Picha rasmi ya Rais wa Jamhuri ya Shirikisho ya Nigeria, Rais Muhammadu Buhari imechukuliwa na Bayo Omoboriowo kupitia Wikimedia Commons, 29 Mei 2015, (CC BY-SA 4.0).
Serikali ya Naijeria ilitangaza siku ya Ijumaa kuwa imesimamisha huduma ya Twita nchini humo, siku chache baada ya Twita kufuta ujumbe wa twita mbaya ulioandikwa na Rais wa Naijeria Muhammadu Buhari uliopendekeza kwamba nchi hiyo itumie ukatili dhidi ya watu wenye asili ya Igbo.
Pamoja na kuondoa twiti hiyo, ujumbe huo unaendelea kusambaa kwenye mitandao ya kijamii, hali inayoleta kumbukumbu za vita vya wenyewe kwa wenyewe vilivyoacha zaidi ya watu milioni moja wakifariki.
Lakini pia, twiti hii iliibua harakati katika mitandao ya kijamii kuwaunga mkono wa-Naijeria wa kabila la Igbo.
Katika mfululizo wa jumbe za twita zilizowekwa tarehe 1 Juni, 2021, Buhari alitishia kuwatendea wa-Naijeria wa Mashariki mwa nchi katika lugha wanayoielewa, akirejea vita vya wenyewe kwa wenyewe vya Naijeria 1967-1970 dhidi ya Jamhuri ya kujitenga ya Biafra, kusini mashariki mwa Naijeria.
Twiti hizi zilikuja baada ya mfululizo wa mashambulizi dhidi ya serikali na vyombo vya usalama katika eneo hilo, mashambulizi ambayo yamelaumiwa kwa kikundi cha kijeshi kinachohusishwa na Wenyeji wa Biafra (IPOB), ambacho ni vuguvugu la watu wanaounga mkono kujitenga kwa Biafra.
Kampeni ya IPOB imekanusha kujihusisha na shambulizi hilo, linasema jarida la Voice of America.
Wengi wa wale waliokuwa na tabia mbaya leo ni wachanga mno kuwa na ufahamu wa uharibifu na kupotea kwa maisha yaliyotokea wakati wa Vita vya Wenyewe kwa Wenyewe vya Naijeria, Buharis sasa anaandika kwenye twita yake:
Picha ya twiti ya ukatili iliyowekwa na Rais wa Naijeria Buhari
Twiti zilisambaza maoni yaliyofanywa na Buhari aliyekuwa ameonekana kuchukizwa katika Ikulu ya Nigeria, Abuja, kuhusu wimbi la mashambulizi ya uchomaji mali dhidi ya maafisa wa uchaguzi.
Nafikiri tumewapa uhuru wa kutosha.
Wameshitaki kesi yao, wametaka tu kuiharibu nchi, alisema, akionekana kuwahusisha wakosoaji wa kujitenga:
Buhari alitoa kauli yeye mwenyewe.
Buhari, Jenerali mstaafu, alitumikia jeshi wakati wa vita vya wenyewe kwa wenyewe vya Naijeria.
Vita hiyo katili vya wenyewe kwa wenyewe ilisababisha vifo vya zaidi ya watu milioni moja wenye asili ya Igbos na wengine wa Mashariki, kwa mujibu wa Chima J. Korieh, Profesa wa Historia ya Afrika katika Chuo Kikuu cha Marquette nchini Marekani.
Kwa wa-Naijeria wengi, vita dhidi ya janga la Biafra kwa ujumla huchukuliwa kama tukio baya kusahaulika zaidi, lakini kwa wa-Igbo waliopigania kujitenga, vita hivyo bado ni tukio la kuhatarisha maisha, anaeleza mwandishi wa Naijeria Adaobi Tricia Nwaubani.
(Maelezo ya Ziada: Mwandishi ni wa kabila la Igbo.)
Sera ya Twita kuhusu vitendo vya chuki inazuia twiti ambazo zinatangaza au kutishia watu wenye asili ya rangi, ukabila, utaifa.
Twiti kama hizi, kama Buharis, hufutwa na kampuni ya teknolojia au mtumiaji hushinikizwa kuondoa maudhui yanayovunja sheria.
Lai Mohammed, Waziri wa Habari wa Naijeria, alielezea kuondolewa kwa twiti ya rais na kampuni ya mitandao ya kijamii kuwa ni mashaka makubwa:
Ujumbe wa Twita Nchini Nigeria Unatia Shaka, anasema Lai Mohammed pic.twitter.com/6hbAKsnj VM
Twiti za matusi zilizofutwa bado zinaonekana
Uchunguzi uliofanywa na mtaalamu wa masuala ya kijamii katika Maabara ya Utafiti wa Afrika ya Kidigitali (DigiAfricaLab) unaonesha kuwa twiti za udhalilishaji wa Buharis bado zinaonekana katika matukio mbalimbali siku mbili baada ya kuondolewa na Twita, kufuatia Quote Tweets:
Zaidi ya masaa 30 baada ya mtandao wa Twita kufuta twiti iliyowekwa na Rais wa Naijeria @MBuhari kwa kuvunja sheria zake, Tweet iliyofutwa INAWEZA KUonekana katika majira mbalimbali kutokana na Twiti za Quote!
Kwa kutumia akaunti tofauti tofauti kupitia zana tofauti, DigiAfricaLab iliendelea kutazamwa zaidi ya twiti 17,000 zilizonukuliwa na watumiaji wa mtandao huo kabla kampuni ya mitandao ya kijamii haijaondoa twiti hizo za matusi kutoka kwenye tarehe za @MBuhari na @NGRPresident, zote zikiwa zimethibitisha anuani za twita za Rais Buhari.
Zaidi, DigiAfricaLab iliweza kubofya na kupanua ujumbe wa twita uliofutwa na Rais Buharis.
Twita zilizofutwa huenda zitaendelea kuonekana kwa watumiaji wa Twita kwa sababu zana za Twita, ambazo pia zinaitwa, Application Programming Interface (API) zinategemea zana za tatu ambazo zinaunganisha na kutuma twita kupitia anwani ya URL.
Sababu nyingine, kwa mujibu wa J.D. Biersdorfer wa jarida la New York Times, ilikuwa kwamba twiti zilizofutwa huenda zitaendelea kuhifadhiwa na hivyo zitaendelea kupatikana ili kuonyesha matokeo ya utafutaji mpaka tovuti itakapofanya kazi tena na tena na habari mpya zenyewe kwa nakala mpya ya utambulisho wako wa mtandao wa Twita na makala.
Tukio lililopita kwa hashtag #IAmIgboToo
Twiti za matusi za Rais Buharis ziliibua hisia kali kutoka kwa watumiaji wa twita wa Naijeria ambao waliongoza twiti hii ya #IAmIgboToo kuonyesha kuchukizwa kwao na habari hizo.
Pia, watumiaji wa Twita kutoka makabila mbalimbali waliamua kutumia majina ya Wa-Igbo kuonyesha mshikamano wao na watu wa kabila la Igbo.
Uchambuzi uliofanywa Juni 4, 2022 na Global Voices kwenye zana tumizi ya Brand Mentions ulibainisha kwamba katika siku saba zilizopita, alama ishara ya #IAmIgboToo ilikuwa na marejeo 508, miingiliano 319,200, na 457,500, na mitundiko 313,100 kwenye mtandao wa Twita na Instagram.
Picha iliyopigwa katika muktadha wa maelezo ya alama habari ya #IAmIgboToo
Mwanaharakati wa haki za binadamu Aisha Yesufu akitumia jina la Igbo Somtochukwu, kumaanisha unganisha mimi katika kumsifu Mungu wakati akilaani vitisho vya mwaka 1967 kutoka kwa Rais Buhari kwa watu wa Igbo alisema kwamba kushambuliwa kwa watu wa Igbo ni shambulio kwangu:
Jina langu ni Aisha Somtochukwu Yesufu.
Tishio lolote kwa watu wa Igbo ni tishio kwangu.
Shambulio kwa watu wa Igbo ni shambulio kwangu.
Ninalaani vitisho vya mwaka 1967 kutoka kwa Rais Buhari dhidi ya Wa-Igbo watu
Hakuna Mnaijeria aliye Mnaijeria zaidi ya Mnaijeria yeyote
Msanii wa muziki wa hip-hop na mtayarishaji wa muziki wa mahadhi ya muziki, Jude Abaga (M.I Abaga) alionesha kutaka nchi iondoke kwenye kauli hizi za chuki:
Maelezo kwamba Naijeria inawachukia watu wa Igbo ni mukhtadha uliopitwa na wakati ambao utaondoka na kizazi cha zamani na chenye uchungu
Mwanaharakati wa #EndSARS Rinuola [Rinu] Oduala, akitumia jina la Igbo Ochiaga, kumaanisha kiongozi wa majeshi, alikumbuka kwa fahari mchango muhimu wa wanawake wa Igbo katika historia ya Naijeria, akirejea uasi wa wanawake wa Aba mwaka 1929:
Nakumbuka Uasi wa Wanawake wa Aba ambapo karibu wanawake Wa-Igbo 25,000 waliandamana kupinga ukandamizaji wa kikoloni.
Ninatoka katika nchi moja na wanawake hawa mahiri, waliozaliwa kwa kujiamini na kuwa na ujasiri dhidi ya miaka mingi ya ukandamizaji na uvunjifu wa haki za kiraia.
Jina langu ni Rinu Ochiagha Oduala.#IAmIgboToo
Blossom Ozurumba, mtafsiri wa lugha ya Igbo wa Global Voices, alibainisha kwamba ghasia siku zote huanza kwa kutokuwa na ubinadamu:
Matumizi ya kutokuwa na ubinadamu hufanya iwe rahisi kuondoa hofu ya kimaadili inayohusishwa na mauaji, kubaguana au kutesa wengine kwa msingi wa utambulisho wao wa kikundi.
Kama wao wenyewe wanaonekana kama binadamu, ni rahisi kuhalalisha vitendo vya unyanyasaji dhidi yao.
Kutokuwa na ubinadamu, kwa mujibu wa Ozurumba, kunafanya iwe rahisi kuondoa hofu ya kimaadili inayohusishwa na kuua, kubagua, au kuwatesa wengine kwa kutumia utambulisho wao wa kikundi.
Picha kwa hisani ya makeitkenya, CC PDM 1.0
Mnamo Machi 27, mjadala mkali ulizuka kwenye mitandao ya kijamii nchini Kenya kuhusu matamshi ya redio tatu zilizoangazwa na waongozaji wa kipindi cha kiamsha kinywa.
Waandaaji walikuwa wakijadili kesi ya mahakama iliyokuwa ikiendelea inayomhusisha Eunice Wangari, mwanamke ambaye alisukumwa na mwanaume aliyekuwa naye siku moja kutoka kwenye jengo lenye ghorofa 12.
Kwenye mtandao wa Twita, Wakenya wenye hasira waliwapigia kelele watoa habari Shaffie Weru, Joseph Munoru, na Neville Muysa kutokana na matamshi yao kuhusu kesi inayodaiwa kuwa ya unyanyasaji wa kijinsia, na kuwaomba watoa habari kuwalaumu wahanga.
Shaffie anajaribu kudanganya kwamba mwanamke aliyesukumwa na kuanguka kutoka ghorofa ya 12 ya jengo lililopo Nairobi CBD baada ya kukataa maendeleo ya mwanaume alikuwa ni kwa sababu alikuwa mpweke sana na yuko tayari kujitoa mhanga kwa sababu tu ya hali hiyo.
Helo yenyewe ilivyo!
Kesi hii iliwatenganisha watumiaji wa mtandao wakati ambapo sehemu fulani ya raia ilipochukua upande wa wenyeji wa kesi hiyo.
Ingawa makundi hayo matatu yalifyatuliwa na kituo cha redio, ilitangulia namna nafasi ya mtandaoni ya Kenya ilivyokuwa na uadui mkubwa kwa wanawake.
Kuna takriban watumiaji wa mtandao wa intaneti wapatao milioni 21.75 nchini Kenya, au asilimia 40 ya idadi ya watu nchini humo, hii ni kwa mujibu wa takwimu za 2025 zilizotolewa na shirika la utafiti liitwalo DataReportal.
Wastani wa watu milioni 11 wanaotumia mitandao ya kijamii ni ongezeko la asilimia 2.2 ukilinganisha na mwaka 2020.
Kutokana na ripoti nyingine ya Global System for Mobile Communications (GSMA), wakati umiliki wa simu za mkononi ni sawa sawa na ule wa wanaume na wanawake ambapo wanaume ni asilimia tano ya wanaume zaidi ya wanaume wanaomiliki au kupata vifaa hivyo, ni mmoja kati ya watumiaji watatu wa mtandao nchini Kenya ni mwanamke.
Wakiwa kama wachache mtandaoni, wanawake nchini Kenya mara nyingi huwa shabaha ya udhalilishaji wa mtandaoni.
Na ingawa mwaka 2018 nchi ilipitisha sheria dhidi ya udhalilishaji wa mtandaoni ambayo inatafsiri tabia hiyo kuwa kuwasiliana na wengine katika namna ambayo inaweza kusababisha wasiwasi au hofu ya unyanyasaji wao au uharibifu au kupoteza mali ya watu wale wenye adhabu ya mpaka miaka 10 gerezani, udhalilishaji wa mtandaoni bado unaendelea.
Hapa chini tutaelezea matukio mawili makubwa ya miezi 12 iliyopita ambayo mitandao ya kijamii ilitumika kama jukwaa la kuwabughudhi wanawake nchini Kenya.
mgonjwa wa COVID - 19
Mwezi Machi, 2020, Brenda Ivy Cherohong akawa mgonjwa wa kwanza wa COVID - 19 nchini Kenya.
Baada ya kupona kabisa, alikuja kuzungumzia safari yake wakati ulimwengu ulipoanza kuelewa kuhusu virusi hivyo vipya.
Lakini Cherohong hakupokea ukaribisho mzuri ambao huenda alitegemea.
Baada ya kufanya mahojiano na waandishi wa habari mwezi Aprili 2020, alikumbana na udhalilishaji wa mtandaoni na upinzani mkali kutoka kwa wa-Kenya kwenye mtandao wa Twita (au #KOT, ambalo ni neno linalotumiwa mara nyingi kuelezea muungano wa wa wa-Kenya hai mtandaoni ambao wanafahamika kukemea sababu au watu mbalimbali) ambao walitaka kuukashfu na kuhoji ukweli nyuma ya habari yake.
Watumiaji wengine wa mtandao wa intaneti waliingilia kati maisha yake, na mazungumzo yake binafsi na picha zake zilikuwa zikisambazwa sana, huenda baada ya kuvuja kwa mvuto na rafiki au mtu niliyeonana naye.
Mtindo wake wa nywele unaonekana kama Corona yenyewe
Akiwa amekasirishwa na hili, Waziri wa Afya wa Kenya Mutahi Kagwe alijitolea kumtetea Brenda, akitoa wito wa kuwekwa kizuizini kwa watesi hao na kusema kuwa kitendo hicho cha kuonea aibu jitihada za serikali za kudhoofisha jitihada za kukabiliana na COVID-19.
Shirika la Afya, Health CS Mutahi Kagwe limewaambia polisi kuwakamata watumiaji wa mitandao ya kijamii kwa kumtukana Brenda
Huo haukuwa mwisho, kwani mhanga mwingine aliangukia kwenye shambulio la #KOT: Utu wa runinga Yvonne Okwara alikuwa analengwa kwa kutetea Brenda na kuungwa mkono na mawakili wa mawaziri kwa kukamatwa kwa watumiaji vibaya mtandaoni.
Sikubaliani kabisa na Yvonne Okwara.
Taarifa yako haina lengo.
Ni ya kihisia na inashangaza kwa anga la juu.
Unazungumzia sauti ya mwanamke yupi ulikuwa wapi wakati wanawake wenzako walipomvua nguo za mtu (Lonyangapuo) akiwa uchi na kusambaza picha zake za uchi?
Hii ina sumu
Okwara aliwaita wadhalilishaji kwa kuwalenga wanawake.
Alibainisha kwamba Brian Orinda, raia wa tatu wa Kenya aliyeugua COVID-19, ambaye alikuwepo na safari ya kupona pembeni mwa Brenda, hakupata matibabu kama hayo.
Jambo hili lilichochea vidole vyenye moto vya mashujaa wa vita vya kibodi ambao walikuwa na siku ya kazi kwenye mtandao wa Twita wakimshambulia Okwara.
Kucheza karata ya jinsia kila wakati.
Wanawake wanapaswa kulinda heshima yao.
Kupiga picha hizo na kuwasilisha picha hizo pia si jambo la kimaadili.
Mtazamo wa kijinga na wa kijinga kutoka Okwara.
Kwa kina, unajiuliza kama Corona amekula ubongo.
Wanaume wenye kichaa walikuwa juzi wa mtandaoni.
Mara tu baada ya hapo amepata msamaha wa pekee.
Mapema mwaka 2021, Msemaji wa Ikulu ya nchi hiyo Kanze Dena pia alikuwa mhanga wa udhalilishaji wa mtandaoni nchini Kenya.
Wakati akiwapa taarifa waandishi wa habari katika tukio fulani, watumiaji wa mtandao wa intaneti walimwaibisha kwa uzito wake.
Kwa haraka suala hili liligeuka kuwa mjadala wa mitandao ya kijamii, ambapo wa-Kenya na wadau wengine wa vyombo vya habari walijitokeza kumtetea Dena.
Shati ni kubwa sana, refu, fupi!
Nani aliweka viwango kwa jinsi wanawake wanavyopaswa kuonekana?
Kwa nini ni tatizo letu kwamba @KanzeDena ameuongeza uzito?
Naam, kumbe ni mama mpya, lakini, hana haja ya kutoa ufafanuzi!
Tafadhali mpe mapumziko!
Hii ni dhaifu mpya ambayo hatuna budi kuikataa
Makala iliyoandikwa na The Elephant, moja wapo ya machapisho ya kidigitali yanayoongoza nchini Kenya, ilibainisha kwamba mitandao ya kijamii nchini Kenya na duniani kote imegeuka kuwa mipaka ya matumizi ya nguvu na unyanyasaji.
Hakuna faida inayotolewa kwamba uanahabari wa kijamii umekuwa chombo muhimu kwa ajili ya maendeleo ya kijamii na kitaaluma, hasa kwa wanawake.
Wanawake wengi wamejenga biashara zao mtandaoni na, katika mchakato huo, wamejifunza namna ya kuwasiliana na wengine.
Wengi hutafuta wateja wa kununua na kuuza bidhaa zao kwenye mtandao.
Wengine wanapata majukwaa ya kukumbatia mawazo, yanayopelekea mamia kama sio mamilioni ya mashirika ya kijamii ambayo sio tu kuchochea ukuaji wa uchumi bali pia kuwezesha vijana wanaume na wanawake moja kwa moja kiuchumi.
Wamejifunza pia namna ya kuboresha ujasiriamali wao mtandaoni.
Bila ya shaka basi, mitandao ya kijamii imejitokeza kama sehemu muhimu ya kufanya biashara.
Hii ni muhimu kwa wanawake kuwa na uwezo wa kiuchumi na kuonekana kwao.
Chanzo: Tembo
Inaonekana kuwa kwa wanawake kushiriki kwenye mazungumzo yenye maana mtandaoni kuhusu mada zinazohusu maisha yao, lazima mtandao wa intaneti uwe mahali salama zaidi kuliko ilivyo sasa.
Bendera yenye rangi za upinde wa mvua.
Picha na Marco Verch Professional Photographer kwenye Flickr, CC BY 2.0.
Mataifa ya Karibeani, moja baada ya jingine, yamekuwa yakifanyia marekebisho vitabu vya sheria ili kuonyesha usawa kwa watu wa mapenzi ya jinsia moja kwa kuhalalisha vikwazo dhidi ya ukoloni.
Mwaka 2016, nchi hii ilikuwa Belize.
Miaka miwili baadae, Trinidad na Tobago walifuata mashtaka yao, lakini athari za mara kwa mara za kubomoa vipengele vya sheria zimekuwa si za polepole.
Miaka mitatu baada ya mahakama kusikia kuwa sheria za nchi zinazohusiana na masuala ya kujikinga na ngono si za kikatiba, Sheria ya Usawa ya Trinidad na Tobago (EOA) hatimaye inaonekana kubadili sheria zake zinazohusiana na masuala ya mahusiano ya kimapenzi.
Kusudi la sheria hiyo lililotangazwa ni kuzuia aina fulani za unyanyapaa na kukuza usawa wa fursa kati ya watu wa hali tofauti.
Kwa lengo hili, Tume ya Hali sawa na Mahakama ya Hali sawa walianzishwa kushughulikia masuala kama hayo lakini mpaka sasa, hakuna chombo ambacho kimeshindwa kushughulikia masuala ya ubaguzi wa kimapenzi.
Sheria za sasa zinahusisha ubaguzi unaohusiana na ngono, rangi, ukabila, asili, dini, hadhi ya ndoa, au ulemavu katika masuala ya ajira, mafunzo, elimu, na mambo kama hayo.
Shinikizo la kubadili Sheria ya sasa lilipanda baada ya Scotiabank Trinidad na Tobago kutangaza mnamo Aprili 14 kwamba itapanua manufaa yake ya kiafya kwa wafanyakazi wenza walio kwenye mahusiano ya jinsia moja, kwa namna ile ile ambayo tayari ilishatoa fursa kwa wafanyakazi wenza walio kwenye mahusiano ya kimapenzi na watu wa kawaida.
Tangazo hilo lilichochea majadiliano ya kitaifa kote na lilipongezwa na Chemba ya Biashara ya Marekani (AMCHAM) na Ian Roach, mwenyekiti wa Tume ya Hali sawa, ambaye alibainisha katika mahojiano na Trinidad na Tobago Newsday:
Ni hatua nzuri kwa sekta binafsi na hasa ya benki, ambayo ina makundi makubwa ya wafanyakazi.
Ni muhimu kwamba wengine wafuatilie kesi zao, kinyume na vile sheria inavyosisitiza.
Mwanasheria Mkuu wa Serikali Faris Al-Rawi amesema anatiwa moyo na mpango wa ushirikiano wa Scotiabank na anakuwa tayari kufanya kile kinachoweza kutumika ili kukabiliana na imani za ubaguzi zilizopo.
Msimamo wa Al-Rawi unatofautiana sana na ule wa Rais baada ya maamuzi ya Mahakama Kuu ya mwaka 2018; mara baada ya hukumu hiyo kupitishwa, serikali ilitangaza nia yake ya kukata rufaa.
Wakati ambapo Trinidad na Tobago bila shaka zimefanya maendeleo makubwa linapokuja suala la unyanyapaa wa wanachama wa jumuiya ya mashoga na wasagaji, hali ya hofu dhidi ya mashoga ina misingi ya kidini bado yapo.
Miitikio ya umma juu ya tangazo la Scotiabank kwenye majukwaa ya mitandao ya kijamii kama Facebook ilipokelewa na kukosolewa sana.
Wakati huo huo, watu wa LGBT+ wanaendelea kukabiliana si tu na unyanyasaji, lakini pia na vitendo vya vurugu, vingi vikiishia kuuawa.
Hivi karibuni, mauaji ya Marcus Anthony Singh, mwanachama wa jumuiya ya mashoga nchini humo, yaliibua majadiliano kwenye mtandao kuhusu ukweli ambao mashoga wengi wanakabiliana nao kwa sababu ya masuala ya kiusalama na vitendo vya unyanyasaji.
Mazungumzo hayo mengi yamekuwa yakitokea katika Mitandao ya Twita, ambayo inatoa jukwaa la maongezi ya sauti pekee kwa ajili ya majadiliano salama na elimu.
Wakati Jaji Mkuu Al Rawi hajatoa mtiririko wa matukio ambapo mabadiliko ya sheria yatafanywa, kwa jamii ya mashoga na washirika wake, matumaini yamebaki kuwa hatua za makampuni binafsi kama vile Scotiabank zitafuatiliwa na serikali, na hatimaye kusababisha mabadiliko ya kijamii.
Mhandisi wa Kifaransa na mtengenezaji wa /e/ Foundation Gaël Duval.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Kwa makampuni ya intaneti na teknolojia, kukusanya taarifa za watumiaji kubaki kuwa moja ya vyanzo vyao vikuu vya mapato.
Lakini mfano huu wa kibiashara unahusisha hatari ya usalama kwa watumiaji, kama inavyoonyeshwa na matukio ya mara kwa mara ya matumizi ya kibiashara yasiyotangazwa, uvujaji mkubwa, na visa vya udukuzi.
Je, kuna suluhisho la maana kwa ajili ya kuimarisha faragha ya watumiaji?
Makampuni kama vile Google na Apple yanatilia makini kukusanya taarifa za watumiaji wa mtandao wa kila siku, hasa kupitia simu za kisasa na kuchanganya taarifa kutoka kwenye zana zinazotumika kwa muda mwingi: mawasiliano na agenda za watumiaji, kwa mfano.
Zana nyingi za teknolojia hufuatilia eneo la mtumiaji katika muda halisi, wakati zana za teknolojia ya afya na michezo huchimba ndani ya taarifa zake za kibayometriki.
Takwimu hizi zinakusanywa na kuchambuliwa, zikidaiwa kutoa huduma mahiri na za hali ya juu.
Kwa hakika, watumiaji wengi hawatambui kuwa wanatoa taarifa nyingi kwa watoa huduma au wamiliki wa majukwaa, bila malipo.
Wanaharakati wa masuala ya faragha, kama vile Max Schrems wa Austria, wameonyesha mashaka makubwa kuhusu muundo huu.
Wanabainisha hatari ya ongezeko la ukiukwaji wa faragha na unyanyasaji.
Hili lilikuwa na picha halisi ya kashfa ya Facebook inayofahamika kama kesi ya Cambridge Analytica ambapo kampuni ya ushauri ya Kiingereza Cambridge Analytica ilipata taarifa binafsi za watumiaji 87 milioni wa Facebook bila ridhaa yao, ili kutoa msaada wa uchambuzi kwenye kampeni za uchaguzi wa rais wa 2016 kati ya Ted Cruz na Donald Trump.
Schrems anasema aliwaonya wawakilishi wa Facebook kuhusu shughuli za uchimbaji wa takwimu za Cambridge Analytica, lakini hakuweza kuwashawishi wachukue hatua:
[Wawakilishi wa Facebook] walisema waziwazi kwamba kwa maoni yao, kwa kutumia jukwaa unalenga katika hali ambayo watu wengine wanaweza kuanzisha zana tumizi na kukusanya takwimu zako.
Lakini ni kwa nini ujali faragha kama huna cha kuficha, baada ya yote?
Whistleblower Edward Snowden alijibu swali hilo katika mjadala wa Reddit mwaka 2015:
Kusema kuwa hujali haki ya kuwa na faragha kwa sababu hakuna cha kuficha si tofauti na kusema kuwa hujali uhuru wa kujieleza kwa sababu hauna cha kusema.
Hatari halisi zinazohusishwa na matumizi ya majukwaa ya teknolojia ya habari
Mhandisi wa programu na mtaalamu wa takwimu wa Kifaransa Gaël Duval amehusika kwa miaka mingi katika utengenezaji wa zana huru, ikiwa ni pamoja na mfumo wa kuendesha usambazaji wa Linux (kwa kutumia kiini cha Linux) ambao unaweza kurekebishwa kisheria na kusambazwa kwa wengine.
Duval aliamua kujenga mfumo utakaowalinda zaidi watumiaji wa simu za kiganjani: /e/OS.
Global Voices ilizungumza naye ili kuelewa jinsi teknolojia ya mawasiliano inavyoathiri maisha, na kutoa fursa na hatari.
Haya ni maoni yake juu ya mageuzi ya teknolojia kama hiyo:
Hili ni swali la kifalsafa.
Binafsi ninayo mitazamo mchanganyiko kuhusu suala hili kwa sababu nimekuwa nikipenda teknolojia.
Lakini wakati huo huo, ninajisikia kuwa wakati mwingine inavuka mipaka, na ninakumbuka muda ulipokuwa umepita kwenye boti ya simu ili upate simu.
Labda ilikuwa ni maisha yasiyojali na yaliyokuwa na mambo mengi ya kufanya.
Vijana wadogo wanaweza kushangaa kujua kwamba mpaka nilipokuwa na miaka mitano, hakukuwa na simu nyumbani na televisheni.
Kwa hiyo wakati mwingine najisikia kuwa nimeishi sehemu ya maisha yangu katika dunia tofauti kabisa, ambayo hayupo tena.
Kwa upande mwingine, inasisimua sana kuona kile tunachoweza kufanya kwa teknolojia ya kisasa, kama vile kuwa na simu ya video ya hali ya juu na mtu mwingine kutoka upande mwingine wa dunia, na kuona magari yote ya umeme ambayo, angalau, hayachomi mafuta na [hujaza] mapafu yetu na hewa za mafuriko.
Licha ya hatari za kutaka kujua mambo kwa wale wanaoendelea kukumbuka nyakati kama hizi, bado tunakabiliwa na hatari ya kweli ya kutegemea teknolojia ya habari.
Utafiti wa mwaka 2018 ulihusisha matatizo ya tabia za watoto wanaotumia simu za kisasa kwa matumizi makubwa, jambo ambalo lilionyeshwa kuwa linasababisha masuala kama vile tatizo la kukosa makini (ADD) na ugonjwa wa kushuka moyo.
Utafiti uliochapishwa mwaka 2020 na Common Sense Media uligundua kwamba asilimia 50 ya vijana katika eneo la Los Angeles wanahisi kutegemea simu za kisasa (smartphone).
Hatari inayotokana na matumizi yetu ya teknolojia hiyo ilitambuliwa waziwazi na vyombo vya ndani kutoka kwenye nyanja hiyo katika filamu ya Netflix iitwayo The Social Dilemma, ambayo inajumuisha shuhuda kutoka kwa wafanyakazi wa zamani wa Big Tech ikiwa ni pamoja na Google, Twitter na Facebook wakieleza namna walivyokusudia kuleta uzoefu kwa faida kwa watumiaji.
Baadhi ya serikali zimeitikia kwa kuboresha sheria za ulinzi ili kukuza uelewa wa watumiaji na kuweka wajibu zaidi kwa makampuni ya teknolojia.
Mwezi Mei 2018, Umoja wa Ulaya ulipitisha Kanuni ya Mkuu ya Ulinzi wa Taarifa (GDPR).
Sheria inaongeza vikwazo kadhaa kwa utawala wa takwimu, kama vile kuwataka watumiaji kupata kibali cha wazi kwa matumizi ya takwimu zao na kuyataka makampuni kuondoa takwimu hizi katika kipindi cha miaka mitatu bila kuingiliana.
Pia, sheria hiyo inatoa faini kubwa sana kwa wale wasioheshimu sheria hizo.
Lakini utekelezaji wa sheria hiyo umezuiwa na ukosefu wa nyenzo za kufanya hivyo miongoni mwa mamlaka za mitaa, na bila shaka, utawala huo unaweza kutumika tu katika nchi wanachama wa Umoja wa Ulaya.
Zana ya kuwawezesha watumiaji
Hali ya hewa ilimshawishi Duval kuhusu umuhimu wa kutengeneza zana ambayo itawawezesha watu kudhibiti taarifa zao wenyewe, kama anavyoeleza:
Kauli mbiu yetu ni data zako, kwa sababu data zako binafsi ni mali yetu, na wale wanaojidai kwamba hazipaswi kuwa kinyume cha uhuru na demokrasia, au wana biashara inayohamasishwa na matangazo ya biashara kwa sababu data zao binafsi zinaweza kusaidia kuuza matangazo kwa bei ya juu zaidi.
Hivi ndivyo mfumo huo alioutengeneza unavyofanya kazi:
ni mfumo wa kidigitali unaotoa mfumo wa uendeshaji wa simu za kisasa ambao hautumi Google sehemu yoyote ya taarifa zako binafsi, kama vile utafiti wako, ardhi yako na ambao unaheshimu faragha ya watumiaji wa taarifa zako.
Haitazami taarifa za mtumiaji kwa kusudi lolote.
Hiyo hutoa pia huduma za msingi za mtandaoni kama vile anuani ya barua pepe, kiasi fulani cha uhifadhi, kalenda, namna ya kuhifadhi mawasiliano yako na kila kitu kilicho kwenye mfumo unaofanya kazi wa simu ya mkononi.
Duval alisema kwamba linapokuja suala la data binafsi, Google na Apple wako kwenye mashua hiyo hiyo kuchochea nishati ya kibiashara ya Google, ambayo kimsingi inatokana na uuzaji wa matangazo, wakati Apple, bila kujali madai ya kulinda faragha ya watumiaji wake, inakadiriwa kuwa na kiasi cha dola bilioni 8 hadi bilioni 12 za kimarekani kila mwaka ili kuingiza mapendekezo ya Google kwenye iPhones na iPads.
Duval aliongeza:
Kwa kutumia simu ya iPhone, mtumiaji anatuma takribani MB 6 za taarifa zake binafsi kwa Google, kila siku.
Kiasi hiki ni mara mbili kwa watumiaji wa mtandao wa Android.
Hata hivyo, vifaa vya Apple ni kama sanduku lililofungwa, bila ya uwazi wa kile kinachoendelea ndani yake.
Inakupasa uwaamini.
Sisi, kwa upande mwingine, tunaunga mkono faragha ya kudhibitiwa: /e/OS na nambari za programu za wingu (dawa ya kutengeneza bidhaa) ni zana huru.
Inaweza kuhojiwa na wataalamu na kukaguliwa.
Katika mazingira ya kuongezeka kwa utegemeaji wa simu za kisasa, ni dhahiri kuwa sheria za ulinzi hazitoshi kukuza uelewa na kuwapa watumiaji zana sahihi na ufahamu wa kulinda faragha ya taarifa zao na kwamba hii ni sehemu ambayo zana ya kidigitali ambayo huwafanya watumiaji kuwajibika zaidi na wenye kujiheshimu inaweza kuwa na nafasi muhimu.
Taarifa na uelewa ni muhimu ili kuzuia kuenea kwa ugonjwa huu wa COVID-19.
Hapa Kenya, wahudumu wa afya katika kliniki wanazitambua jamii kwenye COVID-19.
Picha: Victoria Nthenge na Trocaire ina leseni chini ya leseni ya CC BY 2.0
Kikundi cha chanjo cha Kenya COVID 19 kimevutiwa na madai ya hongo, kupunguza foleni na ufisadi mambo ambayo yamewaacha raia masikini na wazee wakisubiri katika foleni ndefu nje ya hospitali za umma hata wakati nchi ikihangaika na wimbi la tatu la maambukizi na vifo.
Wakati huo huo, mamia ya Wakenya wenye uhusiano wa karibu wanalipa chochote kinachofikia dola za Kimarekani 100 ili kupokea sindano ya mapema kwa siri, kama ilivyorekodiwa kupitia akaunti za mashahidi waliopo kwenye mtandao na habari zinazotangazwa na Wakenya mbalimbali mtandaoni na hata kwenye vyombo vya habari vya kimataifa.
Mapema mwezi Machi mwaka huu, Kenya ilipata kiasi cha dawa zaidi ya milioni 1 za chanjo kutoka kwa Oxford-AstraZeneca kupitia mradi wa COVID-19 Vaccines Global Access, mradi unaofadhiliwa na Shirika la Afya Duniani unaojulikana kwa jina la COVAX.
Utoaji wa dawa hiyo ni mwanzo wa kampeni ya kutoa chanjo bure katika hospitali teule za umma na zile binafsi.
Umuhimu huo uligawanywa katika awamu tatu: wafanyakazi wa afya, maafisa wa usalama na uhamiaji, raia wenye umri wa zaidi ya miaka 58 na watu wazima wenye hali fulani za kiafya, na raia wengine walio katika mazingira hatarishi kama vile wale wanaoishi katika makazi yasiyo rasmi.
Nchi hiyo inakusudia kupokea dawa milioni 24 kupitia COVAX.
Serikali inapanga kuchanja asilimia 50 ya raia wa nchi hiyo ifikapo mwezi Juni 2022 kwa kutumia mchanganyiko wa chanjo za COVAX na michango kutoka katika nchi nyingine, linaripoti gazeti la The Washington Post.
Katika taarifa kwa vyombo vya habari, Mwakilishi wa UNICEF wa Kenya Maniza Zaman alisherehekea kuwasili kwa chanjo za kwanza nchini Kenya.
Kwa kuwasili kwa chanjo hizi, UNICEF na washirika wake wanaheshimu ahadi ya taasisi ya COVAX kuhakikisha kuwa watu kutoka nchi maskini hawajabaki nyuma katika orodha ya chanjo zinazoweza kuokoa maisha, alisema.
Hata hivyo, jukwaa hili lililopangwa kwa vipengele vitatu lilianguka mara tu zoezi hilo lilipoanza kwa sababu ya uamuzi wa dakika ya mwisho wa serikali wa kuendesha zoezi hilo kwa kasi, hatua ya pili ikijibu wimbi la tatu, mgongano wa maslahi ya kisiasa, na serikali kushindwa kuwashauri wananchi na kuwafahamisha.
Katika makala yake akihoji kinachoendelea kwenye zoezi la chanjo la Kenyas COVID 19, Patrick Gathara, mwandishi anayeishi Nairobi na mchoraji mashuhuri wa tuzo kadhaa za kisiasa alibainisha:
Wanasiasa kwa sauti kubwa na kujitolea walisema kuwa wanapaswa kutangulizwa kuhamasisha kujiamini miongoni mwa watu, hata kama wizara ya Afya ilikuwa inaripoti kuwa kumekuwa na upinzani mdogo.
Kwa sababu serikali ilipuuza umuhimu wa kufafanua mpango wake kwa wananchi, kulikuwa na mkanganyiko ulioenea kuhusu wapi na lini watu walitarajiwa kuwa kwenye foleni.
Pamoja na maelekezo ya serikali kuweka mbele wananchi zaidi ya umri wa miaka 58, vyombo vya habari vya Kenya viliripoti kuwa wafanyabiashara na wanasiasa ambao si wa rika hili wamepata namna ya kulipiza kisasi mapema, na kufichua utengano kati ya matajiri na masikini.
Wakati huo huo, wazee wenye sifa na Wakenya maskini, ambao hawana uhusiano na hawana fedha za kulipia rushwa, mara nyingi husubiri katika foleni siku nzima kuanzia saa 5 asubuhi, ili kuombwa kurudi siku inayofuata kwa sababu vipimo vimekwisha, kwa mujibu wa gazeti la The Washington Post.
Walikuwa na mlango mwingine kwa marafiki zao, Mary Njoroge, 58, mmoja wa walimu, aliliambia gazeti la The Washington Post.
Bila ya baba wa kimungu kukusaidia katika mchakato huu, unapaswa kufanya nini?
Tukio kama hilo lililotokea katika hospitali nyingine ya serikali liliripotiwa na @_Sativos, mtumiaji wa Twita anayeishi Nairobi, Kenya.
Katika mtiririko wa Twita, alisimulia uzoefu wa shangazi yake, mwalimu mstaafu katika miaka yake ya 60.
Wakati watu wazima wakisubiri katika foleni, muuguzi alipiga simu na majina na vijana walikuja mbele kuchanjwa.
Wakati shangazi yake alipouliza ni nini kilichokuwa kinatokea, muuguzi huyo alimpa namba ambapo angeweza kutuma pesa, alisema kwenye mtiririko wake wa Twita.
Kufuatia taarifa za watu waliokuwa na shauku zaidi na kampeni ya chanjo hiyo, Katibu wa Baraza la Afya la Kenya, Mutahi Kagwe aliwaambia waandishi wa habari:
Nafikiri mahali fulani katika mkondo wa maisha kunaonekana kuwa tumesitawisha mkanganyiko kuwa mtu yeyote anaweza kwenda kwenye kituo cha chanjo na kupata chanjo.
Ninataka kuweka bayana zaidi, wale wanaofanya chanjo wanapaswa kuwajibika kwa kila dawa waliyotumia na kiasi walichotumia lazima kiwe sawa na mtu anayeweza.
Rais wa Chama cha Wauguzi wa Kenya Alfred Obengo aliwaomba Wakenya ambao hawapo kwenye orodha ya vipaumbele kuepuka kupanga foleni kwa ajili ya chanjo hiyo.
Katika kutoa uwazi wa jinsi serikali ya Kenya ingaliweza kuepusha mkanganyiko huu katika mpango wake wa kuchukua nafasi, Gathara anahitimisha makala yake kwa kusema:
Mengi ya haya yangeweza kuepukwa kama serikali ya Kenya na washirika wake wa kidunia, ikiwa ni pamoja na Shirika la Afya Duniani na serikali za Magharibi, wangewatendea wa-Kenya kama washirika wao wenyewe badala ya kuwa raia wa kikoloni na kuteswa kikatili na kunyanyaswa.
Bahati mbaya kwa Wakenya, nchi yao ya kikoloni haijui namna ya kutenda tofauti kwa namna yoyote.
Mwezi Desemba mwaka jana, jicho la dunia lilivutiwa na Ajentina wakati utoaji mimba ulipohalalisishwa katika nchi hiyo.
Lakini ni kwa kiasi gani wasichana na wanawake wanalazimishwa kuwa akina mama katika sehemu nyingine za dunia?
