuwi hak paleng otama mele macemma pandhidhigan se badhi eparengagi dha' tra-pottrrana. PASAL 27 Sabban oreng agadhuwi hak bebas partisipasi dhalem kegiatan budaya masyarakat, anekmati seni ban ngereng dhalem kamajuan ban anekmati manfaat elmo pengetahuan. Sabban oreng agaduwi hak enaongi kaontongan baten ban lahiriah se e aselagi dhari produksi elmo, sastra otaba seni se e anggit salerana. PASAL 28 Sabban oreng agadhuwi hak dha' tatanan sosial ban internasional, se hak-hak ban kabebasan-kabebasan ekasebut dhalem Parnyataan paneka kengeng elakone sadajana. PASAL 29 Sabban oreng agadhuwi kewajiban-kewajiban dha' masyarakat settong kenengan e ka'dimma salerena bisa bebas mamekar pribadhina dibhi'. Dhalem alakone hak-hak ban kabebasan-kabebasan, sabban oreng moste norot coma dha' batesan-batesan se etetepagi undang-undang, sareng tojjuan kaangguy pengakoan ban hormat dha' hak-hak klaban kabebasan-kabebasan oreng laen, sareng kaangguy a lastereagi syarat-syarat se adil dhalem hak kasusilaan, katertiban ban kasejahteraan omom dhalem masyarakat se demokratis. Hak-hak ban kabebasan-kabebasan gapaneka, ngangguy cara ponapa bisaos, sama sakale ta' kengeng elakone a laban tojjuan ban dasar-dasar pamekkeran Parsarekatan Bangsa-Bangsa. PASAL 30 Tadha hal dhari dhalem Parnyataan paneka kengeng etafsiragi a beri' sala settong nagara, kelompok otaba sala settong oreng, hak kaangguy e dhalem kalakoan ponapa bisaos, otaba alakone settong kalakoan se gadhuan tojjuan marosak hak-hak ban kabebasan-kabebasan se ka'dimma bisaos kasebut dhalem Parnyataan paneka.

mad

Madura

mad

Latn

mad

UQ'ALAJISAXIK PA RONOJEL UWACHULEW RI YA'TALIK KAB'AN PA RI K'ASLEMAL [Preamble] Rumal che ri uchokonsab'exik ri ya'talik kab'anik, ri uq'atoj tzij q'atb'altzij, xuqe ri ja'maril pa ronojel we uwachulew, ruk'am uq'ab'ib'al, kuq'alajisaj ronojel uwach ri ya'talik chi pa junamam kaqab'an pa ri qak'aslemal qonojel. Rumal che ri man qas ta eta'matalik, etzelam uwach xuq man k'amo'wan ta we kuq'alajisaj chqawach ronojel ri ya'talik kab'an pa we k'aslemal; xuqe' are wa' we no'jib'al b'anownaq k'ax chqech xuq oj tzaqownaq pa ri qak'aslemal, oj uxinom are chi na qonojel taj kaqechab'ej we utzil kariqitaj pa we uwachulew. Rumal che ri sib'alaj rajawaxik chi ronojel wa' we ruk'a'm we kaya uch'ob'ik, kuk'a'xik, kachajix rumal jun q'atb'altzij, are chi na kojtzaq ta pa taq ri k'axk'olil. Rumal che ri xuqe' nimalaj rajawaxik chi kak'oji' ch'ab'en ib' chkixo'l konojel taq ri tinamit ri keriqitaj pa we uwachulew. Rumal che ri e tinamit pa we uwachulew kik'amo'wan kiq'alajisam pa ri nim raqanib'al wuj, ronojel uwach ri ya'talik kab'anik, xuqe ri ub'anatajik ucholajik uk'a'naq jun winaq. Chila' k'ut q'alajisam wi, chi junam ub'antajik junam reqele'n ri achi ruk' ri ixoq, xuqe' chila' q'alajisam wi, chi utz we kachomax pa junamam jas kab'anik xuqe' are chi pa junamam kawa'lij qawach, xuq kaqariq qa'utzwachil. Rumal che ri e tinamit e tob'anelab' ruk' le e jumalaj nimalaj tinamit e nuk'maninaq pa we uwachulew, kib'im, kiq'alajisam chi kakichajij, kakilawachij, are chi ronojel we ya'talik kab'anik, utz we kak'amo'waxik, kaya uq'ij pa ronojel uwachulew, ma are k'u wa' katikowik chi man kakaetzelaj ta kib' ri winaq pa ri kik'aslemal. Rumal che ri ronojel uwach we utzil y'atal chqech, nimalaj rajawaxik kaq'alajisaxik, xuq kab'an uchokonsab'exik jasa je ri kataqan wi. Rumal k'u wa' ri uk'iyal winaq e chatal kumal taq ri kitinamit pa junaman, pa ri nimalaj riqoj ib' xb'antajik, xkitikirisaj, xkinawalijsaj, xkiq'alajisaj la ri jun nimalaj wuj ub'ina'am "Uqalajisaxik pa ronojel uwachulew ri ya'talik kab'an pa ri k'aslemal". Chupam we wuj kariqitaj wi ronojel uwachi ri utzil, rumal k'u ne lo ri' konojel ri nimaq taq tinamit, alaj taq tinamit xa ta apawije' keriqitaj wi, rajawaxik kakiya ri kitob'anik che uq'alajisaxik jachke ri ub'e'lal ucholajil we taqanik ri', are chi konojel ri winaq we kimulajim kib'; we ne' xaq chkijujunal kaketa'maj wa'; are k'u chi' utz kaq'alajisax we ne' pa taq ri tijob'al, nimaq taq tijob'al, xa apawije' kab'an wi ri uk'utunsaxik, kaya uch'ob'ik ri nima'q ch'uti'n ruk'a'm we wuj xa jeri' we utzwachil kaya'taj chqech chi nimalaj qonojel pa we uwachulew, ma ta k'o jun ri ma ta chreta'maj we ucholajil we xtikirsaxik; are k'u taq ub'elal, ucholajil: Nab'e taqanik (1) Konojel ri winaq are taq ke'alaxik pa junaman ya'tal chkech kakechab'ej ronojel ri utzil; utz kakib'ano, kakichomaj, kakib'ij jasa je' ri k'o pa kanima, rumal che ri junam kib'antajik. Rajawaxik xuqe' kakimulij kib' che utzukuxuk ri loq'ob'al pa we uwachulew. Ukab' taqanik (2) Ronojel winaq ya'tal chech kuk'amo'waj, karechab'ej kuchokonsab'ej ronojel we q'alajisam pa we taqanik; pine ta ne jas kaka'yik, kachomanik, kano'jinik, xa ta apawije' utinamit, we q'inom, we meb'a', qonojel xaq junam ri qab'antajik pa we uwachulew. Xa ta apawike' utinamit ri achi, ri ixoq, xaq junam kiwach jacha kub'ij we taqanik, ja ne rumal ri'utz we kakitoq'ala kib' ruk' ri kinimal, kik'amal b'e che utzukuxik che uchokonsab'exik ri ya'tal pa qawi'. Rox taqanik (3) Ronojel winaq are taq kalax pa we uwachulew, ya'tal chech kuriq utzwachil pa ronojel uk'aslemal, ya'tal chech kub'ano jachke taq ri utz kab'anik; xuquje' ya'tal chech kachajixik, ka'ilix pa ri uk'aslemal rumal taq ri q'atb'altzij. Ukaj takaniq (4) Maj jun winaq ya'tal ta chech kab'an k'ax chech, xuq kupatanij ta ne jun chik winaq we man kaya ta tojb'al rech. Ro' taqanik (5) Maj jun winaq ya'tal ta chech koksax chwa ri nimaq taq ch'ay, che ri man rech ta winaq, jacha ne' we karapaxik. Uwaq taqanik (6) Ronojel winaq xa ta ne apawije' kariqitaj wi, ya'tal chech chi kaya'ik xuq keta'max ri unimal uq'ij ya'om chech rumal ri q'atb'altzij. Uwuq taqanik (7) Ronojel kiwach ri e winaq xaq e junam chwa ri q'atb'altzij, man k'o ta jun are kaya nim uq'ij; xa jeri' junam ri chajinik, tob'anik, kaya pa kiwi' rumal ri q'atb'altzij; xuq man utz taj we xa ta jun ketzelax uwach. Uwajxaq taqanik (8) Ronojel chi winaq ya'tal chech kuto' rib' we kab'an k'ax chech kumal nik'aj chik, are k'u uchak ri q'atb'altzij katob'anik are taq kab'an tzujunem chwach jacha tz'ib'atal pa ri wuj re taqanik rech ri amaq' siwan tinamit. Ub'elej taqanik (9) Maj jun winaq ya'tal ta chech xaq k'ate' kachapatajik, xuq kokisax pa che' we maj umak ub'anom; xuqe kelesaxik, xuq koqatax b'i chupam pa ri utinamit. Ulajuj taqanik (10) Ronojel winaq ya'tal chech katatab'exik jasa je' ri karaj kuya uch'ob'ik; xuqe katob'an ri q'atb'altzij ruk' xa jeri' junam ri q'atoj tzij kaq'at pa kiwi'. Uju'lajuj taqanik (11) Ronojel winaq are taq ya'om puq'ab' q'atb'altzij, utz kuto' rib' we kuna'o chi man are taj ajmak, xuqe ri q'atb'altzij utz kuya ri utob'anik chech ri winaq we man kaq'alajin taj chi qas are ajmak. Maj jun winaq kaqasataj ta pa k'ax we man qas ruk' uchomanik xub'an ri makaj, xuqe we man kab'an ta uq'alajsaxik chi qas are b'anal rech. Ukab'lajuj taqanik (12) Maj jun winaq ya'tal ta chech kab'an jalum tzij, q'ab'am tzij pa ri uk'aslemal, pa ri rachoch; xuq kajelk'atix ta ne ri jastaq rech. Xuqe' man ya'tal taj kakichik, kayoq'ik; are k'u we jewa' kuk'ulmaj rajawaxik kuya utob'anik ri q'atb'altzij chech. Roxlajuj taqanik (13) Ronojel winaq ya'tal chech apawije' kab'e wi, xuqe' kutzukuj jawi kuya wi ri rachoch uk'olib'al pa rulewal ri utinamit. Ronojel winaq ya'tal chech kel b'i pa ri rulewal utinamit, xa ta ne apawije' petinaq wi, xuqe kopan chi pa ri utinamit are taq we kaq'i'tajik xuq we jeri' kape pa ri uchomanik. Ukajlajuj taqanik (14) Are taq we jun winaq katerne'xik, katzukuxik are taq maj umak, ya'tal chech ke'uto'o rib', ke'uto'o ri uk'aslemal pa jun chik tinamit jawi na k'u ri kak'ulax wi. Wa' we jun tob'anik kaya chech na kuq'at ta tzij pwi' we xa alaj ri umak jacha tz'ib'atal pa ri jun wuj chik kib'anom, kiwokom ri nik'aj mulaj taq tinamit. Ro'lajuj taqanik (15) Ronojel winaq ya'tal chech, kub'an ri uk'aslemal pa rulewal ri utinamit, xuq are kab'i'nax chech ab'i ri tinamit jawi ri alaxinaq wi. Maj jun winaq ya'tal ta chech kelesax b'ik xuq kamaj ri uk'olib'al utikirsam, xuqe' xaq ta me k'ate' kab'an chech chi kuk'ex ri utinamit, we na k'o ta pa ri ub'e'lal ucholajil. Uwaqlajuj taqanik (16) Ri achijab', ri ixoqib' are taq ke'opan pa ri kijunab'il, ya'tal chkech kakichomaj kek'uli'k we are jeri' kape pa ri kichomanik; are k'u we e juk'ulaj winaq chik, ya'tal chkech pa junaman ke'ilik, pa junaman kechakunik xuq pa junamam kakilij, kakitzukuj ri kimeb'a'il. Le jachoj ib' karaj ne' ya'talik we jeri' ke'ek'ulmatajoq. Are taq kakichomaj uloq ri k'ulanem, rajawaxik pa junaman xuq ruk' ronojel kik'u'x kakik'am kib'. Ri jun upa ja chi winaq are wa' e nuk'maninaq ari wokaj, chi'l ri tinamit; xa jeri' rajawaxik keto' kumal ri e nik'aj chik winaq e k'o pa ri wokaj, chi'l ri tinamit. Uwuqlajuj taqanik (17) Ronojel chi winaq ya'tal chech kub'ano, kutzukuj ri umeb'a'il putukelam xuqe pa junamam. Maj jun ya'tal ta chech che ri kelesaxik xuq kamaj ta ri umeb'a'il utikirsam ruk' uchoq'ab'. Uwajxaqlajuj taqanik (18) Ronojel winaq ya'tal chech kub'an ronojel uwach jachke na k'u ri kumajab'ej chwach; utz kub'ij, kuq'alajisaj jachke ri k'o pa ri uchomanik, xuqe' kutzukuj, kucha'o jachke ri ukojonik kumajab'ej chwach. Ya'tal xuq chech kuchokonsab'ej, kuk'utunsaj jachke ri' ri ukojb'al. Kuq'alajisaj chkiwach nik'aj winaq chik we jeri' kape pa ri uchomanik xa ta apawije' kariqitaj wi. Ub'elejlajuj taqanik (19) Ronojel winaq ya'tal chech kub'ij, kuq'alajisaj jasa je k'o pa ri uchomanik, ronojel jasa je ri kuto, karilo; xuq man ya'tal ta k'ut chi ketzelax rumal ri uchomanik kuya'o; ya'tal xuq chech kusol uxe', kareta'maj jachke ri karaj jeri' kub'an chech, la je k'ut pine ta ne k'ate' ri are taq wa' kuya chi na ub'ixik, uq'alajisaxik xa ta apawije' karaj kub'an wi. Ujuk'al taqanik (20) Ronojel winaq ya'tal chech kak'oji' kuk' ri winaq kakimulij kib' we kub'an junam ri kichomanik, we pa junamam kakib'ano xuq kakichomaj ri jun to'b'al kech. Maj jun winaq ya'tal ta chech kataqchi'xik kuk'am uq'ab' kak'oji' pa jun riqoj ib' we man kumajab'ej ta chwach. Nab'e ukak'al taqanik (21) Ronojel winaq ya'tal chech kachapik,kak'aq rij che uq'axexik jun eqele'n pa le q'atb'altzij pa ri utinamit we kakowin chech ka'ilitajik, xuq kutzukuj jachin ri kuk'aq rij chech wa' we eqele'n. Ronojel winaq are taq kopan pa ri jachke eqele'n, ya'tal chech junam ke'il ruk' le e nik'aj chik e q'atal tzij. Are ri urayib'al kik'u'x ri winaq kakiya'o, rumal ri' ke' opan ri winaq pa taq ri q'atb'altzij ma kakicha ruk' ronojel kanima jachin ri kakaj ke'ilowik, kechomanik. Ukab' ukak'al taqanik (22) Ronojel winaq jacha na k'ut chi jun che unuk'mayixik ri wokaj, tinamit, pa ri k'olb'al k'o wi; ya'tal chech kachajixik kumal ri e chajinelab' rech q'atb'altzij, xuq ya'tal chech kawa'lij uwach ruk' ri utob'anik ri q'atb'altzij, chwi ri jachke rajawaxik pa ri uk'aslemal. Rox ukak'al taqanik (23) Ronojel winaq ya'tal chech kachakunik, xuq utz kucha' na ri uchak kraj kub'ano; xuqe' k'ut xaq junam ka'il chwach le maj uchak. Ronojel winaq ya'tal chech junam le utojb'alil kaya'ik, chwach jun chik che ri xaq junam uwach kakichakuj. Ronojel winaq ri kachakunik ya'tal chech che ri utojb'alil kaya'ik, kakowinik kukajmaj ri urajawaxik pa ri rachoch uk'olib'al; we k'u man katoj ta ne ruk' pwaq utz kaya ujastaq ri kachoxon chech, che ri kajunamataj ruk' le utojb'alil. Ronojel winaq ya'tal chech kak'oji' pa ri moloj ib' kab'anik, rumal uchomaxik, uchajixik jachke taq ri utzil rajawaxik pa ri kik'aslemal. Ukaj ukak'al taqanik (24) Ronojel winaq ya'tal ri uxlanem chech, ronojel uwach taq ri uxlanem ya'tal che ri ajchak karaj ne' utojb'alil ri uchoq'ab' usachom rumal utzukuxik ri rajawaxik pa ri uk'aslemal. Ro' ukak'al taqanik (25) Ronojel winaq ya'tal chech kak'oji' junelik utzalaj k'aslemal ruk', xuqe chkech konojel ri e upa ro'ch; ya'talik kak'oji' utzwachil chkixo'l, chwi ri kutijo, karatz'yaqib'ej; kak'oji' pa ri rachoch, rajawaxik ka'ilixik kakunax kumal taq le kunanelab', kato'ik we na tz'aqat ta che ri uchomanik, kato'ik pwi ri yab'ilal, ri'job'ik, xuq we maj uchak. Xuq la je' we ne' kuriq jun nimalaj k'eyowal che ri maj chi nab'exkil. Ri e yawab' taq ixoqib', ri e ak'alab' ya'tal chkech ke'ilixik, kekajmaxik kumal ri e kunanelab' rech q'atb'altzij. Ronojel ri ak'al ch'ob'ol uk'olik pa we uwachulew ya'tal chech junam rilik ukajmaxik kab'an ruk' le man ch'ob'ol ta uk'olik pa we uwachulew. Uwaq ukak'al taqanik (26) Ronojel winaq ya'tal chech kaya ri k'utb'al eta'mab'al chwach; ri eta'mab'al kuya ri q'atab'altzij man tojtal taj rumal k'u ri' sib'alaj rajawaxik chkech ri winaq. Xaq xew tojom ri jun eta'manik ri qas kuk'iysaj uwach ri k'aslemal. Konojel e sik'ital che uk'amanik taq ri eta'manik, k'o nik'aj nimaq eta'manik pa taq ri nimaq taq tijob'al, xuqe' wa' ua'talik kak'amo'waxik. Ri k'utb'al eta'mab'al keta'maxik kujaq ri ub'e'al are chi kariqitaj jun utzalaj k'aslemal xuqe unimarsaxik uwa'lijsaxik ri ya'talik kab'anik, ronojelk'u wa' kayo'w ri loq'ob'al ib'chkixo'l ri winaq pa taq ronojel tinamit, xa ta ne apawije' petinaq wi jun, xa ta ne apachike ri'jalil, ukojb'al, are k'u wa' kayo'w ri jamaril pa ronojel uwachulew. Ya'tal chkech ri e tat nan, kakitzukuj, kakicha' jachke ri k'utb'al eta'mab'al kakj kaya chkech ri e kalk'u'al. Uwuq ukak'al taqanik (27) Ronojel winaq ya'tal chech kub'ano, kuq'alajisaj ri uno'jib'al pa ri uwokaj jachke na k'u reta'mam uloq pa ri unich'al, xuqe' k'ut ya'tal chech katob'an che uwa'lijsaxik uwach ri uwokaj are chi kariqitaj ri utzwachil pa junamam. Ronojel winaq ya'tal chech kachajixik xuq kaya uq'ij jachke na k'u taq ri uno'jib'al utikirsam uloq, jacha ri uchak xuq ri umeb'a'il, reta'mab'al, ronojel wa' nim upatan che uwa'lijsaxik uwach pa ri uwokaj xuqe pa ri utinamit. Uwajxaq ukak'al taqanik (28) Ronojel winaq ya'tal chech kub'an utayik kuch'o'jij chi pa ri utinamit kab'an taq ri chomanik are chi ronojel we tz'ib'atal warl chb'an ta b'a uchakub'exik jasa je ri kataqan wi, ma ta b'a k'o jun keb' ri kak'exow ri ub'e'lal, ucholajil. Ub'elej ukak'al taqanik (29) Ronojel winaq ya'tal chech kuya ri uchuq'ab', katob'anik kachakun che uwa'lijsaxik uwach ri uwokaj, utinamit ma chla' na k'ut ri ya'tal wi kuk'utunsaj, kusipaj ronojel uwach ri reta'mab'al are chi xa jeri' katob'an che uyakik kiwach ri uwinaqil. Ronojel k'u wa' we ya'talik kab'anik, ya'tal wa' kab'anik we xuq k'o pa ri ub'e'lal, ucholajil, usuk'mal chwa ri q'atb'altzij, are chi man tzel ta ka'ilitaj kumal e nik'aj chik winaq, tinamit ne'; ma we na qas ta are kab'an ri taqanik karaj ne k'o uch'ojil chwa ri wokaj, chwa ri q'atb'altzij; xa jeri' kayakataj uch'o'jixik. Ronojel wa' we utzil ya'talik kab'anik xuq man kuya taj kak'ex ri ub'elal, ucholajil, utzijob'elil jachke na k'u taq ri uchomab'al tzib'atalik. Ulajuj ukak'al taqanik (30) Ma ta b'a k'o jupaj kapaj tzij q'alajsam waral, che ri chuq'ab'aj ta rib' ri q'atb'altzij chrij, xuq jumulaj winaq ta ne', xuq jun winaq ta ne' putukelam, che ub'anik jun jasach chkiwach nik'aj winaq chik, xa ne are kab'anik, kachakuxik jasa je ri q'alajsam ya'om uch'ob'ik pa we loq'olaj taqanik are chi qonojel kaqariq jun utzalaj k'aslemal pa ronojel we uwachulew.

quc

K'iche', Central

quc

Latn

quc

JEŊJEŊ KPAŊMƆ NI KƆƆ GBƆMƆ ADESA HEGBƐI AHE MLIBOTEMƆ Akɛni aŋɔɔ nɔ akɛ afɔ gbɔmɛi adesai fɛɛ akɛ mɛi ni yeɔ egbɔ kɛ heyeli ko ni anyɛŋ ashɔ̃ yɛ amɛdɛŋ, ni nomɛi ji heyeli, jalɛsane kɛ toiŋjɔlɛ shishifãi yɛ je lɛ mli hewɔ lɛ, Akɛni bu ni abuuu, kɛ asaŋ gbɔmɔ adesa hegbɛi anɔ ni anaanaa yɛ shikpɔŋ lɛ etsɔ gbɔmɔ yitsoŋ ni eha efeɔ yiwalɛ nii, kɛ amrɔ nɛɛ gbɛgbelemɔ akɛ mɛi foji anine ashɛ amɛshweenii anɔ bɔ ni amɛaanyɛ amɛwie nɔ ni amɛsusuɔ yɛ nɔ ko he, amɛhe nɔ ni amɛsusuɔ akɛ eja gbɛ pɛ amɛye, akanyɛ awo amɛhe gbeyei dɔŋŋ, ni asaŋ akakama amɛ nɔ ko nɔ ko hewɔ lɛ, Akɛni suɔmɔ ni asumɔɔɔ akɛ atsɔɔ gbɛ kroko nɔ ajieɔ yiwalɛ nɔyeli ko hewɔ ni ehiaa akɛ awo mla ni baafã gbɔmɔ adesa hegbɛi ahe hewɔ lɛ, Akɛni ehe hiaa akɛ akã he aha naanyobɔɔ ahi maji ateŋ hewɔ lɛ, Akɛni mɛi ni yɔɔ Jeŋmaji Ekomefeemɔ Ku lɛ mli lɛ ema amɛhemɔkɛyeli ni amɛyɔɔ yɛ gbɔmɔ adesa mli, kɛ agbojee kɛ egbɔyeli ni kã hii kɛ yei ateŋ nɔ aduatsɔ, ni amɛtswa amɛfai shi hu akɛ amɛbaabɔ mɔdɛŋ koni shihilɛ mli aŋɔɔ fe tsuutsu, ni heyeli ahe shi jogbaŋŋ taakɛ ato he gbɛjianɔ yɛ Jeŋmaji Ekomefeemɔ Ku lɛ kpaŋmɔ lɛ mli hewɔ lɛ, Akɛni maji ni yɔɔ Jeŋmaji Ekomefeemɔ Ku lɛ mli lɛ ewo shi akɛ amɛkɛ ku lɛ baafee ekome bɔ ni afee ni hiɛ asɔ, ni asaŋ gbɔmɔ adesa hegbɛi kɛ heyeli ahe shi hewɔ lɛ, Akɛni shishinumɔ ni aaana yɛ hegbɛi kɛ heyeli nɛɛ ahe baafee nɔ oti ni abaadamɔ nɔ koni shiwoo nɛɛ aye omanye hewɔ lɛ, Belɛ, Agbɛnɛ Kpee Wulu lɛ miiha ale Jeŋjeŋ Kpaŋmɔ ni kɔɔ Gbɔmɔ Adesa Hegbɛi Ahe nɛɛ Akɛ mɛi fɛɛ kɛ jeŋmaji fɛɛ asusumɔ kpãa, koni mɛi aŋkroaŋkroi kɛ kui fɛɛ adamɔ kpaŋmɔ nɛɛ nɔ amɛbɔ mɔdɛŋ amɛtsɔ nitsɔɔmɔ kɛ tsɔsemɔ nɔ yɛ majiaŋ kɛ maji ateŋ nifeemɔi anɔ amɛha emli hegbɛi kɛ heyeli lɛ ahe shi yɛ je lɛ mli fɛɛ yɛ maji ni yɔɔ Jeŋmaji Ekomefeemɔ Ku lɛ mli diɛŋtsɛ, asaŋ kɛ shikpɔji ni yɔɔ amɛshishi anɔ bii hu anifeemɔ mli. Gbɛjianɔtoo 1 Afɔ gbɔmɔ fɛɛ gbɔmɔ yɛ agbojee mli, kɛ hegbɛ ko ni damɔ ŋɛlɛ koome nɔ. Gbɔmɛi fɛɛ yɛ jwɛŋmɔ kɛ henilee, ni no hewɔ lɛ esa akɛ amɛhe ahi shi yɛ nyɛmi suɔmɔ mli. Gbɛjianɔtoo 2 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ eyeɔ hegbɛi ni yɔɔ kpaŋmɔ nɛɛ mli lɛ amli ŋɔɔmɔ lɛ eko, bɔ ni naatsii ko kwraa bɛ yɛ jaku mli ni ajɛ, hewolo su ni ahiɛ, nuu loo yoo ni aji, wiemɔ ni awieɔ, jamɔ mli ni ayɔɔ, maŋsaneyeli shidaamɔ mli aloo susumɔ ni ayɔɔ yɛ nɔ ko he, maŋ nɔ ni ajɛ, nii ni ayɔɔ, weku mli ni ajɛ aloo gbɛnaa ko ni ahiɛ hewɔ. Asaŋ akwɛ koni akajie niiaŋ bɔ ni akɛ mɔ ko maŋ ni ejɛ lɛ agbojee miitsu nii yɛ hegbɛi nɛɛ agbɛfaŋ, kɛji maŋ lɛ ena heyeli jio, aajɛ maŋ kroko nɔ aakwɛ esaji anɔ jio, enako heyeli jio, aloo ehɔ nɔyeli ko shishi fã kɛ fã. Gbɛjianɔtoo 3 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ehiɔ wala nɛɛ mli, akɛ ena heyeli, koni akwɛ ni efee shweshweeshwe hu. Gbɛjianɔtoo 4 Esaaa akɛ ayeɔ mɔ ko nyɔŋ, aloo ahaa esɔ̃mɔɔ mɔ ko bɔ ni ejaaa gbɛ; aahi nyɔŋyeli kɛ gbɔmɔhɔɔmɔ gbɛjianɔtoi srɔtoi fɛɛ. Gbɛjianɔtoo 5 Esaaa akɛ akɛ yiwalɛ nyɔtɔ̃ɔ mɔ ko, aloo akɛ ehiɛ tsumɔɔ shikpɔŋ, aloo afeɔ lɛ anisenii kɛgbalaa etoi. Gbɛjianɔtoo 6 Mlanaa lɛ mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ akɛ woo haa lɛ akɛ gbɔmɔ adesa. Gbɛjianɔtoo 7 Mlanaa lɛ mɛi fɛɛ yeɔ egbɔ, ni esa akɛ akwɛ koni mɔ fɛɛ mɔ afee shweshweeshwe bɔ ni hiɛiaŋkwɛmɔ ko kwraa bɛ mli. Esaaa akɛ akwɛɔ hiɛiaŋ yɛ mɔ ko mɔ ko gbɛfaŋ kɛji aye lɛ sane ko ni kɛ kpaŋmɔ nɛɛ kpãaa, aloo awo yiŋ koni afee nɔ ko ni kpaŋmɔ nɛɛ eŋmɛɛɛ he gnɛ. Gbɛjianɔtoo 8 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ebiɔ koni kojomɔhe ko aye esane eha lɛ bɔ ni hiɛiaŋkwɛmɔ bɛ mli, kɛji aye lɛ toikɔdɔmɔ sane ni teɔ shi eshiɔ kpaŋmɔ nɛɛ, aloo Maŋ Mlatso lɛ, aloo hegbɛ ni eyɔɔ yɛ mlanaa lɛ. Gbɛjianɔtoo 9 Esaaa akɛ amɔɔ mɔ ko, aloo atsiɔ enaa, aloo atswaa enaneshi tu kɛji aboteko sane ko ni akɛshi lɛ mli jogbaŋŋ. Gbɛjianɔtoo 10 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ kɛji ena sane ko lɛ, ajinafoi ni ahe bɛ sane lɛ mli akojo lɛ bɔ ni hiɛiaŋkwɛmɔ bɛ mli, ni asaŋ amɛbo egbee toi kɛmɔ shi. Gbɛjianɔtoo 11 Kɛji mɔ ko na sane ni sa toigbalamɔ lɛ esaaa akɛ abuɔ lɛ fɔ yɛ najiaŋ, bɛja akojo lɛ yɛ maŋ hiɛ, bɛiaŋ ni aha lɛ hegbɛ fɛɛ ni sa akɛ ena kɛfã ehe jogbaŋŋ hu. Esaaa akɛ abuɔ mɔ ko fɔ ni sa toigbalamɔ kɛji efeee aloo efee nɔ ko yɛ maŋ mlanaa aloo jeŋmaji ateŋ mlanaa, kɛji beiaŋ ni afo sane lɛ afɔ enɔ lɛ awoko nakai mla lɛ. Ni esaaa hu akɛ toigbalamɔ lɛ naa waa fe bɔ ni mla lɛtsɔɔ nakai beiaŋ lɛ. Gbɛjianɔtoo 12 Esaaa akɛ akɛ he woɔ mɔ ko teemɔŋ sane, eweku, eshia, aloo ekɛ mɛi ateŋ shãramɔ saji amli, ni esaaa akɛ agbeɔ mɔ ko he guɔ hu. Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ mla fãa ehe yɛ enɛmɛi agbɛfaŋ. Gbɛjianɔtoo 13 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ eyaa he fɛɛ he ni esumɔɔ, asaŋ ni ehiɔ maŋ fɛɛ maŋ ni esumɔɔ mli hu. Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ eshiɔ maŋ ko nɔ, kɛ lɛ diɛŋtsɛ emaŋ tete, ni eyɛ hegbɛ hu akɛ ekuɔ esɛɛ kɛyaa emaŋ ekoŋŋ. Gbɛjianɔtoo 14 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ eyabaa abo yɛ maŋ kroko nɔ kɛjo yiwalɛ naa foi. Akɛ hegbɛ nɛɛ tsuuu nii kɛji yiwalɛ nɛɛ ejɛɛɛ efɔŋfeemɔ ni kɔɔ maŋsaneyeli he, aloo ejɛ nifeemɔ ko ni kɛ Jeŋmaji Ekomefeemɔ Ku lɛ yiŋtoi kɛ gbɛjianɔtoi lɛ kpãaa. Gbɛjianɔtoo 15 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ana lɛ akɛ maŋ ko nɔ nyo. Esaaa akɛ ahaa mɔ ko ŋmɛɔ maŋnyo hegbɛ ni eyɔɔ bɔ ni mla eŋmɛɛɛ gbɛ, aloo aaatsi enaa koni ekanyɛ etsake ejiakumaŋ. Gbɛjianɔtoo 16 Esaaa akɛ hewolo su, loo maŋ nɔ ni ajɛ, loo jamɔ mli ni ayɔɔ tsiɔ hii kɛ yei ni eshɛ gbãla gbɛ akɛ amɛkabote gbãlashihilɛ mli kɛwo shwiei. Amɛboteko gbãlashihilɛ mli jio, amɛbote gbãlashihilɛ mli jio, amɛfo gbãlashihilɛ mli jio, esa akɛ ana amɛ akɛ amɛyeɔ egbɔ. Ja mɛi enyɔ nɛɛ ekpɛlɛ nɔ dani amɛbaanyɛ amɛbote gbãlashihilɛ mli. Weku ji maŋ shikwɛ̃e, ni ehiaa akɛ abaa yi. Gbɛjianɔtoo 17 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ enaa lɛ diɛŋtsɛ enii, aloo ekɛ mɔ kroko feɔ ekome kɛnaa nii. Esaaa akɛ ashɔ̃ɔ mɔ diɛŋtsɛ nii ni eyɔɔ yɛ edɛŋ bɔ ni mla eŋmɛɛɛ gbɛ. Gbɛjianɔtoo 18 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ekɔɔ lɛ diɛŋtsɛ eyiŋ yɛ susumɔ ko he, ni ekɛ ehe woɔ jamɔ fɛɛ jamɔ ni esumɔɔ mli. Hegbɛ nɛɛ ŋmɛɔ lɛ gbɛ hu koni etsake ejamɔ loo ehemɔkɛyeli, kɛ hegbɛ akɛ lɛ ekome too, aloo ekɛ mɛi krokomɛi afee ekome kɛha mɛi anu ejamɔ lɛ he yɛ nitsumɔ, nifeemɔ kɛ kusumfeemɔ mli yɛ maŋjaanɔ loo teemɔŋ. Gbɛjianɔtoo 19 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ esusuɔ nɔ ko he bɔ ni esumɔɔ, ni ehaa aleɔ hu. Hegbɛ nɛɛ ŋmɛɔ lɛ gbɛ hu koni ekaŋmɛ mɔ kroko gbɛ ni eetsake ejwɛŋmɔ; ni ebaanyɛ etsɔ gbɛ fɛɛ gbɛ nɔ etao, aloo enine ashɛ, aloo eha ale sane ko loo susumɔ ko kɛjɛ maŋ fɛɛ maŋ nɔ, bɔ ni akɛ husu tsuuu nii. Gbɛjianɔtoo 20 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ekɛ ehe bɔɔ ku aloo henaabuamɔ ko ni atsɛ koni afee nɔ ko yɛ toiŋjɔlɛ mli. Esaaa akɛ anyɛɔ mɔ ko nɔ koni ekɛ ehe abɔ ku ko. Gbɛjianɔtoo 21 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ lɛ diɛŋtsɛ efataa mɛi krokomɛi ahe kɛkuraa emaŋ, aloo etsɔɔ oshikifɔɔ nɔ ekɔɔ mɔ kroko koni edamɔ enaa. Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ eyeɔ nibii ni maŋ kɛyeɔ ebuaa maŋbii lɛ mli ŋɔɔmɔ lɛ eko. Maŋbii asuɔmɔnaa nii nɔ abaadamɔ akura maŋ lɛ, ni abaatsɔ oshiki krɔŋŋ ni ato be ni akɛfɔɔ, ni asaŋ mɛi fɛɛ fɔɔ yɛ teemɔŋ, aloo gbɛ kroko ni shishiumɔ bɛ mli nɔ ale amɛsuɔmɔnaa nii nɛɛ. Gbɛjianɔtoo 22 Maŋnyo fɛɛ maŋnyo yɛ hegbɛ akɛ maŋ akwɛ koni efee shweshweeshwe, ni esa akɛ ena hegbɛ koni ana lɛ hu egbojee kɛwula shi. Enɛ feemɔ bbajɛ maŋ lɛ mɔdɛŋbɔɔ kɛ maji ateŋ ekomefeemɔ mli, kɛ bɔ ni maŋ fɛɛ maŋ gbɛjianɔtoo kɛ ejwetri shidaamɔ yɔɔ ha; ni nakai nɔŋŋ hu shika heŋaatsɔɔ, shãramɔ kɛ kusum hegbɛi ni maŋnyo aaama lɛ baaye ebua koni akɛ woo aha mɔ fɛɛ mɔ. Gbɛjianɔtoo 23 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ etsuɔ nii, akɛ etsuɔ nɔ ni lɛ diɛŋtsɛ esumɔɔ, ni akɛ lɛ aye jalɛgbɛ yɛ nitsumɔ lɛ mli, ni akwɛ koni enitsumɔ akaje edɛŋ hu. Esa akɛ mɛi ni tsuɔ nitsumɔ kome ana nyɔmɔwoo kome bɔ ni hiɛiaŋkwɛmɔ bɛ mli. Esa akɛ awoɔ nitsulɔ fɛɛ nitsulɔ nyɔmɔ ni sa enitsumɔ lɛ, koni ekɛ eŋa kɛ ebii aye nii bɔ ni baashɛ amɛnaa; ni kɛji eeehia lɛ, atsɔ yelikɛbuamɔ gbɛ ko nɔ afee he eko aha amɛ. Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ etseɔ, aloo ekɛ ehe dɔmɔɔ nitsulɔi aku ko koni ekɛtao esaji anaa. Gbɛjianɔtoo 24 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ejɔɔ ehe, ni ejieɔ ehiɛtserɛ hu; ni nakai nɔŋŋ hu esa akɛ atɔɔ ŋmɛlɛtswai abɔ ni esa akɛ akɛtsu nii, koni awo lɛ nyɔmɔ hu beiaŋ ni eejɔɔ ehe. Gbɛjianɔtoo 25 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ehiɔ shi jogbaŋŋ bɔ ni eeena niyenii, hehaanɔ, wɔɔhe, tsamɔ, kɛ shihilɛŋ nibii ni ahe hiaa, koni lɛ kɛ ebii fɛɛ ana gbɔmɔtsɔŋ hewalɛ, ni agbɛnɛ hu aye abua lɛ kɛji enitsumɔ ŋmɛɛ lɛ, aloo enaaa hetselɛ, aloo eje kpa, aloo etsɔ okulafo, aloo egbɔ, aloo gbɛ ko nɔ lɛ eleee bɔ ni eeefee ena edaaŋ ŋmaa. Awomɛi kɛ gbekɛbii ehia kwɛmɔ kɛ yelikɛbuamɔ krɛdɛɛ ko. Esa akɛ ana bi fɛɛ bi yɛ ŋɛlɛ kome nɔ, bɔ ni akwɛɛɛ kɛji kpeemɔ yoo bi loo hemɔ bi ni. Gbɛjianɔtoo 26 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ena skul tsɔsemɔ. Esaaa akɛ awoɔ nyɔmɔ ko yɛ tsɔsemɔ nɛɛ he, titri lɛ shishijee nɔ lɛ. Esa akɛ anyɛ mɔ fɛɛ mɔ nɔ, ni kɛ hooo kwraa lɛ egbe shishijee skul naa. Agbele ŋaa kɛ ninenaa nikasemɔhei bɔ ni mɔ fɛɛ mɔ baana mli gbɛ, ni nakai nɔŋŋ hu mɛi fɛɛ baana nikasemɔhe wulu mli gbɛ, shi enɛ baadamɔ mɔdɛŋbɔɔ nɔ. Tsɔsemɔ mli lɛ esa akɛ akwɛ koni ayɔse nilee ni yɔɔ gbɔmɔ adesa mli kɛwula shi kɛjie agbojee ni yɔɔ emli lɛ kpo, bɔ ni baaha hiɛ asɔ gbɔmɔ kɛ eheyeli. Enɛ baaha niiashishinumɔ kɛ tsuishitoo kɛ naanyobɔɔ ahi maji ateŋ, nakai nɔŋŋ hu ji hewolo su kɛ jamɔ; ni ebaaye ebua Jeŋmaji Ekomefeemɔ Ku lɛ yɛ toiŋjolɛ gbɛfaŋ hu. Fɔlɔi yɛ gbɛnaa krɛdɛɛ ko akɛ amɛ diɛŋtsɛ amɛbaatsɔɔ tsɔsemɔ ni esa akɛ amɛbii ana yɛ skul. Gbɛjianɔtoo 27 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ekɛ ehe woɔ he ni eyɔɔ lɛ kusumfeemɔi kɛ ŋaa nifeemɔi amli, ni eyɛ gbɛfaŋ yɛ sɛɛnamɔ ni yɔɔ jeŋshikpamɔ nifeemɔi amli hu. Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ekwɛ koni mɔ ko akaju shi eye niiashikpamɔ, niŋmaa, lalasɔ̃ɔ kɛ nitɛŋmɔ ko ni lɛ diɛŋtsɛ efee lɛ mli nii. Gbɛjianɔtoo 28 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ hegbɛ akɛ ehiɔ shãramɔ kɛ maji ateŋ gbɛjianɔtoo ko mli: he ni akɛ hegbɛi ni yɔɔ kpaŋmɔ nɛɛ mli lɛ tsuɔ nii kɛwulaa shi yɛ. Gbɛjianɔtoo 29 Mɔ fɛɛ mɔ yɛ gbɛnaa nitsumɔ ko ha akutso mli ni eyɔɔ lɛ: he pɛ ni eeeye ehe, koni ena tsɔsemɔ ni yeɔ emuu kɛwulaa shi yɛ. Mɔ fɛɛ mɔ hegbɛ kɛ eheyeli asɛɛtiumɔ mli lɛ nɔ pɛ ni tsiɔ pɛ ni tsiɔ lɛ gbɛ ji mlai ni awo bɔ ni afee ni akɛ bulɛ ni sa aha mɔ kroko hegbɛi kɛ eheyeli, koni ahi shi yɛ hiɛsɔlɛ kɛ toiŋjɔlɛ mli. Gbɛ ko bɛ akɛ hegbɛ kɛ heyeli nɛɛ asɛɛtiumɔ mli lɛ ate shi ashi yiŋtoi kɛ otii ni jwere Jeŋmaji Ekomefeemɔ Ku lɛ hiɛ lɛ. Gbɛjianɔtoo 30 Esaaa akɛ atsɔɔ kpaŋmɔ nɛɛ shishi yɛ gbɛ ko nɔ akɛ maŋ ko, loo ku ko, loo mɔ ko yɛ hegbɛ ko akɛ efeɔ nɔ ko ni baanyɛ efite hewalɛ ni yɔɔ hegbɛi nɛɛ asɛɛ.

gaa

Ga

gaa

Latn

gaa

DECRARATZIONE UNIVERSALE E SOS DERETOSDE S'ÒMINE Proclamada dae sas Natziones Unidas su 10 de nadale de su 1948 [Preamble] Cunsiderende chi su reconnoschimentu de sa dinnidade inerente a totu sos membros de sa famìlia umana e de sos deretos issoro eguales e inalienàbiles costìtuit su fundamentu de sa libertade, de sa zustìssia e de sa paghe in su mundu, Cunsiderende chi su misconnoschimentu e su dispretziu de sos deretos de s'òmine ant zutu a atziones de barbaridade chi bulluzant sa cussèntzia de s'umanidade e chi sa bènnida de unu mundu in ue sos èsseres umanos ant a esser lìberos de faeddare e de creer, liberados dae su terrore e dae sa misèria, est proclamadu comente s'isetu prus mannu de s'òmine, Cunsiderende chi est essentziale chi sos deretos de s'òmine siant garantidos dae unu rezìmene de deretu, a manera chi s'òmine non siat custrintu prus, comente remediu estremu, a si bortare contra a sa tirannia e a s'opressione, Cunsiderende chi est essentziale a animare s'isvilupu de sas relatziones de amighèntzia intre sas natziones, Cunsiderende chi in sa Carta sos pòpulos de sas Natziones Unidas ant proclamadu torra sa fide issoro in sos deretos fundamentales de s'òmine, in sa dinnidade e su balore de sa pessone umana, in s'egualidade de sos deretos de sos òmines e de sas fèminas, e chi issos si sunt decrarados dispostos a favorire su progressu sotziale e a instaurare cunditziones mezus de bida in una libertade prus manna, Cunsiderende chi sos Istados Membros si sunt postos de acordu pro assegurare, in cooperatzione cun s'Organizatzione de sas Natziones Unidas, su respetu universale e efetivu de sos deretos de s'òmine e de sas libertades fundamentales, Cunsiderende chi un'idea comuna de custos deretos e libertades tenet s'importàntzia prus manna pro cumprire custu acordu, s'Assemblea Zenerale proclamat custa decraratzione universale de sos deretos de s'òmine comente s'ideale comunu chi totu sos pòpulos e totu sas natziones depent sighire pro fagher a manera chi totu sos indivìduos e totu sos òrganos de sa sotziedade, tenende semper in coro custa Decraratzione, s'isfortzent, cun s'amaestramentu e s'educatzione, pro isvilupare su respetu de custos deretos e libertades e pro nd'assegurare, cun mesuras progressivas de òrdine natzionale e internatzionale, su reconnoschimentu e s'aplicatzione universales e efetivas, siat in mesu de sas populatziones de sos Istados Membros etotu, siat in mesu de cussas de sos territòrios postos suta de sa zurisditzione issoro. Artìculu 1 Totu sos èsseres umanos naschint lìberos e eguales in dinnidade e in deretos. Issos tenent sa resone e sa cussèntzia e depent operare s'unu cun s'àteru cun ispìritu de fraternidade. Artìculu 2 Onzi unu podet fagher baler totu sos deretos e totu sas libertades proclamadas in sa Decraratzione presente, sena distintzione peruna, mescamente de ratza, de colore, de sessu, de limba, de relizione, de opinione polìtica o de onzi àtera opinione, de orìzine natzionale o sotziale, de cunditzione, de nàschida o de onzi àtera cunditzione. In prus, no at a esser fata peruna distintzione fundada supra s'istatutu polìticu, zurìdicu o internatzionale de su paìsu o de su territoriu dae ue una pessone podet benner, chi custu paìsu o territoriu siat indipendente, suta tutela, no autònomu o assuzetadu a una limitatzione cale si siat de soveranidade. Artìculu 3 Onzi individuu tenet deretu a sa bida, a sa libertade e a sa seguràntzia de sa pessone sua. Artìculu 4 Nemos at a poder esser mantesu ne in istadu de iscravitùdine, nen de terachiu; s'iscravitùdine e sa trata de sos iscraos sunt preubidas in totu sas formas. Artìculu 5 Nemos at a poder esser assuzetadu a sa tortura, ne a penas o a tratamentos crudeles, inumanos o degradantes. Artìculu 6 Onzi unu tenet su deretu a su reconnoschimentu in onzi logu de sa personalidade zurìdica sua. Artìculu 7 Totus sunt eguales in cara de sa leze e tenent deretu sena peruna distintzione a una tutela eguale de sa leze. Totus tenent deretu a una tutela eguale contra a onzi discriminatzione chi diat contraìgher sa Decraratzione presente e contra a onzi istigamentu a custa discriminatzione. Artìculu 8 Onzi pessone tenet deretu a unu recursu efetivu a sas zurisditziones natzionales cumpetentes contra a sos atos chi bìolant sos deretos fundamentales chi li sunt reconnotos dae sa costitutzione o dae sa leze. Artìculu 9 Nemos podet esser arrestadu, impresonadu o esiliadu arbitrariamente. Artìculu 10 Onzi pessone tenet su deretu, in egualidade prena, a fagher intender sa boghe sua ecuamente e publicamente dae unu tribunale indipendente e impartziale, chi at a detzider, siat de sos deretos e òbrigos suos, siat de su fundamentu de onzi acusa, in matèria penale, direta contra a issa. Artìculu 11 Onzi pessone acusada de un'atzione delituosa si depet cunsiderare innossente finas a cando si nd'at a istabilire legalemente sa neghe in unu protzessu pùblicu in ue ant a esser asseguradas totu sas garantias netzessàrias a sa defensa sua. Nemos at a poder esser cundennadu pro atziones o omissiones chi, in su mamentu chi sunt istadas fatas, non costituiant un'atu delituosu pro su deretu natzionale o internatzionale. In prus, non s'at a poder imponner peruna pena prus forte de sa chi fit aplicàbile in su mamentu chi s'atu delituosu est istadu cumpridu. Artìculu 12 Nemos at a poder esser ozetu de intromissiones arbitràrias in sa bida privada sua, in sa famìlia sua, in sa domo o in sa currispondèntzia sua, nen de atentados a s'onore o a sa reputatzione sua. Onzi pessone tenet deretu a esser tutelada dae sa leze contra a custas intromissiones o a custos atentados. Artìculu 13 Onzi pessone tenet su deretu de zirare liberamente e de s'isseperare sa residèntzia in intro de un'Istadu. Onzi pessone tenet su deretu de si nch'andare dae unu logu -finas dae su suo-, e de torrare a su logu suo. Artìculu 14 Onzi pessone, si est pessighida, tenet su deretu de si chircare asilu e de otenner asilu in àteros logos. Custu deretu non podet esser chircadu si sa pessone est pessighida pro unu crìmine de deretu comunu o pro atziones contràrias a sos fines e printzìpios de sas Natziones Unidas. Artìculu 15 Onzi individuu tenet deretu a una natzionalidade. Nemos podet esser privadu de sa natzionalidade sua, nen de su deretu de cambiare natzionalidade. Artìculu 16 Dae cando sunt baganzos, s'òmine e sa fèmina, sena perunu impedimentu pro sa ratza, sa natzionalidade o sa relizione, tenent su deretu de si cojuare e de si fagher una famìlia. Issos tenent sos matessi deretos in ocasione de su cojuiu, a pustis de su cojuiu e in s'ora de s'isparzimentu. Su cojuiu s'at a poder fagher petzi cun s'acordu lìberu e prenu de sos isposos. Sa famìlia est s'elementu naturale e fundamentale de sa sotziedade e tenet deretu a esser tutelada dae sa sotziedade e dae s'Istadu. Artìculu 17 Onzi pessone, sola chi siat o a cumone, tenet deretu a sa propiedade. Nemos podet esser privadu arbitrariamente de sa propiedade sua. Artìculu 18 Onzi pessone tenet deretu a sa libertade de pessamentu, de cussèntzia e de relizione; custu deretu ìmplicat sa libertade de cambiare relizione o idea, e finas sa libertade de manifestare sa relizione o s'idea sua, a sa sola o a cumone, siat in pùblicu siat in privadu, cun s'insinnamentu, sas pràticas, su cultu e su cumprimentu de sos ritos. Artìculu 19 Onzi individuu tenet deretu a sa libertade de opinione e de espressione. Custu ìmplicat su deretu a no esser pessighidu pro sas opiniones suas e su de chircare, de retzire e de difunder, sena cunsideru de peruna frontera, sas informatziones e sas ideas cun onzi zenia de mediu. Artìculu 20 Onzi pessone tenet deretu a sa libertade de reunione e de assotziamentu patzìficu. Nemos podet esser obrigadu a fagher parte de unu sotziu. Artìculu 21 Onzi pessone tenet su deretu de intrare in parte de sa diretzione de sos afares pùblicos de su logu suo, siat diretamente, siat tràmite rapresentantes isseperados liberamente. Onzi pessone tenet su deretu de intrare, in cunditziones de egualidade, in sas funtziones pùblicas de su paìsu suo. Sa boluntade de su pòpulu est su fundamentu de s'autoridade de sos poderes pùblicos; custa boluntade si depet espressare cun eletziones onestas chi depent esser fatas periodicamente, cun botu universale eguale e segretu o cunforma a una norma ecuivalente chi asseguret sa libertade de botu. Artìculu 22 Onzi pessone, comente membru de sa sotziedade, tenet deretu a sa seguridade sotziale, chi est fundada pro otenner su godimentu de sos deretos econòmicos, sotziales e culturales indispensàbiles a sa dinnidade e a s'isvilupu lìberu de sa personalidade sua, pro more de s'isfortzu natzionale e de sa cooperatzione internatzionale, a pustis de aer tentu in contu s'organizatzione e sas richesas de onzi paìsu. Artìculu 23 Onzi pessone tenet deretu a su traballu, a isseperare liberamente su traballu suo, a cunditziones de traballu ècuas e chi podant acuntentare, e a sa protetzione contra a sa disocupatzione. Totus tenent su deretu, sena peruna discriminatzione, a unu salariu eguale pro unu traballu eguale. Chie traballat tenet deretu a una paga ècua e chi l'acuntentet, chi asseguret a issu e a sa famìlia sua un'esistèntzia chi siat cunforma a sa dinnidade umana e cumpretada, si si podet, dae totu sos àteros mèdios de tutela sotziale. Onzi pessone tenet su deretu de fundare sindicados paris cun àtere e de intrare in sos sindicados pro difender sos interessos suos. Artìculu 24 Onzi pessone tenet deretu a su pasu e a su disaogu e mescamente a unu lìmite zustu de su tempus de traballu e a lissèntzias periòdicas pagadas. Artìculu 25 Onzi pessone tenet deretu a unu gradu de bida bastante pro l'assegurare sa salude, su bonistare suo e su de sa famìlia sua, mescamente pro s'alimentatzione, sa bestimenta, sa domo, sas curas mèdicas e finas pro sos servìtzios sotziales indispensàbiles; tenet deretu a sa seguridade si est disocupada, malaìda, imbàlida, biuda, betza o si at pèrdidu sos mèdios suos pro campare a pustis de eventos indipendentes dae sa boluntade sua. Sa maternidade e s'infàntzia tenent deretu a un'azudu e a un'assistèntzia particulare. Totu sos pitzinnos, chi siant naschidos foras de su cojuiu o a pustis, godint de sa matessi tutela sotziale. Artìculu 26 Onzi pessone tenet deretu a s'educatzione. S'educatzione depet esser gratuita, a su nessi pro s'insinnamentu elementare e fundamentale. S'insinnamentu elementare est obrigatoriu. S'insinnamentu tènnicu e professionale depet esser zeneralizadu; s'intrada a sas iscolas superiores depet esser aperta in egualidade prena a totus, cunforma a su mèritu issoro. S'educatzione depet punnare a s'isvilupu prenu de sa personalidade umana e a s'afortimentu de su respetu de sos deretos de s'òmine e de sas libertades fundamentales. Issa depet favorire sa cumprensione, sa toleràntzia e s'amighèntzia intre totu sas natziones e totu sos grupos ratziales o reliziosos, comente puru s'isvilupu de sas atividades de sas Natziones Unidas pro su mantenimentu de sa paghe. Babos e mamas tenent, comente prioridade, su deretu de isseperare sa casta de educatzione de dare a sos fizos issoro. Artìculu 27 Onzi pessone tenet su deretu de pigare parte liberamente a sa bida culturale de sa comunidade, de godire de sas artes e de tenner parte in su progressu sientìficu e in sos benefìtzios chi nde resurtant. Onzi unu tenet su deretu a sa protetzione de sos interessos morales e materiales chi derivant dae cale si siat produtzione sientìfica, literària o artìstica de sa cale est autore. Artìculu 28 Onzi pessone tenet deretu chi rennet, in àmbitu sotziale e in àmbitu internatzionale, un'òrdine fatu a manera chi sos deretos e sas libertades proclamadas in sa Decraratzione presente bi podant agatare efetu cumpretu. Artìculu 29 S'individuu tenet deveres cun sa comunidade in ue petzi est possìbile s'isvilupu lìberu e prenu de sa personalidade sua. In sa pràtica de sos deretos suos e in su godimentu de sas libertades suas, onzi unu est assuzetadu e bia a sas limitatziones istabilidas dae sa leze petzi cun s'intentu de assegurare su reconnoschimentu e su respetu de sos deretos e libertades de àtere e cun su fine de atatare sos disizos zustos de sa morale, de s'òrdine pùblicu e de su bonistare zenerale in una sotziedade democràtica. Custos deretos e libertades no ant a poder, in perunu casu, esser praticados in manera contrària a sos fines e printzìpios de sas Natziones Unidas. Artìculu 30 Non b'at perunu disponimentu de custa Decraratzione chi podat esser interpretadu comente implicante pro un'Istadu, un'aggrupamentu o un'individuu unu deretu cale si siat a si dare a un'atividade o de fagher un'atzione chi punnet a sa distrutzione de sos deretos e libertades chi bi sunt proclamados.

src

Sardinian, Logudorese

src

Latn

sc

Die Allgemeine Erklärung der Menschenrechte Resolution 217 A (III) vom 10.12.1948 Präambel Da die Anerkennung der angeborenen Würde und der gleichen und unveräußerlichen Rechte aller Mitglieder der Gemeinschaft der Menschen die Grundlage von Freiheit, Gerechtigkeit und Frieden in der Welt bildet, da die Nichtanerkennung und Verachtung der Menschenrechte zu Akten der Barbarei geführt haben, die das Gewissen der Menschheit mit Empörung erfüllen, und da verkündet worden ist, daß einer Welt, in der die Menschen Rede- und Glaubensfreiheit und Freiheit von Furcht und Not genießen, das höchste Streben des Menschen gilt, da es notwendig ist, die Menschenrechte durch die Herrschaft des Rechtes zu schützen, damit der Mensch nicht gezwungen wird, als letztes Mittel zum Aufstand gegen Tyrannei und Unterdrückung zu greifen, da es notwendig ist, die Entwicklung freundschaftlicher Beziehungen zwischen den Nationen zu fördern, da die Völker der Vereinten Nationen in der Charta ihren Glauben an die grundlegenden Menschenrechte, an die Würde und den Wert der menschlichen Person und an die Gleichberechtigung von Mann und Frau erneut bekräftigt und beschlossen haben, den sozialen Fortschritt und bessere Lebensbedingungen in größerer Freiheit zu fördern, da die Mitgliedstaaten sich verpflichtet haben, in Zusammenarbeit mit den Vereinten Nationen auf die allgemeine Achtung und Einhaltung der Menschenrechte und Grundfreiheiten hinzuwirken, da ein gemeinsames Verständnis dieser Rechte und Freiheiten von größter Wichtigkeit für die volle Erfüllung dieser Verpflichtung ist, verkündet die Generalversammlung diese Allgemeine Erklärung der Menschenrechte als das von allen Völkern und Nationen zu erreichende gemeinsame Ideal, damit jeder einzelne und alle Organe der Gesellschaft sich diese Erklärung stets gegenwärtig halten und sich bemühen, durch Unterricht und Erziehung die Achtung vor diesen Rechten und Freiheiten zu fördern und durch fortschreitende nationale und internationale Maßnahmen ihre allgemeine und tatsächliche Anerkennung und Einhaltung durch die Bevölkerung der Mitgliedstaaten selbst wie auch durch die Bevölkerung der ihrer Hoheitsgewalt unterstehenden Gebiete zu gewährleisten. Artikel 1 Alle Menschen sind frei und gleich an Würde und Rechten geboren. Sie sind mit Vernunft und Gewissen begabt und sollen einander im Geist der Brüderlichkeit begegnen. Artikel 2 Jeder hat Anspruch auf die in dieser Erklärung verkündeten Rechte und Freiheiten ohne irgendeinen Unterschied, etwa nach Rasse, Hautfarbe, Geschlecht, Sprache, Religion, politischer oder sonstiger Überzeugung, nationaler oder sozialer Herkunft, Vermögen, Geburt oder sonstigem Stand. Des weiteren darf kein Unterschied gemacht werden auf Grund der politischen, rechtlichen oder internationalen Stellung des Landes oder Gebiets, dem eine Person angehört, gleichgültig ob dieses unabhängig ist, unter Treuhandschaft steht, keine Selbstregierung besitzt oder sonst in seiner Souveränität eingeschränkt ist. Artikel 3 Jeder hat das Recht auf Leben, Freiheit und Sicherheit der Person. Artikel 4 Niemand darf in Sklaverei oder Leibeigenschaft gehalten werden; Sklaverei und Sklavenhandel sind in allen ihren Formen verboten. Artikel 5 Niemand darf der Folter oder grausamer, unmenschlicher oder erniedrigender Behandlung oder Strafe unterworfen werden. Artikel 6 Jeder hat das Recht, überall als rechtsfähig anerkannt zu werden. Artikel 7 Alle Menschen sind vor dem Gesetz gleich und haben ohne Unterschied Anspruch auf gleichen Schutz durch das Gesetz. Alle haben Anspruch auf gleichen Schutz gegen jede Diskriminierung, die gegen diese Erklärung verstößt, und gegen jede Aufhetzung zu einer derartigen Diskriminierung. Artikel 8 Jeder hat Anspruch auf einen wirksamen Rechtsbehelf bei den zuständigen innerstaatlichen Gerichten gegen Handlungen, durch die seine ihm nach der Verfassung oder nach dem Gesetz zustehenden Grundrechte verletzt werden. Artikel 9 Niemand darf willkürlich festgenommen, in Haft gehalten oder des Landes verwiesen werden. Artikel 10 Jeder hat bei der Feststellung seiner Rechte und Pflichten sowie bei einer gegen ihn erhobenen strafrechtlichen Beschuldigung in voller Gleichheit Anspruch auf ein gerechtes und öffentliches Verfahren vor einem unabhängigen und unparteiischen Gericht. Artikel 11 Jeder, der wegen einer strafbaren Handlung beschuldigt wird, hat das Recht, als unschuldig zu gelten, solange seine Schuld nicht in einem öffentlichen Verfahren, in dem er alle für seine Verteidigung notwendigen Garantien gehabt hat, gemäß dem Gesetz nachgewiesen ist. Niemand darf wegen einer Handlung oder Unterlassung verurteilt werden, die zur Zeit ihrer Begehung nach innerstaatlichem oder internationalem Recht nicht strafbar war. Ebenso darf keine schwerere Strafe als die zum Zeitpunkt der Begehung der strafbaren Handlung angedrohte Strafe verhängt werden. Artikel 12 Niemand darf willkürlichen Eingriffen in sein Privatleben, seine Familie, seine Wohnung und seinen Schriftverkehr oder Beeinträchtigungen seiner Ehre und seines Rufes ausgesetzt werden. Jeder hat Anspruch auf rechtlichen Schutz gegen solche Eingriffe oder Beeinträchtigungen. Artikel 13 Jeder hat das Recht, sich innerhalb eines Staates frei zu bewegen und seinen Aufenthaltsort frei zu wählen. Jeder hat das Recht, jedes Land, einschließlich seines eigenen, zu verlassen und in sein Land zurückzukehren. Artikel 14 Jeder hat das Recht, in anderen Ländern vor Verfolgung Asyl zu suchen und zu genießen. Dieses Recht kann nicht in Anspruch genommen werden im Falle einer Strafverfolgung, die tatsächlich auf Grund von Verbrechen nichtpolitischer Art oder auf Grund von Handlungen erfolgt, die gegen die Ziele und Grundsätze der Vereinten Nationen verstoßen. Artikel 15 Jeder hat das Recht auf eine Staatsangehörigkeit. Niemandem darf seine Staatsangehörigkeit willkürlich entzogen noch das Recht versagt werden, seine Staatsangehörigkeit zu wechseln. Artikel 16 Heiratsfähige Frauen und Männer haben ohne Beschränkung auf Grund der Rasse, der Staatsangehörigkeit oder der Religion das Recht, zu heiraten und eine Familie zu gründen. Sie haben bei der Eheschließung, während der Ehe und bei deren Auflösung gleiche Rechte. Eine Ehe darf nur bei freier und uneingeschränkter Willenseinigung der künftigen Ehegatten geschlossen werden. Die Familie ist die natürliche Grundeinheit der Gesellschaft und hat Anspruch auf Schutz durch Gesellschaft und Staat. Artikel 17 Jeder hat das Recht, sowohl allein als auch in Gemeinschaft mit anderen Eigentum innezuhaben. Niemand darf willkürlich seines Eigentums beraubt werden. Artikel 18 Jeder hat das Recht auf Gedanken-, Gewissens- und Religionsfreiheit; dieses Recht schließt die Freiheit ein, seine Religion oder Überzeugung zu wechseln, sowie die Freiheit, seine Religion oder Weltanschauung allein oder in Gemeinschaft mit anderen, öffentlich oder privat durch Lehre, Ausübung, Gottesdienst und Kulthandlungen zu bekennen. Artikel 19 Jeder hat das Recht auf Meinungsfreiheit und freie Meinungsäußerung; dieses Recht schließt die Freiheit ein, Meinungen ungehindert anzuhängen sowie über Medien jeder Art und ohne Rücksicht auf Grenzen Informationen und Gedankengut zu suchen, zu empfangen und zu verbreiten. Artikel 20 Alle Menschen haben das Recht, sich friedlich zu versammeln und zu Vereinigungen zusammenzuschließen. Niemand darf gezwungen werden, einer Vereinigung anzugehören. Artikel 21 Jeder hat das Recht, an der Gestaltung der öffentlichen Angelegenheiten seines Landes unmittelbar oder durch frei gewählte Vertreter mitzuwirken. Jeder hat das Recht auf gleichen Zugang zu öffentlichen Ämtern in seinem Lande. Der Wille des Volkes bildet die Grundlage für die Autorität der öffentlichen Gewalt; dieser Wille muß durch regelmäßige, unverfälschte, allgemeine und gleiche Wahlen mit geheimer Stimmabgabe oder in einem gleichwertigen freien Wahlverfahren zum Ausdruck kommen. Artikel 22 Jeder hat als Mitglied der Gesellschaft das Recht auf soziale Sicherheit und Anspruch darauf, durch innerstaatliche Maßnahmen und internationale Zusammenarbeit sowie unter Berücksichtigung der Organisation und der Mittel jedes Staates in den Genuß der wirtschaftlichen, sozialen und kulturellen Rechte zu gelangen, die für seine Würde und die freie Entwicklung seiner Persönlichkeit unentbehrlich sind. Artikel 23 Jeder hat das Recht auf Arbeit, auf freie Berufswahl, auf gerechte und befriedigende Arbeitsbedingungen sowie auf Schutz vor Arbeitslosigkeit. Jeder, ohne Unterschied, hat das Recht auf gleichen Lohn für gleiche Arbeit. Jeder, der arbeitet, hat das Recht auf gerechte und befriedigende Entlohnung, die ihm und seiner Familie eine der menschlichen Würde entsprechende Existenz sichert, gegebenenfalls ergänzt durch andere soziale Schutzmaßnahmen. Jeder hat das Recht, zum Schutz seiner Interessen Gewerkschaften zu bilden und solchen beizutreten. Artikel 24 Jeder hat das Recht auf Erholung und Freizeit und insbesondere auf eine vernünftige Begrenzung der Arbeitszeit und regelmäßigen bezahlten Urlaub. Artikel 25 Jeder hat das Recht auf einen Lebensstandard, der seine und seiner Familie Gesundheit und Wohl gewährleistet, einschließlich Nahrung, Kleidung, Wohnung, ärztlicher Versorgung und notwendiger sozialer Leistungen, sowie das Recht auf Sicherheit im Falle von Arbeitslosigkeit, Krankheit, Invalidität oder Verwitwung, im Alter sowie bei anderweitigem Verlust seiner Unterhaltsmittel durch unverschuldete Umstände. Mütter und Kinder haben Anspruch auf besondere Fürsorge und Unterstützung. Alle Kinder, eheliche wie außereheliche, genießen den gleichen sozialen Schutz. Artikel 26 Jeder hat das Recht auf Bildung. Die Bildung ist unentgeltlich, zum mindesten der Grundschulunterricht und die grundlegende Bildung. Der Grundschulunterricht ist obligatorisch. Fach- und Berufsschulunterricht müssen allgemein verfügbar gemacht werden, und der Hochschulunterricht muß allen gleichermaßen entsprechend ihren Fähigkeiten offenstehen. Die Bildung muß auf die volle Entfaltung der menschlichen Persönlichkeit und auf die Stärkung der Achtung vor den Menschenrechten und Grundfreiheiten gerichtet sein. Sie muß zu Verständnis, Toleranz und Freundschaft zwischen allen Nationen und allen rassischen oder religiösen Gruppen beitragen und der Tätigkeit der Vereinten Nationen für die Wahrung des Friedens förderlich sein. Die Eltern haben ein vorrangiges Recht, die Art der Bildung zu wählen, die ihren Kindern zuteil werden soll. Artikel 27 Jeder hat das Recht, am kulturellen Leben der Gemeinschaft frei teilzunehmen, sich an den Künsten zu erfreuen und am wissenschaftlichen Fortschritt und dessen Errungenschaften teilzuhaben. Jeder hat das Recht auf Schutz der geistigen und materiellen Interessen, die ihm als Urheber von Werken der Wissenschaft, Literatur oder Kunst erwachsen. Artikel 28 Jeder hat Anspruch auf eine soziale und internationale Ordnung, in der die in dieser Erklärung verkündeten Rechte und Freiheiten voll verwirklicht werden können. Artikel 29 Jeder hat Pflichten gegenüber der Gemeinschaft, in der allein die freie und volle Entfaltung seiner Persönlichkeit möglich ist. Jeder ist bei der Ausübung seiner Rechte und Freiheiten nur den Beschränkungen unterworfen, die das Gesetz ausschließlich zu dem Zweck vorsieht, die Anerkennung und Achtung der Rechte und Freiheiten anderer zu sichern und den gerechten Anforderungen der Moral, der öffentlichen Ordnung und des allgemeinen Wohles in einer demokratischen Gesellschaft zu genügen. Diese Rechte und Freiheiten dürfen in keinem Fall im Widerspruch zu den Zielen und Grundsätzen der Vereinten Nationen ausgeübt werden. Artikel 30 Keine Bestimmung dieser Erklärung darf dahin ausgelegt werden, daß sie für einen Staat, eine Gruppe oder eine Person irgendein Recht begründet, eine Tätigkeit auszuüben oder eine Handlung zu begehen, welche die Beseitigung der in dieser Erklärung verkündeten Rechte und Freiheiten zum Ziel hat.

deu_1901

German, Standard (1901)

deu

Latn

de-1901

Labsii Walii-gala Mirgoota Namummaa Murtoo Wal-ga'ii Walii-gala kan Dhaabbata Waldaa Mootummootaatiin qabxii 217 A (iii) jalatti Mudde baatii 10 bara 1948 itti Akka Murteeffamee, Ragga'ee Labsametti. SEENSA Ulfinni fi wal-qixxummaan ilmoo namaa kan uummattoota hundaa akka ifatti kabajamu gochuun bu'ura bilisummaa, haqaa fi nageenya addunyaa waan ta'eef; Mirga namummaa irra ijjechuun yookaan tuffachuun yeroo hunda jeequmsa badiisa fidu uumee uummata kan dheekamsiisu waan ta'eef, akkasumas addunyaa haaraa kan uummanni ishee wal-qixxummaadhaan, bilisummaa yaadaa fi amantii argatanii, yaaddoo fi dhaba irraa birmaduu ta'anii gammachuudhaan akka jiraatan gochuun hawwii fi fedha uummattoota addunyaa waan ta'eef; Uummanni bulchiisa rooroo fi cunqursaa ofirra kuffisuuf humnaan akka hinfayyadamnetti yoo barbaachise, mirgooti namummaa seeraan akka eegamu gochuun barbaachisaa waan ta'eef; Biyyoota gidduutti walitti-dhufeenyi michumaa fi wal-jaalalaa akka dagaagu gochuun barbaachisaa waan ta'eef; Miseensoti Waldaa Mootummoota hundi chartarii waldichaa keessatti mirga namummaa irratti, ulfina namaa irratti akkasumas wal-qixxummaa namoota hundaa (dhiiras ta'ee dubartii) irratti amantee qaban kan ibsan waan ta'eef; Akkasumas guddina hawaasummaa fi wayyaawuu sadarkaa jireenyaa fiduuf kan murannoodhaan hojjetan waan ta'eef; Miseensoti Waldaa Mootummootaa marti, Dhaabbata Waldaa Mootummootaa wajjin wal-ta'uudhaan kabajaan walii-galaa kan mirga namummaa fi kan bilisummaa hundaa akka eegamuuf waadaa waan seenaniif; Mirgootaa fi bilisummaa kana akka gaariitti hubatanii beekuun waadaa kana hojii irra oolchuuf guddisee kan gargaaru waan ta'eef; Kanaafuu Wal-ga'iin Walii-gala Waldaa Mootummootaa: Labsii Waliigala Mirgoota Namummaa kan uummattoonni fi biyyooti hundi walii-galteedhaan kabajan labsuudhaan, tokkoon- tokkoon uummataa fi qaamoti hawaasaa marti labsii kana hubatanii yeroo hunda akka kabajan, labsii kana barsiisuudhaan mirgootii fi bilisummaan hundi akka kabajaman akka carraaqan, karaa tarkaanfii sadarkaa biyyaa fi addunyaatti fudhatamaniinis mirgootii fi bilisummaan kun akka kabajaman akka godhan, kunis immoo uummattootaa fi miseensota Waldaa Mootummootaa giduutti akka hubatamu akka godhan jecha, labsii kana labseera. Qabxii 1 Namooti hundinuu birmaduu ta'anii mirgaa fi ulfinaanis wal-qixxee ta'anii dhalatan. Sammuu fi qalbii ittiin yaadan waan uumamaan kennameef, hafuura obbolummaatiin walii-wajjin jiraachuu qabu. Qabxii 2 Namni kamiyyuu mirgootaa fi birmadummaa labsii kana keessatti ibsaman, garaagarummaa sanyii, bifaa, saalaa (dhiiraa fi dubartummaa), qooqaa, amantii, ejjennaa siyaasaa, sablammummaa, hawaasummaa, qabeenyaa, dhalootaa fi waan biraatiin utuu addaan hin ba'in, ni argata. Kana malees immoo, garaagarummaan kamiyyuu karaa siyaasaa, karaa biyyummaa, karaa wal-caalmaa sadarkaa bulchiisa biyyaa fi karaa adda-addaa hin godhamu. Qabxii 3 Namni kamiyyuu mirga jiraachuu, birmadummaa argachuu fi mirga qaamni isaa eegamuu ni qaba. Qabxii 4 Namni homtuu garbummaa jalatti hin bulu, garbummaa fi daldalli garbaa bifa kamiin iyyuu dhorkaa dha. Qabxii 5 Namni kamiyyuu reebichii fi gidiraan hammeenyaa yookaan immoo wanti ulfina namummaa isaa hanqisu yookaan kan hammeenyaan adabsiisu irra hin ga'u. Qabxii 6 Namni kamiyyuu akka namummaa isaatti seera duratti beekame kabajaa argachuu qaba. Qabxii 7 Namoonni hundi seera fuula duratti wal-qixxee ilaalamanii, garaagarummaa tokko malee, eegumsa seeraa argachuu qabu. Namoonni hundinuu waan labsii kanaan mormee isaan addaan qoodu hundumaa irraa eegamuu qabu. Qabxii 8 Namni kamiyyuu mirgoota heeraan yookaan seeraan isaaf kenname cabsuudhaan waan isa hubu hundumaa irraa karaa mana murtii yookaan yaa'ii biyyaa eegumsa argachuuf mirga ni qaba. Qabxii 9 Namni kamiyyuu garmalee hin hidhamu, biyyaas hin ari'atamu. Qabxii 10 Namni kamiyyuu yeroo yakkaan himatamee mirgooti isaa fi ittigaafatamni isaa murteeffamutti, qaama loogii irraa birmaduu ta'etti dhiyaatee sirrii, qajeeltoo fi wal-qixummaadhaan gaafatamuuf mirga ni qabaata. Qabxii 11 Namni kamiyyuu yeroo yakkaan himatamutti, hanga seeraan yakkaa ta'uun isaa itti muramutti, mirga qulqulluu ta'ee ilaalamuu ni qaba. Yeroo yaa'iitti dhiyaatus waan egumsa isaaf wabii darbu hunda ni argata. Namni kamiyyuu waan yakka ta'ee hin lakka'amnetti, sadarkaa biyyaattis ta'e sadarkaa addunyaatti, yakkamuu hin danda'u. Kana malees, adaba kan yeroo yakkichi raawwatame muramuu qabu caalaatiin hin adabamu. Qabxii 12 Namni kamiyuu mirgi inni mana isaa keessa, qofaa isaa ykn. maatii isaa wajjin jiraachuuf qabu, yookaan mirgi inni ergaa xalayaa isaa dhoksaadhaan akka eegamuuf qabu jalaa hin tuqamu. Ulfinni namummaa isaa fi ulfinni maqaa isaas hin tuqamu. Namni kamiyyuu hubaatii ykn. yaalii akkanaa irraa seeraan ni eegama. Qabxii 13 Namni kamiyyuu biyya isaa keessatti mirga asiif achi adeemuu ni qaba. Namni kamiyyuu biyya kan isaas ta'e kan biraa keesaa gadi ba'ee itti deebi'uuf mirga ni qaba. Qabxii 14 Namni kamiyyuu biyyoota kan biraa keessatti mirga koolu galtummaa gaafatee argachuu ni qaba. Mirgi kunis waan yakka siyaasaatiin alaa ta'e ykn. waan kaayyoo yookaan hafuura Waldaa Motummootaatiin mormu yoo ta'e hin kennamu. Qabxii 15 Namni kamiyyuu mirga lammummaa ni qaba. Namni kamiyyuu akkasummaan mirga lammummaa hin dhabu, yookaan mirga lammummaa isaa gedderachuu hin dhabu. Qabxii 16 Dhiirris, dubartiinis kan umuriin isaanii fudhaaf heeruma ga'e. garaagarummaa sanyii, lammumaa fi amanteetiin utuu addaan hin qoodamin, wal-fuudhanii mirga bultii ijaarachuu ni qabaatu; yeroo wal-fuudhanis ta'ee yeroo wal-hiikanittis mirga qixxee ni qabaatu. Fudhaaf heerumni fedha namoota wal-fuudhan irratti kan hundeeffamu ta'a. Maatiin tokko qaama hawaasummaa ishee xinnoo waan ta'eef, eegumsi hundi hawaasichaa fi mootummaa irraa kennamuu fi qaba. Qabxii 17 Namni kamiyyuu qofaattis ta'e namoota biraa wajjin ta'uudhaan mirga qabeenya horachuu ni qaba. Namni kamiyyuu seera malee qabeenya isaa dhabuu hin qabu. Qabxii 18 Namni kamiyyuu bilisummaa yaaduu, samuu fi amantii ni qaba. Mirgi kun, namni kamiyyuu, amantii yookaan amantee filate qabachuu yookiin fudhachuu, amantii fi amantee isaa qofaa isaatti yookiin namoota biraa wajjin ifatti yookiin dhunfaatti waaqefachuu, hordofuu, hojii irra olchuu, barsiisuu yookiin ibsuu of keessaa qaba. Qabxii 19 Namni kamiyyuu ilaalcha isatti fakkaate qabachuu, yaada isaas ibsuuf mirga qaba. Mirgi kun, dhiibbaa tokko malee yaada isaa ibsuu, odeeffannoo fi yaada kamiyyuu walitti qabuu fi karaa meeshaa tamsaasaa daangaan utuu itti hin godhamin dabarsuu of keessaa qaba. Qabxii 20 Namni kamiyyuu mirga nagayaan wal-ga'uu fi nagayaan hiriira ba'u ni qaba. Namni kamiyyuu miseensa walda tokkoo ta'uuf hin dirqisiifamu. Qabxii 21 Namni kamiyyuu, kallattiidhaanis ta'ee karaa bakka-buutota isaa, hojii mootummaa biyya isaa keessatti qooda fudhachuu ni danda'a. Namni kamiyyuu tajaajilaa uummataa argachuuf mirga ni qaba. Fedhi uummataa bu'uura aangoo mootummaati. Fedhi kunis yeroo filannootti ibsama. Filannoon kunis kan namni marti wal-qixummaadhaan qooda keessatti fudhatu yoo ta'u, sirni sagalee ofii ittiin kennanis dhoksaadhaan ni ta'a. Qabxii 22 Namni kamiyyuu, akka miseensa hawaasichaatti, wabii hawaasaa argachuuf mirga ni qaba. Karaa carraaqa biyyaa fi waliigaltee addunyaas, akkasumas akka qabeenyaa fi caasaa biyya isaattis, ulfinaa fi guddina mataa isaaf waan barbaachisaa ta'an mirgoota dinagdee, hawaasummaa fi aadaa ni qaba. Qabxii 23 Namni kamiyyuu mirga hojjechuu, hojji filachuu, hojjii keessatti haala mijuu argachuu fi hojii dhabuu irraa egamuu ni qaba. Namni kamiyyuu, utuu addaan hin qoodamin, hojii wal-fakkaatuuf mindaa qixxee argachuuf mirga ni qaba. Namni kamiyyuu gatii hojii isaatiif mindaa isaa fi maatii isaa ga'u argachuu qaba. Kunis kan ulfina namummaa isaaf ga'u ta'e, yoo barbaachises, eegumsa hawaasaa kan biraas argachuu ni danda'a. Namni kamiyyuu dhaabbatoota hojjetootaa uummatee keessatti qooda fudhachuudhaan mirgoota isaa eegsifachuu ni danda'a. Qabxii 24 Namni kamiyyuu boqonnaa fi bashannana argachuuf, yeroo muramaa hojjechuuf, akkasumas mindaa isaa argachaa boqochuuf mirga ni gaba. Qabxii 25 Namni kamiyyuu, innis maatiin isaas, fayyaa guutuu argatanii sadarkaa jireenya gaarii akka jiraatanitti, waan nyaata, uffataa, mana, eegumsa fayyaa fi tajaajila hawaasummaa hunda argatanii akka jiraatanitti, akkasumas hojii dhabuu, kunuunsa hawaasummaa dhabuu, dhukuba, kophummaa, dullumaa fi rakkoo jireenyaa adda addaa irraa egamuuf mirga qaba. Haadholii fi daa'iman gargaarsaa fi eegumsa qofaa argachuuf mirga ni qabu; daa'imman hundi, manattis ta'e bakkeedhaa yoo dhalatan, eegumsa hawaasummaa qixxeetti argachuuf mirga ni qabu. Qabxii 26 Namni kamiyyuu mirga barumsa argachuu ni qaba. Barumsi, yoo xinnaate sadarkaa tokkoffaa fi lammataatti, tola ni kennama. Barumsi sadarkaa tokkoffaa dirqii dha. Barumsi tekinikii fii ogummaa kan biraa sadarkaa lammaftaatti kan kenamu yoo ta'u, kunis kan kennamu akka dandeettii abbaatti ta'a. Barumsi kennamu kan namummaa namaa guddisuu fi kan eegumsa mirgootaa fi bilisummaa ilmoo namaa jabeessu ta'uu qaba. Kana malees, uummattoota addunya gidduutti waliigaltee fi michummaa kan jabbeessu, sanyii fi amantii adda-addaa gidduuti waliigaltee kan uumu, akkasumas hojiiwwan Dhaabbata Waldaa Mootummootaa fi nageenya uummataa kan jabeessu ta'uu qaba. Warri ijoollee, akaakuu barumsaa kan fedhan ijoollee isaaniitiif filachuuf mirga ni qabu. Qabxii 27 Namni kamiyyuu jireenya aadaa biyyaa keessatti dhorkaa malee qooda fudhachuu ni danda'a; faayidaa aartii fi saayinsii irraas bashannana yookiin gammachuu argachuu ni qaba. Namni kamiyyuu waan ogummaa saayinsii, aartii fi barreessuu ofii isaaf hojjeterraa bu'aan argamu hundi akka eegamuuf mirga ni qaba. Qabxii 28 Namni kamiyyuu mirgootii fi bilisummaan labsii kana keessatti tarreeffaman marti, akka hojiitti hiikamaniif sirna hawaasaa fi addunyaa irraa waan barbaadamu hunda ni argata. Qabxii 29 Namni kamiyyuu hawaasa namummaan isaa keessatti eegamee gabbatu keessatti itti gaafatamummaas ni qaba. Namni kamiyyuu, mirgootaa fi bilisummaa isaa yeroo hojiitti hiikutti, mirgootii fi bilisummaan isaa kan daangeffamuu danda'u seeraan ta'ee, kunis immoo mirgootaa fi bu'aa namoota biraa kan eegsisu, yookiin immoo bu'aa fi negeenya uummataa kan eegsisu yeroo ta'uu dha. Mirgootii fi bilisummaan kun hojii irra kan oolan kaayyoo fi hafuura Dhaabbata Waldaa Mootummoota kan hin faallessine ta'anii you argaman qofa. Qabxii 30 Wanti labsii kana keessatti ibsame hundi, mirgootaa fi bilisummaa ibsaman cabsuuf yaadamee, yookiin gocha tokko raawwachuuf jedhamee, akka waan mootummaa tokko, yookin dhaabbata tokko yookiin nama tokko ilaalu jedhamee lakka'aamu hin qabu.

gax

Oromo, Borana-Arsi-Guji

gaz

Latn

om

Mkamulano Wa Ilambo Yoscope Pa Ufulu Wa Chipago Wa Wandu Malowe Gandanda Aga ni maufulu gakasapagwa nago mundu jwalijose gigalembekwe ni chiwanja cha United Nations mumkamulano wakolanjikwa Universal Declaration of Human Rights. Pa 10 December, 1948, chiwanja cha United Nations chajitichisye mitwe ja ufulu wa chipago wa mundu jwalijose. M'buku aji tugagopolele mchiyao kuti wandu wa chiyao apate upile wakugamanya nambo soni kugakamulisya masengo maufulu gakulekanganalekangana ga chipago. Ayi tuyitesile soni kuti wandu amanyilile mwampaka apatile chikamuchisyo naga ayiweni kuti boma, mundu, kampani, kapena mpingo yikumlepekasya kutama ni ufulu wakwe mpela yiwatite pakumpa Mlungu. Chiwanja cha United Nations chilichitamilisye jele mitweji, chayiwendile yilambo yayili mamembala gakwe kuti ijenesye posepose jele mitweji kuti wandu ajimanyilie nikujikamulisya masengo. M'yoyo, kugopolelekwa kwa-jele mitweji mchiyao lili litala limpepe lya kamuchisya kwenesya ngani ja ufulu wachipago, nambo soni kuti wandu asimichisye kuti ilambo ni iwanja yenjinji yikusosa kuti wandu pa chilambo chapasi atameje mwa ufulu usyesyene. Wandu wosope akwete maufulu gachitatuile gagali gakupagwa nago. Paligongo ali, chiwanja cha United nations chilipeleche kugagosa maufulu ga mundu jwalijose. Munkamulano wa Universal Declaration of Human Rights, chiwanjachi chikulongosola ya maufulu ga kupangwa nago ga wandu gakulekangana lekangana. Gele maufulu gali getu. Tugamanyilie tugagose, tumanyisyane, ni kugatetela kuti wandu wane akatulepelesya kuwanago. Mkamulanowu wagopolekwe mchiyawo ni chikamuchisyo chakutyochela ku United Nations Office of the High Commissioner for Human Rights pa kumbuchila yaka 50 yamkamulanowu Tukutogolela kwejinji ku chele chiwanjachi nambo soni wandu wosope wiwakamuchisye pa masengo gosope gigakamuchisye kuti mkamulanowu ugopolelekwe mchiyawo. Mtwe 1. Wandu wosope akasapagwa ni ufulu ni uchimbichimbi wakulandana. Asapagwa ni lunda, niwakupakombola ganisya, m'yoyo kukusosekwa kuti mundu jwalijose am'woneje mundu jwimwe mpela mlongomjakwe. Mtwe 2. Mundu jwalijose akwete maufulu galembekwe mmitwe josope jamkamulano awu mwangalola mtundu, chiwecheto, mpingo, chipani, nganisyo, chikulupi, ipanje, upagwe, kanga kuti walume kapena wakongwe ni yindu ine. Nambo soni pokasipawa kulekanga ligongo lya ndale kapena chilambo chakutyochela mundu. Mtwe 3. Mundu jwalijose akwete ufulu wakola umi, kutama mwagopoka nambo soni kola chitetezo chakwanila. Mtwe 4. Mundu akasawa kapolo kapena kamulisikwa masengo mpela kapolo. Ukapolo ni malonda ga achikapolo galigakulekasikwa mchilambo chosope chapasi. Mtwe 5. Mundu akasasausikwa pakumtimba ni kumtenda kandu kane kalikonse ka ngalwe nambo soni akasapochela chilango changam'wajila pa umundu wakwe. Mtwe 6. Mundu jwalijose awonekwe mpela mundu pa malamusi ga kwinekulikose. Mtwe 7. Wandu wosope ali wakulandana pasi pa malamusi, m'yoyo akwete chitetezo chakulandana mmalamusi mwangalola ngope. Wandu wosope akwete chitetezo chakuti pakasipapagwa lusagu ligongo lusagulo luli lwakutindana ni mitwe jijikusimanikwa mumkamulano awu. Mtwe 8. Mundu jwalijose akwete ufulu wakupata chikamuchisyo kutyochela ku ganya ja kwimba magambo naga ufulu wakwe wachipago wakusimanikwa mmalamusi ga chilambo, nganiuchimbichikwa ni boma kapena wandu wane. Mtwe 9. Mundu akasakamulikwa ukaidi pamagongo gangalumbana nambo soni akasatoposyekwa mchilambo pa magongo gangamanyika chenene. Mtwe 10. Mundu akwete ufulu wakwimbikwa magambo panganya jijili jakulumbana mwangalola ngope mwakuwanjilana ni ufulu wa mundujo, ulemwa wakwe ni yindu yine yakusosekwa kuti mundujo ayigose. Mtwe 11. Mundu jwakumganichisya kuti alewile ulemwa wakuwajilwa chilango, awonekwe mpela jwangali ulemwa mpaka nganya jakwimba magambo jilijisimichisye kuti mundujo ali jwakulemwa nditu pakuya malamusi, magambogo soni galigajimbikwe panganya jijapele upile wandu wane kupikanila magambogo nambo soni jijampele upile mundujo wakuliwachetera mwantendere ni mwangali woga. Mundu akasajimbikwa magambo pa ulemwa wuwatesile malamusi gakwamba ulemwa mpela welewo mkanigaichikwe. Nambo soni akasapochela chilango chachikulungwa kupunda chiwawajilwe kuchipochela pakatema kiwalemwise atamuno malamusi galigasindile. Mtwe 12. Mundu akole ufulu wakutama mwangasokonesyekwa pewasa lyakwe ni panyumba jakwe. Ikalata yakwe soni ikasiiunguligwa ni wandu wane. Mundu amsunjile uchimbichimbi wakwe ndawi syosope, m'yoyo mundu atetelekwe ni malamusi kuti yindu yeleyi ikasiyitendekwaga. Mtwe 13. Mundu jwalijose akwete ufulu wakwendajenda nambo soni kutama mchilambo chilchose. Mundu jwalijose akwete ufulu wakutyoka mchilambo chilichose, atamuno chakumangwakwe, nambo soni kuujila kumangwakweko. Mtwe 14. Mundu jwalijose akwete ufulu wakutilila kuchilambo chilichose naga kumangwakweko kulikwana ipwetesi. Wele ufulwu ngawamkutyosyekwa pa mundu atamuno ipwetesi yakutila kumangwakweo im'wichile ligongo lya ulemwa pa yindu yangawa yandale kapena soni ulemwa wakuti ni wa United Nations whose akuwuwona kuti uli ulemwa usyesyene. Mtwe 15. Mundu jwalijose akwete ufulu wakuwa jwa mchilambo chilichonse (Mbadwa) Mundu akasalepelekasikwa kuwa jwamchilambo chilichose, nambo soni kusama kuchilambo chakumangwakwecho kuja kutama kuchilambo chine naga ali asachile kuti ajile m'yoyo. Mtwe 16. Mundu jwamlume ni jwamkongwe wayikene pamsingu wakulombela, alombane mwangalola mutundu, mpingo kapena chilambo chakutyochela. Akulombanawo akwete maufulu gakulandana pewasopo nambo soni pakumala pa liwasalyo. Wandu alombane mwangachiliswa akulombanawo aliajitichisye kuti ulombelawo akuusaka. Liwasa lili ndandililo ja mundu wa wandu, m'yoyo lipocheleje uchimbichimbi ni wandu wosope nambo soni boma. Mtwe 17. Mundu jwalijose akwete ufulu wakola chipanje mwajika kapena, mwakamulana ni wandu wane. Mundu akasasumulikwa chipanje chakwe. Mtwe 18. Mundu jwalijose akwete ufulu waganisya mwakusachila ni kuwa jwampingo uliwose. Mundu soni akwete ufulu wakusinda chikulpi chakwe nambo soni mpingo wake. Mundu akwete soni ufulu wakwajiganya wandu wane mwajika kapena ni achimjakwe yindu yakwayana ndi chikulupi chakwe kapena mpingo wakwe, kwisa soni kutenda yindu yaliyonse yakwayana nichikulupi chakwecho. Mtwe 19. Mundu jwalijose akwete ufulu wakola nganisyo syakwesyakwe kwisa soni ufulu wakuwecheta. Mundu akasasokonesyekwa nganisyo syakwe, akole ufulu wakusosasosa ngani ni nganisyo sya wandu wane, kusipikana, nambosoni kusisala kwa wandu wane pa wayilesi, m'yikalata ni matala gane mwangalola malile ga yilambo. Mtwe 20. Mundu jwalijose akwete ufulu wakusongana ni achimjakwe mwamtendere nambo soni kwinjira iwanja yakulekanganaleangana. Mundu akasachisikwa kwinjila mchiwanja chine chilichonse. Mtwe 21. Mundu jwalijose akwete ufulu wakwendetsa nawo boma ja chilambo chakumangwakwe, mwanjika kapena kupitila mwawandu wane wakusagulikwa pa chisajula. Mundu jwalijose akwete ufulu wakutumichilikwa ni boma ja mchilambo chakumangwakwe. Boma jilamule chilambo naga wandu ali ajijitichisye kuti jijile m'yoyo kupitila mchisagula chakulumbana. Mtwe 22. Mundu jwalijose apegwe upile wakuti apate yindu yosope yakum'wajila pa umi wakwe. Boma pampene ni maboma ga ilambo yine, itende yindu yosope yakuti yimtolele mundu ufulu pa yambiya, pa misyungu ja mtundu wa mundujo yiyili yakusosekwa mnope kuti mundu akole uchimbichimbi wakwanila nambo soni kuti akule chene Mtwe 23. Mundu jwalijose akwete ufulu wakamula masego ufulu wakusagula masengo, wakumlemba masengo mundujo, amkamulisye masengogo mwachilungamo. Mundo akwete soni ufulu wakutetelekwa kuti akasawa pa ulova. Mundu jwalijose, mwangalola ngope apochele malipilo gakulandana ni achimjakwe naga ali akamwile masengo gakulandana. Mundu jwalijose jwakukamula masengo apocheleje mbiya syakuti simkwanileje jwalakwe ni liwasa lyakwe chindu chachili chakumpa mundu uchimbichimbi. Nambo naga mbiyasyo ngasikukwana boma jimpeje mbiya sine pa chanya pa syakupochelasyo. Mundu jwalijose akwete ufulu wakupanganya kapena kwinjila bungwe ja wandu wakamula masengo. Mtwe 24. Mundu akwete ufulu wakupumula nambo soni ng'anda. Mundujo soni, akasakamuliskwa masengo ndawi jajilewu mnope. Akoleje soni ndawi jakupumula jajilewu (Holiday), mundawi jeleji mundujo apocheleje soni malipilo. Mtwe 25. Mundu jwalijose akwete ufulu wakutama umi wambone wangalwalalwala kwajwalakwejo nambo soni liwasa lyakwe pa kola yakulya, yakuwala, mtela ni yindu yine yakamuchisya pa umi wakwe. Mundujo soni akole yindu yakwanila kuti tiyimkamichisye naga masengo gali gammalile, kapena ali alwasile, ali alemele, ali akalambele, mwine soni ali awililwe. Uchembele ni uwanache ipochele chikamuchisyo chakwanila. Wanache wosope, wakupagwila mwiwasa kapena iyayi, awonekwe mpela wandu wakulandana. Mtwe 26. Mundu jwalijose akwete ufulu wakulijinganya. Sukulu siwesyalulele makamaka mmakalasi gaganondi. Wanache achisikwe kuti alijiganye mmakalasi gamanondiga. Wandu akole upile wakwinjila mmuasukulu gakwiganya masengo. Masukulu gane mpela Univesite, wakupambanapewo ni wakuwajilwa kwinjila. Sukulu jimkamuchisyeje mundu kuti akule ni misyungu jambone mipingo. Sukulu jikamuchisye soni pa masengo ga United Nations gakutamilsya mtendele pa chilambo shesope chapasi. Achinangolo akwete ufulu wakwasagulila wanache wawo mtundu wa sukulu jakusaka kuti wanache wawewo akalinjiganye. Mtwe 27. Mundu jwalijose akwete ufulu wakutenda nawo yindu yakumtundu kwake, kutenda nawo mang'asi, yakwambula niyakusepasepa ni yindu yine nambo soni kupata nawo chikamuchisyo chilichonse chakopoka mu yinduyo. Yindu iliyonse yapatile mundu kutyochela mmang'asi, yakwambula yakulembalemba, yakusepasepa, yili yakwe. Boma jimpe mundu chitetezo pa yindu yeleyi ligongo yikopweche mulanda lwakwe. Mtwe 28. Mundu jwalijose akwete ufulu wakutama mchilambo mwamtendele kuti akomboleche kuwa ni maufulu gagali mumkamulano awu. Mtwe 29. Mundu akwenela kuchitendela chilambo chakwe yindu yine ni yine. Yinduyi iwe iyoyo yiyili yangamlepelekasya mundujo kula ni kola nganisyo ni maufulu gakwe gakwanila chenene. Maufulu ga wandu gakole malile mmalamusi ga chilambo kuti ufulu wajwine ukasiusokonesya ufulu wamjakwe nambo soni kuti ikamuchisye kusunga misyungu ni mtendele mchilambomo. Maufulu gelega gakasigakamulisikwa masengo mwakutindana ni malamusi ga chiwanja cha United Nations. Mtwe 30. Mkamulunano awu ngaukupeleka ufulu kwa chilambo chine chilichose, likuga, kapena mundu jwalijose wakutenda chindu chine chilichose chimpaka chayochesye wandu maufulu gawo gagali mumkamulanowu.

yao

Yao

yao

Latn

yao

UNKANDA WOLWALI WOMOKO YOMUNU Eteke cakala ekwi (10) ko sayi ya cemba kulima wohulukayi ovita eciya akwi akwala l’ecelala, Onjango yatatu yowingi wolofeka vyalikongela yasokiya, V’onjo yonguluvulu yo Chaillot ko Paris, ukanda wolwali womoko yomunu. Eteke lyakwamako lyekwi lamosi (11) osayi ya cemba yulima ohukayi ovita eciya akwi akwala l’ecelala, onjango yowingi yo UNESCO yatyamesa asulilo oku eyo akulihisa ekwatiso lyukanda wowingi wovopange osi esukiyo. ELOMBOLWILO Okukolela ukulihiso ekalo lityamela kovimata mata vyepata lyomanu kwenda omoko yasoka kwavosi. Kwenda yesunga yilinga ombembwa yimwe yapana yesunga kwenda yombembwa v’olwali. Okukolela eci kacakulihiwile kwenda esepwiso lyomoko yomunu, lyatwala kokuponda, okungwalisa olondunge vyowiñgi kwenda ekalu lyolwali lumwe muna vakwamwenyo vakaliyela okuvangula kwenda okulitava, vayovoka kusumba kwenda kusuka , yalombolwiwa ndeyi yavelapo hayo yalelapo vali keswimo liwa lyomunu. Okukolela okuti cavelapo okweca ulongo kokwamako okulyeca kukamba wolofeka. Olukolela okuti vukanda owiñgi wofokeka vyalikongela, wasapula onjanja yokaliye etavo lyawo komoko yavelapo yomunu, kekalo kwenda esilivilo lyomwenyo womunu, okulisoka komoko yalume kwenda yakayi kwenda yilombolola utoyi wokweca okwamako kwowingi kwenda okweca ekalo lyaposoka lyomwenyo v’eyovo limwe lyavelapo. Okukolela okuti olofeka vyalityamela vyatyamela okukwata, okulikwatisako l’elisokiyo lyolofeka vilikwete omunga, esumbilo lyolwali kwenda owingi womoko yulume kwenda ayovo avelapo. Okukolela okuti omunga yimwe yolomoko evi kwenda ayovo lyavelapo vali kesilivilo kokusumbila etyamêlo eli. Onjango yowiñgi yalombolola ukanda ovu wolwali womoko yomunu l’esokolwilo lyavosi okulipitilisa kawiñgi osi kwenda olofeka vyosi, oco okuti omanu vosi kwenda okuti avimatamata vyosi vyowiñgi, okukwata ukanda owu olonjanja vyosi vesokolwilo, vakwata ongusu yaco, okupisa kelilongiso kwenda kepindiso, lyokwamisako esumbilo lyolomoko evi kwenda ombembwa, kwenda okukwata okupisa kovikele vyamako vyeci citumila ofeka kwenda colwali, okukulihisa kwenda okucilinga volwali kwenda ava vaci kasi, ndañgo kowiñgi wolofeka vyatyamêlako ndeci kwevi vyolofeka vikasi kovaso yavyo : OCIHASU CATETE Omanu vosi vacitiwa valipwa kwenda valisoka kovina vyosikwenda komoko. Ovo vakwete esunga kwenda, kwenda olondunge kwenje ovo vatêla okuliteywila kuvamwe kwenda vakwavo vesokolwilo lyocisola. OCIHASU CAVALI Omunu eye omunu citava okukala lolomoko vyosi kwenda ayovo osi aciwa vukanda owu kawupiñganyiwa, ndeci citukwiwa kovivalo vyakova, kulume pamwe ukãyi, k’elimi, ketavo, kocisimilo culoñgo woku vyala ofeka ale esokolwilo lyosi likwavo lyefetikilo lyofeka ale lyowiñgi, lyukwasi, lyucitiwe wekalo limwe lyosi konepa yikwavo kakukala etepiso lalimwe lyupisiwa kesokiyo lyuloñgo wokuvyala ofeka, lyesunga ale lyolwali lyofeka a lyosi okuti omunu watunda, okuti ofeka eyi yiyovoke okuti yityamêla yikwavo ale yikala longave yimwe yokulitumila oyonwêle. OCIHASU CATATU Lomwe okakala upika ndañgo oselevende; upika kwenda omwîlu yapika vyatatekiwa kolonjila vyayo vyosi. OCIHASU CAKWÃLA Lomwe okapumiwa, ndañgo akangiso ohali yalwa, ungangala uvi. OCIHASU CATÃLO Omunu eye omunu okwete omoko yokukuliha kolonepa vyosi vyofeka yahe yesunga. OCIHASU CEPANDU Omanu vosi valisoka kocihandeleko. Kwenda vakwete omoko. Kayalitepele yalisoka kokutatiwa kwocihandeko. Omanu vosi vakwete omoko yokutatiwas yasoka okupisa kokutepisa uvi wosi unyõla ukanda owu kwenda esanumulo lyosi kwenda etepiso. OCIHASU CEPANDU VALI Omunu eye omunu okwete omoko yekwato liwa kesunga lyofeka, lyapama litetwiya ovilinga vivi omoko yavelapo eye yokulihiwila kelisokiyo ale kocihandeleko. OCIHASU CELELÃLA Lomwe enda vokalyawoso, vokayike ale okutilila kosamwa yofeka. OCIHASU CECIYA Omunu eye omunu okwete omoko, kokulisoka, okuti ekalo lyahe lilomboloka kwavosi kwenda kowiñgi, konjo yimwe yesombiso lilikasilili kwenda lyasoka likalombolola, ndañgo komoko yahe kwenda kasiliyo ahe, ndañgo kalundi ahe okosi kelinga lyepiso vosuñgamisa eye. OCIHASU CEKWE 1.Omunu walundiliwa elinga limwe lyumunu osokisiwa ndu hayeko toke eci elinga lyahe lilimbukiwa vokwenda kwolopapelo vyekandu, omu alitavo osi ayongwiwa, evindikiyo likasangiwa. Lomwe okayikiwa kovilinga ale ovovi vonjanja yaco eci akalingiwa, havakasi ndelinga limwe lyumunu okupisa komoko yofeka ale yolwali ndeci calisoka, hakukakala okayike lakamwe kakola aka kakapiwile vosimbu eyi ekandu lyumunu lyalingiwa. OCIHASU CEKWI LA MOSI Lomwe okatala ohali yokusakalasiwa lavi komwenyo wahe komwenyo wahe wulika, epata lyahe, onjo yahe kwenda eli tavo lyahe lavakwavo ndeñgo okusetekiwa kekalo lyahe kwenda unu wahe. OCIHASU CEKWI LAVALI Lomwe okatalisiwa vali ohali lalundi okufwangwiliwa komwenyo wahe ulikasilili kepata, konjo yahe ale katambululo ahe, ndañgo, ndañgo okunyola ekalo lyahe. Omunu eye omunu okwete omoko yokutatiwa kocihandeleko, okupisa kalundi aco, ale kasetekiwo. OCIHASU CEKWI LATATU Omumu eye omunu okwete omoko yokwenda ndeci apanga okunõla oku akala nda vokati ke kalo lyowiñgi. 2.Omunu eye omunu okwete omoko kokutunda v’ofeka yosi okutyamisako eyi ayongola, kwenda okuñgwâla ofeka yosi. OCIHASU CEKWI LAKWÃLA Kokukwamawa, omunu eye omunu okwete omoko yokuvanjiliya okutilila kofeka yikivavo kwenda okukwatisiwa ndukwafeka yiñgi volofeka vikwavo. OCIHASU CEKWI LATÃLO Omunu eye omunu okwete omoko yunyitiwe umwe wofeka. Lomwe olikasilili olundiliwa unyitiwo wahe. Ndañgo omoko yokupongolola unyiliwe. OCIHASU CEKWI LEPANDU Okupisa kutunga wokulinga uvala, ulume kwenda ukãyi ndengo ohele layimwe yekova, yukwafeka ale etavo, vakwete ocipango cokulikwêla kwenda okutunga epata.Ovovakwete omokoyimosi osimbu yuvala kwenda kokulitepa kwavo. Uvala citava okuti va umalusula locipapo kwenda esokolwilo lyasoka lyolokweli vyokovaso. Epata ocimatamata casoka kwenda cakola cowingi kwenda cikwete omoko yokutatiwa kwowiñgi kwenda kwolombyali. OCIHASU CEKWI LEPANDU VALI Omunu eye omunu, ndañgo oco ale kowiñgi, okwete omoko yeci mwêle. Lomwe ofwangiliwa okuketikiwa kweci cahe. OCIHASU CEKWI LECELÃLA Omunu eye omunu okwete omoko yeyovo lyokusokolola, olondunge kwenda etavo. OCIHASU CEKWI L’ECIYA Omunu eye omunu okwete omoko yeyovo lyesokolwilo kwenda okuvangula. OCIHASU CAKWI AVALI Omunu eye omunu okwete omoko yeyovo lyonjango kwenda omunga yunu. Lomwe osiliñginyiwa oku upa vomunga yimwe. OCIHASU CAKWI AVALI LAMOSI Omunu eye omunu okwete omoko yokukwatisa esongolo lyolondaka vyowiñgi wovofeka yahe, ndokwiñgilamo l’utwe ale v’onêle ndovindekase vyanoliwa. Omunu eye omunu okwete omoko yokweca, vekalo lokulisoka kovopange owiñgi wovofeka yahe. Onjongole yawiñgi osi yovihandeleko vyomoko yowiñgi; onjongole eyi yavangwiwile kocela calomboloka cocili, cikwate onepa volotembo kukulisiso wavyosi wasoka, kwenda kocela covutima, ale vali elinga limwe lisungweko lyeciwa kombembwa yocela. OCIHASU CAKWI AVALI LAVALI Omunu eye omunu, eci okuti ocimatamata cowingi, okwete omoko yokutatiwa kwowingi, oko kutundilila koku kwata esanju olomoko vyokwasi, vyowingi kwenda ovituwa viyongwiwa kunu wavyo kwenda okwamako kulikasilili kwenkalo lyomunu, ohenda yongusu yofeka kwenda ukamba lolofeka vyolwali, okukwata ocikele celisokiyo kwenda ovokwasi ofeka oyo ofeka. OCIHASU CAKWI AVALI LATATU Omunu eye omunu, omoko.yupange, okunõla locipango cahe upange, ekalo lyaposoka kwenda lyesanju lyupange okutatiwa oco hakatundeko. Vosi vakwete omoko, halokutepisako, ofeto yimosi kupange walisoka. Wosi olinga upange okwete omoko yofeto yasoka kwenda yesanju, okukwata ndeci epata lyahe ekalo limwe lyunu womumu kwenda yamisako, ndaciyongola vali ovi kwata vyokutata owiñgi. Omunu eye omunu okwete omoko yokutekula, lavakwavo olosindikatu okutyamêla kolosindikatu vikwavo oco vatetwiye olonjongole vyaso. OCIHASU CAKWI AVALI LAKWÃLA Omunu eye omunu okwete omoko yokupuyuka kwenda okupitisa otombo kwenda elyuviko lyasoka lyosimbu yupange kwenda epuyuko lyosimbu yifetiwa. OCIHASU CAKWI AVALI LATÃLO Omunu eye omunu okwete omoko yutunga womwenyo umwe wasoka oco akwate uhayele wahe, ekalo lyahe liwa kwenda lyepata lyahe haco lyokulya, okuwala, onjo ovikele vyuhayele, ndeci vo haco kovipange owiñgi aposokela; eye okwete omo yokutatiwa konjila yokukala okuti kakwete upange, kokuvela, eci ekuti kasilivilavali, kumbumba kokukukatoke kolonjila vikwavo vyokumyelisa ovikwata vyahe vyosi vyekwatiso kokwamako lovitangi vyulika wonjongole yahe. Kokucitiwa kwenda kumõla okwete omoko yekwatiso limwe kwenda ekwatiso limwe lyavelapo. Omãla vosi vacitiwa kavivala ale kosamwa yavo, vakwata etetwiyo limosi lyowiñgi. OCIHASU CAKWI AVALI L’EPANDU Omunu eye omunu okwete omoko yelilongiso. Elilongiso likale lyocali, ndeci cikala elilongiso lyokuyukiyako kwenda lyongusu. Elilongiso lyokuyukiyako te okulisiliñginya. Elilongiso lyuloñgo kwenda lyepindiso te lisandwiwa; okweca onjongole yelilongiso lyavelapo liyulwiwe kokulisoka kwavosi kupange wekolelo lyawo. Elilongiso litave okuyuluka kukulihiso wosi womwenyo kwenda kongusu yocisumbilo komoko yomanu kwenda keyovo lyasoka. Oyo yece elomboloko, ongecelo kwenda ukamba p’okati kolofeka vyosi kwenda awiñgi osi olomepele vyakova ale vakwetavo, eci ndeci okwamako kwovopange olofeka vyalikongela kokukwatisa ombembwa. Olofeka, kocipango, omoko yokunõla elilongiso lyosi vaca k’omãla vavo. OCIHASU CAKWI AVALI LEPANDU VALI Omunu eye omunu okwete omoko yokukwatisa ndeci ayongola komwenyo wovituwa vyowiñgi : okukwata kovoloñgo kwenda okukwatisa kokwamako kuloñgo kwenda ovowa aca. Omunu eye omunu okwete omoko yokutatiwa kolonfongole vyolondunge kwenda ovikwata vyalingiwa vyupange uloñgo walivulu ale ovipapo ale olomapalo evi okuti ovyo efetikilo. OCIHASU CAKWI AVALI LECELÃLA Omunu eye omunu okwete omoko yeci avyala, kesokiyo lyowiñgi kwenda kesokiyo lyolwali, ocihandeleko cimwe ndeci omoko kwenda ombembwa yipopiwa vukanda owu mupita eci calingiwa. OCIHASU CAKWI AVALI LECIYA Omunu okwete ovikele kowiñgi esi okuti olikasilili kesokiyo lyokwamako kunu wahe kwenda eci citava. Vupange womoko yahe kwenda kekalo liwa lyombemwa yahe, omunu eye omunu eye umwe okapiwa kongave eyi alinga kocihandeleko culika oco akwate ukulihiso kwenda ocisumbilo colomoko kwenda eyovo lyovina vikwavo yokusanjwisa alinga awa okuvangula, ucihandeleko cowiñgi kwenda ekalo liwa lyacosi cuvyali wowiñgi. Olomoko evi kwenda eyovo havikatava, vonjila layimwe, okulinga eci hacoko kasañgamêlo kwenda kafetikilo olofeka vyalitokeka. OCIHASU CAKWI ATATU Lalimwe ekalo lyukande owu litava okuti lilombolwiwa, okuti likatangisa uvyali, elyongolwilo limwe ale omunu umwe, omoko yimwe yañgo yokutyamêla kupange umwe ale okutelisa elinga limwe lyokunyõla olomoko kwenda eyovo, vyatumiwa ndeti mulo.

umb

Umbundu

umb

Latn

umb

Прай тиксі кізілерде тјрелер (праволар) декларациязы Алылган паза искірілген Јјн Ассамблеяның 217 A (III) резолюциязының 10 алай айда (декабрь айда) 1948 чылда Сјс алны (Преамбула) Санға алып, постың синін пілінгенін саназарынын, хайзы прай кізілерде чоннар тјлінде пар, оларның тиң паза пыластырбас тјрее (право) пос чуртастың, пос оңдай чуртастың, сын паза прай тиксі амыр чуртас тјстігі (основа) полча; паза санға алып, нимее салбанын паза хырт кјріргенін кізі тјреелеріне (праволарға) нимее салбас оңдай чабал актарға ағылғаннар, хайзы чоннардың ах сағысты еректірчелер, паза андағ чир чарыхты педіргені хайда кізілер сјс паза киртініс (убеждение) пос оңдайы пар полар паза хорғыс чох паза хызылғаны чох чуртирлар паза, кізілерні пјзік кестеніске искірілген; паза санға алып, кізі тјреелері (право) елге арачылирға кирек толдырарын ечен, кізі ирік чох , халғанҷы кирек ниме чіли, тирания паза пазыныс тоғыра кјдірілебезін; паза санға алып, чоннарның ынархас палғалыс јзізіне полызарға кирек; паза санға алып, Піріккен Нацияларның чоннары Уставта постарының киртіністерін јјн кізі тјреелері, постың синін пілінгенін паза кізінің аарлиине паза ир паза ипчі кізілернің тиң праваларын киречілібіскеннер паза пјгінге алғаннар социальнай прогресске паза чуртас синіне хабазарға паза чуртас оңдайларын артых пос оңдайда чахсыландырарға; паза санға алып, хазналар-членнар Піріккен Нацияларның Организациянын хада, прай чоннар аразында кізі тјреелері паза јјн пос оңдайларны улуғланысха паза хабазарға паза хоостыра поларға сјс пиргеннер; паза санға алып, пу кізі тјрелері паза пос оңдайларны прай тиксі оңарғаны улуғ пілдірігліг пу сјс пиргенге толдыра пјгінге, Јјн Ассамблея, Искірче пу Прай тиксі кізілерні тјреелер декларациязын Пјгінге хайзын прай чоннар паза хазналар пјгерге кестенерге киректер андағ ползын полған на кізі паза полған на јменің органы, хаҷан-да санға алып, пу Декларацияны, кестенгеннер егредіг паза чарытханы хоостыра пу тјрелеерні паза пос оңдайларны улуғланысха хабазарға паза чіткіҷе пирерге, национальнай паза чоннар аразындағы прогрессивнай мероприятиялар хоостыра , прай тиксі паза эффективнай санасханы паза оларның толдырылғанын хайди хазналар Организация членнері чоннар аразында, ідјк чоннар аразында кемні территориялары оларның юрисдикция алтында. 1 Статья Полған на кізі пос паза тиң тјріпче паза тиң постың синін пілінгенін паза тјрелерініңде полча. Олардың сағынғаны паза арығ сағыс пар паза харындастар чіли тудынарға киректер. 2 Статья Полған на кізінің пу Декларацияда искірілген прай кізі тјрелері паза прай пос чуртас оңдайлары (свободалары) поларға кирек, пір пасхаланыс даа чох, расовай, теернің јј, ир алай ипчі кізі, тіл, религия, политическай алай пасха даа киртініс, национальнай алай социальнай чонға кірчеткен хоостыра, ниме-ноо (имущественнай), сословнай алай пасха да положениеліг. Ағаа хоза, чарабинча политическай, правовой алай чоннар аразындаы хазнаны статузызы тјстегі хоостыра хайдығ да пасхазы идерге алай территория хайдар кізі кірче, санаспин пос алынаҷа территория алай чох, пос устағлығ алай ба пірее хайди хызырылған суверенитеттіг. 3 Статья Полған на кізінің пар тјре чуртасха, пос оңдайлығ чуртасха паза теерге чарабазына (неприкосновенность). 4 Статья Пірдеене хулда поларға чарадылбинча; хул паза хулларны садығ хайдығ даа оңдайлығ чарадылбинча. 5 Статья Пірдеезін иреелирге алай чабал, кізі нимес чіли, пазынарға постың синін пілінгенін тезірерге чарадылбинча. 6 Статья Полған на кізінің ,хайда даа ол полчатса, правосубъектнай санағлығ поларға тјре пар. 7 Статья Прай кізілер елге алнында тиңнер паза пір даа пасхаланыс чох елге тиң арачылирына тјреліг. Прай кізілер полған на дискриминацияның, пу Деклапацияны сайбапчатхан, тиң арачылирына тјрелеріг, паза хайдығ да полған чабал кирекке андығ дискриминацияға тартханы. 8 Статья Полған на кізінің пар тјре тјрелері компетентнай национальнай чарғылардың эффективнай праваларын чазылғанына хаҷан аның јјн тјрелері, конституцияның алай елгенің ағаа пирілген, сайбалчалар. 9 Статья Пірдеезін пойли арестовать полғанынаке, тутханысха алай сергеніне чарабинча. 10 Статья Полған на кізінің пар тјре, позының тјреелері паза обязанностьтарын чарат саларға паза піліп аларға уголовнай пыролас тјстені, тјреліг, тиң полчатханында тјстегі хоостыра, аның чарғы кирегі сын азығ кјрілген паза прай киректеені санасха алылған пос алынҷа паза орта сын чарғының. 11 Статья Полған на кізінің пар тјре, хомай кирек ечен пыролатчатхан кізінің тјре пар пыро чох саналарға аның пырозы законнай оңдайның табылған читіре сын азығ чарғы езеріг хоостыра хайда ағаа прай арачылыныс оңдайлар пірілчелер. Пірдеезі чарғылат саларға чарадылбинҷа сайбағ ечен хайзы хай пірее сайбағ иткен тјстігде алай ниме итпеені ечен, хайзы оларды иткен туста национальнай законнар алай чоннар аразындағы право хоостыра сайбаға саналбаннар. Ідјк чарадылбинча хатығлас хайзы сайбағ иділген туста кирілген чарапчатхан хатығластың аар. 12 Статья Пірдеезіне чарадылбинча пойли аның позының чуртазына паза сјбіре чуртазына ара кірерге, пойли кізі теңмезін сайбирға харазарға, аның чурттының, аның пічіктерінің чазыт нимелерге кірерге алай аның чезіне паза репутациязына. Прай кізіниң андағ ара кірергенің елге арачылирына тјре пар. 13 Статья Полған на кізінің пар тјре пос оңдайча чјріске сығарға паза чуртаҷаң чирге полған на хазна істінде. Полған на кізінің пар тјре полған на хазназа парыбызарға, ол санда позы чуртапчатахан хазнаның, паза нандыра позының хазназынзар айлан кил турарға. 14 Статья Полған на кізінің пар тјре хостадарның пасха хан-чиринде чазынҷаң чир тілирге паза пу чазынҷаң чирнің тузаланарға. Пу тјреның тузаланарға чарабас хаҷан хостадар тјстелче, сынында политическай нимес сайбағ итсе, алай Піріккен Нацияларның Организациязының харазығтарына паза принциптеріне тоғыра парчатхан киректер. 15 Статья Полған на кізінің гражданстволығ поларға тјре пар. Пірдеезіне чарадылбинча пойли аның гражданствозын алай гражданство алыстырарын пыластырарға. 16 Статья Чазы читкен ир паза ипчі кізілер тјреліг расовай, национальнай алай религия танығ хоостыра пір де хызырғаны чох хоных хонарға паза позынын сјбіре тестирге. Олар тің тјрелернің тузаланчалар хоных хонарда , хоных тузында паза чарылыста. Хоных хонарға чарадылча пос паза толдыра ла ікібезинин хоных хончатханнардың чарадығларында. Сјбіре јменің јјн паза сын уйазы паза аның тјре јменің паза хазнанын саринаң арачыласха пар. 17 Статья Полған на кізінің пар тјре ниме-нооның ээленерге хайди пос алынча ідјк, пасхалардын хада. Пірдеезіне чарадылбинча пойли аның ниме-ноо пылазарға. 18 Статья Полған на кізінің пар тјре пойли сағысха,ах сағысха паза религия; пу правоға кирче пос алынча позынын религиязын алыстырырға алай киртініс паза позының религиязына киртінерге хайди пос алынча ідјк, пасхалардын хада, чонның алай пос алынҷа оңдайдың егредігде, Худайға пазырар туста ағ паза религиознай паза ритуальнай кибірлер толдырыста. 19 Статья Полған на кізінің пар тјре пос оңдайлығ киртініске паза пос оларды чоохтирға; пу тјренің санда пар свобода тудых чох позының киртініс тудынарға паза пос оңдайлығ тілирге, аларға паза тарадарға информацияны паза идеяларды хайдығ да кирек нимелердің хазна границелерге даа кјрбин. 20 Статья Полған на кізінің пар тјре пос оңдайлығ хорғыс чох чыылығларға паза ассоциацияларға. Пірдеезі пірее ассоциацияза кестегліг кирерге чарадылбинче. 21 Статья Полған на кізінің пар тјре пос хазна устирында айғазарға кјні алай пос табылған кізі хоостыра. Полған на кізінің пар тјре тің хазнадағы службаға кірер оңдай позынын хазназында. Чонның кестенізі елге правительствованын тјстігі поларға кирек; пу кестеніс позына искіргені периодическай паза сын табығларда табарға кирек, хайзы прай тиксі паза тиң табығ тјреліг иртірерге кирек чазыт табығлар хоостыра алай пасха тің формалдар хоостыра, табығлар свободазына читкіҷе пирерге. 22 Статья Полған на кізінің пар тјре јмениң члені полып, социальнай читкіҷе пирергене паза кирек толдырғанына анның позының синін пілінгені полызарға паза анның алынҷа омазы пос јзізі экономическай, социальнай и культурнай областарда праволарын национальнай кестеніс хоостыра паза чоннар аразындағы хабазығ паза полған на хазнаның структуразы паза ресурстары хоостыра. 23 Статья Полған на кізінің тоғысха пар тјре, пойли тоғыс таллирына, сын паза оңдайлығ тоғыс оңдайларға паза тоғыс чох полғанның тоғыр арачылааны. Полған на кізінің пар тјре пірде дискриминация чох тин тоғыс ечен тиң тјлирге. Полған на тоғынчатхан кізінің пар тјре орта паза сын сыйых пиргеніне, кізі чуртазына позына паза анын сјбирезіне турызар читкіҷе пирерге, паза кирек полза ,хозылғаны пасха социальнай кирек нимелер читкіҷе пирерге. Полған на кізінің пар тјре профессиональнай союзтар тјстирге паза профессиональнай союзтарза кирерге позынын кирексіністерін арачылирга. 24 Статья Полған на кізінің тјре тынанарға паза маң тусха пар, ол санда сағыстығ тоғыс кені хызырғаны паза тјлегліг периодическай отпуска тјре пар. 25 Статья Полған на кізінің пар тјре андаг чуртас синіне, ол санда ас-тамах, кипазах, чурт, имнег сыныхтағ паза прай кирек социальнай полызығ, хайзы хазых паза чахсы хоных позына паза анын сјбіріне хабас пирерге кирек, паза тјре тоғыс чох полар туста, ағырығ, кинек полғаны, јкіс полғаны, улуғланыбысса кирт туста алай пасха да киректе хаҷан чуртирға кирек нимелер чідіргені ол пыролығ нимес оңдайлар киліс парған туста. Іҷе полғаны паза олған тузы алынҷа сыныхтаға паза полызыға тјре пирчелер. Прай палалар хоныхта алай ба чох тјреннер тин социальнай арачылыныстын тузаланарга киректер. 26 Статья Полған на кізінің егредіге тјре пар. Егредіг тике поларға кирек пастагы паза ортын угредиг теерге андағ поларға кирек. Пастагы егредіг обязательнай поларға кирек. Техническай паза профессиональнай егредіг прайзына киліскек поларға кирек, паза пјзік егредіг прайзына тин киліскек полған на кізінің келігі тјста поларга кирек. Егредіг айландырыбызарға кізінің толдыра јскеніне айландырыбызарға кирек паза кізінің тјрелеріне паза јјн пос оңдайларға улуғланыс јскеніне. Егредіг прай чоннар ароазында,расовай паза религиознай группалар аразында удур-тјдір піліскеніне, сыдамаға паза ынархасха полызарга кирек, паза Піріккен Нацияларның Организацияның амыр чуртас турызары тоғызына хабазарға кирек. Іҷе-пабалар приоритетнай тјрееліг постарының кічіг частығ палаларға егредіг кјрім таллирға. 27 Статья Полған на кізінің пар тјре пос чон јмезиниң культурнай чуртаста пойли аралазарға, искусстванын тың хынып тузаланарға, научнай прогрессте аралазарга паза анын пайынаң тузаланарга. Полған на кізінің пар тјре арачылысха аның моральнай паза материальнай кирексінстерін, хайзы ол авторы полчатхан научнай, литературнай алай художественнай тоғыстарның салтары полчалар. 28 Статья Полған на кізінің социальнай паза чоннар аразындағы чаа чох, амыр чуртасха, хаҷ ан пу Декларацияда пазылған праволар паза свободалар тооза толдырарға чарир,тјре пар. 29 Статья Полған на кізінің пар обязанностар јмезінің алнында, хайда ла аның омазына пос паза прай сариның тыырға оңдай полар. Праволарның паза свободаларын толдырарында полған на кізі законнаң паза чон аразындағы кізі праволарнаң кјрілген (ограничениелер) (хызырчатхан мералар) ла тарадылчалар кізінің праволарның паза прайзының јјн свободалары улуғлап саңай пасхаларының праваларына паза свободаларына кирек санасханы паза улуғлааны читкіҷе пиргені ечен паза моральдың, чон аразындағы иптіг полғаны паза чонның чахсы чуртастың демократическай јмеде сын кирексіністер толдырарын ечен. Пу праволар паза свободалар толдырғаны Піріккен Нацияларның Организациязының харазығларына паза принциптерине хайди де тоғыр полбасха кирек. 30 Статья Пу Декларацияда пір дее ниме пасха хазнаның, чонның, хайдағ-да јменең алай алынҷа кізнең хайдағ даа тоғыстаң айғазар алай пу Декларацияда пазылғанны сайбир право чоннарның праволарын чох идер педінін сайбабчатхан тіп саба чарыдылбазын.

