Picha rasmi ya Rais wa Jamhuri ya Shirikisho ya Naijeria, Rais Muhammadu Buhari iliyochukuliwa na Bayo Omoboriowo kupitia Wikimedia Commons, 29 Mei 2015, (CC BY-SA 4.0).
Serikali ya Naijeria ilitangaza Ijumaa kuwa ilikuwa inasitisha mtandao wa Twita nchini humo, siku chache baada ya Twita kufuta twiti yenye madhara iliyotumwa na Rais wa Naijeria Muhammadu Buhari iliyopendekeza kwamba serikali itumie matumizi ya nguvu dhidi ya kabila la Wa-Igbo.
Pamoja na kuondolewa kwa twiti hiyo, ujumbe huo unaendelea kusambaa kwenye mitandao ya kijamii, ukiibua kumbukumbu za kuumiza za vita vya wenyewe kwa wenyewe ambavyo viliwaacha watu zaidi ya milioni moja wakiwa wamekufa.
Lakini twiti hiyo pia iliibua harakati kwenye mitandao ya kijamii kuwaunga mkono Wanaijeria wa kabila la Wa-Igbo.
Katika mfululizo wa twiti zilizowekwa mnamo Juni 1, 2021, Buhari alitishia kuwatendea Wanaijeria kutoka sehemu ya mashariki mwa nchi kwa lugha wanayoielewa, kwa kurejea Naijeria 1967-1970 vita vya wenyewe kwa wenyewe dhidi ya Jamhuri ya Biafra, kusini mashariki mwa Naijeria.
Twiti hizo zilikuja baada ya mfululizo wa mashambulizi dhidi ya serikali na vituo vya usalama katika eneo hilo, ambavyo vimelaumiwa kwa kikundi chenye silaha kilichounganishwa na Asili ya Wenyeji wa Biafra (IPOB), ambao ni vuguvugu la kujitenga la Kibiafra.
IPOB ilikana kujihusisha na shambulizi hilo, linasema gazeti la Voice of America.
Wengi wa wale wanaopotoka leo ni wachanga mno kutambua uharibifu na vifo vilivyotokea wakati wa Vita vya wenyewe kwa wenyewe vya Naijeria, twiti iliyofutwa hivi sasa ya Buharis ilisema:
Picha ya twiti ya ukatili iliyowekwa na Rais Buhari wa Naijeria
Twiti hizo zilirejea maoni yaliyotolewa na Buhari aliyeonekana kukasirishwa katika Ikulu ya Naijeria, mji mkuu Abuja, kuhusu wimbi la mashambulizi ya uchomaji risasi dhidi ya maafisa wa uchaguzi.
Nafikiri tumewapa uhuru wa kutosha.
Wamewasilisha kesi yao, wametaka kuiangamiza nchi, alisema, akionekana kuwahusisha wakosoaji wa kujitenga:
Buhari alitoa tamko yeye mwenyewe.
Buhari, Jenerali mstaafu, alitumikia jeshi wakati wa vita vya wenyewe kwa wenyewe nchini Naijeria.
Vita ya kikatili ya wenyewe kwa wenyewe ilisababisha vifo vya zaidi ya watu milioni moja wa kabila la Igbos na watu wengine wa Mashariki, kwa mujibu wa Chima J. Korieh, profesa wa historia ya Afrika katika Chuo Kikuu cha Marquette cha Marekani.
Kwa Wanaijeria wengi, vita dhidi ya jimbo la Biafra kwa ujumla huchukuliwa kama tukio lisilosahaulika, lakini kwa Wa-Igbo waliopigania kujitenga, bado ni tukio la kufa na kupona, anasema mwandishi wa Kinaijeria Adaobicia Nwaubani.
(Onyesho: Mwandishi anatoka katika kabila la Ki-Igbo.)
Sera ya Twita juu ya vitendo vya chuki inazuia twiti zinazohamasisha vurugu au kutishia watu wenye asili ya rangi, kabila na taifa.
Twiti kama hizi, kama Buharis, ama zinafutwa na kampuni ya teknolojia au mtumiaji analazimika kuondoa maudhui yanayovunja sheria.
Lai Mohammed, waziri wa habari wa Naijeria, alielezea kuondolewa kwa twiti ya rais na kampuni ya mitandao ya kijamii kuwa ni mashaka makubwa:
Misheni ya Twita Nchini Naijeria Inatilia mashaka, anasema Lai Mohammed pic.twitter.com/6hbAKsnj VM
Twiti za matusi zilizofutwa bado zinaonekana
Uchunguzi uliofanywa na wataalamu wa masuala ya uasherati wa mitandao ya kijamii Digital Africa Research Lab (DigiAfricaLab) unaonyesha kuwa twiti za udhalilishaji wa Buharis bado zinaonekana katika muda wa siku mbili baada ya kuondolewa kwenye mtandao wa Twita, kutokana na Quote Tweets:
Zaidi ya masaa 30 baada ya mtandao wa Twita kufuta twiti iliyotumwa na Rais wa Naijeria @MBuhari kwa kuvunja sheria zake, twiti hiyo iliyofutwa inaonekana katika majira mbalimbali kutokana na Quote Tweets!
Akisaini akaunti mbalimbali kwa kutumia zana tofauti tofauti, DigiAfricaLab aliweza kutazama zaidi ya twiti 17,000 zilizonukuliwa na watumiaji wa mitandao ya kijamii kabla ya kampuni ya uanahabari wa kijamii kuondoa twiti hizo za udhalilishaji kutoka kwenye ratiba za @MBuhari na @NGRPresident, zote zimethibitishwa kuwa ni twiti za Rais Buhari.
Zaidi, DigiAfricaLab aliweza kubofya na kuongeza uwezekano wa Rais Buharis kufuta twiti yake.
Twiti zilizofutwa bado zinaweza kuonekana kwa watumiaji wa Twita kwa sababu zana ya Twita, inayoitwa pia, Mtandao wa Programu za Matumizi (API) inategemea matumizi ya mtandao wa tatu yanayounganisha watumiaji wa Twita kwa njia ya URL.
Sababu nyingine, kwa mujibu wa J. D. Biersdorfer wa gazeti la New York Times, ilikuwa kwamba twiti zilizofutwa zinaweza kuendelea kufichwa na hivyo kupatikana kuonekana katika matokeo ya utafutaji mpaka tovuti itakapofanyiwa upashanaji habari wenyewe kwa nakala mpya ya wasifu wako wa Twita na makala.
Nyuma kwa alama ishara ya #IAmIgboToo
Twiti ya Rais Buharis iliyotumika vibaya ilisababisha uonevu kutoka kwa watumiaji wa Twita wa Naijeria ambao walipendekeza alama ishara ya #IAmIgboToo kuonyesha kutokufurahishwa kwao.
Kwa nyongeza, watumiaji wa mtandao wa Twita wa Naijeria kutoka makabila mbalimbali waliamua kutumia majina ya Ki-Igbo kuonyesha mshikamano wao na Wa-Igbo.
Uchambuzi uliofanywa Juni 4, 2022 na Global Voices kwenye mtandao wa brand Mentions ulifunua kwamba katika siku saba zilizopita alama ishara ya #IAmIgboToo ilikuwa na mitajo 508, mitandao 319,200, 457,500 imefikia, na mitandao 313,100 imewekwa kwenye mtandao wa Twita na Instagram.
Picha ya mukhtadha wa matamshi ya alama ishara ya #IAmIgboToo
Mwanaharakati wa haki za binadamu Aisha Yesufu akitumia jina la Ki-Igbo Somtochukwu, linalomaanisha kuungana nami katika kumsifu Mungu wakati akilaani vitisho vya 1967 kutoka kwa Rais Buhari kwa Wa-Igbo alisema kuwa kushambuliwa kwa Wa-Igbo ni shambulio kwangu:
Jina langu ni Aisha Somtochukwu Yesufu.
Hatari yoyote kwa Wa-Igbo ni hatari kwangu.
Shambulio kwa Wa-Igbo ni shambulio kwangu.
Ninalaani vitisho vya 1967 vilivyotolewa na Rais Buhari kwa Wa-Igbo
Hakuna Mnaijeria aliye Mnaijeria kuliko Mnaijeria mwingine yeyote
Msanii wa muziki wa Kinaijeria na mtayarishaji wa filamu, Jude Abaga (M.I Abaga) alionyesha nia yake kwa nchi hiyo kupita kwenye matamko haya ya chuki:
Maelezo kwamba Naijeria inachukia Wa-Igbo ni muktadha wa kizamani ambao utaachwa na kizazi cha kizamani na kichungu
Mwanaharakati wa #EndSARS Rinuola [Rinu) Oduala, akitumia jina la Ki-Igbo Ochiaga, linalomaanisha kiongozi wa majeshi, alikumbuka kwa fahari michango muhimu ya wanawake wa Ki-Igbo katika historia ya Naijeria, akirejea Uasi wa wanawake wa Aba mnamo Novemba 1929:
Nakumbuka Uasi wa Wanawake wa Aba ambapo wanawake wa Ki-Igbo wapatao 25,000 waliandamana kupinga ukoloni wa ukoloni.
Ninatoka katika nchi hiyohiyo na wanawake hao wenye msukumo, waliozaliwa kwa imani na uvumilivu wa miaka mingi ya ukandamizaji na ukosefu wa haki katika jamii.
Jina langu ni Rinu Ochiagha Oduala.#IAmIgboToo
Blossom Ozurumba, mfasiri wa lugha ya ki-Igbo wa Global Voices, alibainisha kuwa vurugu huanzia na udhalilishaji wa kibinadamu:
Matumizi ya udhalilishaji wa kibinadamu yanafanya iwe rahisi kuondoa wasiwasi wa kimaadili unaohusiana na mauaji, unyanyasaji, au kuwatesa wengine kwa kutumia utambulisho wao wa kikundi.
Kama wanaonekana kama binadamu, ni rahisi kuhalalisha vitendo vya unyanyasaji dhidi yao.
Ukatili, kwa mujibu wa Ozurumba, unafanya iwe rahisi kuondoa wasiwasi wa kimaadili unaohusiana na mauaji, unyanyasaji, au kuwatesa wengine kwa kutumia utambulisho wao wa kikundi.
Picha na makeitkenya, CC PDM 1.0
Mnamo Machi 27, mjadala mkali ulizuka kwenye mitandao ya kijamii ya Kenya kuhusiana na matamko yaliyofanywa na wadau watatu wa redio wakati wa kipindi cha kiamsha kinywa.
Wakaribishaji walikuwa wakijadili suala lililokuwa linaendelea mahakamani linalomhusisha Eunice Wangari, mwanamke ambaye alisukumwa na mwanaume kutoka kwenye jengo lenye ghorofa 12 na mwanaume ambaye alikuwa na rafiki wa karibu naye.
Kwenye mtandao wa Twita, Wakenya wenye hasira waliwapiga mijeledi wawasilishaji Shaffie Weru, Joseph Munoru, na Neville Muysa kufuatia kauli zao kuhusiana na kesi inayodaiwa kuwa ya unyanyasaji wa kijinsia, na kuwataka wawakilishi hao kuwalaumu wahanga.
Shaffie anasingizia kwamba bibi aliyesukumwa kutoka ghorofa ya 12 ya jengo jijini Nairobi CBD baada ya kusema hapana kwa maendeleo ya mwanaume huyo alikuwa ni kwa sababu alikuwa mpweke sana na anapatikana kwa sababu hiyo kujiweka mwenyewe ni hali ya namna hii.
Helo halisi kama nini!
Kesi hiyo iliwatenganisha watumiaji wa mtandao wakati baadhi ya raia walipokuwa upande wa wenyeji wa mtandao.
Ingawa makala haya matatu yalifyatuliwa na kituo hicho cha redio, yalionyesha wazi ni kwa jinsi gani anga la mtandaoni la Kenya limekuwa lenye uhasama kwa wanawake.
Kuna takribani watumiaji wa mtandao wa intaneti wapatao milioni 21.75 nchini Kenya, au asilimia 40 ya idadi ya watu nchini humo, kwa mujibu wa takwimu za 2022 zilizotolewa na kampuni ya utafiti ya Data Reportal.
Takribani milioni 11 kati yao wanatumia mitandao ya kijamii, ongezeko la asilimia 2.2 ikilinganishwa na 2018.
Kwa mujibu wa taarifa nyingine ya Global System for Mobile Communications (GSMA), wakati umiliki wa simu za mkononi unakaribia kufananishwa kati ya wanaume na wanawake wenye asilimia tano zaidi ya wanaume kuliko wanawake wanaomiliki au wanaopata vifaa hivyo, ni mmoja tu kati ya watumiaji watatu wa mtandao wa intaneti nchini Kenya ambaye ni mwanamke.
Kama kundi dogo mtandaoni, wanawake nchini Kenya mara nyingi huwa ni shabaha ya udhalilishaji wa mtandaoni.
Na ingawa mwaka 2018 nchi hiyo ilipitisha sheria dhidi ya udhalilishaji wa mtandaoni inayotafsiri tabia hiyo ya kuwasiliana na wengine kwa namna ambayo inaweza kusababisha [ ] wasiwasi au hofu ya unyanyasaji au uharibifu au kupoteza mali kwa watu hao kwa adhabu ya kifungo cha miaka 10 jela, udhalilishaji wa mtandaoni bado unaendelea.
Hapa chini tutaelezea matukio mawili makuu ya miezi 12 iliyopita ambapo mitandao ya kijamii ilitumika kama jukwaa la kuwabughudhi wanawake nchini Kenya.
Mgonjwa wa COVID-19
Mwezi Machi 2020, Brenda Ivy Cherohiq akawa mgonjwa wa kwanza wa COVID-19 nchini Kenya.
Baada ya kupona kabisa, alikuja kuzungumzia safari yake pale dunia ilipoanza kuelewa virusi hivyo vipya.
Lakini Cherohiq hakupokea ukaribisho mchangamfu aliokuwa ametegemea.
Baada ya kufanya mahojiano na vyombo vya habari mwezi Aprili 2020, alikabiliwa na unyanyasaji wa mtandaoni na upinzani mkali kutoka kwa wa-Kenya kwenye mtandao wa Twita (au kwa jina la #KOT, neno linalotumika mara nyingi kuelezea jumuiya ya wa-Kenya watendaji mtandaoni wanaofahamika kupinga sababu au nyutu mbalimbali) ambao walitaka kuvunja heshima yao na kuhoji ukweli nyuma ya simulizi yake.
Wadhalilishaji wengine wa mtandaoni waliingilia maisha yake binafsi, na mazungumzo yake binafsi na picha zake zilisambazwa sana, pengine baada ya kuvuja na rafiki au mtu aliyemfahamu.
mtindo wake wa nywele unaonekana kama Corona mwenyewe
Akiwa amekasirishwa na hili, Waziri wa Afya wa Kenya Mutahi Kagwe alijitokeza kumtetea Brenda, akitoa wito wa kukamatwa kwa wadhalilishaji na kuchukua muhula wa kukamatwa kwao kama jaribio la aibu la kudhoofisha juhudi za serikali za kukabiliana na COVID-19.
Health CS Mutahi Kagwe anawaambia polisi kuwakamata watumiaji wa mitandao ya kijamii kwa kumdhalilisha Brenda
Huo haukuwa mwisho wake, kwani mhanga mwingine alishambuliwa na #KOT: Mtangazaji wa televisheni Yvonne Okwara alilengwa kwa kumtetea Brenda na kuunga mkono utetezi wa mawaziri kwa kukamatwa kwa wakandamizaji wa mtandaoni.
Ninapinga vikali Yvonne Okwara.
Matamshi yako hayana lengo.
Inagusa hisia na kufikiri kuhusu anga lililoinuka.
Unazungumzia sauti yako ilitoka wapi wakati wanawake wenzako walipomvua nguo ya MTU (Lonyangapuo) uchi na kumtumia picha zake za uchi?
Huu ni sumu
Okwara imewaita wadhalilishaji kwa kuwalenga wanawake.
Alieleza kwamba Brian Orinda, m-Kenya wa tatu aliyeshikwa na maradhi ya COVID-19, na ambaye alikuwepo akipata nafuu pembeni mwa Brenda, hakupata matibabu yale yale.
Jambo hili liliwasha vidole vya mashujaa wa kibodi waliokuwa na siku ya mapambano kwenye mtandao wa Twita wakimtundika Okwara.
Kupiga kadi ya kijinsia kila wakati.
Wanawake wanapaswa kulinda utu wao.
Kutuma picha kama hizo na kusambaza picha hizo pia ni jambo lisilo la kimaadili.
Mtazamo wa kina na wa kipumbavu kutoka Okwara.
Hauna kina, unajiuliza kama Corona alikula ubongo.
Watumiaji wa mitandao ya kijamii walikuwa ni juzi.
Kwa ghafla anajisikia kuachana na hilo.
Mapema mwaka 2021, Msemaji wa Ikulu Kanze Dena pia aliathirika na unyanyasaji wa mtandaoni nchini Kenya.
Alipokuwa akiandika habari fupi kwa waandishi wa habari katika tukio fulani, watumiaji wa mtandao walimtukana kwa sababu ya uzito wake.
Upesi uligeuka kuwa mjadala wa mitandao ya kijamii, ambapo kikundi cha wakenya na wataalamu wa vyombo vya habari kilikuja kumtetea Dena.
Hawa ni wanene sana, warefu, wafupi!
Ni nani aliyeweka vigezo vya namna wanawake wanavyopaswa kuonekana?
Kwa nini ni tatizo letu kwamba @KanzeDena ameongeza uzito?
Naam, anamwagi mama mpya, lakini, hapaswi kuelezwa na yeyote!
Mpe mapumziko tafadhali!
Huu ni upungufu mpya ambao ni lazima tukatae
Makala iliyoandikwa na The Elephant, moja ya machapisho maarufu ya kidijitali ya Kenya, ilibainisha kwamba mitandao ya kijamii ya mtandaoni nchini Kenya na ulimwenguni kote imegeuka kuwa mipaka ya maonyesho ya sumu na udhalilishaji.
Hakuna faida kwamba mitandao ya kijamii imekuwa chombo muhimu kwa maendeleo ya kijamii na kitaaluma, hasa kwa wanawake.
Wanawake wengi wametengeneza biashara zao mtandaoni na, katika mchakato, wamejifunza namna ya kuwasiliana na wengine.
Wengi hutafuta wateja wa kununua na kuuza bidhaa zao mtandaoni.
Wengine wanapata majukwaa ya kukusanya mawazo, yanayoweza kusababisha mamia ya mamilioni ya makampuni ya kijamii ambayo siyo tu kuchochea ukuaji wa kiuchumi bali pia kuwapa nguvu wanaume na wanawake vijana kiuchumi.
Pia wamejifunza namna ya kuboresha ujasiriamali wao mtandaoni.
Bila ya shaka, mitandao ya kijamii imeibuka kama nafasi kubwa ya kufanya biashara.
Hii ni muhimu kwa wanawake kuwezeshwa kiuchumi na kwa uwazi.
Chanzo: Tembo
Inaonekana kwamba kwa wanawake kushiriki katika mazungumzo mazuri ya mtandaoni kuhusu mada zinazoathiri maisha yao moja kwa moja, mtandao wa intaneti lazima uwe sehemu salama kuliko ilivyo sasa.
Bendera ya rangi ya upinde wa mvua.
Picha na Marco Verch Professional Photographer on Flickr, CC BY 2.0.
Mataifa ya Karibeani, moja baada ya jingine, yamekuwa yakirekebisha upya vitabu vyao vya sheria ili kudhihirisha usawa kwa watu wa LGBTQ+ kwa kuondoa ukiukwaji wa sheria za ukoloni.
Mwaka 2016, ulikuwa ni Belize.
Miaka miwili baadae, Trinidad na Tobago walifuata utaratibu huo, lakini athari mbaya za kubatilisha vipande vya sheria zilizounganishwa zimekuwa za polepole.
Miaka mitatu baada ya mahakama kukata kauli kuwa sheria za magurudumu ni kinyume cha katiba, Sheria ya Usawa ya Trinidad na Tobago (EOA) hatimaye inatarajia kurekebisha kanuni zake zinazohusiana na mtazamo wa kimapenzi.
Kusudi la sheria hiyo ni kuzuia aina fulani za ubaguzi na kuhamasisha usawa wa fursa kati ya watu wenye hadhi tofauti.
Kwa lengo hili, Tume ya Fursa Sawa na Tume ya Fursa Sawa vilianzishwa kushughulikia masuala kama haya lakini mpaka sasa, wala chombo chochote hakijaweza kushughulikia masuala ya ubaguzi unaotokana na mtazamo wa kijinsia.
Sheria za sasa zinazungumzia ubaguzi unaotokana na jinsia, rangi, ukabila, asili, dini, hadhi ya ndoa, au ulemavu katika masuala ya ajira, mafunzo, elimu na mambo kama hayo.
Shinikizo la kurekebisha Sheria ya sasa liliwekwa mara baada ya Scotiabank Trinidad na Tobago kutangaza mnamo Aprili 14 kwamba itaongezea manufaa ya kiafya kwa wafanyakazi wanaofanya kazi katika mahusiano ya jinsia moja, kwa namna ileile imekwishatoa fursa kwa wafanyakazi wanaofanya kazi na watu wa jinsia tofauti.
Tangazo hilo liliibua mijadala ya kitaifa na lilipongezwa na Chemba ya Biashara ya Marekani (AMCHAM) na Ian Roach, mwenyekiti wa Tume ya Fursa Sawa, aliyeandika katika mahojiano na Trinidad na Tobago Newsday:
Ni hatua nzuri kwa sekta binafsi na hasa ya benki, ambayo ina idadi kubwa ya wafanyakazi.
Ni muhimu kwamba wengine wafuatilie shauri hilo, kupita kile ambacho sheria inasisitiza.
Mwanasheria Jenerali Faris Al-Rawi anasema anatiwa moyo na mpango wa ushirikiano wa Scotiabank na anabaki huru kufanya kile kinachohitajika ili kukabiliana na makisio ya ubaguzi uliopo.
Msimamo wa Al-Rawi unatofautiana sana na ule wa mahakama kuu ya mwaka 2018; mara baada ya hukumu isiyo ya kikatiba kupitishwa, serikali ilitangaza nia yake ya kukata rufaa.
Wakati ambapo Trinidad na Tobago bila kukanwa zimefanya vuguvugu kubwa linapokuja suala la unyanyapaa kwa wanachama wa jamii ya LGBTQ+ jamii ya mahali hapo, unyanyapaa wa jinsia moja unaotolewa kwa misingi ya kidini bado upo.
Maoni ya umma kuhusu tangazo la Scotiabank kwenye majukwaa ya mitandao ya kijamii kama Facebook yalikosolewa vikali.
Wakati huo huo, LGBTQ+ watu wanaendelea kukabiliana si tu na unyanyasaji, bali na vitendo vya vurugu, vingi vikiishia kwa kifo.
Hivi karibuni, mauaji ya Marcus Anthony Singh, mwanachama wa jamii ya LGBTQ+ yaliibua mijadala ya mtandaoni kuhusu ukweli ambao watu wengi wa LGBTQ+ wanakabiliana nao kuhusiana na masuala ya usalama na unyanyasaji.
Mengi ya mazungumzo haya yamekuwa yakitokea kwenye mtandao wa Twita Spaces, ambao hutoa majukwaa ya mazungumzo ya sauti pekee kwa ajili ya majadiliano salama na elimu.
Wakati Mwanasheria Mkuu Al Rawi hajatoa mtiririko wa muda ambapo marekebisho ya sheria yatashughulikiwa, kwa jumuiya ya LGBTQ+ na washirika wake, matumaini yamebaki kwamba makampuni binafsi ya sekta kama Scotiabank yatafuatiliwa na serikali, na hatimaye yataleta mabadiliko ya kijamii.
Mhandisi wa Kifaransa na muundaji wa Mfuko Gaël Duval.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Kwa makampuni ya intaneti na teknolojia, kukusanya taarifa za watumiaji ni moja ya vyanzo vyao vikuu vya kipato.
Lakini kigezo hiki cha kibiashara kinahusisha hatari ya usalama kwa watumiaji, kama inavyoonyeshwa na matukio ya mara kwa mara ya matumizi yasiyotangazwa ya kibiashara, uvujaji mkubwa, na matukio ya udukuzi.
Je, kuna suluhisho lifaalo kwa ajili ya kuimarisha faragha ya watumiaji?
Makampuni kama vile Google na Apple yanatilia mkazo kukusanya takwimu za watumiaji wa mtandao wa kila siku, hasa kupitia simu za mkononi, na kuunganisha taarifa kutoka kwenye zana zinazoendelea kwa muda: kwa mfano, mawasiliano ya watumiaji na ajenda.
Zana nyingi hufuatilia eneo la mtumiaji kwa wakati halisi, wakati zana za afya na michezo huchimba kwa kina taarifa za vipimo vya kibaiolojia.
Takwimu hizi hukusanywa na kuchambuliwa, na inadaiwa kuwa zinatoa huduma za hali ya juu na za hali ya juu.
Kwa hakika, watumiaji wengi hawatambui kuwa wanatoa utajiri wa data kwa watoa huduma na wamiliki wa majukwaa, bila malipo.
Wanaharakati wa masuala ya faragha, kama vile raia wa Austria Max Schrems, wameonyesha wasiwasi wao kuhusu mpango huu.
Zinaonyesha hatari ya ukiukwaji wa faragha mara kwa mara na vitendo vya unyanyasaji.
Hii kwa hakika ilitolewa kielezi kizuri zaidi na kashfa ya Facebook inayofahamika kama kesi ya Cambridge Analytica ambapo kampuni ya ushauri ya Uingereza Cambridge Analytica ilipata taarifa binafsi za watumiaji milioni 87 wa Facebook bila idhini, ili kutoa msaada wa uchambuzi kwa ajili ya kampeni za Urais za mwaka 2016 za Ted Cruz na Donald Trump.
Schrems anasema kuwa aliwaonya wawakilishi wa Facebook kuhusu shughuli za uchimbaji wa takwimu za Cambridge Analytica, lakini hakuweza kuwashawishi kuchukua hatua:
Wawakilishi wa Facebook walisema wazi kwamba kwa mtazamo wao, kwa kutumia jukwaa unakubaliana na hali ambayo watu wengine wanaweza kuiweka programu na kukusanya taarifa zako.
Lakini kwa nini uwe na wasiwasi na faragha kama huna cha kujificha?
Mwandishi wa habari Edward Snowden alijibu swali hili katika mjadala wa Reddit mwaka 2015:
Kusema kwamba hujali haki ya kuwa na faragha kwa sababu huna cha kujificha si tofauti na kusema kwamba hujali uhuru wa kujieleza kwa sababu huna cha kusema.
Hatari halisi zinazohusishwa na matumizi ya majukwaa ya teknolojia ya habari
Mhandisi wa program za kompyuta wa Kifaransa na mtaalamu wa takwimu Gaël Duval amehusika kwa miaka mingi katika maendeleo ya bure ya zana za kompyuta, ikiwa ni pamoja na mfumo wa usambazaji wa Linux wa Mandrake (unaoanzia kwenye kiini cha Linux) ambao unaweza kurekebishwa kisheria na kusambazwa kwa wengine.
Baadae Duval aliamua kutengeneza mfumo wa OS ambao ungewapa watumiaji wa simu za mkononi kinga ya juu zaidi dhidi ya takwimu zao: /e/OS.
Global Voices ilizungumza naye ili kuelewa jinsi teknolojia ya mawasiliano inavyoathiri maisha, na kutoa fursa na hatari.
Hapa unaweza kuona mageuzi ya teknolojia hiyo:
Hili ni swali la kifalsafa.
Mimi binafsi nina hisia mchanganyiko kuhusu suala hili kwa sababu nimekuwa nikitamani sana teknolojia.
Lakini wakati huo huo, ninahisi kwamba wakati mwingine ni kupita kiasi, na ninakumbuka wakati ulipolazimika kutafuta kibanda cha simu ili upigwe simu.
Labda ulikuwa ni maisha ya kujitegemea na ya taratibu.
Vijana wanaweza kushangaa kujua kwamba mpaka nilipokuwa na miaka mitano, hakukuwa na simu nyumbani na hakukuwa na televisheni.
Kwa hiyo wakati mwingine ninahisi nimeishi sehemu ya maisha yangu katika ulimwengu tofauti kabisa, ambao haupo tena.
Kwa upande mwingine, inasisimua kuona kile tunachoweza kukifanya na teknolojia ya kisasa, kama vile kuwa na simu ya video ya HD na mtu mwingine kutoka upande mwingine wa dunia, na kuona magari yote ya umeme ambayo, angalau, hayachomeki mafuta na mapafu yetu hujaa moshi wa mafuta.
Pamoja na hatari za ushawishi zinazotokana na kukumbukwa kwa wale wanaokumbuka nyakati tofauti, tunakabiliwa pia na hatari ya kweli ya kutegemea teknolojia ya habari.
Utafiti wa mwaka 2018 ulihusisha matatizo ya kitabia kwa watoto kutumia simu za mkononi kupita kiasi, jambo ambalo lilionekana kusababisha masuala kama vile tatizo la upungufu wa makini (ADD) na kushuka moyo.
Utafiti uliochapishwa mwaka 2020 na Common Sense Media uligundua kuwa asilimia 50 ya vijana katika eneo la Los Angeles hujisikia kutegemea simu zao za mkononi.
Hatari inayotokana na matumizi yetu ya teknolojia ya aina hii hivi karibuni ilitambuliwa waziwazi na watumiaji wa mtandao wa intaneti kutoka kwenye filamu ya Skype iitwayo The Social Dilemma, ambayo inajumuisha shuhuda kutoka kwa wafanyakazi wa zamani wa kampuni ya Big Tech ikiwa ni pamoja na Google, Twita na Facebook wakieleza namna walivyowasitawisha wazoefu kwa ajili ya faida.
Baadhi ya serikali zimeitikia kwa kuboresha sheria za ulinzi ili kukuza uelewa wa watumiaji na kuweka wajibu zaidi kwa makampuni ya teknolojia.
Mwezi Mei 2018, Umoja wa Ulaya ulipitisha Kanuni Kuu ya Ulinzi wa Takwimu (GDPR).
Sheria hiyo inaongeza vikwazo vingi katika usimamizi wa takwimu, kama vile kuwaomba watumiaji kupata kibali cha wazi kwa matumizi ya takwimu zao na kuwataka makampuni kuondoa takwimu hizo baada ya kipindi cha miaka mitatu bila kuingiliana.
Pia, sheria hiyo inatoa faini kubwa kwa wale ambao hawaheshimu sheria hizo.
Lakini utekelezaji wake umezuiwa na ukosefu wa rasilimali za kufanya hivyo miongoni mwa mamlaka za mitaa, na bila shaka, unatumika tu katika nchi wanachama wa Umoja wa Ulaya.
Zana ya kuwawezesha watumiaji
Hali hii ya hewa ilimshawishi Duval juu ya haja ya kutengeneza zana ambayo itawaruhusu watu kudhibiti takwimu zao wenyewe, kama anavyoeleza:
Kauli mbiu yetu ni takwimu zako, kwa sababu takwimu zetu binafsi ni zetu, na wale wanaojidai kwamba hazipaswi kuwa kinyume cha uhuru na demokrasia, au wana biashara inayochochewa na matangazo kwa sababu takwimu binafsi zinaweza kusaidia kuuza matangazo kwa bei ya juu zaidi.
Hivi ndivyo OS aliyoitengeneza inavyofanya kazi:
/e/ ni mfumo wa kidijitali wa ikolojia unaotoa mfumo wa operesheni wa simu za mkononi ambao hauwezi kutuma kwenye mtandao wa Google kipande chochote cha taarifa zako binafsi, kama vile utafutaji wako, miamba ya kijiolojia na ambayo inaheshimu faragha ya taarifa za watumiaji.
Haitazami takwimu za mtumiaji kwa lengo lolote.
Pia inatoa huduma za msingi za mtandaoni kama vile anwani ya barua pepe, hifadhi, kalenda, namna ya kuhifadhi mawasiliano yako kila kitu kinachohusiana na mfumo wa simu za mkononi.
Duval alisema kwamba linapokuja suala la takwimu binafsi, Google na Apple wako kwenye boti hiyo hiyo hiyo hiyo takwimu zinatengeneza nishati ya mtindo wa biashara wa Google, ambao kimsingi unategemea kuuza matangazo ya biashara, wakati Apple, pamoja na kudai kulinda haki za faragha za watumiaji wake, inakadiriwa kuwa inapokea kiasi cha dola bilioni 8 hadi bilioni 12 za kimarekani kila mwaka ili kuanzisha zoezi la Google kwenye simu za mkononi na iPads.
Duval aliongeza:
Kwa kutumiaphone, mtumiaji hutuma takribani milimeta 6 za data binafsi kwa Google, kila siku.
Idadi hiyo ni mara mbili kwa watumiaji wa WhatsApp.
Zaidi ya hilo, vifaa vya Apple ni sanduku lililofungwa, bila uwazi wowote wa kile kinachotokea ndani.
Unapaswa kuwaamini.
Sisi, kwa upande mwingine, tunaunga mkono usahihi wa faragha: ujumbe wa /e/OS na ujumbe wa chanzo cha programu za kompyuta (maagizo ya kutengeneza bidhaa) ni vyanzo huru.
Inaweza kupingwa na wataalamu na kukaguliwa.
Katika mukhtadha unaoongezeka wa kutegemea simu za mkononi, ni wazi kuwa sheria za ulinzi hazitoshi kukuza uelewa na kuwawezesha watumiaji kutumia zana sahihi na uelewa wa kulinda faragha ya taarifa zao na hapa ndipo zana ya kidijitali inayowafanya watumiaji kuwa na uwajibikaji na utayari inapoweza kuwa na nafasi muhimu.
Taarifa na uelewa ni wa muhimu katika kuzuia kusambaa kwa COVID-19.
Hapa Kenya, wafanyakazi wa huduma za afya wanaifahamu jamii kuhusu COVID-19.
Picha: Victoria Nthenge na Trocaire ana leseni chini ya CC BY 2.0
Kikenya COVID-19 chanjo zimegubikwa na madai ya rushwa, kukata mstari na ufisadi ambavyo vimewaacha watu masikini na wazee wakisubiri mstari mrefu nje ya hospitali za umma wakati ambapo nchi inagubikwa na wimbi la tatu la maambukizi na vifo.
Wakati huo huo, mamia ya wa-Kenya wenye uhusiano wa karibu wanalipa chochote kinachofikia dola za kimarekani 100 ili kupokea kwa siri uchunguzi wa awali, kama ilivyoandikwa kupitia anuani za mashahidi waliojionea tukio hilo zilizorekodiwa na baadhi ya wa-Kenya mtandaoni na habari kupitia vyombo vya habari vya Kenya na kimataifa.
Mapema mwezi Machi, Kenya ilipata zaidi ya vipimo milioni 1 vya dawa za chanjo za Oxford-AstraZeneca kwa kupitia mradi wa Global Access wa COVID-19, ambao ni mradi wa usambazaji wa chanjo unaofadhiliwa na Shirika la Afya Duniani unaojulikana kama COVAX.
Uzalishaji huo ulikuwa mwanzo wa kampeni ya kutoa chanjo bure kwenye hospitali teule za umma na binafsi.
Majukumu hayo yalivunjwa katika vipindi vitatu: wafanyakazi wa huduma za afya na maafisa wa usalama na uhamiaji, raia wa umri wa zaidi ya miaka 58 na watu wazima wenye matatizo fulani ya afya, na raia wengine walio katika mazingira hatarishi kama wale wanaoishi katika makazi yasiyo rasmi.
Nchi hiyo inatarajiwa kupokea kiasi cha dawa milioni 24 kupitia COVAX.
Lina mpango wa kuchanja asilimia 50 ya idadi ya watu ifikapo Juni 2022 kwa kutumia mchanganyiko wa chanjo za COVAX na michango kutoka nchi nyingine, linaripoti gazeti la Washington Post.
Katika tamko kwa vyombo vya habari, Mwakilishi wa UNICEF nchini Kenya Maniza Zaman alisherehekea kuwasili kwa chanjo za kwanza nchini Kenya.
Kufuatia kuwasili kwa chanjo hizi, UNICEF na washirika wake wanaheshimu ahadi ya taasisi ya COVAX kuhakikisha watu kutoka nchi zenye utajiri mdogo hawajabaki nyuma kwenye orodha ya chanjo zinazoweza kuokoa maisha, alisema.
Hata hivyo, hatua hii ya awamu tatu iliyopangwa vizuri ilitengana mara tu zoezi hilo lilipoanza kwa sababu ya uamuzi wa dakika ya mwisho wa serikali wa kuchukua hatua ya awamu ya pili katika kuitikia wimbi la tatu, kuhitilafiana kwa maslahi ya kisiasa, na majimbo kushindwa kushauriana na kuwafahamisha wananchi.
Katika makala yake akihoji kile kinachoendelea kwa kampeni ya Kenya ya kutengeneza chanjo, Patrick Gathara, mwandishi aliyeko Nairobi na mchora katuni za kisiasa aliyeshinda tuzo alibainisha:
Wanasiasa kwa sauti kubwa na kwa kujitolea walidai kwamba wanapaswa kutangulizwa ili kuhamasisha imani miongoni mwa watu, hata kama Wizara ya Afya ilikuwa ikiripoti kukutana na upinzani mdogo.
Kwa sababu serikali ilipuuza umuhimu wa kuelezea mpango wake kwa wananchi, kulikuwa na mkanganyiko mkubwa kuhusu wapi na lini watu walitarajiwa kuwa kwenye mkao.
Pamoja na maelekezo ya serikali yanayowapa kipaumbele raia katika umri wa miaka 58, vyombo vya habari vya Kenya vilitaarifu kuwa wafanyabiashara na wanasiasa wasio katika umri huu wamegundua namna ya kuufanya jabu hili lianze mapema, na kufichua utengano wa matajiri wa nchi hiyo.
Wakati huo huo, wazee wanaostahili na Wakenya masikini, ambao hawana mawasiliano mazuri na hawana fedha za kulipa rushwa, mara nyingi huwa wanasubiri mstari kila siku kuanzia saa 11 asubuhi, ila tu kuombwa kurudi siku inayofuata kwa sababu vipimo vinamalizika, kwa mujibu wa gazeti la Washington Post.
Wana mlango mwingine kwa marafiki zao, Mary Njoroge, 58, mmoja wa walimu, aliliambia gazeti la Washington Post.
Bila baba wa mungu wa kukusaidia katika mchakato huu, unapaswa kufanya nini?
Tukio kama hilo katika hospitali nyingine ya serikali liliripotiwa na @_Stiva, mtumiaji wa Twita anayeishi Nairobi, Kenya.
Katika ukurasa wa Twita, alisimulia uzoefu wa shangazi yake, mwalimu aliyestaafu mwenye umri wa miaka 60 na kitu.
Wakati wazee wakisubiri kwenye foleni, muuguzi mmoja alipaza sauti ya majina na vijana walikuja mbele kutafuta chanjo.
Shangazi yake alipouliza kile kilichokuwa kinatokea, muuguzi huyo alimpa namba mahali ambapo angeweza kutuma fedha, alisema katika ukurasa wake wa Twita.
Kufuatia taarifa za kuongezeka kwa shauku kutoka kwenye umma kwa ajili ya kampeni ya chanjo, Waziri wa Afya wa Kenya, Mutahi Kagwe aliiambia vyombo vya habari:
Nafikiri mahali fulani kwenye foleni tulipata mkanganyiko kwamba mtu yeyote anaweza kutembea katika kituo cha chanjo na kupata chanjo.
Ninataka kuelewesha wazi, wale wanaofanya uchanjaji lazima watoe hesabu kwa kila kiwango walichokitumia na kile walichokitumia lazima kiwe kinalingana na mtu mwenye sifa.
Rais wa Chama cha Wauguzi cha Taifa cha Kenya Alfred Obengo aliwasihi wa-Kenya ambao hawako kwenye orodha ya mambo ya kutanguliza kuepuka kuingia kwenye foleni kwa ajili ya chanjo hiyo.
Katika kutoa ufafanuzi wa namna serikali ya Kenya inavyoweza kuepuka mkanganyiko huu wa mipango yake, Gathara anahitimisha makala yake kwa kusema:
Mengi ya haya yangeweza kuepukwa kama serikali ya Kenya na washirika wake wa kidunia, ikiwa ni pamoja na Shirika la Afya Duniani na serikali za Magharibi, wangewatendea wa-Kenya kama washirika wao badala ya raia wakoloni kuteswa kikatili na kunyanyaswa.
Kwa masikitiko kwa Wakenya, nchi yao ya ukoloni haijui namna ya kutenda tofauti.
Mwezi Desemba mwaka jana, macho ya dunia yalielekezwa kwa Ajentina kufuatia utoaji mimba kuhalalishwa katika nchi hiyo.
Lakini ni kwa kiwango gani wasichana na wanawake wanalazimishwa kuwa akina mama katika sehemu nyingine za dunia?
