Datasets:

alwanrahmana
/

labeled-20-data-csv

Dataset card Viewer Files Files and versions Community

Split (1)

train · 19 rows

Text stringlengths 32.5k 62.6k	Target stringlengths 17.7k 35k
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pemetaan', 'Kerawanan', 'Bencana', 'Banjir', 'dengan', 'Penginderaan', 'Jauh', 'dan', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Kota', 'Kendari', ',', 'Sulawesi', 'Tenggara', 'M.', 'Ramadhan', 'Putra', 'Fajar', '(', '221911249', ',', '4SI2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Drs', '.', 'Waris', 'Marsisno', ',', 'M.Stat', '.', 'dan', 'metode', 'Ringkasan—', 'Kota', 'Kendari', ',', 'yang', 'terletak', 'di', 'Pulau', 'Sulawesi', ',', 'sering', 'mengalami', 'banjir', 'saat', 'musim', 'hujan', '.', 'Tingginya', 'frekuensi', 'banjir', 'di', 'kota', 'ini', 'mendorong', 'perlunya', 'kesiapsiagaan', 'terhadap', 'bencana', 'banjir', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'untuk', 'membuat', 'peta', 'daerah', 'yang', 'rentan', 'terhadap', 'banjir', 'berdasarkan', 'data', 'dari', 'penginderaan', 'jauh', 'dan', 'sistem', 'informasi', 'geografis', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'bertujuan', 'untuk', 'membandingkan', 'hasil', 'pemetaan', 'daerah', 'yang', 'rawan', 'banjir', 'menggunakan', 'metode', 'ranking', 'dengan', 'menggunakan', 'data', 'kerawanan', 'yang', 'disediakan', 'oleh', 'BNPB', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'meliputi', 'curah', 'hujan', ',', 'ketinggian', 'lahan', ',', 'kemiringan', 'lereng', ',', 'penggunaan', 'lahan', ',', 'geologi', ',', 'dan', 'sungai', '.', 'Dari', 'hasil', 'perhitungan', 'menggunakan', 'metode', 'jumlah', 'ranking', ',', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'dan', 'metode', 'perbandingan', 'pasangan', '(', 'AHP', ')', ',', 'terdapat', 'perbedaan', 'dalam', 'jumlah', 'kelurahan', 'pada', 'setiap', 'kategori', 'kerawanan', '.', 'Dalam', 'hal', 'akurasi', ',', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', 'menghasilkan', 'hasil', 'yang', 'lebih', 'baik', 'daripada', 'metode', 'jumlah', 'ranking', 'dan', 'AHP', ',', 'dengan', 'akurasi', 'keseluruhan', 'sebesar', '83,08', '%', 'dan', 'akurasi', 'kappa', 'sebesar', '68,63', '%', '.', 'perbandingan', 'pasangan', 'Kata', 'Kunci—', 'Banjir', ',', 'Kerawanan', ',', 'Pemetaan', ',', 'Penginderaan', 'Jauh', ',', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', '.', 'sungai', 'palung', 'normal', ',', 'sehingga', 'melewati', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Banjir', 'merupakan', 'limpasan', 'air', 'yang', 'melebihi', 'tinggi', 'muka', 'air', 'yang', 'menyebabkan', 'adanya', 'genangan', 'pada', 'lahan', 'rendah', 'di', 'sisi', 'sungai', '.', 'Pada', 'umumnya', 'banjir', 'disebabkan', 'oleh', 'curah', 'hujan', 'yang', 'tinggi', 'di', 'atas', 'normal', 'sehingga', 'sistem', 'pengaliran', 'air', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'sungai', 'dan', 'anak', 'sungai', 'alamiah', 'serta', 'sistem', 'drainase', 'dangkal', 'penampung', 'banjir', 'buatan', 'yang', 'ada', 'tidak', 'mampu', 'menampung', 'akumulasi', 'air', 'hujan', 'tersebut', 'sehingga', 'meluap', '[', '1', ']', '.', 'Berdasarkan', 'data', 'dari', 'Podes', '2021', ',', 'jumlah', 'kejadian', 'bencana', 'banjir', 'di', 'Indonesia', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'bencana', 'yang', 'tertinggi', 'diantara', 'jumlah', 'kejadian', 'bencana', 'lainnya', 'yaitu', 'terdapat', 'sebanyak', '15.366', 'desa', 'dalam', 'tiga', 'tahun', 'terakhir', '[', '2', ']', '.', 'Kemudian', 'pada', 'data', 'Potensi', 'desa', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'BPS', 'terkait', 'jumlah', 'peristiwa', 'banjir', 'di', 'Provinsi', 'Sulawesi', 'Tenggara', 'pada', 'tahun', '2015-2021', 'menunjukkan', 'angka', 'yang', 'cukup', 'tinggi', 'yaitu', '863', 'kejadian', 'banjir', '.', 'Sedangkan', 'peristiwa', 'banjir', 'yang', 'telah', 'terjadi', 'dalam', 'selang', 'tahun', '2015-2021', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'menurut', 'data', 'Potensi', 'desa', 'yang', 'dipublikasi', 'BPS', 'Sulawesi', 'Tenggara', 'adalah', '67', 'kejadian', 'banjir', '.', 'Sumber', ':', 'Data', 'Informasi', 'Bencana', 'Indonesia', ',', 'diolah', 'Gambar', '1', '.', 'Jumlah', 'kejadian', 'banjir', 'di', 'Provinsi', 'Sulawesi', 'Tenggara', 'tahun', '2010-2022', 'Kepala', 'Bidang', 'Kedaruratan', 'dan', 'Logistik', 'BPBD', 'Provinsi', 'Sulawesi', 'Tenggara', ',', 'menjelaskan', 'bahwa', 'daerah', 'yang', 'rawan', 'terjadi', 'banjir', 'di', 'Sulawesi', 'Tenggara', 'saat', 'memasuki', 'musim', 'penghujan', 'yaitu', 'Kota', 'Kendari', ',', 'Kabupaten', 'Konawe', 'dan', 'Konawe', 'Utara', '[', '3', ']', '.', 'Dengan', 'frekuensi', 'banjir', 'yang', 'cukup', 'tinggi', 'di', 'Kota', 'Kendari', ',', 'penting', 'untuk', 'meningkatkan', 'kesiapsiagaan', 'terhadap', 'bencana', 'banjir', '.', 'Salah', 'satu', 'opsi', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'oleh', 'masyarakat', 'dan', 'pemerintah', 'adalah', 'melakukan', 'pemetaan', 'atau', 'evaluasi', 'terhadap', 'risiko', 'banjir', '.', 'Hal', 'ini', 'akan', 'menjadi', 'pedoman', 'atau', 'perkiraan', 'dalam', 'upaya', 'pencegahan', 'dan', 'penanggulangan', 'bencana', 'banjir', '.', 'Seperti', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'oleh', 'Sudarmadi', '[', '4', ']', 'dan', 'R.', 'Heryani', '[', '5', ']', '.', 'Namun', ',', 'kedua', 'penelitian', 'tersebut', 'belum', 'dapat', 'secara', 'menyeluruh', 'menggambarkan', 'kerawanan', 'banjir', 'karena', 'belum', 'melibatkan', 'penggunaan', 'sistem', 'penginderaan', 'jauh', 'untuk', 'memperoleh', 'data', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'akan', 'dilakukan', 'pengembangan', 'dengan', 'menggunakan', 'sistem', 'penginderaan', 'jauh', 'untuk', 'mengumpulkan', 'data', 'yang', 'diperlukan', '.', 'Data', 'tersebut', 'dapat', 'diperoleh', 'melalui', 'citra', 'satelit', 'yang', 'tersedia', 'secara', 'gratis', 'dan', 'mudah', 'diakses', '.', 'Penelitian', 'ini', 'akan', 'menggunakan', 'dua', 'metode', ',', 'yaitu', 'metode', 'ranking', '(', 'jumlah', 'ranking', 'dan', 'ketergantungan', 'ranking', ')', 'dan', 'metode', 'perbandingan', 'pasangan', '(', 'AHP', ')', '.', 'Metode', 'ranking', 'memiliki', 'sedangkan', 'metode', 'perbandingan', 'pasangan', 'lebih', 'objektif', 'dan', 'bergantung', 'pada', 'penilaian', 'individu', 'yang', 'memahami', 'masalah', 'atau', 'ahli', 'dalam', 'menentukan', 'prioritas', '.', 'subjektif', ',', 'sifat', '1', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'wilayah', 'Kabupaten', 'Sidoarjo', 'merupakan', 'daerah', 'rentan', 'banjir', ',', 'yaitu', 'sebesar', '49,41', '%', 'dari', 'luas', 'wilayahnya', '.', 'Wilayah', 'rentan', 'banjir', 'di', 'Kabupaten', 'Sidoarjo', 'di', 'antaranya', 'meliputi', 'Kecamatan', 'Jabon', ',', 'Porong', ',', 'Taman', ',', 'dan', 'Kecamatan', 'Waru', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Cakupan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Kota', 'Kendari', ',', 'Sulawesi', 'Tenggara', 'dengan', '65', 'kelurahan', 'perekaman', 'data', 'dari', 'periode', '1', 'Juli', '2021', 'sampai', 'dengan', '30', 'juni', '2022', '.', 'Parameter', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'Curah', 'Hujan', '(', 'CH', ')', ',', '(', 'KL', ')', ',', 'Ketinggian', 'Penggunaan', 'Lahan', '(', 'PL', ')', ',', 'Geologi', '(', 'S', ')', '(', 'Gambar', '2', ')', '.', '(', 'KT', ')', ',', 'Kemiringan', '(', 'G', ')', ',', 'dan', 'Sungai', 'Lereng', 'Lahan', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Adapun', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'antara', 'lain', ':', '1', '.', 'Membuat', 'peta', 'daerah', 'rawan', 'banjir', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'per', 'kelurahan', 'berdasarkan', 'data', 'penginderaan', 'jauh', 'dan', 'sistem', 'informasi', 'geografis', '.', '2', '.', 'Membandingkan', 'hasil', 'dari', 'pemetaan', 'daerah', 'rawan', 'banjir', 'ranking', ',', 'metode', 'antara', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ')', ',', 'dengan', 'metode', 'perbandingan', 'pasangan', '(', 'AHP', ')', 'menggunakan', 'data', 'kerawanan', 'BNPB', '.', '(', 'jumlah', 'ranking', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Sudarmadi', '[', '4', ']', 'melakukan', 'penelitian', '“', 'Analisis', 'Kerawanan', 'Integrasi', 'Fuzzy', 'Logic', 'dan', 'Banjir', 'Menggunakan', 'Model', 'Analytical', 'Hierarchy', 'Process', 'ini', '(', 'AHP', ')', '”', '.', 'Penelitian', 'menggunakan', 'model', 'yang', 'mengintegrasikan', 'Fuzzy', 'Logic', 'dan', 'AHP', '.', 'Parameter', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'adalah', 'curah', 'hujan', ',', 'kemiringan', 'lereng', ',', 'tanah', ',', 'penggunaan', 'lahan', ',', 'dan', 'sungai', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'didapatkan', 'persentase', 'terluas', 'setiap', 'kerawanan', 'banjir', '.', 'Dimana', 'kelas', 'sangat', 'rawan', 'adalah', 'Kecamatan', 'Maros', 'Baru', 'seluas', '33,04', 'km2', '(', '79', '%', 'dari', 'luasan', 'daerah', 'penelitian', ')', '.', 'elevasi', ',', 'jenis', 'R.', 'Heryani', ',', '[', '5', ']', 'melakukan', 'penelitian', '“', 'Analisis', 'Kerawanan', 'Banjir', 'Berbasis', 'Spasial', 'Menggunakan', 'Analytical', 'Hierarchy', '(', 'AHP', ')', 'Kabupaten', 'Maros', '”', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'Process', 'menggunakan', 'metode', 'AHP', '.', 'Dimana', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'kemiringan', 'lereng', ',', 'elevasi', ',', 'penggunaan', 'lahan', ',', 'curah', 'hujan', ',', 'dan', 'jenis', 'tanah', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'didapatkan', 'bobot', 'parameter', 'kemiringan', 'jenis', 'tanah', ',', 'penggunaan', 'lahan', ',', 'dan', 'lereng', ',', 'curah', 'hujan', ',', 'elevasi', 'secara', 'berurutan', 'nilainya', 'adalah', '38', ',', '22', ',', '16', ',', '14', ',', '10', '.', 'A.', 'R.', 'Setiawan', ',', 'E.', 'Sutriyono', ',', 'dan', 'S.', 'N.', 'Jati', '[', '6', ']', 'melakukan', 'penelitian', '“', 'Analisis', 'Zona', 'Rawan', 'Bahaya', 'Banjir', 'dengan', 'Metode', 'AHP', 'Daerah', 'Pagar', 'Bukit', 'dan', 'Sekitarnya', ',', 'Kecamatan', 'Bengkunat', ',', 'Kabupaten', 'Pesisir', 'Barat', '”', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'overlay', 'dan', 'metode', 'AHP', 'untuk', 'melakukan', 'perbandingan', 'berpasangan', '.', 'Dimana', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'jarak', 'sungai', ',', 'curah', 'hujan', ',', 'elevasi', 'kemiringan', 'lereng', ',', 'penggunaan', 'lahan', ',', 'dan', 'infiltrasi', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'parameter', 'jarak', 'sungai', 'merupakan', 'parameter', 'yang', 'paling', 'berpengaruh', 'dengan', 'bobot', '24', '%', '.', 'Y.', 'K.', 'S.', 'Ariyora', '[', '7', ']', 'melakukan', 'penelitian', '“', 'Pemanfaatan', 'Data', 'Penginderaan', 'Jauh', 'dan', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'Untuk', 'Analisa', 'Banjir', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Banjir', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', ')', '”', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'skoring', ',', 'pembobotan', ',', 'dan', 'overlay', '.', 'Parameter', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'penggunaan', 'lahan', ',', 'curah', 'hujan', ',', 'tekstur', 'tanah', ',', 'kemiringan', 'lereng', ',', 'ketinggian', ',', 'dan', 'buffer', 'sungai', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'bahaya', 'banjir', 'pada', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'berkisar', 'antara', '3-9', '.', 'H.', 'S.', 'Purnawali', '[', '8', ']', 'melakukan', 'penelitian', '“', 'Analisis', 'Kerentanan', 'Bencana', 'Banjir', 'di', 'Kabupaten', 'Sidoarjo', 'dengan', 'Menggunakan', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'dan', 'Penginderaan', 'Jauh', '”', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'deskriptif', 'analitik', '.', 'Dimana', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'kelerengan', ',', 'curah', 'hujan', ',', 'tutupan', 'lahan', ',', 'densitas', 'drainase', ',', 'penurunan', 'muka', 'tanah', ',', 'pasang', 'surut', ',', 'dan', 'kenaikan', 'laut', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Sebagian', 'muka', 'air', 'Gambar', '2', '.', 'Diagram', 'Alir', 'Metode', 'Analisis', 'Selanjutnya', 'peneliti', 'melakukan', 'pengumpulan', 'data', 'terkait', 'parameter', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'melalui', 'penginderaan', 'jauh', 'yaitu', 'citra', 'satelit', 'Landsat', '8', ',', 'citra', 'satelit', 'CHIRPS', ',', 'dan', 'DEM', 'SRTM', ',', 'serta', 'data', 'kerawanan', 'BNPB', '2019', 'untuk', 'pengecekan', 'akurasi', '.', 'Citra', 'Satelit', 'Landsat', '8', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'memperoleh', 'peta', 'Penggunaan', 'Lahan', '.', 'Dimana', 'dalam', 'menentukan', 'klasifikasi', 'dari', 'penggunaan', 'lahan', 'menggunakan', 'metode', 'supervised', 'classification', 'dan', 'kemudian', 'dilakukan', 'pengecekan', 'keakurasian', 'peta', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'confusion', 'matrix', 'pada', 'Tabel', 'I', '(', 'pers', '1', 'dan', 'pers', '2', ')', '.', 'Citra', 'satelit', '2', '/', '8', 'CHIRPS', 'akan', 'menghasilkan', 'peta', 'Curah', 'Hujan', '.', 'DEM', 'SRTM', 'akan', 'menghasilkan', 'peta', 'Kemiringan', 'Lereng', 'dan', 'Ketinggian', 'Lahan', '.', 'Dimana', 'untuk', 'semua', 'pengolahan', 'Citra', 'satelit', 'akan', 'dilakukan', 'pada', 'Google', 'Earth', 'Engine', '.', 'Sedangkan', 'peta', 'Geologi', 'diperoleh', 'dari', 'Website', 'yang', 'datanya', 'bersumber', 'dari', 'Pusat', 'Penelitian', 'Pengembangan', 'Geologi', 'dan', 'Peta', 'Jarak', 'Sungai', 'menggunakan', 'OpenStreetMap', 'untuk', 'pengumpulan', 'datanya', '.', '.', 'dilakukan', 'Analisis', 'dimulai', 'dengan', 'melakukan', 'pembobotan', 'pada', 'semua', 'peta', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'Ranking', '(', 'Metode', 'Jumlah', 'Ranking', '(', 'pers', '3', ')', 'dan', 'Metode', 'Ketergantungan', 'Ranking', '(', 'pers', '4', ')', ')', 'dan', 'Metode', 'Perbandingan', 'Pasangan', '(', 'AHP', ')', '.', 'Kemudian', 'dari', 'hasil', 'tersebut', 'akan', 'kelas', 'kerawanan', 'yaitu', 'rendah', '.', 'sedang', ',', 'dan', 'tinggi', 'berdasarkan', 'Tabel', 'II', 'untuk', 'membandingkan', 'metode', 'mana', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dari', 'ketiga', 'metode', 'tersebut', 'maka', 'akan', 'dicek', 'keakurasiannya', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'confusion', 'matrix', 'Tabel', 'I', '(', 'pers', '1', 'dan', 'pers', '2', ')', '.', 'pengklasifikasian', 'menjadi', '5', '.', 'Selanjutnya', 'diperoleh', 'yang', 'pers', 'dari', 'tiga', 'TABEL', 'I', 'TABEL', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'Dikelaskan', 'ke', 'Kelas', 'A', 'nAA', 'nBA', 'nCA', 'nDA', 'n+A', 'B', 'nAB', 'nBB', 'nCB', 'nDB', 'n+B', 'C', 'nAC', 'nBC', 'nCC', 'nDC', 'n+C', 'D', 'nAD', 'nBD', 'nCD', 'nDD', 'n+D', 'Jumlah', 'Piksel', 'nA+', 'nB+', 'nC+', 'nD+', 'N', 'Kelas', 'Referensi', 'A', 'B', 'C', 'D', 'Total', 'Piksel', 'Sumber', ':', 'G.', 'M.', 'Foody', '[', '9', ']', '.', 'Persamaan', 'akurasi', 'yang', 'digunakan', 'adalah', ':', ')', '𝑘𝑘', '(', '𝑞', '∑', '𝑛', '𝑘=1', '𝑛', '𝐴𝑘𝑢𝑟𝑎𝑠𝑖', '𝐾𝑒𝑠𝑒𝑙𝑢𝑟𝑢ℎ𝑎𝑛', '=', '⎛', '⎞', '×100', '%', '(', '1', ')', '𝐾𝑎𝑝𝑝𝑎', '𝐴𝑐𝑐𝑢𝑟𝑎𝑐𝑦', '=', '⎡', '⎢', '⎢', '⎢', '⎣', '⎝', '(', '𝑛', '𝑞', '∑', '𝑛', '𝑘=1', '−', '𝑘𝑘', '𝑞', '∑', '𝑛', '𝑘=1', '⎠', ')', '𝑛', '𝑘+', '+𝑘', '(', '2', '−', '𝑛', '𝑞', '∑', '𝑛', '𝑘=1', '𝑛', '𝑘+', '+𝑘', ')', '⎤', '⎥', '⎥', '⎥', '⎦', '(', '2', ')', 'Dimana', ':', '=', 'Banyaknya', 'piksel', 'dalam', 'contoh', 'n', 'nk+', '=', 'Jumlah', 'piksel', 'dalam', 'baris', 'ke-k', 'n+k', '=', 'Jumlah', 'piksel', 'dalam', 'kolom', 'baris', 'ke-k', 'nkk', '=', 'Nilai', 'diagonal', 'dari', 'matriks', 'kontingensi', 'baris', 'ke-k', 'dan', 'kolom', 'ke-k', 'Metode', 'Pembobotan', 'Ranking', ':', '𝑤', '𝑗', '=', '(', '𝑛', '−', '𝑟', '𝑗', '+', '1', ')', '/Σ', '(', '𝑛', '−', '𝑟', '𝑝', '+', '1', ')', '𝑤', '𝑗', ')', ')', '/Σ', '(', '1/𝑟', '=', '(', '1/𝑟', '𝑘', '𝑗', '(', '3', ')', '(', '4', ')', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'II', 'TABEL', 'KLASIFIKASI', 'TINGKAT', 'KERAWANAN', 'Total', 'Skoring', 'Klasifikasi', 'Tingkat', 'Kerawanan', 'Warna', '𝑆min', '–', '(', '𝑆min+X', ')', 'Rendah', '(', '𝑆min+X', ')', '–', '(', '𝑆min+2X', ')', 'Sedang', '(', '𝑆min+2X', ')', '–', '𝑆𝑚𝑎𝑘s', 'Tinggi', 'Persamaan', 'Klasifikasi', 'Tingkat', 'Kerawanan', ':', '𝑋', '=', '(', '𝑆', '−𝑆', ')', '𝑚𝑖𝑛', '𝑚𝑎𝑘𝑠', '3', 'Hijau', 'Kuning', 'Merah', '(', '5', ')', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'ini', 'rawan', 'terhadap', 'Penelitian', 'Penelitian', 'ini', 'didasarkan', 'pada', 'fakta', 'bahwa', 'kurangnya', 'informasi', 'dan', 'perbedaan', 'dalam', 'informasi', ',', 'serta', 'kekurangan', 'kesadaran', 'dan', 'perhatian', 'masyarakat', 'terhadap', 'bencana', 'banjir', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'untuk', 'mengkaji', 'kerawanan', 'banjir', 'menggunakan', 'teknologi', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'dan', 'Penginderaan', 'Jauh', ',', 'dengan', 'tujuan', 'mengurangi', 'waktu', 'dan', 'biaya', 'dalam', 'memperoleh', 'informasi', 'tentang', 'daerah', 'yang', 'akan', 'banjir', '.', 'mengkombinasikan', 'parameter-parameter', 'dari', 'berbagai', 'sumber', 'berdasarkan', 'ketersediaan', 'datanya', '.', 'Sehingga', 'parameter', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'curah', 'hujan', ',', 'kemiringan', 'lereng', ',', 'ketinggian', 'lahan', ',', 'penggunaan', 'lahan', ',', 'dan', 'geologi', '.', 'Selanjutnya', 'untuk', 'mendapatkan', 'pemetaan', 'kerawanan', 'banjir', 'akan', 'menggunakan', 'metode', 'pembobotan', 'yaitu', 'metode', 'ranking', '(', 'metode', 'jumlah', 'ranking', 'dan', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ')', 'perbandingan', 'pasangan', '(', 'AHP', ')', '.', 'Kemudian', 'penelitian', 'ini', 'memiliki', 'dua', 'tujuan', 'yaitu', 'memetakan', 'daerah', 'rawan', 'banjir', 'per', 'kelurahan', 'dan', 'membandingkan', 'pemetaan', 'dari', 'hasil', 'metode', 'jumlah', 'ranking', ',', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'dan', 'metode', 'AHP', '.', 'Dari', 'dua', 'tujuan', 'tersebut', 'akan', 'menghasilkan', 'output/keluaran', 'berupa', 'peta', 'daerah', 'rawan', 'banjir', 'per', 'kelurahan', 'dari', 'metode-metode', 'tersebut', 'dan', 'perbandingan', 'hasil', 'dari', 'metode-metode', 'tersebut', '.', 'dan', 'metode', '3', '/', '8', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Peta', 'Parameter', 'yang', 'Dihasilkan', '1', '.', 'Curah', 'Hujan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Berdasarkan', 'Gambar', '5', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', 'kemiringan', 'lereng', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'jika', 'dilihat', 'dari', 'persentase', 'luasannya', ',', 'mayoritas', 'kemiringan', 'lereng', 'di', 'Kota', 'Kendari', '42,33', '%', 'adalah', 'datar', 'atau', 'memiliki', 'kemiringan', 'sekitar', '0', '%', '-8', '%', '.', 'Sedangkan', 'kemiringan', 'lereng', 'yang', 'paling', 'sedikit', 'luasannya', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'yaitu', 'kemiringan', 'lereng', 'yang', 'sangat', 'curam', ',', 'dimana', 'kemiringan', 'ini', 'sebesar', '>', '40', '%', 'dari', 'lereng', '.', '3', '.', 'Ketinggian', 'Lahan', 'Skor', 'lereng', 'kemiringan', 'berdasarkan', '[', '11', ']', 'memiliki', 'skor', '1-5', '.', 'Dimana', 'untuk', 'ketinggian', 'lahan', '<', '10m', 'diberi', 'skor', '1', ',', '10-50', 'm', 'diberi', 'skor', '2', ',', '50-100', 'm', 'diberi', 'skor', '3', ',', '100-200', 'm', 'diberi', 'skor', '4', ',', 'dan', '>', '200m', 'diberi', 'skor', '5', '.', 'Hasil', 'pemetaan', 'berdasarkan', 'skor', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '6', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Peta', 'Curah', 'Hujan', 'Kota', 'Kendari', 'Skor', 'curah', 'hujan', 'berdasarkan', '[', '10', ']', 'memiliki', 'skor', '1-5', '.', 'Dimana', 'untuk', 'curah', 'hujan', '<', '3000', 'mm/tahun', 'diberi', 'skor', '1', ',', '3000-3250', 'mm/tahun', 'diberi', 'skor', '2', ',', '3250-3500', 'mm/tahun', 'diberi', 'skor', '3', ',', '3500-3750', 'mm/tahun', 'diberi', 'skor', '4', ',', 'dan', '>', '3750', 'diberi', 'skor', '5', '.', 'Hasil', 'pemetaan', 'berdasarkan', 'skor', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '4', '.', 'Berdasarkan', 'Gambar', '4', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', 'curah', 'hujan', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'dengan', 'perekaman', 'data', 'dari', 'tanggal', '1', 'Juli', '2021—30', 'Juni', '2022', 'jika', 'dilihat', 'dari', 'persentase', 'luasannya', ',', 'curah', 'hujan', 'di', 'Kota', 'Kendari', '4.56', '%', 'masuk', 'ke', 'kategori', 'sedang', '(', '3000-3250', 'mm/tahun', ')', ',', '64.59', '%', 'masuk', 'ke', 'kategori', 'agak', 'basah', '(', '3250-3500', 'mm/tahun', ')', 'dan', '30,85', '%', 'masuk', 'ke', 'kategori', 'basah', '(', '3500-3750', 'mm/tahun', ')', '.', '2', '.', 'Kemiringan', 'Lereng', 'Skor', 'lereng', 'kemiringan', 'berdasarkan', '[', '11', ']', 'memiliki', 'skor', '1-5', '.', 'Dimana', 'untuk', 'kemiringan', 'lereng', ',', 'datar', 'diberi', 'skor', '5', ',', 'landai', 'diberi', 'skor', '4', ',', 'agak', 'curam', 'diberi', 'skor', '3', ',', 'curam', 'diberi', 'skor', '2', ',', 'dan', 'sangat', 'curam', 'diberi', 'skor', '1', '.', 'Hasil', 'pemetaan', 'berdasarkan', 'skor', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '5', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Peta', 'Kemiringan', 'Lereng', 'Kota', 'Kendari', 'Gambar', '6', '.', 'Peta', 'Ketinggian', 'Lahan', 'Kota', 'Kendari', 'Berdasarkan', 'gambar', '6.', 'menjelaskan', 'bahwa', 'ketinggian', 'lahan', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'jika', 'dilihat', 'dari', 'persentase', 'luasannya', ',', 'mayoritas', 'ketinggian', 'lahan', 'di', 'Kota', 'Kendari', '47,49', '%', 'berada', 'pada', 'ketinggian', '10-50m', 'di', 'atas', 'permukaan', 'air', 'laut', '.', 'Sedangkan', 'ketinggian', 'lahan', 'yang', 'paling', 'sedikit', 'luasannya', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'adalah', 'ketinggian', 'lahan', 'yang', 'berada', '>', '200m', 'di', 'atas', 'permukaan', 'air', 'laut', '.', '4', '.', 'Penggunaan', 'Lahan', 'TABEL', 'III', 'KLASIFIKASI', 'PENUTUPAN', 'LAHAN', 'Tipe', 'Penutupan', 'Lahan', 'Hutan', 'Semak', 'Belukar', 'Ladang/Tegalan/Kebun', 'Sawah/Tambak', 'Permukiman', 'No', '1', '2', '3', '4', '5', 'Sumber', ':', 'Theml', ',', 'S.', '2008', 'dalam', '[', '11', ']', 'Skor', '1', '2', '3', '4', '5', 'Sebelum', 'peta', 'penggunaan', 'lahan', 'diberi', 'skor', 'seperti', 'pada', 'Tabel', 'III', ',', 'terlebih', 'dahulu', 'dilakukan', 'pengecekan', 'akurasi', 'peta', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'confusion', 'matrix', '.', 'Dari', 'metode', 'confusion', 'matrix', 'tersebut', ',', 'diperoleh', 'nilai', 'akurasi', 'keseluruhan', 'untuk', 'penggunaan', 'lahan', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'adalah', 'untuk', 'sebesar', 'akurasi', 'Kappa', '97.73', '%', 'dan', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'penggunaan', 'lahan', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'sebesar', '81.39', '%', '.', 'Hasil', 'pemetaan', 'berdasarkan', 'skor', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '7', '.', '6', '.', 'Buffer', 'Sungai', 'Gambar', '7', '.', 'Peta', 'Penggunaan', 'Lahan', 'Kota', 'Kendari', 'Berdasarkan', 'Gambar', '7', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', 'persebaran', 'penggunaan', 'lahan', 'di', 'Kota', 'kendari', 'dengan', 'perekaman', 'data', 'dari', 'tanggal', '1', 'Januari', '2021—30', 'Juni', '2022', ',', 'yaitu', 'terdapat', '52.31', '%', 'kawasan', 'hutan', ',', '8.57', '%', 'kawasan', 'semak', 'belukar', ',', '16.98', '%', 'kawasan', 'ladang', ',', 'tegalan', ',', 'dan', 'kebun', ',', '0.87', '%', 'kawasan', 'sawah', 'dan', 'tambak', ',', 'dan', '21.27', '%', 'kawasan', 'permukiman', '.', '5', '.', 'Geologi', 'Gambar', '9', '.', 'Peta', 'Buffer', 'Sungai', 'Kota', 'Kendari', 'Dari', 'hasil', 'pengelompokkan', 'buffer', 'sungai', '[', '6', ']', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', '85,42', '%', 'daerah', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'tidak', 'dilalui', 'dengan', 'aliran', 'sungai', ',', 'sedangkan', '2,77', '%', 'dan', '0,46', '%', 'luasan', 'daerah', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'memiliki', 'peluang', 'yang', 'tinggi', 'untuk', 'terjadi', 'banjir', 'karena', 'berdekatan', 'dengan', 'daerah', 'aliran', 'sungai', '.', 'B.', 'Pemetaan', 'daerah', 'rawan', 'banjir', 'di', 'Kota', 'Kendari', '1', '.', 'Metode', 'Ranking', 'a.', 'Metode', 'Jumlah', 'Ranking', 'Menggunakan', 'pembobotan', 'dengan', 'metode', 'jumlah', 'ranking', 'menghasilkan', 'persamaan', '.', 'Skor', 'kerawanan', '=', 'Curah', 'Hujan', 'x', '0,143', '+', 'Kemiringan', 'Lereng', 'x', '0,190', '+', '+', 'Ketinggian', 'Penggunaan', 'Lahan', 'x', '0,238', '+', 'Geologi', '0,286', 'x', '0,048', '+', 'Buffer', 'Sungai', 'x', 'Lahan', '0,095', 'x', '(', '6', ')', 'Gambar', '8', '.', 'Peta', 'Geologi', 'Kota', 'Kendari', 'Berdasarkan', '[', '11', ']', '.', 'Dimana', 'untuk', 'kategori', 'aluvial', 'diberi', 'skor', '1', ',', 'sedimen', 'diberi', 'skor', '2', ',', 'dan', 'metamorf', 'diberi', 'skor', '3', '.', 'Hasil', 'pemetaan', 'berdasarkan', 'skor', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '8', '.', 'Berdasarkan', 'Gambar', '8', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', 'persebaran', 'geologi', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'jika', 'dilihat', 'dari', 'persentase', 'luasannya', ',', 'mayoritas', 'geologi', 'di', 'Kota', 'Kendari', '62.94', '%', 'adalah', 'batuan', 'metamorf', '.', 'Sedangkan', 'jenis', 'batuan', 'yang', 'paling', 'sedikit', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'yaitu', 'batuan', 'aluvial', 'dengan', 'persentase', '15.93', '%', '.', 'Dengan', 'menggunakan', 'metode', 'pembobotan', 'jumlah', 'ranking', ',', 'didapatkan', 'tiga', 'kelas', 'kerawanan', 'banjir', 'melalui', 'persamaan', '(', '6', ')', '.', 'Dari', '65', 'kelurahan', 'terdapat', '19', 'kelurahan', 'yang', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'rendah', ',', '33', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', ',', 'dan', '16', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'tinggi', '.', 'Gambar', '10', '.', 'Peta', 'Kerawanan', 'Banjir', 'dengan', 'Metode', 'Jumlah', 'Ranking', '5', '/', '8', 'b.', 'Metode', 'Ketergantungan', 'Ranking', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Menggunakan', 'pembobotan', 'dengan', 'metode', 'menghasilkan', 'ranking', 'ketergantungan', 'persamaan', ':', 'Skor', 'kerawanan', '=', 'Curah', 'Hujan', 'x', '0,102', '+', 'Kemiringan', 'Lereng', 'x', '0,135', '+', 'Ketinggian', '+', 'Penggunaan', 'Lahan', 'x', '0,204', '+', 'Geologi', 'x', '0,068', '+', 'Buffer', 'Sungai', 'x', '0,409', 'Lahan', '0,082', 'x', '(', '7', ')', 'Gambar', '12', '.', 'Peta', 'Kerawanan', 'Banjir', 'dengan', 'Metode', 'Perbandingan', 'Berpasangan', '(', 'AHP', ')', 'Dengan', 'menggunakan', 'pembobotan', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'didapatkan', 'dua', 'kelas', 'kerawanan', 'banjir', 'melalui', 'persamaan', '(', '8', ')', '.', 'Dari', '65', 'kelurahan', 'terdapat', '44', 'kelurahan', 'yang', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', ',', 'dan', '21', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'tinggi', '.', 'metode', '3', '.', 'Data', 'Kerawanan', 'Banjir', 'BNPB', 'Gambar', '11', '.', 'Peta', 'Kerawanan', 'Banjir', 'Ketergantungan', 'Ranking', 'dengan', 'Metode', 'Dengan', 'menggunakan', 'metode', 'pembobotan', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'didapatkan', 'tiga', 'kelas', 'kerawanan', 'banjir', 'melalui', 'persamaan', '(', '7', ')', '.', 'Dari', '65', 'kelurahan', 'terdapat', '26', 'kelurahan', 'yang', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'rendah', ',', '34', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', ',', 'dan', '5', 'kelurahan', '56', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'tinggi', '.', '2', '.', 'Metode', 'Perbandingan', 'Berpasangan', '(', 'AHP', ')', 'Pada', 'metode', 'AHP', ',', 'untuk', 'mendapatkan', 'pembobotan', 'tiap-tiap', 'parameter', 'perlu', 'dilakukan', 'studi', 'dokumen', 'terlebih', 'dahulu', '.', 'Setelah', 'itu', 'dilakukan', 'perhitungan', 'untuk', 'mendapatkan', 'pembobotan', 'tiap-tiap', 'parameter', '.', 'Tiga', 'tahapan', 'untuk', 'mendapatkan', 'pembobotan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'Analytical', 'Hierarchy', 'Process', '(', 'AHP', ')', ',', 'yaitu', '.', 'Tahap', '1', ':', 'Membuat', 'Matriks', 'Perbandingan', 'Pasangan', 'Tahap', '2', ':', 'Menghitung', 'bobot', 'parameter', 'Tahap', '3', ':', 'Estimasi', 'rasio', 'konsistensi', 'Kemudian', 'setelah', 'mendapatkan', 'estimasi', 'rasio', 'konsistensi', 'dari', 'ke-5', 'hasil', 'kuesioner', 'tersebut', '.', 'Maka', 'akan', 'dipilih', 'rasio', 'konsistensi', '(', 'CR', ')', '<', '0.10', 'dan', 'yang', 'memiliki', 'CR', 'paling', 'kecil', 'diantara', 'ke-5', 'CR', 'tersebut', '.', 'Dari', 'hasil', 'tahapan', 'tersebut', ',', 'pembobotan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'AHP', 'menghasilkan', 'persamaan', ':', 'Gambar', '13', '.', 'Peta', 'kerawanan', 'banjir', 'data', 'BNPB', 'Pada', 'buku', 'katalog', 'desa/kelurahan', 'banjir', 'BNPB', '(', '2019', ')', ',', 'Kota', 'Kendari', 'memiliki', 'tiga', 'kelas', 'kerawanan', 'yaitu', 'rendah', ',', 'sedang', ',', 'dan', 'tinggi', '.', 'Namun', 'tiap-tiap', 'kelurahan', 'di', 'Kota', 'Kendari', 'hanya', 'termasuk', 'ke', 'dalam', 'dua', 'kelas', 'kerawanan', ',', 'yaitu', 'rendah', 'dan', 'sedang', '.', 'Dimana', 'dari', '65', 'kelurahan', ',', '33', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', ',', 'dan', '32', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'kelas', 'kerawanan', 'tinggi', '.', 'C.', 'Pemetaan', 'daerah', 'rawan', 'banjir', 'di', 'Kota', 'Kendari', '1', '.', 'Metode', 'Ranking', 'a.', 'Metode', 'Jumlah', 'Ranking', 'TABEL', 'IV', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'METODE', 'JUMLAH', 'RANKING', 'Skor', 'kerawanan', '=', 'Curah', 'Hujan', 'x', '0,301', '+', 'Kemiringan', 'Lereng', 'x', '0,120', '+', '+', 'Ketinggian', 'Penggunaan', 'Lahan', 'x', '0,085', '+', 'Geologi', 'x', '0,059', '+', 'Buffer', 'Sungai', 'x', '0,179', 'Lahan', '0,256', 'x', '(', '8', ')', 'Kelas', 'Referensi', 'Rendah', 'Sedang', 'Tinggi', 'Total', 'Tipe', 'Penutupan', 'Lahan', 'Sedang', 'Rendah', 'Tinggi', '19', '0', '0', '19', '7', '23', '0', '30', '7', '9', '0', '16', 'Total', '33', '32', '0', '65', '6', '/', '8', 'kappa', 'sebesar', 'Berdasarkan', 'Tabel', 'IV', ',', 'dengan', 'menerapkan', 'metode', 'jumlah', 'ranking', ',', 'ditemukan', 'bahwa', 'tingkat', 'akurasi', 'keseluruhan', 'sebesar', '64,62', '%', 'dan', 'tingkat', 'akurasi', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'terdapat', '19', 'dari', 'total', '33', 'kelurahan', 'yang', 'diklasifikasikan', 'secara', 'akurat', 'sebagai', 'kelas', 'kerawanan', '62', 'rendah', ',', 'sedangkan', 'untuk', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', 'terdapat', '23', 'dari', 'total', '32', 'kelurahan', 'yang', 'diklasifikasikan', 'secara', 'akurat', '.', '43,33', '%', '.', 'Hasil', 'b.', 'Metode', 'Ketergantungan', 'Ranking', 'TABEL', 'V', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'METODE', 'KETERGANTUNGAN', 'RANKING', 'Kelas', 'Referensi', 'Rendah', 'Sedang', 'Tinggi', 'Total', 'Tipe', 'Penutupan', 'Lahan', 'Sedang', 'Rendah', 'Tinggi', '26', '0', '0', '26', '6', '28', '0', '34', '1', '4', '0', '5', 'Total', '33', '32', '0', '65', 'Berdasarkan', 'Tabel', 'V', ',', 'dengan', 'menerapkan', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'ditemukan', 'bahwa', 'tingkat', 'akurasi', 'keseluruhan', 'sebesar', '70,03', '%', 'dan', 'tingkat', 'akurasi', 'kappa', 'sebesar', '68,63', '%', '.', 'Hasil', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'terdapat', '26', 'dari', 'total', '33', 'kelurahan', 'yang', 'diklasifikasikan', 'secara', 'akurat', 'sebagai', 'kelas', 'kerawanan', 'rendah', ',', 'sedangkan', 'untuk', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', 'terdapat', '28', 'dari', 'total', '32', 'kelurahan', 'yang', 'diklasifikasikan', 'secara', 'akurat', '.', '2', '.', 'Metode', 'Perbandingan', 'Berpasangan', '(', 'AHP', ')', 'TABEL', 'VI', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'METODE', 'AHP', 'Kelas', 'Referensi', 'Rendah', 'Sedang', 'Tinggi', 'Total', '0', '0', '0', '0', 'Tipe', 'Penutupan', 'Lahan', 'Sedang', 'Rendah', 'Tinggi', '21', '23', '0', '44', '12', '9', '0', '21', 'Total', '33', '32', '0', '65', 'Tabel', 'VI', 'menunjukkan', 'bahwa', 'dengan', 'menerapkan', 'metode', 'AHP', ',', 'diperoleh', 'tingkat', 'akurasi', 'keseluruhan', 'sebesar', '35,38', '%', 'dan', 'tingkat', 'akurasi', 'kappa', 'sebesar', '3,09', '%', '.', 'Hasil', 'tersebut', 'menunjukkan', 'bahwa', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'AHP', ',', 'hanya', 'terdapat', '23', 'dari', 'total', '32', 'kelurahan', 'yang', 'diklasifikasikan', 'secara', 'sebagai', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', '.', 'akurat', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'A.', 'Kesimpulan', 'Berdasarkan', 'hasil', 'yang', 'diperoleh', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'dengan', 'menerapkan', 'metode', 'jumlah', 'ranking', ',', 'terdapat', '19', 'kelurahan', 'yang', 'termasuk', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'rendah', ',', '30', 'kelurahan', 'termasuk', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', ',', 'dan', '16', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'kelurahan', 'termasuk', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'tinggi', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', ',', 'terdapat', '26', 'kelurahan', 'yang', 'masuk', 'ke', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'rendah', ',', '34', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', ',', 'dan', '5', 'kelurahan', 'masuk', 'ke', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'tinggi', '.', 'Penerapan', 'metode', 'AHP', 'menunjukkan', 'bahwa', '44', 'kelurahan', 'termasuk', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'sedang', ',', 'dan', '21', 'kelurahan', 'termasuk', 'dalam', 'kelas', 'kerawanan', 'tinggi', '.', 'Dari', 'hasil', 'akurasi', 'ketiga', 'metode', 'yang', 'digunakan', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', 'lebih', 'baik', 'dari', 'metode', 'jumlah', 'ranking', 'dan', 'metode', 'AHP', 'dalam', 'kasus', 'penelitian', 'ini', '.', 'Karena', 'metode', 'ketergantungan', 'ranking', 'memiliki', 'akurasi', 'yang', 'lebih', 'tinggi', 'dari', 'kedua', 'metode', 'tersebut', 'yaitu', '83,08', '%', 'untuk', 'akurasi', 'keseluruhan', 'dan', '68,63', '%', 'untuk', 'akurasi', 'kappa', '.', 'Sedangkan', 'metode', 'jumlah', 'ranking', 'dan', 'metode', 'AHP', 'memiliki', 'nilai', 'akurasi', 'berturut-turut', 'adalah', 'sebesar', '64,62', '%', 'dan', '35,38', '%', 'untuk', 'akurasi', 'keseluruhan', 'serta', '43,44', '%', 'dan', '3,09', '%', 'untuk', 'akurasi', 'kappa', '.', 'B.', 'Saran', 'Saran', 'yang', 'dapat', 'disampaikan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'perlunya', 'penelitian', 'lanjutan', 'yang', 'fokus', 'pada', 'upaya', 'mitigasi', 'bencana', 'banjir', 'guna', 'mengurangi', 'dampak', 'yang', 'mungkin', 'timbul', '.', 'Penelitian', 'selanjutnya', 'juga', 'dapat', 'mempertimbangkan', 'dengan', 'penggunaan', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'oleh', 'BNPB', 'agar', 'hasilnya', 'lebih', 'akurat', '.', 'Serta', 'dapat', 'menggunakan', 'metode', 'pembobotan', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'pengembangan', 'parameter-parameter', 'sejalan', 'yang', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'BNPB', ',', 'Indeks', 'Rawan', 'Bencana', 'Indonesia', ',', '2011', '.', '[', '2', ']', 'BPS', '.', '(', '2021', ')', 'Banyaknya', 'Desa/Kelurahan', 'Menurut', 'Jenis', 'Bencana', 'Alam', 'dalam', 'Tiga', 'Tahun', 'Terakhir', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.bps.go.id/indicator/168/954/1/banyaknya-desa-kelurahan-me', 'nurut-jenis-bencana-alam-dalam-tiga-tahun-terakhir.html', '(', 'Desa', ')', ',', '2021', '.', '[', '3', ']', 'sultra.tribunnews.com', '.', '(', '2022', ',', '7', ')', 'BPBD', 'Sultra', 'Petakan', 'Daerah', 'Rawan', 'Banjir', 'dan', 'Tanah', 'Longsor', 'di', 'Kendari', ',', 'Konawe', 'dan', 'Konawe', 'Utara', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//sultra.tribunnews.com/2022/07/12/bpbd-sultra', '-petakan-daerah-rawan-banjir-dan-tanah-longsor-di-kendari-konawe-dan-', 'konawe-utara', '[', '4', ']', 'Sudarmadi', ',', '“', 'Analisis', 'Kerawanan', 'Banjir', 'Menggunakan', 'Model', 'Integrasi', '(', 'AHP', ')', '”', ',', 'Skripsi', ',', 'Fuzzy', 'Logic', 'dan', 'Analytical', 'Hierarchy', 'Process', 'Makassar', ':', 'Universitas', 'Hasanuddin', ',', '2017', '.', '[', '5', ']', 'R.', 'Heryani', ',', '“', 'Analisis', 'Kerawanan', 'Banjir', 'Berbasis', 'Spasial', 'Menggunakan', '(', 'AHP', ')', 'Kabupaten', 'Maros', '”', ',', 'Skripsi', 'Analytical', 'Hierarchy', 'Process', 'Geofisika', ',', 'Makassar', ':', 'Universitas', 'Hasanuddin', ',', '2014', '.', '[', '6', ']', 'A.', 'R.', 'Setiawan', ',', 'E.', 'Sutriyono', ',', 'dan', 'S.', 'N.', 'Jati', ',', '“', 'Analisa', 'Zona', 'Rawan', 'Bahaya', 'Banjir', 'dengan', 'Metode', 'AHP', 'Daerah', 'Pagar', 'Bukit', 'dan', 'Sekitarnya', ',', 'Kecamatan', 'Bengkunat', ',', 'Kabupaten', 'Pesisir', 'Barat', '”', ',', 'Seminar', 'Nasional', 'AVoER', 'XI', '2019', ',', 'Oktober', '2019', '.', '[', '7', ']', 'Y.', 'K.', 'S.', 'Ariyora', ',', '“', 'Pemanfaatan', 'Data', 'Penginderaan', 'Jauh', 'dan', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'Untuk', 'Analisa', 'Banjir', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Banjir', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', ')', '”', ',', 'Skripsi', ',', 'Surabaya', ':', 'Institut', 'Teknologi', 'Sepuluh', 'Nopember', ',', '2015', '.', '[', '8', ']', 'H.', 'S.', 'Purnawali', ',', '“', 'Analisis', 'Kerentanan', 'Bencana', 'Banjir', 'di', 'Kabupaten', 'Sidoarjo', 'dengan', 'Menggunakan', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'dan', 'Penginderaan', 'Jauh', '”', ',', 'Skripsi', ',', 'Surabaya', ':', 'Institut', 'Teknologi', 'Sepuluh', 'Nopember', ',', '2018', '.', '[', '9', ']', 'G.', 'M.', 'Foody', ',', '“', 'Status', 'of', 'Land', 'Cover', 'Classification', 'Accuracy', 'Assessment', ',', '”', 'Remote', 'Sensing', 'of', 'Environment', '80', ',', 'pp', '.', '185-201', ',', '2001', '.', '[', '10', ']', 'Aldimasqie', ',', 'A.', 'M.', ',', 'Saputra', ',', 'A.H.', ',', 'dan', 'Oktarina', ',', 'S.', ',', '“', 'Pemetaan', 'Zona', 'Rawan', 'Banjir', 'di', 'Jakarta', 'Menggunakan', 'Analytic', 'Hierarchy', 'Process', '(', 'AHP', ')', '”', ',', 'Jurnal', 'Environmental', 'Science', ',', 'vol', '.', '5', ',', 'no', '.', '1', ',', 'Oktober', '2022', '.', '7', '/', '8', '[', '11', ']', 'Darmawan', ',', 'K.', ',', 'Hani', '’', 'ah', ',', 'dan', 'Supryongi', ',', 'A.', ',', '“', 'Analisis', 'Tingkat', 'Kerawanan', 'Banjir', 'di', 'Kabupaten', 'Sampang', 'Menggunakan', 'Metode', 'Overlay', 'dengan', 'Scoring', 'Berbasis', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', '”', ',', 'Jurnal', 'Geodesi', 'Undip', ',', 'vol', '.', '6', ',', 'no', '.', '1', ',', '2017', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pengembangan', 'Website', 'BPS', 'Fitur', 'Tabel', 'Statistik', ',', 'Infografis', ',', 'dan', 'Berita', 'Teungku', 'Muhammad', 'Siddiq', '(', '221911245', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Nori', 'Wilantika', ',', 'S.S.T.', ',', 'M.T.I', 'Ringkasan—', 'BPS', 'merupakan', 'penyedia', 'data', 'statistik', 'yang', 'ditunjuk', 'secara', 'resmi', 'oleh', 'pemerintah', '.', 'Salah', 'satu', 'cara', 'BPS', 'dalam', 'melakukan', 'penyediaan', 'data', 'adalah', 'dengan', 'publikasi', 'melalui', 'website', '.', 'Seiring', 'berjalannya', 'waktu', ',', 'kategori-kategori', 'data', 'yang', 'disediakan', 'oleh', 'BPS', 'semakin', 'banyak', '.', 'Hal', 'ini', 'menyebabkan', 'tampilan', 'antarmuka', 'BPS', 'menjadi', 'tidak', 'beraturan', '.', 'Hal', 'tersebut', 'menyebabkan', 'daya', 'Tarik', 'website', 'BPS', 'sebagai', 'penyedia', 'data', 'berkurang', '.', 'Terdapat', 'penelitian', 'terdahulu', 'yang', 'telah', 'melakukan', 'rancangan', 'redesain', 'website', 'BPS', 'dan', 'memperoleh', 'hasil', 'yang', 'masuk', 'dalam', 'kategori', 'baik', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'mengimplementasikan', 'rancagan', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'oleh', 'peneliti', 'tersebut', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'penulis', 'menggunakan', 'Next', 'Js', 'dan', 'Waterfall', 'sebagai', 'metode', 'dalam', 'pengembangan', 'ini', 'adalah', 'berhasilnya', 'implementasi', 'sistem', 'dari', 'rancangan', 'penelitian', 'sebelumnya', 'pada', 'halaman', 'infografis', ',', 'tabel', 'statistik', 'dan', 'berita', '.', 'Hasil', 'evaluasi', 'dengan', 'metode', 'blackbox', 'testing', 'didapat', 'lolos', 'uji', 'untuk', 'semua', 'aspek', '.', 'Sedangkan', 'evaluasi', 'dengan', 'metode', 'SUS', 'mendapatkan', 'nilai', '81,049', 'yang', 'berarti', 'masuk', 'dalam', 'kategori', 'GOOD', '.', 'Tingkat', 'kepuasan', 'pengguna', 'website', 'juga', 'meningkat', 'dari', 'evaluasi', 'penelitian', 'sebelumnya', '.', 'sistem', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'Kata', 'Kunci—', 'Website', ',', 'Next', 'Js', ',', 'Waterfall', ',', 'Infografis', ',', 'Berita', ',', 'Tabel', 'Statistik', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'dan', 'dihasilkan', ',', 'dipublikasikan', 'Official', 'statistik', 'atau', 'statistik', 'resmi', 'adalah', 'statistik', 'yang', 'dikumpulkan', ',', 'atau', 'diinseminasikan', 'oleh', 'lembaga/instansi', 'pemerintah', '[', '1', ']', '.', 'Ketika', 'suatu', 'lembaga', 'ingin', 'melakukan', 'publikasi', 'data', 'statistik', ',', 'lembaga', 'tersebut', 'perlu', 'mengikuti', 'aturan-aturan', 'baku', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'standar', 'internasional', '.', 'Aturan-aturan', 'yang', 'dimaksud', 'yaitu', 'proses', 'sebelum', 'menyajikan', 'data', 'statistik', '.', 'Proses', 'ini', 'biasa', 'disebut', 'dengan', 'General', 'Statistik', 'Business', 'Process', 'model', 'atau', 'GSBPM', '.', 'GSBPM', 'merupakan', 'aturan', 'untuk', 'sebuah', 'menjelaskan', 'proses', 'statistik', 'pada', 'organisasi', 'statistik', 'secara', 'umum', '.', 'Ada', '9', 'tahapan', 'dalam', 'proses', 'bisnis', 'GSBPM', 'yaitu', 'specify', 'needs', ',', 'design', ',', 'build', ',', 'collect', ',', 'process', ',', 'analyze', ',', 'disseminate', ',', 'archieve', ',', 'evaluate', '.', 'Tiap', 'proses', 'ini', 'merupakan', 'standar', 'baku', 'dalam', 'menyelenggarakan', 'data', 'statistik', '.', 'Pada', 'tahap', 'disseminate', ',', 'diseminasi', 'data', 'dapat', 'dilakukan', 'secara', 'offline', 'dan', 'online', '.', 'Contoh', 'dari', 'diseminasi', 'data', 'secara', 'offline', 'adalah', 'dengan', 'membuat', 'buku', 'seperti', 'katalog', 'publikasi', 'dan', 'Indonesia', 'dalam', 'data', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'diseminasi', 'data', 'lewat', 'online', 'contohnya', 'adalah', 'melalui', 'website', '.', 'standar', 'Website', 'merupakan', 'kumpulan', 'halaman', 'yang', 'berisi', 'informasi', 'tertentu', 'dan', 'dapat', 'diakses', 'dengan', 'mudah', 'oleh', 'siapapun', ',', 'kapan', 'pun', ',', 'dan', 'dimanapun', 'melalui', 'internet', '.', 'Website', 'merupakan', 'metode', 'untuk', 'menampilkan', 'konten', 'dan', 'informasi', ',', 'berupa', 'teks', ',', 'gambar', ',', 'suara', ',', 'maupun', 'video', ',', 'dengan', 'kemampuan', 'untuk', 'menghubungkan', 'satu', 'dokumen', 'dengan', 'dokumen', 'lainnya', 'yang', 'dapat', 'diakses', 'melalui', 'browser', '[', '2', ']', '.', 'Website', 'yang', 'baik', 'merupakan', 'website', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'tujuan', 'dan', 'memenuhi', 'ekspektasi', 'pengguna/', 'subject', 'matter', '.', 'Ciri-ciri', 'website', 'yang', 'baik', 'adalah', ':', 'usability/ketergunaan', ',', 'sistem', 'navigasi', ',', 'desain', 'visual', ',', 'loading', 'time', ',', 'konten', ',', 'kemudahan', 'dalam', 'mengakses', ',', 'dan', 'interaktif', '[', '3', ']', '.', 'Dalam', 'bukunya', 'Bill', 'Scott', 'yang', 'berjudul', '“', 'Designing', 'Web', 'Interfaces', '”', 'juga', 'menjelaskan', '6', 'prinsip', 'dasar', 'yang', 'harus', 'dilakukan', 'Ketika', 'membuat', 'website', 'yaitu', 'make', 'it', 'direct', ',', 'keep', 'it', 'lightweight', ',', 'stay', 'on', 'the', 'page', ',', 'provide', 'an', 'invitation', ',', 'use', 'transition', ',', 'and', 'react', 'immediately', '[', '4', ']', '.', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'merupakan', 'Lembaga', 'resmi', 'yang', 'ditunjuk', 'oleh', 'pemerintah', 'untuk', 'melakukan', 'kegiatan', 'official', 'statistik', '.', 'sebagai', 'Lembaga', 'official', 'statistik', 'yang', 'ditunjuk', 'pemerintah', ',', 'BPS', 'memerlukan', 'sebuah', 'wadah', 'dalam', 'melakukan', 'diseminasi', 'data', 'statistik', '.', 'Salah', 'satu', 'metode', 'yang', 'digunakan', 'BPS', 'adalah', 'diseminasi', 'data', 'melalui', 'website', '.', 'Saat', 'ini', 'website', 'yang', 'digunakan', 'BPS', 'memiliki', 'banyak', 'fitur', 'yang', 'bermanfaat', 'seperti', 'publikasi', ',', 'info', 'grafis', ',', 'tabel', 'statistik', ',', 'dan', 'berita', 'resmi', 'statistik', '.', 'Selain', 'hal', 'tersebut', 'pada', 'website', 'BPS', 'juga', 'tersedia', 'aplikasi', 'statistik', 'lainnya', 'yang', 'terhubung', 'lewat', 'API', '.', 'API', 'merupakan', 'sebuah', 'program', 'aplikasi', 'antarmuka', 'yang', 'tersedia', 'untuk', 'para', 'pengembang', 'dengan', 'program', 'yang', 'terhubung', 'dengan', 'aplikasi', 'lainnya', '[', '5', ']', '.', 'Untuk', 'meningkatkan', 'kualitas', 'dan', 'kepuasan', 'masyarakat', 'terhadap', 'website', 'BPS', ',', 'BPS', 'menyelenggarakan', 'Survei', 'Kepuasan', 'Pengguna', 'Website', '(', 'SKPW', ')', 'selama', '1-30', 'September', '2021', '.', 'Tujuan', 'survei', 'ini', 'adalah', 'untuk', 'mengetahui', 'persepsi', 'dan', 'pengalaman', 'pengguna', 'saat', 'mengakses', 'website', 'BPS', ',', 'yang', 'kemudian', 'akan', 'dijadikan', 'bahan', 'evaluasi', 'untuk', 'meningkatkan', 'kualitas', 'layanan', 'yang', 'ada', 'di', 'website', 'BPS', '[', '6', ']', '.', 'Hasil', 'evaluasi', 'SKPW', '2021', 'menunjukkan', 'bahwa', 'empat', 'dari', 'lima', 'belas', 'kategori', 'yang', 'diuji', 'masuk', 'dalam', 'kuadran', 'B', 'yaitu', 'pertahankan', 'kinerja', '.', 'Kategori', 'tersebut', 'adalah', 'kemutakhiran', 'produk', 'pada', 'website', 'BPS', ',', 'kemudahan', 'dalam', 'mencari', 'produk', 'pada', 'website', 'dalam', 'format', 'yang', 'mudah', 'diolah', ',', 'ketepatan', 'waktu', 'penayangan', ',', 'dan', 'kemudahan', 'mengunduh', 'produk', 'BPS', '.', 'Kuadran', 'A', 'menunjukkan', 'bahwa', 'tingkat', 'kepentingan', 'tinggi', 'namun', 'tingkat', 'kepuasan', 'rendah', '.', 'Ada', '5', '(', 'lima', ')', 'kategori', 'yang', 'masuk', 'dalam', 'kuadran', 'ini', 'yaitu', 'kelengkapan', 'metadata', ',', 'kemudahan', 'navigasi', ',', 'kemudahan', 'dalam', 'mencari', 'produk', 'yang', 'dibutuhkan', ',', 'keandalan', 'fungsi', ',', 'dan', 'kesesuaian', 'produk', 'yang', 'ada', 'dengan', 'kebutuhan', '.', 'Kuadran', 'D', 'menjelaskan', 'bahwa', 'tingkat', 'kepentingan', 'rendah', 'namun', 'tingkat', 'kepuasan', 'tinggi', '.', 'Ada', '2', '(', 'dua', ')', 'kategori', 'yang', 'masuk', 'dalam', 'kuadran', 'ini', 'yaitu', 'kelengkapan', 'produk', 'menurut', 'waktu', 'dan', 'wilayah', 'dan', 'kemudahan', 'mendapat', 'informasi', 'jadwal', 'rilis', '.', 'Kuadran', 'yang', 'keempat', 'adalah', 'kuadran', '2', '/', '9', 'C', 'atau', 'kuadran', 'dengan', 'prioritas', 'rendah', '.', 'kuadran', 'ini', 'merupakan', 'kuadran', 'yang', 'berisi', 'kategori', 'dengan', 'tingkat', 'kepuasan', 'rendah', 'dan', 'tingkat', 'kepentingan', 'rendah', '.', 'Ada', '4', '(', 'empat', ')', 'kategori', 'yang', 'masuk', 'ke', 'dalam', 'ini', 'yaitu', 'keatraktifan', 'website', ',', 'ketepatan', 'tata', 'letak', ',', 'dua', 'Bahasa', ',', 'pedoman', 'atau', 'panduan', '.', '[', '6', ']', 'Dari', 'hasil', 'SKPW', 'tersebut', 'dapat', 'ditarik', 'kesimpulan', 'bahwa', 'diperlukan', 'adanya', 'sebuah', 'pembangunan', 'ulang', 'website', 'BPS', 'yang', 'dapat', 'memenuhi', 'ekspektasi', 'pengguna', '.', 'Peneliti', 'sebelumnya', 'yaitu', 'Chairunnisa', '[', '7', ']', ',', 'membuat', 'sebuah', 'rancangan', 'antarmuka', 'website', 'dengan', 'metode', 'user', 'centered', 'design', '.', 'Setelah', 'rancangan', 'berhasil', 'dibuat', ',', 'Chairunnisa', 'melakukan', 'sebuah', 'survei', 'terhadap', 'tampilan', 'website', 'BPS', 'yang', 'baru', '.', 'Hasil', 'yang', 'didapat', 'adalah', 'adanya', 'peningkatan', 'tingkat', 'kepuasan', 'di', 'seluruh', 'aspek', 'yang', 'menjadi', 'cakupan', 'penelitian', 'dibandingkan', 'dengan', 'SKPW', '2021', '.', 'Rancangan', 'antarmuka', 'website', 'yang', 'dibuat', 'oleh', 'Chairunnisa', '[', '7', ']', 'diimplementasikan', 'kedalam', 'pengembangan', 'website', 'BPS', 'ini', '.', 'Agar', 'pembangunan', 'ulang', 'website', 'ini', 'dapat', 'fokus', 'sesuai', 'tujuan', ',', 'peneliti', 'membatasi', 'fitur', 'yang', 'akan', 'dibangun', 'pada', 'tampilan', 'antarmuka', 'yaitu', 'pada', 'fitur', 'tabel', 'statistik', ',', 'infografis', ',', 'dan', 'berita', '.', 'Peneliti', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', 'sebagai', 'metode', 'dalam', 'melakukan', 'pengembangan', 'sistem', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', ',', 'tujuan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', ':', 'Pembangunan', 'dengan', 'BPS', 'mengimplementasikan', 'desain', 'rancangan', 'antarmuka', 'yang', 'telah', 'ada', 'terutama', 'pada', 'fitur', 'tabel', 'statistik', ',', 'info', 'grafis', ',', 'dan', 'berita', '.', 'website', 'yang', 'baru', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Terdapat', 'enam', 'penelitian', 'yang', 'terkait', 'dengan', 'penelitian', 'ini', '.', 'Penelitian', 'pertama', '[', '8', ']', 'bertujuan', 'untuk', 'membuat', 'sebuah', 'website', 'vaccine', 'booking', 'sistem', 'yang', 'dapat', 'mempermudah', 'masyarakat', 'mendapatkan', 'vaksinasi', 'dan', 'menemukan', 'tempat', 'vaksin', 'terdekat', '.', 'Perancangan', 'website', 'ini', 'menggunakan', 'Bahasa', 'pemrograman', 'react', 'js', 'untuk', 'tampilan', 'antarmuka', 'dan', 'Bahasa', 'pemrograman', 'golang', 'untuk', 'keamanan', 'backend', '.', 'Alasan', 'penggunaan', 'react', 'js', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'karena', 'react', 'js', 'dapat', 'mengurusi', 'semua', 'hal', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'tampilan', 'dan', 'logika', 'serta', 'juga', 'dapat', 'mendesain', 'tampilan', 'sederhana', 'untuk', 'semua', 'level', 'dalam', 'aplikasi', 'sehingga', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'pengembangan', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', '.', 'Karena', 'kemudahan', 'dan', 'keefisienan', 'react', 'js', 'pengembangan', 'sistem', 'website', 'BPS', 'menggunakan', 'Bahasa', 'react', 'js', 'sebagai', 'Bahasa', 'pemrogramannya', '.', 'ini', 'adalah', 'waterfall', '.', 'Penelitian', 'Penelitian', '[', '9', ']', 'bertujuan', 'untuk', 'mempertemukan', 'antara', 'pencari', 'kerja', 'dengan', 'pemberi', 'kerja', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'Bahasa', 'pemrograman', 'PHP', 'dan', 'framework', 'Laravel', 'dalam', 'membangun', 'website', 'aplikasi', 'penyedia', 'jasa', 'freelance', 'serta', 'mengimplementasikan', 'PWA', '.', 'Alasan', 'penggunaan', 'PWA', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'PWA', 'dapat', 'memberikan', 'pengalaman', 'pengguna', 'lebih', 'baik', '.', 'PWA', 'dapat', 'mengubah', 'aplikasi', 'website', 'biasa', 'yang', 'hanya', 'bisa', 'diakses', 'lewat', 'browser', 'menjadi', 'hybrid', 'selain', 'itu', 'pada', 'saat', 'ini', 'PWA', 'dapat', 'dibuat', 'lebih', 'mudah', 'dengan', 'bantuan', 'workbox', 'dan', 'google', '.', 'Dengan', 'alasan', 'yang', 'telah', 'disebutkan', 'sebelumnya', 'peneliti', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'berencana', 'untuk', 'menggunakan', 'PWA', 'dalam', 'membangun', 'website', 'BPS', '.', 'Penelitian', 'rujukan', 'karena', 'penggunaan', 'PWA', 'dan', 'metode', 'waterfall', 'dalam', 'membangun', 'website', '.', 'ini', 'dijadikan', 'Penelitian', '[', '10', ']', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'mengimplementasikan', 'teknologi', 'Progressive', 'Web', 'Apps', '(', 'PWA', ')', 'pada', 'website', 'GetHelp', 'menggunakan', 'framework', 'Next.js', 'sehingga', 'website', 'dapat', 'diakses', 'melalui', 'home', 'screen', 'smartphone', 'seperti', 'aplikasi', 'android', 'dan', 'dapat', 'dijalankan', 'secara', 'offline', '.', 'Alasan', 'penggunaan', 'Next.js', 'adalah', 'karena', 'Next.js', 'merupakan', 'kerangka', 'kerja', 'fleksibel', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'membuat', 'aplikasi', 'web', 'dengan', 'cepat', '.', 'Implementasi', 'PWA', 'pada', 'website', 'GetHelp', 'menggunakan', 'framework', 'Next.js', 'dengan', 'pertimbangan', 'beberapa', 'hal', ',', 'seperti', 'proses', 'rendering', 'website', 'dilakukan', 'di', 'sisi', 'server', '(', 'server', 'side', 'rendering', ')', 'sehingga', 'halaman', 'website', 'lebih', 'cepat', 'ditampilkan', 'di', 'browser', ',', 'lebih', 'seo', 'friendly', ',', 'performa', 'website', 'lebih', 'baik', ',', 'setup', 'dan', 'deploy', 'project', 'mudah', 'dilakukan', '.', 'Dengan', 'kelebihan', 'yang', 'telah', 'disebutkan', 'peneliti', 'memutuskan', 'untuk', 'menggunakan', 'Next.Js', 'sebagai', 'Bahasa', 'pemrograman', 'utama', 'dalam', 'pengembangan', 'website', 'BPS', '.', 'Pada', 'penelitian', '[', '11', ']', ',', 'Zidan', 'dkk', 'melakukan', 'pengujian', 'terhadap', 'aplikasi', 'Single', 'Sign', 'On', '(', 'SSO', ')', 'di', 'diskominfostandi', 'menggunakan', 'Black', 'Box', 'testing', 'dengan', 'Teknik', 'Equivalence', 'Partitions', '.', 'Pengujian', 'yang', 'dilakukan', 'adalah', 'fungsionalitas', 'terhadap', 'halaman', 'login', ',', 'register', ',', 'dashboard', 'utama', 'pada', 'user', 'dan', 'admin', '.', 'Hasil', 'dari', 'pengujian', 'tersebut', 'didapat', 'tingkat', 'keberhasilan', 'SSO', 'adalah', '78,95', '%', 'atau', 'masuk', 'dalam', 'kategori', 'baik', 'Penelitian', '[', '12', ']', 'berfokus', 'tentang', 'pengujian', 'sistem', 'dengan', 'Usability', 'testing', 'website', 'menggunakan', 'Sistem', 'usability', 'scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Alasan', 'penggunaan', 'Sistem', 'usability', 'scale', '(', 'SUS', ')', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'SUS', 'tidak', 'memerlukan', 'jumlah', 'sampel', 'yang', 'banyak', 'sehingga', 'dapat', 'menghemat', 'biaya', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'Welda', 'dkk', 'didapat', 'nilai', '67.08', 'sebagai', 'total', 'skor', 'SUS', 'terhadap', 'website', 'STIKI', 'Indonesia', 'dengan', 'SUS', 'skor', 'presentil', 'berada', 'pada', 'kategori', 'D.', 'Hal', 'tersebut', 'berarti', 'website', 'masih', 'perlu', 'dievaluasi', 'dan', 'dikembangkan', 'lebih', 'lanjut', 'agar', 'dapat', 'lebih', 'optimal', 'penggunaannya', '.', 'Dengan', 'alasan', 'tersebut', 'peneliti', 'menggunakan', 'metode', 'SUS', 'dalam', 'pengembangan', 'website', 'ini', '.', 'Penelitian', '[', '13', ']', 'bertujuan', 'untuk', 'membuat', 'sebuah', 'sistem', 'manajemen', 'akuntansi', 'keuangan', 'perusahaan', 'untuk', 'TOKO', 'ROTI', 'AMAYA', '.', 'Metode', 'dalam', 'pengembangan', 'website', 'ini', 'adalah', 'SDLC', 'waterfall', 'dengan', 'mengimplementasikan', 'library', 'react', 'js', 'dan', 'restfull', 'API', 'serta', 'juga', 'menggunakan', 'Mysql', 'sebagai', 'database', '.', 'Pengembangan', 'website', 'ini', 'juga', 'menerapkan', 'react', 'hooks', 'dan', 'stateless', 'component', 'untuk', 'manajemen', 'react', 'js', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'pengujian', 'sistem', 'digunakanlah', 'kotak', 'putih', 'dan', 'kotak', 'hitam', 'sebagai', 'metode', 'pengujian', '.', 'Penggunaan', 'kotak', 'hitam', 'sebagai', 'metode', 'pengujian', 'adalah', 'untuk', 'melihat', 'apakah', 'sistem', 'yang', 'dibuat', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'subject', 'matter', '.', 'Dengan', 'kelebihan', 'yang', 'tersebut', 'peneliti', 'menggunakan', 'metode', 'Blackbox/kotak', 'hitam', 'sebagai', 'metode', 'pengujian', 'sistem', 'digunakan', 'yang', '3', '/', '9', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Ruang', 'Lingkup', 'Penelitian', 'BPS', '.', 'antarmuka', 'Rancangan', 'Peneliti', 'Chairunnisa', '[', '7', ']', 'melakukan', 'rancangan', 'antarmuka', 'website', 'tersebut', 'diimplementasikan', 'dalam', 'pembangunan', 'website', 'BPS', 'yang', 'baru', '.', 'Ruang', 'lingkup', 'penelitian', 'ini', 'terbatas', 'pada', 'tampilan', 'fitur', 'yang', 'telah', 'dibahas', 'dalam', 'tujuan', 'penelitian', 'yaitu', 'tampilan', 'fitur', 'tabel', 'statistik', ',', 'info', 'grafis', 'dan', 'berita', '.', 'Pengembangan', 'sistem', 'ini', 'juga', 'terbatas', 'hanya', 'pada', 'BPS', 'Pusat', '.', 'Selain', 'itu', 'API', 'yang', 'digunakan', 'hanya', 'API', 'yang', 'disediakan', 'oleh', 'website', 'API', 'BPS', '.', 'Pengujian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'peneliti', 'menggunakan', 'Blackbox', 'testing', 'dan', 'SUS', '(', 'Sistem', 'usability', 'scale', ')', '.', 'B.', 'Metode', 'Pengembangan', 'Sistem', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'pengembangan', 'sistem', 'ini', 'adalah', 'metode', 'waterfall', '.', 'Metode', 'waterfall', 'menyarankan', 'sistematik', ',', 'untuk', 'pengembangan', 'sebuah', 'pendekatan', 'perangkat', 'lunak', 'dimulai', 'dengan', 'spesifikasi', 'kebutuhan', 'pelanggan', 'dan', 'berkembang', 'melalui', 'perencanaan', ',', 'pemodelan', ',', 'konstruksi', ',', 'dan', 'penyebaran', ',', 'yang', 'berakhir', 'pada', 'dukungan', 'berkelanjutan', 'dari', 'perangkat', 'lunak', 'yang', 'telah', 'selesai', '[', '14', ']', 'Metode', 'waterfall', 'digunakan', 'karena', 'keteraturan', 'dalam', 'pengorganisasian', 'alur', 'pengembangan', 'website', 'selain', 'itu', 'metode', 'waterfall', 'banyak', 'digunakan', 'dalam', 'pengembangan', 'website', 'sehingga', 'kolaborasi', 'antar', 'tim', 'dapat', 'berjalan', 'lebih', 'lancar', '.', 'Alur', 'metode', 'waterfall', 'dapat', 'dilihat', 'di', 'bawah', 'pada', 'gambar', 'di', 'bawah', 'ini', 'Gambar', '1', ':', 'Alur', 'metode', 'waterfall', 'Berikut', 'Langkah', 'Langkah', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'pengembangan', 'sistem', 'metode', 'waterfall', 'pada', 'penelitian', 'ini', ':', '1', '.', 'Pengumpulan', 'Kebutuhan', '.', 'Peneliti', 'melakukan', 'komunikasi', 'dengan', 'subject', 'matter', 'dimana', 'subject', 'matter', 'pada', 'pengembangan', 'sistem', 'ini', 'adalah', 'Tim', 'pengembangan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'website', 'BPS', ',', 'Direktorat', 'Sistem', 'Informasi', 'Statistik', '.', 'Dari', 'komunikasi', 'ini', 'diidentifikasi', 'masalah-masalah', 'yang', 'ada', 'dan', 'informasi', 'lain', 'yang', 'diperlukan', 'dalam', 'pengembangan', 'sistem', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'peneliti', 'juga', 'melakukan', 'kegiatan', 'perencanaan', 'dalam', 'membangun', 'website', 'bersama', 'subject', 'matter', 'seperti', 'penentuan', 'sumber', 'daya', ',', 'spesifikasi', 'untuk', 'pengembangan', 'berdasarkan', 'kebutuhan', 'sistem', ',', 'dan', 'tujuan', 'berdasarkan', 'hasil', 'komunikasi', 'yang', 'dilakukan', 'agar', 'pengembangan', 'sistem', 'ini', 'dapat', 'sesuai', 'dengan', 'yang', 'diharapkan', '.', 'website', 'pengerjaan', 'pengembangan', '2', '.', 'Perancangan', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'peneliti', 'bersama', 'subject', 'matter', 'menentukan', 'rencana', 'waktu', 'pengerjaan', '.', 'Hal', 'ini', 'dilakukan', 'agar', 'tidak', 'membutuhkan', 'waktu', 'yang', 'sangat', 'lama', '.', 'Selain', 'itu', 'peneliti', 'melakukan', 'pembuatan', 'unified', 'modelling', 'diagram', 'seperti', 'usecase', ',', 'activity', 'diagram', ',', 'dan', 'sequence', 'diagram', 'agar', 'system', 'yang', 'akan', 'dibuat', 'sesuai', 'dengan', 'tujuan', '.', 'Selanjutnya', 'UML', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'dievaluasi', 'oleh', 'subject', 'matter', '.', '3', '.', 'Pengkodean', 'Sistem', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'peneliti', 'melakukan', 'pengkodean', 'berdasarkan', 'kebutuhan', 'yang', 'telah', 'disetujui', 'sebelumnya', '.', 'Peneliti', 'menggunakan', 'Bahasa', 'pemrograman', 'Next', 'js', 'sebagai', 'bahasa', 'utama', '.', 'Peneliti', 'juga', 'menggunakan', 'Tailwind', 'CSS', 'yang', 'berguna', 'untuk', 'memperindah', 'tampilan', 'website', '4', '.', 'Pengujian', 'Sistem', '.', 'Sistem', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'akan', 'diuji', 'terlebih', 'dahulu', 'menggunakan', 'Blackbox', 'testing', '.', 'Hal', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'memastikan', 'bahwa', 'sistem', 'yang', 'dibuat', 'telah', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'subject', 'matter', '.', 'Pada', 'website', 'ini', 'tester', '(', 'staf', 'Direktorat', 'Diseminasi', 'Statistik', ')', 'nantinya', 'akan', 'melakukan', 'uji', 'coba', 'semua', 'fitur', 'yang', 'ada', 'pada', 'website', 'yang', 'dibangun', '.', 'Fitur', 'yang', 'akan', 'diuji', 'adalah', 'pada', 'menu', 'infografis', 'fitur', 'download', ',', 'filter', ',', 'dan', 'lihat', 'infografis', '.', 'Pada', 'menu', 'berita', 'fitur', 'yang', 'akan', 'di', 'uji', 'coba', 'adalah', 'fitur', 'lihat', 'berita', 'dan', 'filter', 'berita', 'berdasarkan', 'tahun', ',', 'bulan', 'kategori', 'dan', 'kata', 'kunci', '.', 'Pada', 'menu', 'tabel', 'statistik', 'dan', 'dinamis', 'fitur', 'yang', 'akan', 'diuji', 'adalah', 'fitur', 'list', 'tabel', 'statistik', ',', 'filter', 'tabel', 'statistik', ',', 'filter', 'tabel', 'dinamis', ',', 'download', 'tabel', 'statistik', ',', 'dan', 'download', 'tabel', 'dinamis', '.', 'Apabila', 'sistem', 'telah', 'berhasil', 'melewati', 'Blackbox', 'testing', 'maka', 'akan', 'dilakukan', 'penyerahan', 'sistem', 'kepada', 'subject', 'matter', '.', 'Pengujian', 'selanjutnya', 'adalah', 'dengan', 'menggunakan', 'kuesioner', 'Sistem', 'usability', 'scale', 'atau', 'biasa', 'disingkat', 'SUS', '.', 'Metode', 'ini', 'nantinya', 'akan', 'diuji', 'pada', 'pengunjung', 'website', 'BPS', '.', 'Metode', 'ini', 'menggunakan', '10', 'pertanyaan', 'kuesioner', '.', 'sebagai', 'bentuk', 'tanggapan', 'berupa', 'skala', 'likert', 'dengan', '5', 'skor', 'jawaban', 'dimana', 'angka', '1', '(', 'satu', ')', 'menyatakan', 'sangat', 'tidak', 'setuju', 'dan', 'angkat', '5', '(', 'lima', ')', 'menyatakan', 'sangat', 'setuju', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'kerangka', 'pikir', 'yang', 'digunakan', 'diawali', 'tingkat', 'kepentingan', 'dan', 'dengan', 'permasalahan', 'bahwa', 'kemudahan', 'dalam', 'mengakses', 'data', 'pada', 'website', 'BPS', 'tidak', 'sesuai', '.', 'Dari', 'permasalahan', 'yang', 'diidentifikasi', 'penelitian', 'ini', 'diusulkanlah', 'solusi', 'untuk', 'melakukan', 'pengembangan', 'website', 'BPS', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'Survei', 'kebutuhan', 'data', 'dan', 'survei', 'kepuasan', 'pengguna', 'dijadikan', 'dasar', 'dalam', 'pembentukan', 'ulang', 'tampilan', 'antarmuka', 'website', 'BPS', '.', 'Dalam', 'melakukan', 'pengembangan', 'website', ',', 'peneliti', 'menggunakan', 'Bahasa', '4', '/', '9', 'utama', '.', 'Untuk', 'memperindah', 'js', 'dan', 'Next', 'Js', 'sebagai', 'Bahasa', 'pemrograman', 'React', 'pemrograman', 'tampilan', 'digunakan', 'tailwind', 'css', '.', 'Kemudian', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'akan', 'dilakukan', 'uji', 'coba', 'atau', 'testing', 'apakah', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'subject', 'matter', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'memiliki', 'internet', 'dan', 'device', 'dapat', 'mengakses', 'website', 'ini', '.', 'Tidak', 'ada', 'Batasan', 'usia', ',', 'Pendidikan', 'atau', 'pekerjaan', 'Ketika', 'mengakses', 'website', 'BPS', '.', 'Namun', 'diperlukan', 'pemahaman', 'dasar', 'atas', 'browser', 'terlebih', 'dahulu', '.', 'Sistem', 'yang', 'akan', 'dibangun', 'digunakan', 'oleh', 'dua', 'jenis', 'user', '.', 'Untuk', 'lebih', 'jelasnya', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', '1', '.', 'TABEL', 'I.', 'TABEL', 'IDENTIFIKASI', 'PENGUNJUNG', 'WEBSITE', 'User', 'Hak', 'akses', 'Pengunjung', 'Melihat', 'dan', 'mengunduh', 'data', 'Tingkat', 'keterampilan', 'Bisa', 'mengikuti', 'petunjuk', 'yang', 'pada', 'sistem', 'ada', 'Pengalaman', 'Mampu', 'mengoperasikan', 'komputer', 'dan', 'bisa', 'menggunakan', 'browser', '2', '.', 'Analisis', 'kebutuhan', 'non', 'fungsional', 'Analisis', 'kebutuhan', 'non-fungsional', 'adalah', 'proses', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'dan', 'mengevaluasi', 'kebutuhan', 'sistem', 'yang', 'berfokus', 'pada', 'kualitas', 'atau', 'sifat', 'sistem', 'itu', 'sendiri', '.', 'Hasil', 'dari', 'diskusi', 'yang', 'dilakukan', 'dengan', 'subject', 'matter', 'dari', 'BPS', 'didapat', 'beberapa', 'kebutuhan', 'non', 'fungsional', 'pada', 'website', 'BPS', 'yaitu', ':', 'a.', 'Sistem', 'mudah', 'untuk', 'dipelajari', '.', 'b.', 'Sistem', 'memiliki', 'keandalan', 'yang', 'tinggi', 'c.', 'Tampilan', 'sistem', 'mendapatkan', 'feedback', 'positive', 'dari', 'hasil', 'SKPW', '.', 'd.', 'Sistem', 'yang', 'dibuat', 'memiliki', 'dokumentasi', 'yang', 'jelas', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'B.', 'Perancangan', 'Sistem', 'Untuk', 'menguji', 'kesesuaian', 'sistem', 'yang', 'dibuat', 'dengan', 'kebutuhan', 'akan', 'dilakukan', 'Blackbox', 'testing', '.', 'Selain', 'dengan', 'Blackbox', 'testing', 'penelitian', 'ini', 'juga', 'menggunakan', 'kuesioner', 'SUS', '(', 'Sistem', 'usability', 'scale', ')', '.', 'Kuesioner', 'ini', 'disebar', 'kepada', 'pengunjung', 'website', 'untuk', 'melihat', 'apakah', 'tampilan', 'dan', 'fungsi', 'dari', 'website', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'positif', '.', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Sistem', 'Analisis', 'sistem', 'adalah', 'proses', 'untuk', 'memecah', 'suatu', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'utuh', 'menjadi', 'komponen-komponennya', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'dan', 'mengevaluasi', 'masalah', ',', 'kesempatan', ',', 'hambatan', ',', 'dan', 'kebutuhan', 'agar', 'sesuai', 'dengan', 'yang', 'diharapkan', '.', 'Analisis', 'kebutuhan', 'ada', 'dua', 'macam', 'yaitu', 'analisis', 'kebutuhan', 'fungsional', 'dan', 'analisis', 'kebutuhan', 'non-fungsional', '.', '1', '.', 'Analisis', 'kebutuhan', 'fungsional', 'Analisis', 'kebutuhan', 'fungsional', 'merupakan', 'gambaran', 'dari', 'proses', 'proses', 'mengenai', 'sistem', 'yang', 'berjalan', 'Berdasarkan', 'diskusi', 'ketika', 'melakukakan', 'pertemuan', 'dengan', 'subject', 'matter', ',', 'ada', 'tiga', 'hal', 'yang', 'dikerjakan', 'oleh', 'sistem', 'ini', 'yaitu', 'menerima', 'masukan', ',', 'mengolah', 'masukan', 'dan', 'mengeluarkan', 'respon', 'hasil', 'pengolahan', '.', 'Setiap', 'orang', 'yang', 'Gambar', '3', '.', 'Use', 'case', 'diagram', 'Gambar', '3', 'merupakan', 'use', 'case', 'diagram', 'dari', 'pembangunan', 'website', 'BPS', '.', 'Use', 'case', 'tersebut', 'dibuat', 'bersama', 'subject', 'matter', 'Usecase', 'yang', 'pertama', 'yaitu', 'unduh', 'infografis', '.', 'Pada', 'usecase', 'ini', 'pengunjung', 'melakukan', 'kegiatan', 'penyimpanan', 'data', 'infografis', 'pada', 'memori', 'komputer', 'dari', 'server', '.', 'Usecase', 'selanjutnya', 'adalah', 'lihat', 'infografis', '.', 'Usecase', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'melihat', 'isi', 'konten', 'dari', 'halaman', 'infografis', 'yang', 'ditampilkan', 'oleh', 'website', '.', 'Usecase', 'terakhir', 'dari', 'halaman', 'infografis', 'adalah', 'filter', 'kategori', 'infografis', '.', 'Pengunjung', 'website', 'dapat', 'melakukan', 'filter', 'terhadap', 'konten', '5', '/', '9', 'infografis', '.', 'Filter', 'infografis', 'berisi', 'tentang', 'kategori', 'kategori', 'yang', 'dapat', 'dipilih', 'oleh', 'pengunjung', 'website', 'seperti', 'statistik', 'demografi', 'dan', 'sosial', ',', 'statistik', 'ekonomi', ',', 'statistik', 'lingkungan', 'hidup', 'dan', 'multidomain', 'dan', 'terakhir', 'lainnya', 'Usecase', 'selanjutnya', 'berada', 'pada', 'halaman', 'berita', '.', 'Usecase', 'yang', 'tersedia', 'yaitu', 'lihat', 'berita', 'dan', 'filter', 'kategori', 'berita', '.', 'Usecase', 'lihat', 'berita', 'merupakan', 'kegiatan', 'melihat', 'isi', 'berita', 'dari', 'halaman', 'berita', 'yang', 'ditampilkan', 'oleh', 'website', '.', 'Usecase', 'filter', 'kategori', 'berita', 'merupakan', 'sebuah', 'kegiatan', 'yang', 'dapat', 'dilakukan', 'oleh', 'pengunjung', 'website', 'yang', 'ingin', 'melakukan', 'pencarian', 'berita', 'secara', 'spesifik', '.', 'Filter', 'kategori', 'berita', 'menyediakan', 'pilihan', 'filter', 'seperti', 'berdasarkan', 'tahun', ',', 'bulan', ',', 'kata', 'kunci', ',', 'berita', 'statistik', 'atau', 'berita', 'statistik', 'lainnya', ',', 'dan', 'berdasarkan', 'wilayah', '.', 'Usecase', 'terakhir', 'yaitu', 'halaman', 'tabel', 'statistik', '.', 'Usecase', 'pada', 'tabel', 'statistik', 'ada', '3', 'yaitu', 'lihat', 'tabel', 'statistik', ',', 'unduh', 'tabel', 'statistik', ',', 'dan', 'filter', 'tabel', 'statistik', '.', 'Fitur', 'lihat', 'tabel', 'statistik', 'merupakan', 'sebuah', 'kegiatan', 'dimana', 'pengunjung', 'website', 'dapat', 'melihat', 'tabel', 'statistik', 'yang', 'ditampilkan', 'oleh', 'website', '.', 'Unduh', 'tabel', 'statistik', 'Merupakan', 'sebuah', 'kegiatan', 'untuk', 'melakukan', 'penyimpanan', 'data', 'tabel', 'statistik', 'pada', 'memori', 'komputer', 'dari', 'server', '.', 'pada', 'Filter', 'kategori', 'tabel', 'statistik', 'Pengguna', 'dapat', 'melakukan', 'filter', 'terhadap', 'konten', 'Berita', 'yang', 'disediakan', 'agar', 'tujuan', 'pengguna', 'dapat', 'tercapai', 'dengan', 'lebih', 'efisien', 'Gambar', '4', '.', 'Activity', 'diagram', 'Halaman', 'Infografis', 'Untuk', 'mengakses', 'halaman', 'infografis', ',', 'pengunjung', 'website', 'terlebih', 'dahulu', 'harus', 'menekan', 'menu', 'produk', 'statistik', '.', 'Menu', 'produk', 'statistik', 'akan', 'menampilkan', 'list', 'halaman', 'yang', 'ada', 'lalu', 'menekan', 'halaman', 'pada', 'website', 'BPS', '.', 'Pengunjung', 'infografis', 'pada', 'submenu', 'produk', 'statistik', '.', 'Hasil', 'dari', 'kegiatan', 'tersebut', 'adalah', 'tampilan', 'halaman', 'infografis', '.', 'Selanjutnya', 'pengunjung', 'website', 'dapat', 'memilih', 'infografis', 'mana', 'yang', 'akan', 'dilihat', 'dengan', 'cara', 'mengeklik', 'infografis', 'tersebut', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '5', '.', 'Sequence', 'diagram', 'Halaman', 'Infografis', 'Sequence', 'diagram', 'infografis', 'ini', 'menjelaskan', 'tentang', 'bagaimana', 'cara', 'pemanggilan', 'API', 'pada', 'halaman', 'infografis', '.', 'Pertama', 'pengunjung', 'website', 'melakukan', 'request', 'halaman', 'infografis', 'kepada', 'sistem', '.', 'Sistem', 'melanjutkan', 'request', 'tersebut', 'kepada', 'API', 'infografis', 'dengan', 'parameter', 'title', 'dan', 'image', '.', 'API', 'infografis', 'mengembalikan', 'request', 'yang', 'diminta', 'oleh', 'sistem', 'dengan', '3', 'parameter', 'yaitu', 'title', ',', 'image', ',', 'dan', 'inf_id', '.', 'Selanjutnya', 'sistem', 'mengembalikan', 'request', 'dari', 'pengunjung', 'website', 'dalam', 'bentuk', 'halaman', 'infografis', 'C.', 'Implementasi', 'Sistem', 'Pada', 'gambar', '6', 'ini', 'terlihat', 'kalau', 'halaman', 'infografis', 'dengan', 'data', 'terbaru', 'sudah', 'dapat', 'ditampilkan', 'di', 'halaman', '.', 'Tampilan', 'yang', 'ada', 'pada', 'gambar', '6', 'merupakan', 'hasil', 'dari', 'diskusi', 'dengan', 'subject', 'matter', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'filter', 'kategori', 'pengunjung', 'website', 'dapat', 'menekah', 'salah', 'satu', 'kategori', 'pada', 'kotak', 'kecil', 'disebelah', 'kiri', 'halaman', '.', 'Untuk', 'melihat', 'infografis', 'dengan', 'lebih', 'jelas', ',', 'pengunjung', 'website', 'dapat', 'menekan', 'infografis', 'yang', 'dipilih', '.', 'Nantinya', 'infografis', 'tersebut', 'akan', 'memunculkan', 'sebuah', 'gambar', 'yang', 'lebih', 'besar', 'di', 'layar', 'pengunjung', 'website', '.', 'Tombol', 'download', 'juga', 'tersedia', 'dibawah', 'infografis', 'apabila', 'pengunjung', 'website', 'ingin', 'mengunduh', 'infografis', 'Gambar', '6', '.', 'Halaman', 'Infografis', '6', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pada', 'gambar', '7', ',', 'tampilan', 'halaman', 'berita', 'dengan', 'API', 'sudah', 'dapat', 'ditampilkan', '.', 'Berdasarkan', 'diskusi', 'dengan', 'subject', 'matter', 'dari', 'bps', 'Terdapat', '10', 'list', 'berita', 'terbaru', 'yang', 'dapat', 'dibaca', 'oleh', 'pengunjung', 'website', '.', 'Pengunjung', 'hanya', 'perlu', 'menekan', 'salah', 'satu', 'berita', 'lalu', 'nantinya', 'pengunjung', 'akan', 'dibawa', 'menuju', 'halaman', 'baru', 'untuk', 'membaca', 'berita', 'dengan', 'lebih', 'leluasa', '.', 'Apabila', 'pengunjung', 'website', 'ingin', 'melakukan', 'terhadap', 'berita', 'pengunjung', 'dapat', 'memasukkan', 'input/filter', 'pada', 'kotak', 'kecil', 'disebelah', 'kiri', 'lalu', 'menekan', 'tombol', 'agar', 'filter', 'dapat', 'dijalankan', '.', 'filter', 'menekan', 'salah', 'satu', 'judul', 'tabel', 'statistik', '.', 'Nantinya', 'tabel', 'statistik', 'yang', 'dipilih', 'akan', 'muncul', 'pada', 'halaman', 'baru', '.', 'Pada', 'halaman', 'baru', 'tersebut', 'jugda', 'tersedia', 'tombol', 'download', 'tabel', 'statistik', 'apabila', 'pengunjung', 'website', 'ingin', 'melakukan', 'unduhan', 'terhadap', 'tabel', 'statistik', '.', 'Untuk', 'pencarian', 'yang', 'lebih', 'maksimal', ',', 'pengunjung', 'website', 'dapat', 'mencari', 'tabel', 'statistik', 'dengan', 'kategori', 'kategori', 'yang', 'tersedia', 'pada', 'kotak', 'kecil', 'sebelah', 'kiri', '.', 'Untuk', 'mendapatkan', 'tabel', 'statistik', 'dengan', 'kategori', 'yang', 'sesuai', 'pengunjung', 'website', 'dapat', 'menekan', 'salah', 'satu', 'kategori', '.', 'Nantinya', 'list', 'tabel', 'akan', 'berubah', 'sesuai', 'dengan', 'kategori', 'yang', 'dipilih', 'oleh', 'pengunjung', 'website', 'Gambar', '8', '.', 'Halaman', 'Tabel', 'statistic', 'D.', 'Evaluasi', 'Sistem', 'Pengimplementasian', 'system', 'ini', 'akan', 'diuji', 'menggunakan', 'dua', 'metode', 'yaitu', 'dengan', 'metode', 'Blackbox', 'testing', 'dan', 'metode', 'kuesioner', 'system', 'usability', 'scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Blackbox', 'testing', 'dilakukan', 'untuk', 'menguji', 'fitur', 'fitur', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'apakah', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'ingin', 'dicapai', 'pada', 'target', 'yang', 'perancangan', 'sistem', '.', 'Sedangkan', 'kuesioner', 'system', 'usability', 'scale', '(', 'SUS', ')', 'berguna', 'untuk', 'mengetahui', 'kelayakan', 'sistem', 'yang', 'dibangun', '.', '1', '.', 'Blackbox', 'Testing', 'Pengujian', 'blackbox', 'testing', 'dilakukan', 'oleh', 'subject', 'matter', 'dimana', 'subject', 'matter', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'pegawai', 'BPS', 'Direktorat', 'Diseminasi', 'Statistik', 'Bapak', 'Yohanner', 'Wahyu', '.', 'Hasil', 'blackbox', 'testing', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', 'II', ',', 'III', ',', 'IV', '.', '7', '/', '9', 'Gambar', '7', '.', 'Halaman', 'berita', 'Pada', 'gambar', '8', ',', 'halaman', 'tabel', 'statistik', 'telah', 'dapat', 'ditampilkan', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'subject', 'matter', '.', 'Untuk', 'melihat', 'tabel', 'statistik', ',', 'pengunjung', 'website', 'hanya', 'perlu', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'II', '.', 'TABEL', 'IV', '.', 'TABEL', 'BLACKBOX', 'TESTING', 'HALAMAN', 'BERITA', 'TABEL', 'BLACKBOX', 'TESTING', 'HALAMAN', 'TABEL', 'STATISTIK', '1', 'No', 'Skenario', 'Pengujian', 'Mengakses', 'halaman', 'berita', 'Menampilkan', 'daftar', 'berita', '2', 'Menampilkan', 'detail', 'berita', 'berita', 'dan', 'terkait', 'Mengakses', 'fitur', 'filter', 'berita', 'Kesimpulan', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'yang', 'Hasil', 'diharapkan', 'Berhasil', 'menampilkan', 'halaman', 'berita', 'Berhasil', 'menampilkan', 'daftar', 'semua', 'berita', 'yang', 'ada', 'Berhasil', 'menampilkan', 'detail', 'berita', 'tertentu', 'dan', 'berita', 'terkait', 'berita', 'yang', 'dipilih', 'Berhasil', 'menampilkan', 'berita', 'berdasarkan', 'filter', 'tertentu', 'TABEL', 'III', '.', 'TABEL', 'BLACKBOX', 'TESTING', 'HALAMAN', 'INFOGRAFIS', 'Skenario', 'Pengujian', 'Mengakses', 'halaman', 'infografis', 'Menampilka', 'n', 'daftar', 'infografis', 'Menampilka', 'n', 'detail', 'infografis', 'Mengakses', 'fitur', 'filter', 'infografis', 'Mendownloa', 'd', 'infografis', 'Hasil', 'yang', 'diharapkan', 'Berhasil', 'menampilkan', 'halaman', 'infografis', 'Berhasil', 'menampilkan', 'daftar', 'semua', 'infografis', 'yang', 'ada', 'Berhasil', 'menampilkan', 'detail', 'infografis', 'Berhasil', 'menampilkan', 'infografis', 'berdasarkan', 'filter', 'tertentu', 'Berhasil', 'mendownload', 'infografis', 'yang', 'dipilih', 'Kesimpulan', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', '3', '4', 'No', '1', '2', '3', '4', '5', 'No', '1', '2', '3', '4', '5', 'Skenario', 'Pengujian', 'Mengakses', 'halaman', 'Tabel', 'statistik', 'Menampilka', 'n', 'daftar', 'Tabel', 'statistik', 'Menampilka', 'n', 'detail', 'Tabel', 'statistik', 'Mengakses', 'fitur', 'filter', 'Tabel', 'statistik', 'Mendownloa', 'Tabel', 'd', 'statistik', 'Hasil', 'yang', 'diharapkan', 'Berhasil', 'menampilkan', 'halaman', 'Tabel', 'statistik', 'Berhasil', 'menampilkan', 'daftar', 'semua', 'Tabel', 'statistik', 'yang', 'ada', 'Berhasil', 'menampilkan', 'detail', 'Tabel', 'statistik', 'Berhasil', 'menampilkan', 'Tabel', 'statistik', 'berdasarkan', 'filter', 'tertentu', 'Berhasil', 'mendownload', 'Tabel', 'statistik', 'yang', 'dipilih', 'Kesimpulan', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berdasarkan', 'tabel', 'II', ',', 'tabel', 'III', 'dan', 'tabel', 'IV', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'pengujian', 'menggunakan', 'metode', 'Blackbox', 'testing', 'telah', 'berhasil', 'dilakukan', '.', 'Pengujian', 'tersebut', 'melakukan', 'percobaan', 'dengan', '4', 'skenario', 'untuk', 'halaman', 'berita', ',', '5', 'skenario', 'untuk', 'halaman', 'infografis', 'dan', '5', 'skenario', 'untuk', 'halaman', 'tabel', 'statistik', 'telah', 'berjalan', 'sesuai', 'dengan', 'yang', 'diharapkan', '.', '2', '.', 'Sistem', 'usability', 'scale', '(', 'SUS', ')', 'Setelah', 'system', 'berhasil', 'dibuat', ',', 'peneliti', 'melakukan', 'evaluasi', 'system', 'dengan', 'metode', 'sistem', 'usability', 'scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Peneliti', 'menyebar', 'kuesioner', 'yang', 'telah', 'dibuat', 'kepada', 'media', 'sosial', 'seperti', 'e-mail', 'dan', 'WhatsApp', '.', 'Responden', 'dari', 'uji', 'coba', 'SUS', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'mahasiswa', ',', 'umum', ',', 'dan', 'pegawai', 'BPS', '.', 'Dari', 'pengujian', 'dengan', '81', 'responden', 'didapat', 'nilai', 'SUS', 'sebesar', '81,049', '.', 'Hal', 'ini', 'berarti', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'saat', 'ini', 'memiliki', 'usability', 'yang', 'bagus', 'dan', 'masuk', 'dalam', 'kategori', 'GOOD', '.', 'Selain', 'dari', 'tingkat', 'usability', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'juga', 'mengalami', 'peningkatan', 'kepuasan', 'dari', 'evaluasi', 'sebelumnya', '.', 'Hal', 'ini', 'terlihat', 'pada', 'tabel', 'V.', '8', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Kulit', '.', 'https', ':', '//jurnal.fmipa.unila.ac.id/komputasi/article/view/1554/1316', 'Komputasi', ',', 'Jurnal', '6', '(', '1', ')', ',', '1', '.', '[', '6', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', 'Hasil', 'Survei', 'Kepuasan', 'Pengguna', 'Website', 'BPS', '2021', '.', 'No', '.', 'Publikasi', '03200.2111', ',', 'No', '.', 'Katalog', '1103024', '.', '2021', '.', '[', '7', ']', 'Samu', ',', 'C.', 'F.', '(', '2021', ')', '.', 'Perancangan', 'Kembali', 'Antarmuka', 'Web', 'BPS', 'dengan', 'Pendekatan', 'User', 'Centered', 'Design', '.', '[', 'Skripsi', ']', '.', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', '[', '8', ']', 'Sari', ',', 'A.', 'S.', ',', '&', 'Hidayat', ',', 'R.', '(', '2022', ')', '.', 'Designing', 'website', 'vaccine', 'booking', 'system', 'using', 'golang', 'programming', 'language', 'and', 'framework', 'react', 'JS', '.', 'Journal', 'of', 'Information', 'System', ',', 'Informatics', 'and', 'Computing', 'Issue', 'Period', ',', '6', '(', '1', ')', ',', '22–39', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.52362/jisicom.v6i1.760', '[', '9', ']', 'Efendi', 'Noor', ',', 'A.', ',', '&', 'Irfan', ',', 'P.', '(', '2020', ')', '.', 'Implementasi', 'Progressive', 'Web', 'Apps', '(', 'PWA', ')', 'Menggunakan', '(', 'Implementation', 'of', 'Progressive', 'Web', 'Apps', '(', 'PWA', ')', 'Using', 'Laravel', 'and', 'Vue.Js', 'in', 'Making', 'Freelance', 'Service', 'Provider', 'Applications', ')', '.', '2', '(', '3', ')', ',', '174–180', '.', '[', '10', ']', 'Phie', 'Joarno', ',', 'R.', 'J.', ',', 'Mohammad', 'Fajar', ',', '&', 'Arfan', 'Yunus', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Implementasi', 'Progressive', 'Web', 'Apps', 'Pada', 'Website', 'GetHelp', 'Menggunakan', '1–15', '.', 'KHARISMA', 'https', ':', '//doi.org/10.55645/kharismatech.v17i2.219', 'Next.js', '.', '17', '(', '2', ')', ',', 'Tech', ',', '[', '11', ']', 'Zidan', ',', 'M.', ',', 'Nur', '’', 'aini', ',', 'S.', ',', 'Wibowo', ',', 'N.', 'C.', 'H.', ',', '&', 'Ulinuha', ',', 'M.', 'A', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Black', 'Box', 'Testing', 'pada', 'Aplikasi', 'Single', 'Sign', 'On', '(', 'SSO', ')', 'di', 'Diskominfostandi', 'Menggunakan', 'Teknik', 'Equivalence', 'Partitions', '.', 'Walisongo', 'Journal', 'of', 'Information', '127–137', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.21580/wjit.2022.4.2.12135', 'Technology', ',', '4', '(', '2', ')', ',', '[', '12', ']', 'Welda', ',', 'W.', ',', 'Putra', ',', 'D.', 'M.', 'D.', 'U.', ',', '&', 'Dirgayusari', ',', 'A.', 'M.', '(', '2020', ')', '.', 'Usability', 'Testing', 'Website', 'Dengan', 'Menggunakan', 'Metode', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'Sus', ')', 's.', 'International', 'Journal', 'of', 'Natural', 'Science', 'and', 'Engineering', ',', '4', '(', '3', ')', ',', '152.', 'https', ':', '//doi.org/10.23887/ijnse.v4i2.28864', '[', '13', ']', 'Hanifah', 'Izzati', ',', 'F.', ',', '&', 'Santoso', ',', 'N.', '(', '2021', ')', '.', 'Pengembangan', 'Sistem', 'Manajemen', 'Akuntansi', 'Keuangan', 'Perusahaan', 'untuk', 'Toko', 'Roti', 'Amaya', 'berbasis', 'Website', 'menggunakan', 'React', 'Js', '(', 'Vol', '.', '5', ',', 'Issue', '11', ')', '.', 'http', ':', '//j-', 'ptiik.ub.ac.id', '[', '14', ']', 'Pressman', ',', 'R.', 'S.', ',', 'Maxim', ',', 'B.', 'R.', '(', '2014', ')', '.', 'Software', 'Engineering', ':', 'A', 'Practitioner', "'s", 'Approach', '.', 'United', 'Kingdom', ':', 'McGraw-Hill', 'Education', '..', 'TABEL', 'V.', 'HASIL', 'EVALUASI', 'TINGKAT', 'KEPUASAN', '2023', 'Tingkat', 'kepuasan', 'di', 'SKPW', '2021', '3,91', 'Tingkat', 'kepuasan', 'pada', 'iterasi', 'ke', '1', '[', '7', ']', '4,02', 'Tingkat', 'kepuasan', 'pada', 'iterasi', 'ke', '2', '[', '7', ']', '4,04', 'Tingkat', 'kepuasan', 'pada', 'penelitian', 'ini', '4,36', '3,91', '3,98', '4,00', '4,25', '3,90', '3,87', '4,10', '3,79', '4,13', '3,96', '4,33', '4,26', 'Aspek', 'Kemudahan', 'navigasi', 'Kemudahan', 'mencari', 'produk', 'Ketertarikan', 'tampilan', 'Ketepatan', 'penyusunan', 'tata', 'letak', 'Hijau', '=', 'tingkat', 'kepuasan', 'meningkat', ';', 'Merah', '=', 'tingkat', 'kepuasan', 'menurun', 'PENUTUP', 'berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', ',', 'diperoleh', 'VII', '.', 'kesimpulan', 'sebagai', 'berikut', ':', 'sistem', 'dilakukan', '1', '.', 'Telah', 'implementasi', 'dari', 'perancangan', 'user', 'interface', 'yang', 'dibuat', 'oleh', 'peneliti', 'Chairunnisa', 'sebelumnya', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', 'sebagai', 'metode', 'utama', 'dalam', 'pengembangan', 'website', '.', 'Implementasi', 'user', 'interface', 'telah', 'dilakukan', 'pada', 'beberapa', 'halaman', 'website', 'BPS', 'seperti', 'halaman', 'infografis', ',', 'berita', ',', 'dan', 'tabel', 'statistik', '.', '2', '.', 'Pengimplementasian', 'rancangan', 'antarmuka', 'pada', 'Website', 'BPS', 'yang', 'baru', 'telah', 'dilakukan', 'dua', 'kali', 'evaluasi', 'sistem', '.', 'Hasil', 'yang', 'didapat', 'dari', 'evaluasi', 'tersebut', 'menunjukan', 'bahwa', 'website', 'masuk', 'dalam', 'kategori', 'baik', 'dengan', 'skor', '81,049', '.', '3', '.', 'Pengimplementasin', 'rancangan', 'antarmuka', 'pada', 'Website', 'BPS', 'yang', 'baru', 'mengalami', 'peningkatan', 'kepuasan', 'pada', 'semua', 'aspek', 'yang', 'diuji', '.', '4', '.', 'Dihasilkannya', 'sebuah', 'tampilan', 'versi', 'beta', 'untuk', 'website', 'BPS', 'yang', 'baru', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Firman', ',', 'F.', '(', '2020', ')', '.', 'Challenges', 'and', 'Roles', 'of', 'Official', 'Statistiks', 'in', 'the', 'Covid-', '19', 'Pandemic', '.', 'Jurnal', 'Matematika', ',', 'Statistika', 'Dan', 'Komputasi', ',', '17', '(', '1', ')', ',', '89–93', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.20956/jmsk.v17i1.10922', '[', '2', ']', 'Puspita', 'Sari', ',', 'D.', ',', '&', 'Pratiwi', 'Batubara', ',', 'R.', '(', '2021', ')', '.', 'Analisis', 'Komponen', 'Website', 'Desa', 'Wisata', 'Cimande', 'Sebagai', 'Media', 'Promosi', 'Elektronik', '(', 'E-', 'Tourism', ')', 'Component', 'Analysis', 'Of', 'Cimande', 'Tourism', 'Website', 'As', 'A', 'Media', 'For', 'Electronic', 'Promotion', '(', 'E-Tourism', ')', '.', 'Sosial', 'Humaniora', ',', '12', '(', '1', ')', '.', '[', '3', ']', 'Gede', ',', 'I.', ',', 'Suryawan', ',', 'T.', ',', 'Agung', ',', 'G.', ',', 'Satyawati', ',', 'A', '.', 'A.', ',', 'Wayan', ',', 'I.', ',', 'Purnama', ',', 'A.', ',', 'Dwi', ',', 'M.', ',', '&', 'Arsana', ',', 'P.', '(', '2022', ')', '.', 'Evaluasi', 'dan', 'Redesign', 'Website', 'Menggunakan', 'System', 'Usability', 'Scale', 'dan', 'Automated', 'Software', 'Testing', '.', 'Jurnal', 'Sains', 'Dan', 'Teknologi', ',', '11', ',', '18–28', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.23887/jst-', 'undiksha.v11i1', '[', '4', ']', 'Bill', 'Scott', ',', '&', 'Theresa', 'Neil', '.', '(', '2009', ')', '.', 'Designing', 'Web', 'Interface', '(', 'M.', 'Treseler', ',', '1st', 'ed.', ',', 'Vol', '.', '1', ')', '.', 'O', '’', 'Reilly', 'Media', '.', '[', '5', ']', 'Pranata', ',', 'B', '.', 'A.', ',', 'Hijriani', 'Dan', ',', 'A.', ',', '&', 'Junaidi', ',', 'A', '.', '(', '2018', ')', '.', 'Perancangan', 'Application', 'Programming', 'Interface', '(', 'Api', ')', 'Berbasis', 'Web', 'Menggunakan', 'Gaya', 'Arsitektur', 'Representational', 'State', 'Transfer', '(', 'Rest', ')', 'Untuk', 'Pengembangan', 'Sistem', 'Informasi', 'Administrasi', 'Pasien', 'Klinik', 'Perawatan', '9', '/', '9']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Prediksi', 'Pergerakan', 'Harga', 'Saham', 'dengan', 'Analisis', 'Teknikal', ',', 'Fundamental', ',', 'dan', 'Sentimen', 'Menggunakan', 'Model', 'LSTM', ':', 'Studi', 'Kasus', 'Saham', 'Bank', 'Central', 'Asia', 'Muhammad', 'Ighfar', 'Saputra', '(', '221911241', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Erna', 'Nurmawati', ',', 'S.ST', ',', 'M.T', '.', 'Ringkasan—', 'Permasalahan', 'mengenai', 'usaha', 'meminimalkan', 'risiko', 'dan', 'memaksimalkan', 'keuntungan', 'adalah', 'apa', 'yang', 'telah', 'dicoba', 'dipecahkan', 'oleh', 'pedagang', 'di', 'pasar', 'saham', 'selama', 'bertahun-tahun', '.', 'Harga', 'saham', 'umumnya', 'memiliki', 'sifat', 'volatilitas', 'dipengaruhi', 'oleh', 'berbagai', 'faktor', ',', 'sehingga', 'diperlukan', 'sejumlah', 'besar', 'data', 'dalam', 'upaya', 'mencari', 'pola', 'pergerakan', 'harga', '.', 'Melihat', 'banyaknya', 'data', 'yang', 'diperlukan', 'serta', 'pesatnya', 'perkembangan', 'big', 'data', 'dan', 'artificial', 'intelligence', ',', 'maka', 'pendekatan', 'yang', 'cocok', 'digunakan', 'dalam', 'adalah', 'Deep', 'Learning', 'yakni', 'model', 'LSTM', '(', 'Long-Short', 'Term', 'Memory', ')', '.', 'Variabel', 'independen', 'yang', 'digunakan', 'terdiri', 'dari', 'variabel', 'teknikal', 'indikator', ',', 'nilai', 'tukar', 'mata', 'uang', ',', 'suku', 'bunga', ',', 'indeks', 'harga', 'saham', 'gabungan', '(', 'IHSG', ')', ',', 'dan', 'sentimen', 'data', 'cuitan', 'Twitter', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'menunjukkan', 'analisis', 'sentimen', 'menggunakan', 'model', 'IndoBERT', 'memiliki', 'akurasi', 'sebesar', '0.69', ',', 'serta', 'analisis', 'LSTM', 'mendapatkan', 'model', 'dengan', 'eror', 'terkecil', 'pada', 'kombinasi', 'variabel', '4', 'dan', 'kombinasi', 'variabel', '12', 'dengan', 'masing-masing', 'memiliki', 'rataan', 'eror', 'RMSE', 'sebesar', '1.765E-04', 'dan', '1.978E-04', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', ',', 'diperoleh', 'model', 'terbaik', 'yaitu', 'kombinasi', 'variabel', '4', 'dengan', 'eror', 'paling', 'minimum', 'yakni', '7.580E-05', 'dengan', 'RMSE', 'pada', 'pengujian', 'data', 'test', 'sebesar', '332.66', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'saham', ',', 'BCA', ',', 'LSTM', ',', 'analisis', 'sentimen', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Permasalahan', 'mengenai', 'usaha', 'meminimalkan', 'risiko', 'dan', 'memaksimalkan', 'keuntungan', 'melalui', 'prediksi', 'pergerakan', 'harga', 'di', 'masa', 'depan', 'adalah', 'apa', 'yang', 'telah', 'dicoba', 'dipecahkan', 'oleh', 'pedagang', 'di', 'pasar', 'saham', 'selama', 'bertahun-tahun', '[', '1', ']', '.', 'Pergerakan', 'harga', 'saham', 'dikenal', 'dengan', 'volatilitas', 'dan', 'non-', 'liniernya', 'sehingga', 'peramalan', 'harga', 'saham', 'yang', 'akurat', 'sangat', 'sulit', 'karena', 'dipengaruhi', 'oleh', 'berbagai', 'faktor', '.', 'Untuk', 'itu', 'mengembangkan', 'model', 'yang', 'memprediksi', 'pergerakan', 'harga', 'saham', 'merupakan', 'sebuah', 'tantangan', 'yang', 'menarik', '.', 'Terdapat', 'dua', 'teknik', 'yang', 'umum', 'digunakan', 'oleh', 'investor', 'dalam', 'menganalisis', 'pergerakan', 'harga', 'saham', '.', 'Teknik', 'pertama', 'merupakan', 'analisis', 'teknikal', ',', 'yakni', 'meramalkan', 'pergerakan', 'harga', 'saham', 'menggunakan', 'data', 'histori', 'seperti', 'harga', 'pembukaan', 'dan', 'penutupan', ',', 'volume', 'transaksi', ',', 'harga', 'saham', 'rata-rata', ',', 'dan', 'sebagainya', '.', 'Teknik', 'kedua', 'yang', 'dikenal', 'sebagai', 'analisis', 'fundamental', 'menggunakan', 'data', 'kualitatif', 'dan', 'kuantitatif', 'berdasarkan', 'profil', 'perusahaan', 'dan', 'kondisi', 'keuangan', ',', 'kondisi', 'pasar', ',', 'politik', ',', 'bisnis', ',', 'dan', 'kondisi', 'ekonomi', '[', '2', ']', '.', 'Tetapi', 'dengan', 'perkembangan', 'teknologi', 'informasi', 'dan', 'sosial', 'media', ',', 'ada', 'juga', 'teknik', 'ketiga', 'yang', 'dikenal', 'sebagai', 'analisis', 'sentimen', '[', '3', ']', '.', 'Sentimen', 'didefinisikan', 'sebagai', 'perspektif', 'atau', 'pendapat', 'seseorang', 'atas', 'suatu', 'informasi', '[', '4', ']', '.', '[', '1', ']', '.', 'Penelitian', 'Mengingat', 'banyak', 'faktor', 'yang', 'mempengaruhi', 'pergerakan', 'harga', 'saham', ',', 'akibatnya', 'dalam', 'memprediksi', 'pergerakan', 'harga', 'saham', 'penting', 'untuk', 'menggabungkan', 'teknik', 'analisis', 'seperti', 'analisis', 'teknikal', 'dengan', 'kedua', 'analisis', 'baik', 'sentimen', 'maupun', 'fundamental', '[', '1', ']', 'menunjukkan', 'bahwa', 'penggunaan', 'variabel', 'fundamental', 'seperti', 'nilai', 'tukar', 'dan', 'indeks', 'harga', 'saham', 'asing', 'dapat', 'meningkatkan', 'akurasi', 'prediksi', '.', 'Di', 'sisi', 'lain', 'penelitian', '[', '5', ']', 'dan', '[', '6', ']', 'menunjukkan', 'bahwa', 'penggunaan', 'variabel', 'akurasi', 'dan', 'mengungkapkan', 'bahwa', 'penggunaan', 'fitur', 'sentimen', 'memiliki', 'peran', 'penting', 'dalam', 'memprediksi', 'harga', 'penutupan', 'saham', '.', 'Penelitian', '[', '7', ']', 'juga', 'membuktikan', 'bahwa', 'penggunaan', 'variabel', 'sentimen', 'dapat', 'menurunkan', 'eror', 'RMSE', 'sebesar', '39.55', '%', 'dimana', 'hal', 'ini', 'mengindikasikan', 'pentingnya', 'fitur', 'sentimen', 'dalam', 'analisis', 'harga', 'saham', '.', 'sentimen', 'dapat', 'meningkatkan', 'Penelitian', 'ini', 'mencoba', 'menggabungkan', 'tiga', 'teknik', 'analisis', 'tersebut', ',', 'sehingga', 'diperlukan', 'indikator', 'untuk', 'masing-masing', 'teknik', 'analisis', '.', 'Analisis', 'teknikal', 'akan', 'menggunakan', 'indikator', 'teknikal', 'yang', 'banyak', 'di', 'gunakan', 'dalam', 'penelitian', '[', '7', ']', 'dan', '[', '8', ']', ',', 'namun', 'tidak', 'diketahui', 'mana', 'indikator', 'yang', 'paling', 'berpengaruh', 'terhadap', 'model', 'sehingga', 'perlu', 'dilakukan', 'feature', 'selection', '.', 'Analisis', 'fundamental', 'akan', 'menggunakan', 'variabel', 'indikator', 'fundamental', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', '[', '1', ']', 'dan', '[', '9', ']', 'seperti', 'indeks', 'harga', 'saham', ',', 'suku', 'bunga', ',', 'dan', 'nilai', 'tukar', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'analisis', 'sentimen', 'akan', 'menggunakan', 'variabel', 'sentimen', 'yang', 'dianalisis', 'melalui', 'sentimen', 'Twitter', 'seperti', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'penelitian', '[', '6', ']', '.', 'Terdapat', 'berbagai', 'macam', 'penelitian', 'yang', 'mencoba', 'memodelkan', 'pergerakan', 'harga', 'saham', 'dengan', 'berbagai', 'pendekatan', ',', 'mulai', 'dari', 'model', 'berbasis', 'statistik', 'seperti', 'Autoregressive', 'Integrated', 'Moving', 'Average', '(', 'ARIMA', ')', ',', 'hingga', 'penggunaan', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', '.', 'Dengan', 'pesatnya', 'perkembangan', 'big', 'data', 'dan', 'text', 'mining', 'yang', 'belakangan', 'ini', 'juga', 'menjadi', 'fokus', 'penelitian', 'yang', 'diterapkan', 'pada', 'prediksi', 'harga', 'saham', '[', '5', ']', 'serta', 'banyaknya', 'data', 'yang', 'dibutuhkan', 'maka', 'penerapan', 'deep', 'learning', 'sangat', 'cocok', 'digunakan', '.', 'Penelitian', '[', '7', ']', 'mengkaji', 'sekitar', '150', 'literatur', 'mengenai', 'aplikasi', 'machine', 'learning', 'dalam', 'memprediksi', 'pergerakan', 'saham', 'yang', 'terbit', 'antara', 'tahun', '2000', 'hingga', '2021', ',', 'hanya', 'terdapat', '15', 'literatur', 'yang', 'memanfaatkan', 'analisis', 'sentimen', 'dan', 'text', 'mining', 'yang', 'berasal', 'dari', 'berita', ',', 'email', ',', 'maupun', 'media', 'sosial', 'dimana', 'literatur-literatur', 'tersebut', 'terbit', 'pada', 'tahun', '2016', 'hingga', '2021', '.', 'Model', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'model', 'deep', 'learning', 'yakni', 'Long-Short', 'Term', 'Memory', '(', 'LSTM', ')', '1', '/', '8', '[', '10', ']', '.', 'Selain', 'yang', 'merupakan', 'perkembangan', 'dari', 'Recurrent', 'Neural', 'Network', '(', 'RNN', ')', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mempelajari', 'data', 'sekuensial', 'serta', 'dapat', 'mengatasi', 'exploding', 'dan', 'vanishing', 'gradient', 'pada', 'RNN', 'biasa', 'itu', ',', 'dalam', 'mengembangkan', 'model', 'perlu', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', ',', 'yakni', 'mengoptimalisasi', 'struktur', 'dan', 'parameter', 'dari', 'sebuah', 'model', '[', '7', ']', 'merupakan', 'langkah', 'penting', 'yang', 'dapat', 'meningkatkan', 'performa', 'dari', 'suatu', 'model', '[', '11', ']', '.', 'Model', 'kemudian', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'memprediksi', 'harga', 'saham', 'paling', 'lama', '5', 'hari', 'kedepan', 'seperti', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'penelitian', '[', '6', ']', 'dan', '[', '12', ']', '.', 'Saham', 'yang', 'akan', 'menjadi', 'fokus', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'saham', 'dari', 'salah', 'satu', 'bank', 'terbesar', 'di', 'Indonesia', 'yakni', 'Bank', 'Central', 'Asia', '(', 'BCA', ')', '.', 'Bank', 'BCA', 'sudah', 'go', 'public', 'sejak', 'Mei', '2000', ',', 'dengan', 'jumlah', 'saham', 'yang', 'beredar', 'sebanyak', '123.275.050.000', 'lembar', 'saham', '(', 'per', 'Desember', '2021', ')', 'serta', 'merupakan', 'bank', 'dengan', 'kapitalisasi', 'pasar', 'terbesar', 'di', 'Indonesia', 'yakni', 'sebesar', '1070,92', 'triliun', '(', 'per', '5', 'April', '2023', ')', '[', '13', ']', '.', 'Dengan', 'rekam', 'jejak', 'yang', 'cukup', 'lama', 'dan', 'kapitalisasi', 'pasar', 'yang', 'besar', ',', 'bank', 'BCA', 'diharapkan', 'memiliki', 'data', 'histori', 'yang', 'panjang', 'serta', 'cuitan', 'tentang', 'saham', 'BCA', 'mudah', 'didapatkan', 'untuk', 'dilakukan', 'analisis', 'sentimen', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'diatas', ',', 'adapun', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', ':', '1', '.', 'Memformulasikan', 'indikator', 'teknikal', 'serta', 'melakukan', 'feature', 'selection', 'menggunakan', 'Genetic', 'Algorithm', '.', '2', '.', 'Melakukan', 'analisis', 'sentimen', 'data', 'Twitter', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'saham', 'bank', 'BCA', '.', '3', '.', 'Mengembangkan', 'model', 'LSTM', 'yang', 'dapat', 'memprediksi', 'pergerakan', 'harga', 'saham', '5', 'hari', 'kedepan', '.', '4', '.', 'Memilih', 'hyperparameter', 'terbaik', 'dengan', 'menggunakan', 'fungsi', 'Grid', 'Search', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'TABEL', 'I', 'TABEL', 'LITERATUR', 'PENGGABUNGAN', 'ANALISIS', 'Referensi', 'Data', 'Metode', 'Hasil', 'Teknikal', 'FundamentalS', 'entimen', 'Support', 'Vector', 'Machine', 'Teknikal', 'Sentimen', 'CNN', 'dan', 'LSTM', '[', '1', ']', 'A', 'Prediction', 'of', 'Stock', 'Price', 'Movements', 'Using', 'Support', 'Vector', 'Machines', 'in', 'Indonesia', 'S_I_LSTM', ':', '[', '5', ']', 'stock', 'price', 'prediction', 'based', 'on', 'data', 'multiple', 'sources', 'and', 'sentiment', 'analysis', 'Teknikal', 'Sentimen', 'LSTM', '[', '6', ']', 'Development', 'of', 'a', 'Stock', 'Price', 'Prediction', 'Framework', 'for', 'Intelligent', 'Media', 'and', 'Technical', 'Analysis', 'akurasi', 'Hasil', 'prediksi', 'memiliki', 'rata-', 'rata', '65,33', '%', '.', 'Keterlibatan', 'data', 'nilai', 'tukar', 'mata', 'uang', 'dan', 'index', 'harga', 'saham', 'asing', 'meningkatkan', 'akurasi', 'sebesar', '11,78', '%', '.', 'lebih', 'mendekati', 'Prediksi', 'harga', 'sebenarnya', 'dari', 'sumber', 'data', 'tunggal', ',', 'dan', 'MAE', 'rata-', 'rata', 'mencapai', '2.386835', ',', 'yang', 'lebih', 'baik', 'daripada', 'metode', 'tradisional', '.', 'dapat', 'Hasil', 'dari', '2', 'percobaan', 'menunjukkan', 'akurasi', '96', '%', 'dan', 'RMSE', '0,023', 'yang', 'mengungkapkan', 'bahwa', 'fitur', 'sentimen', 'dapat', 'meningkatkan', 'akurasi', 'pada', 'model', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'II', 'TABEL', 'LITERATUR', 'METODE', 'LSTM', 'Referensi', 'Metode', 'Hasil', '[', '14', ']', 'Combining', 'an', 'LSTM', 'neural', 'network', 'with', 'the', 'Variance', 'Ratio', 'time', 'series', 'Test', 'for', 'and', 'prediction', 'operation', 'the', 'Brazilian', 'stock', 'market', 'on', 'Decision', 'Tree', ',', 'Random', 'Forest', ',', 'Adaboost', ',', 'Gradient', 'Boosting', ',', 'XGBoost', 'ANN', ',', 'RNN', ',', 'LSTM', 'LSTM', 'lebih', 'unggul', 'dari', 'semua', 'model', ',', 'meskipun', 'perbedaan', 'tidak', 'terlalu', 'besar', 'karena', 'data', 'terbatas', '.', 'lebih', 'Jika', 'data', 'memiliki', 'sudah', 'seperti', '2000', 'hari', ',', 'LSTM', 'akan', 'menjadi', 'pemenang', 'dengan', 'margin', 'besar', '[', '15', ']', 'A', 'Comprehensive', 'Review', 'on', 'Multiple', 'Hybrid', 'Deep', 'Learning', 'Approaches', 'for', 'Stock', 'Prediction', 'ARIMA', ',', 'LSTM', ',', 'Hybrid', 'LSTM', ',', 'CNN', ',', 'and', 'Hybrid', 'CNN', 'Model', 'LSTM', 'dan', 'Hybrid', 'LSTM', 'lebih', 'unggul', 'dalam', 'hal', 'memprediksi', 'harga', 'saham', 'di', 'masa', 'depan', ',', 'sementara', 'model', 'CNN', 'dan', 'Hybrid', 'CNN', 'unggul', 'ketika', 'digunakan', 'hanya', 'untuk', 'memprediksi', 'tren', 'saham', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Alur', 'metode', 'penelitian', 'secara', 'keseluruhan', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'workflow', 'berikut', '.', 'Gambar', '1', 'Alur', 'prediksi', 'harga', 'saham', '[', '7', ']', 'A.', 'Pengumpulan', 'Data', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'berupa', 'histori', 'harga', 'saham', 'harian', 'bank', 'BCA', 'dan', 'Indeks', 'Harga', 'Saham', 'Gabungan', 'dengan', 'rentang', 'waktu', '19', 'Januari', '2005', 'hingga', '30', 'Agustus', '2022', 'yang', 'diperoleh', 'melalui', 'situs', 'Yahoo', 'Finance', '[', '16', ']', 'dengan', 'jumlah', '4361', 'baris', '.', 'Berikutnya', 'yakni', 'data', 'cuitan', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', 'yang', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'saham', 'bank', 'BCA', 'Kemudian', 'data', 'kurs', 'rupiah', 'terhadap', 'dollar', 'Amerika', 'Serikat', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'Investing.com', '[', '17', ']', 'dan', 'data', 'suku', 'bunga', 'Indonesia', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'situs', 'Bank', 'Indonesia', '[', '18', ']', '.', 'B.', 'Pembuatan', 'Variabel', '1', '.', 'Indikator', 'Teknikal', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'perhitungan', 'indikator', 'teknikal', 'berdasarkan', 'data', 'histori', 'harga', 'seperti', 'harga', 'pembukaan', ',', 'harga', 'penutupan', ',', 'harga', 'tertinggi', ',', 'harga', 'terendah', ',', 'volume', 'transaksi', ',', 'yang', 'kemudian', 'dihitung', 'dengan', 'menggunakan', 'rumus', 'tertentu', 'untuk', 'menghasilkan', 'angka', 'yang', 'menunjukkan', 'kecenderungan', 'ke', 'arah', 'pergerakan', 'suatu', 'saham', '[', '1', ']', '.', 'Teknikal', 'indikator', 'yang', 'dipilih', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'terdiri', 'dari', '12', 'indikator', 'yang', 'paling', 'banyak', 'dipilih', 'dalam', 'literatur', 'sebelumnya', '[', '7', ']', ',', '[', '8', ']', 'serta', 'digunakan', 'dalam', 'beberapa', 'penelitian', 'terkait', '[', '1', ']', ',', '[', '19', ']', '–', '[', '21', ']', '.', 'Formula', 'dari', '12', 'indikator', 'teknikal', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'dijabarkan', 'dalam', 'tabel', '3', 'berikut', '.', '2', '/', '8', 'TABEL', 'III', 'FORMULA', 'INDIKATOR', 'TEKNIKAL', '(', '𝐶𝑡', '+', '𝐶𝑡−1', '+', '𝐶𝑡−2', '+', '⋯', '+', '𝐶𝑡−10', '10', '(', '10𝐶𝑡', '+', '9𝐶𝑡−1', '+', '8𝐶𝑡−2', '+', '⋯', '+', '𝐶𝑡−10', ')', '10', '+', '9', '+', '⋯', '+', '1', '(', '𝐶𝑡', '×', 'α', ')', '+', '𝐸𝑀𝐴𝑡−1', '×', '(', '1', '−', 'α', ')', 'SMA', '(', 'Simple', '10-day', 'M', 'oving', 'Average', ')', 'WMA', '(', 'Weighted', '10-', 'day', 'Moving', 'Average', ')', 'EMA', '(', 'Exponential', '10-day', 'Moving', 'Average', ')', 'Momentum', '10-day', 'StoK', '(', 'Stochastic', 'K', '%', ')', 'StoD', '(', 'Stochastic', 'D', '%', ')', 'RSI', '(', 'Relative', 'Strength', 'Index', ')', '100', '−', 'MACD', '(', 'Moving', 'Average', 'Convergence', 'Divergence', ')', 'ADO', '(', 'A/D', 'Oscillator', ')', 'CCI', '(', 'Commodity', '.', 'Channel', 'Index', ')', 'LWillR', '(', 'Larry', 'William', '’', 's', 'R', '%', ')', 'MFI', '(', 'Money', 'Flow', 'Index', ')', '100', '−', '×', '100', '𝐶𝑡', '−', '𝐶𝑡−10', '𝐶𝑡', '−', '𝐿𝐿𝑡−14', '𝐻𝐻𝑡−14', '−', '𝐿𝐿𝑡−14', '2', '∑', '𝐾𝑡−𝑖', '%', '𝑖=0', '3', '100', '1', '+', '(', '13', '0', '∑', '𝑈𝑝𝑡−𝑖', '14', ')', '+', '(', '13', '0', '∑', '𝐷𝑤𝑡−𝑖', '14', ')', '𝐸𝑀𝐴12', '(', '𝑡', ')', '−', '𝐸𝑀𝐴26', '(', '𝑡', ')', '𝐻𝑡', '−', '𝐶𝑡−1', '𝐻𝑡', '−', '𝐿𝑡', '𝑀𝑡', '−', '𝑆𝑀𝑡', '0.015𝐷𝑡', '𝐻𝐻𝑡−14', '−', '𝐶𝑡', '𝐻𝐻𝑡−14', '−', '𝐿𝐿14', '100', '1', '+', '14', '−', '𝐷𝑎𝑦', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '𝑀𝐹', '14', '−', '𝐷𝑎𝑦', '𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑣𝑒', '𝑀𝐹', 'Catatan', ':', '𝐶𝑡', 'adalah', 'harga', 'penutupan', ',', '𝐿𝑡', 'adalah', 'harga', 'terendah', ',', 'dan', '𝐻𝑡', 'adalah', 'harga', 'tertinggi', 'pada', 'waktu', '𝑡.', '𝐿𝐿𝑡−14', 'adalah', 'harga', 'terendah', 'dari', '𝐿𝑡−14sampai', '𝐿𝑡', ',', '𝐻𝐻𝑡−14', 'adalah', 'harga', 'tertinggi', 'dari', '𝐻𝑡−14', 'sampai', '𝐻𝑡', '.', '𝛼', 'adalah', 'smooting', 'faktor', '=', '2', ';', '𝐷𝑡', '=', '1+𝑘', '1', '20', '∑', '\|', '𝑖=1', '𝑀𝑡−𝑖+1', '−', '𝑆𝑀𝑡\|', ';', '𝑀𝐹', 'adalah', 'money', 'flow', '.', '𝑀𝐹', '=', '𝑀𝑡', '×', '𝑉𝑜𝑙𝑢𝑚𝑒', '20', '𝑡𝑟𝑎𝑛𝑠𝑎𝑘𝑠𝑖', '.', '𝑈𝑝𝑡', 'berarti', 'perubahan', 'harga', 'naik', 'dan', '𝐷𝑤𝑡', 'berarti', 'perubahan', 'harga', 'turun', 'pada', 'waktu', '𝑡', '.', '2', '.', 'Indikator', 'Fundamental', ';', '𝑘', '=', '14', '.', '𝑀𝑡', '=', 'Ht+Lt+Ct', '∑', '𝑀𝑡−𝑖+1', '20', ';', '𝑆𝑀𝑡', '=', '20', '𝑖=1', '3', 'Indikator', 'fundamental', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'menggambarkan', 'kondisi', 'perekonomian', 'yakni', 'nilai', 'tukar', 'rupiah', 'terhadap', 'US', 'Dollar', ',', 'tingkat', 'suku', 'bunga', 'Indonesia', ',', 'dan', 'indeks', 'harga', 'saham', 'gabungan', '(', 'IHSG', ')', '.', 'Penelitian', '[', '1', ']', 'membuktikan', 'bahwa', 'penggunaan', 'nilai', 'tukar', 'dan', 'indeks', 'saham', 'dapat', 'meningkatkan', 'akurasi', 'dari', 'model', '.', '3', '.', 'Indikator', 'Sentimen', 'Analisis', 'sentimen', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'menggunakan', 'metode', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'penelitian', '[', '6', ']', '.', 'Data', 'dari', 'Twitter', 'dikumpulkan', 'menggunakan', 'lybrary', 'snscrape', '[', '22', ']', '.', 'Kemudian', 'dilakukan', 'pembersihan', 'data', 'diantaranya', 'penghapusan', 'duplikat', ',', 'mengubah', 'semua', 'huruf', 'menjadi', 'huruf', 'kecil', ',', 'menghapus', 'URL', ',', 'menghapus', 'emoji', ',', 'nama', 'pengguna', ',', 'tanggal', ',', 'spasi', ',', 'dan', 'tanda', 'tagar', '(', '#', ')', 'dan', 'terakhir', 'mengubah', 'kata-kata', 'slang', 'atau', 'kata', 'singkatan', 'menjadi', 'kata', 'yang', 'baku', '.', 'Tahap', 'selanjutnya', 'yakni', 'melakukan', 'pelabelan', 'data', 'secara', 'manual', ',', 'yakni', 'memberi', 'label', 'pada', 'data', 'dengan', 'ketentuan', 'memberi', 'label', '“', '1', '”', 'jika', 'cuitannya', 'positif', ',', '“', '0', '”', 'jika', 'cuitannya', 'netral', ',', 'dan', '“', '-1', '”', 'jika', 'cuitannya', 'negatif', '.', 'Pelabelan', 'dilakukan', 'dengan', 'mengambil', '4000', 'data', 'secara', 'acak', '.', 'Tahap', 'sentimen', 'terakhir', 'yakni', 'melatih', 'model', 'menggunakan', 'model', 'bahasa', 'pra-pelatihan', 'Bidirections', 'Encoder', 'Representation', 'from', 'Transformers', '(', 'BERT', ')', '[', '23', ']', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'menggunakan', 'data', 'yang', 'telah', 'diberi', 'label', '.', 'Model', 'yang', 'telah', 'dilatih', 'nantinya', 'digunakan', 'untuk', 'mengklasifikasikan', 'seluruh', 'data', 'cuitan', '.', 'Cuitan', 'yang', 'berada', 'di', 'hari', 'yang', 'sama', 'akan', 'dihitung', 'persentase', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'terhadap', 'total', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'dan', 'negatif', 'dihari', 'tersebut', '.', 'Cuitan', 'netral', 'tidak', 'dipakai', 'karena', 'tidak', 'memberikan', 'dampak', 'apa-apa', 'terhadap', 'harga', 'saham', '.', 'Cuitan', 'yang', 'berada', 'pada', 'hari', 'dimana', 'bursa', 'saham', 'sedang', 'tutup', 'akan', 'dimasukkan', 'pada', 'hari', 'selanjutnya', 'saat', 'bursa', 'saham', 'dibuka', 'kembali', 'seperti', 'yang', 'diterapkan', 'pada', 'penelitian', '[', '1', ']', '.', 'Untuk', 'mengevaluasi', 'hasil', 'klasifikasi', 'sentimen', 'digunakan', 'confusion', 'matrix', 'untuk', 'klasifikasi', 'tiga', 'kelas', 'dimana', 'tp', ',', 'fp', ',', 'fn', ',', 'dan', 'tn', 'masing-masing', 'menyatakan', 'true', 'positive', '(', 'positif', 'benar', ')', ',', 'false', 'positive', '(', 'positif', 'salah', ')', ',', 'false', 'negative', '(', 'negatif', 'palsu', ')', ',', 'dan', 'true', 'negative', '(', 'negatif', 'benar', ')', '.', 'Precision', ',', 'recall', ',', 'accuracy', ',', 'dan', 'F1-score', 'biasanya', 'digunakan', 'sebagai', 'indikator', 'untuk', 'mengevaluasi', 'hasil', 'dari', 'prediksi', ',', 'dan', 'rumus', 'yang', 'sesuai', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '𝑝𝑟𝑒𝑐𝑖𝑠𝑖𝑜𝑛', '=', '𝑟𝑒𝑐𝑎𝑙𝑙', '=', '𝑡𝑝', ',', '𝑡𝑝+𝑓𝑝', '𝑡𝑝', ',', '𝑡𝑝+𝑓𝑛', '𝑎𝑐𝑐𝑢𝑟𝑎𝑐𝑦', '=', '𝑡𝑝+𝑡𝑛', '𝑡𝑝+𝑡𝑛+𝑓𝑝+𝑓𝑛', ',', '(', '1', ')', '𝐹1', '−', '𝑆𝑐𝑜𝑟𝑒', '=', '2∗𝑝𝑟𝑒𝑐𝑖𝑠𝑖𝑜𝑛∗𝑟𝑒𝑐𝑎𝑙𝑙', '𝑝𝑟𝑒𝑐𝑖𝑠𝑖𝑜𝑛+𝑟𝑒𝑐𝑎𝑙𝑙', '{', 'Cuitan', 'yang', 'berada', 'di', 'hari', 'yang', 'sama', 'akan', 'dihitung', 'persentase', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'terhadap', 'total', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'dan', 'negatif', 'dihari', 'tersebut', '.', 'Cuitan', 'netral', 'tidak', 'dipakai', 'karena', 'tidak', 'memberikan', 'dampak', 'apa-apa', 'terhadap', 'harga', 'saham', '.', 'Cuitan', 'yang', 'berada', 'pada', 'hari', 'dimana', 'bursa', 'saham', 'sedang', 'tutup', 'akan', 'dimasukkan', 'pada', 'hari', 'selanjutnya', 'saat', 'bursa', 'saham', 'dibuka', 'kembali', 'seperti', 'yang', 'diterapkan', 'pada', 'penelitian', '[', '1', ']', '.', '𝑆𝑒𝑛𝑡𝑖𝑚𝑒𝑛', '𝑠𝑘𝑜𝑟', 'ℎ𝑎𝑟𝑖𝑎𝑛', '=', '𝑝𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑓', '𝑝𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑓+𝑛𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑓', '(', '2', ')', 'C.', 'Feature', 'Selection', 'Algoritma', 'feature', 'selection', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Genetic', 'Algorithm', '(', 'GA', ')', '.', 'GA', 'adalah', 'algoritma', 'pengoptimalan', 'metaheuristik', 'dan', 'stokastik', 'yang', 'terinspirasi', 'oleh', 'proses', 'alami', 'evolusi', '[', '24', ']', '.', 'Proses', 'dan', 'operator', 'pada', 'GA', 'meniru', 'genetik', 'alami', 'dan', 'prinsip', 'evolusi', ',', 'seperti', 'persilangan', 'dan', 'mutasi', '[', '25', ']', '.', 'dievaluasi', 'berdasarkan', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'GA', 'akan', 'mengkombinasikan', 'tiap', 'indikator', 'teknikal', 'dan', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'fungsi', 'fitness', 'yang', 'akan', 'mengoptimalisasi', 'nilai', 'fitness', 'dan', 'memberikan', 'ranking', 'subset', 'fitur', 'yang', 'terbaik', 'diantara', 'seluruh', 'kombinasi', 'indikator', 'teknikal', '.', 'Penelitian', '[', '26', ']', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'yang', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'dengan', 'GA', 'memberikan', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', 'daripada', 'model', 'biasa', '.', 'RMSE', '.', 'GA', 'D.', 'Membagi', 'dan', 'Standardisasi', 'Data', 'Keseluruhan', 'data', 'dipisah', 'menjadi', 'dua', 'bagian', 'yakni', 'data', 'training', 'dan', 'data', 'testing', '.', 'Data', 'training', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'melatih', 'model', 'dengan', 'menggunakan', 'data', 'dari', '19', 'Januari', '2005', 'hingga', '31', 'Agustus', '2022', '.', 'Data', 'testing', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'menguji', 'model', 'dengan', 'menggunakan', 'data', 'dari', '1', 'September', '3', '/', '8', 'hingga', '25', 'November', '2022', '(', 'rentang', 'data', 'dapat', 'berubah', 'seiring', 'berjalannya', 'waktu', 'penelitian', ')', '.', 'Data', 'testing', 'hanya', 'akan', 'selesai', 'untuk', 'digunakan', 'pada', 'mengestimasi', 'eror', 'dari', 'hasil', 'prediksi', 'model', 'dan', 'tidak', 'boleh', 'digunakan', 'pada', 'saat', 'proses', 'pelatihan', 'model', 'agar', 'tidak', 'terjadi', 'kebocoran', 'data', '[', '27', ']', '.', 'saat', 'pemodelan', 'telah', 'Selanjutnya', 'sebelum', 'melakukan', 'pelatihan', 'model', ',', 'seluruh', 'data', 'akan', 'di', 'standardisasi', 'menggunakan', 'Min-Max', 'Scaler', 'terlebih', 'dahulu', '.', 'Min-Max', 'Scaler', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'teknik', 'untuk', 'melakukan', 'transformasi', 'data', ',', 'yang', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'mengubah', 'rentang', 'data', 'tiap', 'variabel', 'menjadi', '0', 'sampai', '1', '.', 'E.', 'Kombinasi', 'Teknik', 'Analisis', 'Penelitian', '[', '1', ']', 'menyebutkan', 'penting', 'untuk', 'menggabungkan', 'teknik', 'analisis', 'seperti', 'analisis', 'teknikal', 'dengan', 'kedua', 'analisis', 'baik', 'sentimen', 'maupun', 'fundamental', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'menggabungkan', 'teknik', 'analisis', 'teknikal', 'dengan', 'fundamental', ',', 'teknikal', 'dengan', 'sentimen', ',', 'atau', 'bahkan', 'ketiganya', 'yang', 'masing-masing', 'teknik', 'analisis', 'direpresentasikan', 'sebagai', 'variabel', 'teknikal', ',', 'fundamental', ',', 'dan', 'sentimen', '.', 'Sehingga', ',', 'akan', 'dilakukan', 'kombinasi', 'variabel', 'dari', 'masing-masing', 'teknik', 'analisis', 'tersebut', 'dengan', 'catatan', 'harga', 'penutupan', 'dan', 'indikator', 'teknikal', 'akan', 'selalu', 'dimasukkan', 'dalam', 'model', '.', 'TABEL', 'IV', 'MENCARI', 'KOMBINASI', 'VARIABEL', 'TERBAIK', 'Kombinasi', 'Variabel', 'Harga', 'Penutupan', 'KomVar1', 'KomVar2', 'KomVar3', 'KomVar4', 'KomVar5', 'KomVar6', 'KomVar7', 'KomVar8', 'KomVar9', 'KomVar10', 'KomVar11', 'KomVar12', 'KomVar13', 'KomVar14', 'KomVar15', 'KomVar16', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', 'Teknikal', 'Indikator', 'Pilihan', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', 'IHSG', 'Nilai', 'Tukar', 'Suku', 'Bunga', 'Sentimen', 'Twitter', '✓', '×', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '✓', '×', '×', '×', '✓', '×', '×', '×', '×', '✓', '✓', '×', '✓', '✓', '✓', '×', '×', '✓', '✓', '×', '×', '✓', '×', '×', '×', '✓', '✓', '✓', '×', '✓', '×', '✓', '×', '✓', '×', '✓', '×', '×', '✓', '×', '×', '✓', '✓', '✓', '✓', '×', '×', '×', '✓', '×', '✓', '✓', '×', '×', '×', '✓', '×', 'F.', 'Pemodelan', '1', '.', 'Model', 'Long-Short', 'Term', 'Memory', '(', 'LSTM', ')', 'Model', 'LSTM', 'pertama', 'kali', 'dikembangkan', 'oleh', 'Hochreiter', 'dan', 'Schmidhuber', 'pada', 'tahun', '1997', '[', '10', ']', '.', 'Model', 'LSTM', 'memiliki', 'tiga', 'gate', 'network', ',', 'yakni', 'input', 'gate', ',', 'forget', 'gate', 'dan', 'output', 'gate', '[', '28', ']', '.', 'Input', 'gate', 'dapat', 'memutuskan', 'untuk', 'memasukkan', 'informasi', 'baru', 'ke', 'dalam', 'sel', '.', 'Forget', 'Gate', 'menentukan', 'informasi', 'apa', 'yang', 'akan', 'dibuang', 'atau', 'yang', 'akan', 'dipertahankan', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'menghindari', 'masalah', 'vanishing', 'gradient', '.', 'Dan', 'terakhir', 'output', 'gate', 'menentukan', 'seberapa', 'banyak', 'informasi', 'yang', 'akan', 'dihasilkan', '[', '5', ']', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '2', 'Alur', 'Model', 'LSTM', '[', '5', ']', '2', '.', 'Validation', 'Metode', 'validasi', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Walk', 'Forward', 'Validation', ',', 'metode', 'ini', 'sering', 'digunakan', 'pada', 'analisis', 'data', 'runtun', 'waktu', '[', '7', ']', '.', 'Prosedur', 'evaluasi', 'berjalan', 'maju', ',', 'dengan', 'partisi', 'berupa', 'training', ',', 'validation', ',', 'dan', 'test', 'yang', 'berurutan', 'dan', 'tumpang', 'tindih', '[', '29', ']', ',', 'serta', 'digunakan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'kinerja', 'dari', 'model', '.', 'Evaluasi', 'metrik', 'yang', 'digunakan', 'yakni', 'metrik', 'berbasis', 'eror', 'yakni', 'Root', 'Mean', 'Squared', 'Error', '(', 'RMSE', ')', 'seperti', 'yang', 'banyak', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'sebelumnya', '[', '7', ']', '.', '3', '.', 'Hyprparameter', 'Optimization', 'kelemahan', 'ada', 'beberapa', 'Menurut', 'penelitian', '[', '30', ']', ',', 'meskipun', 'model', 'LSTM', 'sering', 'digunakan', 'sebagai', 'model', 'yang', 'baik', 'dalam', 'analisis', 'data', 'runtun', 'waktu', ',', 'dalam', 'menggunakan', 'jaringan', 'LSTM', '.', 'Pertama', ',', 'model', 'neural', 'network', 'termasuk', 'LSTM', ',', 'sulit', 'untuk', 'diinterpretasikan', 'karena', 'memiliki', 'proses', 'komputasi', 'yang', 'sangat', 'kompleks', '.', 'Kedua', ',', 'seperti', 'model', 'neural', 'network', 'lainnya', ',', 'model', 'LSTM', 'memiliki', 'banyak', 'parameter', 'yang', 'harus', 'dimodifikasi', 'peneliti', ',', 'seperti', 'jumlah', 'layer', ',', 'jumlah', 'neuron', 'per', 'layer', ',', 'time', 'lag', ',', 'dan', 'lain-lain', '.', 'Namun', ',', 'keterbatasan', 'waktu', 'dan', 'komputasi', 'mengakibatkan', 'sulitnya', 'dalam', 'mencari', 'kombinasi', 'parameter', 'yang', 'memberikan', 'performa', 'terbaik', ',', 'oleh', 'karena', 'itulah', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', '.', 'G.', 'Mengevaluasi', 'Model', 'Model', 'yang', 'telah', 'di', 'optimalisasi', 'kemudian', 'digunakan', 'untuk', 'memprediksi', 'harga', 'saham', 'pada', 'data', 'testing', 'untuk', 'memperoleh', 'estimasi', 'nilai', 'eror', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'ini', 'dimulai', 'dengan', 'memformulasikan', 'variabel', 'untuk', 'tiap-tiap', 'jenis', 'analisis', 'kemudian', 'mengembangkan', 'model', 'LSTM', 'yang', 'akan', 'memprediksi', 'harga', 'penutupan', 'saham', '5', 'hari', 'kedepan', 'hingga', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', '.', 'Gambar', '3', 'Kerangka', 'Pikir', '4', '/', '8', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Formulasi', 'Indikator', 'Teknikal', '&', 'Feature', 'Selection', 'Pada', 'tahap', 'formulasi', 'teknikal', ',', 'peneliti', 'menggunakan', 'library', 'pandas_ta', 'yang', 'menghitung', '12', 'teknikal', 'indikator', 'menggunakan', 'data', 'saham', 'harga', 'saham', 'seperti', 'harga', 'open', ',', 'close', ',', 'high', ',', 'low', 'dan', 'volume', '.', 'indikator', 'TABEL', 'V', 'STATISTIK', 'DESKRIPTIF', 'HISTORI', 'HARGA', 'SAHAM', 'Indikator', 'Open', 'Close', 'High', 'Low', 'Volume', 'Jumlah', 'Data', '4479', '4479', '4479', '4479', '4479', 'Rata-rata', '2710.77', '2710.34', '2737.18', '2682.20', '1.09', 'e+08', 'Standar', 'Deviasi', '2246.58', '2235.31', '2265.27', '2225.59', '1.33', 'e+08', 'Nilai', 'Terkecil', '177.50', '177.50', '180.00', '177.50', '0', 'Kuartil', 'Pertama', '(', '25', '%', ')', '700.00', '700.00', '705.00', '685.00', '4.83', 'e+07', 'Median', '(', '50', '%', ')', '2050.00', '2055.00', '2070.00', '2030.00', '7.28', 'e+07', 'Kuartil', 'Ketiga', '(', '75', '%', ')', '4460.00', '4487.50', '4530.00', '4450.00', '1.19', 'e+08', 'Nilai', 'Terbesar', '8300.00', '8200.00', '8300.00', '8075.00', '1.95', 'e+09', 'Secara', 'umum', ',', 'indikator', 'teknikal', 'tersebut', 'dapat', 'dibagi', 'menjadi', 'dua', 'jenis', ',', 'yakni', 'indikator', 'tren', 'yang', 'mengindikasikan', 'tren', 'atau', 'arah', 'pergerakan', 'dari', 'saham', 'dan', 'indikator', 'momentum', 'yang', 'mengindikasikan', 'momentum', 'atau', 'titik', 'balik', 'dari', 'pergerakan', 'harga', 'saham', '.', 'Gambar', '4', 'Indikator', 'teknikal', 'tren', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '1', '2', '3', 'SMA', ',', 'StoD', ',', 'RSI', ',', 'MACD', ',', 'ADO', ',', 'CCI', ',', 'MFI', 'StoK', ',', 'RSI', ',', 'ADO', ',', 'CCI', 'EMA', ',', 'Moment', ',', 'StoK', ',', 'RSI', ',', 'LWill', 'R', ',', 'MFI', '0.0067', '0.0070', '0.0072', 'Dari', 'hasil', 'pada', 'tabel', '5', 'diperoleh', 'kombinasi', 'variabel', 'teknikal', 'yang', 'memberikan', 'fitness', 'value', 'paling', 'optimal', 'adalah', 'kombinasi', 'variabel', 'SMA', ',', 'StoD', ',', 'RSI', ',', 'MACD', ',', 'ADO', ',', 'CCI', ',', 'MFI', '.', 'Selanjutnya', 'variabel-variabel', 'teknikal', 'tersebut', 'digunakan', 'untuk', 'dikombinasikan', 'dengan', 'variabel', 'dari', 'teknik', 'analisis', 'lain', 'yakni', 'fundamental', 'dan', 'sentimen', '.', 'B.', 'Analisis', 'Sentimen', 'Pengumpulan', 'data', 'sentimen', 'pada', 'media', 'sosial', 'Twitter', 'dilakukan', 'dengan', 'scraping', 'menggunakan', 'library', 'snscrape', '.', 'Scraping', 'dilakukan', 'dengan', 'mengumpulkan', 'seluruh', 'cuitan', 'Twitter', 'yang', 'terdapat', 'kata', '“', 'saham', 'BCA', '”', 'dan', '“', 'BBCA', '”', '(', 'kode', 'saham', 'bank', 'BCA', ')', 'yang', 'diposting', 'sebelum', 'tanggal', '31', 'Agustus', '2022', '.', 'Kata', 'kunci', '“', 'saham', 'BCA', '”', 'dan', '“', 'BBCA', '”', 'tersebut', 'dipilih', 'karena', 'berhubungan', 'langsung', 'dengan', 'saham', 'bank', 'BCA', ',', 'sehingga', 'diharapkan', 'cuitan', 'yang', 'diperoleh', 'membahas', 'tentang', 'saham', '.', 'Dari', 'dua', 'kata', 'kunci', 'tersebut', 'diperoleh', '70,225', 'cuitan', 'Twitter', '.', 'TABEL', 'VII', 'JUMLAH', 'CUITAN', 'HASIL', 'SCRAPING', 'Kata', 'kunci', 'Saham', 'BCA', 'BBCA', 'Total', 'Jumlah', 'Cuitan', '19,040', '51,185', '70,225', 'Selanjutnya', 'adalah', 'tahap', 'preprocessing', 'dimana', 'tahap', 'preprocessing', 'adalah', 'menghapus', 'duplikat', ',', 'membersihkan', 'kalimat', ',', 'serta', 'melabeli', 'data', 'secara', 'manual', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'sebagai', 'input', 'pelatihan', 'model', '.', 'Pembersihan', 'yang', 'dilakukan', 'diantaranya', 'mengubah', 'semua', 'huruf', 'menjadi', 'huruf', 'kecil', ',', 'menghapus', 'URL', ',', 'menghapus', 'emoji', ',', 'nama', 'pengguna', ',', 'tanggal', ',', 'spasi', ',', 'dan', 'tanda', 'tagar', '(', '#', ')', '.', 'Hal', 'ini', 'bertujuan', 'menghapus', 'karakter-karakter', 'tidak', 'bermakna', 'yang', 'akan', 'dimasukkan', 'kedalam', 'input', 'model', '.', 'Model', 'IndoBERT', 'kemudian', 'dikembangkan', 'lalu', 'dilatih', 'menggunakan', '4,000', 'data', 'yang', 'telah', 'diberi', 'label', 'secara', 'manual', '.', 'Data', 'terlebih', 'dahulu', 'dibagi', 'dengan', 'proporsi', '70', '%', 'data', 'latih', 'dan', '30', '%', 'data', 'tes', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'pelatihan', ',', 'model', 'diuji', 'menggunakan', 'data', 'tes', 'untuk', 'mengklasifikasikan', 'cuitan', ',', 'klasifikasi', 'sentimen', 'ini', 'menghasilkan', 'confusion', 'matrix', 'berikut', '.', 'TABEL', 'VIII', 'Gambar', '5', 'Indikator', 'teknikal', 'momentum', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'HASIL', 'KLASIFIKASI', 'SENTIMEN', 'Kemudian', 'dilakukan', 'feature', 'selection', 'variabel', 'teknikal', 'menggunakan', 'kombinasi', 'algoritma', 'LSTM-GA', 'untuk', 'mengurutkan', 'kombinasi', 'variabel', 'teknikal', 'dengan', 'eror', 'paling', 'kecil', 'sehingga', 'diperoleh', 'hasil', 'kombinasi', 'variabel', 'teknikal', 'terbaik', '.', 'Berikut', 'merupakan', '3', 'hasil', 'teratas', 'kombinasi', 'variabel', 'teknikal', 'yang', 'memiliki', 'eror', 'paling', 'kecil', ':', 'TABEL', 'VI', 'RANKING', 'FEATURE', 'SELECTION', 'VARIABEL', 'TEKNIKAL', 'Ranking', 