Tazama au sikiliza toleo hili la Global Voices Insights (ambalo awali lilikuwa likisambazwa moja kwa moja mnamo Aprili 7), ambapo mhariri wetu wa Amerika ya Kusini Melissa Vida anaungana na mjadala mkali kuhusu haki za uzazi na wataalamu na wanaharakati zifuatazo:
Debora Diniz (Brazil): mwananatropia anayeendeleza miradi ya utafiti kuhusu maadili ya kibaiolojia, usawa wa mwanamke, haki za binadamu na afya.
Anafundisha katika Chuo Kikuu cha Brasilia, ni mtafiti katika Chuo Kikuu cha Brown, na ni mwanaharakati wa haki za uzazi.
Dokumentari zake kuhusu utoaji mimba, ndoa za usawa, utafiti wa hali ya chini kwa chembe za damu na utafiti wa chembe za msingi zimepokea tuzo nyingi za kitaifa na kimataifa na zimechunguzwa katika mashindano mengi.
Joy Asasira (Uganda): Mwandishi anayeongoza wa Afya ya Kujamiiana, Haki za Binadamu, na mtetezi wa masuala ya kijinsia na mkakati mwenye utetezi wa kidunia, kampeni, ujenzi wa harakati na uratibu.
Joy alitunukiwa tuzo ya Mwanasheria Bora wa Haki za Binadamu wa Chama cha Sheria cha Uganda mwaka 2018-2019 na kutambuliwa kama kiongozi wa kike mwenye umri wa kati katika shirika la Afya Duniani kwenye Mkutano wa Wanawake kwenye Kongamano la Afya Duniani 2017 kwenye Chuo Kikuu cha Stanford.
Emilie Palamy pradichit (Thailand): mwanzilishi na mkurugenzi wa Taasisi ya Manushya, ambayo alianzisha mwaka 2017 (Manushya inamaanisha Human Being in Sanskrit), yenye lengo la kuimarisha nguvu ya jamii za sehemu hiyo, hasa wanaharakati wa haki za binadamu wanawake, ili waweze kupigania haki zao, usawa na haki za kijamii.
Yeye ni mwanasheria wa kimataifa wa haki za binadamu aliyebobea katika kutafuta haki kwa jamii za watu wa hali ya chini.
R Umaima Ahmed (Pakistani): mwandishi wa habari wa kujitegemea.
Mapema alikuwa Mhariri wa Tovuti katika gazeti la The News la Jumapili na la The Nation.
Kwa miaka kumi amekuwa akifanya kazi za maudhui, magazeti na vyombo vya habari vya mtandaoni.
Anakazia masuala ya usalama wa kidijitali, masuala ya wanawake, na haki za wanyama.
Ni mchangiaji wa Global Voices.
Dominika Lasota (Poland): Mwanaharakati wa masuala ya tabia nchi mwenye umri wa miaka 19 ambaye ni sehemu ya harakati za siku za Ijumaa kwa ajili ya mustakabali na mgomo wa wanawake.
Wakala wa fedha kwenye simu ya mkononi anasubiria wateja jijini Dar es Salaam, Tanzania.
Chini ya Sheria ya Maudhui ya 2020, uhuru wa kujieleza unazuiliwa na ada kubwa pamoja na nguvu ya serikali ya kuondoa maudhui yaliyokatazwa.
Picha na Fiona Graham/WorldRemit kupitia mtandao wa Flickr, CC BY SA 2.0.
Makala hii ni sehemu ya UPROAR, mradi mdogo katika vyombo vya habari unaoishinikiza serikali kushughulikia changamoto za haki za kidijitali katika Jarida la UPROAR (UPR).
Mapema mwezi Machi, wakati Watanzania walipoanza kudodosa kuhusu afya na eneo la Rais John Magufuli, wananchi wengi waliingia kwenye mitandao ya kijamii wakiuliza maswali na wasiwasi wao.
Kama majibu, serikali ilitoa vitisho vya kuwakamata watu wengi kwa yeyote atakayetumia mitandao ya kijamii kusambaza taarifa za uongo kumhusu rais.
Mamlaka za serikali zilitafuta Sheria ya Makosa ya Mtandao ya Tanzania ya 2015, pamoja na Sheria ya Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta ya mwaka 2020 (EPOCA) kwa lengo la kuwakamata na kuwaweka kizuizini wale wote waliovunja sheria.
Serikali mara nyingi imetumia sheria za makosa ya mtandao na kanuni za maudhui ya habari za mtandaoni kupuuzia na kudhibiti haki za kidijitali na uhuru wa kujieleza nchini Tanzania, kipindi hiki hakukuwa na tofauti yoyote.
Mnamo Machi 17, rais wa wakati huo Samia Suluhu Hassan alifichua kwenye Televisheni ya Taifa kwamba John Magufuli amefariki dunia.
Mara baada, Hassan aliapishwa kama rais wa sita wa Tanzania.
Hadi wakati huo, watu wasiopungua wanne walikamatwa katika maeneo mbalimbali ya nchi kwa kusambaza uvumi wa uongo kuhusu afya na eneo la Magufuli.
Wengi sasa wanafikiri kama Tanzania itapitia na kurekebisha sheria zake za maudhui ya habari za mtandaoni katika kipindi cha baada ya Magufuli, au kama sheria hizi zitaendelea kutumika hadi 2025 – sehemu iliyobaki ya awamu ya Magufuli iliyowekwa na Hassan.
Mapema mwezi Machi, Innocent Bashungwa, Waziri wa Habari, Utamaduni, Sanaa na Michezo wa Tanzania, alitoa onyo kwenye vyombo husika vya habari kuacha kusambaa kwa tetesi kuhusu mahali walipo Maguful, ambazo hazijaonekana hadharani tangu Februari 27.
Kwa nyongeza, Waziri wa Sheria na Mambo ya Katiba, Mwigulu Nchemba, aliwatishia watumiaji wa mtandao kuwa na kifungo jela kwa kutumia ukurasa wake wa Twita kwa kusambaza tetesi zisizo na maana, hasa Kifungu cha 89 cha Kanuni ya Makosa ya Jinai na Kifungu cha 16 cha Kanuni ya Makosa ya Mtandao.
Mkuu wa Polisi, Ramadhani Kingai alionyesha kupendezwa kwake kwenye akaunti ya Twita ya Kigogo, jina la Kiswahili linalomzunguka afisa wa ngazi ya juu, ambaye mara nyingi huweka wazi makosa yanayofanywa na serikali.
Wanaharakati wa haki za binadamu wamelaani hatua hizi na hali ya jumla ya hofu inayotokana na kanuni hizi na vitisho vinavyofuatia ya utekelezaji.
EPOCA 2020: Vizingiti zaidi juu ya haki za kidijitali
Tanzania imeshuhudia maendeleo makubwa ya mtandao wa intaneti, mawasiliano na teknolojia katika muongo uliopita.
Hata hivyo, serikali mara nyingi huwa na ushawishi mkubwa na makampuni ya habari Tanzania na majukwaa pamoja na vyombo huru vya habari hukosa utofauti katika maana ya mitazamo na uwakilishi.
Intaneti imetengeneza nafasi mpya kwa ajili ya wanablogu vijana wa Tanzania na wanaharakati wa mitandao ya kijamii kufanya sauti zao zisikike, lakini serikali haijakaribisha ukweli huu mpya.
Mwaka 2010, Tanzania ilichapisha Sheria ya Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta, ya kwanza ya aina yake nchini humo.
Hadi mwaka 2018, kanuni maalum kuhusiana na maudhui ya mtandaoni zilitolewa kupitia Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroniki na Posta (Maudhui ya mtandaoni), za mwaka 2018.
Serikali ilidai kanuni hizi zinakusudiwa kufuatilia na kudhibiti raia kutumia mitandao ya kijamii, hususani, na kushughulikia masuala kama vile matamshi ya chuki na upotoshwaji wa taarifa.
Hata hivyo, kanuni hizi hazikutumika tu kwa vyombo vikuu vya habari bali pia kwa wanablogu na watoa maudhui, ambao walishangazwa na takwa hilo jipya la kulipa kiasi cha dola za Marekani 900 ili kupata leseni.
Hii inajumuisha yeyote anayetoa kipindi cha televisheni au redio inayooneshwa moja kwa moja.
Utoaji wa ada ghafla uligeuza mitandao ya kijamii nchini Tanzania kuwa giza kwani wanablogu na watoa maudhui walikata tamaa kutokana na gharama hizo kubwa.
Wanasiasa wa upinzani na watumiaji wa mitandao ya kijamii walikosoa kanuni hizi kwa kudhalilisha uhuru wa vyombo vya habari vya mtandaoni pamoja na asasi za kiraia.
Mwaka 2020, Tanzania ilitoa kanuni mpya za EPOCA, zilizotolewa kwa Kifungu 103 cha Sheria ya Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta, 2010, zilizoanza kutekelezwa mwezi Julai 2020, na kutangazwa kupitia Gazeti la Serikali kuhusu Taarifa ya Serikali Na. 538.
Kuna tofauti kubwa kadhaa kati ya toleo la mwaka 2018 na 2020 la EPOCA.
Kwanza, Mamlaka ya Mawasiliano Tanzania (TCRA) ilirudisha tena malipo yakiwa na makundi matatu ya ziada yaliyo chini ya maudhui ya mtandaoni: habari na habari za hivi karibuni, burudani na elimu au masuala ya kidini, na kuongeza vikwazo kwa watoa maudhui binafsi.
EPOCA 2020, Sehemu ya VI, Sehemu ya 116:
Mtu yeyote anayetoa huduma za mtandao bila kupata leseni yoyote inayohitajika, anafanya kosa na atatakiwa kulipa faini ya si chini ya shilingi milioni 6 za Tanzania au kifungo kisichopungua miezi 12 au vyote kwa pamoja.
Pili, TCRA ilipanua orodha ya maudhui yaliyokatazwa ikiwa ni pamoja na, miongoni mwa mambo mengine, maudhui yanayohamasisha au kukuza kupigwa kwa simu, upelelezi, wizi wa takwimu, kufuatiliwa, kurekodi au kuingilia mawasiliano au mazungumzo bila haki.
Tatu, EPOCA 2020 pia ilipunguza muda ambao mmiliki wa leseni anapaswa kuitikia ukiukwaji wa maudhui yaliyokatazwa kwa kufunga au kusimamisha akaunti.
Kwa miongozo ya mwaka 2018, mmiliki leseni alikuwa na masaa 12.
Mwaka 2020, kwa kuzingatia Sehemu ya 3, Kifungu cha 11, muda wa kuitikia upunguzwa na kuwa masaa mawili.
Kushindwa kutii sheria hiyo ndani ya kipindi hiki kunazipa mamlaka ruhusa kuingilia kati, ama kwa kufunga au kuondoa akaunti.
Global Voices ilizungumza na wataalamu kadhaa wa sheria na haki za binadamu ambao walilaani marekebisho ya EPOCA 2020, wakisema inadumaza haki za kidigitali na ulinzi wa asasi za kiraia.
Wanasema kuwa kanuni hizi zinakandamiza zaidi haki za mtandaoni na kuwafanya wanablogu na waandishi wasimiliki maudhui yao ya mtandaoni.
Tatizo kubwa hapa ni kuwa mamlaka hizi hazina walinzi salama dhidi ya unyanyasaji, na kwa kuzingatia hali ilivyo sasa, zina madhara yanayokwamisha uhuru wa kujieleza nchini Tanzania, alisema mtaalam mmoja wa haki za binadamu aliyeomba kutokufahamika.
Post-Magufuli: Mustakabali wa haki za kidijitali nchini Tanzania
Chini ya utawala wa Magufuli, haki za kiraia, vyombo vya habari na tarakilishi zilishuka sambamba na vikwazo vya uhuru wa kujieleza mtandaoni.
Baada ya kifo cha Magufuli kisichotarajiwa, wengi sasa wanashangaa kuhusu mustakabali wa haki za kidijitali katika nchi hiyo baada ya miaka sita ya utawala unaoendelea kuwa wa kiimla.
Global Voices ilizungumza na maafisa kadhaa wa serikali juu ya masharti ya kutokutajwa jina kufuatia kanuni zilizopo na kilichopo hatarini katika suala la haki za binadamu katika anga la kidijitali.
Mtaalam mmoja wa haki za binadamu nchini Tanzania aliiambia Global Voices, kwa masharti ya kutokutajwa jina:
Kanuni hizi si za haki kwa kadri mtu yeyote anavyoweza kutiwa hatiani, kwa kuwa si raia wengi wanaoelewa maana ya kanuni hizi.
Mwingine akapendekeza kwamba serikali inachukulia mitandao ya kijamii kama jambo la kuudhi.
Aliwatahadharisha raia kuchukua tahadhari wanapozungumza katika majukwaa ya umma kwa sababu serikali inaweza kupata taarifa zao zote kisheria kupitia mtangazaji wa jukwaa hilo.
Mkakati wa EPOCA 2020 unafanya iwe vigumu sana kuwa na mtandao usiofahamika, chini ya Kanuni ya 9(e), ikiambatana na takwa la watoa huduma za intaneti la kuwasajili watumiaji wa mitandao ya kijamii kwa kutumia vitambulisho vya utambulisho wa kompyuta zao na kuweka kamera za kufuatilia shughuli zinazoendelea katika maeneo yao, kwa mujibu wa uchambuzi huu uliofanywa na Baraza la Habari la Tanzania.
Kanuni hizi zinahimiza makosa ya jinai ya kukashifu, zinazuia kuficha jina la mtu, zinatoa adhabu kali kwa ukiukwaji wa sheria na zinatoa mamlaka kamili ya kuondoa maudhui kwa TCRA na wapatanishi.
EPOCA haipatani na viwango vya haki za kidijitali vinavyokubaliwa kimataifa.
Kwa ujumla, kanuni hizi zinazuia uhuru wa habari na kujieleza nchini Tanzania.
Hata hivyo, serikali ya Tanzania ina wajibu wa kuheshimu na kudumisha haki ya uhuru wa kujieleza na kushirikiana na watu wote ikiwa ni pamoja na wanachama wa vyombo vya habari, vyama vya kiraia, na vyama vya upinzani, kwa mujibu wa katiba ya Tanzania ikiwa ni pamoja na mikataba ya kimataifa na ya kanda.
Haki hizi pia ni za muhimu kwa zoezi la haki ya kupiga kura.
Tanzania ipo njia panda inayotumia haki za kidijitali.
Chini ya Rais Hassan aliyeapishwa hivi karibuni, je chama tawala cha mapinduzi kitaendelea kimya na kudhibiti haki za kidijitali nchini?
Maelezo ya Mhariri: Mwandishi wa makala hii anapenda kutokufahamika kwa sababu ya masuala ya kiusalama.
Kuipiga hatua kubwa Tanzania kusingeweza kutokea kwa kasi ya kutosha, hasa pale Rais John Magufuli alipochukua madaraka mwaka 2015.
Hapa Kazi Tu, au Only Work Here kauli mbiu ya Magufuli iliyokufa, inayoonekana kwenye sehemu ya rangi ya kijani na njano, ikionyesha rangi za chama tawala cha CCM cha Magufuli.
Picha ilipigwa na Pernille Baerendtsen na kutumiwa kwa ruhusa yake.
Kote nchini Tanzania, maelfu ya watu wanakusanyika katika viwanja, viwanja vya ndege, na vizingiti ili kumwona marehemu Rais John P. Magufuli, wakati mwili wake unasafirishwa kwa ndege kusafiri kwa ajili ya sherehe za wiki nzima jijini Dodoma, mji mkuu, visiwa vya Zanzibar, Mwanza, na Chato, nyumba yake huko Ziwa Victoria, ambapo atalazimika kupumzika.
Magufuli alitangazwa kufa akiwa na umri wa miaka 61, mnamo Machi 17, katika hotuba yake kwenye Televisheni ya Taifa iliyotolewa na Rais wa wakati huo Samia Suluhu Hassan, iliyomalizia majuma kadhaa ya udadisi kuhusu hali ya afya yake na wapi alipo.
Alishukiwa kufariki dunia kwa sababu ya hali mbaya ya moyo:
Tangazo la Kifo kwa Rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.
Kifo cha ghafla cha Magufuli, hata hivyo, kimewaacha watanzania, na wengine, wakidodosa kuhusu mustakabali wa siasa na madaraka katika taifa hilo la Afrika Mashariki.
Siku ya Ijumaa, Hassan aliapishwa kama Rais wa sita wa Tanzania, akifanya historia kama Rais wa kwanza mwanamke wa Tanzania, Rais wa kwanza kuzaliwa katika visiwa vya Zanzibar vyenye aina fulani ya kujitegemea, na mwanamke wa kwanza wa Kiislamu wa Tanzania akitumikia katika nafasi ya juu kabisa.
Chini ya katiba ya Tanzania, Hassan atakuwa akitumikia mabaki ya Magufulis kwa kipindi cha miaka mitano mpaka 2025.
Katika kipande kifupi cha video, kilichosambazwa sana katika mitandao ya kijamii, Hassan anapingana na wasiwasi wake kuhusu uwezo wake wa kuongoza kama mwanamke:
Kwa wale wenye mashaka kwamba mwanamke huyu atakuwa rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ningependa kuwaambia kwamba mtu huyu anayesimama hapa ni rais.
[pongezi] Ningependa kurudia kwamba mtu huyu aliyesimama hapa ni rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, [na] ametokea kuwa mwanamke.
Wakati Watanzania wakiomboleza kwa ndugu Magufuli na kuchangia mabadiliko haya ya ghafla, wengi wamemkaribisha Hassan.
Mwanasiasa wa upinzani Zitto Kabwe, kiongozi wa chama cha ACT Wazalendo, anapata matumaini katika historia ya Hassans ya uanaharakati na kufanya kazi kama mwanachama wa jumuiya za kiraia.
Historia nzuri ya Rais @SuluhuSamia katika dakika 20, imewekwa yeye mwenyewe [kwa maneno yake mwenyewe]
Anasema alikuwa mwanaharakati.
Alikuwa mtumishi wa umma.
Asante Chambi kwa kuhakikisha ninaona hili.
Usishindwe kusikiliza.
Wakati Hassan kwa kawaida hujulikana kama muundaji makubaliano, anayetoa wito wa umoja na utulivu wakati wa kipindi cha mpito, Magufuli alijulikana kama bulldozer, jina la utani alilolijipatia mwanzoni kama Waziri wa Kazi kwa ubora wake katika kujenga barabara.
Ninamkumbuka Magufuli
Kanga akimkumbuka marehemu John Magufuli, rais wa tano wa Tanzania, aliyefariki Machi 17, 2021.
Kwa heri baba yetu, Mungu na akubariki / Daima tutamkumbuka shujaa wetu.
Watanzania na Waafrika wengi wanamkumbuka Magufuli kupitia mitandao ya kijamii kwa yale mabaya na mazuri.
Wabaya na Wema wa Magufuli pia hawapaswi kupingwa, na inamaanisha urithi anaouacha nyuma ni mgumu lakini pia ni wa thamani.
Kambi za wafuasi wa Magufuli na wapinzani wa Magufuli hazitaweza kamwe kukubaliana na mjadala utaendelea kwa miaka mingi.
Magufuli alipata umaarufu mapema katika urais wake kutokana na ahadi yake kali ya kupambana na ufisadi.
Juhudi zake za kukuza miradi mikubwa ya miundo mbinu na maendeleo ya viwanda zimechochewa na wa-Tanzania wengi kutamani kujiamini baada ya miongo kadhaa ya kutegemea misaada ya kimataifa.
Kwa mfano, mwezi Aprili, Magufuli alikataa mkopo wa dola za Marekani bilioni 10 (sawa na dola za Marekani moja) kutoka China kwa ajili ya mradi mkubwa uliopendekezwa jijini Dar es Salaam, akisema ni mlevi peke yake anaweza kukubali mkataba huo.
Kanga hii ilimfanya Rais Magufuli afike kabla ya uchaguzi wa mwaka jana.
Inasomeka: Uliahidi Umetenda Tunatushukuru, kwa Kiswahili, au Mliahidi, mlitoa, tunashukuru, kwa Kiingereza.
Inabainisha mafanikio ya Magufuli katika ujenzi wa barabara (barabara), ndege (ndege), madaraja (daraja) na treni za kisasa (reli ya kisasa).
Picha ilipigwa na Pernille Baerendtsen na kutumiwa kwa ruhusa yake.
Mwelekeo wake dhidi ya rushwa ulitoa wito kwa watazamaji wa kimagharibi, na vyombo vya habari mwanzoni viliandika mawazo yake kwa mtazamo chanya.
Kwa wengine, Magufuli anakumbukwa kama kiongozi wa kweli wa nchi za Afrika na Mwafrika anayetanguliza Afrika.
Wengine wanamkumbuka kama rais aliyepokea umaarufu wa kitaifa kuliko jambo jingine lolote:
Been anaifuatilia Tanzania akimwomboleza John Magufuli.
Tulilaani njia zake za kujitawala, ukamilifu wake, na kupuuzia nia yake zisizo za kisayansi, lakini wazi, pale mwanaume na mwanamke walipokuwa mitaani, mwanamume mwenzake alikuwa anafahamika sana.
Hata hivyo, Magufuli alitumia utawala wa kiimla ambapo haki za binadamu na uhuru wa kujieleza viliendelea kuteseka.
Kwa kipindi cha miaka sita iliyopita, Shirika la Haki za Binadamu la Human Rights Watch, Amnesty International, Kamati ya Kuwalinda Waandishi wa Habari, Global Voices na nyinginezo zimefuatilia kwa mfululizo kuzorota kwa ulinzi wa haki za kiraia na binadamu.
Tanzania imeangusha nafasi sita kwenye alama ya Freedom Houses kwa kupima demokrasia na uhuru kati ya mwaka 2020 na 2021.
Wakati bunge la Januari 2017 lilipojadili Sheria ya Vyama vya Siasa, ambayo ilipelekea kuzuiliwa kwa vyama vya upinzani, ilitafsiriwa kama ishara mbaya wakati bundi alipojitokeza bungeni.
Utawala wa Magufulis mara nyingi ulitumia sheria kama vile Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta (Maudhui ya habari za mtandaoni) (EPOCA), au Sheria ya Makosa ya Mtandao kupambana na sauti za wapinzani na upinzani wa umma.
Mwaka 2020 sheria zilizobadilishwa iliwazuia raia kutoa taarifa kwa umma ambazo zingeweza kusababisha vurugu au kashfa na maudhui yenye taarifa zinazohusu mlipuko wa ugonjwa hatari au wenye kuambukiza bila ridhaa ya maafisa wa ngazi za juu serikalini.
Raia hawakuweza kuzungumzia tetemeko lililoikumba eneo la pwani mwaka jana, achilia mbali janga lililoifikia Tanzania miezi kadhaa baadae.
Na katika kipindi cha majuma mawili ya uvumi kuhusu mahali ambapo Magufulis alipo na hali yake ya afya mwanzoni mwa mwezi Machi, watu wasiopungua wanne waliripotiwa kuwekwa kizuizini kwa kutwiti kuhusiana na rais huyo mbaya.
Je alifariki kwa sababu ya COVID-19, tho?
Magufuli ameripotiwa kufariki kwa sababu ya matatizo ya moyo, jambo ambalo amekuwa akipata matibabu kwa miaka 10.
Lakini kifo cha ghafla cha Magufulis kiliwaacha wengi wakijiuliza kama alikuwa ameshindwa na COVID-19.
Kwa wengi na si kwa uchache, wananchi wa nchi za Magharibi Magufuli watakumbukwa kwa kukanusha kwake COVID 19.
Tanzania hapo awali iliweka masharti na miongozo ya kuzuia kuenea kwa virusi hivyo, lakini Magufuli mara kadhaa alishutumu kuwa kufungwa kwa magereza ni tishio kubwa kwa uchumi kuliko kuenea kwa virusi hivyo.
Alipinga vikali miongozo ya kimataifa kuhusu taratibu za afya ya jamii kama vile kuvaa magamba ya kufunika nyuso, kuondoa mawasiliano ya kijamii na chanjo na kuwaomba wananchi wasali badala yake na kutumia mbinu mbadala za kimaumbile.
Baada ya Magufuli kusitisha uchapishaji wa data za COVID-19 mwaka jana mwezi Aprili, wakati huo alisisitiza kwamba COVID-19 zilikuwa zimelindwa na maombi.
Mara baada, akatangaza kuwa Tanzania COVID-19 i huru.
Pamoja na kuwa haiwezekani kusema kwa hakika ni kwa namna gani COVID-19 imeiathiri Tanzania, haikuondoka.
Wakati wimbi jipya la COVID-19 lilipoibuka tena mwezi Januari, wa-Tanzania wengi walitoa shuhuda kwenye mitandao ya kijamii kuwa wagonjwa wa dalili kama COVID 19.
Wakijua kwamba ingefaa kujadili kuhusu COVID-19, watu waliandika kuhusu nimonia mpya au tatizo jipya la nimonia na matatizo ya kupumua.
Lakini Magufuli alidunda mara mbili na msimamo wake wa kupinga chanjo kwenye hotuba yake aliyoitoa akiwa nyumbani kwake huko Chato, mnamo Januari 27:
Kama mzungu angeweza kupata chanjo, angepata chanjo ya UKIMWI sasa; angepata chanjo dhidi ya kifua kikuu; angepata chanjo dhidi ya malaria sasa; angepata chanjo dhidi ya kansa.
Hili lilikuwa tukio kubwa lililotengwa kutoka kwa mtangulizi wa Magufuli, Rais Jakaya Kikwete, ambaye alitumikia kama balozi wa kimataifa wa dawa za kuchanjia mapema 2016.
Mwezi uliopita, Magufuli hatimaye alikiri kwamba nchi yake ilikuwa na tatizo la virusi vya koronavirus, akiwataka Watanzania kuvaa vitambaa vya kufunika uso vilivyotengenezwa kienyeji.
Ilichukua kifo cha Makamu wa Rais wa Zanzibari Seif Sharif Hamad, bila ya shaka, ili kuvunja asili ya Magufuli.
Maafisa kadhaa wa ngazi za juu kutoka katika ngazi za juu za kisiasa na wanaomkaribia Magufuli pia wamepoteza maisha kutokana na ugonjwa huo.
Wakati makundi makubwa ya watu yanaendelea kukusanyika ili kumheshimu marehemu rais, kifo chake pia kimeleta ahueni.
Punde baada ya kifo cha Magufulis, mwandishi Elsie Eyakuze alitokea kwenye mitandao ya kijamii kuongea kwa uwazi kuhusu namna maisha yalivyokuwa wakati wa janga la Tanzania, huku rais ambaye alionyesha kutokujali kwa makusudi kabisa virusi vya coronavirus.
Katika mtiririko mrefu wa Twita, aliandika:
Sasa.
Nimekuwa nikisahau habari halisi kwa muda mrefu sana.
#thread.
Mwezi Machi mwaka 2020, janga la Covid19 lilianza kuenea duniani kote.
Haikuiacha Tanzania kivile.
Lakini mwezi Aprili mwaka 2020 tulisimamisha jitihada zote za kikomesha jitihada zinazosambaa nchini humo.
Katika moja ya twiti zake za mwisho, anauliza:
Je alifariki kwa Covid19, tho.
Ndiyo, ndivyo alivyofanya.
Na yeye, na yeye.
Na wao.
Watanzania.
Na zaidi ya hapo.
Lakini hawa ndio watu ambao unataka kuongea nao, au siyo?
Simulizi siyo hadithi.
Ni kweli.
Rafiki yake atawasiliana.
Unaweza?
Je naweza kuufanya uwe mtu binafsi?
Tafadhali hakikisha.
Nitafanya hivyo.
Kesho.
Katika barua ya wazi kwa Magufuli, Eyakuze anaonyesha kutokufanana kwa mawazo ya Magufuli, lakini pia anatumia namna Magufuli mwenyewe anavyoonekana kukosa, wakati mwingine na kumsamehe.
Watanzania wanakaribia kukubaliana na changamoto na uzito wa kifo cha Magufuli pamoja na urithi aliouacha nyuma kwa kuangalia mustakabali wao.
Ni nani mwenye mamlaka ya kuamua kile anachokifanya au kisichokionekana kwenye mtandao?
Hilo ndilo swali la msingi lililowekwa na mwanaharakati na mwandishi Jillian C. York katika kitabu chake kijacho cha Silicon Values,* kilichopangwa kutolewa Machi 23, 2021.
Jumatano, tarehe 10 Februari saa 8:00 mchana GMT, Jillian atajiunga na mkurugenzi mtendaji wa Global Voices Ivan Sigal kwa ajili ya majadiliano ya moja kwa moja kwa njia ya video kuhusu kitabu hicho, ambacho, kama anavyobainisha katika utangulizi wake, kinachojaribu kukusanya historia ya jinsi majukwaa makubwa ya mawasiliano ya Silicon Valleys yalivyounda mfumo ambao unatawala namna tunavyoweza kujieleza kwenye mtandao.
Jillian, ambaye ni Mkurugenzi wa Uhuru wa Kimataifa wa Kujieleza katika taasisi ya Electronic Frontier Foundation, pia ni mwanachama aliyekuwepo muda mrefu wa Global Voices, ambapo alikatakata meno yake ya kuandika kuhusu haki za kidijitali na uhuru wa kujieleza katika mazingira ya Mashariki ya Kati.
Kipindi hicho ni cha bure na kilicho wazi kwa watu wote na kitakuwa kikirushwa moja kwa moja kwenye mtandao wa Facebook, YouTube na Twitch.
Tunatarajia kuwa mtaungana nasi Jumatano, Februari 10 saa 8:00 alasiri GMT (bofya hapa ili kubadilisha kanda ya saa)!
*Kununua kitabu kupitia kiungo hiki kutasaidia kuiunga mkono Global Voices.
Mwanaume akitazama simu yake ya mkononi nchini Tanzania, Desemba 9, 2018.
Picha na Riaz Jahanpour, kwa ajili ya USAID Tanzania / Digital Development Communications kupitia Flickr, CC BY 2.0.
Kirusi hicho kipya cha coronavirus kiliripotiwa kwa mara ya kwanza nchini Tanzania katikati ya mwezi Machi 2010.
Lakini, baada ya kurekodi takribani matukio 509 na vifo 21 mwishoni mwa mwezi Aprili, nchi hiyo ilitangaza hadharani kuwa isiyo na virusi vya coronavirus mwezi Juni.
Mwezi huo huo, Kassim Majaliwa, Waziri Mkuu wa maeneo ya vijijini, aliiambia bunge kuwa kuna kesi 66 za virusi vya coronavirus nchini humo, lakini hakutoa dondoo zaid.
Tangu wakati huo, serikali imekuwa kimya kuhusu virusi vya coronavirus ikiwa na siasa kali za kupinga na haina takwimu zinazotolewa kwa umma kuhusiana na magonjwa au vifo.
Leo, shughuli nyingi zinaendelea kuwa za kibiashara kama zile za kawaida, ikiwa ni pamoja na sekta ya utalii Tanzania, jambo linalowavutia maelfu ya watu kutembelea viwanja vya ndege wakiwa na taratibu chache za utoaji wa huduma za afya.
Uwanja wa ndege wa Zanzibar ulipata tathmini ya chini kabisa ya nyota 2 kuhusiana na hatua za afya na usalama wa COVID-19 kwa mujibu wa Skytrax COVID-19 Uwanja wa Ndege wa Usalama wa rating, ambapo tathmini ya chini kabisa ya hatua za usalama wa uwanja wa ndege wakati wa janga hilo ilitiliwa maanani.
Kwa mujibu wa taarifa yao, wagonjwa waliokuwa wakisafiri kwa ndege kuelekea Denmark tarehe 19 Januari, kutoka Tanzania walithibitishwa.
Tamasha la mwaka la muziki wa Kiafrika linalosuburiwa sana, Sauti za Busara, litafanyika katikati ya mwezi Februari huko Zanzibar, kwa msaada wa Umoja wa Ulaya nchini Tanzania na balozi kadhaa za Ulaya, pamoja na hatari ya kuambukizwa virusi vipya vya koronavirus vinavyosambazwa sana nchini Uingereza, Afrika Kusini na Brazil.
Januari 24, Dayosisi ya Kikatoliki ya Arusha ilitoa barua iliyoyaonya makundi kuhusiana na uwepo wa COVID-19 nchini Tanzania, na kuwasihi wanachama kufuata hatua zote zinazoweza kuchukuliwa ili kuzuia kuenea kwa virusi vya ugonjwa huo makanisani.
Wakati kesi zilizorekodiwa Tanzania ni za wastani ukilinganisha na nchi nyingine, serikali kimya kuhusu data za COVID-19 ziliibua masikitiko makubwa miongoni mwa wataalamu wa afya ya jamii na wanaharakati wa haki za binadamu, ambao wamezuiwa kuzungumza au kuongea kuhusu COVID-19 katika mitandao ya kidijitali.
Nchi hiyo ilihuisha Kanuni za Mawasiliano ya Kielektroniki na Posta (Maudhui ya habari za mtandaoni) za mwaka 2018 mwezi Julai, na kuzuia maudhui yoyote yenye taarifa zinazohusu kulipuka kwa ugonjwa hatari unaoambukiza nchini au kwingineko bila idhini ya mamlaka husika.
Pamoja na vikwazo vya awali vya kuzuia kusambaa kwa virusi, shule, vyuo vikuu, ofisi na shughuli nyingine za kijamii, vimerudiwa kuwa vya kawaida.
Hata kama virusi vinaendelea kuenea katika eneo hilo.
Rais John Magufuli aliweka wasiwasi juu ya umuhimu wa vifaa vya maabara na mafundi baada ya majaribio ya siri kufanywa kwenye mchuzi wa papaya na mbuzi kutoa matokeo chanya ya majaribio.
Rais alisema kuwa kutoa taarifa hizi kulisababisha tahayaruki isiyo ya lazima na muda mfupi baada ya hapo, Nyambura Moremi, mkurugenzi wa maabara ya taifa ya afya alifukuzwa kazi kwa kudaiwa kushindwa na matokeo ya majaribio.
Timu ya mawasiliano ya Wizara COVID-19 ilivunjwa.
Mwezi Juni, Magufuli alimshukuru Mungu kwa kuondoa virusi hivyo nchini Tanzania, baada ya siku tatu za maombi ya kitaifa.
Alitoa tangazo hilo hadharani wakati wa ibada ya Jumapili, katikati ya kutaniko la kusifia, akidai kwamba Mungu amejibu maombi yao.
Pia aliwapongeza wakusanyiko kwa kutokuvaa vitambaa vya kufunika uso, pamoja na wito wa Shirika la Afya Duniani kuvaa vitambaa vya kufunika uso ili kuzuia kuenea kwa virusi vya ugonjwa huo.
Magufuli, aliyepachikwa jina la utani kama bulldozer kutokana na msimamo wake madhubuti dhidi ya rushwa, alichaguliwa kwa mara ya pili mwezi Oktoba 2020 wakati wa uchaguzi ambao ulikosolewa kwa kuzuia upinzani na upinzani.
Kabla tu ya uchaguzi, Watanzania walikabiliana na kukosekana kwa mtandao wa intaneti kufuatia kuzuiwa kutumia majukwaa yote muhimu ya mitandao ya kijamii ikiwa ni pamoja na Instagram, WhatsApp na Twitter.
Mpaka leo, Watanzania wengi hawawezi kutumia mtandao wa Twita bila ya kutumia mtandao wa virtual Private Network (VPN).
Kwa kipindi cha miaka mitano iliyopita, serikali ya Magufuli imeboresha uhuru wa kidemokrasia na kiraia na imedhoofisha kwa nguvu uhuru wa kujieleza na upatikanaji wa habari katika mitandao.
Kukiwa na msimamo mkali wa serikali kupinga, Watanzania hawaruhusiwi kutoa taarifa zozote za COVID-19 ambazo serikali haijathibitisha, ikiwa na maana kwamba raia wa kawaida kama vile waandishi wa habari na wataalamu wa afya wanazuiwa kutoa maoni kwenye COVID-19 katika mitandao ya kidijitali, au kupata habari.
Upatikanaji wa habari za COVID-19 umekuwa ni fursa ya pekee sana, kwa mujibu wa daktari mmoja kutoka hospitali ya taifa aliyezungumza na Global Voices kuhusu hali ya kutokutajwa jina, akihofia kulipiza kisasi.
Tofauti na nchi nyingine zenye timu za kupokea taarifa za COVID-19 zinazotoa habari za kila siku kwenye COVID-19, Tanzania inatoa tovuti yenye taarifa za COVID-19 zilizopitwa na wakati.
Kanusho hilo limekuwa lenye kushawishi kiasi kwamba sasa linakubalika sana na Watanzania, ikiwa ni pamoja na wataalamu wa tiba, ambao wanapuuza hatua za msingi za usalama kama vile kuvaa vitambaa vya kufunika uso na kutembea mbali na jamii.
Global Voices ilitembelea hospitali kubwa kama Muhimbili, hospitali ya serikali ya kurejea jijini Dar es Salaam, mji mkuu wa utamaduni, pia Hospitali ya Benjamin Mkapa jijini Dodoma, mji mkuu wa kisiasa, na kushuhudia hatua chache zilizochukuliwa za kukomesha ueneaji wa virusi vya coronavirus.
Watu wanaruhusiwa kuingia kwenye sehemu za hospitali bila kuvaa vitambaa vya kufunika uso, kuna mfumo safi wa kufanya kazi na wa kufua nguo na wale ambao wanakosa maji au kuvunjika, jambo ambalo lilishuhudiwa, kwa mfano, kwenye kliniki ya akina mama wajawazito iliyoko Muhimbili.
Wakati utawala wa Magufuli umeonyesha wasiwasi kidogo kuhusu athari ya virusi hivyo kwa raia wa kawaida, wizara na idara nyingi za serikali zinakiri kwamba COVID-19 bado ipo.
Waziri wa Fedha wa Tanzania anatoa wito kwa wafanyakazi wa wizara kuchukua tahadhari zote dhidi ya virusi vya coronavirus, wakati pia anasema COVID-19 si suala kubwa nchini Tanzania.
Picha ya gazeti la Mwananchi.
Kwa mfano, Magufuli alipoapishwa kwa mara ya pili mwaka jana, serikali ilitekeleza hatua za kinga dhidi ya COVID 19, iliyohitaji wahudhuriaji wote kuchukua joto na kunawa mikono kwenye vituo vya usafi kwa kutumia dawa ya kuondoa maambukizi.
Mnamo Januari 25, Waziri wa Fedha wa Tanzania Dk Philip Mpango aliwasihi wafanyakazi wake kuchukua tahadhari dhidi ya COVID-19 wakati huo huo akikanusha uwepo wake nchini Tanzania, wakati wa mkutano jijini Dodoma, mji mkuu.
Wataalam wengi wa nchi wanaogopa kuzungumza, wakihofia kulipiza kisasi.
Global Voices ilizungumza na mtaalamu mmoja wa tiba aliyeamini kuwa Tanzania inaweza kuwa inakumbwa na wimbi jingine la maradhi hayo lakini kwamba taarifa hizi ziliwekwa siri kwa umma.
Mtaalamu huyo hakutaka kupewa jina, akihofia kusasiwa.
Mtaalamu mwingine wa mambo ya kitabibu aliiambia Global Voices kwa kuzingatia hali ya kutokutajwa jina kwamba watu lazima wajue hadhi ya COVID 19 ili kwamba waweze kuchukua hatua za kuzuia kuenea kwa ugonjwa huo kwenye jamii zao.
Alisema kuwa kuwaacha watu wakiwa hawana uelewa unafanya kazi zao kuwa ngumu sana na kutumaini kwamba Watanzania wote watajaribu kujilinda kwa kuchukua tahadhari zote zinazotolewa na Shirika la Afya Duniani (WHO).
Aliiambia Global Voices:
Wanasiasa wameanza kulichukua suala zima la COVID[19] na wanacheza mchezo wa hatari, lakini watu wanapofariki wataanza kufukuzwa wafanyakazi wa afya.
Daktari mwingine aliyezungumza na Global Voices bila kujulikana alisema kuwa pamoja na kuwa kuna matumaini fulani ya kupata chanjo, Tanzania ya kukana inaweza kupunguza upatikanaji wake, kwa sababu serikali haijachukua hatua yoyote kuinunua kwenye soko la dunia, na badala yake inaweza kuchagua kuwekeza kwenye dawa za kurekebisha magonjwa.
Mwezi Desemba 2020, msemaji wa Waziri wa Afya Gerald Chamii aliweka wasiwasi juu ya chanjo zinazotokea duniani, akiiambia Afrika Mashariki:
Haichukui chini ya miezi sita kutafuta chanjo au tiba ya ugonjwa fulani.
Tumefanya vyetu wenyewe tangu kuenea kwa maafa, sina hakika kama ni busara kuwa na chanjo inayoingizwa na kusambazwa kwa raia bila kuchukua vipimo vya kitabibu ili kuthibitisha kama ni salama kwa watu wetu.
Upatikanaji wa habari ni muhimu kwa demokrasia na maendeleo.
Sheria za mtandao nchini Tanzania zimekuwa zikitumiwa vibaya kwa lengo la kujaribu sauti za wapinzani pamoja na wale waliotoa maoni yao dhidi ya serikali ya Tanzania kushughulikia suala la COVID-19.
Uhuru wa kujieleza, ikiwa ni pamoja na haki ya kupokea, kupokea na kusambaza taarifa, unahifadhiwa na sheria za kimataifa.