Tazama au sikiliza toleo hili la Global Voices Insights (imechapishwa moja kwa moja mnamo Aprili 7), ambapo mhariri wetu wa Amerika ya Kusini Melissa Vida ameungana kwa ajili ya majadiliano yanayohusu haki za uzazi na wataalamu na wanaharakati wafuatao:
Debora Diniz (Brazil): ni mwanaanthropolojia anayeendeleza miradi ya utafiti kuhusu maadili ya kibiolojia, ukike, haki za binadamu na afya.
Anafundisha katika Chuo Kikuu cha Brasilia, ni mtafiti katika Chuo Kikuu cha Brown, na ni mwanaharakati wa haki za uzazi.
Makala zake kuhusu utoaji mimba, ndoa sawa, utafiti wa hali ya chini na chembe za msingi zimepokea tuzo nyingi za kitaifa na kimataifa na zimechunguzwa katika mashindano mengi.
Joy Asasira (Uganda): Mwandishi wa afya ya uzazi barani Afrika, Haki za Binadamu, na mtetezi wa jinsia na mkakati mwenye utetezi wa kidunia, kampeni, ujenzi wa harakati na mbinu za uratibu.
Shangwe ilitunukiwa tuzo ya mwanasheria bora wa haki za binadamu wa kike nchini Uganda 2018/2012 na kutambuliwa kama kiongozi wa kike mwenye umri wa kati katika Chuo Kikuu cha Stanford katika Afya ya Dunia katika Kongamano la Wanawake Watawala wa Afya Duniani (200 kwenye Chuo Kikuu cha Stanford.
Emilie Palamy pradichit (Thailand): mwanzilishi na mkurugenzi wa Mfuko wa Manushya, aliouanzisha mwaka 2017 (Manushya inamaanisha Human Being in Sanskrit), akiwa na lengo la kuimarisha nguvu ya jamii za mitaa, hususani wapigania haki za binadamu wanawake, ili waweze kupigania haki zao, usawa na haki za jamii.
Yeye ni mwanasheria wa kimataifa wa haki za binadamu anayejikita katika kupata haki kwa jamii zilizotengwa.
R Umaima Ahmed (Pakistan): mwandishi huru.
Awali alikuwa Mhariri Mshirika wa Mtandao kwenye gazeti la The News siku ya Jumapili na gazeti la Taifa.
Kwa zaidi ya miaka kumi ana uzoefu wa maudhui, machapisho na vyombo vya habari vya mtandaoni.
Lengo lake ni usalama wa kidijitali, masuala ya wanawake na haki za wanyama.
Ni mchangiaji wa Global Voices.
Dominika Lasota (Poland): Mwanaharakati wa haki za tabia nchi mwenye umri wa miaka 19 ambaye ni sehemu ya harakati za siku za Ijumaa kwa ajili ya mustakabali na mgomo wa wanawake.
Wakala wa fedha kwa njia ya simu ya mkononi anasubiri wateja huko Dar es Salaam, Tanzania.
Chini ya kanuni za maudhui ya mwaka 2020, utoaji wa maoni binafsi unazuiliwa na ada kubwa pamoja na mamlaka ya serikali ya kuondoa maudhui yanayokatazwa.
Picha na Fiona Graham/WorldRemit kupitia Flickr, CC BY SA 2.0.
Makala hii ni sehemu ya UPROAR, mradi mdogo wa vyombo vya habari unaotaka serikali kushughulikia changamoto za haki za kidijitali katika jarida la UPROAR.
Mapema mwezi Machi, wakati wa-Tanzania walipoanza kudadisi kuhusu afya na eneo la Rais John Magufuli, raia wengi waliingia kwenye mitandao ya kijamii pamoja na maswali na wasiwasi wao.
Katika kuitikia, serikali ilitoa vitisho vya kukamatwa kwa watu wengi kwa yeyote ambaye alitumia mitandao ya kijamii kusambaza habari za uongo kumhusu rais.
Mamlaka zilirejea kwa haraka Sheria ya Makosa ya Mtandao ya Tanzania 2015 na Sheria ya Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta ya 2020 (EPOCA) kuwakamata na kuwakamata wale waliovunja sheria zake.
Mara nyingi serikali imetumia sheria za makosa ya mtandaoni na kanuni za maudhui ya mtandaoni kudharau na kupigania haki za kidijitali na uhuru wa kujieleza nchini Tanzania, wakati huu hakukuwa na tofauti yoyote.
Mnamo Machi 17, wakati huo Rais Samia Suluhu Hassan alifunua kwenye televisheni ya taifa kuwa John Magufuli amefariki dunia.
Muda mfupi baadae, Hassan aliapishwa kuwa rais wa sita wa Tanzania.
Hadi wakati huo, watu wasiopungua wanne walikuwa wamekamatwa katika maeneo mbalimbali ya nchi kwa kueneza uvumi wa uongo kuhusu afya ya Magufulis na eneo lilipo.
Wengi sasa wanajiuliza kama Tanzania itapitia kanuni zake za kukandamiza maudhui ya mtandaoni katika ulimwengu wa baada ya Magufuli, au kama sheria hizi zitaendelea kuwapo hadi mwaka 2025 –nchi iliyobaki ya muhula wa Magufuli ulioandaliwa na Hassan.
Mapema mwezi Machi, Innocent Bashungwa, Waziri wa Habari, Utamaduni, Sanaa na Michezo wa Tanzania, alitoa onyo mahususi kwa vyombo vya habari kuacha kusambaza uvumi kuhusu mahali walipo Magufulis, ambaye hakuonekana hadharani tangu Februari 27.
Kwa nyongeza, Waziri wa Sheria na Mambo ya Katiba, Mwigulu Nchemba, pia aliwatishia watumiaji wa mtandao wa intaneti kufungwa gerezani kupitia akaunti yake ya Twita kwa kueneza uvumi wa upuuzi, hasa kwa kutaja kifungu cha 89 cha sheria ya adhabu na kifungu cha 16 cha sheria ya makosa ya mtandaoni.
Mkuu wa Polisi Ramadhani Kingai alionyesha kupendezwa na akaunti ya Twita ya Kigogo, jina la Kiswahili linalomaanisha afisa wa ngazi za juu, ambaye mara nyingi huweka wazi makosa yanayofanywa na serikali.
Wanaharakati wa haki za binadamu wamelaani hatua hizi na hali ya hewa ya hofu inayotokana na kanuni hizi na vitisho vya kutekelezwa.
EPOCA 2020: Vikwazo zaidi kwa haki za kidijitali
Tanzania imeshuhudia maendeleo makubwa ya intaneti, mawasiliano na teknolojia katika muongo uliopita.
Hata hivyo, nchi mara nyingi huwa na ushawishi mkubwa dhidi ya makampuni ya habari Tanzania na majukwaa na vyombo huru vya habari hukosa utofauti katika mitazamo na uwakilishi.
Mtandao wa intaneti umetengeneza nafasi mpya mtandaoni kwa ajili ya wanablogu vijana wa Tanzania na wanaharakati wa mitandao ya kijamii kufanya sauti zao zisikike, lakini serikali haijakaribisha ukweli huu mpya.
Mwaka 2010, Tanzania ilichapisha kwa mara ya kwanza Sheria ya Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta, ya kwanza ya aina yake nchini humo.
Mpaka mwaka 2018, kanuni mahususi kuhusu maudhui ya mtandaoni zilitolewa kupitia Kanuni za Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta, 2018.
Serikali ilidai kuwa kanuni hizi zinakusudiwa kufuatilia na kudhibiti matumizi ya mitandao ya kijamii, hususani, na kushughulikia masuala kama vile mazungumzo ya chuki na upotoshaji wa habari.
Hata hivyo, kanuni hizo zilitumika si tu kwa vyombo vikuu vya habari bali pia kwa wanablogu binafsi na watoa maudhui, ambao walishangazwa na takwa jipya la kulipa dola za kimarekani 900 kwa ajili ya leseni.
Hii inahusisha yeyote anayeandaa moja kwa moja runinga au redio.
Kuingizwa ghafla kwa ada kuligeuza mitandao ya kijamii nchini Tanzania kuwa giza kwani wanablogu na watoa maudhui walikata tamaa kutokana na gharama hizo kubwa.
Wanasiasa wa upinzani na watumiaji wa mitandao ya kijamii walikosoa kanuni za kudhoofisha uhuru wa vyombo vya habari vya mtandaoni pamoja na jamii za kiraia.
Mwaka 2020, Tanzania ilitoa sheria mpya ya EPOCA, iliyotolewa chini ya Kifungu cha 103 cha Sheria ya Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta, 2010, iliyopitishwa mwezi Julai 2020, na kutangazwa kupitia Gazeti la Serikali kuhusu Taarifa ya Serikali Na. 538.
Kuna tofauti kubwa kati ya toleo la mwaka 2018 na 2020 la EPOCA.
Kwanza, Mamlaka ya Udhibiti wa Mawasiliano Tanzania (TCRA) ilikusanya ada na makala nyingine tatu chini ya maudhui ya habari za mtandaoni: habari & mambo ya sasa, burudani na elimu au dini, na kuendelea kuweka vizuizi kwa watoa maudhui binafsi.
EPOCA 2020, Sehemu ya VI, Sehemu 116:
Mtu yeyote anayetoa huduma za mtandao bila ya kupata leseni yoyote inayohusika, anafanya kosa na atatakiwa kulipa faini isiyopungua shilingi milioni 6 za Tanzania au kifungo kisichopungua miezi 12 au vyote viwili.
Pili, TCRA ilipanua orodha ndefu zaidi ya maudhui yaliyokatazwa ikiwa ni pamoja na, miongoni mwa mambo mengine, maudhui yanayohamasisha au kukuza upigaji simu, upelelezi, wizi wa taarifa, kufuatilia, kurekodi au kuingilia mawasiliano au mazungumzo bila haki.
Tatu, EPOCA 2020 pia ilipunguza muda ambao mmiliki leseni anapaswa kujibu ukiukwaji wa maudhui kwa kusimamisha au kusitisha akaunti.
Mwaka 2018 miongozo, mmiliki wa leseni alikuwa na masaa 12.
Mwaka 2020, chini ya Sehemu ya Tatu, Sehemu ya 11, muda wa majibu unapungua na kufikia masaa mawili.
Kushindwa kufanya hivyo ndani ya kipindi hiki cha wakati kunaipa mamlaka ruhusa ya kuingilia kati, ama kwa kusimamisha au kuondoa akaunti.
Global Voices iliongea na wataalamu kadhaa wa masuala ya sheria na haki za binadamu ambao wamelaani marekebisho ya EPOCA 2020, wakisema yanaharibu haki za kidijitali na ulinzi wa jamii za kiraia.
Wanasema kuwa kanuni hizi zinakandamiza zaidi haki za kidijitali na kuwazuia wanablogu na waandishi kutokuwa na maudhui yao mtandaoni.
Tatizo kubwa hapa ni kwamba mamlaka hizi hazina ulinzi dhidi ya unyanyasaji, na kwa hali ilivyo sasa, zina madhara ya kudhoofisha uhuru wa kujieleza nchini Tanzania, alisema mtaalamu mmoja wa haki za binadamu aliyetaka kubaki bila kujulikana.
Post-Magufuli: mustakabali wa haki za kidijitali nchini Tanzania
Chini ya utawala wa Magufuli, haki za kiraia, vyombo vya habari na haki za kidijitali zilididimia kwa kuzuiwa kwa uhuru wa kujieleza mtandaoni.
Baada ya kifo kisichotarajiwa cha Magufulis, wengi sasa wanajiuliza kuhusu mustakabali wa haki za kidijitali nchini baada ya miaka sita ya utawala wa kiimla.
Global Voices iliongea na maafisa kadhaa wa serikali juu ya masharti ya kutokuwa na majina kuhusu kanuni za sasa na chochote kilicho hatarini kwa masuala ya haki za binadamu katika anga za kidijitali.
Mtaalam mmoja wa haki za binadamu nchini Tanzania aliuambia Global Voices, kuhusu masharti ya kutokuwa na majina:
Kanuni hizi si za haki kwa sababu yeyote anaweza kufungwa, kwa sababu si raia wengi wanaoelewa maana ya kanuni hizi.
Mwingine alipendekeza kwamba serikali inaona mitandao ya kijamii kama namna ya kuudhi.
Aliwaonya raia wachukue tahadhari wanapozungumza kwenye majukwaa ya umma kwa sababu serikali inaweza kupata taarifa zao za kina kupitia mtumiaji wa jukwaa hilo.
EPOCA 2020 inafanya isiwezekane kubaki bila kujulikana kwenye mtandao, kwa mujibu wa Kanuni ya 9(e), ikiwa ni pamoja na sharti lililowekwa na wafanyabiashara wa mkahawa wa intaneti kuandikisha watumiaji wa mtandao kupitia vitambulisho vilivyotambuliwa, kuweka anuani za utambulisho wa kompyuta zao na kuweka kamera za ufuatiliaji ili kurekodi shughuli katika eneo lao, kwa mujibu wa uchambuzi huu uliofanywa na Baraza la Vyombo vya Habari la Tanzania.
Kanuni hizi zinaimarisha kuchafuliwa kwa makosa ya jinai, zinazuia kutokuwepo kwa majina, zinatoa adhabu kali sana kwa ukiukwaji wa sheria na zinatoa mamlaka ya kuondoa maudhui kwa TCRA na vyombo vya habari.
EPOCA haipatani na viwango vya haki za kidijitali vinavyokubalika kimataifa.
Kwa ujumla, kanuni hizi zinazuia uhuru halali wa kujieleza na uhuru wa habari nchini Tanzania.
Hata hivyo, serikali ya Tanzania ina wajibu wa kuheshimu na kudumisha haki za uhuru wa kujieleza na kushirikiana na watu wote ikiwa ni pamoja na wanachama wa vyombo vya habari, vyama vya kiraia, na vyama vya upinzani vya kisiasa, kwa mujibu wa katiba ya Tanzania pamoja na mikataba ya kimataifa na ya mikoa.
Haki hizi ni za muhimu kwa matumizi ya haki za kupiga kura.
Tanzania iko katikati ya haki za kidijitali.
Chini ya Rais Hassan aliyeapishwa hivi karibuni, je chama tawala cha Mapinduzi kitaendelea kunyamazisha na kukandamiza haki za kidijitali nchini?
Maelezo ya Mhariri: Mwandishi wa makala hii anatamani kubaki bila kujulikana kwa sababu za kiusalama.
Kusogeza mbele Tanzania hakungeweza kutokea kwa kasi ya kutosha, pale Rais John Magufuli alipochukua madaraka mwaka 2015.
Hapa Kazi Tu, au Kazi Pekee Huu ni kauli mbiu ya Magufuli, inayoonekana kwenye kofia ya kijani na njano, ikionyesha rangi za chama tawala cha Magufuli, CCM.
Picha na Pernille Baerendtsen, imetumiwa kwa ruhusa.
Nchini Tanzania, maelfu ya watu wamesongamana kwenye viwanja vya ndege, viwanja vya ndege na viwanja vya ndege ili kumwona Rais aliyekufa John P. Magufuli, wakati mwili wake ukisafirishwa kwa ndege kwa ajili ya sherehe za juma zima jijini Yanga, mji mkuu, visiwa vya Zanzibar, Mwanza, na Chato, makazi yake kwenye Ziwa Victoria, ambako atapumzishwa.
Magufuli alitangazwa kuwa amefariki akiwa na umri wa miaka 61, mnamo Machi 17, katika hotuba iliyotolewa na Rais wa zamani Samia Suluhu Hassan kwenye kituo cha televisheni cha taifa, ambapo ilimalizia wiki kadhaa za udadisi kuhusu hali ya afya yake na wapi alipo.
Inadaiwa alifariki kwa ugonjwa mbaya wa moyo:
Tangazo la kifo kwa rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania.
Kifo cha ghafla cha Magufulis, hata hivyo, kimewaacha wa-Tanzania, na wengineo, wakikisia kuhusu mustakabali wa siasa na madaraka katika taifa la Afrika Mashariki.
Siku ya Ijumaa, Hassan aliapishwa kama rais wa sita wa Tanzania, akifanya historia kama Rais wa kwanza mwanamke wa Tanzania, Rais wa kwanza kuzaliwa katika visiwa vya Zanzibar vyenye ukubwa wa nusu-autonomous, na mwanamke wa kwanza wa kiislam wa Tanzania kutumikia nafasi ya juu.
Chini ya katiba ya Tanzania, Hassan atatumikia muhula wa Magufulis uliobaki wa miaka mitano mpaka 2025.
Katika kipande kifupi cha video, kilichosambazwa sana kwenye mitandao ya kijamii, Hassan anaondoa mashaka yoyote kuhusu uwezo wake wa kuongoza kama mwanamke:
Kwa wale walio na mashaka kwamba mwanamke huyu ataweza kuwa rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania ningependa kuwaambia kuwa mtu huyu anayesimama hapa ni rais.
Ningependa kurudia kwamba mtu anayesimama hapa ni rais wa Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, [na ] ni mwanamke.
Kadiri wa-Tanzania wanavyoomboleza Magufuli na kuchakata mabadiliko haya ya ghafla, wengi wamemkaribisha Hassan.
Mwanasiasa wa upinzani Zitto Kabwe, kiongozi wa chama cha ACT Wazalendo, anapata matumaini katika historia ya wa-Hassans ya uanaharakati na kufanya kazi kama mwanachama wa jamii za kiraia.
Historia nzuri ya Rais @SuluhuSamia ndani ya dakika 20, aliishirikisha yeye mwenyewe kwa maneno yake mwenyewe.)
Anasema alikuwa mwanaharakati.
Alikuwa mtumishi wa umma.
Shukrani Chambi kwa kuhakikisha ninaona hili.
Usishindwe kusikiliza.
Wakati Hassan anajulikana sana kama muunda makubaliano, akitoa wito wa umoja na utulivu wakati wa mpito, Magufuli alijulikana kama bulldozer, jina la utani alilolipata mwanzoni kama Waziri wa Kazi kwa ufanisi wake katika kujenga barabara.
Nikikumbuka Magufuli
Kanga akimtukuza John Magufuli, rais wa tano wa Tanzania, aliyefariki tarehe 17 Machi, 2021.
Kwa heri baba yetu, Mungu akubariki / Tutaendelea kumkumbuka shujaa wetu.
Watanzania wengi na Waafrika wanamkumbuka Magufuli kwenye mitandao ya kijamii kwa mambo mabaya na mema.
Wale wabaya na Wema wa Magufuli vile vile hawakubaliki, na inamaanisha urithi anaouacha nyuma ni mgumu lakini pia ni wa thamani.
Kambi za wafuasi wa Magufuli na wapinzani wa Magufuli hawatakubaliana na mjadala utaendelea kwa miaka mingi.
Magufuli alipata umaarufu mapema katika urais wake kutokana na ahadi yake kali dhidi ya rushwa.
Jitihada zake za kukuza miradi mikubwa ya miundombinu pamoja na maendeleo ya viwanda zinazoelekezwa kwa wa-Tanzania wengi zinataka kujitegemea baada ya miongo mingi ya kutegemea misaada ya kimataifa.
Kwa mfano, mwezi Aprili mwaka jana, Magufuli alikataa mkopo wa dola bilioni 10 (sawa na dola za Marekani moja) kutoka China kwa ajili ya mradi mkubwa uliopendekezwa jijini Dar es Salaam, akisema ni mlevi pekee ambaye angekubali mkopo huo.
Kanga hii ilimpandisha cheo Rais Magufuli kabla ya uchaguzi wa mwaka jana.
Inasomeka: Uliahidi Umetenda Tunatushukuru, kwa Kiswahili, au uliahidi, ulitoa, tunakushukuru, kwa Kiingereza.
Inaonesha mafanikio ya Magufuli katika ujenzi wa barabara (barabara), ndege (ndege), madaraja (daraja) na treni za kisasa (reli ya kisasa).
Picha na Pernille Baerendtsen, imetumiwa kwa ruhusa.
Mwelekeo wake wa kupambana na ufisadi pia uliwavutia watazamaji wa Magharibi, na vyombo vya habari mwanzoni viliripoti mawazo yake kwa uelekeo chanya.
Kwa baadhi, Magufuli anakumbukwa kama mwanasiasa wa kweli wa Afrika na Mwafrika mzima anayeitanguliza Afrika.
Wengine wanamkumbuka kama rais aliyependelea utaifa kuliko kitu kingine chochote:
Nimekuwa nikifuatilia maombolezo ya Tanzania yanayomkabili John Magufuli.
Tulilaani taratibu zake za kimabavu, ubaguzi wa rangi na kudhalilisha nia yake isiyo ya kisayansi, lakini ni wazi, kwa upande wa mwanaume na mwanamke mtaani, mwenzake alikuwa maarufu sana.
Hata hivyo, Magufuli alitumia mfumo wa kiimla ambapo haki za binadamu na uhuru wa kujieleza viliendelea kuporomoka.
Kwa kipindi cha miaka sita iliyopita, shirika la Human Rights Watch, Amnesty International, Kamati ya Kuwalinda Waandishi wa Habari, Global Voices na wengineo wamefuatilia kwa makini kuzorota kwa utetezi wa haki za kiraia na haki za binadamu.
Tanzania imeshusha nafasi sita kwenye majengo ya Freedom Houses ili kupima demokrasia na uhuru kati ya mwaka 2020 na 2021.
Wakati bunge la Januari 2019, lilipojadili Sheria ya Vyama vya Siasa, na kusababisha vikwazo kwa vyama vya upinzani, ilitafsiriwa kama ishara mbaya wakati bundi alipoingia bungeni.
Utawala wa Magufulis mara nyingi ulitumia sheria kama vile Mawasiliano ya Kieletroniki na Posta (Maudhui ya Mtandaoni) (EPOCA), au Sheria ya Makosa ya Mtandaoni kuzuia sauti za upinzani na upinzani wa umma.
Sheria zilizoboreshwa mwaka 2020 ziliwazuia raia kusambaza taarifa za umma ambazo zinaweza kusababisha machafuko au machafuko ya umma na maudhui yenye taarifa zinazohusu mlipuko wa ugonjwa hatari au wenye kuambukiza bila idhini ya serikali kutoka kwa maofisa wa ngazi za juu.
Raia hawakuweza kuzungumzia tetemeko la ardhi lililoikumba eneo la pwani mwaka jana, achilia mbali janga lililoikumba Tanzania miezi kadhaa baadae.
Na wakati wa kipindi cha wiki mbili za udadisi kuhusu eneo la Magufulis na hali ya afya mwanzoni mwa mwezi Machi, watu wasiopungua wanne waliripotiwa kuwekwa kizuizini kwa kutwiti kuhusu rais huyo aliyekuwa mgonjwa.
Je, alifariki kwa sababu ya COVID-19, tho?
Magufuli anaripotiwa kufariki kutokana na matatizo ya moyo ambayo alikuwa akipata matibabu kwa miaka 10.
Lakini kifo cha ghafla cha Magufulis kiliwaacha wengi wakijiuliza kama alikuwa ameshindwa na COVID-19.
Kwa wengi sio kwa kiwango cha chini, watazamaji wa Magharibi Magufuli watakumbukwa kwa kukanusha kwake COVID-19.
Mwanzoni Tanzania iliweka vizuizi na miongozo ya kuzuia kusambaa kwa virusi hivyo, lakini Magufuli mara kadhaa ilishutumu kufungiwa kwa virusi hivyo kama tishio kubwa kwa uchumi kuliko virusi hivyo.
Alikataa katakata mwongozo wa kimataifa kuhusu taratibu za afya ya jamii kama vile kuvaa vinyago vya kufunika uso, kutengwa na jamii na chanjo akiwasihi raia watumie maombi na dawa za mitishamba badala yake.
Baada ya Magufuli kusimamisha uchapishaji wa takwimu za COVID-19 mwezi Aprili, alisisitiza kuwa COVID-19 ilikuwa imezuiliwa kwa maombi.
Muda mfupi baadae, aliitangaza Tanzania COVID-19 kuwa huru.
Ingawa haiwezekani kusema kwa uhakika ni kwa jinsi gani COVID-19 imeiathiri Tanzania, bado haijatoweka.
Wakati wimbi jipya la COVID-19 lilipotokea tena mwezi Januari, wa-Tanzania wengi walishuhudia kwenye mitandao ya kijamii dalili za kuugua ugonjwa unaofanana na COVID-19.
Wakijua kwamba inaweza kuwa adhabu kwa kujadili kuhusu COVID-19, watu waliandika kuhusu nimonia mpya au tatizo jipya la nimonia na matatizo ya kupumua.
Lakini Magufuli aliongezeka mara mbili kwa msimamo wake wa kupinga chanjo katika hotuba yake iliyotoka nyumbani kwake mjini Chato, Januari 27:
Kama mzungu angeweza kuja na chanjo, angepata chanjo dhidi ya UKIMWI; angepata chanjo dhidi ya kifua kikuu; angepata chanjo dhidi ya malaria; angepata chanjo dhidi ya kansa.
Hili lilikuwa tukio kubwa la kuachana na mtangulizi wa Magufuli, Rais Jakaya Kikwete, ambaye alitumikia kama balozi wa kimataifa wa chanjo mapema mwaka 2016.
Mwezi uliopita, Magufuli hatimaye alikiri kwamba nchi yake ilikuwa na tatizo la virusi vya coronavirus, akiwasihi wa-Tanzania kuvaa vitambaa vya kufunika uso vilivyotengenezwa nchini humo.
Ilihitaji kifo cha Makamu wa Rais Seif Sharif Hamad wa Zanzibars, ni dhahiri, kuvunja utawala wa Magufulis.
Maafisa kadhaa wa ngazi za juu kutoka ngazi za juu za kisiasa na karibu na Magufuli pia wamefariki kutokana na ugonjwa huo.
Wakati makundi ya watu yakiendelea kukusanyika kumheshimu rais aliyekufa, kifo chake pia kimeleta kitulizo.
Muda mfupi baada ya kifo cha Magufulis, mwandishi Elsie Eyakuze alijitokeza kwenye mitandao ya kijamii kuzungumzia wazi namna maisha yalivyokuwa wakati wa janga hili nchini Tanzania, akiwa na rais aliyeonyesha kutojali kimakusudi virusi vya ugonjwa wa coronavirus.
Katika mtiririko mrefu wa twita, aliandika:
Sasa.
Kwa habari halisi nimekuwa katika hali ya kushindwa kusimulia kwa muda mrefu sana.
#thread.
Mwezi Machi 2020, janga la Covid19 lilianza kuenea duniani kote.
Haikuiacha Tanzania.
Lakini mnamo Aprili mwaka 2020 tulisimamisha juhudi zote za umma za kusitisha zoezi hilo zimeenea nchini humo.
Katika moja ya twiti zake za mwisho, anauliza:
Je, alifariki kwa Covid19, tho.
Ndiyo, alifanya hivyo.
Na yeye, na yeye.
Na wao.
Tanzania.
Na zaidi.
Lakini wao sio wale ambao unataka kuongea nao?
Hao sio Simulizi.
Ni.
Rafiki yake anawasiliana naye.
Unaweza?
Je, ninaweza kuifanya iwe ya kibinafsi?
Tafadhali fanyeni.
Nitafanya hivyo.
Kesho.
Katika barua ya wazi kwa Magufuli, Eyakuze anabainisha kutopatana kwa mawazo ya Magufuli, lakini pia anatumia hisia mwenzi ambazo Magufuli mwenyewe alionekana kukosa, wakati mwingine anamsamehe.
Wa-Tanzania wanakaribia kufahamu utata na uzito wa kifo cha Magufuli na urithi alioacha huku wakitazama kwa makini mustakabali wa maisha yao.
Nani ana mamlaka ya kuamua kile kinachoonekana kwenye mtandao au kisichoonekana kwenye mtandao?
Hilo ndilo swali la msingi lililoulizwa na mwanaharakati na mwandishi Jillian C. York katika kitabu chake kinachokuja Silicon Values, * alichoweka tarehe 23 Machi, 2021.
Siku ya Jumatano, Februari 10 saa 8 jioni GMT, Jillian atajiunga na mkurugenzi mtendaji wa Global Voices Ivan Sigal kwa ajili ya mazungumzo ya moja kwa moja ya video kuhusu kitabu hicho, ambacho, kama anavyosema kwenye utangulizi wa kitabu hicho, kina nia ya kutengeneza historia ya jinsi majukwaa makubwa ya mawasiliano ya Silicon Valleys yalivyounda mfumo tofauti kabisa, mfumo unaotawala jinsi tunavyoweza kujieleza kwenye mtandao.
Jillian, ambaye ni Mkurugenzi wa Uhuru wa Kimataifa wa Maoni katika Taasisi ya Electronic Frontier Foundation, pia ni mwanachama wa muda mrefu wa Global Voices, ambapo alikata meno yake akiandika kuhusu haki za kidijitali na uhuru wa kujieleza katika mazingira ya Mashariki ya Kati.
Kipindi hiki ni bure na cha wazi kwa umma na kitatolewa moja kwa moja kwenye mtandao wa Facebook Live, YouTube, na Twitch.
Tunatarajia kwamba mtaungana nasi siku ya Jumatano, Februari 10 saa 2:00 jioni GMT (bofya hapa ili mgeuzie eneo lenu la majira)!
*Kuiunga mkono kitabu hiki kupitia kiungo hiki kunasaidia kuiunga mkono Global Voices.
Mwanaume akitazama simu yake ya mkononi Tanzania, Desemba 9, 2018.
Picha na Riaz Jahanpour, kwa ajili ya USAID Tanzania / Digital Development Communications kupitia Flickr, CC BY 2.0.
Kirusi hicho cha coronavirus kiliripotiwa kwa mara ya kwanza nchini Tanzania katikati ya mwezi Machi 2020.
Lakini, baada ya kurekodi visa vipatavyo 509 na vifo 21 mwishoni mwa mwezi Aprili, taifa hilo lilitangaza hadhi yake ya kuachana na virusi vya UKIMWI mwezi Juni.
Mwezi huohuo, Kassim Majaliwa, Waziri Mkuu wa mashambani, aliiambia bunge kuwa kuna wagonjwa 66 tu wa virusi vya koronavirus nchini humo, lakini hakutoa taarifa zaidi.
Tangu wakati huo, serikali imekuwa kimya kuhusu virusi vya coronavirus huku kukiwa na msimamo imara wa kisiasa wa kukana na hakuna taarifa zinazotolewa kwa umma kuhusiana na maambukizi au vifo.
Leo, shughuli nyingi zinaendelea kuwa za kibiashara na zile za kawaida, ikiwa ni pamoja na sekta ya utalii Tanzania, ikiwavutia maelfu ya watalii kwenye viwanja vya ndege ambavyo vina taratibu chache za afya ya umma.
Uwanja wa ndege wa Zanzibar ulipokea kiwango cha chini kabisa cha nyota 2 kuhusiana na hatua za kiafya na usalama zilizochukuliwa na Skytrax COVID-19 kuhusiana na kiwango cha usalama wa uwanja wa ndege, ambayo ni tathmini ya pekee duniani kuhusiana na masuala ya afya na usalama wa uwanja wa ndege wakati wa janga hili.
Kwa mujibu wa taarifa yao, matukio mapya ya ugonjwa wa virusi vya Afrika Kusini yalithibitishwa na wasafiri wawili waliokuwa wakisafiri kwa ndege kuelekea Denmark mnamo Januari 19, kutoka Tanzania.
Tamasha la kila mwaka la muziki wa Kiafrika linalotarajiwa sana, Sauti za Busara, litafanyika katikati ya mwezi Februari huko Zanzibar, kwa msaada wa Umoja wa Ulaya Tanzania na ubalozi kadhaa wa Ulaya, pamoja na hatari ya kuambukizwa virusi vipya vya maradhi ya coronavirus vinavyosambaa nchini Uingereza, Afrika Kusini na Brazil.
Mnamo Januari 24, Dayosisi Kuu ya Kikatoliki ya Arusha ilitoa barua kuwaonya makutaniko kuhusu kuwepo kwa COVID-19 nchini Tanzania, na kuwasihi wanachama kufuata hatua zote za lazima za kiafya ili kuzuia kusambaa kwa virusi hivyo makanisani.
Wakati kesi zilizorekodiwa nchini Tanzania ni za wastani ukilinganisha na nchi nyingine, serikali kimya kuhusu takwimu za COVID-19 kiliibua wasiwasi mkubwa miongoni mwa wataalamu wa afya za jamii na wanaharakati wa haki za binadamu, ambao wanakatazwa kuzungumza au kuzungumza kuhusu COVID-19 katika maeneo ya kidijitali.
Sheria ya Mawasiliano ya Kielektroniki na Posta ya mwaka 2018 ilitolewa Julai, ikizuia maudhui yoyote yenye taarifa zinazohusiana na mlipuko wa ugonjwa hatari au wenye kuambukiza nchini au kwingineko bila idhini ya mamlaka husika.
Pamoja na vikwazo vya awali vya kuzuia kusambaa kwa virusi hivyo, shule, vyuo, ofisi na shughuli nyingine za kijamii zimerejea kuwa kawaida.
Hata pale virusi hivyo vinapoendelea kusambaa katika eneo hilo.
Rais John Magufuli aliweka mashaka juu ya uhalali wa vifaa vya maabara na mafundi baada ya majaribio ya siri yanayodaiwa kufanywa kwenye mapapa na mbuzi kutoa matokeo chanya ya majaribio.
Rais alisema kutolewa kwa takwimu hizi kulisababisha hofu isiyo ya lazima na muda mfupi baadae, alifutwa kazi Nyambura Moremi, mkurugenzi wa maabara ya afya ya taifa, kwa madai ya kuharibu matokeo ya uchunguzi.
Timu ya habari ya wizara COVID-19 ilivunjwa.
Mwezi Juni, Magufuli alimshukuru Mungu kwa kuondoa virusi hivyo nchini Tanzania, kufuatia siku tatu za maombi ya kitaifa.
Alifanya tangazo hili hadharani wakati wa ibada ya Jumapili, katikati ya kutaniko la kusifu, akidai kwamba Mungu amejibu maombi yao.
Pia aliwasifu makundi kwa kutovaa vitambaa vya kufunika uso, pamoja na wito wa Shirika la Afya Duniani kuvaa vitambaa vya kufunika uso ili kuzuia kusambaa kwa virusi hivyo.
Magufuli, aliyepachikwa jina la utani kwa msimamo wake mgumu dhidi ya rushwa, alichaguliwa tena kwa mara ya pili mwezi Oktoba 2020 wakati wa uchaguzi ambao ulikosolewa vikali kwa kukandamiza upinzani na upinzani.
Kabla tu ya uchaguzi, Watanzania walishuhudia kufungwa kwa mtandao wa intaneti kufuatia kukataliwa kwa upatikanaji wa majukwaa yote ya mitandao ya kijamii ikiwa ni pamoja na Instagram, WhatsApp na Twita.
Hadi sasa, wa-Tanzania wengi hawawezi kupata huduma ya Twita bila kutumia Mtandao binafsi wa virtual (VPN).
Kwa kipindi cha miaka mitano iliyopita, utawala wa Magufuli umekuwa mwembamba kidemokrasia na kiraia na umeharibu kabisa uhuru wa kujieleza na upatikanaji wa habari katika maeneo ya kidijitali.
Huku serikali zikiwa na msimamo imara wa kukana, Watanzania hawaruhusiwi kutoa takwimu zozote za COVID-19 ambazo serikali haijathibitisha, jambo ambalo linamaanisha kuwa raia wa kawaida pamoja na waandishi wa habari na wataalamu wa afya wamezuiwa kutoa maoni yao kuhusu COVID-19 katika maeneo ya kidijitali, au kupata taarifa.
Kwa mujibu wa daktari mmoja kutoka hospitali ya taifa aliyezungumza na Global Voices kuhusu hali ya kutofahamika, akihofia kulipiza kisasi.
Tofauti na nchi nyingine zenye timu za mawasiliano za COVID-19 ambazo hutoa habari mpya za kila siku kuhusu COVID-19, Tanzania hutoa tovuti yenye taarifa chache na za hivi punde.
Kukanushwa huko kumekuwa na ushawishi mkubwa kiasi kwamba kwa sasa kunakubalika sana na wa-Tanzania, ikiwa ni pamoja na wataalamu wa afya, ambao wanapuuza taratibu za msingi za usalama kama vile kufunika uso na kujitenga na jamii.
Global Voices ilitembelea hospitali kubwa kama Muhimbili, hospitali ya marejeo ya serikali huko Dar es Salaam, mji mkuu wa utamaduni, kadhalika hospitali ya Benjamin Mkapa huko Kikwete, mji mkuu wa kisiasa, na kushuhudia hatua chache zilizochukuliwa ili kuzuia kusambaa kwa ugonjwa wa coronavirus.
Watu wanaruhusiwa kuingia kwenye viwanja vya hospitali bila ya kuvaa nguo za kufunika uso, kuna vifaa vichache vya usafi na vya kufua na vile vilivyopo havina maji au vimeharibika, ambavyo vilishuhudiwa, kwa mfano, kwenye kliniki ya akina mama wajawazito huko Muhimbili.
Wakati utawala wa Magufuli umeonyesha wasiwasi kidogo kuhusu athari za virusi hivyo kwa raia wa kawaida, wizara na idara nyingi za serikali zinakiri kwamba COVID-19 bado upo.
Waziri wa Fedha wa Tanzania anawasihi wafanyakazi wa wizara kuchukua tahadhari zote dhidi ya virusi vya coronavirus, wakati akisema kwamba COVID-19 si suala nchini Tanzania.
Picha ya gazeti la Mwananchi.
Kwa mfano, wakati Magufuli alipoapishwa kwa mara ya pili mwaka jana, mamlaka zilitekeleza taratibu za kuzuia mlipuko huo, zikiwataka wahudhuriaji wote kuchukua joto na kunawa mikono katika vituo vya usafi kwa kutumia vifaa vya kuondoa maji machafu kwa mikono.
Mnamo Januari 25, Waziri wa Fedha wa Tanzania Dk. Philip Mpango aliwasihi wafanyakazi wake kuchukua tahadhari dhidi ya COVID-19 wakati huo huo akikana uwepo wake nchini Tanzania, wakati wa mkutano uliofanyika jijini Yanga, mji mkuu.
Wataalamu wanaoishi nje ya nchi wanaogopa kuzungumza, wakihofia kulipizwa kisasi.
Global Voices ilizungumza na mtaalamu mmoja wa tiba aliyeamini kuwa Tanzania inaweza kuwa inashuhudia wimbi la pili la mlipuko lakini kwamba taarifa hii iliwekwa siri kwa umma.
Mtaalamu huyo hakutaka kutajwa, akihofia kulipizwa kisasi.
Mtaalamu mwingine wa kitabibu aliiambia Global Voices chini ya hali ya kutokuwa na majina kwamba watu wanapaswa kufahamu hali ya COVID-19 ili waweze kuchukua hatua za kuzuia kuenea kwa COVID katika jamii zao.
Alisema kuwa kuwa kuwaacha watu bila taarifa hufanya kazi yao kuwa ngumu sana na anatumaini kuwa Watanzania wote watajaribu kujilinda kwa kuchukua tahadhari zote zinazotolewa na Shirika la Afya Duniani.
Aliiambia Global Voices:
Wanasiasa wamechukua nafasi katika suala zima la COVID [ 19 ] na wanacheza mchezo wa hatari, lakini watu watakapoanza kufa wataanza kuwafukuza madaktari.
Daktari mwingine aliyezungumza na Global Voices bila kujulikana alisema kwamba ingawa kuna matumaini katika kupata chanjo, ukanaji wa Tanzania unaweza kupunguza upatikanaji wa chanjo hiyo, kwa sababu serikali haijachukua hatua zozote za kuipata kwenye soko la dunia, badala yake ikichagua kuwekeza kwenye dawa za mitishamba.
Mwezi Desemba 2020, msemaji wa Waziri wa Afya Gerald Chamii aliweka mashaka juu ya chanjo duniani, akiwaambia Waafrika Mashariki:
Haikuchukua chini ya miezi sita kupata chanjo au dawa ya ugonjwa fulani.
Tumefanya kazi peke yetu tangu kuenea kwa ugonjwa huu, sina hakika kama ni jambo la busara kuwa na chanjo inayoingizwa na kusambazwa kwa raia bila ya kufanya uchunguzi wa kitaaluma ili kuthibitisha kama ni salama kwa watu wetu.
Upatikanaji wa taarifa ni muhimu kwa demokrasia na maendeleo.
Sheria za mtandao nchini Tanzania zimetumiwa vibaya kwa lengo la kulenga sauti zisizoeleweka na wale waliopaza sauti zao kupinga matumizi ya COVID-19.
Uhuru wa kujieleza, ikiwa ni pamoja na haki ya kupata, kupokea na kutoa taarifa, unahifadhiwa na sheria za kimataifa.