kjh

Khakas

kjh

Cyrl

kjh

人权宣言 序言 鉴于对人类家庭所有成员的固有尊严及其平等的和不移的权利的承认，乃是世界自由、正义与和平的基础， 鉴于对人权的鄙低和欺负已发展为利害暴行，这些暴行玷污咾人类的良心，而一个人人享有言论和信仰自由并免予憷头和匮乏的世界的来临，经已被宣布为普通人民的至高指望， 鉴于为使人类不致箍住铤而走险对暴政和欺负进行反叛，有必要使人权受法治的支应， 鉴于有必要促进各国间友好关系的发展， 鉴于各联合国国家的人民已在联合国宪章中重申他们对基本人权、人格尊严和价值以及男的女的平等权利的信念，并思谋促成较大自由中的社会进步和生活水平的改善， 鉴于各会员国业已思谋同联合国合作以促进对人权和基本自由的普遍尊重和遵行， 鉴于对这些权利和自由的普遍晓得对于这个思谋的充分实现具有很大的重要性， 因此而今， 大会， 发布这一世界人权宣言，作为所有人民和所有国家死命实现的共同的谱，以期每一个人和社会机构时不时记得本宣言，死命使唤教诲和教育促进对权利和自由的尊重，并使唤国家的和国际的渐进措施，使这些权利和自由在各会员国本身人民及在底下领土的人民中得到普遍和抵事的承认和遵行； 第一条 人人生而自由，在尊严和权利上一律平等。他们赋有理性和良心，并应以弟兄关系的精神相对待。 第二条 人人有资格享有本宣言所载的一切权利和自由，不敢分种族、肤色、性别、语言、宗教、政治或其他见解、国籍或社会出身、财产、出生或其他身分等甚区别。 并且不敢因一人所属的国家或领土的政治的、行政的或者国际的地位之不同而有甚区别，无论该领土是独立领土、托管领土、非自治领土或者处于其他甚主权受限制的势头之下。 第三条 人人有权享有生命、自由和人身安全。. 第四条 谁也不敢使为奴隶或伺候人的；一切形式的奴隶制度和奴隶买卖，均应予以禁止。 第五条 谁也不敢加以酷刑，或施以残忍的、不人道的或侮辱性的待遇或刑罚。 第六条 人人在哪里都有权被承认在法律前的人格。 第七条 法律之前人人平等，并有权享受法律的平等支应，不受甚歧视。人人有权享受平等支应，以免受违反本宣言的甚歧视行为以及煽动这种歧视的甚行为之害。 第八条 谁当宪法或法律所赋予他的基本权利遭受侵害时，也有权由合格的国家法庭对这种侵害行为作抵事的补救。 第九条 谁也不敢任意逮起来咧、关起来咧或轰出去咧。 第十条 人人完全平等地有权由一个独立而无偏倚的法庭进行公正的和公开的审讯，以确定他的权利和义务并判定对他提出的一切刑事指控。 第十一条 凡受刑事控告者，在未经获得辩护上所需的一切保证的公开审判而依法证实有罪以前，有权被视为无罪。 谁的一切行为或不行为，在其起时依国家法或国际法均不构成刑事罪者，也不敢被判为犯有刑事罪。刑罚不敢重于犯事时适用的法律规定。 第十二条 谁的私生活、家庭、住宅和通信也不敢任意干涉，他的荣誉和名誉不敢加以攻击。人人有权享受法律支应，以免受这种干涉或攻击。 第十三条 人人在各国之内都有权自由迁徙和居住。 人人有权离开一切国家，包括自家的国家在内，并有权返回他的国家。 第十四条 人人有权在其他国家谋和起庇护以避免迫害。 在真正由于非政治性的事或违背联合国的宗旨和原则的行为而被起诉的势头下，不敢援用此种权利。 第十五条 人人有权享有自家的国籍。 谁的国籍也不敢任意剥夺，也不敢否认其改变国籍的权利。 第十六条 成年的男的女的，不受种族、国籍或宗教的甚限制有权婚嫁和起家庭。他们在婚姻方面，在结婚期间和在离咧时，应有平等的权利。 只有经男的女的双方的自由和是行的同意，才能缔婚。. 家庭是天然的和基本的社会单元，并应受社会和国家的支应。 第十七条 人人得有单独的财产所有权以及同他人合有的所有权。 谁的财产也不敢任意剥夺。 第十八条 人人有思想、良心和宗教自由的权利；此项权利包括改变他的宗教或信仰的自由，以及单独或集体、公开或秘密地以教义、实践、礼拜和戒律表示他的宗教或信仰的自由。 第十九条 人人有权享有主张和发表意见的自由；此项权利包括持有主张而不受干涉的自由，和使唤一切媒介和不论国界谋、接受和传递消息和思想的自由。 第二十条 人人有权享有和平集会和结社的自由。 谁也不敢箍住隶属于某一团体。 第二十一条 人人有直接或使唤自由选择的代表参与治理本国的权利。 人人有平等机会参加本国公务的权利。 人民的意志是政府权力的基础；这一意志应使唤定期的和真正的选举予以表现，而选举应比住普遍和平等的投票权，并使唤不记名投票或相当的自由投票程序进行。 第二十二条 每个人，作为社会的一员，有权享受社会慰抚，并有权享受他的个人尊严和人格的自由发展所必需的经济、社会和文化方面各种权利的实现，这种实现是使唤国家死命和国际合作并比住各国的组织和财富势头。 第二十三条 人人有权做事、自由找事、享受公正和是行的做事条件并享受免于事没啦咧的慰抚。 人人有同工同酬的权利，不敢有甚歧视。 每一个工作的人，有权享受公正和是行的报酬，保证使他自家和自家人有一个副人的尊严的生活条件，必要时并辅以其他方式的社会慰抚。 人人有为维护其利益而起和参加工会的权利。 第二十四条 人人有享有打将和闲暇的权利，包括工作时间有合理限制和定期给薪休假的权利。 第二十五条 人人有权享受为维持他自家和自家人的健康和福利所需的生活水准，包括食物、衣裳、住房、医疗和必要的社会服务；在遭到事没啦咧、病咾、残废、男人没啦咧、衰老或在其他不能控制的势头下丧失谋生能力时，有权起慰抚。 妈妈和娃娃有权享受特别慰抚和打帮。是凡娃娃，无论婚生或私娃娃，都应起同样的社会支应。 第二十六条 人人都有受教育的权利，教育应当是义学，至少在初级和基本阶段应如此。初级教育应属义务性质。技术和职业教育应普遍起着。高等教育应根据成绩而对一切人平等开放。 教育的目的在于充分发展人的个性并加强对人权和基本自由的尊重。教育应促进各国、各种族或各宗教集团间的晓得、容忍和友谊，并应促进联合国维护和平的各项活动。 父母对其小子闺女所应受的教育的种类，有优先选择的权利。 第二十七条 人人有权自由参加社会的文化生活，享受艺术，并分享科学进步及其产生的福利。 人人对由于他所创作的甚科学、文学或美术作品而产生的精神的和物质的利益，都有享受支应的权利。 第二十八条 人人有权要求一种社会的和国际的世道，在这种世道中，本宣言所载的权利和自由能获得充分实现。 第二十九条 人人对社会负有义务，因为只有在社会之内他的个性才可能得到自由和充分的发展。 人人在行使他的权利和自由时，只受法律所确定的限制，确定此种限制的唯一目的在于保证对旁人的权利和自由给予应有的承认和尊重，并在一个民主的社会之内适应道德、公共秩序和普遍福利的正当需要。 这些权利和自由的行使，无论在甚势头之下都不敢违背联合国的宗旨和原则。 第三十条 本宣言之内的甚条文，都不敢解释为默许甚国家、集团或个人有权进行甚旨在破坏本宣言所载的甚权利和自由的活动或行为。

cjy

Chinese, Jinyu

cjy

Hans

cjy

Adoptada i proclamada per l’Assemblea General de les Nacions Unides, resolució 217 A (III), de 10 de desembre de 1948 Declaració Universal de Drets Humans PREÀMBUL Considerant que el reconeixement de la dignitat inherent i dels drets iguals i inalienables de tots els membres de la família humana és el fonament de la llibertat, la justícia i la pau en el món, Considerant que el desconeixement i el menyspreu dels drets humans han originat actes de barbàrie que han ultratjat la consciència de la humanitat; i que s’ha proclamat com l’aspiració més elevada de tothom l’adveniment d’un món on els éssers humans, deslliurats del temor i la misèria, puguin gaudir de llibertat d’expressió i de creença, Considerant que és essencial que els drets humans siguin protegits per un règim de dret per tal que les persones no es vegin forçades, com a últim recurs, a la rebel·lió contra la tirania i l’opressió, Considerant també que és essencial de promoure el desenvolupament de relacions amistoses entre les nacions, Considerant que els pobles de les Nacions Unides han ratificat en la Carta llur fe en els drets humans fonamentals, en la dignitat i el valor de la persona humana i en la igualtat de dret d’homes i dones; i que han decidit de promoure el progrés social i millorar el nivell de vida dins d’una llibertat més àmplia, Considerant que els Estats membres s’han compromès a assegurar, en cooperació amb l’Organització de les Nacions Unides, el respecte universal i efectiu dels drets humans i les llibertats fonamentals, Considerant que una concepció comuna d’aquests drets i llibertats és de la més gran importància per al ple compliment d’aquest compromís, L’Assemblea General Proclama aquesta Declaració Universal de Drets Humans com l’ideal comú a assolir per a tots els pobles i nacions amb el fi que cada persona i cada institució, inspirant-se constantment en aquesta Declaració, promoguin, mitjançant l’ensenyament i l’educació, el respecte a aquests drets i llibertats i assegurin, amb mesures progressives nacionals i internacionals, el seu reconeixement i aplicació universals i efectius, tant entre els pobles dels Estats membres com entre els dels territoris sota llur jurisdicció. Article 1 Tots els éssers humans neixen lliures i iguals en dignitat i en drets. Són dotats de raó i de consciència, i han de comportar-se fraternalment els uns amb els altres. Article 2 Tothom té tots els drets i llibertats proclamats en aquesta Declaració, sense cap distinció de raça, color, sexe, llengua, religió, opinió política o de qualsevol altra mena, origen nacional o social, fortuna, naixement o altra condició. A més, no es farà cap distinció basada en l’estatut polític, jurídic o internacional del país o del territori al qual pertanyi una persona, tant si és independent com si està sota administració fiduciària, si no és autònom, o està sota qualsevol altra limitació de sobirania. Article 3 Tota persona té dret a la vida, a la llibertat i a la seva seguretat. Article 4 Ningú no serà sotmès a esclavitud o servitud: l’esclavitud i el tràfic d’esclaus són prohibits en totes llurs formes. Article 5 Ningú no serà sotmès a tortures ni a penes o tractes cruels, inhumans o degradants. Article 6 Tota persona té el dret arreu al reconeixement de la seva personalitat jurídica. Article 7 Tots són iguals davant la llei i tenen dret, sense cap distinció, a igual protecció per la llei. Tots tenen dret a igual protecció contra qualsevol discriminació que violi aquesta Declaració i contra qualsevol incitació a una tal discriminació. Article 8 Tota persona té dret a un recurs efectiu prop dels tribunals nacionals competents que l’empari contra actes que violin els seus drets fonamentals reconeguts per la constitució o per la llei. Article 9 Ningú no serà detingut, pres o desterrat arbitràriament. Article 10 Tota persona té dret, en condicions de plena igualtat, a ser escoltada públicament i amb justícia per un tribunal independent i imparcial, per a la determinació dels seus drets i obligacions o per a l’examen de qualsevol acusació contra ella en matèria penal. Article 11 Tots els acusats d’un delicte tenen el dret que hom presumeixi la seva innocència fins que no es provi la seva culpabilitat segons la llei en un judici públic, en què hom li hagi assegurat totes les garanties necessàries per a la seva defensa. Ningú no serà condemnat per actes o omissions que en el moment que varen ésser comesos no eren delictius segons el dret nacional o internacional. Tampoc no s’imposarà cap pena superior a l’aplicable en el moment de cometre el delicte. Article 12 Ningú no serà objecte d’intromissions arbitràries en la seva vida privada, la seva família, el seu domicili o la seva correspondència, ni d’atacs al seu honor i reputació. Tothom té dret a la protecció de la llei contra tals intromissions o atacs. Article 13 Tota persona té dret a circular lliurement i a triar la seva residència dins les fronteres de cada Estat. Tota persona té dret o sortir de qualsevol país, àdhuc el propi, i a retornar-hi. Article 14 En cas de persecució, tota persona té dret a cercar asil en altres països i a beneficiar-se’n. Aquest dret no podrà ser invocat contra una persecució veritablement originada per delictes comuns o per actes oposats als objectius i principis de les Nacions Unides. Article 15 Tota persona té dret a una nacionalitat. Ningú no serà privat arbitràriament de la seva nacionalitat, ni del dret de canviar de nacionalitat. Article 16 Els homes i les dones, a partir de l’edat núbil, tenen dret, sense cap restricció per motius de raça, nacionalitat o religió, a casar-se i a fundar una família. Gaudiran de drets iguals pel que fa al casament, durant el matrimoni i en la seva dissolució. Només es realitzarà el casament amb el lliure i ple consentiment dels futurs esposos. La família és l’element natural i fonamental de la societat i té dret a la protecció de la societat i de l’Estat. Article 17 Tota persona té dret a la propietat, individualment i col·lectiva. Ningú no serà privat arbitràriament de la seva propietat. Article 18 Tota persona té dret a la llibertat de pensament, de consciència i de religió; aquest dret inclou la llibertat de canviar de religió o de creença, i la llibertat, individualment o col·lectivament, en públic o en privat, de manifestar la seva religió o creença per mitjà de l’ensenyament, la pràctica, el culte i l’observança. Article 19 Tota persona té dret a la llibertat d’opinió i d’expressió; aquest dret inclou el de no ser molestat a causa de les pròpies opinions i el de cercar, rebre i difondre les informacions i les idees per qualsevol mitjà i sense límit de fronteres. Article 20 Tota persona té dret a la llibertat de reunió i d’associació pacífiques. Ningú no pot ser obligat a pertànyer a una associació. Article 21 Tota persona té dret a participar en el govern del seu país, directament o per mitjà de representants lliurement elegits. Tota persona té dret, en condicions d’igualtat, a accedir a les funcions públiques del seu país. La voluntat del poble és el fonament de l’autoritat de l’Estat; aquesta voluntat ha d’expressar-se mitjançant eleccions autèntiques, que hauran de fer-se periòdicament per sufragi universal i igual i per vot secret o per altre procediment equivalent que garanteixi la llibertat del vot. Article 22 Tota persona, com a membre de la societat, té dret a la seguretat social i a obtenir, mitjançant l’esforç nacional i la cooperació internacional, segons l’organització i els recursos de cada país, la satisfacció dels drets econòmics, socials i culturals indispensables per a la seva dignitat i el lliure desenvolupament de la seva personalitat. Article 23 Tota persona té dret al treball, a la lliure elecció de la seva ocupació, a condicions equitatives i satisfactòries de treball, i a la protecció contra l’atur. Tota persona, sense cap discriminació, té dret a salari igual per igual treball. Tothom que treballa té dret a una remuneració equitativa i satisfactòria que asseguri per a ell i la seva família una existència conforme a la dignitat humana, completada, si cal, amb altres mitjans de protecció social. Tothom té dret a constituir sindicats per a la defensa dels seus interessos i a afiliar-s’hi. Article 24 Tota persona té dret al descans i al lleure i, particularment, a una limitació raonable de la jornada de treball i a vacances periòdiques pagades. Article 25 Tota persona té dret a un nivell de vida que asseguri, per a ell i la seva família, la salut i el benestar, especialment quant a alimentació, vestir, habitatge, assistència mèdica i als serveis socials necessaris; també té dret a la seguretat en cas d’atur, malaltia, incapacitat, viduïtat, vellesa o altra manca de mitjans de subsistència independent de la seva voluntat. La maternitat i la infantesa tenen dret a una cura i a una assistència especials. Tots els infants, nascuts d’un matrimoni o fora d’un matrimoni, gaudeixen d’igual protecció social. Article 26 Tota persona té dret a l’educació. L’educació serà gratuïta, si més no, en la instrucció elemental i fonamental. La instrucció elemental serà obligatòria. L’ensenyament tècnic i professional es posarà a l’abast de tothom, i l’accés a l’ensenyament superior serà igual per a tots en funció dels mèrits respectius. L’educació tendirà al ple desenvolupament de la personalitat humana i a l’enfortiment del respecte als drets humans i a les llibertats fonamentals; promourà la comprensió, la tolerància i l’amistat entre totes les nacions i grups ètnics o religiosos, i fomentarà les activitats de les Nacions Unides per al manteniment de la pau. El pare i la mare tenen dret preferent d’escollir la mena d’educació que serà donada als seus fills. Article 27 Tota persona té dret a participar lliurement en la vida cultural de la comunitat, a gaudir de les arts i a participar i beneficiar-se del progrés científic. Tota persona té dret a la protecció dels interessos morals i materials derivats de les produccions científiques, literàries o artístiques de què sigui autor. Article 28 Tota persona té dret a un ordre social i internacional en què els drets i llibertats proclamats en aquesta Declaració puguin ser plenament efectius. Article 29 Tota persona té deures envers la comunitat, ja que només en aquesta li és possible el lliure i ple desenvolupament de la seva personalitat. En l’exercici dels drets i les llibertats, tothom estarà sotmès només a les limitacions establertes per la llei i únicament amb la finalitat d’assegurar el reconeixement i el respecte deguts als drets i llibertats dels altres i de complir les justes exigències de la moral, de l’ordre públic i del benestar general en una societat democràtica. Aquests drets i llibertats mai no podran ser exercits en oposició als objectius i principis de les Nacions Unides. Article 30 Res en aquesta Declaració no podrà interpretar-se en el sentit que doni cap dret a un Estat, a un grup o a una persona a emprendre activitats o a realitzar actes que tendeixin a la supressió de qualsevol dels drets i llibertats que s’hi enuncien.

cat

Catalan-Valencian-Balear

cat

Latn

ca

HATUN WILLAY DERECHONCHISKUNAMANTA LLAPAN RUNAPAQ WILLARIY IMAPAQCHA CHAY DERECHONCHISKUNA LEY Llapanchis runakunaq runa kayninchis derechonchiskuna kan. Llapanchispapas kaq derechoyoqllan kanchis. Manan pipas qechuwaswanchu nitaq chinkachinmanchu. Si chay derechonchiskuna reqsisqa kanqa, qawasqa kanqa, llapanchispa, chayqa hawkalla kawsasunchis, mana maqanakuspalla, nitaq cheqninakuspalla, nitaqmi qechupanakusunchu, hawkalla kasun. Ñawpaq watakuna, manaraq derechonchis ley reqsisqa kachaqtin, chay wakin munaysapa runakuna, qarí tuku runakuna, valiq tukukuná, chay derechonchiskunata sarusqaku, cheqnisqaku, mana valiqman tukuchisqaku. Hinaspa runa masinta waqachisqaku, k'umuchisqaku, cheqnisqaku, sipinankukama. Llapan runakuna munanchis chay derechonchiskunata, ima yuyayninchistapas piensasqanchistapas rimarinanchispaq, mayqen Diostapas khuyananchispaq, allin kawsakuypi tiyananchispaq, mana pitapas manchakuspa, hawka kusisqa tiyaspa kawsananchispaq. Chay leykunaqa amaparawasunmi, derechonchiskuna qawasqa kananpaq. Mana qawasqachu ni respetasqachu kanqa, chayqa hatariswanmi runakuna, derechonchiskunata valichiq, allin k'apaq reqsisqa kananpaq. Llapan chay nacion llaqtakuna allin hawka kawsaylla kayta atin, ama maqanakuspalla, ama cheqninakuspalla, nitaq qechapanakuspalla yanqa qariykachaspa. Chay hatun huñunakuy "Naciones Unidas" nisqanpi niwanchis qaynata: - Kanmi derechonchiskuna. Hinaspa, kanmi runa kayninchis. Hinaspa, warmipas qaripas kaq derechoyoqllan kanchis, - nispa qelqanku documentonkupi. Chay hatun huñunakuy "Naciones Unidas" nisqanpin munan llapan runakuna chay derechonchiskunata reqsinanchista, hinaspa ruwananchista. Llapanchis runakuna k'apaqta reqsisun qawasun yachasun chay derechonchiskunamanta, kay documentopi leyespa. Chaymi chay willariy, chay Ieyesqanchis, imapaqcha chay derechonchiskuna kan chayta. DERECHONCHISKUNA LEY Hatun huñunakuy "Naciones Unidas" nisqanpi qelqanku llapan runakunaq derechonkunata, allin documentopi qelqaspa, allin reqsichinakunapaq. Llapallanchis kay mundopi kaq runakuna chay derechonchiskunata reqsichinakusun, yachapachinakusun, respetachinakuspa ruwachinakusun k'apaqta. (1) HUK KAQ Kanmi derechonchiskuna llapanchispa, nacesqanchismanta. Kantaqmi llapanchispa runa kayninchis. Manan runa kanchu manay derechoyoq. Huk runaq derecho hukpawan kaqllan kan. Kanmi derechonchis llapanchispa allin kawsay libre tiyananchispaq. Llapan runaqpan kan yuyayninchis yachanapaq. Llapanchis kasun llapa runa masinchiskunawan munanakunapaq, huk ayllu hina. (2) ISKAY KAQ Kay hatun ley kamachikuyqa llapanchispaqmi, pipas kachun, mistipas, puna runapas, yuraqpas, yanapas, warmipas, qharipas. runasimilla rimaqpas, castellano rimaqpas, hanaq pacha khuyaqpas, pachamama aypakuqpas, imayna yuyaq runapas, may llaqtamantapas, mana imayoqpas, wakchapas, qhapaqpas. Anchaykunapaqmi, llapanchispaq, kay hatun ley kamachikuyqa. (3) KIMSA KAQ Kanmi derechonchis kawsananchispaq. Manan pipas sipiwaswanchu, nitaqmi maqawaswanchu. Kantaqmi derechonchis libre kananchispaq. (4) TAWA KAQ Manan pipas esclavota hina llank'achiwaswanchu, sasata, uywata hina, mana munaqtaqa. (5) PICHQA KAQ Manan pipas, salqa uywata hina kachispa, k 'iriwaswanchu, nitaq muchuchiwaswanchu, nitaqmi k'umuchiwaswanchu mana runata hina. (6) SOQTA KAQ Kanmi derechonchis juezman demandakuq rinanchispaq, juez justicia ruwawananchispaq. Manan pipas hark'awaswanchu juezman rinanchista. (7) QANCHIS KAQ Llapa leypaqpas llapan runapas kaqllan kanchis. Manan pipas aqílasqa kayta atinchu. Demandanchis kaqtinqa, manan juezqa sayakunmanchu mayqenmanpas. Juezqa llapa demandanchista kaqllata uyariyta atin. Hinaspa justiciata ruwayta atin llapanchispaq, mana imanpas sayakuspa. (8) PUSAQ KAQ Kanmi derechonchis amparawananchispaq, derechonchista saruqtinku. Derechonchista saruqtinkuqa, amparawanchismi chay juezkunapas autoridadkunapas. K'apaqtan amparawanchis, ama kaqmanta derechonchis sarunankupaq. (9) ESQON KAQ Manan pipas, qasi kaqtaqqa, yanqapuni capturasqa kayta atinchu, nitaqmi carcelman wichq'asqa kayta atinchu, nitaq llaqtanmanta qarqosqa kayta atinchu. (10) CHUNKA KAQ Demandanchis kaqtin, otaq cargochasqa kaqtinchis, kanmi derechonchis juezpapi willakunanchispaq. Juezqa iman kaqllata uyariyta atin, mana pimanpas sayakuspalla, nitaqmi pakallanta ruwanmanchu, llaqtaq qayllanpi ruwayta atin. (11) CHUNKA HUKNIYOQ KAQ Cargochasqa kaqtinchisqa, manan juezqa - Huchayoq kanki, - niwaswanchu, leyman hina manaraq yachaspa cheqaychus o manachus huchanchis kan chayta tarispa. Ñoqanchis imatapas ruwaqtinchis, manaraq chay ley t'aqtakamuchaqtin, manan chay ley huchachawaswanchu castigawananchispaq. (12) CHUNKA ISKAYNIYOQ KAQ Manan pipas, qasi kaqtaqa, yanqapuni turiyamuwaswanchu, ni ayllunchistapas, nitaq wasinchistapas, nitaq cartanchistapas. Manan pipas yanqapuni k'amiwaswanchu, nitaq huchachawaswanchu tumpaspa, nitaq runa kayninchista qepachiwaswanchu. Chaykunamantan ley amparawanchis. (13) CHUNKA KIMSAYOQ KAQ Kanmi derechonchis libre purikunanchispaq maymanpas. Kantaqmi derechonchis maypipas tiyakunanchispaq, munasqanchisman hina. Kanmi derechonchis Peru llaqtanchismanta lloqsinanchispaq, qepakama kaqmanta Peru llaqtanchisman kutimpunapaq, munasqanchisman hina. (14) CHUNKA TAWAYOQ KAQ Kan mi derechonchis llaqtanchispi nishuta ñak'arichiwaqtinchis qatiykachaspapas, huk llaqtamanpas lloqsinanchispaq, hinaspa hawka tiyananchispaq. [Missing?] (15) CHUNKA PICHQAYOQ KAQ Kanmi derechonchis llapanchispa nacionniyoq kananchispaq, ñoqanchischu Peruano kanchis chay hina kanapaq. Kantaqmi derechonchis nacionninchismanta lloqsispaqa hu~k nacionniyoq kanapaq. (16) CHUNKA SOQTAYOQ KAQ Kanmi derechonchis, wiñayta ushaspa, llank'ayta yachaspa, kasarakunanchispaq, chaymanta wawakunayoq aylluyoq kananchispaq. Kasarakuswan piwanpas, munasqanchisman hina, ima rikuqwanpas, yuraqwanpas, yanawanpas, may llaqtayoqwanpas, ima Dios khuyaqwanpas. Hinaspataqmi warmipas qaripas kaq derechoyoqllan kanchis. Qaripas warmipas mayqenpas mana munaspanqa, manan kasarakunmanchu, nitaq pipas obliganmanchu, - Kasaray, - nispa, mana munaqtaqa. Chay tayta mama llapa wawankunayoqta estadoqa sumaqta yanapayta atin, huk tayta hinalla. (17) CHUNKA QANCHISNIYOQ KAQ Kanmi derechonchis kaqninchiskunayoq kanapaq, kantaqmi derechonchis hayk'a runapas kuska kaqniyoq kaspa kaqninchis kananpaq. Manan pipas, qasi kaqniyoqtaqa, yanqapuni kaqninchiskunataqa qechuwaswanchu. (18) CHUNKA PUSAQNIYOQ KAQ Kanmi derechonchis imaynatapas, yuyayninchisman hina, piensananchispaq, hinaspa imayna piensasqanchisman hina kawsanapaq, hinaspa mayqen Diostapas khuyananchispaq, pacha mamatapas, hanaq pachatapas, huktapas. Kantaqmi derechonchis, sapallanchis otaq hayk 'apas runakuna kuska, huñunakuspa kaspanchis, mayqen Diostapas adorananchispaq, kasunanchispaq, mañakunanchispaq, mayqen Diosmantapas yachachinanchispaq, mana pi tapas manchakuspa, sut 'inta ruwaspa. (19) CHUNKA ESQONNIYOQ KAQ Kanmi derechonchis imaynatapas yuyayninchispi piensananchispaq, hinaspa chay piensasqanchiskunata rimarinanchispaq, ama pitapas manchapakuspa, nitaq pipas hark'awaswanchu. Kantaqmi derechonchis piensasqanchista rimarinanchispaq periodicopi qelqachispapas, radiopipas, televisionpipas, may llaqtapipas kaspanchis. (20) ISKAY CHUNKA KAQ Kanmi derechonchis huñunakunanchispaq, asambleapi hina, rimanakunanchispaq. Kantaqmi derechonchis asociacionta cooperativata ruwananchispaq. Manataqmi pipas yaykuchiwaswanchu ima asociacionmanpas, mana munaqtaqa. (21) ISKAY CHUNKA HUKNIYOQ KAQ Kanmi derechonchis llaqta kamachiq kananchispaq, otaq votacionpi llaqta kamachiqta akllananchispaq. Llapanchis llaqta kamachiyman yaykuyta atinchis, llaqtaq akllasqan kaspa. Manan pipas llaqta kamachiyman yaykunmanchu, mana akllasqa kaspaqa. Akllasun votacionpi, munasqanchisman votaspa. Manataqmi pipas obligawaswanchu, -Hukllaman sayasun, - nispa. (22) ISKAY CHUNKA ISKAYNIYOQ KAQ Kanmi derechonchis estadoqa yanapawananchispaq allin kawsaypi, allin taqyasqa, tukuyniyoq tiyanapaq, ama uywa hina kanapaq. (23) ISKAY CHUNKA KIMSAYOQ KAQ Kanmi derechonchis llank'ananchispaq ima llank'aypipas mayqen llank'aypas akllakunanchispaq, hinaspa mana llank'ayta tariqtinchistaq, estado yanapawananchispaq. Kanmi derechonchis, chay llank'asqanchisman hina, kaqlla pagopas chaskinanchispaq, mana pimanpas llallichastin. Llapan llank'aqpan kan derechonchis, llank'asqanchisman hina, allin pago chaskinapaq, familianchispas allin kawsaypi kananpaq, allin sumpayta chay pago aypananpaq. Kanmi derechonchis llank'aq masinchiskunawan huñunakunanchispaq, hinaspa ima derechonchistapas mañakuspa valechikunanchispaq. (24) ISKAY CHUNKA TAWAYOQ KAQ Kanmi derechonchis ílank'aspa samananchispaq, samariq hina kusikunanchispaq, ima pukílaypipas. Manan chay llank'achiqpas ruwachiwaswanchu nishu unayta mana samarichistin. Kantaqmi derechonchis wakin samariy p'unchawkunapas, hatun p'unchawkunapas, ganananchispaq. (25) ISKAY CHUNKA PICHQAYOQ KAQ Kanmi derechonchis allin kusi kawsaypi kananchispaq, mikunanchis p'achanchis mana qesawananchispaq, wasinchis kananpaq, onqoqtinchis hampichiwananchispaq. Kantaqmi derechonchis pipas estadopas yanapawananchispaq, mana llank'aykuna kaqtinpas, onqoqtinchispas, manaña llank'ayta atiqtinchispas, machuyaqtinchis0ñapas, qarinchis warminchis wañuqtinpas, ima llakipiña kaqtinchispas. Hinaspa wachakuq warmikunapas wawakunapas derechonchis kan qawasqa yanapasqa kananpaq. Hinaspataqmi kasarasqaq wawanpas mana kasarasqaq wawanwanpas kaq derechoyoqllan kanchis qawasqa yanapasqa kananpaq. (26) ISKAY CHUNKA SOQTAYOQ KAQ Kanmi derechonchis estudiananchispaq, hinaspa obligatorio escuela primariapi estudiananchispaq mana qolqeta pagaspalla. Kantaqmi derechonchis, allin estudiasqanchisman hina, secondariapipas, estudios superiorespipas estudiananchispaq. Hinaspa escuelapi yachapanchis allin runa kayta. Hinaspa chay derechonchiskunata yachaspaqa khuyanakusun, may llaqtayoqña kaqtinchispas, may Diosniyoq kaspapas. Tayta mamakuna derechoyoq kanchis.imayna laya educacionpipas wawanchiskuna educananchispaq, estadoqpipas, particularpipas, munasqanchisman hina estudiachinapaq. (27) ISKAY CHUNKA QANCHISNIYOQ KAQ Kanmi derechonchis allin kayta yachapaspa kananchispaq, yachayninchisman hina, fiestakunapipas kanapaq, tusupakuypi takipakuypi tocapakuypi kanapaq folklorninchisman hina huk artekunapipas kanapaq. Hinaspa scienciaq ñawpasqanman hina, llapanchis chay scienciaq ruwasqankunayoq kanapaq, mosoq hampikunapas, aparatokunapas, maquinakunapas, hukkunapas. (28) ISKAY CHUNKA PUSAQNIYOQ KAQ Llapa nacionkuna kuskalla ruwayta atinku, chay llapa qawasqanchis derechonchiskuna ruwaspa kanapaq. (29) ISKAY CHUNKA ESQONNIYOQ KAQ Llapanchispan deberninchis kan ayllupipas llaqtapipas ima comun ruwaykunapipas yanapanapaq, kay Peru llaqtapipas estadoman yanapanapaq, atiyninchisman hina. Chay llapa ruwananchis derechonchiskunata ruwaspa, mana hukpa derechonwan qechupanakusunchu, cheqninakusunchu, saruchanakusunchu. Mana llaqtatapas naciontapas tusñuswanchu nitaq t'uktiswanchu, chay derechonchiskunata ruwaspa. (30) KIMSA CHUNKA Manan pipas kay qawasqanchis derechonchiskunata qechuwaswanchu, nitaq pakawaswanchu yachananchismanta, maypi kaqtinchispas.

qxu

Quechua, Arequipa-La Unión

qxu

Latn

qxu

Кеше хокукларының гомуни декларациясе Берләшкән Милләтләр Оешмасының Генераль Ассамблеясе 1948 елның 10 декабрендә 48 тавыш белән кабул итте. Анда ситез кеше бер якка да тавыш бирмәде. Преамбула Кешелек гаиләсенең бөтен әгъзаларына хас булган тигез һәм аерылгысыз хокукларны һәм кеше дәрәҗәсен тануның гаделлек һәм гомуни тынычлыкның нигезе икәнең истә тотып, кеше хокукларына кимсетеп һәм җирәнеп каруның вәхшилеккә китерүен, кешелек намусын уятуын, кешеләрнең үз карашларына һәм сүз ирегенә ия булган, куркудан, мохтаҗлыктан азат булган тормыш тозүнең кешеләрнең боск омтылышы икәнең игълан итүне истә тотып, җәберләүгә һәм изслүгә каршы соңгы чара итен кеше баш күтәрергә меҗбүр булмасын өчен аның хокукларын закон коче белән саклау зарурлыгын истә тотып, Кешенең төп хокукларына, шәхеснең абруена һәм кыйммәтенә, хатын кызларның һәм ирләрнең тигез хокуклылыгына, Берләшкән Милләтләр халыклары үзләренең ышанычын Уставта раславын һәм тагын да зуррак иреккә ирешеп, иҗтумагый үсешкә, тормыш шартларын яхшыртуга ярдәм итәргә ниятләвен истә тотып, Берләшкен Милләтләр Оешмасы әгъзасы булган дәүләтләрнең кеше хокукларын, төп ирекләрне уртак хөрмәт итүдә һәм саклауда булышлык күрсәтүне үз бурычлары итеп алуларын истә тотып, әлеге хокукларны һәм ирекләрне анлау бу йөкләмәләрне тулысынча үтәүдә бик зур әһәмияткә ия булуын истә тотып, Генераль Ассамблея әлеге Кеше хокукларының гомуни декларациясен бөтен дәүләтләр һәм халыклар үтәргә омтылырга тиешле бурыч сыйфатында игълан итә. Бу Декларацияне һәрвакыт күз алдында тотып, җәмгыятьнең һәр әгъзасы, һәр кеше аң-белем тарату, белем алу юлы белән бу хокукларны һәм ирекләрне хөрмәт итәргә тиеш, бу хокуклар һәм ирекләр Оешма әгъзасы булган дәүләтләр халкы һәм алар юрисдикңиясснә керә торган территорияләрдәге халыклар арасында танылып тормышка ашырылырга тиеш. 1 статья. Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганарча [туганнарча] мөнәсәбәттә булырга тиешләр. 2 статья. Һәр кеше үзенең милли яисә иҗтимагый чыгышына, мөлкәтенә, нинди катлаудан булуына, расасына, тән төсенә, җенесенә, теленә, диненә, сәяси яисә башка инануларына карамастан, бернинди аермасыз, Декларациядә игъдан ителгән барлык хокукларга, бөтен ирекләргә иа булырга тиеш. Моннан тыш, кешенең торган җиренең мөстәкыйль яисә үзидарәсез, берәр ил карамагында булуына яисә мөстәкыйльлеге башка берәр торле чикләнүснә карамастан, иленең сәяси, халыкара, хокукый хәленә карамастан, ана бернинди дә аерымлау үткәрелергә [үткәреләргә] тиеш түгел. 3 статья. Һәр кешенең тормышка, иреккә һәм шәхси кагылгысызлыкка хокукы бар. 4 статья. Бер кеше дә коллыкта яисә ирексез хәлдә тотылырга тиеш түгел; коллыкның һәм коллар сатуның ботен торләрс тысла. 5 статья. Беркем дә газапланырга, яусыз, кешелексез яисә аның дәрәҗәсен төшерә торган мөнәсәбәткә дучар ителергә һәм җәзага тартылырга тиеш түгел. 6 статья. Һәр кешенең, ул кайда гына булса да, үзенең хокук иясе икәнен танударын таләп итәргә хакы бар. 7 статья. Закон алдында бөтен кешеләр лә тиң, бернинди аерымланусыз һәркемнен закон белән тигез якланырга хокукы бар. Барлык кешеләрнең дә бу Декларацияне бозучы нинди дә булса хокуклардан мәхрүм ителүдәнм шундын хокуклардан мәхрум итүгә котыртудан тигез якланырга хокуклары бар. 8 статья. Конституция яки закон биргән тон хокуклардан мәхрүм ителгән очракта, һәр кешенең ул хокукларын компетентлы милли судлар аша кире кайтарылып бирелүен таләп итәргә хокукы бар. 9 статья. Беркем дә нигезсез рәвештә кулга алынуга, тоткарлануга, куылуга дучар ителергә тиеш түгел. 10 статья. Һәр кешенең үз хокукларын һәм бурычларын билгеләр очен һәм аны җинаять җаваплылыгына тартуның нигезле булуын ачыклар очен, туды титезлелек нигезендә үз эшенең ачык рәвештә, мөстәкыйль, гадел һәм бәйсез суд аша каралуын таләп итәргә хокукы бар. 11 статья. Җинаять кылуда гаепләпүче [п..п ?] һәр кеше, аның гаебе ачык суд тикшереүе нәтиҗәсендә законлы рәвештә расланганчы гаепсез дип сапалырга хакы бар. Аңа суд тикшерүе вакытында яклану өчен бөтен шартлар тудырлырга тиеш. Берәр эш эшләгән өчен, яки эшләмәгән өчен гаепләү, ул эшләрне кылу вакытында милли законнар алдында яки халыкара хокук алдында җиниаять итеп саналмаса, алар өсен бер кеше дә җавапка тартыда алмый. Беркемгә дә җинаять эшләгән өчен тиешле җәзалан да катырак җәза бирелергә тиеш түгел. 12 статья. Бер кеше дә шәхси һәм гаилә тормышына, торак иминлегенә кагылуга, язышү, хәбәрләшү серенә, абруена һәм намусына нигезсез катиашуга дучар ителергә тиеш түгел. Шундый кысулардан, яисә дучар ителүләрдән һәр кешенең закон белән якланырга хокукы бар. 13 статья. Һәр кешенең һәр деүләт чикләре әчендә иреклә күченең йорергә һәм үзепә тору урыны сайларга хокукы бар. Һәр кешенең теләсә кайсы илне, яисә үз илен ташлап китәргә һәм үз иленә кире әйләнеп кайтырга хокукы бар. 14 статья. Һәр кешенең җәберләнүдән башка илләрдә сыену урыны эзләргә һәм ул урыннан файдаланырга хакы бар. Сәясәт белән бәйле булмаган җинаять кылган очракта яисе Берләшкән Милләтләр Оешмасының приниңибына, максатына каршы килә торгаң җинаять кылса, кеше бу хокуктан файдалана алмый. 15 статья. Һәр кешенең гражданлыкка хокукы бар. Берәү дә ирексездән үз гражданлыгыннан яисә гражданлыгын үзгәртү хокукыннан мәхрүм ителергә тиеш түгел. 16 статья. Яше җитеп балигь булган ирләрнең һәм хатын-кызларның, милләтенә, диненә яисә расанына карамастан, бернинди чикләүләрсез, өйләнешүгә һәм таилә корырга хокуклары бар. Алар өйләнешкәндә дә, бергә торганда да, аерылышу вакытында да бер үк төрле хокуклардан файдаланалар. Өйләнешүчсләрнең язылышуы ике якның да ирекле һәм тулы ризалыгы булганда гына тормышка ашырыла. Гаилә җәмгыятьнең табигый һәм төп күзәнәге булып тора, анын җәмгыять һәм дәүләт ягыннан якланырга хокукы бар. 17 статья. Һәр кеше үзе гепә дә, башка кешеләр белән бергәләп тә, малмөлкәткә ия булу хокукына ия. Беркем дә үз мөлкәтеннән нигезсез мәхрүм ителергә тиеш түгел. 18 статья. Һәр кешенең фикер, вөҗдан һәм дин ирегенә хокукы бар; бу хокук Аллага табынуны, йола куша торган дини тәртипләрне үгәүне эченә ала, һәр кешенең бер үзе генә яисә башкалар белән бергәлән аерым рәвештә яки ачыктан-ачык үз карашларын, үз динен алыштырырга аки тотарга хокукы бар. 19 статья. Һәр кешенең ирекле фикер йөртергә һәм карашларын ирекле рәвештә әйтергә хокукы бар; бу хокукка үз карашларында урекле булу, үзенә кирәкле мәгьлүматны һеи идеяләрне эзләү, табып алу, төрле юллар белән дәүләт чикләренә бәйсез рәвештә тараты да керә. 20 статья. Һәр кеше тыныч рәвештә җыелышлар һәм ассоциацияләр ирегенә хокуклы. Берәү дә нинди дә булса ассоциациягә керергә мәҗбүр ителә алмий. 21 статья. Һәр кешенең турыдан-туры яисә ирекле сайланган вәкилләр аша үз иле белән идарә итәргә хокукы бар. Һәр кешенең үз илендә бертигез рәвештә дәүләт хезмәтенә керү хокукы бар. Халык ихтыяры хөкүмәт хакимлегенең нигезе былрга тиеш; әлеге ихтыяр үзенең чагылышын үз вакытында үткерелә торган гадел сайлауларда таырга тиеш. Тавыш бирү яшерен, гомуни һәм тигез сайлаулар аша, яисә шуна тиң булган башка формаларда тәэмин ителергә тиеш. 22 статья. Һәр кеше, җәмгыять әгъзасы буларак, социаль тәэмин ителүгә һәм дәүләт структурасына һәм табигый байлыкларына каран, халыкара хезмәттәшлек һәм милли тырышлыклар аша социаль, икътисади һәм мәдәни яктан үз шәхесенең ипрекле үсеше очен, дәрәҗәсе төшмәслек кирәкле ярдәмргә хокуклы. 23 статья. Һәр кешенең хезмәткә, эшне ирекле рәвештә сайлап алуга, гадел һәм уңайлы эш шартларына һәм эшсезлектән якланута хокукы бар. Һәр кеше, бернинди кимсетелүдәрсез, тигез эш өчен тигез хезмәт хакы алырга хокуклы. Һәр хезмәт кешесе үзенә һәм гаиләсснә кешегә ласклы көн күрелек гадел һәм канәгатьләнерлек түләү алырга, кирәк очракларда өстәмә рәвештә башка чаралар белән дә социаль тәэмин ителергә хокукы. Һәр кешенең һөнери берләшмәләр осштырырга һәм үзенең мәнфагатьләрен яклар өчен һөнәри берләшмәләргә керергә хокукы бар. 24 статья. Һәр кеше ялга хокуклы һәм эш көнең тиешле чикләрдә кыскартуны да кертен, ел саси түләүле ял алырга, эштән буш вакытка хокукы бар. 25 статья. Һәр кеше тормыш дәрәҗәсен тошермәслек булган туклануга, киемтә, торакка, медицина ярдәмснә, социаль хезмәт күрсәтелүгә, үзенә һәм гаиләсенә сәламәтлек, мул тормыш тәэмин ителүгә хокуклы. Эшсез калган очракта, авырганда, гарипләнгәндә, тол галганда, картайганда һәм башка торле үзенә бәйләнмәгән сәбәпләр белән тормыш итү чараларын югалтканда һәр кешенең тиевлә ярдәм адырга хокукы бар. Ана булу һәм сабыйлык аерым тәрбиягә һәм ярдәмгә хокук бирә. Никахлы һәм никахтан тыш туган барлык балалар бердәй социаль якланганлыкка ия. 26 статья. Һәр кеше белем алырга хокуклы. Бигрәк тә башлангыч һәм гомуни белем алу бушлай булырга тиеш. Башлангыч белем алу мәҗбүри булырга тиеш. Техник һәм профессиональ белем алу һәркем очен мөмкин булырга тиеш, югары белем алу һәркемнең сәләтенә карап булырга тиеш. Белем алу, кеше шәхесенең үсешенә, кеше хокукларына һәм тон ирекләргә хөрмәтне арттыруга юнәлдерелгән булырга тиеш. Белем алу расалар, дини осшмалар һәм халыклар арасында дуслыкка, килешүчәнлеккә, сабырлыкка булышырга. Берләшкән Милләрләр Оешмасына тынычлыкны саклауда ярдәм итәргә тиеш. Ата-аналар үзләренең кечкенә балаларына белем алуның төрен сайлауда остенлекле хокукка ия. 27 статья. Һәр кеше җәмгыятенең мәдәни тормышында ирелке катнашырга, сынды сәнгатьтән ләззәт алырга, фәннең үсешендә катнашырга, фән биргән байлыклардан файдаланырга хокуклы. Һәр кеше, автор буларак, фәнни, әдәби, сынлы сәнгать олкәсендәге хезмәте нәтиҗәләрен, үзенең әхлакый һәм матди ихтыяҗларын якларга хокуклы. 28 статья. Һәр кеше бу Декларациядә язылган хокукларны һәм ирекләрне тулысынча тормышка ашырга торган халыкара һәм социаль, тәртипкә хокуклы. 29 статья. Һәр кеше җемгыять алдында, үз шәхесе ирекле һәм тулы үсешкә ирешкән җемгыять алдында бурычлы. Үзенең хокукларын һәм ирекләрен тормышка ашырган чакта, һәр кеше демократик җәмгыятьтәге гомуни мул тормыш, социаль тәртип, гадел әхлак таләпләрен канәгатьләндерә торган хокукларга һәм ирекләргә тулы хөрмәт тәэмин итә торган законлы чикләүләргә гепә дучар ителергә момкин. Бу хокукларны һәм ирекләрне тормышка ашыру Берләшкән Милләтләр Оешмасы максатларына һәм принципларына каршы килергә тиеш түгел. 30 статья. Бу Декларациядәге бер нәрсә дә нинди дә булса дәүләткә, бер торкем шәхселәргә яисә аерым кешеләргә бу Декларациядә язылган хокукларны һәм ирекләрне юкка чыгарырга юл куела дип аңлатылырга тиеш түгел.

tat

Tatar

tat

Cyrl

tt

NKUWUWAPỤTA ỤWA NILE BANYERE IKIKE MMADỤ NWEGASỊRỊ Okwu mmalite Ebe ọ bụ na nghọta ugwu ekere uwa na ikike nha anya a pụghị ịnapụ mmadụ nke dirị onye ọ bụla bi n'ụwa bụ ntụala nke inwere onwe, ikpe nkwụmọtọ na udo n'elụ ụwa. Ebe nleghara anya na nleli ikike mmadu nwegasịrị emeela ka e nwee akparamagwa enweghi uche nke gbawara obi mmadụ nile, a bịakwa ọbịbịa ụwa ebe ndi mmadụ ga‐enwejupụta ohere ikwu okwu na inwe nkwenye nakwa nlihapụ n'ụjọ na ụkọ, abụrụ ihe a mara n'okwa dị ka olile anya kachasị ibe ya nke mmadụ nkịtị. Ebe ọ dị mkpa, ma ọ bụrụ na a chọghi ikwanye mmadụ ka o were oke nnupu isi sogide ochịchị aka ike na mmegbu dị ka ihe ikpeazụ ọ pụrụ ime, na a ga‐echedo ikike mmadụ nwegasịrị site n'usoro iwu. Ebe ọ dị mkpa ịkwalite ọganihu mmekọrịta enyi na enyi n'etiti mba na ibe ya. Ebe ndi otu jikọtara mba ụwa nile bụ United Nations, n'ime Chata bụ akwụkwọ nyere ha ike kwupụtakwara ọzọ okwukwe ha n'ikike ntọala mmadụ nwegasịrị, n'ugwu na uru nke mmadụ, ya na nha anya ikike ndi dịrị nwoke na nwanyị, were nweekwa njikere ịkwalite ọganihu obodo na ezi obibi ndụ nke ndi mmadụ nweere onwe ha. Ebe mba ndi nọ n'otu a eweputala onwe ha maka inweta, site na njikọ aka ha na United Nations, nkwalite nsọpụrụ n'ụwa nile na idebe iwu gbasara ikike na ohere ntọala mmadụ nwegasịrị. Ebe nghọta onye ọ bụla banyere ikike na ohere ndi a kachasị dịrị mkpa maka imejupụta nkwekọrịta nke a. UGBU A ZI Ọgbakọ ozuzu a bu General Assembly Na‐akwado Nkuwuwapụta Uwa Nile nke a banyere Ikike Maadụ Nwegasịrị ka ọ bụrụ ihe ngosi ọganihu nke ndi mmadụ nile na mba nile, nke bụ na onye ọ bụla nakwa ngalaba ọ bụla nke obodo bụ Nkwuwapụta a n'obi, ga‐agbasi mbọ ike, site na nkuzi na ọzụzụ, ịkwalite nsọpụrụ maka ikike na ohere ndi a, ma sitekwa n'atụmatụgasị nke mba na nke jikoro mba na mba na‐aga n'ihu ime ka a ghtachaa ma debechaa ha n'ụwa nile ma n'ime mba ndi nọ n'otu a makwa n'ime mba ndi ọzọ nọ n'okpuru ọchịchị ha. Nkeji edemede 1. A mụrụ mmadụ nile n'ohere nakwa nha anya ugwu na ikike. E nyere ha uche na mmụọ ime ihe ziri ezi nke na ha kwesiri ịkpaso ibe ha agwa n'obi nwanne na nwanne. Nkeji edemede 2 Onye ọ bụla tozuru iwe ikike na ohere nile e wepụtara na Nkwuwapụta nke a , n'enweghi ịkpa oke ọ bụla dị ka nke agbụrụ; ụcha akpụkpọ ahụ, ịbụ nwoke ma ọ bụ nwanyị, asụsụ, okpukpe chi, echiche banyere ọchịchị ma ọ bụ ihe ọzọ, obodo ma ọ bụ ọ n'obodo akụ, ọnọdụ ọmụmụ ma ọ bụ ọnọdụ ọzọ. Ozọkwa, a gaghị enwe ịkpa oke gbadoro ụkwụ n'ọnọdụ ọchịchị, nlekọta ma ọ bụ mmekọrịta mba na mba, nke obodo ma ọ bụ oke ala onye nọ na ya, n'agbanyeghi ma ebe ahụ o nwe onwe ya, ọ nọ na nlekọta anya, ọ nọ n'okpuru ọchịchị ọzọ ma o nwere ihe ọzọ gbochiri ya inwe ntozu oke dị ka mba. Nkeji edemede 3 Onye ọ bụla nwere ikike inwe ndụ, ohere na nchedo nke onwe ya. Nkeji edemede 4 Ọ dịghị onye a ga‐ejigide n'ọnọdu ohu ma ọ bụ odibọ a ga‐amachi ịkpa ma ọ bụ ire ohu n'ụdị ọ bụla. Nkeji edemede 5 Ọ dịghị onye a ga‐akwagide n'oke ntaramahụhụ, ma ọ bụ na mmeso omume na ntaramahụhụ obi ọjọọ, obi tara mmiri ma ọ bụ nke naz‐ewetu ugwu mmadụ. Nkeji edemede 6 Onye ọ bụla nwere ikike nkwanyere ugwu dị ka mmadụ ebe ọ bụla n'usoro iwu. Nkeji edemede 7 Madụ nile ha otu n'usoro iwu, tozukwa oke n'enweghi ịkpa oke ọ bụla inweta nchedo nha anya n'usoro iwu. Madụ nile tozukwara oke nchedo nha anya megide ụdị ịkpa oke ọ bụla mebiri Nkwuwapụta nke a ma megidekwa ikwanye mmadụ ọ bụla n'ụdị ikpa oke a. Nkeji edemede 8 Onye ọ bụla nwere ikike ikpe mmezi ga‐enwe nkawado ọha na eze nke ndi ụlọ ikpe tozuru etozu nke obodo ma e nwee omume ndi megidere ikike ntọala nke e nyegasịrị ya site n'usoro ọchịchị ma ọbụ iwu. Nkeji edemede 9 Ọ dịghị onye a ga‐akwagide na njide n'efu, mkpọchi ma ọ bụ nchụpụ n'obodo ya. Nkeji edemede 10 Onye ọ bụla nwere ntozu oke nha anya ịchọ ikpe ziri ezi n'ihu ọha nke ụlọ ikpe nwere onwe ya ma kwụrụkwa n'ezi okwu, na mkepebi ikike ndi o nwegasịrị na ihe ndi o tosiri ime nakwa ebubo imebi iwu ọ bụla e boro ya. Nkeji edemede11 Onye ọ bụla e boro ebubo ida iwu nwere ntaramahụhụ tosiri ka e kwenye na o nweghi ụta tutu a chọpụta na ụta dịrị ya n'usoro iwu, n'ikpe e kpere n'ihu ọha, ebe e nyere ya ohere nile dị mkpa maka iji zara ọnụ ya. Ọ dịghị onye a ga‐ama ikpe ịda iwu ọ bụla nwere ntaramahụhụ maka ihe o mere ma ọ bụ ihe ọ hapụrụ ime nke n'abụghị ịda iwu nwere ntaramahụhụ n'oge e mere ya, ma ọ bụ n'usoro iwu obodo ma ọ bụ nke di, n'etiti mba na mba. N'otu aka ahụ, a gaghị enye mmadụ ntaramahụhụ karịri nke a na‐enye n'oge a dara iwu ahụ nwere ntaramahụhụ. Nkeji edemede12 Ọ dịghị onye a ga‐akwagide na nnyonye anya ezighi ezi n'ihe ọ‐cọghi ka ọha mara, ezinulo ya, ụlọ ya ma ọ bụ nzikọrịta ozi ya, ma ọ bukwa na mbuso agha megide ugwu na ezi aha ya. Onye ọ bụla newere ikike ịchọ nchedo iwu megide nnyonye anya ma ọ bụ mbuso agha ndị a. Nkeji edemede 13 Onye ọ bụla nwere ikike ohere ngagharị na nke obibi n'ime oke ala nke Steti ọ bụla. Onye ọ bụla nwere ikike ịhapụ ala ọ bụla, tiyere ala nke ya, ma nweekwa ikike ilọghachi n'ala ya. Nkeji edemede 14 Onye ọ bụla nwere ikike ịchọ ma nwetakwa n'ala ọzọ gasi ebe mgbanahụ mkpagbu. A gaghị akpọku ikike a n'ihe gbasara agbamakwụkwọ sitere ezie na mmebi iwu n'abụghị nke ndọrọndọrọ ọchịchị ma ọ bụ omume megidere ebumnuche na usoro nke United Nations. Nkeji edemede 15 Onye ọ bụla nwere ikike ịbụ nwa afọ n'ala ya. Ọ dịghị onye a ga‐esi n'uzọ na‐edoghi anya napụ ọbụbụ nwa afọ ya ma ọ bụ napụ ikike ịgbanwe ala ọ nwa afọ na ya. Nkeji edemede 16 Ụmụ nwoke na ụmụ nwanyị toruru ogo, n'enweghi ihe njigide ọ bụla site n'agbụrụ, ọbụbụ nwa afọ ma ọ bụ okpukpere chi, nwere iki ịlụ nwunye ma ọ bụ di nakwa ịmalite ezi na ụlọ nwere ikike nha anya n'ihe gbasara ọlụlụ di na nwunye, obibi di na nwunye na mgbasa ya. Ọlụlụ di na nwunye ga‐abụrịrị ma e nwere nkwekọrịta si n'obi zuru oke nke ndi chọrọ ilu onwe ha. Ezi na ụlọ bụ nkeji ntaọala site n'okike nke ndi nọ n'obodo ọ bụla; n'ihi ya, o kwesiri inwe nchedo ndi obodo na nke Steti. Nkeji edemede 17 Onye ọ bụla nwere ikike inwe ihe nke aka ya ma ọ bụ ya na ndi ọzọ inwekọrịta ihe. Ọ dịghị onye a ga‐esi n'ụzọ na‐edoghi any napụ ihe o nwere. Nkeji edemede18 Onye ọ bụla nwere ikike echiche, mmụọ na okpukpere chi masịrị ya; ikike a gbakwunyere ohere ịgbanwe okpukpere chi ma ọ bụ nkwenye ya, na ohere nke sọsọ ya ma ọ bụ ya na ndi ọzọ nwere n'ọgbọ ọha ma ọ bụ na nzuzo, igosiwapụta okpukpere chi ma ọ bụ nkwenye ya site na nkuzi, omume, ofufe na ndebe iwu. Nkeji edemede19 Onye ọ bụla nwere ohere uche aka ya na nkwupụta uche ya: ikike a gbakwunyere ohere ịkwụdo n'echiche n'enweghi nnyonye anya na nke ịchọ, ịnata na ịgbasa ozi na echiche site n'ụzọ ọ bụla n'agbanyeghi oke ala. Nkeji edemede 20 Onye ọ bụla nwere ikike iji aka ya soro n'ọgbakọ na otu. Ọ dịghị onye a da‐amanye isoro n'otu ọ bụla. Nkeji edemede 21 Onye ọ bụla nwere ikike iso n'ochichi obodo ya, n'onwe ya ma ọ bụ site na ndi nnọchite anya a họpụtara n'enweghi mmanye. Onye ọ bụla nwere ike nha anya inwete ọrụ obodo na ala ya. Uche ọha na eze ga‐abụ ihe mgbakwasị ukwu nke ike ọchịchị obodo; A ga‐egosipụta uche nke a site n'ezi ntụli aka a ga na‐eme kwa mgbe nke onye ọ bụla nwere ikike nha anya iso mee n'ụzọ nzuzo ma ọ bụ n'ụzọ ndi ọzọ ga‐enyekwa ya ohere ịtụliri onye masịrị ya aka. Nkeji edemede 22 Onye ọ bụlan,n'ọnọdụ ya di ka onye obodo, nwere ikike inweta nchedo obodo ma tozukwa oke inweta, site n'agbamdọ obodo ya na enyemaka mba ndi ọzọ dị ka nhazi na akụ na ụba Steti ọ bụla siri dị, ikike sitere n'akụ na ụba, ọnọdụ n'obodo na omenala, bụ ikike ndi dị oke mkpa mụ ugwu ya na ohere ntozu oke ya dị ka mmadụ. Nkeji edemede 23 Onye ọ bụla nwere ikike ịrụ ọrụ, iji aka ya họrọ ọrụ ọ ga‐aru, inọ n'ọnọdụ ọrụ ndi ruuru ya ma dịkwa mma, na inweta nchedo site n'ọnọdụ enweghiọrụ. Onye ọ bụla, n'enweghi ịkpa oke ọ bụla, nwere ikike ịnata ụgwọ nha anya kwesiri ọrụ ya. Onye ọ bụla na‐arụ ọrụ nwere ikike ịnata akwụmụgwọ ruuru ya ma dịkwa mma nke ga‐eme ka ya na ezi na ụlọ ya nwee obidi ndụ kwesiri ugwu mmadụ, nke a gbakwunyere, ma ọ dị mkpa, ihe ndi ọzọ e ji echedo ndụ n'obodo. Onye ọ bụla nwere ikike ịmalite na ibanye n'otu ndi ọrụ maka nchedo ihe ndi gbasara ya. Nkeji edemede 24 Onye ọ bụla nwere ikike ezumike na oge ezumike, tinyere mkpebi doro anya nke oge ọrụ ya na oge ezumike n'afọ nke ịkwụ ụgwọ ga‐esokwa. Nkeji edemede 25 Onye ọ bụla nwere ikike ịnọ n'obibi ndụ tosiri etosi maka ahụ ike na ọdịmma nke ya na nke ezi na ulo ya tinyere nri, uwe, ebe obibi na nlekọta ahụ ike na enyemaka di iche iche nke obodo, ya na ikike inwe nlekọta obodo n'ọnọdụ enweghi ọrụ, ọrịa, nkwarụ, isi mkpe, nka ma ọ bụ ọnọdụ ezughi oke ọzọnke ọ na‐apụghi igbochite. Ọnọdụ nne na nke nwata kwesiri inwe mkpachapụrụ anya na enyemaka pụrụ iche. Ụmụaka nile, ma a mụrụ ha n'alụmdi na nwuye ma a mụghi, ga‐enwe otu ụdị nchedo obodo a. Nkeji edemede 26 Onye ọ bụla nwere ikike inweta ọzụzụ. Ọzụzụ ga‐abụ n'efu, ọ kacha n'oge mmalite bụkwa oge ntọala ya. Ọzụzụ ụmụntakịrị ga‐abụ manye. Ọzụzụ nka na ụzụ na nke ọrụ aka ga‐adị maka onye ọ bụla chọrọ ha; ọzụzu dị elu ga‐erukwa onye ọ bụla aka n'usoro onye jiri tozuo maka ya. Ọzụzu ka a ga‐eji sogide nkwalite ntozu oke nke mmadụ na kwadosi ike nke nsọpụrụ maka ikike na ohere ntọala mmadụ nwegasiri. Ọ ga‐akwalite nghọta, ndidi na adimnamma n'etiti mba, agbụrụ ma ọ bụ otu okpukpere chi nile, ma kwalitekwa emereme nile nke United Nations na‐eme ka udo dịrị. Nne na nna nwere ikike izizi ịhọrọ ụdị ozụzụ a ga‐enye ụmụ ha. Nkeji edemede 27 Onye ọ bụla nwere ikike iji aka ya soro n'emume ọdịnala nke obodo, iri uru nke mmụta nka nakwa iketa oke n'ọganihu na uru nke mmụta sayensi. Onye ọ bụla nwere ikike nchedo uru ndi a hụrụ anya na ndi a hụghị anya sitere na mmepụta nke sayensi, edemede ma ọ bụ nka, nke e si n'aka ya nweta. Nkeji edemede 28 Onye ọ bụla tozuru oke inwe nbazi ime obodo na nke jikọtara mba na ibe ya, nke ga‐ekwe ka ikike na ohere ndi e gosipụtara na Nkuwuwaputa a zuo ezuo. Nkeji edemede 29 Onye ọ bụla nwere ọrụ ndi o tosiri ịrụrụ obodo ya bụ nanị ebe ntozu oke mmadụ nke ọ chọrọ ga‐esi pụta. Na ngosipụta ikike na ohere ndi o nwegasịrị, onye ọ bụla ga‐enwe nrube isi nye sọsọ mmachi ndi sitere n'usoro iwu a mara iji mee ka e nweta ezi nghọta na nsọpụrụ ikike na ohere ndi ọzọ nwegasịrị na iji nweta ezi ihe mgnakwasị ụkwụ maka ezi mkparamagwa, ndebe iwu ọha na ọdị mma mmadụ nile nọ n'obodo onye kwuo uche‐ya. A gaghị egosipụta ikike na ohere ndi a n'ụzọ ọ bụla ha ga‐esi megide ebumnuche na usoro iwu nke United Nations. Nkeji edemede 30 Onweghi ihe nọ na Nkuwuwapụta nke a a ga‐akowa dị ka ihe nyere Steti, otu ma ọ bụ mmadụ ọ bụla ikike ọ bụla itinye aka na emereme ọ bụla ma ọ bụ ime omume ọ bụla iji mebi ikike na ohere ọ bụla ndi a kọwapụtara n'ebe a.

ibo

Igbo

ibo

Latn

ig

SA THEMENQI DEKLARÀCIA E MANUSIKANE HAKAJENQIRI Anglivak Dikhindor so o prinzaripen e manuśenqe somandrune demnimnasqoro thaj e barabar aj bixasaraver hakaja savorre zenenqere and-i manuśikani famělia si i bàza e mestimnasqi, e ćaće krisaqi aj e aćhõmnasqi and-i lùmia, Dikhindor so o bango prinzaripen thaj o uśtavipen e manuśikane hakajenqo ligarde zi nesave zuklimata, save dukhaven o ilo ta o vogi e manuśikanimnasqo, Dikhindor so o avipen jekhe lumiaqo, anda savi e manuśa śaj vakeren aj paćan mestes so mangen thaj anda savi nanaj te ovel dar aj ćororipen, si i maj opruni aspirŕcia e manuśesqiri, Dikhindor so si trebutno te ovel jekh kanon rakhimnasqe e hakaja manuśikane, te na ovel o manuś ligardo, sar maj palutni zor, and-o maripen mamuj- tirŕnia thaj o uśtavipen, Dikhindor so si trebutno te luludõn amalikane relàcie maśkar-e nàcie e lumiaqe, Dikhindor so e sela e Unisarde Themenqoro palem afirmisarde and-o Baro Lil so paćan and-e manuśikane bazutne hakaja, and-o demnipen aj molipen sarkole manuśikane zenesqo aj and-o barabaripen maśkar-e murśa aj zuvlă thaj so akala sela ćaćes mangen te spiden o sociŕlo zamavipen aj te resen laćheder standŕrdă zivimnasqe and-jekh bareder mestipen. Dikhindor so e Thema-somdasne xale sovli te ristăren, and-o sombutipen e Unisarde Themenćar, i sathemenqi aj ćaćutni pativ thaj i realizŕcia e manuśikane hakajenqi aj e bazutne mestimatenqi, Dikhindor so jekh khetano xaćaripen akala hakajenqo aj mestimatenqo si zorales importŕnto te realisavel akaja sovli, Akana, akalaɵar o Generalo Kidipen del avri akaja sathemenqi deklaràcia e manuśikane hakajenqiri, sar jekh khetano standard savorre selenqe, nacienqe aj Themenqe, zi kaj te savorre zene aj organizàcie e dostimnasqe, dikărindor godăɵe akaja Deklaràcia, keren buti, siklărimnaća thaj edukaciaća, te vazden i pativ karing akala aj mestimata thaj, themutne aj maśkarthemutne progresivone akcienćar, te ristăren lenqo sathemenqo aj ćaćo prinzaripen aj realizŕcia, vi maśkar-e manuśa e Themenqe-somdasnenqe, vi maśkar-e manuśa, save ziven and-e phuvă tela lenqo vast. 1 Savorre manuśa biandõn meste thaj barabar k-o demnipen aj k-e hakaja. Si len godi aj somzanipen thaj si len te trąden pen jekh karing o aver and-o vogi e phralimnasqoro. 2 Sarkon śaj te rňdel pesqe ja averenqe savorre hakaja aj mestimata, save si mothovde anda akaja Deklaràcia, biumblavdes kotar-i ràsa, i rang e morthăqi, o sèkso, i ćhib, i relìgia, i politikani ja aver opìnia, i socialo ja aver origìna, o barvalipen, o biandipen ja aver status. Avridoles nanaj te kerdòl ulavipen p-i bàza e politikane, krisikane ja maśkarthemutne statusqiri e phuvăqesqiri ja e teritorűqesqiri, kaj perel o zeno, sar te ovel akava status : and-o umblavipen ja na, tel-o vast averesqo ja na, avtonòmo ja na thaj limitisardo ja na k-o suvrenipen. 3 Sarkas si les hakaj te zivel thaj te zivel sar mesto ta sarbar zeno. 4 Nikon nanaj te astardõl ja dikărdõl and-o sklavipen ta robipen: o sklavipen thaj o kinipen ta bikinipen e robonenqo si rokhlo tela savorre fòrme. 5 Nikon nanaj te dukhavdõl torturaća ja punimatenćar ta tradimatenćar, save si zuklane, bimanuśikane ja telăren les sar manuś. 6 Sarkas si les hakaj te prinzardõl sakaj ta sakate sar jurikano zeno. 7 Savorre si barabar angl-o kanon thaj si len hakaj bi diskriminaciaqo te rakhlõn barabar tar-o kanon. Savorren si len hakaj te rakhlõn barabar mamuj savorri diskrilinàcia, savi phagel akaja Deklaràcia, thaj mamuj savorri akharipen asave diskriminaciaqe. 8 Sarkas si les hakaj te ròdel efektìvo maźutipen k-e kompetènto krisă e Themesqe kana kerdõl vareso, so phagel e bazutne hakaja, save si prinzarde lesqe and-i konstitùcia ja and-o kanon. 9 Nikon nanaj te astardòl, dikărdõl phandlimnasɵe je naśărdől arbitrar. 10 Sarkas si les hakaj, and-o sasto barabaripen, te śundõl publik thaj bixoxavnes tar-jekh kris biumblavdi aj birigutni, savi lel decìzia vaśa lesqe hakaja ta dută ja vaśa varesave kriminŕlo akuzàcie mamuj lesɵe. 11 Sarkas, savo akuzisavel so kerdas nasulipen, si les hakaj te bućjõl bidośalo, zikaj lesqi doś ni arakhlõl prufisardi and-jekh publģko kris, anda savi si ov grantisardo pa savorre riga te śaj rakhel pes. Nikon naśti te punisavel kerimatenqe ja bikerimatenqe, save, odovaxt kana ondile, na mangen sas punisarde. Vipalćhande nikon nanaj te punisavel maj but kobor sas i puni odovaxt kana i doś sas kerdini. 12 Nikasqe naśti te kerdõn arbitrąro hamimata and-o zenutno zivipen lesqo, and-i famìlia lesqi, and-o kher lesqo ja and-i korespondència lesqi; naśti te kuślõn lesqi pativ aj lesqi reputącia. Sarkas si les hakaj te ovel rakhlo mamuj asave hamimata ja asave kuśimata. 13 Sarkas si les hakaj te phirel thaj beśel mestes and-o Them kaj zivel. Sarkas si les hakaj te zal tar savorre Themesɵar, vi pesqeresɵar, thaj te irinel pes palpalem and-o po Them. 14 Sarkas si les hakaj te ròdel thaj te arakhel and-e aver Thema rakhipen mamuj i persekùcia. Akava hakaj naśti akhardõl and-e sure kana o naślo ćaćes kerdă nasulipen, savo nanaj politikane karakteresqo ja savo si mamuj-e princìpe ta resa e Unisarde Themenqere. 15 Sarkas si les hakaj te ovel les themutnipen. Nikasqe naśti te lel pes zorăća lesqo themutnipen ja lesqo hakaj te paruvel mestes po themutnipen. 16 So pherde e berśa pekimnasqe, e murśes ta e zuvlă si len hakaj te prandinőn thaj te temelisaren jekh famìlia. Si len barabar hakaja karing-o prandipen, and-o prandipen thaj kana phaglilo o prandipen. Âaj te phandlõl prandipen numaj kaan o zamutro aj i bori, sol duj meste- aj pherde-godăća, mangen te len pen. I famìlia si i naturàlo aj bazutni elemènta e dostimnasqi thaj si la hakaj te rakhlõl tar-o dostipen aj tar-o Them. 17 Sarkas si les hakaj, vi zenutnes, vi som averenćar, te ovel les theripen. Nikasqe naśti te lel pes zorăća ja arbitrar lesqo theripen. 18 Sarkas si les hakaj vaś-o mesto godisaripen, somzanipen thaj relìgia aj paćapen; and-o manaipen akala hakajesqo, śaj te paruvel mestes pi relěgia ja paćapen thaj śaj mestes, kňrkorro ja som averenćar, publik ja privat, te trŕdel pi relìgia ja po paćapen siklărimnaća, praktikaća, kultonenćar thaj ritualone aćarenćar. 19 Sarkas si les hakaj vaś-i mesti opěnia thaj mothovipen; and-o manaipen akala hakajesqo, śaj bipućhlo te dikărel pe opěnie thaj te ròdel, te lel ta te buxlărel informàcia ta idèe prdal sarsave mèdia, so mangel, bidikhle e Themnqe barră. 20 Sarkas si les hakaj te kidinõl averenćar aj te kerel lenćar asociącie bićingardo. Nikon naśti te ćhivel pes zorăća and-jekh asociŕcia. 21 Sarkas si les hakaj te ćhivel vast and-o ravipen pesqe Temsqo, ja direkt, ja pal-e bićhalde, save si alosarde mestes. Sarkas si les hakaj te resel, barbarimnasɵe, and-e publuko bută pe Themesqe. Odova so mangen e themutne si i bàza pe savi beśel o avtorite e ravimnasqo thaj si te mothovdõl prdal bixoxavde alosarimata, save kerdõn periodik, barabar savorrenqe, garavdevasteća ja prdal jekh aver meste-alosarimnasqi procedůra. 22 Sarkas, sar somdasno e dostimnasqo, si les hakaj te istemal o sociàlo ristipen; śaj te realisarel pe ekonomikane, sociàlo ta kulturàlo hakaja, save si trebutne lesqe demnimnasqe thaj lesqe personalinasqe meste zamavimnasqe. Akaja realizàcia kerdõl nais e themutne ta maśkarthemutne sombutimnasqe, dikhindor sar si i organizàcia savorre Themesqi thaj kobor śaj te del. 23 Sarkas si les hakaj te kerel buti, te alosarel mestes pi buti, te oven les bibange aj basutne kondìcie butăqe thaj te ovel rakhlo mamuj-o bibutăripen. Savorren si len hakaj, bi nisave diskriminaciaqo, te len barabar pokinipen barabare butăqe. Sarkas, savo kerel buti, si les hakaj te ovel pokindo bibange aj basutne ćhandeća, so te ristărel pesqe aj familiaqe normŕlo zivipen and-o manuśikano demnipen. O pokinipen lesqo śaj te kompletisavel, kana si tebutno, avere xaingenɵar kotar-o sociàlo rakhipen. Sarkas si les hakaj te temelisarel sindikàta, ja te ovel somdasno anda laɵe, te rakhel pe interɵse. 24 Sarkas si les hakaj te dinglõl aj te xodinel, viz lesqo ciro e butăqo si te ovel godăver limitisardo thaj si te lel periodik pokindo mesto vaxt. 25 Sarkas si les hakaj te zivel adala standardoɵe, savo si basutno lesqe ta lesqe familiaqe sastimnasqe aj baxtaqe: te oven les xaben, gada uraimnasqe, kher beśimnasqe, medikŕlo aj sociàlo maźutipen; si les hakaj vi te ristõl lesqe maźutipen and-e sure bibutărimnasqe, nasvalimnasqe, bizoralimnasqe, phivlimnsaqe, phurimnasqe thaj and-e aver sure, kana xasardile lesqe xainga pokinimnasqe tela trujalimata avri lese mangimnasɵar. E dien thaj e ćhavorren si len hakaj te maźutisaven special. Sa e ćhavorre, te oven biande prandime ja biprandime dadesɵr ta diaɵar, si len ikano socàlo rakhipen. 26 Sarkas si les hakaj pal-o siklõpen ta i edukàcia, save si dine bi lovenqo, sadorres and-i strautni aj bazutni skòla. Edukàcia stratutni si dutisardi. Texnikano ta profesionàlo siklăripen mangel buxlărdo bute manuśenqe; o oprutno siklõpen si te ovel putardo savorre manuśenqe barabarimnasɵe ta numaj p-i bàza lenqe aśtimnasqi. O res edukaciaqoro si te luludõl lośales o manuśikano personalipen thaj te zorărdõl i pativ karing-e manuśkane hakaja ta bazutne mestimata. Isi te spidel o halăripen, i tolerŕncia ta o amalipen maśkar savorre nŕcie, raciàlo aj religiàlo grùpe; vipalćhande si te zamavel e aktivimata e Unisarde Themenqere vaś-o dikăripen e aćhimnasqo. E dades aj e dia si len o angluno hakaj te alosaren savi adukàcia si te del pes lenqe ćhaven. 27 Sarkas si les hakaj te del vast aj pikho mestes and-o kulturàlo zivipen e khetanimnasqo, te lośanõl e manuśikane kreaciɵar thaj te lel kotor e zantrimnasqe progresosɵar ta lesqe animata. Sarkas si les hakaj te oven rakhle moral aj material lesqe interèse, save thàvden kotar savorri zantrimnasqi, literaturaqi ja aver kreàcia lesqe godăqi ja vastenqi. 28 Sarkas si les hakaj te ovel and-i lùmia asavi sociàlo ta maśkarthemutni sistèma, anda savi śaj realisaven total e hakaja ta mestimata sar dine anda akaja Deklaràcia. 29 Sarkas si les dută karing-o khetanipen anda savo ov śaj te resel o mesto aj sasto zamavipen pe personalimnasqo. And-i realizàcia pe hakajenqi ta mestimatenqi, sarkon si te ovel limitisardo numaj pal-i decìzia e kanonesqi thaj numaj odobor te prinzardòn aj te respektisaven e averenqe hakaja ta mestimata; avec limìte śaj te thàvden numaj kotar-e bixoxavne mangimata e moralaqe, e publikone aćhimnasqe thaj e generalone laćhimnasqe jekhe demokratikone dostimnasɵe. Akala hakaja ta mestimata naśti nisar te realisaven mamuj-e resa ta principe e Unisarde Themenqere. 30 Khanć akala Deklarŕcia naśti te interpretisavel sar dispozěcia savi mukhel. Them, grùpa ja zenes te stratisarel varesavo aktivipen ja te kerel vareso mangindor te uśtavel ja phagel e hakaja ta mestimata, save si dine avri akate.

rmn

Romani, Balkan

rmn

Latn

rmn

Declaração dos Direitos Humanos A Declaração Universal dos Direitos Humanos é um dos documentos básicos das Nações Unidas e foi assinada em 1948. Nela, são enumerados os direitos que todos os seres humanos possuem. Preâmbulo Considerando que o reconhecimento da dignidade inerente a todos os membros da família humana e de seus direitos iguais e inalienáveis é o fundamento da liberdade, da justiça e da paz no mundo, Considerando que o desprezo e o desrespeito pelos direitos humanos resultaram em atos bárbaros que ultrajaram a consciência da Humanidade e que o advento de um mundo em que os todos gozem de liberdade de palavra, de crença e da liberdade de viverem a salvo do temor e da necessidade foi proclamado como a mais alta aspiração do ser humano comum, Considerando ser essencial que os direitos humanos sejam protegidos pelo império da lei, para que o ser humano não seja compelido, como último recurso, à rebelião contra a tirania e a opressão, Considerando ser essencial promover o desenvolvimento de relações amistosas entre as nações, Considerando que os povos das Nações Unidas reafirmaram, na Carta da ONU, sua fé nos direitos humanos fundamentais, na dignidade e no valor do ser humano e na igualdade de direitos entre homens e mulheres, e que decidiram promover o progresso social e melhores condições de vida em uma liberdade mais ampla, Considerando que os Estados‐Membros se comprometeram a promover, em cooperação com as Nações Unidas, o respeito universal aos direitos e liberdades humanas fundamentais e a observância desses direitos e liberdades, Considerando que uma compreensão comum desses direitos e liberdades é da mais alta importância para o pleno cumprimento desse compromisso, agora portanto, A Assembléia Geral proclama a presente Declaração Universal dos Direitos Humanos como o ideal comum a ser atingido por todos os povos e todas as nações, com o objetivo de que cada indivíduo e cada órgão da sociedade, tendo sempre em mente esta Declaração, se esforce, através do ensino e da educação, por promover o respeito a esses direitos e liberdades, e, pela adoção de medidas progressivas de caráter nacional e internacional, por assegurar o seu reconhecimento e a sua observância universal e efetiva, tanto entre os povos dos próprios Estados‐Membros, quanto entre os povos dos territórios sob sua jurisdição. Artigo I. Todos os seres humanos nascem livres e iguais em dignidade e direitos. São dotados de razão e consciência e devem agir em relação uns aos outros com espírito de fraternidade. Artigo II. Todo ser humano tem capacidade para gozar os direitos e as liberdades estabelecidos nesta Declaração, sem distinção de qualquer espécie, seja de raça, cor, sexo, idioma, religião, opinião política ou de outra natureza, origem nacional ou social, riqueza, nascimento, ou qualquer outra condição. Não será também feita nenhuma distinção fundada na condição política, jurídica ou internacional do país ou território a que pertença uma pessoa, quer se trate de um território independente, sob tutela, sem governo próprio, quer sujeito a qualquer outra limitação de soberania. Artigo III. Todo ser humano tem direito à vida, à liberdade e à segurança pessoal. Artigo IV. Ninguém será mantido em escravidão ou servidão; a escravidão e o tráfico de escravos serão proibidos em todas as suas formas. Artigo V. Ninguém será submetido à tortura nem a tratamento ou castigo cruel, desumano ou degradante. Artigo VI. Todo ser humano tem o direito de ser, em todos os lugares, reconhecido como pessoa perante a lei. Artigo VII. Todos são iguais perante a lei e têm direito, sem qualquer distinção, a igual proteção da lei. Todos têm direito a igual proteção contra qualquer discriminação que viole a presente Declaração e contra qualquer incitamento a tal discriminação. Artigo VIII. Todo ser humano tem direito a receber dos tribunais nacionais competentes remédio efetivo para os atos que violem os direitos fundamentais que lhe sejam reconhecidos pela constituição ou pela lei. Artigo IX. Ninguém será arbitrariamente preso, detido ou exilado. Artigo X. Todo ser humano tem direito, em plena igualdade, a uma justa e pública audiência por parte de um tribunal independente e imparcial, para decidir sobre seus direitos e deveres ou do fundamento de qualquer acusação criminal contra ele. Artigo XI. Todo ser humano acusado de um ato delituoso tem o direito de ser presumido inocente até que a sua culpabilidade tenha sido provada de acordo com a lei, em julgamento público no qual lhe tenham sido asseguradas todas as garantias necessárias à sua defesa. Ninguém poderá ser culpado por qualquer ação ou omissão que, no momento, não constituíam delito perante o direito nacional ou internacional. Também não será imposta pena mais forte do que aquela que, no momento da prática, era aplicável ao ato delituoso. Artigo XII. Ninguém será sujeito à interferência em sua vida privada, em sua família, em seu lar ou em sua correspondência, nem a ataque à sua honra e reputação. Todo ser humano tem direito à proteção da lei contra tais interferências ou ataques. Artigo XIII. Todo ser humano tem direito à liberdade de locomoção e residência dentro das fronteiras de cada Estado. Todo ser humano tem o direito de deixar qualquer país, inclusive o próprio, e a este regressar. Artigo XIV. Todo ser humano, vítima de perseguição, tem o direito de procurar e de gozar asilo em outros países. Este direito não pode ser invocado em caso de perseguição legitimamente motivada por crimes de direito comum ou por atos contrários aos objetivos e princípios das Nações Unidas. Artigo XV. Todo homem tem direito a uma nacionalidade. Ninguém será arbitrariamente privado de sua nacionalidade, nem do direito de mudar de nacionalidade. Artigo XVI. Os homens e mulheres de maior idade, sem qualquer restrição de raça, nacionalidade ou religião, têm o direito de contrair matrimônio e fundar uma família. Gozam de iguais direitos em relação ao casamento, sua duração e sua dissolução. O casamento não será válido senão com o livre e pleno consentimento dos nubentes. A família é o núcleo natural e fundamental da sociedade e tem direito à proteção da sociedade e do Estado. Artigo XVII. Todo ser humano tem direito à propriedade, só ou em sociedade com outros. Ninguém será arbitrariamente privado de sua propriedade. Artigo XVIII. Todo ser humano tem direito à liberdade de pensamento, consciência e religião; este direito inclui a liberdade de mudar de religião ou crença e a liberdade de manifestar essa religião ou crença, pelo ensino, pela prática, pelo culto e pela observância, em público ou em particular. Artigo XIX. Todo ser humano tem direito à liberdade de opinião e expressão; este direito inclui a liberdade de, sem interferência, ter opiniões e de procurar, receber e transmitir informações e idéias por quaisquer meios e independentemente de fronteiras. Artigo XX. Todo ser humano tem direito à liberdade de reunião e associação pacífica. Ninguém pode ser obrigado a fazer parte de uma associação. Artigo XXI. Todo ser humano tem o direito de fazer parte no governo de seu país diretamente ou por intermédio de representantes livremente escolhidos. Todo ser humano tem igual direito de acesso ao serviço público do seu país. A vontade do povo será a base da autoridade do governo; esta vontade será expressa em eleições periódicas e legítimas, por sufrágio universal, por voto secreto ou processo equivalente que assegure a liberdade de voto. Artigo XXII. Todo ser humano, como membro da sociedade, tem direito à segurança social, à realização pelo esforço nacional, pela cooperação internacional e de acordo com a organização e recursos de cada Estado, dos direitos econômicos, sociais e culturais indispensáveis à sua dignidade e ao livre desenvolvimento da sua personalidade. Artigo XXIII. Todo ser humano tem direito ao trabalho, à livre escolha de emprego, a condições justas e favoráveis de trabalho e à proteção contra o desemprego. Todo ser humano, sem qualquer distinção, tem direito a igual remuneração por igual trabalho. Todo ser humano que trabalha tem direito a uma remuneração justa e satisfatória, que lhe assegure, assim como à sua família, uma existência compatível com a dignidade humana e a que se acrescentarão, se necessário, outros meios de proteção social. Todo ser humano tem direito a organizar sindicatos e a neles ingressar para proteção de seus interesses. Artigo XXIV. Todo ser humano tem direito a repouso e lazer, inclusive a limitação razoável das horas de trabalho e a férias remuneradas periódicas. Artigo XXV. Todo ser humano tem direito a um padrão de vida capaz de assegurar‐lhe, e a sua família, saúde e bem‐estar, inclusive alimentação, vestuário, habitação, cuidados médicos e os serviços sociais indispensáveis, e direito à segurança em caso de desemprego, doença, invalidez, viuvez, velhice ou outros casos de perda dos meios de subsistência em circunstâncias fora de seu controle. A maternidade e a infância têm direito a cuidados e assistência especiais. Todas as crianças, nascidas dentro ou fora do matrimônio gozarão da mesma proteção social. Artigo XXVI. Todo ser humano tem direito à instrução. A instrução será gratuita, pelo menos nos graus elementares e fundamentais. A instrução elementar será obrigatória. A instrução técnico‐profissional será acessível a todos, bem como a instrução superior, esta baseada no mérito. A instrução será orientada no sentido do pleno desenvolvimento da personalidade humana e do fortalecimento do respeito pelos direitos humanos e pelas liberdades fundamentais. A instrução promoverá a compreensão, a tolerância e a amizade entre todas as nações e grupos raciais ou religiosos, e coadjuvará as atividades das Nações Unidas em prol da manutenção da paz. Os pais têm prioridade de direito na escolha do gênero de instrução que será ministrada a seus filhos. Artigo XXVII. Todo ser humano tem o direito de participar livremente da vida cultural da comunidade, de fruir das artes e de participar do progresso científico e de seus benefícios. Todo ser humano tem direito à proteção dos interesses morais e materiais decorrentes de qualquer produção científica literária ou artística da qual seja autor. Artigo XXVIII. Todo ser humano tem direito a uma ordem social e internacional em que os direitos e liberdades estabelecidos na presente Declaração possam ser plenamente realizados. Artigo XXIX. Todo ser humano tem deveres para com a comunidade, na qual o livre e pleno desenvolvimento de sua personalidade é possível. No exercício de seus direitos e liberdades, todo ser humano estará sujeito apenas às limitações determinadas pela lei, exclusivamente com o fim de assegurar o devido reconhecimento e respeito dos direitos e liberdades de outrem e de satisfazer as justas exigências da moral, da ordem pública e do bem‐estar de uma sociedade democrática. Esses direitos e liberdades não podem, em hipótese alguma, ser exercidos contrariamente aos objetivos e princípios das Nações Unidas. Artigo XXX. Nenhuma disposição da presente Declaração pode ser interpretada como o reconhecimento a qualquer Estado, grupo ou pessoa, do direito de exercer qualquer atividade ou praticar qualquer ato destinado à destruição de quaisquer dos direitos e liberdades aqui estabelecidos.

por_BR

Portuguese (Brazil)

por

Latn

pt-BR

TSICA INCANTYA IRAACAMEETHAYEETAIRI ATZIRIPAYEENI JACA QUIPATSIQUI ETANACARORI JOSANQUINATAITAQUERI Ayotaiyini aaca, maaroni atziripayeeni icaratzi tzimatsiri quipatsiqui, te oncameethate iñaashitacaavaitaityaari iromperanataityaari iro covaperotachari iraacameethayeeteri, ocovatya isaicayetai cameetha eero itzimaventavacagaa. Oncantya iñaantyaarori iroca aacameethatavacaantsi, ontzimatyeetya iñaapincathatavacagaiya, tema te othañaaantsita tsicarica opaiyetari icoviri irantayete pashine atziri. Ayotaiyini eejatzi tzimatsi aparopayeeni atziri caari anterone ocaratzi josanquinatayeetaqueri, irootaque jovasanquitaantayetacariri pashinepayeeni atziri. Tema jantaquerora iroca, te inimotacaayeteri pashinepayeeni atziri ocaratzi jantaqueri. Irojatzi ipampi thashiryaayetantanacari pashinepayeeni, ican taiyanaqueni: te oncameethate iroflaaca ivasanquitaavaitaiteri atziri romperanavaitaityaari, oshinetaantsite añaaventero tsicarica ompaitya ancoveri, tecatsi oocacagairone ocaratzi ametari oshireyetari, eej atzi oquemitari te oncameethate añaashivaityaa ocantacaantziro antharovacaavaitaro tsicarica ompai tya, o añaashineentavaitya ancocovate ontzimimoyetai tsicarica ompaiyetya acovityiiri. Ayotaiyini eejatzi ocovatya ontzimayete osanquinarentsi icantacaantayetziri pincatharipayeeni iñaapincathayeeteri iro otzicaaventerine atziripayeeni, oncantya irantantayetyaarori ocaratzi cameethatatsiri icovayetziri. Ocovaperotya ontzimayete iroca icantacaantayetziri pincatharipayeeni oncantya eero tzimaventantaitari pincathari aririca incoshecavaitya irovasanquitaavaiteri atziripayeeni nampitarori aparoni nampitsi. Ayotaiyini eejatzi, ocovaperotatyaa ayotaayetairi pashineyetatsiri atziri ocantavetaqya tsicarica inampitayetaro irirori, ari oncantya iraacameethatavacaantayetaiyaari irirori. Ayotaiyaqueni eejatzi ocanta ovaquera japatotantaiyacariniranqui jevayetzirori nampitsápayeeni, ipaitaqueriranqui "Aapatziyavacaa Poñaayetachari. Nampitsipayeeni", irojatzi josanquinatantacarori iñaapincathayeeteri, ipampithashiryaayetaca ari ocantaque irantayeetero ocaratzi cameethayetatsiri antero. Opofla icantaiyaqueni eejatzi ocovaperotatya añaapincathatavacaayetaiya,tema omapero icovaperota maaroni atziripayeeni irirori, ocantavetaqya iriirica shirampari o iroorica cooya, ari ashiyavacaa maaroni. Ipampithashiretacotaquero eejatzi, tsicarica incantero irantavaitaiyeni oncantya iñaantyaarori iraacameethatavacagaiya atziripayeeni, iro iñaantaiyaarori iranintagaiyaaro isaicayetai cameetha; irantavaitaiyeni maaroni eero itzimanta aparoni tsicarica impaitya iflaashitacaavaitaitya iromperanavaitaityaari. Ayotaiyini eej atzi, maaroni jevaripayeeni poñaayetanainchari pashinequi nampitsi icaratzi apatotainchari "Aapatziyavacaa Poñaayetachari Nampitsipayeeni" icantaiyaqueni: "Ontzimatye antavaitaiyeni maaroni, eero oocaventavacaa; ari oncantya eero jompetapithatantaitari atziripayeeni tsicarica ompaitya incoveri irantayeteri, iroj atzi iflaantayetaiyaarori eero jomperanavaitaitaari. Ayotaiyeni eejatzi, ocovaperotatya inquemathayetairo maaroni atziri ocantacota ishinetaayeetziriri cameethatatsiri irantayeteri. Ocovaperotatya eej atzi inquemathatayetairo atziripayeeni tsica opaita cantacotachari isaicayetai cameetha eero iñaashitacaavaitayeetaari iromperanavaitaityaari. Omaperotatya ocovaperota anquemathayetairo iroca, ari oncantya imoncaraantyaarori cantayetaqueri jevayetzirori nampitsi japatotaiyacanira pairani. Irootaque iroñaaca, iricapayeeni jevayetzirori nampitsi apatotainchari pairani, josanquinatayetaquero ocaratzi añeeri iroñaaca jaca ocantacota: "Tsica Incantya Iraacameethayeetairi Atziripayeeni Jaca Quipatsiqui", ari oncantya imoncaraayetantayetyaarori atzirira, ari oncantya iromoncaraantyaarori eejatzi icaratzi jevayetatsiri pashinequi nampitsipayeeniqui. Cantatsi iroflaaca, aparoni atziri o tsicarica inampitaro atziripayeeni, impampithashiryaacotero ocaratzi osanquinayetainchari jaca. Iriyotaayetairi pashinepayeeni oncantya iñaantayetaiyaarori irantayetairo ocaratzi cameethatatsiri ishinetaacayetaitziriri irantayetero. Irojatzi iñaantayeetyaarori imoncarayetairo jevaripayeeni tsicarica ijevatzi, oinpofla iraacameethatavacaanaiya eej atzi iriroripayeeni icaratzi ijevayetzirora nampitsipayeeni. Ari oquemityaari maaroni nampitsipayeeni ocaratzi shenincatacarori "Aapatziyavacaa Poñaayetachari Nampitsipayeeni". Ari iquemitayetanaiyaari eejatzi icaratzi jevayetatzirori nampitsipayeeni opincathariventzirira pashine nampitsi. Jiroca iroñaaca osanquinatacoyeta "Tsica Incantya Iraacameethayeetairi Atziripayeeni Jaca Quipatsiqui": IÑAAPINCATHAYEETERI 1. Maaroni atziripayeeni, ovaquera intzimapaaque, eero ocantzi iñaashitacaavaitaityaari iromperanataityaari. Eejatzi oquemitari iroñaaca te apantyaaro amanitashireteri atziri ancanteri: "Te pirjiperote eeroca, iriima irinta iriitaque ñaaperori". Eejatzi oquemitari te oncameethate intzime aparoni atziri antayetashityaarone caari ishinetaacairi pashine irantero. Tema maaroni ayotziro ampampithashirvaayeta, ayotziro tsicarica otzimayetzi cameethatatsiri anteri o tsicarica otzimi caariperotatsiri, irootaque ocovaperotantari iroñaaca entacotavacaayetya anquemitacaantanaquero arentzitavacaatyeeyaami ocaaquiini. IÑAAPINCATHAYEETERI 2. Maaroni osanquinatachari iroñaaca jaca, ontzimatye amoncarataayetanairo aacameethatavacaanaiya maaroni, te oncovajaantya ashenincatavacaarica ocaaquiini o terica. Te oncovajaantya amoncaraavacaiya tsicarica acantayeta avathaquipayeeni aparopayeeni: aquisaatzi, o aquitamaatzi. Aacarica shirampari o tsinane. Aririca oshiyavacaa añaanetayetari o terica. Te oncovajaantya aririca amoncaraavaca oshiretari Pava o terica. Aririca amoncaraavaca apampithashiryaacoyetari icarayetzi jevayetzirori nampitsi o tsicarica opaiyetari. Te oncovajaantya acantavacaiya: "Irinta ipoñaatya pashinequi nampitsi, irooma naaca onashita nonampi o iriiperori inatzi irinta, ashaarantzincari; iriima irinta caari ashaarantzincan", o irica atziri te intzime pairani jaca nampitsiqui, iriyaatai tsicarica itzimaque pairani. Te oncovaj aantya tsicarica icantavaiyetari aparopayeeni atziri, oncantya aacameethatantyaariri. Eejatzi oquemitari iroñaaca, te oncovajaantya acantayeteri atziri: "Pipoñaatya pashinequi nampitsi, o inashita pijevarite eeroca janta pipoñaara, te incameethate o cameetha icanta pijevarite eeroca janta, o onashitayeta ocaratzi icantacaantayetziri pijevarite oncarate pimoncaraayeteri janta, o tsicarica icanta, aacameethatavacaarica icarayetzi ijevayetzirora pashine nampitsipayeeni". Eejatzi oquemitari iroñaaca cantatsi aparopayeeni jevayetatsiri nampitsiqui, impampithashirveeya tsica incantayeteri isaicacaanepayeeni, o tsicarica incanteri pashine jevayetzirori nampitsi aririca incove ijevatziteri inampi. Te apantyaaro eejatzi ancante: "Irinta atziri ipoñaatya pashinequi nampitsi caari irooperotatsine, iroñaaca iricara atziri te otzicaaventeri ocaratzi osanquinayetainchari jaca." Tera ari oncantya. IÑAAPINCATHAYEETERI 3. Maaroni atziri ontzimatye ashinetairi eequero iriyaatacaatyeero irañee, tecatsi cantatsine iñaashitacaavaityaari iromperanavaityaari, o incovai te inquemaantsitacaityaari irovasanquitaavaiteri. IÑAAPINCATHAYEETERI 4. Te oncameethate iyacoventayeteri atziri, ancante: "Pomperanavaityaari irica". Tzimatsirica covatsineri irantero, ontzimatye irovashaantacaiteri eero jantantaro, tema te oshinetaantsite irantaitero iroca. IÑAAPINCATHAYEETERI 5. Te oncameethate iracotashiiteri atziri, imaperoiteri nquemaantsitacaityaari ivathaqui. Tema aririca incovaite irovasanquitaite aparoni atziri, eerotya imaperotaj aantaitziri irovatsinaiteri, inquemitacaantaitanaqueri te atziri irinatyeericami irirori, ari oncantya imintharovashirevaitantaityaariri. IÑAAPINCATHAYEETERI 6. Maaroni atziripayeeni icaratzi nampitarori quipatsiqui, oncantavetaqya tsicarica inampityaaro, cantatsi ishinetaiteri inquiflaaventero ocaratzi imoncaraitziri icantacaantziri jevari tsicarica inampitaro, tecatsi thañaapithatyaarineri. IÑAAPINCATHAYEETERI 7. Aririca intzime aparoni atziri incovaite irovasanquitaiteri, ocantacaantziro ipiyathatacaro ocaratzi icantacaantayetziri jevaripayeeni iromoncaraayeeteri aparoni nampitsiqui; eero j imaperoitziri inquemaantsitacavaitaityaari, incantaite: "Irica te otzicaaventeri icantacaantayetziri jevaripayeeni, irjima irinta iri otzicaaaventzi". Te oncameethate eejatzi ashinetairi pashine atziri irantero iroca, inquemitacaantanaquero irinta pashinera atziri te iratzirite, imanintavaitanaqueri. IÑAAPINCATHAYEETERI 8. Tema aparopayeenl nampitsi tzimayetatsi icantacaantayetziri jevaripayeeni imoncarayeeteri, tzimatsi eejatzi icantacaantayetziri jevaripayeeni ovaquera ovetsicaj aantanaca aparoni nampitsi, tzimitacha eejatzi impoiyetatsiri icantacaantayetziri jevaripayeeni; maaroni irocapayeeni tecatsi ompetapithatyaarine atziripayeeni iñaaventayetero iroca, ari oncantaque iriyaatashiteri Juez oncantya imoncaraacaantyaanariri icantacaantayetziri, ari ocantaque eejatzi incove iraamacoventaityaari, tema irootaque otzimantayetacari ocaratzi icantacaantayetaqueri jevaripayeeni osanquinayetaincharica. IÑAAPINCATHAYEETERI 9. Te oncameethate imaimaneetashitaityaari aparoni atziri, o irashitacotacaantashivaitaityaari cárcel-qui, o iromityaantashivaitaityaari janta tsica inampitaro. IÑAAPINCATHAYEETERI 10. Tzimatsirica atziri jaacaantaitziri janta pincatharipayeeniqui, cantatsira irica atziri iriyaatashiteri Juez, oncantya incantantyaarorl opaita jantaqueri, eeromaita jantziro Juez iromananequiini. Ari oquemitzitari eejatzi aririca inquisoshireventaiteri aparoni atziri jantziro ocaratzi ishinetaacaantayeetziri, o ontzimatye imoncarayetero ocaratzi icantacaantayeetziri; ari oncantaque eejatzi iriyaatashiteri Juez. Impoñaashitaqya iroflaaca irica Juez cantatsi incante tsicarica itzimi quenaacaashitacarori j antaqueri, ocantya irovasanquitaantaityaariri, o tsicarica itzimi caari tzimatsine iquenacaashitacari eero jovasanquitaitziri. Ari incarate maaroni incaminthagaiteri, tema te oncameethate irovasanquitaashivaitaityaari eero jiyoperotavaqueri tsicarica itzimi irovasanquitai, impoñaashitya irampitacoyeteri aparopayeeni. IÑAAPINCATHAYEETERI 11. Aririca intzime aparoni atziri jaacaantayeetziri janta pincatharipayeeniqui, ontzimatye impampithashiryaacotaiteri irica atzirica te iriyotero tsica opaita avishimotziriri, irojatzi apaata oncoñaaperotantaqyaari omaperorica otzimi iquenacaashitacari. Oncantya iriyotantaperotaityaari omapero otzimi jantaqueri, ontzimatye irica Juez irantero ocaratzi ocantayetzirira icantacaantayetzi jevayetzirorira nampitsipayeeni, eero j antashivaitaro ocaratzi j inintacaari irirori. Ari oncantya irica atziri icovaitziri irovasanquitacaantaiteri, icantatyaari te iriyotero irirori tsicarica opaita icovantaitari irovasanquitaiteri. Ayotaque iroñaaca tzimatsi osanquinarentsi iñaapincathayeeteri. Ompoñaashitaqya aparoni atziri irantaquero ocaratzi icantacaantayeetziri. Ompoña irovashiñagaitairo ocaratzi iñaapincathayeetziri pairani. Irica atziri antaquerori ocaratzi icantacaantayeetziri pairani, eerova ocantzi iraacaantaiteri. Ari onquemitzityaari eejatzi aririca irovashiñagaitero tsica oncarate irovasanquitagaiteri aparoni atziri. IÑAAPINCATHAYEETERI 12. Te oncameethate shinetairi aparoni atziri iñaashirencashivaityaari pashine atziri, o incove imaimanetziteri jashitari irirori: itsipatari, ipanco. Eejatzi te oncameethate ashineteri aparoni atziri imaimanetziteneri tsicarica opaita josanquinayetziri pashine atziri iromityaanteneri ishenincapayeeni. Eejatzi eero ocantzi ashineteri atziri incantacoyeteri pashinepayeeni atziri, inthaiyacovaitashityaari. Tzimatsirica atziri matayetzirori jantziro irocapayeeni, ontzimatye ontzime osanquinarentsi imoncarayeeteri oncantya otzicaaventantyaariri irica atziri iñaashirencayeetzirira. IÑAAPINCATHAYEETERI 13. Cantatsi oshinetaantsite inquivantantayete atziri tsicarica icovayetziro irirori, cantatsi incoyaanontya atziri tsicarica incovero inampityaaro. Shinetaantsi onatzi iriyaayete atziri pashinequipayeeni nampitsi, ompoña impiyayetai aririca onimotapairi, tema eero ocantzi ompetashivaityaari. IÑAAPINCATHAYEETERI 14. Tzimatsirica aparoni jevatzirori nampitsi, icovi imaimaneteri aparoni atziri incove irovasanquitairi, pashinepayeeni nampitsi cantatsi oshinetairi impoque inampityaaro oipatsitequi- oncantya isaicantyaari cameetha eero iñaantaro iñaashivaityaaro. Iro cantamaitachari, tzimatsirica aparoni atziri omapero ipiyathatacaro ocaratzi icantacaantayetzlrl jevaripayeeni iñaapincathayeeteri, icovaitatzi irovasanquitaiteri, eero ocantzi ashinetairi aririca incantavetya: "Pishinetaina niyaate pashinequi nampitsi ocantya nosaicantyaari cameetha, tema ari osanquinatacota "Tsica Incantya Iraacameethayeetairi Atziripayeeni". Ari inquemitzitaityaari eejatzi atziri ovashiñaashitarori ocaratzi osanquinayetainchari jaca japatotaiyacaranqui jevaripayeeni "Aapatziyavacaa Poñaayetachari Nampitsipayeeni IÑAAPINCATHAYEETERI 15. Eero ompetapithatashitari atziripayeeni inampityaaro aparoniqui nampitsi, tsicarica itzimayetzi jevaripayeeni o tsicarica otzimayetzi osanquinarentsi iñaapincathayeetziri. Eero ampetapithatashitari aparoni atziri isaique nampitsiqui tsicarica inampitaro. Eejatzi oquemitari eero ocantzi ompevaityaari atziri aririca incove iriyaate inampityaaro pashinequi nampitsi. IÑAAPINCATHAYEETERI 16. Aparoni shirampari o aparoni tsinane areetarori antariquitaantsi, eero ocantzi anthañeeyaaro ontsipatya, cantatsi ovaiyante aririca oncove. Tema eero ocantzi ompetyaaro ancante: "Eero paavaca, tema caari pisheninca, o ipoñaatya intaina pashinequi nampitsi, te joshiretari Pava iquemitara irinta oshiretariri Pava". Ari oncantayetyaari eejatzi aririca incove atziri iraavacaiya o aavacaincarica inatzi, o oocavacaincarica jini. Irooma aririca incovavacaiya apiteroite iraavacaiya, cantatsi imatero tema tecatsi shintsiventerineri. Iro jametari atziri, otzime itsipatari, itzimayetzi itomipayeeni. Irootaque covaperojaantachari jantayetaqueri atziripayeeni. Tema jantzirocara irocapayeeni atziri ocovatya irantero oncantya iraamaacoventantyaarori itsipara. Ari inquempitzitayetya eej atzi jevayetzirori nampitsi, ontzimatye iraamaacoventyaari icaratzi tsipayetachari atziri. IÑAAPINCATHAYEETERI 17. Maaroni atziri tecatsi ompetapithatyaarine ontzimimoteri iipatsite apaniro, o tsicarica ompaitayetya incoveri tzimimoterine irirorica covatsine o aririca incove atziri impiyoventyaaro ontzime iipatsite o ontzimimoteri tsicarica ompaitya; tecatsira ompetapithatyaarine. Eero ocantzi aapithatantero tsicarica opaita jashitayetari pashine atziri. IÑAAPINCATHAYEETERI 18. Shinetaantsi onatzi ipampithashirvaayetya atziri tsicarica ompaitya icoviri irirori. Cantatsi ipampithashiryeeyaaro cameethatatsiri o caari cameethatatsiri jantaitziri. Cantatsi iroshiretyaari Pava aririca incove o eerorica. Tecatsi cantatsi irovashaantacairo ocaratzi ametayetari pairani oshireyetarora. Cantatsi irantero apaniro o oshequi incantaventyaaro. Cantatsi eejatzi irantero iromanequiini o tsica ipiyotapiinta atziripayeeni. Cantatsi eejatzi iriyotairi pashinepayeeni ocaratzi jametari o iriyotairi iroshiretyaari Pava, o inashiyetyaaro quitaiteripayeeni. IÑAAPINCATHAYEETERI 19.. Maaroni atziri, tecatsi thañaapithatyaarine ocaratzi ipampithashiryaayetari. Ari oncantaque iñaaventayetero tsicarica opaita icovayetziri. Iro osanquinatantari iroñaaca iroca, ocantya eero imaimanetantari pashine atziri tsicarica ompaitya ipampithashiryaayetari. Tema tecatsi thañaapithatyaarine atziri iyoyetero tsicarica opaita icovayetziri, inquemisantero o iñaanatacotero tsicarica opaiyetari ipampithashiryaayetari pashinepayeeni; ari ocantaque isanquinayete tsicarica ompaitya o ari ocantaque inquinquithatacoyetero tsicarica opaita ipampi thashiryaari. Tema tecatsi thañeeyaarone eej atzi otyaantayete iñaapincathayeeteri pashinequi nampitsi. Ari ocantaque oivaraayetero ñaantsi tsicarica ocanta icovayetzi aparopayeeni, iroorica quinquitharentsi o osanquinarentsi o tsicarica ompaiyetya. IÑAAPINCATHAYEETERI 20. Tecatsi thañaapithatyaarine atziri incoverica irapatotya, o irantero tsicarica ompaitya icoviri japatotara; ari inthañaapithaitaqueri irapatoventyaaro incoverica irovaariperoteri pashinepayeeni atziri. Tecatsi cantatsine ishintsiventeri aparoni atziri caari covatsineri irapatotya. IÑAAPINCATHAYEETERI 21. Tecatsi cantatsine inthañaapithatyaari atziripayeeni incoverica ijevate inampiquipayeeni, iriirica covashityaarone ijevate o iriirica covacaayeterine pashine atziripayeeni ijevate. Tema maaroni jevayetzirori nampitsipayeeni jantacaantayetziro ocaratzi covityaayetachari aparoniqui nampitsi; tecatsira thañaapithatyaarine atziripayeeni iroca, ari ocantaque iñeero iranintaayetyaaro irocapayeeni, tecatsi aparoni cantatsine irompetyaaro; ari incarate imoncaraavacaiya atziripayeeni iranintaiyaaro, tecatsi cantatsine: "Apaata netavaqyaaro naaca niriiperotatziira, ompoña pimpoite eeroca apaata tema te piriiperotatyeera eeroca Tema ijevatantyaari aparoni jevari nampitsiqui, iriira covacaayeterine atziripayeeni icaratzi saicantarori aparoni nampitsi. Ari oquemitzityaari eejatzi ontzimantayetyaari osanquinarentsi iñaapincathaiteri iriitaque covacaayeteroneri atziripayeeni icaratzi nampitarori aparoni nampitsi. Tema aririca incovayeete impairyagaite jevari, jevatzirori tsica ipairyagaitziri jevari; ontzimatye irantacaantero cameethaperoini. Tecatsi cantatsine irompetapithatyaari aparoni atziri incoverica irampitacotante impairye jevatatsineri aparoniqui nampitsi. Tera oncameethate incove irapipiitero aparoni atziri impairye ijevarite ovaqueraarica japacaaquero ipairvaaqueri pashine, incove iranaacotante, oncantya eero ijevatanta pashine jevari. Ari ocameethatzi impairyeeri atziri ijevarite iromananequiini, tecatsi canterine: "Jirica cameethaperotatsiri jevari, iri pimpairyeeri". Cantatsi impairyeeri atziri ijevaritetyaari tsicarica ocanta icoviro irirori tema tecatsi thañaapithatyaarineri icoviri. IÑAAPINCATHAYEETERI 22. Aparopayeeni atziri, ontzimatye ontzimimoyeteri tsicarica opaiyeta, ocantya isaicantyaari cameetha, tema te oncameethate incovityaaneentavaite. Atziripayeeni nampitarori aparoniqui nampitsi tsica jashaarantaita, ontzimatye irampitacoyeteri pashine atziri saicatsiri pashinequi nampitsi caari tzimimoterine irashaacaro irirori. Irootaque ocovantari iroñaaca, icarayetzi jevatzirori nampitsipayeeni; ontzimatye iramenacoyeteri atziripayeeni icaratzi ijevatziri ocantya ontzimantyaari icovityaayetziri irirori. Iroca cantacharica, jiyoyetzirora aparopayeeni jevayetzirori nampitsi otzimimotzirorica inampi oshequi asháacaro ocantya irica jevari irampitacotantayetyaariri atziri. Irootaque iroñaaca ocameethatantavetari ontzimimoyetairimi atziri ocaratzi icovityaayetziri. Irootaque eejatzi ocameethatantavetari iraacameethayetairimi pashinepayeeni atziri. Irootaque ocameethatantavetari eejatzi ooquimoyetyaarimi jantayetziri ishenincapayeeni jameyetari. Ari ocantya iñaapincathatantayeetyaariri, iro iñaantayetaiyaarori eejatzi ijevatayetai cameetha tsica ocanta icovayetziro irirori. IÑAAPINCATHAYEETERI 23. Tecatsi thañaapithatyaarine atziri incoverica irantavaite; ari ocantaque irantavaite tsica jinintacaaro irirori. Tzimatsirica aparoni jevatzirori antavairentsi, ontzimatye ijevateri cameetha atziripayeeni antavaiyetatsiri. Aririca intzime aparoni atziri covacovatatsiri antavairentsi, temaita iñee tsica irantavaite, ari ocantaque icaratzi jevayetzirori nampitsi irampitacoteri ocantya iñaantyaari antavairentsi. Aririca intzime apite antavaitatsiri, te orn pashinetzimaitya irantavaire, eero ocantzi impinaperoi teri aparoni, iriima pashine impinaitaqueri capicheeni. Maaroni icaratzi antavaiyetatsiri, ocovatya impinaiteri cameetha onquene antetya iraayete ocaratzi covityiimoyetariri ipancoqui. Aritaque ocantyaari; irooma eerorica, te iñaapincathayeetziri irica antavaiyetatsiri, iquemitacaitatyaari te iratzirite. Terica impinayeeteri cameetha, ontzimatye iricapayeeni pincathariyetatsiri nampitsiqui irampitacoteri. Maaroni icaratzi antavaiyetatsiri tsicaricapayeeni; tecatsi cantatsine iroocacairi aririca incove irapatotaiyaani ocantya i mpinatantayeetyaari cameetha, o ocantya iraacameethatantayeetyaariri tsicarica j antavaitzi. IÑAAPINCATHAYEETERI 24. Tecatsi cantatsine ishintsiventeri aparoni atziri irantavaitacairi eeroya imacoryaacairi, o eeroya ishineteri iriyaate tsica icoviro iroimoshirencavaitya. Te oncovajaantya irantavaitacaiteri atziri shintsiini, iro cameethathatatsi ishineeteri osarentsiquipayeeni imacoryee eero jantavaitzi tsicarica oncarate quitaite; tema maaroni quitaiteri oncarate irimacoryeera, ontzimatye impinaiteri quemitajaantaca irantavaitaquityeemi. IÑAAPINCATHAYEETERI 25. Tecatsi ompetapithatyaarine atziri isaique irañee cameetha intsipatayetyaaro iinapayeeni impoña itomipayeeni. Irootaque ocovaperotantari eero ocovitya tsicarica ompaitya iroyaari, inquithaatyaari o iroorica ipanco. Ontzimatye iramene tsicarica iraaventacaantapiintya aririca imantsiyate. Eej atzi oquemitari ocarayetzi jovetsicacaantayetziri pincatharipayeeni tsicarica ipincatharitzi; ontzimatye iranintaiyaaro atziripayeeni, tema tecatsi canterone inthañaapithatyaari. Eejatzi oquemitari eeerorica ocantzi irantavaitai atziri tzimatsi opaita avishimotaqueriri; ontzimatye irampitacoteri jevatzirori nampitsi. Ari inquemitaityaariri eejatzi mantsiyari, o caari cantatsine irantavaite ocantacaantziro imantsiyataque, o iroorica camaimetzincaro, o iriirica antariconayetapaintsiri, o tsicarica opaitayeta pashine cantacaantatziro caari ocantanta irantavaitai; ocovatya irampitacoyeteri jevayetzirori aparoni nampitsi. Maaroni cooya motyaayetatsiri ipoña eentsitepayeeni, ontzimatye iraamacoventayetyaaro cameetha. Eejatzi iquemi tayetari icaratzi eentsipayeeni jaacotantziri ashitariri o icaratzi tzimashiyetachari temaita iñaacoventeri ashitariri, ontzimatye incaminthaayeeteri cameetha eejatzi irirori. IÑAAPINCATHAYEETERI 26. Tecatsi cantatsine inthañaapithatyaari atziri incoverica iriyotai iñaanate. Te opinata ocaratzi j iyotagaitziriri eentsipayeeni, iro cantamaitachari ontzimatye ishintsiventaiteri eentsipayeeni iriyotayetai iñaanate. Ari iquemitaitari eej atzi antaripayeeni atziri, jatatsiri incove iriyotagai ocantya impantaityaariri antavairentsi, ontzirnatyeetya eero japaavaitashitaro jiyotagaitziriri ocovatya iriyote. Iroorica incove iriyaatacaaperotero iriyote, ontzimatye ishinetagaiteri aririca incove inqyee ipaitaitziri: "Universidad"; ocovaperotya irominqyagaiteri iñeetziri aritaque ocantaque iriyote; tetya ocameethate irominqyaashivaityaari caari cantatsine iriyotagai intaani irominqyaashivaityaari caari cantatsine iriyotagai intaani inintacaashivaitashityaari irominqyeeteri. Maaroni ocaratzi jiyotaayetziriri átziri, eero jovashaantanaquero, eequero riyaatacaanaquityeero ijevatacaayetanaquero irantayetanaquero ocaratzi jiyoyetanairi. Ontzimatye eejatzi iriyotagaiteri tsica opaita ocovaperotantari eero jomperanavaitaitaari atziripayeeni. Ontzimatye eejatzi iriyotagaiteri tsica incantya iraacameethatantayetyaariri pashinesatzi atziri poñaayetachari pashinequi nampitsi, o caaririca ishenincapayeeni eejatzi ari inquemitaayeteri atziripayeeni icaratzi ovashiñaashiyetarori joshiretari Pava. Ocovaperotatya iriyoyete atziri, tsica incantero iraapatziyantyaariri pashine eero jathavashivaitantari irooqueri. Ocovaperota eej atzi tsicarica opaita j antayetziri jevaripayeeni janta "Aapatziyavacaa Poñaayetachari Nampitsipayeeni" ocanta iñaantayetaiyaarori atziripayeeni isaicayetai cameetha tecatsi maimanevaiterineri. Tecatsi impaitya shintsiventerineri aparoni ashitaanitachari icantaiteri: "Pominqyeeri peentsite iriyotai janta", tema iriitaque yotatsine tsica janta iñiiro ocameethatzimotziri irominqyeeri. IÑAAPINCATHAYEETERI 27. Tecatsi thañaapithatyaarine atziri irantayetero iñeeri ishenincapayeeni jantziro ocaratzi jametayetari o tsicarica ompaitayetya ooquimoyetariri pashine. Eejatzi oquemitari iroñaaca, tzimatsirica opaita jovetsicayetaquerl iyotaneripayeeni, cameethatzimoyetaqueriri pashine, tecatsira thañeéyaarone, ontzimatye anintaiyaaro maaroni. Tzimatsirica jovetsicaque iyotaneripayeeni omapero ocameethaquiperotaque, o tzimatsirica irosanquinataque pashine tsica ompaitya ovaqueraari, o iroorica irovetsicayetaque tsicarica ompaitayetya cameethatzimoyeterineri pashinepayeeni; cantatsi impinayeeteri ocaratzi jovetsicayetaquero irocapayeeni, te apantaro iroñaaca incove pashine atziri iraacoteri ocaratzi jovetsicaqueri pashinera, impoñaashityaaya iramatavitante incante: "Jiroca novetsicaqueri niyotashitari naaca", ompoña impinayeetaqueri oshequi quireequi quempitajaantaca iriiricami ovetsiquitayaaromi. IÑAAPINCATHAYEETERI 28. Tera oshinetaatsite iroñaaca irantashiyetyaaro atziri ocaratzi osanquinayetainchari jaca ocantya iraapatziyavacaantyaari. Eejatzi onquempitzitavacaanaiyaari nampitsipayeeni. Irootaque caari oshinetaantsitanta, ari ocantya imoncaraayetantaityaarori ocaratzi osanquinayetainchari iroñaaca jaca iñaapincathayeeteri, ari ocantya irantantayeetyaarori tsicarica otzimi shinetaantsitatsiri irantaitero irojatzi iñaantayetyaarori isaicai cameetha tecatsi omperanavaityaarine. IÑAAPINCATHAYEETERI 29. Tzimatsira opaita imoncaraayeteri aparopayeeni atziri, aririca incove inquempiyavacaiya tsicarica inampiyetaro. Aririca imoncaraayetanairo iroca, aritaque oncantaque ijevatacaayetero irantayetanairi. Tema tzimatsi oshinetaantsitzi ocantacoyeta iñaantyaarori isaicayetai cameetha atziri tecatsi omperanavai taiyaarine; ocantya irantantayetyaarori,ontzimatye osanquinatacoyetya inquene iñaapincathayeetero. Irocara osanquinayetachaneri iñaapincathayeeteri, irootaque pampithashiryaacaayetyaarine pashinepayeeni atziri tsica oncantya iñaantayetaiyaarori eej atzi isaicayetai cameetha eero jomperanavaitaitaari tsicaricapayeeni. Iro osanquinatantayetacari iroñaaca iroca iñaapincathayeteri tema iro jantayetanairi cameethashireyetatsiri, tema iro covitachari eejatzi oncantya iraapatziyavacaantyaari atziripayeeni eero joñaashirencavacaanta. Eejatzi oquempityaari ocovatya osanquinacoyetya iñaapincathayeteri nampitsiqui tsica impairyagaite jevaripayeenl. Ocantacotara ocaratzi shinetaantsitatsiri añaantyaarori asaicayetai cameetha tecatsi omperanavaitaineri, eero ocantzi antashivaityaaro ocovaanaqueri aaca, eeroya ooquimotari icarayetzi jevayetzirori "Aapatziyavacaa Poñaayetachari Nampitsipayeeni". IÑAAPINCATHAYEETERI 30. Aririca añaanatayetero ocaratzi osanquinayetainchari jaca, tzimatsirica añaaqueri pampithashiryaacaineri cameethatatsi antero, ompoña añaatyeero osanquinataca pashine ocante: "Eero ocantzi antero", ontzimatye aquemisantero, eero ocantzi antero. Ari icantayetyaari eejatzi aparoni atziri, ari icantayetyaari eejatzi tsicarica ipiyotari inampitaro atziripayeeni, o irjirica jevayetzirori nampitsipayeeni.