'Variabel', 'Teknikal', 'Fitness', 'Value', 'Negative', 'Neutral', 'Positive', '91', '15', '32', '20', '238', '88', '20', '77', '223', 'True', 'Sentiment', 'Negative', 'Neutral', 'Positive', 'Predicted', 'Sentiment', 'Berdasarkan', 'confusion', 'matrix', 'tersebut', 'kinerja', 'model', 'analisis', 'sentimen', 'dapat', 'dilihat', 'melalui', 'nilai', 'accuracy', ',', 'recall', ',', 'precision', 'serta', 'F1-Score', 'yang', 'disajikan', 'pada', 'tabel', 'berikut', ':', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'IX', 'TABEL', 'XI', 'PRECISION', ',', 'RECALL', ',', 'F1-SCORE', ',', 'SUPPORT', 'RMSE', '10-FOLD', 'WALK', 'FORWARD', 'VALIDATION', '(', 'DALAM', 'E-04', ')', 'Precision', 'Recall', 'Positive', 'Neutral', 'Negative', 'Accuracy', '0.66', '0.69', '0.70', '0.69', '0.72', '0.65', '0.69', 'F1-', 'Score', '0.68', '0.70', '0.67', 'Support', '131', '330', '343', '804', 'Selanjutnya', 'menghitung', 'sentimen', 'skor', 'harian', 'dengan', 'sentimen', 'cuitan', 'yang', 'berada', 'di', 'hari', 'yang', 'sama', 'akan', 'dihitung', 'persentase', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'terhadap', 'total', 'jumlah', 'cuitan', 'poaitif', 'dan', 'negatif', 'dihari', 'tersebut', '.', 'TABEL', 'X', 'HASIL', 'PENGHITUNGAN', 'SENTIMEN', 'HARIAN', 'Tanggal', '2022-08-24', '2022-08-25', '2022-08-26', '2022-08-29', '2022-08-30', 'Persentase', '0.785714', '1', '0.636364', '0.636364', '0.857143', 'Penghitungan', 'skor', 'sentimen', 'harian', 'ini', 'menggunakan', 'rumus', '(', '2', ')', 'dimana', 'apabila', 'nilai', 'skor', 'makin', 'mendekati', '1', ',', 'maka', 'perbandingan', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'sangat', 'besar', 'terhadap', 'total', 'cuitan', 'positif', 'dan', 'negatif', '.', 'Sebaliknya', 'apabila', 'nilai', 'skor', 'makin', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'sangat', 'kecil', 'mendekati', '0', ',', 'maka', 'dibandingkan', 'total', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'dan', 'negatif', '.', 'Skor', 'akan', 'bernilai', '0.5', 'apabila', 'jumlah', 'cuitan', 'positif', 'dan', 'negatif', 'sama', 'atau', 'tidak', 'ada', 'cuitan', 'sama', 'sekali', 'dihari', 'tersebut', '.', 'Berikut', 'disajikan', 'histogram', 'sebaran', 'sentimen', 'skor', 'harian', ':', 'Kombinasi', 'Variabel', 'KomVar1', 'KomVar2', 'KomVar3', 'KomVar4', 'KomVar5', 'KomVar6', 'KomVar7', 'KomVar8', 'KomVar9', 'KomVar10', 'KomVar11', 'KomVar12', 'KomVar13', 'KomVar14', 'KomVar15', 'KomVar16', 'Eror', 'RMSE', 'Min', 'Rataan', 'Max', 'Rentang', '1.066', '0.608', '0.750', '0.280', '0.423', '1.030', '0.535', '0.641', '0.783', '0.596', '0.597', '0.505', '0.460', '0.910', '0.458', '0.453', '2.617', '2.545', '2.453', '1.978', '2.147', '2.397', '2.454', '2.036', '2.805', '3.051', '2.106', '1.765', '2.740', '2.342', '2.369', '1.864', '5.004', '6.796', '4.579', '3.739', '5.310', '6.719', '6.809', '3.950', '7.238', '5.938', '4.348', '3.519', '6.391', '6.192', '4.619', '5.456', '3.035', '±', '1.969', '3.702', '±', '3.094', '2.665', '±', '1.915', '2.010', '±', '1.729', '2.867', '±', '2.443', '3.875', '±', '2.844', '3.672', '±', '3.137', '2.296', '±', '1.654', '4.011', '±', '3.227', '3.267', '±', '2.671', '2.473', '±', '1.875', '2.012', '±', '1.507', '3.426', '±', '2.965', '3.551', '±', '2.641', '2.539', '±', '2.080', '2.955', '±', '2.502', 'Dari', 'tabel', '7', 'terlihat', 'bahwa', 'dari', '10-fold', 'walk', 'forward', 'validation', ',', 'terdapat', 'dua', 'kombinasi', 'variabel', 'terbaik', 'yakni', 'KomVar4', 'dan', 'KomVar12', '.', 'Kombinasi', 'variabel', '4', 'menghasilkan', 'minimal', 'RMSE', 'serta', 'nilai', 'tengah', 'paling', 'kecil', 'dibanding', 'kombinasi', 'variabel', 'lainnya', '.', 'Disisi', 'lain', ',', 'Kombinasi', 'variabel', '12', 'memiliki', 'rataan', 'eror', 'RMSE', 'paling', 'kecil', 'serta', 'rentang', 'yang', 'kecil', ',', 'sehingga', 'kombinasi', 'variabel', '12', 'terbilang', 'stabil', '.', 'Setelah', 'model', 'selesai', 'dilatih', ',', 'model', 'KomVar4', 'dan', 'KomVar12', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'prediksi', 'harga', 'saham', '5', 'hari', 'kedepan', 'menggunakan', 'data', 'test', ',', 'hasilnya', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', 'berikut', '.', 'Gambar', '6', 'Histogram', 'sentimen', 'skor', 'harian', 'Dari', 'histogram', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'sebagian', 'besar', 'data', 'skor', 'sentimen', 'yakni', '73.74', '%', 'skor', 'harian', 'menuju', 'kearah', 'tren', 'positif', '(', 'lebih', 'besar', 'dari', '0.5', ')', '.', 'C.', 'Pemodelan', 'dan', 'Kombinasi', 'Teknik', 'Analisis', 'Pemodelan', 'kemudian', 'dilakukan', 'untuk', 'setiap', 'kombinasi', 'variabel', 'teknikal', ',', 'fundamental', ',', 'dan', 'sentimen', '.', 'Model', 'LSTM', 'menggunakan', 'hyperparameter', 'berdasarkan', 'penelitian', '[', '9', ']', 'dengan', '150', 'unit', 'dalam', 'hidden', 'layer', ',', 'fungsi', 'aktivasi', 'tanh', ',', 'optimizer', 'Adam', ',', 'dan', '5', 'unit', 'dalam', 'output', 'layer', 'dimana', 'untuk', 'setiap', 'kombinasi', 'variabel', 'dijalankan', 'dengan', '10-fold', 'walk', 'forward', 'validation', '.', 'Gambar', '7', 'Hasil', 'Prediksi', 'Harga', 'Saham', '5', 'Hari', 'Kedepan', '(', 'Komvar', '4', 'kiri', ',', 'Komvar', '12', 'kanan', ')', 'Berdasarkan', 'gambar', 'diatas', ',', 'hasil', 'prediksi', 'hari', 'kelima', 'dari', 'model', 'KomVar4', 'sangat', 'fluktuatif', 'dan', 'kurang', 'mendekati', 'nilai', 'sebenarnya', '.', 'Untuk', 'mengevaluasi', 'model', 'berdasarkan', 'nilai', 'RMSE', ',', 'prediksi', 'diulangi', 'sebanyak', '10', 'kali', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'rata-rata', 'dari', 'RMSE', ',', 'hasilnya', 'model', 'KomVar4', 'mendapat', 'nilai', '390.85', '.', 'Berdasarkan', 'gambar', 'diatas', ',', 'hasil', 'prediksi', 'hari', 'kelima', 'dari', 'model', 'KomVar12', 'fluktuatif', 'dan', 'kurang', 'mendekati', 'nilai', 'tidak', 'sefluktuatif', 'KomVar4', '.', 'Untuk', 'sebenarnya', 'namun', 'mengevaluasi', 'model', 'berdasarkan', 'nilai', 'RMSE', ',', 'prediksi', 'diulangi', 'sebanyak', '10', 'kali', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'rata-rata', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'E.', 'Evaluasi', 'Model', 'Setelah', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'terbaik', 'dari', 'masing-', 'masing', 'model', 'diperoleh', ',', 'kemudian', 'model', 'digunakan', 'untuk', 'memprediksi', 'kembali', 'harga', 'saham', 'menggunakan', 'data', 'test', '.', 'Kombinasi', 'hyperparameter', 'yang', 'dipilih', 'adalah', 'kombinasi', 'nomor', 'urut', 'satu', 'atau', 'dengan', 'kata', 'lain', 'kombinasi', 'variabel', 'dengan', 'eror', 'paling', 'kecil', 'dari', 'masing-masing', 'model', '.', 'Model', 'KomVar4', 'kemudian', 'dibuat', 'kembali', 'dengan', 'menggunakan', 'hyperparameter', 'jumlah', 'unit', 'LSTM', '100', ',', 'dropout', 'rate', '0.3', ',', 'learning', 'rate', '0.001', ',', 'optimizer', 'Adam', ',', 'timestamps', '10', 'dan', 'batch', 'size', '32', '.', 'Begitu', 'juga', 'dengan', 'model', 'KomVar12', 'dengan', 'menggunakan', 'hyperparameter', 'jumlah', 'unit', 'LSTM', '150', ',', 'dropout', 'rate', '0.1', ',', 'learning', 'rate', '0.001', ',', 'optimizer', 'Adam', ',', 'timestamps', '10', 'dan', 'batch', 'size', '32', '.', 'Kedua', 'model', 'tersebut', 'kemudian', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'prediksi', 'harga', 'saham', '5', 'hari', 'kedepan', 'menggunakan', 'data', 'test', ',', 'hasilnya', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', 'berikut', '.', 'dari', 'RMSE', ',', 'hasilnya', 'model', 'KomVar4', 'mendapat', 'nilai', '366.53', ',', 'nilai', 'ini', 'lebih', 'kecil', 'daripada', 'KomVar4', '.', 'D.', 'Hyperparameter', 'Optimization', 'Untuk', 'dua', 'kombinasi', 'variabel', 'terbaik', 'yakni', 'kombinasi', 'variabel', '4', 'dan', 'kombinasi', 'variabel', '12', ',', 'akan', 'dijalankan', 'Hyperparameter', 'Optimization', 'dengan', 'Grid', 'Search', 'untuk', 'mencari', 'hyperparameter', 'terbaik', '.', 'Hyperparameter', 'yang', 'akan', 'dipilih', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', 'berikut', ':', 'TABEL', 'XII', 'HYPERPARAMETER', 'YANG', 'AKAN', 'DIKOMBINASIKAN', 'Hyperparameter', 'Interval', 'Jumlah', 'unit', 'layer', '100', ',', '150', ',', '200', ',', '300', 'Dropout', 'Rate', '0', ',', '0.1', ',', '0.3', ',', '0.5', 'Learning', 'Rate', '0.1', ',', '0.01', ',', '0.0001', 'Ukuran', 'batch', '8', ',', '16', ',', '32', ',', '64', 'Optimizer', 'Adam', ',', 'RMSprop', 'Timestamps', '10', ',', '20', ',', '30', 'Karena', 'ada', '1152', 'kombinasi', 'hyperparameter', 'dan', '2', 'kombinasi', 'variabel', 'yang', 'akan', 'dijalankan', 'menggunakan', '5', 'fold', 'walk', 'forward', 'validation', ',', 'maka', 'akan', 'ada', '11520', 'model', 'yang', 'search', '.', 'Berikut', '10', 'akan', 'dilatih', 'menggunakan', 'grid', 'hyperparameter', 'terbaik', 'dengan', 'RMSE', 'terkecil', 'dari', 'masing-', 'masing', 'kombinasi', 'variabel', ':', 'TABEL', 'XIII', 'HYPERPARAMETER', 'TERBAIK', 'KomVar4', 'Gambar', '8', 'Hasil', 'Prediksi', 'Harga', 'Saham', '5', 'Hari', 'Kedepan', 'Setelah', 'Hyperparameter', 'Optimization', '(', 'Komvar', '4', 'kiri', ',', 'Komvar', '12', 'kanan', ')', 'Hyperparameter', 'RMSE', 'Urut', 'Jumlah', 'unit', 'Dropout', 'Rate', 'Learning', 'Rate', 'Ukuran', 'batch', 'Optimizer', 'Time', 'stamps', '1', '2', '3', '4', '5', '100', '100', '100', '150', '150', '0.3', '0.1', '0.5', '0.5', '0.3', '0.001', '0.001', '0.001', '0.001', '0.001', '32', '32', '32', '32', '32', 'Adam', 'Adam', 'Adam', 'Adam', 'Adam', '10', '10', '30', '10', '10', '0.000758', '0.000771', '0.000840', '0.000880', '0.000924', 'TABEL', 'XIV', 'HYPERPARAMETER', 'TERBAIK', 'KomVar12', 'Hyperparameter', 'RMSE', 'Urut', '1', '2', '3', '4', '5', 'Jumlah', 'unit', 'Dropout', 'Rate', 'Learning', 'Rate', 'Ukuran', 'batch', 'Optimizer', 'Time', 'stamps', '150', '0.1', '0.001', '200', '200', '100', '300', '0', '0', '0', '0', '0.001', '0.001', '0.001', '0.001', '32', '32', '32', '32', '32', 'Adam', 'Adam', 'Adam', 'Adam', 'Adam', '10', '30', '10', '10', '10', '0.000804', '0.000863', '0.000899', '0.00092', '0.000943', 'Berdasarkan', 'gambar', 'diatas', ',', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'sebelum', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', ',', 'hasil', 'prediksi', 'hari', 'kelima', 'dari', 'model', 'KomVar4', 'sudah', 'lebih', 'baik', 'dan', 'mendekati', 'nilai', 'sebenarnya', '.', 'Untuk', 'mengevaluasi', 'model', 'berdasarkan', 'nilai', 'RMSE', ',', 'prediksi', 'diulangi', 'sebanyak', '10', 'kali', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'rata-rata', 'dari', 'RMSE', 'sebesar', '332.66', ',', 'hasil', 'ini', 'jauh', 'lebih', 'baik', 'dibanding', 'sebelum', 'dilakukan', 'lain', ',', 'hyperparameter', 'optimization', 'yakni', '390.85', '.', 'Disisi', 'sayangnya', 'setelah', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', ',', 'hasil', 'prediksi', 'model', 'KomVar12', 'justru', 'makin', 'jauh', 'dari', 'nilai', 'sebenarnya', 'dan', 'evaluasi', 'model', 'berdasarkan', 'nilai', 'RMSE', 'yang', 'diulangi', 'sebanyak', '10', 'kali', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'rata-rata', 'dari', 'RMSE', 'sebesar', '790.85', ',', 'hasil', 'ini', 'jauh', 'lebih', 'baik', 'buruk', 'sebelum', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', 'yakni', '366.53', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Dari', '12', 'indikator', 'teknikal', 'yang', 'diformulasikan', ',', 'setelah', 'melalui', 'proses', 'feature', 'selection', 'hanya', '7', 'indikator', 'yang', 'digunakan', 'kedalam', 'model', 'yakni', 'SMA', ',', 'StoD', ',', 'RSI', ',', 'MACD', ',', 'ADO', ',', 'CCI', ',', 'MFI', '.', 'Kombinasi', 'indikator', 'tersebut', 'dipilih', 'karena', 'memiliki', 'fitness', 'value', 'yang', 'paling', 'optimal', 'terhadap', 'model', '.', 'Analisis', 'sentimen', 'telah', 'berhasil', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'model', 'IndoBERT', 'serta', 'memiliki', 'akurasi', 'sebesar', '69', '%', '.', 'Angka', 'ini', 'belum', 'terbilang', 'cukup', 'baik', 'mengingat', 'analisis', 'sentimen', 'merupakan', 'hal', 'yang', 'rumit', '.', 'Penghitungan', 'sentimen', 'skor', 'harian', 'menunjukkan', '73.74', '%', 'skor', 'harian', 'menuju', 'kearah', 'tren', 'positif', '(', 'lebih', 'dari', '0.5', ')', '.', '7', '/', '8', 'Berdasarkan', 'hasil', '10', 'kali', 'walk', 'forward', 'validation', ',', 'didapat', 'dua', 'model', 'LSTM', 'dengan', 'kombinasi', 'variabel', 'terbaik', 'yakni', 'kombinasi', 'variabel', '4', 'dan', 'kombinasi', 'variabel', '12', 'dengan', 'rataan', 'RMSE', 'masing-masing', '1.978', 'dan', '1.765', '.', 'Untuk', 'mendapatkan', 'performa', 'model', 'yang', 'lebih', 'baik', ',', 'dilakukan', 'hyperparameter', 'optimization', 'untuk', 'kedua', 'jenis', 'model', 'kombinasi', 'variabel', ',', 'dan', 'diperoleh', 'RMSE', 'masing-', 'masing', 'model', 'yakni', 'KomVar4', '0.000758', 'dan', 'KomVar12', '0.000804', '.', 'Model', 'tersebut', 'kemudian', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'data', 'test', 'dimana', 'model', 'KomVar4', 'jauh', 'mengungguli', 'model', 'KomVar12', 'dengan', 'RMSE', '332.66', 'dibanding', '790.85.minimal', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', '[', '2', ']', '[', '3', ']', '[', '4', ']', '[', '5', ']', '[', '6', ']', '[', '7', ']', '[', '8', ']', '[', '9', ']', '[', '10', ']', '[', '11', ']', '[', '12', ']', '[', '13', ']', 'A.', 'E.', 'Irzky', 'and', 'H.', 'Sari', ',', '“', 'A', 'Prediction', 'of', 'Stock', 'Price', 'Movements', 'Using', 'Support', 'Vector', 'Machines', 'in', 'Indonesia', ',', '”', 'Journal', 'of', 'Asian', 'Finance', ',', 'doi', ':', '10.13106/jafeb.2021.vol8.no8.0399', '.', '399–0407', ',', '2021', ',', 'vol', '.', 'no', '.', 'pp', '.', '8', ',', '8', ',', 'J.', 'Hur', ',', 'M.', 'Raj', ',', 'and', 'Y.', 'E.', 'Riyanto', ',', '“', 'Finance', 'and', 'trade', ':', 'A', 'cross-', 'country', 'empirical', 'analysis', 'on', 'the', 'impact', 'of', 'financial', 'development', 'and', 'asset', 'tangibility', 'on', 'international', 'trade', ',', '”', 'World', 'Dev', ',', 'vol', '.', '34', ',', 'no', '.', '10', ',', 'pp', '.', '1728–1741', ',', 'Oct.', '2006', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.worlddev.2006.02.003', '.', 'A.', 'Derakhshan', 'and', 'H.', 'Beigy', ',', '“', 'Sentiment', 'analysis', 'on', 'stock', 'social', 'media', 'for', 'stock', 'price', 'movement', 'prediction', ',', '”', 'Eng', 'Appl', 'Artif', 'Intell', ',', 'vol', '.', 'doi', ':', '10.1016/j.engappai.2019.07.002', '.', '569–578', ',', '2019', ',', 'Oct.', '85', ',', 'pp', '.', 'N.', 'Hu', ',', 'I.', 'Bose', ',', 'N.', 'S.', 'Koh', ',', 'and', 'L.', 'Liu', ',', '“', 'Manipulation', 'of', 'online', 'reviews', ':', 'An', 'analysis', 'of', 'ratings', ',', 'readability', ',', 'and', 'sentiments', ',', '”', 'Decis', 'Support', 'Syst', ',', 'vol', '.', '52', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '674–684', ',', '2012', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.dss.2011.11.002', '.', 'S.', 'Wu', ',', 'Y.', 'Liu', ',', 'Z.', 'Zou', ',', 'and', 'T.', 'H.', 'Weng', ',', '“', 'S_I_LSTM', ':', 'stock', 'price', 'prediction', 'based', 'on', 'multiple', 'data', 'sources', 'and', 'sentiment', 'analysis', ',', '”', 'Conn', 'Sci', ',', 'vol', '.', '34', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '44–62', ',', '2022', ',', 'doi', ':', '10.1080/09540091.2021.1940101', '.', 'S.', 'T.', 'Mndawe', ',', 'B.', 'S.', 'Paul', ',', 'and', 'W.', 'Doorsamy', ',', '“', 'Development', 'of', 'a', 'Stock', 'Price', 'Prediction', 'Framework', 'for', 'Intelligent', 'Media', 'and', 'Technical', 'Analysis', ',', '”', 'Applied', 'Sciences', '(', 'Switzerland', ')', ',', 'vol', '.', '12', ',', 'no', '.', '2', ',', 'Jan.', '2022', ',', 'doi', ':', '10.3390/app12020719', '.', 'E.', 'P.', 'Wahyuddin', ',', '“', 'Pemodelan', 'Prediksi', 'Harga', 'Saham', 'Menggunakan', 'Long-Short', 'Term', 'Memory', ':', 'Studi', 'Empiris', 'pada', 'Saham', 'Bank', 'Rakyat', 'Indonesia', ',', '”', '2022', '.', 'M.', 'M.', 'Kumbure', ',', 'C.', 'Lohrmann', ',', 'P.', 'Luukka', ',', 'and', 'J.', 'Porras', ',', '“', 'Machine', 'learning', 'techniques', 'and', 'data', 'for', 'stock', 'market', 'forecasting', ':', 'A', 'literature', 'review', ',', '”', 'Expert', 'Systems', 'with', 'Applications', ',', 'vol', '.', '197', '.', 'Elsevier', 'Ltd', ',', 'Jul', '.', '01', ',', '2022.', 'doi', ':', '10.1016/j.eswa.2022.116659', '.', 'Y.', 'Peng', ',', 'P.', 'H.', 'M.', 'Albuquerque', ',', 'H.', 'Kimura', ',', 'and', 'C.', 'A.', 'P.', 'B.', 'Saavedra', ',', '“', 'Feature', 'selection', 'and', 'deep', 'neural', 'networks', 'for', 'stock', 'price', 'direction', 'forecasting', 'using', 'technical', 'analysis', 'indicators', ',', '”', 'Machine', 'Learning', 'with', 'Applications', ',', 'vol', '.', '5', ',', 'p.', '100060', ',', 'Sep.', '2021', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.mlwa.2021.100060', '.', 'H.', 'N.', 'Bhandari', ',', 'B.', 'Rimal', ',', 'N.', 'R.', 'Pokhrel', ',', 'R.', 'Rimal', ',', 'K.', 'R.', 'Dahal', ',', 'and', 'R.', 'K.', 'C.', 'Khatri', ',', '“', 'Predicting', 'stock', 'market', 'index', 'using', 'LSTM', ',', '”', 'Machine', 'Learning', 'with', 'Applications', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'p.', '100320', ',', 'Sep.', '2022', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.mlwa.2022.100320', '.', 'S.', 'Hochreiter', 'and', 'J.', 'Schmidhuber', ',', '“', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', ',', '”', 'Neural', 'Comput', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'no', '.', '8', ',', 'pp', '.', '1735–1780', ',', 'Nov.', '1997', ',', 'doi', ':', '10.1162/neco.1997.9.8.1735', '.', 'H.', 'Chung', 'and', 'K.', 'S.', 'Shin', ',', '“', 'Genetic', 'algorithm-optimized', 'long', 'short-', 'term', 'memory', 'network', 'for', 'stock', 'market', 'prediction', ',', '”', 'Sustainability', '(', 'Switzerland', ')', ',', 'vol', '.', '10', ',', 'no', '.', '10', ',', 'Oct.', '2018', ',', 'doi', ':', '10.3390/su10103765', '.', 'G.', 'Attanasio', ',', 'L.', 'Cagliero', ',', 'P.', 'Garza', ',', 'and', 'E.', 'Baralis', ',', '“', 'Combining', 'news', 'sentiment', 'and', 'technical', 'analysis', 'to', 'predict', 'stock', 'trend', 'reversal', ',', '”', 'in', 'IEEE', 'International', 'Conference', 'on', 'Data', 'Mining', 'Workshops', ',', '[', '14', ']', '[', '15', ']', '[', '16', ']', '[', '17', ']', '[', '18', ']', '[', '19', ']', '[', '20', ']', '[', '21', ']', '[', '22', ']', '[', '23', ']', '[', '24', ']', '[', '25', ']', '[', '26', ']', '[', '27', ']', '[', '28', ']', '[', '29', ']', '[', '30', ']', '[', '31', ']', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'ICDMW', ',', 'IEEE', 'Computer', 'Society', ',', 'Nov.', '2019', ',', 'pp', '.', '514–521', '.', 'doi', ':', '10.1109/ICDMW.2019.00079', '.', 'Central', 'Asia', ',', 'Bank', 'https', ':', '//www.bca.co.id/id/tentang-bca/Hubungan-', 'Investor/Informasi-Saham/Kepemilikan-Saham-BCA', ',', 'Nov.', '19', ',', '2022', '.', '“', 'Kepemilikan', 'BCA', ',', '”', 'Saham', 'C.', 'M.', 'Mesquita', ',', 'R.', 'A.', 'de', 'Oliveira', ',', 'and', 'A.', 'C.', 'M.', 'Pereira', ',', '“', 'Combining', 'an', 'LSTM', 'neural', 'network', 'with', 'the', 'Variance', 'Ratio', 'Test', 'for', 'time', 'series', 'prediction', 'and', 'operation', 'on', 'the', 'Brazilian', 'stock', 'market', ',', '”', 'in', '2020', 'International', 'Joint', 'Conference', 'on', 'Neural', 'Networks', '(', 'IJCNN', ')', ',', '2020', ',', 'pp', '.', '1–8', '.', 'doi', ':', '10.1109/IJCNN48605.2020.9207408', '.', 'J.', 'Shah', ',', 'D.', 'Vaidya', ',', 'and', 'M.', 'Shah', ',', '“', 'A', 'comprehensive', 'review', 'on', 'multiple', 'hybrid', 'deep', 'learning', 'approaches', 'for', 'stock', 'prediction', ',', '”', 'Intelligent', 'Systems', 'with', 'Applications', ',', 'vol', '.', '16', '.', 'Elsevier', 'B.V.', ',', 'Nov.', '01', ',', '2022.', 'doi', ':', '10.1016/j.iswa.2022.200111', '.', 'Yahoo', ',', '“', 'Yahoo', 'Finance', '-', 'Stock', 'Market', 'Live', ',', 'Quotes', ',', 'Business', '&', 'Finance', 'News', ',', '”', 'https', ':', '//finance.yahoo.com/quote/BBCA.JK/history', '?', 'p=BBCA.JK', ',', 'Nov.', '19', ',', '2022', '.', 'Investing.com', ',', 'Data', ',', '”', 'https', ':', '//www.investing.com/currencies/usd-idr-historical-data', ',', 'Nov.', '19', ',', '2022', '.', 'Historical', '“', 'USD', 'IDR', 'Indonesia', ',', 'Bank', 'Bunga', ',', '”', '“', 'Data', 'https', ':', '//www.bi.go.id/en/statistik/indikator/bi-7day-rr.aspx', ',', 'Nov.', '19', ',', '2022', '.', 'Suku', 'Y.', 'Kara', ',', 'M.', 'Acar', 'Boyacioglu', ',', 'and', 'Ö.', 'K.', 'Baykan', ',', '“', 'Predicting', 'direction', 'of', 'stock', 'price', 'index', 'movement', 'using', 'artificial', 'neural', 'networks', 'and', 'support', 'vector', 'machines', ':', 'The', 'sample', 'of', 'the', 'Istanbul', 'Stock', 'Exchange', ',', '”', 'Expert', 'Syst', 'Appl', ',', 'vol', '.', '38', ',', 'no', '.', '5', ',', 'pp', '.', '5311–5319', ',', 'May', '2011', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.eswa.2010.10.027', '.', 'C.', 'Yang', ',', 'J.', 'Zhai', ',', 'G.', 'Tao', ',', 'and', 'P.', 'Haajek', ',', '“', 'Deep', 'Learning', 'for', 'Price', 'Movement', 'Prediction', 'Using', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', 'and', 'Long', 'Short-Term', 'Memory', ',', '”', 'Math', 'Probl', 'Eng', ',', 'vol', '.', '2020', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.1155/2020/2746845', '.', 'S.', 'Ambaprasad', 'Sivapurapu', ',', '“', 'Comparitive', 'Study', 'of', 'Time', 'Series', 'and', 'Deep', 'Learning', 'Algorithms', 'for', 'Stock', 'Price', 'Prediction', ',', '”', '2020', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'www.ijacsa.thesai.org', 'pypi', ',', '“', 'Snscrape', 'python', 'project', ',', '”', 'https', ':', '//pypi.org/project/snscrape/', ',', 'Mar', '.', '31', ',', '2023', '.', 'J.', 'Devlin', ',', 'M.-W.', 'Chang', ',', 'K.', 'Lee', ',', 'and', 'K.', 'Toutanova', ',', '“', 'BERT', ':', 'Pre-', 'training', 'of', 'Deep', 'Bidirectional', 'Transformers', 'for', 'Language', 'Understanding', ',', '”', 'ArXiv', ',', 'vol', '.', 'abs/1810.04805', ',', '2019', '.', 'J.', 'H.', 'Holland', ',', 'Adaptation', 'in', 'Natural', 'and', 'Artificial', 'Systems', ':', 'An', 'Introductory', 'Analysis', 'with', 'Applications', 'to', 'Biology', ',', 'Control', ',', 'and', 'Artificial', 'doi', ':', 'The', 'MIT', '10.7551/mitpress/1090.001.0001', '.', 'Intelligence', '.', 'Press', ',', '1992', '.', 'G.', 'Armano', ',', 'M.', 'Marchesi', ',', 'and', 'A.', 'Murru', ',', '“', 'A', 'hybrid', 'genetic-neural', 'architecture', 'for', 'stock', 'indexes', 'forecasting', ',', '”', 'Inf', 'Sci', '(', 'N', 'Y', ')', ',', 'vol', '.', '170', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '3–33', ',', 'Feb.', '2005', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.ins.2003.03.023', '.', 'M.', 'Gamarra', ',', '“', 'Using', 'genetic', 'algorithm', 'feature', 'selection', 'in', 'neural', 'classification', 'systems', 'for', 'image', 'pattern', 'recognition', ',', '”', 'Ingenieria', 'e', 'Investigación', ',', 'vol', '.', '33', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '52–58', ',', '2014', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.researchgate.net/publication/262722633', 'A.', 'Zheng', 'and', 'A.', 'Casari', ',', 'Feature', 'Engineering', 'for', 'Machine', 'Learning', 'PRINCIPLES', 'AND', 'TECHNIQUES', 'FOR', 'DATA', 'SCIENTISTS', ',', 'First', 'Edition', '.', 'Beijing', ':', 'O', '’', 'Reilly', '.', 'M.', 'Sundermeyer', ',', 'R.', 'Schlüter', ',', 'and', 'H.', 'Ney', ',', '“', 'LSTM', 'Neural', 'Networks', 'for', 'Language', 'Modeling', ',', '”', 'in', 'Interspeech', ',', '2012', '.', 'L.', 'Luo', 'and', 'X.', 'Chen', ',', '“', 'Integrating', 'piecewise', 'linear', 'representation', 'and', 'weighted', 'support', 'vector', 'machine', 'for', 'stock', 'trading', 'signal', 'prediction', ',', '”', 'Applied', 'Soft', 'Computing', 'Journal', ',', 'vol', '.', '13', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '806–816', ',', '2013', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.asoc.2012.10.026', '.', 'H.', 'Chung', 'and', 'K.', 'S.', 'Shin', ',', '“', 'Genetic', 'algorithm-optimized', 'long', 'short-', 'term', 'memory', 'network', 'for', 'stock', 'market', 'prediction', ',', '”', 'Sustainability', '(', 'Switzerland', ')', ',', 'vol', '.', '10', ',', 'no', '.', '10', ',', 'Oct.', '2018', ',', 'doi', ':', '10.3390/su10103765', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Informasi', 'UKM', 'KSR', 'PMI', 'Unit', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'Anlin', 'Pradana', '(', '221911212', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Firdaus', ',', 'M.B.A.', 'Ringkasan—', 'UKM', 'KSR', 'PMI', 'Unit', 'Polstat', 'STIS', 'adalah', 'UKM', 'yang', 'bergerak', 'di', 'bidang', 'pertolongan', 'pertama', 'dan', 'kemanusiaan', '.', 'Dalam', 'pengelolaan', 'organisasinya', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'aktivitas', 'yang', 'masih', 'belum', 'efektif', '.', 'Beberapa', 'di', 'antaranya', 'adalah', 'pengelolaan', 'data', 'yang', 'masih', 'berbasis', 'fail', ',', 'pencatatan', 'data', 'presensi', 'rapat', 'dan', 'jaga', 'klinik', 'yang', 'masih', 'dilakukan', 'secara', 'manual', ',', 'pembagian', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'yang', 'belum', 'merata', 'serta', 'calon', 'peminjam', 'tidak', 'memiliki', 'akses', 'langsung', 'untuk', 'melihat', 'ketersediaan', 'inventaris', '.', 'Melihat', 'permasalahan', 'tadi', ',', 'diperlukan', 'implementasi', 'yang', 'mampu', 'meningkatkan', 'efektivitas', 'kegiatan', 'KSR', '.', 'Sistem', 'informasi', 'ini', 'dibuat', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'model', 'waterfall', '.', 'Setelah', 'sistem', 'selesai', 'dibangun', ',', 'dilakukan', 'uji', 'coba', 'menggunakan', 'Black', 'Box', 'Testing', 'untuk', 'mengevaluasi', 'kesesuaian', 'fitur-fitur', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'dan', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'untuk', 'mengukur', 'tingkat', 'usability', 'sebuah', 'sistem', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dari', 'Black', 'Box', 'Testing', ',', 'didapatkan', 'bahwa', 'sistem', 'sudah', 'berjalan', 'sesuai', 'dengan', 'fungsinya', 'dan', 'dari', 'hasil', 'pengujian', 'SUS', ',', 'didapatkan', 'hasil', 'bahwa', 'pengguna', 'sudah', 'merasa', 'puas', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'dibangun', '.', 'informasi', 'sebuah', 'sistem', 'Kata', 'Kunci—Sistem', 'informasi', '.', 'UKM', ',', 'KSR', ',', 'Waterfall', ',', 'Polstat', 'STIS', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '(', 'Polstat', 'STIS', ')', 'adalah', 'perguruan', 'tinggi', 'kedinasan', 'di', 'lingkungan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistika', '(', 'BPS', ')', '[', '1', ']', '.', 'Polstat', 'STIS', 'memiliki', '3', 'program', 'studi', ',', 'yaitu', 'D-III', 'Statistika', ',', 'D-IV', 'Statistika', ',', 'dan', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'Polstat', 'STIS', 'juga', 'memiliki', 'unit', 'kegiatan', 'mahasiswa', '(', 'UKM', ')', 'yang', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'organisasi', 'di', 'dalam', 'lingkungan', 'perguruan', 'tinggi', 'yang', 'memegang', 'peranan', 'penting', 'sebagai', 'wahana', 'mahasiswa', 'untuk', 'menyalurkan', 'minat', 'dan', 'bakatnya', 'untuk', 'kegiatan', 'yang', 'bersifat', 'ekstrakulikuler', '[', '2', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'UKM', 'yang', 'terdapat', 'di', 'Polstat', 'STIS', 'adalah', 'UKM', 'Korps', 'Sukarela', 'Palang', 'Merah', 'Indonesia', 'Unit', 'Polstat', 'STIS', '(', 'Selanjutnya', 'disebut', 'KSR', ')', '.', 'KSR', 'adalah', 'UKM', 'yang', 'bergerak', 'di', 'bidang', 'pertolongan', 'pertama', 'dan', 'kemanusiaan', '.', 'Tujuan', 'dibentuknya', 'KSR', 'yaitu', 'untuk', 'menyiapkan', 'dan', 'memenuhi', 'sumber', 'daya', 'yang', 'memiliki', 'kemampuan', 'pertolongan', 'pertama', 'di', 'lingkungan', 'Polstat', 'STIS', '[', '3', ']', '.', 'Untuk', 'mencapai', 'tujuan', 'tersebut', ',', 'anggota', 'KSR', 'dilengkapi', 'dengan', 'pengetahuan', 'dasar-dasar', 'pertolongan', 'pertama', 'serta', 'mempelajari', 'hal-hal', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'PMI', '.', 'KSR', 'memiliki', 'struktur', 'kepengurusan', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'Badan', 'Pengurus', 'Harian', '(', 'BPH', ')', ',', 'Unit', 'Penelitian', 'dan', 'Pengembangan', '(', 'Litbang', ')', ',', 'Divisi', 'Logistik', 'dan', 'Pengurus', 'Harian', 'Markas', '(', 'LPHM', ')', ',', 'Divisi', 'Pendidikan', 'dan', 'Latihan', '(', 'Diklat', ')', ',', 'Divisi', 'Hubungan', 'Masyarakat', '(', 'Humas', ')', ',', 'Divisi', 'Kemanusiaan', 'dan', 'Pengabdian', 'pada', 'Masyarakat', '(', 'KPM', ')', ',', 'serta', 'Divisi', 'Dana', 'dan', 'Usaha', '(', 'Danus', ')', '.', 'Setiap', 'tahun', ',', 'KSR', 'merekrut', 'anggota', 'baru', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'mahasiswa', 'tingkat', 'I', 'dan', 'mahasiswa', 'tingkat', 'II', 'melalui', 'proses', 'seleksi', '.', 'Mahasiswa', 'yang', 'berhasil', 'lolos', 'dari', 'proses', 'seleksi', 'dan', 'terpilih', 'sebagai', 'anggota', 'baru', 'KSR', 'akan', 'diminta', 'untuk', 'mengisi', 'formulir', 'data', 'diri', 'untuk', 'memperbaharui', 'database', 'anggota', '.', 'Formulir', 'data', 'diri', 'dibuat', 'menggunakan', 'Google', 'Forms', '.', 'Setelah', 'semua', 'anggota', 'baru', 'selesai', 'mengisi', 'formulir', ',', 'sekretaris', 'KSR', 'terkumpul', 'untuk', 'akan', 'melakukan', 'verifikasi', 'data', 'yang', 'memastikan', 'kesesuaian', 'data', 'yang', 'diminta', '.', 'KSR', 'memiliki', 'beberapa', 'program', 'kerja', '(', 'proker', ')', 'seperti', 'Donor', 'Darah', ',', 'Mini', 'Klinik', ',', 'dan', 'Bakti', 'Sosial', '.', 'KSR', 'membentuk', 'panitia', 'yang', 'bertanggung', 'jawab', 'atas', 'realisasi', 'proker', 'tersebut', '.', 'Setelah', 'panitia', 'terbentuk', ',', 'panitia', 'tersebut', 'akan', 'mengadakan', 'rapat', 'untuk', 'merancang', 'proker', 'tersebut', 'agar', 'dapat', 'berjalan', 'dengan', 'baik', '.', 'Dalam', 'setiap', 'rapat', 'terdapat', 'presensi', 'yang', 'digunakan', 'sebagai', 'bagian', 'dari', 'administrasi', '.', 'Presensi', 'tersebut', 'bisa', 'berupa', 'media', 'kertas', 'saat', 'rapat', 'dilakukan', 'secara', 'luring', 'atau', 'menggunakan', 'Google', 'Forms', 'saat', 'rapat', 'dilakukan', 'secara', 'daring', '.', 'Salah', 'satu', 'proker', 'yang', 'dikerjakan', 'KSR', 'adalah', 'menjaga', 'klinik', '.', 'Divisi', 'LPHM', 'bertanggung', 'jawab', 'untuk', 'mengatur', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', '.', 'Divisi', 'LPHM', 'akan', 'meminta', 'setiap', 'sekben', 'divisi', 'untuk', 'mengumpulkan', 'jadwal', 'kuliah', 'dari', 'semua', 'anggota', 'divisinya', 'kemudian', 'Divisi', 'LPHM', 'akan', 'menyusun', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'agar', 'tidak', 'bentrok', 'dengan', 'jadwal', 'kuliah', 'mereka', '.', 'Dalam', 'melaksanakan', 'proker', 'yang', 'diadakan', 'oleh', 'KSR', ',', 'terkadang', 'diperlukan', 'dana', 'yang', 'dianggarkan', 'sebelumnya', '.', 'Sumber', 'dana', 'KSR', 'terdiri', 'dari', 'iuran', 'anggota', 'aktif', 'yang', 'dibayarkan', 'setiap', 'bulan', 'dan', 'dana', 'usaha', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'kegiatan-kegiatan', 'yang', 'diadakan', 'oleh', 'KSR', '.', 'Dalam', 'pengelolaan', 'kas', ',', 'KSR', 'menggunakan', 'Excel', 'sebagai', 'alat', 'bantu', 'untuk', 'mencatat', 'laporan', 'pemasukan', 'dan', 'pengeluaran', 'kas', 'selama', 'satu', 'tahun', 'kepengurusan', '.', 'peminjaman', 'KSR', 'memiliki', 'inventaris', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'peralatan', 'seperti', 'tas', 'pertolongan', 'pertama', ',', 'tandu', ',', 'timbangan', ',', 'dan', 'lain-lain', '.', 'Beberapa', 'inventaris', 'tersebut', 'kadang', 'dipinjam', 'oleh', 'pihak', 'eksternal', 'untuk', 'keperluan', 'seperti', 'untuk', 'kegiatan', 'ukm', 'lain', ',', 'lomba', 'dan', 'sosialisasi', '.', 'Peminjam', 'harus', 'mengajukan', 'surat', 'permohonan', 'oleh', 'penanggung', 'jawab', 'peminjam', 'dan', 'ditujukan', 'kepada', 'ketua', 'KSR', '.', 'KSR', 'menggunakan', 'fail', 'Excel', 'untuk', 'mengelola', 'data', 'anggotanya', '.', 'Setiap', 'ada', 'anggota', 'baru', ',', 'pengurus', 'KSR', 'akan', 'membuat', 'fail', 'Excel', 'baru', 'untuk', 'menyimpan', 'data', 'anggota', 'baru', 'yang', 'diperoleh', 'melalui', 'Google', 'Forms', '.', 'Sehingga', ',', 'KSR', 'memiliki', 'banyak', 'fail', 'Excel', 'untuk', 'menyimpan', 'data', 'anggota', '.', 'Sistem', 'pengelolaan', 'presensi', 'KSR', 'saat', 'ini', 'menggunakan', 'media', 'kertas', 'dan', 'Google', 'Forms', 'dan', 'perekapan', 'data', 'presensi', 'ditandatangani', 'yang', '1', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dilakukan', 'secara', 'manual', '.', 'Dalam', 'menyusun', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', ',', 'LPHM', 'tidak', 'mempertimbangkan', 'jumlah', 'jaga', 'klinik', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'oleh', 'masing-masing', 'anggota', ',', 'sehingga', 'pembagian', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'tidak', 'merata', '.', 'Dalam', 'pengelolaan', 'kas', 'KSR', ',', 'setiap', 'pergantian', 'Bendahara', 'KSR', ',', 'akan', 'dibuat', 'fail', 'Excel', 'baru', 'untuk', 'mencatat', 'keuangan', 'kepengurusan', 'yang', 'baru', '.', 'Dalam', 'pengelolaan', 'inventaris', 'KSR', ',', 'pencatatan', 'daftar', 'inventaris', 'dan', 'peminjaman', 'inventaris', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'fail', 'Excel', '.', 'Namun', ',', 'pada', 'saat', 'proses', 'peminjaman', 'inventaris', ',', 'calon', 'peminjam', 'tidak', 'memiliki', 'akses', 'langsung', 'untuk', 'melihat', 'apakah', 'barang', 'yang', 'ingin', 'dipinjam', 'tersedia', 'dan', 'dalam', 'kondisi', 'baik', '.', 'Calon', 'peminjam', 'harus', 'menghubungi', 'pengurus', 'KSR', 'untuk', 'mengetahui', 'ketersediaan', 'dan', 'kondisi', 'barang', 'tersebut', '.', 'Berdasarkan', 'keadaan', 'yang', 'sudah', 'dijelaskan', 'sebelumnya', 'dan', 'melihat', 'peluang', 'untuk', 'membantu', 'dan', 'memudahkan', 'proses', 'kegiatan', 'KSR', 'maka', 'diperlukan', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'menampung', 'data', 'anggota', ',', 'proker', ',', 'rapat', ',', 'presensi', ',', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', ',', 'kas', 'dan', 'inventaris', '.', 'Sistem', 'informasi', 'adalah', 'sekumpulan', 'subsistem', 'yang', 'terintegrasi', 'dan', 'kolaboratif', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'memecahkan', 'masalah', 'tertentu', 'dengan', 'menggunakan', 'komputer', 'untuk', 'mengolah', 'data', 'agar', 'dapat', 'memberikan', 'nilai', 'tambah', 'dan', 'manfaat', 'bagi', 'pengguna', '[', '4', ']', '.', 'Referensi', '[', '5', ']', 'mengungkapkan', 'informasi', 'manajemen', 'sistem', 'berpengaruh', 'positif', 'dan', 'signifikan', 'terhadap', 'kinerja', 'pegawai', '.', 'Agar', 'sistem', 'informasi', 'dapat', 'dengan', 'mudah', 'diakses', 'di', 'mana', 'saja', ',', 'maka', 'sistem', 'informasi', 'dibuat', 'berbasis', 'web', '.', 'Teknologi', 'berbasis', 'web', 'adalah', 'teknologi', 'yang', 'mudah', 'diakses', 'oleh', 'semua', 'kalangan', 'pada', 'zaman', 'ini', 'karena', 'bersifat', 'multi-platform', 'atau', 'dapat', 'digunakan', 'dari', 'semua', 'gawai', '[', '6', ']', '.', 'Diharapkan', 'dengan', 'sistem', 'informasi', 'ini', 'dapat', 'digunakan', 'KSR', 'dalam', 'mengelola', 'organisasinya', 'secara', 'lebih', 'efektif', 'dan', 'efisien', '.', 'bahwa', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'dan', 'identifikasi', 'masalah', 'yang', 'dipaparkan', 'sebelumnya', '.', 'Tujuan', 'penelitian', 'ini', 'secara', 'umum', 'yaitu', 'membangun', 'sistem', 'informasi', 'UKM', 'KSR', 'PMI', 'Unit', 'Polstat', 'STIS', '.', 'Adapun', 'tujuan', 'khususnya', 'adalah', 'membangun', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'dapat', ':', '1', '.', 'Mengelola', 'data', 'anggota', 'KSR', '.', '2', '.', 'Mengelola', 'proker', ',', 'rapat', 'dan', 'presensi', 'KSR', '.', '3', '.', 'Mengelola', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'anggota', 'KSR', '.', '4', '.', 'Mengelola', 'laporan', 'kas', 'KSR', '.', '5', '.', 'Mengelola', 'inventaris', 'milik', 'KSR', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', '(', '2019', ')', 'yang', 'berjudul', '“', 'Sistem', 'Informasi', 'Unit', 'Kegiatan', 'Mahasiswa', 'Marching', 'Band', 'Universitas', 'Muhammadiyah', 'Surakarta', 'Berbasis', 'Web', '”', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'tersebut', ',', 'dijelaskan', 'bahwa', 'Unit', 'Kegiatan', 'Mahasiswa', '(', 'UKM', ')', 'Marching', 'Band', 'UMS', 'memerlukan', 'sebuah', 'media', 'informasi', 'untuk', 'mempublikasikan', 'berbagai', 'informasi', 'terkait', 'UKM', 'tersebut', ',', 'seperti', 'informasi', 'mengenai', 'kepengurusan', 'dan', 'keanggotaan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'sistem', 'ini', 'dibuat', 'dengan', 'tujuan', 'membantu', 'seluruh', 'anggota', 'dalam', 'memperoleh', 'informasi', 'mengenai', 'UKM', 'dan', 'mempermudah', 'pengelolaan', 'data', 'yang', 'dapat', 'diakses', 'melalui', 'web', '.', 'Adanya', 'sistem', 'informasi', 'berbasis', 'web', 'ini', 'memberikan', 'manfaat', 'dalam', 'mempermudah', 'proses', 'administratif', 'dan', 'meningkatkan', 'efisiensi', 'waktu', 'bagi', 'UKM', 'Marching', 'Band', 'UMS', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'metode', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'membangun', 'sistem', 'adalah', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'model', 'waterfall', '.', 'Pengembangan', 'waterfall', 'dilakukan', 'secara', 'berurutan', 'dari', 'satu', 'fase', 'ke', 'fase', 'berikutnya', '.', 'Dimulai', 'dari', 'tahap', 'perencanaan', 'hingga', 'tahap', 'uji', 'coba', 'dan', 'evaluasi', ',', 'sehingga', 'diharapkan', 'dapat', 'menghasilkan', 'sistem', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dan', 'terukur', '[', '9', ']', '.', 'Tahapan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Perencanaan', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'tahap', 'perencanaan', 'bertujuan', 'untuk', 'mengumpulkan', 'data', 'terkait', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dibangun', '.', 'Untuk', 'mencapai', 'tujuan', 'tersebut', ',', 'beberapa', 'kegiatan', 'dilakukan', ',', 'di', 'antaranya', 'wawancara', 'dengan', 'subject', 'matter', ',', 'yaitu', 'ketua', 'dan', 'mantan', 'ketua', 'KSR', ',', 'untuk', 'memperoleh', 'gambaran', 'proses', 'bisnis', 'dan', 'mengidentifikasi', 'masalah', 'yang', 'terkait', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'studi', 'literatur', 'dilakukan', 'untuk', 'meningkatkan', 'pemahaman', 'tentang', 'topik', 'penelitian', '.', 'Analisis', 'fail', 'arsip', 'yang', 'tersimpan', 'di', 'Drive', 'KSR', 'juga', 'dilakukan', 'untuk', 'memahami', 'cara', 'pengelolaan', 'data', 'di', 'organisasi', 'tersebut', '.', '2', '.', 'Analisis', 'Setelah', 'tahap', 'perencanaan', 'selesai', ',', 'data', 'yang', 'terkumpul', 'akan', 'dianalisis', 'dengan', 'melakukan', 'analisis', 'sistem', 'yang', 'berjalan', ',', 'analisis', 'permasalahan', ',', 'dan', 'analisis', 'kebutuhan', 'pengguna', '.', 'Masalah', 'yang', 'teridentifikasi', 'akan', 'dipecahkan', 'menggunakan', 'solusi', 'yang', 'sesuai', '.', 'Analisis', 'masalah', 'pada', 'sistem', 'yang', 'sedang', 'berjalan', 'akan', 'dijelaskan', 'melalui', 'diagram', 'Ishikawa', 'atau', 'sering', 'disebut', 'juga', 'fishbone', 'diagram', '.', '3', '.', 'Desain', 'Terdapat', 'beberapa', 'penelitian', 'yang', 'memiliki', 'kesamaan', 'topik', 'dengan', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'unit', 'kegiatan', 'mahasiswa', '.', 'Salah', 'satunya', 'adalah', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Siregar', '(', '2022', ')', 'yang', 'berjudul', '“', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Informasi', 'UKM', 'Rohkris', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '”', '.', 'Penelitian', 'tersebut', 'bertujuan', 'untuk', 'membangun', 'sebuah', 'sistem', 'informasi', 'manajemen', 'UKM', 'Rohkris', 'berbasis', 'web', 'yang', 'dapat', 'meningkatkan', 'kinerja', 'UKM', 'Rohkris', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'tersebut', 'adalah', 'sebuah', 'sistem', 'UKM', 'Rohkris', 'yang', 'dapat', 'mengelola', 'data', 'anggota', ',', 'kegiatan', ',', 'catatan', 'keuangan', ',', 'pengumuman', ',', 'dan', 'presensi', 'kegiatan', '.', 'Penelitian', 'lain', 'yang', 'relevan', 'dengan', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Pramitasari', 'dan', 'Nurgiyatna', 'Tahap', 'desain', 'bertujuan', 'untuk', 'merancang', 'sistem', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'yang', 'telah', 'dianalisis', 'sebelumnya', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'kegiatan', ',', 'antara', 'lain', 'perancangan', 'proses', 'bisnis', ',', 'perancangan', 'antarmuka', ',', 'rancangan', 'proses', 'dan', 'aktivitas', 'sistem', ',', 'serta', 'perancangan', 'basis', 'data', '.', '4', '.', 'Implementasi', 'Pada', 'tahap', 'implementasi', ',', 'desain', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dirancang', 'akan', 'diimplementasikan', 'dengan', 'menggunakan', 'bahasa', 'pemrograman', 'PHP', 'menggunakan', 'Framework', 'Laravel', 'untuk', 'bagian', 'backend', 'dan', 'Framework', 'Bootstrap', 'untuk', 'dikelola', 'antarmukanya', '.', 'Database', 'menggunakan', 'aplikasi', 'phpMyAdmin', '.', 'akan', '2', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'mengekspor', 'data', 'yang', 'terkumpul', 'dari', 'Google', 'Forms', 'ke', 'dalam', 'format', 'fail', 'Excel', 'dan', 'menyimpannya', 'di', 'Google', 'Drive', '.', '5', '.', 'Uji', 'coba', 'dan', 'Evaluasi', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'Black', 'Box', 'Testing', 'untuk', 'menguji', 'coba', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'dan', 'metode', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'untuk', 'melakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'sistem', 'tersebut', '.', 'Black', 'Box', 'Testing', 'dilakukan', 'dengan', 'menyusun', 'daftar', 'skenario', ',', 'kemudian', 'anggota', 'KSR', 'yang', 'terpilih', 'akan', 'mencoba', 'skenario', 'tersebut', '.', 'Setelah', 'uji', 'coba', ',', 'anggota', 'KSR', 'diminta', 'mengisi', 'survei', 'dengan', 'kuesioner', 'SUS', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambar', '2', '.', 'Flowchart', 'pendataan', 'anggota', '2', ')', 'Pencatatan', 'Presensi', 'Rapat/Kegiatan', 'Gambar', '1', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'dibangun', 'sebuah', 'sistem', 'berdasarkan', 'beberapa', 'permasalahan', 'yang', 'dijelaskan', 'pada', 'Gambar', '1', ',', 'yaitu', 'pendataan', 'anggota', ',', 'pengelolaan', 'presensi', ',', 'penyusunan', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', ',', 'pengelolaan', 'kas', ',', 'dan', 'peminjaman', 'inventaris', '.', 'Untuk', 'mengatasi', 'permasalahan', 'tersebut', ',', 'diciptakan', 'sebuah', 'solusi', 'berupa', 'Sistem', 'Informasi', 'UKM', 'KSR', 'PMI', 'Unit', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'yang', 'dibangun', 'menggunakan', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'model', 'waterfall', '.', 'Evaluasi', 'solusi', 'tersebut', 'dilakukan', 'melalui', 'dua', 'metode', ',', 'yaitu', 'Black', 'Box', 'Testing', 'dan', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'untuk', 'memastikan', 'kelayakan', 'penggunaannya', '.', 'Jika', 'hasil', 'evaluasi', 'memenuhi', 'persyaratan', ',', 'maka', 'sistem', 'informasi', 'tersebut', 'dapat', 'digunakan', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Sistem', 'Informasi', 'UKM', 'KSR', 'PMI', 'Unit', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'berbasis', 'web', '.', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Analisis', 'Sistem', 'Berjalan', '1', ')', 'Pendataan', 'Anggota', 'Pendataan', 'anggota', 'KSR', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'Google', 'Forms', '.', 'Setiap', 'anggota', 'baru', 'KSR', 'akan', 'diminta', 'untuk', 'mengisi', 'formulir', 'Google', 'Forms', 'yang', 'telah', 'disediakan', 'oleh', 'pengurus', 'KSR', '.', 'Setelah', 'seluruh', 'anggota', 'baru', 'berhasil', 'menyelesaikan', 'pengisian', 'formulir', ',', 'pengurus', 'KSR', 'akan', 'Gambar', '3', '.', 'Flowchart', 'pencatatan', 'presensi', 'rapat/kegiatan', 'Panitia', 'rapat/kegiatan', 'akan', 'mengatur', 'jadwal', 'rapat/kegiatan', 'kemudian', 'mengumumkan', 'jadwal', 'rapat/kegiatan', 'ke', 'anggota', 'KSR', '.', 'Pencatatan', 'presensi', 'dilakukan', 'oleh', 'panitia', 'rapat', 'atau', 'kegiatan', 'dengan', 'cara', 'membuat', 'presensi', 'yang', 'dapat', 'berupa', 'media', 'kertas', 'atau', 'Google', 'Forms', '.', 'Saat', 'rapat', 'atau', 'kegiatan', 'berlangsung', ',', 'panitia', 'akan', 'membagikan', 'presensi', 'kepada', 'peserta', 'dan', 'mengumpulkan', 'presensi', 'yang', 'telah', 'diisi', 'oleh', 'peserta', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'panitia', 'akan', 'menyimpan', 'presensi', 'yang', 'terkumpul', '.', '3', ')', 'Plotting', 'Jadwal', 'Jaga', 'Klinik', 'Divisi', 'Logistik', 'dan', 'Pengurus', 'Harian', 'Markas', '(', 'LPHM', ')', 'bertanggung', 'jawab', 'dalam', 'mengatur', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', '.', 'Plotting', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'ini', 'dimulai', 'dengan', 'pengumpulan', 'jadwal', 'perkuliahan', 'anggota', 'berupa', 'screenshot', 'jadwal', 'perkuliahan', 'di', 'SIPADU', '.', 'Kemudian', ',', 'divisi', 'LPHM', 'akan', 'memproses', 'data', '3', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'jadwal', 'tersebut', 'untuk', 'menyusun', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'untuk', 'menghindari', 'bentrok', 'jadwal', '.', 'LPHM', 'mengolah', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'menggunakan', 'Excel', '.', 'Setelah', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'dibuat', ',', 'jadwal', 'tersebut', 'akan', 'disebarkan', 'kepada', 'anggota', 'dan', 'anggota', 'akan', 'melaksanakan', 'jaga', 'klinik', 'sesuai', 'dengan', 'jadwal', 'yang', 'telah', 'ditetapkan', '.', 'Saat', 'ini', 'absensi', 'jaga', 'klinik', 'menggunakan', 'Google', 'Forms', '.', 'Sekretaris', 'Bendahara', '(', 'Sekben', ')', 'unit/divisi', 'bertanggung', 'jawab', 'untuk', 'mengumpulkan', 'iuran', 'kas', 'dari', 'anggota', 'masing-', 'masing', 'unit/divisi', '.', 'Ketika', 'menerima', 'iuran', 'kas', 'dari', 'anggota', ',', 'sekben', 'akan', 'mencatat', 'nama', 'dan', 'nominal', 'iuran', 'yang', 'dibayarkan', 'oleh', 'anggota', 'serta', 'meminta', 'anggota', 'untuk', 'melampirkan', 'bukti', 'pembayaran', '.', 'Pada', 'waktu', 'yang', 'ditentukan', ',', 'Sekben', 'akan', 'mengirimkan', 'iuran', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'ke', 'Bendahara', ',', 'yang', 'kemudian', 'mencatatnya', 'dalam', 'laporan', 'keuangan', '.', '5', ')', 'Peminjaman', 'Inventaris', 'Gambar', '4', '.', 'Flowchart', 'plotting', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', '4', ')', 'Pencatatan', 'Kas', 'Gambar', '5', '.', 'Flowchart', 'pencatatan', 'kas', 'Bendahara', 'melakukan', 'pencatatan', 'kas', 'dengan', 'menerima', 'laporan', 'pemasukan', 'atau', 'pengeluaran', 'dari', 'anggota', ',', 'lalu', 'mencatatnya', 'dalam', 'fail', 'Excel', '.', 'Saat', 'terjadi', 'pergantian', 'kepengurusan', ',', 'bendahara', 'akan', 'membuat', 'fail', 'Excel', 'baru', 'untuk', 'mencatat', 'pemasukan', 'dan', 'pengeluaran', 'kas', 'selama', 'tahun', 'jabatannya', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Flowchart', 'peminjaman', 'inventaris', 'Sebelum', 'calon', 'peminjam', 'mengajukan', 'surat', 'permohonan', 'peminjaman', 'inventaris', ',', 'mereka', 'akan', 'menghubungi', 'anggota', 'divisi', 'LPHM', 'untuk', 'menanyakan', 'ketersediaan', 'dan', 'kondisi', 'barang', 'inventaris', '.', 'Anggota', 'divisi', 'LPHM', 'kemudian', 'akan', 'melakukan', 'pengecekan', 'terhadap', 'ketersediaan', 'dan', 'kondisi', 'barang', 'yang', 'diminta', 'oleh', 'calon', 'peminjam', '.', 'Jika', 'barang', 'yang', 'ingin', 'dipinjam', 'tidak', 'tersedia', 'atau', 'kondisinya', 'tidak', 'layak', 'pakai', ',', 'anggota', 'divisi', 'LPHM', 'akan', 'memberitahukan', 'hal', 'tersebut', 'kepada', 'calon', 'peminjam', '.', 'Namun', ',', 'jika', 'barang', 'tersebut', 'tersedia', 'dan', 'dalam', 'kondisi', 'yang', 'layak', 'pakai', ',', 'calon', 'peminjam', 'dapat', 'melanjutkan', 'proses', 'dengan', 'mengajukan', 'surat', 'permohonan', 'peminjaman', 'inventaris', '.', 'Setelah', 'surat', 'permohonan', 'peminjaman', 'inventaris', 'disetujui', ',', 'langkah', 'selanjutnya', 'adalah', 'peminjam', 'melakukan', 'koordinasi', 'dengan', 'salah', 'satu', 'anggota', 'divisi', 'LPHM', 'untuk', 'mengambil', 'inventaris', 'yang', 'dipinjam', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'peminjam', 'mengisi', 'formulir', 'peminjaman', 'inventaris', 'yang', 'akan', 'diberikan', 'oleh', 'anggota', 'divisi', 'LPHM', '.', 'B.', 'Analisis', 'Masalah', 'Gambar', '6', '.', 'Flowchart', 'pembayaran', 'iuran', 'kas', 'Gambar', '8', '.', 'Diagram', 'fishbone', '4', '/', '8', 'Berdasarkan', 'analisis', 'sistem', 'berjalan', ',', 'sumber', 'permasalahan', 'yang', 'terjadi', 'dapat', 'dijelaskan', 'melalui', 'penggunaan', 'fishbone', 'diagram', 'yang', 'terbagi', 'menjadi', 'empat', 'kategori', ',', 'yaitu', 'sistem', ',', 'manusia', ',', 'material', ',', 'dan', 'metode', '.', 'C.', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Pengguna', 'Analisis', 'kebutuhan', 'digunakan', 'untuk', 'menyesuaikan', 'solusi', 'terhadap', 'permasalahan', 'berdasarkan', 'hasil', 'identifikasi', 'masalah', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'sebelumnya', '.', 'Dalam', 'proses', 'ini', ',', 'kebutuhan', 'sistem', 'dibagi', 'menjadi', 'dua', 'bagian', ',', 'yaitu', 'kebutuhan', 'fungsional', 'dan', 'kebutuhan', 'non', 'fungsional', '.', '1', ')', 'Kebutuhan', 'Fungsional', '\uf0b7', 'Sistem', 'dapat', 'mengelola', 'data', 'anggota', 'KSR', ':', 'Melakukan', 'penambahan', ',', 'penyimpanan', ',', 'dan', 'pembaruan', 'data', 'anggota', 'KSR', 'dengan', 'validasi', 'untuk', 'menghindari', 'duplikasi', '.', '\uf0b7', 'Sistem', 'dapat', 'mengelola', 'proker', ',', 'rapat', ',', 'dan', 'presensi', 'KSR', ':', 'Mencatat', 'proker', ',', 'membuat', 'jadwal', 'rapat', ',', 'merekap', 'presensi', 'anggota', ',', 'dan', 'memantau', 'kehadiran', 'untuk', 'laporan', 'keaktifan', '.', '\uf0b7', 'Sistem', 'dapat', 'mengelola', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'anggota', 'KSR', ':', 'Menyusun', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', ',', 'memberikan', 'akses', 'anggota', 'untuk', 'mengirimkan', 'jadwal', 'kosong', 'kuliah', 'dan', 'melihat', 'jadwal', 'jaga', 'mereka', ',', 'serta', 'mencatat', 'dan', 'merekap', 'presensi', 'jaga', 'klinik', '.', '\uf0b7', 'Sistem', 'dapat', 'mengelola', 'laporan', 'kas', 'KSR', ':', 'Mencatat', 'alokasi', 'dana', ',', 'pengeluaran', ',', 'dan', 'pemasukan', 'kas', 'KSR', ',', 'menghitung', 'jumlah', 'pengeluaran', 'dan', 'pemasukan', 'per', 'bulan', ',', 'serta', 'mengelola', 'iuran', 'anggota', '.', '\uf0b7', 'Sistem', 'dapat', 'mengelola', 'inventaris', 'KSR', ':', 'Mencatat', 'inventaris', 'yang', 'layak', 'pakai', 'dan', 'tidak', 'layak', 'pakai', ',', 'sumber', 'dana', 'pembelian', 'inventaris', ',', 'dan', 'memberikan', 'akses', 'calon', 'peminjam', 'untuk', 'melihat', 'ketersediaan', 'dan', 'kondisi', 'barang', '.', 'analisis', 'kebutuhan', 'non', '2', ')', 'Kebutuhan', 'non', 'Fungsional', 'Untuk', 'fungsional', 'dipetakan', 'menggunakan', 'Framework', 'PIECES', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'komponen', 'performance', ',', 'information', ',', 'economy', ',', 'control', ',', 'efficiency', 'dan', 'service', '.', 'Hasil', 'analisis', 'kebutuhan', 'non', 'fungsional', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', '1', '.', 'Aspek', 'Performance', 'Information', 'TABEL', 'I', 'KEBUTUHAN', 'NON', 'FUNGSIONAL', 'Kebutuhan', '-', 'Sistem', 'dapat', 'merekap', 'data', 'presensi', 'rapat/kegiatan', 'dan', 'data', 'presensi', 'jaga', 'klinik', 'anggota', 'dengan', 'cepat', '-', 'Sistem', 'dibuat', 'berbasis', 'web', ',', 'sehingga', 'pengguna', 'dapat', 'mengakses', 'informasi', 'di', 'mana', 'saja', 'dengan', 'mudah', 'Economy', '-', 'Dapat', 'meminimalkan', 'penggunaan', 'kertas', 'untuk', 'presensi', 'rapat', 'atau', 'kegiatan', 'Control', '-', 'Pengguna', 'hanya', 'dapat', 'mengelola', 'data', 'dan', 'Efficency', 'mengakses', 'informasi', 'tertentu', 'sesuai', 'dengan', 'role-nya', '-', 'Data', 'anggota', ',', 'proker', ',', 'rapat', ',', 'presensi', ',', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', ',', 'kas', 'dan', 'inventaris', 'tersimpan', 'dalam', 'satu', 'tempat', '-', 'Dapat', 'meminimalkan', 'terjadinya', 'duplikasi', 'saat', 'pendataan', 'anggota', '-', 'Dapat', 'mempermudah', 'penyusunan', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'dengan', 'mempertimbangkan', 'jumlah', 'jaga', 'klinik', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'oleh', 'masing-masing', 'anggota', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Service', '-', 'Sistem', 'dapat', 'mempermudah', 'pengurus', 'KSR', 'untuk', 'mengelolah', 'data', 'D.', 'Rancangan', 'Proses', 'Bisnis', 'Usulan', '1', ')', 'Pendataan', 'Anggota', 'Gambar', '9', '.', 'Flowchart', 'pendataan', 'anggota', 'sistem', 'usulan', 'Dalam', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'usulan', 'pendataan', 'anggota', ',', 'telah', 'berjalan', '.', 'terdapat', 'perbedaan', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'Perbedaannya', 'terletak', 'pada', 'penggunaan', 'media', 'untuk', 'menginput', 'dan', 'menyimpan', 'data', 'anggota', ',', 'serta', 'adanya', 'akses', 'bagi', 'anggota', 'untuk', 'memperbarui', 'data', 'mereka', '.', 'Sekretaris', 'bertanggung', 'jawab', 'dalam', 'pembuatan', 'akun', 'untuk', 'anggota', 'baru', '.', 'Sekretaris', 'akan', 'memasukkan', 'NIM', 'dan', 'nama', 'lengkap', 'anggota', 'baru', 'ke', 'dalam', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Setelah', 'akun', 'anggota', 'baru', 'berhasil', 'dibuat', ',', 'anggota', 'baru', 'dapat', 'login', 'ke', 'sistem', 'menggunakan', 'akun', 'Google', 'STIS', '.', 'Setelah', 'berhasil', 'login', ',', 'anggota', 'baru', 'akan', 'memiliki', 'akses', 'ke', 'fitur', 'melengkapi', 'profil', 'data', 'diri', '.', 'Mereka', 'dapat', 'mengisi', 'informasi', 'tambahan', 'seperti', 'nama', 'panggilan', ',', 'tanggal', 'lahir', ',', 'kelas', ',', 'alamat', 'kos', 'dan', 'informasi', 'lainnya', 'yang', 'relevan', '.', 'Dengan', 'melengkapi', 'profil', 'data', 'diri', ',', 'informasi', 'anggota', 'akan', 'tercatat', 'dengan', 'lengkap', 'dalam', 'sistem', '.', 'Selain', 'melengkapi', 'profil', 'saat', 'pertama', 'kali', 'login', ',', 'anggota', 'juga', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'memperbarui', 'profil', 'mereka', 'di', 'masa', 'mendatang', '.', 'Jika', 'ada', 'perubahan', 'pada', 'data', 'pribadi', ',', 'anggota', 'dapat', 'memperbarui', 'informasi', 'tersebut', 'melalui', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Hal', 'ini', 'memastikan', 'bahwa', 'data', 'anggota', 'tetap', 'akurat', 'dan', 'terkini', '.', '2', ')', 'Pencatatan', 'Presensi', 'Rapat/Kegiatan', 'Dalam', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'usulan', 'pencatatan', 'presensi', 'rapat/kegiatan', ',', 'terdapat', 'perbedaan', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'telah', 'berjalan', 'sebelumnya', '.', 'Perbedaannya', 'terletak', 'pada', 'penggunaan', 'presensi', 'fisik', 'seperti', 'kertas', 'atau', 'Google', 'Forms', 'yang', 'biasanya', 'disiapkan', 'oleh', 'panitia', '.', 'Dalam', 'sistem', 'usulan', 'ini', ',', 'panitia', 'hanya', 'perlu', 'mengatur', 'jadwal', 'rapat/kegiatan', ',', 'dan', 'sistem', 'akan', 'secara', 'otomatis', 'membuat', 'presensi', 'saat', 'panitia', 'mengatur', 'jadwal', 'tersebut', '.', 'Setelah', 'jadwal', 'rapat/kegiatan', 'ditetapkan', ',', 'panitia', 'akan', 'rapat/kegiatan', 'mengumumkannya', 'kepada', 'peserta', '.', 'Saat', 'berlangsung', ',', 'panitia', 'akan', 'memberikan', 'presensi', 'dalam', 'bentuk', 'sebuah', 'kode', ',', 'QR', 'Code', ',', 'atau', 'link', 'kepada', 'peserta', 'yang', 'hadir', '.', 'Peserta', 'rapat/kegiatan', 'dapat', 'menggunakan', 'presensi', 'tersebut', 'untuk', 'melakukan', 'pencatatan', 'kehadiran', 'melalui', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Data', 'presensi', 'rapat/kegiatan', 'akan', 'tersimpan', 'secara', 'otomatis', 'di', 'dalam', 'sistem', ',', 'memudahkan', 'panitia', 'dalam', 'mengelola', 'dan', 'memantau', 'kehadiran', 'peserta', 'pada', 'setiap', 'rapat/kegiatan', '.', 'Semua', 'data', 'presensi', 'dapat', 'diakses', 'dan', 'dikelola', '5', '/', '8', 'dengan', 'mudah', 'melalui', 'sistem', ',', 'memberikan', 'kemudahan', 'dan', 'efisiensi', 'dalam', 'pencatatan', 'kehadiran', 'rapat/kegiatan', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'keuangan', 'juga', 'berbeda', 'dengan', 'sistem', 'berjalan', '.', 'Dalam', 'sistem', 'usulan', ',', 'laporan', 'pengeluaran', 'atau', 'pemasukan', 'yang', 'diterima', 'dari', 'anggota', 'akan', 'dicatat', 'langsung', 'ke', 'dalam', 'sistem', 'oleh', 'bendahara', '.', 'Pencatatan', 'laporan', 'keuangan', 'tersimpan', 'dalam', 'satu', 'database', 'sehingga', 'dapat', 'mempermudah', 'pencarian', 'dan', 'pengelolaan', 'laporan', 'keuangan', '.', 'Gambar', '10', '.', 'Flowchart', 'pencatatan', 'presensi', 'rapat/kegiatan', 'sistem', 'usulan', '3', ')', 'Plotting', 'Jadwal', 'Jaga', 'Klinik', 'Gambar', '12', '.', 'Flowchart', 'pencatatan', 'kas', 'sistem', 'usulan', 'Pada', 'proses', 'pembayaran', 'iuran', ',', 'perbedaannya', 'terletak', 'pada', 'peran', 'orang', 'yang', 'menginput', 'laporan', 'pembayaran', 'iuran', '.', 'Dalam', 'sistem', 'usulan', 'ini', ',', 'anggota', 'memiliki', 'tanggung', 'jawab', 'untuk', 'menginput', 'laporan', 'pembayaran', 'iuran', 'mereka', 'sendiri', '.', 'Namun', ',', 'laporan', 'tersebut', 'masih', 'harus', 'melewati', 'proses', 'verifikasi', 'oleh', 'Bendahara', 'atau', 'Sekben', 'Unit/Divisi', 'masing-masing', 'sebelum', 'dianggap', 'sah', '.', 'Dengan', 'peran', 'anggota', 'dalam', 'menginput', 'laporan', 'pembayaran', 'iuran', ',', 'sistem', 'ini', 'dapat', 'mengurangi', 'beban', 'kerja', 'Bendahara', 'dan', 'Sekben', 'Unit/Divisi', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'sistem', 'ini', 'juga', 'mempermudah', 'Bendahara', 'dan', 'Sekben', 'Unit/Divisi', 'untuk', 'melihat', 'anggota', 'yang', 'belum', 'melakukan', 'pembayaran', 'iuran', '.', 'Gambar', '11', '.', 'Flowchart', 'plotting', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'sistem', 'usulan', 'Proses', 'bisnis', 'sistem', 'usulan', 'plotting', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'memiliki', 'alur', 'yang', 'mirip', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'telah', 'berjalan', 'sebelumnya', '.', 'Namun', ',', 'terdapat', 'perbedaan', 'pada', 'alat', 'yang', 'digunakan', '.', 'Dalam', 'sistem', 'usulan', 'ini', ',', 'Divisi', 'LPHM', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'melihat', 'jumlah', 'jaga', 'klinik', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'oleh', 'anggota', 'saat', 'menyusun', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', '.', 'Dengan', 'adanya', 'informasi', 'ini', ',', 'Divisi', 'LPHM', 'dapat', 'mempertimbangkan', 'jumlah', 'jaga', 'klinik', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'oleh', 'masing-masing', 'anggota', 'dan', 'membuat', 'pembagian', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', 'yang', 'lebih', 'merata', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'Divisi', 'LPHM', 'dapat', 'lebih', 'mudah', 'melihat', 'siapa', 'saja', 'yang', 'belum', 'mengirimkan', 'jadwal', 'perkuliahan', '.', '4', ')', 'Pencatatan', 'Kas', 'Dalam', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'usulan', 'pencatatan', 'kas', ',', 'terdapat', 'perbedaan', 'dibandingkan', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'telah', 'berjalan', 'sebelumnya', '.', 'Perbedaannya', 'terletak', 'pada', 'akses', 'anggota', 'untuk', 'melihat', 'laporan', 'keuangan', 'dan', 'media', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mencatat', 'laporan', 'tersebut', '.', 'Dalam', 'sistem', 'usulan', 'ini', ',', 'anggota', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'melihat', 'laporan', 'keuangan', 'yang', 'terkait', 'dengan', 'pengeluaran', 'dan', 'pemasukan', '.', 'Media', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mencatat', 'laporan', 'Gambar', '13', '.', 'Flowchart', 'pembayaran', 'iuran', 'kas', 'sistem', 'usulan', '5', ')', 'Peminjaman', 'Inventaris', 'Gambar', '14', '.', 'Flowchart', 'peminjaman', 'inventaris', 'sistem', 'usulan', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Dalam', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'usulan', 'peminjaman', 'inventaris', ',', 'terdapat', 'perbedaan', 'dibandingkan', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'telah', 'berjalan', 'sebelumnya', '.', 'Perbedaannya', 'terletak', 'pada', 'akses', 'yang', 'diberikan', 'kepada', 'calon', 'peminjam', 'terkait', 'ketersediaan', 'barang', 'inventaris', '.', 'Dalam', 'sistem', 'usulan', 'ini', ',', 'calon', 'peminjam', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengecek', 'ketersediaan', 'barang', 'inventaris', 'yang', 'mereka', 'ingin', 'pinjam', '.', 'Mereka', 'tidak', 'perlu', 'lagi', 'menanyakan', 'kepada', 'anggota', 'divisi', 'LPHM', 'mengenai', 'ketersediaan', 'barang', 'inventaris', '.', 'Melalui', 'sistem', 'usulan', 'ini', ',', 'calon', 'peminjam', 'dapat', 'dengan', 'mudah', 'mengakses', 'informasi', 'mengenai', 'ketersediaan', 'barang', 'inventaris', '.', 'jadwal', 'jaga', 'dan', 'mengelola', 'inventaris', '.', 'Divisi', 'Humas', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'pengumuman', 'oprec', '.', 'Pengunjung', 'Web', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'melihat', 'daftar', 'inventaris', ',', 'melihat', 'artikel', 'dan', 'melihat', 'pengumuman', 'oprec', '.', 'F.', 'Rancangan', 'Database', 'Proses', 'perancangan', 'database', 'dimulai', 'dari', 'peracangan', 'konseptual', ',', 'kemudian', 'peracangan', 'logis', ',', 'dan', 'yang', 'terakhir', 'perancangan', 'rancangan', 'database', 'fisik', '.', 'Penggambaran', 'menggunakan', 'Entity', 'Relationship', 'Diagram', '(', 'ERD', ')', '.', 'E.', 'Diagram', 'Use', 'Case', 'Gambar', '15', '.', 'Use', 'case', 'diagram', 'terbatas', 'pada', 'Pada', 'use', 'case', 'diagram', 'sistem', 'usulan', ',', 'terdapat', 'sepuluh', 'aktor', 'yang', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'masing-masing', '.', 'Anggota', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'melihat', 'data', 'anggota', ',', 'mengedit', 'profil', 'akun', ',', 'mengganti', 'password', 'akun', ',', 'melihat', 'proker', ',', 'mengelola', 'rapat/kegiatan', ',', 'mengelola', 'presensi', 'rapat', ',', 'melihat', 'laporan', 'keuangan', ',', 'melakukan', 'pembayaran', 'iuran', ',', 'mengirim', 'jadwal', 'kosong', 'kuliah', ',', 'melihat', 'jadwal', 'jaga', ',', 'mengelola', 'pengumuman', ',', 'mengelola', 'artikel', ',', 'mengisi', 'form', 'plotting', 'dan', 'melihat', 'daftar', 'inventaris', '.', 'Anggota', 'dapat', 'mengelola', 'rapat', ',', 'presensi', 'rapat', ',', 'pengumuman', 'dan', 'artikel', 'hanya', 'rapat', ',', 'pengumuman', 'dan', 'artikel', 'yang', 'mereka', 'buat', '.', 'Semua', 'hak', 'akses', 'yang', 'dimiliki', 'anggota', 'bisa', 'diakses', 'juga', 'oleh', 'Ketua', ',', 'Sekretaris', ',', 'Bendahara', ',', 'Koor', 'Unit/Divisi', ',', 'Sekben', 'Unit/Divisi', ',', 'Divisi', 'LPHM', 'dan', 'Divisi', 'Humas', '.', 'Ketua', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'jabatan', 'anggota', 'dan', 'melihat', 'respond', 'form', 'plotting', '.', 'Sekretaris', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'data', 'anggota', '.', 'Bendahara', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'laporan', 'keuangan', 'dan', 'memverifikasi', 'pembayaran', 'iuran', '.', 'Koor', 'Unit/Divisi', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'proker', 'dan', 'memilih', 'Sekben', 'unit/divisinya', '.', 'Koor', 'LPHM', 'memiliki', 'hak', 'akses', 'yang', 'sama', 'dengan', 'Koor', 'Unit/Divisi', ',', 'namun', 'ditambah', 'dengan', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'blok', 'perkuliahan', '.', 'Sekben', 'Unit/Divisi', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'memverifikasi', 'pembayaran', 'iuran', 'anggota', 'unit/divisinya', '.', 'Divisi', 'LPHM', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengelola', 'Gambar', '16', '.', 'Rancangan', 'database', 'fisik', 'G.', 'Implementasi', 'Berikut', 'ini', 'beberapa', 'contoh', 'tampilan', 'sistem', 'yang', 'telah', 'diimplementasikan', '1', ')', 'Halaman', 'Daftar', 'Anggota', 'Gambar', '17', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Daftar', 'Anggota', '2', ')', 'Halaman', 'Dashboard', 'Rapat/Kegiatan', 'Gambar', '18', '.', 'Tampilan', 'Dashboard', 'Rapat/Kegiatan', '3', ')', 'Halaman', 'Laporan', 'Keuangan', '7', '/', '8', 'Gambar', '19', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Laporan', 'Keuangan', '4', ')', 'Halaman', 'Kelola', 'Inventaris', 'Gambar', '20', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Kelola', 'Inventaris', '5', ')', 'Halaman', 'Dashboard', 'Jadwal', 'Jaga', 'Klinik', 'Gambar', '21', '.', 'Tampilan', 'Dashboard', 'Jadwal', 'Jaga', 'Klinik', 'H.', 'Evaluasi', 'Sistem', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'evaluasi', 'sistem', 'menggunakan', 'Black', 'Box', 'Testing', 'dan', 'kuesioner', 'SUS', '.', 'Black', 'Box', 'Testing', 'dilakukan', 'oleh', 'pengurus', 'dan', 'anggota', 'KSR', '.', 'Hasil', 'dari', 'Black', 'Box', 'Testing', 'menunjukkan', 'bahwa', 'setiap', 'fungsi', 'yang', 'diuji', 'telah', 'berjalan', 'dengan', 'baik', 'sesuai', 'dengan', 'hasil', 'yang', 'diharapkan', '.', 'Pengujian', 'dengan', 'menggunakan', 'kuesioner', 'SUS', 'dilakukan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'tingkat', 'kelayakan', 'suatu', 'sistem', '.', 'Dalam', 'pengujian', 'ini', ',', 'sebanyak', '10', 'responden', 'yang', 'merupakan', 'anggota', 'dari', 'KSR', 'dilibatkan', 'untuk', 'menilai', 'sistem', 'tersebut', '.', 'Skor', 'rata-', 'rata', 'yang', 'diperoleh', 'pada', 'situs', 'web', 'adalah', '68', '[', '10', ']', '.', 'Ketika', 'skor', 'melebihi', '68', ',', 'hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pengguna', 'merasa', 'puas', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengujian', ',', 'diperoleh', 'skor', 'rata-rata', 'SUS', 'sebesar', '73,25', '.', 'Skor', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pengguna', 'sudah', 'merasa', 'puas', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'dievaluasi', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', ',', 'berikut', 'adalah', 'beberapa', 'hal', 'yang', 'dapat', 'disimpulkan', ':', '1', '.', 'Pengembangan', 'Sistem', 'Informasi', 'UKM', 'KSR', 'PMI', 'Unit', 'Polstat', 'STIS', 'telah', 'berhasil', 'dilakukan', '.', '2', '.', 'Sistem', 'yang', 'dibangun', 'telah', 'dapat', 'mengelola', 'data', 'anggota', ',', 'proker', ',', 'rapat', ',', 'jadwal', 'jaga', 'klinik', ',', 'laporan', 'kas', ',', 'inventaris', 'dan', 'presensi', 'rapat', 'dan', 'jaga', 'klinik', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '3', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengujian', 'dari', 'Black', 'Box', 'Testing', ',', 'didapatkan', 'bahwa', 'secara', 'keseluruhan', 'fungsi-fungsi', 'yang', 'terdapat', 'di', 'sistem', 'sudah', 'berjalan', 'sesuai', 'dengan', 'harapan', '4', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengujian', ',', 'diperoleh', 'skor', 'rata-rata', 'SUS', 'sebesar', '73,25', '.', 'Skor', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pengguna', 'sudah', 'merasa', 'puas', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'dievaluasi', '.', 'Adapun', 'saran', 'yang', 'dapat', 'peneliti', 'berikan', 'untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Mengembangkan', 'fitur', 'notifikasi', 'untuk', 'mengingatkan', 'pengguna', 'yang', 'lupa', 'mengisi', 'presensi', 'rapat', 'atau', 'jaga', 'klinik', '.', '2', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dari', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', ',', 'terdapat', 'skor', 'yang', 'rendah', 'pada', 'pertanyaan', 'nomor', '9', 'dan', '10', ',', 'yang', 'menunjukkan', 'bahwa', 'responden', 'mengalami', 'hambatan', 'dalam', 'menggunakan', 'sistem', 'dan', 'membutuhkan', 'waktu', 'untuk', 'beradaptasi', 'dengan', 'sistem', 'tersebut', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'diperlukan', 'perbaikan', 'pada', 'desain', 'antarmuka', 'agar', 'menjadi', 'lebih', 'mudah', 'dipahami', 'dan', 'responsif', ',', 'sehingga', 'pengguna', 'tidak', 'merasa', 'terhambat', 'saat', 'menggunakannya', 'dan', 'dapat', 'beradaptasi', 'dengan', 'cepat', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', 'Sejarah', 'Singkat', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'stis.ac.id/hal/16/sejarah-singkat', '[', '2', ']', 'S.', 'Widjaja', 'and', 'N.', 'Nikolas', ',', '“', 'Perancangan', 'Sistem', 'Informasi', 'Unit', 'Kegiatan', 'Mahasiswa', 'Universitas', 'Nasional', 'Karangturi', 'Berbasis', 'Web', ',', '”', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '31-37', ',', 'Jan.', '2022', '[', '3', ']', 'Senat', 'Mahasiswa', ',', 'PMKL', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//sema.stis.ac.id/info/ukm/7', '[', '4', ']', 'Suhari', 'Suhari', ',', 'Akhmad', 'Faqih', ',', 'and', 'Fadhil', 'Muhammad', 'Basysyar', ',', '“', 'Sistem', 'Informasi', 'Kepegawaian', 'Mengunakan', 'Metode', 'Agile', 'Development', 'di', 'CV', '.', 'Angkasa', 'Raya', ',', '”', 'vol', '.', '12', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '30–45', ',', 'Mar', '.', '2022', '.', '[', '5', ']', 'R.', 'Nurul', 'Ichsan', ',', '“', 'Pengaruh', 'Sistem', 'Informasi', 'Manajemen', 'Terhadap', 'Kinerja', 'Pegawai', 'Bpjs', 'Ketenagakerjaan', 'Cabang', 'Medan', ',', '”', 'Jurnal', 'Ilmiah', 'METADATA', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '128–136', ',', 'Aug.', '2020', '.', '[', '6', ']', 'A.', 'C.', 'Hutauruk', 'and', 'A.', 'F.', 'Pakpahan', ',', '“', 'Perancangan', 'Sistem', 'Informasi', 'Organisasi', 'Kemahasiswaan', 'Berbasis', 'Web', 'pada', 'Universitas', 'Advent', 'Indonesia', 'Menggunakan', 'Metode', 'Agile', 'Development', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Universitas', 'Advent', 'Indonesia', ')', ',', '”', 'CogITo', 'Smart', 'Journal', ',', 'vol', '.', '7', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '315–328', ',', 'Dec.', '2021', '.', '[', '7', ']', 'J.', 'P.', 'A.', 'Siregar', ',', 'Pengembangan', 'Sistem', 'Informasi', 'UKM', 'Rohkris', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', 'Jakarta', ':', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', '2021', '[', '8', ']', 'B.', 'Pramitasari', 'and', 'N.', 'Nurgiyatna', ',', '“', 'Sistem', 'Informasi', 'Unit', 'Kegiatan', 'Mahasiswa', 'Universitas', 'Muhammadiyah', 'Surakarata', 'Berbasis', 'Web', ',', '”', 'Emitor', ':', 'Jurnal', 'Teknik', 'Elektro', ',', 'vol', '.', '19', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '59–65', ',', 'Sep.', '2019', '[', '9', ']', 'A.', 'Dennis', ',', 'Barbara', 'Haley', 'Wixom', ',', 'and', 'R.', 'M.', 'Roth', ',', 'Systems', 'analysis', 'and', 'design', '.', 'Hoboken', ',', 'Nj', ':', 'Wiley', ',', '2015', '.', '[', '10', ']', 'T.', 'Wahyuningrum', ',', 'Buku', 'Referensi', 'Mengukur', 'Usability', 'Perangkat', 'Lunak', '.', 'Deepublish', ',', '2021', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TUJUAN', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Kajian', 'Implementasi', 'Graph', 'Database', 'Pada', 'Tabel', 'Dinamis', 'Website', 'BPS', 'Andi', 'Muhammad', 'Rosyidin', 'Hidayat', '(', '221911210', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Farid', 'Ridho', ',', 'S.S.T.', ',', 'M.T', '.', 'Ringkasan—', 'BPS', 'adalah', 'lembaga', 'pemerintah', 'yang', 'menyediakan', 'data', 'statistik', 'berkualitas', 'untuk', 'Indonesia', '.', 'Salah', 'satu', 'proses', 'dalam', 'penyediaan', 'data', 'statistik', 'adalah', 'proses', 'diseminasi', 'data', 'statistik', 'yang', 'dilakukan', 'BPS', 'kepada', 'publik', '.', 'Proses', 'diseminasi', 'data', 'dilakukan', 'melalui', 'website', 'BPS', ',', 'salah', 'satunya', 'melalui', 'fitur', 'tabel', 'dinamis', '.', 'Fitur', 'ini', 'membutuhkan', 'kinerja', 'database', 'yang', 'tinggi', 'untuk', 'menangani', 'volume', 'data', 'besar', '.', 'Kebutuhan', 'akan', 'kinerja', 'yang', 'tinggi', 'pada', 'database', 'dijawab', 'dengan', 'penggunaan', 'jenis', 'database', 'NoSQL', '(', 'Not', 'Only', 'SQL', ')', '.', 'Graph', 'database', 'dipilih', 'sebagai', 'teknologi', 'penyimpanan', 'data', 'non-', 'relasional', 'atau', 'NoSQL', 'yang', 'dikaji', 'untuk', 'diimplementasikan', 'sebagai', 'teknologi', 'penyimpanan', 'data', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Kajian', 'dilakukan', 'dengan', 'mengimplementasikan', 'graph', 'database', 'lalu', 'mengukur', 'performanya', 'terhadap', 'sistem', 'berjalan', 'dengan', 'membandingkan', 'lama', 'waktu', 'eksekusi', 'suatu', 'query', '.', 'Implementasi', 'graph', 'database', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'berhasil', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'Neo4j', 'sebagai', 'graph', 'DBMS', '.', 'Hasil', 'pengukuran', 'performa', 'menunjukkan', 'Neo4j', 'dapat', 'lebih', 'cepat', '1,19', 'hingga', '30,26', 'kali', 'dibandingkan', 'sistem', 'berjalan', 'pada', 'kondisi', 'tertentu', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'graph', 'database', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Graph', 'database', ',', 'Neo4j', ',', 'Tabel', 'dinamis', 'BPS', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'pemerintah', '(', 'BPS', ')', 'merupakan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'lembaga', 'pemerintahan', 'nonkementerian', 'yang', 'bertanggung', 'jawab', 'langsung', 'kepada', 'presiden', 'dan', 'bertugas', 'untuk', 'menyediakan', 'data', 'statistik', 'berkualitas', 'untuk', 'kemajuan', 'Indonesia', '.', 'Data', 'statistik', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'BPS', 'akan', 'menjadi', 'dasar', 'pertimbangan', 'dalam', 'merancang', 'maupun', 'menetapkan', 'kebijakan', 'dan', 'pembangunan', 'diberbagai', 'sektor', 'pemerintahan', '.', 'Selain', 'pemerintah', ',', 'data', 'statistik', 'juga', 'digunakan', 'oleh', 'masyarakat', 'umum', ',', 'peneliti', ',', 'dan', 'swasta', '.', 'Untuk', 'menghasilkan', 'data', 'statistik', 'BPS', 'memiliki', 'berbagai', 'kegiatan', 'atau', 'proses', 'di', 'dalamnya', 'diantaranya', 'adalah', 'pengumpulan', 'data', ',', 'pengolahan', 'data', ',', 'tabulasi', 'data', ',', 'analisis', 'data', ',', 'pembuatan', 'publikasi', ',', 'dan', 'diseminasi', 'data', '[', '1', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'kegiatan', 'yang', 'akan', 'menjadi', 'perhatian', 'pengguna', 'data', 'BPS', 'adalah', 'proses', 'diseminasi', 'data', 'statistik', '.', 'Diseminasi', 'statistik', 'adalah', 'perilisan', 'atau', 'penyebarluasan', 'data', 'statistik', 'secara', 'resmi', 'kepada', 'publik', '[', '2', ']', '.', 'Diseminasi', 'merupakan', 'tahapan', 'dari', 'proses', 'statistik', 'yang', 'mana', 'data', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'dan', 'dikompilasi', 'oleh', 'lembaga', 'statistik', 'resmi', 'negara', 'disajikan', 'secara', 'resmi', 'kepada', 'publik', '[', '3', ']', '.', 'Sederhananya', 'diseminasi', 'merupakan', 'kegiatan', 'dimana', 'data', 'statistik', 'BPS', 'akan', 'dirilis', 'dan', 'disebarkan', 'kepada', 'publik', 'atau', 'para', 'pengguna', 'data', '.', 'Penyebaran', 'informasi', 'kepada', 'publik', 'tentunya', 'memerlukan', 'media', 'perantara', ',', 'baik', 'berupa', 'cetak', 'maupun', 'elektronik', '.', 'Salah', 'satu', 'media', 'diseminasi', 'statistik', 'yang', 'digunakan', 'oleh', 'BPS', 'adalah', 'media', 'elektronik', 'melalui', 'aplikasi', 'web', 'resmi', 'BPS', 'pada', 'www.bps.go.id', '.', 'Aplikasi', 'web', 'atau', 'website', 'menjadi', 'sangat', 'populer', 'digunakan', 'untuk', 'menyebarkan', 'informasi', 'saat', 'ini', '.', 'Hal', 'ini', 'dapat', 'dilihat', 'dari', 'terdapatnya', 'website', 'dari', 'setiap', 'instansi', 'pemerintahan', 'dan', 'Lembaga', 'swasta', '.', 'Website', 'merupakan', 'ruang', 'digital', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'berbagai', 'perangkat', 'komunikasi', 'yang', 'saling', 'terhubung', 'melalui', 'internet', 'dan', 'memuat', 'sejumlah', 'data', 'dalam', 'format', 'digital', '[', '1', ']', '.', 'Data', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'komponen', 'dari', 'aplikasi', 'web', '.', 'Data', 'pada', 'aplikasi', 'web', 'tentunya', 'perlu', 'disimpan', 'dan', 'diorganisir', 'dengan', 'baik', '.', 'Data', 'tersebut', 'akan', 'disimpan', 'pada', 'database', 'yang', 'nantinya', 'akan', 'diproses', 'oleh', 'suatu', 'halaman', 'website', '.', 'Basis', 'data', 'atau', 'database', 'sendiri', 'adalah', 'suatu', 'tempat', 'dimana', 'data', 'disimpan', 'agar', 'dapat', 'mempermudah', 'dan', 'mempercepat', 'pemanggilan', 'atau', 'pemanfaatan', 'kembali', 'data', '[', '4', ']', '.', 'Sehingga', 'pemrosesan', 'data', 'yang', 'mudah', 'dan', 'cepat', 'tentunya', 'menjadi', 'tujuan', 'digunakannya', 'database', 'pada', 'suatu', 'website', '.', 'Pada', 'umumnya', 'aplikasi', 'web', 'saat', 'ini', 'menggunakan', 'database', 'relasional', 'dalam', 'mengelola', 'datanya', 'tak', 'terkecuali', 'website', 'BPS', 'yang', 'menggunakan', 'PostgreSQL', '.', 'Relasional', 'database', 'menyimpan', 'data', 'secara', 'terstruktur', 'pada', 'tabel-tabel', 'yang', 'saling', 'memiliki', 'relasi', 'atau', 'hubungan', '.', 'Contoh', 'kasus', 'yang', 'didapatkan', 'dari', 'hasil', 'diskusi', 'dengan', 'pengelola', 'website', 'BPS', 'bahwa', 'kinerja', 'database', 'relasional', 'yang', 'digunakan', 'akan', 'melambat', 'jika', 'data', 'diambil', 'dengan', 'volume', 'yang', 'besar', 'semisal', 'untuk', 'mengambil', 'suatu', 'series', 'data', 'tahunan', 'sekaligus', '.', 'Kinerja', 'database', 'menjadi', 'penting', 'di', 'beberapa', 'bagian', 'website', 'BPS', 'seperti', 'halnya', 'pada', 'fitur', 'tabel', 'dinamis', '.', 'Tabel', 'dinamis', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'fitur', 'pada', 'website', 'BPS', 'yang', 'berfungsi', 'untuk', 'menampilkan', 'nilai', 'dari', 'suatu', 'indikator', 'atau', 'data', 'statistik', 'yang', 'dicari', 'oleh', 'pengunjung', 'website', '.', 'Tabel', 'dinamis', 'akan', 'mencari', 'data', 'pada', 'database', 'lalu', 'akan', 'ditampilkan', 'pada', 'website', 'sesuai', 'dengan', 'keinginan', 'pengunjung', '.', 'Tabel', 'dinamis', 'menyediakan', 'beragam', 'indikator', 'maupun', 'data', 'statistik', 'mulai', 'dari', 'sosial', ',', 'ekonomi', ',', 'maupun', 'pertanian', ',', 'baik', 'berdasarkan', 'tahun', ',', 'triwulan', ',', 'bulan', ',', 'dan', 'provinsi', '.', 'Pencarian', 'data', 'atau', 'indikator', 'yang', 'beragam', 'tentunya', 'membutuhkan', 'performa', 'kinerja', 'yang', 'lebih', 'pada', 'database', 'karena', 'menangani', 'volume', 'data', 'yang', 'makin', 'besar', '.', 'Selain', 'itu', 'nilai', 'dari', 'data', 'maupun', 'indikator', 'yang', 'ditampilkan', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'merupakan', 'join', 'atau', 'penggabungan', 'dari', 'banyak', 'tabel', 'pada', 'database', '.', 'Penggabungan', 'atau', 'join', 'dari', 'banyak', 'tabel', 'pada', 'database', 'jenis', 'relasional', 'akan', 'menghasilkan', 'query', 'yang', 'panjang', 'dan', 'rumit', '.', 'Query', 'rumit', 'didefinisikan', 'sebagai', 'query', 'yang', 'mengumpulkan', 'data', 'dari', 'beberapa', 'tabel', '[', '5', ']', '.', 'Query', 'yang', 'rumit', 'dan', 'panjang', 'serta', 'volume', 'data', 'akan', 'berimbas', 'pada', 'lama', 'waktu', 'eksekusi', 'perintah', 'pada', 'database', '.', '1', '/', '8', 'Penerapan', 'penyimpanan', 'Kebutuhan', 'akan', 'kinerja', 'yang', 'tinggi', 'pada', 'database', 'coba', 'dijawab', 'dengan', 'penggunaan', 'jenis', 'database', 'NoSQL', '(', 'Not', 'Only', 'SQL', ')', '.', 'NoSQL', 'merupakan', 'jenis', 'lain', 'dari', 'sistem', 'penyimpanan', 'data', 'yang', 'tidak', 'menggunakan', 'model', 'relasional', '[', '6', ']', '.', 'NoSQL', 'digunakan', 'dengan', 'harapan', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dari', 'teknologi', 'relasional', '.', 'penyimpanan', 'NoSQL', 'terkhusus', 'di', 'BPS', 'masih', 'terbilang', 'minim', 'dan', 'masih', 'terus', 'dikaji', 'untuk', 'menemukan', 'teknologi', 'yang', 'paling', 'cocok', '.', 'Teknologi', 'Penyimpanan', 'data', 'non-relational', 'atau', 'database', 'NoSQL', 'yang', 'ingin', 'coba', 'dikaji', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'untuk', 'diimplementasikan', 'sebagai', 'teknologi', 'penyimpanan', 'data', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'adalah', 'graph', 'database', '.', 'dikarenakan', 'mampu', 'dipilih', 'menggambarkan', 'hubungan', 'dari', 'suatu', 'data', 'dan', 'menangani', 'informasi', 'yang', 'terhubung', 'dengan', 'efektif', '.', 'Database', 'relasional', 'tidak', 'dibuat', 'untuk', 'menangani', 'informasi', 'yang', 'terhubung', ',', 'selain', 'itu', 'akan', 'membutuhkan', 'query', 'yang', 'panjang', 'untuk', 'menghubungkan', 'data', 'seperti', 'halnya', 'melakukan', 'join', 'pada', 'banyak', 'tabel', '.', 'Query', 'yang', 'panjang', 'ini', 'akan', 'menimbulkan', 'beban', 'dalam', 'hal', 'komputasi', 'dan', 'memori', 'karena', 'ukuran', 'maupun', 'kompleksitas', 'akan', 'meningkat', 'secara', 'eksponensial', '[', '7', ']', '.', 'Run-', 'time', 'yang', 'lama', 'dan', 'memungkinkan', 'terjadi', 'hang', '.', 'database', 'Graph', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'dan', 'permasalahan', 'yang', 'telah', 'diuraikan', ',', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Menerapkan', 'graph', 'database', 'sebagai', 'teknologi', 'penyimpanan', 'data', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', '2', '.', 'Merancang', 'query', 'pengujian', 'pada', 'graph', 'database', 'dan', 'relasional', 'database', '.', '3', '.', 'Mengukur', 'performa', 'kinerja', 'graph', 'database', 'sebagai', 'teknologi', 'penyimpanan', 'data', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Relasional', 'database', 'atau', 'SQL', 'database', 'dan', 'graph', 'database', 'khususnya', 'Neo4j', 'telah', 'dibandingkan', 'oleh', 'beberapa', 'penelitian', 'terdahulu', '.', 'Penelitian', 'pertama', '[', '8', ']', 'yang', 'membandingkan', 'Neo4j', 'dan', 'relasional', 'database', 'dilakukan', 'pada', 'tahun', '2010', '.', 'Penelitian', 'ini', 'membandingkan', 'MySQL', 'Community', 'Server', 'versi', '5.1.42', 'dan', 'Neo4j', 'versi', '1.0-b11', '.', 'Penelitian', 'yang', 'serupa', '[', '9', ']', 'pada', 'tahun', '2019', 'dengan', 'membandingkan', 'Oracle', '11g', 'yang', 'telah', 'disetel', 'dan', 'Neo4j', '3.03', 'Community', 'Edition', '.', 'Penelitian', 'ini', 'mengukur', 'performa', 'database', 'menggunakan', 'sepuluh', 'jenis', 'query', 'yang', 'berbeda', '.', 'Penelitian', 'yang', 'sama', '[', '10', ']', 'dengan', 'membandingkan', 'lama', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'antara', 'Neo4j', 'Community', 'Edition', 'versi', '1.6', 'dan', 'MySQL', 'versi', '5.1.41', '.', 'Penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'pada', 'tahun', '2012', 'dan', 'menunjukkan', 'hasil', 'bahwa', 'lama', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'Neo4j', '2-5', 'kali', 'lebih', 'cepat', 'dibandingkan', 'MySQL', 'untuk', '100', 'objek', 'sedangkan', 'untuk', '500', 'objek', ',', '15-30', 'kali', 'lebih', 'cepat', '.', 'Neo4j', 'sendiri', 'sebagai', 'graph', 'database', 'telah', 'dilakukan', 'perbandingan', 'dengan', 'graph', 'database', 'lainnya', 'diberbagai', 'penelitian', '.', 'Pada', 'penelitian', 'lain', '[', '11', ']', 'melakukan', 'analisis', 'komparatif', 'pada', 'graph', 'database', 'populer', 'digunakan', 'yang', 'mencakup', 'Allegro', 'Graph', ',', 'ArangoDB', ',', 'OrientDB', ',', 'Infinite', 'Graph', 'Neo4j', ',', 'Titan', ',', 'FlockDB', ',', 'Bitsy', ',', 'StarDog', ',', 'dan', 'MongoDB', '.', 'Meskipun', 'fungsionalitas', 'tidak', 'jauh', 'berbeda', 'namun', 'performa', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'yang', 'terbaik', 'yang', 'dihasilkan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'ada', 'pada', 'Neo4j', 'dan', 'ArangoDB', '.', 'Namun', 'Neo4j', 'lebih', 'baik', 'dari', 'sisi', 'penerimaan', 'dikarenakan', 'memiliki', 'bahasa', 'query', 'yang', 'lebih', 'powerfull', 'yaitu', 'cypher', ',', 'lebih', 'sederhana', ',', 'dan', 'skema', 'yang', 'fleksibel', '.', 'Penelitian', 'terkait', 'digambarkan', 'pada', 'Gambar', '1', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Peta', 'literatur', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Metode', 'penelitian', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Design', 'Science', 'Research', 'Methodology', '(', 'DSRM', ')', '[', '12', ']', '[', '17', ']', '.', 'Metode', 'ini', 'terdiri', 'dari', 'enam', 'alur', 'proses', 'yakni', 'sebagai', 'berikut', '.', 'A.', 'Identifikasi', 'Masalah', 'dan', 'Motivasi', 'Identifikasi', 'dilakukan', 'dengan', 'melakukan', 'kunjungan', 'ke', 'Direktorat', 'Diseminasi', 'Statistik', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'dan', 'studi', 'literatur', 'melalui', 'penelitian-penelitian', 'sebelumnya', '.', 'Studi', 'literatur', 'difokuskan', 'pada', 'beberapa', 'hal', ',', 'yakni', 'penelitian', 'yang', 'mencakup', 'graph', 'database', ',', 'Neo4j', ',', 'dan', 'relasional', 'database', '.', 'B.', 'Menentukan', 'Tujuan', 'Berdasarkan', 'identifikasi', 'masalah', ',', 'maka', 'ditentukan', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', '.', 'Tujuan', 'diperoleh', 'dari', 'masalah', 'yang', 'muncul', 'pada', 'sistem', 'yang', 'sedang', 'berjalan', 'dan', 'diselesaikan', 'dengan', 'solusi', 'yang', 'ditawarkan', '.', 'C.', 'Perancangan', 'dan', 'Pengembangan', 'Pada', 'tahapan', 'ini', 'dilakukan', 'perancangan', 'dan', 'pengembangan', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dibuat', '.', 'Graph', 'database', 'dirancang', 'berdasarkan', 'database', 'yang', 'sedang', 'berjalan', '[', '16', ']', '.', 'Saat', 'ini', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'menggunakan', 'database', 'relasional', 'PostgreSQL', '.', 'Entity', 'Relationship', 'Diagram', '(', 'ERD', ')', 'pada', 'database', 'relasional', 'akan', 'menjadi', 'acuan', 'di', 'dalam', 'perancangan', 'skema', 'dari', 'graph', 'database', '.', 'Hal', 'ini', 'dipilih', 'berdasarkan', 'studi', 'terdahulu', 'dan', 'menjadi', 'metode', 'yang', 'umum', 'digunakan', 'saat', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'proses', 'perancangan', 'menjadi', 'lebih', 'mudah', 'dan', 'cepat', '.', 'terhadap', 'penelitian', 'Model', 'graph', 'database', 'didasari', 'oleh', 'prinsip-prinsip', 'pada', 'graph', 'database', 'disertai', 'dokumentasi', 'pada', 'Neo4j', '.', 'Pada', 'skema', 'graph', ',', 'data', 'akan', 'disimpan', 'dengan', 'tiga', 'bentuk', 'utama', 'yaitu', 'node', ',', 'relationship', ',', 'dan', 'property', 'atau', 'atribut', '.', 'Hal', 'ini', 'tentu', 'saja', 'berbeda', 'dengan', 'relasional', 'database', 'yang', 'menyimpan', 'data', 'ke', 'dalam', 'tabel', 'yang', 'saling', 'berhubungan', '.', 'Node', 'pada', 'graph', 'merepresentasikan', 'entitas', 'sedangkan', 'relationship', 'merepresentasikan', 'hubungan', 'antar', 'entitas', '.', 'yang', 'Setiap', 'dapat', 'memiliki', 'merepresentasikan', 'karakteristik', 'dari', 'entitas', 'tersebut', '.', 'Relationship', 'antar', 'node', 'juga', 'dapat', 'memiliki', 'property', 'yang', 'menyatakan', 'sifat', 'dari', 'hubungan', 'tersebut', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'relationship', 'antar', 'entitas', 'dapat', 'memiliki', 'arah', 'yang', 'menunjukkan', 'arah', 'hubungan', '“', 'dari', '”', 'dan', '“', 'ke', '”', 'dari', 'dua', 'buah', 'property', 'node', '2', '/', '8', 'node', '.', 'Arah', 'hubungan', 'memungkinkan', 'representasi', 'yang', 'lebih', 'akurat', 'dan', 'lengkap', 'dari', 'hubungan', '.', 'Perancangan', 'skema', 'graph', 'yang', 'didasari', 'ERD', 'database', 'relasional', 'mengikuti', 'beberapa', 'ketentuan', 'dimana', 'data', 'akan', 'direpresentasikan', 'sebagai', 'node', 'pada', 'skema', 'graph', ',', 'sedangkan', 'tabel', 'direpresentasikan', 'sebagai', 'label', 'pada', 'node', '.', 'Kolom', 'pada', 'tabel', 'menjadi', 'property', 'pada', 'node', 'dan', 'hubungan', 'antar', 'tabel', 'direpresentasikan', 'sebagai', 'relationship', 'antar', 'node', '.', 'Primary', 'key', 'teknis', 'dihapus', 'dan', 'hanya', 'primary', 'key', 'yang', 'berpengaruh', 'pada', 'bisnis', 'proses', 'yang', 'dipertahankan', '.', 'Property', 'yang', 'menjadi', 'bisnis', 'primary', 'key', 'diberikan', 'constraint', 'unik', ',', 'sementara', 'property', 'yang', 'sering', 'dicari', 'diberikan', 'indeks', '.', 'Selain', 'perancangan', 'terhadap', 'skema', 'graph', ',', 'pada', 'tahapan', 'ini', 'juga', 'dilakukan', 'perancangan', 'terhadap', 'query', 'pengujian', 'yang', 'dimana', 'graph', 'database', 'akan', 'menggunakan', 'Cypher', 'Query', 'Language', 'dan', 'Structure', 'Query', 'Language', '(', 'SQL', ')', 'untuk', 'relasional', 'database', '.', 'Cypher', 'Query', 'Language', 'menjadi', 'bahasa', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'query', 'pengujian', 'dikarenakan', 'Neo4j', 'menggunakan', 'bahasa', 'tersebut', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'akan', 'dirancang', 'query', 'pengujian', 'untuk', 'operasi', 'dasar', ',', 'yaitu', 'operasi', 'read', ',', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'pada', 'database', '.', 'Operasi', 'read', 'dipilih', 'karena', 'merupakan', 'operasi', 'dasar', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'fitur', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Operasi', 'dasar', 'lainnya', ',', 'yaitu', 'operasi', 'write', ',', 'delete', 'dan', 'update', 'tidak', 'termasuk', 'dalam', 'cakupan', 'penelitian', 'ini', '.', 'Hal', 'ini', 'disebabkan', 'karena', 'operasi-operasi', 'tersebut', 'tidak', 'dapat', 'dilakukan', 'dan', 'tidak', 'melalui', 'fitur', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'operasi-operasi', 'tersebut', 'memiliki', 'frekuensi', 'yang', 'rendah', 'karena', 'penambahan', 'data', 'jarang', 'dilakukan', ',', 'ukurannya', 'kecil', ',', 'dan', 'data', 'yang', 'telah', 'dimasukkan', 'ke', 'dalam', 'database', 'sudah', 'bersih', 'dan', 'final', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'difokuskan', 'pada', 'operasi', 'read', 'saja', ',', 'yang', 'lebih', 'relevan', 'dengan', 'penggunaan', 'fitur', 'tabel', 'dinamis', 'pada', 'website', 'BPS', '.', 'Pada', 'operasi', 'read', ',', 'akan', 'dibuat', 'empat', 'jenis', 'query', 'pengujian', 'yang', 'merepresentasikan', 'query', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'empat', 'jenis', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Hal', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'menguji', 'kinerja', 'database', 'dalam', 'menangani', 'query-query', 'tersebut', 'tentunya', 'memiliki', 'tingkat', 'kompleksitas', 'yang', 'berbeda', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'masing-masing', 'jenis', 'query', 'pengujian', 'akan', 'menggunakan', 'suatu', 'indikator', 'atau', 'variabel', 'dengan', 'jumlah', 'record', 'terbanyak', 'di', 'masing-masing', 'jenis', 'tabel', 'dinamis', 'sebagai', 'sampel', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', 'tersebut', '.', 'Keempat', 'jenis', 'query', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'secara', 'keseluruhan', '.', 'Database', 'ini', 'diperoleh', 'dari', 'Direktorat', 'Diseminasi', 'Statistik', 'BPS', 'dalam', 'bentuk', 'file', 'SQL', '.', 'Database', 'ini', 'merupakan', 'versi', 'Desember', '2022', 'dan', 'merupakan', 'data', 'asli', 'dari', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', ',', 'bukan', 'data', 'dummy', 'atau', 'buatan', '.', 'Database', 'ini', 'mencakup', 'seluruh', 'subjek', 'dan', 'indikator', 'yang', 'dimuat', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'seperti', 'Sosial', 'dan', 'Kependudukan', ',', 'Ekonomi', 'dan', 'Perdagangan', ',', 'Pertanian', 'dan', 'Pertambangan', '.', 'D.', 'Implementasi', 'Pada', 'tahapan', 'ini', ',', 'dilakukan', 'implementasi', 'relasional', 'telah', 'dirancang', 'database', 'dan', 'graph', 'database', 'yang', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Database', 'sebelumnya', 'ke', 'dalam', 'lingkungan', 'atau', 'sistem', 'yang', 'sama', ',', 'yaitu', 'pada', 'suatu', 'komputer', 'pengujian', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Relasional', 'database', 'yang', 'diimplementasikan', 'adalah', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'secara', 'keseluruhan', ',', 'yang', 'menyimpan', 'seluruh', 'data', 'indikator', 'tabel', 'dinamis', '.', 'Database', 'ini', 'merupakan', 'versi', 'Desember', '2022', ',', 'yang', 'digunakan', 'sebagai', 'data', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'akan', 'diimplementasikan', 'pada', 'komputer', 'pengujian', 'menggunakan', 'DBMS', 'PostgreSQL', '.', 'Pemilihan', 'DBMS', 'PostgreSQL', 'dilakukan', 'untuk', 'menyesuaikan', 'dengan', 'DBMS', 'yang', 'tabel', 'dinamis', 'BPS', 'saat', 'penelitian', 'digunakan', 'pada', 'dilakukan', '.', 'Implementasi', 'database', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'import', 'SQL', 'file', 'melalui', 'pgAdmin', 'untuk', 'tabel', 'berukuran', 'kecil', ',', 'sedangkan', 'untuk', 'implementasi', 'akan', 'dilakukan', 'tabel', 'berukuran', 'besar', ',', 'melalui', 'SQL', 'Shell', '.', 'Graph', 'database', 'akan', 'diimplementasikan', 'juga', 'pada', 'komputer', 'pengujian', 'menggunakan', 'graph', 'DBMS', 'Neo4j', ',', 'dan', 'akan', 'menyimpan', 'data', 'yang', 'sama', 'seperti', 'PostgreSQL', ',', 'yaitu', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Neo4j', 'dipilih', 'sebagai', 'graph', 'DBMS', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'karena', 'terbaik', 'dari', 'sisi', 'performa', 'dan', 'penerimaan', 'dibandingkan', 'dengan', 'graph', 'DBMS', 'lainnya', '[', '11', ']', '.', 'Skema', 'graph', 'database', 'yang', 'akan', 'telah', 'diimplementasikan', 'pada', 'Neo4j', 'menggunakan', 'Cypher', 'Query', 'dengan', 'metode', 'load', 'csv', 'file', '.', 'Metode', 'ini', 'dipilih', 'karena', 'mudah', 'dipelajari', 'dan', 'diklaim', 'sebagai', 'metode', 'tercepat', 'untuk', 'menambahkan', 'data', 'pada', 'Neo4j', '.', 'Csv', 'file', 'pada', 'metode', 'ini', 'diperoleh', 'dari', 'database', 'relasional', 'yang', 'telah', 'diimplementasikan', 'sebelumnya', 'tabel', 'dilakukan', 'ekspor', 'ke', 'bentuk', 'file', 'csv', '.', 'sebelumnya', 'dibuat', 'tahap', 'pada', 'tiap', 'lalu', 'Pada', 'komputer', 'pengujian', 'akan', 'diinstal', 'juga', 'alat', 'bernama', 'Apache', 'Jmeter', '.', 'Alat', 'ini', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'pengujian', 'performa', 'terhadap', 'PostgreSQL', 'dan', 'Neo4j', '.', 'E.', 'Evaluasi', 'Pada', 'tahapan', 'evaluasi', 'dilakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'fungsionalitas', 'graph', 'database', 'yang', 'telah', 'dihasilkan', ',', 'query', 'pengujian', 'yang', 'telah', 'dirancang', 'dan', 'performa', 'graph', 'database', '.', '1', '.', 'Evaluasi', 'terhadap', 'fungsionalitas', 'graph', 'database', 'akan', 'dilakukan', 'sekaligus', 'dengan', 'menggunakan', 'query', 'pengujian', 'yang', 'telah', 'dirancang', '.', 'Query', 'dijalankan', 'pada', 'Neo4j', 'terhadap', 'suatu', 'indikator', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'dan', 'mencocokkan', 'hasilnya', 'dengan', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'query', 'dengan', 'melihat', 'mengembalikan', 'informasi', 'yang', 'sama', '.', 'keberhasilan', '2', '.', 'Evaluasi', 'terhadap', 'performa', 'dilakukan', 'dengan', 'menjalankan', 'keempat', 'query', 'pengujian', 'di', 'kedua', 'database', ',', 'dan', 'lama', 'waktu', 'eksekusinya', 'akan', 'dicatat', '.', 'Query', 'akan', 'dijalankan', 'dalam', 'dua', 'kondisi', ',', 'yaitu', 'saat', 'terdapat', 'satu', 'pengguna', '(', 'single', 'user', ')', 'dan', 'saat', 'terdapat', '30', 'pengguna', 'yang', 'melakukan', 'permintaan', 'secara', 'bersamaan', '(', 'concurrent', 'users', ')', '.', 'Waktu', 'eksekusi', ',', 'jumlah', 'pengguna', ',', 'dan', 'kompleksitas', 'query', 'menjadi', 'variabel', 'yang', 'diperhatikan', 'dalam', 'mengevaluasi', 'performa', 'kedua', 'database', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', '3', '/', '8', 'Evaluasi', 'performa', 'kedua', 'database', 'akan', 'dilakukan', 'menggunakan', 'Apache', 'JMeter', '.', 'Hasil', 'yang', 'dicatat', 'oleh', 'Jmeter', 'untuk', 'kedua', 'database', 'akan', 'dianalisis', 'secara', 'deskriptif', 'dan', 'diuji', 'menggunakan', 'uji', 'statistik', 'Mann', 'Whitney', '.', 'Uji', 'ini', 'akan', 'menguji', 'ada', 'atau', 'tidaknya', 'perbedaan', 'dari', 'dua', 'sampel', 'yang', 'independen', 'dan', 'digunakan', 'ketika', 'data', 'tidak', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Nilai', 'α', 'yang', 'digunakan', 'adalah', '5', '%', '(', '0,05', ')', '.', 'Hipotesis', 'satu', 'arah', 'uji', 'statistik', 'Mann', 'Whitney', 'yang', 'dipakai', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'sebagai', 'berikut', ':', '•', 'H0', ':', 'Lama', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'Neo4j', 'lebih', 'lambat', 'atau', 'sama', 'dengan', 'PostgreSQL', '•', 'H1', ':', 'Lama', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'Neo4j', 'lebih', 'cepat', 'dibanding', 'PostgreSQL', 'Hipotesis', 'tersebut', 'nilai', 'menggunakan', 'menggunakan', 'perangkat', 'lunak', 'RStudio', '.', 'p-value', 'akan', 'yang', 'diuji', 'dengan', 'diperoleh', 'F.', 'Komunikasi', 'Komunikasi', 'dilakukan', 'dengan', 'menuangkan', 'hasil', 'penelitian', 'ke', 'dalam', 'bentuk', 'tulisan', 'berupa', 'buku', 'skripsi', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Kerangka', 'pikir', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'menunjukkan', 'alur', 'penelitian', 'secara', 'umum', 'seperti', 'yang', 'tergambar', 'pada', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'ini', 'dimulai', 'dari', 'identifikasi', 'masalah', ',', 'lalu', 'penentuan', 'metode', 'yang', 'digunakan', ',', 'tujuan', 'penelitian', ',', 'hingga', 'pengukuran', 'hasil', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'kelompoknya', ',', 'satuan', ',', 'dan', 'variabel', 'vertikal', 'pada', 'tabel', 'dan', 'kelompoknya', '.', 'Tabel', 'dinamis', 'sendiri', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'fitur', 'yang', 'tersedia', 'di', 'website', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', '.', 'Fitur', 'ini', 'akan', 'menampilkan', 'variabel', 'atau', 'indikator', 'yang', 'diminta', 'oleh', 'pengguna', '.', 'Pengguna', 'dapat', 'memilih', 'variabel', 'atau', 'indikator', 'yang', 'tersedia', 'untuk', 'ditampilkan', 'ke', 'dalam', 'bentuk', 'tabel', '.', 'Komponen-komponen', 'dari', 'tabel', 'dinamis', 'secara', 'lengkap', 'terdiri', 'dari', 'kelompok', 'vertical', 'variabel', ',', 'daftar', 'vertical', 'variabel', ',', 'variabel', ',', 'turunan', 'variabel', '(', 'karakteristik', ')', ',', 'tahun', ',', 'turunan', 'tahun', ',', 'dan', 'angka', 'indikator', '.', 'Komponen-komponen', 'tersebut', 'yang', 'akan', 'menyusun', 'tabel', 'dinamis', 'seperti', 'yang', 'terlihat', 'pada', 'Gambar', '3', '.', 'Tabel', 'dinamis', 'dapat', 'dibagi', 'menjadi', 'empat', 'jenis', 'jika', 'dilihat', 'dari', 'ada', 'tidaknya', 'karakteristik', 'dan', 'turunan', 'tahun', 'dari', 'suatu', 'variabel', '.', 'Database', 'relasional', 'terdiri', 'dari', 'tabel-tabel', 'yang', 'saling', 'terhubung', '.', 'Skema', 'database', 'relasional', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '4', 'dengan', 'Entity', 'tersebut', 'Relationship', 'Diagram', 'mengilustrasikan', 'hubungan', 'antar', 'tabel', 'dengan', 'panah', 'yang', 'menghubungkannya', '.', 'Tabel', '_variabel', 'merupakan', 'tabel', 'yang', 'memiliki', 'relasi/hubungan', 'terbanyak', 'yaitu', 'tujuh', 'hubungan', 'dengan', 'tabel', 'lainnya', '.', '(', 'ERD', ')', '.', 'Gambar', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Perancangan', 'dan', 'Pengembangan', '1', '.', 'Database', 'Tabel', 'Dinamis', 'Website', 'BPS', 'Tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'menggunakan', 'PostgreSQL', 'sebagai', 'database', 'untuk', 'menyimpan', 'dan', 'mengelola', 'data', 'indikator', 'yang', 'dipublikasikan', 'di', 'www.bps.go.id', '.', 'Database', 'ini', 'terdiri', 'dari', '15', 'tabel', 'yang', 'menyimpan', 'informasi', 'tentang', 'angka', 'indikator', ',', 'tahun', 'dan', 'turunannya', ',', 'variabel', 'dan', 'turunannya', ',', 'kelompok', 'tahun', 'dan', 'variabel', ',', 'subjek', 'dan', 'dari', 'turunan', 'Gambar', '4', '.', 'ERD', 'tabel', 'dinamis', '2', '.', 'Rancangan', 'Graph', 'Database', 'Pada', 'Tabel', 'Dinamis', 'Website', 'BPS', 'tabel', 'Berdasarkan', 'struktur', 'relasional', 'database', 'dinamis', 'dihasilkan', 'skema', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'seperti', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '5', '.', 'Skema', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'tersebut', 'terdiri', 'dari', '14', 'jenis', 'label', 'node', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengklasifikasikan', 'node', 'berdasarkan', 'karakteristik', 'tertentu', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Komponen', 'tabel', 'dinamis', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Sedangkan', 'relationship', 'antara', 'node', '.', 'foreign', 'key', 'telah', 'diwakili', 'sebagai', 'Gambar', '6', '.', 'Ilustrasi', 'foreign', 'key', 'menjadi', 'relationship', '3', '.', 'Query', 'Pengujian', 'Query', 'pengujian', 'terdiri', 'dari', 'empat', 'jenis', 'query', 'yang', 'diimplementasikan', 'pada', 'dua', 'bahasa', 'yaitu', 'Structure', 'Query', 'Language', '(', 'SQL', ')', 'dan', 'Cypher', 'Query', 'Language', '.', 'Cypher', 'merupakan', 'bahasa', 'yang', 'dirancang', 'khusus', 'untuk', 'mengelola', 'dan', 'mengakses', 'data', 'pada', 'Neo4j', '.', 'Selain', 'penggunaan', 'dan', 'sintaks', 'yang', 'tentu', 'saja', 'berbeda', 'antara', 'SQL', 'dan', 'Cypher', 'terdapat', 'juga', 'perbedaan', 'pada', 'cara', 'kerja', 'kedua', 'query', 'tersebut', '.', 'Cypher', 'bekerja', 'dengan', 'fokus', 'menganalisis', 'hubungan', 'dan', 'keterkaitan', 'antar', 'entitas', 'dalam', 'graph', '.', 'Sedangkan', 'SQL', 'bekerja', 'dengan', 'fokus', 'melakukan', 'operasi', 'dan', 'manipulasi', 'data', 'dalam', 'tabel', 'tanpa', 'memperhatikan', 'struktur', 'hubungan', 'antar', 'entitas', '.', 'Query', 'pengujian', 'difokuskan', 'pada', 'operasi', 'read', 'dan', 'dirancang', 'untuk', 'menguji', 'empat', 'jenis', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'ke', 'database', '.', 'Query', 'akan', 'meminta', 'informasi', 'terkait', 'variabel', 'atau', 'indikator', 'yang', 'ada', 'di', 'tabel', 'dinamis', 'dengan', 'menggunakan', 'variabel', 'dengan', 'record', 'terbanyak', 'di', 'tiap', 'jenis', 'tabel', 'dinamis', '.', 'Jenis', 'tabel', 'dinamis', 'suatu', 'indikator', 'ditentukan', 'oleh', 'keberadaan', 'turunan', 'tahun', 'dan', 'turunan', 'variabel', '.', 'Deskripsi', 'jenis', 'tabel', 'dinamis', 'dan', 'query', 'pengujiannya', 'dijelaskan', 'lebih', 'lanjut', '.', 'a.', 'Tabel', 'dinamis', 'jenis', 'pertama', 'Jenis', 'pertama', 'tabel', 'dinamis', 'tidak', 'memiliki', 'turunan', 'tahun', 'dan', 'turunan', 'variabel', ',', 'dan', 'query', 'pengujian', 'pertama', 'dirancang', 'untuk', 'jenis', 'tabel', 'ini', '.', 'Query', 'Indeks', 'Pembangunan', 'Gender', '(', 'IPG', ')', 'sebagai', 'sampel', 'pengujian', 'dengan', 'jumlah', 'record', 'sebanyak', '10359', ',', 'dan', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '7.', 'menggunakan', 'tersebut', 'b.', 'Tabel', 'dinamis', 'jenis', 'kedua', 'Jenis', 'kedua', 'tabel', 'dinamis', 'memiliki', 'turunan', 'tahun', 'namun', 'tidak', 'memiliki', 'turunan', 'variabel', ',', 'dan', 'query', 'pengujian', 'kedua', 'dirancang', 'untuk', 'jenis', 'tabel', 'ini', '.', 'Indikator', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'query', 'ini', 'adalah', 'Inflasi', '(', 'Umum', ')', 'dengan', 'jumlah', 'record', 'sebanyak', '23587', '.', 'Query', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '8', '.', '5', '/', '8', 'Gambar', '5', '.', 'Skema', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'relasional', 'adalah', 'bahwa', 'Setiap', 'node', 'dalam', 'skema', 'ini', 'hanya', 'akan', 'memiliki', 'satu', 'jenis', 'label', '.', 'Perbedaan', 'mendasar', 'antara', 'label', 'dan', 'tabel', 'dalam', 'database', 'tabel', 'menyimpan', 'data', 'yang', 'sejenis', ',', 'sedangkan', 'label', 'pada', 'node', 'hanya', 'memberikan', 'penanda', 'pada', 'node', 'yang', 'sejenis', 'tanpa', 'menyimpan', 'node', 'itu', 'sendiri', '.', 'Label', "''", 'Datum', "''", 'akan', 'memiliki', 'jumlah', 'node', 'yang', 'paling', 'banyak', 'dikarenakan', 'akan', 'menyimpan', 'angka-angka', 'indikator', 'dalam', 'database', '.', 'Selain', 'label', ',', 'terdapat', 'juga', '15', 'jenis', 'relationship', 'pada', 'skema', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Relationship', 'digunakan', 'untuk', 'menghubungkan', 'dua', 'buah', 'node', 'dan', 'menjelaskan', 'keterkaitan', 'antara', 'keduanya', '.', 'Relationship', 'ini', 'ditentukan', 'oleh', 'arah', 'dan', 'jenis', 'relationship', 'yang', 'menggambarkan', 'hubungan', 'antara', 'dua', 'node', '.', 'Arah', 'relationship', 'menunjukkan', 'ketergantungan', 'antara', 'dua', 'node', ',', 'yaitu', '``', 'dari', "''", 'dan', '``', 'ke', "''", '.', 'Misalnya', ',', 'jika', 'terdapat', 'relationship', 'dari', 'node', 'A', 'ke', 'node', 'B', ',', 'maka', 'A', 'bergantung', 'pada', 'B', 'atau', 'memiliki', 'keterkaitan', 'dengan', 'B.', 'Jenis', 'relationship', 'menunjukkan', 'sifat', 'koneksi', 'antara', 'node', '.', 'Misalnya', ',', 'pada', 'skema', 'graph', ',', 'node', 'Variabel', 'memiliki', 'relationship', 'dengan', 'node', 'SubyekCsa', 'dengan', 'jenis', 'relationship', '``', 'SUBJEK', "''", 'dan', 'arah', 'dari', 'Variabel', 'ke', 'SubyekCsa', '.', 'Hal', 'ini', 'mengartikan', 'bahwa', 'node', 'Variabel', 'memiliki', 'Subjek', 'berupa', 'node', 'SubyekCsa', '.', 'Setiap', 'node', 'dapat', 'memiliki', 'beberapa', 'relationship', 'dengan', 'node', 'lainnya', '.', 'Dalam', 'skema', 'ini', ',', 'label', 'Variabel', 'memiliki', 'tujuh', 'relationship', 'dengan', 'label', 'node', 'berbeda', '.', 'Ini', 'menunjukkan', 'kompleksitas', 'keterkaitan', 'dan', 'hubungan', 'antara', 'Variabel', 'dengan', 'node', 'lainnya', 'dalam', 'skema', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Relationship', 'juga', 'telah', 'mewakili', 'foreign', 'key', 'pada', 'tabel', 'relasional', 'sehingga', 'pada', 'graph', 'database', 'tidak', 'ada', 'lagi', 'attribut', 'yang', 'merepresentasikan', 'foreign', 'key', 'pada', 'node', 'seperti', 'ilustrasi', 'pada', 'Gambar', '6', '.', 'Setiap', 'node', 'dengan', 'label', 'yang', 'sama', 'akan', 'memiliki', 'properti', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'kolom-kolom', 'yang', 'ada', 'pada', 'tabel', 'database', 'relasional', ',', 'kecuali', 'untuk', 'primary', 'key', 'dan', 'foreign', 'key', '.', 'Hal', 'ini', 'dilakukan', 'untuk', 'memastikan', 'tidak', 'ada', 'data', 'yang', 'tertinggal', 'dalam', 'konversi', 'ke', 'skema', 'graph', '.', 'Primary', 'key', 'pada', 'tabel', 'relasional', 'akan', 'direpresentasikan', 'sebagai', 'sebuah', 'jenis', 'label', '.', 'properti', 'yang', 'unik', 'di', 'dalam', 'suatu', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'berbeda', 'dan', 'semakin', 'kompleks', 'querynya', ',', 'semakin', 'banyak', 'jumlah', 'recordnya', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Query', 'pertama', 'Gambar', '9', '.', 'Query', 'ketiga', 'Gambar', '8', '.', 'Query', 'kedua', 'c.', 'Tabel', 'dinamis', 'jenis', 'ketiga', 'Jenis', 'ketiga', 'tabel', 'dinamis', 'memiliki', 'turunan', 'variabel', 'namun', 'tidak', 'memiliki', 'turunan', 'tahun', ',', 'dan', 'query', 'pengujian', 'ketiga', 'dirancang', 'untuk', 'jenis', 'tabel', 'ini', '.', 'Indikator', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'query', 'ini', 'adalah', 'Rata-rata', 'Konsumsi', 'Per', 'Kapita', 'Seminggu', 'Menurut', 'Kelompok', 'Ikan', 'Per', 'Kabupaten/Kota', ',', 'dengan', 'jumlah', 'record', '68401', '.', 'Query', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '9.', 'd.', 'Tabel', 'dinamis', 'jenis', 'keempat', 'indikator', 'jenis', 'Inflasi', 'Pada', 'tabel', 'dinamis', 'jenis', 'keempat', ',', 'terdapat', 'turunan', 'tahun', 'dan', 'variabel', '.', 'Query', 'pengujian', 'ini', 'dengan', 'keempat', 'dirancang', 'untuk', 'menggunakan', '(', '2012=100', ')', 'Menurut', 'Kelompok', '01', 'Bahan', 'Makanan', 'sebagai', 'sampel', 'pengujian', 'dengan', 'jumlah', 'record', '71712', '.', 'Query', 'keempat', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '10', '.', 'Keempat', 'query', 'memiliki', 'kompleksitas', 'yang', 'berbeda', '.', 'Query', 'pertama', 'melakukan', 'join', 'pada', 'empat', 'tabel', ',', 'sementara', 'query', 'kedua', 'dan', 'ketiga', 'melakukan', 'join', 'pada', 'tabel', '.', 'Query', 'keempat', 'adalah', 'yang', 'paling', 'lima', 'kompleks', 'karena', 'melakukan', 'join', 'pada', 'enam', 'tabel', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'jumlah', 'record', 'pada', 'setiap', 'query', 'juga', 'Gambar', '10', '.', 'Query', 'keempat', 'B.', 'Implementasi', 'Database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'akan', 'diimplementasikan', 'di', 'komputer', 'yang', 'sama', 'dengan', 'spesifikasi', 'sebagai', 'berikut', ':', 'Windows', '11', 'Enterprise', '64-bit', ',', 'Intel', '(', 'R', ')', 'Core', '(', 'TM', ')', 'i7-10700', 'CPU', '@', '2.90GHz', '(', '16', 'CPUs', ')', ',', '16GB', 'RAM', ',', 'dan', 'NVIDIA', 'GeForce', 'GTX', '1650', '.', 'Ini', 'dilakukan', 'agar', 'pengujian', 'dapat', 'dilakukan', 'secara', 'setara', 'antara', 'graph', 'database', 'dan', 'relasional', 'database', '.', 'Lingkungan', 'pengujian', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '11', '.', 'PostgreSQL', 'dan', 'Neo4j', 'akan', 'diinstal', 'pada', 'komputer', 'pengujian', 'sebagai', 'DBMS', 'relasional', 'dan', 'DBMS', 'grafik', '.', 'PostgreSQL', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'versi', '8.4', 'yang', 'dilengkapi', 'dengan', 'pgAdmin', 'III', 'dan', 'SQL', 'Shell', ',', 'sementara', 'Neo4j', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Neo4j', 'Desktop', 'versi', '1.5.7', 'dengan', 'graph', 'DBMS', 'edisi', 'enterprise', 'versi', '5.3.0', '.', 'PostgreSQL', 'versi', '8.4', 'dipilih', 'untuk', 'menyamakan', 'kondisi', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'saat', 'ini', 'digunakan', 'di', 'BPS', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'Neo4j', 'Desktop', 'versi', '1.57', 'merupakan', 'versi', 'terbaru', 'saat', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', '.', 'Penggunaan', 'Neo4j', 'Desktop', 'pada', '6', '/', '8', 'komputer', 'lokal', 'memungkinkan', 'penggunaan', 'edisi', 'enterprise', 'Neo4j', '.', 'Salah', 'satu', 'keuntungan', 'dari', 'edisi', 'enterprise', 'Neo4j', 'adalah', 'tidak', 'adanya', 'batasan', 'pada', 'jumlah', 'node', 'yang', 'dapat', 'disimpan', '.', 'Database', 'Gambar', '11', '.', 'Lingkungan', 'pengujian', 'tabel', 'dinamis', 'BPS', 'yang', 'didapatkan', 'berbentuk', 'SQL', 'File', '.', 'Implementasi', 'database', 'tersebut', 'dilakukan', 'pada', 'komputer', 'pengujian', 'menggunakan', 'pgAdmin', 'III', 'untuk', 'beberapa', 'tabel', 'dengan', 'ukuran', 'kecil', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'tabel', 'dengan', 'ukuran', 'besar', 'seperti', 'tabel', '_data', ',', 'implementasi', 'dilakukan', 'melalui', 'import', 'SQL', 'file', 'pada', 'SQL', 'shell', '.', 'Struktur', ',', 'indeks', 'dan', 'constraint', 'pada', 'database', 'komputer', 'pengujian', 'tidak', 'ada', 'yang', 'dibedakan', 'dengan', 'sumber', 'aslinya', '.', 'Skema', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'diimplementasikan', 'secara', 'keseluruhan', 'pada', 'Neo4j', 'menggunakan', 'Cypher', 'Query', 'dengan', 'metode', 'load', 'csv', 'file', '.', 'File', 'csv', 'diperoleh', 'dari', 'data', 'pada', 'tabel', 'PostgreSQL', 'yang', 'di', 'ekspor', 'menjadi', 'file', 'csv', '.', 'Data', 'dalam', 'file', 'csv', 'akan', 'diolah', 'ke', 'dalam', 'bentuk', 'graph', 'berupa', 'node', ',', 'relationship', ',', 'dan', 'property', 'pada', 'Neo4j', 'melalui', 'query', 'cypher', '.', 'Implementasi', 'Neo4j', 'menghasilkan', 'struktur', 'atau', 'skema', 'grafik', 'yang', 'terdiri', 'dari', '3.365.778', 'node', 'yang', 'dikelompokkan', 'ke', 'dalam', '14', 'label', 'node', 'dan', '16.810.408', 'relasi', 'yang', 'terdiri', 'dari', '15', 'jenis', 'relasi', '.', 'Skema', 'grafik', 'yang', 'terbentuk', 'ini', 'sesuai', 'dengan', 'desain', 'skema', 'grafik', 'yang', 'telah', 'direncanakan', 'sebelumnya', '.', 'Indeks', 'dan', 'constraint', 'pada', 'Neo4j', 'diberikan', 'untuk', 'meningkatkan', 'performa', 'database', 'dalam', 'melakukan', 'query', 'data', '.', 'Constraint', 'dan', 'indeks', 'tidak', 'dapat', 'dipisahkan', 'pada', 'Neo4j', 'karena', 'ketika', 'constraint', 'diberikan', 'pada', 'property', ',', 'nilai', 'terindeks', '.', 'Jenis', 'constraint', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'Neo4j', 'adalah', 'uniqueness', ',', 'yang', 'memastikan', 'nilai', 'property', 'unik', 'untuk', 'semua', 'node', 'dengan', 'label', 'yang', 'sama', '.', 'tersebut', 'akan', 'secara', 'otomatis', 'Selain', 'PostgreSQL', 'dan', 'Neo4j', 'terdapat', 'perangkat', 'lunak', 'lain', 'yang', 'diinstal', 'pada', 'komputer', 'pengujian', 'adalah', 'Apache', 'JMeter', 'versi', '5.5', '.', 'Apache', 'Jmeter', 'merupakan', 'alat', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'pengujian', 'kinerja', 'kepada', 'kedua', 'database', '.', 'Aplikasi', 'ini', 'bersifat', 'open-source', 'dan', 'memungkinkan', 'pengguna', 'untuk', 'mensimulasikan', 'beban', 'pengguna', ',', 'mengukur', 'waktu', 'respon', ',', 'dan', 'menganalisis', 'performa', 'suatu', 'database', '.', 'C.', 'Evaluasi', '1', '.', 'Fungsionalitas', 'Graph', 'Database', 'Evaluasi', 'fungsionalitas', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'dilakukan', 'dengan', 'menjalankan', 'query', 'pengujian', 'ke', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'indikator', 'database', 'terhadap', 'indikator', 'dan', 'membandingkan', 'hasilnya', 'dengan', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', '.', 'Evaluasi', 'Jumlah', 'dan', 'Persentase', 'menggunakan', 'Penduduk', 'Bekerja', 'dan', 'Pengangguran', 'Tahun', '2019-', '2020', 'yang', 'terdiri', 'dari', '16', 'angka', 'indikator', 'dalam', 'tabel', 'dinamis', '.', 'Tabel', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '2', '.', 'Query', 'pada', 'Neo4j', 'mengembalikan', '16', 'record', 'dengan', 'angka', 'indikator', 'yang', 'sama', 'seperti', 'di', 'tabel', 'dinamis', '.', 'Berdasarkan', 'dengan', 'simulasi', 'menggunakan', 'variabel', 'sampel', 'dan', 'memeriksa', 'jumlah', 'record', 'dan', 'data', 'yang', 'tersimpan', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'graph', 'database', 'yang', 'dibangun', 'berfungsi', 'dengan', 'baik', 'dan', 'sesuai', 'dengan', 'harapan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'karena', 'evaluasi', 'menggunakan', 'query', 'pengujian', ',', 'maka', 'dapat', 'dianggap', 'bahwa', 'query', 'tersebut', 'valid', 'dalam', 'melakukan', 'query', 'ke', 'database', '.', 'pengujian', '2', '.', 'Performa', 'Graph', 'Database', 'Untuk', 'mengevaluasi', 'performa', 'graph', 'database', ',', 'dilakukan', 'pengujian', 'dengan', 'mengukur', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'pengujian', 'yang', 'telah', 'dirancang', 'sebelumnya', '.', 'Hasil', 'pengukuran', 'kemudian', 'dibandingkan', 'dengan', 'performa', 'relasional', 'database', 'BPS', 'yang', 'sudah', 'digunakan', '.', 'Pengujian', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', '30', 'sampel', 'untuk', 'setiap', 'simulasi', 'pengujian', 'operasi', 'read', '.', 'Dalam', 'konteks', 'ini', ',', 'satu', 'sampel', 'mengacu', 'pada', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'dari', 'satu', 'user', '.', 'Sampel', 'dan', 'waktu', 'eksekusi', 'akan', 'diambil', 'menggunakan', 'Apache', 'Jmeter', '.', 'Rancangan', 'pengujian', 'performa', 'database', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '12.', 'yang', 'kedua', 'gambar', 'performa', 'Gambar', '12', '.', 'Rancangan', 'pengujian', 'performa', 'Setelah', 'dilakukan', 'pengukuran', 'lama', 'waktu', 'eksekusi', 'pada', 'satu', 'user', 'dan', 'dihitung', 'rata-ratanya', ',', 'hasilnya', 'terlihat', 'pada', 'Gambar', '13', '.', 'Sedangkan', 'untuk', '30', 'user', ',', 'hasil', 'pengukuran', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '14.', 'tersebut', ',', 'Neo4j', 'Berdasarkan', 'menunjukkan', 'unggul', 'dibandingkan', 'dengan', 'PostgreSQL', 'dalam', 'semua', 'jenis', 'query', 'tabel', 'dinamis', ',', 'dengan', 'waktu', 'eksekusi', 'yang', 'lebih', 'cepat', 'sekitar', '1.19', 'hingga', '7.87', 'kali', 'pada', 'satu', 'user', 'dan', '1.70', 'hingga', '30.26', 'kali', 'pada', '30', 'concurrent', 'user', '.', 'Perbedaan', 'performa', 'semakin', 'terlihat', 'ketika', 'jumlah', 'data', 'semakin', 'besar', ',', 'jumlah', 'user', 'semakin', 'banyak', ',', 'dan', 'kompleksitas', 'query', 'semakin', 'tinggi', '.', 'Hasil', 'uji', 'statistik', 'menggunakan', 'uji', 'Mann', 'Whitney', 'pada', 'tingkat', 'signifikansi', '5', '%', 'juga', 'mendukung', 'temuan', 'ini', ',', 'seperti', 'yang', 'ditunjukkan', 'dalam', 'Tabel', '1.', 'lebih', '7', '/', '8', 'Gambar', '13', '.', 'Lama', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'read', 'pada', 'satu', 'user', 'Gambar', '14', '.', 'Lama', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'read', 'pada', '30', 'user', 'Hasil', 'pengujian', 'pada', 'Tabel', '1', 'menunjukkan', 'bahwa', 'terdapat', 'cukup', 'bukti', 'untuk', 'menolak', 'H0', '(', 'p-value', '<', '0,05', ')', 'untuk', 'semua', 'jenis', 'query', 'dan', 'jumlah', 'user', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'dengan', 'tingkat', 'signifikansi', '5', '%', 'bahwa', 'waktu', 'eksekusi', 'query', 'Neo4j', 'lebih', 'cepat', 'dari', 'PostgreSQL', 'untuk', 'semua', 'jenis', 'query', 'dan', 'jumlah', 'user', '.', 'TABEL', 'I', 'HASIL', 'UJI', 'MANN', 'WHITNEY', '1', 'User', '30', 'User', 'P-value', 'Keputusan', 'P-value', 'Keputusan', '1,038', 'x', '10-8', '2,045', 'x', '10-10', 'Tolak', 'H0', 'Tolak', 'H0', '1,627', 'x', '10-4', '1,34', 'x', '10-11', 'Tolak', 'H0', 'Tolak', 'H0', '1,313', 'x', '10-11', 'Tolak', 'H0', '1,141', 'x', '10-11', 'Tolak', 'H0', '2,695', 'x', '10-10', 'Tolak', 'H0', '1,331', 'x', '10-11', 'Tolak', 'H0', 'Jenis', 'query', 'tabel', 'dinamis', 'Query', '1', 'Query', '2', 'Query', '3', 'Query', '4', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', ',', 'implementasi', 'graph', 'database', 'dengan', 'menggunakan', 'Neo4j', 'sebagai', 'graph', 'DBMS', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'menghasilkan', 'skema', 'graph', 'dengan', 'total', '3.365.778', 'node', 'yang', 'terbagi', 'menjadi', '14', 'label', 'node', 'dan', '16.810.408', 'relationship', 'yang', 'terbagi', 'menjadi', '15', 'jenis', 'relationship', '.', 'Empat', 'jenis', 'query', 'pengujian', 'berhasil', 'dibuat', 'dengan', 'kompleksitas', ',', 'jumlah', 'data', ',', 'dan', 'jumlah', 'user', 'berbeda', 'menggunakan', 'Structure', 'Query', 'Language', '(', 'SQL', ')', 'dan', 'Cypher', 'Query', 'Language', '.', 'Hasil', 'pengukuran', 'performa', 'menggunakan', 'empat', 'jenis', 'query', 'pengujian', 'tersebut', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Neo4j', 'lebih', 'cepat', 'sekitar', '1,19', 'hingga', '7,87', 'kali', 'pada', 'satu', 'user', 'dan', '1,70', 'hingga', '30,26', 'kali', 'pada', '30', 'concurrent', 'user', 'dibandingkan', 'dengan', 'PostgreSQL', '.', 'Sehingga', 'penggunaan', 'graph', 'database', 'sebagai', 'teknologi', 'penyimpanan', 'data', 'non-', 'relasional', 'pada', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', 'dapat', 'meningkatkan', 'performa', 'kinerja', 'database', 'secara', 'signifikan', ',', 'terutama', 'dalam', 'menangani', 'volume', 'data', 'yang', 'lebih', 'besar', '.', 'Saran', 'yang', 'dapat', 'diajukan', 'untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', 'atau', 'pengembangan', 'topik', 'ini', ',', 'yaitu', 'mencoba', 'skema', 'graph', 'lain', 'yang', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'mungkin', 'saja', 'dapat', 'menghasilkan', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', ',', 'mengevaluasi', 'performa', 'graph', 'database', 'dengan', 'variabel', 'lain', 'yang', 'belum', 'tercakup', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'seperti', 'halnya', 'memori', ',', 'membuat', 'web', 'Application', 'Programming', 'Interface', '(', 'API', ')', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'website', 'BPS', ',', 'dan', 'membuat', 'Extract', ',', 'Transform', ',', 'Load', '(', 'ETL', ')', 'graph', 'database', 'tabel', 'dinamis', 'cy', 'BPS', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Takdir', 'dan', 'F.', 'Ridho', '.', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', 'Studi', 'Penerapan', 'Linked', 'Open', 'Data', 'Untuk', 'Diseminasi', 'Data', 'Official', 'Statistics', '.', 'Jakarta', ':', 'Pusat', 'Penelitian', 'dan', 'Pengabdian', 'Masyarakat', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', '2018', '.', '[', '2', ']', 'S.', 'Hafifah', 'dan', 'W.', 'Marsisno', ',', '“', 'Permasalahan', 'dan', 'Potensi', 'dalam', 'Diseminasi', 'Official', 'Statistics', 'pada', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', '”', 'dalam', 'Seminar', 'Nasional', 'Official', 'Statistics', '2022', '.', 'Jakarta', 'Timur', ',', 'Indonesia', ':', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', 'Nov', '2022', ',', 'pp', '.', '323–332', '.', '[', '3', ']', 'T.', 'Ambarsari', ',', 'T.', 'Rachmaningsih', ',', 'dan', 'H.', 'Suryono', ',', '“', 'Mengembangkan', 'Diseminasi', 'Official', 'Statistics', ':', 'Peluang', 'dan', 'Tantangan', 'dalam', 'Inovasi', 'Layanan', 'Statistik', ',', '”', 'dalam', 'Seminar', 'Nasional', 'Official', 'Statistics', '2021', '.', 'Jakarta', 'Timur', ',', 'Indonesia', ':', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', 'Nov', '2021', ',', 'pp', '.', '1–10', '.', '[', '4', ']', 'A.', 'Lubis', '.', 'Basis', 'Data', 'Dasar', '.', 'Yogyakarta', ':', 