Nchini Tanzania, haki ya kuarifiwa, na kupata na kusambaza habari, inatambulika kwenye Ibara ya 18(1) na 18(1) ya Katiba ya Jamhuri ya Muungano Tanzania.
Hata hivyo, haki hizi ni za kipekee zaidi ya zile zinazotokana na ukweli.
Huku kukiwa na kizuizi cha COVID-19 na sheria zikiwekwa ili kuzuia kubadilishana wazi habari na maoni kuhusu ugonjwa huo kwenye mitandao ya intaneti na nje ya mtandao, wa-Tanzania wanaachwa bila upatikanaji wa kutosha wa habari na wengi wanaogopa kuzungumza kwa ujasiri.
Makala hii ni sehemu ya mfululizo wa makala zinazochunguza uingiliaji wa haki za kidijitali chini ya vizuizi na zaidi wakati wa janga la COVID-19 katika nchi tisa za Kiafrika: Uganda, Zimbabwe, Msumbiji, Aljeria, Naijeria, Namibia, Tunisia, Tanzania na Ethiopia.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Afrika wa Haki za Kidijitali wa Ushirikiano wa Sera ya Kimataifa ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Picha ikionesha kukamilika kwa mafunzo ya polisi nchini Msumbiji | picha ya skrini, tarehe 19 Agosti, STV YouTube, imechukuliwa na mwandishi.
Hati kutoka kwa Polisi wa Msumbiji (PRM) ambayo imevujwa na vyombo vya habari mapema mwezi Agosti iliweka bayana kuwa wanafunzi 15 wamepata ujauzito katika shule ya mafunzo ya polisi huko Matalane, wilaya ya Jimbo la Maputo.
Hati hiyo inasema kuwa ujauzito huo ulitokana na uhusiano wa kingono kati ya wanafunzi na wafunzi wao, bila kuweka bayana kama uhusiano huo ulikuwa wa makubaliano.
Zaidi, inataarifu kuwa wanafunzi wajawazito hawataweza kumaliza masomo kwa sasa, na watapata safari za kurudi kwenye majimbo yao yaliyolipwa na polisi.
Mwisho, inasema kuwa wafunzi wanaohusika watafungiwa.
Alipoulizwa kuhusu kesi hiyo na gazeti la O País mnamo Agosti 8, Kamanda wa Polisi Jenerali Bernardino Rafael alisema kuwa, wote wanaohusika watakabiliwa na mashitaka ya nidhamu.
Haikuchukua muda mrefu kabla ya kesi hiyo kulaaniwa sana kwenye mitandao ya kijamii.
Watumiaji kadhaa walionyesha hadharani kutokubaliana kwao na hatua za shule hiyo, pamoja na kudai haki kwa wanawake.
Mwanaharakati Fátima Mimbire aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Chukulia suala la Matalane kwa uzito ufaao.
Nimevunjika moyo na habari hii ya wanafunzi 15 wajawazito katika Kituo cha Mazoezi cha Matalane.
Hili ni zito.
Ni jambo zito kwa sababu, kama ambavyo nyaraka yenyewe inavyosema, inawahusisha wafunzi.
Sasa, mtu mmoja aliye na mamlaka juu ya mwingine anawapata wajawazito, na matokeo ni mchakato mdogo?
Hili linanikumbusha mwalimu aliyetaka wanafunzi kufanya ngono kwa kubadilishana na kuhitimu au kutokudhalilisha darasani kwa sababu, kwa mtazamo wa mwalimu, walikuwa wajinga, badala ya kushitakiwa alihamishiwa ili kufundisha sehemu nyingine.
Na pale, anaendelea na vitendo vyake.
PNeka, kikundi cha wanaharakati wanawake, pia walilaani tukio hilo kwenye mtandao wa Twita:
Kesi ya Matalane
Kujenga jamii ya haki za jamii, katika kutetea haki sawa kwa raia, kunahitaji elimu na sera za maendeleo zilizosawazika, kuthamini maendeleo ya raia, kwa maarifa ya kisayansi na elimu ya kimaadili, kiraia na uzalendo.
Kesi ya Matalane
Kulaumu unyanyasaji dhidi ya wanawake ni utaratibu wa kawaida katika jamii za wazalendo, zinazojulikana kwa kushusha thamani ya wanawake na kujitoa kwa matakwa ya wanaume, na kusababisha hukumu juu ya mwenendo wa mhanga na kupunguza vitendo vya mchokozi.
Profesa wa Chuo Kikuu Carlos Serra alisema:
Matalane?
Ni sehemu ndogo tu ya kilima cha barafu, tumepangiliwa uzalishaji wa Matalane.
Nadhani siku wanayoanza kusimulia hadithi zao, kuanzia utoto mchanga kabisa.
Hali ilikuwa vivyo hivyo kwa mwandishi na mwanaharakati Selma Inocência:
Walimu wachache wanapelekwa mahakamani, wanashitakiwa na kuhukumiwa.
Wanawajibika kwa kupoteza maisha ya utotoni ya maelfu ya wasichana.
Shule si salama.
Takwimu zinaonyesha kuwa mamia ya wasichana hupata ujauzito shuleni, wengine wakifanywa na walimu, walimu na wakuu wa shule.
Tamko pia linaendelea kudai adhabu kwa maafisa wa polisi wanaohusika.
Hadi sasa, zaidi ya watu 3,800 wameingia saini.
Kwa serikali, kesi hii ni nzito na inachunguzwa kwa kina katika ngazi ya wizara na pia na Kamanda Mkuu wa Polisi wa Jamhuri ya Msumbiji.
Serikali haipaswi kuvumilia na haitavumilia hali kama hii.
Sheria lazima iungwe mkono na ni sawa kwetu sote.
Hakuna aliye juu ya sheria.
Uchunguzi unaendelea ili kutathmini undani wa kila shauri, ukijaribu kulinda hali ya kisaikolojia na kihisia ya wanawake wajawazito, kwa sababu wanastahili heshima ya kibinadamu
Visa vingine
Hii inaongeza matukio ya unyanyasaji yanayowakabili wanawake wa Msumbiji, mengi yakiendelea bila kuripotiwa na vyombo vya habari.
Miongoni mwa kesi zilizokamatwa hivi karibuni na vyombo vya habari ni ile ya Alberto Niquice, naibu wa chama cha Liberation Front of Mozambique (Frelimo), ambaye anakabiliwa na mashitaka ya jinai kwa kumnyang'anya mtoto wa miaka 13 mwaka 2018.
Mapema mwaka huu, mashirika 30 ya kiraia nchini Msumbiji yalidai kusimamishwa kwa uzinduzi wa Niquice, ambao ulichaguliwa tena mwaka 2018.
Hata hivyo, Makamu alichukua madaraka na anafanya kazi kama kawaida katika Bunge la Jamhuri.
Kesi nyingine iliyowekwa kwenye vyombo vya habari ilikuwa ni ile ya unyanyasaji wa ndani uliomkumba Josina Machel, binti wa rais wa kwanza wa Msumbiji, Samora Machel.
Mwezi Oktoba 2015, Josina alidhalilishwa na mshirika wake wa miaka mitatu, Rofino Licuco, akimwacha kipofu katika jicho moja.
Licuco alihukumiwa kifungo cha miaka mitatu na miezi minne jela, pamoja na kulipa kiasi cha meticais milioni 300 (sawa na dola za kimarekani milioni 4.2) kama fidia kwa Josina.
Hata hivyo, Rofino alikata rufaa dhidi ya hukumu hiyo na, mwezi Juni mwaka huu, Mahakama Kuu ya rufaa ilipindua hukumu hiyo kwa sababu hakukuwa na ushahidi wa kutosha katika kesi hiyo.
Utoaji huu Jumanne, mchangie Global Voices: https://globalvoices.org/donate/
Mwaka wa 2020 umekuwaje na bado haujaisha.
Katikati ya yote hayo, sisi Global Voices tumeendelea kuchapisha habari zisizo rasmi kutoka kona nne za dunia, tukiwaletea wasomaji wetu mitazamo ya kipekee duniani kuhusu masuala kama vile janga la COVID-19, harakati za kutetea haki za kibaguzi, maandamano katika nchi kama vile Belarus na Thailand, na mengi zaidi.
Jumuiya ya Global Voices ya wanablogu, waandishi, waandishi wa habari na wanaharakati wa haki za kidijitali wamekuwa wakifanya kazi kwa miaka 16 iliyopita ili kujenga madaraja katika nchi na lugha mbalimbali na kutetea uhuru wa vyombo vya habari, uwazi wa mtandao wa intaneti, na haki ya kila mmoja, kila mahali, ya uhuru wa kujieleza.
Tafadhali Changia Global Voices Utoaji huu Jumanne
Kazi yetu na jumuiya yetu ya kimataifa ya wachangiaji ni ushahidi kwamba mahusiano ya binadamu katika pande tofauti yanaweza kubadili namna watu wanavyoielewa dunia.
Tafadhali changa leo kutusaidia kuendelea na kazi hii muhimu.
● Changia kwa Sauti za Dunia *
Desemba 2004.
Ulilazimika kuwa mwanafunzi wa chuo kikuu kutumia mtandao wa Facebook, Twita haikuwepo, na watumiaji wa mtandao wa intaneti bado waliishi chini ya madaraja ya hadithi za kutisha.
Simu zetu zilikuwa za kijinga, mvujo ulikuwa ni kitu ulichokiita kwenye manyoya kurekebisha, na bado kulikuwa na vitu ambavyo Amazon.com haikuviuza.
Kulikuwa na tofauti kubwa ya tovuti huru za habari, kublogu kulikuwa na afya na hali ilikuwa nzuri, na tuliongea moja kwa moja mtandaoni.
Na Global Voices ilianzishwa.
Hiyo inafanya iwe miaka 15 tangu weve wawepo!
Katika miaka ya mbwa, miaka ya 110.
Katika miaka ya mtandao wa intaneti, ni kama milenia.
Leo tunahitaji kuchukua muda kuishukuru jumuiya yetu nzuri ya kimataifa ya wachangiaji na wasomaji wetu waaminifu na mashabiki kwa kuipa Global Voices nguvu na nguvu ya kuvumilia.
Tangu mwaka 2004 weve imesaidia kutengeneza habari kubwa zaidi duniani.
Tumeshachapisha takribani makala 100,000, tumetengeneza sehemu zinazojitolea kuwezesha jamii za wazawa na zile zisizowakilishwa kwa urahisi kutumia vyombo vya habari vya kidigitali na kutetea haki za mtandaoni, kadhalika tumetengeneza jumuiya ya watafsiri wanaofanya kazi katika lugha 51.
Bila yako, hakutakuwa na Sauti za Dunia.
Tusaidie tufanye jambo hili kuwa jingine la 15.
Kwa kweli tunahitaji msaada wako.
Michango kutoka kwa watu binafsi inatusaidia kudumisha uhuru wetu na inaturuhusu kujihatarisha ili kukua na kubadilika.
Tafadhali tuungane nasi leo!
Changia sasa!
Wasafiri kuvuka mpaka kati ya Ghana na Togo, Afrika Magharibi, tarehe 25 Januari, 2016.
Picha na Hrck4seth kupitia Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0.
Viongozi wa Afrika wamechukua hatua madhubuti, hatua za awali za kuzuia kuenea kwa COVID-19.
Kwa hakika, Vituo vya Kudhibiti Magonjwa barani Afrika (ACDC) vilianzisha jeshi lao la COVID-19 mnamo Februari 5, kabla ya bara hilo kuwa na kisa kimoja.
Leo, Afrika kwa sasa ni eneo lenye athari ndogo zaidi duniani, kukiwa na wagonjwa 1,293,048 waliothibitisha COVID-19 mpaka sasa na kupatikana kwa wagonjwa 1,031,905, kwa mujibu wa CDCP ya Afrika.
Bara hili lina chini ya asilimia 5 ya wagonjwa walioripotiwa na chini ya asilimia 1 ya vifo vyote.
Sasa, nchi za Afrika zinapoongozwa na Umoja wa Afrika kupunguza vikwazo vya COVID-19 na kujiandaa kufungua upya uchumi na mipaka yake, serikali nyingi zinatumia teknolojia mpya.
Uhitaji wa teknolojia ya ki-Afrika yenye umoja ambayo inaweza kufuatilia kusambaa na kuunganisha vituo vya majaribio vya COVID-19 barani kote imepelekea matumizi ya PanaBIOS, teknolojia inayoungwa mkono na Umoja wa Afrika inayohusiana na upatikanaji wa samadi.
PanaBIOS inatoa zana ya simu za mkononi na ya mtandaoni ambayo inatumia aljorithms kuwatafuta na kuwafuatilia watu wanaokabiliwa na vitisho vya kiafya na kuweka kumbukumbu za vipimo vya majaribio kuanzia mwanzo mpaka kwenye maabara za ndani.
Teknolojia hiyo ilitengenezwa na Kampuni ya Kolditin ya Kenya, na kufadhiliwa na AfroChampions, ushirikiano wa umma uliobuniwa ili kuimarisha rasilimali na taasisi za Afrika ili kusaidia kuibuka na mafanikio ya sekta binafsi ya Afrika.
Ghana kwa sasa ni nchi pekee ya Kiafrika inayotumia teknolojia ya PanaBIOS inapofungua upya mipaka yake.
PanaBIOS inahakikisha kwamba wasafiri wanaweza kutumia matokeo ya majaribio kutoka nchi moja ili kuridhisha matakwa ya usafiri wa bandari katika nchi nyingine kwa kutumia zana yao binafsi ya Bios au kwa kuongeza namba ya ujumbe mfupi wa simu za mkononi (SMS/USSD) kwenye nyaraka nyingine za safari.
Maafisa wa afya wa jiji la Port hutumia toleo la mradi huo kuhalalisha matamko ya kiafya kwa namna moja katika nchi mbalimbali.
Sheria kali za kulinda taarifa na faragha
Umoja wa Afrika na CDCP zinawahamasisha nchi wanachama kuunganisha jukwaa la PanaBIOS linalotumia simu za mkononi ambalo litaruhusu matokeo ya taasisi mbalimbali barani kote kuwekwa katikati.
Hata hivyo, uingiliaji wa afya ya kidijitali umeibua maswali mengi kuhusu upatikanaji wa takwimu na faragha ya takwimu.
Ufuatiliaji na udhibiti unaoendeshwa na serikali unaweza kuchochea hofu na kutishia uhuru wa kiraia, hususani barani ambako ni nchi 27 tu kati ya 54 barani Afrika ambazo zina sheria za kulinda data na faragha.
Baadhi ya nchi za Afrika, kama Ghana, zimeanzisha sheria mpya inayompa Rais mamlaka ya dharura ya kukabiliana na janga hili kwa kuamuru makampuni ya simu yatoe taarifa za wateja binafsi kama vile anuani ya wateja, anuani za wateja wa taarifa za simu, takwimu za wateja wa taarifa za simu, takwimu za uhamiaji wa fedha za mkononi zisizokatwa, kanuni za biashara ya fedha za mkononi, na anwani za wateja.
Ili kuhakikisha usalama wa takwimu na faragha, mbinu zote za kujifunzia mashine zinazotumiwa na PanaBIOS zinategemea takwimu zilizokusanywa.
Hiyo ni takwimu zilizokusanywa zinatolewa muhtasari kwa ajili ya uchambuzi wa takwimu na sio takwimu binafsi zinazotumika kuwashambulia watu binafsi isipokuwa kwa lengo la kuwasiliana na watu, ambapo inatakiwa kuwafikia watu wanaohisiwa au walioambukizwa.
Ili kuzuia ukiukwaji wa haki za faragha, Umoja wa Afrika, PanaBIOS, na washirika wake lazima wapendekeze namna utakavyofuata sheria mbalimbali za kulinda haki za faragha zinazotumika nchini humo, kuhakikisha idhini ya taarifa na kuepuka usambazaji wa taarifa kwa ajili ya matumizi ya kibiashara.
Kwa sasa zana hii haina sera ya faragha inayopatikana kwa umma, ambayo inawatolea watumiaji wake mkusanyiko wa takwimu na utendaji wa kushirikiana.
Changamoto ni jinsi sera hii ya faragha ya takwimu itakavyokidhi sheria mbalimbali za kulinda takwimu barani, kitaifa na kimkoa kama vile Mkutano wa Umoja wa Afrika kuhusu Usalama wa Mtandao na Ulinzi wa Takwimu za Binafsi, Mfano wa sheria ya Maendeleo ya Afrika ya Kusini (SADC) kuhusu ulinzi wa takwimu, Mfano wa Jumuiya ya Kiuchumi ya Nchi za Afrika Magharibi (ECOWAS) Sheria ya ziada ya A/SA1/01/10 kuhusu Ulinzi wa Takwimu za Binafsi Ndani ya ECOWAS na Mfumo wa Mawasiliano wa Afrika ya Mashariki kwa ajili ya Cyberlaws.
Utatuzi wa kiteknolojia unaochangia mafanikio ya Afrika COVID-19
Zaidi ya PanaBIOS, mataifa mbalimbali ya Afrika yameanzisha miitikio ya kiteknolojia kwa mgogoro wa COVID-19 ili kupunguza kuenea kwa mgogoro huo.
Kwa mfano, wanasayansi kutoka Senegali walitengeneza kifaa cha kuchuja damu cha dola za Marekani 1 na vifaa vya kuchuja damu kwa ajili ya wagonjwa.
Wellvis, taasisi ya Naijeria, ilitengeneza zana ya COVID-19 Triage tool, zana ya bure mtandaoni inayoweza kuwasaidia watumiaji kujipima wenyewe kiwango cha hatari ya kuambukizwa virusi vya koronavirus kwa kutumia dalili zao na historia ya kuambukizwa virusi hivyo.
Serikali ya Afrika Kusini ilitumia WhatsApp kutoa gumzo la kuwasiliana ambalo linaweza kujibu maswali yanayoulizwa mara nyingi kuhusu imani, dalili, na namna ya kutibu ugonjwa huo.
Na nchini Uganda, wanawake wa soko walitumia zana ya Market Garden kuuza bidhaa zao kutoka kwenye nyumba zao kupitia zana hiyo, na kisha magari ya kuendesha pikipiki kuwasafirisha wateja bidhaa hizo.
Nchi za Afrika zimefanikiwa kudhibiti na kudhibiti usambazaji wa dawa hiyo kwa sababu ya idadi ndogo ya watu, uwezo mdogo wa kupima na kufuatilia vifo, pamoja na uwezekano wa kuwepo kwa dawa za kupunguza maambukizi (SARS-CoV-2) zinazopatikana kwa baadhi ya Waafrika.
Hata hivyo, ni wazi kwamba ubunifu wa kiteknolojia barani Afrika ni kisababishi kikuu cha mafanikio yake katika kudhibiti COVID-19, pamoja na uongozi wa kukata maneno mapema katika janga hili.
Solomon Zewdu, makamu wa daktari katika Mfuko wa Bill & Melinda Gates alieleza kwa ufupi ni kwa jinsi gani, mwezi Januari, hata kama mataifa mengi ya Magharibi yalivyosita, Ethiopia ilianza uchunguzi wa kina kwenye uwanja wa ndege wa Addis Ababa.
Rwanda ikawa taifa la kwanza la Kiafrika kufunga mnamo Machi 21, na nchi nyingine nyingi za Kiafrika baadae: Afrika Kusini ilitekeleza utekelezaji wake wa kufunga kabisa wakati ilipokuwa na wagonjwa 400 tu na vifo viwili.
(Kwa idadi ya watu inayofanana na hiyo, Italia ilikuwa na zaidi ya matukio 9,000 na vifo 400 ilipochukua hatua.)
Tofauti na hivyo, idadi ya wagonjwa na vifo nchini Marekani ni mara sita zaidi ya idadi ya Waafrika.
Wataalamu wa afya ya jamii walitabiri kwamba janga hili lingeathiri barani kwa kutisha kwa miili iliyolala mitaani.
Ni wazi, Afrika imethibitisha vinginevyo.
Habari hii inategemea utafiti uliofanywa na Factcheck Lab, shirika linalodhibiti ukweli lililo Hong Kong na shirika la habari la Global Voices ambalo mwandishi wake ni mwanachama.
Tangu Septemba 22, taarifa za habari na makala za mitandao ya kijamii zinazosambaa kwenye mtandao wa intaneti unaozungumza Kichina zinadai bila usahihi kwamba Mwanasayansi Mkuu wa Shirika la Afya Duniani, Dkt. Soumya Swaminathan, alisema chanjo za Chinas COVID-19 zimekuwa na athari.
Taarifa na makala hizi zinataja kama chanzo cha video ya dakika moja iliyotengenezwa na kituo cha televisheni cha China Central Television kwa ajili ya programu ya kushirikiana video ya China Miaopai.
Video hiyo inaonesha hotuba ya Mkurugenzi Mkuu wa Afya Duniani Tedros Adhanom Ghebreyesus juu ya umuhimu wa kukuza chanjo ya COVID-19, ikifuatiwa na matamshi ya Dkt. Swaminathan.
Katika video ya CCTV, ambayo taarifa zake zinamwita mwanasayansi mkuu wa Shirika la Afya Duniani: Chanjo za Kichina zimethibitika kuwa na athari (), hii ni hotuba ya Swaminathan:
Kama unavyofahamu, wana mpango madhubuti wa maendeleo ya chanjo na baadhi ya wagombea wao wa chanjo wapo katika hatua za awali za uchunguzi wa kitabibu, kwa hiyo hili pia ni jambo linalotupendeza, kwa hiyo tunawafuatilia kwa karibu wale.
Baadhi ya wagombea wao kwa hakika wamekuwa na mafanikio katika majaribio ya kitabibu yanayoendelea.
Hata hivyo, hotuba ya awali ya Dkt. Swaminathan imehaririwa.
sentensi yake ya mwisho, kwa ukweli, ilianza na neno kama, na nyuma ya muziki wa video hiyo inaifanya ionekane kana kwamba anasema ilithibitika badala ya kuthibitika.
Matamshi kamili ya Dkt. Swaminathan ni yafuatayo:
Tumekuwa tukijihusisha na majadiliano na China kwa miezi kadhaa iliyopita kwa sababu, kama unavyofahamu, wana programu hai ya maendeleo ya chanjo na baadhi ya wagombea wao wa chanjo wapo katika hatua za awali za majaribio ya kitaaluma kwa hiyo hili ni jambo la kuvutia kwetu kwa hiyo tunawafuatilia kwa karibu sana.
Tumekuwa na majadiliano ya kujenga na ya wazi pamoja nao na wamekuwa wakirudia uwajibikaji wao wa upatikanaji wa kimataifa kama baadhi ya wagombea wao wangethibitika kuwa na mafanikio katika majaribio ya kliniki yanayoendelea.
Kwa hiyo nafikiri mazungumzo yanaendelea, bado ni ya wazi na tuna matumaini kwamba nchi zaidi zitajiunga.
Maoni hayo yalisemwa kwenye mkutano na vyombo vya habari vya WHO uliofanyika Septemba 21.
Maelezo kamili ya tukio hilo la masaa moja na dakika 30 yanaweza kupatikana hapa.
Mkutano huo ulilenga kutoa habari mpya kuhusu mpango wa dola bilioni 18 za Marekani unaofanywa na Shirika la Afya Duniani pamoja na mashirika mengine ya kusambaza chanjo inayotarajiwa ya COVID-19 duniani kote.
Mpaka sasa, nchi 156 zimetia saini kwa ajili ya mpango huo; wala China wala Marekani havipo miongoni mwa nchi hizo.
Kama ilivyotarajiwa, video ya CCTV, pamoja na taarifa za habari na makala zilizozalishwa, zimevutia watu wengi kuunga mkono uzalendo.
Makala kwenye mtandao wa Weibo na Daily Economic News ina zaidi ya wafuatiliaji 337,000.
Yafuatayo ni baadhi ya maoni maarufu zaidi:
Ninajivunia sana wewe, nchi yangu.
Hii ni zawadi bora kwa ajili ya Siku ya Taifa na Sherehe za Katikati ya Majira ya Kupukutika.
Huwezi kufikiria kasi ya China.
Ninajivunia sana nchi yangu ya asili.
China inaokoa dunia yote.
Baada ya waangalizi wa ukweli kuonyesha kwamba Dkt. Swaminathans maneno yalikuwa yamepotoshwa, baadhi ya vyombo vya habari, ikiwa ni pamoja na CGTN na CCTV, vilifuta makala zao za mitandao ya kijamii.
Miongoni mwao ni Chama cha Vijana wa Kikomunisti cha China, ambacho makala yake ilitumiwa na mtumiaji wa Twita @Emi-2020JP kabla haijatoweka kwenye mtandao wa Weibo:
TEDros lazima wapewe sindano ya chanjo kwanza.
Kama ilivyo kwa @Emi-2020JP, watumiaji wengi wa mtandao wa Twita waliamini kuwa Shirika la Afya Duniani (WHO) lilikuwa linaisaidia China kupotosha video hiyo, na waliweka maoni ya hasira kwenye mtandao wa Tedros:
Tedros ni msala!
Nitalipa ili kuwapa Tedros sindano za ziada!
Jana mama yangu aliniambia, vyombo vya habari vya nyumbani vilisema kuwa Marekani watanunua kiasi kikubwa cha chanjo kutoka China.
Hebu waishi kulingana na ndoto zao.
Huduma nzuri kama hii, kuanzia kuficha kuenea kwa virusi mpaka kuuza chanjo za China!
Ingawa makala nyingi za Kichina zimefutwa, bado nakala zinaendelea kusambaa kwenye mitandao ya kijamii, kama makala hii ya umma kwenye mtandao wa WeChat.
Vyombo vya habari vinavyounga mkono Beijing nchini Hong Kong, kama vile Speak Out HK (na Today Review), pia vimechapisha habari zinazotokana na video hiyo.
Kuna takribani chanjo 200 za COVID-19 katika hatua mbalimbali za majaribio ya kitaaluma duniani kote, na kadhaa kati ya hizo zinatengenezwa na maabara za Kichina.
Hakuna hata mmoja wao aliyefanikiwa kupitisha awamu ya 3 ya mashitaka.
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Mamia ya Waangola waliingia mitaani mnamo Septemba 12 jijini Luanda, Benguela, na katika miji mingine 15 kupinga ghasia za polisi.
Maandamano yalifanyika kufuatia mshtuko uliotokana na habari kwamba Silvio Dala, daktari mwenye miaka 35 alipoteza maisha yake mnamo Septemba 1 akiwa chini ya ulinzi wa polisi.
Kwa mujibu wa mamlaka, Dala aliondoka kwa gari kutoka hospitali ya David Bernardino Paediatric huko Luanda, ambako alifanya kazi kama mkurugenzi wa kliniki wakati aliposimamishwa na maafisa wa polisi kwa kosa la kutovaa kinyago cha kufunika uso.
Daktari alipelekwa kwenye kituo cha polisi cha Catotes, katika mitaa ya mji mkuu Rocha Pinto, alipoonyesha dalili za uchovu na kuanza kuzama, baada ya kuanguka vibaya, jambo ambalo lilisababisha majeraha madogo kichwani, taarifa rasmi ya polisi ilisema.
Pia inasema kwamba Dala alifariki wakati maafisa wa polisi walipokuwa wakimpeleka hospitali.
Umoja wa Madaktari unapinga toleo hili.
Rais wa mashirika, Adriano Manuel, aliambia Voice of America (VOA) kwamba kuna utata katika ufafanuzi wa mamlaka unaodokeza kwamba daktari huyo alitendewa vibaya kimwili.
Manuel aliiambia Deutsche Welle (DW) kwamba sababu ya kifo kinachoelezewa na polisi siyo halisi.
Yeyote ambaye ni daktari na amejifunza madawa anajua kwamba hiki sio kilichomuua Silvio.
Kwa mujibu wa DW, chanzo kutoka Wizara ya Mambo ya Ndani kilisema kuwa uchunguzi wa maiti, uliofanywa mbele ya familia na mwendesha mashitaka, ulihitimisha kuwa daktari hakuwa mhanga wa shambulio hilo.
Umoja huo umesema utachukua hatua za kisheria dhidi ya polisi.
Wakati huo huo, serikali ya Angola ilitangaza kuundwa kwa tume ya Wizara ya Afya ya kuchunguza tukio hilo.
Waandamanaji pia hawakuamini toleo la polisi la kifo cha Dala.
Alama zilizotumika kwenye maandamano jijini Luanda, katika maeneo mbalimbali ya jiji zilisema: Hakuna mauaji tena, Unalipwa ili kulinda, haulipwi ili kuua, mimi ni Silvio Dala, Walimuua Silvio Dala.
Pia kulikuwa na wito kwa Waziri wa Mambo ya Ndani Eugénio Laborinho kujiuzulu.
Maandamano hayo yaliandaliwa na Umoja wa Madaktari na vikundi kadhaa vya kiraia pamoja na mashirika.
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Tangu kuanza kwa janga hili nchini Angola, matukio kadhaa ya vurugu za polisi yamekuwa yakiripotiwa wakati wa uchunguzi kuhusiana na uwajibikaji, na wakati mwingine kusababisha vifo vya raia.
Akiongea na Lusa, kikosi cha ubakaji 10 Pacotes, ambacho jina lake halisi ni Bruno Santos, kilitoa wito kwa Lugarinho kujiuzulu pamoja na shule bora za mafunzo ya polisi ili kuboresha mwenendo wao.
Polisi ni shirika ambalo ni lazima liwape raia uhakika, leo tunaishi katika hali ya kutokuwa na usalama mahali ambapo raia wote wanaogopa wanapokuja na polisi, alisema.
Maandamano ya kupinga kifo cha daktari Silvio Dala mjini Luanda.
Picha na Simão Hossi, CC-BY 3.0
Wengi waliingia kwenye mtandao wa Facebook na WhatsApp kupinga tukio hilo.
Mwanaharakati na msomi Nuno Álvaro Dala aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
POLISI YA KITAIFA IMEHIBITISHWA KWA KIFO CHA DHARURA SilVIO DALA
Picha zina nguvu na zinaonekana vizuri.
Sote tunapaswa kudai haki ifanyike.
Ni lazima polisi walipe gharama za makosa waliyoyafanya.
Mambo hayataendelea hivyo.
Kwenye mtandao wa Twita, Isabel dos Santos, mwenyekiti wa zamani wa kamati ya waratibu (PCA) wa kampuni ya mafuta ya taifa Sonangol, na binti wa rais wa zamani José Eduardo dos Santos, alisema:
Siku ya nyuma ya miaka kumi na nusu iliyopita imepigwa marufuku na kupigwa marufuku na kupigwa marufuku.
Isabel Dos Santos (@isabelaangola) Septemba 11, 2020
#IamSilvioDala.
Siku ya Jumamosi Umoja wa Madaktari wa Angola (SINMEA) ulitangaza maandamano ya amani na kimya kimya, wakiwataka wataalamu wote wa afya, vyama vingine na jamii za kiraia kupinga vurugu za polisi katika kumbukumbu ya Silvio Dala, saa 12:30 jioni Largo da Mutamba
Kichwa cha habari cha picha: Waangola wanaingia mitaani kupinga ghasia za polisi na kutoa wito wa kumalizwa kwa mauaji
Wakati huo huo, Alejandro, ambaye pia ni mtandao wa Twita, alihoji ushiriki wa wafuatiliaji wa mtandaoni wa Angola katika shauri hili:
Wakati huohuo, George Floyd foi morto os chamados Influencers Angolanosshowam o sua Support aonyango Black Lives Matter, lakini kwa mtazamo wa death do medico統ano Sílvio Dala os sac sac sac sac sacred influencers não Nada emnyango aمية!
Ale Alejandro (@AlejandroCutieG) Septemba 7, 2020
Wakati George Floyd alipouawa wale wanaoitwa Waangalizi wa Angola walionyesha kuunga mkono harakati za Black Lives Matter, lakini baada ya kifo cha daktari wa Angola Silvio Dala, kaka hawa hawa hawafanyi lolote kuhusu hasara hiyo!
Hachalu Hundessa akihojiana na OMN kupitia Firaabeek Entertainment / CC BY 3.0.
Wahariri wanasema: Huu ni uchambuzi wa sehemu mbili wa Hachalu Hundessa, mwanamuziki maarufu wa ki-Somomo ambaye mauaji yake yalichochea vurugu za kidini zisizo za kiutamaduni zilizochochewa na upotoshaji wa habari mtandaoni.
Soma Sehemu ya Pili hapa.
Mwimbaji wa Ki-Ethiopia wa Iconic Hachalu Hundessa alipata umaarufu kwa kutumia kipaji chake cha ubunifu kukuza uelewa wa watu wa Oromo.
Aliuawa katika kitongoji cha mji mkuu wa Ethiopia, Addis Ababa, tarehe 29 Juni.
Usiku huo, saa 9:30 usiku, Hachalu alipokuwa akitoka kwenye gari lake, mtu mmoja anayedaiwa kuitwa Til Year Yami aliingia kwenye gari lake na kupiga risasi kwenye kifua cha wasanii.
Alipelekwa haraka kwenye hospitali iliyokuwa karibu, ambapo ilitangazwa rasmi kuwa amefariki dunia.
Baadaye iligundulika kuwa risasi hiyo iliharibu sana viungo vyake vya ndani.
Mkuu wa polisi wa Addis Ababas aliripoti kuwa washukiwa wawili walikamatwa.
Baada ya siku chache, mamlaka za serikali zilishtaki madai ya muuaji pamoja na wenzake wawili.
Kufuatia mauaji yake, nchi imejikakamua kukabiliana na vurugu zilizofuata.
Ukweli kuhusu mauaji ya Hachalu bado haujawa wazi kabisa, na baadae, uvumi ulianza kusambaa wakati wanasiasa na wanaharakati walipovamia migogoro ya muda mrefu kati ya Wasomani na Waamahara, makundi mawili makubwa ya kikabila nchini Ethiopia.
Siku hiyo, waombolezaji walifurika katika mitaa ya Addis Ababa pamoja na miji na miji katika jimbo lote la Oromia.
Asubuhi iliyofuata, Mtandao wa Habari wa Oromia (OMN), kituo cha televisheni cha setilaiti ambacho Hachalu alikuwa na mahojiano yake ya mwisho, kilitoa habari za mtandaoni na televisheni wakati kaseti yake ilipohamishwa kutoka Addis Ababa kwenda kwenye mji wa nyumbani wa Hachalus, Ambo.
Safari ya polepole, ya televisheni iligeuka kuwa vita kubwa kati ya mamlaka za serikali na wanasiasa wa upinzani kuhusiana na mahali ambapo Hachalu angezikwa, na OMN ilivuruga habari zake wakati wasikivu hao walipolazimika kurejea Addis Ababa.
Watu wasiopungua kumi waliuawa na wengine walijeruhiwa jijini Addis Ababa.
Mapambano hayo yalisababisha kukamatwa kwa wanasiasa kadhaa wa upinzani ikiwa ni pamoja na Jawar Mohammed, kiongozi wa OMN, na mwanasiasa wa upinzani Bekele Gerba, ambao wote walishitakiwa kwa kosa la kuchochea ghasia hizo.
Mkanganyiko ulizuka baada ya mamlaka za serikali hatimaye kuurudisha mwili wa Halachu jijini Ambo kwa helikopta, ambapo vyama vya upinzani viliendelea kupambana, na kuwazuia wanafamilia waliofiwa kuzikwa vizuri.
Wakati huo huo, ghasia na vurugu ziliendelea.
Ghasia za siku tatu ziliikamata sehemu za Oromia na Addis Ababa, kwa gharama kubwa: watu 239 waliachwa wakiwa wamekufa; mamia wengine walijeruhiwa na zaidi ya watu 7,000 walikamatwa kwa vurugu na uharibifu wa mali unaolingana na mamilioni ya ndege wa Ethiopia.
Tarehe 30 Juni, serikali iliweka sheria ya kuzima mtandao wa intaneti ili kujaribu kuzuia maombi ya matumizi ya nguvu katika mitandao ya kijamii ambayo ilidumu kwa majuma matatu.
Idadi kadhaa ya watu walipigwa risasi na kuuawa na vikosi vya usalama vya serikali, lakini vyombo kadhaa vya habari ikiwa ni pamoja na Voice of America na Addis Standard viliripoti kuwa makundi ya watu wenye hasira kutoka kundi la kabila la Kiislam walishambulia miji na miji ya watu wenye imani tofauti kusini mashariki mwa Oromia, wakilenga familia zisizo za Ki-Oromo, zisizo za Waislamu katika eneo hilo.
Vingi vya vurugu hizi viliangukia katika misingi ya asili ya Amahara-Oromo, lakini dini inaweza kuwa imekuwa na nafasi kubwa kutokana na uelewa wa kina wa asili ya eneo husika: Watambulishaji wa asili ya kusini mashariki kwa kawaida huunganisha dini ya Uislamu na lugha ya Afan-Oromo.
Mkulima mmoja nchini humo anasemekana alifikiri kuwa Hachalu alikuwa Oromo baada ya kutazama mazishi ya Hachalu kwenye televisheni yaliyofuata utamaduni wa Kanisa la Ki-Ethiopia la Orthodox Tewahedo.
Kwa mujibu wa taarifa, waathirika wengi wa vurugu mbaya zaidi walikuwa ni waumini wa kikundi kidogo cha Kikristu Amharas, waumini wa Kikristu Oromos na watu wa Gurage.
Mashuhuda wa tukio hilo wanasema makundi ya watu yaliharibiwa na kuchomwa moto mali, walifanya vitendo vya kuuawa na kukatwa kichwa na waathirika waliopoteza maisha yao.
Mahojiano ya ajali
Wakati habari za mauaji ya Hachalus zilipotokea kwa mara ya kwanza, vyombo vya habari vya ki-Somali vilivyo ughaibuni viliingia kwenye mahojiano ya hatima ya Hachalus na host wa OMN Guyo Wariyo, yaliyotokea wiki moja kabla ya Halachu kuuawa.
Wakati wa mahojiano, Guyo alimuuliza Hachalu maswali ya kuamsha hisia kuhusu madai yake ya kuhurumia chama tawala, akimkatiza mara kadhaa ili kupinga majibu yake.
Hachalu alikana masikitiko yoyote dhidi ya chama tawala, lakini pia alilaumu vyama vya siasa vya ki-Somo vilivyokuwa na utengano mkubwa, akionyesha uhuru wake imara kama mfikirizi na mwanamuziki sifa ambayo ilimfanya kuwa shabaha ya unyanyasaji wa mtandaoni mpaka siku ya mauaji yake.
Wakati fulani, hata hivyo, Guyo alimuuliza Hachalu kuhusu ukosefu wa haki wa kihistoria unaodaiwa kufanywa dhidi ya watu wa Oromia na Menelik II, mtawala wa Ethiopia wa karne ya 19 aliyeitengeneza Ethiopia ya kisasa.
Hachalu aliwashtua baadhi ya wasikilizaji pale alipojibu kwamba farasi aliyeonekana kutoweza kufa katika sanamu ya Menelks huko Addis Ababa ni wa mkulima wa Ki-Somomo aitwaye Sida Debelle, na kwamba Menelik alimnyang'anya farasi huyo.
Majibizano haya yalivuta makofi na ukosoaji kutoka kwa wachambuzi kwenye mtandao wa Facebook na Twita.
Wakati Hachalu alipouawa wiki moja baadae, wanachama wengi wa jamii ya watu wanaoishi nje ya nchi hiyo walidhania mara moja kwamba ukosoaji dhidi ya Hachalus wa Mfalme Menelik II uliwakasirisha waungaji mkono wa mfalme Ethiopia, jambo ambalo linaweza kusababisha kuuawa kwake.
Kwenye mitandao ya kijamii, watumiaji wa mtandao wa Oromia walijikita mno kwenye matamshi yanayohusiana na Hachalus Menelik, yaliyowafanya wengi kupindukia kuelekea kwenye kampeni za udanganyifu zenye hila.
Mahojiano yaliyobaki yalikuwa na masuala mengine yaliyojaa migawanyiko na migongano ndani ya jamii ya ki-Somoni.
Wakati wote wa mahojiano, Guyo alimujaza Hachalu kuhusu mageuzi ya kisiasa yanayoendelea katika maeneo ya vijijini, akizua hisia za kupinga serikali kwa kuuliza maswali kuhusu Waziri Mkuu Abiy Ahmed, ambaye yeye mwenyewe ni Muamomo, na ikiwa serikali imeshughulikia madai ya Waamomo baada ya Waziri Mkuu kuingia madarakani mwaka 2018.
Hachalu alirudia kuhusika kwake na siasa za ki-Somoni lakini aliwakosoa wale wanaotilia mashaka utambulisho wa ki-Somoni wa Abiys.
Alitetea msimamo wake dhidi ya viongozi wa juu wa upinzani wa Ki-Somomo waliotafuta ushirika na chama tawala cha Tigrai People's Liberation Front (TPLF), ambacho kilikuwa chama kikuu cha kihistoria kilichokuwa na uhusiano wa kihistoria na chama tawala cha Ki-Ethiopia kiitwacho EPRDF).