cpu

Ashéninka, Pichis

cpu

Latn

cpu

´SYALJI´BAL TO SPAMLEL TE BELUK AYKU´UNTIKE YU´UN JICH YA JKOLTABATIKA TE JPISILTIK WINIKOTIKE Pasbil sok albil yu´un te Tso´b´tomba Lumetik tey ta spisil balumilaletik, te banti la yalik jilel tey ta 217 (III), ta sk´alel lajuneb yu´un yuil disiempre ta yawilal 1948. XA´JCH´IBAL Te jkich´tik ta muk´ te jkuxlejaltik ta jujun tul yu´un jich ya jkoltebatika, sok yu´un pajalotik jpisiltika yu´un jich lek ya jk´anbatika ta spamlel k´inal. Ja´ into jajch´em tulan sk´oplal ta jun, te a yich´elotikix ta wenta te bit´il ayotik jujun tul, sok te pajaluk ya yak´botik tu´untestik te beluk ay jku´untike, sok ja ya jk´antik te yakuk yak´botik jtukeltik te bit´il ya jk´antik xkuxinotike. Te ya jnatik stojol te ma ich´bil ta wenta sok te mayuk ta nael te snopjibal xk´uxul kot´antike ja´ ta stojol te bit´il sokemix joltik ta sba k´inal. Inte beluk albil ta june ta swenta te jlekibaltike ja´ te yakuk jmaletik ta k´inalil te lekil kuxinele, ta banti mayuk xiwel, mebal, sok ya jkaltik te beluk lek ya jkiltik te beluk ya jch´u´untike. Ja´me ya jk´antik te yakuk x-och ta ts´ibayel ta sunal Rerecho te beluk ya sk´an spasik te winiketike, yu´un jich ma x-ochik ta kera sok te ajwaliletike te ma lekuk yat´elike sok te ma xyak´ beluk ya jpastike. Ja´me jich tulan sk´oplal te lekuk ya jkilbatik sok te yan lumetike k´ejel aylane. Janix ya yak´ natik stojol te lumetik te tso´boj te Chapk´opetik yu´un yan lumetik ta k´ejel ta slomol balumilal la xan me yalik ta jun Karta te beluk lek ya sk´anik te winiketike ta pajalil ta k´inalil. Ja´ jich yalojik slekubtesik te jkuxlejaltik ta swenta yu´un ya xmuk´ubotik ta jpisiltika. Ja´jich ya yak´jnatik stojol te Estados Miembros sok te Chap K´opetik yalojik xchajpanel te bit´il ya sk´an xkuxinik te winiketik ta spisil k´inal, sok ja´me ya jk´antik te jpisiltik ya jnabetik sk´oplal te bit´il kuxulotik sok kolemotik ta balumilal yu´un jich tulan sk´oplal ya xch´u´not xchapela. Te Muk´ul jun te banti ya yalik te srerecho winiketik albil yu´un te Tso´b´tomba Lumetik ja la me swenta yu´un te spisil lumetik ta balumilal yu´un jich ya xtulane sk´oplalaa ta spisil winiketik, janix jich ya yich´pukel ta snaul jnop junetike ta swenta ya jnatika te rerechotik sok te beluk lek ta pasel ta jlumaltik sok ta yantik lumetik sok te lumetik te smakoj te Estados Miembros. Artikulo 1.- Spisil winiketik te ya xbejk´ajik ta k´inalil ay jrerechotik, mayuk mach´a chukul ya xbejka, ya jnatik stojol te jpisiltik ay snopibal sok sbijil joltik, ja´ me k´ux ya kaibatik ta jujun tul. Artikulo 2.- Spisil te winiketik kich´otik spisil rerechotik ja´jich ya stak´jpastik te beluk ya jk´antik xi´te albil ta june, ma ayotik ya tsael, seame ijk´otik o sakotik, ach´ixotik o winikotik, me bats´il k´op o kastiya ya xk´opojotik, o teme ya jch´u´untik o ma jch´u´untik yos, teme ay o mayuk jtak´intik, me ya jk´an jchaptik o ma jchaptik k´op, sok te banti jach´emotik o me ay xan yanetik beluk ya jnatik. Jich te bit´il ich´bil ta muk´te mabe pajalotik ta jujun tul ta sba jun k´inal, pajal me ta jpisiltik ya jkich´tik chukel te me ay bi amen ya jpastik ta jlimaltik sok jaxanme toyol sk´oplal te me ya jpastik ta yantik lumetik. Artikulo 3.- Spisil winiketik ay srerechoik te bit´il ya sk´an xkuxinik, xu´ spas beluk ya sk´anik sok te ya yich´ kananteyel te beluk ya spasik. Artikulo 4.- Mame mach´a ya sujotik ta spasel at´eletik te me ma stalemaluk kot´antik ya jpastik, into chapbil tulan sunal te ma xu´ mach´a ya yich´ chonel. Artikulo 5.- Mame mach´a xu´ yich´ majel ta jich nax te me mayuk smul ja´me swenta te ma chambalamotik. Artikulo 6.- Spisil winiketik ay srerechoik ya x-ak´bot ta wenta te beluk ya sk´an ch´u´unik ta spamlel k´inal. Artikulo 7.- Inte leyetik o sunal xchapojik te ajwaliletike ya yal te pajal ya jkich´tik ilel te ta banti kuxulotike yu´un ma jlabanbatika sok jich ma jtu´ptik te beluk ya yal te sunale. Artikulo 8.- Spisil winiketik te ya yich´ chapel smul yu´un muk´ul ajwaliletik, ay srerecho ta yich´ koltayel, ja´ swenta la sts´ibayik te leyetik yu´un ma jkich´tik uts´inelaa. Artikulo 9.- Ni tuluk winik ya stak´yich´chukel o yich´tenel lok´el ta slumal jich nax te me mayuk smule. Artikulo 10.- Spisil winiketik pajal ay srerechoik te ya x-aybot stojol te beluk ya sk´an yal ta slumale sok lek nax ya x-ilot o ya x-aybot yu´un te ajwaliletike yu´un jich ya xchapj a te sk´oplal te beluk swenta te xlebot smule. Artikulo 11.- 11.1.- Spisil winiketik te lebil smul ay srerecho ya yalbe te nuk´ul ajwaliletike te me melel o lotil te beluk kujch´inbilaa ja into ya yich´leel te srerecho ta sunal leyetik ta banti x-albot te me ya yich´ chukel o koltayel. 11.2.- Ni tuluk winik ay ta chukel yu´un yat´el, te me mabe kuybil ta mulil yu´un te sunal Rerecho ta jlumaltik o yantik lumetik. Ja´ nix jich ma stak´ya kich´tik tulan majel te k´alal ya tsajk´otik yu´un te jmultike. Artikulo 12.- Te bit´il kuxulotik jujun tul ta lumaltike ma xu´ mach´a xch´ik sk´op niuk sok kalnich´antik, ni ta yutil jnatik ja nix jich ma xu´ya sleelotik ta k´op. Spisil winiketik ay srerecho ya xchap ta swenta ajwaliletik te me ay mach´a bi ya sk´an spasbotike. Artikulo 13.- 13.1.- Spisil winiketik ay srerecho xbeen ta slumalik sok te chikan banti ya x-ain ta sk´inal slumalik. 13.2.- Spisil winiketik ay srerecho ya xlok´bael ta paxal ta sk´inal slumal sok ta yantik lumetik, ja´ nix jix ya stak´ sujt´el ta slumal nix. Artikulo 14.- 14.1.- Spisil winiketik me la yich´ nutsel lok´el ta slumal ay srerecho ya sle´ xkuxle ta yan lumetik. 14.2.- Ma xu´ yik´otik ta yan lum te me yu´un nix mala jchu´untik te beluk jajchem sunal yu´un te muk´ul ajwaliletike. Artikulo 15.- 15.1.- Spisil winiketik ay srerechoik te ya yak´ik ta ilel te bit´il kuxulik ta k´inalile. 15.2.- Ni tuluk winik ya yich´ uts´inel ta banti sk´inal bejk´ajem, ja´ nix jich mayuk Derecho te jkich´tik jeltayel ta yan k´inalil. Artikulo 16.- 16.1.- Te me la staik xch´ielik te ba k´alal ya stak´xnujbinik te winiketike sok te antsetike, ay me srerechoik ya yik´sbaik ta bayuk jajch´emik, bayuk bejk´ajemik o me xch´u´uneik o ma xch´u´uneik sk´op yos, ya xu´ ya sbolik syalnichanik, sok pajalme ya yich´ik o tu´untesik te beluk ay yu´unike, pajal me ya spasik mantal te k´alal syik´osbaike, in te me la xch´uy baike ya me x-ochta xat´el te sbilukike. 16.2.- Ja´ tome teme la snopik lek te xnujbinike ya me stak´xchapbeyik sunal ta swenta jueletik ta slumalik. 16.3.- Te alnich´najele ja´ me jich paso mantal te kajwaltik yu´un jich xkuxinotik ta comon, ja´ yu´un ay me rerecho te ya skanantayotik te yanetik winiketik sok te ajwalil yu´un jlumaltik. Artikulo 17.- 17.1.- Spisil winiketik ay srerechoik te ya skanantey te sbiluk, ja´ nix jix xu´ komon ya smanik soklan yanetik winiketik. 17.2.- Ma mach´a xu´ ya spojbotik ta jichnax te beluk aylan ku´untike. Artikulo 18.- Spisil winiketik ay srerechoik ta yalel te beluk ya sk´an yot´ anik, te beluk snopojik sok te beluk yos xchu´unojik, ja´ in to ja´ ya yalbotik te ya stak´ jeltik te snopjibal ku´untik ta xch´unel yos, ja nix jich ya stak´ jkak´tik ta ilel te bit´il jch´u´unetik seame jpisiltik o ta jujun tul, ta sit winiketik o ta muken ya jkaltik te beluk ya jpastike. Artikulo 19.- Ay me rerecho ya slok´esik te beluk ya sk´an yot´anik te winiketike, mame xu´ mach´a ya yutotik o skomotik ta swenta te beluk ya jk´altike, beluk ya jchiknatestike, te beluk ya jkaltike, te beluk ya jpuktik ta alele te ta jlumaltike. Artikulo 20.- 20.1.- Spisil winiketik ay srerechoik te ya yayik tsobojel yu´un jich ya xchapik sk´opika. 20.2.- Ma mach´a xu´ta sujel yich´ otsesel ta jun tso´ble teme ma jichuk o stalemaluk yot´an. Artikulo 21.- 21.1.- Spisil winiketik ay srerechoik ta yalel te bit´il ya sk´an x-ich´ot ta muk yu´un te ajwaliletike, ja´ nix jich ya me sk´an x-och ta tu´unel ta slumal teme jich ya sk´an te sotak ta lume. 21.2.- Spisil winiketik pajalme ya stak´ x-och ta ajwalinelil ta slumal k´inal. 21.3.- Te snopjibal yot´anik te jlumaltike ja´me tulan ich´bil ta k´op yu´un te niwak ajwaliletike sok ja´ ich´bil ta k´op ta k´alal ya xelon te ajwaliletik ta banti ya jkaltil sok te jvototik te beluk ajwalil ya jk´antik xnajk´a. Artikulo 22.- Spisil winiketik tsobolik sok ta kuxlej yan winiketik, ja´ yu´un ay rerecho ya yich´kananteyel ta komon, ja´ te ajwaliletik yu´un jlumaltik sok yu´un yanetik lumetik ja´ yalojik te xu´ya k´antik o ya jtu´untestik te bit´il pasem sk´oplal sok te beluk aylan yu´un te jujun lom lumetike te baatik x-at´ejotik yu´un jich ya jtatik jtak´intika sok komon ya jchaptik te beluk ya jk´antik sok ya jpastik ta jkuxlejaltike. Artikulo 23.- 23.1.- Spisil winiketik ay rerecho x-at´e, xu´ya stsa beluk at´elil ya sk´an ya spas yu´un jich pajal ya x-at´ejikaa, ta swenta mayuk mach´a ma xilta at´elaa. 23.2.- Spisil winiketik ay rerecho ya yich´ik tojel te me pajal nax te yat´elike. 23.3.- Spisil te at´el winiketik ay me rerecho te pajal ya yich´ik stojolik, ja swenta lek ya xkuxin sok a te yalsnich´anike sok ya yich´ koltayel te me ay be amen la sta´ o ejch´ena ta yat´elike. 23.4.- Spisil te at´el winiketik ay rerecho ya xachik Sintikatoik yu´un jich ya skoltesbaika. Artikulo 24.- Spisil te at´el winiketik ay rerecho ya xkux yot´an, me ay jochol stiempo a spas beluk sk´an yot´an, ja´ me ya sk´an te ben tsamnax ora ya x-at´eje, sok te jayeb ya xkux yot´ane ya me yich´ tojel. Artikulo 25.- 25.1.- Spisil winiketik ay rerecho te lek ya xkuxinik ta k´inalil, ya me yil te yalsich´anike, teme ma stsak´ta chamel, ya me yak´bey swe´el, ya me smambe sk´u, ya me yak´bey sna´, ya me yak´ta poxtayel sok yantik xan beluk ya sk´anik. Ja´ nix te winiketike ay me srerecho xkux yot´anik ta yat´el teme tsajk´ ta chamele, ejchena, mamalub, o yantik xan chamel jtsakotike. 25.2.- Ja´ te ants yik´oy yale sok teme ayin te tut alale, ay me rerecho ya yich´ ilel sok poxtayel. Spsil alaletik me ay stat o mayuk stat ya xbejk´a pajalme ay rerecho ya yich´ ilel ta komon. Artikulo 26.- 26.1.- Spisil te winiketik ay srerecho te ya yich´ bijtesel ta nopjune. Mayuk ta tojel te nopjune te k´alal xach´ibal ja´ yu´un tulan sk´oplal te ya jk´ichtik tenel ta persa. Te yantik sjawilal te jnopjuntike pajal ya jkich´tik ta jpisiltik. Ja´ nix jich te toyem snopjibal te june pisil ay rerechop x-ochotikaa. 26.2.- Te bijtesel ta june ja´ swenta te ya jtatik ta nopel te bit´il k´ux ya jkaybatik ta jpisiltik, te bit´il ch´ich´bak´etotik sok te junuk nax ya jkak´batik sok te yantik lumetik, manchukme xkopojotik ta bats´ilk´op o manchukme yantik yos jch´unetik, ja´ in to ja me tulan sk´oplal tas swenta max xach´otik ta kera, jich ya sk´an te muk´ul lum te jchapo ja ayejetikto. 26.3.- Te sme´ sok te stat te alaletik ay rerecho ya slebeyik te beluk jun ya sk´an snopik te snich´nab. Artikulo 27.- 27.1.- Spisil winiketik ay srerecho ya yak´sbaik ta wenta ta schapel te beluk ya xu´ o ya spastalanot te ta slumalike, xu´ smulanik te at´eletik meltsanbil le ta banti jach´emike, sok ya me sk´an skoltaysbaik ta slekubtesel te yat´elike. 27.2.- Spisil winiketik ay srerecho skoltayik te beluk ay yu´unike sok te beluk xch´une sk´oplale, yu´un jich ya xtulane leka te spisil beluka te yat´elike. Artikulo 28.- Spisil winiketik ay srerecho ya xachbeyik sunal ta spamlel k´inal ta banti ya yalik te meleluknix ya x-ichot ta muk´aa te srerechoik xchapoj te Tso´b´tomba Muk´ul Lumetik. Artikulo 29.- 29.1.- Spisil winiketik ay me tulan yat´elik te ta slumalike ya sk´an ya stsobsbaik lek, yu´un jich lek ya xkuxinikaa y snopik k´inala. 29.2.- Te spasbelul yat´el te rerecho yak´obotik te Muk´ul June ja nix me jich ya yich´ kananteyel sok leyetik, ja´ swenta mame jk´axintaytik te ayejetik sok ja´ me yu´un jich lek ya jkilbatik ta jpisiltika ta banti lekil lumalil. 29.3.- Te rerechoto sok te kolemotik ya jpastik te beluk sk´an kot´antike mame stak´ya jk´axintaytik te beluk ya sk´anik sok te beluk xchapojik te Muk´ul Tso´b´tomba Lumetik. Artikulo 30.- Te Muk´ul Jun jachbil tey to´ ma sk´an yak´ noptiok te junax lum o tul nax winik ya yak´bey srerecho, o teme ya jtatik ta nopel te ya stubotik kaltk te rerecho yak´obotike, in te beluk la yich´ alel leyto ja´ yaloj te Muk´ul Chap K´opetik.

tzh

Tzeltal, Oxchuc

tzh

Latn

tzh

மனித உரிமைகள் பற்றிய உலகப் பிரகடனம் 1948 திசெம்பர் மாதம் 10ஆம் தேதி, ஐக்கிய நாடுகள் பொதுச்சபை, மனித உரிமை பற்றிய உலகப் பிரகடனத்தை ஏற்றுச் சாற்றியது. அப்பிரகடனம் மேல்வரும் பக்கங்களில் முற்றுமுழுதாகத் தரப்படுகின்றது. வரலாற்று முக்கியத்துவம் வாய்ந்த அந்நடவடிக்கையின் பின்னர் சபையானது, பிரகடனத்தை வெளியிடுமாறும், அவ்வாறு வெளியிடப் பெற்றதை "நாடுகள் அல்லது ஆள்பலங்களின் அரசியல் அந்தஸ்துக் காரணமாக எவ்வித வேறுபாடுமில்லாவகையில் எல்லாப் பள்ளிகளிலும் பிற கல்வி நிறுவனங்களிலும் பரப்பவும், காட்சிக்கு வைக்கவும், வாசிக்கச் செய்யவும், விளக்கவும்" செயற்படுமாறு அங்கத்துவ நாடுகள் யாவற்றையும் கேட்டுக் கொண்டது. மனிதக் குடும்பத்தினைச் சேர்ந்த யாவரதும் உள்ளார்ந்த மரியாதையையும், அவர்கள் யாவரதும் சமமான, மாற்றத்திற்குட்படுத்த முடியாத உரிமைகளையும் அங்கீகரித்தலே உலகத்தில் சுதந்திரம், நீதி, அமைதி என்பவற்றுக்கு அடிப்படையாகவுள்ளதாதலாலும், மனித உரிமைகளை அவமதித்தலும் இகழ்தலும், மனிதகுலத்தின் மனசாட்சியை சீற்றத்திற்குள்ளாக்கியுள்ள காட்டுமிராண்டித்தனமான செயல்களுக்கு இடமளித்துள்ளதாதலாலும், பேச்சுச் சுதந்திரம், நம்பிக்கைச் சுதந்திரம், அச்சத்திலிருந்தும் வறுமையிலிருந்தும் விடுதலை ஆகியனவற்றை மனிதன் முழுமையாக அனுபவிக்கத்தக்க ஒரு உலகின் வருகையே சாதாரண மக்களின் மிகவுயர்ந்த குறிக்கோளாக எடுத்துச் சாற்றப்பட்டுள்ளதாதலாலும், கொடுங்கோன்மைக்கும், அடக்குமுறைக்கும் எதிரான இறுதித் தீர்வாக எதிரெழுச்சி செய்வதற்கு மனிதன் கட்டாயப்படுத்தப்படாமலிருக்க வேண்டுமெனில் சட்டத்தின் ஆட்சியால் மனிதவுரிமைகள் பாதுகாக்கப்படுவது இன்றியமையாததாக உள்ளதாதலாலும், நாடுகளிடையேயான நட்புறவை மேம்படுத்துவது இன்றியமையாததாக உள்ளதாதலாலும், ஐக்கிய நாடுகள் சபையிற் கூடிய எல்லா மக்களும், பட்டயத்தில் அடிப்படை மனித உரிமைகள் பற்றிய, ஒவ்வொரு மனிதப் பிறவியினதும் சுயமரியாதை மற்றும் பெறுமதி பற்றிய, ஆண் பெண்ணின் சம உரிமை பற்றிய தமது நம்பிக்கையை மீண்டும் வலியுறுத்தி அதிசுதந்திரச் சூழலில், சமூக முன்னேற்றம், உயர்ந்த வாழ்க்கைத் தரம் ஆகியவற்றை மேம்படுத்தத் துணிந்துள்ளார்களாதலாலும், மனித உரிமைகள், அடிப்படைச் சுதந்திரங்களுக்கான உலக மதிப்பையும், அவற்றைப் பின்பற்றுதலை மேம்படுத்தலையும், ஐக்கிய நாடுகள் நிறுவனத்தின் கூட்டுறவுடன் முற்று முழுதாகச் செயல் நிலைப்படுத்த அங்கத்துவ நாடுகள் உறுதிமொழி கொண்டுள்ளனவாதலாலும், இவ்வுறுதிமொழி முழுமையாக நடைமுறைப்படுத்துவதற்கு, இவ்வுரிமைகள் சுதந்திரங்கள் பற்றிய பொதுப் புரிதல் முக்கியமுடையதாதலாலும், இப்பொழுது: பொதுச்சபையானது சமூகத்தின் ஒவ்வொரு தனி மனிதனும் ஒவ்வொரு உறுப்பும், இப்பட்டயத்தை இடையறாது மனத்திலிருத்தி, இவ்வுரிமைகள் சுதந்திரங்களுக்கான மதிப்பினை மேம்படுத்துவதற்குக் கற்பித்தல் மூலமும், கல்வி மூலமும், தேசிய, சர்வதேச முற்போக்கு நடவடிக்கைகள் மூலமும் முயலும் நோக்கிற்காகவும், அங்கத்துவ நாடுகள் ஒவ்வொன்றும், தத்தம் மக்களிடையேயும், அத்துடன் தங்கள் நியாயாதிக்கத்தின் கீழ் வரும் ஆள்புலத்து மக்களிடையேயும், இவ்வுரிமைகள், சுதந்திரங்கள் முழுமையாக வலிவும் பயனுறுதிப்பாடுமுடைய முறையில் ஏற்கப்பெற்று பின்பற்றப்படுவதை நிலைநிறுத்துவதற்காகவும் பயன்படத்தக்க, எல்லா மக்களும் நாட்டினங்களும் தத்தம் சாதனையிலக்கின் பொது அளவாகக் கொள்ளத்தக்க இந்த மனித உரிமை உலகப் பொதுப் பிரகடனத்தை எடுத்துச் சாற்றுகின்றது. உறுப்புரை 1 மனிதப் பிறிவியினர் சகலரும் சுதந்திரமாகவே பிறக்கின்றனர்; அவர்கள் மதிப்பிலும், உரிமைகளிலும் சமமானவர்கள், அவர்கள் நியாயத்தையும் மனச்சாட்சியையும் இயற்பண்பாகப் பெற்றவர்கள். அவர்கள் ஒருவருடனொருவர் சகோதர உணர்வுப் பாங்கில் நடந்துகொள்ளல் வேண்டும். உறுப்புரை 2 இனம், நிறம், பால், மொழி, மதம், அரசியல் அல்லது வேறு கருத்துடைமை, தேசிய அல்லது சமூகத் தோற்றம், சொத்து, பிறப்பு அல்லது பிற அந்தஸ்து என்பன போன்ற எத்தகைய வேறுபாடுமின்றி, இப்பிரகடனத்தில் தரப்பட்டுள்ள எல்லா உரிமைகளுக்கும் சுதந்திரங்களுக்கும் எல்லோரும் உரித்துடையவராவர். மேலும், எவரும் அவரவருக்கு உரித்துள்ள நாட்டின் அல்லது ஆள்புலத்தின் அரசியல், நியாயாதிக்க அல்லது சர்வதேச அங்கிகார நிலைப்பாட்டின் அடிப்படையில் — அது தனியாட்சி நாடாக, நம்பிக்கைப் பொறுப்பு நாடாக, தன்னாட்சியற்ற நாடாக அல்லது இறைமை வேறேதேனும் வகையில் கட்டுப்படுத்தப்பட்ட நாடாக இருப்பினும் — வேறுபாடெதுவும் காட்டப்படுதலாகாது. உறுப்புரை 3 வாழ்வதற்கும், சுதந்திரத்திற்கும் பாதுகாப்பிற்கும் சகலரும் உரிமையுடையோராவர். உறுப்புரை 4 எவரும், அடிமையாக வைத்திருக்கப்படுதலோ அல்லது அடிமைப்பட்ட நிலையில் வைத்திருக்கப்படுதலோ ஆகாது; அடிமை நிலையும் அடிமை வியாபாரமும் அவற்றில் எல்லா வகைகளிலும் தடைசெய்யப்படுதல் வேண்டும். உறுப்புரை 5 எவரும், சித்திரவதைக்கோ அல்லது கொடுமையான, மனிதத் தன்மையற்ற அல்லது இழிவான நடைமுறைக்கோ தண்டனைக்கோ உட்படுத்தப்படுதலாகாது. உறுப்புரை 6 ஒவ்வொருவரும் எவ்விடத்திலும் சட்டத்தின் முன்னர் ஓர் ஆளாக ஏற்றுக்கொள்ளப்படுவதற்கு உரிமையுடையவராவர். உறுப்புரை 7 எல்லோரும் சட்டத்தின் முன்னர் சமமானவர்கள். பாரபட்சம் எதுவுமின்றிச் சட்டத்தின் சமமான பாதுகாப்புக்கும் உரித்துடையவர்கள். இப்பிரகடனத்தை மீறிப் புரியப்பட்ட பாரபட்சம் எதற்கேனும் எதிராகவும் அத்தகைய பாரபட்சம் காட்டுவதற்கான தூண்டுதல் யாதொன்றிற்கும் எதிராகவும் எல்லோரும் சமமான பாதுகாப்புக்கு உரித்துடையவர்கள். உறுப்புரை 8 அவ்வந் நாட்டின் அரசியலமைப்பினால், அல்லது சட்டத்தினால் அவர்களுக்கு அளிக்கப்பட்ட அடிப்படை உரிமைகளை மீறும் செயல்களுக்காகத் தகுதிவாய்ந்த தேசிய நியாய சபைகளினால் வழங்கப்படும் பயனுறுதியுடைய திருத்தத்திற்கு உரிமையுடையவர்கள். உறுப்புரை 9 ஒருதலைப்பட்ட மனப்போக்கான வகையில் கைது செய்யப்படுதல், தடுப்புக் காவலில் வைக்கப்படுதல், நாட்டிலிருந்து வெளியேற்றப்படுதல் ஆகியவற்றுக்கு எவரும் ஆட்படுத்தப்படலாகாது. உறுப்புரை 10 அவர்களது உரிமைகள், கடப்பாடுகள் பற்றியும் அவர்களுக்கெதிராகவுள்ள குற்றவியல் குற்றச்சாட்டுக்கள் பற்றியும் தீர்மானிப்பதற்குச் சார்பற்ற நடுநிலை தவறாத தீர்ப்பாயத்தினால் செய்யப்படும் நடுநிலையான வெளிப்படையான விசாரணைக்கு ஒவ்வொருவரும் உரிமையுடையவர்களாவர். உறுப்புரை 11 தண்டனைக்குரிய தவற்றுக்குக் குற்றஞ்சாட்டப்படும் எல்லோரும் வெளிப்படை விசாரணையில் சட்டத்துக்கிணங்க அவர்கள் குற்றவாளிகளென காண்பிக்கப்படும் வரை, குற்றமற்றவர்களெனக் கருதப்படுவதற்கு உரிமையுடையவர்கள். அவ்விசாரணையில் அவர்களது எதிர்வாதங்களுக்கு அவசியமான எல்லா உறுதிப்பாட்டு உத்தரவாதங்களும் அவர்களுக்கிருத்தல் வேண்டும். தேசிய, சர்வதேச நாட்டிடைச் சட்டத்தின் கீழ் ஏதேனும் செயல் அல்லது செய்யாமை புரியப்பட்ட நேரத்தில் அச்செயல் அல்லது செய்யாமை தண்டனைக்குரிய தவறொன்றாக அமையாததாகவிருந்து அச்செயல் அல்லது செய்யாமை காரணமாக, எவரும் ஏதேனும் தண்டனைக்குரிய தவற்றுக்குக் குற்றவாளியாகக் கொள்ளப்படலாகாது. அத்துடன், தண்டனைக்குரிய தவறு புரியப்பட்ட நேரத்தில் ஏற்புடையதாகவிருந்த தண்டனையை விடக் கடுமையான தண்டனை விதிக்கப்படலாகாது. உறுப்புரை 12 ஒவ்வொருவரும் அவ்வவரது தனிமைத்துவம், குடும்பம், வீடு அல்லது தொடர்புகள் என்பவை சம்பந்தமாக, ஒருதலைப்பட்ட மனப்போக்கான வகையில் தலையிடப்படுவதற்கோ அல்லது அவரது மரியாதை, நன்மதிப்பு என்பவற்றின் மீதான தாக்குதல்களுக்கோ உட்படுத்தலாகாது. அத்தகைய தலையீட்டுக்கு அல்லது தாக்குதல்களுக்கெதிராக ஒவ்வொருவரும் சட்டப் பாதுகாப்புக்கு உரிமையுடையவராவர். உறுப்புரை 13 ஒவ்வொரு நாட்டினதும் எல்லைகளுக்குள் சுதந்திரமாகப் பயணம் செய்வதற்கும் வசிப்பதற்கும் ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. தனது சொந்த நாடு உட்பட ஏதேனும் நாட்டை விட்டுச் செல்லவும் தத்தமது நாட்டுக்குத் திரும்பவும் ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. உறுப்புரை 14 வேறு நாடுகளுக்குச் செல்வதன் மூலம் துன்புறுத்தலிலிருந்து புகலிடம் நாடுவதற்கும் துய்ப்பதற்கும் எவருக்கும் உரிமையுண்டு. அரசியற் குற்றங்கள் அல்லாத குற்றங்கள் சம்பந்தமாகவும், அல்லது ஐக்கிய நாடுகள் சபையின் நோக்கங்களுக்கும் நெறிகளுக்கும் முரணான செயல்களிலிருந்து உண்மையாக எழுகின்ற வழக்குத் தொகுப்புகள் சம்பந்தமாகவும் இவ்வுரிமை கேட்டுப் பெறப்படலாகாது. உறுப்புரை 15 ஒரு நாட்டின் குடியினராகவிருக்கும் உரிமை ஒவ்வொருவருக்குமுண்டு. எவரினதும் அவரது நாட்டுக் குடியுரிமை மனப்போக்கான வகையில் இழப்பிக்கப்படுதலோ அவரது நாட்டுக் குடியுரிமை மாற்றுவதற்கான உரிமை மறுக்கப்படுதலோ ஆகாது. உறுப்புரை 16 முழு வயதடைந்த ஆண்களும் பெண்களும், இனம், தேசிய இனம் அல்லது சமயம் என்பன காரணமான கட்டுப்பாடெதுவுமின்றித் திருமணம் செய்வதற்கும் ஒரு குடும்பத்தை உருவாக்குவதற்கும் உரிமை உடையவராவர். திருமண வாழ்விலும், திருமணம் குலைக்கப்படும் பொழுதும் அவர்கள் சமமாக இவ்வுரிமை உடையவராவர்கள். திருமணம் முடிக்கவிருக்கும் வாழ்க்கைத் துணைவோரின் சுதந்திரமான, முழுச் சம்மதத்துடன் மட்டுமே திருமணம் முடிக்கப்படுதல் வேண்டும். குடும்பமே சமுதாயத்தில் இயற்கையானதும் அடிப்படையானதுமான அலகாகும். அது சமுதாயத்தினாலும் அரசினாலும் பாதுகாக்கப்படுவதற்கு உரித்துடையது. உறுப்புரை 17 தனியாகவும் வேறொருவருடன் கூட்டாகவும் சொத்தைச் சொந்தமாக வைத்திருப்பதற்கு ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. எவரினதும் சொத்தும் ஒருதலைப்பட்ட மனப்போக்கான வகையில் இழக்கப்படுதல் ஆகாது. உறுப்புரை 18 சிந்தனைச் சுதந்திரம், மனச்சாட்சிச் சுதந்திரம், மதச் சுதந்திரம் என்பவற்றுக்கு ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. இவ்வுரிமையினுள் ஒருவர் தமது மதத்தை அல்லது நம்பிக்கையை மாற்றுவதற்கான சுதந்திரமும், போதனை, பயில்நெறி, வழிபாடு, பின்பற்றுதல் என்பன மூலமும் தத்தமது மதத்தை அல்லது நம்பிக்கையைத் தனியாகவும், வேறொருவருடன் கூடியும், வெளிப்படையாகவும் தனிப்பட்ட முறையிலும் வெளிப்படுத்துவதற்கான சுதந்திரமும் அடங்கும். உறுப்புரை 19 கருத்துச் சுதந்திரத்துக்கும் பேச்சுச் சுதந்திரத்துக்கும் எவருக்கும் உரிமையுண்டு. இவ்வுரிமையானது தலையீடின்றிக் கருத்துகளைக் கொண்டிருத்தற்கும், எவ்வூடகம் மூலமும் எல்லைகளைப் பொருட்படுத்தாமலும் தகவலையும் கருத்துக்களையும் நாடுவதற்கும் பெறுவதற்கும் பரப்புவதற்குமான சுதந்திரத்தையும் உள்ளடக்கும். உறுப்புரை 20 எவரும் அமைதியான முறையில் ஒன்று கூடுவதற்கும் இணைவதற்குமான சுதந்திரத்துக்கு உரிமையுண்டு. ஒரு கழகத்தினைச் சேர்ந்தவராகவிருப்பதற்கு எவரும் கட்டாயப்படுத்தப்படலாகாது. உறுப்புரை 21 ஒவ்வொருவருக்கும் தத்தம் நாட்டின் ஆட்சியில் நேரடியாகவோ அல்லது சுதந்திரமான முறையில் தெரிவு செய்யப்பட்ட பிரதிநிதிகள் மூலமாகவோ பங்குபெறுவதற்கு உரிமையுண்டு. ஒவ்வொருவருக்கும் தத்தம் நாட்டிலுள்ள அரசாங்க சேவையில் சமமான முறையில் அமர்த்தப்படுவதற்கு உரிமையுண்டு. மக்களின் விருப்பே அரசாங்க அதிகாரத்தின் அடிப்படையாக அமைதல் வேண்டும். இவ்விருப்பமானது, முறைப்பட்ட காலங்களில் உண்மையாக நடைபெறும் தேர்தல்கள் மூலம் வெளிப்படுத்தப்படல் வேண்டும். இத்தேர்தல் பொதுவானதும், சமமானதுமான வாக்களிப்புரிமை மூலமே இருத்தல் வேண்டுமென்பதுடன், இரகசிய வாக்குமூலம் அல்லது அதற்குச் சமமான, சுதந்திரமான வாக்களிப்பு நடைமுறைகள் நடைபெறுதல் வேண்டும். உறுப்புரை 22 சமுதாயத்தின் உறுப்பினர் என்ற முறையில் ஒவ்வொருவரும் சமூகப் பாதுகாப்புக்கு உரிமையுடையவர். அத்துடன் நாடளாவிய முயற்சி மூலமும் சர்வதேச ஒத்துழைப்பு மூலமும் ஒவ்வொரு நாட்டினதும் அமைப்பு முறைக்கும் வளங்களுக்கும் இயைவான வகையில் ஒவ்வொருவரும் தத்தம் மதிப்புக்கும் தத்தம் ஆளுமையைச் சுதந்திரமான முறையில் வளர்ப்பதற்கும் இன்றியமையாதனவாக வேண்டப்பெறும் பொருளாதார சமூக பண்பாட்டு உரிமைகளைப் பெறுவதற்கும் உரித்துடையவராவர். உறுப்புரை 23 ஒவ்வொருவரும் வேலை வாய்ப்பிற்கான, பணியை சுதந்திரமான முறையில் தேர்ந்தெடுத்துக் கொள்வதற்கான, செய்யும் பணியில் நியாயமானதும் நல்லதுமான சூழலுக்கு உரியோராயிருப்பதற்கான, வேலையின்மைக்கெதிரான பாதுகாப்பு உடையோராயிருப்பதற்கான உரிமையை உடையர். ஒவ்வொருவரும் வேறுபாடெதுவுமின்றி, சமமான வேலைக்குச் சமமான ஊதியம் பெறுவதற்கு உரித்துடையவராவர். வேலை செய்யும் ஒவ்வொருவரும் தாமும் தமது குடும்பத்தினரும் மனித மதிப்புக்கியைவுள்ள ஒரு வாழ்வினை உறுதிப்படுத்தும் சரியான சாதகமான ஊதியத்திற்கு உரிமையுடையோராவர். அவசியமாயின் இவ்வூதியம் பிற சமூகப் பாதுகாப்பு வழிமுறைகளினால் குறை நிரப்பப்படுவதாயிருத்தல் வேண்டும். ஒவ்வொருவருக்கும் தத்தம் நலன்களைப் பாதுகாப்பதற்கெனத் தொழிற் சங்கங்களை அமைப்பதற்கும் அவற்றில் சேர்வதற்குமான உரிமைகளுண்டு. உறுப்புரை 24 இளைப்பாறுகைக்கும், ஓய்விற்கும் ஒவ்வொருவரும் உரிமையுடையர். இதனுள் வேலை நேர வரையறை, ஊதியத்துடனான முறைப்பட்ட விடுமுறைகள் அடங்கும். உறுப்புரை 25 ஒவ்வொருவரும் உணவு, உடை, வீட்டு வசதி, மருத்துவக் கவனிப்பு, அவசியமான சமூக சேவைகள் என்பன உட்பட தமதும் தமது குடும்பத்தினரதும் உடல்நலத்துக்கும் நல்வாழ்வுக்கும் போதுமான வாழ்க்கைத்தரத்துக்கு உரிமையுடையவராவர். அத்துடன் வேலையின்மை, இயலாமை, கைம்மை, முதுமை காரணமாகவும் அவை போன்ற அவரது கட்டுப்பாட்டுக்கு அப்பாற்பட்ட பிற சூழ்நிலை காரணமாகவும் வாழ்க்கை வழியின்மை ஏற்படும் சூழ்நிலைகளில் பாதுகாப்புக்கும் உரிமையுடையவராவர். தாய்மை நிலையும் குழந்தைப் பருவமும் சிறப்பு கவனிப்பிற்கும் உதவிக்கும் உரித்துடையன. எல்லாக் குழந்தைகளும் அவை திருமண உறவினுட் பிறந்தவையாயினும் அத்தகைய உறவின்றிப் பிறந்தவையாயினும், சமமான சமூகப் பாதுகாப்பினைத் துய்க்கும் உரிமையுடையன. உறுப்புரை 26 ஒவ்வொருவருக்கும் கல்வி கற்பதற்கான உரிமையுண்டு. குறைந்தது தொடக்க அடிப்படைக் கட்டங்களிலாவது கல்வி இலவசமானதாயிருத்தல் வேண்டும். தொடக்கக் கல்வி கட்டாயமாக்கப்படுதல் வேண்டும். தொழில் நுட்பக் கல்வியும் உயர் தொழிற் கல்வியும் பொதுவாகப் பெறப்படத்தக்கனவாயிருத்தல் வேண்டும். உயர் கல்வியானது யாவருக்கும் திறமையடிப்படையில் சமமான முறையில் கிடைக்கக் கூடியதாக்கப்படுதலும் வேண்டும். கல்வியானது மனிதனின் ஆளுமையை முழுதாக வளர்ச்சி செய்யுமுகமாகவும் மனிதவுரிமைகளுக்கும் அடிப்படைச் சுதந்திரங்களுக்குமான மரியாதையை வலுப்படுத்துமுகமாகவும் ஆற்றப்படுத்தப்படல் வேண்டும். அது எல்லா நாடுகளுக்கிடையேயும், இன அல்லது மதக் குழுவினருக்கிடையேயும் மன ஒத்திசைவு, சகிப்புத்தன்மை, தோழமை ஆகியவற்றை மேம்படுத்துதல் வேண்டும். அத்துடன், சமாதானத்தைப் பேணுவதற்காக ஐக்கிய நாடுகள் சபையின் முயற்சிகளை மேற்கொண்டு செல்லுவதற்கு உதவவும் வேண்டும். தமது குழந்தைகளுக்குப் புகட்டப்பட வேண்டிய கல்வியின் வகை, தன்மையை முதலிலே தெரிந்தெடுக்கும் உரிமை பெற்றோருக்குண்டு. உறுப்புரை 27 சமுதாயத்தின் பண்பாட்டு வாழ்க்கையிற் சுதந்திரமாகப் பங்குகொள்வதற்கும், கலைகளைத் துய்ப்பதற்கும் அறிவியல் முன்னேற்றத்திலும், அதன் நன்மைகளிலும் பங்கெடுப்பதற்கும் எவருக்கும் உரிமையுண்டு. அறிவியல், இலக்கிய, கலைப் படைப்பின் படைப்பாளி என்ற வகையில் அப்படைப்புகள் வழியாக வரும் நெறிசார் மற்றும் பொருள்சார் நலங்களின் பாதுகாப்பிற்கு அத்தகையோர் ஒவ்வொருவரும் உரிமை உடையவராவர். உறுப்புரை 28 இப்பிரகடனத்தில் எடுத்துக் காட்டப்பட்டுள்ள உரிமைகளும் சுதந்திரங்களும் முழுமையாக எய்தப்படக்கூடிய சமூக, சர்வதேச அமைப்பு முறைமைக்கு ஒவ்வொருவரும் உரித்துடையவராவர். உறுப்புரை 29 எந்த ஒரு சமூகத்தினுள் மட்டுமே தத்தமது தனித்தன்மையின் கட்டற்ற, முழுமையான வளர்ச்சி சாத்தியமாகவிருக்குமோ, அந்தச் சமூகத்தின்பால் ஒவ்வொருவருக்கும் கடமைகள் உண்டு. ஒவ்வொருவரும் அவரது உரிமைகளையும் சுதந்திரங்களையும் பயன்படுத்தும் பொழுது, இன்னொருவரின் உரிமைகளுக்கும் சுதந்திரங்களுக்குமுரிய அங்கீகாரத்தையும் மதிப்பையும் பெற்றுக் கொடுக்கும் நோக்கத்துக்காகவும், மக்களாட்சி சமுதாயமொன்றின் நெறிமுறை, பொது மக்கள் ஒழுங்கமைதி, பொதுநலன் என்பவற்றுக்குத் தேவைப்படக் கூடியவற்றை ஏற்படுத்தல் வேண்டுமெனும் நோக்கத்துக்காகவும் சட்டத்தினால் தீர்மானிக்கப்படும் வரையறைகளுக்கு மட்டுமே கட்டுப்படுபவராயமைதல் வேண்டும். இவ்வுரிமைகளும் சுதந்திரங்களும் ஐக்கிய நாடுகள் சபையின் நோக்கங்களுக்கும் நெறிகளுக்கும் முரணாக எவ்விடத்திலேனும் பயன்படுத்தப்படலாகாது. உறுப்புரை 30 இப்பிரகடனத்திலுள்ள எவையும் இதன்கண் எடுத்துக்காட்டப்பட்டுள்ள உரிமைகள், சுதந்திரங்கள் ஆகியவற்றிலுள்ள எவற்றையும் அழிக்கும் நோக்கத்தையுடைய ஏதேனும் முயற்சியில் ஈடுபடுவதற்கும் அல்லது செயலெதனையும் புரிவதற்கும் எந்த ஒரு நாட்டுக்கோ குழுவுக்கோ அல்லது தனி ஒருவருக்கோ உட்கிடையாக யாதேனும் உரிமையளிப்பதாகப் பொருள் கொள்ளப்படுதலாகாது.

tam

Tamil

tam

Taml

ta

Pueya rerejoquiaari pocoojonura puetunu jiyajinijiniojuanaa. Na jiyaniijianucua na iyaronuuquiaari nojori niishiriojonura taa pa miishiya maniniani. Pueyaracaanu niishiriojoriquiaria. Na nuhuaji, el 10 de diciembre de 1948 nayojo quiaariiri nojori niishiriojosano. Niya quiya puetunu na sequesanojuanaa. Cutara maninia na sequesano. Na nuhuaji rerejonaari na jiyaniijianucua sequequiaari cuaara naajioora nojori sequesano puetunu na pueyapueecuarajanaa tama na rupaajiniajaaj a. Sequereeri cuaara pacuura na naajiosano puetunu pueyajanaa jiitianura nojori naajiosano. Cuaara niishitiojoora puetunu pueyajanaa na sequesano. Cuaara niishitiojoora escuelasjinia, pueya rerejojuacajinianio. Jiyanohua sequequiaari cuaara niishitiojosaaria puetunu jiyacajiniajanaa. Tamonu jiya jaara tamaatia jiitiaa na pueya, naajaa, tii cuaara niishitiojosaariajuhua. PUETUNU PUEYAPUEECUARAJANAA NIYA NAAJIOSAAREE TAA PA MIISHIYANI Taricua pa Niishishano Paa niishiyani: puetunu pajaniyajanaa cartesano quiniu paniyani maninia pa quinuria. Paa maninia jiitiasano quiniu paniyani. Paa juhuajaniya quiniu paniyani. Maja pa miaquetoonu paniniu. Pocua naa quiri paa jaara rerequeteyaquiri tamasaca, paa jaara mariyata maninia miitioya puetunujuanaa. Paa niishiyani: pueya jaara jiyaniquiaari tamasaca pueya maja maninia miishiya juhua narta pueya, nojori jiyanohua sesa na miiquiaari. Maninia pueyari shiriiquirii na niishishacari taa naquiya miishariquiaa tamasaca pueya. Pueya jaara sesa niishiyajaa naa, maja pa naata quiniu maninia mijiria. Jiyocua pa quishacari, pajaniya juhuajaniya quiniu paniyani. Paa cartesano quiniu paniyapa sequenura casaa pa sequenu paniyani, pa shipininiapa tojiniuria taa pa niishiyani. Paa cartesano quiniu paniyani pa puerenuucuaji, pa miaajenuucuajinio. Paa niishiyani: pueya cuaara maninia jiitiasaaria maninia rootasanota pueya mariqui miaquetooreeri tamonu jaara sesa na jiitiaa, mariyata pueya jaara maja na naata na panishano masenu. Paa niishiyani: pueya cuaara jiyano¿tioora tamonu jiyajinia quiniaa, juhuajaniya pa quiniuria jiyocua. Paa niishiyani: puetunu pajaniyajanaa pa rupuetoosano jiyacajinijinio tari naajioquiaari pa niishishano naatej: -Puetunu pueyanojuanaa mariyata maninia jiitiashiya. Maja rerequeteshiya tamonu. Maja jatashiya tamonu juhua najuhuana quijia. Maajipohua cuaara miishaaria maninia mariyata taa canuu maninia miishiyacuaani. Paa mariyata sequequiaari: -Pa poonijiore socua maninia pa quiniuria puetunujuanaa, socua casamiriacara pa quiniuriajuhua, socua cartesano pa quiniuriajuhuaj. Paa niishiyani: puetunu jiyaniijiajanaari pa rupuetoosano jiyacajinijinio sequeree na pueya niishitiojonutaniya pa sequesano nojori tojiniuria maninia, maja na soonuucuaji. Paa niishiyani: Noojiaqueya pueya niishiyaquishacari pa sequesano maja pa naata maninia miiniu puetunu pa sequesanojuanaa nio naajiojuajinia. Naaratej: Puetunu canaaj anaa canaa rerej osacari sequereeni: Nio canaa naaj iosanoori puetunu pueyapueecuarajanaa quiya puetunu jiyacajiniajanaa pueya niishiniuria taa pa jiitianu panishiyani. Puetunu pueyajanaa cuaara niishitiojoora narta pueya nojori tojiniuria nio. Maja na soonu. Nia numaama nia racatare canaa sequesano maninia nia niishitiojonura tamasaca. Jiyaniijianucua cuaara sequeera taa miishiyani na jiyajinia pueya tojiniuria canaa sequesano. Cuaara niishitiojosaaria puetunu na pueyajanaa, mariyata cante tamonu jiyajinia quiya na jiitiasano pueyajinijinio. Naarate canaa naa sequereeni: Sequesano 1. Pueyano pa quishacari, puetunu pajaniyajanaa mariyata miishiya maninia, maja sooshiya tamonu. Puetunu pueyajanaari niishitiajaraca, jiuujiaaracanio pueyacua pa taraajenura. Naarate maninia pa jiyanootioore juhua pa tapueyocuaca. Sequesano 2. Puetunu pueyajanaa mariyata maninia miishiya taa canaa sequereeni. Maja rimiajata miishiya tamonu. Tahue na quishacari, naajaa. Tamueca na cuaqueyani, naajaa. Caya, maaji soj, naajaa. Tamaatia rupaaraca, naajaa. Taa na tojiya na Pueyasoni, naajaa. Cante tamaatia jiitianu paniyani, naajaa. Tamaatia na quiniu, naajaa. Tamonu pueyano na quishacari, naajaa. Panishano pueyano, soosano pueyano soj, naajaa. Casamiriaca, casamiijiu soj, naajaa. Jiyaniijia na que, poontijiotasusano na que, naajaa. Tamaatia na quishacari, naajaa. Mariyata puetunu maninia miishiyajanaa cante tamonu jiyajinijinio quiyani. Na jiya jaara tama na jiyaniijiaracajaaja, maninia. Na jiya jaara tamonu jiyajiniji jiitiasaaree, naajaa. Na jiya jaara shocotasaarucua miaquetoosacari, naajaa. Naacuajiti, taa na jiya quiyani, naajaa. Na camaru mariyata maninia miishiya taa canaa sequeyacuajaani nio naajiojuajiniani. Sequesano 3. Puetunu pueyajanaa cuaara rishiiria. Maja moshiya tamonu najuhuana. Puetunu pueyajanaa cuaara quiiria cartesano. Maja quiashiya tamonu pueya serura na quiniuria. Puetunu pueyajanaa cuaara juhuajaniya quiiria. Maja naquiya miishiya tamonu. Sequesano 4. Tamonu cuaara jiitiaaquiiria quiasano pueyano na serura. Maja poontijioshiya tamonu najuhuana. Sequesano 5. Maja saniniujiushiya tamonu naquiya na miishacarina sequenura juucua. Mariyata sesa miijia maja saniitioshiya puera naquiya na miishacari juhua nareja casaa. Maja sesa miishiya juhua sare. Pueyano, parta pueyano. Sequesano 6. Pueyano jaara tamonu jiyajinia rucuanejiya, teyuno jiyajinia na quiyani, naajaa, mariyata maninia miishiya taa canaa sequeyacuajaani. Tamonu jaara sesa na miirii, na camaru tonujusacari saniniujiunia niquiara, cuno cuaara tojiirianoo. Sequesano 7. Pueyano jaara sesa miishaaree, na naata saniniuj junia niquiara tonujunu sesa miiniaacuara. Pueyano jaara najuhuana quijia quirii, cante sesa miishaareni, naajaa. Puetunu pueyajanaa cuaara cojuasaaria maninia taa canaa sequeyacuajaani. Sequesano 8. Puetunu pueyajanaa naata saniniujiunia niquiara tonujunu tamonuucuara, tamonu jaara sesa na miirii. Saniniujiunia cuaara namiiria nera maninia na quiniuhuara. Sequesano 9. Maja quiashiya pueyano najuhuana, sesa na miyaquishacari. Maja nujuatejoshiya najuhuana. Maja taanuujushiya na jiyajiniji najuhuana. Sequesano 10. Pueyano jaara saquiriojotassaree, maja ritia saniitioshiya. Cuaara saniniujiushaaria narta pueya niquiara, saniniujiunia niishiniuria seetanutejanaa sesa miirii, maja soj. Sequesano 11. Pueyano jaara saquiriojotasaaree, cuno cuaara sequesaaria maninia miijia jaara saniniujiushiya jaatij ia. Na saniniuj iushacari cuaara nequesoreetasaaria suraatia, seetanujuanaa niishiniuria maninia, sesa soj. Maja najuhuana sequeshiya sesa pueyano. Maja saniitioshiya pueyano na miishanoocuaji, jiyaniijia sequesano quiyaquishacari na miishacari. Jiyaniijia naasucua na nuhuaji sequeya: -Maja naate pa miiniu. Saaja cante sesa miya jiyaniijia sequenu nuhuaji, nojuaja cutaraari saniitioshiya. Saaja saniitioshiya taa naajiosano quiya sesa na miishacari. Maja socua jiyanohua saniitioshiya taa rootasano quiya na miiniu nuhuaji. Sequesano 12. Juhuajaniya pa quishacari, maninia pa miishacari, maja pa taajeteshiya. Maja pa tapueyocuaca taajeteshiya. Maja tamonu pa tiajinia tiuquiniu najuhuana na taajetenura pajaniya. Maja pa sesacashiya najuhuana. Maja pa pohuatashiya sapojonuta pueya niquiara. Paa jaara naa sesa miishaareni, cuaara pohuatasaaria saniniujiunia pocua naminiuria. Sequesano 13. Cante na jiyajinia rucuanejonu paniyani, cuaara rucuanejoora. Naajuhuaj, na naata pacunu tee na paniyani. Maj a tarinitianishiya. Cante tamonu jiyajinia rucuanejonu paniyani, cuaara rucuanejoora. Na quianu panishacariuhua tama na jiyajiniajaaja, maja tarinitianishiya. Sequesano 14. Cante naquiya miishaariquiaa na jiyajiniani, na naata tamonu jiyajinia pacunu juhuajaniya na quiniuria. Socua cante seetanujuanaa sesa miiriquiaa, cuno saniniujiushiya tama na jiyajiniajaaja. Maja na naata pacunu tamonu jiyajinia. Sequesano 15. Puetunu pueyajanaa na naata na panishano jiya pueyanora quiniu. Maja Peru jiyajinia rasano najuhuana sequeshiya: -Maja Peruano quiajaniya. Naajaa, cante tamonu jiya pueyanora quiniu paniyani, na naata naa miiniutej. Sequesano 16. Mashaja, niyacoo naata caminiu. Neyacarano, niquiurano jaara tamonu pueya quiya, naajaa. Jaara tamonu jiyajinijinio na quiniu, naajaa. Jaara tamaatia tojiya Pueyaso, naajaa. Cuaara camiiaria na panishacari. Naajuhuaj, na naata muerasuracara quiniu na panishacari. Maja tarinitianishiya. Caya, maaji mariyata maninia miishiya, mariyata cojuashiya sesa miishanoocuaji taa canaa sequeyacuajaani. Mariyata miishiya canaa sequesano pueya caminiu panishacari, camishano na quishacarinio, mariyata na cartesacari, jaara cartesaaree. Cuaara camiiria na panishacari saaja. Caya panishacari, mariyata maaji panishacari. Maja camitishiya tamonu na paniyaquishacari. Puetunu jiyajiniajanaa quiya queraatia tapueyocuaca. Tapueyocuaca jaara maninia quiya puetunu jiyajiniajanaa, pa jiya cutara maninia quiniutianiya. Naarate tapueyocuaca cojuashiya. Jiyaniijia cuaara cojuaara camishano pueya maninia nojori quiniuria na muerasuta. Sequesano 17. Cante jiya camarnu quiyani, maninia. Cante tamajaaja jiitianu paniya na jiyani, maninia. Cante narta pueyata na jiya jiitianu paniyani, maninia. Maja pueyano jiya riutiocoshiya nocuaji najuhuana. Sequesano 18. Puetunu pueyajanaa na naata niishiriojonu taa na paniyani. Maja miitishiya sesa na miiniu na jiyanishano. Maja tarinitianishiya na miiniuucuaji na jiyanishano maninia na miiniu. Naacuajiti cuaara tojitishiiria Pueyaso taa na niishiyani. Pueyano jaara sequeya: -Maja cua niishiniu quiriquiaa. Janiya sesa tojiriquiaa Pueyasoni, cuno na naata cartenu tari na niishishano tamaatia na tojiniuria Pueyaso taa na paniyani. Cuaara cartesaaria pueya na Pueyaso panishano na miiniuria tamajaaja, na tapueyocuacatanio. Maja tarnitianishiya na niishitiojosacari pueya niquiara, na secojosacari Pueyasonio, na rerej osacarinio, na jaaquejosacarinio. Sequesano 19. Puetunu pueyajanaa na naata niishiriojonu taa na paniyani. Na naata pohuatanu na niishishano. Maja taajeteshiya. Maja sanaajatashiya. Na naata socua niishishano masenu tiji socua niishishano quiyani. Mariyata na naata na pacunu socua pueya niquiara taa na paniyani; naajioneequeta, radiota, pocuanuta, naajaa. Na naata na niishiniu panishano masenu tamonu jiyajiniji. Mariyata na naata na pohuatanu panishano pohuatanu tamonu jiyacajiniara. Sequesano 20. Pa naata rerejonu pa tapueyocuacata juhuajaniya pa quishacari. Pa naata rupuetoonu canta pa paniyani. Cante maja tamonu maapue tapueyocuacara quiniu paniyani, cuno maja rupueteshiya na paniyaquishacari. Sequesano 21. Pa jiya jiyaniijia pa saquiriojosacari, puetunu pueyajanaa cuaara naajioora cante na paniyani jiyaniijiara jyatesocoriquiano. Naa niishishante teyanote socua pueya panishanoni. Socua panishano jiyateshiya jiyaniijiara. Pueya cuaara naajioora na jiyaniijiaacuara na sequenura manina na jiitianura pajaniya. Pa jiya jiitiasano casami pueyara, puetunu pajaniyarajanaa quiya. Maja jatashiya tamonu. Pueya panishano pueya cuaara jiyatesaaria jiyaniijianucuara. Jiyaniij ianucua cuaara saquiriojosaaria sequeyarucua. Maja panishano pueyaracanu tamonu jiitianura pajaniya. Na nuhuaji pueya cuaara saquiriojonuhuara socua nojuaja, tamonu soj, cante socua panishanoni pa jiyaniijiara. Jiyaniij iara saquiriojonura, pueya cuaara naajioora jiyasohuaja cante na paniyani, paa mariqui puerereeri sequenura pueya niquiara. Sequesano 22. Puetunu parta pueyajanaa cuaara jiitiasaaria maninia, juhuajaniya quijiara pa quiniuria, niishijiara pa quiniurianio, maja najuhuana quijiara paquiniuria. Naarate puetunu jiyajiniajanaa cuaara miishaaria maninia na pueyara taa na naatani. Naacuajitij, cante maja na naata na panishano masenu tamajaaja, na jiyaniijia cuaara niquitiora na panishano jaara na naata na niquitionu. Tamasaca jiyaca cuaara cumaquiiria casamiijiu jiyajinia quiniaa. Sequesano 23. Cante poonijionu paniyani, cuaara poontijiosaaria. Pueya cuaara saquiriojoora tamajaaja canra na poonijionu paniyani. Poontijiona cuaara jiitiaara maninia na poontijiosano pueya. Maja poontijioshiya tii naquiya miishaanutaniya. Cuaara poontijiosaaria puetunu pueyajanaa na panishano na masenura. Puetunu poontijiosanojuanaa cuaara niquitiosaaria mariyata, pueya jaara mariyata miiriquiaa. Maja socua shiitianiyojua niquitioshiya tamonu naj uhuana. Puetunu poontijiosanaajanaa cuaara niquitiosaaria taricuaja na tapueyocuaca panishanona masenura juhuajaniya na quiniuria. Jiyaniijia cuaara niquiiria cante maja na naata na panishano masenu na poonijiosano samijiniji. Poontijiosanaa na naata narta tapueyocuaca rupuetoonu na camaru nojori sequenura jatiqui, na tojitiniuria na sequenu na panishano. Sequesano 24. Poontijiona cuaara samaateniiria na pueya. Maja poontijioshiya pueya juuca, niucuanio. Puetunu marijiarajanaa poontij iosanaa tarnitianishiya nojori camuenujunura una semana, socua naasucua, nareja naquiniuria. Jiyacari na poonijiyaquishacari inti niquitioshiya mariyata, na panishano na masenura. Sequesano 25. Puetunu poonijionaa cuaara niquitiosaaria taricuaja na panishano na masenura, maninia na quiniuria na tapueyocuacata. Naacuajiti na naata jiitianu na miajajau, na toqueyanio, na tianio, na narajotajanio, socua na panishanonio. Nera pueyaracaanu racatashiyajuhua shiitianiyojua intis maninia na quiniuriaja na poonijiyaquishacari, cusosu na quishacarinio, maja na naata na poonijiosacarinio, necocua mashiquio quishacarinio. Mariyata racatashiya nera niquitiosocoriquiano jaara maja na naata poonijionu quiniu, tama casaaranio. Socua maninia cojuashiya maaji mueyaraca na quishacari, manajaraca na quishacarijiuhya. Puetunu naatujoorijianaa cuaara jiitiasaaria maninia. Cante queyaraca, cante saa maaji rasanojua, naajaa, mariyata maninia cojuashiya. Sequesano 26. Cante serojonu niishiniu paniyani, cuaara niishitiojosaaria. Maja intis na niquitionu na serojotenu sami primariajinia. Puetunu naatujoorijianaa serojoteshiya. Cante socua niishiniu paniyani primaria nuhuaji, cuaara tiuquitiaara tamonu escuelajinia tii na niishiniu panishano niishitiojoshiyani. Tiuquitishiya puetunu pueyajanaa, na panishacari. Pueyano jaara queraatia niishiya socua niishitiojosaanutaniya. Niishitiojonaa cuaara niishitiojoora na muerasu maninia pueyara nojori qúiniuria, maja saaja naserojonura. Niishitiojoshiya maja pueya na rerequetenura, maja sesa na miiniuria, nio naajiojuajinia. rootasano na tojiniuriajuhuaj. Cuaara niishitiojoora puetunu pueyajanaa maninia rupuetoonura, maninia j iuuj iaatioonura, maninia tarajanura tamasaca pueya, tahue tamonu jiyajinijinio, mariyata cante maja Pueyaso tojiniu taa pa tojiquiaa Pueyasocuani. Cuaara niishitiojoorajuhua maninia pa rupuetoosano jiyaca pa cumaquiniuria juhuajaniya pa quiniuria. Maja pa miaquetoonura. Naatujoori queya na naata saquiriojonu teyano escuelate socua maninia na muerasura, na muerasu cuaara niishitiojosaaria taa na queya paniyani. Sequesano 27. Maja juhua taanuujusaanura jiyateshiya pueyano narta pueyata rerejonuucuaji shuquiriaatia pa quishacari. Maninia casaa jaara quiri pueyara, cuaara quiiria puetunu pueyarajanaa shuquiriaatia pa quiniuria puetunu maniniajanaa. Maja jatashiya tamonu najuhuanaj. Pueya jaara quiari casaa shipiniri, tama na niishiriojosanojuaaja naajioree soj, casaa naariijiuhuaj, tamonu cuaara sequeyaquiiria: -Cua shipinishano. Janiya na camaru. Tamonu cuaara nohuaseyaquiiria na camaru niishishano tamajaaja na pacunura intisra. Na camarujuaaja cuaara niquitiosaaria intis na niishishanoocuara. Nohuasejojua saniitioshiya. Sequesano 28. Puetunu pueyajanaa cuaara jiitiasaaria maninia, shuquiriaatia pa quiniuria puetunu maniniajanaa taa canaa sequeyacuajaani nio naajiojuajiniani. Sequesano 29. Puetunu pueyajanaa cuaara miiria na niishishano, maninia na tiacajinia quiniaa quiniuria. Saa pa miishacari puetunu pa niishishanojuanaa pocua socua maninia pueyara quirini. Pueya cuaara miiria puetunu na miiniu panishanojuanaa. Nareja maja pa tojiyaquiniu pa jiyaniijia rootasano, paa mariqui taajetereeri parta pueya. Na rootasano quiya parta pueya cojuasaanura sesa na miiniuucuaji tamonu. Na rootasano mariyata niishitiojiya pajaniya maja sesa miijia pa quiniuria, mariyata juhuajaniya pa quiniuria jatiqui puetunu pueyatajiniajanaa, mariyata socua maninia puetunu pueya quiniuriajanaa, maja saaja seca pueyaja shuquiriaatia quiniuria. Naajuhuaj, pa miishacari pa miiniu panishano, maja pa niyajetanu canaa rootasano nio naajiojuajinia pa rupuetoosano jiyaca pueya maninia quiniuria puetunuj uanaa. Sequesano 30. Maja capa serojoshiya canaa sequesano nio naajiojuajinia. Cante jiyaniya na naata nocuaji patanu canaa sequesano, cuno sesa niishiya canaa sequesano. Naarate tamonu jiyaniijianucua, tamonu maapuejuhuaj, tamonu pueyanio, nojori cuaara cojuaara capa niishiniuucuaji canaa sequesano. Maja miishiya sesa. Puetunu canaa sequesanojuanaa naajiosaaquiaari maninia pa miitioonura, juhuajaniya pa quiniuria jiyocua.

arl

Arabela

arl

Latn

arl

Nyaob hnob 10, lob 12 hlit, xongt 1948, dif 217 A (III) haof yix yif tlout dluat. NDAX DEB NENB NDAS DOS LOL NTUAD Lol daof ndex Haik zos duef ndax deb nenb houd juab tinx id cuat lenx cuat dol druax jangs muax nit zunb yinx tab nil buab zhit zangd zhit dongf nit ndas dos nit chenx renf, yaos ndax deb dax zis, hof ged tab hox pinx nit ghangb das deut; Haik zos duef nenb ndas dos nuaf zhit dluad muas tab qib dlangs qib dlend hlob hlangd dout uat shangb uat shud, dex uat shangb uat shud nad, muab ndax dex nenb nit liangx xinb shab nzhuk zhuak bual leuf; lb lob cuat lenx cuat dol sheuf muax nit ged haik fol suex shab, ged nzhes zit haib youx yol, zhit drous nchait zhit drous hef, zhit zhof chaib zhit zhof nkhek nit ndax deb yat lol zos, zhof ntuad haik uat ndax deb nenb nit zuef shab yinf vangf leuf; Haik zos wef zhit guas ndax deb nenb zhit doul del maof xind duef cangx baof zhenf zhif tab ghuab yuaf nzend shab nzend bleud, sheud bual uat shud, muax bix yaof guas nenb ndas dos sheuf ged jait ged lil baod fuf; Haik zos muax bix yaof ceub njet cuat lob gox juab ged mol ged lol zax nzhis nit hiob hlangd; Haik zos Jinx hox gox cuat lob gox juab nit renx minx nyaob houd linx hox gox xinf zhangb id draod ntuad haik nil buab duef jib bend renx qinx, renx gex zunb yinx, nghet uat nenx tab box yeus ndas dos dax zis nit xinf ninf , nghel shab drout ros ceub uat nyaob houd lob naf zif youx id, guas shef huef njet drox mol tab nenb nit senb hox shued pinx mol dout rongt; Hiak zos cuat lob huef yinx gox dud zheuf das yinf yif dros Jinx hox gox hox zox lol ceub njet duef nenb ndas dos tab jib bend zif youx, guas pud pinf shaib doul tab zhox droud; Hais zos duef dex ndas dos tab zif youx nad nit pud pinf liaod gaid, duef yix dlangd faot uat zos lob dud zheuf nad, muax hend lox nit zhongf yaof xinf; Suk nit bel shuab hais zos dex id, nil nad naf huef fax buf rangx ndax deb nenb ndas dos lol ntuad nad, jaox lol uat buad zil renx minx tab buad zil gox juab drout ros mol uat gaof zos nit gognf tongx biaob zhund, buab vangf cuat lenx nenb tab shef huef jib gouf uat nax njot dout nyenf zos rangx lol ntuad nad, shid ros suak khuab tab khat lol ceub, guas shaib doul ndas dos tab zif youx, suak gox juab tab gox jif ib drox ib drox nit cof shib, guas dex ndas dos tab zif youx nad, nyaob houd cuat lob huef yinx gox dex renx minx id tab dex deb qeut guk nil zhux ndox nit dex renx minx id, pud pinf, muax xiaof god nit chenx renf dous zaox. Tiaox ib Cuat lenx cuat dol bongb deul ndax dex douf muax zif youx, nyaob shout zunb yinx tab ndas dos id, dax zis ib suk. Nil buab daf lol jaox muax lid xinf hlub hout tab liangx xinb shab nzhuk, yinf gaib keuk suk gud dix mol lol nit jinb shenx lol shib daf shib hlad. Tiaox aob Cuat lenx cuat dol muax zib gex xangd sheuf rangx lol ntuad nad shout jif nit cuat zhangd ndas dos tab zif youx, zhit faib haid nenb, nghaix deud, box yeus, lot haik, ged nzhes zit haib, zhenf zhif hox zhed qix tab nuaf fuax, gox jix las shik shef huef chux senb, zhax cod zax nzhab, senb yos hox zhed qix tab shenb fenf, dex nad zhit muax dlangb zhit qib bix; Binf qid zhit dik yinb wef ib dol nenb sod shux gox juab las shik lind tud zhenf zhif nit, xinx zhenf nit hox zhed gox jif nit dif wef zhit tongx muax qib bix, zhit guangd lob lind tud nad yaos yol ndangt yol ged, keuk dout las zhux, zhit yaos zif zhif lind tud hox zhed nyaob jex las dex ged ndrel id nit xinf zhif, dis dout xangd sheuf rangx lol ntuad nad. Tiaox beb Cuat lenx cuat dol muax ndos xangd sheuf jax shad, zif youx tab renx shenb angb qinx. Tiaox bloub Dol nenb dus zhit zhund keuk mol uat khed hox zhed shid khed; Ib cix ged khed tab mual khed muas khed nit xinx shif dis yinf gaib muab zad dot ghangb dangt. Tiaox zhib Dol nenb dus zhit zhund drous naf ndouk naf zhengd, las shik drous zhit yaos nenb uat nit, cangx rend nit, zhit yaos ged nenb ged jax hox zhed,qib nenb lux shab lux nzhuk nit hlad daf las shik nbluat jait. Tiaox drout Cuat lenx cuat dol nyaob lob deb qeut dus dis muax ndos lenl zos yos nyaob ndeuf ged jait nit renx gex. Tiaox xangt Nyaob ndeuf ged jait lenx lenx dax zis, dol dol dis muax ndos xangd sheuf ged jait nit dax zis baod fuf, zhit sheuf dol dlab zhit dus shaib zhit doul. Cuat lenx cuat dol muax ndos xangd sheuf dax zis baod fuf, guas zhit drous wex fangd rangx lol ntuad nad nit lab zhit shaib zhit doul tab rel nzhuad zhangd shaib zhit doul nad nit deut del haf drous. Tiaox yif Dol nenb dus huaf guk jait ndrel ndox hox zhed ged jait keuk dout nil nit jib bend qinx lif drous buad haf, nil muax ndos suak hox gex nit gox juab blangs dot bloub duef zhangd buad haf deut del nad lol uat gaof nzid gaof boux. Tiaox juax Dol nenb dus dis zhit zhund zhit muax ghangd zhit muax hout drous ndel kit, nak geut las shik leud zhaot mol dleb. Tiaox gouf Lenx lenx buad zil dax zis muax ndos keuk ib lob yol ndangt yol ged, zhit ghaix zhit ghous nit blangs dot bloub gongb zhenf, gongb kab shend nongs, lol dot ndol nil nit ndas dos tab yif vuf, binf qid pangf dinf duef nil tix deuf lol bual lab zhit ged jait nit kongf gaof. Tiaox gouf ib (Ib) Zhos yuad drous bual jait kongf gaof nit nenb, nyaob teuf guk zhit dout keuk bad jait yat yuad nit ib cix baod zhenf gongb kab shend pangf lol pinx ged jait zhenf shix muax zuef, huaf nad nil muax ndos haik das zhit muax zuef. (Aob) Doi nenb dus nit dlangb zhit deut del hox zhed zhit dout uat deut del, huaf guk nil uat, pinx gox juab ged jait las shik gox jif ged jait dis zhit dout uat zos bual jait, douf zhit zhund pangf das bual jait. Huaf guk nbluat jait zhit zhund guas bual jait hnyangd tlout teuf uat bual id ged jait nit gueb dinf. Tiaox gouf aob Dol nenb dus nil nit nenx nbos said, juab yis, zhed nyaob tab drout mongt tiout sod zhit zhund drous dlot drous rel, nil nit rongt nbet tab dluab nbet zhit zhund drous buad zhuak. Lenx lenx muax ndos xangd sheuf ged jait baod fuf, guas caob drous zhangd dlot rel tab buad zhuak nad. Tiaox gouf beb (lb) Cuat lenx cuat dol nyaob houd cuat lob gox juab id, muax ndos youx yol zhid nyaob. (Aob) Cuat lenx cut dol muax ndos njeuf renf hox ib lob gox juab mol, baob guax nil lob gox juab id, nil las muax ndos draod ghangb lol nil lob gox juab id. Tiaox gouf bloub (lb) Cuat lenx cuat dol muax ndos nyaob bef lob gox juab ntrad dous qeut raik tab xangd sheuf baod fuf, guas zhit drous ndous duat. (Aob) Nyaob zhenb zhenf zhit yaos zhenf zhif xinf zuef xinx hox zhed bef dreud linx hox gox zongb zhid tab yinx zex drous qid xuf nit qinx kuangf, zhit zhund shid youngf zhangd ndas dos nad. Tiaox gouf zhib (lb) Cuat lenx cuat dol muax ndos xangd sheuf gox jix. (Aob) Dol nenb dus nit gox jix zhit zhund suex shab chef trot, lal zhit zhund zod zhes nil dleuk zat gox jix nit ndas dos. Tiaox gouf drout (lb) Dad nenb nit dob ncaik box yeus, zhit drous haid nenb, gox jix hox zhed ged nzhes zit haib nit ghuak teud, muax ndos uat nyangb yik box tab jax juab nzhes yis. Nil buab nit chongb gol, nyaob lob jaix nyongs guk zuak chongb tab huaf guk chongb gol dleuk dangt leuf id, yinf gaib muax dax zis nit ndas dos. (Aob) Zhos muax das dob ncaik box yeus aob fangb youx shab tab buad zil deb njoux, nit zhund uat chongb uat gol. (Beb) Juab yis yaos ndox dros deb drous nit tab yaos jib bend nit shef huef danb wef, yinf gaib dout shef huef tab gox juab nit baod fuf. Tiaox gouf xangt (lb) Cuat lenx cuat dol muax dab dol plut duad zhax cod nyax zax nit ndas dos, lal muax dros las dex id uat git plut duad zax nzhab nit ndas dos. (Aob) Dol nenb dus nit zhax cod nyax zax zhit zhund drous suex shab buad buaf. Tiaox gouf yif Cuat lenx cuat dol muax sib xangd, liangx sinb tab ged nzhes zit haib youx shab nit ndas dos. Lob ndas dos nad baob guax dleuk zat nil nit ged nzhes zit haib nit zif youx, lal muax dab dol las shik buab beus, gongb kab las shif nbos said suak jaof yif, shix qind, lid baif tab jait jaid lol biaod shif nil nit ged nzhes zit haid nit zif youx tab. Tiaox gouf juax Cuat lenx cuat dol muax ndos xangd sheuf zhud zhangb tab fax biaod yif jinf nit zif youx; Lob ndas dos nad baob guax jaox muax zhud zhangb dangf shik zhit drous dlot rel nit zif youx, tab tlout dluat lob shangb ghout dus tab zhit guangd lob gox gaif dus lol ntrad dous, zuak zaik tab sangt songf mongt shuab tab sib xangd nit zif youx. Tiaox nenl ngouf (lb) Cuat lenx cuat dol muax ndos xangd sheuf hox pinx jix huef tab jix shef nit zif youx. (Aob) Dol nenb dus zhit zhund drous nak mol drout lob tuangx tid dus. Tiaox nenl ngouf ib (lb) Cuat lenx cuat dol muax ndos zhix jix las shik tlout dluat youx yol said zhangt nit daif biaod mol ndros kot lil bend gox. (Aob) Cuat lenx cuat dol muax dax zis jib huef mol cangb juab bend gox bloub nof nit ndas dos. (Beb) Renx minx yif zhif yaos zhenf fud qinx lif nit ghangb das deut; Lob yif zhif nad yinf gaib suak dinf jaix dinf nyongs tab zhenb zhenf nit said zhangt lol biaod xinf, said zhangt yinf gaib buad pinx pud pinf tab dax zis nit toux piaof ndas dos, keuk nbos nbet toux piaof las shik youx yol shab toux piaof nit zex cenf mol uat. Tiaox nenl ngouf aob Cuat dol nenb, uat shef huef nit ib lenx, muax ndos xangd sheuf shef huef baod zhangf, hax muax ndos xangd sheuf nil gef renx zunb yinx tab renx gex zif youx hlob hlangd yat yuad nit zax nzhab, shef huef, zox jit fangb minf cuat zhangd ndas dos nit shix xinf, zhangd shix xinf nad yaos yat tlout dluat gox juab drout ros tab gox jif hox zox, binf qid yat pinx cuat lob gox juab nit zud zhix tab zib yinx qinx kuangf. Tiaox nenl ngouf beb (lb) Cuat lenx cuat dol muax ndos uat dlex nof, zif youx said ged nof, xangd sheuf gongb zhenf tab hox shif nit gongb zox tiaox jinf, hax xangd sheuf nchait yat bongb nof nit baod zhangf. (Aob) Cuat lenx cuat dol muax tongx ros tongx nghet nit ndas dos, zhit drous lab zhit shaib zhit doul. (Beb) Cuat lenx uat dlex nof nit nenb, muax ndos xangd sheuf gongb zhenf tab hox shif nit nghet ros, baod zhenf nil tab nil yis nenb id muax ib lob fuf hox nenb nit zunb yinx nit senb hox tiaox yinf, huaf guk yuad drous id yat nzid bob qix tab fangb shif nit shef huef baod zhangf. (Bloub) Cuat lenx cuat dol muax wef guf buad nil nit rongt qeut lol zud zhix, ndros tab gongb huef nit ndas dos. Tiaox nenl ngouf bloub Cuat lenx cuat dol muax xangd sheuf shot shaob tab nof zheux nit ndas dos, baob guax uat nof jaix nyongs muax ndros ged xinf zhif tab dinf jaix muab nghet ros dout shot shaob nit ndas dos. Tiaox nenl ngouf zhib (lb) Cuat lenx cuat dol muax ndos xangd sheuf wef guf buad nil tab nil yis nenb id rongt ncend tab fux lif yat yuad nit senb hox shued zhund, baob guax ghongb ghangd, dril chaot, zhed nyaob, kot maob tab bix yaof nit shef huef fux vuf; Nyaob teuf guk nzhib drous bongb nof, muax maob uat ngenl, cangx fef, uat box nangs nzhuas, loul ngongl id, las shik nyaob qix tab zhit nenx kongf zhif nit qinx kuangf xaf bongb leuf uat nenx nit shad ros, huaf id muax ndos xangd sheuf baod zhangf. (Aob) Naf tab nyuas muax ndos xangd sheuf tex bix zhaof guf, ib cix nik nyuas, zhit guangd yaos zid yos las shik yaos nyuas zhoub, dis yinf gaib xangd sheuf ib yangf nit shef huef bacd zhangf. Tiaox nenl ngonf drout (lb) Cuat lenx cuat dol dis muax xangd sheuf khuab khat nit ndas dos, khuab khat yinf dangb zhit yuad nyax zax, renf zheus nyaob ndot kheb drox id tab zuat ghangb das deut id yinf gaib uat nad. Ndot kheb drox khuab khat id yinf gaib yaos yif vuf xinf zhix. Jif shux tab ged nof khuab khat yinf gaid pinx chenx jix, dax zis zhaot dlangd drout ib cix duab nens. (Aob) Khuat khat nit mux dix yaos zhaot del hlob hlangd nenb nit gef xinf lol juab qiangx duef nenb ndas dos tab jib bend zif youx nit zunb zhongf. Khuab khat yinf gaib ceub njet cuat lob gox juab, cuat haid nenb las shik cuat jaod nbaox buab beus id nit liaod gaid, rangf renl tab zax nzhis, binf qid yinf gaib ceub njet linx hox gox guf buad hox pinx nit cuat lob box dongf. (Beb) Naf zid duef dob ncaik yinf gaib sheuf zhangd khuab khat dus, muax sob said sob trot nit ndas dos. Tiaox neni ngouf xangt (lb) Cuat lenx cuat dol muax ndos youx yol dros tab shef huef nit wenx huaf hox dongf, xangd sheuf yif shux, muax ndos xangd sheuf kob xox jinf buf tab nil daf lol nit fux lif. (Aob) Cuat lenx cuat dol duef yaos nil uat deuf nit zhangd kob xox, wenx xox dus hox zhed med shux zox pind daf lol jinb shenx nit tab vux zhix nit lif yix, muax xangd sheuf baod fuf nit ndas dos. Tiaox nenl ngouf yif Cuat lenx cuat dol muax ndos yaob qoux ib zhangd shef huef nit tab gox jif nit ghangb houd, nyaob houd zhangd ghangb houd nad, rangx lol ntuad nad jif muax nit ndas dos tab zif youx kod yil uat zos mol leuf dlangd faot. Tiaox nenl ngouf juax (lb) Cuat lenx cuat dol duef shef huef ndangt muax yif vuf, yinb wef zhos yuad nyaob houd shef huef id, nil nit gef xinf nit kod nenx dout youx yol shab tab zhaot del npluad hlob hlangd. (Aob) Cuat lenx cuat dol huaf guk zaox shid nil nit ndas dos tab zif youx id, zhos sheuf ged jait qox dinf nit xinf zhif, qox dinf zhangd xinf zhif nad nit wex yix mux dix yaos baod zhenf duef las dex nenb id nit ndas dos tab zif youx, gaof mol chenx renf tab zunb zhongf, binf qid nyaob houd ib lob minx zhud nit shef huef id, shix yinf daof def, gongb gongf cif xif tab pud pinf fux ]if nit zhenf dangf xib yaof. (Beb) Zaox dous shid yongf dex ndas dos tab zif youx nad, zhit guangd nyaob zhangd qinx kuangf dus, dis zhit zhund bef dreud linx hox gox nit zongb zhid tab yinx zex. Tiaox beb jouf Rangx lol ntuad nad nit renf hox tiaox venx, zhit zhund caik uat uat dab yus deb njoux dout renf hox ib lob gox juab, renf hox nbaox buab beus las shik renf hox ib dol nenb muax ndos uat renf hox yat zhof uat bual rangx lol ntuad nad jif muax nit rent hox ndas dos tab zif youx nit hox dongf hox zhed deut del.

blu

Hmong Njua

hnj

Latn

hnj

Dèklaachon du drèye dè l’òmò Tradukchon : Anne-Marie Bimet patois d’Hauteville-Gondon — vallée de la Tarentaise — Savoie Dèvan kè diyè Yu kè la rèkònyichinhi dè la dinyitò dè tu luz òmò — tu minbrò dè la méma familyi aouè lu mémò drèye kè nyon pou leû fouiyè — rèprèzintè lò pilyér dè la libartò, dè la justis è dè la pè du mondo, Yu kè, kin lu drèye dè l’òmò son pò rèkònyu, son mèprijé, on arvè a d’aktò barbaò, rèvòltan pè la konhyinhi dè l’òmò è yu k’ on a di d’an fôrta ouè kè tò sò kè l’umanitò atin par dèssu tòte, y’é on mondò yeû kè luz òmò saon librò dè prèdjé è dè krè-, dèbaraché dè leû peur è dè la mizèa, Yu kè, pè kè l’òmò sussè pò òbledja, én’ daryé rèkòrh, dè sè rèvòltò kontra lu ki voudriyan l’èkrazò è lò rèbòché, y’é fran én’pòrtan kè su drèye pouchissan éhè prèzarvò pè lò pouvèr dè la justis, Yu kè y’é fran én’pòrtan d’én’kòadjé lò dèvèlòpamin dè rèlachon d’amitcha én’trè lè nachon, Yu kè, din la Chòrta, lu pouéplò dè lè Nachon Rèunèytè on tòrnò diyè, òte è fôr, leu fouè din lu drèye dè l’òmò, din la dinyitò è lò pri dè la parsena, din l’ègalitò duz òmò è dè lè fènè è yu k’ i sè son di prèstò a fè- krèyrè lò prògrè dè la sòssyètò è a betò su pya dè kondichon dè vya pi bouéè è an pi gran libartò, Yu kè luz Ètate Minbrò sè son én’gadjé a acheûò, man dan la man aouè l’Organizachon dè lè Nachon Rèunèytè, lò rèspè pè tu lu pa.i du mondò du drèye dè l’òmò è dè lè libartè ki fon parti dè sa nateûa, Yu kè on komon idé dè slô drèye è libartè é dè la pi òta én’pòrtanhi pè rinplérè konplètamin sè én’gadzemin, l’Assinblò gènèòla di, òte è fôr kè la prèzinta Dèklaachon du drèye dè l’òmò pè tu lu pa.i du mondò rèprinzintè on komon idé. I fò kè tu lu pouéplò è tòtè lè nachon arvissan a betò su pya sè idé pè kè tu luz òmò, tu lu rouadzò dè la sòssyètò ky on sla Dèklaachon tòdzò a l’èspri, fachissan l’èfôr, pè l’én’sènyamin è l’èdukachon dè fè- krèyrè lò rèspè dè slô drèye è libartè è d’acheûò, pè dè moujèè d’ôdrè nachenal è én’tèrnachenal ki vaon tòdzò pi aan, la rèkònyichinhi è l’aplikachon pè tu è partòte, òche byin pè lè pòpulachon duz Ètate Minbrò kè pè lu pa.i ki son plaché dèzò leû kmindamin. Artiklò on Tu luz òmò vinyon u mondo, librò, tu tòton pè leû dinyitò è leû drèye. Y’on tu d’émò è dè konhyinhi è i dèvon fè- mouhò dè fratèrnitò aouèy luz òtri. Artiklò du Tsakon pou betò én’ aan tu lu drèye è tòtè lè libartè én’skrité din sla Dèklaachon, sin fè- dzén’ dè diféinhi dè rasse, dè kòleur dè pèl, dè sèxe, dè linva, dè relijyon,d’opinyon pòltekò ou dè tòt òtrò opinyon ki pouri vi- dè la nassionalitò, dè l’òrijina sòssyòla, dè la fòrtena, dè la nèchinhi ou dè nén’pourtè kén’t’ òtra situachon. Én’ plus, on faa pò dè diféinhi d’apré lò statu pòltekò, sè dè la justis, la plahi én’tèrnachenòla du pa.i ou dè l’indrèye dè yeû kè an parsena vén’, kè sè pa.i sussè én’dèpindin, soumèye a tutèla, pò librò ou òbledja dè sè plèyé a an limitachon dè su pouvèr. Artiklò trèye Tsakon a drèye a la vya, a la libartò è a la pròtèkchon dè sa parsena. Artiklò katrò Nyon saa tu- én’ èsklavadzò ni fòrcha dè sarvi on mètrè. L’èsklavadzò è lò kòmèrsò duz èsklòvò dè n’én’ pourta kén’ta fahon son én’tardi. Artiklò hén’ Nyon saa soumèye a la tòrteûa, a dè pounichon ou dè trètamin kruèl, én’dinyò ou ki rèbòchon l’òmò. Artiklò chi Tsakon a drèye, yeû k’â sussè, a la rèkònyihinhi dè su drèye dèvan la justis. Artiklò sète Tsakon é su lò mémò pya dèvan la lòè è a drèye a la méma pròtèkchon dè la lòè, sin diféinhi. Tsakon a drèye a la méma pròtèkchon kontra tòta parsialitò ki va.i a l’én’kontra dè sla prézinta Dèklaachon è kontra tuz én’kòadzemin a sla parsialitò. Artiklò vout Tòtè lè parsenè on lò pouvèr dè sè rèvédrè dèvan lè juridikchon nachenòlè kin leû drèye ki son rèkònyu pè la konstituchon ou pè la lòè son pyateûò. Artiklò nou Nyon pou éhè arèhò, én’préjeûò ou tsacha dè son pa.i, sin vretòbla réjon. Artiklò dji Tsikè parsena a lò mémò drèye kè lèz òtrè, d’éhè akoutò publikamin pè on tribunal én’dèpindin è én’parsial ki dèssidaa, ou bén’ dè su drèye è dè sèz òbligachon ou bén’ dè la bouéa réjon dè l’akuzachon mandò kontra lyi pè an pounichon. Artiklò onhè Tòta parsena akouzò pè an mòvèji akchon réstè inòchinta tin kè sa fòta dèvan la lòè a pò éhò prouvò pindin on pròssè publik yeû kè tòtè lè gaanti pè sa dèfinsa lyi on éhò akòrdò. 2- Nyon saa kondanò pè d’akchon ou dè mankamin ky on éhò kòmèye a on moumin yeû ky évè pò én’tardi pè lè lòè nachenòlè ou én’tèrnachenòlè. Dè la méma fahon, on poura pò balyé an pounichon pi fôrta kè la ky évè prèyussa u moumin dè la fòta. Artiklò dòhè Y’é dèfindu d’alò betò lò nò din la vya parsenèla dè lè dzin, din leû familyi, leû baraka, lè lètrè ki mandon ou rèchèyvon. Y’é dèfindu dè betò bò leû òneur è leû rèputachon. Tsikè parsena a lò drèye a la pròtèkchon dè la lòè dèvan dè paèlyèz atakè. Artiklò trèhè Tsikè parsena a lò drèye dè sirkulò libramin è dè pouchèr rèstò yeû kè le vou én’ dedin d’on étate. Tsikè parsena a lò drèye dè s’én’ mòdò d’on pa.i, mémò du sén’ è lò drèye dèz i tòrnò. Artiklò katouhè Én’ kasse dè parsékuchon, tòta parsena a lò drèye d’alò tsartché rèfujò è dè pouchèr éhè akoulyèyta, din d’òtri pa.i. On pou pò akòrdò sè drèye a kortchon ky é pòrchuvu pè on krimò òtrò kè pòltekò ou pè d’aktò kontrèò a lè dirèkchon è uz idé dè lè Nachon Réunèytè. Artiklò tchinhè Tsakon a drèye a an nachenâlitò. On pou pò fouiyè a kortchon sa nachenâlitò pò dèpli kè son drèye a n’in tsandjé. Artiklò sèhè Kin i son én’ adzò, l’òmò è la fèna dè n’én’pourta kén’ta rasse, nachenâlitò ou relijyon, on lò drèye dè sè maryò è dè fondò an familyi. Tu du on lu mémò drèye dèvan lò mariédzò, pindin k’i son maryò è én’ kasse dè divòrsò. Lò mariédzò pou éhè foua slamin aouè l’akôr librò è én’tchér du futur maryò. La familyi é nateûèlamin lò pilyér dè la sòssyètò, l’a drèye a la pròtèkchon dè la sòssiètò è dè l’Étate. Artiklò disète Tòta parsena, òche byin sòlèta kè én’ kòlèktivitò, a drèye a la pròpriètò. On pou pò sin réjon prindrè la pròpriètò dè kòrtchon. Artiklò dijvoute Tòta parsena a drèye a la libartò dè pinché, dè konhyinhi è dè relijyon ; i vou diyè kè on a lò drèye dè tsandjé dè relijyon ou d’idé, dè diyè sa relijyon ou suz idé publikamin ou én’trè sè, pè l’én’sènyamin, la prateka, din tòtè lè sérémòni a l’ègliji ou tché sè. Artiklò dijnou Tsakon a lò drèye a la libartò d’avèr son opinion è dè lò diyè. I supouzè k’on a lò drèye dè pò éhè én’kyétò pè suz idé, k’on a lò drèye dè tsartché, dè rèchèyvrè è dè mandò, sin s’òkupò dè lè frontché-, lèz én’fòrmachon è luz idé pè tu lu mòayin. Artiklò vin Tòta parsena a lò drèye dè s’assòssiyé aouè d’òtrè pè dè bouéè tsouzè. Nyon pou éhè òbledja dè sè betò din an assossiachon. Artiklò vintchon Tsikè parsena a lò drèye dè diyè son mòte din la dirèkchon dè la vya dè son pa.i, k’i sussè dirèktamin ou pè la ouè dè lu ky on éhò libramin dèzinyé. Tòta parsena a lò drèye dè s’òkupò dè lè fonkchon peblekè dè son pa.i, din dè kondichon d’ègalitò. L’òtòritò du pouvèr publik é chadoua su la volontò du pouéplò. Sla volontò dèye sè diyè pè d’èlèkchon ònéhè ki dèvon sè ti- pèryòdikamin u vôte sègrète ou d’an fahon ki gaantèychè la libartò du vôte. Tò lò mondò pou vôtò. Artiklò vint è du Tòta parsena, én’ tin kè minbrò dè la sòssyètò, a drèye a la sèkuritò sòssyòla ; le pou prètindrè a an vya konvinyòbla, a pouchèr ti- sa plahi din la sòssyètò, a pouchèr sè kultivò, én’ parsena dinyi, a l’èspri uvér è kapòblò dè s’én’retsi. Tò sin aouè la kontribuchon dè l’èfôr nachenal è dè la kòòpéachon én’tèrnachenòla, én’ tinyin kontchò dè l’òrganizachon è dè lè rèsòrsè dè tsikè pa. i. Artiklò vint è trèye Tòta parsena a drèye a l’ouvra, le dèye pouchèr chòèzi libramin son ouvra, din dè kondichon justè è konvinyòblè. Le dèye éhè parò kontra lò tsômadzò. Pè la méma ouvra, tò lò mondò a drèye a la méma pâyi, sin diféinhi. Sè ki travalyè a lò drèye d’éhè payé d’an fahon justa è konvinyòbla pè pouchèr vivrè, lui è sa familyi, an vya konfòrma a la dinyitò dè l’òmò. Én kasse dè bèzoin, a dèye pouchèr kontò su luz òtri mòayin dè pròtèkchon sòssyòla. Tòta parsena a lò drèye dè sè groupò aouè d’òtri pè betò su pya on sindikate pè dèfindrè suz én’téè. Artiklò vint è katrò Tòta parsena a drèye u rèpou è a lè distrakchon. Lò tin dè l’ouvra dèye éhè limitò réjeûòblamin è dèye lòché plahi a dè kondjé payé régulyé. Artiklò vin hén’ Tòta parsena a drèye a an vya konvinyòbla pè acheûò sa santé, pè éhè a l’èjò, lyi è sa familyi, d’abôr pè la noreteûa, l’arbilyemin, lò lòdzemin, lò medzòhén’ è lè droguè pè sè sònyé è pè lu sarvechò dè la kòlèktivitò kin le n’a fòta. L’â drèye a la sékuritò én’ kasse dè tsômadzò, dè maladi, d’én’validitò, dè vèvò, dè vyèyès ou alôr, din tu lu kasse dè pérta dè su mòayin dè vivrè a la suita d’avarô én’dèpindin dè sa volontò. La matèrnitò è lò dzevéò adzò on drèye a éhè spéssiolamin èydò.Tu luz èfan, k’i sussan vu u mondo din ou én’ dèfour du mariédzò dèvon pròfitò dè la méma pròtèkchon sòssyòla. Artiklò vint è chi Tòta parsena a drèye a l’èdukachon. L’èdukachon dèye ryin kòhò du moin pè l’èkoula tak u sartifikate. Y’é òbledja dè balyé l’én’strukchon a tu luz èfan. L’én’sènyamin tèknik è pròfècheûèl dèye éhè jènèralizò ;lu granz ètudzò dèvon éhè uvér, d’ègòla fahon, a tu lu ki l’on mretò. L’èdukachon dèye tsartché lò dèvèlòpamin konplèt dè la parsenalitò dè l’òmò è dè lè libartè ki son lè fondachon dè la sòssyètò. Le dèye èydò la konpréinchon, la tòléanhi è l’amitcha éntrè lè nachon, lè rasse, lè relijyon è tòton pè lò dèvèlòpamin du travô dè lè Nachon Réunèytè, pè manti la pè. Lu pa.in son lu premyé a avèr lò drèye dè chòèzi la sôrta d’èdukachon k’i voulyon pè leûz èfan. Artiklò vint è sèt Tòta parsena a lò drèye dè s’òkupò dè la vya dè l’èspri din sa kòmunôtò, dè prindrè son plèji aouè lè bèlè tsouzè è dè partissipò u prògrè dè la syanhi è a sò kè l’apourtè dè bon. Luz èkrivin, luz artist, luz òmò dè syanhi ki pròduiyon an ouvra on lò drèye d’avèr la pròtèkchon pè leûz én’téè matèryèl è pè sò ki leû rèvén’ mòròlamin. Artiklò vint è vout Tsikè parsena a drèye a s ky ussè, su lò plan sòssyal è én’tèrnachenal, l’ôdrè pè kè lu drèye è lè libartè én’skri din sla prèzinta Dèklaachon pouchissan tròvò leû plin èfè. Artiklò vint è nou L’òmò a dè dèvèr dèvan la komunôtò yeû kè lò dèvèlòpamin librò è én’tchér dè sa parsenalitò é pòcheblò. Kin a fè valyèr su drèye è kin a pròfitè dè sè libartè, tsakon dèye slamin sè plèyé a lè limitachon prèyussè pè la lòè, justò pè acheûò la rèkònyichinhi è lò rèspè du drèye è dè lè libartè duz òtri è pè rèpondrè a sò kè demandè la mòròla, l’ôdrè publik è an bouéa vya pè tu, din an sòssyètò gòvarnò pè lò pouéplò. Slô drèye è slè libartè pouron jamè s’ègzarsò d’an fahon kontrèa uz idé è a lè ryéglè dè lè Nachon Rèunèytè. Artiklò trinta Pò an sòla dispòzichon dè la prèzinta Dèklaachon pou sarvi a òtòrizò on Ètate, on groupamin ou an parsena, a dèstruiyè lu drèye è lè libartè kiz i son én’skri.

oci_2

Occitan (Francoprovençal, Savoie)

oci

Latn

oc

TENDAA NENSAABA ZAA YƐLƐSOOBO SOBIE MOƆLOO A YƐLƐ YUOBO A yeli nang bebe la, ka neɛ zaa bang ka nengsaala emmo ane o yelsoore seng la taa a nengsaala boorɔ poɔ; a nengsaala mengɛsoobo ane o yelmengɛ noba zie la binne eng-maarong ane yelmenne noba zie a tengazu. Ka nengsaala kaa-ba-nyɛ e ka tongfaare tong ka noba banang nang taa teɛrong veɛle nyɛ posããna. A yɛlɛ ama eɛ la ka nengsaala zaa nang boɔrɔ bone ne ka ka bie tenga benee nengsaaba zaa nang so ba menne a yele yɛlɛ zaa ba nang boɔrɔ, a puoro puoru zaa ba nang boɔrɔ, a ta zoro bebiri kang nang. Ka a da sengɛɛ la ka anang ba fere neɛ kao e yeli nang fere o, a kũũ ne o baao poɔ ka o faa o mengɛ dɔgrong poɔ, ka ka a yelmenne tɔretero la guuro a tendaa zaa noba yɛlɛsoobo sobie. Ka a da sengɛɛ la ka to-ne-tɔ nɔmmo yɛle a tendaa za. Ka a noba nang be a Tendaa Langne poɔ leɛ maaleng nyɔgɛɛ ba yeldeebo a a yelmanne binne nga nang guuro a tendaa zaa yɛlɛsoobo sobie poɔ, ka dɔɔ ane pɔge nang ba gang taa song ka nengsaala maaloo ane o mengɛsoobo yɛlɛ gɛrɛ ninge a tenga zu. A tenne na zaa nang be a Tendaa Langne nga poɔ eng la noɔre ka bana ane a Tendaa Langne na nyɛ a tendaa zaa nɔngtaa, a engnɛ a Tendaa zaa yɛlɛsoobo ane mengɛsoobo sobie. Ka ka neɛ zaa bang ka a yɛlɛsoobo sobie ama ane a nensaala mengɛ soobo la yelkpong nang be a noɔre nga emmo poɔ. Pampanga a Lɛ Zueng, A TENDAA LANGNE NOBA LANG TAA moɔlɔ la: ka a TENDAA ZA YƐLƐSOOBO SOBIE waa la bone noba zaa ane tenne zaa nang na moɔ̃ nimiri k'a nye eebo. A lɛzueng neɛ zaa, bee nengsaaba langne zaa na taa la a yɛlɛ ama teɛrong tegteglɛ a erɛ aneɛ ba wuluu poɔ ane ba zanno poɔ a e k'a yɛlɛsoobo sobie ane a noba mennesoobo yɛlɛ duoro saa kyɛ erɛ beɛlɛ beɛlɛ tenga zaa poɔ a na e k'a tendaa zaa bang kyɛ tuuro a yɛlɛ ama. Tenne na zaa nang be a lammo nga ane noba na zaa nang kpeɛrɛ a tenne na poɔ, a lang ne a noba banang zaa nang be tenne na zaa ba nang di naalong a zu. Dorɛ 1 Nengsaala zaa ba nang dɔge so la o menga, ka o ne o taaba zaa sengtaa noba emmo ane yɛlɛsoobo sobic poɔ. Ba dɔgɛɛ ba zaa ne yɛng ane yɛlɛ-iruu k'a da seng ka ba erɛ yɛlɛ korɔ taa a nga yɔɔmine. Dorɛ 2 Neɛzaa soobo la a Tendaa zaa yɛlɛsoobo sobie ama nang be a gane poɔ; a ba wullo ka neɛ nga waa ngaa ne ngaa; a nga balong, bee o engɛ waalong, k'o waa la pɔge bee dɔɔ, o kɔkɔyelaa, puoru na o nang puoro, o teɛrong nang are lɛ a tenga maalo yɛlɛ poɔ, o tengyiraa ane o aroozie a tenga poɔ, boma o nang taa, o dɔgebo zie bee o arezie. A la waana lɛ puoreng, gyegru kyebe ane neɛ teɛrong nang wuli o ka o tuuro a tenga maalo yɛlɛ lɛ, bee bone na naalong ba nang dire a tenga na poɔ a neɛ na nang yi, ka a tenga na so la o mengɛ bee ka o be la tenga kang nuureng, bee ka o nang ba so o mengɛ, be ka yɛlɛ mine bebe la a pɔgrɔ o mengɛsoobo sobiri. Dorɛ 3 Neɛzaa taa la sori ka o taa nyɔvore, ka bone zaa ta ngmaara o sobiri o yelerre poɔ, ka tuo ta be o zie. Dorɛ 4 Neɛzaa ba taa sori a taa o tɔsoba ka o waa o gbangbaa bee ka o tonɔ gbangba-toma. A ferɛɛ la kaa gbangbaalong ane nengsaaba koɔro ta bebe togtog yelizaa poɔ. Dorɛ 5 Neɛzaa ba seng ne engɛ dɔgrong nang gang, bee potuyɛlɛ, bee dɔgrong zaa nang ba seng ne nengsaala. Dorɛ 6 Ka neɛng be zie zaa a ferɛɛ la ka a tenga na deme de o k'o waa nengsaala a lɔɔ poɔ. Dorɛ 7 Lɔɔ ninge poɔ noba zaang sengtaa k'a fere ka a lɔɔ kaara ba zaa zu ka gyegru kyebe. A yɛlɛ ama moɔloo poɔ kyiirung la ka gyegru bebe neɛ zaa zie, bee ka neɛ dɔre ka ba gyegri neɛ. Dorɛ 8 Ka neɛ zaang taa yeli a gaane a sɛrɛɛ diibo zie, a ferɛɛ la ka a tenga na sɛredirebe a di a sɛrɛɛ velaa ka a yelmengɛ gaa a neɛ na deme nang kpɛ zie a seng lɛ a tenga lɔɔ nang manne bing. Dorɛ 9 Neɛzaa ba seng ne ka ba deɛ bone nyɔgoo gaa te page kyɛ ba di a sɛrɛɛ, bee ka ba diguu bare ka o yi gaa teng-yuo a te kpeɛrɛ. Dorɛ 10 Neɛzaa nang sãã yeli, a ferɛɛ la ka a tenga na sɛredirebe di o sɛrɛɛ neng-yaga poɔ ka nɔnne boore kyebe a sɛrɛɛ nga ba nang dire a na nye bone na yeli o nang sãã poɔ. Dorɛ 11 Neɛzaa ba nang nyɔge yeli kang poɔ a na di o sɛrɛɛ ko na pɔge nyɛ dɔgrong a poɔ, a ferɛɛ la ka a sɛredirebe de ka o ba sãã yeli, a ta lɛ sang ba nang di o sɛrɛɛ yeng poɔ a te nyɛ bang ka o sãã la yeli. A o sɛrɛɛ diibo na meng poɔ a ferɛɛ la ka ba k'o sori ka o bɔ bone na zaa nang na toɔ̃ song o ka o yeli faa o mengɛ. Ba kong toɔ̃ nyɔge neɛ zaa nang sãã yeli nang taa dɔgrong; yeli o nang e, bee o nang nage o vuo na poɔ, a yeli na o nang e, bee o nang nage nang da ba waa yelsããna nang boɔrɔ dɔgrong a lɛ sang onang da e a yeli bale, bee ka ba ko o dɔgrong nang waa tuo gang a dɔgrong na nang da bebe ka ba da ko o a lɛ sang o nang sãã a yeli bala. Dorɛ 12 Neɛzaa ba taa sori a bonnɔ kpeɛrɛ o tɔ yɛlɛ poɔ, bee o die yɛlɛ poɔ, bee o yiri yɛlɛ, bee o gama yɛlɛ, bee ka o sãã o tɔ yosong ane o eveɛle. A ferɛɛ la ka a lɔɔ guuro neɛ zaa a dɔ̃ɔ̃ne ama taaba poɔ. Dorɛ 13 Neɛzaa taa sori ka o yoɔrɔ gɛrɛ benee zaa o nang boɔrɔ, bee ka o kpeɛrɛ benee zaa o nang boɔrɔ a tenga toribogri poɔ. Neɛzaa taa sori ka o yi tenga kang zaa poɔ, bee o mengɛ tenga poɔ a kyɛ leɛ wa a o tenga poɔ. Dorɛ 14 Neɛzaa taa sori ka o yi tenga na poɔ ba nang boɔrɔ o dɔgroo, bee o koobo a gaa tenne mine a na te nyɛ popeɛlong. A sobiri nga kyebe neɛ nang sãã yeli yelmengɛ ka ba boɔrɔ o ka ba di o sɛrɛɛ ka a yɛlɛ na o nang sãã ba e votu yɛlɛ bee yɛlɛ nang ba tu a Tendaa Langkpong yɛlɛ sobie ba nang manne bing lɛ. Dorɛ 15 Neɛzaa taa sori a na waa enga kang paalong neɛ. Neɛzaa ba taa sori a na yeli ka neɛkang ta be o tenga poɔ, bee ka o ta yi o tenga a gaa te kpeɛrɛ teng-yuo. Dorɛ 16 Neɛzaa nang ta dɔɔ, bee pɔge, bale zaa poɔ, tenga zaa poɔ, puoru zaa poɔ, taa sori a na de pɔge, bee kuli serɛ a dɔgrɔ bibiiri. Ba zaang na sengtaa a ba kultaa yɛlɛ poɔ a ta lɛ sang ba kultaa nang baare. Neɛzaa ba taa sori a fere noba ka ba kultaa; banang nang kulo taa yong na pɛle poore a sage ka ba kultaa. Dɔɔ ane o pɔge ane o bibiiri waa seng bombiri a tenga noba zie ka a fere ka a tenga noba ane a tenga nembɛrɛ kaara ba zu. Dorɛ 17 Neɛzaa taa sori a na so boma o yong, bee ka o ne noba mine lang so boma. Neɛzaa taa sori faa neɛ boma o nang so. Dorɛ 18 Neɛzaa taa a sori na teɛrɛ yɛlɛ a seng o nang boɔrɔ lɛ, a tuuro o yɛng wuluu, a puoro puoru na zaa o nang boɔrɔ; o la taa la a sori meng a na leɛre o puoru ane o teɛrong; o na toɔ̃ e la lɛ o yong, bee a lang ne noba yeng poɔ, bee o yong zie. O la taa sori meng a na e ka o puoru yɛlɛ sãã noba zie. O taa sori na wullo noba a o puoru yɛlɛ. O taa sori tuuro a o puoru nga sobie zaa a seng lɛ o nang boɔrɔ. Dorɛ 19 Neɛzaa taa sori ka o teɛre ka yeli kang waa ngaa bee o ba waa. O taa sori meng na yeli a yeli na yɛlɛ. O la taa la a sori meng ka o teɛrɛ ka yɛlɛ mine waa ngaa, kyɛ ka neɛ zaa ta fere o a o teɛrong na poɔ. O taa sori meng ka o bɔ a kyɛ nyɛ yelpaaba nang yire zie zaa waana, ka a gangnɛɛ toribogri bee ka a ba gangna o taa la a sori. Dorɛ 20 Neɛzaa taa la a sori ka o poɔ noba nang langtaa ane teɛrong velaa. O la taa la sori ka o kpɛ langne zaa. Neɛ kontoɔ̃ fere neɛzaa ka o kpɛ langne kang poɔ. Dorɛ 21 Neɛzaa taa sori k'o poɔ a tenga gɔbenɛnte yɛlɛ poɔ o mengɛ bee ka o poɔ iri noba ka ba leɛ o zu. Neɛzaa taa sori ka a tenga poɔ bone na zaa nang bebe ka ba de sonnɔ ne a noba ba yeli zaa poɔ k'a tara o meng. A gɔbenɛnte fang a tenga poɔ na yi la tenga noba boɔrɔ zie. A sobiri na a noba nang na mang tu ka ama nyɛ eebo la ka ba manne bing ka ka vuo kang poɔ k'a noba mang taa neng-iri ka finnuu kyebe a neng-iri nga poɔ; k'a banang zaa nang ta noba a taa sori na iri a noba nang na leɛ ba zu a tenga gɔbenɛnte poɔ. A neng-iri sang neɛ zaa ba taa sori na nyɛ o tɔsoba nang boɔrɔ k'o iri neɛ na. Dorɛ 22 Neɛzaa waa la a tenga zu noba neɛ. A ferɛɛ la ka o tenga kaara o zu; o la taa la sori meng ka o nyɛrɛ a o tenga tɔnɔ ka a song o ka o nyɛrɛ emmo a seng nengsaala; ka o engɛ ane o yɛng yɛlɛ meng kyɛnɛ velaa. Dorɛ 23 Neɛzaa ta sori ka o taa toma tonɔ. O taa sori meng ka o iri toma na o dang boɔrɔ. Sori bebe meng la, ka ka o toma zie ane o toma zie yɛlɛ veɛlɛ. Sori bebe meng la ka o taa toma tonɔ a ta yoɔrɔ weɛ lɛ. Neɛzaa, ka gyegru kyebe taa sori ka o nyɛrɛ san-yɔɔ a seng banang zaa meng nang tonɔ a tong-bale. Neɛzaa nang tonɔ toma taa sori a naa nyɛrɛ a yɔɔre ka a seng o ne o pɔge ane o bibiiri; ka a seng ba ka ba na toɔ̃ nye bone na zaa a nang ferɛ nengsaala ka o taa waa nengsaala. Neɛzaa taa sori ka o piili tontonema langne. O la taa l'a sori ka o kpɛ tontonema langne nang na song ka o guuro o toma. Dorɛ 24 Neɛzaa taa sori ka o nyɛ pɛnno kyɛ ka o pɛnnoo sang ka o taa sori a erɛ lɛ o poɔ nang pɛlle. O la taa sori ka ka o ta tong toma a te gang gammo kang. O taa sori meng na nyɛrɛ pɛnnoo bebie a o toma zie kyɛ nang nyɛrɛ san-yɔɔ a pɛnnoo bebie na poɔ. Dorɛ 25 A ferɛɛ la k'a tenga nyɛ ka benee dɔɔ ane o pɔge ane o bibiiri nang kpeɛrɛ seng ne ba eng-maarong nang boɔrɔ lɛ, ka ba nyɛrɛ bondiri ane bonsuuri, ka ba kpeɛbo zie ane ba laafeɛ yɛlɛ veɛlɛ. Ba taa l'a sori meng ka sang kang wa ta ka ba ba la taa san-yɔɔ toma, bee ka ba beɛrɛ, bee ka yeli kang e ka o kong la toɔ̃ tong toma bee ka o serɛ, bee ka pɔge kpi kyɛ kyɛre o yong, bee ka o kore zuo a kong la toɔ̃ tong toma, bee ka yeli kang e ka o deɛ kong la toɔ̃ bɔ bondiraa o mengɛ, a ferɛɛ la ka a tenga na o nang be kaara o zu. Bimamine ane bibiiri nang nang baara, a sengɛɛ la ka ba kaara ba zu kyɛ sonnɔ ba. Bibiiri zaa, ka ba ma ne ba saa de la taa kyɛ dɔge ba bee ka baba de taa kyɛ dɔge ba meng na nyɛrɛ la a sommo nga bale. Dorɛ 26 Neɛza taa sori ka o bang gane. A gane zanno piilu sang a da seng ka yɔɔre kyebe. A ferɛɛ la ka neɛzaa zanne gane belaa a ta taabo kang. A da ba seng ka neɛzaa wong tuo kyɛ nyɛ nuuri-toma zanno, bee gama-toma zanno. A da sengɛɛ la ka banang nang na toɔ̃ meng ta wong tuo kyɛ nyɛ zanno nang do yaga. A da sengɛɛ la ka gane zanno kyaara nensaala mengɛmaalo yɛlɛ a kyɛ sonnɔ nensaala mengɛsoobo sobie yɛlɛ a kyɛ sonnɔ yelwongtaa ane kanyiri di-ko-taa, a e ka tenne ane bale la bale zaa ane puoru deme zaa nyɔge taa baalong a kyɛ e ka a Tendaa Langkpong yɛlɛ kyɛnɛ ka maarong be a tenga zu. Saamine ane mamine taa a sori a na de weɛ̃ dang iri benee ba nang boɔrɔ ka ba bibiiri gaa zanne gane. Dorɛ 27 Neɛzaa taa sori ka o poɔ a tenga tengkoɔ̃ yɛlɛ poɔ a meng wong a noba nuuri-toma noɔ̃, kyɛ nyɛrɛ tɔnɔ nensaala yɛng nang song o ka o maale, bee ka o e ka bone na zaa waana ne noɔ̃ bee tɔnɔ. Neɛzaa nang de o nuuri, bee o zu a tong ne toma ka a yire tɔnɔ mine, a ferɛɛ la ka a tenga ta vɛng ka neɛzaa finne o a toma na poɔ. Dorɛ 28 A da sengɛɛ la ka a yɛlɛ ama ba nang manne bing a kyɛ a nyɛ eebo, ka benee zaa tenga zu kyɛ neɛ nang kpeɛrɛ na toɔ̃ so o mengɛ kyɛ kpeɛrɛ ne popeɛlong. Dorɛ 29 Neɛzaa taa la fero toma o taaba zie benee o nang kpeɛrɛ. A lɛng na song ka o mengɛ nyɛ maalo. Neɛzaa nang so o mengɛ, a wonno o mengɛsoobo noɔ̃, yeli zaa ba kyebe a na pigi a o mengɛsoobo nga sori see ka tenga nang manne bing lɛ naane, a lɔɔ na meng na waa la lɔɔ nang na vɛng ka nensaala nyɛ emmo kyɛ so o mengɛ, a sonnɔ ka nensaaba erɛ eveɛlɛ, a e ka marong be noba nang lang kpeɛrɛ zie kyɛ erɛ ka noba zaa kpeɛrɛ velaa ba tenga poɔ, ka ba meng taa noɔre a ba tenga maalo yɛlɛ poɔ. Neɛzaa ba taa sori a e yeli nang ba toro a Tendaa zaa Lammo nang manne a nengsaaba meneesoobo sobie bing lɛ. Dorɛ 30 Tenga zaa bee langne zaa bee neng-yeni zaa ba taa sori a willi a yɛlɛ ama ba nang manne bing a kyɛ; ka a waa seng nga a yɛlɛ nga ko ba la sobiri ka ba tong tone zaa bee yeli zaa nang waana ne nensaala mengasoobo ane o yelisoore noɔ̃ wommo ba nang manne bing a kyɛ sããbaro.

