Zipani O
za O
moyo O
zionekeCMD B-ORG
Kodi O
zipani O
zinazi O
zili O
moyo O
? O
Nthawi O
yofukula O
yakwana O
mzipani O
pamene O
bungwe O
loona O
mgwirizano O
wa O
zipani O
zosiyanasiyana O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Multiparty I-ORG
Democracy I-ORG
( O
CMD B-ORG
) O
lalengeza O
zokumana O
ndi O
akuluakulu O
a O
zipani O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Bungweli O
laitana O
zipani O
41 O
zomwe O
zidalembetsedwa O
koma O
zilibe O
aphungu O
mNyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
. O

CMD B-ORG
ikuchita O
izi O
kutsatira O
kudutsa O
kwa O
bilo O
yokamba O
za O
kayendetsedwe O
ka O
zipani O
imene O
mwa O
zina O
ikuti O
zipani O
zimene O
sizikuoneka O
zichotsedwe O
mkaundula O
pakatha O
miyezi O
12 O
. O

Tenthani B-PER
: O
Tiwaimbira O
Kalata O
yomwe O
CMD B-ORG
yatulutsa O
ikuti O
eni O
zipanizo O
atumize O
ku O
bungwelo O
maina O
a O
mtsogoleri O
wawo O
ndi O
mlembiatumizenso O
nambala O
, O
madera O
amene O
akukhala O
. O

Mkulu O
wa O
bungwelo O
, O
Kizito B-PER
Tenthani I-PER
adati O
zipanizo O
zikatumiza O
maina O
ndi O
manambalawo O
adzawaimbira O
kuti O
akumane O
nawo O
kuti O
awafotokozere O
zomwe O
zili O
mbiloyo O
. O

Iye O
adati O
: O
Ngati O
satiyankha O
mwina O
zisonyeza O
kuti O
kulibe O
munthu O
. O
Pakatha O
miyezi O
12 O
ndiye O
kuti O
zisonyeza O
kuti O
chipanicho O
chazimirirakusonyeza O
kuti O
osindikiza O
zipani O
atha O
kuchifufuta O
. O

Mwa O
zipani O
zomwe O
zaitanidwa O
ndi O
cha O
The B-ORG
Malawi I-ORG
Democratic I-ORG
( O
MDP B-ORG
) O
chomwe O
mwa O
ena O
amene O
adachiyambitsa O
ndi O
Kamlepo B-PER
Kalua I-PER
yemwe O
lero B-DATE
ali O
ku O
PP B-ORG
. O

Chipani O
china O
ndi O
cha O
Malavi B-ORG
Peoples I-ORG
Party I-ORG
( O
MPP B-ORG
) O
chomwe O
adayambitsa O
ndi O
Uladi B-PER
Mussa I-PER
amene O
akungoyendayenda O
. O
Adali O
ku O
UDF B-ORG
asadasinthe O
golo O
kupita O
ku O
DPP B-ORG
. O
Madzi O
atachitako O
katondo O
adalumphamo O
kugwera O
mu O
PP B-ORG
, O
lero B-DATE
wasinthanso O
golo O
kubwerera O
ku O
DPP B-ORG
. O

Titamuimbira O
foni O
ngati O
alembere O
bungweli O
monga O
iye O
mtsogoleri O
, O
Mussa B-PER
adayankha O
modabwa O
. O
Malavi B-LOC
ndiye O
chiyani O
? O
adafunsa O
. O
Aaa O
! O
Nanga O
ine O
mesa O
ndidachokako O
, O
ndidali O
ku O
PP B-ORG
pano O
ndili O
ku O
DPP B-ORG
. O
Inuyo O
mungopitako O
mukaone O
atsogoleri O
amene O
apitawo O
osati O
muzindifunsa O
ine O
, O
adatero O
. O

Koma O
Tenthani B-PER
ali O
ndi O
chikhulupiriro O
kuti O
zipanizi O
ziwalembera O
. O
Ine O
ndi O
mkulu O
wa O
CMD B-ORG
, O
nditachoka O
lero O
sizikutanthauza O
kuti O
CMD O
yatha O
, O
atsogoleri O
otsalawo O
ndiwo O
angayankhepo O
ngati O
atafunidwa O
. O
Titsimikiza O
kuti O
mzipanizo O
mudatsala O
ena O
amene O
atilembere O
, O
adatero O
. O