Nchini Tanzania, haki ya kutoa taarifa, na kupata na kusambaza taarifa, inatambulika kwenye Ibara ya 18(1) na 18(1) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.
Hata hivyo, haki hizi zina uzuri zaidi kuliko zilivyo kwenye uhalisia.
Kwa kuzingatia kashfa ya COVID19 na sheria zilizopo ili kuzuia kubadilishana hadharani kwa taarifa na maoni juu ya ugonjwa huu kwenye mitandao ya kijamii, Watanzania wanabaki na ukosefu mkubwa wa upatikanaji wa taarifa na wengi wanaogopa kuzungumza.
Makala hii ni mfululizo wa makala zinazochunguza uingiliaji wa haki za kidijitali chini ya kufungwa jela na zaidi wakati wa janga la COVID 19 katika nchi tisa za Afrika: Uganda, Zimbabwe, Msumbiji, Aljeria, Naijeria, Namibia, Tunisia, Tanzania na Ethiopia.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Haki za Kidijitali wa Africa wa Ushirikiano wa Sera ya TEHAMA ya Kimataifa kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Picha inayoonesha kumalizika kwa mafunzo ya polisi nchini Msumbiji | picha ya skrini, tarehe 19 Agosti, STV Youtube, iliyopigwa na mwandishi.
Nyaraka kutoka kwa polisi wa Msumbiji (PRM) iliyovuja katika vyombo vya habari vya nchini humo mapema mwezi agusti ilionesha kuwa wanafunzi 15 wamepata ujauzito katika shule ya mafunzo ya polisi ya Matalane, wilaya ya Maputo.
Nyaraka hiyo inasema kuwa mimba hizo zilisababishwa na wanafunzi kufanya ngono na wafunzi wao, bila ya kuweka bayana kama mahusiano hayo yalifanyika kwa makubaliano.
Zaidi, inasema kwamba wanafunzi wajawazito hawataweza kumaliza masomo kwa sasa, na kwamba safari zao za kurudi kwenye mikoa yao hulipwa na polisi.
Mwisho, inasema kuwa wafunzi waliohusika watafungiwa.
Alipoulizwa suala hilo na gazeti la O País mnamo Agosti 8, Kamanda Mkuu wa Polisi Bernardino Rafael alisema kwamba waliohusika watakabiliwa na mashitaka ya nidhamu.
Haikuchukua muda mrefu kabla ya kesi hiyo kulaaniwa sana kwenye mitandao ya kijamii.
Watumiaji kadhaa wa mtandao huo walionyesha hadharani kutokukubaliana na hatua za shule hiyo, pamoja na kudai haki kwa wanawake hao.
Mwanaharakati Fátima Mimbire aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Changia suala la Matalane kwa umakini unaofaa.
Nimevunjwa moyo na habari hii ya wanafunzi wajawazito 15 kwenye Kituo cha Matalane.
Jambo hili lina uzito mkubwa.
Ni jambo zito kwa sababu, kama nakala yenyewe inavyosema, inawahusisha wafunzi.
Sasa, mtu mmoja aliye na mamlaka juu ya mwenzake anawapa ujauzito, na matokeo ni mchakato mdogo?
Hili linanikumbusha mwalimu aliyedai tendo la ngono kutoka kwa wanafunzi kwa kubadilishana na maksi zao au la ili aweze kudhalilishwa darasani kwasababu, kwa mtazamo wa mwalimu, walikuwa ni upumbavu, badala ya kushitakiwa alihamishiwa kufundisha sehemu nyingine.
Na pale, anaendeleza shughuli zake.
desapareka, muungano wa wanaharakati wa kike, pia walilaani suala hilo kwenye mtandao wa Twita:
Kesi ya Matalane
Kujenga jamii ya haki za kijamii, katika kulinda haki sawa kwa raia, kunahitaji sera iliyosawazika ya elimu na maendeleo, kutathmini maendeleo ya raia, kwa maarifa ya kisayansi na kimaadili, elimu ya kiraia na kizalendo.
Kesi ya Matalane
Kulaumu unyanyasaji dhidi ya wanawake ni utaratibu wa kawaida katika jamii za wazalendo, zinazofahamika kwa kudharau wanawake na kujishusha kwa matakwa ya wanaume, jambo ambalo linasababisha hukumu juu ya utendaji wa mwathirika na kupunguza vitendo vya mchokozi.
Profesa wa Chuo Kikuu Carlos Serra alisema:
Matalane?
Kama ni sehemu tu ya mwamba wa barafu, tumepangiliwa utengeneze Matalane.
Nadhani siku wanayoanza kusimulia simulizi zao, kuanzia wakati wa utoto mchanga.
Hali ilikuwa vivyohivyo kwa mwandishi wa habari na mwanaharakati Selma Inocência:
Walimu wachache wanapelekwa mahakamani, wanashitakiwa na kuhukumiwa.
Hawa ndio wanaowajibika na kupoteza maisha ya utotoni ya maelfu ya wasichana.
Shule si salama.
Takwimu zinaonyesha kuwa mamia ya wasichana hupata ujauzito shuleni, wengine hupata ujauzito huo kwa wafunzi, walimu na wakuu wa shule.
Hati hiyo pia inaendela kudai adhabu kwa maafisa wa polisi waliohusika.
Hadi sasa, zaidi ya watu 3,800 wameusaini muswada huo.
Kwa serikali, kesi hii ni nzito na inachunguzwa kwa kina katika ngazi ya wizara na kamati ya polisi ya Jamhuri ya Msumbiji.
Serikali isivumilie na isivumilie hali kama hii.
Sheria ni lazima itendeke na ni sawa kwetu sote.
Hakuna mtu aliye juu ya sheria.
Uchunguzi unaendelea ili kutathmini undani wa kila kesi, kutafuta kulinda hali ya kisaikolojia na kihisia moyo ya wanawake wajawazito, kwa sababu wanastahili heshima ya kibinadamu
Matukio mengine
Hali hii inaongeza kwenye matukio ya unyanyasaji wanaokabiliana nayo wanawake wa Msumbiji, ambayo mengi yayo hayaripotiwi na vyombo vya habari.
Miongoni mwa kesi zilizonasa macho ya vyombo vya habari hivi karibuni ni ile ya Alberto Niquice, Naibu Chama cha Liberation Front of Mozambique (Frelimo), anayekabiliwa na mashitaka ya jinai kwa kumbaa mtoto wa miaka 13 mwaka 2018.
Mapema mwaka huu, mashirika 30 ya kijamii nchini Msumbiji yalidai kusimamishwa kwa kuapishwa kwa Niquice, ambaye alichaguliwa kwa mara nyingine mwaka 2019.
Hata hivyo, naibu alichukua madaraka na anafanya kazi kama kawaida katika Bunge la Jamhuri.
Kisa kingine kilichoripotiwa katika vyombo vya habari kilikuwa ni kisa cha unyanyasaji wa ndani wa nchi aliyokumbana nao Josina Machel, mtoto wa kike wa rais wa kwanza wa Msumbiji, Samora Machel.
Mwezi Oktoba 2015, Josina alivamiwa na mshirika wake wa miaka mitatu, Rofino Licuco, na kumwacha kipofu katika jicho moja.
Licuco alihukumiwa miaka mitatu na miezi minne jela, pia kulipa meticais milioni 300 (sawa na dola za kimarekani milioni 4.2) kama fidia kwa Josina.
Hata hivyo, Rofino alikata rufaa dhidi ya hukumu hiyo na, mwezi Juni mwaka huu, Mahakama Kuu ya rufaa iliipindua kwa kisingizio kuwa hakukuwa na ushahidi wa kutosha kwenye kesi hiyo.
Changia Sauti za Dunia: https://globalvoices.org/donate/
Mwaka wa 2020 umekuwaje na bado haujakoma.
Katikati ya yote haya, sisi wa Global Voices tumeendelea kuchapisha habari zisizo za kiungwana kutoka kona nne za dunia, tumewaletea wasomaji wetu mitazamo ya kipekee ya kidunia kuhusu masuala kama vile janga la COVID 19, harakati za kutetea haki za rangi, maandamano katika nchi kama vile Belarus na Thailand, na mengi zaidi.
Jumuiya ya Global Voices ya wanablogu, waandishi, waandishi wa habari na wanaharakati wa haki za kidijitali wamekuwa wakifanya kazi kwa miaka 16 iliyopita kujenga madaraja katika nchi na lugha mbalimbali na kutetea uhuru wa vyombo vya habari, uwekaji wazi wa mtandao wa intaneti, na haki ya kila mmoja, kila mahali, kupata uhuru wa kujieleza.
Tafadhali Changia kwa Global Voices Siku ya Jumanne ya Kutoa
Kazi yetu na jumuiya ya kimataifa ya wachangiaji ni uthibitisho kuwa mahusiano ya binadamu na tofauti zao zinaweza kubadili namna watu wanavyoelewa ulimwengu.
Tafadhalichangia leo kutusaidia kuendelea na kazi hii muhimu.
<< Changia kwa Mradi wa Global Voices >>
Desemba 2004.
Ilikupasa uwe mwanafunzi wa chuo kikuu kutumia Facebook, Twita haikuwepo bado, na watu wa kabila la Trolls walikuwa bado wanaishi chini ya madaraja katika masimulizi ya ajabu.
Simu zetu zilikuwa za kijinga, mvujo ulikuwa ni kitu ulichokiita kwenye matofali ya kurekebisha, na bado kulikuwa na vitu ambavyo Amazon.com haikuuza.
Kulikuwa na upanuzi wa tovuti huru za habari, kublogu kulikuwa hai na vizuri, na tulizungumza moja kwa moja mtandaoni.
Na Global Voices ndiyo ilizaliwa.
Hiyo inafanya iwe miaka 15 tangu tufike huko!
Katika miaka ya mbwa, idadi hii ni 110.
Katika miaka ya mtandao, ni kama milenia.
Leo tunahitaji kuchukua muda kuishukuru jumuiya yetu ya kimataifa ya wachangiaji na wasomaji na waungaji mkono wetu kwa kuipa Global Voices nguvu na nguvu ya kuvumilia.
Tangu mwaka 2004, weve imesaidia kuandika habari kubwa zaidi duniani.
Tumechapisha takribani makala 100,000, na kutengeneza sehemu zinazotilia makini kuiwezesha jamii za wazawa na zile zisizoweza kusikilizwa kutumia mitandao ya kidijitali na kutetea haki za mitandao, pia tulijenga jumuiya ya watafsiri wanaofanya kazi katika lugha zaidi ya 51.
Bila wewe, kusingekuwa na Sauti za Dunia.
Tusaidiane ili tuweze kuwa wengine 15.
Kwa kweli tunahitaji msaada wako.
Michango kutoka kwa watu binafsi hutusaidia kulinda uhuru wetu na kuturuhusu kuchukua hatari ili kuongezeka na kubadilika.
Tafadhali tuunge mkono leo!
Changia sasa!
Wasafiri wakavuka mpaka kati ya Ghana na Togo, Afrika Magharibi, mnamo Januari 25, 2016.
Picha na Ennck4seth kupitia Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0.
Viongozi wa Afrika wamechukua maamuzi, na hatua za mapema kuzuia kusambaa kwa ugonjwa huu wa COVID-19.
Kwa hakika, Vituo vya Kukabiliana na Magonjwa Barani Afrika (ACDC) vilitengeneza jukumu lao la COVID-19 tarehe 5 Februari, kabla bara hili halijawahi kufanyiwa kesi moja.
Leo, Afrika kwa sasa ni eneo lililoathiriwa kwa kiasi kidogo kuliko maeneo mengine duniani, huku kukiwa na matukio 1,293,048 yaliyothibitishwa kati ya matukio ya COVID - 19 mpaka sasa na kwa mujibu wa Shirika la Utangazaji la Afrika, matukio 1,031,905 yamepatikana.
Barani Afrika ina chini ya asilimia 5 ya wagonjwa walioripotiwa na chini ya asilimia 1 ya vifo vyote.
Sasa, huku nchi za Afrika zikiongozwa na Umoja wa Afrika kupunguza vizuizi vya COVID19 na kujiandaa kufungua upya uchumi na mipaka yao, serikali nyingi zinatumia teknolojia zilizobuniwa.
Uhitaji wa teknolojia ya umoja wa Kiafrika ambayo inaweza kufuatilia na kuunganisha vituo vya kupimia vya COVID-19 kote barani humo imesababisha matumizi ya teknolojia ya PanaBIOS, inayotokana na Umoja wa Kiafrika.
PanaBIOS inatoa zana tumizi ya simu za mkononi na mtandaoni ambayo inatumia algorithms kufuatilia na kutafuta watu wanaokabiliwa na vitisho vya afya na kufuatilia na kuweka kumbukumbu za vipimo kuanzia chanzo chake mpaka kwenye maabara ya nchi.
Teknolojia hiyo ilitengenezwa na Koldchain, mwanzilishi wa Kenya, na kufadhiliwa na AfroChampions, ushirika wa umma na binafsi uliobuniwa ili kukusanya rasilimali za Afrika na taasisi ili kusaidia kuibuka na kufanikiwa kwa sekta binafsi ya Afrika.
Ghana kwa sasa ni nchi pekee ya Kiafrika inayotumia teknolojia ya PanaBIOS kwa sababu inafungua mipaka yake.
PanaBIOS inahakikisha kwamba wasafiri wanaweza kutumia matokeo ya majaribio kutoka nchi moja ili kuridhisha viwango vya utoaji wa huduma ya bandari katika nchi nyingine kwa kupitia zana ya kibinafsi ya Bios au kwa kuongeza alama ya ujumbe mfupi wa maneno wa simu (SMS/USSD) kwenye nyaraka nyingine za safari.
Maofisa wa afya katika bandari hiyo wanatumia toleo la mpango huo kuthibitisha matamko ya afya kwa njia inayofanana katika nchi mbalimbali.
Sheria kali za ulinzi wa takwimu na faragha
Umoja wa Afrika na Africa CDCP wanaziomba nchi wanachama kuunganisha jukwaa la panaBIOS linalotumia simu za mkononi ambalo litaruhusu matokeo kutokea kwenye taasisi barani humu.
Hata hivyo, hatua za kuingilia masuala ya afya ya kidijitali zimezua maswali mengi kuhusiana na upatikanaji wa takwimu pamoja na faragha ya takwimu.
Ufuatiliaji na udhibiti wa serikali unaweza kusababisha hofu na kutishia uhuru wa raia, hasa katika bara ambalo ni nchi 27 tu kati ya nchi 54 barani Afrika zinafanya kazi sawasawa kinga ya data na sheria za faragha.
Baadhi ya nchi za Afrika, kama Ghana, zimeanzisha sheria mpya inayompa rais mamlaka ya dharura ya kupambana na janga hili kwa kuamuru makampuni ya simu yawape wateja wao taarifa binafsi kama vile taarifa za wateja wao, taarifa za marejeo ya wateja wao kwenye simu, taarifa za kuhamisha fedha kwa njia ya simu, kanuni za kibiashara za simu, na anwani.
Ili kuhakikisha usalama wa takwimu na faragha, mbinu zote za kujifunzia kwa kutumia mashine zinazotumiwa na PanaBIOS ziko kwenye takwimu zilizokusanywa.
Hiyo ni takwimu zinazokusanywa kwa ajili ya uchambuzi wa takwimu na sio takwimu za kibinafsi zinazotumiwa kuwalenga watu isipokuwa kwa ajili ya kutafuta habari, ambapo itakuwa inahitajika kuwafikia watu wanaohisiwa au walioambukizwa.
Ili kuzuia ukiukwaji wa usiri, Umoja wa Afrika, PanaBIOS, na washirika wake ni lazima wapendekeze jinsi itakavyoheshimu sheria mbalimbali za kulinda faragha ya taarifa, kuhakikisha idhini ya takwimu na kukwepa usambazaji wa takwimu kwa ajili ya matumizi ya kibiashara.
Kwa sasa programu-tumizi hiyo haina sera ya faragha inayopatikana kwa umma, ambayo inawataka watumiaji wake kukusanya na kushirikishana takwimu zao.
Changamoto ni jinsi sera ya usiri wa takwimu itakavyokidhi sheria kadhaa za kulinda takwimu barani, kitaifa na kanda kama vile Mkutano wa Makubaliano ya Umoja wa Afrika kuhusu Usalama wa Mtandao na Ulinzi wa Takwimu binafsi, sheria ya mfano ya kulinda takwimu, Jumuiya ya Kiuchumi ya Nchi za Afrika Magharibi (ECOWAS) Sheria ya ziada A/SA.1/01/10 juu ya Ulinzi wa Takwimu Binafsi Katika ECOWAS na Mkakati wa Jumuiya ya Afrika ya Mashariki kwa Masuala ya Mitandao.
Suluhisho za kiteknolojia zimechangia mafanikio ya Africas COVID 19.
Pamoja na panaBIOS, nchi mbalimbali za ki-Afrika zimeanzisha miitikio ya kiteknolojia kwenye mgogoro wa COVID-19 kupunguza kuenea kwake.
Kwa mfano, wanasayansi kutoka Senegali walitengeneza zana ya kupima dawa yenye thamani ya dola za Marekani 1 COVID-19 na zana ya 3D kwa ajili ya wagonjwa.
Wellvis, kampuni maarufu ya Naijeria, imetengeneza kifaa cha kudhibiti virusi vya COVID-19 Triage Tool, ambacho ni kifaa cha bure mtandaoni cha kuwasaidia watumiaji kujipima uwezekano wa virusi vya coronavirus kwa kutumia dalili zao na historia ya kuambukizwa.
Serikali ya Afrika ya Kusini ilitumia mtandao wa Whatsapp kutoa gumzo linaloweza kujibu maswali ya kawaida kuhusu imani, dalili na matibabu ya COVID 19.
Na katika Uganda, wanawake wa masoko walitumia zana tumizi ya Soko la Bustani (Soko la Bustani) kuuza bidhaa zao majumbani kwa kutumia zana tumizi, na kisha teksi za pikipiki kusambaza bidhaa kwa wateja.
Katika nchi za Afrika mafanikio ya kudhibiti na kudhibiti kuenea kwa kemikali ya COVID-19 yamehusishwa na idadi ndogo ya watu, uwezo mdogo wa kupima na kufuatilia vifo, na uwezekano wa kuwepo kwa dawa za kupunguza makali ya mafua (SARS-CoV-2) zinazopatikana kwa baadhi ya Waafrika.
Hata hivyo, ni wazi kwamba ubunifu wa kiteknolojia barani Afrika ni moja ya mambo yanayochangia kwa kiasi kikubwa mafanikio yake katika kudhibiti COVID-19, ikiwa ni pamoja na uongozi madhubuti tangu wakati wa janga hili.
Solomon Zewdu, naibu daktari wa Taasisi ya Bill & Melinda Gates alihitimisha ni kwa jinsi gani, mwezi Januari, hata mataifa mengi ya Magharibi yalisita, Ethiopia ilianza uchunguzi wa kina katika uwanja wa ndege wa Addis Ababa.
Rwanda ilikuwa nchi ya kwanza ya Kiafrika kufungwa mnamo Machi 21, na nchi nyingine nyingi za Kiafrika zilifuata baada ya kufungwa: Afrika Kusini ilitekeleza kufungwa kwake kulipokuwa na matukio 400 tu na vifo viwili.
(Kwa kuwa na idadi sawa na hiyo ya watu, Italia ilikumbwa na zaidi ya matukio 9,000 na vifo 400 baada ya kuchukua hatua.)
Kwa kulinganisha na Marekani, idadi ya wagonjwa na vifo nchini humo ni mara sita zaidi ya idadi ya Afrika.
Wataalamu wa afya ya jamii walitabiri kuwa maafa yangeathiri bara la Afrika kwa kutisha ikiwa miili ilikuwa imetawanyika mitaani.
Ni wazi, Afrika imethibitisha vinginevyo.
Habari hii inajenga utafiti na Factcheck Lab, shirika lililoko Hong Kong ambalo ni shirika la kuthibitisha taarifa na mshirika wa habari wa Global Voices ambaye mwandishi ni mwanachama.
Tangu Septemba 22, taarifa za habari na mitandao ya kijamii imekuwa ikisambaa katika mtandao wa intaneti wa lugha ya Kichina kwa udai kwamba Mwanasayansi Mkuu wa Shirika la Afya Duniani (WHO), Dkt. Soumya Swaminathan, alisema chanjo za China COVID-19 zimethibitika kuwa na athari.
Taarifa hizi na posti hizi zinataja kuwa ni chanzo cha video ya dakika moja iliyotengenezwa na Televisheni Kuu ya China kwa ajili ya zana ya kushirikiana video ya Miaopai.
Video hii inaonesha hotuba ya Mkurugenzi Mkuu wa Shirika la Afya Duniani Tedros Adhanom Ghebreyesus juu ya umuhimu wa kutengeneza chanjo ya COVID 19.
Katika video ya CCTV, ambayo maelezo yake yanasema mwanasayansi mkuu wa Shirika la Afya Duniani (WHO): Chanjo za Kichina COVID-19 zimethibitika kuwa na athari (), haya ni hotuba ya Swaminathan:
Kama unavyofahamu, wana mpango madhubuti wa kutengeneza chanjo na kwamba baadhi ya wagombea wa chanjo wako katika hatua za awali za majaribio ya kitaaluma, kwa hiyo hili pia ni jambo la kuvutia sana kwetu, kwa hiyo tunawafuatilia kwa karibu wale wote.
Baadhi ya wagombea wanathibitisha kuwa wamefanikiwa katika uchunguzi wa afya unaoendelea.
Hata hivyo, hotuba ya awali ya Dkt. Swaminathan imesahihishwa.
Hukumu yake ya mwisho, katika uhalisia, ilianza na neno kama, na muziki wa nyuma wa video unaifanya ionekane kana kwamba kauli yake ilithibitika badala ya kuthibitika.
Majumuisho ya Dkt. Swaminathan ni yafuatayo:
Tumekuwa tukijihusisha na majadiliano na China kwa miezi kadhaa iliyopita kwa sababu, kama unavyojua, wao pia wana mpango imara wa kutengeneza chanjo na baadhi ya wagombea wao wa chanjo wapo katika hatua za awali za majaribio ya kitaalamu ili kwamba hili pia ni jambo linalotupendeza, kwa hiyo tunawafuatilia kwa karibu sana wale.
Tumekuwa na majadiliano ya kujenga na ya wazi pamoja nao na wamekuwa wakisisitiza utayari wao wa upatikanaji wa mtandao wa intaneti ikiwa baadhi ya wagombea wao watathibitika kufanikiwa katika majaribio ya kitaalamu yanayoendelea [mfumo wa emphasis added].
Kwa hiyo nafikiri mazungumzo yanaendelea, bado yuko wazi na tuna matumaini kuwa nchi nyingi zaidi zitajiunga.
Maneno yalitolewa katika mkutano na waandishi wa habari uliofanyika Septemba 21.
Maelezo kamili ya tukio la saa moja na dakika 30 yanaweza kupatikana hapa.
Mkutano huo ulilenga kuweka habari mpya kuhusu mpango wa dola bilioni 18 unaofanywa na Shirika la Afya Duniani na mashirika mengine wa kusimika chanjo ijayo ya COVID-19 duniani kote.
Mpaka sasa, nchi zipatazo 156 zimejisajili kwa ajili ya mradi huo; wala si China wala Marekani ni miongoni mwa nchi hizo.
Kama ilivyotarajiwa, video ya CCTV, pamoja na taarifa za habari na posti zilizoibuka, zimevutia watu kutaka kujitambulisha kuwa wazalendo.
Makala kwenye Weibo na Daily Economic News ina zaidi ya wafuatiliaji 337,000.
Yafuatayo ni baadhi ya maoni yaliyopata umaarufu zaidi:
Ninajivunia sana kwa ajili yako wewe, nchi yangu.
Huu ni wakati mzuri kabisa wa kusherehekea Siku ya Kitaifa na Katikati ya Majira ya Joto.
Huwezi kufikiria kasi ya China.
Ninajivunia sana nchi yangu ya asili.
China inaokoa dunia yote.
Baada ya kuthibitisha taarifa kuwa maneno ya Dkt. Swaminathans yamepotoshwa, baadhi ya vyombo vya habari, ikiwa ni pamoja na CGTN na CCTV, vilifuta taarifa zao kwenye mitandao ya kijamii.
Miongoni mwao ni Umoja wa Vijana wa Kikomunisti wa China, ambao makala yao ilitumiwa na mtumiaji wa Twita @Emi 2020JP kabla haujatoweka kwenye mtandao wa Weibo:
Tedros inapaswa kwanza kudungwa chanjo.
Kama ilivyokuwa kwa @Emi 2020JP, watumiaji wengi wa mtandao wa Twita waliamini kwamba Shirika la Afya Duniani lilikuwa likisaidia China kupotosha video hiyo, na kutoa maoni yenye hasira kwa Tedros:
Tedros ni msala wa chooni!
Nitalipa Tedros sindano ya ziada!
Jana mama yangu aliniambia, habari za nyumbani zilisema kwamba Marekani inanunua chanjo nyingi kutoka China.
Tunawaacha waishi katika ndoto zao.
Huduma nzuri sana, kuanzia kwenye kufunika usambaaji wa virusi mpaka kutafuta masoko ya chanjo za China!
Ingawa makala nyingi za kutoka China zimekuwa zikifutwa, katuni za kunakili bado zinasambaa kwenye mitandao ya kijamii, kama vile makala hii ya umma kwenye mtandao wa WeChat.
Vyombo vya habari vinavyomwunga mkono Beijing jijini Hong Kong, kama vile Speak Out HK (na Today Review (), pia vimechapisha habari zinazohusiana na video hiyo.
Kuna karibu chanjo 200 COVID 19 katika hatua tofauti za majaribio ya kibinadamu duniani kote, na kadhaa kati ya hizo zinatengenezwa na maabara za Kichina.
Hakuna hata mmoja wao aliyefanikiwa kupitisha kesi ya awamu ya tatu.
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Mamia ya Waangola wameingia mitaani Septemba 12 huko Luanda, Benguela, na kwenye miji mingine 15 inayopinga matumizi ya nguvu kupita kiasi ya Polisi.
Maandamano yalifanyika kufuatia mshtuko wa habari kwamba Silvio Dala, daktari mwenye umri wa miaka 35, alipoteza maisha yake mnamo Septemba 1 akiwa chini ya ulinzi wa polisi.
Kwa mujibu wa mamlaka, Dala aliondoka kwa gari kutoka Hospitali ya Matibabu ya Watoto ya David Bernardino jijini Luanda, ambako alifanya kazi kama mkurugenzi wa kliniki aliposimamishwa na maafisa wa polisi kwa kutokuvaa kinyago cha kufunika uso.
Daktari huyo alipelekwa katika kituo cha polisi cha Catotes, kwenye mitaa ya Rocha Pinto, ambapo alionyesha dalili za kuchoka na kuanza kuzorota, baada ya kuwa alianguka vibaya, jambo ambalo lilisababisha majeraha madogo kichwani, taarifa rasmi ya polisi ilisema.
Taarifa hiyo pia inasema kwamba Dala alifariki wakati maofisa wakimpeleka hospitali.
Chama cha Madaktari kinashindania toleo hili.
Rais wa mashirika, Adriano Manuel, aliiambia Sauti la Marekani (VOA) kwamba kuna utata katika maelezo ya serikali yanayoonesha kwamba daktari huyo alikuwa akikabiliwa na udhalilishaji wa kimwili.
Manuel aliliambia Deutsche Welle (DW) kwamba sababu ya kifo inayoelezwa na polisi siyo halisi.
Yeyote ambaye ni daktari na amewahi kusoma madawa anajua kwamba hicho ndicho kilichomuua Silvio.
Kwa mujibu wa DW, chanzo kutoka Wizara ya Mambo ya Ndani kilisema kuwa uchunguzi huo uliofanywa mbele ya ndugu na mwendesha mashitaka, ulifanya uamuzi kwamba daktari hakuwa mhanga wa kushambuliwa.
Umoja huo umesema itachukua hatua za kisheria dhidi ya polisi.
Wakati huo huo, serikali ya Angola ilitangaza kuundwa kwa tume na Wizara ya Afya ili kuchunguza tukio hilo.
Waandamanaji pia hawakuamini katika kifo cha Dala kama kilivyotolewa na polisi.
Alama zilizotumika kwenye maandamano ya Luanda, katika maeneo mbalimbali ya jiji, zilisema: Hakuna mauaji zaidi, Unalipwa ili kumlinda, haulipwi ili kuua, mimi ni Silvio Dala, Wamuua Silvio Dala.
Pia kulikuwa na wito wa Waziri wa Mambo ya Ndani Eugénio Laborinho kujiuzulu.
Maandamano yaliratibiwa na Umoja wa Madaktari na pia na jumuia kadhaa za kiraia pamoja na mashirika.
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Tangu kuanza kwa maafa nchini Angola, matukio kadhaa ya unyanyasaji wa polisi yamekuwa yakiripotiwa wakati wa ukaguzi wa wanaovunja sheria, na wakati mwingine kusababisha vifo vya raia.
Akiongea na Lusa, Brigadeiro 10 Pacotes, ambaye jina lake halisi ni Bruno Santos, alimtaka Lugarinho kujiuzulu pamoja na shule bora za mafunzo ya polisi ili kuboresha mwenendo wao.
Polisi ni taasisi ambayo lazima iwafanye raia kujiamini, leo tunaishi katika mazingira ya kukosa usalama ambapo raia wote wanaogopa wanapokuja na polisi, alisema.
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Wengi waliingia kwenye mtandao wa Facebook na WhatsApp kupinga tukio hilo.
Mwanaharakati na msomi Nuno Álvaro Dala aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
USHAHIDI WA KITAIFA WA DHULUMA YA DHULUMA SILVIO DALA
Picha zina nguvu na ziko wazi sana.
Lazima wote kudai haki ifanyike.
Polisi wamelipia gharama za uhalifu waliofanya.
Mambo hayapaswi kuendelea namna hii.
Kupitia mtandao wa Twita, Isabel dos Santos, mwenyekiti wa zamani wa bodi ya wakurugenzi (PCA) wa kampuni ya serikali ya mafuta Sonangol, na binti wa rais wa zamani José Eduardo dos Santos, alisema:
#EuSouSilvioDala spécialada manifestação pacífica e silenciosa pelo Sindicato Nacional dos Médicos de Angola (SINMEA),convidando تمام Professional de الأمن,outros sindicatos e societ civil, contra a violência policial em memória de Sílvio Dala, 12:30hLargo da Mutamba pic.twitter.com/blRs117IdY
Isabel Dos Santos (@isabelaangola) Septemba 11, 2020
#IamSilvioDala.
Jumamosi Umoja wa Madaktari wa Angola (SINMEA) ulitangaza maandamano ya amani na kimya kimya, wakitoa wito kwa wataalamu wote wa afya, vyama vingine na vyama vya kiraia, kupinga matumizi ya nguvu kupita kiasi yanayofanywa na polisi katika kumbukumbu ya Silvio Dala, saa 12:30 jioni Largo da Mutamba
Kichwa cha habari cha picha: Waangola wanaandamana kupinga matumizi ya nguvu kupita kiasi yanayofanywa na polisi na kutoa mwito wa kumalizwa kwa mauaji
Wakati huo huo, Alejandro, vilevile kwenye Twita, alihoji ushiriki wa wanaharakati wa mtandaoni wa Angola katika shauri hili:
Quando o George Floyd foi morto os chamados Influencers Angolanos demostam o sua support ao movement Black Lives Matter, mas com a death do medico britano Sílvio Dala os tais brigados influencers não造造 em relação a loss!
Ale Alejandro (@AlejandroCutieG) Septemba 7, 2020
George Floyd alipouawa wale wanaoitwa Watetezi wa Angola walionyesha kuunga mkono harakati za Black Lives Matter, lakini kwa kifo cha daktari wa Angola Silvio Dala, kaka hawa hawafanyi lolote kuhusu hasara hiyo!
Hachalu Hundessa akihojiana na OMN kupitia Firaabeek Entertainment / CC BY 3.0.
Mhariri anabainisha: Hii ni uchambuzi wa sehemu mbili wa Hachalu Hundessa, mwanamuziki maarufu wa Ki-Oromo ambaye mauaji yake yalichochea vurugu dhidi ya watu wa dini tofauti zilizochochewa na upotoshaji wa habari mtandaoni.
Soma Sehemu ya II hapa.
Mwimbaji wa ngano wa Ki-Ethiopia Hachalu Hundessa alipata umaarufu kwa kutumia kipaji chake cha ubunifu ili kuwasisimua watu wa Oromo.
Aliuawa katika kitongoji cha mji mkuu wa Ethiopia, Addis Ababa, mnamo Juni 29.
Usiku huo, saa 9:30 alasiri, wakati Hachalu akiwa anatoka kwenye gari lake, mtu anayetuhumiwa kwa jina la Tilathu Yami alitembea hadi kwenye gari lake na kupiga risasi kifuani kwa wasanii hao.
Alipelekwa kwenye hospitali iliyokuwa karibu zaidi, ambako alitangazwa rasmi kuwa amefariki dunia.
Baadae iligundulika kuwa risasi hiyo iliharibu vibaya viungo vyake vya ndani.
Mkuu wa polisi wa Addis Ababas aliripoti washukiwa wawili walikamatwa.
Baada ya siku chache, mamlaka za serikali zilimshitaki mtu anayedaiwa kuuawa pamoja na watu wengine wawili waliokuwa wanaandamana.
Katika shabulio la mauaji yake, nchi imeshindwa kukabiliana na vurugu zilizofuata.
Ukweli kuhusu mauaji ya Hachalu bado haujawa wazi, na baada ya mauaji hayo, uvumi ulianza kusambaa wakati wanasiasa na wanaharakati walipoanzisha misuguano ya muda mrefu kati ya wasomi wa Oromo na Amahara, makabila makubwa mawili nchini Ethiopia.
Siku hiyo, waombolezaji walifurika kwenye mitaa ya Addis Ababa na majiji na miji katika jimbo la Oromia.
Asubuhi iliyofuata, Mtandao wa Habari wa Oromia (OMN), kituo cha televisheni cha setilaiti ambacho Hachalu alifanya mahojiano makali ya mwisho, kilitoa habari za mtandaoni na televisheni wakati jeneza lake lilipohamishwa kutoka Addis Ababa kwenda kwenye mji wa nyumbani wa Hachalus, Ambo.
Safari hiyo ya taratibu, iligeuka kuwa mapambano mabaya kati ya mamlaka za serikali na wanasiasa wa upinzani kuhusu mahali ambapo Hachalu angezikwa, na OMN iliingilia matangazo wakati mshtakiwa huyo alipolazimika kurudi Addis Ababa.
Watu wasiopungua kumi waliuawa na wengine kadhaa wakijeruhiwa mjini Addis Ababa.
Ghasia hizo zilisababisha kukamatwa kwa wanasiasa kadhaa wa upinzani ikiwa ni pamoja na Jawar Mohammed, ambaye ni kiongozi wa OMN, na mwanasiasa wa upinzani Bekele Gerba, ambao wote walishtakiwa kwa kuchochea ghasia hizo.
Mkanganyiko ulizuka baada ya mamlaka za serikali kuurudisha mwili wa Halachu Ambo kwa helikopta, ambapo mapambano yaliendelea, na kuzuia wanafamilia waliofiwa kuzikwa stahiki.
Wakati huo huo, machafuko na vurugu vilianza.
Vurugu za siku tatu zilikamata sehemu za Oromia na Addis Ababa, kwa gharama kubwa: watu 239 waliachwa wakiwa wamekufa; mamia wengine walijeruhiwa na zaidi ya watu 7,000 walikamatwa kwa sababu ya vurugu na uharibifu wa mali uliathiri mamilioni ya ndege wa Ethiopia.
Tarehe 30 Juni, serikali iliweka sheria ya kuzimwa kwa mtandao ili kujaribu kusitisha maombi ya ghasia kwenye mitandao ya kijamii ambayo iliendelea kwa majuma matatu.
Idadi kadhaa ya watu walipigwa risasi na kuuawa na vikosi vya usalama vya serikali, lakini mashirika kadhaa ya habari ikiwa ni pamoja na Voice of America na Addis Standard yaliripoti kuwa, makundi ya watu wenye hasira kutoka katika jamii ya Ki-Oromo yaliwashambulia watu wa makabila mbalimbali, miji iliyohusisha imani potofu na miji iliyo kusini mwa Oromia, hali iliyowalenga watu wasio Waislamu katika eneo hilo.
Vurugu nyingi ziliangukia kwa kufuata mistari ya asili ya Amahara-Oromo, lakini dini inaweza kuwa ilifanya wajibu wake muhimu kutokana na uelewa mkubwa wa asili:
Mkulima wa sehemu hiyo anasemekana kuwa alitufikiria Hachalu alikuwa ki-Oromo baada ya kutazama mazishi ya Hachalu kwenye televisheni yaliyofuata mila za Kanisa la Orthodox la Ethiopia.
Kwa mujibu wa taarifa zilizotolewa, waathirika wengi wa vurugu hizo za kutisha walikuwa ni Wa-Amhara wa Kikristo walio wachache, Wa-Oromo wa-Kristo na watu wa Gurage.
Mashuhuda wa macho wanasema wahuni waliharibu na kuchoma mali, walifanya mauaji ya haraka na kukata vichwa na kuondoa vichwa vya watu.
Mahojiano yaliyopangwa vizuri
Habari za mauaji ya Hachalus zilipoonekana kwa mara ya kwanza, vyombo vya habari vya ki-Oromo vilivyoishi nje ya nchi viliingia kwenye mahojiano ya hatima ya Hachalus na mwandaaji wa OMN, Guyo Wariyo, ambayo yalifanyika wiki moja kabla ya Halachu kuuawa.
Wakati wa mahojiano, Guyo alimuuliza Hachalu maswali ya kutisha kuhusu madai yake ya kuonesha huruma kwa chama tawala, na kumkatiza mara kadhaa kupingana na majibu yake.
Hachalu alikana vikali kukubaliana na chama tawala, lakini pia alizilaumu vyama vya siasa vya Oromo vilivyo na mtazamo hasi, hali iliyodhihirisha uhuru wake thabiti kama mtu mwenye fikra na mwanamuziki mwenye ubora uliomfanya kuwa shabaha ya matumizi mabaya ya mtandaoni mpaka siku ya mauaji yake.
Katika wakati mmoja, hata hivyo, Guyo alimuuliza Hachalu kuhusu matendo ya kihistoria ya ukiukwaji haki yanayodaiwa kufanywa dhidi ya watu wa Oromo yaliyofanywa na Menelik II, mfalme wa Ethiopia wa karne ya 19 ambaye aliunda Ethiopia ya kisasa.
Hachalu aliwashangaza baadhi ya wasikilizaji pale alipojibu kwamba farasi anayetazamwa kama asiyeweza kufa katika sanamu ya Menelques iliyoko Addis Ababa inamilikiwa na mkulima wa Ki-Oromo anayeitwa Sida Debelle, na kwamba Menelik alimshambulia farasi huyo.
Majibizano haya yaliwavuta wapokeaji na wakosoaji kutoka kwa watoa maoni kwenye mitandao ya kijamii ya Facebook na Twitter.
Wakati Hachalu alipouawa juma moja baadaye, wanachama wengi wa jumuiya ya Wa-Oromo walio ughaibuni kwa haraka walidodosa kwamba ukosoaji wa Hachalus kwa sanamu ya Menelik II uliwakasirisha wafuasi wa utawala wa Ethiopia, ambao inawezekana ulisababisha kuuawa kwake.
Kwenye mitandao ya kijamii, wananchi wa Oromo walitilia mkazo sana maoni yanayohusiana na Hachalus Menelik, jambo ambalo liliwafanya watu wengi kupuuza njia ya kampeni za udanganyifu.
Mahojiano yaliyobaki yana mambo mengi yanayohusu migawanyiko na migogoro ndani ya jamii ya Ki-Oromo.
Katika mahojiano yote, Guyo alichambua Hachalu kuhusu wananchi wanaoendelea na mabadiliko ya kisiasa, hali inayochochea hisia za kuipinga serikali kwa maswali kuhusu Waziri Mkuu Abiy Ahmed, yeye mwenyewe akiwa ni Oromo, na kama serikali imekidhi vigezo vya watu wa Oromo baada ya waziri mkuu kuingia madarakani mwaka 2018.
Hachalu alijibu mapigo kwa kutojihusisha na siasa za ki-Oromo lakini aliwakosoa wale wanaohoji utambulisho wa Abiys Oromo.
Alitetea nafasi yake dhidi ya viongozi wa juu wa upinzani wa Oromo waliotafuta ushirika na chama cha Liberation Front (TPLF), ambacho kilikuwa chama kinachotawala na kilikuwa na mahusiano ya kihistoria na chama cha Mapinduzi ya Chama cha Watu wa Ethiopia (EPRDF).
TPLF iligeuka kuwa chama cha upinzani mara baada ya Abiy kubomoa EPRDF.
Hachalu pia alizungumzia vurugu za kisiasa katika mkoa wa Oromia, akiilaumu mamlaka za serikali pamoja na wanamgambo, wanajeshi wa chama cha Ukombozi wa Oromo (OLF) kilichopo upande wa kulia ( OLF-Shane).