TParaan iligeuka kuwa chama cha upinzani mara baada ya Abiy kubomoa chama cha EPRDF.
Hachalu pia alishughulikia vurugu za kisiasa katika mkoa wa Oromia, akiwalaumu mamlaka za serikali pamoja na kikundi cha wanamgambo wenye mrengo wa kulia wa Chama cha Ukombozi wa Kiislam (OLF) (kinachofahamika kirahisi kama OLF-Shane).
Kufuatia mauaji ya Hachalus, serikali iliweza kupata na kuachia hadharani mahojiano ya dakika 71.
Utepe uliopotea ulijumuisha maelezo ya Hachalus kuhusu vitisho vya kifo alivyopokea kutoka sehemu za magharibi mwa Oromia, ambako wanamgambo wa OLF-Shane wako hai.
Hachalu alisema aliamini asingeshambuliwa kwenye mitandao ya kijamii kama angemsifu OLF-Shane.
Alishughulikia mgogoro wa moja kwa moja aliokuwa nao na Getachew Assefa, Mkuu wa Usalama na Ujasusi wa Ethiopia wakati wa kipindi cha TP円.
Guyo, aliyetangaza mahojiano haya kwenye mtandao wa Facebook kama njia ya kutazama televisheni siku chache kabla ya matangazo, amekamatwa na serikali inachunguza ukanda wa mahojiano wa dakika 71 ili kupata taarifa zaidi zinazoweza kusaidia kujua ukweli kuhusu mauaji ya Hachalu.
Soma zaidi kuhusu matokeo ya mauaji ya Hachalu Hundessa katika Sehemu ya II.
Picha kutoka kwenye video ya You Tube ya Guardian inayohusu unyanyasaji wa viungo vya uzazi vya wanawake.
COVID-19 imeathiri sana haki za wanawake katika Mashariki ya Kati na Afrika Kaskazini (MENA), kuanzia ongezeko la unyanyasaji ndani ya nchi mpaka kupoteza kazi.
Lakini pia kuna sehemu isiyoonekana sana ambapo wanawake wanaathirika: unyanyasaji wa viungo vya uzazi vya wanawake (FGM), kutokana na kuharibika kwa uwezo wa kuzuia ugonjwa huo.
Mwezi Aprili, Umoja wa Mataifa ulitangaza kwamba kutokana na machafuko yanayohusiana na mipango ya kuzuia maambukizi, wagonjwa milioni mbili wa FGM wanaweza kutokea katika muongo ujao ambao vinginevyo ungeweza kuepukwa.
Ukataji wa viungo vya uzazi vya wanawake ni pamoja na hatua zote zinazohusisha kuondolewa kwa sehemu au kwa sehemu sehemu sehemu sehemu sehemu ya viungo vya uzazi vya wanawake, au majeraha mengine kwa viungo vya uzazi vya wanawake kwa sababu zisizo za kitiba, kwa mujibu wa Shirika la Afya Duniani (WHO).
Zoezi hili, linalotokana na tamaduni, tamaduni na imani za kidini barani Afrika, Mashariki ya Kati na Asia, hufanywa na wakunga au waponyaji kwa kutumia visu, wembe au vioo.
FGM, inayojulikana pia kama kukata viungo vya uzazi, inachukuliwa sana kama moja ya maonyesho ya unyanyasaji dhidi ya wasichana na wanawake, na bado haijaripotiwa sana katika Mashariki ya Kati.
Inakadiriwa kuwa inaathiri angalau wanawake milioni 200 duniani kote.
Suala hili limefafanuliwa katika video hii ya UNICEF:
Katika mkoa wa MENA, Uchinjaji wa Viungo vya uzazi vya wanawake (FGM) ni tatizo ambalo linahusu Misri, Sudani, Yemen, Iraq na Djibouti.
Carlos Javier Aguilar, Mshauri wa Mkoa wa Ulinzi wa Watoto, anaeleza zaidi.
Somalia ina maambukizi makubwa ya FGM yenye takribani asilimia 98 ya wanawake wenye umri kati ya miaka 15 na 49 ambao wamejikuta wakikatwa viungo vya uzazi.
Nchini Djibouti, inakadiriwa kuwa asilimia 93 wameathirika, Misri, asilimia 91, Sudani, asilimia 88, Mauritania, asilimia 69, Yemen 19 percent na Iraq, asilimia 7, kwa mujibu wa takwimu za hivi karibuni zilizotolewa mwezi Juni na Mfuko wa Idadi ya Watu wa Umoja wa Mataifa (UNFPA).
Utaratibu huo unatofautiana kwa mujibu wa tabaka la jamii, kabila na elimu katika kila nchi, kukiwa na tofauti kubwa kati ya maeneo ya mijini na vijijini.
Mfumo wa FGM mara nyingi hutokea miongoni mwa familia masikini, zenye elimu kidogo katika maeneo ya vijijini.
Nchini Yemen, FGM ipo kwenye maeneo ya pwani lakini siyo ya kawaida kaskazini.
Nchini Iraq, zoezi hili limeenea zaidi katika mikoa ya Kaskazini ya Kurdi.
Nchini Misri, kuna idadi kubwa zaidi miongoni mwa wasichana wanaoishi Misri ya Juu.
Nchini Mauritania, zaidi ya asilimia 90 ya wanawake kutoka katika familia masikini zaidi wamevumilia FGM ukilinganisha na asilimia 37 ya wanawake kutoka katika familia tajiri zaidi.
FGM: Ukiukwaji usioripotiwa
Ukubwa na ukubwa wa FGM unaweza kupuuzwa kwa sababu taswira rasmi ya kidunia ya FGM/C haijakamilika, kwa mujibu wa ripoti ya pamoja ya mwezi Machi, iliyoandaliwa na Equality Now, End FGM European Network na US End FGM/C Network.
Taarifa hiyo imeonyesha ushahidi unaoongezeka kwamba desturi hiyo pia inafanyika katika maeneo mengine ikiwa ni pamoja na Mashariki ya Kati na Asia, na ulimwengu unadharau FGM.
Majaribio madogo ya utafiti yameonyesha kwamba FGM pia inafanya kazi nchini Irani, pamoja na majimbo ya Ghuba kama vile Kuwait, UAE, Oman, na Saudi Arabia.
Divya Srinivasan kutoka Equality Sasa aliiambia shirika la habari la Reuters kwamba alishangazwa na matokeo ya masomo madogo kutoka maeneo kama Saudi Arabia na Oman, ambayo kwa kawaida siyo nchi zinazokuja akilini unapofikiria FGM.
Taarifa hiyo, iliyochapishwa wakati wa kilele cha mgogoro wa COVID-19 katika Mashariki ya Kati, haikuchukuliwa na vyombo vya habari vinavyozungumza Kiarabu wala kutafsiriwa katika Kiarabu, ikiwa na habari kidogo sana za FGM katika Kiarabu.
Ukosefu huu wa ufahamu wa jamii unaweza kuendeleza mtazamo kwamba FGM si suala la kujali.
Miiko ya kijamii
Katika Mashariki ya Kati, miiko inayozunguka miili ya wanawake na kujamiiana huzuia majadiliano ya wazi kwa umma kuhusu masuala nyeti kama vile FGM, ambayo mara nyingi huhusishwa na imani za kitamaduni, kidini na kitamaduni.
Nchini Misri, kwa mfano, Wakristo na Waislamu wanaamini kuwa kutahiriwa kwa wasichana kunawafanya wawe na sura ya kuvutia kwa waume zao wajao; akina mama wanahofia kuwa wasichana wao hawawezi kuolewa kama wasingekatwa, kwa mujibu wa ripoti ya Stop FGM Middle East, kampeni iliyoanzishwa mwaka 2013 ya kukuza uelewa kuhusu FGM na ambao lengo lao ni kupata ujumbe kwamba FGM ipo si tu Afrika, lakini pia katika nchi nyingi za Mashariki ya Kati na Asia.
Taasisi hiyo inatetea kupata taarifa zaidi kuhusu FGM na imetengeneza kifaa cha kufanyia utafiti ili kuwasaidia watu na makundi kutengeneza utafiti wa kiwango kidogo kuhusu FGM.
Isipokuwa kuwepo na tukio kubwa linalotengeneza vichwa vya habari, kama vile kifo cha hivi karibuni kinachohusiana na FGM cha msichana wa miaka 12 kusini mwa Misri mwezi Februari, watu huepuka mada hiyo.
Ghida Hussein, mwanafunzi wa Misri anayefanya utafiti wa FGM, aliiambia Global Voices:
Wakati tusipozungumzia suala hili, ni kana kwamba kuna tatizo.
Mara nyingi FGM hufanya mazoezi kimya kimya nyuma ya milango iliyofungwa.
Inatokea mbali na vituo vya serikali vya mijini vyenye elimu ambako wanaharakati na wanasiasa wameketi.
FGM ni suala nyeti linalotatanisha na isipokuwa kuwepo na uangalifu wa kimataifa na ufadhili, halichukuliwi kama kipaumbele na tabaka la wanasiasa wanaume.
Kuvunja mwiko na kuzungumzia FGM kunaweza kuwaweka hadharani wapigania Haki za Binadamu na wahanga katika hali ya kuchukia matamshi na kejeli.
Huko Oman, mwanaharakati wa haki za wanawake Habiba al Hinai, mwanzilishi wa Chama cha Omani cha Haki za Binadamu (OAHR), alifanya utafiti huko Oman mwaka 2017 na kugundua kuwa asilimia 78 ya wanawake wamekatwa.
Baada ya kuchapisha matokeo ya uchunguzi wake mtandaoni, Habiba alipata mashambulizi na vitisho:
Niliweka matokeo yangu mtandaoni na majibu yalikuwa makubwa.
Nilishambuliwa na wanaharakati wa kidini wanaosema kuwa kutahiriwa kwa wanawake ni aina ya ibada ya Kiislamu.
Jijini Oman, ambako FGM haitambuliwi rasmi, hakuna ulinzi wala msaada kwa wahanga.
Habiba aliongeza kwenye taarifa hiyo:
Unawezaje kumwomba aliyenusurika aongee na FGM na kisha kukabiliana na madhara yote yanayotokana na kukosolewa na kudhalilishwa mtandaoni, familia yake na kabila lake wanaweza kumkana, labda mume wake atamtaliki bila msaada sahihi.
Sitarajii wanawake hawa wazungumze kwa uhuru na kukabiliana na jamii.
Kuondolewa kwa FGM: Ni polepole sana, pia haifai
Nchini Yemen na Umoja wa Falme za Kiarabu, FGM imepigwa marufuku katika vituo vya afya, lakini si nyumbani.
Nchini Mauritania, kuna vizuizi vya kisheria, lakini hakuna katazo la moja kwa moja.
Nchini Iraq, FGM imepigwa marufuku katika mkoa huru wa Kikurdi lakini bado ni sheria katikati ya Iraki.
Hata hivyo, kumekuwa na mafanikio makubwa ya kukomesha FGM.
Kufuatia miaka kadhaa ya utetezi kutoka kwa mashirika ya kutetea haki za wanawake, Misri ilipiga marufuku zoea hili mwaka 2008.
Sudani, katika mpito wa kisiasa baada ya miaka 30 ya udikteta, ni nchi ya hivi karibuni kuachana na FGM mwezi Aprili.
Lakini utekelezaji wa sheria bado ni changamoto kubwa kwa sababu FGM bado ina kiwango cha juu cha kukubalika na kuenea.
Ingawa sheria ni kizuizi muhimu, bado hazitoshi.
Nchi zinahitaji mikakati ya kitaifa, inayoeleweka ambayo inajumuisha taarifa kutoka kwa polisi, mahakama, viongozi wa dini, watoa huduma za afya na elimu kwa jamii za kiraia.
Mfululizo wa matatizo ya kimkoa na utawala wa kiimla umechelewesha mageuzi, ukizuia kampeni na raslimali za kukabiliana na ukiukwaji wa haki za wanawake.
Hivi sasa, huku mtazamo wa dunia ukielekezwa kwenye COVID-19 na athari zake za kiuchumi, miradi mingi inayotetea haki za wanawake na kutoa huduma za kijamii kwa wanawake wanyonge imeahirishwa au haipo tena kama kipaumbele.
Huku familia zaidi zikiangukia chini ya mstari wa umaskini na wasichana wakiondolewa shuleni au kulazimishwa kuingia kwenye ndoa za mapema, FGM inaelekea pia itaendelea kufanyika bila ya taarifa katika eneo hilo.
Abubakar Ibrahim Dadiyata, picha imetumiwa kwa ruhusa kutoka The SignalNg.
Abubakar Ibrahim Dadiyata, mhadhiri na mkosoaji mkali wa serikali ya Naijeria, alitekwa nyara kutoka nyumbani kwake mnamo Agosti 1, 2019, katika mtaa wa Barnawa huko Kaduna, kaskazini magharibi mwa Naijeria.
Mwaka mmoja baada ya kutekwa kwake, Dadiyata hajapatikana.
Abubakar Ibrahim (Didiyata) alitekwa kutoka nyumbani kwake katika jimbo la Kaduna, Naijeria.
Haijulikani alikuwa wapi.
Familia na marafiki zake wanadai jibu la swali: @dadiyata yuko wapi?
Abubakar ni mhanga wa kupotea kwao kwa lazima.
Dadiyata anafundisha katika Chuo Kikuu cha Shirikisho cha Dutsinma, Jimbo la Katsina.
Kama mwanachama wa chama cha upinzani, Peoples Democratic Party, Dadiyata mara nyingi alishirikiana na wanachama wa chama tawala cha All Progressive Congress kupitia mitandao ya kijamii.
Soma zaidi: Utetezi umeongezeka kufuatia kutekwa kwa mkosoaji wa serikali ya Naijeria
Serikali na mashirika ya serikali hayafanyi chochote.
Dadiyata alichukuliwa kwa nguvu na watekaji takribani saa 1 asubuhi alipowasili nyumbani kwake, mwaka mmoja uliopita mnamo Agosti 1, 2018, Premium Times iliripoti.
Kadija, mke wa Dadiyatas anakumbuka katika mahojiano na BBC kwamba mume wake alikuwa akipiga simu, gari lake lilikuwa bado linaenda kazi, wakati alipokamatwa na watekaji wake.
Ingawa Kadija hakuweza kusikia kilichotokea kwenye simu au alikuwa akizungumza na nani, alikumbuka kuwa watekaji wa mumewe walimfuata, hata waliingia ndani ya nyumba.
Mke wa Dadiyatas alitazama kutoka chumbani kwake walipokuwa wakimfukuza mume wake.
Kwa bahati mbaya, bado hakuna taarifa kuhusu aliko Dadiyatas.
Inasikitisha sana, Kadija aliiambia BBC, wakati watoto wao wakiendelea kuuliza kuhusu baba yao aliyepotea.
Badala ya kumpata Dadiyata, mashirika ya usalama nchini Naijeria yanajitenga na aina yoyote ya hatia au lawama kwa kutoweka kwake.
Idara ya Usalama wa Taifa ya Naijeria (DSS) mwezi Januari imekanusha kuwa na Dadiyata chini ya ulinzi.
Shirika la usalama wa taifa lilisema kwamba kwa kuwa Dadiyata alichukuliwa kutoka kwenye nyumba yake na wanaume wenye silaha, hilo halimaanishi kuwa wanaume hao walikuwa ni wafanyakazi wa DSS.
Vivyo hivyo, Aisha Dikko, mwanasheria mkuu wa Jimbo la Kaduna, alikana kujua wapi au kuhusika kwa namna yoyote katika utekaji nyara wa Dadiyatas.
Jambo lolote lililo kinyume ni madai mabaya yanayotaka kueneza ukweli kwamba alitekwa ndani ya Jimbo la Kaduna kumaanisha kujihusisha na serikali ya jimbo hilo, alisema Decto.
Hata hivyo, kupingwa huku kwa mke wa Dadiyatas na watoto wao wawili na serikali ya Jimbo la DSS na Kaduna hakupunguzi maumivu makali ya mke wa Dadiyatas na wala hakurudishi uhuru wake.
Ombi la kuachiwa kwa Dadiyatas bado linaonekana kwenye mtandao wa Twita katika alama habari hii # One YearWithOutDadiyata, wakati Wanaijeria wanapodai kuachiwa kwake.
Bulama Bukarti alilalamikia tukio hilo kwamba aina hii ya kutokuadhibiwa kumeisababishia familia ya Dadiyata:
Haifahamiki ni kwa jinsi gani m-Naijeria angepotea kwa namna hiyo.
Lazima tuendelee kufanya kila tuwezalo ili kumfanya Dadiyata aungane tena na familia yake.
Lazima kusiwe na nafasi kwa aina hii ya kutokuadhibiwa.
Wale waliomteka Dadiyata watalipa gharama.
Kama sio sasa, bila shaka baadaye.
Mtumiaji huyu wa Twita alivunjika moyo aliposikia mahojiano ya mke wa Dadiyata:
Nilivunjika moyo kusikia mke wa Dadiyatas akizungumza na @bbchausa, leo asubuhi.
Anachotaka ni wamiliki wake kumsamehe na kumruhusu arudi kwa familia yake; hususani watoto wake wadogo.
Akin Akínt Fazọ hawezi kuelewa ni kwa jinsi gani Dadiyata anaweza kupotea pasipo kuonekana kwa mwaka mzima:
Swali moja, ni kwa jinsi gani Dadiyata na gari lake wanaweza kupotea bila ya kufuatiliwa kwa mwaka mmoja nchini Naijeria na serikali kutokuwa na uungwana kuhusu jambo hili, wakitafuta ufukara badala ya kuchukua wajibu wa kumpata, hususani pale walipokuwa ni shabaha ya ukosoaji wake?
Kwa bahati mbaya, inaonekana kana kwamba hakuna anayejali kukosolewa.
Badala yake, serikali na mashirika ya serikali yanajishughulisha kuepuka lawama na kutokufanya jambo lolote kwa mwanaharakati wa haki za binadamu Profesa Chidi Odinkalu katika mahojiano na Vyral Africa:
Pamoja na kusema kuwa hawajui aliko, hakuna aliyewahi kufanya jitihada za kutuambia kile walichokifanya ili kumkuta na namna ilivyo kwamba hawawezi kumsaidia.
Inakuambia ni kwa kiasi gani sisi raia hatuna thamani.
Kitu cha chini kabisa tunachoweza kufanya ni kuuliza Dadiyata yuko wapi na kwa nini serikali yetu haiwezi kumkuta.
Watoto wa shule katika Jimbo la Kaduna, Naijeria.
Picha na Jeremy Weate, Januari 15, 2010 kupitia Flickr / CC BY 2.0.
Majambazi wenye silaha walishambulia shule ya sekondari kaskazini magharibi mwa Naijeria, mnamo Agosti 24, wakimuua mtu mmoja na kuwateka nyara wanafunzi wanne na mwalimu mmoja, charipoti chombo cha habari cha mtandaoni cha Naijeria, SaharaReporters.
Wanajeshi waliowasili katika kijiji cha Damba-Kasaya katika Eneo la Serikali la Chikun, Jimbo la Kaduna, kwa kutumia pikipiki kwa mara ya kwanza walivamia jumuiya hiyo, ambapo inasemekana walimwua Benjamin Auta, mkulima, kwa mujibu wa gazeti la mtandaoni la Nigeria Premium Times.
Wanajeshi hao waliingia katika Shule ya Sekondari ya Chuo cha Prince, ambapo walimkamata mwalimu Christianah Madugu, na wanafunzi wanne: favour Danjuma, 9, Miracle Danjuma, 13, Happy Odoji, 14, na Ezra Bako, 15.
Baba mwenye furaha, Isiaka Odoji, aliliambia Daily Trust, gazeti la kila siku la Naijeria, kwamba watumiaji wa bunduki wanaomba fidia ya naira milioni 20 (karibu dola za kimarekani 53,000) ili wawatoe watoto wao bure kiasi ambacho hawawezi kukinunua.
Wanafunzi waliotekwa katika mwaka uliopita wa shule ya sekondari walikuwa wakiandika mtihani wao wa mwisho.
Kutokana na ugonjwa wa COVID-19, ni wanafunzi peke yao walioruhusiwa kurudi shuleni.
Serikali za shirikisho na za majimbo ya Kaduna zimebaki kimya kuhusiana na hatima ya wanafunzi hao na walimu wao.
Ni siku ya kawaida nchini Naijeria
Mtumiaji wa Twita Ndi Kato aliliita tukio hilo kuwa la kuangamiza taifa:
Leo katika jimbo la Kaduna, watoto wa darasa la kutokea ambao waliambiwa warudie shule walitekwa na wanajeshi wenye silaha.
Mmoja wao aliripotiwa kuuawa.Mvulana mdogo, maisha yake yalifupishwa.Wengine wamechukuliwa na huenda hatutawasikia tena.
Jambo hili linapaswa kuliharibu taifa lolote
Lakini bado ni siku ya kawaida nchini Naijeria mtumiaji wa mtandao wa Twita aitwaye Chima Chigozie:
Baadhi ya watoto wa shule walitekwa huko kaduna, mmoja wa wavulana wa shule aliuwawa pembeni mwa foleni.
Maisha ya wavulana yalifupishwa, watoto wa shule wanashikiliwa kwa hofu. Hii yapaswa kuipiga taifa lakini HAPANA, ni siku ya kawaida nchini Naijeria.
Jaja analaumu siasa kwa kutokuwepo kwa hisia za wananchi na hasira kwa watoto wa shule waliotekwa nyara:
Wavulana hao walioteguliwa hawataungwa mkono na kutiliwa maanani kama wasichana wa Chibok kwa sababu kwanza, ni wavulana, na pili, GEJ si Rais.
Goodluck Ebele Jonathan (GEJ) alikuwa rais wa Naijeria wakati, mnamo Aprili 2014, wasichana 276 wa shule za sekondari serikalini walitekwa na wanamgambo wa Boko Haram kutoka mji wa kaskazini mashariki mwa Chibok.
Hatua hii imepelekea harakati za kidunia za #BringBackOurGirls ambazo zilisikika na mamilioni ya watu duniani kote.
Soma zaidi: Wanaijeria washerehekea kuachiliwa huru kwa wasichana 82 wa Ki- Chibok kutoka katika utumwa wa Boko Haram
Mnamo Februari 19, 2018, Boko Haram pia waliwateka nyara wasichana 110 wa shule wa Chuo cha Sayansi ya Wasichana na Ufundi, Dapchi, Jimbo la Yobe, kaskazini mashariki mwa Naijeria.
Soma zaidi: Msichana wa shule wa Naijeria aliyetekwa na Boko Haram anadaiwa kufa akiwa utekwani
Utekaji nyara wa watoto wa shule ya Damba-Kasaya na mwalimu wao ni jambo la ajabu sana.
Tofauti pekee ni kwamba wakati huu, wale wanaohusika na tukio hili baya si Boko Haram bali ni majambazi wenye silaha.
Wanyang’anyi wakubwa wa Kaduna
Vurugu za majambazi zilipamba moto katika majimbo ya kaskazini magharibi mwa Naijeria ya Zamfara, Kaduna, Niger, Sokoto, Kebbi na Katsina.
ACAPS, tangi huru la kufikiri la kibinadamu, linasisitiza kuwa matumizi haya ya silaha hayahusishwi na harakati za Boko Haram kaskazini-mashariki:
Vurugu za majambazi zilianza kama mgogoro wa wakulima/warithi zaidi mwaka 2011 na kuongezeka kati ya 2017 na 2018 ikiwa ni pamoja na unyanyasaji ng'ombe, utekaji nyara kwa ajili ya fidia, unyanyasaji wa kijinsia na mauaji.
Mpaka Machi 2020, zaidi ya watu 210,000 wamepoteza makazi yao kwa ndani.
Jamii za vijijini zimebaki kwa rehema za majambazi hawa ambao, kati ya Januari na Juni mwaka huu, wameua watu wasiopungua 1,126 kaskazini mwa Naijeria.
Vijiji kusini mwa Kaduna vimekumbwa vibaya zaidi, na vifo 366 vimepotezwa katika kipindi cha kwanza cha mwaka 2020, linasema shirika la kutetea haki za binadamu la Amnesty International.
Chikun LGA, makazi ya wanafunzi waliotekwa, wameshakabiliwa na mfululizo wa mashambulizi ya kijeshi ambayo yamesababisha vifo, utekaji nyara, jumuiya 45 zikiwa zimepoteza makazi na kukaliwa tangu mwaka 2019, kwa mujibu wa Umoja wa watu wa Kusini mwa Kaduna.
Watu wa kusini mwa Kaduna wanadai kuwa majambazi hao ni wafugaji wa Fulani, katika mpango wa kuteka ardhi, kwa idhini ya serikali za shirikisho na dola.
Lakini Gavana wa Jimbo la Kaduna, Nasir El-Rufai alikana kuwa, mauaji haya yalikuwa na uhusiano wowote na unyang’anyi wa ardhi wala hamasa yoyote ya kidini.
Mnamo Agosti 22, serikali ya Jimbo la Kaduna ilipunguza muda wa kurudi nyumbani kuanzia saa 12 jioni mpaka saa 12 asubuhi, ambao uliamriwa katika baadhi ya maeneo ya jimbo hilo kuzuia ghasia hizo.
Pamoja na hayo, Luka Binniyat, msemaji wa Umoja wa Jamii wa Watu wa Amerika Kusini (SOKAPU) analalamika kuwa njaa pia inatuua kwa sababu hatuwezi kwenda mashambani.
Mshairi Henry Swapon na mwanasheria Imtiaz Mahmood.
Picha imewekwa kwenye mitandao ya kijamii.
Watu wawili walikamatwa mnamo Mei 14 na 15, kufuatia maoni waliyokuwa wameweka kwenye mtandao wa Facebook.
Kukamatwa kwao kumechochea hasira na wasiwasi kupitia mitandao ya kijamii.
Kukamatwa kwa Mshairi Henry Swapon
Mnamo Mei 14, mshairi na mwandishi wa habari Henry Swapon alikamatwa nyumbani kwake katika jiji la Barishal, lililopo kusini mwa Bangladesh.
Ameshtakiwa kwa kukiuka Sheria ya Usalama wa Kidijitali ya Bangladesh.
Swapon ni mshiriki wa jamii ndogo ya Wakristo nchini humo, awali alishitakiwa, pamoja na kaka zake wawili Alfred na Jewel Sarkar, kwa kuumiza hisia za kidini za Wakristo na Waislamu kupitia mitandao ya kijamii.
Mshairi na mhariri wa Bangladeshi Henry Swapan alikamatwa, kwa mujibu wa sheria ya usalama wa kidijitali!
#freethepoet #bangladesh #bangladeshiblogger # FreedomOfSpeech pic.twitter.com/MGoCec2nsR
Kwa mujibu wa gazeti la Dhaka Tribune, Swapon aliandika makala kwenye mtandao wa Facebook akimkosoa Lawrence Subrata Howlader, Askofu wa Dayosisi ya Kikatoliki ya Barishal.
Askofu alikuwa amechagua kufanya mpango wa utamaduni katika kanisa moja la Kikatoliki mnamo Aprili 22, 2018, siku iliyofuata baada ya mashambulizi ya kigaidi nchini Sri Lanka.
Swapon alihisi Askofu angeahirisha sherehe hizo kwa heshima ya mamia ya watu waliouawa katika mashambulizi hayo.
Wakristo wengine walikasirishwa na namna alivyozungumza na Askofu na wengine hata walimtishia kifo.
Swapon amekuwa akipaza sauti yake kwenye mitandao ya kijamii kupinga ukosefu wa haki na ufisadi katika mji wake.
Mtumiaji wa mtandao Swakrito Noman aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Nchini Bangladeshi, mbinu za kuwashambulia wanaharakati kwa madai ya kuumiza hisia za kidini zimekuwa ukiritimba wa wafuasi wa dini ya Kiislamu.
Sasa tunaona kwamba Wakristo washikiliaji wa kihafidhina nao wanafanya hivyo.
Nafikiri wale wanaohisi namna hii wakisikia ukosoaji wako wagonjwa kiakili.
Serikali lazima iandae matibabu kwa wagonjwa hawa.
Tunalaani vikali kukamatwa kwa mshairi Henry Swapon na kudai kuachiliwa kwake bila masharti.
Kukamatwa kwa mwanasheria Imtiaz Mahmood
Asubuhi ya tarehe 15 Mei, polisi walimkamata mwanasheria wa Mahakama Kuu na mwandishi Imtiaz Mahmud katika kesi iliyofunguliwa mwaka 2017 chini ya Sheria ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano nchini humo, ambayo raia binafsi, Shafiqul Islam, alidai kwamba moja ya posti za Facebook za Mahmood zilikuwa zimeathiri hisia za kidini na kuchochea vurugu za kijamii katika eneo la kusini mashariki mwa Chittagong nchini Bangladeshi.
Imtiaz Mahmood alipata dhamana ya dharura pale kesi ilipotolewa awali, lakini mahakama ya Khagrachhari ilitoa agizo jingine la kumkamata mwezi Januari 2018.
Mahmood alitoa maoni juu ya mvutano wa kikabila uliotokea baada ya mwendesha pikipiki wa Bengali kuuawa huko Khagrachhari, jambo lililosababisha kikundi cha wa-Bengali kuchoma moto nyumba na maduka kadhaa ya wazawa katika eneo la Rangamati la Chittagong.
Vyanzo vya ndani vililiambia gazeti la Dhaka Tribune kuwa polisi hawakuwa wamechukua hatua za kudhibiti hali hiyo.
Mamia ya kesi zinazofanana na hizo zilifunguliwa kuanzia mwaka 2013 mpaka 2018, wakati Sheria ya Teknolojia ya Mawasiliano ilipochukua nafasi yake kwa kutumia Sheria ya Usalama wa Kidijitali.
Bangladesh imeharibu mitandao ya kijamii.
Polisi wamekamata kwa mara ya pili ndani ya siku moja chini ya Sheria ya Usalama wa Kidijitali.
Mwandishi Imtiaz Mahmood alikamatwa mnamo Jumatano asubuhi katika kesi iliyohusu sheria ya TEHAMA.
#Freedomofexpression #ICTLawhttps://t.co/eH8H38unCr
Mwandishi Meher Afroz Shaon aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Anaupenda milima na watu wanaoishi huko.
Anaandika kuhusu haki zao.
Sijawahi kuona matamshi ya ukatili kwenye maandishi yake.
Kuna jambo baya Kuna jambo baya sana.
Ninatumaini makosa yatakuwa sahihi hivi karibuni.
PS: Nimeona makala nyingi kwenye mtandao wa Facebook zenye maneno makali na maneno makali.
Kama mtu atawashtaki, je hati ya kukamatwa itatolewa mara moja?
Watumiaji wengi wa mtandao wametoa lawama dhidi ya kukamatwa kwa watu hao, huku wengine wakidai sheria hiyo iondolewe.
Expat Bangladeshi Leesa Gazi alitwiti:
Ni aibu kabisa.
Serikali ya Bangladeshi haiwezi kuhakikisha usalama wa jamii lakini inaharakatiwa kuwakamata watu chini ya Sheria ya Usalama wa Kidijitali inayokandamiza, ambayo ni kinyume kabisa na misimamo ya katiba ya Bangladeshi.
https://t.co/1sFKY10OPV
Mwandishi wa habari Probhash Amin aliandika kwenye mtandao wa Facebook:
Baada ya Mshairi Henry Swapon, mwanasheria Imtiaz Mahmood (ambaye alikamatwa).
Uhuru wa maoni unazuiwa taratibu.
Ninataka vitendo vyote vya kikatili vifutiwe mbali.
Ninahitaji uhuru wa kujieleza.
Ninataka kuachiwa huru mara moja kwa Henry Swapon na Imtiaz Mahmood.
Pamoja na mashaka kuhusu maana ya uhuru wa kujieleza, bunge la Bangladeshi lilipitisha Sheria ya Usalama wa Kidijitali mwezi Septemba 2018.
Sheria hiyo ilichukua nafasi ya Sheria mbaya ya Habari na Teknolojia, ambayo pia ilitumika kama zana ya kunyamazisha hotuba kali mtandaoni.
Sheria hiyo inahalifu aina mbalimbali za matamshi ya mtandaoni, kuanzia matamshi ya kukashifu mpaka matamshi yanayoharibu maadili ya kidini au hisia zinazoleta faini kali.
Kadhalika imeruhusu kifungo kirefu gerezani kwa kutumia mtandao wa intaneti ili kutengeneza machafuko ya umma, na kwa kukusanya, kutuma au kuhifadhi nyaraka za serikali zenye orodha kwa kutumia kifaa cha kidijitali.
Baraza la Wahariri la Bangladeshi lilisema kuwa sheria hiyo inapinga uhuru wa kujieleza unaotolewa na katiba, uhuru wa vyombo vya habari na uhuru wa kujieleza.
Soma zaidi: Watetezi wa uhuru wa kujieleza wanasema Sheria mpya ya Usalama wa Kidijitali ya Bangladeshi iko tayari kwa matumizi mabaya
Sheria hiyo pia inatoa mamlaka kamili kwa mamlaka zinazotekeleza sheria ili kuanzisha uchunguzi kwa yeyote ambaye shughuli zake zinaonekana kuwa na madhara au ni tishio.
Khartoum, Sudani.
Picha kupitia Flickr na Christopher Michel chini ya CC BY 2.0.
Baada ya mapinduzi ya Sudani, mamlaka za mpito za Sudani zimetia saini makubaliano ya amani na Chama cha Mapinduzi cha Sudani ambacho ndicho kikundi kikuu cha waasi kilicho hai baada ya kiongozi wa zamani Omar al-Bashir kuondolewa madarakani mwaka jana.
Makubaliano ya kihistoria ya amani, yaliyotiwa saini tarehe 31 Agosti katika jiji la Juba, Sudani ya Kusini, yaliungwa mkono na nchi za Troika, Umoja wa Ulaya, Misri na nchi kadhaa za Ghuba.
Lakini wakati huu wa kusisimua pia umefunikwa na kipindi cha mafuriko ya kihistoria ambayo yameharibu sehemu za Sudani, yakisababisha mfumuko wa kasi katika uchumi ambao tayari ni mgumu.
Hata hivyo, raia wa Sudani kwenye mitandao ya kijamii walifurahia habari hizo.
Waleed Ahmed, mwanablogu wa Kisudani aliandika:
Leo tunajitoa, tunarudi nyumbani.
Video wakati wa Vuguvugu la Ukombozi wa Sudani/Jeshi (SLMA) linaloongozwa na Minawi ilitangaza kusitishwa kwa moto wa kuunga mkono vuguvugu la mapinduzi la Desemba 16, 2019,
mini Arko Minawi, kiongozi wa SLMA, aliandika:
mini Arko Minawi.
Usajili wa jana utauweka Sudani katika hali mpya, kwenye vyama, watu wa Sudani, vyama na jamii za kiraia, kwa ushirikiano na marafiki na majirani wa kanda.
Lazima tujenge jukwaa imara kwa ajili ya historia mpya kwa ajili ya nchi yetu.
Waziri Mkuu wa Sudani Abdalla Hamdok alikaribisha makubaliano ya amani, akisema:
Ninaweka wakfu amani tuliyoitia saini leo katika jimbo la kidugu la Sudani ya Kusini, kwa watoto wetu waliozaliwa katika makambi ya uhamiaji na hifadhi, kwa akina mama na akina baba wanaotamani vijiji na majiji yao, wakisubiri mapinduzi matukufu ya Desemba, ahadi ya kurudi, ahadi ya haki, ahadi ya maendeleo, na ahadi ya usalama.
Makubaliano hayo yaliwahakikishia mamlaka makundi ya waasi katika maeneo yanayodhibitiwa na serikali ya shirikisho.
Utaratibu huo utahakikisha theluthi moja ya viti vya bunge kwa ajili ya watu kutoka katika maeneo ya waasi ili kuonyesha mahitaji yao na masuala yao.
Makubaliano hayo yatahakikishia haki na usawa kwa wale waliokuwa wakiteswa na utawala wa zamani, mara nyingi kwa kuwa wasio Waislamu na wasio Waarabu.
Huu si mkataba wa kwanza wa amani katika historia ya Sudani.
Baadhi ya watumiaji wa mtandao wanasema kuwa makubaliano ya amani ni ya kawaida nchini Sudani, na huenda yasilete amani na utulivu.
Inbal Ben Yehuda aliandika:
Tukio linalotokea mara moja kila baada ya miaka 59, siyo jambo la kihistoria.
Makubaliano ya amani ya Abuja 2006
Makubaliano ya amani ya Doha 2011
Makubaliano ya amani ya Juba mwaka 2020
Ni vyema kusubiri kabla ya kusherehekea.
Makubaliano yasiyo kamili
Pamoja na wakati huu wa kusisimua, makundi mawili makubwa ya waasi hayakutia saini makubaliano hayo: slMA, yaliyoongozwa na Abdul Wahid al-Nur, na Chama cha Ukombozi wa Watu cha Sudani Kaskazini (SPLM-N), yaliyoongozwa na Abdelaziz al-Hilu, yote mawili yalizuiwa kwa sababu ya maswali mengi kuhusu mfumo wa kuunganisha majeshi na utambulisho wa nchi.
Siku tatu baada ya kutiwa saini kwa amani, Waziri Mkuu wa Sudani Abdalla Hamdok alisafiri kwenda Addis Ababa, Ethiopia, kukutana na al-Hilu ili kujadili hoja za ugomvi, kwa mujibu wa Sudani Tribune.
Waziri Mkuu Abdallah Hamdok siku ya jumatano alifanya mkutano wa siri na Abdel Aziz al-Hilu katika jitihada za kuvunja mlango wa mazungumzo ya amani yaliyoandaliwa na serikali ya Sudani Kusini. https://t.co/IrN xxxW9a0M pic.twitter.com/VgtyDZxfv3v
Mkutano huo ulisababisha kutiwa saini kwa makubaliano ya pamoja ya kuimarisha misingi ya mazungumzo ya amani jijini Juba.
Vyombo vya habari vya kijamii vya Sudani vilifurika nakala iliyosambazwa ya makubaliano hayo kwa Kiingereza, ikiwa na mtazamo mahususi kwenye Ibara ya 3 kuhusu masuala ya dini na serikali:
Serikali ya kidemokrasia lazima ianzishwe nchini Sudani.
Ili nchi ya Sudani kuwa nchi ya kidemokrasia ambapo haki za raia wote zinahifadhiwa, katiba inapaswa kuwa na misingi ya kanuni ya kutenganisha dini na nchi wakati ambapo haki ya kujiamulia binafsi haipaswi kuheshimiwa.
Uhuru wa imani na ibada na utendaji wa kidini utahakikishwa kikamili kwa raia wote wa Sudani.
Serikali haitakuwa na dini rasmi.Hakuna raia atakayebaguliwa kwa msingi wa dini yao.
Raia wa Sudani wamegawanyika katika makambi mawili katika suala hili: Ya kwanza inaona kutenganishwa kwa dini na serikali kama uhakikisho wa haki za msingi za binadamu; ya pili inasema serikali ya mpito haina haki ya kuamua hili bila ruhusa kutoka kwa raia kupitia uchaguzi wa kidemokrasia.
Kufuatia mkutano huo, anuani ya mawaziri wakuu ya Twita ilichapisha toleo la mkataba uliotofautiana na ule wa Kiingereza, ambao ulitumika kama tamko la pamoja kwa vyombo vya habari.
Wakati nyaraka ya Kiingereza ilisisitiza kutenganishwa kwa dini na serikali kama jambo lisiloepukika, nyaraka ya Kiarabu ilipendekeza tu mjadala wa suala hili lenye utata.
Tofauti kati ya nyaraka hizo mbili inaibua maswali kuhusu mustakabali wa makubaliano haya.
Amani ya kihistoria, mafuriko ya kihistoria
Wakati amani imeleta habari za furaha nchini Sudani, Mto Nile unaendelea kufurika na kusababisha maafa ya kibinadamu yasiyo na kifani.
Kwa mujibu wa ripoti ya Baraza la Taifa la Ulinzi wa Raia la Sudani mnamo Septemba 8, jumla ya hasara zilizotokana na mafuriko ya Naili zilijumuisha vifo 103, majeruhi 50, vifo 5,482 vya mifugo, kuanguka kwa nyumba nzima 27,341, matukio 42,210 ya kuanguka kwa nyumba kwa sehemu, uharibifu uliotokana na serikali na vifaa binafsi 179, hasara ya maduka na maduka 359 na uharibifu uliotokana na hekta 4,208 za kilimo.
YouStorm kwenye mtandao wa Twita alionyesha video inayolinganisha Bonde la Mto Nile kuanzia Julai 16 na Agosti 16:
Mafuriko kwenye mto Nile nchini Sudan Julai 16 ukilinganisha na Agosti 30 #Sentinel2 kaskazini mwa Khartoum.