Mndandanda O
wa O
zipanizi O
ndi O
womwe O
udalembetsedwa O
mdziko O
muno O
kuti O
ndi O
zipani O
zokhazikika O
. O
Zina O
mwa O
zipani O
zoitanidwazo O
zidamveka O
pachisankho O
cha O
1994 B-DATE
osamvekanso O
. O
Izi O
ndi O
monga O
cha O
Congress B-ORG
for I-ORG
the I-ORG
Second I-ORG
Republic I-ORG
cha O
Kanyama B-PER
Chiume I-PER
, O
Malawi B-ORG
Democratic I-ORG
Union I-ORG
cha O
Amunandife B-ORG
Mkumba I-ORG
, O
United B-ORG
Front I-ORG
for I-ORG
Multiparty I-ORG
Democracy I-ORG
, O
Malawi B-ORG
National I-ORG
Democratic I-ORG
Party I-ORG
ndi O
zina O
zotero O
. O

Dziko O
lino O
lili O
ndi O
zipani O
zoposera O
50 O
. O

Ulalo O
adali O
venda O
wa O
masiketi O
Makolo O
polangiza O
amati O
ukadekha O
, O
umawona O
maso O
a O
nkhono O
ndipo O
mwambi O
womwewu O
ansembe O
amati O
ukafuna O
kuvala O
kolona O
, O
ukuyenera O
kusunga O
khosi O
. O

Miyambiyi O
siyapafupi O
kwa O
anthu O
ambiri O
kuyitsata O
koma O
umboni O
wake O
ulipo O
wa O
nkhaninkhani O
pakuti O
kwa O
iwo O
omwe O
adadekha O
nkusunga O
makosi O
, O
pano O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
amadziwa O
momwe O
maso O
a O
nkhono O
alili O
ndipo O
kolona O
ali O
mkhosi O
. O

Edward B-PER
ndi O
Maggie B-PER
tsiku O
la O
ukwati O
wawo O
Apa O
pali O
umboni O
wa O
Edward B-PER
Bannet I-PER
Gangile I-PER
wa O
kwa O
T O
/ O
A O
Chiwere B-PER
ku O
Dowa B-LOC
ndi O
Maggie B-PER
Failo I-PER
wa O
kwa O
T O
/ O
A O
Malengachanzi B-PER
ku O
Nkhotakota B-LOC
omwe O
ngakhale O
adakondana O
atangoonana O
koyamba O
, O
iwo O
adadekherana O
asadapalane O
ubwenzi O
. O

Nthawiyo O
, O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2013 I-DATE
, O
Gangile B-PER
adali O
wowerengera O
za O
chuma O
ku O
chipatala O
cha O
mishoni O
cha O
Nkhoma B-LOC
ndipo O
akuti O
chipatalachi O
chimakonda O
kugula O
katundu O
monga O
mapepala O
ndi O
zolembera O
kushopu O
ya O
Maggie B-ORG
yomwe O
idali O
ku O
Area B-LOC
3 I-LOC
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
. O

Nthawiyo O
ndimayesetsa O
kumuthandiza O
mwachangu O
ndi O
mwansangala O
. O

Timapatsana O
moni O
ndi O
kucheza O
nkhani O
zingapo O
koma O
ndimalephera O
kumuuza O
za O
kukhosi O
. O
Adandisangalatsa O
kwambiri O
ndi O
nsangala O
zomwe O
amandirandira O
nazo O
, O
adatero O
Gangile B-PER
. O

Iye O
adati O
mpata O
udapezeka O
tsiku O
ali O
mushopumo O
ndipo O
mudabwera O
venda O
ogulitsa O
masiketi O
omwe O
adasangalatsa O
Maggie B-PER
ndipo O
mwa O
izi O
, O
namwaliyo O
adamufunsa O
ngati O
angamugulireko O
mkazi O
wake O
. O

Ndimathokoza O
Mulungu O
kuti O
ndidaganiza O
msanga O
chifukwa O
ndidangoyankha O
kuti O
ndidzamugulira O
ndikadzamupeza O
ndipo O
yankholi O
lidamupangitsa O
kundifunsa O
mafunso O
ambiri O
pa O
zamoyo O
wanga O
kuphatikizapo O
kukayika O
kuti O
mwina O
ndimamunamiza O
, O
adatero O
Gangile B-PER
. O

Iye O
adati O
ichi O
chidali O
chiyambi O
cha O
awiriwa O
kufufuzana O
ndikudziwana O
bwinobwino O
mpaka O
adavomerezana O
kuti O
onse O
amadikirana O
kutanthauza O
kuti O
aliyense O
mwa O
iwo O
adadekha O
kapena O
kusunga O
khosi O
. O

Iye O
adati O
awiriwa O
adakhala O
miyezi O
ubwenzi O
usadayambe O
kwenikweni O
kuchoka O
panthawiyo O
ndipo O
zonse O
zitalongosoka O
, O
adapanga O
chinkhoswe O
pa O
15 B-DATE
April I-DATE
, I-DATE
2015 I-DATE
ku O
Area B-LOC
47 I-LOC
kwa O
azakhali O
a O
Maggie B-PER
ndipo O
ukwati O
udachitikira O
ku O
Lilongwe B-ORG
Golf I-ORG
Club I-ORG
pa O
12 B-DATE
July I-DATE
, I-DATE
2015 I-DATE
. O