Kufuatia mauaji ya Hachalus, serikali iliweza kupata na kutoa mahojiano kamili ya dakika 71 kwa umma.
Kipande ambacho hakikuonekana ni pamoja na maelezo ya Hachalus ya vitisho vya kifo alivyopokea kutoka sehemu za magharibi mwa Oromia, ambako wanamgambo wenye msimamo mkali wa OLF-Shane wako hai.
Hachalu alisema aliamini asingeshambuliwa kwenye mitandao ya kijamii kama angemsifu OLF-Shane.
Alishughulikia mgogoro wa moja kwa moja aliokutana nao na Getachew Assefa, Mkuu wa Usalama na Usalama wa Taifa la Ethiopia wakati wa kipindi cha TP Laptop.
Guyo, aliyetangaza mahojiano haya kwenye mtandao wa Facebook kama ni lazima kuyatazama Televisheni siku chache kabla ya matangazo hayo, amekamatwa na serikali inachunguza kipindi chote cha mahojiano cha dakika 71 ili kupata habari zaidi zinazoweza kusaidia kubaini ukweli kuhusu mauaji ya Hachalu.
Soma zaidi kuhusu matokeo ya mauaji ya Hachalu Hundessa katika sehemu ya II.
Picha ya video ya Guardian kwenye mtandao wa YouTube kuhusu wanawake kukatwa viungo vya siri.
COVID-19 imeathiri sana haki za wanawake katika Mashariki ya Kati na Afrika Kaskazini (MENA), kutokana na kuongezeka kwa unyanyasaji wa ndani mpaka kupoteza kazi.
Lakini pia kuna sehemu moja ambayo haionekani sana ambapo wanawake wanaathirika: ukeketaji wa viungo vya uzazi vya wanawake (FGM), kutokana na kukatika kwa uzuizi kutokana na janga la ugonjwa huo.
Mwezi Aprili, Umoja wa Mataifa ulitangaza kwamba kutokana na maingiliano ya programu za kinga zinazohusiana na maafa, kesi milioni mbili za FGM zingeweza kutokea katika muongo ujao ambazo vinginevyo zingeondolewa.
Ukatili dhidi ya wanawake unahusisha hatua zote zinazohusisha kuondolewa kwa sehemu au kabisa kwa sehemu sehemu ya sehemu za siri za wanawake, au kujeruhiwa kwa sehemu za siri za wanawake kwa sababu zisizo za kitabibu, kwa mujibu wa Shirika la Afya Duniani (WHO).
Utaratibu huu, unaohusishwa na mila na desturi nyingi, itikadi za kitamaduni na kidini barani Afrika, Mashariki ya Kati na Asia, hufanywa na wakunga au waganga kwa kutumia visu, wembe au vioo.
FGM, ambayo pia hujulikana kama kukata sehemu za siri, inachukuliwa kuwa moja ya maonyesho ya ukatili dhidi ya wasichana na wanawake, lakini bado unatolewa bila idhini katika Mashariki ya Kati.
Inakadiriwa kwamba ugonjwa huo unaathiri si chini ya wanawake milioni 200 duniani kote.
Suala hili limefafanuliwa katika video hii ya UNICEF:
Katika eneo la Afrika Kaskazini na Mashariki ya Kati, Female Genital Mutilation (FGM) ni tatizo ambalo linatishia sana Misri, Sudan, Yemen, Iraq na Djibouti.
Carlos Javier Aguilar, Mshauri wa Mkoa wa Ulinzi wa Watoto, anaeleza zaidi.
Somalia ina kiwango kikubwa cha FGM ambapo inakadiriwa kwamba asilimia 98 ya wasichana kati ya miaka 15 na 49 walijikuta wakikata sehemu za siri.
Nchini Djibouti, inakadiriwa kwamba asilimia 93 wameathirika, Misri, asilimia 91, Sudani, asilimia 88, Mauritania, asilimia 69, Yemen, asilimia 19 na Iraq, asilimia 7, kwa mujibu wa takwimu za hivi karibuni zilizotolewa mwezi Juni na Mfuko wa Idadi ya Watu wa Umoja wa Mataifa (UNFPA).
Utendaji unatofautiana kwa mujibu wa tabaka la kijamii, ukabila na elimu katika kila nchi, huku kukiwa na tofauti kubwa kati ya maeneo ya mijini na vijijini.
FGM mara nyingi hutokea miongoni mwa familia masikini, zenye elimu kidogo katika maeneo ya vijijini.
Nchini Yemen, FGM inaendelea kwenye maeneo ya pwani lakini si ya kawaida kaskazini.
Nchini Iraq, utaratibu huu umeenea sana katika majimbo ya Kikurdi ya kaskazini.
Nchini Misri, hali ni ya juu zaidi miongoni mwa wasichana wanaoishi katika Misri ya Juu.
Nchini Mauritania, zaidi ya asilimia 90 ya wanawake katika familia maskini kabisa wamevumilia FGM ukilinganisha na asilimia 37 ya wanawake katika familia tajiri kabisa.
FGM: Uvunjaji wa sheria usioripotiwa ipasavyo
Ukubwa na ukubwa wa FGM unaweza kudharauliwa kwa sababu picha rasmi ya dunia ya FGM/C haijakamilika, kwa mujibu wa ripoti ya pamoja kutoka mwezi Machi, iliyoandikwa na Equality Now, End FGM European Network na Marekani End FGM/C Network.
Ripoti hiyo ilionesha ushahidi unaoongezeka kwamba desturi hiyo inafuatwa katika maeneo mengine ikiwa ni pamoja na Mashariki ya Kati na Asia, na dunia kwa bahati mbaya inakadiria kupungua kwa FGM.
Utafiti wa sampuli ndogo hivi karibuni umeonyesha kwamba FGM pia inafanya kazi katika Irani, pamoja na majimbo ya Ghuba kama vile Kuwait, UAE, Oman, na Saudi Arabia.
Divya Srinivasan kutoka Equality Now aliiambia shirika la habari la Reuters kuwa alishangazwa na matokeo ya masomo madogo madogo kutoka sehemu kama vile Saudi Arabia na Oman, ambayo siyo nchi za kawaida zinazokuja akilini unapofikiri kuhusu FGM.
Taarifa hiyo, iliyokuwa imechapishwa wakati wa kilele cha mgogoro wa COVID-19 katika Mashariki ya Kati, haikuchukuliwa na vyombo vya habari vinavyoongea Kiarabu au kutafsiriwa katika Kiarabu, na kutokuwa na habari za kutosha juu ya FGM katika Kiarabu.
Kukosekana kwa ufahamu kwa jamii kunaweza kuendeleza wazo kuwa FGM si suala la kujali.
Mikozo ya kijamii
Katika Mashariki ya Kati, miiko inayohusu wanawake na jinsia huzuia majadiliano ya wazi, ya wazi kuhusu masuala nyeti kama vile FGM, ambayo mara nyingi huhusishwa na utamaduni, dini na imani za kitamaduni.
Nchini Misri, kwa mfano, Wakristu na Waislamu wanaamini kwamba kutahiriwa kwa wasichana kunawazuia kufanya uovu na kunawafanya wawe na mvuto zaidi kwa waume watarajiwa; akina mama wanahofia kwamba binti zao hawawezi kuolewa kama hawajakatwa, kwa mujibu wa ripoti ya Stop FGM Middle East, kampeni iliyozinduliwa mwaka 2013 ili kukuza uelewa kuhusu FGM na ambayo lengo lake ni kupata ujumbe kuwa siyo tu kwamba FGM ipo Afrika, lakini pia katika nchi nyingi katika Mashariki ya Kati na Asia.
Shirika hilo linahamasisha upatikanaji wa taarifa zaidi zinazohusu FGM na limetengeneza zana ya utafiti kuwasaidia watu na makundi kufanya tafiti ndogo-ndogo kuhusu FGM.
Isipokuwa kuwepo tukio muhimu linalotangaza vichwa vya habari, kama vile kifo cha msichana mwenye miaka 12 kusini mwa Misri mwezi Februari kinachohusiana na FGM, watu wana tabia ya kukwepa mada hiyo.
Ghida Hussein, mwanafunzi wa Misri anayefanya utafiti na FGM, aliiambia Global Voices:
Kwa kuwa hatuongei kuhusu tatizo hilo, ni kama vile tatizo halipo.
Mara nyingi mazoezi ya FGM hufanywa kimya nyuma ya milango iliyofungwa.
Jambo hili linatokea mbali na vituo vya utawala vya mijini ambapo wanaharakati na wanasiasa wamekaa.
FGM ni suala nyeti lenye utata na isipokuwa kuwepo kwa macho ya kimataifa na misaada ya kifedha, haionekani wenyeji kama kipaumbele kwa tabaka la wanaume wanasiasa.
Kuvunja mwiko na kuzungumzia FGM kunaweza kuwaachia hadharani wanaharakati wa haki za binadamu na wahanga wa tukio hili katika kutumia hotuba za kuchukia na kinyume chake.
Jijini Oman, mwanaharakati wa haki za wanawake Habiba al Hinai, mwanzilishi wa Jumuiya ya Omani ya Haki za Binadamu (OAHR), alifanya utafiti mjini Oman mwaka 2017 na aligundua kuwa asilimia 78 ya wanawake wamekatwa.
Baada ya kuchapisha habari zake mtandaoni, Habiba alipata mashambulizi na vitisho:
Niliweka matokeo yangu mtandaoni na majibu yalikuwa makubwa.
Nilishambuliwa na wahafidhina wa kidini wanaosema kuwa kutahiriwa kwa wanawake ni aina ya ibada ya Kiislamu.
Jijini Oman, ambako FGM haitambuliwi rasmi, hakuna ulinzi wala msaada kwa wahanga.
Habiba aliongeza kwenye taarifa hiyo:
Unawezaje kumwomba aliyenusurika kuzungumza kwa sauti dhidi ya FGM na kukabiliana na ukosoaji wa aina zote na kashfa za mtandaoni, familia yake na kabila lake wanaweza kumkataa, labda mumewe atamtaliki bila msaada stahiki.
Sitegemei kuwa wanawake hawa watasema kwa sauti kubwa na kuonana na jamii.
Kuondoshwa kwa FGM: Kuchelewa mno, na kukosa viwango vya kutosha
Nchini Yemen na Muungano wa Falme za Kiarabu, FGM imepigwa marufuku kwenye vituo vya matibabu pekee, lakini si majumbani.
Nchini Mauritania, kuna vizuizi vya kisheria, lakini havipitishi marufuku moja kwa moja.
Nchini Iraq, FGM imezuiwa kisheria katika mkoa huru wa Kikurdi lakini bado inasheria katikati ya Iraq.
Hata hivyo, kumekuwa na mafanikio makubwa ya kukomesha FGM.
Kufuatia miaka ya utetezi kutoka kwenye mashirika ya haki za wanawake, Misri ilipiga marufuku zoezi hilo mwaka 2008.
Sudani, katika wakati wa mabadiliko ya kisiasa baada ya miaka 30 ya utawala wa kiimla, ni ya hivi karibuni kufutwa kazi na FGM mwezi Aprili.
Lakini utekelezaji wa sheria unabaki kuwa changamoto kubwa kwa sababu FGM bado ina kiwango cha juu cha kukubalika na kuenea.
Ingawa sheria ni kizuizi muhimu, hazitoshi.
Mataifa yanahitaji mikakati ya kitaifa, iliyo kamili ambayo inajumuisha mapendekezo kutoka kwa polisi, mahakama, viongozi wa dini, watoa huduma za afya na elimu kwa vyama vya kiraia.
Mfululizo wa matatizo ya kimikoa na utawala wa kiimla umechelewesha mageuzi, ukipunguza kampeni na raslimali za kupambana na ukiukwaji wa haki za wanawake.
Sasa, huku jitihada za ulimwengu zikigeuzwa kuelekea COVID-19 na matokeo yake ya kiuchumi, miradi mingi inayotetea haki za wanawake na kutoa huduma za kijamii kwa wanawake walio katika mazingira magumu imeahirishwa au imebaki kuwa kipaumbele.
Huku familia nyingi zikianguka chini ya mstari wa umasikini na wasichana wakiondolewa shule au kulazimishwa kuolewa mapema, FGM ina uwezekano wa kuendelea kufanyika bila hata ya kutoa taarifa katika eneo hilo.
Abubakar Ibrahim Dadiyata, picha imetumiwa kwa ruhusa kutoka The SignalNg.
Abubakar Ibrahim Dadiyata, mhadhiri na mkosoaji mkubwa wa serikali ya Naijeria, alitekwa nyara kutoka nyumbani kwake tarehe 1 Agosti, 2019, katika maeneo ya Barnawa huko Kaduna, kaskazini magharibi mwa Naijeria.
Mwaka mmoja baada ya kutekwa kwake, Dadiyata hajapatikana.
Abubakar Inyango (Didiyata) alitekwa kutoka nyumbani kwake katika jimbo la Kaduna, Naijeria.
Haijajulikana amepelekwa wapi.
Familia na marafiki zake wanadai majibu ya swali: Yuko wapi @dadiyata?
Abubakar ni mhanga wa kutoweka kwa nguvu.
Dadiyata alifundisha katika Chuo Kikuu cha Dutsinma, Jimbo la Katsina.
Kama mwanachama wa chama cha upinzani cha Demokrasia ya Watu, Dadiyata mara kadhaa alishirikiana na wanachama wa chama kinachotawala cha All Progressive Congress kupitia mitandao ya kijamii.
Soma zaidi: Upinzani unaongezeka kufuatia kutekwa nyara kwa mkosoaji wa serikali ya Naijeria
Serikali pamoja na mashirika ya serikali ya shirikisho mawili hayachukui hatua zozote.
Dadiyata alichukuliwa kwa nguvu na watekaji takribani saa nane ya usiku alipowasili nyumbani kwake, mwaka mmoja uliopita tarehe 1 Agosti, 2019, Premium Times iliripoti.
Kadija, mke wa Dadiyatas anakumbuka katika mahojiano na BBC kuwa mumewe alikuwa anapiga simu, gari lake lilikuwa bado linakimbia, wakati alipokamatwa na watekaji wake.
Ingawa Kadija hakuweza kusikia nini kilichotokea kwenye simu au yeye alikuwa akizungumza na nani, alikumbuka kwamba watekaji nyara wa mumewe walikuwa wakimfuata, hata waliingia kwenye nyumba hiyo.
Mke wa Dadiyatas aliangalia kutoka chumbani kwake walipokuwa wakimfukuza mume wake.
Kwa masikitiko, bado hakuna taarifa kuhusu wapi Dadiyatas alikokuwa.
Inasikitisha, Kadija aliiambia BBC, wakati watoto wao wakiendelea kuuliza kuhusu baba yao asiyejulikana alipo.
Badala ya kumpata Dadiyata, mashirika ya usalama ya Naijeria yanajitetea wenyewe na aina yoyote ya hatia au lawama kwa kutoweka kwake.
Idara ya Usalama wa Taifa ya Naijeria (DSS) mwezi Januari ilikanusha kuwa na Dadiyata katika rumande zao.
Shirika la Usalama wa Taifa limesema kwamba kwa sababu Dadiyata alichukuliwa kutoka nyumbani kwake na baadhi ya wanaume wenye silaha, hilo halimaanishi kuwa wanaume hao walikuwa ni wafanyakazi wa DSS.
Vivyo hivyo, Aisha Dikko, mwanasheria mkuu wa Jimbo la Kaduna, alikana kufahamu walipo au kujihusisha kwa namna yoyote na utekwaji wa Dadiyatas.
Chochote kinyume chake ni matamshi maovu yanayotafuta kueneza ukweli kuwa alitekwa ndani ya Jimbo la Kaduna na kumaanisha kuhusishwa kwa serikali ya Jimbo hilo, alisema Dikko.
Hata hivyo, pingamizi hili lililofanywa na DSS na Kaduna Serikali ya Jimbo hilo halipunguzi uchungu wa mke wa Dadiyatas na watoto wao wawili na halirejeshi uhuru wake.
Wito wa kuachiwa kwa Dadiyatas bado unarudiwa rudiwa kwenye Twita katika alama ishara hii #OneYearWithOutDadiyata, wakati wa-Naijeria wakidai kuachiwa kwake.
Bulama Bukarti alilalamikia kiwewewe ambacho aina hii ya hali ya kutokuadhibiwa imesababisha familia ya Dadiyata:
Haishangazi namna Mnaijeria angetoweka namna hiyo.
Lazima tuendelee kufanya kila linalowezekana ili kumuunganisha tena Dadiyata na familia yake.
Lazima kusiwe na nafasi ya aina hii ya kukosa hukumu.
Wale waliomteka Dadiyata watalipa gharama hiyo.
Kama sio sasa, bila mashaka baadaye.
Mtumiaji huyu wa mtandao wa Twita alivunjika moyo aliposikia mahojiano ya mke wa Dadiyata:
Nilifadhaishwa kusikia mke wa Dadiyatas akizungumza na @bbchausa, asubuhi ya leo.
Anachotaka yeye mwenyewe awe na lengo la kumsamehe na kumruhusu arudi kwenye familia yake na hasa watoto wake wadogo.
Akin Akíntطر hawawezi kuelewa jinsi Dadiyata anavyoweza kutoweka bila ya kusalia kwa mwaka mzima:
Swali moja, ni kwa namna gani Dadiyata na gari lake wataweza kupotea bila kufuata nyayo za gari kwa mwaka mmoja nchini Naijeria na serikali hawajali, wakitafuta kunyongwa badala ya kuchukua wajibu wao kamili wa kumpata, hasa pale walipokuwa shabaha ya kukosolewa?
Kwa bahati mbaya, inaonekana kana kwamba hakuna anayejali kumpata mkosoaji.
Badala yake serikali na mashirika ya serikali yanajihusisha na kuepuka lawama na kutokufanya lolote, Profesa Chidi Odinkalu, mwanaharakati wa haki za binadamu anasema katika mahojiano na Vyral Africa:
Pamoja na kusema kwamba hawajui aliko. Hakuna mtu amefanya juhudi za kutuambia kile walichokifanya ili kumkuta na jinsi ilivyo kwamba hawawezi kumfanyia hesabu.
Inakueleza namna gani sisi kama raia hatuna thamani yoyote.
Kitu kidogo tunachoweza kufanya ni kuuliza Dadiyata yuko wapi na kwa nini serikali yetu imwate.
Watoto wa shule katika Jimbo la Kaduna, Nigeria.
Picha na Jeremy Weate, Januari 15, 2010 kupitia Flickr / CC BY 2.0.
Majambazi wenye silaha walishambulia shule ya sekondari huko Kaduna, kaskazini magharibi mwa Naijeria, mnamo Agosti 24, na kumuua mtu mmoja na kuwateka wanafunzi na mwalimu mmoja, wanaripoti vyombo vya habari vya mtandaoni vya Naijeria, SaharaReporters.
Wauzaji wa bunduki waliowasili katika kijiji cha Damba-Kasaya katika mkoa wa serikali ya mtaa wa Chikun, Jimbo la Kaduna, majira ya saa 1:45 asubuhi kwa pikipiki walivamia jamii kwa mara ya kwanza, ambako inasemekana waliua mkulima, Benjamin Auta, kwa mujibu wa gazeti la mtandaoni la Naijeria Premium Times.
Walikuwa wakiendesha Shule ya Sekondari ya Chuo cha Prince, ambapo walimkamata mwalimu Christianah Madugu, na wanafunzi wanne: favour Danjuma, 9, Miracle Danjuma, 13, Happy Odoji, 14, na Ezra Bako, 15.
Baba wa Happys, Isiaka Odoji, aliiambia Daily Trust, gazeti la kila siku la Naijeria, kwamba wavamizi hao wanadai fidia ya naira milioni 20 (sawa na dola za kimarekani 53,000) ili kuweka watoto wao bure kiasi ambacho hawakuweza kukimbilia.
Wanafunzi waliotekwa nyara katika mwaka uliopita wa shule ya sekondari walikuwa wanafanya mtihani wa mwisho.
Kutokana na janga la COVID-19, ni wanafunzi tu waliokuwa katika madarasa ya kutokea ndio waliruhusiwa kurudi shuleni.
Serikali kuu za serikali kuu na Kaduna zimekuwa kimya kuhusu hatima ya wanafunzi hao waliotekwa nyara pamoja na walimu wao.
Ni siku ya kawaida nchini Naijeria
Mtumiaji wa Twita, Ndi Kato aliita tukio hilo kuwa ni la kuangamiza kabisa taifa:
Leo katika jimbo la Kaduna, watoto waliokuwa katika madarasa ya kutokea ambao waliambiwa waendelee na masomo walitekwa na watu wenye silaha wenye silaha.
Mmoja wao anasemekana kuuawa.Mvulana mdogo, maisha yake yamekatishwa.Wengine wamechukuliwa na huenda hatuwasikia tena.
Hii lazima iangamize taifa lolote
Lakini bado ni siku ya kawaida nchini Naijeria mtumiaji wa Twita Chima Chigozie aliandika:
Baadhi ya watoto wa shule walitekwa katika kaduna, mmoja wa watoto wa shule aliuwawa pembeni mwa barabara.
Maisha ya wavulana yalikatishwa, watoto wa shule wanazuiwa kwa hofu. Hii ni kwa taifa lakini HAPANA, ni siku ya kawaida nchini Naijeria.
Jaja anailaumu siasa kwa kutokuwepo kwa hali ya kukubaliana na hasira za watoto wa shule waliotekwa nyara:
Wadogo wa kiume waliotekwa nyara hawatapata msaada na uangalifu kama ule wa wasichana wa Chibok kwa sababu, kwanza, ni watoto, na pili, GEJ sio Rais.
Goodluck Ebele Jonathan (GEJ) alikuwa rais wa Naijeria wakati, mwezi Aprili 2014, wanafunzi 276 wa kike kutoka shule ya sekondari ya serikali walitekwa na wanamgambo wa Boko Haram kutoka katika mji wa kaskazini mashariki wa Chibok.
Hii imepelekea harakati za alama habari za #BringBackOurGirls zilizopata mwitikio wa mamilioni ya watu duniani kote.
Soma zaidi: Wanaijeria washerehekea kuachiwa kwa wasichana 82 wa Chibok waliokuwa mateka wa Boko Haram
Tarehe 19 Februari, 2018, Boko Haram pia waliwateka nyara wasichana 110 wa shule ya Government Girls Science and Technical College, Dapchi, Yobe State, kaskazini mashariki mwa Nigeria.
Soma zaidi: Msichana wa shule wa Nigeria alitekwa na Boko Haram na inadaiwa kufariki utumwani.
Watoto wa shule ya Damba-Kasaya na mwalimu wao kutekwa ni jambo la ajabu sana.
Tofauti pekee ni kwamba katika kipindi hiki, wale wanaohusika na tukio hili baya siyo Boko Haram bali majambazi wenye silaha.
Majambazi wakubwa wa Kaduna
Ukatili dhidi ya majambazi umekumba majimbo ya Zamfara, Kaduna, Niger, Sokoto, Kebbi na Katsina huko kaskazini magharibi mwa Nigeria.
ACAPS, kikundi huru cha mawazo na misaada ya kibinadamu, kinadai kuwa mapigano haya ya kijeshi hayana uhusiano na Boko Haram huko kaskazini mashariki:
Udhalilishaji huo wa majambazi ulianza kama mgogoro wa wakulima mwaka 2011 na uliongezeka kati ya 2017 na 2018 ikiwa ni pamoja na kuchakachua ng'ombe, utekaji nyara kwa ajili ya fidia, ngono za nguvu na mauaji.
Hadi mwezi Machi 2020, zaidi ya watu 210,000 wamepoteza makazi yao ya ndani.
Jamii za vijijini zimekuwa zikitegemea majambazi hawa ambao, kati ya Januari na Juni mwaka huu, wameua watu wasiopungua 1,126 huko kaskazini mwa Naijeria.
Vijiji kusini mwa Kaduna vimekumbwa na idadi kubwa ya watu waliopoteza maisha 366 katika kipindi cha kwanza cha mwaka 2020, linasema shirika la kutetea haki za binadamu la Amnesty International.
Chikun LGA, makazi ya wanafunzi waliotekwa, yameshuhudia mfululizo wa mashambulizi ya kijeshi ambayo yamesababisha vifo, utesaji, na jamii zipatazo 45 zikiwa zimeachwa bila makazi na kukaliwa tangu mwaka 2019, kwa mujibu wa Southern Kaduna Peoples Union.
Watu wa kusini mwa Kaduna wanadai kwamba waharibifu hao ni wafugaji wa Fulani, wakiwa kwenye mpango wa kuteka ardhi, kwa idhini ya serikali kuu na serikali kuu.
Lakini Gavana wa Jimbo la Kaduna, Nasir El-Rufai alikana kuwa uharibifu huo ulihusishwa na unyang’anyi wa ardhi na msukumo wowote wa kidini.
Mnamo Agosti 22, serikali ya Jimbo la Kaduna ilipunguza muda wa kutembea kati ya saa 12 jioni hadi saa 12 usiku, hatua ambayo iliamuriwa katika baadhi ya maeneo ya jimbo hilo kuzuia magenge hayo.
Hata hivyo, Luka Binniyat, msemaji wa Chama cha Jamii za Watu wa Kaduna Kusini (SOKAPU) analalamika kuwa njaa pia inatuua kwa sababu hatuwezi kwenda mashambani. Watu wetu hawana msaada.
Mshairi Henry Swapon na mwanasheria Imtiaz Mahmood.
Mchanganyiko wa picha ulisambaa kwenye mitandao ya kijamii.
Watu wawili walikamatwa Mei 14 na 15, kutokana na maoni yao waliyoyatoa kwenye mtandao wa Facebook.
Kukamatwa kwao kumeibua hisia za ghadhabu na hofu katika mitandao ya kijamii.
Kukamatwa kwa mshairi Henry Swapon
Mnamo Mei 14, mshairi na mwandishi wa habari Henry Swapon alikamatwa akiwa nyumbani kwake katika jiji la Barishal, lililopo Kusini mwa Bangladesh.
Amekuwa akishtakiwa kwa kukiuka Sheria ya Usalama wa Kidijitali ya Bangladesh.
Mmoja wa wakristo wa jamii hiyo ndogo, Swapon hapo awali alishtakiwa akiwana ndugu wawili Alfred na Jewel Sarkar, kwa kosa la kuumiza hisia za kidini za Wakristo na Waislamu kwenye mitandao ya kijamii.
Mshairi wa Bangladeshi na mhariri Henry Swapan alikamatwa, kwa sheria ya usalama wa kidigitali!
#freethepoet #bangladesh #bangladeshiblogger #FreedomOfSpeech pic.twitter.com/MGoCec2nsR
Kwa mujibu wa the Dhaka Tribune, Swapon aliandika makala kwenye mtandao wa Facebook akimkosoa Lawrence Subrata Howlader, Askofu wa Dayosisi ya Kikatoliki ya Barishal.
Askofu alichagua kufanya mpango wa utamaduni katika kanisa moja la Kikatoliki mnamo tarehe 22 Aprili, 2019, siku iliyofuata baada ya mashambulizi ya kigaidi nchini Sri Lanka.
Swapon alihisi Askofu alipaswa kuahirisha sherehe hizo kwa sababu ya kuheshimu mamia ya watu waliouawa kwenye mashambulizi hayo.
Wakristo wengine walikasirishwa na sauti aliyochukua na Askofu na wengine walimtumia vitisho vya kumuua.
Swapon amekuwa akizungumzia katika mitandao ya kijamii kupinga maovu na ufisadi katika mji wake.
Mtumiaji wa mtandao Swakrito Noman aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Nchini Bangladeshi, mbinu za kuwashambulia wanaharakati kwa madai ya kuumiza hisia za kidini zimekuwa ndiyo mamlaka ya Waislamu wenye msimamo mkali.
Kwa sasa tunaona kwamba Wakristu wahafidhina nao wanafanya hivyo.
Nafikiri wale wanaosikia ukosoaji kwa namna hii wanagonjwa wa akili.
Serikali lazima iandae matibabu kwa watu hawa wagonjwa.
Tunalaani vikali kukamatwa kwa mshairi Henry Swapon na kudai kuachiliwa kwake bila masharti.
Kukamatwa kwa mwanasheria Imtiaz Mahmood
Asubuhi ya Mei 15, polisi walimkamata mwanasheria wa Mahakama Kuu na mwandishi Imtiaz Mahmud katika kesi iliyofungua mwaka 2017 chini ya Sheria ya nchi inayotumika sasa ya Habari na Mawasiliano, ambayo raia binafsi wa nchi hiyo, Shafiqul Islam, alidai kuwa moja ya makala za Mahmood kwenye mtandao wa Facebook zilikuwa zimeumiza hisia za kidini na kuchochea vurugu za kijamii katika eneo la Kusini mwa Chittagong nchini Bangladesh.
Imtiaz Mahmood alipata dhamana ya haraka pale kesi ilipofunguliwa awali, lakini mahakama ya Khagrachhari ilitoa waraka mwingine wa kukamatwa dhidi yake hapo Januari 2019.
Mahmood alitoa maoni kuhusu migogoro ya kiutamaduni iliyoibuka baada ya mwendesha pikipiki wa Bengali kuuawa mjini Khagrachhari, na kusababisha kundi la wa-Bengali kuchoma nyumba kadhaa na maduka ya wenyeji wa eneo la Rangamati huko Chittagong.
Vyanzo vya habari vya huko vililiambia gazeti la Dhaka Tribune kuwa polisi hawakuchukua hatua yoyote kuwadhibiti hali hiyo.
Mamia ya kesi kama hiyo walifunguliwa kati ya mwaka 2013 na 2018, wakati ambapo sheria ya habari na mawasiliano ilibadilishwa na Sheria ya Usalama wa Kidigitali.
Kukandamizwa kwa mitandao ya kijamii nchini Bangladeshi.
Polisi wamekamatwa kwa mara ya pili ndani ya siku chini ya Sheria ya Usalama wa Kidijitali.
Mwandishi Imtiaz Mahmood alikamatwa Jumatano asubuhi kufuatia kesi ya kosa la TEKNOHAMA.
#Freedomofexpression #ICTLawhttps://t.co/eH8H38unCr
Mwandishi Meher Afroz Shaon aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Anaipenda milima na watu wanaoishi huko.
Anaandika kuhusu haki zao.
Sijawahi kuona maneno ya vurugu katika maandiko yake.
Kuna kitu kisicho sawa, Kuna kitu kisicho sawa kabisa.
Ninatumaini makosa yataendelea kuwa sahihi hivi karibuni.
PS: Nimeona makala nyingi kwenye mtandao wa Facebook zenye maneno ya vurugu na maneno ya kuzomea.
Kama mtu anawashitaki, je, agizo la kukamatwa linatolewa mara moja?
Watumiaji wengi wa mtandao wameonesha lawama zao dhidi ya ukamataji huo, huku wengine wakidai kuwa sheria hiyo ifutiliwe mbali.
Mwandishi wa habari wa Bangladesh Leesa Gazi alitwiti:
Ni aibu ya kweli.
Serikali ya Bangladeshi haiwezi kuhakikisha usalama wa jamii bali imewashawishi watu kuwekwa kizuizini chini ya Sheria ya Usalama wa Kidijitali ambayo, kwa kweli, inapingana na matakwa ya katiba ya Bangladeshi.
https://t.co/1sFKY10OPV
Mwandishi wa habari Probhash Amin aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Baada ya mshairi Henry Swapon, mwanasheria Imtiaz Mahmood (alikamatwa).
Uhuru wa maoni unazuiliwa taratibu.
Ninataka kuondolewa kwa vitendo vyote vya kikatili.
Ninataka uhuru wa kujieleza.
Ninataka kuachiwa huru kwa Henry Swapon na Imtiaz Mahmood.
Pamoja na wasiwasi juu ya matokeo ya uhuru wa kujieleza, Bunge la Bangladeshi lilipitisha Sheria ya Usalama wa Kidigitali mwezi Septemba 2018.
Sheria ilichukua nafasi ya Sheria ya Habari na Teknolojia, ambayo pia ilitumika kama zana ya kunyamazisha maoni yanayokosowa mtandaoni.
Sheria hiyo inafanya uhalifu wa aina mbalimbali za hotuba mtandaoni, kuanzia ujumbe wa kukashifu mpaka kwenye matamshi ya kudhuru maadili ya kidini au hisia zinazoingizwa faini kali.
Kadhalika, kanuni hiyo inaruhusu kifungo kirefu gerezani kwa kutumia intaneti ili kusababisha ghasia kwa wananchi, na kwa kukusanya, kutuma au kuhifadhi nyaraka za serikali kwa kutumia kifaa cha kidijitali.
Baraza la Wahariri la Bangladesh lilisema kuwa Sheria hiyo inakatisha uhuru unaolindwa na katiba, uhuru wa vyombo vya habari na uhuru wa kujieleza.
Soma zaidi: Watetezi wa uhuru wa kujieleza wanasema Sheria mpya ya Ulinzi wa Kidijitali nchini Bangladeshi iko imara kudhalilishwa
Sheria hiyo pia inazipa mamlaka kamili vyombo vya kisheria kuanzisha uchunguzi wa yeyote ambaye shughuli zake zinaonekana kuwa anadhuru au kutishia.
Khartoum, Sudani.
Picha kupitia mtandao wa Flickr na Christopher Michel chini ya leseni ya CC BY 2.0.
Baada ya mapinduzi ya Sudani, serikali ya mpito ya Sudani imesaini makubaliano ya amani na chama cha mpito wa Sudani ambacho ni kikundi kikuu cha waasi ambacho bado kiko hai mara baada ya kiongozi wa zamani Omar al-Bashir kuondolewa madarakani mwaka jana.
Makubaliano ya amani ya kihistoria, yaliyosainiwa tarehe 31 Agosti, katika jiji la Juba, Sudani Kusini, yaliungwa mkono na nchi za Troika, Umoja wa Ulaya, Misri na nchi kadhaa za Ghuba.
Lakini wakati huu wa kusisimua pia umefunikwa na kipindi cha mafuriko ya kihistoria ambacho kimeharibu sehemu za Sudani, kikisababisha mzunguko wa hali ya chini katika uchumi ambao tayari unakuwa na msongo mkubwa.
Na bado, raia wa Sudani katika mitandao ya kijamii walipokea habari hizo.
Waleed Ahmed, mwanablogu wa Kisudani, aliandika:
Leo tukijitoa, turudi nyumbani.
Video ya wakati wa vuguvugu la Ukombozi wa Sudani/Jeshi (SLMA) linaloongozwa na Minawi ilitangaza kusitishwa kwa mapigano kuunga mkono vuguvugu la mapinduzi la Desemba 16, 2019,.
mini Arko Minawi, kiongozi wa SLMA, aliandika:
mini Arko Minawi.
Kutiwa saini jana kutaifanya Sudani iingie katika kasi mpya, kwa vyama, watu wa Sudani, vyama na vyama vya kiraia, kwa ushirikiano na marafiki na majirani zao.
Ni lazima tujenge jukwaa madhubuti kwa ajili ya historia mpya ya nchi yetu.
Waziri Mkuu wa Sudani Abdalla Hamdok alikaribisha makubaliano ya amani, akisema:
Ninaitolea amani tuliyoitia saini leo katika nchi ndugu ya Sudani Kusini, kwa watoto wetu waliozaliwa katika makambi ya uhamishoni na ya hifadhi, kwa akina mama na baba wanaotamani sana vijiji na majiji yao, wakisubiri mapinduzi tukufu ya Desemba, ahadi ya kurudi, ahadi ya haki, ahadi ya maendeleo, na ahadi ya usalama.
Makubaliano hayo yalihakikishia mamlaka makundi ya waasi katika maeneo yao yaliyo chini ya uangalizi wa serikali ya shirikisho.
Muswada huo utaleta hisani ya theluthi ya viti vya bunge kwa watu wanaotoka kwenye maeneo ya waasi ili kuweza kutathmini mahitaji na masuala yao.
Makubaliano hayo yatahakikishia haki na usawa kwa wale waliokuwa wakiteswa na utawala uliotangulia, mara nyingi kwa kutokuwa Waislamu na wale wasio Waarabu.
Hili si makubaliano ya kwanza ya amani katika historia ya Sudani.
Baadhi ya raia wa mtandaoni wanasema makubaliano ya amani ni ya kawaida nchini Sudani, na yanaweza yasiwe na amani na utengamano.
Inbal Ben Yehuda aliandika:
Tukio ambalo hufanyika mara moja kwa kila miaka 5-9 si tukio la kihistoria.
Abuja makubaliano ya amani 2006
Makubaliano ya amani ya Doha mwaka 2011
Makubaliano ya amani ya Juba mwaka 2020
Ni bora kusubiri kabla hatujasherehekea.
Makubaliano yasiyo kamili
Pamoja na wakati huu wa kusisimua, makundi mawili makubwa ya waasi hayakusaini makubaliano hayo: SLMA), yanayoongozwa na Abdul Wahid al-Nur, na Sudan Peoples Liberation-North (SPLM-N), yanayoongozwa na Abdelaziz al-Hilu, yote hayo yalikataa kwa sababu ya kuuliza maswali mengi kuhusu utaratibu wa kuunganisha majeshi na utambulisho wa nchi.
Siku tatu baada ya kusainiwa kwa amani, Waziri Mkuu wa Sudani Abdalla Hamdok alisafiri kwenda Addis Ababa, Ethiopia, kukutana na al-Hilu kujadili hoja za ugomvi, kwa mujibu wa Sudan Tribune.
Waziri Mkuu Abdallah Hamdok Jumatano alifanya mkutano wa siri na Abdel Aziz al-Hilu katika jitihada za kuvunja kikwazo katika mazungumzo ya amani yaliyopatanishwa na serikali ya Sudan Kusini.https://t.co/IrN xxxW9a0M pic.twitter.com/VgtyDZxfv3
Mkutano huo ulifanya kusainiwa kwa makubaliano ya pamoja ya kukubaliana kuhamasisha kanuni za mazungumzo ya amani mjini Juba.
Mitandao ya kijamii nchini Sudani ilisambaza nakala ya makubaliano hayo kwa Kiingereza, na kipengele cha tatu katika suala la dini na serikali:
Serikali ya kidemokrasia lazima ianzishwe nchini Sudan.
Ili Sudani iwe nchi ya kidemokrasia ambako haki za raia wote zinahifadhiwa, katiba inapaswa kuzingatia misingi ya utengano wa dini na serikali ikiwa haina haki ya kuheshimiwa.
Uhuru wa kuamini na kuabudu na utendaji wa kidini utahakikishwa kwa ukamilifu kwa raia wote wa Sudani.
Serikali haitasimamisha dini rasmi.Hakuna raia atakaobaguliwa kwa msingi wa dini yao.
Watu wa Sudani wamegawanyika katika kambi mbili kuhusiana na suala hili: ya kwanza inaona utengano wa dini na dola kama uhakikisho wa haki za msingi za binadamu; ya pili inasema serikali ya mpito haina haki ya kuamua hili bila ruhusa kutoka kwa raia kupitia uchaguzi wa kidemokrasia.
Kufuatia mkutano huo, anuani ya twita ya mawaziri wakuu ilichapisha toleo la makubaliano ya Kiarabu ambalo lilitofautiana na lile la Kiingereza, lililohutubika kama tamko la pamoja kwa vyombo vya habari.
Wakati hati ya Kiingereza ilisisitiza kutenganishwa kwa dini na dola kama jambo lisiloepukika, hati ya Kiarabu ilipendekeza tu mjadala wa suala hilo lenye utata.
Tofauti kati ya hati hizo mbili zinaibua maswali kuhusu mustakabali wa makubaliano haya.
Amani ya kihistoria, mafuriko ya kihistoria
Wakati amani imeleta habari za furaha nchini Sudani, Mto Nile unaendelea kufurika, na kusababisha janga kubwa la kibinadamu ambalo halikuwahi kutokea.
Kwa mujibu wa ripoti ya Baraza la Taifa la Ulinzi wa Raia la Sudani ya tarehe 8 Septemba, hasara zilizotokana na mafuriko ya Mto Nile zilifikia 103 watu waliokufa, 50 majeruhi, 5,482 vifo vya mifugo, 27,341 kuanguka kwa nyumba nzima, 42,210 kesi za kuanguka kwa kiasi fulani kwa nyumba, uharibifu kwa serikali na vifaa vya binafsi 179, hasara ya maduka na maduka 359 na uharibifu kwa akra za kilimo 4,208.
YouStorm katika Twita alionesha video akilinganisha Bonde la Mto Nile kuanzia Julai 16 na Agosti 16:
Mafuriko katika mto Nile nchini Sudan Julai 16 yakilinganishwa na tarehe 30 Agosti #Sentinel2 kaskazini ya Khartoum.
Imetengenezwa kwa #EOBro browser @sentinel_hub #Sudanfloods pic.twitter.com/l8LRNBFY9m
Mnamo Septemba 3, Gavana wa jimbo la Skona Ustaz Elmahi Sulieman alitoa wito wa kutaabika katika Facebook:
Milima ya Blue Nile usiku huu ilishuhudia mafuriko makubwa yaliyoambatana na mvua kubwa, ambayo ilipelekea kuvunjwa kwa paa na ngao, bwawa lililojengwa kwa vifuko vya udongo, vya jiji la Singa na maeneo ya Umm Benin, na maji yalianza kulifurika mji na nyumba zake, pia mitaa ya Umm Benin.