Imechorwa kwa kutumia #EOBroftware @sentinel_hub #Sudanfloods pic.twitter.com/l8LR NBFY9m
Mnamo Septemba 3, Gavana wa jimbo la Slii Ustaz Elmahi Sulieman alitoa wito wa masikitiko kwenye mtandao wa Facebook:
Joto la Mto Nile wa bluu usiku huu lilishuhudia kuongezeka kwa mvua kubwa, ambayo ilisababisha kuvunjika kwa majukwaa na ngao, bwawa rahisi lililojengwa kwa mifuko ya udongo, kwenye maeneo ya jiji la Singa na Umm Benin, na maji yalianza kufurika mji na nyumba zake, pamoja na maeneo ya jirani ya Umm Benin.
Kwa hiyo, tunazindua maelekezo kwa vyombo vyote rasmi na wito kwa mamlaka za kiraia na mashirika yote kuja kuwaokoa raia haraka iwezekanavyo, na kutoa malazi, madawa na chakula.
Hali ni mbaya sana:
Hali ni mbaya sana baada ya mvua kunyesha kinga ya maji ya jiji hilo, ambayo iliruhusu maji ya mto wa Blue Nile kuingia jijini.
Vijana wa Kisudani kutoka Kisiwa cha Tuti wamejenga ngao ya kuzuia maji ya mafuriko kuifikia visiwa hivyo.
Ilikuwa ni tukio la kishujaa, kama inavyoelezwa na Hassan Shaggag:
Hawa ndio watakaojenga Sudani na sio wale wanaopigania madaraka sasa.
Raia wa Sudani wanakosa mahitaji ya msingi kama vile mikate, gesi, dawa na umeme huku ukipoteza umeme mpaka masaa sita kwa siku.
Kiwango cha mfumuko wa paundi nchini Sudani kimezidi asilimia 202, kwa mujibu wa Profesa Steve Hanke.
Hata hivyo, mamlaka za mpito hazijaweza kupata udhibiti juu ya soko hilo.
Sasa kwa kuwa kuna matumaini ya amani, mipango ya serikali ya kufanya maisha yawe rahisi kwa wananchi ni ipi?
Kiongozi wa wanafunzi Jutatip Sirikhan alijifunika mwenyewe kwa rangi nyeupe katika kitendo cha kuonesha upinzani kufuatia kuachiwa kwake.
Picha na maelezo kutoka Prachatai
Makala haya yanatoka Prachatai, tovuti huru ya habari nchini Thailand, iliyohaririwa na kuchapishwa tena na Global Voices kama sehemu ya makubaliano ya kushirikiana maudhui.
Rais wa Umoja wa Wanafunzi wa Thailand (SUT) Jutatip Sirikhan amekamatwa akiwa njiani kuelekea chuo kikuu tarehe 1 Septemba kwa sababu ya kushiriki katika maandamano ya halaiki ya Julai 18.
Jutatip alikamatwa akiwa kwenye teksi akielekea darasani katika chuo kikuu cha Thammasat University Tha Prachan mjini Bangkok.
Aliingia moja kwa moja kwenye mtandao wa Facebook saa 12:40 jioni tarehe 1 Septemba wakati maafisa wa polisi waliokuwa wamevalia nguo za ndani waliposimamisha teksi aliyokuwa ameingia na kutoa hati ya kukamatwa.
Jutatip alipelekwa kwenye kituo cha polisi cha Samranrat.
Afisa mmoja aliambatana naye katika teksi nyingine kuelekea kwenye kituo hicho, kwa sababu hakuwa na usalama wa kutosha kusafiri katika gari la faragha ambalo maafisa hao walileta ili kumkamata.
Aliishi moja kwa moja kwenye mtandao wa Facebook na kusoma vifungu vya maneno vilivyotafsiriwa na Thomas Paines Common Sense wakati wa safari ya kwenda kituo hicho.
Kisha alipelekwa kwenye mahakama ya makosa ya jinai ya Bangkok na alipewa dhamana na kuachiliwa saa 11:20 usiku akiwa chini ya ulinzi wa mhadhiri katika Chuo Kikuu cha Thammasat.
Mahakama haikumtaka kulipa dhamana ya Baht 100,000 (dola za Kimarekani 3, 190) mara moja lakini iliweka masharti kwamba asirudie kitendo ambacho alishitakiwa kwa masharti yale yale yaliyotolewa kwa kila mtu aliyekamatwa na kuachiliwa kwa masharti yale yale.
Jutatip ni mwanaharakati wa 14 kukamatwa kwa kushiriki maandamano ya halaiki ya Julai 18.
Washiriki wengine kumi na watano wa maandamano hayo wamepokea mwito na kuripotiwa kwenda kwenye kituo cha polisi cha Samranrat kusikiliza mashitaka dhidi yao mnamo Agosti 28.
Jutatip alishtakiwa kwa uchochezi na ukiukwaji wa Sheria ya Dharura na Sheria ya Magonjwa ya Kuambukiza, pamoja na mashitaka mengine.
Jutatip alipelekwa mbele ya Mahakama ya Jinai mara baada ya kuachiliwa huru na kutoa mkutano mfupi na waandishi wa habari.
Rangi inaweza kuoshwa, lakini hatuwezi kuoshwa na ukosefu wa haki
Sikuwa na nia ya kukimbia.
Najua nina hati ya kukamatwa.
Nimekuwa nikisubiri kukamatwa kwa muda mrefu sana, lakini haikutokea mpaka leo.
Kila mara mtu anapokamatwa, kutakuwa na matusi dhidi yetu kwamba hatukuandamana kwa amani.
Mimi ni mwanafunzi na nimekuwa nikibughudhiwa na polisi kwa miezi kadhaa, kwa miaka kadhaa.
Kwa nini hakuna fidia kwa ajili yangu?
Kwa nini kuwe na fidia kwa polisi ambao ni watumishi wa udikteta?
Lazima kuwe na simu za mkononi kwanza, lakini kilichotokea ni kuwa polisi walileta agizo la kukamatwa na kunikamata.
Ni jambo lisilo la haki kabisa kwa mwanafunzi.
Walinifuata kwa ishara ya simu yangu, walinifuata kutoka mahali nilipokuwa ninakaa.
Walitishia nyumba yangu, waliitishia familia yangu, walichukua agizo la kwenda nyumbani kwangu, kwa hiyo sasa ni lazima tuongeze maandamano yetu.
Kila kitu kinaungwa mkono na Katiba.
Tunapaswa kulipa kodi zetu.Tunapaswa kulindwa na serikali, na sio kubughudhiwa na serikali.
Kwa hiyo leo ninalazimika kujieleza kwa njia ya mfano kwamba tunaweza kufanya hivi.
Ni lazima tusimame kwa haki na uhuru wetu.
Kutupa rangi ni jambo ambalo linaweza kufanyika.
Kisha Jutatip alijitupia ndoo ya rangi nyeupe huku akishikilia mkono wake katika salamu ya Mashindano ya Njaa ya vidole vitatu.
Alisema kwamba rangi nyeupe inawakilisha usafi na haki, na kwamba inadai haki itendeke.
Tunaonyesha kwamba hii ni uhuru, hii ni aina ya matamshi tunayoweza kuyafanya.
Hata kama hivi sasa inaturushia rangi sisi wenyewe, ni namna ya kuonesha kwamba tunaweza kurusha rangi wakati wowote.
Tunaweza kuwarushia rangi wale wenye madaraka, kwa sababu wale wenye madaraka wanaturushia mashitaka ya kisheria, wanaturushia risasi bila kujali.
Rangi inaweza kuoshwa, lakini hatuwezi kuoshwa na ukosefu wa haki.
Baadae, Jutatip alimshukuru mhadhiri aliyekuja kumfanyia dhamana yeye na watu waliokuja kumuunga mkono na kuwasaidia watu kusafisha rangi hiyo kutoka kwenye njia ya mbele ya kijia mbele ya mahakama.
Hatuwezi kuacha mapigano mpaka tutakaposhinda katika kila kitu, ikiwa ni pamoja na mageuzi ya monarchy na katiba mpya, alisema Jutatip.
Picha kutoka kwenye video ya YouTube iliyopigwa na Video Volunteers.
Makala haya yaliandikwa na Grace Jolliffe na kwa mara ya kwanza yalichapishwa kwenye tovuti ya Video Volunteers, shirika la kimataifa la vyombo vya habari vya kijamii lililoshinda tuzo nchini India.
Toleo lililorahisishwa kidogo linachapishwa hapa chini kama sehemu ya makubaliano ya kushirikiana maudhui.
Wakati ambapo India inapitia uchaguzi mkuu uliosambaa zaidi ya awamu saba kuanzia tarehe 11 Aprili mpaka 19 Mei 2017. ili kuchagua bunge lake la 17 (Lok Sabha), baadhi ya wapiga kura wa India wamechukua hatua isiyo ya kawaida ya kususia mchakato wa uchaguzi.
Soma zaidi: Unachohitaji kujua kuhusu Uchaguzi Mkuu wa India mwaka 2018.
Huko Goa, jimbo la kusini magharibi mwa India, wakazi wa kikabila kilichopo kwenye kizuizi cha Canalla (kijiji kidogo cha wilaya), Marlem Village walikataa kupiga kura tarehe 23 Aprili wakati wa awamu ya tatu ya uchaguzi mkuu, wakidai kuwa serikali imekuwa haifahamu matatizo ya kijiji chao.
Malalamiko yao makubwa ni kwamba vifaa vya msingi, kama vile barabara sahihi na ugavi wa maji, havijatolewa na serikali.
Video iliyoandaliwa na mwandishi wa Jumuiya Devidas Gaonkar, mwanachama wa kabila la wachungaji wazawa la Goa liitwalo Velip, iliweka kumbukumbu ya maandamano ya wanakijiji:
Katika video hii, Pand造 Gaonkar, mkazi wa kijiji cha Marli, anasema kuwa:
Barabara ya Tirwal kuelekea Marlem ina urefu wa kilometa tatu, barabara ambayo haijakamilika.
Mpaka sasa, hakuna hatua iliyochukuliwa na mamlaka za serikali.
Wanafanya ahadi za uongo tu, lakini hakuna utekelezaji.
Kwa sababu hii, tunapaswa kupiga kura zetu.
Wakazi wa Marlem wamekuwa wakiishi katika kijiji hiki kwa zaidi ya miaka 20.
Mwaka 1968, Idara ya Misitu ililitangaza kijiji cha Marlem kuwa sehemu ya hifadhi ya wanyamapori.
Hii inafanya ujenzi wa barabara, au kazi yoyote ya maendeleo katika eneo hili, kuwa suala tata.
Kwa mujibu wa taarifa, mradi wa umeme wa chini ya ardhi kwa ajili ya kupeleka umeme kwenye eneo hilo ulikuwa umekubalika, lakini kazi ya uchimbaji ilipoanza, ulisimamishwa mara baada ya vipingamizi kutoka Idara ya Misitu ya taifa.
Chanzo kingine cha kukata tamaa kwa wananchi ni kukosekana kwa barabara stahiki.
Mtu anapaswa kusafiri umbali wa kilometa 2.8 katika barabara isiyo na nta na iliyovunjika ili aweze kuifikia familia ya kwanza huko Marlem kutokea kwenye barabara kuu.
Hatimaye, ugavi wa umeme na maji salama ya kunywa bado ni changamoto kubwa kwa wanakijiji.
Baada ya kulalamikia malalamiko yao hadharani na mara kwa mara, lakini wakishindwa kupata majibu yoyote, wakazi wa Marlem, pamoja na wakazi wa vijiji vingine viwili waliamua kutokupiga kura katika uchaguzi ili kuvuta uangalifu wa mamlaka kuhusiana na masuala yao.
Kuwapigia kura maafisa wa serikali walikuja kuongea nasi, lakini uamuzi wetu wa kutokupiga kura bado umesimama, anaongeza Pand造.
Isidore Fernandes, ambaye ni mwanachama wa chama cha upinzani (INdian National Congress) cha bunge la Cancona, pia alikutana na wenyeji.
Baada ya kusikia malalamiko hayo alihakikishia kuungwa mkono kwake ili kuwasaidia kuwasumbua.
Ni muhimu kwa serikali yoyote kuwapatia watu barabara, maji na umeme.
Mpaka sasa, maafisa wote wa serikali wameyapuuza majengo haya ya kijiji cha Marlem, ndivyo alivyosema Fernandes.
Uchaguzi wa Boycotting sasa unageuka kuwa namna ya kuandamana, ingawa kupiga kura si lazima nchini India.
Mbali na Goa, vijiji katika jimbo la kati la Madhya Pradesh, jimbo la Magharibi la Maharashtra, na jimbo la mashariki la 10:30 vinatumia mbinu hii ili kupata majibu ya dharura yanayoshughulikiwa na mamlaka zinazohusika.
Mpaka sasa, hakuna zoezi lolote kati ya hayo lililoonekana kuwa limetafsiriwa na serikali.
Hatimaye, wapiga kura wanatumia mbinu kama namna ya kuonesha kukatishwa tamaa kwa maafisa wa serikali na wanasiasa ambao mara nyingi hufikia jamii zisizotiliwa maanani kabla ya uchaguzi, kwa matumaini ya kupata kura zao, lakini hushindwa kutoa mara tu uchaguzi utakapokwisha.
Hatimaye, kama kususia uchaguzi hakusikii mabadiliko katika jamii, wanachama wa jamii wanaopuuzwa wanaweza kufanya nini kingine ili kupata uelewa wa wale wanaopaswa kuusikiliza na kuchukua hatua stahiki?
Mwandishi Amade Abubacar.
Picha: Screengrab, caiccajuda/Youtube.
Waandishi Amade Abubacar na Germano Adriano, ambao waliwekwa kizuizini mapema mwaka huu wakati wakiripoti kuhusu mgogoro wa kijeshi kaskazini mwa Msumbiji, waliachiwa kusubiri mashitaka mnamo tarehe 23 Aprili, 2018.
Amade, ambaye anachangia kwenye vyombo mbalimbali vya habari vya nchini humo ikiwa ni pamoja na Zitamar News na A Carta, alikamatwa tarehe 5 Januari wakati akiwahoji watu waliopoteza makazi yao katika wilaya ya Macomia ya Cabo Delgado, jimbo la kaskazini mwa nchi hiyo.
limbano, mwandishi wa kituo cha redio cha Nacedje, alitoweka tarehe 6 Februari na alipatikana amewekwa kizuizini tarehe 18 Februari.
Kwa mujibu wa Taasisi ya Vyombo vya Habari ya Afrika ya Kusini (MISA), Amade na Germano walishitakiwa kwa kusambaza jumbe za kukashifu wanachama wa vikosi vya ulinzi vya Msumbiji kupitia ukurasa wa Facebook uliotangaza mashambulizi yaliyotokea vijijini katika wilaya ya Macomia.
Waandishi wa habari waliachiwa huru kutoka kwenye gereza la jimbo la Mieze huko Pemba, makao makuu ya Cabo Deltele, na watakuwa chini ya uangalizi wakati wakisubiri kusomewa mashitaka mbele ya mahakama ya jimbo la Cabo Delgado.
Kusikilizwa kwao kwa mara ya kwanza kumepangwa kufanyika Mei 17.
Tangu 2017, makundi yenye visu yamefanya mashambulizi vijijini huko Cabo Delgado, yakichoma nyumba na kuwaangusha wakazi.
Zaidi ya watu 90 wamefariki tangu mashambulizi yaanze, kwa mujibu wa polisi.
Mpaka sasa, hakuna kikundi chochote ambacho kimedai kuhusika na mashambulizi haya.
Mwezi Desemba 2018, gazeti la A Carta de Moçambique liliweka wazi uwepo wa ukurasa wa Facebook, unaoendeshwa kwa jina linaloonekana kudanganya, ambalo liliisifu mashambulizi ya vikundi vya kijeshi huko Cabo Delgado.
Haifahamiki kama mashitaka dhidi ya Amade na Germano yanahusu ukurasa huo huo.
Timu ya ulinzi ya waandishi wa habari inasema hakuna uhusiano kati yao na shughuli zozote haramu kupitia Facebook.
Hatua zilizochukuliwa dhidi ya waandishi wa habari zimekuwa na matukio yasiyo ya kawaida.
Baada ya kumkamata Amade, polisi walimweka chini ya ulinzi wa kijeshi.
Aliwekwa kwenye gereza la kijeshi, ambako alitumia siku 12 bila mawasiliano kabla ya kuhamishiwa kwenye gereza la kiraia.
Waandishi wa habari walishitakiwa mnamo Aprili 16, na kuvunja siku 90 za mwisho zilizowekwa kwenye Sheria ya Msumbiji ya Kukamatwa Kabla ya Kesi katika kesi ya Abubacar.
Kwenye mahakama wakati walipokamatwa kabla ya kufunguliwa mashitaka, waandishi hao wawili walituhumiwa kwa makosa ya kuvunja siri za nchi kwa njia za kidijitali na kuchochea uhalifu kwa njia za kidijitali.
Shutuma hizi zinatofautiana na mashitaka rasmi ambayo yamefunguliwa dhidi yao, mashitaka ambayo MISA aliyaelezea kuwa yanasambaza jumbe za kukashifu wanachama wa vikosi vya ulinzi vya Msumbiji kupitia ukurasa wa Facebook uliotangaza mashambulizi yaliyotokea vijijini katika wilaya ya Macomia.
Kwa kipindi cha siku 106 alizokuwa gerezani, kwa mujibu wa shirika la kutetea haki za binadamu la Amnesty International, Abubacar alikumbana na kukosekana kwa chakula na matibabu.
Familia yake ililiambia gazeti @Verdade kuwa walizuiwa kumtembelea wakati wote ambao Abubacar alikuwa kizuizini.
Kilichowapata waandishi hawa wa habari kinaweza kuwa ni sehemu ya mwelekeo wa vitisho dhidi ya wafanyakazi wa vyombo vya habari kaskazini mwa Msumbiji.
Mwandishi huru wa habari za uchunguzi Estácio Valoi alikamatwa Desemba 2018, pia huko Cabo Delgado kwa masharti ya kisheria.
Baadae aliachiwa huru, bila malipo yoyote, lakini vifaa vyake vya kazi vilibaki kwenye ulinzi wa jeshi.
Wito kwa Haki
Cídia Chissungo, mwanaharakati na mpangiliaji wa kampeni ya #FreeAmade, alisherehekea habari hizo:
Hatimaye, AmadeAbubacar na GarissaanoAdriano wameachiwa huru baada ya kutiwa kizuizini kwa takribani miezi minne.
Kulazimika kusherehekea lakini hatutaweza kusahau namna kila kitu kilivyoanza.
Tumesema muda mrefu uliopita: Uandishi wa habari sio kosa la jinai
Shukrani kwa mikono yenu#FreeAmade #CaboDelgado #HandsForJustice pic.twitter.com/Lhb0b1ALCi
Angela Quintal, mratibu wa Mpango wa Afrika kwa Kamati ya Kuwalinda Waandishi (CPJ), alitoa maoni yake:
Sasa ili kuhakikisha mashitaka yameondolewa na kwamba # AmadeAbubacar anaweza kuendelea na uandishi wake bila hofu ya kulipiza kisasi.
Ukweli kwamba ilimbidi kuvumilia kifungo bila ya kufunguliwa mashitaka kwa siku 106 kabla ya kupata dhamana haukubaliki.
Asikabiliwe na mashitaka hata kidogo!
Picha ya kiongozi wa Mapinduzi ya Irani Imam Khomeini akiwa kwenye ukuta wa jengo lililopo Sanمية, katika mji mkuu wa Jimbo la Irani Kurdistan, kama inavyoonekana kupitia dirisha lililo wazi.
Picha na Joan Boixareu.
Haki miliki Demotix
Mwanzilishi mwenza wa Global Voices Ethan Zuckerman anawafafanua watu wa daraja hilo kama watu ambao wana hamu ya kuelezea utamaduni wa nyumbani kwa watu wa jamii nyingine.
Wazo hili lilianzishwa kupitia mizizi yake ya kina katika Global Voices, na linafafanua kwa kiasi kikubwa kazi na maadili ya jamii.
Kwa kuwa habari zetu za Iran zinakusudia kuunganisha utengano uliopo kati ya mtazamo wa nje kuhusu Irani na nchi yenyewe, Global Voices Iran imeanzisha mfululizo wa mahojiano na waandishi na waandishi mbalimbali wa Iran wanaofanya kazi hii.
Mahojiano haya yamefanywa ili kuelewa ni kwa jinsi gani na kwa nini watu hawa, wanaojitolea katika kuwasiliana magumu na miundo tata ya nchi iliyojawa na utata, wanaielezea Irani kwa wasio Wairani.
Golnaz Esfandiari: Ninadhani matumizi ya mitandao ya kijamii nchini Irani na umuhimu wake unaongezeka
Golnaz Esfandiari ni mwandishi wa juu katika Radio Free Europe/Radio Liberty, na ni mmoja wa waandishi wachache wa habari wanaoishi nje ya Irani wanaoandika kwa lugha ya Kiingereza kuhusu matatizo na utata wa jamii na siasa za Irani.
Picha imetumiwa kwa ruhusa ya Golnaz Esfandiari.
Soma zaidi: Mazungumzo na Golnaz Esfandiari, daraja la Uandishi wa Kiingereza kuelekea Irani
Katika mahojiano na Global Voices, alisema:
Nafikiri matumizi ya mitandao ya kijamii nchini Irani na umuhimu wake unaongezeka.
Maafisa wa serikali wanakiri kwamba na pia ninaona watu wengi zaidi ndani ya nchi wakitumia mitandao ya kijamii na zana.
Nadhani tangu mwaka 2009, matumizi ya mitandao ya kijamii imeongezeka kwa kiasi kikubwa.
Baadhi ya Wairani waliniambia walijiunga na mtandao wa Twita baada ya kusoma kuhusu madai ya Mapinduzi ya Twita nchini Iran.
Vituo vya mitandao ya kijamii vimerahisisha mazungumzo na usambazaji wa maudhui yaliyopigwa marufuku au yanayochukuliwa kuwa ya wepesi, watu wanaweza kujadili mada za miiko kwa uwazi.
Pia, wanapinga sera za serikali na mitandao ya kijamii mara kwa mara.
Kelly Golnoush Nikvejad: Lazima uwe mwandishi wa habari, lakini pia mtaalamu wa akili, profesa, na msomaji wa akili
Mjasiriamali wa vyombo vya habari wa Irani Kelly Golnoush Nikvejad ni mwanzilishi wa Shirika la Tehran, shirika la habari linalomilikiwa na gazeti la The Guardian linalochapisha habari za Irani na Wairani wanaoishi nje ya nchi.
Mradi wake ni moja wapo ya vyanzo vikuu vya habari vinavyotoa mtazamo imara wa utamaduni wa vijijini, siasa, na watu.
Picha na Kelly Golnoush Nikvejad na imetumiwa kwa ruhusa.
Soma zaidi: Namna Kelly Golnoush Niknejads Tehran Agency Inavyounganisha Irani na Magharibi
Kuhusu dhana potofu ambazo wasio Wairani wanazo kuhusu Irani, alieleza:
Linapokuja suala la Irani, mara nyingi najikuta nikihitaji kurudi nyuma hadi mwaka 1979, halafu naeleza mabadiliko yaliyotokea miongo baada ya miongo, ili kupata maana ya sasa.
Mara nyingine ni vigumu kwa Wairani wenyewe kuamini kile kinachoendelea nchini Irani, achilia mbali wale wasio Wairani.
Hili linaeleza kwa nini ni muhimu kuifunika Irani kutoka chini kabisa, na kuorodhesha maisha ya watu wa kawaida.
Kuandika habari za nchi kwa kuripoti juu ya matamko ya viongozi huenda isiwe namna ya kuvutia au ya kuelimisha ya uandishi wa habari.
Hiyo ndiyo sababu hata watu wa hali ya juu wanaofuatilia habari za Irani hawajui kinachoendelea huko.
Bila shaka kama wangefuatilia Idara ya Tehran, wangepata mtazamo wenye msukumo mkubwa.
Nina Ansary: Ninaamini wanawake watakuwa mstari wa mbele katika mabadiliko yoyote nchini Irani
Nina Ansary ni mwandishi wa Jewels of Allah: The Untold Story of Women in Iran, kitabu cha kwanza kuandika kuhusu harakati za kisiasa za wanawake zinazoongoza kutokea mwishoni mwa karne ya 19 mpaka sasa.
Vito vya jalada la Allah
Kitabu kinaeleza namna wanawake walivyobadilisha historia ya Wairani siku za hivi karibuni, na kuendelea kufanya hivyo, wakati wakijitahidi kuimarisha haki zao na usawa katika jamii ambayo imekuwa ikiwabagua kidesturi.
Soma zaidi: Nikiongea na mwandishi wa habari wa Iran Nina Ansary kwenye mkesha wa Mabadiliko nchini Iran
Ansary alisema kwa tahadhari alikuwa na matumaini juu ya mustakabali wa Iran na nafasi ya wanawake ndani yake:
kwa sababu tu ninaona ujasiri wao.
Na hii ni kwa sababu uanaharakati wa kike umetoa matokeo ya sehemu: wanawake hawakuruhusiwa kutumikia kama mahakimu, lakini sasa wanaweza kutumikia kama mahakimu wa uchunguzi.
Wanawake waliruhusiwa kuingia katika nyanja fulani za utafiti, na kwa miaka kadhaa wameweza kuingia katika maeneo yanayotawaliwa na wanaume kama vile madawa na uhandisi.
Nina mtazamo chanya, lakini ninaamini wanawake watakuwa mstari wa mbele katika mabadiliko yoyote nchini Irani.
Saeed Kamali Dehghan: Wanaiona Irani kama nyeusi na nyeupe, na Irani siyo hivyo.
Ni taswira, ni upinde wa mvua.
Akiwa na zaidi ya makaratasi 800 yanayohusiana na Irani katika jina lake, Saeed Kamali Dehghan ni mwandishi wa kwanza wa gazeti la The Guardian linaloshughulikia masuala ya Irani, na ni miongoni mwa raia wachache wa Irani walioajiriwa na taasisi kubwa ya vyombo vya habari vinavyotumia lugha ya Kiingereza.
Picha imetumiwa kwa ruhusa ya Saeed Kamali Dehghan.
Sehemu kubwa ya taarifa zake inahusiana na ukiukwaji wa haki za binadamu nchini Irani, lakini kama alivyosema kwenye mahojiano ya simu, tatizo la kawaida katika mashirika mengi ya vyombo vya habari magharibi ni kwamba wanaiona Irani kama nyeusi na nyeupe, na Irani si namna hiyo.
Ni taswira, ni upinde wa mvua.
Soma zaidi: Saeed Kamali Dehghan on Covering Iran for The Guardian
Kuhusu matatizo ya kuifunika nchi ambayo ana uhusiano wa karibu na nchi hiyo, Saeed anaeleza:
Kama raia wa Iran nina uhusiano wa karibu sana na nchi, lakini ninapoandika habari ninarudi nyuma na kujaribu kutokuwa na ubaguzi.
Lakini niliruhusu kutoa maoni yangu ninapoandika barua pepe, na pia mimi nilifanya jambo kama hilo.
Niliandika kuhusu kwa nini Canada inakosea nchini Iran, jambo ambalo lilisababisha waziri wa mambo ya nje wa Canada kunituhumu kwenye mtandao wa Twita kwa kufanya kazi kwa ajili ya mamlaka za Irani.
Nimeshambuliwa na baadhi ya watu wanaonituhumu kwa kufanya kazi kwa ajili ya Wairani na wengine wanaonituhumu kwa kufanya kazi kwa ajili ya Waingereza.
Ninatumaini kuwa hii ndiyo ishara ya Ninafanya kazi yangu vizuri!
Omid Memarian: Kugeuza hasira hiyo ya mabomu kuwa kitu chenye kujenga, kukiweka katika mtazamo unaofaa na kutokuchukulia kibinafsi, ni kazi ya sanaa.
Omid Memarian, mwandishi wa habari wa Ki-Irani anayeishi New York.
Omid Memarian alikuwa mwanahabari aliyesomwa sana nchini Iran, na sasa anafanya kazi nchini Marekani akiripoti habari za Ki-Irani kwa hadhira ya watu wanaozungumza Kiingereza na Ki-Ajemi.
Mahojiano yetu naye yanachambua uelekeo wa kuandika habari za Irani kwa hadhira mbalimbali, na uzoefu wake kama mwandishi wa habari ndani na nje ya Irani.
Soma zaidi: Mwandishi wa habari wa Iran Omid Memarian
Memarian anaelezea uzoefu wake akiandika na kuripoti kuhusu asasi za kiraia kama mwandishi wa habari nchini Iran:
Kulikuwa, na bado wapo, watu nchini Iran wanaoamini kuwa kwa kuwezesha mashirika ya kiraia, vyama vya siasa na vyombo huru vya habari, Jamhuri ya Kiislam inaweza kubadilika polepole kutoka ndani.
Kwa upande mwingine, kuna nguvu zinazojaribu kuwathibitisha kuwa si sahihi, na njia moja ya kufanya hivyo ni kwa kuifanya mazingira kuwa tishio kiasi kwamba hakuna anayethubutu kubaki hai shambani.
Niliposisitiza kuendelea na kile nilichokuwa nikifanya, kuandika na kutangaza mambo niliyoamini, nilikamatwa na kutupwa gerezani.
Hooman Majd: Irani siyo ya kipekee: kitu cha kipekee ni kwamba watu wengi hawajui kuhusu Irani.
Hivi sasa tupo kwenye wakati wa mabadiliko katika sera ya mambo ya nje ya Marekani.
Majuma machache kabla ya kumalizika kwa Urais wa Obama, kuna uwezekano mkubwa kwamba Marekani inasonga mbali na mradi wa kufafanua uadui wake wa muda mrefu, Jamhuri ya Kiislamu ya Irani.
Mapema alfajiri ya Urais wa Donald Trump, ambao unadhaniwa kuwa ni kivuli maalumu cha Ukombozi wa Republicanism, nilifikiri ni wakati muafaka wa kukaa na mwandishi na mwandishi Hooman Majd.
Vitabu vyake, makala na maoni yake yanayoelezea hali ya kutatanisha ya Irani yalijitokeza sana kwenye vyombo vikuu vya habari vya Marekani wakati wa kipindi cha Bush, wakati maneno machafu dhidi ya serikali ya Irani yalipokuwa alama ya mwanzoni mwa sera ya mambo ya nje ya mwaka 2000 na vyombo vya habari vilionyesha Irani.
Hooman Majd amekuwa akijulikana kama sauti ya Irani kwa ulimwengu wa magharibi.
Picha ya Majd na Ken Browar, imetumiwa kwa ruhusa.
Soma zaidi: Nikiongea na Hooman Majd, daraja kati ya Irani na Marekani
Kuhusu ikiwa dhana potofu kuhusu Irani zimejifunza tangu kitabu chake cha mwaka 2008 kilichokuwa na lengo la kuondoa dhana potofu kuhusu jamii ya Irani kwa hadhira ya Marekani:
Ahmadinejad alikuwa wa kwanza kujitoa kwenye vyombo vya habari, ambavyo vilikuwa chanzo cha madhara mengi.
Lakini Wairani-Wamerekani na Wairani-Wamerekani wameandika mengi kuhusu utamaduni katika miaka ya hivi karibuni, na kuna safari nyingi zaidi kati ya Iran na Marekani, miongoni mwa Wairani-Wamerekani na Wairani wenyewe.
Wanaelewa jambo hili vyema kidogo na kumekuwepo vitabu kadhaa.
Irani haina utata wa kipekee: jambo la kipekee ni kwamba watu wengi hawajui kuhusu Irani.
Waandamanaji mjini Rio de Janeiro: Silaha yetu ni elimu | Picha: Marianna Cartaxo / Mídia NINJA/Imetumiwa kwa ruhusa
Mnamo Mei 15, maelfu ya Wabrazili waliingia mitaani katika majimbo yote 26 na Wilaya ya Shirikisho kupinga kukatika kwa fedha za serikali ya Bolsonaro kwa ajili ya elimu ambayo itaathiri dazeni za vyuo vikuu na shule.
Mwishoni mwa mwezi Aprili, serikali ya Brazil ilitangaza kupunguzwa kwa asilimia 30 kwa kile kinachoitwa bajeti ya busara, ambayo inaelekea kwenye gharama kama vile umeme, maji, ujenzi wa jumla, na utafiti.
Kwa kuzingatia bajeti ya shirikisho kwa ajili ya elimu ya juu, kupunguzwa kwa elimu hiyo kutafikia takribani asilimia 3.5.
Zaidi ya hilo, serikali imesimamisha fedha kwa ajili ya misaada 3,500 iliyofadhiliwa hadharani ya wanafunzi wa shahada ya uzamivu.
Kutoka mtaa wa Paulista jijini São Paulo, mahali pa kitamaduni pa kukusanyikia waandamanaji, mpaka maeneo ya mbali ya wenyeji wa Alto Rio Negro, karibu na mpaka na Colombia, watu walikwenda kutetea elimu yao ya umma.
Jijini Viçosa, Minas Gerais, umati wa watu wapatao 5,000 waliandamana kwa miamvuli wakati wa mvua kubwa.
Picha ya video iliyopigwa kwenye mtandao wa Drone inayoonesha umati mkubwa wa waandamanaji wakiwa wamekusanyika kwenye mtandao wa Av Paulista jijini São Paulo kupinga kupunguzwa kwa elimu na ufadhili wa kisayansi
https://globalvoices.org/wp-content/uploads/2012/05/WhatsApp-Video-2019 15-20-at-21.00.30.mp4
Brazil ina vyuo vikuu 69 vya shirikisho na idadi kubwa ya vyuo vikuu vya serikali, vyote vinatoa elimu ya shahada ya kwanza na elimu ya uzamivu bila malipo, na huduma kadhaa za kijamii kama vile masomo ya ziada, ofisi za misaada ya kisheria, na mahospitali.
Mwanzoni, vipunguzo hivyo vilihusu vyuo vikuu vitatu tu, lakini baadaye viliongezwa kwenye mtandao mzima wa vyuo vikuu.
Waziri wa Elimu wa Bolsonaro Abraham Weintraub anasema kuwa haya siyo mapunguzo bali ni utaratibu wa gharama.
Weintraub imehalalisha kukatwa kwa vitendo hivyo kwa sababu vyuo vikuu vya umma vimekuwa sehemu ya ghasia.
Alipoulizwa na waandishi wa habari kutaja mifano ya vurugu hizo, alitaja kuwepo kwa harakati za kijamii katika vyuo vikuu, na karamu zenye watu uchi.
Weintraub aliteuliwa kuwa waziri mapema mwezi Aprili baada ya utawala wa muda mfupi wa mtangulizi wake kujihusisha na mfululizo wa utata.
Waziri mpya mara nyingi hupaza sauti nadharia za mrengo wa kulia, kama vile kwamba dawa ya kulevya ya kokeini ilianzishwa nchini Brazil kama sehemu ya njama za kikomunisti, na kwamba anataka kuufuta utamaduni wa Marx kutoka kwenye vyuo vikuu.
Baadhi ya wasimamizi wa vyuo vikuu wamesema kuwa kukatwa kunaweza kuwazuia kufungua milango yao mwanzoni mwa sementi ya pili ya 2018.
Ofisi ya Mwendesha Mashitaka wa Shirikisho ilituma ripoti kwa mwanasheria mkuu akidai kwamba kukatwa kwa vitendo hivyo ni kinyume cha Katiba ya Brazil.
Rio de Janeiro unavutia!
Mamia ya maelfu ya watu wanakalia eneo la Avenida Presidente Vargas wakati usiku unapoingia kuandamana kupinga kupunguzwa kwa bajeti ya sayansi na elimu
Watafiti katika Chuo Kikuu cha Shirikisho cha Minas Gerais (UFMG) wanaosoma makundi ya WhatsApp nchini Brazil wamegundua mazungumzo katika vyuo vikuu kuhusu zana hiyo ya kutuma ujumbe siku chache baada ya tangazo la kupungua kwa bajeti.
Utafiti huo umetengeneza zana ambayo hufuatilia vikundi vya WhatsApp na inatumiwa sana na mashirika ya kuthibitisha ukweli nchini Brazil.
Mtafiti wa uongozi fabrício Benevuto alisema kwenye makala yake kwenye mtandao wa Facebook tarehe 8 Mei:
[Picha hizi zinahusisha) vitabu vya ukumbusho na matukio yanayodhihakiwa na vichwa vyao na mada zao.
Kuna picha za watu walio uchi kwenye vyama (ambao hata kwenye vyuo vikuu) na maandamano na ujumbe unaosema kuwa wanafunzi wa vyuo vikuu huchukua miaka 12 kuhitimu kwa sababu kila wakati wanatumia madawa ya kulevya.
Ni dhahiri ni juhudi zilizopangwa. ni kazi ya kitaaluma.
Ni namna ile ile ya kampeni za uchaguzi.
Nani anafadhili kiwanda hiki cha upotoshaji wa habari?
Makala iliyoandikwa na tovuti Ciência na Rua (sayansi ya mitaani kwa Kireno) inadai kwamba vyuo vikuu vya umma hutengeneza asilimia 95 ya tafiti za kisayansi nchini Brazil.
Utafiti uliofanywa na mshauri wa Marekani Clarivate Analytics mwaka 2018 unaonesha kuwa kwenye vyuo vikuu 20 vyenye utafiti maarufu zaidi, 15 ni sehemu ya mtandao wa serikali.
Siku ya maandamano, Waziri Weintraub aliitwa kushuhudia kupungua kwa bajeti katika nyumba ya chini ya bunge.
Bolsonaro ni adui wa Elimu
Elimu ni kitendo cha Upendo na Ujasiri#TsunamiDaEducacao pic.twitter.com/sEEOb5wDxz
Wakati huo huo, Bolsonaro alikuwa Texas, Marekani, ambapo alikutana na rais wa zamani wa Marekani George W. Bush.
Alipoulizwa kuhusu maandamano hayo, rais alisema:
Ni jambo la kawaida kabisa kwa watu wengi kuwa ni wanamgambo wasio na chochote ndani ya vichwa vyao.
Kama unauliza matokeo mara 7, hawajui.
Kama unauliza kuhusu mchanganyiko wa maji, hawajui, hawajui lolote.
Hawa ni wajinga, wajinga, na wanatumiwa vibaya na wachache wanaoongoza vyuo vikuu vingi nchini Brazil.
Mwandishi wa Uganda Gertrude Uwitware Tumusiime amekumbana na mzigo mara mbili wa kufanya kazi kama mwanamke mwandishi wa habari nchini Uganda.
Picha kutoka The Other side: Gertrude Uwitware Tumusiime kwenye mtandao wa YouTube.
Nchini Uganda, waandishi wa habari wanawake ambao wanatumia zana za kidijitali za kutoa taarifa, kusambaza maoni na upatikanaji wa habari wanakabiliwa na mashambulizi na unyanyasaji kwa ajili ya kuchunguza na kuchapisha maudhui ya kisiasa yaliyo makini.
Udhalilishaji wa mtandaoni umekuwa namna mpya ya kufuatiliwa.
Waandishi wa habari wanawake wanabeba mizigo miwili ya unyanyasaji wa kijinsia mtandaoni pamoja na vitisho vinavyotokana na taarifa za kisiasa.
Vitisho hivi vinavyoendelea vimesababisha majarida ya wanawake kujitoa kwenye majadiliano ya wazi na kuacha uandishi wa habari ukitawaliwa na wanaume.
Soma zaidi: Upinzani dhidi ya kodi: Tatizo la mitandao ya kijamii nchini Uganda
Joy Doreen Biira, mwandishi wa habari.
Picha na Wazabanga kupitia Wikimedia Commons CC BY 3.0.
Mwezi Novemba 2016, mwandishi wa habari wa Uganda Joy Doreen Biira, aliyekuwa akifanya kazi kwenye Mtandao binafsi wa Televisheni Kenya nchini Kenya, alirudi nyumbani Uganda kwa ajili ya sherehe za kitamaduni.
Wakati Biira akiwa nyumbani, vikosi vya usalama vya Uganda vilipambana na wafalme wa asili wa Rwenzururu katika mkoa wa Rwenzori magharibi mwa Uganda, na makazi yao ya kifalme yalichomwa moto.
Mapigano hayo ya bunduki yalisababisha vifo 62, ikiwa ni pamoja na polisi 16.
Biira alijibu shambulio hilo la kijeshi kwa kuweka mawazo yake kwenye mtandao wa Facebook mnamo Novemba 27:
Inahuzunisha sana kile ambacho Ive alikishuhudia leo kwa macho yangu mwenyewe sehemu ya kasri la ufalme wa Im, Ufalme wa Rwenzururu, ikichomwa moto.
Ilionekana kana kwamba unafuatilia urithi wako mbele ya macho yangu.
Siku hiyo hiyo, Biira alikamatwa na kutuhumiwa kusambaza picha za wazi za baada ya vita kati ya vikosi vya usalama na mlinzi wa kifalme wa jimbo hilo la Rwenzururu kwa kundi kubwa la WhatsApp, kwa mujibu wa Kamati ya Kuwalinda Waandishi (CPJ).