Chotsani O
chiletso O
chogulitsa O
chimanga O
kunjaMCCCI O
Bungwe O
loona O
za O
malonda O
ndi O
mafakitale O
la O
Malawi B-ORG
Confederation I-ORG
of I-ORG
Chambers I-ORG
of I-ORG
Commerce I-ORG
and I-ORG
Industry I-ORG
( O
MCCCI B-ORG
) O
lapempha O
boma O
kuti O
lichotse O
chiletso O
chogulitsa O
chimanga O
kunja O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Pulezidenti O
wa O
bungwelo O
Karl B-PER
Chokotho I-PER
adapereka O
pempholi O
Lachinayi B-DATE
potsegulira O
chionetsero O
cha O
malonda O
ku O
Gateway B-LOC
Mall I-LOC
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
. O

Iye O
adati O
chiletsochi O
chikupsinja O
kwambiri O
alimi O
angonoangono O
chifukwa O
omwe O
akukakamizidwa O
kugulitsa O
chimanga O
chawo O
mdziko O
mommuno O
pa O
mitengo O
yotsika O
poyerekeza O
ndi O
mitengo O
yomwe O
maiko O
ena O
akugulira O
. O

Chokotho B-PER
: O
Alimi O
akadapha O
makwacha O
Pa O
Tanzania B-LOC
pomwepa O
, O
chimanga O
chikugulidwa O
pamtengo O
okwera O
mwina O
kuposa O
katatu O
mtengo O
wa O
boma O
la O
Malawi B-LOC
ndiye O
alimi O
akadaloledwa O
kuti O
azigulitsa O
chimanga O
chawo O
mmisika O
ngati O
imeneyi O
, O
akadapha O
makwacha O
, O
adatero O
Chokotho B-PER
. O

Iye O
adati O
akudziwa O
kuti O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
likuyenera O
kugula O
ndi O
kusunga O
chimanga O
kupangira O
zogwa O
chaka B-DATE
cha I-DATE
mawa I-DATE
zomwe O
sizikudziwika O
koma O
adati O
vuto O
lomwe O
lilipo O
ndi O
loti O
bungwe O
la O
Admarc B-ORG
lomwe O
limagulako O
bwino O
silikugulanso O
chimangachi O
. O

Boma O
litakhazikitsa O
mitengo O
, O
alimi O
adali O
ndi O
chiyembekezo O
kuti O
mwina O
apindula O
pogulitsa O
ku O
Admarc B-ORG
koma O
nzosabisa O
kuti O
Admarc B-ORG
siyikugula O
chimanga O
moti O
alimi O
akungobwerera O
nacho O
mapeto O
ake O
mavenda O
akupezerapo O
danga O
, O
adatero O
Chokotho B-PER
. O

Nduna O
ya O
za O
ntchito O
, O
achinyamata O
, O
masewero O
ndi O
kuphunzitsa O
anthu O
ntchito O
, O
Francis B-PER
Kasaila I-PER
, O
yemwe O
adali O
mlendo O
wolemekezeka O
pa O
mwambowo O
, O
adati O
mpofunika O
kuzama O
ndi O
kukambirana O
bwinobwino O
chiletsochi O
chisadachotsedwe O
. O

Ndunayo O
idati O
alimi O
ambiri O
angonoangono O
amadalira O
pologalamu O
ya O
boma O
ya O
sabuside O
paulimi O
pomwe O
omwe O
amagulitsa O
chimanga O
kunja O
ndi O
mavenda O
zomwe O
zikutanthauza O
kuti O
kuchotsa O
chiletsochi O
ndiye O
kuti O
mavenda O
ndiwo O
apindule O
pa O
sabuside O
ya O
boma O
. O

Vuto O
lalikulu O
ndi O
loti O
omwe O
amagulitsa O
chimanga O
kunja O
ndi O
mavenda O
omwe O
amagula O
kwa O
alimi O
pamitengo O
yolira O
ndiye O
zikutanthauza O
kuti O
olo O
titachotsa O
chiletsochi O
, O
alimiwo O
sathandizika O
ayi O
agulidwabe O
pa O
mtengo O
olirawo O
ndipo O
mavenda O
ndiwo O
apindule O
, O
adatero O
Kasaila B-PER
. O