dga

Dagaare, Southern

dga

Latn

dga

Sran mmla mun be mɛn nun jɔ bolɛ Ibo bolɛ Kɛ ɔ fin kɛ sran kwlakwa i sran bulɛ ɔ fin blɔlɔ'n ti, kɛ i sran-mmla ɔ nin sran kwlakwla liɛ'n sɛ'n ti, kɛ isɔ nin ye ɔ nin fɔundi, nanwlɛ atin, aklunjɔɛ ba mɛn nun'n ti Kɛ ɔ fin kɛ sɛ be si'a sran-mmla mun, nan sɛ be bu'a be like fi, i sɔ nin yɛ ɔ fa sa tɛtɛ yewa'n ba'nti, sangɛ kɛ ɔ fin kɛ be seli kɛ mɛn nga mɔ i nun sran mun be di be fɔundi, mɔ be kwla be kan be klunklo ndɛ, be kwla be sɔ be klunklo like, mɔ sɛkunlɛ ɔ nin yalɛ b'a jaso su, i sɔ mɛn mɔ be wan sran kundɛ i dan'n ti Kɛ ɔ fin kɛ i dan lika nin yɛ le kɛ ɔ fata kɛ mmla su awa yɛ ɔ nian sran-mmla mun be suɔ, kɛ ɔ ko yo nan b'a mianmian-man sran nan w'a faman ya w'a jaso-man be nga be fa kwlalɛ nin sran tɛtɛ yolɛ be fa be tintin i su be wun'n ti Kɛ ɔ fin kɛ like nga ɔ ti kpa dan yɛlɛ mɛn mun b'afiɛn janvuɛ kekle diwa'n ti Kɛ ɔ fin kɛ mɛn unmuan nun nvle mun be yali be wan be kan be sie su yekun kɛ be te lafi sran-mmla su dan, sran ɔ ti like dan, ɔ le'a gua, bla nin yasua be sɛ. Be wan i sɔ'n ti, like nga ba ko yo nan sran mun b'a nyan alaje, nan aklunjɔɛ w'a ba be wun, fɔundi nun, i sɔ like nin yɛ be wa yo'n ti Kɛ ɔ fin kɛ nvle nga be wo anyia sɔ nun, be wan be nin like nga be flɛ, kɛ "Mɛn mun be Bo Yekun Anyia" be bo yekun be bo mandrɛn nan sran i fɔndi ɔ nin i sranmmla be kaci ninge mɔ sran kwlakwla i ti wo be bo'n ti Kɛ ɔ fin kɛ nga ɔ ti kpa dan yɛlɛ kɛ sran mun be ngba be fa be ti be wlɛ sran-mmla ɔ nin sran-fɔundi be bo'n ti Anyia Dan wan kɛ Ndɛ nga be kɛn yɛ'n, ɔ fata kɛ ɔ kaci kɛ like mɔ i dɛnman yɛ sran kwalkwla nian; mɛn kwlakwla be kundɛ be kɛn; ɔ ye sɔ nan mɛn kwlakwula su sran o, mɛn kun i siesielɛ ninge mun, be bu Ndɛ Dan nga i akundan cɛn kwlakwla, be bo mandrɛn ɔ nin sran mun be fluwaklelɛ, ɔ nin ngwlɛlɛ klelɛ, be yo man sran mun be dan lika si sran-mmla ɔ nin fɔndi; kɛ be ko si be kpɔkun be yo blɛblɛ, mɛn kun nun o, mɛn ngba nun o, man sran mun be ngba be si i sɔ ndɛ: mɛn nga be trannin annuanzɛ dan i ase be nun sran mun o, be nga be wo i sɔfuɛ mun be bo'no, ɔ fata kɛ i sɔ sran mun be ngba be si sran-mmla ɔ nin sran-fɔundi. Tikle kikli Sran mun be ngba, kɛ be wu be ɔ, be ngba be sɛ, fɔndi nun, sran-mmala nun. Be si akundanbu, be si su ɔ fata kɛ sran mun be tran'n, be tran aniaan nun tranlɛ. Tikle 2 Sran-mmla ɔ nin sran-fɔundi nga ɔ wo Ndɛ dan nun, sran kwlakwla kwla fa ye iliɛ; ɔ le'a kɛ e ti sran nvle ngunmin, kɛ e wunnɛn ti'a kun, e aniɛn ti'a kun, e bo lika ti'a kun, e like sɔwa ɔ ti i ngunmin, e politiki angundan ti'a kun, e fin'a lika kun, ɔ le'a kɛ wie ti sikafuɛ, wie ti yalɛfuɛ, kɛ wie mun be osu ti wlengbi, wie mun be osu ti kanga. I kungba yekun, be kwla'a kpaman sran mun be nun be se'akɛ nga ti bue nga su sran, nga be wun'ɛn i liɛ wlɛ'n kpa, be wun'an mɛn nga su ɔ fin ɔ: be kwla'a be se'a sɔ, kanzɛ sran fin nvle uflɛ suo, sɛ nvle sɔ ɔ le i fɔundio, kanze i ti wo mɛn uflɛ i bo o, ɔ nunmɛn i ti bo nun tilɛ o. Tikle 3 Sran kwalakwla, ɔ fata kɛ be sɛsɛ i nguan, be wukɛ i ɔ di i fɔundi, be sɛsɛ ibɔbɔ ba unmuan. Tikle 4 Be kwla'a be fa-man sran be kaci'a kanga. Sran kanga yolɛ nin i fatɔ ɔ nin i ninge i fa sɔ mun be yowa, ba tanninnin be ngba be atin. Tikle5 Be kwla'a be ye'a sran fi like tɛtɛ mun, be wlɛ-mɛn i bisva, be kwla'a be yo-mɛn i ninge nga mɔ ɔ ye sran finfin, mɔ ɔ kaci sran kɛ blo nnɛn mun be sa. Tikle 6 Lika kwlakwla nga sran kun wo, ɔ fata kɛ be bu i sran, ɔ fin i mmla su. Tikle 7 Sran mun be ngba be sɛ mmla mu be nyrun; i sɔ'n ti, ɔ fata kɛ mmla mun be wutu be su, be ngba. sran kwlakwla, ɔ fata kɛ be wuke i nan sran nun kpakpawa w'a nyɛn-mɛn; sran nun kpakpawa ɔ ti kɛ Ndɛ nga i gblu tɔwa sa. Tikle 8 Sran kwmakwla le atin ɔ ko to ibɔbɔinvle su jɔlɛ difuɛmun, sɛ ɔ fin nan be bu i anunnflin i fɔundi-mmla su, fɔundi-mmla nga be klɛli i fluwa nga be flɛ i kɛ "mɛn i takawa i bo fluwa". Tikle 9 Be kwla'a be tra-man sran ngbɛn sa, be kwla'a be wlɛ-mɛn i bisua, be kwla'a be tu-mɛn i mɛn kun su ngbɛn sa. Tikle 10 Sɛ be sanman sran, nɑn ndrumun tran nun, ndɛ nga ti yɛ be sanman i, ɔ fata kɛ nzraa nun, nanwlɛ nun, jɔlɛ difuɛ mun, be nga be ti nun-man sran fi bo'n, mɔ be ti nanwlɛ sran, be yɛ ɔ fata kɛ be ken i sɔ ndɛ liɛ niɔn: be yɛ be kwla se kɛ sɛ ɔ wo i ndɛ fɛ su o, sɛ kusuman, nzanman mɔ be sanmanin i, ɔ ti atin su o. Tikle 11 Sran kwla nga b'a sɛnmɛn i ndɛ kun ti, kɛ be nian kan ndɛ mɔ be nian bu-man, i sɔ fuɛ'n be kwla'a se'a kɛ i ndɛ yo'a fɛ. A wun kɛ be kwla be se sɔ, san b'a di jɔlɛ, be ngba be ngba be nyrun, ato a wlu'a nun, be nga be ko jrɛn i sin i ti kplilɛ b'a jran. Be kwla-man be bu-man ndɛ be guɛ'ɛ sran kun su; sɛ ndɛ ti yɛ be sɛnmɛn i, i nun nga ɔ fa ye sa sɔn, mmla wie fi, i nvle liɛ su mmla o, mɛn nun mmla o, be bu'ɛ i sɔ like liɛ'n kɛ ɔ ti like tɛ. I ng'ɔ wuka su, yɛlɛ kɛ alamandi nga be fu i, bisua nga be wlɛ i, be nuan kwla'a tra-man nga be fa be yo i sɔ titi'n Tikle 12 Be kwla'a be wla-man be nuan sran kun i awlo nun ndɛ mun be nun ngbɛn, i awlo nun ndɛ i tranwlɛ, i fluwa nga ɔ klɛ'n, i fluwa nga be klɛ i, be kwla'a be kɛn'ɛn i wun ndɛ ngbɛn, be kwla'a be saci i dunman ngbɛn. I sɔ ninge liɛ mun be ti, ɔ fata kɛ mmla mun be sasa sran kwlakwla. Tikle 13 Sran kwlakwla ɔ kwla wlanwlan sin, nvle kun nun, lika nga ɔ klɔ kɛ ɔ tran'n ɔ kwla se kɛ wa yɛ n klɔ kɛ n tran. Sran kwlakwla ɔ le atin mɔ ɔ jaso nvle kun su kɔ lika nfle; ɔ kwla jaso ibɔbɔ nvle liɛ'n su, kpɔkun ɔ kwla sɛ i sin ɔ ba i nvle liɛ'n nun yekun. Tikle 14 Sɛ nvle kun su be kle sran kun yalɛ, sran sɔ'n ɔ le atin ɔ kɔ mantan nvle ufuɛ mɔ ɔ kwla sɔ i nun ɔn. Sangɛ i sɔ atin liɛ'n, wɔ nga a ye sa tɛtɛ mɔ ɔ kɔ-man Mɛn b'Anyia be ndɛ liɛ su'n, wɔ nga a ye i sɔ sa tɛ mɔ fata kɛ be sanman wɔ'n, sa kpa, a kwla'a a jrɛn-mɛen i sɔ atin su kan-man ndɛ. Tikle 15 Sran kwlakwla ɔ le atin mɔ ɔ nyen i auliɛ nvle Be kwla-man be se-man sran kun kɛ, ɔ fin andɛ a le'a auliɛ nvle wie kun, i sa sɔ ngbɛn; kusuman, sɛ sran kun wan ɔ kaci i auliɛ nvle, ɔ le atin kaci. Tikle 16 Kɛ be ko nyin yasua kun ɔ nin bla kun, be le atin be ja be wun, be taka be awlo; ɔ fata kɛ ndɛ kɛ nvle uflɛ nun sran, mɛn uflɛ nun sran, like sɔwa wafa uflɛ sran, ɔ fata kɛ i sɔ angundan wlu nun. Be aja nun, be nyɔn be sɛ; be nun kun se'a kɛ ɔ tin kun su: i blɛ nga be ja o, kɛ be titi aja nun o. A wun kɛ be ja'n, uun be nyɔn be nuan w'a yekun, be klun klo su. Awlo bo ɔ ti kɛ ananganman like sa, yɛ ɔ ti nvle kun su sa i olui niɔn; ɔ fata kɛ nvle ɔ nian su kɛ i nyima sa, kɛ awa wukɛ i. Tikle 17 Sran kwlakwla, i kungba anzɛ, ɔ nin sran uflɛ mun anzɛ, ɔ kwla le i ti bɔ nun like. Be kwla'a le'a sran fi i ti bo nun like i sanun. Tikle 18 Sran kwlakwla ɔ le atin mɔ ɔ bu i ti bo nun angundan, ɔ nyɛn i klun ndɛ, ɔ kwla sɔ i like wafa nga ɔ klo i'n; kɛ ɔ fin i lɛ kusuman, sɛ i wan ɔ kaci nan ɔ sɔ like uflɛ'n, sɛ i wan ɔ bu akundan uflɛ'n, ɔ le atin ɔ kaci. Sɛ i wan i klun akundan liɛ'n, i like sowa liɛ'n, sɛ i wan ɔ bo be jɔ, i ba kungba o, ɔ nin sran uflɛ mun o, ɔ le atin ɔ bo be jɔ; sɛ kusu i wan ɔ ye i like aswre nun, ɔ le atin yo. I kwlaa ngɔ'lɛ, ɔ kwla klɛ i fluwa nun, ɔ kwla yo like kwlakwla nga fata kɛ ɔ yo; sran fi kwla'a tannin i atin. Tikle 19 Sran kwlakwla ɔ le atin ɔ bu i bɔbɔ ti bo nun akundan, ɔ kɛn i klun ndɛ nga i wan ɔ kan'n. I sɔ i sin yɛle kɛ sɛ ɔ kɛn i klun ndɛ'n, be kwla-man be kle'ɛ i yalɛ; i sin nin yɛle kɛ ɔ le atin kundɛ ndɛ mun be tilɛ; i kusuman kwla bo ndɛ ɔ nin nzɛbua mun be jɔ kle sran mun; like kwlakwla nga ɔ kwla fa bo i sɔ jɔlɛ liɛ, ɔ fa bo; ɔ nun-man i ti nun kaan kɛ awɛ wo nvle mun b'afiɛn. Tikle 20 Sran kwlakwla ɔ le atin ɔ nin sran ufuɛ mun be ya anyia; ɔ kwla wlu anuanzɛ nga ɔ ti'a nzaje anuanzɛ nun. Be kwla'a be mianmian-man sran kun ɔ wlu-man anuanzɛ kun nun. Tikle 21 Sran kwlakwla ɔ le atin mɔ, i bɔbɔ i nvle liɛ'n su, ɔ tran awa i juman be ti, sɛ nɛn i bɔbɔ trele sa, ɔ kwla yo i janunfuɛ. Sran kwlakwla ɔ le atin, nán ndrunmun kan tran nun, mɔ di i bɔbɔ i nvle'n su awa juman. Nvle kun su i sran unmwah mun, be ye be man nvle sɔ i su gbɛngbɛn be fangan. I sɔ'n ti, ɔ fata kɛ be yo manwlɛ nun vote, nan sran mun be ndɛ nga ɔ wo be klun, b'afɛ i sɔ b'a kan vote'n le nuan; kɛ i nuan ko ju'n, ɔ fata kɛ ɔ sɛn i wun; sran ngba vote o, aswre vote o; i kwlaa nga ɔ yo ɔ, vote i yowa, nɑn mianmianlɛ tran nun, sran kun i klun vote yɛ ɔ vote ɔ. Tikle 22 Sran kwlakwla, kɛ mɔ ɔ ti nvle kun su sran'n, ɔ fata kɛ ɔ nyan awa sran anwukalɛlike, ɔ le awunnyanmblusuɛ atin, awasranwukalɛ atin, be nyin su yiyilɛ ninge atin; i sɔ ninge mun yɛ be ti sran kwlaa cinjin, be yɛ be yi sran i sran lika nglo ɔ, be yo i fɔundi-mmla be dan; i sɔ'n fin nvle kun i mandrɛn bowa nun, ɔ fin mɛn mun be wun wukawa nun, ɔ fin nvle kun i siesiewa nun, ɔ fin nvle kun i nun anyanbewun ninge mun nun. Tikle 23 Sran kwla ɔ le atin mɔ ɔ di i bɔbɔ i klunklo juman, juman i fa diwa ɔ nin i akatua be ti i klunsu; ɔ fata kɛ be nian i su, nɑn man ɔ tran sa ngbɛn kɛ ɔ nyan-man juman Sran kwlakwla i juman nga ɔ di, i su sika cɛ yɛ ɔ fata kɛ be mɛn i ɔ, ɔ le'a kɛ sran kun ɔ le i akatua, sran kun ɔ le i akatua Sran kwlakwla, kɛ ɔ di juman'a ɔ fata kɛ i akatua nga be tuɛ i'n, ɔ ju i bɔbɔ, i yi ɔ nin i mma mun be wun siesielɛ kɛ ɔ fata kɛ sran fa siesie i wun sa. Sɛ akatua sɔ'n ju-man, awa wuka suɔ ɔ yo ye. Sran kwlakwla ɔ nin i wiengu mun be kwla be taka jumandilɛ anuanzɛ, sran kwlakwla ɔ kwla wlu i sɔ anuanzɛ liɛ nun ɔ fa kpli i like nga ɔ lo i i ti. Tikle 24 Sran kwlakwla, kɛ ɔ di juman'n, ɔ le atin ɔ lo unmiɛn, ɔ le blɛ wie ɔ ɔ yiyi i nyisu ɔ. ɔ fata kɛ dɔ nga mɔ ɔ fa di juman, nan ɔ cɛ ngboko; yɛ afuɛ kun nun i blɛ mɔ ɔ di'a juman, ɔ fata kɛ be tuɛ i kalɛ. Tikle 25 Sran kwlakwla ɔ fata kɛ i sa nun yo fɛ nan w'a kwla w'a ye i wun ayre, w'a kwla w'a siesie i wun, i bɔbɔ nin i yi nin i mma mun, kɛ ɔ ti kɛ aliɛ dilɛ liɛ'n, tralɛ wlawa'n, lawlɛ'n, be wun ayre yelɛ'n, blɛ mɔ ɔ di'a juman'n, mɔ ɔ tɔ tukpakiɛ'n, sɛ ɔ kwla'a nun'n, sɛ ɔ wo angbeti nun'n, sɛ w'a yo oke'n; sa yalɛ kwlakwla nga ɔ tɔ i su mɔ i sa nun a wie'n, ɔ fata kɛ awa wukɛ i. Blata ɔ nin ba kangan mun, ɔ le be wukalɛ liɛ'n mɔ awa wuka be ɔ. Ba kangan kwlakwla, kanzɛ be wu be gua su o, kanzɛ be wu be aja nun o, be kwlakwla ɔ fata kɛ awa sasa be. Tikle 26 Sran kwlakwla ɔla atin mɔ be kle i fluwa. Sran fluwa klelɛ'n, kɛ ɔ fa ju kɛ sua blu su'n, sika tualɛ nun-man nun. ɔ fata kɛ ba kangan mun be ngba be kɔ suklu, be nun kun le'ɛ ti kɛ ɔ kɔ-man. Sukln nga be kle blalɛ juman nin juman dilɛ nun, i sɔ suklu'n, ɔ fata kɛ ɔ tru; suklu dandan mun be nun wlulɛ i atin, ɔ fata kɛ be tike man sran kwlakwla; be kpa'a sran mun be nun, sran kun ɔ nin i like liɛ mɔ ɔ kwla yo ɔ. ɔ fata kɛ fluwa klelɛ ɔ yi sran i sran lika i nglo, ɔ yo man sran mun be bo nyan, ɔ yo man be nyin yi sran-mmla mun ɔ nin fɔundi-mmla nga ɔ ti fɔundi-mmla be bɔ'n. Fluwa klelɛ ɔ fata kɛ ɔ yo man ndidiɛ ba sran mun b'afiɛn, ɔ yo man sran mun be yaci sran kun nun ɔ yo i klunklo ninge, man janvuɛ dilɛ ɔ ba mɛn mun b'afiɛn, sran nvle mun b'afiɛn, like sɔfuɛ mun be wafa b'afiɛn. Fluwa klelɛ i kungba yekun, ɔ fata kɛ ɔ man "Mɛn mun be Bo Yekun Anyia" be ninge nga mɔ be yo mɔ alaje ko cɔ mɔn nun. Siɛ mun ɔ nin niɛn mun, be yɛ ɔ fata kɛ be kundɛ fluwa i klelɛ wafa nga ɔ nin be mma mun fata ɔ. Tikle 27 Sran kwlakwla ɔ le atin mɔ, i nvle liɛ'n su ninge mɔ ɔ ti kɛ be nyin su yiyiwa ninge, be sa ti ninge, aguin ninge, ɔ le atin ɔ ye i sɔ ninge wie, ɔ le atin ɔ di su wie; ɔ le atin ɔ wuka be yo be nyrun kɔlɛ ninge mun; afin sɛ mblusuɛ fite su, ɔ le atin di wie. Sran kun, sɛ ɔ di i be nyrun, kɔlɛ aguin juman, ɔ klɛi fluwa, ɔ di aguin nan sɛ i duman fite su ɔ, i mblnsnɛ fite suɔ ɔ ti iliɛ. Tikle 28 Sran kwla ɔ le atin ɔ kunde kɛ sran mun b'afiɛ, mɛn mun b'afiɛn ɔ ye flɔlɔɔ, i sɔ nan sran-mmla ɔ nin fɔundi nga be kan be ndɛ Ndɛ nga nun, b'a su mma. Tikle 29 Sran kun, ɔ fata kɛ ɔ yo like mɛn i nvle mɔ i nun yɛ i bɔbɔ ɔ kwla di i fɔundi, ɔ kwla bo nyan. Sran i sran-mmla nin i fɔundi su dilɛ ɔ le'a awieliɛ uflɛ, san awieliɛ nga i nve su mmla mun be sieli kɛ ɔ fata'a kɛ sran kun i sran-mmla nin i fɔundi su dilɛ ɔ tannin sran uflɛ mun be liɛ atin. I sɔ nin yɛ man be kwla fa atin ndɛnman kpa su, aunjɔɛ ɔ ba nvle nga mɔ i su kpɛn sielɛ ɔ wo sran kwlakwla sa nun nun. Sran-mmla nin fɔundi ng'ɔlɛ be kwla'a fa-man be yo'a like fi mɔ ɔ kaci i sin si Mɛn mun be Bo Yekun Anyia be atin liɛ'n Tikle 30 Awa kun, sran akpasua, sran kun, be kwla'a be jran-man dɛ nga i nun tre ba kun su be se'a kɛ be le atin mɔ be di juman wie, be yo ninge wie mɔ ɔ ti sran-mmla nin fɔndi nga be wo yɛ be sakiwa.

bci

Baoulé

bci

Latn

bci

ÌKÉDE KÁRÍAYÉ FÚN È̩TÓ̩ O̩MO̩NÌYÀN Ò̩RÒ̩ ÀKÓ̩SO̩ Bí ó ti jé̩ pé s̩ís̩e àkíyèsí iyì tó jé̩ àbímó̩ fún è̩dá àti ìdó̩gba è̩tó̩ t̩í kò s̩eé mú kúrò tí è̩dá kò̩ò̩kan ní, ni òkúta ìpìlè̩ fún òmìnira, ìdájó̩ òdodo àti àlàáfíà lágbàáyé, Bí ó ti jé̩ pé àìka àwo̩n è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn sí àti ìké̩gàn àwo̩n è̩tó̩ wò̩nyí ti s̩e okùnfà fún àwo̩n ìwà búburú kan, tó mú è̩rí‐o̩kàn è̩dá gbo̩gbé̩, tó sì jé̩ pé ìbè̩rè̩ ìgbé ayé titun, nínú èyí tí àwo̩n ènìyàn yóò ti ní òmìnira òrò̩ síso̩ àti òmìnira láti gba ohun tó bá wù wó̩n gbó̩, òmìnira ló̩wó̩ è̩rù àti òmìnira ló̩wó̩ àìní, ni a ti kà sí àníyàn tó ga jù lo̩ ló̩kàn àwo̩n o̩mo̩‐èniyàn, Bí ó ti jé̩ pé ó s̩e pàtàkì kí a dáàbò bo àwo̩n è̩tó o̩mo̩nìyàn lábé̩ òfin, bí a kò bá fé̩ ti àwo̩n ènìyàn láti ko̩jú ìjà sí ìjo̩ba ipá àti ti amúnisìn, nígbà tí kò bá sí ò̩nà àbáyo̩ mìíràn fún wo̩n láti bèèrè è̩tó̩ wo̩n, Bí ó ti jé̩ pé ó s̩e pàtàkì kí ìdàgbàsókè ìbás̩epò̩ ti ò̩ré̩‐sí‐ò̩ré̩ wà láàrin àwo̩n orílè̩‐èdè, Bí ó ti jé̩ pé gbogbo o̩mo̩ Àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé tún ti te̩nu mó̩ ìpinnu tí wó̩n ti s̩e té̩lè̩ nínú ìwé àdéhùn wo̩n, pé àwo̩n ní ìgbàgbó̩ nínú è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn tó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí, ìgbàgbó̩ nínú iyì àti è̩ye̩ è̩dá ènìyàn, àti ìgbàgbó̩ nínú ìdó̩gba è̩tó̩ láàrin o̩kùnrin àti obìnrin, tó sì jé̩ pé wó̩n tún ti pinnu láti s̩e ìgbéláruge̩ ìtè̩síwájú àwùjo̩ nínú èyí tí òmìnira ètò ìgbé‐ayé rere è̩dá ti lè gbòòrò sí i, Bí ó ti jé̩ pé àwo̩n o̩mo̩ e̩gbé̩ Àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé ti jé̩jè̩é̩ láti fo̩wó̩s̩owó̩ pò̩ pè̩lú Àjo̩ náà, kí won lè jo̩ s̩e às̩eyege nípa àmús̩e̩ àwo̩n è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn àti òmìnira è̩dá tó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí àti láti rí i pé à ń bò̩wò̩ fún àwo̩n è̩tó̩ náà káríayé, Bí ó ti jé̩ pé àfi tí àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira wò̩nyí bá yé ènìyàn nìkan ni a fi lè ní àmús̩e̩ è̩jé̩ yìí ní kíkún, Ní báyìí, Àpapò̩ ìgbìmò̩ Àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé s̩e ìkéde káríayé ti è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn, gé̩gé̩ bí ohun àfojúsùn tí gbogbo è̩dá àti orílè̩‐èdè jo̩ ń lépa ló̩nà tó jé̩ pé e̩nì kò̩ò̩kan àti è̩ka kò̩ò̩kan láwùjo̩ yóò fi ìkéde yìí só̩kàn, tí wo̩n yóò sì rí i pé àwo̩n lo ètò‐ìkó̩ni àti ètò‐è̩kó̩ láti s̩e ìgbéláruge̩ ìbò̩wò̩ fún è̩tó̩ àti òmìnira wò̩nyí. Bákan náà, a gbo̩dò̩ rí àwo̩n ìgbésè̩ tí ó lè mú ìlo̩síwájú bá orílè̩‐èdè kan s̩os̩o tàbí àwo̩n orílè̩‐èdè sí ara wo̩n, kí a sì rí i pé a fi ò̩wò̩ tó jo̩jú wo̩ àwo̩n òfin wò̩nyí, kí àmúlò wo̩n sì jé̩ káríayé láàrin àwo̩n ènìyàn orílè̩‐èdè tó jé̩ o̩mo̩ Àjo̩‐ìsò̩kan àgbáyé fúnra wo̩n àti láàrin àwo̩n ènìyàn orílè̩‐èdè mìíràn tó wà lábé̩ às̩e̩ wo̩n. Abala kìíní. Gbogbo ènìyàn ni a bí ní òmìnira; iyì àti è̩tó̩ kò̩ò̩kan sì dó̩gba. Wó̩n ní è̩bùn ti làákàyè àti ti è̩rí‐o̩kàn, ó sì ye̩ kí wo̩n ó máa hùwà sí ara wo̩n gé̩gé̩ bí o̩mo̩ ìyá. Abala kejì. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní ànfàní sí gbogbo è̩tó̩ àti òmìnira tí a ti gbé kalè̩ nínú ìkéde yìí láìfi ti ò̩rò̩ ìyàtò̩ è̩yà kankan s̩e; ìyàtò̩ bí i ti è̩yà ènìyàn, àwò̩, ako̩‐n̄‐bábo, èdè, è̩sìn, ètò ìs̩èlú tàbí ìyàtò̩ nípa èrò e̩ni, orílè̩‐èdè e̩ni, orírun e̩ni, ohun ìní e̩ni, ìbí e̩ni tàbí ìyàtò̩ mìíràn yòówù kó jé̩. Síwájú sí i, a kò gbo̩dò̩ ya e̩nìké̩ni só̩tò̩ nítorí irú ìjo̩ba orílè̩‐èdè rè̩ ní àwùjo̩ àwo̩n orílè̩‐èdè tàbí nítorí ètò‐ìs̩èlú tàbí ètò‐ìdájó̩ orílè̩‐èdè rè̩; orílè̩‐èdè náà ìbáà wà ní òmìnira tàbí kí ó wà lábé̩ ìs̩àkóso ilè̩ mìíràn, wo̩n ìbáà má dàá ìjo̩ba ara wo̩n s̩e tàbí kí wó̩n wà lábé̩ ìkáni‐lápá‐kò yòówù tí ìbáà fé̩ dí òmìnira wo̩n ló̩wó̩ gé̩gé̩ bí orílè̩‐èdè. Abala ke̩ta. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti wà láàyè, è̩tó̩ sí òmìnira àti è̩tó̩ sí ààbò ara rè̩. Abala ke̩rin. A kò gbo̩dò̩ mú e̩niké̩ni ní e̩rú tàbí kí a mú un sìn; e̩rú níní àti ò wò e̩rú ni a gbo̩dò̩ fi òfin dè ní gbogbo ò̩nà. Abala karùn‐ún. A kò gbo̩dò̩ dá e̩nì ké̩ni lóró tàbí kí a lò ó ní ìlò ìkà tí kò ye̩ o̩mo̩ ènìyàn tàbí ìlò tó lè tàbùkù è̩dá ènìyàn. Abala ke̩fà. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ pé kí a kà á sí gé̩gé̩ bí ènìyàn lábé̩ òfin ní ibi gbogbo. Abala keje. Gbogbo ènìyàn ló dó̩gba lábé̩ òfin. Wó̩n sì ní è̩tó̩ sí àà bò lábé̩ òfin láìsí ìyàsó̩tò̩ kankan. Gbogbo ènìyàn ló ní è̩tó̩ sí ààbò tó dó̩gba kúrò ló̩wó̩ ìyàsó̩tò̩ yòówù tí ìbáà lòdì sí ìkéde yìí àti è̩tó̩ kúrò ló̩wó̩ gbogbo ohun tó bá lè ti ènìyàn láti s̩e irú ìyàsó̩tò̩ bé̩è̩. Abala ke̩jo̩. E̩nì kò̩ò̩kan lórílè̩‐èdè, ló ní è̩tó̩ sí àtúns̩e tó jo̩jú ní ilé‐e̩jó̩ fún ìwà tó lòdì sí è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn, tó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí gé̩gé̩ bó s̩e wà lábé̩ òfin àti bí òfin‐ìpìlè̩ s̩e là á sílè̩. Abala ke̩sàn‐án. A kò gbo̩dò̩ s̩àdédé fi òfin mú ènìyàn tàbí kí a kàn gbé ènìyàn tì mó̩lé, tàbí kí a lé ènìyàn jáde ní ìlú láìnídìí. Abala ke̩wàá. E̩nì kò̩ò̩kan tí a bá fi è̩sùn kàn ló ní è̩tó̩ tó dó̩gba, tó sì kún, láti s̩àlàyé ara rè̩ ní gban̄gba, níwájú ilé‐e̩jó̩ tí kò s̩ègbè, kí wo̩n lè s̩e ìpinnu lórí è̩tó̩ àti ojús̩e rè̩ nípa irú è̩sùn ò̩ràn dídá tí a fi kàn án. Abala ko̩kànlá. E̩nìké̩ni tí a fi è̩sùn kàn ni a gbo̩dò̩ gbà wí pé ó jàrè títí è̩bi rè̩ yóò fi hàn lábé̩ òfin nípasè̩ ìdájó̩ tí a s̩e ní gban̄gba nínú èyí tí e̩ni tí a fi è̩sùn kàn yóò ti ní gbogbo ohun tí ó nílò láti fi s̩e àwíjàre ara rè̩. A kò gbo̩dò̩ dá è̩bi è̩s̩è̩ fún e̩nìké̩ni fún pé ó hu ìwà kan tàbí pé ó s̩e àwo̩n àfojúfò kàn nígbà tó jé̩ pé lásìkò tí èyí s̩e̩lè̩, irú ìwà bé̩è̩ tàbí irú àfojúfò bé̩è̩ kò lòdì sí òfin orílè̩‐èdè e̩ni náà tàbí òfin àwo̩n orílè̩‐èdè àgbáyé mìíràn. Bákan náà, ìje̩níyà tí a lè fún e̩ni tó dé̩s̩è̩ kò gbo̩dò̩ ju èyí tó wà ní ìmúlò ní àsìkò tí e̩ni náà dá è̩s̩è̩ rè̩. Abala kejìlá. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ pé kí a má s̩àdédé s̩e àyo̩júràn sí ò̩rò̩ ìgbésí ayé rè̩, tàbí sí ò̩rò̩e̩bí rè̩ tàbí sí ò̩rò̩ ìdílé rè̩ tàbí ìwé tí a ko̩ sí i; a kò sì gbo̩dò̩ ba iyì àti orúko̩ rè̩ jé̩. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ààbò lábé̩ òfin kúrò ló̩wó̩ irú àyo̩júràn tàbí ìbanijé̩ bé̩è̩. Abala ke̩tàlá. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti rìn káàkiri ní òmìnira kí ó sì fi ibi tó bá wù ú s̩e ìbùgbé láàrin orílè̩‐èdè rè̩. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti kúrò lórílè̩‐èdè yòówù kó jé̩, tó fi mó̩ orílè̩‐èdè tirè̩, kí ó sì tún padà sí orílè̩‐èdè tirè̩ nígbà tó bá wù ú. Abala ke̩rìnlá. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti wá ààbò àti láti je̩ àn fàní ààbò yìí ní orílè̩‐èdè mìíràn nígbà tí a bá ń s̩e inúnibíni sí i. A kò lè lo è̩tó̩ yìí fún e̩ni tí a bá pè lé̩jó̩ tó dájú nítorí e̩ s̩è̩ tí kò je̩ mó̩ ò̩rò̩ ìs̩èlú tàbí ohun mìíràn tí ó s̩e tí kò bá ète àti ìgbékalè̩ Ajo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé mu. Abala ke̩è̩é̩dógún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti jé̩ o̩mo̩ orílè̩‐èdè kan. A kò lè s̩àdédé gba è̩tó̩ jíjé̩ o̩mo̩ orílè̩‐èdè e̩ni ló̩wó̩ e̩nìké̩ni láìnídìí tàbí kí a kò̩ fún e̩nìké̩ni láti yàn láti jé̩ o̩mo̩ orílè̩‐èdè mìíràn. Abala ke̩rìndínlógún. To̩kùnrin tobìnrin tó bá ti bàlágà ló ní è̩tó̩ láti fé̩ ara wo̩n, kí wó̩n sì dá e̩bí ti wo̩n sílè̩ láìsí ìkanilápá‐kò kankan nípa è̩yà wo̩n, tàbí orílè̩‐èdè wo̩n tàbí è̩sìn wo̩n. E̩tó̩ wo̩n dó̩gba nínú ìgbeyàwó ìbáà jé̩ nígbà tí wo̩n wà papò̩ tàbí lé̩yìn tí wó̩n bá ko̩ ara wo̩n. A kò gbo̩dò̩ s̩e ìgbeyàwó kan láìjé̩ pé àwo̩n tí ó fé̩ fé̩ ara wo̩n ní òmìnira àto̩kànwá tó péye láti yàn fúnra wo̩n. E̩bí jé̩ ìpìlè̩ pàtàkì àdánidá ní àwùjo̩, ó sì ní è̩tó̩ pé kí àwùjo̩ àti orílè̩‐èdè ó dáàbò bò ó. Abala ke̩tàdínlógún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti dá ohun ìní ara rè̩ ní tàbí láti ní in papò̩ pè̩lú àwo̩n mìíràn. A kò lè s̩àdédé gba ohun ìní e̩nì kan ló̩wó̩ rè̩ láìnídìí. Abala kejìdínlógún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí òmìnira èrò, òmìnira è̩rí‐o̩kàn àti òmìnira e̩ sìn. E̩tó̩ yìí sì gbani láàyè láti pààrò̩ e̩ sìn tàbí ìgbàgbó̩ e̩ni. Ó sì fún e̩yo̩ e̩nì kan tàbí àkójo̩pò̩ ènìyàn láàyè láti s̩e è̩sìn wo̩n àti ìgbàgbó̩ wo̩n bó s̩e je̩ mó̩ ti ìkó̩ni, ìs̩esí, ìjó̩sìn àti ìmús̩e ohun tí wó̩n gbàgbó̩ yálà ní ìkò̩kò̩ tàbí ní gban̄gba. Abala ko̩kàndínlógún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí òmì nira láti ní ìmò̩ràn tí ó wù ú, kí ó sì so̩ irú ìmò̩ràn bé̩è̩ jáde; è̩tó̩yìí gbani láàyè láti ní ìmò̩ràn yòówù láìsí àtakò láti ò̩dò̩ e̩nìké̩ni láti wádìí ò̩rò̩, láti gba ìmò̩ràn ló̩dò̩ e̩lòmíràn tàbí láti gbani níyànjú ló̩nàkó̩nà láìka ààlà orílè̩‐èdè kankan kún. Abala ogún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí òmìnira láti pé jo̩ pò̩ àti láti dara pò̩ mó̩ àwo̩n mìíràn ní àlàáfíà. A kò lè fi ipá mú e̩nìké̩ni dara pò̩ mó̩ e̩gbé̩ kankan. Abala ko̩kànlélógún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti kópa nínú ìs̩àkóso orílè̩‐èdè rè̩, yálà fúnra rè̩ tàbí nípasè̩ àwo̩n as̩ojú tí a kò fi ipá yàn. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ tó dó̩gba láti s̩e is̩é̩ ìjo̩ba ní orílè̩‐èdè rè̩. I fé̩ àwo̩n ènìyàn ìlú ni yóò jé̩ òkúta ìpìlè̩ fún à s̩e̩ ìjo̩ba; a ó máa fi ìfé̩ yìí hàn nípasè̩ ìbò tòótó̩ tí a ó máa dì láti ìgbà dé ìgbà, nínú èyí tí e̩nì kò̩ò̩kan yóò ní è̩tó̩ sí ìbò kan s̩os̩o tí a dì ní ìkò̩kò̩ tàbí nípasè̩ irú o̩ nà ìdìbò mìíràn tí ó bá irú ìdìbò bé̩è̩ mu. Abala kejìlélógún. E̩nì kò̩ò̩kan gé̩gé̩ bí è̩yà nínú àwùjo̩ ló ní è̩tó̩ sí ìdáàbò bò láti o̩wó̩ ìjo̩ba àti láti jé̩ àn fà ní àwo̩n è̩tó̩ tí ó bá o̩rò̩‐ajé, ìwà láwùjo̩ àti às̩à àbínibí mu; àwo̩n è̩tó̩ tí ó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí fún iyì àti ìdàgbàsókè è̩dá ènìyàn, nípa akitiyan nínú orílè̩‐èdè àti ìfo̩wó̩s̩owó̩ pò̩ láàrin àwo̩n orílè̩‐èdè ní ìbámu pè̩lú ètò àti ohun àlùmó̩nì orílè̩‐èdè kò̩ò̩kan. Abala ke̩tàlélógún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti s̩is̩é̩, láti yan irú is̩é̩ tí ó wù ú, lábé̩ àdéhùn tí ó tó̩ tí ó sì tún ro̩rùn, kí ó sì ní ààbò kúrò ló̩wó̩ àìrís̩é̩ s̩e. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti gba iye owó tí ó dó̩gba fún irú is̩é̩ kan náà, láìsí ìyàsó̩tò̩ kankan. E̩nì kò̩ò̩kan tí ó bá ń s̩isé̩ ní è̩tó̩ láti gba owó os̩ù tí ó tó̩ tí yóò sì tó fún òun àti e̩bí rè̩ láti gbé ayé tí ó bu iyì kún ènìyàn; a sì lè fi kún owó yìí nípasè̩ orís̩ìí àwo̩n ètò ìrànló̩wó̩ mìíràn nígbà tí ó bá ye. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti dá e̩gbé̩ òs̩ìs̩é̩ sílè̩ àti láti dara pò̩ mó̩ irú e̩gbe̩; bé̩è̩ láti dáàbò bo àwo̩n ohun tí ó je̩ é̩ lógún. Abala ke̩rìnlélógún. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ìsinmi àti fàájì pè̩lú àkókò tí kò pò̩ jù lé̩nu is̩é̩ àti àsìkò ìsinmi lé̩nu is̩é̩ láti ìgbà dé ìgbà tí a ó sanwó fún. Abala ke̩è̩é̩dó̩gbò̩n. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti gbé ìgbé ayé tó bójú mu nínú èyí tí òun àti e̩bí rè̩ yóò wà ní ìlera àti àlàáfíà, tí wo̩n yóò sì ní oúnje̩, as̩o̩, ilégbèé, àti àn fàní fún ìwòsàn àti gbogbo ohun tó lè mú è̩dá gbé ìgbé ayé rere. Bákan náà, e̩nì kò̩ò̩kan ló tún ní ààbò nígbà àìnís̩é̩ló̩wó̩, nígbà àìsà n, nígbà tó bá di aláàbò̩‐ara, ní ipò opó, nígbà ogbó rè̩ tàbí ìgbà mìíràn tí ènìyàn kò ní ò̩nà láti rí oúnje̩ òò jó̩, tí eléyìí kì í sì í s̩e è̩bi olúwa rè̩. A ní láti pèsè ìtó̩jú àti ìrànló̩wó̩ pàtàkì fún àwo̩n abiyamo̩ àti àwo̩n o̩mo̩dé. Gbogbo àwo̩n o̩mo̩dé yóò máa je̩ àwo̩n àn fàní ààbò kan náà nínú àwùjo̩ yálà àwo̩n òbí wo̩n fé̩ ara wo̩n ni tàbí wo̩n kò fé̩ ara wo̩n. Abala ke̩rìndínló̩gbò̩n. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láti kó̩ è̩kó̩. Ó kéré tán, è̩kó̩ gbo̩dò̩ jé̩ ò̩fé̩ ní àwo̩n ilé‐è̩kó̩ alákò̩ó̩bè̩rè̩. E̩kó̩ ní ilé‐è̩kó̩ alákò̩ó̩bè̩rè̩ yìí sì gbo̩dò̩ jé̩ dandan. A gbo̩dò̩ pèsè è̩kó̩ is̩é̩‐o̩wó̩, àti ti ìmò̩‐è̩ro̩ fún àwo̩n ènìyàn lápapò̩. Àn fàní tó dó̩gba ní ilé‐è̩kó̩ gíga gbo̩dò̩ wà ní àró̩wó̩tó gbogbo e̩ni tó bá tó̩ sí. Ohun tí yóò jé̩ ète è̩kó̩ ni láti mú ìlo̩síwájú tó péye bá è̩dá ènìyàn, kí ó sì túbò̩ rí i pé àwo̩n ènìyàn bò̩wò̩ fún è̩tó̩ o̩mo̩nìyàn àti àwo̩n òmìnira wo̩n, tó jé̩ kò‐s̩eé‐má‐nìí. E tò è̩kó̩ gbo̩dò̩ lè rí i pé è̩mí; ìgbó̩ra‐e̩ni‐yé, ìbágbépò̩ àlàáfíà, àti ìfé̩ ò̩ré̩‐sí‐ò̩ré̩ wà láàrin orílè̩‐èdè, láàrin è̩yà kan sí òmíràn àti láàrin e̩lé̩sìn kan sí òmíràn. E tò‐è̩kó̩ sì gbo̩dò̩ kún àwo̩n akitiyan Àjo̩‐ìsò̩kan orílè̩‐èdè àgbáyé ló̩wó̩ láti rí i pé àlàáfíà fìdí múlè̩. Àwo̩n òbí ló ní è̩tó̩ tó ga jù lo̩ láti yan è̩kó̩ tí wó̩n bá fé̩ fún àwo̩n o̩mo̩ wo̩n. Abala ke̩tàdínló̩gbò̩n. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ láìjé̩ pé a fi ipá mú un láti kópa nínú àpapò̩ ìgbé ayé àwùjo̩ rè̩, kí ó je̩ ìgbádùn gbogbo ohun àmús̩e̩ wà ibè̩, kí ó sì kópa nínú ìdàgbàsókè ìmò̩ sáyé̩n sì àti àwo̩n àn fàní tó ń ti ibè̩ jáde. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ààbò àn fàní ìmo̩yì àti ohun ìní tí ó je̩ yo̩ láti inú is̩é̩ yòówù tí ó bá s̩e ìbáà s̩e ìmò̩ sáyé̩n sì, ìwé kíko̩ tàbí is̩é̩ o̩nà. Abala kejìdínló̩gbò̩n. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní è̩tó̩ sí ètò nínú àwùjo̩ rè̩ àti ní gbogbo àwùjo̩ àgbáyé níbi tí àwo̩n è̩tó̩ òmìnira tí a ti gbé kalè̩ nínú ìkéde yìí yóò ti jé̩ mímús̩e̩. Abala ko̩kàndínló̩gbò̩n. E̩nì kò̩ò̩kan ló ní àwo̩n ojús̩e kan sí àwùjo̩, nípasè̩ èyí tí ó fi lè s̩eé s̩e fún e̩ni náà láti ní ìdàgbàsókè kíkún gé̩gé̩ bí è̩dá ènìyàn. O fin yóò de e̩nì kò̩ò̩kan láti fi ò̩wò̩ àti ìmo̩yì tí ó tó̩ fún è̩tó̩ àti òmìnira àwo̩n e̩lòmíràn nígbà tí e̩ni náà bá ń lo àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira ara rè̩. E yí wà ní ìbámu pè̩lú ò̩nà tó ye̩, tó sì tó̩ láti fi báni lò nínú àwùjo̩ fún ire àti àlàáfíà àwùjo̩ náà nínú èyí tí ìjo̩ba yóò wà ló̩wó̩ gbogbo ènìyàn. A kò gbo̩dò̩ lo àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira wò̩nyí rárá, ní ò̩nà yòówù kó jé̩, tó bá lòdì sí àwo̩n ète àti ìgbékalè̩ Ajo̩‐àpapò̩ orílè̩‐èdè agbáyé. Abala o̩gbò̩n. A kò gbo̩dò̩ túmò̩ ohunkóhun nínú ìkéde yìí gé̩gé̩ bí ohun tí ó fún orílè̩‐èdè kan tàbí àkójo̩pò̩ àwo̩n ènìyàn kan tàbí e̩nìké̩ni ní è̩tó̩ láti s̩e ohunkóhun tí yóò mú ìparun bá èyíkéyìí nínú àwo̩n è̩tó̩ àti òmìnira tí a kéde yìí.

yor

Yoruba

yor

Latn

yo

ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია პრეამბულა ვინაიდან ადამიანთა ოჯახის ყველა წევრისათვის დამახასიათებელი ღირსების და თანასწორი და განუყოფელი უფლებების აღიარება წარმოადგენს თავისუფლების, სამართლიანობის და საყოველთაო მშვიდობის საფუძველს; და ვინაიდან ადამიანის უფლებათა უგულებელყოფამ და აბუჩად აგდებამ გამოიწვია ბარბაროსული აქტები, რაც აღაშფოთებს კაცობრიობის სინდისს, და რომ ისეთი მსოფლიოს შექმნა, რომელშიც ადამიანებს ექნებათ სიტყვისა და რწმენის თავისუფლება და რომელშიც ისინი იცხოვრებენ შიშისა და გაჭირვების გარეშე, გამოცხადებულია როგორც ადამიანთა მაღალი მისწრაფება; და ვინაიდან აუცილებელია უფლებებს იცავდეს კანონის ძალა იმის უზრუნველსაყოფად, რათა ადამიანი იძულებული არ გახდეს მიმართოს აჯანყებას, როგორც უკანასკნელ საშუალებას ტირანიისა და ჩაგვრის წინააღმდეგ; და ვინაიდან აუცილებელია ხელის შეწყობა ხალხათა შორის მეგობრულ ურთიერთობათა განვითარებისათვის; და ვინაიდან გაერთიანებული ერების ხალხებმა წესდებაში დაადასტურეს თავიანთი რწმენა ადამიანის ძირითადი უფლებებისადმი, ადამიანის პიროვნების ღირსებისა და ღირებულების და კაცებისა და ქალების თანასწორუფლებიანობისადმი და გადაწყვიტეს ხელი შეუწყონ სოციალურ პროგრესსა და ცხოვრების უკეთეს დონეს მეტი თავისუფლების პირობებში; და ვინაიდან წევრმა სახელმწიფოებმა იკისრეს ვალდებულება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასთან თანამშრომლობაში ხელი შეუწყონ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა საყოველთაო ატივისცემასა და დაცვას; და ვინაიდან ასეთ უფლებათა და თავისუფლებათა საყოველთაო გაგებას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ამ ვალდებულების მთლიანად შესრულებისათვის, გენერალური ასამბლეა აცხადებს ადამისანის უფლებათა ამ საყოველთაო დეკლარაციას ისეთ ამოცანად, რომლის შესრულებას უნდა ელტვოდეს ყველა ხალხი და სახელმწიფო, რათა ყოველი ადამიანი და საზოგადოების ყოველი ორგანო, ნიადაგ გაითვალისწინებს რა ამ დეკლარაციას, მიისწრაფოდეს სწავლა-განათლების მეშვეობით ხელი შეუწყოს ამ უფლებათა და თავისუფლებათა პატივისცემას და მათი საყოველთაო და ეფექტიანი აღიარება-განხორციელების უზრუნველყოფას ნაციონალური თუ საერთაშორისო პროგრესული ღონისძიებებით როგორც ორგანიზაციის წევრ სახელმწიფოთა ხალხებში, ასევე ამ სახელმწიფოების იურისდიქციისადმი დაქვემდარებულ ტერიტორიათა ხალხებში. მუხლი 1. ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით. მათ მინიჭებული აქვთ გონება და სინდისი და ერთმანეთის მიმართ უნდა იქცეოდნენ ძმობის სულისკვეთებით. მუხლი 2. ამ დეკლარაცით გამოცხადებული ყველა უფლება და ყველა თავისუფლება მინიჭებული უნდა ჰქონდეს ყოველ ადამიანს განურჩევლად რაიმე განსხვავების, სახელდობრ, რასის, კანის ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური თუ სხვა რწმენის, ეროვნული თუ სოციალური წარმომავლობის, ქონებრივი, წოდებრივი თუ სხვა მდგომარეობისა. გარდა ამისა, დაუშვებელია რაიმე განსხვავება იმ ქვეყნის თუ ტერიტორიის პოლიტიკური, სამართლებრივი ან საერთაშორისო სტატუსის საფუძველზე, რომელსაც ადამიანი ეკუთვნის, მიუხედავად იმისა, თუ როგორია ეს ტერიტორია - დამოუკიდებელი, სამეურვეო, არათვითმმართველი თუ სხვაგვარად შეზღუდული თავის სევერენიტეტში. მუხლი 3. ყოველ ადამიანს აქვს სიცოცხლის, თავისუფლებისა და პირადი ხელშეუხებლობის უფლება. მუხლი 4. არავინ არ უნდა იმყოფებოდეს მონობაში ან ძალმომრეობით მორჩილების მდგომარეობაში. ყველა სახის მონობა და მონათვაჭრობა აკრძალულია. მუხლი 5. არავის მიმართ არ უნდა იქნეს გამოყენებული წამება ან სასტიკი, არაადამიანური თუ მისი ღირსების დამამცირებელი მოპყრობა და სასჯელი. მუხლი 6. ყოველ ადამიანს, სადაც უნდა იმყოფებოდეს იგი, იმის უფლება აქვს, რომ აღიარებულ იქნეს მისი სამართალსუბიექტობა. მუხლი 7. ყველა ადამიანი თანასწორია კანონის წინაშე და, განურჩევლად რაიმე განსხვავებისა, ყველას აქვს უფლება თანაბრად იყოს დაცული კანონის მიერ. ყველა ადამიანს აქვს უფლება თანაბრად იყოს დაცული ამ დეკლარაციის დამრღვევი ყოველგვარი დისკრიმინაციისაგან და ასეთი დისკრიმინაციის ყოველგვარი წაქეზებისაგან. მუხლი 8. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ეფექტიანად იქნეს აღდგენილი უფლებებში კომპეტენტური ნაციონალური სასამართლოების მიერ იმ შემთხვევაში, როცა დარღვეულია მისთვის კონსტიტუციით თუ კანონით მინიჭებული ძირითადი უფლებები. მუხლი 9. არავის დაპატიმრება, დაჭერა ან გაძევება არ შეიძლება თვითნებურად. მუხლი 10. ყოველ ადამიანს მის უფლება-მოვალეობათა განსაზღვრისათვის და მისთვის წაყენებული სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის დასადგენად აქვს, სრული თანასწორობის საფუძველზე, იმის უფლება, რომ მისი საქმე საქვეყნოდ და სამართლიანობის ყველა მოთხოვნის დაცვით გაარჩიოს დამოუკიდებელმა და მიუკერძოებელმა სასამართლომ. მუხლი 11. ყოველ ადამიანს, რომელსაც ბრალად ედება დანაშაულის ჩადენა, უფლება აქვს ითვლებოდეს უდანაშაულოდ მანამ, სანამ მისი დამნაშავეობა დადგენილი არ იქნება კანონიერი წესისამებრ საჯარო სასამართლო განხილვით, რომლის დროსაც მისთვის უზრუნველყოფილია დაცვის ყველა შესაძლებლობა. არავის არ შეიძლება მსჯავრი დაედოს დანაშაულისათვის რაიმე ისეთი მოქმედების ჩადენის საფუძველზე, ანდა ისეთი უმოქმედობისათვის, რომლებიც ჩადენის დროს არ შეადგენდა დანაშაულს ნაციონალური კანონის ან საერთაშორისო სამართლის მიხედვით. არ შეიძლება აგრეთვე უფრო მძიმე სასჯელის დადება, ვიდრე ის, რომელიც შეიძლებოდა გამოყენებული ყოფილიყო იმ დროს, როცა ჩადენილ იქნა დანაშაული. მუხლი 12. არავის მიმართ არ შეიძლება თვითნებური ჩარევა მის პირადსა და ოჯახურ ცხოვრებაში, თვითნებური ხელყოფა მისი საცხოვრებელი ბინის ხელშეუხებლობის, მისი კორესპონდენციის საიდუმლოების,ანდა მისიპატივისა და რეპუტაციისა. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება დაცული იყოს კანონის მიერ ასეთი ჩარევისა თუ ხელყოფისაგან. მუხლი 13. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება დაუბრკოლებლად იცვლიდეს ადგილსამყოფელს და ირჩევდეს თავის საცხოვრებელ ადგილს ყოველი სახელმწიფოს ფარგლებში. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება დატოვოს ყოველი ქვეყანა, მათ შორის თავისიც, და დაბრუნდეს თავს ქვეყანაში. მუხლი 14. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ეძიოს დევნისაგან თავშესაფარი სხვა ქვეყნებში და ისარგებლოს ამ თავშესაფრით. ეს უფლება არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ისეთი დევნის შემთხვევაში, რომლის საფუძველს ნამდვილად წარმოადგენს ჩადენა არაპოლიტიკური დანაშაულისა, ანდა ქმედობისა, რომელიც ეწინააღმდეგება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიზნებსა და პრინციპებს. მუხლი 15. ყოველ ადამიანს აქვს მოქალაქეობის უფლება. არავის არ შეიძლება თვითნებურად ჩამოერთვას მოქალაქეობა ან უფლება თავისი მოქალაქეობის შეცვლისა. მუხლი 16. სრულასაკოვნებას მიღწეულ კაცებსა და ქალებს უფლება აქვთ რასის, ეროვნების ან რელიგიის ნიშნით რაიმე შეზღუდვის გარეშე, დაქორწინდნენ და ოჯახი დააფუძნონ. ისინი სარგებლობენ ერთნაირი უფლებებით დაქორწინებისას, ქორწინებაში ყოფნის დროს და განქორწინებისას. დაქორწინება შესაძლებელია მხოლოდ ორივე მექორწინე მხარის თავისუფალი და სრული თანხმობისას. ოჯახი არის საზოგადოების ბუნებრივი და ძირითადი უჯრედი და მას უფლება აქვს დაცული იყოს საზოგადოებისა და სახელმწიფოს მხრივ. მუხლი 17. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ფლობდეს ქონებას როგორც ერთპიროვნულად, ასევე სხვებთან ერთად. არავის არ უნდა ჩამოერთვას ქონება თვითნებურად. მუხლი 18. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლებისა; ეს უფლება მოიცავს თავისუფლებას თავისი რელიგიის თუ რწმენის შეცვლისა და თავისუფლებას თავისი რელიგიის თუ რწმენის აღმსარებლობისა როგორც ერთპიროვნულად, ასევე სხვებთან ერთად, მოძღვრებაში ღთვისმსახურებაში და რელიგიურ და რიტუალურ წესჩვეულებ ათა შესრულებაში საჯარო თუ კერძო წესით. მუხლი 19. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება მრწამსის თავისუფლებისა და მისი თავისუფლად გამოთქმისა; ეს უფლება მოიცავს ადამიანის თავისუფლებას დაუბრკოლებლად იქონიოს თავისი მრწამსი და ეძიოს, მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და იდეები ყოველგვარი საშუალებებით და სახელმწიფო საზღვრებისაგან დამოუკიდებლად. მუხლი 20. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება მშვიდობიანი კრებებისა და ასოციაციების თავისუფლებისა. არავის იძულება არ შეიძლება რაიმე ასოციაციაში შესასვლელად. მუხლი 21. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება მონაწილეობდეს თავისი ქვეყნის მართვა-გამგეობაში ან უშუალოდ, ანდა თავისუფლად არჩეულ წარმომადგენელთა მეშვეობით. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თანაბარ საფუძველზე შევიდეს თავისი ქვეყნის სახელმწიფო სამსახურში. ხალხის ნება უნდა იყოს საფუძველი მთავრობის ძალაუფლებისა; ეს ნება უნდა გამოიხატებოდეს პერიოდულ და გაუყალბებელ არჩევნებში, რომლებიც უნდა ტარდებოდეს საყოველთაო და თანასწორი საარჩევნო უფლების პირობებში, ფარული კენჭისყრით, ანდა სხვა თანაბარმნიშვნელოვანი ფორმების მეშვეობით, რომლებიც უზრუნველყოფენ ხმის მიცემის თავისუფლებას. მუხლი 22. ყოველ ადამიანს, როგორც საზოგადოების წევრს, აქვს სოციალური უზრუნველყოფის უფლება და უფლება განახორციელოს ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ დარგებში, ნაციონალური მეცადინეობისა და საერთაშორისო თანამშრომლობის მეშვეობით და ყოველი სახელმწიფოს სტრუქტურისა და რესურსების შესაბამისად, ის უფლებები, რომლებიც აუცილებელია მისი ღირსების შენარჩუნების თავისუფალი განვითარებისათვის. მუხლი 23. ყოველ ადამიანს აქვს შრომის, სამუშაოს თავისუფალი არჩევის, შრომის სამართლიანი და ხელსაყრელი პირობების და უმუშევრობისაგან დაცვის უფლება. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თანაბარი შრომის თანაბრად ანაზღაურებისა ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე. ყოველ მუშაკს აქვს უფლება იღებდეს სამართლიანსა და დამაკმაყოფილებელ გასამრჯელოს, რომელიც უზრუნველყოფს ღირსეულ ადამიანურ არსებობას თვითონ მისთვის და მისი ოჯახისათვის და რომელსაც, როცა აუცილებელია, ემატება სოციალური უზრუნველყოფის სხვა სახსრები. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება შექმნას პროფესიული კავშირები და შევიდეს პროფესიულ კავშირებში თავისი ინტერესების დასაცავად. მუხლი 24. ყოველ ადამიანს აქვს დასვენებისა და მოცალეობის უფლება სამუშაო დღის გონივრული შეზღუდვისა და ანაზღაურებული პერიოდული შვებულების უფლების ჩათვლით. მუხლი 25. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ჰქონდეს ცხოვრების ისეთი დონე, საკვების, ტანსაცმლის, ბინის, სამედიცინო მოვლისა და საჭირო სოციალური მომსახურეობის ჩათვლით, რომელიც აუცილებელია თვითონ მისი და მისი ოჯახის ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის შესანარჩუნებლად, და უფლება უზრუნველყოფილი იყოს უმუშევრობის, ავადმყოფობის, ინვალიდობის, ქვრივობის, მოხუცობულობის ან მისგან დამოუკიდებელ გარემოებათა გამო არსებობის საშუალებათა დაკარგვის სხვა შემთხვევაში. დედობა და ჩვილი ყრმის ასაკი იძლევა განსაკუთრებული მზრუნველობითა და დახმარებით სარგებლობის უფლებას. ყველა ბავშვი, დაბადებული ქორწინებაში თუ ქორწინების გარეშე, უნდა სარგებლობდეს ერთნაირი სოციალური დაცვით. მუხლი 26. ყოველ ადამიანს აქვს განათლების უფლება. განათლება დაწყებითი და ზოგადი მაინც, უფასო უნდა იყოს. დაწყებითი განათლება უნდა იყოს სავალდებულო. ტექნიკური და პროფესიული განათლება უნდა იყოს ხელმისაწვდომი, უმაღლესი განათლება კი - ერთაირად მისაწვდომი ყველასათვის თითოეულის უნარისამბერ. განათლება მიმართული უნდა იყოს ადამიანის პიროვნების სრული განვითარებისა და ადმიანის უფლებათა ძირითად თავისუფლებათა პატივისცემის გადიდებისაკენ. განათლებამ ხელი უნდა შეუწყოს ყველა ხალხის, ყველა რასობრივი თუ რელიგიური ჯგუფის ურთიერთ გაგებას, შემწყნარებლობასა და მეგობრობას და ხელი უნდა შეუწყოს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მოღვაწეობას მშვიდობის შესანარჩუნებლად. მშობლებს აქვთ პრიორიტეტის უფლება აირჩიონ რა სახის განათლებაც სურთ თავიანთი მცირეწლოვანი შვილებისათვის. მუხლი 27. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მონაწილეობდეს საზოგადოების კულტურულ ცხოვრებაში, ტკბებოდეს ხელოვნებით, მონაწილეობდეს მეცნიერულ პროგრესში და სარგებლობდეს მისი სიკეთით. ყველა ადამიანს აქვს უფლება დაცული იყოს მისი მორალური და მატერიალური ინტერესები, როგორც შედეგი იმ მეცნიერული, ლიტერატურულიდა მხატვრული ნაშრომებისა, რომელთა ავტორს იგი წარმოადგენს. მუხლი 28. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ისეთ სოციალურ და საერთაშორისო წესრიგზე, რომლის პირობებშიც შესაძლებელია ამ დეკლარაციაში ჩამოთვლილი უფლებათა და თავისუფლებათა მთლიანად განხორციელება. მუხლი 29. ყოველ ადამიანს აქვს მოვალეობანი საზოგადოების წინაშე, რადგან მხოლოდ საზოგადოებაშია შესაძლებელი მისი პიროვნების თავისუფალი და სრული განვითარება. თავისი უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელებისას ყოველი ადამიანი უნდა განიცდიდეს მხოლოდ ისეთ შეზღუდვებს, როგორიც კანონითაა დადგენილი მარტოოდენ იმ მიზნით, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს სხვების უფლებათა და თავისუფლებათა ჯეროვანი აღიარება და პატივისცემა და დაკმაყოფილდეს ზნეობის, საზოგადოებრივი წესრიგისა და საერთო კეთილდღეობის სამართლიანი მოთხოვნები დემოკრატიულ საზოგადოებაში. ამ უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელება არვითარ შემთხვეავში არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიზნებსა და პრინციპებს. მუხლი 30. ამ დეკლარაციაში არაფერი არ უნდა განიმარტოს, როგორც მინიჭება რომელიმე სახელმწიფოსათვის, პირთა ჯგუფისა თუ ცალკეული პიროვნებისათვის უფლებისა, ეწეოდნენ ისეთ საქმიანობას ან ჩაიდინონ ისეთი მოქმედება, რომლებიც მიმართულია ამ დეკლარაციაში ჩამოთვლილ უფლებათა და თავისუფლებათა მოსასპობად.

kat

Georgian

kat

Geor

ka

宣言全世界𧗱人權𧵑聯合國 得大會同聯合國通過吧公布遶議決數217（III）、𣈜10𣎃12𢆥1948。 𠳒吶頭 𢭲認識哴： 役承認人品本𣎏、各權平等吧空體㳻𢴐𧵑每成員𥪝家庭人類羅基礎朱自由、公平吧和平𨕭世界、 事侵犯吧䁛常人權㐌引𦤾仍行動殘暴侵犯𬧐良心𧵑人類、吧役𡏦𥩯𠬠世界𥪝𪦆𡥵𠊛得自由言論吧信仰、空群沛𠹾餒𢜝駭吧窮極得䁛羅願望高哿一𧵑類𠊛、 人權沛得法律保衞抵每𠊛空𦄾沛浽亂如羅辦法𡳳窮抵挵吏制度強權吧壓逼、 勤沛勸激役發展關係朋友𡧲各民族、 人民各渃成員聯合國𥪝本憲章㐌𠬠吝姅肯定念信𧵑𨉟𠓨仍權基本𧵑𡥵𠊛、𠓨人品、𠓨價值𧵑每𠊛、𠓨權平等男女、吧㐌𠍣𤍊決心促𢱜進步社會拱如𡏦𥩯各條件𤯨𡄰欣、自由欣。 各渃成員㐌甘結、共𢭲組織聯合國、奮鬥促𢱜每𠊛尊重吧實現各權拱如仍自由基本𧵑𡥵𠊛。 認識統一𧗱仍權吧自由𪦆𧵑𡥵𠊛羅要素關重一朱役實現𠫆踷甘結呢。 𠉞、大會同聯合國宣布： 版宣言全世界𧗱人權呢羅𡱩都終朱畢哿各渃吧畢哿各民族打價役實現目標𦓡每個人吧每組織𥪝社會、𨕭基礎㫻記𢖵版宣言呢、𠱊奮鬥促𢱜事尊重各權吧自由基本𧵑𡥵𠊛通過傳播吧教育、拱如𠱊奮鬥擔保朱 每𠊛民、於正各渃成員𧵑聯合國吧於各領土屬權管理𧵑𨉟、公認吧實現仍權吧自由𪦆𠬠格𣎏效果通過仍辦法積極、𥪝範圍國家咍國際。 條1： 畢哿每𠊛生𠚢調得自由吧平等𧗱人品吧權。每𡥵𠊛調得造化頒朱理智吧良心吧勤沛對處𢭲膮𥪝情朋友。 條2： 每𠊛調得享畢哿仍權吧自由標𥪝版宣言呢、空分別種族、𬜝䏧、界性、言語、宗教、觀點政治咍各觀點恪、源㭲國家咍社會、財產、成分出身咍地位社會。 外𠚢、共空𣎏不據事分別芇𧗱地位政治、法權咍國際𧵑國家咍領土𦓡𠬠𠊛出身、朱𠱋國家咍領土𪦆得獨立、得撻𠁑制度委治、𣗓自管咍𣎏主權限制。 條3： 每𠊛調𣎏權𤯨、自由吧安全個人。 條4： 空埃沛爫奴隸咍被強逼爫役如奴隸；每形式奴隸吧𧶭𬥓奴隸調被拫禁。 條5： 空埃被查訊咍被對處、處罰𠬠格殘暴、無因道咍下𥰊人品。 條6： 每𠊛調𣎏權得承認資格羅𡥵𠊛𠓀法律於𬩢每坭。 條7： 畢哿每𠊛調平等𠓀法律吧得法律保衞如饒空𣎏不據事分別芇。畢哿每𠊛調得保衞如饒𢶢吏每形式分別對處違犯本宣言呢共如𢶢吏每行爲驅𠽖分別對處如丕。 條8： 每𠊛調𣎏權得各座案國家𣎏審權兵閾遶法律𠓀仍行爲違犯各權基本由憲法咍律法規定。 條9： 空埃被扒、監拧咍𬨴𪠞坭恪𠬠格獨斷。 條10： 每𠊛、𢭲資格平等𧗱每方面、調𣎏權得𠬠座案獨立吧無私分處公平吧公開抵確定權、義務或不據𠬠𠳒𫃚罪芇對𢭲𠊛𪦆。 條11： 每𠊛、𡀮被歸罪刑事、調𣎏權得𥋳羅無罪朱𦤾欺𠬠座案公開、坭𠊛𪦆㐌𣎏得畢哿仍擔保慬切抵刨𢵻朱𨉟、證明得罪狀𧵑𠊛𪦆豫𨕭基礎律法。 空埃被結罪刑事爲𠬠行爲咍事塞責空被𥋳羅𠬠罪刑事遶規定𧵑律法國家咍國際𠓨時點𪦆。共如空朱法押用形式處罰對𢭲𠬠罪刑事𥗾欣搊𢭲規定𧵑律法𣅶卑𣇞朱𣞪度犯罪具體如丕。 條12： 空埃被干涉𠬠格獨斷對𢭲局生𥢆私、家庭、坭於咍書信𧵑個人𠊛𪦆共如空被侵犯𬧐名譽吧威信。每𠊛調得法律保衞𢶢吏仍行爲干涉或侵犯如丕。 條13： 每𠊛調𣎏權自由𪠞吏吧居住𥪝範圍領土𧵑每國家。 每𠊛調𣎏權𢴐塊不據渃芇、計哿渃𨉟、共如𣎏權𧿨𧗱渃𨉟。 條14： 每𠊛調𣎏權尋劍吧得𪸝難於仍渃恪欺被虐待。 權呢空得押用𥪝場合當事被追訴爲仍罪空𫼳性質政治咍爲仍行爲𪠞虐吏目標吧原則𧵑聯合國。 條15： 每𠊛調𣎏權入國籍𧵑𠬠渃芇妬。 空埃被削奪國籍𧵑𨉟咍被卻辭權得𠊝𢷮國籍𠬠格獨斷。 條16： 男咍女𦤾歲成年調𣎏權結婚吧𡏦𥩯家庭𦓡空𣎏不據𠬠限制芇𧗱種族、國籍咍宗教。𣱆𣎏權平等𥪝役結婚、𥪝局生婦𫯳吧𣅶離婚。 役結婚只得進行欺𣎏事同意完全吧自願𧵑哿𠄩邊。 家庭羅𠬠單位自然吧基本𧵑社會吧得社會吧家渃保衞。 條17： 每𠊛調𣎏權所有財產𧵑𥢆𨉟咍終𢭲仍𠊛恪。 空埃被削奪財產𧵑𨉟𠬠格獨斷。 條18： 每𠊛調𣎏權自由推𢣂、意識吧宗教、計哿自由𠊝𢷮宗教咍信仰、吧自由體現宗教或信仰𠁑形式傳播、寔行、𥚤奉或禮節、𢭲資格個人咍集體、公開咍𥢆私。 條19： 每𠊛調𣎏權自由言論吧𠍣訴觀點；計哿自由保留意見空附屬𠓨不據事干涉芇、共如自由尋劍、收認、傳播通信吧意見憑不據方便通信大眾芇吧空界限𧗱邊界。 條20： 每𠊛調𣎏權自由合行吧參加協會𠬠格和平。 空埃被扒𫃚沛參加𠬠協會芇。 條21： 每𠊛調𣎏權參加𠓨政權𧵑渃𨉟、𠬠格直接咍通過仍代面得自由攄𢵬。 每𠊛調𣎏權得享各役務公共𧵑坦渃𨉟𠬠格平等。 意志𧵑人民羅基礎造𢧚權力𧵑政權；意志呢得體現過各局褒舉定期吧寔事、遶原則𠬃票普通吧平等吧得實現過𠬃票謹或過各手續𠬃票自由相似。 條22： 𢭲資格羅成員𧵑社會、每𠊛調𣎏權得享保險社會共如得實現各權𧗱經濟、社會吧文化空體少對𢭲人品吧自由發展人格𧵑𨉟、通過努力國家、合作國際吧符合𢭲系統組織吧源力𧵑每國家。 條23： 每𠊛調𣎏權爫役、自由攄𢵬工役、得享條件爫役公平吧順利吧得保衞𢶢吏情狀失業。 每𠊛調𣎏權得𫡽工卬饒朱工役如饒、空𣎏不據事分別對處芇。 每𠊛勞動調𣎏權得享制度酬勞公平吧順利擔保朱事存在𧵑本身吧家庭稱當𢭲人品吧得互助添自各形式保助社會恪、𡀮慬切。 每𠊛調𣎏權成立吧參加各組織工團抵保衞權利𧵑𨉟。 條24： 每𠊛調𣎏權儗𪟽吧解智、計哿權得限制合理𧗱數𣇞爫役吧享仍𣈜儗定期得𫡽糧。 條25： 每𠊛調𣎏權得享𣞪𤯨𨁥抵擔保式𢫈㥋吧福利𧵑本身吧家庭、𧗱各𩈘咹、𬡶、於、醫濟吧各役務社會慬切恪、共如𣎏權得保險𥪝場合失業、瘖𤴬、殘疾、寡𡝃、𦓅𫅴或少方便生𤯨由仍環境客觀越過可能檢刷𧵑𨉟。 各婆媄吧𥘷㛪勤得𢟙搠吧𠢞拖特別。畢哿𥘷㛪、生𠚢𥪝或外嫁娶、調得享𣞪度保助社會如饒。 條26： 每𠊛調𣎏權得學行。沛押用制度教育免費、𠃣一羅於𨸾小學吧教育基礎。教育小學羅扒𫃚。教育技術吧梗藝沛𫼳併普通、吧教育高學沛遶原則公平朱不據埃𣎏𨁥可能。 教育沛嚮𬧐目標𠢞𡥵𠊛發展𠫆𨁥人格吧促掋事尊重對𢭲各權吧自由基本𧵑𡥵𠊛。教育沛增強事曉別、𢚸爲他吧情朋友𡧲畢哿各民族、各𡖡宗教吧種族、共如沛掋猛各活動𧵑聯合國爲目的廛拧和平。 𤕔、媄𣎏權優先攄𢵬類型教育朱𡥵𫡔。 條27： 每𠊛調𣎏權自由參加𠓨𠁀𤯩文化𧵑共同、得賞識藝術吧𢺺𢩿仍成就吧利益𧵑進步科學。 每𠊛調𣎏權得保護對𢭲仍權利𧗱物質吧精神出發自工程科學、文學吧藝術𦓡𠊛𪦆羅作者。 條28： 每𠊛調𣎏權得享秩序社會吧秩序國際𥪝𪦆各權吧自由𫼩𥪝本宣言呢𣎏體得實現𠫆𨁥 條29： 每𠊛調𣎏義務對𢭲共同羅坭唯一𠊛𪦆𣎏體發展人格𧵑𨉟𠬠格自由吧𠫆𨁥。 欺實現各權吧自由𧵑𨉟、每𠊛只𠹾仍限制由律定、𢗖目的唯一羅擔保事公認吧尊重適當對𢭲各權吧自由𧵑𠊛恪共如答應仍要求正當𧗱道德、秩序社會吧福利終𥪝𠬠社會民主。 𥪝不據場合芇、役實現仍權吧自由呢共空得𪠞虐吏𢭲仍目標吧原則𧵑聯合國。 條30： 空得法演解不期條款芇𥪝本宣言呢遶嚮硶意朱法不期國家、𡖡𠊛咍個人芇得權參加𠓨不期活動芇咍實現不期行爲芇𢗖破壞不期權吧自由芇𫼩𥪝本宣言呢。

vie_han

Vietnamese (Han nom)

vie

Hani

vi-Hani

LÖPUKÖ/LEUSA NA UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS I KUTUK NA BARI. KWEJA ADI PETESI/KWEYESI TI TOĎIRI/ĎEKESI TI ŋutu I KAK BUKULUNŊ. KWEJA ADI Denet nagwon adi kugga ko tojojo na ďekesi ti ŋutu liŋ nagwon bain titiki ŋutu. Kona kwe ŋutu ti mede/’baŋ logwon gwoďiet na tolien, toďiri ko taliŋ i kak ‘bukuluŋ. KWEJA ADI ‘Bakan na yenet ko laundya na toďiri na ŋutu aje jondia konesi narok nagwon aje toworja yeyesi ti ŋutu. Kona kwe ďurökin na kune ďekesi kwekindya adi anyen ŋutu liŋ ryeju tolien na jambu ko yenet ko yupet töki ko tolien akwe na kujönö ko ďekesi aje tokoro gwoso yenet duma na ŋutu i piritön ti kak. KWEJA ADI Ďeďekarikin adi ŋutu ködyö ti riďiki anyen ďekan ŋaret i diŋitan na gwusulak na ti tndu ŋutu i renya na saresi ti miri karudanit ko kasasanyanit kogwon ďekesi ti ŋutu ködyö gagaya ko saresi ti putet. KWEJA ADI Ďeďekarikin parik i ďilikindya na ďurjö na tojulin i kiden na ŋutu logwon nyanyar gwon i pirit geleŋ ko ŋarju konesi na geleŋ. KWEJA ADI Ködyö ďeďekarikin adi ti ŋutu gwe ko toďurjö na gwiliŋit ko tojulin ko jurön. KWEJA ADI Laŋet na jurön lomomorja i saresi kase lo peta i kwekindya na yupet i ďekesi ko ‘bulit na ŋutu i tojojo na ŋutu lyan ko wate adi se agi ködyö tindu riŋit i toďurjö i pirit na geleŋ gwiliŋit lo’but i tolien duma. KWEJA ADI Yeyesi na morja ti kine ďekesi ko tolien gwon ‘bulit duma ko ati denesi ti kine ŋo nagwon a yukwe kine. SOŊlNANA NYENAGWON. Ŋina momoret duma tokorju ŋina kweyet na toďurjö na ďekesi ti ŋutu liŋ i kak ‘bukuluŋ gwon a temet na konaki i morja liŋ i jurön liŋ tojo ko ďutet. Karen ŋutu ko karen mugun na laŋet kepekep ŋina tokoret diŋitan liŋ i kwe anyen tindu riŋit duma na todindyö ko todinet anyen todindyö kuket na kine ďekesi. Tolien ko temet na ďurjö i Iukata ko nakaŋo na jur anyen gaju gwon nase i kak ‘bukuluŋ ko anyen joŋga ďekesi ko time nase ko laŋet na kilo jurön ko ‘börik kase ako ŋutu logwon gwon kase i saresi. 1. Ŋutu liŋ a yuŋwe kana, jojo i toďiri ko ďekesi ko ti se tokitaki ko ‘börik ko mulökötyo lo toluŋaseran. Se a ďoka ko denet na kulya na’but ko narok. 2. Karen ŋuto a ‘buruki ďekesi liŋ ko tokoret ‘bak nyunyumbö i gwearijin kaďekaďe gwoso adi: ‘Boriköt, Kutuk ko Yupet/Yubö. I.aŋet kode kunie yeyesi ti lukata kode suluwet na gwoloŋ, toro’bo kode kulye gwearijin i juỳu na kine nene gelet ködyö ti kona kwöŋ kode i kiden na laŋet na miri na kaŋo kode jur, kode gwon a luwitöt, yiyiniki, ‘bain ďeba mugun kode gwon ko denesi ti tolien. 3. Karen ŋuto ködyö kata ko toďiri na gwiliŋit adi gwon jörun ko tolien na gaya na ŋutu. 4. Lele ŋuto ködyö ti bulö d'epa a ďupiet kogwon toďupien kode tugwörö a ďupiet, kine konesi ködyö ti bulö konaki ŋutu i gweyarijin kase kaďekaďe kwöŋ. 5. Lele ŋuto ködyö ti bulö tiki i miyesi kode ďepet loron logwon ti temakindya i gwiliŋit lo ŋutu kode riŋet nagwon körju mugun na ŋutu. 6. Karen ŋuto ködyö kata ko toďiri i karen jur ko i karen pirit i komoŋ na saret. 7. Ŋutu liŋ agi gwon jojo kode ti nyunyumö i komoŋ na saret lo miri. Lepeŋ ködyö agi gaya jojo ko saret. Ŋutu liŋ ködyö gwon ko gayet nageleŋ ‘bak nene nyunyumet kode laŋa na kilo saresi töki kode konesi nagwon ti temakindya i kebbu na saret lo jur. 8. Karen ŋuto ködyö gwon ko toďiri na kiko lo rigwo ko laŋet na rigwo ďuŋet na putesi i kenesi na laŋgo saresi ti tod'iri na ďekesi ti ŋuto logwon a tiki nye ko saresi kode saret lo jur. 9. Lele ŋuto ködyö ti bulö moka ‘bakan na saret, rereka kode riköji kaŋo kanyit i jur. 10. Karen ŋuto ködyö agi gwon ko tojojo i putet ko ti yiŋani yiŋa ko ŋutu ti jur ko ködyö ti kaďuŋök ti putet kulo gwe a luwi i laŋet nase ködyö na kaďuŋök. Ti nyunyumbö, kujönö miri. Ti ďuŋgö na putet gwe i denet na toďiri ko kepesi narok nagwon mokani ŋutu. 11. Karen ŋuto lo moka adi a torondya agi ködyö ti luŋu a katoronyanit tojo ko lopeŋ a ďuŋöki putet lo liliya ko ŋutu lojore, nagwon kweja adi nye a ryö gayesi liŋ i putet Ionyit. Lele ŋuto ködyö ti luŋu a katoronyanit i karin toronyet, ko kunie ti kunie toronyesi na kona kinu a ďuŋöji kano. Ko köti i saret lo köji ko Io kaŋo jambu adi lele saret lo pömöni lele ŋutu ködyö ti bulö riďiki i lewudya na ŋilo saret logwon gwon i kitarikin lu. 12. Lele ŋuto ködyö ti bulö riďiki i lwönö kanyit kweja adi lubbö ko lele ŋuto kadi ‘bak pija kode kendya na manini na lege, kode lyöggu na kukuet ko gwiliŋit lo'but. Karen ŋuto agi ködyö gwon ko toďiri na gaya ko saret, ko lele ŋuto a ‘beleŋgu lele lo kilo saresi. 13. Karen ŋuto ruköki tolien na wörö ko siďa i lokokoritan ti lukata na köjinö kaďekaďe. Karen ŋuto a ‘buruki i köyu na jur töki bubulö yitwe bot ‘bak teŋet. 14. Karen ŋuto a ruköki i pija kode i siďa kana i kulye jurön anyen gagaya. Kine dekesi ti bulö ruköki kode luŋu i diŋit na ďuŋöki na putet i tugwakan ko ‘bain pondya i toron na laŋet na ďebba jur kode i saresi logwon ko tukaďe ko saresi titeŋ na momoret na jurön. 15. Karen ŋuto a ruköki i gwon ko jur lonyit kode gwuluyet na jur lonyit. Lete ŋutu ti bulö riďiki. renyaki i lopuködu na mugun i karen jur lo ďeggi nye. 16. Ŋutu lyan ko wate logwon aje ďurjö ‘bakan na kuniye teŋesi, ko ati kotumit nanyit kode gweyari kode ti yupet ködyö bubulö yema kode yemba anyen ryendu mede. Se ködyö gwon ko ďekesi kase jojo anyen bubulö toyem i diŋit yemet kode na reyan. a) Yemet tuŋ kaďe bubulö kona i ďekesi ti kilo logwon yöŋö kondya mede kulo (toyem) b) Mede ködyö a ŋo nagwon ŋUN lo gweja ko agi ködyö gwogwon, ko a laŋet naďit najur kode köji ko ködyö gagaya ko köji kode ko jur ‘bukuluŋ 17. Karen ŋuto kata ko toďiri nagwon bubulö gwon ko toro’bo kanyit kode töki bubulö gwon i momoret ko kulye. Lele ŋutu ködyö ti bulö ryaka kode joŋari toro’bo kanyit kaŋo ‘bak saret. 18. Karen ŋuto ködyö gwon ko tolien na yeyesi kanyit, ko lepeŋ yöŋö kondya nyo kweja adi teŋet ‘bain bubulö yeyeju ŋo na’but ko narok ko nye a ďeggi konye töki bubulö torukökindyö ŋutu ko kulye i pirit nageleŋ kweja ad i todinesi, konesi, moỳu, kode kwakwaddu. 19. Karen ŋuto a ‘buruki i jondya kode i kwekindya na ŋutu yeyet nanyit ko ŋutu kata, ko bubulö jambu ‘bak teŋet. Kine ďekesi kode ‘burusi morja ko ‘burit kweyet na yeyet ‘bakan na teŋet kode kakalet ko lele ŋuto pija, wuju, kode leleŋaki na kulya ko lele ŋutu kode yeyet ko nene mugun kalayianit ‘bayin na dendya na lokokori. 20. Karen ŋuto a ‘buruki kode bubulö kondya kode luŋgu momoret ko taling ‘bak mörö. Lele ŋutu ködyö ti bulö riköji kaŋo i nene mugun na momorja anyen timundya kulyajin, nye ködyö ti bulö joŋga i nene mugun nagwon yeyesi kase ti morja. 21. Karen ŋuto agi ködyö kikita i miri lo jur lonyit i lukata na miri kode wulundyö ŋutu logwon gwoďan kase i karen i lukata na miri, a) Karen ŋuto a ‘buruki i ryeju na ŋaresi ko a ti biya i kadi na wini kode todinesi ‘bakan na nyunyumbö kode gelesi kanyit i jur. b) Ďekesi ti ŋutu ködyö gwon a yenet na miri. Ko ŋina kaďe bubulö meta kode time ko gayesi ko toďiri na wulet na kona ko ŋutu liŋ ti jur gwon kweja adi kona ko beiembele. Kode (ŋutu geleŋ a belembele geleŋ) ‘bak nyönyöggu. 22. Karen ŋuto gwoso lele lo laŋet agi ködyö gagaya ko miri. Ko ködyö meta i konesi ti miri ko i tojulin na miri ko kulye jurön i saret lo momoret kode tukwöryönjin ti jurön kad'ekaďe adi toro’bo gwiliŋit ko ďekesi ti keryat logwon ti ďumaji kaŋo anyen buya tolien na ďurjö nanyit. 23. Karen ŋuto agi ködyö kondya kita na ďeket nanyit ko ti pirit kitayet na gwe i ďeket nanyit ko na kita ko ti gayet na ‘bakan na kita gwe kata i jur. a) Karen ŋuto ködyö gwon jojo i kwe na kita i jur ko köti tojojo na ropet na kita, i kitayesi ködyö nagwon jojo ko kona ko ŋutu kaďekaďe. b) Karen ŋuto logwon kikita ködyö yiyiniki köti ropakini ropet na kita nanyit. Nagwon kweja adi tetemakindya i gwon na ŋutu kode ỳalet na ropet ködyö titiki ko bubulö. Ko ti kiko lo gayiri kakitak gwe kata, gwoso adi pirit tokelet kode todinet. c) Karen ŋuto ködyö bubulö lupöki kode gweyundya na mugunya kagayak ti kakitak anyen gaju ďekesi ti kakitak. 24. Karen ŋuto ködyö gwon ko diŋit na kita ko diŋit na yukan kode diŋit na birye. Ko töki diŋit kitayet ködyö tetemaki ko perok ti yukan logwon roropa. 25. Karen ŋuto ködyö siďa i gwiliŋit lo tetemakindya, kweja adi ďekesi kanyit ködyö ti bulö yöŋgu lepeŋ gwoso i kelan, gwon na mede ‘bura ‘bak sasanyesi gwoso ti kinyotot, boŋgo, wini, mede kode kuniye ďekesi ti gwiliŋit lo ŋuto ko gayet töki ko ati ‘bakan na kita, gilö kata, karu’be, doŋga, kode kuniye ti pirit ko i ŋo nagwon a gandu ďekesi ti ŋutu. Wate ko lupudyet agi ködyö gagaya ko ŋaŋaraki. Ŋwajik lupudyet liŋ logwon yuŋwe kaŋo na yemet (tolup) agi ködyö ryeju ruruket ko gayet jojo ‘bakan na koresi kode gelesi kase kiden. 26. Karen ŋuto ködyö totodinö kanyit i jur ko ködyö todinesi kune gwon kana ‘bak ropet biya parik suluet na todinö (primary school) kogwon ŋina ďeďekarikin i saret. Ko agi ködyö tiki ko riŋit i ŋutu liŋ. Todinesi ti kita na könin ko ti koŋon na kwe gwe kata i keniya liŋ ko töki ryeni ko ŋutu liŋ ti jur. a) Todinesi ködyö gwon i ďekesi ti ďurjö na yeyesi ti ŋutu ko ti togoỳu na kugga na toďiri ko tolien na ŋutu i pirit na geleŋ. Ko ti toďure yiŋga ko julin i kiden na jurön liŋ, kweja adi kotumitön kode i yupesi ko köti i konesi ti laŋet na jurön lo momorja anyen tindu taliŋ i gwon ko ŋutu kiden. b) Karurukak kode ko monye ko ŋote ködyö logwon a ŋerot i wulundyö na kiko lotodinöri ŋwajik kase. 27. Karen ŋuto ködyö kondya ŋo ti keri lonyit i ďeket naynit ko ŋutu kanyit kiden anyen ryendu ‘bulit na ŋo na teten se kune, töki anyen ŋarju seko ďurjö na mugun na koŋon na dendya na gweyarijin ti ŋo ti kak liŋ. Karen ŋutu ko toro’bo kanyit i jur kata ködyö gagaya ko se ködyö gaya jojo ‘bak nene gelet. 28. Ti gwilingit lo karen ŋuto gwe i ruket lo saret lo jurön liŋ ti kak anyen toďiri ko tolien nagwon köju aje tokuruki ŋutu na kukure ko ŋutu i gwiliŋit lose. 29. Karen ŋuto ködyö agi kikita i jur ko ködyö ti kondi kita nagwon temakindya i koŋon nanyit anyen nye bubulö ďurjö kanyit i gwiliŋit. b) Anyen ŋutu bubulö dendya adi tolien ko d'ekesi ti ŋutu a kuka, tuŋ kaďe ko gwiliŋit lo ŋutu a lo’but kanyit i jur. Töki ko ŋutu wulundyö kimak kase ko ‘börik kase. c) Tuŋ kaďe kine ďekesi ko tolien na ŋutu i kikolin liŋ konani i saret lojurön lo momorja anyen tokorju kilo saresi. Kweja adi konesi ti ŋutu ködyö gwon ‘bak nene tukaďe kokilo saresi. 30. Nene ŋo ‘bain nagwon kakaďelo i ŋina manini, ko saret logwon kekepo ko jurön liŋ, laŋetan, ŋutu logwon kita kitayesi kase, kode kondya saret logwon anyen laŋgu kode körju nene na kine ďekesi kode tolien nagwon a ‘beron peta i diŋit na tokoroni se na. Translated by (a lopukö ko) Sebur Anthony Lodu & Gordon Lucy Kiden. Denet nagwon adi kugga ko to jojo na ďekesi ti ŋutu liŋ nagwon ‘bain tiki ŋutu ko lele ŋuto, töki tibulö joŋa kaŋo ko lele ŋuto.

bfa

Bari

bfa

Latn

bfa

Universal Declaration o Human Richts Adoptit and proclaimed by General Assemlie resolution 217A (III) o 10 December 1948. On December 10, 1948 the General Assemlie o the Unitit Nations adoptit and proclaimed the Universal Declaration o Human Richts shawn hereablo in its ful text. Efter this historic act the Assemlie cried on aw Member States tae publicise the text o the Declaration and tae gar it be ‘disseminatit, displayed, read and exponed principally in scuils and ither learning institutions, wi nae distinction on grunds o the political status o countries or territours. Inning Forsameikle as kenning for the inherent dignity and for the richts, equal and nane-alienable, o aw members o the human faimily is the foond o freedom, justice and peace in the warld, Forsameikle as misregaird and contemption for human richts hes resultit in barbour acts that hes scunnert the conscience o mankind, and the advent o a warld whaur aw human sowels enjoys freedom o thocht and speech, and quittance frae dearth and dreid hes been proclaimed the tapmaist aspiration o the commonty, Forsameikle as it is necessar, gin man be no gart tak recourse tae rebellion as a hinmaist resort conter tirannie and dounhaudenment, that human richts shuld be beildit by the rule o law, Forsameikle as it is necessar tae gar freendly relations atween nations aye win forrit, Forsameikle as the peoples o the Unitit Nations hes in the Chairter affirmit aince mair their faith in fundamental human richts, in the dignity and worth o the human person and in the equal richts o men and wemen and hes resolved tae promote social progress and better standarts o life in braider freedom, Forsameikle as Member States hes gien their hecht tae win, in compluterance wi the Unitit Nations, the promotion o universal tent and respect for human richts and fundamental freedoms, Forsameikle as a common understaunding o thir richts and freedoms is o the greatest importance for the ful kenning o this hecht, Nou, syne, The General Assemlie Proclaims this Universal Declaration o Human Richts as a common standart o achievement for aw peoples and aw nations, tae the end that ilka individual and ilka organ o society, aye haudan in mind this Declaration, shal ettle throu teaching and lear tae promote respect for thir richts and freedoms and throu progressive meisures, national and international, mak sover their universal and effective kenning and tenting, baith amang the folk o the Member States theirsels and amang the folk o territours in ower their jurisdiction. Airticle 1 Aw human sowels is born free and equal in dignity and richts. They are tochered wi mense and conscience and shuld guide theirsels ane til ither in a speirit o britherheid. Airticle 2 Awbody is entitelt til aw the richts and freedoms furthset in this Declaration wi nae distinction o ony kind, sic as race, colour, gender, language, religioun, political or ither opinioun, national or social origin, gear, birth or ither status. Mair, nae distinction shal be made on the grunds o the political, jurisdictional or international status o the countrie or territour a bodie belangs, whuther it be staund-alane, trust, nane-self-governing or in ower ony ither haims o soverantie. Airticle 3 Awbody hes the richt tae life, liberty and security o person. Airticle 4 Naebody shal be hauden in thirldom or slavery; slavery and the slave trade shal be prohibit in aw their forms. Airticle 5 Naebody shal be gart thole torture nor ill-kindit, inhuman nor bemeanan treatment nor punishment. Airticle 6 Awbody hes the richt awgaits tae kenning as a person afore the law. Airticle 7 Aw are equal afore the law and entitelt wi nae distinction tae equal beilding o the law. Aw are entitelt tae equal beilding conter ony discrimination in skaith o this Declaration and conter ony incitement tae sic discrimination. Airticle 8 Awbody hes the richt til an effective remeid aff o the competent national tribunals for acts that daes skaith til the fundamental richts grantit him o the constitution or by law. Airticle 9 Naebody shal be gart thole wulsome arrest, detention nor exile. Airticle 10 Awbody is entitelt in ful equality til a fair and public hearing frae a staund-alane and even-haundit tribunal in the determination o his richts and duties and o ony criminal chairge conter him. Airticle 11 Awbody chairged wi a penal faut hes the richt tae be thocht innocent til pruved guilty conformand til law in a public trial whaur he hes haen aw the warranties necessar for his defence. Naebody shal be taen as guilty o ony penal faut on accoont o ony act or omission that didna mak for a penal faut, in ower national or international law, at the time whan it wes committit. Nor shal a penalty be imposed hivvier nor the ane that wes applicable at the time the penal faut wes commitit. Airticle 12 Naebody shal be gart thole wulsome intromission wi his privacy, faimily, hame or letters, nor tae onsets upon his honour and repute. Awbody hes the richt tae the beild o the law conter sic intromission or onsets. Airticle 13 Awbody hes the richt tae freedom o traivel and residence ben the mairches o aw States. Awbody hes the richt tae win awa frae ony countrie, includin his ain, and tae win back til his countrie. Airticle 14 Awbody hes the richt tae seek and tae enjoy in ither countries asylum frae persecution. This richt mayna be cried on in the case o prosecutions genuinely arisan ower the heids o nonpolitical crimes or o acts contrair til the purposes and principles o the Unitit Nations. Airticle 15 Awbody hes the richt til a nationality. Naebody shal be wulsomely twined o his nationality nor disalloued the richt tae chynge his nationality. Airticle 16 Men and wemen o ful age, wi nae ony branks on accoont o race, nationality or religioun, hes the richt tae mairry and foond a faimily. Entitelt they are tae equal richts anent mairrage, oot throu mairrage and at its upbrak. Mairrage shal be gane intil wi the free and ful consent alane o the intendin marras. The faimily is the naitural and fundamental group unit o society and is entitelt tae the beild o society and the State. Airticle 17 Awbody hes the richt tae awn gear his lane as weel as in commonty. Nane shal be wulsomely twined o his gear. Airticle 18 Awbody hes the richt tae freedom o thocht, conscience and religioun; this richt includes the freedom tae chynge his religioun or belief, and freedom, aither his lane or in commonty and in public or in quietie, tae witness his religioun or belief in teaching, practick, worship and observance. Airticle 19 Awbody hes the richt tae freedom o opinioun and expression; this richt includes freedom tae haud opiniouns wi nae intermeddling and tae seek, come by and gie oot wittings and conceits throu ony media and tentless o frontiers. Airticle 20 Awbody hes the richt tae freedom o peacefu forgethering and association. Nane may be gart belang an associe. Airticle 21 Awbody hes the richt tae tak a haund in the government o his countrie, directly or throu representatives freely waled. Awbody hes the richt til equal access tae public service in his countrie. The wull o the people shal be the grunds o the authoritie o government; this wull shal be expressed in periodic and jonick elections that shal be by universal and equal suffrage and shal be hauden by secret vote or by the like free voican procedures. Airticle 22 Awbody, as a member o society, hes the richt tae social security and is entitelt tae realisation, throu national darg and international compluterance and confeerin til the organisation and fends o ilka State, o the economic, social and cultural richts that maun be haen for his dignity and the free development o his personality. Airticle 23 Awbody hes the richt tae hae wark, free choice o employ, fair and guid tids o wark, and security gin wark gaes wantin. Awbody, wi nae ony discrimination, hes the richt tae equal pey for equal wark. Awbody in wark hes the richt tae fair and guid pey that maks siccar for himsel and his faimily an existence worthy o human dignity, and hae it eikit til, if necessar, wi ither means o social beild. Awbody hes the richt tae mak and tae jyne trade unions for the beild o his interests. Airticle 24 Awbody hes the richt tae saucht and leisure, includin wyce stents on wark-oors and periodic time aff wi pey. Airticle 25 Awbody hes the richt til a standart o life fit for the guid-heal and weel-daean o himsel and his faimily, includin meat, claes, hoosing and medical care as weel as necessar social services and the richt tae security in the event o job loss, seikness, disability, wedowheid, auld eild or ither want o fends in circumstances oot o his pouer. Mitherheid and bairnheid is entitelt tae special tent and assistance. Aw childer, whuther born in or oot o wadlock, shal enjoy the samelike social beild. Airticle 26 Awbody hes the richt tae learning. Learning shal be free, at least in the elementar and foondin stages. Elementar learning shal be compelt. Technical and professional learning shal be made generally available and secondar learning shal be available tae aw equal like on grunds o merit. Learning shal be airtit at the ful development o the human personality and at the steivening o respect for human richts and fundamental freedoms. It shal promote understaunding, toleration and freendship amang aw nations, racial or religious groups, and shal gar the purposes o the Unitit Nations win forrit in the uphauding o peace. Parents hes a prior richt tae wale the kind o lear that shal be gien til their bairns. Airticle 27 Awbody hes the richt tae tak pairt freely in the cultural life o the commonty, tae enjoy the airts and tae share in the advancement o science and its benefits. Awbody hes the richt til the haining o the moral and material interests that results frae ony scientific, literary or airtistic production he is the makar o. Airticle 28 Awbody is entitelt til a social and international order in the whilk the richts and freedoms furthset in this Declaration can kythe in ful. Airticle 29 Awbody hes duties tae the commonty in the whilk alane the free and ful development o his personality is possible. In the exercise o his richts and freedoms, awbody shal thole nae mair nor whit branks are determined by law for the ae purpose o makand the due kenning and respect for the richts and freedoms o ithers and the meeting o the just needs o morality, public order and the common weill in a democratic society siccar. Thir richts and freedoms can niver in nae case be exercised conter the purposes and principles o the Unitit Nations. Airticle 30 Nocht in this Declaration may be interpret as allouin for ony State, group or person ony richt tae tak pairt in ony ploy or perform ony act ettled at the cowping o ony o the richts and freedoms herein furthset.

sco

Scots

sco

Latn

sco

INTËRU MUNDUCHO LAPAN RUNAKUNAPA DERËCHUNKUNANTA WILAKUSHQAN KAYNOQ NIRMI QALAYKUN Munashqantsita ruranantsipaq, runakuna ali jusgashqa kananpaq, y ali kawanantsipaqpis kay patsacho, tantyashwan imanoq lapantsikunapis bälishqantsita. Tsaynoqpa tantyashwan imanoq lapan runa mayintsikuna derëchun nishqankunata tsararaykashqanta. Manami pipis kay derëchun nishqankunata kachanmantsu. Wakinkuna kay derëchun nishqankunata despresyar mana reqipäkushpan pasaypa mana ali kaqkunata rurapäkun. Rurapäkuptin interu munducho lapan runakuna shonqun rurincho rabyakärin. Tsawraqa lapanpita mas munashqannoq wilakärin mas alina kawapäkunanpaq kaynoq nir: "Lapan runakuna mana mantsakuypa kawanmanna y pishiychöpis manami kanmannatsu. Tsaynoqpis lapan runakuna ima yarpashqankunalatapis parlanman y munashqankunalamanpis kriyinman". Laykuna kanman runakunapa derëchun nishqankuna mana elqashqa kananpaq. Tsay presïsumi kaykan. Mana kaptenqa imatapis mas rurayta mana pwëdir runakuna imaykanoqpapis mana ali awturidäkunapa kontran sharkapakun y tukuynoqpa nakatsikoqkunata elqätsipäkun. Tsaynoqmi lapan nasyunkuna amistächo kawapäkunman. Tsaypis presïsumi. Lapan nasyunkunapa delegädunkuna juntakärir eskribipäkorqan Nasyones Unidas nishqanpa qalaykatsinan kartata. Tsay kartacho eskribipäkorqan runakunapa derëchun nishqankunapita. Tsaynoqpis eskribipäkorqan imanoq runakuna balurniyoq kashqanta, y olqupaq warmipaqpis derëchun nishqankuna iwal kashqanta. Tsay eskribishqankunaman yärakärin Nasyones Unidas nishqanpa myemrunkuna. Tsaynoqpis tsay kartacho eskribiraykan kaynoq nir: "Librina arupäkushun ali kawayman chayapäkunantsipaq" nir. Nasyones Unidas nishqanpa lapan myemrunkuna promitipakorqan yanapänakur arupäkunanpaq interu munducho runakunapa derëchun nishqankuna respitashqa kar kumplikänanpaq. Kay promitishqanqa ali rurakashqa kananpaq, Iapantsikunapis juk yarpayla tantyapäkushwan kay derëchun nishqankunata. Tsaymi Nasyones Unidaspa juntakashqan runakuna wilakun kayta: INTËRU MUNDUCHO LAPAN RUNAKUNAPA DERËCHUNKUNAPITA WILAKUSHQAN Kay wilakushqan lapan runakunapis nasyunkunapis iwal tantyapäkunanpaq tsay derëchun nishqankunapitami. Tsaynoqpaqa lapan runakunapis y mandaq awturidäkunapis, kay wilakushqanman yarpashqala kashpanqa, yachatsipäkunman wakinkunata kay derëchun nishqankunata respitananpaq. Tsaynoqpis juklä nasyunkunawanpis shumaq animatsipäkunman nasyunnincho kaqkunata y wakin munaynincho kaqkunatapis kaynoq nir ninanpaq: "Kay derëchun nishqankuna lapan runakunapaqmi. Noqa tsay derëchunkuna nishqannoqlami ali kawashaq runa mayëkunawan'. NISHOAN JUK (1) Lapantsikunapis Iibrimi yurishqantsi. Bälintsimi y derëchuntsikunapis wakinkaqkunanoqlapami. Yarpaynintsikunapis kaykanmi runa mayintsikunawan juk wawqinoq kuyanakur kawapäkunantsipaq. NISHQAN ISHKAY (2) Lapantsikunapaqpis kay wilakushqancho eskribishqankaq dere.chuntsikuna. Kay derëchuntsikuna iwalla kanman ima räsa runakunapaqpis, yoraqpaq yanapaqpis, warmipaq olqupaqpis ima kläsi rimaqkunapaqpis, mayqan relijyunkunaman kriyeqkunapaqpis, tsaynoq ima politikacho pureqkunapaqpis, mayqan nasyunpita runakunapaqpis, riku runakunapaq pobri runakunapaqpis, imanoq yurishqa kaqkunapaqpis, y tsaynoq imanoq kawaqkunapaqpis. Kay derëchuntsikuna iwalla kanman lapantsikunapaqpis. Markantsi nasyunnoq kaptin o mana nasyunnoq kaptinpis, markantsi kikintsipa munaynintsicho kaptin o jukpa munaynincho kaptinpis, markantsipa awturidäninkuna imanoq kaptinpis, derëchuntsikuna iwalla kanman. NISHQAN KIMSA (3) Lapantsikunapami derëchuntsi kan mana pipis wanutsimänantsipaq, Iibri munaynintsicho kawanantsipaq, y mana pipitapis mantsakuypa kawanantsipaq. NISHQAN CHUSKU (4) Manami pipis rantishqa runanoq arunmantsu jukpaq. NISHOAN PITSQA (5) Kastigashqa karpis, manami pipis fiypa nakatsishqaqa kanmantsu animal nakatsishqa kashqannoq, ni pasaypa umillatsishqapis kanmantsu. NISHQAN SOQTA (6) Lapantsikunatapis maycho tsaychöpis awturidäkuna mana jarukuylapa ali respitamashwan. NISHQAN QANCHIS (7) Laykuna jusgamashwan lapantsita iwalla. Kay karta eskribishqa kashqanpita mana käsukoqkunapita Iaykuna kuydamashwan lapantsikunatapis mana despresyashqa kaylapa. NISHQAN PUSAQ (8) Juk runa, nasyunninpa layninta mana käsukur, mana al ita ruramaptintsi, derëchuntsi kanmi awturidäkunaman kejakoq aywanantsipaq. Y tsaycho lapantsi atyendishqa kashwan iwalla. NISHQAN ISQUN (9) Manami pipis lutalaqa prësutsishqa kanmantsu karsil wayiman. Ni tsaynoqpis lutalaqa qarqushqa kanmantsu markanpita. NISHOAN CHUNKA (10) Lapantsikunapami derëchuntsi kan imalapitapis runakunapa nawpancho jusgashqa kanantsipaq, alipita mana alipitapis. Tsay mana alita jusganman juk tsaycho mana jatikashqa kaq awturidä iwalla mana mayqanpapis faburnin sharkuylapa. NISHQAN CHUNKA JUK (11) Lapantsikunapami derëchuntsi kan "Jutsaynaqmi kanki" nimänantsipaq imalapitapis akusashqa kaptintsipis manaraq shumaq musyakashqa kaptenqa. Lay nishqannoq musyakashqa kanman lapan runakunapa nawpancho imalapis defyendikunantsipaqnoq kaykaptenqa. Manami pipis kondenashqa kanmantsu rurashqanpita y mana rurashqanpitapis tsay jinan öraqa mana nawpapita patsa nasyunninpa laynincho "tsaynoq katsun" nishqa kaptin, y tsaynoqpis lapan nasyunkunapa yarpashqan layninkunachöpis. Jutsantsikunapita kastigashqa kanantsipaq kaqkunapita manami mastaqa kastigashqa kashwantsu jutsantsi kaptinpis. NISHQAN CHUNKA ISHKAY (12) Juk runataqa manami pipis lutalaqa imatapis ruranmantsu: kikinta, familyankunata, ni wayinkunatapis. Ni eskribishqan kartankunatapis ama kichanmantsu. Tsaynoqpis ama ashlinmantsu. Lapantsikunapami derëchuntsi kan tsaykunapita laykuna kuydamänantsipaq. NISHQAN CHUNKA KIMSA (13) Lapantsikunapami derëchuntsi kan maypapis libri purikunantsipaq y maychöpis nasyunnintsichöqa täkunantsipaq. Lapantsikunapami derëchuntsi kan kikintsipa nasyunnintsikunapita yarqunantsipaq y tsaynoqpis kutimunantispaq. NISHQAN CHUNKA CHUSKU (14) Lapantsikunapami derëchuntsi kan juklä nasyunkunacho wayintsita ashir täkunantsipaq qatikachämaqnintsikuna kaptin. Markantsipa kontran ni Nasyones Unidaspa kontran juk runa ima jutsatapis rurar manami ninmantsu "Noqapa derëchö kanmi juklä nasyunman aywakur täkunäpaq qatikachamaqn. kaptin." Jutsantsikuna ima politikakunapita kaptinmi itsanqa derëchuntsi kan qeshpikunantsipaq. NISHQAN CHUNKA PITSQA (15) Lapantsikunapami derëchuntsi kan may nasyunkunamanpis pertene.sinantsipaq. Juk nasyunman pertenësiyta munaptintsi, manami pipis lutalaqa nimashwantsu "Manami qam pertenësinkimantsu kay nasyunman." Tsaynoqpis lutalaqa nimashwantsu "Qam manami kikikipa nasyunnikimanpis pertene'sinkimantsu." NISHQAN CHUNKA SOQTA (16) Olqupapis y warmipapis, edäninman chayaptin, derëchun kanmi kasarakunanpaq. Tsaynoq derëchun kan kasarakunanpaq ima räsa runakunawanpis, mayqan nasyunman pertene.seqkunawanpis, ima relijyunkunaman kriyeqkunawanpis. Tsaynoq kasarakurmi derëchun kan familyanta formananpaq. Kasädu kar, rakikashqa kar, o mayqankuna nawpata wanuptinpis, derëchunkuna kanmi iwalla olqupaq y warmipaqpis. Manami pipis fersanmantsu kasarakunanpaqqa. Itsanqa kasarakärenqa kikinkuna awninakur munanakushqalanpita. Tsay kasarashqa kaqkunapitami juntakashqa kaykan lapan markakunapis. Tsaynoqpis derëchun kanmi runakuna y nasyunpa mandaqninkunapis kasarashqa kaqkunata kuydananpaq. NISHQAN CHUNKA QANCHIS (17) Lapantsikunapami derëchuntsi kan imaykantsikunapis kikintsipaq kananpaq. Y tsaynoqpis derëchuntsi kanmi pi lawanpis imaykantsikunalachöpis dwëñunoq kapäkunantsipaq. Manami pipis lutalaqa qechunmantsu pitapis imalankunatapis. NISHQAN CHUNKA PUSAQ (18) Lapantsikunapami derëchuntsi kan shonquntsicho munashqantsita yarpanantsipaq y munashqantsi relijyunman kriyinantsipaq. Tsaynoq derëchuntsi kaptin trukashwan juk relijyunpita juk relijyunmanpis. Relijyunnintsita rikatsikushwan japalantsi y wakin runakunawanpis, kikintsikunalapaq o runakunapa nawpanchöpis. Tsaynoq rikatsikushwan yachatsikushpantsi, kumplishpantsi, y kultuntsikunata rurashpantsi. NISHQAN CHUNKA ISQUN (19) Lapantsikunapami derëchuntsi kan yarpashqantsita parlanantsipaq mana pipis fastidyaylapa. Tsaynoqpis derëchuntsi kanmi ima notisyakunalatapis ashinantsipaq runakunata mayatsinantsipaq imaykanoqpapis: parlaypa, eskribiypa, o radyupa pasatsiypapis mayqan nasyunkunamanpis. NISHQAN ISHKAY CHUNKA (20) Lapantsikunapami derëchuntsi kan juk patsalaman juntakänantsipaq itsanqa mana búllata ruraylapa. Mana munaptenqa manami pipis pitapis "kay noqakunaman pertenësiy" ninmantsu fersaypaqa. NISHQAN ISHKAY CHUNKA JUK (21) Lapantsikunapami derëchuntsi kan nasyunnintsikunacho mandaq kayta munar chayanantsipaq. Tsaynoqpis derëchuntsi kanmi kikintsi jukta munashqantsi kaqta akranantsipaqpis mandaq kananpaq. Lapantsikunapami derëchuntsi kan iwalla awturidä kanantsipaq nasyunnintsikunachöpis. Markakunapa munayninchömi churakashqa kanman gobyernupa yanapäsheqnin awturidäkuna. Tsaykuna rurakashqa kanman käda bötukuna watakunalacho. Tsaymi Iapantsikuna imanoq karpis munashqantsi kaqpaq iwalla pakaylapa bötushwan. Tsaycho gänaq kaqmi yaykunman awturidä kananpaq. Mana pakaylapa bötorqa juknoqpa bötushwan awturidänintsikuna markantsi munashqannoq akrashqa kananpaq. NISHQAN ISHKAY CHUNKA ISHKAY (22) Lapantsikunapami derëchuntsi kan ali kawanantsipaq. Wakin imayoqpis kaqkuna yanapäshinman mana imayoqpis kaqkunata. Tsaynoqpis nasyunnintsipita y juklä nasyunkunapitapis pwëdishqanyaq yanapäshinman pishiycho kawaqkunata lapan derëchunkuna kumplikänanpaq. Tsay yanapäshiy kanman respitashqa kanantsipaq y kikintsi aliyätsikunantsipaqpis. NISHQAN ISHKAY CHUNKA KIMSA (23) Lapantsikunapami derëchuntsi kan kikintsikuna munashqantsinoq arunantsipaq mana despresyashqa kaylapa. Shumaq sigurashqa kanman ima aruychöpis. Y tsaynoqpis aruynintsipita yarquptintseqa yanapäshishqa kashwan imalawanpis. Lapantsikunapamj derëchuntsi kan mana despresyaylapa aruynintsikunacho iwal gänanantsipaq wakin aroq mayintsikunanoq. Lapan aroqkunapami derëchun kan ali pägashqa kananpaq kikinpaqpis y familyankunapaqpis ali respitashqa runanoq kawananpaq. Pishëpakoqnoq kaptenqa yanapäshishqa kanman imanoqpapis runa mayinkunapita. Lapantsikunapami derëchuntsi kan aroq mayintsikunawan juntakaykur imalatapis formanantsipaq mandaqnintsikunapita respi tatsimänantsipaq. NISHQAN ISHKAY CHUNKA CHUSKU (24) Lapantsikunapami derëchuntsi kan aruynintsikunapita jamakunantsipaq. Manami aläpaqa arushwantsu pwëdishqantsipita mastaqa. Y tsaypita juk watata kumplirkuptin bakasyunnintsi kanman itsanqa pägashqa NISHQAN ISHKAY CHUNKA PITSQA (25) Lapantsikunapami derëchuntsi kan ima!antsikunapis ali aypänanpaq kikintsikunapaq y familyantsikunapaqpis. Tsaykunapaqqa kanman kaykuna: mikuynintsikuna, röpantsikuna, wayintsikunapis. Tsaynoqpis qeshyaptintsi mëdikukuna atyendimashwan, y imalachöpis wakin runakuna yanapäshimashwan. Tsaynoqpis derëchuntsi kanmi kuydashqa kanantsipaq mana aruynintsi kaptin, qeshyaqtukur mana aruyta pwëdiptintsipis, byúdayashqa kaptintsipis, awkin kaptintsipis, o ima desgrasya päsamaptintsipis. Wachaq warmipa y akapa wamrankunapapis derëchun kanmi shumaq ali kuydashqa kananpaq. Kasarashqa kaqkunapa y mana kasarashqa kaqkunapapis wamrankuna iwalla derëchun kanmi kuydashqa kananpaq. NISHQAN ISHKAY CHUNKA SOQTA (26) Lapantsikunapami derëchuntsi kan dembaldila primarya kaq eskwëlakunaman yachakoq yaykunantsipaq. Manami ni juklaylapis mana yachakuypaqa kanmantsu. Tsaynoqpis mas jatun kaq yachakuy eskwëlakunapis kanman imalapis kayta munaptintsi yachakunantsipaq. Tsay eskwëlakunaqa lapan runakunata chaskinman iwalla yachashqantupu. Kay yachakuy kanman noqantsikuna runa mayintsikunawan ali shonquyoq kanantsipaq. Tsaynoqpis kanman runa mayintsikunapa derëchunkunata respitanantsipaq, tantyanakunantsipaq, pasensyantsi kananpaq y pipis yanasantsi kananpaq. Tsaykuna kanman markantsikunawan, juklä nasyunkunawan, jukniraq räsakunawan, ima relijyunkunaman kriyeqkunawanpis. Tsaynoqpis yachakuy kanman yanapänantsipaq Nasyones Unidasta runakunata ali kawayman churananpaq. Taytankunapami derëchun kan tsurinkunata munashqannoq imanoqpapis edukananpaq. NISHOAN ISHKAY CHUNKA QANCHI (27) Lapantsikunapami derëchuntsi kan markantsikunacho kustumrintsikunata ruranantsipaq. Tsaynoqpa munaq kaqpa derëchun kan kantananpaq, dansananpaq, dibuj ananpaq, tukananpaq, puklananpaq, y imalatapis rurananpaq markanpa kustumrin kashqannoq. Tsaynoqpis juk yachaq imalatapis mushoqta ruraptenqa tsay kanman lapantsikunapaq juknintsi y juknintsipis mas ali kawanantsipaq. Lapantsikunapami derëchuntsi kan imalatapis mushoqta ruraptintsi o eskribiptintsi kikilantsipaq gänashqantsi kaqkuna kananpaq. Manami pipis ninmantsu lulakushpan "Noqami rurashqä kayta" tsaynoqpa apakunanpaq ruraq kaqpa derëchunta. NISHQAN ISHKAY CHUNKA PUSAQ (28) Lapantsikunapami derëchuntsi kan gobyernuntsi kananpaq nasyunnintsikunacho y lapan nasyunkuna juntakashqanchöpis kay derëchuntsikúna rasunpa kumplikashqa kananpaq. NISHQAN ISHKAY CHUNKA ISQUN (29) Lapantsikunapami ruranantsikuna kan markantsicho kumplinantsipaq. Tsaynoqlapami aliyätsikuntsi kikintsikuna. Derëchuntsikunata rurarpis mana qechushwantsu jukpa derëchunkunata. Tsaypaq kanmi laykuna respitatsikunantsipaq y tsaynoqpis reqitsimänantsipaq wakinkunapa derëchunkunapis kashqanta. Tsaynoqpis tsay laykuna kaykan ali shonquyoq runakuna kanantsipaq, ali respitanakunantsipaq, y ali runa mayintsikunawan kawanantsipaq. Tsay ali kaway kaykan runakuna awturidäninkunapaq bötushqan nasyunkunacho. Kay derëchuntsikunata kumplishpantsi manami Nasyones Unidas nishqankunapa kontrannin yarqushwantsu. NISHQAN KIMSA CHUNKA (30) Kay nishqankunacho manami qam tarinkimantsu derëchuykikuna kaptin pipa derëchunkunatapis elqätsinaykipaq imata rurashpaykipis. Tsaynoq kaykan qampaq, juk nasyunpaq, juntakashqa runakunapaq, o pi runalapaqpis.