Pia aliweka picha ya video kwenye mtandao wa Instagram inayoonesha kuchomwa kwa moto kwa kasri ya mfalme na kuandika kuhusu tukio hilo kwenye mtandao wa Facebook, CPJ iliripoti.
Maafisa wa usalama wa Uganda wanadaiwa kumlazimisha Biira kufuta makala za mitandao ya kijamii na zana zake za kidijitali pia zilinyang'anywa, kwa mujibu wa ripoti ya mwaka 2018 ya Ikulu ya Uhuru.
Biira alishitakiwa kwa kosa la kuondoa ugaidi kinyume cha sheria kwa kupigwa picha za video za uvamizi wa kijeshi dhidi ya makazi ya wafalme wa mikoa hiyo kama adhabu ya kifo chini ya Sheria ya Kupambana na Ugaidi ikihukumiwa.
Hata hivyo, siku moja baadae, aliachiwa kwa dhamana.
Mateso ya kibiashara yaliamsha lawama kwenye mitandao ya kijamii kwa kutumia alama habari kama vile #FreeJoyDoreen na #JournalismIsNotaCrime.
Mtumiaji huyu wa mtandao alikosoa tabia ya Rais wa Uganda Yoweri Musevenis ya kuwanyamazisha waandishi wa habari:
Rais wa #FreeJoyDoreen @KagutaMuseveni aache kuwanyamazisha waandishi wa habari.
Huo ndio hali ya kutokuadhibiwa katika bara letu pic.twitter.com/SG造985cM0
Mwanasheria wa Biiras, Nicholas Opiyo, alituma twiti ya mashitaka rasmi ya Biiras:
Nakala ya kifungo cha polisi cha Joy kilichoshtakiwa kwa kukomesha ugaidi (kwa ujinga!)
Uandishi wa habari sio ugaidi
Opio aliiambia Global Voices kwamba kesi ya Biiras ilisitishwa na kufungwa mwezi Machi 2017 baada ya serikali kuipeleleza na kupata ushahidi wa kumshitaki kwenye mahakama ya sheria.
Kama ilivyo kwa matukio mengi ya namna hii, mtu huchukuliwa kuwa huru lakini huachwa na hisia za kutokuwa na haki, kutokuwa na haki, na maumivu, alisema Opiyo, ambaye pia ni mkurugenzi mtendaji wa Chapter Four Uganda, shirika la haki za binadamu.
Opiyo aliongeza kwamba kutumia siku chache gerezani na kuvumilia maumivu ya kufungiwa gerezani hakuachi kamwe.
Mashambulizi ya mtandaoni yanayolengwa
Wanawake wanahabari wanaotendewa vibaya mtandaoni ni nadra sana kuona haki na mara nyingi wanapambana ili malalamiko yao yachukuliwe kwa uzito na kuchunguzwa vizuri.
Mwezi Aprili 2017, Gertrude Tumusiime Uwitware, mtangazaji wa habari katika kituo cha NTV Uganda, alimtetea Stella Nyanzi, profesa mwenye ujasiri aliyeikosoa utawala wa Museveni kwa kushindwa kutimiza ahadi ya kampeni ya kusambaza vitambaa vya usafi kwa wasichana masikini.
Mamlaka zilimlazimisha Uwitware kufuta makala zake za Twita na Facebook zikiwa na maoni ya kumwunga mkono Nyanzi.
Alipokea vitisho kwenye mtandao wa Facebook na baadae alitekwa na wavamizi wasiofahamika kwa takribani masaa nane, kwa mujibu wa ripoti ya haki za binadamu ya mwaka 2017 nchini Uganda.
Inasemekana kuwa watekaji wake walimuhoji kuhusu uhusiano wake na Nyanzi, wakimuuma vibaya na kunyoa nywele zake.
Soma zaidi: uke ni neno chafu?
Mapambano ya mahakama ya mwanaharakati wa haki za wanawake wa Uganda Stella Nyanzi yanaendelea
Baadaye Uwitware alipatikana kwenye kituo cha polisi Kampala.
Hata hivyo, mamlaka hazijatoa taarifa zozote kuhusu uchunguzi wa utekaji nyara wake.
Waandishi wa habari za kisiasa hususani wale ambao huandika habari za siasa za upinzani mara nyingi hupata vitisho zaidi ya aina yoyote ya uandishi wa habari.
Lakini waandishi wa habari wanawake wana hali mbaya zaidi kwa sababu serikali inaamini kuwa wao ni dhaifu na wametishwa kwa urahisi, kwa mujibu wa Mukose Arnold Anthony, Katibu wa Usalama wa Vyombo vya Habari na Haki za Binadamu wa Chama cha Waandishi wa Habari Uganda (UJA), aliyeongea na Global Voices kupitia WhatsApp mnamo Aprili 3.
Linapokuja suala la unyanyasaji wa kijinsia mtandaoni, wanahabari wanawake wanahofia kufungua habari zao ingawa wachache wanaeleza kwamba wengi wao huishia kufa kimya kimya, Anthony alisema.
Waandishi wa habari wanawake wanaweza kukabiliwa na madhara ya ziada ya kisaikolojia, kuvunjwa kwa faragha, kupoteza utambulisho, kupungukiwa kwa uhamiaji, kudhibitiwa, na kupoteza mali kutokana na kazi zao, kwa mujibu wa utafiti wa UNESCO kuhusu uhuru wa kujieleza barani Afrika uliochapishwa mwaka 2018.
Na, kwa mujibu wa utafiti wa Mtandao wa Haki za Binadamu wa Waandishi wa Habari-Uganda 2018, asilimia 12 ya waandishi wa habari wanawake wametendewa vibaya na kuvamiwa, ikiwa ni pamoja na vitisho vya vifo na kukamatwa.
Robo tatu ya waandishi wa habari wanawake walikabiliwa na vitendo vya ukiukwaji wa haki za binadamu mikononi mwa maafisa wa serikali kama vile polisi, wakazi wa wilaya na maafisa wengine wa usalama.
Mashambulizi na unyanyasaji
Mwanahabari wa Uganda Bahati Remmy amekumbana na mashambulizi na unyanyasaji katika kazi hiyo kama mwandishi mwanamke.
Picha kupitia anuani ya umma ya Bahati Remmy Paydesk, imetumiwa kwa ruhusa.
Bahati Remmy, mwanamke mwandishi wa habari wa Uganda ambaye hivi sasa anafanya kazi nchini Marekani, aliiambia Global Voices kuwa aliacha kuripoti habari nchini Uganda kwa sababu alijisikia mwenye huzuni baada ya masaibu yake ya kutisha alipokuwa akiripoti uchaguzi wa mwaka 2016.
Polisi wa Uganda walimkamata Remmy wakati wakitangaza moja kwa moja kwa ajili ya kituo cha televisheni cha NBS kinachomilikiwa na watu binafsi ili kutangaza habari za kukamatwa kwa mwanasiasa wa upinzani Dk. Kizza Besigye katika mji wa Kasangati.
Remmy aliiambia Global Voices:
Polisi walijihusisha na mapambano ya kukimbia ili wasiruhusu waandishi wowote kuripoti habari hiyo kuhusu Besigye.
Kwa mujibu wa Remmy, polisi walipanga matiti yake kwenye gari la polisi, wakamvua nguo kwenye kituo hicho na kuuweka mwili wake uchi kwenye kamera.
Pia alifuatiliwa na kudhalilishwa na afisa wa polisi kwenye mtandao wa Facebook kwa sababu serikali ya Uganda ilidhani alishirikiana na Besigye ili kuchafua sura ya wananchi.
Aliliambia Global Voices kwamba mabango yasiyojulikana yaliyoachwa mlangoni mwake yalikuwa na tishio la kumteka ikiwa angekataa kufunua njia ya Besigyes kutokea nyumbani kwake.
Baada ya kukamatwa kwa Remmys, Mtandao wa Haki za Binadamu kwa Waandishi wa Habari-Uganda ilifanya uchaguzi ili kupima maoni ya umma kuhusiana na tukio hilo.
Waliuliza: Polisi wa Uganda walidai kwamba mwandishi wa televisheni ya NBS Bahati Remmy hakutii amri za kisheria na pia aliwazuia maafisa wa polisi kufanya kazi na hivyo kumkamata?
Je, unakubaliana?
Magambo Emmanuel aliandika:
Ni udhuru usioeleweka na uongo mtupu kwa sababu kuna video inayoonesha namna Bahati alivyokamatwa.
Polisi wasirudishe matatizo yao kwa waandishi wasio na hatia.
Davide Lub造wa aliandika:
Yeyote anayejaribu kuwajulisha watu msimamo wa serikali ni kukamatwa.
Tatizo kubwa sana linakuja Uganda hivi karibuni.
Kinachonisumbua zaidi ni kwamba yeyote anayejaribu kusema jambo ambalo haliungi mkono utawala wa sasa anachukuliwa kuwa mwasi ili watu wa Uganda waamke.
Waandishi wengi wa habari wanawake nchini Uganda wameacha kuripoti habari ambazo zinaikosoa serikali kwa sababu wanaogopa mashambulizi na unyanyasaji unaofanywa na serikali.
Wataalamu wa vyombo vya habari wamesema kwamba mara kwa mara serikali na vyombo vya usalama huwaita wahariri na kuwaagiza kutokuchapisha habari zinazoionyesha serikali vibaya.
Mashambulizi haya mara nyingi huwa hayaripotiwi hususani kwa wanawake ambayo pia yamefanya iwe vigumu kuelewa ukubwa kamili wa tatizo hili.
Remmy aliipeleka serikali ya Uganda kwenye Tume ya Haki za Binadamu, lakini mpaka leo, hakujakuwa na taarifa zozote kuhusu kesi yake.
Tume hiyo inakosa uhuru unaotakiwa kwa ajili ya kutawala kwa niaba ya wale wanaotoa malalamiko dhidi ya serikali.
Wanachama wake saba, ikiwa ni pamoja na mwenyekiti, wanateuliwa na rais, kwa kibali cha bunge.
Wana upendeleo, Remmy alisema, anaongeza: Wana upendeleo mkubwa na kesi nyingi wanazotaka kusikia ni kesi zinazoletwa na serikali.
Vitisho vingi vinavyowakabili waandishi wa habari wa kike mtandaoni vinahusishwa na vitendo vya unyanyasaji nje ya mtandao.
Remmy anaamini kwamba haki, shida na heshima ya waandishi wa kike inapaswa kutunzwa nyakati zote kwa sababu mashambulizi dhidi ya wanawake yananyamazisha vyombo vya habari kwa ujumla.
Wakati Uganda inapopanga kufanya uchaguzi wa rais na wabunge mwaka 2021, mashambulizi na unyanyasaji wa waandishi wa habari wanawake unaofanywa na serikali yanahitaji kukomeshwa kwa sababu unaathiri upatikanaji wa habari, uhuru wa kujieleza na haki za kidemokrasia kwa raia wa Uganda.
Uhuru wa vyombo vya habari unabaki kuwa mdogo katika mfumo wa vijijini, Remmy aliiambia Global Voices.
Makala hii ni sehemu ya mfululizo unaoitwa The identity matrix: jukwaa la kudhibiti vitisho vya mtandaoni vya kujieleza barani Afrika.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Afrika wa Haki za Kidijitali wa Ushirikiano wa Sera ya Kimataifa ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Miti yenye mizizi kwenye ukuta wa karne ya 15 kwenye Kisiwa cha Kilwa Kisiwani, Tanzania.
Mwaka 1981, magofu ya Sultani mwenye nguvu kisiwani humo yalitangazwa na UNESCO kuwa Eneo Linalostahili Kuhifadhiwa Duniani.
Picha na David Stanley, January 1, 2017, CC BY 2.0.
Wahariri wanasema: Insha hii binafsi iliandikwa kufuatia kampeni ya Twita iliyoandaliwa na Global Voices Afrika Kusini mwa Jangwa la Sahara na Rising Voices ambapo kila juma, mwanaharakati wa lugha tofauti aliweka mitazamo yao kuhusu kuvuka mipaka ya haki za kidijitali na lugha za ki-Afrika kama sehemu ya mradi huu, The identity matrix: Platform regulation of online tishio la kujieleza barani Afrika.
Kwa mujibu wa Shirika la Elimu Sayansi na Utamaduni la Umoja wa Mataifa (UNESCO), utofauti wa lugha na utamaduni ni wa umuhimu wa kimkakati kwa watu duniani kote ili kuimarisha umoja na mshikamano wa jamii.
Tofauti hii ya lugha na utamaduni ilichochea mkutano mkuu wa UNESCO kupiga mbiu ya Siku ya Kimataifa ya Lugha (IMLD) mnamo Novemba 1999, kuadhimishwa kila mwaka tarehe 21 Februari kila mwaka.
Ili kuimarisha IMLD, Umoja wa Mataifa (UN) ulitangaza Mwaka wa Kimataifa wa Lugha za Asili (IYIL 2019.), ili kuvuta macho kwenye hatari ya kutoweka kwa lugha za asili duniani.
Leo, kuna zaidi ya lugha 7,100 zinazozungumzwa duniani kote, asilimia 28 zikiwa zinazungumzwa barani Afrika pekee.
Pamoja na hili, Kiingereza kinatawala nafasi za mtandaoni katika eneo hilo.
Miaka ishirini iliyopita, asilimia 80 ya maudhui ya mtandaoni yalikuwa ni Kiingereza.
Kwa sasa, hata hivyo, maudhui ya Kiingereza mtandaoni yanasemekana kupungua kufikia kati ya asilimia 51 na 55.
Swali lenye thamani ya dola milioni moja, kwa hiyo, ni: Je, kushuka kwa kiwango hiki kunaweza kuwa ishara kwamba watu sasa wanapendelea lugha zao za asili mtandaoni kuliko Kiingereza, wakizingatia kwamba chini ya asilimia 15 ya watu duniani wanazungumza Kiingereza kama lugha yao ya kwanza?
Kiswahili: Je, ni wakati wa kuzaliwa?
Kiswahili kinatambulika kama moja ya lugha rasmi za Umoja wa Afrika (AU), sambamba na Kiingereza, Kireno, Kifaransa, Kihispania na Kiarabu.
Kiswahili pia ni lugha ya ki-Franca kwa nchi wanachama wa Jumuiya ya Afrika Mashariki.
Rwanda, mwanachama wa EAC, ilishuhudia bunge lake la chini likipitisha sheria ya kuifanya Kiswahili kuwa lugha rasmi mwaka 2017 pamoja na Kinyarwanda, Kifaransa na Kiingereza.
Pamoja na kutumiwa kwa madhumuni ya kiutawala, Kiswahili kitaingizwa katika mitaala ya shule ya Rwanda.
Nchini Uganda, serikali mwezi Septemba 2019, ilipitisha idhini ya kuanzishwa kwa Baraza la Taifa la Kiswahili.
Ibara ya 6 (2) ya Katiba ya Uganda pia inaeleza kwamba Kiswahili kitakuwa lugha rasmi ya pili nchini Uganda kutumika katika mazingira kama hayo kwa mujibu wa sheria.
Mwaka 2018, Afrika Kusini, ambayo inajivunia lugha 11 rasmi, iliitisha Kiswahili rasmi kama somo la hiari katika mtaala wake, kuanzia mwaka 2002.
Mwaka 2019, Jumuiya ya Maendeleo ya Afrika Kusini (SADC) iliitumia Kiswahili kama lugha yake rasmi ya nne.
Kutokuonekana kwa Kiswahili mtandaoni
Picha na Rachel Strohm, Septemba 20, 2019, (CC BY-ND 2.0)
Pamoja na Kiswahili kuwa lugha inayosemwa zaidi Afrika, kukiwa na wanaozungumza zaidi ya milioni 150 Afrika Mashariki, ukanda wa Maziwa Makuu, kusini mwa Somalia, na baadhi ya maeneo ya Afrika Kusini, uwezo wake wa kuona mtandaoni ni mdogo sana.
John Walubengo, mhadhiri katika Chuo Kikuu cha Multimedia nchini Kenya, anasema katika gazeti la kila siku la Kenya liitwalo Nation, kwamba kutokuwepo kwa utofauti wa lugha na tamaduni mtandaoni kunaibua jamii yenye mtazamo wa hali ya juu wa dunia.
Walubengo anabashiri kuwa tamaduni nyingi za wazawa huishia kutoa vitambulisho vyao kwa njia ya Kiingereza ya kufanya mambo.
Ukweli huu wa kusikitisha unaweza kubadilishwa endapo raia wazawa watapambana kudumisha utambulisho wao mtandaoni na nje ya mtandao, anasema.
Lakini yote siyo huzuni na maangamizi.
Kuna baadhi ya mashirika yaliyojitolea katika mstari wa mbele katika kukuza na kukuza Kiswahili mtandaoni.
Shirika la Intaneti la Majina na Nambari Zilizotumwa
(ICANN), shirika la kimataifa lenye wamiliki wengi linaloratibu Mfumo wa Majina wa Mtandao wa Intaneti (DNS), Nembo za Mtandao wa Intaneti (IP) na nambari za mfumo binafsi, lilianzisha shirika la Kimataifa la Majina ya Wamiliki (IDNs) linalowezesha watu kutumia majina ya maeneo yao katika lugha za asili.
Kwa hakika, zinaundwa kwa kutumia herufi kutoka kwenye misemo tofauti, kama vile Kiarabu, Kichina, au Kicyril.Hizo zimepangiliwa kwa viwango vya Unicode na kutumika kama inavyoruhusiwa na taratibu za IDN, seti ya viwango vinavyofafanuliwa na Baraza la Ubunifu wa Mtandao wa Intaneti (IAB), na makundi madogo; Kikosi cha Uhandisi wa Mtandao (IETF) na Kikosi cha Utafiti wa Intaneti (IRTF).
Kikundi cha Usimamizi wa Kukubalika kwa Watu Wote (UASG)
UASG ni timu ya watawala wa viwanda yenye makazi ya jumuiya, inayoungwa mkono na ICANN, inayotayarisha jamii za mtandaoni kwa ajili ya watumiaji wa mtandao wapatao bilioni.
Hili linawezekana kupitia mchakato unaojulikana kama Universal Acceptance (UA) unaohakikisha kuwa matumizi ya mtandao wa intaneti na mifumo inashughulikia maeneo yote ya ngazi za juu (TLDs) na barua pepe zinazotumia maeneo hayo kwa namna endelevu ikiwa ni pamoja na yale yanayotumia lugha zisizo za Kilatini na yale yenye zaidi ya herufi tatu zenye urefu.
UA inawahudumia wenyeji wa kidijitali duniani kote kwa lugha zao za asili na kwa kutumia majina yanayofanana na utambulisho wao wa kiutamaduni.
Kwa sababu hiyo, kutangaza mtandao wa intaneti wa lugha mbalimbali.
ICANNWiki
Asasi hii isiyo ya kibiashara inatoa tovuti za kijamii zinazohusu ICANN na Utawala wa Mtandao wa Intaneti, kwa muda umekuwa ukishirikiana na mashirika, taasisi za kielimu na watu binafsi nchini Kenya na Tanzania.
Hii imewawezesha Waafrika Mashariki kujenga, kutafsiri na kuongeza raslimali za Wiki katika maono yao, lugha na mtazamo wao.
Mpango huu wa Kiswahili ambao mimi binafsi nimekuwa sehemu yake umeziba kwa kiasi kikubwa pengo la upatikanaji wa habari katika masuala ya Utawala wa Mtandao wa intaneti kwa kuunganisha maudhui yaICANN Wikipedia ili kukuza ushirikishwaji wa ndani katika jamii zilizolengwa.
Maabara ya kuhalalisha
Maabara ya localization ni jumuiya ya kimataifa ya wafanyakazi wa kujitolea wanaosaidia kutafsiri na kutafsiri vifaa vya usalama wa kidijitali na zana kama TOR, Signal, OONI, Psiphon.
Teknolojia hii inashughulikia usalama, faragha na kutokuwepo kwa jina mtandaoni kwa kuhakikisha kuwa wanaharakati wa lugha za asili wana nafasi salama kwa ajili ya upatikanaji wa habari mtandaoni.
Maabara ya localization imetafsiri zaidi ya zana 60 za usalama katika lugha na lahaja 180 tofauti kutoka duniani kote, miongoni mwazo zikiwa ni Kiswahili.
Mtandao wa Kondoa wa Jamii (KCN)
KCN ni mtandao wa kwanza wa kijamii kuratibu matumizi ya anga jeupe la televisheni (TVWS), teknolojia isiyotumia nyaya ambayo inatumia sehemu zisizotumika za mionzi ya redio katika ukanda wa mawimbi ya kati ya milimeta 470 na 790 ili kupambana na uunganishaji wa mtandao wa intaneti katika maeneo ya vijijini nchini Tanzania.
KCN inawafunza wananchi wa vijijini kutengeneza na kuandaa maudhui yanayofaa katika mazingira yao.
Matogoro Jabhera, mwanzilishi wa KCN na mhadhiri katika Chuo Kikuu cha Yanga, Tanzania, aliiambia Global Voices kupitia simu ya Skype, kwamba anaamini kuwa maudhui yanayopatikana kwenye mtandao yanatoa kichocheo kwa idadi kubwa ya watu wanaotumia mtandao wa intaneti kwa sababu yanaweza kuhusiana na habari wanazopata kutoka kwenye mtandao wa intaneti [ ] ukilinganisha na hali ilivyo sasa ambapo maudhui yanapatikana katika lugha ya Kiingereza.
Watumiaji wa mtandao wa intaneti bilioni kadhaa wanaozungumza lugha mbalimbali
Dunia inatarajia kuwaunganisha watumiaji wa mtandao wa intaneti bilioni kadhaa na watumiaji milioni 17 wanatarajiwa kuunganishwa mtandaoni kwa kutumia lugha kama kitambulisho cha kidijitali.
Kwa hiyo, kukosekana kwa maudhui ya kutosha ya kienyeji kunaweza kuwa na athari mbaya kwa masuala ya kidijitali.
Hatua hii itaathiri haki za kidijitali kwa kiasi kikubwa, upatikanaji wa mtandao wa intaneti, haki ya kupata habari mtandaoni, na haki ya kutumia lugha yao wenyewe ili kutengeneza, kushirikiana na kusambaza habari na maarifa kupitia mtandao wa intaneti.
Kwa hiyo ni muhimu kuweka mipango madhubuti ya kuchukua hatua zitakazohamasisha maendeleo ya matumizi na huduma za Teknolojia ya Mawasiliano, pamoja na matumizi ya lugha za asili, ili kuhakikisha kwamba kila mtu anajihusisha na masuala ya kidijitali.
Hatua hii, ikiwa ni pamoja na hatua kama vile kuwezeshwa kwa mafunzo ya kidijitali na vifaa vya kujifunzia, na programu za elimu ya Teknolojia ya Mawasiliano vijijini, inaweza kuchochea mapinduzi ya kidijitali, na hivyo kutetea haki za kidijitali za watumiaji wa mtandao na kuunganisha utengano wa kidijitali.
Hatimaye, mchakato huu utaharakisha ulinzi, heshima na utangazaji wa lugha zote za Kiafrika na zile za wachache kwenye mtandao wa intaneti kama inavyoelezwa katika kanuni za Azimio la Kiafrika kuhusu Haki za Mtandao na Uhuru.
Blogu ya identity Matrix inafadhiliwa na Mfuko wa Afrika wa Haki za Kidijitali wa Ushirikiano wa Sera ya Kimataifa ya Teknolojia ya Habari kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Chumba cha Intaneti cha TEDGlobal.
Picha ya Creative Commons na mtumiaji wa Flickr, Erik (HASH) Hersman, Juni 3, 2007.
(CC BY 2.0)
Global Voices kusini mwa Jangwa la Sahara Afrika kwa ushirikiano na Rising Voices wataandaa kampeni ya Twita kama sehemu ya mradi, The identity matrix: platform regulation of online threats to expressing Africa, kuanzia Aprili 20 mpaka Mei 22,30.
Soma zaidi: The Identity Matrix': Mradi mpya kwa ajili ya anga la kidijitali barani Afrika
Ikijenga juu ya Uandishi Kuelekea Uhuru: Siasa na haki za kidijitali barani Afrika, mradi huu wa wiki tano wa uanahabari wa kijamii utahusisha majadiliano kwenye @GVSSAfrica ukijumuisha wanaharakati watano wa lugha za ki-Afrika ambao watatilia mkazo makutano ya lugha na haki za kidijitali.
Kitambulisho Matrix kinadhaminiwa na Mfuko wa Afrika wa Haki za Kidigitali wa Ushirikiano wa Sera ya Kimataifa ya TEHAMA kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Global Voices ni sehemu ya hazina ya Mfuko wa Afrika wa Haki za Kidijitali.
Wanaharakati hao watatuma jumbe za twita katika lugha za Kiafrika kama Bambara, Ki-Igbo, appro approxime, NLDuu, Kiswahili, ki-Yor URadi, pamoja na Kifaransa na Kiingereza.
Pia watashirikisha uzoefu wao binafsi na uelewa wao kwa kutumia lensi za lugha juu ya changamoto na vitisho kwa haki za kidijitali.
Majadiliano yatahoji jinsi vitisho vya kutokuwamo kwa mtandao vinavyozuia maudhui ya kidijitali katika lugha za Kiafrika; upanuzi wa makosa na upotoshaji wa habari katika majukwaa mbalimbali ya kidijitali na kile ambacho makampuni au jamii za kiraia zinafanya kuhusiana na suala hili; madhara ya kutokuwepo kwa mtandao wa intaneti wa bei nafuu katika maeneo yenye jamii kubwa za wazungumzaji wa lugha za Kiafrika; umuhimu na changamoto kwa haki ya kupata habari katika nafasi za kidijitali katika lugha za Kiafrika.
Pia watatazama sera za makampuni, pamoja na changamoto zinazoendelea ambazo zinaweza kuathiri namna raia wanavyoweza kujieleza kwa uhuru katika lugha yao.
Tunawasiliana na #IdentityMatrix Watumiaji wa Twita
Majadiliano hayo kwenye mtandao wa Twita yatakuwa na msimamo mkali kutoka kwa Denver Toroxa Breda (Khoectoe/NLDuu/Uingereza) kutoka Afrika Kusini, Adéṣínà Ghani Ayẹni (Yorù散/Uingereza) kutoka Naijeria, Kpénahi Traoré (Bambara/French) kutoka Burkina Faso, Roseblossom Ozurumba (Igbo/Uingereza) kutoka Naijeria na Bonface Witaba (Swahili/Uingereza) kutoka Kenya.
Baadhi ya wakaribishaji walishiriki katika kampeni ya mtandaoni ya @DigiAfricanLang ya kuadhimisha Mwaka wa Kimataifa wa Lugha za Asili 2018.
Aprili 20-25: Denver Toroxa Breda (@ToroxaD)
Denver Toroxa Breda.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Breda, lugha za kiasili na utamaduni wa Ki-Kukuwiri au mwanaharakati, ni mwandishi anayetetea kutafsiriwa rasmi kwa materiya na Kinzaniauu, lugha mbili za kwanza za Afrika Kusini.
clevery inazungumzwa nchini Namibia, inasoma shuleni, na bado nchini Afrika Kusini mahali ilipoanzia, watu 2,000 tu ndio wanaozungumza lugha hiyo, lugha hiyo si rasmi, haipo shuleni.
NLDuu ina msemaji mmoja mzuri, siyo rasmi na hata shuleni, ni lugha iliyo katika hatari kubwa ya kutoweka.
Kpénahi Traoré.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Aprili 27 May1: Kpénahi Traoré (@kpenahiss)
Kpénahi Traoré alizaliwa nchini Ivory Coast lakini anatoka Burkina Faso.
Yeye ni mhariri mtendaji wa RFI mandenkan, chombo cha habari cha lugha ya Kibambara katika Radio France Internationale (RFI).
Imekuwa ni uzoefu mkubwa kwa Traoré kufanya kazi katika lugha ya Bambara.
Kabla ya hapo, alidhani haiwezekani kufanya uandishi wa habari Bambara.
Samogo ni lugha ya asili ya Traoré, hata kama alikulia na lugha inayoitwa Dioula nchini Ivory Coast na Burkina Faso.
Raia wa Mali wanaliita Bambara, raia wa Guinea wanasema Malinke, baadhi ya watu wanasema Mandingo.
Mei 5-8: Blossom Ozurumba (@blossomozurumba)
Blossom Ozurumba.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Ozurumba pia anajulikana kama Asampete, ambayo inaweza kutafsiriwa kirahisi kutoka lugha ya ki-Igbo kumaanisha mzuri.
Ozurumba anasisimka kuhusu lugha na utamaduni wa Ki-Igbo na anajitolea kuhakikisha kuwa watu kadhaa wanajifunza kusoma katika baadhi ya njia za kuzungumza, kuandika na kusoma.
Ozurumba ni mwanachama wa msingi wa Kikundi cha Watumiaji wa Ki-Igbo Wikimedians na inaelekea sana ataanzisha majadiliano kuhusu Asasi ya Wikimedia bila kuchochea.
Anaishi Abuja, Naijeria, na anaipenda utulivu na hisia za haraka za jiji hilo.
Mei 11-15: أكبر Yoòlii (@yobamoodua)
Adé scorínà Ayẹni.
Picha imetumiwa kwa ruhusa
Adé scorínà Ayẹni, anayefahamika vinginevyo kwa jina jingine linalojulikana kamaمية Yoòlla, ni mwandishi wa habari na mtetezi wa utamaduni aliyechukua nafasi ya kazi ya uanahabari wa kiraia kwa kupitia uhifadhi, usambazaji na usambazaji wa urithi wa utamaduni wa kijamii wa kijamii na nje ya mtandao wa intaneti.
Kama msanii wa sauti, ametengeneza matangazo yasiyohesabika kwa ajili ya kampeni za redio za Naijeria na TVC.
Yeye ni mwanzilishi wa Urithi wa Kitamaduni wa Yobamoodua, jukwaa lililotengwa kwa ajili ya kukuza lugha na utamaduni wa lugha na utamaduni wa ki-Yor bi.
ميةمية Yoòbayan pia ndiye meneja wa tovuti ya Global Voices Yorù散.
Yeye ni mkufunzi wa lugha ya ki-Yorkasi katika tovuti ya tribalingua.com ambapo huwafundisha wanafunzi kutoka duniani kote.
Pia amefanya kazi na Maabara ya Localization, jumuiya ya kimataifa ya watafsiri na watumiaji wa kujitolea, waendelezaji na wastani wanaofanya kazi kwa pamoja katika kutafsiri na kutengeneza zana za usalama wa kidijitali na mazingira.
統統統 Yoò装 ameandika kitabu kilichopewa jina la kitabu:構yà Ara統統統統統統統統統統統統統統, mkusanyiko wa michoro ya mwili wa binadamu na mitishamba inayofanya kazi kwa kustaajabisha katika kila sehemu ya mwili.
Ni mshirika wa utafiti na Taasisi ya Firebird Foundation for Anthropological Research.
Mei 18-22: Bonface Witaba ( @bswitaba)
Bonface Witaba.
Picha imetumiwa kwa ruhusa.
Witaba ni mwandishi, mtengeneza maudhui na mtetezi, mkufunzi, mtafiti, na mshauri katika masuala ya Utawala wa Mtandao na sera.
Yeye ni kiongozi wa kwanza wa tovuti ya ICANNWiki Swahili, tovuti ya kisayansi ambayo lengo lake ni kuendeleza, kutafsiri na kutafsiri makala 10,000 za utawala wa mtandao na kutayarisha kwa Kiswahili kwa ajili ya wazungumzaji wa Kiswahili milioni 150 ifikapo 2018.
Kwa nyongeza, Witaba huendesha mradi wa kujenga uwezo wa vijana kwenye mtandao wa intaneti kwa lengo la kuwasaidia wanafunzi, wasomi, pamoja na watu wanaofanya kazi katika sekta binafsi na; au serikali, kupitia mitaala ya kitaaluma juu ya utawala wa intaneti.
Waandamanaji wanadai kuondolewa madarakani kwa rais wa wakati huo Robert Mugabe (ambaye alifariki sasa) tarehe 18 Novemba, 2017.
Picha na mtumiaji wa Flickr Zimbabwean-eyes (Picha kwa matumizi ya umma).
Mapema asubuhi ya Novemba 15, 2017, wa-Zimbabwe waliamka na habari kuwa mtu huyo wa zamani mwenye nguvu, aliyekufa Robert Mugabe, alikuwa ameachishwa madarakani katika mapinduzi ya kijeshi, na alikuwa amekamatwa na familia yake katika makazi ya rais, Ikulu.
Meja Jenerali Sibusiso Moyo, ambaye sasa ni waziri wa mambo ya nje, alitangaza kwenye televisheni ya taifa kwamba rais yuko salama chini ya ulinzi wa taifa na kwamba hali imefikia ngazi nyingine.
Karibu mara moja baada ya kutangazwa kwa Jenerali Moyos, wa-Zimbabwe waliingia kwenye mitandao ya kijamii hususani WhatsApp, Twita na Facebook ili kupata habari mpya kuhusu hali hiyo.
Umaarufu huu mpya wa mitandao ya kijamii uliotokana na upatikanaji wa habari na kuchochea maandamano umeanza kwa mara ya kwanza miongoni mwa wa-Zimbabwe, wakati waandamanaji walipojitokeza mitaani na kusaidia kumsukuma Mugabe aondoke madarakani.
Serikali mpya, inayoongozwa na Emmerson Dambudzo M Baiagwa, ilitambua nguvu ya vyombo vya habari vya kijamii.
Kama waziri wa zamani wa usalama wa nchi hiyo, M Baiagwa pia alifahamu umuhimu na thamani ya upotoshaji wa taarifa katika mandhari ya siasa za Zimbabwes.
Katika hatua iliyokadiriwa ya kuimarisha nguvu mpya za kisiasa na kuhakikisha ushindi wa uchaguzi katika uchaguzi wa rais na wabunge uliopangwa kufanyika mwaka ujao, Mcanaagwa aliagiza chama tawala cha ZANU PF (Zimbabwe National Union-Patriotic Front) cha vijana kuingia kwenye mitandao ya kijamii na makampuni ya mtandaoni na kumpiga mpinzani, tangu Machi 2018.
Katika baada ya Mugabe Zimbabwe, hali hii imezidisha mgogoro wa upotoshaji na upotoshaji wa taarifa, ikiwaacha wa-Zimbabwe wakiwa na vyanzo vichache vya habari vinavyoaminika na sahihi ili kuendelea kuwa na taarifa kuhusu mpito wa nchi na maandamano ya kupinga serikali.
Wakati serikali mpya ililaumu habari potofu zinazohusiana na habari zozote zilizosambaa kwenye mitandao ya kijamii ambazo zilidhani zinahatarisha hali ya wananchi, ilitumia mbinu zenye lengo la kupotosha umma kuhusu namna ya kushughulikia maandamano ya kupinga serikali.
Kupigwa marufuku uhuru wa kujieleza mtandaoni
Zimbabwe imeshuhudia kuongezeka kwa matumizi ya mtandao wa intaneti na mitandao ya kijamii katika miaka michache iliyopita.
Kiwango cha usambazaji wa intaneti kimeongezeka kwa asilimia 41.1, kutoka asilimia 11 ya idadi ya watu hadi asilimia 52 kati ya mwaka 2010 na 2018, wakati usambazaji wa simu za mkononi umeongezeka kwa asilimia 43.8 kutoka asilimia 58.8 hadi asilimia 102.7 katika kipindi hicho hicho.
Hii inamaanisha kwamba nusu ya idadi ya watu sasa wanaunganishwa na mtandao wa intaneti, ikilinganishwa na asilimia 11 tu mwaka 2010.
Hata hivyo, upotoshaji na upotoshwaji wa taarifa vimepata nafasi nzuri ya kuongezeka kutokana na sababu mbalimbali: kupuuzwa kwa mitandao ya kijamii, kupendekezwa kwa serikali kudhibiti mitandao ya kijamii, njia mbovu za mawasiliano rasmi na kukosekana kwa elimu ya kidijitali miongoni mwa watumiaji wa mtandao wa intaneti.
Wakati wa maandamano ya kupinga serikali ya Januari 2019, ambapo vikosi vya usalama vya serikali vilikamata na kuwapiga mamia ya waandamanaji, habari za kupigwa huku zilishindana na madai ya serikali ya habari potofu au kukana kabisa kwao.
Serikali ilizuia upatikanaji wa huduma za intaneti ili kuvuruga mtiririko wa habari na kuchangia mkanganyiko mkubwa.
Wao pamoja na wafuasi wao waligeukia taarifa potofu hadharani kuhusiana na maandamano hayo na walipuuza taarifa zozote za ukweli kama habari potofu.
Nchini Zimbabwe, raia mara nyingi huchukulia matamko ya jumla yaliyotolewa na mawaziri wa serikali kama sera rasmi.
Kwa mfano, Naibu Waziri wa Habari Energy Mutodi alitaka kuwashawishi watu kuwa kila kitu kilikuwa ni kawaida na kwamba video na picha za doria mitaani zilikuwa ni kazi za watu wachache wabaya.
Mutodi aliipotosha taifa zaidi pale alipodai kwenye televisheni ya taifa kwamba hakukuwa na kufungwa kwa mtandao wa intaneti bali mtandao uliosongamana.
Katika tukio jingine linalohisiwa kuwa na uwezekano wa kupotoshwa kwa taarifa zilizotolewa na serikali, mamilioni ya watu walijitenga na mitandao ya kijamii wakati wa maandamano ya Januari.
Wengine walituma zana za mtandao binafsi wa kompyuta (VPN) ili kujulishwa, lakini ujumbe ulisambaa kwamba kupandisha zana hizo kungesababisha kukamatwa kwa watu, hali iliyosababisha hofu na hofu kubwa zaidi.
Mwezi Machi 2018, Shirika la Kutetea Haki za Binadamu (HRW) lilipotwiti taarifa inayopinga matumizi ya ghasia za kikatili wakati wa maandamano ya Januari 2019, wafuasi wa serikali waliingia kwenye mtandao wa Twita kuharibu sifa na kushambulia Shirika la Kutetea Haki za Binadamu (HRW).
Mtumiaji mmoja wa mtandao wa twita alitwiti kwamba shirika hilo linaeneza uongo wa wazi na kulielezea HRW kama shirika la ukoloni lililoajiriwa kuharibu nchi zisizo na hatia ili kusukuma malengo ya Kimarekani ya ukoloni.
Serikali nyingine tena na tena inadai na kulaumu vitendo hivyo vya vurugu dhidi ya wahuni wanaojaribu kuharibu sura ya rais.
Na udanganyifu wa taarifa kuhusu sera za serikali na matukio mengine ya maslahi ya umma yameendelea zaidi ya maandamano ya Januari.
Hivi karibuni, wanachama wa chama tawala cha ZANU PF waliingia kwenye mtandao wa Twita kuwapotosha watu kuhusu kutoweka kwa Dkt. Peter Magombey, ambaye ni rais wa Chama cha Madaktari wa Hospitali nchini Zimbabwe (ZHDA).
Alitekwa mnamo Septemba 14, 2019, kufuatia tangazo la mgomo katika sekta ya afya.
Katibu wa masuala ya vijana wa ZANU PF alimwelezea Magombey kama nyati na aibu kwa taaluma hiyo.
Akaunti chini ya jina la Wazalendo wa ZANU PF ilisema kuwa utekaji wake ulikuwa bandia.
Wengine walisambaza madai ya uongo kuwa madaktari waliwaua wagonjwa wengi kutokana na mgomo, ikiwa ni pamoja na zaidi ya watu 500 katika hospitali moja.
Historia ya Zimbabwes
Udhibiti wa vyombo vya habari nchini Zimbabwe una asili yake katika sera za kikoloni za karne ya 20, ambazo zilitiwa doa na unyanyasaji wa nguvu kwa mamlaka za kisiasa.
Serikali ya Rhodesia inayoongozwa na Ian Smith ilithamini propaganda na udhibiti wa taarifa kama silaha ya kuchagua, siyo tu kuunga mkono uhalali wa tawala bali kueneza upotoshaji wa habari kuhusu vita.
Serikali ya ukoloni ilipitisha sheria nyingi za kukandamiza uhuru wa kujieleza au kupinga sera za Smith zenye ubaguzi wa rangi na kutekeleza sheria hizo kikatili ili kulenga viongozi wa ukombozi.
Kufungiwa kwa taarifa kulikuwa ni jambo la kawaida hata kabla ya uhuru mwaka 1980, na hali hii iliweka sauti ya serikali katika masuala ya sera za mawasiliano na usimamizi wa vyombo vya habari kwa miaka mingi ijayo.
Kama mwandishi na mwandishi maarufu wa Afrika Kusini, Heidi Holland, aliandika katika wasifu wake maarufu, Dinner with Mugabe: The Untold Story of a Freedom Fighter Who became a Tyrant:
Wengi katika utawala wa ZANU PF wamewahi kuishi na unyanyasaji unaofanana na huo unaosukumwa na maisha ya kila siku kana kwamba ni jambo la kawaida.