Osauka O
alibe O
mawu O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Kwa O
zaka O
12 O
, O
ena O
mwa O
omwe O
akuwaganizira O
milandu O
yakupha O
akadali O
pa O
alimandi O
mndende O
podikira O
chilungamo O
pa O
milandu O
yoganiziridwa O
kuti O
adapha O
anzawo O
. O
Milanduyi O
, O
ikumatenga O
nthawi O
kuti O
iweruzidwe O
. O

Izi O
zikusemphana O
ndi O
gawo O
161 O
la O
malamulo O
okhudza O
milandu O
ikuluikulu O
lomwe O
limati O
munthu O
azengedwe O
mlandu O
pasanathe O
miyezi O
iwiri O
ndipo O
ngati O
zavutitsitsa O
isadutse O
itatu O
. O

Komatu O
zodabwitsa O
nzoti O
anthu O
ambiri O
omwe O
akungokhala O
mndendewa O
asadaweruzidwe O
, O
alibe O
ndalama O
ndipo O
sangafikire O
owaimilira O
. O
Choncho O
amakhala O
akudikira O
ndondomeko O
ya O
boma O
pomwe O
anthu O
a O
ndalama O
zawo O
akapalamula O
, O
milandu O
yawo O
imayenda O
mwachangu O
chifukwa O
amapeza O
owaimira O
. O

Mwachitsanzo O
, O
polisi O
ya O
Ntcheu B-LOC
chaka B-DATE
chathachi I-DATE
, O
idatumiza O
anthu O
22 O
kundende O
ya O
Ntcheu B-LOC
, O
ndipo O
onsewa O
, O
palibe O
ngakhale O
mmodzi O
amene O
adakalowa O
bwalo O
la O
milandu O
. O

Moyo O
wa O
kundende O
ndi O
wovuta O
Izi O
zingotanthauza O
kuti O
milanduyo O
yakumana O
ndi O
ya O
chaka B-DATE
chino I-DATE
. O

Izi O
zikukhumudwitsa O
omenyera O
ufulu O
wa O
anthu O
mdziko O
muno O
. O

Mkulu O
wa O
limodzi O
mwa O
mabungwewa O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Human I-ORG
Rights I-ORG
Education I-ORG
, I-ORG
Advice I-ORG
and I-ORG
Assistance I-ORG
( O
Chreaa B-ORG
) O
, O
Victor B-PER
Mhango I-PER
, O
adati O
ndende O
za O
dziko O
lino O
zikusungira O
anthu O
oposa O
1 O
0 O
pa O
limandi O
pa O
milandu O
yoganiziridwa O
kupha O
. O

Mhango B-PER
adati O
milandu O
ya O
mtunduwu O
imaweruzidwa O
ndi O
bwalo O
lalikulu O
lomwe O
lili O
ndi O
oweruza O
ochepa O
. O

Milanduyi O
imakhala O
yokwera O
mtengo O
chifukwa O
oweruzawa O
ndi O
omwe O
amayendera O
kuboma O
la O
opalamula O
mlandu O
. O
Tsopano O
ndi O
kapezedwe O
ka O
chuma O
, O
zikumavuta O
kuti O
aziyenda O
pafupipafupi O
kumakaweruza O
milandu O
ya O
mtunduwu O
, O
adatero O
Mhango B-PER
. O

Iye O
adati O
anthu O
omwe O
amapeza O
okha O
owaimira O
pa O
milandu O
sakhalitsa O
mndendemu O
chifukwa O
owaimirirawa O
amathamanga O
kuwapezera O
belo O
kuti O
zawo O
ziyere O
mwachangu O
. O

Vuto O
lagona O
pa O
anthu O
omwe O
sangakwanitse O
kupeza O
owaimilira O
ndipo O
amadalira O
aulere O
ochokera O
nthambi O
ya O
boma O
ya O
Legal B-ORG
Aid I-ORG
. O
Anthuwa O
amaiwalika O
ndipo O
amatha O
zaka O
zambiri O
ali O
mndende O
, O
adalongosola O
Mhango B-PER
. O

Iye O
adati O
a O
nthambiyi O
alibe O
owaimira O
pa O
milandu O
ambiri O
zomwe O
zimachedwetsanso O
milandu O
. O

Kuchokera O
chaka B-DATE
cha I-DATE
2014 I-DATE
mpaka I-DATE
2016 I-DATE
bungwe O
la O
Malawi B-ORG
Human I-ORG
Rights I-ORG
Commission I-ORG
( O
MHRC B-ORG
) O
lidatsogolera O
ntchito O
yothandiza O
kuti O
milandu O
ina O
iunikidwenso O
. O
Ntchitoyi O
yomwe O
inkatchedwa O
Kafantayeni B-ORG
, O
idathandiza O
kuunika O
milandu O
ya O
omwe O
adapha O
anzawo O
154 O
. O