qvm

Quechua, Margos-Yarowilca-Lauricocha

qvm

Latn

qvm

Universal Declaration of Human Rights Preamble Whereas recognition of the inherent dignity and of the equal and inalienable rights of all members of the human family is the foundation of freedom, justice and peace in the world, Whereas disregard and contempt for human rights have resulted in barbarous acts which have outraged the conscience of mankind, and the advent of a world in which human beings shall enjoy freedom of speech and belief and freedom from fear and want has been proclaimed as the highest aspiration of the common people, Whereas it is essential, if man is not to be compelled to have recourse, as a last resort, to rebellion against tyranny and oppression, that human rights should be protected by the rule of law, Whereas it is essential to promote the development of friendly relations between nations, Whereas the peoples of the United Nations have in the Charter reaffirmed their faith in fundamental human rights, in the dignity and worth of the human person and in the equal rights of men and women and have determined to promote social progress and better standards of life in larger freedom, Whereas Member States have pledged themselves to achieve, in co‐operation with the United Nations, the promotion of universal respect for and observance of human rights and fundamental freedoms, Whereas a common understanding of these rights and freedoms is of the greatest importance for the full realization of this pledge, Now, therefore, The General Assembly Proclaims this Universal Declaration of Human Rights as a common standard of achievement for all peoples and all nations, to the end that every individual and every organ of society, keeping this Declaration constantly in mind, shall strive by teaching and education to promote respect for these rights and freedoms and by progressive measures, national and international, to secure their universal and effective recognition and observance, both among the peoples of Member States themselves and among the peoples of territories under their jurisdiction. Article 1 All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. Article 2 Everyone is entitled to all the rights and freedoms set forth in this Declaration, without distinction of any kind, such as race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status. Furthermore, no distinction shall be made on the basis of the political, jurisdictional or international status of the country or territory to which a person belongs, whether it be independent, trust, non‐self‐governing or under any other limitation of sovereignty. Article 3 Everyone has the right to life, liberty and the security of person. Article 4 No one shall be held in slavery or servitude; slavery and the slave trade shall be prohibited in all their forms. Article 5 No one shall be subjected to torture or to cruel, inhuman or degrading treatment or punishment. Article 6 Everyone has the right to recognition everywhere as a person before the law. Article 7 All are equal before the law and are entitled without any discrimination to equal protection of the law. All are entitled to equal protection against any discrimination in violation of this Declaration and against any incitement to such discrimination. Article 8 Everyone has the right to an effective remedy by the competent national tribunals for acts violating the fundamental rights granted him by the constitution or by law. Article 9 No one shall be subjected to arbitrary arrest, detention or exile. Article 10 Everyone is entitled in full equality to a fair and public hearing by an independent and impartial tribunal, in the determination of his rights and obligations and of any criminal charge against him. Article 11 Everyone charged with a penal offence has the right to be presumed innocent until proved guilty according to law in a public trial at which he has had all the guarantees necessary for his defence. No one shall be held guilty of any penal offence on account of any act or omission which did not constitute a penal offence, under national or international law, at the time when it was committed. Nor shall a heavier penalty be imposed than the one that was applicable at the time the penal offence was committed. Article 12 No one shall be subjected to arbitrary interference with his privacy, family, home or correspondence, nor to attacks upon his honour and reputation. Everyone has the right to the protection of the law against such interference or attacks. Article 13 Everyone has the right to freedom of movement and residence within the borders of each State. Everyone has the right to leave any country, including his own, and to return to his country. Article 14 Everyone has the right to seek and to enjoy in other countries asylum from persecution. This right may not be invoked in the case of prosecutions genuinely arising from non‐political crimes or from acts contrary to the purposes and principles of the United Nations. Article 15 Everyone has the right to a nationality. No one shall be arbitrarily deprived of his nationality nor denied the right to change his nationality. Article 16 Men and women of full age, without any limitation due to race, nationality or religion, have the right to marry and to found a family. They are entitled to equal rights as to marriage, during marriage and at its dissolution. Marriage shall be entered into only with the free and full consent of the intending spouses. The family is the natural and fundamental group unit of society and is entitled to protection by society and the State. Article 17 Everyone has the right to own property alone as well as in association with others. No one shall be arbitrarily deprived of his property. Article 18 Everyone has the right to freedom of thought, conscience and religion; this right includes freedom to change his religion or belief, and freedom, either alone or in community with others and in public or private, to manifest his religion or belief in teaching, practice, worship and observance. Article 19 Everyone has the right to freedom of opinion and expression; this right includes freedom to hold opinions without interference and to seek, receive and impart information and ideas through any media and regardless of frontiers. Article 20 Everyone has the right to freedom of peaceful assembly and association. No one may be compelled to belong to an association. Article 21 Everyone has the right to take part in the government of his country, directly or through freely chosen representatives. Everyone has the right of equal access to public service in his country. The will of the people shall be the basis of the authority of government; this will shall be expressed in periodic and genuine elections which shall be by universal and equal suffrage and shall be held by secret vote or by equivalent free voting procedures. Article 22 Everyone, as a member of society, has the right to social security and is entitled to realization, through national effort and international co‐operation and in accordance with the organization and resources of each State, of the economic, social and cultural rights indispensable for his dignity and the free development of his personality. Article 23 Everyone has the right to work, to free choice of employment, to just and favourable conditions of work and to protection against unemployment. Everyone, without any discrimination, has the right to equal pay for equal work. Everyone who works has the right to just and favourable remuneration ensuring for himself and his family an existence worthy of human dignity, and supplemented, if necessary, by other means of social protection. Everyone has the right to form and to join trade unions for the protection of his interests. Article 24 Everyone has the right to rest and leisure, including reasonable limitation of working hours and periodic holidays with pay. Article 25 Everyone has the right to a standard of living adequate for the health and well‐being of himself and of his family, including food, clothing, housing and medical care and necessary social services, and the right to security in the event of unemployment, sickness, disability, widowhood, old age or other lack of livelihood in circumstances beyond his control. Motherhood and childhood are entitled to special care and assistance. All children, whether born in or out of wedlock, shall enjoy the same social protection. Article 26 Everyone has the right to education. Education shall be free, at least in the elementary and fundamental stages. Elementary education shall be compulsory. Technical and professional education shall be made generally available and higher education shall be equally accessible to all on the basis of merit. Education shall be directed to the full development of the human personality and to the strengthening of respect for human rights and fundamental freedoms. It shall promote understanding, tolerance and friendship among all nations, racial or religious groups, and shall further the activities of the United Nations for the maintenance of peace. Parents have a prior right to choose the kind of education that shall be given to their children. Article 27 Everyone has the right freely to participate in the cultural life of the community, to enjoy the arts and to share in scientific advancement and its benefits. Everyone has the right to the protection of the moral and material interests resulting from any scientific, literary or artistic production of which he is the author. Article 28 Everyone is entitled to a social and international order in which the rights and freedoms set forth in this Declaration can be fully realized. Article 29 Everyone has duties to the community in which alone the free and full development of his personality is possible. In the exercise of his rights and freedoms, everyone shall be subject only to such limitations as are determined by law solely for the purpose of securing due recognition and respect for the rights and freedoms of others and of meeting the just requirements of morality, public order and the general welfare in a democratic society. These rights and freedoms may in no case be exercised contrary to the purposes and principles of the United Nations. Article 30 Nothing in this Declaration may be interpreted as implying for any State, group or person any right to engage in any activity or to perform any act aimed at the destruction of any of the rights and freedoms set forth herein.

eng

English

eng

Latn

en

KGOELETSO YA MAIPOLELO A ODIT·HABAT·ABA A DITSHWANELO TSA BOTHO PULAMADIBOGO Go ntse jalo gore kamogelo ya tlhago ya seriti le tekatekano le ditshwanelo tse di sa amologanngweng tsa ditokololo tsotlhe tsa losika lwa motho ke motheo wa kgololosego, bosiamisi le kagiso mo lefatseng. Go ntse jalo gore go itlhokomolosa le go nyatsa ditshwanelo tsa botho go tlhotse ditiragalo tsa bolalome tse di šsakgaditseng maikutlo a batho mo tshimologong ya lefatshe le mo go lona batho ba itumelelang kgololosego ya go bua le tumedi, le kgololosego mo go boifeng le go eletseng, di goeleditswe jaaka dikeletso tse di kwa godimo tsa batho botlhe. Go ntse jalo gore go botlhokwa, fa motho a sa patelesege go tsaya tsela esele, jaaka ona mokgwa wa bofelo, go ema kgatlhanong le bagagapa le kgatelelo, gore ditshwanelo tsa botho di sirelediwe ke puso ya molao. Go ntse jalo gore go botlhokwa go tsweletsa kgolo ya dikgalologano tsa botsalano fa gare ga ditšhaba. Go ntse jalo gore Ditšhaba Kopano ka Lokwalo lo, ba tiiseditse tumelo ya bona mo motheong wa ditshwanelo tsa botho, mo seriting le botlhokwa jwa botho jwa motho le mo tekatekanong ya ditshwanelo tsa banna le basadi, mme ba ikemiseditse go tsweletsa kgatelopele mo matshelong a batho le maemo a a botoka a botshelo mo kgololosegong e e anameng. Go ntse jalo gore Dinaga tse e leng Ditokololo di ineetse ka tirisanommogo le Ditšhaba Kopano go fitlhelela tsweletso ya tlotlo le tshegetso ya boditšhabatšhaba ya ditshwanelo tsa botho le metheo ya dikgololosego. Go ntse jalo gore go a tlhaloganyesega gore ditshwanelo le dikgololosego tse, di botlhokwa thata mo tiragatsong ya bojotlhe ya maineelo a. JAANONG KA JALO, Kokoano Kakaretso E goeletsa Maipolelo a, a Boditšhabatšhaba a Ditshwanelo tsa Botho jaaka selekanyo sa phitlhelelo sa gale mo bathong botlhe le mo ditšhabeng tsotlhe, go fitlhelela fa motho mongwe le mongwe le sethwe sengwe le sengwe sa loago, ka go tsaya Maipolelo a tsia, di tla kgaratlhelang ka go ruta le kgodiso go tsweletsa tlotlo ya ditshwanelo le dikgololosego tse, le ka dikgato dingwe tsa tswelelopelo mo setšhabeng le ditšhabatšhabeng, go boloka kamogelo le tshegetso ya boditšhabatšhaba le tiragatso ya tsona, mo sebeding sa batho ba e leng Maloko a Dinaga ka boona le mo bathong ba dikgaolo tse di welang mo taolong ya bona. Aretikele 1 Batho botlhe ba tsetswe ba gololosegile le go lekalekana ka seriti le ditshwanelo. Ba abetswe go akanya le maikutlo, mme ba tshwanetse go direlana ka mowa wa bokaulengwe. Aretikele 2 Mongwe le mongwe o na le tetla mo ditshwanelong le mo dikgololosegong tsotlhe tse di tlhagisitsweng mo Maipolelong a, kwa ntle ga pharologanyo epe, jaaka ya semorafe, mmala, bong, puo, tumelo, sepolotiki kgotsa, kakanyo esele, boagi kgotsa tlhago ya lotso, thoto, botsalo, kgotsa boemo bongwe. Gape, ga go pharologanyo epe e e tla dirwang ka ntlha ya boemo ba sepolitiki, ba bolaodi kgotsa ba boditšhabatšhaba ba naga kgotsa kgaolo e motho a tswang kwa go yona, go sa kgathalesege gore a e ikemetse, e abilwe, ga e ipuse kgotsa e mo tekanyetsong nngwe ya boipuso. Aretikele 3 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya botshelo, boithatelo le tshireletsego ya botho. Aretikele 4 Ga go ope yo o tla tshwarwang mo bokgobeng kgotsa botlhankeng; bokgoba le kgwebo ka makgoba di tla ilediwa mo mekgweng yotlhe ya tsona. Aretikele 5 Ga go ope yo o tla bogisiwang kgotsa go sotlwa ka mokgwa o e seng wa setho kgotsa go tsholwa kgotsa go otlhaiwa ka mokgwa o o nyenyefatsang. Aretikele 6 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo go amogelwa gongwe le gongwe jaaka motho fa pele ga molao. Aretikele 7 Botlhe ba a lekana fa pele ga molao mme ba na le tetla kwa ntle ga tlhotlhololo go tshireletsego e e lekanang ya molao. Botlhe ba na le tetla e e lekanang ya tshireletsego kgatlhanong le tlhotlhololo nngwe le nngwe e e leng kgatlhanong le Maipolelo a, le kgatlhanong le thotloetso ya tlhotlhololo yo mothale o o ntseng jalo. Aretikele 8 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya tshiamelo e e tletseng ya kgotlakatlholo ya bosetšhaba e e nang le bokgoni ka ntlha ya ditiro tse di kgatlhanong le ditshwanelo tsa motheo tse a di neilweng ke moloatheo kgotsa ke molao. Aretikele 9 Ga go ope yo o ka tshwarwang, a tlhatlhelwa kgotsa a kobiwa ntle le lebaka le le utlwalang. Aretikele 10 Mongwe le mongwe o na le tekatekano e e tletseng ya tsheko e e siameng ya botlhe e e tsamaisiwang ke kgotlakatlholo e e ikemetseng le e e sa tlhotlhololeng mo go thlotlhomiseng ga ditshwanelo le ditlamego tsa gagwe kgotsa kotlhao nngwe le nngwe ya bosenyi kgatlhanong nae. Aretikele 11 Mongwe le mongwe yo o bonwang molato wa tlolamolao o na le tshwanelo ya go tsewa a se molato go fitlhelela a bonwa molato go ya ka fa molaong mo kgotlatshekelong ya botlhe e mo go yona a ntseng le ditsholofetso tse di maleba le go itshireletsa ga gagwe. Ga go na ope yo o tla bonwang molato wa tlolomolao nngwe le nngwe ka ntlha ya tiro nngwe kgotsa tlogelo nngwe e e neng e se tlolomolao, mo molaong wa bosetšhaba kgotsa wa boditšhabatšhaba, ka nako e e neng e dirwa. Le gona kotlhao e e bokete ga e ne e dirwa, go na le e e maleba e e neng e ka dirwa ka nako e tlolomolao e neng e dirwa. Aretikele 12 Ga go na ope yo go tla sunngwang nko ntle le molao mo sephiring, lelapeng, ntlong kgotsa makwalo a gagwe kgotsa tlhaselo yo tlotlo le serodumo sa gagwe. Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya tshireletso ya molao kgatlhanong le tsunyonko le ditlhaselo tsa mothale o ntseng jalo. Aretikele 13 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya kgololosego ya motsamao le bonno me melelwaneng yo naga nngwe le nngwe. Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya go tswa mo nageng nngwe le nngwe, go akaretsa le ya gaabo, le go boela kwa nageng ya gaabo. Aretikele 14 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya go batla le go itumelela botshabi ba go sekisiwa kwa dinageng tse dingwe. Tshwanelo e, ga e ne e diragadiwa mo mabakeng a ditshekiso tse di leng le melato e e seng ya sepolitiki kgotsa go tswa mo ditirong tse di leng kgatlhanong le maikaelelo le meono ya Ditšhaba Kopano. Aretikele 15 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya boagi. Ga go ope yo o tla iletswang ntle le lebaka boagi jwa gagwe kgotsa go iletswa tshwanelo ya go fetola boagi jwa gagwe. Aretikele 16 Banna le basadi ba dingwaga tse di lekanang, kwa ntle le tekanyetso epe e e mabapi le bomorafe, boagi kgotsa tumelo ba na le tetla ya go nyala le go aga lelapa. Ba na le tetla ya ditshwanelo tse di lekanang mabapi le tsa lenyalo, mo lenyalong le mo phatlalalong ya lona. Go tla tsenwa fela mo nyalanong ka tetla e e gololosegileng le e e tletseng ya bobedi jo bo ikaelelang go nyalana. Lelapa ke bongwefela jwa setlhopha jwa tlhago le motheo wa loago mme le na le tetla ya tshireletso ya baagi le Puso. Aretikele 17 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya go nna le thoto a le nosi kgotsa a e tlhakanetse le ba bangwe. Ga go ope yo o tla tseelwang thoto ntle le lebaka. Aretikele 18 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya kgololosego ya kakanyo, maikutlo le bodumedi, tshwanelo e, e akaretsa kgololosego ya go fetola bodumedi kgotsa tumelo ya gagwe, le kgololosego, ya fa a le nosi kgotsa mo kgobokanong le ba bangwe le mo phatlalatseng kgotsa mo sephiring, go tsweletsa bodumedi kgotsa tumelo ya gagwe ka thuto, tiragatso, kobamelo le tshegetso. Aretikele 19 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya kgololosego ya mogopolo le tlhagiso‐maikutlo. Tshwanelo e, e akaretsa kgololosego ya go nna le mogopolo ntle le tshunyonko, le go batla, go amogela le go fetisa tshedimosetso le dikakanyo ka bophasalatsi bongwe le bongwe, go sa kgathalelwe melelwane. Aretikele 20 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya kgololosego ya kokoano ya kagiso le kgolagano. Ga go ope yo o ka patelediwang go nna leloko la mokgatlho. Aretikele 21 Mongwe le mongwe o na le tswhanelo ya go nna le seabe mo mmusong wa naga ya gaabo, ka tlhamalalo kgotsa ka baemedi ba ba itlhophetsweng ka kgololosego. Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya phitlhelelo e e lekalekanang go ditirelo tsa puso mo nageng ya gaabo. Thato ya batho ke ona motheo wa bothati jwa puso; se, se tla tlhagisiwa ka ditlhopho tsa nako le nako tsa boammaaruri, tse di tla bong e le tsa boditshabatshaba mme di tla tshwarwa ka boutu ya sephiri kgotsa ka dithulaganyo dingwe tse di lekalekanang le tse di gololosegileng tsa go bouta. Aretikele 22 Mongwe le mongwe jaaka tokololo ya baagi, o na le tshwanelo ya tshireletso ya baagi mme o na le tetla ya temogo ka maiteko a bosetšhaba le tirisanommogo ya boditšhabatšhaba le go ya ka thulaganyo le metswedi ya Naga nngwe le nngwe, ya ditshwanelo tse di sa amologanngweng tsa ekonomi, boagi le setso mo seriting sa gagwe le kgolo e e gololosegileng ya botho jwa gagwe. Aretikele 23 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya go dira, mo go itlhopheleng go go gololosegileng ga bothapi, gmaemo a a botoka le a bosiami a tiro le go sirelediwa kgatlhanong le botlhokatiro. Mongwe le mongwe, ntle le tlhotlhololo epe, o na le tshwanelo ya tuelo e e lekalekanang le tiro. Mongwe le mongwe yo o dirang o na le tshwanelo ya moputso siameng le o o tshwanetseng, o o mo netefaletsang mmogo le ba lelapa la gagwe botshelo jo bo tshwaneleng seriti sa botho, le go okediwa, fa go tlhokega, ka mekgwa ya tshireletso ya baagi. Mongwe le mongwe o na le tshwanelo go bopa le go nna leloko la mokgatlho wa badiri go sireletsa dikgatlhego tsa gagwe. Aretikele 24 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya go ikhutsa le go phuthologa, go akarediwa diura tse di lekanyeditsweng tsa go dira le malatsi a a duelelwang a khunologo mo motlheng mongwe. Aretikele 25 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo go maemo a botshelo a a lekaneng pholo le boitekanelo jwa gagwe le ba lelapa la gagwe, go akarediwa dijo, diaparo, ntlo le tlamelo ya melemo le ditirelo tsa baagi tse di botlhokwa, le tshwanelo ya tshireletsego mo lebakeng la go sa thapiwe, bolwetse, kgolafalo, botlhologadi, botsofe kgotsa go tlhoka go itsetsepela mo mabakeng a a seng mo taolong ya gagwe. Bosadi le bongwana bo na le tetla ya tlhokomelo e e kgethegileng le thuso. Bana botlhe, ba tsetswe mo lenyalong kgotsa kwa ntle ga lenyalo, ba tla itumelela tshireletso ya loago e e tshwanang. Aretikele 26 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya thuto. Thuto e tla nna e e sa duelelweng, bonnye mo dikgatong tsa tshimologo le tsa motheo. Thuto ya Tshimologo e tla nna ya pataletso. Thuto ya Thekenikale le ya phorofešene e tla tlamelwa ka kakaretso, mme thuto e e kwa godimo e tla tlamelwa ka go lekalekana go botlhe go ya ka tlhokego. Thuto e tla lebisiwa mo kgodisong e e tletseng ya botho jwa motho, le mo go tiiseng tlotlo ya ditshwanelo tsa botho le metheo ya dikgololosego. E tla tsweletsa go tlhaloganya, go itshokelana le botsalano mo ditšhabeng tsotlhe, ditlhopa tsa semorafe kgotsa tsa bodumedi, mme e tla tsweletsa ditiro tsa Ditšhaba Kopano tsa go tshegetsa kagiso. Batsadi ba na le tshwanelo ya pele ya go tlhopa mofuta wa thuto o o tla newang bana ba bone. Aretikele 27 Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya go nna le seabe ka kgololosego mmo botshelong jwa setso jwa baagi, go itumelela botaki le go refosanya tswelelo ya bonetetsi le maungo a bona. Mongwe le mongwe o na le tshwanelo ya tshireletso ya dikgatlhego tsa botho le dithoto go tswa dikungweng tsa bonetetsi, bokwadi kgotsa botaki tse e leng mokwadi wa tsona. Aretikele 28 Mongwe le mongwe o na le tetla go tolamo ya loago le ya boditšhabatšhaba e mo go yona ditshwanelo le dikgololosego tse di tlhagisitweng mo Maipulelong a di ka diragadiwang ka batlalo. Aretikele 29 Mongwe le mogwe o na le ditiro mo baaging tse ena ka nosi a nang le bokgoni jo bo tletseng jwa kgolo ya botho jwa gagwe. Mo go diragatseng ditshwanelo le dikgololosego tsa gagwe, mongwe le mongwe o tla laolwa fela ke ditekanyetso jaaka go tlhomamisiwa ke molao mo mabakeng fela a go sireletsa kamogelo le tlotlo ya ditshwanelo le dikgololosego tsa ba bangwe le tsa go fitlhelela ditlhokego tse di siameng tsa botho, tolamo go botlhe le boitekanelo ka kakaretso mo loagong lwa temokerasi. Ditshwanelo le dikgololosego tse ga di ne di diragatswa ka mokgwa o sele kgatlhanong le maikaelelo le meono ya Ditšhaba Kopano. Aretikele 30 Ga go sepe mo Maipolelong a, se se tshwanetseng go ranolwa jaaka se se kaeleng Naga nngwe le nngwe, setlhopa kgotsa motho tshwanelo nngwe go nna mo tiragatsong ya tiro nngwe kgotsa go dira tiro nngwe e maikaelelo a yona e leng go senya nngwe ya ditshwanelo le dikgololosego tse di tlhagisitsweng mo.

tsn

Tswana

tsn

Latn

tn

[Universal Declaration of Human Rights] Yaqqa yumbay nasyungunami kach'anllapa kamachikuqningunata suq atun kunsijuman, chaypi parlanambaqllapa pax kunapura. Chay atun kunsijuqami shutin "Tandadu Nasyunguna" ("Naciones Unidas"). Chay Tandadu Nasyungunapa awturidarninguna allita yuyashpa kay leykunata rurashqallapa. Ama qonqananchiqllapa chay shumaq ley kunatami, kanaqa rurashqallapana kanchiq kichwapipis. PUNTATA Yumbay runakuna warmikunda day pachapi tiyaqkunami runakuna kanchiqllapa. Runa masikuna kashpa, ayllukunashina shumaqta tiyashun, ama piñchinakushpachu. Ancha baliqkuna kashpa dirichuyuq kanchiq may munashqanchiqpi allita tiyananchiq, munashqanchiqpi trabajananchiq. Dirichuyuqmi kanchiq allin tiñntiyuq, allin juyisniyuq kananchiqpaq. Manam allichu pwidiqkuna qesachanambaq wakin runa masindaqa. ashwanmi atumbis, takshapis ima layapis kashpa, shumaqta atinchiqllapa kawsayta. Chayshina kaptimbis, wakin wapu runakunaq runa masinda qesachashpa, ancha maqashpa waqachishqallapa. Manam shonqonllapapiqa yuyashqallapachu "paxkunapismi noqashinalla dirichuyuq", nishpaqa. Amana chayshinachu tukunqallapa. Kaytam ninillapa yumbay runakunata: Aku shumaqta tiyaq, ama pitapis manchashpachu. Krisyishun munashqanchiqpi. Parlashun kriyishqanchiqta. Yumbay llaqtakunapi allin leykunata ruranqallapa atinambaqllapa akrayta munashqanllapa kamachikuqningunata. Chayshina ruraptinllapami, leyningunata allita kasushpaqa, mananam maqanakunqallapachu. Munanillapapismi yanapayta yumbay nasyungunata, shumaqta tiyanambaqllapa paykunapura, ama wanchinakushpachu. Kaytapis yuyashun: yumbay nasyunninchiqkunapi rurashqallapa leykunata yach'ananchipaq ollqopis, warmipis dirichuyuq nishpa. Pullapam bidanqa ancha balin. Chaymi nasyunninchiqkunapi ancha trabajanchiq shumaqta runakuna tiyanambaqllapa. Yanapanchiqpismi llaqta masinchiqkunata, dirichuyuq kanambaqllapa. Kay Tandadu Nasyungunapa Atun Kunsijunmi kashpallapa "runapa chay dirichunguna ancha balin" nishpa, kay diklarasyunda iskibrinillapa, tukuy wata liyishpa, animakananchiqpaq, ama qonqananchiqpaq, yach'achinanchiqpaq tukuy nasyunninchiqkunapa llaqtangunapi. 1. Punta kaq: Yumbay ollqokuna, warmikuna pullalla kashun leyninchiqkunawan. Manam ni pipapis kriyadunchu kanchiqllapa. Suqninchiq, suqninchiq atinchiqllapa yuyayta "imam alli, imam mana allichu" nishpa. Chayshina kaptin, shumaqta tiyashunllapa suq ayllushinalla. 2. Ishkay kaq: Kay niykashqayllapaqam yumbay runakunapaq; tukuy kastakunapaq, imalaya kaqpaqpis, ollqopaq, warmipaq, yumbay Iaya rimaqkunapaq, ima Iaya lutrinayuqpaqpis; kapuqkunapaqpis, mana nimayoqpaqpis ima Iaya partiduta sigiqkunapaqpis, tukuy pipaqmi kayqa. Kay nishqaykunaqam yumbay Iaya Ilaqtakunapaqpis: yumbay nasyungunapaq, yumbay prubinsyapaqpis. 3. Kimsa kaq: Yumbay runa, warmikunapis dirichuyuqmi shumaqta kawsanan kay pachapi. Atinllapapismi kriyiyta paykuna munashqambi. Chaymi yumbay runakuna dirichuyuq ama qesachadu kanambaqllapa. 4.Ch'usku kaq: Mananam kanqachu kriyaduqa. Manam atinchiqchu randiyta ni randikuyta runa masinchiqta animaltashina. 5. Pichqa (sinku) kaq: Manam pipis dirichuyuqchu runa masinda suq lastimata qesachanambaq, imata rurashpa. 6. Suqta (sayis) kaq: Yumbay runakunam dirchuyua kay leykunarayku. Kay leykunata kasushun ama pitapis dañachinanchiq. 7. Qanch'is (syiti) kaq: Kay leykunaqam yumbaypaq. Chayri mana allichu kamachikuqkuna yanapanambaq kapuqkunatalla, pwidiqkunatalla. Yumbaytar chay awturidarkunaqa yanapanqallapa kapuq mana kapuqtapis. Ama akranqachu paykuna munashqanda. 8. Pusaq (uchu) kaq: Yumbay runakuna, warmikunapis atinllapa dimandayta pitapis, mana allita tukuptinllapa. Juyiskunaqa yumbay llaqta masingunata washanqallapa ama ultrajanan chay uchayuq runakunaqa. 9. Isqon (nwibi) kaq: Awturidarkuna mana surqoshpa juyismanda suq ordindaqa, manam atinllapachu karsilayta ni wichukuyta nasyunninmanda suq runataqa. 10. Ch'unga (dyis) kaq: Yumbay runakuna, warmikuna dirichuyuq kanchiq allin juyisniyuq kananchiq. Chay juyiskunaqa allita uyashpa, shumaqta justisyata ruranqa; ama suqpaqllachu kanqa. Ashwanri yumbaypaq kanqa. 11. Ch'unga suqniyuq (unsi) kaq: Suq dimandadu runapaqqa, juyiskunaqa ama dasqa yuyanqachu "uchayuqmi kay runaqa", nishpaqa. Puntataqa allitaraq rikanqallapa yach 'anambaq "¿uchayuqchu ichu mana?" nishpa. Chaymandaqa uchayuq kaptinqa, yach'ashpa allita, imatapis ruranqallapa. Mushuq Ieyta rurashpaqam mana kasuqkunataqa atinchiq kastigayta. Chay mushuq ley kaptimbis manam kanchu dirichu kastigananchiqpaq runakunata unay tyimpupi mana kasukushpa tiyashqambaq, chay ley manaraq kashqanrayku chay tyimpupi. Chayshinallam mushuq kastigukunapis balin mushuq prisupaqila. Manam balinchu chay runa unaykunapi ima maluta rurashqanbaqqa. 12. Ch'unga ishkayniyuq (dusi) kaq: Manam pipis mitikunqachu suq runapa wasinman ni ayllungunaman, ni kartanda kich'anqachu, dwiñun mana munaptinqa. Ama nishumbischu suqkunata: "chay runaqami mainatural" nishpaqa. 13. Ch'unga kimsayuq (trisi) kaq: Yumbay runakunam dirichuyuq purinambaq chay maykunata may munashqanda. Chaymi atin tiyayta may llaqtakunapipis. Suq runa munashpa, atin lloqshiyta nasyunninmanda maytapis rinambaq. Chayshinallami atin kutimuyta chay nasyunninman. 14. Ch'unga ch'uskuyuq (katursi) kaq: Qesachawaptinchiq kamachikuqkuna nasyunninchiqpi dirichuyuqmi kanchiq maskananchiq suq nasyunda, chaypi shumaqta tiyananchiq. Mana allita tukuptinchiq, manana dirichuyuqchu kanchiq mitikananchiq suq nasyunman washakananchiq kastigunchiqmandaqa. 15. Ch'unga pichqayuq (kinsi) kaq: Yumbay runakuna tukuy warmikuna dirichuyuq nasyunniyuq kanambaq. Peruwanukunata ama yanqa ninqallapachu: "Mananam peruwanuchu kangi" nishpaqa. Dirichuyuqpismi nasyunninmanda Iloqshinambaq. Manam atinllapachu ñigayta kambyanambaq nasyunninda. 16. Ch'unga suqtayuq (dyisisayis) kaq: Yumbay kasta ichu lutrinayuq runa, warmi, ch'ayashpa idarninman atinliapa kasarayta paykuna mayqan munashqanwan ruranambaq suq aylluta. Oliqo, warmi, kasarashpa, akrakashpa chayshinallam dirichuyuq. Manam pipis amalas suqkunata kasarachinanqachu. Suq runa warmiwan paykuna kikin munashpa, kasaranqallapa. Ayllunchiqkuna ancha balin. Chaymi awturidarkuna yanapanqa imashinapis pullan shumaqta, kawsanambaq. 17. Ch'unga qanch'isniyuq (dyisisyiti) kaq: Yumbay runam dirichuyuq ch'akrayuq, imayuq kananchiqpaqllapa. Sapalanlia manaqa suqkunawan ch'akrayuqqa atinchiq kayta. Manam pipis yanqa qoch'ikunqachu suq runapa imandaqa. 18. Ch'unga pusaqniyuq (dyisyocho) kaq: Yumbay runa atin yuyayta, kryiyta munashqambi. Chayrayku atin akrayta munashqan lutrinata. Munashpaqa atimbismi kambyayta lutrinandaqa. Chayshinam atin lutrinambaq rimayta, yach 'achikuyta kikin wasimbi manaqapis maypipis. Chayshinam atimbis adurayta Dyusninda may munashqambi. 19. Ch'unga isqonniyuq (dyisinwibi) kaq: Yumbay runakuna atin yuyayta munashqanda. Atin parlayta yuyashqanda. Manam pipis piñchinqachu chay runakunata yuyashqanda rimaptin. Dirichuyuqpismi runakuna yach'anambaq yumbay nutisyakunata. 20. Ishkay ch'unga (beynti) kaq: Yumbay runakuna shumaqta mana maqanakushpachu atin tandakayta suqkunawan. Manam pitapis atinchiqchu kamachiyta amalas tandakanan suqkunawan. 21. Ishkay ch'unga suqniyuq (beynti uno) kaq: Runapis, warmipis dirichuyuqmi karguyuq kanambaq llaqta masinguna akraptin. Paypis atin akrayta suqkunata karguyuq kanambaq. Yumbay runakuna, warmikunam pulla dirichuyuq parlanambaqllapa kamachikuqningunawan. Chay kamachikuqkunaqa ama suqkunapaqllachu kanqa. Ashwan yumbay llaqta masingunapaq pullapaq kanqa. Yumbay nasyumba gubyirnun kamachikunqa, llaqta masinguna munaptin kamachikunambaq. Chayri llaqta masinguna pakashpa ruranqa butasyunda, allita akrananllapa kamachikuqninda. 22. Ishkay ch'unga ishkayniyuq (beynti dos): Yumbay gubyirnukuna yanapanqa mana nimayuq llaqta masingunata, amana padisinambaqilapa, mas allita mantyinikanambaqllpa imata rurashpa. 23. Ishkay ch'unga kimsayuq (beynti tres): Dirichuyuqmi yumbay runakuna imata ruranambaq. Atimbismi munashqan trabajuta maskayta. Kapatasninguna shumaqta rikanqa ama wañunan, ama padisinan qeshyaywan chay trabajupi. Manam kanchu dirichu yanqaqa paykunataqa wichukunambaq chay trabajunmanda. Yumbay runakuna pullan ruraq suq trabajupilla dirichuyuqmi pullalla ch'askinan pagunda. Manam allichu wakin achkata ch'askinambaq, wakinnataq ashlitatalla ch'askinambaqllapa. Yumbay trabajadurmi dirichuyuq ch'askinan qellayta aypanan kawsanambaq, ama padisinan mana nimayuq kashpa. Mana aypaptin paypaq, ayllumbaq, gubyirnun yanapanqa imashinapis. Yumbay runam dirichuyuq tandakanan sindikatuwan, chayshina washakanambaqllapa. 24. Ishkay ch'unga ch'uskuyuq (beynti kwatro): Dirichuyuqmi yumbay runakuna samanambaq. Manam allichu qanch 'is (syiti) yumbay diyasninda trabaj anambaq. Atinllapapismi samayta bakasyunnimbi ganashpa. 25. Ishkay ch'unga pichqayuq (beynti sinko): Suq trabajaq runata pagaranqallpa atinambaq randiyta mikunanda, trapunda, kamanda, ambinda paypaq, ayllumbaqpis. Dirichuyuqpismi qeshyashpa choqrikashpa qellayta surqonambaq Siguro Sosyalmanda. Ukuyuq warmikuna, yumbay wambritukunapismi dirichuyuq ch'askinambaq Siguro Sosyalmanda ancha mana nimayuq kashpa, taytanguna kasadu kaptin, mana kasaduchu kaptimbis. 26. Ishkay ch'unga suqtayuq (beynti sayis): Yumbay runakuna warmikuna dirichuyuq yach'akunan iskwilapi primaryata ushyanangaman mana pagarakushpachu. Alli kanman sekundaryatapis chayshinalla ushyanambaq. Yumbay wambrakuna yach'akunqallapa iskwilapi. Yumbay ancha allita yach'akuqkuna, pubri kashpapis, kapuq kashpapis dirichuyuqmi yaykunan unibersidaman. Iskwilapi yach'akunqa allita yuyanambaq, shumaqta tiyanambaq Ilaqta masingunawan, suq llaqtamanda kaqkunawan, suq Iutrinayuqkunawan, yumbay nasyunmanda runakunawambis. Chayshinami yach'akunqallapa yanapanan Tandadu Nasyungunata ama pilyashpachu yumbay nasyunguna shumaqta kawsanambaqllapa. Taytanguna akranqa ima laya munashqan iskwilata, chaypi wambranguna yach'akunambaq. 27. Ishkay ch'unga qanch'isniyuq (beynti syete): Yumbay runakuna dirichuyuq Ilaqtamba kustumbringunata yach 'akunambaq. Kaptin llaqtambi biblyutika, atin liyiyta librungunata. Wakin runakuna yach'akushpa imata rurayta, yach'achinqa llaqta masingunatapis, chay suqkunapis yach'akunambaq. Chay punta imata ruraq runaqam dirichuyuq rurashqanda randikushpa, gananambaq. Manam allichu paypa rurashqanda suqkuna kupyashpa randikunambaq. 28. Ishkay ch'unga pusaqniyuq (beynti ocho): Yumbay nasyungunapa gubyirnun awturidarnindin kasunqa yumbay kay iskibridu dirichukunata, yumbay llaqta masinguna shumaqta kawsanambaq. 29. Ishkay ch'unga isqonniyuq (beynti nwibi): Yumbay runakuna yanapanqa chay may tiyashqan llaqtanda. Chayshina ubligasyunninda rurashpa, shumaqta atinllapa kawsayta. Yumbay runakuna atinllapa rurayta munashqanllapata, alli kaptin, mana dañachiptin suqkunata. Kay dirichukunaqa mana kuntranqachu Tandadu Nasyungunapa leyningunataqa. 30. Kimsa ch'unga (treynta): Kay dirichukunata liyishpa, ama ni suq gubyirnu, ni pipis yach'achikunqachu paylla munashqandaqa, qoch'inambaq llaqta masingunapa dirichungunata.

qvc

Quechua, Cajamarca

qvc

Latn

qvc

ОПШТА ДЕКЛАРАЦИЈА О ПРАВИМА ЧОВЈЕКА УСВОЈЕНА У ГЕНЕРАЛНОЈ СКУПШТИНИ УЈЕДИЊЕНИХ НАЦИЈА 10. ДЕЦЕМБРА 1948. УВОД БУДУЂИ да су признавање урођеног достојанства и једнаких и неотуђивих права свих чланова људске обитељи темељ слободе, правде и мира у свијету, БУДУЂИ да су непоштивање и презирање права човјека имали за посљедицу акте, који су грубо вријеђали савјест човјечанства, и будуђи да је стварање свијета у којем ђе људска биђа уживати слободу говора и вјеровања и слободу од страха и несташице било проглашено као највиша тежња обичних људи, БУДУЂИ да је битно да права човјека буду заштиђена владавином права, да човјек не буде приморан да као посљедњем средству прибјегне побуни против тираније и угњетавања, БУДУЂИ да је битно да се унапређује развој пријатељских односа између народа, БУДУЂИ да су народи Уједињених нација поново потврдили у Повељи своју вјеру у основна права човјека, у достојанство и вриједност човјекове особе и у равноправност мушкараца и жена и пошто су одлучили да унапређују друштвени напредак и бољи животни стандард у широј слободи, БУДУЂИ да су се Државе Чланице обавезале да, у сурадњи с Уједињеним нацијама, постигну унапређење општег поштивања човјекових права и основних слобода и њихово одржавање, БУДУЂИ да је заједничко разумијевање тих права и слобода од највеђе важности за пуно остварење те обавезе, ГЕНЕРАЛНА СКУПШТИНА ПРОГЛАШАВА ОВУ ОПШТУ ДЕКЛАРАЦИЈУ О ПРАВИМА ЧОВЈЕКА као заједничко мјерило постизања за све народе и све државе ради тога да би сваки орган друштва, имајуђи Декларацију стално на уму, тежили да учењем и одгојем допринесу поштивању ових права и слобода и да би прогресивним националним и међународним мјерама осигурали њихово опше и дјелотворно признавање и одржавање, како међу народима самих Држава Чланица, тако и међу народима оних подручја која су под њиховом ингеренцијом. Члан 1. Сва људска биђа рађају се слободна и једнака у достојанству и правима. Она су обдарена разумом и свијешђу и треба да једно према другоме поступају у духу братства. Члан 2. Свакоме су доступна сва права и слободе наведене у овој Декларацији без разлике било које врсте, као што су раса, боја, спол, језик, вјера, политичко или друго мишљење, народоносно или друштвено поријекло, имовина, рођење или други правни положај. Надаље, не смије се чинити било каква разлика на основу политичког, правног или међународног положаја земље или подручја којима нека особа припада, било да је ово подручје независно, под старатељством, несамоуправно, или да се налази ма под којим другим ограничењима суверености. Члан 3. Свако има право на живот, слободу и особну сигурност. Члан 4. Нико не смије бити држан у ропству или ропском односу; ропство и трговина робљем забрањује се у свим њиховим облицима. Члан 5. Нико не смије бити подвргнут мучењу или окрутном, нечовјечном или понижавајуђем поступку или кажњавању. Члан 6. Свако има право да се свагдје пред законом признаје као особа. Члан 7. Сви су пред законом једнаки и имају право, без икакве дискриминације, на једнаку заштиту закона. Сви имају право на једнаку заштиту против било какве дискриминације којом се крши ова Декларација и против сваког подстицања на такву дискриминацију. Члан 8. Свако има право на дјелотворна правна средства путем надлежних националних судова због дјела којима се крше основна права која су му додијељена у Уставу или закону. Члан 9. Нико не смије бити подвргнут самовољном хапшењу, затвору или изгону. Члан 10. Свако има право да га у пуној једнакости поштено и јавно саслуша независан и непристран суд ради утврђивања његових права и обавеза и било какве кривичне оптужбе против њега. Члан 11. Свако ко је оптужен за кривично дјело има право да се сматра невиним док се на темељу закона кривња не докаже на јавном претресу на којем је имао сва јамства потребна за своју одбрану. Нико се не смије сматрати кривим за кривично дјело на темељу било каквог чина или пропуста који нису представљали кривично дјело у смислу националног или међународног права у вријеме када су они били почињени. Исто тако не смије се изрицати тежа казна од оне која се могла примјенити када је кривично дјело почињено. Члан 12. Нико на смије бити извргнут самовољном мијешању у његов приватни зивот, обитељ, дом или преписку, нити нападајима на његову част и углед. Свако има право на заштиту закона против оваквом мијешању или нападу. Члан 13. Свако има право на слободу кретања и становања унутар границе сваке државе. Свако има право да напусти било коју земљу, укључујуђи своју властиту и да се врати у своју земљу. Члан 14. Свако има право да тражи и ужива у другим земљама уточиште пред прогонима. На то се правно не може позивати у случају прогона који су заиста изазвани неполитичким злочинима или дјелима противним циљевима и начелима Уједињених нација. Члан 15. Свако има право на држављанство. Нико не смије самовољно бити лишен својег држављанства нити му се смије одређи право да промијени своје држављанство. Члан 16. Пунољетни мушкарци и жене без икаквих ограничења у погледу расе, држављанства или вјере, имају право да склопе брак и да оснују обитељ. Они су равноправни приликом склапања брака, за вријеме његова трајања и приликом његова развода. Брак се склапа само уз слободан и потпун пристанак оних који намјеравају ступити у брак. Обитељ је природна и основна друштвена јединица и има право на заштиту друштва и државе. Члан 17. Свако има право да сам посједује имовину, а исто тако да је посједује у заједници с другима. Нико не смије самовољно бити лишен своје имовине. Члан 18. Свако има право на слободу мисли, савјести и вјере; то право укључује слободу промијенити своју вјеру или вјеровање и слободу да се, било појединачно или у заједници с другима, јавно или приватно, испољава вјера или вјеровање учењем, вршењем, обредима и одржавањем. Члан 19. Свако има право на слободу мишљења и изражавања; ово право укључује слободу мишљења без туђег мишљења а исто тако и тражење, примање и саопчавање обавјештења и идеја било којим средствима и без обзира на границе. Члан 20. Свако има право на слободу мирног окупљања и удруживања. Нико не може бити приморан да припада неком удружењу. Члан 21. Свако има право да судјелује у управи своје земље, непосредно или преко слободно изабраних представника. Свако има право на једнак приступ јавним службама у својој земљи. Воља народа треба да буде основа владине власти; та воља треба да се изражава у повременим и истинским изборима, који треба да се проводе општим и једнаким правом гласа, тајним гласањем или одговарајучим поступцима слободног гласања. Члан 22. Свако, као Члан друства, има право на социјално осигурање и право да остварује економска, социјална и културна права неопходна за своје достојанство и за развој своје личности путем државне помођи и међународне сурадње а у складу с организацијом и средствима сваке државе. Члан 23. Свако има право на рад, на слободан избор запослења, на правичне и повољне увјете рада и на заштиту од незапослености. Свако, без разлике, има право на једнаку плачу за једнаки рад. Свако ко ради има право на правичну и повољну наплату која њему и његовој обитељи осигурава човјека достојни опстанак и која се, по потреби, допуњује другим средствима социјалне заштите. Свако има право да ради заштите својих интереса образује синдикате и да ступа у њих. Члан 24. Свако има право на одмор и доколицу укључујуђи разумно ограничење радних сати и периодичне плађене празнике. Члан 25. Свако има право на животни стандард који одговара здрављу и добробити њега самога и његове обитељи, укључујуђи храну, одјеђу, стан и лијечничку његу и потребне социјалне услуге, као и право на осигурање за случај незапослености, болести, неспособности, удовишта, старости или другог помањкања средстава за живот у приликама које су изван његове мођи. Мајка и дијете имају право на нарочиту бригу и помођ. Сва дјеца, било рођена у браку или изван њега, треба да уживају исту социјалну заштиту. Члан 26. Свако има право на образовање. Образовање треба да буде бесплатно, бар у основним и нижим ступњевима. Основно образовање треба да буде обавезно. Техничко и стручно образовање треба да буде опђенито приступачно, а и више образовање треба такође да буде свима приступачно на темељу способности. Образовање треба да буде усмјерено на пуни развитак људске личности и на учвршђавање поштивања човјекових права и основних слобода. Оно треба да унапређује разумијевање, сношљивост и пријатељство међу свим народима, расним и вјерским скупинама, и треба да унапређује дјелатност Уједињених нација на одржавању мира. Родитељи имају првенствено право да бирају всту образовања за своју дјецу. Члан 27. Свако има право да слободно судјелује у културном животу заједнице, да ужива у умјетности и да учествује у знанственом напретку и у његовим користима. Свако има право на заштиту моралних и материјалних интереса који проистичу ма од којег знанственог, књижевног или умјетничког производа којему је аутор. Члан 28. Свако има право на друштвени и међународни поредак у којем права и слободе изложене у овој Декларацији могу бити потпуно остварене. Члан 29. Свако има обавезе према заједници из које је једино могуђе слободно и пуно развијање његове личности. У вршењу својих права и слобода сватко треба да буде подвргнут само оним ограничењима која су одређена законом искључиво у циљу осигурања дужног признања и поштивања права и слобода других и у циљу задовољења правичних захтјева морала, јавног поретка и опчег благостања у демократском друштву. Та права и слободе ни у којем случају не могу се примјењивати противно циљевима и начелима Уједињених нација. Члан 30. Ништа се у овој Декларацији не може тумачити као право ма које државе, скупине или особе да судјелује у било којој дјелатности или да врши било какву дјелатност усмјерену на уништавање било којих овдје изложених права и слобода.

bos_cyrl

Bosnian (Cyrillic)

bos

Cyrl

bs-Cyrl

VISPĀRĒJĀ CILVĒKA TIESĪBU DEKLARĀCIJA ANO Ģenerālā Asambleja pieņēmusi 1948. gada 10. decembrī PREAMBULA Ievērojot, ka visiem cilvēku sabiedrības locekļiem piemītošās pašcieņas un viņu vienlīdzīgu un neatņemamu tiesību atzīšana ir brīvības, taisnīguma un vispārēja miera pamats, un ievērojot, ka cilvēku tiesību necienīšana un nicināšana noved pie barbariskiem aktiem, kas izraisa sašutumu cilvēces apziņā, un ka tādas pasaules radīšana pasludināta kā cilvēku augstākie centieni, kurā cilvēkiem būs vārda un pārliecības brīvība un tie būs brīvi no bailēm un trūkuma, un ievērojot, ka nepieciešams, lai cilvēka tiesības aizsargātu likuma spēks un cilvēks nebūtu spiests izmantot kā pēdējo līdzekli sacelšanos pret tirāniju un apspiestību, un ievērojot, ka nepieciešams veicināt draudzīgu attiecību attīstību starp tautām, un ievērojot, ka Apvienoto Nāciju tautas Statūtos apliecināja savu ticību cilvēka pamattiesībām, cilvēka personības pašcieņai un vērtībai un vīriešu un sieviešu līdztiesībai un apņēmās sekmēt sociālo progresu un labākus dzīves apstākļus vislielākās brīvības apstākļos, un ievērojot, ka Dalībvalstis ir apņēmušās panākt, sadarbojoties ar Apvienoto Nāciju Organizāciju, sekmēt cilvēka tiesību un pamatbrīvību vispārēju cienīšanu un ievērošanu, un ievērojot, ka šo tiesību un brīvību vispārējai izpratnei ir milzīga nozīme šīs apņemšanās pilnīgai īstenošanai, tāpēc Ģenerālā Asambleja pasludina šo Vispārējo cilvēka tiesību deklarāciju par visu tautu un nāciju sasniegumu kopējo standartu, lai katrs cilvēks un katra sabiedrības institūcija, pastāvīgi paturot prātā šo Deklarāciju, censtos ar apmācību un izglītošanu veicināt šo tiesību un brīvības respektēšanu un, īstenojot progresīvus nacionālos un starptautiskos pasākumus, nodrošinātu to vispārēju un efektīvu atzīšanu un ievērošanu kā pašu Organizācijas dalībvalstu starpā, tā arī to jurisdikcijā esošo teritoriju tautās. 1. pants Visi cilvēki piedzimst brīvi un vienlīdzīgi savā pašcieņā un tiesībās. Viņi ir apveltīti ar saprātu un sirdsapziņu, un viņiem jāizturas citam pret citu brālības garā. 2. pants Ikvienam ir tiesības uz visām šajā Deklarācijā pasludinātajām tiesībām un brīvībām, bez jebkāda veida atšķirības pēc rases, ādas krāsas, dzimuma, valodas, reliģijas, politiskās vai citas pārliecības, nacionālās vai sociālās izcelsmes, mantiskā stāvokļa, dzimšanas vai cita statusa. Turklāt nedrīkst noteikt nekādu atšķirību pēc tās valsts vai teritorijas, politiskā, tiesiskā vai starptautiskā statusa, pie kuras cilvēks pieder neatkarīgi no tā, vai šī teritorija ir neatkarīga, aizbildnībā esoša, bez pašpārvaldes vai kaut kā citādi ierobežota savā suverenitātē. 3. pants Ikvienam ir tiesības uz dzīvību, brīvību un personas neaizskaramību. 4. pants Nevienu nedrīkst turēt verdzībā vai dzimtbūtniecībā; visa veida verdzība un vergu tirdzniecība ir jāaizliedz. 5. pants Nevienu nedrīkst pakļaut spīdzināšanai vai cietsirdīgi, necilvēcīgi ar viņu apieties vai sodīt, pazemojot viņa cilvēcisko cieņu. 6. pants Ikvienam, visur, ir tiesības būt atzītam par personu likuma priekšā. 7. pants Visi ir vienlīdzīgi likuma priekšā un viņiem ir tiesības, bez jebkādas diskriminācijas, uz vienādu likuma aizsardzību. Visiem ir tiesības uz vienādu aizsardzību pret jebkādu diskrimināciju, pārkāpjot šo Deklarāciju, un pret jebkuru kūdīšanu uz tādu diskrimināciju. 8. pants Ikvienam ir tiesības uz efektīvu viņa tiesību atjaunošanu kompetentās nacionālajās tiesās gadījumos, par nodarījumiem, kas pārkāpj viņa pamattiesības, kas garantētas konstitūcijā vai likumā. 9. pants Nevienu nedrīkst patvaļīgi arestēt, aizturēt vai pakļaut izraidīšanai. 10. pants Ikvienam viņa tiesību un pienākumu noskaidrošanai, kā arī viņam izvirzītās kriminālās apsūdzības pamatotības noteikšanai, ir tiesības, lai viņu lietu atklāti un, ievērojot visas taisnīguma prasības, uz pilnīgas līdztiesības pamata izskatītu neatkarīga un objektīva tiesa. 11. pants Katram, kas ir apsūdzēts kriminālnoziegumā, ir tiesības tikt uzskatītam par nevainīgu, kamēr viņa vaina nav pierādīta saskaņā ar likumu atklātā tiesas procesā, kurā viņam ir bijušas nodrošinātas visas savai aizstāvībai nepieciešamās garantijas. Nevienu nedrīkst notiesāt par sodāmu tiesībpārkāpumu tādas darbības vai bezdarbības dēļ, kas saskaņā ar izdarīšanas brīdī spēkā bijušajiem nacionālajiem likumiem vai starptautiskajām tiesībām nebija sodāms tiesībpārkāpums. Tāpat nedrīkst piespriest smagāku sodu nekā tas, kas bija jāpiemēro laikā, kad tika izdarīts sodāmais tiesībpārkākums. 12. pants Nedrīkst patvaļīgi iejaukties neviena personiskajā un ģimenes dzīvē, patvaļīgi pārkāpt viņa dzīvokļa vai korespondences neaizskaramību vai apdraudēt viņa godu un reputāciju. Katram ir tiesības uz likuma aizsardzību pret šādu iejaukšanos vai apdraudējumiem. 13. pants Ikvienam ir tiesības brīvi pārvietoties un izvēlēties sev dzīvesvietu ikvienā valstī. Ikvienam ir tiesības atstāt jebkuru, arī savu valsti un atgriezties savā valstī. 14. pants Ikvienam ir tiesības meklēt un izmantot patvērumu no vajāšanas citās valstīs. Šīs tiesības nevar tikt izmantotas tādas vajāšanas gadījumā, kas īstenībā nav saistīta ar politiskiem noziegumiem vai ar darbībām, kas ir pretrunā ar Apvienoto Nāciju Organizācijas mērķiem un principiem. 15. pants Ikvienam ir tiesības uz pilsonību. Nevienam patvaļīgi nedrīkst atņemt tā pilsonību vai atteikt tiesības mainīt savu pilsonību. 16. pants Pilngadīgajiem vīriešiem un sievietēm ir tiesības bez jebkādiem ar rasi, nacionalitāti vai reliģiju saistītiem ierobežojumiem stāties laulībā un nodibināt ģimeni. Viņiem ir vienlīdzīgas tiesības, stāties laulībā, laulības laikā un šķirot laulību. Laulība var tikt slēgta tikai ar abu personu, kas stājas laulībā, brīvu un pilnīgu piekrišanu. Ģimene ir dabiska sabiedrības pamatvienība, un tai ir tiesības uz sabiedrības un valsts aizsardzību. 17. pants Ikvienam ir tiesības uz īpašumu kā vienam, tā arī kopīgi ar citiem. Nevienam patvaļīgi nedrīkst atņemt viņa īpašumu. 18. pants Ikvienam ir tiesības uz domu, apziņas un reliģijas brīvību; brīvību mainīt reliģiju vai pārliecību, brīvību nodoties savai reliģijai un pārliecībai tiklab vienatnē, kā arī kopā ar citiem publiski vai nošķirti, piekopt reliģiju vai ticību, sludinot mācību, izpildot, pielūdzot un ievērojot to. 19. pants Ikvienam ir tiesības uz pārliecības un izteiksmes brīvību; šīs tiesības ietver brīvību bez iejaukšanās palikt pie saviem uzskatiem un meklēt, saņemt un izplatīt informāciju un idejas ar jebkuriem informācijas līdzekļiem neatkarīgi no valstu robežām. 20. pants Ikvienam ir tiesības uz miermīlīgu sapulču un asociācijas brīvību. Nevienu nedrīkst piespiest piederēt kādai asociācijai. 21. pants Ikvienam ir tiesības piedalīties savas valsts pārvaldē tieši vai ar brīvi izvēlētu pārstāvju starpniecību. Ikvienam ir tiesības uz līdztiesīgu pieejamību valsts dienestam savā zemē. Tautas gribai ir jābūt valdības varas pamatam; šai gribai jāizpaužas periodiskās un nefalsificētās vēlēšanās, kam jānotiek uz vispārēju un vienlīdzīgu vēlēšanu tiesību pamata, aizklāti balsojot vai arī citās līdzvērtīgās brīvās balsošanas procedūrās. 22. pants Katram kā sabiedrības loceklim ir tiesības uz sociālo drošību un viņam ir tiesības īstenot ar nacionālo centienu palīdzību un starptautiskās sadarbības ceļā, un atbilstoši katras valsts struktūrai un resursiem, viņa pašcieņai un personības brīvai attīstībai nepieciešamās ekonomiskās, sociālās un kultūras tiesības. 23. pants Ikvienam ir tiesības uz darbu, uz brīvu darba izvēli, uz taisnīgiem un labvēlīgiem darba apstākļiem un uz aizsardzību pret bezdarbu. Ikvienam, bez jebkādas diskriminācijas, ir tiesības uz vienādu atlīdzību par līdzvērtīgu darbu. Katram strādājošam ir tiesības uz taisnīgu un pienācīgu darba algu, kas nodrošina cilvēka cienīgu dzīvi viņam un viņa ģimenei. Nepieciešamības gadījumā tā jāpapildina ar citiem sociālās nodrošināšanas līdzekļiem. Katram ir tiesības dibināt arodbiedrības un iestāties tajās savu interešu aizsardzībai. 24. pants Ikvienam ir tiesības uz atpūtu un brīvo laiku, ieskaitot saprātīgu darbadienas ierobežojumu un apmaksātu periodisku atvaļinājumu. 25. pants Ikvienam ir tiesības uz viņa un viņa ģimenes veselības uzturēšanai un labklājībai atbilstošu dzīves līmeni, ieskaitot uzturu, apģērbu, mājokli, medicīniskos pakalpojumus un nepieciešamo sociālo apkalpošanu, un tiesības uz nodrošinājumu bezdarba, slimības, darba nespējas, atraitnības, vecuma vai citos iztikas līdzekļu zaudējumu gadījumos, kas radušies no viņa neatkarīgu apstākļu dēļ. Mātēm un bērniem ir tiesības uz īpašu aizsardzību un palīdzību. Visiem bērniem, laulībā un ārlaulībā dzimušajiem, ir jābauda vienāda sociālā aizsardzība. 26. pants Ikvienam ir tiesības uz izglītību. Izglītībai, vismaz pamata un vispārējai izglītībai, ir jābūt bezmaksas. Pamatizglītībai ir jābūt obligātai. Tehniskajai un profesionālajai izglītībai ir jābūt vispār pieejamai, un augstākajai izglītībai jābūt vienādi pieejamai visiem atbilstoši spējām. Izglītības mērķim jābūt pilnīgai personības attīstībai, kā arī cilvēka tiesību un pamatbrīvību respektēšanas stiprināšanai. Izglītībai ir jāsekmē saprašanās, iecietība un draudzība starp visām tautām, rasu vai reliģiskajām grupām un jāsekmē Apvienoto Nāciju Organizācijas miera uzturēšanas pasākumi. 27. pants Ikvienam ir tiesības brīvi piedalīties sabiedrības kultūras dzīvē, baudīt mākslu, piedalīties zinātnes progresā un izmantot tā labumus. Ikvienam ir tiesības uz morālo un materiālo interešu aizsardzību, kas izriet no zinātniskajiem, literārajiem vai mākslas darbiem, kuru autors viņš ir. 28. pants Ikvienam ir tiesības uz sociālo un starptautisko kārtību, kurā var tikt pilnībā īstenotas šajā Deklarācijā izklāstītās tiesības un brīvības. 29. pants Ikvienam ir pienākumi pret sabiedrību, kurā vienīgi ir iespējama viņa personības brīva un pilnīga attīstība. Izmantojot savas tiesības un brīvības, katram cilvēkam ir jāpakļaujas tikai tādiem ierobežojumiem, kas ir noteikti ar likumu, vienīgi ar mērķi nodrošināt citu cilvēku tiesību un brīvību pienācīgu atzīšanu un cienīšanu un morāles, sabiedriskās kārtības un vispārējas labklājības taisnīgu prasību apmierināšanu demokrātiskā sabiedrībā. Šīs tiesības un brīvības nekādā ziņā nedrīkst izmantot pretrunā ar Apvienoto Nāciju Organizācijas mērķiem un principiem. 30. pants Neko šajā Deklarācijā nedrīkst tulkot tādējādi, lai kādai valstij, personu grupai vai atsevišķām personām būtu tiesības iesaistīties jebkādā pasākumā vai veikt jebkuru darbību, kuru mērķis ir iznīcināt šajā Deklarācijā izklāstītās tiesības un brīvības.

lav

Latvian

lvs

Latn

lv

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်း ၁၉၄၈ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ ညီလာခံအစည်းအဝေးကြီးက လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်းကြီးကို အတည်ပြု၍ ကြေညာလိုက်ရာ ထိုကြေညာစာတမ်းကြီး၏ စာသားသည်နောက်စာမျက်နှာ များတွင် အပြည့်အစုံပါရှိသည်။ ဤကဲ့သို့ ရာဇဝင်တင်မည့် ကြေညာချက်ကို ပြုလုပ်ပြီးနောက် ဤညီလာခံအစည်းအဝေးကြီးက ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံ အားလုံးအား ထိုကြေညာစာတမ်းကြီး၏ စာသားကိုအများပြည်သူတို့ ကြားသိစေရန် ကြေညာပါမည့် အကြောင်းကိုလည်းကောင်း၊ ထို့ပြင်နိုင်ငံများ၊ သို့တည်းမဟုတ် နယ်မြေများ၏ နိုင်ငံရေး အဆင့်အတန်းကို လိုက်၍ ခွဲခြားခြင်း မပြုဘဲအဓိကအားဖြင့် စာသင်ကျောင်းများနှင့် အခြားပညာရေး အဖွဲ့အစည်းများတွင် ထိုကြေညာစာတမ်းကြီးကို ဖြန့်ချိ ဝေငှ စေရန်၊ မြင်သာအောင် ပြသထားစေရန်၊ ဖတ်ကြားစေရန်နှင့် အဓိပ္ပာယ်ရှင်းလင်း ဖော်ပြစေရန် ဆောင်ရွက်ပါမည့် အကြောင်းဖြင့် လည်းကောင်း ဆင့်ဆို လိုက်သည်။ စကားချီး . . . လူခပ်သိမ်း၏ မျိုးရိုးဂုဏ်သိက္ခာနှင့်တကွ လူတိုင်းအညီအမျှခံစားခွင့်ရှိသည့် အခွင့်အရေးများကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းသည် လူခပ်သိမ်း၏လွတ်လပ်မှု၊ တရားမျှတမှု၊ ငြိမ်းချမ်းမှုတို့၏ အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ လူ့အခွင့်ရေးများကို အရေးမထား မထီလေးစားပြုခြင်းသည် လူခပ်သိမ်း၏ အကျင့်သိက္ခာကို ချိုးဖောက် ဖျက်ဆီးတတ်သည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော အပြုအမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ လွတ်လပ်စွာ ဖွင့်ဟပြောဆိုနိုင်မှု လွတ်လပ်စွာ သက်ဝင် ယုံကြည်နိုင်မှု၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း၊ ချို့ငဲ့ခြင်းတို့မှ ကင်းလွတ်စွာ အသက်မွေးနိုင်မှုတို့ကို ခံစားရယူနိုင်စေမည့် လောကတစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာရန်အရေးကို လူခပ်သိမ်းတို့က မိမိတို့၏ အထက်သန်ဆုံးသော လိုလားချက်ဆန္ဒကြီးအဖြစ်ဖြင့် ကြွေးကြော်ကြေညာပြီး ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ လူခပ်သိမ်းတို့သည်၊ တရားလက်လွတ် နှိပ်စက်ကလူပြုမှု၊ အုပ်စိုးမှုနှင့် ဖိစီး ညှဉ်းပန်းမှု တို့ကို နောက်ဆုံး မလွှဲသာ မရှောင်သာ လက်နက် စွဲကိုင်ကာ တော်လှန်ခြင်း၊ ပုန်ကန်ခြင်းမပြုစေရန်၊ လူအခွင့်ရေး များကိုဥပဒေဖြင့် ထိန်းသိမ်းကာကွယ် ပေးရမည်ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ နိုင်ငံ အချင်းချင်း ချစ်ခင်ရင်းနှီးစွာ ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုတိုးတက်စေရန် ကြံဆောင်ရမည်ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်တို့သည် မူလလူ့အခွင့်အရေးများကို လည်းကောင်း၊ လူ၏ ဂုဏ်သိက္ခာကို လည်းကောင်း၊ ယောက်ျား မိန်းမတို့၏ တူညီသည့် အခွင့်အရေးများကို လည်းကောင်း၊ လေးစားယုံကြည်ပါသည် ဟုကုလသမဂ္ဂတွင် ထပ်မံ၍ အတည်ပြု ပြီးသည့်ပြင်၊ လူမှုကြီးပွား တိုးတက်ရေးနှင့်တကွ ပိုမို လွတ်လပ် ကောင်းမွန်သော လူ့ဘဝ အဆင့်အတန်းတို့ကို မြှင့်တင်ရန် သန္နိဋ္ဌာန်ချပြီး ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတို့သည် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့နှင့်ပူးပေါင်း၍ လူအခွင့်အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့် အခွင့်အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာ့တဝှမ်းလုံးတွင် ရိုသေလေးစား ကျင့်သုံးစောင့်စည်းကြခြင်းကို အားပေးမည်ဟု ကတိပြုပြီးဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ထိုကြောင့် အထွေထွေညီလာခံ က အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူ့အခွင့်ရေးကြေညာစာတမ်းကို လူတိုင်း အဖွဲ့ အစည်းတိုင်းသည် အစဉ် နှလုံးသွင်းလျက် ကမ္ဘာ တဝှမ်းလုံးတွင် အဆိုပါ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ် ခွင့်များကို ရိုသေလေးစားကြစေရန် ဆုံးမ သွန်သင်ခြင်းဖြင့် အားထုတ် ကြရမည်ဟုလည်းကောင်း၊ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် ထိုနိုင်ငံတို့၏အာဏာပိုင်အတွင်းရှိ နယ်ပယ်ဆိုင်ရာ တိုင်းသူပြည်သား များအား အဆိုပါ အခွင့်အရေးနှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ထိရောက်စွာ သိမှတ်ကျင့်သုံး စောင့်စည်းကြစေရန် ပြည်တွင်းပြည်ပဆိုင်ရာ တိုးတက်သော ဆောင်ရွက်ချက်များဖြင့် အားထုတ်ကြရမည်ဟုလည်းကောင်း ရည်ရွယ်ပြီးလျှင် လူ့အခွင့်အရေး များဆိုင်ရာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြေညာစာတမ်းကို နိုင်ငံခပ်သိမ်း၊ လူခပ်သိမ်းတို့ တပြေးညီစွာ ဆောင်ရွက် နိုင်ကြစိမ့်သောငှာ ယခုထုတ်ပြန် ကြေညာလိုက်သည်။ အပိုဒ် ၁ လူတိုင်းသည် တူညီ လွတ်လပ်သော ဂုဏ်သိက္ခာဖြင့် လည်းကောင်း၊ တူညီလွတ်လပ်သော အခွင့်အရေးများဖြင့် လည်းကောင်း၊ မွေးဖွားလာသူများ ဖြစ်သည်။ ထိုသူတို့၌ ပိုင်းခြား ဝေဖန်တတ်သော ဉာဏ်နှင့် ကျင့်ဝတ် သိတတ်သော စိတ်တို့ရှိကြ၍ ထိုသူတို့သည် အချင်းချင်း မေတ္တာထား၍ ဆက်ဆံကျင့်သုံးသင့်၏။ အပိုဒ် ၂ လူတိုင်းသည် လူ့အခွင့် အရေး ကြေညာစာတမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည့် အခွင့်အရေး အားလုံး၊ လွတ်လပ်ခွင့် အားလုံးတို့ကို ပိုင်ဆိုင် ခံစားခွင့်ရှိသည်။ လူမျိုးနွယ်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အသားအရောင်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ကျား၊ မ၊ သဘာဝအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ဘာသာစကားအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံရေးယူဆချက်၊ သို့တည်းမဟုတ် အခြားယူဆချက်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံနှင့် ဆိုင်သော၊ သို့တည်းမဟုတ် လူမှုအဆင့်အတန်းနှင့် ဆိုင်သော ဇစ်မြစ် အားဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ပစ္စည်း ဥစ္စာ ဂုဏ်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ မျိုးရိုးဇာတိအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အခြား အဆင့်အတန်း အားဖြင့် ဖြစ်စေ ခွဲခြားခြင်းမရှိစေရ။ ထို့ပြင် လူတစ်ဦး တစ်ယောက် နေထိုင်ရာ နိုင်ငံ၏ သို့တည်းမဟုတ် နယ်မြေဒေသ၏ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဖြစ်စေ စီရင် ပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ ဖြစ်စေ တိုင်းပြည် အချင်းချင်း ဆိုင်ရာဖြစ်စေ၊ အဆင့်အတန်း တစ်ခုခုကို အခြေပြု၍ သော်လည်းကောင်း၊ ဒေသနယ်မြေတစ်ခုသည် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် လွတ်လပ်သည့် နယ်မြေ၊ သို့တည်းမဟုတ် ကုလသမဂ္ဂ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက် ထားရသည့် နယ်မြေ၊ သို့တည်းမဟုတ် ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့် အာဏာတို့ တစိတ်တဒေသလောက်သာ ရရှိသည့် နယ်မြေ စသဖြင့် ယင်းသို့ သော နယ်မြေများ ဖြစ်သည်၊ ဖြစ်သည် ဟူသော အကြောင်းကို အထောက်အထား ပြု၍ သော်လည်းကောင်း ခွဲခြားခြင်း လုံးဝ မရှိစေရ။ အပိုဒ် ၃ လူတိုင်း၌ အသက်ရှင်ရန် လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် လုံခြုံစိတ်ချခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၄ မည်သူကိုမျှ ကျေးကျွန်အဖြစ်၊ သို့တည်းမဟုတ် အစေအပါးအဖြစ်၊ နိုင်ထက်စီးနင်း စေခိုင်းခြင်း မပြုရ၊ လူကို ကျေးကျွန် သဖွယ် အဓမ္မ စေခိုင်းခြင်း၊ အရောင်းအဝယ် ပြုခြင်းနှင့် ထိုသဘော သက်ရောက်သော လုပ်ငန်းဟူသမျှကို ပိတ်ပင် တားမြစ် ရမည်။ အပိုဒ် ၅ မည်သူကိုမျှ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း၊ သို့တည်းမဟုတ် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ လူမဆန်စွာ ဂုဏ်ငယ်စေသောဆက်ဆံမှု မပြုရ၊ သို့တည်းမဟုတ် အပြစ်ဒဏ် ပေးခြင်းမပြုရ။ အပိုဒ် ၆ လူတိုင်းတွင် ဥပဒေအရာ၌ လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး အဖြစ်ဖြင့် အရာခပ်သိမ်းတွင် အသိအမှတ် ပြုခြင်းကို ခံယူပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၇ လူအားလုံးတို့သည် ဥပဒေအရာ၌ တူညီကြသည့်အပြင်၊ ဥပဒေ၏ အကာအကွယ်ကို ခြားနားခြင်း မခံရစေဘဲ တူညီစွာ ခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ ဤကြေညာ စာတမ်းပါ သဘောတရားများကို ဖီဆန်၍ ခွဲခြားခြင်းမှ လည်းကောင်း၊ ထိုသို့ခွဲခြားခြင်းကို လှုံဆော်ခြင်းမှ လည်းကောင်း၊ ကင်းလွတ် စေရန် အကာအကွယ်ကို တူညီစွာ ခံစားပိုင်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေက သော်လည်းကောင်း အခြား ဥပဒေက သော်လည်းကောင်း လူတိုင်းအတွက် ပေးထားသည့် အခြေခံ အခွင့်အရေး များသည် ချိုးဖောက် ဖျက်ဆီးခြင်းခံခဲ့ရလျှင် ထိုသို့ ချိုးဖောက်ဖျက်ဆီးသော ပြုလုပ်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော နစ်နာချက် အတွက် ထိုသူသည် နိုင်ငံဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တရားရုံးတွင် ထိရောက်စွာ သက်သာ ခွင့်ရနိုင်စေရမည်။ အပိုဒ် ၉ မည်သူမျှ ဥပဒေအရ မဟုတ်သော ဖမ်းဆီးခြင်းကို ဖြစ်စေ၊ ချုပ်နှောင်ခြင်းကို ဖြစ်စေ၊ ပြည်နှင်ခြင်းကို ဖြစ်စေ မခံစေရ။ အပိုဒ် ၁၀ အခွင့်အရေးများနှင့် တာဝန် ဝတ္တရားများကို အဆုံးအဖြတ်ခံရာတွင် လည်းကောင်း၊ ပြစ်မှုကြောင့် တရားစွဲဆို စီရင်ဆုံးဖြတ်ခံရာတွင် လည်းကောင်း၊ လူတိုင်းသည် လွတ်လပ်၍ ဘက်မလိုက်သော တရားရုံးတော်၏ လူအများ ရှေ့မှောက်တွင် မျှတစွာ ကြားနာစစ်ဆေးခြင်းကို တူညီစွာ ခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၁ လူအများ ရှေ့မှောက်၌ ဥပဒေအတိုင်း စစ်ဆေး၍ ပြစ်မှုကျူးလွန်သည်ဟု ထင်ရှား စီရင်ခြင်းခံရသည့် အချိန်အထိ ပြစ်မှုနှင့် တရားစွဲဆိုခြင်း ခံရသူတိုင်းသည် အပြစ်မဲ့သူဟူ၍ ယူဆခြင်းခံထိုက်သည့် အခွင့်အရေးရှိသည်။ ထိုအမှုကို ကြားနာစစ်ဆေးရာဝယ် စွပ်စွဲခံရသည့် ပြစ်မှုအတွက် ခုခံချေပနိုင်ရန် လိုအပ်သော အခွင့်အရေးများကို ထိုသူအား ပေးပြီး ဖြစ်စေရမည်။ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်အား နိုင်ငံဥပဒေအရဖြစ်စေ၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေအရ ဖြစ်စေ၊ ပြစ်မှုမမြောက်သော လုပ်ရပ် သို့မဟုတ် ပျက်ကွက်မှုအရ ဆွဲဆိုပြစ်ပေးခြင်း မပြုရ။ ထို့အပြင် ပြစ်မှုကျူးလွန်စဉ်အခါက ထိုက်သင့်စေနိုင်သော အပြစ်ဒဏ်ထက်ပိုမိုကြီးလေးသော အပြစ်ဒဏ်ကို ထိုက်သင့်ခြင်းမရှိစေရ။ အပိုဒ် ၁၂ မည်သူမျှ မိမိသဘောအတိုင်း အေးချမ်းလွတ်လပ်စွာ နေထိုင်ခြင်းကို သော်လည်းကောင်း၊ မိမိ၏ မိသားစုကို သော်လည်းကောင်း၊ မိမိ၏ နေအိမ် အသိုက်အဝန်းကို သော်လည်းကောင်း၊ စာပေးစာယူကို သော်လည်းကောင်း၊ ဥပဒေအရ မဟုတ်သော ဝင်ရောက် စွက်ဖက်ခြင်း မခံစေရ။ ထို့ပြင် မိမိ၏ဂုဏ်သိက္ခာ ကိုလည်း အထက်ပါအတိုင်း ပုတ်ခတ်ခြင်း မခံစေရ။ လူတိုင်းတွင် ထိုသို့ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းမှ သော်လည်းကောင်း ပုတ်ခတ်ခြင်းမှ သော်လည်းကောင်း ဥပဒေအရ ကာကွယ် ပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၃ လူတိုင်းတွင် မိမိ၏နိုင်ငံ နယ်နိမိတ် အတွင်း၌ လွတ်လပ်စွာ သွားလာ ရွှေ့ပြောင်း နိုင်ခွင့်၊ နေထိုင်ခွင့်ရှိသည်။ လူတိုင်းတွင် မိမိနေထိုင်ရာ တိုင်းပြည်မှ လည်းကောင်း၊ အခြားတိုင်းပြည်မှလည်းကောင်း ထွက်ခွာ သွားပိုင်ခွင့်ရှိသည့်အပြင်၊ မိမိ၏ တိုင်းပြည်သို့ ပြန်လာ ပိုင်ခွင့်လည်းရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၄ လူတိုင်းသည် ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက် ခံနေရခြင်းမှ လွတ်ကင်းရန် အခြားတိုင်းပြည် များ၌ အေးချမ်းစွာ ခိုလှုံနေနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ နိုင်ငံရေးနှင့် မပတ်သက်သည့် ပြစ်မှုများမှ သော်လည်းကောင်း၊ ကုလသမဂ္ဂ၏ ရည်ရွက်ချက်နှင့် သဘောတရား မှုများကို ဖီဆန်သော အမှုများမှ သော်လည်းကောင်း၊ အမှန် ပေါ်ပေါက် လာသော ပြစ်မှုကြောင့် တရားစွဲဆိုခြင်း ခံရသည့် အမှုအခင်းများတွင် အထက်ပါ အခွင့်အရေးကို အသုံးမပြုနိုင်စေရ။ အပိုဒ် ၁၅ လူတိုင်းသည်၊ နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံသားအဖြစ် ခံယူခွင့်ရှိသည်။ ဥပဒေအရ မဟုတ်လျှင် မည်သူမျှ မိမိ၏ နိုင်ငံသားအဖြစ်ကို စွန့်လွှတ်ခြင်း မခံစေရ၊ နိုင်ငံသားအဖြစ် ပြောင်းလဲနိုင်သော အခွင့်အရေးကို လည်း ငြင်းပယ်ခြင်း မခံစေရ။ အပိုဒ် ၁၆ အရွယ်ရောက် ပြီးသော ယောကျာ်း နှင့် မိန်းမတို့တွင် လူမျိုးကို သော်လည်းကောင်း၊ နိုင်ငံသားအဖြစ်ကို သော်လည်းကောင်း၊ ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကို သော်လည်းကောင်း၊ အကြောင်းပြု၍ ချုပ်ချယ် ကန့်သတ်ခြင်း မရှိဘဲ၊ ထိမ်းမြားနိုင်ခွင့် နှင့် မိသားစု ထူထောင်နိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အဆိုပါ ယောကျာ်းနှင့် မိန်းမ တို့သည် လင်မယားအဖြစ် ပေါင်းသင်းနေစဉ် အချိန် အတွင်း၌ သော်လည်းကောင်း၊ အိမ်ထောင်ကို ဖျက်သိမ်း၍ ကွာရှင်းကြသည့် အခါ၌လည်းကောင်း၊ လက်ထပ် ပေါင်းသင်း အိမ်ထောင်ပြုခြင်း နှင့် စပ်လျဉ်းသော တူညီသည့် အခွင့်အရေးများကို ရရှိထိုက်သည်။ သတို့သား နှင့် သတို့သမီး နှစ်ဦးနှစ်ဘက်၏ လွတ်လပ်သော သဘောဆန္ဒရှိမှသာလျှင် ထိမ်းမြားခြင်းကို ပြုရမည်။ မိသားစု တစ်ခုသည် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ သဘာဝကျသော အခြေခံအဖွဲ့တစ်ရပ်ဖြစ်သည်၊ ထိုမိသားစုသည် လူ့ အဖွဲ့အစည်းနှင့် အစိုးရတို့၏ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ခြင်းကို ခံယူခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၇ လူတိုင်းတွင် မိမိတစ်ဦး ချင်းသော်လည်းကောင်း၊ အခြားသူများနှင့် ဖက်စပ်၍ သော်လည်းကောင်း၊ ပစ္စည်းဥစ္စာ တို့ကို ပိုင်ဆိုင်ရန် အခွင့်အရေးရှိရမည်။ ဥပဒေအရ မဟုတ်လျှင်၊ မည်သူမျှ မိမိ၏ ပစ္စည်းဥစ္စာပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို စွန့်လွှတ်ခြင်း မခံစေရ။ အပိုဒ် ၁၈ လူတိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ တွေးခေါ် ကြံဆနိုင်ခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ ခံယူရပ်တည်နိုင်ခွင့် နှင့် လွတ်လပ်စွာ သက်ဝင် ကိုးကွယ်နိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အဆိုပါ အခွင့်အရေးများ၌ မိမိကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကို သို့တည်းမဟုတ် သက်ဝင်ယုံကြည်ချက်ကို လွတ်လပ်စွာ ပြောင်းလဲနိုင်ခွင့် ပါဝင်သည့် အပြင် မိမိတစ်ယောက် ချင်းဖြစ်စေ၊ အခြားသူများနှင့် စုပေါင်း၍ဖြစ်စေ၊ ပြည်သူအများ ရှေ့မှောက်တွင် သော်လည်းကောင်း၊ ရှေ့မှောက်တွင် မဟုတ်ဘဲ သော်လည်းကောင်း၊ မိမိ ကိုးကွယ်သော ဘာသာကို သို့တည်းမဟုတ် သက်ဝင် ယုံကြည်ချက်ကို လွတ်လပ်စွာ သင်ပြနိုင်ခွင့်၊ ကျင့်သုံးနိုင်ခွင့်၊ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်နိုင်ခွင့်နှင့် ဆောက်တည် နိုင်ခွင့်တို့လည်း ပါဝင်သည်။ အပိုဒ် ၁၉ လူတိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ ထင်မြင် ယူဆနိုင်ခွင့်နှင့် လွတ်လပ်စွာ ဖွင့်ဟ ဖော်ပြနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အဆိုပါ အခွင့်အရေးများ၌ အနှောင့် အယှက်မရှိဘဲ လွတ်လပ်စွာ ထင်မြင်ယူဆနိုင်ခွင့် ပါဝင် သည့်အပြင်၊ နိုင်ငံနယ်နိမိတ်များကို ထောက်ထားရန် မလိုဘဲ သတင်းအကြောင်းအရာနှင့် သဘောတရားများကို တနည်းနည်းဖြင့် လွတ်လပ်စွာ ရှာယူဆည်းပူးနိုင်ခွင့်၊ လက်ခံနိုင်ခွင့်နှင့် ဝေငှ ဖြန့်ချီခွင့်တို့လည်း ပါဝင်သည်။ အပိုဒ် ၂၀ လူတိုင်းတွင် လွတ်လပ် အေးချမ်းစွာ စုဝေးနိုင်ခွင့် နှင့် ဖွဲ့စည်းနိုင်ခွင့် တို့ ရှိသည်။ မည်သူကိုမျှ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုသို့ ဝင်စေရန် အတင်းအကျပ်မပြုရ။ အပိုဒ် ၂၁ လူတိုင်းတွင် မိမိနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေး၌ ကိုယ်တိုင်ဖြစ်စေ၊ လွတ်လပ်စွာ ရွေးချယ်လိုက်သည့် ကိုယ်စားလှယ်များမှ တစ်ဆင့်ဖြစ်စေ ပါဝင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခွင့် ရှိသည်။ လူတိုင်းတွင် မိမိ၏နိုင်ငံရှိ ပြည်သူ့ ဝန်ထမ်းအဖွဲ့၌ ဝင်ရောက်နိုင်ရန် တူညီသည့်အခွင့် အရေးရှိသည်။ ပြည်သူပြည်သားတို့၏ ဆန္ဒသည် အုပ်ချုပ် အာဏာ၏ အခြေခံဖြစ်ရမည်၊ အဆိုပါ ဆန္ဒကို အချိန်ကာလပိုင်းခြားလျက် စစ်မှန်သောရွေးကောက်ပွဲများဖြင့် ထင်ရှားစေရမည်။ ရွေးကောက် ပွဲများတွင်လည်း လူတိုင်းအညီအမျှ ဆန္ဒမဲ ပေးနိုင်ခွင့် ရှိရမည့်အပြင်၊ ထိုရွေးကောက်ပွဲများကို လျှို့ဝှက် မဲပေး စနစ်ဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အလားတူ လွတ်လပ်သော မဲပေးစနစ် ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ကျင်းပရမည်။ အပိုဒ် ၂၂ လူတိုင်းတွင် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးအနေနှင့် လူမှုရေး လုံခြုံခွင့်ရယူပိုင့်ခွင့်ရှိသည့်အပြင် နိုင်ငံရေးကြိုးပမ်းမှုဖြင့်ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံတကာ ပူပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဖြင့်ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံအသီးသီး၏ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် လည်းကောင်း၊ သယံဇာတအင်အားနှင့်လည်းကောင်း ထိုလူ၏ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် စရိုက်လက္ခဏာ လွတ်လပ်စွာ တိုးတက်မြင့်မားရေးအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အခွင့်အရေးများကို သုံးစွဲပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၃ လူတိုင်းတွင် အလုပ်လုပ် ရန်လည်းကောင်း၊ မိမိနှစ်သက်ရာ အသက်မွေးမှု အလုပ် အကိုင်ကို လွတ်လပ်စွာရွေးချယ်ရန် လည်းကောင်း၊ တရား မျှတ၍ လုပ်ပျော်သော အလုပ်ခွင်၏ အခြေအနေကို ရရှိရန် လည်းကောင်း၊ အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်ရခြင်းမှ အကာအကွယ် ရရှိရန် လည်းကောင်း အခွင့်အရေးရှိသည်။ လူတိုင်းတွင် ခွဲခြားခြင်းမခံရစေဘဲ၊ တူညီသော အလုပ်အတွက် တူညီသော အခကြေးငွေ ရနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အလုပ်လုပ်ကိုင်သည့် လူတိုင်းတွင်၊ မိမိနှင့် မိမိ၏ မိသားစုအတွက် လူ့ဂုဏ်သိက္ခာ နှင့် ညီအောင် နေထိုင် စားသောက်နိုင်ရန်၊ စိတ်ချလောက်သည့်ပြင်၊ တရား မျှတ၍ လုပ်ပျော်သည့် လစာကြေးငွေ ရပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ လိုအပ်ခဲ့လျှင်အခြား နည်းလမ်းများမှ လူမှုရေး အထောက်အပံ့ကိုလည်း ထပ်မံ၍ ရနိုင်ခွင့် ရှိသည်။ လူတိုင်းတွင် မိမိအကျိုး ခံစားခွင့်ကို ကာကွယ်ရန် အလုပ်သမား အစည်းအရုံးများ ဖွဲ့စည်းခွင့်၊ ပါဝင် ဆောင်ရွက်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၄ လူတိုင်းတွင် သင့်မြတ်လျော်ကန်စွာ ကန့်သတ်ထားသည့် အလုပ်လုပ်ချိန် အပြင်၊ လစာနှင့်တကွ အခါကာလအားလျော်စွာ သတ်မှတ် ထားသည့် အလုပ် အားလပ်ရက်များပါဝင်သည့် အနားယူခွင့်နှင့် အားလပ်ခွင့် ခံစားပိုင်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၅ လူတိုင်းတွင် မိမိနှင့်တကွ မိမိ၏ မိသားစုကျန်းမာရေးနှင့်တကွ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ အေးချမ်းစွာ နေထိုင်နိုင်ရေး အတွက် အစာအဟာရ၊ အဝတ်အထည် နေအိမ်၊ ဆေးဝါး အကူအညီနှင့် လိုအပ်သည့် လူမှု အထောက်အပံ့များ ပါဝင်သော သင့်တော် လျှောက်ပတ်သည့် လူမှု အဆင့်အတန်းကို ရယူခံစားခွင့် ရှိသည်။ ထို့ပြင် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ မကျန်းမမာဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်အင်္ဂါမစွမ်းမသန်ဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ မုဆိုးမဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ အသက်အရွယ်အိုမင်းသော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ မိမိကိုယ်တိုင်က မတတ်နိုင်သောအကြောင်းကြောင့် ဝမ်းစာ ရှာမှီးနိုင်သောနည်းလမ်း မရှိသော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ နေထိုင်စားသောက်ရေးအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရမှု အခွင့်အရေးရှိသည်။ သားသည် မိခင်များနှင့် ကလေးများသည် အထူးစောင့်ရှောက်ခြင်းနှင့် အကူအညီပေးခြင်းကို ရခွင့် ရှိသည်။ ဥပဒေအရ ထိမ်းမြားခြင်းဖြင့်ဖြစ်စေ အခြား နည်းဖြင့် ဖြစ်စေ မွေးဖွားသော ကလေးအားလုံးသည် တူညီသော လူမှု ကာကွယ် စောင့်ရှောက်ရေးကို ရယူ ခံစားကြရမည်။ အပိုဒ် ၂၆ လူတိုင်းသည် ပညာသင် ယူနိုင်ခွင့်ရှိသည်၊ အနည်းဆုံးမူလတန်းနှင့် အခြေခံ အဆင့် အတန်းများတွင် ပညာ သင်ကြားရေးသည် အခမဲ့ဖြစ်ရမည်။ မူလတန်းပညာသည် မသင်မနေရ ပညာ ဖြစ်ရမည်။ စက်မှုလက်မှုပညာနှင့် အသက်မွေးမှု ပညာများကို ယေဘူယျအားဖြင့် သင်ကြားရယူနိုင်စေရမည်။ ထို့ပြင် အထက်တန်းပညာအတွက် အရည်အချင်းကို အခြေခံပြု၍ တူညီသော အခွင့်အရေး ရရှိစေရမည်။ ပညာသင်ကြားရေးကို လူသားတို့၏စရိုက်လက္ခဏာအပြည့်အဝတိုးတက်မှု အပြင်၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့် ရိုသေ လေးစားမှု တို့ကို ရှင်သန်ဖွံ့ဖြိုးလာစေရန် ရည်ရွယ်၍ သင်ကြား စေရမည်။ ပညာသင်ကြားရေးသည် နိုင်ငံ အားလုံး တို့တွင် လည်းကောင်း၊ လူမျိုးစုများ တွင်လည်းကောင်း၊ ဘာသာရေးအသင်းအဖွဲ့များတွင် လည်းကောင်း၊ အချင်းချင်းနားလည်မှု၊ သည်းခံ မှုနှင့် ခင်မင်ရင်းနှီးမှုတို့ကို အားပေးရမည်။ ထို့ပြင် ငြိမ်းချမ်းရေး တည်တံ့အောင် ဆောင်ရွက်ရန် အလို့ငှာ၊ ကုလသမဂ္ဂ၏ ဆောင်ရွက်မှုများကိုလည်း ဖြစ်မြောက် အောင် အားပေးရမည်။ မိဘတို့တွင်၊ မိမိတို့၏ ကလေးများ သင်ယူရမည့် ပညာ အမျိုးအစားကို ရွေးချယ်နိုင်သော လက်ဦး အခွင့်အရေးရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၇ လူတိုင်းတွင် သက်ဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှု လောက၌ လွတ်လပ်စွာ ပါဝင်ဆောင် ရွက်နိုင်ခွင့် သုခုမပညာရပ် များကို လွတ်လပ်စွာလိုက်စား မွေ့လျော်နိုင်ခွင့်၊ သိပ္ပံ ပညာထွန်းကားရေး လုပ်ငန်းများတွင် လွတ်လပ်စွာ ဝင်ရောက် လုပ်ကိုင် နိုင်ခွင့်နှင့် ထိုပညာ၏ အကျိုး အာနိသင်များကို လွတ်လပ်စွာ ခံစားသုံးစွဲနိုင်ခွင့် ရှိသည်။ လူတိုင်းတွင် သိပ္ပံမှ ဖြစ်စေ၊ စာပေမှဖြစ်စေ၊ သုခုမပညာမှ ဖြစ်စေ၊ မိမိကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့် ကြံစည်ဖန်တီးမှုမှ ဖြစ်ထွန်းလာသည့် ဂုဏ်နှင့် ငွေကြေး အကျိုးအမြတ်များကို ခံစားရယူနိုင်ရန် အခွင့်အရေးအတွက် ကာကွယ်မှုကို ရရှိရန် အခွင့်အရေး ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၈ လူတိုင်းသည် ဤကြေညာ စာတမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည့် အခွင့်အရေးများ နှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကို အပြည့်အစုံ ရယူနိုင်သော လူမှုဆက်ဆံရေး အခြေအနေနှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေး အခြေအနေတို့၏ အကျိုးကျေးဇူးကို ခံစားနိုင်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၉ မိမိ၏စရိုက်လက္ခဏာ လွတ်လပ်စွာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နိုင်သည့် တစ်ခုတည်းသော လူ့အသိုက်အဝန်း အတွက်လူတိုင်း၌ တာဝန် ရှိသည်။ မိမိ၏ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ် ခွင့်များကို သုံးစွဲရာတွင် လူတိုင်းသည်၊ အခြားသူများ၏ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကိုအသိအမှတ်ပြု၍ ရိုသေလေးစားစေရန်အလို့ငှာ လည်းကောင်း၊ ဒီမိုကရေစီကျင့်သုံးသောလူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် ကိုယ်ကျင့်တရားအပြင်၊ ရပ်ရွာအေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ပြည်သူ့ အကျိုး စီးပွား ဖြစ်ထွန်းရေးတို့ အတွက်၊ တရားမျှတစွာကျင့် ဆောင်ရန် အလို့ငှာ လည်းကောင်း၊ ဥပဒေက ပြဌာန်းထားသည့် ချုပ်ချယ်မှုများဖြင့်သာ ကန့်သတ်ခြင်းခံရမည်။ အဆိုပါ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ် ခွင့်များကို မည်သည့် အမှုကိစ္စတွင်မျှ ကုလသမဂ္ဂ၏ ရည်ရွယ်ချက်များနှင့် လည်းကောင်း၊ အခြေခံမူများနှင့် လည်းကောင်း ဆန့်ကျင်၍ မသုံးစွဲရ။ အပိုဒ် ၃၀ ဤကြေညာစာတမ်းပါ အခွင့်အရေးနှင့်တကွ လွတ်လပ်ခွင့်များ ပျက်စီးရာပျက်စီးကြောင်းတို့ကိုရည်ရွယ်၍၊ နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ အတွက် ဖြစ်စေ၊ လူတစ်စု အတွက်ဖြစ်စေ၊ လူတစ်ဦးတစ်ယောက် အတွက် ဖြစ်စေ ပါဝင် ဆောင်ရွက်ရန် အခွင့်ရှိသည်ဟု သော်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်တိုင်ဆောင်ရွက်ရန် အခွင့်ရှိသည်ဟုသော်လည်းကောင်း အဓိပ္ပာယ် ပိုင်းခြားကောက်ယူခြင်း မရှိစေရ။

mya

Burmese

mya

Mymr

my

SPUKJEL YI’B’ANAL JA JAS OJ B’OB’ K’ULAXUK Tulub’al sok alub’al yuj ja niwak tsomjel ja chonab’ jumasa sta’osb’aj, tiwax tax b’a sju’unil yajtab’il lajun tajb’e’ sok juk lajune’ (217) A (III) sb’a lajune yajtab’ disiembre sb’a 1948. STULULAB’IL Wax na’xi ja sijpanu’b’ali, ja lekilali sok ja lamaneli ja b’a lu’um k’inali tini wax tax-a ja yajni wax na’ji ja junotikxta-i ki’b’analtik ja b’a lu’um k’inali. Wax na’xi ja yajni mi’ junxta wa la iljitiki, sok ja mi’ lek wa la iljitiki tini wax k’e’a ja niwan tsatsal k’umal-a, ja iti ja’ni sb’a oj na’xuk k’inal ke mi lekuk ja oj kijnajb’atiki; ja’yuj alub’al ke ja jas wax k’anxi-i ja b’a lu’um k’inali ja’ni sb’a mi oj ajyuk xiwel sok wokolal tixa-a oj b’ob’ kaltik ja jas wax k’anxi sok ja tuk tukil ja jas wax k’uaxi-i. Wax na’xi ke jel t’ilan ja jas wax b’ob’ k’ulaxuki oj ajyuk sju’unil b’a mi’ t’ilan t’enub’aluk ja swinkil ja lu’um k’inali oj sle’ oj sjome’ ja jas wax smaka yoki, ja jastal ixtalajel sok ja tuk wax ilwaniye’ ja tantik ma’tik ay scholi. Jel t’ilan ja tuktukil niwak chonab’ jumasa ja b’a lu’um k’inali oj skoltasb’aje sok jel ni t’ilan oj yil sb’aje lek. Wax na’xi ja tuktukil niwak chonab’staunesb’aje-i yaluneje ja b’a ju’un tulan yujle-i, tini wax yala-a ja jas oj b’ob’ k’ulaxuki, ja jastal jna’ulab’iltik, ja jastalotiki sok ja junxtaotik winik sok ixuk, cha yaluneje’ jastal oj taxuk ja lekilali ja b’a jas wax k’anxi-i sok ja jas wax k’anxi oj k’ulaxuki. Wax na’xi ja tuktukil Estado b’a yaunesb’aj sok ja tsomjel b’a chonab’ jumasa, oj skoltsb’aje ja b’a spetsanal snaulab’ile sok ja jas wax b’ob’ k’ultiki sok ja tuktukil ja jas wax yala jas k’ujol ja swinkil ja lu’um k’inali. Ja niwan tsomjeli wax yala cha wax spuktes yi’b’anal ja jas oj b’ob’ k’ulaxuki ja’yuj ja tuktukil chonab’i sok ja niwak chonab’i jel t’ilan oj sk’ujoluke, ja’yuj cho majkil ja jujune swinkil ja lu’um k’inali sok ja snajtsil b’aye-i ja matik ay scholi jel t’ilan oj sje’e ja sneb’jel ja ju’juni ja jastal lek oj kilb’ajtik jpetsaniltik, ja jas wax b’ob’ k’ulaxuki sok ja sijpanub’ali. Jel t’ilan oj yil-e jastal oj k’otuk ja jas wax yala ja ju’un iti ja niwak chonab’ jumasa b’a’ytiki sok ja tuktukil niwak chonab’ ja b’a lu’um k’inali, ja’chni jel t’ilan oj ilxuk ta wax k’ot meran ja jas wax yala ja ju’un iti ja b’as petsanal ja niwak chonab’ jumasa ma’tik ochel ja b’a niwan tsomjeli sokni ja b’a lu’um k’inal b’a’ytik ja ke’ntiki. Artikulo 1. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali junxta wax jul schonjel, sok ja sijpanub’ali, ja yuj ojni b’ob’ sk’u’luk ja jas sk’ana-i ja b’as lekilali, ja yuj ja ay sk’ujoli sok ay spensari t’ilan oj yilsb’aje lek sok ja smoj jumasa. Artikulo 2. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ sk’uluk ja jas wax sk’ana-i sok sijpanub’alni ja jastal wax yala ja b’a ju’un iti, mini ma’ mas lek oj iljuk a’ma tuktukiluk ja yelawi, sok a’ma winikuk ma ixuk, cha a’nima tuktukiluk ja sk’umali, cha ja’chni ja jas wax sk’ani, sok ja spensari, ma jas tuk, ja b’a niwan chonab’ b’a’yi sok ja tsome b’a kulani, cha ja’chni a’mani me’y lek stak’in sok a’nima chikan jastal jul schonjel. Cha ja’chni spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali junxtani oj ilxuka a’ma tuktukiluk ja spensari sok ja sju’unil ja jas oj b’ob’ sk’uluki, ma ama tuktukiluk niwak chonab’ ja b’a’yi, cha a’ma jauk ja b’a slujmal b’a kulani, cha a’nima jun niwan chonab’ sijpanub’alxa ma jun slujmal b’a ay k’eluman ke titoni ay b’a sk’ab’ b’a jun niwan chonab’, ma oj kaltik jun niwan chonab’ b’a mito sijpanub’aluk. Artikulo 3. Yi’b’anal ja swinkil ja lu’um k’inali ojni b’ob’ sk’an sak’anil-a, cha ja’chni ja sijpajeli sok cha ja’chni cho majkil ja b’a mi jas oj utjuki. Artikulo 4. Mixani jun swinkil ja lu’um k’inali oj b’ob’ ajyuk mosoil, sok mixani ma oj b’ob’ ixtalajuk-a ja’yuj misani ma oj b’ob’ sk’eb’e ja yateli, ja’ch wax yala ja ju’un iti. Artikulo 5. Mixani ma oj b’ob’ ixtalajuk, mixani utjel sok cha mixani ma’k’jel. Artikulo 6. Yi’b’anal ja aswinkil ja lu’um k’inlai, t’ilan oj najusb’aj ja b’a oj och b’e ja jastalni-i. Artikulo 7. Ki’b’analtik junotikxta ja b’a yojol ja leyi, cha ja’chni junxtani oj ajyuk jk’eljeltik sok jkoltajeltik yuja leyi. Petsanaltik ay jkoltajeltik yuja leyi ja ta tuk wala iljitiki, cha ja’chni ja ta ay k’ejnajeltiki, ja’ch wax yala ja ju’un iti. Artikulo 8. Yi’b’anal ja swinkil ja lu’um k’inali ja’ni oj b’ob’ skoltasb’aj sok ja leyi, ja b’a stisat ja tantik jnal ja ma was na’a sk’eljel ja lekilali ja ta ayk’a ixtalajeli ja jas wax yala ja b’a sju’unil ja leyi. Artikulo 9. Mini ma’ lomxa oj yamjuk, mini ma’ oj lutjuk me’y smul, cha mini oj b’ob’ nutsjuk ja b’a lu’um b’a kulani. Artikulo 10. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, t’ilani oj maklajuk yuj ja ma’ wa sk’ela ja lekilali ja b’a oj aljuyab’i ja jas a’telil yujni oj sk’uluki, ma oj jk’eljuk jasunka ja smul wax le’jiyi-i. Artikulo 11. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, yajni wax le’jiyi smul ojni b’ob’ yal ke mi meranuka ja yajni mitoni xchiknaji ta meran ja ay smuli ja’ni oj makunuk yuj ja ley ts’ibjb’anub’ali b’a oj yal ta meran ma miranuk ja mulal leub’alyi-i. Mini oj b’ob’ alxuk ts mulal ja jas wax k’ulaxi-i ja ta minik’a mulaluki, ja’ch wax yala ja sley ja niwak chonab’i, sok ja tuktukil niwak chonab’i, cha mini oj b’ob’ lexuk mas tsats ja mulali ja ta minik’a ja’ch k’ulaxi-i. Artikulo 12. Mini ma lomta oj b’ob’ sch’iksb’a ja b’a yoj jne’b’ailtiki, mini ja b’a yoj jnajtiki, cha mini ma’ jas oj b’ob’ yalkabtik-a ja b’a oj jomuk ka k’ujulaltiki ma ja jpensantiki. Yi’b’analni-a ja swinkil ja lu’um k’inali ojni b’ob’ skoltasb’aj sok ja leyi ja ta ayni wax sch’ikasb’aj ja b’a yoj jneb’ailtiki. Artikulo 13. Yi’b’anal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ b’ejyuek-a, ja’chni oj b’ob’ stsa-e ja b’a oj yaj kulan jas naji ja ni chikan ja b’a Estadoil b’a’yi. Yib’anal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ waj-ek’a b’a tuktukil niwak chonab’, cha ojni b’ob’ kumxuk ja b’a niwan chonab’ b’a kulani. Artikulo 14. Ay-k’a ma’ wax iji spatik yuja ma’ ay scholi ja b’a niwan chonab’ b’a kulani ojini b’ob’ sle’ b’a oj ajyuk b’a pilan niwan chonab’. Mini jun ma’ ay schol, cha mini ka tuktukil niwak chonab’ stausb’a oj b’ob’ yal oj kumxukotik ja ta yujnik’a mix k’anatiki. Artikulo 15. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inlai, ojni b’ob’ yal b’a niwanil chonab’il oj ajyuk kulan-a. Mini ma oj b’ob’ nutsjuk ja b’a niwan chonab’ b’a kulani, cha mini t’iulan oj t’enjuk b’a oj wajuk b’a pilan niwan chonab’. Artikulo 16. Ja winik sok ja ixuki yajni julta sk’ujule, ojni b’ob’ nupanuke-a ja b’a oj sle-e ja sne’b’aile-i a’ma tuktukil ja yelawe-i, sok a’ma tuktukiluk ja schonab’il b’a kulane-i, cha a’ma pilan pilanuk ja jas wax sk’uane-i, yajni nupanelexa junxtani oj iljuke yuj ja leyi, cha ja’chni ja ta sijpasb’aje-i.i Kechani ja ma’ sk’el sat sb’aje-i yenleni oj yal-e-a ta oj nu panuke ma mi oj nupanuke. Ja jne’b’ailtiki ja’ni mas t’ilan b’a jun yojol tsomjel ma b’a jun yoj komon, ojni b’ob’ k’eljuke yuj ja komon-a ma ja’ Estado b’a kulane-i. Artikulo 17. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ ajyuk sjasb’aj b’a stu’ch’il ma ja’ch komon. Mini ma lomxta oj japjuyi-a jas jasb’aji. Artikulo 18. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ sk’u’luke ja jas wax sk’anawe-i, sok ja jas wax sk’uane-i; ja b’a ju’un iti wax yala oj b’ob’ stukb’es ma oj sjeltes ja jas wax sk’uani, cha ja’chni ojni b’ob’ sje’e ja jas wax sk’uani a’ma stuch’iluk ma ja’ch tsoman. A’ma tiuk b’a snaj ma ti’ b’a wax ajyi stsomjele-i jani oj b’ob’ sje’e ja jas wax sk’uane-i sok ja jastal wax sk’uane-i. Artikulo 19. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ yal-e ja jasunka ja spensare-i sok mini oj b’ob’ ixtalajuk yuj ja jasunka wax yala-i ma jasunka spensari; cha ja’chni oj b’ob’ sle-e sok oj b’ob’ smakla ja spensar ja smoj jumasa-i, cha ja’chni ojni b’ob’o spuktes ja jas wax sk’uani sok jas pensari, a’ma chikan b’a’a. Artikulo 20. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojini b’ob’ stsomsb’aje-a cha ja’chni oj b’ob’ stasb’aje. Mi ma’ t’ilan t’enub’aluk oj ochuk b’a jun tsomjel. Artikulo 21. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ yal jastal oj lexuk ja ma oj och sok schol ja b’a jun niwan chonab’i, a’mani ye’ntani-a ma a’nima tsaub’al oj eluk ja ma oj waj yal ja jastal oj ajyuk ja ma’och sok scholi. Yib’anal ja swinkil ja lu’um k’inali ojni b’ob’ syam schol-a jua b’a niwan chonab’ b’a kulani. Yi’b’anal ja ma’ ay schol b’a jun niwan choanb’i ja’ni yipunej spetsanal ja swinkil ja chonab’ b’a’yi, ja ipanel wax tax ti-i ti wax je’xi ja yajni wax tsa’xi ja ma oj ochsok scholi. Ja tsaumani ye’ntani oj yile machunka wax sk’ana ja ma oj syam scholi. Artikulo 22. Spetsanal ja swinkil ja jun tsomjeli ma ja jun komoni ojni sta’ slekilal-a ja ta wax koltaji yuj ja yestado ba’yi ma ja’yu ja tuktukil niwak chonab’ jumasa-i; ja lekilal wax tax ti-i ja’ ni jastal oj ta’tik t’un modo, ja slekilal ja tsomjeltiki ma ja’ slekilal ja komontiki ja jastalotikni-i. Artikulo 23. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ stsa’e ja a’tel ja jas wax sk’ana oj sk’u’luki ja ni sb’a oj ya e’k’uk ja swokoli cha ja’chni oj koltajuk yuj ju’un iti ja ta mi sta-a ja ya’teli. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, junxtak’a ja ya’teli cha ja’chni junxta oj yi’ ja stsakol ja ya’teli. Yib’anal ja swinkil ja lu’um k’inali, ja ma’ wax a’tiji ayni sb’ej oj tupjuk lek ja yateli sb’a oj ya ek’uk ja swokili cha ja’chni ja sne’b’aili, mik’a lek lek x-ekyuj ay ni sb’ej oj koltajuk yuj ja ma’ tik ay schol b’a koltaneli. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ ya kulan jun stsomjel ma oj och b’a jun tsomjel sb’a oj skoltasb’aj ja b’a jas wax sk’ana oj sk’uluki. Artikulo 24. Yi’b’anal ja swinkil ja lu’um k’inali ojni b’ob’ jijluk-a ja b’a ya’teli cha t’ilani oj naxuk janek’ ora oj b’ob’ a’tijuk, sok ya’ni wax jijli t’ilan lek oj tupjuk. Artikulo 25. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali ojni b’ob’ sle-a ja slekilali ja b’a oj ajyuk lek ja sn’eb’aili ja ni mas t’ilan ja jas oj ya’b’i, ja sk’u’sjasb’aji, ja snaji, sok ja skoltajel ja ta ko’ chameli, cha ja’chni ja jastik oj makunuk yuj ja b’a mas lek oj ajyuki, cha ja’chni oj b’ob’ sk’an skoltajel ja ta mik’a sta’a yateli, cha jachuk ja ta ay chameli ma mi lekuk ay lek, ma ne’b’axa ay, ma jelxa sk’ujol, cha ojni b’ob’ sk’an skoltajel ja ta ay k’a jas ek’sb’aji. Ja laum ixuk sok ja yali t’ilani oj k’elxuke-a, cha ja’chni sok stalnajele. Yi’b’anal ja yal untik b’a te’y sok snan stati ma mi te’yuk sok-a, t’ilani junxta oj ajyuk sk’eljele-a. Artikulo 26. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ sne’b’ju’un-a, ja ne’b’uju’uni mini oj tupxuk-a ja b’a sb’ajtanil ja’b’il man b’a swakil ja’b’il, jaxa juntik’e oxe jab’ili sok ja chane ja’b’il b’a mas tsatsxa ayi ojni b’ob’ och kotik jpetsanaltik pe ja’ni chikan ta jne’b’unejtik lek ja’chni wax yala ja ju’un iti. Ja ne’b’uj ju’uni ja’ni sb’a oj koltanuk ja b’a oj taxuk ja lekilali, cha ja’ni sb’a oj na’tik jastal oj ajyukotik, cha ja’chni ja sb’aj sijpanub’ali, ojni cha b’ob’ koltanuk ja jastal oj yilsb’aje ja tuktukil niwak chonab’i sok ja indijena jumasa-i sok ja tsome ma’ tuktukil ja jas wax sk’uani, cha ojni koltanuk ja b’a lek oj yilsb’aji sok b’a laman oj ajyuke ja tuktukil niwak chonab’i. Ja nanl tatal jumasa ojni b’ob’ stsa-e ja jas ne’b’uju’unil wax sk’ana oj sna-e ja yuntikile-i. Artikulo 27. Spetsanal ha swinkil ja lu’um k’inali ojni b’ob’ stsa-e ja jas wax sk’ana oj sk’uluke ja b’a yoj skomoni, cha ja’chni oj b’ob’ och sle’jel ja jas wax k’anxi oj nebxuki b’a oj taxuk ja lekilali. Spetsananl ja swinkil ja lu’um k’inali, ojni b’ob’ koltaxuk yuj ja a’tel wax sk’ulan sok ja spensari, sok jas jasb’aji b’a ye’ni sk’uluneji. Artikulo 28. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali ojni b’ob’ sk’an-a ke oj ajyuk laman yib’anal ja tuktukil niwak chonab’i b’a oj k’ot meran ja jas wax yala ja ju’un iti. Artikulo 29. Spetsanal ja swinkil ja lu’um k’inali t’ilani oj ya’ ya’tel ja b’a komon b’a’yi, ja’ni yuj ja ti sna-a k’inali. Ya’ni tixa ay b’a yojol ja jas oj b’ob’ sk’u’luki t’ilani oj sk’u’luk ja jas wax yala ja leyi, ja’ni sb’a mi oj och sok k’umal ja smoj jumasa, cha ja’chni b’a lek oj yilsb’aje, yujni ja sb’a oj ajyuk laman sok lek oj yilsb’aje spetsanale ja komon jumasa ma’ lajan wax sle-a slekilale-i. Ja jas wax b’ob’ k’u’laxuki, sok ja sijpanub’ali, mi oj b’ob’ k’u’laxuk ja ta mi jachukuk ja jastal yaluneje sok ya’ oje kulan ja niwak choanb’ jumasa staunesb’aje-i. Artikulo 30. Ja b’a ju’un iti, wanix yal kab’tik toj ke mini jun Estado, mini jun tsomjel, cha mini jun swinkil ja lu’um k’inali oj ya makunuk b’a slekilal, ma b’a oj ixtalanuk. Ja’ yuj jel t’ilan oj na’xuk ja jas oj b’ob’ k’ulaxuki, sok ja sijpanub’al wax yala ja b’a ju’un iti.