Kwa hiyo, tunazindua maelekezo kwa mamlaka zote rasmi na kutoa wito kwa mamlaka za kiraia zote na mashirika yote kuja kuwaokoa raia katika harakati zote, na kutoa malazi, madawa na chakula.
Hali ni ya kutisha:
Sirá state | Jiji la Singa Hali ni mbaya sana baada ya mvua kuvunja ngao ya maji ya jiji hilo, iliyoruhusu maji ya Mto Blue Nile kuingia jijini.
Vijana wa Kisudani kutoka Kisiwa cha Tuti wamejenga ngao ya kuzuia maji ya mafuriko kuifikia maeneo ya ndani ya visiwa hivyo.
Tukio hilo lilikuwa la kishujaa, kama ilivyoelezwa na Hassan Shaggag:
Hawa ndio watakaojenga Sudani na siyo wale wanaojaribu kupata madaraka sasa.
Raia wa Sudani wanakosa mahitaji ya msingi kama vile mkate, gesi, dawa na umeme ikiwa na tatizo la kukatika kwa umeme kwa muda upatao masaa sita kwa siku.
Kiwango cha mfumuko wa bei kwa paundi za Sudani kimezidi asilimia 202, kwa mujibu wa Profesa Steve Hanke.
Bado, mamlaka za mpito hazijaweza kupata udhibiti katika soko hilo.
Sasa ambapo kuna ahadi ya amani, mipango gani ya serikali ya kufanya maisha yawe rahisi kwa raia?
Kiongozi wa wanafunzi Jutatip Sirikhan alijifunika kwa rangi nyeupe katika kitendo cha mfano kufuatia kuachiliwa kwake.
Picha kwa hisani ya Prachatai
Makala hii ni ya Prachatai, tovuti huru ya habari nchini Thailand, iliyohaririwa na kuchapishwa tena na Global Voices kama sehemu ya makubaliano ya kushirikiana maudhui.
Rais wa Umoja wa Wanafunzi wa Thailand (SUT) Jutatip Sirikhan amekamatwa akiwa njiani kuelekea chuo kikuu tarehe 1 Septemba kwa sababu ya kushiriki kwake kwenye maandamano ya umma yaliyofanyika Julai 18.
Jutatip alikamatwa akiwa kwenye teksi akiwa njiani kwenda darasani katika chuo kikuu cha Thammasat University Tha Prachan mjini Bangkok.
Alikwenda moja kwa moja kwenye mtandao wa Facebook saa 12:22 jioni tarehe 1 Septemba wakati maafisa wa polisi walipokuwa na mavazi ya kiraia waliposimamisha teksi aliyoingia na kutoa hati ya kukamatwa.
Jutatip ilipelekwa katika Kituo cha Polisi cha Samranrat.
Afisa mmoja aliambatana naye kwenye gari lingine la kukodisha hadi kwenye kituo kimoja, kwa sababu hakujisikia salama vya kutosha kusafiri katika gari la binafsi na maafisa hao walimlazimisha kumkamata.
Aliishi moja kwa moja kwenye mtandao wa Facebook na alisoma aya za tafsiri ya Thai ya Thomas Paines Common Sense wakati akisafiri kuelekea kituo hicho.
Alipelekwa kwenye Mahakama ya Makosa ya Jinai ya Bangkok na alisalimika kwa dhamana na kuachiwa saa 5::20 usiku akiwa chini ya ulinzi wa mhadhiri wa Chuo Kikuu cha Thammasat.
Mahakama haikumtaka kulipa mara moja dhamana ya Baht 100,000 (dola za Marekani 3,190) lakini iliweka masharti kwamba asirudie kitendo ambacho alikamatwa na kushitakiwa masharti yale yale kwa kila mtu aliyekamatwa na kuachiliwa kwa mashtaka yale.
Jutatip ni mwanaharakati wa 14 kukamatwa kwa kushiriki maandamano ya umma yaliyofanyika Julai 18.
Washiriki wengine kumi na watano kwenye maandamano hayo nao wamepokea miito na kuripotiwa katika Kituo cha Polisi cha Samranrat kusikiliza tuhuma dhidi yao mnamo Agosti 28.
Jutatip ilishtakiwa kwa makosa ya uchochezi na kukiuka Sheria ya Dharura na Sheria ya Magonjwa yaambukizwayo, pamoja na mashtaka mengine.
Jutatip alisimama mbele ya Mahakama ya Jinai baada ya kuachiliwa na kutoa mkutano mfupi na waandishi wa habari.
Uchoraji unaweza kuoshwa, lakini hatuwezi kuosha na kuondoa ukosefu wa haki
Sikuwa na lengo la kukimbilia hapo mwanzoni.
Najua kuwa nina hati ya kukamatwa.
Nimekuwa nikisubiri kukamatwa kwa muda mrefu, lakini haikutokea mpaka leo.
Kila mara mtu anapokamatwa, kutakuwa na maneno ya kuashiria upande wetu kuwa hatukuandamana kwa amani.
Mimi ni mwanafunzi na nimekuwa nikisumbuliwa na polisi kwa miezi kadhaa, kwa miaka kadhaa.
Kwa nini hakuna fidia kwangu?
Kwa nini kuwepo fidia kwa polisi ambao ni watumishi wa utawala wa kiimla?
Lazima yawe na wito kwanza, lakini kilichotokea ni kuwa polisi walileta agizo la kukamatwa na kunikamata.
Haifai kabisa kwa mwanafunzi.
Walinifuata nikiwa na ishara ya simu yangu, na kunifuata nikiwa ninakotoka.
Walinitishia nyumba yangu, waliitishia familia yangu, walichukua agizo kwenda nyumbani kwangu, kwa hiyo sasa tunalazimika kuendelea na maandamano yetu.
Kila kitu kinaungwa mkono na Katiba.
Tunalipa kodi zetu.Ni lazima tujilinde na serikali, na sio kudhalilishwa na serikali.
Kwa hiyo leo inanibidi kujieleza kwa njia ya mfano kwamba tunaweza kufanya hivi.
Lazima tutegemee haki zetu na uhuru wetu.
Kutupa rangi ni jambo ambalo linaweza kufanyika.
Halafu Jutatip akajitupia ndoo ya rangi nyeupe wakati akishikilia mkono wake kwenye ishara ya vidole vitatu ya kuisalimu michezo ya Hunger.
Alisema kuwa rangi nyeupe inawakilisha usafi na haki, na kwamba wanadai haki itendeke.
Tunaonyesha kwamba uhuru huu ni uhuru, hii ni namna ya kujieleza tuwezavyo kuufanya.
Hata kama hivi sasa ni kutupiana rangi, ni namna ya kuonyesha kwamba tunaweza kutupiana rangi wakati wowote.
Tunaweza kuwarushia rangi wale wenye mamlaka, kwa sababu wale wenye mamlaka wanaturushia mashtaka ya sheria, wanaturushia risasi bila kipimo.
Uchoraji unaweza kuoshwa, lakini hatuwezi kuosha na kuondoa ukosefu wa haki.
Baadaye, Jutatip alimshukuru mhadhiri aliyekuja kumtengenezea dhamana pamoja na wale watu waliokuja kumwunga mkono na kuwasaidia umati kusafisha picha kutoka kwenye kijia mbele ya kijia mbele ya Mahakama.
Hatuwezi kuacha kupigana mpaka tutakaposhinda katika kila kitu, ikiwa ni pamoja na mageuzi ya mfumo wa utawala na katiba mpya, Jutatip alisema.
Picha ya haraka kutoka kwenye video vya You Tube na Video Volunteers.
Makala hii iliandikwa na Grace Jolliffe na kwa mara ya kwanza ilionekana kwenye tovuti ya Video Volunteers, taasisi ya kimataifa ya habari za kijamii iliyoshinda tuzo nchini India.
Habari hii iliyohaririwa kidogo imechapishwa hapa chini kama sehemu ya makubaliano ya kushirikiana kwa maudhui.
Wakati India inapitia uchaguzi mkuu ulioenea zaidi ya awamu saba kuanzia Aprili 11 mpaka 19 Mei 2019, ili kuchagua bunge lake la 17 (Lok Sabha), baadhi ya wapiga kura wa India wamechukua hatua isiyo ya kawaida ya kususia mchakato wa uchaguzi.
Soma zaidi: Yote unayopaswa kujua kuhusu Uchaguzi Mkuu wa India wa mwaka 2019,
Huko Goa, jimbo la kusini magharibi mwa India, wakazi wa kikabila kwenye kizuizi cha Canacona (mtaa mdogo wa wilaya), Kijiji cha Marlem kilikataa kupiga kura tarehe 23 Aprili wakati wa awamu ya tatu ya uchaguzi mkuu, wakidai kwamba serikali imekuwa haifahamu vyema kuhusu matatizo ya kijiji chao.
Kero yao kubwa ni kwamba vifaa vya msingi, kama vile barabara stahiki na maji, havijatolewa na serikali.
Video iliyoandaliwa na mwandishi wa Jamii Devidas Gaonkar, mwanachama wa kabila la wachungaji walio asili ya Goa linaloitwa Velip, iliweka kumbukumbu ya maandamano ya wanakijiji:
Katika video hii, Pandaraan Gaonkar, mkazi wa kijiji cha Marli, anasema kuwa:
Tirwal kwenda Marlem ni barabara ndefu yenye ukubwa waquilita tatu, ambayo haijakamilika.
Mpaka leo, hakuna hatua yoyote imechukuliwa na mamlaka husika.
Huwa wanatoa ahadi za uongo tu, lakini hawatekelezi mambo.
Kwa sababu hii, hatuna budi kupiga kura zetu.
Wakazi wa Marlem wamekuwa wakiishi katika kijiji hiki kwa zaidi ya miaka 20.
Mwaka 1968, Idara ya Msitu ilitangaza kijiji cha Marlem kama sehemu ya hifadhi ya wanyamapori.
Hali hii inafanya ujenzi wa barabara, au ujenzi wa aina yoyote katika eneo hili, kuwa suala tata.
Kwa mujibu wa taarifa, mradi wa mawasiliano ya nishati ya chini ya ardhi kwa ajili ya kupeleka umeme kwenye eneo hilo ulikuwa umekubalika mwanzoni, lakini wakati kazi ya uchimbaji ilipoanza, ulisitishwa baada ya vipingamizi kutoka Idara ya Msitu ya Jimbo hilo.
Chanzo kingine cha kukata tamaa kwa wakazi wa maeneo hayo ni kukosekana kwa barabara stahiki.
Mtu anapaswa kutabiri umbali wa kilometa 2.8 za barabara iliyoharibika na kubomolewa ili kuifikia nyumba ya kwanza kule Marlem kutokea kwenye barabara kuu.
Mwisho, ugavi wa umeme na maji salama ya kunywa bado ni changamoto kwa wanakijiji.
Kwa kuwa wametangaza hadharani na mara kwa mara malalamiko yao, lakini wakazi wa Marlem, na vilevile wakazi wa vijiji vingine viwili waliamua kutopiga kura kwenye uchaguzi ili kuvuta umakini wa vyombo vya dola katika masuala yao.
Maafisa wa upigaji kura walikuja kuongea nasi, lakini uamuzi wetu wa kutopiga kura, bado unasimama, aliongeza Pandidak.
Isidore Fernandes, mwanachama wa chama cha upinzani (Hindi National Congress) cha baraza la wabunge la Cancona, pia alikutana na wenyeji.
Baada ya kusikia manung’uniko hayo, alihakikishia kuwa aliwatetea na kuwaunga mkono.
Ni muhimu kwa serikali yoyote kuwapatia watu barabara, maji na umeme.
Mpaka sasa, maafisa wote wa serikali wamepuuza huduma katika kijiji cha Marlem, anasema Fernandes.
Ususiaji wa uchaguzi umekuwa sasa njia ya kuandamana, japokuwa kupiga kura si jambo la lazima nchini India.
Ukiachana na Goa, vijiji katika jimbo la kati la Madhya Pradesh, jimbo la Magharibi la Maharashtra, na jimbo la mashariki la Odisha wanatumia mbinu hii ili kupata majibu ya masuala ya dharura yanayoshughulikiwa na mamlaka zinazohusika.
Mpaka sasa, hakuna hata kususia huko kulikowezesha serikali kuchukua hatua.
Mwishowe, wapiga kura wanatumia mbinu hizo kama namna ya kuonyesha kukata tamaa kwa maafisa wa serikali na wanasiasa ambao mara nyingi hujitokeza kupuuza jamii zilizopuuzwa kabla ya uchaguzi, kwa matumaini ya kupata kura zao, lakini wakishindwa kutimiza mara tu uchaguzi utakapomalizika.
Mwishowe, kama kususia chaguzi hakuleti mabadiliko katika jamii, wanachama wa jamii zilizotelekezwa wanaweza kufanya nini kingine ili kupata uelewa wa wale wanaopaswa kuusikia na kuchukua hatua stahiki?
Mwandishi Amade Abubacar.
Picha: Screengrab, caiccajuda/Youtube.
Waandishi wa habari Amade Abubacar na Germano Adriano, ambao walishikiliwa mapema mwaka huu wakati walipokuwa wakiripoti mgogoro wa kijeshi kaskazini mwa Msumbiji, waliachiwa huru mnamo Aprili 23, 2019.
Amade, ambaye anachangia katika mashirika mbalimbali ya habari nchini humo ikiwa ni pamoja na Zitamar News na A Carta, alikamatwa tarehe 5 Januari wakati akiwahoji watu waliokuwa wamepoteza makazi yao ndani katika wilaya ya Macomia ya Cabo Delgado, jimbo la kaskazini mwa nchi hiyo.
Germano, ambaye ni mwandishi wa redio ya jamii ya Nacedje, alitoweka tarehe 6 Februari na alipatikana amekamatwa tarehe 18 Februari.
Kwa mujibu wa Taasisi ya Habari ya Afrika ya Kusini (MISA), Amade na Germano walishtakiwa kwa kusambaza jumbe za kukashifu dhidi ya wanajeshi wa ulinzi wa Msumbiji kupitia ukurasa wa Facebook uliotangaza mashambulizi yaliyotokea vijijini katika wilaya ya Macomia.
Waandishi wa habari hao waliachiwa huru kutoka katika gereza la Mieze mjini Pemba, mji mkuu wa Cabo Delgado, na watakuwa katika uangalizi wakati wakisubiri kesi mbele ya mahakama ya mkoa ya Cabo Delgado.
Shauri lao la kwanza limepangwa kusikilizwa Mei 17.
Tangu 2017, vikundi vya watu wenye visu vimefanya mashambulizi katika vijiji vya Cabo Delgado, wakiungua nyumba na kuwachoma moto wakazi.
Zaidi ya watu 90 wamefariki tangu mashambulizi yaanze, kwa mujibu wa polisi.
Mpaka leo, hakuna kundi lolote ambalo limedai hadharani kuhusika na mashambulizi haya.
Mwezi Desemba 2018, gazeti la A Carta de Moçambique liliweka wazi uwepo wa ukurasa wa Facebook, unaoendeshwa kwa jina linaloonekana kuwa limedanganya, na ambao ulisifu uwepo wa mashambulizi ya kijeshi huko Cabo Delgado.
Haijulikani kama shutuma dhidi ya Amade na Germano zinahusu ukurasa huo huo.
Timu ya ulinzi ya waandishi inasema hakuna uhusiano kati yao na kitendo chochote kinyume cha sheria kupitia Facebook.
Hatua za kuwadhibiti waandishi wa habari zimekuwa na matukio yasiyo ya kawaida.
Baada ya kumkamata Amade, polisi walimweka chini ya ulinzi wa kijeshi.
Aliwekwa katika gereza la kijeshi, ambako alitumia siku 12 bila kuwasiliana kabla ya kuhamishiwa katika gereza la kiraia.
Waandishi hao walifunguliwa mashtaka mnamo tarehe 16 Aprili, wakikiuka tarehe ya mwisho ya siku 90 iliyopangwa katika sheria ya Msumbiji ya Kukamatwa Kabla ya Kesi katika kesi ya Abubacar.
Wakati wa kuendeshwa kwa mashitaka mahakamani wakati wakiwekwa kizuizini kabla ya kufunguliwa mashitaka, waandishi hawa wawili walituhumiwa kwa makosa ya kukiuka siri za nchi kwa kutumia njia za kidigitali pamoja na kuhamasisha umma kufanya uhalifu kwa kutumia njia za kidigitali.
Shutuma hizi zinatofautiana na mashtaka rasmi yaliyofunguliwa dhidi yao, ambayo MISA aliyaelezea kama kusambaza jumbe za kukashifu dhidi ya wanachama wa Kikosi cha Ulinzi cha Msumbiji kupitia ukurasa wa Facebook uliotangaza mashambulizi yaliyotokea vijijini katika wilaya ya Macomia.
Kwa mujibu wa shirika la kutetea haki za binadamu la Amnesty International, Abubacar alikabiliana na upungufu wa chakula katika siku 106 alizotumikia gerezani.
Familia yake ililiambia gazeti @ Verdade kwamba walizuiliwa kumtembelea wakati wote ambao Abubacar alikuwa rumande.
Kilichowatokea waandishi hawa kinaweza kuwa ni sehemu ya mwelekeo wa vitisho dhidi ya wafanyakazi wa vyombo vya habari kaskazini mwa Msumbiji.
Mwandishi huru wa habari za uchunguzi Estácio Valoi alikamatwa Desemba 2018, pia huko Cabo Delgado kwa masharti ya kutiliwa shaka kisheria.
Baadae aliachiwa bila ya malipo yoyote, lakini vifaa vyake vya kazi bado vinashikiliwa na wanajeshi.
Kuitaka haki itendeke
Cídia Chissungo, mwanaharakati na mratibu wa kampeni ya #FreeAmade, alisherehekea habari hizi:
#AmadeAbubacar na #GeramanoAdriano hatimaye wako huru mara baada ya kukamatwa kwa miezi minne.
Bila shaka tunapaswa kusherehekea lakini hatutaweza kusahau namna mambo yalivyoanza.
Tulisema muda mrefu uliopita: Uandishi wa habari sio kosa la jinai
Asante kwa mikono yenu#FreeAmade #CaboDelgado #HandsForJustice pic.twitter.com/Lhb0b1ALCi
Angela Quintal, mratibu wa mpango wa Afrika wa Kamati ya Kuwalinda Waandishi (CPJ), alikuwa na maoni haya:
Sasa ili kuhakikisha kwamba madai yanasitishwa na kwamba #AmadeAbubacar anaweza kuendelea na uandishi wa habari wake bila hofu ya kushtakiwa.
Ukweli kwamba alilazimika kuvumilia kifungo bila ya kufunguliwa mashitaka kwa siku 106 kabla ya kupata dhamana ni jambo lisilohitajika.
Asikumbane na mashitaka hata kidogo!
Picha ya kiongozi wa Mapinduzi ya Irani Imam Khomeini kwenye ukuta wa jengo lililoko Sannok, katika mji mkuu wa Jimbo la Kurdistan nchini Irani, kama inavyoonekana kupitia dirisha lililo wazi.
Picha na Jordi Boixareu.
Haki miliki Demotix
Mwanzilishi mshiriki wa Global Voices Ethan Zuckerman anaielezea mfano wa daraja kuwa ni watu wenye shauku ya kuelezea tamaduni za nyumbani kwa watu wa jamii nyingine.
Dhana hii ilianzishwa kwa kutumia mizizi yake ya ndani kabisa katika Global Voices, na inafafanua kwa kiasi kikubwa kazi na misingi ya jamii.
Kwa kuwa habari zetu za Iran zinakusudia kuunganisha kwenye utengano uliopo baina ya mtazamo wa nje na nchi yenyewe, Global Voices Iran imeanzisha mfululizo wa mahojiano na waandishi na waandishi mbalimbali wa Iran ambao wanafanya kazi hiyo.
Mahojiano haya yamefanyika ili kuelewa ni kwa jinsi gani na kwa nini takwimu hawa, wanaojipatia kazi kutokana na kuwasilisha migogoro na utata wa nchi iliyojaa migogoro, wanaieleza Irani kwa wasio wa-Irani.
Golnaz Esfandiari: Ninadhani matumizi ya mitandao ya kijamii nchini Irani na umuhimu wake unaongezeka
Golnaz Esfandiari ni mwandishi mwandamizi wa Radio Free Europe/Radio Liberty, na mmoja wa waandishi wachache wanaoishi nje ya Irani wanaandika kwa Kiingereza kuhusu matatizo na matatizo ya jamii na siasa za Irani.
Picha imetumiwa kwa ruhusa ya Golnaz Esfandiari.
Soma zaidi: Tunazungumza na Golnaz Esfandiari, daraja la Uandishi wa Kiingereza nchini Iran
Katika mahojiano na Global Voices, alisema:
Ninadhani matumizi ya mitandao ya kijamii nchini Irani na umuhimu wake unaongezeka.
Maafisa wa serikali wanakiri kwamba na pia ninaona watu wengi ndani ya nchi wakitumia tovuti za habari za kijamii pamoja na programu-tumizi.
Nafikiri kwamba tangu mwaka 2009, matumizi ya mitandao ya kijamii yameongezeka kwa kiasi kikubwa.
Baadhi ya wa-Iran waliniambia kuwa waliungana na mtandao wa Twita baada ya kusoma madai kuhusu Mapinduzi ya mtandao wa Twita nchini Iran.
Vituo vya mawasiliano ya kijamii vimewezesha mazungumzo na usambazaji wa maudhui yaliyopigwa marufuku au kuchukuliwa kuwa nyeti, watu wanaweza kujadili mada za miiko kwa uwazi.
Pia, wanapinga sera za taifa na matangazo ya mitandao ya kijamii mara kwa mara.
Kelly Golnoush Nikatkuad: Ni lazima uwe mwandishi wa habari, lakini uwe mtaalamu wa akili, profesa, na msomaji wa akili vile vile
Mjasiriamali wa vyombo vya habari wa Iran Kelly Golnoush Nikoljad ni mwanzilishi wa Tehran Bureau, shirika la habari linalomilikiwa na gazeti la The Guardian linalochapisha habari za Irani na raia waishio nje ya nchi.
Mradi wake ni moja wapo ya vyanzo vikuu vya habari vinavyotoa mtazamo mahsusi kuhusu utamaduni, siasa na watu wa vijijini.
Picha na Kelly Golnoush Nikwejad na imetumiwa kwa ruhusa.
Soma zaidi: Jinsi Kelly Golnoush Nikitareads Idara ya Tehran inavyounganisha nchi za Magharibi na Iran
Kuhusu dhana potofu ambazo raia wasio Wairani wanazo kuhusu Irani, alieleza:
Linapokuja suala la Irani, mara nyingi najikuta na kwenda mbali hadi 1979, halafu nikieleza mabadiliko yaliyotokea mwongo baada ya mwongo, ili kuelewa hali ilivyo sasa.
Wakati mwingine hata ni vigumu kwa Wairani wenyewe kuamini yale yanayoendelea Irani, achilia mbali wale wasio Wairani wenyewe.
Hiyo inaeleza kwa nini ni muhimu kuifunika Irani kutoka chini, na kuorodhesha maisha ya watu wa kawaida.
Kuhusu nchi kwa kuripoti juu ya matamko ya viongozi huenda si jambo la kuvutia wala kuelimisha kama uandishi wa habari.
Ndio maana hata watu wenye ujuzi wa hali ya juu wanaofuatilia habari za Irani hawana habari za kile kinachoendelea huko.
Hata hivyo, kama wangefuata maoni ya Idara ya Tehran, wangekuwa na mtazamo mahsusi kabisa.
Nina Ansary: Ninaamini wanawake watakuwa mstari wa mbele katika mabadiliko yoyote ya Irani
Nina Ansary ni mwandishi wa Jewels of Allah: The Untold Story of Women in Iran, kitabu cha kwanza kuandika juu ya harakati za kisiasa za wanawake kuanzia mwisho wa karne ya 19 mpaka sasa.
Vito vya Allah
Kitabu kinaelezea jinsi wanawake walivyoathiri historia ya hivi karibuni ya Irani na wanaendelea kufanya hivyo, huku wakijitahidi kuimarisha haki zao na usawa katika jamii ambayo kimetengwa na kutengwa.
Soma zaidi: Ninazungumza na Mwandishi wa masuala ya wanawake wa Iran Nina Ansary katika mkesha wa mabadiliko nchini Iran
Ansary alisema kwa tahadhari alikuwa na matumaini na mustakabali wa Irani na nafasi ya wanawake ndani yake:
ni kwa sababu tu ninaona ujasiri wao.
Na hii ni kwa sababu wanaharakati wanawake wamekuwa na matokeo machache: wanawake hawakuruhusiwa kutumika kama majaji, lakini sasa wanaweza kutumika kama majaji wa uchunguzi.
Wanawake Werent waliruhusiwa kuingia kwenye nyanja fulani za masomo, na kwa miaka kadhaa wameweza kujipenyeza kwenye maeneo yanayotawaliwa na wanaume kama vile madawa na uhandisi.
Mimi nina matumaini yenye tahadhari, lakini ninaamini wanawake watakuwa mstari wa mbele katika mabadiliko yoyote ya Irani.
Saeed Kamali Dehghan: Wanaiona Irani kama nyeusi na nyeupe, na Irani si kama hivyo.
Ni aina ya upepo wa mvua.
Akiwa na zaidi ya makaratasi 800 yanayohusiana na Irani yaliyoandikwa kwa jina lake, Saeed Kamali Dehghan ni mwandishi wa kwanza mfanyakazi katika gazeti la The Guardian ambaye ni mmoja wa raia wachache wa Irani aliyeajiriwa na taasisi moja kubwa ya habari inayotumia lugha ya Kiingereza.
Picha imetumiwa kwa ruhusa ya Saeed Kamali Dehghan.
Nyingi ya taarifa zake zinahusiana na ukiukwaji wa haki za binadamu kwa Wairani, lakini kama alivyosema katika mahojiano ya simu, tatizo lililoenea kwenye mashirika mengi ya habari ya Magharibi ni kwamba wanaiona Irani kama nyeusi na nyeupe, na kwamba Irani haiwi hivyo.
Ni aina ya upepo wa mvua.
Soma zaidi: Saeed Kamali Dehghan Katika Kuandika kuhusu Iran kwa Ajili ya Ulinzi
Kuhusu ugumu wa kuiweka nchini mwake, Saeed anaelezea:
Kama Muirani ninaipenda sana nchi, lakini ninapoandika habari ninaachana na nia na kujaribu kuwa mtu asiye na ubaguzi.
Lakini niliruhusiwa kutoa maoni yangu ninapoandika maoni ya upande wa pili, na mimi pia nilifanya jambo kama hilo.
Niliandika kuhusu kwa nini Canada inaendelea kukosea kuhusu Irani, jambo ambalo limempelekea waziri wa zamani wa Mambo ya Kigeni wa Canada kunituhumu kwenye mtandao wa Twita kwa kufanya kazi kwa ajili ya mamlaka za Irani.
Nilishambuliwa na baadhi ya watu wanaotuhumu kufanya kazi kwa ajili ya Wairani na wengine wanaotuhumu kufanya kazi kwa ajili ya Waingereza.
Ninaamini hii ni bango la Ninafanya kazi yangu sawa!
Kumbukumbu ya Omid: Kuigeuza ile hasira inayolipuka kuwa kitu cha kujenga, kuiweka katika mitazamo na sio kuichukulia binafsi, ni sanaa.
Omid Memarian, mwandishi wa habari wa Ki-Irani anayeishi New York.
Omid Memarian alikuwa akisomwa sana nchini Iran, na kwa sasa anafanya kazi nchini Marekani kuripoti habari za Ki-Irani kwa ajili ya watazamaji wanaozungumza Kiingereza na Kiajemi.
Mahojiano yetu naye yanasaili tofauti za namna ya kuandika habari za Irani kwa hadhira tofauti, na uzoefu wake kama mwandishi wa habari ndani na nje ya Irani.
Soma zaidi: Mwandishi wa Habari wa Irani Omid Memarian
Memarian anaelezea uzoefu wake wa kuandika na kuripoti habari za asasi za kiraia kama mwandishi wa habari nchini Irani:
Kuna, na bado wapo, watu wa Iran wanaoamini kuwa kwa kuwezesha mashirika ya kiraia, vyama vya siasa na vyombo huru vya habari, Jamhuri ya Kiislamu inaweza kubadilika polepole kutoka ndani.
Kwa upande mwingine, kuna shinikizo zinazojaribu kuwafanya wawe wabaya, na namna mojawapo ya kufanya hivyo ni kwa kufanya mazingira yawe hatari kiasi kwamba hakuna anayejaribu kuendelea kuwa mtendaji katika uwanja.
Niliposisitiza kuendelea na kile nilichokuwa nikifanya, kuandika na kutangaza mambo niliyoamini, nilikamatwa na kutupwa gerezani.
Hooman Majd: Irani siyo ya kipekee: kipekee ni kwamba watu wengi hawaifahamu kuhusu Irani.
Hivi sasa tuko kwenye wakati wa mabadiliko katika sera ya mambo ya nje ya Marekani.
Majuma machache baada ya kumalizika kwa urais wa Obama, kuna uwezekano mkubwa kuwa Marekani inaondoka kwenye mradi unaoeleweka wa kukutana na adui yake wa muda mrefu, Jamhuri ya Kiislamu ya Irani.
Katika mapambazuko ya Urais wa Donald Trump, ambao unadhaniwa kuwa kivuli cha aina yake na Republicanism, nilifikiri ni wakati muafaka wa kuketi na mwandishi wa habari na mwandishi Hooman Majd.
Vitabu vyake, makala na uchambuzi ulioeleza fumbo la Irani vilitawala sana vyombo vikuu vya habari vya Marekani wakati wa utawala wa Bush, wakati maneno matupu dhidi ya serikali ya Irani yalipoanza kuwa alama ya mwanzoni mwa miaka ya 2000 ya sera ya mambo ya nje na taswira ya vyombo vya habari vya Irani.
Hooman Majd imejulikana kuwa sauti ya Irani kwa ulimwengu wa Magharibi.
Picha ya Majd imepigwa na Ken Browar, imetumiwa kwa ruhusa.
Soma zaidi: Talking to Hooman Majd, Bridge Between Iran and the US Mainstream
Kuhusu ikiwa mitazamo potofu kuhusu Irani imepungua tangu kitabu chake cha mwaka 2008 kilichokuwa na lengo la kuondoa mitazamo potofu kuhusu jamii ya Irani kwa watazamaji wa Marekani:
Ahmadinejad ndiye alikuwa wa kwanza kujihakikishia kupatikana kwa vyombo vya habari, ambavyo vimekuwa chanzo cha maoni hasi mengi.
Lakini Raia wa Marekani wenye asili ya Irani na wale wa Ulaya wenye asili ya Irani wameandika mengi kuhusu utamaduni katika miaka ya hivi karibuni, na kuna safari nyingi zaidi kati ya Irani na Marekani, kati ya Wairani wenye asili ya Marekani na Wairani wenyewe.
Wanaelewa hali hiyo vizuri zaidi na kumekuwa na vitabu kadhaa.
Irani siyo nchi ya kushangaza: kitu cha pekee ni kwamba watu wengi hawaifahamu kuhusu Irani.
Waandamanaji mjini Rio de Janeiro: Silaha yetu ni elimu | Picha: Marianna Cartaxo / Mídia NINJA/Imetumiwa kwa ruhusa
Hapo Mei 15, maelfu ya raia wa Brazili wameingia mitaani kwenye majimbo yote 26 na Wilaya ya Shirikisho wakipinga kitendo cha serikali ya Bolsonaro kupunguza fedha za serikali kwa ajili ya elimu ambacho kingeathiri makumi mawili ya vyuo vikuu na shule.
Mwishoni mwa mwezi Aprili, serikali ya Brazil ilitangaza kupunguzwa kwa asilimia 30 kwa kile kinachoitwa bajeti ya kibinafsi, inayokwenda kwenye gharama kama umeme, maji, maendeleo ya jumla, na utafiti.
Wakati wa kuangalia bajeti ya serikali kwa ajili ya elimu ya juu, punguzo hilo linaweza kufikia takriban asilimia 3.5.
Hata hivyo, serikali imefunga fedha kwa ajili ya udhamini wa masomo baada ya shahada 3,500 unaofadhiliwa na serikali.
Kutoka katika mtaa wa Paulista pale São Paulo, mahali pa kitamaduni pa kukusanyikia waandamanaji, hadi maeneo ya mbali sana kwenye ardhi za wazawa katika Alto Rio Negro, karibu na mpaka na Colombia, watu walijitokeza kutetea elimu yao ya umma.
Huko Viçosa, Minas Gerais, umati wa watu wapatao 5000 waliandamana wakiwa na miamvuli chini ya mvua kubwa.
Kipande cha video kilichopo kwenye mkusanyiko mkubwa wa waandamanaji kilikusanyika huko Av Paulista jijini São Paulo kupinga kufungwa kwa fedha kwa elimu na sayansi
https://globalvoices.org/wp-content/uploads/09/05/WhatsApp-Video-2019-08-15-at-21.00. 30.mp4
Brazil ina vyuo vikuu 69 vya serikali na idadi kubwa ya vyuo vikuu vya serikali, vyote vikiwapa wasomi wa shahada ya kwanza na hata wale wa shahada ya kwanza bure kabisa bila malipo ya masomo, na huduma kadhaa zinazotolewa na jamii kama vile mitaala ya ziada, ofisi za misaada ya kisheria na hospitali.
Mwanzoni, vyuo vikuu vitatu pekee vilipatikana, lakini baadaye vilipatikana katika mtandao mzima wa vyuo vikuu.
Waziri wa Elimu wa Bolsonaro Abraham Weintraub anasema kuwa fedha hizi siyo fedha zilizopunguzwa bali gharama zilizopunguzwa.
Weintraub amethalalisha kukatwa huko kwa sababu vyuo vikuu vya umma ni sehemu za ghasia.
Alipoulizwa na waandishi wa habari kutaja mifano ya ghasia hizo, alizungumzia kuwepo kwa harakati za kijamii katika vyuo vikuu, na vyama vyenye watu uchi.
Weintraub aliteuliwa kuwa waziri mapema mwezi Aprili baada ya utawala wa mtangulizi wake aliyekuwa muda mfupi kutawaliwa kuhusika na mfululizo wa utata.
Waziri mpya mara nyingi hupaza sauti za nadharia za njama, kama vile ugomvi wa kutumia crack cocaine ulipoanzishwa nchini Brazil kama sehemu ya njama za kikomunisti, na kwamba anataka kuondoa U-Marx wa utamaduni katika vyuo vikuu.
Baadhi ya wakuu wa vyuo vikuu wamesema kuwa kukatika huko kunaweza kuwazuia kufungua milango yao kuanzia mwanzoni mwa muhula wa pili wa mwaka 2019.
Ofisi ya Mwendesha Mashitaka wa Serikali ametuma ripoti kwa mwanasheria mkuu akidai kuwa mashitaka hayo yamekiuka Katiba ya Brazili.
Rio de Janeiro unaonekana mzuri!
Mamia ya maelfu ya watu wanakusanyika kwenye Avenida Presidente wakati wa giza linapoingia ili kupinga kupungua kwa bajeti ya elimu na sayansi.
Watafiti wa Chuo Kikuu cha Federal University of Minas Gerais (UFMG) wanaosoma makundi ya WhatsApp nchini Brazil wamegundua mazungumzo katika vyuo vikuu kwenye zana hiyo ya kutuma ujumbe katika siku chache baada ya tangazo la kukatika kwa bajeti.
Utafiti huo umetengeneza zana ambayo inachunguza makundi ya mtandao wa Whatsapp na ambayo inatumiwa sana na mashirika ya kuthibitisha taarifa nchini Brazil.
Mtafiti wa Lead fabrício Benevuto alisema katika posti yake kwenye mtandao wa Facebook Mei 8:
[Picha hizo zinajumuisha] majina ya watu waliotengwa/matukio yaliyotaniwa kwa vichwa na mada zao.
Kuna picha za watu wakiwa uchi kwenye tafrija (hadi hata kwenye vyuo vikuu) na maandamano na mizaha inayosema kuwa wanafunzi wa vyuo vikuu huchukua miaka 12 kuhitimu kwa sababu wanatumia madawa ya kulevya kila wakati.
Ni wazi ni jitihada zilizopangwa.Kazi ya mtaalam.
Ni mtindo uleule wa kampeni za uchaguzi.
Nani anafadhili kiwanda hiki cha upotoshaji wa habari?
Makala iliyoandikwa na tovuti ya Ciência na Rua (sayansi katika mitaa ya Kireno) inadai kuwa vyuo vikuu vya umma vinazalisha asilimia 95 ya tafiti za kisayansi nchini Brazili.
Utafiti uliofanywa na taasisi ya Marekani ya Ushauri wa Clarivate Analytics mwaka 2018 unaonyesha kuwa kati ya vyuo vikuu 20 maarufu zaidi vinavyotoa matokeo ya utafiti, 15 ni sehemu ya mtandao wa taifa.
Siku ya maandamano, Waziri Weintraub aliitwa na kushuhudia kupunguzwa kwa bajeti katika nyumba ya chini ya Bunge.
Bolsonaro ni adui wa Elimu
Elimu ni kitendo cha Upendo na Ujasiri#TsunamiDaEducacao pic.twitter.com/sEEOb5wDxz
Wakati huo huo, Bolsonaro alikuwa Texas, Marekani, ambako alikutana na rais wa zamani wa Marekani George W. Bush.
Alipoulizwa kuhusu maandamano hayo, rais alisema:
Ni jambo la kawaida [kwamba maandamano yametokea] sasa, wengi wa watu kule ni wanamgambo wasio na chochote vichwani mwao.
Kama utauliza matokeo mara 8 hawatajua.
Kama ukiuliza kuhusu muundo wa maji, hawajui, hawajui chochote.
Hawa ni wajinga, wapumbavu, na wanatumiwa vibaya na kikundi cha wachache wanaoongoza vyuo vikuu vingi nchini Brazili.
Mwandishi wa Uganda Gertrude Uwitware Tumusiime ameshakabiliwa na mzigo mara dufu wa kufanya kazi kama mwandishi wa habari mwanamke nchini Uganda.
Picha kutoka The Other side: Gertrude Uwitware Tumusiime kwenye YouTube.
Nchini Uganda, waandishi wanawake wanaotumia zana za kidijitali kutoa taarifa, kutoa maoni yao na upatikanaji wa habari wanakabiliwa na mashambulizi na unyanyasaji kwa ajili ya kufanya uchunguzi na kuchapisha maudhui nyeti ya kisiasa.
Udhalilishaji wa mtandaoni umekuwa namna mpya ya kufuatilia.
Waandishi wanawake wanabeba mzigo wa mara mbili wa unyanyasaji wa kijinsia mtandaoni pamoja na vitisho vinavyohusiana na uanahabari wa kisiasa.
Vitisho hivi vinavyoendelea vimewafanya waandishi wa habari wanawake wajitoa kwenye majadiliano ya wazi na kuacha taaluma ya uandishi wa habari ikitawaliwa na wanaume.
Soma zaidi: Kutoza kodi wapinzani: Mtanziko wa mitandao ya kijamii nchini Uganda
Joy Doreen Biira, mwandishi wa habari.
Picha na Wazabanga kupitia Wikimedia Commons CC BY 3.0.
Mwezi Novemba 2016, mwandishi wa habari wa Uganda Joy Doreen Biira, ambaye alikuwa akifanya kazi kwenye mtandao binafsi wa televisheni wa Kenya (KTN) nchini Kenya, alirudi nyumbani Uganda kwa ajili ya sherehe za kitamaduni.
Wakati Biira akiwa nyumbani, vikosi vya usalama vya Uganda vilipambana na wanachama wa ufalme wa jadi wa Rwenzururu katika eneo la Rwenzori magharibi mwa Uganda, na kasri yao ilichomwa moto hadi kuanguka.
Mapigano hayo ya bunduki yalisababisha vifo 62, wakiwemo polisi 16.
Biira alijibu shambulio hilo la kijeshi kwa kutuma mawazo yake kwenye mtandao wa Facebook mnamo Novemba 27:
Inahuzunisha sana kile nilichokishuhudia leo kwa macho yangu mwenyewe sehemu ya makazi ya mfalme kutoka kwangu, Ufalme wa Rwenzururu, ikichomwa moto.
Nilijisikia kama vile unaangalia urithi wako ukiwa gizani mbele ya macho yangu.
Siku hiyo hiyo, Biira alikamatwa na kutuhumiwa kusambaza picha za baada ya mapigano kati ya vikosi vya usalama na mlinzi wa kifalme wa jimbo hilo la Rwenzururu kwa kundi lililoandikishwa kwenye mtandao wa Whatsapp, kwa mujibu wa Kamati ya Kulinda Waandishi (CPJ).
Pia aliposti video ya Instagram inayoonesha kuungua kwa kasri ya mfalme na akaandika kuhusu suala hilo kwenye mtandao wa Facebook, CPJ iliripoti.
Maafisa wa usalama nchini Uganda wanadaiwa kumlazimisha Biira kufuta mitandao ya kijamii na zana zake za kidijitali pia zilitekwa, hii ni kwa mujibu wa ripoti ya Freedom House ya mwaka 2018.