Malinga O
ndi O
yemwe O
ankatsogolera O
ntchitoyi O
Peter B-PER
Chisi I-PER
, O
milandu O
161 O
ndi O
yomwe O
inkafunika O
kuunikidwa O
. O

Iye O
adati O
ntchitoyi O
inkalunjika O
kwa O
okhawo O
omwe O
adapatsidwa O
chilango O
chonyongedwa O
atapezeka O
olakwa O
popha O
anzawo O
malamulo O
adziko O
lino O
asadasinthe O
. O

Ndi O
ntchitoyi O
, O
anthu O
131 O
adatuluka O
chifukwa O
adali O
atasewenza O
kale O
zaka O
zokwanira O
ndi O
chilango O
chomwe O
adapatsidwa O
. O
Ndipo O
tidapezanso O
kuti O
anthu O
atatu O
samayenera O
kumangidwa O
, O
adatero O
iye O
. O

Iye O
adaonjezeranso O
kuti O
bungwe O
lake O
lili O
ndi O
chiganizo O
chopanga O
kafukufuku O
woti O
apeze O
kuti O
ndi O
anthu O
angati O
omwe O
akukhala O
mndende O
pokhudzana O
ndi O
milandu O
yopha O
anzawo O
koma O
asadaloweko O
kubwalo O
la O
milandu O
. O

Pakufunika O
kuti O
papezeke O
dongosolo O
loti O
milanduyi O
iziyenda O
mwachangu O
chifukwa O
palibe O
chilungamo O
kwa O
olakwa O
ndi O
olakwiridwa O
, O
adatero O
Chisi B-PER
. O

Mkulu O
wa O
Legal B-ORG
Aid I-ORG
Department I-ORG
, O
Masauko B-PER
Chamkakala I-PER
adavomereza O
za O
mavutowa O
. O

Anthuwa O
akukhalitsadi O
milandu O
yawo O
isadaweruzidwe O
. O
Koma O
kumbali O
yathu O
tikuyesetsa O
kuti O
zinthu O
zisinthe O
, O
adalongosola O
Chamkakala B-PER
. O

Chamkakala O
adati O
ambiri O
mwa O
anthu O
omwe O
ali O
pa O
limandi O
, O
ma O
failo O
awo O
akadali O
kupolisi O
. O

Koma O
Chamkakala B-PER
adati O
zinthu O
zisintha O
kutsogoloku O
chifukwa O
pakhala O
ntchito O
yomwe O
igwiridwe O
ndi O
thandizo O
la O
bungwe O
la O
European B-ORG
Union I-ORG
, O
yoika O
mafoni O
aulere O
mndende O
komanso O
polisi O
kuti O
anthu O
omangidwawa O
aziwadziwitsa O
okha O
a O
nthambiyi O
za O
milandu O
yawo O
. O

Iye O
adati O
ntchitoyi O
idzayamba O
yoyeserera O
isanafalikire O
ndipo O
adatinso O
akupempha O
boma O
kuti O
awonjezere O
ogwira O
ntchito O
chifukwa O
alipo O
ochepa O
. O

Mwachitsanzo O
, O
ku O
chigawo O
chonse O
cha O
mmawa B-DATE
kuli O
munthu O
mmodzi O
basi O
, O
yemwe O
amayendera O
maboma O
a O
Machinga B-LOC
, O
Zomba B-LOC
, O
Machinga B-LOC
ndi O
Balaka B-LOC
, O
adatero O
Chamkakala B-PER
. O

Pachifukwachi O
, O
Chamkakala B-PER
adati O
bungwe O
lake O
lilowa O
mgwirizano O
ndi O
anthu O
komanso O
mabungwe O
omwe O
ali O
ndi O
kuthekera O
koimira O
anthu O
pa O
milandu O
monga O
sukulu O
ya O
ukachenjede O
ya O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
ndi O
bungwe O
la O
Law B-ORG
Society I-ORG
mwa O
ena O
. O

Iye O
adatinso O
zinthu O
zisintha O
kwambiri O
dziko O
lino O
likadzavomereza O
malamulo O
oti O
aliyense O
oimira O
anthu O
pa O
milandu O
azigwira O
ntchito O
yaulere O
kwa O
ma O
ola O
angapo O
. O

Ndipo O
adawonjezeranso O
kuti O
afikira O
ku O
Ntcheu B-LOC
kuti O
akaone O
mmene O
zinthu O
ziliri O
chifukwa O
maboma O
ngati O
amenewo O
omwe O
ali O
kutali O
ndi O
mizinda O
, O
amaiwalika O
. O