toj

Tojolabal

toj

Latn

toj

ᏂᎬᎾᏛ ᏗᎦᏃᏣᎳᏅᎢ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏗᎢ ᎬᏂᏳᏉ ᎧᏃᎮᏛ ᎬᏂᏳᏉ ᏗᏓᏂᎸᏨ ᎾᏍᎩ ᎠᏠᏯᏍᏗᏍᎩ ᎠᏢᏉᏙᏗ ᎠᎴ ᎾᏍᎩᏃ ᎢᎦᏘ ᎠᎴ ᎤᏙᎯᏳᎯᏯ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏗ ᎾᏍᎩᏃ ᏂᎦᏓ ᎠᏂᎳ ᎾᏍᎩ ᎠᏂᏴᏫ ᏏᏓᏁᎸ ᎠᎾᏁᎸ ᎾᎾᎢ ᏗᎦᎫᏍᏓᎢ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ, ᏚᏳᎪᏛ ᎤᏍᏓᏲᎯᏍᏗ ᎠᎴ ᏅᏩᏙᎯᏯᏛ ᎾᎿ ᎾᏍᎩ ᎡᎶᎯ, ᎬᏂᏳᏉ ᎠᎦᏎᏍᏔᏅᎾ ᎠᎴ ᏂᎦᎸᏉᏛᎾ ᎾᏍᎩᎾ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏗᎢ ᎤᏂᎲᎢ ᏫᏂᏚᎵᏍᏔᏅᎩ Ꮎ ᎤᏂᏍᎦᏎᏘ ᎾᎾᏛᏁᏅ ᎾᏍᎩᎾᏃ ᎤᏂᎲ ᎦᎶᏒᏍᏔᏅ ᎠᏔᎳᏬᎯᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᏧᏄᎪᏙᏗᏱ ᎤᎾᏕᏗᏱ ᏴᏫ, ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎡᎶᎯ ᎤᎷᏤ ᎾᎿᎢ ᎾᏍᎩᎾᏃ ᎠᏂᏴᏫ ᎠᏎ ᎠᎵᎮᎵᏍᏗ ᏙᎯ ᎦᏬᏂᎯᏍᏗ ᎠᎴ ᎤᏃᎯᏳᏒ ᎠᎴ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎾᏍᎩᎾ ᏂᎦᎾᏰᎯᏍᏛᎾ ᎠᎴ ᎧᏁᏨᎩ ᎤᎾᏚᎸᏓ ᏅᎵᏍᏔᏅᎩ ᎾᏍᎩ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᎠᎾᏚᎸᏔᏅ ᎾᏍᎩ ᎾᏂᎦᎥᏊ ᏴᏫ, ᎬᏂᏳᏉ ᎾᎢ ᎤᎵᏍᎨᏛ, ᎾᏍᎩᎾ ᎠᏍᎦᏯ ᎬᏍᏗᏰᏙᏗ ᏂᎨᏒᎾ ᏱᎩ ᎾᏍᎩ ᎪᎱᏍᏗ ᏄᏓᏁᏢᎾ, ᎣᏂ ᎤᏓᎷᎸ ᎤᏓᏁᏟᏴᏓ, ᏳᏓᏱᎸ ᎤᏬᎯᏳᏗ ᎾᏍᎩ ᏧᎦᏘᎸᏍᏗ ᏂᏓᏤᏢᎾᏉ ᎾᎾᏛᏁᎲᎩ ᎠᎴ ᎤᏲ ᎢᏯᏓᏛᏁᎯ, ᎾᏍᎩ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᏳᎾᏛᏁᏗᎢ ᎡᎵᏍᏗ ᎠᎵᏏᏅᏙᏗ ᏱᎩ ᎾᎥᎢ ᎾᏍᎩ ᏧᏂᎧᎾᏩᏛᏍᏙᏗ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ, ᎬᏂᏳᏉ ᎾᏍᎩ ᎤᎵᏍᎨᏛ ᎾᎢ ᎬᏂᎨᏒ ᎾᏅᏁᎲ ᎾᏍᎩ ᎤᏓᏅᏘ ᎤᏪᎳᏗᏍᏛ ᏚᏙᎷᏩᏛᎲ ᎤᏙᏣᏢᎩ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒᎢ, ᎬᏂᏳᏉ ᎾᏍᎩ ᎠᏂᏴᏫ ᎾᏍᎩᏃ ᎤᎾᏓᏚᏕᏫᏛ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ ᏄᏅᎿᏅ ᎾᎿ ᎠᏓᎵᏍᎪᎸᏓᏁᎯ ᏗᎳᏏᏙᏗ ᏓᏍᏓᏱᏛᎢ ᎾᏍᎩᎾᏃ ᎤᏃᎯᏳᏔᏅ ᏚᎾᎳᏏᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᏳᎾᏛᏗᎢ, ᎾᎢ ᎾᏍᎩ ᎠᏢᏉᏙᏓ ᎠᎴ ᏧᎬᏩᎶᏗ ᎾᏍᎩᏃ ᎠᏂᏴᏫ ᎠᏂᏏᏴᏫᎭ ᎠᎴ ᎾᎢ ᎡᏧᎳᎭᏉ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗ ᎾᎢ ᎠᏂᏍᎦᏯ ᎠᎴ ᎠᏂᎨᏴ ᎠᎴ ᏚᏄᎪᏔᏅᎩ ᎬᏂᎨᏒ ᎾᏅᏁᎲ ᎤᎾᏙᏢᎯ ᎠᎵᏱᎵᏒ ᎠᎴ ᏓᏤᏢ ᎢᎦᏘᎭᏊ Ꮎ ᎥᎴᏂᏙᎲᎩ ᎾᎿ ᎡᏉᎯᎨᏍᏗ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ, ᎬᏂᏳᏉ ᎠᏁᎳ ᏍᎦᏚᎩ ᎤᏚᏓᎸᏅᎯ ᎾᎢ ᎤᏅᏌ ᎤᎾᏟᏂᎬᏁᏗᎢ, ᎾᎢ ᎤᎾᎵᎪᏒ-ᎤᎵᎪᎯ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏓᏚᏕᏫᏛ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ, ᎾᏍᎩ ᎬᏂᎨᏒ ᎾᏅᏁᎲᎩ ᏂᎬᎾᏕᎾ ᎪᎯᏳᎯ ᎾᏍᎩᎾ ᎠᎴ ᎠᎦᏎᏍᏔᏅᎩ Ꮎ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᏳᎾᏛᏁᏗᎢ ᎠᎴ ᏚᎾᎳᏏᏛ ᏙᎯ ᏧᎾᏕᏗᎢ, ᎬᏂᏳᏉ ᎤᏠᏯᏉ ᎤᏃᎵᏨᎩ ᎾᏍᎩ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏗᎢ ᎠᎴ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎾᏍᎩ ᏪᏆ ᎤᎵᏍᎨᏗ ᎾᏍᎩᎾ ᎧᎵᎢ ᎠᏕᎳᎰᏒᎯ ᎯᎠ ᎠᏚᏓᎸᏗ, ᏃᏉᏃ, ᎾᏍᎩ ᎢᏳᏍᏗ, ᎾᏍᎩ ᏂᎦᏓᏊ ᏓᏂᎳᏫᎥ ᏗᎳᏏᏔᏅᎯ ᎯᎠ ᏂᎬᎾᏛ ᏗᎦᏃᏣᎳᏅᎢ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗᎢ ᎾᏍᎩ ᎤᏠᏯᏉ ᎢᎦᏘᎭᏊ ᎠᎵᏂᎬᏁᎸᎩ ᎾᏍᎩᎾ ᏂᎦᏓ ᎠᏂᏴᏫ ᎠᎴ ᏂᎦᏓ ᎤᎾᏓᏚᏕᏫᏛ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ, ᎾᎢ ᎾᏍᎩ ᎠᏍᏆᏛᎯ ᎾᏍᎩᎾᏃ ᏂᎦᏗᏳ ᎠᏏᏴᏫ ᎠᎴ ᏂᎦᏗᏳ ᎠᏰᎸ ᎾᏍᎩ ᏴᏫ, ᎤᏂᏍᏆᏂᎪᏙᏗ ᎯᎠ ᏗᎦᏃᏣᎳᏅ ᏂᎪᎯᎸᎢ ᎠᎾᏓᏅᏖᏍᎪᎢ, ᎠᏎᏃ ᎠᏁᎸᏙᏗ ᎾᏍᎩ ᏓᎾᏕᏲᎲᏍᎬᎩ ᎠᎴ ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗᎢ ᎾᎢ ᎬᏂᎨᏒ ᎾᏅᏁᎲ ᎪᎯᏳᎯ ᎾᏍᎩᎾ ᎯᎠ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗᎢ ᎠᎴ ᏙᎯ ᏧᎾᏕᏗᎢ ᎾᎥᎢ ᎠᎵᏱᎵᏒᎩ ᏩᏟᎶᎯᎯ, ᎠᏰᎵ ᎠᎴ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ, ᏄᎾᏰᎯᏍᏛᎾᏉ ᎾᏍᎩ ᏂᎬᎾᏕᎾ ᎠᎴ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗᏱ ᏗᎨᎦᏓᏂᎸᏨᎩ ᎠᎴ ᎠᎦᏎᏍᏔᏅᎩ, ᎢᏧᎳᏃ ᏄᎾᏛᏅ ᎾᏍᎩ ᎠᏂᏴᏫ Ꮎ ᎠᏁᎳ ᏍᎦᏚᎩ ᎤᏅᏌ ᎠᎴ ᏄᎾᏛᏅ ᎾᏍᎩ ᎠᏂᏴᏫ ᎾᎾᎢ ᏗᏍᎦᏚᎩ ᎭᏫᏂᏗᏢ ᎢᏳᎾᏛᏁᎵᏓᏍᏗ ᎤᏂᎲᎢ. ᎠᏯᏙᎸ 1 ᏂᎦᏓ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᎾᏕᏅᎢ ᎤᎾᏚᏓᎴᏓ ᎠᎴ ᎡᏧᎳᎭᏉ ᎾᎢ ᎠᏢᏉᏙᏗ ᎠᎴ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏗᎢ. ᎾᏍᎩᎾᏃ ᎤᎵᏍᎪᎸᏔᏅᎩ ᎤᏠᏯᏍᏗ ᏅᏰᎵᏛᎩ ᎠᎴ ᎠᏓᏅᏖᏟᏓᏍᏗ ᎠᎴ ᎡᎵᏍᏗ ᏏᏴᏫᎭ ᏂᏚᎾᏓᏛᎾᏕᎬᎩ Ꮎ ᏗᎾᏓᏅᏟ ᎠᏓᏅᏙ ᎬᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 2 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᎾᏓᏂᏜ ᎾᎢ ᏂᎦᏓ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗᎢ ᎠᎴ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎾᎢ ᏕᎦᎧᏅᎩ ᎯᎠ ᏗᎦᏃᏣᎳᏅᎢ, ᎤᎾᏤᎵᏛ ᏄᎾᏠᏯᏍᏛᎾ ᎾᎢ ᏂᎦᎥᏉ ᏧᏓᎴᏅᏓ, ᏕᎧᏁᎢᏍᏔᏅᎯ ᏧᎾᏓᎴᏅᏓ ᎠᏂᏴᏫ, ᏗᎨᎦᎦᏅᏗᎢ, ᎠᎨᏯ ᎠᎴ ᎠᏍᎦᏯ, ᎦᏬᏂᎯᏍᏗ, ᏧᎾᏁᎵᏗ, ᏗᎾᏙᎩᏯᏍᎩ ᎠᎴ ᏐᎢ ᎾᏂᎵᏍᎬᎩ, ᎠᏰᎵ ᎤᎾᏙᏢᎯ ᎠᎴ ᏴᏫ ᏂᏙᏓᏳᎾᏓᎴᏅᎩ, ᏄᏅᎿᏅ, ᎤᏕᏅ ᎠᎴ ᏐᎢ ᏄᏍᏗᏓᏅᎢ. ᎤᏗᏗᏢᎢᎨᏍᏙᏗ, Ꮭ ᏄᎾᏠᏯᏍᏛᎾ ᎤᏙᎯᏳᏒᎾ ᎾᏍᎩᏃ ᏗᎾᏙᎩᏯᏍᎩ ᏂᏓᏳᎵᏍᏙᏔᏅ ᎾᏍᎩ ᎤᏙᏢᏅᎢ, ᎢᏳᎾᏛᏁᎵᏓᏍᏗ ᎤᏂᎲᎩ ᎠᎴ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ ᏄᏍᏗᏓᏅ ᎾᏍᎩ ᏂᎬᎾᏛᎢ ᎠᎴ ᏍᎦᏚᎩ ᎾᏍᎩᏃ ᎠᏂᏴᏫ ᎠᎾᏁᎸᎩ, ᎢᏳᏃᏍᏊ ᎾᏍᎩᎾᎢ ᎤᎾᏓᏤᎵᏓ, ᎦᎨᎦᏅᏘ ᎨᏒᎢ, ᎬᏂᎬᎬ-ᎤᏩᏒ-ᎤᎦᏎᏍᏗᏕᎩ ᎭᏫᏂᏗᏢ ᏂᎦᎥ ᏐᎢ ᏅᏂᏲᎢᏍᏓᏁᎲᎾ ᎾᎢ ᎤᏂᎲ ᎤᎾᏓᏤᎵᎦᏯ. ᎠᏯᏙᎸ 3 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏳᎾᏛᏗᎢ ᎥᎴᏂᏙᎲᎢ, ᎣᎦᏓᏤᎵ ᎨᏒᎢ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎤᎦᏎᏍᏗ ᏴᏫ. ᎠᏯᏙᎸ 4 ᎤᏙᎯᏳᎯ ᏝᎩᎶᎢ ᎠᏥᏂᏴᏗ ᎾᏍᎩ ᏗᎨᏥᎾᏝᎥ ᎠᎴ ᎦᏌᏙᏯᏍᏗ ᎠᏥᎾᏝᎢ ᏱᎨᏎᏍᏗ; ᏗᎨᏥᎾᏝᎥ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᏗᎨᏥᎾᏝ ᏗᎦᎾᏗᏅᏗ ᎤᏙᎯᏳᎯᏯ ᎦᏅᏍᏙᏍᎨᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᏂᎦᎥ ᎾᏍᎩ ᎢᏳᏍᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 5 ᎤᏙᎯᏳᎯ ᏝᎩᎶᎢ ᎠᏥᎸᏍᏗ ᏱᎨᏎᏍᏗ ᎠᎴ ᎤᏲ ᎢᏯᏓᏛᏁᎯ ᏱᎨᏎᏍᏗ, ᎠᏂᏴᏫ ᏂᎨᏒᎾ ᏱᎬᏗ ᏱᎨᏎᏍᏗ ᎠᎴ ᎤᏕᎰᎯᏍᏗ ᏱᎬᏗ ᏱᎨᏎᏍᏗ ᎠᎴ ᎠᏍᏛᏗᏍᏙᏗ ᏱᎨᏎᏍᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 6 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗᎢ ᏂᎬᎾᏛ ᎨᎪᎵᏤᏗ ᎾᏍᎩ ᏴᏫ ᎢᎬᏯᏘᏟ ᎾᏍᎩ ᏗᎧᏃᏩᏛᏍᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 7 ᏂᎦᏛ ᎢᏧᎳᎭᏉ ᎢᎬᏯᏘᏟ ᎾᏍᎩ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ ᎠᎴ ᎤᎾᏓᏂᏜᏅᎢ ᏅᏠᏯᏍᏛᎾ ᏂᎦᎥ ᎠᏓᏛᏳᏤᏗ ᎾᏍᎩ ᎢᏧᎳᎭᏉ ᎬᏩᏂᏍᏕᎸᏙᏗ ᎾᏍᎩ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ. ᏂᎦᏓ ᎤᎾᏓᏂᏜᏅᎢ ᎢᏧᎳᎭᏉ ᎬᏩᏂᏍᏕᎸᏙᏗ ᏗᎬᏩᎾᏡᏗᏍᎩ ᏂᎦᎥ ᎠᏓᏛᏳᏤᏗ ᎾᏍᎩ ᎠᏍᎦᏅᎬᎢ ᎯᎠ ᏗᎦᏃᏣᎳᏅᎢ ᎠᎴ ᏗᎬᏩᎾᏡᏗᏍᎩ ᎠᎴ ᏂᎦᎥ ᏓᏓᏚᎴᎬ ᎾᏍᎩ ᎢᏳᏍᏗ ᎠᏓᏛᏳᏤᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 8 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎮᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎢᏳᎾᏛᏗᎢ ᎾᎢ ᏕᎫᎪᏔᏅᎩ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗ ᎾᏍᎩ ᏰᎵ ᏂᎬᏩᎾᏛᏗ ᎨᏒ ᎠᏰᎵ ᏧᎾᏓᏱᎵᏓᏍᏗ ᎾᏍᎩᎾ ᏚᎵᏁᏨᎩ ᎠᏍᎦᏅᏨᎢ ᎾᏍᎩ ᏚᎾᎳᏏᏛ ᏚᏂᎲᎩ ᎤᎵᏍᎪᎸᏓᏁᎸᎩ ᎾᏍᎩᏃ ᎦᎫᏍᏛᏗ ᎠᎴ ᎾᏍᎩᏃ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 9 ᎤᏙᎯᏳᎯ ᏝᎩᎶᎢ ᎠᏎᏊᏊ ᏣᎫᎪᏓᏁᏗ ᏱᎨᏎᏍᏗ ᎾᎢ ᎠᏥᏂᏴᏗ ᏱᎨᏎᏍᏗ, ᎠᏥᏍᏚᏗ ᎠᎴ ᎠᏰᎵ ᎠᏥᏄᎪᏫᏍᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 10 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎭ ᎤᎾᏓᏂᏜᏅᎢ ᎾᏍᎩ ᎤᎧᎵᏨᎯ ᎢᏧᎳᎭᏉᏃ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗ ᎤᏂᎯ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᎴ ᎠᏰᎵ ᎨᎦᏛᏓᏍᏙᏗ ᎾᏍᎩᏃ ᎤᎾᏓᏤᎵᏓ ᎠᎴ ᎤᎾᎵᎪᎯ ᏂᎨᏒᎾ ᏧᎾᏓᏱᎵᏓᏍᏗ, ᎾᎿ ᎾᏍᎩ ᏓᏅᎪᏔᏂᏙᎲᎩ ᎾᏍᎩ ᎤᏂᎲ ᎤᏤᎵ ᎠᎴ ᎤᎾᏓᏚᏓᎸᎲᏍᎬ ᎠᎴ ᏂᎦᎥ ᎠᏍᎦᏅᏨ ᎠᎫᎯᏍᏛ ᎤᏡᏗᏍᎩ. ᎠᏯᏙᎸ 11 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎨᎫᎯᏍᏔᏅ ᎤᏠᏯᏍᏗ ᎤᏍᏛᏗᏍᎩ ᎤᏍᎦᏅᏨᎢ ᎤᎮᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᎤᏂᎲ ᏚᏳᎪᏛ ᏙᎯᏳᎯᏯ ᎾᏍᎦᏅᎾ ᎩᎳᏃ ᎠᏃᎯᏳᏔᏅ ᎤᏍᎦᏅᏨᎢ ᏂᎬᏅ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ ᎾᎿᎢ ᎠᏰᏟ ᏓᎾᏓᏰᎵᏙᎲᎩ ᎾᏍᎩᏃ ᏚᏂᏙᎢᏍᏓᏁᎸᎩ ᎾᏍᎩ ᎤᎲᎩ ᏂᎦᏓ ᎾᏍᎩᎾ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗ ᎠᎦᏗᏒᏍᏗᏍᎬᎩ. ᏝᎩᎶᎢ ᏭᏓᎪᎾᏛᎢ ᎠᏥᏂᏴᏗ ᎤᏍᎦᏅᏨ ᏂᎦᎥ ᎤᏍᏛᏗᏍᎩ ᎤᏍᎦᏅᏨᎢ ᎤᎾᎢ ᎠᏚᏓᎸᏗ ᏂᎦᎥ ᎤᎵᏁᏨ ᎠᎴ ᎦᎵᏓᏍᏔᏅ ᎾᏍᎩᏃ Ꮭ ᏗᎳᏏᏔᏅ ᎤᏍᏛᏗᏍᎩ ᎤᏍᎦᏅᏨᎢ, ᎭᏫᏂᏗᏢ ᎠᏰᎵ ᎤᎾᏙᏢᏒ ᎠᎴ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ, ᎾᏍᎩ ᎾᏳᎢ ᎠᏟᎢᎵᏍᏒ ᎤᏓᏍᎦᏅᏤᎸᎩ. ᎥᏝᏃ ᏭᏓᎪᎾᏛ ᎦᎨᏗᏳᏉᏃ ᎤᏍᏛᏗᏍᎩ ᎾᏍᎩ ᏧᏚᎪᏓᏁᏗ ᎡᏍᎦᏉ ᎾᏍᎩ ᏌᏉ ᎾᏍᎩ ᏗᏙᎳᎩ ᎾᏳᎢ ᎠᏟᎢᎵᏍᏒ ᎤᏍᏛᏗᏍᎩ ᎤᏍᎦᏅᏨᎢ ᎾᏳᎨᏒ ᏅᏛᏁᎸᎩ. ᎠᏯᏙᎸ 12 ᏝᎩᎶᎢ ᏭᏓᎪᎾᏛᎢ ᎠᏎᏊᏊ ᏣᎫᎪᏓᏁᏗ ᎠᎵᏌᎳᏁᏗ ᎤᎵᎪᎯ ᎾᏍᎩ ᎤᏕᎵᏓ, ᏏᏓᏁᎸ, ᎤᏇᏅᏒ ᎠᎴ ᏓᎾᏓᏛᎪᏗᏍᎬ, ᎥᏝ ᏗᎦᏘᎸᏍᏗ ᎦᎸᏉᏙᏗ ᎨᏒ ᎠᎴ ᎠᎦᏓᏅᏖᏗᏱ. ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᏚᏳᎪᏛ ᎬᏩᏂᏍᏕᎸᏙᏗ ᎨᏎᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᎠᏡᏗᏍᎩ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ ᎪᎱᏍᏗ ᎠᎵᏌᎳᏁᏗ ᎠᎴ ᏗᎦᏘᎸᏍᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 13 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎾᎢ ᎠᏓᏅᏏᏓᏍᏗᎢ ᎠᎴ ᏓᏂᏁᎸᎩ ᎭᏫᏂᏗᏢ ᎾᏍᎩ ᏓᏠᎯᏍᏛᎢ ᎾᎢ ᏌᏉᎭ ᏍᎦᏚᎩ. ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᏂᎩᏍᏗ ᏂᎦᎥᏉ ᎠᏰᎵ ᏂᎬᎾᏛᎢ, ᎤᏠᏯᏍᏗ ᎤᏩᏌ ᎤᏤᎵ ᎡᎥᎢ, ᎠᎴ ᎢᎦᎷᎯᏍᏗ ᎤᎾᎢ ᎤᏩᏌ ᎤᏤᎵ ᎠᏰᎵ ᏂᎬᎾᏛᎢ. ᎠᏯᏙᎸ 14 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᏂᏲᎲᎩ ᎠᎴ ᎤᎵᎮᎵᏍᏙᏗ ᎾᎿ ᏐᎢ ᎠᏰᏟ ᏂᎬᎾᏛᎢ ᎤᎵᏍᎦᏍᏙᏔᏂᎸᎯ ᎾᏍᎩᎾ ᎠᏥᏍᏛᏗᏍᏗᏍᎬᎩ. ᎯᎢᎾᎢ ᎤᏂᎲ ᏚᏳᎪᏛ Ꮭ ᎡᎵᏊ ᏱᎬᎾᏎᎯᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᏓᎵᏱᎵᏙᎲ ᏙᏳᏃ ᏕᎨᏥᏍᏛᎲᏍᎬᎩ ᎾᏍᎩᎾ ᏗᏓᎴᏂᏍᎬ ᎬᏂᎬᎬ-ᎠᏙᎩᏯᏛ ᎤᎬᏩᎵ ᎤᏍᎦᏅᏨᎢ ᎠᎴ ᎾᏍᎩᎾ ᏗᎧᎿᏩᏛᏍᏗ ᎠᎵᏍᎦᏁᏍᎩ ᎤᎬᏩᎵ ᎠᎴ ᎠᏍᎪᎵᏴ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏓᏚᏕᏫᏛ ᎠᏰᎵ. ᎠᏯᏙᎸ 15 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᏰᎵ ᎠᏁᎯ ᎢᏳᎾᎵᏍᏙᏗᎢ. ᏝᎩᎶᎢ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᎠᏎᏊᏊ ᎤᎾᏓᏱᎸᎩ ᎤᏤᎵ ᎠᏰᎵ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗ ᎥᏝᏃ ᎤᎾᏓᏱᎸᎩ ᎾᏍᎩ ᎤᎲᎩ ᏚᏳᎪᏛᎢ ᎾᏍᎩ ᎤᏁᏟᏴᏍᏗ ᎠᏰᎵ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗᎢ. ᎠᏯᏙᎸ 16 ᎠᏂᏍᎦᏯ ᎠᎴ ᎠᏂᎨᏯ ᎧᎵ ᎠᎦᏴᎵ, ᏄᏠᏯᏍᏛᎾ ᏂᎦᎥ ᏅᏂᏲᎢᏍᏓᏁᎲᎾ ᏂᏗᎦᎵᏍᏙᏗᏍᎬ ᎾᎢ ᏅᎾᏓᎴ ᎠᏂᏴᏫ, ᎠᏰᎵ ᏂᏓᏳᏂᎶᏒ ᎠᎴ ᏧᎾᏁᎵᏗ, ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏳᎾᏛᏁᏗ ᎾᎢ ᏕᎨᎦᏨᏍᏗᏍᎬ ᎠᎴ ᏏᏓᏁᎸ ᏂᏓᏳᎾᏓᎴᏅᎢ. ᎾᏍᎩᏃ ᎤᏂᎭ ᎤᎾᏓᏂᏠᏅ ᎾᎢ ᎢᏧᎳᎭᏉᏃ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏗᎨᎦᏨᏍᏙᏗᎢ, ᎾᏳ ᏗᎨᎦᏨᏍᏗᏍᎬᎩ ᎠᎴ ᎾᏍᎩᎾᎢ ᏓᎾᎦᎴᏂᏍᎬᎩ. ᏗᎨᎦᏨᏍᏗᏍᎬ ᎤᏙᎯᏳᎯ ᎠᏴᎸᎩ ᏳᎵᏍᏙᏗ ᎾᎾᎯ ᎤᏩᏌ ᎾᏍᎩ ᎤᏠᏯᏍᏗ ᏄᏚᏓᎸᎾ ᎠᎴ ᎧᎵᎢ ᎣᏏᏳ ᎤᏰᎸᏅᎯ ᎾᎢ ᎠᏛᏅᎢᏍᏗᏍᎬ ᏗᏂᏁᎵ ᏳᎵᏍᏙᏗᎢ. ᎾᏍᎩᏃ ᏏᏓᏁᎸ ᏂᎬᏩᏍᏛ ᏅᏍᏛ ᎠᎴ ᏚᎾᎳᏏᏛ ᎤᎾᏓᏡᎬ ᏌᏉ ᏴᏫ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏓᏂᏠᏅ ᎬᏩᏂᏍᏕᎸᎯᏙᎯ ᎾᏍᎩᎾᎢ ᏴᏫ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᏍᎦᏚᎩ. ᎠᏯᏙᎸ 17 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᏩᏌ ᏧᎬᏩᎶᏗ ᎤᎾᏤᎵ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗᎢ ᎾᏍᎩᏯᏃ ᎾᎢ ᏧᎾᎵᎪᏗ ᎠᏂᏐᎢ ᎤᎾᏠᏯᏍᏗ. ᏝᎩᎶᎢ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᎠᏎᏊᏊ ᎤᎾᏓᏱᎸᎩ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏤᎵ ᏳᎵᏍᏙᏗ ᏧᎬᏩᎶᏗ ᎤᎲᎢ. ᎠᏯᏙᎸ 18 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎾᎢ ᏙᎯᏉ ᎤᎾᏕᏗᎢ, ᏧᏄᎪᏙᏗᏱ ᎠᎴ ᏧᎾᏁᎵᏗ; ᎯᎠ ᎤᏂᎲ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᏠᏯᏍᏗ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎾᏍᏉ ᎦᏁᏟᏴᏍᏗ ᎤᎲᎢ ᏧᏁᎵᏗ ᎨᏒ ᎠᎴ ᎤᏬᎯᏳᏒᎢ, ᎠᎴ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ, ᎢᏧᎳᏉ ᎤᏩᏒ ᎠᎴ ᎾᎿᎢ ᏚᏂᏚᏒᎩ ᎤᏠᏯᏍᏗ ᏐᎢ ᎠᎴ ᎾᎿᎢ ᏴᏫ ᎤᎾᏓᏍᏗᎢ ᎠᎴ ᎤᏕᎵᏓ, ᏚᎾᎳᏏᏛ ᎤᏂᎲ ᏧᎾᏁᎵᏗ ᎠᎴ ᎤᏃᎯᏳᏒᎩ ᎾᎿ ᏓᎾᏕᏲᎲᏍᎬ, ᎠᎾᎵᏏᎾᎯᏍᏗᏍᎬ, ᎠᎾᏓᏙᎵᏍᏗᏍᎬ ᎠᎴ ᎠᎦᏎᏍᏔᏅᎩ. ᎠᏯᏙᎸ 19 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏙᎯᏉ ᎠᏕᏗᎢ ᎾᏍᎩ ᎪᎵᏨᎢ ᎠᎴ ᎤᏟᏁᏨᎢ; ᎯᎠ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᏂᎲ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᏠᏯᏍᏗ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎤᏒᎦᎴᏍᏗ ᏄᏍᏛ ᎪᎵᎬᎢ ᏅᏠᏯᏍᏗᏍᎬᎾ ᎾᏓᏲᏍᏓᏁᎲᎾ ᎠᎴ ᎤᏂᏲᎲᎩ, ᎠᏂᎩᏍᏗ ᎠᎴ ᏩᏓᏁᏗᏱ ᎬᏂᎨᏒ ᎢᎬᏩᏁᏗ ᎠᎴ ᎠᏓᏅᏖᏍᎬ ᎠᎦᏛᎵᏍᏔᏅ ᏂᎦᎥ ᎧᏃᎮᏓ ᎤᎾᏗᎦᎴᏯᏍᏗ ᎠᎴ ᏱᏂᎦᎵᏍᏗᏉ ᎤᎾᎢ ᎠᏍᏓᏅᏅ ᏗᏟᎶᏛ. ᎠᏯᏙᎸ 20 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏙᎯᏉ ᎠᏕᏗᎢ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎾᏍᎩ ᏅᏩᏙᎯᏯᏛᏉ ᏓᏂᎳᏫᎬ ᎠᎴ ᎤᎾᎵᎪᏒᎢ. ᏝᎩᎶᎢ ᏰᎵᏉ ᎤᏚᏓᎸᏗ ᎤᏙᏣᎸᏗ ᎾᏍᎩ ᏧᎵᎪᏗᏱ. ᎠᏯᏙᎸ 21 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᎾᏖᎳᏗᏍᏗ ᎾᎿ ᎠᏰᎵ ᎤᏙᏢᏒ ᎾᏍᎩ ᎠᏰᎵ ᏂᎬᎾᏛᎢ ᎮᎲᎢ, ᏥᏳᏗᏉ ᎠᎴ ᎠᎦᏛᎵᏍᏔᏅ ᏄᏚᏓᎸᎾᏉ ᎠᎾᏑᏰᏍᎬ ᏗᏂᎳᏫᎩ. ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎢᏧᎳᎭᏉᏃ ᎠᏴᏍᏙᏗ ᎤᎾᎢ ᎠᏰᎵ ᎢᏳᎾᏓᏛᏁᏗ ᎾᎿᎢ ᎤᏤᎵ ᎠᏰᎵ ᏂᎬᎾᏛᎢ. ᎾᏍᎩᏃ ᎠᏛᏅᎢᏍᏛ ᎾᏍᎩ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏙᎯᏳᎯ ᎾᏍᎩ ᎠᏰᎵ ᎤᏙᏢᏒ ᎤᏒᎦᎴᏍᏗ ᎠᏰᎵ ᎤᏙᏢᏒ; ᎯᎠ ᎠᏛᏅᎢᏍᏛ ᎤᏙᎯᏳᏒ ᎤᏟᏁᏨ ᎾᎿ ᎢᏳᏓᎵᎭ ᎠᎴ ᏙᏳᏃ ᏧᎾᏓᏑᏰᏍᏗ ᎾᏍᎩᏃ ᎤᏙᎯᏳᎯ ᎾᏍᎩ ᏂᎬᎾᏛ ᎠᎴ ᎢᏧᎳᎭᏉᏃ ᎤᏅᏌ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗ ᎤᏁᎲᎢ ᎠᎴ ᎤᏙᎯᏳᎯ ᎤᎾᏒᎦᏢ ᎤᏕᎵᏛ ᎤᏂᏁᎢᏍᏗ ᎨᏎᏍᏗ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎤᏠᏱᏉ ᏄᏚᏓᎸᎾ ᎧᏁᎢᏍᏗ ᎠᎯᎸᏍᏗᏱ. ᎠᏯᏙᎸ 22 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ, ᎾᏍᎩ ᎠᏁᎳ ᎨᏒ ᏴᏫ, ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎾᏍᎩ ᏩᏥᏂ ᎠᏚᏓᎸᏗ ᎠᎴ ᎤᎾᏓᏂᏜᏅᎢ ᎾᏍᎩ ᎠᏓᏙᏟᏍᏗ, ᎠᎦᏛᎵᏍᏔᏅ ᎠᏰᎵ ᎤᎾᏙᏢᏒ ᎠᏁᎸᏗᏍᎬᎩ ᎠᎴ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ ᎤᎾᎵᎪᏒ-ᎤᎵᎪᎯ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᏂᎬᏅ ᎤᎵᎪᎯ ᎾᏍᎩ ᏧᎾᏙᏢᏃᏅᎯ ᎠᎴ ᏧᎬᏩᎶᏗ ᎤᎾᎢ ᏂᎦᏓ ᏍᎦᏚᎩ, ᎾᏍᎩ ᎠᎳᏏᏅᏙᏗ, ᏴᏫ ᎠᎴ ᎤᏂᎲ ᎢᏳᎾᏛᏁᎵᏗ ᏚᏳᎪᏛᎢ ᎢᏳᎵᏍᏙᏗ ᎾᏍᎩᎾ ᎤᎲ ᎠᏢᏉᏙᏗ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎤᎲ ᎤᏓᏅᏘᏗᎢ ᎾᏍᎩ ᎠᏎᏊ ᎤᏙᎷᏩᏛᎲᎩ. ᎠᏯᏙᎸ 23 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ, ᎤᏚᏓᎴᏓ ᎤᏑᏰᏍᏗ ᏗᎨᏥᎾᏢᏗᎢ, ᎾᎢ ᎣᏍᏓ ᎠᎴ ᎠᏑᏰᏍᏔᏅ ᏚᎾᎳᏏᏛᎩ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᎠᎴ ᏗᏍᏕᎵᏍᎩ ᎾᏍᎩᎾ ᏗᎨᏥᎾᏢᏗᎢ ᏂᎦᏒᎾ. ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ, ᏂᎦᎥ ᎠᏓᏛᏳᏤᏗ ᏂᎦᏒᎾ, ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎢᏗᎦᏗ ᎠᎦᎫᏴᎡᎲᎢ ᎾᏍᎩᎾ ᎢᏗᎦᏗ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ. ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎾᏍᎩᎾ ᏧᏂᎸᏫᏍᏓᏁᎯ ᎤᏂᎲ ᏚᏳᎪᏛ ᎾᏍᎩ ᎣᏍᏓ ᎠᎴ ᎠᏑᏰᏍᏔᏅ ᎨᎦᎫᏴᎡᏗᏱ ᎨᏒᎢ ᎠᏍᏓᏩᏛᏍᏗ ᎾᏍᎩᎾ ᎤᏩᏒᏉ ᎠᎴ ᏏᏓᏁᎸ ᏂᏚᏩᏅᎩ ᎾᏃ ᎠᏁᎲᎢ ᏧᎬᏩᎶᏗᏯ ᎾᎢ ᎠᏂᏴᏫ ᎠᏢᏉᏙᏗ, ᎠᎴ ᎦᏁᏉᏓ, ᏱᏂᎦᎵᏍᏗᏉ, ᎾᏍᎩᏃ ᏐᎢ ᎤᎾᎵᏍᏕᎸᏩᏙᏗ ᎾᏍᎩ ᏴᏫ ᏗᏂᏍᏕᎵᏍᎩ. ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᎾᏙᏢᏗ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏖᎳᏗᏍᏗ ᏗᎾᏘᏍᎩ ᏌᏊ ᎤᎾᎵᎪᎯ ᎾᏍᎩᎾ ᏗᏂᏍᏕᎵᏍᎩ ᎤᏤᎵᎢ ᎧᏁᏉᎩ ᎨᏒᎢ. ᎠᏯᏙᎸ 24 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᏣᏪᏐᎸᏍᏙᏗ ᎠᎴ ᏙᎢ ᏅᏛᏅᎩ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ, ᎤᏠᏯᏍᏗ ᏄᎶᏒᏍᏛᎾ ᎠᏎᎸᎩ ᎢᏳᏟᎶᏓ ᏚᏂᎸᏫᏍᏓᏁᎲ ᎠᎴ ᎢᏳᏓᎵᏊ ᏧᏂᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᏂᎨᏒᎾ ᎢᎦ ᎾᏍᎩ ᎠᎦᏈᏴᎮᎲ ᎤᏠᏯᏍᏗ. ᎠᏯᏙᎸ 25 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᏰᎸ ᏄᏛᎿᏕᎬ ᎤᎴᏂᏙᎲ ᎡᎵᎢᎦ ᎤᏠᏱᏉ ᏳᎵᏍᏙᏗ ᎠᎴ ᎣᏍᏛ-ᏅᏛᎾᏕᎬ ᎤᏩᏌ ᎠᎴ ᏏᏓᏁᎸᎢ ᏚᏩᎧᎲᎩ, ᎤᏠᏯᏍᏗ ᎠᎵᏍᏓᏴᏘ, ᏗᎿᏬ, ᎦᎵᏦᏕ ᎠᎴ ᎦᏃᏢᎩᏅᏬᏘ ᎠᎦᏎᏍᏙᏗᎢ ᎠᎴ ᏱᏂᎦᎵᏍᏗ ᏴᏫ ᏗᏂᏍᏕᎸᎯᏙ ᎠᏥᏍᏕᎸᏗᎢ, ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎤᏂᎮᏍᏗ ᎾᎢ ᎠᏥᏍᏕᎸᏗ ᎾᏳᎢ ᎾᏍᎩ ᏂᎦᎵᏍᏔᏂᏙᎲ ᎾᏍᎩ ᏗᎨᏥᎾᏢᏗᎢ ᏂᎦᏒᎾ, ᎤᏢᏥᏰᏍᎩ, ᏗᎬᏩᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᏂᎨᏒᎾ, ᎠᎦᏴᎵ, ᎠᎴ ᏐᎢ ᎦᎷᎶᎬᎩ ᎾᏍᎩ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᏗᎦᎸᏫᏍᏓᏁᏗ ᎤᎲᎩ ᎾᏳᎢ ᏂᎦᎵᏍᏔᏂᏙᎲᎢ ᎤᎶᏒᏍᏔᏅ ᎠᎨᏔᏗᏍᏗ ᏂᎨᏒᎾ. ᎤᏓᏥᎢ ᎠᎴ ᏗᏂᏲᎵ ᎤᏂᎲ ᎤᎾᏓᏂᏜᏅᎢ ᎤᏤᎵᏛ ᎨᎦᎦᏎᏍᏙᏗ ᎠᎴ ᎨᏥᏍᏕᎸᏗᎢ. ᏂᎦᎥ ᏗᏂᏲᏟ, ᎢᏳᏃ ᏕᎨᎦᏨᏍᏔᏅᎩ ᎠᎴ ᏕᎨᎦᏨᏍᏔᏅᎩ ᏂᎨᏒᎾ ᏱᎩ ᎤᏕᏅᎩ, ᏭᏓᎪᎾᏛ ᎠᎵᎮᎵᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᎤᏠᏱ ᏴᏫ ᏗᏂᏍᏕᎵᏍᎩ. ᎠᏯᏙᎸ 26 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗ. ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᎠᏎᏊᎢ, ᎡᎵᏍᏗᏃ ᎾᏍᎩ ᎠᏓᎴᏂᏍᎬᎩ ᎠᎴ ᏄᎬᏫᏳᏒ ᏗᎳᏏᏙᏗ ᏩᏓᏎᏢᎩ. ᎠᏓᎴᏂᏍᎬᎩ ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᎠᏚᏓᎸᏗ ᎨᏎᏍᏗ. ᎠᎯᎸᏍᏗᏱ ᎠᎴ ᎠᎦᏔᎾᎢ ᎢᏳᏛᏁᏗ ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᏳᎵᏍᏙᏗ ᏂᎦᎥᏊ ᎤᏙᏢᏅᎩ ᎠᏛᏅᎢᏍᏔᏅᎩ ᎠᎴ ᏩᎦᎸᎳᏗᏴ ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᏳᎵᏍᏙᏗ ᎢᏗᎦᎦᏘ ᎬᏴᏍᏗ ᎨᏒᎢ ᎾᏍᎩ ᏂᎨᏓ ᎠᎴᏅᏔᏅ ᏄᏍᏛ ᏩᏛᏁᏗᎢ. ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᏳᎵᏍᏙᏗ ᎠᏓᏎᎮᎸ ᎾᏍᎩ ᎧᎵᎢ ᏚᎾᏠᎷᏩᏛᎲ ᎾᏍᎩ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏩᏒᎯᏊᏃ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᏂᏚᎳᏂᎬᎬ ᎪᎯᏳᏗ ᎾᏍᎩᎾ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᎴ ᏄᎬᏫᏳᏒ ᏗᎳᏏᏙᏗ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ. ᎤᏂᎮᏍᏗ ᎬᏂᎨᏒ ᏂᎬᏅᎩ ᎪᎵᏍᏗᎢ, ᎠᎵᏍᎪᎵᏗᎨ ᎠᎴ ᎣᎵᎢ ᏄᎾᏛᏅ ᏂᎦᏓ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ, ᏧᎾᏓᎴᏅᏓ ᎠᏂᏴᏫ ᎠᎴ ᏧᎾᏁᎸᏗ ᏚᎾᏓᏠᎬ, ᎠᎴ ᏫᏗᏗᏢ ᏭᏓᎪᎾᏛ ᎾᏍᎩ ᎠᎵᏂᎬᏁᏗᎢ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏓᏚᏕᏫᏛ ᎠᏰᎵ ᎾᏍᎩᎾᏃ ᎤᏂᏍᏆᏂᎪᏙ ᏅᏩᏙᎯᏯᏛ. ᏧᎾᏓᎦᏴᎵᎨ ᎤᏂᎭ ᏧᏩᎫᏔᏅᏒ ᏚᏳᎪᏛ ᎤᏂᎲ ᎤᎾᏑᏰᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᎢᏳᏍᏗ ᏧᎾᏕᎶᏆᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᏭᏓᎪᎾᏛᎯ ᏳᎵᏍᏙᏗ ᎠᏥᏂᏗ ᎾᏍᎩ ᏚᏓᏘᎾᎥᎢ. ᎠᏯᏙᎸ 27 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏄᏚᏓᎸᎾᏉ ᎤᏪᎳᏗᏓᏍᏗ ᎾᎿᎢ ᎤᎾᎴᏂᏓᏍᏗ ᎨᏒ ᎠᎾᎴᏂᏙᎰᎢ ᎾᏍᎩ ᎤᏂᏚᏒᎩ, ᎾᎢ ᎠᎵᎮᎵᏍᏗ ᎾᏍᎩ ᎪᏢᏅᏅ ᎠᎴ ᎠᏓᏲᏔᎡᏗ ᎾᎿᎢ ᎾᏏᎾᏒᎩ ᎠᎵᏱᎴᎬᎩ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᎵᏍᏕᎸᏙᏗ. ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎨᏥᏍᏕᎸᏗ ᎾᏍᎩ ᎠᎦᏓᏅᏖᏗ ᎠᎴ ᎬᏓᏂᏓᏍᏗ ᎠᏍᏓᏫᏛᏍᏗ ᎾᏍᎩᎾ ᏂᎦᎥ ᏫᏂᎦᎵᏍᏔᏂᎯᎲᎩ ᎾᏏᎾᏒᎩ, ᎠᎦᏔᎲ ᎪᏪᎵ ᎠᎴ ᎤᏃᏢᏅᏍᎩ ᎤᏃᏢᏅᏅ ᎾᏍᎩ ᏧᏬᏪᎳᏅᎯ. ᎠᏯᏙᎸ 28 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᏂᎭ ᎤᎾᏓᏂᏜᏅᎢ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᏓᏟᏌᎲᎩ ᎠᎴ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ ᏗᎳᏏᏙᏗ ᎾᎿ ᎾᏍᎩᏃ ᏚᏳᎪᏛᎩ ᎠᎴ ᏙᎯ ᏧᎾᏕᏗᎢ ᎦᏌᏙᏴ ᎦᎧᏅᎩ ᎾᎿᎢ ᎯᎠ ᏗᎦᏃᏣᎳᏅᎢ ᎾᏉᏃ ᎧᎵᎢ ᎠᏕᎳᎰᏒᎢ. ᎠᏯᏙᎸ 29 ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎢᏳᏛᏁᏗ ᎤᏂᎲᎩ ᎾᏍᎩ ᎤᏂᏚᏒᎩ ᎾᎿᎢ ᎾᏍᎩᏃ ᎤᏩᏒ ᏄᏚᏓᎸᎾ ᎠᎴ ᎠᎧᎵ ᏚᎾᏠᎷᏩᏛᎲ ᎤᏩᏒᎯᏊᏃ ᎤᏤᎵ ᎾᏍᎩ ᎮᎵᏊ ᏱᎬᏩᎵᏍᏙᏗ. ᎾᏍᎩᏃ ᎠᏅᏗᏍᎬ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎢᏳᎾᏛᏁᏗ ᎠᎴ ᏙᎯ ᏧᎾᏕᏗᎢ, ᏂᎦᏛ ᎠᏂᏴᏫ ᎤᎾᎵᏍᎦᏍᏛ ᎾᏍᎩ ᏕᎫᎪᏔᏅ ᏗᎧᎿᏛᏍᏗ ᎤᏅᏒᎯᏳ ᎾᏍᎩᎾ ᎢᏳᏰᎸᏛ ᎦᎶᏐᎲᏍᎩ ᎤᏩᏌ ᎢᏳᏍᏗ ᏗᎦᏂᏴᏙᏗ ᏂᏗᎦᎵᏍᏙᏗᏍᎬ ᏗᏓᏂᎸᏨᎩ ᎠᎴ ᎪᎯᏳᏗ ᎾᏍᎩᎾ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᎴ ᏙᎯ ᏧᎾᏕᏗᎢ ᎾᏍᎩ ᏐᎢ ᎠᎴ ᏓᎾᏠᏍᎬᎩ ᎾᏍᏉ ᎠᏎᎢ ᎢᏯᏛᏁᏗ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎢᏯᏛᏗ, ᏴᏫ ᎠᏓᏅᏫᏍᏗᏍᎩ ᎠᎴ ᎾᏍᎩ ᏂᎦᏓᏊ ᎤᎾᎵᏍᏕᎸᏔᏂᏓᏍᏗ ᎾᎿᎢ ᏴᏫ ᎤᎾᏤᎵᏛ ᎤᎾᏙᏢᎯ. ᎯᎠ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎠᎴ ᏙᎯ ᏧᎾᏕᏗᎢ ᎡᎵᏊ ᎾᎿ Ꮭ ᏳᏂᎮᏍᏗ ᎠᏓᏱᎵᏓᏍᏗ ᎤᏅᏗᏍᎬᎩ ᎠᎵᏍᎦᏁᏍᎩ ᎾᏍᎩ ᏅᏰᎸᏛ ᎠᎴ ᎤᎾᎵᏍᎪᎵᏴ ᎾᏍᎩ ᎤᎾᎢ ᎤᎾᏓᏚᏕᏫᏛ ᎠᏰᎵ ᏚᎾᏙᏢᏒ. ᎠᏯᏙᎸ 30 ᎯᎠ ᏂᎬᎾᏅ ᏗᎦᏃᏣᎳᏅᎢ ᎡᎵᏊ ᏯᎾᏁᏢᏓ ᎾᏍᎩ ᎾᏁᎵᏍᎬᎩ ᎾᏍᎩᎾ ᏂᎦᎥ ᏍᎦᏚᎩ, ᎤᎾᏓᏟᏌᎲ ᎠᎴ ᎩᎶᏉ ᏂᎦᎥ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᏓᎾᏓᏁᏤᏗ ᎾᎿ ᏂᎦᎥ ᎠᎵᏂᎬᏁᏗᎢ ᎠᎴ ᎾᏍᎩᏃ ᎤᏂᎲ ᎾᏍᎩ ᏚᏳᎪᏛ ᎢᏯᏛᏁᏗ ᎠᎴ ᏙᎯ ᎠᏕᏗᎢ ᎦᎧᏅ ᎠᎭᏂᏉ ᎾᎢ ᏂᎦᎥ ᏗᎬᎪᏔᏅ ᎢᏯᏛᏁᏗ ᎾᏍᎩ ᎤᏂᏲᏍᏙᏗᎢ.

chr_uppercase

Cherokee (uppercase)

chr

Cher

chr

DECLARASYON INIVESEL DWA DE LOM [Preamble] Entwodiksyon Lè nou konsidere ke, paske yo rekonèt ke diyite ki nan nannan tout moun ak dwa egal ego yo ki pa sa van, se baz epi inaliénables constitue le fondement de la libète, de la jistis epi deak lapè nan le mond entye, Lè nou konsidere ke, paske yo pa rekonèt epi ke yo méeprize dwa de lom, sa mennen move zak ki revolte la konsians limanite, epi tou ke wè yon tan kote tout moun ap lib pou you pale ak pou yo kwè, paske yo pap nan laperez ak la misè, tan sa-a yo rele li pi gwo ambisyon lom ka genyen, Lè nou konsidere ke li enpòtan ke dwa de lom fok yo pwoteje yo avèk yon regleman de dwa pou lom pa oblije, lè li pasa aji lot jan, revolte kgenont kraze zo ak lopresyon, Lè nou konsidere ke li impòtan ke tout moun ankouraje devlopman relasyon zanmitay ak lot nasyon, Lè nou konsidere ke nan Pwensip fondalnatal Nasyon Zini, pèp Nasyon Zini-yo retounen proklame la fwa-yo nan dwa fondalnatal moun, nan la diyite ak valè tout moun, nan dwa egal ego fanm kou gason, epi ke pèp sa yo deklare ke yo deside mete devan, pwogrè la sosyete epi pou yo enstale bon kondisyon pou la vi miyò chitya nan gwao la libète, Lè nou konsidere ke peyi manm yo angaje yo pou yo asire, ansanm avek Oganisyon Nasyon Zini, respe inivèsel ak respe tout bon dwa de lom ak libète fondalnatal, Lè nou konsidere li enpòtan ke fok yo tout wè dwa ak libète sa-yo menm jan, pou yo ka ranpli tout bon angajman sa-a, Asamble Jeneral Nasyon Zini pwoclame Deklarasyon Inivèsel Dwa de Lom sa-a Se anbisyon pou la vi miyò demen, pou tout pèp ak tout nasyon mete nan tèt yo, pou yon jou tout moun, ansanm avek tout vwa la sosyete, ak Deklarasyon sa-a nan lespri yo toutan, yo fè yon jèfò, avek kom baz anseyman ak edikasyon, pou yo devlope respè dwa ak libète sa a yo epi pou yo fè de kwa, avek aksyon nasyonal ak entènasyonal, yap pran ofi amèzi, pou yo rekonèt dwa sa yo epi pou yo aplike yo nan le mond antye, tout bon, nan mitan popilasyon peyi ki manm Nasyon Zini-yo, ak nan mitan tout teritwa ki anba jiridiksyon yo. ArtikAtik 1 Tout moun fèt lib, egal ego pou diyite kou wè dwa. Nou gen la rezon ak la konsyans epi nou fèt pou nou aji youn ak lot ak yon lespri fwatènite. ArtikAtik 2 Chak moun kapab itilize dwa ak tout libète pki pwoklame nan Deklarasyon sa-a, san yo pa fè okenn diferans ant you moun ak you lot, kelt ki lan swa ras li, koulè li, sex li, lang li pale-a, relijyon li, opinyon politik o swa nen pot ki lot opinyon li ka genyen, kit li soti nan orijin nasyonal o gen reapò ak la sosyete, lajan, kotel sòoti o swa nenpot ki lot sitiasyon. Epi, yo pap fè oken diferans kel ke swa lL wa sou politik, jistis o swa Lwa entèénasyonal peyi ou byen tenritwa kote moun nan sòti, ke pèéyi o swa tenritwa sa-a li endepandan, ou byen sou lobedians yon lot, kel pa sa anji pou kol o enkeò kel gen kek règleman ki limite libète peyi-a. ArtikAtik 3 Chak moun gen dwa as ke li gen la vi, la libeète ak sekirite pou tèt-li. ArtikAtik 4 Yo pa gen dwa kimbe pèson nan esklavaj ni fòsel ekzekite yon travay; esklavaj avek komès esklav entèdi kèl ke swa jan yap fèl la. ArtikAtik 5 Yo pa gen dwa maspinen you moun, ni fèl sibi mòve tretman, ni tretel kou bèt osnon fèl pèdi lonèl. ArtikAtik 6 Chak moun gen dwa as ke yo rekònet toupatou pèsonalite jiridik-li. ArtikAtik 7 Tou moun egal devan la lwa epi tout moun gen dwa, san pati pri, gen menm pwoteksyon ke la lwa bay. Tout moun gen dwa gen pwoteksyon-an kont tout pati pri ki ta kab anviole Deklarasyon sa-a epi tout kont tout pwovokasyon pou yo fè pati pri. ArtikAtik 8 Chak moun gen dwa poul resevwa konkou tout bon pa devan tribinal nasyonal reskonsab yo, kont zak kap anviole dwa fondalnatal ke konstitisyon o swa la lwa rekònet kel genyen. ArtikAtik 9 Yo pa gen dwa ak fos gro ponyet, arete, mete nan prizon o swa ekzile yon moun. ArtikAtik 10 Chak moun gen dwa, egal ego, as ke yo koute koz li kou koz nenpòt ki lot moun, devan yon piblik, devan yon tribinal ki pa depann de pèson anpi ki baye bon pwa ak bon mezi, ki kab deside sou dwa ak devwa moun nan, o swa si akizasyon yo pote kontli la lwa konsiderel kom jis. ArtikAtik 11 Nenpòt ki moun yo ta akize de move zak sou yon lot, sipose inosan jiskaske la lwa rekonèt kè li koupab, nan yon prose piblik, kote yo dwe bali tout garanti nesesè pou li defann tèt li. Yo pap ka kondane pèson pou aksyon o swa manklman ke, le moman yo tap komèt yo, yo pat konsidere yo kom yon move zak, dapre dwa nasyonal oubyen ientènasyonal. Menme jan, yo pap ka mete diplius sou kondanasyon you moun ke sa la lwa te rekonèt la le moman move zak-la te komèt. ArtikAtik 12 Yo pap ka ak la fos entre nan afè ki regade vi prive yon moun, fanmi-li, kay-li o swa lèt kel ekri o swa kel resevwa, ni sal lonè li ak repitasyon li. Tout moun gen dwa gen pwoteksyon la lwa kont zak sa yo. ArtikAtik 13 Tout moun gen dwa sikile libreman epi tou chwazsi kote li pral rezide-a nan peyi-a. Tout moun gen dwa kite nenpot ki peyi, menm pal tou, epi retounen nan peyi l. ArtikAtik 14 Lò gen pèsekisyon, tout moun gen dwa chèche lazil epi benéefisie lazil nan lot peyi. Dwa sa-a li pa ka aplike lè se pouswiv yap pouswiv yon moun pou krim dwa komen o swa pou ajisman ki kontrè ak entanNasyon epi princip Nasyon Zini. ArtikAtik 15 Tout moun dwe genyen yon nasyonalite. Yo pa sa wete nasyonalite yon moun ak la fos, ni yo pa sa anpechel chanje nasyonalite. ArtikAtik 16 DDepi yo gen laj la, yon gason ak yon fanm, kel ke swa ras yo, nasyonalite yo o swa relijyon, gen dwa marie o swa fonde yon fanmi. Yo gen dwa egal ego devan mariaj, pandan mariaj epi lè yap divòse. Mariaj pa sa fèt si se pa ak lib konsantman moun ki pral marie yo. La fanmi se eleman natirel ki pi enpòtan la sosyete epi li gen dwa genyen pwoteksyon la sosyete ak leta. ArtikAtik 17 Tout moun, kit li poukòl kit li ak moun, gen dwa posede yon byen. Yo pa gen dwa wete byen yon moun nan men li ak la fos. ArtikAtik 18 Tout moun gen dwa poul gen libète panse, libète konsians li ak relijyon li; dwa sa-a konpran tou libète pou li chanje de relijyion obyen fason li pnanse, libète manifeste relijyion li o swa fason li pnanse, poukòl osnon ak lot moun, kit li devan yon piblick kit li nan prive, pa mwayen lanseyman, pwatik, sèvis-la ak seremoni-yo. ArtikAtik 19 Tout moun gen dwa a libète lide yo ak lapawol yo, kidonk dwa pou yo pa enkiete yo a koz lide yo ak dwa tou pou yo chèche, resevwa epi tou piblye, san konsiderasyon fwontiè, enfòmasyon ak lide pa nenpot ki mwayen ki ekziste pou yo piblye yo. ArtikAtik 20 Tout moun gen dwa gen libète fè reinyon ak asosyasyon san zam. Yo pa ka oblije pèson manm yon asosyasyon. ArtikAtik 21 Tout moun gen dwa patisipe nan direksyon zafè piblik peyil, swa direkteman, swa pa lentèmediè repréesantan kel chwazi an tout libète. Tout moun gen dwa okipe, nan kondisyon egalite, pos piblik peyi li. Volonté yon peup se baz otorite pouvwa piblik; volonte sa-a dwe manifeste li nan eleksyon onèt ki dwe fèt nan entèval fiks, ak patisipasyon tout sitwayen, ak vot sekrè osnon ak yon metofd ki ta menm jan ak sa-a depi li asire libète vot-la. ArtikAtik 22 Tout moun, kom manm la sosyete, gen dwa gen sikirite sosyal; sekirite sa-a, yo kreyel pou moun jwen satisfaksyon dwa ekonomik, sosyal ak kiltirel ki endispansab pou diyite ak devlopman lib pèsonalitel, gras a jeèfò nasyonal ak kooperasyon entènasyonal, depandan de oganizasyon ak resous chak peyi. ArtikAtik 23 Tout moun gen dwa revandike dwa travay, gen dwa chwazi libreman travay li, nan de kondisyon ki bon, ki jis, ak pwoteksyon kont chomaj. Tout moun gen dwa, san pati pri, aske yo peyel yon salè egal pou yon travay egal ak sa yon lòt fè. Tout moun kap travay, yo dwe bali yon salè jis epi ki satisfezan, ki kapab asirel, ansanm ak fanmi li, yon ekzistans ki an akò avek diyite moun epi complétéetou, si gen posibilite, pou yo ta konpletel ak tout lòt mwayen pwoteksyon sosyal. Tout moun gen dwa fonde sendika ak lòt moun osnon entre nan sendika pou defann enterè yo. ArtikAtik 24 Tout moun gen dwa gen repo ak amizman, ak yon limit rezonab pou dire travay-la epi, tout moun gen dwa tou a konje peye periodik. ArtikAtik 25 Tout moun gen dwa pou yon nivo lavi ki kapab garanti lasante ak byenèt yo ansam ak pa fanmi yo, epi tou garanti manje, abiye, kay, swen lasante avek sèvis sosyal nesesè yo; tout moun gen dwa pou yo genyen sikirite nan ka chomaj, maladi, paralesi, epi tou si mari o swa madanm mouri, nan ka vieyes o swa nan tout lòt ka kote yon moun ta pèdi mwayen poul viv, nan de sikonstans ke se pat volonte'l ki te vle li. Matènité ak ti moun piti gen gen dwa a yon èd ak yon asistans espesyal. Tout ti moun, kit yo fèt nan mariaj, kit se andeyò mariaj, gen menm pwoteksyon sosyal la. ArtikAtik 26 Tout moun gen dwa a levasyon. Levasyon dwe gratuis, di mwens lò se anseyman elemanitè epi fondalnatal. Anseyman elementè obligatwa. Anseyman teknik ak pwofesyonel dwe jeneralize; antre nan etid siperiè dwe ouvè pou tout moun egal ego depandan de valè yon moun. Vizion levasyon dwe pou fè fleri pèsonalite moun ak ranfose respè dwa de lom ak libète fondalnatal. Li dwe tou ankouraje konesans, tolerans ak lamitye ant tout nasyon, tout gwoup ras moun o swa tout relijyon, epi tou ankouraje devlopman aktivite Nasyon Zini pou mentni la pè. Paran yo, en premie, gen dwa pou yo chwazi ki kalite levasyon pou yo bay pitit yo. ArtikAtik 27 Tout moun gen dwa patisipe libreman nan aktivite sou la vi kiltirel kominote-a, jwi la vi atistik-la epi paticipe nan pwogrè la sians ak avantaj ki soti nan pwogrè sa-a. epi aux bienfaits qui en résultent. Tout moun gen dwa genyen pwoteksyon enterè lespri ak enterè tout bon vre ki sòti nan tout pwodiksyon la sians, literati epi tou atistik ke moun sa-a ta pwodwi. ArtikAtik 28 Tout moun gen dwa aske ekziste, sou plan sosyal ak sou plan entènasyonal, yon lòd kote dwa ak libète ki pwoklame nan Deklarasyon sa a kapab aplike tout bon vre. ArtikAtik 29 Chak moun gen devwa padevan kominote-a, kote se sèl kote devlopman lib tout bon pèsonalite li kapab realize. Nan itilizasyon dwa li yo epi nan la jwisans libète li yo, yon moun dwe soumèt li devan limitasyon ke la lwa sèlman tabli, pou asire rekonesans ak respe dwa ak libète lot moun epi tou pou satisfiè bon jan ekzistans règleman la sosyete, lòd piblik ak byenèt jeneral nan yon sosyete demokratik. Dwa ak libète sa yo, yo pap kapab, nan okenn ka, itilize yo lòt jan ke selon vizion ak pwencip Nasyon Zini. ArtikAtik 30 Okenn nan disposisyon Deklarasyon sa-a pap ka entèpwete kom kwa yon leta, yon gwoupman o swa yon moun, ta ka gen yon dwa kelkonk poul ta tanmen yon aktivite obyen komèt yon zak ki ta vle abouti a destriksyon dwa ak libète ki pwoklame na Deklarasyon-an.

hat_kreyol

Haitian Creole French (Kreyol)

hat

Latn

ht

ስለሰብአዊ፡መብቶች፡ለማስተማር፡ የሚረዱ፡አንዳንድ፡ዘዴዎች። በዩኔስኮ፡ተዘጋጅቶ፡በኢትዮጵያ፡ብሄራዊ፡ኮሚሽን፡ተተረጎመ አንቀጽ፡፩፤ የሰው፡ልጅ፡ሁሉ፡ሲወለድ፡ነጻና፡በክብርና፡በመብትም፡እኩልነት፡ያለው፡ነው።፡የተፈጥሮ፡ማስተዋልና፡ሕሊና፡ስላለው፡አንዱ፡ሌላውን፡በወንድማማችነት፡መንፈስ፡መመልከት፡ይገባዋል። አንቀጽ፡፪፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የዘር፡የቀለም፡የጾታ፡የቋንቋ፡የሃይማኖት፡የፖለቲካ፡ወይም፡የሌላ፡ዓይነት፡አስተሳሰብ፡የብሔራዊ፡ወይም፡የኀብረተሰብ፡ታሪክ፡የሀብት፡የትውልድ፡ወይም፡የሌላ፡ደረጃ፡ልዩነት፡ሳይኖሩ፡በዚሁ፡ውሳኔ፡የተዘረዘሩት፡መብቶችንና፡ነጻነቶች፡ሁሉ፡እንዲከበሩለት፡ይገባል። ከዚህም፡በተቀረ፡አንድ፡ሰው፡ከሚኖርበት፡አገር፡ወይም፡ግዛት፡የፖለቲካ፡የአገዛዝ፡ወይም፡የኢንተርናሽናል፡አቋም፡የተነሳ፡አገሩ፡ነጻም፡ሆነ፡በሞግዚትነት፡አስተዳደር፡ወይም፡እራሱን፡ችሎ፡የማይተዳደር፡አገር፡ተወላጅ፡ቢሆንም፡በማንኛውም፡ዓይነት፡ገደብ፡ያለው፡አገዛዝ፡ሥር፡ቢሆንም፡ልዩነት፡አይፈጸምበትም። አንቀጽ፡፫፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የመኖር፣፡በነጻነትና፡በሰላም፡የመኖሩ፡መጠበቅ፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፬፤ ማንም፡ሰው፡ቢሆን፡በባርነት፡አይገዛም።፡ባርነትና፡የባሪያ፡ንግድም፡በማንኛውም፡ዓይነት፡ክልክል፡ነው። አንቀጽ፡፭፤ ማንም፡ሰው፡ቢሆን፡የጭካኔ፡ስቃይ፡እንዳይደርስበት፡ወይም፡ከሰብዓዊ፡አፈጻጸም፡ውጭ፡የሆነ፡የተዋረድ፡ተግባር፡ወይም፡ቅጣት፡አይፈጸምበትም። አንቀጽ፡፮፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በሕግ፡ፊት፡በሰው፡ዘርነቱ፡የመታወቅ፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፯፤ ሰው፡ሁሉ፡በሕግ፡ፊት፡እኩል፡ነው።፡ያለአንዳች፡ልዩነትም፡ሕጉ፡ደህንነቱን፡እንዲጠበቅለት፡እኩል፡የሆነ፡መብት፡አለው።፡ይህንን፡ውሳኔ፡በመጣስ፡ከሚደረግ፡ልዩነት፡ለማድረግ፡ከሚነሳሳ፡እንዲጠበቅ፡ሁሉም፡የእኩል፡መብት፡አለው።፡ አንቀጽ፡፰፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በሕገ፡መንግስቱ፡ወይም፡በሕግ፡የተሰጡትን፡መሠረታዊ፡መብቶች፡ከሚጥሱ፡ድርጊቶች፡ከፍተኛ፡በሆኑ፡ብሔራዊ፡የፍርድ፡ባለስልጣኖች፡ፍጹም፡በሆነ፡መንገድ፡እንዲወገድለት፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፱፤ ማንም፡ሰው፡ያለፍርድ፡ተይዞ፡እንዲታሰር፡ወይም፡በግዛት፡እንዲኖር፡አይደረግም። አንቀጽ፡፲፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በመብቶቹና፡በግዴታዎቹ፡አፈጻጸም፡እንዲሁም፡በሚከሰስበት፡ማንኛውም፡ዓይነት፡የወንጀል፡ክስ፡ነጻ፡በሆነና፡በማያዳላ፡የፍርድ፡ሸንጎ፡በትክክለኛና፡በይፋ፡ጉዳዩ፡እንዲሰማለት፡የሙሉ፡እኩልነት፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፲፩፤ በወንጀል፡ክስ፡የተከሰሰ፡ማንኛውም፡ሰው፡ለመከላከያው፡አስፈላጊዎች፡የሆኑትን፡ሁሉ፡አቅርቦ፡በሚከራከርበት፡የይፋ፡ፍርድ፡ቤት፡በሕግ፡መሠረት፡ወንጀለኛ፡መሆኑ፡እስቲረጋገጥበት፡ድረስ፡ከወንጀል፡ነጻ፡እንደሆነ፡የመቆጠር፡መብት፡አለው። ማንም፡ሰው፡በብሔራዊ፡ወይም፡በኢንተርናሽናል፡ሕግ፡አንድ፡ነገር፡ወንጀል፡ሆኖ፡ባልተደነገገበት፡ጊዜ፡በፈጸመው፡ወይም፡ባልፈጸመው፡ማንኛውም፡ሥራ፡ወንጀለኛ፡ሆኖ፡አይከሰስም።፡ወይም፡ወንጀሉ፡በተፈጸመበት፡ጊዜ፡ከተደነገገው፡ቅጣት፡ይበልጥ፡አይፈረድበትም። አንቀጽ፡፲፪፤ ማንም፡ሰው፡በግል፡ኑሮው፡በቤተሰቡ፡ውስጥ፡በቤቱ፡ወይም፡በሚጻጻፈው፡ደብዳቤ፡በፍርድ፡ያልተለየ፡ጣልቃ፡ገብነት፡ወይም፡ክብሩን፡የሚነካና፡ስሙን፡የሚያጎድፍ፡ተቃውሞ፡አይፈጸምበትም።፡እያንዳንዱ፡ሰው፡ከእንደዚህ፡ያለ፡ጣልቃ፡ገብነት፡ወይም፡የሚጎዳ፡ተግባር፡ሕግ፡እንዲከላከልለት፡መብት፡አለው።፡ አንቀጽ፡፲፫፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በየብሔራዊ፡ወሰን፡ክልሉ፡የመዘዋወርና፡የመኖር፡ነጻነት፡መብት፡አለው። እያንዳንዱ፡ሰው፡ከማንኛውም፡አገር፡ሆነ፡ከራሱ፡አገር፡ወጥቶ፡እንደገና፡ወደ፡አገሩ፡የመመለስ፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፲፬፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡ከጭቆና፡ሸሽቶ፡በሌሎች፡አገሮች፡ጥገኝነትን፡የመጠየቅና፡በደህና፡የመኖር፡መብት፡አለው። ፖለቲካዊ፡ካልሆኑ፡ወንጀሎች፡ወይም፡የተባበሩት፡መንግሥታት፡ድርጅት፡ዋና፡ዓላማዎችን፡ከሚቃረኑ፡ሥራዎች፡የተነሳ፡በሚደርሱ፡ክሶች፡ምክንያት፡ከሆነ፡ይህ፡መብት፡ሊያገለግል፡አይችልም። አንቀጽ፡፲፭፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የዜግነት፡መብት፡አለው። ማንም፡ሰው፡ያለፍርድ፡ዜግነቱ፡አይወሰድበትም፡ወይም፡ዜግነቱን፡የመለወጥ፡መብት፡አይነፈገውም። አንቀጽ፡፲፮፤ አካለ፡መጠን፡የደረሱ፡ወንዶችና፡ሴቶች፡በዘር፡በዜግነት፡ወይም፡በሃይማኖት፡ልዩነት፡ሳይወሰኑ፡ጋብቻን፡የመፈጸምና፡ቤተሰብን፡የመመሥረት፡መብት፡አላቸው፤፡ጋብቻ፡በመፈጸም፡በጋብቻ፡ጊዜና፡ጋብቻ፡በሚፈርስበትም፡ጊዜ፡እኩል፡መብት፡አላቸው። ጋብቻ፡የሚፈጸመው፡ጋብቻ፡ለመፈጸም፡በሚፈልጉ፡ሁለቱም፡ወገኖች፡በሚያደርጉት፡ነጻና፡ሙሉ፡ስምምነት፡መሠረት፡ብቻ፡ነው። ቤተሰብ፡በኀብረ፡ሰብ፡የተፈጥሮና፡መሰረታዊ፡ክፍል፡ስለሆነ፡በኀብረሰቡና፡በመንግሥቱም፡ደህንነቱ፡እንዲጠበቅለት፡ይገባል። አንቀጽ፡፲፯፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡ብቻውን፡ወይም፡ከሌሎች፡ጋር፡በኀብረት፡ሆኖ፡የኀብረት፡ባለቤትነት፡መብት፡አለው። ማንም፡ሰው፡ያለፍርድ፡ንብረቱ፡አይወሰድበትም። አንቀጽ፡፲፰፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የሃሳብ፡የሕሊናና፡የሃይማኖት፡ነጻነት፡መብት፡አለው።፡ይህም፡መብት፡ሃይማኖቱን፡ወይም፡እምነቱን፡የመለወጥ፡ነጻነትንና፡ብቻውን፡ወይም፡ከሌሎች፡ጋር፡በኀብረት፡በይፋ፡ወይም፡በግል፡ሆኖ፡ሃይማኖቱን፡ወይም፡እምነቱን፡የማስተማር፣፡በተግባር፡የመግለጽ፡የማምለክና፡የማክበር፡ነጻነትን፡ይጨምራል። አንቀጽ፡፲፱፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የሐሳብና፡ሐሳቡን፡የመግለጽ፡መብት፡አለው።፡ይህም፡መብት፡ያለጣልቃ፡ገብነት፡በሐሳብ፡የመጽናትንና፡ዜናን፡ወይም፡ሐሳቦችን፡ያላንዳች፡የድንበር፡ገደብ፡የማግኘትን፡የመቀበልንና፡ወይም፡የማካፈልን፡ነጻነትም፡ይጨምራል። አንቀጽ፡፳፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በሰላም፡የመሰብሰብና፡ግንኙነት፡የማድረግ፡ነጻነት፡መብት፡አለው። ማንም፡ሰው፡የአንድ፡ማኀበር፡አባል፡እንዲሆን፡አይገደድም። አንቀጽ፡፳፩፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በቀጥታ፡ወይም፡ነጻ፡በሆነ፡መንገድ፡በተመረጡ፡እንደራሴዎች፡አማካኝነት፡በአገሩ፡መንግስት፡የመካፈል፡መብት፡አለው። እያንዳንዱ፡ሰው፡በአገሩ፡የህዝብ፡አገልግሎት፡እኩል፡የማግኘት፡መብት፡አለው። የመንግስት፡ሥልጣን፡መሠረቱ፡የሕዝቡ፡ፈቃድ፡መሆን፡አለበት።፡ይህም፡ፈቃድ፡ለሁሉም፡እኩል፡በሆነ፡በምሥጢር፡በሚደረግ፡የድምፅ፡መስጠት፡ምርጫ፡ወይም፡በተመሳሳይ፡ሁኔታ፡በየጊዜውና፡በትክክል፡በሚፈጸሙ፡ምርጫዎች፡እንዲገለጽ፡መሆን፡አለበት። አንቀጽ፡፳፪፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የኀብረ፡ሰብ፡አባል፡እንደመሆኑ፡በኀብረ፡ሰብ፡ደህንነቱ፡እንዲጠበቅ፡መብት፡አለው።፡እንዲሁም፡በብሔራዊ፡ጥረትና፡በኢንተርናሽናል፡መተባበር፡አማካይነትና፡በእያንዳንዱ፡መንግስት፡ድርጅትም፡የሀብት፡ምንጮች፡መሰረት፡ለክብሩና፡ለሰብዓዊ፡አቅሙ፡ነጻ፡እድገት፡የግድ፡አስፈላጊ፡የሆኑት፡የኤኮኖሚ፡የማኀበራዊ፡ኑሮና፡የባህል፡መብቶች፡በተግባር፡እንዲገለጹለት፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፳፫፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የመሥራት፡የሥራ፡ነጻ፡ምርጫና፡ለሥራም፡ትክክለኛና፡ተስማሚ፡የአሠራር፡ሁኔታዎችና፡ሥራም፡እንዳያጣ፡መብት፡አለው። እያንዳንዱ፡ሰው፡ያላንዳች፡ልዩነት፡ማድረግ፡ለአንድ፡ዓይነት፡ሥራ፡እኩል፡የሆነ፡ደመወዝ፡የማግኘት፡መብት፡አለው። በሥራ፡ላይ፡ያለ፡ሰው፡ለእራሱና፡ለቤተሰቡ፡ለሰብዓዊ፡ክብር፡ተገቢ፡የሆነ፡ኑሮን፡የሚያስገኝለትና፡ካስፈለገም፡በሌሎች፡የኀብረሰብ፡ደህንነት፡መጠበቂያ፡ዘዴዎች፡የተደገፈ፡ትክክለኛና፡ተስማሚ፡ዋጋውን፡የማግኘት፡መብት፡አለው። እያንዳንዱ፡ሰው፡ጥቅሞቹን፡ለማስከበር፡የሙያ፡ማኀበሮችን፡ለማቋቋምና፡ማኀበርተኛ፡ለመሆን፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፳፬፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የዕረፍትና፡የመዝናናት፡እንዲሁም፡በአግባብ፡የተወሰኑ፡የሥራ፡ሰዓቶች፡እንዲኖሩትና፡በየጊዜው፡የዕረፍት፡ጊዜያትን፡ከደመወዝ፡ጋር፡የማግኘት፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፳፭፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡ለእራሱና፡ለቤተሰቡ፡ጤንነትና፡ደህንነት፡ምግብ፣፡ልብስ፣፡ቤትና፡ሕክምና፡አስፈላጊ፡የማኀበራዊ፡ኑሮ፡አገልግሎቶችም፡ጭምር፡የሚበቃ፡የኑሮ፡ደረጃ፡ለማግኘት፡መብት፡አለው።፡ሥራ፡ሳይቀጠር፡ቢቀር፡ቢታመም፡ለመሥራት፡ባይችል፡ባል፡ወይም፡ሚስት፡ቢሞት፡ቢያረጅ፡ወይም፡ከቁጥጥሩ፡ውጭ፡በሆኑ፡ምክንያቶች፡መሰናከል፡ቢገጥመው፡ደህንነቱ፡እንዲጠበቅለት፡መብት፡አለው። ወላድነትና፡ሕጻንነት፡ልዩ፡ጥንቃቄና፡እርዳታ፡የማግኘት፡መብት፡አላቸው፤፡በጋብቻ፡ወይም፡ያለጋብቻ፡የሚወለዱ፡ሕጻናትም፡የተመሳሳይ፡የደህንነታቸው፡መጠበቅ፡መብት፡አላቸው። አንቀጽ፡፳፮፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የመማር፡መብት፡አለው።፡ትምህርት፡ቢያንስ፡ቢያንስ፡በአንደኛ፡ደረጃና፡በመሰረታዊ፡ደረጃዎች፡በነጻ፡ሊሆን፡ይገባል።፡የአንደኛ፡ደረጃ፡ትምህርት፡መማር፡ግዴታ፡ነው።፡የቴክኒክና፡የልዩ፡ልዩ፡ሙያ፡ትምህርት፡በጠቅላላው፡የከፍተኛ፡ደረጃ፡ደግሞ፡በችሎታ፡መሠረት፡ለሁሉም፡እኩል፡መሰጠት፡አለበት። ትምህርት፡ለእያንዳንዱ፡ሰው፡ሁኔታ፡ማሻሻያና፡ለሰብዓዊ፡መብቶችም፡መሠረታዊ፡ነጻነቶች፡ክብር፡ማዳበርያ፡የሚውል፡መሆን፡አለበት።፡እንዲሁም፡የተለያየ፡ዘር፡ወይም፡ሃይማኖት፡ባሏቸው፡ሕዝቦች፡መካከል፡ሁሉ፡መግባባትን፡ተቻችሎ፡የመኖርንና፡የመተባበርን፡መንፈስ፡የሚያጠነክርና፡የተባበሩት፡መንግሥታት፡ድርጅት፡ሰላምን፡ለመጠበቅ፡የሚፈጽማቸው፡ተግባሮች፡እንዲስፋፋ፡የሚያበረታቱ፡መሆን፡አለበት።፡ ወላጆች፡ለልጆቻቸው፡ለመስጠት፡የሚፈልጉትን፡ትምህርት፡ለመምረጥ፡የቅድሚያ፡መብት፡አላችው።፡ አንቀጽ፡፳፯፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በኀብረ፡ሰቡ፡የባህል፡ኑሮ፡በነጻ፡መካፈልና፡በኪነ፡ጥበብ፡ለመጠቀም፡በሳይንስ፡እርምጃና፡በጥቅሞቹም፡ለመሳተፍ፡መብት፡አለው።፡ እያንዳንዱ፡ሰው፡ከደረሰው፡ማንኛውም፡የሳይንስ፡የድርሰትና፡የኪነ፡ጥበብ፡ሥራ፡የሚያገኘው፡የሞራሉንና፡የሃብት፡ጥቅሞች፡እንዲከበሩለት፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፳፰፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡በዚህ፡ውሳን፡ውስጥ፡የተዘረዘሩት፡መብቶችና፡ነጻነቶች፡በሙሉ፡በተግባር፡እንዲውሉ፡ለሚደረግባቸው፡የኀብረሰብና፡የኢንተርናሽናል፡ሥርዓት፡የመጠቀም፡መብት፡አለው። አንቀጽ፡፳፱፤ እያንዳንዱ፡ሰው፡የራሱ፡ነጻነትና፡ሙሉ፡መሻሻል፡በሚያገኝበት፡ኀብረሰብ፡ውስጥ፡የሚፈጽማቸው፡ግዴታዎች፡ይኖሩበታል። እያንዳንዱ፡ሰው፡በመብቶቹ፡በነጻነቶቹ፡በሚጠቀምበት፡ጊዜ፡የሚታገደው፡የሌሎችን፡መብቶችና፡ነጻነቶች፡በሚገባ፡ለማሰከበር፡ብቻ፡በተደነገጉ፡ሕጎችና፡የግብረ፡ገብነትን፡የጠቅላላውን፡ሕዝብ፡ፀጥታና፡ደህንነት፡በዴሞክራቲክ፡ማኀበራዊ፡ኑሮ፡ትክክለኛ፡የሆነው፡ተፈላጊ፡ጉዳይ፡ለማርካት፡በተወሰነው፡ብቻ፡ነው። እነዚህ፡መብቶችና፡ነፃነቶች፡በማንኛውም፡ሁኔታ፡የተባበሩት፡መንግሥታት፡ድርጅት፡መሰረት፡ዓላማዎች፡ተቃራኒ፡በሆነ፡መንገድ፡ሊፈጸሙ፡አይገባቸውም። አንቀጽ፡፴፤ በዚህ፡ውሳኔ፡ከላይ፡የተዘረዘረው፡ሁሉ፡በዚሁ፡ውስጥ፡የተጠቀሱትን፡ማናቸውም፡መብቶች፡ወይም፡ነጻነቶች፡ለማበላሸት፡በታሰበ፡ማንኛውም፡ዓይነት፡ተግባር፡ለማዋል፡ወይም፡ድርጊትን፡ለመፈጸም፡ለማንኛውም፡መንግሥት፡ወይም፡ድርጅት፡ወይም፡ሰው፡የተባሉ፡አይተረጎሙም።

amh

Amharic

amh

Ethi

am

DYANTOORE FOTTANAANDE ADUNA FII HANDANDHI NEDDHO HUNORDE TAWEEDE NDELO HETTAARE, NUNDHAL E BHUTTU ADUNAAN KO ANNDUDE WONDE NDIMU HERTINAAGU NEDDHANKE EN FOW E HANDANDHI BHE DHIN, KO PLIDYI Dhi BONTATAA, DHI BHE FOTATA E MUN; TAWEEDE, MADDYEEDE E BIKKHTAARE HANDANDHI NEDDHO WONUNO SABU AAWASEEDYI TIKKINAY DHI KALA DYON MIIDYO MOYYHO, E TAWDE FOTTONAAMA WONDE KALA NEDDHO KO FAADANII KO ADUNA MO YIMBHE BHEN FOW TAWATA NO HEITII E MUN, NO WAAWI DYANTAADE MAA MIIDYOO KO BHE FAALAA, HARA BHE FAALAA, HAHA BHE DHENYHITAAKI TILFERE MA TAMPERE; TAWEEDE, SINAA E LEYDI TEDDIN NDI HANDANDHI NEDDHO, AADEN TAWAY, SI O HEBHAY FAABO, BEE SI O MURTAN NDYAGGU E BHITTAARE; TAWEEDE, TAMBITAGOL SEMBINA WELDIGALE HUUWONDIRAL E HAKKUNDE LEYDHE KO HAGHIIGHA; TAWEEDE KO WONI KA NDER POTTAL, DYAMAADYI POTTAL LEYDHE ADUNA DHEN FENNYINNO FAHIN HOOLAARE HANDIIDYI KELENHI NEDDHANKE DHIN, E NDER NDIMU E BHANTAL NEDDHANKE, E NDER FOTONDIRAL HANDIIDYI WORBHE E REWBHE, TAWI BHE FENNYINII WAKKILAARE FII BHANTAL NEDDHANKEWAL, E NYNNUGOL PEHE KELENHE, FII NGURDAN E NDER HETTAARE BHURNDE MAWNUDE; TAWEEDE LAAMATEERIIDYI WONDHI E ADUNA ON, TAWAADHI KA SUUSEETI ADUNAYANKEEDYO DYAMMAADHO "ONI" YHETTIL AHADI WONDEMA E NDER HUUWONDIRAL MADDYI E NGA AL DENTAL LEYDHE DHI HUUTORAY PEHE DHEN FOW FII NO ANDIREE, DHOFTEE HANDANDHI NEDDHANKE E HETTAARE TAATAGIIRE MAKKO; TAWEEDE KO HEBHBHITANNDE FOTTANAANDE E DHII HANDIIDYI E NDEE HETTAARE BHURI KELDHUDE E FII HUNNUGOL NDII AHADI; DENTAL NGAL FENNYINI: NDEE DYANTOORE ADUNA FII E DHI NEDDHANKE HANDI, KO NDEE FAANDAARE T IMMUNDE, NDE DYAMAADYI E LEYDHE KALA TUNGANII FII YO YIMBHE BHEN E, HUUWONDIRE MABBHE DHEN, ANNDUDHE, ANNDITI E NEEDI FII TABINTINTGOL HAA HUUBHITA, DHOFTAARE DHIN HANDANDHI NEDDHO E HETTAARE MAXO. BHE WAAWA SIIWUDE E DHUN, PEHE MOYYHE, EBBHITIRA DHE NO HAANIRI E LEYDI BEE, HAA HUUBHITA ADUNA ON, FII NO ANNDITIREE, FALTANEE HAA HUUTOREE NO HAANIRI, NOKKU WOONOKKU, DHIN SARIYAADYI DHOO, WONI KA DYAMAADYI FEYDHE TAWAADEE KA SUUSEETI ADUNAI MAA KA DYAMAADYI LEYDHE, DHE DHEN LEYDHE LAAMII. SARTI ARANO (1) NEDDHANKE EN FOW DYIBINTE NO HETTII NO FOTA E DHI FOW, E NDIMU E HANDANDHI. BHE DYIBINDINTE E HAGGHIL E FAAMU ; HIBHE HAANI DYOGONDIRDE E NDER HAGGHIL NEENEGOOTAANKAAKU. SARTI DHIDHABHO (2) MO KALA NO WAAWI TIPPUDE E DHII SARTIIDYI NDII AHADI, DHUN NON REWAA LENYOL, MBAADI BHANNDU, NOONE AWRA, NOONE DHENGAL, DIINA MAA DAWLA WOO; DHUN REWA NGALU, DYIBBIANDE MAA KALA KO NANDI E DHUN. GOOTO NYAAWITIRTAAKE DAWLA MAA SARIYA LEYDI MUUN, WONI HETTIINDI MAA LAAMAANDI. SARTI TATABHO (3) KALA NEDDHO NO HANNDI E GURDAN, HETTAARE E HOOLORDE DADHUGOL. SARTI NAYABHO (4) GOOTO DYOGORTAAKE MATTYANGAAKU, KURKAADUYAAGAL E NGEYNGU YIMBHE. SARTI DYOWABHO (5) GOOTO TUDHETAAKE E LETTE, TAMPERE, YANNGI MAA E KUUDHE WIRTAYDHE. SARTI DYEEGABHO (6) KALA NO HANNDI ANDITANEEDE NOKKU FOW NDIMANKAAKU MUN. SARTI 7 SARIYA ON NO POTA E FOW. KALA NO HANNDI E DANDIREEDE ON SARIYA, KO REWA BHURNONDIRAL. FOW NO HANNDI E DANDEEDE TELEMMA HAASINGAAKU BONNITATAYNGU OO SARIYA. SARTI 8 KALA TOONYAADHO NO HANNDI E WULLITAGOL KA TYUUDHI SARIYA LEYDI MUN. SARTI 9 GOOTO GASIRTAAKE NANGIREEDE NII TUN, DYOGEE, RADHEE KA LEYDI MUN. SARTI 10 KALA NO HAANAA NDYENTEADE, SIFOO KA MBATU, YEESO NYAAWOOBHE NUNDHUBHE, ADO O WADHEEDE SARIYA, WONI KO O TOONYUDHO MAA KO O TOONYAADHO. SARTI 11 KALA NEDDHO FAWAADHO KUUGAL BONNGAL, DYOGITORTAAKE HAA TABITA E HAGHIIGHA E DOW NYAAWANNDE BATTE BONNERE MAKKO E DOW SEEDEEDYI MAKKO FOW. GOOTO KARHETAAKE FII KUUDHE MAA YEDDYITANDHE, SI TAWI SARIYA LEYDI NDIN MA SARIYA ADUNA ON SELLINII WONDE DHE BONAANO FEWNDO KO DHE WADHATA. E HOORE DHUN, GOOTO FAWETAAKE SARIYA BHURTUDHO OO WONANOODHO HUUTOREEDE ADO NDEN BONNERE WADHUDE. SARTI 12 GOOTO FAWNYETAATE E GUNNDO NGURNDAN MUN, KA BHEYNGUURE MUN, KA GOLLE MUN, MAA KA HUUWONDIRE MUN, NAA FERE O HOYNEE MAA O DYINSE DYAAHU. SARIYA NO HAANI NDANNDUDE NEDDHO KALA DHII FAWNYEREEDYI. SARTI 13 SARIYA NO YAANANI NEDDHO KALA YIILAGOL, SUBHOO NO FAALIRAA KA HODHA E LEYDI WO. SARIYA NO YAANANI NEDDHO KALA IWUGOLE LEYDI, HAY SI KO LEYDI MAKKO, MAA ARTUGOL KA MUN. SARTI 14 E BATTE SONDYAA, NEDDHO KALA NO HAANI DHABEHUDE KA FATTO. SARIYA NO YAANANI MO HEBHUGOL FATTANNDE E LEYDHE GOO. NDEN FATTANNDE TAWAAKA TELEN DOGUDHO BONNERE MUN SELLUNDE E HOORE DYAMAA ON, MAA KUUDHE BONDHE, DHE HUMONDIRAL LEYDHE ADUNA FOTTANI, TONHI. SARTI 15 KALA NEDDHO NO HANNDI E INNORDE LEYDI. GOOTO HANDAA E DOOLEEDE INNORDE LEYDI MUN, MAA ITTITSE INNORDE LEYDI. SARTI 16 YETTUDE KA HELLIFAL, DEBBO E GORKO NO HANDI E DEWGAL, KEBHAL BHEYNGUURE DHUN REWAA LENYOL, IWDI MAA DIINA. IBHE DYOGII HANNDIIDYI FOTAYBHI HELLA KA DESAL, WONI KA WONNDIIGAL, MAA SEEBIGAL. DESAL FOTTANAAMA WOO E HOORE FAALE E AYYINANNDE YHETTINDIRAYBHE BHEN. KO BHEYNGUTJBE WONI MANNGAL DYAMAA ON; NO HAANI KA ON DYAMAA E LAAMU NGUN, DANNDA BHEYNGUURE KALA. SARTI 17 NEDDHO KALA NO HANDI E HALAL, WONI KANKO TUN, MAA E NDER KAWTITAL. GOOTO HAANA DYATTEEDE HALAL MUN E HOORE DOOLE. SArTI 18 NEDDHO KALA NO HANDI E ANNUYEE MIIDYO MUN, FAAMU E DIINA. NDIN HANDI WONI SABU RUTTANDE, SILMOL, BHANGINGOL DIINA MA FELLITAL MUN, WONI E KENE MAA GUNDOO, E DOW BALLAL DYANDE, KUUDHE, DEWAL, MAA DYOKKUDS NAAMUUDYI. SARTI 19 NEDDHO KALA NO HANDI E ANNUYEE MIIDYO E KONGOL. NDIN HANDI WONI SABU ANNGAL SONDYEEDE FII MIIDYOODYI MUN, WONNDUDE E DHABBHUTUGOL, HENDAGOL, LAYYINA NOKKU FOW KUMPITIRDHI. SARTI 20 NEDDHO KALA NO HANDIE ANNUYEE MOTTONDIRAL MAA KAWTITAL E NDER BHUTTU. GOOTO KARHETAAKE FII TAWEEDE E HUUWODIRAL. SARTI 21 NEDDHO KALA NO HANDI TAWEEDE KA ARDAGOL HAADYUUDYI LEYDI MUN, WONI KANKO TIGI; MAA BHE O SUBHII LONTO. NEDDHO KALA NO HANDI E DOW SARTIIDYI FOTOYDHI, HEWTUGOL MAGHAAMUUDYI HAWTAADHI KA LEYDI MAKKO. KO FAALE DYAMAA ON WONI TIPPUDI DOOLE LAAMUUDYI DHIN; ON FAALE NO BHANGINIREE WOOTE LAABHUDHE WADHAYDHE E SAAIIDYI HAPPAADHI E NDER LAAWOL SELLINAYNGOL NGAL SUBHONDIRAL. SARTI 22 NEDDHO KALA, TAWEEDE KO AADEN DYAMAA ON, NO HANDI E KIWAL NGURDAN; HIMO HANNDI E KEBHAL LAATIINGAL HADHANDHIMO KA NGALUUDYI, WONDIINGU MAA KA FAAMUYEEDYI, DHI MAGHAAMU MAKKO, HETTARRE E BHANTAL, GASATA E BHAAWO MUN, SABU WAKKILAARE LEYDI MAKKO NDIN, WONDUDE E HUUWONDIRAL LEYDHE, BATTANE NOONE EBBOORE E NGALUUDYI LEYDI KALA. SARTI 23 NEDDHO KALA NO HANDI E GOLLE, SUBHANAGOL HOORE MUN GOLLE, E DOW SARTIIDYI FOTAYDHI E HANDANDHI GOLLE DHEN, KANYUN E DANDEEDE ANGAL GOLLE. FOW NO HANNDI, KO REWA BHURDODIRAL, E DYODDI FOTAYNDI FII GOLLE FOTAYDHE. KALA GOLLUDHO NO HANNDI E DYODDI KELDHUNDI, GASAYNDIMO WURNIDUDE E BEEYNGUURE MAKKO E NDER LIIMAANU, WALLITTOREE KADI SI NO HAANI, PEHE GOO SOLLINTINAYDHE NGURDAN. NEDDHO KALA NO HANNDI E TIMBUDUGOL E WOBBHE "SENIDIKA", MAA TAWTUGOL "SENDIKA" FII DANDUGOL NAFAADYI MAKKO. SARTI 24 NEDDHO KALA NO HANNDI E FOWTAARE, E WELTINAARE, TENTINI SAA A GOLLE EBBHIRADHO NO HAWRIRI, E GURTE YOBHETEEDHE. SARTI 24 NEDDHO KALA NO HANNDI E GURDAN MOYYHAN FII HATTINGOL TYELLAL MUN, NGALUUDYI MUN, E NEWAARE TAMBITAGOL BHEYGUURE MUN, DYURRIYAADYI MUN, KA GUUREE MUN; DHUN IMMORI KA NEEMAADYI, KOLTUUDYI, WONUNDE E NYAWNDIIGUUDYI MUN KANYUN E HAADYUUDYI MUSIDAL LAABUDDAADYI; HIMO HANDI E FAABEEDE, DANDEE MAKKO: WONI FEWDO ANGAL GOLLE, NYAWU, DYUKKU, MAYREEDE, NAYEEWU MAA HAYRERE GOO. BHEYNGU E KETTYO NO HANDI E BALLAL E TAMBITAL FEEREWAL. DYIBINAABHE FOW, WONI E DEWGAL MAA WONI, NO FOTA HANNDUDE E DANDEEDE. SARTI 26 NEDDHO KALA NO HANDI E NEEDI E DYANDENDEN HAANAAKA YOBHEEDE, BETE KA DUUBHI ARANI. KA DUUBHI ARANI, DYANDE NDEN KO WAADYIBI. DYANDE METTYE DHEN NO HAANAA YANNYEEDE ; NAATUGOL DYANDE TOOWUNDE NDEN NO FAANANI FOW E HOORE NO BHE WAWTIRI, KO REWA FAASA. DYANDE NDEN NO HAANI HUULANDE BHANTAN NEDDHANKAAKU, KELDHINA DHOFTAARE HAANANDHI NEDDHO, E HETTAARE TIMMUNDE. DYANDE NDEN HAANI WALLUDE FII FALTONDIRAL, MUNNYONDIRAL, E WELDIIGAL LEYDHE DHEN, LEYDHI DHIN E DIINAADYI DHIN FOW, KANNYUN E BHANTAL GOLLEEDYI LEYDHE POTTAL ADUNA ON, FII TABINTINO BHUTTU NGUN. MAWBHE BHEN NO HAANI ADO FOW SUBHAADE NOONE NEEDI NDI BHE FAALANNA BHIBBHE MABBHE BHEN. SARTI 27 NEDDHO KALA NO HANDI E TAWDEEDE E KAWTITAL KA BHANTAL GANDE, O NAFTORA NYEENYAL E MOYYLSREEDYI KO HUMII E DHUN. MO KALA NO HANDI DANDANEEDE NAFAADYI HUMIIDHI E GANDAL, NYEENYAL, WALLIFOODYI E FIDYINDAARUUDYI DHI O SINTYI. SARTI 28 NEDDHO KAL NO HANDANI YO NYIIBHA, TELEMMA KA HUUWONDIRAL E KA LAALAGOL ADUNA, YAASI MO TAWETEE, HANDANDHI E HETTAAREEDYI YAMIRAADHI E NDEE DYANTOORE NO BHANAGIRI KO HEEWI. SARTI 29 NEDDHO KALA NO DYOGLI WADDHIIDHI HUNNETEEDHI TELEN KA KAWTITAL, SABU HETTAARE E BHANTAL NDIMU MAKKO DYAALII WOO E MAGGAL. E NDER NAFITORAL HANDANDHIMO, E KA HUUTORAL HETTAARE MAKKO, KALA KO YAANANAA KO HAA KA KEERI, DHI SARIYA WADHI DHIN FII ANDITUGOL TEDDINA HAANANDHI E HETTAARE LUTTUBHE, WONDUDE LAATINGOL BHE E YAMIROODYI FEEWUDHE KA MAGHAAMU, KA WONDIGAL S FII NGURDAN MOYYHAN E NDER KAWTITAL FOTORAL. DHIN HANDANDHI E NDEN HETTAARE GASETAAKE NO WONIRI WOO, HUUTORIREEDE E NDER LURRAL TUUGANDHE SARIYAADYI POTTAL LEYDHE ADUNA DHEN. SARTI 30 LeYDI WOO, KAWTITAL MAA NEDDHO WOO, GASATAA BHAARORDE SARTIIDYI LINTAADHI E NDEE DYANTOORE MAWNDE FII BONNUGOL HAANANDHI E HETTAAREEDYI WONDHI E MAYRE.

fuf

Pular

fuf

Latn

fuf

ⴰⵍⵖⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ 10 ⴷⵓⵊⴰⵏⴱⵉⵔ 1948 Déclaration Universelle des Droits de l’Homme Traduction en langue AMAZIGHE – Maroc Par AZETTA AMAZIGH ⵜⴰⵣⵡⴰⵔⵜ ⵍⵍⵉⵖ ⵜⴳⴰ ⵜⵓⴽⵣⴰ ⵏ ⵓⵍⵍⴰⵍⵓ ⵏ ⴽⴰⵢⴳⴰⵜ ⵢⴰⵏ ⵖ ⵜⴰⵡⵊⴰ ⵜⴰⵏⴰⴼⴳⴰⵏⵜ ⴷ ⵓⵎⴳⵉⴷⴷⵉ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵏⵙⵏ ⵜⵉⵔⵙⴰⵍ ⵏ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⴷ ⵜⵣⵔⴼⵜ ⴷ ⵓⴼⵔⴰ ⵖ ⵓⵎⴰⴹⴰⵍ. ⵜⴳ ⵜⴰⵎⵜⵜⴰⵡⵜ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⴰⵡⵉⵏ ⵜⵓⴳⵜⵜ ⵏ ⵎⴰⴷ ⵉⵀⵔⵛⵏ ⴰⵔ ⵉⵙⴼⴰⴼⴰ ⴰⴼⵔⴰⴽ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵢⴰⵏ ⵓⵎⴰⴹⴰⵍ ⵏⵏⴰ ⵖ ⵜⵜⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵡⴰⵡⴰⵍ ⴷ ⵓⵙⴳⴷ, ⵢⴰⵏⴼ ⵉ ⴰⵙⴷⵉⴷⵉ ⴷ ⵜⴰⵎⵎⴰⵔⴰ. ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⴳⴰ ⵓⴼⵔⴰⴳ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⵏ ⵓⵎⴷⴰⵏ ⵢⴰⵏ ⵓⴼⴳⴳⴰⴳ ⵏ ⵢⴰⵏ ⵓⵏⴳⵔⴰⵡ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴼⴳⴰⵏ ⴰⴷ ⵓⵔ ⵉⵙⵜⵉ, ⴳ ⵜⵢⵉⵔⴰ, ⴰⵖⵡⵡⵖ ⵎⴳⴰⵍ ⵏ ⵜⴷⵏⴽⴰ ⴷ ⵓⵥⵍⴰⴳ; ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵜⴷⵓⵙ ⵜⵎⵔⵏⵉⵡⵜ ⵏ ⵜⵓⵇⵇⵏⵉⵡⵉⵏ ⵏ ⵜⵉⴷⴷⵓⴽⵍⴰ ⵏⴳⵔ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ, ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⵍⵍⴰ ⴳ ⵜⵏⵜⵜⴰⵎⵜ ⵉⴷ ⵉⴳⴷⵓⴷⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ ⵏⵏⴰⵏ ⴷⵉⵖ ⵜⴰⴼⵍⵙⵜ ⵏⵏⵙⵏ ⴳ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⵉⴼⴳⴳⴰⴳⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴷ ⵜⵉⵣⵉ ⴷ ⵡⴰⵜⵉⴳ ⵏ ⵡⵓⴷⵎ ⴰⵏⴼⴳⴰⵏ, ⴷ ⵓⵎⴳⵉⴷⴷⵉ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⵏ ⵉⵔⴳⴰⵣⵏ ⴷ ⵜⵡⵜⵎⵉⵏ, ⵔⵏⵓⵏ ⵏⵏⴰⵏ ⵉⵙ ⵔⴰⵏ ⴰⴷ ⵙⵎⵖⵓⵔⵏ ⴰⵍⴰⵢ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ ⴷ ⵜⴼⴰⴷⵉⵡⵉⵏ ⵉⵖⵓⴷⴰⵏ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⴳ ⵜⵍⵍⴰ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵉⵎⵇⵇⵓⵔⵏ, ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵎⵙⵓⵛⴽⴰⵏ ⵉⵡⴰⵏⴽⵏ ⵉⴳⵎⴰⵎⵏ, ⵙ ⵜⵡⵙⵉⵏ ⵏ ⵜⵎⴰⴷⴷⴰⵙⵜ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ, ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵡⵣⵔⴰⴽ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⴰⵎⵙⴽⴰⵔ ⵏ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⴷ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵉⴼⴳⴳⴰⴳⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⴳⴰ ⵓⴼⵔⴰⴽ ⵙ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⴰⵙⴽⴽⵉⵏ ⴰⴽⵙⵡⴰⵜ ⴼⴰⴷⴷ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵓⴳ ⵓⵙⵓⵖⵏ ⴰⴷ, ⵉⵙⵙⴰⴼⵖ ⴷ ⵓⴳⵔⴰⵡ ⴰⵎⴰⵜⴰⵢ ⴰⵍⵖⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⴰⴷ, ⴼⴰⴷ ⴰⵢⴳ ⵢⴰⵏ ⵓⵙⵡⵉⵔ ⵏⵏⴰ ⵙ ⵉⵍⴰⵇ ⴰⴷ ⵏⵏ ⴰⵡⴹⵏ ⴰⴽⵯ ⵉⴳⴷⵓⴷⵏ ⴷ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⴼⴰⴷⴷ ⴰⴽⵯ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⴷ ⵉⴼⵔⴷⵉⵙⵏ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ, ⵉⴽⵜⵜⵉⵏ ⴰⵍⵖⵓ ⴰⴷ, ⴰⴷ ⴷⵓⵙⵏ, ⵙ ⵓⵙⵙⵍⵎⴷ ⴷ ⵓⵙⴳⵎⵉ, ⵙⴱⵓⵖⵍⵓⵏ ⴷ ⵓⵣⵔⴰⴽ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ, ⴰⴼⴰⴷ, ⵙ ⵜⵖⵜⴰⵙⵉⵏ ⵉⵣⴷⵉⵏ ⵜⵉⵏⴰⵎⵓⵔⵉⵏ ⴷ ⵜⵉⵎⴰⴹⵍⴰⵏⵉⵏ, ⴰⴷ ⵜⵜⵢⴰⴽⵯⵣⵏ ⴳⵉⵏ ⵉⵎⵙⴽⴰⵔⵏ ⵉⵎⴰⴹⵍⴰⵏⵏ, ⵏⴳⵔ ⵏ ⵉⵎⵣⴷⴰⵖ ⵏ ⵉⵡⴰⵏⴽⵏ ⵉⴳⵎⴰⵎⵏ ⵏⵖ ⵏⴳⵔ ⵉⴽⴰⵍⵍⵏ ⵏⵏⴰ ⵉⵍⵍⴰⵏ ⴷⴷⴰⵡ ⵏ ⵜⵏⴰⴹⵜ ⵏⵏⵙⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 1 ⴰⵔ ⴷ ⵜⵜⵍⴰⵍⴰⵏ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⴳⴰⵏ ⵉⵍⴻⵍⵍⵉⵜⵏ ⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⵖ ⵡⴰⴷⴷⵓⵔ ⴷ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ, ⵢⵉⵍⵉ ⴰⴽⵯ ⴷⴰⵔⵙⵏ ⵓⵏⵍⵍⵉ ⴷ ⵓⴼⵔⴰⴽ, ⵉⵍⵍⴰ ⴼⵍⵍⴰ ⵙⵏ ⴰⴷ ⵜⵜⵎⵢⴰⵡⴰⵙⵏ ⵏⴳⵔⴰⵜⵙⵏ ⵙ ⵜⴰⴳⵎⴰⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 2 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵥⴹⴰⵕ ⴰⴷ ⵉⵟⵟⴼ ⴽⵓⵍⵍⵓ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⵉⵍⵍⴰⵏ ⵖ ⵓⵍⵖⵓ ⴰⴷ, ⴰⴷ ⵓⵔ ⵢⵉⵍⵉ ⵓⵙⵏⵓⵃⵢⵓ, ⵣⵓⵏⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵥⵓⵕ, ⵏⵖ ⴰⴽⵍⵓ, ⵏⵖ ⴰⵏⴰⵡ, ⵏⵖ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ, ⵏⵖ ⴰⵙⴳⴷ, ⵏⵖ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ ⵜⴰⵙⵔⵜⴰⵏⵜ ⵏⵖ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ ⵢⴰⴹⵏ, ⵏⵖ ⵎⴰⴷ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⴰⵙⵓⵔⵙ ⴰⵎⴰⴷⴰⵏ, ⵏⵖ ⵡⵉⵏ ⴰⵢⴷⴰ ⵏⵖ ⵡⵉⵏ ⵜⵍⴰⵍⵉⵜ ⵏⵖ ⴰⵙⵓⵔⵙ ⵢⴰⴹⵏ. ⴰⵎⵔ ⴰⵙⵏⵓⵃⵢⵓ ⵏⴳⵔ ⵉⵔⴳⴰⵣⵏ ⵜⵉⵎⵖⴰⵔⵉⵏ. ⵓⵔ ⴷ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵓⵙⵏⵓⵃⵢⵓ ⵉⵟⵟⴼⵏ ⵙ ⵡⴰⴷⴷⴰⴷ ⴰⵙⵔⵜⴰⵏ, ⵏⵖ ⴰⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵖ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⵏ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ ⵏⵖ ⴰⴽⴰⵍ ⵖ ⵉⴷⴷⵔ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴰⴷ ⵜⴳ ⵜⵎⵓⵔⵜ ⴰⴷ ⵏⵖ ⴰⴽⴰⵍ ⴰⴷ ⴰⴷⵔⴼⵉ, ⵏⵖ ⴰⵎⵙⵏⴰⵍ ⵏⵖ ⵡⴰⵔⴰⵙⵉⵎⴰⵏ ⵏⵖ ⴰⵙ ⵉⵜⵜⵓⴳⴰ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵡⵜⵜⵓ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 3 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵖ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⴷ ⵜⵏⴼⵔⵓⵜ ⵜⴰⵏⵉⵎⴰⵏⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 4 ⴰⵡⴷ ⵢⴰⵏ ⵓⵔ ⵉⵣⴹⴰⵔ ⴰⴷ ⴷⴰⵔⵙ ⵉⵍⵉⵏ ⵉⵙⵎⴰⴳⵏ , ⵓⵍⴰ ⴰⴷ ⵉⵣⵣⵏⵣⴰ ⴰⵔ ⵉⵙⵙⴰⵖ ⴰⴼⴳⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 5 ⵓⵔ ⴷ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴰⵙⵔⴼⵓⴼⵏ ⵏ ⴰⵡⴷ ⵢⴰⵏ, ⵓⵍⴰ ⵜⵉⵎⵙⴽⵔⵜ ⵉⵅⵯⵛⵏⵏ ⵍⵍⵉ ⵉⵙⵙⵎⵥⵥⵉⵢⵏ ⴰⴷⴷⵓⵔ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 6 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵓⴽⵣⴰ ⵏ ⵉⵎⴰⵏ ⵏⵙ ⴰⵣⵔⴼⴰⵏ ⵖ ⴽⴰⵢⴳⴰⵜ ⴰⴷⵖⴰⵔ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 7 ⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⴰⴽⵯ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙⵏ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⴰⵎⵔ ⴰⵙⵏⵓⵃⵢⵓ, ⵖⵉⴽⵍⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⵖ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵉⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⴰⵙⵏⵓⵃⵢⵓ ⵏⵏⴰ ⴷ ⵓⵔ ⵉⵎⵛⵓⵛⴽⵉⵏ ⴷ ⵓⵍⵖⵓ ⵢⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 8 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⴼⵜⵓ ⵙ ⵜⵉⵏⴼⴳⴰⵔⵉⵏ ⵜⵉⵏⴰⵎⵓⵔⵉⵏ ⵉⵖ ⵉⵍⵍⴰ ⴽⵔⴰ ⵓⵣⴳⴳⴰⵍ ⵖ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵏⵙ ⵍⵍⵉ ⵢⴰⵙ ⵉⴼⴽⴰ ⵓⵍⵓⴳⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 9 ⵉⵜⵜⵓⴽⴽⴰⵙ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵢⵉⵎⵉⵥ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵏⵖ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵓⴽⵔⴰⴼ ⵏⵖ ⴰⴷ ⵜⵉⵣⵣⵓⴳ ⵢⴰⵏ ⴰⵎⵔ ⴰⵍⵓⴳ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 10 ⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⴰⴽⵯ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⵖ ⵓⵣⵔⴼ, ⵏ ⴰⴷⵣⵔⵉⵏ ⵖ ⵓⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵜⴰⵏⴼⴳⴰⵔⵜ ⵜⴰⵙⵉⵎⴰⵏⵜ ⵜⴰⵔⴰⵡⵙⴰⵏⵜ, ⵏⵏⴰ ⵉⵜⵜⴳⴳⴰⵏ ⵜⴰⵖⵜⴰⵙⵜ, ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵏⵙ ⵏⵖ ⵉⵣⵓⵛⵛⵍⵏ ⵏⵏⵙ, ⵏⵖ ⵜⵉⵍⴰⵡⵜ ⵏ ⵓⵢⵏⵏⴰ ⴰⵙ ⵉⵜⵜⵓⵙⴱⴰⴱⴱⴰⵏ ⴳ ⵉⴳⵔ ⵏ ⵉⵣⴳⴳⴰⵍⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 11 ⵓⵔⵉⵜⵜⵉⵍⵉ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ ⵅⴼ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⴰⵏ ⴰⵔⴷ ⵉⴱⴰⵢⵏ ⵖ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵜⴷⴰⴱⵓⵜ ⵉⵍⵉⵏⵜ ⴳⵉⵙ ⵜⵏⴼⵔⵓⵜⵉⵏ ⵏ ⵓⵎⵣⴰⵖ. ⵓⵔ ⵉⵜⵜⵉⵍⵉ ⵉⵜⵜⵢⴰⵎⵥ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⴰⵏ ⵅⴼ ⵜⵡⵓⵔⵉ ⵏⵖⴷ ⵉⵖ ⵓⵔ ⵉⵔⵉ ⴰⴷ ⵉⵙⴽⵔ ⵜⴰⵡⵓⵔⵉ ⵖⴰⵙ ⵉⵖ ⵉⴳⴰ ⵎⴰⵢⴰⵏ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ ⴳ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⴰⵏⴰⵎⵓⵔ ⵏⵖⴷ ⴰⴳⵔⴰⵖⵍⴰⵏ ⵖ ⵜⵉⵣⵉ ⵏⵏⵙ, ⴷ ⵓⵔ ⴼⵍⵍⴰⵙ ⵜⵜⵉⵍⵉ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵜⵎⵎⴰⵔⴰ ⴰⴱⵍⴰ ⵜⵉⵏ ⵜⵉⵣⵉ ⴰⵏⵏ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⵜⵜⵓⵙⴽⴰⵔ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 12 ⵓⵔ ⵉⵅⵚⵚⴰ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴽⵔⴰ ⵓⴽⵛⵛⵎ ⵉⵅⵛⵛⵏ ⵖ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⴰⵏ ⵏⵖⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ ⵏⵖⴷ ⴰⵣⴷⴷⵓⵖ ⵏⵏⵙ ⵏⵖⴷ ⵉⵎⵢⴰⵡⴰⴹⵏ ⵏⵏⵙ ⵖⴷ ⴰⴷⴷⵓⵔ ⵏⵏⵙ. ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔ ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⵖ ⵣⵓⵏⴷ ⴰⴽⵛⵛⵓⵎ ⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 13 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜⵏ ⵓⵙⵉⴽⵍ ⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵜⵉ ⴰⴷⵖⴰⵔ ⵏ ⵓⵣⴷⴷⵓⵖ ⵏⵏⵙ ⵖ ⵉⵡⵓⵜⵜⴰ ⵏ ⵓⵡⴰⵏⴽ. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜⵏ ⴰⴷ ⵉⴼⴼⵖ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ, ⵜⵉⵏⵏⵙ ⵏⵖ ⵜⵉⵢⵢⴰⴹ, ⵏⵏⵙ ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⴷⵉⵙ ⵢⵓⵔⵔⵉ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 14 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵎⵎⵓⴷⴷⵓ ⵙ ⵜⵎⴰⵣⵉⵔⵜ ⵢⴰⴹⵏ ⵏⵖⴷ ⴰⴷ ⴷⵉⵙ ⵉⵔⵡⵍ ⵉⵖ ⵉⵍⵍⴰ ⵎⴰ ⵉⵅⵛⵛⵏ. ⵓⵔ ⵉⵜⵜⵓⴼⴽⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉ ⵡⴰⵏⵏⴰ ⵉⵎⵎⵓⴷⴷⴰⵏ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⴷⴰⴱⵓ ⵅⴼ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ ⵉⵙⵔⵜⴰⵏ ⵏⵖⴷ ⵜⵉⵖⴰⵡⵙⵉⵡⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⵓⵔ ⵉⵙⵙⵓⵛⴽⴰⵏ ⴷ ⵉⵡⵜⵜⴰⵙⵏ ⴷ ⵉⵎⵏⵣⴰⵢⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 15 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵏⴰⵎⵓⵏⵜ ⵏⵏⵙ. ⵓⵔ ⵉⵅⵚⵚⴰ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵡⴰⴽⴽⴰⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵏⴰⵎⵓⵏⵜ ⵏⵖⴷ ⵡⴰⵏⵏⴰ ⵉⵔⴰⵏ ⴰ ⵜⵙ ⵉⵙⵏⴼⵍ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 16 ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴷⴰⵔ ⵓⵔⴳⴰⵣ ⴷ ⵜⵎⵖⴰⵔⵜ, ⴳ ⵓⵣⵎⵣ ⴷ ⵢⵓⵙⵙⴰⵏ, ⴰⴷ ⵜⵜⵉⵀⵍⵏ ⵙⴽⵔⵏ ⵜⴰⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ ⴱⵍⴰ ⵉⵍⵍⴰ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵙⵙⴽⵔⴼ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⵜⵏⴰⵎⵓⵏⵜ, ⵏⵖ ⴰⵏⴰⵡ ⵏⵖⴷ ⴰⵙⴳⴷ. ⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⴰⵡⴷ ⵖ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵙⵓⵍⵏ ⵎⵓⵏ ⵏⵖ ⴳ ⴱⵟⵟⵓ ⵏⵏⵙⵏ ⵓⵔ ⵉⵜⵜⵉⵍⵉ ⵍⵉⵜⵜⵉⵀⴰⵍ ⵖⴰⵙ ⵉⵖ ⵉⵔⴰ ⵓⵔⴳⴰⵣ ⴷ ⵜⵎⵖⴰⵔⵜ ⴷ ⵓⵔ ⵉⴳⵉ ⴼⵍⵍⴰⵙⵏ ⴱⵣⵣⵉⵣ. ⵉⵡⵍ ⴰⴷ ⵉⵙⴽⴰⵔⵏ ⴳ ⵜⵡⵊⴰ ⴰⴷ ⵜⴳ ⵜⵓⵍⴳⵉⵏⵜ, ⵏⵏⵜⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⴳⴰⵏ ⵜⴰⵙⵉⵍⴰ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 17 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵉⵍⵉⵜ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵉ ⵡⵓⵍ ⵏⵏⵙ ⵏⵖ ⴷ ⵡⵉⵢⵢⴰⴹ. ⵓⵔ ⵉⵅⴰⵚⵚⴰ ⴰⴷ ⵜⵜⵓⴽⴰⵙ ⵜⵉⵍⵉⵜ ⵏ ⴰⵡⴷ ⵢⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 18 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⴳ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵡⵉⵏⴳⵎ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵙⴳⴷ ⵖⵉⵍⵍⴰ ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⵏⴼ ⴰⵙⴳⵖⵏⵏⵙ, ⵢⵉⵍⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵡⴷ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵡⵏⵏⵉⵜ ⵜⴰⵏⴼⵔⵓⵜ ⵙ ⴽⵔⴰ ⵉⴳⴰⵜ ⴰⵏⴰ ⵏⵏⵙ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 19 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ ⴷ ⵜⵡⵏⵏⵉⵜ, ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵉⴽⵚⵓⴹ ⵅⴼ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵉⵏ ⵏⵏⵙ ⵓⵍⴰ ⴰⵔⵣⵣⵓ ⵏⵏⵙ ⴰⴷ ⵢⴰⵎⵥ ⵏⵖ ⴰⴷ ⵉⵣⵓⵣⵣⵔ, ⴰⴱⵍⴰ ⵉⵡⵜⵜⴰ, ⵉⵏⵖⵎⵉⵙⵏ ⴷ ⵜⵡⵏⴳⵉⵎⵉⵏ ⵙ ⴰⴽⵯ ⵉⵎⴰⵙⵙⵏ ⵓⵙⵓⵙⵙⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 20 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵏ ⵜⵙⵎⵓⵏⵉ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵎⵓⵏ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵎⵙⵎⵓⵏⵉⵏ ⵜⴰⵏⴳⵔⴰⵡⵜ ⵓⵔ ⵉⵥⴹⴰⵕ ⵃⵜⵜⴰ ⵢⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⴱⵣⵣⵉⵣ ⴼ ⵢⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⴽⵛⵎ ⵙ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵜⵎⵙⵎⵓⵏⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 21 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵜⵉ ⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵎⴷⵢⴰ ⴳ ⵉⵙⵜⴰⵢⵏ, ⴰⵔ ⵉⵙⴷⵔⴼⵉ ⴰⵡⴷ ⵙ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵉⵖⵔⵉⵎⵏ ⴷ ⵉⵙⵔⵜⴰⵏ. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⵡⵓⵔⵉ ⴳ ⵜⵎⵙⵙⵓⴳⴰⵔ ⵜⵉⵎⴰⵜⵜⴰⵢⵉⵏ ⵏ ⵜⵎⴰⵣⵉⵔⵜ. ⵜⵉⵔⴰⵜ ⵏ ⵓⴳⴷⵓⴷ ⴰⴷ ⵉⴳⴰⵏ ⴰⴼⴳⴳⴰⴳ ⵏ ⵜⵏⴱⴰⴹⵜ ⵜⴰⴳⴷⵓⴷⴰⵏⵜ, ⵜⵉⵔⴰⵜ ⴰⴷ ⵜⴽⴽ ⴰⵖⴰⵔⴰⵙ ⵏ ⵓⴼⵔⴰⵏ ⵉⵣⴷⴷⵉⴳⵏ ⵏⵏⴰ ⵉⵜⵜⵓⴳⴰⵏ ⴽⵓ ⴰⵣⵎⵣ, ⵙ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⴰⵖⵣⵓⵔⴰⵏ ⵉⵎⵙⴰⵙⴰⵏ ⴷ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⵉⴼⴼⵔⵏ ⵏⵖ ⴰⴱⵔⵉⴷ ⵜ ⵉⵔⵡⴰⵙⵏ ⵢⵉⴽⴽⵉⵏ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 22 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ, ⵖⵉⴽⵍⵍⵉ ⵉⴳⴰ ⵢⴰⵏ ⵓⴼⵔⴷⵉⵙ ⵖ ⵡⴰⵎⵓⵏ, ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⵖ ⵓⵏⴼⵔⵓ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ :ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⴱⴷⴷⴰ ⵅⴼ ⵃⵎⴰ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⵓⵎⵔⵜ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵉⴷⴰⵎⵙⴰⵏⵏ, ⵉⵏⴰⵎⵓⵏⵏ ⴷ ⵉⴷⵍⵙⴰⵏⵏ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⴰⴷⴷⵓⵔ ⵏⵏⵙ ⴷ ⵓⵙⴱⵓⵖⵍⵓ ⵏ ⵡⵓⴷⵎ ⵏⵏⵙ, ⴰⵢⴰⴷ ⵙ ⵜⴷⵓⵙⵉ ⵜⴰⵏⴰⵎⵓⵔⵜ ⴷ ⵜⵡⵉⵙⵉ ⵜⴰⴳⵔⴰⵖⵍⴰⵏⵜ, ⵏⵏⴰ ⵉⵙⵏⵏⴷⵏ ⵅⴼ ⵓⵙⵏⵎⴰⵍⴰ ⴷ ⵉⵙⵓⴳⵉⵎ ⵏ ⴽⵓ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 23 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⴰⵡⵓⵔⵉ, ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⵏ ⵜⴰⵡⵓⵔⵉ ⵏⵏⵙ, ⴳ ⵜⴼⴰⴷⵉⵡⵉⵏ ⵜⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵉⵏ ⴷ ⵢⵓⵙⵙⴰⵏ ⵉ ⵜⵡⵓⵔⵉ ⵏ ⵓⴼⵔⴰⴳ ⵎⴳⴰⵍ ⵏ ⵜⴳⵓⴼⵉ. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵎⴳⵉⴷⴷⵉ ⵖ ⵜⵖⵔⴰⴷ ⵏ ⵜⵡⵡⵓⵔⵉ. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵙⵡⵓⵔⵓⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵢⴰⵎⵥ ⵜⵉⵖⵔⴰⴷ ⵏⵏⵙ ⵉⵣⵔⴼⵏ ⴷ ⵢⵓⵙⴰⵏ ⵏⵏⴰ ⴰⵙ ⵢⵉⴽⴽⵉⵏ, ⵏⵜⵜⴰ ⴷ ⵜⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ, ⵢⴰⵜ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵉⵍⴰⵏ ⵓⴷⴷⵓⵔ ⴰⵏⴼⴳⴰⵏ, ⵏⵏⴰ ⵎⵎⵉ ⵉⵜⵜⵓⵔⵏⵓ, ⵎⴳ ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵏⵏⴳⵣⵓ, ⵉⵎⴰⵙⵙⵏ ⵏ ⵓⴼⵔⴳⴰ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⴽⵔ ⵏⵖⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴷ ⵉⵏⵎⵓⵍⵍⴰ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵏ ⵡⴰⵢⴰⴷⴰ ⵏⵏⵙ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 24 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵙⵙⵓⵏⴼⵓ, ⵖ ⵜⵉⵣⵉ ⵍⵍⵉ ⵉⵅⵡⴰⵏ, ⴷ ⵎⵏⵛⴽ ⵏ ⵜⵙⵔⴰⴳⵉⵏ ⵏ ⵜⵡⵓⵔⵉ ⴷ ⵓⵙⵙⵏⴼⵓ ⵉⵎⵓⵏ ⴷ ⵜⵖⵔⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 25 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵙⵡⵉⵔ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⴰⵙ ⴷ ⵢⵓⵙⴰⵏ ⵉ ⵜⴷⵓⵙⵉ ⵏⵏⵙ, ⴷ ⵜⵓⵎⵔⵜ ⵏⵏⵙ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ, ⵙ ⵓⵙⵜⵜⴰⵢ ⵜⵉⵏ ⵜⵎⵜⵜⵛⴰ, ⴷ ⵉⵃⵔⵓⵢⵏ ⴷ ⵜⵣⴷⵓⵖⵜ ⴷ ⵉⴷⵉⵡⴰⵏ ⴷ ⵜⵏⴰⴼⵓⵜⵉⵏ ⵜⵉⵏⴰⵎⵓⵜⵉⵏ ⵉⵍⴰⵇⵇⵏ, ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵏⴰⴼⵓⵜ ⵎⴳ ⵉⴳⴰ ⴰⵎⴳⵓⴼ ⵏⵖ ⴰⵎⵓⴹⵉⵏ ⵏⵖ ⴰⴽⴽⵓⵛⵎ ⵏⵖ ⵡⵉⵏ ⵜⴷⵢⴰⵍⵜ ⵏⵖ ⵜⵓⵙⵔ ⵏⵖ, ⴳ ⵉⵙⵓⵔⵙⵏ ⵏⵏⵉⴹⵏ, ⵜⵉⵣⵍⵉ ⵏ ⵉⵎⴰⵙⵙⵏ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵓⵔ ⵉⵎⵓⵏ ⴷ ⵜⵉⵔⵉⵜ ⵏⵏⵙ. ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔ ⵜⴰⵣⵣⵏⵜ ⴷ ⵉⵏⵏⴰⵙ ⵢⴰⵏ ⵓⴼⵔⴰⴳ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ ⴰⴷⴰⵡⵙⴰⵏ ⵓⵙⴷⴷⵓⵍ ⴷⴷ ⵜⵡⵉⵣⵉ ⵉⵙⵙⴰⵔⵏ ⵍⵍⵉ ⵉⵙⵏⵎⴰⵍⴰ ⵓⵡⴰⵏⴽ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 26 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵙⴳⵎⵉ. ⴰⵙⴳⵎⵉ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴰⴱⵍⴰ ⴰⵇⴰⵕⵉⴹ ⵉ ⵓⵙⵙⵍⵎⴷ ⴰⴼⴳⴳⴰⴳ ⴷ ⵓⵎⵣⴰⵡⴰⵔⵓ. ⴰⵙⵙⵍⵎⴷ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ ⵉⴳⴰ ⵓⵛⵛⵉⵍ. ⴰⵙⵙⵍⵎⴰⴷ ⴰⵜⵉⵇⵏⵉ ⴷ ⵓⵣⵣⵓⵍⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⵙⵙⵡⵓ ⴽⵓ ⵢⴰⵏ : ⴰⴷⴼ ⵙ ⵜⵖⵓⵔⵉⵡⵉⵏ ⵜⵉⵎⴰⵊⵊⵢⴰⵍⵉⵏ ⴰⴷ ⵢⴰⵏⴼ ⵉ ⴽⵓ ⵢⴰⵏ, ⵉⵙⵏⵏⴷ ⵅⴼ ⵜⵣⵎⵎⴰⵔ. ⴰⵙⴳⵎⵉ ⵉⵍⴰⵇ ⴰⵙ ⴰⴷ ⵉⵏⵏⴰⵍ ⴰⴱⵓⵖⵍⵓ ⵏ ⵡⵓⴷⵎⴰ ⴰⵏⴰⴼⴳⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵓⵙⵉ ⵏ ⵓⵡⵇⵇⵔ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵜⵉⴼⴳⴳⴰⴳⵉⵏ. ⵉⵍⴰⵇ ⴰⴷ ⵉⴼⴳ ⵜⴰⵖⴹⴼⵜ ⵉ ⵜⵉⴷⴷⵓⴽⵍⴰ ⴷ ⵓⵎⵙⵃⵎⴰⵍ ⵏⴳⵔ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⴷ ⵉⴳⵔⴰⵡⵏ ⵏ ⵜⵥⵓⵕⵉ ⴷ ⵓⵙⴳⴷ ⴷ ⵓⵙⴳⵎ ⵏ ⵉⵎⵓⵙⵙⵓⵜⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ ⵃⵎⴰ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⵏⴰⴳⵔⵉⵜ. ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ ⴷⴰⵔ ⵉⵎⴰⵡⵍⴰⵏ ⴰⴷ ⵙⵜⵉⵏ ⴰⵏⴰⵡ ⵏ ⵜⵖⵔⵉ ⵉ ⵜⴰⵔⵡⴰ ⵏⵏⵙⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 27 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼⴰⴷ ⵢⴰⵡⵙ ⵖ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ ⵏⵏⵙ ⵜⴰⴷⵍⵙⴰⵏⵜ ⴷ ⵜⵥⵓⵕⵉ, ⵢⴰⵡⵙ ⴰⵡⴷ ⴳ ⵓⵙⵎⵓⵜⵜⴳ ⵏ ⵜⵎⴰⵙⵙⴰⵏⵉⵏ ⵉⵙⴼⴰⵢⴷ ⴳⵉⵜⵙⵏⵜ. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵜⴳⴰ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵏⵓⵍⴼⵓ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵥⵕⵉⴳⵜ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵙⴼⵙⵔ ⵜⴰⵏⴼⵔⵓⵜ ⴳ ⵉⴳⵔⴰⵏ ⵏ ⵜⵙⴽⵍⴰ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵜⵥⵓⵕⵉ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵔⵣⵣⵓ ⴰⵎⴰⵙⵙⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 28 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⴼⴰⵢⴷ ⵖ ⵓⵖⴰⵡⴰⵙ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ ⴰⴳⵔⴰⵖⵍⴰⵏ ⵍⵍⵉⵖ ⵍⵍⴰⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⴷ ⵢⵓⵛⴽⴰⵏ ⵖ ⴰⵍⵖⵓ ⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 29 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴰⵔ ⵉⵜⵜⴰⵡⵙ ⵖ ⵜⵡⵉⵣⵉ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ ⵙ ⵓⵢⵏⵏⴰ ⵎⵓ ⵉⵥⴹⴰⵕ ⵙ ⵜⴳⵎⵉ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵏⵏⵙ. ⴰⵔ ⵏⵏ ⵉⵜⵜⴷⵓⵍ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵙ ⵉⵙⴽⵔⴰⴼ ⵍⵍⵉ ⵉⵍⵍⴰⵏ ⴳ ⵓⵙⵍⴳⵏ ⵖ ⵜⵉⵣⵉ ⵍⵍⵉⵖ ⴰⵢ ⵉⵙⵙⵏⴼⴰⵍ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⴳⵉⴷⴷⵏⵜ ⵜⵎⴰⵙⵙⴰⵢⵉⵏ ⵜⵉⴳⴷⵓⴷⴰⵏⵉⵏ ⴷ ⵜⵎⵙⴽⵔⵜ ⴳ ⵡⴰⵎⵓⵏ ⴰⴷⵉⵎⵓⵇⵕⴰⵟⵉ. ⵖⵉⴽⵏⵏⴰ ⴽⴰ ⴳⴰⵏⵜ ⵜⵖⴰⵡⵙⵉⵡⵉⵏ ⵓⵔ ⴷ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵎⵎⵙⴽⴰⵔⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴰⴷ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵉⵡⵜⵜⴰⵙⵏ ⴷ ⵉⵎⵏⵣⴰⵢⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 30 ⵓⵔ ⵉⵍⵍⵉ ⵖ ⵓⵍⵖⵓ ⴰⴷ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⴹⵕⵉⵚ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵎⴷⵢⴰ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵡⴰⵏⴽ ⵏⵖⴷ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⴳⴷⵓⴷ ⵏⵖⴷ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵙ ⵖⵉⴽⵍⵍⵉ ⵉⵔⴰ ⴷ ⵓⵔ ⴷⴰⵔⵙ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴼⴰⴷ ⵉⵙⴽⵔ ⵜⴰⵡⵔⵉ ⵏⵏⴰ ⵉⵔⴰ ⵍⵍⵉ ⵉⵜⵜⵔⵥⵥⴰⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵢⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⴷ ⵢⵉⵡⵉ ⵖ ⵓⵍⵖⵓ ⴰⴷ.