Biira alishtakiwa kwa kosa la kuruhusu ugaidi kwa kuchukua picha kinyume cha sheria za shambulio la kijeshi dhidi ya makazi ya mfalme katika mkoa huo ikiwa angehukumiwa kwa kosa la kuadhibiwa kifo kwa kutumia Sheria ya Kupambana na Ugaidi.
Hata hivyo, siku moja baadaye, aliachiwa kwa dhamana.
Biiras ilisababisha kulaaniwa kwenye mitandao ya kijamii kupitia alama habari kama vile #FreeJoyDoreen na #JournalismIsNotaCrime.
Mtumiaji huyu wa mtandao alikosoa tabia ya Rais wa Uganda Yoweri Musevenis ya kuwanyamazisha waandishi wa habari:
Rais wa #FreeJoyDoreen @KagutaMuseveni asinyamaze waandishi wa habari.
Huo ndio ukatili uliopitiliza barani mwetu
Mwanasheria wa Biiras, Nicholas Opiyo, alitwiti mashitaka rasmi ya Biiras:
Nakala ya kifungo cha polisi cha Joy ikituhumiwa kwa kuachana na ugaidi (inashangaza!)
Uandishi si ugaidi. @KT NKenya @KT NKenya #FreeJoyDoreen pic.twitter.com/g5v7cg Gryn
Opiyo aliiambia Global Voices kwamba kesi ya Biiras ilisitishwa na kufungwa mwezi Machi 2017 baada ya mamlaka za serikali kuchunguza na hakupata ushahidi wa kumshitaki kwenye mahakama ya sheria.
Kama ilivyo kwa matukio mengi kama haya, mtu anapitishwa ili kuwa huru lakini ameachwa na hisia za kutokutenda haki, kutokutenda haki, na kwa uchungu, alisema Opiyo, ambaye pia ni mkurugenzi mtendaji wa shirika la haki za binadamu liitwalo Chapter Four Uganda.
Opiyo aliongeza kwamba kutumikia siku chache gerezani na kuvumilia mateso ya kufungiwa hakukuvutii.
Mashambulizi ya mtandaoni yaliyolengwa
Waandishi wa habari wanawake wanaokumbana na unyanyasaji wa mtandaoni ni nadra sana kuona haki na mara nyingi wanahangaika kuona malalamiko yao yakichukuliwa kwa makini na kwa ufanisi.
Mwezi Aprili 2017, Gertrude Tumusiime Uwitware, mtangazaji wa habari katika kituo cha NTV Uganda, alimtetea Stella Nyanzi, profesa aliyekosoa utawala wa Museveni kwa kushindwa kutimiza ahadi ya kampeni ya kusambaza vitambaa vya usafi kwa wasichana masikini.
Mamlaka zilimlazimisha Uwitware kufuta machapisho yake kwenye mtandao wa Twita na Facebook yaliyokuwa na maoni ya kumwunga mkono Nyanzi.
Alipokea vitisho kwenye mtandao wa Facebook na baadae alitekwa na washambuliaji wasiofahamika kwa muda wa masaa nane, kwa mujibu wa ripoti ya haki za binadamu ya mwaka 2017 nchini Uganda.
Watu waliomteka wanadaiwa kumhoji kuhusu uhusiano wake na Nyanzi, kwa kumpiga vibaya na kukata nywele zake.
Soma zaidi: Je, uke ni neno chafu?
Vita ya mahakama ya mtetezi wa haki za wanawake Stella Nyanzi inaendelea
Baadaye Uwitware ulikutwa katika kituo cha polisi jijini Kampala.
Hata hivyo, mamlaka haijatoa habari zozote zinazohusiana na uchunguzi wa utekaji wake.
Waandishi wa habari za kisiasa hasa wale wanaoandika habari za siasa za upinzani mara nyingi wanakabiliwa na vitisho zaidi ya aina yoyote ya uandishi wa habari.
Lakini waandishi wanawake wana hali mbaya zaidi kwa sababu serikali inaamini kuwa wao ni wadhaifu na wanatishwa kirahisi, kwa mujibu wa Mukose Arnold Anthony, Katibu wa Usalama wa Vyombo vya Habari na Haki za Binadamu wa Chama cha Waandishi wa Habari Uganda (UJA), aliyezungumza na Global Voices kupitia mtandao wa WhatsApp mnamo Aprili 3.
Linapokuja suala la unyanyasaji wa kijinsia mtandaoni, waandishi wanawake wanaogopa kufungua taarifa za watu japokuwa wachache wanaeleza kwamba wengi wao wanaishia kufa kimya kimya, Anthony alisema.
Waandishi wa habari wanawake wanaweza kukumbana na madhara ya kisaikolojia ya ziada, kuvunjwa kwa faragha, kupoteza utambulisho, ukomo wa matumizi ya nguvu, kufuatiliwa, na kupoteza mali kutokana na kazi zao, hii ni kwa mujibu wa utafiti wa UNESCO kuhusu uhuru wa kujieleza barani Afrika uliochapishwa mwaka 2018.
Na, kwa mujibu wa utafiti wa mwaka 2018 wa Mtandao wa Haki za Binadamu kwa Waandishi wa Habari Uganda, asilimia 12 ya waandishi wa habari wanawake wamekuwa wakitendewa vibaya na kuvurugwa, ikiwa ni pamoja na vitisho vya kuuawa na kukamatwa.
Robo tatu ya waandishi wanawake waliathirika na ukiukwaji wa haki za binadamu na mamlaka za serikali kama vile polisi, wakazi wa wilaya na vikosi vingine vya ulinzi.
Mashambulizi na unyanyasaji
Mwandishi wa Uganda Bahati Remmy amekumbana na mashambulizi na kunyanyaswa akiwa kazini kama mwandishi wa habari mwanamke.
Picha kupitia ukurasa wa umma wa Bahati Remmy Paydesk, imetumiwa kwa ruhusa.
Bahati Remmy, mwandishi wa habari mwanamke wa Uganda ambaye kwa sasa anafanya kazi nchini Marekani, aliiambia Global Voices kuwa aliacha kuripoti habari nchini Uganda kwa sababu alijisikia kufa ganzi kutokana na matukio yake ya kutisha alipokuwa akiripoti uchaguzi nchini Uganda mwaka 2016.
Polisi wa Uganda walimkamata Remmy wakati akirusha matangazo ya moja kwa moja kwa ajili ya kituo cha televisheni cha NBS kinachomilikiwa kwa makusudi ya kuarifu kuhusu kizuizi cha nyumbani cha mwanasiasa wa upinzani Dk. Kizza Besigye katika mji wa Kasangati.
Remmy aliiambia Global Voices:
Polisi walijihusisha na mapambano ya kukimbia kutowaruhusu wanahabari kutangaza habari zinazomhusu Besigye.
Polisi wakampiga matiti kwenye gari la polisi, wakamvua akiwa kituo na kuuweka mwili wake ukiwa uchi kwenye kamera, ndivyo alivyosema Remmy.
Kadhalika alifuatiliwa na kunyanyaswa na afisa wa polisi kwenye mtandao wa Facebook kwa sababu serikali ya Uganda ilidhani alikutana na Besigye ili kuchafua sura ya wananchi.
Aliiambia Global Voices kuwa maandishi yasiyojulikana yaliachwa mlangoni kwake na walitishia kumteka nyara ikiwa angegoma kufunua namna Besigyes anavyotoka nyumbani kwake.
Baada ya kukamatwa kwa Remmys, Mtandao wa Haki za Binadamu kwa Waandishi wa Habari-Uganda ulifanya utafiti wa maoni ya umma kuhusu mkasa huo.
Waliuliza: Polisi wa Uganda walidai kuwa mwandishi wa habari wa televisheni ya NBS, Bahati Remmy, hakutii amri za kisheria na pia kuwazuia maafisa wa polisi kufanya kazi zao na hivyo kumkamata?
Je, unakubaliana na hili?
Magambo Emmanuel aliandika:
Ni visingizio na uongo mtupu kwa kuwa kuna vipande vya video vinavyoonyesha namna Bahati alivyokamatwa.
Polisi waache kuhamisha matatizo yao kwa waandishi wasio na hatia.
Davide Lubuurwa aliandika:
Yeyote anayejaribu kuwajulisha watu namna serikali ilivyo, anapaswa kukamatwa.
Tatizo kubwa sana linakuja Uganda hivi karibuni.
Kinachonisumbua zaidi ni kwamba yeyote anayejaribu kusema jambo ambalo haliungi mkono utawala uliopo sasa anachukuliwa kuwa mwasi ili watu wa Uganda waamke.
Waandishi wengi wa habari wanawake nchini Uganda wameacha kuripoti habari ambazo zimeikosoa vikali serikali kwa sababu wanaogopa mashambulizi na kubughudhiwa na serikali.
Wataalam wa vyombo vya habari wamesema kuwa serikali na vyombo vya usalama mara kwa mara viliwapigia simu wahariri na kuwaelekeza kutokuchapisha habari ambazo ziliikosoa serikali.
Mashambulizi haya mara nyingi hayapewi nafasi hasa kwa wanawake jambo ambalo pia limefanya iwe vigumu kuelewa ukubwa wa tatizo hili.
Remmy ameikabidhi serikali ya Uganda kwenye Tume ya Haki za Binadamu ya Uganda, lakini mpaka leo, hakuna taarifa mpya kuhusu kesi yake.
Tume hiyo inakosa uhuru unaotakiwa ili kuwapa nafasi wale wanaotoa malalamiko dhidi ya serikali.
Wanachama wake saba, ikiwa ni pamoja na mwenyekiti, wanateuliwa na rais, kwa idhini ya bunge.
Wana msimamo wa upendeleo, Remmy alisema, anaongeza: Wana ushahidi mkubwa na kesi nyingi wanazotaka kusikiliza ni kesi zinazofunguliwa na serikali.
Vitisho vingi vinavyowakabili waandishi wa habari wanawake mtandaoni vinahusishwa na unyanyasaji wa mtandaoni.
Remmy anaamini kwamba haki, taabu na heshima ya waandishi wa kike ni lazima itunzwe nyakati zote kwa sababu mashambulizi dhidi ya wanawake yananyamazisha vyombo vya habari kwa ujumla.
Wakati Uganda ikipanga kufanya uchaguzi wa rais na wabunge mwaka 2021, mashambulizi na unyanyasaji dhidi ya waandishi wa habari wanawake unaofanywa na serikali unapaswa kukomeshwa kwa sababu inaathiri upatikanaji wa habari, uhuru wa kujieleza na haki za demokrasia kwa raia wa Uganda.
Uhuru wa vyombo vya habari unabaki kuwa mtoto asiyeeleweka katika mfumo wa mambo wa vijijini, Remmy aliiambia Global Voices.
Makala hii ni mfululizo wa matrix ya utambulisho: jukwaa la kudhibiti vitisho vya mtandaoni kwa ajili ya kujieleza barani Afrika. Makala haya yanahoji hotuba zinazotokana na utambulisho zinazotokana na utambulisho au unyanyapaa wa mtandaoni unaotokana na lugha au asili ya Kijiografia, taarifa zisizo sahihi na unyanyasaji (hasa dhidi ya wanaharakati wanawake na waandishi wa habari) ambazo zimeenea katika maeneo ya kidijitali katika nchi saba za Afrika: Algeria, Kameruni, Ethiopia, Naijeria, Sudani, Tunisia na Uganda.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Haki za Kidijitali wa Africa wa Ushirikiano wa Sera ya TEHAMA ya Kimataifa kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Miti inayo mizizi yake ikishikilia ukuta wa karne ya 15 katika kisiwa cha Kilwa Kisiwani, Tanzania.
Mwaka 1981, magofu ya milki ya Kiswhaili iliyokuwa kisiwani humo yalitangazwa kama Eneo la Urithi wa Dunia la UNESCO.
Picha na David Stanley, Januari 1, 2017, CC BY 2.0.
Mhariri anaandika insha hii binafsi iliyoandaliwa na Kampeni ya Twita iliyoandaliwa na Global Voices ya Kusini mwa Jangwa la Sahara na Rising Voices ambapo kila juma, mwanaharakati wa lugha tofauti alishirikisha mitazamo yake kuhusu kukutana kwa haki za kidigitali na lugha za ki-Afrika kama sehemu ya mradi huo, The identity matrix: Platform regulation of online threats to express in Africa.
Kwa mujibu wa Shirika la Umoja wa Mataifa la Sayansi na Utamaduni (UNESCO), utofauti wa lugha na utamaduni ni mambo muhimu sana kwa watu duniani kote ili kuimarisha mshikamano na mshikamano wa jamii.
Uwepo huu wa lugha na utamaduni ulichochea mkutano mkuu wa UNESCO wa kutangaza Siku ya Kimataifa ya Lugha Asili (IMLD) Novemba 1999, ambao utaadhimishwa kila mwaka tarehe 21 Februari.
Ili kuimarisha hali ya IMLD, Umoja wa Mataifa (UN) ulitangaza Mwaka wa Kimataifa wa Lugha za Asili (IYIL 2019,), ili kuvuta hisia za kuhatarishwa kwa lugha za asili duniani.
Leo, kuna zaidi ya lugha 7,100 zinazozungumzwa duniani, na asilimia 28 za lugha hizo zinazungumzwa barani Afrika pekee.
Pamoja na hali hii, Kiingereza kinatawala nafasi ya mtandao katika eneo hilo.
Miaka ishirini iliyopita, asilimia 80 ya yale yanayochapishwa kwenye mtandao yalikuwa yanatokana na Kiingereza.
Kwa sasa, hata hivyo, inasemekana kuwa maudhui ya Kiingereza mtandaoni yamepungua kati ya asilimia 51- 55.
Kwa hiyo, swali la dola milioni moja ni kuwa: Je, kushuka huku kwa kasi kunaweza kuwa kiashirio kwamba watu wanapendelea lugha zao za asili katika mtandao kuliko Kiingereza, wakizingatia kwamba chini ya asilimia 15 ya watu ulimwenguni huzungumza Kiingereza kama lugha yao ya asili?
Kiswahili: Kuzaliwa?
Kiswahili inatambulika kama moja wapo ya lugha rasmi za Umoja wa Afrika (AU), pamoja na Kiingereza, Kireno, Kifaransa, Kihispania na Kiarabu.
Kiswahili pia ni lugha franca kwa nchi wanachama wa Jumuiya ya Afrika Mashariki.
Rwanda, mwanachama wa EAC, ilishuhudia Bunge likipitisha sheria kuifanya Kiswahili kuwa lugha rasmi mwaka 2017 zaidi ya lugha ya Kinyarwanda, Kifaransa na Kiingereza.
Mbali na kutumika kwa madhumuni ya kiutawala, Kiswahili kitaunganishwa na mitaala ya shule za Wanyarwanda.
Nchini Uganda, serikali ya mwezi Septemba 2019, ilipitisha uanzishwaji wa Baraza la Taifa la Kiswahili.
Ibara ya 6 (2) ya Katiba ya Uganda pia inasema kuwa Kiswahili itakuwa lugha ya pili rasmi nchini Uganda kutumika katika mazingira ya namna ambavyo Bunge linaweza kutumia kwa maelekezo ya kisheria.
Mwaka 2018, Afrika Kusini, ambayo inajulikana kwa lugha 11 rasmi, iliamua rasmi Kiswahili kuwa mada ya kuchagua katika mitaala wake, kuanzia mwaka 2010.
Mwaka 2019, Jumuiya ya Maendeleo ya Afrika Kusini (SADC) iliamua kutumia Kiswahili kama lugha yake rasmi ya nne.
Kutokuonekana kwa Kiswahili mtandaoni
Picha kwa hisani ya Rachel Strohm, Septemba 20, 2019, (CC BY-ND 2.0)
Licha ya Kiswahili kuwa lugha inayozungumzwa zaidi Afrika, yenye wazungumzaji wanaokadiriwa kuwa milioni 150 zaidi Afrika Mashariki, kwenye mkoa wa Maziwa Makuu, kusini mwa Somalia, na kwenye baadhi ya maeneo ya Afrika Kusini, mtandao wa intaneti hauwezi kuonekana kwa urahisi.
John Walubengo, mhadhiri wa Chuo Kikuu cha Multimedia cha Kenya, anasema katika taarifa yake aliyoipokea taifa, gazeti la kila siku la Kenya, kwamba kutokuwepo kwa utofauti wa lugha na utamaduni wa mtandaoni kunaifanya jamii kuwa na mtazamo wa kina kuuhusu ulimwengu.
Walubengo anatabiri kuwa tamaduni nyingi za kiasili huishia kukabidhi vitambulisho vyao kwa njia ya Kiingereza ya kufanya mambo.
Hali hii ya kusikitisha inaweza kufutwa pale tu ustaarabu wa wazawa utakapopigana ili kudumisha utambulisho wao mtandaoni na nje ya mtandao, anasema.
Lakini mambo yote siyo kusikitisha na maangamizi.
Kuna baadhi ya asasi zilizojikita katika mstari wa mbele katika kutangaza na kuendeleza Kiswahili mtandaoni.
Shirika la Intaneti la Majina na Namba za Wateule
(ICANN), shirika la kimataifa lenye majina mengi ambalo linaratibu mifumo ya majina ya kwenye mtandao wa intaneti (DNS), anuani za Itifaki ya kwenye mtandao wa intaneti (IP) na nambari nyingine za kujitegemea, lilianzisha International Domain Names (IDNs) ambayo inawezesha watu kutumia majina ya kwenye tovuti katika lugha za makabila.
Kiukweli, maandishi hayo huundwa kwa kutumia herufi kutoka katika herufi tofauti, kama vile za Kiarabu, Kichina au Kicyril. Maandiko hayo hurefushwa na kanuni za Unicode na kutumika kama inavyoruhusiwa na protokali za IDN, viwango vyote vinavyofafanuliwa na Bodi ya Ufundi wa Intaneti (IAB), na makundi yake matajiri; Jeshi la Uhandisi wa Intaneti (IETF) na Jeshi la Utafiti wa Intaneti (IRTF).
Kundi la Uongozi la Ulimwengu Wote Mzima la Kukubali (UASG)
UASG ni timu ya jamii ya viongozi wa nyanja ya habari, inayoungwa mkono naICANN, inayoandaa jamii za mtandaoni kwa ajili ya bilioni ijayo ya watumiaji wa mtandao.
Hili linafikiwa kupitia mchakato unaojulikana kama Upendeleo wa Kimataifa (UA) unaohakikisha kwamba vitumizi vya intaneti na mifumo inatendea maudhui ya kiwango cha juu (TLDs) na barua pepe zinazotumia tovuti hizo kwa upatano mkubwa ukiwemo zile za lugha zisizo za Kilatini na zile zenye zaidi ya herufi tatu.
UA inawatumikia wazalendo wa kidijitali duniani kote kwa lugha za makabila na kwa majina ya tovuti ambayo yanapatana na utambulisho wa kiutamaduni wao.
Kwahiyo, ninatangaza mtandao wa intaneti wa lugha nyingi.
ICANNWiki
Shirika hili lisilo la kibiashara limekuwa likiendeleza ukurasa wa ushirika wa wiki kuhusu teknolojia yaICANN na Utawala wa intaneti, kwa muda limekuwa likishirikiana na mashirika, taasisi za elimu na watu binafsi nchini Kenya na Tanzania.
Hii imewawezesha Waafrika Mashariki kujenga, kutafsiri na kuongeza raslimali za Wiki katika mtazamo wao, lugha na mtazamo wao.
Mradi huu wa Kiswahili ambao mimi binafsi nimekuwa sehemu yake umeziba pengo la upashanaji habari katika masuala ya Utawala wa Mtandao kwa kuweka wazi maudhui yaICANNWiki ili kukuza ushiriki wa ndani katika jamii zinazolengwa.
Maabara ya Kuweka Makazi ya Watu
Maabara ya Kuweka Makazi ni jumuiya ya kimataifa ya wafanyakazi wa kujitolea ambao wanasaidia kutafsiri na kuandaa mafunzo ya usalama wa kidijitali na zana kama TOR, Signal, OONI, Psiphon.
Teknolojia hizi zinahusiana na usalama, faragha na kufahamika kwa watu mtandaoni kwa kuhakikisha kuwa wanaharakati wa lugha za asili wana nafasi salama ya kupata habari mtandaoni.
Maabara ya kutafsiri maeneo yenyewe imetafsiri zaidi ya zana 60 za usalama katika zaidi ya lugha na lahaja 180 tofauti kutoka duniani kote, pamoja na Kiswahili.
Mtandao wa Jamii wa Kondoa (KCN)
KCN ni mtandao wa kwanza wa kijamii kujaribu kutumia nafasi nyeupe ya runinga (TVWS), teknolojia isiyo na waya inayotumia sehemu za redio zisizotumika katika bendi ya masafa kati ya 470 na 790 kwa ajili ya kupashana habari na mtandao wa intaneti katika maeneo ya vijijini ya Tanzania.
KCN inawafundisha watu wa vijijini kutengeneza na kuhifadhi maudhui yanayofaa mazingira yao.
Matogoro Jabhera, mwanzilishi wa KCN na mhadhiri katika Chuo Kikuu cha Dodoma, Tanzania, aliambia Global Voices kupitia simu ya Skype, kwamba anaamini kwamba maudhui ya mahali hapo yanawapa kichocheo watu wengi zaidi walio nje ya mtandao wa intaneti kwa sababu wanaweza kuwasiliana na habari zao za ndani ya nchi yao [] ikilinganishwa na hali ya sasa ambapo maudhui mengi ni ya lugha ya Kiingereza.
Bilioni ijayo ya watumiaji wa lugha zaidi ya moja kwenye mtandao
Dunia inatarajia kuunganisha bilioni ijayo wa watumiaji wa mtandao wa intaneti na watumiaji milioni 17 wanakisiwa kuunganishwa mtandaoni kwa kutumia lugha kama utambulisho wao wa kidijitali.
Kwa hiyo, kutokuwepo kwa maudhui ya kutosha ndani ya nchi kunaweza kuwa na madhara mabaya kwa jamii ya kidijitali.
Hatua hii itaathiri haki za kidijitali kwa kiasi kikubwa, upatikanaji wa mtandao, haki ya kupata habari mtandaoni, na haki ya kutumia lugha yao ya asili kwa ajili ya kutengeneza, kushirikiana na kusambaza taarifa na maarifa kupitia mtandao wa intaneti.
Kwa hiyo ni muhimu kuweka mikakati madhubuti ambayo itahamasisha maendeleo ya zana za TEKNOHAMA na huduma, pamoja na matumizi ya lugha za asili, ili kuhakikisha kuwa kila mtu anajumuisha kidijitali.
Hatua hii, ikiwa imeambatana na vitendo kama vile kuhamasisha mafunzo ya kidijitali na vifaa vya kujifunzia, na programu za elimu ya vijijini ya TEHAMA, inawezekana kuchochea mapinduzi ya kidijitali, na hivyo kuhamasisha haki za kidijitali za watumiaji wa mtandao na kuunganisha utengano wa kidijitali.
Mwishowe, mchakato huu utaharakisha kulindwa, kuheshimiwa na kutangazwa kwa lugha zote za Kiafrika na zile za wachache katika mtandao kama ilivyoelezwa katika kanuni za Azimio la Afrika kuhusu Haki na Uhuru wa Mtandao.
Identity Matrix inafadhiliwa na Mfuko wa Haki za Kidigitali wa Afrika unaoshughulikia Ushirikiano wa Sera ya TEHAMA ya Kimataifa ya Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Chumba cha mtandao cha TEDGlobal.
Picha ya Creative Commons iliyopigwa na mtumiaji wa Flickr, Erik (HASH) Hersman, Juni 3, 2007.
(CC BY 2.0)
Global Voices kusini mwa jangwa la Sahara kwa kushirikiana na Rising Voices kutaandaa kampeni ya mtandao wa Twita kama sehemu ya mradi huo, The identity matrix: Platform regulation of online threats to express in Africa, kuanzia Aprili 20 mpaka Mei 22, 2020.
Soma zaidi: The Identity Matrix': Mradi mpya kwa ajili ya eneo la kidijitali barani Afrika
Ujenzi wa Uandishi Kuelekea Uhuru: Siasa na haki za kidijitali barani Afrika, mradi huu wa matumizi ya vyombo vya habari vya kijamii kwa majuma matano utakuwa na mjadala uliojumuisha mjadala uliojumuisha @GVSSAfrica ukiwaonyesha wanaharakati watano wa lugha za ki-Afrika ambao watatilia makini kukutana kwa lugha na haki za kidijitali.
Kitambulisho Matrix kinadhaminiwa na Mfuko wa Haki za Kidigitali wa Africa wa Ushirikiano wa Sera ya TEHAMA ya Kimataifa kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Global Voices ni sehemu ya uhamiaji wa Mfuko wa Haki za Kidijitali wa Afrika.
Wanaharakati hao watatuma jumbe za twita katika lugha za ki-Afrika kama vile Bambara, Igbo, Bhage, N|uu, Kiswahili, Kiyorume, pamoja na Kifaransa na Kiingereza.
Pia watashirikisha uzoefu na ufahamu wao kwa kutumia darubini ya lugha juu ya changamoto na vitisho kwa haki za kidijitali.
Majadiliano yatahoji jinsi gani vitisho vya kutokuwamo kwa mtandao vinavyoharibu maudhui ya kidijitali katika lugha za Kiafrika; upanuzi wa utoaji wa taarifa zisizo sahihi na za kiudanganyifu katika lugha za Kiafrika katika majukwaa mbalimbali za kidijitali na kile makampuni au asasi za kiraia yanachokifanya; athari za kukosekana kwa mtandao wa intaneti wa bei nafuu katika sehemu ambazo kuna jumuiya kubwa za wanaozungumza lugha za Kiafrika; umuhimu na changamoto kwa haki ya kupata habari katika mazingira ya kidijitali katika lugha za Kiafrika.
Pia wataangalia sera za mashirika, pamoja na changamoto zinazoendelea ambazo zinaweza kuathiri namna raia wanavyoweza kujieleza kwa uhuru katika lugha zao.
Kutana na #IdentityMatrix Watumiaji wa Twita
Mazungumzo hayo kwenye mtandao wa Twita yatakuwa yametokana na Denver Toroxa Breda (Khoekhoe/N|uu/Kiingereza) kutoka Afrika Kusini, Adé Xavínà Ghani Ayẹni (Yor ترك/Kiingereza) kutoka Naijeria, Kpénahi Traoré (Bambara/French) kutoka Burkina Faso, Roseblossom Ozurumba (Igbo/Kiingereza) kutoka Naijeria na Bonface Witaba (Swahili/Kiingereza) kutoka Kenya.
Baadhi ya wenyeji hapo awali walishiriki kwenye kampeni ya mtandaoni ya @DigiAfricanLang ya kuadhimisha Mwaka wa Kimataifa wa Lugha za Asili 2019.
Aprili 20-24: Denver Toroxa Breda (@ToroxaD)
Denver Toroxa Breda.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Breda, lugha ya Khoe na utamaduni wa Kuwiri au mwanaharakati, ni mwandishi anayetetea kufadhili matumizi ya midahalo inayofahamika kamaovoe na N|uu, lugha mbili za kwanza za Afrika Kusini.
Khoekhoe inazungumzwa nchini Namibia, inasoma shuleni, na bado nchini Afrika Kusini ambako lugha hiyo ilitoka, ni watu 2,000 tu wanaozungumza lugha hiyo, si lugha rasmi, haipo shuleni.
N|uu ina mzungumzaji mmoja maarufu, sio rasmi na akiwa shuleni, ni lugha inayohatarini kutoweka.
Kpénahi Traoré.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Aprili 27: Kpénahi Traoré (@kpenahiss)
Kpénahi Traoré alizaliwa nchini Côte d'Ivoire lakini anatoka Burkina Faso.
Yeye ni mhariri mtendaji wa RFI mandenkan, chumba cha habari cha lugha ya Bambara katika Radio France Internationale (RFI).
Imekuwa ni uzoefu mzuri kwa Traoré kufanya kazi katika lugha ya Bambara.
Kabla ya hapo, alidhani haikuwa rahisi kufanya uandishi wa habari katika jimbo la Bambara.
Samogo ni lugha aliyozungumza Traoré, hata kama alikulia katika lugha inayoitwa Dioula nchini Côte d'Ivoire na Burkina Faso.
Watu wa Mali huiita Bambara, watu wa Guinea husema Malinke, na wengine husema Mandingo.
Mei 5-8: Blossom Ozurumba (@blossomozurumba)
Blossom Ozurumba.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Ozurumba pia anafahamika kama Asampete, ambalo linaweza kutafsiriwa kwa upana kutoka lugha ya Igbo kumaanisha mzuri.
Ozurumba anasisimka kwa lugha na utamaduni wa Igbo na anawajibika kuhakikisha kuwa watu kadhaa wanajifunza kusoma na kuandika kwa kiasi fulani ama kwa kiasi chochote katika kuzungumza, kuandika na kusoma.
Ozurumba ni mmoja wa waanzilishi wa Kikundi cha Wa-Igbo wanaotumia Wikimedians na inaonekana ataanzisha mjadala kuhusu Mfuko wa Wikimedia bila kuchochea.
Anaishi Abuja, Naijeria, na anapenda utulivu na hisia za haraka za jiji.
Mei 11-15: لازم لازم Yoò لازم (@yobamoodua)
Adéṣínà Ayẹni.
Picha imetumiwa kwa ruhusa
Adéṣínà Ayẹni, anayefahamika vinginevyo kama Та Та Та Та Та Та Та Тадео, ni mwandishi wa habari na mtetezi wa utamaduni ambaye amejitwalia kazi ya ujamaa wa vyombo vya habari kwa kupitia uhifadhi, usambazaji na usambazaji wa urithi wa kiutamaduni wa Kiyorudia katika mitandao ya intaneti na nje ya mitandao.
Kama msanii anayetumia sauti, amezalisha matangazo yasiyohesabika ya mtandaoni kwa ajili ya kampeni za redio za Naijeria na TVC.
Yeye ni mwanzilishi wa Yobamoodua Cultural Heritage, jukwaa linalojikita katika kueneza lugha na utamaduni wa Kiyorobe.
Staniki wa kituo hiki pia ni meneja wa kituo cha televisheni kinachoendeshwa na kutengenezwa kwa maonesho ya hali ya juu.
Ni mfundishaji wa lugha wa Yorùbá katika mtandao wa tribalingua.com, ambapo huwafundisha wanafunzi kutoka sehemu mbalimbali duniani.
Pia amefanya kazi na Maabara ya Localization, jumuiya ya kimataifa ya watafsiri na watumiaji wa mtandao wanaojitolea, waendelezaji na wapatanishi wanaofanya kazi kwa pamoja kutafsiri na kutafsiri zana za usalama wa kidijitali na kuzipanga.
المغال Yoòbá ameandika kitabu chenye kichwa cha habari: المغال من كل جهة سنة من كل جهة، ambacho ni mkusanyiko wa michoro iliyobandikwa ya muonekano na muonekano wa mwili wa mwanadamu na wa mbolea unaofanya kazi kwa kila sehemu ya mwili.
Ni mshirika wa utafiti na Taasisi ya Firebird ya Utafiti wa Wanadamu.
Mei 18-22: Bonface Witaba ( @bswitaba)
Bonface Witaba.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Witaba ni mwandishi, muundaji wa maudhui mkaazi, mtetezi, mtafiti, na mshauri mwelekezi katika masuala ya utawala na sera ya mtandao wa intaneti.
Ni kiongozi wa kwanza waICANNWiki Swahili, tovuti iliyo na malengo ya kuendeleza, kutafsiri, na kutayarisha makala 10,000 za utawala wa mtandaoni na kutawala lugha ya Kiswahili kwa ajili ya wazungumzaji milioni 150 wa Kiswahili ifikapo mwaka 2010.
Kwa nyongeza, Witaba anaendesha mradi wa vijana wa kujenga uwezo wa utawala wa mtandaoni unaolenga kuwasaidia wanafunzi, wasomi, watu binafsi wanaofanya kazi katika sekta binafsi na; au serikali, kupitia kozi za utawala wa mtandaoni.
Waandamanaji wanadai kuondolewa madarakani kwa rais wa wakati huo Robert Mugabe (ambaye sasa amefariki) mnamo Novemba 18, 2017.
Picha na mtumiaji wa Flickr Zimbabwean-eyes (Kwa matumizi ya umma).
Mapema asubuhi ya Novemba 15, 2017, wa-Zimbabwe waliamka na habari kuwa kiongozi mbabe wa zamani, marehemu Robert Mugabe, alikuwa ametupwa katika mapinduzi ya kijeshi, na alikuwa chini ya ulinzi nyumbani kwake na familia yake katika makazi yake ya rais, Ikulu.
Meja Jenerali Sibusiso Moyo, ambaye hivi sasa ni waziri wa mambo ya Nje, alitangaza kwenye televisheni ya taifa kwamba rais alikuwa salama chini ya ulinzi wa taifa na kwamba hali imefikia ngazi nyingine.
Karibu mara tu baada ya tangazo la Jenerali Moyos, wa-Zimbabwe waliamua kutumia mitandao ya kijamii hususani WhatsApp, Twita na Facebook ili kupata habari za hali hiyo.
Umaarufu huu mpya wa upatikanaji wa habari katika mitandao ya kijamii na kuhamasisha maandamano umeimarishwa kwa mara ya kwanza miongoni mwa wa-Zimbabwe, pale waandamanaji walipojitokeza mitaani na kumsaidia Mugabe kuondoka madarakani.
Serikali mpya, iliyoongozwa na Emmerson Dambudzo Mriwagwa, ilitilia maanani uwezo wa vyombo vya habari vya kijamii.
Kama waziri wa zamani wa usalama wa taifa, Mlhagwa pia alifahamu umuhimu na thamani ya upotoshwaji wa taarifa katika uwanja wa kisiasa wa Zimbabwes.
Katika hatua iliyokadiriwa ya kuimarisha nguvu mpya za kisiasa na kuhakikisha ushindi katika uchaguzi wakati wa uchaguzi wa Rais na wabunge uliokuwa umepangwa kufanyika mwaka ujao, Mmangagwa alielekeza chama chake kinachotawala ZANU PF (Zimbabwe National African Union-Patriotic Front) kuingia kwenye mitandao ya kijamii na kwenye majukwaa ya mtandaoni na kumpiga mpinzani, mnamo Machi 2018.
Katika nchi iliyowahi kutawaliwa na baada ya Mugabe, hali hii imechochea mgogoro wa kutokufahamika na kutotolewa kwa taarifa, hali inayowaacha wa-Zimbabwe na vyanzo vichache vya habari vinavyoaminika na sahihi ili kuweza kuendelea kuwa na taarifa kuhusu mpito wa nchi na maandamano ya kuipinga serikali.
Wakati serikali mpya ilipinga kusambazwa kwa habari za uongo kuhusiana na habari zozote ambazo zilitumia kwenye mitandao ya kijamii ambapo ilidhani zingetishia hali halisi ya wananchi, pia ilipanga mbinu zilizolenga kupotosha umma kuhusu namna inavyoshughulikia maandamano yanayopingana na serikali.
Bango la uhuru wa kujieleza mtandaoni
Zimbabwe imeshuhudia ongezeko kubwa la matumizi ya mtandao wa intaneti na mitandao ya kijamii kwa miaka michache iliyopita.
Kiwango cha uenezi wa intaneti kiliongezeka kwa asilimia 41.1, kutoka asilimia 11 ya idadi ya watu hadi asilimia 52.1 kati ya mwaka 2010 na 2018, wakati uenezi wa simu za mkononi uliongezeka kwa asilimia 43.8 kutoka asilimia 58.8 hadi asilimia 102.7 kwa kipindi hicho hicho.
Hii inamaanisha kwamba nusu ya idadi ya watu sasa wameunganishwa na mtandao wa intaneti, ikilinganishwa na asilimia 11 tu mwaka 2010.
Hata hivyo, upotoshwaji na udanganyifu umekuwa na matokeo mazuri kutokana na kuwepo kwa sababu mbalimbali: uanahabari wa kupindukia, kupendekezwa kwa uongozi wa serikali juu ya mitandao ya kijamii, njia mbovu rasmi za mawasiliano na uelewa mdogo wa kidijitali miongoni mwa watumiaji wa mtandao.
Wakati wa maandamano ya kuipinga serikali ya Januari 2019, wakati vikosi vya usalama vya nchi vilipowatia kizuizini na kuwapiga mamia ya waandamanaji, habari za ghasia hizi zilishindana na madai ya serikali kuwa ni habari potofu au kupinga kwao kabisa.
Serikali ilizuia upatikanaji wa huduma za intaneti ili kuvuruga mtiririko wa habari na kuchangia katika mkanganyiko ulioenea.
Wao pamoja na wafuasi wao walichukulia taarifa zisizo sahihi kwa umma kuhusiana na maandamano hayo na walichukulia taarifa zozote za ukweli kuwa ni habari potofu.
Nchini Zimbabwe, wananchi mara nyingi huchukulia kauli za jumla zinazotolewa na mawaziri wa serikali kama sera rasmi za serikali.
Kwa mfano, Naibu Waziri wa Habari, Energy Mutodi alitafuta namna ya kuwashawishi watu kuwa kila kitu kilikuwa ni kawaida na kuwa video na picha za askari wakiweka doria mitaani zilikuwa ni kazi za makahaba wachache.
Mutodi aliendelea kulidharau taifa pale alipodai kwenye televisheni ya taifa kuwa hapakuwa na kuzimwa kwa mtandao wa intaneti bali mtandao uliojaa watu.
Katika kisa kingine kinachohisiwa kuwa na uwezekano wa serikali kutotoa taarifa, mamilioni ya watu bado wametengwa na kutumia mitandao ya kijamii wakati wa maandamano ya mwezi Januari.
Wengine walishusha zana za mtandao wa virtual Private Network (VPN) ili wasipate habari, lakini jumbe zilisambaa kwamba kupakua kwa zana hizo kungesababisha watu kukamatwa, hali inayoongeza tahayaruki na hofu.
Mwezi Machi 2019, Shirika la Haki za Binadamu (HRW) lilitwiti ripoti iliyopinga serikali kutumia vurugu za kutisha wakati wa maandamano ya Januari 2019, wafuasi wa serikali waliingia kwenye mtandao wa Twita kuondoa sifa na kushambulia Shirika la Haki za Binadamu (HRW).
Mtumiaji mmoja wa twita alitwiti kwamba shirika hilo linaeneza uongo wa wazi na kulielezea Shirika la Haki za Binadamu (HRW) kama shirika la ukoloni mambo-leo lililoajiriwa kwa ajili ya nchi zisizo na hatia kusukuma mbele malengo ya utawala wa Marekani.
Serikali nyingine ilirudia rudia kudai na kulaumu ghasia hizi kwa maelfu ya watu wakatili wanaojaribu kuharibu taswira ya rais.
Na upotoshaji wa taarifa kuhusu sera za serikali na matukio mengine yenye maslahi ya umma umeendelea zaidi ya maandamano ya Januari.
Hivi karibuni, wanachama wa chama tawala cha ZANU PF waliingia kwenye mtandao wa Twita kutoa taarifa za kupotosha kwa jamii kuhusiana na kutoweka kwa Dkt. Peter Magombey, kiongozi wa Chama cha Madaktari wa Hospitali nchini Zimbabwe (ZHDA).
Alitekwa nyara Septemba 14, 2019, kufuatia tangazo la mgomo katika idara ya afya.
Katibu wa ZANU PF wa masuala ya vijana aliielezea Magombey kamaajabu na aibu kwa taaluma hiyo.
Akaunti kwa jina la Wazalendo wa ZANU PF ilisema kuwa kutekwa kwake lilikuwa ni bandia.
Wengine walitawanya madai ya uongo kwamba madaktari waliwaua wagonjwa wengi kutokana na mgomo huo, ikiwa ni pamoja na zaidi ya watu 500 katika hospitali moja.
Historia ya mtafaruku wa Zimbabwes
Udhibiti wa vyombo vya habari nchini Zimbabwe una asili yake katika sera za kikoloni za karne ya 20, ambazo ziligubikwa na unyanyasaji wenye nguvu dhidi ya mamlaka za kisiasa.
Serikali ya Rhodesia inayoongozwa na Ian Smith ilithamini propaganda na kudhibiti taarifa kama silaha ya kuchagua, si tu kuunga mkono tawala zinazoaminika kuwa halali lakini pia kusambaza taarifa zisizo sahihi kuhusu vita hivyo.
Serikali ya kikoloni ilipitisha sheria nyingi za kukandamiza uhuru wa kujieleza au kupinga sera za kibaguzi za Smiths na walifuatilia kikatili sheria hizi ili kuwalenga viongozi wa ukombozi.
Kufungiwa kwa taarifa ilikuwa ni jambo la kawaida hata kabla ya uhuru mwaka 1980, na hii iliweka sauti ya juu ya serikali kwa maana ya sera za mawasiliano na usimamizi wa vyombo vya habari kwa miaka mingi ijayo.
Kama mwandishi na mwandishi maarufu wa habari wa Afrika Kusini, marehemu Heidi Holland, aliandika kwenye wasifu wake aliyopata umaarufu, Mlo wa Jioni na Mugabe: Simulizi isiyoweza kusimuliwa ya Mpigania Uhuru Ambaye Alikuwa Tyrant:
Wengi katika uongozi wa ZANU PF wameishi na unyanyasaji wa aina hiyo unaofanana na huo unaofanywa na maisha ya kila siku kana kwamba ni jambo la kawaida.