Mankhwala O
owetera O
nkhunda O
Mukadzaona O
khola O
la O
nkhunda O
, O
pansi O
pake O
pamakhala O
zibalobalo O
. O
Ena O
amadabwa O
, O
kodi O
nzachiyani O
? O
Izi O
akuti O
ndi O
mankhwala O
amene O
amapangitsa O
kuti O
nkhunda O
zisathawe O
. O
Pamene O
ena O
amati O
cholinga O
chake O
nchakuti O
nkhunda O
ziswane O
. O
Kodi O
zenizeni O
nziti O
? O
BOBBY B-PER
KABANGO I-PER
adacheza O
ndi O
mfumu O
Kuziona B-LOC
ya O
kwa O
T O
/ O
A O
Dambe B-PER

mboma O
la O
Neno B-LOC
yomwe O
ikufotokoza O
zambiri O
motere O
: O
Wawa O
mfumu O
. O

Fikani O
ndithu O
. O

Ndadabwa O
ndi O
zomwe O
zili O
pansi O
pakhola O
la O
nkhundali O
. O
Kodi O
nchiyani O
? O
Ndi O
mlerankhunda O
kapena O
kuti O
mankhwala O
oimikira O
nkhunda O
kuti O
ana O
asamafe O
. O
Amagwira O
ntchito O
zambiri O
pa O
nkhunda O
. O

Ndi O
zipatso O
zanji O
? O
Dzina O
lake O
sindidziwa O
koma O
madera O
ena O
amangoti O
sopo O
wa O
mtchire O
chifukwa O
ena O
amachapira O
akasowa O
sopo O
. O

Chifukwa O
chiyani O
mwamangirira O
zimenezi O
? O
Pali O
zifukwa O
zambiri O
, O
koma O
nkhani O
yaikulu O
ndikufuna O
kuti O
nkhundazi O
ziziswa O
ndipo O
kuti O
anawo O
asamafe O
. O

Zichulukana O
bwanji O
oti O
nkhunda O
imaikira O
mazira O
awiri O
okha O
? O
Sitifuna O
kuti O
nkhunda O
izitenga O
nthawi O
ikhale O
yaikira O
kale O
ena O
. O
Inde O
amakhala O
mazira O
awiri O
omwewo O
koma O
timafuna O
izichita O
changu O
komanso O
asamafe O
. O

Kutanthauza O
kuti O
kupanda O
kumanga O
sizingaswe O
? O
Zimaswa O
koma O
amangofa O
. O
Pamene O
ndamangirira O
zimenezi O
ndiye O
kuti O
sangafe O
ndipo O
azibadwa O
awiri O
awiri O
chifukwa O
choti O
ndamangiriranso O
zipatso O
ziwiri O
. O

Chingachitike O
nchiyani O
mutamangirira O
chipatso O
chimodzi O
? O
Ndiye O
kuti O
atha O
kumabadwa O
mwana O
mmodzi O
. O
Ikaswa O
awiri O
winayo O
atha O
kufa O
ndipo O
mmodzi O
ndiye O
atsale O
. O

Zimachitika O
chonchi O
chifukwa O
chiyani O
? O
Apo O
inenso O
sindidziwa O
koma O
mwina O
ndimo O
Mulungu O
adazipangira O
kuti O
zizitero O
. O

Mukukhulupirira O
bwanji O
oti O
simukudziwa O
? O
Makolo O
anga O
akhala O
akugwiritsira O
ntchito O
zipatsozi O
pakhola O
la O
nkhunda O
. O
Ndimaona O
chomwe O
chimachitika O
tikati O
tachotsa O
ndiye O
zifukwa O
zokhulupirira O
zipatsozi O
zikukwanira O
. O

Taonapo O
alimi O
ali O
ndi O
nkhunda O
zambiri O
koma O
sagwiritsira O
ntchito O
mankhwala O
, O
inu O
simukungodzinyenga O
apa O
? O
Nawonso O
ali O
ndi O
podalira O
, O
atha O
kukunamizani O
kuti O
sagwiritsa O
ntchito O
mankhwala O
pamene O
akudziwa O
pamene O
akudalira O
. O
Afufuzeni O
. O

Mukachotsa O
chimachitika O
nchiyani O
? O
Kungochotsa O
mudabwa O
zikaswa O
ana O
amangofa O
. O

Mumamangirira O
bwanji O
zipatsozi O
? O
Choyamba O
mukamanga O
khola O
, O
kayanganeni O
zipatsozi O
ndipo O
mumangirire O
. O
Mutha O
kumangirira O
pamene O
mwangomanga O
khola O
kapena O
nkhundazo O
zikangolowa O
kumene O
mkholamo O
. O

Mumakazipeza O
kuti O
? O
Zimakonda O
kumera O
mumtsinje O
, O
mutasakasaka O
muzipeza O
. O