zgh

Tamazight, Standard Morocan

zgh

Tfng

zgh

Decleraziun universala dals dretgs umans Preambel da la decleraziun Considerond che la reconuschientscha da la dignitad da tut ils members da la famiglia umana e da lur dretgs eguals ed inalienabels furma il fundament da la libertad, da la giustia e da la pasch en il mund; considerond che la sconuschientscha ed il spretsch dals dretgs umans han manà ad acts da barbaria ch’offendan la conscienza da l’umanitad e che la creaziun d’in mund, en il qual ils umans han la libertad da discurrer e da crair libers da terrur e miseria, è vegnida proclamada sco l’aspiraziun suprema da l’uman; considerond ch’igl è essenzial da proteger ils dretgs umans cun leschas per ch’il carstgaun na saja betg sfurzà d’applitgar sco davos med la revolta cunter la tirannia e l’oppressiun; considerond ch’igl è essenzial da promover las relaziuns amicablas tranter las naziuns; considerond ch’ils pievels da las Naziuns Unidas han proclamà danovamain en il statut lur cardientscha en ils dretgs fundamentals dal carstgaun, en la dignitad ed en la valita da la persuna umana, en l’egualitad dals dretgs dad um e dunna, e ch’els èn sa declerads decis da favurisar il progress social e d’instituir meglras cundiziuns da viver en ina libertad pli vasta; considerond ch’ils stadis commembers èn s’obligads da segirar, en cooperaziun cun l’Organisaziun da las Naziuns Unidas, il respect universal ed effectiv dals dretgs umans e da las libertads fundamentalas; considerond ch’ina concepziun communabla da quests dretgs e da questas libertads è d’impurtanza suprema per ademplir cumplainamain quest engaschament, proclamescha l’Assamblea generala la preschenta decleraziun universala dals dretgs umans sco ideal ch’è da cuntanscher communablamain da tut ils pievels e da tut las naziuns, per che tut ils carstgauns e tut ils organs da la societad hajan adina preschent questa Decleraziun, e sa stentian da promover en l’instrucziun ed en l’educaziun il respect da quests dretgs e da questas libertads e da segirar a quels cun mesiras progressivas sin plaun naziunal ed internaziunal reconuschientscha ed applicaziun universala ed effectiva, tant tranter las populaziuns dals stadis commembers sezs sco tranter ils territoris suttamess a lur giurisdicziun. Art. 1: Tut ils umans naschan libers ed eguals en dignitad ed en dretgs. Els èn dotads cun raschun e conscienza e duain agir in vers l’auter en spiert da fraternitad. Art. 2: Mintga persuna po far valair tut ils dretgs e tut las libertads proclamads en la Decleraziun preschenta senza distincziun, particularmain da razza, da colur, da schlattaina, da religiun, d’opiniun politica u autra, d’origin naziunal u social, da possess, da naschientscha u d’autras circumstanzas. Plinavant na vegni fatg nagina distincziun fundada sin il statut politic, giuridic u internaziunal dals pajais u da territori, dal qual ina persuna deriva, che quest pajais u territori saja independent, sut tutela, nun-autonom u suttamess ad in’autra limitaziun da suveranitad. Art. 3: Mintga uman ha il dretg da vita, da libertad e da segirtad da la persuna. Art. 4: Nagin na dastga vegnir tegnì en sclavaria u en servitid; la sclavaria ed il commerzi da sclavs èn scumandads en tut lur furmas. Art. 5: Nagin na dastga vegnir suttamess a la tortura, ni a painas ni a tractaments crudaivels, inumans u degradants. Art. 6: Mintga uman ha il dretg da vegnir renconuschì dapertut sco persunalitad giuridica. Art. 7: Tut ils umans èn eguals avant la lescha ed han senza distincziun il dretg da protecziun eguala cunter tutta discriminaziun che violass la Decleraziun preschenta e cunter tutta provocaziun ad ina tala discriminaziun. Art. 8: Mintga persuna ha il dretg da protecziun legala avant las giurisdicziuns naziunalas cumpetentas cunter acts che violeschan ils dretgs fundamentals garantids en la constituziun u en la lescha. Art. 9: Nagin na dastga vegnir arrestà, detegnì u exilià arbitrariamain. Art. 10: Mintga persuna ha il dretg, en egualitad cumplaina, che ses cas vegnia tractà gistamain e publicamain d’in tribunal independent ed imparzial, il qual decida davart ses dretgs e sias obligaziuns u davart la validitad da tutta atgisa penala drizzada cunter ella. Art. 11: Mintga persuna atgisada d’in act punibel è innocenta fin che sia culpa e cumprovada legalmain en in process public, nua che tut las garanzias necessarias per sia defensiun èn vegnidas segiradas ad ella. Nagin na vegn condemnà per acziuns u omissiuns che na valevan al mument ch’ellas èn vegnidas commessas betg sco act punibel tenor il dretg naziunal ed internaziunal. Medemamain na dastga la paina betg esser pli gronda che quella applitgabla al mument che l’act punibel è vegnì commess. Art. 12: Nagin na dastga daventar l’object d’intervenziuns arbitraras en sia vita privata, sia famiglia, ses domicil u sia correspundenza, ni d’attatgas cunter sia onur e sia reputaziun. Mintga uman ha il dretg da protecziun legala cunter talas intervenziuns u talas attatgas. Art. 13: Mintga persuna ha il dretg da circular libramain e d’eleger ses domicil en l’intern d’in stadi. Mintga persuna ha il dretg da bandunar mintga pajais, era ses agen, e da returnar en ses pajais. Art. 14: En cas da persecuziun ha mintga persuna il dretg da tschertgar asil e da survegnir asil en auters pajais. Quest dretg na po betg esser invocà en cas da persecuziun pervi da delicts na-politics u pervi d’acziuns che cuntrafan a las miras ed als principis da las Naziuns Unidas. Art. 15: Mintga uman ha il dretg d’ina naziunalitad. Nagin na dastga vegnir privà arbitrarmain da sia naziunalitad u dal dretg da midar naziunalitad. Art. 16: Um e dunna cun vegliadetgna adattada han il dretg da maridar e da fundar ina famiglia senza restricziuns concernent la razza, la naziunalitad u la religiun. Els han ils medems dretgs areguard il matrimoni, durant il matrimoni e tar sia dissoluziun. Il matrimoni po esser conclus sulettamain cun il consentiment liber e cumplain dals conjugals futurs. La famiglia è l’element natiral e fundamental da la societad e sto vegnir protegida da la societad e dal stadi. Art. 17: Mintga persuna ha il dretg d’avair ina proprietad atgna u communabla cun auters. Nagin na dastga vegnir privà arbitrarmain da sia proprietad. Art. 18: Mintga persuna ha il dretg da la libertad da patratg, da conscienza e da religiun; quest dretg cumpiglia la libertad da midar religiun u persvasiun sco era da manifestar l’atgna religiun u l’atgna persvasiun sulet u en communitad, publicamain u privat, en l’instrucziun, en la pratica, en il cult ed en l’execuziun da ritus. Art. 19: Mintga persuna ha il dretg da la libertad d’opiniun e d’expressiun, quai che cumpiglia il dretg da betg vegnir mulestà pervi da l’atgna opiniun sco era il dretg da tschertgar, retschaiver, derasar, senza resguardar cunfins, las infurmaziuns e las ideas cun tut ils meds d’expressiun. Art. 20: Mintga persuna ha il dretg da la libertad da reuniun e d’associaziun paschaivla. Nagin na dastga vegnir obligà da far part d’ina associaziun. Art. 21: Mintga persuna ha il dretg da participar al guvern da l’agen pajais, directamain u cun l’intermediaziun da represchentants elegids libramain. Mintga persuna ha sut cundiziuns egualas il dretg d’access a las funcziuns publicas da ses agen pajais. La voluntad dal pievel è il fundament da l’autoritad da las pussanzas publicas; questa voluntad duai s’exprimer en elecziuns periodicas ed onestas cun dretg d’elecziun general ed egual en votaziun secreta u tenor ina procedura equivalenta che garantescha la libertad da votar. Art. 22: Mintga persuna ha sco commembra da la societad il dretg da segirtad sociala; ella po pretender d’obtegnair ils dretgs economics, socials e culturals indispensabels per sia dignitad e per il svilup liber da sia persunalitad, quai tras sforzs interns dal stadi ed en la cooperaziun internaziunala, resguardond l’organisaziun e las resursas da mintga pajais. Art. 23: Mintga persuna ha il dretg da lavur, da tscherna libra da sia lavur, da cundiziuns da lavur gistas e cunvegnentas e da la protecziun cunter dischoccupaziun. Tuts han il dretg, senza discriminaziun, d’in salari egual per lavur eguala. Tgi che lavura ha il dretg d’ina remuneraziun gista e commensurada che segirescha ad el ed a sia famiglia in’existenza confurma a la dignitad umana e che vegn cumplettada, sche necessari, cun auters meds da protecziun sociala. Mintga persuna ha il dretg da fundar ensemen cun auters sindicats e da s’affiliar a sindicats per defender ses interess. Art. 24: Mintga persuna ha il dretg da repaus, particularmain d’ina limitaziun raschunaivla dal temp da lavur, e da vacanzas periodicas pajadas. Art. 25: Mintga uman ha il dretg d’in standard da viver suffizient per segirar la sanadad ed il bainesser da sasez e da sia famiglia. Quai concerna particularmain l’alimentaziun, la vestgadira, l’abitaziun, la tgira medicinala sco era ils servetschs socials necessaris. El ha il dretg da segirtad en cas da dischoccupaziun, da malsogna, d’invaliditad, da vaivanza, da vegliadetgna u en ils auters cas da perdita da meds da subsistenza tras circumstanzas independentas da sia voluntad. Mamma ed uffant han il dretg d’agid e d’assistenza speziala. Tut ils uffants, ch’els sajan naschids en il matrimoni u ordaifer il matrimoni, giaudan la medema protecziun sociala. Art. 26: Mintga persuna ha il dretg d’instrucziun. L’instrucziun sto esser gratuita, almain quai che concerna l’instrucziun elementara e fundamentala. L’instrucziun elementara è obligatorica. L’instrucziun tecnica e professiunala sto esser accessibla a tuts; l’access als studis superiurs sto esser liber a tuts en cumplaina egualitad tenor lur merits. L’instrucziun duai avair en mira il svilup cumplain da la persunalitad umana e rinforzar il respect dals dretgs umans e da las libertads fundamentalas. Ella duai promover la chapientscha, la toleranza e l’amicizia tranter tut las naziuns e tut las gruppas da razza u da religiun sco era sustegnair las activitads da las Naziuns Unidas per il mantegniment da la pasch. Ils geniturs han da prioritad il dretg d’eleger il gener da l’instrucziun per lur uffants. Art. 27: Mintga uman ha il dretg da prender part libramain a la vita culturala da la communitad, da giudair ils arts e da participar al progress scientific ed als benefizis che resultan da quel. Mintga uman ha il dretg da protecziun dals interess morals e materials derivants da tutta producziun scientifica, litterara u artistica, da la quala el è l’autur. Art. 28: Mintga persuna ha il dretg ch’i regia sin il champ social e sin il champ internaziun in urden, en il qual ils dretgs e las libertads menziunads en la preschenta Decleraziun possian cuntanscher in effect cumplain. Art. 29: Mintga uman ha duairs envers la communitad, en la quala suletta è pussaivel il svilup liber e cumplain da sia persunalitad. En la realisaziun dals dretgs e da las libertads è mintga uman suttamess sulettamain a las limitas stabilidas tras la lescha per segirar la renconuschientscha ed il respect dals dretgs e da las libertads dals auters e per satisfar a las exigenzas da la morala, da l’urden public e dal bainesser general en ina societad democratica. Quests dretgs e questas libertads na dastgan en nagin cas vegnir realisads cunter las miras ed ils principis da las Naziuns Unidas. Art. 30: Nagina disposiziun da la preschenta Decleraziun na dastga vegnir interpretada uschia ch’in stadi, ina gruppa u ina persuna haja il dretg da sviluppar in’activitad u d’accumplir in act che ha en mira la destrucziun dals dretgs e da las libertads menziunads en questa Decleraziun.

roh_rumgr

Romansch (Grischun)

roh

Latn

rm-rumgr

MYEE U GBAR-GBAR U AKAA A I DOO SHA CI U A ER A HANMAOR UMACE KENG KENG MAN A LU VOUGH Yô MZOUGH U ITYAR SHA WON CII GBAATOM U SAMBER A ABAVER Mhii ORNGEREN U VESEN Ior cii i mar ve mba kwagh mom man maor va a va ga, shi maor ngu kpan ga. Mzough u Ityar sha won cii bum er, una er tom taveraa sha u hanmaor umace cii nana zua a mkpeiyol, nana de luun ken kpan ga. Tindi u vesen u mkohol u ityar sha won cii ne ka un a vande tesen er, ior mba sha tar cii soo er, orumace a de luun ken uikyangen ga man shi i tôô un gede gede kpaa. Ken Myee u tar sha won cii, kwagh u i lu u a er a orumace ve a lu vough ne, Mzough u Ityar sha won cii ôr ken igbar man sha gbenda u wanger wanger er, ior cii mba kwagh môm. Akaa a i doo u a er a orumace ne nga sha ci wou. Akaa ne ka a ough je. Fa a dedoo, i hoo we iyol a min. Wase u taver a min man kuran a sha ci wou man sha ci u orumace ugen kpaa. MYEE U MLU U A DOO SHA A CI U U UMACE CII LA Mnder Er i fe er, icivir man mkpeiyol u ior mba ken tsombor u umace ka imaagh ki mlu u kpan ga man mer u ijir sha mimi man bem u tar cii, Er se fe ser, mban u iko-iwan, man u nengen er, akaa a i doo u a er a orumace ve a lu vough la gba kwagh ga yô, ka i er a or caveraa je i kera bee orumace ga, sha nahan yô, isharen i vesen shin tar hegen yô, ka u umace cii ma ve lu a ian u ôron kwagh ken igbar, pasen jighjigh ve u nan, lun ken mlu u cian suluwa suluwa ga, shin ken ibanave kpaa ga, Er i doo u a nzughul a ma kweior zan zan je a hingir u vea kera fa kwagh ugenegh u vea er ga, saa u moughun num a mba ve lu nan ve ican yum la yô, hemba kan a inja u hanma tar u lu aa atindi aa a lu a iwasen sha u kuran ior mba ve lu isheer yô, sha hanma gbenda u bo cii, Er i lu semakwagh u kenden a mzehemen u mtem u bem bem u ityar sha won cii, Er ior mba ken Mzough u Ityar sha won cii atindi a ve a seer taver jighjigh man mkepeiyol u umace man civir man ulum u hanmaor, nomsoor kua kwase cii ve lu kwaghmôm yô, ve wa ishima u taver mzehemen u ior man shi kenden a mlu u dedoo u uma vev cii gbar gbar, Er ityar ii i lu ken Mzough u Ityar sha won cii ne, i tende zwa ayol a ve u eren tom ken mzough u dedoo, sha u taver a iko i wan man u kuran akaa a i doo u a er a orumace ve a lu vough la, man mlu u gbar gbar kpee yô, Er mkav u mbamkpeiyol mban man mbamlu mba ken kpan shio i lu kwagh u injaa u vesen sha cii u mfe u ityendezwa yô, Sha a ci u nahan yô, Mkohol u Vesen u Ityar sha won cii ngu pasen ken igbar, Akaa aa i doo sha ci u a er a orumace keng keng man a lu vough yô. doo u ior sha won cii kua ityar i ve lu ker ia nongo tsung u umbur kwagh u vesen u i har sha mi ne, sha u tesen ken makeranta man shi u pasen ior er, doo u vea wa iko a mlu gbar gbar u umace shi vea nôngo tsung er, hanma tar sha tseeneke u u, shin ua zua ave vea ityar igen, u kuran ityendezwa i eren a umace dedoo ne a hanmaor cii. Ishember kwagh 1 I mar maor ken kpan ga, nan ngu a icivir man mbamkpeiyol cii. I na nan mhen man ishima i kaven kwagh; nahan gba keng u nana tema a orgen ken mtem u angbian a angbian. Ishember kwagh i sha 2 Hanmaor cii doo u a er a nan sha inja sha awaishima u dedoo, cii je yô, i soo er, i de nzughul a orumace er nan ngu kwase, shin nomsor, shin zwa u nan kaha, shin kwaghaôndo u nan civir ngu kposo, shin mer pati u nan man imo i nan i nan sha kwagh kaha ga, shi i de tôôn ape i mar nan shin mlu a kwagh shin ibanave shin tsombor, shin indi shin isheer i nan hen ityô i nzughul a nan ga. U zan hemen yô, a faityô u van a mpav sha ityôkyaa i pati, mkor u tar, shin mlu u tar la a ityar igen u or la nan lu ker ga, aluer tar la ua lu sha tseeneke u u, shin sha ikyev i ugen, shin ua lu a tahav u hemen iyol i u ga shin sha hanma myina u lun a tahav iyol i u cii. Ishember kwagh i sha 3 Hanmaor nan ngu a ian u lun uma, eren kwagh a mkighir shio man mkor u sha iyol i nan kpaa. Ishember kwagh i sha 4 I venda kpan u kôron, shi u kighir or er, nana shile orgen tom; kpan-kôron man kpan-teen cii i yange gbindigh gbindigh. Ishember kwagh i sha 5 I venda u eren or ican tsung, shin kôron nan ihom. Hanmakwagh u a er a orumace er, nan hingir ishôso cii i yange, aluer nan er kwaghbo u tsahan nan je kpaa, i tsaha nan er, nana hee ga yô. Ishember kwagh i sha 6 Hanmaor nan ngu a ian u hanma ijiir cii yô, i er kwagh a nan sha er tindi a tese er i eren a orumace la vough. Ishember kwagh i sha 7 Tindi ver ishigh er, ior cii ve lu kwagh môm man shi ve lu a ian u a kura ve er tindi a tese nahan, a msange u sha dooshima shio, ior cii mba a ian u kuran ve aluer ma msange u sha dooshima u i per un er Myee ne a tese shin u kenden ior asema sha imba i msange u sha dooshima la nahn yô, ka sha mi ga. Ishember kwagh i sha 8 Hanmaor cii a lu i er a nan vough ga yô, ka hange hange u atejir u hen tar u nan lu her la, kua atindi a tar la, a ôr ijir nahan a wam nan er tindi u tamen u tar la a tese yô. Ishember kwagh i sha 9 I de gbe kôron maor sha apera, shin wuhen nan a u ôron nan ijir shio ga, shin u kighir nan er nana za shir ken tar ugen ga. Ishember kwagh i sha 10 Hanmaor yô, gba u a ôr nan ijir vough er orgen nahan, sha mimi, ken igbar, hen atejir u sha tseeneke na, ua tesen mpav ga, sha u tesen ibo shin ishô i nan, zum u i lu ôron nan ijir la. Ishember kwagh i sha 11 Hanmaor u i ker nan er, nan er kwaghbo ua kom mtsaha yô, a tôô er nan ngu a ishô zan zan saa a va tese ibo i nan sha mlu u atindi, sha mtev u ken igbar pe nan kpaa nana faityô u paregh iyol i nan a kwagh u yangen nan shio yô. Maor môm i de er nan ijir ne nan ibo sha makwagh u iyange nan er kpa tindi lu sha min hen shie la ga ze. Shi i de ne or mtsaha hemban u iyange ma i na nan shie u iyange nan er kwaghbo la ga. Ishember kwagh i sha 12 I de gbe wan uwegh sha kwagh u or u ken iuv ga, shin sha kwagh u kwase u nan kua mbayev, shin ya u nan, shin uwasika mba nan, shin u lamen dang sha icivir man gwa u dedoo u nan ga. Hanmaor nan ngu a ian i a kura nan sha imbazwa i wan man lamen dang la er tindi a tese nahan. Ishember kwagh i sha 13 Hanmaor ngu a ian i zan hanpe nan soo cii, man teman ya pe nan soo ken tar u nan. I yange or shir u zan ga, shi aluer za kuma nan yô, a faityô u yangen nan u hiden hen tar u nan ga. Ishember kwagh i sha 14 Hanmaor nan ngu a ian u yemen shir ken tar ugen za keren mwar, man ka hange hange u tar u nan yem shir ker la ua kura nan. Kpa or u nan er ifer man nan lu yevese tindi yô, a rumun nan u zan imba shir la ga. Ishember kwagh i sha 15 Hanmaor umace yô, ka kpee u nana lu a tar u nana faityô u yilan er, ka tar u nan yô. I de kighir maor sha apera u lun hen tar u nan shin yangen nan u geman hingir or u tar ugen ga. Ishember kwagh i sha 16 Nomso man kasev mba ve hie cii mba a ian u eren ivese, maren ônov, lun a ya ve, shin aluer kwaviyolough man tar man kwaghaôndo vev vea kaha kpaa. Shie u ivese ne doo u vea lu lianaa or a hemba orgen ga, aluer ivese pav yô, gba u a kar kwar vough. Ivaa-kangen ia lu sha mkighir ga, kpa a lu sha isharen i ve mba uhar mba ve soo ayol ave la. Ka tsombor u lu mhii u ikyuior ye, nahan gba kpee u ior cii man gomenti vea kura u. Ishember kwagh i sha 17 Hanmaor ngu a ian u lun a kwagh sha tseeneke u nan, shin zuan ave a ior mbagenev. I yange u gban yan or ishar tsô. Ishember kwagh i sha 18 Hanmaor nan ngu a ian u lun a mbamhen mba nan, shi ka ishima i nan u eren kwagh u mhen u nan a tese nan yô, kua shi u civir aôndo u nan shin jighjighnan u nan man u lun gbar gbar sha ishima i nan shin nana lu tswen shin nana lu ken ikyumior a mbagenev man ken igbar shin ken iuv kpaa nana tese ikyav i kwaghaôndo u nan shin u tesen jighjighnan u nan hen mbagenev man nana civir shi nana kura atindi a kwagh u nan civir yô. Ishember kwagh i sha 19 Hanmaor ngu a ian gbar gbar i lun a mhen u nan man ôron kwagh u nan soo yô, ian ne i kua mba-mnenge mba nan a ikighir shio, shi i tagher nan ga u keren shin ngohol kwagh u nan soo man mhen u nana zua a mi sha hanma gbenda cii ken igbar. Ishember kwagh i sha 20 Hanmaor nan ngu aa ian i eren mkohol man mzough aa ior mbagenev ken bem. Maor môm i de kighir nan u nyôron ma mzough ga. Ishember kwagh i sha 21 Hanmaor nan ngu a ian u lun ken gomenti u tar u nan iyol i nan shin tsuan or u sha ishima i nan u tilen sha ityou ki nan. Hanmaor nan ngu a ian u zuan a akaa vough er orgen nahan sha ikyev i gomenti u tar u nan. Tahav ka ityô. Tahav mbun i tese mbu sha ashie ashie sha u haan asangen, sha gbenda u vough, sha u nan mba ve kom u haan asangen cii ian u za kenden a nyighaa, shin sha ma imba gbenda ne igen i tsuan ior sha ashie ashie. Ishember kwagh i sha 22 Hanmaor nan ngu a ityô, nahan gba kpee u tar u nan sha tseeneke u u, shin ken mzough vea ityar igen, er u feityô la, ua sue nan ken ijime, sha er nana kure ugbaiyol mba nan sha kasua u eren, mtem u dedoo a ior man u eren aeren a ityôô, er i lu hange hange sha ci u kuran ulum man kumashe u nan la. Ishember kwagh i sha 23 Hanmaor nan ngu a ian u eren tom, u tsuwan tom u nan kom sha mi yô, u zuan a injar i vough sha tom, man i de deen er, nana lu a tom shio ga. Ortom kuma injar i nan, nan ngu a ian u ngohol injar kwagh môm a orgen, sha tom u ve er inja imôm yô. Doo u a kimbi injar i vough ia na or nana er tom ijen a ya u nan ga yô, man aluer a nenge a doo yô, a seer nan kwagh sha igbinda igenegh kpaa sha er, nana lu zelôô ga yô. Hanmaor nan ngu a ian i hiin man shi nyôron mbamzough mba mbatomov sha u nengen er, i er a nan tsembelee hen ijiir tom i nan. Ishember kwagh i sha 24 Hanmaor ngu a ian u zuan a shie u memen tsembelee, danen ishima sha tom, u zan memiyol sha ashie ashie, kpa ngohol injar i tom i nan hen ashie la kpaa. Ishember kwagh i sha 25. Hanmaor yô, gba u i nenge er, mlu u nan lu sha mi la kuma u nana kôrcio u nengen sha iyol i nan kua tsombor u nan sha gbenda u nan ve kwaghyan, ikondo, ya man sôron ve shie u ve gbe angev, shi eren akaa agen kpaa sha ci u mkpeiyol ve yô, shi gba u i nenge er, or ngu a kwagh u waren uma a mi zum u nan lu a tom ga, nan gbe angev, nan gbe iwan, shin kwase u nom u nan a saa, shin nan bee iyol, shin nana nyôr ken ma mlu u ibanave u nan feityô u nôngon a mi iyol i nan tseegh ga yô. Ngô man wan ka hange hange u nengen sha ve tsembelee. Mbayev cii, mba mar-amôndo kpaa, gba u a nenge sha ve dedoo a mpav shio. Ishember kwagh i sha 26. Hanmaor ngu a ian u nyôron makeranta. Doo u henen un gbilin, hemban je yô, ken anyom a hiin la. Doo u makeranta sha iaven i hii hii la hanmaor nana hen nana soo shin nana soo ga kpaa. Imakeranta i henen tom aveegh kua u fantom kpaa doo u ia lu wuee, shi makeranta u henen sha aaven a vesen kpaa hanmaor nana lu a ian u henen sha ishima i nan er mfe u nan una za a nan la. Makeranta ngu sha ci u wasen or nana vese nan iv ulum u nan, shi sha u wasen or nana fa er i doo u nana er a orumace yô. Makeranta una wase mtem u akuraior sha won cii, ken bem man mcivir-aôndo vev. Shi makeranta una taver tom u Mzough u Ityar cii a lu eren sha u keren bem sha won yô. Mbamaren mba a ian u tsuwan inja ityesen i a na ônov vev ken makeranta yô Ishember kwagh i sha 27. Hanmaor ngu a ian gbar gbar u eren aeren a ityôô a hen ityô i nan, zuan a msaaniyol ken aeren ne, shi eren tom sha mzehemen u ahir a gbaaôndo man zuan a mtsera sha min kpaa. Kwagh u or nan hen ken ityo man nan er sha ave a nan yô, i de tsuwen mtsera u a dugh sha mi la hen a nan ga. Ishember kwagh I sha 28. Gba u ior man ityar sha won cii vea dondo gbenda u eren kwagh sha inja sha inja keng ve a faityô u eren a hanmaor umace er i nger ken Myee u ken igbar ne ye. Ishember kwagh i sha 29. Hanmaor nan ngu a tom u eren hen ityô i nan, gadia ka ityô ia wase nan nana vese nana iv or ye. Hanmaor u nan lu eren kwagh sha ishima i nan a ikyangenev shio yô, nana fa er nana er a kar ikyaa inya ga, nan ngu a mkighir u eren er tindi tseegh a tese nahan, doo u nan di kpaa nana fa er, ior mbagenev kpaa mba a ian u eren kwagh ve a ikyangenev shio sha er, nana na ve icivir man nana zua a mbamverishima mba mimi mba ieren i dedoo, man tindi u ior cii man shi mkpeiyol u ior wuee er i lu ken mkortar u ior u sha asema a ve nahan. Ma shie môm i de eren tom aa mbaawaishima mba ve lu sha ci u i due umace i doo ne kahan a ishimaveren i Mzough u Ityar sha won cii ne ga. Ishember kwagh i sha 30. Makwagh môm ken asemberakaa ne, na matar môm, shin kweior, shin or sha tseeneke u nan ian ii eren makwagh u vihin awaishima u Mzough u Ityar sha won cii a tese sha ci u mkpeiyol u umace ne ga.

tiv

Tiv

tiv

Latn

tiv

NASA YA'NWE'WEWA'TE NAA KIWETE UTA IPEHKSA YUWE'S NEWE'WEN'I WEH'A C'HAB WALA KIWEPWES' PKHAKHENA ÜSC'A' NAWEK YAHK': uyte maa nasapwe's'pa ewkwecehk üsni' pyakhna'wek kafize'he', sa' k'a'weyc'a ya'nwe'wewa'pa teec'sana'wcehk wehyuhpa ikuse'wa'mete hi'pun'i naa kiwete uta wët wëtte, eena' eena'te ya'fi'zewa'te iwehce', ki' yahk'ku: sa' wa'ln'i, naa ya'nwe'wewa't'i taas'i'n'ik kapuyi'hi', maa üustepa thaameyuhthë'sa kühna, sa' nasa' naa kiwete uta peenayu' üukhna yüs yüsteme f'i'zewaha's pakwena üusta', sa' weh'yuhpa wec'ayuhte ma'we we'wewëc'apa we'wewa' hi'p, ma'wepa yaak'wa' hi'p f'i'zewa'ha's pakwena üsta' isateyu'. ki' naa sühk: ec ne'hwe's'suwe's' yuwema'kyuu, c'habwe's' üskiwe'n'i yuwe ma'kyuu napa nasa ya'nwe'wewa'ha's hi'pun'isa' sena äate ipe'he hi'pta'; nasa' ikahsa npicthë'we's' pk'uupa'ka kuk'thë' yuuwa'ha's pakwekamen, ükahyu v'ite yu'ceyu' ya'nwe'wewa'yu' meethäs, k'a'weyc'a naa sühu'k: kac'häc'ha'wa' usa', c'hab wala kiwwepwe's' d'i'p hiicehkyuuc'a ewtw f'i'zeya', ki' yahk'hu: naa c'hab walapwe's' pkhakhesa up'h eentewe's' f'i'hn'i ecte' c'habwe's'a' h'ukaysa naa yuwe's isatewe's'yuha' hïna, uyte naa kiwete nasa' isateyuh ha'dac'a u'ymakyuu pihcma'kyuu napa ya'nwe'wewa' hi'pyuha' hïna, weh'yuhpa nasa h'ukaysa hwete ew f'i'zewa'ha's nuyc'häc'haya't' ewna hïc'a nenyuu nasa' eena' f'i'zekan, sa' ikahsa c'hab wala kwekwewe's' k'a'wente pkhakhesa' ayte we'wen'ï's k'tey kyu'hu'ya' nenyun'i'spa yaaki'k, sa' nasa ya'nwe'wewa'ha's wëtte üsu hi'puwa'ha's c'hab wala kiwepwe's' pkhakhec'a s'abun'i kwekwe we'wen'i's k'tey yuuwa'ha's, k'a'weyc'a yaaki'k : nasaisa sena naa ya'nwe'we'wen'isu, eena' eena' üswa'te teec'sana'wec'a yaak'wa' peeh'sa' sühna ikahsa c'hab wala kwekwewe's' k'tey kyu'hu'hkha'w hïn'i's. K'a weh'ate na'hï'k: Ayte nasa ya'nwe'wewa'te naa kiwete uta newe'wen'i weh'a' c'habt'i, c'hab wala kiwet'i nuyi'hwena, nasawe's', ikahwa' v'itn'i kwekwewe's'a; kapiya'n'iyakh, kask'aha'n'iyakh naa ya'nwe'wewa' hi'pun'i's wëtte üswa' hi'pun'i's nuyc'häc'ha hi'pta'; ki' nasama't'yu, ikahwa' v'itn'i kwekwewe's'a' tuhd tuhdc'a naa ya'nwe'wewa't'i puuk' k'tey yuuwaha's kpahk'na u'hkan, ikahsa c'hab wala kiwe kwekwema't'yuu ki' k'a kiwe ne'hwe's'tewe's' ikah kiwema't'yuu napa. F'i'ni pe'la 1. Ya'nwe'wewa'te' maa nasapa ha'dacehk hi'pku up'hi', wëtte u'huwa'hi'pta', eena' eena' f'i'zewa' hi'pta', üus hi'pta' d'ik'the hi'pta' naapa'kate. Sa' h'ukaysa üus hi'pcehktha'w sa' pyakhna'we f'i'ze hi'ptha'w. F'i'n'i pe'la 2. Naa nwe'wen'ite pu'kithc'a maa nasapa k'uka yupn'ime u'huwa' hi'pc'a ya'nwe'wewa'pa hi'pa' d'i'wën'ime: üskiwen'i ma'we hi'psama'kyuu; nasa küc'ma'kyuu, nasa waasma'kyuu, nasa ma'we ikwehkwesama'kyuu; u'yma'kyuu, pihcma'kyuu; nasa kuhsa ipeyn'itewe's' ma'wesate hi'psama'kyuu, khimec'a' ipeyn'i ma'we üusyaak'sama'kyuu; mayuh nasa kuhtewe's'ma'kyuu; v'uwe's'ma'kyuu; mte up'hsama'kyuu; ma'wete fiysapa h'uka. F'i'n'i pe'la 3. Maa nasapa ït'i f'i'ze hi'pa', kimyuhpa pt'hiden'ime u'huwa' hi'pa', kihytepa äh kaf'i'ze'n'i u'huwa' hi'pa'. F'i'n'i pe'la 4. Kimyuhpa nasanwe's'a's nasanwe's'a's yaamumena, kimyuhpa nasanwe's'a's k'uultec'a kaselpi'pamena; yaamun'isa, nasanwe's'a's k'wayn'isa' yuuwesa', ma'wetepa h'uka. F'i'n'i pe'la 5. Kimyuhpa nasanwe's'a's pk'uuya' huuna' yuuya' ewumena. F'i'n'i pe'la 6. Maa nasapa h'uka Ec Ne'hwe's' d'i'pte äate u'huwa' hi'pa', maa kiwetepa h'uka. F'i'n'i pe'la 7. Maa Ec Nehwe's'hu yuhsapa h'ukat' k'a'weyc'a yu', sa' maa nasat'pa h'ukat' k'a'weyc'a nwe'we. Sa' maa nasapa d'i'wën'iya'samakyuu, khimec'a' d'i'wën'iyuya' üssa' ayte newe'wen'i weh'ate pu'kithwa' hi'pa'. F'i'n'i pe'la 8. Eete eena' eena' kaf'ize'sa kwekwe d'i'pte maa c'hab wala kiwetepa maa nasapa maa nasapa ya'nwe'wewa'ha's pakwewa' hi'pa', nasa's huuna' yuucte', Ec Ne'hwe's'tewe's' yuwete k'teme yuucte'. F'i'n'i pe'la 9. Kimyuhpa's yuwe hi'pume u'hute kyuhu'mena, k'aaphpamena, u'hkanpa c'at'hmena sa' k'ah' üsn'i kiwehupa newuuya' ewumena. F'i'n'i pe'la 10. Eetewe's' äate kaf'i'ze'ya' ikahsa kwekwe', nasa wala d'i'pte kimyuhpa paikahn'imete puuk' k'ana'wec'a nwëse'he hi'pa', teec'sa hu'ghuc'a tup'hime kihy ähme yuun'i's ew äate nv'ihtpkac', makwe sena' ktuthe'c'a akac'hictepa. F'i'n'i pe'la 11. F'iika yuu p'an'i nasa', isa k'tezwa'te yuwet' ew kaha'da'na kühme ha'dayu'; yuuwesamek kasehe'. Ec Ne'hwes'tewe's' d'i'pteyu' k'a yuuwesa hin'isapa ikha'khudeya' paswa' yuwe hi'pa', sa' k'a'spa nasa wala d'i'pte yu'skhewwa'ha'. Ec Ne'hwe's'tewes' f'i'n'i yuwe kasehmeyna' yuwe hi'pusa nasa's k'tezya' ya'ewumena, maa c'hab wala kiwema'kyunapa. Sa' f'i'n'i pe'la thaaw huunamesahu ya'akac'hina. F'i'n'i pe'la 12. V'ite nasa fiisa f'i'zen'ite' v'ite nasayu' kimyuhpa yuwe ipi'k'n'imete huuna' p'hahcc'a yatwe's'we's' yasete kuk'thë' yuuya' ewumena, maa yatwe's' yatka huuna' u'kaya', teec'sahic'a kahn'i ec pa'hsa's phadec'a thegya', peku'su kaz' nuywe'weya'. Maa nasapa naa thëysu ya'duna u'huc'a' Ec Ne'hwes'hu yuhsa yuwesu ya'nwe'wewa'ha's pakwewa' hi'pa'. F'i'n'i pe'la 13. Maa nasapa peek' pekuhna f'i'zewa' hi'pa', khic'a k'ah' üus pëyite maa c'hab wala kiwetema'k yuhuwëc'a' yuhu napa ewuna. Maa nasapa peek' üushu maa c'hab wala kiwehu kasehna u'hwëc'a' ewuna, peek' c'hab wala kiwehuma'kyuu napa, ki' s'awedwëc'a' s'awedna. F'i'n'i pe'la 14. Peek' kwekwe's suwya' pakwena üste', pemaa kiwete isuthwa' pakwewa' hi'pa' maa c'hab wala kiwetema'kyuu napa, khic'a maasuhme üsya'. Napa k'awe ya'newe'wa'teyu' ï'ne c'hab wala kiwepwe's' pkhakhec'a newe'wen'i üustemeteyu' pu'kithya' ewumena. F'i'n'i pe'la 15. Maa nasapa teec' c'hab wala kiwehuwes' yuu hi'pa'. Kimyuhpa teec' c'hab wala kiwehuwe's' yuun'i's kuse'ya' ewumena. Nasa' ma'wente teec' c'hab wala kiwehuwe's' yun'i's yu'pthewëc'a' yu'ptheya' ewuna. F'i'n'i pe'la 16. 1 Pihcma'kyuu, u'yma'kyuu sa' ptamuwa'te äh walaana kabasa' ptamuya' ewuna; kimyuhpa üskiwe'n'i f'iiysa hi'ppa'ka. c'hab wala kiwe f'ihuwe's'pa'ka, üusa's ya'newe'wen'i ma'wesa hi'ppa'ka pt'hiden'ime yuuna ptaamun'ite' pihcma'kyuu, u'yma'kyuu sa' k'ana'wec'a ya'nwe'wewa' hi'pta'. T'utepc'ahte' t'utema't' napa k'a'weyc'a. Pihca's, u'ya'sma'kyuu napa ipehkac' ya'kaba'mena k'awe's' üusyuu k'a'we' yahk'meteyu'. Ptaama' maan yatwe's'ya'ta' sa' k'a ya'we's'in'iyakhku c'hab wala yuuna pa'ha', sa' maa c'hab wala kiwe kwekwepa yatwe's't'i nwe'we hi'pa'. F'i'n'i pe'la 17. Maa nasama'kyuu napa naamu yuuwa' hi'pa', peek'c'ama'kyuu, pkhakhec'ama'kyuu napa. Kimyuhpa hi'pun'i's huuna' kuse'ya ewumena. F'i'n'i pe'la 18. Kimma'kyuu napa nasa' ma'wepa üusyaak'wa' hi'pa' sa', üusa's ya'newe'wen'i; sa' üusa's ya'newe'wen'i's maat'ipa hwe pta's'ya' ewuna; teec'a'sma'kyuu, nasa kuht'ima'kyuu, ps'imc'a üustema'kyuu, nasa wala yuhu'hun'isuma'kyuu, kapiya'nma'kyuu, kyu'hu'nma'kyuu, kthegu'nma'kyuu, üusa's' ya'newe'wen'i's k'tey v'itna. F'i'n'i pe'la 19. Maa nasapa ma'we üus yaak'wëc'a, ma'we we'wewëc'a', we'we hi'pa'. Sa' k'apa'kac'a f'iv'itn'ime u'hu hi'pa', v'itesa ptas's'n'i'spa wëse'na, v'itesa üusyaak'n'i'spa wëse'na, ki' hwe pta's'napa yuuna, mtepa'c'a we'wene'ga hïn'ime, kihyyakhpa hwe we'weya' ipik'wëc'a' ipik'wëc'a' ipik'ya' ewuna. F'i'n'i pe'la 20. Maa nasapa kimyuhpa pt'hiden'ime pkhakhewa' hi'pa', sa' kuk'me üswa' pkhakhen'i v'itna. Yu'pkhakhen'isu kimyuhpa huuna' yuupkhakh yu't'an'ime u'huna. F'i'n'i pe'la 21. Maa nasapa thë' kabasa' peek' c'hab wala kiwete' ikahn'i kwekwe's ipa'kaya', yuuya' ewuna, khimec'a' t'hit'hc'a kwekwe kaipa'ka'ya', Yuwe Dukhsa's kwekwe usna yuuya' ewuna. Maa nasapa peek' c'hab wala kiwete' ikahn'i kwekwesu k'ana'wec'a ha'dac'a u'kaya' ewuna nasa wala d'i'pte selpiwa'ha's k'tey yuuna, v'itesana'wey. C'aba' eckwete kt'hit'hi'n'iyakh ya'yu'skhewuna npicthë' ki'pwa' een kühisa, na'we yuun'iyu' naa kiwete uta na'wecehk yu'skhewya' neesn'isa', k'a'weyc'a nasaisa peek' üustecehk t'hit'hwa'ha's khimec'apa peek'c'a t'hit'hite v'ite nasayu' kuc'yuhpa pahiyuna kühu hi'pmeta' kim hu'ghu t'hit'hn'i's. F'i'n'i pe'la 22. Maa nasapa maa nasa kuhtewe's'pa'ka, k'awe's' hi'pun'i makwe hi'put'na sa' kim thëyte üsc'a' k'a nasa pu'c'hn'iyuuwa' hi'pa'; wëtte f'i'zewa' hi'p; f'iin f'iin ipe'n'isa hi'p; nasa kuhsa maa c'abtewe's'yuuwa' hi'p; wët üskiwe'n'itewe's' yuuwa' hi'p; peek' nasa c'huute ki' hwe vite c'hab wala kiwepa c'huun'iyakh. F'i'n'i pe'la 23. Maa nasapa mhi hi'puwa' hi'pa', k'ah' üushu mhia's t'hit'hwa', maz mhisac'apa teec'sana'wec'a ma'wesupa ha'da mahina skhewut'na, ki' wec'ayuhte. Sa' mhina üsn'ihu huuna' kuki'hictepa ya'nwe'wewa' hi'pa'. Maa nasapa's mhisa kuhte h'ukaysa teec'sa na'wec'a mahiwa' üste' maayuht'ipa pe'lame dewet'na. Maa nasapa mhipa'ka ew dewen'i u'hu hi'pa' ma'we mhi ha'da sa' wec'ayuhte sa' k'ah' tas'te nasakwet'ipa eena' ip'hwa' hi'p, sa' k'te ähmete' nasa walawe's's kaha'da'n'i yuuna ma'we peeh'te'. Maa mhisapa h'uka mhisapwe's' yu'pkhakhen'i v'itu hi'pa' k'awe's' ithäsn'it' ya'nwe'weya'. F'i'n'i pe'la 24. Mhisa' maa nasapa h'uka ikaaswa' hi'pa', ec'wa' een hi'puwa', thaakwe kmahi'me üus huthe ha'dac'a kmahi'n'i yuuwa', ki' kaykase'n'i'spa dewen'iyuu hi'pa'. F'i'n'i pe'la 25. Maa nasapa ew kaf'i'ze'n'i u'huwa' hi'pa' k'ah' tas'tewe's'pa ew ipe'hna kaf'i'zen'i u'huwa', kät'h üswa' hi'p, ü'wa' weh' peeh'me üswa' hi'p, at'h athwa' hwe peeh'me, yatkwe hi'p, yu'ce'sa hi'p, nasa walahi kihy üste'ha'dac'a ipa'kana; k'a'weyc'a kihypa hwe peeh'me f'i'ze hi'pa', ma'wente ec' pihc nenyuc'a, ma'wente ec' u'y nenyuc'a, hwe ithakwe thë'te, kihy pa'ka ït'i f'i'zewa'yu hi'pme thëyte nenyuuc'apa. Luuc' n'hi't'i, luuc'kwet'i sena ew ipe'hwa' üsa'. Maa luuc'ma'kyuu kaban'itewe's', kaban'imetewes'ma'kyuu napa ha'dac'a k'a'sa nasa wala sena ew ipe'he hi'pa'. F'i'n'i pe'la 26. Maa nasapa yaf'te piyawa'ha's hi'pa', piyan'i yactewe's'c'apa's luuc'a' v'upa'kame piyawa' hi'pa'. Sa' thakweyuh hiiyuwa' peehin'itewe's't'i' luuc'a' ma'wetepa piyawa' hi'pa'. Ki' kusete äh yuupkac' piyan'isa' mte mtepa k'ahn'iyuut'na, sa' mtepa pa'ha hi'pa'. Maa nasapa walate piyan'i yatte pa'hya' ewuna, v'itepa ma'we piyana üsta' k'a'wey k'asu ähsayu'. Kapiya'n'isa' nasat'i kac'häc'ha'wa'te neeswa'ha', eena' eena' f'i'zeya' nuytë'na, nasa' kuk'thë' yuume f'i'zeya'k neesu', puuk' twëhïwa'te neesna, nasa' kuk'thë' yuuya' yahk'me f'i'zeya' nesna; c'hab wala kiwepwe's'a' äate id'i'p üswa'te neesn'i'. Nasa' üskiwen'i f'iy hi'psa üsta', üusa's ya'newe'wen'i f'iy hi'psa üsta'; k'a kapiya'n'i' nasat'i nuuyc'häc'hana, puuk' eena' eena' id'ip f'i'zeya' neeswahaá, c'hab wala kiwepwe's' yu'pkhakhesa ikahn'i yuwete. Luuc' neywe's'a' luuc'we's' piyawa'ha'sa' ma'we piyawa'ha's ithäc'a' kapiya'wa'ha's t'hit'hi hi'pta'. F'i'n'i pe'la 27. Maa nasapa nasa wala üskiwen'ite uche hi'pa', kusehu z'ic'kwe v'itna mhin'isu wec'ayuhte k'a'we üsn'i ks'av'su pkhakhena, naa kiwete makwe wala hiiyuun'i üste k'a'spa kaselpi'na. Nasa, d'ik'thehu wala üus ki'pna wala hiiyuuwa' ec v'itsa, kusehu z'ic'kwe v'itna mhisa, d'ik'thehu wala z'ic'kwe yahk'na f'i'sa' k'awe's' yase's nwe'wen'iyuut'na, k'a'weyc'a k'a'we mhic'a hi'pun'it'ipa. F'i'n'i pe'la 28. Ayte newe'wen'i yuwete, maa nasapa nasa wala ks'av'su kimyuhpa kuuc'i'n'ime u'hu hi'pa', v'ite c'hab wala kiwesupa kuc'i'n'ime u'hu hi'pa', ähmekayuu hïwa' hi'pme u'hu hi'pa'. C'habma't'yuu nasama't'yuu pkhakhec'a üssa nasama't'yuu napa ayte newe'wen'i's k'tey yuu hi'pta' naa weh'a's. F'i'n'i pe'la 29. Maa nasapa nasa wala d'i'pte puuk' k'tey yuuwa' hi'pa', naas k'teyuc'ak nasa' eena' eena' f'i'zewa'te nasa' neesna käha' naapa'ka. Maa nasapa k'tey yuumeya' ewuna Ec Ne'hwe's'suwe's' yuweic'a eena' eena'te f'i'zecte, peek' wëtte f'i'zeckit' pekwecte; nasapwe's' huuna'me f'i'zecte; nasa kuhsayu ecyakh t'hit'hc'a npicthë' ki'pute yu'skhewya' neesn'i's pekwecte. Naa wëtte eena' eena' f'i'zekahn'i yuwesa' ma'weteyuhpa ähme yuume f'i'zekahn'i' c'hab wala kiwepwe's' pkhakhec'a ikahn'i yuwe'sa'. F'i'n'i pe'la 30. Ayte ikahna newe'wen'isa's teec'sama'kyuu, nasa kuhsama'kyuu, teec' c'hab wala kiwete ikahsa kwekwema'kyuu, sa' iv'ituwëc'a' kimyuhpa kihyc'a' yuuya' ewumena. Naa newe'wen'i weh'ate' eena' eena' u'hun'i's, wët wët u'hun'i's mteyuhpa aytey newe'wen'i's hu'gme u'h pu'c'hya' ewumena. Nasa teec'sama'k k'a'hi, pkhakhec'a üssama't' k'a'hi khimec'a' c'hab wala kiwete ikahsa kwekwema'k k'a'hï napa.

pbb

Páez

pbb

Latn

pbb

DEARBHÚ UILE-CHOITEANN CEARTA AN DUINE De Bhrí gurb é aithint dínte dúchais agus chearta comhionanna do-shannta an uile dhuine den chine daonna is foras don tsaorise, don cheartas agus don tsíocháin sa domhan, De Bhrí gur thionscain a neamhaird agus an mí-mheas ar chearta an duine gníomhartha barbartha a chuir uafás ar choinsias an chine daonna, agus go bhfuil forógartha gurb é meanmarc is uaisle ag an gcoitiantacht saol a thabhairt i réim a bhéarfas don duine saoirse chainte agus chreidimh agus saoirse ó eagla agus ó amhgar, De Bhrí go ndearna pobail na Náisiúin Aontaithe sa Chairt dearbhú athuair ar a gcreideamh i gcearta bunúsacha an duine, i ndínit agus i bhfiúntas pearsan an duine agus i gcearta comhionanna fear agus bean, agus gur chinneadar tacú leis an ascnamh sóisalach agus réim maireachtana níos fearr a thabhairt i gcrích faoi shaoirse níos fairsinge, De Bhrí gur ghabhadar na Stát-Chomhaltaí faoi chuing ghealltanais go ndéanfaid, i gcomhar leis na Náisiúin Aontaithe, urraim uile-choiteann éifeachtach d'áirithiú do chearta agus do shaoirsí bunúsacha an duine. De Bhrí go bhfuil sé fíor-thábhachtach, chun an gealltanas sin a chomhalladh ina iomláine, go mbeifí ar aon-tuiscint maidir leis na cearta agus na saoirsí sin, Anois ar an abhar sin forógrainn an Tionól Ginerálta an Dearbú Uile-choiteann seo ar Chearta an Duine mar chomhchaighdeán le tabhairt i réim ag gach pobal agus gach náisiún ionas go ndeánfaidh gach uile dhuine agus gach uile organ den chomhdhaonnacht, agus iad de shíor ag tabhairt an Dearbhuithe seo dá n'aire agus dá n-úidh, díchell, tríd an teagasc agus an t-oideachas, chun urraim do na cearta agus do no saoirsí sin a chothú agus chun a áirithiú tríd bearta ascnaimh, náisiúnta agus eadarnáisiúnta, go mbeidh aithint agus feidm éifeathtach uile-choiteann acu, ní hamháin i measc pobal na Stát-Chomhaltaí féin, ach fós i measc pobal na gcríocha atá faoina ndlínse sin. Airteagal 1. Saoláitear na daoine uile saor agus comhionann ina ndínit agus ina gcearta. Tá bauidh an réasúin agus an choinsiasa acu agus dlíd iad féin d'iompar de mheon bhrthreachais i leith a chéile. Airteagal 2. Tá teideal ag gach uile dhuine chun na gceart agus na saoirsí go léir atá leagtha amach sa Dearthú seo, gan idirdhealú dáon tsaghas, go háirithe maidir le cine, dath, gnéas, teanga, creideamh, tuairim pholitíochta nó tuarim eile, bunadh náisiúnta nó sóisilach, maoin, breith nó céimíocht eile, Fairis sin, ní déanfar aon idirdhealú ar fhoras no céimíochta poiliticiúla, dlínsiúla nó eadarnáisiúnta atá ag an tír nó an chríoch len mbaineann duine, pé acu críoch neamhspleách, críoch iontaobhais, nó críoch gan rialtas dúchais í, nó críoch a bhfuil aon teoranta eile ar a ceannasacht. Airteagal 3. Tá ag gach uile dhuine, an ceart chun marthana, chun saoirse agus chun slándála a phearsan. Airteagal 4. Ní coimeádfar aon duine faoi mhoghsaine ná faoi dhaoirse; toirmeasctar gach gné den mhoghsaine agus de thrádáil na mogha. Airteagal 5. Ní déanfar céastóireacht ar bith ná cóir ná pionós éadrócaireach, mídhaonna ná táirchéimneach a chur air. Airteagal 6. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun a aithinte i ngach uile áit mar phearsa i láthair an dlí. Airteagal 7. Is comhionann na daoine uile i l'athair an dlí agus is dligh dhóibh an dlí do thabhairt coimirce dhóibh i gcomhionannas gan leithcheal ar aon neach. Dlítear do chách comhionannas coimirce i gcoinne aon leithcheal a sháródh an Dearbhú seo agus i gcoinne aon bhriogaireachta chun leithcheal den tsórt sin a dhéanamh. Airteagal 8. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun fóirithin éifeachtúil d'fháil ó na binsí náisiúnta inniúla i gcoinne gníomhartha a sháraíos na cearta bunúsacha a bheir an bunreacht nó an dlí dhó. Airteagal 9. Ní déanfar go forlamhach aon duine a ghabháil a choinneáil ná a chur ar deoraíocht. Airteagal 10. Dlíonn an uile dhuine, i gcomhionannas iomlán lena chéile, éisteacht chothrom phoiblí d'fháil ó bhinse neamhspleách neamhchlaon chun a chearta agus a oblagáidí agus aon chúiseamh coiriúil ina aghaidh a chinneadh. Airteagal 11. Gach duine a cúiseofar i gcion inphíonois is tuigthe é a bheith neamhchiontach go dtí go gcruthaítear ciontach é do réir dlí i dtrail phoiblí, ina mbeidh ar fáil aige gach cóir is gá lena chosaint a ráthú. Ní daorfar duine ar bith in ngeall ar aon ghníomh ná neamhghníomh nach cion in-phíonóis a bhí ann, tráth a dhéanta, faoin dlí náisiúnta nó faoin dlí eadarnáisiúnta. Ná ní gearrfar píonós is troime ná mar dob in-ghearrtha an tráth a rinneadh an cion. Airteagal 12. Ní déanfar cur isteach go forlámhach ar dunie ar bith maidir lena shaol príobháideach, a theaghlach, a ionad cónaithe, ná a chomhfreagras ná ní déanfar ionsaí air i leith a onóra ná a cháile. Airteagal 13. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun gluaiseacht agus cónaí ina rogha áite laistigh den Stát. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun imeacht as aon tír, lena n-áirítear a thír féin, agus filleadh ar a thír féin Airteagal 14. Le linn géarleanúna, tá ag gach uile dhunie an ceart chun tearmann a lorg agus a bheith aige i dtíortha eile. Ní féadfar feidhm a bhaint as an gceart seo i gcás inchúiseamh a leanas iarbhír as coirthe neampholaiticiúla nó as gníomhartha atá contrártha dochuspóirí agus do bhuntreora na Náisiún Aontaithe Airteagal 15. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun náisiúntacht d'athrú. Ní déanfar go forlámach a náisiúntacht a bhanit d'aon duine, ná fós an ceart chun a náisiúntacht d'athrú. Airteagal 16. Ar aois in-nuachair a shlánú dhóibh tá ag fir agus mná, gan srian ar bith maidir le cine, náisiúntacht ná creideamh, an ceart chun pósadh agus teaghlach a bhunú. Is ionann na cearta atá acu maidir leis an bpósadh, le linn an phóstas agus ar scaoileadh a phósta. Ní déanfar pósadh gan saorthoil iomlán na beirte atá le pósadh. Is é an teaghlach is buíon-aonad príomha bunaidh don chomhdhaonnacht do réir nádúra agus dlíonn an chomhdhaonnacht agus an Stát é a chaomhnadh. Airteagal 17. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun maoin a shealbhú , ina anoar agus i gcomhar le daoine eile. Ní féidir a mhaoin a bhaint go forlámhach de dhuine ar bith. Airteagal 18. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun saoirse machnaimh, coinsiasa agus credimh; airítear sa sa cheart sin an tsaoirse chun a chreideamh nó a dheimhne d'athrú maraon leis an saoirse chun a chreideamh nó a dheimhne d'fhiolsiú, ina aonar nó a nó in éineacht le daoine eile, go poiblí nó go príobháideach, tríd an teagasc, an cleachtadh, an adhradh agus na deas-ghnátha. Airteagal 19. Tá ag gach uile dhuine an ceaqrt chun saoirse tuairime agus chun saoirse nochtuithe tuairime; áirítear sa cheart sin saoirse chun tuairimí a bheith aige gan aon bhac air, agus chun eolas agus smaointe a lorg, a ghlacadh agus a leathadh trí mheáin ar bith, gan aird ar chríoch-theoranta. Airteagal 20. Tá ag gach uile dhuine an ceart go mbeidh saoirse aige teacht ar tionól agus gabháil le comhlachas go sítheoilte Ní cead a chun d´fhiacha ar dhuine ar bith gabháil le haon chomhlachas áirithe. Airteagal 21 Tá ag gach uile dhuine an ceart chun páirt a ghlacadh i gcúrsaí rialuithe a thíre, go díreach nó trí ionadaithe a toghtar go saorálach. Tá comhcheart ag gach uile dhuine rochtain a bheith aige ar an tseirbhís phoiblí in thír féin. Is é toil an phobail is foras don údarás rialuithe; léireofar an toil sin de thoradh toghchán ionraic a déanfar ó aim go ham trí bhótáil chomhchoiteann chomhionann agus trí tún-bhallóid nó ar mhodh dá shamhail sin a ráthaíos saoirse bhótála. Airteagal 22. Tá ag gach uile dhuine, mar chomhalta den chomhdhaonnacht, an ceart chun slándála sóisialaí; dlítear dó go bhféadfaidh sé, de thoradh an tsaothair náisiúnta agus an chomhair eadarnáisiúnta agus do réir eagraíochta agus acmhainne gach Stáit ar leith, na cearta a shásamh, i gcúrsaí eacnamíochta agus comhdhaonnachta agus cultúra, is dual dá dhínit agus is riachtanach do shaor-fhorbairt a phearsantachta. Airteagal 23. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun oibre, chun saoirse maidir le fostaíocht a thoghadh, chun coinníollacha córa sásúla oibre agus chun a chosanta in aghaidh na dífhostaíochta. Tá ag gach uile dhuine, gan aon idirdhealú, an ceart chun na páighe céanna le haghaidh na hoibre céanna. Tá ag gach duine a dhéanas obair an ceart chun luach saothair chóir shásúil a bhéarfas go mbeidh aige féin, agus ag a theathlach, cóir mhaireachtana mar is dír do dhníit an duine, agus ina theannta sin pé caomhaint shóisialach eile is gá. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun ceardchumainn a bhunú agus gabháil le ceardchumainn chun a leasa a chosaint. Airteagal 24. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun sosa agus scíthe, agus go háirithe chun teora réasúnach lena uaireannta oibre agus chun saoirse le páigh d'fháil ó thráth go chéile. Airteagal 25. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun caghdeáin mhaireachtana is leor do shláinte agus do shoileas an duine féin agus a theaghlaigh, ar a náirítear bia, éadach, ionad cónaithe, freastal liachta, agus na seirbhísí sóisialacha is gá; tá ceart aige chun slándála le linn dífhostaíochta, breoiteachta, éagumais, baintreachais, sean-aoise nó aon easpa eile slí mhaireachtana in imthosca nach bhfuil neart aige orthu. Dlítear aire agus cúnamh speisialta don mháthair agus don leanbh. Bhéarfar an chaomhaint shóisialach chéanna don uile leanbh, pé acu faoi chuing an phósta nó lasmuigh dhí a rugadh. Airteagal 26. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun an oideachais. Bhéarfar an t-oideachas in aisce, sna céimeanna tosaigh agus bunaidh ach go háirithe. Beidh an bun-oideachas éigeantach. Cuirfear an t-oideachas teicniúil agus gairmiúil ar fáil go comhchoiteann; beidh combrochtain do réir fiúntais ag gach uile dhuine ar an árd-oideachas. Beidh de chuspóir ag an oideachas pearsantacht an duine d'fhorbairt ina hiomláinte agus urraim a neartú do chearta an duine agus do no saoirsí bunaidh. Cothóidh sé an chomhthuiscint, an caonfhulaing agus and caradas idir an náisiúin agus na ciní agus na haicmí creidimh uile, agus cabhróidh sé le bearta na Náisiún Aontuithe do chaomhnadh na síochána. Tá ag na tuismitheoirí, i dtosach ar chách eile, an ceart chun an cineál oideachais a thoghadh a bhéarfar dá leanaí Airteagal 27. Tá ag gach uile dhuine an ceart chun páirt a ghlachadh gan cosc i saol cultúrtha an phobail, áineas na n-ealaíon a bheith aige agus páirtiú in ascnamh agus is sochair na heolaíochta. Tá ag gach uile dhuine an ceart go gcosnófaí na leasa morálta agus abhartha a leanas as aon tsaothar eolaíochta, litríochta nó ealaíon arb é is údar dó. Airteagal 28. Is dligh do gach uile dhuine go mbéadh eagras sóisialach agus e adarnáisiúnta i réim a bhéarfadh go bhféadfaí na cearta agus na saoirsí atá leagtha amach sa Dearbhú seo a chur i gerích go hiomlán. Airteagal 29. Tá dualgais ar an uile dhuine i leith an phobail arb ann amháin is féidir a phearsantacht d'fhobairt go saor agus go hiomlán. Ag feidhmiú a cheart agus a shaorisí dhó ní bheidh de shriantacht ar dhuine ar bith ach pé sriantachta a bhéas ceaptha do réir dlí d'aon toisc chun aitheantas agus urraim mar is cuí d'áirithiú do chearta agus saoirsí daoine eile agus chun freagairt do riachtanais chóra na moráltachta, an óird phoiblí agus soileasa na coitiantacnta i gcomhdhaonnacnt daonfhlathach. Ní cead i gcás ar bith na cearta ná na saoirsí seo d'fheidhmiú contrártha do chuspóirí agus do bhuntreora na Náisiún Aontaithe. Airtegal 30. Ní cead aon ní sa Dearbhú seo a leiriú mar ní a bheir dón Stát grúpa nó duine ceart ar bith chun páirt a ghlacadh in aon ghníomhacht ná aon ghníomh a dhéanamh d'fhonn aon cheart nó saoirse dá luaitear anseo a dhíthiú.

gle

Gaelic, Irish

gle

Latn

ga

DECLARAÇON UNIVERSAL DI DIRITU DI OMIS Tomado I papiadu pa Assembleia Geral na si Resoluçon 217 A di 10 de Dezemdro di 1948 PRIAMBULO Suma qui qui ricunhicidu dignidadi di tudu membru di familias I se diritus djusta na tudu sintidu, I ca pudi passadu pa utru djintis, I ta fassi liberdadi fundamental di djustiça cu paz na mundu intidu. Suma falta di cunsi, cu disprezu di diritu di omis I ta leba malbadessa na manera di pensa di pecaduris suma mundu qui na bin bin, nundê qui tudu pecaduris díbidi papia livri, di fia, di ca tene medu di nada, nim di coitadessa, I papia ê declaraçon suma cussa má garandi qui omi sunha. Omi padidu pa viki, pa quila I dibidi tadjadu di tudu manera pa ca nada di mal utchal, pa quila I criadu manga di diritus pa pudi difindil. Suma na mundu tudu djintis díbidi mama, I purcis pa I dadu coragem pa ê mama ba ta quirci cada dia. Suma qui carta qui Naçon Unida scribi pa si povu, I cuirta risso si fiança na diritu di omi qui tudu qui I sedu suma pecadur qui djusta qui virus na mundu I qui misti djuda pa tudu omis cu mindjeri mama I pa I ten mindjor condiçon di bida na metadi di tudu ermon. Suma stadus qui pui na son djurmenti pui mon pa firmanta I pa djuda naçon unida leba ê barbade pa tudu ladu I pa pul cu tudu si força pa I rispitadu qui liberdadi qui mistidu. Só ora qui tudu djintis intindi diritu ê barbadi, pa tudu por I ianda pa dianti pudi sênu ASSEMBLEIA GERAL Danu ê DECLARAÇON UNIVERSAL DI DIRITU DI OMI suma cussa qui tudu djintis misti pa I tchiga pa tudu povu intidu qui sta na mundu, pa tudu djintis qui sta na mundu ó quilis qui pudu pa djuda povu, pa ê tene sempri na corçon I pa ê fassi força pa sina tudu djintis ó dá considju pa cada quin sibi rispita liberdadi di si companher, I pa el própi sê quil qui na leba qui barbadi pa tudu ladu disna di si terra, tê na terra di utrus djintis pa tudu pudi cunsi ê DECLARAÇON. Povu cu stadu qui pui na un son I díbidi fassi djintis vivi ê Declaraçon I pa ê mamal na ladu qui cada quin sinta bas di si stadu. ARTIGO 1º. Tudu pecadur padidu livre, ninguin ca más ninguin, tudu djusta, tudu tem mesmu diritu. Tudu quin qui padidu, tem si roçon, cu si manera di pensa. Na metadi di utrus I díbidi fassi cussas cu ermondadi. ARTIGO 2º. Tudu pecadur díbidi gurta risso diritus cu liberdadi qui faladu na ê Declaraçon, sin scudju, di rassa, di côr, di matchu ó fémia, di língua, di religion, di politica, ó utrus, suma cussas qui bin di tchon ó di djintis, ó pabia I pissadu, ó pabia I fidju di régulu ó aladje, ó pabia di utrus cussas parcidus. Nin qui quila, I ca na fassi nin un scudju na statutu políticu ó di tribunal, ó di tudu terra , ó di terra qui bu bicu interradu n’el, nin qui terra ta manda na si cabeça, ó utrus ta manda n’el. ARTIGO 3º. Tudu pacadur tem diritu di vivi, di sedu livre I di djubudu, pa ca nada otchal di mal. ARTIGO 4º. Ninguin ca dibidi fassidu catibu, nin pudu tarbadja a força, pabia I cussa qui tudjidu di tudu manera na Declaração Universal dos Direitos dos Homens. ARTIGO 5º. Ninguin ca na sutadu, nin maltratadu ó matadu ó fassidu cussas qui el própi I nega. ARTIGO 6º. Tudu pecadur tem diritu di djubidu suma pecadur na udju di stadu. ARTIGO 7º. Dianti di lei, tudu djintis djusta, scudju ca tem, tudu tem diritu di difindidu dianti di lei, tudu tem diritu di difindidu dianti di cabalindadi ó malbadessa. ARTIGO 8º. Na cada terra, lei ta pudu pa guarda pecadur, I pa mostral caminhu di ianda. El qui manda tudu pecadur, na cada terra qui sta n’el I tem diritu di busca dunus di lei di qui terra, pa ê mostral caminhu. ARTIGO 9º. Ninguin ca pudi prindidu, nin fitchadu ó sercadu na terra qui sinta. ARTIGO 10º. Dianti di lei, tudu djintis djusta I ê tene quil mesmo diritu. Cada culpa di alguin, díbidi djubidu suma qui lei manda, I dibidi lebadu pa tribunal di bardadi, sin scudju, pa djubi tê nundê qui roçon caba I nundê qui culpa cumsa. ARTIGO 11º. Si alguin conta mintida pa bô, na tribunal bu díbidi pera, sin discunfia, tê ora qui tudu djintis odja qui mintida, pa lei cumsa pudu na pratu limpu. Si I tchiga pa bu castigadu, enton bu ta sibi cuma bu díbidi difindidu, pa ca nada otchau di mal, tê dia qui bardadi limpu pus. Lei qui fassidu aós I pa djubi dianti. Ninguin ca pudi condenadu pa cussa qui fassiduba dja ó qui dixa di fassidu antis di lei pudu, ó otcha qui lei ca tem qui cussa I ca éraba culpa. Nin qui quila, ninguin ca díbidi pudu castigu qui más qui cu pudu otcha qui lei fassidu. ARTIGO 12º. Ninguin ca díbidi pudu sufri, pabia utru miti na si bida, ó na bida di si família, ó na si cassa, ó na si cartas qui ta ricibi, ninguin ca díbidi miti na bida di ninguin, ora qui sedu, bu tem diritu di bai queixa. ARTIGO 13º. Tudu pecadur tem diritu di ianda I di cudji cau di mora na terra qui tchiga I misti sinta. Tudu pecadur tem diritu di larga si terra ó terra qui sinta n’el I riba pa si terra ora qui I misti I ca díbidi tudjidu riba. ARTIGO 14º. Tudu pecadur qui na pirsiguidu, tem diritu di cudji terra qui misti bai, na qui terra I tem diritu di dadu asilu pa I puga. Ê diritu, I ca pudi djubidu ora qui crimi qui fassidu, tudu ladu di mundu ca mistil. ARTIGO 15º. Tudu pecadur tem diritu di tem un nacionalidadi ( puga na terra qui misti ). Ninguin ca díbidi tudjidu puga na terra qui misti, ó muda di terra qui si bicu interradu n’el. ARTIGO 16º. Ora qui pecadur padidu toc I tchiga cassamentu, omi cu mindjer tem diritu di cassa I pa fassi família, sin djubi pa rassa, ó religion, ó pa terra qui alguin padidu. Ora qui ê cassa , ó qui ê na caba, tudu díbidi djusta, ê ca díbidi mansia na nada, pabia elis tudu I qui un son. Cada quin dibidi cassa cu quin qui I misti. Cassamentu ca díbidi dadu. Família, I un balur garandi di sociedadi, tambe I tem diritu di djubidu I djubi stadu. ARTIGO 17º. Tudu pecadur tem diritu di tene si cussa, qui dissil. Ninguin ca pudi robadu si cussa a força. ARTIGO 18º. Cada pecadur tem diritu di pensa di si manera I di pensa cussas qui misti, ó di cudji si religion. Cu tudu és diritu, I misti faladu di cuma, tudu pecadur pudi troca di si religion ó di si manera di pensa, di fassi cerimónia di si religion ora qui I misti, I manera qui I misti. El son ó cu djintis di si grupu. Cada quin pudi sina quin qui I misti si religion, na cassa ó na rua. ARTIGO 19º. Tudu pecadur I livri pa papia quê qui I misti, pa quila ninguin ca tem diritu di chatial na si papia, ó na cussas qui na busca tene ó di conta djintis sin cudji cau certu di conta quê qui I pensa. ARTIGO 20º. Tudu pecadur tem diritu di mati runion qui misti, ó fassi associaçon di ermondadi. Ninguin ca pudi pudu a força pa mati runion ó fassi associaçon. ARTIGO 21º. Tudu pecadur tem diritu di sta dianti di nogós pública di si terra, el própi cu si cabeça, ó utru alguin qui cudjidu pa tudu. Tudu pecadur tem diritu di entra na tarbadju di stadu, sin scudju. Quin qui povu misti, el qui bom pa sedu chefe, I dibidi mostradu através di ileiçon di bardadi qui ta fassidu , nunde qui tudu djintis ta mati, I ê ta djusta na tudu. Cu sgridu garandi cada quin ta vota na cussa qui el propi I misti sim djubi cu cumpanher. ARTIGO 22º. Tudu pecadur na metadi di utrus, I tem diritu di djubidu diritu pa ca nada otchal di mal. I díbidi pidi si quinhon na stadu di tudu coldadi, pabia I si diritu. ARTIGO 23º. Tudu pecadur tem diritu di dadu tarbadju I di cudji tarbadju qui misti, di dadu bom material di tarbadju I di tene tudu cussas qui pudu djudal na fassi si tarbadju I díbidi djubidu pa ca I fica sin tarbadju. Tudu tem diritu di pagadu balur di si tarbadju. Quin qui ta tarbadja I díbidi gardicidu I di pagadu qui qui na djigal cu si família pa sinti diritu na metadi di djintis nundê qui sta n’el. Si quil qui nganga ca tchigal, I díbidi burridu di utru manera. Tudu tarbadjur tem diritu di djunta cu utrus tarbadjaduris pa sai na rua pa difindi sê diritu. ARTIGO 24º. Tudu pecadur tem diritu di discansa dispus di un tarbadju pissadu, diritu di tem ora di tarbadju djustadu I diritu di pagadu na si férias di cada anu. ARTIGO 25 º. Tudu pecadur tem diritu di tene um bocadinhu pa sugura si família, na ora di duença I na sabura, suma tene cussas di cume, di bisti, tene cassa di mora, tene dutur qui na cural, tene si quinhon na stadu pa ora di duença, ora qui mancu, ora qui si omi/mindjer murri, na ora di bedjissa, ó I pirdi un cussa qui ta djudal. Maternidadi cu si mininus tem diritu di djudadu diritu. Tudu mininus qui padidu dentru ó fora di maternidadi ê díbidi djubidu cu qui bom udju di stadu. ARTIGO 26º. Tudu pecadur tem diritu di bai scola. Scola pa mininus ca díbidi pagadu. Tudu mininu díbidi pudu na scola. Scola técnica ó profissional I díbidi sedu pa cada quin cudji. Pa curso garandi I díbidi dadu pa quin qui misti I pa quin qui pudi sin scudju. Educaçon I díbidi iabri pa manga di cussas di sina, suma quil qui omi misti, quil qui na djudal vivi diritu I pa I sêdu livri, suma quil qui na djudal intindi mundu, mole corçon cu ermondadi pa tudu djintis di terra, tudu rassas, tudu religion, suma desenvolvimentu di Naçons Unidas pa guarda paz. I ta fica pa cada papé cu mamé, cudju educaçon quê misti pa sê fidjus. ARTIGO 27º. Tudu pecadur tem diritu di mati cermónia di si cultura, mati tudu manifestaçon qui ta mostra mundu quê qui si cultura bali n’el. Tudu tem diritu di guardadu cussa qui dissel I par el. Ó cussa qui fassidu cu si mon prumeru I ca misti pa utru fassi suma el. ARTIGO 28º. Na ê Declaração, tudu pecadur tem diritu di fassil cunsidu pa djintis di si terra I pa djintis di tudu mundu, I pa fassil pa I sedu quil ordem qui pudi fassil sintidu qui diritus cu liberdadi qui papiadu. ARTIGO 29º. Cada pecadur tem quê qui díbidi fassi na si comunidadi, sin quila el suma pecadur I ca pudi sedu livri nin I ca pudi bai pa dianti. Na tudu diritu que faladu na ê declaçon, ora qui na fassi ó ora qui bu na gozal, bu ca dixa di sedu limitadu pa lei, qui na pudu pa cada quin pudi rispita diritus cu liberdadi di utrus, pa pudi contenta manera di cada quin na metadi di utrus, pa democracia intchi mundu. Nin un dia ês diritus cu liberdadis ca pudi fassi du contra quil qui Naçon Unida mistil par el. ARTIGO 30º. Ninguin ca pudi ncunha na nin un palabra di ê Decleçon pa pudi fassi cussas qui intidu ó pa fassi utrus manera di pensa, qui pudi tudji ó dana diritu cu liberdadi qui faladu.

008

Crioulo, Upper Guinea (008)

pov

Latn

pov

Beehazą́ą Ił Chʼétʼaah [preamble] Kótʼéego Hazʼaah: Baá akohwiindzingo éí ílį́go adaanisįikéesgo nihiisílá. Áadóó aheełtʼéego dóó bee niháʼahootʼiʼígíí doo handitʼáago. Bílaʼ ashdlaʼii éí tʼááʼ áłtsoni bée hółdziłgo beehwiidooʼaał tʼáá nííkʼeh dóó aheełtʼéego bee ahaanitsáhakeesgo éí bee ahihodíneʼenah nahasdzaan bikáagí. Kótʼéego Hazʼaah: Diné doo ílį́įgo baa nitsahakeesgo adeesdeeʼ éí biniinaa tʼáá naʼníleʼdii ábiʼdilʼí. Biniinaa diné biniʼ dazlį́į́ʼ dóó nahasdzáán tʼáá níítʼéé bílaʼ bee hideeznáá ashdlaʼii tʼáá bíniikʼeh hadeesdzih nízingo bee bá hazʼą́ą́ doo dóó yoodlą́nígíí dóó doo yináldzidgo dóó doo biniʼ siʼą́ągo tʼáá ałtsoní niʼhookááʼ dineʼé aláahdi bee baʼakohwiidzin doo. Kótʼéego Hazʼaah: Tsíʼdó doo tʼáágéédda bílaʼ ashdlaʼiiʼ áchʼaaʼ hadeesdzih nizingo tʼáadoo leʼé bee bidiljishgo biniinaa éí bilaʼ ashdlaʼii tʼáá ałtsoní bee baahoochįʼgo beehazáanii bá alyaa. Kótʼéego Hazʼaah: Tsída aláahdi achʼįholʼį́ kʼé wolyé hígíí dine ałąą atʼéhígíí kéyah yee daʼahootą doo biniiyé. Kótʼéego Hazʼaah: Bílaʼ ashdlaʼii kéyah dahnidahaazʼą́ągo yee daʼahótą́ʼígíí yikʼéhgo deiyíłnííshígíí yee háádaashzííh bílaʼ ashdlaʼii bee baa ákohwiiniidzinígíí binahjįʼ bilaʼ ashdlaʼii ílį́įgo baanitsínáhoodeeskééz. Diné dóó sáanii tʼáá łaʼí nízínígo aheełtéego bá adahazłʼį éé bina;hjįʼ diné beeiinaʼ náás noosééł dóó iiná yáʼátʼéehii néididooléełgo bá bichąʼ hwíidóoneʼ. Kótʼéego Hazʼaah: Kéyah yá nídaazínígíí yee ádáhadaasdzííh kodóó nídidoolyééł ahił nideiilnishgo kéyah nidahazʼą́ągo yee doʼahóótąʼígíí bił náhásdzáán tʼáá níítʼéé bidineʼé yee hodísin doo. Bílaʼ ashdlaʼii bee baa hóchʼįʼígíí doo tʼáá bí bíniʼ kʼehgo hiinánánígíí. Kótʼéego Hazʼaah: Tʼáá ałtsoní yaa akonídzin díí bee baa hóchįʼígíí dóó tʼáá yíníkʼeh iináago áláah áníłtsohgo baa nitsáʼhákeesgo binahjjįʼ baa ákohwiinidzinígíí bee haʼoodzííh. Kʼad Kótʼe Áłahʼ Azlį́į́ʼígíí Yee Ákʼihadaasdzíí Díí nahasdzáán bee bá haʼadziih bílaʼ ashdlaʼii bee baa hóchįʼígíí bikʼehgo óʼoolʼííłdoo biniiyé, bílaʼ ashdlaaʼii tʼáá ałtso bá áté dóó kéyah tʼáá átʼé sinilígíí báʼatʼé, tʼaałáʼíjinízínígo dóó bíla ashdlaʼii ninánílʼą́ąjįʼ ádííyóltąʼ dooleeł díí haʼoodziiʼígíí. Bilaʼ ashdlaaʼii áłahjįʼ biniʼnilíidoo dóó yee náásgóó anootįįłdoo. Áádóó bee óʼhooʼąąhdoo neeʼniʼjįʼ bee hodílzindoo díí beeʼaahóchįʼígíí dóó yíníkʼehgo bee náás ʼiiná yidiłdoo díí kéyah hazʼą́ądoo dóó tówónanígóó be hołdzildoo tʼáá ałtsohjigo dóó bikʼeh ʼééhozin doo dóó dilyindoo naatʼą́ąnii kéyah yándaazínígíí bitahgo aadóó diné yił kééhatʼį́į́nii yásizínígíí bił hazʼą́ąji. Łáaʼii Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Bilaʼashdaʼii tʼáá ałtsoh yiníkʼehgo bidizhchįh dóó aheełtʼeego ílį́į́go bee baahóchįʼ. Eíí háníʼ dóó hánítshakees hwiihdaasyaʼ eíí binahjį́ʼ ahidiníłnáhgo álíleekʼehgo kʼé bee ahił niidlį́. Naaki Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tsídí tʼáá ájítʼé beeháhazʼąʼ haahóchįʼgo dóó yiníkʼehgo nijigháo kodóó bee hooʼaʼígíí bikʼehgo tʼáadoo beeʼ ałʼą́ąʼátʼéhégóó. Jó díí dóoneʼé idlínígíí, hakágí anoolninígíí, asdzání dóó diné ídlį́hígíí dóó nihizaad áádóó niheʼoodlaʼ áádóó nihiwááshindoon baa nitsiikeesígíí áádóó bee ndahsiidzinígíí, dóó nihikéyah dóó nihiʼdizhchį́įhjį́ʼ bee nihaahóchiʼ. Kodóó nasgóó doohaadeetʼéégodah bee ahantsiikeesda doolééł nihiwááshindoon átʼéhą́gíí dóó nihił hazʼánígíí doodaiiʼ tówánáanígóó kéyah adahootʼéhígíí doodaiiʼ kéyah nijigháádę́ę́ʼ azaáshį́į́ tʼáásahdii biłhazą́ąndi, áádóó nanáłaʼbígó bikááʼ kéhojitʼį́įgo azhą́shį́į́ doo tʼáá bi adahnahatʼáada ndi doodaiíʼ tʼááhó ádahnahwiijitʼáhígíí tʼáábiʼoh ndi. Táá Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tsídí tʼáá ájítʼé bee háhazʼą́ iináʼázhdoolííłgo áádóó ʼałdó tʼáá yiní kʼehgo hołdzilgo hołhazʼą́ądoo. Dį́į́ Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Łaʼdah éí doo naalteehʼé dooleełda dóó dooháida yá naal aʼí dooleeł da dóó doo naaltehʼé adoolniiłgo doo bee hazʼą́ąda. Ashdlaʼ Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá heíída éí doo atídoolníiłda áádóó ʼałdóʼ doo tʼáá naʼníleʼdii diné doo ídlį́į́go baa tsehodidookosda. Hastą́ą́ Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tsiʼdí Tʼáá ájítʼe há bee haazʼą́ haaʼakowhiindzingo tʼáá ałtsohjįʼ bílaʼashdlaʼii jílį́įgo bee hazʼáánii yeehasʼą́. Tsostsʼid Góneʼ Yisdzohígíí Tsíʼdí tʼáá ájítʼe ahejíłtʼé bee hazʼaanii binahjį́ʼ dóó doo hoʼdoolchʼį́į́h da dooleeł aheełtʼéego haahóchįʼ bee hazʼáanii binahjįʼ tʼáá ajiłtsoh éí hakʼéstiʼ haahóchįʼgo binahjį́ doo hodoolchʼį́į́ da díí doo bił adodzih da. Kweʼé bee haʼoodzíhígíí doo oochʼį́į́d habizhdiyooł łaał da. Tseebíí Góneʼ Yisdzohígíí Tsíʼdí tʼáá ájíłtsoh bee háhazʼą́ tʼáa dooleʼé há hashtʼe doolníiłgo wááshindoon áájí yá ʼééhósinígíí ákótʼéego bee hazʼáanii bee háʼahootʼíʼ yę́ę biłaszihgo. Náhástʼéí Góneʼ Yisdzohígíí Tʼáá háida éí biniinaanii ádingo doo biʼdidool tsoołda dóó doo yahʼadooltʼeeł da dóó doo chʼi dinóol cheeł da. Neeznáá Góneʼ Yisdzohígíí Tʼáá ájíłtsoh bee háʼahóótʼíʼ tʼáá aheeł tʼéego diné binááł há baahwinitʼį́įgo doo háájída achʼíhjí nilíígíí binááł éí há yaa nídáastʼįįdgo yee nidahodooʼááł bee há ahootʼígíí dóó bee hóholnígíí dóó haʼátʼííshį́į́ awáalyahjí bee hakʼehástʼahígíí. Łaʼ Tsʼáadah Góneʼ Yisdzohígíí Tsídí tʼááʼ ajiłtsoh hakʼihodiitʼánígíí doo ajitʼį́į́go hanitsáhákees nléí bee hasáanii bee hahwinistʼiin doo indah tʼááʼ aanííʼ aájítʼį́į́go beehwééhozingo bee achʼaah hazhdoodzihígíí áłtso ájíílaago. Tʼáá háiidah doo tʼááʼanííájítʼį́įgo bee hakʼiho dootʼah da doo ájítʼį́į́go. Tʼáá doo ajiitʼį́į́go bee hakʼéhestʼahgo kéyah tʼáá nahwiizʼáandę́ę́ʼ dóó tówonanidí bibeehazáanii kʼizhnítiʼ hoʼdiʼníigo áhoodzaa yę́ędą́ą́ʼ. Áádóó ałdóʼ bee hazʼáanii yee nihodooʼáałígíí doo biláahgo yee há niʼhodooʼááł da. Naakitsʼáadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá héiida bił hazʼánígíí báʼ áłchínííní dah bighan dah doo háii tʼáaodah éíí baa tį́į́ʼdoodáałdah. Tʼáá ajiłtsoh bee hazʼą́ąnii bikʼehgo bee háhóchį́. Taaʼtsʼadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtoh éí tʼáá hozhnizingóó nijigháago dóó haghan azhoolííłgo bee há hazą́. Tʼáá ajiłtsoh éí kéyah biiʼ hájinéehgo bee há hazą́ áádóó tʼáá hohakéyah bííʼ yahʼaníjíneehgo ałdóʼ beeháhazą́. Dį́į́tsʼáadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh náánałahjį́ kéyah biish dínóochéełgo doo atihodooníiłgo bee há hazą́. Ákondi díí béehazą́ąnígíí éí doo choidooʼį́į́ł da awáalyahji naaztʼiʼígíí bikʼeezhoochééłgo. Áádóó áłdoʼ kéyah tʼaasiʼą́ą́ndę́ę́ beheehazą́ąnii biłiisihgo éí doo choiiʼ dooʼį́į́łda. Ashdlaʼtsʼáadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsǫh dooneʼé jílínígíí bee háhazʼą́. Héíídah éíí dóoneʼé nilínígíí doo bąąh dootʼį́į́łdah. Hastąątsʼáadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Diné dóó sáanii neeyánígíí ádóoneʼé nilígíí dóó beʼoodląʼ ęíí doo bichʼą́ąhgo adooyehgo báhazą́. Ałtsʼą́ą́jí aheełtʼéego áhéʼeskeh beehazʼą́ą́nii bikʼéstiʼ áádóó baʼáłchiní hoodoołeelgo bee báhazą́ áádóó áłtsʼáʼítʼaashgo bee bá ahootʼįʼʼ. Ahidiiʼ aashígíí áłtsʼąąji tʼáábiniikʼehgo áłhaadootʼash. Hooghan hazą́ą́doo éí iiná hadahaaztʼiʼ dinétahjį́ dóó beehazą́ąnii baanchįʼ. Tsostsʼidtsʼáadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ájíłtsoh kéyah tʼáá adiighahágó hweehodooleełgo bee háhazʼą́ doodaiiʼ díkwíjíltʼéegodah kéyah dajótąʼgo beeháhazʼą́. Hę́íídah éí tʼáadoo biniinaanígó kéyah doo bighah dootʼááł dah. Tseebíítsʼáadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ájíłtsoh bee baʼahóótʼiʼ tʼáá hó adahnahojitʼáago dóó nitsijikeesgo dóó hweʼoodląʼ hólóogo díí bee háʼahootʼiʼígíí naanáłahjį́ʼ hweʼoodląʼígíí beeʼizhdidooʼgáałgo bee hazʼą́. Dinétahjį́ hweʼoodląʼígíí bee hwééhozín doo áádóó bee nazhnitin doo. Áádóó ałdóʼ áájį́ bá hozhdísin doo. Nahastʼéítsʼáadah Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ájíłtsoh tʼáadooleʼé baa ntsíjíkeesgo bee hazdoodzihgo bee háhazʼą́. Díí baa ntsíjíkeesígíí éí héídah doo hániʼ iidoolííłda. Áádóó bikah nazhnitáago dóó nízhdiiláago bee hadeesdzih jinizingo béésh halneʼé, naalkidídah doodaiiʼ naaltsoos biyiʼjį́ʼ bee hazdoodzihgo bee háhazʼą́. Naadíín Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ájíłtsoh ałah nijídleehgo dóó áłhiłdajidlį́į́go bee háhazʼą́. Tʼáá héídah éí doo íínízingo doo atah dooltʼeełdah. Naadiin Łaʼ Góneʼ Biyiʼ Yisdohígíí Tʼáá ajiłtsoh bee háʼahóótʼį́ʼ hakéyah biwááshindoon atahjílį́į́go doodaiiʼ naatʼáanii ninádajiʼniłgo. Tʼáá ajiłtsoh aheełtʼéego háʼahóótʼiʼ hakáh anaʼáwʼoʼ dooleeł hakéyah biʼyiʼdi. Diné áyisį́ beebóholnííh biwááshindoon yee yáhwiidoolʼaałígíí. Díí bee hoʼaʼígíí bee hadoodzih dóó tʼáá bá náhooʼaa góneʼ éí anáʼáʼah dooleeł. Áádóó tʼáá ałtsoh aheełtʼéego ánídaʼjiʼah dooleeł tʼaadoo łaʼ bił ííshjáná ájósinį́ áádóó tʼaahójinízingo ánájiʼah doo. Naadiin Naakí Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh diné bitah jílínígíí bee há ahóótʼíʼ bee haaʼahayą́ą dooleełígíí díí tʼáá átʼé kéyah dahsiʼánígíí doo nahasdzáán yee áłkáh ánájahígíí bá bóhoneedzánígíí háʼatʼííshį́į́ bee hólonígíí yee adoolwoł béeso dah, áádóó bee aʼdooníłígíí binahjį́ʼ yee ílį́į́go ádaantsíkees dooleeł tʼáá bi sizínígíí yee hádidooʼnííł. Naadiin Tááʼ Góné Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh ndazhdoolnishgo bee hahazʼą́, tʼáá hó naanish jinízínígíí, tʼáá hó naanish hoł yáʼátʼę́ehéígíí díí naanish adinígíí bitsʼąą áhátʼį́. Tʼáá ajiłtsho tʼáadoo hoʼdool chiʼį́dį́ aheełtʼéego hachʼįʼníʼiilyéedoo naanishígíí bííghahgo. Tʼáá ajiłtsoh ndajilnishígíí bee há ahootʼi beełtʼeego hachʼįʼ niʼiilyʼéego binahjiʼ tʼááhó dóó há áłchini yee hináadoo biláʼ ashdlaʼii bąąh ilinígíʼ átʼáo áádóó biʼóhjinéelánígíí há biidootʼááł áhótʼéédąąʼ diné bee bíkáh anáʼáwoʼ adę́ę́ʼ. Tʼáá ajiłtsoh éí bee há ahóótʼiʼ naanish yee daʼahótąʼígíí atah hazhdidooliiłgo dóó bee atah jidooghááłgo tʼááhó jizinígíí bee adaaʼáhojilyą́ą doo biniyé. Naadiin Dííʼ Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh bee há ahóótʼiʼ haazhdoolyįhgo dóó nííkʼeh njigháadoo áádóó naanish aheeʼiikeedígíí bee haʼhazáánígíí átʼáo nijiłnishdoo dóó łaʼ ajį́dah doo naʼanishgo bee hooʼ aahgo tʼáá biniyé hachʼį́ʼ azláadooleeł. Naadiin Ashdlaʼ Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ájiłtsoh bee há ahóotʼiʼ bikʼehgoʼ iiná azhdoołííłígíí tʼáá hó hatsʼíís yineelą́nígíí dóó haʼáłchinį́ tʼáá hooltąʼgo. Jó éí chʼiyáán lá, ééʼ lá, hooghan lá, dóó azeeʼ álʼį́į́jí bee aaʼáháyánígíí lá dóó diné bee bíkaʼánawoʼ dę́ę́ áádóó bee há ahootʼiʼ háadidah naanish ásdiingo nátʼą́ą́ bee aaʼ áháyánígíí tʼáá hólóodoo, azhą́shį́į́ dajitsaah ndi dóó hachʼįʼanáhootʼiʼ ndi, bił hijiináanii hąą ʼádin silį́į́goda áádóó są́ jizhlįįgo doodaiiʼ hweʼiinaʼ biʼoh silį́į́go tʼáadooleʼé bitsʼą́ą́doo tʼáá hó hweʼiinaʼ doo bee hóhólnįįh da silįįgo dah. Amá jilį́į́go dóó áłchíní jilį́į́go bee há ahootʼiʼ haaʼ ahayą́ą́doo áádóó háká anaʼáwoʼdoo. Áłchíní tʼáá ajiłtsoh bimá dóó bizhéʼé aheeskéego biʼdizhchínígíí doodai bimá dóó bizhéʼé doo aheeskéego biʼdzhchínígíí da tʼáá ajiłtsoh éí dinétahgí haa hastihgo bee ákʼi hozhdoodlį́į́ł. Naadiin Hastąą Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh íízhdoołtahgo bee haʼahootʼiʼ. Ałchíní tʼóó haʼ ałtáádoo tʼáájiikʼe ʼíidoołtah. Ałchíní yázhí éí tʼáá íyisí tʼáá íídoołtah. Naanish bóhooʼaah baa daʼóltaʼ dahólǫǫ doo áádóó hódahgo daʼołtaʼígíí dahólǫǫ doo tʼáá ałtsoníbá áádóó hodahgo óltaígíí ałdoʼ bizhneelą́ nígi átʼáo iizhdoołtah. Oltaʼ éí hólǫ́ǫ́doo bilaʼ asdlaʼii yee hadidooníłíjiʼ áádóó yee bidziildoo binahjíʼ bee há adahaztʼíʼígíí yá hodisin doo. Díí éí yee akʼiʼdiitą́ą́doo bee haʼjólníídoo tʼaa áłtsojíʼ kʼeh bijiníí doo náánáłaʼ dóoneʼé dóó óodlání danilinígíí. Díí binahjį́ tʼéí yá kéyah áłhiiʼ sinilígíí tʼáadoo iitsʼáʼí ałyił dandlį́į́ doo. Ámá dóó ázhéʼé éí áłtsé alą́ą́jį́ʼ bee bá ahootʼiʼ báʼ áłchíní yaa iidoołtahígíí yee yáh hadoozih. Naadiin Tsostsid Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh bee háʼáhootʼiʼ tʼáá hózhnizinjį́ʼ atah biłkeehojitʼį́inígíí bił iiná azhdoolííł, binaʼ achʼąąh dóó łahdóó bee ázhdoolwoł bee naas bee idahwiidooʼ áłígíí bee ákʼihwiizhdoodlííł Tʼáá ajiłtsoh bee há áhootʼiʼ doo álį́į́nii dóó áʼłʼinígíí bee aaʼáhyąągo éí heishíí iłííshjání ííyiilaaígíí bizhiʼ bikáadoo. Naadiin Tseebíí Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh beehá áhootʼiʼ diné áłą́ą́ átʼégo dóó nahasdzáán tʼáá siʼáándéé bibeehazą́ díí kwéʼé bee haʼoodzíʼígíí tʼáá átʼé bee baaʼ ákohoniidzíí doo. Naadiin Náhastʼéí Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Tʼáá ajiłtsoh biłkééhojitʼínígíí éí łahdóó naanish beeʼaká azhdoolwoł tʼáá hwozhnízíngo. Díí binahjį́ tʼááʼ hójizínígí bee hazhdidooniił. Díí bee há ahóótʼiʼígíí dóó tʼáá hwozhnizinjį́ bee ndooʼnishgo éí tʼáá łaʼí jínítínígo bee hóholnííh beehaząąnii yee hasáníjíʼ átʼehígíí, éí binahjįʼ baa ʼákóhwiindzin dóó dilzin, náánáłaʼ bee bá áhootʼiʼígíí dóó tʼáá binizinjįʼ átʼéhígíí, éí bikʼehgo ádaʼ adaʼ alį́nígíí tʼáa ałtsoní diné bá átʼé. Díí adahaztʼiʼígíí dóó tʼáániikʼeh naʼadáhígíí éí díí kéyah ałhiiʼsiníłígíí binyé ályaa éí bibehazą́ą́nii doo bee ałʼąąʼ áʼtéedah dooleeł. Tádíín Góneʼ Biyiʼ Yisdzohígíí Díí kweʼé haʼ oodziʼígíí éí heitʼáo dah nááná łaʼ kéyah da siʼą́níígíí doodaííʼ dahjookahígíí doodaiiʼ łaʼjizį́ éí doo heitʼáo dah haʼoodzígíí jidoołchǫǫłda.

nav

Navajo

nav

Latn

nv

Ny 10 desembra 1948 no nolaniana sy nampahafantarin'ny Fivoriamben'ny Firenena Mikambana ny Fanambarana Iraisam-pirenena momba ny zon'olombelona. Taorian'izany vanin'andro manan-tantara izany dia nangataka tamin'ireo firenena mpikambana rehetra ny Fivoriambe mba hampiely ity " Fanambarana Iraisam-pirenena momba ny Zon'olombelona" ity - Hizara sy hanao azy ho peta-drindrina, hahafahan'ny tsirairay mamaky sy mandalina ny ventin-kevitra voafono ao anatiny, indrindra any an-tsekoly sy ireo toeram-pampinarana hafa. Ka tsy hanavahana izay sata politika ijoroan'ny firenena ny fanaovana izany. FANAMBARANA IRAISAM-PIRENENA MOMBA NY ZON'OLOMBELONA Sasin-Teny Heverina fa ny fankatoavana ny fahamendrehan'olombelona sy ny zony mitovy ary tsy azo tohintohinina dia anisan'ny fototry ny fahafahana, ny rariny ary ny fandriam-pahalemanana eran-tany, Heverina fa ny tsy fahafantarana sy fanaovana tsinintsinona ny zon'olombelona dia mitarika amin'ny fihetsika feno habibiana mampikomy ny fieritreretan'ny mpiara-belona. Ny fametrahana tontolo vaovao ; hivelaran'ny olona afaka eo amin'ny filazana ny hevitra sy ny finoana, ary tsy voagejan'ny tahotra sy ny fahoriana no hetaheta lehibe indrindra ho an'ny olombelona, Heverina fa ilaina ny miaro ny zon'olombelona amin'ny fametrahana rafitra tan-dalna mba tsy hitarika azy hikomy sy hanohitra ny fampihorohoroana sy ny fampijaliana, Heverina fa zava-dehibe ny famporisihana hatrany ny fifandraisana ara-pirahalahiana eo amin'ny firenen-tsamihafa, Heverina fa ny Fanjakana Mpikambana rehetra dia manaiky hanaja ny zon'olombelona sy ny fahafahana fototra, ka miara miasa amin'ny Firenena Mikambana izy amin'izany, Heverina fa tao anatin'ny Dina dia nohamafisin'ny olon-drehetra ao amin'ny Firenena Mikambana indray ny finoany an'ireo zo fototry ny olombelona- hanajana ny hasina maha-olombelona, ny fitovian-jo ny lehilahy sy ny vehivavy; ary izy rehetra dia maneho ny fahavononany hiasa ho an'ny fandrosoana socialy hanatsaratsara kokoa ny farim-piainana ao anatin'ny fahafahana bebe kokoa. Heverina fa ny Fanjakana mpikambanarehetra dia manaiky hanaja ny zon'olombelona sy ny fahafahana fototra, ka iara-miasa amin'ny Firenena Mikambana izy amin'izany. Heverina fa ny fitoviam-pijery mikasika ireny zo sy fahafahana ireny zo sy fahafahana ireny dia zava-dehibe ho an'ny fanatanterahana feno izao fiandanianan miharihary izao. Koa dia manambara ny Fivoriambe fa ity Fanambarana iraisam- pirenena momban'ny Zon'olombelona dia toy ny idealy iombonana ka ny firenen-drehetra sy ny vahoaka rehetra no hiara-manatratra azy mba hahatonga ny olona tsirairai sy ny sampan-draharaha samihafa ao amin'ny fiaraha-monina hiezaka hampandroso ny asa enti-manaja ny so sy ny fahafahan'olombelona amin'ny allan'ny fampianarana sy ny fanabeazana ary hiantoka koa ny hampanekena sy hampakatoavana izany amin'ny allan'ny fepetra samihafa na nasionaly na iraisam- pirenena ho fampiarana hentitra ny Zon'olombelona na eo amin'ny vahoakan'ny Fanjakana efa mpikambana na eo amin'ny mponina any amin'ireo tany napetraka eo ambany fitantanan'izy ireny. ANDININY VOALOHANY Teraka afaka sy mitovy zo sy fahamendrehana ny olombelona rehetra. Samy manan-tsaina sy fieritreretana ka tokony hifampitondra am- pirahalahiana. ANDININY FAHA-2 Samy afaka hizaka ny zo sy ny fahafahana rehetra voalaza ato amin'ity Fanambarana ny Zon'olombelona ity ny tsirairay na inona volon-kodiny na firazanany na vavy na lahy na manao ahoana na manao ahoana firehin-keviny sy fivavahany sy izay fihaviany na laharana sosialy misy azy na inona. Ambonin'izany, tsy tokony hahatonga fanavahana mihitsy izay sata politika zakain'ilay firenena nipoiran'ny olona na mahaleotena na zanatany na eo ambany fitantanan'ny Firenena Mikambana na mizaka tena izany tany izany. ANDININY FAHA-3 Manana zo hiaina, ho afaka, hahazo fiarovana ny olona tsirairay. ANDININY FAHA-4 Tsy misy olombelona azo handevozina na hampanompoana. Rarna ny fanandevozana sy ny varotra andevo na inona na inona endrika isehoany. ANDININY FAHA-5 Tsy misy olombelona azo hampijaliana na saziana na hanaovana fitondrana feno hasiahana, tsy mifanaraka na mampihetry ny maha- olona. ANDININY FAHA-6 Manan-jo hitaky ny fankatoavana ny maha-olona azy araka ny voafaritry ny lalna ny tsirairay na aiza na aiza toerana aleany. ANDININY FAHA-7 Mitovy ny olon-drehetra eo anatrehan'ny lalna ary samy manan-jo ho arovan'izany lalna izany, indrindra manoloana izay mety ho fanavakavahana na fihantsiana manana endrika fanavakavahana ka mety hanitsakitsaka ity Fanambarana ity. ANDININY FAHA-8 Manan-jo hitory amin'ny Fitsarana misy ao amin'ny taniny ny olona tsirairay raha mahatsapa fa hosena ny zo fototra nomen'ny lalam- panorenana azy. ANDININY FAHA-9 Tsy misy olona azo samborina tsy amin'antony na tazonim-poana na atao sesi-tany tsy voameloka. ANDININY FAHA-10 Manan-jo ny olon-drehetra mba hohenoin'ny Fitsarana am-pahibemaso sy tsy am-piangarana ny heviny, ka ho fitsarana mahaleo tena sy tsy miangatra no hametra ny zony sy ny mahamarim-pototra na tsia ny fiampangana atao aminy. ANDININY FAHA-11 Izay olona voapanga dia heverina ho mbola tsy manan-tsiny mandra- pivoakan'izay didy manameloka azy. Izany didy izany dia havoakan'ny tribonaly nitsara am-pahibemaso ka nanome ny antoka rehetra fa afaka niaro tena ilay voampanga. Tsy misy olona azo helohina noho ny asa na fanadinoana raha toa izany ka natao tamin'ny fotoana izay tsy mbola ahafantarana fa mahadiso ilay fihetsika na ilay asa araka ny lalna nasionaly na iraisam-pirenena. Torak'izany koa, tsy misy azo saziana mihoatra noho izay sazy voalaza fa ampiharina ao amin'ny tany misy azy tamin'ny fotoana nanaovany ilay fahadisoana. ANDININY FAHA-12 Tsy misy olona azo hitsabahana ny fiainany manokana, ny fianankaviany, ny fonenany, ny taratasy ifandefasany na hitsahana ny voninahiny sy ny lazany. Zon'ny olona ny harovan'ny lalna eo anatrehan'ny fanitsakitsahana tsy ara-drariny sy tsy ara-dalna rehetra. ANDININY FAHA-13 Zon'ny olona rehetra ny mivezivezy an-kalalahana ary mifidy izay toerana tiany hipetrahana ao anatin'ny fanjakana iray. Zon'ny olon-drehetra koa ny miala amina tany iray, eny fa na dia ny taniny aza, ka miverina amin'ny tany misy azy. ANDININY FAHA-14 Raha misy fanenjehana azy, dia zon'olon-drehetra ny mitady fialokalofana any an-kafa; Io zo io kosa dia tsy azo hampiharina amin'ny raharahan-keloka tsotra na amin'ireo asa sy fihetsika mifanohitra amin'ny foto- pisainana sy zava-kendren'ny Firenena Mikambana. ANDININY FAHA-15 Manan-jo hizaka zom-pirenena ny isam-batan'olona. Tsy misy olona azo verezin-jo tsy amin'ny rariny na rarna tsy hiova zom-pirenena. ANDININY FAHA-16 Rehefa tonga taona ny lehilahy sy ny vehivavy dia manan-jo hivady sy hanorina fianankaviana ka tsy mahasakana izany na fihodirana na zom-pirenena na finoana. Mitovy zo eo anatrehan'ny fanambadiana, mandritra ny fanambadiana ary amin'ny faharavan'ny fanambadiana izy ireo. Tsy misy mariazy azo raiketina raha tsy sitrapon'ireo hivady. Ny fianankaviana no fototra ara-boajanahary iorenan'ny fiaraha- monina, ka manan-jo hoarovan'ny fiaraha-monina sy ny fanjakana. ANDININY FAHA-17 Ny olon-drehetra dia manan-jo hanana fananana manokana na itambarana. Tsy misy olona azo alaina amin-kery ny fananany. ANDININY FAHA-18 Malalaka amin'ny heviny sy amin'ny fivavahana hinoany ary manan-jo hiheno ny feon'ny fieritreretany ny olon-drehetra. Io zo io dia mamela azy malalaka hiova fivavahana na firehana samihafa. Ny olon-drehetra koa dia manan-jo haneho izany finoany na firehany izany am-pahabemaso na ho an'olom-bitsy ; amin'ny alalan'ny fampianarana na fanaovana fomba... ANDININY FAHA-19 Ny olon-drehetra dia afaka manana ny heviny ka hilaza izany an- kalalahana. Tsy tokony hampitahorina amin'izay fomba fijeriny, ary afaka mikaroka, mandray, mampiely izay vaovao na hevitra hitany amin'ny alalan'ireo fitaovam-pifandraisana misy ny olon-drehetra ; tsy hijerena sisin-tany. ANDININY FAHA-20 Ny olon-drehetra dia manan-jo malalaka hivory sy hanana fikambanana mitandro ny filaminana. Tsy misy olona azo terena hiditra amina fikambanana anankiray ANDININY FAHA-21 Manan-jo handray anjara amin'ny fitantanana raharaham-bahoaka ao amin'ny taniny ny olon-drehetra - mivantana na amin'ny alalan'ny solontena nofinidy malalaka. Manan-jo hiditra amim-pitoviana amin'ny raharaham-panjakana ao amin'ny taniny ny olon-drehetra. Ny sitrapon'ny vahoaka no fototry ny fahefan'ny fitondram- panjakana Amin'ny fifidianana no tokony hanehoany izany sitrapony izany, ka tokony ho marina sy hisy ara-potoana izany fifidianana izany. Handraisan'ny daholobe anjara ary miafina ny latsa-bato na ara-pomba mitovitovy amin'izany ka miantoka ny fahalalahan'ny fifidianana. ANDININY FAHA-22 Ny olon-drehetra amin'ny maha-mpikambana ao amin'ny fiaraha-monina azy dia manan-jo ho voaantoka ara-tsosialy. Fiantohana natao hanajana ny zo ara-toe-karena, sosialy sy ara-kolotsaina izay ilain'ny fahamendrehan'ny olona sy ny fivoatran'ny maha-izy azy amin'ny alalan'ny ezaka nasionaly na iraisam-pirenena, araka ny fandaminana sy ny harem-pireneny. ANDININY FAHA-23 Manan-jo hanana asa ny olon-drehetra, hifidy izay asa tiany, ka amim-pitoviana sy ara-drariny no hanaovana izany. Manan-jo ho arovana amin'ny tsy fananan'asa koa izy. Ny olon-drehetra dia manan-jo hahazo karama mitovy amin'ny asa mitovy, ka tsy asiana fanavakavahana izany. Izay miasa dia manan-jo hahazo karama ara-drariny hahafahany mivelona sy mamelona ny ankohonany araka ny tokony ho izy. Fidiram-bola ampiana fiarovana ara-tsosialy raha misy izany. Manan-jo hanorina na hiditra amina sendika ihany koa ny tsirairay mba hiarovany ny zony. ANDININY FAHA-24 Manan-jo hiala sasatra sy hiala voly ny olon-drehetra. Tokony ho ferana ara-drariny ny fotoam-piasana ary handraisana karama ny fialan-tsasatra amin'izany. ANDININY FAHA-25 Manan-jo hanana fari-piainana antonony sy ampy ny tsirairay mba hiantoka ny fahasalamany, sy izay rehetra mahasoa azy sy ny ankohonany : sakafo, fitafiana, fonenana, fitsaboana ary kojakoja sosialy ilaina rehetra. Manan-jo ihany koa hahazo fiahiana ara-tsosialy ny tsirairay raha sendra ny tsy fananan'asa, aretina, takaitra, fahanterana na antony hafa tsy niniany ka tsy ahafahany mivelona. Manan-jo hahazo fanampiana sy fanaraha-maso manokana ny reny sy ny zaza. Ny ankizy rehetra, teraka tao anatin'ny mariazy na ivelany dia manan-jo mitovy amin'ny fiahiana ara-tsosialy. ANDININY FAHA-26 Manan-jo hahazo fanabeazana ny olon-drehetra. Tokony ho maimaim- poana izany, farafaharatsiny any amin'ny fampianarana fototra. Tsy maintsy atao ny fampianarana ambaratonga voalohany. Ny fampianarana teknika sy fanofanana ara-asa kosa dia tokony ho azon'ny rehetra hidirana araka ny fahaizan'ny tsirairay. Ny fanabeazana dia tokony hikendry ny fivelaran'ny maha-olona ; hanamafy ny fanajana ny fahafahana sy zo fototra, hampanjaka ny fifandeferana sy ny fifankatiavana eo amin'ny olon-drehetra sy ny firenen-tsamihafa ; ary hikatsaka izay hampandrosoana ny asan'ny Firenena Mikambana ho amin'ny fitandroana ny fandriampahalemana. Ny ray aman-dreny ihany no voalohany manan-jo hifidy izay karazam- panabeazana omena ny zanany. ANDININY FAHA-27 Ny olon-drehetra dia manan-jo handray anjara amin'ireo fihetsiketsehana ara-kolotsaina atao ao amin'ny faritra misy azy. Mahazo mankafy ny zava-kanto sy mandray anjara amin'ny fampivelarana ny siansa sy ireo tombo-tsoa aterak'izany. Tokony ho arovana ny zon'ny mpamorona eo amin'ny lafiny rehetra : voka-pikarohana siantifika, haisoratra, zava-kanto... ANDININY FAHA-28 Manan-jo hivelatra ao anatina rafitra mitandro ny zo sy ny fahafahana fototra voalaza ato anatin'ity fanambarana ity ny olon- drehetra, eo amin'ny lafiny sosialy sy iraisam-pirenena. ANDININY FAHA-29 Manana adidy amin'ny fiaraha-monina izay ahafahany mivelatra ny tsirairay. Ny lalna ihany no mametra ny fizakan'ny tsirairay ny zony sy ny fahafahany. Izany dia mba hitandroana ny fanajana ny zon'ny hafa, ny lalna ara-moraly, ny filaminam-bahoaka ary ny mahasoa ny olon- drehetra ao anatina fiaraha-monina demokratika. Tsy azo ampiharina ireo zo sy fahafahana ireo raha mifanohitra amin'ny foto-pisainana sy foto-kevitry ny Firenena Mikambana. ANDININY FAHA-30 Ny zava-boalaza rehetra ato anatin'ity Fanambarana ity dia tsy azon'ny Fanjakana na vondron'olona na olon-tsotra hadika ho manome azy ireo fahefana hanao asa mikendry handrava ny zo sy ny fahafahana voatanisa etsy ambony.