Vita vya misitu, au Chimurenga ya Pili, haijawahi kuishia nchini Zimbabwe.
Leo, Mennesagwa anaendeleza urithi huu, akinyamazisha sauti za wakosoaji kwa kutumia mbinu za udanganyifu wa taarifa za mtandaoni na kuzimwa kwa huduma za intaneti.
Makala hii ni mfululizo wa makala zinazochunguza uingiliaji wa haki za kidijitali kwa kutumia mbinu kama vile kuzimwa kwa mitandao na kutolewa kwa taarifa wakati wa matukio muhimu ya kisiasa katika nchi saba za Kiafrika: Algeria, Ethiopia, Msumbiji, Naijeria, Tunisia, Uganda na Zimbabwe.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Haki za Kidijitali wa Africa wa Ushirikiano wa Sera ya TEHAMA ya Kimataifa kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Waandamanaji wakati wa maandamano ya wanawake ya Juni 2018 jijini Kampala, Uganda.
Picha na Katumba Badru, imetumiwa kwa ruhusa.
Nchini Uganda, intaneti imekuwa uwanja wa mapambano ambapo serikali imekuwa ikijaribu kuwanyamazisha watumiaji wa mtandao wanaoongezeka kupaza sauti zao za wapinzani.
Kwa miaka kadhaa, serikali ya Uganda imetumia mbinu mbalimbali za kuzuia upinzani wa kisiasa na kuifanya chama tawala cha National Resistance Movement na Rais Yoweri Museveni kuwa madarakani.
Hii inahusisha kufungwa kwa tovuti za habari, kuchujwa kwa ujumbe mfupi wa maneno pamoja na kufungwa kwa majukwaa ya mitandao ya kijamii.
Wakati uchaguzi mkuu wa Uganda ukikaribia, mamlaka zinatarajiwa kuendelea kutumia mbinu kama hizo.
Uchaguzi wa 2016 ukifungwa
Wakati wa Uchaguzi Mkuu wa 2016, serikali ya Uganda iliamua kufunga majukwaa yote ya mitandao ya kijamii mara mbili.
Kufungiwa kwa mara ya kwanza kulifanyika mnamo Februari 18, 2016, usiku wa kuamkia uchaguzi wa Rais, na kulipelekea kuathirika kwa majukwaa ya mitandao ya kijamii pamoja na huduma za huduma za fedha kwa njia ya simu.
Vizingiti vilidumu kwa siku nne kamili.
Hapo Mei 11, 2016, majukwaa ya uanahabari wa kijamii ikiwa ni pamoja na Facebook, WhatsApp na Twitter na huduma za utumaji wa fedha za simu kwa mara nyingine tena yalifungiwa.
Kufungiwa huko kulidumu kwa siku moja na ilitokea siku moja kabla ya Rais Museveni kuapishwa kwa muhula wake wa tano akiwa rais.
Museveni amekuwa madarakani tangu mwaka 1986.
Upinzani dhidi ya utawala wake unaongezeka: Kwa mujibu wa kura ya maoni iliyotolewa Aprili 2019, jamii kubwa ya waganda walipinga uamuzi wa 2017 wa kuondoa ukomo wa umri wa miaka 75 ili kugombea urais, uamuzi ambao ungewaruhusu vijana hao wenye umri wa miaka 74 kugombea kwa mara nyingine kwenye uchaguzi wa 2021.
Wakati wote wa kufungiwa kwa mwaka 2016, serikali ya Uganda ilitaja usalama wa taifa kama kichocheo cha vikwazo.
Ukatili huo uliagizwa na mashirika ya usalama Uganda na Tume ya Mawasiliano Uganda (UCC), ambayo inadhibiti sekta ya mawasiliano, machapisho ya mtandaoni, matangazo (vyote viwili kwa radio na televisheni), viwanda vya filamu, huduma za posta na courier.
Tarehe 18 Februari, 2016, MTN Uganda, mtangazaji wa huduma za mawasiliano, alitoa tamko kwenye mtandao wa twita kuthibitisha kuwa UCC, msimamizi wa kudhibiti mawasiliano, ilimwelekeza MTN kufifisha huduma zote za mitandao ya kijamii na huduma za fedha za simu kutokana na tishio la usalama na utulivu wa umma.
Hali hii pia iliathiri makampuni mengine ya simu kama vile Airtel, Smile, Vodafone, na Africel.
Siku hiyo hiyo, Rais Museveni aliwaambia waandishi wa habari kwamba aliamuru kufungwa kwa mitandao ya kijamii:
Mnamo tarehe 17 Machi, katika tamko rasmi wakati wa maamuzi ya Mahakama Kuu ambapo ushindi wa Rais Musevenis 2016 ulihojiwa, mkurugenzi mtendaji wa UCC Godfrey Mutabazi alieleza kwamba alipokea maelekezo kutoka kwa Mkuu wa Polisi, Kale Kayihura, kufungia mitandao ya kijamii na huduma za kifedha kwa sababu ya masuala ya kiusalama.
Kufungwa huko kulivuruga haki na maisha ya kila siku ya wa-Ganda wanaotumia mtandao wa intaneti na majukwaa ya mitandao ya kijamii kupata habari, kutoa maoni yao na kufanya shughuli za kila siku mtandaoni.
Wakati wa majuma kadhaa kabla ya uchaguzi wa 2016, wa-Ganda walitwiti na kujadili uchaguzi huo kwa kutumia alama habari kama #UgandaDecides na #UGDecides16.
Kiwango cha raia wa Uganda kinachojihusisha na masuala ya kiraia mtandaoni kiliibuliwa na mjadala wa kwanza wa televisheni kujadiliwa, wa kwanza ulifanyika mwezi Januari na wa pili, juma moja baadae.
Pamoja na kuwa mitandao ya kijamii imepigwa marufuku, wa-Ganda wengi waliendelea kutuma habari za uchaguzi huo kwa kutumia huduma ya virtual Private Networks au VPNs.
Siku ya uchaguzi, wananchi waliweza kusambaza habari mpya kadri habari zilivyokuwa zimechelewa kufika za vifaa vya kupigia kura katika vituo mbalimbali vya habari, taarifa za kuharibiwa kwa vitendo vya uchaguzi na matokeo ya muda mfupi ya uchaguzi kupitia mitandao ya kijamii.
Wanaharakati wa haki za binadamu wanasema kuwa kuzuiwa kwa makusudi wakati wa kipindi cha uchaguzi huzuia mawasiliano, wakati ambapo upatikanaji wa habari na raia wa kujieleza ndio mambo yanayohitajika zaidi.
Kufungiwa kwa mtandao kunazuia watu kuwasiliana masuala yanayowagusa, kama vile afya, kukutana na marafiki ikiwa ni pamoja na kushirikishana maoni na maoni ya kisiasa, Moses Owiny, mkuu wa Kituo cha Masuala ya Mipaka, jukwaa linalojitegemea kwa ajili ya uchambuzi wa sera linalofanya kazi nchini Uganda na Tanzania, aliiambia Global Voices katika mahojiano.
Kwa mujibu wa Owiny, kuzimwa kwa mitandao imelenga kimsingi kukomesha upinzani katika siasa kwa kigezo cha hofu inayotokana na hali ya kuwa mawazo na wasiwasi wa wananchi vinaweza kuchochea umma, madai ambayo anaamini hayana msingi na hayana msingi katika uhalisi bali ni madai.
Historia ya Uganda ya kuzuia majukwaa na tovuti
Tarehe 14 Aprili, 2011, Mahakama ya Kimataifa (UCC) iliwaagiza wanachama wa ISPs kuzuia kwa muda upatikanaji wa Facebook na Twitter kwa muda wa masaa 24 ili kukomesha mawasiliano na usambazaji wa taarifa.
Amri ilikuja wakati wa maandamano ya upinzani dhidi ya kupanda kwa bei ya mafuta na chakula.
Mtawala huyo alisema kuwa mashirika ya usalama yaliomba kufungiwa kwa mitandao ya kijamii ili kupunguza matumizi ya mitandao ya kijamii katika kukabiliana na matumizi ya nguvu.
Mwaka 2011, uchaguzi ulidhihirishwa kwa uchujaji wa ujumbe wa simu za mkononi ambao ulikuwa na maneno kadhaa ikiwa ni pamoja na Misri, risasi na nguvu ya umma.
Kabla ya kuelekea uchaguzi wa mwaka 2006, UCC iliagiza ISPs kuzuia upatikanaji wa tovuti ya Radio Katwe kwa kuchapisha taarifa za uongo na zenye chuki dhidi ya chama tawala cha National Resistance Movement na mgombea wake wa urais, kwa mujibu wa sera ya habari na mawasiliano ya mwaka 2015 iliyoandaliwa na ushirikiano wa sera ya kimataifa ya TEHAMA kwa ajili ya Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Serikali ya Uganda ilizuia upatikanaji wa kituo cha redio pamoja na tovuti ya Daily Monitor kwa ajili ya kuchapisha kwa uhuru matokeo ya uchaguzi.
Majukwaa ya vyombo vya habari yalirejeshwa haraka lakini ni baada tu ya tume ya uchaguzi kutangaza matokeo rasmi.
Uchaguzi wa 202: Mbinu zilezile?
Rais Museveni Mei 2013.
Amekuwa madarakani tangu mwaka 1986.
Picha na: Foreign and Commonwealth Office kwenye Flickr [CC BY 2.0].Tangu mwaka 2016, mamlaka zimeendelea kupambana na wanasiasa wa upinzani na waandishi wa habari.
Robert Kyagulanyi, anayefahamika kama Bobi Wine, mwimbaji na kiongozi wa chama cha upinzani People Power, ambaye pia ni mbunge, amekwishatangaza nia yake ya kugombea urais.
Wine kwa sasa anakabiliwa na mashtaka ya jinai kwa kumkera rais na kama atapatikana na hatia, hataruhusiwa kuendesha uchaguzi.
Kwa mujibu wa Shirika la Kutetea Haki za Binadamu la Human Rights Watch, mwaka 2018 serikali ililenga wapinzani sita ikiwa ni pamoja na Bobi Wine na Francis Zaake, kabla ya kufanyika kwa uchaguzi mdogo tarehe 15 Agosti huko Arua ( kaskazini mwa Uganda).
Polisi na wanajeshi walikamata kundi hilo pamoja na watu wengine 28 mnamo Agosti 13, 2018, na kuwashitaki kwa kosa la uhaini.
Baadaye waliachiwa kwa dhamana.
Siku hiyo hiyo, polisi pia waliwatia kizuizini waandishi wawili wa habari, Herber Zziwa na Ronald Muwanga, kwani waliandika habari za uchaguzi huo mdogo pamoja na ghasia zinazohusiana na uchaguzi huo, ikiwa ni pamoja na kupigwa risasi na dereva wa jeshi wa Bobi Wines.
Soma zaidi: #FreeBobiWine: Maandamano yanaongezeka kufuatia utesaji na kukamatwa kwa kijana wa kisiasa nchini Uganda
Wakati uchaguzi wa 2022 ukikaribia, mamlaka nchini Uganda zina uwezekano mkubwa wa kuendelea kupambana na upinzani wa kisiasa, ikiwa ni pamoja na kuzimwa kwa mitandao ya kijamii.
Kwa hakika, tangu uchaguzi wa 2016, hakujakuwa na mabadiliko yoyote katika mfumo wa sheria unaoisadia serikali kubana haki ya uhuru wa kujieleza na upatikanaji wa habari mtandaoni.
Kwa mujibu wa taarifa ya mwaka 2016 ya Hali ya Uhuru wa Mtandao barani Afrika, Sheria ya Mawasiliano ya mwaka 2013 inaipa UCC mamlaka makubwa na kazi pana chini ya Kifungu cha 5 kinachoruhusu mtawala wa mawasiliano kufuatilia, kukagua, leseni, usimamizi, udhibiti, na kudhibiti huduma za mawasiliano na kuweka viwango, uangalizi, na kutekeleza maelewano yanayohusiana na maudhui.
Kwa ombi la serikali, UCC walitumia kifungu hiki cha sheria ili kuwaamuru ISPs kuzuia upatikanaji wa huduma za mitandao ya kijamii na huduma ya fedha kwa njia ya simu wakati wa uchaguzi wa mwaka 2016.
Serikali inaendelea kutengeneza sheria hizi kwa lengo la kudhibiti midahalo ya hadharani na kuwanyamazisha wapinzani wa kisiasa, hasa wakati wa uchaguzi.
Owiny anahoji kwamba serikali inaweza kuzima mtandao wa intaneti kwa wakati wowote ule unaoonekana kuwa muhimu: Ambapo usalama wa serikali na ule wa raia wake unakutanika, na ambapo usalama wa serikali unatishwa, ulinzi wa serikali na kuokoka kwake utakuwa wa kwanza.
Mashirika yasiyo ya kiserikali pamoja na wapigania haki za binadamu wamekuwa wakiendelea nchini Uganda kwa lengo la kuzimwa kwa mitandao kama ile iliyotokea mwaka 2016 haujatokea tena.
Mashirika kadhaa yaliandika barua ya pamoja kwa Umoja wa Afrika na vyombo vya kanda ikiwaomba kulaani uamuzi wa mamlaka ya Uganda wa kuufunga mtandao wakati wa uchaguzi wa mwaka 2016.
Shahidi asiyehitajika Uganda aliipeleka mahakamani Jimbo la Uganda, sambamba na watoa huduma za intaneti na msimamizi wa mashitaka hayo, katika kesi iliyofunguliwa mwezi Septemba 2016.
Taasisi hiyo ilidai kuwa kuzuiwa kwa mtandao wa intaneti kulikopangwa na serikali ni uvunjaji wa haki za watu wa Uganda kupata uhuru wa kujieleza na kujieleza kulingana na Ibara ya 29(1) ya katiba ya mwaka 1995.
Hata hivyo, jaji alitoa hukumu kuwa watetezi wa mashitaka walishindwa kuthibitisha ukiukwaji wowote uliotokana na kufungiwa kwa tovuti ya Unwanted Witness Uganda aliuambia mtandao wa Global Voices.
Kupata mtandao wa intaneti usio na kikwazo hasa wakati wa uchaguzi ujao kutahitaji utetezi zaidi.
Owiny alipendekeza uhitaji wa wanaharakati wa haki za kidijitali kuongeza mazungumzo kati ya serikali na sekta binafsi ili kuleta athari mbaya za kufungiwa kwa sababu sekta binafsi inatishiwa na serikali.
Uganda ni moja ya nchi za kwanza za ki-Afrika kuratibu haki ya kupatikana kwa sheria ya habari inayofahamika kama Sheria ya Upatikanaji wa Habari (ATIA) mwaka 2005.
Sheria hiyo inaahidi kutoa ufanisi, ufanisi, uwazi na uwajibikaji ambao utawawezesha watu kupata na kushiriki kwa ufanisi katika maamuzi yatakayowaathiri kama raia wa nchi hiyo.
Je, serikali itatekeleza mamlaka yake ya kuhamasisha haki ya kupatikana kwa habari?
Je, itafanya kama ilivyoahidiwa?
Makala hii ni mfululizo wa makala zinazochunguza uingiliaji wa haki za kidijitali kwa kutumia mbinu kama vile kuzimwa kwa mitandao na kutolewa kwa taarifa wakati wa matukio muhimu ya kisiasa katika nchi saba za Kiafrika: Algeria, Ethiopia, Msumbiji, Naijeria, Tunisia, Uganda na Zimbabwe.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Haki za Kidijitali wa Africa wa Ushirikiano wa Sera ya TEHAMA ya Kimataifa kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Wanafunzi wa Chuo cha Dhow Countries Music (DCMA) wakifanya matamasha ya hali ya juu, kupiga filamu, ngoma na kupiga magongo pale Ikulu ya Zamani, Mji wa Mawe, Zanzibar, 2019.
Picha kwa hisani ya DCMA.
Maelfu ya watembeleaji wa jiji la kihistoria la Mji Mkongwe, Zanzibar, wamefuatilia sauti za muziki kwenye Chuo cha Muziki cha Dhow Countries (DCMA), shule ya muziki inayoheshimu na kuhifadhi tamaduni za muziki za visiwa vya pwani ya Swahili pembezoni mwa Bahari ya Hindi.
Tangu mwaka 2002, shule hiyo imeendeleza na kuhifadhi mchanganyiko wa kipekee wa tamaduni za Kiarabu, Kihindi na Kiafrika kupitia muziki.
Baada ya miaka 17, shule hiyo inakabiliwa na matatizo ya kifedha yanayotishia kufungwa kwake.
Karibu asilimia 70 ya wanafunzi wake 80 wanaotumikia masomo ya muda wote hawawezi kumudu malipo ya masomo, kiasi ambacho huja kama dola 13 kwa mwezi, hii ni kwa mujibu wa taarifa rasmi ya DCMA kwa vyombo vya habari.
Wakati shule hiyo imeungwa mkono kwa miaka mingi na wafadhili wa kimataifa na mipango ya kidiplomasia, wanakabiliana na pengo kubwa la fedha ambalo linaweza kuwalazimu kufunga milango yao katika nyumba ya kihistoria ya Uhamiaji ya Kale.
Bila fedha za maana kuendelea, wanafunzi wa DCMA na wafanyakazi wao wanahofia kwamba sauti za kiroho zinazosambaa katika kumbi za taasisi hii ngumu zinazoweza kuzifanya visiwa hivi viimbe.
Shule hiyo si tu inafundisha na kuhamasisha utamaduni wa zamani na urithi kupitia muziki, lakini pia ni makazi ya jamii ya wanamuziki vijana ambao wanatafuta njia mbadala za kujikimu kama wabunifu.
Mwanafunzi wa DCMA ajifunza zuio, kifaa kilichopo kwenye nyimbo za kitamaduni za taarab.
Picha kwa hisani ya DCMA.
Tumeanza kukabiliana na wakati mgumu kifedha, alisema Alessia Lombardo, mkurugenzi mtendaji wa DCMA, katika video rasmi ya DCMA.
Kuanzia sasa hadi miezi sita ijayo, hatuna uhakika kuwa tunaweza kuwajibika kwa walimu na wafanyakazi wetu mishahara yao.
Hadi sasa, walimu makini 19 na wafanyakazi wa kituo kidogo wameondoka bila mishahara kwa zaidi ya miezi mitatu kwani shule hiyo inajitahidi kupata ushirikiano wa kiufadhili na kuchunguza mifumo endelevu ya fedha kwa ajili ya shule.
Wakati kisiwa hicho kinafahamika kama sehemu ya utalii kwa sababu ya fukwe zake safi na hoteli za kifahari, wenyeji wengi wanahangaika na ukosefu mkubwa wa ajira hata kama umaskini umepungua kidogo, kwa mujibu wa Benki ya Dunia.
Kwa miaka 17 iliyopita, DCMA imekuwa ikifanya kazi bila kuchoka kukuza na kulinda urithi na utamaduni wa wazanzibari kupitia muziki.
Mahali walipozaliwa waimbaji maarufu wa taarab Siti Binti Saad na Fatuma Binti Baraka, au Bi.
Kidude, Zanzibar ni makazi ya mitindo ya muziki ambao uliibuka kupitia kubadilishana utamaduni na ushirikiano pembezoni mwa pwani ya Swahili kwa mamia ya miaka.
Leo, wanafunzi wanaweza kujifunza mitindo ya kimuziki ya kitamaduni kama vile taarab, ngoma na kidumbak, pamoja na ala kama ngoma,inaan na oud, kama walezi wa milango na watafsiri wa utamaduni na utamaduni.
Neema Surri, mchezaji wa zege wa DCMA, amekuwa akijifunza zege tangu akiwa na umri wa miaka 9.
Ninawafahamu vijana wengi ambao wangependa kusoma muziki lakini hawawezi hata kumudu ada ya chini sana ya masomo kwa sababu wao ni masikini na hawana kazi, Surri alisema katika video ya DCMA.
Wanafunzi wa DCMA wakifanya matayarisho katika Nyumba ya Uhamiaji wa Kale, mahali shule hiyo ilipo, katika mji wa Stone Town, Zanzibar, 2019.
Picha kwa hisani ya DCMA.
Baada ya kumaliza warsha za DCMA, masomo ya vyeti na diploma, wanafunzi wengi wa DCMA wanaendelea na maonyesho ya ulimwengu wakiwa kama bendi zilizoshinda tuzo na wasanii wa pekee.
Wazanzibari Amina Omar Juma, mwanafunzi wa zamani wa DCMA na mwalimu wa sasa wa DCMA, hivi karibuni alirejea kutembelea Afrika Kusini akiwa na sifa zake za kutambuliwa, Siti na Bendi, inayofahamika kwa kuchanganya mizizi ya asili kwa kuchanganya sauti za kitamaduni za taarab na sauti za kisasa, zilizotanda.
Yeye pamoja na wanachama wengine wa bendi hiyo, ambao pia ni wanafunzi wa zamani wa DCMA, walitoa albamu yao ya kwanza, Fusing the Roots, mwaka 2018, itakayoenda kuigiza Sauti za Busara, tamasha kubwa la muziki barani Afrika Mashariki, mwaka huo huo.
Hii hapa ni Siti na Bendi ya Nielewe (Understand Me) pamoja na video ya muziki, inayoonesha matukio kutokea Zanzibar na kusimulia hadithi ya mwanamke anayekutwa na udhalilishaji wa nyumbani na ndoto za maisha ya muziki, kama ilivyo kwa hadithi ya Omar Juma:
Soma zaidi: Wanawake wa Afrika Mashariki katika nyanja ya muziki waimba dhidi ya utawala wa wanaume
Historia ya miingiliano ya kitamaduni na ushirikiano
Zaidi ya wageni 15,000 wamepita katika majengo ya kitaaluma ili kufurahia maonyesho ya moja kwa moja, warsha na masomo na kushirikiana na wanamuziki wa DCMA ambao wanawakilisha mustakabali wa utamaduni na urithi wa Zanzibar, kwa mujibu wa DCMA.
Kutokana na historia ngumu ya mabadilishano ya fedha za Kihindi, Kiarabu na Kiafrika, shule hiyo inasherehekea ushawishi wa nchi endelevu, ukichochewa na tamaduni zilizokutanana pembezoni mwa Bahari ya Hindi na Ghuba ya Ajemi.
Kundi la Omani Sultanate, jeshi kubwa la majini kutoka karne ya 17 hadi 19, lilibadili madaraka yake kutoka Muscat hadi Zanzibar mnamo mwaka wa 18 40.
Kutoka katika Mji wa Mji Mkongwe, wafalme wa Omani walisimamia mifumo maridhawa ya biashara ya majini, ikiwa ni pamoja na karafuu, dhahabu, na vitambaa, vilivyoendeshwa kwa upepo mkali unaoendesha meli za ki-Arabu zinazosafiri katika Bahari ya Hindi, kuanzia India mpaka Oman mpaka Afrika Mashariki.
Vijana wa Zanzibari wanatambua umuhimu wa kuungana na yaliyopita ili kuamua mustakabali wao na muziki uliotengenezwa leo unaelezea nia ya kuunganisha yale ya zamani na yale mapya.
Wanafunzi na walimu wa DCMA hivi karibuni waliunda TaraJazz, mchanganyiko wa muziki wa kitamaduni wa kuchekesha na wa jezi la kisasa.
Mchora wao wa vikaragosi, Felician Mussa, 20, amekuwa akichunguza vikaragosi kwa miaka 3.5 tu; TaraJazz ni moja ya vikaragosi vinavyotafutwa sana visiwani humo, vilivyochukuliwa hapa na mpiga picha Aline Co Quel:
pwani ya Kiswahili inasimulia mabadilishano ya tamaduni na DCMA inaendeleza utamaduni huu kwa kutumia ushirikiano wa muziki.
Kila mwaka, shule hiyo inaanzisha mradi unaoitwa Swahili Encounters, unaowaunganisha wanamuziki maarufu wanaotoka Afrika, Mashariki ya Kati, Ulaya na Amerika ya Kaskazini na wanafunzi wa DCMA kutengeneza muziki wa awali ndani ya kipindi cha wiki moja.
Mwisho wa mkutano, ushirikiano mpya unafanyika huko Sauti za Busara, na ushirikiano huo unageuka kuwa urafiki wa muda wa maisha unaovuka mipaka ya lugha na utamaduni, na kuthibitisha kuwa muziki ni lugha ya kimataifa.
DCMA huandaa maonyesho ya moja kwa moja ya kila wiki yanayoonesha vipaji vya wanafunzi na ushirikiano wao na wanamuziki wanaozuru, Mji wa Stone, Zanzibar, 2019.
Picha kwa hisani ya DCMA.
DCMA inatambua kuwa muziki unawawezesha na kuwaunganisha watu katika tamaduni mbalimbali na pia unawaajiri vijana wenye vipaji wanaoishi katika uchumi unaohangaika na upungufu wa nafasi za kazi.
Kwa wanafunzi 1,800 waliofundisha katika DCMA, hii ni nyumba pekee ya muziki wanazozijua, ambapo wanaweza kujifunza na kukua kama wanamuziki na wasanii wataalam.
Msafiri mmoja kutoka Hispania, ambaye siku za hivi karibuni alitembelea jengo la DCMA, aliandika katika tovuti ya TripAdvisor: Binafsi, kukutana na wanamuziki ulikuwa ni moja ya vipindi vyema sana katika kisiwa hiki.
Kwa kadiri sekta ya utalii ya Zanzibari inavyozidi kukua kwa kasi, DCMA inaamini kwamba muziki unachangia kwa kiasi kikubwa katika kusherehekea, kuhifadhi na kuhamasisha utamaduni wa Kiswahili, urithi na historia.
Zanzibar ni zaidi ya fukwe zake na ni mahali palipo na hoteli za kifahari ambapo kuna vipaji vyake vingi vinavyotokana na historia ya kipekee ya kuunganisha utamaduni pamoja na ushirikiano.
Maelezo ya Mhariri: Mwandishi wa makala hii alifanya kazi kwa kujitolea na DCMA.
Sierra Leone: Wafanyakazi wa afya wanajiandaa kuingia katika eneo ambako wagonjwa wa Ebola hutibiwa.
Picha ya Flickr na EC/ECHO/Cyprien Fabre, Agosti 2, 2014.
(CC BY-NC-ND 2.0)
Mnamo Agosti 12, Shirika la Afya Duniani (WHO) lilitangaza maendeleo chanya katika majaribio ya dawa zinazofanyiwa majaribio ya namna ya kutibu Ebola nchini Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DRC).
Shirika la WHO lilitamka kwamba madawa ya Ebola yalionyesha maendeleo ambayo yatawafanya wagonjwa wawe na nafasi nzuri ya kuishi, na lilithibitisha zaidi kwamba madawa mawili kati ya manne yanayofanyiwa majaribio yana ufanisi zaidi katika kutibu Ebola.
Nani yuko nyuma ya tiba ya Ebola?
Profesa anayeheshimika Jean-Jacques Muyembe-Tamfum, mkurugenzi mkuu wa Taasisi ya Taifa ya Biomédicale (INRB) DRC ya Kongo, ambaye aliwekeza sehemu kubwa ya maisha yake ya utu uzima katika kutibu VVU.
Wakati vyombo vya habari vya kimataifa mara nyingi vimejikita zaidi kwenye ugonjwa wa Ebola, ugonjwa unaoambukiza nchini Kongo, machache yasemwe kuhusu mwanasayansi wa Kongo aliyegundua tiba yake.
Muyembe-Tamfum alitangaza: Hatutaendelea kusema kwamba EVD [ ugonjwa wa Ebola] hauwezi kutibiwa.
Kwa kutumia kazi isiyochoka ya Muyembe-Tamfum, wanasayansi walipima dawa nne za kutibu Ebola: ZMapp, remdesivir, mAb114 na REGN-EB3.
Matokeo ya majaribio yaliyofanywa katika matibabu yaliyofanywa kwa washiriki 499 yalionyesha kwamba wagonjwa waliotibiwa kwa REGN-EB3 au mAb114 walikuwa na uwezekano mkubwa wa kupona ukilinganisha na wale waliotibiwa kwa dawa hizi mbili.
Watafiti hao walifanyiwa utafiti na Taasisi ya Taifa ya Recherche Biomédicale (INRB), Wizara ya Afya ya Kongo na mashirika matatu ya kutoa misaada ya kibinadamu kwa madaktari: Muungano wa Hatua za Kimataifa za Matibabu (ALIMA), Shirika la Kimataifa la Madaktari (IMC) na Médecins Sans Frontières (MSF).
Mwanasayansi wa ki-Kongo nyuma ya tiba ya Ebola
Muyembe-Tamfum amekuwa akitafiti Ebola tangu mlipuko wake wa kwanza nchini Kongo DRC mwaka 1976 wakati alipokuwa mtafiti wa kwanza kusafiri kwenda kwenye eneo la mlipuko wa kwanza.
Dkt Jean-Jacques Muyembe, mkurugenzi mkuu wa Taasisi ya Taifa ya Recherche Biomedicale katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya #Congo na timu yake wamegundua tiba mpya ya Ebola inayoweza kutibu dalili za maradhi hayo katika muda wa saa moja tu
Profesa wa biolojia ya viumbe hai katika Kitivo cha Chuo Kikuu cha Kinshasa nchini Kongo, amekuwa akifanya kazi ya kupunguza magonjwa hayo kwa miaka 40.
Mwaka 1995, alifanya kazi na Shirika la Afya Duniani (WHO) katika kutekeleza taratibu za kugundua na kudhibiti mlipuko wa kwanza kurekodiwa wa ugonjwa wa Ebola mjini Kikwit, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo.
Profesa Muyembe-Tamfum (aliyekaa kwenye kipaza sauti) akiongea katika tukio la elimu ya umma mjini Beni, Kaskazini mwa Kivu, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, mwezi Septemba 2018.
Picha ya MONUSCO/Aqueel Khan (CC BY-SA 2.0)
Kwa ugunduzi huu, watu walioambukizwa Ebola sasa wataamini zaidi katika uwezekano wa kupona na wana uwezekano wa kwenda hospitali kwa ajili ya kupata matibabu.
Na kwa kuwa sasa asilimia 90 ya wagonjwa wao wanaweza kwenda kwenye vituo vya matibabu na kupata matibabu kamili, wataanza kuamini na kujenga imani kwa watu na jamii.
Jean-Jacque Muyembe-Tamfum
Kwa nini matibabu ya Ebola ni muhimu?
Matukio ya kwanza yaliyorekodiwa ya Ebola yalitokea mwaka 1976 karibu na mto Ebola nchini Kongo DR.
Kwa mujibu wa vituo vya kudhibiti na Kuzuia Magonjwa (CDC), tangu wakati huo, virusi vya Ebola vimeibuka mara kwa mara kutoka kwenye hifadhi yao ya asili (ambavyo bado havijulikani) na kuambukiza watu barani Afrika.
Virusi vya Ebola vimeanza kulipuka tangu mwaka 1976.
Ramani kutoka katika Vituo vya Kukabiliana na Magonjwa na Kudhibiti Magonjwa
Kati ya mwaka 2014 na 2016 kulikuwa na zaidi ya visa 28,600 vya ugonjwa wa Ebola katika eneo la Afrika Magharibi.
Kwa mujibu wa ripoti ya WHO 2015:
Mwezi Oktoba 2014, nchi ya Senegali ilikumbwa na mgonjwa mmoja wa Ebola na vifo vyote vilikatika.
Shirika la Afya Duniani (WHO) lilitangaza kukatwa kwa virusi hivyo nchini Nigeria kama kipande cha kazi ya ulimwengu mzima ya kuchunguza magonjwa yanayoenezwa na vikundi vya wagonjwa.
Mapema Januari 2015, nchi ya Mali iliripotiwa kuwa na matukio 8 na vifo 6.
Hata hivyo, matukio ya kusikitisha zaidi yalitokea kati ya mwezi Machi na Juni 2016 katika nchi tatu: Sierra Leone: zaidi ya wagonjwa 14,000 na vifo 4,000; Liberia: karibu wagonjwa 10,000 na vifo 3,000; Guinea: wagonjwa 3,800 na vifo 2,500.
Maelezo ya kidunia kuhusu Ebola
Madhara ya Ebola katika nchi za Kiafrika yalizua tahayaruki na hofu kuu duniani kote mwaka 2015 ambapo wagonjwa wawili walipoteza maisha nchini Marekani na mmoja huko Hispania na Ujerumani.
GabyFleur Böl, mtafiti wa Taasisi ya Shirikisho ya Kupima Hatari huko Berlin, Ujerumani, alitambua kesi nyingine huko Hispania, Ujerumani, Uingereza, Italia na Uswisi.
Wakati huo, ugonjwa wa Ebola ulifikiriwa kuwa adhabu ya kifo kwa sababu ya kukosekana kwa matibabu yenye ufanisi.
Kama alivyotilia mkazo, kiwango kikubwa cha vifo vya Ebola na pia jinsi vyombo vya habari vinavyotilia mkazo habari za janga hili vilisababisha hofu kuu duniani kote.
Msimamo huu ulithibitishwa zaidi na utafiti wa mwaka 2017 uliofanywa na Hal Roberts, Brittany Seymour, Sands Alden Fish II, Emily Robinson na Ethan Zuckerman ambao ulichambua zaidi ya habari 109,000 zilizochapishwa katika vyombo vikuu vya habari na blogu vya Marekani kati ya Julai na Novemba, huku wakiwa na lengo la kuchapisha habari kuhusu Ebola.
Waligundua kwamba vilele vitatu vya ugonjwa wa Ebola vinavyotangazwa sana katika vyombo vya habari na blogu vya Marekani vilitokea kati ya Julai 27, Septemba 28, na 15 Oktoba 2014:
Mnamo Julai 27, taarifa za maambukizi ya kwanza ya madaktari wa Marekani nchini Liberia zilisambaa.
Mnamo Septemba 30, vyombo vya habari viliripoti kwa kiasi kikubwa kwamba ugonjwa wa Thomas Duncan huko Texas ulikuwa wa kwanza kuambukizwa katika ardhi ya Marekani.
Mnamo Oktoba 12, habari za maambukizi ya Ebola ziliongezeka miongoni mwa wahudumu wa kwanza wa afya nchini Marekani.
Baada ya Oktoba 12, mfululizo wa matukio yanayohusiana na maambukizi ya maradhi hayo nchini Marekani ulipelekea taarifa zilizokuwa zikipungua kwa muda mrefu.
Vyombo vya habari vya marekani vinaweza kuwa viliandika kuhusu ugonjwa wa Ebola kwa kiwango kikubwa kwa sababu ya kuwepo kwa ugonjwa huo nchini Marekani.
Kwa kuongezea, kukiwa na jeshi la mitandao ya kidijitali lililofungamana, mlipuko wa Ebola ulizidi kuenea Ulaya na Marekani.
Hata hivyo, kinachobaki ni kama ugunduzi wa tiba kutoka Kongo DRC kwa ugonjwa huu wa kuambukiza utaenea kwa kiasi kingi kama ilivyokuwa mwaka 2017.
Erick Kabendera akiwa kwenye mkutano wa Kozi na wanahabari mwaka 2012 jijini Dar es Salaam.
Picha ilipigwa na Pernille Baerendtsen na kutumiwa kwa ruhusa yake.
Mnamo tarehe 29 Julai, polisi sita waliokuwa na mavazi ya kiraia walimtoa kwa nguvu mwandishi wa habari Erick Kabendera kutoka nyumbani kwake Dar es Salaam, Tanzania, na kumpeleka kwenye ulinzi wa polisi.
Polisi wanasema Kabendera alishindwa kutii amri ya kupeleleza hali ya uraia wa Tanzania.
Kwa wiki iliyopita, polisi walimpekua Kabenderas nyumbani mara mbili, wakaiba pasi yake ya kusafiria na nyaraka nyingine za kibinafsi na kuhoji familia yake.
Kufikia Agosti 5, serikali ilibadilisha ufuatiliaji, ikimshitaki Kabendera kwa kufua fedha, kukwepa kodi kiasi cha dola za Marekani 75,000, na taarifa za makosa ya jinai, kwa mujibu wa nakala ya hati ya mashitaka iliyopatikana na Kamati ya Kulinda Waandishi.
Polisi wanasema Kabendera alifanya makosa haya kwa kipindi cha miaka minne kuanzia mwaka 2015.
Kwa madai haya, Kabendera anaweza kukabiliwa na kifungo cha mpaka miaka 15 jela na hawezi kuomba dhamana.
Magufuli wa Tanzania
Kwanza wanamkamata mwandishi, pale kunapokuwa na kilio wanadai yeye si M-Tanzania, na pale ambapo hilo halipo, basi anashitakiwa kwa makosa ya uhalifu na kukwepa kodi.
Watu, kutana na Erick Kabendera, kosa lake ni uandishi wa habari.
Uhuru wa vyombo vya habari umezorota kwa kasi sana katika jiji la Magufuli Tanzania, CPJ inaripoti.
Mwakilishi wa CPJ Kusini mwa Jangwa la Sahara Muthoki Mumo anasema:
Inaonekana kuwa kwa juma lililopita, serikali imekuwa ikitafuta njia ili kuhalalisha kuwekwa kizuizini kwa mwandishi huyu maarufu wa habari wa kujitegemea.
Kwanza, walidai kuwa uraia wa Erick Kabenderas ulikuwa kwenye maswali, leo wameshatoa mashitaka tofauti kabisa, yanayotilia mashaka nia ya kutaka kumkaba.
Kama mwandishi wa habari, Kabendera amekuwa mkosoaji mkubwa wa utawala wa Rais John Magufulis na mara nyingi amejitokeza kutetea uhuru wa vyombo vya habari.
Anaripoti kuhusu Tanzania siasa za migawanyiko kwa vyombo vya habari vya kimataifa na vile vya ndani kama vile The Guardian, African Arguments na The East African.
Jebra Kambole, Mwanasheria wa Kabenderas, anasema mamlaka pia zilimshutumu Kabendera kwa uchochezi kwa kile kilichoitwa kuchapisha makala yenye kichwa cha habari John Magufuli kwa kudhalilisha uhuru wa Tanzania kwenye jarida la The Economist, lakini mashtaka hayo baadae yaliondolewa.
Hapo punde: Mwandishi wa habari wa Tanzania Erick Kabendera anashtakiwa kwa uchochezi kufuatia makala iliyochapishwa kwenye jarida la Economist iliyopewa jina la John Magufuli is bulldozing Tanzania Freedom. Maelezo kutoka Jebra Kambole yanasema kwamba Bw Kabendera amenyimwa dhamana.
Uraia unaolengwa kama zana ya ukandamizaji
Familia ya Kabenderas inasema hii si mara ya kwanza kwa serikali ya Tanzania kuhoji uraia wa Kabenderas.
Mwaka 2013, serikali ilifungua mashitaka yanayofanana na hayo dhidi yake lakini kesi hiyo baadae ilitupiliwa mbali, kwa mujibu wa gazeti la The Citizen.
Kabendera alihisi wakati huo kwamba mamlaka zililitilia shaka uraia wake kama njia ya kumnyamazisha.
Mwaka uliopita, gazeti la The Citizen pia liliripoti matukio mengine kadhaa ambapo serikali ilitumia swali la uraia kama zana ya kuwanyamazisha wakosoaji wa serikali nchini Tanzania.
Aidan Eyakuze, mkurugenzi mtendaji wa Twaweza, shirika la kiraia linalojikita katika sauti za raia, anasema mamlaka zilinyakua pasi yake ya kusafiria na kumzuia kusafiri wakati zikipeleleza haki ya uraia wa Eyakuzes.
Wiki mbili kabla, Twaweza ametoa na kutoa matokeo ya utafiti ulioitwa Kusema ukweli kwa madaraka?
Maoni ya wananchi juu ya siasa nchini Tanzania.
Tume ya Sayansi na Teknolojia (Costech) ilidai kuwa utafiti huo haukuruhusiwa na kutishia hatua za kisheria lakini baadaye ilipinga kesi hiyo, kwa mujibu wa makala hiyo ya raia.
Tanzania imekuwepo na mfululizo wa marekebisho na sheria zinazowalenga wanablogu, vyombo vya habari, mashirika ya kiraia, mashirika ya sanaa na utamaduni pamoja na wasomi na watafiti katika kile kilichofanywa na waangalizi wanaochukuliwa kama majaribio ya kudhibiti maelezo ya Tanzania na kukandamiza uhuru wa kujieleza na upinzani wa kisiasa.
Soma zaidi: Je wanablogu wa ki-Tanzania watalipa au kusonga mbele dhidi ya kodi ya wanablogu?
#FreeErickKabendera
Mamia ya waandishi wa habari, mawakili wa haki za binadamu, viongozi na raia wanaoguswa na mwenendo wa mambo walimiminika kwenye mitandao ya kijamii kumuunga mkono Kabendera:
AFEX Africa inaziona mashitaka hayo kama kitendo cha kukiukwa:
Zimetimia siku tisa na polisi wa Tanzania bado wanamweka rumande mwandishi wa habari za uchunguzi, Erick Kabendera.
Afrika yatoa wito wa kumalizwa kwa kitendo hiki cha wazi cha ukiukwaji wa sheria: https://t.co/7UFZkzYzwV @MRA_Nigeria @FXISouthAfrica @gmpressunion #FreeErickKabendera #NoImpunity
AFEX (@AFEXafrica) August 6, 2019,
Kabendera, ambaye mara nyingi ni mwongozo wa wanahabari wanaotaka kupata ujuzi, alihamasisha twiti hii kutoka kwa mwanafunzi mmoja wa zamani:
Nilikutana na Erick Kabendera kwa mara moja katika maisha yangu, na kwa muda usiozidi dakika 80.