Mukamangirira O
sichimafota O
? O
Chimafota O
koma O
musachotse O
chifukwa O
mphamvu O
yake O
imagwirabe O
ntchito O
. O
Ngati O
mwachotsa O
ndiye O
pezani O
zina O
mubwezeretsepo O
. O

Kodi O
mwana O
atangothothola O
mungatani O
? O
Ndimulanga O
ndipo O
ndiyesetsa O
kuti O
tsiku O
lisadutse O
ndikayangane O
china O
. O

Kodi O
palibe O
mankhwala O
ena O
? O
Mwina O
alipo O
koma O
amene O
makolo O
anga O
adandisiira O
ndi O
amenewa O
. O
Awa O
ndiye O
mankhwala O
a O
nkhunda O
amene O
amalera O
nkhunda O
pamudzi O
. O

Kodi O
simungamangirire O
pakhola O
la O
nkhuku O
? O
Ayi O
, O
awa O
ndi O
nkhunda O
zokha O
basi O
. O
Mwina O
ena O
angachite O
koma O
zomwe O
ndikudziwa O
ine O
ndi O
nkhundazi O
basi O
. O

Kodi O
khola O
simupasula O
? O
Zimatheka O
, O
ndipo O
zipatsozi O
timakazimangiriranso O
pakhola O
latsopanolo O
. O

Pano O
muli O
ndi O
nkhunda O
zingati O
? O
Sizingapose O
20 O
, O
ndazimaliza O
chifukwa O
kanthawi O
kena O
zimaposa O
50 O
. O

Kolera O
yaluma O
mano O
Nthenda O
ya O
kolera O
imene O
idayamba O
ngati O
njerengo O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
November I-DATE
chaka I-DATE
chatha I-DATE
, O
ikukwererabe O
moti O
kuchoka O
Lachisanu B-DATE
sabata I-DATE
yatha I-DATE
chiwerengero O
cha O
anthu O
odwala O
nthendayo O
chidachoka O
pa O
420 O
kufika O
pa O
459 O
Lachiwiri B-DATE
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Malinga O
ndi O
zikalata O
zochokera O
ku O
Unduna B-ORG
wa I-ORG
Zaumoyo I-ORG
, O
anthu O
6 O
amwalira O
ndi O
matendawa O
ndipo O
anthu O
14 O
akulandira O
thandizo O
mmalo O
apadera O
amene O
undunawo O
udakhazikitsa O
mmaboma O
ena O
. O
Matendawa O
akhudza O
maboma O
a O
Karonga B-LOC
, O
Kasungu B-LOC
, O
Dowa B-LOC
, O
Nkhata B-LOC
Bay I-LOC
, O
Lilongwe B-LOC
, O

Salima B-LOC
, O
Mulanje B-LOC
, O
Nsanje B-LOC
, O
Chikwawa B-LOC
, O
Likoma B-LOC
, O
Rumphi B-LOC
ndi O
Blantyre B-LOC
. O

Matendawa O
adafala O
ndi O
msodzi O
wina O
, O
amene O
adaitenga O
ku O
Wiliro B-LOC
mboma O
la O
Karonga B-LOC
ndipo O
adafika O
nayo O
ku O
Ngala B-LOC
, O
kumene O
asodzi O
amafikira O
ndi O
kugulitsa O
nsomba O
zawo O
. O
Msodziyo O
adafika O
padokopo O
ali O
wefuwefu O
ndipo O
adachita O
chimbudzi O
mphepete O
mwa O
nyanja O
. O

Malinga O
ndi O
Idah B-PER
Msiska I-PER
, O
yemwe O
ndi O
wapampando O
wa O
komiti O
ya O
chitukuko O
ya O
mmudzi O
mwa O
Muyereka B-LOC
ku O
Ngala B-LOC
, O
matendawa O
adafala O
kwambiri O
chifukwa O
cha O
kusowa O
zimbudzi O
komanso O
utchisi O
wa O
deralo O
. O

Wodwala O
woyamba O
adafika O
pagombe O
nkuchita O
chimbudzi O
ndipo O
tizilombo O
tidafalikira O
mmadzi O
. O
Chovuta O
china O
nchoti O
nsomba O
zimaola O
kwambiri O
kumalowa O
ndipo O
zimaitana O
ntchentche O
zomwe O
zimafalitsa O
matendawa O
. O
Padakalipano O
tikuyendera O
khomo O
ndi O
khomo O
kuti O
tithane O
ndi O
matendawa O
ndipo O
amene O
sakutsatira O
malangizowa O
amakumalipa O
chindapusa O
, O
adatero O
Msiska B-PER
. O

Iye O
adati O
chodziwikiratu O
kuti O
matendawa O
afala O
chifukwa O
ena O
amachita O
chimbudzi O
mnyanja O
momwe O
enanso O
amatunga O
madzi O
ogwiritsa O
ntchito O
pakhomo O
. O