'Deepublish', ',', '2016', '.', '[', '5', ']', 'P.', 'Kotiranta', ',', 'M.', 'Junkkari', ',', 'dan', 'J.', 'Nummenmaa', ',', '“', 'Performance', 'of', 'Graph', 'and', 'Relational', 'Databases', 'in', 'Complex', 'Queries', ',', '”', 'Applied', 'Sciences', ',', 'vol', '.', '12', ',', 'no', '.', '13', ',', 'p.', '6490', ',', 'Jun', '2022', '.', '[', '6', ']', 'C.', 'A.', 'Győrödi', ',', 'D.', 'V.', 'Dumşe-Burescu', ',', 'D.', 'R.', 'Zmaranda', ',', 'R.', 'Ş.', 'Győrödi', ',', 'G.', 'A.', 'Gabor', ',', 'dan', 'G.', 'D.', 'Pecherle', ',', '“', 'Performance', 'Analysis', 'of', 'NoSQL', 'and', 'Relational', 'Databases', 'with', 'CouchDB', 'and', 'MySQL', 'for', 'Application', '’', 's', 'Data', 'Storage', ',', '”', 'Applied', 'Sciences', ',', 'vol', '.', '10', ',', 'no', '.', '23', ',', 'p.', '8524', ',', 'Nov.', '2020', '.', '[', '7', ']', 'N.', 'Mathur', '.', 'Rethink', 'Your', 'Master', 'Data', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//go.neo4j.com/rs/710-RRC-335/images/Neo4j-Master-Data-', 'Management-white-paper-EN-', 'US.pdf', '?', '_ga=2.258500554.1741911979.1594734768-', '1093211168.1593430183', '[', '8', ']', 'C.', 'Vicknair', ',', 'M.', 'Macias', ',', 'Z.', 'Zhao', ',', 'X.', 'Nan', ',', 'Y.', 'Chen', ',', 'dan', 'D.', 'Wilkins', ',', '“', 'A', 'Comparison', 'of', 'a', 'Graph', 'Database', 'and', 'a', 'Relational', 'Database', '”', ',', 'in', 'Proceedings', 'of', 'the', '48th', 'Annual', 'Southeast', 'Regional', 'Conference', ',', 'Oxford', ',', 'USA', ',', 'April', '2010', ',', 'pp', '.', '1-6', '.', '[', '9', ']', 'W.', 'Khan', ',', 'W.', 'Ahmad', ',', 'B.', 'Luo', 'dan', 'E.', 'Ahmed', ',', '``', 'SQL', 'Database', 'with', 'physical', 'database', 'tuning', 'technique', 'and', 'NoSQL', 'graph', 'database', 'comparisons', ',', "''", '2019', 'IEEE', '3rd', 'Information', 'Technology', ',', 'Networking', ',', 'Electronic', 'and', 'Automation', 'Control', 'Conference', '(', 'ITNEC', ')', ',', 'Chengdu', ',', 'China', ',', '2019', ',', 'pp', '.', '110-', '116', '.', '[', '10', ']', 'S.', 'Batra', ',', 'C.', 'Tyagi', ',', '“', 'Comparative', 'analysis', 'of', 'relational', 'and', 'graph', 'databases', ',', '”', 'International', 'Journal', 'of', 'Soft', 'Computing', 'and', 'Engineering', '(', 'IJSCE', ')', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '509-512', ',', '2012', '.', '[', '11', ']', 'A.', 'Das', ',', 'A.', 'Mitra', ',', 'S.', 'N.', 'Bhagat', ',', 'and', 'S.', 'Paul', ',', '“', 'Issues', 'and', 'Concepts', 'of', 'Graph', 'Database', 'and', 'a', 'Comparative', 'Analysis', 'on', 'list', 'of', 'Graph', 'Database', 'tools', ',', '”', 'in', '2020', 'International', 'Conference', 'on', 'Computer', 'Communication', 'and', 'Informatics', '(', 'ICCCI', ')', ',', 'Coimbatore', ',', 'INDIA', ':', 'IEEE', ',', 'Jan', '2020', ',', 'pp', '.', '1-6', '.', '[', '12', ']', 'K.', 'Peffers', ',', 'T.', 'Tuunanen', ',', 'M.', 'A.', 'Rothenberger', ',', '&', 'S.', 'Chatterjee', ',', '“', 'A', 'Design', 'Science', 'Research', 'Methodology', 'for', 'Information', 'Systems', 'Research', ',', '”', 'Journal', 'of', 'Management', 'Information', 'Systems', ',', 'vol', '.', '24', ',', 'pp', '.', '45-78', ',', 'Aug', '2007', '.', '[', '13', ']', 'W.', 'Khan', ',', 'E.', 'Ahmed', 'dan', 'W.', 'Shahzad', ',', '“', 'Predictive', 'Performance', 'Comparison', 'Analysis', 'of', 'Relational', '&', 'NoSQL', 'Graph', 'Databases', ',', '”', 'International', 'Journal', 'of', 'Advanced', 'Computer', 'Science', 'and', 'Applications', '(', 'IJACSA', ')', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '5', ',', 'pp', '.', '523-530', ',', '2017', '.', '[', '14', ']', 'F.', 'Holzschuher', 'and', 'R.', 'Peinl', ',', '“', 'Performance', 'of', 'graph', 'query', 'languages', ':', 'comparison', 'of', 'cypher', ',', 'gremlin', 'and', 'native', 'access', 'in', 'Neo4j', ',', '”', 'in', 'EDBT/ICDT', 'Workshops', ',', '2013', ',', 'pp', '.', '195–204', '.', '[', '15', ']', 'L.', 'Stanescu', ',', '“', 'A', 'Comparison', 'between', 'a', 'Relational', 'and', 'a', 'Graph', 'Database', 'in', 'the', 'Context', 'of', 'a', 'Recommendation', 'System', ',', '”', 'in', 'FedCSIS', '(', 'Position', 'Papers', ')', ',', '2021', ',', 'pp', '.', '133–139', '.', '[', '16', ']', 'N.', 'Roy-Hubara', ',', 'L.', 'Rokach', ',', 'B.', 'Shapira', 'dan', 'P.', 'Shoval', ',', '``', 'Evaluation', 'of', 'a', 'Design', 'Method', 'for', 'Graph', 'Database', ',', "''", 'in', 'BPMDS', '2018', ',', 'EMMSAD', '2018', ':', 'Enterprise', ',', 'Business-Process', 'and', 'Information', 'Systems', 'Modeling', ',', 'Tallinn', ',', 'Estonia', ',', 'June', '2018', ',', 'pp', '.', '291–303', '.', '[', '17', ']', 'C.', 'Blankenberg', ',', 'B.', 'Gebel-Sauer', ',', 'P.', 'Schubert', ',', '“', 'Using', 'a', 'graph', 'database', 'for', 'the', 'ontology-based', 'information', 'integration', 'of', 'business', 'objects', 'from', 'heterogenous', 'Business', 'Information', 'Systems', ',', '”', 'Procedia', 'Computer', 'Science', ',', 'vol', '.', '196', ',', 'pp', '.', '314-323', ',', '2022', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Analisis', 'Angka', 'Kriminalitas', 'Melalui', 'Konten', 'Situs', 'Berita', 'Online', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Situs', 'Berita', 'detik.com', ')', 'Nadhira', 'Annisa', 'Dwi', 'Dharviyanti', '(', '221911206', ',', '4SI2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Nori', 'Wilantika', ',', 'S.S.T.', ',', 'M.T.I', 'Ringkasan—Mencegah', 'tindak', 'kejahatan', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'target', 'dari', 'tujuan', 'SDGs', 'ke-16', '.', 'Untuk', 'mencapai', 'target', 'tersebut', ',', 'diperlukan', 'pengetahuan', 'mengenai', 'angka', 'kriminalitas', '.', 'Di', 'Indonesia', ',', 'Pusiknas', 'Polri', 'dan', 'Badan', 'Pusat', 'Stastistik', 'merilis', 'publikasi', 'tahunan', 'yang', 'memuat', 'angka', 'kriminalitas', 'untuk', 'menilai', 'kondisi', 'keamanan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Namun', ',', 'publikasi', 'tahunan', 'tersebut', 'memiliki', 'keterbatasan', 'dalam', 'menyajikan', 'data', 'statistik', 'yang', 'aktual', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'meneliti', 'potensi', 'situs', 'berita', 'online', 'sebagai', 'sumber', 'informasi', 'untuk', 'memperoleh', 'gambaran', 'angka', 'kriminalitas', 'di', 'Indonesia', 'secara', 'aktual', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'model', 'NER', 'rule-based', 'digunakan', 'untuk', 'mengekstrak', 'informasi', 'dari', 'konten', 'berita', 'online', '.', 'Model', 'NER', 'secara', 'otomatis', 'mengidentifikasi', 'informasi-informasi', 'terkait', 'kriminalitas', 'yang', 'dimuat', 'dalam', 'berita', '.', 'Informasi', 'yang', 'berhasil', 'diesktrak', 'kemudian', 'dianalisis', 'untuk', 'mendapatkan', 'gambaran', 'angka', 'kriminalitas', 'di', 'Indonesia', '.', 'Penelitian', 'ini', 'berhasil', 'mengidentifikasi', '9.386', 'berita', 'kriminal', '.', 'Hasil', 'dari', 'evaluasi', 'performa', 'model', 'NER', 'yang', 'diusulkan', 'mendapat', 'skor', 'rata-rata', 'F-', 'measure', 'sebesar', '90,71', '%', '.', 'Skor', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'yang', 'diusulkan', 'sudah', 'cukup', 'efektif', 'dalam', 'mengidentifikasi', 'informasi', 'dengan', 'benar', 'pada', 'berita', 'kriminal', 'dari', 'situs', 'berita', 'online', '.', 'Kata', 'Kunci—angka', 'kriminalitas', ',', 'berita', 'online', ',', 'NER', 'rule-based', ',', 'berita', 'kriminal', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'secara', 'Salah', 'satu', 'target', 'dalam', 'tujuan', 'ke-16', 'dari', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', 'signifikan', '(', 'SDGs', ')', 'adalah', 'mengurangi', 'segala', 'bentuk', 'kekerasan', 'dan', 'tingkat', 'kematian', 'terkait', 'di', 'mana', 'pun', '.', 'Salah', 'satu', 'indikator', 'pada', 'target', 'tersebut', 'didefinisikan', 'sebagai', 'jumlah', 'korban', 'pembunuhan', 'yang', 'disengaja', 'per', '100.000', 'penduduk', '[', '1', ']', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'untuk', 'mencapai', 'target', 'tersebut', ',', 'diperlukan', 'pengetahuan', 'mengenai', 'angka', 'kriminalitas', '.', 'Angka', 'kriminalitas', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'dan', 'menganalisis', 'prevalensi', 'dan', 'frekuensi', 'kejahatan', 'dalam', 'suatu', 'wilayah', 'geografis', 'tertentu', '.', 'Dengan', 'pengetahuan', 'mengenai', 'angka', 'kriminalitas', ',', 'langkah-langkah', 'yang', 'tepat', 'dapat', 'diambil', 'untuk', 'mengurangi', 'kekerasan', 'dan', 'meningkatkan', 'keamanan', 'masyarakat', '.', 'Angka', 'kriminalitas', 'dapat', 'diukur', 'melalui', 'beberapa', 'indikator', ',', 'yaitu', 'jumlah', 'kejahatan', '(', 'crime', 'total', ')', ',', 'angka', 'kejahatan', 'per', '100.000', 'penduduk', '(', 'crime', 'rate', ')', ',', 'dan', 'selang', 'waktu', 'terjadinya', 'suatu', 'tindak', 'kejahatan', '(', 'crime', 'clock', ')', '[', '2', ']', '.', 'Di', 'Indonesia', ',', 'Pusat', 'Informasi', 'Kriminal', 'Nasional', 'Kepolisian', 'Negara', 'Republik', 'Indonesia', '(', 'Pusiknas', 'Polri', ')', 'mempublikasikan', 'data', 'kriminalitas', 'dalam', 'bentuk', 'jurnal', '[', '3', ']', 'dan', 'sistem', 'informasi', 'kriminal', 'nasional', 'yang', 'disajikan', 'dalam', 'bentuk', 'dashboard', '[', '4', ']', '.', 'Di', 'samping', 'itu', ',', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'juga', 'mempublikasikan', 'statistik', 'resmi', '(', 'official', 'statistics', ')', 'terkait', 'angka', 'kriminalitas', 'dalam', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'yang', 'dirilis', 'setiap', 'akhir', 'tahun', '[', '2', ']', '.', 'Publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'menyajikan', 'data', 'yang', 'berasal', 'dari', 'tiga', 'sumber', ',', 'yaitu', 'data', 'registrasi', 'Kepolisian', 'Republik', 'Indonesia', '(', 'Polri', ')', ',', 'data', 'Survei', 'Sosial', 'Ekonomi', 'Nasional', '(', 'Susenas', ')', ',', 'dan', 'Pendataan', 'Potensi', 'Desa', '(', 'Podes', ')', '.', 'Publikasi', 'ini', 'memberi', 'gambaran', 'mengenai', 'situasi', 'dan', 'kondisi', 'keamanan', 'serta', 'perkembangannya', 'secara', 'makro', 'pada', 'tiga', 'tahun', 'terakhir', '.', 'Sebagai', 'gambaran', ',', 'Statistik', 'Kriminal', '2022', 'menyajikan', 'gambaran', 'kondisi', 'kejahatan', 'pada', 'tahun', '2021', 'dan', 'perkembangannya', 'secara', 'makro', 'dari', 'tahun', '2019', 'hingga', 'tahun', '2021', '[', '2', ']', '.', 'Dalam', 'hal', 'penyajian', 'data', 'statistik', ',', 'diperlukan', 'proses', 'pengendalian', 'kualitas', 'statistik', ',', 'dimana', 'salah', 'satu', 'dimensi', 'kualitasnya', 'adalah', 'aktualitas', 'dan', 'tepat', 'waktu', '[', '5', ']', '.', 'Berkaitan', 'dengan', 'hal', 'ini', ',', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'memiliki', 'keterbatasan', ',', 'dimana', 'pada', 'saat', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dirilis', ',', 'pengguna', 'data', 'belum', 'bisa', 'mengetahui', 'informasi', 'mengenai', 'kondisi', 'keamanan', 'pada', 'tahun', 'tersebut', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'untuk', 'memperoleh', 'data', 'statistik', 'kriminal', 'pada', 'tahun', 'tersebut', ',', 'pengguna', 'data', 'harus', 'menunggu', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'pada', 'tahun', 'berikutnya', '.', 'dan', 'Pesatnya', 'teknologi', 'perkembangan', 'internet', 'internet', 'dalam', 'berbagi', 'dan', 'memudahkan', 'pengguna', 'mendapatkan', 'informasi', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'survei', 'Profil', 'Internet', 'Indonesia', 'oleh', 'Asosiasi', 'Penyelenggara', 'Jasa', 'Internet', 'Indonesia', '(', 'APJII', ')', ',', 'situs', 'berita', 'online', 'termasuk', 'dalam', 'lima', 'besar', 'konten', 'internet', 'yang', 'sering', 'diakses', 'oleh', 'pengguna', '[', '6', ']', '.', 'Dalam', 'hal', 'ini', ',', 'berita', 'online', 'mampu', 'menyajikan', 'informasi', 'aktual', 'atas', 'kejadian-kejadian', 'yang', 'terjadi', 'di', 'lingkungan', 'masyarakat', ',', 'begitu', 'juga', 'dengan', 'kejadian', 'kriminal', '[', '7', ']', '.', 'Penelitian', '[', '8', ']', 'menunjukkan', 'bahwa', 'kumpulan', 'data', 'dari', 'berita', 'online', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menyediakan', 'data', 'kriminalitas', 'secara', 'real-time', 'dengan', 'pendekatan', 'machine', 'learning', '.', 'Begitu', 'juga', 'dengan', 'penelitian', '[', '9', ']', ',', 'penelitian', 'tersebut', 'mengidentifikasi', 'daerah-daerah', 'rawan', 'kejahatan', 'tinggi', 'di', 'Bengali', 'melalui', 'text', 'mining', 'dari', 'situs', 'berita', 'online', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'situs', 'berita', 'online', 'berpotensi', 'sebagai', 'salah', 'satu', 'sumber', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'memberikan', 'gambaran', 'kasus', 'kriminal', 'di', 'Indonesia', '.', 'Penelitian', 'tentang', 'analisis', 'kriminalitas', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'menggunakan', 'konten', 'berita', 'masih', 'terbatas', '.', 'Beberapa', 'penelitian', 'terdahulu', 'lebih', 'fokus', 'kepada', 'pemilihan', 'model', 'terbaik', 'untuk', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'seperti', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'penelitian', '[', '8', ']', ',', '[', '9', ']', ',', 'dan', '[', '10', ']', '.', 'Sedangkan', 'penelitian', 'ini', 'bermaksud', 'untuk', 'mengeksplorasi', 'informasi', 'kriminalitas', 'apa', 'saja', 'yang', 'terkandung', 'dalam', 'konten', 'berita', '.', 'Penelitian', 'ini', 'diharapkan', 'dapat', 'memberikan', 'manfaat', 'untuk', 'memahami', 'potensi', 'pemanfaatan', 'berita', 'online', ',', 'khususnya', 'dalam', 'penyediaan', 'informasi', 'kasus', 'kriminal', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'lebih', 'tepat', 'waktu', 'dan', 'relevan', 'dengan', 'situasi', 'terkini', '.', '1', '/', '8', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'dari', 'latar', 'belakang', 'yang', 'telah', 'diuraikan', ',', 'maka', 'penelitian', 'ini', 'memiliki', 'tujuan', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Mengidentifikasi', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'relevan', 'dari', 'konten', 'situs', 'berita', 'online', '.', '2', '.', 'Menganalisis', 'informasi', 'kriminalitas', 'yang', 'dapat', 'diperoleh', 'dari', 'konten', 'situs', 'berita', 'online', '.', 'III', '.', 'KAJIAN', 'LITERATUR', 'Konten', 'berita', 'adalah', 'suatu', 'dokumen', 'teks', 'yang', 'dibuat', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'dibaca', 'oleh', 'manusia', ',', 'sehingga', 'mudah', 'bagi', 'manusia', 'untuk', 'memahami', 'isi', 'dari', 'konten', 'berita', 'tersebut', '.', 'Namun', 'membutuhkan', 'waktu', 'yang', 'sangat', 'lama', 'bagi', 'manusia', 'untuk', 'memahami', 'konten', 'berita', 'dalam', 'jumlah', 'yang', 'besar', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dibutuhkan', 'proses', 'otomatis', 'yang', 'dikenal', 'dengan', 'istilah', 'Information', 'Extraction', '(', 'IE', ')', '.', 'IE', 'digunakan', 'untuk', 'mengekstrak', 'informasi', 'dari', 'suatu', 'dokumen', 'teks', 'sehingga', 'diperoleh', 'informasi', 'yang', 'lebih', 'berguna', '.', 'Salah', 'satu', 'sub-tugas', 'dari', 'IE', 'adalah', 'membantu', 'mengidentifikasi', 'dan', 'mengekstrak', 'informasi', 'yang', 'disebut', 'dengan', 'Named', 'Entity', 'Recognition', '(', 'NER', ')', '[', '11', ']', '.', 'NER', 'atau', 'Identifikasi', 'Entitas', 'Bernama', 'melibatkan', 'pemrosesan', 'terhadap', 'dokumen', 'terstruktur', 'dan', 'tidak', 'terstruktur', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'nama-nama', 'yang', 'merujuk', 'pada', 'orang', ',', 'tempat', ',', 'organisasi', ',', 'dan', 'lain-lain', '[', '11', ']', '.', 'Proses', 'NER', 'terdiri', 'dari', 'dua', 'tugas', 'utama', ',', 'yaitu', 'mengidentifikasi', 'nama-nama', 'yang', 'tepat', 'dalam', 'suatu', 'teks', 'dan', 'mengklasifikasikan', 'nama-nama', 'tersebut', 'ke', 'dalam', 'kategori-kategori', 'yang', 'telah', 'ditetapkan', 'sebelumnya', ',', 'seperti', 'nama', 'orang', ',', 'tempat', ',', 'organisasi', 'dan', 'ekspresi', 'waktu', '[', '12', ']', '.', 'Terdapat', 'tiga', 'jenis', 'pendekatan', 'algoritma', 'NER', ',', 'yaitu', 'berbasis', 'aturan', '(', 'rule-based', ')', ',', 'machine', 'learning', ',', 'dan', 'hybrid', '.', 'tertentu', '.', 'Aturan-aturan', 'Pendekatan', 'algoritma', 'NER', 'rule-based', 'menggunakan', 'sekumpulan', 'aturan', 'yang', 'ditentukan', 'secara', 'manual', 'untuk', 'mengekstrak', 'pola', 'ini', 'dibentuk', 'berdasarkan', 'pola', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'nama-nama', 'entitas', ',', 'yang', 'sebagian', 'besar', 'terdiri', 'dari', 'fitur', 'tata', 'bahasa', ',', 'sintaksis', ',', 'dan', 'ortografi', '[', '11', ']', '.', 'NER', 'rule-based', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', '[', '13', ']', 'untuk', 'mengekstrak', 'entitas', 'pada', 'konten', 'berita', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'situs', 'berita', 'online', 'Indonesia', '.', 'Begitu', 'juga', 'dengan', 'penelitian', '[', '11', ']', 'yang', 'menggunakan', 'NER', 'rule-based', 'pada', 'konten', 'berita', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'situs', 'berita', 'online', 'Malaysia', '.', 'Untuk', 'mengevaluasi', 'keefektifan', 'algoritma', 'NER', 'rule-based', 'yang', 'digunakan', ',', 'penelitian', '[', '11', ']', 'dan', '[', '13', ']', 'menggunakan', 'tiga', 'ukuran', 'metrik', 'yang', 'diusulkan', 'oleh', 'Message', 'Understanding', 'Conference', '(', 'MUC', ')', ',', 'yaitu', 'Recall', ',', 'Precision', ',', 'dan', 'F-measure', '.', 'Selanjutnya', ',', 'algoritma', 'NER', 'berbasis', 'machine', 'learning', 'secara', 'umum', 'mengubah', 'proses', 'identifikasi', 'menjadi', 'proses', 'klasifikasi', 'dengan', 'melibatkan', 'penggunaan', 'teknik', 'machine', 'learning', '[', '12', ']', '.', 'NER', 'berbasis', 'machine', 'learning', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', '[', '9', ']', 'dan', '[', '14', ']', 'untuk', 'mengekstrak', 'informasi', 'dari', 'konten', 'berita', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'situs', 'berita', 'online', '.', 'Algoritma', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', '[', '9', ']', 'adalah', 'Conditional', 'Random', 'Fields', '[', '14', ']', 'menggunakan', 'Hybrid', 'CRF', 'dan', 'K-Means', '.', 'Penelitian', '[', '14', ']', 'melabeli', 'sejumlah', '30.407', 'kalimat', 'yang', 'kemudian', 'dilakukan', 'beberapa', 'skenario', 'persentase', 'split', 'data', 'latih', 'dan', 'uji', 'untuk', 'menemukan', 'model', 'NER', 'dengan', 'hasil', 'terbaik', '.', 'sedangkan', 'penelitian', '(', 'CRF', ')', ',', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Terakhir', ',', 'algoritma', 'NER', 'berbasis', 'hybrid', 'menggabungkan', 'pendekatan', 'machine', 'learning', 'dan', 'rule-based', '.', 'Alur', 'algoritma', 'NER', 'berbasis', 'hybrid', 'dapat', 'dimulai', 'dari', 'pendekatan', 'rule-based', 'ke', 'machine', 'learning', ',', 'atau', 'sebaliknya', '.', 'Seperti', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'penelitian', '[', '15', ']', ',', 'dimana', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'gabungan', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'dan', 'rule-based', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'entitas', 'bernama', 'berbahasa', 'Arab', '.', 'Begitu', 'juga', 'dengan', 'penelitian', '[', '16', ']', 'yang', 'menggabungkan', 'teknik', 'klastering', ',', 'machine', 'learning', 'dan', 'rule-based', 'untuk', 'mengekstrak', 'entitas', 'bernama', 'berbahasa', 'Inggris', '.', 'Berdasarkan', 'dari', 'tiga', 'jenis', 'pendekatan', 'algoritma', 'NER', 'tersebut', ',', 'identifikasi', 'entitas', 'bernama', '(', 'named-entity', ')', 'dari', 'konten', 'berita', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'algoritma', 'NER', 'rule-based', '.', 'Menerapkan', 'pendekatan', 'NER', 'berbasis', 'machine', 'learning', 'membutuhkan', 'usaha', 'yang', 'besar', 'dalam', 'pelabelan', 'data', 'berita', 'dalam', 'jumlah', 'besar', 'untuk', 'keperluan', 'data', 'latih', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dipilih', 'pendekatan', 'rule-based', 'yang', 'melibatkan', 'pembuatan', 'sejumlah', 'aturan', 'berbasis', 'pola', 'yang', 'bersesuaian', 'dengan', 'entitas', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penggunaan', 'daftar', 'kamus', 'juga', 'digunakan', 'untuk', 'mempercepat', 'proses', 'identifikasi', '[', '11', ']', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Ruang', 'Lingkup', 'Penelitian', 'Penelitian', 'ini', 'hanya', 'meneliti', 'kasus', 'kriminal', 'yang', 'terjadi', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'dimuat', 'dalam', 'situs', 'berita', 'online', 'detik.com', '.', 'Berdasarkan', 'situs', 'similarweb', ',', 'detik.com', 'menjadi', 'situs', 'berita', 'online', 'yang', 'paling', 'banyak', 'dikunjungi', 'dan', 'terpopuler', 'di', 'Indonesia', 'pada', 'bulan', 'Oktober', '2022', '[', '17', ']', '.', 'Periode', 'waktu', 'yang', 'digunakan', 'adalah', '1', 'Januari', '2021', 'sampai', 'dengan', '31', 'Desember', '2022', '.', 'Jenis', 'kejahatan', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'merujuk', 'kepada', 'pengelompokan', 'kejahatan', 'sesuai', 'dengan', 'Kitab', 'jenis', 'Undang-Undang', 'Hukum', 'Pidana', '(', 'KUHP', ')', '.', 'Berikut', 'kejahatan', 'yang', 'menjadi', 'fokus', 'pada', 'penelitian', 'ini', ':', '•', 'Kejahatan', 'terhadap', 'Nyawa', ':', 'Pembunuhan', '•', 'Kejahatan', 'terhadap', 'Fisik/', 'Badan', ':', 'Penganiayaan', '•', 'Kejahatan', 'terhadap', 'Kesusilaan', ':', 'Pemerkosaan', ',', 'Pencabulan', '•', 'Kejahatan', 'terhadap', 'Kemerdekaan', 'Orang', ':', 'Penculikan', '•', 'Kejahatan', 'terhadap', 'Hak', 'Milik/', 'Barang', ':', 'Pencurian', ',', 'Perampokan', '•', 'Kejahatan', 'terkait', 'Narkotika', ':', 'Narkoba', '•', 'Kejahatan', 'terkait', 'Penipuan', ':', 'Penipuan', 'Selanjutnya', ',', 'jenis', 'kejahatan', 'tersebut', 'digunakan', 'sebagai', 'kata', 'kunci', 'dalam', 'pencarian', 'berita', 'di', 'situs', 'berita', 'detik.com', '.', 'Tiap', 'kata', 'kunci', 'kejahatan', 'digunakan', 'untuk', 'mewakili', 'masing-', 'masing', 'kelompok', 'kejahatan', '.', 'B.', 'Tahapan', 'Penelitian', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'terdapat', '4', 'tahapan', 'utama', ',', 'yaitu', 'tahapan', 'pengumpulan', 'data', ',', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', ',', 'reduksi', 'berita', 'dengan', 'kesamaan', 'konten', ',', 'dan', 'analisis', '.', 'Tahapan', 'penelitian', 'secara', 'umum', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '1', '.', '2', '/', '8', 'Gambar', '1', '.', 'Diagram', 'Alur', 'Penelitian', 'Tahapan', 'Pengumpulan', 'Data', 'Pengumpulan', 'data', 'kasus', 'kriminal', 'dilakukan', 'dengan', 'teknik', 'web', 'scraping', 'menggunakan', 'bahasa', 'pemrograman', 'Python', 'berbasis', 'Google', 'Colaboratory', '.', 'Pengumpulan', 'data', 'dimulai', 'dari', 'menentukan', 'kata', 'kunci', 'serta', 'selang', 'waktu', 'yang', 'digunakan', '.', 'Kata', 'kunci', 'dan', 'selang', 'waktu', 'tersebut', 'digunakan', 'pada', 'Uniform', 'Resource', 'Locator', '(', 'URL', ')', 'pencarian', 'berita', 'di', 'situs', 'detik.com', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'permintaan', 'untuk', 'mengakses', 'laman', 'tersebut', ',', 'sistem', 'secara', 'otomatis', 'mengumpulkan', 'URL', 'artikel', 'berita', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'kata', 'kunci', 'dan', 'selang', 'waktu', 'yang', 'ditentukan', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'dilakukan', 'penyaringan', 'pada', 'URL', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', '.', 'Tahapan', 'penyaringan', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'melihat', 'tags', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'URL', 'berita', ',', 'sehingga', 'dapat', 'memisahkan', 'berita', 'kriminal', 'dengan', 'berita', 'lainnya', 'yang', 'tidak', 'sesuai', '.', 'Kemudian', 'dari', 'URL', 'yang', 'telah', 'tersaring', 'tersebut', ',', 'dilakukan', 'scrape', 'konten', ',', 'yaitu', 'mengekstrak', 'judul', ',', 'link', ',', 'tanggal', 'rilis', ',', 'lokasi', 'pemberitaan', ',', 'dan', 'isi', 'dari', 'berita', 'tersebut', '.', 'Tahapan', 'Identifikasi', 'Berita', 'Kriminal', 'Tahapan', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'diawali', 'dengan', 'subproses', 'dalam', 'preprocessing', 'data', '.', 'Terdapat', 'dua', 'preprocessing', 'data', ',', 'yaitu', 'pembersihan', 'data', 'dan', 'pemformatan', 'atribut', 'waktu', '.', 'Pembersihan', 'data', 'yang', 'dilakukan', 'meliputi', 'penghapusan', 'berita', 'tanpa', 'konten', ',', 'penghapusan', 'teks-teks', 'tambahan', 'yang', 'tidak', 'diperlukan', ',', 'penghapusan', 'karakter', 'non-', 'ASCII', ',', 'dan', 'penghapusan', 'berita', 'yang', 'memuat', 'lebih', 'dari', 'satu', 'peristiwa', '.', 'Pemformatan', 'atribut', 'waktu', 'dilakukan', 'dengan', 'memisahkan', 'hari', ',', 'tanggal', ',', 'serta', 'waktu', 'pemberitaan', 'ke', 'dalam', 'kolom-kolom', 'yang', 'berbeda', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'algoritma', 'NER', 'rule-based', 'digunakan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'entitas', 'bernama', 'dari', 'konten', 'berita', '.', 'Peneliti', 'mengusulkan', 'empat', 'macam', 'entitas', 'yang', 'dapat', 'menandakan', 'bahwa', 'suatu', 'berita', 'adalah', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'relevan', ',', 'yaitu', 'adanya', 'entitas', 'tanggal', ',', 'kejahatan', ',', 'lokasi', ',', 'dan', 'persons', 'pada', 'berita', 'tersebut', '.', 'Entitas', 'persons', 'digunakan', 'untuk', 'merujuk', 'pada', 'nama-nama', 'orang', 'yang', 'dimuat', 'pada', 'suatu', 'berita', '.', 'Keempat', 'entitas', 'ini', 'kemudian', 'diidentifikasi', 'pada', 'proses', 'ekstraksi', 'entitas', 'menggunakan', 'NER', 'rule-based', '.', 'Untuk', 'dapat', 'mengetahui', 'seberapa', 'baik', 'proses', 'ekstraksi', 'entitas', 'dalam', 'mengidentifikasi', 'berita', 'relevan', ',', 'dilakukan', 'pelabelan', 'manual', 'terhadap', 'beberapa', 'sampel', 'yang', 'dipilih', 'secara', 'acak', 'dari', 'seluruh', 'total', 'berita', '.', 'Dari', 'setiap', 'konten', 'sampel', 'berita', 'yang', 'terpilih', ',', 'dilakukan', 'pengecekan', 'pada', 'keempat', 'entitasnya', '.', 'Jika', 'entitas', 'teridentifikasi', 'maka', 'diberi', 'label', '“', '1', '”', 'dan', 'label', '“', '0', '”', 'diberikan', 'ketika', 'entitas', 'tidak', 'ditemukan', '.', 'Hasil', 'pelabelan', 'oleh', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'manusia', '(', 'dalam', 'hal', 'ini', 'dilakukan', 'oleh', 'peneliti', 'sendiri', ')', 'kemudian', 'dibandingkan', 'dengan', 'hasil', 'ekstraksi', 'entitas', 'menggunakan', 'model', 'NER', '.', 'Berikut', 'adalah', 'rumus', 'ukuran', 'sampel', 'yang', 'digunakan', '[', '18', ']', ':', '𝑁', '(', '1', ')', '1+', '(', '𝑁×𝑒2', ')', '𝑛', '=', 'Keterangan', ':', '𝑁', 'e', '𝑛', ':', 'Jumlah', 'berita', ':', 'Level', 'of', 'Precision', '(', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', '0.05', ')', ':', 'Ukuran', 'sampel', 'Setelah', 'dilakukan', 'ekstraksi', 'entitas', ',', 'selanjutnya', 'adalah', 'proses', 'reduksi', 'berita', 'yang', 'tidak', 'relevan', '.', 'Berita', 'yang', 'tidak', 'memuat', 'salah', 'satu', 'dari', 'keempat', 'entitas', 'dikategorikan', 'sebagai', 'berita', 'yang', 'tidak', 'relevan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'dilakukan', 'pengecekan', 'pada', 'entitas', 'tanggal', '.', 'Berita', 'yang', 'memuat', 'entitas', 'tanggal', 'di', 'luar', 'dari', 'tahun', '2021', 'dan', '2022', 'dianggap', 'sebagai', 'berita', 'tidak', 'relevan', ',', 'karena', 'di', 'luar', 'dari', 'batasan', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'ditentukan', '.', 'Selanjutnya', ',', 'proses', 'evaluasi', 'performa', 'model', 'dilakukan', 'untuk', 'melihat', 'seberapa', 'efektif', 'model', 'ekstraksi', 'entitas', 'yang', 'diusulkan', 'dalam', 'mengidentifikasi', 'tiap', 'entitas', 'dengan', 'benar', 'dari', 'konten', 'berita', 'online', '.', 'Evaluasi', 'diukur', 'menggunakan', 'pengukuran', 'metrik', 'yang', 'diusulkan', 'oleh', 'MUC', 'dengan', 'tiga', 'ukuran', 'metrik', ',', 'yaitu', 'Recall', ',', 'Precision', ',', 'dan', 'F-measure', '[', '19', ']', '.', 'Evaluasi', 'dilakukan', 'pada', 'sekumpulan', 'sampel', 'yang', 'dipilih', 'secara', 'acak', 'dari', 'sekumpulan', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'relevan', '.', 'Rumus', 'ukuran', 'sampel', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'proses', 'evaluasi', 'juga', 'diukur', 'menggunakan', 'rumus', '(', '1', ')', '.', 'Dari', 'seluruh', 'sampel', 'yang', 'dipilih', 'secara', 'acak', 'dilakukan', 'identifikasi', 'secara', 'manual', 'untuk', 'menentukan', 'apakah', 'entitas', 'yang', 'diperoleh', 'benar', ',', 'sebagian', 'benar', ',', 'atau', 'salah', '.', 'Tahapan', 'Reduksi', 'Berita', 'dengan', 'Kesamaan', 'Konten', 'Tahapan', 'ini', 'dilakukan', 'menggunakan', 'dua', 'cara', ',', 'yaitu', 'melalui', 'hasil', 'ekstraksi', 'entitas', 'dan', 'melalui', 'pengukuran', 'Cosine', 'Similarity', 'antar', 'konten', '.', 'Sebelum', 'masuk', 'ke', 'proses', 'pengukuran', 'cosine', 'similarity', ',', 'perlu', 'dilakukan', 'text', 'preprocessing', 'pada', 'konten', 'berita', '.', 'Preprocessing', 'tersebut', 'meliputi', 'case', 'folding', ',', 'tokenisasi', ',', 'penghapusan', 'stopwords', ',', 'dan', 'stemming', 'pada', 'tiap-', 'tiap', 'konten', 'berita', '.', 'Selanjutnya', 'dokumen', 'berita', 'diubah', 'bentuk', 'menjadi', 'vektor', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'cosine', 'similarity', '.', 'Cosine', 'similarity', 'mengukur', 'kesamaan', 'antara', 'dua', 'konten', 'berita', 'melalui', 'sudut', 'kosinus', 'dua', 'vektor', '[', '20', ']', '.', 'Hasil', 'cosine', 'similarity', 'kemudian', 'digunakan', 'sebagai', 'dasar', 'penghapusan', 'berita-berita', 'dengan', 'konten', 'yang', 'mirip', '.', 'Dalam', 'pengukuran', 'cosine', 'similarity', ',', 'peneliti', 'menggunakan', 'batas', '0,6', 'sebagai', 'ambang', 'batas', '.', 'Dua', 'berita', 'dianggap', 'mirip', 'ketika', 'nilai', 'cosine', 'similarity', 'antara', 'dua', 'konten', 'berita', 'tersebut', 'melebihi', 'ambang', 'batas', 'yang', 'ditentukan', '[', '21', ']', '.', 'Tahapan', 'Analisis', 'Data', 'Setelah', 'didapatkan', 'sekumpulan', 'data', 'berita', 'kriminal', 'relevan', ',', 'maka', 'dilanjutkan', 'dengan', 'proses', 'tabulasi', '.', 'Tabulasi', 'tersebut', 'menyajikan', 'jumlah', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'diperoleh', 'berdasarkan', 'waktu', ',', 'lokasi', ',', 'dan', 'jenis', 'kejahatannya', '.', 'Hasil', 'tabulasi', 'tersebut', 'juga', 'hasilnya', 'dengan', 'angka', 'kemudian', 'dibandingkan', '3', '/', '8', 'kriminalitas', 'yang', 'telah', 'dipublikasikan', 'oleh', 'Pusiknas', 'Polri', 'dan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', 'yaitu', 'angka', 'kriminalitas', 'di', 'tahun', '2021', '.', 'Kemudian', 'dari', 'tabulasi', 'tersebut', ',', 'dilanjutkan', 'dengan', 'analisis', 'deskriptif', 'dari', 'jumlah', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'diperoleh', 'berdasarkan', 'waktu', ',', 'lokasi', ',', 'dan', 'jenis', 'kejahatannya', '.', 'Hasil', 'dari', 'tabulasi', 'yang', 'diperoleh', 'divisualisasikan', 'dalam', 'bentuk', 'interaktif', 'dan', 'menarik', '.', 'lebih', 'dashboard', 'agar', 'Dashboard', 'dibangun', 'dengan', 'menggunakan', 'aplikasi', 'Google', 'Data', 'Studio', '.', 'terlihat', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'perlu', 'meningkatkan', 'Latar', 'belakang', 'dari', 'dilakukannya', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'pemenuhan', 'salah', 'satu', 'target', 'dari', 'tujuan', 'SDGs', 'ke-16', 'mengenai', 'tindak', 'pencegahan', 'kejahatan', '.', 'Untuk', 'memenuhi', 'target', 'ini', ',', 'masyarakat', 'serta', 'tindak', 'kejahatan', 'dan', 'kondisi', 'kewaspadaannya', 'keamanan', 'di', 'sekitarnya', '.', 'Sebagai', 'acuan', 'dalam', 'menilai', 'kondisi', 'keamanan', 'di', 'Indonesia', ',', 'Pusiknas', 'Polri', 'dan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'telah', 'mempublikasikan', 'angka', 'kriminalitas', 'setiap', 'tahunnya', '.', 'kesadaran', 'terhadap', 'Namun', ',', 'publikasi', 'tahunan', 'tersebut', 'memiliki', 'keterbatasan', 'dalam', 'menyajikan', 'data', 'statistik', 'yang', 'aktual', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'meneliti', 'potensi', 'situs', 'berita', 'online', 'sebagai', 'sumber', 'informasi', 'untuk', 'memperoleh', 'gambaran', 'kasus', 'kriminal', 'di', 'Indonesia', 'secara', 'aktual', '.', 'Penggunaan', 'model', 'NER', 'berbasis', 'aturan', 'digunakan', 'untuk', 'mengekstrak', 'informasi', 'dari', 'konten', 'situs', 'berita', 'online', '.', 'Hasil', 'dari', 'ekstraksi', 'informasi', 'tersebut', 'kemudian', 'dianalisis', 'untuk', 'memperoleh', 'gambaran', 'angka', 'kriminalitas', 'di', 'Indonesia', 'melalui', 'konten', 'situs', 'berita', 'online', '.', 'Adapun', 'hasil', 'yang', 'diharapkan', 'dari', 'penelitian', 'ini', ',', 'yaitu', 'mampu', 'mengidentifikasi', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'relevan', 'dan', 'meninjau', 'potensi', 'pemanfaatan', 'berita', 'kriminal', 'dalam', 'menggambarkan', 'angka', 'kriminalitas', 'di', 'Indonesia', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Hasil', 'Pengumpulan', 'Data', 'URL', 'berita', 'dikumpulkan', 'dengan', 'melakukan', 'scraping', 'URL', 'pada', 'situs', 'detik.com', '.', 'Total', 'URL', 'yang', 'terkumpulkan', 'adalah', '53.336', 'URL', 'berita', '.', 'URL', 'yang', 'terkumpulkan', 'tersebut', 'masih', 'memuat', 'berita-berita', 'yang', 'tidak', 'sesuai', ',', 'seperti', 'berita', 'internasional', ',', 'lifestyle', ',', 'edukasi', ',', 'dan', 'lain-lain', '.', 'Jenis', 'berita', 'dapat', 'dilihat', 'dari', 'tags', 'pada', 'URL-nya', ',', 'sehingga', 'dilakukan', 'penyaringan', 'berita', 'dengan', 'melihat', 'tags', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'URL', 'berita', 'dan', 'menyisakan', 'berita', 'dengan', 'tags', 'yang', 'sesuai', '.', 'Proses', 'penyaringan', 'URL', 'berita', 'berhasil', 'mereduksi', 'sekitar', '10,9', '%', 'atau', '5.827', 'URL', 'berita', ',', 'sehingga', 'menyisakan', '47.509', 'URL', 'berita', '.', 'Kemudian', 'dari', '47.509', 'URL', 'berita', 'tersebut', ',', 'dilakukan', 'scrape', 'konten', 'berita', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Grafik', 'pada', 'Gambar', '3', 'menunjukkan', 'jumlah', 'berita', 'kasus', 'kriminal', 'yang', 'diperoleh', 'berdasarkan', 'kata', 'kuncinya', '.', 'Dari', 'grafik', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'berita', 'dengan', 'kata', 'kunci', '“', 'Pembunuhan', '”', ',', 'berjumlah', 'paling', 'banyak', 'bila', 'dibandingkan', 'dengan', 'kata', 'kunci', 'lainnya', '.', 'Pembunuhan', 'Penganiayaan', 'Pemerkosaan', 'Pencabulan', 'Penculikan', 'Pencurian', 'Perampokan', 'Narkoba', 'Penipuan', '14975', '(', '7,93', '%', ')', '7449', '(', '14,48', '%', ')', '3516', '(', '2,77', '%', ')', '3272', '(', '11,92', '%', ')', '677', '(', '1,42', '%', ')', '5661', '(', '6,89', '%', ')', '1315', '(', '7,40', '%', ')', '6877', '(', '15,68', '%', ')', '3767', '(', '31,52', '%', ')', '0', '5000', '10000', '15000', '20000', 'Gambar', '3', '.', 'Jumlah', 'berita', 'hasil', 'scraping', 'kasus', 'kriminal', 'sesuai', 'kata', 'kunci', 'B.', 'Hasil', 'Identifikasi', 'Berita', 'Kriminal', 'Dari', '47.509', 'berita', 'yang', 'berhasil', 'diperoleh', 'pada', 'tahapan', 'sebelumnya', ',', 'dilakukan', 'tahapan', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'untuk', 'mendapatkan', 'sekumpulan', 'berita', 'yang', 'benar-benar', 'merupakan', 'berita', 'kriminal', '.', 'Tahapan', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'terdiri', 'dari', 'berbagai', 'macam', 'proses', '.', 'Tahapan', 'ini', 'dimulai', 'dengan', 'preprocessing', 'data', 'yang', 'meliputi', 'penghapusan', 'berita', 'tanpa', 'konten', 'dan', 'berita', 'yang', 'memuat', 'lebih', 'dari', 'satu', 'peristiwa', '.', 'Berita', 'yang', 'memuat', 'lebih', 'dari', 'satu', 'peristiwa', 'adalah', 'berita', 'yang', 'memuat', 'rangkuman', 'dari', 'beberapa', 'kejadian', ',', 'seperti', 'berita', 'yang', 'memuat', 'rangkuman', 'kejadian', 'yang', 'terjadi', 'di', 'Jawa', 'Barat', 'dalam', 'suatu', 'periode', 'tertentu', '.', 'Pada', 'proses', 'reduksi', 'ini', ',', 'data', 'berkurang', 'sebanyak', '565', 'berita', ',', 'sehingga', 'total', 'data', 'berita', 'menjadi', '46.944', 'berita', '.', 'Selanjutnya', ',', 'total', 'data', 'berita', 'tersebut', 'masih', 'berupa', 'penjumlahan', 'dari', 'seluruh', 'berita', 'yang', 'diperoleh', 'berdasarkan', 'kata', 'kunci', '.', 'Dalam', 'proses', 'ekstraksi', 'entitas', ',', 'data', 'berita', 'yang', 'diperoleh', 'pada', 'lebih', 'dari', 'satu', 'kata', 'kunci', 'digabung', 'untuk', 'menghilangkan', 'redundansi', 'data', '.', 'Tahapan', 'penggabungan', 'ini', 'menurunkan', 'jumlah', 'berita', 'sebanyak', '4.944', 'berita', 'menjadi', '42.000', 'berita', '.', 'Gambar', '4', 'menunjukkan', 'contoh', 'berita', 'dengan', 'entitas', 'bernama', 'yang', 'dimuat', 'dan', 'Tabel', '1', 'menunjukkan', 'hasil', 'ekstraksi', 'entitas', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'beberapa', 'berita', '.', 'Dari', 'model', 'NER', 'yang', 'diusulkan', ',', 'tiap', 'berita', 'dapat', 'memuat', 'lebih', 'dari', 'satu', 'entitas', 'kejahatan', ',', 'lokasi', ',', 'dan', 'persons', ',', 'dan', 'hanya', 'dapat', 'memuat', 'satu', 'entitas', 'tanggal', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Contoh', 'berita', 'kasus', 'pencabulan', 'di', 'Bekasi', ',', 'Jawa', 'Barat', '4', '/', '8', 'TABEL', '1', 'CONTOH', 'HASIL', 'EKSTRAKSI', 'ENTITAS', 'No', 'Tanggal', '1/5/2021', '1/5/2021', '1', '2', '3', 'Kejahatan', 'pembunuhan', ',', 'penganiayaan', 'penipuan', ',', 'penganiayaan', '29/12/2021', 'pencabulan', 'Lokasi', 'Medan', ',', 'Binjai', ',', 'Labuhanbatu', 'Jakarta', 'Pusat', 'Bekasi', ',', 'Jawa', 'Barat', 'Persons', 'WD', ',', 'F', ',', 'IM', 'Sulaeman', '(', '39', ')', ',', 'P', '(', '31', ')', 'M', '(', '40', ')', 'Dari', '42.000', 'berita', ',', 'diambil', '396', 'sampel', 'berita', 'secara', 'acak', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'pelabelan', 'manual', 'terhadap', '396', 'sampel', 'berita', ',', 'proses', 'dilanjutkan', 'dengan', 'membandingkan', 'hasil', 'pelabelan', 'manual', 'dan', 'hasil', 'ekstraksi', 'entitas', 'yang', 'diperoleh', 'melalui', 'model', 'NER', 'rule-based', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Perbandingan', 'persentase', 'hasil', 'entitas', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'pelabelan', 'manual', 'dan', 'melalui', 'model', 'NER', 'Grafik', 'batang', 'pada', 'Gambar', '5', 'menunjukkan', 'perbandingan', 'persentase', 'hasil', 'entitas', 'yang', 'diidentifikasi', 'secara', 'manual', 'dengan', 'entitas', 'yang', 'diperoleh', 'melalui', 'model', 'NER', '.', 'Persentase', 'berita', 'yang', 'memuat', 'keempat', 'entitas', 'ditunjukkan', 'oleh', 'batang', 'paling', 'kanan', ',', 'yaitu', 'persentase', 'jumlah', 'berita', 'yang', 'memuat', 'entitas', 'lokasi', ',', 'kejahatan', ',', 'tanggal', ',', 'dan', 'persons', '.', 'Berdasarkan', 'dari', 'grafik', 'pada', 'Gambar', '5', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'kedua', 'hasil', 'menunjukkan', 'perolehan', 'entitas', 'yang', 'tidak', 'jauh', 'berbeda', '.', 'Untuk', 'berita', 'yang', 'memuat', 'keempat', 'entitas', ',', 'perbedaan', 'antara', 'hasil', 'pelabelan', 'manual', 'dengan', 'hasil', 'model', 'NER', 'hanya', 'sebesar', '2,57', '%', '.', 'Hasil', 'tersebut', 'menunjukkan', 'bahwa', 'identifikasi', 'entitas', 'menggunakan', 'NER', 'sudah', 'cukup', 'sesuai', 'dengan', 'identifikasi', 'entitas', 'melalui', 'pelabelan', 'manual', 'oleh', 'manusia', '.', 'Dari', 'Gambar', '5', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'hasil', 'ekstraksi', 'entitas', 'yang', 'diperoleh', 'menggunakan', 'model', 'NER', ',', 'mengidentifikasi', 'sekitar', '46,42', '%', 'berita', 'yang', 'memuat', 'keempat', 'entitas', '.', 'Maka', 'dari', 'itu', ',', 'dilakukan', 'penghapusan', 'terhadap', '53,58', '%', 'berita', 'lainnya', 'yang', 'dianggap', 'sebagai', 'berita', 'yang', 'tidak', 'relevan', ',', 'sehingga', 'tersisa', '19.498', 'berita', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'reduksi', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'tidak', 'relevan', 'juga', 'mencakup', 'penghapusan', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'terjadi', 'di', 'luar', 'lingkup', 'penelitian', '.', 'Meskipun', 'proses', 'scraping', 'telah', 'dilakukan', 'dengan', 'mengatur', 'rentang', 'waktu', ',', 'nyatanya', 'setelah', 'dilakukan', 'ekstraksi', 'entitas', ',', 'ditemukan', 'beberapa', 'berita', 'yang', 'terjadi', 'di', 'luar', 'tahun', '2021', 'dan', '2022', '.', 'Pada', 'tahapan', 'ini', ',', 'jumlah', 'berita', 'berkurang', 'sebesar', '833', 'berita', ',', 'sehingga', 'tersisa', '18.665', 'berita', '.', 'Selanjutnya', ',', 'proses', 'evaluasi', 'performa', 'model', 'diukur', 'melalui', 'hasil', 'identifikasi', 'entitas', 'untuk', 'melihat', 'seberapa', 'efektif', 'model', 'ekstraksi', 'entitas', 'yang', 'diusulkan', '.', 'Dari', 'total', '18.665', 'berita', ',', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'didapatkan', 'skor', 'evaluasi', 'dari', '391', 'sampel', 'berita', 'yang', 'terpilih', 'secara', 'acak', 'sebagai', 'berikut', ':', 'TABEL', '2', 'HASIL', 'PENGUKURAN', 'SKOR', 'EVALUASI', 'Model', 'Recall', 'Precision', 'F-measure', 'NER', 'Rule-Based', '90,44', '%', '92,33', '%', '90,71', '%', 'Tabel', '2', 'menunjukkan', 'skor', 'evaluasi', 'dari', 'performa', 'model', 'NER', 'Rule-Based', '.', 'Besarnya', 'angka', 'dari', 'ketiga', 'skor', 'yang', 'diperoleh', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'yang', 'diusulkan', 'sudah', 'cukup', 'baik', 'dalam', 'mengidentifikasi', 'empat', 'macam', 'entitas', 'pada', 'berita', 'kriminal', '.', 'C.', 'Hasil', 'Reduksi', 'Berita', 'dengan', 'Kesamaan', 'Konten', 'Pengecekan', 'duplikasi', 'berita', 'dilakukan', 'berdasarkan', 'entitas', 'persons', 'dan', 'tanggal', 'yang', 'telah', 'diekstrak', 'sebelumnya', '.', 'Apabila', 'ditemukan', 'lebih', 'dari', 'satu', 'berita', 'yang', 'memuat', 'entitas', 'persons', 'dan', 'tanggal', 'yang', 'sama', ',', 'maka', 'berita', 'tersebut', 'dianggap', 'sebagai', 'duplikat', 'dan', 'dihapus', 'sehingga', 'menyisakan', 'berita', 'dengan', 'entitas', 'tanggal', 'yang', 'lebih', 'awal', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'pemeriksaan', ',', 'terdapat', '3.816', 'berita', 'duplikat', ',', 'sehingga', 'setelah', 'dilakukan', 'penghapusan', ',', 'tersisa', '14.849', 'berita', '.', 'Tahapan', 'reduksi', 'berita', 'dengan', 'kesamaan', 'konten', 'juga', 'dilakukan', 'melalui', 'pengukuran', 'cosine', 'similarity', '.', 'Pada', 'pengukuran', 'cosine', 'similarity', ',', 'diperoleh', '5.463', 'berita', 'yang', 'melebih', 'ambang', 'batas', '0.6', ',', 'sehingga', 'menyisakan', '9.386', 'berita', '.', 'D.', 'Hasil', 'Analisis', 'Data', 'Dari', 'total', '9.386', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'diperoleh', ',', 'dilakukan', 'proses', 'tabulasi', 'dengan', 'mengelompokkan', 'data', 'yang', 'diperoleh', 'berdasarkan', 'waktu', ',', 'lokasi', ',', 'dan', 'jenis', 'kejahatannya', '.', 'Dari', 'proses', 'tabulasi', 'tersebut', 'didapatkan', 'sejumlah', '9.386', 'berita', 'berdasarkan', 'waktu', ',', '14.933', 'berita', 'berdasarkan', 'lokasinya', ',', 'dan', '10.996', 'berita', 'berdasarkan', 'jenis', 'kejahatannya', '.', 'Perbedaan', 'jumlah', 'berita', 'dapat', 'terjadi', 'dikarenakan', 'satu', 'berita', 'dapat', 'memuat', 'lebih', 'dari', 'satu', 'jenis', 'kejahatan', 'dan', 'lokasi', 'kejadian', '.', 'Dari', 'hasil', 'tabulasi', 'tersebut', 'kemudian', 'diukur', 'dua', 'indikator', 'angka', 'kriminalitas', ',', 'yaitu', 'crime', 'total', 'dan', 'crime', 'rate', '.', 'Pada', 'penelitian', 'tidak', 'ada', 'informasi', 'waktu', 'kejadian', 'yang', 'di', 'ekstrak', 'dari', 'konten', 'berita', ',', 'sehingga', 'crime', 'clock', 'tidak', 'diukur', '.', 'Selanjutnya', 'angka', 'kriminalitas', 'yang', 'diperoleh', 'dibandingkan', 'dengan', 'angka', 'kriminalitas', 'pada', 'tahun', '2021', 'yang', 'telah', 'dipubliksikan', 'oleh', 'Pusiknas', 'Polri', '(', 'Jurnal', 'Tahunan', 'edisi', '2021', ')', 'dan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', '2022', ')', '.', 'Berdasarkan', 'jumlah', 'kejahatan', 'menurut', 'lokasi', 'kejadiannya', 'di', 'tahun', '2021', ',', 'tercatat', 'crime', 'total', 'sebesar', '274.988', 'kejadian', 'kriminal', 'pada', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'Polri', 'dan', 'sebesar', '239.481', 'kejadian', 'kriminal', 'pada', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', '.', 'Namun', ',', 'dari', 'hasil', 'penelitian', 'ini', ',', 'hanya', 'diperoleh', 'sebesar', '6.521', 'kejadian', 'kriminal', 'di', 'tahun', '2021', '.', 'Dari', 'angka', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'terdapat', 'perbedaan', 'yang', 'sangat', 'jauh', 'antara', 'angka', 'crime', 'total', 'yang', 'diperoleh', 'dibandingkan', 'dengan', 'angka', 'crime', 'total', 'yang', 'sebenarnya', '.', 'Begitu', 'juga', 'dengan', 'crime', 'rate', ',', 'dimana', 'angka', 'crime', 'total', 'yang', 'kecil', 'akan', 'menghasilkan', 'crime', 'rate', 'yang', 'kecil', 'juga', '.', 'Crime', 'rate', 'diukur', 'menggunakan', 'jumlah', 'penduduk', 'dari', 'data', 'kependudukan', 'BPS', ',', 'yaitu', 'jumlah', 'penduduk', 'pertengahan', 'tahun', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'gambar', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'kasus', 'pencurian', 'masih', 'menjadi', 'kasus', 'kriminal', 'dengan', 'persentase', 'crime', 'total', 'terbesar', 'dan', 'kasus', 'penculikan', 'masih', 'menjadi', 'kasus', 'kriminal', 'dengan', 'persentase', 'crime', 'total', 'terkecil', ',', 'sama', 'seperti', 'tahun', '2021', 'sebelumnya', '.', 'Namun', ',', 'persentase', 'crime', 'total', 'di', 'tahun', '2022', 'ini', 'belum', 'dapat', 'dibandingkan', 'dengan', 'hasil', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dan', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'karena', 'dua', 'sumber', 'resmi', 'tersebut', 'baru', 'akan', 'mempublikasikan', 'angka', 'kriminalitas', 'tahun', '2022', 'di', 'akhir', 'tahun', '2023', 'yang', 'akan', 'datang', '.', 'pada', 'tahun', '2021', 'sebesar', '272.682,5', 'ribu', 'penduduk', 'dan', 'pada', 'tahun', '2022', 'sebesar', '275.773,8', 'ribu', 'penduduk', '[', '22', ']', '.', 'Tercatat', 'crime', 'rate', 'per', '100.000', 'penduduk', 'sebesar', '101', 'kasus', 'pada', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'Polri', ',', '88', 'kasus', 'pada', 'publikasi', 'Statitistik', 'Kriminal', ',', 'dan', 'hanya', '3', 'kasus', 'dari', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', '.', 'Crime', 'total', 'dan', 'crime', 'rate', 'yang', 'diperoleh', 'secara', 'signifikan', 'berbeda', 'dari', 'angka', 'kriminalitas', 'yang', 'telah', 'dipublikasikan', 'secara', 'resmi', '.', 'Hal', 'ini', 'disebabkan', 'karena', 'tidak', 'semua', 'kasus', 'kriminal', 'yang', 'terjadi', 'diberitakan', 'melalui', 'berita', 'online', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'crime', 'total', 'dan', 'crime', 'rate', 'yang', 'dihasilkan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'belum', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menggambarkan', 'angka', 'kriminalitas', 'yang', 'sebenarnya', '.', 'Selanjutnya', 'dilakukan', 'analisis', 'melalui', 'pola', 'atau', 'persebaran', 'kasus', 'kriminal', 'berdasarkan', 'dari', 'hasil', 'entitas', 'yang', 'diperoleh', ',', 'yaitu', 'menurut', 'jenis', 'kejahatan', ',', 'lokasi', ',', 'dan', 'tanggal', 'kejadian', '.', 'Gambar', '8', '.', 'Perbandingan', 'persentase', 'crime', 'total', 'menurut', 'pulau', 'pada', 'tahun', '2021', 'Selanjutnya', ',', 'Gambar', '8', 'menunjukkan', 'perbandingan', 'persentase', 'crime', 'total', 'dari', 'tiga', 'sumber', 'data', '.', 'Dari', 'grafik', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'pola', 'persentase', 'crime', 'total', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'tidak', 'begitu', 'berbeda', 'dengan', 'pola', 'persentase', 'crime', 'total', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dan', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'Polri', '.', 'Pola', 'tersebut', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Pulau', 'Jawa', 'dan', 'Pulau', 'Sumatra', 'adalah', 'dua', 'pulau', 'dengan', 'persentase', 'crime', 'total', 'terbesar', ',', 'dan', 'Kepulauan', 'Maluku', 'memiliki', 'persentase', 'crime', 'total', 'terkecil', '.', 'Gambar', '6', '.', 'Perbandingan', 'persentase', 'crime', 'total', 'menurut', 'jenis', 'kejahatan', 'di', 'tahun', '2021', 'Gambar', '6', 'menunjukkan', 'perbandingan', 'persentase', 'crime', 'total', 'menurut', 'jenis', 'kejahatan', 'dari', 'tiga', 'sumber', 'data', '(', 'berita', 'kriminal', ',', 'publikasi', 'BPS', ',', 'dan', 'Jurnal', 'Pusiknas', ')', '.', 'Grafik', 'pada', 'gambar', 'tersebut', 'tidak', 'menampilkan', 'persentase', 'crime', 'total', 'untuk', 'jenis', 'kejahatan', 'pencabulan', 'dari', 'sumber', 'data', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'Polri', ',', 'dikarenakan', 'jurnal', 'tersebut', 'tidak', 'menghasilkan', 'crime', 'total', 'untuk', 'jenis', 'kejahatan', 'pencabulan', '.', 'Berdasarkan', 'grafik', 'tersebut', ',', 'ketiga', 'sumber', 'data', 'sama-sama', 'menunjukkan', 'bahwa', 'jenis', 'kejahatan', 'dengan', 'crime', 'total', 'terbesar', 'adalah', 'pencurian', 'dan', 'jenis', 'kejahatan', 'dengan', 'crime', 'total', 'terkecil', 'adalah', 'penculikan', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Persentase', 'crime', 'total', 'menurut', 'jenis', 'kejahtaan', 'di', 'tahun', '2022', 'Gambar', '7', 'menunjukkan', 'persentase', 'crime', 'total', 'di', 'tahun', '2022', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'konten', 'berita', 'kriminal', 'detik.com', '.', 'Dari', 'Gambar', '9', '.', 'Persentase', 'crime', 'total', 'menurut', 'pulau', 'di', 'tahun', '2022', 'Persentase', 'crime', 'total', 'menurut', 'pulau', 'di', 'tahun', '2022', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'konten', 'berita', 'kriminal', 'detik.com', 'disajikan', 'pada', 'Gambar', '9', '.', 'Dari', 'gambar', 'tersebut', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'Pulau', 'Jawa', 'dan', 'Pulau', 'Sumatra', 'masih', 'menjadi', 'pulau', 'dengan', 'terbesar', 'dan', 'Kepulauan', 'Maluku', 'persentase', 'crime', 'total', 'memiliki', 'persentase', 'crime', 'total', 'terkecil', '.', 'Hasil', 'tersebut', 'menunjukkan', 'bahwa', 'lokasi', 'crime', 'total', 'yang', 'diperoleh', 'dari', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'pada', 'keempat', 'bulan', 'tersebut', '.', 'Sehingga', 'dapat', 'dikatakan', 'bahwa', 'pola', 'arah', 'pergerakan', 'crime', 'total', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'berita', 'kriminal', 'detik.com', 'belum', 'dapat', 'dijadikan', 'sebagai', 'acuan', 'gambaran', 'pola', 'arah', 'pergerakan', 'crime', 'total', 'yang', 'sebenarnya', '.', 'Berdasarkan', 'dari', 'perbandingan', 'angka', 'kriminalitas', 'yang', 'diperoleh', 'melalui', 'konten', 'situs', 'berita', 'online', 'dengan', 'sumber', 'data', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dan', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'Polri', ',', 'dapat', 'dikatakan', 'bahwa', 'angka', 'kriminalitas', 'yang', 'diperoleh', 'melalui', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'belum', 'bisa', 'menggambarkan', 'angka', 'yang', 'sebenarnya', ',', 'namun', 'pola', 'persebaran', 'kriminalitas', 'menurut', 'jenis', 'kejahatan', 'dan', 'lokasi', 'kejadian', 'tersebut', 'dapat', 'dijadikan', 'sebagai', 'gambaran', 'dari', 'pola', 'persebaran', 'kriminalitas', 'yang', 'sebenarnya', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'melalui', 'berita', 'online', ',', 'dapat', 'diamati', 'pola', 'sebaran', 'kriminalitas', 'menurut', 'jenis', 'kejahatan', 'dan', 'lokasi', 'kejadian', 'untuk', 'tahun', 'berjalan', '.', 'Dimana', ',', 'dari', 'hasil', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'di', 'penelitian', 'ini', ',', 'sudah', 'dapat', 'dilihat', 'pola', 'sebaran', 'kriminalitas', 'berdasarkan', 'jenis', 'kejahatan', 'dan', 'lokasi', 'kejadian', 'untuk', 'tahun', '2022', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dan', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'baru', 'akan', 'mempublikasikan', 'angka', 'kriminalitas', 'untuk', 'tahun', '2022', 'pada', 'akhir', 'tahun', '2023', '.', 'Dengan', 'tersebut', ',', 'pengguna', 'data', 'dapat', 'memanfaatkan', 'memperoleh', 'gambaran', 'sebaran', 'lebih', 'awal', 'mengenai', 'kriminalitas', 'yang', 'terjadi', 'pada', 'tahun', 'berjalan', '.', 'informasi', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'didominasi', 'oleh', 'Pulau', 'Jawa', 'di', 'tahun', '2021', 'dan', '2022', '.', 'Namun', ',', 'hasil', 'tersebut', 'juga', 'belum', 'dapat', 'dibandingkan', 'dengan', 'hasil', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dan', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', '.', 'Gambar', '10', '.', 'Perbandingan', 'crime', 'rate', 'menurut', 'pulau', 'pada', 'tahun', '2021', 'Selanjutnya', 'perbandingan', 'crime', 'rate', 'menurut', 'pulau', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '10', '.', 'Gambar', 'tersebut', 'menunjukkan', 'bahwa', 'angka', 'crime', 'rate', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'memiliki', 'perbedaan', 'yang', 'cukup', 'signifikan', 'dengan', 'angka', 'crime', 'rate', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dan', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'Polri', '.', 'Berdasarkan', 'publikasi', 'resmi', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'Pulau', 'Jawa', 'adalah', 'pulau', 'dengan', 'crime', 'rate', 'terkecil', ',', 'namun', 'hasil', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Pulau', 'Kalimantan', 'memiliki', 'crime', 'rate', 'terkecil', '.', 'Namun', 'di', 'sisi', 'lain', ',', 'hasil', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Pulau', 'Papua', 'menjadi', 'pulau', 'dengan', 'crime', 'rate', 'terbesar', 'yang', 'mana', 'sesuai', 'dengan', 'yang', 'tercatat', 'di', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', '.', 'Gambar', '11', '.', 'Perbandingan', 'pergerakan', 'crime', 'total', 'menurut', 'bulan', 'pada', 'tahun', '2021', 'Selanjutnya', ',', 'Gambar', '11', 'menunjukkan', 'bahwa', 'terdapat', 'perbedaan', 'pergerakan', 'angka', 'crime', 'total', 'menurut', 'bulan', 'dari', 'ketiga', 'sumber', 'data', '.', 'Pada', 'beberapa', 'bulan', ',', 'terdapat', 'perbedaan', 'arah', 'pergerakan', 'crime', 'total', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'berita', 'kriminal', ',', 'lainnya', 'bila', 'dibandingkan', 'dengan', 'kedua', 'sumber', 'data', '(', 'ditunjukkan', 'oleh', 'lingkaran', 'pada', 'gambar', ')', '.', 'Jika', 'berfokus', 'pada', 'keempat', 'bulan', 'tersebut', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'berdasarkan', 'publikasi', 'Statistik', 'Kriminal', 'dan', 'Jurnal', 'Tahunan', 'Pusiknas', 'Polri', ',', 'terjadi', 'penurunan', 'jumlah', 'kejahatan', 'di', 'bulan', 'Mei', 'dan', 'November', '2021', 'dan', 'terjadi', 'peningkatan', 'jumlah', 'kejahatan', 'di', 'bulan', 'Juni', 'dan', 'Oktober', '.', 'Namun', 'hasil', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'menunjukkan', 'arah', 'pergerakan', 'yang', 'sebaliknya', 'Gambar', '12', '.', 'Peta', 'persebaran', 'kriminalitas', 'dengan', 'indikator', 'crime', 'total', 'pada', 'tahun', '2022', 'Gambar', '12', 'menunjukkan', 'peta', 'persebaran', 'crime', 'total', 'tahun', '2022', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'konten', 'berita', 'kriminal', '.', 'Semakin', 'besar', 'angka', 'crime', 'total', 'di', 'suatu', 'wilayah', ',', 'maka', 'semakin', 'pekat', 'warna', 'di', 'wilayah', 'tersebut', '.', 'Dalam', 'hal', 'ini', ',', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'Pulau', 'Jawa', 'memiliki', 'warna', 'terpekat', 'yang', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Pulau', 'Jawa', 'adalah', 'pulau', 'dengan', 'jumlah', 'kejahatan', 'paling', 'banyak', 'dan', 'Kepulauan', 'Maluku', 'memiliki', 'warna', 'yang', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Kepulauan', 'Maluku', 'adalah', 'kepulauan', 'dengan', 'jumlah', 'kejahatan', 'paling', 'sedikit', '.', 'termuda', 'Hasil', 'dari', 'identifikasi', 'berita', 'kriminal', 'yang', 'diperoleh', 'disajikan', 'dalam', 'bentuk', 'dashboard', 'yang', 'dibangun', 'dengan', 'menggunakan', 'aplikasi', 'Google', 'Data', 'Studio', '.', 'Dashboard', 'ini', 'memuat', 'dua', 'macam', 'halaman', 'yang', 'berisi', 'hasil', 'perbandingan', 'angka', 'kriminalitas', 'tahun', '2021', 'yang', 'dapat', 'diakses', 'melalui', 'https', ':', '//s.stis.ac.id/Hasil1_221911206', 'dan', 'gambaran', 'angka', 'kriminalitas', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'konten', 'berita', 'online', 'dapat', 'diakses', 'melalui', 'https', ':', '//s.stis.ac.id/Hasil2_221911206', '.', 'Pada', '7', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'S.', 'S.', 'Wijaya', ',', 'M.', 'Anugerah', 'Ayu', ',', 'and', 'T.', 'Mantoro', ',', '“', 'Providing', 'Real-', 'time', 'Crime', 'Statistics', 'in', 'Indonesia', 'Using', 'Data', 'Mining', 'Approach', ',', '”', 'in', '2019', '5th', 'International', 'Conference', 'on', 'Computing', 'Engineering', 'and', 'Design', '(', 'ICCED', ')', ',', 'Apr', '.', '2019', ',', 'pp', '.', '1–5', '.', 'doi', ':', '10.1109/ICCED46541.2019.9161096', '.', 'S.', 'Mukherjee', 'and', 'K.', 'Sarkar', ',', '“', 'Analyzing', 'Large', 'News', 'Corpus', 'Using', 'Text', 'Mining', 'Techniques', 'for', 'Recognizing', 'High', 'Crime', 'Prone', 'Areas', ',', '”', '2020', 'IEEE', 'Calcutta', 'Conf', '.', 'CALCON', ',', 'pp', '.', '444–450', ',', 'Feb.', '2020', ',', 'doi', ':', '10.1109/CALCON49167.2020.9106554', '.', 'M.', 'Asharef', ',', 'N.', 'Omar', ',', 'and', 'M.', 'Albared', ',', '“', 'ARABIC', 'NAMED', 'ENTITY', 'RECOGNITION', 'IN', 'CRIME', 'DOCUMENTS', ',', '”', 'J.', 'Theor', '.', 'Appl', '.', 'Inf', '.', 'Technol.', ',', 'vol', '.', '15', ',', 'no', '.', '1', ',', '2012', ',', 'Accessed', ':', 'Jun', '.', '19', ',', '2023', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'www.jatit.org', 'R.', 'Alfred', ',', 'L.', 'C.', 'Leong', ',', 'C.', 'K.', 'On', ',', 'and', 'P.', 'Anthony', ',', '“', 'Malay', 'Named', 'Entity', 'Recognition', 'Based', 'on', 'Rule-Based', 'Approach', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Mach', '.', 'Learn', '.', 'Comput.', ',', 'vol', '.', '4', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '300–306', ',', '2014', ',', 'doi', ':', '10.7763/ijmlc.2014.v4.428', '.', 'A.', 'Mansouri', ',', 'L.', 'S.', 'Affendey', ',', 'and', 'A.', 'Mamat', ',', '“', 'Named', 'Entity', 'Recognition', 'Approaches', ',', '”', 'IJCSNS', 'Int', '.', 'J.', 'Comput', '.', 'Sci', '.', 'Netw', '.', 'Secur.', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '2', ',', 'p.', '339', ',', '2008', '.', 'I.', 'Budi', ',', 'S.', 'Bressan', ',', 'G.', 'Wahyudi', ',', 'Z', '.', 'A.', 'Hasibuan', ',', 'and', 'B', '.', 'A', '.', 'A.', 'Nazief', ',', '“', 'Named', 'Entity', 'Recognition', 'for', 'the', 'Indonesian', 'language', ':', 'Combining', 'contextual', ',', 'morphological', 'and', 'part-of-speech', 'features', 'into', 'a', 'knowledge', 'engineering', 'approach', ',', '”', 'in', 'Discovery', 'Science', ',', '2005', ',', 'vol', '.', '3735', 'LNAI', ',', 'pp', '.', '57–69', '.', 'doi', ':', '10.1007/11563983_7/COVER', '.', 'J.', 'Santoso', ',', 'E.', 'I.', 'Setiawan', ',', 'E.', 'M.', 'Yuniarno', ',', 'M.', 'Hariadi', ',', 'and', 'M.', 'H.', 'Purnomo', ',', '“', 'Hybrid', 'conditional', 'random', 'fields', 'and', 'k-means', 'for', 'named', 'entity', 'recognition', 'on', 'indonesian', 'news', 'documents', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Intell', '.', 'Eng', '.', 'Syst.', ',', 'vol', '.', '13', ',', 'no', '.', '3', ',', 'pp', '.', '233–245', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.22266/IJIES2020.0630.22', '.', 'K.', 'Shaalan', 'and', 'M.', 'Oudah', ',', '“', 'A', 'hybrid', 'approach', 'to', 'Arabic', 'named', 'entity', 'recognition', ',', '”', 'J.', 'Inf', '.', 'Sci.', ',', 'vol', '.', '40', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '67–87', ',', 'Oct.', '2013', ',', 'doi', ':', '10.1177/0165551513502417', '.', 'A.', 'Thomas', 'and', 'S.', 'Sangeetha', ',', '“', 'An', 'innovative', 'hybrid', 'approach', 'for', 'extracting', 'named', 'entities', 'from', 'unstructured', 'text', 'data', ',', '”', 'Comput', '.', 'Intell.', ',', 'vol', '.', '35', ',', 'no', '.', '4', ',', 'pp', '.', '799–826', ',', 'Nov.', '2019', ',', 'doi', ':', '10.1111/COIN.12214', '.', 'similarweb', ',', '“', 'Top', 'News', 'And', 'Media', 'Websites', 'Ranking', 'in', 'Indonesia', 'in', 'October', '2022', '\|', 'Similarweb.', '”', 'https', ':', '//www.similarweb.com/top-', 'websites/indonesia/category/news-and-media/', '(', 'accessed', 'Nov.', '19', ',', '2022', ')', '.', 'G.', 'D.', 'Israel', ',', '“', 'Determining', 'Sample', 'Size', ',', '”', 'IFAS', 'Extension', '.', 'University', 'of', 'Florida', ',', 'Nov.', '1992', '.', 'Accessed', ':', 'Jun', '.', '18', ',', '2023', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.tarleton.edu/academicassessment/wp-', 'content/uploads/sites/119/2022/05/Samplesize.pdf', 'A.', 'Douthat', ',', '“', 'The', 'Message', 'Understanding', 'Conference', 'Scoring', 'Software', 'User', '’', 's', 'Manual', ',', '”', 'in', 'Seventh', 'Message', 'Understanding', 'Conference', '(', 'MUC-7', ')', ',', 'May', '1998', '.', 'Accessed', ':', 'Mar', '.', '17', ',', '2023', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//aclanthology.org/M98-1030', 'J.', 'Han', ',', 'M.', 'Kamber', ',', 'and', 'J.', 'Pei', ',', 'Data', 'Mining', ':', 'Concepts', 'and', 'Techniques', ',', '3rd', 'ed', '.', 'Elsevier', ',', '2012.', 'doi', ':', '10.1016/C2009-0-61819-5', '.', 'C.', 'Arya', ',', 'M.', 'Diwakar', ',', 'P.', 'Singh', ',', 'V.', 'Singh', ',', 'S.', 'Kadry', ',', 'and', 'J.', 'Kim', ',', '“', 'Multi-Document', 'News', 'Web', 'Page', 'Summarization', 'Using', 'Content', 'Extraction', 'and', 'Lexical', 'Chain', 'Based', 'Key', 'Phrase', 'Extraction', ',', '”', 'Math', '.', '2023', ',', 'Vol', '.', '11', ',', 'Page', '1762', ',', 'vol', '.', '11', ',', 'no', '.', '8', ',', 'p.', '1762', ',', 'Apr', '.', '2023', ',', 'doi', ':', '10.3390/MATH11081762', '.', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', '“', 'Jumlah', 'Penduduk', 'Pertengahan', 'Tahun', '(', 'Ribu', 'Jiwa', ')', ',', '2020-2022', ',', '”', 'Jul', '.', '2022.', 'https', ':', '//www.bps.go.id/indicator/12/1975/1/jumlah-penduduk-', 'pertengahan-tahun.html', '(', 'accessed', 'Mar', '.', '21', ',', '2023', ')', '.', '[', '8', ']', '[', '9', ']', '[', '10', ']', '[', '11', ']', '[', '12', ']', '[', '13', ']', '[', '14', ']', '[', '15', ']', '[', '16', ']', '[', '17', ']', '[', '18', ']', '[', '19', ']', '[', '20', ']', '[', '21', ']', '[', '22', ']', 'dashboard', 'tersebut', ',', 'pengunjung', 'dapat', 'melihat', 'hasil', 'dari', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'dan', 'mengatur', 'control', 'dari', 'tiap', 'grafik', 'yang', 'disajikan', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', ',', 'dapat', 'diambil', 'beberapa', 'kesimpulan', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Metode', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'berita', 'kriminal', 'dari', 'berita-', 'berita', 'online', 'lainnya', 'adalah', 'dengan', 'mengidentifikasi', 'empat', 'informasi', ',', 'yaitu', 'informasi', 'mengenai', 'tanggal', ',', 'lokasi', ',', 'jenis', 'kejahatan', ',', 'dan', 'orang-orang', 'yang', 'terlibat', 'dalam', 'kasus', 'kriminal', 'tersebut', '.', 'Metode', 'ini', 'dibuktikan', 'dengan', 'hasil', 'evaluasi', 'performa', 'model', 'NER', 'rule-based', 'yang', 'diusulkan', 'memperoleh', 'skor', 'rata-rata', 'F-measure', 'sebesar', '90,71', '%', ',', 'yang', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'NER', 'rule-based', 'yang', 'diusulkan', 'sudah', 'cukup', 'efektif', 'dalam', 'mengidentifikasi', 'informasi', 'dengan', 'benar', 'pada', 'berita', 'kriminal', 'dari', 'situs', 'berita', 'online', '.', '2', '.', 'Informasi', 'kriminalitas', 'yang', 'dapat', 'diperoleh', 'dari', 'berita', 'online', ',', 'yaitu', ':', '(', '1', ')', 'Jenis', 'kejahatan', 'yang', 'sedang', 'marak', 'terjadi', 'di', 'masyarakat', ',', '(', '2', ')', 'Sebaran', 'lokasi', 'kejadian', 'kriminal', '.', 'Dalam', 'hal', 'ini', ',', 'berita', 'online', 'mampu', 'menyajikan', 'pola', 'sebaran', 'kriminalitas', 'menurut', 'jenis', 'kejahatan', 'dan', 'lokasi', 'kejadian', 'untuk', 'tahun', 'berjalan', '.', '3', '.', 'Berita', 'online', 'belum', 'bisa', 'menghasilkan', 'angka', 'crime', 'total', 'dan', 'crime', 'rate', 'yang', 'relevan', '.', 'Hal', 'ini', 'dikarenakan', 'jumlah', 'kejadian', 'kriminal', 'yang', 'diberitakan', 'melalui', 'situs', 'berita', 'online', 'tidak', 'sebanyak', 'laporan', 'kejadian', 'kriminal', 'yang', 'tercatat', 'di', 'Pusiknas', 'Polri', ',', 'sehingga', 'angka', 'yang', 'didapatkan', 'dari', 'berita', 'online', 'jauh', 'lebih', 'kecil', 'dibandingkan', 'dengan', 'kejadian', 'kriminal', 'yang', 'sebenarnya', 'terjadi', '.', 'Berdasarkan', 'dari', 'kesimpulan', 'tersebut', ',', 'penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'mengkaji', 'kembali', 'terkait', 'pertumbuhan', 'crime', 'total', 'per', 'bulan', 'karena', 'belum', 'dapat', 'dibuktikan', 'di', 'penelitian', 'ini', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'mengkaji', 'terkait', 'potensi', 'berita', 'kriminal', 'dalam', 'menggambarkan', 'selang', 'waktu', 'terjadinya', 'suatu', 'tindak', 'kejahatan', '(', 'crime', 'clock', ')', '.', '[', '1', ']', '[', '2', ']', '[', '3', ']', '[', '4', ']', '[', '5', ']', '[', '6', ']', '[', '7', ']', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', 'United', 'Nations', ',', 'The', '2030', 'Agenda', 'and', 'the', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', ':', 'An', 'opportunity', 'for', 'Latin', 'America', 'and', 'the', 'Caribbean', '.', 'Santiago', ':', 'ECLAC', ',', '2018', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//repositorio.cepal.org/bitstream/handle/11362/40156/25/S180', '1140_en.pdf', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', 'Statistik', 'Kriminal', '2022', '.', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', '2022', '.', 'Pusiknas', 'Bareskrim', 'Polri', ',', '“', 'Jurnal', 'Data', 'Pusat', 'Informasi', 'Kriminal', 'Nasional', 'Bareskrim', 'Polri', 'Tahun', '2021', ',', '”', 'Pusiknas', 'Bareskrim', 'Polri', ',', '2021', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//pusiknas.polri.go.id/web_pusiknas/laporan/1649645185073', '.', 'pdf', 'Pusiknas', 'Bareskrim', 'Polri', ',', '“', 'Data', 'Kejahatan.', '”', 'https', ':', '//pusiknas.polri.go.id/data_kejahatan', '(', 'accessed', 'Jun', '.', '09', ',', '2023', ')', '.', 'P.', 'P.', 'Biemer', 'and', 'L.', 'E.', 'Lyberg', ',', 'Introduction', 'to', 'Survey', 'Quality', '.', 'John', 'Wiley', '&', 'Sons', ',', 'Inc.', ',', '2003.', 'doi', ':', '10.1002/0471458740', '.', 'Asosiasi', 'Penyelenggara', 'Jasa', 'Internet', 'Indonesia', ',', '“', 'Profil', 'Internet', 'Indonesia', '2022', ',', '”', '2022', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'apji.or.id', 'F.', 'Visara', ',', '“', 'IDENTIFIKASI', 'KASUS', 'KEKERASAN', 'SEKSUAL', 'TERHADAP', 'PEREMPUAN', 'DAN', 'ANAK', 'BERDASARKAN', 'TEKS', 'BERITA', 'ONLINE', 'BERBAHASA', 'INDONESIA', '(', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Berita', 'Okezone.com', 'dan', 'Detik.com', ')', ',', '”', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', '2022', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'METODE', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'METODE', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Analisis', 'Kualitas', 'Website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'dengan', 'Metode', 'Webqual', '4.0', 'Putri', 'Fitrah', 'Insani', '(', '221911205', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Drs', '.', 'Waris', 'Marsisno', ',', 'M.Stat', 'Ringkasan—', 'Website', 'Warung', 'Kompetensi', 'Pegawai', 'Pusdiklat', 'BPS', 'digunakan', 'sebagai', 'sarana', 'menyelenggarakan', 'berbagai', 'diklat', 'untuk', 'pegawai', 'BPS', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'analisis', 'dari', 'sitechecker', 'masih', 'terdapat', 'beberapa', 'halaman', 'pada', 'website', 'yang', 'mengalami', 'masalah', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'dengan', 'banyaknya', 'jumlah', 'pengguna', 'website', 'serta', 'peran', 'penting', 'website', 'dalam', 'membangun', 'dan', 'meningkatkan', 'kualitas', 'sumber', 'daya', 'manusia', 'di', 'BPS', 'maka', 'perlu', 'untuk', 'mengukur', 'kualitas', 'dari', 'website', 'untuk', 'memastikan', 'peran', 'website', 'dan', 'Pusdiklat', 'BPS', 'terlaksana', 'secara', 'maksimal', '.', 'Sehingga', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'analisis', 'kualitas', 'website', 'pada', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'Webqual', '4.0', 'dengan', 'tiga', 'fokus', 'yaitu', 'Usability', ',', 'Information', 'Quality', ',', 'dan', 'Service', 'Interaction', 'yang', 'dinilai', 'berdasarkan', 'persepsi', 'pengguna', '.', 'Dari', 'hasil', 'penelitian', 'disimpulkan', 'bahwa', 'kualitas', 'website', 'secara', 'keseluruhan', 'adalah', 'sangat', 'baik', ',', 'tetapi', 'belum', 'ada', 'indikator', 'penilaian', 'kualitas', 'yang', 'mencapai', 'harapan', 'dari', 'pengguna', 'website', '.', 'Serta', 'terdapat', 'tiga', 'indikator', 'pada', 'website', 'yang', 'menjadi', 'prioritas', 'dalam', 'peningkatan', 'kualitas', 'website', 'yaitu', 'detail', 'informasi', ',', 'interaksi', 'website', ',', 'dan', 'ketepatan', 'janji', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Kualitas', ',', 'Website', ',', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', ',', 'Webqual', '4.0', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Seiring', 'dengan', 'perkembangan', 'zaman', ',', 'teknologi', 'informasi', 'telah', 'menjadi', 'bagian', 'yang', 'tidak', 'dapat', 'dilepaskan', 'dari', 'kehidupan', 'manusia', 'sehari-hari', '.', 'Pengguna', 'internet', 'pada', 'Januari', '2022', 'mencapai', 'lebih', 'dari', '60', '%', 'penduduk', 'dunia', '[', '5', ']', '.', 'Hal', 'ini', 'merupakan', 'dampak', 'dari', 'kebutuhan', 'manusia', 'terhadap', 'informasi', 'yang', 'semakin', 'meningkat', '.', 'Hadirnya', 'teknologi', 'informasi', 'juga', 'memberikan', 'dampak', 'yang', 'signifikan', 'pada', 'kemajuan', 'institusi', 'atau', 'organisasi', '.', 'Melalui', 'teknologi', 'informasi', ',', 'terciptalah', 'beberapa', 'produk', 'atau', 'layanan', 'yang', 'memberikan', 'kemudahan', 'dengan', 'bagi', 'penggunanya', 'seperti', 'aplikasi', 'atau', 'website', '.', 'institusi/organisasi', 'berinteraksi', 'untuk', 'Website', 'adalah', 'kumpulan', 'halaman', 'yang', 'saling', 'terhubung', 'yang', 'di', 'dalamnya', 'terdapat', 'beberapa', 'item', 'seperti', 'dokumen', 'dan', 'gambar', 'yang', 'tersimpan', 'di', 'dalam', 'web', 'server', '[', '7', ']', '.', 'Saat', 'ini', ',', 'layanan', 'website', 'telah', 'banyak', 'digunakan', 'oleh', 'berbagai', 'institusi', 'atau', 'organisasi', '.', 'Dalam', 'peranannya', ',', 'website', 'memberikan', 'kontribusi', 'yang', 'besar', 'sebagai', 'penerima', 'umpan', 'balik', 'dan', 'sebagai', 'sarana', 'penghubung', 'serta', 'berinteraksi', 'antara', 'pengguna', 'dengan', 'pihak', 'institusi/organisasi', '[', '9', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'institusi', 'yang', 'juga', 'menggunakan', 'website', 'dalam', 'pemberian', 'layanan', 'kepada', 'penggunanya', 'adalah', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'dengan', 'salah', 'satu', 'alamatnya', 'yaitu', 'pusdiklat.bps.go.id/warkop/', '.', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'website', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'dengan', 'tujuan', 'utama', 'melaksanakan', 'penyelenggaraan', 'pendidikan', 'dan', 'pelatihan', 'prajabatan', 'dan', 'kepemimpinan', 'serta', 'teknis', 'dan', 'fungsional', 'kepada', 'pegawai', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '[', '13', ']', '.', 'Singkatnya', ',', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'menjadi', 'sarana', 'untuk', 'melaksanakan', 'Diklat', '(', 'Pendidikan', 'dan', 'Pelatihan', ')', 'bagi', 'pegawai', 'BPS', '.', 'Diklat', 'adalah', 'proses', 'penyelenggaraan', 'belajar', 'mengajar', 'dalam', 'rangka', 'meningkatkan', 'kemampuan', 'pengetahuan', ',', 'wawasan', 'sikap', 'dan', 'moral', 'pegawai', '[', '3', ']', '.', 'tindakan', 'jumlah', 'penggunanya', '.', 'Selain', 'Berdasarkan', 'data', 'yang', 'diperoleh', ',', 'jumlah', 'pengguna', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'selama', 'tahun', '2022', 'lebih', 'dari', '4000', 'pengguna', '.', 'Dengan', 'banyaknya', 'jumlah', 'pengguna', 'pada', 'website', ',', 'perlu', 'untuk', 'mengukur', 'kualitas', 'dari', 'website', 'agar', 'dapat', 'mempertahankan', 'atau', 'meningkatkan', 'itu', ',', 'berdasarkan', 'hasil', 'analisis', 'dari', 'sitechecker', ',', 'masih', 'ditemukan', 'beberapa', 'halaman', 'dari', 'website', 'yang', 'berstatus', '3xx', '.', 'Kode', 'HTTP', '3xx', 'menunjukkan', 'kondisi', 'bahwa', 'pengguna', 'harus', 'mengambil', 'tambahan', 'untuk', 'menyelesaikan', 'permintaan', '[', '18', ']', '.', 'Pada', 'kasus', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'terjadi', 'kode', 'status', '303', 'yang', 'menandakan', 'sumber', 'daya', 'yang', 'diminta', 'pengguna', 'telah', 'dipindahkan', 'permanen', 'ke', 'lokasi', 'url', 'yang', 'baru', 'sehingga', 'ketika', 'pengguna', 'mencoba', 'mengakses', 'url', 'yang', 'lama', 'url', 'tersebut', 'hanya', 'akan', 'membawa', 'pengguna', 'pada', 'halaman', 'yang', 'sama', '.', 'Kondisi', 'ini', 'akan', 'menyulitkan', 'pengguna', 'untuk', 'menemukan', 'informasi', 'yang', 'dibutuhkan', '.', 'Terdapat', 'beberapa', 'kasus', 'serupa', 'yang', 'terjadi', 'pada', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'sehingga', 'dapat', 'mempengaruhi', 'efisiensi', 'penggunaan', 'website', 'serta', 'fungsi', 'dan', 'tujuan', 'website', 'yang', 'tidak', 'tercapai', 'secara', 'maksimal', '.', 'Berdasarkan', 'uraian', 'tersebut', ',', 'peneliti', 'bermaksud', 'melakukan', 'analisis', 'pada', 'kualitas', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'dalam', 'rangka', 'mendukung', 'perbaikan', 'dan', 'peningkatan', 'performa', 'layanan', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'serta', 'menunjang', 'peningkatan', 'kualitas', 'sumber', 'daya', 'manusia', 'pada', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', '1', '.', 'Mengukur', 'kualitas', 'Website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'dengan', 'pendekatan', 'Webqual', '4.0', '.', '2', '.', 'Mengetahui', 'kesenjangan', 'antara', 'kinerja', 'dan', 'kepentingan', 'berdasarkan', 'indikator-indikator', 'Webqual', '4.0', '3', '.', 'Mengidentifikasi', 'hal', 'hal', 'yang', 'perlu', 'diprioritaskan', 'dalam', 'perbaikan', 'Website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'berdasarkan', 'indikator-indikator', 'Webqual', '4.0', '.', '1', '/', '8', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'TABEL', '1', 'RINGKASAN', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penulis', ',', 'Publikasi', 'Monika', 'MS', 'Donovan', 'Hutapea', 'Fani', 'Setyaning', 'sih', 'No', 'Judul', '1', 'Analisis', 'Kualitas', 'Sistem', 'Informasi', 'Akademik', '(', 'SIAKAD', ')', 'UIN', 'Ar-', 'Raniry', 'Menggunak', 'an', 'Metode', 'Webqual', '4.0', '2', 'Analisis', 'Kualitas', 'Website', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'dengan', 'Pendekatan', 'Webqual', '4.0', '.', '3', 'Analisis', 'Kualitas', 'Website', 'E-', 'PJLP', 'di', 'DKI', 'Jakarta', 'dengan', 'Webqual', 'dan', 'IPA', 'Tertulis', 'Komentar', 'Target', 'responden', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'tidak', 'hanya', 'mahasiswa', '(', 'i', ')', 'UIN', 'Ar-Raniry', 'tetapi', 'juga', 'mahasiswa', '(', 'i', ')', 'dari', 'perguruan', 'tinggi', 'lain', 'Pada', 'halaman', '37', 'disebutkan', 'hasil', 'Gap', 'Analysis', 'pada', 'website', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'bernilai', 'negatif', 'yang', 'berarti', 'kualitas', 'website', 'masih', 'belum', 'memenuhi', 'harapan', 'penggunanya', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'peneliti', 'menambahkan', 'uji', 'Paired', 'Sample', 't-Test', 'pada', 'nilai', 'rata-', 'rata', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', 'Dari', 'penelitian', 'ini', 'peneliti', 'juga', 'akan', 'menargetkan', 'responden', 'yang', 'tidak', 'hanya', 'berasal', 'dari', 'internal', 'BPS', 'tetapi', 'juga', 'dari', 'pihak', 'eksternal', 'BPS', 'Berkaca', 'pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'peneliti', 'akan', 'menggunakan', 'metode', 'Webqual', 'sebagai', 'pendekatan', 'utama', 'dengan', 'analisis', 'IPA', 'sebagai', 'pendukung', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'peneliti', 'juga', 'akan', 'menambahkan', 'uji', 'Paired', 'Sample', 't-Test', 'untuk', 'mendeteksi', 'adanya', 'perbedaan', 'signifikan', 'pada', 'nilai', 'rata-rata', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'terdahulu', ',', 'peneliti', 'akan', 'menargetkan', 'responden', 'yang', 'tidak', 'hanya', 'berasal', 'dari', 'internal', 'BPS', 'tetapi', 'juga', 'dari', 'pihak', 'eksternal', 'BPS', ',', 'dengan', 'metode', 'Webqual', '4.0', 'sebagai', 'pendekatan', 'utama', 'dan', 'analisis', 'IPA', 'sebagai', 'pendukung', ',', 'serta', 'uji', 'Paired', 'Sample', 't-Test', 'untuk', 'identifikasi', 'perbedaan', 'signifikan', 'antara', 'nilai', 'rata-rata', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'kuantitatif', '.', 'Penelitian', 'kuantitatif', 'merupakan', 'metode', 'penelitian', 'yang', 'berlandaskan', 'pada', 'filsafat', 'positivistic', 'atau', 'berupa', 'data', 'konkrit', 'dan', 'data', 'berupa', 'angka-angka', 'yang', 'diukur', 'menggunakan', 'statistik', 'serta', 'digunakan', 'pada', 'suatu', 'sampel', 'atau', 'populasi', 'yang', 'berkaitan', 'untuk', 'menghasilkan', 'kesimpulan', 'akhir', '[', '17', ']', '.', 'A.', 'Metode', 'Pengumpulan', 'Data', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'data', 'primer', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'kuesioner', '.', 'Kuesioner', 'merupakan', 'teknik', 'pengumpulan', 'data', 'yang', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'memberi', 'seperangkat', 'pertanyaan', 'ataupun', 'pernyataan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'tertulis', 'kepada', 'responden', 'untuk', 'dijawab', '[', '17', ']', '.', 'Kuesioner', 'dalam', 'bentuk', 'Google', 'Form', 'kemudian', 'disebar', 'secara', 'online', 'melalui', 'media', 'sosial', 'dan', 'Email', '.', 'Adapun', 'kuesioner', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'kuesioner', 'Webqual', '4.0', 'yang', 'dilandaskan', 'pada', 'tiga', 'kriteria', 'penilaian', 'yaitu', 'kegunaan', '(', 'Usability', ')', ',', 'kualitas', 'informasi', '(', 'Service', '(', 'Information', 'Quality', ')', 'dan', 'kualitas', 'Interaction', ')', 'dengan', 'setiap', 'pernyataan', 'akan', 'dijawab', 'dengan', 'skala', 'likert', 'dalam', 'bentuk', 'lima', 'poin', ',', 'yaitu', '“', 'sangat', 'tidak', 'setuju', '”', ',', '“', 'tidak', 'setuju', '”', ',', '“', 'netral', '”', ',', '“', 'setuju', '”', 'dan', '“', 'sangat', 'setuju', '.', 'B.', 'Metode', 'Analisis', 'interaksi', 'Data', 'yang', 'diperoleh', 'kemudian', 'akan', 'diolah', 'menggunakan', 'SPSS', 'dan', 'Microsoft', 'Excel', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Uji', 'Validitas', 'Uji', 'validitas', 'adalah', 'uji', 'yang', 'menyangkut', 'suatu', 'peubah', 'untuk', 'mengukur', 'apa', 'yang', 'seharusnya', 'diukur', 'atau', 'disebut', 'juga', 'ketepatan', 'dan', 'kecermatan', 'suatu', 'alat', 'ukur', 'dalam', 'melakukan', 'fungsi', 'ukurannya', '[', '16', ']', '.', 'Suatu', 'instrumen', 'penelitian', 'akan', 'dianggap', 'valid', 'apabila', 'nilai', 'rhitung', '>', 'rtabel', ',', 'dan', 'apabila', 'nilai', 'rhitung', '<', 'rtabel', 'maka', 'instrumen', 'penelitian', 'dianggap', 'tidak', 'valid', 'dengan', 'penentuan', 'taraf', 'signifikansi', '0.05', '[', '17', ']', '.', '2', '.', 'Uji', 'Reliabilitas', 'Uji', 'reliabiltas', 'atau', 'keajegan', 'pengukuran', 'adalah', 'petunjuk', 'bahwa', 'instrumen', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'dapat', 'dipercaya', 'sebagai', 'alat', 'pengumpul', 'data', 'dan', 'mampu', 'mengungkapkan', 'data', 'yang', 'sebenarnya', 'dilapangan', '[', '16', ']', '.', 'Instrumen', 'penelitian', 'akan', 'dinyatakan', 'handal', 'apabila', 'nilai', 'Cronbach', 'alpha', '>', '0,6', 'dan', 'instrumen', 'penelitian', 'dinyatakan', 'tidak', 'handal', 'apabila', 'Cronbach', 'Alpha', '<', '0,6', '[', '17', ']', '3', '.', 'Paired', 'Sample', 't-Test', 'sesudah', 'perlakuan', 'Uji', 'T', 'berpasangan', 'adalah', 'metode', 'pengujian', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengkaji', 'keefektifan', 'perlakuan', 'dengan', 'ditandai', 'adanya', 'perbedaan', 'rata-rata', 'sebelum', 'dan', '[', '6', ']', '.', 'Sehingga', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'uji', 't', 'berpasangan', 'adalah', 'metode', 'statistik', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'membandingkan', 'dua', 'sampel', 'data', 'berpasangan', 'yang', 'dianggap', 'sebagai', 'satu', 'unit', 'pengamatan', 'dengan', 'tujuan', 'mengetahui', 'adanya', 'perbedaan', 'signifikan', 'antara', 'kedua', 'sampel', '.', 'Adapun', 'rata-rata', 'yang', 'didapatkan', '>', '0.05', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'tidak', 'terdapat', 'perbedaan', 'signifikan', 'apabila', '<', '0.05', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'terdapat', 'perbedaan', 'signifikan', '[', '15', ']', '.', 'jika', 'nilai', 'perbedaan', '4', '.', 'Webqual', 'Index', 'Webqual', 'Index', '(', 'WQI', ')', 'merupakan', 'angka', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'kualitas', 'suatu', 'website', '.', 'Dengan', 'menggunakan', 'WQI', ',', 'kualitas', 'sistem', 'diukur', 'berdasarkan', 'tingkat', 'kepentingan', 'dan', 'kinerja', 'sistem', 'yang', 'berdasarkan', 'penilaian', 'responden', '[', '2', ']', '.', 'WQI', 'diperoleh', 'dari', 'hasil', 'bagi', 'antara', 'weighted', 'score', 'dengan', 'maximum', 'score', '[', '15', ']', '.', 'WQI', '=', '∑', '𝑊𝑒𝑖𝑔ℎ𝑡𝑒𝑑', '𝑆𝑐𝑜𝑟𝑒', '𝑀𝑎𝑥𝑖𝑚𝑢𝑚', '𝑆𝑐𝑜𝑟𝑒', 'Gambar', '1', '.', 'Rumus', 'Webqual', 'Index', 'Selanjutnya', 'dari', 'hasil', 'perhitungan', 'WQI', 'dapat', 'dilihat', 'dalam', 'tabel', 'di', 'bawah', 'ini', 'untuk', 'menentukan', 'tingkat', '2', '/', '8', 'kualitas', 'dari', 'sebuah', 'website', 'dengan', 'skala', 'interval', 'berikut', '[', '19', ']', '.', 'TABEL', '2', 'INTERPRETASI', 'WEBQUAL', 'INDEX', 'No', '.', 'Interval', 'Koefisien', 'Tingkat', 'Kualitas', '1', '2', '3', '4', '5', '0.8', '–', '1.0', '0.6', '–', '0.79', '0.4', '–', '0.59', '0.2', '–', '0.39', '0.00', '–', '0.19', 'Sangat', 'Baik', 'Baik', 'Cukup', 'Baik', 'Kurang', 'Baik', 'Sangat', 'Kurang', 'Baik', '5', '.', 'Importance-Performance', 'Analysis', '(', 'IPA', ')', 'Metode', 'Importance-Performance', 'Analysis', '(', 'IPA', ')', 'bertujuan', 'untuk', 'mengukur', 'hubungan', 'antara', 'performa', 'sistem', 'dengan', 'prioritas', 'peningkatan', 'kualitas', 'produk', 'atau', 'jasa', '[', '11', ']', '.', 'Pada', 'analisis', 'Importance-Performance', 'Analysis', '(', 'IPA', ')', 'dilakukan', 'pemetaan', 'menjadi', '4', 'kuadran', 'dengan', 'sumbu', 'X', 'mewakili', 'indikator', 'performance', 'dan', 'sumbu', 'Y', 'mewakili', 'indikator', 'importance', '.', '[', '10', ']', ':', 'Gambar', '2', 'Kuadran', 'Importance-Performance', 'Analysis', '(', 'IPA', ')', 'a', ')', 'Kuadran', 'I', '(', 'Pertahankan', ')', 'Kuadran', 'ini', 'berisi', 'indikator', 'atau', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'harapan', '(', 'importance', ')', 'dan', 'kinerja', '(', 'performance', ')', 'yang', 'tinggi', '.', 'dengan', 'harapan', 'pengguna', '.', 'b', ')', 'Kuadran', 'II', '(', 'Prioritas', 'Utama', ')', 'Kuadran', 'ini', 'memuat', 'indikator', 'atau', 'atribut', 'yang', 'dianggap', 'memiliki', 'kepentingan', '(', 'importance', ')', 'yang', 'dinilai', 'tinggi', 'oleh', 'pengguna', 'tetapi', 'masih', 'memiliki', 'kinerja', '(', 'performance', ')', 'yang', 'belum', 'sesuai', 'dengan', 'harapan', 'pengguna', 'c', ')', 'Kuadran', 'III', '(', 'Prioritas', 'Rendah', ')', 'Indikator', 'atau', 'atribut', 'pada', 'kuadran', 'ini', 'dianggap', 'kurang', 'memiliki', 'kepentingan', '(', 'importance', ')', 'oleh', 'pengguna', 'kinerja', 'dan', '(', 'performance', ')', 'yang', 'biasa', 'saja', '.', 'juga', 'memiliki', 'd', ')', 'Kuadran', 'IV', '(', 'Berlebihan', ')', 'Kuadran', 'ini', 'mengandung', 'indikator', 'atau', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kepentingan', '(', 'importance', ')', 'yang', 'kinerja', '(', 'performance', ')', 'yang', 'tinggi', 'atau', 'berlebihan', '.', 'namun', 'memiliki', 'rendah', '6', '.', 'Analisis', 'Kesenjangan', '(', 'Gap', 'Analysis', ')', 'dapat', 'sebagai', 'Analisis', 'Gap', 'perbandingan', 'kinerja', 'saat', 'ini', 'atau', 'performa', 'dengan', 'kinerja', 'yang', 'diharapkan', 'atau', 'ekspektasi', '.', 'Analisis', 'Gap', 'diperoleh', 'dari', 'hasil', 'perhitungan', 'rata-rata', 'nilai', 'didefinisikan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'performa', 'dengan', 'nilai', 'ekspektasi', '.', 'Rumus', 'perhitungan', 'dibawah', 'ini', ',', 'Q', 'mewakili', 'kesenjangan', ',', 'P', 'mewakili', 'performa', 'dan', 'E', 'mewakili', 'ekspektasi', '[', '1', ']', '.', 'Q', '=', 'P-E', 'Gambar', '3', '.', 'Rumus', 'Analisis', 'Kesenjangan', 'Apabila', 'nilai', 'kesenjangan', 'bernilai', '0', ',', 'artinya', 'kualitas', 'website', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'ekspektasi', 'penggunanya', '.', 'Jika', 'nilai', 'kesenjangan', 'bernilai', 'positif', ',', 'maka', 'kualitas', 'website', 'telah', 'melampaui', 'ekspektasi', 'pengguna', '.', 'Dan', 'Jika', 'nilai', 'kesenjangan', 'bernilai', 'negatif', 'maka', 'kualitas', 'website', 'masih', 'kurang', 'atau', 'berada', 'dibawah', 'ekspektasi', 'pengguna', '[', '1', ']', '.', 'C.', 'Webqual', '4.0', 'Webqual', 'adalah', 'salah', 'satu', 'metode', 'atau', 'teknik', 'pengukuran', 'kualitas', 'website', 'yang', 'berdasarkan', 'performa', 'pengguna', 'terakhir', '[', '12', ']', '.', 'Pendapat', 'lain', 'menyebutkan', 'bahwa', 'Webqual', '4.0', 'diterapkan', 'untuk', 'mengukur', 'kualitas', 'website', 'serta', 'membantu', 'untuk', 'mengetahui', 'faktor-faktor', 'yang', 'berpengaruh', 'terhadap', 'kepuasan', 'pengguna', 'akhir', 'website', '[', '14', ']', '.', 'Metode', 'Webqual', 'pertama', 'kali', 'dikembangkan', 'pada', 'tahun', '1998', 'oleh', 'Barnes', 'dan', 'Vidgen', 'dan', 'telah', 'digunakan', 'pada', 'berbagai', 'website', '.', 'Versi', 'pertama', 'dari', 'Webqual', 'yaitu', 'Webqual', '1.0', 'yang', 'dikembangkan', 'pada', 'domain', 'sekolah', 'bisnis', 'di', 'Inggris', 'dengan', 'fokus', 'pada', '“', 'voice', 'of', 'customer', '”', 'atau', 'seperti', 'apa', 'yang', 'pengguna', 'inginkan', 'dari', 'website', '.', 'Versi', 'kedua', ',', 'yaitu', 'Webqual', '2.0', 'diterapkan', 'pada', 'website', 'B2C', '(', 'Business', 'to', 'Consumer', ')', 'dengan', 'lebih', 'menekankan', 'pada', 'kualitas', 'interaksi', 'atau', 'layanan', 'pada', 'penggunanya', 'dengan', 'menggunakan', 'konsep', 'dasar', 'Servqual', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'Webqual', '3.0', 'yang', 'merupakan', 'versi', 'ketiga', ',', 'dilakukan', 'pada', 'website', 'lelang', 'dengan', 'peninjauan', 'lebih', 'dalam', 'sehingga', 'ditemukan', 'fokus', 'baru', ',', 'yaitu', 'fungsi', 'atau', 'kegunaan', 'dari', 'website', '.', 'Hasil', 'analisis', 'dari', 'Webqual', '3.0', 'melengkapi', 'dimensi', 'penilaian', 'dari', 'dua', 'versi', 'sebelumnya', ',', 'sehingga', 'terciptalah', 'Webqual', '4.0', 'dengan', 'fokus', 'pada', 'tiga', 'dimensi', 'utama', 'yaitu', ':', 'kualitas', 'informasi', ',', 'kualitas', 'interaksi', 'atau', 'layanan', ',', 'dan', 'kegunaan', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'ini', 'diawali', 'dengan', 'ditemukannya', 'masalah', 'awal', 'berupa', 'beberapa', 'halaman', 'yang', 'masih', 'error', 'pada', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', ',', 'serta', 'untuk', 'memaksimalkan', 'fungsi', 'dari', 'website', 'yaitu', 'menunjang', 'peningkatan', 'sumber', 'daya', 'manusia', 'di', 'BPS', 'melalui', 'berbagai', 'diklat', '.', 'Setelah', 'itu', 'dilakukan', 'pencarian', 'solusi', 'dengan', 'mengumpulkan', 'berbagai', 'literatur', 'terkait', 'kualitas', 'website', 'dan', 'pengumpulan', 'data', 'untuk', 'mengumpulkan', 'data', 'yang', 'diperlukan', 'dalam', 'mendukung', 'penelitian', '.', 'Terakhir', 'adalah', 'melakukan', 'dokumentasi', 'terkait', 'laporan', 'serta', 'hasil', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'penelitian', 'dalam', 'bentuk', 'skripsi', '.', '3', '/', '8', 'Gambar', '4', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Hasil', 'Uji', 'Validitas', 'dan', 'Reliabilitas', 'Uji', 'Validitas', 'dan', 'Reliabilitas', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'pada', '30', 'responden', 'yang', 'terbagi', 'menjadi', 'dua', 'bagian', 'yaitu', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', '.', '1', '.', 'Hasil', 'Uji', 'Validitas', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'taraf', 'signifikansi', 'sebesar', '0.05', 'dengan', 'responden', 'sebanyak', '30', 'maka', 'diperoleh', 'nilai', 'r', 'tabel', 'sebesar', '0.361', 'Gambar', '5', '.', 'Hasil', 'Uji', 'Validitas', 'Performa', 'Gambar', '6', '.', 'Hasil', 'Uji', 'Validitas', 'Ekspektasi', 'Berdasarkan', 'hasil', 'pengujian', 'pada', 'gambar', '5', 'dan', 'gambar', '6', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', 'semua', 'instrumen', 'penelitian', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'valid', '.', 'Hal', 'ini', 'dibuktikan', 'dengan', 'nilai', 'semua', 'rhitung', 'pada', 'kolom', 'Corrected', 'Item-Total', 'Correlation', 'lebih', 'besar', 'dari', 'nilai', 'r', 'tabel', '0.361', '.', '2', '.', 'Hasil', 'Uji', 'Reliabilitas', 'Gambar', '7', '.', 'Hasil', 'Uji', 'Reliabilitas', 'Performa', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '8', '.', 'Hasil', 'Uji', 'Reliabilitas', 'Ekspektasi', 'Berdasarkan', 'hasil', 'uji', 'pada', 'gambar', 'diperoleh', 'nilai', 'Cronbach', '’', 's', 'Alpha', 'Based', 'on', 'Standardized', 'Items', 'sebesar', '0.989', 'untuk', 'performa', 'dan', '0.992', 'untuk', 'ekspektasi', 'yang', 'semuanya', 'bernilai', '>', '0.6', 'sehingga', 'disimpulkan', 'bahwa', 'seluruh', 'instrumen', 'penelitian', 'yang', 'digunakan', 'terbukti', 'reliabilitasnya', '.', 'B.', 'Karakteristik', 'Responden', 'Hasil', 'pada', 'bagian', 'ini', 'diperoleh', 'dari', 'penyebaran', 'kuesioner', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'peneliti', 'dengan', 'periode', '7', 'Februari', '2023', 'hingga', '21', 'Maret', '2023', 'dan', 'diperoleh', 'sebanyak', '388', 'responden', '.', '1', '.', 'Jenis', 'Kelamin', 'Perempuan', 'Laki-laki', '42', '%', '58', '%', 'Gambar', '9', '.', 'Diagram', 'Lingkaran', 'Jenis', 'Kelamin', 'Pada', 'gambar', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', 'sebanyak', '388', 'responden', 'pengguna', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', ',', 'terdiri', 'dari', '58', '%', 'laki-laki', 'dan', '42', '%', 'perempuan', '.', '2', '.', 'Usia', '21-30', 'tahun', '31-40', 'tahun', '≥', '40', 'tahun', '40', '%', '31', '%', '29', '%', 'Gambar', '10', '.', 'Diagram', 'Lingkaran', 'Usia', 'Pada', 'gambar', 'diperoleh', 'hasil', 'sebanyak', '388', 'responden', 'pengguna', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', ',', 'lebih', 'banyak', 'digunakan', 'oleh', 'pengguna', 'dengan', 'umur', '40', 'tahun', 'ke', 'atas', 'dengan', 'persentase', 'sebanyak', '40', '%', 'pengguna', 'dengan', 'rentang', 'umur', '21-30', 'tahun', 'dengan', 'persentase', '31', '%', 'pengguna', 'dengan', 'rentang', 'umur', '31-40', 'tahun', 'dengan', 'persentase', '29', '%', '.', '3', '.', 'Asal', 'Institusi', '26', '%', '74', '%', 'Pegawai', 'BPS', 'Pegawai', 'Non-', 'BPS', 'Gambar', '11', '.', 'Diagram', 'Lingkaran', 'Asal', 'Institusi', 'Pada', 'gambar', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', '26', '%', 'responden', 'berasal', 'dari', 'institusi', 'di', 'luar', 'BPS', 'dan', '74', '%', 'responden', 'lainnya', 'berasal', 'dari', 'BPS', '.', '4', '.', 'Frekuensi', 'Penggunaan', 'Website', '4', '/', '8', 'Gambar', '12', '.', 'Diagram', 'Lingkaran', 'Frekuensi', 'Penggunaan', 'Website', 'Pada', 'Gambar', 'diperoleh', 'hasil', 'frekuensi', 'kunjungan', 'lebih', 'didominasi', 'oleh', 'kelompok', 'website', 'yang', 'pengguna', 'yang', 'mengunjungi', 'website', 'hanya', 'jika', 'diperlukan', 'dengan', 'persentase', '68', '%', 'kelompok', 'pengguna', 'yang', 'mengunjungi', 'website', 'setiap', 'hari', 'dengan', 'persentase', '26', '%', 'kelompok', 'pengguna', 'yang', 'mengunjungi', 'website', 'seminggu', 'sekali', 'sebanyak', '5', '%', ',', 'kemudian', 'kelompok', 'pengguna', 'yang', 'mengunjungi', 'website', 'sebulan', 'sekali', 'dengan', 'persentase', '1', '%', '.', 'C.', 'Deskripsi', 'Hasil', 'TABEL', '7', 'RINGKASAN', 'HASIL', 'MENURUT', 'DIMENSI', 'PERFORMA', 'Performa', 'N', 'Min', 'Max', 'Mean', 'Usability', 'Information', 'Quality', 'Service', 'Interaction', '388', '388', '388', '8', '8', '9', 'St.', 'Dev', '5.1', '40', '30.61', '40', '40', '30.7', '4.94', '30.98', '4.76', 'TABEL', '8', 'RINGKASAN', 'HASIL', 'MENURUT', 'DIMENSI', 'EKSPEKTASI', 'Ekspektasi', 'N', 'Min', 'Max', 'Mean', '10', '40', '31.11', '10', '40', '31.22', 'St.', 'Dev', '4.63', '4.61', '9', '40', '31.54', '4.61', 'Usability', 'Information', 'Quality', 'Service', 'Interaction', '388', '388', '388', 'Berikut', 'merupakan', 'ringkasan', 'hasil', 'yang', 'diperoleh', 'dari', '388', 'responden', 'yang', 'terbagi', 'menjadi', 'dua', 'bagian', 'yaitu', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', 'dengan', 'masing-masing', 'terdiri', 'dari', 'tiga', 'variabel', 'yaitu', 'Usability', ',', 'Information', 'Quality', 'dan', 'Service', 'Interaction', '.', 'Terdapat', 'perbedaan', 'nilai', 'minimum', 'pada', 'bagian', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', 'namun', 'pada', 'bagian', 'maksimum', 'memiliki', 'nilai', 'yang', 'sama', '.', 'setelah', 'ditelusuri', 'lebih', 'lanjut', 'terdapat', 'seorang', 'responden', 'yang', 'memberikan', 'nilai', 'maksimum', 'untuk', 'setiap', 'pertanyaan', 'kuesioner', 'yang', 'menyebabkan', 'baik', 'nilai', 'maksimum', 'pada', 'performa', 'ataupun', 'nilai', 'maksimum', 'pada', 'ekspektasi', 'bernilai', '40', '.', 'Terdapat', 'pula', 'perbedaan', 'rata-rata', 'dari', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', 'yang', 'di', 'mana', 'nilai', 'rata-rata', 'ekspektasi', 'sedikit', 'lebih', 'tinggi', 'daripada', 'nilai', 'rata-rata', 'performa', '.', 'Hal', 'ini', 'merupakan', 'gambaran', 'awal', 'yang', 'dapat', 'kita', 'peroleh', 'terkait', 'adanya', 'perbedaan', 'antara', 'nilai', 'performa', 'dan', 'ekspektasi', 'pengguna', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'nilai', 'standar', 'deviasi', 'nilai', 'performa', 'memiliki', 'standar', 'deviasi', 'yang', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'cenderung', 'lebih', 'tinggi', 'dibandingkan', 'nilai', 'standar', 'deviasi', 'dari', 'ekspektasi', '.', 'Hal', 'ini', 'memberikan', 'gambaran', 'bahwa', 'data', 'untuk', 'variabel', 'performa', 'cenderung', 'sedikit', 'lebih', 'tinggi', 'persebarannya', 'dibanding', 'data', 'variabel', 'ekspektasi', '.', 'Gambar', '13', '.', 'Performa', 'dan', 'Ekspektasi', 'Menurut', 'Atribut', 'Hasil', 'berikut', 'menggambarkan', 'nilai', 'maksimum', ',', 'minimum', 'dan', 'rata-rata', 'untuk', 'setiap', 'atribut', 'pada', 'masing-masing', 'dimensi', '.', 'Pada', 'bagian', 'performa', 'untuk', 'dimensi', 'Usability', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'tinggi', 'terdapat', 'pada', '”', 'website', 'mudah', 'untuk', 'dipelajari', 'dan', 'dioperasikan', '”', 'dan', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'rendah', 'adalah', '”', 'website', 'memiliki', 'tampilan', 'yang', 'menarik', '”', '.', 'Hal', 'ini', 'berarti', 'pengguna', 'website', 'lebih', 'cenderung', 'setuju', 'bahwa', 'website', 'mudah', 'untuk', 'dipelajari', 'dan', 'dioperasikan', 'dan', 'menganggap', 'bahwa', 'tampilan', 'website', 'saat', 'ini', 'masih', 'kurang', 'menarik', '.', 'Pada', 'dimensi', 'Information', 'Quality', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'tinggi', 'adalah', '”', 'website', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'dipercaya', '”', 'dan', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'rendah', '”', 'website', 'menyediakan', 'informasi', 'dengan', 'detail', 'yang', 'tepat', '”', 'hal', 'ini', 'berarti', 'pengguna', 'website', 'lebih', 'cenderung', 'setuju', 'bahwa', 'website', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'dipercaya', 'dan', 'menganggap', 'bahwa', 'informasi', 'yang', 'disajikan', 'dalam', 'website', 'saat', 'ini', 'masih', 'belum', 'cukup', 'detail', '.', 'Pada', 'dimensi', 'Service', 'Interaction', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'tinggi', 'adalah', '“', 'website', 'memiliki', 'reputasi', 'yang', 'baik', '”', 'dan', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'rendah', 'adalah', 'atribut', '”', 'pengguna', 'dapat', 'dengan', 'mudah', 'berkomunikasi', 'dengan', 'perusahaan', '”', 'hal', 'ini', 'berarti', 'pengguna', 'cenderung', 'setuju', 'bahwa', 'website', 'memiliki', 'reputasi', 'yang', 'baik', 'tetapi', 'masih', 'merasa', 'sulit', 'untuk', 'berkomunikasi', 'dengan', 'perusahaan', 'dalam', 'yaitu', 'hal', 'ini', 'pihak', 'Pusdiklat', 'BPS', '.', 'Sama', 'halnya', 'pada', 'kelompok', 'kolom', 'ekspektasi', ',', 'pada', 'dimensi', 'Usability', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'tinggi', 'adalah', '”', 'website', 'mudah', 'untuk', 'dipelajari', 'dan', 'dioperasikan', '”', 'dan', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'rendah', 'adalah', '”', 'website', 'memiliki', 'tampilan', 'yang', 'menarik', '”', 'hal', 'ini', 'dapat', 'diartikan', 'bahwa', 'pengguna', 'website', 'cenderung', 'lebih', 'berharap', 'bahwa', 'website', 'akan', 'mudah', 'untuk', 'dipelajari', 'dan', 'dioperasikan', 'daripada', 'berharap', 'website', 'memiliki', 'tampilan', 'yang', 'menarik', '.', 'Pada', 'dimensi', 'Information', 'Quality', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'tinggi', 'adalah', '”', 'website', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'dipercaya', '”', 'dan', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'rendah', '”', 'website', 'menyediakan', 'informasi', 'dalam', 'format', 'yang', 'tepat', '”', 'hal', 'ini', 'berarti', 'pengguna', 'website', 'cenderung', 'lebih', 'berharap', 'bahwa', 'website', 'akan', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'dipercaya', 'daripada', 'berharap', 'website', 'menyajikan', 'informasi', 'dalam', 'format', 'yang', '5', '/', '8', 'MinMaxMeanMinMaxMean', 'US013.933.934.394.39', 'US023.854.35', 'US033.774.33', 'US043.934.38', 'US053.623.624.204.20', 'US063.724.24', 'US073.884.28', 'US083.924.293.834.31', 'IQ014.024.42', 'IQ024.134.134.444.44', 'IQ033.894.38', 'IQ044.044.39', 'IQ053.944.38', 'IQ063.863.864.37', 'IQ073.904.334.333.974.39', 'SI013.933.934.33', 'SI023.934.33', 'SI033.874.354.35', 'SI043.874.35', 'SI053.643.644.21', 'SI063.684.184.18', 'SI073.784.333.814.30DimensiAtributInformation', 'QualityWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'akuratWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'dipercayaWebsite', 'memberikan', 'informasi', 'yang', 'tepat', 'waktuWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'relevanWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'mudah', 'dimengertiKodeRata-Rata', 'Nilai', 'Variabel', 'Service', 'InteractionWebsite', 'memiliki', 'tampilan', 'yang', 'menarikUsabilityWebsite', 'mudah', 'untuk', 'dipelajar', 'dan', 'dioperasikanInteraksi', 'dengan', 'website', 'jelas', 'dan', 'mudah', 'dimengertiMudah', 'untuk', 'menemukan', 'menu-menu', 'didalam', 'websiteWebsite', 'mudah', 'untuk', 'digunakanWebsite', 'memiliki', 'desain', 'yang', 'cocok', 'dan', 'sesuai', 'dengan', 'jenis', 'Website', 'memiliki', 'kompetensiWebsite', 'menciptakan', 'pengalaman', 'positif', 'bagi', 'penggunaPersepsiEkspektasiService', 'InteractionWebsite', 'memiliki', 'reputasi', 'yang', 'baikPengguna', 'merasa', 'aman', 'dalam', 'bertransaksi', 'menggunakan', 'Rata-Rata', 'Nilai', 'Variabel', 'UsabilityRata-Rata', 'Nilai', 'Variabel', 'Information', 'QualityWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'dengan', 'detail', 'yang', 'tepatWebste', 'menyajikan', 'informasi', 'dalam', 'format', 'yang', 'tepatPengguna', 'dapat', 'dengan', 'mudah', 'berkomunikasi', 'dengan', 'Website', 'menyampaikan', 'rasa', 'bermasyarakat', 'atau', 'Website', 'memberikan', 'produk', 'atau', 'layanan', 'sesuai', 'dengan', 'Pengguna', 'merasa', 'aman', 'dengan', 'data', 'pribadi', 'penggunaWebsite', 'menciptakan', 'rasa', 'personal', 'atau', 'terjaminnya', 'privasi', 'tepat', '.', 'Pada', 'dimensi', 'Service', 'Interaction', 'atribut', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'tinggi', 'adalah', '“', 'pengguna', 'merasa', 'aman', 'dengan', 'data', 'pribadi', 'pengguna', '”', 'dan', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'rendah', 'adalah', 'atribut', '”', 'website', 'menyampaikan', 'rasa', 'bermasyarakat', 'atau', 'bersosial', '”', 'hal', 'ini', 'berarti', 'pengguna', 'cenderung', 'lebih', 'berharap', 'bahwa', 'website', 'akan', 'dapat', 'dipercaya', 'dalam', 'menyimpan', 'data', 'pribadi', 'penggunanya', 'daripada', 'berharap', 'website', 'akan', 'dapat', 'menyampaikan', 'rasa', 'bermasyarakat', 'dan', 'bersosial', '.', 'D.', 'Hasil', 'Analisis', '1', '.', 'Paired', 'Sample', 'T-Test', 'Gambar', '14', '.', 'Hasil', 'Uji', 'Paired', 'Sample', 'T-Test', 'Pada', 'tabel', 'diperlihatkan', 'hasil', 'uji', 'Paired', 'Sample', 'T-', 'Test', 'dengan', 'nilai', 'signifikansi', '0.00', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dari', '0.05', 'sehingga', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'terdapat', 'perbedaan', 'yang', 'signifikan', 'pada', 'seluruh', 'pasangan', 'variabel', 'yang', 'diuji', '.', '2', '.', 'Webqual', 'Index', '4', '.', '(', '87', '%', ')', 'adalah', '0.87', 'Gambar', '15', '.', 'Hasil', 'Webqual', 'Index', 'Nilai', 'keseluruhan', 'WQI', 'untuk', 'perhitungan', 'kualitas', 'website', 'sehingga', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'secara', 'keseluruhan', 'kualitas', 'website', 'adalah', 'sangat', 'baik', '.', 'Berdasarkan', 'data', 'pada', 'tabel', 'juga', 'dapat', 'diketahui', 'bahwa', 'dimensi', 'information', 'quality', 'adalah', 'dimensi', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'WQI', 'paling', 'tinggi', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'dimensi', 'lainnya', '.', 'Hal', 'tersebut', 'mengindikasikan', 'bahwa', 'kualitas', 'website', 'cukup', 'berhasil', 'pada', 'aspek', 'dimensi', 'tersebut', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '16', '.', 'Hasil', 'Analisis', 'Kesenjangan', 'ekspektasi', 'yang', 'memenuhi', 'Dari', 'hasil', 'analisis', 'kesenjangan', 'diperoleh', 'nilai', 'semua', 'atribut', 'bernilai', 'negatif', 'sehingga', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'dari', 'setiap', 'atribut', 'penilaian', 'belum', 'ada', 'pengguna', '.', 'Kesenjangan', 'terbesar', 'terdapat', 'pada', 'atribut', '“', 'website', 'memiliki', 'tampilan', 'yang', 'menarik', '”', 'pada', 'dimensi', 'Usability', ',', 'artinya', 'pengguna', 'website', 'menilai', 'bahwa', 'tampilan', 'website', 'saat', 'ini', 'belum', 'sesuai', 'dengan', 'apa', 'yang', 'diharapkan', 'dan', 'berharap', 'tampilan', 'website', 'dapat', 'dibuat', 'lebih', 'menarik', 'lagi', '.', 'Kesenjangan', 'terbesar', 'selanjutnya', 'terdapat', 'pada', 'atribut', '“', 'pengguna', 'dapat', 'dengan', 'mudah', 'berkomunikasi', 'dengan', 'perusahaan', '”', 'pada', 'dimensi', 'Service', 'Interaction', ',', 'artinya', 'pengguna', 'website', 'saat', 'ini', 'masih', 'merasa', 'sulit', 'untuk', 'mendapat', 'ataupun', 'berkomunikasi', 'dengan', 'pihak', 'respon', 'perusahaan', 'dan', 'berharap', 'akan', 'disediakan', 'akses', 'lebih', 'mudah', 'ataupun', 'berkomunikasi', 'dengan', 'perusahaan', '.', 'Selanjutnya', 'kesenjangan', 'terbesar', 'yang', 'lain', 'berada', 'pada', 'atribut', '“', 'mudah', 'untuk', 'menemukan', 'menu-menu', 'dalam', 'website', '”', 'pada', 'dimensi', 'Usability', ',', 'artinya', 'pengguna', 'website', 'masih', 'merasa', 'sulit', 'untuk', 'untuk', 'menemukan', 'menu-menu', 'atau', 'fitur-fitur', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'website', '.', 'Importance-Performance', 'Analysis', '(', 'IPA', ')', 'Pada', 'analisis', 'Importance-Performance', 'Analysis', '(', 'IPA', ')', 'dilakukan', 'pemetaan', 'menjadi', '4', 'kuadran', 'dengan', 'sumbu', 'X', 'mewakili', 'indikator', 'performance', 'dan', 'sumbu', 'Y', 'terhadap', 'seluruh', 'mewakili', 'variabel', 'yang', 'diduga', 'mempengaruhi', 'kualitas', 'website', '.', 'indikator', 'importance', 'untuk', 'mendapat', 'respon', '3', '.', 'Analisis', 'Kesenjangan', '(', 'Gap', 'Analysis', ')', 'Gambar', '17', '.', 'Hasil', 'Analisis', 'IPA', '6', '/', '8', 'Rata-RataRata-RataRata-RataPersepsiEkspektasi', 'Gap', 'US013.934.39-0.47', 'US023.854.35-0.50', 'US033.774.33-0.56', 'US043.934.38-0.45', 'US053.624.20-0.58', 'US063.724.24-0.52', 'US073.884.28-0.40', 'US083.924.29-0.373.834.31-0.48', 'IQ014.024.42-0.40', 'IQ024.134.44-0.31', 'IQ033.894.38-0.49', 'IQ044.044.39-0.35', 'IQ053.944.38-0.44', 'IQ063.864.37-0.51', 'IQ073.904.33-0.433.974.39-0.42', 'SI013.934.33-0.40', 'SI023.934.33-0.40', 'SI033.874.35-0.48', 'SI043.874.35-0.48', 'SI053.644.21-0.57', 'SI063.684.18-0.50', 'SI073.784.33-0.553.814.30-0.48Pengguna', 'dapat', 'dengan', 'mudah', 'berkomunikasi', 'dengan', 'Website', 'menyampaikan', 'rasa', 'bermasyarakat', 'atau', 'bersosialWebsite', 'memberikan', 'produk', 'atau', 'layanan', 'sesuai', 'dengan', 'Website', 'memiliki', 'desain', 'yang', 'cocok', 'dan', 'sesuai', 'dengan', 'jenis', 'Website', 'memiliki', 'kompetensiWebsite', 'menciptakan', 'pengalaman', 'positif', 'bagi', 'penggunaPengguna', 'merasa', 'aman', 'dengan', 'data', 'pribadi', 'penggunaWebsite', 'menciptakan', 'rasa', 'personal', 'atau', 'terjaminnya', 'privasi', 'Service', 'InteractionWebsite', 'memiliki', 'reputasi', 'yang', 'baikPengguna', 'merasa', 'aman', 'dalam', 'bertransaksi', 'menggunakan', 'Rata-Rata', 'Nilai', 'Variabel', 'UsabilityRata-Rata', 'Nilai', 'Variabel', 'Information', 'QualityWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'dengan', 'detail', 'yang', 'tepatWebste', 'menyajikan', 'informasi', 'dalam', 'format', 'yang', 'tepatWebsite', 'memiliki', 'tampilan', 'yang', 'menarikUsabilityWebsite', 'mudah', 'untuk', 'dipelajar', 'dan', 'dioperasikanInteraksi', 'dengan', 'website', 'jelas', 'dan', 'mudah', 'dimengertiMudah', 'untuk', 'menemukan', 'menu-menu', 'didalam', 'websiteWebsite', 'mudah', 'untuk', 'digunakanDimensiAtributInformation', 'QualityWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'akuratWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'dipercayaWebsite', 'memberikan', 'informasi', 'yang', 'tepat', 'waktuWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'relevanWebsite', 'menyediakan', 'informasi', 'yang', 'mudah', 'dimengertiKodeRata-Rata', 'Nilai', 'Variabel', 'Service', 'Interaction', 'kualitasnya', 'Berdasarkan', 'gambar', ',', 'hasil', 'analisis', 'yang', 'diperoleh', 'sebagai', 'berikut', ':', 'a', ')', 'Kuadran', 'I', '(', 'Pertahankan', ')', 'terletak', 'di', 'kanan', 'atas', 'dan', 'terdapat', '12', 'indikator', '.', 'Atribut', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'ini', 'merupakan', 'atribut', 'yang', 'perlu', 'kuadran', 'dipertahankan', 'karena', 'menurut', 'pengguna', 'atribut', 'tersebut', 'dianggap', 'penting', 'dan', 'kinerjanya', 'telah', 'sesuai', 'dengan', 'harapan', 'pengguna', '.', 'Adapun', 'atribut', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'Kuadran', 'I', 'yaitu', 'atribut', 'nomor', '10', '(', 'informasi', 'yang', 'terpercaya', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '9', '(', 'keakuratan', 'informasi', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '12', '(', 'informasi', 'yang', 'relevan', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '1', '(', 'pengoperasian', 'mudah', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '13', '(', 'informasi', 'mudah', 'dimengerti', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '11', 'tepat', 'waktu', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '4', '(', 'informasi', '19', 'atribut', '(', 'penggunaan', 'mudah', ')', ',', '(', 'terjaminnya', 'privasi', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '18', '(', 'keamanan', 'data', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '15', '(', 'format', 'informasi', 'tepat', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '17', '(', 'keamanan', 'transaksi', 'dalam', 'website', ')', ',', '16', '(', 'reputasi', 'baik', ')', '.', 'nomor', 'b', ')', 'Kuadran', 'II', '(', 'Prioritas', 'Utama', ')', 'terletak', 'pada', 'bagian', 'kiri', 'atas', 'dan', 'terdapat', '3', 'indikator', '.', 'Kuadran', 'ini', 'berisi', 'atribut', 'yang', 'menurut', 'pengguna', 'memiliki', 'kepentingan', 'yang', 'tinggi', 'tetapi', 'belum', 'memiliki', 'kinerja', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'harapan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'pihak', 'developer', 'website', 'perlu', 'lebih', 'fokus', 'dengan', 'atribut-atribut', 'pada', 'Kuadran', 'II', 'agar', 'dapat', 'ditingkatkan', '.', 'Adapun', 'atribut', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'Kuadran', 'II', 'yaitu', 'atribut', 'nomor', '14', '(', 'detail', 'informasi', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '2', '(', 'kemudahan', 'interaksi', ')', 'dan', 'atribut', 'nomor', '22', '(', 'pemberian', 'pelayanan', 'sesuai', 'janji', ')', '.', 'c', ')', 'Kuadran', 'III', '(', 'Prioritas', 'rendah', ')', 'terletak', 'pada', 'bagian', 'kiri', 'bawah', 'dan', 'terdapat', '5', 'indikator', '.', 'Kuadran', 'ini', 'berisi', 'atribut', 'yang', 'dianggap', 'kurang', 'penting', 'oleh', 'pengguna', 'serta', 'memiliki', 'kinerja', 'yang', 'biasa', 'saja', '.', 'Sehingga', 'perbaikan', 'terhadap', 'atribut', 'pada', 'kuadran', 'ini', 'tidak', 'terlalu', 'diperlukan', 'dan', 'tidak', 'perlu', 'diprioritaskan', '.', 'Adapun', 'atribut', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'Kuadran', 'III', 'ini', 'yaitu', 'atribut', 'nomor', '3', '(', 'kemudahan', 'menemukan', 'fitur', 'dalam', 'website', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '6', '(', 'kesesuaian', 'desain', 'website', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '20', '(', 'kemudahan', 'komunikasi', 'dengan', 'pihak', 'website', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '5', '(', 'tampilan', 'website', 'yang', 'menarik', ')', 'dan', 'atribut', 'nomor', '21', '(', 'rasa', 'bersosialisasi', 'melalui', 'website', ')', '.', 'd', ')', 'Kuadran', 'IV', '(', 'Berlebihan', ')', 'terletak', 'pada', 'bagian', 'kanan', 'bawah', 'dan', 'terdapat', '2', 'indikator', '.', 'berisi', 'atribut', 'yang', 'menurut', 'pengguna', 'memiliki', 'tingkat', 'kepentingan', 'yang', 'rendah', 'namun', 'memiliki', 'kinerja', 'yang', 'tinggi', 'sehingga', 'dikatakan', 'berlebihan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'pihak', 'developer', 'website', 'diharapkan', 'dapat', 'lebih', 'fokus', 'pada', 'atribut', 'kuadran', 'lain', '.', 'Adapun', 'atribut', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'Kuadran', 'IV', 'yaitu', 'atribut', 'nomor', '8', '(', 'kompetensi', 'website', ')', 'dan', 'atribut', 'nomor', '7', '(', 'pengalaman', 'positif', 'pengguna', ')', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', 'mengukur', 'kualitas', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'Webqual', '4.0', 'diperoleh', 'beberapa', 'kesimpulan', ':', '1', '.', 'Pada', 'hasil', 'analisis', 'Webqual', 'Index', ',', 'kualitas', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'mencapai', '87', '%', 'sehingga', 'kualitas', 'website', 'dapat', 'digolongkan', 'pada', 'kategori', 'sangat', 'baik', '.', '2', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'analisis', 'kesenjangan', ',', 'kualitas', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'masih', 'belum', 'memenuhi', 'harapan', 'penggunanya', '.', 'Kesenjangan', 'terbesar', 'terdapat', 'pada', 'atribut', 'tampilan', 'website', ',', 'komunikasi', 'dengan', 'pengguna', ',', 'dan', 'kemudahan', 'menemukan', 'fitur-fitur', 'dalam', 'website', '3', '.', 'Untuk', 'hasil', 'analisis', 'IPA', '(', 'importance-performance', 'analysis', ')', 'terdapat', 'tiga', 'atribut', 'pada', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'yang', 'menjadi', 'prioritas', 'perbaikan', 'yaitu', 'detail', 'informasi', ',', 'interaksi', 'website', ',', 'dan', 'ketepatan', 'janji', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'atribut', 'dengan', 'performa', 'cukup', 'baik', 'yang', 'perlu', 'dipertahankan', 'adalah', 'atribut', 'nomor', '10', '(', 'informasi', 'yang', 'terpercaya', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '9', '(', 'keakuratan', 'informasi', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '12', '(', 'informasi', 'yang', 'relevan', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '1', '(', 'pengoperasian', 'mudah', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '13', '(', 'informasi', 'mudah', 'dimengerti', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '11', '(', 'informasi', 'tepat', 'waktu', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '4', '(', 'penggunaan', 'mudah', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '19', '(', 'terjaminnya', 'privasi', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '18', '(', 'keamanan', 'data', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '15', '(', 'format', 'informasi', 'tepat', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '17', '(', 'keamanan', 'transaksi', 'dalam', 'website', ')', ',', '16', '(', 'reputasi', 'baik', ')', '.', 'Dan', 'atribut', 'lain', 'dengan', 'prioritas', 'perbaikan', 'rendah', 'yaitu', 'atribut', 'nomor', '3', '(', 'kemudahan', 'menemukan', 'fitur', 'dalam', 'website', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '6', '(', 'kesesuaian', 'desain', 'website', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '20', '(', 'kemudahan', 'komunikasi', 'dengan', 'pihak', 'website', ')', ',', 'atribut', 'nomor', '5', '(', 'tampilan', 'website', 'yang', 'menarik', ')', 'dan', 'atribut', 'nomor', '21', '(', 'rasa', 'bersosialisasi', 'melalui', 'website', ')', '.', 'Serta', 'atribut', 'yang', 'menjadi', 'prioritas', 'terakhir', 'dalam', 'perbaikan', 'website', 'yaitu', 'atribut', 'nomor', '8', '(', 'kompetensi', 'website', ')', 'dan', 'atribut', 'nomor', '7', '(', 'pengalaman', 'positif', 'pengguna', ')', '.', 'hasil', 'analisis', 'Webqual', 'Index', ',', 'kualitas', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'dapat', 'digolongkan', 'pada', 'kategori', 'sangat', 'baik', '.', 'Kualitas', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'secara', 'keseluruhan', 'berdasarkan', 'hasil', 'analisis', 'kesenjangan', 'masih', 'belum', 'memenuhi', 'harapan', 'penggunanya', '.', 'Untuk', 'hasil', 'analisis', 'IPA', '(', 'importance-', 'performance', 'analysis', ')', 'terdapat', 'tiga', 'indikator', 'atau', 'atribut', 'pada', 'website', 'Warkop', 'Pusdiklat', 'BPS', 'yang', 'perlu', 'ditingkatkan', 'agar', 'dapat', 'sesuai', 'dengan', 'harapan', 'pengguna', 'yaitu', 'detail', 'informasi', ',', 'interaksi', 'website', ',', 'dan', 'ketepatan', 'janji', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', 'dan', 'kesimpulan', 'yang', 'telah', 'disebutkan', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'saran', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Tetap', 'menjaga', 'dan', 'meningkatkan', 'kualitas', 'website', ',', 'pihak', 'pengembang', 'website', 'perlu', 'memastikan', 'bahwa', 'website', 'tetap', 'terus', 'diperbarui', 'secara', 'berkala', '.', 'Seperti', 'memperbaiki', 'tautan', 'yang', 'rusak', 'atau', 'mengganti', 'gambar', 'yang', 'usang', 'pada', 'website', '.', '7', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '2', '.', 'Meminimalkan', 'kesenjangan', 'yang', 'terjadi', 'antara', 'performa', 'website', 'saat', 'ini', 'dan', 'performa', 'yang', 'diharapkan', 'pengguna', 'website', '.', 'Pihak', 'pengembang', 'website', 'dapat', 'melakukan', 'evaluasi', 'dimulai', 'dari', 'atribut', 'tinggi', 'serta', 'yang', 'memiliki', 'kesenjangan', 'paling', 'mencari', 'nilai', 'tahu', 'kesenjangan', 'atribut', 'tersebut', '.', 'bagaimana', 'mengurangi', '3', '.', 'Memprioritaskan', 'perbaikan', 'website', 'pada', 'atribut', 'detail', 'informasi', ',', 'interaksi', 'website', ',', 'dan', 'ketepatan', 'janji', '.', 'Karena', 'ketiga', 'atribut', 'tersebut', 'dianggap', 'penting', 'oleh', 'pengguna', 'website', 'namun', 'performanya', 'masih', 'belum', 'sesuai', 'harapan', 'pengguna', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'A.Shahin', ',', 'dan', 'M.', 'Samea', ',', 'Developing', 'the', 'Models', 'of', 'Service', 'Quality', 'Gaps', ':', 'A', 'Critical', 'Discussion', '.', 'vol.1', ',', 'no.1', ',', 'pp.2', '[', '167-6068', ',', '2010', '[', '2', ']', 'Barnes', 'dan', 'Vidgen', ',', 'Webqual', ':', 'An', 'Exploration', 'of', 'Web-Site', 'Quality', ',', 'Jan', '2000', '[', '3', ']', 'BKPSDM', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Diklat', 'dan', 'Ujian', 'https', ':', '//bkpsdm.kuningankab.go.id/diklat-dan-ujian/', '[', 'Online', ']', '.', 'Avaliable', ':', '[', '4', ']', 'D.', 'Hutapea', ',', 'Analisis', 'Kualitas', 'Website', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'dengan', 'Pendekatan', 'Webqual', '4.0', '.', 'Jakarta', ':', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', '2021', '.', '[', '5', ']', 'DataIndonesia.id', '.', '(', '2023', ',', '1', ')', '.', 'Jumlah', 'Pengguna', 'Internet', 'di', 'Dunia', 'Mencapai', '5,3', 'Miliar', 'pada', '2022', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//dataindonesia.id/digital/detail/jumlah-pengguna-internet-di-dunia-', 'mencapai-53-miliar-pada-2022', '[', '6', ']', 'H.', 'Sulastri', 'dan', 'Z.', 'Mubarak', ',', 'Analisis', 'Pengaruh', 'Jalan', 'Bypass', 'Mataram—', 'Gerung', 'Terhadap', 'Nilai', 'Tanah', 'di', 'Lombok', 'Barat', ',', 'vol.1', ',', 'no.1', ',', 'Juni', '2021', '.', '[', '7', ']', 'M.', 'Vermaat', ',', 'Discovering', 'Computers', '2018', ':', 'Digital', 'Technology', ',', 'Data', 'and', 'Devices', '.', 'Singapore', ':', 'Cengage', ',', '2018', '.', '[', '8', ']', 'MS.', 'Monika', ',', 'Analisis', 'Kualitas', 'Sistem', 'Informasi', 'Akademik', '(', 'SIAKAD', ')', 'UIN', 'Ar-Raniry', 'Menggunakan', 'Metode', 'Webqual', '4.0', '.', 'Aceh', ':', 'UIN', 'Ar-Raniry', ',', '2020', '.', '[', '9', ']', 'Muslikhah', '.', '(', '20', '[', '17', ',', '3', ')', '.', 'Alasan', 'Mengapa', 'Pengunjung', 'Datang', 'ke', 'Situs', 'Anda', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//anifatulmuslikhah.wordpress.com/20', '[', '17/03/30/alasan-mengapa-', 'pengunjung-datang-ke-situs-anda/', '[', '10', ']', 'N.', 'Alifah', ',', 'A.', 'Rusgiyono', ',', 'dan', 'A.', 'Prahutama', ',', 'Metode', 'Servqual', ',', 'Kuadran', 'IPA', 'dan', 'Index', 'PGCV', 'untuk', 'Menganalisis', 'Kualitas', 'Pelayanan', 'Rumah', 'Sakit', 'X', ',', 'vol.8', ',', 'no.2', ',', 'pp', '.', '2930', ',', 'Nov', '2020', '.', '[', '11', ']', 'N.', 'Wahyuni', '.', '(', '2014', ')', '.', 'Gap', 'https', ':', '//qmc.binus.ac.id/2014/09/28/g-a-p-a-n-a-l-y-s-i-s/', 'Analysis', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Avaliable', ':', '[', '12', ']', 'P.', 'S.', 'Rosita', ',', 'R.', 'Eva', ',', 'dan', 'A.', 'Bima', ',', 'Benchmarking', 'Website', 'E-Commerce', 'Menggunakan', 'Pengukuran', 'Webqual', ',', 'pp', '.', '2089-9813', ',', 'Mar', '2014', '.', '[', '13', ']', 'Pusdiklat', 'BPS', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Tugas', 'dan', 'Fungsi', 'Pusdiklat', 'BPS', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//pusdiklat.bps.go.id/web/tugasfungsi', '[', '14', ']', 'Rohman', 'dan', 'Kurniawan', ',', 'Pengukuran', 'Kualitas', 'Website', 'Badan', 'Penanggulangan', 'Bencana', 'Menggunakan', 'Metode', 'Webqual', '4.0', ',', 'vol.3', 'no.2', ',', 'pp.2527', ',', 'Agu', '2017', '.', '[', '15', ']', 'Setyaningsih', ',', 'Analisis', 'Kualitas', 'Website', 'E-PLJP', 'di', 'DKI', 'Jakarta', 'dengan', 'Pendekatan', 'Webqual', '4.0', 'dan', 'Importance', 'Performance', 'Analysis', '(', 'IPA', ')', '.', 'Jakarta', ':', 'UIN', 'Syarif', 'Hidayatullah', ',', '2019', '[', '16', ']', 'Sitinjak', ',', 'Tumpal', ',', 'dan', 'Sugiarto', ',', 'Lisrel', '.', 'Yogyakarta', ':', 'Graha', 'Ilmu', ',', '2006', '[', '17', ']', 'Sugiyono', ',', 'Metode', 'Penelitian', 'Kuantitatif', 'Kualitatif', 'dan', 'R', '&', 'D', '.', 'Bandung', ':', 'Alfabeta', ',', '20', '[', '17', '.', '[', '18', ']', 'Wikipedia', '.', '(', '2022', ',', '12', ')', '.', 'Daftar', 'kode', 'status', 'HTTP', '[', 'Online', ']', '.', 'Avaliable', ':', 'https', ':', '//id.wikipedia.org/wiki/Daftar_kode_status_HTTP', '[', '19', ']', 'Winardi', ',', 'Pramiyati', 'dan', 'Wadu', ',', 'Analisis', 'Penilaian', 'Pengguna', 'Terhadap', 'Kualitas', 'Layanan', 'Website', 'Yayasan', 'Beasiswa', 'Jakarta', 'Menggunakan', 'Metode', 'Webqual', '4.0', ',', 'Apr', '2021', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Kajian', 'Perbandingan', 'Algoritma', 'Machine', 'Learning', 'Dalam', 'Klasifikasi', 'Zero-Day', 'Malware', 'Dengan', 'Reduksi', 'Dimensi', 'Muhammad', 'Sabri', 'Ekie', '(', '221911200', ',', '4SI2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Farid', 'Ridho', ',', 'S.S.T.', ',', 'M.T', '.', 'Ringkasan—', 'Malware', 'atau', 'malicious', 'software', 'adalah', 'suatu', 'program', 'jahat', '.', 'Penyerangan', 'malware', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'banyak', 'cara', ',', 'tetapi', 'yang', 'paling', 'umum', 'adalah', 'dengan', 'menargetkan', 'aplikasi', 'atau', 'file', 'tertentu', '.', 'Pendeteksian', 'malware', 'tetap', 'menjadi', 'masalah', 'karena', 'varian', 'malware', 'yang', 'terus', 'berkembang', '.', 'Salah', 'satu', 'fungsi', 'dari', 'machine', 'learning', 'yaitu', 'melakukan', 'klasifikasi', '.', 'Beberapa', 'algoritma', 'yang', 'sering', 'digunakan', 