Vita vya msituni, au Vita vya Pili, havijawahi kumalizika nchini Zimbabwe.
Leo, M Baiagwa anaendeleza urithi huu, akikandamiza sauti za wakosoaji kupitia mbinu za udanganyifu mtandaoni na kufungwa kwa mtandao wa intaneti.
Makala hii ni sehemu ya mfululizo wa makala zinazochunguza kuingiliwa kwa haki za kidijitali kwa njia kama vile kufungwa kwa mitandao na kupotoshwa kwa taarifa wakati wa matukio muhimu ya kisiasa katika nchi saba za Afrika: Algeria, Ethiopia, Msumbiji, Nigeria, Tunisia, Uganda, na Zimbabwe.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Afrika wa Haki za Kidijitali wa Ushirikiano wa Sera ya Kimataifa ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Waandamanaji katika Maandamano ya Wanawake ya Juni 2018 jijini Kampala, Uganda.
Picha na Katumba Badru, imetumiwa kwa ruhusa.
Nchini Uganda, mtandao wa intaneti umekuwa uwanja wa mapambano ambapo serikali inajaribu kuwanyamazisha watumiaji wa mtandao wanaoongezeka kwa kupaza sauti zao.
Kwa miaka kadhaa, mamlaka za Uganda zimetumia mbinu tofauti za kukandamiza upinzani wa kisiasa na kumweka madarakani chama tawala cha National Resistance Movement na Rais Yoweri Museveni.
Hii inahusisha kufungia tovuti za vyombo vya habari, kuchuja ujumbe mfupi wa simu za mkononi na kufunga majukwaa ya mitandao ya kijamii.
Kadiri uchaguzi mkuu wa Uganda unavyokaribia, mamlaka zinatarajiwa kuendelea kutumia mbinu kama hizo.
Kufungwa kwa uchaguzi wa 2016
Wakati wa uchaguzi mkuu wa 2016, mamlaka ya Uganda iliamua kufunga majukwaa yote ya mitandao ya kijamii mara mbili.
Kufungiwa kwa kwanza kulifanyika Februari 18, 2016, usiku wa kuamkia uchaguzi wa rais, na kuliathiri majukwaa ya mitandao ya kijamii na huduma za fedha za simu za mkononi.
Vizuizi hivyo vilidumu kwa siku nne kamili.
Mnamo Mei 11, 2016, majukwaa ya mitandao ya kijamii ikiwa ni pamoja na Facebook, WhatsApp na Twita na huduma za uhamishaji wa fedha kwa njia ya simu za mkononi yalizuiwa kwa mara nyingine.
Kufungiwa huko kulidumu kwa siku moja na kulitokea siku moja kabla ya Rais Museveni kuapishwa kwa muhula wake wa tano akiwa rais.
Museveni amekuwa madarakani tangu mwaka 1986.
Upinzani dhidi ya utawala wake unaendelea kuongezeka: Kwa mujibu wa kura ya maoni ya umma iliyotolewa Aprili 2019, wa-Ganda wengi kwa ujumla walipinga uamuzi wa mwaka 2017 wa kuondoa ukomo wa umri wa miaka 75 kumng'ang'ania rais, ambao ungewawezesha vijana hao wenye umri wa miaka 74 kugombea tena kwenye chaguzi za mwaka 2002.
Wakati wa kufungwa kwake mwaka 2016, serikali ya Uganda ilitaja usalama wa taifa kama kichocheo cha vikwazo.
Uharibifu huo uliamriwa na mashirika ya usalama ya Uganda na Tume ya Mawasiliano ya Uganda (UCC), ambayo inadhibiti sekta ya mawasiliano, machapisho ya mtandaoni, matangazo (ya redio na televisheni), viwanda vya filamu, huduma za posta na vyombo vya habari.
Mnamo Februari 18, 2016, MTN Uganda, kampuni inayotoa huduma za mawasiliano, ilitoa tamko kwenye mtandao wa Twita kuthibitisha kuwa UCC, msimamizi alielekeza MTN kuvuruga huduma zote za mitandao ya kijamii na fedha za simu kwa sababu ya tishio la utengamano na usalama wa jamii.
Hali hii pia iliathiri makampuni mengine ya simu kama vile Airtel, Smile, Vodafone, na Africel.
Siku hiyo hiyo, Rais Museveni aliwaambia waandishi wa habari kuwa aliamuru kuzuiwa kwa mitandao ya kijamii: Hatua lazima zichukuliwe ili usalama uwazuie wengi kuingia kwenye matatizo, hii ni ya muda mfupi kwa sababu watu wengine wanatumia njia hizo kwa ajili ya kusema uongo, alisema.
Mnamo Machi 17, katika tamko rasmi wakati wa makubaliano ya Mahakama Kuu ambapo ushindi wa Rais Musevenis 2016 ulipingwa, Mkurugenzi Mtendaji wa UCC Godfrey Mutabazi alieleza kwamba alipokea maelekezo kutoka kwa Mkuu wa Polisi, Kale Kayihura, ya kufunga mitandao ya kijamii na vifaa vya fedha kwa sababu za kiusalama.
Kufungwa huku kulivuruga haki na maisha ya kila siku ya wa-Ganda wanaotumia mtandao wa intaneti na majukwaa ya mitandao ya kijamii kupata habari, kutoa maoni yao na kufanya shughuli zao za kila siku mtandaoni.
Majuma kadhaa kabla ya uchaguzi wa 2016, wa-Ganda walitwiti na kujadili uchaguzi huo kwa kutumia alama habari kama #UgandaDecides na #UGDebate16.
Kiwango cha raia wa Uganda kujihusisha na masuala ya kiraia mtandaoni kiliibuliwa na mijadala ya kwanza kabisa ya rais iliyofanyika kwenye televisheni, ya kwanza ilifanyika mwezi Januari na ya pili, wiki moja baadae.
Pamoja na kupigwa marufuku kwa mitandao ya kijamii, wa-Ganda wengi waliendelea kutuma habari za uchaguzi huo kwa kutumia mitandao binafsi ya intaneti.
Siku ya uchaguzi, wananchi waliweza kusambaza habari mpya kuhusu kuchelewa kufika kwa vifaa vya kupigia kura katika vituo mbalimbali, taarifa za mafanikio ya uchaguzi, na matokeo ya muda mfupi ya uchaguzi kupitia mitandao ya kijamii.
Wanaharakati wa haki za binadamu wanasema kuwa kufungiwa kwa shabaha wakati wa kipindi cha uchaguzi kupunguza mawasiliano, wakati ambapo upatikanaji wa habari na maoni ya kiraia ndiyo yanayohitajika zaidi.
Kufungiwa kwa mtandao kunawazuia watu kuwasiliana na masuala yanayowagusa, kama vile afya, kuwasiliana na marafiki na vile kushirikiana maoni ya kisiasa na maoni, Moses Owiny, mkuu wa Kituo cha Masuala ya Mitandao, jukwaa huru la uchambuzi wa sera linalofanya kazi nchini Uganda na Tanzania, aliliambia Global Voices katika mahojiano.
Kwa mujibu wa Owiny, kufungiwa kunalenga kimsingi kukomesha upinzani katika siasa kwa kutegemea hofu inayotokana na serikali kwamba raia wanachukulia na kuhangaika kuna uwezekano wa kuchochea umma, shutuma anayoamini haina msingi na haina msingi katika ukweli bali ni dhana.
Historia ya Uganda ya kufunga majukwaa na tovuti
Mnamo Aprili 14, 2011, UCC iliagiza ISPs kuzuia kwa muda upatikanaji wa Facebook na Twita kwa masaa 24 ili kuondoa mawasiliano na usambazaji wa habari.
Amri hiyo ilikuja wakati wapinzani walipokuwa wakitembea kuelekea kazini kufuatia kupanda kwa bei ya mafuta na chakula.
Msimamizi huyo alisema kuwa mashirika ya usalama yaliomba kufungwa kwa mitandao ya kijamii ili kupunguza matumizi ya mitandao ya kijamii ili kuzuia ghasia.
Mwaka 2011, uchaguzi ulitiwa alama na uchujaji wa ujumbe mfupi wa maneno uliokuwa na maneno fulani ikiwa ni pamoja na Misri, risasi na nguvu ya watu.
Katika kuelekea kwenye uchaguzi wa mwaka 2006, UCC iliagiza ISPs kuzuia upatikanaji wa tovuti ya Redio Katwe kwa kuchapisha habari za uongo na zenye nia ya kudhuru dhidi ya chama tawala cha National Resistance Movement na mgombea wake wa urais, hii ni kwa mujibu wa sera ya Teknolojia ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano ya mwaka 2015 iliyochapishwa kwa kifupi na ushirikiano wa Sera ya Kimataifa ya Teknolojia ya Habari kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Serikali ya Uganda ilizuia upatikanaji wa kituo hicho cha redio na tovuti ya Daily Monitor kwa kuchapisha matokeo ya uchaguzi yaliyojadiliwa kwa kujitegemea.
Majukwaa ya vyombo vya habari yalirudishwa haraka lakini baada tu ya tume ya uchaguzi kutangaza matokeo rasmi.
Uchaguzi wa 2022: Mbinu zilezile?
Rais Museveni Mei 2013.
Amekuwa madarakani tangu mwaka 1986.
Picha kwa hisani ya: Ofisi ya Mambo ya Nje na Jumuiya ya Madola kwenye mtandao wa Flickr.
Robert Kyagulanyi, anayefahamika kama Bobi Wine, mwimbaji na kiongozi wa chama cha upinzani People Power, ambaye pia ni mbunge, tayari ametangaza pendekezo lake la kugombea Urais.
Wine kwa sasa anakabiliwa na mashtaka ya jinai kwa kumsumbua rais na kama atakuwa na hatia, hataruhusiwa kukimbia.
Kwa mujibu wa shirika la kutetea haki za binadamu la Human Rights Watch, mwaka 2018 mamlaka ziliwalenga wanachama sita wa upinzani ikiwa ni pamoja na Bobi Wine na Francis Zaake, kabla ya uchaguzi wa Agosti 15 uliofanyika kaskazini mwa Uganda.
Wanachama wa polisi na jeshi walikamata kundi hilo pamoja na watu wengine 28 mnamo Agosti 13, 2018, na kuwashitaki kwa kosa la uhaini.
Baadae waliachiwa kwa dhamana.
Siku hiyo hiyo, polisi pia waliwakamata waandishi wawili wa habari, Herber Zziwa na Ronald Muwanga, walipokuwa wakiripoti habari za kuchaguliwa na ghasia zinazohusiana nazo, ikiwa ni pamoja na kuuawa kwa risasi na dereva wa jeshi la Bobi Wines.
Soma zaidi: #FreeBobiWine: Maandamano yanaongezeka kwa sababu ya kuteswa na kukamatwa kwa nguvu ndogo ya kisiasa nchini Uganda
Kadiri uchaguzi utakavyokaribia, mamlaka za Uganda zina uwezekano mkubwa wa kuendelea kupambana na upinzani wa kisiasa, ikiwa ni pamoja na kuzimwa kwa mitandao ya kijamii.
Kwa hakika, tangu uchaguzi wa 2016, kumekuwa hakuna mabadiliko katika mfumo wa sheria unaoruhusu serikali kuzuia haki ya uhuru wa kujieleza na upatikanaji wa habari mtandaoni.
Kwa mujibu wa ripoti ya mwaka 2016 ya Uhuru wa Mtandao wa Intaneti barani Afrika, Sheria ya Mawasiliano ya mwaka 2013 inampa mamlaka kamili ya UCC chini ya kifungu cha 5 kinachoruhusu mamlaka ya kudhibiti mawasiliano kufuatilia, kukagua, leseni, usimamizi, udhibiti na udhibiti wa huduma za mawasiliano na kuweka viwango, kufuatilia na kutekeleza utii unaohusiana na maudhui.
Kwa maombi ya serikali, UCC ilitumia sehemu hii kuamuru ISPs kuzuia upatikanaji wa mitandao ya kijamii na huduma za fedha za simu wakati wa uchaguzi wa mwaka 2016.
Serikali inaendelea kutengeneza silaha kwa sheria hizi ili kudhibiti mijadala ya umma na kunyamazisha upinzani wa kisiasa, hasa wakati wa uchaguzi.
Owiny anasema kuwa, wakati wowote ule, serikali inaweza kufunga mtandao wa intaneti: mahali ambapo usalama wa utawala na raia wake unakutana, na mahali ambapo usalama wa utawala unatishwa, usalama wa utawala na maisha yake yatatanguliwa.
Mashirika yasiyo ya kiserikali na wapigania Haki za Binadamu yamekuwa yakifanya maandalizi nchini Uganda ili kwamba kufungwa kwa mashirika kama yale yaliyotokea mwaka 2016 hakujatokea tena.
Mashirika kadhaa yaliandika barua ya pamoja kwa Umoja wa Afrika na mashirika ya mikoa wakiwataka kulaani uamuzi uliofanywa na mamlaka za Uganda wa kuzuia upatikanaji wa mtandao wakati wa uchaguzi wa mwaka 2016.
Shahidi asiyetakiwa Uganda aliipeleka nchi ya Uganda mahakamani, pamoja na watoa huduma za intaneti na msimamizi, katika kesi iliyofunguliwa mwezi Septemba 2016.
Taasisi hiyo ilidai kuwa kuzimwa kwa mtandao wa intaneti kulikopangwa na serikali kuvunja haki za wa-Ganda za uhuru wa kujieleza na kujieleza kumehifadhiwa katika Ibara ya 29(1) ya katiba ya mwaka 1995.
Hata hivyo, hakimu alitoa hukumu kuwa wakata rufaa walishindwa kuthibitisha ukiukwaji wa sheria zilizotokana na kufungiwa kwa mtandao huo, Shahidi asiyetakiwa Uganda aliiambia Global Voices.
Kupata upatikanaji wa intaneti usioratibiwa wakati wa uchaguzi ujao kutahitaji utetezi zaidi.
Owiny alipendekeza uhitaji wa wanaharakati wa haki za kidijitali kuongeza mazungumzo kati ya serikali na sekta binafsi ili kuonyesha madhara yanayotokana na kufungiwa kwa sekta binafsi kwa sababu sekta binafsi inatishiwa na serikali.
Uganda ilikuwa ni miongoni mwa nchi za kwanza barani Afrika kutunga sheria ya habari, inayojulikana kama Sheria ya Kupata Habari (ATIA), mwaka 2005.
Sheria inaahidi kutoa ufanisi, ufanisi, uwazi na uwajibikaji ambao utawezesha umma kupata na kushiriki katika maamuzi yanayowaathiri kama raia wa nchi hiyo.
Je, serikali itakidhi mamlaka yake ya kutangaza haki ya kupata habari?
Je, itatimiza ahadi yake?
Makala hii ni sehemu ya mfululizo wa makala zinazochunguza kuingiliwa kwa haki za kidijitali kwa njia kama vile kufungwa kwa mitandao na kupotoshwa kwa taarifa wakati wa matukio muhimu ya kisiasa katika nchi saba za Afrika: Algeria, Ethiopia, Msumbiji, Nigeria, Tunisia, Uganda, na Zimbabwe.
Mradi huu unadhaminiwa na Mfuko wa Afrika wa Haki za Kidijitali wa Ushirikiano wa Sera ya Kimataifa ya Teknolojia ya Habari na Mawasiliano kwa Afrika Mashariki na Kusini (CIPESA).
Wanafunzi kutoka chuo cha muziki kinachojulikana kama Dhow Countries Academy (DCMA) wakifanyia mazoezi umeme, filimbi, ngoma na piano katika nyumba ya Zamani ya Forodha, Mji wa Mawe, Zanzibar, 2016.
Picha kwa hisani ya DCMA.
Maelfu ya wageni waliotembelea mji wa kihistoria wa Stone Town, Zanzibar, wamefuatilia mlio wa muziki katika Chuo cha Muziki cha Dhow Countries (DCMA), shule ya muziki inayohamasisha na kuhifadhi tamaduni za muziki za visiwa hivyo kwenye pwani ya bahari ya Hindi.
Tangu mwaka 2002, shule hiyo imetukuza na kuhifadhi mchanganyiko wa kipekee wa utamaduni wa Zanzibar wa Kiarabu, Kihindi na Kiafrika kwa njia ya muziki.
Baada ya miaka 17, shule hiyo inakabiliwa na matatizo ya kiuchumi yanayotishia kufungwa kwake.
Karibu asilimia 70 ya wanafunzi wake 80 wa wakati wote hawawezi kulipia gharama za mafunzo, kiasi ambacho hufikia takriban dola za Marekani 13 kwa mwezi, kwa mujibu wa taarifa rasmi ya DCMA kwa vyombo vya habari.
Wakati shule hii imeungwa mkono na wafadhili wa kimataifa na mashirika ya kidiplomasia kwa miaka kadhaa, bado wanakabiliwa na pengo katika ufadhili ambao unaweza kuwalazimisha kufunga milango yao katika Ikulu ya Kihistoria ya forodha.
Bila ya fedha za muhimu ili kuendelea, wanafunzi wa DCMA na wafanyakazi wanahofia kuwa sauti za kiroho zinazosikika katika ukumbi wa taasisi hii maarufu ambayo inafanya visiwa hivi viimbe inaweza kukoma.
Shule hii siyo tu inafundisha na kukuza utamaduni wa kitamaduni na urithi wa kitamaduni kupitia muziki, lakini pia ni makazi ya jamii ya wanamuziki vijana wanaotafuta njia mbadala za kujipatia riziki kwa njia ya ubunifu.
Mwanafunzi wa DCMA anajifunza Nyanja, chombo muhimu katika nyimbo za kale za taarab.
Picha kwa hisani ya DCMA.
Tumeanza kukabiliana na wakati mgumu wa kiuchumi, alisema Alessia Lombardo, mkurugenzi mtendaji wa DCMA, katika video rasmi ya DCMA.
Kuanzia sasa mpaka katika miezi sita ijayo, hatuna uhakika kuwa tunaweza kuwahakikishia mishahara walimu na wafanyakazi wetu.
Kwa sasa, walimu wakuu 19 na wafanyakazi wadogo wameondoka bila mishahara kwa zaidi ya miezi mitatu wakati shule inapojitahidi kupata ushirikiano imara wa kifedha na kuvinjari mifumo endelevu ya kifedha kwa ajili ya shule.
Wakati visiwa hivyo vinafahamika kama sehemu ya utalii kwa sababu ya fukwe na hoteli za kifahari, kwa mujibu wa Benki ya Dunia, wakazi wengi wa kisiwa hicho wanapambana na ukosefu mkubwa wa ajira.
Kwa miaka 17, DCMA imefanya kazi bila kuchoka ili kuhamasisha na kulinda urithi na tamaduni tajiri za wa-Zanzibari kupitia muziki.
Mahali pa kuzaliwa kwa waimbaji maarufu wa taarab Siti Binti Saad na Fatuma Binti Baraka, au Bi.
Kidude, Zanzibar ni makazi ya muziki uliotokana na kubadilishana utamaduni na ushirikiano katika maeneo mbalimbali ya pwani ya Swahili kwa mamia ya miaka.
Leo, wanafunzi wanaweza kujifunza muziki wa asili kama vile taarab, ngoma na kidumbak, pamoja na ala kama ngoma, Biya natele, kama walinzi wa lango na wafasiri wa utamaduni na utamaduni.
Neema Surri, mchezaji wa zeze kwenye DCMA, amekuwa akisoma zeze tangu alipofikisha umri wa miaka 9.
Ninawafahamu vijana wengi ambao wangependa kujifunza muziki lakini hawawezi kulipia gharama za mafunzo kwa sababu ni masikini na hawana ajira, Surri alisema katika video ya DCMA.
Wanafunzi wa DCMA wakifanya mazoezi katika Ikulu ya Forodha, mahali ambapo shule hiyo ipo, katika mji wa Stone Town, Zanzibar, 2018.
Picha kwa hisani ya DCMA.
Baada ya kumaliza warsha, masomo ya vyeti na diploma ya DCMA, wanafunzi wengi wa DCMA huendelea na maonyesho ya ulimwengu wakiwa bendi zilizoshinda tuzo na wasanii peke yao.
Zanzibars Amina Omar Juma, mwanafunzi wa zamani wa DCMA na mwalimu wa sasa wa DCMA, hivi karibuni alirudi kutoka safari yake nchini Afrika Kusini akiwa na maarufu, Siti na bendi, inayojulikana kwa kuchanganya mizizi kwa kuchanganya sauti za kitamaduni za taarab na sauti za kisasa.
Yeye pamoja na wanamuziki wengine wa bendi hiyo, ambao pia ni wanafunzi wa DCMA, walitoa albamu yao kamili ya kwanza ya, Fusing the Roots, mwaka 2018, wakiendelea na maonyesho katika Sauti za Busara, tamasha kubwa zaidi la muziki barani Afrika Mashariki, mwaka huo huo.
Hapa unaweza kusimulia historia ya mwanamke anayetendewa vibaya nyumbani na kuota ndoto za maisha katika muziki, kama ilivyo kwenye simulizi binafsi ya Omar Juma:
Soma zaidi: Wanawake wa Afrika Mashariki katika muziki wanaimba kupinga utawala wa wanaume
Historia ya mchanganyiko wa utamaduni na ushirikiano
Zaidi ya wageni 15,000 wamepitia kwenye taasisi hizo kufurahia maonyesho ya moja kwa moja, warsha na masomo na kuwasiliana na wanamuziki wa DCMA wanaowakilisha mustakabali wa utamaduni na urithi wa Zanzibar, kwa mujibu wa DCMA.
Kutokana na historia tata ya mabadilishano ya Kihindi, Kiarabu na Kiafrika, shule hiyo inasherehekea ushawishi wa nchi zilizo karibu, kwa msukumo wa tamaduni zilizokutana kandokando ya Bahari ya Hindi na Ghuba ya Persia.
Serikali ya Omani Sultanate, ambayo ni jeshi kubwa la baharini kuanzia karne ya 17 mpaka 19, ilihamisha madaraka yake kutoka Muscat kwenda Zanzibar katika miaka ya 18.
Kutoka kwenye Mji wa Mawe, wafalme wa Omani waliendesha mifumo tata ya biashara ya baharini, ikiwa ni pamoja na karafuu, dhahabu, na vitambaa, vilivyoendeshwa na upepo imara unaosukuma meli za kiasili za Kiarabu kuvuka Bahari ya Hindi, kutoka India mpaka Oman mpaka Afrika Mashariki.
Vijana wa Zanzibari wanatambua umuhimu wa kuunganisha na yaliyopita ili kuamua mustakabali wao na muziki uliotengenezwa leo unaonesha nia ya kuwaunganisha wazee na wapya.
Wanafunzi na walimu wa DCMA hivi karibuni waliunda TaraJazz, mchanganyiko wa muziki wa kitamaduni wa taarab na jazi ya kisasa.
Mpiga kura wao, Felician Mussa, 20, amekuwa akijifunza zeze kwa miaka 3.5 tu; TaraJazz ni moja ya bendi zinazotafutwa zaidi kwenye visiwa hivyo, zilizokamatwa hapa na mpiga picha Aline Colii:
Pwani ya Kiswahili inaelezea hadithi ya mabadilishano makubwa ya utamaduni na DCMA inaendeleza utamaduni huu kwa ushirikiano wake na muziki.
Kila mwaka, shule hiyo huendesha mradi unaoitwa Swahili Encounters, ukiwalinganisha wanamuziki mashuhuri kutoka Afrika, Mashariki ya Kati, Ulaya na Amerika Kaskazini na wanafunzi wa DCMA ili kutengeneza muziki wa asili ndani ya kipindi cha wiki moja.
Mwishoni mwa mkutano huo, ushirikiano mpya unafanyika huko Sauti za Busara, na ushirikiano huu mwingi unageuka kuwa urafiki wa muda wote wa maisha ambao unapita mipaka ya lugha na utamaduni, ukithibitisha kuwa muziki ni lugha ya kimataifa.
DCMA hutoa onyesho la moja kwa moja kila wiki likionyesha vipaji vya wanafunzi na ushirikiano na wanamuziki wanaozuru, Mji wa Stone, Zanzibar, 2018.
Picha kwa hisani ya DCMA.
DCMA inatambua kuwa muziki huwezesha na kuwaunganisha watu katika tamaduni mbalimbali na pia inawaajiri vijana wenye kipaji wanaoishi katika uchumi mgumu wenye nafasi ndogo za kazi.
Kwa wanafunzi 1,800 waliozoezwa katika DCMA, hii ndiyo nyumba pekee ya muziki wanayoifahamu, ambapo wanaweza kujifunza na kukua kama wanamuziki na wasanii wataalam.
Msafiri mmoja kutoka Hispania, ambaye siku za hivi karibuni alitembelea kituo cha DCMA, aliandika: Binafsi, kukutana na wanamuziki ilikuwa ni wakati mzuri sana kwangu katika kisiwa hiki.
Kadiri sekta ya utalii ya Zanzibars inavyozidi kukua kwa haraka, DCMA inaamini kuwa muziki unachukua nafasi muhimu katika kusherehekea, kuhifadhi na kukuza utamaduni wa Kiswahili, urithi na historia.
Zanzibar ni zaidi ya fukwe zake na hoteli za kifahari ni sehemu yenye vipaji vinavyotokana na historia ya ajabu ya mawasiliano ya kiutamaduni pamoja na ushirikiano.
Maelezo ya Mhariri: Mwandishi wa makala hii amejitolea kushirikiana na DCMA.
Sierra Leone: Wahudumu wa afya wanajiandaa kuingia katika eneo ambako wagonjwa wa Ebola wanapata matibabu.
Picha ya Flickr na EC/ECHO/Cyprien Fabre, Agosti 2, 2014.
(CC BY-NC-ND 2.0)
Mnamo Agosti 12, Shirika la Afya Duniani (WHO) lilitangaza maendeleo chanya katika majaribio ya kitiba ya madawa yanayopimwa kwa ajili ya matibabu ya Ebola katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo (DR ya Kongo).
Shirika la Afya Duniani (WHO) lilisisitiza kuwa madawa ya Ebola yalionyesha maendeleo ambayo yatawaletea wagonjwa fursa bora ya kuishi, na zaidi kuthibitisha kuwa madawa mawili kati ya manne yanayopimwa yanaweza kutibu Ebola.
Ni nani aliye nyuma ya tiba ya Ebola?
Profesa anayeheshimika Jean-Jacques Muyembe-Tamfum, mkurugenzi mkuu wa Taasisi ya Taifa ya Kibiolojia ya Recherche (INRB) DRK ya Kongo, ambaye aliweka sehemu kubwa ya maisha yake ya utu uzima kwa ajili ya kutibu virusi hivyo.
Wakati vyombo vya habari vya kimataifa mara nyingi vimejikita zaidi kwenye maambukizi ya Ebola nchini Kongo, machache yamesemwa kuhusu mwanasayansi wa Kongo aliyegundua tiba yake.
Muyembe-Tamfum alitangaza: Hatutasema tena kwamba ugonjwa wa EVD hauwezi kutibiwa.
Kwa kutumia kazi isiyochoka ya Muyembe-Tamfum, wanasayansi wamejaribu dawa nne za kutibu Ebola: ZMapp, remdesivir, mAb114 na REGN-EB3.
Matokeo ya majaribio ya afya yaliyofanywa na washiriki 499 wa utafiti yalionyesha kwamba wagonjwa waliotibiwa RegN-EB3 au mAb114 walikuwa na uwezekano mkubwa wa kuishi ikilinganishwa na wale waliotibiwa na madawa mengine mawili.
Mashitaka hayo yalifanywa chini ya uangalizi wa Taasisi ya Taifa ya Recherche Biomédicale (INRB), Wizara ya Afya ya Kongo na mashirika matatu ya kibinadamu ya kitabibu: Muungano wa Hatua za Kimataifa za Kitiba (ALIMA), Shirika la Kitiba la Kimataifa (IMC) na Médecins Sans Frontières (MSF).
Mwanasayansi wa Kongo nyuma ya matibabu ya Ebola
Muyembe-Tamfum amekuwa akifanya utafiti wa Ebola tangu mlipuko wake wa kwanza nchini Kongo mwaka 1976 alipokuwa mtafiti wa kwanza kusafiri kwenda kwenye eneo la mlipuko wa kwanza.
Daktari Jean-Jacques Muyembe, mkurugenzi mkuu wa Taasisi ya Taifa ya Kibiolojia ya Recherche katika Jamhuri ya Kidemokrasia ya #Congo na timu yake wamegundua matibabu mapya ya Ebola yanayoweza kutibu dalili katika muda wa saa moja tu
Profesa wa biolojia ya vijiumbe katika Shule ya Kitiba ya Chuo Kikuu cha Kinshasa nchini Kongo, amekuwa akifanya kazi kwa miaka 40 ili kutibu ugonjwa huo.
Mwaka 1995, alifanya kazi na Shirika la Afya Duniani katika kutekeleza taratibu za kugundua na kudhibiti mlipuko wa kwanza wa ugonjwa wa Ebola katika miji ya Kikwit, DR.
Profesa Muyembe-Tamfum (ambaye ameketi na kikuza sauti) akiongea kwenye tukio la elimu ya umma mjini Beni, Kaskazini Kivu, DRK ya Kongo, mwezi Septemba 2018.
Picha ya MonUSCO/Aqueel Khan (CC BY-SA 2.0)
Kwa ugunduzi huu, watu walioambukizwa Ebola watakuwa na imani zaidi katika uwezekano wa kupona na watakuwa na uwezekano mkubwa wa kwenda hospitali kupata matibabu.
Kwa kuwa sasa asilimia 90 ya wagonjwa wanaweza kwenda kwenye vituo vya matibabu na kupona kabisa, wataanza kuamini na kujenga imani kwa watu na jamii.
Jean-Jacque Muyembe-Tamfum
Kwa nini matibabu ya Ebola ni muhimu?
Visa vya kwanza kurekodiwa vya Ebola vilitokea mwaka 1976 karibu na mto Ebola nchini Kongo DR.
Kwa mujibu wa Centres for Disease Control and Prevention (CDC), tangu wakati huo, virusi vya Ebola vimeibuka mara kwa mara kutoka kwenye hifadhi (ambayo bado havijulikani) na kuwaambukiza watu barani Afrika.
Virusi vya Ebola vimeibuka tangu mwaka 1976.
Ramani kutoka vituo vya kuzuia na kudhibiti magonjwa
Kati ya mwaka 2014 na 2016 kulikuwa na zaidi ya wagonjwa 28,600 wa Ebola waliorekodiwa ndani ya Afrika Magharibi.
Kwa mujibu wa ripoti ya WHO 2015:
Mwezi Oktoba 2014, Senegali ilikuwa na kisa kimoja cha maambukizi ya Ebola na vifo visivyotarajiwa.
Shirika la Afya Duniani (WHO) limetangaza kukatwa kwa virusi hivyo nchini Naijeria kama sehemu ya kazi ya kipekee inayofanywa na wataalamu wa magonjwa ya mlipuko duniani.
Januari 2015, Mali iliripotiwa kuwa na matukio 8 na vifo 6.
Hata hivyo, matukio mabaya zaidi yalitokea kati ya Machi na Juni 2016 katika nchi tatu: Sierra Leone: zaidi ya matukio 14,000 na vifo 4,000; Liberia: takribani matukio 10,000 na vifo 3,000; Guinea: matukio 3,800 na vifo 2,500.
Maelezo ya kidunia kuhusu Ebola
Kuharibiwa kwa ugonjwa wa Ebola kwa nchi za ki-Afrika kulisababisha hali ya wasiwasi na hofu duniani kote mwaka 2015 wakati wagonjwa wawili walipoteza maisha nchini Marekani na mmoja nchini Uhispania na Ujerumani.
GabyFleur Böl, mtafiti katika Taasisi ya Shirikisho ya Kukadiria Hatari iliyopo jijini Berlin, Ujerumani, aligundua matukio mengine nchini Uhispania, Ujerumani, Uingereza, Italia na Uswisi.
Wakati huo, maambukizi ya Ebola yalidhaniwa kuwa adhabu ya kifo kutokana na kukosekana kwa matibabu yenye ufanisi.
Kama ilivyotaarifiwa, kiwango kikubwa cha vifo vya ugonjwa wa Ebola na pia habari zinazotangazwa na vyombo vya habari kuhusiana na janga hili zilisababisha wasiwasi duniani kote.
Msimamo huu uliimarishwa zaidi na utafiti wa mwaka 2017 ambapo Hal Roberts, Brittany Seymour, Sands Alden Fish II, Emily Robinson na Ethan Zuckerman walichambua zaidi ya habari 109,000 zilizochapishwa katika vyombo vikuu vya habari na blogu za majimbo ya Marekani kati ya Julai na Novemba 2014, zikiwa na lengo la kutangaza habari za Ebola.
Waligundua kwamba vilele vitatu tofauti vya habari za Ebola katika vyombo vya habari na blogu vya Marekani vilitokea kati ya Julai 27, Septemba 28, na 15 Oktoba 2014:
Mnamo Julai 27, taarifa za maambukizi ya kwanza ya madaktari wa Marekani nchini Liberia zilisambaa.
Mnamo Septemba 30, vyombo vya habari viliripoti kwamba maambukizi ya Thomas Duncan huko Texas yalikuwa maambukizi ya kwanza katika ardhi ya Marekani.
Mnamo Oktoba 12, habari za Ebola ziliongezeka kufuatia maambukizi ya kwanza ya mfanyakazi wa huduma za afya nchini Marekani.
Baada ya Oktoba 12, mfululizo wa matukio yanayohusiana na maambukizi nchini Marekani ulisababisha habari ambazo pole kwa pole zilipungua.
Vyombo vya habari vya Marekani vinaweza kuwa viliandika habari za Ebola kwa kiwango kikubwa kwa sababu ya uwepo wa ugonjwa huo nchini Marekani.
Kwa nyongeza, kukiwa na jeshi lililounganishwa zaidi la mitandao ya kidijitali, mlipuko wa Ebola uliongezeka zaidi Ulaya na Marekani.
Hata hivyo, kinachobakia kuangaliwa ni kama ugunduzi wa tiba uliofanywa na Mwafrika kutoka Kongo DR kwa ugonjwa huu wa Kiafrika utasambazwa kwa kiasi kikubwa kama ilivyotokea mwaka 2017.
Erick Kabendera akiwa kwenye mkutano wa mafunzo na waandishi wa habari mwaka 2012 jijini Dar es Salaam.
Picha na Pernille Baerendtsen, imetumiwa kwa ruhusa.
Mnamo tarehe 29 Julai, polisi sita walimtoa kwa nguvu mwandishi wa habari Erick Kabendera kutoka kwenye nyumba yake huko Dar es Salaam, Tanzania, na kumchukua kwenye ulinzi wa polisi.
Polisi wanasema Kabendera alishindwa kutii amri ya kupeleleza hali ya uraia wake wa Tanzania.
Kwa juma lililopita, polisi walimpekua Kabenderas nyumbani mara mbili, wakamnyang'anya pasi yake ya kusafiria na nyaraka nyingine za kibinafsi na kuzihoji familia yake.
Kufikia Agosti 5, mamlaka zilibadili ufuatiliaji, zikimshtaki Kabendera kwa ufuaji wa fedha, kukwepa kodi kwa kiasi cha dola za kimarekani 75,000, na ufuatiliaji wa makosa ya jinai, kwa mujibu wa nakala ya karatasi ya mashitaka iliyopatikana na Kamati ya Kulinda Waandishi.
Polisi wanasema Kabendera alifanya makosa haya kwa kipindi cha miaka minne kuanzia mwaka 2015.
Kwa mashitaka haya, Kabendera anaweza kukabiliwa na kifungo cha miaka 15 jela na hawezi kuomba dhamana.
Magufuli wa Tanzania
Kwanza, wanamkamata mwandishi wa habari, wakati kuna kilio wanadai kuwa yeye si M-Tanzania, na wakati hilo halidumu, anashitakiwa kwa makosa ya makosa ya jinai na kukwepa kodi.
Watu, mkutana na Erick Kabendera, kosa lake ni uandishi wa habari.
Uhuru wa vyombo vya habari umezorota kwa kasi kubwa katika Tanzania ya Magufuli, CPJ linaripoti.
Mwakilishi wa Afrika wa CPJ Kusini mwa Jangwa la Sahara Muthoki Mumo anasema:
Inaonekana kwamba kwa juma lililopita, mamlaka zimekuwa zikitafuta njia ya kuhalalisha kuwekwa kizuizini kwa mwandishi huyu wa habari aliye na uhuru mkubwa.
Kwanza, walidai uraia wa Erick Kabenderas ulikuwa kwenye mashaka, leo wametatua mashitaka tofauti kabisa, ambayo yanatilia mashaka nia yao ya kumshikilia.
Kama mwandishi wa habari, Kabendera amekuwa mkosoaji mkubwa wa utawala wa Rais John Magufulis na mara nyingi huongea kwa niaba ya uhuru wa vyombo vya habari.
Aliripoti kuhusu siasa za Tanzania zinazoleta migawanyiko kwa vyombo vya habari vya kimataifa na vya ndani kama vile The Guardian, African Arguments na The East African.
Jebra Kambole, mwanasheria wa Kabenderas, anasema mamlaka pia ilimtuhumu Kabendera kwa uchochezi kwa kudaiwa kuchapisha makala yenye kichwa cha habari John Magufuli anadhalilisha uhuru wa Tanzania, katika jarida la The Economist, lakini mashitaka hayo yalifutwa baadae.
Katika: Mwandishi wa habari wa ki-Tanzania Erick Kabendera kushitakiwa kwa uchochezi kufuatia makala iliyochapishwa kwenye gazeti la Economist yenye kichwa cha habari John Magufuli ni kukandamiza uhuru wa Tanzania. Sheria kutoka Jebra Kambole inasema kwamba Bw Kabendera amenyimwa dhamana.
Uraia unalengwa kama chombo cha ukandamizaji
Familia ya Kabenderas inasema hii si mara ya kwanza kwa serikali ya Tanzania kuuliza kuhusu uraia wa Kabenderas.
Mwaka 2013, serikali ilitangaza mashitaka yanayofanana na hayo dhidi yake lakini kesi hiyo ilitupiliwa mbali, kwa mujibu wa gazeti la The Citizen.
Kabendera alihisi wakati huo kwamba mamlaka zilitilia mashaka uraia wake kama njia ya kumnyamazisha.
Mwaka uliopita, gazeti la The Citizen lilitaarifu kesi nyingine kadhaa ambapo serikali ilitumia swali la uraia kama zana ya kuwanyamazisha wakosoaji nchini Tanzania.
Aidan Eyakuze, mkurugenzi mtendaji wa Twaweza, shirika la kiraia linalotilia mkazo sauti za raia, linasema mamlaka zilinyang'anya pasipoti yake na kumzuia kusafiri wakati wakichunguza hali ya uraia wa Eyakuzes.
Wiki mbili kabla, Twaweza alikuwa ametoa na kuachia matokeo ya utafiti ulioitwa Kuzungumza Ukweli kwa madaraka?
Raia wana maoni juu ya siasa nchini Tanzania.
Tume ya Sayansi na Teknolojia (Costech) ilidai utafiti huo haukuidhinishwa na ilitishia kuchukuliwa hatua za kisheria lakini baadae ilitupilia mbali suala hilo, kwa mujibu wa makala hiyo ya kiraia.
Katika miaka ya hivi karibuni Tanzania imezindua mfululizo wa marekebisho na sheria ambazo zinawalenga wanablogu na vyombo vya habari, mashirika ya kiraia, mashirika ya sanaa na utamaduni na wataalamu na watafiti katika kile kilichofanywa na waangalizi wakosoaji wanaochukuliwa kama majaribio ya kudhibiti masimulizi ya Tanzania na kukandamiza uhuru wa kujieleza na upinzani wa kisiasa.
Soma zaidi: Je, wanablogu wa Tanzania watalipa au kusukumana dhidi ya kodi ya wanablogu?
#FreeErickKabendera
Mamia ya waandishi wa habari, watetezi wa haki za binadamu na viongozi na raia wanaohusika walimiminika kwenye mitandao ya kijamii kumuunga mkono Kabendera:
AFEX Africa inayaita mashitaka hayo kama kitendo cha wazi cha ukiukwaji:
Siku tisa zimepita na polisi wa Tanzania bado wanamweka kizuizini mwandishi wa habari za uchunguzi, Erick Kabendera.
@AFEXafrica anatoa wito wa kusitishwa kwa kitendo hiki cha wazi cha ukiukwaji wa sheria: https://t.co/7UFZkzYzwV @MRA_Nigeria @FXISouthAfrica @gmpressunion #FreeErickKabendera #NoImpunity
AFEX (@AFEXafrica) August 6, 2016.