plt

Malagasy, Plateau

plt

Latn

mg

? KAWIRIAJA KAYAPI RIKUANU 50 APARUA AKASUJUNUKA KUNUMASHIRA KINIANA KAYAPUINA 1948-1998 KUNUMASHIRA KIRAKA RIKUANU KAYAPI Kiraitia kiniana amimaja jinia, kiniana kiraka niata nuka 10 tuwijia kashikua jiania aparua 1948 aitika aniti atijianuka kunumashira kiraka rikuanu. Kayapuina ta nuka ikicha arishnu nukicha tia nukaka kiniana panichanu akasujunuka ikicha wikaishinu inianu aitika itiama iya tamanu aitikua aiti taikua ikima kiraitia niatajinia rapaka jinia tamanu akasujunuka. Witsa ikicha panichanu niakawiria jinia kutarajita kawiriaja ku aramaja ikicha kupani majicha. Panichanu tamasa taykua kayapi kupanimajicha ikicha nuka kiniana amimaja anakijaunuka taikua inianu. Witsaka akasujunuka iya yakawi witsaja ikicha niakawiria nukaka kuakinu akasujutsaka ta nuka nukima. Panicha katsata kupanimajicha kayapi ikicha kujinianu ta nuka tina ku panimajicha nukicha nuka kayapi witsata ikicha taikua anakijaunu nuka iniaunu, panichanu injia kui akuinaja tarajita kiraka kiriiana niatajinia. Panichanu ikicha tamanu rikuanu kupanimajicha ikicha kiaraka kiniana amimaja niatajinia kayapui ikimajicha nuka kau kayapi ikinu, panicha tauku, itiumu ikicha akasujunu nishika iya nuka ta kiniana yakawiria ikicha. Panicha cha nuka nishima niata akuinaja aramujun tia nuka ikicha kiaraka kiniana amimaja niata jinia charanishujanu kiraitia witsaja kayapiwa. Panicha aramujun kiniana kupanicha majicha ikicha nuka ikicha utatinuka. Kiraitia kiniana amimaja Akatsajuka anicha ahi Akatsuju kiraitia rikuanu kayapuina ta nuka tia panichanu kawiriaja niatajinia ikichanu nukinu panicha tia nuka aitikua nukaka ishinu kawiriaja charanishijanu ku niata jinia tamanuka kiniana niata jinia inauja rapakajinia. Akatsuju 1 Kawiriaja kayapuina ichaukui ta nuka pucha panicha kupanimajicha cha nuka nishima ikicha kiniana panicha tamanuka kanata ikimajicha. Akatsuju 2 Kawiriaja jinia kayapui ikicha akasujunuka ichanu rikuanu taikua anaijiki ikicha imininu, amitachi, atupama, piatsau, cha nuka nishima, cha nuka miña tamanu kutukinu kiraitia, kutukinu, ta nuka kauraka ichakui ikichanu. aikua nuka ikicha nuka miña ikicha cha nishima, taikua akasujunuka witsaja itiauraja kuanu niatajinia, kiraka niata, ku rapaka cha nuka panichanu tamanu nayapui na injia cha nuka miña itiama kana ti itiama kanati ikicha chama kiniana ikicha. Akatsuju 3 Kawiriaja kayapuina ikichanuiki rikuanu kupanimajicha quehaja ta nuka iki nuka kujinianu ku ikicha kayapi. Akatsuju 4 Tamasa kunaja ikicha kayapuina taikua nuka kanati mashakinu ikicha. Akatsuju 5 Taikua kana ti nuka ikicha, mashakinu tarajita ka taraitianu kayapuina ikicha. Akatsuju 6 Kawiriaja kayapui ichanu na rikuanu ja kawiriaja niata jinia. Akatsuju 7 Kawiriaja ichanu ta amasha nuka tauikua nukichaja, rikuanu kujinianu akatsujunuka rikuanu injia ikicha. Akatsuju 8 Kawiriaja kayapui ichanu nukaki aitimajanuka witsaja ta kiniana kiraka kuanu niata katsaka cha aramujuka kana ti atakua ta nukiti nuka jinia kunumashira kiniana kiraka niata jinia. Akatsuju 9 Kana ti ikicha cha nuka ata yana chaiku taraitianu ikicha taikua nuka amunu. Akatsuju 10 Kawiriaja ichanu kayapi uina ta nukapanicha ikinu, ta nuka taujinuka kuanu, niatajinia, iriaja witsa nuka ta nuka rikuanu na kupanimajicha nuka iria nishauti ta na nuka ti na kana ikicha charanishijanu. Akatsuju 11 Kawiriaja kayapui anajiki kaushicha ikicha rikuanu taikua nuka nukiti ku itiauraja ikichanu akasujuka nuka panicha aramujuo ku ikicha. Kana ti ikicha mashakinu taikua nuka cha miña,taikua itiauraja atija rikuanu kiraka niata jinia, kanakua ikicha cha nuka iya mashakinu. Akatsuju 12 Kanakua ku ikicha kuyajaka ku itiama, ku aramaja, ku niatajinia taikua anakijaunu. Kawiriaja ichanu nuka ta kujinianu icha miña wikaishina wikashinu akasujuka. Akatsuju 13 Kawiriaka nuka ikicha rikuanu puchakinu aukukujinia panichanu ku itiama ikicha iwanu rapaka kiraitia niata. Kawiriaja kayapi ichanu rikuanuka ta nuka ikuama taka niata, ku ikicha niata, chatima ku ikuaka niata jinia. Akatsuju 14 Kawiriaja kayapi ichanu rikuanu nuka pajinu ikicha nuka ta ka niatajinia. Ta nuka rikuanu ikicha taikua panicha kaushichana charanishijanu kuyajaka ta nukaka kiraitia niata kiniana amimaja. Akatsuju 15 Kawiriaja kayapi rikuanu ichanuka kayapuina. Kanati ikicha kuyajaka nuka ikicha kayapuina na taikua, rikuanu kuatichatai kayapuina ikichajinia. Akatsuju 16 Cha nuka nishima aparua tauku, itiumu ikichanu ta nuka rikuanu cha nuta panichanu puchaka taikua taka ikicha kayapuina, piatasau, ikicha akamuiraka ta nuka nishika aramaja ta ikicha tawijuka ikinu akamuiraka panikia ta nuka tamakukinia akamuiraka. Tamanuka panicha cha nuka nishima panichanu ikicha iriyanu, irichanu akamuiraka nuka ikicha. Ta nuka aramaja kupanimajicha nuka kuanu niatajinia ta nuka iria kujiinianu kawiriaja niata jinia. Akatsuju 17 Kawiria kayapui na ichanu rikuanu ka ikimajicha, tamanuka nukaki kiniana ikicha. Kanata ikicha kuyajaka ku ikimajicha. Akatsuju 18 Kawiriaja ikichanu nuka panicha cha nuka nishima ku tukinu, piatsau ta nuka, ikicha rikuanu, na kuatichatai panicha tia atijia nuka, ku piatsau, tamanu, kiniana tia niatajinia, tia nuka kuyaka ja ikicha nuka aiti. Akatsuju 19 Kawiriaja napanicha kayapi ikichanu nukaja panicha cha nuka nishima rikuanu ati, atijia ta ikicha rikuanu cha nukiti ikicha charanishijanu ati akatsujunuka ikicha chama taikua nuka ikicha kanati taukimajanuka kiniana. Akatsuju 20 Kawiriaja kayapi ikicha ta panicha rikuanu na kiniana amimaja. Kanati ikicha anakijaunu taikua panicha kiniana. Akatsuju 21 Kawiriaja kayapi ichanu rikuanu puchaka cha nuka meiri ani akaminu ku kuanu niata jinia ikicha nukichanu panicha cha nuka icha. Kawiriaja kayapi ichanu nuka panichanu, nuka kunaja ikicha icha. Niata panichanu ikicha tapuka akauminu shima aiti cha nuka ikicha ani nukicha nuka tawijuka kati, kati nuka kunumashira na iriaja yanachaiku atanu katsaka panicha, kana tina ikicha aramujuka ikinia ta kiniana panicha ikicha atanu. Akatsuju 22 Kawiriaja tia nuka ikicha nuka icha kujinianu ta nuka ichanu aramujun kiraitia na kiniana aitimajanuka tamanu kuanu niatajia tawijuka rikuanu kauraka, kinia kayapuina, na irishiaiti kupanimajicha ikimajanu ta nuka panicha nishika ku ikicha taukuruka. Akatsuju 23 Kawiriaja kayapi ichanu nuka rikuanu kunaja panicha na icha tawijuka kunaja marutanuka ikicha takujinianu taikua marujanu. Kawiriaja kayapi ichanu ta nuka tina rikuanu taikua charanishijanu panicha kanaja kuakinu iria kaurakaikicha. Kawiriaja kunaja kayapi rikuanu ikicha kuakinu kupanicha kauraka tawijuka kupanimajicha aramaja nuka icha ikimajanuka kataka utatijinia cha nuka na kupanimajicha iriaja kanati aramujun ikicha. Kawiriaja ichanu kayapi rikuanu nishika niata kiniana kiniairi kupanimajicha kujinianu. Akatsuju 24 Kawiriaja ichanu kayapi nuka ta rikuanu cha nuka ta pirukuatinu tawijuka na ti na ki panicha kana ati na chana kunaja charanishijanu ku atinu kauraka icha jinia. Akatsuju 25 Kawiriaja kayapi ichanu ikicha iki kujinianu cha nuka icha ku aramaja witsaja tawijuka nukata kupanimajicha, atsatsaka, shiriapicha, itiama ikicha anitiama numanaka witsanu ikicha ta nuka ikicha rikuanu aramujuna ta nuka kunaja pukuika taikua witsa mashikuka iriripi jinia iriaja taikua ki ikicha. Kuariu ichakui ichanu rikuanu kujinianu aramujuka kawiriaja mirasua ichakau nuka jinia akamuiraka tana kunumashira ichanu panichanu rikuanu aramujuna ikicha. Akatsuju 26 Kawiriaja kayapi ichanu ta nuka ti na rikuanu na ta aitinuka ikicha aitimajanuka aiti kupanimajicha nuka ta aiti kupanimajicha ukaititika anima ta ikicha kiniaja cha nishima kawiria witsaka aitikua ati. Aitikua ichanu kinia nishika nuka kayapi nishima ta nuka witsa chara nishijanu nuka rikuanu kayapi nukata panicha ka kupanimajicha ta kutukinu, pamuchanu, tarajita, akuinaja, injia ku kawiria kiraitia niata jinia ta kawiria kiniana kayapuina, piatsau ta nuka cha meiri manuka kinia niata witsakanu tsurakija ikicha. Kumanu jinia na ichanu ikicha rikuanu cha nuka nukitia aitika jinia ku mirasua. Akatsuju 27 Kawiriaja kayapi ichanu ikicha iriaja ta puchaka nuka ikimajicha ku niata jinia chana chitiakaka cha na anima nishika cha nuka nishima ta nuka panicha witsata. Kawiriaja kayapi ichanu ikicha rikuanu ta nuka kujinianu ikicha iki aitimajanuka ta ikicha kupanicha icha chan a nishima arishunu, chimijauka chitianu ku ikicha. Akatsuju 28 Kawiriya kayapi ichanu ikicha rikuanu ta nuka ichanu kiniana ikicha niatajinia ta nuka riakuanu ja ata na pucha ta itiauraja ikicha icha nuka miña witsanuka. Akatsuju 29 Kawiriaja ichanu ikicha utatinuka charanishijanu ta nuka ku niata jinia tamanuka na nishika cha miña puchakinu ikicha witsanu ka ikicha. Ta nuka cha meiri ku rikuanu ta nuka tawijuka kawiriaja kayapi ikicha nukaka tamanuka na tina chamaja ikicha akasujunuka ta nukaki cha nuka nishima na charanishijanu rikuanu jinia ta nuka kiniana panicha jinia ikicha tawijuka witsaka panichanu ikinu icha witsanuka kiniana puchakinia. Ku ikicha nuka rikuanu ta nukaka puchakirinu taikua cha ikicha cha meirijanu ta ikuaka nuka chameiri utatinuka ikimajanuka kawirija kiniana niata jinia. Akatsuju30 Taikua tamasa ikicha kayapi atijianuka ikicha akasujunuka cha nuka kutukinu ta nuka tina inauja rikuanu ta ikicha kuahu niatajinia ta nuka kiniana amimaja cha nuka miña aitimajanuka kana tina ikicha witsata kanati kawirija ikicha rikuanu puchacha kiniana charanisijanu ikicha itiuarajinia.

zro

Záparo

zro

Latn

zro

Declaração Universal dos Direitos Humanos Preâmbulo Considerando que o reconhecimento da dignidade inerente a todos os membros da família humana e dos seus direitos iguais e inalienáveis constitui o fundamento da liberdade, da justiça e da paz no mundo; Considerando que o desconhecimento e o desprezo dos direitos humanos conduziram a actos de barbárie que revoltam a consciência da Humanidade e que o advento de um mundo em que os seres humanos sejam livres de falar e de crer, libertos do terror e da miséria, foi proclamado como a mais alta inspiração do ser humano; Considerando que é essencial a protecção dos direitos humanos através de um regime de direito, para que os seres humanos não sejam compelidos, em supremo recurso, à revolta contra a tirania e a opressão; Considerando que é essencial encorajar o desenvolvimento de relações amistosas entre as nações; Considerando que, na Carta, os povos das Nações Unidas proclamam, de novo, a sua fé nos direitos fundamentais dos seres humanos, na dignidade e no valor da pessoa humana, na igualdade de direitos dos homens e das mulheres e se declararam resolvidos a favorecer o progresso social e a instaurar melhores condições de vida dentro de uma liberdade mais ampla; Considerando que os Estados membros se comprometeram a promover, em cooperação com a Organização das Nações Unidas, o respeito universal e efectivo dos direitos humanos e das liberdades fundamentais; Considerando que uma concepção comum destes direitos e liberdades é da mais alta importância para dar plena satisfação a tal compromisso: A Assembleia Geral proclama a presente Declaração Universal dos Direitos Humanos como ideal comum a atingir por todos os povos e todas as nações, a fim de que todos os indivíduos e todos os órgãos da sociedade, tendo‐a constantemente no espírito, se esforcem, pelo ensino e pela educação, por desenvolver o respeito desses direitos e liberdades e por promover, por medidas progressivas de ordem nacional e internacional, o seu reconhecimento e a sua aplicação universais e efectivos tanto entre as populações dos próprios Estados membros como entre as dos territórios colocados sob a sua jurisdição. Artigo 1.º Todos os seres humanos nascem livres e iguais em dignidade e em direitos. Dotados de razão e de consciência, devem agir uns para com os outros em espírito de fraternidade. Artigo 2.º Todos os seres humanos podem invocar os direitos e as liberdades proclamados na presente Declaração, sem distinção alguma, nomeadamente de raça, de cor, de sexo, de língua, de religião, de opinião política ou outra, de origem nacional ou social, de fortuna, de nascimento ou de qualquer outra situação. Além disso, não será feita nenhuma distinção fundada no estatuto político, jurídico ou internacional do país ou do território da naturalidade da pessoa, seja esse país ou território independente, sob tutela, autónomo ou sujeito a alguma limitação de soberania. Artigo 3.º Todo o indivíduo tem direito à vida, à liberdade e à segurança pessoal. Artigo 4.º Ninguém será mantido em escravatura ou em servidão; a escravatura e o trato dos escravos, sob todas as formas, são proibidos. Artigo 5.º Ninguém será submetido a tortura nem a penas ou tratamentos cruéis, desumanos ou degradantes. Artigo 6.º Todos os indivíduos têm direito ao reconhecimento, em todos os lugares, da sua personalidade jurídica. Artigo 7.º Todos são iguais perante a lei e, sem distinção, têm direito a igual protecção da lei. Todos têm direito a protecção igual contra qualquer discriminação que viole a presente Declaração e contra qualquer incitamento a tal discriminação. Artigo 8.º Toda a pessoa tem direito a recurso efectivo para as jurisdições nacionais competentes contra os actos que violem os direitos fundamentais reconhecidos pela Constituição ou pela lei. Artigo 9.º Ninguém pode ser arbitrariamente preso, detido ou exilado. Artigo 10.º Toda a pessoa tem direito, em plena igualdade, a que a sua causa seja equitativa e publicamente julgada por um tribunal independente e imparcial que decida dos seus direitos e obrigações ou das razões de qualquer acusação em matéria penal que contra ela seja deduzida. Artigo 11.º Toda a pessoa acusada de um acto delituoso presume‐se inocente até que a sua culpabilidade fique legalmente provada no decurso de um processo público em que todas as garantias necessárias de defesa lhe sejam asseguradas. Ninguém será condenado por acções ou omissões que, no momento da sua prática, não constituíam acto delituoso à face do direito interno ou internacional. Do mesmo modo, não será infligida pena mais grave do que a que era aplicável no momento em que o acto delituoso foi cometido. Artigo 12.º Ninguém sofrerá intromissões arbitrárias na sua vida privada, na sua família, no seu domicílio ou na sua correspondência, nem ataques à sua honra e reputação. Contra tais intromissões ou ataques toda a pessoa tem direito a protecção da lei. Artigo 13.º Toda a pessoa tem o direito de livremente circular e escolher a sua residência no interior de um Estado. Toda a pessoa tem o direito de abandonar o país em que se encontra, incluindo o seu, e o direito de regressar ao seu país. Artigo 14.º Toda a pessoa sujeita a perseguição tem o direito de procurar e de beneficiar de asilo em outros países. Este direito não pode, porém, ser invocado no caso de processo realmente existente por crime de direito comum ou por actividades contrárias aos fins e aos princípios das Nações Unidas. Artigo 15.º Todo o indivíduo tem direito a ter uma nacionalidade. Ninguém pode ser arbitrariamente privado da sua nacionalidade nem do direito de mudar de nacionalidade. Artigo 16.º A partir da idade núbil, o homem e a mulher têm o direito de casar e de constituir família, sem restrição alguma de raça, nacionalidade ou religião. Durante o casamento e na altura da sua dissolução, ambos têm direitos iguais. O casamento não pode ser celebrado sem o livre e pleno consentimento dos futuros esposos. A família é o elemento natural e fundamental da sociedade e tem direito à protecção desta e do Estado. Artigo 17.º Toda a pessoa, individual ou colectivamente, tem direito à propriedade. Ninguém pode ser arbitrariamente privado da sua propriedade. Artigo 18.º Toda a pessoa tem direito à liberdade de pensamento, de consciência e de religião; este direito implica a liberdade de mudar de religião ou de convicção, assim como a liberdade de manifestar a religião ou convicção, sozinho ou em comum, tanto em público como em privado, pelo ensino, pela prática, pelo culto e pelos ritos. Artigo 19.º Todo o indivíduo tem direito à liberdade de opinião e de expressão, o que implica o direito de não ser inquietado pelas suas opiniões e o de procurar, receber e difundir, sem consideração de fronteiras, informações e ideias por qualquer meio de expressão. Artigo 20.º Toda a pessoa tem direito à liberdade de reunião e de associação pacíficas. Ninguém pode ser obrigado a fazer parte de uma associação. Artigo 21.º Toda a pessoa tem o direito de tomar parte na direcção dos negócios, públicos do seu país, quer directamente, quer por intermédio de representantes livremente escolhidos. Toda a pessoa tem direito de acesso, em condições de igualdade, às funções públicas do seu país. A vontade do povo é o fundamento da autoridade dos poderes públicos: e deve exprimir‐se através de eleições honestas a realizar periodicamente por sufrágio universal e igual, com voto secreto ou segundo processo equivalente que salvaguarde a liberdade de voto. Artigo 22.º Toda a pessoa, como membro da sociedade, tem direito à segurança social; e pode legitimamente exigir a satisfação dos direitos económicos, sociais e culturais indispensáveis, graças ao esforço nacional e à cooperação internacional, de harmonia com a organização e os recursos de cada país. Artigo 23.º Toda a pessoa tem direito ao trabalho, à livre escolha do trabalho, a condições equitativas e satisfatórias de trabalho e à protecção contra o desemprego. Todos têm direito, sem discriminação alguma, a salário igual por trabalho igual. Quem trabalha tem direito a uma remuneração equitativa e satisfatória, que lhe permita e à sua família uma existência conforme com a dignidade humana, e completada, se possível, por todos os outros meios de protecção social. Toda a pessoa tem o direito de fundar com outras pessoas sindicatos e de se filiar em sindicatos para defesa dos seus interesses. Artigo 24.º Toda a pessoa tem direito ao repouso e aos lazeres, especialmente, a uma limitação razoável da duração do trabalho e as férias periódicas pagas. Artigo 25.º Toda a pessoa tem direito a um nível de vida suficiente para lhe assegurar e à sua família a saúde e o bem‐estar, principalmente quanto à alimentação, ao vestuário, ao alojamento, à assistência médica e ainda quanto aos serviços sociais necessários, e tem direito à segurança no desemprego, na doença, na invalidez, na viuvez, na velhice ou noutros casos de perda de meios de subsistência por circunstâncias independentes da sua vontade. A maternidade e a infância têm direito a ajuda e a assistência especiais. Todas as crianças, nascidas dentro ou fora do matrimónio, gozam da mesma protecção social. Artigo 26.º Toda a pessoa tem direito à educação. A educação deve ser gratuita, pelo menos a correspondente ao ensino elementar fundamental. O ensino elementar é obrigatório. O ensino técnico e profissional dever ser generalizado; o acesso aos estudos superiores deve estar aberto a todos em plena igualdade, em função do seu mérito. A educação deve visar à plena expansão da personalidade humana e ao reforço dos direitos humanos e das liberdades fundamentais e deve favorecer a compreensão, a tolerância e a amizade entre todas as nações e todos os grupos raciais ou religiosos, bem como o desenvolvimento das actividades das Nações Unidas para a manutenção da paz. Aos pais pertence a prioridade do direito de escolher o género de educação a dar aos filhos. Artigo 27.º Toda a pessoa tem o direito de tomar parte livremente na vida cultural da comunidade, de fruir as artes e de participar no progresso científico e nos benefícios que deste resultam. Todos têm direito à protecção dos interesses morais e materiais ligados a qualquer produção científica, literária ou artística da sua autoria. Artigo 28.º Toda a pessoa tem direito a que reine, no plano social e no plano internacional, uma ordem capaz de tornar plenamente efectivos os direitos e as liberdades enunciadas na presente Declaração. Artigo 29.º O indivíduo tem deveres para com a comunidade, fora da qual não é possível o livre e pleno desenvolvimento da sua personalidade. No exercício destes direitos e no gozo destas liberdades ninguém está sujeito senão às limitações estabelecidas pela lei com vista exclusivamente a promover o reconhecimento e o respeito dos direitos e liberdades dos outros e a fim de satisfazer as justas exigências da moral, da ordem pública e do bem‐estar numa sociedade democrática. Em caso algum estes direitos e liberdades poderão ser exercidos contrariamente aos fins e aos princípios das Nações Unidas. Artigo 30.º Nenhuma disposição da presente Declaração pode ser interpretada de maneira a envolver para qualquer Estado, agrupamento ou indivíduo o direito de se entregar a alguma actividade ou de praticar algum acto destinado a destruir os direitos e liberdades aqui enunciados.

por_PT

Portuguese (Portugal)

por

Latn

pt-PT

SAN SEJKAJ TLALI TLAKAMEJ MOPALEUIAJ Ipan majtlaktli itekij diciembre meetstli tlen naui tsontli, kaxtoli uan ome pouali uan chikueyi xiuitl (1948) ni Ueyi Nechikolistli tlen San Sejkaj Tlalnechikoli Tlakamej Mopaleuianij kinemilij uan kiixneextij ni TLAJTOLNEMILISTLI TLEN MOIJTOJTOK PARA MA KUALI TIMOUIKAKAJ IPAN NI TLALTIPAKTLI. Ni Ueyi Nechikolistli kinijlij nochi ni tlali tlen tlatskitokej ipan ni TLAJTOLNEMILISTLI ma mosesemoyaua para ma kimatikaj nochi tlakamej uan nochi siuamej ni TLAJTOLNEMILISTLI, ma kiixpouakaj uan ma kipouakaj ika ininuampoyouaj ne kaltlamachtiloyaj iuan nojkia san kampa ueli monechikouaj. TLAJTOLNEMILISTLI TLEN MOIJTOJTOK PARA MA KUALI TIMOUIKAKAJ IPAN NI TLALTIPAKTLI KENKE YOLKI NI TLAJTOLI Yolki, pampa ni tlatepanitalotl, ni tlasenkauajkayotl iuan ni kuali nemilistli ipan ni tlalpan, yaya ni moneki moixmatis uan monemilis, ijkinoj nochi kuali tiitstosej ika touampoyouaj. Pampa tlaj amo tikixmatij tlatepanitalistli uan tlen kuali nemilistli ipan ni tlalpan, yeka onkatok kualantli, onkatok tlateuilistli, onkatok majmajtli uan sekinok tlamantli teixpanolistli; yeka moneki ma kuali timouikakaj ika nochi touampoyouaj, ma amo onkaj majmajyotl uan teixpanolistli; moneki ma onkaj yejyektlalistli, ma titlajtlajtokaj uan ma tijneltokakaj tlen tojuantij tijnekij tijneltokasej uan amo tlen ma topanti, kenke, pampa tijnekij ma onkaj tlatepanitalistli. Pampa ni tlatepanitalotl moneki ma tiyejyekokaj, ma tijchiuakaj uan ma tijmanauikaj; ma nojkia kiixmatikaj tekiuajtinij, uejueyij tekiuajtinij, ijkinoj amo onkas nopeka se akajya touampoj san tlen ueli kinekis techchiuilis, technauatis, kinekis technauatis ma tijchiuakaj se tlamantli tlen amo kuali; yeka ni tlatepanitalotl tlauel moneki ipan tonemilis ni tlalpan. Pampa nojkia tlauel moneki ma kuali timouikakaj, ma tielikaj keuak tiiknimej, nochi tlen tlakamej uan siuamej tlen tiitstokej ni tlalpan. Pampa ni Ueyi Nechikolistli tlen San Sejkaj Tlalnechikoli Tlakamej Mopaleuianij ijkinoj kiijtojtokej ipan ni Ueyi Amatlanauatilnemilistli, melauak ueli onkaj ni tlatepanitalotl ika nochi touampoyouaj, yeka monelsemakatokej kiixnextisej para ma momati ni tlajtoli, ijkinoj nelia mostla uiptla kuali tiitstosej ika nochi touampoyouaj ni tlalpan. Pampa ni Tlajtolnemilistli kimatij nochi tlaltipaktli tlakamej uan siuamej tlen san sejko monejchikojtokej mopaleuisej, uan yeka tlauel kuali ma nochi touampoyouaj ma kimatikaj tlen totechpoui tijchiuasej uan tijnemilisej ni tlalpan. Pampa ni Ueyi tlanauatili moneki ma melauak moneltoka uan ma mochiua. NI UEYI NECHIKOLISTLI Kiijtoua ma monemili uan ma mochiua ni TLALTOLNEMILISTLI TLEN MOIJTOJTOK PARA MA KUALI TIMOUIKAKAJ IPAN NI TLALTIPAKTLI kampa nochi tlakamej uan siuamej ni tlalpan ma kineltokakaj tlatepanitalistli, nojkia tekiuajtinij ma tlatepanitakaj; tlaj kej ni timouikasej uan kej ni tijnemilijtiasej kuali titekitisej ika nochi touampoyouaj ipan ni tlaltipaktli, uaajka kuali tiitstosej ika pakilistli. 1. Tlen se tlanauatili kiijtoua: Nochi tlakamej uan siuamej kipiaj manoj kuali tlakatisej, nochi san se totlatechpouiltilis uan titlatepanitalojkej, yeka moneki kuali ma timouikakaj, ma timoiknelikaj, ma timotlasojtlakaj uan ma timotlepanitakaj. 2. Tlen ome tlanauatili kiijtoua: Nochi tlakamej uan siuamej miak tlamantli intechpoui tlen moneki kiixmatisej uan kinemilisej; maseualmej uan koyomej tlen nikaj euanij uan tlen anali uejka euanij, nojkia kipiaj tlamantli tlen intechpoui, mejkatsaj tlajtlajtouaj seyok sanili, mejkatsaj ipan seyok tlamantli toteotsij ipan tlatskitokej, seyok tlajtolkuamachilistli ipan tlatskitokej o seyok tlamantli tlajlamikilistli ipan tlatskitokej; kipiaj o axkipiaj tomij, nochi titlatepanitalojkej; nochi moneki timotlepanitasej, timoiknelisej uan timotlasojtlasej. 3.Tlen eyi tlanauatili kiijtoua: Nochi tlakamej uan siuamej kipiaj manoj kuali itstosej, amo akaj ma se kinixpano, kipiaj manoj nemisej kampa inijuantij kinekisej uan amo uelis tlen impantis. 4.Tlen naui tlanauatili kiijtoua: Amo onkaj manoj ma se akajya tomimpixketl tlanauatijketl techtekiuis ipan se tekitl uan axtechtlaxtlauis, ni tlamantli uejkaya polijki, xolejki. Tlaj kej ni topanti, ma nimantsij tijtlateiluikaj nopa tepasolojketl ika uejueyij tekiuajtinij tlen kampa tochinanko o topilaltepej ontlatskitok. Uan tlaj nikaj amo techchiuaj kuentaj, uaajka ma tiomoteiluikaj ika sekinok achi mas uejueyij tlanauatianij. 5. Tlen makuili tlanauatili kiijtoua: Amo onkaj manoj ma se akajya techtlatsakuilti para ma tikijtokaj o ma tijchiuakaj se tleueli tlamantli tlen amo tijnekij tikijtosej pampa amo melauak. 6. Tlen chikuasej tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj, san kampa tijnekisej uelis tiasej, uelis tipaxalotij san kampa tojuantij tijnekisej, pampa kenke, pampa timajkajtokej; axonkaj manoj nopeka se akajya techtilanas, techitskis uan techtsakuas, pampa nopeka tiompaxalouaj; yeka moneki ma techtlepanitakaj uan nojkia tojuantij titlatepanitasej kampa tinemij. 7. Tlen chikome tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj ma techpaleui uan ma tijtlepanitakaj tlanauatili. Tlaj se akajya tijtlepanitaj uan ya amo techtlepanita, moneki ma tijmatiltikaj totekiuaj para ma kikualtlali nopa tekipacholi. 8. Tlen chikueyi tlanauatili kiijtoua: Nochi tlakamej o siuamej kipiaj manoj ma kimpaleuikaj tekiuajtinij kemaj kintlakuapechiliaj ika se tlajtoli, ika se istlakayotl sekinokej touampoyouaj, Amatlanauatili yaya ni nojkia kiixtlaltok. 9. Tlen chiknaui tlanauatili kiijtoua: Amo onkaj manoj ma se kitsakuilikaj, kiitskikaj ipan ichaj o ma kitotokakaj kampa ya eua o tlakatki; tlaj amo kiyolmelauaj kenke ika se amatekiuajtlajkuiloli. 10. Tlen majtlaktli tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj ma techkakikaj uan ma kuali techsenkauakaj tekiuajtinij kemaj tijpiaj se kualantli o tekipacholi iuaya seyok touampoj. 11. Tlen majtlaktli uan se tlanauatili kiijtoua: Tlaj se akajya touampoj kiteiluijtokej ika se tekiuaj, pampa moijtoua kipia se tlajtlakoli, nopa tlajtlakolej kipia manoj momanauis ya asta kemaj melauak kiasisej itlajtlakol uaajka kena kitlatsakuiltis tekiuaj ika tlen tlamantli kiijtoua Amatlanauatili. Nojkia, axuelis namaj se touampoj kitlatsakuiltisej tlaj nopa tlajtlakoli tlen kichijki panojka uejkajkia uan nopa Amatlanauatili tlen namaj moijita yankuik uan yeka amo kiixneuiyaya nopa tlajtoli ipan nopa kauitl ( tiempo) kemaj kichijki nopa tlajtlakoli. 12. Tlen majtlaktli uan ome tlanauatili kiijtoua: Amo ueli se akajya techixpanos, techtlamantliijlis ika tlajtoli tlen amo kuali; axonkaj manoj ma se akajya techtsajtsiliti kampa timochantlaliaj, uan axonkaj manoj se akajya kiixtlapos se amatlajkuiloli tlen amo iaxka uan tlaj amo ualaj para ya kipouas, tlaj amo ualaj para ya ika itookaj imako asiki. Tlaj se akajya kej ni momakas manoj kichiuas, axtlatepanitas, uaajka ma tijteiluikaj ika tekiuaj para ma kitlatsakuiltikaj. 13. Tlen majtlaktli uan eyi tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj tipaxalosej san kampa tijnekij, tiasej uajka para titlaixmatitij tipaxalotij, uan tlaj tijnekij ika totlaxtlauil uelis timochantlalitij san kampa tojuantij tijkualitaj. Uan tlaj tijnekij sampa timokuapasej kampa titlakatijkej ueli tijchiuaj. Amo akaj uelis techtotoka, san kena melauak ma tikinmatiltikaj tekiuajtinij para timokuapkejya uan tikinijlisej kuali tiitstosej ika nochi touampoyouaj uan amo tikinixpanosej. 14. Tlen majtlaktli uan naui tlanauatili kiijtoua: Tlaj se akajya tlajtlakolchijtejki kampa itstoya o kampa nemiyaya uan kiteemouaj tekiuajmej kinekij kiitskisej, uelis mochololtis, yas uejka; pero kipia manoj tlajtlanis kampa asiti ma kimanauikaj nopa sekinok tekiuajtinij tlen anali euanij tlen nopa seyok tlali (otro país) . Tlaj amo tlauel ueyi tlajtlakoli kichijteejki, amo onkaj manoj kinotsasej o kikuitij tekiuajtinij kampa itstok, para kitlatsakuiltisej. 15. Tlen kaxtoli tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj tijpiasej se amatl kampa ixnesis itookaj tochinanko o topilaltepej kampa titlakatijkej. Ni toamaj amo akaj ueli techkuilia. Nojkia tijpiaj manoj tijpatlasej toamaj tlaj tijnekij tikijtosej titlakatinij ipan seyok anali tlali ( otro país), pero nopa amatl moneki tijkixtitij ipan nopa anali tlali. 16. Tlen kaxtoli uan se tlanauatili kiijtoua: Nochi touampoyouaj tlaj tlakamejya o siuamejya, kipiaj manoj ma monamiktikajya iuan ma mochantlalikajya; amatlanauatili kimpaleuia ma kuali mouikakaj ipan ininchaj, ipan intekij uan sekijnok tlamantli. Amatlanauatili nojkia kimpaleuia tlaj kinekij mopasolmanasej o mokauasnekij pampa onkaj se ueyi tekipacholi. Uelis monamiktisej tlaj tlakatl uan siuatl ika iniyolo kinekij san sejko itstosej uan motekitilisej, amo onkaj manoj ma se akajya kinnauati ma monamiktikaj. Kemaj monamiktiaj, nopa tlakatl uan nopa siuatl kipiaj manoj ma kintlachili uan ma kinonmajto nopa tekiuajkemej kampa altepetl ontlatskitokej, pampa kemaj onkaj se tekipacholi ipan nopa altepetl, tekiuajkemej kinnotsa para ma yakaj tlapaleuitij. 17. Tlen kaxtoli uan ome tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj tijpiasej se tleueli uan tikijtosej toaxka, uan nojkia tijpiaj manoj tikijtosej se tleueli komonaxkatl. Amo onkaj manoj se akajya ma techkuili o techkixtilis se tleueli tlen amo iaxka. 18. Tlen kaxtoli uan eyi tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj ma tijpiakaj uan ma tikijtokaj totlajlamikilis, uan nojkia tijpiaj manoj tijneltokasej toteotsitsij san tlen tojuantij tijnekisej uan tlaj tijnekisej tijpatlaj totlaneltokayo ika seyok toteotsij o toteotsitsij nojkia tijpiaj manoj tijchiuaj. Uan nojkia tijpiaj manoj tijneextisej o titemachtisej toseselti o ika timiakij nopa tlen toteotsij totlaneltokayo. San moneki amo ma tikinixpanokaj nopa sekijnok touampoyouaj. Yeka tlauel moneki ma timotlepanitakaj, para ijkinoj kuali tiitstosej uan tinemisej ipan ni tlaltipaktli. 19. Tlen kaxtoli uan naui tlanauatili kiijtoua: Amo akaj uelis techkamatsakuas, para amo tlen ma tikijtokaj, nochi tojuantij tijpiaj manoj tikonijtosej nojkia se tlajtoli ipan tochaj o ipan se nechikolistli, tekiuaj axuelis techtlatsakuiltis pampa tikonijtojkej se tlajtoli tlen sekinokej amo kikualitaj. Uan axonkaj manoj nopeka se akajya ma techijlamiktiaj o techistlakatitiaj ika sekinokej tlen tlajtoli tikonijtojkej. Yeka moneki ma ika kuali tikonijtokaj nopa tlajtoli, para ijkinoj amo timokualankateemosej. 20. Tlen sempouali tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj timonechikosej para timoijlisej se tlajtoli, uan nojkia tijpiaj manoj tijyolitisej se Nechikolistli kampa onkas tlajtoli uan tekitl; san moneki amo ma titeixpanokaj ika sekinokej touampoyouaj, moneki nochipaj ma titlatepanitakaj. Amo onkaj manoj se akajya touampoj technauatis ma titlatskikaj o ma tikalakikaj kampa se Nechikolistli tlen amo tijkualitaj. 21.Tlen sempouali uan se tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj tijpaleuisej toueyi tekiuaj Mexijko eua o tlaj axtle, uelis tijteemosej se akajya para ya ma techixneexti tijpaleuiaj. Nochi tojuantij timaseualmej tijpiaj manoj nojkia tiasitij, kej sekij koyomej onasij, ipan se ueyi tlanauatijkayotl para titekitisej. Tlaj se akajya onneli tekiuaj, nopa pampa nochi tlakamej uan siuamej tlen se chinanko o pilaltepetsij kitekimakakej; yeka nochipaj kemaj se akajya motekiuajtlalis, moneki nochi tlen nopa pilaltepetsij euanij ma kiijtokaj tlaj melauak yaya inoj touampoj technauatis ika tlajtoli uan ika tekitl ma tijchiuakaj. Ma kiijtokaj tlaj nelia yaya nopa touampoj kuali techuikatias uan techyekantias; tlaj kuali tlakatl, tlaj tekitiketl uan tlaj tlatepanitaketl. 22. Tlen sempouali uan ome tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj ma timomokuitlauikaj uan nopeka tlaj tijchiua se tekitl tlen amo totechpoui o motechpoui, moneki ma techtlaxtlauikaj, uejueyij tekiuajtinij tlanauatianij intechpoui techpaleuisej, para tokoneuaj ma kipiakaj tlen kikuasej, tlen mokentisej yoyomitl uan tlen ika mopajtisej tlaj nopeka se kokolistli; ijkinoj nelia kuali moiskaltisej uan ika itekiyo kiueyitilisej ni toMexijko tlali. 23. Tlen sempouali uan eyi tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj titekitisej, nojkia tijpiaj manoj timoteemolisej se tekitl tlen tijkualitaj tijchiuasej. Uan kemaj amo onkaj tekitl, uelis tikitatij toueyi tekiuaj kampa tlatskitok tochinanko o topilaltepej para ma techpaleui techteemolis tekitl, ijkinoj onkas tlen mokentisej, kikuasej uan mopajtisej topilkoneuaj. Nochi tijpiaj manoj ma kuali techtlaxtlauikaj kemaj titechiuiliaj se tekitl, amo pampa timaseualmej san tlen kinekisej techchiuilisej koyomej o sekijnok touampoyouaj tominpianij. Yeka moneki ma tikijtokaj ika tetilistli, ... ma kuali techtlaxtlauikaj. Kemaj akajya tikompaleuiaj ika se tekitl, moneki ma kuali techtlaxtlaui, para kuali kiaxilis tikintlamakasej, tikinyoyonkouisej uan tikimpajtisej tokoneuaj uan totiskaj tonamik. Nochi titekitinij tijpiaj manoj tijyolitisej se Nechikolistli, para uelis sansejko timomanauiaj kemaj Tekojtli kinekis techixpetlas, kinekis techkajkayauas uan amo kinekis kuali techtlaxtlauis. 24. Tlen sempouali uan naui tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj timosiajkauasej kemaj titlankejya tijchiuaj se tekitl, kemaj tisemiluitijkejya; uan tlaj titekitij ika se ueyi tekojtli, moneki nojkia techtlaxtlauis kemaj timosiajkauasej axtitekitij se ome tonatij (vacaciones). 25. Tlen sempouali uan makuili tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj totekiuaj tlen kampa ontlatskitok tochinanko o toaltepej, ma kinejnemili ika sekijnok uejueyij tlanauatianij para ma tijpiakaj tojuantij tlapaleuilistli; ma nojkia techijlikaj kenijkatsaj timouikatiasej ika iuaya tonamik, iniuaya tokoneuaj, kenijkatsaj timopajtisej kemaj onkaj se kokolistli, ajkia ixtlamatijketl tepajtiani uelis techpajtis uan techkaxanis para kuali tichikajtosej tiyoltosej; kenijkatsaj timotlakualtisej, timotlakentisej, timochantisej uan sekijnok tlamantli tlen tlauel moneki totekiuajkaj ma nojkia kinemilikaj techpaleuiaj. Uan nojkia ma techpaleuikaj kemaj amo tijpiaj ika tlen timopanoltisej, kemaj tlauel timokokouaj, kemaj ayok ueli titekitij pampa tijpolojkej ika tekitl se tomaj o ome tomaj, se toikxi, se toixtiol o seyok tlamantli tlen totlakayo; tekiuajmej kipiaj manoj ma kitejteemolikaj kenijkatsaj uelis techpaleuisej kemaj ayok ueli titekitij uan ayok ueli timopanoltiaj, nojkia ma techpaleuikaj uejueyij tekiuajmej timopanoltisej kemaj ayok tijpiaj tonamik, nojkia kemaj ayok tiuelij titekitij pampa tiueuenkalajkejya o titenankalajkejya ma techpaleui totekiuaj timopanoltijtiasej. Kemaj se siuatl konepia, kipia manoj totekiuaj ma kipaleui nopa siuatl uan nopa ipilkonej, ma kititlani tekiuaj nopa siuatl kampa uelis kipaleuisej kuali konepiati uan no kiijlisej kenijkatsaj kimokuitlauis ipilkonej. Nochi konemej kipiaj manoj toueyi tekiuaj kimpaleuis para ma kuali moskaltikaj. 26. Tlen sempouali uan chikuasej tlanauatili kiijtoua: Nochi tijpiaj manoj tiasej timomachtitij kaltlamachtiloyaj. Ni tlamachtilistli tlauel moneki para ma yakaj tokoneuaj ma momachtitij. Kemaj tokoneuaj uelijya kuali tlaixpouaj uan tlajkuilouaj, uan kentsij ixtlamatijya, tlaj intatauaj uelij kimpaleuiaj para achi kentsij mas ma momachtikaj, uelis kintitlanisej ipan seyok kaltlamachtiloyan kampa achi tlejkotok tlamachtilistli para ma uejueyij ixtlamatinij mochiuakaj; pero kena nojkia uelis intatauaj kitlajtlanisej ueyi tekiuaj ma kimpaleui ika tlaxtlauili para ma kuali kitokilikaj tlamachtilistli nopa telpokamej o ichpokamej. Tlaj tikinixpouaj amochtinij ( libros ), tlaj timomachtiaj, uaajka tijkuij tlajlamikilistli, para tiixtlaposej, ijkinoj uelis, titlatepanitasej uan titetlasojtlasej san kampa ueli tiasej uan nojkia techtlepanitasej uan techtlesojtlasej touampoyouaj tlen nikaj uan tlen sejkanok tlali anali euanij; ijkinoj kuali uan san tiyolpaktosej tiitstosej ni tlalpan. Konemej intatauaj kipiaj manoj kintlajlamiktisej inkojkoneuaj kenijkatsaj ma momachtikaj uan kenijkatsaj tlatepanitasej uan tetlasojtlasej. 27. Tlen sempouali uan chikome tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj ma tiyejyektlalikaj tochinanko o topilaltepej ika kuali tlamachtilistli, kampa nochi tiuelisej se tleueli tiyejyekosej tijchiuasej, para tijkualtilisej uan tijkualtlalisej tochinanko o topilaltepej. Nochi tojuantij tijpiaj manoj titekitisej para tijkualtilisej uan tijkualtlalisej tochinanko o topilaltepej kampa tieuanij. Tlaj se tleueli yankuik tlajtoli, nemilistli o tlachiualistli tijyolitiaj, nopa tlen tijyolitijtokej toaxka, axkanaj ueli se akajya techkuilia, axkanaj ueli se akajya tlen amo kiyolitijtok ueli moaxkatia. Yeka se tleueli kuanejnemilistli tlen moyolitia ipan tochinanko o topilaltepej, nopa inaxka ankij tekitikej kiyolitisej. 28. Tlen sempouali uan chikueyi tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj ma tikinmatiltikaj nochi tlen ni Mexijko tlali euanij uan tlen anali tlali euanij (otros países), para nojuaj tiitstokej, nojuaj tiyoltokej, ni timaseualmej tinauatlajtouanij; uan yeka moneki melauak ma techtlepanitakaj para ijkinoj tojuantij nojkia titletepanitasej uan tikintlasojtlasej sekijnok touampoyouaj. 29. Tlen sempouali uan chiknaui tlanauatili kiijtoua: Nochi tojuantij tijpiaj manoj uan totechpoui tijkualtlalisej uan tiyejyektlalisej tochinanko o topilaltepej kampa mojmostlaj tiitstokej, pampa nopa tekitl tlen tijchiuasej techixneextis tlaj melauak titekitinij uan tlaj melauak tijpiaj kuali toyolo ika touampoyouaj tlen nopaya nojkia tlaijyouiaj. Nochi tlajtoli kipia kampa peua uan kipia kampa tlami, axueli se akajya san tlauel mokajkalakis ika se tleueli tlamantli, yeka onkaj tekiuaj para ya ma tlakualtlali. Ijkinoj nesis para melauak titlatepanitaj uan melauak nojkia titetlasojtlaj. Yeka moneki ma kuali tikixpouakaj uan ma kuali tijkuamachilikaj ni Ueyi Amatlanauatili tlen itookaj:" TLAJTOLNEMILISTLI TLEN MOIJTOJTOK PARA MA KUALI TIMOUIKAKAJ IPAN NI TLALTIPAKTLI" 30. Tlen sempouali uan majtlaktli tlanauatili kiijtoua: Nochi tlen moijtojtok ipan ni Ueyi Amatlanauatili tlen ni "TLAJTOLNEMILISTLI TLEN MOIJTOJTOK PARA MA KUALI TIMOUIKAKAJ IPAN NI TLALTIPAKTLI", amo akaj uelis kixoleuas, amo akaj uelis kitlaatis, amo akaj uelis kiixpolos. Moneki ma mochiua uan ma monemili ni Ueyi Tlanauatili, pampa tlaj melauak tijchiuasej uan tijnemilisej ika totlajtol, ika totekij uan ika toyolo ni Ueyi Tlanauatili, uaajka kena kuali uan yejyektsij tiitstosej, san tiyolpaktosej tiitstosej; pampa melauak timotlepanitasejya, timoiknelisejya uan timotlasojtlasejya ipan ni ikuitlapankotsij uan ikuaxankotsij ni toueyi nana tonantsij tlaltipaktli.

nhn

Nahuatl, Central

nhn

Latn

nhn

Pangawedar indik Hak-Hak Azasi Manusia Sami manusane mijil maduluran hak-hak sane pateh lan pastika tur malarapan kebebasan-kebebasan sane mabuat pisan. Perserikatan Bangsa-Bangsa maduwe tatuwek pacang nginggilang (nyunjung) nabdabang tur ngayomin hak azasi manusia saking swang-swang manusa. Tatuwek puniki ngawit saking Piagem Perserikatan Bangsa-Bangsa sane negesin unteng pakayun wangsa-wangsa ring jagatpada ngenenin hak azasi manusia sane mabuat pisan tur ring martabat lan kamatmian manusa. Ring sajeroning pangawedar indik hak azasi manusia, Perserikatan Bangsa-Bangsa mapiteges pastika pisan miwah sadarana ngenenin hak-hak sane pinaka druwen i manusa sacara adil. Hak-hak punika wantah druwen ida dane. Punika wantah hak ida dane. Hak-hak ida dane punika mangda kauningin. Patut sareng-sareng nyobiakang tur ngukuhang kawentenanipun gumanti mabuat ring ida dane miwah mantuk ring sasaman jana sane seosan. Saracita Manimbang riantukan pangangken ring subhakarma lan hak-hak sane pateh tur pastika saking paguyuban kulawarga manusa sami inggih punika dasar kemerdekaan, keadilan lan perdamaian ring jagat. Manimbang riantukan ngelempasang lan ngandapang hak azasi manusia janten ngawinang parilaksana-parilaksana sane kaon sane ngawinang rasa kroda sajeroning herdaya (unteng pekayunan) manusapada, tur kamanggehang jagat genah manusa pacang muponin bebas mawicara lan maagama tur luput saking rasa ajrih miwah kakirangan, punika sampun kajantenang pinaka tatujon pilih utama saking para jana. Manimbang riantukan hak-hak manusa patut kaayomin malarapan peraturan hukum mangda para jana nenten kadulumuk milih pamargi andaga utsaha penguntat maka panungkas kaduratmakan miwah penjajahan. Manimbang riantukan ngupapira paiketan pasawitran ring sajeroning negara-negara patut kautsahayang. Manimbang riantukan wangsa-wangsa saking Perserikatan Bangsa-Bangsa sajeroning Piagem Perserikatan Bangsa-Bangsa sampun mategesang malih kepercayaannyane ngenenin hak-hak dasar manusa, tur hak-hak sane pateh, ring sang lanang miwah istri, miwah sampun mutusang pacang nuwekang kasuketan jagat lan kahuripane sane utama sajeroning kemerdekaan sane ngalimbak. Manimbang riantukan paguyuban negara-negara sampun masemaya pacang nyujur kemajuan sajeroning pangargan miwah pangubaktian marep ring hak azasi manusia lan kebebasan sane ngarojong sareng Perserikatan Bangsa-Bangsa. Manimbang riantukan pahaning wirasa sane pateh ngenenin indik hak-hak lan kebebasan-kebebasan punika mabuat pisan maka panglaksana sane sumeken pisan saking semaya punika, mawinan, MAJELIS UMUM Malarapan punika nyobiahang Pangawedar Indik Hak-Hak Azasi Manusia Pinaka anceng sane katah maka sidaning wangsa sami lan panegara sami, maka tatujon mangda saluiring janma lan saluiring paguyuban sajeroning pakraman nityakala eling ring pangawedar puniki, pacang ngutsahayang majalaran tata cara ngajahin lan ngicenin pendidikan ngapti nincapang pangargan marepe ring hak-hak lan kebebesan-kebebasan punika, tur pamargi sane gancang gelitik urati sane manggeh nasional wiadin internasional, nyamin pangangken lan pangabaktianipun sane luih tur sumeken, inggilan olih wangsa-wangsa saking swanegara anggota wiadin olih wangsa-wangsa saking wawidangan sane wenten ring sajeroning wawengkon hukumipun. Paos 1 Sami manusane sane nyruwadi wantah merdeka tur maduwe kautamaan lan hak-hak sane pateh. Sami kalugrain papineh lan idep tur mangdane pada masawitra melarapan semangat pakulawargaan. Paos 2 Satunggil para janma wenang ring hak-hakipun sami lan kebebasan-kebebasan sane mungguh ring jeroning pangawedar puniki, makadi pabinaan ring ras, warnan carma, lanang-wadon, basa, agama, politik utawi pamarnan maseosan, witning kewangsaan utawi pakraman (kemasyarakat), hak, padruwean, palekadan wiadin linggih seosan. Selantur ipun nenten pacang kawentenang pabinayan sangkaning linggih (kedudukan) politik, hukum, utawi kedudukan internasional saking negara utawi daerah saking dija ugi kawit nyane manusa, inggian saking negara sane merdeka sane merupa wewidangan-wewidangan perwalian, jajahan, utawi sane wenten ring sajeroning wates kedaulatan sane seosan. Paos 3 Saluiring manusa wenang ring hak hidup, kebebasan lan kerahayuan suwang-suwang. Paos 4 Sapasira ugi nenten kayogya kadadosang budak utawi parekan, perbudakan lan pedagangan budak, yadian marupa napi ja musti kalarang. Paos 5 Sapasira ugi nenten dados kasiksa utawi kabayang-bayang utawi katiwakin danda sane tan nganutin sulur kamanusan utawi kanistayang. Paos 6 Saluiring janma kawenang ring pangangken sajeroning hukum pinaka manusa niri ring dija ugi magenah. Paos 7 Samian manusane pateh ring sajeroning hukum lan pateh maduwe hak ring pangayoman hukum tanpa pabinayan. Sami manusane maduwe hak ring pangayoman marep saluiring bentuk pabinayan sane tungkas ring pangawedar puniki tur marep saluir hasutan sane nyujur pabinayan inucap. Paos 8 Saluiring janma maduwe hak ring pemulihan saking pengadilan nasional sane maduwe kawenangan marep saparisolah sane ngelanggar hak-hak dasar sane kapaica olih undang-undang dasar wiadin hukum. Paos 9 Sapasira ugi nenten dados ketangkep, ketahan wiadin kakutang sakita arep. Paos 10 Saluiring janma sajeroning sasama pada maduwe hak ring peradilan sane adil lan terbuka saking pengadilan sane bebas tur nenten memihak, sajeroning ngerajegang hak lan swadharmanipun tur ring saluiring danda (tuntutan pidana) sane katiwakang ring ragane. Paos 11 Saluiring janma sane katuntut sangkaning katarka maparisolah ngelanggar hukum durung dados kasengguh salah, sadurung kabuktiang kasalahanipun manut hukum olih pengadilan, tur ring pengadilan inucap polih jaminan sane kasaratang nindihan raga. Nenten wenten janma sane dados kasalahang kadalih melaksana ngelanggar hukum sangkaning pelaksana utawi kalengahan sane nenten marupa pelanggaran hukum manut undang-undang nasional wiadin internasional, ritatkala saparisolah punika kalaksanayang. Taler nenten kapatutang niwakang danda sane lebih abot saking danda sane sepatutipun katiwakang ritatkala pelanggaran hukum punika kalaksanayang. Paos 12 Saluiring janma nenten dados kausak-asik urusannyane swang-swang, kulawarganipun, pakurenanipun, utawi paiketan swalapatraipun sakita arep, taler nenten kadadosang mariceda. Saluiring janma maduwe hak polih pengayoman hukum sane jagi kaanggen ngarepang saparisolah kaon ring arep. Paos 13 Saluiring janma maduwe hak kabebasan malaksana (sane patut) tur magenah ring wawidangan swang-swang negara. Saluiring janma maduwe hak melancaran ring swang-swang negara, makta padruwenipun, tur mewali malih ring panegara duwene. Paos 14 Saluiring janma maduwe hak ngaruruh tur ngerasanin suaka (pengayoman) saking negara seosan jagi kaanggen ngayomin deweknyane saking katut buri. Hak punika nenten kedadosang kaangge marep ring sungketa tutburi sane sumeken medal sangkaning saparisolah sane kaon, sane tan wenten paiketan ring politik, utawi sangkaning saparisolah sane piwal ring tujuan miwah dasar Perserikatan Bangsa-Bangsa. Paos 15 Saluiring janma maduwe hak kewarganegaraan (kewangsaan). Saluiring janma nenten dados sakama-kama kabancut kewarganegaraanipun (kewangsanipun) wiadin maduwe hak ngentosin kewarganegaraan (kewangsaan). Paos 16 Lanang lan istri sane sampun daha-truna, tanpa kawatesin kewangsaanipun, kewarganegaraanipun wiadin agama, maduwe hak makurenan utawi mawiwaha tur ngewangun kulawarga. Ipun maduwe hak sane pateh ring sapari indik pawiwahan, ring sajeroning makurenan, wiadin ritatkala palas makurenan. Pawiwahan wantah dados kalaksanayang yaning calon penganten pada saling lulut asih. Kulawarga inggih punika paiketan sangkaning titah ring sajeroning pagubugan, tur maduwe hak polih pengayoman saking pagubugan wiadin negara. Paos 17 Saluiring janma maduwe hak maderbe artha, ndiri (newek) wiadin sareng-sareng janma lianan. Saluiring janma nenten dados kerampas padruwenannyane sakita karep. Paos 18 Saluiring janma maduwe hak kebebasan mapaidep, unteng kayun lan ngagem agama, hak kabebasan magentos agama utawi kepercayaan, lan kebebasan nyengguhang agama utawi kepercayaan malarapan ngajahin, ngelaksanayang, ngaturang bakti tur nganutin ajaran agama punika, ndiri-ndiri wiadin sareng-sareng janma seosan, ring arep pagubugan wiadin ndiri (ndewek). Paos 19 Saluiring janma bebas maduwe tetimbangan wiadin ngamedalang tetimbangan, tanpa gangguan ngeruruh, nerima tur ngamedalang gatra lan pakayunan malarapan sarana napi ja, tanpa ngetang wates-wates wewidangan. Paos 20 Saluiring janma maduwe hak kebebasan mapupul lan ngewangun sekha tanpa ngangge kekerasan. Saluiring janma nenten dados kapaksa mangda ngiring nyarengin sekha. Paos 21 Saluiring janma maduwe hak nyarengin ngemargiang pemerintahan negarannyane secara langsung utawi malarapan wakil-wakil sane kapilih secara bebas. Saluiring janma sami-sami pateh maduwe hak kabisekayang utawi kalinggihang dados prajuru ring sajeroning ngemargiang pemerintahan negarannyane. Pakayunan para janma musti kadadosang pinaka dasar kewenangan pemerintah; pakayun puniki musti kasinahang marupa pemilihan umum sane kamargiang sangkaning manah lascarya tur nirmala, malarapan hak pilih tur dudonan sane pateh, malarapan pemungutan suara sane singid utawi ngangge tata cara seosan sane nyamin kebebesan nguwehin suara. Paos 22 Saluiring janma, pinaka krama pagubugan, maduwe hak jaminan sosial, ngelaksanayang hak ekonomi, sosial lan budaya sane pinih kabuatang jagi ngawangiang kaprabawan lan numbuhang kepribadian, malarapan utsaha-utsaha nasional wiadin nyarengin utsaha internasional (sajagat), manut kadi tata cara lan kekuatan swang-swang negara. Paos 23 Saluiring janma maduwe hak ring pekaryan, maduwe hak kabebasan milih pakaryan, maduwe hak ring tata cara ngelaksanayang pekaryan sane adil miwah ngewetuang aget lan maduwe hak pangayoman sumangdane tan kicalan pangupajiwa. Saluiring janma, tanpa pabinayan, maduwe hak ring pangupahan sane pateh ring pakaryan sane pateh. Saluiring janma sane makarya maduwe hak ring pangupahan sane adil tur ngewetuang aget sane nyamin kahidupan sane dahat mapikenoh ring padewekan wiadin kulawargannyane, pingkalih yaning wantah perlu kewewehin antuk pengayoman sosial sane siosan. Saluiring janma maduwe hak ngewangun tur ngeranjing ring paguyuban utawi sekha buruh sane jagi ngayomin saluir pabuatannyane. Paos 24 Saluiring janma maduwe hak mesandekan wiadin liburan, pingkalih wates-wates galah mekarya sane patut pingkalih polih libur berkala, tur tetep nampi upah. Paos 25 Saluiring janma maduwe hak ring taraf hidup sane cukup, mangda sida nemu kerahayuan lan kesejahteraan padewekan wiadin kulawarganipun, taler hak ring pangan, paumahan, pangupapira kerahajengan pingkalih pelayanan sosial sane kabuatang, tur maduwe hak ring jaminan ritatkala nganggur/magang, sungkan, cacad, balu, sampun lingsir, utawi kehanan siosan sane mekhawinan kekirangan pangupajiwa. Ibu lan anak-anak maduwe hak polih pangupapira wiadin wantuan sane dahat istimewa. Saluiring anak alit sane embas saking pawiwahan wiadin babinjat, musti polih pengayoman sosial tanpa pabinayan. Paos 26 Saluiring janma maduwe hak polih pendidikan. Pendidikan punika musti gratis, paling nenten ring tingkat sekolah rendah wiadin pendidikan dasar. Pendidikan rendah musti kewajibang (nenten dados tan kelaksanayang). Pendidikan teknik lan jurusan sane sampun ketah mangda kabukak ring saluiring janma, taler pendidikan tinggi mangda prasida keranjingang olih para janmane sami nganutin tata cara sane pateh medasar antuk kepatutan. Pendidikan punika musti matatujon ngewerdiang angga sarira tur mangda prasida ngajiang hak azasi manusia wiadin kebebasan-kebebasan. Pendidikan punika mangda prasida ngewetuang saling pengertian, mulatsarira, tur pasawitran ring saluiring wangsane sami, paguyuban ras pingkalih agama, tur musti ngemajuang pemargin Perserikatan Bangsa-Bangsa ring sajeroning ngupapira perdamaian. Irerama utawi guru rupaka maduwe hak sane mautama ring sajeroning milih saluiring pendidikan sane pacang katiwakang ring okan-okannyane. Paos 27 Saluiring janma maduwe hak nyarengin ring sajeroning kehidupan kebudayaan, ngerasayang kaluihan kesenian, lan sareng ngerasayang kemajuan tur namtamin pakenoh ilmu pengetahuan. Saluiring janma maduwe hak pangayoman marep ring keuntungan moril wiadin material, sane kamoling antuk hasil karya ilmiah, kesusastraan wiadian kesenian sane prasida kaortayang. Paos 28 Saluiring janma maduwe hak marep ring tatanan sosial wiadin internasional, tur hak-hak lan kebebasan-kebebasan sane mungguh ring sajeroning pangawedar puniki prasida kalaksanayang. Paos 29 Saluiring janma sami maduwe swadarma marep ring pagubugan ring dija ugi ipun prasida ngewerdiang kepribadianipun malarapan antuk kabebasan sane banget pisan. Ring sajeroning ngelaksanayang hak-hak lan kebebasan-kebebasanipun, swang-swang manusa musti nganutin wates-wates sane kapagehang olih undang-undang sane matatujon nyamin pangangken wiadin ngewangiang hak-hak lan kebebasan-kebebasan manusa seosan, lan ring pakraman nganutin tata cara sane adil ngenenin kesusilaan, ketreptian miwah kejagaditaan jagat sajeroning sane demokratis. Hak-hak lan kebebesan-kebebasan puniki ring sajeroning pelaksanaanipun nenten dados matungkasan ring tatujon lan prinsip-prinsip Perserikatan Bangsa-Bangsa. Pasal 30 Ring sajeroning pangawedar puniki tan dados katarka tur nguwehin inggian negara, paguyuban, utawi silih tunggal janma, hak nyarengin saluir pekaryaan, utawi ngelaksanayang saparisolah sane matujon ngerusak hak-hak lan kebebasan-kebebasan sane mungguh ring sajeroning pangawedar puniki.

ban

Bali

ban

Latn

ban

UNIVERSALIS DE JURE HOMINUM DECLARATIO quae, decreto CCXVII A (III), a Communi Conventu probata et edicta est, Anno Domini MCMIIL, a.d.IV Idus Decembres. Praefatio Cum dignitatis infixae omnibus humanae familiae partibus et eorum jurum aequalium, quae abalienari non possunt, agnitio constituat et in orbe terrarum libertatis et justitiae et pacis fundamentum, Cum hominis jurum mala cognitio contemptioque barbariae facta, quae humanitatis conscientiam ad rebellionem incitant, adduxerint, cumque mundi initium in quo homines, liberati a terrore et miseria, loquendi credendique libertatem habebunt, renuntiatum sit ut hominis altissima affectatio, Cum praecipuum sit hominum jura civitatis forma quae justa est tegi, ne homo cogatur, ultimo perfugio, ut rebellionem faciat in tyranniam oppressionemque, Cum praecipuum sit progressionem amicitiarum inter nationes incitari, Cum in Carta gentes Conjunctarum Nationum rursus pronuntiaverint suam fidem in juribus praecipuis hominum, in dignitate et virtute hominis, in aequabilitate jurum virorum et feminarum, et se dixerint prompti ad favendum progressui civili et ad gignendum meliores conditiones vitae in majore libertate, Cum sociae civitates pollicitae sint se affirmaturas esse verecundiam universam veramque jurum hominis et libertatum praecipuarum, temperatione Nationum Conjunctarum adjuvante, Cum quaedam communis conceptio horum jurum et libertatum gravissima sit, ut obligatio haec plane expleatur, Communis Conventus jurum hominis praesentem universalem Declarationem pronuntiat ut communis perfectus qui petatur ab omnibus populis et omnibus nationibus, ut societatis singuli homines et omnes partes, habentes hanc declarationem constanter in mente, institutione et educatione conantur ut horum jurum libertatumque respectus evolvatur, et firmentur ordinis nationalis et internationalis consiliorum incessu gratia et universalis veraque admotio tam in ipsarum sociarum civitatum populationibus quam in finium populationibus quae eorum jurisdictioni subactae sunt. Universalis de hominis juribus declaratio I Omnes homines liberi aequique dignitate atque juribus nascuntur. Ratione conscientiaque praediti sunt et alii erga alios cum fraternitate se gerere debent. II Quisque potest sibi assumere libertates omnes omnesque jures in hac declaratione pronuntiatos, sine ulla distinctione gentis, coloris, sexus, linguae, religionis, politicae sententiae aut omnis generis sententiae, nationis originis aut civitatis, divitiarum aut ortus aut omnis generis situs. Praeterea fietur nulla distinctio condita in civili decreto, juridico aut internationali gentis aut finium cujus est aliquis, sive gens aut fines liberi sunt, sive sub tutella, sive non suae potestatis sive subacti termino aliquo sui imperii. III Quisque jus habet vivere, liber esse et in tuto vivere. IV Nemo servitudine tenebitur. Omnes servitudines omnibus modis prohibentur. V Nullus cruciabitur neque poenis nec tractationibus, quae humanae sunt, objicietur. VI Quisque jus habet suam juridicam personam in omnibus locis accipi. VII Omnes ante legem aequi sunt et sine ulla distinctione jus habent aequum praesidium legis habere. Omnes jus habent praesidio aequo contra omnem discrimen qui hanc Declarationem violet et contra omnem incitationem ad talem discrimen. VIII Omnis jus habet recurrere pro idoneo judice gentis contra facta violantia jures suffundatos quae sibi recognescuntur a constitutione aut lege. IX Nullus ex libidine apprehendi in vinculis esse, exsulari potest. X Omnes jus habent in tota aequitate suam causam recte et publice a judicibus liberis aequabilibusque audiri, qui statuunt vel de juribus obligationibusque, vel de veritate omnis criminis contra se. XI Quisquis accusatus delicto innocens est dum noxa sua jure statuata est publico judicio ubi obsides omnes necessariae ad se defendendum affirmatae erunt. Nemo damnabitur propter acta vel praetermissiones quae, cum commitata sunt, non constituebant delictum ex jure suae gentis vel universarum gentium. Item nulla gravior culpa irrogabitur quam illa quae applicari potuit cum delictum factum est. XII Nemo patibitur intercessiones ab arbitrio in rebus privatis, in familia, domo aut in epistularum consuetudine, nec ictus contra honorem famamque. Omnis jus habet lege protegi contra tales intercessiones aut talia vulnera. XIII Quisque jus habet libenter iter facere et in civitate suam domum eligere. Omnis jus habet ex omni et sua patria abire et in suam patriam redire. XIV In vexatione omnis jus habet perfugium quaerere et perfugium ab aliis regionibus impetrare. Hoc jus non invocari potest in casu actionum vere constitutarum in communis juris scelere aut in factis adversus metas principiaque Conjunctarum Nationum. XV Omnis jus habet nationis esse. Nemo ex libidine a sua gente privari potest neque gentis mutandae a jure privari. XVI Ex matrimonio se jugendi aetate, vir mulierque jus habent, nullo genere, nulla gente aut religione id nequaquam impediente, matrimonio se jungere et familiam constituere. Jura equalia habent pro matrimonio, per matrimonium et per divortium. Matrimonium confici non potest sine conjugum pleno liberoque consensu. Familia societatis naturale praecipuumque elementum est et jus habet a societate et rei publica muniri. XVII Omnis, vel solus vel conjucte, mancipii jus habet. Nemo potest ab arbitrio a mancipio privatus esse. XVIII Omnis jus sentientae, conscientiae religionisque libertati habet. Hoc jus religionem aut conscientiam mutandi libertatem atque libertatem religionem aut fidem solam aut communem manifestam faciendi implicat, tam publice quam private, doctrina, religionibus, sacris ritorum effectuque. XIX Omnis jus opinionis et verba dicendi libertati habet; quod jus non ob opiniones suas inquietari implicat, atque jus petendi, recipiendi divulgandique sine finium considerationibus percontationes cogitationesque quacumque elocutione XX Omnis homo jus habet libertati pacificae consociationis conventusque Nemo potest coagi ut consociationi intersit. XXI Omnis homo jus habet suae gentis rerum publicarum administrationi interesse, vel directo, vel per repraesentes libere lectos. Omnis homo jus habet conditione aequa ad suae patriae officia publica accedere. Populi voluntas publicorum imperiorum auctoritatis fundamentum est; illa voluntas creatione honesta exprimi debet, quae statis diebus fieri debent, universali aequo suffragio secretaque tabella vel secundum aequalem judiciorum formulam suffragii libertatem in tuto collocantem. XXII Omnis homo, ut rei publicae socius, sociali securitati jus habet; hic homo jus habet satisfactionem impetrare jurum publicorum, sociorum humanorumque quae necessaria ad suam dignitatem et progressum liberum sui est, per laborem suae patriae et operam aliarum gentium, pro temperatione et divitiis omnis gentis. XXIII Omnis homo, labori, liberae optioni laboris, conditionibus aequis idoneisque laboris et tutelae adversus inopiam laboris jus habet. Universi, sine discrimine,aequo praemio aequo labore jus habent. Quiscumque laborat, jus habet aequae remunerationi idoneaeque quae sibi familiaeque confirmat vitam consentaneam humanae dignitati et, si oportet, completae omnibus ceteribus rationibus sociae tutelae. Omnis homo cum aliis hominibus consociationes condere et consociationibus socios sibi adjungere ad commoda defendenda jus habet. XXIV Omnes jus habent cum quieti et otiis tum circumscriptioni modicae temporis laboris et commeatibus statis quae pecunia soluuntur XXV Omnes jus habent satis altae vitae ut suam valetudinem et suae familiae et suam voluptatem confirmet, praesertim quod pertinet ad cibum, vestem, domum, medicinales curas et beneficia socialia quae necesseria sunt. Omnes jus habent securitati in penuria laboris aut in morbo aut in infirmitate aut in viduitate aut in senectute aut in aliis casibus in quibus copia vivendi esse non potest, temporibus voluntatem non sequentibus. Mater et infans jus habent auxilio et praesentiae propriae. Omnes pueri, sive in matrmonio sive extra matrimonium nati sunt, eodem sociali praesidio fruuntur. XXVI Omnis jus habet educationi. Educatio debet gratuita esse, quod saltem pertinet ad primas praecipuasque litteras. Primae litterae sunt necessariae. Doctrinae ad scientiam et ad professionem pertinentes multis exponenda est; oportet aditum studiis superis in tota aequalitate omnibus secundum meritum patere. Oportet educationem spectare ad totam hominum beatitudinem et ad respectus jurum hominis et libertatum primarum confirmationem.Oportet educationem favere cogitationi, patientiae amicitiaeque inter omnes gentes, omnia generum aut religionum globos; oportet educationem favere progressioni operarum nationum sociatarum ad pacis conservationem. Parentes in primis jus habent eligere genus educationis quod interest dare liberis suis. XXVII Omnis homo jus habet libere interesse culturae societatis, et frui artibus, et interesse profectibus scientiae et beneficiis quae id sequuntur. Omnis jus habet tutelae beneficiorum moralium et materialium generatorum omni procreatione scientiae, litterarum aut artium quorum auctor est. XXVIII Omnis jus habet in socialibus et externis rebus ordinem regnari, ut jura et libertates enuntiatae in hac Declaratione fieri possint. XXIX Cuique officia sunt erga societatem, in qua solum liberum plenumque incrementum ingenii fieri potest. In usu jurium et fructu libertatum, quisque subjicitur solum finibus lege conditis, ut solum firmet gratiam et respectum jurium libertatumque alieni, et satisfaciat rectis expostulationibus honesti, reipublicae concordiae et universae in sociatate populari valetudinis. Haec jura libertatesque nullo modo exerceri poterunt adversus proposita et principia Nationum Conjunctorum. XXX Nullum decretum hujus Declarationis interpretari potest quasi civitati, societati aut cuidam homini jus aliquid implicans se dedendi alicui facinori aut aliquid faciendi ad libertates et jura evertenda, quae hoc loco enuntiata sunt.

lat_1

Latin (1)

lat

Latn

la

Dunya Lahi Nuvuu Lɔnyisia Va Magona Yɛpei A jifa kiliyei na kɛ numu vuu kpɛlɛɛ ti maa hɛwulei lɔ towa kpaupau le laha va, tɔnya kɛɛ ndilɛli dunyihu. A jifa ngawulɛɛhu kɛɛ baagbuala nuvugaa ti lɔnyisia ma ti wanga a pie hindangaa na hii i wotɛa a nɛmahugili waa nuvuu ma, dunya ninahu mia mahoingɔ muvuu i gu i yɛpɛ kia ngi longɔla, kɛɛ ngi lanayei kɛɛ ngi lima hinda. A jifa maa ii houni nu mu vuu i wote a kɔ gɔmɔ mahaya nyamu nyamu kɛɛ nduwɔ ya yeya, kɛ mahoingɔɛ sawei i nuvuu lɔnyii mavale, A jifa mahoingɔ ndiamɔyei na ndɔlesialuahu i lɛgulɔma, A jifa nungei nasia ti ndɔlei kpɛlɛ ti woyilɛi na hu ti lanaya gɛnga kɔlɔ yayilingɔihu, Kɛɛ nuvuu lɔnya, ngi nuvuu ya, ngi yɛyei kɛɛ hindui taa nyahii ti lɔnyɛi maahɛwu lei, kɛɛ gbɔma ti ti lia yilinga kɔ yange yange kɛɛ ndevu yekpe la i lɛ gulɔma. A jifa ndɔlei nasia ti dunyi hu ti lahei wumbua a ngoyila kɔɔ ti tɔ kɛ baagɔ ma a yɛlɔ na nuvuu va kɛɛ ngi lɔnya ya va, A jifa kiliyei yaa numu kpɛlɛhu hinda yayilingɔi ji a lɛlɔ gulɔma, Fale naa Komɛwai na ta toli a Gɛnɛla Asɛmbili Ndɛnga Yɛ Dunya Lahei ji nuvuu lɔnyinsia va i wote a ŋaiki numui kpɛlɛɛ kɛɛ ndɔlei kpɛlɛɛ va nahii kɛ numu gbi ɔɔ ngoyila hugbatɛ gbi na hinda yayilingɔi ji ngi ɛnmahu kpɔtu i lapi kpugu kpugu a numu gaalahu wie i tɔ kɛ bagɔɔma iyɛ tɔnɛi jisia ma kɛɛ hugbɛmboi jisia nungei nasia wɛti yei ndɔɔ kpɛlɛ hugbatai ji hu, kɛɛ nasia ti ndɔlɔngaa hu nahi tii yee ndɔlɔ kpɛlɛ hugbatɛi jisia bu. 1. Ngayilii Ye Ngilei Numuvuisia Kpɛlɛɛ ta ti le tɛ yɛ nduwɔ ya hu, tao ti nuvuu yei kɛɛ ti lɔnyi maa hɛwungɔ. Kiiya kɛɛ hindaluahu gɔɔla a yɛlɔ ti hun. Fale mahoungɔ ti ti nyɔnyɔhu hoi kia ndeegaa. 2. Ngayilii Ye Fele Yei Hugbatei ji numu kpɛlɛɛ lɔ va, nu gɛnyɛi, ngi luwu yɛgii, nyaha ɔɔ hindgo, nu layia, Ngewɔi na a feli, ngi gilii yei, ngi le gi kɛɛ ngi gbatɛ ii ma. Tao maa ii houni nduahu gɛ i waa nungaa luahu jifa tii gbuani ndɔlɔ yilahu, ɔɔ jifa tia heini ti yekpe va ɔɔ tii yekpe va. 3. Ngayilii Ye Sawa Yei Nuvuu gbi ngi lɔnya mia kɔɔ ndevu i yɛ ngi hu, kɔɔ aa yɛ nuu bu, tao kɔɔ mahungbee i yɛ ngi ma. 4. Ngayilii Ye Naani Yei Maa ii houni ti numu gbi hou nduwɔya hu, ɔɔ ti ngi waa mɔnɛmɔnɛ hinda hu, maa ii houni nuu maajia va nduwɔya hu, tao gbɔma mahoungɔ nduwɔyei ye kɛyi kgbi lekee i gbɔyɔ. 5. Ngayilii Ye Lɔɔlu Yei Maa ii houni kɔɔ ti kpaagba hinda la nuu gbi ma, tao kɔɔ ti hinda wee a numu na a kɛ kɛ nuvuu yaa a ngie. 6. Ngayilii Ye Weita Yei Nuvuu gbi lee ngi lɔnya mia kɔɔ sawei i baagɔɔ ngi nuvuu ya ma mia leke gbi. 7. Ngayilii Ye Wɔfila Yei Nuvuu kpɛlɛɛ ti maahɛwungɔɛ sawei gulɔ, tao mahoungɔ sawei i ti mahu wɛɛ nahi gbi ɛɛ ti hu wɔyɔ. Mahoungɔ sawei i tɔ kɛ hugbatei ji ɛɛ numugbi gbukpuu. 8 Ngayilii Ye Wayakpei Nuu gbi ngi lɔnya mia kɔɔ sawa kpaambu ngaa yekpe ti ngi lɔnyɛi mavale a watii na ngi lɔnyi nasia ndɔɔ jawei keni numu a nyani ngi ma. 9. Ngayilii Ye Taalui Maa ii houni ti numu magba, ti ngi wu kpɛgbɛma ɔɔ ti ngi gbɛ ngi yee a baama hu we. 10. Ngayilii Ye Puui Nuu gbi ngi lɔnya mia nahii ti la nyɔngaa ngi ma tɛ i ngi maahinda gulanga kɔlɛhu ɔɔ i sawa kpoukpou nyaninga, kɔɔ ti ye njie na le fofohu, tao kɔɔ sawakpambu jein jein gɔngaa ti loo ngi va. 11. Ngayilii Ye Puu Mahuyelei Nuu gbi ngi lɔnya mia nahi ti la nyɔngaa ngi ma hinda ngamu va, taa kiti lewe haani ti ye njie na le fofohu, tao ti jia a sawe panda pandaa. Maa ii houni ti baa nuu gbi ma a sawahu wee – ndɔɔ yila jawa yo ɔɔ ndunya kpɛlɛɛ jawa. Tao gbɔma maa i houni sawei i kpagbaa la nuu ma na kaahu lewengɔ sawei na ma i nyanini. 12. Ngayilii Ye Puu Mahufilei Maa ii houni nuu i yɛ na nahi ta loko wili ngi bundu hinda hu, ngi ye pɛɛbu hinda, kɔlei kɛɛ ngowili na a pili ngitiwoma kia lee ti longɔla, kɛɛ kakpama a baagbuama hu we. Maa houngɔ sawei i nuu gbi maawɛɛ yɛɛ kakpamɛi ji bondayeya. 13. Ngayilii Ye Puumahu Sawei Mahoungɔ numu gbi i yɛ hugbɛmbo hu kɔɔ i li mia leke gbi ngi longɔ i li na, tao kɔɔ i hei ndɔɔ gbi leke hu ngi longɔ i heihu. Nuu gbi ngi lɔnya mia kɔɔ i gbua ndɔlɔ yila hu i li peka hu, i wee a ngi yee ɔɔ mbaa tinda, tao kɔɔ i yama ngi ndei na hu mia i gbuanina. 14. Ngayilii Ye Puumahu Naanii Nuu gbi lɔnya mia kɔɔ i ngi yaama lɔwu kakpama yeye ndɔɔ yɛka hu, tao kɔɔ i nganei gbuana. Ye sawei ji ɛɛ lɛkpɛ gbi naleke ye numui ji i ndɔlɔ jawa nyanini, tao i hinda gbulaninga na ndɔlɔ woyila hugbatɛi i loila. 15. Ngayilii Ye Puumahu Lɔɔli Nuu gbi lɔnya mia kɔɔ i wote a ndɔlɔlii. Maa i houni kɔɔ ti nuu gbi baa a ngi lɔlii ya, ɔɔ kɔɔ ti ngi baa a ndɔlɔlii ya ndɔɔ yekahu. 16. Ngayilii Ye Puumahu Weitei Hindui taa nyahii na ti lakpangɔ ta sɔɔwelɔ ti ndengaa le, ti gɛnyɛ ii yɛni bɛɛ yila, tii yɛni bɛɛ a ndɔlɔ yila hunblaa, ɔɔ Ngewɔ veli gbambi yila ma. Ti lɔnye maahɛwungɔ sɔɔva, sɔɔhu, ɔɔ ji ta lo ti gɔlɛ. Kɔɔ hindui taa nyaha ti sɔɔwɛɛ, a nɛɛ pɛiŋ ti veinja wɛ. Bondei mia ndɔlei yei kpɔkui le, fale maahoungɔ heimii kɛ ndɔlɔ gbi ti bondei mahu gbɛɛ kpɔtu kpɔtu. 17. Ngayilii Ye Puumahu Wɔilei Nuu gbi lɔnya mia kɔɔ i ngi wuma haakangaa majɔɔ, tao gbɔma kɔɔ taa nungaa ti makpɔma haaka majɔɔ. Tɛ nuu gbi haaka gbua ngi yeya kia leke ti longɔla. 18. Ngayilii Ye Puumahu Waykpei Nuu gbi lɔya mia kɔɔ i kiiya wee, kɔɔ i giila gbɔɔ tɔnyɛi le ɔɔ gbɔɔ i lɔnyani, Ngewɔɛ ye gbɔɔ ngi longɔ i feli, ye tonye ji a ngi jein jein lɔ kɔɔ i ngi giliyei ɔɔ ngi yewɔveilei wote, I wote bɛɛ atayakpe ɔɔ taa nungaa, fofohu ɔɔ sɔkuma, kɔɔ i nungaa gaa a ngi ngliyei kɛɛ ngi yewɔ hindei. 19. Ngayilii Ye Puumahu Taalui Nuu gbi lɔnya mia kɔɔ i kiliya wee tao kɔɔ i yee kiiyeina le fofohu, yee tɔnyɛi ji a peelɔ yee kiiyei ji nuu gbi ɛɛ gbekpa kulɔ, tao kɔɔ i nemahulee kɛɛ ngowii majɔɔ tao kɔɔ ta bɛɛ i fe nungaa wɛ a pele gbi hu we, nahi bandowoma gbi ɛɛ waa nduahu. 20. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngoi Nuu gbi lɔnya mia kɔɔ taa nungaa ti gomɛ, tao kɔɔ taa teini ti lee, i na lee hinda huwu va ii le. Tɛɛ nguaa numu gbi la a kpɔli hale kɔɔ i wote a komɛ ma mɔ. 21. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngɔ‐Mahuyelei Nuu gbi lɔnya mia kɔɔ ngi loko i yɛ ngi guamɛti hindeihu, kɛ bɛɛ ta vulii i yɛhu ɔɔ nungaa tia vulii ta lokoloo ti ma. Nuu gbi lɔnya mia kɔɔ ngi lɔɔhu guamɛti hugbatɛ wie ngoisia ti hiti ngi ma kia lee ta hiti nungaa ye pekeisia ma. Nungaa mia maahoungɔ ti ti guamɛti hei, ti gbayei mia a pie a yenge, hulɛmbinga ta yamalɔ ti kɔlei gula, tao ye kɔlei ji a kgula bunduhulɔ, nahii nungbi ɛɛ gbekpa numu gulɔ. 22. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngɔ‐Mahufelei Numu gbi lee ndɔlɔlii a ngie, ngi lɔlei kpɔma hugbatɛ wie ngi va, tao kɔɔ ngi lɔlei taa ngitiwoma hugbatɛ ti pee ye kpɔma hugbatei na i foo ngi ma, tao a majɔɔlɔ kialeke ngi lɔlei gbatɛi kɛɛ ye saweisia ti na, gbɔma kia lekee ye numui bɛɛ ngi hami gii na, kɔɔ wei i lɛgulɔ. 23. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngɔ‐Mahusawei Numu gbi lɔnya mia kɔɔ i yenge, tao kɔɔ i ngengei na wie ngi longɔla, kɔɔ i mbɛlɛhei majɔɔ ngengemɛi, tao kɔɔ ti tɔ kɛngengei ɛɛ ngi lo. Numu gbi lɔnya mia, nahii nduahu gbiima, kɔɔ ti ngi pawa kia a yenge la. Ngenge mɔgbi lɔnya mia kɔɔ ti ngi pawa nahii ta kɛɛ ngi mablaa ta ti magbee gbualɔ hu kia nuvu, tao gbɔma kɔɔ kpɔma yeka i yena ngi va. Ngenge mɔgbi lɔnya mia kɔɔ i wili hugbatɛhu na ngenga blaa ma vale. 24. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngɔ‐Mahunaani Ngenge mɔgbi lɔnya mia kɔɔ i lɛvu tao kɔɔ i kpele yeka gbua, tao gbɔma kɔɔ aa ngenge huguangɔ waa wie, mahoungɔ gbɔma i yaa a ndɛvu wati majɔɔ, nahi i yaa ye ndevui na wie ma ta yaalɔ a ngi pawa. 25. Ngayilii Ye Nugbɔyɔnɔ‐Mahulɔɔlui Numu gbi lɔnya mia kɔɔ ta kɛɛ ngi mablaa ti yɛ kaahugbua hu, ti mɛhɛɛ yekpe mɛ, ti kula yekpe yili, ti la ndama yekpe, ti hale yekpe majɔɔ, tao gbɔma guamɛti i ye na ti va, hugbatɛ yekpe i yena ngi va a watii na ɛɛ yɛ ngege hu, a watii na ngi heigɛngɔ, watii na ngi wovang, kɛɛ watii na hinda a wa ngi mahu nahii ɛɛ gumbu. Mahoungɔ gbɔma hugbatɛ i yɛ na kuimɛisia kɛɛ ndengaa va. Mahoungɔ ndengaa kpɛlɛɛ, naa ti kɛ taa ti njeni ti sɔɔhu ɔɔ tii sɔɔhu, ye hugbatei ji i ti maa wɛɛ. 26. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngɔ‐Mahuweitei Numu gbi lɔnya mia kɔɔ i kɔlɔ gaa. Maa ii houni navoo hinda i yɛ kɔlɔgaala ma, kɛ bɛɛ i wote a ye tɔtɔmɛi. Mahoungɔ kɔlɔ gaalei i wote a sawa kpawu kpawu na ndo gbi ɛ gbuama ye tɔtoomi. Nyandengɔ kɔɔ ngenge kɔlɔngaa i yna kpoto, kɛɛ kɔlɔ yalngɔ gaalei naa va ti nɛmabu lewengɔ. Kɔlɔ gaalei i wote a hinda na a nuu lɛ gulɔma, ngi lɔnyisia kɛɛ ngi hugbɛmboi. I loko hei hinda yawubu gɔɔla, hinda bu houla kɛɛ ndiamɔya dunyei kpɛlɛɛ luahu, kɛnyɛisia kɛɛ Ngewɔ vɛli gbambisia luahu, tao kpaya waalɔ ndɔlɔ kpɛlɛ woyila yenge lukuisia hu kɔɔ ndilɛli i li gulɔma. Bondeisia ti wote a haala bla ta kɛ na kaa ye gbɔɔ ti leingaa ta pee. 27. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngɔ Mahuwɔfilei Numu gbi lɔnya mia kɔɔ ngi loko i ye mia a yɛna ye kɔndi hinda hu, i ngaa nɛɛ ye yɛ mbembei hu kɛɛ sayɛnsi ye tɛkulɔmii taa ye nafei. Numu gbi lɔnya mia kɔɔ mahugbee kpɔtu kpɔtu i yɛ ngi gbatɛ hani ma, i yɛ a ngole ɔɔ hani lalangɔ ɔɔ sayɛnsi haaka. 28. Ngayilii Ye Nugbɔyɔnɔ Mahuwayakpei Numu gbi lɔnya mia kɔɔ ngi yee jawa kɛɛ ngitiwoma gee i yɛna, na a tɔ kɛ dunya lahei jisia ta hitilɔnga. 29. Ngayilii Ye Nugbɔyɔngɔ Mahutaawui Numu gbi lee, mia i heina, tao a lɛna gulɔma, mahouingɔ i na hinda hou a loko veinja. Ji numu a yɛ ngi lɔnyei kɛɛ ngi hugbɛmboi ya yenge ma, na lee a wote a kpɛɛnguu a wee a saweilɔ naa a nuu wɛkeisia ti lɔnyei kɛɛ ti hugbɛmboi ma vale, kɛɛ numu kpɛlɛ ti maahinda va ngoyila lɔɔhu. Numu ɛ ye tɔnyei jisia kɛɛ hugbɛmboi jisia yayenge nahi kpuangɔ pilei na ma, tao gbɔma ɛɛ pindɛ kaa na wooma na ndɔlɔ kpɛlɛ gomɛi ti ndani. 30. Ngayilii Ye Numugbɔyɔngɔ Mahupuui Gbɛwogbɛ gbi na kɔlei ii hu na nu mu a nde yɛ kɛnga ti puilɔ na kɔɔ i ndɔlɔ ɔɔ ngoyila hugbatɛ lɛɛnga ti lɔnyei kee ti hugbɛmboi mahugbua.

men

Mende

men

Latn

men

Fakaveaga Katoatoa he tau Tonuhia Fakatagata Kamataaga Ha kua ha ha i ai e kitiaaga ke he fakalilifu mo e fakatatai mo e nakai fakakehe he tau tonuhia he tau tutaki oti he magafaoa he tau tagata ko e matapatu he fakatokanoa, haohao mitaki mo e mafola he lalolagi. Ha kua ha ha i ai e fakatikai mo e fakavihia he tau tonuhia fakatagata kua tupu mai ai e tau mahani ekefakakelea ne kua nakai fiafia e tau manamanatu he tau tagata, mo e kamata ai foki ke kitia e fakatino ma e lalolagi kua maeke ai e tau tagata ke fakaatā ke vagahau mo e talia mo e tokanoa mai he matakutaku mo e manako kua fakailoa ai ko e manako uho ha ia he tau tagata katoa oti. Ha kua ha ha i ai e tonuhia, kaeke kua nakai fakaohooho e tagata ke kumi lagomatai, ko e fakaotiaga ni ha ia, ke fetoko atu ke he pule kelea mo e tau eke fakakelea, ti kua lata tonu ni e tau tonuhia fakatagata ke puipui ke he levekiaga he matafakatufono, Ha kua ha ha i ai e tonuhia ke omoi e fakatupuaga he tau fakafetuiaga fekapitigaaki ke he tau kautu, Ha kua ha ha i ai ko e tau tagata he tau Kautu Lafilafi ki loto he Maveheaga kua liu fakamooli ha lautolu a taliaaga he tau tonuhia uho fakatagata, hagaoa ke he lilifu mo e aoga he tagata mo e tau tonuhia fakatatai he tau tagata fifine mo e tau tagata taane mo e kua fakamalolo fakalahi ke omoi e fakaholoaga he tau tūtūaga mo e tau momoui homo atu ha kua fakatokanoa lahi atu. Ha kua ha ha i ai e tau Kautu Matutaki kua fakakite ai e tau manako ha lautolu ke ukufakina ki ai, mo e ke kau auloa mo e tau Kautu Lafilafi, ke he omoiaga he fakalilifuaga katoatoa mo e onoonoaga he tau tonuhia fakatagata mo e tau fakatokanoaaga uho. Ha kua ha ha i ai ko e maamaaga auloa ke he tau tonuhia nai mo e tau fakatokanoaaga kua mahuiga lahi ke he kitiaaga he tuaga katoatoa he fakamooliaga nai. Ti ko e ha nai, Ko e Fonoaga Lahi, Kua fakapuloa ai e Fakaveaga Katoatoa he tau Tonuhia Fakatagata kua eke ia mo fakamauaga auloa ke foli ki ai e tau tagata oti mo e tau kautu katoatoa, ke he fakaotiaga ko e tau tagata oti mo e tau matakau he tau kautu, ke toka mau ke he tau loto e Fakaveaga nai, ke folia ki ai ke he tau fakaakoaga ke omoi e fakalilifuga ke he tau tonuhia mo e tau fakatokanoaaga mo e fakatupu fakahaga e tau puhala, ke he kautu mo e lalolagi, ke moua ai e onoonoaga mitaki mo e peehiagafakalaulahi, ma e tau tagata he tau Kautu Matutaki pihia mo lautolu mai he tau atu motu i lalo hifo he tau puipuiaga ha lautolu ia. Manatu 1 Ko e tau tagata momoui oti kua fanau ai ke he fakatokanoaaga mo e fakatatai oti e tau tutuaga mo e tau tonuhia. Kua moua ai foki e lautolu e kakano mo e manamanatuaga ti kua lata ni ke fakafetui e taha ke he taha ke he agaga fakamatakainaga. Manatu 2 Kua lata e tau tagata oti ke moua e tau tonuhia mo e tau fakatokanoaaga ne kua tohia ai ke he Maveheaga, mo e nakai fakakehe ai ha mena taha, ke tuga e motu ne hau ai, kili he tino, taane poke fifine, vagahau, tapuakiaga, manatu fakapolitika poke nakai, kautu mo e tuaga, mena moua, ohi ne tupu mai ai. Lafi atu ki ai, aua neke fai fakakeheaga ha ko e tuaga fakapolitika, tau matafakatufono poke tuaga he kautu poke kautu leveki he lalolagi ne kua nofo ai e tagata, pete ni ko e tutokotaha, matakau tulati, pule mai fafo poke ki lalo hifo he taha levekiaga he kautu. Manatu 3 Kua lata e tau tagata oti ke moua e tonuhia ke momoui, fakatokanoa mo e puipuiaga fakatagata. Manatu 4 Nakai lata ha tagata ke fakatupa ai poke eke mo fakatupa kia taha; ko e aga fakatupa mo e fakafuaaga he tau tagata fakatupa kua lata ni ke fakaoti mai he tau mena oti. Manatu 5 Nakai lata ha tagata ke lauia he fakakikiveka poke fakamamahi, fakaehiehi ai ko e tagata poke eke fakakelea poke fakahala. Manatu 6 Ko e tau tagata oti kua lata ni ke moua e tonuhia ke he kitiaaga, ke he tau mena oti ko ia ni ko e tagata fakamua ke he mata fakatufono. Manatu 7 Kua fakatatai e tau tagata oti ki mua he fakatufono ti kua lata ni ke moua mo e nakai fai fakakehe e puipuiaga fakatatai ke he fakatufono. Fakatatai e tau tagata oti ke he mouaaga he tau puipuiaga mai he tau eke fakakelea ne kua holia ai e Fakaveaga nai mo e ha manatu fakaohooho ke eke fakakelea ai. Manatu 8 Kua tonuhia e tau tagata oti ke he ha lagomataiaga kua aoga mai ia lautolu kua kotofa he kautu ke fakafili e tau mahani kua holia e tau tonuhia fakamau ne leveki aki a lautolu mai he tohi fakave poke mata fakatufono. Manatu 9 Kua nakai lata ha tagata taha ke tapaki, fakahala poke fakapaea fakahanoa kae nakai fai kakano. Manatu 10 Kua tonuhia e tau tagata oti ke fakatatai katoatoa ke he ha fakafiliaga kua tonu mo e hafagi ke he tau tagata oti ke he fakafiliaga kua tutokotaha mo e nakai fai matutakiaga kehe ha mena taha, ke he fifiliaga he hana tau tonuhia mo e tau fekafekauaga mo e ha hokotaki agahala kua lauia ai a ia. Manatu 11 Ko e ha tagata kua lagoia ki ai e hokotaki agahala kua tonuhia ni ke he iloaaga kua nakai agahala ia a to fakamooli ai kua agahala ke he ha mata fakatufono ke he fakafiliaga ataina ke he tau tagata ti kua moua ai e ia e tau peehiaga oti kua lata mo e haana a totoko ke he hokotaki. To nakai agahala ai ha tagata ke he ha agahala ha ko e tauteaga poke nakai taute e ha mena ne nakai ko e agahala, ki lalo hifo he mata fakatufono he kautu poke lalolagi, he magaaho ne kua taute ai. To nakai tonuhia foki ke mamafa atu e fakahala ke he fakahala ne kua fafati ai ke lata mo e agahala he magaaho ne kua taute ai. Manatu 12 Kua nakai lata ha tagata ke fakalavelave pulenoa ai hana moui puipui, magafaoa, kaina poke tau fakailoaaga, poke tau fetoko atu ke he haana higoa mitaki mo e talahauaga lilifu. Kua tonuhia e tau tagata oti ke he levekiaga he fakatufono ke he fakalavelave mo e tau fetoko ia. Manatu 13 Ha ha he tau tagata oti e tonuhia ke o fano mo e nonofo ai ke he tau tuuta matakavi he Kautu. Ha ha he tau tagata oti e tonuhia ke toka ai e ha kautu, pihia mo e hana kautu, mo e ke liu atu ke he hana kautu. Manatu 14 Kua lata he tau tagata oti ke moua e tonuhia ke kumi mo e moua mai he falu kautu e puipuiaga mai he tau fakahala. Kua nakai lata he tonuhia nai ke uta kehe e puipuiaga kaeke kua holia e tau matafakatufono poke tau mahani kua nakai tatai mo e tau taofiaga he TauKautu Lafilafi he Lalolagi. Manatu 15 Ha ha i ai he tau tagata oti e tonuhia ke fai totouaga fakakautu. Nakai maeke ke uta kehe e totouaga fakakautu he tagata poke taofi e tonuhia he tagata ke hiki hana totouaga fakakautu. Manatu 16 Ko e tau tagata taane mo e tau tagata fifine kua katoa e tau tau he moui, nakai fai vihivihi ha ko e ha lautolu a totouaga fakakautu poke tapuakiaga, ha ha i ai e tonuhia ke taumau mo e ke fai magafaoa. Ha ha ia laua foki e tonuhia kua tatai ke he fakamauaga, nonofo fakamau mo e ka mavehevehe ai foki. Ko e fakamauaga to fokahoko ni kaeke kua talia tonu e laua ko e taane mo e hoana ne kua amanaki ke taumau. Ko e magafaoa e tuaga tonu mo e matapatu matakau he takeleaga he tau tagata ti lagoia ki ai e puipuiaga he takeleaga he tau tagata mo e Kautu. Manatu 17 Kua tonuhia e tau tagata oti ke moua koloa ma haana ni poke auloa mo e tau tagata. Nakai fai tagata kua lata ke uta kehe e tonuhia ke he haana tau koloa. Manatu 18 Ha ha he tau tagata oti e tonuhia he tokanoa ke he tau manatu fakatagata mo e tapuakiaga; ko e tonuhia nai kua lauia ai mo e ataina ke huhui haana tapuakiaga poke taofi fakalotu, mo e tokanoa, tokotaha poke auloa mo e falu mo e ke he tau tagata oti poke kia ia ni, ke fakakite e taofiaga haana ke fakaako, fakagahua, hufeilo mo e muitua ki ai. Manatu 19 Ha ha i ai he tau tagata oti e tonuhia ke he tokanoaaga ke fai talahauaga mo e fakakite ai, ko e tonuhia nai kua lauia ai ke fakakite manatu mo e nakai fai taofiaga ke kumi, moua mo e fakakite manatu ke he tau puhala fakapuloa mo e nakai fai fakakaupamaiaga. Manatu 20 Ha ha i ia he tau tagata oti e tonuhia ke tokanoa ke fakalataha ai mo e mafola mo e matutakiaga ke fakafetui. Nakai maeke ke fakaohooho mamafa e ha tagata ke matutaki atu ke he ha matakau. Manatu 21 Ha ha i ai he tau tagata oti e tonuhia ke fai lagomatai atu ke he fakatufono he haana kautu, a ia ni poke puhala atu ia lautolu kua fifili mo gutu vagahau. Ha ha he tau tagata oti e tonuhia ke moua fakatatai e tau lagomatai mai he hana kautu. Ko e manatu he tau tagata ke fakamatapatu aki e pule he fakatufono; to fakatino mai ke he tau viliaga kua fakatoka pauaki ke he tau magaaho kua lata ki ai, ke he viliaga auloa mo e fakatatai ko e vili fufu poke vili kua fakaāta ke he tau tagata. Manatu 22 Ko e tau tagata oti, ko e tau hukui he takeleaga, kua ha ha i ai e tonuhia ke moua e puipuiaga fakafetui mo e lata ke moua e kitiaaga, ha ko e tau laliaga he kautu pihia mo e kau fakalataha ai ke he lalolagi mo e fakalatalata ai ke he tau fakaholoaga mo e tau mena moua he Kautu, ke he tau tonuhia mouaga tupe, fakafetuiaga mo e tau aga fakamotu kua tu tonuhia ke he tuaga lilifu mo e fakatupuaga he hana tau aga mo e mahani fakatagata. Manatu 23 Ko e tau tagata oti kia ha ha i ai e tonuhia ke gahua, ke fifili ni hana gahua kua manako, ke he tonu mo e hagahaga mitaki he gahua mo e puipuiaga ke fakatumau e hana gahua. Ko e tau tagata oti, mo e nakai fakakehe ai taha, kua tonuhia ni ke fakatatai e tau palepale ma e tau gahua kua fetataiaki. Ko e tau tagata oti kua moua gahua ai kia ha ha i ai e tonuhia ke he palepale kua lata ke fakahagahaga mitaki hana moui mo e hana magafaoa ke he tuaga he moui kua tonu mo e lilifu fakatagata, mo e lafi ki ai falu lagomatai, kaeke kua lata tonu, mai he falu levekiaga foki. Ko e tau tagata oti kua tonuhia ni ke fakatu mo e matutaki ke he ha matakau gahua ke puipui aki hana moui gahua mo e tau mena kua fiafia a ia ki ai. Manatu 24 Ko e tau tagata oti kua tonuhia ni ke okioki mo e fakafiafia, ke lauia ai foki e fafatiaga kua tonu he tau magaaho gahua mo e fai palepale ma e tau aho ka okioki ka e totogi mai he gahuaaga. Manatu 25 Ko e tau tagata oti kua tonuhia ai ke moua e tuaga hagahaga mitaki he hana moui mo e ma e hana magafaoa, lauia ai ke he tau mena kai, tau mena tui, kaina nofo mo e levekiaga fakaekekafo mo e tau levekiaga lagomatai, moe tonuhia ke he puipuiaga kaeke kua nakai gahua tupe ai, gagao, moui ukiuki, nofo takape, fuakau, poke nakai hagahaga mitaki e moui ha ko e tau mena kua fa tutupu mo e nakai ia ia ke taofi. Ko e tau matua fifine leveki tama mo e tau fanau ikiiki kua tonuhia ke he levekiaga mo e lagomatai ku lata ki ai. Ko e tau fanau oti, kua fanau ai ke he taane mo e hoana poke fanau ka e nakai la taumau ia, kua lata ni ke moua fakatatai oti e tau pupuiaga leveki tagata. Manatu 26 Kua tonuhia e tau tagata oti ke he tau fakaakoaga. To moua noa e tau fakaakoagaga, ia mua atu ke he tau vaha ikiiki mo e ke he kamataaga. Ko e fakaakoaga ma e tau vaha ikiiki ke ha ha i ai e peehiaga ma e tau tagata oti. Ko e tau fakaakoaga ki luga mo e ma e tau gahua kua lata ke hafagi ke he tau tagata oti mo e tau fakaakoaga pulotu kua lata foki ke moua fakatatai he tau tagata oti mo e uta ke he tuaga he loto matala. Ko e tau fakaakoaga kua lata ke fakatonu ai ke he fakatupuaga he tau aga fakatagata mo e ke fakamalolo aki e fakalilifuaga he tau tonuhia fakatagata mo e tau tokanoaaga uho. Kia lata ni ke fakaohooho he maamaaga, fakauka mo e fekapitigaaki he tau kautu katoa, tupumaiaga mo e matakau fakatapuakiaga, moe ke fakaholo ki mua e tau fekafekauaga he tau Kautu Lafilafi ke tumau e mafola. Ko e tau mamatua ne kua lata ke fifili e fakaakoaga ke moua he ha lautolu a tau fanau. Manatu 27 Kua lata e tau tagata oti ke mukamuka ke fakafetui ke he moui nonofo ke he maaga, mo e fakafiafia ke he tau gahua lima mo e fakafeheleaki ke he tau puhala fakaholo ki mua fakasaieni mo e tau palepale ke moua mai ai. Kua tonuhia e tau tagata oti ke he puipuiaga he tau mena mitaki mo e tau mena moua mai he hana tau tauteaga fakasaieni, fakamau tohi poke hana makaka ke he tau feua fakafiafia. Manatu 28 Kua tonuhia e tau tagata oti ke he taha peehiaga fakafetui mo e laulahi ne kua fakamau ai e tau tonuhia mo e tau tokanoaaga he Fakaveaga nai ke kitia e fakakatoatoaaga. Manatu 29 Kua fai gahua e tau tagata oti ke he maaga ti kua mailoga ai e tokanoa mo e katoatoa he hana tau aga fakatagata. Ke he fakaaogaaga he tau tonuhia mo e tau tokanoaaga, ko e tau tagata oti to ha ha i ai e tau fakakaupaaga he mata fakatufono ko e kakano ni ke moua ai e kitiaga tonu mo e fakalilifuaga ke he tau tonuhia mo e tau tokanoaaga he falu mo e ke moua ai e tau fakatokaaga tonu he mahani mitaki, puhala ma e tau momoui mo e tau levekiaga auloa ke he kautu fakatokanoa. Ko e tau tonuhia mo e tau tokanoaaga nai to nakai fakagahua ke he ha mena taha ke fakafetoko atu ke he tau fakatokatokaaga mo e tau taofiaga he tau Kautu Lafilafi he Lalolagi. Manatu 30 Nakai fai mena kua tohia ai ke he Maveheaga nai ke talahau ai kua tuhi fakamahao ke he ha Kautu taha, ha matakau poke ha tagata e ha tonuhia ke matutaki ke he ha tauteaga poke taute ai taha mena ke moumou aki e tau tonuhia mo e tau tokanoaaga kua fakamau ai nai.

niu

Niue

niu

Latn

niu

Nifosaal yiko-nba nba g ŋanduna muand Laalaal nba be kadaaɔg ne ninŋ L gii tie k t bann g nifosaal yen u yikod n tie nil, t gii bann g lann ńtie nil yal n kua, yen u mɔni yen u mɔtaaɔg laafiɛ fiɛgl. L gii tie k t bann g nifosaal yikod kan cɔln, yen l tudm n te g niib suan tuonbiid g benŋ lieb pala, g biɛ tuo g dulinya kul doi taan g suol k b kpaan yen b pal kul, g nifosaal kul mɔg yiko yen wan maad u yam n, g i mɔg dindann, cicagm n ninŋ. L gii tie k l mɔn g doug yikoddanm ń gi guu nifosaal yiko, k tan da tie mabl nil po, k wan fiil g kɔn u kua po, g dugn b dalg u yikod. L gii tie k l mɔn, k tin tod g dingbanbudi-budi n suol dɔnnu, g tien mɔtaaɔg. L gii tie k kadaaɔg ne ninŋ, dingbanbudi-budi niib kul taan g ŋɔn nifosaal yikod n pugd yudand nba, g ŋɔn g jua yen puo kul mɔg yikoyenn i, g biɛ tuo k b bu taan mɔb g tod g sua kul n yal u kua, g la yanŋaal yen fuon. L gii tie g doi kul nba be mɔtacagl ne ninŋ juab yenjagl g ban sɔn yenfidNU) doi kul tintaan cagl g baal yen Cɔln yen mɔni nifosaali yikod ne yen b yal n kua po. L gi tie g l doi fid g suol l yikod n b yen l yal n kua n b yen mɔ yem g buu taan g som yen mɔtaaɔg ln fid g l yenjagl n baal gbienu. Dulnya munn tintaan ciɔnŋ muand mɔlapo dulnya kul nifosaal yikod, lann tie mɔtaaɔg maalm nba bu tod doi kul yen b niib, yen tuonn sɔn caga l g i sua g b juab ya mɔmaam ne g tien b pala ninŋ, g kɔn jad, g tɔgn tunda yen cegli po g l mɔmaam n gaal yiɛl niib yam ninŋ, g sɔn tuonn, g yen mɔni sua kul n yal u kua lan tie u doug n lann i kaa dingbanfann ninŋ kul, lan n tie doi n ba taan lieb tintaan ciɔnŋ ne ninŋ yen digban bid bid n ba be digbangbenŋa yikod ninŋ. Ikod 1 Nifoi kul maal yendu buam po i, k b yudand yen b yiko-nba biɛ ja. B mɔg maalm g ban yal g ŋan, g biɛ baa bu yen lieb naataann n ninŋ i. Ikod 2 Sua kul mɔg u yiko-nba, g biɛ yal u kua nyan kadaaɔg ne n muand nand nyan muandi uba g lugd sua, nyan gbannand ninnaɔg, puo lann i koa jua l g lugd mabuolu, jaand buolu, poltiik cagl, l g lugd siɛl, l g mɔg k a miɛ n me yaa doug, l g mɔg k a mɔg ŋalnan, l g mɔg k a mal ne yen yal’l be kul. G pugn siɛl yaa lugdm kan sii be k l tie k g taa poltik cagl lann i k a k l taa doug l g sua be nibɔna, g sua be bitɔa doug l lugdm kan giibe k l maa doug nl n yen doug ne lann i kaa g doug maa nuu doug ne po i. L biɛ kan gii nyuan siɛnyoug biinn po. Ikod 3 Nil kul mɔg yiko manfuol po, yal n kua yen wan gii be yen papaal g siɛl yaa Janmi kan baal’o. Ikod 4 Sua kan suol u lua yonmd, k dugn yonmd gii be palb. Ikod 5 B kan suol nil g kuan’o cicagm n ninŋ, lann i ka g tien’o yal g bual k ban tien nifosaal. L g cab g ban tien nifosaal siɛl nyan u tie bonkobug nyan, b kan tien nil l nba jiind o famm. Ikod 6 L bual g ban cɔln nifosaal kul naan buol kul k u b g dugn u mɔni sɔnu po. Ikod 7 Niib kul ja i yikod nuunŋ ninŋ, yikod guu nil kul guan yal n ba kul bu tien g g tuag ya mɔmaam nɛ sɔnu po. Ikod 8 Nil kul mɔg yiko yen wan saan buud danm buol l gi sua k b g cɔln u yiko, nyan ban diɛn yal doug yikod kadaɔg n. Ikod 9 Sua g mɔg yiko yen wan suol u lua k u g biil ba siɛl, g luon o dansalg lan i ka g bel o g nyan o doug ninŋ. Ikod 10 Nil kul mɔg yiko k ban cenŋ’o g bie jiɛl u buud sala fam ninŋ. Buud danm n ba tuag mamɔni sanjɔg buol i k l buud bu jiɛl. Banm kua n mɔg yiko yen ban maad wan biil yen wan g biil yal nba po k b jalgd’o g jiin u mɔni, u yiko yen doug yiko mɔmaam po. Ikod 11 Nil nba g suud-nba suol’o majalijali siɛl po, yikod nɛ maad ku daa g mɔg siɛl yaa maam saa saa yen youg nba g suud-nba bu jiɛl u buud asala siign, banm kua n bu maad u biid yen u mɔni. Buud daal yikod cab’o k wan juab afɔka nba bu bu u po. B kan bu sua buud g dug’n u biil siɛl siɛnyoug l gii sua g yikod bo g maad siɛl l po u doug ninŋ yen digbanfann ninŋ. B kan jiɛl sua buud lan gii cie yal k b bo bu jiɛl youg nba k u bo biil biilu. Ikod 12 Nil kan kuan u mɔb u lua maam ninŋ, lann i kaa u lua ŋaag maam n ninŋ, lann i kaa u lua dɔnntaanu n ninŋ, g bual wan maad g biil u lua sann yen u nimɔnd. Yikod guu nil kul bona ne kul po. Ikod 13 Yikod cab nil kul yen wan gii waa naan buol kul k u bua u doug ninŋ g biɛ maa u ŋaag naan buol kul k u bua. Nil kul mɔg yiko yen wan nya u doug n ninŋ lann i kaa doufann n ninŋ g biɛ guan g kua yaa youg k u bua. Ikod 14 L gii sua k b mabn nil u doug n ninŋ, yikod cab k wan san g kpaan linlaanbuol dingbonfann. Yaa yikod ne g mɔg paalu nba bu kɔn g guul sua l gii sua k u kpi kuum lann i kaa g biil biilu nba g tuag doi kul mɔtaaɔg ne mɔni sɔnu. Ikod 15 Nifosaal kul mɔg yiko yen wan gii mɔg maasiɔmaalite. Nil kul mɔg yiko yen wan g i mɔg maasiɔmaalite, b kan bel sua yen wan tien u maasiɔmaalite. Ikod 16 Yal tie puokuand yen ja kund maam po, yikod maad g sua kan bel naasen g bual sipaann n ba dagd yen’n g dugn u lua doug, u buolu yen u jaandi po. Jua yen puo yikod ja i youg nba k b taan g be yen lieb yen youg nba k b bu yad lieb. Puo kuand yen jakund bogda bu tien yaa youg n ba g jua yen puo kul ŋɔn k b bua b lieb yen mɔni i. Ŋaag tie yendu tagm i g biɛ tie bonmɔnjal doug n. L po, l bual g doug yudanm yen u niib kul n gii guu’ug u. Ikod 17 Nil kul mɔg yiko yen wan gi mɔg u yend. L bu fid g i tie u yul po yal lann i ka tintaan yal. L po b kan fiel sua yend fam fam g siɛl yaa mɔni maam g maad g l po. Ikod 18 Nil kul mɔg yiko yen wan ŋɔn u maalm n saa naan po. Nil kul mɔg yiko g guan u jaandi po. Yikod maad g sua kul bu fid g lebd jaandi, u maalm n saa naan po, g be nyan u maalm g wan salafam ninŋ wan o kua ko yen lieb. Lan tie tundl ninŋ bi jaandi bogda tienu ninŋ. Ikod 19 Yal n kua yikod cab g nil kul n ŋɔn u maalm, g nil kul n maad wan mɔg yal u pal n. Yaa yikod ne ŋɔn k b ji kan mabn nil g dugn u malm yen u maam po, b kan mabn sua g dugn u kpaan lann i kaa u gaal g biɛ siɛl yaa boutilied lann i kaa bɔgdsiɛl. Ikod 20 Nil kul mɔg yiko yen wan kua tintaann nba kul ninŋ k u bua l gii sua k l g tie kunkɔnn yal. B kan niin sua g kuan’o tintaansiɛl n ninŋ. Ikod 21 Nil kul mɔg yiko yen wan kua u doug maam n ninŋ, l g i sua k b yiin’o lann i kaa doug yaa b taan g kpien tila n g lugd’o. Sua g mɔg yiko g cie u lua yal nyuan doug gobna tuona po. Doug niib kul buam n ba tie gobnand paalu fiɛgl ; b ba ŋɔnŋ b buam til kpieen ninŋ i, l ba mɔg youg n ba k yikod sen i g b ba kpieend tila i. L til kpieen ba tuag mɔni sɔnu, naan buol g sua buam g yab g cie lua yal. Nil kul bu ŋɔn u buam ama g yen dagd u kua buol i. Ikod 22 Daan nba kul be doug n ninŋ, bual k wan gii be g daa mɔg jijei i, g biɛ daa tie siɛl k l baad yen jijei lieb po. L kul ne bu nya doug n yab bont tied n ni g guan cincann u nanyel po dɔnn taanu, doug kul n ŋmagd u kua nand, u mɔgm n, u bogda n,u yikod n. L kul ne mɔn k l maa lann n bu tod u yudaand yen u kua kpaadu. Ikod 23 Sua kul mɔg yiko yen wan sun tuonn, yen wan lugd tuonn nba k u bua, sua kul mɔg yiko k u tuonn n’gii tuag yen yikod sɔnu, g yikod n kɔn u po l gii sua k b bel’o tuonn n ninŋ. Sua kul mɔg yiko k wan gaal tuonn nba k u gaan ŋmaapaaɔg g siɛl yaa lugdm n daa be. Daan nba kul suan tuonn mɔg yiko k wan gii gaan ŋmaapaaɔg nba bu dagd wano yen u ŋaag yab ban fo manfuol nba dagd yen nifosaal manfuol, g biɛ pugn u ŋmaapaaɔg po, l gii bu fiid, u tuonn canba nba bu guul’o g jiin bonfana po. Nil kul mɔg yiko yen wan kua kpinkpenda tintaan g fiid g guul u mɔgm l n daa buod. U biɛ gii mɔg fidu, yikod cab’o yen wan kaan tintaann kpinpkeonŋ sɔnu ninŋ. Ikod 24 Yikod cab g nil kul tuonn n gii tieno feim, g pugn dana nba g nil kul ban k l tie feim dana po. Ama g biɛ yen pa l dana tuonn ŋmaapaaɔg. Ikod 25 Yikod maad k l dagd g nil kul man fuol n gii mɔg ŋand g jiin u laafia, u binbenŋ yen u ŋaag yab, g pugn jied, tiɛd, ŋaag yen dɔgda, yen l nba kul bual u manfuol n ninŋ. Yiko be g gobnand n kɔn u po u tuonn i gii biil, u yiɛlu ninŋ, u taladm youg, u pekuadm ninŋ, u ciɛndug n ninŋ yen l nba kul cie u paalu po. Binaa nba yen bid kul po l bual todl. Bid kul mɔg yiko yen i doug n ninŋ, lan tie k u be u naa buol i bii waun g be u danm nuu n ninŋ. Ikod 26 Nil kul mɔg yiko yen wan gad kalaatu. Binyidi kalaatu kul baa tie faala i. L tie mabl i g te nil kul k wan gad cilg kalaatu. Bon t tagd yen tuonbanŋl kalaatu baa be g te nil kul i doug ninŋ, sua kul mɔg yiko yen wan gad kalaatuciɛɔnŋ ninŋ g gaal tunda l gii sua k u banm dagd yenn. Kalaatu ba tie yal bu ciɛn nil wan kpaad i banm ninŋ g biɛ pugn panŋ u cɔlung yal jiind nil yiko yen u yal n kua po. L tie yal bu muand lieb gbadu, juab cabu yen dɔnn taanu niib kul ninŋ, buoli yen jaandi caga, yen l n ba pugn g tie digbana ne tin taan n ba bu baal yen laafia tuona po. Bid danm n tie yab mɔg cincinn yiko yen ban lugd yaa tundl n ba k b bua ban te b bid. Ikod 27 Nil kul mɔg yiko yen wan taan yen lieb b danm jaanm tuona n ninŋ. G la pa nann yal jiin banm yen yanfuom bontitagd, yen l kpaadu yen l nyuad lanu po. Nil kul mɔg yiko yen wan guul u nuu yen u banm tuonn, lan tie diɛni lan tie bontitagd n ninŋ. Ikod 28 L bual g nil kul n cɔln yaa yikod ne kul i Ikod 29 Nil kul bual k wan sun g kpaad doug nba ninŋ k u gaal u tundl yen u tuonn banm yen wano mɔno kpaadu i. Yen nil yiko yen u yal n kua binbenu n ninŋ, sua kul n cɔln yenm nba g yikod se’n g dugn lieb cɔlunŋ yen niib ninŋ binbem po. G fid t kul n taan gi be lan gii man. L yikod nba, yen l yal n kua nba kan g i tie bonfann g kand digbana kul n taan lieb g sen yikod nba. Ikod 30 Nil g be, dingbann g be, tintann g be g bu nyan yikod, lann i kaa g tien siɛl g bua wan biil yaa yikod nba kul diɛn kadaɔg ne ninŋ.

mfq

Moba

mfq

Latn

mfq