'yaitu', 'support', 'vector', 'machine', ',', 'dan', 'random', 'forest', '.', 'Dimana', 'klasifikasi', 'berfokus', 'pada', 'legitimate', 'dan', 'non', 'legitimate', 'dengan', 'menggunakan', 'dataset', 'dari', 'mitra', 'keamanan', 'malware', 'di', "Meraz'18", 'dari', 'Annual', 'Techno-Cultural', 'fest', 'of', 'IITBhilai', '.', 'Selain', 'itu', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'metode', 'feature', 'selection', 'dan', 'PCA', 'sebagai', 'dimensionality', 'reduction', 'yaitu', 'untuk', 'mengurangi', 'dimensi', 'data', 'yang', 'tinggi', 'menjadi', 'dimensi', 'data', 'yang', 'lebih', 'rendah', '.', 'Hasil', 'yang', 'diperoleh', 'bahwa', 'klasifikasi', 'zero-day', 'malware', 'menggunakan', 'machine', 'learning', 'berhasil', 'dilakukan', 'dengan', 'memberikan', 'akurasi', 'sebesar', '99.23', '%', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', '99.28', '%', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', '.', 'Untuk', 'penerapan', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'memberikan', '28', 'atribut', 'relevan', 'dengan', 'memberikan', 'nilai', 'akurasi', 'sebesar', '99.20', '%', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', '99.19', '%', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'principal', 'component', 'analysis', 'memberikan', '26', 'atribut', 'relevan', 'dengan', 'memberikan', 'nilai', 'akurasi', 'sebesar', '98.83', '%', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', '99.13', '%', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'zero-day', 'malware', ',', 'machine', 'learning', ',', 'feature', 'selection', ',', 'pca', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Pada', 'masa', 'pandemi', 'covid-19', 'hampir', 'seluruh', 'dunia', 'memerintahkan', 'agar', 'masyarakatnya', 'untuk', 'tetap', 'dirumah', ',', 'hal', 'ini', 'memicu', 'para', 'usaha', 'mikro', 'kecil', 'dan', 'menengah', '(', 'UMKM', ')', 'untuk', 'mengarahkan', 'bisnisnya', 'ke', 'teknologi', 'agar', 'dapat', 'bertahan', 'hidup', '.', 'Dengan', 'beralihnya', 'ke', 'teknologi', 'semakin', 'banyak', 'juga', 'serangan', 'malware', 'yang', 'dapat', 'terjadi', '.', 'Serangan', 'malware', 'tidak', 'hanya', 'menyerang', 'UMKM', 'saja', ',', 'serangan', 'malware', 'dapat', 'menyerang', 'perusahaan-perusahaan', 'besar', '.', 'Salah', 'satunya', 'yaitu', 'Bank', 'Indonesia', '.', 'Alfons', 'Tanujaya', 'mengatakan', 'kebocoran', 'data', 'akibat', 'serangan', 'malware', 'yang', 'menyerang', 'Bank', 'Indonesia', 'terjadi', 'di', '20', 'lebih', 'cabang', 'BI', 'di', 'seluruh', 'Indonesia', '.', 'Tahun', '2021', 'Badan', 'Siber', 'dan', 'Sandi', 'Negara', '(', 'BSSN', ')', 'memublikasikan', 'laporan', 'dengan', 'judul', 'monitoring', 'keamanan', 'siber', 'dimana', 'pada', 'laporan', 'tersebut', 'terdapat', 'sekitar', '1,6', 'milyar', 'anomali', 'trafik', 'atau', 'cyber', 'attack', 'yang', 'terjadi', 'di', 'seluruh', 'wilayah', 'Indonesia', 'di', 'sepanjang', 'tahun', '2021', '.', 'BSSN', 'juga', 'melaporkan', 'terdapat', '10', 'jenis', 'anomali', 'yang', 'paling', 'banyak', 'terjadi', 'di', 'terbanyak', 'yaitu', 'sepanjang', 'tahun', '2021', '.', 'Dimana', 'kasus', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'dari', 'jenis', 'malware', 'yaitu', 'botnet', 'dengan', 'banyak', 'serangan', 'sebesar', '730.946.448', 'serangan', '.', 'Indonesia', 'sendiri', 'pernah', 'diserang', 'oleh', 'salah', 'satu', 'dari', 'jenis', 'malware', 'yaitu', 'ransomware', 'dan', 'menempati', 'posisi', 'pertama', 'dengan', 'kasus', 'terbanyak', 'di', 'Asia', 'Tenggara', '.', 'Ransomware', 'adalah', 'serangan', 'malware', 'yang', 'dikirim', 'oleh', 'peretas', 'untuk', 'mengunci', 'dan', 'mengenkripsi', 'perangkat', 'komputer', 'korban', ',', 'dengan', 'tujuan', 'memonetisasi', 'korban', 'dalam', 'bentuk', 'uang', '.', 'Gambar', '.', '1', 'Kasus', 'serangan', 'ransomware', 'di', 'Asia', 'Tenggara', '(', 'Januari-September', '2020', ')', 'jawab', 'untuk', 'menyerang', 'Malware', 'atau', 'malicious', 'software', 'sendiri', 'adalah', 'suatu', 'tidak', 'jahat', 'yang', 'dirancang', 'oleh', 'pihak', 'yang', 'program', 'bertanggung', 'tertentu', '.', 'Penyerangan', 'malware', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'banyak', 'cara', ',', 'tetapi', 'yang', 'paling', 'umum', 'adalah', 'dengan', 'menargetkan', 'aplikasi', 'atau', 'file', 'tertentu', '.', 'Malware', 'terdiri', 'dari', 'beberapa', 'jenis', 'yaitu', 'botnet', ',', 'downloader', ',', 'information-stealing', 'malware', ',', 'backdoor', ',', 'launcher', ',', 'spam-sending', 'malware', ',', 'worm/virus', '[', '1', ']', '.', 'scareware', ',', 'rootkit', ',', 'target', 'Malware', 'mampu', 'menyebar', 'dengan', 'cepat', 'ke', 'seluruh', 'jaringan', 'tanpa', 'campur', 'tangan', 'pengguna', '.', 'Kejahatan', 'internet', 'menggunakan', 'malware', 'dapat', 'memengaruhi', 'baik', 'itu', 'bisnis', 'maupun', 'individu', 'di', 'seluruh', 'dunia', '.', 'Terdapat', 'banyak', 'aktivitas', 'kejahatan', 'di', 'web', 'jenis', 'serangan', 'baru', 'dengan', 'varian', 'yang', 'tidak', 'diketahui', 'dari', 'malware', 'yang', 'ada', 'dimana', 'malware', 'dapat', 'menyamarkan', 'perilaku', 'sehingga', 'sulit', 'untuk', 'dideteksi', '.', 'Malware', 'ini', 'disebut', 'dengan', 'zero', 'day', 'malware', 'karena', 'tidak', 'terdapat', 'jeda', '1', '/', '8', 'waktu', 'antara', 'serangan', 'malware', 'yang', 'tidak', 'diketahui', 'dan', 'saat', 'ditemukan', '[', '2', ']', '.', 'Istilah', 'zero', 'day', 'malware', 'merupakan', 'penanda', 'yang', 'bermanfaat', 'dengan', 'menunjukkan', 'terdapat', 'ancaman', 'baru', 'dan', 'perlu', 'untuk', 'didokumentasikan', 'dan', 'diatasi', 'secepat', 'mungkin', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'Pendeteksian', 'malware', 'tetap', 'menjadi', 'masalah', 'karena', 'varian', 'malware', 'yang', 'terus', 'berkembang', '[', '1', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mendeteksi', 'malware', 'yaitu', 'dengan', 'menggunakan', 'machine', 'learning', '.', 'Seiring', 'berkembangnya', 'teknologi', 'akan', 'membuat', 'malware', 'berkembang', 'juga', '.', 'Malware', 'akan', 'berkembang', 'menjadi', 'suatu', 'jenis', 'malware', 'baru', ',', 'malware', 'ini', 'disebut', 'dengan', 'istilah', 'zero-day', 'malware', '.', 'Sistem', 'keamanan', 'tradisional', 'seperti', 'Sistem', 'Deteksi', 'Intrusi/Sistem', 'Pencegahan', 'Intrusi', 'dan', 'perangkat', 'lunak', 'Anti-', 'Virus', '(', 'AV', ')', 'tidak', 'dapat', 'mendeteksi', 'malware', 'yang', 'tidak', 'dikenal', 'karena', 'menggunakan', 'metode', 'berbasis', 'signature', '.', 'Berdasarkan', 'penelitian', '[', '7', ']', ',', 'salah', 'satu', 'cara', 'untuk', 'mendeteksi', 'zero-day', 'malware', 'yaitu', 'melakukan', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'machine', 'learning', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ilmu', 'komputer', ',', 'machine', 'learning', 'adalah', 'salah', 'satu', 'topik', 'hangat', 'utama', 'saat', 'ini', '[', '3', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'fungsi', 'dari', 'machine', 'learning', 'yaitu', 'melakukan', 'klasifikasi', '.', 'Terdapat', 'beberapa', 'algoritma', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'klasifikasi', 'malware', 'yaitu', ',', 'support', 'vector', 'machine', '[', '4', ']', 'dan', 'random', 'forest', '[', '4', ']', '[', '5', ']', '.', 'Jika', 'model', 'machine', 'learning', 'dapat', 'menggeneralisasi', 'data', 'terkait', 'serangan', 'malware', 'yang', 'terjadi', 'saat', 'ini', 'dan', 'mempelajarinya', 'dengan', 'baik', 'untuk', 'digunakan', 'dalam', 'memprediksi', 'malware', 'di', 'masa', 'mendatang', ',', 'maka', 'model', 'machine', 'learning', 'bagus', 'digunakan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'serangan', 'zero-day', 'malware', 'Salah', 'satu', 'masalah', 'dalam', 'melakukan', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'machine', 'learning', 'yaitu', 'adanya', 'fenomena', 'curse', 'of', 'dimensionality', 'atau', 'dataset', 'yang', 'memiliki', 'banyak', 'atribut', '.', 'Dengan', 'banyaknya', 'atribut', ',', 'tentunya', 'dapat', 'memberikan', 'karakterisasi', 'pada', 'model', 'klasifikasi', 'dan', 'dapat', 'melakukan', 'pembelajaran', 'dengan', 'baik', '.', 'Namun', ',', 'dengan', 'lebih', 'banyak', 'atribut', 'yang', 'dimiliki', 'dapat', 'mengakibatkan', 'masalah', 'berupa', 'redundansi', 'dan', 'noise', '.', 'Fitur', 'atau', 'atribut', 'yang', 'tidak', 'relevan', 'dan', 'berlebihan', 'dapat', 'menyebabkan', 'klasifikasi', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'buruk', '[', '6', ']', ',', 'sehingga', 'perlu', 'dilakukan', 'pengurangan', 'atribut', 'atau', 'biasa', 'dikenal', 'dengan', 'reduksi', 'dimensi', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'melakukan', 'klasifikasi', 'malware', 'menggunakan', 'algoritma', 'support', 'vector', 'machine', 'dan', 'random', 'forest', 'dengan', 'menerapkan', 'reduksi', 'dimensi', 'atau', 'pengurangan', 'variabel', 'dengan', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'dan', 'principal', 'component', 'analysis', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Tujuan', 'dari', 'dilakukannya', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Menerapkan', 'dan', 'menganalisa', 'hasil', 'klasifikasi', 'zero-day', 'malware', 'menggunakan', 'algoritma', 'machine', 'learning', '.', '2', '.', 'Menerapkan', 'metode', 'feature', 'selection', 'dan', 'principal', 'serta', 'reduksi', 'dimensi', 'component', 'analysis', 'untuk', 'menganalisa', 'hasil', 'klasifikasi', '3', '.', 'Membandingkan', 'hasil', 'klasifikasi', 'malware', 'menggunakan', 'machine', 'learning', 'dengan', 'menerapkan', 'reduksi', 'dimensi', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'dan', 'principal', 'component', 'analysis', 'berdasarkan', 'nilai', 'akurasi', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Beberapa', 'penelitian', 'terkait', 'klasifikasi', 'malware', 'dengan', 'menggunakan', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'diantaranya', 'adalah', ':', 'Penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Abri', ',', 'F.', ',', 'dkk', '(', '2019', ')', 'dengan', 'judul', '“', 'Can', 'Machine/Deep', 'Learning', 'Classifiers', 'Detect', 'Zero-', 'Day', 'Malware', 'with', 'High', 'Accuracy', '?', '”', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', '34', 'algoritma', 'klasifikasi', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', 'dalam', 'mengklasifikasi', 'zero-day', 'malware', '.', 'Hasil', 'yang', 'diperoleh', 'adalah', 'dari', '34', 'algoritma', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', ',', 'algoritma', 'random', 'forest', 'memiliki', 'tingkat', 'akurasi', 'paling', 'baik', 'diantara', 'algoritma', 'lainnya', '.', 'Penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Soraya', ',', 'D.', ',', 'C.', '(', '2020', ')', 'dengan', 'judul', '“', 'Klasifikasi', 'android', 'malware', 'menggunakan', 'algoritma', 'Principal', 'Component', 'Analysis', '(', 'PCA', ')', 'dan', 'Random', 'ini', 'Forest', '”', '.', 'Pendeteksian', 'malware', 'pada', 'penelitian', 'menggunakan', 'salah', 'satu', 'dari', 'jenis', 'malware', 'yaitu', 'mazarbot', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'algoritma', 'Random', 'Forest', 'untuk', 'melakukan', 'klasifikasi', 'malware', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'menerapkan', 'PCA', 'untuk', 'reduksi', 'dimensi/atribut', '.', 'Hasil', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'nilai', 'akurasi', 'yang', 'didapat', 'dengan', 'menerapkan', 'metode', 'Random', 'Forest', 'memberikan', 'nilai', 'sebesar', '92.06', '%', '.', 'Sedangkan', 'nilai', 'akurasi', 'menggunakan', 'metode', 'gabungan', 'dari', 'Random', 'Forest', 'dan', 'PCA', 'memberikan', 'nilai', 'sebesar', '82', '%', '.', 'Penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Chemmakha', ',', 'M.', ',', 'Habibi', ',', 'O.', ',', '&', 'Lazaar', ',', 'M.', '(', '2022', ')', 'dengan', 'judul', '“', 'Improving', 'Machine', 'Learning', 'Models', 'for', 'Malware', 'Detection', 'Using', 'Embedded', 'Feature', 'Selection', 'Method', '”', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'dataset', 'yang', 'digunakan', 'bersumber', 'dari', 'kaggle', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'mitra', 'keamanan', 'malware', 'di', "Meraz'18", 'dari', 'Annual', 'Techno-Cultural', 'fest', 'of', 'IITBhilai', '.', 'Penelitian', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'mereduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'teknik', 'embedded', 'feature', 'selection', '.', 'Hasil', 'yang', 'diperoleh', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'fitur', 'yang', 'digunakan', 'sebanyak', '10', 'fitur', 'dengan', 'nilai', 'akurasi', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'sebesar', '99.47', '%', 'dan', 'algoritma', 'SVM', 'sebesar', '84.67', '%', '.', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'terkait', 'diatas', ',', 'bahwasanya', 'belum', 'terdapat', 'penelitian', 'yang', 'melakukan', 'perbandingan', 'Teknik', 'reduksi', 'dimensi', 'antara', 'feature', 'selection', 'dan', 'PCA', '.', 'Sehingga', 'peneliti', 'akan', 'melakukan', 'perbandingan', 'penerapan', 'reduksi', 'dimensi/atribut', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'dan', 'PCA', 'dalam', 'klasifikasi', 'malware', '.', 'Penelitian', 'akan', 'dilakukan', 'menggunakan', 'Google', 'Colab', 'sebagai', 'IDE', 'python', 'dengan', 'menggunakan', 'beberapa', 'package', 'yang', 'diperlukan', 'dalam', 'penelitian', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', '1', '.', 'Sumber', 'Data', 'Dataset', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'berasal', 'dari', 'website', 'www.kaggle.com', 'dimana', 'dataset', 'ini', 'diperoleh', 'dari', 'mitra', 'keamanan', 'malware', 'di', "Meraz'18", 'dari', 'Annual', 'Techno-', 'Cultural', 'fest', 'of', 'IITBhilai', '[', '7', ']', '.', 'Dataset', 'ini', 'terdiri', 'dari', '57', '2', '/', '8', 'atribut/variabel', 'dan', 'ada', 'sebanyak', '138.047', 'data', '.', 'Dengan', 'terdapat', 'satu', 'atribut/variabel', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'sebagai', 'label', 'yaitu', 'atribut', 'legitimate', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '2', '.', 'Tahapan', 'Penelitian', 'Penelitian', 'terdiri', 'dari', '5', 'memperlihatkan', 'diagram', 'alir', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'tahapan', '.', 'Gambar', '5', 'ini', 'Gambar', '2', '.', 'Diagram', 'alir', 'penelitian', '1', ')', 'Studi', 'literatur', 'dan', 'pencarian', 'dataset', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'peneliti', 'mencari', 'referensi-referensi', 'terkait', 'learning', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'metode', 'machine', 'melakukan', 'klasifikasi', 'malware', 'dan', 'melakukan', 'pencarian', 'mengenai', 'dataset', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', '.', '2', ')', 'Preprocessing', 'data', 'Dataset', 'yang', 'Pengecekan', 'multikolinearitas', 'akan', 'dilakukan', 'telah', 'didapatkan', 'preprocessing', 'data', ',', 'dimana', 'pada', 'dataset', 'terdapat', 'data', 'yang', 'dapat', 'dihilangkan', 'karena', 'tidak', 'diperlukan', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'juga', 'akan', 'melakukan', 'pengecekan', 'missing', 'value', 'dan', 'pengecekan', 'akan', 'multikolinearitas', '.', 'menggunakan', 'nilai', 'VIF', '.', 'Setelah', 'melakukan', 'pengecekan', 'missing', 'value', 'dan', 'multikolinearitas', ',', 'dataset', 'akan', 'dipisah', 'menjadi', 'dua', 'yakni', 'class', 'target', 'yang', 'merupakan', 'atribut', 'legitimate', 'dan', 'fitur', 'yang', 'terdiri', 'dari', '53', 'atribut', '.', 'Selanjutnya', 'nilai', 'dari', 'fitur', 'akan', 'dibuat', 'seragam', 'menggunakan', 'feature', 'scaling', 'dengan', 'teknik', 'standarisasi', '.', 'Standarisasi', 'fitur', 'akan', 'menggunakan', 'package', 'StandardScaler', '(', ')', '.', '3', ')', 'Split', 'data', 'Pada', 'tahapan', 'ini', 'dataset', 'akan', 'dibagi', 'menjadi', 'dataset', 'training', 'dan', 'testing', '.', 'Pembagian', 'dataset', 'akan', 'menggunakan', 'teknik', 'hold', 'out', 'dengan', 'perbandingan', '80', '%', 'data', 'training', 'dan', '20', '%', 'data', 'testing', '.', '4', ')', 'Reduksi', 'dimensi', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'seleksi', 'fitur/atribut', ',', 'hal', 'ini', 'karena', 'atribut', 'pada', 'dataset', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'memiliki', 'atribut', 'sebanyak', '57', 'atribut', 'dimana', 'terdapat', '2', 'atribut', 'dengan', 'tipe', 'data', 'objek', 'yang', 'telah', 'dihilangkan', 'pada', 'tahap', 'preprocessing', 'data', ',', 'sehingga', 'atribut', 'menjadi', '55', 'atribut', '.', 'Jumlah', 'atribut', 'dari', 'data', 'yang', 'sangat', 'besar', 'akan', 'dilakukan', 'pengurangan', 'atribut', 'atau', 'reduksi', 'dimensi', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'dan', 'feature', 'selection', 'dan', 'principal', 'component', 'analysis', '.', '4.1', 'PCA', '3', '/', '8', 'Principal', 'Component', 'Analysis', 'atau', 'yang', 'sering', 'disebut', 'dengan', 'PCA', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'metode', 'yang', 'sering', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'reduksi', 'dimensi', '.', 'Prinsip', 'kerja', 'dari', 'PCA', 'sendiri', 'ialah', 'mengekstraksi', 'atribut', 'sehingga', 'menyisakan', 'atribut', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'memperoleh', 'hasil', 'yang', 'lebih', 'optimal', '.', 'Metode', 'ini', 'terdiri', 'dari', '4', 'tahapan', '[', '8', ']', ',', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Mencari', 'sejumlah', 'data', 'yang', 'berdimensi', 'm', 'x', 'n', ',', 'dimana', 'm', 'merupakan', 'banyaknya', 'data', 'dan', 'n', 'merupakan', 'banyaknya', 'atribut', '.', '2', '.', 'Mencari', 'nilai', 'kovarian', '.', '3', '.', 'Menghitung', 'nilai', 'eigen', '.', '4', '.', 'Menghitung', 'persentase', 'kontribusi', 'kumulatif', 'varians', '.', '4.1', 'Feature', 'Selection', 'Feature', 'selection', 'atau', 'seleksi', 'fitur', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'metode', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'mereduksi', 'dimensi', '.', 'Terdapat', 'beberapa', 'cara', 'untuk', 'menyeleksi', 'fitur', 'salah', 'satunya', 'yaitu', 'menggunakan', 'information', 'gain', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', 'Nilai', 'relevansi', 'information', 'gain', 'yang', 'digunakan', 'yaitu', 'di', 'atas', 'dari', 'nilai', 'standar', 'deviasinya', '[', '9', ']', '.', '5', ')', 'Klasifikasi', 'Pada', 'tahapan', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'klasifikasi', 'dengan', 'menggunakan', 'algoritma', 'support', 'vector', 'machine', 'dan', 'random', 'forest', '.', 'Sebelum', 'melakukan', 'klasifikasi', 'akan', 'dilakukan', 'pencarian', 'parameter', 'terbaik', 'untuk', 'kedua', 'algoritma', '.', 'Setelah', 'mendapatkan', 'parameter', 'terbaik', 'untuk', 'klasifikasi', 'akan', 'dibangun', 'model', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'data', 'training', '.', 'Setelah', 'model', 'dibentuk', 'kemudian', 'akan', 'dilakukan', 'validasi', 'dari', 'model', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'k-fold', 'cross', 'validation', '.', '10-fold', 'cross', 'validation', 'digunakan', 'pada', 'training', 'set', 'untuk', 'mengevaluasi', 'model', ',', 'setelah', 'itu', 'model', 'diuji', 'pada', 'testing', 'set', 'dan', 'dievaluasi', 'performanya', '.', '5.1', 'Random', 'Forest', 'Metode', 'random', 'forest', 'melakukan', 'klasifikasi', 'dengan', 'penggabungan', 'beberapa', 'model', 'tree', '.', 'Klasifikasi', 'pada', 'random', 'forest', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'split', 'data', 'sampel', 'yang', 'ada', 'ke', 'dalam', 'decision', 'tree', 'secara', 'acak', '.', 'Setelah', 'tree', 'terbentuk', 'akan', 'terdapat', 'root', ',', 'internal', 'node', ',', 'dan', 'leaf', '(', 'hasil', 'kelas', ')', '[', '4', ']', ',', 'yang', 'kemudian', 'akan', 'diambil', 'tree', 'terbaik', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'random', 'forest', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'pencarian', 'parameter', 'terbaik', 'dengan', 'menggunakan', 'grid', 'search', '.', 'Model', 'klasifikasi', 'dari', 'algoritma', 'random', 'forest', 'ini', 'akan', 'divalidasi', 'menggunakan', 'teknik', 'validasi', 'yakni', 'k-fold', 'cross', 'validation', '.', '5.2', 'Support', 'Vector', 'Machine', 'Metode', 'SVM', 'ini', 'digolongkan', 'sebagai', 'algoritma', 'classifier', 'yang', 'berbasis', 'supervised', 'learning', '.', 'Metode', 'SVM', 'ini', 'memiliki', 'kekurangan', 'dimana', 'membutuhkan', 'waktu', 'yang', 'lama', 'dalam', 'penghitungannya', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'implementasi', 'dari', 'LIBSVM', '.', 'Pada', 'saat', 'proses', 'pelatihan', 'algoritma', 'akan', 'memperoleh', 'pengetahuan', 'tentang', 'kelas', 'dengan', 'cara', 'memeriksa', 'data', 'training', '.', 'Model', 'klasifikasi', 'dari', 'algoritma', 'SVM', 'ini', 'akan', 'divalidasi', 'menggunakan', 'teknik', 'validasi', 'yakni', 'k-', 'fold', 'cross', 'validation', '.', '6', ')', 'Evaluasi', 'dan', 'perbandingan', 'Untuk', 'melakukan', 'evaluasi', 'dan', 'perbandingan', 'kedua', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'akan', 'dilakukan', 'dengan', 'membuat', 'confusion', 'matrix', 'dan', 'melihat', 'dari', 'nilai', 'akurasi', ',', 'f-1', 'score', ',', 'recall', ',', 'dan', 'presisi', 'sesuai', 'dengan', 'Tabel', '1', 'berikut', ':', 'TABEL', 'I', 'PARAMETER', 'EVALUASI', 'KLASIFIKASI', 'DENGAN', 'METODE', 'SVM', '&', 'RANDOM', 'FOREST', 'Parameter', 'Nilai', 'Metode', 'Validasi', 'Matriks', 'pengujian', 'Kriteria', 'Output', 'dihasilkan', 'yang', 'K-fold', 'Cross', 'Validation', 'Confusiom', 'Matrix', 'Accuracy', ',', 'precision', ',', 'Recall', ',', 'f-1', 'score', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'ini', 'disusun', 'berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'yang', 'telah', 'disampaikan', 'untuk', 'mencapai', 'tujuan', 'yang', 'diharapkan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'serta', 'analisis', 'terukur', 'sehingga', 'dapat', 'diambil', 'kesimpulan', ',', 'kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'disajikan', 'pada', 'bagan', 'dibawah', 'ini', ':', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '3', '.', 'Bagan', 'Kerangka', 'Pikir', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', '6.1', 'Dataset', 'Dataset', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'memiliki', '57', 'atribut', 'dengan', '1', 'atribut', 'target', 'berupa', 'atribut', 'legitimate', '.', 'Atribut', 'legitimate', 'bernilai', '0', 'dan', '1', 'dimana', '0', 'berarti', 'non-legitimate', 'atau', 'digolongkan', 'malware', ',', 'sedangkan', '1', 'berarti', 'legitimate', 'atau', 'digolongkan', 'bukan', 'malware', '.', 'Berikut', 'distribusi', 'antara', 'legitimate', 'dan', 'non-legitimate', ':', 'Gambar', '4', '.', 'Grafik', 'distribusi', 'legitimate', 'dan', 'non-legitimate', 'Berdasarkan', 'grafik', 'diatas', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'untuk', 'kelas', 'legitimate', 'atau', 'yang', 'bukan', 'malware', 'memiliki', 'persentase', 'sebesar', '29.93', '%', 'atau', 'sebanyak', '41.323', 'data', ',', 'sedangkan', 'untuk', 'kelas', 'non', 'legitimate', 'atau', 'yang', 'merupakan', 'malware', 'memiliki', 'persentase', 'sebesar', '70.07', '%', 'atau', 'sebanyak', '96.724', 'data', '.', '6.2', 'Preprocessing', 'Tahapan', 'pertama', 'pada', 'preprocessing', 'yaitu', 'menghapus', 'atribut', 'yang', 'tidak', 'diperlukan', 'untuk', 'klasifikasi', '.', 'Atribut', 'yang', 'dihapus', 'yaitu', 'atribut', 'Name', 'dan', 'md5', 'yang', 'merupakan', 'atribut', 'dengan', 'tipe', 'objek', 'serta', 'atribut', 'SizeOfOptionalHeader', 'yang', 'dimana', 'nilainya', 'konstan', '.', 'Pada', 'tahap', 'berikutnya', 'akan', 'dilakukan', 'fungsi', 'pengecekan', 'missing', 'isnull', '(', ')', '.sum', '(', ')', '.sum', '(', ')', '.', 'Dari', 'hasil', 'pengecekan', 'missing', 'value', 'diperoleh', 'nilai', '0', 'yang', 'berarti', 'tidak', 'terdapat', 'missing', 'value', 'pada', 'dataset', '.', 'pengecekan', 'akan', 'multikolinearitas', 'antar', 'atribut', '.', 'Pengecekan', 'multikolinearitas', 'akan', 'menggunakan', 'nilai', 'VIF', ',', 'dimana', 'nilai', 'VIF', '>', '10', 'merupakan', 'atribut', 'yang', 'terjadi', 'multikolinearitas', '[', '12', ']', '.', 'value', 'menggunakan', 'Selanjutnya', 'dilakukan', '6.3', 'Split', 'Data', 'Pembagian', 'data', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'menggunakan', 'teknik', 'hold', 'out', '.', 'Untuk', 'perbandingan', 'data', 'training', 'dan', 'data', 'testing', 'akan', 'menerapkan', 'perbandingan', '80', '%', 'data', 'training', 'dan', '20', '%', 'data', 'testing', '.', 'Perbandingan', 'tersebut', 'dipilih', 'karena', 'banyaknya', 'data', 'yang', 'berjumlah', '138.047', 'data', '.', 'Dari', 'hasil', 'pembagian', 'data', 'diperoleh', 'sebanyak', '110.437', 'data', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'melatih', 'model', 'klasifikasi', '.', 'Data', 'training', 'nantinya', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'mereduksi', 'dimensi', '.', 'Pada', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'akan', 'diperoleh', 'nilai', 'information', 'gain', 'yang', 'nantinya', 'akan', 'menentukan', 'terpilihnya', 'suatu', 'atribut', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'PCA', ',', 'data', 'training', 'dan', 'testing', 'akan', 'di', 'transform', 'pada', 'kernel', 'PCA', '.', '6.4', 'Feature', 'Selection', 'Menggunakan', 'Information', 'Gain', 'Penentuan', 'dari', 'batas', 'nilai', 'information', 'gain', 'yang', 'dipilih', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'nilai', 'standar', 'deviasi', 'yang', 'dimana', 'nilai', 'standar', 'deviasi', 'sebesar', '0.031', '.', 'Tabel', '2', 'menunjukkan', 'nilai', 'relevansi', 'dari', 'masing-masing', 'fitur', 'yang', 'diperoleh', 'dengan', 'menggunakan', 'perhitungan', 'nilai', 'information', 'gain', '.', 'TABEL', 'II', 'NILAI', 'INFORMATION', 'GAIN', 'MASING-MASING', 'FITUR', 'YANG', 'DIGUNAKAN', 'No', '1', '.', '2', '.', '3', '.', '…', '35', '.', '…', '53', '.', 'No', '1', '.', '2', '.', '3', '.', '…', '35', '.', 'Atribut', 'Skor', 'ResourcesMaxEntropy', '0.52291', 'ResourcesMinEntropy', '0.505324', 'ResourcesMeanSize', '0.486694', '…', '…', 'ImportsNbDLL', '0.188581', '…', '…', 'LoaderFlags', '0.000035', 'TABEL', 'III', 'FITUR', 'DENGAN', 'NILAI', 'INFORMATION', 'GAIN', '>', '0.17', 'Atribut', 'Skor', 'ResourcesMaxEntropy', '0.52291', 'ResourcesMinEntropy', '0.505324', 'ResourcesMeanSize', '0.486694', '…', '…', 'ImportsNbDLL', '0.188581', 'Tabel', '3', 'memperlihatkan', 'fitur', 'yang', 'memiliki', 'nilai', 'relevansi', 'information', 'gain', 'diatas', '0.17', '.', 'Bisa', 'dilihat', 'bahwa', 'setelah', 'dilakukan', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'information', 'gain', 'diperoleh', '35', 'atribut', 'yang', 'nilai', 'relevansinya', 'diatas', '0.17', '.', 'Untuk', 'memastikan', '35', 'atribut', 'tersebut', 'relevan', 'akan', 'dilakukan', 'pengecekan', 'multikolinearitas', 'terhadap', '35', 'atribut', 'tersebut', 'menggunakan', 'nilai', 'VIF', '.', 'Diperoleh', 'atribut', 'dengan', 'nilai', 'VIF', 'lebih', 'besar', 'dari', '10', 'terdapat', 'sebanyak', '7', 'atribut', ',', 'sehingga', 'terdapat', '28', 'atribut', 'relevan', 'untuk', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', '.', '6.5', 'Principal', 'Component', 'Analysis', 'Dari', 'hasil', 'analisis', 'PCA', 'diperoleh', 'proporsi', 'varians', 'dan', 'kumulatif', 'varians', 'nya', 'sebagai', 'berikut', ':', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '0.1', ',', '1', '.', 'Berikut', 'tabel', 'parameter', 'terbaik', 'yang', 'terpilih', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', 'SVM', ':', 'TABEL', 'V', 'PARAMETER', 'KLASIFIKASI', 'Algoritma', 'Random', 'Forest', 'SVM', 'Parameter', 'criterion=', '’', 'entro', 'py', '’', 'max_depth=9', 'n_estimator=50', 'kernel=RBF', 'C=10', 'Gamma=0.1', 'pencarian', 'parameter', 'Setelah', 'melakukan', 'terbaik', 'selanjutnya', 'akan', 'membangun', 'model', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'parameter', 'tersebut', '.', 'Model', 'yang', 'dibangun', 'kemudian', 'akan', 'dilakukan', 'validasi', 'terhadap', 'menggunakan', 'k-fold', 'cross', 'validation', '.', 'Prosedur', '10-fold', 'cross', 'validation', 'digunakan', 'pada', 'training', 'set', 'untuk', 'mengevaluasi', 'model', 'klasifikasi', ',', 'setelah', 'itu', 'model', 'akan', 'diuji', 'pada', 'testing', 'set', 'dan', 'akan', 'dievaluasi', 'performanya', '.', '6.7', 'Evaluasi', 'feature', 'Tahapan', 'evaluasi', 'ini', 'dilakukan', 'pada', 'tiga', 'kondisi', 'yaitu', 'pada', 'saat', 'sebelum', 'data', 'direduksi', 'dimensi', ',', 'data', 'direduksi', 'menggunakan', 'selection', ',', 'dan', 'data', 'direduksi', 'menggunakan', 'PCA', '.', 'Dari', 'tiga', 'kondisi', 'tersebut', 'masing-masing', 'kondisi', 'akan', 'diterapkan', 'dua', 'jenis', 'algoritma', 'yang', 'berbeda', 'sehingga', 'terdapat', 'enam', 'confusion', 'matrix', 'yang', 'terbentuk', '.', 'Hasil', 'perhitungan', 'confusion', 'matrix', 'pada', 'setiap', 'kondisi', 'disajikan', 'pada', 'tabel', '5', 'di', 'bawah', 'ini', ':', 'TABEL', 'IV', 'HASIL', 'PROSES', 'PCA', 'No', 'Proporsi', 'Kumulatif', 'Komponen', '1', '.', '2', '.', '3', '.', '4', '.', '5', '.', '…', '26', '…', '53', '0.105423798', '0.105423798', '0.072969069', '0.178392867', '0.060739368', '0.239132235', '0.057455574', '0.296587809', '0.048891379', '0.345479187', '…', '…', 'PC1', 'PC2', 'PC3', 'PC4', 'PC5', '…', '0.01369033', '0.850867049', 'PC26', '…', '0.000000504', '…', '1', '…', 'PC53', 'Tabel', '4', 'merupakan', 'hasil', 'dari', 'proses', 'PCA', 'yang', 'dimana', 'kolom', 'proporsi', 'merupakan', 'proporsi', 'varians', 'komponen', 'itu', 'sendiri', 'sedangkan', 'kolom', 'kumulatif', 'merupakan', 'penjumlahan', 'proporsi', 'varians', 'dengan', 'komponen', 'sebelumnya', '.', 'Atribut', 'atau', 'komponen', 'akan', 'dipilih', 'berdasarkan', 'nilai', 'kumulatif', 'antara', '70', '%', '-80', '%', '[', '11', ']', '.', 'Dalam', 'akan', 'menggunakan', 'atribut', 'yang', 'memberikan', '85', '%', 'informasi', ',', 'sehingga', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'menggunakan', '26', 'atribut', 'dengan', 'nilai', 'kumulatif', 'sebesar', '85.08', '%', '.', 'penelitian', 'peneliti', 'ini', '6.6', 'Klasifikasi', 'forest', 'random', 'akan', 'menggunakan', 'Sebelum', 'melakukan', 'klasifikasi', 'akan', 'dilakukan', 'pemilihan', 'parameter', 'terbaik', 'terlebih', 'dahulu', '.', 'Pemilihan', 'parameter', 'untuk', 'algoritma', 'fungsi', 'GridSearchCV', '(', ')', 'dengan', 'parameter', 'n_estimator', '=', '25', ',', '50', ',', '100', ',', '150', ',', '200', ';', 'criterion=', 'gini', ',', 'entropy', ';', 'max_depth=', '3', ',', '6', ',', '9', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'pemilihan', 'parameter', 'pada', 'algoritma', 'SVM', 'akan', 'dilakukan', 'secara', 'manual', 'dengan', 'memperhatikan', 'nilai', 'f-1', 'score', 'nya', '[', '13', ']', '.', 'Parameter', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'pada', 'SVM', 'adalah', 'kernel=auto', ',', 'rbf', ',', 'linear', ';', 'C=auto', ',', '0.1', ',', '1', ',', '10', ';', 'gamma=auto', ',', 'TABEL', 'VI', '.', 'HASIL', 'PERHITUNGAN', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'Kondisi', 'Algoritma', 'Accuracy', 'Precision', 'Recall', 'F-1', 'Score', 'Sebelum', 'Reduksi', 'Dimensi', 'Reduksi', 'Dimensi', 'Menggunakan', 'Feature', 'Selection', 'Random', 'Forest', '99.23', '%', '98.83', '%', '98.58', '%', '98.71', '%', 'SVM', '99.28', '%', '98.60', '%', '98.99', '%', '98.80', '%', 'Random', 'Forest', '99.21', '%', '98.68', '%', '98.67', '%', '98.67', '%', 'SVM', '99.19', '%', '98.46', '%', '98.86', '%', '98.66', '%', 'Reduksi', 'Dimensi', 'Menggunakan', 'PCA', 'Random', 'Forest', '98.86', '%', 'SVM', '99.11', '%', '97.76', '%', '98.34', '%', '98.44', '%', '98.10', '%', '98.69', '%', '98.51', '%', 'Dapat', 'dilihat', 'dari', 'tabel', 'diatas', 'bahwa', 'pada', 'kondisi', 'sebelum', 'reduksi', 'dimensi', 'algoritma', 'Random', 'Forest', 'dilakukan', 'memberikan', 'nilai', 'accuracy', 'dan', 'f-1', 'score', 'masing-masing', 'sebesar', '99.23', '%', 'dan', '98.71', '%', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', 'memberikan', 'nilai', 'accuracy', 'dan', 'f-1', 'score', 'masing-masing', 'sebesar', '99.28', '%', 'dan', '98.85', '%', '.', 'Untuk', 'kondisi', 'setelah', 'dilakukan', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', ',', 'algoritma', 'Random', 'Forest', 'memberikan', 'nilai', 'accuracy', 'dan', 'f-1', 'score', 'masing-masing', 'sebesar', '99.21', '%', 'dan', '98.67', '%', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', 'memberikan', 'nilai', 'accuracy', 'dan', 'f-1', 'score', 'masing-masing', 'sebesar', '99.19', '%', 'dan', '98.66', '%', '.', 'Reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'PCA', 'memberikan', 'hasil', 'untuk', 'algoritma', 'Random', 'Forest', 'dengan', 'nilai', 'accuracy', 'dan', 'f-1', 'score', 'masing-masing', 'sebesar', '98.86', '%', 'dan', '98.10', '%', ',', 'sementara', 'algoritma', 'SVM', 'memberikan', 'nilai', 'accuracy', 'dan', 'f-1', 'score', 'masing-masing', 'sebesar', '99.11', '%', 'dan', '98.51', '%', '.', '6', '/', '8', '6.8', 'Perbandingan', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', 'perbandingan', 'penggunaan', 'metode', 'reduksi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'dan', 'principal', 'component', 'analysis', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'pada', 'visualisasi', 'dari', 'nilai', 'akurasi', 'dibawah', 'ini', ':', 'Nilai', 'Akurasi', '99.40', '%', '99.20', '%', '99.00', '%', '98.80', '%', '98.60', '%', 'Random', 'Forest', 'SVM', 'Kondisi', 'Sebelum', 'Reduksi', 'Dimensi', 'Kondisi', 'Reduksi', 'Dimensi', 'Menggunakan', 'Feature', 'Selection', 'Kondisi', 'Reduksi', 'Dimensi', 'Menggunakan', 'PCA', 'Gambar', '5', '.', 'Perbandingan', 'nilai', 'akurasi', 'Berdasarkan', 'hasil', 'diatas', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'untuk', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'algoritma', 'random', 'forest', 'memiliki', 'performa', 'akurasi', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'SVM', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'principal', 'component', 'analysis', 'algoritma', 'SVM', 'memiliki', 'performa', 'akurasi', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'algoritma', 'random', 'forest', '.', 'Dari', 'gambar', 'juga', 'bisa', 'dilihat', 'bahwa', 'untuk', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'menyerupai', 'dengan', 'sebelum', 'direduksi', '.', 'Metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'memberikan', 'hasil', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'dengan', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'PCA', '.', 'Dengan', 'hanya', 'menggunakan', '28', 'fitur', ',', 'model', 'klasifikasi', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'feature', 'selection', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'hampir', 'sama', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'maupun', 'algoritma', 'SVM', '.', 'VII', '.', 'Dari', 'penelitian', 'yang', 'PENUTUP', 'telah', 'dilakukan', ',', 'didapatkan', 'kesimpulan', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Klasifikasi', 'zero-day', 'malware', 'menggunakan', 'machine', 'learning', 'berhasil', 'dilakukan', 'dengan', 'memberikan', 'akurasi', 'sebesar', '99.23', '%', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', '99.28', '%', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', '.', '2', '.', 'Metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'memberikan', '28', 'atribut', 'relevan', 'dengan', 'memberikan', 'nilai', 'akurasi', 'sebesar', '99.20', '%', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', '99.19', '%', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', '.', 'Sedangkan', 'untuk', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'principal', 'component', 'analysis', 'memberikan', '26', 'PC', 'relevan', 'dengan', 'memberikan', 'nilai', 'akurasi', 'sebesar', '98.83', '%', 'untuk', 'algoritma', 'random', 'forest', 'dan', '99.13', '%', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '3', '.', 'Dilihat', 'berdasarkan', 'nilai', 'akurasi', ',', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'feature', 'selection', 'memberikan', 'hasil', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'dengan', 'metode', 'reduksi', 'dimensi', 'menggunakan', 'PCA', 'Penelitian', 'ini', 'masih', 'jauh', 'dari', 'kata', 'sempurna', 'sehingga', 'agar', 'melakukan', 'pengembangan', 'peneliti', 'menyarankan', 'selanjutnya', '.', 'Adapun', 'yang', 'dapat', 'dilakukan', 'selanjutnya', 'antara', 'lain', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Pencarian', 'parameter', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'masih', 'secara', 'manual', 'dengan', 'melihat', 'nilai', 'f-1', 'score', 'terbaik', 'sehingga', 'untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', 'perlu', 'dilakukan', 'pencarian', 'parameter', 'terbaik', 'untuk', 'algoritma', 'SVM', 'dengan', 'menggunakan', 'GridSearchCV', '(', ')', '.', '2', '.', 'Dapat', 'membandingkan', 'algoritma', 'antara', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', 'dalam', 'melakukan', 'klasifikasi', 'zero-day', 'malware', '.', '3', '.', 'Melakukan', 'perbandingan', 'model', 'klasifikasi', 'menggunakan', 'kurva', 'ROC', 'atau', 'menggunakan', 'TPR', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Adenansi', ',', 'R.', ',', '&', 'Novarina', ',', 'L.', 'A', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Malware', 'dynamic', '.', 'JoEICT', '(', 'Journal', 'of', 'Education', 'And', 'ICT', ')', ',', '1', '(', '1', ')', '.', '[', '2', ']', 'Venkatraman', ',', 'S.', ',', '&', 'Alazab', ',', 'M.', '(', '2018', ')', '.', 'Use', 'of', 'data', 'visualisation', 'for', 'zero-', 'day', 'malware', 'detection', '.', 'Security', 'and', 'Communication', 'Networks', ',', '2018', ',', '1-', '13', '.', '[', '3', ']', 'Rachmat', ',', 'A', '.', '(', '2019', ')', '.', 'Survei', 'Penerapan', 'Model', 'Machine', 'Learning', 'Dalam', 'Bidang', 'Keamanan', 'Informasi', '.', 'Jurnal', 'Sistem', 'Cerdas', ',', '2', '(', '1', ')', ',', '47-60', '.', '[', '4', ']', 'Sitorus', ',', 'Y.', 'W.', ',', 'Sukarno', ',', 'P.', ',', '&', 'Mandala', ',', 'S.', '(', '2021', ')', '.', 'Analisis', 'Deteksi', 'Malware', 'Android', 'Menggunakan', 'Metode', 'Support', 'Vector', 'Machine', '&', 'Random', 'Forest', '.', 'eProceedings', 'of', 'Engineering', ',', '8', '(', '6', ')', '.', '[', '5', ']', 'Garcia', ',', 'F.', 'C.', 'C.', ',', '&', 'Muga', 'II', ',', 'F.', 'P.', '(', '2016', ')', '.', 'Random', 'forest', 'for', 'malware', 'classification', '.', 'arXiv', 'preprint', 'arXiv:1609.07770', '.', '[', '6', ']', 'Zhang', ',', 'J', '.', '(', '2019', ')', '.', 'Machine', 'learning', 'with', 'feature', 'selection', 'using', 'principal', 'component', 'analysis', 'for', 'malware', 'detection', ':', 'a', 'case', 'study', '.', 'arXiv', 'preprint', 'arXiv:1902.03639', '.', '[', '7', ']', 'Abri', ',', 'F.', ',', 'Siami-Namini', ',', 'S.', ',', 'Khanghah', ',', 'M.', 'A.', ',', 'Soltani', ',', 'F.', 'M.', ',', '&', 'Namin', ',', 'A.', 'S.', '(', '2019', ',', 'December', ')', '.', 'Can', 'machine/deep', 'learning', 'classifiers', 'detect', 'zero-', 'day', 'malware', 'with', 'high', 'accuracy', '?', '.', 'In', '2019', 'IEEE', 'international', 'conference', 'on', 'big', 'data', '(', 'Big', 'Data', ')', '(', 'pp', '.', '3252-3259', ')', '.', 'IEEE', '.', '[', '8', ']', 'Sartika', ',', 'D.', ',', '&', 'Saluza', ',', 'I', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Penerapan', 'Metode', 'Principal', 'Component', 'Analysis', '(', 'PCA', ')', 'Pada', 'Klasifikasi', 'Status', 'Kredit', 'Nasabah', 'Bank', 'Sumsel', 'Babel', 'Cabang', 'KM', '12', 'Palembang', 'Menggunakan', 'Metode', 'Decision', 'Tree', '.', 'Generic', ',', '14', '(', '2', ')', ',', '45-49', '.', '[', '9', ']', 'Prasetiyowati', ',', 'M.', 'I.', ',', 'Maulidevi', ',', 'N.', 'U.', ',', '&', 'Surendro', ',', 'K.', '(', '2021', ')', '.', 'Determining', 'threshold', 'value', 'on', 'information', 'gain', 'feature', 'selection', 'to', 'increase', 'speed', 'and', 'prediction', 'accuracy', 'of', 'random', 'forest', '.', 'Journal', 'of', 'Big', 'Data', ',', '8', '(', '1', ')', ',', '84', '.', '[', '10', ']', 'Zailani', ',', 'A.', 'U.', ',', '&', 'Hanun', ',', 'N.', 'L.', '(', '2020', ')', '.', 'Penerapan', 'Algoritma', 'Klasifikasi', 'Random', 'Forest', 'Untuk', 'Penentuan', 'Kelayakan', 'Pemberian', 'Kredit', 'Di', 'Koperasi', 'Mitra', 'Sejahtera', '.', 'Infotech', ':', 'Journal', 'of', 'Technology', 'Information', ',', '6', '(', '1', ')', ',', '7-14', '.', '[', '11', ']', 'Suhr', ',', 'D.', 'D.', '(', '2005', ')', '.', 'Principal', 'Component', 'Analysis', 'vs.', 'Exploratory', 'Factor', 'Analysis', '.', '[', '12', ']', 'DP', ',', 'R.', 'T.', ',', '&', 'Monika', ',', 'M.', '(', '2014', ')', '.', 'Pengaruh', 'kinerja', 'keuangan', 'terhadap', 'nilai', 'perusahaan', 'pada', 'perusahaan', 'manufaktur', 'yang', 'terdaftar', 'di', 'Bursa', 'Efek', 'Indonesia', '.', 'Jurnal', 'Manajemen', 'dan', 'Bisnis', 'Sriwijaya', ',', '12', '(', '1', ')', ',', '1-16', '[', '13', ']', 'Rahmansyah', ',', 'A.', ',', 'Dewi', ',', 'O.', ',', 'Andini', ',', 'P.', ',', 'Ningrum', ',', 'T.', 'H.', 'P.', ',', '&', 'Suryana', ',', 'M.', 'E.', '(', '2018', ',', 'August', ')', '.', 'Membandingkan', 'Pengaruh', 'Feature', 'Selection', 'Terhadap', 'Algoritma', 'Naïve', 'Bayes', 'dan', 'Support', 'Vector', 'Machine', '.', 'In', 'Seminar', 'Nasional', 'Aplikasi', 'Teknologi', 'Informasi', '(', 'SNATi', ')', '.', '[', '14', ']', 'Annur', ',', 'Cindy', 'Mutia.2021', '.', '``', 'Serangan', 'Malware', 'Banyak', 'Mengintai', 'UMKM', 'di', 'Masa', 'Pandemi', "''", '.', 'https', ':', '//databoks.katadata.co.id/datapublish/2021/10/23/serangan-', 'malware-banyak-mengintai-umkm-di-masa-pandemi', ',', 'diakses', 'pada', '26', 'Oktober', '2022', 'pukul', '19.45', '.', '7', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '15', ']', 'Dihni', ',', 'Vika', 'Azkiya.2022', '.', '``', 'Indonesia', 'Alami', 'Kasus', 'Serangan', 'Ransomware', 'Terbanyak', 'di', 'Asia', 'Tenggara', "''", '.', 'https', ':', '//databoks.katadata.co.id/datapublish/2022/06/08/indonesia-alami-', 'kasus-serangan-ransomware-terbanyak-di-asia-tenggara', ',', 'diakses', 'pada', '25', 'Oktober', '2022', 'pukul', '20.00', '.', '[', '16', ']', 'Riyanto', ',', 'Galuh', 'Putri.2022', '.', '“', 'Indonesia', 'Hadapi', '1,6', 'Miliar', 'Serangan', 'Siber', 'dalam', 'Setahun', ',', 'Ini', 'Malware', 'Terbanyak', '”', '.', 'https', ':', '//tekno.kompas.com/read/2022/04/08/06020007/indonesia-hadapi-', '1-6-miliar-serangan-siber-dalam-setahun-ini-malware-', 'terbanyak', '?', 'page=all', ',', 'diakses', 'pada', '17', 'November', '2022', 'pukul', '14:20', '[', '17', ']', 'Wardani', ',', 'Agus', 'Setyo.2022', '.', '“', 'Makin', 'Parah', ',', 'Serangan', 'Ransomware', 'BI', 'Ternyata', 'Hantam', '200', 'Komputer', 'di', '20', 'Cabang', '”', '.', 'https', ':', '//www.liputan6.com/tekno/read/4867855/makin-parah-serangan-', 'ransomware-bi-ternyata-hantam-200-komputer-di-20-cabang', ',', 'pada', '17', 'November', '2022', 'pukul', '15:00.', 'diakses', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Informasi', 'Kost', 'dan', 'Kontrakan', 'di', 'Sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'Berbasis', 'Web', 'Ilman', 'Maulana', '(', '221911194', ',', '4SI2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Firdaus', ',', 'MBA', 'ini', 'Ringkasan—', 'Salah', 'satu', 'kebutuhan', 'utama', 'manusia', 'termasuk', 'mahasiswa', 'adalah', 'tempat', 'tinggal', '.', 'Tempat', 'tinggal', 'yang', 'biasa', 'dihuni', 'oleh', 'mahasiswa', 'diantaranya', 'adalah', 'asrama', ',', 'rumah', 'bersama', 'keluarga', 'atau', 'saudara', ',', 'kost', ',', 'dan', 'kontrakan', '.', 'Pada', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', ',', 'banyak', 'mahasiswa', 'yang', 'tinggal', 'di', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'selama', 'menempuh', 'pendidikan', 'di', 'Polstat', 'STIS', '.', 'Tetapi', 'hal', 'tidak', 'dibarengi', 'dengan', 'kemudahan', 'untuk', 'mendapatkan', 'informasi', 'mengenai', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'ada', ',', 'terutama', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Mahasiswa', 'masih', 'mengalami', 'berbagai', 'kendala', 'dalam', 'melakukan', 'pencarian', 'kost', 'dan', 'kontrakan', '.', 'Sebagai', 'solusi', ',', 'dibangun', 'sebuah', 'sistem', 'informasi', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'membantu', 'mahasiswa', 'dalam', 'mencari', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Sistem', 'ini', 'dibangun', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', 'dan', 'diuji', 'dengan', 'metode', 'black', 'box', 'testing', 'serta', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'metode', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Hasil', 'dari', 'pengujian', 'black', 'box', 'testing', 'menunjukkan', 'fitur', 'pada', 'sistem', 'sudah', 'berjalan', 'dengan', 'semestinya', 'dan', 'skor', 'akhir', 'evaluasi', 'SUS', 'sebesar', '74,55', 'menunjukkan', 'sistem', 'ini', 'telah', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pengguna', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Sistem', 'informasi', ',', 'kos', ',', 'kontrakan', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Manusia', 'memiliki', 'berbagai', 'macam', 'kebutuhan', '.', 'Secara', 'umum', 'kebutuhan', 'manusia', 'dapat', 'dibedakan', 'menjadi', '3', ',', 'yaitu', 'kebutuhan', 'primer', ',', 'sekunder', 'dan', 'tersier', '.', 'Kebutuhan', 'primer', 'merupakan', 'kebutuhan', 'yang', 'harus', 'dipenuhi', 'manusia', 'demi', 'kelangsungan', 'hidupnya', '[', '1', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'kebutuhan', 'primer', 'adalah', 'papan', 'atau', 'tempat', 'tinggal', '.', 'Tempat', 'tinggal', 'merupakan', 'hal', 'yang', 'penting', 'bagi', 'manusia', 'untuk', 'bernaung', 'dan', 'tempat', 'bersosialisasi', 'dengan', 'lingkungan', 'sehingga', 'banyak', 'orang', 'yang', 'menginginkan', 'tempat', 'tinggal', 'yang', 'layak', '[', '2', ']', '.', 'tidak', 'Setiap', 'manusia', 'terkecuali', 'mahasiswa', 'pasti', 'membutuhkan', 'tempat', 'tinggal', 'karena', 'mereka', 'akan', 'sulit', 'untuk', 'mendapatkan', 'hidup', 'yang', 'normal', 'jika', 'tidak', 'memiliki', 'tempat', 'tinggal', '[', '3', ']', '.', 'Tempat', 'tinggal', 'sendiri', 'ada', 'berbagai', 'macam', ',', 'mulai', 'dari', 'rumah', ',', 'apartemen', ',', 'asrama', ',', 'kost', ',', 'kontrakan', 'dan', 'lain', 'sebagainya', '.', 'Menurut', 'penelitian', 'terdahulu', '[', '4', ']', 'macam-macam', 'tempat', 'sebagian', 'mahasiswa', 'diantaranya', 'adalah', 'asrama', ',', 'rumah', 'bersama', 'keluarga', 'maupun', 'saudara', ',', 'kost', ',', 'dan', 'kontrakan', '.', 'tinggal', 'yang', 'biasa', 'dihuni', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '(', 'Polstat', 'STIS', ')', 'adalah', 'perguruan', 'tinggi', 'kedinasan', 'di', 'lingkungan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'yang', 'lokasinya', 'berada', 'di', 'Jakarta', 'Timur', '.', 'Banyak', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'berasal', 'dari', 'Jabodetabek', 'sehingga', 'mereka', 'membutuhkan', 'tempat', 'tinggal', 'sementara', 'selama', 'menempuh', 'pendidikan', 'di', 'Polstat', 'STIS', '.', 'Dari', 'hasil', 'pengamatan', ',', 'tempat', 'tinggal', 'sementara', 'yang', 'banyak', 'digunakan', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'adalah', 'kost', 'dan', 'kontrakan', '.', 'luar', 'voluntary', 'sampling', 'atau', 'sampel', 'Sebelumnya', 'telah', 'dilakukan', 'survei', 'terhadap', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'mengenai', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', 'dimana', 'survei', 'ini', 'menggunakan', 'teknik', 'pengambilan', 'sampel', 'sukarela', 'dan', 'disebarkan', 'kepada', 'seluruh', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'tahun', 'email', 'dan', 'grup', 'WhatsApp', '.', 'ajaran', '2022/2023', 'melalui', 'Diketahui', '95,4', '%', 'dari', '349', 'mahasiswa', 'yang', 'mengisi', 'survei', 'tersebut', 'pernah', 'atau', 'sedang', 'tinggal', 'di', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'selama', 'menempuh', 'pendidikan', 'di', 'Polstat', 'STIS', 'dan', '78,8', '%', 'dari', 'mereka', 'pernah', 'melakukan', 'pencarian', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Dari', 'mahasiswa', 'yang', 'pernah', 'melakukan', 'pencarian', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'tersebut', ',', 'didapatkan', '74,4', '%', 'dari', 'mereka', 'mengalami', 'kendala', 'dalam', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'mencari', 'Berdasarkan', 'hasil', 'survei', 'tersebut', ',', 'diketahui', 'meskipun', 'banyak', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'yang', 'membutuhkan', 'tempat', 'tinggal', 'sementara', 'seperti', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'saat', 'menempuh', 'pendidikan', 'di', 'Polstat', 'STIS', ',', 'tetapi', 'hal', 'ini', 'tidak', 'dibarengi', 'dengan', 'kemudahan', 'untuk', 'mendapatkan', 'informasi', 'mengenai', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'ada', ',', 'terutama', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'dan', 'kontrakan', 'mereka', '.', 'Beberapa', 'Saat', 'ini', 'ada', 'berbagai', 'cara', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'pemilik', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'dalam', 'mengiklankan', 'dari', 'mereka', 'kost', 'mengiklankan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'dengan', 'menggunakan', 'poster', 'berupa', 'kertas', 'berisi', 'informasi', 'ketersediaan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'kosong', 'beserta', 'kontak', 'yang', 'dapat', 'dihubungi', '.', 'Poster', 'tersebut', 'ditempel', 'di', 'depan', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'yang', 'ingin', 'disewakan', 'atau', 'di', 'pinggir', 'jalan', 'seperti', 'pada', 'tiang', 'listrik', 'dan', 'tembok-tembok', 'bangunan', '.', 'Cara', 'lain', 'yang', 'dilakukan', 'adalah', 'meminta', 'mahasiswa', 'yang', 'menyewa', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'milik', 'mereka', 'untuk', 'menyebarkan', 'informasi', 'ketersediaan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'kepada', 'mahasiswa', 'lainnya', 'menggunakan', 'aplikasi', 'WhatsApp', '.', 'Beberapa', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'lain', 'juga', 'ada', 'yang', 'mendaftarkan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'mereka', 'pada', 'web', 'penyedia', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'Indonesia', ',', 'contohnya', 'pada', 'website', 'mamikos', '.', 'Ada', 'pula', 'sebuah', 'Unit', 'Kegiatan', 'Mahasiswa', '(', 'UKM', ')', 'di', 'Polstat', 'STIS', 'yang', 'melakukan', 'pendataan', 'rutin', 'setiap', 'tahun', 'tentang', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'ada', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Kegiatan', 'tersebut', 'dilakukan', 'setahun', 'sekali', 'saat', 'mendekati', 'tahun', 'ajaran', 'baru', 'dengan', 'meminta', 'mahasiswa', 'tahun', 'ajaran', 'sebelumnya', 'mengisi', 'sebuah', 'formulir', 'online', 'yang', 'berisikan', 'berbagai', 'informasi', 'mengenai', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'mulai', 'dari', 'harga', ',', 'jumlah', 'kamar', 'yang', 'tersedia', ',', 'alamat', ',', 'fasilitas', ',', 'sampai', 'kontak', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', '.', 'Sebelum', 'informasi', 'hasil', 'pendataan', 'dahulu', 'dilakukan', 'pengecekan', 'duplikasi', 'data', 'dan', 'pengecekan', 'lapangan', 'terhadap', 'hasil', 'pendataan', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'ke', 'mahasiswa', ',', 'disebarkan', 'terlebih', '2', '/', '9', 'pengecekan', 'lapangan', ',', 'barulah', 'hasil', 'pendataan', 'yang', 'berupa', 'spreadsheet', 'dibagikan', 'baik', 'kepada', 'mahasiswa', 'baru', 'untuk', 'mencari', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'maupun', 'mahasiswa', 'lama', 'yang', 'ingin', 'pindah', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'namun', 'kekurangan', 'informasi', 'mengenai', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'tersedia', '.', 'Pengguna', 'data', 'hasil', 'pendataan', 'hanya', 'diberikan', 'akses', 'untuk', 'dapat', 'melihat', 'hasil', 'pendataan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'panitia', 'kegiatan', 'pendataan', 'memberikan', 'himbauan', 'tertulis', 'di', 'dalam', 'spreadsheet', 'kepada', 'para', 'pengguna', 'data', 'agar', 'mereka', 'melaporkan', 'ke', 'pihak', 'panitia', 'apabila', 'mendapati', 'ada', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'yang', 'telah', 'penuh', '.', 'kost', 'keadaan', 'informasi', 'gambaran', 'bagaimana', 'Bersumber', 'dari', 'hasil', 'survei', 'terhadap', 'mahasiswa', 'yang', 'mengalami', 'kendala', 'saat', 'melakukan', 'pencarian', 'informasi', 'mengenai', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'tentang', 'kendala', 'yang', 'mereka', 'alami', '.', 'Didapatkan', '82,1', '%', 'dari', 'mereka', 'kesulitan', 'untuk', 'mengakses', 'tentang', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Ada', 'juga', '74,9', '%', 'yang', 'merasa', 'bahwa', 'informasi', 'yang', 'didapatkan', 'belum', 'cukup', 'untuk', 'memberikan', 'dan', 'kontrakan', '.', 'Selain', 'itu', ',', '81,5', '%', 'mahasiswa', 'yang', 'melakukan', 'pencarian', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'mengaku', 'mengalami', 'kesulitan', 'dalam', 'memilah', 'dan', 'membandingkan', 'informasi', 'antar', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'yang', 'tersedia', '.', 'Hasil', 'lain', 'dari', 'survei', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'adalah', 'diketahuinya', 'ada', 'sebanyak', '98,5', '%', 'mahasiswa', 'yang', 'melakukan', 'pencarian', 'kost', 'sekitar', 'kampus', 'merasa', 'perlu', 'untuk', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'mengetahui', 'terlebih', 'dahulu', 'dimana', 'letak', 'suatu', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'pada', 'peta', 'sebelum', 'mereka', 'memutuskan', 'untuk', 'menyewa', 'tempat', 'tersebut', 'atau', 'tidak', 'sedangkan', 'pada', 'sistem', 'yang', 'ada', 'saat', 'ini', 'informasi', 'tersebut', 'sulit', 'untuk', 'diketahui', '.', 'tersedia', 'web', 'penyedia', 'informasi', 'kost', 'dan', 'Meski', 'saat', 'kontrakan', 'di', 'Indonesia', ',', 'namun', 'ditemukan', 'ada', 'banyak', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'yang', 'enggan', 'menggunakan', 'web', 'tersebut', 'karena', 'berbagai', 'alasan', 'dan', 'permasalahan', 'yang', 'ada', 'padanya', '.', 'Mereka', 'juga', 'merasa', 'lebih', 'senang', 'dengan', 'informasi', 'dari', 'teman', 'atau', 'kakak', 'tingkat', 'yang', 'pernah', 'tinggal', 'di', 'suatu', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'karena', 'menurut', 'mereka', 'informasi', 'yang', 'diberikan', 'lebih', 'objektif', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'dari', 'hasil', 'observasi', 'juga', 'diketahui', 'bahwa', 'informasi', 'yang', 'tersebar', 'sering', 'kali', 'tidak', 'relevan', 'lagi', 'dikarenakan', 'pengelolaan', 'data', 'yang', 'kurang', 'baik', '.', 'ini', 'ada', 'pada', 'berbagai', 'Meskipun', 'permasalahan', 'sistem', 'informasi', 'penyedia', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'berbasis', 'web', 'di', 'Indonesia', ',', 'namun', 'ide', 'tentang', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'berbasis', 'web', 'masih', 'merupakan', 'sesuatu', 'hal', 'yang', 'baik', 'dengan', 'sebisa', 'mungkin', 'menghindari', 'permasalahan', 'yang', 'terjadi', 'pada', 'sistem', 'yang', 'ada', 'saat', 'ini', '.', 'Penggunaan', 'sistem', 'informasi', 'akan', 'memberikan', 'kemudahan', 'dalam', 'pengelolaan', 'informasi', 'dan', 'penyebarluasan', 'informasi', 'akan', 'lebih', 'efektif', 'dan', 'efisien', '[', '5', ']', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'pada', 'bidang', 'pemasaran', 'bila', 'sistem', 'informasi', 'dikelola', 'sendiri', 'maka', 'keamanan', 'data', 'yang', 'dikelola', 'dan', 'keberlangsungan', 'sistem', 'akan', 'lebih', 'terjamin', 'dibandingkan', 'dengan', 'memanfaatkan', 'marketplace', 'yang', 'ada', '[', '5', ']', ',', '[', '6', ']', '.', 'Berlandaskan', 'pada', 'permasalahan-permasalahan', 'tersebut', ',', 'diajukan', 'solusi', 'berupa', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'untuk', 'membantu', 'mahasiswa', 'dalam', 'melakukan', 'pencarian', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Tujuan', 'penelitian', 'ini', 'secara', 'umum', 'adalah', 'membangun', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'dapat', 'membantu', 'mahasiswa', 'dalam', 'mencari', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', '.', 'Secara', 'khusus', 'tujuan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'membangun', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'dapat', ':', '1', '.', 'Mengelola', 'data', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', '.', '2', '.', 'Menampilkan', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'dengan', 'kriteria', 'tertentu', '.', '3', '.', 'Menampilkan', 'letak', 'suatu', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'pada', 'peta', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Telah', 'banyak', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'terkait', 'dengan', 'pembuatan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', '.', 'Salah', 'satunya', 'adalah', 'penelitian', 'pada', 'tahun', '2022', 'yang', 'berjudul', '“', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'Persebaran', 'Indekos', 'di', 'Sekitar', 'Wilayah', 'Institut', 'Teknologi', 'Telkom', 'Purwokerto', 'Berbasis', 'Web', '”', '[', '7', ']', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menghasilkan', 'sebuah', 'sistem', 'informasi', 'geografis', 'kost', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'mahasiswa', 'Institut', 'Teknologi', 'Telkom', 'Purwokerto', 'dengan', 'memanfaatkan', 'layanan', 'library', 'JavaScript', 'yaitu', 'Leaflet', 'dan', 'peta', 'OpenStreetMap', '.', 'Sistem', 'yang', 'dibangun', 'lalu', 'diuji', 'menggunakan', 'metode', 'SUS', 'untuk', 'mengevaluasi', 'tingkat', 'usability', 'sistem', 'yang', 'dihasilkan', '.', 'Penelitian', 'ini', 'relevan', 'dengan', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'karena', 'kemiripan', 'topik', 'yang', 'diambil', 'yaitu', 'pembuatan', 'sistem', 'informasi', 'geografis', 'untuk', 'kost', 'dan', 'kesamaan', 'layanan', 'serta', 'metode', 'evaluasi', 'usability', 'sistem', 'yang', 'digunakan', 'yaitu', 'menggunakan', 'layanan', 'library', 'JavaScript', 'yaitu', 'Leaflet', 'dan', 'peta', 'OpenStreetMap', 'serta', 'menggunakan', 'SUS', 'sebagai', 'evaluasi', 'usability', 'sistem', '.', 'Penelitian', 'lain', 'tentang', 'pembangun', 'web', 'pencarian', 'kost', 'juga', 'telah', 'dilakukan', 'oleh', 'Natalia', 'Bunga', 'Kambuno', ',', 'Wahyuni', 'Eka', 'Sari', 'dan', 'Dawamul', 'Arifin', 'pada', 'tahun', '2020', '[', '8', ']', '.', 'Penelitian', 'yang', 'berjudul', '“', 'SISTEM', 'INFORMASI', 'GEOGRAFIS', 'PEMETAAN', 'TEMPAT', 'KOS', 'DI', 'SAMARINDA', 'BERBASIS', 'WEB', '”', 'ini', 'mengambil', 'studi', 'kasus', 'di', 'Kota', 'Samarinda', ',', 'Kalimantan', 'Timur', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'tersebut', 'adalah', 'sebuah', 'sistem', 'informasi', 'geografis', 'kost', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'mahasiswa', 'di', 'Kota', 'Samarinda', ',', 'tepatnya', 'mahasiswa', 'Politeknik', 'Pertanian', 'Negeri', '(', 'POLITANI', ')', ',', 'Politeknik', 'Negeri', 'Samarinda', 'Samarinda', '(', 'POLNES', ')', ',', '(', 'UNMUL', ')', '.', 'dan', 'Universitas', 'Mulawarman', 'Penelitian', 'ini', 'relevan', 'dengan', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'mengenai', 'pembuatan', 'sistem', 'informasi', 'geografis', 'kost', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'mahasiswa', 'sehingga', 'bisa', 'dijadikan', 'sebagai', 'referensi', 'karena', 'kemiripan', 'dari', 'tujuan', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', ',', 'yaitu', 'membuat', 'sistem', 'informasi', 'geografis', 'untuk', 'membantu', 'mahasiswa', 'dalam', 'mencari', 'kost', 'di', 'sekitar', 'kampus', 'tempat', 'mereka', 'menempuh', 'pendidikan', '.', 'berjudul', 'Pada', 'tahun', '2021', 'juga', 'telah', 'dilakukan', 'penelitian', 'mengenai', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'berbasis', 'web', '.', 'Penelitian', 'tersebut', '“', 'RANCANG', 'BANGUN', 'SISTEM', 'INFORMASI', 'SEWA', 'RUMAH', 'KOST', '(', 'E-KOST', ')', 'BERBASIS', 'WEBSITE', '”', '[', '9', ']', '.', 'Dari', 'penelitian', 'ini', 'dihasilkan', 'sebuah', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'wilayah', 'Jakarta', 'Selatan', '.', 'Dalam', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'tersebut', ',', 'metode', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'metode', 'waterfall', 'sehingga', 'penelitian', 'ini', '3', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dibutuhkannya', 'pembuatan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'juga', 'digunakan', 'untuk', 'mengevaluasi', 'kuesioner', 'sistem', 'yang', 'dengan', 'menyebarkan', 'kuesioner', 'uji', 'evaluasi', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'kepada', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'secara', 'umum', 'dan', 'kepada', 'panitia', 'pendataan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'secara', 'khusus', '.', 'dibangun', '4', '.', 'Observasi', 'Unit', 'observasi', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'dan', 'web', 'penyedia', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Pada', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'observasi', 'dilakukan', 'untuk', 'melihat', 'kecenderungan', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'yang', 'terlihat', 'jelas', 'tanpa', 'harus', 'menggali', 'informasi', 'lebih', 'lanjut', 'dari', 'mereka', '.', 'Hal', 'yang', 'diobservasi', 'seperti', 'bagaimana', 'kebiasaan', 'mahasiswa', 'dan', 'seberapa', 'jauh', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'mahasiswa', 'dari', 'kampus', '.', 'Adapun', 'observasi', 'pada', 'web', 'penyedia', 'Indonesia', 'informasi', 'dilakukan', 'untuk', 'mendapatkan', 'gambaran', 'sistem', 'informasi', 'sejenis', 'yang', 'ada', 'saat', 'ini', '.', 'kontrakan', 'di', 'kost', 'dan', 'C.', 'Metode', 'Pengembangan', 'Sistem', 'ini', 'Sistem', 'yang', 'dibangun', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'menerapkan', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'model', 'waterfall', '.', 'Metode', 'cocok', 'digunakan', 'untuk', 'tujuan', 'pembangunan', 'sistem', 'dari', 'awal', 'yang', 'mengumpulkan', 'kebutuhan', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dibangun', 'sampai', 'dengan', 'produk', 'diuji', '[', '10', ']', '.', 'ini', 'mudah', 'dipahami', 'dan', 'Selain', 'itu', ',', 'metode', 'diimplementasikan', 'terstruktur', 'karena', 'tiap', 'fase', 'diproses', 'dan', 'diselesaikan', 'satu', 'per', 'satu', '[', '11', ']', '.', 'Metode', 'ini', 'juga', 'mencerminkan', 'rekayasa', 'yang', 'praktis', 'dan', 'lengkap', 'sehingga', 'kualitas', 'software', 'tetap', 'terjaga', 'karena', 'pengembangan', 'yang', 'terstruktur', 'dan', 'terawasi', 'dengan', 'baik', 'serta', 'proses', 'pemeliharaan', 'mudah', 'dikarenakan', 'dokumen', 'yang', 'lengkap', '[', '12', ']', '.', 'terdapat', '5', 'Pada', 'metode', 'SDLC', 'model', 'waterfall', 'tahapan', ',', 'desain', ',', 'implementasi', ',', 'serta', 'uji', 'coba', 'dan', 'evaluasi', '[', '13', ']', '.', 'perencanaan', ',', 'tahapannya', 'analisis', ',', 'yaitu', 'serta', 'sejalan', 'dengan', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', 'karena', 'kesamaan', 'topik', 'dan', 'metode', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'yang', 'digunakan', '.', 'Penelitian', 'ini', 'dapat', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'referensi', 'dalam', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'yang', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Ruang', 'Lingkup', 'Penelitian', 'Fokus', 'ruang', 'lingkup', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'pembuatan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', ',', 'tepatnya', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'berada', 'di', 'Kelurahan', 'Bidara', 'Cina', 'dan', 'Kelurahan', 'Cipinang', 'Cempedak', ',', 'Jakarta', 'Timur', '.', 'Sistem', 'informasi', 'ini', 'dibangun', 'untuk', 'membantu', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'dalam', 'mencari', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Sistem', 'yang', 'dibangun', 'adalah', 'sistem', 'berbasis', 'web', '.', 'B.', 'Metode', 'Pengumpulan', 'Data', '1', '.', 'Telaah', 'Pustaka', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'telaah', 'pustaka', 'dilakukan', 'untuk', 'meninjauan', 'berbagai', 'penelitian', 'sebelumnya', 'guna', 'memahami', 'bagaimana', 'penelitian', 'tersebut', 'dilakukan', '.', 'Baik', 'dari', 'latar', 'belakang', 'masalahnya', ',', 'metode', 'digunakan', ',', 'metode', 'yang', 'pengembangan', 'sistem', ',', 'metode', 'pengujian', 'sistem', ',', 'dan', 'fitur-fitur', 'apa', 'saja', 'yang', 'mereka', 'berikan', '.', 'Hasil', 'dari', 'telaah', 'pustaka', 'dapat', 'digunakan', 'sebagai', 'dasar', 'dan', 'panduan', 'dalam', 'pembangunan', 'sistem', '.', 'penelitian', '2', '.', 'Wawancara', 'dari', 'lebih', 'untuk', 'informasi', 'mahasiswa', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'wawancara', 'dilakukan', 'pada', 'beberapa', 'mengetahui', 'permasalahan', 'yang', 'mereka', 'hadapi', 'saat', 'mencari', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Informasi', 'yang', 'didapat', 'kemudian', 'digunakan', 'sebagai', 'dasar', 'dalam', 'pembuatan', 'kuesioner', 'penelitian', 'untuk', 'mengumpulkan', 'banyak', 'mahasiswa', '.', 'Wawancara', 'juga', 'digunakan', 'untuk', 'mengetahui', 'secara', 'lebih', 'mendalam', 'tentang', 'hal-hal', 'yang', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'ada', 'saat', 'ini', '.', 'Contohnya', 'seperti', 'dari', 'sumber', 'mana', 'saja', 'mahasiswa', 'memperoleh', 'informasi', 'mengenai', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'kampus', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'dilakukan', 'pula', 'wawancara', 'terhadap', 'panitia', 'penanggung', 'jawab', 'kegiatan', 'pendataan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'tahun', 'lalu', 'untuk', 'mengetahui', 'bagaimana', 'sistem', 'pendataan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'UKM', 'di', 'Polstat', 'STIS', 'berjalan', '.', 'informasi', 'berkaitan', 'dengan', '3', '.', 'Kuesioner', 'kampus', '.', 'Kuesioner', 'Kuesioner', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'dimanfaatkan', 'untuk', 'menggali', 'informasi', 'pada', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'mengenai', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'digunakan', 'untuk', 'sekitar', 'mengetahui', 'masalah', 'apa', 'saja', 'yang', 'dialami', 'mahasiswa', 'terkait', 'usaha', 'mereka', 'dalam', 'mencari', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', '.', 'juga', 'diperlukan', 'untuk', 'mengetahui', 'Kuesioner', 'pendapat', 'mahasiswa', 'tentang', 'urgensi', 'bagaimana', 'Gambar', '1', '.', 'Tahapan', 'metode', 'waterfall', 'D.', 'Metode', 'Pengujian', 'Sistem', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'uji', 'coba', 'sistem', 'dilakukan', 'dengan', 'metode', 'black', 'box', 'testing', 'dan', 'untuk', 'evaluasinya', 'metode', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Pengujian', 'black', 'box', 'testing', '4', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'digunakan', 'untuk', 'mengetahui', 'apakah', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'dapat', 'berjalan', 'dan', 'berfungsi', 'dengan', 'benar', 'tanpa', 'memperhatikan', 'struktur', 'atau', 'kode', 'internal', 'didalamnya', '[', '14', ']', '.', 'Adapun', 'metode', 'evaluasi', 'sistem', ',', 'yaitu', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'adalah', 'sebuah', 'teknik', 'penilaian', 'atau', 'evaluasi', 'sistem', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'tingkat', 'kemudahan', '(', 'usability', ')', 'suatu', 'produk', 'atau', 'sistem', 'dengan', 'melibatkan', 'pengguna', '[', '15', ']', '.', 'Pengujian', 'dan', 'evaluasi', 'pada', 'sistem', 'ini', 'dilakukan', 'oleh', 'semua', 'aktor', 'yang', 'terlibat', 'dalam', 'sistem', 'sesuai', 'peran', 'mereka', 'masing-masing', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambar', '3', '.', 'Diagram', 'aktivitas', 'sistem', 'usulan', 'B.', 'Sistem', 'usulan', 'Bila', 'dibandingkan', 'dengan', 'sistem', 'sejenis', 'yang', 'banyak', 'beredar', 'saat', 'ini', ',', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'agak', 'sedikit', 'berbeda', 'karena', 'tidak', 'melibatkan', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'sebagai', 'user', 'khusus', 'pada', 'sistem', 'yang', 'biasanya', 'berperan', 'sebagai', 'user', 'yang', 'memasukkan', 'dan', 'memperbaharui', 'data', 'kost', 'atau', 'kontrakan', '.', 'Sebagai', 'gantinya', ',', 'data', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'dapat', 'ditambahkan', 'dan', 'diperbaharui', 'oleh', 'admin', 'dan', 'pengguna', '.', 'Admin', 'dapat', 'secara', 'langsung', 'memasukan', 'dan', 'memperbaharui', 'data', 'pada', 'sistem', ',', 'sedangkan', 'pengguna', 'dalam', 'hal', 'ini', 'sifatnya', 'adalah', 'memberikan', 'pengajuan', 'dimana', 'pengajuan', 'dari', 'pengguna', 'nantinya', 'akan', 'dilakukan', 'pengecekan', 'terlebih', 'dahulu', 'oleh', 'pengelola', 'sistem', 'informasi', 'dan', 'pengelola', 'atau', 'menolak', 'pengajuan', 'tersebut', '.', 'dapat', 'menerima', 'Semua', 'berkontribusi', 'serta', 'mengajukan', 'penambahan', 'dan', 'pembaharuan', 'data', '.', 'Sistem', 'input', 'dan', 'update', 'data', 'yang', 'seperti', 'ini', 'dimaksudkan', 'untuk', 'menjaga', 'kualitas', 'data', 'yang', 'ditampilkan', 'pada', 'sistem', 'dan', 'menjaga', 'kepercayaan', 'pencari', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'informasi', 'yang', 'sistem', 'sehingga', 'ditampilkan', 'hanya', 'informasi', 'yang', 'sudah', 'terverifikasi', 'oleh', 'admin', 'dan', 'pengelola', '.', 'pengguna', 'dapat', 'pada', 'ikut', 'Terdapat', 'beberapa', 'alasan', 'yang', 'melatarbelakangi', 'ditiadakannya', 'user', 'pemilik', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'secara', 'khusus', 'lalu', 'digantikan', 'perannya', 'oleh', 'pengguna', 'secara', 'umum', '.', 'Salah', 'satunya', 'adalah', 'dikarenakan', 'sistem', 'yang', 'dibangun', 'masih', 'baru', 'dan', 'masih', 'belum', 'dikenal', 'oleh', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', ',', 'sehingga', 'perlu', 'memulai', 'dan', 'memperlihatkan', 'manfaat', 'dari', 'sistem', 'secara', 'nyata', 'terlebih', 'dahulu', 'agar', 'nantinya', 'diharapkan', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'mau', 'mengajukan', 'diri', 'dan', 'menggantikan', 'mahasiswa', 'untuk', 'mengelola', 'data', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'milik', 'mereka', '.', 'Dari', 'sisi', 'stakeholder', 'pun', 'mereka', 'juga', 'menyatakan', 'bahwa', 'mereka', 'belum', 'memiliki', 'hubungan', 'dengan', 'pihak', 'pemilik', 'kost', 'dan', 'kontrakan', ',', 'sehingga', 'melibatkan', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'secara', 'khusus', 'dalam', 'sistem', 'cukup', 'sulit', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'digunakan', 'opsi', 'lain', 'yaitu', 'menggantikan', 'peran', 'pemilik', 'dengan', 'pengguna', 'secara', 'umum', 'untuk', 'berkontribusi', 'dalam', 'sisi', 'memasukkan', 'data', 'kost', 'dan', 'kontrakan', '.', 'Dari', 'pengguna', 'berdasarkan', 'hasil', 'survei', 'yang', 'dilakukan', 'sebelumnya', 'juga', 'diketahui', 'ada', 'kecenderungan', 'bahwa', 'mereka', 'lebih', 'menyukai', 'informasi', 'dari', 'mahasiswa', 'atau', '5', '/', '9', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'Gambar', 'di', 'atas', 'menjelaskan', 'kerangka', 'pikir', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'dimulai', 'dengan', 'mengumpulkan', 'informasi', 'mengenai', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'pada', 'mahasiswa', 'Polstat', 'STIS', 'menggunakan', 'metode', 'telaah', 'pustaka', ',', 'kuesioner', ',', 'observasi', ',', 'dan', 'wawancara', '.', 'Dari', 'pengumpulan', 'berbagai', 'tadi', 'permasalahan', 'yang', 'terjadi', 'seperti', 'yang', 'tertulis', 'pada', 'kolom', 'permasalahan', 'gambar', 'tersebut', '.', 'Untuk', 'mengatasi', 'permasalahan', 'dilakukan', 'ada', 'pembangunan', 'sistem', 'sebagai', 'solusi', '.', 'Sistem', 'dibangun', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', 'dan', 'diuji', 'dengan', 'metode', 'black', 'box', 'testing', 'serta', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'metode', 'system', 'usability', 'scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'ditemukan', 'kemudian', 'yang', 'data', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Rancangan', 'Arsitektur', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dibangun', 'merupakan', 'sistem', 'berbasis', 'web', '.', 'Web', 'dapat', 'diakses', 'oleh', 'pengguna', 'dengan', 'cara', 'terhubung', 'dengan', 'server', 'web', 'melalui', 'jaringan', 'internet', '.', 'Selain', 'menyediakan', 'tampilan', 'sistem', ',', 'juga', 'menyimpan', 'semua', 'data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'proses', 'bisnis', 'sistem', 'dalam', 'server', 'basis', 'data', '.', 'Berikut', 'rancangan', 'arsitektur', 'sistem', '.', 'server', 'dengan', 'kenalan', 'yang', 'pernah', 'mendiami', 'suatu', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'dibandingkan', 'dari', 'pemiliknya', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'beberapa', 'dari', 'mereka', 'juga', 'mengeluhkan', 'yang', 'dimasukkan', 'oleh', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'pada', 'sistem', 'sejenis', 'yang', 'ada', 'saat', 'ini', '.', 'informasi', 'langsung', 'tentang', 'adanya', 'fiktif', 'data', 'saat', 'Tentunya', 'sistem', 'kerja', 'yang', 'diterapkan', 'pada', 'sistem', 'usulan', 'dan', 'sistem', 'kerja', 'yang', 'umumnya', 'berjalan', 'pada', 'sistem', 'sejenis', 'ini', 'memiliki', 'kelebihan', 'dan', 'kekurangan', '.', 'Berdasarkan', 'analisis', 'yang', 'dilakukan', ',', 'berikut', 'perbandingan', 'pada', 'pengaplikasian', 'metode', 'sistem', 'usulan', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'umumnya', 'berjalan', 'pada', 'sistem', 'sejenis', 'saat', 'ini', '.', '1', '.', 'Dengan', 'informasi', 'mengenai', 'telah', 'adanya', 'sistem', 'kepada', 'pihak', 'yang', 'memasukkan', 'dan', 'memperbaharui', 'data', 'lebih', 'mudah', 'dilakukan', ',', 'berbeda', 'dengan', 'sistem', 'sejenis', 'dimana', 'yang', 'melakukannya', 'hanya', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', '.', 'sistem', 'usulan', ',', 'penyebaran', '2', '.', 'Data', 'yang', 'ditampilkan', 'pada', 'sistem', 'usulan', 'cenderung', 'lebih', 'terpercaya', 'karena', 'data', 'diverifikasi', 'terlebih', 'dahulu', 'oleh', 'pengelola', ',', 'berbeda', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'biasanya', 'berjalan', 'dimana', 'data', 'yang', 'dimasukkan', 'pada', 'sistem', 'langsung', 'akan', 'ditampilkan', '.', '3', '.', 'Pada', 'dengan', 'sistem', 'usulan', ',', 'keterbaruan', 'data', 'sangat', 'tergantung', 'pengguna', '.', 'Sementara', 'itu', 'pada', 'sistem', 'yang', 'umumnya', 'berjalan', 'saat', 'ini', 'keterbaruan', 'tergantung', 'pada', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', '.', 'kontribusi', 'para', '4', '.', 'Pada', 'kost', 'perubahan', 'kontrakan', 'sistem', 'usulan', ',', 'dan', 'pembaharuan', 'informasi', 'umum', 'cenderung', 'lebih', 'lama', 'karena', 'harus', 'menunggu', 'persetujuan', 'dari', 'pengelola', 'terlebih', 'dahulu', '.', 'Berbeda', 'dengan', 'sistem', 'yang', 'biasanya', 'berjalan', 'dimana', 'datanya', 'langsung', 'berubah', 'saat', 'pemilik', 'melakukan', 'perubahan', '.', 'secara', 'Pada', 'sistem', 'yang', 'diusulkan', ',', 'terdapat', 'dua', 'aktivitas', 'utama', 'yaitu', 'yang', 'pertama', 'adalah', 'mencari', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'dan', 'yang', 'kedua', 'adalah', 'mengelola', 'data', 'kost', ',', 'kamar', ',', 'dan', 'kontrakan', '.', 'Aktivitas', 'mencari', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'dilakukan', 'oleh', 'pengguna', 'dimana', 'pengguna', 'terlebih', 'dahulu', 'melakukan', 'login', 'pada', 'sistem', 'dan', 'selanjutnya', 'pengguna', 'menuju', 'halaman', 'Kost', 'untuk', 'mencari', 'kost', 'atau', 'menuju', 'halaman', 'Kontrakan', 'untuk', 'mencari', 'kontrakan', '.', 'Untuk', 'memudahkan', 'dalam', 'pencarian', 'pengguna', 'yang', 'disediakan', '.', 'Jika', 'berminat', 'pengguna', 'dapat', 'menghubungi', 'pemilik', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'untuk', 'melakukan', 'transaksi', '.', 'Setelah', 'diharapkan', 'melakukan', 'konfirmasi', 'agar', 'data', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'diperbaharui', 'oleh', 'sistem', '.', 'Berikut', 'diagram', 'aktivitas', 'untuk', 'kegiatan', 'mencari', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'oleh', 'pengguna', '.', 'dapat', 'menggunakan', 'pengguna', 'transaksi', 'selesai', 'filter', 'fitur', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '4', '.', 'Diagram', 'aktivitas', 'mencari', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'pada', 'sistem', 'usulan', 'dari', 'Aktivitas', 'utama', 'lainnya', 'pada', 'sistem', 'usulan', 'adalah', 'data', 'kost', ',', 'kamar', ',', 'dan', 'kontrakan', '.', 'mengelola', 'Pengelolaan', 'menambah', ',', 'data', 'terdiri', 'memperbaharui', ',', 'dan', 'menghapus', 'data', '.', 'Semua', 'aktor', 'tingkatan', 'dalam', 'pengelolaan', 'meski', 'terlibat', 'pengelolaan', 'dan', 'peran', 'mereka', 'masing-masing', 'berbeda', '.', 'Dalam', 'hal', 'pengelolaan', ',', 'admin', 'dapat', 'menambah', ',', 'memperbaharui', ',', 'dan', 'menghapus', 'data', 'secara', 'langsung', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'pengguna', 'hanya', 'dapat', 'mengajukan', 'penambahan', 'dan', 'pembaharuan', 'data', '.', 'Karena', 'sifatnya', 'hanya', 'pengajuan', 'maka', 'data', 'yang', 'diajukan', 'tidak', 'langsung', 'pencarian', ',', 'pada', 'melainkan', 'akan', 'dilakukan', 'pengecekan', 'terlebih', 'dahulu', 'oleh', 'pengelola', 'apakah', 'data', 'tersebut', 'sekiranya', 'valid', 'atau', 'tidak', '.', 'Jika', 'pengelola', 'memiliki', 'hal', 'yang', 'perlu', 'dikonfirmasi', 'data', 'pengajuan', ',', 'pengelola', 'dapat', 'menghubungi', 'pengaju', 'data', 'melalui', 'aplikasi', 'WhatsApp', '.', 'Bila', 'pengajuan', 'disetujui', 'maka', 'status', 'pengajuan', 'data', 'akan', 'diperbaharui', 'dan', 'data', 'akan', 'ditampilkan', 'pada', 'halaman', 'pencarian', '.', 'Namun', ',', 'apabila', 'pengajuan', 'ditolak', 'maka', 'data', 'akan', 'dihapus', 'dari', 'saat', 'melakukan', 'ditampilkan', 'pengecekan', 'halaman', '6', '/', '9', 'sistem', '.', 'Berikut', 'diagram', 'aktivitas', 'mengelola', 'data', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'pada', 'sistem', 'usulan', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Diagram', 'aktivitas', 'penambahan', 'dan', 'pembaharuan', 'data', 'kost', ',', 'kamar', ',', 'dan', 'kontrakan', 'oleh', 'pengguna', 'pada', 'sistem', 'usulan', 'Gambar', '6', '.', 'Diagram', 'aktivitas', 'mengelola', 'data', 'kost', ',', 'kamar', ',', 'dan', 'kontrakan', 'oleh', 'admin', 'pada', 'sistem', 'usulan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Sistem', 'yang', 'sudah', 'dibangun', 'rencananya', 'akan', 'dikelola', 'secara', 'sepanjang', 'tahun', 'oleh', 'sebuah', 'UKM', 'Kerohanian', 'Islam', '(', 'Rohis', ')', '.', 'Namun', ',', 'pada', 'waktu', 'tertentu', 'pengelolaan', 'sistem', 'akan', 'berpindah', 'tangan', 'dalam', 'UKM', 'tersebut', '.', 'Pada', 'beberapa', 'waktu', 'mendekati', 'tahun', 'ajaran', 'baru', 'sampai', 'beberapa', 'waktu', 'setelah', 'ajaran', 'baru', 'dimulai', ',', 'sistem', 'ini', 'akan', 'dikelola', 'oleh', 'panitia', 'Penyambutan', 'Mahasiswa', 'Baru', '(', 'PMB', ')', 'tepatnya', 'oleh', 'divisi', 'Buku', 'Pedoman', 'saat', 'kegiatan', 'penyambutan', 'mahasiswa', 'baru', 'berlangsung', '.', 'Di', 'luar', 'waktu', 'tersebut', 'sistem', 'akan', 'dikelola', 'oleh', 'Informasi', '(', 'Medkominfo', ')', 'dari', 'UKM', 'Rohis', '.', 'divisi', 'Media', ',', 'Komunikasi', 'dan', 'C.', 'Use', 'case', 'Diagram', 'use', 'case', 'menampilkan', 'interaksi', 'dan', 'sistem', 'dengan', 'sistem', 'hubungan', 'antara', 'pengguna', 'tersebut', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'sistem', 'digunakan', 'oleh', 'tiga', 'aktor', 'yaitu', 'pengguna', ',', 'pengelola', ',', 'dan', 'admin', 'dengan', 'perannya', 'masing-masing', '.', 'Secara', 'umum', 'admin', 'adalah', 'aktor', 'tertinggi', 'dalam', 'sistem', ',', 'pengelola', 'merupakan', 'aktor', 'yang', 'bertugas', 'dalam', 'penyeleksian', 'data', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'yang', 'masuk', ',', 'dan', 'aktor', 'pengguna', 'adalah', 'mereka', 'yang', 'dapat', 'menjadi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'serta', 'dapat', 'berkontribusi', 'memberikan', 'informasi', 'terkait', 'hal', 'tersebut', '.', 'Lebih', 'jelasnya', 'tentang', 'use', 'case', 'dari', 'setiap', 'aktor', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', 'berikut', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Use', 'case', 'diagram', 'sistem', 'usulan', 'D.', 'Rancangan', 'basis', 'data', 'yang', 'menyimpan', 'Rancangan', 'basis', 'data', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'sudah', 'melalui', 'tahap', 'normalisasi', 'dan', 'didapatkan', 'sembilan', 'tabel', 'yang', 'berelasi', '.', 'Kesembilan', 'tabel', 'tersebut', 'yaitu', 'tabel', 'users', 'tabel', 'yang', 'menyimpan', 'data-data', 'pengguna', 'sistem', ',', 'kontrakans', 'data-data', 'mengenai', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'yang', 'terdaftar', ',', 'tabel', 'kosts', 'yang', 'menyimpan', 'data', 'kost-kost', 'di', 'sekitar', 'kampus', 'tabel', 'kamars', 'yang', 'sistem', ',', 'yang', 'menyimpan', 'data', 'jenis', 'kamar', 'pada', 'kost', 'yang', 'terdaftar', '.', 'tabel', 'reviews', 'yang', 'berisi', 'komentar', 'dari', 'pengguna', ',', 'tabel', 'ratings', 'yang', 'berisi', 'rating', 'dari', 'pengguna', ',', 'tabel', 'edit_kosts', 'terdaftar', 'pada', '7', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'yang', 'menyimpan', 'sementara', 'data', 'pengajuan', 'update', 'kost', ',', 'tabel', 'edit_kontrakans', 'yang', 'menyimpan', 'sementara', 'data', 'pengajuan', 'update', 'kontrakan', ',', 'dan', 'tabel', 'edit_kamars', 'yang', 'menyimpan', 'sementara', 'data', 'pengajuan', 'update', 'kamar', '.', 'Rancangan', 'basis', 'data', 'digambarkan', 'dalam', 'Entity', 'Relationship', 'Diagram', '(', 'ERD', ')', 'sebagai', 'berikut', '.', 'Gambar', '8', '.', 'ERD', 'rancangan', 'basis', 'data', 'sistem', 'usulan', 'E.', 'Implementasi', 'Sistem', 'yang', 'dibangun', 'telah', 'diimplementasikan', 'dan', 'dapat', 'diakses', 'pada', 'https', ':', '//kostis-dev.ajaxcoding.id/', '.', 'Berikut', 'beberapa', 'tampilan', 'dari', 'hasil', 'implementasi', 'sistem', '.', 'Gambar', '9', '.', 'Implementasi', 'halaman', 'dashboard', 'admin', 'Gambar', '10', '.', 'Implementasi', 'halaman', 'kost', 'Gambar', '11', '.', 'Implementasi', 'halaman', 'detail', 'kost', 'bagian', 'informasi', 'letak', 'kost', 'pada', 'peta', 'F.', 'Pengujian', 'Sistem', 'Sistem', 'yang', 'dibangun', 'juga', 'telah', 'melalui', 'tahap', 'uji', 'coba', 'yang', 'dalam', 'hal', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'black-box', 'testing', '.', 'Dari', 'hasil', 'uji', 'ini', 'diketahui', 'fungsi', 'dari', 'sistem', 'sudah', 'berjalan', 'semestinya', '.', 'Berikut', 'hasil', 'uji', 'coba', 'sistem', 'secara', 'umum', '.', 'TABEL', 'I', 'HASIL', 'PENGUJIAN', 'SISTEM', 'Skenario', 'Pengujian', 'Aktor', 'Login', 'Admin', ',', 'Pengelola', ',', 'Pengguna', 'Mendaftar', 'Pengguna', 'Mencari', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'Pengguna', 'Konfirmasi', 'transaksi', 'Menghubungi', 'admin', 'Pengguna', 'Pengguna', 'Melaporkan', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'Pengguna', 'Mengajukan', 'penambahan', 'dan', 'pembaharuan', 'data', 'kost', ',', 'kamar', ',', 'dan', 'kontrakan', 'Pengguna', 'Hasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Memberi', 'dan', 'menghapus', 'rating', 'pada', 'kamar', 'dan', 'kontrakan', 'Memberi', 'komentar', 'pada', 'kamar', ',', 'kost', ',', 'dan', 'kontrakan', 'Menghubungi', 'pemilik', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'Pengguna', 'Berhasil', 'Pengguna', 'Berhasil', 'Pengguna', 'Berhasil', 'Melihat', 'detail', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'Pengguna', 'Mengedit', 'data', 'pengajuan', 'penambahan', 'Pengelola', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Menghubungi', 'pengaju', 'penambahan', 'dan', 'pembaharuan', 'data', 'Menyetujui', 'atau', 'menolak', 'penambahan', 'dan', 'pembaharuan', 'data', 'kamar', ',', 'kost', ',', 'atau', 'kontrakan', 'Pengelola', 'Berhasil', 'Pengelola', 'Berhasil', '8', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Menambahkan', 'dan', 'menghapus', 'pengelola', 'Menghapus', 'akun', 'pengguna', 'Mengubah', 'data', 'admin', 'Melihat', 'detail', ',', 'menambah', ',', 'memperbaharui', ',', 'dan', 'menghapus', 'data', 'kamar', ',', 'kost', ',', 'dan', 'kontrakan', 'Admin', 'Admin', 'Admin', 'Admin', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berhasil', 'Berdasarkan', 'skor', 'SUS', 'yang', 'didapat', 'yaitu', '74,55', 'sistem', 'ini', 'telah', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pengguna', '.', 'Saran', 'yang', 'dapat', 'diberikan', 'untuk', 'penelitian', 'berikutnya', 'adalah', 'mengevaluasi', 'dan', 'meningkatkan', 'sistem', 'dari', 'segi', 'tampilan', 'karena', 'berdasarkan', 'hasil', 'SUS', 'hal', 'ini', 'perlu', 'ditingkatkan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'dapat', 'dievaluasi', 'juga', 'peran', 'setiap', 'aktornya', 'dan', 'fitur', 'pada', 'sistem', 'setelah', 'sistem', 'berjalan', 'apakah', 'sudah', 'cukup', 'atau', 'perlu', 'ditingkatkan', 'lagi', '.', 'G.', 'Evaluasi', 'Sistem', 'Selain', 'telah', 'diuji', 'coba', ',', 'sistem', 'juga', 'telah', 'dievaluasi', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'dimana', 'sistem', 'ini', 'dievaluasi', 'oleh', '67', 'user', 'dengan', 'rincian', '2', 'aktor', 'admin', ',', '3', 'aktor', 'pengelola', ',', 'dan', '62', 'aktor', 'pengguna', '.', 'TABEL', 'II', 'HASIL', 'EVALUASI', 'SISTEM', 'Pernyataan', 'Skor', 'SUS', 'Saya', 'berpikir', 'akan', 'menggunakan', 'sistem', 'ini', 'lagi', 'Saya', 'merasa', 'sistem', 'ini', 'rumit', 'untuk', 'digunakan', 'Saya', 'merasa', 'sistem', 'ini', 'mudah', 'untuk', 'digunakan', 'Saya', 'membutuhkan', 'bantuan', 'dari', 'orang', 'lain', 'atau', 'teknisi', 'dalam', 'menggunakan', 'sistem', 'ini', 'Saya', 'merasa', 'fitur-fitur', 'sistem', 'ini', 'berjalan', 'dengan', 'semestinya', '.', 'Saya', 'merasa', 'ada', 'banyak', 'hal', 'yang', 'tidak', 'konsisten', '(', 'tidak', 'serasi', ')', 'pada', 'sistem', 'ini', 'Saya', 'merasa', 'orang', 'lain', 'akan', 'memahami', 'cara', 'menggunakan', 'sistem', 'ini', 'dengan', 'cepat', 'Saya', 'merasa', 'sistem', 'ini', 'membingungkan', 'Saya', 'merasa', 'tidak', 'ada', 'hambatan', 'dalam', 'menggunakan', 'sistem', 'ini', 'Saya', 'perlu', 'membiasakan', 'diri', 'terlebih', 'dahulu', 'sebelum', 'menggunakan', 'sistem', 'ini', 'Rata-rata', '7,69', '7,50', '8,17', '7,76', '8,10', '6,75', '7,99', '7,76', '7,65', '5,19', '74,55', 'Sistem', 'yang', 'dibangun', 'mendapat', 'skor', 'akhir', 'evaluasi', 'SUS', 'sebesar', '74,55', '.', 'Nilai', 'ini', 'berada', 'dalam', 'predikat', 'sangat', 'baik', 'meski', 'hasilnya', 'mendekati', 'batas', 'bawah', 'predikat', 'tersebut', '.', 'Nilai', 'SUS', 'ini', 'juga', 'telah', 'menunjukkan', 'bahwa', 'sistem', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pengguna', 'karena', 'telah', 'melebihi', 'nilai', '68', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Kesimpulan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'pembangunan', 'sistem', 'informasi', 'kost', 'dan', 'kontrakan', 'di', 'sekitar', 'Polstat', 'STIS', 'yang', 'dapat', 'mengelola', 'data', 'kost', 'dan', 'kontrakan', ',', 'menampilkan', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'dengan', 'kriteria', 'tertentu', ',', 'dan', 'menampilkan', 'letak', 'suatu', 'kost', 'atau', 'kontrakan', 'pada', 'peta', 'sudah', 'dapat', 'diimplementasikan', 'seluruhnya', 'serta', 'sudah', 'melalui', 'tahap', 'pengujian', 'dan', 'evaluasi', 'dengan', 'baik', '.', '[', '1', ']', '[', '2', ']', '[', '3', ']', '[', '4', ']', '[', '5', ']', '[', '6', ']', '[', '7', ']', '[', '8', ']', '[', '9', ']', '[', '10', ']', '[', '11', ']', '[', '12', ']', '[', '13', ']', '[', '14', ']', '[', '15', ']', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', 'N.', 'I.', 'Imansari', ',', '“', 'PRAKTIKUM', 'MENGENAI', 'KEBUTUHAN', 'ATAU', 'UTILITAS', 'DALAM', 'KEHIDUPAN', 'SEHARI-HARI', ',', '”', 'vol', '.', '5', ',', 'no', '.', '2', ',', '2020', '.', 'J.', 'Wibowati', ',', '“', 'PENGARUH', 'KUALITAS', 'PELAYANAN', 'TERHADAP', 'KEPUASAN', 'PELANGGAN', 'PADA', 'PT', 'MUARAKATI', 'BARU', 'SATU', 'PALEMBANG', ',', '”', 'J', '.', 'Manaj.', ',', 'vol', '.', '8', ',', 'no', '.', '2', ',', 'hlm', '.', '15–31', ',', 'Mar', '2021', ',', 'doi', ':', '10.36546/jm.v8i2.348', '.', 'M.', 'Kharisma', 'dan', 'I.', 'F.', 'Susilowati', ',', '“', 'TINJAUAN', 'YURIDIS', 'TERHADAP', 'PENGATURAN', 'PEMANFAATAN', 'RUMAH', 'NEGARA', 'SELAIN', 'SEBAGAI', 'TEMPAT', 'TINGGAL', 'DI', 'INDONESIA', ',', '”', 'NOVUM', 'J', '.', 'Huk.', ',', 'vol', '.', '7', ',', 'no', '.', '3', ',', 'hlm', '.', '164–173', ',', 'Jul', '2020', '.', 'Sumiati', ',', '“', 'HUBUNGAN', 'ANTARA', 'STATUS', 'TEMPAT', 'TINGGAL', 'DENGAN', 'INDEKS', 'PRESTASI', 'KUMULATIF', '(', 'IPK', ')', 'MAHASISWA', 'TADRIS', 'MATEMATIKA', 'UNIVERSITAS', 'ISLAM', 'NEGERI', 'SULTHAN', 'THAHA', 'SAIFUDDIN', 'JAMBI', ',', '”', 'Skripsi', ',', 'UNIVERSITAS', 'ISLAM', 'NEGERI', 'SULTHAN', 'THAHA', 'SAIFUDDIN', 'JAMBI', ',', 'Jambi', ',', '2021', '.', 'D.', 'Zaliluddin', ',', '“', 'PERANCANGAN', 'SISTEM', 'INFORMASI', 'PENJUALAN', 'BERBASIS', 'WEB', '(', 'STUDI', 'KASUS', 'PADA', 'NEWBIESTORE', ')', ',', '”', 'vol', '.', '4', ',', 'hlm', '.', '4', ',', '2018', '.', 'H.', 'Purnomo', 'dan', 'J.', 'Maknunah', ',', '“', 'Sistem', 'Informasi', 'Pengolahan', 'Data', 'Keuangan', 'Berbasis', 'Web', ',', '”', 'J', 'M', 'P', '-', 'J', '.', 'Inform', '.', 'Merdeka', 'Pasuruan', ',', 'vol', '.', '3', ',', 'no', '.', '3', ',', 'Des', '2018', ',', 'doi', ':', '10.37438/jimp.v3i3.187', '.', 'K.', 'C.', 'Alexander', ',', 'A.', 'R.', 'Ardi', ',', 'dan', 'A.', 'Faiqoh', ',', '“', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'Persebaran', 'Indekos', 'di', 'Sekitar', 'Wilayah', 'Institut', 'Teknologi', 'Telkom', 'Purwokerto', 'Berbasis', 'Web', ',', '”', 'OPEN', 'ACCESS', ',', 'vol', '.', '1', ',', 'no', '.', '4', ',', '2022', '.', 'N.', 'B.', 'Kambuno', ',', 'W.', 'E.', 'Sari', ',', 'dan', 'D.', 'Arifin', ',', '“', 'Sistem', 'Informasi', 'Geografis', 'Pemetaan', 'Tempat', 'Kos', 'Di', 'Samarinda', 'Berbasis', 'Web', ',', '”', 'Bul', '.', 'Poltanesa', ',', 'vol', '.', '21', ',', 'no', '.', '1', ',', 'hlm', '.', '11–17', ',', 'Jun', '2020', ',', 'doi', ':', '10.51967/tanesa.v21i1.320', '.', 'C.', 'Nizar', ',', '“', 'Rancang', 'Bangun', 'Sistem', 'Informasi', 'Sewa', 'Rumah', 'Kost', '(', 'E-Kost', ')', 'Berbasis', 'Website', ',', '”', 'J.', 'Sist', '.', 'Inf', '.', 'Dan', 'Sains', 'Teknol.', ',', 'vol', '.', '3', ',', 'no', '.', '1', ',', 'Mar', '2021', ',', 'doi', ':', '10.31326/sistek.v3i1.852', '.', 'R.', 'Susanto', 'dan', 'A.', 'D.', 'Andriana', ',', '“', 'PERBANDINGAN', 'MODEL', 'WATERFALL', 'DAN', 'PROTOTYPING', 'UNTUK', 'PENGEMBANGAN', 'SISTEM', 'INFORMASI', ',', '”', 'Maj.', 'Ilm', '.', 'UNIKOM', ',', 'vol', '.', '14', ',', 'no', '.', '1', ',', 'Mei', '2016', ',', 'doi', ':', '10.34010/miu.v14i1.174', '.', 'A.', 'Alshamrani', 'dan', 'A.', 'Bahattab', ',', '“', 'A', 'Comparison', 'Between', 'Three', 'SDLC', 'Models', 'Waterfall', 'Model', ',', 'Spiral', 'Model', ',', 'and', 'Incremental/Iterative', 'Model', ',', '”', 'IJCSI', 'Int', '.', 'J.', 'Comput', '.', 'Sci', '.', 'Issues', ',', 'vol', '.', '12', ',', 'no', '.', '1', ',', 'Jan', '2015', '.', 'J.', 'Junaedy', 'dan', 'A.', 'Munir', ',', '“', 'RANCANG', 'BANGUN', 'SISTEM', 'PENGELOLAAN', 'DATA', 'KULIAH', 'KERJA', 'LAPANG', 'PLUS', 'MEMANFAATKAN', 'FRAMEWORK', 'CODEIGNITER', 'DENGAN', 'MENGGUNAKAN', 'METODE', 'WATERFALL', ',', '”', 'Ilk', '.', 'J', '.', 'Ilm.', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'no', '.', '2', ',', 'hlm', '.', '203–210', ',', 'Agu', '2017', ',', 'doi', ':', '10.33096/ilkom.v9i2.141.203-210', '.', 'E.', 'R.', 'Hakim', ',', 'U.', 'Gunadarma', ',', 'J.', 'M.', 'R.', 'No', ',', 'dan', 'J.', 'Barat', ',', '“', 'STEGANOGRAFI', 'CITRA', 'DIGITAL', 'MENGGUNAKAN', 'METODE', 'LEAST', 'SIGNIFICANT', 'BIT', '(', 'LSB', ')', ',', '”', 'vol', '.', '5', ',', '2021', '.', 'R.', 'A.', 'Krisdiawan', ',', '“', 'IMPLEMENTASI', 'MODEL', 'PENGEMBANGAN', 'SISTEM', 'GDLC', 'DAN', 'ALGORITMA', 'LINEAR', 'CONGRUENTIAL', 'GENERATOR', 'PADA', 'GAME', 'PUZZLE', ',', '”', 'J.', 'NUANSA', 'Inform.', ',', 'vol', '.', '12', ',', 'no', '.', '2', ',', 'hlm', '.', '1–9', ',', 'Jul', '2018', '.', 'U.', 'Ependi', ',', 'T.', 'B.', 'Kurniawan', ',', 'dan', 'F.', 'Panjaitan', ',', '“', 'System', 'usability', 'scale', 'vs', 'heuristic', 'evaluation', ':', 'a', 'review', ',', '”', 'Simetris', 'J.', 'Tek', '.', 'Mesin', 'Elektro', 'Dan', 'Ilmu', 'Komput.', ',', 'vol', '.', '10', ',', 'no', '.', '1', ',', 'hlm', '.', '65–74', ',', '2019', '.', '9', '/', '9']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pemetaan', 'Kualitas', 'Lingkungan', 'Hidup', 'dengan', 'Machine', 'Learning', 'Menggunakan', 'Data', 'Citra', 'Satelit', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'Alfonsius', 'Berly', '(', '221911193', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Eng', '.', 'Arie', 'Wahyu', 'Wijayanto', ',', 'SST', ',', 'MT', '.', 'Ringkasan—', 'Lingkungan', 'adalah', 'aspek', 'yang', 'berpengaruh', 'langsung', 'terhadap', 'kesehatan', 'dan', 'keberlangsungan', 'hidup', 'manusia', ',', 'sehingga', 'sangat', 'penting', 'untuk', 'menemukan', 'suatu', 'instrumen', 'yang', 'dapat', 'memonitor', 'serta', 'mengevaluasi', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'secara', 'cepat', 'dan', 'akurat', '.', 'Penginderan', 'jauh', 'merupakan', 'cara', 'yang', 'efektif', 'dalam', 'mencapai', 'tujuan', 'tersebut', '.', 'Penggunaan', 'model', 'MCDA', 'dan', 'machine', 'learning', 'dalam', 'menganalisis', 'data', 'citra', 'satelit', 'dapat', 'memberikan', 'pemahaman', 'yang', 'lebih', 'baik', 'mengenai', 'kualitas', 'suatu', 'lingkungan', '.', 'Penelitian', 'identifikasi', ',', 'estimasi', ',', 'dan', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'melakukan', 'pemetaan', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'kota-kota', 'di', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'dengan', 'menggunakan', 'data', 'citra', 'satelit', '.', 'Metode', 'machine', 'learning', 'dengan', 'algoritma', 'XGBoost', 'Regressor', 'merupakan', 'model', 'terbaik', 'dalam', 'mengestimasi', 'dan', 'memetakan', 'IKLH', 'pada', 'level', 'grid', '1.25', 'km', 'x', '1.25', 'km', ',', 'dengan', 'nilai', 'MAPE', 'sebesar', '0.1665', '.', 'Evaluasi', 'pada', 'level', 'kota', 'menghasilkan', 'nilai', 'korelasi', 'pearson', 'sebesar', '0.9766', 'antara', 'data', 'hasil', 'estimasi', 'dengan', 'data', 'IKLH', 'resmi', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'pemetaan', 'lingkungan', 'hidup', ',', 'IKLH', ',', 'citra', 'satelit', ',', 'machine', 'learning', ',', 'MCDA', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Lingkungan', 'Hidup', 'adalah', 'kesatuan', 'sistem', 'yang', 'meliputi', 'segala', 'benda', ',', 'daya', ',', 'keadaan', ',', 'dan', 'makhluk', 'hidup', ',', 'termasuk', 'manusia', ',', 'serta', 'interaksinya', 'dalam', 'satu', 'wilayah', 'yang', 'berada', 'di', 'atas', ',', 'di', 'bawah', ',', 'dan', 'di', 'atas', 'permukaan', 'bumi', ',', 'termasuk', 'udara', ',', 'air', ',', 'dan', 'tanah', ',', 'dan', 'lingkungan', 'hidup', 'buatan', ',', 'termasuk', 'bangunan', ',', 'serta', 'jaringan', 'infrastruktur', 'dan', 'sosial', 'ekonomi', '[', '1', ']', '.', 'Lingkungan', 'hidup', 'sangat', 'penting', 'karena', 'erat', 'kaitannya', 'dengan', 'kesehatan', 'dan', 'kehidupan', 'manusia', '[', '2-4', ']', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'diperlukan', 'suatu', 'ukuran', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'kualitas', 'dari', 'suatu', 'lingkungan', 'hidup', '[', '5', ']', '.', 'Di', 'kancah', 'internasional', ',', 'Environmental', 'Performance', 'Index', '(', 'EPI', ')', 'adalah', 'salah', 'satu', 'indeks', 'yang', 'ditetapkan', 'secara', 'internasional', 'untuk', 'menilai', 'serta', 'membandingkan', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'negara-', 'negara', 'di', 'dunia', '[', '5', ']', '.', 'EPI', 'yang', 'merangking', '180', 'negara', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'satu', 'ukuran', 'pertama', 'dari', 'jenisnya', 'yang', 'masih', 'dijadikan', 'sebagai', 'standar', 'kebijakan', 'internasional', ',', 'termasuk', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', 'atau', 'SDGs', '[', '6', ']', '.', 'Gambar', '1', 'menunjukkan', 'bahwa', 'skor', 'EPI', 'Indonesia', '(', '28.20', ')', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'yang', 'paling', 'rendah', 'di', 'kawasan', 'Asia', 'Tenggara', '.', 'Secara', 'keseluruhan', ',', 'Indonesia', 'berada', 'pada', 'posisi', 'ke-164', 'dari', '180', 'negara', 'di', 'dunia', '[', '7', ']', '.', 'Di', 'Indonesia', ',', 'kualitas', 'lingkungan', 'diukur', 'dengan', 'Indeks', 'Kualitas', 'Lingkungan', 'Hidup', '.', 'IKLH', 'adalah', 'nilai', 'yang', 'menggambarkan', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'dalam', 'suatu', 'wilayah', '(', 'provinsi', ',', 'kabupaten/kota', ')', 'pada', 'waktu', 'tertentu', ',', 'yang', 'merupakan', 'nilai', 'komposit', 'dari', 'Indeks', 'Kualitas', 'Air', ',', 'Indeks', 'Kualitas', 'Udara', ',', 'Indeks', 'Kualitas', 'Tutupan', 'Lahan', ',', 'dan', 'Indeks', 'Kualitas', 'Air', 'Laut', '[', '8', ']', '.', 'IKLH', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'instrumen', 'penting', 'yang', 'turut', 'mendukung', 'pilar', 'lingkungan', 'SDGs', ',', 'diantaranya', ':', 'tujuan', '6', '(', 'IKA', ')', ';', 'tujuan', '11', 'dan', '13', '(', 'IKU', ')', ';', 'tujuan', '14', '(', 'IKAL', ')', ';', 'dan', 'tujuan', '15', '(', 'IKTL', ')', '[', '9', ']', '.', 'Namun', ',', 'kapasitas', 'kemampuan', 'pengumpulan', 'data', 'serta', 'diseminasi', 'IKLH', 'oleh', 'KLHK', 'pada', 'saat', 'ini', 'belum', 'dapat', 'memenuhi', 'ekspektasi', 'kebutuhan', 'data', ',', 'padahal', 'pemutakhiran', 'informasi', 'ini', 'perlu', 'dilakukan', 'secara', 'rutin', 'dan', 'berkala', '[', '10-11', ']', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'diperlukan', 'suatu', 'instrumen', 'penyedia', 'data', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'yang', 'memiliki', 'periode', 'update', 'lebih', 'cepat', ',', 'serta', 'mampu', 'menjangkau', 'lingkup', 'area', 'yang', 'lebih', 'rinci', '.', 'pendekatan', 'metode', 'machine', 'Penginderaan', 'jauh', 'telah', 'menjadi', 'cara', 'yang', 'efektif', 'untuk', 'memonitor', ',', 'menilai', ',', 'dan', 'mengevaluasi', 'lingkungan', '[', '12-13', ']', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penggunaan', 'machine', 'learning', 'dapat', 'membantu', 'dalam', 'mengidentifikasi', ',', 'menganalisis', ',', 'hingga', 'memprediksi', 'tingkat', 'polusi', 'serta', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', '[', '14', ']', '.', 'Selain', 'learning', ',', 'menggunakan', 'peninjauan', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'juga', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'Multi-Criteria', 'Decision', 'Analysis', '(', 'MCDA', ')', '.', 'MCDA', 'dapat', 'menunjukkan', 'bobot', 'dari', 'setiap', 'variabel', 'yang', 'digunakan', '.', 'Pendekatan', 'dengan', 'menggunakan', 'perhitungan', 'sederhana', 'menyebabkan', 'MCDA', 'memiliki', 'akurasi', 'yang', 'kurang', 'baik', '.', 'Namun', ',', 'penelitian', 'mengenai', 'lingkungan', 'yang', 'berlokasi', 'di', 'Indonesia', 'mayoritas', 'hanya', 'meninjau', 'kualitas', 'suatu', 'daerah', 'secara', 'parsial', 'dan', 'belum', 'mempertimbangkan', 'aspek', 'IKLH', 'yang', 'merupakan', 'standar', 'penilaian', 'lingkungan', 'di', 'Indonesia', '[', '15-16', ']', '.', 'Berdasarkan', 'kajian', 'literatur', ',', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'studi', 'pertama', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'memetakan', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'secara', 'menyeluruh', 'dengan', 'machine', 'learning', 'menggunakan', 'data', 'citra', 'satelit', '.', 'Wilayah', 'studi', 'yang', 'dipilih', 'adalah', 'kota-kota', 'yang', 'berada', 'di', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', '.', 'Selain', 'mempertimbangkan', 'aspek', 'kelengkapan', 'data', ',', 'provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'dipilih', 'karena', 'selalu', 'menjadi', 'provinsi', 'dengan', 'nilai', 'IKLH', 'terendah', 'di', 'Indonesia', '[', '10', ']', '.', 'Gambar', '1', '.', 'EPI', 'Negara', 'di', 'Asia', 'Tenggara', 'Tahun', '2022', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'pada', 'uraian', 'sebelumnya', ',', 'maka', 'tujuan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '/', '8', '1', '.', 'Mengidentifikasi', 'kualitas', 'gambaran', 'lingkungan', 'hidup', 'kota-kota', 'di', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'dengan', 'menggunakan', 'data', 'citra', 'satelit', '.', 'umum', '2', '.', 'Melakukan', 'estimasi', 'dan', 'pemetaan', 'IKLH', 'dengan', 'weighted', 'sum', 'model', 'menggunakan', 'data', 'citra', 'satelit', '.', '3', '.', 'Melakukan', 'pembangunan', 'dan', 'pemetaan', 'model', 'learning', 'dengan', 'machine', 'estimasi', 'IKLH', 'menggunakan', 'data', 'citra', 'satelit', '.', '4', '.', 'Membangun', 'dashboard', 'interaktif', 'hasil', 'estimasi', 'terbaik', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penelitian', 'mengenai', 'lingkungan', 'sudah', 'pernah', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'berbagai', 'metode', '.', 'Beberapa', 'diantaranya', 'adalah', 'penggunaan', 'PCA', 'untuk', 'mengeksplorasi', 'status', 'ekologi', '[', '17', ']', 'dan', 'analisis', 'cluster', 'hierarkis', 'untuk', 'mengetahui', 'kecenderungan', 'manusia', 'berdasarkan', 'kualitas', 'lingkungan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'metode', 'penginderaan', 'jauh', 'adalah', 'salah', 'satu', 'cara', 'yang', 'efektif', 'dan', 'efisien', 'dalam', 'memonitor', 'dan', 'mengevaluasi', 'kondisi', 'lingkungan', '[', '2', ',', '13', ',', '18-19', ']', '.', 'Pengaplikasian', 'machine', 'learning', 'pada', 'data', 'citra', 'satelit', 'juga', 'dapat', 'membantu', 'dalam', 'memprediksi', 'tingkat', 'pencemaran', '[', '14', ']', ',', 'hingga', 'pemetaan', 'lingkungan', 'dengan', 'mengkombinasikan', 'beberapa', 'sumber', 'big', 'data', '[', '20-22', ']', '.', 'lingkungan', 'hidup', 'Penelitian', 'mengenai', 'kualitas', 'juga', 'pernah', 'dilakukan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Penelitian', 'ini', 'meninjau', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'berupa', 'tutupan', 'lahan', 'dan', 'kesehatan', 'udara', 'di', 'daerah', 'ibu', 'kota', 'baru', 'Indonesia', 'serta', 'daerah', 'sekitarnya', 'dengan', 'menggunakan', 'data', 'citra', 'satelit', '[', '16', ']', '.', 'Namun', ',', 'penelitian', 'ini', 'hanya', 'terfokus', 'pada', 'tingkat', 'vegetasi', 'kota', ',', 'tanpa', 'mempertimbangkan', 'aspek', 'IKLH', 'yang', 'lain', ',', 'seperti', 'kualitas', 'air', 'dan', 'kualitas', 'udara', '.', 'Berdasarkan', 'uraian', 'di', 'atas', ',', 'peneliti', 'melakukan', 'pemetaan', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'secara', 'menyeluruh', 'dengan', 'mengkombinasikan', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'machine', 'learning', 'dengan', 'pertimbangan', 'bahwa', 'hal', 'serupa', 'belum', 'pernah', 'dilakukan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Wilayah', 'Studi', 'Wilayah', 'penelitian', 'yang', 'dipilih', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', '.', 'DKI', 'Jakarta', 'terdiri', 'dari', '5', 'kota', 'dan', '1', 'kabupaten', ',', 'yaitu', 'Kota', 'Jakarta', 'Pusat', ',', 'Kota', 'Jakarta', 'Utara', ',', 'Kota', 'Jakarta', 'Barat', ',', 'Kota', 'Jakarta', 'Selatan', ',', 'Kota', 'Jakarta', 'Timur', ',', 'dan', 'Kabupaten', 'Kepulauan', 'Seribu', '.', 'Karena', 'keterbatasan', 'sumber', 'daya', ',', 'peneliti', 'hanya', 'memilih', 'wilayah', 'administrasi', 'berupa', 'kota', 'untuk', 'diteliti', '.', 'Provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'dipilih', 'menjadi', 'wilayah', 'studi', 'karena', 'provinsi', 'ini', 'selalu', 'memperoleh', 'nilai', 'IKLH', 'terendah', 'di', 'Indonesia', '.', 'Nilai', 'IKLH', 'provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'pada', 'tahun', '2021', 'adalah', 'sebesar', '54.43', '.', 'Wilayah', 'penelitian', 'ditunjukkan', 'oleh', 'gambar', '2', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Lokasi', 'Wilayah', 'Studi', 'B', '.', 'Data', 'dan', 'Sumber', 'Data', 'Tabel', 'I', 'menunjukkan', 'daftar', 'dan', 'informasi', 'data', 'variable', 'independent', 'yang', 'digunakan', 'di', 'dalam', 'penelitian', '.', 'Data', 'citra', 'satelit', 'diperoleh', 'dari', '2', 'sumber', 'yang', 'berbeda', ',', 'yaitu', 'satelit', 'Sentinel-2', 'dan', 'satelit', 'Sentinel-5P', '[', '23', ']', '.', 'TABEL', 'I', 'DATA', 'PENELITIAN', 'Aspek', 'Bobot', 'IKLH', 'Kualitas', 'Air', '0.376', 'Indikator', 'Keterangan', 'NDWI', '(', 'Normalized', 'Difference', 'Water', 'Index', ')', 'NDCI', '(', 'Normalized', 'Difference', 'Chlorophyll', 'Index', ')', 'Mendeteksi', 'badan', 'air', 'dan', 'tingkat', 'kekeruhannya', 'Mengetahui', 'potensi', 'eutrofikasi', 'di', 'badan', 'air', 'Nitrogen', 'Dioxide', '(', 'L3_NO2', ')', 'Menggambarkan', 'tingkat', 'pencemaran', 'gas', 'nitrogen', 'Sulfur', 'Dioxide', '(', 'L3_SO2', ')', 'Menunjukkan', 'tingkat', 'emisi', 'SO2', 'di', 'udara', 'Sumber', 'Data', 'Periode', 'Update', 'Level', 'Penyajian', 'Referensi', 'Sentinel-2', '5', 'hari', '10m', 'Kualitas', 'Udara', '0.405', 'UV', 'Aerosol', '(', 'L3_AER_AI', ')', 'Menunjukkan', 'adanya', 'aerosol', 'penyerap', 'UV', 'seperti', 'debu', 'dan', 'asap', 'Carbon', 'Monoxide', '(', 'L3_CO', ')', 'Menunjukkan', 'gas', 'pencemaran', 'hasil', 'pembakaran', 'tidak', 'sempurna', 'Sentinel-', '5P', '16', 'hari', '1113,2m', 'Formaldehyde', '(', 'L3_HCHO', ')', 'Menunjukkan', 'pencemaran', 'akibat', 'kebakaran', ',', 'lalu', 'lintas', ',', 'dan', 'sumber', 'industri', 'Ozone', '(', 'L3_O3', ')', 'Menunjukkan', 'tingkat', 'pecemaran', 'ozon', 'permukaan', 'Kualitas', 'Tutupan', 'Lahan', '0.219', 'NDVI', '(', 'Normalized', 'Difference', 'Vegetation', 'Index', ')', 'NDBI', '(', 'Normalized', 'Difference', 'Built-', 'up', 'Index', ')', 'Mengidentifikasi', 'tingkat', 'vegetasi', 'Mengidentifikasi', 'area', 'terbangun', 'Sentinel-2', '5', 'hari', '10m', '[', '24', ']', '[', '25', ']', '[', '26', ']', '[', '27', ']', '[', '28', ']', '[', '29', ']', '[', '30', ']', '[', '31', ']', '[', '32', ']', '[', '33', ']', '2', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'C.', 'Pengumpulan', 'dan', 'Persiapan', 'Data', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'dua', 'sumber', 'data', '.', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'kualitas', 'air', 'dan', 'tutupan', 'lahan', 'berasal', 'dari', 'satelit', 'Sentinel-2', ',', 'sedangkan', 'data', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'kualitas', 'udara', 'diperoleh', 'dari', 'satelit', 'Sentinel-', '5P', '.', 'Dalam', 'prosesnya', ',', 'preparasi', 'data', 'dari', 'kedua', 'sumber', 'yang', 'berbeda', 'dilakukan', 'secara', 'terpisah', '.', 'Persiapan', 'data', 'citra', 'satelit', 'dari', 'Sentinel-2', 'berupa', 'cloud', 'selection', ',', 'cloud', 'masking', ',', 'band', 'composting', ',', 'dan', 'median', 'reducing', '.', 'Cloud', 'selection', 'dan', 'cloud', 'masking', 'digunakan', 'untuk', 'mendapatkan', 'citra', 'yang', 'lebih', 'bersih', 'dari', 'tutupan', 'awan', '.', 'Band', 'compositing', 'digunakan', 'untuk', 'mendapatkan', 'indeks', 'esensial', ',', 'sedangkan', 'median', 'reducing', 'diterapkan', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'median', 'citra', 'satelit', 'yang', 'mewakili', 'karakteristik', 'citra', 'dalam', 'kurun', 'waktu', 'tertentu', '.', 'Selanjutnya', ',', 'agar', 'mendapatkan', 'agregasi', 'data', 'citra', 'satelit', 'pada', 'level', 'grid', '1.25', 'km', 'x', '1.25', 'km', ',', 'nilai', 'rata-rata', 'band', 'dan', 'indeks', 'diagregasikan', 'menggunakan', 'fitur', 'zonal', 'statistics', 'di', 'software', 'QGIS', '.', 'Data-data', 'yang', 'sudah', 'diubah', 'ke', 'bentuk', 'peta', 'grid', 'selanjutnya', 'akan', 'ditransformasi', 'menggunakan', 'Teknik', 'transformasi', 'YeoJohnson', '.', 'Setelah', 'nilai', 'korelasi', 'variabel', 'dengan', 'tiap', 'aspeknya', 'diperoleh', ',', 'dilakukan', 'penghitungan', 'WSM', 'dengan', 'mengalikan', 'setiap', 'variabel', 'dengan', 'nilai', 'korelasi', ',', 'kemudian', 'dijumlahkan', '.', 'Hasil', 'WSM', 'kemudian', 'dinormalisasi', 'dengan', 'melakukan', 'scaling', '.', 'Data', 'hasil', 'scaling', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'pemetaan', '.', 'Pemetaan', 'pada', 'level', 'grid', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'bantuan', 'aplikasi', 'QGIS', '.', 'Untuk', 'mengetahui', 'ketepatan', 'peta', 'dalam', 'mengestimasi', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', ',', 'dilakukan', 'evaluasi', '.', 'Evaluasi', 'peraspek', 'dilakukan', 'pada', 'level', 'kota', 'dengan', 'mempertimbangkan', 'nilai', 'RMSE', ',', 'MAE', ',', 'MAPE', ',', 'Adj', 'R2', ',', 'dan', 'korelasi', 'pearson', '.', 'E.', 'Pemodelan', 'dengan', 'Machine', 'Learning', 'dan', 'Evaluasi', 'Model', 'machine', 'learning', 'diterapkan', 'pada', 'dataset', 'level', 'kecamatan', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'estimasi', 'data', 'level', 'grid', 'ukuran', '1.25', 'km', 'x', '1.25', 'km', 'lewat', 'pemilihan', 'model', 'terbaik', '.', 'Model', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Random', 'Forest', 'Regressor', '(', 'RFR', ')', ',', 'Decision', 'Tree', 'Regressor', '(', 'DTR', ')', ',', 'Gradient', 'Boosting', 'Regressor', '(', 'GBR', ')', ',', 'AdaBoost', 'Regressor', '(', 'ADB', ')', ',', 'XGBoost', 'Regressor', '(', 'XGB', ')', ',', 'serta', 'Multi', 'Layer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', '.', 'tersedia', 'sampai', 'lingkungan', 'hidup', 'hanya', 'Selanjutnya', ',', 'diketahui', 'bahwa', 'data', 'resmi', 'mengenai', 'indeks', 'level', 'kualitas', 'kabupaten/kota', '.', 'Metode', 'small', 'area', 'estimation', '(', 'SAE', ')', 'diterapkan', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'estimasi', 'nilai', 'IKLH', 'pada', 'level', 'daerah', 'yang', 'lebih', 'kecil', ',', 'yaitu', 'level', 'kecamatan', '.', 'Metode', 'SAE', 'yang', 'dipilih', 'adalah', 'broad', 'area', 'rasio', 'estimator', '(', 'BARE', ')', '.', 'Data', 'resmi', 'IKLH', 'diestimasi', 'dengan', 'rasio', 'jumlah', 'penduduk', 'dengan', 'luas', 'daerah', 'di', 'setiap', 'kecamatan', '.', 'Data', 'berasal', 'dari', 'publikasi', 'BPS', '.', 'Rumus', 'perhitungan', 'BARE', 'ditunjukkan', 'oleh', 'rumus', '(', '1', ')', '.', '𝑋̂𝑖𝑗', '=', '𝑙𝑖𝑗', '𝐿𝑖𝑗', '𝐿𝑗', '𝑙𝑗', '𝑋𝑗', 'dengan', ':', '𝑋̂𝑖𝑗', ':', 'estimasi', 'IKLH', 'kecamatan', '𝑖', 'kota', '𝑗', 'tahun', '2021', ';', '𝑙𝑖𝑗', 'jumlah', 'penduduk', 'di', 'kecamatan', 'ke-i', 'pada', 'kota', 'ke-j', 'tahun', '2020', ';', '𝐿𝑖𝑗', ':', 'luas', 'area', 'kecamatan', 'ke-i', 'pada', 'kota', 'ke-j', ';', '𝑙𝑗', ':', 'jumlah', 'penduduk', 'kota', 'ke', 'j', 'tahun', '2020', ';', '𝐿𝑗', ':', 'luas', 'area', 'kota', 'ke-j', ';', '𝑋𝑗', ':', 'IKLH', 'kota', '𝑗', 'tahun', '2021', '.', 'D.', 'Estimasi', 'dan', 'Pemetaan', 'dengan', 'MCDA', 'Pengestimasian', 'IKLH', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'WSM', 'dilakukan', 'dengan', 'terlebih', 'dahulu', 'menghitung', 'nilai', 'korelasi', 'masing-masing', 'aspek', 'berdasarkan', 'variabel', 'yang', 'dipilih', '.', 'Jenis', 'korelasi', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penghitungan', 'ini', 'adalah', 'korelasi', 'Pearson', '.', 'akan', 'telah', 'yang', 'Model', 'diperoleh', 'dievaluasi', 'menggunakan', '5-Fold', 'Cross', 'Validation', '(', 'mean', ')', ',', 'diantaranya', 'adalah', 'root', 'mean', 'squared', 'error', '(', 'RMSE', ')', ',', 'mean', 'absolute', 'percentage', 'error', '(', 'MAPE', ')', ',', 'dan', 'mean', 'absolute', 'error', '(', 'MAE', ')', '.', 'Hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKLH', 'dengan', 'model', 'terbaik', 'kemudian', 'dievaluasi', 'dengan', 'membandingkannya', 'dengan', 'data', 'resmi', 'di', 'level', 'kota', 'menggunakan', 'korelasi', 'pearson', '(', 'r', ')', ',', 'root', 'mean', 'squared', 'error', '(', 'RMSE', ')', ',', 'mean', 'absolute', 'percentage', 'error', '(', 'MAPE', ')', ',', 'mean', 'absolute', 'error', '(', 'MAE', ')', ',', 'R-Square', ',', 'serta', 'Adjusted', 'R-Square', '.', 'F.', 'Pembangunan', 'dashboard', 'Hasil', 'Estimasi', 'Terbaik', 'Pembangunan', 'dashboard', 'interaktif', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'fitur', 'qgis2web', '.', 'Fitur', 'ini', 'tersedia', 'pada', 'aplikasi', 'QGIS', '.', 'Fitur', 'ini', 'memungkingkan', 'hasil', 'pemetaan', 'dapat', 'tersaji', 'dalam', 'bentuk', 'halaan', 'web', '.', 'Fitur', 'yang', 'terdapat', 'dalam', 'dashboard', 'ini', 'antara', 'lain', 'adalah', ':', 'menampilkan', 'legenda', 'peta', ',', 'melakukan', 'filtrasi', 'berdasarkan', 'nilai', 'variabel', '(', 'IKLH', ',', 'nama', 'kota', ',', 'nama', 'kecamatan', ')', ',', 'mengetahui', 'lokasi', 'terkini', 'di', 'peta', ',', 'melakukan', 'zoom', 'in', 'dan', 'zoom', 'out', ',', 'dan', 'melakukan', 'identifikasi', 'visual', 'berdasarkan', 'layer', 'google', 'satellite', 'dan', 'hybrid', 'yang', 'tersedia', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambar', '3', 'menunjukkan', 'kerangka', 'pikir', 'umum', 'dari', '𝑟', '=', 'n', 'n', '∑', 'xiyi', 'i=1', 'n', '2', 'i=1', '−', '(', '∑', 'xi', '√', '(', 'n', '∑', 'xi', 'n', 'n', '−', '(', '∑', 'xi', ')', '(', '∑', 'yi', 'i=1', 'i=1', 'n', '2', ')', '2', ')', '√', '(', 'n', '∑', 'yi', 'i=1', '−', '(', '∑', 'yi', 'n', 'i=1', 'n', 'i=1', ')', 'penelitian', 'ini', '.', ')', '2', ')', '3', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Identifikasi', 'Gambaran', 'Umum', 'Kualitas', 'Lingkungan', 'Hidup', '1', ')', 'Kualitas', 'Air', 'Gambar', '4', 'menunjukkan', 'hasil', 'identifikasi', 'mengenai', 'gambaran', 'umum', 'kualitas', 'air', 'di', 'kota-kota', 'yang', 'berada', 'di', 'provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'pada', 'tahun', '2021', '.', 'Variabel', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'NDCI', 'dan', 'NDWI', '.', 'Baik', 'NDCI', 'dan', 'NDWI', ',', 'keduanya', 'diimplementasikankan', 'untuk', 'menilai', 'kualitas', 'badan', 'air', 'di', 'dalam', 'garis', 'pulau', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'hanya', 'daerah', 'badan', 'air', 'seperti', 'sungai', ',', 'danau', ',', 'dan', 'sebagainya', 'yang', 'menjadi', 'fokus', 'penilaian', '.', 'NDCI', 'dapat', 'mendeteksi', 'kadar', 'Chlorophyll-a', 'di', 'dalam', 'dapat', 'mengindikasikan', 'terjadinya', 'eutrofikasi', 'yang', 'menurunkan', 'kualitas', 'air', '[', '34', ']', '.', 'Baku', 'mutu', 'standar', 'air', 'yang', 'baik', 'adalah', 'Chlorophyll-a', 'berlebih', 'yang', 'air', '.', 'NDCI', '<', '0,1', 'atau', '25mg/m3', '.', 'Pada', 'gambar', '4', ',', 'warna', 'merah', 'terang', 'menunjukkan', 'kualitas', 'air', 'yang', 'lebih', 'baik', '.', 'Sedangkan', ',', 'warna', 'merah', 'gelap', 'mengindikasikan', 'kualitas', 'air', 'yang', 'lebih', 'buruk', '.', 'Sungai', 'Ciliwung', 'yang', 'berwarna', 'cokelat', 'pekat', 'memiliki', 'nilai', 'NDCI', 'sebesar', '0,412811', 'dan', 'Danau', 'Sunter', 'Barat', 'yang', 'berwarna', 'abu-abu', 'gelap', 'memiliki', 'nilai', 'NDCI', 'sebesar', '0,352273', '.', 'Selanjutnya', ',', 'selain', 'dapat', 'mengidentifikasi', 'adanya', 'badan', 'air', 'di', 'darat', ',', 'NDWI', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mendeteksi', 'lebih', 'gelap', 'pada', 'peta', 'kekeruhan', 'di', 'air', '.', 'Warna', 'yang', 'mengindikasikan', 'bahwa', 'daerah', 'perairan', 'tersebut', 'memiliki', 'air', 'yang', 'keruh', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Hasil', 'Identifikasi', 'Gambaran', 'Umum', 'Kualitas', 'Air', 'berdasarkan', 'Variabel', 'NDCI', 'dan', 'NDWI', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '5', '.', 'Hasil', 'Identifikasi', 'Gambaran', 'Umum', 'Kualitas', 'Udara', 'berdasarkan', 'Variabel', 'UVAI', ',', 'CO', ',', 'HCHO', ',', 'NO2', ',', 'O3', ',', 'dan', 'SO2', '.', 'Gambar', '5', 'menunjukkan', 'hasil', 'Gambar', '6', '.', 'Hasil', 'Identifikasi', 'Gambaran', 'Umum', 'Kualitas', 'Tutupan', 'Lahan', 'berdasarkan', 'Variabel', 'NDVI', 'dan', 'NDBI', '2', ')', 'Kualitas', 'Udara', 'daerah', 'dengan', 'kualitas', 'udara', 'yang', 'baik', 'diwakili', 'oleh', 'warna', 'yang', 'lebih', 'terang', ',', 'sedangkan', 'daerah', 'dengan', 'kualitas', 'udara', 'buruk', 'diwakili', 'oleh', 'warna', 'yang', 'lebih', 'gelap', '.', 'Berdasarkan', 'identifikasi', 'visual', ',', 'nilai', 'NO2', 'yang', 'tinggi', 'terpusat', 'di', 'tengah', 'Jakarta', ',', 'sedangkan', 'daerah', 'tepi', 'Jakarta', 'cenderung', 'memiliki', 'nilai', 'NO2', 'yang', 'tinggi', '.', 'O3', 'Mendeteksi', 'tingkat', 'pencemaran', 'gas', 'ozon', '.', 'Ozon', 'di', 'troposfer', 'merupakan', 'senyawa', 'yang', 'berbahaya', 'bagi', 'manusia', 'dan', 'tumbuh-tumbuhan', '.', 'Berdasarkan', 'identifikasi', 'visual', ',', 'area', 'lapangan', 'hijau', 'yang', 'berada', 'di', 'Kecamatan', 'Cilincing', 'diwakili', 'oleh', 'warna', 'yang', 'gelap', 'memiliki', 'nilai', 'ozon', 'yang', 'tinggi', ',', 'yaitu', 'sebesar', '1,46453.', 'identifikasi', 'mengenai', 'gambaran', 'umum', 'kualitas', 'udara', 'di', 'kota-kota', 'yang', 'berada', 'di', 'provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'pada', 'tahun', '2021', '.', 'Variabel', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'UVAI', ',', 'CO', ',', 'HCHO', ',', 'NO2', ',', 'O3', ',', 'dan', 'SO2', '.', 'UVAI', 'menunjukkan', 'adanya', 'aerosol', 'penyerap', 'UV', 'seperti', 'debu', 'dan', 'asap', '.', 'Semakin', 'gelap', 'warna', 'peta', ',', 'semakin', 'tinggi', 'nilai', 'UVAI', '.', 'Karbon', 'monoksida', '(', 'CO', ')', 'adalah', 'jejak', 'gas', 'atmosfer', 'yang', 'penting', 'untuk', 'memahami', 'kondisi', 'kimia', 'di', 'troposfer', '.', 'Sumber', 'utama', 'CO', 'adalah', 'pembakaran', 'bahan', 'bakar', 'fosil', ',', 'pembakaran', 'biomassa', ',', 'oksidasi', 'atmosfer', 'metana', 'dan', 'hidrokarbon', 'lainnya', '.', 'Berdasarkan', 'identifikasi', 'visual', ',', 'area', 'lapangan', 'hijau', 'yang', 'berada', 'di', 'Kecamatan', 'Cilincing', 'diwakili', 'oleh', 'warna', 'yang', 'cerah', 'memiliki', 'nilai', 'UVAI', 'yang', 'rendah', ',', 'yaitu', 'sebesar', '-1,9318', '.', 'Formaldehida', 'adalah', 'gas', 'perantara', 'di', 'hampir', 'semua', 'rantai', 'oksidasi', 'senyawa', 'organik', '.', 'Nilai', 'oksidasi', 'HCHO', 'dipancarkan', 'dari', 'vegetasi', ',', 'kebakaran', ',', 'lalu', 'lintas', ',', 'dan', 'sumber', 'industri', 'yang', 'terkait', 'dengan', 'perubahan', 'suhu', '.', 'Pada', 'peta', ',', 'area', 'lapangan', 'hijau', 'yang', 'berada', 'di', 'Kecamatan', 'Cilincing', 'diwakili', 'oleh', 'warna', 'yang', 'cerah', 'memiliki', 'nilai', 'CO', 'yang', 'rendah', ',', 'yaitu', 'sebesar', '-1,2659', '.', 'NO2', 'digunakan', 'untuk', 'meninjau', 'kualitas', 'udara', '.', 'Pada', 'peta', ',', 'Emisi', 'SO2', 'berdampak', 'buruk', 'bagi', 'kesehatan', 'manusia', 'dan', 'kualitas', 'udara', '.', 'Penyumbang', 'terbesar', 'komponen', 'ini', 'adalah', 'pembakaran', 'batu', 'arang', ',', 'minyak', 'bakar', ',', 'gas', ',', 'kayu', 'dan', 'sebagainya', 'Berdasarkan', 'identifikasi', 'visual', ',', 'area', 'lapangan', 'hijau', 'yang', 'berada', 'di', 'Kecamatan', 'Cilincing', 'diwakili', 'oleh', 'warna', 'yang', 'gelap', 'dengan', 'nilai', 'SO2', 'yang', 'tinggi', ',', 'yaitu', 'sebesar', '0,7851', '.', '3', ')', 'Kualitas', 'Tutupan', 'Lahan', 'Gambar', '6', 'menunjukkan', 'hasil', 'identifikasi', 'mengenai', 'gambaran', 'umum', 'kualitas', 'tutupan', 'lahan', 'kota-kota', 'yang', 'berada', 'di', 'provinsi', 'DKI', 'Jakarta', 'pada', 'tahun', '2021', '.', 'Variabel', 'yang', '5', '/', '8', 'digunakan', 'adalah', 'NDVI', 'dan', 'NDBI', '.', 'NDVI', 'bernilai', 'tinggi', 'apabila', 'suatu', 'daerah', 'memiliki', 'tingkat', 'vegetasi', 'yang', 'rapat', 'dan', 'bernilai', 'rendah', 'jika', 'sebaliknya', '.', 'Pada', 'peta', ',', 'daerah', 'perkotaan', 'di', 'Kecamatan', 'Tambora', 'berwarna', 'cerah', 'dengan', 'nilai', 'NDVI', 'sebesar', '0,0821', '.', 'Daerah', 'ini', 'dikategorikan', 'memiliki', 'kerapatan', 'vegetasi', 'yang', 'sangat', 'buruk', '.', 'Pada', 'daerah', 'sekitar', 'Lapangan', 'Golf', 'Halim', 'di', 'di', 'Kecamatan', 'Makasar', ',', 'nilai', 'NDVI', 'yang', 'diperoleh', 'adalah', 'sebesar', '0,6118', 'dan', 'dikategorikan', 'memiliki', 'kerapatan', 'vegetasi', 'yang', 'cenderung', 'baik', '.', 'Selanjutnya', ',', 'NDBI', 'digunakan', 'untuk', 'mendeteksi', 'adanya', 'area', 'terbangun', '.', 'NDBI', 'akan', 'bernilai', 'negatif', 'di', 'daerah', 'yang', 'memiliki', 'tutupan', 'lahan', 'berupa', 'air', 'dan', 'hutan', ',', 'serta', 'akan', 'bernilai', 'tinggi', 'di', 'daerah', 'padat', 'bangunan', '.', 'Pada', 'peta', ',', 'daerah', 'perkotaan', 'di', 'Kecamatan', 'Tambora', 'berwarna', 'gelap', 'dengan', 'nilai', 'NDBI', 'sebesar', '0,430884', '.', 'Sedangkan', ',', 'daerah', 'di', 'sekitar', 'Lapangan', 'Golf', 'Halim', 'di', 'di', 'Kecamatan', 'Makasar', ',', 'memiliki', 'nilai', 'NDBI', 'sebesar', '-0,57718', '.', 'B.', 'Estimasi', 'dan', 'Pemetaan', 'IKLH', 'dengan', 'WSM', 'Pengestimasian', 'menggunakan', 'metode', 'WSM', 'dilakukan', 'peraspek', '.', 'Hasil', 'estimasi', 'setiap', 'aspek', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'pembentukan', 'IKLH', 'komposit', '.', 'Pembobotan', 'WSM', 'menggunakan', 