Alikuja kama mtumishi mgeni wa darasa langu (Shule ya Uandishi wa Habari na Mawasiliano ya Umma- @UniofDar).
Pamoja na muda mfupi aliotumia na sisi, nimejifunza mengi kutoka kwake.
Kwa kweli, alinitia moyo!
#100K4Erick
Mtumiaji mwingine wa mtandao anaonya kwamba kukamatwa kwa Kabendera na mashitaka yake ya kutengenezwa vibaya ni ishara ya tahadhari kwa raia wengine:
Simtetea Kabendera kwa sababu yeye ni M-Tanzania au kwa sababu yeye ni mwandishi wa habari. Ninamtetea kwa sababu ninaishi Tanzania ambapo Erick anaishi.
Kama haki zake zisiporuhusiwa leo, na mimi kukaa kimya, inawezekana kesho haki zitanyimwa mimi pia.
Hakuna mtu aliye salama pale uvunjifu wa haki unapotawala.
Mimi na sisi ni Ivan Golunov.
Bango lililotolewa na Meduza, na kutumiwa kwa ruhusa
: Neno hili la ki-Rusi linalomaanisha kuchemka kwa udongo wakati limetosha, pengine ni njia bora ya kueleza namna idadi inayoongezeka ya watu wa Urusi wanavyojisikia kuhusu kukamatwa kwa Ivan Golunov.
Golunov, mwandishi mashuhuri wa habari za uchunguzi, alishikiliwa tarehe 6 Juni jijini Moscow kwa kile kinachoonekana kuwa ni mashitaka ya kusambaza madawa ya kulevya na kumiliki.
Golunov alikamatwa na mwanzoni alinyimwa haki ya kuonana na mwanasheria, kinyume na sheria ya Urusi.
Mwanasheria wake alithibitisha kuwa alivumilia majeraha makubwa wakati akiwa mahabusu.
Baada ya kupelekwa hospitali, aliondolewa na kuwekwa chini ya ulinzi nyumbani tarehe 8 Juni.
Mwanzoni, askari polisi wa Urusi walipiga picha katika maabara ya dawa za kulevya inayodaiwa kupatikana pale walipokuwa wakipekua katika viwanja vya Golunovs, lakini baadae picha hizo ziliwekwa kando.
Chombo cha habari kinachomwunga mkono Kremlin Russia Today pia kilithibitisha kuwa picha hizo hazikupigwa katika mtaa wa Golunov.
Mashtaka yanayofunguliwa dhidi ya Golunov yanaweza kusababisha hukumu ya miaka 10 hadi 20 gerezani.
Golunov mwenye umri wa miaka thelathini na sita anafanya kazi na Meduza, moja ya majukwaa machache yanayoendelea kuwa huru ya habari za Urusi.
Meduza amesajiliwa katika nchi jirani ya Latvia, lakini anafanya kazi na wanahabari kadhaa Moscow.
Golunov ameongoza na kuchapisha uchunguzi mbalimbali unaoelekeza kwenye kesi za rushwa zinazohusisha maofisa wa ngazi za juu.
Tangu kukamatwa kwa Golunov, Meduza ametoa makala za Golunov chini ya leseni ya Haki Hiliki Huru (creative commons) na ameyahamasisha vyombo vya habari na watu binafsi kuchapisha habari hizo tena, mradi ambao unaungwa mkono moja kwa moja na Global Voices.
Miongoni mwa taarifa zake muhimu ni zile zinazomhusisha na jinsi Naibu Meya wa Moscow, Pyotr Biryukov, alivyosimamia mikataba ya serikali dhidi ya familia yake, na jinsi mpango wa Moscow wa urembo ulivyohusisha bajeti zilizopamba moto.
Habari aliyokuwa akiizungumzia kabla tu ya kushikiliwa kwake kuelekezwa kwenye ukiritimba wa mazishi jijini Moscow.
Kukamatwa kwa Golunov kumeibua hisia zisizo za kawaida za mshikamano sio tu miongoni mwa waandishi wa habari, wanaharakati na wanasheria, lakini pia waigizaji, waimbaji maarufu, na watu maarufu kutoka nje ya makundi ya waliberali ya Moscow na Saint Petersburg.
Mnamo Juni 10, magazeti matatu makubwa yalikubali kuchapisha toleo lililo na kurasa za mbele zinazofanana ili kumuunga mkono Golunov.
Magazeti hayo yaliuzwa kwa muda ule ule.
Kwa namna ya kinyume, vyombo vya habari vinavyomwunga mkono Kremlin, ikiwa ni pamoja na Channel One, Russian TV inayotembelewa sana nchini humo, pia vinatoa mwito wa uchunguzi wa haki.
Juni 12 ni siku inayoadhimisha Siku ya Urusi, ambapo maandamano na maandamano yaliyopitishwa na mamlaka za mitaa yatakuwa yakiendelea.
Chini ya sheria ya Urusi, maandamano ya umma yanahitaji kibali.
Wafuasi wa Golunov wametangaza kuwa watafanya maandamano yao bila kupata ruhusa rasmi.
Waangalizi wa Kremlin wanasema kwamba serikali ya Urusi inatafuta kufuta mashitaka dhidi ya mwanahabari huyu kabla ya Juni 20.
Siku hiyo, Rais Vladimir Putin, ambaye viwango vyake vimeshuka hadi kiwango cha chini kabisa nchini humo, ataandaa Direct Line, kipindi chake cha kila mwaka cha mazungumzo ambapo huuliza maswali kutoka kwa raia wake kwa njia ya simu na vyombo vya habari vya mtandaoni.
Mwandishi wa Kenya Binyavanga Wainaina akiwa kwenye sherehe ya Brooklyn Book Fest, 2009.
Wainainaina, mwenye umri wa miaka 48, alifariki siku ya Jumanne, Mei 22, jijini Nairobi, Kenya.
Picha kupitia Nightscream, CC BY 3.0 kupitia Wikimedia Commons.
Ni zaidi ya masaa 24 tangu mwandishi wa Kenya Binyavanga Wainaina aondoke duniani humu, lakini uwepo wake na mchango wake unaendelea kusikika duniani kote.
Mwandishi huyo jasiri, mashoga waliokuwa wazi kabisa alikemea mkataba huo na kuhoji hali ya mambo, na hivyo kuanzisha mapinduzi ya fasihi ambayo yangewafungulia mlango maelfu ya waandishi waliokuwa tayari kubadili maelezo yao kuhusu Afrika.
Mwandishi, muelimishaji na mwanaharakati wa LGBTQ, Binyavanga Wainaina, mwenye miaka 48, alifariki Jumanne, Mei 22, mjini Nairobi, Kenya, baada ya kuugua kwa muda.
Leo inanifanya nifikiri: maisha yako yatamaanisha nini yakitokea kila kitu?
Kifo cha Binyavanga kimenifanya niwafikirie wale nilikuwa ni nani miaka mitano hivi iliyopita, na pia yeye alikuwa nani kwetu kama Waafrika wenye shauku na wenye njaa ya mtazamo tofauti wa bara letu na utu wetu.
Fungai Machirori (@fungaijustbeing) Mei 22, 2019,
Ndani ya dakika kadhaa, marafiki wa Wainainas, wafuasi na wafuatiliaji walimiminika kwenye mitandao ya kijamii kubadilishana rambirambi na kumbukumbu huku wakidai ni maandiko yapi yenye ushawishi mkubwa aliyoyatoa.
Wainaina anafahamika zaidi kwa insha yake yenye kuchekesha, How to Write About Africa, iliyochapishwa kwenye gazeti la Granta mwaka 2006.
Anafahamika pia kwa maadhimisho yake ya mwaka 2012, One Day I Will Write About This Place, na insha, Mimi ni mtu wa jinsia moja, mum, iliyochapishwa wakati ule ule kwenye Chimurenga na Africa is a Country mwaka 2014.
Andiko hilo lilisababisha mzozo mkubwa kwenye mtandao wa Twita wakati watu walipojaribu kuigiza ukweli unaotokana na hadithi, na hatimaye, gazeti la Time lilimtaja Wainaina kuwa mmoja wa watu maarufu zaidi 100 duniani.
Katika How to Write About Africa, Wainaina aliziita vyombo vya habari vya kimagharibi na nyanja ya misaada ambayo kwa hakika yote yalikuwepo Nairobi kwa kuendeleza imani potofu kuhusu bara la Afrika, kwa kutumia kejeli.
Usiwe na picha ya Mwafrika aliyebadilika vizuri kwenye jalada la kitabu chako, au ndani yake, hadi hapo Mwafrika huyo atakaposhinda Tuzo ya Nobel.
An AK-47, mbavu maarufu, matiti ya uchi: yatumie haya.
Kama utataka kuhusisha Mwafrika, hakikisha unapata hata Mmasai au Kizulu au nguo ya Dogon.
kejeli yake ilikuwa inachana na ile ya nyota, anaandika mwandishi wa Naijeria Nwachukwu Egbunike.
Ikitajwa sana na wasomi, mashirika yasiyo ya kiserikali na wafanyakazi wa misaada, insha hiyo pia iliyochapishwa kama kijitabu kidogo imekuwa na msukumo mkubwa katika mitazamo ya Afrika na inaendelea kusambaa, kushangaza na kuchokoza.
Kuhusu athari zake, mwandishi wa habari Pernille Bærendtsen anaandika:
Kwangu, insha hii imefuatana nami tangu nilipopokea kama zawadi mwaka 2008 na rafiki yangu mmoja wa Kenya.
Ni dhahiri kuwa ninashirikiana na kundi la watu wa Binyavanga walioliongelea: Mfanyakazi wa maendeleo aliyeajiriwa na Asasi Isiyo ya Kiserikali nchini Tanzania anaandika kuhusu athari zake.
Huu ulikuwa wakati ambao nyanja ya maendeleo na misaada ilibanua maneno yake matupu ikichagua kukusanya fedha kwa gharama za kuonyesha utofauti katika eneo lenyewe.
Nilikuwa na sababu nyingi za kuaibika, lakini pia nilikuwa na muda wa kupanga jinsi ya kubadilika.
Baadaye Binyavanga alieleza katika jarida la Bidoun jinsi mwandiko huu ulivyojitokeza na kuwa na matokeo mawili: Kwa kuweka bayana na kuelezea kutokuwa na usalama kwa waandishi wa riwaya, wafanyakazi wa mashirika yasiyo ya kiserikali, wanamuziki wa roki, wahifadhi, wanafunzi, na waandishi wa safari, ambao walisoma miongozo hii kuhusu namna ya au namna ya kutokuandika kuhusu Afrika, walianza kuomba kupitishwa kwake.
Wainaina, mtoto wa baba wa Kenya na mama wa Uganda, aliendelea kupingana na imani potofu kuhusu Afrika kwa kumbukumbu yake kubwa ya mwaka 2012, “One Day I Will Write About This Place”.
Kwa njia ya utajiri mkubwa, uchafuzi wake, alisafirisha wasomaji kutoka alipokuwa mdogo katika miaka ya 70 nchini Kenya hadi alipokuwa wanafunzi nchini Afrika Kusini, ambako aliishi uhamishoni kwa miaka mingi.
Wakosoaji walikisifu kitabu hicho kama cha wazi na cha kweli, lakini Waina baadaye alikiri kwamba hed aliacha sura moja muhimu katika maisha yake ya mapenzi.
Pamoja na kuwa mashoga, mama yangu, Wainaina amekuwa Mkenya wa kwanza mwenye sifa kubwa kuonekana hadharani kama shoga kwenye mitandao ya kijamii, hali iliyosababisha maporomoko ya maoni ya kijamii.
Nilifikiria sura iliyopotea kwenye kumbukumbu yake.
Wainaina nafikiri anatoka nje kama shoga kwa mama yake anayefariki.
Andiko lake lilianza mapema wakati kampeni ya kupinga ushoga na sheria vilipokuwa vinapendekezwa nchini Uganda na baadae Tanzania, ambapo vitendo vya ushoga bado vinaendelea kuwa kosa la jinai.
Soma zaidi: Msimamo wa Tanzania kuhusu ushoga unaonesha ajenda ya kisiasa inayozidi kukandamiza
Hata hivyo, tofauti na waandishi wengine waliokimbilia uhamishoni, Wainaina alirudi nyumbani, na kama Nanjala Nyabola anavyodokeza kwenye BBC kwenye Twita, ujumbe huo ulikuwa mkubwa:
Kwa wale miongoni mwetu ambao tulikulia na "waandishi bora zaidi wa Kenya" (bila kujali maana yake) tuliokuwa tunaishi uhamishoni, tulifungwa jela na kuteswa, au masikini na chini ya uthamini, au kudhibitiwa sana, alirudi tena na hilo lilikuwa kubwa.
Alikuwa mtu mgumu, lakini nadhani kwa jambo hili anastahili shukrani zisizo na kikomo.
Lazima tuachilie huru hisia zetu
Wakati Binyavanga kwa kejeli alivutia umaarufu kutoka kwa umati mkubwa wa kimataifa alioukosoa, akiwa nyumbani alihisi shinikizo la kutokufaa fremu hizo.
Binyavanga alitaka nafasi huru pamoja na uwezo wa kufikiri.
Kwa ujasiri ndani ya jamii inayokua ya watu wanaomuunga mkono LGBTQ alisisitiza kupindisha matamshi hayo.
Katika majibu ya kelele zote na pushback, mwaka huo huo Wainaina alitengeneza We Must Free Our Imaginations, mfululizo wa vipande sita vya Youtube uliojumuisha mawazo yake kuhusu uhuru na ubunifu.
Ninataka kuishi maisha ya uhuru wa kufikiri, alitangaza katika Sehemu ya 1.
Nataka kizazi hiki cha wazazi wachanga viwaone watoto wao wakiandika simulizi zao wenyewe kwamba kitendo rahisi ni cha kisiasa zaidi ya vyote ambavyo mtu anaweza kukifanya.
Ninataka kuona bara ambalo fikra za kila aina hazipaswi kuruhusiwa.
Mimi ni m-Afrika yote, nataka kuona mabadiliko katika bara hili.
Mara nyingi Wainaina aliongoza nia yake ya kutaka mabadiliko kupitia uanaharakati wake wa fasihi, elimu na uongozi.
Mwaka 2002, baada ya kushinda tuzo hiyo yenye hadhi kubwa ya Caine kutokana na insha yake, Discovering Home, alitumia fedha za tuzo hiyo kumtumia mwanzilishi mwenza wa Kwani?
Jarida la fasihi linalotangaza sauti mpya na mawazo mapya yanayoibuka kutoka barani kote.
Kwani?
liliendelea na kuwa jengo la uchapishaji na mtandao wa fasihi ambao uliwahusisha waandishi chipukizi na waanzilishi kuanzia Lagos hadi Nairobi, Mogadishu mpaka Accra.
Soma zaidi: Tunajitahidi kuzuia milipuko': Neno limesemwa Afrika Mashariki
Wakati akiwa ameomba bila kuomba mkusanyiko wa kijamii wa Kenya uje kama ushoga, na baadae kufunua hadhi yake ya VVU+ kwenye mtandao wa Twita katika Siku ya UKIMWI Duniani mwaka 2016 mara nyingi ilikuja na vurugu, mapambano na maumivu.
Wainaina alikuwa mtu mwenye utata ambaye alipambana na hali ya kushuka moyo na mara nyingi alipambana na nafasi yake ngumu kama mtu maarufu.
Alikuwa na mashabiki wake lakini alikumbana na wakosoaji kama mwandishi mashuhuri wa Kenya Shailja Patel, ambaye alimshutumu Wainaina kwa chuki dhidi ya mashoga.
Mtumiaji wa Twita Néo Múangi anang’aka uongo wa tabia ya Wainaina katika twiti hii:
Sina nguvu ya kutosha kujihusisha sasa lakini, ninaomboleza kwa binya, kama mmoja wa marafiki zangu wapendwa katika ubikra wangu na hali ya usawa wa kimapenzi.
Ninasikitika milele kwamba aliwaumiza wengine.
Samahani kwa kuwa amefanywa kuwa mwanadamu kwa namna hiyo.
Alituchukia kwa kumtakasa.
Mwandishi Bwesigye Mwsigire, mkurugenzi wa Tamasha la Uandishi nchini Uganda, pia alizungumzia migogoro hii katika salamu za rambirambi za Facebook:
Mtindo wake ulikuwa wa kuvunja sheria.
Makosa mazuri na huru.
Watu tunaowatilia maanani kwa sababu ya kazi na mawazo yao ni watu.
Wao ni binadamu.
Tuko tayari kuwapenda kwa sababu ya utata wao?
Hadi sasa, mengi yamesemwa kumhusu.
Hakuna haja ya kurudia kile kilichosemwa.
Vikumbusho vya madhara ambavyo yeye aliunga mkono vimepigwa.
Hii haiondoi maumivu anayohisi kuhusu kifo chake.
Kuna hata Binyavanga Wainaina mmoja tu.
Yeye ni mzaliwa wa kale sasa.
Na tusherehekee maisha yake.
Mbunifu wenye akili
Mwanaharakati wa Kenya Boniface Mwangi aliandika kwenye mtandao wa twita kwamba baada ya kuandika heshima ya Wainaina kwenye mtandao wa Facebook, maoni yenye chuki na ubaguzi dhidi ya watu wa mapenzi ya jinsia moja yalitia dosari ujumbe wake:
Wainaina alikuwa mbunifu mwenye akili ambaye ni lazima akumbukwe:
Nilifanya posti fupi sana kwenye mtandao wa Facebook kwenye #RIPBinyavanga na maoni https://t.co/yZ3MoWBnD7 ni chafu zaidi kuwahi kusomwa.
Hata wezi wanaoiba kodi zetu na kuua watu hawapati chuki ileile.
Ukweli ni kwamba, Binya alikuwa na akili za kibunifu na kwamba angependa kusomwa na kukumbukwa.
Mwandishi na mtetezi wa haki za wanawake wa Uganda Rosebell Kagumire anasukumwa na masomo aliyojifunza kwa ujasiri wa Wainainas wa kuzungumza:
Msiiruhusu hofu.
Usijiwekea vikwazo.
Zungumza ule unaopaswa kusemwa.
Vyema zaidi ni kuandika.
Ishi ukweli wako na kwa moyo wako.
Kwamba hatimaye utakapovuta pumzi ya mwisho kutakuwa na mamilioni ya maneno ambayo ulileta maana kubwa.#Pumzika kwa amaniBinyavanga
Kupitia maisha yake na barua, alijipa yeye mwenyewe na wengine wengi ruhusa ya kufikiria maisha kama ambavyo yangeweza kuwa kinyume chake, na kupitisha ghafla nyimbo zake za kishairi zilizochochewa na roho ya Mungu:
Siku moja nitaandika kuhusu nywele zako za kipekee
Siku moja nitaandika kuhusu kicheko chako
Siku moja nitaandika kuhusu kutokutawala kwako
Siku moja nitaandika kuhusu furaha yako ya kufikiri
Siku moja nitaandika kuhusu makataa yako
Leo, ninawaandikia asante
Mwandishi wa Kenya Yvonne Adhiambo Owuor, mwandishi wa kitabu cha Dust, na rafiki yake wa fasihi Wainaina, anatoa wito wa mwisho kwa malalamiko yake:
Nani alikuambia uondoke?
Kutoa haraka mwilini usiku bila kuacha anwani yako mpya?
Uso ukiwa umeminywa, macho yakidondoka, alisema, "Una sekunde 3 kamili za kuandaa upya kibanzi hiki."
Nani alikuambia kuwa unaweza kuondoka?
Kutoa haraka mwilini usiku bila kuacha anwani yako mpya?
Sasa mtu anamwendea nani katika hofu na kutetemeka kwa mkono za mswada wa kwanza?
Sasa akiwa ni mmoja wapo wa watu maarufu zaidi, unaweza kujiunga na Planet Binya ukiwa na hifadhi kamili ya kazi zake.
Ukurasa wa mbele wa gazeti la Jornal de Angola kuhusu ushindi alioupata kampuni ya Telstar.
Imechukuliwa na Dércio Tsandzana, April 19 2019, na kutumika kwa ruhusa
Rais wa Angola João Lourenço alisitisha, mnamo tarehe 18 Aprili, kesi ya umma ya mwendeshaji wa nne wa simu za mkononi nchini humo, akidai kwamba mshindi wa tuzo hiyo ya Telstar hakukidhi vigezo vinavyohitajika ili kukabidhi huduma hiyo.
Uamuzi wa marais unaweza kuashiria migawanyiko katika serikali ya Angola.
Kampuni ya Telstar ilianzishwa mwezi Januari 2018 ikiwa na hisa zenye thamani ya Kwanza 200,000 (karibu dola 600 za kimarekani), na wadau wake ni general Manuel João Carneiro (asilimia 90) na mfanyabiashara António Cardoso Mateus (asilimia 10), kwa mujibu wa gazeti la Ureno Observador.
Orodha ya Manuel João Carneiros ilitunukiwa na rais aliyepita José Eduardo dos Santos, kwa mujibu wa kituo cha habari cha mtandaoni cha Angola.
The Observador alitaarifu kuwa makampuni 27 yalishiriki katika mchakato wa kutia ruzuku uliofunguliwa na Wizara ya Mawasiliano na Teknolojia ya Habari, chini ya José Carvalho da Rocha.
Mnamo tarehe 25 Aprili, João Lourenço alisaini amri inayoweka sheria mpya za kufungua mwaliko huo mpya, kwa mujibu wa gazeti la Jornal de Angola.
Baada ya matokeo ya awamu ya kwanza kutangazwa hadharani, Waangola wengi walihoji uhalali wa mchakato huo.
Kwa mfano, baadhi ya watu walionyesha kwamba mshindi Telstar hata hakuwa na tovuti.
Skit Van Darken, mhariri na mwandaaji wa matukio, alisema kwenye Facebook:
Telstar Telecommunications, Ltd, lilianzishwa Januari 26, 2018, likiwa na mji mkuu wa Kwanzas 200,000 kwa mujibu wa [gazeti] Diário da República, ambalo wamiliki wake ni Jenerali Manuel João Carneiro (asilimia 90 ya mji mkuu), katika kustaafu, na António Cardoso Mateus (asilimia 10).
Wamiliki walio wengi wana uhusiano na kampuni ya Mundo Startel, kampuni ndogo ya kuwajibika, iliyosajiliwa kwenye INACOM, kampuni inayodhibiti mawasiliano, ikiwa na leseni ya nchi, ingawa imekwisha muda wake.
Kampuni ambayo hata haina tovuti!
NINAAMINI KWAMBA KUNA WENGINE WAPIGA Kompyuta
NCHI HII NI USHAHIDI
Wakati huo huo, Joaquim Lunda, mwandishi wa habari ambaye pia ni mchambuzi wa mara kwa mara wa mitandao ya kijamii, alisifu kitendo cha Rais na hata kufikiri kuwa waziri huyo alijikuta katika hatari ya kufukuzwa kazi kufuatia mapungufu haya:
Ninashukuru, na inastahili pongezi, uamuzi uliofanywa na rais wa jamuhuri, João Lourenço, wa kubatilisha kesi iliyotoa kampuni ya Angola ya Telstar leseni ya mtumiaji wa nne wa mawasiliano ya simu nchini Angola.
Kulikuwa na masharti mengi na mambo mengi ya kufafanua kuhusu suala hilo.
Mtu haoni uwezo wa kampuni ambayo iliundwa mwaka 2018 ikiwa na uwezo wa kuwa na fedha za kwanzila elfu 200 ili kuweza kutunukiwa kwa kazi kama hiyo.
Nina uhakika kabisa kwamba siku za Waziri wa Mawasiliano na Teknolojia ya Habari, José Carvalho de Rocha, zimepangwa.
Baada ya kushindwa kwa ANGOSAT 1, sasa pia na hili tunaloshuhudia leo, nina wasiwasi kama Dread ataweza.
Tufurahie kipindi kwa utulivu!!
Uamuzi wa marais ulikuja baada ya waziri huyo huyo kuongoza mradi huo, mwaka 2017, kwa setilaiti ya Angosat 1, ambayo pia ina matatizo.
Kwa Adriano Sapiñala, makamu wa chama kikuu cha upinzani cha Angola, kesi hii inaonesha kutokuwa na utaratibu ndani ya serikali:
JLo [João Lourenço] anapaswa kuipanga timu yake vizuri kwa sababu jana waziri aliyehusika alikuwa akisema kwamba muda wa kulalamika ulikuwa umekwisha na kwa hiyo Telstar ingefuata na hatua zake zifuatazo kwa sababu ilikuwa ni mshindi wa uchakachuaji na leo JLo anakuja na kubatilisha uchakachuaji!!
Unawasiliana vibaya kiasi?
Sasa ikiwa waziri ataruhusu nafasi yake ipatikane (atachukua nafasi ya kuachia madaraka) au JLo atamfukuza kazi kwa sababu kama alifutilia mbali kazi hiyo ngumu ni kwa sababu haikwenda vizuri na kutomuathiri yeyote asiye na hatia, wanapaswa kuwajibika!!
Blanka Nagy akiongea katika mkutano wa Januari 2019.
Picha na Márk Tremmel, CC BY-NC-SA 2.5.
Makala haya yaliandikwa na Tamás B. Kovács na kutafsiriwa na Anita Kőműves kwa ajili ya uandishi wa habari za uchunguzi wa Ki-Hungaria usiotegemea maslahi, Atlatszo.
Toleo hili lililohaririwa linaonekana hapa kama sehemu ya ushirikiano na Global Voices.
Vyombo vya habari vinavyoiunga serikali Hangari vimezindua mashambulizi mapya dhidi ya Blanka Nagy, mwanafunzi wa shule ya sekondari ambaye amezungumza kwa sauti kubwa dhidi ya serikali katika maandamano kadhaa tangu mwishoni mwa mwaka 2018.
Nagy amevumilia ukosoaji wa akili yake na hata unyanyasaji wa kijinsia, huku chombo kimoja kikimwita whale.
Tayari amewasilisha mashitaka yake na ameshinda kesi za udhalilishaji dhidi ya vyombo vitatu vinavyoishabikia serikali ambavyo vimekuwa vikishindwa mashuleni: Lokál, Ripost, na Origo.
Hata hivyo, baada ya Nady kushinda kesi yake dhidi ya Origo, chombo hicho cha habari kilizindua shambulio lingine, kwa kuchapisha ripoti za shule yake.
Nagy aliiambia Atlatszo kwamba anafikiria kumshtaki Origo kwa mara nyingine tena katika habari hizi za hivi karibuni.
Blanka Nagy alifahamika sana nchini Hangari majira ya baridi baada ya hotuba yake kwenye maandamano ya kupinga serikali, ambapo aliwakosoa wanasiasa maarufu kwa kutumia lugha chafu.
Maneno yake makali yalisambaa kwa watumiaji wengi wa mitandao ya kijamii na video ya hotuba yake ilienea kote.
Miezi miwili baada ya video yake kusambaa sana kwenye mitandao ya kijamii, vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali na wataalamu wa mambo kama Zsolt Bayer walizindua mfululizo wa mashambulizi dhidi yake.
Vyombo vya habari vinavyomwunga mkono serikali vilidai kuwa amekuwa akishindwa masomo mengi shuleni na kwamba amekuwa akikosa masomo kwa siku nyingi.
Walimwita pia mcheza filamu asiye na kipaji na whore.
Mwanasheria wake alifungua nakala ya nakala yake ya kitaaluma mbele ya mahakama ili kuthibitisha kwamba hataangusha masomo yake na hivyo nakala za shule zikaanza kupatikana kwa ajili ya wanasheria wa Origo.
Chombo hicho kiliamua kuchapisha takwimu kutoka kwenye maandishi yake, kikidai kuwa kipindi cha mwisho cha historia kilikuwa karibu kimeshindwa na kinakaribia kushindwa katika mada nyingine kadhaa vile vile.
Wakati vyombo vya habari vinavyoishabikia serikali vya Hungaria vilipodanganya kuhusu mwandamanaji chipukizi Blanka Nagy, alishtakiwa kwa kutukana na akashinda.
Hata hivyo, wameamriwa kutoa marekebisho, hata hivyo, wamekataa na kurudiwa mara mbili.
TV2 ilitoa taarifa zake katika kipindi chote cha habari kujaribu kudhihaki maksi zake, kwa kutaja nyaraka za mahakama lakini sio kutoa maamuzi yake https://t.co/MyllWb2Jwh
Joost (@almodozo) April 5, 2019,
Mimi na mwanasheria wangu tunataka kumshtaki chombo cha habari kilichochapisha nakala ya shule yangu, Nagy aliliambia Atlatszo katika mahojiano.
Anasema Origo hakuwa na haki ya kuchapisha maandishi hayo.
Yeye na mwanasheria wake hata hawakufikiri kwamba Origo alikuwa na haki ya kuyaona yaliyoandikwa wakati walipowasilisha mahakamani.
Na madai yao ya hivi karibuni si kweli, alisema.
Siachi tabaka langu la historia, kinyume na wanavyosema.
Nina daraja zuri zaidi ya 2 (kwa njia inayofanana na C-).
Wanachosema ni uongo mtupu.
Nitaaibika kama itakuwa kweli kwa sababu nina mwalimu wa historia miongoni mwa mababu zangu, alisema.
Nafikiri vitisho hivi vya maneno dhidi yangu ni vya ajabu sana lakini sichelewi tena.
Hiyo inadhihirisha tu kwamba kwa namna moja au nyingine niliogopa nafasi za juu za chama tawala Fidesz.
Ukweli kwamba Zsolt Bayer mwenyewe alinishambulia na vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali vinatumia visingizio vya uongo kunithibitisha hilo, aliongeza.
Blanka Nagy, mwanafunzi wa sekondari: Fidesz ni ugonjwa wa kuchukiza, wa hila, mbaya na wa kuambukiza.
Kundi hili la wezi lenye kuchukiza, serikali hii ya mfumo dume wanajaza mifuko yao kwa siku zao za kizamani, wakati huohuo mtapatwa na umaskini mkiwa watumwa wa pensheni.
Yeye alisema ukweli.
HUU ni Hungaria.
Kutukana na kutoa habari potofu ni silaha za kawaida katika vyombo vya habari vinavyoishabikia serikali ya Hangari.
Baadhi ya viongozi wa upinzani wamejitetea kwa kuyashitaki vyombo hivi vya habari kwa kosa la kuuawa.
Kwa mujibu wa takwimu zilizopatikana hivi karibuni na Atlatszo, vyombo maarufu vya kupigia propaganda vimepoteza makumi ya kesi, na vilipewa mamlaka ya mahakama kutoa marekebisho ya habari zao mara 109 wakati wa mwaka 2018.
Hawawezi kuweka mawazo yao katika vichwa vyetu, kwa hiyo wanaweka risasi #SOSNicaragua ikisoma bango la muandamanaji huyu wakati wa maandamano ya kisiasa kwa wafungwa katika Managua.
septiembre, 2018.
Picha na: Jorge Mejía Peralta (CC BY 2.0)
Tangu maandamano makubwa kumpinga rais Daniel Ortega yafanyike nchini Nicaragua mwezi Aprili 2018, serikali imepiga marufuku maandamano, imewatia nguvuni maelfu bila ya kufunguliwa mashitaka, na kufungia vyombo vikuu vya habari.
Kwa kuwa majaribio ya majadiliano yameshindwa mpaka sasa, mustakabali wa Nicaragua unabaki kuwa swali la wazi.
Maandamano yalikuwa yanapinga mwanzoni kabisa mpango wa mageuzi ya bima ya jamii ambao utaongeza kodi ya mapato sambamba na kupunguza maslahi ya pensheni.
Hatua ya awali ya kuangushwa na mamlaka za serikali ilifagia njia ya nchi nzima ya kutoa wito wa kujiuzulu kwa Rais Daniel Ortega na mke wa Rais na Makamu wa Rais Rosario Murillo.
Takwimu zilizotolewa kwa waandamanaji idadi ya vifo vinatofautiana, na hazijaongezwa tangu mwaka jana kama kizuizi cha kuongezeka kwa juhudi za kuweka kumbukumbu.
Mwezi Desemba 2018 serikali ilifungia mashirika kadhaa yasiyo ya kiserikali ambayo yalikuwa yakifuatilia matukio ya ghasia za polisi na ukiukwaji wa haki za binadamu, ikiwa ni pamoja na Kituo cha Nicaragua cha Haki za Binadamu (Cenidh) na Taasisi ya Kukuza Demokrasia (Ipade).
Vilevile, mwezi Disemba, vikundi viwili vilivyoundwa na Tume ya Pamoja Kimarekani ya Haki za Binadamu (IACHR) Mfumo Maalum wa Kufuatilia Maandamano wa Nicaragua (MESENI) na Kundi la Wataalamu Huru vilifukuzwa kutoka nchini humo, na kuiacha Nicaragua karibu bila ya waangalizi huru wa haki za binadamu na kufungua jukwaa jipya katika ukandamizaji, kwa mujibu wa mwanaharakati na muelimishaji wa Kinicaragua, María Teresa Blandón.
Soma zaidi: Sisi ni wahanga ambao tunawasaidia wahanga': Kuandika kuhusu ukiukwaji wa haki za binadamu nchini Nicaragua
Kiwango cha chini kabisa cha majeruhi, kilichokubaliwa na serikali mwezi Agosti 2018, kilikuwa ni 197.
Shirika la Amnesty International, hata hivyo, limekadiria kuwa kumekuwa na vifo 322 mpaka kufikia Septemba 18, 2018, vingi vinavyosababishwa na milio ya risasi kichwani, shingoni, na mwilini.
Mwanablogu Ana Siú hivi karibuni aliandika kwenye tovuti ya Medium kuhusiana na uzoefu wake wa maandamano ya mwezi Aprili 2018:
Nilikutana na rafiki yangu mmoja wa Chuo Kikuu akishambuliwa na kundi la watu kupitia mtandao wa Instagram.
Mwishowe, mtu aliyekuwa kwenye pikipiki alimsikia akipiga mayowe na kujitahidi kuepuka kuumizwa, lakini yeye alichukua simu yake.
Hakugundua kuwa alikuwa bado yu hai.
Kisha akasema twende!
Inatubidi tuchukue simu hizo ili zichunguzwe.
Hii iliendelea kwa dakika 20.
Pia anaandika kuhusu maandamano ya Mei 30, maandamano ya kihistoria yaliyofanyika katika siku ambayo Nicaragua inasherehekea Siku ya Mama ambapo watu 15 waliuawa:
Siku hiyo namna tulivyoshuhudia maandamano yakibadilika.
Sisi tulioingia kwenye maandamano hayo makubwa tulishuhudia namna walivyowaua vijana.
Ilikuwa ni mara ya kwanza kwa wao kushambulia maandamano kwa kutumia risasi.
Sikuwahi kujisikia karibu sana na kifo.
Wakati wanafunzi wakijifungia kwenye vyuo vikuu katika mji mkuu Managua, wafanyakazi wa vijijini walifunga barabara maeneo ya vijijini.
Mwezi Juni, waandamanaji huko Masaya walilitangaza jiji la mashariki kuwa eneo lisilo na utawala wa kiimla.
Serikali iliwadhibiti waandamanaji hawa, waliojenga vizuizi kujilinda wenyewe na kukabiliana na mashambulizi ya polisi.
Waandamanaji waliendelea kujihusisha na matumizi ya njia za vurugu na mapambano, ambayo yalisababisha vifo vya polisi 22 mpaka mwezi Agosti 2018, hii ni kwa mujibu wa takwimu za serikali.
Katikati ya mwaka 2018 polisi walipeleka operesheni hiyo inayoitwa operación limpieza (operesheni ya kusafisha) ili kubomoa vizuizi na kuwashitaki washukiwa.
Taarifa zinasema kuwa utekelezaji wa sheria ulichukua hatua kwa ushirikiano na makundi mithili ya jeshi.
Wanafunzi wengi, viongozi wa harakati za kilimo, wapigania haki za binadamu na waandishi wa habari walilengwa katika kampeni za vita na kuteswa, na wengine walishitakiwa kwa kosa la ugaidi.
Hata wataalamu wa afya waliotibu watu waliojeruhiwa katika maandamano walipatwa na madhara.
Chama cha Madaktari cha Nicaragua kilisema kuwa takribani wataalamu hao 240 walifukuzwa kazi katika hospitali za umma na kliniki kwa ajili ya kulipiza kisasi.
Soma zaidi: Waandamanaji na waandishi wa habari nchini Nicaragua wanakabiliana na mashambulizi mabaya mitaani na kwenye mitandao
Mwezi Septemba, maandamano yalichukuliwa kuwa kinyume cha sheria, kwani shughuli zote za mitaani zinahitaji ruhusa ya awali kutoka kwa mamlaka zinazohusika, ambazo mara nyingi hupingwa.
Mnamo Februari 27, 2019, majadiliano yalianzishwa upya kati ya serikali na chama cha upinzani, Alianza Cívica por la justicia y la Democogne (Uhuru wa kiraia na demokrasia), kufuatia kuachiwa kwa watu 100 gerezani.
Tofauti na majaribio ya awali ya kujadiliana, hata hivyo, hii haikuhusisha viongozi wa vuguvugu la kilimo na wanafunzi, kwa sababu baadhi yao wamefungiwa na wengine wako uhamishoni.
Si tu rais mpya ni mwanzo mpya
Wakati mgogoro wa nchi hiyo ukiingia mwaka wa pili, umakini na wasiwasi juu ya mustakabali wa Nicaragua vinawasilishwa kupitia kiungo habari #SOSNicaragua, ambacho kinaendelea kutumika kila siku kukishirikiana na madai, picha za wahanga na wasifu wa wanafunzi walio jela na familia zao.
Soma zaidi: Wanaharakati waishio nje ya Nicaragua wanachukua mzigo mara mbili
Kituo cha habari cha Niú kilicho nchini Nicaragua kiliwahoji wa-Nicaragua waliofanya maandamano mwezi Februari katika nchi jirani ya Costa Rica, na pia walishirikisha masimulizi ya matatizo ya maisha wakiwa uhamishoni.
Alejandro Donaire, mwanafunzi anayesema alikimbia nchi baada ya kushiriki maandamano ya amani, alimweleza Niú jinsi ilivyokuwa vigumu kuhisi sehemu ya jamii ikifanya kazi katika maisha ya kawaida, baada ya kutumia muda mwingi kujificha, kukimbia au kuandamana.
Madelaine Caracas, msemaji wa kikundi cha wanafunzi kinachojulikana kama Uratibu wa Wanafunzi kwa Demokrasia, pia alishirikisha na Niú matarajio yake ya mabadiliko nchini Nicaragua, ambayo ni mbali na kuondoka kwa Ortega:
Tunahitaji kuondoa utawala wa kiimla, ubaguzi wa kijinsia, kujitegemea na mambo mengine mabaya ambayo yameingia kwenye utamaduni wa kisiasa nchini.
Tunaamini zaidi kwamba Ortega ataondoka mwaka huu na kwamba mimi nitarudi Nicaragua mwaka huu.
Na nina uhakika kwa sababu Ortega yuko nje kidunia na kiuchumi; na pia kwa sababu wale walioshiriki kwenye maandamano ya mapinduzi ya mwezi Aprili sasa wako kwenye maandamano yaliyojipanga zaidi kuliko ilivyowahi kuwa.
Mahojiano haya ya mwisho kati ya serikali na upinzani yalikoma Aprili 3, huku makubaliano yakifikiwa katika mada mbili kati ya nne zilizojadiliwa.
Serikali imeahidi, kwanza, kuwaachilia huru wafungwa wote wa kisiasa na, pili, kuheshimu uhuru wa raia.
Hapakuwepo makubaliano yaliyofikiwa kuhusu haki kwa wahanga wa vurugu au uharaka wa uchaguzi wa 2021.
Kikundi cha upinzani Civic Alliance kilibainisha, hata hivyo, kuwa serikali imeshindwa kuyakumbuka makubaliano hayo.
Unyanyasaji wa polisi dhidi ya maandamano ya amani umeripotiwa kuendelea.
Mpaka kufika Aprili 6, ni wafungwa wa kisiasa 50 tu kati ya zaidi ya 600 waliokuwa wameachiliwa, na wale waliokuwa wamewekwa chini ya ulinzi nyumbani.
Baadae, mnamo Aprili 17, kufuatia tishio jipya la vikwazo kutoka Marekani, zaidi ya wafungwa 600 waliachiwa ili kumaliza kifungo chao chini ya ulinzi nyumbani, ingawa kwa mujibu wa Shirikisho la Wananchi, ni wanachama 18 tu wa kikundi hicho waliokuwa kwenye orodha ya wafungwa wa kisiasa waliotarajia kutoka jela.
Kwenye vichwa vya watu kama mwanaharakati na mtafiti Felix Madariaga, viongozi wapya wa mustakabali wa Nicaragua wapo gerezani leo.
Wakati huo huo, vikundi vya upinzani vinaitisha maandamano kusherehekea kumbukumbu ya matukio ya mwezi Aprili 2018.
Kufuatia kitendo cha serikali kukataa kutoa ruhusa kwa waandamanaji, hatua mpya za kupambana na polisi zinatarajiwa.