Kabendera, ambaye mara nyingi huwa mhadhiri anayetaka kuwa mwandishi wa habari, alihamasisha twiti hii kutoka kwa mwanafunzi wa zamani:
Nimekutana na Erick Kabendera mara moja katika maisha yangu, na kwa chini ya dakika 80 hivi.
Alikuja kama mwalimu mgeni katika darasa langu (Somo la Uandishi wa Habari na Mawasiliano ya Umma- @UniofDar).
Pamoja na muda mfupi aliokuwa nao pamoja nasi, nilijifunza mengi kutoka kwake.
Alinitia moyo sana!
#100K4Erick
Mtumiaji mwingine wa mtandao anabainisha kwamba kukamatwa kwa Kabendera na mashitaka ya udanganyifu ni ishara ya onyo kwa raia wengine:
Simtetea Kabendera kwa sababu yeye ni M-Tanzania au ni mwandishi wa habari. Ninamtetea kwa sababu ninaishi nchini Tanzania ambapo Erick anaishi.
Kama haki zake hazitolewi leo, na mimi kubaki kimya, inawezekana kesho, haki zangu zitanyimwa mimi pia.
Hakuna mtu aliye salama pale ukosefu wa haki utakapotawala.
Mimi na sisi ni (wengine wote) Ivan Golunov.
Bango lililotolewa na Meduza, limetumiwa kwa ruhusa
: Usemi huu wa Kirusi unaomaanisha kuchemsha point inatosha pengine njia bora ya kuwasilisha namna idadi inayoongezeka ya Warusi wanavyojisikia kuhusu kukamatwa kwa Ivan Golunov.
Golunov, mwandishi mashuhuri wa habari za uchunguzi, alikamatwa mnamo Juni 6 jijini Moscow kwa kile kinachoonekana kushitakiwa kwa kuuza na kumiliki madawa ya kulevya.
Golunov alikamatwa na mwanzoni alinyimwa fursa ya kupata mwanasheria, kinyume na sheria ya Urusi.
Mwanasheria wake alithibitisha kuwa alijeruhiwa vibaya akiwa kizuizini.
Baada ya kupelekwa hospitali, aliruhusiwa na kuwekwa chini ya ulinzi nyumbani mnamo tarehe 8 Juni.
Mwanzoni polisi wa Urusi walitengeneza picha za maabara ya madawa ya kulevya inayodaiwa kupatikana pale walipopekua katika nyumba ya Golunov, lakini picha hizo zilirekebishwa baadae.
Chombo cha habari kinachounga mkono Kremlin Russia Today pia kilithibitisha kuwa picha hazikuwa zimechukuliwa katika nyumba ya Golunov.
Mashtaka yanayotolewa dhidi ya Golunov yanaweza kusababisha hukumu ya miaka 10 hadi 20.
Golunov mwenye umri wa miaka thelathini na sita anafanya kazi kwa ajili ya Meduza, moja wapo ya majukwaa huru ya mtandaoni yanayobakia katika lugha ya Kirusi.
Meduza imeandikishwa katika nchi jirani ya Latvia, lakini inafanya kazi katika ofisi moja na wanahabari kadhaa jijini Moscow.
Golunov ameongoza na kuchapisha uchunguzi kadhaa akielekeza kwenye kesi za rushwa zinazowahusisha maafisa wa ngazi za juu.
Tangu kukamatwa kwa Golunov, Meduza ametoa makala za Golunov kwa leseni ya Creative Commons na amehamasisha vyombo vya habari na watu binafsi kuchapisha habari hizo, mradi unaoungwa mkono na Global Voices.
Miongoni mwa taarifa zake muhimu ni zile zinazoweka kizuizini jinsi Naibu Meya wa Moscow Pyotr Biryukov alivyoelekeza mikataba ya serikali kwa familia yake, na jinsi mpango wa kurembesha mijini wa Moscow ulivyohusisha bajeti zilizopaa.
Habari aliyokuwa akizungumzia kabla tu ya kushikiliwa kwake ilizingatia ukiritimba wa huduma za mazishi jijini Moscow.
Kukamatwa kwa Golunov kumeamsha hisia za mshikamano zisizopatikana kwa urahisi miongoni mwa waandishi wa habari, wanaharakati na wanasheria, lakini pia waigizaji, waimbaji maarufu, na wanaharakati kutoka nje ya duara huru za Moscow na Saint Petersburg.
Mnamo Juni 10, magazeti matatu makubwa yalikubaliana kuchapisha matoleo yenye kurasa za mbele zinazofanana ili kumuunga mkono Golunov.
Magazeti hayo yaliuzwa katika kipindi cha kumbukumbu.
Katika hali ya kutatanisha, vyombo vya habari vinavyomwunga mkono Kremlin, ikiwa ni pamoja na Channel One, kituo cha televisheni kinachotazamwa zaidi na Urusi, pia vinatoa wito wa uchunguzi wa haki.
Juni 12 ni siku ya Siku ya Urusi, ambapo maandamano ya umma na maandamano yaliyoidhinishwa na mamlaka za mitaa yatafanyika.
Chini ya sheria ya Urusi, maandamano ya umma yanahitaji kibali.
Wanaomwunga mkono Golunov wametangaza kuwa watafanya maandamano yao wenyewe bila kupata ruhusa rasmi.
Wachunguzi wa Kremlin wanasema serikali ya Urusi inatafuta kuondolewa mashitaka dhidi ya mwandishi huyo kabla ya tarehe 20 Juni.
Siku hiyo, Rais Vladimir Putin, ambaye viwango vyake vimeshuka hadi kiwango cha chini katika historia nchini humo, ataandaa moja kwa moja, kipindi cha majadiliano cha kila mwaka ambapo anachukua maswali kutoka kwa raia wake kupitia simu na vyombo vya habari vya mtandaoni.
Mwandishi wa Kenya Binyavanga Waina akiwa kwenye Tamasha la Brooklyn la Vitabu, 2009.
Waina, 48, alifariki siku ya Jumanne, Mei 22, mjini Nairobi, Kenya.
Picha kupitia Nightscream, CC BY 3.0 kupitia Wikimedia Commons.
Imetokea zaidi ya masaa 24 tangu mwandishi wa Kenya Binyavanga Waina aondoke duniani, lakini uwepo wake na athari zake bado zinaendelea kusikika duniani kote.
Mwandishi huyo ambaye ni mashoga hadharani alikemea mkusanyiko na kupinga hali halisi ya mambo, na hivyo kuanzisha mapinduzi ya uandishi ambayo yangeweza kuwafungulia mlango maelfu ya waandishi waliokuwa tayari kubadilisha masimulizi ya ndani na yanayohusu Afrika.
Mwandishi, mwelimishaji na mwanaharakati wa LGBTQ, Binyavanga Waina, 48, alifariki Jumanne, Mei 22, mjini Nairobi, Kenya, baada ya kuugua kwa muda mfupi.
Leo hii imenifanya nifikiri: maisha yako yatamaanisha nini yatakapokwisha?
Kifo cha Binyavanga kimenifanya nifikirie nilikuwa nani takribani miaka mitano iliyopita, na pia yeye alikuwa nani kwetu kama Waafrika vijana wenye shauku wanaohitaji mtazamo tofauti wa bara letu na wao wenyewe.
Fungai Machirori (@fungaijustbeing) Mei 22, 2018
Ndani ya dakika chache, marafiki wa Waina, wafuatiliaji na mashabiki walimiminika kwenye mitandao ya kijamii ili kubadilishana habari na kumbukumbu wakati wakibishana ni zipi kati ya maandiko yake yaliyo na ushawishi mkubwa zaidi.
Waina anafahamika zaidi kwa shairi lake lenye hamasa, Namna ya Kuandika Kuhusu Afrika, lililochapishwa katika jarida la Granta mwaka 2006.
Pia anafahamika kwa makumbusho yake ya mwaka 2012, Siku Moja Nitaandika Kuhusu Eneo Hili, na insha, Mimi ni mgoni jinsia moja, mama, iliyochapishwa wakati uleule katika Kiingereza na Afrika ni Nchi mwaka 2014.
Insha hiyo ilisababisha msukumo mkubwa kwenye mtandao wa Twita wakati watu walipojaribu kupotosha ukweli kutoka kwenye hadithi za kubuni, na baadae, jarida la Time lilimtaja Waina kuwa mmoja wa watu 100 maarufu zaidi duniani.
Katika How to Write About Africa, Waina alitoa wito kwa vyombo vya habari vya kimagharibi na viwanda vya misaada vilivyopo Nairobi kwa kuendeleza dhana hasi kuhusu bara la Afrika, kwa kupitia kejeli.
Usiwe na picha ya Mwafrika aliyeboreshwa vizuri kwenye jalada la kitabu chako, au ndani yake, mpaka pale Mwafrika huyo atakaposhinda Tuzo ya Nobel.
Picha ya AK-47, mbavu maarufu, matiti uchi: zitumie hizi.
Kama ni lazima uwe na wa-Afrika, hakikisha unapata wa-Masai au wa-Zulu au wa-Dogon.
kejeli yake ilikuwa inafyeka kipande cha nyota, anaandika mwandishi wa Kinaijeria Nwachukwu Egbunike.
Ikiwa imetajwa sana na wasomi, mashirika yasiyo ya kiserikali na wafanyakazi wa misaada, insha hiyo iliyochapishwa pia kama kijitabu kidogo imekuwa na athari kubwa katika mitazamo ya Afrika na inaendelea kusambazwa, kushangaza na kuchokoza.
Kuhusu athari zake, mwanahabari Pernille Bærendtsen anaandika:
Kwangu, insha hii imenifuata tangu nilipopewa kama zawadi mwaka 2008 na rafiki yangu wa Kenya.
Ni dhahiri kuwa nilikuwa katika kundi la watu ambao Binyavanga alihutubia: Mfanyakazi wa maendeleo aliyeajiriwa na Asasi isiyo ya Kidenishi nchini Tanzania akiandika kuhusu athari zake.
Huu ulikuwa wakati ambapo sekta ya maendeleo na misaada iliongeza kauli mbiu yake ya kupendekeza ufadhili kwa gharama za kuibua utofauti uliopo kwenye ardhi.
Nilikuwa na sababu nyingi za kuonea aibu, lakini pia nilikuwa na muda wa kupanga namna ya kubadilika.
Baadaye Binyavanga alieleza katika jarida la Bidoun namna insha hii ilivyojitokeza yenye matokeo mawili: Kwa kuonesha na kuelezea ukosefu wa usalama wa waandishi wa riwaya, wafanyakazi wa mashirika yasiyo ya kiserikali, wanamuziki wa roki, wahifadhi, wanafunzi, na waandishi wa safari, ambao walisoma miongozo hii kuhusu namna ya kuandika au labda namna ya kutokuandika kuhusu Afrika, walianza kuomba ruhusa yake.
Waina, mwana wa baba wa Kenya na mama wa Uganda, aliendelea kupinga imani potofu kuhusu Afrika kwa hotuba yake ya kumbukumbu ya mwaka 2012, Siku Moja Nitaandika Kuhusu Eneo Hili.
Kwa kupitia utajiri, undani wa kina, aliwasafirisha wasomaji wake kuanzia utoto wake akiwa na umri wa miaka 70 hadi alipokuwa mwanafunzi nchini Afrika Kusini, ambako aliishi uhamishoni kwa miaka mingi.
Wakosoaji walikisifu kitabu hicho kama kibaya na cha kweli, lakini baadae Waina alikiri kwamba hed aliacha sura muhimu katika maisha yake ya mapenzi.
Pamoja na mimi ni mgoni jinsia moja, mama, Waina amekuwa M-Kenya wa kwanza mwenye cheo cha juu kujitokeza hadharani kama mgoni kwenye mitandao ya kijamii, hali iliyosababisha mfumuko wa maoni ya kijamii.
Niliifikiria sura iliyopotea katika makumbusho yake.
Waina anafikiria kujitokeza kama shoga kwa mama yake aliyekuwa akifa.
Insha yake ilikuwa ya wakati muafaka pale ambapo wimbi la mikutano ya kupinga ushoga na sheria zilipokuwa zikipendekezwa nchini Uganda na baadaye Tanzania, ambapo vitendo vya ushoga viliendelea kuwa jinai.
Soma zaidi: Msimamo wa Tanzania kuhusu ushoga unaashiria ajenda ya kisiasa inayozidi kukandamiza
Hata hivyo, tofauti na waandishi wengine waliokimbilia uhamishoni, Waina alirudi nyumbani, na kama Nanjala Nyabola anavyosema kwenye BBC kwenye Twita, hilo lilikuwa kubwa:
Kwa wale miongoni mwetu tuliokulia na "waandishi bora wa Kenya" (bila kujali maana yake) wanaoishi uhamishoni, gerezani na kunyanyaswa, au masikini na chini ya uthamini au kufuatiliwa sana, alirudi na hilo lilikuwa kubwa.
Alikuwa mtu mwenye utata, lakini nafikiri kwa hili anastahili shukrani zisizo na mwisho.
Ni lazima tuachie huru mawazo yetu
Wakati Binyavanga kwa kejeli alivuta hisia za watu kutoka kwenye makundi mbalimbali ya kimataifa aliyoyakosoa, akiwa nyumbani alihisi msongo wa kutokufunga fremu hizo.
Binyavanga alitaka nafasi huru na ubunifu.
Kwa ujasiri ndani ya jamii inayoendelea kuunga mkono chama cha LGBTQ alisisitiza kupindua fremu hizo.
Katika majibu ya kelele zote na msukumo, mwaka huo huo Waina alichapisha mfululizo wa YouTube wenye sehemu sita uliokuwa na maudhui ya mawazo yake kuhusu uhuru na fikra.
Ninataka kuishi maisha ya uhuru wa kufikiri, alisema katika Sehemu ya 1.
Ninataka kizazi hiki cha wazazi vijana kiwafanye watoto wao kuwaona Waafrika wakiandika hadithi zao wenyewe kwamba kitendo rahisi ni kitendo cha kisiasa ambacho mtu anaweza kukifanya.
Ninataka kuona bara ambako kila aina ya watu wanaodhani hawahitaji kutafuta kuruhusiwa.
Mimi ni Mwafrika mzima, nataka kuona mabadiliko haya barani humu.
Mara nyingi Waina alielekeza hamasa yake ya mabadiliko kupitia uanaharakati wake wa uandishi, elimu na uongozi.
Mwaka 2002, baada ya kushinda Tuzo ya Kaini yenye hadhi kwa ajili ya insha yake, Discovering Home, alitumia fedha za tuzo hiyo kwa mwanzilishi mwenza wa Kikani?
Gazeti la Fasihi likitangaza sauti mpya na mawazo mapya yanayoibuka kutoka barani kote.
Kwani?
baada ya muda liligeuka kuwa chumba cha uchapishaji na mtandao wa fasihi uliowahusisha waandishi waliokuwa wakiibuka na kuanzisha waandishi kuanzia Lagos mpaka Nairobi, Mogadishu mpaka Accra.
Soma zaidi: Tunajitahidi kuzuia milipuko':
Wakati alipokuwa akikejeli mkusanyiko wa kijamii wa Kenya uliokuwa unakuja kama ushoga, na baadae kuonyesha hadhi yake ya VVU kwenye mtandao wa Twita katika Siku ya UKIMWI Duniani mwaka 2016 mara nyingi ulikuja na maumivu, mapambano na uchungu.
Waina alikuwa mtu mwenye utata ambaye alipambana na mshuko wa moyo na mara nyingi alipambana na wajibu wake mgumu kama mtu maarufu.
Alikuwa na mashabiki wake lakini pia alikabiliwa na wakosoaji kama mwandishi mashuhuri wa Kenya Shailja Patel, aliyemtuhumu Waina kwa hofu ya kuvutiwa kingono na watu wa jinsia moja.
Katika twiti hii, mtumiaji wa mtandao wa Twita, Étude perspicace des Écritures, Étude perspicace des Écritures, anasema:
Sina nguvu ya kutosha kujihusisha sasa lakini, ninamwomboleza binya, kama rafiki yangu mpendwa kabisa katika umama wangu na ukatili.
Ninasikitika sana kwa kuwa aliwaumiza wengine.
Samahani kwamba alikuwa mtu wa kibinadamu kwa namna hiyo.
Angetuchukia tukimtakasa.
Mwandishi Bwesigye Mwsigire, mkurugenzi wa Tamasha la Uandikaji nchini Uganda, pia alizungumzia mambo haya yanayopingana katika ukurasa wake:
Mtindo wake ulikuwa ni kosa.
Ukiukwaji sheria mzuri na wa hiari.
Watu tunaowadharau sana kwa sababu ya kazi zao na mawazo yao ni watu.
Wao ni binadamu.
Je, tuko tayari kuwapenda kwa utata wao?
Mpaka sasa, mengi yamesemwa kumhusu.
Hakuna haja ya kurudia kile kilichosemwa.
Vikumbusho vya madhara aliyoyaunga mkono vimesikika.
Hili haliondoi uchungu ambao mtu anahisi kuhusu kifo chake.
Kuna Binyavanga Waina mmoja tu.
Sasa yeye ni mzazi wa kale.
Hebu tusherehekee maisha yake.
Mwenye akili ya ubunifu
Mwanaharakati wa Kenya Boniface Mwangi aliandika kwenye mtandao wa Twita kwamba baada ya kuandika ujumbe wa heshima yake kwenye mtandao wa Facebook kwa Wainaina, maoni ya chuki, na chuki dhidi ya mashoga yalifichua ujumbe wake:
Waina alikuwa mbunifu wa ubunifu ambaye ni lazima akumbukwe:
Nilifanya makala fupi kwenye mtandao wa Facebook kwenye #RIPBinyavanga na maoni https://t.co/yZ3MoWBnD7 ni maovu sana yaliyowahi kusomwa.
Hata wezi wanaoiba kodi zetu na kuua watu hawana chuki sana.
Ukweli ni kwamba, Binya alikuwa mbunifu na atasomwa na kukumbukwa.
Mwanaharakati wa haki za wanawake na mwandishi wa Uganda Rosebell Kagumire anatafakari masomo aliyojifunza kutokana na ujasiri wa Waina wa kuzungumza kwa ujasiri:
Usiiruhusu hofu.
Usijiwekea mipaka.
Sema kile kinachopaswa kusemwa.
Afadhali uiandike.
Ishi ukweli wako na kwa moyo wako.
Kwamba hatimaye utakapovuta pumzi yako ya mwisho kutakuwa na mamilioni ya maneno uliyoyafanya yawe na maana kubwa
Kupitia maisha yake na barua zake, alijipa yeye mwenyewe na wengine wengi ruhusa ya kufikiria maisha kama ambavyo yangekuwa vinginevyo, na kupita kwake ghafla kulichochea hisia za kishairi:
Siku moja nitaandika kuhusu nywele zako nzuri
Siku moja nitaandika kuhusu kicheko chako
Siku moja nitaandika kuhusu kutokutawala
Siku moja nitaandika kuhusu furaha yenu ya kufikiri
Siku moja nitaandika kuhusu kukataa kwako
Leo, ninawaandikia asante
Mwandishi wa Kenya Yvonne Adhiambo Owuor, mwandishi wa kitabu cha vumbi, na rafiki yake wa fasihi kwa Waina, anatoa wito wa mwisho kwa maombolezo:
Nani alikuambia uondoke?
Toka nje ya mwili wako usiku bila kuacha alama mpya?
Uso ukiwa umebanwa, macho yakitoboa, alisema, "una sekunde 3 za kutengeneza upya kibao hiki."
Nani alikuambia kuwa unaweza kuondoka?
Toka nje ya mwili wako usiku bila kuacha alama mpya?
Hivi sasa mtu anamwogopa nani na kutetemeka kwa kutumia rasimu za awali?
Kwa kuwa sasa yeye ni mmoja wa nyota, unaweza kujiunga na Sayari Binya ukiwa na hifadhi kamili ya kazi zake.
Ukurasa wa mbele wa gazeti la Jornal de Angola kuhusu ushindi wa tender uliofanywa na kampuni ya Telstar.
Picha na Dércio Tsandzana, tarehe 19 Aprili 2018 na imetumiwa kwa ruhusa
Rais wa Angola João Lourenço alifutilia mbali, mnamo tarehe 18 Aprili, mpango wa umma wa kuwasilisha huduma ya simu ya mkononi kwa mara ya nne nchini humo, akisema kwamba mshindi Telstar hakuweza kutimiza matakwa yanayohitajika ili kuwasilisha huduma hiyo.
Uamuzi wa marais unaweza kuashiria mgawanyiko katika serikali ya Angola.
Kampuni ya Telstar ilianzishwa mwezi Januari 2018 ikiwa na akiba ya Kwanza 200,000 (sawa na dola za kimarekani 600), na wamiliki wake ni jenerali Manuel João Carneiro (sawa na asilimia 90) na mfanyabiashara António Cardoso Mateus (10 asilimia), kwa mujibu wa gazeti la Kireno Observador.
Cheo cha Manuel João Carneiros kilitunukiwa na rais aliyepita José Eduardo dos Santos, kwa mujibu wa chombo cha habari cha mtandaoni cha Angola Club Net.
Blogu ya Observador ilitaarifu kuwa makampuni 27 yalishiriki katika mchakato wa uchachuzi uliofunguliwa na Wizara ya Mawasiliano na Teknolojia ya Habari, chini ya José Carvalho da Rocha.
Mnamo tarehe 25 Aprili, João Lourenço alisaini amri ambayo inaweka sheria mpya za kufungua mwaliko huo mpya wa kuchangamsha, kwa mujibu wa gazeti Jornal de Angola.
Baada ya matokeo ya awamu ya kwanza kutangazwa hadharani, Waangola wengi walihoji uhalali wa mchakato huo.
Baadhi, kwa mfano, walionyesha kwamba mshindi Telstar hata hakuwa na tovuti.
Skit Van Darken, mhariri na mwandaaji wa matukio, alisema kwenye mtandao wa Facebook:
Telstar Telecommunications, Ltd, iliundwa tarehe 26 Januari 2018, ikiwa na mji mkuu wa Kwanzas 200,000 kwa mujibu wa gazeti la Diário da República, ambalo wamiliki wake ni Jenerali Manuel João Carneiro (90% ya mji mkuu), aliyestaafu, na António Cardoso Mateus (10%).
Wamiliki wengi wa hisa wana uhusiano na kampuni ya Mundo Startel, kampuni ndogo ya uwajibikaji, iliyoandikishwa kwenye INACOM, kituo cha kudhibiti mawasiliano, ikiwa na leseni ya ardhi, ingawa imekwisha.
Kampuni ambayo hata haina tovuti!
NILIKUWA NAAMINI KWAMBA KUNA Mashindani WENGINE
NCHI HII NI DHABIHU
Wakati huo huo, Joaquim Lunda, mwandishi wa habari na mchambuzi wa mitandao ya kijamii, aliwapongeza marais kwa kitendo hicho na hata alifikiri kuwa waziri aliyehojiwa alikuwa katika hatari ya kufukuzwa kazi kwa sababu ya makosa haya:
Ninathamini, na inastahili pongezi, uamuzi uliofanywa na rais wa jamhuri hiyo, João Lourenço, wa kubatilisha toleo la hadhara lililolipatia kampuni ya Angola Telstar leseni ya operesheni ya nne ya mawasiliano nchini Angola.
Kulikuwa na mashaka mengi na mambo mengi ya kufafanua kuhusu suala hili.
Mtu haoni uwezo wa kampuni iliyoanzishwa mwaka 2018 yenye akiba ya mabilioni elfu 200 kutunukiwa fursa ya kufanya hivyo.
Nina uhakika kabisa kwamba siku za Waziri wa Mawasiliano na Teknolojia ya Habari, José Carvalho de Rocha, zimehesabiwa.
Baada ya kushindwa kwa ANGOSAT1, sasa hivi tunashuhudia hivi leo, nina wasiwasi kama Dread atafanikiwa.
Tufurahie kipindi kwa utulivu!!
Uamuzi wa marais ulikuja baada ya waziri huyo huyo kuongoza mradi huo, mwaka 2017, kwa setilaiti ya Angosat 1, ambayo pia ilikuwa na matatizo mengi.
Kwa Adriano Sapiñala, naibu wa chama kikuu cha upinzani Angolas, kesi hiyo inaonesha kutokuwa na mpango ndani ya serikali:
JLo [João Lourenço) lazima iandae timu yake vizuri kwa sababu jana waziri aliyehusika alikuwa akisema kuwa muda wa malalamiko ulikuwa umemalizika na hivyo Telstar ingeliendelea na hatua zake zifuatazo kwa sababu ilikuwa ni mshindi wa mzaha wa udanganyifu na leo JLo anakuja na kubatilisha mzaha!!
Mnawasiliana vibaya namna hii?
Sasa iwe waziri amefanya nafasi yake ipatikane (kutekeleza uamuzi wake) au ni lazima JLo ampige risasi kwa sababu kama amekata rufaa kwa sababu haikwenda vyema na haikuweza kumwathiri mtu yeyote asiye na hatia, wanahitaji kuanzisha wajibu!!
Blanka Nagy akiongea kwenye mkutano uliofanyika mwezi Januari 2018.
Picha na Márk Tremmel, CC BY-NC-SA 2.5.
Habari hii iliandikwa na Tamás B. Kovács na kutafsiriwa na Anita Kőműves kwa ajili ya uandishi wa habari za uchunguzi wa ki-Hungaria usio wa kibiashara, Atlatszo.
Tolea hii iliyohaririwa inaonekana hapa kama sehemu ya ushirikiano na Global Voices.
Vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali nchini Hungaria vimeanzisha mashambulizi mapya dhidi ya Blanka Nagy, mwanafunzi wa shule ya sekondari ambaye amezungumza waziwazi dhidi ya serikali katika maandamano kadhaa tangu mwishoni mwa mwaka 2018.
great amevumilia ukosoaji dhidi ya akili yake na hata udhalilishaji wa kijinsia, huku kijiji kimoja kikimwita mzaha.
Tayari amewasilisha kesi na ameshinda kesi za kukashifu mashirika matatu yanayoiunga mkono serikali ambayo yanadai kuwa anashindwa mashuleni: Lokál, Ripost, na Origo.
Hata hivyo, baada ya Nady kushinda kesi yake dhidi ya Origo, chombo hicho kilizindua shambulio lingine, na kuchapisha taarifa za shule yake.
Nagy alimwambia Atlatszo kwamba anafikiria kumshtaki Origo tena kwa sababu ya habari hizi za hivi karibuni.
Blanka Nagy alifahamika sana nchini Hangari majira ya baridi kali yaliyopita baada ya kutoa hotuba kwenye maandamano ya kupinga serikali, ambapo aliwakosoa wanasiasa mashuhuri kwa kutumia lugha chafu.
Maneno yake makali yalisikika na watumiaji wengi wa mitandao ya kijamii na video ya hotuba yake ilisambaa sana.
Takribani miezi miwili baada ya video yake kusambaa kwenye mitandao ya kijamii, vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali kama Zsolt Bayer vilianzisha mfululizo wa mashambulizi dhidi yake.
Vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali vilidai kwamba alikuwa anashindwa masomo yake mengi shuleni na kwamba alikuwa amekosa siku nyingi za masomo.
Kadhalika walimtaja kama mwigizaji asiye na kipaji na mwigizaji wa masafa marefu.
Mwanasheria wake alifungua nakala za nakala yake ya kitaaluma kwa mahakama kuthibitisha kuwa hakupoteza masomo yake na hivyo nakala za nakala za shule zikaanza kupatikana kwa wanasheria wa Origo.
Chombo hicho kiliamua kuchapisha takwimu kutoka kwenye tafsiri zake, kikidai kwamba Didji ilikuwa karibu kushindwa katika kipindi cha mwisho cha historia na iko karibu kushindwa katika mada nyingine kadhaa vile vile.
Wakati vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali vilipodanganya kuhusu mwandamanaji wa utineja Blanka Nagy, alishitakiwa kwa kosa la kukashifu na kushinda.
Wameamriwa kutoa marekebisho, hata hivyo, wamekataa na kuongezeka mara mbili.
TV2 ilitumia kipande chote cha habari kudhihaki maksi zake, ikitaja nyaraka za mahakama lakini sio uamuzi wake https://t.co/MyllWb2Jwh
Shangwe (@almodozo) April 5, 2016.
Mwanasheria wangu na mimi tunatarajia kulishitaki chombo kilichochapisha nakala yangu ya shule, Nagy alimwambia Atlatszo katika mahojiano.
Anasema Origo hakuwa na haki ya kuchapisha tafsiri.
Yeye na mwanasheria wake hata hawakufikiri kuwa Origo alikuwa na haki ya kuona tafsiri hizo walipoziwasilisha mahakamani.
Na hata madai yao ya hivi karibuni si ya kweli, alisema.
Sitashindwa kuangusha tabaka langu la historia, kinyume na wanachosema.
Nina darasa zuri zaidi ya 2 (kwa njia inayofanana na C-).
Wanachosema ni uongo tu.
Ningekuwa na aibu kama ingekuwa kweli kwa sababu nina mwalimu wa historia miongoni mwa mababu zangu, alisema.
Ninadhani ukatili huu wa maneno dhidi yangu ni wa ajabu sana lakini sijali tena.
Ni uthibitisho tu kwamba kwa namna fulani nilikuwa na hofu ya ngazi za juu za chama tawala cha figuresz.
Ukweli kwamba Zsolt Bayer mwenyewe alinishambulia na vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali vinatumia udanganyifu wa uongo kujaribu kunichafya ni uthibitisho kwamba, aliongeza.
Mwanafunzi wa sekondari wa Blanka Nagy: Fidesz ni janga la kuchukiza, la hila, lisilopendeza na lenye maambukizi.
Kundi hili la wezi lenye kuchukiza, serikali hiyo ya mfalme imejaza mifuko yao kwa siku za kale, wakati utapatwa na umaskini ukiwa mstaafu.
Aliniambia ukweli.
HII ni Hungaria.
Ufisadi na upotoshaji wa habari ni silaha za kawaida za vyombo vya habari vinavyoiunga mkono serikali nchini Hungaria.
Baadhi ya wapinzani wamejibu mashtaka hayo kwa tuhuma za mauaji ya wahusika.
Kwa mujibu wa takwimu zilizopatikana hivi karibuni na Atlatszo, vyombo maarufu vya kupigia propaganda vimepoteza makumi kadhaa ya kesi, na vilipewa mamlaka na mahakama kutoa marekebisho ya habari hizo mara 109 katika kipindi cha 2018.
Hawawezi kuweka mawazo yao katika vichwa vyetu, kwa hiyo wanaweka risasi #SOSNicaragua inasoma bango hili la mwandamanaji wakati wa maandamano kwa ajili ya wafungwa wa kisiasa nchini Managua.
Agosti, 2018.
Picha: Jorge Mejía Peralta (CC BY 2.0)
Tangu maandamano ya umma dhidi ya Rais Daniel Ortega yalipolipuka nchini Nicaragua mnamo Aprili 2018, serikali imepiga marufuku maandamano, imewatia nguvuni maelfu bila kufunguliwa mashitaka, na kufunga vyombo mbadala na vile vikuu vya habari.
Kwa kuwa majaribio ya majadiliano yameshindwa mpaka sasa, mustakabali wa Nicaragua bado ni swali la wazi.
Maandamano hayo awali yalikuwa kinyume na mageuzi ya kiusalama wa jamii ambayo yangepandisha kodi ya mapato wakati yangepunguza manufaa ya pensheni.
Mapambano ya mwanzo yaliyofanywa na mamlaka za serikali yalifungua njia ya wito wa taifa nzima wa kujiuzulu kwa Rais Daniel Ortega na mke wake wa kwanza na Makamu wa Rais Rosario Murillo.
Takwimu zilizotolewa kwa ajili ya idadi ya waandamanaji zinatofautiana, na hazijatangazwa tangu mwaka jana kwa sababu vikwazo vinavyozuia juhudi za uchunguzi zinaongezeka.
Mwezi Desemba 2018 serikali ilifunga mashirika kadhaa yasiyo ya kiserikali ambayo yalikuwa yakifuatilia machafuko ya polisi na uvunjifu wa haki za binadamu, ikiwa ni pamoja na Kituo cha Nicaragua cha Haki za Binadamu (Cenidh) na Taasisi ya Maendeleo ya Demokrasia (Ibrahim).
Kadhalika mwezi Desemba, makundi mawili yalianzishwa na Tume ya Kimataifa ya Haki za Binadamu (IACHR) Mfumo maalum wa Kufuatilia kwa Nicaragua (MESENI) na Kikundi cha Wataalamu wa Kiraia (interdisciplinary Group of Independent Expertswere) walifukuzwa nchini humo, wakiondoka nchini Nicaragua bila waangalizi huru wa haki za binadamu na kufungua hatua mpya katika ukandamizaji, kwa mujibu wa mwanaharakati wa masuala ya haki za binadamu na mwelimishaji wa Nicaragua María Teresa Biyaón.
Soma zaidi: Sisi ni wahanga tunaowasaidia wahanga: Kuweka kumbukumbu za ukiukwaji wa haki za binadamu nchini Nicaragua
Kadri ndogo kabisa ya majeruhi, iliyokubaliwa na serikali mwezi Agosti 2018, ilifikia 197.
Shirika la kutetea haki za binadamu la Amnesty International, hata hivyo, limekadiria kuwa kumekuwa na vifo 322 kufikia tarehe 18 Septemba 2018, vingi vilisababishwa na kupigwa risasi kichwani, shingoni na hata mwilini.
Mwanablogu Ana Siú aliandika hivi karibuni kwenye Medium kuhusu uzoefu wake wa maandamano ya Aprili 2018:
Nilimuona rafiki yangu mmoja wa Chuo Kikuu akishambuliwa na kundi la watu kupitia mtandao wa Instagram.
Nilisikia kelele zake na kujikakamua kuepuka kuumizwa [ ] Hatimaye, mtu aliyekuwa akiendesha pikipiki [ambaye alimshambulia) alimwacha aende zake, lakini alichukua simu yake.
Hakutambua kuwa alikuwa hai bado.
Kisha akasema Hebu twende!
Inatubidi tuchukue simu hizi ili zifanyiwe ukaguzi.
Hili liliendelea kwa dakika 20.
Pia anatafakari kuhusu maandamano ya Mei 30, maandamano ya kihistoria yaliyofanyika siku ambayo Nicaragua ilisherehekea Siku ya Mama ambapo watu 15 waliuawa:
Siku hiyo namna tulivyoona maandamano yakibadilika.
Wale miongoni mwetu waliokuwa kwenye maandamano hayo makubwa waliona namna walivyowaua vijana.
Hii ilikuwa ni mara ya kwanza kwao kushambulia maandamano ya halaiki kwa kutumia risasi.
Sikuwahi kujisikia karibu sana na kifo.
Wakati wanafunzi wakiwa wamejifungia kwenye vyuo vikuu katika mji mkuu wa Managua, wafanyakazi wa vijijini walifunga barabara katika maeneo ya vijijini.
Mwezi Juni, waandamanaji wa Masaya walilitangaza jiji la mashariki kuwa ni eneo lisilo na utawala wa kidikteta.
Serikali iliwakandamiza waandamanaji hawa, ambao walijenga kwenye magereza ili kujilinda na kukabiliana na mashambulizi ya polisi.
Waandamanaji waliendelea kujihusisha na matumizi ya nguvu na migogoro, ambayo ilisababisha vifo vya maafisa 22 wa polisi kufikia mwezi Agosti 2018, hii ni kwa mujibu wa takwimu za serikali.
Katikati ya mwaka 2018, polisi walitumia kile kilichoitwa operesheni safi ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni ya operesheni hiyo.
Taarifa zinasema kuwa utekelezaji wa sheria ulifanya kazi kwa ushirikiano na makundi ya kijeshi.
Wanafunzi wengi, viongozi wa harakati za wakulima, watetezi wa haki za wakulima na waandishi wa habari walilengwa katika kampeni za kuchuja na kunyanyaswa, na wengine walishtakiwa kwa kosa la ugaidi.
Hata wataalamu wa afya waliowatibu majeruhi katika machafuko walipatwa na madhara.
Chama cha Tiba cha Nicaragua kilisema kuwa takribani wataalamu 240 wa namna hiyo walifutwa kazi kutoka katika hospitali za umma na kliniki kwa kulipiza kisasi.
Soma zaidi: Waandamanaji na waandishi wa habari wa Nicaragua wanakabiliwa na mashambulizi ya kikatili mitaani na mtandaoni
Mwezi Septemba, maandamano yalifanywa kimsingi kuwa kinyume cha sheria, kwani shughuli zote za mitaani sasa zinahitaji ruhusa ya awali kutoka kwa mamlaka, ambayo mara nyingi hukataliwa.
Mnamo Februari 27, 2019, majadiliano yalianza tena kati ya serikali na chama cha upinzani, Alianza Cívica por la justicia y la Democraa, kufuatia kuachiwa kwa watu mia moja kutoka gerezani.
Tofauti na majaribio ya awali ya majadiliano, hata hivyo, hili halikujumuisha viongozi wa harakati za wakulima na wanafunzi, kwa sababu baadhi yao wamefungwa, na wengine wapo uhamishoni.
Si rais mpya tu mwanzo mpya
Wakati mgogoro wa nchi ukiingia katika mwaka wake wa pili, uharaka na wasiwasi kuhusu mustakabali wa Nicaragua vinawasilishwa kupitia alama habari #SOSNicaragua, ambayo inatumika kila siku sambamba na madai, picha za wahanga na akaunti za wanafunzi walio magerezani na familia zao.
Soma zaidi: Wanaharakati wa Nicaragua wanaoishi nje ya nchi wamebeba mizigo miwili
Chombo cha habari cha Nicaragua Niú kiliwahoji wa-Nicaragua waliofanya maandamano mwezi Februari katika nchi jirani ya Costa Rica, na walishirikisha masimulizi ya matatizo ya maisha wakiwa uhamishoni.
Alejandro Donaire, mwanafunzi anayesema alikimbia nchi baada ya kushiriki maandamano ya amani, alimweleza Niú jinsi ilivyokuwa vigumu kujisikia kama sehemu ya jamii inayofanya kazi katika maisha ya kawaida, baada ya kujificha, kukimbia au kuandamana.
Madelaine Caracas, msemaji wa kikundi cha wanafunzi kinachofahamika kama Uratibu wa Wanafunzi kwa Demokrasia, pia alishirikiana na Niú matarajio yake ya mabadiliko nchini Nicaragua, zaidi ya kuondoka kwa Ortega:
Tunahitaji kuondoa utawala wa kimabavu, ubaguzi wa rangi, utawala binafsi na matatizo mengine ambayo yamepenya kwenye utamaduni wa kisiasa nchini.
Tunaamini zaidi ya wakati mwingine wowote kuwa Ortega ataondoka mwaka huu [ ] kwamba nitarudi Nicaragua mwaka huu.
Na nina uhakika kwa sababu Ortega yuko nje ya hewa kimataifa na kiuchumi; na pia kwa sababu wale walioshiriki katika maandamano ya Aprili iliyopita sasa wapo tayari kuliko wakati mwingine wowote.
duru hii ya mwisho ya majadiliano kati ya serikali na upinzani ilifikia hitimisho mnamo Aprili 3, ambapo makubaliano yalifikiwa katika mada mbili kati ya nne zilizojadiliwa.
Serikali imeahidi, kwanza, kuwaachia huru wafungwa wote wa kisiasa na, pili, kuheshimu uhuru wa kiraia.
Hakukuwa na makubaliano yaliyofanywa kuhusu haki kwa wahanga wa unyanyasaji au kuharakishwa kwa uchaguzi wa 2022.
Kikundi cha upinzani Civic Alliance kilibainisha, hata hivyo, kwamba serikali imeshindwa kuheshimu makubaliano hayo.
Ukandamizaji wa polisi dhidi ya waandamanaji wa amani umeripotiwa kuendelea.
Mpaka Aprili 6, ni wafungwa wa kisiasa 50 tu kati ya zaidi ya 600 waliokuwa wameachiliwa huru, na wale waliowekwa chini ya ulinzi nyumbani.
Baadae, mnamo Aprili 17, kufuatia vitisho vipya vya vikwazo kutoka Marekani, zaidi ya wafungwa 600 waliachiwa ili kukamilisha hukumu zao chini ya ulinzi wa nyumbani, ingawa, kwa mujibu wa Civic Alliance, ni wanachama 18 tu wa kikundi hicho waliokuwa kwenye orodha ya wafungwa wa kisiasa waliokuwa wanatarajia kuondoka gerezani.
Katika akili za watu kama mwanaharakati na mtafiti Felix Madariaga, viongozi wapya wa siku za usoni nchini Nicaragua bado wako gerezani leo.
Wakati huo huo, vikundi vya upinzani vinatoa wito wa maandamano ya kuadhimisha maadhimisho ya matukio ya Aprili 2018.
Huku kukiwa na kukataliwa kwa mamlaka kutoa ruhusa kwa maandamano, mapigano mapya ya polisi yanatarajiwa.