'korelasi', 'pearson', '.', 'TABEL', 'II', 'BOBOT', 'MODEL', 'WSM', 'Variabel', '(', '1', ')', 'NDCI', 'NDWI', 'UVAI', 'CO', 'HCHO', 'NO2', 'O3', 'SO2', 'NDVI', 'NDBI', 'Korelasi', '(', '2', ')', '-0.734252', '0.748905', '-0.684387', '0.764569', '-0.49012', '0.605447', '0.817038', '-0.862836', '-0.106044', '-0.009765', 'Keeratan', '(', '3', ')', 'Kuat', 'Kuat', 'Kuat', 'Kuat', 'Sedang', 'Kuat', 'Sangat', 'Kuat', 'Sangat', 'Kuat', 'Lemah', 'Lemah', 'Arah', 'Hubunngan', '(', '4', ')', 'Negatif', 'Positif', 'Negatif', 'Positif', 'Negatif', 'Positif', 'Positif', 'Negatif', 'Negatif', 'Negatif', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'metode', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', 'korelasi', 'pearson', 'bernilai', '-0.2393', ',', 'Adj', 'R2', 'bernilai', '0.0000', ',', 'RMSE', 'bernilai', '3.5774', ',', 'MAE', 'bernilai', '3.445', ',', 'dan', 'MAPE', 'bernilai', '0.0748', '.', 'Metode', 'ini', 'tidak', 'dapat', 'menghasilkan', 'estimasi', 'IKLH', 'secara', 'komposit', 'dengan', 'baik', '.', 'C.', 'Membangun', 'Model', 'Estimasi', 'IKLH', 'Menggunakan', 'Machine', 'Learning', 'Data', 'estimasi', 'IKLH', 'pada', 'level', 'kecamatan', 'dengan', 'pendekatan', 'BARE', 'digunakan', 'sebagai', 'variabel', 'dependen', 'pada', 'dataset', 'pelatihan', 'dan', 'pengujian', 'machine', 'learning', '.', 'Model', 'machine', 'learning', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'RFR', ',', 'DTR', ',', 'GBR', ',', 'ADB', ',', 'XGB', ',', 'dan', 'MLP', '.', 'Sebanyak', '70', '%', 'data', 'berperan', 'sebagai', 'data', 'latih', ',', 'sedangkan', 'sebanyak', '30', '%', 'sisanya', 'digunakan', 'sebagai', 'data', 'pengujian', '.', 'Grid', 'search', 'digunakan', 'untuk', 'memilih', 'parameter', 'terbaik', 'dengan', 'evaluasi', 'berupa', '5-fold', 'cross', 'validation', '.', 'Penentuan', 'model', 'terbaik', 'ditinjau', 'berdasarkan', 'nilai', 'root', 'mean', 'squared', 'error', '(', 'RMSE', ')', ',', 'mean', 'absolute', 'percentage', 'error', '(', 'MAPE', ')', ',', 'dan', 'mean', 'absolute', 'error', '(', 'MAE', ')', '.', 'TABEL', 'IIi', 'EVALUASI', 'MODEL', 'MACHINE', 'LEARNING', 'Model', '(', '1', ')', 'RMSE', 'MAPE', 'MAE', '(', '2', ')', '(', '3', ')', '(', '4', ')', 'Random', 'Forest', 'Regression', '(', 'RFR', ')', '10.4603', '0.2308', '8.7824', 'Decision', 'Tree', 'Regression', '(', 'DTR', ')', '10.0412', '0.1916', '7.7781', 'Gradient', 'Boosting', 'Regression', '(', 'GBR', ')', '8.2360', '0.1813', '6.4466', 'AdaBoost', 'Regressor', '(', 'ADA', ')', '11.2525', '0.2315', '9.4783', 'XGBoost', 'Regressor', '(', 'XGB', ')', '8.9190', '0.1665', '6.3076', 'Multi', 'Layer', 'Perceptrons', '(', 'MLP', ')', '18.0821', '0.3303', '14.4123', 'Gambar', '8', 'menunjukkan', 'peta', 'hasil', 'estimasi', 'indeks', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'menggunakan', 'model', 'machine', 'learning', 'terbaik', ',', 'yaitu', 'XGBoost', 'pada', 'level', 'grid', '1.25', 'km', 'x', '1.25', 'km', '.', 'Gambar', '9', 'menunjukkan', 'peta', 'hasil', 'estimasi', 'yang', 'telah', 'diagregasikan', 'ke', 'level', 'kecamatan', 'dan', 'kota', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Peta', 'Estimasi', 'IKLH', 'pada', 'Level', 'Grid', '1.25', 'km', 'x', '1.25', 'km', 'dengan', 'WSM', '.', 'Pengestimasian', 'IKLH', 'menggunakan', 'metode', 'WSM', 'menghasilkan', 'peta', 'level', 'grid', '1,25', 'km', '.', 'Peta', 'tersebut', 'ditunjukkan', 'oleh', 'gambar', '7', '.', 'Hasil', 'evaluasi', 'numerik', 'dari', 'Gambar', '8', '.', 'Peta', 'Estimasi', 'IKLH', 'pada', 'Level', 'Grid', '1.25', 'km', 'x', '1.25', 'km', '.', '6', '/', '8', 'Gambar', '9', '.', 'Peta', 'Estimasi', 'IKLH', 'Teragregasi', 'pada', 'Level', 'Kecamatan', 'dan', 'Kota', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dengan', 'mempertimbangkan', 'ketersediaan', 'data', 'IKLH', 'resmi', ',', 'dilakukan', 'evaluasi', 'data', 'estimasi', 'pada', 'level', 'kota', '.', 'Perbandingan', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '10', '.', 'Diperoleh', 'hasil', 'sebagai', 'berikut', ':', 'RMSE', '0,7920', ',', 'MAPE', '0.0155', ',', 'MAE', '0,7030', ',', 'dan', 'adjusted', 'R-square', '0.766', '.', 'Nilai', 'korelasi', 'antara', 'hasil', 'estimasi', 'dengan', 'data', 'resmi', 'IKLH', 'adalah', 'sebesar', '0.9766', '.', 'Gambar', '10', '.', 'Perbandingan', 'IKLH', 'Resmi', 'dengan', 'Peta', 'Hasil', 'Estimasi', 'Berdasarkan', 'Model', 'Terbaik', 'D.', 'Membangun', 'Dashboard', 'Hasil', 'Estimasi', 'Terbaik', 'Hasil', 'penelitian', 'berupa', 'peta', 'estimasi', 'IKLH', 'dengan', 'menggunakan', 'model', 'XGBoost', 'tersedia', 'dalam', 'bentuk', 'dashboard', 'interaktif', '.', 'Dashboard', 'interaktif', 'dibangun', 'dalam', 'rangka', 'mendukung', 'tujuan', 'penelitian', 'dalam', 'menunjang', 'penyediaan', 'data', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'yang', 'lebih', 'cepat', 'dan', 'granular', '.', 'Dashboard', 'ini', 'berbasis', 'web', 'sehingga', 'dapat', 'diakses', 'dengan', 'bebas', 'oleh', 'masyarakat', ',', 'terutama', 'oleh', 'masyarakat', 'DKI', 'Jakarta', 'yang', 'ingin', 'mengetahui', 'kondisi', 'lingkungan', 'hidup', 'di', 'daerah', 'masing-masing', '.', 'kualitas', 'Dashboard', 'ini', 'memanfaatkan', 'fitur', 'qgis2web', 'di', 'aplikasi', 'QGIS', '.', 'Gambar', '11', 'menampilkan', 'tampilan', 'dashboard', 'interaktif', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Dashboard', 'dapat', 'diakses', 'menggunakan', 'tautan', 'berikut', 'https', ':', '//s.stis.ac.id/IndeksKualitasLH2021', '.', 'Gambar', '11', '.', 'Tampilan', 'Dashboard', 'Hasil', 'Penelitian', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dan', 'pembahasan', ',', 'aspek', 'kualitas', 'lingkungan', 'hidup', 'dapat', 'diidentifkasi', 'dan', 'diestimasi', 'dengan', 'menggunakan', 'data', 'citra', 'satelit', 'berupa', 'NDCI', ',', 'NDWI', ',', 'UVAI', ',', 'CO', ',', 'HCHO', ',', 'NO2', ',', 'O3', ',', 'SO2', ',', 'NDVI', ',', 'dan', 'NDBI', '.', 'XGBoost', 'menjadi', 'model', 'machine', 'learning', 'terbaik', 'dalam', 'mengestimasi', 'IKLH', 'pada', 'level', 'grid', '1.25', 'km', ',', 'dengan', 'MAPE', 'sebesar', '0.1665', 'nilai', 'korelasi', 'antara', 'hasil', 'estimasi', 'dengan', 'data', 'resmi', 'IKLH', 'pada', 'level', 'kota', 'mencapai', '0.9766', '.', 'Pemerintah', 'dapat', 'mengimplementasikan', 'hasil', 'penelitian', 'ini', 'sebagai', 'instrumen', 'data', 'updating', 'IKLH', 'antartahun', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'sebagai', 'dasar', 'respon', 'cepat', 'pemerintah', 'terhadap', 'suatu', 'fenomena', 'lingkungan', 'tertentu', '.', 'Adapun', 'saran', 'untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', 'adalah', 'perlu', 'mempertimbangkan', 'penggunaan', 'geospasial', 'big', 'data', 'lainnya', 'di', 'dalam', 'pemodelan', 'dalam', 'rangka', 'mendapatkan', 'hasil', 'yang', 'lebih', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Undang-Undang', 'Nomor', '32', 'Tahun', '2009', 'tentang', 'Perlindungan', 'dan', 'Pengelolaan', 'Lingkungan', 'Hidup', '.', '2009', '.', '[', '2', ']', 'Yue', ',', 'H.', ',', 'Liu', ',', 'Y.', ',', 'Li', ',', 'Y.', ',', '&', 'Lu', ',', 'Y', '.', '(', '2019', ')', '.', 'Eco-', 'environmental', 'quality', 'assessment', 'in', 'China', '’', 's', '35', 'major', 'cities', 'based', 'on', 'remote', 'sensing', 'ecological', 'index', '.', 'Ieee', 'Access', ',', '7', ',', '51295-51311', '.', '[', '3', ']', 'Eisenberg', ',', 'J.', 'N.', ',', 'Desai', ',', 'M.', 'A.', ',', 'Levy', ',', 'K.', ',', 'Bates', ',', 'S.', 'J.', ',', 'Liang', ',', 'S.', ',', 'Naumoff', ',', 'K.', ',', '&', 'Scott', ',', 'J.', 'C.', '(', '2007', ')', '.', 'Environmental', 'determinants', 'of', 'infectious', 'disease', ':', 'a', 'framework', 'for', 'tracking', 'causal', 'links', 'and', 'guiding', 'public', 'Health', 'research', '.', 'Environmental', 'health', 'Perspectives', ',', '115', '(', '8', ')', ',', '1216-1223', '.', '[', '4', ']', 'Khraishah', ',', 'H.', ',', 'Alahmad', ',', 'B.', ',', 'Ostergard', 'Jr', ',', 'R.', 'L.', ',', 'AlAshqar', ',', 'A.', ',', 'Albaghdadi', ',', 'M.', ',', 'Vellanki', ',', 'N.', ',', '...', '&', 'and', 'Rajagopalan', ',', 'S.', 'for', 'global', 'implications', 'cardiovascular', 'disease', ':', 'health', '.', 'Nature', 'Reviews', 'Cardiology', ',', '1-15', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Climate', 'change', '[', '5', ']', 'Huang', ',', 'L.', ',', 'Wu', ',', 'J.', ',', '&', 'Yan', ',', 'L.', '(', '2015', ')', '.', 'Defining', 'and', 'of', 'measuring', 'indicators', '.', 'Landscape', 'ecology', ',', '30', ',', '1175-1193.', 'sustainability', ':', 'review', 'urban', 'a', '[', '6', ']', 'Hsu', ',', 'A.', ',', '&', 'Zomer', ',', 'A', '.', '(', '2016', ')', '.', 'Environmental', 'Index', '.', 'Wiley', 'StatsRef', ':', 'Statistics', 'Performance', 'Reference', 'Online', ',', '1–5', '.', '“', '2022', 'EPI', 'Result', ',', '”', 'epi.yale.edu', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//epi.yale.edu/epi-results/2022/component/epi/', '.', '[', 'Accessed', ':', '30-Dec-2022', ']', '.', '[', '7', ']', '[', '8', ']', 'Subdirektorat', 'Statistik', 'Lingkungan', 'Hidup', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', 'Statistik', 'Lingkungan', 'Hidup', 'Indonesia', '2021', ':', 'Energi', 'dan', 'Lingkungan', '.', 'Jakarta', ':', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', '2021', '.', '[', '9', ']', 'Direktorat', 'Jenderal', 'Pengendalian', 'Pencemaran', 'dan', 'Kerusakan', 'Lingkungan', ',', 'Rencana', 'Strategis', 'Tahun', '2020-2024', '.', 'Jakarta', ':', 'KLHK', ',', '2020', '.', '[', '10', ']', 'Subdirektorat', 'Statistik', 'Lingkungan', 'Hidup', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', 'Statistik', 'Lingkungan', 'Hidup', 'Indonesia', '2022', '.', 'Jakarta', ':', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ',', '2022', '.', '7', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'remote', 'estimation', 'of', 'chlorophyll-a', 'concentration', 'in', 'turbid', 'of', 'Environment', ',', '117', ',', '394-406.', 'productive', 'waters', '.', 'Remote', 'Sensing', '[', '26', ']', 'Douros', ',', 'J.', ',', 'Eskes', ',', 'H.', ',', 'van', 'Geffen', ',', 'J.', ',', 'Boersma', ',', 'K.', 'F.', ',', 'Compernolle', ',', 'S.', ',', 'Pinardi', ',', 'G.', ',', '...', '&', 'Veefkind', ',', 'P.', '(', '2022', ')', '.', 'Comparing', 'Sentinel-5P', 'TROPOMI', 'NO', '2', 'column', 'observations', 'with', 'the', 'CAMS-regional', 'air', 'quality', 'ensemble', '.', 'EGUsphere', ',', '1-40', '.', '[', '27', ']', 'Theys', ',', 'N.', ',', 'et', 'al', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Sulfur', 'dioxide', 'retrievals', 'from', 'TROPOMI', 'onboard', 'Sentinel-5', 'Precursor', ':', 'algorithm', 'theoretical', 'Atmospheric', 'Measurement', 'Techniques', ',', '10', '(', '1', ')', ',', '119-153.', 'basis', '.', '[', '28', ']', 'Li', ',', 'J.', ',', 'Carlson', ',', 'B.E.', ',', 'Yung', ',', 'Y.L', '.', 'et', 'al', '.', 'Scattering', 'and', 'absorbing', 'aerosols', 'in', 'the', 'climate', 'system', '.', 'Nat', 'Rev', 'Earth', 'Environ', '3', ',', '363–379', '(', '2022', ')', '.', '[', '29', ']', 'Borsdorff', ',', 'T.', ',', 'et', 'al', '.', '(', '2018', ')', '.', 'Measuring', 'carbon', 'monoxide', 'with', 'TROPOMI', ':', 'First', 'results', 'and', 'a', 'comparison', 'with', 'ECMWF‐IFS', 'data', '.', 'Geophysical', 'Research', 'Letters', ',', '45', '(', '6', ')', ',', '2826-2832', '.', '[', '30', ']', 'De', 'Smedt', ',', 'I.', ',', 'et', 'al', '.', '(', '2018', ')', '.', 'Algorithm', 'theoretical', 'from', 'S5P', 'baseline', 'TROPOMI', 'the', 'QA4ECV', 'project', '.', 'Atmospheric', 'Measurement', 'Techniques', ',', '11', '(', '4', ')', ',', '2395-', '2426.', 'formaldehyde', 'from', 'retrievals', 'analysis', 'and', 'for', '[', '31', ']', 'Inness', ',', 'A.', ',', 'et', 'al', '.', '(', '2019', ')', '.', 'Monitoring', 'and', 'assimilation', 'tests', 'with', 'TROPOMI', 'data', 'in', 'the', 'CAMS', 'system', ':', 'near-', 'real-time', 'total', 'column', 'ozone', '.', 'Atmospheric', 'Chemistry', 'and', 'Physics', ',', '19', '(', '6', ')', ',', '3939-3962', '.', '[', '32', ']', 'Rouse', ',', 'J.', 'W.', ',', 'Haas', ',', 'R.', 'H.', ',', 'Schell', ',', 'J', '.', 'A.', ',', '&', 'Deering', ',', 'D.', 'W.', '(', '1974', ')', '.', 'Monitoring', 'vegetation', 'systems', 'in', 'the', 'Great', 'Plains', 'with', 'ERTS', '.', 'NASA', 'Spec', '.', 'Publ', ',', '351', '(', '1', ')', ',', '309', '.', '[', '33', ']', 'Zha', ',', 'Y.', ',', 'Gao', ',', 'J.', ',', '&', 'Ni', ',', 'S.', '(', '2003', ')', '.', 'Use', 'of', 'normalized', 'difference', 'built-up', 'index', 'in', 'automatically', 'mapping', 'urban', 'areas', 'from', 'TM', 'imagery', '.', 'International', 'journal', 'of', 'remote', 'sensing', ',', '24', '(', '3', ')', ',', '583-594', '.', '[', '34', ']', 'Andersen', ',', 'J.', 'H.', ',', 'Schlüter', ',', 'L.', 'and', 'Ærtebjerg', ',', 'G.', '(', '2006', ')', 'Coastal', 'eutrophication', ':', 'in', 'definitions', 'and', 'implications', 'for', 'monitoring', 'strategies', '.', 'J.', 'Plankton', 'Res', '.', '28', '(', '7', ')', ':', '621-628.', 'recent', 'developments', '[', '11', ']', 'Dinas', 'Lingkungan', 'Hidup', 'Provinsi', 'Jakarta', ',', 'IKLH', 'DKI', 'Jakarta', '2021', '.', 'Jakarta', ':', 'DLH', ',', '2021', '.', '[', '12', ']', 'Strashok', ',', 'O.', ',', 'Ziemiańska', ',', 'M.', ',', '&', 'Strashok', ',', 'V.', '(', '2022', ')', '.', 'Evaluation', 'and', 'Correlation', 'of', 'Sentinel-2', 'NDVI', 'and', 'NDMI', 'in', 'Kyiv', '(', '2017–2021', ')', '.', 'Journal', 'of', 'Ecological', 'Engineering', ',', '23', '(', '9', ')', ',', '212-218', '.', '[', '13', ']', 'Hu', ',', 'X.S', '.', '&', 'Xu', ',', 'H.Q', '2018', '.', 'A', 'new', 'remote', 'sensing', 'index', 'for', 'assessing', 'the', 'spatial', 'heterogeneity', 'in', 'urban', 'ecological', 'quality', ':', 'a', 'case', 'from', 'Fuzhou', 'city', ',', 'China', '.', 'Ecological', 'Indicators', ',', '89', ',', '11-21', '.', '[', '14', ']', 'Hino', ',', 'M.', ',', 'Benami', ',', 'E.', ',', '&', 'Brooks', ',', 'N.', '(', '2018', ')', '.', 'Machine', 'environmental', 'monitoring', '.', 'Nature', 'for', 'learning', 'Sustainability', ',', '1', '(', '10', ')', ',', '583-588', '.', '[', '15', ']', 'Sharma', ',', 'R.', ',', 'Nehren', ',', 'U.', ',', 'Rahman', ',', 'S.', 'A.', ',', 'Meyer', ',', 'M.', ',', 'Rimal', ',', 'B.', ',', 'Aria', 'Seta', ',', 'G.', ',', '&', 'Baral', ',', 'H.', '(', '2018', ')', '.', 'Modeling', 'land', 'use', 'and', 'land', 'cover', 'changes', 'and', 'their', 'effects', 'on', 'biodiversity', 'Kalimantan', ',', 'Indonesia', '.', 'Land', ',', '7', '(', '2', ')', ',', '57', '.', 'Central', 'in', '[', '16', ']', 'Adinugroho', ',', 'W.', 'C.', ',', 'Prasetyo', ',', 'L.', 'B.', ',', 'Kusmana', ',', 'C.', ',', '&', 'Krisnawati', ',', 'H.', '(', '2022', ')', '.', 'Tracking', 'environmental', 'quality', 'of', 'Indonesia', '’', 's', 'new', 'capital', 'city', 'and', 'its', 'surrounding', 'area', '.', 'In', 'IOP', 'Conference', 'Series', ':', 'Earth', 'and', 'Environmental', 'Science', '(', 'Vol', '.', '950', ',', 'No', '.', '1', ',', 'p.', '012077', ')', '.', 'IOP', 'Publishing', '.', 'of', 'quality', 'ecological', '[', '17', ']', 'Wen', ',', 'X.', ',', 'et', 'al', '.', '(', '2019', ')', '.', 'Dynamic', 'monitoring', 'and', 'pingtan', 'analysis', 'comprehensive', 'experimental', 'zone', ',', 'a', 'new', 'type', 'of', 'sea', 'island', 'city', ',', 'based', 'on', 'RSEI', '.', 'Sustainability', ',', '12', '(', '1', ')', ',', '21', '.', '[', '18', ']', 'Weng', ',', 'Q.H', '.', '2009', '.', 'Thermal', 'infrared', 'remote', 'sensing', 'for', 'urban', 'climate', 'and', 'environmental', 'studies', ':', 'Methods', ',', 'applications', ',', 'of', 'trends', '.', 'Photogrammetry', '&', 'Remote', 'Sensing', ',', '64', '(', '4', ')', ',', '335-344', '.', 'Journal', 'Isprs', 'and', 'of', '[', '19', ']', 'Zhou', ',', 'D.', 'C.', ';', 'Zhao', ',', 'S.', 'Q.', ';', 'Liu', ',', 'S.', 'G.', ';', 'Zhang', ',', 'L.', 'X', '.', '&', 'Zhu', ',', 'C.', '2014', '.', 'Surface', 'urban', 'heat', 'island', 'in', 'China', "'s", '32', 'major', 'cities', ':', 'Spatial', 'patterns', 'and', 'drivers', '.', 'Remote', 'Sensing', 'of', 'Environment', ',', '152', '(', '152', ')', ',', '51-61', '.', '[', '20', ']', 'Yin', ',', 'J.', ',', 'Dong', ',', 'J.', ',', 'Hamm', ',', 'N.', 'A.', ',', 'Li', ',', 'Z.', ',', 'Wang', ',', 'J.', ',', 'Xing', ',', 'H.', ',', '&', 'Fu', ',', 'P.', '(', '2021', ')', '.', 'Integrating', 'remote', 'sensing', 'and', 'geospatial', 'big', 'data', 'for', 'urban', 'land', 'use', 'mapping', ':', 'A', 'review', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Applied', 'Earth', 'Observation', 'and', 'Geoinformation', ',', '103', ',', '102514', '.', '[', '21', ']', 'Bao', ',', 'H.', ',', 'Ming', ',', 'D.', ',', 'Guo', ',', 'Y.', ',', 'Zhang', ',', 'K.', ',', 'Zhou', ',', 'K.', ',', '&', 'Du', ',', 'S.', '(', '2020', ')', '.', 'DFCNN-based', 'semantic', 'recognition', 'of', 'urban', 'functional', 'zones', 'by', 'integrating', 'remote', 'sensing', 'data', 'and', 'POI', 'data', '.', 'Remote', 'Sensing', ',', '12', '(', '7', ')', ',', '1088', '.', '[', '22', ']', 'Chang', ',', 'S.', ',', 'Wang', ',', 'Z.', ',', 'Mao', ',', 'D.', ',', 'Guan', ',', 'K.', ',', 'Jia', ',', 'M.', ',', '&', 'Chen', ',', 'C.', '(', '2020', ')', '.', 'Mapping', 'the', 'essential', 'urban', 'land', 'use', 'in', 'changchun', 'by', 'applying', 'random', 'forest', 'and', 'multi-', 'source', 'geospatial', 'data', '.', 'Remote', 'Sensing', ',', '12', '(', '15', ')', ',', '2488', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'http', ':', '//www.tropomi.eu/data-products', '.', '[', '23', ']', '“', 'Tropomi', 'Data', 'Products', ',', '”', 'Tropomi', '.', 'Available', ':', '[', 'Accessed', ':', '22-Nov-2022', ']', '.', '[', '24', ']', 'McFeeters', ',', 'S.', 'K.', '(', '1996', ')', '.', 'The', 'use', 'of', 'the', 'Normalized', 'Difference', 'Water', 'Index', '(', 'NDWI', ')', 'in', 'the', 'delineation', 'of', 'open', 'water', 'features', '.', 'International', 'journal', 'of', 'remote', 'sensing', ',', '17', '(', '7', ')', ',', '1425-1432', '.', '[', '25', ']', 'Mishra', ',', 'S.', ',', '&', 'Mishra', ',', 'D.', 'R.', '(', '2012', ')', '.', 'Normalized', 'difference', 'chlorophyll', 'index', ':', 'A', 'novel', 'model', 'for', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pengembangan', 'Aplikasi', 'FASIH', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'dengan', 'Framework', 'Flutter', 'Riofebri', 'Prasetia', '(', '221911192', ',', '4SI2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Lutfi', 'Rahmatuti', 'Maghfiroh', ',', 'SST', ',', 'MT', 'oleh', 'pihak', 'ketiga', 'dilakukan', 'Ringkasan—', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'menerapkan', 'beberapa', 'metode', 'pengumpulan', 'data', ',', 'salah', 'satunya', 'adalah', 'Computer', 'Assisted', 'Personal', 'Interviewing', '(', 'CAPI', ')', '.', 'Saat', 'ini', ',', 'CAPI', 'tahap', 'BPS', 'yang', 'dikenal', 'sebagai', 'FASIH', 'sedang', 'dalam', 'pengembangan', 'menggunakan', 'bahasa', 'pemrograman', 'Kotlin', '.', 'Hal', 'ini', 'mengindikasikan', 'bahwa', 'aplikasi', 'CAPI', 'hanya', 'dapat', 'dioperasikan', 'pada', 'platform', 'Android', '.', 'Keputusan', 'menggunakan', 'bahasa', 'Kotlin', 'tanpa', 'mempertimbangkan', 'bahwa', 'tim', 'BPS', 'belum', 'familiar', 'dengan', 'bahasa', 'Kotlin', '.', 'Meskipun', 'demikian', ',', 'terdapat', 'alternatif', 'pengembangan', 'aplikasi', 'multiplatform', ',', 'yaitu', 'Flutter', ',', 'yang', 'dapat', 'diterapkan', 'dalam', 'pengembangan', 'FASIH', 'BPS', '.', 'Akan', 'tetapi', ',', 'BPS', 'belum', 'pernah', 'melakukan', 'studi', 'terkait', 'pengembangan', 'aplikasi', 'sehingga', 'kekurangan', 'dan', 'FASIH', 'menggunakan', 'Flutter', ',', 'kelebihan', 'dalam', 'penerapan', 'tersebut', 'dalam', 'teknologi', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'belum', 'diketahui', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penulis', 'bertujuan', 'untuk', 'melakukan', 'kajian', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'memanfaatkan', 'teknologi', 'Flutter', '.', 'Pembangunan', 'aplikasi', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'Rapid', 'Application', 'Development', '(', 'RAD', ')', 'Prototyping', '.', 'Selanjutnya', ',', 'aplikasi', 'hasil', 'pengembangan', 'akan', 'diuji', 'menggunakan', 'pengujian', 'black', 'box', 'dan', 'uji', 'performa', 'dengan', 'menggunakan', 'aplikasi', 'pihak', 'ketiga', ',', 'yaitu', 'Apptim', '.', 'Hasil', 'pengujian', 'black', 'box', 'menunjukkan', 'bahwa', 'aplikasi', 'sudah', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'fungsional', 'dari', 'pemangku', 'kepentingan', '.', 'Dari', 'segi', 'performa', ',', 'versi', 'FASIH', 'berbasis', 'Kotlin', 'mengungguli', 'versi', 'FASIH', 'berbasis', 'Flutter', '.', 'Namun', ',', 'Flutter', 'memiliki', 'keunggulan', 'dalam', 'waktu', 'pengembangan', 'cepat', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'dalam', 'aspek', 'pengembangan', 'antarmuka', 'pengguna', ',', 'aplikasi', 'FASIH', 'dapat', 'berjalan', 'di', 'beberapa', 'platform', '.', 'Akan', 'tetapi', ',', 'integrasi', 'lebih', 'lanjut', 'diperlukan', 'untuk', 'memastikan', 'fungsi', 'aplikasi', 'FASIH', 'berjalan', 'dengan', 'baik', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'FASIH', ',', 'Flutter', ',', 'Kotlin', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Menurut', 'UU', 'Nomor', '16', 'Tahun', '1997', ',', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'bertanggung', 'jawab', 'dalam', 'menyelenggarakan', 'kegiatan', 'statistik', 'dasar', 'yang', 'berskala', 'nasional', ',', 'makro', 'dan', 'lintas', 'sektoral', 'yang', 'bermanfaat', 'bagi', 'pemerintah', 'dan', 'masyarakat', '[', '1', ']', '.', 'BPS', 'memiliki', 'proses', 'bisnis', 'yang', 'tertuang', 'dalam', 'Statistical', 'Business', 'Framework', 'and', 'Architecture', '(', 'SBFA', ')', 'yang', 'memiliki', 'delapan', 'fase', 'dalam', 'proses', 'bisnis', 'ini', ',', 'yakni', ':', 'menentukan', 'kebutuhan', ',', 'merancang', ',', 'membangun', ',', 'mengumpulkan', ',', 'mengolah', ',', 'menganalisis', ',', 'menyebarluaskan', ',', 'dan', 'mengevaluasi', '.', 'BPS', 'memiliki', 'Corporate', 'Statistical', 'Infrastructure', '(', 'CSI', ')', 'berfungsi', 'sebagai', 'dasar', 'untuk', 'proses', 'produksi', 'baru', ',', 'termasuk', 'database', 'dan', 'gudang', 'menudung', '(', 'meta', ')', 'manajemen', 'data', ',', 'pengumpulan', 'data', ',', 'pemrosesan', 'dan', 'distribusi', '.', 'Salah', 'satu', 'CSI', 'yang', 'dikembangkan', 'untuk', 'mendukung', 'dalam', 'proses', 'mengumpulkan', 'yaitu', 'Integrated', 'Collection', 'System', '(', 'ICS', ')', '.', 'ICS', 'memiliki', 'beberapa', 'metode', 'dalam', 'pengumpulan', 'data', 'antara', 'lain', ':', 'Computer', 'Assisted', 'Personal', 'Interviewing', '(', 'CAPI', ')', ',', 'Computer', 'Aided', 'Personal', 'Interviewing', '(', 'CAWI', ')', ',', 'Desktop', 'Data', 'Entry', '(', 'DDE', ')', 'untuk', 'Paper', 'and', 'Pencil', 'Interviewing', 'PAPI', 'dan', 'Acquisition', 'External', 'Data', '[', '2', ']', '.', 'Modul', 'ICS', 'dalam', 'suatu', 'survei', 'dapat', 'dibagi', 'secara', 'garis', 'besar', 'lima', 'tahapan', ':', 'merancang', 'kuesioner', ',', 'membuat', 'dan', 'mengatur', 'survei', ',', 'penggunaan', 'moda', 'CAPI', '/', 'CAWI', '/', 'PAPI', ',', 'Pemeriksaan', 'dan', 'hasil', 'pencacahan', '[', '2', ']', '.', 'CAPI', 'lebih', 'cocok', 'untuk', 'petugas', 'di', 'daerah', 'yang', 'memiliki', 'koneksi', 'internet', 'yang', 'bagus', '.', 'Proses', 'bisnis', 'di', 'setiap', 'kabupaten', 'bisa', 'berbeda', 'tergantung', 'dari', 'jenis', 'survei', 'nya', '.', 'Misalnya', ',', 'jika', 'suatu', 'kabupaten', 'menggunakan', 'CAPI', 'dalam', 'suatu', 'survei', ',', 'maka', 'bagi', 'petugas', 'survei', 'harus', 'menggunakan', 'CAPI', 'dalam', 'melakukan', 'pengumpulan', 'data', '.', 'dipilih', 'Sampai', 'Saat', 'ini', ',', 'ICS', 'CAPI', 'masih', 'dikembangkan', 'dalam', 'bentuk', 'aplikasi', 'mobile', 'yang', 'hanya', 'bisa', 'dijalankan', 'di', 'sistem', 'operasi', 'Android', '.', 'Berdasarkan', 'wawancara', 'dengan', 'pengembang', 'aplikasi', 'ICS', 'CAPI', ',', 'Pengembangan', 'ICS', 'CAPI', 'awalnya', 'dikembangkan', 'oleh', 'pihak', 'ketiga', 'dengan', 'pemrograman', 'Kotlin', 'dan', 'dalam', 'bentuk', 'Native', '.', 'Menurut', 'Manoorkar', '[', '3', ']', ',', 'Native', 'mengacu', 'pada', 'aplikasi', 'yang', 'dibangun', 'untuk', 'berjalan', 'pada', 'platform', 'tertentu', 'saja', '(', 'hanya', 'satu', 'platform', ')', 'atau', 'sistem', 'operasi', 'tertentu', '.', 'Bahasa', 'pemrograman', 'Kotlin', 'tanpa', 'mempertimbangkan', 'ketersediaan', 'pegawai', 'BPS', 'yang', 'memiliki', 'pengetahuan', 'tentang', 'Kotlin', '.', 'Hasil', 'pengembangan', 'kemudian', 'diserahkan', 'kepada', 'tim', 'pengembang', 'ICS', 'CAPI', 'untuk', 'platform', 'Android', 'untuk', 'pengembangan', 'dan', 'pemeliharaan', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'kegiatan', 'survei', 'BPS', 'yang', 'menggunakan', 'ICS', 'CAPI', '.', 'Disamping', 'itu', 'ada', 'alternatif', 'lain', 'selain', 'Kotlin', 'untuk', 'pengembangan', 'aplikasi', 'mobile', ',', 'yaitu', 'pengembangan', 'aplikasi', 'lintas', 'platform', 'yang', 'menggunakan', 'basis', 'kode', 'tunggal', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'beberapa', 'sistem', 'operasi', '[', '4', ']', '.', 'Beberapa', 'teknologi', 'lintas', 'platform', 'yang', 'populer', 'meliputi', 'ionic', ',', 'xamarin', ',', 'Flutter', 'dan', 'react-Native', '.', 'Menurut', 'penelitian', 'Palumbo', '[', '4', ']', ',', 'Framework', 'Flutter', 'adalah', 'pilihan', 'yang', 'cocok', 'untuk', 'dijadikan', 'pilihan', 'utama', 'membangun', 'aplikasi', 'seluler', 'lintas', 'platform', 'dibandingkan', 'dengan', 'Framework', 'yang', 'lain', 'karena', 'hasil', 'penelitiannya', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Flutter', 'memiliki', 'performa', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'dengan', 'react', 'native', 'dalam', 'hal', 'penggunaan', 'Central', 'Processing', 'Unit', '(', 'CPU', ')', ',', 'Penggunaan', 'memori', 'dan', 'waktu', 'eksekusi', '.', 'Hasil', 'survei', 'Stack', 'OverFlow', 'tahun', '2022', 'juga', 'menyatakan', 'bahwa', 'Flutter', 'adalah', 'teknologi', 'lintas', 'platform', 'paling', 'populer', 'saat', 'ini', '[', '5', ']', '.', 'Flutter', 'merupakan', 'Framework', 'open', 'source', 'oleh', 'Google', 'untuk', 'membangun', 'aplikasi', 'lintas', 'platform', '[', '6', ']', '.', 'Dalam', 'konteks', 'ini', ',', 'Flutter', 'perlu', 'dipertimbangkan', 'sebagai', 'teknologi', 'untuk', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'di', 'masa', 'depan', 'karena', 'mendukung', 'pengembangan', 'aplikasi', 'lintas', 'platform', '.', 'Salah', 'satu', 'alasan', 'lain', 'untuk', 'menggunakan', 'Flutter', 'adalah', 'berdasarkan', 'pangsa', 'pasar', 'sistem', 'operasi', 'mobile', 'yang', 'tersebar', 'di', 'Indonesia', 'dari', 'tahun', '2013', 'sampai', '2022', 'terdapat', 'dua', 'sistem', 'operasi', 'yang', 'dominan', 'yaitu', 'iOS', 'dan', 'Android', '[', '7', ']', '.', 'Survei', '1', '/', '8', 'DI', 'PUBLIK', 'PUBLIK', 'KOMPETISI', 'pendahuluan', 'menunjukkan', 'bahwa', 'sebanyak', '42,86', 'persen', 'dari', 'total', 'responden', 'yang', 'terlibat', 'dalam', 'perekrutan', 'calon', 'petugas', 'lapangan', 'survei', 'menggunakan', 'ICS', 'CAPI', 'menolak', 'calon', 'mitra', 'karena', 'hanya', 'memiliki', 'smartphone', 'non-Android', 'dalam', 'kurun', 'waktu', 'satu', 'tahun', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'ICS', 'sebagai', 'finalis', 'TOP', 'INOVASI', 'PELAYANAN', 'INOVASI', 'PELAYANAN', 'LINGKUNGAN', 'KEMENTERIAN/LEMBAGA', ',', 'PEMERINTAH', 'DAERAH', ',', 'BUMN', ',', 'DAN', 'BUMD', 'TAHUN', '2022', ',', 'menunjukkan', 'potensi', 'ICS', 'CAPI', 'sebagai', 'inovasi', 'pelayanan', 'publik', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'oleh', 'semua', 'orang', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'Framework', 'Flutter', 'bisa', 'menjadi', 'langkah', 'di', 'masa', 'depan', 'untuk', 'mengembangkan', 'aplikasi', 'FASIH', 'yang', 'dapat', 'dioperasikan', 'di', 'berbagai', 'platform', 'atau', 'sistem', 'operasi', '.', 'Namun', 'dalam', 'melakukan', 'deploy', 'aplikasi', 'iOS', 'membutuhkan', 'Apple', 'Developer', 'Account', 'dimana', 'Account', 'ini', 'seharga', 'US', '$', '99', '/', 'tahun', '(', '[', '8', ']', ';', '[', '6', ']', ')', '.', 'Sehingga', 'dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'pengembangan', 'ICS', 'CAPI', 'dilakukan', 'dengan', 'Framework', 'Flutter', 'tanpa', 'melakukan', 'deploy', 'aplikasi', 'untuk', 'iOS', '.', 'Pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'menggunakan', 'Flutter', 'perlu', 'dipertimbangkan', 'sebagai', 'solusi', 'untuk', 'menyediakan', 'aplikasi', 'FASIH', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'perangkat', 'iOS', 'dan', 'Android', 'di', 'masa', 'depan', '.', 'Hal', 'ini', 'memungkinkan', 'peralihan', 'teknologi', 'dari', 'Kotlin', 'ke', 'Flutter', 'karena', 'keterbatasan', 'jumlah', 'programmer', 'ICS', 'CAPI', 'yang', 'hanya', 'ada', 'dua', 'orang', '.', 'Pengembangan', 'aplikasi', 'Native', 'dapat', 'membutuhkan', 'anggaran', 'yang', 'besar', 'dan', 'melibatkan', 'banyak', 'tim', '[', '9', ']', '.', 'Namun', ',', 'keuntungan', 'teknologi', 'lintas', 'platform', 'ini', 'terkadang', 'diimbangi', 'oleh', 'keterbatasan', ',', 'terutama', 'dalam', 'hal', 'kinerja', 'dan', 'integrasi', '[', '4', ']', '.', 'Karena', 'belum', 'ada', 'studi', 'sebelumnya', 'mengenai', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'sebagai', 'aplikasi', 'ICS', 'CAPI', 'BPS', 'menggunakan', 'Flutter', ',', 'penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'melakukan', 'studi', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'menggunakan', 'Flutter', '.', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'melakukan', 'kajian', 'Penelitian', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'menggunakan', 'Framework', 'Flutter', '.', 'Output', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'meliputi', 'Source', 'implementasi', ',', 'dan', 'hasil', 'analisis', 'Code', ',', 'dokumentasi', ',', 'pembandingan', 'performa', 'berdasarkan', 'pengujian', 'aplikasi', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Menurut', 'Widiyanto', '[', '10', ']', ',', 'dalam', 'penelitian', 'yang', 'berkaitan', 'tiga', 'dengan', 'pengembangan', 'sistem', 'kepegawaian', 'dengan', 'metode', 'untuk', 'membandingkan', 'kelebihan', 'dan', 'kelemahan', 'dari', 'ketiga', 'metode', 'tersebut', '.', 'Metode', 'yang', 'dimaksud', 'ialah', 'Rapid', 'Application', 'Development', '(', 'RAD', ')', ',', 'Waterfall', ',', 'dan', 'Prototype', '.', 'Metode', 'RAD', 'sangat', 'efektif', 'dalam', 'menghasilkan', 'sistem', 'yang', 'bisa', 'didiskusikan', 'langsung', 'kepada', 'pemangku', 'kepentingan', 'dan', 'cocok', 'untuk', 'projek', 'dengan', 'batasan', 'waktu', 'yang', 'singkat', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dalam', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'Framework', 'Flutter', ',', 'dipilih', 'metode', 'pengembangan', 'RAD', '.', 'Grzmil', '[', '11', ']', 'melakukan', 'perbandingan', 'performa', 'aplikasi', 'dasar', 'yang', 'dibangun', 'menggunakan', 'Android', 'Native', 'dan', 'Flutter', '.', 'Pengujian', 'menggunakan', 'aplikasi', 'pihak', 'ketiga', 'yaitu', 'dengan', 'Apptim', '.', 'Hasil', 'pengujian', 'didapat', 'parameter', 'pembanding', ',', 'seperti', 'penggunaan', 'CPU', ',', 'Memori', ',', 'Power', 'Usage', 'dan', 'FPS', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Render', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'alat', 'untuk', 'melakukan', 'pengujian', 'performa', 'aplikasi', 'bernama', 'Apptim', '.', 'Selanjutnya', ',', 'menurut', 'Arif', '[', '12', ']', ',', 'dalam', 'beberapa', 'tools', 'pengujian', 'aplikasi', 'yang', 'direkomendasikan', 'untuk', 'aplikasi', 'dengan', 'sistem', 'operasi', 'Android', 'dan', 'iOS', ',', 'terdapat', 'opsi', 'pengujian', 'menggunakan', 'perangkat', 'kerja', 'nyata', 'maupun', 'emulator', 'untuk', 'aplikasi', 'seluler', '.', 'Ini', 'tergantung', 'dari', 'alat', 'pengujian', 'apa', 'yang', 'digunakan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'menggunakan', 'aplikasi', 'Apptim', 'dimana', 'media', 'pengujian', 'menggunakan', 'emulator', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'Manoorkar', '[', '3', ']', '.', 'Penelitian', 'ini', 'membandingkan', 'pengembangan', 'aplikasi', 'menggunakan', 'Flutter', 'dengan', 'penggunaan', 'bahasa', 'pemrograman', 'native', 'dalam', 'membangun', 'aplikasi', 'mobile', '.', 'Parameter', 'yang', 'dijadikan', 'perbandingan', 'yakni', 'ukuran', 'kode', ',', 'kinerja', 'CPU', ',', 'waktu', 'pengembangan', 'dan', 'tampilan', 'aplikasi', '.', 'Penggunaan', 'parameter', 'kinerja', 'CPU', 'digunakan', 'dalam', 'ini', 'digunakan', 'untuk', 'penelitian', 'membandingkan', 'berapa', 'besar', 'bagian', 'CPU', 'yang', 'digunakan', 'antara', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'dengan', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'akan', 'diambil', 'beberapa', 'parameter', 'seperti', 'lama', 'waktu', 'pengembangan', 'dan', 'kinerja', 'performa', 'yang', 'dijadikan', 'pembanding', 'antara', 'aplikasi', 'FASIH', 'hasil', 'pengembangan', 'dengan', 'Flutter', 'dengan', 'aplikasi', 'FASIH', 'hasil', 'pengembangan', 'dengan', 'kotlin', '.', 'ini', 'dimana', 'parameter', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Metode', 'Pengumpulan', 'Data', 'Beberapa', 'metode', 'pengumpulan', 'data', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yakni', ':', '1', '.', 'Wawancara', 'Penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'wawancara', 'untuk', 'mendapatkan', 'informasi', 'dari', 'sistem', 'dan', 'masalah', 'yang', 'perlu', 'diselesaikan', '.', 'Wawancara', 'dilakukan', 'melalui', 'media', 'Zoom', 'meet', ',', 'WhatsApp', 'dan', 'pertemuan', 'dengan', 'Pranata', 'Komputer', 'Ahli', 'Madya', 'dari', 'Direktorat', 'Sistem', 'Informasi', 'Statistik', 'BPS', 'RI', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'juga', 'dilakukan', 'wawancara', 'dengan', 'Anggota', 'dari', 'Sub', 'Direktorat', 'Sistem', 'Informasi', 'Statistik', 'yang', 'berperan', 'sebagai', 'pengembang', 'aplikasi', '.', 'Tujuan', 'wawancara', 'adalah', 'untuk', 'mendapatkan', 'gambaran', 'umum', 'tentang', 'sistem', 'dan', 'informasi', 'mengenai', 'aplikasi', 'FASIH', '.', '2', '.', 'Studi', 'Pustaka', 'Metode', 'studi', 'pustaka', 'mengumpulkan', 'informasi', 'dari', 'berbagai', 'sumber', 'seperti', 'ebook', ',', 'skripsi', ',', 'artikel', ',', 'jurnal', 'dan', 'sumber-sumber', 'lain', 'yang', 'menjadi', 'basis', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Informasi', 'dari', 'sumber', 'lainnya', 'ini', 'dibaca', ',', 'dipelajari', ',', 'dan', 'dikutip', 'sesuai', 'kebutuhan', 'penelitian', '.', '3', '.', 'Observasi', 'dan', 'Studi', 'Dokumentasi', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'pengamatan', 'langsung', 'antarmuka', 'pengguna', 'dan', 'source', 'code', 'dari', 'aplikasi', 'FASIH', 'untuk', 'meninjau', 'lebih', 'dalam', 'terkait', 'fungsi', 'yang', 'ada', 'dalam', 'aplikasi', ',', 'yang', 'kemudian', 'dibandingkan', 'dengan', 'hasil', 'wawancara', '.', '4', '.', 'Survei', 'Pendahuluan', 'Sebelum', 'melakukan', 'penelitian', ',', 'dilakukan', 'survei', 'pendahuluan', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'mengumpulkan', 'informasi', 'tentang', 'jumlah', 'pegawai', 'BPS', 'dengan', 'karakteristik', 'tertentu', 'yang', 'pernah', 'terlibat', 'dalam', 'perekrutan', 'mitra', 'BPS', 'yang', 'melibatkan', 'penggunaan', 'aplikasi', 'ICS', 'CAPI', 'BPS', '.', '2', '/', '8', 'Survei', 'ini', 'juga', 'bertujuan', 'untuk', 'mengetahui', 'jumlah', 'calon', 'mitra', 'yang', 'ditolak', 'karena', 'hanya', 'memiliki', 'smartphone', 'non-', 'Android', '.', 'Metode', 'penarikan', 'sampel', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'survei', 'ini', 'adalah', 'metode', 'penarikan', 'snowball', ',', 'yang', 'diketahui', 'dari', 'Leighton', '[', '13', ']', 'sebagai', 'metode', 'yang', 'efektif', 'dan', 'efisien', 'dalam', 'penarikan', 'sampel', 'untuk', 'penelitian', ',', 'meskipun', 'hanya', 'menggunakan', 'media', 'sosial', '.', 'B.', 'Metode', 'Pengembangan', 'Rapid', 'Application', 'Development', '(', 'RAD', ')', 'Prototyping', 'Gambar', '1', '.', 'Siklus', 'Metode', 'RAD', 'Prototyping', '[', '14', ']', 'Metode', 'Rapid', 'Application', 'Development', '(', 'RAD', ')', 'Prototyping', 'adalah', 'sebuah', 'metodologi', 'pengembangan', 'aplikasi', 'yang', 'mengutamakan', 'kecepatan', '.', 'RAD', 'Prototyping', 'merupakan', 'metodologi', 'berbasis', 'prototyping', 'yang', 'melakukan', 'proses', 'analisis', ',', 'desain', 'dan', 'implementasi', 'secara', 'bersamaan', ',', 'yang', 'berulang', 'dalam', 'satu', 'siklus', 'hingga', 'sistem', 'aplikasi', 'diterima', '[', '14', ']', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'pengguna', 'dari', 'tim', 'FASIH', 'BPS', 'yang', 'akan', 'memberi', 'umpan', 'balik', 'selama', 'melakukan', 'analisis', ',', 'desain', 'dan', 'implementasi', 'secara', 'bersamaan', 'hingga', 'sistem', 'diterima', 'oleh', 'pemangku', 'kepentingan', 'yaitu', 'tim', 'FASIH', '.', 'Tahapan', 'dari', 'metode', 'ini', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Planning', 'Tahap', 'ini', 'melibatkan', 'penentuan', 'ruang', 'lingkup', 'dan', 'tujuan', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dikembangkan', ',', 'serta', 'identifikasi', 'masalah', 'yang', 'dihadapi', '.', 'Identifikasi', 'masalah', 'dilakukan', 'melalui', 'wawancara', 'dengan', 'pemangku', 'kepentingan', 'dan', 'studi', 'terhadap', 'source', 'code', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Android', 'yang', 'dikembangkan', 'menggunakan', 'bahasa', 'Kotlin', '.', '2', '.', 'Analysis', 'Tahap', 'analisis', 'melibatkan', 'pengumpulan', 'dan', 'pemahaman', 'lebih', 'lanjut', 'tentang', 'kebutuhan', 'dan', 'persyaratan', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dikembangkan', '.', 'Penulis', 'menganalisis', 'kebutuhan', 'pemangku', 'kepentingan', ',', 'mengidentifikasi', 'proses', 'bisnis', 'yang', 'terlibat', ',', 'dan', 'mengumpulkan', 'informasi', 'terkait', '.', 'Analisis', 'yang', 'dilakukan', 'yakni', 'analisis', 'Activity', 'diagram', 'yang', 'dibuat', 'untuk', 'menggambarkan', 'secara', 'grafis', 'aktivitas', 'berurutan', 'dari', 'proses', 'bisnis', '[', '15', ']', '.', '3', '.', 'Design', 'Tahap', 'desain', 'melibatkan', 'merancang', 'struktur', 'dan', 'antarmuka', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dikembangkan', '.', 'Penulis', 'merancang', 'dan', 'merencanakan', 'arsitektur', 'sistem', '.', '4', '.', 'Implementation', 'antarmuka', 'pengguna', 'tampilan', 'Tahap', 'implementasi', 'melibatkan', 'penerjemahan', 'desain', 'menjadi', 'kode', 'program', 'yang', 'dapat', 'dijalankan', '.', 'Penulis', 'mulai', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'aplikasi', 'membangun', 'rancangan', 'yang', 'sudah', 'dibuat', '.', '5', '.', 'Pembuatan', 'System', 'Prototype', 'dengan', 'mengimplementasikan', 'ini', 'merupakan', 'program', 'Setelah', 'tahapan', 'implementasi', ',', 'system', 'prototype', 'dibangun', '.', 'Prototype', 'sederhana', 'yang', 'memberikan', 'sejumlah', 'fitur', 'dasar', 'yang', 'dapat', 'digunakan', '.', 'Fitur', 'yang', 'sudah', 'jadi', 'akan', 'dipresentasikan', 'penggunaannya', 'kepada', 'pemangku', 'kepentingan', 'untuk', 'mendapatkan', 'komentar', '.', 'Bila', 'terdapat', 'ketidaksesuaian', 'maka', 'dilakukan', 'revisi', 'kemudian', 'mengulang', 'ke', 'tahap', 'analisis', 'hingga', 'system', 'dapat', 'diterima', '.', '6', '.', 'Implementation', 'Setelah', 'pembuatan', 'prototipe', 'sistem', ',', 'tahap', 'implementasi', 'dilakukan', 'untuk', 'mengembangkan', 'sistem', 'secara', 'lebih', 'lengkap', 'berdasarkan', 'prototipe', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Penulis', 'melanjutkan', 'pengkodean', ',', 'pengujian', ',', 'dan', 'integrasi', 'komponen', 'sistem', '.', '7', '.', 'System', 'ini', 'melibatkan', 'pengujian', ',', 'penyesuaian', ',', 'dan', 'Tahap', 'penyelesaian', 'secara', 'menyeluruh', '.', 'Pengujian', 'dilakukan', 'untuk', 'memastikan', 'kinerja', 'dan', 'kesesuaian', 'sistem', 'dengan', 'persyaratan', 'yang', 'telah', 'ditetapkan', '.', 'Setelah', 'pengujian', 'dan', 'penyesuaian', 'yang', 'memadai', ',', 'sistem', 'dianggap', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pemangku', 'kepentingan', '.', 'sistem', 'C.', 'Pengujian', 'dan', 'Evaluasi', 'telah', 'Sebelum', 'dilakukan', 'pengujian', ',', 'aplikasi', 'yang', 'dibangun', 'melalui', 'metode', 'pengembangan', 'RAD', 'telah', 'menjalani', 'pengujian', 'black', 'box', ',', 'di', 'mana', 'penguji', 'fokus', 'pada', 'memverifikasi', 'persyaratan', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'spesifikasi', 'yang', 'diinginkan', '[', '14', ']', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'pengujian', 'performa', 'menggunakan', 'aplikasi', 'pihak', 'ketiga', ',', 'yaitu', 'Apptim', ',', 'untuk', 'memperoleh', 'parameter', 'seperti', 'penggunaan', 'RAM', ',', 'frame', 'per', 'detik', ',', 'dan', 'lainnya', '.', 'Evaluasi', 'dilakukan', 'dengan', 'membandingkan', 'performa', 'fitur-fitur', 'tertentu', 'antara', 'aplikasi', 'FASIH', 'yang', 'dikembangkan', 'menggunakan', 'Flutter', 'dengan', 'aplikasi', 'FASIH', 'yang', 'dikembangkan', 'menggunakan', 'Kotlin', ',', 'yang', 'dijalankan', 'pada', 'perangkat', 'mobile', 'Android', '.', 'Pengujian', 'dilakukan', 'pada', 'emulator', ',', 'yang', 'memiliki', 'kelebihan', 'dalam', 'fleksibilitas', 'dan', 'kemampuan', 'pengujian', 'yang', 'cepat', '.', 'Dalam', 'beberapa', 'kasus', ',', 'emulator', 'merupakan', 'opsi', 'yang', 'sangat', 'cocok', 'untuk', 'kebutuhan', 'pengujian', '[', '16', ']', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'dilakukan', 'analisis', 'perbandingan', 'berdasarkan', 'hasil', 'pengembangan', 'dan', 'pengujian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', '.', 'Terakhir', ',', 'waktu', 'pengembangan', 'juga', 'dihitung', 'berdasarkan', 'riwayat', 'commit', 'di', 'version', 'control', 'aplikasi', 'FASIH', '.', 'Perhitungan', 'ini', 'disesuaikan', 'dengan', 'konfirmasi', 'dari', 'pengembang', 'aplikasi', 'FASIH', 'di', 'BPS', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'ini', 'diawali', 'dengan', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'menggunakan', 'bahasa', 'pemrograman', 'Kotlin', '.', 'Pemilihan', 'Kotlin', 'sebagai', 'bahasa', 'pemrograman', 'dalam', 'aplikasi', 'FASIH', 'ditentukan', 'oleh', 'pihak', 'pengembang', 'eksternal', 'karena', 'tidak', 'ada', 'anggota', 'tim', 'BPS', 'yang', 'memiliki', 'keahlian', 'dalam', 'Kotlin', '.', 'Namun', ',', 'lain', 'yaitu', 'Flutter', ',', 'yang', 'terdapat', 'alternatif', 'memungkinkan', 'aplikasi', 'multiplatform', ',', 'menjadi', 'solusi', 'yang', 'dapat', 'diterapkan', 'dalam', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', '.', 'Meskipun', 'demikian', ',', 'belum', 'ada', 'studi', 'yang', 'teknologi', 'pengembangan', '3', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dilakukan', 'terkait', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'menggunakan', 'Flutter', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'solusi', 'yang', 'diusulkan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'melakukan', 'kajian', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'menggunakan', 'Flutter', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'studi', 'untuk', 'membandingkan', 'FASIH', 'yang', 'dikembangkan', 'dengan', 'Flutter', 'dengan', 'FASIH', 'yang', 'dikembangkan', 'dengan', 'Kotlin', '.', 'Pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'Flutter', 'menggunakan', 'metodologi', 'Rapid', 'Application', 'Development', '(', 'RAD', ')', 'Prototyping', '.', '4', '.', 'Sistem', 'harus', 'dapat', 'mengintegrasikan', 'dengan', 'FormGear', ',', '5', '.', 'Sistem', 'harus', 'memungkinkan', 'pengguna', 'untuk', 'mengisi', 'kuesioner', ',', 'menyimpan', 'hasil', 'pengisian', 'kuesioner', ',', 'dan', 'mengirim', 'hasil', 'pengisian', 'kuesioner', '.', 'B', '.', 'Software', 'Requirement', 'Software', 'Requirement', 'yang', 'diperlukan', 'dalam', 'membangun', 'aplikasi', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', 'TABEL', 'I', 'SOFTWARE', 'REQUIREMENT', 'PENGEMBANGAN', 'APLIKASI', 'Komponen', 'Jenis', 'Sistem', 'Operasi', 'Program', 'Aplikasi', 'Bahasa', 'Pemrograman', 'Framework', 'Windows', '11', 'Versi', 'Android', '9', 'Visual', 'Studio', 'Code', 'Dart', 'Flutter', 'C.', 'Analisis', 'sistem', 'berjalan', 'Aplikasi', 'FASIH', 'BPS', 'memiliki', 'beberapa', 'fitur', 'utama', 'yakni', 'sinkronisasi', ',', 'unduh', 'FormGear', ',', 'Login', ',', 'Logout', ',', 'melihat', 'form', 'survei', 'dan', 'save', 'form', 'survei', '.', 'Tujuan', 'utama', 'dari', 'aplikasi', 'ini', 'agar', 'pengguna', 'bisa', 'mengisi', 'kuesioner', 'dengan', 'mobile', 'phone', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'dibangun', 'Aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'Framework', 'Flutter', '.', 'Kemudian', 'dilakukan', 'beberapa', 'perubahan', 'yang', 'mana', 'tujuan', 'dari', 'perubahan', 'ini', 'untuk', 'dilakukan', 'penyesuaian', 'dengan', 'batasan', 'fungsi', 'yang', 'sudah', 'ditetapkan', 'pada', 'tahap', 'perencanaan', 'serta', 'beberapa', 'perubahan', 'fitur', 'agar', 'fitur', 'bisa', 'berjalan', 'dengan', 'efisien', '.', 'D.', 'Analisis', 'Permasalahan', 'Beberapa', 'permasalahan', 'pada', 'sistem', 'yang', 'perlu', 'dilakukan', 'yakni', ':', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A', '.', 'Planning', 'Batasan', 'pengembangan', 'sistem', 'dijelaskan', 'berdasarkan', 'batasan', 'fungsi', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'observasi', 'langsung', 'terhadap', 'aplikasi', 'FASIH', 'BPS', 'versi', 'Android', ',', 'yang', 'telah', 'dikonfirmasi', 'oleh', 'tim', 'ICS', 'CAPI', '.', 'Tim', 'ICS', 'CAPI', 'menetapkan', 'batasan', 'ini', 'karena', 'fitur-fitur', 'ini', 'dianggap', 'penting', 'dan', 'harus', 'ada', 'dalam', 'aplikasi', 'FASIH', '.', 'Berikut', 'adalah', 'batasan', 'kebutuhan', 'untuk', 'aplikasi', 'yang', 'sedang', 'dikembangkan', ':', 'juga', '1', '.', 'Sistem', 'harus', 'dapat', 'melakukan', 'proses', 'login', 'dan', 'logout', 'yang', 'terintegrasi', 'dengan', 'sistem', 'SSO', 'BPS', 'sebagai', 'mitra', ',', '2', '.', 'Sistem', 'harus', 'mampu', 'melakukan', 'sinkronisasi', 'data', ',', '3', '.', 'Sistem', 'harus', 'mendukung', 'fungsi', 'download', 'FormGear', ',', 'Gambar', '3', '.', 'Activity', 'Diagram', 'fitur', 'Sinkronisasi', 'sistem', 'berjalan', 'Pada', 'Gambar', '3', 'terdapat', 'proses', 'dimana', 'pengguna', 'akan', 'memilih', 'survei', 'yang', 'perlu', 'dilakukan', 'sinkronisasi', '.', 'Pemilihan', 'survei', 'ini', 'sebaiknya', 'dihilangkan', 'agar', 'proses', 'bisa', 'berjalan', 'dengan', 'efektif', 'tanpa', 'perlu', 'menekan', 'banyak', 'tombol', 'hanya', 'untuk', 'melakukan', 'sinkronisasi', '.', '4', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'F.', 'Desain', 'Usulan', 'Proses', 'login', 'dimulai', 'dengan', 'pengguna', 'membuka', 'aplikasi', 'dan', 'diarahkan', 'ke', 'halaman', 'selamat', 'datang', '.', 'Setelah', 'itu', ',', 'mereka', 'dapat', 'menekan', 'tombol', 'login', 'yang', 'akan', 'mengarahkan', 'mereka', 'ke', 'menu', 'web', 'SSO', 'BPS', 'external', '(', 'lihat', 'Gambar', '5', ')', '.', 'Setelah', 'pengguna', 'memasukkan', 'alamat', 'email', 'dan', 'kata', 'sandi', 'yang', 'benar', ',', 'mereka', 'akan', 'diarahkan', 'ke', 'halaman', 'beranda', '.', 'Namun', ',', 'jika', 'alamat', 'email', 'dan', 'kata', 'sandi', 'yang', 'dimasukkan', 'salah', ',', 'sistem', 'akan', 'mengirimkan', 'pesan', 'kesalahan', 'login', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Activity', 'diagram', 'ketika', 'melihat', 'form', 'survei', 'responden', 'terpilih', 'Pada', 'Gambar', '4', ',', 'pengguna', 'akan', 'memilih', 'survei', ',', 'periode', 'dan', 'wilayah', 'dalam', 'satu', 'tampilan', '.', 'Ini', 'akan', 'menyulitkan', 'pengguna', 'untuk', 'memilih', 'survei', ',', 'periode', 'dan', 'wilayah', 'yang', 'diinginkan', 'dalam', 'satu', 'tampilan', 'list', '.', 'E.', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'TABEL', 'II', 'No', '1', '2', '3', '4', '5', '6', '7', '8', '9', '10', '11', 'FUNCTIONAL', 'REQUIREMENT', 'CAPI', ':', 'FASIH', 'DI', 'FRAMEWORK', 'FLUTTER', 'Requirement', 'Sistem', 'harus', 'bisa', 'melakukan', 'Login', 'dan', 'Logout', 'Sistem', 'harus', 'bisa', 'melakukan', 'sinkronisasi', 'data', 'yang', 'akan', 'disimpan', 'pada', 'database', 'dalam', 'satu', 'kali', 'tekan', 'Sistem', 'harus', 'bisa', 'melakukan', 'download', 'Engine', 'Terdapat', 'fitur', 'pencarian', 'secara', 'live', 'pada', 'daftar', 'survei', ',', 'daftar', 'region', 'dan', 'daftar', 'assignment', 'Sistem', 'menyediakan', 'antarmuka', 'panduan', 'informasi', 'seputar', 'aplikasi', 'Sistem', 'memuat', 'antarmuka', 'pelayanan', 'yang', 'mendukung', 'untuk', 'mengirim', 'feedback', 'aplikasi', 'Sistem', 'bisa', 'memberikan', 'notifikasi', 'jika', 'ada', 'proses', 'yang', 'dilakukan', 'gagal', 'Sistem', 'bisa', 'menampilkan', 'progress', 'dari', 'kuesioner', 'yang', 'sudah', 'dibuka', ',', 'proses', 'dikirim', ',', 'berhasil', 'dikirim', 'dan', 'gagal', 'dikirim', 'Sistem', 'bisa', 'memberi', 'informasi', 'memory', 'yang', 'digunakan', 'Sistem', 'bisa', 'melakukan', 'integrasi', 'dengan', 'form', 'gear', 'Sistem', 'bisa', 'melakukan', 'pengisian', 'kuesioner', ',', 'menyimpan', 'hasil', 'isian', 'kuesioner', 'dan', 'mengirim', 'hasil', 'isian', 'kuesioner', 'Berdasarkan', 'analisis', 'permasalahan', 'dan', 'batasan', 'kebutuhan', 'fungsional', 'serta', 'dengan', 'antarmuka', 'FASIH', 'yang', 'dikembangkan', ',', 'didapat', 'daftar', 'kebutuhan', 'sebagai', 'solusi', 'dari', 'permasalahan', ',', 'batasan', 'dan', 'batasan', 'kebutuhan', 'fungsional', 'bisa', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', 'II', 'Gambar', '5', '.', 'Activity', 'diagram', 'Ketika', 'melakukan', 'Login', 'Gambar', '6', '.', 'Design', 'Sequence', 'Diagram', 'fitur', 'sinkronisasi', 'Pada', 'fitur', 'sinkronisasi', ',', 'pengguna', 'membuka', 'halaman', 'Pengaturan', '(', 'lihat', 'Gambar', '6', ')', '.', 'Selanjutnya', ',', 'pengguna', 'menyinkronkan', 'data', 'survei', '.', 'Jika', 'sinkronisasi', 'berhasil', ',', 'pengguna', 'akan', 'menerima', 'informasi', 'terkait', '.', 'Namun', ',', 'jika', 'proses', 'sinkronisasi', 'gagal', ',', 'sistem', 'akan', 'mengirimkan', 'pesan', 'kesalahan', 'yang', 'mengindikasikan', 'kegagalan', 'sinkronisasi', '.', 'Desain', 'dari', 'database', 'yang', 'diusulkan', 'berikut', '(', 'lihat', 'Gambar', '7', ')', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'memiliki', 'waktu', 'pengembangan', 'yang', 'lebih', 'cepat', 'dibandingkan', 'Kotlin', '.', 'Salah', 'satu', 'faktor', 'yang', 'mendukung', 'pengembangan', 'lebih', 'cepat', 'yakni', 'Flutter', 'memiliki', 'fitur', 'hot', 'reload', '.', 'Hot', 'reload', 'berfungsi', 'untuk', 'melakukan', 'injeksi', 'kode', 'sumber', 'file', 'yang', 'diperbarui', 'ke', 'Dart', 'Virtual', 'Machine', '(', 'VM', ')', 'yang', 'sedang', 'berjalan', '[', '17', ']', '.', 'TABEL', 'IV', 'PERBEDAAN', 'WAKTU', 'PENGEMBANAGN', 'DALAM', 'KASUS', 'BEBERAPA', 'FITUR', 'Fitur', 'yang', 'dikembangkan', 'Flutter', '12', 'hari', 'Login', 'dengan', 'SSO', 'BPS', '18', 'hari', 'Sinkronisasi', '18', 'hari', 'Download', 'FormGear', '37', 'hari', 'Integrasi', 'FormGear', 'Kotlin', '26', 'hari', '125', 'hari', '111', 'hari', '172', 'hari', 'I.', 'Pengembangan', 'FASIH', 'pada', 'Platform', 'lain', 'Gambar', '7', '.', 'Hasil', 'Penyederhanaan', 'Desain', 'Pemodelan', 'Data', 'G.', 'Hasil', 'Pengujian', 'Black', 'box', 'Gambar', '8', '.', 'Halaman', 'Beranda', 'pada', 'implementasi', 'Antarmuka', 'Pengguna', 'iOS', 'TABEL', 'III', 'HASIL', 'PENGUJIAN', 'BLACK', 'BOX', 'Hasil', 'yang', 'diharapkan', 'Sistem', 'dapat', 'melakukan', 'login', 'dengan', 'SSO', 'BPS', 'Sistem', 'dapat', 'melakukan', 'logout', 'Kelas', 'Uji', 'Login', 'Logout', 'Sinkronisasi', 'Sistem', 'dapat', 'melakukan', 'sinkronisasi', 'Hasil', 'Valid', 'Valid', 'Valid', 'Download', 'FormGear', 'Live', 'search', 'Informasi', 'panduan', 'Kirim', 'feedback', 'untuk', 'aplikasi', 'Notifikasi', 'gagal', 'Sistem', 'dapat', 'melakukan', 'download', 'engine', 'Valid', 'Sistem', 'dapat', 'melakukan', 'filter', 'survey', ',', 'region', 'dan', 'assignment', 'Sistem', 'dapat', 'menampilkan', 'informasi', 'panduan', 'aplikasi', 'Sistem', 'memiliki', 'menu', 'antarmuka', 'untuk', 'kirim', 'kritik', 'dan', 'saran', 'Sistem', 'dapat', 'menampilkan', 'notifikasi', 'jika', 'terdapat', 'proses', 'yang', 'gagal', 'Valid', 'Valid', 'Valid', 'Valid', 'Periksa', 'progress', 'Sistem', 'dapat', 'menampilkan', 'status', 'progress', 'Valid', 'Periksa', 'info', 'memori', 'Kuesioner', 'dari', 'assignment', 'Sistem', 'dapat', 'menampilkan', 'info', 'penggunaan', 'memori', 'Sistem', 'dapat', 'melakukan', 'pengisian', 'kuesioner', 'Valid', 'Valid', 'Dari', 'Hasil', 'pengujian', 'black', 'box', '(', 'pada', 'Tabel', 'III', ')', ',', 'secara', 'fungsi', 'semua', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'functional', 'requirement', 'oleh', 'pemangku', 'kepentingan', '.', 'H.', 'Waktu', 'Pengembangan', 'Waktu', 'pengembangan', 'fitur-fitur', 'dalam', 'aplikasi', 'FASIH', 'dan', 'Kotlin', 'diperoleh', 'dari', 'dokumentasi', 'riwayat', 'commit', 'di', 'gitlab', 'aplikasi', 'FASIH', 'serta', 'melalui', 'validasi', 'dengan', 'tim', 'pengembang', '.', 'Berdasarkan', 'waktu', 'pengembangan', 'lihat', 'Tabel', 'IV', ',', 'Flutter', 'Gambar', '9', '.', 'Halaman', 'Beranda', 'pada', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Pengguna', 'pada', 'Web', 'Gambar', '10', '.', 'Halaman', 'Beranda', 'pada', 'Implementasi', 'Antarmuka', 'Pengguna', 'pada', 'Dektop', 'Pada', 'tahap', 'pengembangan', 'Antarmuka', 'Pengguna', 'FASIH', ',', 'bisa', 'dikembangkan', 'dalam', 'multiplatform', 'seperti', 'untuk', 'Desktop', ',', 'Web', 'dan', 'iOS', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'Flutter', 'bisa', 'melakukan', 'pengembangan', 'multiplatform', 'untuk', 'kode', 'tunggal', '.', 'Jika', 'Flutter', 'ini', 'diterapkan', 'pada', 'moda', 'ICS', 'yang', 'lain', ',', 'maka', 'Ini', 'memungkinkan', 'untuk', 'menyatukan', 'tim', 'pengembang', 'lain', 'seperti', 'Computer', 'Assisted', 'Personal', 'Interviewing', '(', 'CAPI', ')', ',', 'Computer', 'Aided', 'Personal', 'Interviewing', '(', 'CAWI', ')', 'dan', 'Desktop', 'Data', 'Entry', '(', 'DDE', ')', 'untuk', 'Paper', 'and', 'Pencil', 'Interviewing', 'PAPI', 'dalam', 'satu', 'project', '.', 'Akan', 'tetapi', ',', 'perlu', 'dilakukan', 'integrasi', 'lebih', 'lanjut', 'karena', 'tidak', 'semua', 'package', 'yang', 'digunakan', 'kompatibel', 'pada', 'multiplatform', '.', 'Untuk', 'hasil', 'implementasi', 'Antarmuka', '6', '/', '8', 'Pengguna', 'bisa', 'dilihat', 'pada', '(', 'iOS', ':', 'Gambar', '8', ',', 'Web', ':', 'Gambar', '9', 'dan', 'Desktop', 'Gambar', '10', ')', 'waktu', 'mulai', 'aplikasi', 'lebih', 'tinggi', 'dibanding', 'dengan', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'J.', 'Hasil', 'Pengujian', 'Performa', 'TABEL', 'V', 'Gambar', '11', '.', 'Hasil', 'Pengujian', 'Penggunaan', 'CPU', '(', '%', ')', 'pada', 'fitur', 'sinkronisasi', '(', 'A', ')', ',', 'download', 'FormGear', '(', 'B', ')', ',', 'login', '(', 'C', ')', 'dan', 'load', 'FormGear', '(', 'D', ')', '.', 'Gambar', '14', '.', 'Hasil', 'Pengujian', 'Frame', 'per', 'Second', '(', 'FPS', ')', 'pada', 'fitur', 'sinkronisasi', '(', 'A', ')', ',', 'download', 'FormGear', '(', 'B', ')', ',', 'login', '(', 'C', ')', 'dan', 'load', 'FormGear', '(', 'D', ')', '.', 'Gambar', '12', '.', 'Hasil', 'Pengujian', 'Penggunaan', 'Memori', '(', 'MB', ')', 'pada', 'fitur', 'sinkronisasi', '(', 'A', ')', ',', 'download', 'FormGear', '(', 'B', ')', ',', 'login', '(', 'C', ')', 'dan', 'load', 'FormGear', '(', 'D', ')', '.', 'Gambar', '13', '.', 'Waktu', 'Mulai', '(', 'ms', ')', 'pada', 'fitur', 'sinkronisasi', '(', 'A', ')', ',', 'download', 'FormGear', '(', 'B', ')', ',', 'login', '(', 'C', ')', 'dan', 'load', 'FormGear', '(', 'D', ')', '.', 'Menurut', 'Stallings', '[', '18', ']', ',', 'CPU', 'berguna', 'untuk', 'melakukan', 'pemrosesan', 'data', 'dan', 'melakukan', 'kontrol', 'pengoperasian', 'komputer', '.', 'Penggunaan', 'CPU', 'yang', 'tinggi', 'secara', 'tidak', 'normal', 'bisa', 'mengakibatkan', 'aplikasi', 'sangat', 'lambat', 'atau', 'tersendat', 'saat', 'dibuka', '[', '19', ']', '.', 'Pada', '(', 'lihat', 'Gambar', '11', 'dan', 'Gambar', '12', ')', ',', 'menunjukkan', 'hasil', 'pengujian', 'didapat', 'Aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'lebih', 'banyak', 'menggunakan', 'CPU', 'dan', 'Memori', 'dibanding', 'dengan', 'Aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', '.', 'Artinya', ',', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', 'memiliki', 'potensi', 'yang', 'rendah', 'mengalami', 'crash', 'atau', 'aplikasi', 'tersendat', 'saat', 'dioperasikan', '.', 'Hal', 'ini', 'juga', 'sejalan', 'dengan', 'waktu', 'mulai', 'aplikasi', 'yang', 'ditunjukkan', 'oleh', '(', 'lihat', 'Gambar', '13', ')', ',', 'dimana', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'memiliki', 'Gambar', '15', '.', 'Hasil', 'Pengujian', 'Penggunaan', 'Daya', '(', '%', ')', 'pada', 'fitur', 'sinkronisasi', '(', 'A', ')', ',', 'download', 'FormGear', '(', 'B', ')', ',', 'login', '(', 'C', ')', 'dan', 'load', 'FormGear', '(', 'D', ')', '.', 'Pada', 'pengujian', 'ini', 'didapat', 'kecepatan', 'rendering', 'atau', 'FPS', '.', 'FPS', 'mengacu', 'pada', 'seberapa', 'banyak', 'frekuensi', 'gambar', 'ditampilkan', '.', 'Semakin', 'tinggi', 'FPS', 'maka', 'semakin', 'halus', 'animasi', 'yang', 'dihasilkan', 'dalam', 'aplikasi', '[', '20', ']', '.', 'Dilihat', 'dari', '(', 'lihat', 'Gambar', '14', ')', ',', 'hasil', 'pengujian', 'menunjukkan', 'pada', 'fitur', 'sinkronisasi', ',', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'memiliki', 'animasi', 'yang', 'jauh', 'lebih', 'halus', 'dibanding', 'dengan', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', '.', 'Pada', 'fitur', 'download', 'FormGear', ',', 'login', 'dan', 'load', 'FormGear', ',', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', 'menghasilkan', 'animasi', 'yang', 'lebih', 'halus', 'dibanding', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', '.', 'Pada', 'penggunaan', 'Daya', ',', 'dalam', 'beberapa', 'kasus', 'fitur', 'memiliki', 'hasil', 'yang', 'berbeda', '.', 'Menurut', 'Gambar', '15', 'menunjukkan', 'pada', 'fitur', 'sinkronisasi', 'dan', 'fitur', 'download', 'FormGear', ',', 'Aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'memiliki', 'persentase', 'penggunaan', 'daya', 'lebih', 'tinggi', 'dibandingkan', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', '.', 'Di', 'samping', 'itu', ',', 'pada', 'fitur', 'login', 'dan', 'fitur', 'load', 'FormGear', ',', 'penggunaan', 'daya', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', 'lebih', 'tinggi', 'dibanding', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', '.', 'K.', 'Evaluasi', 'Pengembangan', 'Aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'Framework', 'Flutter', 'berhasil', 'dilakukan', 'dengan', 'batasan', 'requirement', 'dari', 'pemangku', 'kepentingan', '.', 'Hal', 'ini', 'dibuktikan', 'melalui', 'uji', 'Black', 'box', 'dengan', 'status', 'valid', 'semua', 'untuk', 'semua', 'fitur', 'yang', 'dikembangkan', '.', 'Pengembangan', 'menggunakan', 'beberapa', 'package', '.', 'Salah', 'satu', 'package', 'yakni', 'package', 'Bloc', 'yang', 'berguna', 'untuk', 'melakukan', 'management', 'state', '.', 'Sehingga', 'arsitektur', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'pengembangan', 'ini', 'yaitu', 'Arsitektur', 'Bloc', '.', 'Berdasarkan', 'waktu', 'pengembangan', ',', 'Flutter', 'memiliki', 'waktu', 'dengan', 'faktor', 'yang', 'pengembangan', 'pengembangan', 'dengan', 'Kotlin', ',', 'salah', 'satu', 'dibandingkan', 'cepat', 'lebih', '7', '/', '8', 'mendukung', 'pengembangan', 'singkat', 'ini', 'yakni', 'Flutter', 'memiliki', 'fitur', 'hot', 'reload', 'yang', 'berguna', 'untuk', 'melakukan', 'injeksi', 'file', 'kode', 'ke', 'dalam', 'Virtual', 'Machine', 'di', 'tengah', 'melakukan', 'pengembangan', 'aplikasi', '.', 'Kemudian', 'pada', 'tahap', 'pengembangan', 'Antarmuka', 'Pengguna', ',', 'Aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'dapat', 'berjalan', 'pada', 'platform', 'iOS', ',', 'Web', 'dan', 'Desktop', '.', 'Hal', 'ini', 'memungkinkan', 'kolaborasi', 'dengan', 'tim', 'moda', 'ICS', 'lain', 'karena', 'ini', 'dapat', 'berjalan', 'secara', 'multiplatform', 'hanya', 'dalam', 'satu', 'kode', 'tunggal', '.', 'Akan', 'tetapi', 'perlu', 'dilakukan', 'integrasi', 'lebih', 'lanjut', 'dikarenakan', 'pada', 'pengembangan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'terdapat', 'package', 'yang', 'tidak', 'kompatibel', 'untuk', 'multiplatform', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'berdasarkan', 'performa', 'antara', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'dengan', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', ',', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', 'mengungguli', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'dalam', 'hal', 'performa', 'penggunaan', 'rata-rata', 'memori', ',', 'CPU', 'dan', 'waktu', 'mulai', '.', '[', '4', ']', '[', '5', ']', '[', '6', ']', '[', '7', ']', '[', '8', ']', '[', '9', ']', 'VII', '.', 'PENUTUP', '[', '10', ']', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', ',', 'kesimpulan', 'yang', 'dapat', 'diambil', 'yakni', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'Framework', 'Flutter', 'bisa', 'dilakukan', 'sesuai', 'dengan', 'functional', 'requirement', 'yang', 'ditetapkan', 'oleh', 'pemangku', 'kepentingan', '.', 'Hasil', 'pengembangan', 'ini', 'dapat', 'dibandingkan', 'dengan', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', 'yang', 'dimiliki', 'oleh', 'BPS', 'melalui', 'pengujian', 'menggunakan', 'aplikasi', 'pihak', 'ketiga', ',', 'Apptim', '.', 'Kemudian', 'dari', 'hasil', 'pengujian', 'performa', ',', 'Aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'masih', 'belum', 'bisa', 'mendekati', 'performa', 'dari', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', 'dalam', 'hal', 'penggunaan', 'CPU', ',', 'penggunaan', 'memori', 'dan', 'waktu', 'mulai', 'aplikasi', '.', 'Namun', ',', 'Flutter', 'memiliki', 'keunggulan', 'yakni', 'waktu', 'pengembangan', 'yang', 'cepat', 'dan', 'memiliki', 'potensi', 'pengembangan', 'multiplatform', '.', 'Sehingga', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'dengan', 'Flutter', 'bisa', 'menjadi', 'alternatif', 'untuk', 'pengembangan', 'aplikasi', 'FASIH', 'di', 'masa', 'depan', '.', 'pemrograman', 'Kotlin', 'Penulis', 'sudah', 'berusaha', 'untuk', 'melakukan', 'optimisasi', 'agar', 'performa', 'aplikasi', 'yang', 'menggunakan', 'Framework', 'Flutter', 'mendekati', 'performa', 'aplikasi', 'FASIH', 'yang', 'menggunakan', 'dengan', 'mengusahakan', 'bahasa', 'mengurangi', 'komunikasi', 'dengan', 'database', 'serta', 'menghilangkan', 'warning', 'yang', 'ada', '.', 'Namun', ',', 'hasilnya', 'masih', 'jauh', 'dari', 'harapan', '.', 'Saran', 'yang', 'ingin', 'disampaikan', 'peneliti', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yakni', 'pada', 'penelitian', 'selanjutnya', 'perlu', 'dilakukan', 'kajian', 'lebih', 'lanjut', 'tentang', 'performa', 'aplikasi', 'Flutter', 'agar', 'bisa', 'dilakukan', 'optimalisasi', 'sehingga', 'performa', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Flutter', 'mendekati', 'performa', 'aplikasi', 'FASIH', 'versi', 'Kotlin', '.', '[', '1', ']', '[', '2', ']', '[', '3', ']', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', 'UU', 'RI', 'No', '.', '16', 'Tahun', '1997', ',', '“', 'Presiden', 'republik', 'indonesia', ',', '”', 'Peratur', '.', 'Pemerintah', 'Republik', 'Indones', '.', 'Nomor', '26', 'Tahun', '1985', 'Tentang', 'Jalan', ',', 'vol', '.', '2003', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '1–5', ',', '2004', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.google.com/url', '?', 'sa=t', '&', 'rct=j', '&', 'q=', '&', 'esrc=s', '&', 'source=web', '&', 'cd=1', '&', 'cad=rja', '&', 'uact=8', '&', 'ved=2ahUKEwjWxrKeif7eAhVYfysKH', 'cHWAOwQFjAAegQICRAC', '&', 'url=https', '%', '3A', '%', '2F', '%', '2Fwww.ojk.go', '.id', '%', '2Fid', '%', '2Fkanal', '%', '2Fpasar-modal', '%', '2Fregulasi', '%', '2Fundang-', 'undang', '%', '2FDocuments', '%', '2FPages', '%', '2Fundang-undang-nomo', '.', 'R.', 'M.', 'N.', 'S.', 'P.', 'Alfatihah', ',', 'B.', 'Surya', ',', 'and', 'S.', 'S.', 'Indonesia', ',', '“', 'Integrated', 'Collection', 'System', '(', 'ICS', ')', ':', 'Modernization', 'of', 'Data', 'Collection', 'at', 'Statistics', 'Indonesia', ',', '”', '2021', '.', 'A.', 'Agrawal', ',', 'A.', 'Agrawal', ',', 'R.', 'Arya', ',', 'H.', 'Jain', ',', 'J.', 'Manoorkar', ',', 'and', 'A', '.', 'Professor', ',', '“', 'Comparison', 'of', 'Flutter', 'with', 'Other', 'Development', 'Platforms', ',', '”', 'Int', '.', 'J.', 'Creat', '.', 'Res', '.', 'Thoughts', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '2320–', '2882', ',', '2021', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'www.ijcrt.org', '.', '[', '11', ']', '[', '12', ']', '[', '13', ']', '[', '14', ']', '[', '15', ']', '[', '16', ']', '[', '17', ']', '[', '18', ']', '[', '19', ']', '[', '20', ']', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'D.', 'Palumbo', ',', '“', 'The', 'Flutter', 'Framework', ':', 'Analysis', 'in', 'a', 'Mobile', 'Enterprise', 'Environment', ',', '”', 'POLITECNICO', 'DI', 'TORINO', ',', '2021', '.', 'StackOverflow', ',', '“', 'Other', 'frameworks', 'and', 'libraries', ',', '”', '2022.', 'https', ':', '//survey.stackoverflow.co/2022/', '#', 'other-frameworks-and-', 'libraries', '(', 'accessed', 'Nov.', '25', ',', '2022', ')', '.', 'Flutter', ',', '“', 'Build', 'and', 'release', 'an', 'iOS', 'app', ',', '”', '2019.', 'https', ':', '//docs.flutter.dev/deployment/ios', '(', 'accessed', 'Nov.', '18', ',', '2022', ')', '.', 'Statista', ',', '“', 'Market', 'share', 'of', 'mobile', 'operating', 'systems', 'in', 'Indonesia', 'from', 'January', '2013', 'to', 'May', '2022', ',', 'by', 'operating', 'system', ',', '”', '2022.', 'https', ':', '//www.statista.com/statistics/262205/market-share-held-by-', 'mobile-operating-systems-in-indonesia/', '(', 'accessed', 'Nov.', '25', ',', '2022', ')', '.', 'apple', ',', '“', 'Apple', 'Developer', 'Program', 'Enrollment', ',', '”', '1997.', 'https', ':', '//developer.apple.com/enroll/purchase', '(', 'accessed', 'Nov.', '18', ',', '2022', ')', '.', 'M.', 'K.', 'Khachouch', ',', 'A.', 'Korchi', ',', 'Y.', 'Lakhrissi', ',', 'and', 'A.', 'Moumen', ',', '“', 'Framework', 'Choice', 'Criteria', 'for', 'Mobile', 'Application', 'Development', ',', '”', '2nd', 'Int', '.', 'Conf', '.', 'Electr', '.', 'Commun', '.', 'Comput', '.', 'Eng', '.', 'ICECCE', '2020', ',', 'no', '.', 'June', ',', '2020', ',', 'doi', ':', '10.1109/ICECCE49384.2020.9179434', '.', 'W.', 'W.', 'Widiyanto', ',', '“', 'Analisa', 'Metodologi', 'Pengembangan', 'Sistem', 'Dengan', 'Perbandingan', 'Model', 'Perangkat', 'Lunak', 'Sistem', 'Informasi', 'Kepegawaian', 'Menggunakan', 'Waterfall', 'Development', 'Model', ',', 'Model', 'Prototype', ',', 'Dan', 'Model', 'Rapid', 'Application', 'Development', '(', 'Rad', ')', ',', '”', 'J.', 'Inf', '.', 'Politek', '.', 'Indonusa', 'Surakarta', 'ISSN', ',', 'vol', '.', '4', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '34–40', ',', '2018', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'http', ':', '//www.informa.poltekindonusa.ac.id/index.php/informa/article/', 'view/34', '.', 'P.', 'Grzmil', ',', 'M.', 'Skublewska-Paszkowska', ',', 'E.', 'Łukasik', ',', 'and', 'J.', 'Smołka', ',', '“', 'Comparative', 'Study', 'of', 'Android', 'Native', 'and', 'Flutter', 'App', 'Development', ',', '”', 'Informatics', 'Control', 'Meas', '.', 'Econ', '.', 'Environ', '.', 'Prot.', ',', 'vol', '.', '7', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '50–53', ',', '2021', ',', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.researchgate.net/publication/361208165_Comparative_', 'Study_of_Android_Native_and_Flutter_App_Development', '.', 'K.', 'S.', 'Arif', 'and', 'U.', 'Ali', ',', '“', 'Mobile', 'application', 'testing', 'tools', 'and', 'their', 'challenges', ':', 'A', 'comparative', 'study', ',', '”', '2019', '2nd', 'Int', '.', 'Conf', '.', 'Comput', '.', 'Math', '.', 'Eng', '.', 'Technol', '.', 'iCoMET', '2019', ',', 'pp', '.', '1–6', ',', '2019', ',', 'doi', ':', '10.1109/ICOMET.2019.8673505', '.', 'K.', 'Leighton', ',', 'S.', 'Kardong-Edgren', ',', 'T.', 'Schneidereith', ',', 'and', 'C.', 'Foisy-', 'Doll', ',', '“', 'Using', 'Social', 'Media', 'and', 'Snowball', 'Sampling', 'as', 'an', 'Alternative', 'Recruitment', 'Strategy', 'for', 'Research', ',', '”', 'Clin', '.', 'Simul', '.', 'Nurs.', ',', 'vol', '.', '55', ',', 'pp', '.', '37–42', ',', '2021', ',', 'doi', ':', '10.1016/j.ecns.2021.03.006', '.', 'R.', 'Eldridge', ',', 'System', 'Analysis', '&', 'Design', 'An', 'Object-Oriented', 'A', 'pproach', 'with', 'UML', ',', 'vol', '.', '31', ',', 'no', '.', '1', '.', '1989', '.', 'J.', 'L.', 'Whitten', 'and', 'L.', 'D.', 'Bentley', ',', 'Systems', 'Analysis', 'and', 'Design', 'Methods', '.', '2007', '.', 'Android', 'Studio', ',', '“', 'Run', 'apps', 'on', 'the', 'Android', 'Emulator', ',', '”', '2013.', 'https', ':', '//developer.android.com/studio/run/emulator', '?', 'hl=id', '(', 'accessed', 'Jul', '.', '03', ',', '2023', ')', '.', 'Flutter', ',', '“', 'Hot', 'reload', ',', '”', '2019.', 'https', ':', '//docs.flutter.dev/tools/hot-reload', '(', 'accessed', 'Jun', '.', '20', ',', '2023', ')', '.', 'W.', 'Stallings', ',', 'COMPUTER', 'ORGANIZATION', 'AND', 'ARCHITECTURE', 'DESIGNING', 'FOR', 'PERFORMANCE', '.', '2010.', 'intel', ',', '“', 'How', 'to', 'Fix', 'High', 'CPU', 'Usage', ',', '”', 'intel', ',', '1968.', 'https', ':', '//www.intel.com/content/www/us/en/gaming/resources/how-', 'to-fix-high-cpu-usage.html', '(', 'accessed', 'Nov.', '04', ',', '2023', ')', '.', 'T.', 'Tamasi', ',', '“', 'What', 'is', 'Frame', 'Rate', 'and', 'Why', 'is', 'it', 'Important', 'to', 'PC', 'Gaming', '?', ',', '”', 'NVIDIA', 'Corporation', ',', '2019.', 'https', ':', '//www.nvidia.com/en-', 'us/geforce/news/what-is-fps-and-how-it-helps-you-win-games/', '(', 'accessed', 'Sep.', '04', ',', '2023', ')', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pemodelan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Small', 'Area', 'Estimation', '(', 'SAE', ')', 'dengan', 'Pemanfaatan', 'Big', 'Data', 'pada', 'Estimasi', 'Kemiskinan', 'Anak', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'Siti', 'Armanisa', '(', '221911180', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Rindang', 'Bangun', 'Prasetyo', ',', 'S.S.T.', ',', 'M.Si', '.', 'sampai', 'Ringkasan—', 'Kemiskinan', 'menjadi', 'tantangan', 'yang', 'dihadapi', 'oleh', 'berbagai', 'negara', '.', 'Upaya', 'pengentasan', 'kemiskinan', 'menjadi', 'komitmen', 'dalam', 'SDGs', 'yang', 'salah', 'satu', 'fokusnya', 'adalah', 'anak-', 'anak', '.', 'Anak', 'yang', 'tinggal', 'pada', 'keluarga', 'miskin', 'akan', 'mengalami', 'tekanan', 'multidimensi', 'dan', 'rentan', 'terhadap', 'kekerasan', ',', 'pelecehan', ',', 'dan', 'eksploitasi', '.', 'Berdasarkan', 'data', 'UNICEF', 'dan', 'BPS', ',', 'distribusi', 'anak', 'miskin', 'terbanyak', 'di', 'Indonesia', 'tahuun', '2016', 'berada', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'yaitu', 'sebesar', '47,39', 'persen', 'sehingga', 'pulau', 'tersebut', 'tidak', 'lepas', 'dari', 'masalah', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'Tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'secara', 'moneter', 'diukur', 'menggunakan', 'garis', 'kemiskinan', '.', 'Data', 'kemiskinan', 'anak', 'secara', 'moneter', 'di', 'Indonesia', 'bersumber', 'dari', 'Susenas', 'dan', 'tersedia', 'pada', 'level', 'provinsi', '.', 'Ketersediaan', 'informasi', 'kemiskinan', 'sangat', 'membantu', 'level', 'area', 'kecil', 'menanggulangi', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'Salah', 'satu', 'metode', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'adalah', 'Small', 'Area', 'Estimation', '(', 'SAE', ')', '.', 'SAE', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'solusi', 'untuk', 'kebutuhan', 'estimasi', 'survei', 'pada', 'lingkup', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dimana', 'jumlah', 'sampel', 'tidak', 'mencukupi', 'untuk', 'estimasi', 'tingkat', 'kemiskinan', 'juga', 'memanfaatkan', 'big', 'data', 'geospasial', 'berupa', 'citra', 'satelit', 'dan', 'Point', 'of', 'Interest', '(', 'POI', ')', '.', 'Penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'untuk', 'membangun', 'dan', 'mengevaluasi', 'model', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'menggunakan', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'dan', 'SAEA', 'HB', 'Lognormal', 'dengan', 'memanfaatkan', 'big', 'data', 'dan', 'melakukan', 'pemetaan', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'pada', 'level', 'kabupaten/kota', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'yang', 'diperoleh', ',', 'metode', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'mampu', 'menghasilkan', 'estimasi', 'yang', 'lebih', 'akurat', 'dan', 'presisi', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'estimasi', 'langsung', '.', 'langsung', '.', 'Perhitungan', 'Kata', 'Kunci—', 'kemiskinan', 'anak', ',', 'small', 'area', 'estimation', ',', 'hierarchical', 'bayes', ',', 'big', 'data', '.', 'A.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Kemiskinan', 'masih', 'menjadi', 'tantangan', 'global', 'yang', 'dihadapi', 'oleh', 'berbagai', 'negara', 'di', 'dunia', '.', 'Tingkat', 'kemiskinan', 'global', 'meningkat', 'dari', '2019', 'hingga', '2020', ',', 'yaitu', 'dari', '8,3', 'persen', 'menjadi', '9,2', 'persen', '[', '1', ']', '.', 'Pada', 'tahun', '2022', ',', 'United', 'Nation', 'memperkirakan', 'bahwa', 'lebih', 'dari', '75', 'juta', 'orang', 'akan', 'hidup', 'dalam', 'keadaan', 'kemiskinan', 'sebagai', 'ketidakmampuan', 'dari', 'sisi', 'ekonomi', 'untuk', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'dasar', 'yang', 'meliputi', 'makanan', 'dan', 'bukan', 'makanan', 'yang', 'diukur', 'dari', 'sisi', 'pengeluaran', '[', '2', ']', '.', 'Seseorang', 'dikategorikan', 'miskin', 'apabila', 'pengeluaran', 'per', 'kapitanya', 'selama', 'sebulan', 'tidak', 'cukup', 'untuk', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'standar', 'hidup', 'minimum', '.', 'ekstrem', '.', 'Kemiskinan', 'dipandang', 'Upaya', 'pengentasan', 'kemiskinan', 'secara', 'global', 'menjadi', 'suatu', 'komitmen', 'dalam', 'salah', 'satu', 'tujuan', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', '(', 'SDGs', ')', 'yang', 'telah', 'disepakati', 'oleh', 'negara', 'di', 'seluruh', 'dunia', 'dan', 'disahkan', 'sebagai', 'target', 'pembangunan', 'tahun', '2030', '.', 'Dalam', 'Outcome', 'Document', 'Transforming', 'Our', 'World', ':', 'The', '2030', 'Agenda', 'For', 'Sustainable', 'Development', ',', 'tujuan', 'mengakhiri', 'kemiskinan', 'dalam', 'segala', 'bentuk', 'dan', 'dimanapun', 'menjadi', 'tujuan', '“', 'utama', '”', 'dari', '17', 'tujuan', 'dan', 'diharapkan', 'dapat', 'tercapai', 'pada', 'tahun', '2030', 'dengan', 'mengurangi', 'setidaknya', 'sebagian', 'jumlah', 'penduduk', 'miskin', 'baik', 'laki-laki', ',', 'perempuan', ',', 'maupun', 'anak-anak', 'dari', 'segala', 'usia', '.', 'Berdasarkan', 'tujuan', 'tersebut', ',', 'anak-', 'anak', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'fokus', 'utama', 'pembangunan', 'SDGs', 'karena', 'jumlah', 'anak-anak', 'mencapai', 'hampir', 'sepertiga', 'dari', 'jumlah', 'penduduk', 'dunia', 'dan', 'keberlangsungan', 'bangsa', 'dipengaruhi', 'oleh', 'kondisi', 'anak-anak', 'bangsa', 'itu', 'sendiri', '.', 'Anak', 'yang', 'tinggal', 'pada', 'keluarga', 'miskin', 'akan', 'mengalami', 'tekanan', 'multidimensi', 'yang', 'berdampak', 'buruk', 'terhadap', 'masa', 'depan', 'mereka', 'dan', 'lebih', 'rentan', 'terhadap', 'kekerasan', ',', 'pelecehan', ',', 'diskriminasi', ',', 'dan', 'eksploitasi', '.', 'Dampak', 'kemiskinan', 'yang', 'dialami', 'anak', 'berbeda', 'dengan', 'orang', 'dewasa', '.', 'Pada', 'orang', 'dewasa', ',', 'kemiskinan', 'dapat', 'bersifat', 'sementara', ',', 'sedangkan', 'pada', 'anak-anak', ',', 'kemiskinan', 'dapat', 'dirasakan', 'sepanjang', 'hidup', 'mereka', '[', '3', ']', '.', 'Kemiskinan', 'pada', 'anak', 'dapat', 'menyebabkan', 'penderitaan', 'fisik', 'dan', 'mental', 'yang', 'terus', 'menumpuk', 'sepanjang', 'masa', 'hidup', 'anak', '.', 'Kemiskinan', 'dapat', 'memengaruhi', 'psikologi', 'anak', 'pada', 'mental', ',', 'fisik', ',', 'emosi', ',', 'dan', 'tingkat', 'spiritual', '.', 'Anak', 'yang', 'miskin', 'lebih', 'berisiko', 'menjadi', 'orang', 'dewasa', 'yang', 'miskin', 'dan', 'meneruskan', 'kemiskinan', 'itu', 'ke', 'generasi', 'setelahnya', '[', '4', ']', '.', 'Data', 'UNICEF', 'dan', 'Bappenas', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pada', 'tahun', '2015', 'terdapat', '8,7', 'persen', 'atau', '7,3', 'juta', 'anak-anak', 'di', 'Indonesia', 'hidup', 'dalam', 'rumah', 'tangga', 'miskin', 'ekstrem', '[', '5', ']', '.', 'Jika', 'menggunakan', 'garis', 'kemiskinan', ',', 'terdapat', '13,7', 'persen', 'atau', 'sekitar', '11,5', 'juta', 'anak-anak', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'tinggal', 'dalam', 'rumah', 'tangga', 'miskin', '.', 'Kenaikan', 'sedikit', 'pada', 'garis', 'kemiskinan', 'berdampak', 'signifikan', 'pada', 'peningkatan', 'persentase', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'Contohnya', 'jika', 'garis', 'kemiskinan', 'dinaikkan', 'dua', 'kali', 'lipat', 'maka', 'angka', 'kemiskinan', 'anak', 'akan', 'naik', 'empat', 'kali', 'lipat', 'menjadi', '55', 'persen', '.', 'Data', 'BPS', 'tahun', '2016', 'menunjukkan', 'bahwa', 'tingkat', 'kemiskinan', 'di', 'Indonesia', 'sebesar', '10,86', 'persen', 'dengan', '40,22', 'persen', 'diantaranya', 'adalah', 'anak', 'usia', '0-17', 'tahun', 'yaitu', 'sekitar', '11,26', 'juta', 'jiwa', 'atau', 'sekitar', '13,31', 'persen', '.', 'Dari', 'tahun', 'ke', 'tahun', ',', 'tingkat', 'kemiskinan', 'pada', 'anak', 'selalu', 'lebih', 'tinggi', 'daripada', 'tingkat', 'kemiskinan', 'keseluruhan', 'penduduk', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'anak-anak', 'lebih', 'rentan', 'dan', 'berisiko', 'mengalami', 'kemiskinan', '[', '6', ']', '.', 'Berdasarkan', 'Susenas', '2021', ',', 'persentase', 'anak', 'miskin', 'di', 'Indonesia', 'mencapai', '12,64', 'persen', '.', 'Pada', 'tahun', '2016', ',', 'distribusi', 'anak', 'miskin', 'terbanyak', 'berada', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'dengan', 'persentase', 'sebesar', '47,39', 'persen', 'atau', 'hampir', 'sebagian', 'anak', 'miskin', 'di', 'Indonesia', 'berada', 'di', 'Pulau', 'Jawa', '[', '7', ']', '.', 'Hal', 'ini', 'menyebabkan', 'Pulau', 'Jawa', 'tidak', 'terlepas', 'dari', 'masalah', 'kemiskinan', ',', 'khususnya', 'kemiskinan', 'anak', 'sehingga', 'upaya', 'pengentasan', 'kemiskinan', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'perlu', 'diperhatikan', '.', 'Dalam', 'mengukur', 'terdapat', 'dua', 'pendekatan', 'yaitu', 'pendekatan', 'moneter', 'dan', 'pendekatan', 'tingkat', 'kemiskinan', ',', '1', '/', '8', 'multidimensi', '.', 'Pengukuran', 'secara', 'moneter', 'mengacu', 'pada', 'konsep', 'kemiskinan', 'yang', 'digunakan', 'BPS', ',', 'yaitu', 'kemampuan', 'untuk', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'dasar', 'dengan', 'menggunakan', 'garis', 'kemiskinan', 'makanan', 'dan', 'nonmakanan', 'sebagai', 'penentu', 'titik', 'potong', 'yang', 'membagi', 'penduduk', 'antara', 'miskin', 'dan', 'tidak', 'miskin', '.', 'Data', 'kemiskinan', 'anak', 'secara', 'moneter', 'di', 'Indonesia', 'bersumber', 'dari', 'Susenas', 'yang', 'hanya', 'tersedia', 'pada', 'level', 'provinsi', 'yang', 'diperbarui', 'setiap', 'enam', 'bulan', '.', 'Perhitungan', 'sederhana', 'menjadikan', 'pendekatan', 'moneter', 'lebih', 'sering', 'digunakan', ',', 'termasuk', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Kebijakan', 'yang', 'tepat', 'sasaran', 'dalam', 'memberantas', 'kemiskinan', 'anak', 'memerlukan', 'data', 'mendetail', 'dengan', 'memanfaatkan', 'data', 'kemiskinan', 'yang', 'diperinci', 'hingga', 'level', 'kabupaten/kota', '.', 'Estimasi', 'langsung', 'pada', 'level', 'wilayah', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'menambah', 'sampel', 'untuk', 'mempertahankan', 'presisi', '.', 'Namun', ',', 'hal', 'itu', 'dapat', 'meningkatkan', 'biaya', ',', 'tenaga', 'kerja', ',', 'dan', 'waktu', '.', 'Data', 'Susenas', 'merupakan', 'subsampel', 'dari', 'keseluruhan', 'populasi', 'dan', 'data', 'kemiskinan', 'anak', 'menggunakan', 'subsampel', 'dari', 'keseluruhan', 'sampel', 'Susenas', ',', 'yaitu', 'penduduk', 'usia', 'kurang', 'dari', '18', 'tahun', '.', 'Analisis', 'terhadap', 'subsampel', 'tidak', 'menyajikan', 'informasi', 'lokasi', 'semua', 'wilayah', 'yang', 'tercakup', 'dalam', 'data', 'sensus', 'sehingga', 'jika', 'ingin', 'mengestimasi', 'langsung', 'akan', 'mengalami', 'kekurangan', 'sampel', '.', 'Ukuran', 'sampel', 'yang', 'kurang', 'dapat', 'diatasi', 'dengan', 'estimasi', 'langsung', 'sehingga', 'keterbatasan', 'pada', 'ketersediaan', 'data', 'kemiskinan', 'resmi', 'untuk', 'level', 'penyajian', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dapat', 'dioptimalkan', '.', 'Salah', 'satu', 'metode', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'adalah', 'Small', 'Area', 'Estimation', '(', 'SAE', ')', '.', 'tidak', 'Istilah', '“', 'small', 'area', '”', 'digunakan', 'untuk', 'menyatakan', 'sebuah', 'area', 'geografis', 'yang', 'kecil', '.', 'Area', 'geografis', 'atau', 'subpopulation', 'dikatakan', 'kecil', 'apabila', 'ukuran', 'domain', 'specific', 'sample', 'area', 'yang', 'bersangkutan', 'tidak', 'cukup', 'besar', 'untuk', 'mendukung', 'estimasi', 'langsung', 'dengan', 'ketelitian', 'yang', 'memadai', '[', '8', ']', '.', 'Domain', 'didefinisikan', 'sebagai', 'area', 'geografis', '(', 'provinsi', ',', 'kabupaten/kota', ',', 'kecamatan', ',', 'desa', ',', 'dan', 'lainnya', ')', 'dan', 'kelompok', 'sosio', 'demografi', '(', 'kelompok', 'umur', ',', 'jenis', 'kelamin', ',', 'tingkat', 'pendidikan', ',', 'suku', ',', 'dan', 'lainnya', ')', '.', 'Beberapa', 'domain', 'menarik', 'seperti', 'kabupaten', 'memiliki', 'kemungkinan', 'mempunyai', 'ukuran', 'sampel', 'yang', 'kecil', 'atau', 'mungkin', 'tidak', 'ada', 'sama', 'sekali', '[', '8', ']', '.', 'tidak', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'adalah', 'metode', 'untuk', 'menduga', 'subkelompok', 'dengan', 'ukuran', 'sampel', 'yang', 'kecil', 'dan', 'memanfaatkan', 'informasi', 'area', 'sekitarnya', 'guna', 'meningkatkan', 'efektivitas', 'ukuran', 'sampel', '.', 'Pendugaan', 'karakteristik', 'area', 'kecil', 'dilakukan', 'secara', 'langsung', 'melalui', 'model', 'yang', 'menghubungkan', 'variabel', 'penyerta', 'area', 'dan/atau', 'periode', 'waktu', 'terkait', 'dengan', 'karakteristik', 'area', 'kecil', 'yang', 'diteliti', '.', 'SAE', 'dapat', 'meminimalkan', 'nilai', 'Mean', 'Square', 'Error', '(', 'MSE', ')', 'sehingga', 'estimasi', 'yang', 'dihasilkan', 'lebih', 'akurat', 'dan', 'presisi', 'dibandingkan', 'estimasi', 'langsung', '.', 'SAE', 'memiliki', 'beberapa', 'pendekatan', ',', 'yaitu', 'Empirical', 'Best', 'Linear', 'Unbiased', 'Prediction', '(', 'EBLUP', ')', ',', '(', 'EB', ')', '.', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Pendugaan', 'parameter', 'dengan', 'metode', 'Hierarchical', 'Bayes', 'didasarkan', 'pada', 'distribusi', 'posterior', 'dengan', 'parameter', 'diestimasi', 'dengan', 'rata-rata', 'posterior', 'dan', 'akurasi', 'dihitung', 'dengan', 'varian', 'posterior-nya', '.', 'Estimasi', 'daerah', 'menggunakan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'cenderung', 'lebih', 'komprehensif', 'karena', 'menggabungkan', 'informasi', 'dari', 'data', 'sampel', 'dan', 'informasi', 'lain', 'seperti', 'data', 'terdahulu', 'dalam', 'pembentukan', 'model', 'estimasinya', '.', 'Penggunaan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'dalam', 'pendugaan', 'wilayah', 'kecil', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'memodelkan', 'berbagai', 'sumber', '(', 'HB', ')', 'dan', 'Empirical', 'Bayes', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'variasi', 'yang', 'berbeda', 'dan', 'komputasinya', 'relatif', 'lebih', 'mudah', 'dengan', 'adanya', 'metode', 'Markov', 'Chain', 'Monte', 'Carlo', '(', 'MCMC', ')', '.', 'Maka', 'dari', 'itu', ',', 'peneliti', 'menggunakan', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'dengan', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', '.', 'Perhitungan', 'tingkat', 'kemiskinan', 'juga', 'memanfaatkan', 'big', 'data', 'sebagai', 'variabel', 'penyerta', '(', 'auxiliary', 'variable', ')', 'dalam', 'model', '.', 'Big', 'data', 'geospasial', 'adalah', 'big', 'data', 'yang', 'memiliki', 'referensi', 'geospasial', 'yang', 'dapat', 'berupa', 'citra', 'satelit', 'dan', 'Point', 'of', 'Interest', '(', 'POI', ')', '.', 'Citra', 'satelit', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'bagian', 'dari', 'big', 'data', 'geospasial', 'yang', 'merupakan', 'hasil', 'pengukuran', 'suatu', 'objek', 'atau', 'suatu', 'fenomena', 'di', 'permukaan', 'bumi', 'oleh', 'sebuah', 'alat', 'yang', 'tidak', 'melakukan', 'kontak', 'secara', 'fisik', 'dengan', 'objek', 'yang', 'diamati', 'tersebut', 'misalnya', 'diukur', 'dari', 'satelit', '.', 'Citra', 'satelit', 'dapat', 'dimanfaatkan', 'untuk', 'menggambarkan', 'kondisi', 'sosial', 'ekonomi', 'di', 'suatu', 'wilayah', 'secara', 'objektif', 'berdasarkan', 'karakteristiknya', '[', '9', ']', '.', 'POI', 'merupakan', 'suatu', 'lokasi', 'yang', 'kemungkinan', 'memiliki', 'fungsi', 'tersendiri', 'yang', 'bermanfaat', 'bagi', 'orang-orang', 'yang', 'berkunjung', 'pada', 'titik', 'tersebut', '[', '10', ']', '.', 'Data', 'PoI', 'dapat', 'diperoleh', 'dengan', 'mengekstrak', 'data', 'dari', 'Open', 'Street', 'Map', '(', 'OSM', ')', 'dan', 'data', 'Wilkerstat', '.', 'Big', 'data', 'geospasial', 'sebagai', 'sumber', 'data', 'pendukung', 'memiliki', 'keuntungan', 'dengan', 'frekuensi', 'update', 'dalam', 'rentang', 'waktu', 'lebih', 'pendek', ',', 'data', 'yang', 'lebih', 'granular', 'dari', 'segi', 'wilayah', 'dan', 'data', 'dapat', 'diperoleh', 'dengan', 'biaya', 'yang', 'lebih', 'murah', 'dibandingkan', 'pengumpulan', 'data', 'melalui', 'survei', 'atau', 'sensus', '[', '11', ']', '.', 'Hal', 'ini', 'membuat', 'big', 'data', 'geospasial', 'menjadi', 'alternatif', 'pilihan', 'yang', 'potensial', 'sebagai', 'sumber', 'pendukung', 'data', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'tersebut', ',', 'perlu', 'dilakukan', 'penelitian', 'mengenai', 'kemiskinan', 'anak', 'pada', 'level', 'kabupaten/kota', 'dengan', 'metode', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'di', 'Pulau', 'Jawa', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'menggunakan', 'big', 'data', 'geospatial', 'sebagai', 'auxiliary', 'variable', '.', 'B.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'dan', 'identifikasi', 'masalah', 'yang', 'telah', 'diuraikan', ',', 'dirumuskan', 'dua', 'tujuan', 'yang', 'ingin', 'dicapai', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', '1', '.', 'Membangun', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'menggunakan', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'dengan', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', '.', '2', '.', 'Melakukan', 'pemetaan', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'pada', 'level', 'kabupaten/kota', 'berdasarkan', 'hasil', 'estimasi', 'terbaik', '.', 'dan', 'mengevaluasi', 'model', 'C.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'ini', 'menggunakan', 'beberapa', 'Penelitian', 'literatur', 'yang', 'berhubungan', 'dengan', 'topik', 'penelitian', '.', 'Penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Nugraheni', 'Putri', 'Istiqomah', 'di', 'tahun', '2022', '[', '12', ']', 'menemukan', 'bahwa', 'estimasi', 'HB', 'Beta-logistic', 'lebih', 'mirip', 'dengan', 'estimasi', 'langsung', 'daripada', 'metode', 'SAE', 'EBLUP', '.', 'Berdasarkan', 'nilai', 'RSE/RRMSE', ',', 'metode', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'merupakan', 'model', 'terbaik', 'dalam', 'mengestimasi', 'APK', 'PT', '.', 'Nasiya', 'Alifah', 'Utami', '(', '2022', ')', '[', '13', ']', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', 'multisumber', 'dan', 'geospatial', 'big', 'data', 'lainnya', 'dalam', 'membangun', 'model', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'berbasis', 'machine', 'learning', '.', 'Penelitiannya', 'menemukan', 'bahwa', 'indeks', 'terbaik', 'dalam', 'membangun', 'Indeks', 'kemiskinan', 'anak', 'adalah', 'EWS', 'dan', 'metode', 'machine', 'learning', 'terbaik', 'untuk', 'membentuk', 'model', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'adalah', 'MLP', '.', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Mia', 'Mauliani', ',', 'Maiyastri', ',', 'Rita', 'Diana', 'di', '2', '/', '8', 'tahun', '2018', '[', '14', ']', ',', 'model', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayesian', '(', 'HB', ')', 'Lognormal', 'mempunyai', 'nilai', 'standar', 'error', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dibandingkan', 'dengan', 'estimasi', 'langsung', 'Tingkat', 'Pengangguran', 'Terbuka', '(', 'TPT', ')', '.', 'Wirajaya', 'Kusuma', 'pada', 'tahun', '2017', '[', '15', ']', 'mengungkapkan', 'bahwa', 'metode', 'Hierarchical', 'Bayes', 'menghasilkan', 'nilai', 'RMSE', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dibandingkan', 'dengan', 'metode', 'EB', 'dalam', 'menduga', 'pengeluaran', 'perkapita', 'penduduk', 'tiap', 'kecamatan', '.', 'D.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'yang', '2021', 'diagregasikan', 'A.', 'WIlayah', 'Studi', 'Pulau', 'Jawa', 'sebagai', 'pulau', 'yang', 'memiliki', 'persentase', 'anak', 'miskin', 'terbanyak', 'di', 'Indonesia', 'terpilih', 'sebagai', 'wilayah', 'studi', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', 'Pulau', 'Jawa', 'terdiri', 'dari', '6', 'provinsi', 'yang', 'di', 'dalamnya', 'terdapat', '119', 'kabupaten', 'dan', 'kota', '.', 'Dari', 'total', '119', 'kabupaten', 'dan', 'kota', 'terbagi', 'menjadi', '85', 'kabupaten', 'dan', '34', 'kota', '.', 'B', '.', 'Data', 'dan', 'Sumber', 'Data', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'berasal', 'dari', 'data', 'Survei', 'Sosial', 'Ekonomi', 'Nasional', '(', 'Susenas', ')', 'Maret', '2021', 'untuk', 'menduga', 'kemiskinan', 'anak', 'level', 'kabupaten/kota', 'di', 'Pulau', 'Jawa', '.', 'Adapun', 'variabel', 'penyerta', 'berasal', 'dari', 'data', 'Potensi', 'Desa', '(', 'PODES', ')', 'level', 'kabupaten/kota', ',', 'dan', 'big', 'data', 'berupa', 'data', 'Point', 'Of', 'Interest', '(', 'POI', ')', 'dan', 'citra', 'satelit', '.', 'Data', 'citra', 'satelit', 'hasil', 'penginderaan', 'jauh', 'dikumpulkan', 'dan', 'di-preprocessing', 'melalui', 'Google', 'Earth', 'Engine', '.', 'Preprocessing', 'yang', 'dilakukan', 'meliputi', 'cloud', 'coverage', 'assessment', 'untuk', 'meminimalisir', 'kumpulan', 'citra', 'tertutup', 'awan', ',', 'median', 'reducing', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'median', 'yang', 'mewakili', 'citra', 'satelit', 'dalam', 'satu', 'tahun', ',', 'dan', 'komposisi', 'band', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'citra', '.', 'Selanjutnya', 'data', 'citra', 'satelit', 'dilakukan', 'clipping', 'dan', 'diagregasi', 'ke', 'level', 'kabupaten/kota', 'menggunakan', 'fitur', 'Zonal', 'Statistics', 'di', 'aplikasi', 'QGis', '.', 'Data', 'Point', 'of', 'Interest', '(', 'POI', ')', 'berupa', 'data', 'point', 'infrastruktur', 'desa', 'berupa', 'fasilitas', 'pendidikan', ',', 'kesehatan', ',', 'dan', 'ekonomi', '.', 'POI', 'density', 'diperoleh', 'dengan', 'menghitung', 'level', 'jumlah', 'POI', 'pada', 'kabupaten/kota', '.', 'Data', 'selanjutnya', 'diolah', 'menggunakan', 'package', 'saeHB', 'pada', 'software', 'R.', 'Adapun', 'variabel', 'yang', 'digunakan', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', '1', 'berikut', '.', 'sampai', 'TABEL', 'I', 'DAFTAR', 'VARIABEL', 'YANG', 'DIGUNAKAN', 'Aspek', 'Kode', '(', '1', ')', 'Ekonomi', '(', '2', ')', '𝑌', '𝑋1', '𝑋2', '𝑋3', '𝑋4', '𝑋5', 'Variabel', '(', '3', ')', 'Persentase', 'Anak', 'Miskin', 'Sumber', 'Data', '(', '4', ')', 'Susenas', 'Rasio', 'Industri', 'per', '1000', 'penduduk', 'PODES', 'Rasio', 'Sarana', 'Ekonomi', 'per', '1000', 'penduduk', 'PODES', 'Nighttime', 'Light', '(', 'NTL', ')', 'Kadar', 'Polusi', 'Sulfur', 'Dioksida', '(', 'SO2', ')', 'Kadar', 'Polusi', 'Karbon', 'Monoksida', '(', 'CO', ')', '𝑋6', 'POI', 'Density', 'Air', 'Listrik', '𝑋7', '𝑋8', 'Normalized', 'Difference', 'Water', 'Index', '(', 'NDWI', ')', 'Rasio', 'Keluarga', 'Pengguna', 'Listrik', 'per', '1000', 'penduduk', 'Citra', 'Satelit', 'VIIRS', 'Citra', 'Satelit', 'Sentinel', '5-P', 'Citra', 'Satelit', 'Sentinel', '5-P', 'Wilkerstat', 'Citra', 'Satelit', 'Sentinel-2', 'PODES', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Tempat', 'Tinggal', '𝑋9', '𝑋10', 'Rasio', 'Keluarga', 'di', 'Bawah', 'SUTET/', 'SUTT/SUTAS', 'per', '1000', 'keluarga', 'Rasio', 'Keluarga', 'di', 'Permukiman', 'Kumuh', 'per', '1000', 'keluarga', 'Pendidikan', '𝑋11', 'Rasio', 'Fasilitas', 'Pendidikan', 'per', '1000', 'penduduk', 'Kesehatan', '𝑋12', 'Rasio', 'Fasilitas', 'Kesehatan', 'per', '1000', 'penduduk', 'Makanan', '𝑋13', 'Rasio', 'Warga', 'Penderita', 'Kekurangan', 'Gizi', 'per', '1000', 'penduduk', 'Informasi', '𝑋14', 'Rasio', 'Keluarga', 'yang', 'Berlangganan', 'Telepon', 'Kabel', 'per', '1000', 'keluarga', 'PODES', 'PODES', 'PODES', 'PODES', 'PODES', 'PODES', 'C.', 'Tingkat', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'didefinisikan', 'sebagai', 'persentase', 'anak', 'usia', '0', '–', '17', 'tahun', 'yang', 'tinggal', 'di', 'rumah', 'tangga', 'miskin', 'yaitu', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'rata-rata', 'pengeluaran', 'perkapitanya', 'perbulan', 'di', 'bawah', 'garis', 'kemiskinan', '.', 'Adapun', 'perhitungan', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'menggunakan', 'rumus', 'Foster-Greer-', 'Thorbecke', '(', '1984', ')', 'sebagai', 'berikut', '[', '7', ']', '.', '𝑧−𝑦𝑖', '𝑧', '𝑃0', '=', 'dimana', ',', 'z', '=', 'garis', 'kemiskinan', 'q', '=', 'Banyaknya', 'anak', 'yang', 'berada', 'di', 'bawah', 'garis', 'kemiskinan', 'n', '=', 'Jumlah', 'anak', 'yi', '=', 'Rata-rata', 'pengeluaran', 'perkapita', 'sebulan', '𝑞', '∑', '[', '𝑖=1', '(', '1', ')', '0', ']', '=', '𝑛', '𝑛', '𝑞', '1', '(', 'i=1,2', ',', '…', ',', 'q', ')', ',', 'yi', '<', 'z', 'D.', 'Small', 'Area', 'Estimation', '(', 'SAE', ')', 'Small', 'Area', 'Estimation', '(', 'SAE', ')', 'merupakan', 'metode', 'estimasi', 'parameter', 'yang', 'berasal', 'dari', 'area', 'yang', 'memiliki', 'ukuran', 'sampel', 'kecil', '.', 'Konsep', 'dari', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'adalah', 'dengan', 'meminjam', 'kekuatan', 'dari', 'area', 'sekitarnya', 'untuk', 'mendapatkan', 'estimasi', 'dengan', 'presisi', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dibandingkan', 'dengan', 'langsung', '.', 'Berdasarkan', 'ketersediaan', 'variabel', 'estimasi', 'penyertanya', ',', 'model', 'area', 'kecil', 'dikelompokkan', 'menjadi', 'dua', 'model', 'dasar', ',', 'yaitu', 'model', 'berbasis', 'area', 'dan', 'model', 'berbasis', 'unit', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'berfokus', 'pada', 'model', 'berbasis', 'area', '.', 'parameter', 'E.', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'dengan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Estimasi', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'untuk', 'menggunakan', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'didekati', 'melalui', 'sebaran', 'prior', '𝑓', '(', '𝜆', ')', 'dan', 'posterior', '𝑓', '(', '𝜃\|𝑦', ')', '.', 'Tahapan', 'pertama', 'adalah', 'dengan', 'menentukan', '𝑓', '(', '𝜆', ')', ',', 'yaitu', 'sebaran', 'prior', 'subjektif', 'dari', 'parameter', 'model', '𝜃.', 'Tahapan', 'selanjutnya', 'adalah', 'memperoleh', '𝑓', '(', '𝜃\|𝑦', ')', ',', 'yaitu', 'sebaran', 'posterior', 'dari', '𝜇', ',', 'parameter', 'area', 'kecil', '(', 'acak', ')', 'yang', 'diamati', '.', 'Menurut', 'Rao', '&', 'Molina', '(', '2015', ')', 'dengan', 'mengaplikasikan', 'teorema', 'bayesian', 'didapatkan', '𝑓', '(', '𝜃', ',', '𝜆\|𝑦', ')', '=', '𝑓', '(', '𝑦', ',', '𝜃', ',', '\|𝜆', ')', '𝑓', '(', '𝜆', ')', '𝑓1', '(', '𝑦', ')', '(', '2', ')', 'dimana', '𝑓1', '(', '𝑦', ')', 'merupakan', 'fungsi', 'marginal', 'dari', 'y.', '𝑓1', '(', '𝑦', ')', '=', '∫', '𝑓', '(', '𝑦', ',', '𝜃\|𝜆', ')', '𝑓', '(', '𝜆', ')', '𝑑𝜃', '𝑑𝜆', '(', '3', ')', 'Distribusi', 'prior', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengestimasi', 'parameter', 'yang', 'diamati', '(', '𝜃', ')', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '𝑓', '(', '𝜃\|𝑦', ')', '=', '∫', '𝑓', '(', '𝜃\|𝑦', ',', '𝜆', ')', '𝑓', '(', '𝜆\|𝑦', ')', '𝑑𝜆', '(', '4', ')', '[', '16', ']', 'Parameter', 'yang', 'diamati', ',', '𝜙', '=', 'ℎ', '(', '𝜃', ')', ',', 'diestimasi', 'dengan', 'mean', 'posterior', '𝜃𝐻𝐵', '=', '𝐸', '[', 'ℎ', '(', '𝜃', ')', '\|𝑦', ']', ',', 'dan', 'varians', 'posterior', '𝑉', '[', 'ℎ', '(', '𝜃', ')', '\|𝑦', ']', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'presisi', 'estimasi', '.', 'Kesulitan', 'menghitung', '𝐸', '[', 'ℎ', '(', '𝜃', ')', '\|𝑦', ']', 'karena', 'melibatkan', 'integrasi', 'berdimensi', 'tinggi', 'dapat', 'diatasi', 'dengan', '𝑓', '(', '𝜃\|𝑦', ')', 'dan', '3', '/', '8', 'penggunaan', 'Markov', 'Chain', 'Monte', 'Carlo', '.', 'Pengukuran', 'akurasi', 'metode', 'HB', 'didasarkan', 'pada', 'nilai', 'RSE', '.', '𝐻𝐵−𝐵𝑒𝑡𝑎', '=', '√𝑉', '[', 'ℎ', '(', '𝜃', ')', '\|𝑦', ']', '𝑅𝑆𝐸', '𝜃̂', '𝑖', '𝑥100', '%', '(', '5', ')', '𝜃𝐻𝐵', 'F.', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Beta-logistic', 'Data', 'berupa', 'proporsi', 'dengan', 'range', '0-1', 'dan', 'memiliki', 'sebaran', 'asimetris', 'atau', 'menceng', 'cocok', 'dimodelkan', 'menggunakan', 'distribusi', 'beta', '[', '17', ']', '.', 'Beta-logistic', 'model', 'with', 'unknown', 'sampling', 'variance', 'dapat', 'dituliskan', 'sebagai', 'berikut', '.', 'i', '.', 'Sampling', 'model', '𝜃̂', '𝑖\|𝜃', ',', '𝛽', ',', '𝜎𝑣', 'ii', '.', 'Lingking', 'model', '2~𝑖𝑛𝑑𝐵𝑒𝑡𝑎', '(', '𝑎𝑖', ',', '𝑏𝑖', ')', '𝑖', '=', '1', ',', '.', '.', '.', ',', '𝑚', '(', '6', ')', '𝑙𝑜𝑔𝑖𝑡', '(', '𝜃𝑖', ')', '\|', '𝛽', ',', '𝜎𝑣', '2~𝑖𝑛𝑑𝑁', '(', '𝑥𝑖', '𝑇', ',', '𝛽', ',', '𝜎𝑣', '2', ')', '𝑖', '=', '1', ',', '.', '.', ',', '𝑚', '(', '7', ')', 'Bayes', 'G.', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Lognormal', 'Permodelan', 'Hierarchical', 'dilakukan', 'mengggunakan', 'distribusi', 'lognormal', '.', 'Hal', 'ini', 'disebabkan', 'oleh', 'hasil', 'uji', 'kesesuaian', 'distribusi', 'tingkat', 'kemiskinan', 'menggunakan', 'uji', 'Chi-Squared', 'didapatkan', 'bahwa', 'data', 'mengikuti', 'distribusi', 'lognormal', '.', 'iii', '.', 'Sampling', 'model', 'terhadap', 'data', 'juga', '𝜃̂𝑖\|𝜃𝑖~𝑙𝑜𝑔𝑛𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙', '(', '𝜇𝑖', ',', '𝜓𝑖', ')', ',', '𝑖', '=', '1', ',', '…', ',', '𝑚', 'iv', '.', 'Lingking', 'model', '𝑙𝑜𝑔𝑖𝑡', '(', '𝜃𝑖', ')', '\|𝜷~𝑖𝑛𝑑𝑁', '(', '𝒙𝒊', '𝑻𝜷', ',', '𝜎𝑢', '2', ')', '𝑖', '=', '1', ',', '…', ',', '𝑚', '(', '8', ')', '(', '9', ')', 'E.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Metode', 'penelitian', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'dapat', 'diringkas', 'menjadi', 'satu', 'kerangka', 'penelitian', 'yang', 'memuat', 'keseluruhan', 'penelitian', 'mulai', 'dari', 'permasalahan', 'yang', 'mendasari', 'dilakukan', 'penelitian', ',', 'solusi', 'yang', 'ditawarkan', ',', 'sumber', 'data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'tujuan', 'atau', 'sasaran', 'yang', 'ingin', 'dicapai', 'melalui', 'penelitian', ',', 'dan', 'indikator', 'evaluasi', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mencapai', 'tujuan', '.', 'Kerangka', 'penelitian', 'dapat', 'dijelaskan', 'secara', 'lebih', 'detail', 'dalam', 'Gambar', '1', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'F.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Gambaran', 'Estimasi', 'Langsung', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'Tahun', '2021', 'Estimasi', 'langsung', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'menggunakan', 'data', 'yang', 'bersumber', 'dari', 'Susenas', 'Maret', '2021', 'dengan', 'menggunakan', 'design', 'two', 'stage', 'one', 'phase', 'sampling', '.', 'Berikut', 'disajikan', 'diagram', 'batang', 'untuk', 'mengetahui', 'gambaran', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'seluruh', 'kabupaten/kota', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'tahun', '2021', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '2', '.', 'Estimasi', 'Langsung', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'Tahun', '2021', 'Berdasarkan', 'Gambar', '2', ',', 'Kabupaten', 'Bangkalan', 'merupakan', 'kota', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'tinggi', 'di', 'Pulau', 'Jawa', '.', 'Kabupaten', 'Bangkalan', 'berada', 'di', 'Provinsi', 'Jawa', 'Timur', '.', 'Empat', 'kota', 'lain', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'tertinggi', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'secara', 'berturut-turut', ',', 'yaitu', 'Kota', 'Sukabumi', ',', 'Kota', 'Yogyakarta', ',', 'Kabupaten', 'Pamekasan', ',', 'dan', 'Kabupaten', 'Probolinggo', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'Kabupaten', 'Lumajang', 'merupakan', 'kabupaten', 'dengan', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'paling', 'rendah', 'di', 'Pulau', 'Jawa', '.', 'Empat', 'kabupaten', 'lain', 'yang', 'masuk', 'dalam', 'lima', 'kabupaten', 'dengan', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'terendah', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'secara', 'berturut-turut', ',', 'yaitu', 'Kabupaten', 'Kuningan', ',', 'Kabupaten', 'Pangandaran', ',', 'Kabupaten', 'Serang', ',', 'dan', 'Kota', 'Serang', '.', 'Estimasi', 'langsung', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'pada', 'level', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'kekurangan', 'dari', 'sisi', 'akurasi', 'dan', 'presisi', '.', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengestimasi', 'langsung', 'berasal', 'dari', 'subsampel', 'data', 'Susenas', 'yaitu', 'penduduk', 'usia', '0-17', 'tahun', '.', 'Analisis', 'terhadap', 'subsampel', 'tidak', 'menyajikan', 'informasi', 'mengenai', 'lokasi', 'untuk', 'semua', 'wilayah', 'yang', 'tercakup', 'dalam', 'data', 'sensus', 'sehingga', 'jika', 'estimasi', 'langsung', 'akan', 'mengalami', 'kekurangan', 'sampel', '.', 'Eksplorasi', 'data', 'dilanjutkan', 'dengan', 'mengidentifikasi', 'nilai', 'RSE', 'dari', 'nilai', 'estimasi', 'langsung', '.', 'Menurut', 'Soedarti', '(', '2007', ')', ',', 'RSE', 'dikatakan', 'akurat', 'dan', 'bisa', 'digunakan', 'apabila', 'bernilai', '≤', '25', '%', ',', 'sedangkan', 'jika', 'berada', 'di', 'rentang', '25', '%', '<', '𝑅𝑆𝐸', '≤', '50', '%', ',', 'perlu', 'kehati-hatian', 'jika', 'digunakan', 'dan', 'jika', 'RSE', 'bernilai', '>', '50', '%', 'dianggap', 'tidak', 'akurat', '.', 'Hasil', 'eksplorasi', 'data', 'menunjukkan', 'bahwa', 'median', 'dan', 'rata-', 'rata', 'RSE', 'dari', 'estimasi', 'langsung', 'bernilai', '≤', '25', '%', '.', 'Namun', ',', 'sekitar', '36,13', '%', 'dari', 'total', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'nilai', 'RSE', 'lebih', 'dari', '25', '%', '.', 'Dari', '36,13', '%', 'tersebut', ',', '40', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'nilai', 'estimasi', 'langsung', 'yang', 'dapat', 'dipakai', 'tetapi', 'dengan', 'kehati-', 'hatian', '(', '25', '%', '<', 'RSE', '≤50', '%', ')', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'tiga', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'nilai', 'RSE', 'yang', 'dianggap', 'tidak', 'akurat', '(', 'RSE', '>', '50', '%', ')', '.', 'Peningkatan', 'akurasi', 'pada', 'pendugaan', 'langsung', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'menambah', 'jumlah', 'sampel', '.', 'Ukuran', 'sampel', 'yang', 'kurang', 'dari', 'batas', 'minimal', 'jumlah', 'sampel', '(', 'area', 'kecil', ')', 'dapat', 'diatasi', 'dengan', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', ',', 'salah', 'satunya', 'SAE', '.', 'Adapun', 'penduga', 'langsung', 'persentase', 'anak', 'miskin', 'memiliki', 'sebaran', 'yang', 'cenderung', 'menceng', 'kanan', 'sebagaimana', 'ditunjukkan', 'oleh', 'Gambar', '3', '.', 'Selanjutnya', 'dilakukan', 'uji', 'asumsi', 'normalitas', 'dari', 'penduga', 'langsung', 'melalui', 'uji', 'Jarque-Bera', '.', 'Adapun', 'hipotesis', 'nol', 'yang', 'digunakan', 'yaitu', 'data', 'hasil', 'estimasi', 'langsung', 'kemiskinan', 'anak', 'berdistribusi', 'normal', ',', 'sedangkan', 'langsung', 'hipotesis', 'alternatif', 'adalah', 'data', 'hasil', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'tidak', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Dari', 'hasil', 'pengolahan', 'data', 'diperoleh', 'nilai', 'statistik', '𝑋2', 'sebesar', '56,746', 'dengan', 'nilai', 'p-value', 'sebesar', '4,716x10-13', '.', 'Karena', 'nilai', 'p-value', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dari', '𝛼', 'sebesar', '5', '%', 'atau', '0,05', 'maka', 'diambil', 'keputusan', 'menolak', 'hipotesis', 'nol', '.', 'Dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', '4', '/', '8', 'dengan', 'tingkat', 'signifikansi', '5', 'persen', ',', 'data', 'hasil', 'estimasi', 'langsung', 'kemiskinan', 'anak', 'tidak', 'berdistribusi', 'normal.Karena', 'hal', 'tersebut', ',', 'penduga', 'EBLUP', 'menjadi', 'kurang', 'tepat', 'digunakan', 'karena', 'EBLUP', 'mengasumsikan', 'variabel', 'respon', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dilakukan', 'pemodelan', 'menggunakan', 'SAE', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', '(', 'HB', ')', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Sebaran', 'Distribusi', 'Estimasi', 'Langsung', 'Kemiskinan', 'Anak', 'B.', 'Estimasi', 'Tidak', 'Langsung', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'Tahap', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'diawali', 'dengan', 'memilih', 'auxiliary', 'variable', 'yang', 'berasal', 'dari', 'data', 'Podes', '2021', ',', 'data', 'wilkerstat', ',', 'dan', 'data', 'citra', 'satelit', 'yang', 'telah', 'diagregasi', 'ke', 'level', 'kabupaten/kota', '.', 'Adapun', 'data', 'citra', 'satelit', 'yang', 'dikumpulkan', 'dilakukan', 'visualisasi', 'sebagai', 'berikut', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Visualisasi', 'NTL', ',', 'NDWI', ',', '𝑆𝑂2', ',', 'CO', ',', 'dan', 'POI', 'Density', 'Kandidat', 'variabel', 'yang', 'dipilih', 'berdasarkan', 'kajian', 'dari', 'penelitian', 'dahulu', 'selanjutnya', 'dihitung', 'korelasi', 'antar', 'variabel', 'untuk', 'memastikan', 'tidak', 'terjadi', 'multikolinearitas', 'pada', 'model', 'yang', 'ditandai', 'dengan', 'nilai', 'korelasi', 'diatas', '0,8', '.', 'Didapatkan', 'hasil', 'terdapat', 'pasangan', 'variabel', 'penyerta', 'yang', 'bahwa', 'berkorelasi', 'lebih', 'dari', '0.8.', 'tidak', 'C.', 'Estimasi', 'Tidak', 'Langsung', 'dengan', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'Pemodelan', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'menggunakan', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'tidak', 'mengasumsikan', 'normalitas', 'pada', 'data', 'penduga', 'langsungnya', '.', 'Pemilihan', 'model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'dikarenakan', 'data', 'memiliki', 'range', '0-1', 'dan', 'memiliki', 'sebaran', 'menceng', 'kanan', '.', 'Metode', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'tergolong', 'dalam', 'inferensi', 'bayesian', 'yang', 'menggunakan', 'teknik', 'MCMC', 'untuk', 'memperoleh', 'distribusi', 'posterior', '.', 'Dengan', 'menggunakan', 'iterasi', 'sebanyak', '75.000', ',', 'burn', 'in', 'sebanyak', '30.000', ',', 'thin', 'sebanyak', '40', ',', 'dan', 'update', 'sebanyak', '40', 'kali', ',', 'konvergensi', 'algoritma', 'MCMC', 'dapat', 'dideteksi', 'melalui', 'diagnostic', 'berikut', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '5', '.', 'Trace', 'Plot', ',', 'Density', 'Plot', ',', 'dan', 'Autocorrelation', 'Plot', 'Seluruh', 'Parameter', 'Model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'Terlihat', 'bahwa', 'tidak', 'ditemukan', 'pola', 'periodik', 'pada', 'trace', 'plot', 'seluruh', 'parameter', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'seluruh', 'parameter', 'yang', 'dibangkitkan', 'bersifat', 'acak', 'dan', 'berada', 'dalam', 'rentang', 'nilai', 'yang', 'sama', '.', 'Adapun', 'density', 'plot', 'seluruh', 'parameter', 'menyerupai', 'bell', 'curve', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'pada', 'autocorrelation', 'plot', 'terlihat', 'bahwa', 'seluruh', 'parameter', 'memiliki', 'plot', 'berbentuk', 'cut', 'off', 'setelah', 'lag', 'pertama', '.', 'Ketiga', 'diagnostic', 'plot', 'menunjukkan', 'bahwa', 'algoritma', 'MCMC', 'telah', 'konvergen', 'sehingga', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'analisis', 'posterior', '.', 'Adapun', 'estimasi', 'koefisien', 'parameter', 'model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'beserta', '95', '%', 'credible', 'interval', 'ditampilkan', 'pada', 'tabel', 'berikut', '.', 'TABEL', 'II', 'ESTIMASI', 'KOEFISIEN', 'PARAMETER', 'SAE', 'HB', 'BETA-LOGISTIC', 'Koefisien', 'Parameter', 'Mean', 'Standar', 'Deviasi', '2,5', '%', '97,5', '%', '(', '1', ')', '(', '2', ')', '(', '3', ')', '(', '4', ')', '(', '5', ')', '𝑏0', '𝑏1', '𝑏2', '𝑏3', '𝑏4', '𝑏5', '𝑏6', '𝑏7', '𝑏8', '𝑏9', '𝑏10', '𝑏11', '𝑏12', '−1,010', 'x', '10−1', '1,757', 'x', '10−2', '−1,358', 'x', '10−1', '−6,661', 'x', '10−2', '1,701', 'x', '10−2', '9,606', 'x', '10−4', '1,516', 'x', '10−2', '1,900', 'x', '10−2', '−5,537', 'x', '10−2', '9,666', 'x', '10−4', '−5,740', 'x', '10−2', '−5,349', 'x', '10−2', '−8,925', 'x', '10−2', '2,067', 'x', '10−4', '−9,324', 'x', '10−2', '−8,530', 'x', '10−2', '−5,537', 'x', '10−2', '9,666', 'x', '10−4', '−5,740', 'x', '10−2', '−5,349', 'x', '10−2', '1,608', 'x', '10−1', '1,922', 'x', '10−2', '1,256', 'x', '10−1', '1,944', 'x', '10−1', '−1,607', 'x', '10−2', '2,088', 'x', '10−4', '−1,646', 'x', '10−2', '−1,563', 'x', '10−2', '−5,383', 'x', '10−4', '1,769', 'x', '10−5', '−5,716', 'x', '10−4', '−5,039', 'x', '10−4', '4,755', 'x', '10−2', '5,576', 'x', '10−3', '3,649', 'x', '10−2', '5,843', 'x', '10−2', '3,664', 'x', '10−3', '4,413', 'x', '10−4', '2,853', 'x', '10−3', '4,534', 'x', '10−3', '4,074', 'x', '10−1', '7,709', 'x', '10−3', '3,919', 'x', '10−1', '4,224', 'x', '10−1', '−4,131', 'x', '10−3', '1,318', 'x', '10−4', '−4,383', 'x', '10−3', '−3,874', 'x', '10−3', '−4,834', 'x', '10−1', '4,769', 'x', '10−2', '−5,806', 'x', '10−1', '−3,942', 'x', '10−1', '5', '/', '8', '𝑏13', '𝑏14', '2,348', 'x', '10−3', '1,895', 'x', '10−4', '1,986', 'x', '10−3', '2,705', 'x', '10−3', '1,172', 'x', '10−4', '2,970', 'x', '10−6', '1,116', 'x', '10−4', '1,228', 'x', '10−4', 'Berdasarkan', 'tabel', ',', 'diketahui', 'bahwa', 'seluruh', 'auxiliary', 'variable', 'berpengaruh', 'signifikan', 'terhadap', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'karena', '95', '%', 'credible', 'interval', 'yang', 'tidak', 'mengandung', 'angka', '0', '.', 'Namun', ',', 'pengaruh', 'dari', 'seluruh', 'auxillary', 'variable', 'tidak', 'perlu', 'diinterpretasikan', 'karena', 'penelitian', 'ini', 'berfokus', 'pada', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'menggunakan', 'SAE', ',', 'bukan', 'berfokus', 'pada', 'faktor', 'yang', 'memengaruhi', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'Dalam', 'metode', 'SAE', ',', 'auxillary', 'variable', 'dimanfaatkan', 'sebagai', 'penguhubung', 'antarkabupaten/kota', 'di', 'Puau', 'Jawauntuk', 'meningkatkan', 'efektivitas', 'ukuran', 'sampel', '.', 'D.', 'Estimasi', 'Tidak', 'Langsung', 'dengan', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', 'ℎ𝑖𝑡𝑢𝑛𝑔', 'lebih', 'kecil', 'dari', '𝑋2', 'Estimasi', 'tidak', 'langsung', 'juga', 'menggunakan', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', '.', 'Adapun', 'uji', 'kesesuaian', 'distribusi', 'dilakukan', 'menggunakan', 'uji', 'Chi-Squared', '.', 'Dari', 'hasil', 'uji', 'Chi-Squared', ',', 'didapatkan', 'bahwa', 'nilai', 'p-value', 'yaitu', '0,840', 'lebih', 'besar', 'dari', '0,05', 'sehingga', 'keputusannya', 'adalah', 'gagal', 'tolak', 'H0', '.', 'Adapun', 'statistik', '𝑋2', '𝑡𝑎𝑏𝑒𝑙', '(', '2,741', '<', '12,592', ')', 'sehingga', 'diambil', 'keputusan', 'tolak', '𝐻0', '.', 'Dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'dengan', 'tingkat', 'signifikansi', '5', '%', ',', 'data', 'hasil', 'estimasi', 'langsung', 'kemiskinan', 'anak', 'sesuai', 'dengan', 'distribusi', 'lognormal', '.', 'Adapun', 'metode', 'SAE', 'Hierarchical', 'Bayes', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'metode', 'HB', 'Lognormal', 'berbasis', 'level', 'area', '.', 'Proses', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'dengan', 'model', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'dengan', 'pendekatan', 'HB', 'Lognormal', 'dilakukan', 'menggunakan', 'MCMC', 'dengan', 'iterasi', 'sebanyak', '75.000', 'kali', ',', 'thin', 'sebanyak', '40', ',', 'burn', 'in', 'sebanyak', '30.000', ',', 'dan', 'update', 'sebanyak', '40', 'kali', '.', 'Adapun', 'konvergensi', 'algoritma', 'dapat', 'dideteksi', 'melalui', 'beberapa', 'diagnostic', 'plot', 'berikut', ',', 'yaitu', 'trace', 'plot', ',', 'density', 'plot', ',', 'dan', 'autocorrelation', 'plot', '.', 'Gambar', '6', '.', 'Trace', 'Plot', ',', 'Density', 'Plot', ',', 'dan', 'Autocorrelation', 'Plot', 'Seluruh', 'Parameter', 'Model', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', 'Berdasarkan', 'diagnostic', 'plot', ',', 'telihat', 'bahwa', 'seluruh', 'parameter', 'memiliki', 'autocorrelation', 'plot', 'berbentuk', 'cut', 'off', 'setelah', 'lag', 'pertama', 'dan', 'hanya', 'nilai', 'autokorelasi', 'pertama', 'sampel', 'yang', 'tinggi', '.', 'Hal', 'ini', 'mengindikasikan', 'bahwa', 'sampel', 'sampel', 'akhir', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'analisis', 'posterior', '.', 'Adapun', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'nol', 'autokorelasi', 'selanjutnya', 'mendekati', 'nilai', 'yang', 'menunjukkan', 'bahwa', 'iterasi', 'satu', 'dengan', 'yang', 'lainnya', 'bersifat', 'saling', 'bebas', '.', 'Ini', 'berarti', 'bahwa', 'sampel', 'yang', 'dibangkitkan', 'dalam', 'proses', 'MCMC', 'memiliki', 'sifat', 'yang', 'random', 'dan', 'proses', 'konvergensi', 'algoritma', 'berlangsung', 'secara', 'cepat', '.', 'Pada', 'trace', 'plot', 'seluruh', 'parameter', 'tidak', 'ditemukan', 'pola', 'periorik', 'dan', 'serial', 'nilai', 'sampel', 'yang', 'dihasilkan', 'juga', 'menunjukkan', 'pola', 'random', 'yang', 'stabil', 'dalam', 'suatu', 'domain', 'tetap', '.', 'Hal', 'ini', 'mengindikasikan', 'bahwa', 'seluruh', 'parameter', 'yang', 'dibangkitkan', 'bersifat', 'acak', 'dan', 'berada', 'dalam', 'rentang', 'nilai', 'yang', 'sama', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'density', 'plot', 'seluruh', 'parameter', 'terlihat', 'smooth', 'dan', 'menyerupai', 'bell', 'curve', '.', 'Dari', 'ketiga', 'diagnostic', 'plot', 'tersebut', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahhwa', 'algoritma', 'MCMC', 'telah', 'konvergen.Adapun', 'estimasi', 'koefisien', 'parameter', 'model', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', 'beserta', '95', '%', 'credible', 'interval', 'ditampilkan', 'pada', 'tabel', 'berikut', '.', 'TABEL', 'III', 'ESTIMASI', 'KOEFISIEN', 'PARAMETER', 'SAE', 'HB', 'LOGNORMAL', 'Koefisien', 'Parameter', 'Mean', 'Standar', 'Deviasi', '2,5', '%', '97,5', '%', '(', '1', ')', '(', '2', ')', '(', '3', ')', '(', '4', ')', '(', '5', ')', '𝑏0', '𝑏1', '𝑏2', '𝑏3', '𝑏4', '𝑏5', '𝑏6', '𝑏7', '𝑏8', '𝑏9', '𝑏10', '𝑏11', '𝑏12', '𝑏13', '𝑏14', '1,430', 'x', '10−1', '1,593', 'x', '10−2', '1,106', 'x', '10−1', '1,737', 'x', '10−2', '1,646', 'x', '10−2', '7,435', 'x', '10−4', '1,500', 'x', '10−2', '1,790', 'x', '10−2', '−5,092', 'x', '10−2', '1,037', 'x', '10−3', '−5,288', 'x', '10−2', '−4,877', 'x', '10−2', '−7,911', 'x', '10−2', '1,810', 'x', '10−3', '−8,253', 'x', '10−2', '−7,567', 'x', '10−2', '−2,603', 'x', '100', '6,895', 'x', '10−2', '−2,736', 'x', '100', '−2,471', 'x', '100', '1,512', 'x', '10−1', '1,871', 'x', '10−2', '1,146', 'x', '10−1', '1,859', 'x', '10−1', '−1,936', 'x', '10−2', '2,049', 'x', '10−4', '−1,977', 'x', '10−2', '−1,897', 'x', '10−2', '−5,701', 'x', '10−4', '1,534', 'x', '10−5', '−6,012', 'x', '10−4', '−5,416', 'x', '10−4', '4,434', 'x', '10−2', '5,406', 'x', '10−3', '3,381', 'x', '10−2', '5,517', 'x', '10−2', '3,546', 'x', '10−3', '4,000x', '10−4', '2,760', 'x', '10−3', '4,313', 'x', '10−3', '3,041', 'x', '10−1', '7,964', 'x', '10−3', '2,882', 'x', '10−1', '3,199', 'x', '10−1', '−3,936', 'x', '10−3', '9,792', 'x', '10−5', '−4,122', 'x', '10−3', '−3,743', 'x', '10−3', '−3,619', 'x', '10−1', '4,768', 'x', '10−2', '−4,561', 'x', '10−1', '−2,669', 'x', '10−1', '1,980', 'x', '10−3', '1,649', 'x', '10−4', '1,668', 'x', '10−3', '2,315', 'x', '10−3', '1,115', 'x', '10−4', '3,163', 'x', '10−6', '1,049', 'x', '10−4', '1,175', 'x', '10−4', 'Adapun', 'signifikansi', 'suatu', 'parameter', 'dalam', 'metode', 'SAE', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Lognormal', 'dapat', 'dilihat', 'dari', 'credible', 'interval', 'yang', 'tidak', 'mengandung', 'angka', '0', '.', 'Karena', '95', '%', 'credible', 'interval', 'untuk', 'seluruh', 'parameter', 'tidak', 'melewati', 'angka', '0', ',', 'seluruh', 'parameter', 'berpengaruh', 'signifikan', 'terhadap', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'Signifikansi', 'seluruh', 'parameter', 'menunjukkan', 'bahwa', 'seluruh', 'auxillary', 'variable', 'berpengaruh', 'signifikan', 'terhadap', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'E.', 'Perbandingan', 'Hasil', 'Estimasi', 'Langsung', ',', 'SAE', 'HB', 'Beta-', 'logistic', ',', 'dan', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', 'Evaluasi', 'model', 'dilakukan', 'menggunakan', 'ukuran', 'Mean', 'Square', 'Error', '(', 'MSE', ')', 'dan', 'Relative', 'Standard', 'Error', '(', 'RSE', ')', '.', 'Semakin', 'kecil', 'nilai', 'MSE', 'dan', 'RSE', ',', 'semakin', 'baik', 'pula', 'estimasi', '6', '/', '8', 'yang', 'dihasilkan', '.', 'Ukuran', 'MSE', 'dapat', 'menunjukkan', 'tingkat', 'presisi', 'dari', 'hasil', 'estimasi', ',', 'sedangkan', 'ukuran', 'RSE', 'dapat', 'menunjukkan', 'akurasi', 'hasil', 'estimasi', '.', 'Berikut', 'ringkasan', 'statistik', 'perbandingan', 'MSE', 'dari', 'hasil', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'TABEL', 'IV', 'RINGKASAN', 'STATISTIK', 'PERBANDINGAN', 'MSE', 'HASIL', 'ESTIMASI', 'KEMISKINAN', 'ANAK', 'Metode', 'Estimasi', 'Estimasi', 'Langsung', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', 'Minimum', 'Median', 'Mean', 'Maksimum', '4,178', 'x', '10-3', '1,784', 'x', '10-2', '1,889', 'x', '10-2', '4,686', 'x', '10-2', '1,030', 'x', '10-4', '3,516', 'x', '10-4', '4,434', 'x', '10-4', '2,319', 'x', '10-3', '8,921', 'x', '10-5', '5,587', 'x', '10-4', '8,473', 'x', '10-4', '4,629', 'x', '10-3', 'Berdasarkan', 'ringkasan', 'statistik', 'diatas', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'nilai', 'MSE', 'dari', 'model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'dan', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', 'jauh', 'lebih', 'kecil', 'dibandingkan', 'estimasi', 'langsung', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'dengan', 'SAE', 'dapat', 'menurunkan', 'kesalahan', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'estimasi', 'langsung', 'dan', 'meningkatkan', 'presisi', 'hasil', 'estimasi', '.', 'Adapun', 'nilai', 'median', ',', 'rata-rata', ',', 'dan', 'maksimum', 'MSE', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'lebih', 'kecil', 'dibandingkan', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', '.', 'Hal', 'ini', 'mengindikasikan', 'bahwa', 'model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'lebih', 'presisi', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'model', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', '.', 'Selain', 'menggunakan', 'MSE', ',', 'evaluasi', 'model', 'juga', 'menggunakan', 'ukuran', 'Relative', 'Standard', 'Error', '(', 'RSE', ')', '.', 'Berikut', 'visualisasi', 'line', 'chart', 'untuk', 'membandingkan', 'RSE', 'ketiga', 'model', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Line', 'Chart', 'Hasil', 'Estimasi', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'Di', 'Pulau', 'Jawa', 'Tahun', '2021', 'Pada', 'grafik', 'di', 'atas', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'model', 'SAE', 'HB', 'Beta-', 'logistic', 'mampu', 'menurunkan', 'nilai', 'RSE', 'hasil', 'estimasi', '.', 'Nilai', 'RSE', 'yang', 'semakin', 'kecil', 'menyebabkan', 'estimasi', 'yang', 'dihasilkan', 'semakin', 'akurat', '.', 'Berikut', 'ditampilkan', 'ringkasan', 'statistik', 'nilai', 'RSE', 'dari', 'ketiga', 'metode', 'estimasi', 'dan', 'jumlah', 'kabupaten/kota', 'berdasarkan', 'kategori', 'nilai', 'RSE', '.', 'Menurut', 'Soedarti', '(', '2007', ')', ',', 'RSE', 'dikatakan', 'akurat', 'dan', 'bisa', 'digunakan', 'apabila', 'bernilai', '≤', '25', '%', ',', 'sedangkan', 'jika', 'berada', 'di', 'rentang', '25', '%', '<', '𝑅𝑆𝐸', '≤', '50', '%', ',', 'perlu', 'kehati-hatian', 'jika', 'digunakan', 'dan', 'jika', 'RSE', 'bernilai', '>', '50', '%', 'dianggap', 'tidak', 'akurat', '.', 'TABEL', 'V', 'RINGKASAN', 'STATISTIK', 'PERBANDINGAN', 'MSE', 'HASIL', 'ESTIMASI', 'KEMISKINAN', 'ANAK', 'RSE', '(', '%', ')', 'Jumlah', 'Kabupaten/Kota', 'Metode', 'Estimasi', 'Median', 'Mean', 'Max', '𝑅𝑆𝐸', '≤', '25', '%', '25', '%', '≤', '𝑅𝑆𝐸', '≤', '50', '%', '𝑅𝑆𝐸', '>', '50', '%', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Estimasi', 'Langsung', '21,33', 'SAE', 'HB', 'Beta-', 'logistic', '22,11', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', '27,50', '24,02', '74,12', '76', '40', '23,29', '48,07', '82', '37', '29,62', '48,66', '0', '119', '3', '0', '0', 'Hasil', 'eksplorasi', 'data', 'menunjukkan', 'bahwa', 'median', 'dan', 'rata-rata', 'RSE', 'dari', 'estimasi', 'langsung', 'bernilai', '≤', '25', 'persen', '.', 'Namun', ',', 'sekitar', '36,13', 'persen', 'dari', 'total', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'nilai', 'RSE', 'lebih', 'dari', '25', 'persen', 'dan', 'memiliki', 'maksimum', 'RSE', '74,12', 'persen', '.', 'Adapun', 'model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'mampu', 'menurunkan', 'rata-rata', 'dan', 'maksimum', 'RSE', 'menjadi', '22,11', 'persen', 'dan', '48,07', 'persen', '.', 'Jumlah', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'RSE', '≤', '25', '%', 'meningkat', 'menjadi', '82', 'kabupaten/kota', 'atau', 'sekitar', '68,90', 'persen', '.', 'Model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'juga', 'mampu', 'menurunkan', 'jumlah', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'RSE', '≥', '25', '%', 'menjadi', '37', 'kabupaten/kota', 'atau', 'sekitar', '31,09', 'persen', '.', 'Pada', 'model', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', ',', 'tidak', 'terdapat', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'estimasi', 'yang', 'tidak', 'akurat', 'atau', 'RSE', '>', '50', '%', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'pada', 'model', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', ',', 'seluruh', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'yang', 'dapat', 'dipakai', 'tetapi', 'dengan', 'kehati-hatian', 'atau', '25', '%', '<', 'RSE', '≤50', '%', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'metode', 'SAE', 'HB-Beta-logistic', 'dipilih', 'karena', 'dapat', 'menghasilkan', 'estimasi', 'yang', 'presisi', 'pada', 'seluruh', 'kabupaten/kota', 'dan', 'mampu', 'menurunkan', 'nilai', 'RSE', 'dari', 'estimasi', 'langsung', 'sehingga', 'menghasilkan', 'estimasi', 'yang', 'akurat', '.', 'F.', 'PEMETAAN', 'ESTIMASI', 'KEMISKINAN', 'ANAK', 'BERDASARKAN', 'HASIL', 'ESTIMASI', 'TERBAIK', 'Model', 'estimasi', 'terpilih', 'untuk', 'mengestimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'adalah', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'karena', 'memiliki', 'nilai', 'MSE', 'dan', 'RSE', 'terkecil', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'estimasi', 'lainnya', '.', 'Berikut', 'ditampilkan', 'visualisasi', 'pemetaan', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'berdasarkan', 'model', 'SAE', 'HB-Beta-logistic', '.', 'Gambar', '8', '.', 'Pemetaan', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Hasil', 'Estimasi', 'Terbaik', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'Di', 'Pulau', 'Jawa', 'Tahun', '2021', 'terjadi', 'bahwa', 'Terlihat', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'yang', 'pengelompokkan', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'yang', 'tinggi', 'di', 'timur', 'laut', 'Pulau', 'jawa', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'rendah', 'mengelompok', 'di', 'barat', 'laut', 'Pulau', 'Jawa', '.', 'Secara', 'rata-rata', ',', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'kabupaten/kota', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'sebesar', '9,67', 'persen', '.', 'Dari', '119', 'kabupaten/kota', 'di', 'Pulau', 'Jawa', ',', 'sekitar', '39,50', 'persen', 'atau', '47', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'tingkat', 'Jika', 'menggunakan', 'kemiskinan', 'anak', 'diatas', 'rata-rata', '.', 'terdapat', '29', 'Index', ',', 'pembanding', 'Poverty', 'Head', 'Count', '7', '/', '8', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'diatas', 'rata-rata', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'tingkat', 'provinsi', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'estimasi', 'terbaik', ',', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'yang', 'cenderung', 'rendah', 'berada', 'di', 'Kabupaten', 'Kuningan', ',', 'Kabupaten', 'Lumajang', ',', 'dan', 'Kabupaten', 'Serang', 'yang', 'nilainya', 'secara', 'berturut-turut', 'adalah', '2,655', 'persen', ',', '2,843', 'persen', ',', 'dan', '3,035', 'persen', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'yang', 'cenderung', 'tinggi', 'berada', 'di', 'Kabupaten', 'Bangkalan', ',', 'Kota', 'Sukabumi', ',', 'dan', 'Kota', 'Yogyakarta', 'yang', 'nilainya', 'secara', 'berturut-', 'turut', 'adalah', '30,587', 'persen', ',', '26,386', 'persen', ',', 'dan', '26,333', 'persen', '.', 'Adapun', 'kabupaten', 'yang', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'tertinggi', 'adalah', 'Kabupaten', 'Bangkalan', 'di', 'Provinsi', 'Jawa', 'Timur', '.', 'Tingginya', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Kabupaten', 'Bangkalan', 'disebabkan', 'oleh', 'rendahnya', 'pendapatan', 'penduduknya', 'yang', 'diukur', 'dari', 'pengeluaran', 'perkapita', '(', 'Firdaus', '&', 'Sonhaji', ',', '2022', ')', '.', 'Untuk', 'menanggulangi', 'hal', 'tersebut', ',', 'pemerintah', 'daerah', 'setempat', 'dapat', 'menerapkan', 'kebijakan', 'berupa', 'penyaluran', 'Program', 'Keluarga', 'Harapan', '(', 'PKH', ')', ',', 'Program', 'Indonesia', 'Pintar', '(', 'PIP', ')', ',', 'dan', 'bantuan', 'sosial', 'lain', 'terkait', 'kemiskinan', 'anak', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'langsung', 'menggunakan', 'Small', 'Area', 'Estimation', '(', 'SAE', ')', '.', 'Berdasarkan', 'evaluasi', 'terbaik', ',', 'metode', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'yang', 'terpilih', 'adalah', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'karena', 'dapat', 'menghasilkan', 'estimasi', 'yang', 'akurat', 'pada', 'seluruh', 'kabupaten/kota', '.', 'Hal', 'ini', 'ditunjukkan', 'oleh', 'nilai', 'rata-rata', 'RSE', 'adalah', '23,29', '%', '.', 'Berdasarkan', 'nilai', 'MSE', ',', 'metode', 'SAE', 'HB', 'Beta-', 'logisic', 'memiliki', 'nilai', 'MSE', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'SAE', 'HB', 'Lognormal', 'dan', 'MSE', 'estimasi', 'langsung', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'metode', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'dapat', 'menurunkan', 'kesalahan', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'estimasi', 'langsung', 'dan', 'meningkatkan', 'presisi', 'hasil', 'estimasi', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'metode', 'SAE', 'HB', 'Beta-logistic', 'dengan', 'mengkombinasikan', 'data', 'statistik', 'resmi', 'dan', 'big', 'data', 'geospatial', 'sebagai', 'variabel', 'penyerta', 'dapat', 'menghasilkan', 'estimasi', 'yang', 'lebih', 'akurat', 'dan', 'presisi', 'dibandingkan', 'estimasi', 'langsung', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'United', 'Nations', '.', '(', '2022', ')', '.', 'The', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', 'Report', '2022', '.', 'Available', 'online', ':', 'https', ':', '//unstats.un.org/sdgs/report/2022/', 'Diakses', 'pada', '02', 'Oktober', '2022', '[', '2', ']', 'BPS', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Data', 'dan', 'Informasi', 'Kemiskinan', 'Kabupaten/Kota', 'Tahun', '2022.', 'https', ':', '//bps.go.id/', '[', '3', ']', 'Ortiz', ',', 'I.', ',', 'Daniels', ',', 'L.', 'M.', ',', '&', 'Engilbertsdóttir', ',', 'S.', '(', '2012', ')', '.', 'Introduction', '.', 'In', 'I.', 'Ortiz', ',', 'L.', 'M.', 'Daniels', ',', '&', 'S.', 'Engilbertsdóttir', '(', 'Eds', '.', ')', ',', 'Child', 'Poverty', 'and', 'Inequality-New', 'Perspectives', '.', 'New', 'York', ':', 'Division', 'of', 'Policy', 'and', 'Practice', 'New', 'York', ':', 'UNICEF', '.', '[', '4', ']', 'Casimiro', ',', 'et', 'al', '.', '(', '2013', ')', '.', 'A', 'Multidimensional', 'Approach', 'to', 'Child', 'Poverty', 'in', 'The', 'Philippines', '.', '12th', 'National', 'Convention', 'on', 'Statistics', '.', 'Gambar', '9', '.', 'Dashboard', 'Pemetaan', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'Di', 'Pulau', 'Jawa', 'Tahun', '2021', 'Peneliti', 'juga', 'membangun', 'dashboard', 'pemetaan', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'berdasarkan', 'hasil', 'estimasi', 'terbaik', 'agar', 'mempermudah', 'pemangku', 'kepentingan', 'dalam', 'mengakses', 'hasil', 'penelitian', 'dan', 'mengambil', 'kebijakan', 'yang', 'sesuai', 'dan', 'tepat', 'sasaran', '.', 'Adapun', 'Map', 'dashboard', 'disajikan', 'dalam', 'versi', 'dua', 'dimensi', '(', '2D', ')', 'dan', 'dilengkapi', 'dengan', 'fitur', 'pendukung', 'berupa', 'fitur', 'hover', ',', 'legenda', ',', 'zoom', 'dan', 'search', '.', 'G.', 'PENUTUP', 'Penelitian', 'ini', 'mengusulkan', 'alternatif', 'potensial', 'sebagai', 'sumber', 'pendukung', 'data', 'kemiskinan', 'anak', 'untuk', 'menyediakan', 'data', 'estimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'yang', 'lebih', 'detail', '(', 'sampai', 'level', 'kabupaten/kota', ')', 'dengan', 'biaya', 'dan', 'waktu', 'yang', 'lebih', 'efisien', 'untuk', 'melengkapi', 'keterbatasan', 'data', 'kemiskinan', 'anak', 'resmi', 'guna', 'mencapai', 'target', 'pengentasan', 'kemiskinan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Alternatif', 'yang', 'dimaksud', 'adalah', 'pemanfaatan', 'big', 'data', 'geospatial', 'berupa', 'citra', 'satelit', 'multisumber', 'dan', 'Point', 'of', 'Interest', '(', 'POI', ')', 'untuk', 'melakukan', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'dengan', 'menggunaka', 'Small', 'Area', 'Estimation', '(', 'SAE', ')', 'dengan', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', '(', 'HB', ')', '.', 'Estimasi', 'langsung', 'kemiskinan', 'anak', 'menunjukkan', 'bahwa', 'rata-rata', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'sebesar', '9,676', 'persen', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'secara', 'rata-rata', 'terdapat', '9', 'sampai', '10', 'anak', 'yang', 'termasuk', 'kategori', 'miskin', 'secara', 'moneter', 'dari', '100', 'anak', 'di', 'Pulau', 'Jawa', '.', 'Estimasi', 'langsung', 'pada', 'level', 'kabupaten/kota', 'memiliki', 'kekurangan', 'dari', 'sisi', 'akurasi', 'dan', 'presisi', 'sehingga', 'diatasi', 'dengan', 'estimasi', 'tidak', '[', '5', ']', 'United', 'Nations', 'Children', '’', 's', 'Fund', '(', 'UNICEF', ')', 'dan', 'BAPPENAS', '.', '(', '2017', ')', '.', 'SDG', 'Baseline', 'Report', 'on', 'Children', 'in', 'Indonesia', '.', 'Jakarta', ':', 'BAPPENAS', 'dan', 'UNICEF', '.', '[', '6', ']', 'Isdijoso', ',', 'Widjajanti', ',', 'Yusrina', ',', 'Asri', '.', '(', '2013', ')', '.', 'Child', 'Poverty', 'and', 'Disparities', 'in', 'Indonesia', ':', 'Challenges', 'for', 'Inclusive', 'Growth', '.', 'Jakarta', ':', 'SMERU', '.', '[', '7', ']', 'BPS', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Analisis', 'Kemikinan', 'Anak', 'dan', 'Deprivasi', 'Hak-hak', 'Dasar', 'Anak', 'di', 'Indonesia', '.', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', ':', 'Jakarta', '.', '[', '8', ']', 'Rao', ',', 'J.N.K', '.', '(', '2003', ')', ',', 'Small', 'Area', 'Estimation', ',', 'John', 'Wiley', 'and', 'Sons', ',', 'Inc.', ',', 'New', 'York', '.', '[', '9', ']', 'Yao', ',', 'Y.', ',', 'Liu', ',', 'X.', ',', 'Li', ',', 'X.', ',', 'Zhang', ',', 'J.', ',', 'Liang', ',', 'Z.', ',', 'Mai', ',', 'K.', ',', '&', 'Zhang', ',', 'Y', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Mapping', 'Fine-Scale', 'Population', 'Distributions', 'at', 'The', 'Building', 'Level', 'by', 'Integrating', 'Multisource', 'Geospatial', 'Big', 'Data', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Geographical', 'Information', 'Science', ',', '31', '(', '6', ')', ',', '1220–1244', '.', '[', '10', ']', 'Liu', ',', 'B', '.', '(', '2013', ')', '.', 'Learning', 'geographical', 'preferences', 'for', 'point-of-interest', 'recommendation', '.', 'Proceedings', 'of', 'the', '19th', 'ACM', 'SIGKDD', 'international', 'conference', 'on', 'Knowledge', 'discovery', 'and', 'data', 'mining', '.', '[', '11', ']', 'Pokhriyal', ',', 'Neeti', 'Pokhriyal', ',', 'Omar', 'Zambrano', ',', 'Jennifer', 'Linares', ',', 'dan', 'Hugo', 'Hernánde', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Forecasting', 'Income', 'Poverty', 'and', 'Inequality', 'in', 'Haiti', 'using', 'Satellite', 'Imagery', 'and', 'Mobile', 'Phone', 'Data', '.', 'Inter-American', 'Development', 'Bank', '.', 'Country', 'Office', 'in', 'Haiti', '.', 'Series', 'IDB-MG-824', '.', 'http', ':', '//dx.doi.org/10.18235/0002466', '[', '12', ']', 'Istiqomah', ',', 'Nugraheni', 'Putri', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Estimasi', 'Angka', 'Partisipasi', 'Kasar', 'Perguruan', 'Tinggi', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'di', 'Pulau', 'Kalimantan', 'Tahun', '2020', 'dengan', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Beta-Logistic', '.', 'Skripsi', '.', 'Tidak', 'Diterbitkan', '.', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ':', 'Jakarta', '.', '[', '13', ']', 'Utami', ',', 'Nasiya', 'Alifah', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Integrasi', 'Citra', 'Satelit', 'Multi', 'Sumber', 'Berbasis', 'Deep', 'Learning', 'dan', 'Geospatial', 'Big', 'Data', 'Lainnya', 'untuk', 'Pemetaan', 'Kemiskinan', 'Anak', '.', 'Skripsi', '.', 'Tidak', 'Diterbitkan', '.', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ':', 'Jakarta', '.', '[', '14', ']', 'M.', 'Mauliani', ',', 'Maiyastri', ',', 'dan', 'R.', 'Diana', ',', '“', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'dengan', 'Pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', '(', 'HB', ')', 'Lognormal', ',', '”', 'J.', 'Mat', '.', 'UNAND', ',', 'vol', '.', 'VII', ',', 'no', '.', '4', ',', 'pp', '.', '15–21', ',', '2018', '[', '15', ']', 'Kusuma', ',', 'Wijaya', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'Terhadap', 'Pengeluaran', 'Per', 'Kapita', 'Di', 'Kabupaten', 'Banyuwangi', 'Dengan', 'Menggunakan', 'Metode', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Dan', 'Empirical', 'Bayes', '.', 'Tesis', '.', 'Institut', 'Teknologi', 'Sepuluh', 'Nopember', ':', 'Surabaya', '.', '[', '16', ']', 'Rao', ',', 'J.', ',', '&', 'Molina', ',', 'I', '.', '(', '2015', ')', '.', 'Small', 'Area', 'Estimation', '.', 'The', 'United', 'States', 'of', 'America', ':', 'John', 'Wiley', '&', 'Sons', ',', 'Inc', '[', '17', ']', 'Liu', ',', 'B', '.', '(', '2009', ')', '.', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Estimation', 'and', 'Empirical', 'Best', 'Prediction', 'of', 'Small-Area', 'Proportions', '[', 'Dissertation', ']', '.', 'College', 'Park', ':', 'University', 'of', 'Maryland', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Deteksi', 'Lahan', 'Hutan', 'dan', 'Pembangunan', 'Indeks', 'Kerentanan', 'Deforestasi', 'dengan', 'Citra', 'Satelit', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Kabupaten', 'Sukamara', ',', 'Kalimantan', 'Tengah', 'Nora', 'Dzulvawan', '(', '221911179', ',', '4SD2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Eng', '.', 'Arie', 'Wahyu', 'Wijayanto', 'SST.', ',', 'MT', '.', 'Ringkasan—', 'Indonesia', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'negara', 'dengan', 'tingkat', 'deforestasi', 'hutan', 'yang', 'tinggi', 'dan', 'telah', 'mengurangi', 'hampir', 'sebagian', 'dari', 'hutan', 'Indonesia', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'mengklasifikasikan', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'dan', 'mengestimasi', 'luas', 'deforestasi', 'hutan', 'di', 'Indonesia', 'dengan', 'memanfaatkan', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'teknologi', 'penginderaan', 'jarak', 'jauh', '.', 'Perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'dapat', 'dilihat', 'dengan', 'membandingkan', 'data', 'dari', 'citra', 'satelit', 'Sentinel-2', 'pada', 'dua', 'titik', 'waktu', 'yang', 'berbeda', '.', 'Untuk', 'memudahkan', 'analisis', 'hasil', 'dilakukan', 'pendeteksian', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'dengan', 'menggunakan', 'algoritma', 'supervised', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', 'classification', '.', 'Pengecekan', 'validasi', 'akan', 'dilakukan', 'dengan', 'melihat', 'nilai', 'accuracy', ',', 'precision', ',', 'recall', ',', 'dan', 'F1-Score', 'untuk', 'melihat', 'peforma', 'hasil', 'pemetaan', 'dari', 'model', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Model', 'terbaik', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'AdaBoost', 'dengan', 'nilai', 'akurasi', '92,92', 'persen', 'dan', 'F1-Score', '93,23', 'persen', '.', 'Setelah', 'dilakukan', 'analisis', 'didapatkan', 'bahwa', 'kasus', 'deforestasi', 'yaitu', 'pengalihfungsian', 'lahan', 'hutan', 'menjadi', 'perkebuanan', 'kelapa', 'sawit', 'dan', 'total', 'luas', 'deforestasi', 'hutan', '(', 'forest', 'loss', ')', 'di', 'Kabupaten', 'Sumakara', 'sebesar', '28.828,18', 'm2', '.', 'di', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'tertinggi', 'Kata', 'Kunci—', 'klasifikasi', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', ',', 'pemetaan', 'deforestasi', ',', 'remote', 'sensing', ',', 'machine', 'learning', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'lainnya', 'implikasi', 'signifikan', 'Hutan', 'adalah', 'suatu', 'kesatuan', 'ekosistem', 'berupa', 'hamparan', 'lahan', 'berisi', 'sumber', 'daya', 'alam', 'hayati', 'yang', 'didominasi', 'pepohonan', 'dalam', 'persekutuan', 'alam', 'lingkungannya', ',', 'yang', 'satu', 'dengan', 'tidak', 'dapat', 'dipisahkan', '[', '1', ']', '.', 'Indonesia', 'menempati', 'peringkat', 'ketiga', '(', 'sesudah', 'Brazil', 'dan', 'Zaire', ')', 'dalam', 'kekayaan', 'hutan', 'hujan', 'tropis', 'dan', 'memiliki', 'hampir', '10', 'persen', 'dari', 'sisa', 'sumber', 'daya', 'alam', 'di', 'dunia', '[', '2', ']', '.', 'Pelestarian', 'dan', 'pengelolaan', 'hutan', 'merupakan', 'proses', 'yang', 'penting', 'dan', 'kompleks', ',', 'yang', 'memiliki', 'terhadap', 'lingkungan', '(', 'misalnya', ',', 'perlindungan', 'keanekaragaman', 'hayati', 'dan', 'mitigasi', 'iklim', ')', 'dan', 'ekonomi', '(', 'misalnya', ',', 'estimasi', 'volume', 'kayu', 'untuk', 'penggunaan', 'komersial', ')', '[', '3', ']', '.', 'Menurut', 'survei', 'dari', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'tahun', '2021', ',', 'luas', 'tutupan', 'hutan', 'di', 'Indonesia', 'berturut-turut', 'adalah', 'Papua', '(', '32,9', 'juta', 'hektar', ')', ',', 'Kalimantan', '(', '28,5', 'juta', 'hektar', ')', ',', 'Sumatera', '(', '16', 'juta', 'hektar', ')', ',', 'Sulawesi', '(', '11,6', 'juat', 'hektar', ')', ',', 'Maluku', '(', '6,8', 'juta', 'hektar', ')', ',', 'Bali', 'dan', 'Nusa', 'Tenggara', '(', '2,7', 'juta', 'hektar', ')', ',', 'serta', 'Jawa', '(', '2,6', 'juta', 'hektar', ')', '[', '4', ']', '.', 'Sebagai', 'salah', 'satu', 'ekosistem', 'yang', 'memegang', 'peran', 'penting', 'dalam', 'keseimbangan', 'kehidupan', 'di', 'bumi', ',', 'pelestarian', 'hutan', 'menjadi', 'suatu', 'hal', 'yang', 'perlu', 'diperhatikan', '.', 'United', 'Nation', 'dalam', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', '(', 'SDG', '’', 's', ')', 'menerangkan', 'bahwa', 'dampak', 'yang', 'timbul', 'akibat', 'kehilangan', 'hutan', 'adalah', 'hilangnya', 'beberapa', 'spesies', 'hewan', 'dan', 'tumbuhan', ',', 'pemanasan', 'global', ',', 'serta', 'munculnya', 'penyakit', 'yang', 'diakibatkan', 'oleh', 'virus', 'dari', 'kontaminasi', 'hewan', ',', 'seperti', 'virus', 'Zika', ',', 'Ebola', ',', 'dan', 'SARS-', 'cov', '.', 'Di', 'Indonesia', 'sendiri', ',', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'berubah', 'secara', 'fluktuatif', 'setiap', 'tahunnya', '.', 'Salah', 'satu', 'penyebab', 'berkurangnya', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'adalah', 'fenomena', 'deforestasi', '.', 'proses', 'penghilangan', 'Deforestasi', 'merupakan', 'atau', 'pemusnahan', 'hutan', 'alam', 'dengan', 'cara', 'penebangan', 'hutan', 'untuk', 'diambil', 'kayunya', 'atau', 'mengalihfungsikan', 'hutan', 'menjadi', 'non-', 'hutan', '[', '8', ']', '.', 'Data', 'yang', 'diambil', 'dari', 'Kementerian', 'Lingkungan', 'Hidup', 'dan', 'Kehutanan', 'mencatat', 'bahwa', 'pada', 'tahun', '2019', 'hingga', 'tahun', '2020', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'di', 'Indonesia', 'hilang', 'hingga', '115,5', 'ribu', 'hektar', '.', 'Menurut', 'data', 'Global', 'Forest', 'Watch', ',', 'daerah', 'yang', 'mengalami', 'deforestasi', 'tertinggi', 'di', 'Indonesia', 'yaitu', 'Riau', '(', '3,81', 'juta', 'ha', ')', ',', 'Kalimantan', 'Barat', '(', '3,46', 'juta', 'ha', ')', ',', 'Kalimantan', 'tengah', '(', '3,38', 'ha', ')', ',', 'Kalimantan', 'Timur', '(', '3,34', 'ha', ')', ',', 'dan', 'Sumatera', 'Selatan', '(', '2,75', 'ha', ')', '[', '9', ']', '.', 'Sejak', 'tahun', '2002', 'hingga', '2016', 'terjadi', 'peningkatan', 'kehilangan', 'hutan', 'primer', 'yang', 'cukup', 'signifikan', 'di', 'Indonesia', 'dan', 'mulai', 'menurun', 'pada', 'tahun', '2017', 'hingga', '2020', '[', '10', ']', '.', 'Hal', 'ini', 'dapat', 'disebabkan', 'oleh', 'berbagai', 'aktifitas', 'makhluk', 'hidup', 'baik', 'secara', 'alami', 'maupun', 'buatan', '.', 'Kalimantan', 'Tengah', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'provinsi', 'dengan', 'kasus', 'deforestasi', 'tertinggi', '.', 'Kasus', 'deforestasi', 'di', 'Provinsi', 'Kalimantan', 'Tengah', 'sebagian', 'besar', 'disebabkan', 'oleh', 'kebakaran', 'hutan', 'dan', 'pembukaan', 'lahan', 'untuk', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', '.', 'Deforestasi', 'merupakan', 'kehilangan', 'hutan', 'yang', 'menjadi', 'permasalah', 'yang', 'cukup', 'sulit', 'untuk', 'diatasi', 'sehingga', 'diperlukan', 'pengetahuan', 'dan', 'kerjasama', 'yang', 'baik', 'antara', 'berbagai', 'elemen', 'untuk', 'memecahkan', 'permasalah', '[', '11', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'cara', 'yang', 'dapat', 'dilakukan', 'untuk', 'mengatasi', 'kejadian', 'deforestasi', 'adalah', 'dengan', 'menganalisis', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'dengan', 'penentu', 'terbaik', 'karakteristik', 'setiap', 'tutupan', 'lahan', 'sehingga', 'kejadian', 'tersebut', 'dapat', 'diatasi', 'lebih', 'dini', '[', '12', ']', '.', 'Estimasi', 'luas', 'deforestasi', 'lahan', 'hutan', 'juga', 'akan', 'dilakukan', 'untuk', 'memprediksi', 'kejadian', 'kehilangan', 'langkah', 'preventif', 'untuk', 'mencegah', 'terjadinya', 'deforestasi', 'secara', 'masif', 'dapat', 'dilakukan', '[', '13', ']', '.', 'lahan', 'hutan', 'sehingga', 'penyusunan', 'Saat', 'ini', 'penyedia', 'data', 'utama', 'terkait', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'dan', 'deforestasi', 'di', 'Indonesia', 'adalah', 'Kementerian', 'Lingkungan', 'Hidup', 'dan', 'Kehutanan', 'dan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', 'Kendala', 'pendataan', 'yang', 'dihadapi', 'saat', 'ini', 'adalah', 'sulitnya', 'pengumpulan', 'data', 'luasan', 'penggunaan', 'lahan', 'khususnya', 'di', 'daerah', 'terpencil', '[', '5', ']', '.', 'Data', 'terakhir', 'yang', 'tersedia', 'dan', 'lengkap', 'terkait', 'peta', 'tutupan', 'lahan', 'adalah', 'data', 'kehutanan', 'tahun', '2018', '.', 'Penggunaan', 'data', 'ini', 'tidak', 'lagi', 'relevan', 'untuk', 'analisis', 'terbarukan', 'yang', 'ingin', 'dilakukan', '.', 'lahan', 'tutupan', 'Salah', 'satu', 'sumber', 'data', 'yang', 'paling', 'signifikan', 'untuk', 'pemetaan', 'jauh', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', 'karena', 'memiliki', 'cakupan', 'geografis', 'yang', 'luas', 'dengan', 'biaya', 'yang', 'efisien', 'dan', 'dapat', 'memberikan', 'informasi', 'permukaan', 'bumi', 'terbaru', '[', '6', ']', '.', 'Data', 'citra', 'satelit', 'dari', 'berbagai', 'jenis', 'seperti', 'satelit', 'radar', 'dan', 'satelit', 'optik', 'telah', 'penginderaan', 'adalah', '1', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'mangrove', 'dengan', 'memanfaatkan', 'data', 'spasial', 'dan', 'citra', 'satelit', '[', '14', ']', '.', 'Berbeda', 'dengan', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'Omo', ',', 'Gregory', 'menginisiasi', 'penelitian', 'mengenai', 'otomatisasi', 'pemetaan', 'deforestasi', 'dan', 'degrasdasi', 'hutan', 'dengan', 'menggunakan', 'CLASlite', '[', '16', ']', '.', 'Peta', 'literatur', '(', 'Literature', 'Map', ')', 'menunjukkan', 'alur', 'penerapan', 'penelitan', 'terdahulu', 'dalam', 'menyusun', 'tujuan', 'yang', 'dilakukan', '.', 'Peta', 'literatur', 'yang', 'berwarna', 'hijau', 'mengindikasikan', 'penelitian', 'dengan', 'menggukan', 'remote', 'sensing', 'secara', 'umum', 'berdasarkan', 'metode', 'klasifikasi', 'yang', 'digunakan', '.', 'Kotak', 'berwarna', 'kuning', 'merupakan', 'penelitian', 'dengan', 'menggunakan', 'remote', 'sensing', 'yang', 'terfokus', 'pada', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'dan', 'deforestasi', '.', 'Sedangkan', 'kota', 'berwarna', 'biru', 'mengindikasikan', 'penelitian', 'remote', 'sensing', 'berdasarkan', 'metode', 'klasifikasi', 'yang', 'digunakan', 'dan', 'tujuan', 'penelitiannya', '.', 'terbukti', 'berhasil', 'memetakan', 'tutupan', 'hutan', 'dan', 'menganalisis', 'peristiwa', 'deforestasi', 'di', 'berbagai', 'negara', '[', '7', ']', '.', 'Penggunaan', 'metode', 'analisis', 'konvensional', 'juga', 'dapat', 'dioptimalkan', 'dengan', 'pemanfaatan', 'pembelajaran', 'mesin', 'sehingga', 'proses', 'analisis', 'yang', 'dilakukan', 'menjadi', 'lebih', 'efisien', 'dan', 'aktual', '.', 'Metode', 'pembelajaran', 'mesin', 'terbukti', 'dapat', 'melakukan', 'analisis', 'tutupan', 'lahan', 'dan', 'estimasi', 'luas', 'deforestasi', 'lahan', 'hutan', 'dengan', 'baik', '.', 'Hal', 'ini', 'dapat', 'dilihat', 'dari', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Brovelli', 'yang', 'melakukan', 'pemantauan', 'terhadap', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'di', 'Brazil', 'dengan', 'memanfaatkan', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'pembelajaran', 'mesin', 'sebagai', 'metode', 'utama', '.', 'Akan', 'tetapi', 'pemanfaatan', 'data', 'citra', 'satelit', 'untuk', 'menganalisis', 'kasus', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'dan', 'estimasi', 'luas', 'deforestasi', 'masih', 'sangat', 'jarang', 'dilakukan', 'di', 'Indonesia', 'dan', 'masih', 'dibutuhkan', 'pembaharuan', '.', 'Sebaliknya', ',', 'penelitian', 'terkait', 'sudah', 'banyak', 'diterapkan', 'di', 'berbagai', 'negara', ',', 'seperti', 'Brazil', ',', 'Amerika', ',', 'China', ',', 'Korea', 'Selatan', ',', 'dan', 'Jepang', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'kajian', 'literatur', 'yang', 'telah', 'dilakukan', ',', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'studi', 'pertama', 'yang', 'melakukan', 'pendeteksian', 'lahan', 'hutan', 'dan', 'pembangunan', 'indeks', 'kerentanan', 'deforestasi', 'di', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'dengan', 'memanfaatkan', 'data', 'Citra', 'Satelit', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'yang', 'telah', 'diuraikan', ',', 'secara', 'umum', 'tujuan', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'mendeteksi', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'dan', 'membangun', 'indeks', 'kerentenan', 'deforestasi', 'di', 'Indonesia', '.', 'Tujuan', 'ini', 'kemudian', 'dirumuskan', 'tiga', 'tujuan', 'khusus', 'yang', 'akan', 'dicapai', 'pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Mengidentifikasi', 'fitur', 'terbaik', 'penentuan', 'karakteristik', 'deforestasi', 'lahan', 'hutan', '(', 'forest', 'loss', ')', 'dengan', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', '.', '2', '.', 'Memilih', 'model', 'klasifikasi', 'terbaik', 'dalam', 'mendeteksi', 'deforestasi', 'lahan', 'hutan', '(', 'forest', 'loss', ')', 'dengan', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', '.', '3', '.', 'Mengestimasi', 'luas', 'deforestasi', 'lahan', 'hutan', '(', 'forest', 'loss', ')', 'dengan', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Gambar', '1', '.', 'Peta', 'Literatur', 'Penelitian', 'Penelitian', 'terkait', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'sudah', 'cukup', 'banyak', 'dilakukan', 'dengan', 'membandingkan', 'berbagai', 'sumber', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'berbagai', 'metode', 'klasifikasi', 'dengan', 'menggunakan', 'machine', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', '.', 'Salah', 'satunya', 'adalah', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Brovelli', 'dengan', 'judul', '“', 'Monitoring', 'Forest', 'Change', 'in', 'the', 'Amazon', 'Using', 'Multi-Temporal', 'Remote', 'Sensing', 'Data', 'and', 'Machine', 'Learning', 'Classification', 'on', 'Google', 'Earth', 'Engine', '”', '[', '15', ']', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'memetakan', 'dan', 'memantau', 'perubahan', 'hutan', 'dari', 'tahun', '2000', 'hingga', 'tahun', '2019', 'dan', 'melakukan', 'simulasi', 'pembangunan', 'hutan', 'di', 'Kawasan', 'hutan', 'hujan', 'di', 'Para', 'state', ',', 'Brazil', '[', '15', ']', '.', 'Pengklasifikasian', 'model', 'dibuat', 'menggunakan', 'algoritma', 'supervised', 'learning', 'yaitu', 'Random', 'Forest', 'yang', 'diaplikasikan', 'dengan', 'dua', 'kategori', '(', 'forest', 'dan', 'non-forest', ')', 'tutupan', 'lahan', '[', '15', ']', '.', 'Penelitian', 'lain', 'yang', 'dijadikan', 'dasar', 'dalam', 'pemodelan', 'ini', 'adalah', 'penelitan', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Omo', 'dengan', 'judul', '“', 'Mangrove', 'Vulnerability', 'Modelling', 'in', 'Parts', 'of', 'Western', 'Niger', 'Delta', ',', 'Nigeria', 'using', 'Satellite', 'Images', ',', 'GIS', 'Techniques', 'and', 'Spatial', 'Multi-Criteria', 'Analysis', '(', 'SMCA', ')', '”', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'membuat', 'pemodelan', 'kerentanan', 'hutan', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Wilayah', 'Studi', 'Kalimantan', 'Tengah', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'wilayah', 'yang', 'memiliki', 'kawasan', 'hutan', 'terbesar', 'di', 'Indonesia', '.', 'Berdasarkan', 'data', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', '2020', ')', 'luas', 'hutan', 'produksi', 'di', 'Kalimantan', 'Tengah', 'mencapai', '9,27', 'juta', 'hektar', '.', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'merupakan', 'daerah', 'di', 'Kalimantan', 'Tengah', 'yang', 'memiliki', 'hutan', 'yang', 'sangat', 'luas', ',', 'sehingga', 'kami', 'memiliki', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'sebagai', 'daerah', 'penelitian', '[', '17', ']', '.', 'Daerah', 'ini', 'terletak', 'pada', 'lintang', '2°', '41', "'", '30', "''", 'dan', 'bujur', '111°', '10', "'", '29', "''", '.', 'B.', 'Sumber', 'Data', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'data', 'citra', 'satelit', 'radar', 'Sentinel-2', 'yang', 'diambil', 'dari', 'GEE', '(', 'Google', 'Earth', 'Engine', ')', '.', 'GEE', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'platform', 'komputasi', 'citra', 'satelit', 'yang', 'menyediakan', 'data', 'geospasial', '[', '18', ']', '.', 'Platform', 'ini', 'memiliki', 'akses', 'ke', 'berbagai', 'data', 'gambar', 'dari', 'satelit', 'yang', '2', '/', '8', '80', 'ini', ',', 'Dalam', 'sebesar', 'penelitian', 'diperbarui', 'secara', 'berkala', '.', 'Fungsi', 'GEE', 'adalah', 'sebagai', 'penyedia', 'gambar', 'untuk', 'analisis', 'dan', 'untuk', 'melakukan', 'pra-', 'pemrosesan', 'gambar', ',', 'termasuk', 'pemfilteran', 'awan', 'dan', 'cloud', 'dilakukan', 'masking', '.', 'CLOUD_PIXEL_PERCENTAGE', 'persen', '.', 'Pengambilan', 'data', 'ctitra', 'merupakan', 'rekaman', 'data', 'citra', 'satelit', 'pada', 'tanggal', '01', 'Oktober', '2019', 'hingga', '31', 'Oktober', '2019', 'dan', 'tanggal', '1', 'April', '2021', 'hingga', '30', 'April', '2021', '.', 'Kedua', 'referensi', 'waktu', 'ini', 'diambil', 'setelah', 'melakukan', 'identifikasi', 'tutupan', 'lahan', 'dan', 'memilih', 'referensi', 'waktu', 'yang', 'memiliki', 'gangguan', 'akibat', 'awan', 'paling', 'minimum', '.', 'Selain', 'itu', 'kedua', 'referensi', 'waktu', 'juga', 'dipilih', 'karena', 'kedua', 'waktu', 'tersebut', 'memberikan', 'dataset', 'citra', 'Satelit', 'Sentinel', '2', 'MSI', 'Level', '2A', 'yang', 'lengkap', 'sepanjang', 'tahun', '.', 'Titik', 'sampel', 'diambil', 'menggunakan', 'estimasi', 'visual', 'dengan', 'membandingkan', 'citra', 'satelit', 'Sentinel-2', 'dan', 'peta', 'Google', 'Earth', 'sebagai', 'panduan', 'pemilihan', 'dan', 'penentuan', 'klasifikasi', '.', 'Kelas', 'utama', 'yang', 'ingin', 'dicapai', 'adalah', 'hutan', 'dan', 'non-hutan', '.', 'Penentuan', 'label', 'mengikuti', 'panduan', 'yang', 'disusun', 'oleh', 'Kementerian', 'Lingkungan', 'Hidup', 'dan', 'Kehutanan', 'yang', 'telah', 'melakukan', 'manual', 'digitation', 'dengan', 'memanfaatkan', 'Citra', 'Satelit', 'Landsat', '7', 'dan', 'Landsat', '8', '(', 'Petunjuk', 'Teknis', 'Penafsiran', 'Citra', 'Satelit', 'Resolusi', 'Sedang', 'untuk', 'Update', 'Data', 'Penutupan', 'Lahan', 'Nasional', ',', '2020', ')', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'area', 'sampel', 'poligon', 'yang', 'diberi', 'label', 'dibagi', 'ke', 'dalam', 'enam', 'kelas', 'tutupan', 'lahan', 'berbeda', ',', 'yaitu', 'kelas', 'tutupan', 'lahan', 'Hutan', 'dan', 'Non', 'Hutan', 'yang', 'terdiri', 'atas', 'Perkebunan', 'Kelapa', 'Sawit', ',', 'Lahan', 'Terbangun', ',', 'Badan', 'Air', ',', 'Lahan', 'Terbuka', ',', 'dan', 'satu', 'kelas', 'khusus', 'untuk', 'menangani', 'awan', 'sehingga', 'diberi', 'nama', 'kelas', 'Awan', '.', 'Pembagian', 'kelas', 'didasarkan', 'pada', 'kelas', 'tutupan', 'lahan', 'yang', 'dibangun', 'oleh', 'FAO', '(', '2005', ')', 'dan', 'disesuaikan', 'kembali', 'dengan', 'tujuan', 'penelitian', 'dilakukan', '(', 'Gregorio', ',', '2005', ')', '.', 'Ukuran', 'sampel', 'yang', 'digunakan', 'adalah', '1670', 'sampel', 'yang', 'tersebar', 'secara', 'acak', 'di', 'Kabupaten', 'Sukamara', '.', 'TABEL', '1', 'KELAS', 'TUTUPAN', 'LAHAN', 'SENTINEL', '2', 'Kelas', '(', '1', ')', '1', '2', '3', '4', '5', '6', 'Nama', 'Kelas', 'Tutupan', 'Lahan', '(', '2', ')', 'Hutan', 'Area', 'Terbangun', 'Perkebunan', 'Sawit', 'Badan', 'Air', 'Area', 'Terbuka', 'Awan', 'Seluruh', 'Kelapa', 'Lapangan', 'Jumlah', 'Titik', 'Sampel', '(', '3', ')', '300', '300', '300', '170', '300', '300', '1670', 'Luas', '(', 'piksel', ')', '(', '4', ')', '2161', '1677', '1604', '865', '1561', '1289', '9157', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'C.', 'Atribut', 'Data', 'Fitur', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'analisis', 'klasifikasi', 'tutupan', 'lahan', 'terdiri', 'atas', 'pita', 'spektral', 'dan', 'indeks', 'komposit', 'yang', 'dipilih', 'sebagai', 'variabel', 'prediktor', '.', 'Sentinel-2', 'memiliki', 'pita', 'spektral', 'pada', 'tiga', 'resolusi', 'spasial', 'yang', 'berbeda', 'dengan', 'jarak', '10', ',', '20', ',', 'dan', '60', 'meter', '[', '19', ']', '.', 'Tingkat', 'resolusi', 'yang', 'lebih', 'baik', 'akan', 'secara', 'efektif', 'meningkatkan', 'akurasi', 'klasifikasi', 'kelas', 'tutupan', 'lahan', '[', '20', ']', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'digunakan', 'citra', 'Sentinel-2', 'dengan', 'resolusi', 'spasial', '60', 'meter', '.', 'Berdasarkan', 'percobaan', 'sebelumnya', '[', '21', ']', '[', '22', ']', '[', '23', ']', 'pita', 'spektral', 'Sentinel-2', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'Blue', ',', 'Green', ',', 'Red', 'Edge', '705', 'nm', ',', 'Red', 'Edge', ',', '749', 'nm', ',', 'Red', 'Edge', '783', 'nm', ',', 'NIR', '842', 'nm', ',', 'NIR', '865', 'nm', ',', 'Water', 'vapor', ',', 'dan', 'SWIR-1', ',', 'SWIR-2', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'digunakan', 'semua', 'pita', 'spektral', 'dari', 'sentinel', '2', 'dan', 'beberapa', 'indeks', 'komposit', ',', 'yaitu', 'NDVI', ',', 'NDBI', ',', 'Pan', 'NDVI', ',', 'SAVI', ',', 'MSAVI', ',', 'EVI2', ',', 'dan', 'IPVI', '[', '24', ']', '.', 'Rumus', 'seluruh', 'indeks', 'komposti', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ditunjukkan', 'dalam', 'tabel', '2', '.', 'TABEL', '2', 'INDEKS', 'KOMPOSIT', 'Indeks', '(', '1', ')', 'NDVI', 'NDBI', 'Pan', 'NDVI', 'SAVI', 'Rumus', '(', '2', ')', '𝑁𝐼𝑅', '−', '𝑅𝑒𝑑', '𝑁𝐼𝑅', '+', '𝑅𝑒𝑑', '𝐺𝑟𝑒𝑒𝑛', '−', '𝑁𝐼𝑅', '𝐺𝑟𝑒𝑒𝑛', '+', '𝑁𝐼𝑅', '𝑁𝐼𝑅', '−', '(', '𝐺𝑟𝑒𝑒𝑛', '+', '𝑅𝑒𝑑', '+', '𝐵𝑙𝑢𝑒', ')', '𝑁𝐼𝑅', '+', '(', '𝐺𝑟𝑒𝑒𝑛', '+', '𝑅𝑒𝑑', '+', '𝐵𝑙𝑢𝑒', ')', '𝐵𝑙𝑢𝑒', '−', '𝑅𝑒𝑑', '𝐵𝑙𝑢𝑒', '+', '𝑅𝑒𝑑', '+', '0.5', '×', '(', '1', '+', '0.5', ')', 'MSAVI', '2𝑁𝐼𝑅', '+', '1', '−', '√', '(', '2𝑁𝐼𝑅', '+', '1', ')', '2', '−', '8', '(', '𝑁𝐼𝑅', '−', '𝑅𝐸𝐷', ')', '2', 'EVI2', 'IPVI', '2.5', '×', '(', '𝑁𝐼𝑅', '−', '𝑅𝑒𝑑', ')', '(', '𝑁𝐼𝑅', '+', '2.4', '×', '𝑅𝑒𝑑', '+', '1', ')', '𝑁𝐼𝑅', '𝑁𝐼𝑅', '+', '𝑅𝐸𝐷', '2', '×', '(', '𝑁𝐷𝑉𝐼', '+', '1', ')', 'Resolusi', '(', 'meter', ')', '(', '3', ')', '10', '10', '10', '10', '10', '10', '10', 'Sumber', '(', '4', ')', 'Wijayanto', ',', 'et', 'al.', ',', '2020', 'Kulkarni', ',', 'et', 'al.', ',', '2021', 'Siok', ',', 'et', 'al.', ',', '2018', 'Stefanov', ',', 'et', 'al.', ',', '2001', 'Stefanov', ',', 'et', 'al.', ',', '2001', 'Zeng', 'et', 'al.', ',', '2020', 'Cui', ',', 'et', 'al.', ',', '2012', 'V.', 'KERANGKA', 'PENELITIAN', 'Adapun', 'alur', 'penelitian', 'ini', 'secara', 'keseluruhan', 'ditunjukan', 'pada', 'gambar', '2', '.', '3', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'Penelitian', 'Data', 'citra', 'satelit', 'yangt', 'telah', 'diekstrak', 'kemudian', 'diolah', 'menggunakan', 'pembelajar', 'mesin', 'dengan', 'metodel', 'supervised', 'classification', 'algorithm', ':', 'Classification', 'and', 'Regression', 'Tree', '(', 'CART', ')', ',', 'Super', 'Vector', 'Machine', '(', 'SVM', ')', ',', 'Ensemble', 'Bagging', 'Methods', ',', 'Random', 'Forest', ',', 'Extra', 'Trees', ',', 'dan', 'Ensemble', 'Boosting', 'Methods', ',', 'serta', 'beberapa', 'algoritma', 'deep', 'learning', ',', 'yaitu', 'Multi-', 'Layer', 'Perceptron', 'dan', 'CNN-1D', '[', '25', ']', '[', '26', ']', '[', '27', ']', '[', '28', ']', '[', '29', ']', '[', '30', ']', '[', '31', ']', '.', 'Arsitektur', 'deep', 'learning', 'dengan', 'menggunakan', 'CNN-1D', 'ditunjukkan', 'pada', 'gambar', '3', '.', '𝑅𝑒𝑐𝑎𝑙𝑙', '=', '𝐴𝑐𝑐𝑢𝑟𝑎𝑐𝑦', '=', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '(', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '+', '𝐹𝑎𝑙𝑠𝑒', '𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑣𝑒', ')', '(', '2', ')', '(', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '+', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑣𝑒', '+', '𝐹𝑎𝑙𝑠𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '+', '𝐹𝑎𝑙𝑠𝑒', '𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑣𝑒', ')', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '+', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑁𝑒𝑔𝑎𝑡𝑖𝑣𝑒', '(', '3', ')', '𝐹1', '−', '𝑠𝑐𝑜𝑟𝑒', '=', '2', '∗', '𝑃𝑟𝑒𝑐𝑖𝑠𝑖𝑜𝑛', '∗𝑅𝑒𝑐𝑎𝑙𝑙', '(', '𝑃𝑟𝑒𝑐𝑖𝑠𝑖𝑜𝑛', '+', '𝑅𝑒𝑐𝑎𝑙𝑙', ')', '(', '4', ')', 'Untuk', 'True', 'Positive', ',', 'False', 'Positive', ',', 'False', 'Negative', ',', 'dan', 'True', 'Negative', 'direpresentasikan', 'melalui', 'matriks', 'Confusion', 'Matrix', 'berikut', ':', 'TABEL', '3', 'CONFUSION', 'MATRIX', 'Gambar', '3', '.', 'Arsitektur', 'CNN-1D', 'Confusion', 'Matrix', 'NilaiAktual', 'Positif', 'Negatif', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'digunakan', 'K-Fold', 'Cross', 'Validation', 'sebagai', 'metode', 'validasi', 'untuk', 'menghindari', 'hasil', 'overfitting', '[', '32', ']', '.', 'Penelitian', 'ini', ',', 'k', '=', '10', 'digunakan', 'untuk', 'membagi', 'data', 'menjadi', 'data', 'latih', 'dan', 'data', 'uji', '.', 'Algoritma', 'evaluasi', 'kinerja', 'digunakan', 'dengan', 'beberapa', 'matriks', ',', 'seperti', 'akurasi', ',', 'presisi', ',', 'recall', '(', 'sensitivitas', ')', ',', 'dan', 'F1-Score', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'digunakan', 'nilai', 'F1-Score', 'untuk', 'menilai', 'kinerja', 'algoritma', 'yang', 'digunakan', '[', '33', ']', '.', 'Perhitungan', 'Presisi', ',', 'Recall', ',', 'Akurasi', ',', 'dan', 'F1-Score', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', '𝑃𝑟𝑒𝑐𝑖𝑠𝑖𝑜𝑛', '=', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '(', '𝑇𝑟𝑢𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', '+', '𝐹𝑎𝑙𝑠𝑒', '𝑃𝑜𝑠𝑖𝑡𝑖𝑣𝑒', ')', '(', '1', ')', 'Nilai', 'Prediksi', 'Positif', 'Negatif', 'True', 'Positive', '(', 'TP', ')', 'False', 'Negative', '(', 'FN', ')', 'False', 'Positive', '(', 'FP', ')', 'True', 'Negative', '(', 'TN', ')', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Eksplorasi', 'Data', 'Pengidentifikasian', 'fitur', 'terbaik', 'untuk', 'menentukan', 'jenis', 'tutupan', 'lahan', 'dilihat', 'berdasarkan', 'perbedaan', 'nilai', 'yang', 'diberikan', 'oleh', 'setiap', 'fitur', 'penciri', '.', 'Visualisasi', 'dari', 'nilai', 'setiap', 'indeks', 'komposit', 'dilakukan', 'dengan', 'pita', 'spektral', 'dan', '4', '/', '8', 'menggunakan', 'heatmap', '.', 'Gambar', '4', 'menunjukkan', 'nilai', 'mean', 'dari', 'setiap', 'pita', 'spektral', 'dan', 'indeks', 'komposit', 'yang', 'digunakan', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Heatmap', 'Fitur', 'Penciri', 'Klasifikasi', 'Tutupan', 'Lahan', 'Hutan', 'Gambar', '4', 'menunjukkan', 'bahwa', 'analisis', 'deskriptif', 'menggunakan', 'heatmap', 'menunjukkan', 'pita', 'spektral', 'dari', 'citra', 'satelit', 'Sentinel-2', 'MSI', 'Level', '2A', 'saja', 'tidak', 'cukup', 'untuk', 'membedakan', 'fitur', 'penciri', 'dari', 'setiap', 'kelas', 'tutupan', 'lahan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'indeks', 'komposit', 'yang', 'merupakan', 'kombinasi', 'dari', 'beberapa', 'pita', 'spektral', 'digunakan', '.', 'Dengan', 'memperhatikan', 'perbedaan', 'nilai', 'setiap', 'fitur', 'yang', 'digunakan', 'dengan', 'heatmat', 'dapat', 'diketahui', 'bahwa', 'pita', 'spektral', 'dan', 'indeks', 'tertentu', 'dapat', 'membedakan', 'antara', 'kelas', 'yang', 'satu', 'dengan', 'kelas', 'lainnya', ',', 'misalnya', 'indeks', 'NDBI', 'dapat', 'membedakan', 'antara', 'kelas', 'Lahan', 'Terbangun', 'dan', 'Lahan', 'Terbuka', 'dengan', 'kelas', 'lainnya', ',', 'sama', 'seperti', 'indeks', 'komposit', 'IPVI', 'dan', 'SAVI', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'B8A', 'berhasil', 'membedakan', 'kelas', 'badan', 'air', 'dengan', 'kelas', 'lain', 'sehingga', 'lebih', 'mudah', 'dianalisis', '.', 'Jika', 'kita', 'menggunakan', 'indeks', 'komposit', ',', 'Indeks', 'NDBI', 'dan', 'Pan', 'NDVI', 'dapat', 'membedakan', 'dengan', 'baik', 'antara', 'kelas', 'luas', 'lahan', 'terbangun', 'dan', 'lahan', 'terbuka', '.', 'Lahan', 'terbangun', 'biasanya', 'memiliki', 'nilai', 'NDBI', 'dan', 'PanNDVI', 'yang', 'lebih', 'rendah', 'daripada', 'kelas', 'lahan', 'terbuka', '.', 'Indeks', 'NDVI', 'dan', 'EVI', 'yang', 'tinggi', 'cenderung', 'menunjukkan', 'bahwa', 'kawasan', 'tersebut', 'merupakan', 'areal', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', 'sedangkan', 'nilai', 'NDVI', 'dan', 'EVI', 'yang', 'lebih', 'rendah', 'menunjukkan', 'bahwa', 'kawasan', 'tersebut', 'merupakan', 'areal', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', '.', 'Indeks', 'komposit', 'EVI', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'kurang', 'dapat', 'membedakan', 'antara', 'kelas', 'hutan', 'dan', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', '.', 'NDBI', 'dan', 'PanNDVI', 'juga', 'masih', 'belum', 'dapat', 'membedakan', 'dengan', 'baik', 'antara', 'kelas', 'lahan', 'terbuka', 'dan', 'lahan', 'terbangun', '.', 'B.', 'Evaluasi', 'Model', 'Semua', 'model', 'yang', 'dicoba', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'telah', 'melalui', 'proses', 'grid', 'search/hyeperparmeter', 'tunning', 'untuk', 'mendapatkan', 'kombinas', 'parameter', 'terbaik', 'sehingga', 'model', 'yang', 'memberikan', 'kinerja', 'paling', 'optimal', 'dapat', 'diketahui', '.', 'Matriks', 'pengukuran', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'mengukur', 'kinerja', 'model', 'adalah', 'Presisi', ',', 'Recall', ',', 'Akurasi', ',', 'dan', 'F1-Score', '.', 'Tabel', '4', 'menjelaskan', 'hasil', 'kinerja', 'model', 'dengan', 'algoritma', 'machine', 'learning', '.', 'TABEL', '4', 'PERBANDINGAN', 'PERFORMA', 'MODEL', 'Tipe', 'Recall', 'Presisi', 'Akurasi', '(', '3', ')', '91,95', '(', '4', ')', '91,98', '(', '5', ')', '91,95', 'F1-', 'Score', '(', '6', ')', '91,93', 'No', '(', '1', ')', '1', '2', '3', '4', '5', '6', '7', '8', '(', '2', ')', 'Random', 'Forest', 'Decision', 'Tree', 'Without', 'Bagging', 'With', 'Bagging', 'Extra', 'Trees', 'Logistic', 'Regression', 'Linear', 'SVM', 'AdaBoost', 'Gradient', 'Boosting', '89,06', '89,35', '89,05', '88,98', '92,34', '91,34', '90,88', '82,23', '93,11', '89,07', '92,25', '91,18', '90,91', '83,74', '93,79', '89,14', '92,20', '91,48', '90,89', '82,23', '92,92', '89,07', '92,25', '91,03', '90,89', '81,87', '93,23', '89,00', 'Gambar', '5', '.', 'Klasifikasi', 'Tutupan', 'Lahan', 'oleh', 'Pita', 'Spektral', 'and', 'Indeks', 'Komposit', 'Identifikasi', 'awal', 'fitur', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'pembangunan', 'model', 'klasifikasi', 'tutupan', 'lahan', 'pada', 'gambar', '5', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pita', 'spektral', 'B1', 'yaitu', ',', 'Ultra-Blue', '(', 'Coastal-Aerosol', ')', 'memberikan', 'perbedaan', 'antara', 'kelas', 'awan', 'serta', 'kelas', 'hutan', 'dan', 'non-hutan', 'lainnya', '.', 'Pita', 'spectral', 'RGB', 'dan', 'B5', '(', 'VNIR', ')', 'dapat', 'memberikan', 'perbedaan', 'antara', 'kelas', 'hutan', ',', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', ',', 'dan', 'badan', 'air', 'dengan', 'area', 'terbangun', 'dan', 'lahan', 'kosong', '.', 'Pita', 'spektral', 'RGB', 'dan', 'B5', 'sebagian', 'besar', 'diserap', 'di', 'kelas', 'lahan', 'kosong', 'dan', 'area', 'terbangun', ',', 'sementara', 'hutan', ',', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', ',', 'dan', 'badan', 'air', 'cenderung', 'menyerap', 'sejumlah', 'kecil', 'pita', 'ini', '.', 'Pita', 'spektral', 'B6', ',', 'B7', ',', 'B8', ',', 'dan', 'TABEL', '5', 'HYPERPARAMETER/PARAMETER', 'MODEL', 'ADABOOST', 'Parameter/Hyperparameter', '(', '1', ')', 'Penjelasan', '(', '2', ')', 'criterion', 'splitter', 'min', 'samples', 'leaf', 'min', 'samples', 'split', 'max', 'features', 'class', 'weight', 'max', 'depth', 'n', 'estimator', 'algoritm', 'learning', 'rate', 'gini', 'best', '1', '2', 'auto', 'balanced', '10', '100', 'SAMME.R', '1.0', 'Tabel', '4', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'dengan', 'nilai', 'F1-Score', 'tertinggi', 'adalah', 'model', 'AdaBoost', ',', 'yaitu', '93,23', 'dan', 'nilai', '5', '/', '8', 'akurasinya', 'adalah', '92,92', '.', 'Nilai', 'parameter', 'Adaboost', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'model', 'ditunjukkan', 'dalam', 'tabel', '5', '.', 'Nilai', 'parameter', 'didapatkan', 'dari', 'hasil', 'hyperparameter', 'tunning', 'yang', 'dilakukan', 'sebelum', 'model', 'dijalankan', '.', 'Kontribusi', 'dari', 'tiap', 'fitur', 'yang', 'digunakan', 'dapat', 'dianalisis', 'dengan', 'menggunakan', 'bantuan', 'dari', 'package', 'yellowbricks', 'di', 'software', 'Python', 'dengan', 'rumus', 'penghitungan', 'sebagai', 'berikut', '[', '34', ']', ':', '𝑀', '𝑓', '(', '𝒙∗', ')', '=', '𝜙0', '+', '∑', '𝑗=1', 'dimana', '𝜙𝑖', '=', '∑', '……………………………………', '(', '5', ')', '[', '𝑓𝑥', '(', '𝑆', '∪', '{', '𝑖', '}', '−', '𝑓𝑥', '(', '𝑆', ')', ']', '…………', '.', '(', '6', ')', '\|𝑆\|', '!', '(', '𝑀−\|𝑆\|−1', ')', '!', '𝑆', '⊆𝑁', '{', '𝑖', '}', '∗', '𝜙𝑗', '𝑀', '!', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'CNN-1D', 'diterapkan', 'pada', 'model', 'dan', 'hasil', 'yang', 'ditunjukkan', 'pada', 'tabel', '6', 'diperoleh', '.', 'TABEL', '6', 'PERBANDINGAN', 'PERFORMA', 'MODEL', 'Akurasi', '(', '5', ')', '88,2', '91,5', 'Presisi', '(', '4', ')', '88,2', '91,5', 'Recall', '(', '3', ')', '85,9', '91,1', 'Type', '(', '2', ')', 'MLP', 'CNN', '1D', 'No', '(', '1', ')', '1', '2', 'F1-Score', '(', '6', ')', '87,03', '91,30', 'Dari', 'perbanding', 'kedua', 'model', 'didapatkan', 'model', 'Adaboost', 'merupakan', 'model', 'terbaik', 'untuk', 'melakukan', 'klasifiksi', 'tutupan', 'lahan', 'dari', 'data', 'yang', 'tersedia', '.', 'Berikut', 'ditampilkan', 'hasil', 'klasifikasi', 'tutupan', 'lahan', 'wilayah', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'dengan', 'menggunakan', 'algoritma', 'Adaboost', '.', 'Gambar', '6', '.', 'Faetures', 'Important', 'untuk', 'Pita', 'Multispektral', 'dan', 'Indeks', 'Komposit', 'Dari', 'gambar', '6', 'didapatkan', 'pita', 'spektral', 'paling', 'berkontribusi', 'pada', 'model', 'berturut-turut', 'adalah', 'B11', ',', 'B7', ',', 'B8', ',', 'B2', ',', 'dan', 'B3', 'diikuti', 'oleh', 'pita', 'spektral', 'lainnya', 'dan', 'indeks', 'komposit', 'yang', 'paling', 'berkontribusi', 'adalah', 'EVI', ',', 'PanNDVI', ',', 'IPVI', ',', 'NDBI', ',', 'NDVI', ',', 'SAVI', ',', 'dan', 'MSAVI-2', '.', 'Satelit', 'Sentinel-2', 'yang', 'digunakan', 'masih', 'belum', 'dapat', 'mengatasi', 'gangguan', 'awan', 'yang', 'dapat', 'mempengaruhi', 'akurasi', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'model', '.', 'Hasil', 'perhitungan', 'confusion', 'matrix', 'menggunakan', 'model', 'AdaBoost', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', '7', '.', 'Gambar', '8', '.', 'Hasil', 'Klasifikasi', 'Tutupan', 'Lahan', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'pada', 'April', '2021', 'C.', 'Analisis', 'Kehilangan', 'Hutan', 'Klasifikasi', 'tutupan', 'lahan', 'yang', 'telah', 'terbentuk', 'pada', 'tahun', '2019', 'dan', 'tahun', '2021', 'kemudian', 'dibandingkan', 'untuk', 'melihat', 'perbedaan', 'tutupan', 'lahan', 'antara', 'kedua', 'tahun', 'tersebut', '.', 'Hasil', 'pemetaan', 'tutupan', 'lahan', 'dengan', 'menggunakan', 'model', 'Adaboost', 'ditunjukkan', 'pada', 'gambar', '9', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Confusion', 'Matrix', 'menggunakan', 'Algoritma', 'AdaBoost', 'Selain', 'algoritma', 'learning', ',', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'model', 'deep', 'learning', 'juga', 'coba', 'untuk', 'diterapkan', 'terbaik', 'yang', 'dan', 'akan', 'dibandingkan', 'dengan', 'algoritma', 'dihasilkan', 'oleh', 'supervised', 'learning', '.', 'Algoritma', 'MLP', 'dan', 'supervised', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', '7', 'LUAS', 'PERUBAHAN', 'TUTUPAN', 'LAHAN', 'Kelas', '(', '1', ')', 'Hutan', '→', 'Perkebunan', 'Kelapa', 'Sawit', 'Hutan', '→', 'Badan', 'Air', 'Hutan', '→', 'Lahan', 'Terbangun', 'Hutan', '→', 'Lahan', 'Terbuka', 'Luas', '(', 'piksel', ')', '(', '2', ')', 'Luas', '(', 'm2', ')', '(', '3', ')', '1.038.880', '395.860', '227.770', '67.180', '17.314,67', '6.597,67', '3.796,17', '1.119,67', 'Total', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'menjadi', 'non-hutan', 'di', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'adalah', 'sebesar', '28.828,18', 'm2', 'dengan', 'kasus', 'deforestasi', 'tertinggi', 'adalah', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'menjadi', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', ',', 'yaitu', 'seluas', '17.314,67', 'm2', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Perubahan', 'hutan', 'dan', 'pembukaan', 'lahan', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'hal', 'yang', 'diperlukan', 'untuk', 'menganalisis', 'ketersediaan', 'jumlah', 'hutan', 'dalam', 'suatu', 'kawasan', '.', 'Dengan', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', ',', 'salah', 'satunya', 'Sentinel-2', ',', 'deteksi', 'tersebut', 'dapat', 'difasilitasi', 'dengan', 'membangun', 'model', 'machine', 'learning', 'kovensional', 'dan', 'deep', 'learning', '.', 'Penggunaan', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'pembuatan', 'model', 'machine', 'learning', 'dapat', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'akurat', 'serta', 'pengolahan', 'data', 'yang', 'lebih', 'efektif', 'dan', 'efisien', '.', 'Pemetaan', 'indeks', 'kerentanan', 'deforestasi', 'juga', 'menjadi', 'satu', 'hal', 'yang', 'harus', 'dilakukan', 'untuk', 'mengantisipasi', 'kerugian', 'dan', 'kerusakan', 'yang', 'akan', 'ditimbulkan', 'oleh', 'kehilangan', 'hutan', 'dari', 'waktu', 'ke', 'waktu', '.', 'Untuk', 'penelitian', 'di', 'masa', 'depan', ',', 'menambahkan', 'indeks', 'yang', 'sesuai', 'dapat', 'membantu', 'model', 'membedakan', 'antara', 'setiap', 'kelas', 'sehingga', 'memberi', 'kita', 'akurasi', 'yang', 'lebih', 'baik', '.', 'Percobaan', 'penghitungan', 'indeks', 'deforestasi', 'dengan', 'lebih', 'detail', 'dan', 'menyeluruh', 'juga', 'akan', 'membantu', 'meningkatkan', 'akurasi', 'dan', 'ketepatan', 'analisis', 'yang', 'dilakukan', '.', 'Lebih', 'dari', 'itu', ',', 'proses', 'persiapan', 'data', 'dan', 'membangun', 'lingkungan', 'model', 'terbaik', 'dapat', 'membantu', 'model', 'berjalan', 'secara', 'efisien', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'ini', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'menentukan', 'analisis', 'dan', 'pengambilan', 'kebijakan', 'lebih', 'lanjut', 'terkait', 'tutupan', 'lahan', ',', 'khususnya', 'lahan', 'hutan', 'di', 'masa', 'depan', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'diharapkan', 'dapat', 'membantu', 'meningkatkan', 'kualitas', 'data', 'statistik', 'kehutanan', 'ke', 'depannya', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Peraturan', 'Meteri', 'Lingkungan', 'Hidup', 'dan', 'Kehutanan', 'Nomor', 'P.51/Menlhk/Setjen/KUM.q/6/2016', 'tentang', 'tata', 'cara', 'pelepasan', 'kawasan', 'hutan', 'produksi', '.', 'Diakses', 'tanggal', '10', 'November', '2022', 'dari', 'ksdae.menlhk.go.id', '.', '[', '2', ']', 'Shafitri', ',', 'L.', 'D.', ',', 'Prasetyo', ',', 'Y.', ',', '&', 'Haniah', ',', 'H.', '(', '2018', ')', '.', 'Analisis', 'Deforestasi', 'Hutan', 'di', 'Provinsi', 'RIAU', 'dengan', 'Metode', 'Polarimetrik', 'dalam', 'Pengindraan', 'Jauh', '.', 'Jurnal', 'Geodesi', 'Undip', ',', '7', '(', '1', ')', ',', '212-222', '.', '[', '3', ']', 'Dalponte', ',', 'M.', ',', 'Bruzzone', ',', 'L.', ',', '&', 'Gianelle', ',', 'D.', '(', '2008', ')', '.', 'Fusion', 'of', 'hyperspectral', 'and', 'LIDAR', 'remote', 'sensing', 'data', 'for', 'classification', 'of', 'complex', 'forest', 'areas', '.', 'IEEE', 'Transactions', 'on', 'Geoscience', 'and', 'Remote', 'Sensing', ',', '46', '(', '5', ')', ',', '1416-1427', '.', '[', '4', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Sistem', 'Terintegrasi', 'Neraca', 'Lingkungan', 'dan', 'Ekonomi', 'Indonesia', '2017-2022', '.', '[', '5', ']', 'Afira', ',', 'N.', ',', 'Wijayanto', ',', 'A.', 'W.', '(', '2022', ')', '.', 'Mono-temporal', 'and', 'multi-temporal', 'approaches', 'for', 'burnt', 'area', 'detection', 'using', 'Sentinel-2', 'satellite', 'imagery', '(', 'a', 'case', 'study', 'of', 'Rokan', 'Hilir', 'Regency', ',', 'Indonesia', ')', ',', 'Ecological', 'Informatics', ',', 'vol', '.', '69', ',', '101677', ',', '2022', ',', 'https', ':', '//doi.org/10.1016/j.ecoinf.2022.101677', '.', '[', '6', ']', ']', 'Khatami', ',', 'R.', ';', 'Mountrakis', ',', 'G.', ';', 'Stehman', ',', 'S.V', '.', '(', '2016', ')', '.', 'A', 'meta-analysis', 'of', 'remote', 'sensing', 'research', 'on', 'supervised', 'pixel-based', 'land', 'cover', 'image', 'classification', 'processes', ':', 'General', 'guidelines', 'for', 'practitioners', 'and', 'future', 'research', '.', 'Remote', 'Sens', '.', 'Environ', '.', '177', ',', '89–100', '.', '7', '/', '8', 'Gambar', '9', '.', 'Hasil', 'Klasifikasi', 'Tutupan', 'Lahan', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'pada', 'Oktober', '2019', 'dan', 'April', '2021', 'Pada', 'gambar', '9', 'terlihat', 'bahwa', 'terdapat', 'tutupan', 'lahan', 'pada', 'Oktober', '2019', 'dengan', 'April', '2021', '.', 'Apabila', 'dilihat', 'secara', 'visual', ',', 'sulit', 'untuk', 'menganalisis', 'luas', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'yang', 'ditunjukkan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'analisis', 'kehilangan', 'hutan', 'dihitung', 'menggunakan', 'persamaan', 'sebagai', 'berikut', '.', '𝐴𝑅𝐶', '=', '𝐹𝑦−𝐼𝑦', '𝐼𝑦−𝑡', '.........................................................................', '(', '7', ')', 'dimana', 'ARC', 'adalah', 'tingkat', 'perubahan', 'tahunan', 'dalam', 'kategori', '.', '𝐼𝑦', 'dan', '𝐹𝑦', 'masing-masing', 'luas', 'tahun', 'awal', 'dan', 'akhir', 'dan', '𝑡', 'adalah', 'selang', 'waktu', '[', '35', ']', '.', 'Dari', 'hasil', 'analisis', 'yang', 'dilakukan', ',', 'diketahui', 'terdapat', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'yang', 'terjadi', 'antara', 'tahun', '2019', 'dan', '2021', '.', 'Perbedaan', 'tutupan', 'lahan', 'pada', 'kedua', 'tahun', 'tersebut', 'ditunjukkan', 'pada', 'gambar', '10', '.', 'Gambar', '10', '.', 'Peta', 'Perubahan', 'Tutupan', 'Lahan', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'Luas', 'perubahan', 'tutupan', 'lahan', 'hutan', 'ke', 'non-hutan', 'ditunjukkan', 'pada', 'tabel', '7', '.', '[', '7', ']', 'Gomez', ',', 'C.', ';', 'White', ',', 'J.C.', ';', 'Wulder', ',', 'M.A', '.', '(', '2016', ')', '.', 'Optical', 'remotely', 'sensed', 'time', 'series', 'data', 'for', 'land', 'cover', 'classification', ':', 'A', 'review', '.', 'Int', '.', 'Soc', '.', 'Photogramm', '.', '116', ',', '55–72', '.', '[', '8', ']', 'Kementerian', 'Lingkungan', 'Hidup', 'dan', 'Kehutanan', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Hutan', 'dan', 'Deforestasi', 'Indonesia', 'Tahun', '2019', '.', '[', '9', ']', 'Forest', 'Watch', 'Indonesia', '.', '(', '2018', ')', '.', 'Deforestasi', 'tanpa', 'Henti', '.', '[', '10', ']', 'Kementerian', 'Lingkungan', 'Hidup', 'dan', 'Kehutanan', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Status', 'Hutan', 'dan', 'Kehutanan', 'Indonesia', '2020', '.', '[', '11', ']', 'Ortega', 'Adarme', ',', 'M.', ',', 'Queiroz', 'Feitosa', ',', 'R.', ',', 'Nigri', 'Happ', ',', 'P.', ',', 'Aparecido', 'De', 'Almeida', ',', 'C.', ',', '&', 'Rodrigues', 'Gomes', ',', 'A', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Evaluation', 'of', 'deep', 'learning', 'techniques', 'for', 'deforestation', 'detection', 'in', 'the', 'Brazilian', 'Amazon', 'and', 'cerrado', 'biomes', 'from', 'remote', 'sensing', 'imagery', '.', 'Remote', 'Sensing', ',', '12', '(', '6', ')', ',', '910', '.', '[', '12', ']', 'Lee', ',', 'S.', 'H.', ',', 'Han', ',', 'K.', 'J.', ',', 'Lee', ',', 'K.', ',', 'Lee', ',', 'K.', 'J.', ',', 'Oh', ',', 'K.', 'Y.', ',', '&', 'Lee', ',', 'M.', 'J', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Classification', 'of', 'landscape', 'affected', 'by', 'deforestation', 'using', 'high-resolution', 'remote', 'sensing', 'data', 'and', 'deep-learning', 'techniques', '.', 'Remote', 'Sensing', ',', '12', '(', '20', ')', ',', '3372', '.', '[', '13', ']', 'Barnett', ',', 'J.', ',', 'Lambert', ',', 'S.', ',', '&', 'Fry', ',', 'I', '.', '(', '2008', ')', '.', 'The', 'hazards', 'of', 'indicators', ':', 'insights', 'from', 'the', 'environmental', 'vulnerability', 'index', '.', 'Annals', 'of', 'the', 'Association', 'of', 'American', 'Geographers', ',', '98', '(', '1', ')', ',', '102-119', '.', '[', '14', ']', 'Omo-Irabor', ',', 'O.', 'O.', ',', 'Olobaniyi', ',', 'S.', 'B.', ',', 'Akunna', ',', 'J.', ',', 'Venus', ',', 'V.', ',', 'Maina', ',', 'J.', 'M.', ',', '&', 'Paradzayi', ',', 'C.', '(', '2011', ')', '.', 'Mangrove', 'vulnerability', 'modelling', 'in', 'parts', 'of', 'Western', 'Niger', 'Delta', ',', 'Nigeria', 'using', 'satellite', 'images', ',', 'GIS', 'techniques', 'and', 'Spatial', 'Multi-Criteria', 'Analysis', '(', 'SMCA', ')', '.', 'Environmental', 'monitoring', 'and', 'assessment', ',', '178', '(', '1-4', ')', ',', '39-51', '.', '[', '15', ']', 'Brovelli', ',', 'M.', 'A.', ',', 'Sun', ',', 'Y.', ',', '&', 'Yordanov', ',', 'V.', '(', '2020', ')', '.', 'Monitoring', 'forest', 'change', 'in', 'the', 'amazon', 'using', 'multi-temporal', 'remote', 'sensing', 'data', 'and', 'machine', 'learning', 'classification', 'on', 'Google', 'Earth', 'Engine', '.', 'ISPRS', 'International', 'Journal', 'of', 'Geo-Information', ',', '9', '(', '10', ')', ',', '580', '.', '[', '16', ']', 'Asner', ',', 'G.', 'P.', ',', 'Knapp', ',', 'D.', 'E.', ',', 'Balaji', ',', 'A.', ',', '&', 'Páez-Acosta', ',', 'G.', '(', '2009', ')', '.', 'Automated', 'mapping', 'of', 'tropical', 'deforestation', 'and', 'forest', 'degradation', ':', 'CLASlite', '.', 'Journal', 'of', 'Applied', 'Remote', 'Sensing', ',', '3', '(', '1', ')', ',', '033543', '.', '[', '17', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Kabupaten', 'Sukamara', 'dalam', 'Angka', '.', '[', '18', ']', 'S.', 'R.', 'Putri', 'and', 'A.', 'W.', 'Wijayanto', ',', '“', 'Learning', 'Bayesian', 'Network', 'for', 'Rainfall', 'Prediction', 'Modeling', 'in', 'Urban', 'Area', 'using', 'Remote', 'Sensing', 'Satellite', 'Data', '(', 'Case', 'Study', ':', 'Jakarta', ',', 'Indonesia', ')', ',', '”', 'in', 'Proceedings', 'of', 'The', 'International', 'Conference', 'on', 'Data', 'Science', 'and', 'Official', 'Statistics', ',', '2021', ',', 'vol', '.', '2021', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '77–90', '.', '[', '19', ']', 'Wijayanto', ',', 'A.', 'W.', ',', 'Afira', ',', 'N.', ',', '&', 'Nurkarim', ',', 'W.', '(', '2022', ',', 'June', ')', '.', 'Machine', 'learning', 'approaches', 'using', 'satellite', 'data', 'for', 'oil', 'palm', 'area', 'detection', 'in', 'Pekanbaru', 'City', ',', 'Riau', '.', 'In', '2022', 'IEEE', 'International', 'Conference', 'on', 'Cybernetics', 'and', 'Computational', 'Intelligence', '(', 'CyberneticsCom', ')', '(', 'pp', '.', '84-', '89', ')', '.', 'IEEE', '.', '[', '20', ']', ']', 'Chen', ',', 'Y.', ';', 'Dou', ',', 'P.', ';', 'Yang', ',', 'X', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Improving', 'land', 'use/cover', 'classification', 'with', 'multiple', 'classifier', 'systems', 'using', 'AdaBoost', 'integration', 'technique', '.', 'Remote', 'Sens', '.', '9', ',', '1055', '.', '[', '21', ']', 'Thanh', 'Noi', ',', 'P.', ',', '&', 'Kappas', ',', 'M.', '(', '2017', ')', '.', 'Comparison', 'of', 'random', 'forest', ',', 'k-', 'nearest', 'neighbor', ',', 'and', 'support', 'vector', 'machine', 'classifiers', 'for', 'land', 'cover', 'classification', 'using', 'Sentinel-2', 'imagery', '.', 'Sensors', ',', '18', '(', '1', ')', ',', '18', '.', '[', '22', ']', 'Lopes', ',', 'M.', ',', 'Frison', ',', 'P.', 'L.', ',', 'Crowson', ',', 'M.', ',', 'Warren‐Thomas', ',', 'E.', ',', 'Hariyadi', ',', 'B.', ',', 'Kartika', ',', 'W.', 'D.', ',', '...', '&', 'Pettorelli', ',', 'N.', '(', '2020', ')', '.', 'Improving', 'the', 'accuracy', 'of', 'land', 'cover', 'classification', 'in', 'cloud', 'persistent', 'areas', 'using', 'optical', 'and', 'radar', 'satellite', 'image', 'time', 'series', '.', 'Methods', 'in', 'Ecology', 'and', 'Evolution', ',', '11', '(', '4', ')', ',', '532-', '541', '.', '[', '23', ']', 'Tong', ',', 'X.', 'Y.', ',', 'Xia', ',', 'G.', 'S.', ',', 'Lu', ',', 'Q.', ',', 'Shen', ',', 'H.', ',', 'Li', ',', 'S.', ',', 'You', ',', 'S.', ',', '&', 'Zhang', ',', 'L.', '(', '2020', ')', '.', 'Land-cover', 'classification', 'with', 'high-resolution', 'remote', 'sensing', 'images', 'using', 'transferable', 'deep', 'models', '.', 'Remote', 'Sensing', 'of', 'Environment', ',', '237', ',', '111322', '.', '[', '24', ']', 'Nurmasari', ',', 'Y.', ',', '&', 'Wijayanto', ',', 'A.', 'W.', '(', '2021', ')', '.', 'Oil', 'palm', 'plantation', 'detection', 'in', 'Indonesia', 'using', 'Sentinel-2', 'and', 'Landsat-8', 'optical', 'satellite', 'imagery', '(', 'case', 'study', ':', 'Rokan', 'Hulu', 'regency', ',', 'Riau', 'Province', ')', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Remote', 'Sensing', 'and', 'Earth', 'Sciences', '(', 'IJReSES', ')', ',', '18', '(', '1', ')', ',', '1-18', '.', '[', '25', ']', 'Breiman', ',', 'L.', ',', 'Friedman', ',', 'J.', 'H.', ',', 'Olshen', ',', 'R.', 'A.', ',', '&', 'Stone', ',', 'C.', 'J', '.', '(', '1984', ')', '.', 'Classification', 'And', 'Regression', 'Trees', '.', '[', '26', ']', 'Drucker', ',', 'H.', ',', 'Surges', ',', 'C.', 'J.', 'C.', ',', 'Kaufman', ',', 'L.', ',', 'Smola', ',', 'A.', ',', '&', 'Vapnik', ',', 'V.', '(', '1997', ')', '.', 'Support', 'vector', 'regression', 'machines', '.', 'Advances', 'in', 'Neural', 'Information', 'Processing', 'Systems', ',', 'January', ',', '155–161', '.', '[', '27', ']', 'Hastie', ',', 'T.', ',', 'Tibshirani', ',', 'R.', ',', '&', 'Friedman', ',', 'J', '.', '(', '2013', ')', '.', 'The', 'Elements', 'of', 'Statistical', 'Learning', 'Data', 'Mining', ',', 'Inference', ',', 'and', 'Prediction', '.', 'Encyclopedia', 'of', 'Systems', 'Biology', ',', '508–508', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.1007/978-1-4419-9863-', '7_941', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '28', ']', 'Breiman', ',', 'L.', '(', '2001', ')', '.', 'Random', 'forests', '.', 'Machine', 'Learning', ',', '45', ',', '1–122', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.1201/9780429469275-8', '.', '[', '29', ']', 'Geurts', ',', 'P.', ',', 'Ernst', ',', 'D.', ',', '&', 'Wehenkel', ',', 'L.', '(', '2006', ')', '.', 'Extremely', 'randomized', 'trees', '.', 'Machine', 'Learning', ',', '63', '(', '1', ')', ',', '3–42', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.1007/s10994-006-', '6226-1', '.', '[', '30', ']', 'Jiang', ',', 'W.', ',', 'He', ',', 'G.', ',', 'Long', ',', 'T.', ',', 'Ni', ',', 'Y.', ',', 'Liu', ',', 'H.', ',', 'Peng', ',', 'Y.', ',', 'Lv', ',', 'K.', ',', '&', 'Wang', ',', 'G.', '(', '2018', ')', '.', 'Multilayer', 'perceptron', 'neural', 'network', 'for', 'surface', 'water', 'extraction', 'in', 'Landsat', '8', 'OLI', 'satellite', 'images', '.', 'Remote', 'Sensing', ',', '10', '(', '5', ')', ',', '1–22', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.3390/rs10050755', '[', '31', ']', 'Hu', ',', 'W.', ',', 'Huang', ',', 'Y.', ',', 'Wei', ',', 'L.', ',', 'Zhang', ',', 'F.', ',', '&', 'Li', ',', 'H.', '(', '2015', ')', '.', 'Deep', 'convolutional', 'neural', 'networks', 'for', 'hyperspectral', 'image', 'classification', '.', 'Journal', 'of', 'Sensors', ',', '2015.', 'https', ':', '//doi.org/10.1155/2015/258619', '[', '32', ']', 'Saadi', ',', 'T.', 'D.', 'T.', ',', '&', 'Wijayanto', ',', 'A.', 'W.', '(', '2021', ')', '.', 'Machine', 'Learning', 'Applied', 'to', 'Sentinel-2', 'and', 'Landsat-8', 'Multispectral', 'and', 'Medium-Resolution', 'Satellite', 'Imagery', 'for', 'the', 'Detection', 'of', 'Rice', 'Production', 'Areas', 'in', 'Nganjuk', ',', 'East', 'Java', ',', 'Indonesia', '.', 'International', 'Journal', 'of', 'Remote', 'Sensing', 'and', 'Earth', 'Sciences', '(', 'IJReSES', ')', ',', '19–32', '.', 'https', ':', '//doi.org/10.30536/J.IJRESES.2021.V18.A3538', '.', '18', '(', '1', ')', ',', '[', '33', ']', 'Chen', ',', 'W.', ',', 'Li', ',', 'X.', ',', '&', 'Wang', ',', 'L.', '(', '2020', ')', '.', 'Fine', 'land', 'cover', 'classification', 'in', 'an', 'open', 'pit', 'mining', 'area', 'using', 'optimized', 'support', 'vector', 'machine', 'and', 'world', 'view-3', '12', '(', '1', ')', ',12–14', '.', 'doi:10.3390/RS12010082', '.', 'imagery', '.', 'Sensing', ',', 'Remote', '[', '34', ']', 'Temenos', ',', 'A.', ',', 'Temenos', ',', 'N.', ',', 'Kaselimi', ',', 'M.', ',', 'Doulamis', ',', 'A.', ',', '&', 'Doulamis', ',', 'N.', '(', '2023', ')', '.', 'Interpretable', 'Deep', 'Learning', 'Framework', 'for', 'Land', 'Use', 'and', 'Land', 'Cover', 'Classification', 'in', 'Remote', 'Sensing', 'Using', 'SHAP', '.', 'IEEE', 'Geoscience', 'and', 'Remote', 'Sensing', 'Letters', ',', '20', ',', '1-5', '.', '[', '35', ']', 'Muhammad', ',', 'R.', ',', 'Zhang', ',', 'W.', ',', 'Abbas', ',', 'Z.', ',', 'Guo', ',', 'F.', ',', '&', 'Gwiazdzinski', ',', 'L.', '(', '2022', ')', '.', 'Spatiotemporal', 'change', 'analysis', 'and', 'prediction', 'of', 'future', 'land', 'use', 'and', 'land', 'cover', 'changes', 'using', 'QGIS', 'MOLUSCE', 'plugin', 'and', 'remote', 'sensing', 'big', 'data', ':', 'a', 'case', 'study', 'of', 'Linyi', ',', 'China', '.', 'Land', ',', '11', '(', '3', ')', ',', '419', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pembangunan', 'Sistem', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '(', 'SDSKI', ')', 'Berbasis', 'Web', 'Kuh', 'Latersya', 'Tarigan', '(', '221911177', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Firdaus', ',', 'M.B.A.', 'Ringkasan—', 'Satu', 'Data', 'Indonesia', '(', 'SDI', ')', 'merupakan', 'kebijakan', 'tata', 'kelola', 'data', 'pemerintah', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'menciptakan', 'data', 'berkualitas', ',', 'mudah', 'diakses', ',', 'dan', 'dapat', 'dibagipakaikan', 'antar', 'instansi', 'pusat', 'serta', 'daerah', '.', 'Salah', 'satu', 'perwujudan', 'SDI', 'adalah', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '(', 'SDSKI', ')', '.', 'SDSKI', 'merupakan', 'gagasan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'yang', 'memotret', 'statistik', 'kriminal', 'secara', 'komprehensif', 'dari', 'sisi', 'lokasi', 'dan', 'waktu', ',', 'serta', 'informasi', 'mengenai', 'pelaku', 'dan', 'korban', '.', 'Data', 'kriminalitas', 'bermanfaat', 'sebagai', 'dasar', 'dalam', 'penyusunan', 'perencanaan', 'pembangunan', 'sektoral', 'di', 'bidang', 'keamanan', 'dan', 'hukum', 'untuk', 'meningkatkan', 'kesejahteraan', 'masyarakat', 'secara', 'menyeluruh', '.', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'merancang', 'dan', 'membangun', 'sistem', 'SDSKI', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'memuat', 'data', 'statistik', 'kriminal', 'dengan', 'konsep', ',', 'definisi', ',', 'serta', 'standar', 'data', 'yang', 'sama', 'agar', 'memenuhi', 'prinsip', 'SDI', 'sehingga', 'dapat', 'dibagipakaikan', 'antar', 'instansi', 'pusat', 'serta', 'daerah', '.', 'Pengembangan', 'sistem', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'dengan', 'model', 'Waterfall', 'dan', 'evaluasi', 'sistem', 'menggunakan', 'kuesioner', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', ',', 'Functional', 'Specification', 'Document', '(', 'FSD', ')', ',', 'dan', 'prototipe', 'antarmuka', 'sistem', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', ',', 'Statistik', 'Kriminal', ',', 'Sistem', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Satu', 'Data', 'Indonesia', '(', 'SDI', ')', 'adalah', 'kebijakan', 'yang', 'mengatur', 'penyelenggaraan', 'tata', 'kelola', 'data', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'instansi', 'pusat', 'dan', 'instansi', 'daerah', 'untuk', 'mendukung', 'perencanaan', ',', 'pelaksanaan', ',', 'evaluasi', ',', 'dan', 'pengendalian', 'pembangunan', 'melalui', 'pemenuhan', 'prinsip-prinsip', 'SDI', 'yaitu', 'standar', 'data', ',', 'metadata', ',', 'interoperabilitas', 'data', ',', 'serta', 'menggunakan', 'kode', 'referensi', 'dan', 'data', 'induk', '.', 'Berdasarkan', 'Peraturan', 'Presiden', 'Nomor', '39', 'Tahun', '2019', 'Tentang', 'Satu', 'Data', 'Indonesia', 'terdapat', 'empat', 'tujuan', 'SDI', '.', 'Tujuan', 'pertama', 'adalah', 'memberikan', 'acuan', 'pelaksanaan', 'dan', 'pedoman', 'bagi', 'instansi', 'pusat', 'dan', 'daerah', 'dalam', 'rangka', 'penyelenggaraan', 'tata', 'kelola', 'data', '.', 'Tujuan', 'kedua', 'yaitu', 'mewujudkan', 'ketersediaan', 'data', 'yang', 'akurat', ',', 'mutakhir', ',', 'terpadu', ',', 'dapat', 'dipertanggungjawabkan', ',', 'serta', 'mudah', 'diakses', 'dan', 'dibagipakaikan', 'antar', 'instansi', 'pusat', 'dan', 'daerah', '.', 'Tujuan', 'ketiga', 'untuk', 'mendorong', 'keterbukaan', 'dan', 'transparansi', 'data', 'sehingga', 'tercipta', 'perencanaan', 'dan', 'perumusan', 'kebijakan', 'pembangunan', 'yang', 'berbasis', 'pada', 'data', '.', 'Tujuan', 'keempat', 'adalah', 'mendukung', 'Sistem', 'Statistik', 'Nasional', '(', 'SSN', ')', 'sesuai', 'peraturan', 'perundang-', 'undangan', '.', 'Statistik', 'kriminal', 'adalah', 'data', 'tentang', 'kriminalitas', 'yang', 'disusun', 'menurut', 'bentuk', 'kejahatan', ',', 'frekuensi', 'kejadian', 'dari', 'masing-masing', 'bentuk', 'kejahatan', ',', 'wilayah', 'kejadian', ',', 'dan', 'tahun', 'kejadian', '(', 'Mustofa', ',', '2013', ')', '.', 'Statistik', 'kriminal', 'membantu', 'memperoleh', 'gambaran', 'tentang', 'kejahatan', 'di', 'masyarakat', 'terkait', 'jumlah', 'dan', 'corak', 'kejahatan', 'serta', 'perkembangan', 'turun', 'naiknya', '.', 'Ketersediaan', 'data', 'ini', 'juga', 'sangat', 'bermanfaat', 'sebagai', 'dasar', 'dalam', 'penyusunan', 'perencanaan', 'pembangunan', 'sektoral', 'di', 'bidang', 'keamanan', 'dan', 'ketertiban', 'masyarakat', 'serta', 'perencanaan', 'pembangunan', 'rangka', 'meningkatkan', 'dalam', 'kesejahteraan', 'masyarakat', 'secara', 'menyeluruh', '(', 'Direktorat', 'Statistik', 'Ketahanan', 'Sosial', ',', '2022', ')', '.', 'Selain', 'kebutuhan', 'nasional', 'data', 'kriminal', 'juga', 'dibutuhkan', 'dalam', 'level', 'internasional', 'yakni', 'pemenuhan', 'indikator', 'SDGs', ',', 'khususnya', 'Goal', '16', 'dan', 'pemenuhan', 'data', 'United', 'Nations', 'Survey', 'of', 'Crime', 'Trends', 'and', 'Operations', 'of', 'Criminal', 'Justice', 'Systems', '(', 'UN-CTS', ')', '.', 'nasional', 'Investasi', 'Indonesia', 'Indeks', 'Keamanan', 'Dalam', 'wawancara', 'terhadap', 'Ibu', 'Trophy', 'Endah', 'Rahayu', 'selaku', 'koordinator', 'tim', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '(', 'SDSKI', ')', ',', 'dipaparkan', 'bahwa', 'SDSKI', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'perwujudan', 'dari', 'SDI', 'dalam', 'mengatur', 'penyelenggaraan', 'tata', 'kelola', 'data', 'untuk', 'statistik', 'kriminal', '.', 'Terdapat', 'dua', 'urgensi', 'penyelenggaraan', 'SDSKI', '.', 'Urgensi', 'pertama', 'yaitu', 'data', 'statistik', 'kriminal', 'akan', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'tolok', 'ukur', 'dan', 'acuan', 'dalam', 'menilai', 'tingkat', 'keamanan', 'suatu', 'wilayah', '.', 'Urgensi', 'kedua', 'yaitu', 'aspek', 'keamanan', 'yang', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'faktor', 'penting', 'bagi', 'perkembangan', 'ekonomi', 'dan', 'kesejahteraan', '.', 'Bappenas', 'dalam', 'Laporan', '(', '2016', ')', 'menyatakan', 'kondisi', 'keamanan', 'yang', 'baik', 'akan', 'menciptakan', 'iklim', 'investasi', 'yang', 'baik', '(', 'investor', 'tertarik', 'berinvestasi', ')', '.', 'Sumber', 'data', 'SDSKI', 'berasal', 'dari', 'statistik', 'dasar', '(', 'Susenas', ',', 'Podes', ',', 'SPAK', ')', ',', 'lembaga', 'penegak', 'hukum', '(', 'Kepolisian', ',', 'Kejaksaan', ',', 'dan', 'Mahkamah', 'kementerian/lembaga', 'penyedia', 'statistik', 'kriminal', 'lainnya', '.', 'Standar', 'data', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'SDSKI', 'adalah', 'International', 'Classification', 'of', 'Crime', 'for', 'Statistical', 'Purposes', '(', 'ICCS', ')', 'dan', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', '(', 'SDGs', ')', 'Goal', '16', '.', 'ICSS', 'adalah', 'klasifikasi', 'kejahatan', 'yang', 'didasarkan', 'pada', 'konsep', ',', 'definisi', ',', 'dan', 'prinsip-prinsip', 'yang', 'disetujui', 'secara', 'internasional', 'untuk', 'meningkatkan', 'konsistensi', 'dan', 'perbandingan', 'statistik', 'kejahatan', 'internasional', ',', 'serta', 'meningkatkan', 'kemampuan', 'analisis', 'pada', 'level', 'nasional', 'dan', 'internasional', '.', 'SDGs', 'Goal', '16', 'berisi', 'indikator', 'perdamaian', ',', 'keadilan', 'dan', 'kelembagaan', 'yang', 'tangguh', '.', 'SDGs', 'Goal', '16', 'berupaya', 'menguatkan', 'masyarakat', 'yang', 'inklusif', 'dan', 'damai', 'untuk', 'pembangunan', 'berkelanjutan', ',', 'menyediakan', 'akses', 'keadilan', ',', 'dan', 'membangun', 'kelembagaan', 'yang', 'efektif', ',', 'akuntabel', ',', 'dan', 'inklusif', 'di', 'semua', 'tingkatan', '.', 'Kemenkumham', ')', ',', 'Agung', ',', 'Bappenas', 'dalam', 'pembahasan', 'mengenai', 'pentingnya', 'SDI', 'pada', 'Webinar', 'Menuju', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', 'mengungkapkan', 'Satu', 'Data', 'mendorong', 'integrasi', 'data', 'dan', 'layanan', 'pemerintah', 'melalui', 'standarisasi', 'tata', 'kelola', 'data', 'dan', 'interoperabilitas', ',', 'layanan', 'pemerintah', 'yang', 'terintegrasi', 'tidak', 'bisa', 'terwujud', 'jika', 'kondisi', 'data', 'masih', 'tersebar', 'dengan', 'standar', 'yang', 'beragam', '.', 'Terdapat', 'standar', 'dan', 'klasifikasi', 'data', 'yang', '1', '/', '8', 'berbeda', 'pada', 'berbagai', 'instansi', 'produsen', 'data', 'statistik', 'kriminal', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'masih', 'terdapat', 'indikator', 'yang', 'belum', 'dapat', 'terpenuhi', '(', 'UN-CTS', 'dan', 'SDGs', ')', '.', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'sebagai', 'pembina', 'statistik', 'sektoral', 'dan', 'SDI', 'telah', 'berupaya', 'menyusun', 'kerangka', 'kerja', 'terwujudnya', 'SDSKI', '.', 'Upaya', 'yang', 'dilakukan', 'BPS', 'yaitu', 'melengkapi', 'data', 'registrasi', 'dengan', 'data', 'berbasis', 'survei', ',', 'melakukan', 'koordinasi', 'terkait', 'data', 'dan', 'statistik', 'kriminal', 'dengan', 'berbagai', 'lembaga', 'internasional', ',', 'melakukan', 'mapping', 'ketersediaan', 'data', 'dari', 'berbagai', 'instansi', 'yang', 'menjadi', 'sumber', 'data', ',', 'menambah', 'pemenuhan', 'indikator', 'global', 'SDGs', 'Goal', '16', ',', 'serta', 'menginisiasi', 'framework', 'dan', 'roadmaps', 'menuju', 'SDSKI', '.', 'Mapping', 'ketersediaan', 'data', 'yang', 'dilakukan', 'BPS', 'terkait', 'dengan', 'data', 'yang', 'sudah', 'bisa', 'memenuhi', 'standar', 'internasional', '.', 'Selain', 'itu', 'BPS', 'juga', 'membuat', 'tabel', 'korespondensi', 'antara', 'ICCS', 'dan', 'KUHP', 'untuk', 'melihat', 'pemenuhan', 'standar', 'internasional', 'dari', 'sisi', 'peraturan', 'perundang-undangan', '.', 'Pada', 'framework', 'yang', 'dirancang', 'oleh', 'BPS', ',', 'data-data', 'statistik', 'kriminal', 'yang', 'sudah', 'bisa', 'dibagipakaikan', 'dengan', 'konsep', 'definisi', 'yang', 'sama', 'akan', 'dimuat', 'dalam', 'sistem', 'SDSKI', 'berbasis', 'web', 'sebagai', 'wujud', 'nyata', 'interoperabilitas', 'yang', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'prinsip', 'SDI', '.', 'Interoperabilitas', 'data', 'merupakan', 'kemampuan', 'sistem', 'elektronik', 'dengan', 'karakteristik', 'yang', 'berbeda', 'untuk', 'berbagi', 'pakai', 'data', 'secara', 'terintegrasi', '.', 'Sistem', 'SDSKI', 'dirancang', 'untuk', 'memuat', 'data-data', 'yang', 'sudah', 'memenuhi', 'prinsip', 'SDI', ',', 'fitur-fitur', 'terkait', 'statistik', 'kriminal', 'yang', 'dibutuhkan', ',', 'serta', 'informasi', 'terkait', 'indikator-indikator', 'yang', 'harus', 'dipenuhi', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Penelitian', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'merancang', 'dan', 'membangun', 'sistem', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '(', 'SDSKI', ')', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'menyajikan', 'data', 'dan', 'informasi', 'terkait', 'statistik', 'kriminal', 'yang', 'tersedia', '.', 'Penelitian', 'dan', 'pengembangan', 'sistem', 'SDSKI', 'berbasis', 'web', 'ini', 'diharapkan', 'dapat', 'membantu', 'BPS', 'dalam', 'memenuhi', 'framework', 'SDSKI', 'yang', 'telah', 'dirancang', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penelitian', 'terkait', 'salah', 'satunya', 'dilakukan', 'oleh', 'Purwanto', ',', 'Fuadina', ',', '&', 'Untoro', '(', '2022', ')', 'dengan', 'judul', 'Sistem', 'Informasi', 'Dashboard', 'Digital', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'Kota', 'Bandar', 'Lampung', 'Berbasis', 'Website', '.', 'Penelitian', 'ini', 'didasari', 'oleh', 'permasalahan', 'instansi', 'untuk', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'penyediaan', 'data', 'statistik', 'penting', 'berupa', 'dua', 'belas', 'indikator', 'strategis', 'yang', 'paling', 'banyak', 'dicari', 'oleh', 'masyarakat', 'dengan', 'memanfaatkan', 'bantuan', 'teknologi', 'berupa', 'website', '.', 'Metode', 'pengujian', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'kuesioner', 'SUS', ',', 'dimana', 'dinyatakan', 'kelebihan', 'penggunaan', 'SUS', 'yaitu', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'sampel', 'kecil', 'namun', 'tetap', 'dengan', 'hasil', 'terpercaya', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'adalah', 'System', 'Development', 'Life', 'Cycle', '(', 'SDLC', ')', 'dengan', 'model', 'Waterfall', '.', 'Tahapan', 'pada', 'model', 'yang', 'digunakan', 'sebagai', 'berikut', '.', 'A', '.', 'Requirement', 'Tahap', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'mengumpulkan', 'informasi', 'terkait', 'sistem', 'SDSKI', 'yang', 'akan', 'dibuat', 'dengan', 'tujuan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'memahami', 'kebutuhan', 'dan', 'batasan', 'sistem', 'tersebut', '.', 'Informasi', 'dikumpulkan', 'melalui', 'kajian', 'pustaka', 'dan', 'wawancara', 'terhadap', 'subject', 'matter', '.', 'Berdasarkan', 'kebutuhan', 'sistem', 'ditemukan', 'solusi', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'pengembangan', 'sistem', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'analisis', 'sistem', 'berjalan', 'untuk', 'mengamati', 'sistem', 'yang', 'sudah', 'ada', '.', 'Selanjutnya', 'melakukan', 'analisis', 'permasalahan', 'fishbone', ',', 'dan', 'analisis', 'kebutuhan', 'menggunakan', 'diagram', 'berdasarkan', 'permasalahan', 'yang', 'ditemukan', '(', 'kebutuhan', 'fungsional', 'dan', 'non-fungsional', ')', '.', 'B', '.', 'Design', 'Proses', 'desain', 'atau', 'perancangan', 'sistem', 'dilakukan', 'dengan', 'merancang', 'dan', 'menggambarkan', 'proses', 'sistem', 'sesuai', 'dengan', 'analisis', 'pada', 'tahap', 'sebelumnya', '.', 'Kegiatan', 'pada', 'tahap', 'ini', 'mencakup', 'perancangan', 'proses', 'bisnis', 'yang', 'didasarkan', 'menggunakan', 'pengolahan', 'Product', 'Requirement', 'Document', '(', 'PRD', ')', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Document', '(', 'FSD', ')', ',', 'perancangan', 'arsitektur', 'sistem', ',', 'dan', 'perancangan', 'antarmuka', 'pengguna', 'sistem', 'menggunakan', 'Figma', '.', 'C.', 'Implementation', 'Tahap', 'implementasi', 'dilakukan', 'dengan', 'membangun', 'telah', 'dashboard', 'berdasarkan', 'perancangan', 'sistem', 'yang', 'dilakukan', '.', 'Implementasi', 'berupa', 'proses', 'coding', 'untuk', 'pengolahan', 'antarmuka', 'sistem', 'dan', 'fungsi', 'yang', 'dibutuhkan', 'pada', 'sistem', '.', 'D.', 'Verification', 'Tahap', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'menguji', 'dan', 'mengevaluasi', 'apakah', 'sistem', 'yang', 'telah', 'dikembangkan', 'sudah', 'sepenuhnya', 'atau', 'sebagian', 'memenuhi', 'persyaratan', 'sistem', '.', 'Evaluasi', 'terhadap', 'sistem', 'dilakukan', 'dengan', 'metode', 'blackbox', 'testing', 'dan', 'kuesioner', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', '.', 'E.', 'Maintenance', 'Tahap', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'menjalankan', 'sistem', 'yang', 'sudah', 'dibangun', 'dan', 'melakukan', 'pemeliharaan', 'terhadap', 'sistem', '.', 'Pemeliharaan', 'dilakukan', 'apabila', 'terdapat', 'pembaharuan', 'fitur', 'atau', 'memperbaiki', 'kesalahan', 'yang', 'tidak', 'ditemukan', 'pada', 'langkah', 'sebelumnya', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'karena', 'perlunya', 'wadah', 'bagi', 'SDSKI', 'untuk', 'menyajikan', 'informasi', 'dan', 'data-data', 'statistik', 'kriminal', 'di', 'Indonesia', '.', 'Berdasarkan', 'framework', 'SDSKI', 'yang', 'dirancang', 'oleh', 'BPS', ',', 'sistem', 'SDSKI', 'dibuat', 'untuk', 'memenuhi', 'salah', 'satu', 'prinsip', 'SDI', ',', 'yaitu', 'interoperabilitas', '.', 'Dimana', 'sistem', 'tersebut', 'akan', 'memuat', 'data-data', 'yang', 'telah', 'memenuhi', 'prinsip', 'SDI', '(', 'standar', 'data', ',', 'metadata', ',', 'kode', 'referensi', ',', 'dan', 'data', 'induk', ')', ',', 'fitur-fitur', 'yang', 'dibutuhkan', ',', 'serta', 'informasi', 'terkait', 'ketersediaan', 'data', 'indikator-', 'indikator', 'statistik', 'kriminal', ',', 'sehingga', 'keseluruhan', 'data', 'dan', 'informasi', 'tersebut', 'dapat', 'dibagipakaikan', 'secara', 'terintegrasi', '.', 'Penyajian', 'terkait', 'statistik', 'kriminal', 'pada', 'sistem', 'mencakup', 'fitur', 'katalog', 'data', ',', 'tabel', 'dinamis', ',', 'visualisasi', 'data', ',', 'produk', ',', 'acara', ',', 'dan', 'artikel', '.', 'BPS', 'telah', 'berupaya', 'mengidentifikasi', 'indikator', 'statistik', 'kriminal', 'dari', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'dan', 'memetakan', 'ketersediaan', 'data', 'tiap', 'indikator', '.', 'Pemetaan', 'yang', 'dilakukan', 'akan', '2', '/', '8', 'disajikan', 'pada', 'fitur', 'monitoring', 'dalam', 'bentuk', 'correspondence', 'table', ',', 'mencakup', 'daftar', 'indikator', 'dari', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', ',', 'sumber', 'dan', 'cara', 'pengumpulan', 'data', ',', 'serta', 'status', 'ketersediaan', 'data', 'pada', 'tiap', 'indikator', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'yang', 'mendasari', 'pembangunan', 'sistem', 'SDSKI', 'ini', 'disajikan', 'pada', 'Gambar', '5', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Analisis', 'Permasalahan', 'Analisis', 'permasalahan', 'dilakukan', 'dengan', 'fishbone', 'informasi', 'yang', 'diperoleh', ',', 'diagram', '.', 'Berdasarkan', 'ditemukan', 'permasalahan', 'yang', 'digambarkan', 'sebagai', 'berikut', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Fishbone', 'diagram', 'analisis', 'permasalahan', 'Permasalahan', 'yang', 'ditemui', 'berada', 'pada', 'faktor', 'metode', ',', 'mesin', ',', 'dan', 'material', '.', 'Pada', 'faktor', 'method', 'ditemukan', 'masalah', 'berupa', 'proses', 'mapping', 'ketersediaan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'data', 'indikator', 'statistik', 'kriminal', 'yang', 'masih', 'menggunakan', 'Ms.', 'Excel', 'sehingga', 'menjadi', 'tidak', 'efisien', 'karena', 'jumlah', 'indikator', 'yang', 'tidak', 'sedikit', '(', '24', 'indikator', 'SDGs', 'dan124', 'indikator', 'UN-CTS', ')', '.', 'Pada', 'faktor', 'machine', 'ditemukan', 'masalah', 'berupa', 'belum', 'adanya', 'sistem', 'yang', 'mewadahi', 'kebutuhan', 'SDSKI', 'yaitu', 'sistem', 'yang', 'memuat', 'data-data', 'statistik', 'kriminal', 'yang', 'sudah', 'bisa', 'dibagipakaikan', 'dengan', 'konsep', 'definisi', 'yang', 'sama', 'wujud', 'nyata', 'interoperabilitas', '.', 'Pada', 'faktor', 'material', 'ditemukan', 'masalah', 'berupa', 'adanya', 'data', 'dan', 'informasi', 'yang', 'belum', 'termuat', 'pada', 'sistem', 'yang', 'sudah', 'ada', '(', 'situs', 'web', 'BPS', ')', '.', 'B.', 'Analisis', 'Kebutuhan', 'Analisis', 'kebutuhan', 'dilakukan', 'untuk', 'memperoleh', 'informasi', 'yang', 'dibutuhkan', 'dalam', 'menemukan', 'konsep', 'sistem', 'yang', 'akan', 'dibangun', 'berdasarkan', 'analisis', 'permasalahan', '.', 'Kebutuhan', 'sistem', 'terbagi', 'menjadi', 'dua', ',', 'yaitu', 'kebutuhan', 'fungsional', 'dan', 'non-fungsional', '.', 'Berikut', 'adalah', 'rumusan', 'kebutuhan', 'fungsional', 'yang', 'harus', 'tersedia', 'pada', 'sistem', 'SDKSI', '.', 'Tabel', '1', '.', 'Kebutuhan', 'Fungsional', 'No', '(', '1', ')', 'Fitur', '(', '2', ')', 'Keterangan', '(', '3', ')', '1', 'Sign', 'up', '2', 'Login', '3', 'Melihat', 'katalog', 'data', '4', 'Membuat', 'tabel', 'dinamis', '5', 'Melihat', 'visualisasi', 'data', 'Halaman', 'bagi', 'user', 'untuk', 'mendaftarkan', 'akun', '.', 'Halaman', 'untuk', 'memberikan', 'akses', 'terhadap', 'pengguna', '.', 'Halaman', 'untuk', 'melihat', 'dan', 'mencari', 'data', 'dari', 'katalog', 'data', '.', 'Halaman', 'untuk', 'membuat', 'tabel', 'dinamis', 'dari', 'data', 'dan', 'pengaturan', 'yang', 'ditentukan', 'pengguna', '.', 'Halaman', 'untuk', 'menampilkan', 'visualisasi', 'data', '.', '6', 'Mengelola', 'monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'Halaman', 'untuk', 'mengelola', 'tabel', 'monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', '.', '7', 'Mengajukan', 'data', '8', 'Menyetujui/menolak', 'pengajuan', 'data', '9', 'Mengelola', 'pengguna', '10', 'Mengelola', 'produk', '11', 'Mengelola', 'acara', '12', 'Mengelola', 'artikel', 'Halaman', 'bagi', 'agen', 'untuk', 'mengajukan', 'data', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', '.', 'Halaman', 'bagi', 'admin', 'untuk', 'melihat', 'dan', 'menyetujui/menolak', 'pengajuan', 'data', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'dari', 'agen', '.', 'Halaman', 'bagi', 'admin', 'untuk', 'mengelola', 'pengguna', '.', 'Halaman', 'untuk', 'menampilkan', 'produk', 'statistik', 'dari', 'agen', 'dan', 'admin', '.', 'Halaman', 'untuk', 'menampilkan', 'kegiatan', 'dari', 'agen', 'dan', 'admin', '.', 'Halaman', 'untuk', 'menampilkan', 'artikel', 'dari', 'agen', 'dan', 'admin', '.', '3', '/', '8', 'Kebutuhan', 'non-fungsional', 'merupakan', 'kebutuhan', 'yang', 'tidak', 'terlalu', 'berpengaruh', 'terhadap', 'masalah', 'inti', 'yang', 'ingin', 'diselesaikan', ',', 'namun', 'cukup', 'penting', 'dalam', 'membangun', 'sistem', '.', 'Kebutuhan', 'non-fungsional', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', '2', '.', 'Tabel', '2', '.', 'Kebutuhan', 'Non-Fungsional', 'Aspek', '(', '1', ')', 'Control', 'Kebutuhan', '(', '2', ')', 'Sistem', 'memiliki', 'batasan', 'akses', 'untuk', 'menggunakan', 'dan', 'mengelola', 'beberapa', 'fitur', '.', 'Berikut', 'merupakan', 'rincian', 'batasan', 'akses', '.', '1', '.', 'Tabel', 'monitoring', 'dan', 'pengguna', 'hanya', 'dapat', 'dikelola', 'oleh', 'admin', ';', '2', '.', 'Produk', ',', 'acara', ',', 'dan', 'artikel', 'hanya', 'dapat', 'dikelola', 'admin', 'dan', 'agen', ';', '3', '.', 'Fitur', 'pengajuan', 'data', 'hanya', 'dapat', 'diakses', 'agen', 'dengan', 'admin', 'sebagai', 'pihak', 'yang', 'dapat', 'melihat', 'pengajuan', 'kemudian', 'disetujui/ditolak', '.', 'tersebut', 'untuk', 'C.', 'Perancangan', 'Arsitektur', 'Sistem', 'Gambar', '1', '.', 'Rancangan', 'Arsitektur', 'Sistem', 'Terdapat', 'tiga', 'aktor', 'yang', 'terlibat', 'dalam', 'sistem', 'sebagai', 'pengguna', '.', 'Aktor', 'pertama', 'adalah', 'admin', '.', 'Admin', 'merupakan', 'pegawai', 'BPS', 'yang', 'terlibat', 'pada', 'perencanaan', 'SDSKI', '(', 'tim', 'SDSKI', ')', '.', 'Admin', 'bertanggungjawab', 'atas', 'pemeriksaan', 'dan', 'pengelolaan', 'data', 'yang', 'masuk', 'ke', 'sistem', '.', 'Aktor', 'kedua', 'adalah', 'agen', '.', 'Agen', 'merupakan', 'sebutan', 'untuk', 'perwakilan', 'dari', 'institusi', 'atau', 'kelembagaan', 'produsen', 'data', 'statistik', 'kriminal', '.', 'Agen', 'terlibat', 'dalam', 'pengajuan', 'data', 'untuk', 'pemenuhan', 'indikator', 'dan', 'fitur', 'seperti', 'acara', ',', 'artikel', ',', 'dan', 'produk', 'yang', 'dihasilkan', 'terkait', 'statistik', 'kriminal', '.', 'Aktor', 'ketiga', 'adalah', 'user', 'sebagai', 'pengguna', 'biasa', 'pada', 'sistem', '.', 'Baik', 'admin', 'maupun', 'agen', 'akan', 'memasukkan', 'data', 'melalui', 'sistem', ',', 'untuk', 'kemudian', 'langsung', 'terhubung', 'dengan', 'database', ',', 'lalu', 'data', 'serta', 'informasi', 'yang', 'tersimpan', 'dapat', 'diakses', 'pengguna', 'melalui', 'sistem', 'SDSKI', '.', 'D.', 'Perancangan', 'Berdasarkan', 'Kebutuhan', 'Fungsional', 'Sistem', 'Utama', 'Mengelola', 'Monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '2', '.', 'Use', 'Case', 'Mengelola', 'Monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'tujuan', 'memonitor', 'Fitur', 'monitoring', 'dibuat', 'dengan', 'perkembangan', 'pemenuhan', 'data', 'indikator', 'SDGs', 'dan', 'UN-', 'CTS', '.', 'Halaman', 'monitoring', 'menampilkan', 'tabel', 'hasil', 'mapping', 'ketersediaan', 'data', 'dari', 'BPS', '.', 'Pada', 'halaman', 'ini', ',', 'user', 'dan', 'agen', 'hanya', 'dapat', 'melihat', 'tabel', ',', 'sedangkan', 'admin', 'memiliki', 'akses', 'untuk', 'mengedit', ',', 'menambah', ',', 'dan', 'menghapus', 'data', 'pada', 'tabel', 'dengan', 'asumsi', 'terdapat', 'kesalahan', 'kata', 'pada', 'terjemahan', ',', 'perubahan', 'nilai', 'pada', 'kolom', 'tertentu', ',', 'atau', 'perubahan', 'indikator', 'di', 'masa', 'mendatang', '.', 'Activity', 'Diagram', 'fitur', 'monitoring', 'ditunjukkan', 'pada', 'gambar-gambar', 'berikut', '.', 'isian', ',', 'kesalahan', 'Admin', ',', 'Agen', ',', 'User', 'Gambar', '3', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Melihat', 'Monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'Admin', 'Gambar', '4', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Menambah', 'Monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', '4', '/', '8', 'Admin', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Rancangan', 'antarmuka', 'untuk', 'halaman', 'SDGs', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '7', '.', 'Untuk', 'mengedit', 'atau', 'menambah', 'indikator', ',', 'admin', 'menekan', 'tombol', '“', 'Edit', '”', 'atau', '“', 'Tambah', '”', 'dan', 'akan', 'diarahkan', 'pada', 'form', 'seperti', 'ditampilkan', 'pada', 'Gambar', '8', 'dan', '9', '.', 'Fungsi', 'untuk', 'menghapus', 'data', 'terdapat', 'pada', 'form', 'menu', 'edit', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Mengedit', 'Monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'Admin', 'Gambar', '7', '.', 'Rancangan', 'Antarmuka', 'Melihat', 'Monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'Gambar', '8', '.', 'Rancangan', 'Antarmuka', 'Mengedit', 'Indikator', 'Gambar', '9', '.', 'Rancangan', 'Antarmuka', 'Menambah', 'Indikator', '5', '/', '8', 'Gambar', '6', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Menghapus', 'Monitoring', 'SDGs', 'dan', 'UN-CTS', 'Mengajukan', 'Data', 'Agen', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '10', '.', 'Use', 'Case', 'Mengajukan', 'Data', 'Fitur', 'mengajukan', 'data', 'digunakan', 'oleh', 'agen', 'untuk', 'keperluan', 'pemenuhan', 'data', 'indikator', '.', 'Setelah', 'indikator', 'diterjemahkan', 'dan', 'data', 'dipetakan', 'oleh', 'BPS', ',', 'indikator', 'dengan', 'data', 'yang', 'belum', 'tersedia', 'akan', 'terlihat', 'pada', 'tabel', 'dari', 'selaku', 'monitoring', '.', 'institusi/kelembagaan', 'produsen', 'data', 'statistik', 'kriminal', 'dapat', 'langsung', 'mengunggah', 'data', 'yang', 'tersedia', 'dan', 'sesuai', 'dengan', 'indikator', 'melalui', 'pengajuan', 'data', '.', 'Proses', 'bisnis', 'pengajuan', 'data', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '11', 'dan', 'form', 'pengajuan', 'pada', 'Gambar', '12.', 'perwakilan', 'Agen', 'Agen', 'Gambar', '12', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Mengajukan', 'Data', 'Setelah', 'mengajukan', 'data', ',', 'pengajuan', 'akan', 'diperiksa', 'terlebih', 'dulu', 'oleh', 'admin', 'apakah', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'indikator', 'atau', 'ada', 'suatu', 'kesalahan', '.', 'Apabila', 'terjadi', 'demikian', ',', 'maka', 'data', 'yang', 'ditolak', 'akan', 'dikembalikan', 'ke', 'agen', 'dengan', 'disertai', 'catatan', 'mengenai', 'pengajuan', 'tersebut', '.', 'Fitur', 'notifikasi', 'memuat', 'kondisi', 'pengajuan', 'data', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'agen', '.', 'Status', 'disetujui', 'atau', 'tidaknya', 'pengajuan', 'akan', 'tertera', 'pada', 'halaman', 'notifikasi', 'seperti', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '14', '.', 'Gambar', '13', '.', 'Rancangan', 'Antarmuka', 'Mengajukan', 'Data', 'Gambar', '11', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Mengajukan', 'Data', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Apabila', 'data', 'disetujui', ',', 'maka', 'data', 'akan', 'masuk', 'ke', 'tabel', 'monitoring', '.', 'Rancangan', 'antarmuka', 'untuk', 'halaman', 'ini', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '38', '.', 'Gambar', '38', '.', 'Rancangan', 'Antarmuka', 'Halaman', 'Menyetujui/Menolak', 'Pengajuan', 'E.', 'Rancangan', 'Basis', 'Data', 'Rancangan', 'database', 'sistem', 'usulan', 'terdiri', 'dari', 'tabel', 'SDGs', ',', 'UN-CTS', ',', 'indikator', 'SDGs', ',', 'indikator', 'UN-CTS', ',', 'pengajuan', 'SDGs', ',', 'UN-CTS', ',', 'tabel', 'pengguna', ',', 'serta', 'tabel', 'produk', ',', 'acara', ',', 'dan', 'artikel', '.', 'Gambar', '14', '.', 'Rancangan', 'Antarmuka', 'Notifikasi', 'Menyetujui/Menolak', 'Pengajuan', 'Data', 'Gambar', '12', '.', 'Use', 'Case', 'Menyetujui/Menolak', 'Pengajuan', 'Data', 'Data', 'yang', 'sudah', 'diajukan', 'oleh', 'agen', 'akan', 'masuk', 'ke', 'halaman', 'monitoring', 'pada', 'bagian', 'pengajuan', 'dari', 'sisi', 'admin', '.', 'Admin', 'dapat', 'mengunggah', 'data', 'dan', 'memeriksa', 'apakah', 'data', 'sudah', 'tepat', 'atau', 'belum', '.', 'Jika', 'belum', 'dan', 'pengajuan', 'ditolak', ',', 'maka', 'admin', 'harus', 'menyertakan', 'catatan', 'mengenai', 'permasalahan', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'pengajuan', '.', 'Gambar', '37', 'menunjukkan', 'proses', 'bisnis', 'fitur', 'penyetujuan/penolakan', 'pengajuan', 'data', '.', 'Gambar', '13', '.', 'Activity', 'Diagram', 'Menyetujui/Menolak', 'Pengajuan', 'Data', 'F.', 'Evaluasi', 'Kuesioner', 'SUS', 'Uji', 'kuesioner', 'SUS', 'dilakukan', 'terhadap', 'prototipe', 'sistem', 'yang', 'dibuat', 'menggunakan', 'Figma', 'untuk', 'melihat', 'apakah', 'rancangan', 'prototipe', 'sistem', 'saat', 'ini', 'layak', 'diterima', 'atau', 'belum', '.', 'Responden', 'terdiri', 'dari', 'lima', 'orang', 'pegawai', 'BPS', 'dari', 'tim', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '.', 'Hasil', 'evaluasi', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', 'berikut', '.', '7', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Tabel', '3', '.', 'Hasil', 'Evaluasi', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'terhadap', 'prototipe', 'sistem', 'Pertanyaan', 'SUS', '1', '2', '3', '4', '5', '6', '7', '8', '9', '4', '3', '4', '3', '3', '2', '4', '2', '4', '4', '5', '4', '3', '4', '2', '4', '3', '4', '4', '5', '4', '1', '4', '2', '4', '1', '4', '5', '3', '4', '2', '3', '2', '4', '2', '4', '5', '2', '5', '2', '5', '2', '5', '2', '5', '71', '1', '0', '2', '5', '2', '2', '2', 'Tota', 'l', '27', '22', '29', '29', '29', 'Nila', 'i', 'SU', 'S', '68', '55', '73', '73', '88', 'No', 'Respond', 'en', '1', '2', '3', '4', '5', 'Nilai', 'Akhir', 'SUS', 'Berdasarkan', 'Tabel', '3', ',', 'diperoleh', 'nilai', 'akhir', 'evaluasi', 'SUS', 'sebesar', '71', '.', 'Sebuah', 'sistem', 'atau', 'aplikasi', 'dikatakan', 'baik', 'jika', 'memiliki', 'skor', 'di', 'atas', '68', '(', 'Sharfina', 'dan', 'Santoso', ',', '2016', ')', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'prototipe', 'sistem', 'layak', 'diterima', 'dan', 'pembangunan', 'sistem', 'layak', 'dilanjutkan', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Sistem', 'yang', 'tertera', 'pada', 'proposal', 'adalah', 'dashboard', '.', 'Terjadi', 'perubahan', 'menjadi', 'sistem', 'SDSKI', 'karena', 'berdasarkan', 'kebutuhan', 'sistem', 'disimpulkan', 'bahwa', 'sistem', 'bukan', 'merupakan', 'dashboard', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dan', 'pembahasan', ',', 'didapatkan', 'kesimpulan', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Product', 'Requirement', 'Document', 'dan', 'Functional', 'Specification', 'Document', '(', 'FSD', ')', 'sistem', 'SDSKI', 'telah', 'dibuat', 'dan', 'ditandatangani', 'oleh', 'Ibu', 'Trophy', 'Endah', 'Rahayu', 'selaku', 'koordinator', 'tim', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '(', 'SDSKI', ')', '.', '(', 'PRD', ')', '2', '.', 'Prototipe', 'antarmuka', 'sistem', 'telah', 'dibuat', 'dan', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'kuesioner', 'SUS', 'dengan', 'skor', '71', '.', '3', '.', 'Dengan', 'hasil', 'akhir', 'berupa', 'PRD', ',', 'FSD', ',', 'dan', 'prototipe', 'antarmuka', 'sistem', ',', 'penelitian', 'belum', 'dapat', 'mencapai', 'tujuan', 'membangun', 'sistem', 'SDSKI', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'M.', 'Mustofa', ',', 'Metode', 'Penelitian', 'Kriminologi', ',', 'ed', '.', '3', '.', 'Jakarta', ':', 'PrenadaMedia', 'Group', ',', '2013', '.', '[', '2', ']', 'H.', 'S.', 'Flora', ',', 'Fungsi', 'Statistik', 'Kriminal', 'Dalam', 'Penanggulangan', 'Kejahatan', ',', 'Fiat', 'Iustitia', ':', 'Jurnal', 'Hukum', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '2539', ',', 'Maret', '2021', '.', '[', '3', ']', 'BPS', 'Statistics', '.', '(', '2021', ',', '9', ')', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.youtube.com/live/1T7LOXsb9JQ', '?', 'feature=share', '[', '4', ']', 'A.', 'Hartono', '.', '(', '2021', ',', '9', ')', 'Kolaborasi', 'Bersama', 'Menuju', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Available', ':', '[', 'PowerPoint', 'Indonesia', 'slides', ']', '.', 'Kriminal', 'http', ':', '//s.bps.go.id/MateriSDSKI', '[', '5', ']', 'Direktur', 'Statistik', 'Ketahanan', 'Sosial', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'RI', '.', '(', '2021', ',', '9', ')', 'Framework', 'dan', 'Roadmap', 'Menuju', 'Satu', 'Data', 'Statistik', 'Kriminal', 'Indonesia', '[', 'PowerPoint', 'slides', ']', '.', 'Available', ':', 'http', ':', '//s.bps.go.id/MateriSDSKI', '[', '6', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', 'Satu', 'Data', 'Indonesia', 'untuk', 'Mewujudkan', 'Sistem', 'Statistik', 'Available', ':', 'https', ':', '//satasik.tasikmalayakota.go.id/files/Satu', '%', '20Data', '%', '20Indonesia', '%', '2', '0-', '%', '20Satasik.pdf', '[', 'Online', ']', '.', 'Nasional', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', 'METODE', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TUJUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Penambahan', 'Distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', 'Eliana', 'Putri', 'Ramadani', '(', '221911174', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Achmad', 'Syahrul', 'Choir', ',', 'S.ST', ',', 'M.Si', 'Ringkasan—Distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'adalah', 'salah', 'satu', 'distribusi', 'neonormal', 'yang', 'lebih', 'baik', 'mengakomodasi', 'data', 'yang', 'menceng', 'kanan', 'dibanding', 'menceng', 'kiri', '.', 'MultiBUGS', 'adalah', 'software', 'untuk', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'inferensia', 'dengan', 'metode', 'Bayesian', ',', 'namun', 'pada', 'program', 'tersebut', 'belum', 'tersedia', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'sehingga', 'akan', 'dilakukan', 'penambahan', 'kemudian', 'dilanjutkan', 'dengan', 'penerapan', 'pada', 'dunia', 'nyata', '.', 'Laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'adalah', 'contoh', 'data', 'yang', 'sulit', 'digambarkan', 'dengan', 'distribusi', 'normal', 'karena', 'perbedaan', 'tiap', 'daerah', 'sehingga', 'digunakan', 'sebagai', 'penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'waterfall', 'method', ',', 'estimasi', 'Bayesian', ',', 'dan', 'regresi', 'Bayesian', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'menghasilkan', 'bahwa', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'ditambahkan', 'pada', 'MultiBUGS', 'dan', 'melalui', 'tiga', 'tahap', 'pengujian', 'dihasilkan', 'bahwa', 'program', 'dapat', 'dijalankan', 'dan', 'memiliki', 'hasil', 'yang', 'valid', '.', 'Penggunaan', 'distribusi', 'MSNBurr-', 'IIa', 'untuk', 'mengetahui', 'karakteristik', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'tahun', '2017-2021', 'dan', 'mengestimasi', 'parameter', 'regresi', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'menghasilkan', 'bahwa', 'distribusi', 'tersebut', 'dapat', 'menggambarkan', 'karakteristik', 'data', 'dengan', 'baik', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'distribusi', 'neonormal', ',', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', ',', 'MultiBUGS', ',', 'Bayesian', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Distribusi', 'normal', 'merupakan', 'distribusi', 'yang', 'paling', 'umum', 'digunakan', 'dalam', 'statistika', 'karena', 'bentuknya', 'yang', 'simetris', 'sehingga', 'memudahkan', 'dalam', 'proses', 'inferensia', 'dan', 'pemodelan', 'dibandingkan', 'dengan', 'distribusi', 'lain', '.', 'Namun', ',', 'sifat', 'distribusi', 'normal', 'yang', 'simetris', 'dan', 'mesokurtik', 'tidak', 'selalu', 'sesuai', 'dengan', 'data', 'di', 'dunia', 'nyata', 'karena', 'ditemukan', 'berbagai', 'data', 'yang', 'distribusinya', 'menjadi', 'kurang', 'simetris', 'atau', 'lebih', 'runcing/landai', 'daripada', 'distribusi', 'normal', 'akibat', 'dari', 'adanya', 'outlier', 'atau', 'berbagai', 'hal', 'lainnya', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penggunaan', 'distribusi', 'normal', 'tentunya', 'akan', 'menghasilkan', 'inferensia', 'yang', 'tidak', 'sesuai', 'kurang', 'menggambarkan', 'karakteristik', 'data', '.', 'digunakan', 'distribusi', 'karena', 'yang', 'Keterbatasan', 'karakteristik', 'pada', 'distribusi', 'normal', 'tersebut', 'dapat', 'diatasi', 'dengan', 'melakukan', 'relaksasi', 'terhadap', 'distribusi', 'normal', 'yaitu', 'dengan', 'memodifikasi', 'fungsi', 'kepadatan', 'peluang', 'dari', 'distribusi', 'normal', '[', '12', ']', '.', 'Relaksasi', 'distribusi', 'normal', 'dapat', 'membuat', 'sifat', 'simetri', 'dan', 'kurtosisnya', 'dapat', 'berubah', 'menjadi', 'sesuai', 'dengan', 'parameter', 'tambahan', 'yang', 'terkait', 'dengan', 'perubahan', 'sifat', 'distribusi', 'tersebut', '[', '12', ']', '.', 'Distribusi', 'normal', 'yang', 'telah', 'direlaksasi', 'disebut', 'dengan', 'distribusi', 'neonormal', '.', 'Distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'distribusi', 'neonormal', 'yang', 'merupakan', 'pengembangan', 'dari', 'distribusi', 'MSNBurr', 'ketika', 'ditemukan', 'distribusi', 'yang', 'memiliki', 'sifat', 'berlawanan', 'dengan', 'distribusi', 'MSNBurr', '.', 'Distribusi', 'MSNBurr-', 'IIa', 'merupakan', 'turunan', 'dari', 'distribusi', 'Burr-IIa', 'yang', 'lebih', 'baik', 'dalam', 'mengakomodasi', 'data', 'yang', 'menceng', 'kanan', 'daripada', 'menceng', 'kiri', '[', '12', ']', '.', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'menjadi', 'penduga', 'untuk', 'data', 'yang', 'berdistribusi', 'simetris', 'dan', 'data', 'yang', 'memiliki', 'distribusi', 'menceng', 'kanan', '[', '12', ']', '.', 'Distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'memiliki', 'parameter-parameter', 'yang', 'terkait', 'dengan', 'perubahan', 'pada', 'distribusi', 'sebagai', 'parameter', 'kemencengan', ',', 'σ', 'sebagai', 'parameter', 'skala', ',', 'dan', 'µ', 'sebagai', 'parameter', 'lokasi', '.', 'Nilai', 'dari', 'tiap', 'parameter', 'dari', 'suatu', 'data', 'yang', 'berdistribusi', 'MSNBurr-IIa', 'ini', 'belum', 'diketahui', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'diperlukan', 'estimasi', 'untuk', 'mengetahui', 'nilai', 'dari', 'parameter', 'tersebut', '.', 'tersebut', 'yaitu', 'α', 'Estimasi', 'parameter', 'dalam', 'statistik', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'dua', 'pendekatan', 'yaitu', 'frequentist', 'dan', 'Bayesian', '.', 'Metode', 'frequentist', 'bisa', 'digunakan', 'pada', 'populasi', 'yang', 'karakteristik', 'populasi', 'atau', 'parameternya', 'diketahui', 'tetap', 'nilainya', 'tidak', 'diketahui', ',', 'sehingga', 'peluangnya', 'selalu', 'menginterpretasikan', 'frekuensi', 'yang', 'relatif', 'jangka', 'panjang', '[', '7', ']', '.', 'Namun', 'tidak', 'semua', 'karakteristik', 'atau', 'parameter', 'dari', 'sebuah', 'populasi', 'diketahui', 'sehingga', 'metode', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'kondisi', 'ini', 'adalah', 'metode', 'Bayesian', '.', 'Pendekatan', 'Bayesian', 'dalam', 'statistik', 'menggunakan', 'teorema', 'Bayes', 'untuk', 'melakukan', 'inferensia', 'pada', 'parameter', 'yang', 'tidak', 'diketahui', 'sehingga', 'dianggap', 'sebagai', 'variabel', 'acak', '[', '7', ']', '.', 'Nilai', 'inferensia', 'parameter', 'dengan', 'pendekatan', 'Bayesian', 'berdasarkan', 'gabungan', 'antara', 'distribusi', 'data', 'dan', 'informasi', 'distribusi', 'prior', 'sehingga', 'peluang', 'dari', 'parameter', 'diinterpretasikan', 'sebagai', 'tingkat', 'kepercayaan', '[', '7', ']', '.', 'Namun', ',', 'penghitungan', 'teorema', 'Bayes', 'akan', 'semakin', 'sulit', 'dilakukan', 'jika', 'terdapat', 'banyak', 'parameter', 'dan', 'ukuran', 'data', 'yang', 'besar', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', 'digunakan', 'sebuah', 'algoritma', 'yang', 'dapat', 'menemukan', 'distribusi', 'posterior', 'dengan', 'lebih', 'cepat', 'yaitu', 'algoritma', 'Markov', 'Chain', 'Monte', 'Carlo', '(', 'MCMC', ')', '[', '7', ']', '.', 'MCMC', 'adalah', 'sebuah', 'algoritma', 'untuk', 'pengambilan', 'sampel', 'secara', 'acak', 'dari', 'kumpulan', 'kejadian', 'yang', 'disebut', 'dengan', 'rantai', 'Markov', 'untuk', 'mengestimasi', 'distribusi', 'peluang', 'atau', 'distribusi', 'posterior', 'suatu', 'kejadian', '[', '7', ']', '.', 'Pemodelan', 'Bayesian', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'proses', 'statistik', 'yang', 'jika', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'tradisional', 'akan', 'memakan', 'waktu', 'yang', 'lama', 'karena', 'perhitungan', 'yang', 'rumit', ',', 'terlebih', 'jika', 'data', 'yang', 'digunakan', 'semakin', 'banyak', '[', '14', ']', '.', 'Adanya', 'dukungan', 'kemajuan', 'ilmu', 'pengetahuan', ',', 'pemodelan', 'Bayesian', 'saat', 'ini', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'program', 'yang', 'bisa', 'digunakan', 'dengan', 'mudah', 'dan', 'cepat', 'oleh', 'orang', 'awam', '.', 'teknologi', 'dan', 'BUGS', ',', 'singkatan', 'dari', 'Bayesian', 'Inference', 'Using', 'Gibbs', 'Sampling', 'merupakan', 'sebuah', 'proyek', 'yang', 'memudahkan', 'pengguna', 'untuk', 'menerapkan', 'pemodelan', 'Bayesian', 'dalam', 'sebuah', 'software', '[', '14', ']', '.', 'Selain', 'dapat', 'melakukan', 'pemodelan', 'Bayesian', 'secara', 'mudah', ',', 'keunggulan', 'BUGS', 'adalah', 'dapat', 'melakukan', 'visualisasi', 'pemodelan', 'dengan', 'grafik', 'yang', 'disebut', 'dengan', 'doodle', 'sehingga', 'lebih', 'mudah', 'dalam', 'menganalisis', '1', '/', '8', 'model', ',', 'khususnya', 'pada', 'simulasi', 'MCMC', '[', '15', ']', '.', 'BUGS', 'sudah', 'memiliki', '4', 'versi', 'utama', 'yaitu', '‘', 'Classic', '’', 'BUGS', 'program', ',', 'WinBUGS', ',', 'OpenBUGS', ',', 'dan', 'MultiBUGS', '.', 'MultiBUGS', 'dikembangkan', 'untuk', 'menyelesaikan', 'permasalahan', 'waktu', 'komputasi', 'pada', 'OpenBUGS', 'dengan', 'menggunakan', 'strategi', 'paralelisasi', 'MCMC', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'MultiBUGS', 'tidak', 'hanya', 'dapat', 'melakukan', 'pemodelan', 'menggunakan', 'metode', 'Bayesian', 'dengan', 'mudah', ',', 'namun', 'juga', 'memiliki', 'waktu', 'yang', 'lebih', 'cepat', 'dibandingkan', 'dengan', 'program-program', 'BUGS', 'sebelumnya', '.', 'Distribusi', 'yang', 'bisa', 'digunakan', 'pada', 'MultiBUGS', 'saat', 'ini', 'hanya', 'terbatas', 'pada', '29', 'distribusi', 'teoritis', 'seperti', 'normal', ',', 'binomial', ',', 'Bernoulli', ',', 'Student-t', ',', 'multinomial', 'dan', 'beberapa', 'distribusi', 'lainnya', '.', 'Namun', ',', 'MultiBUGS', 'mengizinkan', 'pengguna', 'untuk', 'memodifikasi', 'distribusi', 'pada', 'program', 'jika', 'distribusi', 'yang', 'dibutuhkan', 'tidak', 'tersedia', 'karena', 'sifat', 'MultiBUGS', 'merupakan', 'aplikasi', 'open-source', '.', 'Penambahan', 'sebuah', 'distribusi', 'dalam', 'program', 'tentunya', 'perlu', 'memperhatikan', 'beberapa', 'hal', 'seperti', 'komponen', 'yang', 'diperlukan', ',', 'tahapan', 'yang', 'dilakukan', ',', 'hingga', 'pemeriksaan', 'distribusi', 'sesudah', 'ditambahkan', '.', 'Salah', 'satu', 'komponen', 'penting', 'adalah', 'environment', 'untuk', 'penulisan', 'program', 'yang', 'akan', 'ditambahkan', 'pada', 'MultiBUGS', 'yaitu', 'BlackBox', 'Component', 'Builder', '.', 'BlackBox', 'Component', 'Builder', 'adalah', 'open-source', 'framework', 'yang', 'ditulis', 'menggunakan', 'bahasa', 'IDE', 'dan', 'pemrograman', 'Pascal', 'yang', 'memberikan', 'fasilitas', 'untuk', 'pembuatan', 'dokumen', ',', 'kompilasi', 'program', ',', 'eksekusi', 'modul', ',', 'dan', 'desain', 'interface', '.', 'Tidak', 'tersedianya', 'distribusi', 'neonormal', 'khususnya', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'program', 'MultiBUGS', 'serta', 'adanya', 'fasilitas', 'penambahan', 'pada', 'program', 'MultiBUGS', ',', 'maka', 'akan', 'dilakukan', 'penambahan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', '.', 'Penambahan', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'tujuan', 'agar', 'estimasi', 'parameter', 'pada', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dengan', 'pendekatan', 'Bayesian', 'akan', 'lebih', 'mudah', 'dilakukan', 'dan', 'bisa', 'digunakan', 'oleh', 'orang', 'awam', '.', 'Penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', 'juga', 'perlu', 'dilakukan', 'sebagai', 'contoh', 'penggunaan', 'pada', 'program', 'yang', 'sudah', 'ditambahkan', 'serta', 'dapat', 'mengkaji', 'lebih', 'jauh', 'tentang', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dan', 'karakteristiknya', 'khususnya', 'penerapannya', 'untuk', 'mengestimasi', 'data', 'pada', 'dunia', 'nyata', '.', 'Laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'merupakan', 'tingkat', 'perkembangan', 'agregat', 'Produk', 'Domestik', 'Bruto', '(', 'PDB', ')', '/Produk', 'Domestik', 'Regional', 'Bruto', '(', 'PDRB', ')', 'untuk', 'masing-masing', 'tahun', 'dibandingkan', 'tahun', 'sebelumnya', 'dan', 'serta', 'dapat', 'memberikan', 'gambaran', 'mengenai', 'kinerja', 'suatu', 'negara', 'dan', 'kabupaten/kota', 'dalam', 'memanfaatkan', 'potensi', 'yang', 'ada', '.', 'Tinggi', 'rendahnya', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dapat', 'dijadikan', 'indikator', 'untuk', 'melihat', 'perkembangan', 'perekonomian', 'di', 'suatu', 'negara', 'atau', 'daerah', '[', '20', ']', '.', 'Laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'yang', 'tinggi', 'dan', 'menyebar', 'rata', 'di', 'seluruh', 'daerah', 'menunjukkan', 'kesenjangan', 'wilayah', 'yang', 'kecil', 'dan', 'pembangunan', 'daerah', 'yang', 'merata', 'di', 'suatu', 'negara', '.', 'Hal', 'ini', 'sejalan', 'dengan', 'salah', 'satu', 'target', 'Pilar', 'Pembangunan', 'Indonesia', '2045', 'yaitu', 'pemerataan', 'pembangunan', 'dengan', 'pemerataan', 'mempercepat', 'kesempatan', 'usaha', 'dan', 'pendapatan', ',', 'pemerataan', 'pembangunan', 'wilayah', ',', 'dan', 'pembangunan', 'infrastruktur', 'yang', 'merata', 'dan', 'terintegrasi', '.', 'pengentasan', 'kemiskinan', ',', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '1', '.', 'Rata-rata', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'kabupaten/kota', '2017-2021', 'sangat', 'cepat', 'dan', 'Berdasarkan', 'Gambar', '1', ',', 'diketahui', 'bahwa', 'terdapat', 'beberapa', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'rata-rata', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'juga', 'beberapa', 'kabupaten/kota', 'yang', 'memiliki', 'rata-rata', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'yang', 'lambat', 'selama', 'kurun', 'waktu', '2017', 'sampai', '2021', '.', 'Penyebab', 'perbedaan', 'ini', 'terjadi', 'karena', 'perbedaan', 'karakteristik', 'dan', 'stok', 'faktor', 'produksi', '(', 'endowment', 'factor', ')', 'di', 'setiap', 'daerah', '.', 'Perbedaan', 'yang', 'terjadi', 'di', 'setiap', 'daerah', 'membuat', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'sulit', 'digambarkan', 'dengan', 'distribusi', 'normal', '[', '12', ']', '.', 'terdapat', 'Kemiskinan', 'termasuk', 'salah', 'satu', 'permasalahan', 'serius', 'dan', 'kompleks', 'yang', 'masih', 'dihadapi', 'oleh', 'berbagai', 'negara', 'di', 'dunia', ',', 'tidak', 'terkecuali', 'Indonesia', 'dan', 'dalam', 'upaya', 'pengentasannya', ',', 'membutuhkan', 'kebijakan-kebijakan', 'untuk', 'pembangunan', 'yang', 'tepat', 'dan', 'dilakukan', 'oleh', 'pemerintah', 'untuk', 'meningkatkan', 'kesejahteraan', 'masyarakat.', '[', '25', ']', '.', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', 'sebagai', 'penanggung', 'jawab', 'statistik', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'membantu', 'pembuatan', 'kebijakan', 'pemerintah', 'menggunakan', 'beberapa', 'indikator', 'atau', 'ukuran', 'untuk', 'mengukur', 'kemiskinan', 'dan', 'salah', 'satu', 'indikator', 'tersebut', 'adalah', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', '.', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'atau', 'Poverty', 'Gap', 'Index', 'menggambarkan', 'ukuran', 'rata-rata', 'kesenjangan', 'pengeluaran', 'masing-masing', 'penduduk', 'miskin', 'terhadap', 'garis', 'kemiskinan', '[', '6', ']', '.', 'Pentingnya', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'menyebabkan', 'perlu', 'dilakukan', 'pemodelan', 'regresi', 'dengan', 'tujuan', 'agar', 'mengetahui', 'pengaruh', 'dari', 'faktor-faktor', 'tertentu', 'pada', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', '.', 'Referensi', '[', '5', ']', 'menyatakan', 'bahwa', 'terdapat', 'beberapa', 'variabel', 'yang', 'mempengaruhi', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'suatu', 'daerah', 'yaitu', ',', 'persentase', 'penduduk', 'miskin', ',', 'gini', 'ratio', ',', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'memiliki', 'akses', 'layak', 'dan', 'berkelanjutan', '(', '40', '%', 'bawah', ')', ',', 'dan', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'menggunakan', 'penerangan', 'dengan', 'sumber', 'listrik', '(', '40', '%', 'bawah', ')', '.', 'Namun', ',', 'dalam', 'melakukan', 'pemodelan', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'dengan', 'variabel', 'tersebut', 'terdapat', 'masalah', 'outlier', 'yang', 'menyebabkan', 'data', 'tidak', 'berdistribusi', 'normal', 'sehingga', 'jika', 'menggunakan', 'estimasi', 'dengan', 'metode', 'kuadrat', 'terkecil', 'akan', 'menghasilkan', 'model', 'yang', 'kurang', 'sesuai', '[', '5', ']', '.', 'Berdasarkan', 'Gambar', '2', ',', 'dapat', 'diketahui', 'bahwa', 'distribusi', 'data', 'adalah', 'data', 'menceng', 'kanan', 'dan', 'terdapat', 'dua', 'outlier', 'pada', 'sehingga', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'data', 'digunakan', 'sebagai', 'distribusi', 'yang', 'menggambarkan', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'dalam', 'pemodelan', 'regresi', 'dengan', 'metode', 'Bayesian', '.', 'terhadap', 'tersebut', ',', 'layanan', 'sanitasi', 'regresi', '2', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dengan', 'tujuan', 'menyelesaikan', 'masalah', '.', 'Selanjutnya', 'adalah', 'tahap', 'design', 'program', 'yaitu', 'tahap', 'merancang', 'proses', 'pembuatan', 'program', 'dan', 'komponen-komponen', 'yang', 'diperlukan', '.', 'Tahap', 'ketiga', 'adalah', 'pembuatan', 'program', 'yaitu', 'menuliskan', 'kode', 'pada', 'BlackBox', 'Component', 'Builder', 'sesuai', 'dengan', 'komponen', 'yang', 'telah', 'disiapkan', 'dan', 'melakukan', 'penambahan', 'program', 'yang', 'selesai', 'dibuat', 'ke', 'dalam', 'program', 'MultiBUGS', '.', 'Tahap', 'keempat', 'adalah', 'pengujian', 'program', 'yaitu', 'tahap', 'untuk', 'melakukan', 'uji', 'coba', 'dan', 'validasi', 'pada', 'program', 'untuk', 'memastikan', 'program', 'yang', 'sudah', 'dibuat', 'dapat', 'berjalan', 'dengan', 'baik', 'dan', 'memiliki', 'hasil', 'yang', 'benar', 'sehingga', 'dapat', 'digunakan', '.', 'Pengujian', 'program', 'terdiri', 'dari', 'uji', 'coba', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', ',', 'validasi', 'nilai', 'peluang', 'dengan', 'membandingkan', 'perhitungan', 'antara', 'MultiBUGS', 'dengan', 'R', ',', 'dan', 'validasi', 'hasil', 'estimasi', 'parameter', 'dengan', 'data', 'simulasi', '.', '2', '.', 'Estimasi', 'dengan', 'metode', 'MultiBUGS', 'Penerapan', 'menggunakan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'estimasi', 'parameter', 'model', 'regresi', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'menggunakan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'telah', 'ditambahkan', 'dengan', 'melakukan', 'estimasi', 'parameter', '.', 'Estimasi', 'menggunakan', 'MultiBUGS', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'tahapan', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', ')', 'Menuliskan', 'sintaks', 'model', ',', 'data', ',', 'dan', 'initial', 'value', 'jika', 'ada', '2', '.', ')', 'Spesifikasikan', 'model', 'ke', 'dalam', 'MultiBUGS', 'melalui', 'menu', 'Spesification', 'Tool', 'dengan', 'block', 'model', 'kemudian', 'klik', '“', 'check', 'model', '”', ',', 'kemudian', 'block', 'list', 'data', 'dan', 'klik', '“', 'load', 'data', '”', '3', '.', ')', 'Masukkan', 'initial', 'value', 'jika', 'ada', ',', 'atau', 'klik', 'gen', 'inits', 'lalu', 'klik', '“', 'distribute', '”', 'Gambar', '2', '.', 'Boxplot', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', '2019', 'Pentingnya', 'indikator', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'serta', 'adanya', 'kesulitan', 'menggambarkan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'menggunakan', 'distribusi', 'normal', 'menjadi', 'alasan', 'digunakannya', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'untuk', 'menggambarkan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', '.', 'Selain', 'itu', 'penerapan', 'pada', 'model', 'regresi', 'dengan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'data', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'juga', 'dilakukan', 'untuk', 'melakukan', 'regresi', 'linear', 'ketika', 'terdapat', 'masalah', 'outlier', 'pada', 'data', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'dapat', 'diketahui', 'karakteristik', 'dari', 'tiap', 'data', 'sekaligus', 'menjadi', 'penerapan', 'dari', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'permasalahan', 'tersebut', ',', 'penelitian', 'ini', 'memiliki', 'tujuan', 'yaitu', ':', '1', '.', 'Menambahkan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', '2', '.', 'Menerapkan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'beberapa', 'referensi', 'atau', 'penelitian', 'yang', 'terkait', 'dan', 'disajikan', 'pada', 'tabel', 'berikut', '.', 'TABEL', '1', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', '4', '.', ')', 'Update', 'model', 'menggunakan', 'menu', 'Update', 'Tool', 'sesuai', 'No', '.', '(', '1', ')', '1', '.', 'Nama', '(', '2', ')', 'Choir', '(', '2020', ')', '[', '12', ']', 'Metode', '(', '3', ')', 'Metode', 'Bayesian', '2', '.', 'Samosir', '(', '2022', ')', '[', '23', ']', '3', '.', 'Wardani', ',', 'Susanti', ',', 'dan', 'Subanti', '(', '2021', ')', '[', '25', ']', 'Design', 'science', 'research', ',', 'Bayesian', 'Inference', 'Regresi', 'robust', ',', 'Ordinary', 'Least', 'Square', 'Hasil', '(', '4', ')', 'Distribusi', 'neonormal', 'baru', 'dan', 'penambahan', 'distribusi', 'pada', 'program', 'Stan', 'distribusi', 'Penambahan', 'pada', 'MSNBurr-IIa', 'WinBUGS', 'dan', 'penerapan', 'pada', 'data', 'return', 'saham', 'Model', 'Indeks', 'regresi', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'dengan', 'iterasi', 'yang', 'diinginkan', '.', '5', '.', ')', 'Lakukan', 'inferensia', 'yang', 'tersedia', 'pada', 'menu', 'Inference', '.', '3', '.', 'Regresi', 'Bayesian', 'Regresi', 'pada', 'metode', 'Bayesian', 'menggunakan', 'teorema', 'Bayes', 'dalam', 'mengestimasi', 'parameter', 'dari', 'regresi', '.', 'Model', 'dari', 'regresi', 'Bayesian', 'jika', 'data', 'berdistribusi', 'normal', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '[', '21', ']', '.', '𝑦', '=', '𝛽0', '+', '𝐵1𝑋1', '+', '⋯', '+', '𝛽𝑛𝑋𝑛', '+', '𝑒', ',', '(', '1', ')', '𝑒', '~', '𝑁', '(', '0', ',', '𝜎2', ')', ',', '(', '2', ')', '𝑝', '(', '𝑦\|𝑥', ',', '𝐵1', ',', '…', ',', '𝛽𝑛', ',', '𝜎2', ')', '~', '𝑁', '(', '𝛽1𝑋1', '+', '⋯', '+', '𝛽𝑛𝑋𝑛', ',', '𝜎2', ')', '.', '(', '3', ')', '4', '.', 'Distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'Suatu', 'distribusi', 'dikatakan', 'berdistribusi', 'MSNBurr-IIa', 'jika', 'mempunyai', 'fungsi', 'kepadatan', 'peluang', '(', 'fkp', ')', 'yaitu', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Metode', 'Analisis', '1', '.', 'Metode', 'Waterfall', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'waterfall', 'yang', 'sering', 'digunakan', 'dalam', 'proses', 'pengembangan', 'software', '[', '17', ']', '.', 'Terdapat', 'empat', 'langkah', 'pada', 'metode', 'ini', 'yaitu', 'analisis', 'kebutuhan', ',', 'design', 'program', ',', 'pembuatan', 'program', ',', 'dan', 'pengujian', 'program', '.', 'Penelitian', 'dimulai', 'dengan', 'tahapan', 'analisis', 'kebutuhan', 'yaitu', 'menganalisis', 'masalah', 'kemudian', 'mengumpulkan', 'segala', 'kebutuhan', 'yang', 'dibutuhkan', 'dalam', 'pembangunan', 'program', '𝑓', '(', '𝜔', ',', 'µ', ',', '𝜎', ',', '𝛼', ')', '=', '𝜔', '𝜎', 'exp', '(', '𝜔', '𝜎', '(', '𝑥', '−', '𝜇', ')', ')', '(', '1', '+', 'exp', '(', '𝜔', '𝜎', '(', '𝑥−𝜇', ')', ')', 'α', '−', '(', '𝛼+1', ')', ')', '(', '4', ')', 'dengan', '−∞', '<', '𝑥', '<', '∞', ',', '−∞', '<', '𝜇', '<', '∞', ',', '𝛼', '>', '0', ',', '𝜎', '>', '0', ',', 'dan', 'ω', 'mengikuti', 'persamaan', '𝜔', '=', '(', '1+', '(', '𝛼+1', ')', ')', '1', '𝛼', '√2𝜋', '(', '5', ')', ',', 'dengan', 'α', 'adalah', 'parameter', 'bentuk', ',', 'µ', 'adalah', 'parameter', 'lokasi', ',', 'dan', 'σ', 'adalah', 'parameter', 'skala', '.', 'Distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'memiliki', 'sifat', 'yaitu', 'ketika', '0', '<', 'α', '<', '1', 'maka', 'distribusi', 'menceng', 'kanan', ',', 'α', '=', '1', 'maka', 'distribusi', 'simetris', ',', 'dan', 'α', '>', '1', 'maka', 'distribusi', 'menceng', 'kiri', '[', '12', ']', '.', '3', '/', '8', 'B.', 'Sumber', 'Data', 'Data', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'data', 'simulasi', 'dan', 'data', 'sekunder', 'yang', 'dipublikasikan', 'oleh', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', 'Data', 'sekunder', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2017-2021', ',', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'provinsi', '2019', ',', 'persentase', 'penduduk', 'miskin', 'provinsi', '2019', ',', 'gini', 'ratio', 'provinsi', '2019', ',', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'memiliki', 'akses', 'sanitasi', 'layak', 'dan', 'berkelanjutan', '(', '40', '%', 'bawah', ')', 'provinsi', '2019', ',', 'dan', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'menggunakan', 'penerangan', 'sumber', 'listrik', '(', '40', '%', 'bawah', ')', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'MultiBUGS', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'program', 'penghitungan', 'untuk', 'metode', 'Bayesian', 'yang', 'unggul', 'dalam', 'kemudahan', 'dan', 'kecepatan', 'waktu', 'komputasi', '.', 'Selain', 'itu', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'adalah', 'salah', 'satu', 'distribusi', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'estimasi', 'pada', 'data', 'yang', 'berdistribusi', 'simetris', 'dan', 'menceng', 'kanan', '.', 'Namun', 'dalam', 'proses', 'estimasinya', ',', 'distribusi', 'MSNBurr-', 'IIa', 'belum', 'tersedia', 'pada', 'MultiBUGS', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', 'juga', 'belum', 'tersedia', 'sedangkan', 'penerapan', 'dibutuhkan', 'untuk', 'memberikan', 'gambaran', 'baik', 'juga', 'terhadap', 'karakteristik', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'penggunaan', 'MultiBUGS', '.', 'Berdasarkan', 'permasalahan', 'tersebut', 'akan', 'dilakukan', 'penambahan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', 'dengan', 'menggunakan', 'BlackBox', 'Component', 'Builder', 'dan', 'menerapkan', 'distribusi', 'tersebut', 'pada', 'program', 'MultiBUGS', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'menyelesaikan', 'masalah', 'ini', 'adalah', 'waterfall', 'method', '.', 'Tahap', 'awal', 'yang', 'dilakukan', 'adalah', 'tahap', 'analisis', 'masalah', 'yang', 'dihadapi', 'kemudian', 'analisis', 'kebutuhan', 'dari', 'program', 'distribusi', 'yang', 'akan', 'dibangun', 'dengan', 'menyesuaikan', 'dengan', 'tersedia', 'pada', 'MultiBUGS', '.', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'juga', 'akan', 'dilakukan', 'percobaan', 'membandingkan', 'waktu', 'tiap', 'iterasi', 'antara', 'MultiBUGS', 'dan', 'OpenBUGS', 'dengan', 'menjalankan', 'model', 'pada', 'example', 'yang', 'tersedia', 'yaitu', 'change', 'points', 'dan', 'five', 'compartment', '.', 'Percobaan', 'dilakukan', 'untuk', 'menunjukkan', 'keunggulan', 'MultiBUGS', 'yaitu', 'waktu', 'komputasi', 'yang', 'lebih', 'cepat', 'daripada', 'OpenBUGS', '.', 'fitur-fitur', 'yang', 'Tahap', 'selanjutnya', 'adalah', 'tahap', 'design', 'program', 'yaitu', 'tahap', 'merancang', 'program', 'dan', 'mempersiapkan', 'komponen-komponen', 'yang', 'dibutuhkan', 'sebelum', 'menulis', 'program', 'seperti', 'mengunduh', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dan', 'memasang', 'BlackBox', ',', 'Microsoft', 'MPI', ',', 'dan', 'MultiBUGS', '.', 'Kemudian', 'pada', 'tahap', 'design', 'juga', 'mengidentifikasi', 'variabel', 'atau', 'persamaan', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'program', 'sesuai', 'standar', 'yang', 'ditetapkan', 'oleh', 'MultiBUGS', 'dan', 'melakukan', 'modifikasi', 'persamaan', 'sesuai', 'dengan', 'karakteristik', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', '.', 'Tahap', 'ketiga', 'adalah', 'tahap', 'pembuatan', 'program', 'yaitu', 'kode', 'program', 'ditulis', 'sesuai', 'rancangan', 'pada', 'tahap', 'sebelumnya', 'dengan', 'aturan', 'penulisan', 'program', 'mengacu', 'pada', 'file', 'template', '“', 'Univariatetemp1.odc', '”', '.', 'Kemudian', 'program', 'yang', 'sudah', 'dibuat', 'akan', 'ditambahkan', 'pada', 'program', 'MultiBUGS', 'dengan', 'mengkompilasi', 'ulang', 'software', 'MultiBUGS', '.', 'Tahap', 'keempat', 'adalah', 'melakukan', 'uji', 'coba', 'program', 'dan', 'validasi', 'hasil', 'dari', 'program', 'yang', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'memastikan', 'bahwa', 'program', 'yang', 'sudah', 'dibuat', 'dapat', 'digunakan', 'dan', 'memiliki', 'hasil', 'yang', 'valid', 'baik', 'dari', 'proses', 'maupun', 'hasil', 'estimasi', '.', 'Uji', 'coba', 'dilakukan', 'dengan', 'mencoba', 'melakukan', 'pemodelan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'menggunakan', 'doodle', ',', 'jika', 'doodle', 'dapat', 'dijalankan', 'maka', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'digunakan', 'karena', 'tidak', 'terdapat', 'kesalahan', 'baik', 'dari', 'penulisan', 'dan', 'proses', 'yang', 'dideteksi', 'oleh', 'MultiBUGS', '.', 'Validasi', 'dilakukan', 'dengan', 'dua', 'cara', 'yaitu', 'validasi', 'nilai', 'peluang', 'serta', 'validasi', 'hasil', 'estimasi', 'dengan', 'data', 'simulasi', ',', 'jika', 'terjadi', 'kesesuaian', 'antara', 'hasil', 'estimasi', 'dengan', 'karakteristik', 'MSNBurr-IIa', 'maka', 'validasi', 'dianggap', 'berhasil', '.', 'Validasi', 'nilai', 'peluang', 'dilakukan', 'dengan', 'membandingkan', 'perhitungan', 'nilai', 'peluang', 'dan', 'nilai', 'peluang', 'kumulatif', 'dari', '10', 'titik', 'sampel', 'acak', 'antara', 'MultiBUGS', 'dan', 'R.', 'Mean', 'absolut', 'error', 'antara', 'R', 'dan', 'MultiBUGS', 'yang', 'kecil', 'menunjukkan', 'bahwa', 'perhitungan', 'nilai', 'peluang', 'antara', 'dua', 'program', 'tidak', 'menunjukkan', 'perbedaan', 'yang', 'berarti', '.', 'Validasi', 'hasil', 'estimasi', 'parameter', 'data', 'simulasi', 'menggunakan', 'tiga', 'skenario', 'data', 'untuk', 'melihat', 'hasil', 'perhitungan', 'dari', 'program', 'sesuai', 'dengan', 'karakteristik', 'dari', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yaitu', 'ketika', 'data', 'menceng', 'kanan', ',', 'simetri', ',', 'dan', 'menceng', 'kiri', '.', 'Selain', 'itu', 'skenario', 'data', 'berdistribusi', 'normal', 'juga', 'digunakan', 'sebagai', 'pembanding', 'ketika', 'data', 'simetris', '.', 'Hasil', 'perhitungan', 'yang', 'akan', 'divalidasi', 'yaitu', 'histogram', 'data', 'bangkitan', 'dari', 'MultiBUGS', ',', 'hasil', 'estimasi', ',', 'dan', 'nilai', 'DIC', '.', 'relatif', 'sama', 'dan', 'dahulu', 'terlebih', 'ekonomi', 'pertumbuhan', 'Penerapan', 'menggunakan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'akan', 'dilakukan', 'setelah', 'program', 'berhasil', 'ditambahkan', '.', 'Data', 'akan', 'laju', 'divisualisasikan', 'dengan', 'histogram', ',', 'menguji', 'normalitas', 'data', ',', 'dan', 'menguji', 'kemencengan', 'data', 'untuk', 'melihat', 'karakteristik', 'data', 'sebelum', 'dilakukan', 'pemodelan', 'dan', 'estimasi', '.', 'Selanjutnya', 'adalah', 'melakukan', 'estimasi', 'parameter', 'dan', 'perhitungan', 'karakteristik', 'data', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', '.', 'Penerapan', 'model', 'regresi', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'dilakukan', 'dengan', 'melakukan', 'pemodelan', 'dalam', 'bahasa', 'BUGS', 'untuk', 'dilakukan', 'estimasi', 'menggunakan', 'MultiBUGS', '.', 'Hasil', 'akhir', 'dari', 'pemodelan', 'diinterpretasikan', '.', 'Proses', 'terakhir', 'adalah', 'penarikan', 'kesimpulan', 'terkait', 'seluruh', 'proses', 'penelitian', 'untuk', 'memenuhi', 'tujuan', 'penelitian', 'sebagai', 'bahan', 'evaluasi', 'dan', 'perbaikan', 'pada', 'penelitian', 'selanjutnya', '.', '4', '/', '8', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Analisis', 'kebutuhan', 'Perhitungan', 'estimasi', 'menggunakan', 'metode', 'Bayesian', 'akan', 'membutuhkan', 'waktu', 'yang', 'lama', 'jika', 'harus', 'dilakukan', 'secara', 'manual', 'seiring', 'dengan', 'banyaknya', 'data', 'dan', 'rumitnya', 'model', 'yang', 'akan', 'dianalisis', '.', 'Berdasarkan', 'masalah', 'tersebut', 'maka', 'estimasi', 'diperlukan', 'menggunakan', 'metode', 'Bayesian', 'yang', 'salah', 'satu', 'program', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'adalah', 'MultiBUGS', '.', 'adanya', 'program', 'statistik', 'untuk', 'lebih', 'unggul', 'MultiBUGS', 'merupakan', 'software', 'yang', 'unggul', 'dari', 'segi', 'waktu', 'komputasi', 'dibandingkan', 'dengan', 'program', 'BUGS', 'lainnya', '.', 'Hal', 'ini', 'dibuktikan', 'dari', 'uji', 'coba', 'pemodelan', 'menggunakan', 'MultiBUGS', 'dan', 'program', 'sebelumnya', 'yaitu', 'OpenBUGS', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Goudie', '[', '15', ']', 'dan', 'menunjukkan', 'bahwa', 'MultiBUGS', 'komputasi', 'dibandingkan', 'dengan', 'OpenBUGS', '.', 'Selain', 'dari', 'penelitian', 'Goudie', '(', '2020', ')', ',', 'juga', 'dilakukan', 'perbandingan', 'waktu', 'komputasi', 'dari', 'MultiBUGS', 'dan', 'OpenBUGS', '.', 'Percobaan', 'dilakukan', 'dengan', 'komputer', 'dengan', 'spesifikasi', 'prosessor', 'Intel', 'Core', 'i5-1235U', '1.30', 'Ghz', 'generasi', '12', 'dengan', 'banyak', 'core', 'adalah', '10', '.', 'Model', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'percobaan', 'merupakan', 'contoh', 'pemodelan', 'yang', 'tersedia', 'pada', 'Example', 'Volume', 'IV', ',', 'yaitu', 'change', 'points', 'dan', 'five', 'compartment', '.', 'dalam', 'waktu', 'TABEL', '2', '.', 'PERBANDINGAN', 'WAKTU', 'PEMODELAN', 'MULTIBUGS', 'DAN', 'OPENBUGS', '(', 'DALAM', 'DETIK', ')', 'Iterasi', '(', '1', ')', '100', '1.000', '10.000', '100.000', 'Waktu', '(', 'detik', ')', 'Change', 'Points', 'Multi', 'BUGS', '(', '2', ')', '0,402', '3,219', '30,344', '297,380', 'Open', 'BUGS', '(', '3', ')', '1,281', '10,109', '90,110', '605,922', 'Five', 'Compartment', 'Open', 'Multi', 'BUGS', 'BUGS', '(', '5', ')', '(', '4', ')', '2,473', '1,141', '46,859', '25,47', '516,94', '265,219', '5.014,930', '2.664,630', 'Berdasarkan', 'Tabel', '2', 'diketahui', 'bahwa', 'MultiBUGS', 'unggul', 'dalam', 'waktu', 'komputasi', 'pada', 'dua', 'model', 'yang', 'diuji', 'coba', '.', 'Hal', 'ini', 'sesuai', 'dengan', 'pernyataan', 'Goudie', '[', '15', ']', 'bahwa', 'MultiBUGS', 'lebih', 'unggul', 'dalam', 'waktu', 'komputasi', 'dibandingkan', 'dengan', 'OpenBUGS', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'maka', 'MultiBUGS', 'akan', 'digunakan', 'sebagai', 'program', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', 'Penambahan', 'distribusi', 'pada', 'MultiBUGS', 'dapat', 'melalui', 'BlackBox', 'Component', 'Builder', 'dari', 'mulai', 'penulisan', 'hingga', 'kompilasi', 'file', 'program', '.', 'Distribusi', 'yang', 'akan', 'ditambahkan', 'pada', 'MultiBUGS', 'haruslah', 'memiliki', 'kebutuhan', 'yang', 'sama', 'seperti', 'distribusi', 'lainnya', 'pada', 'MultiBUGS', 'seperti', 'nilai', 'peluang', 'distribusi', ',', 'pemodelan', 'dengan', 'doodle', ',', 'estimasi', 'parameter', ',', 'pembangkitan', 'nilai', ',', 'penghitungan', 'nilai', 'kumulatif', ',', 'serta', 'penghitungan', 'deviasi', 'untuk', 'evaluasi', 'model', '.', 'B', '.', 'Design', 'program', 'Fungsi', 'kepadatan', 'peluang', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'akan', 'dilakukan', 'perubahan', 'khususnya', 'pada', 'parameter', 'σ', 'menjadi', 'parameter', 'τ', ',', 'dengan', '𝜏', '=', '.', 'Perubahan', 'parameter', 'ini', 'dilakukan', 'karena', 'pada', 'program', 'MultiBUGS', ',', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'parameter', 'τ', 'untuk', 'menunjukkan', 'rate', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'referensi', 'Choir', '(', '2020', ')', ',', 'parameter', 'σ', 'digunakan', 'sebagai', '𝜎', '1', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'parameter', 'skala', '.', 'Sehingga', 'fungsi', 'kepadatan', 'peluang', 'setelah', 'perubahan', 'parameter', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '(', '6', ')', '𝑓', '(', '𝑥', ';', '𝜔', ',', 'µ', ',', '𝜏', ',', '𝛼', ')', '=', 'ωτ', 'exp', '(', 'ωτ', '(', '𝑥', '−', '𝜇', ')', ')', '(', '1', '+', 'Perubahan', 'fungsi', 'kepadatan', 'peluang', 'menyebabkan', 'perubahan', 'pada', 'persamaan-persamaan', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'estimasi', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS.', ')', '𝛼', 'exp', '(', 'ωτ', '(', '𝑥−𝜇', ')', ')', '−', '(', '𝛼+1', ')', 'C.', 'Pembuatan', 'program', 'Pada', 'tahap', 'pembuatan', 'program', ',', 'penulisan', 'kode', 'program', 'akan', 'dibuat', 'dilakukan', 'sesuai', 'dengan', 'rancangan', 'dan', 'persamaan', 'yang', 'sudah', 'dipersiapkan', 'pada', 'tahap', 'design', 'program', '.', 'Kode', 'program', 'ditulis', 'menggunakan', 'template', '“', 'Univaritetemp1.odc', '”', 'yang', 'tersedia', 'dalam', 'file', 'MultiBUGS-master', '.', 'File', 'modul', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'akan', 'ditulis', 'pada', 'file', 'baru', 'yang', 'diberi', 'nama', '“', 'MSNBurr2a.odc', '”', '.', 'Perubahan', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'file', 'template', '“', 'Univariatetemp1.odc', '”', 'yang', 'disesuaikan', 'dengan', 'MSNBurr-IIa', 'adalah', 'inisiasi', 'nama', 'modul', ',', 'penyesuaian', 'parameter', 'pada', 'setiap', 'prosedur', 'dan', 'perubahan', 'fungsi', 'dan', 'persamaan', 'pada', 'beberapa', 'prosedur', 'yaitu', ',', 'ClassifyPrior', ',', 'DevianceUnivariate', ',', 'DiffLogPrior', ',', 'LogLikelihoodUnivariate', ',', 'LogPrior', ',', 'dan', 'Sample', '.', 'Selain', 'menyesuaikan', 'file', ',', 'juga', 'dilakukan', 'penambahan', 'beberapa', 'komponen', 'atau', 'prosedur', 'pada', 'file', 'lain', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'agar', 'file', 'distribusi', 'dapat', 'digunakan', '.', 'Penambahan', 'prosedur', 'dilakukan', 'pada', 'file', '“', 'Randnum.odc', '”', 'untuk', 'menambahkan', 'fungsi', 'pembangkit', 'nilai', 'berdistribusi', 'MSNBurr-IIa', ',', 'file', '“', 'External', ',', 'odc', '”', 'dan', '“', 'Make.odc', '”', 'agar', 'file', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'diakses', 'dan', 'dikompilasi', ',', 'dan', 'menambahkan', 'doodle', 'berdistribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'file', '“', 'Strings.odc', '”', 'dengan', 'menuliskan', 'daftar', 'parameter', 'dan', 'nilai', 'defaultnya', '.', 'Penambahan', 'dilakukan', 'dengan', 'mengkompilkasi', 'ulang', 'MultiBUGS', 'dengan', 'cara', 'mengklik', 'logo', 'tanda', 'seru', 'pada', 'file', '“', 'Make.odc', '”', 'dan', 'file', 'distribusi', 'dapat', 'ditambahkan', '.', 'DiffLogLikelihood', ',', 'D.', 'Pengujian', 'program', '1', '.', 'Uji', 'coba', 'program', 'Uji', 'coba', 'dilakukan', 'dengan', 'menjalankan', 'doodle', 'dari', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', '.', 'Jika', 'doodle', 'dapat', 'dijalankan', 'dan', 'digunakan', 'untuk', 'pemodelan', ',', 'maka', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'sudah', 'ditambahkan', 'dan', 'berhasil', 'diuji', 'coba', '.', 'Prior', 'dari', 'tiap', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'normal', '(', '0', ';', '1.0E-6', ')', 'untuk', 'parameter', 'μ', ',', 'gamma', '(', '1000', ';', '1000', ')', 'untuk', 'parameter', 'τ', ',', 'dan', 'uniform', '(', '0', ';', '10', ')', 'untuk', 'parameter', 'α.', 'Berdasarkan', 'prior', 'tersebut', ',', 'model', 'yang', 'digunakan', 'akan', 'divisualisasikan', 'dengan', 'doodle', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Hasil', 'pemodelan', 'doodle', 'dari', 'model', 'uji', 'coba', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Hasil', 'dari', 'proses', 'uji', 'coba', 'adalah', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'ditambahkan', 'dapat', 'digunakan', 'dan', 'berjalan', 'dengan', 'hasil', 'dari', 'visualisasi', 'pada', 'doodle', 'dapat', 'dijalankan', '.', '2', '.', 'Validasi', 'nilai', 'peluang', 'Validasi', 'nilai', 'peluang', 'dilakukan', 'dengan', 'membandingkan', 'penghitungan', 'nilai', 'kepadatan', 'peluang', 'dan', 'nilai', 'peluang', 'kumulatif', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'menggunakan', 'MultiBUGS', 'dan', 'R.', 'Perbandingan', 'ini', 'dilakukan', 'untuk', 'memastikan', 'bahwa', 'nilai', 'peluang', 'yang', 'dihasilkan', 'sudah', 'benar', 'khususnya', 'karena', 'ada', 'perubahan', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'MultiBUGS', '.', 'Tahapan', 'dalam', 'melakukan', 'validasi', 'nilai', 'peluang', 'adalah', 'menghitung', 'nilai', 'kepadatan', 'peluang', 'dan', 'peluang', 'kumulatif', 'dari', '10', 'titik', 'sampel', 'distribusi', 'MSNBurr2a', '(', '0,1,0.1', ')', 'dengan', 'MultiBUGS', 'kemudian', 'melanjutkan', 'perhitungan', 'nilai', 'kepadatan', 'peluang', 'dan', 'nilai', 'peluang', 'kumulatif', 'menggunakan', 'R', 'dengan', 'titik', 'sampel', 'yang', 'sama', 'dengan', 'MultiBUGS', '.', 'Berdasarkan', 'Tabel', '3', ',', 'diketahui', 'bahwa', 'terdapat', 'kesamaan', 'antara', 'perhitungan', 'baik', 'nilai', 'PDF', 'dan', 'CDF', 'menggunakan', 'MultiBUGS', 'dan', 'R', 'yang', 'terlihat', 'dari', 'nilai', 'mean', 'absolut', 'error', 'yang', 'kecil', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'perhitungan', 'menggunakan', 'MultiBUGS', 'sudah', 'valid', '.', 'TABEL', '3', '.', 'PERHITUNGAN', 'CDF', 'DAN', 'PDF', 'DENGAN', 'MULTIBUGS', 'DAN', 'R', 'X', '(', '1', ')', '-4,75', '-3,137', '-10,65', '-4,855', '16,34', '-8,602', '-4,278', '-4,917', '-1,452', '11,67', 'PDF', 'R', 'Absolut', 'error', 'Multi', 'BUGS', '(', '2', ')', '0,03467', '0,03750', '0,02084', '0,03446', '0,01020', '0,02574', '0,03359', '0,03433', '0,03936', '0,01857', 'Mean', 'Absolut', 'Error', '(', '3', ')', '0,03467', '0,03750', '0,02085', '0,03446', '0,01020', '0,02574', '0,03558', '0,03433', '0,03936', '0,01857', '(', '4', ')', '0', '0', '0,00001', '0', '0', '0', '0,00001', '0', '0', '0', '0,000002', 'Multi', 'BUGS', '(', '5', ')', '0,3191', '0,3774', '0,1545', '0,3155', '0,9314', '0,2022', '0,3357', '0,3133', '0,4423', '0,8655', 'CDF', 'R', '(', '6', ')', '0,3191', '0,3774', '0,1545', '0,3154', '0,9313', '0,2022', '0,3357', '0,3133', '0,4423', '0,8656', 'Absolut', 'error', '(', '7', ')', '0', '0', '0', '0,0001', '0,0001', '0', '0', '0', '0', '0,0001', 'Mean', 'Absolut', 'Error', '0,0003', '3', '.', 'Validasi', 'hasil', 'estimasi', 'Validasi', 'nilai', 'estimasi', 'parameter', 'pada', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'di', 'MultiBUGS', 'memiliki', 'tahapan', 'seperti', 'berikut', '.', '1', '.', ')', 'Bangkitkan', 'data', 'dari', 'empat', 'skenario', 'dengan', 'jumlah', 'data', '(', 'N', ')', 'dan', 'nilai', 'parameter', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'empat', 'skenario', 'adalah', 'skenario', '1', 'untuk', 'data', 'menceng', 'kanan', 'adalah', '𝑀𝑆𝑁𝐵𝑢𝑟𝑟2𝑎', '(', '𝑁', '=', '1000', ',', '𝜇', '=', '0', ',', '𝜏', '=', '1', ',', '𝛼', '=', '0.1', '.', 'skenario', '2', 'untuk', 'data', 'simetris', 'adalah', '𝑀𝑆𝑁𝐵𝑢𝑟𝑟2𝑎', '(', '𝑁', '=', '1000', ',', '𝜇', '=', '0', ',', '𝜏', '=', '1', ',', '𝛼', '=', '1', ')', ',', 'skenario', '3', 'untuk', 'data', 'menceng', 'kiri', 'adalah', '𝑀𝑆𝑁𝐵𝑢𝑟𝑟2𝑎', '(', '𝑁', '=', '1000', ',', '𝜇', '=', '0', ',', '𝜏', '=', '1', ',', '𝛼', '=', '3', ')', ',', 'dan', 'skenario', '4', 'untuk', 'data', 'normal', 'adalah', '𝑁𝑜𝑟𝑚𝑎𝑙', '(', '𝑁', '=', '1000', ',', '𝜇', '=', '0', ',', '𝜏', '=', '1', ')', '.', '2', '.', ')', 'Pemeriksaan', 'density', 'plot', 'data', 'simulasi', '(', 'a', ')', '(', 'c', ')', '(', 'b', ')', '(', 'd', ')', 'Gambar', '5', '.', 'Density', 'plot', '(', 'a', ')', 'skenario', '1', '(', 'b', ')', 'skenario', '2', '(', 'c', ')', 'skenario', '3', '(', 'd', ')', 'skenario', '4', 'Density', 'plot', 'skenario', '1', 'ketika', 'α', '=', '0,1', 'sudah', 'terlihat', 'menceng', 'kanan', '.', 'Density', 'plot', 'skenario', '2', 'ketika', 'α', '=', '1', 'terlihat', 'simetris', '.', 'Density', 'plot', 'skenario', '3', 'ketika', 'α', '=', '3', 'terlihat', 'menceng', 'kiri', '.', 'Hal', 'ini', 'sesuai', 'dengan', 'karakteristik', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yaitu', ',', '0', '<', 'α', '<', '1', 'adalah', 'distribusi', 'menceng', 'kanan', ',', 'α', '=', '1', 'adalah', 'distribusi', 'simetris', ',', 'dan', 'α', '>', '1', 'adalah', 'distribusi', 'menceng', 'kiri', '.', 'Dengan', 'demikian', ',', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'ditambahkan', 'dapat', 'menggambarkan', 'karakteristik', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'secara', 'visual', '.', 'Pemeriksaan', '3', '.', ')', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'menggunakan', 'model', 'uji', 'coba', 'dengan', 'burn-in', '1000', ',', 'thin', '1', ',', 'refresh', '100', ',', '10.000', 'iterasi', ',', 'dan', '9.000', 'sampel', '.', 'estimasi', 'TABEL', '4', '.', 'HASIL', 'ESTIMASI', 'PARAMETER', 'DATA', 'SIMULASI', 'Skenari', 'o', 'Para', 'meter', '(', '1', ')', '1', '2', '3', '4', '(', '2', ')', '𝜇', '𝜏', '𝛼', '𝜇', '𝜏', '𝛼', '𝜇', '𝜏', '𝛼', '𝜇', '𝜏', '𝛼', 'Nilai', 'Para', 'meter', '(', '3', ')', '0', '1', '0,1', '0', '1', '1', '0', '1', '3', '0', '1', '-', 'Estimasi', '(', '4', ')', '-0,03974', '1,005', '0,1054', '0,01539', '0.9738', '1,173', '0,02071', '0,9711', '4,451', '0,05982', '1,045', '1,153', 'Batas', 'Interval', '2.5', '%', '97.5', '%', '(', '5', ')', '-0,09763', '0,9634', '0,1002', '-0,1075', '0,9359', '0,956', '-0,08387', '0,9333', '2,568', '-0,04631', '0,9004', '0,8593', '(', '6', ')', '0,02527', '1,049', '0,1185', '0,11', '1,013', '1,521', '0,1176', '1,009', '7,824', '0,1628', '1,088', '1,533', '6', '/', '8', 'Berdasarkan', 'Tabel', '4', ',', 'nilai', 'ketiga', 'estimasi', 'parameter', 'yang', 'ditentukan', 'pada', 'simulasi', 'berada', 'dalam', '95', '%', 'credible', 'interval', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'dibuat', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'estimasi', 'parameter', 'dan', 'memiliki', 'hasil', 'estimasi', 'yang', 'sesuai', '.', '4', '.', ')', 'Membandingkan', 'nilai', 'DIC', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dengan', 'DIC', 'distribusi', 'normal', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'melihat', 'model', 'mana', 'yang', 'paling', 'baik', 'untuk', 'mengestimasi', 'data', 'simulasi', '.', 'DIC', 'dengan', 'nilai', 'terkecil', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'tersebut', 'adalah', 'model', 'yang', 'paling', 'baik', 'untuk', 'mengestimasi', 'data', 'yang', 'ada', '.', 'TABEL', '5', '.', 'NILAI', 'DIC', 'DATA', 'SIMULASI', 'Skenario', '(', '1', ')', '1', '2', '3', '4', 'Nilai', 'DIC', 'MSNBurr-IIa', '(', '2', ')', '3461.0', '3128.0', '3088.0', '2882.0', 'Normal', '(', '3', ')', '4202.0', '3140.0', '3169.0', '2858.0', 'Keterangan', '(', '4', ')', 'Valid', 'Valid', 'Valid', 'Valid', 'Berdasarkan', 'Tabel', '5', ',', 'diketahui', 'bahwa', 'DIC', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'skenario', '1', ',', 'skenario', '2', ',', 'dan', 'skenario', '3', 'memiliki', 'nilai', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dari', 'DIC', 'distribusi', 'normal', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'lebih', 'baik', 'dalam', 'mengestimasi', 'data', 'simulasi', '.', 'Hasil', 'uji', 'coba', 'dan', 'validasi', 'menunjukkan', 'adanya', 'kesesuaian', 'antara', 'karakteristik', 'dan', 'hasil', 'estimasi', ',', 'sehingga', 'berdasarkan', 'hasil', 'pengujian', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'ditambahkan', 'diketahui', 'memiliki', 'hasil', 'yang', 'valid', 'dan', 'benar', '.', 'Selain', 'dari', 'hasil', 'uji', 'coba', 'dan', 'validasi', ',', 'tahap', 'pengujian', 'program', 'juga', 'menunjukkan', 'bahwa', 'proses', 'yang', 'berjalan', 'juga', 'berjalan', 'sesuai', 'dengan', 'seharusnya', 'karena', 'dari', 'mulai', 'proses', 'pemodelan', 'hingga', 'evaluasi', 'model', ',', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'berjalan', 'tanpa', 'adanya', 'error', 'atau', 'pun', 'peringatan', 'karena', 'terdapat', 'proses', 'yang', 'tidak', 'sesuai', '(', 'trap', ')', '.', 'E.', 'Penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'menggunakan', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'sudah', 'diuji', 'coba', 'dan', 'divalidasi', '.', 'Penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'terdiri', 'dari', 'penerapan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'penerapan', 'regresi', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', '.', '1', '.', 'Penerapan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'Dari', 'lima', 'referensi', 'waktu', 'yang', 'digunakan', ',', 'dipilih', 'tahun', '2017', 'sebagai', 'salah', 'satu', 'contoh', 'estimasi', '.', 'Gambar', '6', '.', 'Histogram', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'tahun', '2017', 'Berdasarkan', 'Gambar', '6', ',', 'histogram', 'menunjukkan', 'bahwa', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'tahun', '2017', 'memiliki', 'distribusi', 'menceng', 'kanan', 'dan', 'didukung', 'oleh', 'nilai', 'α3', 'adalah', '1,1409', '.', 'Pengujian', 'tidak', 'normalitas', 'data', 'juga', 'menunjukkan', 'bahwa', 'data', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'berdistribusi', 'normal', 'karena', 'p-value', 'yaitu', '2,2E-16', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dari', 'α', 'yaitu', '0,05', ',', 'sehingga', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', '2017', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'sebagai', 'penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'menceng', 'kanan', 'dan', 'tidak', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Kemudian', 'estimasi', 'parameter', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', '1000', 'burn-in', ',', '1', 'thin', ',', '100', 'refresh', ',', '10.000', 'iterasi', 'dan', '9.000', 'sampel', 'serta', 'menggunakan', 'model', 'estimasi', 'yang', 'ditampilkan', 'pada', 'tahap', 'uji', 'coba', '.', 'TABEL', '6', '.', 'NILAI', 'ESTIMASI', 'PARAMETER', 'DATA', 'LAJU', 'PERTUMBUHAN', 'EKONOMI', 'TAHUN', '2017', 'Para', 'meter', '(', '1', ')', '𝜇', '𝜏', '𝛼', 'Estimasi', 'Batas', 'Interval', '(', '2', ')', '5,452', '0,9376', '0,8521', '2,5', '%', '(', '3', ')', '5,334', '0,8924', '0,6952', '97.5', '%', '(', '4', ')', '5,566', '0,9828', '1,038', 'TABEL', '7', '.', 'KARAKTERISTIK', 'DISTRIBUSI', 'MSNBURR-IIA', 'PADA', 'DATA', 'LAJU', 'PERTUMBUHAN', 'EKONOMI', 'TAHUN', '2017', 'Karakteristik', '(', '1', ')', 'E', '(', 'x', ')', 'Var', '(', 'x', ')', 'Modus', 'Skew', '(', 'x', ')', 'K', '(', 'x', ')', 'Nilai', 'Karakteristik', '(', '2', ')', '5,521', '1,4424', '5,215', '0,2238', '1,163', 'Berdasarkan', 'nilai', 'estimasi', 'parameter', 'pada', 'Tabel', '6', 'yang', 'kemudian', 'digunakan', 'untuk', 'menghitung', 'karakteristik', 'pada', 'Tabel', '7', ',', 'diketahui', 'bahwa', 'nilai', 'kemencengan', 'adalah', '0,2238', 'yang', 'menunjukkan', 'bahwa', 'distribusi', 'data', 'menceng', 'kanan', '.', 'Jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'histogram', 'dan', 'nilai', 'α3', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'tahun', '2017', 'yang', 'terdapat', 'pada', 'Gambar', '6', ',', 'keduanya', 'menunjukkan', 'distribusi', 'data', 'menceng', 'kanan', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'menjelaskan', 'karakteristik', 'distribusi', 'data', 'dengan', 'baik', '.', '2', '.', 'Penerapan', 'model', 'regresi', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'Penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dalam', 'model', 'regresi', 'digunakan', 'untuk', 'memprediksi', 'parameter-parameter', 'pada', 'model', 'regresi', '.', 'Model', 'regresi', 'linear', 'ketika', 'menggunakan', 'pendekatan', 'Bayesian', 'dan', 'distribusi', 'data', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'adalah', 'persamaan', 'berikut', '.', '𝑌', '\|', '𝑋1', ',', '…', ',', '𝑋𝑛', '~', '𝑀𝑆𝑁𝐵𝑢𝑟𝑟2𝑎', '(', '𝜇', '(', '𝛽', ',', '𝑋1', ',', '…', ',', '𝑋𝑝', ')', ',', '𝜏', ',', '𝛼', ')', '𝜇', '(', '𝛽', ',', '𝑋1', ',', '…', ',', '𝑋𝑛', ')', '=', '𝛽0', '+', '𝛽1𝑋1', '+', '𝛽2𝑋2', '+', '𝛽3𝑍3', '+', '𝛽4𝑋4', ')', 'serta', 'masing-masing', 'variabel', 'Y', 'adalah', 'indeks', 'kedalaman', 'kemiskinan', ',', 'X1', 'adalah', 'persentase', 'penduduk', 'miskin', ',', 'X2', 'adalah', 'gini', 'ratio', ',', 'X3', 'adalah', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'memiliki', 'akses', 'terhadap', 'layanan', 'sanitasi', 'layak', 'dan', 'berkelanjutan', '(', '40', '%', 'bawah', ')', ',', 'dan', 'X4', 'adalah', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'menggunakan', 'penerangan', 'dengan', 'sumber', 'listrik', '(', '40', '%', 'bawah', ')', '.', 'Estimasi', 'parameter', 'regresi', 'menggunakan', '1000', 'burn-in', ',', '1', 'thin', ',', '100', 'refresh', ',', '10.000', 'iterasi', 'dan', '9.000', 'sampel', '.', 'Prior', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'setiap', 'parameter', 'adalah', 'uniform', '(', '0,1', ';', '10', ')', 'untuk', 'parameter', 'α', ',', 'gamma', '(', '1000', ';', '1000', ')', 'untuk', 'parameter', 'τ', ',', 'dan', 'normal', '(', '0', ';', '0,01', ')', 'untuk', 'setiap', 'paramater', 'regresi', '.', 'Dari', 'hasil', 'estimasi', 'parameter', 'dan', 'didapatkan', 'model', 'regresi', 'sebagai', 'berikut', '.', '7', '/', '8', '𝑌', '=', '3,447', '+', '0,2027𝑋1', '+', '1,915𝑋2', '+', '0,002761𝑋3', '−', '0,04758𝑋4', '(', '7', ')', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'provinsi', 'tahun', '2019', '(', 'Y', ')', 'adalah', '3,447', 'persen', 'ketika', 'nilai', 'variabel', 'lainnya', 'konstan', 'atau', 'sama', 'dengan', 'nol', '.', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'provinsi', 'tahun', '2019', '(', 'Y', ')', 'akan', 'meningkat', '0,2027persen', 'ketika', 'terjadi', 'peningkatan', 'satu', 'persen', 'dari', 'variabel', 'persentase', 'penduduk', 'miskin', '(', 'X1', ')', 'dengan', 'asumsi', 'variabel', 'lainnya', 'konstan', 'atau', 'sama', 'dengan', 'nol', '.', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'provinsi', 'tahun', '2019', '(', 'Y', ')', 'akan', 'meningkat', '1,915', 'persen', 'ketika', 'nilai', 'indeks', 'gini', 'ratio', '(', 'X2', ')', 'adalah', 'satu', 'dan', 'variabel', 'lain', 'bernilai', 'konstan', 'atau', 'sama', 'dengan', 'nol', '.', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'provinsi', 'tahun', '2019', '(', 'Y', ')', 'akan', 'meningkat', '0,002761', 'persen', 'ketika', 'terdapat', 'peningkatan', 'satu', 'persen', 'dari', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'memiliki', 'akses', 'pada', 'sanitasi', 'layak', 'dan', 'berkelanjutan', '(', '40', '%', 'bawah', ')', '(', 'X3', ')', 'dan', 'variabel', 'lainnya', 'bernilai', 'konstan', 'atau', 'sama', 'dengan', 'nol', '.', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'provinsi', 'tahun', '2019', 'akan', 'berkurang', '0,044758', 'persen', 'ketika', 'terdapat', 'peningkatan', 'persentase', 'rumah', 'tangga', 'yang', 'menggunakan', 'penerangan', 'dengan', 'sumber', 'listrik', '(', '40', '%', 'bawah', ')', '(', 'X4', ')', 'dan', 'variabel', 'lainnya', 'bernilai', 'konstan', 'atau', 'sama', 'dengan', 'nol', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Penambahan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', 'dapat', 'dilakukan', 'melalui', 'BlackBox', 'Component', 'Builder', 'dengan', 'memperhatikan', 'komponen', 'dan', 'ketentuan', 'yang', 'sudah', 'ditentukan', 'oleh', 'MultiBUGS', '.', 'Program', 'yang', 'ditambahkan', 'sudah', 'melalui', 'proses', 'uji', 'coba', 'dan', 'validasi', 'sehingga', 'menghasilkan', 'program', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'dan', 'memiliki', 'hasil', 'yang', 'valid', '.', 'Penambahan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'MultiBUGS', 'dapat', 'mempermudah', 'estimasi', 'parameter', 'yang', 'ditunjukkan', 'melalui', 'penerapan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'menggunakan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', '.', 'Penerapan', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'pemodelan', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'menunjukkan', 'bahwa', 'distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'menggambarkan', 'karakteristik', 'data', 'laju', 'pertumbuhan', 'ekonomi', 'dan', 'memprediksi', 'parameter', 'model', 'regresi', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Ekonomi', 'khususnya', 'pada', 'data', 'menceng', 'kanan', '.', 'Diharapkan', 'penelitian', 'selanjutnya', 'lebih', 'dapat', 'mengkaji', 'berbagai', 'macam', 'distribusi', 'neonormal', 'dan', 'penerapannya', 'agar', 'lebih', 'umum', 'digunakan', '.', 'Selain', 'itu', 'perlu', 'dilakukan', 'lebih', 'jauh', 'kajian', 'tentang', 'MultiBUGS', '.', 'menggunakan', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Ahmad', ',', 'M.', '&', 'Wihastuti', ',', 'L.', '(', '2008', ')', '.', 'Pertumbuhan', 'Ekonomi', 'Indonesia', ':', 'Determinan', 'dan', 'Prospeknya', '.', 'Jurnal', 'Ekonomi', '&', 'Studi', 'Pembangunan', '9.1', ':', '44-45', '.', '[', '2', ']', 'Azzalini', ',', 'A', '.', '(', '1985', ')', '.', 'A', 'Class', 'of', 'Distribution', 'which', 'Includes', 'the', 'Normal', 'Ones', '.', '``', ',', 'Scandinavian', 'Journal', 'of', 'Statistics', '.', 'Vol', '.', '12', '.', '171–', '178', '.', '[', '3', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Data', 'dan', 'Informasi', 'Kemiskinan', 'Kabupaten/Kota', '2021', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '6', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Produk', 'Domestik', 'Regional', 'Bruto', 'Kabupaten/Kota', 'di', 'Indonesia', '.', '[', '7', ']', 'Bolstad', ',', 'W.M.', ',', '&', 'Curran', ',', 'J.M', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Introduction', 'to', 'Bayesian', 'Statistics', '(', '3rd', 'ed.', ')', '.', 'John', 'Wiley', '&', 'Sons', 'Ltd.', '[', '8', ']', 'Brooks', ',', 'S.', ',', 'Gelman', ',', 'A.', ',', 'Jones', ',', 'G.', ',', '&', 'Meng', ',', 'X.L', '.', '(', '2011', ')', '.', 'Handbook', 'of', 'Markov', 'Chain', 'Monte', 'Carlo', '.', 'CRC', 'Press', '.', '[', '9', ']', 'Brownlee', ',', 'K.', 'A', '.', '(', '1960', ',', '2nd', 'ed', '.', '1965', ')', 'Statistical', 'Theory', 'and', 'Methodology', 'in', 'Science', 'and', 'Engineering', '.', 'New', 'York', ':', 'Wiley', '.', 'pp', '.', '491–500', '.', '[', '10', ']', 'Carlin', ',', 'B.P.', ',', '&', 'Louis', ',', 'T.A', '.', '(', '2009', ')', '.', 'Bayesian', 'Methods', 'for', 'Data', 'Analysis', '(', '3rd', 'ed.', ')', '.', 'A', 'Chapman', '&', 'Hall', 'Book', '.', '[', '11', ']', 'Chai', ',', 'T.', ',', '&', 'Draxler', ',', 'R.', 'R.', '(', '2014', ')', '.', 'Root', 'mean', 'square', 'error', '(', 'RMSE', ')', 'or', 'mean', 'absolute', 'error', '(', 'MAE', ')', '?', 'Arguments', 'against', 'avoiding', 'RMSE', 'in', 'the', 'literature', '.', 'Geoscientific', 'model', 'development', ',', '7', '(', '3', ')', ',', '1247-1250', '.', '[', '12', ']', 'Choir', ',', 'A.S.', '(', '2020', ')', '.', 'Distribusi', 'Neonormal', 'Baru', 'dan', 'Karakteristiknya', '(', 'Disertasi', 'Doktor', ',', 'Institut', 'Teknologi', 'Sepuluh', 'November', ')', '.', '[', '13', ']', 'Congdon', ',', 'P.', '(', '2006', ')', '.', 'Bayesian', 'Statistical', 'Modelling', '(', '2nd', 'ed.', ')', '.', 'John', 'Wiley', '&', 'Sons', 'Ltd.', '[', '14', ']', 'Goudie', ',', 'R.J.', ',', 'Turner', ',', 'R.M.', ',', 'De', 'Angelis', ',', 'D.', ',', '&', 'Thomas', ',', 'A', '.', '(', '2017', ')', '.', 'Massively', 'Parallel', 'MCMC', 'for', 'Bayesian', 'Hierarchical', 'Model', '.', 'MRC', 'Biostatistic', 'Unit', '.', '[', '15', ']', 'Goudie', ',', 'R.J.', ',', 'Turner', ',', 'R.M.', ',', 'De', 'Angelis', ',', 'D.', ',', '&', 'Thomas', ',', 'A', '.', '(', '2020', ')', '.', 'MultiBUGS', ':', 'a', 'Parallel', 'Implementatuion', 'of', 'The', 'BUGS', 'Modelling', 'Framework', 'for', 'Faster', 'Bayesian', 'Inference', '.', 'Journal', 'of', 'Statistical', 'Software', ',', '95.', 'https', ':', '//doi:10.18637/jss.v095.i07', '.', '[', '16', ']', 'Haughton', ',', 'J', '.', '&', 'Khandker', 'S.', 'R.', '(', '2009', ')', '.', 'Handbook', 'on', 'Poverty', 'and', 'Inequality', '.', 'The', 'International', 'Bank', 'for', 'Reconstruction', 'and', 'Development/The', 'World', 'Bank', '.', '105', '.', '[', '17', ']', 'Institute', 'Project', 'Management', '.', '(', '2022', ',', 'Mei', '20', ')', '.', 'Waterfall', 'Methodology', '.', 'https', ':', '//www.projectmanagement.ie/blog/waterfall-', 'methodology/', '[', '18', ']', 'Kahya', ',', 'G.', '(', '1991', ')', '.', 'New', 'Modified', 'Anderson-Darling', 'and', 'Cramer-', 'Von', 'Mises', 'Goodness-of-Fit', 'Tests', 'for', 'a', 'Normal', 'Distribution', 'with', 'Specified', 'Parameters', '.', 'Air', 'force', 'Institute', 'of', 'Technology', 'Wright-', 'Patterson', 'AFB', 'OH', 'School', 'of', 'Engineering', '.', '[', '19', ']', 'Law', ',', 'A.M.', ',', '&', 'Kelton', ',', 'W.D', '.', '(', '2007', ')', '.', 'Simulation', 'Modelling', 'and', 'Analysis', '(', '3rd', 'ed.', ')', '.', 'McGraw', 'Hill', '.', '[', '20', ']', 'Litawati', ',', 'E.K.', ',', '&', 'Budiantara', ',', 'I.N', '.', '(', '2013', ')', '.', 'Pendekatan', 'Regresi', 'Nonparametrik', 'Spline', 'Untuk', 'Pemodelan', 'Laju', 'Pertumbuhan', 'Ekonomi', '(', 'LPE', ')', 'di', 'Jawa', 'Timur', '.', 'Jurnal', 'Sains', 'dan', 'Seni', 'POMITS', 'Vol', '2', '.', 'No', '.', '2', ':', '123-128', '.', '[', '21', ']', 'Minka', ',', 'T.', '(', '2000', ')', '.', 'Bayesian', 'linear', 'regression', '.', 'Technical', 'report', ',', 'MIT', '.', '[', '22', ']', 'Sadono', ',', 'S.', '(', '2003', ')', '.', 'Pengantar', 'Teori', 'Makro', 'Ekonomi', '.', 'PT', 'Raja', 'Gramedia', '.', '[', '23', ']', 'Samosir', ',', 'A.', 'D.', '(', '2022', ')', '.', 'Penambahan', 'Distribusi', 'MSNBurr-IIa', 'pada', 'Program', 'WinBUGS', '(', 'Skripsi', ',', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ')', '.', '[', '24', ']', 'Spiegelhalter', ',', 'D.', ',', 'Thomas', ',', 'A.', ',', 'Best', ',', 'N.', ',', '&', 'Lunn', ',', 'D.', '(', '2014', ')', '.', 'OpenBUGS', 'User', 'Manual', '.', 'MRC', 'Biostatistic', 'Unit', '.', '[', '25', ']', 'Wardani', ',', 'I.', 'W.', ',', 'Susanti', ',', 'Y', '.', '&', 'Subanti', ',', 'S.', '(', '2021', ')', '.', 'Pemodelan', 'Indeks', 'Kedalaman', 'Kemiskinan', 'di', 'Indonesia', 'Menggunakan', 'Analisis', 'Regresi', 'Robust', '.', 'Prosiding', 'Seminar', 'Nasional', 'Aplikasi', 'Sains', 'dan', 'Teknologi', '(', 'SNAST', ')', '2021', '.', 'A15-', 'A23', '.', '[', '4', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '(', '2011', ')', '.', 'Jatim', 'Dalam', 'Angka', '2011', '.', '[', '5', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '.', '(', '2023', ')', '.', 'Konsep', 'Kemiskinan', 'dan', 'https', ':', '//bps.go.id/subject/23/kemiskinan-dan-', 'Ketimpangan', '.', 'ketimpangan.html', '#', 'subjekViewTab1', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Perancangan', 'dan', 'Pengembangan', 'User', 'Interface', 'untuk', 'Aplikasi', 'Analisis', 'Sentimen', 'Berbasis', 'Web', 'dengan', 'Metode', 'User-Centered', 'Design', 'Sandya', 'Muti', 'Audina', '(', '221911170', ',', '4SI1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Eng', '.', 'Lya', 'Hulliyyatus', 'Suadaa', 'SST', ',', '.', 'MT', '.', 'Ringkasan—', 'Analisis', 'sentimen', 'merupakan', 'suatu', 'proses', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'menentukan', 'pendapat', 'yang', 'berbentuk', 'teks', '(', 'dapat', 'berupa', 'dokumen', ',', 'kalimat', ',', 'paragraf', ',', 'dan', 'lain-lain', ')', 'sehingga', 'dapat', 'ditentukan', 'apakah', 'teks', 'tersebut', 'bersifat', 'positif', ',', 'negatif', 'ataupun', 'netral', '.', 'Penelitian', 'mengenai', 'analisis', 'sentimen', 'telah', 'banyak', 'digunakan', 'dalam', 'kehidupan', 'sehari-hari', '.', 'Di', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', 'penelitian', 'tentang', 'analisis', 'sentimen', 'juga', 'telah', 'banyak', 'dilakukan', 'baik', 'di', 'kalangan', 'mahasiswa', 'maupun', 'dosen', '.', 'Model', 'untuk', 'analisis', 'sentimen', 'biasanya', 'dibangun', 'dengan', 'bahasa', 'pemrograman', 'python', '.', 'Terdapat', 'beberapa', 'masalah', 'yang', 'sering', 'kali', 'muncul', 'ketika', 'melakukan', 'analisis', 'sentimen', 'dengan', 'menggunakan', 'python', '.', 'Solusi', 'dari', 'permasalahan', 'tersebut', 'adalah', 'dengan', 'membuat', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'yang', 'khusus', 'untuk', 'melakukan', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', '.', 'Dalam', 'pembangunan', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'hal', 'yang', 'harus', 'diperhatikan', '.', 'Salah', 'satunya', 'adalah', 'bagian', 'front', 'end', 'terutama', 'bagian', 'user', 'interface', '.', 'Maka', 'dari', 'itu', ',', 'dilakukan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'dengan', 'metode', 'User-Centered', 'Design', 'dan', 'metode', 'evaluasi', 'Cognitive', 'Walkthrough', '.', 'Hasil', 'dari', 'aplikasi', 'ini', 'berupa', 'prototipe', 'akhir', 'dan', 'panduan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'user', 'interface', ',', 'analisis', 'sentimen', ',', 'user-centered', 'design', ',', 'aplikasi', 'web', ',', 'cognitive', 'walkthrough', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Analisis', 'sentimen', 'adalah', 'suatu', 'analisis', 'yang', 'dilakukan', 'dengan', 'tujuan', 'untuk', 'mengekstraksi', 'informasi', 'subjektif', 'dari', 'suatu', 'sumber', '.', 'Analisis', 'ini', 'secara', 'umum', 'dapat', 'menentukan', 'opini', 'dari', 'pembicara', 'atau', 'penulis', 'terhadap', 'suatu', 'topik', 'ataupun', 'dokumen', 'tertentu', '[', '1', ']', '.', 'Analisis', 'sentimen', 'merupakan', 'suatu', 'proses', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'menentukan', 'isi', 'dari', 'dataset', 'yang', 'berbentuk', 'teks', '(', 'dapat', 'berupa', 'dokumen', ',', 'kalimat', ',', 'paragraf', ',', 'dan', 'lain-lain', ')', 'sehingga', 'dapat', 'ditentukan', 'apakah', 'teks', 'tersebut', 'bersifat', 'positif', ',', 'negatif', 'ataupun', 'netral', '[', '2', ']', '.', 'Penelitian', 'mengenai', 'analisis', 'sentimen', 'ini', 'telah', 'banyak', 'digunakan', 'dalam', 'kehidupan', 'sehari-hari', '.', 'Beberapa', 'hasil', 'penerapan', 'dari', 'penelitian', 'analisis', 'sentimen', 'ini', 'antara', 'lain', 'analisis', 'situasi', 'pasar', '(', 'market', 'research', ')', ',', 'umpan', 'balik', 'pelanggan', 'suatu', 'bisnis', 'feedback', ')', ',', 'pemantauan', 'brand', 'awareness', 'di', 'masyarakat', ',', 'monitoring', 'media', 'sosial', ',', 'analisis', 'kompetitor', ',', 'analisis', 'trend', ',', 'dan', 'sebagainya', '[', '3', ']', '.', '(', 'customer', 'Di', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', 'penelitian', 'tentang', 'analisis', 'sentimen', 'juga', 'telah', 'banyak', 'dilakukan', 'baik', 'di', 'kalangan', 'mahasiswa', 'maupun', 'dosen', ',', 'terutama', 'dalam', 'pengerjaan', 'tugas', 'akhir', 'atau', 'skripsi', 'untuk', 'mahasiswa', 'tingkat', 'akhir', '.', 'Pada', 'tahun', '2021', ',', 'terdapat', '6', 'mahasiswa', 'dari', 'mahasiswa', 'Prodi', 'Komputasi', 'Statistik', '(', '5', 'orang', 'dari', 'peminatan', 'Sains', 'Data', 'dan', '1', 'orang', 'dari', 'peminatan', 'Sistem', 'Informasi', ')', 'yang', 'mengambil', 'penelitian', 'skripsi', 'mengenai', 'analisis', 'sentimen', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'tahun', '2022', ',', 'terdapat', '16', 'mahasiswa', 'dari', 'mahasiswa', 'Prodi', 'Komputasi', 'Statistik', '(', '14', 'orang', 'dari', 'peminatan', 'Sains', 'Data', 'dan', '2', 'orang', 'dari', 'Informasi', ')', 'yang', 'mengambil', 'skripsi', 'peminatan', 'Sistem', 'mengenai', 'analisis', 'sentimen', '.', 'Komposisi', 'topik', 'skripsi', 'tahun', '2021', 'dan', '2022', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '1', 'dan', 'Gambar', '2', 'di', 'bawah', 'ini', '.', '2021', '6', '%', '2022', '11', '%', '94', '%', '89', '%', 'Analisis', 'Sentimen', 'Lainnya', 'Analisis', 'Sentimen', 'Lainnya', 'Gambar', '1', '.', 'Topik', 'Skripsi', 'Mahasiswa', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'Prodi', 'Komputasi', 'Statistik', 'Tahun', '2021', 'dan', '2022', 'Dalam', 'pengerjaannya', ',', 'sebagian', 'besar', 'analisis', 'sentimen', 'dilakukan', 'dan', 'dikembangkan', 'dengan', 'menggunakan', 'python', '.', 'Namun', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'masalah', 'yang', 'sering', 'kali', 'muncul', 'ketika', 'melakukan', 'analisis', 'sentimen', 'dengan', 'menggunakan', 'python', '.', 'Beberapa', 'diantaranya', 'ialah', 'sering', 'kali', 'setiap', 'akan', 'melakukan', 'analisis', 'dengan', 'data', 'dan', 'model', 'yang', 'berbeda', ',', 'peneliti', 'harus', 'selalu', 'menjalankan', 'kembali', 'kode', 'python', 'yang', 'digunakan', 'satu', 'per', 'satu', 'sehingga', 'proses', 'analisis', 'menjadi', 'kurang', 'efisien', 'dan', 'memakan', 'waktu', '.', 'Masalah', 'lain', 'yang', 'juga', 'kerap', 'ditemukan', 'ialah', 'lokasi', 'penyimpanan', 'dari', 'data', 'dan', 'model', 'sentimen', 'yang', 'sangat', 'tersebar', 'dan', 'tidak', 'terorganisir', '.', 'Hal', 'ini', 'rentan', 'membuat', 'peneliti', 'lupa', 'dimana', 'menyimpan', 'data', 'dan', 'model', 'sentimennya', '.', 'Salah', 'satu', 'solusi', 'untuk', 'mengatasi', 'masalah-masalah', 'tersebut', 'adalah', 'dengan', 'membuat', 'suatu', 'aplikasi', 'yang', 'khusus', 'untuk', 'melakukan', 'analisis', 'sentimen', 'di', 'mana', 'aplikasi', 'ini', 'dapat', 'memproses', 'dan', 'menyimpan', 'data', 'serta', 'model', 'sentimen', 'dalam', 'satu', 'aplikasi', 'saja', '.', 'Aplikasi', 'ini', 'dapat', 'dibangun', 'dengan', 'menggunakan', 'pendekatan', 'website', ',', 'sehingga', 'nantinya', 'aplikasi', 'yang', 'dibangun', 'merupakan', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', '.', 'Dengan', '1', '/', '8', 'adanya', 'aplikasi', 'mengatasi', 'permasalahan', 'yang', 'penelitian', 'mengenai', 'analisis', 'sentimen', '.', 'tersebut', ',', 'diharapkan', 'dapat', 'membantu', 'terjadi', 'ketika', 'melakukan', 'Dalam', 'pembangunan', 'suatu', 'aplikasi', 'web', ',', 'terdapat', '2', 'hal', 'yang', 'perlu', 'diperhatikan', '.', 'Hal-', 'hal', 'tersebut', 'ialah', 'front', 'end', 'dan', 'back', 'end', '.', 'Front', 'end', 'adalah', 'salah', 'satu', 'bagian', 'dari', 'web', 'atau', 'aplikasi', 'web', 'yang', 'menampilkan', 'tampilan', 'untuk', 'pengguna', ',', 'termasuk', 'di', 'dalamnya', 'adalah', 'user', 'interface', '.', 'Bagian', 'ini', 'merupakan', 'bagian', 'yang', 'berinteraksi', 'langsung', 'dengan', 'para', 'pengguna', '.', 'Pembangunannya', 'dapat', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'beberapa', 'bahasa', 'pemrograman', 'web', 'seperti', 'HyperText', 'Markup', 'Language', '(', 'HTTP', ')', ',', 'Cascading', 'Style', 'Sheet', '(', 'CSS', ')', ',', 'Javascript', ',', 'dan', 'sebagainya', '.', 'Sedangkan', 'back', 'end', 'adalah', 'bagian', 'dari', 'web', 'atau', 'aplikasi', 'web', 'yang', 'tidak', 'dapat', 'dilihat', 'langsung', 'oleh', 'pengguna', '.', 'Back', 'end', 'bertanggung', 'jawab', 'dalam', 'mengatur', 'arus', 'data', 'di', 'balik', 'layar', ',', 'menyimpan', ',', 'mengatur', ',', 'dan', 'memastikan', 'sisi', 'client', 'berjalan', 'dengan', 'baik', '(', 'Universitas', 'Esa', 'Unggul', ',', '2022', ')', '[', '4', ']', '.', 'Berdasarkan', 'paparan', 'masalah', 'di', 'atas', ',', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'perancangan', 'dan', 'pengembangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'User', 'Centered', 'Design', '(', 'UCD', ')', 'dan', 'metode', 'evaluasi', 'Cognitive', 'Walkthrough', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Tujuan', 'dari', 'penelitian', 'skripsi', 'ini', 'adalah', 'melakukan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'desain', 'User', 'Centered', 'Design', 'serta', 'membuat', 'pedoman', 'desain', 'user', 'interface', 'yang', 'hasilnya', 'didapatkan', 'dengan', 'memperhatikan', 'kebutuhan', 'pengguna', '.', 'Sehingga', ',', 'nantinya', 'hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'menjadi', 'pedoman', 'dan', 'panduan', 'bagi', 'para', 'peneliti', 'selanjutnya', 'yang', 'akan', 'melakukan', 'pembangunan', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'di', 'masa', 'yang', 'akan', 'datang', 'nanti', '.', 'Hasil', 'akhir', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'akan', 'disajikan', 'dalam', 'bentuk', 'prototipe', 'yang', 'dapat', 'diakses', 'dengan', 'menggunakan', 'Figma', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Terdapat', '6', 'penelitian', 'terkait', 'yang', 'menjadi', 'acuan', 'peneliti', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Penelitian', 'pertama', 'berjudul', 'Penelitian', 'ketiga', 'yang', 'berjudul', '“', 'Perancangan', 'User', 'Interface', 'Aplikasi', 'Web', 'e-Learning', 'untuk', 'Kader', 'Kesehatan', 'dengan', 'Metode', 'User', 'Centered', 'Design', '(', 'UCD', ')', '”', 'merupakan', 'penelitian', 'tentang', 'perancangan', 'antarmuka', 'aplikasi', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'melakukan', 'pembelajaran', 'secara', 'daring', 'bagi', 'para', 'kader', 'kesehatan', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'ialah', 'suatu', 'antarmuka', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'harapan', 'pengguna', 'yang', 'dapat', 'dilihat', 'dari', 'skor', 'hasil', 'evaluasi', 'System', 'Usability', 'Scale', '(', 'SUS', ')', 'sebesar', '81', '.', 'Penelitian', 'ini', 'juga', 'memiliki', 'kesamaan', 'topik', 'dengan', 'yang', 'dilakukan', 'peneliti', 'dimana', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'perancangan', 'user', 'interface', 'berupa', 'User', 'Centered', 'Design', 'untuk', 'perancangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'yang', 'berbasis', 'web', '[', '5', ']', '.', 'Penelitian', 'kedua', 'berjudul', '“', 'Does', 'Color', 'Matter', 'on', 'Web', 'User', 'Interface', 'Design', '?', '”', 'merupakan', 'penelitian', 'tentang', 'bagaimana', 'penggunaan', 'warna', 'dapat', 'menciptakan', 'emotional', 'bonding', 'bagi', 'pengguna', 'dalam', 'perancangan', 'user', 'interface', 'aplikasi', 'web', 'atau', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'website', 'untuk', 'Small', 'Medium', 'Enterprise', '(', 'SME', ')', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'penggunaan', 'warna', 'yang', 'berdasarkan', 'ciri', 'khas', 'suatu', 'entitas', 'tertentu', 'dapat', 'meningkatkan', 'minat', 'pengguna', 'untuk', 'menggunakan', 'aplikasi', 'web', 'atau', 'website', 'itu', 'kembali', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'landasan', 'bagi', 'peneliti', 'dalam', 'pemilihan', 'dan', 'penggunaan', 'warna', 'ketika', 'merancang', 'user', 'interface', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'ini', '[', '6', ']', '.', 'Penelitian', 'ketiga', 'berjudul', '“', 'Websites', 'that', 'Satisfy', 'Users', ':', 'A', 'Theoritical', 'Framework', 'for', 'Web', 'User', 'Interface', 'Design', 'Evaluation', '”', 'merupakan', 'materi', 'prosiding', 'yang', 'membahas', 'fitur-', 'fitur', 'user', 'interface', 'apa', 'saja', 'pada', 'aplikasi', 'web', 'atau', 'website', 'yang', 'dapat', 'mendukung', 'kepuasan', 'pengguna', 'dalam', 'menggunakannya', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'teori', 'Herzberg', 'motivation-hygiene', 'untuk', 'melakukan', 'identifikasi', 'fitur-fitur', 'tersebut', '.', 'Hasil', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'digunakan', 'oleh', 'peneliti', 'sebagai', 'acuan', 'untuk', 'melakukan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'yang', 'dapat', 'memberi', 'kepuasan', 'dan', 'kenyamanan', 'bagi', 'pengguna', '[', '7', ']', '.', 'Penelitian', 'keempat', 'berjudul', '“', 'Perancangan', 'Ulang', 'User', 'Interface', 'Websites', 'Politeknik', 'Kesehatan', 'Makassar', 'Menggunakan', 'Metode', 'User-Centered', 'Design', '”', 'merupakan', 'penelitian', 'mengenai', 'perancangan', 'ulang', 'suatu', 'website', 'milik', 'Politeknik', 'Kesehatan', 'Makasar', '.', 'Penelitian', 'ini', 'memiliki', 'kesamaan', 'topik', 'dengan', 'peneliti', ',', 'yaitu', 'menggunakan', 'metode', 'perancangan', 'User-Centered', 'Design', '.', 'Meskipun', 'begitu', ',', 'metode', 'evaluasi', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'berbeda', 'dengan', 'peneliti', ',', 'yaitu', 'menggunakan', 'kuesioner', 'USE', '[', '8', ']', '.', 'Penelitian', 'kelima', 'merupakan', 'penelitian', 'yang', 'berjudul', '“', 'Enhanced', 'Cognitive', 'Walkthrough', ':', 'Development', 'of', 'the', 'Cognitive', 'Walkthrough', 'Method', 'to', 'Better', 'Predict', ',', 'Identify', ',', 'and', 'Present', 'Usability', 'Problems', '”', 'merupakan', 'penelitian', 'yang', 'membahas', 'tentang', 'evaluasi', 'pada', 'sebuah', 'website', 'untuk', 'anak-', 'anak', 'menggunakan', 'metode', 'Cognitive', 'Walkthrough', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menjadi', 'acuan', 'karena', 'memiliki', 'kesamaan', 'dengan', 'metode', 'evaluasi', 'yang', 'digunakan', 'oleh', 'peneliti', '9', ']', '.', 'penelitian', 'Penelitian', 'terakhir', 'merupakan', 'yang', 'berjudul', '”', 'Optimalisasi', 'Design', 'User', 'Interface', '(', 'UI', ')', 'Aplikasi', 'Haloprint', 'Digital', 'Berbasis', 'Website', 'Menggunakan', 'Metode', 'User', 'Centered', 'Design', '(', 'UCD', ')', '”', 'dimana', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'gabungan', 'dari', 'perancangan', 'antarmuka', 'dengan', 'metode', 'User', 'Centered', 'Design', 'dan', 'metode', 'evaluasi', 'Cognitive', 'Walkthrough', '.', 'Hal', 'ini', 'sesuai', 'dengan', 'topik', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'peneliti', '[', '10', ']', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'User-', 'Centered', 'Design', '.', 'Menurut', 'Lowdermilk', '(', '2013', ')', ',', 'metode', 'User-', 'Centered', 'Design', 'adalah', 'metode', 'yang', 'digunakan', 'denga', 'tujuan', 'untuk', 'memastikan', 'apakah', 'produk', 'yang', 'dirancang', 'atau', 'dihasilkan', 'sudah', 'sesuai', 'dengan', 'kebutuhan', 'pengguna', 'atau', 'tidak', '[', '11', ']', '.', 'Alur', 'metode', 'ini', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '2', 'di', 'bawah', 'ini', '.', '2', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '6', '.', '7.', 'bagian', 'yang', 'masih', 'memiliki', 'kekurangan', 'pada', 'desain', 'antarmuka', '.', 'Iterasi', 'Iterasi', 'merupakan', 'tahapan', 'yang', 'berulang', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'memperbaiki', 'kekurangan', 'pada', 'tahapan', 'sebelumnya', 'dan', 'menghasilkan', 'desain', 'antarmuka', 'yang', 'mendekati', 'sempurna', '.', 'Prototipe', 'akhir', 'dan', 'Panduan', 'Perancangan', 'User', 'Interface', 'Tahapan', 'ini', 'adalah', 'tahapan', 'terakhir', 'dari', 'penelitian', 'ini', '.', 'Hasil', 'dari', 'tahapan', 'ini', 'adalah', 'perototipe', 'akhir', 'dan', 'pedoman', 'perancangan', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'acuan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'dari', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Penelitian', 'dalam', 'skripsi', 'ini', 'dimulai', 'dengan', 'menemukan', 'permasalahan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Permasalahan', 'tersebut', 'adalah', 'terdapat', 'peluang', 'untuk', 'melakukan', 'pembangunan', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'di', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', 'berdasarkan', 'masalah-masalah', 'yang', 'teridentifikasi', '.', 'Masalah-masalah', 'tersebut', 'antara', 'lain', 'analisis', 'sentimen', 'yang', 'tidak', 'efisien', 'dan', 'memakan', 'waktu', ',', 'tempat', 'penyimpanan', 'model', 'dan', 'data', 'sentimen', 'yang', 'tersebar', ',', 'serta', 'belum', 'adanya', 'aplikasi', 'khusus', 'untuk', 'analisis', 'sentimen', '.', 'Namun', ',', 'di', 'sisi', 'lain', 'belum', 'ada', 'pedoman', 'untuk', 'melakukan', 'pembangunan', 'web', 'tersebut', ',', 'terutama', 'di', 'bagian', 'front', 'end', 'khususnya', 'user', 'interface', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'dilakukan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'untuk', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '3', 'di', 'bawah', 'ini', '.', 'telah', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', '3', '/', '8', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', '1', '.', 'Studi', 'Literatur', '2', '.', '3', '.', '4', '.', '5', '.', 'Pada', 'tahapan', 'ini', ',', 'penulis', 'akan', 'mengumpukan', 'data', 'dan', 'juga', 'informasi', 'tentang', 'metode', ',', 'topik', ',', 'tahapan', 'penelitian', ',', 'dan', 'sebagainya', 'yang', 'mendukung', 'penelitian', 'melalui', 'berbagai', 'buku', ',', 'jurnal', ',', 'artikel', ',', 'dan', 'lain-lain', '.', 'Specify', 'the', 'context', 'of', 'use', 'Pada', 'tahapan', 'ini', ',', 'akan', 'dilakukan', 'identifikasi', 'user', 'yang', 'nantinya', 'akan', 'mengakses', 'penelitian', 'ini', '.', 'Informasi', 'mengenai', 'user', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'secara', 'umum', 'akan', 'di', 'dapatkan', 'melalui', 'wawancara', 'dengan', 'subject', 'matter', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'sebelumnya', 'dan', 'informasi', 'tersebut', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'tahapan', 'selanjutnya', '.', 'Spesify', 'User', 'Requirements', 'Selanjunya', ',', 'pada', 'tahapan', 'ini', 'akan', 'dilakukan', 'identifikasi', 'terhadap', 'kebutuhan', 'pengguna', 'dalam', 'perancangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', '.', 'Produce', 'Design', 'Solution', 'pembuatan', 'solution', 'pada', 'prototipe', 'Pada', 'tahapan', 'ini', ',', 'penulis', 'akan', 'melakukan', 'pembuatan', 'desain', 'user', 'interface', '.', 'Pembuatan', 'desain', 'pada', 'tahapan', 'ini', 'didasarkan', 'pada', 'kebutuhan', 'pengguna', 'yang', 'telah', 'didapatkan', 'pada', 'tahapan', 'sebelumnya', '.', 'tahap', 'awal', 'Pembuatan', 'design', 'merupakan', 'yang', 'awal', 'pembuatannya', 'didasarkan', 'pada', 'hasil', 'analisis', 'yang', 'didapatkan', 'pada', 'tahapan', 'sebelumnya', ',', 'yaitu', 'tahapan', 'Specify', 'User', 'Requirement', '.', 'Pembuatan', 'prototipe', 'awal', 'ini', 'bertujuan', 'untuk', 'membuat', 'desain', 'yang', 'dapat', 'diulang', '(', 'iteratif', ')', 'yang', 'akan', 'diujikan', 'kepada', 'responden', 'pada', 'tahapan', 'Iterasi', '.', 'Evaluate', 'Designs', 'Tahapan', 'tahapan', 'dimana', 'dilakukan', 'pengujian', 'dan', 'evaluasi', 'pada', 'prototipe', 'desain', 'antarmuka', 'yang', 'telah', 'dirancang', 'pada', 'tahapan', 'sebelumnya', '.', 'Evaluasi', 'akan', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'Cognitive', 'Walkthrough', '.', 'Proses', 'evaluasi', 'persentase', 'tugas', 'keberhasilan', 'responden', 'dalam', 'melakukan', 'mencapai', '100', '%', 'dan', 'tidak', 'ada', 'kesalahan', '.', 'Namun', ',', 'jika', 'tahapan', 'ini', 'masih', 'memiliki', 'kekurangan', ',', 'peneliti', 'akan', 'melakukan', 'proses', 'iterasi', 'dan', 'melakukan', 'perbaikan', 'ini', 'merupakan', 'dianggap', 'berhasil', 'jika', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', '3', '.', 'Specify', 'User', 'Requirement', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '1', '.', 'Studi', 'Literatur', 'Pengumpulan', 'data', 'dan', 'infromasi', 'mengenai', 'topik', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'penelitian', 'menghasilkan', '3', 'buah', 'jurnal', 'penelitian', '(', 'dari', '6', 'penelitian', 'terkait', ')', ',', 'dan', '2', 'buah', 'buku', 'yang', 'menjadi', 'pedoman', 'bagi', 'peneliti', 'untuk', 'melakukan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', '.', '2', '.', 'Specify', 'the', 'Context', 'of', 'Use', 'Pada', 'tahapan', 'ini', ',', 'dilakukan', 'wawancara', 'dengan', 'subject', 'matter', 'yang', 'berasal', 'dari', 'bagian', 'Unit', 'Kajian', 'Sains', 'Data', 'di', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', 'Subject', 'matter', 'akan', 'berkontribusi', 'sebagai', 'responden', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'Berdasarkan', 'wawancara', 'tersebut', ',', 'didapatkan', 'user', 'persona', 'yang', 'akan', 'ditampilkan', 'pada', 'Tabel', 'I', 'di', 'bawah', 'ini', '.', 'Elemen', '(', '1', ')', 'Demeographic', 'Skill', 'Level', 'Behaviour', 'Environtment', 'TABEL', 'I', 'USER', 'PERSONA', 'User', 'Persona', '(', '2', ')', '\uf0b7', 'Mahasiswa', 'atau', 'Dosen', '\uf0b7', 'Jenis', 'Kelamin', ':', 'Laki-laki', 'dan', 'Perempuan', '\uf0b7', 'Dapat', 'pengoperasikan', 'komputer', 'atau', 'laptop', '\uf0b7', 'Dapat', 'mengakses', 'internet', '\uf0b7', 'Memiliki', 'tingkat', 'pemahaman', 'yang', 'baik', 'tentang', 'analisis', 'sentimen', '\uf0b7', 'Sering', 'mengoperasikan', 'komputer', 'atau', 'laptop', '\uf0b7', 'Sudah', 'sering', 'menggunakan', 'internet', '\uf0b7', 'Sudah', 'pernah', 'melakukan', 'analisis', 'sentimen', 'atau', 'yang', 'sejenisnya', '\uf0b7', 'Menggunakan', 'komputer', 'atau', 'laptop', 'Needs', '\uf0b7', 'Membutuhkan', 'aplikasi', 'yang', 'dapat', 'sekaligus', 'melakukan', 'analisis', 'sentimen', ',', 'kelola', 'data', ',', 'kelola', 'model', ',', 'dan', 'membuat', 'dahboard', 'untuk', 'hasil', 'analisis', 'sentimen', '\uf0b7', 'Membutuhkan', 'rancangan', 'aplikasi', 'dengan', 'tampilan', 'yang', 'simpel', 'dan', 'menarik', ',', 'namun', 'dapat', 'melakukan', 'berbagai', 'macam', 'tugas', '\uf0b7', 'Membutuhkan', 'rancangan', 'antarmuka', 'yang', 'mudah', 'dipahami', 'dan', 'mudah', 'dioperasikan', '\uf0b7', 'Membutuhkan', 'rancangan', 'aplikasi', 'yang', 'tidak', 'membebani', 'memori', 'jangka', 'panjang', 'dan', 'juga', 'jangka', 'pendek', 'dari', 'pengguna', 'Wawancara', 'dilakukan', 'dengan', 'dengan', 'subject', 'matter', 'pada', 'tahapan', 'sebelumnya', '.', 'Berikut', 'beberapa', 'user', 'requirement', 'yang', 'berhasil', 'didatatkan', '.', 'TABEL', 'II', 'USER', 'REQUIREMENT', 'User', 'Requirement', 'No', '.', '1', '.', 'Membuat', 'tampilan', 'yang', 'sederhana', 'dan', 'user', 'friendly', 'sehingga', 'mudah', 'digunakan', 'Menggunakan', 'referensi', 'pewarnaan', 'yang', 'di', 'dasari', 'oleh', 'warna', 'pada', 'logo', 'STIS', 'atau', 'BPS', ',', 'seperti', 'birudan', 'sebagainya', 'Menggunakan', 'font', 'tulisan', 'yang', 'lebih', 'formal', '2', '.', '3', '.', '4', '.', 'Penggunaan', 'ilutrasi', 'seperti', 'kartun', 'dan', 'sebagainya', 'tidak', 'terlalu', 'diperlukan', '4', '.', 'Iterasi', '1', 'a', '.', 'Produce', 'Design', 'Solution', 'Perancangan', 'prototipe', 'awal', 'pada', 'ini', 'didasarkan', 'pada', 'kebutuhan', 'tahapan', 'penelitian', 'pengguna', 'yang', 'didapatkan', 'pada', 'sebelumnya', '.', 'b', '.', 'Evaluate', 'Designs', 'pendapat', 'responden', 'Setelah', 'melakukan', 'evaluasi', 'dan', 'meminta', 'terhadap', 'prototipe', 'awal', 'ini', ',', 'tidak', 'terdapat', 'masalah', 'dalam', 'melakukan', 'tugas', 'yang', 'diberikan', 'kepada', 'responden', '.', 'Namun', ',', 'terdapat', 'beberapa', 'saran', 'perbaikan', 'yang', 'diberikan', 'oleh', 'reponden', 'terkait', 'tampilan', 'user', 'interface', 'pada', 'prototipe', 'awal', 'ini', '.', 'Daftar', 'tugas', 'dan', 'hasil', 'evaluasi', 'pada', 'iterasi', '1', 'masing-', 'masing', 'ada', 'pada', 'Tabel', 'III', 'dan', 'IV', 'Berikut', 'merupakan', 'saran', 'perbaikan', 'tersebut', '.', '1', ')', 'Tata', 'letak', 'layout', 'masih', 'berhimpitan', 'dan', 'memiliki', 'jarak', '(', 'space', ')', 'yang', 'masih', 'kurang', 'konsisten', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'terdapat', 'tampilan', 'yang', 'kurang', 'responsif', 'di', 'beberapa', 'halaman', '.', '2', ')', 'Tidak', 'ada', 'validasi', 'tertentu', 'untuk', 'melakukan', 'aksi', 'tertentu', 'seperti', 'logout', 'dan', 'pesan', 'error', 'yang', 'masih', 'muncul', 'di', 'halaman', 'tertentu', 'walau', 'sudah', 'melakukan', 'kegiatan', 'yang', 'benar', '.', '3', ')', 'Belum', 'ada', 'deskripsi', 'mengenai', 'tujuan', 'dan', 'fungsi-fungsi', 'aplikasi', 'pada', 'halaman', 'utama', '.', '4', ')', 'Terdapat', 'penilihan', 'warna', 'yang', 'kurang', 'tepat', 'pada', 'side', 'bar', 'sehingga', 'tulisan', 'seolah', 'menyatu', 'dengan', 'background', 'dan', 'gambar', 'logo', 'yang', 'terpotong', 'pada', 'side', 'bar', '.', 'Disarankan', 'untuk', 'membuat', 'desain', 'side', 'bar', 'yang', 'dapat', 'di', 'munculkan', 'dan', 'juga', 'dapat', 'di', 'sembunyikan', '.', '5', ')', 'Perlu', 'menyesuaikan', 'font', 'tulisan', 'antara', 'top', 'bar', 'dan', 'konten', 'utama', '4', '/', '8', 'No', '.', '1', '.', '2', '.', '3', '.', '4', '.', '5', '.', '6', '.', '7', '.', '8', '.', 'TABEL', 'III', 'DAFTAR', 'TUGAS', 'ITERASI', '1', 'Tugas', 'Temukan', 'tombol', 'dan', 'halaman', 'registrasi', 'Temukan', 'tombol', 'login', 'dan', 'lakukan', 'login', 'Temukan', 'tombol', 'menuju', 'halaman', 'kelola', 'data', 'sentimen', 'Temukan', 'tombol', 'menuju', 'halaman', 'kelola', 'model', 'sentimen', 'Temukan', 'tombol', 'menuju', 'halaman', 'project', 'sentimen', 'Temukan', 'halaman', 'untuk', 'membuat', 'project', 'baru', 'Temukan', 'halaman', 'untuk', 'melihat', 'riwayat', 'project', 'dan', 'dashboard', 'hasil', 'untuk', 'project', 'sentimen', '1', 'Temukan', 'tombol', 'logout', 'TABEL', 'IV', 'HASIL', 'EVALUASI', 'ITERASI', '1', 'No', '.', 'Tugas', '%', 'Keberhsilan', '100', '%', 'Jumlah', 'Kesalahan', '0', '1', '.', '2', '.', '3', '.', '4', '.', '5', '.', '6', '.', '7', '.', '8.', 'dan', 'kelola', 'tombol', 'Temukan', 'halaman', 'registrasi', 'Temukan', 'tombol', 'login', 'dan', 'lakukan', 'login', 'Temukan', 'tombol', 'menuju', 'data', 'halaman', 'sentimen', 'Temukan', 'tombol', 'menuju', 'halaman', 'kelola', 'model', 'sentimen', 'Temukan', 'tombol', 'menuju', 'halaman', 'project', 'sentimen', 'Temukan', 'halaman', 'untuk', 'membuat', 'project', 'baru', 'Temukan', 'halaman', 'untuk', 'melihat', 'riwayat', 'project', 'dan', 'dashboard', 'untuk', 'hasil', 'project', 'sentimen', '1', '100', '%', '100', '%', '100', '%', '100', '%', '100', '%', '100', '%', 'Temukan', 'tombol', 'logout', '100', '%', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '5', '.', 'Iterasi', '2', 'a', '.', 'Produce', 'Design', 'Solution', 'Proses', 'iterasi', '2', 'dilakukan', 'berdasarkan', 'saran', 'perbaikan', 'pada', 'iterasi', '1', '.', 'Tabel', 'V', 'menunjukan', 'perubahan', 'yang', 'terjadi', 'pada', 'iterasi', '2.', 'b', '.', 'Evaluate', 'Designs', 'Tabel', 'VI', 'menampilkan', 'hasil', 'evaluasi', 'untuk', 'iterasi', '2', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'evaluasi', 'tersebut', ',', 'tahapan', 'iterasi', 'dianggap', 'selesai', 'dan', 'desain', 'prototipe', 'iterasi', '2', 'menjadu', 'prototipe', 'final', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'V', 'DAFTAR', 'PERUBAHAN', 'PADA', 'ITERASI', '2', 'Perubahan', 'pada', 'Iterasi', '1', 'No', '.', '1.', 'dimunculkan', 'Side', 'bar', 'didesain', 'bisa', 'di', 'hide', 'dan', 'sesuai', 'kebutuhan', ',', 'serta', 'perubahan', 'warna', 'pada', 'side', 'bar', 'dan', 'top', 'bar', '2', '.', 'Penyeseuaian', 'ukuran', 'layout', 'agar', 'serasi', 'disetiap', 'halaman', '3', '.', 'Penambahan', 'penjelasan', 'manfaat', 'dan', 'tujuan', 'pada', 'halaman', 'utama', '4', '.', 'Perubahan', 'ukuran', 'font', 'pada', '(', 'dilakukan', 'top', 'penyamaran', 'ukuran', ':', '16dp', ')', 'bar', '5', '.', 'Penambahan', 'pesan', 'validasi', 'ketika', 'akan', 'mencoba', 'logout', 'Alasan', 'Perubahan', 'Sesuai', 'dengan', 'saran', 'dari', 'responden', 'serta', 'mengatasi', 'masalah', 'tampilan', 'tulisan', 'pada', 'side', 'bar', 'yang', 'warnanya', 'seolah', 'menyatu', '.', 'Gambar', '4', 'merupakan', 'perbandingan', 'antara', 'side', 'bar', 'baru', 'dan', 'lama', 'Sesuai', 'dengan', 'saran', 'perbaikan', 'di', 'mana', 'setiap', 'halaman', 'dibuat', 'memiliki', 'ukuran', 'tampilan', 'yang', 'serasi', '.', 'Dalam', 'hal', 'ini', 'batas', 'konten', 'dengan', 'setiap', 'ujung', 'layar', 'akan', 'dibuat', 'sama', 'dengan', 'rincian', ':', 'kanan', '35dp', 'dan', 'kiri', '35dp', '.', 'Sesuai', 'dengan', 'saran', 'perbaikan', 'di', 'mana', 'pada', 'halaman', 'utama', 'perlu', 'diberikan', 'penjelasan', 'tentang', 'manfaat', 'dan', 'tujuan', 'aplikasi', '.', 'Gambar', 'merupakan', '5', 'antara', 'perbandingan', 'halaman', 'tampilan', 'utama', 'lama', 'dengan', 'yang', 'baru', '.', 'Hal', 'ini', 'sesuai', 'dengan', 'saran', 'perbaikan', 'oleh', 'responden', 'di', 'mana', 'untuk', 'font', 'ukuran', 'akun', 'keterangan', 'dengan', 'ukuran', 'font', 'konten', 'utama', 'berbeda', '.', 'Sesuai', 'dengan', 'saran', 'responden', 'perbaikan', 'untuk', 'menambahkan', 'pesan', 'atau', 'validasi', 'pesan', 'peringatan', 'ketika', 'akan', 'melakukan', 'logout', '.', 'Gambar', '6', 'menunjukan', 'tampilan', 'pesan', 'validasi', 'ketika', 'melakukan', 'logout', 'yang', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'TABEL', 'VI', 'DAFTAR', 'TUGAS', 'DAN', 'HASIL', 'EVALUASI', 'ITERASI', '2', 'No', '.', '1', '.', 'Tugas', 'Temukan', 'membuka', 'side', 'bar', 'tombol', 'untuk', '%', 'Keberhsilan', '100', '%', 'Jumlah', 'Kesalahan', '0', '3', '.', '2', '.', 'Mencoba', 'untuk', 'membuka', 'dan', 'menutup', 'side', 'bar', 'Temukan', 'pesan', 'peringatan', 'ketika', 'menekan', 'login', 'tanpa', 'mengisi', 'email', 'dan', 'password', 'Temukan', 'halaman', 'untuk', 'melakukan', 'tambah', 'dan', 'upload', 'data', 'sentimen', 'Temukan', 'pesan', 'ketika', 'logout', 'validasi', 'akan', 'melakukan', '5', '.', '4', '.', '100', '%', '100', '%', '100', '%', '100', '%', '0', '0', '0', '0', '6', '.', 'Prototipe', 'Final', 'Final', 'prototipe', 'untuk', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'desain', 'prototipe', 'dari', 'iterasi', '2', '.', 'Gambar', '4', 'hingga', '13', 'merupakan', 'desain', 'final', 'dari', 'prototipe', 'sekaligus', 'perbandingannya', 'dengan', 'prototipe', 'iterasi', '1', '.', 'Gambar', '4', 'merupakan', 'perbandingan', 'desain', 'side', 'bar', 'hasil', 'perancangan', 'iterasi', '(', 'kiri', ')', 'dan', 'iterasi', '2', '(', 'kanan', ')', '.', 'Gambar', '5', 'merupakan', 'perbandingan', 'desain', 'halaman', 'utama', 'hasil', 'perancangan', 'iterasi', '1', '(', 'atas', ')', 'dan', 'iterasi', '2', '(', 'bawah', ')', '.', 'Selnjutnya', ',', 'Gambar', '6', 'merupakan', 'desain', 'pesan', 'peringatan', 'yang', 'akan', 'muncul', 'ketika', 'melakukan', 'logout', '.', 'Gambar', '7', 'hingga', '13', 'adalah', 'desain', 'untuk', 'halaman', 'baru', 'hasil', 'perancangan', 'iterasi', '2', '.', 'Gambar', '5', '.', 'Perbandingan', 'Tampilan', 'Halaman', 'Utama', 'Gambar', '6', '.', 'Tampilan', 'Pesan', 'Peringatan', 'Gambar', '7', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Login', '(', 'Atas', ')', 'dan', 'Registrasi', '(', 'Bawah', ')', 'Gambar', '4', '.', 'Perbandingan', 'Tampilan', 'Side', 'Bar', 'Gambar', '8', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Data', 'Sentimen', '(', 'Atas', ')', 'dan', 'Tambah', 'Data', '(', 'Bawah', ')', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '9', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Model', 'Sentimen', '(', 'Atas', ')', 'dan', 'Tambah', 'Model', '(', 'Bawah', ')', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'dan', 'pembahasan', 'pada', 'bagian', 'sebelumnya', ',', 'Gambar', '13', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Dashboard', 'Gambar', '10', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Project', 'Gambar', '11', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Project', 'Baru', 'berikut', 'kesimpulan', 'yang', 'dapat', 'diambil', ':', '1', '.', 'Tahapan', 'evaluasi', 'pada', 'iterasi', '2', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'evaluasi', 'Cognitive', 'Walkthrough', 'menyatakan', 'bahwa', 'tidak', 'terdapat', 'masalah', 'pada', 'desain', 'prototipe', 'yang', 'telah', 'dirancang', '.', 'Dengan', 'tidak', 'adanya', 'responden', 'yang', 'gagal', 'pada', 'tahapan', 'iterasi', '2', ',', 'dengan', 'demikian', 'penelitian', 'dinyatakan', 'selesai', 'sampai', 'dengan', 'iterasi', 'ke', '2', '.', '2', '.', 'Prototipe', 'final', 'merupakan', 'desain', 'yang', 'telah', 'disesuaikan', 'dengan', 'pengguna', 'dan', 'sudah', 'memiliki', 'tampilan', 'user', 'interface', 'yang', 'sesuai', 'dan', 'friendly', 'bagi', 'pengguna', 'pada', 'iterasi', 'ke', '2', '.', 'Hal', 'ini', 'dikarenakan', 'sudah', 'tidak', 'terdapat', 'masalah', 'dan', 'kesalahan', 'dari', 'responden', 'dalam', 'melakukan', 'tugas', '.', '3', '.', 'Panduan', 'dalam', 'perancangan', 'user', 'interface', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'terbentuk', 'berdasarkan', 'hasil', 'dari', 'protitipe', 'final', '.', 'Panduan', 'tersebut', 'dapat', 'dijadikan', 'acuan', 'pada', 'perancangan', 'user', 'interface', 'dan', 'pembangunan', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'di', 'masa', 'depan', '.', 'Berdasarkan', 'kesimpulan', 'tersebut', ',', 'nerikut', 'saran', 'yang', 'dapat', 'diambil', 'dari', 'penelitian', 'ini', ':', '1', '.', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'metode', 'yang', 'di', 'mana', 'peran', 'pengguna', 'merupakan', 'hal', 'yang', 'sangat', 'penting', '.', 'Maka', 'dari', 'itu', ',', 'untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', 'diharapkan', 'responden', 'dapat', 'dipilih', 'dengan', 'sebaik-baiknya', 'dan', 'sesuai', 'dengan', 'cakupan', 'penelitian', 'yang', 'diambil', '.', '2', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', 'hanya', 'dilakukan', 'perancangan', 'user', 'interface', 'dengan', 'hasil', 'akhir', 'berupa', 'prototipe', 'dan', 'pedoman', 'perancangan', 'user', 'interface', 'untuk', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'yang', 'prototipenya', 'hanya', 'dapat', 'dijalankan', 'dengan', 'menggunakan', 'media', 'Laptop', 'atau', 'PC', 'saja', '.', 'Pada', 'penelitian', 'selanjutnya', ',', 'diharapkan', 'dapat', 'melanjutkan', 'penelitian', 'dengan', 'merancang', 'user', 'interface', 'dan', 'melakukan', 'pembangunan', 'aplikasi', 'analisis', 'sentimen', 'berbasis', 'web', 'berdasarkan', 'pedoman', 'pada', 'penelitian', 'ini', '.', 'untuk', 'media', 'lain', 'Gambar', '12', '.', 'Tampilan', 'Halaman', 'Riwayat', 'Project', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'A.', 'E.', 'Brouwer', 'and', 'W.', 'H.', 'Haemers', ',', 'Spectra', 'of', 'Graphs', '.', 'New', 'York', ':', '7', '/', '8', '[', '1', ']', 'Pang', ',', 'B.', 'and', 'L.', 'Lee', ',', '“', 'Opinion', 'Mining', 'and', 'Sentiment', 'Analysis', ',', '”', 'Foundation', 'and', 'Trends', 'in', 'Information', 'Retrieval', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '1-2', ',', 'pp', '.', '1-135', ',', '2008', '.', '[', '2', ']', 'E.', 'Kontopoulos', ',', 'C.', 'Berberidis', ',', 'T.', 'Dergiades', ',', 'and', 'N.', 'Bassiliades', ',', '“', 'Ontologi-based', 'Sentiment', 'Analysis', 'of', 'Twitter', 'Posts', ',', '”', 'Expert', 'Systems', 'with', 'Applications', ',', 'vol', '.', '40', ',', 'no', '.', '10', ',', 'pp', '.', '4065-4074', ',', '2013', '.', '[', '3', ']', 'Faiqotul', 'H.', '(', '2022', ',', '12', ')', 'Analisis', 'Sentimen', 'adalah', ':', 'Pengertian', ',', 'Contoh', ',', 'Tipe', '.', 'https', ':', '//majoo.id/solusi/detail/analisis-sentimen-', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'adalah', 'Apa', '[', '4', ']', 'Universitas', 'Esa', 'Unggul', '.', '(', '2022', ',', '11', ')', 'Pengertian', 'Front', 'End', 'dan', 'Back', 'End', 'Developer', ',', 'Available', ':', 'Bedanya', '?', '.', 'https', ':', '//fasilkom.esaunggul.ac.id/pengertian-front-end-dan-back-end-', 'developer-apa-', 'bedanya/', '#', ':', '~', ':', 'text=Jadi', '%', '20perbedaan', '%', '20antara', '%', '20front', '%', '20end', ',', 'sebuah', '%', '20situs', '%', '20web', '%', '20atau', '%', '20aplikasi', '.', '[', 'Online', ']', '.', '[', '5', ']', 'Ulinuha', ',', 'Z.', ',', 'Suakanto', ',', 'S.', ',', '&', 'Alam', ',', 'E.', 'N.', ',', '“', 'Perancangan', 'User', 'Interface', 'Aplikasi', 'Web', 'e-Learning', 'untuk', 'Kader', 'Kesehatan', 'dengan', 'Metode', 'User-', 'Centered', 'Design', '(', 'UCD', ')', ',', '”', 'Jurnal', 'Telematika', ',', 'vol', '.', '17', ',', 'no', '.', '1', ',', '2022', '.', '[', '6', ']', 'Swasty', ',', 'W.', ',', '&', 'Adriyanto', ',', 'A.', 'R', ',', '“', 'Does', 'color', 'matter', 'on', 'web', 'user', 'interface', 'design', ',', '”', 'CommIT', '(', 'Communication', 'and', 'Information', 'Technology', ')', 'Journal', ',', 'vol.11', ',', 'no.1', ',', 'pp', '.', '17-24', ',', '2017', '.', '[', '7', ']', 'Zhang', ',', 'P.', ',', 'Small', ',', 'R.', 'V.', ',', 'von', 'Dran', ',', 'G.', 'M.', ',', '&', 'Barcellos', ',', 'S', ',', 'Websites', 'that', 'satisfy', 'users', ':', 'A', 'theoretical', 'framework', 'for', 'web', 'user', 'interface', 'design', 'and', 'evaluation', ',', 'In', 'Proceedings', 'of', 'the', '32nd', 'Annual', 'Hawaii', 'International', 'Conference', 'on', 'Systems', 'Sciences', ',', '1999', ',', '(', 'pp', '.', '8-pp', ')', '.', 'IEEE', '.', '[', '8', ']', 'Al', 'Ghiffari', ',', 'A.', ',', 'Darwiyanto', ',', 'E.', ',', '&', 'Junaedi', ',', 'D', ',', '“', 'Perancangan', 'Ulang', 'User', 'Interface', 'Website', 'Politeknik', 'Kesehatan', 'Makassar', 'Menggunakan', 'Metode', 'User-Centered', 'Design', ',', '”', 'eProceedings', 'of', 'Engineering', ',', 'vol', '.', '6', ',', 'no', '.', '1', ',', 'pp', '.', '2291-2341', ',', '01', 'Apr', '2019', '.', '[', '9', ']', 'Bligård', ',', 'L.', 'O.', ',', '&', 'Osvalder', ',', 'A.', 'L.', ',', '“', 'Enhanced', 'cognitive', 'walkthrough', ':', 'Development', 'of', 'the', 'cognitive', 'walkthrough', 'method', 'to', 'better', 'predict', ',', 'identify', ',', 'and', 'present', 'usability', 'problems', ',', '”', 'Advances', 'in', 'Human-Computer', 'Interaction', ',', 'vol', '.', '2013', ',', '09', 'Oct', '2013', '.', '[', '10', ']', 'Tarang', ',', 'M.', ',', 'Munir', ',', 'A.', ',', 'Surasa', ',', 'H', ',', '“', 'OPTIMALISASI', 'DESIGN', 'USER', 'INTERFACE', '(', 'UI', ')', 'APLIKASI', 'HALOPRINT', 'DIGITAL', 'BERBASIS', 'WEBSITE', 'MENGGUNAKAN', 'METODE', 'USER', 'CENTERED', 'DESIGN', '(', 'UCD', ')', ',', '”', 'KHARISMA', 'Tech', ',', 'vol', '.', '17', ',', 'no.2', ',', 'pp', '.', '16-29', ',', 'Sep', '2022', '[', '11', ']', 'T.', 'Lowdermilk', ',', 'User-centered', 'design', ':', 'a', 'developer', "'s", 'guide', 'to', 'building', 'user-', 'friendly', 'applications', '..', "O'Reilly", 'Media', ',', 'Inc', ',', '2013', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pengembangan', 'Indeks', 'Ketahanan', 'Pangan', 'dengan', 'Citra', 'Satelit', 'Multisumber', 'dan', 'Big', 'Data', 'Geospasial', 'Lainnya', 'Studi', 'Kasus', ':', 'Provinsi', 'Kalimantan', 'Barat', 'Dwi', 'Karunia', 'Syaputri', '(', '221911164', ',', '4SD2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Eng', '.', 'Arie', 'Wahyu', 'Wijayanto', 'Ringkasan—', 'Ketahanan', 'pangan', 'yang', 'kuat', 'sangat', 'diperlukan', 'sebagai', 'upaya', 'untuk', 'membentuk', 'sumber', 'daya', 'manusia', 'yang', 'sehat', ',', 'aktif', 'dan', 'produktif', ',', 'sesuai', 'dengan', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', '(', 'SDGs', ')', ',', 'yaitu', 'menghilangkan', 'kelaparan', '(', 'zero', 'hunger', ')', 'pada', 'tahun', '2030', '.', 'Salah', 'satu', 'provinsi', 'yang', 'masuk', 'dalam', 'prioritas', '1-3', '(', 'rentan', 'rawan', 'pangan', ')', 'adalah', 'Provinsi', 'Kalimantan', 'Barat', '.', 'Data', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', '(', 'IKP', ')', 'resmi', 'Indonesia', 'dipublikasikan', 'oleh', 'Kementrian', 'Pertanian', '.', 'Ketersediaan', 'informasi', 'dari', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'berpotensi', 'menjadi', 'sumber', 'data', 'alternatif', 'untuk', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'dengan', 'tingkat', 'yang', 'lebih', 'granular', ',', 'update', 'lebih', 'cepat', ',', 'serta', 'murah', '.', 'Penelitian', 'ini', 'akan', 'melakukan', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', '.', 'Hasil', 'estimasi', 'menggunakan', 'MCDA', 'metod', 'WSM', ',', 'korelasi', 'pearson', 'secara', 'berturut-turut', 'antara', 'IKP', 'resmi', 'dengan', 'aspek', 'ketersediaan', ',', 'keterjangkauan', ',', 'dan', '-0.49', ',', 'dan', '0.57.', 'pemanfaatan', 'pangan', 'adalah', '0.51', ',', 'Pembangunan', 'IKP', 'dengan', 'hasil', 'WSM', 'menggunakan', 'bobot', 'resmi', ',', 'didapatkan', 'evaluasi', 'RMSE', '4.94', ',', 'MAE', '3.51', ',', 'MAPE', '0.05', ',', '0.09', '.', 'Hasil', 'penelitian', 'menunjukkan', 'bahwa', 'model', 'machine', 'learning', 'terbaik', 'untuk', 'estimasi', 'IKP', 'adalah', 'model', 'random', 'forest', 'regression', '(', 'RFR', ')', '.', 'Peta', 'Estimasi', 'IKP', 'agregat', 'kabupaten/kota', 'dengan', 'machine', 'learning', 'memiliki', 'korelasi', 'pearson', '0.13', 'dengan', 'data', 'IKP', 'resmi', 'dari', 'Kementrian', 'Pertanian', '.', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', ',', 'keterjangkauan', 'pangan', ',', 'pemanfaatan', 'pangan', 'dengan', 'data', 'resmi', 'secara', 'berturut-turut', 'adalah', '0.6', ',', '0.4', ',', 'dan', '0.5', '.', 'Sedangkan', 'estimasi', 'korelasi', 'untuk', 'Kata', 'Kunci—', 'IKP', ',', 'citra', 'satelit', ',', 'big', 'data', 'geospasial', ',', 'machine', 'learning', ',', 'MCDA', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Ketahanan', 'pangan', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'faktor', 'penting', 'dalam', 'pembangunan', 'ekonomi', 'berkelanjutan', '[', '1', ']', '.', 'Ketahanan', 'pangan', 'selalu', 'menjadi', 'isu', 'strategis', 'dalam', 'pembangunan', 'baik', 'di', 'tingkat', 'nasional', 'maupun', 'global', 'karena', 'pemenuhan', 'pangan', 'merupakan', 'hak', 'setiap', 'warga', 'negara', 'yang', 'harus', 'dijamin', 'kuantitas', 'dan', 'kualitasnya', 'aman', 'dan', 'bergizi', '.', 'Menurut', 'UU', '18', 'tahun', '2012', 'tentang', 'pangan', ',', 'ketahanan', 'pangan', 'adalah', 'kondisi', 'terpenuhinya', 'pangan', 'bagi', 'negara', 'sampai', 'dengan', 'perseorangan', ',', 'yang', 'tercermin', 'dari', 'tersedianya', 'pangan', 'yang', 'cukup', ',', 'baik', 'jumlah', 'maupun', 'mutunya', 'aman', ',', 'beragam', ',', 'bergizi', ',', 'merata', ',', 'dan', 'terjangkau', ',', 'tidak', 'bertentangan', 'dengan', 'agama.', ',', 'keyakinan', ',', 'dan', 'budaya', 'masyarakat', ',', 'untuk', 'dapat', 'hidup', 'sehat', ',', 'aktif', ',', 'dan', 'produktif', 'secara', 'berkelanjutan', '[', '2', ']', '.', 'Berdasarkan', 'pengertian', 'tersebut', ',', 'target', 'ketahanan', 'pangan', 'ini', 'adalah', 'perseorangan', '(', 'tiap', 'individu', ')', ',', 'bukan', 'daerah', '.', 'Hal', 'ini', 'sejalan', 'dengan', 'tujuan', 'akhir', 'dari', 'pembangunan', 'ketahanan', 'pangan', 'nasional', 'oleh', 'Food', 'Agriculture', 'Organization', '(', 'FAO', ')', ',', 'yaitu', 'serta', 'membangun', 'manusia-manusia', 'yang', 'bisa', 'hidup', 'dengan', 'kualitas', 'hidup', 'yang', 'lebih', 'baik', '.', 'Ketahanan', 'pangan', 'yang', 'kuat', 'sangat', 'diperlukan', 'sebagai', 'upaya', 'untuk', 'membentuk', 'sumber', 'daya', 'manusia', 'yang', 'sehat', ',', 'aktif', 'dan', 'produktif', ',', 'bahkan', 'hal', 'tersebut', 'sejalan', 'dengan', 'upaya', 'pencapaian', 'tujuan', 'kedua', 'dalam', 'Sustainable', 'Development', 'Goals', '(', 'SDGs', ')', 'yaitu', 'menghilangkan', 'kelaparan', '(', 'zero', 'hunger', ')', 'pada', 'tahun', '2030', '[', '3', ']', '.', 'Dalam', 'SDGs', 'poin', 'kedua', 'tersebut', ',', 'diharapkan', 'segala', 'bentuk', 'kelaparan', 'di', 'dunia', 'dapat', 'berakhir', ',', 'sehingga', 'individu', 'berhak', 'tiap', 'mendapatkan', 'akses', 'pangan', 'yang', 'layak', '[', '4', ']', '.', 'faktor-faktor', 'pendukungnya', 'Untuk', 'mengetahui', 'tingkat', 'ketahanan', 'pangan', 'suatu', 'wilayah', 'serta', 'telah', 'dikembangkan', 'beberapa', 'indikator', 'dalam', 'bentuk', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', '[', '5', ']', '.', 'to', 'Combat', 'Berdasarkan', 'United', 'Nation', 'Convention', 'Desertification', '(', 'UNCCD', ')', ',', 'IKP', 'secara', 'global', 'atau', 'Global', 'Food', 'Security', 'Index', '(', 'GFSI', ')', 'disusun', 'dari', '113', 'negara', '.', 'Indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'Indonesia', 'tahun', '2021', 'sebesar', '59,2', '.', 'Sedangkan', ',', 'rata-rata', 'keseluruhan', 'skor', 'Global', 'Food', 'Security', 'Index', '(', 'GFSI', ')', 'untuk', 'seluruh', '113', 'negara', 'adalah', '60,9', 'pada', 'tahun', '2021', '[', '6', ']', '.', 'Artinya', ',', 'pada', 'tahun', '2021', 'skor', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'Indonesia', 'masih', 'di', 'bawah', 'rata-rata', 'dunia', '.', 'Hal', 'tersebut', 'harus', 'menjadi', 'perhatian', 'bagi', 'Indonesia', 'dalam', 'peningkatan', 'ketahanan', 'pangan', '.', 'Di', 'Indonesia', ',', 'data', 'resmi', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'dipublikasikan', 'oleh', 'Badan', 'Ketahanan', 'Pangan', '(', 'BKP', ')', ',', 'Kementrian', 'Pertanian', 'yang', 'dirilis', 'tiap', 'tahun', 'dan', 'level', 'terkecilnya', 'pada', 'kabupaten/kota', '.', 'Berdasarkan', 'publikasi', 'IKP', 'tahun', '2021', ',', 'rata-rata', 'IKP', 'di', 'Indonesia', 'berdasarkan', '34', 'provinsi', 'sebesar', '72,43', '.', 'Salah', 'satu', 'provinsi', 'yang', 'masuk', 'dalam', 'prioritas', '1-3', '(', 'rentan', 'rawan', 'pangan', ')', 'adalah', 'Provinsi', 'Kalimantan', 'Barat', ',', 'dengan', 'IKP', '71,32', '.', 'Daerah', 'yang', 'masuk', 'dalam', 'prioritas', '1-3', 'perlu', 'mendapatkan', 'perhatian', 'khusus', 'oleh', 'pemerintah', ',', 'baik', 'pusat', 'maupun', 'daerah', '[', '3', ']', '.', 'Beberapa', 'kabupaten', 'di', 'Kalimantan', 'Barat', 'berbatasan', 'langsung', 'dengan', 'Malaysia', '.', 'Kawasan', 'perbatasan', 'identik', 'dengan', 'kondisi', 'tingkat', 'kesejahteraan', 'wilayah', 'yang', 'masyarakat', 'yang', 'rendah', ',', 'serta', 'kurangnya', 'aksesibilitas', 'sarana', 'atau', 'prasarana', 'dasar', '.', 'Sektor', 'pertanian', 'di', 'daerah', 'perbatasan', 'Indonesia', 'khususnya', 'yang', 'berada', 'di', 'Kalimantan', 'Barat', 'memiliki', 'potensi', 'di', 'sektor', 'pertanian', 'untuk', 'dikembangkan', ',', 'terutama', 'dalam', 'namun', 'aksesibilitas', 'dan', 'tingginya', 'biaya', 'pertanian', '.', 'Faktanya', ',', 'laporan', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', '2018', ')', 'menyebutkan', 'bahwa', 'Kalimantan', 'Barat', 'memiliki', 'potensi', 'atas', 'kerawanan', 'pangan', 'di', 'Indonesia', '.', 'Situasi', 'ini', 'berkorelasi', 'erat', 'dengan', 'banyaknya', 'alih', 'fungsi', 'lahan', 'sering', 'menghadapi', 'tantangan', 'terpencil', ',', 'terisolir', ',', '1', '/', '9', 'yang', 'bermula', 'dari', 'tanaman', 'pangan', 'menjadi', 'areal', 'perkebunan', 'kelapa', 'sawit', '[', '26', ']', '.', 'dari', 'berasal', 'pangan', 'ketahanan', 'Pemerintah', 'harus', 'bisa', 'mengeluarkan', 'kebijakan', 'yang', 'sesuai', 'dalam', 'menangani', 'bahkan', 'mencegah', 'kerentanan', 'pangan', 'di', 'suatu', 'wilayah', '.', 'Data', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'yang', 'cepat', 'dan', 'granular', 'sangat', 'dibutuhkan', 'untuk', 'membuat', 'kebijakan', 'sedini', 'mungkin', '.', 'Saat', 'ini', ',', 'data', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'membangun', 'indeks', 'berbagai', 'kementrian/lembaga', ',', 'di', 'mana', 'data', 'tersebut', 'didapatkan', 'melalui', 'survei', 'rumah', 'tangga', 'di', 'lapangan', '.', 'Pengumpulan', 'data', 'dengan', 'metode', 'saat', 'ini', 'memiliki', 'keterbatasan', 'seperti', 'pelaksanaan', 'yang', 'memakan', 'waktu', 'lama', ',', 'mahal', ',', 'serta', 'cakupan', 'yang', 'terbatas', '.', 'Ketersediaan', 'informasi', 'dari', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'berpotensi', 'untuk', 'melengkapi', 'keterbatasan', 'data', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'yang', 'ada', '.', 'Informasi', 'ketahanan', 'pangan', 'yang', 'akurat', ',', 'komprehensif', ',', 'dan', 'tertata', 'dengan', 'baik', 'untuk', 'memberikan', 'informasi', 'kepada', 'para', 'pembuat', 'keputusan', 'dalam', 'pembuatan', 'program', 'dan', 'kebijakan', 'tentang', 'ketahanan', 'pangan', '[', '10', ']', '.', 'Penelitian', 'sebelumnya', 'menunjukkan', 'bahwa', 'pemanfaatan', 'machine', 'learning', '[', '17', ']', 'dan', 'pemanfaatan', 'multi-', 'criteria', 'decision', 'analysis', '(', 'MCDA', ')', '[', '27', ']', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'estimasi', 'pencapaian', 'ketahanan', 'pangan', '.', 'Berdasarkan', 'hasil', 'kajian', 'literatur', ',', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'studi', 'pertama', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'di', 'yang', 'mengembangkan', 'Kalimantan', 'Barat', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', 'multi-sumber', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'dengan', 'machine', 'learning', 'dan', 'MCDA', '.', 'Hasil', 'yang', 'diperoleh', 'diharapkan', 'dapat', 'mendukung', 'data', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'resmi', 'demi', 'pemantauan', 'dan', 'evaluasi', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'lebih', 'baik', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Adapun', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Mengidentifikasi', 'kondisi', 'dari', 'indikator', 'ketahanan', 'pangan', 'Provinsi', 'Kalimantan', 'Barat', 'dengan', 'multisumber', 'penginderaan', 'jauh', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', '.', 'setiap', '2', '.', 'Membangun', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'spasial', 'di', 'Provinsi', 'Kalimantan', 'Barat', 'dengan', 'Multi-Criteria', 'Decision', 'Analysis', '(', 'MCDA', ')', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', 'multi-sumber', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '3', '.', 'Membangun', 'model', 'machine', 'learning', 'untuk', 'estimasi', 'IKP', 'wilayah', 'Kalimantan', 'Barat', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', 'multi-sumber', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', '.', '4', '.', 'Melakukan', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'Kalimantan', 'Barat', 'pada', 'skala', 'granular', 'yang', 'lebih', 'detail', '(', 'grid', '2,5', 'km', ')', '.', '5', '.', 'Membangun', 'dashboard', 'interaktif', 'hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'level', 'grid', '2,5', 'km', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Untuk', 'penelitian', 'pengembangan', 'IKP', 'menggunakan', 'gabungan', 'citra', 'satelit', 'multi-sumber', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'di', 'Indonesia', 'masih', 'belum', 'dilakukan', '.', 'Penelitian', 'terkait', ',', 'namun', 'masih', 'menggunakan', 'cara', 'konvensional', 'pernah', 'dilakukan', 'oleh', 'Dewi', 'Aprilia', 'Ajeng', 'Lestari', ',', 'dkk', ',', 'pada', 'tahun', '2018', '[', '10', ']', ',', 'dengan', 'skoring', 'pembobotan', 'menggunakan', 'AHP', '(', 'Analytical', 'Hierarchy', 'Process', ')', '.', 'Selanjutnya', ',', 'penelitian', 'oleh', 'Sahdan', 'Muizzu', ',', 'dkk', ',', 'pada', 'tahun', '2022', '[', '11', ']', ',', 'menggunakan', 'metode', 'principal', 'component', 'analysis', '(', 'PCA', ')', '.', 'Penelitian', 'yang', 'sudah', 'menggunakan', 'remote', 'sensing', 'dilakukan', 'oleh', 'Riantini', 'Vitriana', ',', 'dkk', ',', 'pada', 'tahun', '2022', ',', 'namun', 'masih', 'terbatas', 'pada', 'beberapa', 'aspek', 'saja', '[', '4', ']', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'terdapat', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', 'oleh', 'Shuzhu', 'Shi', ',', 'et', 'al', '.', '[', '1', ']', ',', 'yang', 'bertujuan', 'untuk', 'evaluasi', 'komprehensif', 'ketahanan', 'pangan', 'di', 'tingkat', 'nasional', '.', 'Berdasarkan', 'studi', 'literatur', ',', 'ditemukan', 'penelitian', 'yang', 'memanfaatkan', 'citra', 'satelit', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'untuk', 'studi', 'kasus', 'kemiskinan', '[', '7', ']', ',', '[', '12', ']', '.', 'Dengan', 'memanfaatkan', 'informasi', 'dari', 'berbagai', 'literatur', ',', 'peneliti', 'akan', 'mengadopsi', 'beberapa', 'metode', 'yang', 'sesuai', 'dengan', 'skripsi', 'ini', 'untuk', 'dikombinasikan', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'merupakan', 'studi', 'pertama', 'yang', 'mengembangkan', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'di', 'Kalimantan', 'Barat', 'menggunakan', 'citra', 'satelit', 'multi-sumber', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'dengan', 'machine', 'learning', 'dan', 'MCDA', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'A.', 'Rancangan', 'Indikator', 'IKP', 'dan', 'Data', 'Alternatif', 'yang', 'Diusulkan', 'Pada', 'Tabel', 'II', 'dapat', 'dilihat', 'data', 'resmi', 'indikator-indikator', 'IKP', 'dan', 'usulan', 'data', 'alternatif', 'untuk', 'membangun', 'IKP', '.', 'TABEL', 'I', 'DATA', 'RESMI', 'IKP', 'DAN', 'USULAN', 'DATA', 'IKP', 'Aspek', 'Data', 'Resmi', 'IKP', 'Indikator', 'Sumber', 'Data', 'Sumber', 'Data', 'Resolusi', 'Spasial', 'Usulan', 'Data', 'IKP', 'Variabel', 'Band', 'yang', 'Digunakan', 'Referensi', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'Rasio', 'konsumtif', 'normatif', 'per', 'kapita', 'terhadap', 'produksi', 'bersih', 'padi', ',', 'jagung', ',', 'ubi', 'jalar', ',', 'ubi', 'kayu', ',', 'serta', 'stok', 'beras', 'pemerintah', 'daerah', 'BPS', 'dan', 'Kementrian', 'Pertanian', 'Sentinel-2', '10', 'm', 'Normalized', 'Difference', 'Drought', 'Index', '(', 'NDDI', ')', 'B4', '(', 'Red', ')', ',', 'B8', '(', 'NIR', ')', ',', 'and', 'B11', '(', 'SWIR', '1', ')', 'Kelembapan', 'Tanah', 'B4', '(', 'Red', ')', ',', 'B8', '(', 'NIR', ')', ',', 'and', 'B11', '(', 'SWIR', '1', ')', 'Normalized', 'Difference', 'Vegetation', 'Index', '(', 'NDVI', ')', 'B4', '(', 'Red', ')', 'and', 'B8', '(', 'NIR', ')', '[', '8', ']', '[', '4', ']', '[', '4', ']', 'NASA', 'SRTM', '30m', 'elevasi', 'slopes', 'elevation', '[', '13', ']', '2', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Aspek', 'Data', 'Resmi', 'IKP', 'Indikator', 'Sumber', 'Data', 'Persentase', 'rumah', 'tangga', 'tanpa', 'akses', 'listrik', 'SUSENAS', '-', 'BPS', 'Sumber', 'Data', 'NOAA-', 'VIIRS', 'Sentinel-2', 'WorldPop', 'Resolusi', 'Spasial', '750m', '10', 'm', '1km', 'Usulan', 'Data', 'IKP', 'Variabel', 'Nighttime', 'Light', 'Intensity', '(', 'NTL', ')', 'Built-Up', 'Index', '(', 'BUI', ')', 'Population', 'Density', 'Keterjangkauan', 'Pangan', 'Persentase', 'penduduk', 'yang', 'hidup', 'di', 'bawah', 'garis', 'kemiskinan', 'Persentase', 'rumah', 'tangga', 'dengan', 'proporsi', 'pengeluaran', 'untuk', 'pangan', 'lebih', 'dari', '65', '%', 'terhadap', 'total', 'pengeluaran', 'SUSENAS', '-', 'BPS', 'Facebook', '/', 'Meta', '2.4km', 'Relative', 'Wealth', 'Index', '(', 'RWI', ')', 'Band', 'yang', 'Digunakan', 'Average', 'DNB', 'Radiance', 'Values', '(', 'avg_rad', ')', 'B4', '(', 'Red', ')', ',', 'B8', '(', 'NIR', ')', ',', 'and', 'B11', '(', 'SWIR', '1', ')', '-', 'The', 'distance', 'from', 'the', 'center', 'of', 'the', 'grid', 'is', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'to', 'the', 'nearest', 'point', 'Referensi', '[', '14', ']', '[', '9', ']', '[', '15', ']', '[', '16', ']', 'Rata-rata', 'lama', 'sekolah', 'perempuan', 'di', 'atas', '15', 'tahun', 'SUSENAS', '-', 'BPS', 'Wilkerstat', '-', 'BPS', 'points', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'Rasio', 'jumlah', 'penduduk', 'per', 'tenaga', 'kesehatan', 'terhadap', 'tingkat', 'kepadatan', 'penduduk', 'Persentase', 'balita', 'dengan', 'tinggi', 'badan', 'di', 'bawah', 'standar', '(', 'stunting', ')', 'Kementrian', 'Kesehatan', 'Wilkerstat', '-', 'BPS', 'points', 'POI', 'Distance', 'Fasilitas', 'Pendidikan', 'Jarak', 'dari', 'tengah', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'ke', 'point', 'terdekat', 'POI', 'Density', 'Fasilitas', 'Pendidikan', 'Jumlah', 'point', 'di', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'POI', 'Distance', 'Fasilitas', 'Kesehatan', 'Jarak', 'dari', 'tengah', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'ke', 'point', 'terdekat', '[', '7', ']', ',', '[', '12', ']', 'POI', 'Density', 'Fasilitas', 'Kesehatan', 'Jumlah', 'point', 'di', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'Angka', 'harapan', 'hidup', 'pada', 'saat', 'lahir', 'Persentase', 'rumah', 'tangga', 'tanpa', 'akses', 'ke', 'air', 'bersih', 'SUSENAS', '-', 'BPS', 'SUSENAS', '-', 'BPS', 'B.', 'Pengumpulan', 'dan', 'Persiapan', 'Data', 'Penelitian', 'ini', 'diawali', 'dengan', 'pengumpulan', 'seluruh', 'data', 'berdasarkan', 'sumber', 'masing-masing', 'seperti', 'di', 'Tabel', 'I.', 'Preprocessing', 'data', 'citra', 'satelit', 'Sentinel-2', ',', 'dimulai', 'dengan', 'cloud', 'pixel', 'percentage', 'sebesar', '25', '%', ',', 'kemudian', 'median', 'reducing', 'untuk', 'mendapatkan', 'nilai', 'median', 'yang', 'mewakili', 'citra', 'satelit', 'dalam', 'satu', 'tahun', '.', 'Untuk', 'data', 'NTL', ',', 'data', 'yang', 'terkumpul', 'telah', 'dikoreksi', 'tutupan', 'awan', 'menggunakan', 'produk', 'VIIRS', 'Cloud', 'Mask', '(', 'VCM', ')', '.', 'Dilakukan', 'clipping', 'data', 'citra', 'satelit', ',', 'kemudian', 'diagregasi', 'ke', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'menggunakan', 'fitur', 'Zonal', 'Statistics', 'di', 'aplikasi', 'QGis', '.', 'Preprocessing', 'big', 'data', 'geospasial', 'berbeda', 'dengan', 'data', 'citra', 'satelit', '.', 'Data', 'RWI', 'dari', 'HDE', 'serta', 'POI', 'infrastruktur', 'desa', 'berupa', 'point', ',', 'dilakukan', 'clipping', 'serta', 'diagregasi', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'dengan', 'menghitung', 'jarak', 'euclidean', 'titik', 'tengah', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'ke', 'point', 'terdekat', ',', 'serta', 'untuk', 'POI', 'dilakukan', 'juga', 'perhitungan', 'POI', 'density', '.', 'Data', 'kepadatan', 'penduduk', 'dari', 'WorldPop', 'berupa', 'raster', ',', 'sehingga', 'langsung', 'dilakukan', 'clipping', 'dan', 'diagregasi', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'menggunakan', 'fitur', 'Zonal', 'Statistics', 'di', 'aplikasi', 'QGIS', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'karena', 'data', 'usulan', 'alternatif', 'yang', 'digunakan', 'memiliki', 'resolusi', 'spasial', 'ini', 'paling', 'besar', '2.4', 'km', ',', 'oleh', 'karena', 'menggunakan', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'agar', 'seluruh', 'data', 'usulan', 'alternatif', 'dapat', 'diintegrasi', '.', 'Berdasarkan', 'uraian', 'pada', 'latar', 'itu', ',', 'penelitian', '-', 'belakang', ',', 'semain', 'kecil', 'level', 'penyajian', 'IKP', 'maka', 'semakin', 'baik', 'pemerintah', 'dapat', 'membuat', 'kebijakan', 'yang', 'sesuai', '.', 'level', 'Data', 'resmi', 'IKP', 'hanya', 'tersedia', 'di', 'level', 'kabupaten/kota', '.', 'Untuk', 'mendapatkan', 'data', 'pada', 'lebih', 'kecil', ',', 'yaitu', 'kecamatan', ',', 'dilakukan', 'broad', 'area', 'rasio', 'estimator', '(', 'BARE', ')', '.', 'Auxilary', 'variabel', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'adalah', 'rasio', 'luas', 'sawah', 'terhadap', 'jumlah', 'penduduk', 'wilayah', 'tahun', '2015', 'yang', 'bersumber', 'dari', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', '.', 'Dengan', 'asumsi', 'proporsi', 'data', 'resmi', 'dan', 'auxiliary', 'variabel', 'sama', '.', 'BARE', 'diaplikasikan', 'menurut', 'formula', 'berikut', '.', '̂', '(', '1', ')', 'Di', 'mana', ',', '̂', ':', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'kecamatan', 'kabupaten', 'tahun', '2021', ';', ':', 'luas', 'lahan', 'sawah', 'kecamatan', 'kabupaten', 'tahun', '2015', ';', ':', 'jumlah', 'penduduk', '2015', ';', ':', 'luas', 'lahan', 'sawah', 'kabupaten', 'tahun', '2015', ';', ':', 'jumlah', 'penduduk', 'kabupaten', 'tahun', '2015', ';', ':', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'kabupaten', 'tahun', '2021.', 'kabupaten', 'kecamatan', 'tahun', 'Aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'menggunakan', 'auxilary', 'variabel', 'rasio', 'penduduk', 'miskin', 'terhadap', 'jumlah', 'penduduk', 'wilayah', 'tersebut', 'tahun', '2015', ',', 'dengan', 'formula', 'BARE', 'sebagai', 'berikut', '.', '3', '/', '9', '(', '2', ')', '̂', 'Di', 'mana', ',', '̂', ':', 'aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'kecamatan', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2021', ';', ':', 'jumlah', 'penduduk', 'miskin', 'di', 'kecamatan', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2015', '(', 'PBDT', '2015', ')', ';', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2020', '(', 'SUSENAS', '2020', ')', ';', ':', 'jumlah', 'penduduk', 'miskin', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2015', '(', 'PBDT', '2015', ')', ';', ':', 'jumlah', 'penduduk', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2020', '(', 'SUSENAS', '2020', ')', ';', ':', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'kabupaten', 'tahun', '2021.', 'jumlah', 'penduduk', 'kecamatan', ':', ')', 'Aspek', 'pemanfaatan', 'menggunakan', 'auxilary', 'variabel', 'jumlah', 'rasio', 'total', 'jumlah', 'fasilitas', 'kesehatan', 'dan', 'fasilitas', 'pendidikan', '(', 'mulai', 'dari', 'SMP', 'sederajat', 'sampai', 'dengan', 'perguruan', 'tinggi', 'sederajat', ')', 'terhadap', 'jumlah', 'penduduk', 'di', 'wilayah', 'tersebut', 'tahun', '2020', '.', '̂', '(', 'Di', 'mana', ',', '̂', 'i', 'kabupaten/kota', 'j', ';', ':', 'jumlah', 'penduduk', 'kecamatan', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2020', ';', ':', 'jumlah', 'penduduk', 'kabupaten/kota', 'tahun', '2020', ';', '=', 'jumlah', 'fasilitas', 'kesehatan', 'dan', 'fasilitas', 'pendidikan', '(', 'SMP-Universitas', ')', 'di', 'kecamatan', 'i', 'kabupaten/kota', 'j', ';', '=', 'jumlah', 'fasilitas', 'kesehatan', 'dan', 'fasilitas', 'pendidikan', '(', 'SMP-Universitas', ')', 'di', 'kabupaten/kota', 'j', ';', '=', 'Aspek', 'pemanfaatan', 'kabupaten/kota', 'j', '.', '=', 'Aspek', 'pemanfaatan', 'kecamatan', '(', '3', ')', 'Selanjutnya', ',', 'untuk', 'membangun', 'IKP', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', ',', 'aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', ',', 'dan', 'aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', ',', 'dibangun', 'BARE', 'dengan', 'formula', 'sebagai', 'berikut', '.', '̂', '(', ')', '(', ')', '(', ')', '(', '4', ')', 'Keterangan', 'pada', 'formula', 'sama', 'seperti', 'yang', 'telah', 'dijelaskan', 'pada', 'BARE', 'tiap', 'aspek', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'C.', 'Multi', 'Criteria', 'Decision', 'Analysis', '(', 'MCDA', ')', 'Perhitungan', 'Indeks', 'Ketahanan', 'Pangan', 'dengan', 'MCDA', 'menggunakan', 'Weight', 'Sum', 'Model', '(', 'WSM', ')', 'dengan', 'penimbang', 'Pearson', 'Correlation', 'Weight', 'tiap', 'variabel', 'citra', 'satelit', 'dan', 'geospasial', 'big', 'data', 'pada', 'indikator', 'yang', 'bersesuaian', '.', '∑', 'Dengan', 'adalah', 'hasil', 'indeks', 'pada', 'grid', 'ke-j', ',', 'adalah', 'penimbang', 'indikator', 'ke-I', ',', 'dan', 'adalah', 'indikator', 'ke-i', 'level', 'grid', 'ke-j', '.', 'Evaluasi', 'hasil', 'pemetaan', 'sama', 'seperti', 'metode', 'machine', 'learning', '.', '(', '5', ')', 'D.', 'Machine', 'Learning', 'dan', 'Evaluasi', 'Pemetaan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', 'membangun', 'model', 'machine', 'learning', 'pada', 'level', 'kecamatan', ',', 'dilanjutkan', 'dengan', 'pemilihan', 'model', 'terbaik', 'untuk', 'melakukan', 'estimasi', 'data', 'level', 'grid', '2.5', 'km', '.', 'Model', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Random', 'Forest', 'Regression', '(', 'RFR', ')', '[', '17', ']', ',', 'Decision', 'Tree', 'Regression', '(', 'DTR', ')', '[', '18', ']', ',', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', '[', '19', ']', ',', 'Gradient', 'Boosting', 'Regression', '(', 'GBR', ')', '[', '20', ']', ',', 'serta', 'Multi', 'Layer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', '[', '21', ']', '.', 'Model', 'dievaluasi', 'menggunakan', 'root', 'mean', 'squared', 'error', '(', 'RMSE', ')', '[', '22', ']', ',', 'mean', 'absolute', 'percentage', 'error', '(', 'MAPE', ')', '[', '23', ']', ',', 'dan', 'mean', 'absolute', 'error', '(', 'MAE', ')', '[', '24', ']', '.', 'Selanjutnya', 'estimasi', 'pemetaan', 'IKP', 'ini', 'akan', 'dievaluasi', 'di', 'level', 'kabupaten/kota', 'menggunakan', 'RMSE', ',', 'MAPE', ',', 'MAE', ',', 'R-square', '[', '25', ']', ',', 'adjusted', 'R-Square', '[', '25', ']', ',', 'serta', 'dihitung', 'korelas', 'pearson', 'hasil', 'estimasi', 'dengan', 'data', 'resmi', 'IKP', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Berikut', 'merupakan', 'rancangan', 'kerangka', 'pikir', 'dari', 'penelitian', 'yang', 'akan', 'dilakukan', '.', 'Gambar', '1', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', 'A.', 'Hasil', 'Identifikasi', 'Variabel', 'Citra', 'Satelit', 'Multi-Sumber', 'dan', 'Big', 'Data', 'Geospasial', 'Berdasarkan', 'hasil', 'visualisasi', 'tiap', 'variabel', ',', 'diambil', 'tiap', 'variabel', 'untuk', 'dilakukan', 'beberapa', 'sampel', 'area', 'pengecekan', 'wilayah', 'menggunakan', 'google', 'maps', 'dan', 'google', 'earth', '.', 'Citra', 'satelit', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'dapat', 'dilihat', '4', '/', '9', 'tinggi', 'defisit', 'pada', 'wilayah', 'kontribusinya', 'pada', 'tiap', 'indikator', 'dari', 'aspek', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'untuk', 'diidentifikasi', 'apakah', 'variabel', 'tersebut', 'bisa', 'menjadi', 'sumber', 'data', 'alternatif', 'untuk', 'membangun', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', '.', 'Aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'menggunakan', 'variabel', 'NDVI', ',', 'NDDI', ',', 'kelembapan', 'tanah', ',', 'elevasi', ',', 'dan', 'slope', 'yang', 'memberikan', 'kontribusi', 'negatif', 'pada', 'indikator', 'rasio', 'konsumtif', 'normatif', 'per', 'kapita', 'terhadap', 'produksi', 'bersih', '.', 'Artinya', ',', 'semakin', 'tinggi', 'nilai', 'variabel', 'tersebut', ',', 'semakin', 'rendah', 'nilai', 'indikatornya', '.', 'Hal', 'tersebut', 'sesuai', 'dengan', 'teori', 'pada', 'publikasi', 'IKP', 'oleh', 'kementrian', 'pertanian', ',', 'semakin', 'tinggi', 'range', 'rasio', 'konsumsi', 'normatif', 'per', 'kapita', 'terhadap', 'produksi', 'tersebut', '.', 'bersih', 'semakin', 'Sebaliknya', ',', 'semakin', 'rendah', 'nilai', 'grid', 'artinya', 'surplus', 'semakin', 'tinggi', '.', 'NDVI', 'digunakan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'tingkat', 'vegetasi', 'di', 'suatu', 'daerah', '.', 'Berdasarkan', 'studi', 'literatur', ',', 'NDVI', 'ini', 'sudah', 'terbukti', 'dapat', 'memprediksi', 'produktivitas', 'sawah', 'sebagai', 'penghasil', 'beras', ',', 'di', 'mana', 'keseimbangan', 'antara', 'produksi', 'dan', 'permintaan', 'pangan', 'perlu', 'diperhatikan', 'agar', 'ketahanan', 'pangan', 'tercapai', '[', '8', ']', '.', 'Pada', 'telah', 'dibuktikan', 'bahwa', 'lain', ',', 'penerapan', 'NDVI', 'dapat', 'digunakan', 'secara', 'efektif', 'untuk', 'menginformasikan', 'peringatan', 'dini', 'ketahanan', 'pangan', '.', 'Selanjutnya', ',', 'variabel', 'NDDI', 'dan', 'kelembapan', 'tanah', '.', 'NDDI', 'digunakan', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'kekeringan', 'tanah', '[', '4', ']', 'Di', 'Indonesia', ',', 'kejadian', 'kekeringan', 'terjadi', 'hampir', 'setiap', 'tahun', 'yang', 'menyebabkan', 'penurunan', 'produksi', 'pertanian', 'yang', 'signifikan', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'ketersediaan', 'pangan', 'juga', 'dipengaruhi', 'posisi', 'geografis', 'wilayah', 'sehingga', 'diperlukan', 'variabel', 'elevasi', 'literatur', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'dan', 'slope', ',', 'di', 'mana', 'pada', 'penelitian', 'sebelumnya', 'dijelaskan', 'bahwa', 'lahan', 'dengan', 'topografi', 'tinggi', 'dan', 'miring', 'rentan', 'terhadap', 'bencana', 'longsor', '.', 'Aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'didekati', 'dengan', 'variabel', 'NTL', ',', 'BUI', ',', 'dan', 'population', 'density', 'di', 'mana', 'ketiga', 'variabel', 'tersebut', 'juga', 'memberikan', 'kontribusi', 'negatif', 'pada', 'indikator', 'yang', 'bersesuaian', ',', 'serta', 'digunakan', 'variabel', 'RWI', 'untuk', 'mengidentifikasi', 'kemiskinan', '.', 'NTL', 'dapat', 'merekam', 'cahaya', 'di', 'permukaan', 'bumi', 'untuk', 'memperkirakan', 'akses', 'listrik', 'di', 'suatu', 'daerah', '[', '14', ']', '.', 'BUI', 'digunakan', 'untuk', 'mendeteksi', 'sebaran', 'serta', 'tingkat', 'kepadatan', 'bangunan', 'di', 'suatu', 'wilayah', '[', '9', ']', '.', 'Aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', 'menggunakan', 'variabel', 'POI', 'distance', 'dan', 'density', 'untuk', 'fasilitas', 'pendidikan', 'dan', 'fasilitas', 'kesehatan', 'yang', 'memberikan', 'kontribusi', 'positif', 'terhadap', 'aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', '.', 'Artinya', ',', 'semakin', 'tinggi', 'nilai', 'POI', 'distance', 'dan', 'density', ',', 'maka', 'semakin', 'baik', 'aksesibilitas', 'wilayah', 'tersebut', 'ke', 'fasiltas', 'pendidikan', 'dan', 'kesehatan', '.', 'B.', 'Perhitugan', 'IKP', 'dengan', 'MCDA', 'Penghitungan', 'IKP', 'dengan', 'MCDA', 'metode', 'weighted', 'sum', 'model', '(', 'WSM', ')', 'menggunakan', 'hasil', 'korelasi', 'sebagai', 'bobot', '.', 'Pada', 'Tabel', 'III', 'disajikan', 'hasil', 'analisis', 'korelasi', 'tiap', 'variabel', 'pada', 'level', 'kabupaten/kota', 'dengan', 'indikator', 'yang', 'bersesuaian', '.', 'Aspek', 'Indikator', 'Variabel', 'Korelasi', 'Pearson', 'Keeratan', 'Arah', 'Hubungan', 'TABEL', 'II', 'HASIL', 'ANALISIS', 'KORELASI', 'VARIABEL', 'DAN', 'INDIKATOR', 'LEVEL', 'KABUPATEN/KOTA', 'NDVI', 'NDDI', '-0.929544116', 'Sangat', 'Kuat', '-0.996920531', 'Sangat', 'Kuat', 'Kelembapan', 'Tanah', '-0.922443423', 'Sangat', 'Kuat', 'Elevasi', 'Slope', 'NTL', 'BUI', '-0.584077362', '-0.521982506', '-0.416458983', 'Sedang', 'Sedang', 'Sedang', '-0.16824976', 'Sangat', 'Lemah', 'Population', 'Density', '-0.321453734', '0.46248759', 'Lemah', 'Sedang', 'Negatif', 'Negatif', 'Negatif', 'Negatif', 'Negatif', 'Negatif', 'Negatif', 'Negatif', 'Positif', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'Rasio', 'konsumtif', 'normatif', 'per', 'kapita', 'terhadap', 'produksi', 'bersih', 'padi', ',', 'jagung', ',', 'ubi', 'jalar', ',', 'ubi', 'kayu', ',', 'serta', 'stok', 'beras', 'pemerintah', 'daerah', 'Keterjangkauan', 'Pangan', 'Persentase', 'rumah', 'tangga', 'tanpa', 'akses', 'listrik', 'Persentase', 'penduduk', 'yang', 'hidup', 'di', 'bawah', 'garis', 'kemiskinan', 'Persentase', 'rumah', 'tangga', 'dengan', 'proporsi', 'pengeluaran', 'untuk', 'pangan', 'lebih', 'dari', '65', '%', 'terhadap', 'total', 'pengeluaran', 'Rata-rata', 'lama', 'sekolah', 'perempuan', 'di', 'atas', '15', 'tahun', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'Rasio', 'jumlah', 'penduduk', 'per', 'tenaga', 'kesehatan', 'terhadap', 'tingkat', 'kepadatan', 'penduduk', 'Persentase', 'balita', 'dengan', 'tinggi', 'badan', 'di', 'bawah', 'standar', '(', 'stunting', ')', 'RWI', 'RWI', 'POI', 'Distance', 'Fasilitas', 'Pendidikan', 'POI', 'Density', 'Fasilitas', 'Pendidikan', 'POI', 'Distance', 'Fasilitas', 'Kesehatan', 'POI', 'Density', 'Fasilitas', 'Kesehatan', 'POI', 'Distance', 'Fasilitas', 'Kesehatan', 'POI', 'Density', 'Fasilitas', 'Kesehatan', '0.302853407', 'Lemah', 'Positif', '-0.579768162', 'Sedang', 'Negatif', '0.842503871', 'Sangat', 'Kuat', '0.82648742', 'Sangat', 'Kuat', 'Positif', 'Positif', '-0.679676298', 'Kuat', 'Negatif', '0.523551118', '-0.610464419', 'Sedang', 'Kuat', 'Positif', 'Negatif', '5', '/', '9', 'Aspek', 'Indikator', 'Variabel', 'Korelasi', 'Pearson', 'Keeratan', 'Arah', 'Hubungan', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Angka', 'harapan', 'hidup', 'pada', 'saat', 'lahir', 'POI', 'Distance', 'Fasilitas', 'Kesehatan', 'POI', 'Density', 'Fasilitas', 'Kesehatan', '0.257771907', '-0.253629468', '-', 'Lemah', 'Lemah', 'Positif', 'Negatif', 'Persentase', 'rumah', 'tangga', 'tanpa', 'akses', 'ke', 'air', 'bersih', 'Baris', 'tabel', 'yang', 'di', 'highlight', 'dengan', 'warna', 'biru', 'muda', 'merupakan', 'variabel', 'serta', 'korelasi', 'pearson', 'yang', 'digunakan', 'sebagai', 'bobot', '.', 'Weighted-sum', 'model', 'akan', 'diaplikasikan', 'pada', 'level', 'grid', '2.5', 'km', '.', 'Selanjutnya', ',', 'dilakukan', 'validasi', 'deskriptif', 'pada', 'hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'tiap', 'aspek', 'dengan', 'mengambil', '2', 'titik', 'acak', 'untuk', 'masing-masing', 'aspek', 'maupun', 'IKP', '(', 'komposit', ')', 'untuk', 'diidentifikasi', 'kondisi', 'geografis', 'serta', 'keadaan', 'spasial', 'wilayahnya', 'dengan', 'bantuan', 'Google', 'Maps', 'dan', 'Google', 'Earth', '.', '1', '.', 'Aspek', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'Pada', 'gambar', '9', 'dapat', 'dilihat', 'visualisasi', 'hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'menggunakan', 'MCDA', 'metode', 'WSM', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Visualisasi', 'IKP', 'Aspek', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'Menggunakan', 'WSM', 'Pada', 'visualisasi', ',', 'terlihat', 'untuk', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', ',', 'grid', 'dengan', 'nilai', 'rendah', 'cenderung', 'merupakan', 'lahan', 'hijau', ',', 'seperti', 'sawah', ',', 'hutan', ',', 'dll', '.', 'Sedangkan', 'grid', 'dengan', 'nilai', 'tinggi', 'cenderung', 'merupakan', 'bangunan', 'rumah', '.', 'Hal', 'tersebut', 'sesuai', 'dengan', 'teori', 'pada', 'publikasi', 'IKP', 'oleh', 'kementrian', 'pertanian', ',', 'semakin', 'tinggi', 'range', 'rasio', 'konsumsi', 'normatif', 'per', 'kapita', 'terhadap', 'produksi', 'bersih', 'semakin', 'tinggi', 'defisit', 'pada', 'wilayah', 'tersebut', '.', 'Sebaliknya', ',', 'semakin', 'rendah', 'nilai', 'grid', 'artinya', 'surplus', 'semakin', 'tinggi', '.', '2', '.', 'Aspek', 'Keterjangkauan', 'Pangan', 'Pada', 'gambar', '10', 'dapat', 'dilihat', 'visualisasi', 'hasil', 'pemeteaan', 'estimasi', 'IKP', 'aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'menggunakan', 'MCDA', 'metode', 'WSM', '.', 'Gambar', '3', '.', 'Visualisasi', 'IKP', 'Aspek', 'Keterjangkauan', 'Pangan', 'Menggunakan', 'WSM', 'Pada', 'aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', ',', 'grid', 'dengan', 'nilai', 'rendah', 'cenderung', 'merupakan', 'daerah', 'bangunan', 'yang', 'artinya', 'keterjangkauan', 'pangan', 'wilayah', 'tersebut', 'baik', '.', 'Sedangkan', 'grid', 'dengan', 'nilai', 'tinggi', 'cenderung', 'merupakan', 'daerah', 'non', 'pemukiman', 'yang', 'artinya', 'keterjangkauan', 'pangan', 'buruk', '.', '3', '.', 'Aspek', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'Gambar', '4', '.', 'Visualisasi', 'IKP', 'Aspek', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'Menggunakan', 'WSM', 'Pada', 'aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', ',', 'semakin', 'tinggi', 'nilai', 'grid', ',', 'semakin', 'baik', 'pemanfaatan', 'pangan', 'di', 'wilayah', 'tersebut', ',', 'dan', 'sebaliknya', '.', 'IKP', 'per', 'aspek', 'dengan', 'metode', 'weighted-sum', 'model', 'diagregasi', 'ke', 'level', 'kabupaten/kota', 'untuk', 'dilakukan', 'evaluasi', 'numerik', 'menggunakan', 'RMSE', ',', 'MAE', ',', 'MAPE', ',', ',', 'Adjusted', ',', 'dan', 'korelasi', 'pearson', 'dengan', 'data', 'resmi', '.', 'TABEL', 'III', 'HASIL', 'EVALUASI', 'NUMERIK', 'IKP', 'PER', 'ASPEK', 'DENGAN', 'MCDA', 'METODE', 'WSM', 'R', '(', 'Pearson', ')', 'RMSE', 'MAE', 'MAPE', 'Adj', 'R2', 'Aspek', 'R2', '4.21', '0.18', '0.26', '8.68', '3.28', '0.13', '11.58', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'Keterjangkauan', 'Pangan', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'Setelah', 'membangun', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'tiap', 'aspek', ',', 'secara', 'komposit', 'dibangun', 'menggunakan', 'bobot', 'resmi', 'IKP', 'dari', 'Kementrian', 'Pertanian', '.', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', '-0.49', '0.04', '0.09', '0.51', '0.57', '0.18', '0.15', '4.84', '0.10', '0.23', '6.24', 'TABEL', 'IV', 'BOBOT', 'RESMI', 'IKP', 'Aspek', 'Bobot', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'Keterjangkauan', 'Pangan', 'Pemanfaatan', 'Pangan', '0.3', '0.3', '0.4', 'Hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', '(', 'komposit', ')', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '12', '.', '6', '/', '9', 'Gambar', '5', '.', 'Visualisasi', 'IKP', '(', 'Komposit', ')', 'Menggunakan', 'WSM', 'Berdasarkan', 'estimasi', 'IKP', 'yang', 'telah', 'dibuat', ',', 'dilakukan', 'evaluasi', 'numerik', 'hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'tersebut', 'di', 'level', 'kabupaten/kota', '.', 'Didapatkan', 'hasil', 'RMSE', '4.94', ',', 'MAE', '3.51', ',', 'MAPE', '0.05', ',', '0.09', ',', 'dan', 'adjusted', 'R-square', '0.01', 'dan', 'korelasi', 'pearson', '-0.3', '.', 'C.', 'Hasil', 'Broad', 'Area', 'Ratio', 'Estimator', '(', 'BARE', ')', 'Untuk', 'membangun', 'model', 'estimasi', 'dengan', 'machine', 'learning', ',', 'diperlukan', 'data', 'yang', 'lebih', 'banyak', ',', 'sehingga', 'variabel', 'independen', 'dan', 'variabel', 'dependen', 'diagregasi', 'ke', 'level', 'kecamatan', '.', 'Hasil', 'BARE', 'secara', 'berturut-turut', 'antara', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', ',', 'keterjangkauan', 'pangan', ',', 'pemanfaatan', 'pangan', ',', 'serta', 'nilai', 'komposit', 'indeks', 'IKP', 'terhadap', 'data', 'resminya', 'masing-masing', 'sebesar', '0.75', ',', '0.45', ',', '0.93', ',', 'dan', '0.3', '.', 'Pada', 'Gambar', '6', 'dapat', 'dilihat', 'visualisasi', 'BARE', 'tiap', 'aspek', 'dan', 'BARE', 'komposit', 'untuk', 'IKP', '.', 'a', ')', 'BARE', 'Aspek', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'b', ')', 'BARE', 'Aspek', 'Keterjangkauan', 'Pangan', 'c', ')', 'BARE', 'Aspek', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'd', ')', 'BARE', 'IKP', 'Gambar', '6', '.', 'Peta', 'Estimasi', 'Aspek', 'Ketersediaan', 'Pangan', ',', 'Aspek', 'Keterjangkauan', 'Pangan', ',', 'Aspek', 'Pemanfaatan', 'Pangan', ',', 'dan', 'IKP', 'Level', 'Kecamatan', 'Menggunakan', 'BARE', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'D.', 'Hasil', 'Pembangunan', 'Model', 'Machine', 'Learning', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'model', 'machine', 'learning', 'yang', 'digunakan', 'yaitu', 'RFR', ',', 'DTR', ',', 'SVR', ',', 'GBR', ',', 'dan', 'MLP', '.', 'Seluruh', 'proses', 'pelatihan', 'model', 'menggunakan', 'data', 'tingkat', 'kecamatan', 'dengan', 'total', '70', '%', 'data', 'pelatihan', 'dan', '30', '%', 'data', 'pengujian', '.', 'Pemilihan', 'parameter/hyperparameter', 'dalam', 'pengembangan', 'model', 'machine', 'learning', 'menggunakan', 'grid', 'search', 'dengan', 'evaluasi', 'cross-validation', '10', 'kali', 'lipat', 'dan', 'random_state', '=', '0', '.', 'Untuk', 'menentukan', 'model', 'terbaik', 'digunakan', 'evaluasi', 'RMSE', ',', 'MAE', ',', 'dan', 'MAPE', ',', 'seperti', 'yang', 'dijelaskan', 'pada', 'bagian', 'metodologi', '.', 'Evaluasi', 'masing-masing', 'model', 'tiap', 'aspek', 'dan', 'IKP', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Tabel', 'III-V.', 'TABEL', 'V', 'HASIL', 'EVALUASI', 'MODEL', 'MACHINE', 'LEARNING', 'ASPEK', 'KETERSEDIAAN', 'PANGAN', 'Model', 'RMSE', 'MAPE', 'MAE', 'Random', 'Forest', 'Regression', '(', 'RFR', ')', 'Decision', 'Tree', 'Regression', '(', 'DTR', ')', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', 'Gradient', 'Boosting', 'Regression', '(', 'GBR', ')', 'Multi', 'Layer', 'Perceptrons', '(', 'MLP', ')', '20.60', '22.01', '23.04', '21.76', '21.15', '0.69', '0.74', '0.69', '0.72', '0.75', '17.07', '18.18', '18.89', '17.91', '17.37', 'TABEL', 'VI', 'HASIL', 'EVALUASI', 'MODEL', 'MACHINE', 'LEARNING', 'ASPEK', 'KETERJANGKAUAN', 'PANGAN', 'Model', 'RMSE', 'MAPE', 'MAE', 'Random', 'Forest', 'Regression', '(', 'RFR', ')', 'Decision', 'Tree', 'Regression', '(', 'DTR', ')', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', 'Gradient', 'Boosting', 'Regression', '(', 'GBR', ')', 'Multi', 'Layer', 'Perceptrons', '(', 'MLP', ')', '22.41', '22.06', '20.69', '24.36', '29.98', '1.24', '1.22', '1.09', '1.34', '0.62', '17.94', '17.81', '17.07', '19.29', '23.75', 'TABEL', 'VII', 'HASIL', 'EVALUASI', 'MODEL', 'MACHINE', 'LEARNING', 'ASPEK', 'PEMANFAATAN', 'PANGAN', 'Model', 'RMSE', 'MAPE', 'MAE', 'Random', 'Forest', 'Regression', '(', 'RFR', ')', 'Decision', 'Tree', 'Regression', '(', 'DTR', ')', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', 'Gradient', 'Boosting', 'Regression', '(', 'GBR', ')', 'Multi', 'Layer', 'Perceptrons', '(', 'MLP', ')', '23.54', '20.79', '21.62', '22.95', '24.82', '0.31', '0.27', '0.27', '0.29', '0.32', '18.29', '15.65', '16.33', '17.51', '19.08', 'TABEL', 'VIII', 'HASIL', 'EVALUASI', 'MODEL', 'MACHINE', 'LEARNING', 'INDEKS', 'KETAHANAN', 'PANGAN', 'Model', 'RMSE', 'MAPE', 'MAE', 'Random', 'Forest', 'Regression', '(', 'RFR', ')', 'Decision', 'Tree', 'Regression', '(', 'DTR', ')', 'Support', 'Vector', 'Regression', '(', 'SVR', ')', 'Gradient', 'Boosting', 'Regression', '(', 'GBR', ')', 'Multi', 'Layer', 'Perceptrons', '(', 'MLP', ')', '28.00', '27.84', '34.44', '32.39', '41.82', '0.86', '0.97', '0.73', '0.87', '0.87', '21.41', '22.59', '25.68', '25.26', '37.19', 'Berdasarkan', 'hasil', 'evaluasi', 'model', 'machine', 'learning', 'pada', 'Tabel', 'V-VIII', ',', 'baris', 'yang', 'diberi', 'highlight', 'warna', 'merupakan', 'model', 'estimasi', 'terbaik', 'yang', 'dipilih', '.', '7', '/', '9', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'E.', 'Penyusunan', 'Peta', 'Estimasi', 'Indeks', 'Ketahanan', 'Pangan', 'yang', 'Lebih', 'Granular', 'Hasil', 'Model', 'Terbaik', 'Machine', 'Learning', 'Penyusunan', 'peta', 'estimasi', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'menggunakan', 'hasil', 'model', 'machine', 'learning', 'terbaik', 'dan', 'peta', 'estimasi', 'validasi', 'terbaik', 'yaitu', 'random', 'forest', 'regression', '(', 'RFR', ')', ',', 'aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'menggunakan', 'multi', 'layer', 'perceptron', '(', 'MLP', ')', ',', 'aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', 'menggunakan', 'decision', 'tree', 'regression', '(', 'DTR', ')', ',', 'serta', 'estimasi', 'IKP', 'menggunakan', 'model', 'machine', 'learning', 'random', 'forest', 'regression', '(', 'RFR', ')', '.', 'Berikut', 'adalah', 'peta', 'estimasi', 'tiap', 'aspek', 'pada', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'pada', 'Gambar', '7', 'dan', 'estimasi', 'IKP', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', 'pada', 'Gambar', '8', '.', 'Gambar', '7', '.', 'Peta', 'Estimasi', 'Aspek', 'Ketersediaan', 'Pangan', ';', 'Peta', 'Estimasi', 'Aspek', 'Keterjangkauan', 'Pangan', ';', 'Peta', 'Estimasi', 'Aspek', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'Level', 'Grid', '2.5', 'km', 'dengan', 'Model', 'Machine', 'Learning', 'Terbaik', 'Gambar', '8', '.', 'Peta', 'Estimasi', 'IKP', 'Level', 'Grid', '2.5', 'km', 'dengan', 'RFR', 'Berdasarkan', 'estimasi', 'IKP', 'yang', 'telah', 'dibuat', ',', 'dilakukan', 'evaluasi', 'numerik', 'hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'tersebut', 'di', 'level', 'kabupaten/kota', '.', 'Sejatinya', ',', 'diperlukan', 'evaluasi', 'level', 'grid', '2.5', 'km', 'x', '2.5', 'km', '.', 'Namun', ',', 'dikarenakan', 'data', 'resmi', 'IKP', 'hanya', 'di', 'level', 'kabupaten/kota', ',', 'maka', 'akan', 'dilakukan', 'evaluasi', 'hasil', 'estiamsi', 'IKP', 'yang', 'diagregat', 'ke', 'level', 'Kabupaten/Kota', '.', 'Didapatkan', 'hasil', 'evaluasi', 'pada', 'Tabel', 'IX', '.', 'TABEL', 'IX', 'HASIL', 'EVALUASI', 'ESTIMASI', 'INDEKS', 'KETAHANAN', 'PANGAN', 'Model', 'RMSE', 'MAPE', 'MAE', 'Adj', 'Aspek', 'Ketersediaan', 'Pangan', 'Aspek', 'Keterjangkauan', '0.93', '0.11', '6.96', '0.52', '0.47', '4.18', '0.04', '3.11', '0.19', '0.11', 'Model', 'Pangan', 'RMSE', 'MAPE', 'MAE', 'Adj', 'Aspek', 'Pemanfaatan', 'Pangan', 'IKP', '5', '..', '43', '4.73', '0.08', '0.05', '4.13', '3.44', '0.42', '0.05', '0.36', '0.05', 'F.', 'Dashboard', 'Interaktif', 'Dashboard', 'interaktif', 'telah', 'dibangun', 'untuk', 'memudahkan', 'interaktif', '.', 'pembaca', 'melihat', 'hasil', 'estimasi', 'IKP', 'secara', 'Tampilan', 'dashboard', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'Gambar', '9', '.', 'Dashboard', 'interaktif', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'dengan', 'RFR', 'di', 'Provinsi', '8', '/', '9', 'Kalimantan', 'Barat', 'dikunjungi', 'melalui', 'dapat', 'https', ':', '//s.stis.ac.id/Indeks_Ketahanan_Pangan_Kalbar', '.', 'tautan', 'Gambar', '9', '.', 'Dashboard', 'Interaktif', 'Pemetaan', 'Estimasi', 'IKP', 'dengan', 'RFR', 'Pada', 'dashboard', ',', 'pengguna', 'dengan', 'mudah', 'dapat', 'mengetahui', 'kondisi', 'ketahanan', 'pangan', 'pada', 'level', 'yang', 'lebih', 'granular', ',', 'yaitu', '2,5', 'km', '.', 'Dashboard', 'menampilkan', 'informasi', 'berupa', 'id', 'grid', ',', 'nilai', 'estimasi', 'IKP', ',', 'nilai', 'estimasi', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', ',', 'estimasi', 'aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', ',', 'estimasi', 'aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', ',', 'kecamatan', ',', 'dan', 'kabupaten', '.', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'penelitian', 'yang', 'dilakukan', ',', 'dapat', 'disimpulkan', 'bawha', 'dari', 'tujuan', '1', ',', 'IKP', 'dapat', 'diidentifikasi', 'dengan', 'data', 'alternatif', ',', 'yaitu', 'pada', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'dengan', 'data', 'NDVI', ',', 'NDDI', ',', 'soil', 'moiture', ',', 'elevasi', ',', 'dan', 'slope', '.', 'Aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'dengan', 'NTL', ',', 'BUI', ',', 'population', 'density', ',', 'dan', 'RWI', '.', 'Serta', 'aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', 'dengan', 'POI', 'distance', 'dan', 'POI', 'density', 'untuk', 'fasilitas', 'pendidikan', 'dan', 'fasilitas', 'kesehatan', '.', 'Dari', 'tujuan', '2', ',', 'telah', 'dilakukan', 'perhitungan', 'estimasi', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'level', 'grid', '2,5', 'km', 'per', 'aspek', 'menggunakan', 'MCDA', 'metode', 'WSM', '.', 'Selanjutnya', ',', 'berdasarkan', 'tujuan', '3', ',', 'model', 'machine', 'learning', 'terbaik', 'untuk', 'melakukan', 'estimasi', 'pemetaan', 'IKP', 'level', 'yang', 'lebih', 'granular', 'adalah', 'RFR', ',', 'dengan', 'RMSE', '28.00', ',', 'MAPE', '0.86', ',', 'dan', 'MAE', '21.41', '.', 'Dari', 'tujuan', '4', ',', 'dibangun', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', '.', 'Hasil', 'estimasi', 'menggunakan', 'MCDA', 'metode', 'WSM', ',', 'untuk', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'memiliki', 'RMSE', '11.58', ',', 'MAE', '8.68', ',', 'MAPE', '0.13', ',', '0.26', ',', 'Adj', '0.18', ',', 'serta', 'korelasi', 'pearson', '0.51', '.', 'Aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'RMSE', '4.21', ',', 'MAE', '3.28', ',', 'MAPE', '0.04', ',', '0.18', ',', 'Adj', '0.10', ',', 'serta', 'korelasi', 'pearson', '-', '0.49', '.', 'Aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', 'memiliki', 'RMSE', '6.24', ',', 'MAE', '4.84', ',', 'MAPE', '0.09', ',', '0.23', ',', 'Adj', '0.15', ',', 'serta', 'korelasi', 'pearson', '0.57', '.', 'Untuk', 'pembangunan', 'IKP', 'berdasarkan', 'hasil', 'WSM', 'tersebut', 'menggunakan', 'bobot', 'resmi', ',', 'didapatkan', 'RMSE', '4.94', ',', 'MAE', '3.51', ',', 'MAPE', '0.05', ',', '0.09', ',', 'dan', 'adjusted', 'R-', 'square', '0.01', 'dan', 'korelasi', 'pearson', '-0.3', '.', 'Sedangkan', 'hasil', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'agregat', 'kabupaten/kota', 'metode', 'machine', 'learning', 'memiliki', 'evaluasi', 'RMSE', '4.73', ',', 'MAE', '3.44', ',', 'MAPE', '0.05', ',', '0.05', ',', 'dan', 'adjusted', 'R-square', '0.05', '.', 'Untuk', 'aspek', 'ketersediaan', 'pangan', 'memiliki', 'evaluasi', 'RMSE', '0.93', ',', 'MAPE', '0.11', ',', 'MAE', '6.96', ',', '0.54', 'dan', '0.47', '.', 'Aspek', 'keterjangkauan', 'pangan', 'memiliki', 'evaluasi', 'RMSE', '4.18', ',', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'MAPE', '0.04', ',', 'MAE', '3.11', ',', '0.52', ',', 'Adj', '0.11', '.', 'Serta', ',', 'aspek', 'pemanfaatan', 'pangan', 'memiliki', 'evaluasi', 'RMSE', '5.43', ',', 'MAPE', '0.08', ',', 'MAE', '4.13', ',', '0.42', ',', 'dan', 'Adj', '0.36', '.', 'Berdasarkan', 'tujuan', '5', ',', 'hasil', 'estimasi', 'pemetaan', 'IKP', 'dapat', 'ditampilkan', 'dalam', 'bentuk', 'dashboard', 'interaktif', '.', 'Bagi', 'penelitian', 'selanjutnya', ',', 'dapat', 'melakukan', 'eksplorasi', 'sumber', 'data', 'citra', 'satelit', 'dan', 'big', 'data', 'geospasial', 'lain', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'mengestimasi', 'IKP', ',', 'serta', 'dapat', 'mengimplementasikan', 'model', 'pada', 'wilayah', 'provinsi', 'lain', 'di', 'Indonesia', '.', 'Bagi', 'stakeholder', ',', 'hasil', 'estimasi', 'pemetaan', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'berpotensi', 'untuk', 'diintegrasikan', 'dengan', 'data', 'resmi', 'IKP', ',', 'serta', 'model', 'yang', 'dibangun', 'berpotensi', 'digunakan', 'dalam', 'pemetaan', 'estimasi', 'IKP', 'di', 'Kalimantan', 'Barat', 'di', 'masa', 'yang', 'akan', 'datang', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', '[', '2', ']', '[', '3', ']', '[', '4', ']', '[', '5', ']', '[', '6', ']', '[', '7', ']', '[', '8', ']', '[', '9', ']', 'Shi', ',', 'S.', ',', 'Ye', ',', 'Y.', ',', '&', 'Xiao', ',', 'R.', '(', '2022', ')', '.', 'Evaluation', 'of', 'Food', 'Security', 'Based', 'on', 'Remote', 'Sensing', 'Data—Taking', 'Egypt', 'as', 'an', 'Example', '.', 'Remote', 'Sensing', ',', '14', '(', '12', ')', ',', '2876', '.', 'Indonesia', '.', 'Undang-Undang', 'Nomor', '18', 'Tahun', '2012', 'tentang', 'Pangan', '.', 'Jakarta', '.', 'Ketersediaan', ',', 'P.', ',', '&', 'Pangan', ',', 'K.', 'Indeks', 'Ketahanan', 'Pangan', '2021', '.', 'Virtriana', ',', 'R.', ',', 'Riqqi', ',', 'A.', ',', 'Anggraini', ',', 'T.', 'S.', ',', 'Fauzan', ',', 'K.', 'N.', ',', 'Ihsan', ',', 'K.', 'T.', 'N.', ',', 'Mustika', ',', 'F.', 'C.', ',', '...', '&', 'Wikantika', ',', 'K.', '(', '2022', ')', '.', 'Development', 'of', 'Spatial', 'Model', 'for', 'Food', 'Security', 'Prediction', 'Using', 'Remote', 'Sensing', 'Data', 'in', 'West', 'Java', ',', 'Indonesia', '.', 'ISPRS', 'International', 'Journal', 'of', 'Geo-Information', ',', '11', '(', '5', ')', ',', '284', '.', 'Zamrodah', ',', 'Y', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Penyusunan', 'Indeks', 'Ketahanan', 'Pangan', 'Kabupaten', 'Probolinggo', '.', 'Jurnal', 'Ilmiah', 'Sosio', 'Agribis', ',', '20', '(', '2', ')', '.', 'The', 'Economics', 'Group', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Global', 'Food', 'Security', 'Index', '2021', '.', 'Putri', ',', 'S.', 'R.', ',', 'Wijayanto', ',', 'A.', 'W.', ',', '&', 'Permana', ',', 'S.', '(', '2023', ')', '.', 'Multi-source', 'satellite', 'imagery', 'and', 'point', 'of', 'interest', 'data', 'for', 'poverty', 'mapping', 'in', 'East', 'Java', ',', 'Indonesia', ':', 'Machine', 'learning', 'and', 'deep', 'learning', 'approaches', '.', 'Remote', 'Sensing', 'Applications', ':', 'Society', 'and', 'Environment', ',', '29', ',', '100889', '.', 'Berd', ',', 'I.', ',', 'Ekaputra', ',', 'E.', 'G.', ',', 'Yanti', ',', 'D.', ',', '&', 'Stiyanto', ',', 'E.', '(', '2022', ',', 'July', ')', '.', 'The', 'use', 'of', 'the', 'NDVI', 'algorithm', 'in', 'predicting', 'the', 'productivity', 'of', 'rice', 'fields', 'of', 'Talang', 'District', 'of', 'Solok', 'Regency', '.', 'In', 'IOP', 'Conference', 'Series', ':', 'Earth', 'and', 'Environmental', 'Science', '(', 'Vol', '.', '1059', ',', 'No', '.', '1', ',', 'p.', '012004', ')', '.', 'IOP', 'Publishing', '.', 'Saipova', ',', 'B', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Using', 'Geospatial', 'Technologies', 'to', 'Detect', 'and', 'Monitor', 'Changes', 'in', 'Land', 'Cover', 'and', 'Land', 'Management', '.', 'CENTRAL', 'ASIAN', 'JOURNAL', 'OF', 'MATHEMATIC', 'THEORY', 'AND', 'COMPUTER', 'SCIENCES', ',', '2', '(', '11', ')', ',', '103-111', '.', '[', '10', ']', 'Lestari', ',', 'D.', 'A', '.', 'A.', ',', 'Martianto', ',', 'D.', ',', '&', 'Tanziha', ',', 'I', '.', '(', '2018', ')', '.', 'Pengembangan', 'indeks', 'ketahanan', 'pangan', 'dan', 'gizi', 'tingkat', 'Kabupaten', 'di', 'Kabupaten', 'Bandung', 'Barat', '.', 'Jurnal', 'Ekonomi', 'Pertanian', 'dan', 'Agribisnis', ',', '2', '(', '1', ')', ',', '62-76', '.', '[', '11', ']', '[', '12', ']', '[', '13', ']', 'Sinaga', ',', 'S.', ',', 'Baliwati', ',', 'Y.', 'F.', ',', '&', 'Heryatno', ',', 'Y', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Pengembangan', 'Indeks', 'Ketahanan', 'Pangan', 'dan', 'Gizi', 'Berkelanjutan', 'di', 'Jawa', 'Barat', '.', 'Jurnal', 'Ilmu', 'Gizi', 'dan', 'Dietetik', ',', '1', '(', '1', ')', ',', '50-57', '.', 'Putri', ',', 'S.', 'R.', ',', 'Wijayanto', ',', 'A.', 'W.', ',', '&', 'Sakti', ',', 'A.', 'D.', '(', '2022', ')', '.', 'Developing', 'relative', 'spatial', 'poverty', 'index', 'using', 'integrated', 'remote', 'sensing', 'and', 'geospatial', 'big', 'data', 'approach', ':', 'a', 'case', 'study', 'of', 'East', 'Java', ',', 'Indonesia', '.', 'ISPRS', 'International', 'Journal', 'of', 'Geo-Information', ',', '11', '(', '5', ')', ',', '275', '.', 'Pailler', ',', 'S.', ',', 'Naidoo', ',', 'R.', ',', 'Burgess', ',', 'N.', 'D.', ',', 'Freeman', ',', 'O.', 'E.', ',', '&', 'Fisher', ',', 'B', '.', '(', '2015', ')', '.', 'Impacts', 'of', 'community-based', 'natural', 'resource', 'management', 'on', 'wealth', ',', 'food', 'security', 'and', 'child', 'health', 'in', 'Tanzania', '.', 'PloS', 'one', ',', '10', '(', '7', ')', ',', 'e0133252', '.', '[', '14', ']', 'Afrianto', ',', 'F.', '(', '2022', ')', '.', 'East', 'Java', 'Province', 'GRDP', 'Projection', 'Model', 'Using', 'Night-Time', 'Light', 'Imagery', '.', 'East', 'Java', 'Economic', 'Journal', ',', '6', '(', '2', ')', ',', '208-223', '.', '[', '15', ']', 'Kumar', ',', 'A.', ',', '&', 'Sharma', ',', 'P.', '(', '2022', ')', '.', 'Impact', 'of', 'climate', 'variation', 'on', 'agricultural', 'productivity', 'and', 'food', 'security', 'in', 'rural', 'India', '.', 'Available', 'at', 'SSRN', '4144089', '.', '[', '16', ']', 'Bahamonde', ',', 'H.', '(', '2018', ')', '.', 'Aiming', 'right', 'at', 'you', ':', 'Group', 'versus', 'individual', 'clientelistic', 'targeting', 'in', 'Brazil', '.', 'Journal', 'of', 'Politics', 'in', 'Latin', 'America', ',', '10', '(', '2', ')', ',', '41-76', '.', '[', '17', ']', 'Egbunu', ',', 'C.', 'O.', ',', 'Ogedengbe', ',', 'M.', 'T.', ',', 'Yange', ',', 'T.', 'S.', ',', 'Rufai', ',', 'M.', 'A.', ',', '&', 'Muhammed', ',', 'H.I', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Towards', 'Food', 'Security', ':', 'the', 'Prediction', 'of', 'Climatic', 'Factors', 'in', 'Nigeria', 'using', 'the', 'Random', 'Forest', 'Approach', '.', 'Journal', 'of', 'Computer', 'Science', 'and', 'Information', 'Technology', ',', '70-81', '.', '[', '18', ']', 'Mulia', ',', 'K.', 'K.', ',', '&', 'Sahputra', ',', 'I.', 'H.', '(', '2021', ')', '.', 'Rekomendari', 'Solusi', 'dan', 'Pembangunan', 'Model', 'Prediksi', 'Keterlambatan', 'di', 'PT', '.', 'X', 'Menggunakan', 'Decision', 'Tree', 'Regression', '.', 'Jurnal', 'Titra', ',', '9', '(', '2', ')', '.', '[', '19', ']', 'Awad', ',', 'M.', ',', '&', 'Khanna', ',', 'R.', '(', '2015', ')', '.', 'Efficient', 'learning', 'machines', ':', 'theories', ',', 'concepts', ',', 'and', 'applications', 'for', 'engineers', 'and', 'system', 'designers', '(', 'p.', '268', ')', '.', 'Springer', 'nature', '.', '[', '20', ']', 'Otchere', ',', 'D.', 'A.', ',', 'Ganat', ',', 'T.', 'O', '.', 'A.', ',', 'Ojero', ',', 'J.', 'O.', ',', 'Tackie-Otoo', ',', 'B.', 'N.', ',', '&', 'Taki', ',', 'M.', 'Y', '.', '(', '2022', ')', '.', 'Application', 'of', 'gradient', 'boosting', 'regression', 'model', 'for', 'the', 'evaluation', 'of', 'feature', 'selection', 'techniques', 'in', 'improving', 'reservoir', 'characterization', 'predictions', '.', 'Journal', 'of', 'Petroleum', 'Science', 'and', 'Engineering', ',', '208', ',', '109244', '.', '[', '21', ']', 'Oktavianti', ',', 'I.', ',', 'Ermatita', ',', 'E.', ',', '&', 'Rini', ',', 'D.', 'P.', '(', '2019', ')', '.', 'Analysis', 'of', 'Predicted', 'Patterns', 'of', 'Time', 'Series', 'Data', 'using', 'Support', 'Vector', 'Regression', ',', 'Multilayer', 'Perceptron', ',', 'and', 'Simple', 'Linear', 'Regression', '.', 'Journal', 'of', 'RESTI', '(', 'System', 'Engineering', 'and', 'Information', 'Technology', ')', ',', '3', '(', '2', ')', ',', '282-287', '.', '[', '22', ']', 'Umri', ',', 'S.', 'S.', 'A', '.', '(', '2021', ')', '.', 'Analisis', 'Dan', 'Komparasi', 'Algoritma', 'Klasifikasi', 'Dalam', 'Indeks', 'Pencemaran', 'Udara', 'Di', 'Dki', 'Jakarta', '.', 'JIKO', '(', 'Jurnal', 'Informatika', 'dan', 'Komputer', ')', ',', '4', '(', '2', ')', ',', '98-104', '.', '[', '23', ']', 'Arumsari', ',', 'M.', ',', '&', 'Dani', ',', 'A.', 'T.', 'R.', '(', '2021', ')', '.', 'Peramalan', 'data', 'runtun', 'waktu', 'menggunakan', 'model', 'hybrid', 'time', 'series', 'regression–autoregressive', 'integrated', 'moving', 'average', '.', 'Jurnal', 'Siger', 'Matematika', ',', '2', '(', '1', ')', ',', '1-12', '.', '[', '24', ']', 'Hidayatullah', ',', 'Z.', 'M.', ',', 'Nurjanah', ',', 'D.', ',', '&', 'Rismala', ',', 'R.', '(', '2019', ')', '.', 'Implementasi', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', 'Dan', 'Probabilistic', 'Matrix', 'Factorization', 'Pada', 'Sistem', 'Rekomendasi', 'Buku', '.', 'eProceedings', 'of', 'Engineering', ',', '6', '(', '2', ')', '.', '[', '25', ']', 'Nurmasani', ',', 'A.', ',', 'Utami', ',', 'E.', ',', '&', 'Al', 'Fatta', ',', 'H.', '(', '2017', ')', '.', 'Analisis', 'Support', 'Vector', 'Machine', 'Pada', 'Prediksi', 'Produksi', 'Komoditi', 'Padi', '.', 'Informasi', 'Interaktif', ',', '2', '(', '1', ')', ',', '39-46', '.', '[', '26', ']', 'Niko', ',', 'N.', ',', '&', 'Atem', ',', 'A', '.', '(', '2020', ')', '.', 'Persoalan', 'kerawanan', 'pangan', 'pada', 'masyarakat', 'miskin', 'di', 'wilayah', 'perbatasan', 'Entikong', '(', 'Indonesia-Malaysia', ')', 'Kalimantan', 'Barat', '.', 'Jurnal', 'Surya', 'Masyarakat', ',', '2', '(', '2', ')', ',', '94-104', '.', '[', '27', ']', 'Aldababseh', ',', 'A.', ',', 'Temimi', ',', 'M.', ',', 'Maghelal', ',', 'P.', ',', 'Branch', ',', 'O.', ',', '&', 'Wulfmeyer', ',', 'V.', '(', '2018', ')', '.', 'Multi-criteria', 'evaluation', 'of', 'irrigated', 'agriculture', 'suitability', 'to', 'achieve', 'food', 'security', 'in', 'an', 'arid', 'environment', '.', 'Sustainability', ',', '10', '(', '3', ')', ',', '803', '.', '9', '/', '9']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']
['Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Analisis', 'Klasifikasi', 'URL', 'Berbahaya', 'Menggunakan', 'Metode', 'Support', 'Vector', 'Machine', '(', 'SVM', ')', 'dan', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', '(', 'CNN', ')', 'Rizka', 'Julianisa', 'Asri', '(', '221911157', ',', '4SI2', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Farid', 'Ridho', ',', 'MT', '.', 'Ringkasan—Dampak', 'yang', 'signifikan', 'dirasakan', 'masyarakat', 'akibat', 'perkembangan', 'teknologi', '.', 'Dampak', 'negatif', 'yang', 'paling', 'sering', 'terjadi', 'adalah', 'kejahatan', 'siber', '.', 'Metode', 'pendeteksian', 'kejahatan', 'siber', 'masih', 'tergolong', 'dilakukan', 'dengan', 'metode', 'tradisional', 'yaitu', 'dengan', 'teknik', 'signature', 'based', 'detection', '.', 'Namun', 'penggunaan', 'teknik', 'signature', 'based', 'detection', 'tidak', 'dapat', 'mendeteksi', 'intruksi', 'yang', 'tidak', 'ada', 'di', 'database', 'signature', ',', 'tidak', 'dapat', 'memberikan', 'solusi', ',', 'dan', 'banyak', 'memerlukan', 'resource', 'yang', 'besar', '.', 'Sehingga', 'dibutuhkan', 'suatu', 'metode', 'yang', 'modern', 'dan', 'memberikan', 'hasil', 'yang', 'baik', ',', 'yaitu', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'SVM', 'dan', 'metode', 'CNN', '.', 'Hasil', 'pendeteksian', 'menunjukkan', 'metode', 'SVM', 'dengan', 'akurasi', 'sebesar', '85', '%', 'dan', 'CNN', 'dengan', 'akurasi', 'sebesar', '94.71', '%', 'dan', 'nilai', 'loss', 'sebesar', '0.1215', '.', 'Sehingga', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'metode', 'yang', 'terbaik', 'yaitu', 'metode', 'CNN', '.', 'Hal', 'tersebut', 'juga', 'didukung', 'dengan', 'kecepatan', 'performa', 'model', 'CNN', 'lebih', 'cepat', 'daripada', 'metode', 'SVM', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'Kejahatan', 'Siber', ',', 'URL', ',', 'SVM', ',', 'CNN', '.', 'akses', 'Perkembangan', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'kepada', 'teknologi', 'memberikan', 'masyarakat', 'untuk', 'dapat', 'melakukan', 'segala', 'sesuatu', 'secara', 'fasilitas', 'mudah', ',', 'cepat', ',', 'dan', 'praktis', '.', 'Akibatnya', ',', 'berbagai', 'tersedia', 'di', 'dunia', 'maya', 'sehingga', 'memberikan', 'daya', 'tarik', 'kepada', 'masyarakat', 'untuk', 'mencoba', 'dan', 'mempelajarinya', 'tanpa', 'mereka', 'mengetahui', 'bahwa', 'situs', 'atau', 'halaman', 'yang', 'mereka', 'akses', 'merupakan', 'situs', 'yang', 'legal', 'maupun', 'ilegal', '.', 'Dengan', 'kemudahan', 'akses', 'yang', 'diberikan', 'menimbulkan', 'dampak', 'positif', 'dan', 'negatif', '.', 'Dampak', 'positif', 'terhadap', 'perkembangan', 'teknologi', 'yaitu', 'kemudahan', 'memperoleh', 'akses', 'informasi', 'dengan', 'cepat', 'dan', 'mudah', ',', 'mudah', 'terhubung', 'dengan', 'orang', 'yang', 'jauh', ',', 'dan', 'lain', 'sebagainya', '.', 'Dampak', 'negatif', 'yang', 'paling', 'sering', 'terjadi', 'adalah', 'kejahatan', 'siber', '.', 'Kejahatan', 'siber', 'didefinisikan', 'sebagai', 'aktivitas', 'terlarang', 'yang', 'dilakukan', 'melalui', 'internet', 'oleh', 'orang-orang', 'yang', 'tidak', 'bertanggung', 'jawab', 'seperti', 'akses', 'ilegal', ',', 'menyebarkan', 'virus', ',', 'phishing', ',', 'malware', ',', 'dan', 'lain', 'sebagainya', '.', 'Berdasarkan', 'NCSI', '(', 'National', 'Cyber', 'Security', 'Index', ')', ',', 'Indonesia', 'berada', 'pada', 'peringkat', '84', 'dari', '160', 'negara', 'dan', 'memperoleh', 'skor', 'keamanan', 'sebesar', '38,96', 'dari', '100', '[', '8', ']', '.', 'Kondisi', 'tersebut', 'mengindikasikan', 'kondisi', 'keamanan', 'siber', 'di', 'Indonesia', 'yang', 'masih', 'sangat', 'rentan', 'terhadap', 'berbagai', 'kejahatan', 'siber', '.', 'Berbagai', 'kejahatan', 'siber', 'biasa', 'disebut', 'dengan', 'serangan', 'malware', '.', 'Malware', 'merupakan', 'suatu', 'program', 'yang', 'dibuat', 'untuk', 'mencari', 'kelemahan', 'software', 'dan', 'dengan', 'tujuan', 'tertentu', '[', '7', ']', '.', 'Malware', 'pada', 'umumnya', 'diciptakan', 'untuk', 'merusak', 'suatu', 'software', 'dengan', 'cara', 'tersembunyi', '.', 'Serangan', 'malware', 'dapat', 'menyisipkan', 'script', 'Pelaku-pelaku', 'serangan', 'malware', 'berupa', 'phishing', ',', 'virus', ',', 'serangan', 'DDoS', '(', 'Distributed', 'Denial', 'of', 'Service', ')', 'dan', 'lain', 'sebagainya', '.', 'kejahatan', 'sering', 'targetnya', ',', 'dimana', 'mengirimkan', 'link-link', 'URL', 'kepada', 'targetnya', 'tidak', 'menyadari', 'mengenai', 'masyarakat', 'sebagai', 'keamanan', 'dan', 'dampak', 'yang', 'terjadi', 'terhadap', 'URL', 'yang', 'mereka', 'akses', 'tersebut', '.', 'Pelaku', 'biasanya', 'melakukan', 'aksinya', 'dengan', 'menggunakan', 'nama', 'dan', 'alamat', 'website', 'yang', 'mirip', 'dengan', 'aslinya', '[', '10', ']', '.', 'Namun', 'jika', 'diperhatikan', 'dengan', 'seksama', ',', 'link', 'tersebut', 'sangat', 'berbeda', 'dengan', 'link', 'yang', 'sebenarnya', ',', 'pelaku', 'sering', 'kali', 'memodifikasi', 'URL', 'yang', 'mereka', 'kirim', 'semirip', 'mungkin', 'dengan', 'yang', 'aslinya', 'dan', 'juga', 'membuat', 'URL', 'terkesan', 'bahwa', 'URL', 'tersebut', 'benar', 'dan', 'asli', '.', 'Dampak', 'yang', 'ditimbulkan', 'yaitu', 'akun', 'email', 'korban', 'dapat', 'terblokir', ',', 'data-data', 'pribadi', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'tindakan', 'yang', 'negatif', ',', 'dan', 'menyebabkan', 'kerugian', 'baik', 'material', 'maupun', 'moral', 'terhadap', 'korban', '.', 'Walaupun', 'langkah-langkah', 'keamanan', 'semakin', 'meningkat', ',', 'namun', 'serangan', 'malware', 'tidak', 'dapat', 'dihindari', 'dan', 'korban', 'penipuan', 'semakin', 'banyak', '.', 'Beberapa', 'metode', 'yang', 'paling', 'sering', 'digunakan', 'masyarakat', 'untuk', 'pencegahan', 'yaitu', 'dengan', 'memasang', 'antivirus', '.', 'Dimana', 'antivirus', 'menggunakan', 'teknik', 'signature', 'based', 'detection', 'dalam', 'melakukan', 'pendeteksian', '.', 'Teknik', 'signature', 'based', 'detection', 'merupakan', 'teknik', 'yang', 'dilakukan', 'dengan', 'melihat', 'signature', 'dalam', 'program', 'aplikasi', 'yang', 'disuntikkan', 'oleh', 'malware', 'writer', ',', 'sehingga', 'dapat', 'mengenali', 'suatu', 'jenis', 'malware', 'tertentu', '[', '15', ']', '.', 'Mendeteksi', 'malware', 'dalam', 'suatu', 'kode', 'dengan', 'cara', 'mencari', 'signature', 'yang', 'telah', 'ada', 'sebelumnya', '.', 'Metode', 'ini', 'juga', 'dikenal', 'sebagai', 'metode', 'sidik', 'jari', ',', 'pencocokan', 'pola', ',', 'atau', 'pencocokan', 'string', '[', '14', ']', '.', 'Meskipun', 'teknik', 'ini', 'banyak', 'digunakan', 'dalam', 'melakukan', 'pendeteksian', 'namun', 'disamping', 'itu', ',', 'teknik', 'signature', 'based', 'detection', 'memiliki', 'kelebihan', 'dan', 'kekurangan', '[', '1', ']', ',', '[', '4', ']', '.', 'Kelebihannya', 'yaitu', 'waktu', 'yang', 'diperlukan', 'untuk', 'pemindaian', 'sedikit', 'lebih', 'sedikit', ',', 'mudah', 'untuk', 'diimplementasikan', ',', 'menghasilkan', 'false-positif', ',', 'dan', 'dapat', 'mendeteksi', 'serangan', 'yang', 'sama', 'di', 'masa', 'mendatang', '.', 'Sedangkan', 'kekurangannya', 'yaitu', 'instruksi', 'yang', 'tidak', 'ada', 'dalam', 'database', 'signature', 'tidak', 'tidak', 'dapat', 'memberikan', 'solusi', ',', 'dan', 'dapat', 'dideteksi', ',', 'melakukan', 'paket', 'analisis', 'dengan', 'ukuran', 'yang', 'besar', 'dan', 'banyak', 'memerlukan', 'resource', 'yang', 'besar', '.', 'Dengan', 'adanya', 'kekurangan', 'tersebut', ',', 'maka', 'diperlukan', 'metode', 'yang', 'lebih', 'baik', 'untuk', 'mendeteksi', 'malware', 'dengan', 'baik', 'dan', 'efisien', 'yaitu', 'dengan', 'memanfaatkan', 'teknik', 'Support', 'Vector', 'Machine', '(', 'SVM', ')', 'dan', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', '(', 'CNN', ')', '.', 'SVM', '(', 'Support', 'Vector', 'Machine', ')', 'adalah', 'salah', 'satu', 'jenis', 'teknik', 'klasifikasi', 'untuk', 'pembelajaran', 'yang', 'diawasi', '.', 'Metode', '1', '/', '8', 'SVM', 'mentransformasikan', 'data', 'pelatihan', 'awal', 'ke', 'dalam', 'dimensi', 'yang', 'lebih', 'tinggi', 'menggunakan', 'pemetaan', 'nonlinier', '[', '6', ']', '.', 'SVM', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'metode', 'yang', 'mudah', 'digunakan', '.', 'Cara', 'kerja', 'SVM', 'dirancang', 'untuk', 'memperoleh', 'hyperplane', 'terbaik', 'yang', 'dapat', 'mengklasifikasikan', 'menjadi', 'dua', 'kelas', 'pada', 'ruang', 'input', 'berdasarkan', 'pada', 'SRM', '(', 'Structural', 'Risk', 'Minimization', ')', '.', 'Berdasarkan', 'SRM', 'yaitu', 'dengan', 'memilih', 'hyperline', 'dengan', 'margin', 'yang', 'besar', 'dapat', 'meminimalkan', 'error', 'dalam', 'data', 'training', '.', 'Selain', 'pendekatan', 'SVM', '(', 'Support', 'Vector', 'Machine', ')', ',', 'metode', 'CNN', '(', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', ')', 'semakin', 'sering', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'dan', 'mulai', 'menjadi', 'perhatian', '.', 'Hasil', 'yang', 'paling', 'terkenal', 'dalam', 'identifikasi', 'gambar', 'adalah', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'CNN', ',', 'salah', 'satu', 'algoritma', 'Deep', 'Learning', 'yang', 'dibangun', 'berdasarkan', 'arsitektur', 'Multi', 'Layer', 'Perceptron', '(', 'MLP', ')', '[', '9', ']', '.', 'CNN', 'terdapat', 'beberapa', 'tahapan', 'atau', 'lapisan', 'dalam', 'melakukan', 'pendeteksian', ',', 'hal', 'tersebut', 'dapat', 'memberikan', 'yang', 'lebih', 'akurat', 'dan', 'klasifikasi', 'hasil', 'menemukan', 'bentuk-bentuk', 'baru', '.', 'Deteksi', 'malware', 'dengan', 'SVM', '(', 'Support', 'Vector', 'Machine', ')', 'dan', 'CNN', '(', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', ')', 'dapat', 'mempelajari', 'ciri-ciri', 'malware', 'tingkat', 'tinggi', 'daripada', 'menggunakan', 'teknik', 'signature', 'based', 'detection', 'yang', 'kaku', ',', 'hal', 'ini', 'memungkinkan', 'untuk', 'mendeteksi', 'variasi', 'pada', 'malware', 'yang', 'ada', 'dan', 'bahkan', 'malware', 'yang', 'sama', 'sekali', 'baru', '.', 'Dengan', 'kelebihan', 'tersebut', 'dapat', 'menjadi', 'inovasi', 'yang', 'dapat', 'diterapkan', 'dalam', 'pendeteksian', 'dan', 'pengklasifikasian', 'terkait', 'dengan', 'serangan', 'malware', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'SVM', '(', 'Support', 'Vector', 'Machine', ')', 'dan', 'CNN', '(', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', ')', 'digunakan', 'oleh', 'peneliti', 'sebagai', 'pendekatan', 'yang', 'lebih', 'mutakhir', 'dan', 'tepat', 'untuk', 'dapat', 'mendeteksi', 'URL', 'berbahaya', 'dengan', 'komponen', 'dalam', 'URL', 'sebagai', 'variabelnya', '.', 'Kemudian', ',', 'dari', 'kedua', 'metode', 'tersebut', 'dilakukan', 'perbandingan', 'untuk', 'mendapatkan', 'metode', 'yang', 'terbaik', 'dalam', 'melakukan', 'pendeteksian', 'dengan', 'akurat', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'penjelasan', 'latar', 'belakang', 'yang', 'telah', 'diberikan', 'sebelumnya', ',', 'maka', 'dapat', 'ditentukan', 'tujuan', 'dari', 'penelitian', 'ini', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Mengevaluasi', 'model', 'untuk', 'melakukan', 'pendeteksian', 'URL', 'berbahaya', 'dengan', 'metode', 'SVM', 'berdasarkan', 'aspek', 'akurasi', ',', 'presisi', ',', 'k-fold', 'dan', 'evaluation', 'matrix', '.', '2', '.', 'Mengevaluasi', 'model', 'untuk', 'melakukan', 'pendeteksian', 'URL', 'berbahaya', 'dengan', 'metode', 'CNN', 'berdasarkan', 'aspek', 'akurasi', 'dan', 'nilai', 'loss', '.', '3', '.', 'Membandingkan', 'model', 'SVM', 'dan', 'CNN', 'berdasarkan', 'aspek', 'akurasi', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Dalam', 'penelitian', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'pada', '[', '2', ']', 'sebelumnya', 'pendeteksian', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'machine', 'learning', '.', 'Pada', 'penelitian', 'tersebut', ',', 'menggunakan', 'berbagai', 'kombinasi', 'sumber', 'data', 'dan', 'beberapa', 'rangkaian', 'ekstraksi', 'fitur', 'untuk', 'melakukan', 'pengklasifikasian', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'evaluasi', 'yaitu', 'akurasi', 'dan', 'presisi', '.', 'terbatas', 'Penelitian', 'terkait', 'lainnya', '[', '13', ']', 'menggunakan', 'kombinasi', 'learning', 'dan', 'deep', 'learning', '.', 'Peneliti', 'metode', 'machine', 'menggunakan', 'data', 'URL', 'phising', '.', 'Dalam', 'penelitian', 'tersebut', ',', 'peneliti', 'melakukan', 'ekstraksi', 'fitur', 'pada', 'tingkat', 'karakter', 'dari', 'URL', 'dan', 'membagi', 'data', 'menjadi', 'empat', 'kombinasi', 'data', 'yang', 'berasal', 'dari', 'sumber', 'berbeda', '.', 'Metode', 'evaluasi', 'model', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'akurasi', '.', 'Penelitian', 'terkait', 'selanjutnya', '[', '12', ']', 'melakukan', 'pendeteksian', 'URL', 'phising', 'dengan', 'menggunakan', 'machine', 'learning', '.', 'Peneliti', 'menggunakan', 'berbagai', 'sumber', 'data', '.', 'Penelitian', 'menggunakan', 'WEKA', 'dan', 'ekstraksi', 'fitur', 'diimplementasikan', 'dalam', 'PHP', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'ekstraksi', 'fitur', 'pada', 'tingkatan', 'heuristik', 'sebanyak', '14', 'fitur', '.', 'Penelitian', 'terkait', 'lainnya', '[', '5', ']', 'melakukan', 'pendeteksian', 'URL', 'phising', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'machine', 'learning', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'ekstraksi', 'fitur', 'pada', 'tingkatan', 'heuristik', 'sebanyak', '10', 'fitur', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'data', 'yang', 'dikumpulkan', 'dari', 'repositori', 'data', 'phishing', 'situs', 'web', 'kaggle', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'metode', 'evaluasi', 'yaitu', 'akurasi', 'dan', 'confusion', 'matrix', '.', 'Penelitian', 'terkait', 'lainnya', '[', '16', ']', 'mengenai', 'pendeteksian', 'URL', 'phising', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'machine', 'learning', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'ekstraksi', 'fitur', 'pada', 'tingkatan', 'heuristik', '.', 'Metode', 'evaluasi', 'model', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'akurasi', ',', 'presisi', ',', 'f-1', 'score', ',', 'grid', 'search', 'dan', 'sensitivity', '.', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Dalam', 'prosesnya', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'Personal', 'Computer', '(', 'PC', ')', 'yang', 'merupakan', 'milik', 'laboratorium', 'komputer', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', 'Spesifikasi', 'perangkat', 'Personal', 'Computer', '(', 'PC', ')', 'yaitu', 'processor', 'Intel', '(', 'R', ')', 'Coreᵀᴹ', 'i7-10700', '(', '2.90GHz', ',', '16', 'CPUs', ')', ',', 'GPU', 'Intel', '(', 'R', ')', 'UHD', 'Graphics', '630', ',', 'RAM', '16GB', ',', 'Disk', 'sebesar', '487GB', '(', 'drive', ':', 'C', ')', '+', '953.9GB', '(', 'drive', ':', 'D', ')', 'dan', 'menggunakan', 'Operating', 'System', 'Windows', '11', 'Enterprise', '64-bit', '.', 'Metodologi', 'penelitian', 'SVM', '(', 'Support', 'Vector', 'Machine', ')', 'dan', 'CNN', '(', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', ')', ',', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'berbagai', 'langkah', ',', 'ditunjukkan', 'pada', 'Gambar', '1', 'di', 'bawah', 'ini', '.', '2', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Gambar', '1', '.', 'Alur', 'Metode', 'Penelitian', '1', '.', 'Pengumpulan', 'Data', 'Kumpulan', 'data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'diperoleh', 'dari', 'tiga', 'tempat', 'yang', 'berbeda', '.', 'Sumber-sumber', 'tersebut', 'terdiri', 'dari', 'data', 'web', 'Phishtorm', '[', '25', ']', ',', 'web', 'URLHaus', '[', '23', ']', ',', 'dan', 'web', 'Phishtank', '[', '24', ']', '.', 'Pengumpulan', 'data', 'dilakukan', 'dengan', 'cara', 'diunduh', '.', '2', '.', 'Pemilihan', 'Sampel', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'dataset', 'yang', 'telah', 'dikumpulkan', 'dari', 'berbagai', 'sumber', 'diambil', 'sampel', 'berjumlah', '30.000', 'data', 'pada', 'masing-masing', 'sumber', 'data', '.', 'Untuk', 'data', 'yang', 'bersumber', 'dari', 'Phishtorm', 'akan', 'diambil', '60.000', 'data', 'dengan', 'rincian', 'yaitu', '30.000', 'data', 'untuk', 'URL', 'baik', 'dan', '30.000', 'untuk', 'URL', 'jahat', '.', 'Teknik', 'pengambilan', 'sampel', 'SRS', '(', 'Simple', 'Random', 'Sampling', ')', 'digunakan', 'dalam', 'investigasi', 'ini', '.', 'Pada', 'populasi', 'dengan', 'karakteristik', 'yang', 'umumnya', 'homogen', ',', 'SRS', 'adalah', 'pendekatan', 'yang', 'sederhana', 'dan', 'sering', 'digunakan', '[', '21', ']', '.', '3', '.', 'Integrasi', 'Data', 'sampel', 'pengambilan', 'Setelah', 'melakukan', 'pada', 'masing-masing', 'sumber', 'data', ',', 'proses', 'selanjutnya', 'yaitu', 'melakukan', 'integrasi', 'Integrasi', 'dilakukan', 'guna', 'mendapatkan', 'satu', 'set', 'data', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'tahapan', 'selanjutnya', '.', 'Proses', 'integrasi', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'fungsi', 'merge', 'dataset', 'menjadi', 'sebuah', 'dataset', '.', 'terhadap', 'data', 'sampel', '.', '3', '/', '8', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'dataset', 'yang', 'digunakan', 'merupakan', 'gabungan', 'seluruh', 'sampel', 'dengan', 'total', 'data', 'pada', 'dataset', 'sebanyak', '120.000', 'data', '.', '4', '.', 'Ekstraksi', 'Fitur', 'ekstraksi', 'Setelah', 'dilakukan', 'integrasi', 'data', ',', 'langkah', 'selanjutnya', 'fitur', '.', 'Fitur-fitur', 'yang', 'yaitu', 'melakukan', 'digunakan', 'berdasarkan', 'fitur', 'leksikal', 'dan', 'web-scrapped', '.', 'Fitur-fitur', 'tersebut', 'diperoleh', 'dari', 'komponen-komponen', 'penyusun', 'sebuah', 'URL', '.', 'Fitur-fitur', 'tersebut', 'berjumlah', '20', 'fitur', '.', 'Penjelasan', 'fitur', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', 'I.', 'TABEL', 'I', 'FITUR-FITUR', 'PENELITIAN', 'Fitur', 'use_of_ip', 'url_length', 'count', '.', 'count-letters', 'count', '@', 'count_dir', 'count_embed_domain', 'count=', 'count', '?', 'count-digits', 'sus_url', 'count', '%', 'count_', 'count-www', 'count-http', 'count-https', 'count-', 'google_index', 'fd_length', 'tld_length', 'untuk', 'pengecekan', 'Deskripsi', 'Digunakan', 'keberadaan', 'IP', 'dalam', 'URL', 'Panjang', 'semua', 'karakter', 'penyusun', 'URL', 'Jumlah', 'karakter', 'titik', '(', '.', ')', 'Jumlah', 'huruf', 'dalam', 'URL', 'Jumlah', 'karakter', '@', 'Menentukan', 'panjang', 'direktori', 'pertama', 'di', 'URL', 'Jumlah', 'domain', 'tersemat', 'Jumlah', 'karakter', 'tanda', 'sama', 'dengan', '(', '=', ')', 'Jumlah', 'karakter', 'tanda', 'tanya', '(', '?', ')', 'Jumlah', 'angka', 'dalam', 'URL', 'Menemukan', 'kata-kata', 'adanya', 'mencurigakan', 'seperti', 'update', ',', 'sign', 'in', ',', 'account', ',', 'update', ',', 'free', ',', 'dll', '.', 'Jumlah', 'karakter', '%', 'Jumlah', 'karakater', 'underscore', '(', '_', ')', 'Jumlah', 'www', 'Jumlah', 'protokol', 'http', 'Jumlah', 'protokol', 'https', 'Jumlah', 'tanda', 'hubung', '(', '-', ')', 'Mengecek', 'apakah', 'URL', 'sudah', 'terindeks', 'di', 'google', 'search', 'console', 'atau', 'belum', 'Jumlah', 'panjang', 'direktori', 'pertama', 'di', 'URL', 'Jumlah', 'TLD/domain', 'tingkat', 'atas', 'dalam', 'URL', '5', '.', 'CNN', '(', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', ')', 'CNN', 'adalah', 'teknik', 'pertama', 'dalam', 'penelitian', 'ini', '.', 'MLP', '(', 'Multi', 'Layer', 'Perceptron', ')', 'dikembangkan', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'algoritma', 'pembelajaran', 'mendalam', ',', 'yakni', 'CNN', ',', 'yang', 'memiliki', 'hasil', 'terbaik', 'untuk', 'pengenalan', 'gambar', '[', '9', ']', '.', 'Dalam', 'tahapan', 'ini', ',', 'perbandingan', 'data', 'menggunakan', '30', '%', 'data', 'testing', 'dan', '70', '%', 'data', 'training', '.', 'Penggunaan', 'perbandingan', 'pendeteksian', 'dikarenakan', 'menunjukkan', 'hasil', 'yang', 'terbaik', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'perbandingan', 'data', 'lainnya', '.', 'hasil', 'itu', 'Dalam', 'metode', 'ini', ',', 'evaluasi', 'yang', 'digunakan', 'yaitu', 'dengan', 'melihat', 'akurasi', ',', 'performa', 'model', 'serta', 'didukung', 'oleh', 'nilai', 'cost', 'loss', '.', '6', '.', 'SVM', '(', 'Support', 'Vector', 'Machine', ')', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'dataset', 'yang', 'terbentuk', 'akan', 'diaplikasikan', 'dengan', 'menggunakan', 'SVM', '.', 'Algoritma', 'SVM', 'bekerja', 'untuk', 'meningkatkan', 'dimensi', 'data', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'pelatihan', 'asli', 'dengan', 'menggunakan', 'pemetaan', 'nonlinear', '[', '11', ']', '.', 'Dalam', 'tahapan', 'ini', 'perbandingan', 'data', 'yang', 'digunakan', 'sama', 'dengan', 'metode', 'CNN', 'yaitu', '30', '%', 'data', 'testing', 'dan', 'tersebut', 'dikarenakan', 'untuk', '70', '%', 'data', 'training', '.', 'Hal', 'kebutuhan', 'proses', 'pencarian', 'perbandingan', '.', 'Untuk', 'parameter', 'terbaik', 'digunakan', 'fungsi', 'grid', 'search', '.', 'Dalam', 'modetode', 'ini', ',', 'evaluasi', 'yang', 'digunakan', 'yaitu', 'dengan', 'melihat', 'akurasi', ',', 'performa', 'model', 'dan', 'presisi', 'serta', 'didukung', 'oleh', 'K-fold', 'dan', 'evaluation', 'matrix', '.', '7', '.', 'Evaluasi', 'Model', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'evaluasi', 'model', 'yang', 'digunakan', 'yaitu', 'akurasi', ',', 'presisi', ',', 'nilai', 'loss', ',', 'k-fold', ',', 'dan', 'confusion', 'matrix', '[', '3', ']', '[', '18', ']', '[', '22', ']', '[', '19', ']', '[', '20', ']', '.', 'a.', 'Akurasi', 'Akurasi', 'digunakan', 'untuk', 'menentukan', 'akurasi', 'model', 'klasifikasi', 'dengan', 'membagi', 'jumlah', 'hasil', 'yang', 'valid', 'dengan', 'jumlah', 'total', 'kasus', '.', '𝐴𝑘𝑢𝑟𝑎𝑠𝑖', '=', '𝑇𝑃+𝑇𝑁', '𝑇𝑃+𝑇𝑁+𝐹𝑃+𝐹𝑁', 'b.', 'Presisi', 'Presisi', 'dihitung', 'sebagai', 'jumlah', 'semua', 'kasus', 'positif', 'yang', 'berhasil', 'dikategorikan', 'dibagi', 'dengan', 'semua', 'contoh', 'positif', 'yang', 'diprediksi', '.', '𝑃𝑟𝑒𝑠𝑖𝑠𝑖', '=', '𝑇𝑃', '𝑇𝑃+𝐹𝑃', 'c.', 'Nilai', 'Loss', 'Nilai', 'loss', 'yang', 'adalah', 'merepresentasikan', 'komputasi', 'yang', 'menyebabkan', 'ketidaktepatan', 'sistem', 'dalam', 'pengenalan', 'objek', '.', '𝐹𝑃+𝐹𝑁', '𝑇𝑃+𝑇𝑁+𝐹𝑃+𝐹', 'parameter', '𝐿𝑜𝑠𝑠', '=', 'd.', 'Cross', 'Validation', 'K-fold', 'Cross', 'validation', 'K-fold', 'adalah', 'teknik', 'untuk', 'mengonfirmasi', 'keakuratan', 'model', 'yang', 'dibangun', 'dengan', 'menggunakan', 'sekumpulan', 'data', 'tertentu', '.', '8', '.', 'Perbandingan', 'terbaik', 'ini', ',', 'model', 'Dalam', 'tahapan', 'pada', 'masing-masing', 'metode', 'yang', 'diperoleh', 'akan', 'dilakukan', 'perbandingan', 'berdasarkan', 'nilai', 'akurasi', 'dan', 'performa', 'model', '.', 'Model', 'terbaik', 'yang', 'diperoleh', 'dari', 'kedua', 'metode', 'tersebut', 'akan', 'dipilih', 'berdasarkan', 'nilai', 'akurasi', 'dan', 'performa', 'paling', 'baik', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Gambar', '3', 'mengilustrasikan', 'bagaimana', 'kerangka', 'kerja', 'penelitian', 'yang', 'digunakan', 'dimulai', 'dengan', 'isu-isu', 'yang', 'mendorong', 'penelitian', 'ini', '.', 'Oleh', 'sebab', 'permasalahan', 'tersebut', 'maka', 'dilakukan', 'analisis', 'pendeteksian', '.', 'Tahapan', 'analisis', 'dimulai', 'dengan', 'pengumpulan', 'data', 'dan', 'pemilihan', 'sampel', '.', 'sampel-sampel', 'Setelah', 'dilakukan', 'pengambilan', 'sampel', ',', 'dengan', 'digabungkan', 'menjadi', 'tersebut', 'dataset', 'satu', '4', '/', '8', 'menggunakan', 'fungsi', 'merge', '.', 'Setelah', 'tahapan', 'penggabungan', 'dilanjutkan', 'dengan', 'melakukan', 'ekstraksi', 'fitur', '.', 'akan', 'Proses', 'selanjutnya', 'dilakukan', 'pendeteksian', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'SVM', 'dan', 'CNN', '.', 'Dari', 'kedua', 'metode', 'tersebut', 'pada', 'masing-masing', 'metode', '.', 'Beberapa', 'kriteria', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'untuk', 'memperoleh', 'model', 'terbaik', 'pada', 'masing-masing', 'metode', '.', 'Metode', 'SVM', 'memilih', 'model', 'terbaik', 'berdasarkan', 'aspek', 'pengukuran', 'presisi', ',', 'akurasi', ',', 'K-fold', 'dan', 'hasil', 'model', 'diperoleh', 'terbaik', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'performa', '.', 'Untuk', 'metode', 'CNN', 'pemilihan', 'model', 'terbaik', 'dilakukan', 'berdasarkan', 'aspek', 'pengukuran', 'akurasi', ',', 'nilai', 'loss', 'dan', 'performa', '.', 'Hasil', 'kedua', 'model', 'terbaik', 'dari', 'masing-masing', 'metode', 'tersebut', 'untuk', 'dilakukan', 'mendapatkan', 'model', 'yang', 'paling', 'terbaik', 'berdasarkan', 'aspek', 'pengukuran', 'akurasi', 'dan', 'performa', 'model', '.', 'perbandingan', 'kemudian', 'Gambar', '3', '.', 'Kerangka', 'pikir', 'Penelitian', 'VI', '.', 'HASIL', 'DAN', 'PEMBAHASAN', '1', '.', 'Pengumpulan', 'Data', 'Sumber-sumber', 'data', 'penelitian', 'ini', 'meliputi', 'web', 'Phishtorm', ',', 'web', 'URLHaus', ',', 'dan', 'web', 'Phishtank', '.', 'Data', 'dari', 'web', 'tersebut', 'dikumpulkan', 'dengan', 'cara', 'diunduh', '.', 'Data', 'diunduh', 'pada', 'bulan', 'November', '2022', '.', 'Dalam', 'data', 'URLHaus', 'diperoleh', 'data', 'sejumlah', '129.989', 'data', ',', 'dimana', 'dataset', 'tersebut', 'memiliki', 'variabel', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'id', ',', 'dateadded', ',', 'URL', ',', 'url_status', ',', 'last_online', ',', 'threat', 'tags', ',', 'urlhaus_link', ',', 'dan', 'reporter', '.', 'Dalam', 'data', 'Phishtank', 'diperoleh', 'data', 'sejumlah', '89.295', 'tersebut', 'memiliki', 'variabel', 'data', 'data', ',', 'dimana', 'dataset', 'yaitu', 'phish_id', ',', 'phish_detail_url', ',', 'URL', ',', 'submission_time', ',', 'verified', ',', 'verification_time', ',', 'online', ',', 'dan', 'target', '.', 'Dalam', 'data', 'Phishtorm', 'diperoleh', 'data', 'sejumlah', '48.009', 'data', 'URL', 'baik', 'dan', '48.002', 'data', 'URL', 'jahat', ',', 'dimana', 'dataset', 'tersebut', 'memiliki', 'variabel', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'domain', ',', 'ranking', ',', 'mld_res', ',', 'mld.ps_res', ',', 'card_rem', ',', 'jaccard_RA', ',', 'ratio_Rrem', ',', 'jaccard_AR', ',', 'jaccard_ARrd', ',', 'jaccard_ARrem', ',', 'dan', 'label', '.', 'jaccard_AA', ',', 'jaccard_RR', ',', 'ratio_Arem', ',', '2', '.', 'Pemilihan', 'Sampel', 'Tahapan', 'selanjutnya', 'yaitu', 'melakukan', 'pengambilan', 'sampel', '.', 'Pengambilan', 'sampel', 'penelitian', 'dengan', 'menggunakan', 'Phyton', '.', 'Pengambilan', 'sampel', 'dilakukan', 'dalam', 'penelitian', 'dilakukan', 'bertahap', 'secara', 'pada', 'masing-masing', 'sumber', 'data', '.', 'Jumlah', 'sampel', 'yang', 'diambil', 'sebanyak', '30.000', 'data', '.', 'Pengambilan', 'sampel', 'dilakukan', 'secara', 'SRS', 'dengan', 'jumlah', 'sampel', 'sebanyak', '30.000', 'data', '.', 'Jumlah', 'sampel', 'yang', 'diambil', 'sebanyak', '30.000', 'data', 'untuk', 'masing-masing', 'sumber', 'data', '.', 'Pengambilan', 'sampel', 'dilakukan', 'dengan', 'pengacakan', 'data', 'sebanyak', '1', 'kali', '.', 'Untuk', 'sampel', 'yang', 'bersumber', 'dari', 'Phishtorm', 'akan', 'dibagi', 'menjadi', 'dua', 'tahapan', ',', 'yaitu', 'membagi', 'data', 'berdasarkan', 'klasifikasi', 'URL', 'baik', 'dan', 'URL', 'Jahat', '.', '3', '.', 'Integrasi', 'Data', 'Sebelum', 'melakukan', 'integrasi', 'data', 'terlebih', 'dahulu', 'dilakukan', 'pengecekan', 'dan', 'menyamakan', 'format', 'data', 'untuk', 'kebutuhan', 'pengolahan', 'data', 'penelitian', '.', 'Format', 'data', 'yang', 'digunakan', 'dengan', 'memberikan', 'nama', 'variabel', 'yaitu', 'untuk', 'kolom', 'yang', 'berisikan', 'URL', 'akan', 'diberina', 'nama', '“', 'url', '”', ',', 'sedangkan', 'untuk', 'kolom', 'data', 'yang', 'berisikan', 'tipe/klasifikasi', 'URL', 'apakah', 'termasuk', 'URL', 'baik', 'dan', 'URL', 'jahat', 'akan', 'diberi', 'nama', '“', 'type', '”', '.', 'Gambar', '4', '.', 'Format', 'penulisan', 'dataset', 'untuk', 'URL', 'Baik', 'dan', 'URL', 'Jahat', 'Seperti', 'yang', 'ditunjukkan', 'dalam', 'gambar', '4', '.', 'Type', 'diberi', 'nama', '“', 'good', '”', 'untuk', 'URL', 'baik', 'dan', 'diberi', 'nama', '“', 'bad', '’', 'untuk', 'URL', 'jahat', '.', '5', '/', '8', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Tahapan', 'selanjutnya', 'yang', 'dilakukan', 'yaitu', 'melakukan', 'ekstraksi', 'fitur', '.', 'Fitur-fitur', 'yang', 'akan', 'diekstrak', 'sebanyak', '20', 'fitur', '.', 'Fitur-fitur', 'tersebut', 'merupakan', 'ekstraksi', 'dari', 'komponen-komponen', 'penyusun', 'URL', 'seperti', 'yang', 'terlihat', 'pada', 'gambar', '5', '.', 'Ekstraksi', 'komponen-komponen', 'dilakukan', 'untuk', 'memperoleh', 'karakteristik', 'dari', 'URL', 'jahat', 'dan', 'URL', 'Baik', '.', 'Setelah', 'melakukan', 'ekstraksi', ',', 'dilakukan', 'mengkodekan', 'type', 'yaitu', 'untuk', 'URL', 'dengan', 'ulang', 'terhadap', 'fitur', 'kategori', '“', '1', '”', ',', 'sedangkan', 'untuk', 'URL', 'dengan', 'kategori', '“', 'bad', '”', 'akan', 'dikategorikan', 'sebagai', '“', '0', '”', '.', 'akan', 'dikategorikan', 'sebagai', '“', 'good', '”', 'sampel', ',', 'Setelah', 'melakukan', 'penyamaan', 'format', 'data', 'pada', 'masing-masing', 'langkah', 'selanjutnya', 'yaitu', 'melakukan', 'penyatuan', 'data', 'sampel', '.', 'Penyatuan', 'data', 'sampel', 'dilakukan', 'dengan', 'menggunakan', 'fungsi', 'merge', 'dataset', 'menjadi', 'sebuah', 'dataset', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'dataset', 'yang', 'digunakan', 'merupakan', 'gabungan', 'seluruh', 'data', '.', 'sumber', 'Penyatuan', 'dilakukan', 'untuk', 'digunakan', 'dalam', 'tahapan', 'selanjutnya', '.', 'sebanyak', '120.000', 'sampel', 'dataset', '4', '.', 'Ekstraksi', 'Fitur', 'Gambar', '5', '.', 'Struktur', 'Elemen', 'URL', 'Gambar', '6', '.', 'Hasil', 'Ekstraksi', 'Fitur', 'Hasil', 'ekstraksi', 'yang', 'telah', 'dilakukan', 'akan', 'berupa', 'data-data', 'seperti', 'pada', 'gambar', '6', '.', 'Selain', 'itu', 'juga', 'pada', 'fitur', '“', 'type', '”', 'merupakan', 'klasifikasi', 'data', 'yang', 'dilakukan', 'sebelum', 'ekstraksi', 'fitur', '“', 'type_code', '”', 'merupakan', 'pengkodean', 'ulang', 'pada', 'fitur', '“', 'type', '”', 'yang', 'dilakukan', 'pada', 'proses', 'ekstraksi', 'fitur', '.', 'fitur', '.', 'Kemudian', 'untuk', '5', '.', 'CNN', '(', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', ')', 'data', 'telah', 'yang', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', 'metode', 'CNN', 'diterapkan', 'terhadap', 'tahapan', 'model', 'sebelumnya', '.', 'Pemodelan', 'CNN', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'perbandingan', '30', '%', 'data', 'untuk', 'data', 'testing', 'dan', '70', '%', 'untuk', 'data', 'training', '.', 'Perbandingan', 'tersebut', 'menghasilkan', 'hasil', 'terbaik', ',', 'sesuai', 'dengan', 'Gambar', '7.', 'dibentuk', 'pada', 'Gambar', '7', '.', 'Grafik', 'Akurasi', 'vs', 'Perbandingan', 'Data', 'Pendefinisian', 'awal', 'model', 'dengan', 'menggunakan', 'pengaturan', 'yaitu', 'input', 'size', 'sebesar', '19', ',', 'output', 'size', 'besar', '2', ',', 'hidden', 'layer', 'sebesar', '50', ',', 'batch', 'size', 'sebesar', '100', ',', 'dan', 'sebesar', '20', '.', 'Parameter', 'penelitian', 'maksimal', 'menggunakan', '‘', 'adam', '’', ',', 'parameter', 'loss', 'yaitu', '‘', 'sparse_categorical_crossentropy', '’', ',', 'parameter', 'optimasi', 'iterasi', 'yaitu', '6', '/', '8', 'dan', 'parameter', 'metrics', 'yaitu', '‘', 'accuracy', '’', '.', 'Berdasarkan', 'perhitungan', ',', 'diperoleh', 'hasil', 'akurasi', 'sebesar', '94.197', '%', 'dengan', 'nilai', 'loss', 'sebesar', '0.138', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pencarian', 'parameter', 'terbaik', 'dengan', 'menggunakan', 'grid', 'search', ',', 'diperoleh', 'hasil', 'parameter', 'terbaik', 'yaitu', 'dengan', 'nilai', 'parameter', 'C', 'yaitu', '0.1', ',', 'parameter', 'C', 'digunakan', 'untuk', 'menentukan', 'besarnya', 'pinalti', 'yang', 'dikarenakan', 'oleh', 'kesalahan', 'dalam', 'pengklasifikasian', '[', '17', ']', '.', 'Gamma', 'sebesar', '1', ',', 'gamma', 'digunakan', 'untuk', 'menentukan', 'seberapa', 'besar', 'kelengkungan', 'dari', 'batas', 'keputusan', '.', 'Menggunakan', 'kernel', '(', 'radial', 'basis', 'function', ')', '.', 'Diperoleh', 'hasil', 'akurasi', 'sebesar', '85', '%', 'dengan', 'presisi', 'sebesar', '94', '%', '.', 'rbf', 'Gambar', '8', '.', 'Grafik', 'Akurasi', 'Gambar', '10', '.', 'Evaluation', 'Metric', 'Berdasarkan', 'gambar', '10', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'rincian', 'presisi', 'yang', 'dihasilkan', 'untuk', 'dapat', 'mendeteksi', 'URL', 'jahat', 'sebesar', '83', '%', ',', 'sedangkan', 'untuk', 'mendeteksi', 'URL', 'baik', 'sebesar', '94', '%', '.', 'Kemudian', 'dilakukan', 'evaluasi', 'model', 'dengan', 'menggunakan', 'K-Fold', ',', 'diperoleh', 'hasil', 'akurasi', 'sebesar', '84', '%', 'dengan', 'nilai', 'standar', 'deviasi', 'sebesar', '0.002', '.', 'Artinya', 'adalah', 'hasil', 'pendeteksian', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'SVM', 'dapat', 'melakukan', 'pendeteksian', 'dengan', 'akurat', 'dan', 'baik', '.', 'Gambar', '9', '.', 'Grafik', 'Cost', 'Loss', 'Berdasarkan', 'gambar', '8', 'dan', '9', ',', 'dapat', 'terlihat', 'bahwa', 'semakin', 'banyak', 'iterasi', '(', 'epoch', ')', 'yang', 'dilakukan', 'akurasi', 'model', 'semakin', 'meningkat', 'dan', 'nilai', 'cost', 'loss', 'model', 'semakin', 'menurun', 'atau', 'semakin', 'rendah', '.', 'Artinya', 'bahwa', 'kesalahan', 'pendeteksian', 'selama', 'penambahan', 'iterasi', 'semakin', 'kecil', '.', 'Hal', 'ini', 'dapat', 'disimpulkan', 'bahwa', 'model', 'semakin', 'membaik', 'selama', 'penambahan', 'iterasi', '.', 'hasil', 'diperoleh', 'Model', 'CNN', 'ini', 'juga', 'dilakukan', 'uji', 'performa', 'yang', 'dimana', 'jumlah', 'waktu', 'pendeteksian', 'model', 'sebesar', '18.661', 'detik', '.', 'Artinya', 'bahwa', 'waktu', 'yang', 'diperlukan', 'untuk', 'memperoleh', 'model', 'CNN', 'pada', 'dataset', 'tersebut', 'berkisar', 'antara', '18', '-19', 'detik', 'serta', 'dapat', 'dikatakan', 'sangat', 'cepat', '.', 'dengan', '6', '.', 'SVM', '(', 'Support', 'Vector', 'Machine', ')', 'Dalam', 'penelitian', 'ini', ',', 'metode', 'SVM', 'menggunakan', 'perbandingan', '30', '%', 'data', 'untuk', 'data', 'testing', 'dan', '70', '%', 'untuk', 'data', 'training', '.', 'Perbandingan', 'tersebut', 'menggunakan', 'perbandingan', 'dengan', 'metode', 'CNN', ',', 'dikarenakan', 'kebutuhan', 'untuk', 'melakukan', 'perbandingan', '.', 'sama', 'yang', 'Selain', 'itu', ',', 'dilakukan', 'uji', 'performa', 'dengan', 'melihat', 'waktu', 'running', 'model', ',', 'diperoleh', 'hasil', 'waktu', 'sebesar', '10-11', 'menit', '.', 'Artinya', 'bahwa', 'metode', 'svm', 'dalam', 'melakukan', 'model', 'data', 'membutuhkan', 'waktu', 'sekitar', '10-11', 'menit', '.', 'Sedangkan', 'dengan', 'menggunakan', 'k-fold', ',', 'diperoleh', 'waktu', 'running', 'data', 'sekitar', '3-4', 'jam', '.', 'Hal', 'tersebut', 'dikarenakan', 'proses', 'iterasi', 'yang', 'banyak', 'dilakukan', 'untuk', 'memperoleh', 'hasil', 'terbaik', '.', 'dilakukan', 'evaluasi', 'ketika', '7', '.', 'Perbandingan', 'Berdasarkan', 'hasil', 'perhitungan', 'diperoleh', 'metode', 'yang', 'dapat', 'melakukan', 'pendeteksian', 'dengan', 'hasil', 'yang', 'paling', 'akurat', 'yaitu', 'dengan', 'menggunakan', 'metode', 'CNN', '.', 'Metode', 'SVM', 'memperoleh', 'hasil', 'akurasi', 'sebesar', '85', '%', ',', 'sedangkan', 'metode', 'CNN', 'memperoleh', 'akurasi', 'sebesar', '94.71', '%', '.', 'Artinya', 'adalah', 'Metode', 'CNN', 'lebih', 'efektif', 'dalam', 'melakukan', 'pendeteksian', 'dari', 'metode', 'SVM', '.', 'Selain', 'itu', 'juga', ',', 'berdasarkan', 'performa', 'model', 'diperoleh', 'hasil', 'bahwa', 'performa', 'model', 'SVM', 'sebesar', '10-11', 'menit', 'dan', 'CNN', 'sebesar', '18', '–', '19', 'detik', '.', 'Artinya', 'bahwa', 'performa', 'model', 'CNN', 'lebih', 'baik', 'dan', 'cepat', 'daripada', 'model', 'SVM', '.', '7', '/', '8', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berikut', 'ini', 'adalah', 'tiga', 'kesimpulan', 'yang', 'dapat', 'diambil', 'dari', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', ':', '1', '.', 'Telah', 'berhasil', 'membangun', 'model', 'terbaik', 'dengan', 'metode', 'SVM', 'menggunakan', 'grid', 'search', 'dan', 'melakukan', 'evaluasi', 'model', 'menggunakan', 'K-fold', '.', 'Model', 'menunjukkan', 'hasil', 'akurasi', 'sebesar', '85', '%', 'dan', 'presisi', 'sebesar', '94', '%', 'yang', 'dapat', 'dikatakan', 'baik', '.', 'Dengan', 'performa', 'waktu', 'yang', 'dibutuhkan', 'untuk', 'menghasilkan', 'model', 'berkisar', 'antara', '10-11', 'Menit', '.', '2', '.', 'Telah', 'berhasil', 'membangun', 'model', 'terbaik', 'menggunakan', 'metode', 'CNN', 'dan', 'melakukan', 'evaluasi', 'dengan', 'nilai', 'loss', '.', 'Model', 'menunjukkan', 'hasil', 'akurasi', 'sebesar', '94.71', '%', 'dan', 'nilai', 'loss', 'sebesar', '0.1215', 'yang', 'dapat', 'dikatakan', 'sangat', 'baik', '.', 'Diperoleh', 'performa', 'model', 'berkisar', 'antara', '18-19', 'detik', '.', '3', '.', 'Dengan', 'membandingkan', 'kedua', 'metode', 'tersebut', 'diperoleh', 'bahwa', 'metode', 'terbaik', 'yang', 'dapat', 'melakukan', 'pendeteksian', 'yaitu', 'metode', 'CNN', 'dengan', 'nilai', 'akurasi', 'sebesar', '94.71', '%', '.', 'Hasil', 'tersebut', 'didukung', 'oleh', 'performa', 'CNN', 'sebesar', '18-19', 'detik', ',', 'dimana', 'durasi', 'tersebut', 'lebih', 'cepat', 'daripada', 'metode', 'SVM', 'yang', 'memerlukan', 'waktu', '10-11', 'menit', '.', 'Beberapa', 'rekomendasi', 'untuk', 'penelitian', 'lebih', 'lanjut', 'diperoleh', 'berdasarkan', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'diselesaikan', ',', 'yaitu', ':', 'penelitian', '1', '.', 'Penelitian', 'saat', 'ini', 'masih', 'terbatas', 'dalam', 'melakukan', 'implementasi', 'pada', 'sebuah', 'sistem', ',', 'oleh', 'sebab', 'itu', 'untuk', 'selanjutnya', 'dapat', 'melakukan', 'implementasi', 'menjadi', 'sebuah', 'sistem', 'pendeteksian', '.', '2', '.', 'Penelitian', 'saat', 'ini', 'masih', 'terbatas', 'pada', 'ekstraksi', 'fitur', 'sebanyak', '20', 'fitur', ',', 'untuk', 'penelitian', 'selanjutnya', 'dapat', 'melakukan', 'penambahan', 'fitur', 'dan', 'melakukan', 'analisis', 'pengaruh', 'antar', 'fitur', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Adip', 'Fakhri', 'Muhtadi', ',', 'dan', 'Ahmad', 'Almaarif', '.', '“', 'Analysis', 'of', 'Malware', 'Impact', 'on', 'Network', 'Traffic', 'usingBehavior-based', 'Detection', 'Technique', ',', '”', 'IJADIS', ':', 'International', 'Journal', 'of', 'Advances', 'in', 'Data', 'and', 'Information', 'Systems', ',', 'Vol.1', ',', 'No.1', ',', 'hal', '.', '17-25', ',', 'April', '2020', '.', '[', '2', ']', 'Ehsan', 'Nowroozi', ',', 'Abhishek', ',', 'Mohammad', 'Reza', 'Mohammadi', 'dan', 'Mauro', 'Conti', '.', '“', 'An', 'Adversarial', 'Attack', 'Analysis', 'on', 'Malicious', 'Advertisement', 'URL', 'Detection', 'Framework', ',', '”', 'arXiv', 'preprint', 'arXiv', ':', '2204.13172', ',', 'April', '2022', '.', '[', '3', ']', 'K.', 'S.', 'Nugroho', ',', '“', 'Confusion', 'Matrix', 'untuk', 'Evaluasi', 'Model', 'pada', 'Supervised', 'Learning', ',', '”', '13', 'November', '2019', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//ksnugroho.medium.com/confusion-matrix-untuk-evaluasi-model-p', 'ada-unsupervised-machine-learning-bc4b1ae9ae3f', '.', '[', '4', ']', 'Alireza', 'Souri', 'dan', 'Rahil', 'Hosseini', '.', '“', 'A', 'state‑of‑the‑art', 'survey', 'of', 'malware', 'detection', 'approaches', 'using', 'data', 'mining', 'techniques', ',', '”', 'Human-centric', 'Computing', 'and', 'Information', 'Sciences', ',', 'Vol', '.', '8', ',', 'No', '.', '3', ',', 'Januari', '2018', '.', '[', '5', ']', 'Tsehay', 'Admassu', 'Assegie', '.', '“', 'K-Nearest', 'Neighbor', 'Based', 'URL', 'Identification', 'Model', 'for', 'Phishing', 'Attack', 'Detection', ',', '”', 'Indian', 'Journal', 'of', 'Artificial', 'Intelligence', 'and', 'Neural', 'Networking', '(', 'IJAINN', ')', ',', 'Vol', '.', '1', ',', 'No', '.', '2', ',', 'hal', '.', '18-21', ',', 'April', '2021', '.', '[', '6', ']', 'A.', 'S.', 'Ritonga', 'and', 'd.', 'E.', 'S.', 'Purwaningsih', ',', '“', 'Penerapan', 'Metode', 'Support', 'Vector', 'Machine', '(', 'SVM', ')', 'Dalam', 'Klasifikasi', 'Kualitas', 'Pengelasan', 'SMAW', '(', 'Shield', 'Metal', 'Arc', 'Welding', ')', ',', '”', 'Jurnal', 'Ilmiah', 'Edutic', ',', 'pp', '.', '17-25', ',', '2018', '.', 'Makalah', 'Sidang', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '[', '7', ']', 'D.', 'R.', 'Septani', ',', 'N.', 'Widiyasono', 'and', 'd.', 'H.', 'Mubarok', ',', '“', 'Investigasi', 'Serangan', 'Malware', 'Njrat', 'Pada', 'PC', ',', '”', 'Jurnal', 'Edukasi', 'dan', 'Penelitian', 'Informatika', '(', 'JEPIN', ')', ',', 'pp', '.', '123-128', ',', '2016', '.', '[', '8', ']', 'Databoks', '.', '(', '2022', ',', '3', ')', '.', 'Keamanan', 'Siber', 'Indonesia', 'Peringkat', 'ke-6', 'di', 'Asia', 'Tenggara', '.', 'Available', ':', '[', 'Online', ']', '.', 'https', ':', '//databoks.katadata.co.id/datapublish/2022/03/07/keamanan-siber-in', 'donesia-peringkat-ke-6-di-asia-tenggara', '.', '[', '9', ']', 'T.', 'F.', 'Kusumaningrum', ',', '“', 'Implementasi', 'Convolution', 'Neural', 'Network', '(', 'CNN', ')', 'Untuk', 'Klasifikasi', 'Jamur', 'Konsumsi', 'Di', 'Indonesia', 'Menggunakan', 'Keras', ',', '”', 'UNIVERSITAS', 'ISLAM', 'INDONESIA', ',', 'YOGYAKARTA', ',', '2018', '.', '[', '10', ']', 'BSSN', ',', 'Laporan', 'Tahunan', 'Monitoring', 'Keamanan', 'Siber', '2021', ',', 'Jakarta', ':', 'BSSN', ',', '2022', '.', '[', '11', ']', 'A.', 'S.', 'Ritonga', 'and', 'd.', 'E.', 'S.', 'Purwaningsih', ',', '“', 'Penerapan', 'Metode', 'Support', 'Vector', 'Machine', '(', 'SVM', ')', 'Dalam', 'Klasifikasi', 'Kualitas', 'Pengelasan', 'SMAW', '(', 'Shield', 'Metal', 'Arc', 'Welding', ')', ',', '”', 'Jurnal', 'Ilmiah', 'Edutic', ',', 'pp', '.', '17-25', ',', '2018', '.', '[', '12', ']', 'S.', 'Carolin', 'Jeeva', 'dan', 'Elijah', 'Blessing', 'Rajsingh', '.', '“', 'Intelligent', 'phishing', 'url', 'detection', 'using', 'association', 'rule', 'mining', ',', '”', 'Human-Centric', 'Computing', 'and', 'Information', 'Sciences', ',', 'Vol', '.', '6', ',', 'No', '.', '10', ',', '2016', '.', '[', '13', ']', 'Ali', 'Aljofey', ',', 'Qingshan', 'Jiang', ',', 'Qiang', 'Qu', ',', 'Mingqing', 'Huang', ',', 'dan', 'Jean-Pierre', 'Niyigena', ',', '“', 'An', 'Effective', 'Phishing', 'Detection', 'Model', 'Based', 'on', 'Character', 'Level', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', 'from', 'URL', ',', '”', 'MDPI', ':', 'electronics', ',', 'Vol', '.', '9', ',', 'No', '.', '9', ',', '2020', '.', '[', '14', ']', 'Julian', 'Dwi', 'Nugraha', ',', 'Avon', 'Budiono', ',', 'dan', 'Ahmad', 'Almaarif', '.', '“', 'Analysis', 'Malware', 'Based', 'on', 'Call', 'Memory', 'API', 'with', 'Signature-Based', 'Detection', 'Method', ',', '”', 'JRSI', ':', 'Jurnal', 'Rekayasa', 'Sistem', 'Dan', 'Industri', ',', 'Vol', '.', '6', ',', 'No', '.', '2', ',', 'hal', '.', '77-84', ',', 'Desember', '2019', '.', '[', '15', ']', 'Leidy', 'Kurnia', 'Hatika1', ',', 'Avon', 'Budiyono', ',', 'dan', 'Ahmad', 'Almaarif', '.', '“', 'Analisis', 'Ketepatan', 'Deteksi', 'Malware', 'Pada', 'Software', 'Antivirus', 'Menggunakan', 'Metode', 'Analisis', 'Statis', ',', '”', 'e-Proceeding', 'of', 'Engineering', ':', 'Universitas', 'Telkom', ',', 'Vol.6', ',', 'No.2', ',', 'hal', '.', '7812-7819', ',', 'Augustus', '2019', '.', '[', '16', ']', 'Andrei', 'Butnaru', ',', 'Alexios', 'Mylonas', ',', 'dan', 'Nikolaos', 'Pitropakis', '.', '“', 'Towards', 'Lightweight', 'URL-Based', 'Phishing', 'Detection', ',', '”', 'MDPI', ':', 'future', 'internet', ',', 'Vol', '.', '13', ',', 'No', '.', '6', ',', 'Juni', '2021', '.', '[', '17', ']', 'T.', 'B.', 'Sasongko', ',', '“', 'Komparasi', 'Dan', 'Analisis', 'Kinerja', 'Model', 'Algoritma', 'SVM', 'Dan', 'PSO-SVM', '(', 'Studi', 'Kasus', 'Klasifikasi', 'Jalur', 'Minat', 'SMA', ')', ',', '”', 'Jurnal', 'Teknik', 'Informatika', 'dan', 'Sistem', 'Informasi', ',', 'vol', '.', '2', ',', 'no', '.', '2', ',', 'pp', '.', '244-253', ',', '2016', '.', '[', '18', ']', 'A.', 'Butnaru', ',', 'A.', 'Mylonas', 'and', 'd.', 'N.', 'Pitropakis', ',', '“', 'Towards', 'Lightweight', 'URL-Based', 'Phishing', 'Detection', ',', '”', 'MDPI', ':', 'future', 'internet', ',', 'pp', '.', '1-15', ',', '2019', '.', '[', '19', ']', 'N.', 'Ibrahim', ',', 'G.', 'A.', 'Lestari', ',', 'F.', 'S.', 'Hanafi', ',', 'K.', 'Saleh', ',', 'N.', 'K.', 'C.', 'Pratiwi', ',', 'M.', 'S.', 'Haq', 'and', 'd.', 'A.', 'I.', 'Mastur', ',', '“', 'Klasifikasi', 'Tingkat', 'Kematangan', 'Pucuk', 'Daun', 'Teh', 'menggunakan', 'Metode', 'Convolutional', 'Neural', 'Network', ',', '”', 'ELKOMIKA', ':', 'Jurnal', 'Teknik', 'Energi', 'Elektrik', ',', 'Teknik', 'Telekomunikasi', ',', '&', 'Teknik', 'Elektronika', ',', 'pp', '.', '162-176', ',', '2022', '.', '[', '20', ']', 'I', '.', 'A.', 'M.', 'Supartin', ',', 'I.', 'K.', 'G.', 'Sukarsa', 'and', 'd.', 'I.', 'G.', 'A.', 'M.', 'Srinadi', ',', '“', 'Analisis', 'Diskriminasi', 'Pada', 'Klasifikasi', 'Desa', 'Di', 'Kabupaten', 'Tabanan', 'Menggunakan', 'Metode', 'K-Fold', 'Cross', 'Validation', ',', '”', 'E-Jurnal', 'Matematika', ',', 'pp', '.', '106-115', ',', '2017', '.', '[', '21', ']', 'D.', 'T.', 'Rawung', ',', 'Bahan', 'Ajar', 'Diklat', 'Statistisi', 'Ahli', 'BPS', 'Angkatan', 'XXI', 'Jakarta', ':', '2020', 'Mata', 'Diklat', ':', 'Metode', 'Penarikan', 'Sampel', ',', 'tahun', 'PUSDIKLAT', 'BPS', 'RI', ',', '2020', '.', '[', '22', ']', 'M.', 'Yunus', ',', '“', '#', '3', 'Machine', 'Learning', 'Evaluation', ',', '”', '12', 'Januari', '2020', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//yunusmuhammad007.medium.com/3-machine-learning-evaluation', '-239426e3319e', '.', '[', '23', ']', 'Abuse.ch', '.', 'URLHaus', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//urlhaus.abuse.ch/', '[', '24', ']', 'PhishTank', '.', 'PhishTank', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'Database', 'https', ':', '//phishtank.org/developer_info.php', 'Available', ':', '[', '25', ']', 'Samuel', 'Marchal', '.', '(', '2014', ')', '.', 'PhishStorm', '-', 'phishing', '/', 'kumpulan', 'data', 'URL', 'yang', 'Available', ':', 'https', ':', '//research.aalto.fi/en/datasets/phishstorm-phishing-legitimate-url-da', 'taset', '.', '[', 'Online', ']', '.', 'sah', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TUJUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TEMUAN', '0', 'TEMUAN']
['Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pembangunan', 'R-Package', 'Pada', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'Data', 'Panel', 'Berdistribusi', 'Beta', 'dengan', 'Pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Studi', 'Kasus', 'Tingkat', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'di', 'Provinsi', 'Banten', 'Tahun', '2018-2021', 'Dian', 'Rahmawati', 'Salis', '(', '221911153', ',', '4SD1', ')', 'Dosen', 'Pembimbing', ':', 'Dr.', 'Azka', 'Ubaidillah', ',', 'S.S.T.', ',', 'M.Si', '.', 'terbatasnya', 'Ringkasan—Dalam', 'memaksimalkan', 'perannya', 'sebagai', 'penyedia', 'data', ',', 'BPS', 'lebih', 'mengandalkan', 'survei', 'dibanding', 'sensus', 'dalam', 'proses', 'pengumpulan', 'data', '.', 'Meski', 'demikian', ',', 'survei', 'memiliki', 'keterbatasan', 'berupa', 'terbatasnya', 'level', 'data', 'statistik', 'yang', 'jumlah', 'sampel', '.', 'SAE', 'dihasilkan', 'karena', 'merupakan', 'salah', 'satu', 'metode', 'yang', 'dapat', 'mengatasi', 'hal', 'tersebut', '.', 'Beberapa', 'survei', 'yang', 'dilakukan', 'BPS', 'bersifat', 'survei', 'panel', 'yang', 'apabila', 'datanya', 'dimanfaatkan', 'dengan', 'baik', 'akan', 'memiliki', 'berbagai', 'keuntungan', '.', 'Untuk', 'melakukan', 'estimasi', 'statistik', 'pada', 'data', 'panel', 'tersebut', 'dapat', 'menggunakan', 'SAE', 'model', 'Rao-yu', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'sebagian', 'besar', 'data', 'BPS', 'disajikan', 'dalam', 'bentuk', 'proporsi', '.', 'Pendekatan', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'data', 'berbentuk', 'proporsi', 'adalah', 'pendekatan', 'model', 'regresi', 'beta', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'diperlukan', 'sebuah', 'model', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'data', 'panel', 'dalam', 'bentuk', 'proporsi', 'yang', 'nilainya', 'berada', 'dalam', 'interval', 'terbuka', '(', '0,1', ')', '.', 'Namun', 'hingga', 'saat', 'ini', 'belum', 'terdapat', 'tools', 'terkait', 'model', 'tersebut', '.', 'Penelitian', 'ini', 'akan', 'melakukan', 'pembangunan', 'R-package', 'pada', 'small', 'area', 'estimation', 'data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', '.', 'Kemudian', ',', 'R-package', 'akan', 'diuji', 'pada', 'data', 'simulasi', 'dan', 'studi', 'kasus', 'dengan', 'data', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'level', 'kabupaten/kota', 'di', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-2021', '.', 'Kata', 'Kunci—', 'SAE', ',', 'data', 'panel', ',', 'R-package', ',', 'hierarchical', 'bayes', ',', 'model', 'regresi', 'beta', '.', 'I.', 'LATAR', 'BELAKANG', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', 'adalah', 'Lembaga', 'Pemerintah', 'non', 'kementerian', 'yang', 'bertanggung', 'jawab', 'langsung', 'kepada', 'Presiden', 'dan', 'berperan', 'sebagai', 'penyedia', 'data', 'statistik', 'tingkat', 'nasional', 'maupun', 'internasional', ',', 'dalam', 'rangka', 'mendukung', 'Indonesia', 'Maju', '.', 'Dalam', 'memaksimalkan', 'perannya', ',', 'BPS', 'melakukan', 'dua', 'kegiatan', 'utama', 'yaitu', 'sensus', 'dan', 'survei', '.', 'Sensus', 'memiliki', 'keunggulan', 'karena', 'dapat', 'memberikan', 'informasi', 'hingga', 'area', 'data', 'terkecil', '.', 'Namun', ',', 'variabel', 'atau', 'indikator', 'yang', 'dikumpulkan', 'sensus', 'sangat', 'terbatas', 'dan', 'dalam', 'pelaksanaannya', 'membutuhkan', 'biaya', 'dan', 'tenaga', 'yang', 'besar', 'serta', 'waktu', 'yang', 'lama', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'BPS', 'lebih', 'mengandalkan', 'survei', 'daripada', 'sensus', '.', 'Walaupun', 'menjadi', 'andalan', ',', 'survei', 'memiliki', 'keterbatasan', 'berupa', 'terbatasnya', 'level', 'data', 'statistik', 'yang', 'dihasilkan', 'karena', 'terbatasnya', 'jumlah', 'sampel', '.', 'Padahal', 'seiring', 'berkembangnya', 'zaman', ',', 'maka', 'semakin', 'banyak', 'pula', 'pengguna', 'data', 'yang', 'membutuhkan', 'data', 'statistik', 'dengan', 'level', 'yang', 'lebih', 'rendah', 'dengan', 'pembahasan', 'yang', 'lebih', 'rinci', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'ketika', 'sampel', 'yang', 'digunakan', 'lebih', 'kecil', 'dari', 'batas', 'minimal', 'jumlah', 'sampel', ',', 'akan', 'mengakibatkan', 'statistik', 'yang', 'dihasilkan', 'tidak', 'dapat', 'diandalkan', 'karena', 'hasil', 'estimasi', 'parameternya', 'memiliki', 'nilai', 'standard', 'error', 'yang', 'besar', '[', '1', ']', '.', 'Salah', 'satu', 'solusi', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'adalah', 'dengan', 'menambah', 'jumlah', 'sampel', '.', 'Namun', ',', 'dalam', 'penambahan', 'jumlah', 'sampel', 'diperlukan', 'pula', 'penambahan', 'biaya', 'yang', 'sering', 'menjadi', 'kendala', '.', 'Untuk', 'mengatasi', 'hal', 'tersebut', 'dapat', 'digunakan', 'sebuah', 'metode', 'tidak', 'langsung', 'yang', 'bernama', 'pendugaan', 'area', 'kecil', 'atau', 'small', 'area', 'estimation', '(', 'SAE', ')', '.', 'Metode', 'SAE', 'memanfaatkan', 'informasi', 'dari', 'sampel', 'di', 'area', 'lain', 'yang', 'dihubungkan', 'dengan', 'informasi', 'tambahan', '(', 'auxiliary', 'variables', ')', 'berupa', 'data', 'sensus', 'atau', 'survei', 'lain', 'yang', 'berskala', 'nasional', 'melalui', 'persamaan', 'model', 'statistik', '[', '2', ']', '.', 'Kekuatan', 'SAE', 'ditentukan', 'oleh', 'kualitas', 'data', 'survei', ',', 'ketersediaan', 'informasi', 'penyerta', 'yang', 'baik', 'dan', 'pemilihan', 'model', 'yang', 'tepat', '.', 'Terdapat', 'beberapa', 'metode', 'pendugaan', 'alternatif', 'dalam', 'SAE', 'diantaranya', 'Empirical', 'Best', 'Linier', 'Unbiased', 'Prediction', '(', 'EBLUP', ')', ',', 'Empirical', 'Bayes', '(', 'EB', ')', 'dan', 'Hierarchical', 'Bayes', '(', 'HB', ')', 'Estimation', '[', '3', ']', '.', 'Metode', 'HB', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'data', 'dengan', 'berbagai', 'distribusi', 'serta', 'pada', 'pemodelan', 'yang', 'kompleks', 'karena', 'pada', 'metode', 'ini', 'dapat', 'dilakukan', 'perhitungan', 'menggunakan', 'metode', 'gibbs', 'sampling', 'dan', 'metode', 'integrasi', 'numerik', 'monte', 'carlo', 'terkait', 'itu', ',', 'metode', 'HB', 'dapat', 'mengatasi', 'ketidakpastian', 'yang', 'terjadi', 'pada', 'metode', 'EB', 'ketika', 'melakukan', 'estimasi', 'baik', 'pada', 'prior', 'maupun', 'posterior', '[', '5', ']', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'penelitian', 'ini', 'hanya', 'berfokus', 'pada', 'model', 'SAE', 'dengan', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', '(', 'HB', ')', '.', '[', '4', ']', '.', 'Selain', 'Dalam', 'prakteknya', ',', 'beberapa', 'survei', 'yang', 'dilakukan', 'BPS', 'bersifat', 'survei', 'panel', ',', 'misalnya', 'Survei', 'Sosial', 'Ekonomi', 'Nasional', '(', 'Susenas', ')', '.', 'Survei', 'panel', 'adalah', 'survei', 'yang', 'dilakukan', 'secara', 'berulang', 'pada', 'sampel', 'atau', 'responden', 'yang', 'sama', 'sehingga', 'data', 'yang', 'dikumpulkan', 'memiliki', 'keterkaitan', 'dengan', 'data', 'sebelumnya', '(', 'time', 'series', 'data', ')', '.', 'Data', 'yang', 'dihasilkan', 'dari', 'survei', 'panel', 'disebut', 'juga', 'data', 'panel', '.', 'Data', 'panel', 'adalah', 'sekumpulan', 'data', 'runtun', 'waktu', 'yang', 'berisikan', 'sekumpulan', 'cross-section', '.', 'Menurut', 'Manurung', ',', 'penggunaan', 'data', 'panel', 'dalam', 'analisis', 'memiliki', 'berbagai', 'keuntungan', 'diantaranya', 'menghasilkan', 'informasi', 'yang', 'lebih', 'besar', 'tentang', 'data', ',', 'lebih', 'bervariasi', ',', 'degree', '1', '/', '8', 'of', 'freedom', 'yang', 'lebih', 'besar', 'dan', 'lebih', 'efisien', 'karena', 'merupakan', 'penggabungan', 'antara', 'data', 'cross', 'section', 'dan', 'time', 'series', 'yang', 'mampu', 'menyediakan', 'lebih', 'banyak', 'data', '.', 'Informasi', 'yang', 'didapatkan', 'dari', 'penggabungan', 'data', 'cross-section', 'dan', 'time', 'series', 'dapat', 'mengatasi', 'masalah', 'yang', 'disebabkan', 'ketika', 'masalah', 'penghilangan', 'variabel', '(', 'ommited-variable', ')', 'terjadi', '[', '6', ']', '.', 'Karena', 'ketersediaan', 'data', 'panel', 'yang', 'melimpah', 'serta', 'berbagai', 'keuntungan', 'yang', 'didapat', ',', 'maka', 'data', 'panel', 'haruslah', 'dimanfaatkan', 'dengan', 'baik', '.', 'Dalam', 'SAE', ',', 'pendugaan', 'tidak', 'langsung', 'pada', 'data', 'panel', 'dapat', 'ditingkatkan', 'efisiensi', 'pendugaannya', 'dengan', 'tidak', 'hanya', 'memasukkan', 'pengaruh', 'acak', 'area', ',', 'tetapi', 'juga', 'mengikutsertakan', 'pengaruh', 'acak', 'waktu', '.', 'Rao', 'dan', 'Yu', '(', '1992,1994', ')', 'telah', 'mengembangkan', 'sebuah', 'model', 'yang', 'dapat', 'mengatasi', 'masalah', 'dependensi', 'antar', 'waktu', 'seperti', 'data', 'panel', ',', 'yakni', 'mengembangkan', 'model', 'estimasi', 'area', 'kecil', 'berbasis', 'level', 'area', 'yang', 'dikenal', 'sebagai', 'model', 'Rao-Yu', '[', '7', ']', '.', 'Model', 'Rao-', 'Yu', 'adalah', 'pengembangan', 'dari', 'model', 'dasar', 'Fay-Herriot', 'dengan', 'menambahkan', 'komponen', 'acak', 'area-waktu', 'yang', 'mengikuti', 'proses', 'Autoregresif', 'orde', '1', 'atau', 'AR', '(', '1', ')', '[', '8', ']', '.', 'non-linearitas', 'yaitu', 'masalah', 'Selain', 'menghasilkan', 'data', 'panel', ',', 'data', 'yang', 'dikumpulkan', 'dari', 'lapangan', 'sangatlah', 'beragam', 'kondisinya', ',', 'seperti', 'sebaran', 'data', 'tidak', 'simetris', 'dan', 'data', 'yang', 'nilainya', 'terbatas', 'pada', 'interval', 'tertentu', '.', 'Contoh', 'data', 'yang', 'nilainya', 'terbatas', 'pada', 'interval', 'tertentu', 'adalah', 'data', 'proporsi', 'yang', 'berada', 'pada', 'interval', '(', '0,1', ')', 'Untuk', 'melakukan', 'estimasi', 'statistik', 'pada', 'data', 'proporsi', ',', 'masalah', 'akan', 'timbul', 'ketika', 'menggunakan', 'model', 'linier', 'normal', '.', 'Masalah', 'tersebut', 'dan', 'masalah', 'heteroskedastisitas', '.', 'Masalah', 'non-linearitas', 'terjadi', 'karena', 'nilai', 'estimasi', 'yang', 'dihasilkan', 'model', 'regresi', 'linear', 'biasa', 'akan', 'jatuh', 'di', 'luar', 'interval', '(', '0,1', ')', '.', 'Kemudian', ',', 'varians', 'dari', 'ekspektasi', 'bersyarat', 'akan', 'menjadi', 'heteroskedastis', ',', 'karena', 'varians', 'tidak', 'konstan', 'dan', 'akan', 'mendekati', 'nol', 'saat', 'rata-rata', 'mendekati', 'batasnya', '[', '9', ']', '.', 'tersebut', 'digunakan', 'Biasanya', ',', 'untuk', 'menangani', 'masalah', 'pendekatan', 'kemungkinan', 'maksimum', 'berdasarkan', 'pada', 'fungsi', 'kemungkinan', 'dari', 'distribusi', 'binomial', 'sebagai', 'dasar', 'pada', 'pemodelan', 'regresi', 'logistik', '.', 'Selain', 'menggunakan', 'pendekatan', 'pemodelan', 'regresi', 'logistik', ',', 'dapat', 'digunakan', 'pula', 'pendekatan', 'regresi', 'beta', '.', 'Model', 'regresi', 'beta', 'adalah', 'bentuk', 'umum', 'model', 'regresi', 'logistik', 'yang', 'variabel', 'responnya', 'berdistribusi', 'beta', '.', 'Distribusi', 'beta', 'sangat', 'fleksibel', 'dalam', 'memodelkan', 'data', 'yang', 'responsnya', 'berbentuk', 'proporsi', 'dan', 'berbagai', 'fenomena', 'ketidakpastian', '.', 'Menurut', 'Swearingen', 'et', 'al', '(', '2011', ')', 'dibandingkan', 'dengan', 'metode', 'kuadrat', 'terkecil', 'biasa', ',', 'model', 'regresi', 'beta', 'memberikan', 'penaksir', 'parameter', 'yang', 'akurat', 'dan', 'efisien', 'ketika', 'variabel', 'respons', 'yang', 'diamati', 'distribusinya', 'tidak', 'simetris', ',', 'atau', 'pada', 'saat', 'terjadi', 'masalah', 'heteroskedastisitas', '[', '10', ']', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'data', 'yang', 'dihasilkan', 'oleh', 'BPS', 'sebagian', 'besar', 'disajikan', 'dalam', 'bentuk', 'proporsi', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'model', 'Rao', 'yu', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'data', 'berdistribusi', 'beta', 'menjadi', 'salah', 'satu', 'metode', 'SAE', 'yang', 'dapat', 'dimanfaatkan', 'BPS', 'dalam', 'proses', 'pemenuhan', 'kebutuhan', 'data', 'berkualitas', 'baik', 'hingga', 'level', 'terendah', '.', 'Data', 'kemiskinan', 'merupakan', 'satu', 'data', 'yang', 'dikumpulkan', 'oleh', 'BPS', '.', 'BPS', 'menggunakan', 'konsep', 'kemampuan', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'dasar', '(', 'basic', 'needs', 'approach', ')', 'dimana', 'kemiskinan', 'dapat', 'diartikan', 'sebagai', 'ketidakmampuan', 'dari', 'sisi', 'ekonomi', 'untuk', 'memenuhi', 'kebutuhan', 'dasar', 'makanan', 'dan', 'bukan', 'salah', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'makanan', 'diukur', 'dari', 'sisi', 'pengeluaran', '.', 'Penduduk', 'miskin', 'merupakan', 'penduduk', 'yang', 'memiliki', 'rata-rata', 'pengeluaran', 'per', 'kapita', 'per', 'bulan', 'di', 'bawah', 'garis', 'kemiskinan', '[', '11', ']', '.', 'Kemiskinan', 'anak', 'berbeda', 'dengan', 'kemiskinan', 'dewasa', '.', 'Kemiskinan', 'yang', 'terjadi', 'pada', 'masa', 'kanak-kanak', 'akan', 'sangat', 'berpengaruh', 'pada', 'kehidupan', 'anak', 'tersebut', '[', '12', ']', '.', 'Mereka', 'terbatas', 'dalam', 'mengembangkan', 'memiliki', 'pilihan', 'yang', 'potensinya', 'secara', 'optimal', '.', 'Kemiskinan', 'dapat', 'menghambat', 'dalam', 'nilai', 'akademik', ',', 'jenjang', 'pendidikan', 'yang', 'dicapai', '[', '13', ']', ',', 'dan', 'kesejahteraan', 'hidupnya', 'di', 'masa', 'yang', 'akan', 'datang', '[', '14', ']', '.', 'Atau', 'dapat', 'dikatakan', 'bahwa', 'anak', 'yang', 'miskin', 'berpeluang', 'besar', 'untuk', 'tetap', 'miskin', 'ketika', 'dewasa', 'dan', 'kondisi', 'tersebut', 'akan', 'diteruskan', 'oleh', 'generasi', 'setelahnya', '[', '15', ']', '.', 'Siklus', 'kehidupan', 'ini', 'akan', 'berdampak', 'pada', 'jumlah', 'penduduk', 'miskin', 'di', 'Indonesia', 'dalam', 'jangka', 'panjang', 'apabila', 'tidak', 'ditangani', 'dengan', 'baik', '.', 'Hal', 'ini', 'tentu', 'menjadi', 'alasan', 'yang', 'kuat', 'dalam', 'memanfaatkan', 'metode', 'SAE', 'pada', 'model', 'Rao-yu', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', 'untuk', 'mengestimasi', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Indonesia', ',', 'khususnya', 'Provinsi', 'Banten', 'yang', 'merupakan', 'provinsi', 'dengan', 'angka', 'partisipasi', 'kasar', '(', 'APK', ')', 'anak', 'yang', 'mengikuti', 'Pendidikan', 'Anak', 'Usia', 'Dini', '(', 'PAUD', ')', 'terendah', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'dari', 'tahun', 'ke', 'tahun', '[', '16', ']', '.', 'Pada', 'penelitian', 'ini', ',', 'akan', 'dikaji', 'model', 'pendugaan', 'area', 'kecil', 'dengan', 'metode', 'Bayes', 'berhierarki', 'untuk', 'mengakomodasi', 'adanya', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'dan', 'acak', 'waktu', 'pada', 'data', 'panel', 'yang', 'berdistribusi', 'beta', '.', 'Sejauh', 'ini', ',', 'belum', 'terdapat', 'R-Package', 'untuk', 'menangani', 'kasus', 'data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'dengan', 'model', 'Rao-Yu', '[', '17', ']', '.', 'Maka', 'dirasa', 'perlu', 'untuk', 'membuat', 'modul', 'pada', 'R', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'metode', 'bayes', 'berhierarki', 'untuk', 'pendugaan', 'area', 'kecil', 'berdasarkan', 'model', 'Rao-Yu', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'data', 'berdistribusi', 'beta', '.', 'R-package', 'diuji', 'dengan', 'data', 'simulasi', 'dan', 'diterapkan', 'pada', 'data', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Provinsi', 'Banten', 'Tahun', '2018-2021', '.', 'II', '.', 'TUJUAN', 'PENELITIAN', 'Berdasarkan', 'latar', 'belakang', 'yang', 'telah', 'diuraikan', ',', 'tujuan', 'yang', 'ingin', 'dicapai', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Mengkaji', 'model', 'Rao-Yu', 'pada', 'SAE', 'dengan', 'pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', '(', 'HB', ')', 'untuk', 'data', 'berdistribusi', 'beta', '.', '2', '.', 'Membangun', 'R-Package', 'untuk', 'model', 'Rao-Yu', 'pada', 'SAE', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', 'untuk', 'data', 'berdistribusi', 'beta', '.', '3', '.', 'Melakukan', 'evaluasi', 'terhadap', 'package', 'yang', 'dibangun', 'menggunakan', 'data', 'simulasi', 'dan', 'SUS', '.', '4', '.', 'Menerapkan', 'model', 'Rao-Yu', 'pada', 'SAE', 'dengan', 'metode', 'HB', 'dengan', 'R-Package', 'pada', 'data', '.', 'III', '.', 'PENELITIAN', 'TERKAIT', 'Penelitian', 'ini', 'akan', 'menggunakan', 'referensi', 'pada', 'keempat', 'penelitian', 'pada', 'tabel', '1', 'berikut', 'dalam', 'proses', 'pembangunan', 'R-', 'package', 'model', 'Rao-yu', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', 'pada', 'small', 'area', 'estimation', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'ketika', 'variabel', 'responnya', 'berdistribusi', 'beta', '.', 'No', '1', 'Judul', 'Properties', 'of', 'the', 'regression', 'beta', 'for', 'small', 'model', 'TABEL', 'I', 'TABEL', 'LITERATUR', 'Penulis', ',', 'Publikasi', 'R.', 'Janicki', ',', 'Communications', 'in', 'Tertulis', 'Penggunaan', 'model', 'regresi', 'beta', 'hierarkis', 'sebagai', '2', '/', '8', 'area', 'estimation', 'of', 'and', 'proportions', 'to', 'application', 'estimation', 'of', 'poverty', 'rates', '[', '18', ']', 'Pembangunan', 'R-', 'Package', 'Model', 'Rao-Yu', 'Dengan', 'Pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Pada', 'Small', 'Area', 'Estimation', '[', '17', ']', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'Combining', 'Time', 'Series', 'And', 'Cross-', 'Sectional', 'Data', '[', '4', ']', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Estimation', 'of', 'Poverty', 'Rates', '[', '19', ']', '2', '3', '4', 'Statistics', '-', 'Theory', 'and', 'Methods', ',', '2019', 'Velia', 'Tri', 'Marliana', ',', 'Skripsi', '(', '2022', ')', ':', '1-92', 'Rao', '&', 'Yu', ',', 'Canadian', 'Journal', 'of', 'Statistics', ',', '1994', 'Hawala', ',', 'Sam', ',', '&', 'Partha', 'Lahiri', '.', 'In', 'Proceedings', 'of', 'the', 'American', 'Statistical', 'Association', ',', 'Survey', 'Research', 'Methods', 'Section', ',', 'pp', '.', '3410-', '3424', '.', '(', '2012', ')', 'alternatif', 'model', 'efek', 'campuran', 'linier', 'untuk', 'analisis', 'proporsi', 'tertimbang', 'survei', 'menggunakan', 'SAE', '.', 'Melakukan', 'pembangun', 'package', '‘', 'saeHB.panel', '’', 'yang', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'analisis', 'SAE', 'pada', 'data', 'panel', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Melakukan', 'pengembangan', 'SAE', 'untuk', 'data', 'panel', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', '.', 'Melakukan', 'analisis', 'persentase', 'kemiskinan', 'di', 'US', 'menggunakan', 'model', 'regresi', 'beta', 'logistik', 'pada', 'sae', 'bayes', 'berhierarki', 'dengan', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'dan', 'waktu', 'A.', 'Sumber', 'Data', 'IV', '.', 'METODE', 'PENELITIAN', 'Terdapat', 'dua', 'jenis', 'data', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'yaitu', 'data', 'sekunder', 'dan', 'data', 'hasil', 'simulasi', '.', '1', '.', 'Data', 'Sekunder', 'Data', 'sekunder', 'yang', 'digunakan', 'merupakan', 'data', 'SUSENAS', 'dan', 'Podes', '2018-2021', 'mengenai', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Provinsi', 'Banten', '.', 'Penelitian', 'ini', 'mengambil', 'studi', 'kasus', 'Provinsi', 'Banten', 'yang', 'merupakan', 'provinsi', 'dengan', 'angka', 'partisipasi', 'kasar', '(', 'APK', ')', 'anak', 'yang', 'mengikuti', 'Pendidikan', 'Anak', 'Usia', 'Dini', '(', 'PAUD', ')', 'terendah', 'di', 'Pulau', 'Jawa', 'dari', 'tahun', 'ke', 'tahun', '.', '[', '16', ']', '.', 'Data', 'sekunder', 'ini', 'kemudian', 'akan', 'digunakan', 'untuk', 'studi', 'kasus', 'pada', 'proses', 'evaluation', 'bersama', 'data', 'bangkitan', 'hasil', 'simulasi', '.', '2', '.', 'Data', 'Hasil', 'Simulasi', 'Data', 'simulasi', 'yang', 'digunakan', 'merupakan', 'hasil', 'proses', 'pembangkitan', 'data', 'dengan', 'menggunakan', 'algoritma', 'sebagai', 'berikut', '1', '.', 'Tentukan', 'jumlah', 'area', 'dan', 'periode', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'data', 'simulasi', 'dengan', 'domain', '(', '𝐷', ')', ':', '𝐷1', '=', '50', '(', '1', '0', 'area', '5', 'periode', ')', '𝐷2', '=', '300', '(', '30', 'area', '10', 'periode', ')', '𝐷3', '=', '500', '(', '50', 'area', '10', 'periode', ')', '2', '.', 'Tentukan', 'nilai', 'koefisien', '𝛽0', ',', '𝛽1', ',', '𝛽2', ',', 'dan', '𝜌', '𝛽0', ',', '𝛽1', ',', '𝛽2', '=', '2', 'dan', '𝜌', '=', '−0,5', '3', '.', 'Bangkitkan', 'nilai', 'variabel', 'penyerta', '𝑥1~𝑈', '(', '0,1', ')', '𝑥2~𝑈', '(', '0,1', ')', '4', '.', 'Bangkitkan', 'epsilon', '𝜖𝑖𝑡', 'Epsilon', '𝜖𝑖𝑡~𝑁', '(', '0,1', ')', '5', '.', 'Bangkitkan', 'nilai', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Pengaruh', 'acak', 'area', '𝑣𝑖~𝑁', '(', '0,1', ')', '6', '.', 'Hitung', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'i', 'pada', 'waktu', 'ke', 't', '𝑢𝑖𝑡', '=', '𝜌𝑢𝑖𝑡−1', '+', '𝜖𝑖𝑡', '7', '.', 'Bangkitkan', '𝜙', '𝜙~𝐺𝑎𝑚𝑚𝑎', '(', '1,0.5', ')', '8', '.', 'Bangkitkan', '𝜇', '𝜇𝑖𝑡', '=', 'exp\u2061', '(', '𝛽0', '+', '𝛽1𝑥1', '+', '𝛽2𝑥2', '+', '𝑣𝑖', '+', '𝑢𝑖𝑡', ')', '1', '+', '(', 'exp', '(', '𝛽0', '+', '𝛽1𝑥1', '+', '𝛽2𝑥2', '+', '𝑣𝑖', '+', '𝑢𝑖𝑡', ')', ')', '9', '.', 'Hitung', 'nilai', 'parameter', '𝐴𝑖𝑡', '𝐴𝑖𝑡', '=', '𝜇𝑖𝑡', '×', '𝜙𝑖𝑡', '10', '.', 'Hitung', 'nilai', 'parameter', '𝐵𝑖𝑡', '𝐵𝑖𝑡', '=', '(', '1', '−', '𝜇𝑖𝑡', ')', '×', '𝜙𝑖𝑡', '11', '.', 'Bangkitkan', 'nilai', 'variabel', 'independen', '𝑦𝑖𝑡', '𝑦𝑖𝑡~𝐵𝑒𝑡𝑎', '(', '𝐴𝑖𝑡', ',', '𝐵𝑖𝑡', ')', '12', '.', 'Hitung', 'varian', 'estimasi', 'langsung', '(', '𝐴𝑖𝑡', '×', '𝐵𝑖𝑡', ')', '(', '(', '𝐴𝑖𝑡', '+', '𝐵𝑖𝑡', ')', '2', '×', '(', '𝐴𝑖𝑡', '+', '𝐵𝑖𝑡', '+', '1', ')', ')', '𝑣𝑎𝑟𝑑𝑖𝑟', '=', '\u2061', '13', '.', 'Gabungkan', '𝑦𝑖𝑡', ',', '𝑥1', ',', '𝑥2', ',', '\u2061𝑎𝑟𝑒𝑎', ',', '𝑝𝑒𝑟𝑖𝑜𝑑', ',', 'dan', '𝑣𝑎𝑟𝑑𝑖𝑟', 'ke', 'dalam', 'data', 'frame', '.', 'B.', 'Metode', 'Analisis', '1', '.', 'Model', 'Rao-Yu', '′', '𝜷', '+', '𝑣𝑖', '+', '𝑢𝑖𝑡', '(', '2', ')', 'Model', 'ini', 'merupakan', 'model', 'yang', 'dikembangkan', 'dari', 'model', 'Fay-Herriot', 'untuk', 'kasus', 'data', 'panel', 'yang', 'pada', 'estimasinya', 'mempertimbangkan', 'pengaruh', 'waktu', 'pada', 'data', 'dengan', 'menambahkan', 'komponen', 'acak', 'waktu-area', ',', '𝑦𝑖𝑡', '=', '𝜃𝑖𝑡', '+', '𝑒𝑖𝑡', '(', '1', ')', 'Dimana', '𝑦𝑖𝑡', 'adalah', 'estimasi', 'langsung', 'dari', 'sebanyak', '𝑖', 'area', 'kecil', 'pada', 'waktu', '𝑡', 'yaitu', '𝜃𝑖𝑡', '.', 'Penduga', '𝑦𝑖𝑡', 'diasumsikan', 'unbias', 'untuk', '𝜃𝑖𝑡', '.', '𝑒𝑖𝑡', 'adalah', 'sampling', 'error', 'yang', 'berdistribusi', 'normal', 'dengan', '𝐸', '(', '𝑒𝑖𝑡', ')', '=', '0', 'dan', 'linking', 'model', '𝜃𝑖𝑡', '=', '𝒙𝑖𝑡', 'dimana', ':', '𝒙𝑖𝑡=', 'variabel', 'penyerta', ',', '𝛽', '=', 'vektor', 'koefisien', 'regresi', ',', '𝑣𝑖', '=', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'ke-𝑖', ',', '𝑢𝑖𝑡=', 'pengaruh', 'acak', 'untuk', 'area', 'kecil', '𝑖', 'pada', 'waktu\u2061𝑡', 'Sehingga', ',', 'model', 'Rao-Yu', 'didefinisikan', 'sebagai', ':', '\u2061𝑦𝑖𝑡', '=', '𝒙𝑖𝑡', 'dengan', '𝑖', '=', '1,2', ',', '…', ',', '𝑚', ',', '\u2061\u2061\u2061𝑡', '=', '1,2', ',', '…', ',', '𝑚', '′', '=', '(', '𝑥𝑖𝑡1', ',', '…', ',', '𝑥𝑖𝑡𝑝', ')', '′', 'adalah', 'vektor', 'dari', '𝜌', 'dimana', '𝒙𝑖𝑡', 'variabel', 'penyerta', 'untuk', 'area', 'kecil', '𝑖', 'pada', 'waktu', '𝑡', 'dan', '2', ')', '.', '𝑢𝑖𝑡', 'diasumsikan', 'mengikuti', 'AR', '(', '1', ')', '𝑣𝑖~𝑖𝑖𝑑𝑁', '(', '0', ',', '𝜎𝑣', 'dalam', 'setiap', 'area', '𝑖', ',', '\u2061𝑢𝑖𝑡', '=', '𝜌𝑢𝑖', ',', '𝑡−1', '+', '𝜀𝑖𝑡', ',', '\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\|𝜌\|', '<', '1', '(', '4', ')', 'dengan', '𝜀𝑖𝑡~𝑖𝑖𝑑𝑁', '(', '0', ',', '𝜎2', ')', '.', 'Eror', 'dari', '𝑣𝑖𝑡', ',', '𝜀𝑖𝑡', 'dan', '𝑒𝑖𝑡', 'diasumsikan', 'independen', 'satu', 'sama', 'lain', '.', 'Nilai', '\|𝜌\|', '<', '1', 'untuk', 'memastikan', 'bahwa', 'persamaan', '(', '4', ')', 'sudah', 'stasioner', 'untuk', 'mendapatkan', 'AR', '(', '1', ')', '.', '′', '𝜷', '+', '𝑣𝑖', '+', '𝑢𝑖𝑡', '+', '𝑒𝑖𝑡', '(', '3', ')', '2', '.', 'Model', 'SAE', 'Bayes', 'berhierarki', 'dengan', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'dan', 'waktu', 'Terdapat', 'dua', 'pendekatan', 'bayes', 'berhierarki', 'pada', 'model', 'SAE', 'dengan', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'dan', 'waktu', 'sebagai', 'berikut', ':', 'a', '.', 'Model', 'SAE', 'Rao', 'Yu', 'Bayes', 'berhierarki', 'dengan', 'asumsi', 'ragam', 'diketahui', '[', '20', ']', '3', '/', '8', '(', 'i', ')', '𝜃̂𝑖𝑡\|𝜃𝑖𝑡~𝑁𝑇', '(', '𝜃𝑖𝑡', ',', 'Ψ𝑖𝑡', ')', ',', 'dimana', 'Ψ𝑖𝑡', 'adalah', 'matrik', 'ragam', 'penarikan', 'sampel', 'yang', 'diketahui', '𝑇', 'Matrik', 'dari', '𝜃̂𝑖𝑡', '=', '(', '𝜃̂𝑖1', ',', '…', ',', '𝜃̂𝑖𝑇\u2061', ')', '𝑇', '𝛽', '+', '𝑢𝑖𝑡', ',', '𝜎𝑣', '2~𝑁', '(', '𝑥𝑖𝑡', '2~𝑁', '(', '𝑢𝑖', ',', '𝑡−1', ',', '𝜎𝜖', '2', ',', '𝜎2', ')', '=', '𝑓', '(', '𝛽', ')', '𝑓', '(', '𝜎𝑣', '(', 'ii', ')', '𝜃𝑖𝑡\|𝛽', ',', '𝑢𝑖𝑡', ',', '𝜎𝑣', '(', 'iii', ')', '𝑢𝑖𝑡\|𝑢𝑖', ',', '𝑡−1', ',', '𝜎𝜖', '(', 'iv', ')', '𝑓', '(', '𝛽', ',', '𝜎𝑣', '2', ')', '2', ')', '𝑓', '(', '𝜎2', ')', 'dengan', '2', ')', ',', '\u2061𝑓', '(', '𝛽', ')', '∝', '1', ',', '𝜎𝑣', '−2~𝐺', '(', '𝑎1', ',', '𝑏1', ')', ',', '𝜎−2~𝐺', '(', '𝑎2', ',', '𝑏2', ')', 'b', '.', 'Model', 'SAE', 'Rao', 'Yu', 'Bayes', 'berhierarki', 'dengan', 'asumsi', '2', '[', '1−𝑓', ']', '𝜎𝑖𝑡', '𝑛𝑖𝑡', ')', 'ragam', 'tidak', 'diketahui', '[', '20', ']', '(', 'i', ')', '𝜃̂𝑖𝑡\|𝜃𝑖𝑡', ',', '𝜎𝑖𝑡', '2~𝑁', '(', '𝜃𝑖𝑡', ',', '2', ')', '(', '[', '𝑛𝑖𝑡−1', ']', '𝑠𝑖𝑡', '2', '𝜎𝑖𝑡', '(', 'iii', ')', '𝜃𝑖𝑡\|𝛽', ',', '𝑢𝑖𝑡~𝑁', '(', '𝑥𝑖𝑡', '(', 'iv', ')', '𝑓', '(', '𝛽', ',', '𝜎𝑣', '\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061𝑓', '(', '𝛽', ')', '∝', '1', ',', '𝜎𝑣', '(', 'ii', ')', '~𝜒2', '(', '𝑛𝑖𝑡', '−', '1', ')', '𝑇𝛽', '+', '𝑢𝑖𝑡', ',', '𝜎2', ')', '2', ',', '𝜎2', ')', '=', '𝑓', '(', '𝛽', ')', '𝑓', '(', '𝜎𝑣', '2', ')', '𝑓', '(', '𝜎2', ')', 'dengan', '−2~𝐺', '(', '𝑎1', ',', '𝑏1', ')', ',', '𝜎−2~𝐺', '(', '𝑎2', ',', '𝑏2', ')', '3', '.', 'Model', 'Regresi', 'Beta', 'Logistik', 'pada', 'SAE', 'Bayes', 'berhierarki', 'dengan', 'pengaruh', 'acak', 'area', 'dan', 'waktu', '[', '18', ']', '(', 'i', ')', '𝑝𝑖', ',', '𝑡\|𝑃𝑖', ',', '𝑡~𝑖𝑖𝑑\u2061𝐵𝑒𝑡𝑎\u2061', '(', '𝛾𝑖', ',', '𝑡𝑃𝑖', ',', '𝑡', ',', '𝛾𝑖', ',', '𝑡', '(', '1', '−', '𝑃𝑖', ',', '𝑡', ')', ')', ',', 'dimana', '𝑝𝑖merupakan', 'estimasi', 'proporsi', 'pada', 'area', 'i', 'dan', 'fungsi', 'density', 'dari', 'distribusi', 'beta', 'adalah', '\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061\u2061𝑓', '(', '𝑝\|𝑎', ',', '𝑏', ')', '=', '𝑝𝑎−1', '(', '1', '−', '𝑝', ')', '𝑏−1', ',', 'Γ', '(', '𝑎+𝑏', ')', 'Γ', '(', '𝑎', ')', 'Γ', '(', '𝑏', ')', 'kemudian', 'dilakukan', 'proses', '\u2061\u2061\u2061\u2061𝑃', '=', '𝐸', '(', '𝑝\|𝑃', ')', '=', '𝑎+𝑏', 'didapatkan', '𝑎', '=', '𝛾𝑃', 'dan', '\u2061𝑏', '=', '𝛾', '(', '1', '−', '𝑃', ')', 'reparameterisasi', 'dan', '𝛾', '=', '𝑎', '+', '𝑏', ',', 'sehingga', '𝑎', '′', '𝛽𝑡', '+', '𝑣𝑖', '+', '𝑢𝑖', ',', '𝑡', '𝑢𝑖', ',', '𝑡', '=', '𝜌𝑢𝑖', ',', '𝑡−1', '+', '𝜖𝑖', ',', '𝑡', ',', 'dimana', '\|𝜌\|', '<', '1', '2', ')', '(', 'ii', ')', '\u2061\u2061𝑙𝑜𝑔𝑖𝑡', '(', '𝑃𝑖', ',', '𝑡', ')', '=', '𝑥𝑖', ',', '𝑡', '(', 'iii', ')', '(', 'iv', ')', '𝑣𝑖\|𝜎𝑣', '(', 'v', ')', '𝜖𝑖', ',', '𝑡~𝑖𝑖𝑑𝑁', '(', '0', ',', '𝜎∈', '(', 'vi', ')', '𝑓', '(', '𝛽', ',', '𝜎𝑣', 'Dalam', 'proses', 'pembangunan', 'R-package', ',', '2~𝑖𝑖𝑑\u2061𝑁', '(', '0', ',', '𝜎𝑣', '2', ')', '2', ',', '𝜌', ')', '∝', '𝑁3', '(', '0', ',', '(', ')', '𝐼3', ')', '1', '𝜖', '2~𝐺', '(', '𝜏𝜖1', ',', '𝜏𝜖2', ')', ',', '𝑓', '(', '𝛽', ')', '~𝑁', '(', '𝜇𝛽', ',', '𝜏𝛽', ')', ',', '𝜎𝑣', '𝑓', '(', '𝜌', ')', '~𝐺', '(', '𝑎𝜌', ',', '𝑏𝜌', ')', 'telah', 'dilakukan', 'penyesuaian', 'nilai', 'prior', 'yang', 'digunakan', '.', 'Adapun', 'prior', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'R-package', '2~𝐺', '(', '𝜏𝑣1', ',', '𝜏𝑣2', ')', ',', 'antaralain', 'dengan', '𝜎∈', '𝑎𝜌~𝐺', '(', '𝜏𝑎1', ',', '𝜏𝑎2', ')', 'dan', '𝑏𝜌~𝐺', '(', '𝜏𝑏1', ',', '𝜏𝑏2', ')', '.', 'Penyesuaian', 'prior', 'tersebut', 'dapat', 'mempercepat', 'karena', 'tercapainya', 'kondisi', 'konvergen', 'pada', 'rantai', 'marcov', 'yang', 'dihasilkan', 'serta', 'lebih', 'adaptif', '.', 'Adapun', 'direct', 'acyclic', 'graph', '(', 'DAG', ')', 'dari', 'model', 'bayes', 'yang', 'digunakan', 'adalah', 'sebagai', 'berikut', ':', 'dilakukan', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'C.', 'Tahapan', 'Penelitian', 'Metode', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'Design', 'Science', 'Research', 'Methodology', '(', 'DSRM', ')', 'yang', 'terdiri', 'dari', '5', 'tahapan', 'sebagai', 'berikut', '.', '1', '.', 'Awareness', 'of', 'problem', 'Tahap', 'identifikasi', 'masalah', 'terkait', 'small', 'area', 'estimation', 'pada', 'model', 'Rao-Yu', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', 'untuk', 'data', 'berdistribusi', 'beta', 'dilakukan', 'dengan', 'kajian', 'pada', 'beberapa', 'literatur', 'terkait', '.', '2', '.', 'Suggestion', 'Tahap', 'pencarian', 'solusi', 'dari', 'masalah', 'yang', 'telah', 'diidentifikasi', 'pada', 'tahap', 'sebelumnya', 'melalui', 'kajian', 'literatur', 'dan', 'wawancara', 'kepada', 'ahli', 'di', 'bidang', 'SAE', '.', '3', '.', 'Development', 'Pada', 'tahap', 'ini', 'dilakukan', 'pembangunan', 'R-Package', 'yang', 'terdiri', 'dari', 'beberapa', 'bagian', 'pada', 'tahap', 'ini', 'yaitu', 'arsitektur', 'R-Package', ',', 'pemodelan', ',', 'perancangan', ',', 'dan', 'implementasi', '.', '4', '.', 'Evaluation', 'Evaluasi', 'yang', 'dilakukan', 'berupa', 'uji', 'validitas', 'dan', 'uji', 'SUS', 'serta', 'implementasinya', 'pada', 'studi', 'kasus', '.', '5', '.', 'Conclusion', 'Tahap', 'penarikan', 'kesimpulan', 'dan', 'pemberian', 'saran', 'berdasarkan', 'proses', 'penelitian', 'yang', 'telah', 'dilakukan', '.', 'V.', 'KERANGKA', 'PIKIR', 'Kerangka', 'berpikir', 'yang', 'digunakan', 'dalam', 'penelitian', 'ini', 'mengambarkan', 'kebutuhan', 'implementasi', 'pada', 'R-Package', 'untuk', 'model', 'Rao-yu', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', 'pada', 'small', 'area', 'estimation', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'data', 'berdistribusi', 'beta', '(', 'gambar', '(', '2', ')', ')', '.', 'Gambar', '2', '.', 'Kerangka', 'Pikir', 'Penelitian', 'VI', '.', 'Hasil', 'dan', 'Pembahasan', '6.1', 'Awarness', 'of', 'problem', 'Hingga', 'saat', 'ini', 'sebagian', 'model', 'SAE', 'masih', 'berbentuk', 'script', 'yang', 'belum', 'dipublikasikan', 'sehingga', 'belum', 'dapat', 'diakses', 'oleh', 'semua', 'orang', 'serta', 'pengguna', 'memerlukan', 'waktu', 'lama', 'untuk', 'mempelajari', 'sebelum', 'menggunakannya', '.', 'tersebut', 'dahulu', 'script', 'lebih', 'Gambar', '1', '.', 'DAG', 'model', 'SAE', 'Rao-Yu', 'Bayes', 'berhierarki', 'beta', '.', 'R', 'merupakan', 'sebuah', 'software', 'statistik', 'yang', 'telah', 'banyak', 'digunakan', '.', 'Salah', 'satu', 'penggunaannya', 'adalah', 'penerapan', 'model', 'SAE', '.', 'Beberapa', 'model', 'SAE', 'yang', 'telah', 'diberhasil', 'dibangun', 'dan', 'dipublikasikan', 'dalam', 'bentuk', 'R-package', '.', 'Perkembangan', 'R-', 'package', 'untuk', 'model', 'SAE', 'cenderung', 'lambat', '.', 'Hal', 'ini', '4', '/', '8', 'menyebabkan', 'ketersediaan', 'R-package', 'untuk', 'model', 'SAE', 'masih', 'terbatas', ',', 'termasuk', 'untuk', 'SAE', 'pendekatan', 'HB', 'dengan', 'model', 'Rao-Yu', '.', 'Sementara', 'itu', ',', 'jika', 'dibandingkan', 'dengan', 'model', 'estimasi', 'langsung', 'dan', 'model', 'Fay-Herriot', 'pendekatan', 'HB', ',', 'model', 'Rao-Yu', 'pendekatan', 'HB', 'menghasilkan', 'estimasi', 'dengan', 'MSE', 'yang', 'paling', 'kecil', '.', 'Terdapat', 'sebuah', 'package', 'untuk', 'SAE', 'pendekatan', 'HB', 'dengan', 'model', 'Rao-Yu', 'yang', 'telah', 'berhasil', 'dikembangkan', 'yaitu', 'package', '‘', 'saeHB.panel', '’', '[', '17', ']', '.', 'Namun', ',', 'package', 'tersebut', 'hanya', 'dapat', 'digunakan', 'ketika', 'datanya', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Dalam', 'prakteknya', ',', 'data', 'yang', 'digunakan', 'banyak', 'yang', 'berbentuk', 'proporsi', 'dimana', 'data', 'tersebut', 'berdistribusi', 'beta', '.', 'Sejauh', 'ini', ',', 'belum', 'terdapat', 'R-Package', 'untuk', 'menangani', 'kasus', 'data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'dengan', 'model', 'Rao-Yu', '.', 'Maka', 'dirasa', 'perlu', 'untuk', 'membuat', 'modul', 'pada', 'R', 'yang', 'berkaitan', 'dengan', 'metode', 'bayes', 'berhierarki', 'untuk', 'pendugaan', 'area', 'kecil', 'berdasarkan', 'model', 'Rao-Yu', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'pada', 'data', 'berdistribusi', 'beta', '.', '6.2', 'Sugestion', 'Berdasarkan', 'permasalah', 'yang', 'telah', 'diuraikan', 'pada', 'bagian', '6.1', ',', 'peneliti', 'menawarkan', 'sebuah', 'solusi', 'berupa', 'pembangunan', 'R-', 'Package', 'untuk', 'model', 'Rao-yu', 'dengan', 'pendekatan', 'hierarchical', 'bayes', 'pada', 'small', 'area', 'estimation', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'ketika', 'variabel', 'responnya', 'berdistribusi', 'beta', '.', '6.3', 'Development', '6.3.1', 'Arsitektur', 'R-Package', 'Arsitektur', 'R-package', 'yang', 'telah', 'berhasil', 'dibangun', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', 'berikut', ':', 'Gambar', '3', '.', 'Arsitektur', 'package', "'saeHB.panel.beta", "'", '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'yang', 'dibangun', 'memiliki', 'Package', 'dependensi', 'lain', 'diantaranya', 'terhadap', 'beberapa', 'package', '‘', 'stringr', '’', ',', '‘', 'coda', '’', ',', '‘', 'rjags', '’', ',', '‘', 'stats', '’', ',', '‘', 'grDevices', '’', ',', '‘', 'graphics', '’', ',', 'dan', '‘', 'dplyr', '’', '.', 'Dependensi', 'inibertujuan', 'untuk', 'meningkatkan', 'efisiensi', 'package', 'yang', 'dibangun', ',', 'karena', 'beberapa', 'proses', 'komputasi', 'yang', 'diperlukan', 'lain', '.', 'Package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'terdiri', 'dari', 'dua', 'fungsi', 'dan', 'empat', 'dataset', '.', 'Fungsi', 'yang', 'tersedia', 'pada', 'package', 'yaitu', '‘', 'RaoYuAr1.beta', '’', 'dan', '‘', 'Panel.beta', '’', '.', 'Adapun', 'dataset', 'yang', 'tersedia', 'yaitu', 'dataBetaAr1', ',', 'dataBetaAr1Ns', ',', 'dataPanelbeta', ',', 'dan', 'dataPanelbetaNs', '.', 'tersedia', 'pada', 'package', 'telah', '6.3.2', 'Perancangan', 'Perancangan', 'Package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'didasarkan', 'pada', 'kaidah', 'dari', 'CRAN', 'yaitu', 'The', 'Comprehensive', 'R', 'Archieve', 'Network', '.', 'Terdapat', 'enam', 'komponen', 'utama', 'yang', 'tercakup', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'yaitu', ':', 'a', '.', 'File', 'DESCRIPTION', 'File', 'ini', 'mencakup', 'berbagai', 'informasi', 'umum', 'mengenai', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', ',', 'seperti', 'nama', ',', 'tipe', ',', 'judul', ',', 'versi', ',', 'author', ',', 'maintainer', ',', 'deskripsi', ',', 'link', 'github', '(', 'file', 'package', ')', ',', 'import', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'ini', 'tercakup', 'export', 'dan', 'ini', 'mencakup', 'penjelasan', 'singkat', '(', 'dependensi', 'terhadap', 'package', 'lain', ')', ',', 'tanggal', 'terbit', ',', 'dan', 'berbagai', 'informasi', 'lainnya', '.', 'b', '.', 'File', 'NAMESPACE', 'file', 'Dalam', 'import', 'yang', 'memungkinkan', 'terjadinya', 'interaksi', 'package', 'R', 'dengan', 'package', 'lain', '.', '‘', 'export', '’', 'menjadikan', 'fungsi', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'tersedia', '‘', 'import', '’', 'mengizinkan', 'dan', 'dapat', 'digunakan', 'sedangkan', 'penggunaan', 'fungsi', 'dari', 'package', 'lain', '.', 'c.', 'File', 'README.md', 'File', 'terkait', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'beserta', 'contoh', 'penggunaan', 'package', 'serta', 'referensi', 'teori', 'yang', 'digunakan', '.', 'd.', 'Folder', 'data', 'Dalam', 'folder', 'ini', 'terdapat', 'empat', 'contoh', 'dataset', 'yang', 'dapat', 'dijadikan', 'sebagai', 'referensi', 'pengguna', 'dalam', 'mempelajari', 'karakteristik', 'data', 'yang', 'dapat', 'diolah', 'menggunakan', 'package', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'pengguna', 'dapat', 'menggunakan', 'dataset', 'yang', 'ada', 'untuk', 'mencoba', 'fungsi', 'yang', 'tersedia', 'pada', 'package', '.', 'e.', 'Folder', 'R', 'Folder', 'ini', 'terdiri', 'dari', 'kumpulan', 'script', 'yang', 'digunakan', 'oleh', 'author', 'dan', 'maintainer', 'dalam', 'proses', 'pembangunan', 'package', '.', 'f.', 'Folder', 'man', 'Folder', 'ini', 'merupakan', 'hasil', 'generate', 'secara', 'otomatis', 'oleh', 'R', 'yang', 'mencakup', 'dokumentasi', 'dari', 'seluruh', 'objek', 'dalam', 'package', '.', 'Adapun', 'secara', 'keseluruhan', 'komponen-komponen', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'gambar', ':', 'Gambar', '4', '.', 'Komponen', 'pada', 'package', "'saeHB.panel.beta", "'", '6.3.3', 'Implementasi', 'Pembangunan', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'telah', 'berhasil', 'dilakukan', 'dan', 'telah', 'diterbitkan', 'oleh', 'CRAN', '.', 'Dalam', 'proses', 'pembangunan', 'package', 'ini', ',', 'peneliti', 'menggunakan', 'aplikasi', 'Rstudio', 'dengan', 'bahasa', 'pemrograman', 'R', 'versi', '4.2.2.', 'a.', 'Implementasi', 'algoritma', 'fungsi', 'pada', 'R-package', 'Package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'menyediakan', 'dua', 'fungsi', 'yaitu', ':', 'TABEL', 'II', 'FUNGSI', 'PADA', 'PACKAGE', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'Fungsi', 'Keterangan', 'RaoYuAr1.beta', 'Estimasi', 'data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'menggunakan', 'Panel.beta', 'SAE', 'pendekatan', 'HB', 'Estimasi', 'data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'menggunakan', 'SAE', 'pendekatan', 'HB', 'dengan', 'asumsi', '𝜌', '=', '0', 'b.', 'Implementasi', 'contoh', 'dataset', 'Package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'telah', 'menyediakan', 'empat', 'dataset', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'sebagai', 'contoh', 'data', 'panel', 'yang', 'dapat', 'digunakan', 'oleh', 'pengguna', 'dalam', 'mengimplementasikan', 'fungsi', 'pada', 'package', '.', 'Setiap', 'dataset', 'tersebut', 'memiliki', 'enam', '5', '/', '8', 'variable', 'yang', 'diperlukan', 'dalam', 'menjalankan', 'fungsi', '‘', 'RaoYuAr1.beta', '’', 'dan', '‘', 'Panel.beta', '’', '.', 'Keterangan', 'terkait', 'dataset', 'dapat', 'dilihat', 'pada', 'tabel', 'III', ':', 'TABEL', 'III', 'DATASET', 'PADA', 'PACKAGE', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'Dataset', 'dataBetaAr1', 'dataBetaAr1Ns', 'dataPanelbeta', 'Keterangan', 'Data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'dengan', 'asumsi', 'yang', 'semua', 'areanya', 'tersampel', 'secara', 'keseluruhan', 'Data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'dengan', 'asumsi', 'dimana', 'terdapat', 'beberapa', 'area', 'yang', 'tidak', 'tersampel', 'Data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'dengan', 'asumsi', '𝜌', '=', '0', 'yang', 'semua', 'areanya', 'tersampel', 'secara', 'keseluruhan', 'Data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', 'dengan', 'asumsi', '𝜌', '=', '0', 'dimana', 'terdapat', 'beberapa', 'area', 'yang', 'tidak', 'tersampel', 'Implementasi', 'bantuan', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'dataPanelbetaNs', 'c.', 'Informasi', 'mengenai', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'telah', 'tersedia', 'pada', 'R-documentations', 'yang', 'dapat', 'diakses', 'melalui', ':', 'https', ':', '//www.rdocumentation.org/packages/saeHB.panel.beta/ve', 'rsions/0.1.1', '.', 'Berikut', 'adalah', 'potongan', 'layar', 'R-documentations', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', ':', 'Panel.beta', 'Gambar', '5', '.', 'Tangkapan', 'Layar', 'Informasi', 'package', "'saeHB.panel.beta", "'", 'pada', 'R-documentations', 'RaoYuAr1.beta', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'yaitu', 'metode', 'estimasi', 'langsung', 'dan', 'estimasi', 'SAE', 'menggunakan', 'fungsi', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel', '’', '.', 'Pengujian', 'ini', 'dilakukan', 'dengan', '100', 'kali', 'pengulangan', 'dan', 'menggunakan', 'data', 'bangkitan', 'dengan', 'jumlah', 'sampel', 'berbeda', '.', 'Dalam', 'proses', 'pengujian', 'ini', ',', 'kondisi', 'konvergen', 'tercapai', 'untuk', 'jumlah', 'sampel', 'MCMC', 'sebanyak', '20000', ',', 'jumlah', 'update', '3', ',', 'burn.in', 'sebanyak', '1000', ',', 'dan', 'thin', 'sebanyak', '5', '.', 'Adapun', 'perbandingan', 'nilai', 'MSE', 'yang', 'dihasilkan', 'disajikan', 'pada', 'tabel', 'IV', '.', 'TABEL', 'IV', 'PERBANDINGAN', 'MSE', 'PADA', 'SIMULASI', '100', 'KALI', 'Metode', 'function', 'Data', 'Jumlah', 'Sampel', 'Estimasi', 'Langsung', 'RaoYu', 'HB', 'Normal', 'Rao', 'Yu', 'HB', 'Beta', '0,0261', '0,0061', '0,0018', '0,0212', '0,0005', '0,0003', '0,0191', '0,0003', '0,0002', '0,0239', '0,0051', '0,0081', '0,0014', '0,0006', '0,0003', '50', '100', '300', '50', '100', '300', '50', '0,0259', '0,0019', '0,0012', '100', '300', '50', '100', '300', '0,0156', '0,0017', '0,0013', '0,0152', '0,0012', '0,0012', '0,0052', '0,0046', '0,0091', '0,0019', '0,0206', '0,0021', 'Seluruh', 'area', 'tersampel', 'Sebagian', 'area', 'tidak', 'tersampel', 'Seluruh', 'area', 'tersampel', 'Sebagian', 'area', 'tidak', 'tersampel', 'd.', 'Implementasi', 'output', 'Informasi', 'mengenai', 'dapat', 'petunjuk', 'penggunaan', 'diakses', 'melalui', ':', 'fungsi', '‘', 'Panel.beta', '’', 'https', ':', '//cran.r-', 'project.org/web/packages/saeHB.panel.beta/vignettes/Panelbet', 'a.html', '.', 'Potongan', 'layar', 'petunjuk', 'penggunaan', 'fungsi', '‘', 'Panel.beta', '’', 'beserta', 'output-nya', 'yang', 'dapat', 'dibandingkan', 'dengan', 'hasil', 'estimasi', 'metode', 'estimasi', 'langsung', 'serta', 'MSE', 'dan', 'RSE-nya', 'disajikan', 'pada', 'gambar', '(', '6', ')', '.', 'Gambar', '6', '.', 'Tangkapan', 'Layar', 'Contoh', 'script', 'dan', 'output', 'serta', 'perbandingan', 'MSEnya', '6.4', 'Evaluation', '6.4.1', 'Uji', 'Validitas', 'Proses', 'pegujian', 'validitas', 'pada', 'R-package', 'yang', 'telah', 'dibangun', 'dilakukan', 'dengan', 'membandingkan', 'nilai', 'MSE', 'pada', 'hasil', 'estimasi', 'dengan', 'function', 'RaoYuAr1.beta', 'dan', 'Panel.beta', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'terhadap', 'beberapa', 'metode', 'lain', 'Pada', 'tabel', 'IV', 'dapat', 'dilihat', 'bahwa', 'model', 'Rao-Yu', 'pendekatan', 'HB', 'untuk', 'data', 'berdistribusi', 'beta', 'melalui', 'fungsi', '‘', 'Panel.beta', '’', 'dan', '‘', 'RaoYuAr1.beta', '’', 'terkecil', 'dibandingkan', 'MSE', 'dari', 'estimasi', 'langsung', 'maupun', 'model', 'Rao-', 'Yu', 'pendekatan', 'HB', 'untuk', 'data', 'berdistribusi', 'normal', '.', 'Hal', 'ini', 'menandakan', 'algoritma', 'dan', 'source', 'code', 'kedua', 'fungsi', 'tersebut', 'telah', 'valid', 'dan', 'dapat', 'digunakan', '.', 'selalu', 'menghasilkan', 'MSE', '6.4.2', 'Uji', 'SUS', 'Uji', 'SUS', 'dilakukan', 'dengan', 'menyebar', 'koesioner', 'SUS', 'yang', 'berisi', 'sepuluh', 'pertanyaan', 'terkait', 'penerimaan', 'pengguna', 'terhadap', 'package', 'yang', 'telah', 'dibangun', '.', 'Terdapat', 'sepuluh', 'responden', 'yang', 'berpartisipasi', 'dalam', 'pengujian', 'SUS', 'ini', '.', 'Secara', 'keseluruhan', 'responden', 'tersebut', 'merupakan', 'mahasiswa', 'tingkat', 'IV', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', '.', 'Pengujian', 'ini', 'menghasilkan', 'score', 'akhir', 'sebesar', '7.6', ',', 'yang', 'menandakan', 'bahwa', 'package', 'yang', 'dibangun', 'dapat', 'diterima', 'dengan', 'predikat', 'good', '.', 'Studi', 'Kasus', '6.4.3', 'Variabel', 'respon', 'yang', 'digunakan', 'pada', 'studi', 'kasus', 'penelitian', 'ini', 'adalah', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'di', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-', '2021', '.', 'Data', 'kemiskinan', 'anak', 'diperoleh', 'dari', 'proses', 'pengolahan', 'raw', 'data', 'SUSENAS', '2018-2021', 'kor', 'Maret', 'untuk', 'Provinsi', 'Banten', '.', 'Penelitian', 'ini', 'menggunakan', 'pendekatan', 'kekurangan', '(', 'deprivation', 'approach', ')', 'sebagai', 'variabel', 'penyerta', '(', 'auxiliary', 'variable', ')', 'dalam', 'mengukur', 'kemiskinan', 'anak', 'dengan', 'SAE', 'yang', 'datanya', 'bersumber', 'dari', 'data', 'PODES', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-2021', '.', '6', '/', '8', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', 'Jumlah', 'fasilitas', 'kesehatan', 'Sebelum', 'melakukan', 'pemodelan', ',', 'variabel', 'penyerta', 'diseleksi', 'menggunakan', 'metode', 'stepwise', '.', 'Dimana', 'berdasarkan', 'metode', 'tersebut', ',', 'terpilih', 'empat', 'variabel', 'penyerta', 'yang', 'akan', 'digunakan', 'dalam', 'proses', 'pemodelan', 'yaitu', '𝑋1', ',', '𝑋2', ',', '𝑋5', ',', '\u2061', 'dan', '𝑋7', '.', '𝑋8', 'Proses', 'pemodelan', 'dilakukan', 'dengan', 'mengimplementasikan', 'fungsi', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'dan', '‘', 'saeHB.panel', '’', 'pada', 'data', 'yang', 'telah', 'diseleksi', '.', 'Pada', 'pemodelan', 'menggunakan', 'fungsi', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', ',', 'kondisi', 'konvergen', 'tercapai', 'untuk', 'jumlah', 'sampel', 'MCMC', 'sebanyak', '10000', ',', 'jumlah', 'update', '5', ',', 'burn.in', 'sebanyak', '1000', ',', 'dan', 'thin', 'sebanyak', '7', '.', 'Sedangkan', 'pada', 'pemodelan', 'menggunakan', 'fungsi', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel', '’', ',', 'kondisi', 'konvergen', 'tercapai', 'untuk', 'jumlah', 'sampel', 'MCMC', 'sebanyak', '20000', ',', 'jumlah', 'update', '7', ',', 'burn.in', 'sebanyak', '1000', ',', 'dan', 'thin', 'sebanyak', '25', '.', 'Konvergensi', 'pada', 'rantai', 'marcov', 'diperiksa', 'dari', 'trace', 'plot', ',', 'density', 'plot', 'dan', 'autocorrelation', 'plot', '(', 'gambar', '(', '8', ')', ')', 'serta', 'menggunakan', 'uji', 'Geweke', '(', 'tabel', 'VII', ')', '.', 'a.', 'Estimasi', 'langsung', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'selalu', 'menjadi', 'kabupaten', 'dengan', 'Berikut', 'disajikan', 'diagram', 'batang', 'untuk', 'mengetahui', 'gambaran', 'hasil', 'estimasi', 'langsung', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-2021', '.', 'Berdasarkan', 'gambar', '(', '7', ')', ',', 'kabupaten', 'Pandeglang', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'tertinggi', 'dari', 'tahun', 'ke', 'tahun', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'daerah', 'perkotaan', 'cenderung', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'yang', 'rendah', 'dibandingkan', 'daerah', 'perdesaan', '.', 'Adapun', 'nilai', 'ringkasan', 'estimasi', 'dan', 'RSE', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-2021', 'menggunakan', 'metode', 'estimasi', 'langsung', 'disajikan', 'pada', 'tabel', 'V.', 'Gambar', '7', '.', 'Hasil', 'estimasi', 'langsung', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'level', 'kabupaten/kota', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-2021', 'TABEL', 'V', 'NILAI', 'RINGKASAN', 'ESTIMASI', 'DAN', 'RSE', 'TINGKAT', 'KEMISKINAN', 'ANAK', 'PROVINSI', 'BANTEN', 'TAHUN', '2018-2021', 'Estimasi', 'Langsung', 'RSE', '8,43', '0,004', '13,94', '0,015', '25,14', '0,054', '32,36', '0,090', '45,06', '0,154', '82,82', '0,335', 'Min', 'Q1', 'Median', 'Mean', 'Q3', 'Max', 'tabel', 'V', 'Berdasarkan', 'terlihat', 'bahwa', 'terdapat', 'beberapa', 'kabupaten/kota', 'di', 'Provinsi', 'Banten', 'memiliki', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'dengan', 'RSE', '≥25', '%', '.', 'RSE', 'yang', 'cukup', 'besar', 'ini', 'dapat', 'mengakibatkan', 'estimasi', 'yang', 'dihasilkan', 'tidak', 'akurat', '.', 'Oleh', 'karena', 'itu', ',', 'perlu', 'dilakukan', 'estimasi', 'tidak', 'langsung', 'agar', 'menghasilkan', 'RSE', 'yang', 'lebih', 'kecil', 'dan', 'estimasi', 'yang', 'akurat', '.', 'b.', 'Estimasi', 'tidak', 'langsung', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'Terdapat', 'beberapa', 'aspek', 'dalam', 'mengukur', 'kemiskinan', 'anak', 'dengan', 'pendekatan', 'kekurangan', 'menurut', 'UNICEF', ',', 'yaitu', 'makanan', ',', 'tempat', 'tinggal', ',', 'sanitasi', ',', 'air', ',', 'listrik', ',', 'informasi', ',', 'pendidikan', ',', 'dan', 'kesehatan', '.', 'Aspek-aspek', 'tersebut', 'kemudian', 'menjadi', 'dasar', 'dalam', 'proses', 'pemilihan', 'kandidat', 'variabel', 'penyerta', 'dan', 'dihasilkan', 'sebanyak', 'delapan', 'kandidat', 'variabel', 'penyerta', '(', 'tabel', 'VI', ')', '.', 'Delapan', 'variabel', 'penyerta', 'tersebut', 'merupakan', 'hasil', 'penyesuaian', 'aspek', 'kemiskinan', 'anak', 'UNICEF', 'terhadap', 'indikator', 'yang', 'tersedia', 'pada', 'data', 'Podes', '.', 'TABEL', 'VI', 'DELAPAN', 'KANDIDAT', 'VARIABEL', 'PENYERTA', 'PADA', 'PENDUGAAN', 'TIDAK', 'LANGSUNG', 'TINGKAT', 'KEMISKINAN', 'ANAK', 'Pendekatan', 'Indikator', 'Podes', 'Jumlah', 'warga', 'penderita', 'kekurangan', 'gizi', 'Jumlah', 'keluarga', 'yang', 'berlangganan', 'telepon', 'kabel', 'Jumlah', 'keluarga', 'bukan', 'pengguna', 'listrik', 'Jumlah', 'desa/kelurahan', 'yang', 'warganya', 'tidak', 'menggunakan', 'telepon', 'seluler/handphone', 'Jumlah', 'desa/kelurahan', 'yang', 'sumber', 'air', 'untuk', 'minum', 'sebagian', 'besar', 'keluarga', 'di', 'desa/kelurahan', 'tersebut', 'berasal', 'dari', 'mata', 'air', ',', 'sungai', ',', 'hujan', 'dan', 'lainnya', 'Jumlah', 'desa/kelurahan', 'yang', 'fasilitas', 'buang', 'air', 'besar', 'sebagian', 'besar', 'keluarganya', 'bukan', 'jamban', 'Jumlah', 'bangunan', 'sekolah', 'jenjang', 'PAUD', 'hingga', 'SMA', 'Variabel', '𝑋1', '𝑋2', '𝑋3', '𝑋4', '𝑋5', '𝑋6', '𝑋7', 'Gambar', '8', '.', 'Trace', 'plot', ',', 'density', 'plot', 'dan', 'autocorrelation', 'plot', 'untuk', 'seluruh', 'parameter', 'hasil', 'estimasi', 'menggunakan', 'fungsi', 'pada', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', '(', 'a', ')', 'dan', "'saeHB.panel", "'", '(', 'b', ')', 'TABEL', 'VII', 'NILAI', 'Z-SCORE', 'UJI', 'GEWEKE', 'UNTUK', 'SELURUH', 'PARAMETER', 'HASIL', 'ESTIMASI', 'MENGGUNAKAN', 'FUNGSI', 'PADA', 'PACKAGE', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'Parameter', 'Z-score', '-0.519', '0.414', '-0.412', '0.779', '-0.718', '𝑏0', '𝑏1', '𝑏2', '𝑏3', '𝑏4', 'Pada', 'gambar', '(', '8', ')', 'terlihat', 'bahwa', 'trace', 'plot', 'yang', 'dihasilkan', 'tidak', 'membentuk', 'suatu', 'pola', 'periodik', 'tertentu', 'serta', 'density', 'plot', 'untuk', 'seluruh', 'parameternya', 'cenderung', 'mulus', '(', 'smooth', ')', '.', 'Selain', 'itu', ',', 'autocorrelation', 'plot', 'yang', 'dihasilkan', 'berbentuk', 'cut', 'off', 'pada', 'lag', 'awal', '.', 'Kemudian', 'pada', 'tabel', 'VII', 'terlihat', 'bahwa', 'nilai', 'Z-score', 'yang', 'dihasilkan', 'pada', 'uji', 'Geweke', 'untuk', 'seluruh', 'parameter', 'telah', 'berada', 'diantara', '-1', 'dan', '1', '.', 'Hal', 'ini', 'menunjukkan', 'bahwa', '7', '/', '8', 'konvergensi', 'algoritma', 'MCMC', 'telah', 'tercapai', 'sehingga', 'sampel', 'yang', 'dihasilkan', 'dapat', 'digunakan', 'dalam', 'analisis', 'posterior', '.', 'Hasil', 'estimasi', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'level', 'kabupaten/kota', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-2021', 'disajikan', 'pada', 'gambar', '(', '9', ')', '.', 'Pada', 'gambar', '(', '9', ')', ',', 'terlihat', 'bahwa', 'estimasi', 'yang', 'dihasilkan', 'dari', 'pendugaan', 'SAE', 'Rao-Yu', 'HB', 'beta', 'memiliki', 'nilai', 'yang', 'cukup', 'ini', 'berbeda', 'dengan', 'nilai', 'estimasi', 'merupakan', 'bentuk', 'koreksi', 'dari', 'metode', 'Rao-Yu', 'HB', 'beta', 'terhadap', 'nilai', 'estimasi', 'langsung', 'yang', 'memiliki', 'jumlah', 'sampel', 'kurang', 'sehingga', 'menyebabkan', 'lemahnya', 'akurasi', 'dan', 'varian', 'yang', 'lebih', 'besar', '[', '21', ']', '.', 'langsung', '.', 'Perbedaan', 'Gambar', '9', '.', 'Hasil', 'Estimasi', 'Tingkat', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Level', 'Kabupaten/Kota', 'Provinsi', 'Banten', 'Tahun', '2018-2021', 'Selain', 'itu', ',', 'nilai', 'maksimum', 'RSE', 'dan', 'nilai', 'rata-rata', 'RSE', 'pendugaan', 'SAE', 'Rao-Yu', 'HB', 'beta', 'memiliki', 'nilai', 'paling', 'rendah', 'dibandingkan', 'pendugaan', 'langsung', 'maupun', 'pendugaan', 'SAE', 'Rao-Yu', 'HB', 'normal', '(', 'tabel', 'VIII', ')', '.', 'Artinya', 'pendugaan', 'SAE', 'Rao-', 'Yu', 'HB', 'beta', 'merupakan', 'pendugaan', 'dengan', 'presisi', 'paling', 'baik', 'dibandingkan', 'kedua', 'pendugaan', 'lainnya', '.', 'TABEL', 'VIII', 'PERBANDINGAN', 'RSE', 'PENDUGAAN', 'TINGKAT', 'KEMISKINAN', 'ANAK', 'PROVINSI', 'BANTEN', 'TAHUN', '2018-2021', 'RSE', 'Estimasi', 'Langsung', '(', '%', ')', '8,43', '13,94', '25,15', '32,36', '45,07', '82,90', 'RSE', 'Rao-Yu', 'HB', 'Normal', '(', '%', ')', '6,33', '9,54', '25,32', '29,43', '41,98', '75,80', 'RSE', 'Rao-Yu', 'HB', 'beta', '(', '%', ')', '10,75', '14,38', '20,39', '21,11', '25,78', '45,99', 'Min', 'Q1', 'Median', 'Mean', 'Q3', 'Max', 'VII', '.', 'PENUTUP', 'Berdasarkan', 'hasil', 'penelitian', ',', 'dapat', 'diambil', 'beberapa', 'kesimpulan', 'sebagai', 'berikut', ':', '1', '.', 'Model', 'regresi', 'beta', 'logistik', 'pada', 'SAE', 'model', 'Rao-Yu', 'pendekatan', 'HB', 'dapat', 'digunakan', 'untuk', 'melakukan', 'estimasi', 'pada', 'data', 'panel', 'berdistribusi', 'beta', '.', '2', '.', 'Proses', 'pembangunan', 'R-package', 'model', 'Rao-yu', 'dengan', 'pendekatan', 'HB', 'pada', 'SAE', 'untuk', 'data', 'berdistribusi', 'beta', 'telah', 'selesai', 'dilakukan', 'dan', 'telah', 'berhasil', 'di-publish', 'pada', 'CRAN', 'dengan', 'nama', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'yang', 'dapat', 'diakses', 'melalui', ':', 'https', ':', '//cran.r-project.org/web/packages/saeHB.panel.beta/', '3', '.', 'Evaluasi', 'R-package', 'yang', 'dibangun', 'telah', 'berhasil', 'dilakukan', 'dengan', 'mengimplementasikannya', 'pada', 'data', 'hasil', 'bangkitan', 'dan', 'dengan', 'uji', 'validitas', 'menggunakan', 'SUS', 'yang', 'hasilnya', 'menunjukkan', 'package', 'telah', 'dapat', 'diterima', 'oleh', 'pengguna', '.', 'Makalah', 'Seminar', 'Skripsi', '–', 'Program', 'Studi', 'D-IV', 'Komputasi', 'Statistik', '4', '.', 'Penerapan', 'fungsi', 'package', '‘', 'saeHB.panel.beta', '’', 'pada', 'studi', 'kasus', 'tingkat', 'kemiskinan', 'anak', 'Provinsi', 'Banten', 'tahun', '2018-', '2021', 'menghasilkan', 'pendugaan', 'dengan', 'presisi', 'paling', 'baik', 'dibandingkan', 'metode', 'Rao-Yu', 'HB', 'normal', 'maupun', 'pendugaan', 'langsung', '.', 'DAFTAR', 'PUSTAKA', '[', '1', ']', 'Rao', ',', 'J.', ',', '&', 'Molina', ',', 'I.', ',', '“', 'Small', 'Area', 'Estimation', '2nd', 'Edition', '”', '.', 'New', 'Jersey', ':', 'John', 'Wiley', 'and', 'Sons', 'Inc.', ',', '2015', '.', '[', '2', ']', 'Rao', ',', 'J.', ',', '&', 'Molina', ',', 'I.', ',', '“', 'Small', 'Area', 'Estimation', '1st', 'Edition', '”', '.', 'New', 'Jersey', ':', 'John', 'Wiley', 'and', 'Sons', 'Inc.', ',', '2003', '.', '[', '3', ']', 'M.', 'Ghosh', 'and', 'J.', 'N.', 'Rao', ',', '“', 'Small', 'area', 'estimation', ':', 'An', 'appraisal', ',', '”', 'Statistical', 'Science', ',', 'vol', '.', '9', ',', 'no', '.', '1', ',', '1994', '.', '[', '4', ']', 'J.', 'N.', 'Rao', 'and', 'M.', 'Yu', ',', '“', 'Small-area', 'estimation', 'by', 'combining', 'time-series', 'and', 'cross-sectional', 'data', ',', '”', 'Canadian', 'Journal', 'of', 'Statistics', ',', 'vol', '.', '22', ',', 'no', '.', '4', ',', 'pp', '.', '511–', '528', ',', '1994', '.', '[', '5', ']', 'Manurung', ',', 'A.', 'H.', '“', 'Model', 'Data', 'Panel', ':', 'Sebuah', 'Survei', '”', '.', '[', '6', ']', 'Noviani', ',', 'A', '.', '``', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'With', 'Hierarchical', 'Bayesian', 'Neural', 'Network', 'Approach', 'For', 'Case', 'Dropout', 'Children', 'In', 'Poverty', 'In', 'East', 'Java', 'Province.', "''", '[', 'Thesis', ']', '.', 'Surabaya', ':', 'Institut', 'Teknologi', 'Sepuluh', 'Nopember', '.', '2016', '.', '[', '7', ']', 'S.', 'Kamala', ',', '“', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'Pada', 'Data', 'Panel', 'untuk', 'Mengestimasi', 'Tingkat', 'Kemiskinan', 'di', 'Jawa', 'Tengah', '”', '[', 'Skripsi', ']', '.', 'Jakarta', ':', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', '2018', '.', '[', '8', ']', 'S.', 'Muchlisoh', 'dkk', ',', '“', 'Estimation', 'of', 'Unemployment', 'Rates', 'Using', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'Model', 'by', 'Combining', 'Time', 'Series', 'and', 'Cross-Sectional', 'Data', '”', ',', 'Proceedings', 'of', 'The', '7th', 'SEAMS', 'UGM', 'International', 'Conference', 'on', 'Mathematics', 'and', 'Its', 'Applications', ',', '2015', '.', '[', '9', ']', 'Hajarisman', ',', 'N.', '“', 'Penaksiran', 'Parameter', 'Model', 'Regresi', 'Beta', 'untuk', 'Memodelkan', 'Data', 'Proporsi', '”', '.', 'Statistika', ',', '12', '(', '1', ')', '.', '2012', '.', '[', '10', ']', 'Swearingen', ',', 'C.', 'J.', ',', 'Castro', ',', 'M.S.M.', ',', 'and', 'Bursac', ',', 'Z', '.', '“', 'Modeling', 'Percentage', 'Outcomes', ':', 'The', '%', 'Beta_Regression', 'Macro', '”', '.', 'SAS', 'Global', 'Forum', '2011', ':', 'Statistics', 'and', 'Data', 'Analysis', ',', 'Paper', '335-', '2011', '.', '[', '11', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', ',', '“', 'Kemiskinan', 'dan', 'Ketimpangan.', '”', '[', 'Online', ']', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.bps.go.id/subject/23/kemiskinan-dan-', 'ketimpangan.html', '.', '[', '12', ']', 'Sari', ',', 'Euis', 'Naya', '.', '“', 'Pengaruh', 'Status', 'Perkawinan', 'Dan', 'Kondisi', 'Ekonomi', 'Rumah', 'Tangga', 'Terhadap', 'Kemiskinan', 'Anak', 'Di', 'Provinsi', 'Banten', 'Tahun', '2017', '”', '.', '2018', '.', '[', '13', ']', 'Moore', ',', 'K.A', '.', '“', 'Children', 'in', 'Poverty', ':', 'Trends', ',', 'Consequences', ',', 'and', 'Policy', 'Options', '”', '.', 'Child', 'Trends', 'Research', 'Brief', ',', '2009', '.', '[', '14', ']', 'S.', 'Grantham-McGregor', ',', 'Y', '.', 'B.', 'Cheung', ',', 'S.', 'Cueto', ',', 'P.', 'Glewwe', ',', 'L.', 'Richter', ',', 'and', 'B.', 'Strupp', ',', '“', 'Developmental', 'potential', 'in', 'the', 'first', '5', 'years', 'for', 'children', 'in', 'developing', 'countries', ',', '”', 'The', 'Lancet', ',', 'vol', '.', '369', ',', 'no', '.', '9555', ',', 'pp', '.', '60–70', ',', '2007', '.', '[', '15', ']', 'Casimiro', ',', 'et', 'al', '.', '“', 'A', 'Multidimensional', 'Approach', 'to', 'Child', 'Poverty', 'in', 'The', 'Philippines', '”', '.', '12th', 'National', 'Convention', 'on', 'Statistics', ',', '2013', '.', '[', '16', ']', 'Badan', 'Pusat', 'Statistik', '(', 'BPS', ')', '.', '”', 'Angka', 'Partisipasi', 'Kasar', '(', 'APK', ')', 'Anak', 'Yang', 'Mengikuti', 'Pendidikan', 'Anak', 'Usia', 'Dini', '(', 'PAUD', ')', 'Menurut', 'Provinsi', '”', '.', 'Available', ':', 'https', ':', '//www.bps.go.id/indicator/28/1439/1/angka-partisipasi-', 'kasar-apk-anak-yang-mengikuti-pendidikan-anak-usia-dini-paud-menurut-', 'provinsi.html', '.', '[', '17', ']', 'Marliana', ',', 'V.T', '.', '“', 'Pembangunan', 'R-Package', 'Model', 'Rao-Yu', 'Dengan', 'Pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Pada', 'Small', 'Area', 'Estimation', '”', '[', 'Skripsi', ']', '.', 'Jakarta', ':', 'Politeknik', 'Statistika', 'STIS', ',', '2022', '.', '[', '18', ']', 'R.', 'Janicki', ',', '“', 'Properties', 'of', 'the', 'beta', 'regression', 'model', 'for', 'small', 'area', 'estimation', 'of', 'proportions', 'and', 'application', 'rates', ',', '”', 'Communications', 'in', 'Statistics', '-', 'Theory', 'and', 'Methods', ',', 'vol', '.', '49', ',', 'no', '.', '9', ',', 'pp', '.', '2264–2284', ',', '2019.', 'to', 'estimation', 'of', 'poverty', '[', '19', ']', 'Hawala', ',', 'Sam', ',', 'and', 'Partha', 'Lahiri', '.', '``', 'Hierarchical', 'Bayes', 'estimation', 'of', 'poverty', 'rates', '.', "''", 'Proceedings', 'of', 'the', 'American', 'Statistical', 'Association', ',', 'Survey', 'Research', 'Methods', 'Section', '.', '2012', '.', '[', '20', ']', 'Zhou', ',', 'Qian', 'M.', ',', 'and', 'Yong', 'You', '.', '“', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'for', 'the', 'Canadian', 'Community', 'Health', 'Survey', '”', '.', 'Statistics', 'Canada', ',', 'Household', 'Survey', 'Methods', 'Division', ',', '2007', '.', '[', '21', ']', 'Ayuningtyas', ',', 'Ika', '.', '``', 'Small', 'Area', 'Estimation', 'Pada', 'Kasus', 'Respon', 'Multinomial', '(', 'Aplikasi', 'Pada', 'Proporsi', 'Dengan', 'Pendekatan', 'Hierarchical', 'Bayes', 'Pengangguran', 'Menurut', 'Kategori', 'Pengangguran', 'Di', 'Pulau', 'Kalimantan', ',', '2015', ')', '.', "''", 'Institut', 'Teknologi', 'Sepuluh', 'Nopember', '.', 'Corespondesse', ',', '2017', '.', '8', '/', '8']	['0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'METODE', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', 'TUJUAN', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', 'TUJUAN', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0', '0']