Malinga O
ndi O
mmodzi O
mwa O
anthu O
258 O
amene O
apezeka O
ndi O
matendawa O
ku O
Karonga B-LOC
, O
Baxter B-PER
Nyondo I-PER
, O
matendawa O
ndi O
wovuta O
ndipo O
akungoyamika O
Mulungu O
kuti O
akadali O
moyo O
. O
Iye O
Lachiwiri B-DATE
tidamupeza O
akulandira O
thandizo O
pachipatala O
chachingono O
cha O
Ngala B-LOC
. O

Sindinkadziwa O
chinkandichitikira O
. O
Ndinkangothulula O
osalekeza O
. O
Pano O
bola O
. O
Ndikuyamika O
chifukwa O
achifundo O
adanditengera O
kuchipatala O
msanga O
, O
adatero O
iye O
. O

Iyi O
ndi O
nkhani O
yolingana O
ndi O
yomwe O
adatambasula O
Mercy B-PER
Kachepa I-PER
yemwe O
ankadikirira O
mbale O
wake O
pamalo O
a O
padera O
a O
odwala O
kolera O
ku O
Bwaila B-LOC
ku O
Lilongwe B-LOC
. O

Adafika O
kunyumba O
kuchoka O
kosewera O
akudandaula O
mmimba O
. O
Posakhalitsa O
adayamba O
kugudubuka O
, O
uku O
akudziyipitsira O
. O
Kupanda O
kuikapo O
mtima O
akadapita O
, O
adatero O
Kachepa B-PER
. O

Lolemba B-DATE
Nduna O
ya O
za O
Umoyo O
Atupele B-PER
Muluzi I-PER
idakayendera O
malowo O
komwe O
adatsimikiza O
kuti O
zinthu O
zaipa O
. O

Nkhondo O
ndiye O
ikumenyedwa O
kuti O
vutoli O
lithe O
koma O
kunena O
zoona O
, O
matendawa O
atikakamira O
ndipo O
liwiro O
lomwe O
akufalira O
likuopsa O
kwambiri O
, O
adatero O
iye O
. O

Muluzi B-PER
adauza O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
sabata B-DATE
yatha I-DATE
kuti O
katemera O
wa O
kolera O
yemwe O
boma O
likupereka O
akhoza O
kuthandiza O
kuthetsa O
kufala O
kwa O
matendawa O
ataperekedwa O
mmadera O
ambiri O
makamaka O
omwe O
ali O
pachiopsezo O
. O

Oyanganira O
ntchito O
za O
umoyo O
mmaboma O
a O
Lilongwe B-LOC
ndi O
Karonga B-LOC
kumene O
kolera O
yafala O
kwambiri O
, O
adati O
sakugona O
tulo O
kaamba O
ka O
matendawa O
. O

Woyanganira O
ntchito O
za O
umoyo O
mboma O
la O
Lilongwe B-LOC
, O
Alinafe B-PER
Mbewe I-PER
, O
adati O
vutoli O
lakula O
kwambiri O
kwa O
Mitengo B-LOC
ku I-LOC
Area I-LOC
36 I-LOC
ndi O
Kauma B-LOC
komwe O
anthu O
ambiri O
omwe O
apezeka O
ndi O
matendawa O
amachokera O
. O

Zinthu O
sizikusintha O
kwenikweni O
koma O
tikuyesetsabe O
. O
Kuchoka O
pa O
28 B-DATE
December I-DATE
, I-DATE
2017 I-DATE
kudzafika O
pa O
23 B-DATE
January I-DATE
, I-DATE
2018 I-DATE
, O
anthu O
35 O
ndiwo O
adapezeka O
ndi O
kolera O
koma O
kuchoka O
pa O
24 B-DATE
January I-DATE
kudzafika O
pa O
12 B-DATE
February I-DATE
, O
anthu O
82 O
ndiwo O
apezeka O
, O
adatero O
Mbewe B-PER
. O

Ndipo O
Dr O
Phinias B-PER
Mfune I-PER
ku O
Karonga B-LOC
wati O
vutoli O
likukula O
chifukwa O
tsiku O
lililonse O
pakupezeka O
munthu O
mmodzi O
wotenga O
nthendayi O
. O

Mphekesera O
zizunza O
anthu O
ku O
Mangochi B-LOC
Zina O
ukamva O
, O
kamba O
anga O
mwala O
ndithu O
. O
Anthu O
a O
mboma O
la O
Mangochi B-LOC
sabata B-DATE
yapitayi I-DATE
adadzuka O
pakati B-DATE
pausiku I-DATE
, O
ena O
mbandakucha O
, O
nkuyamba O
kukupa O
phala O
pokhulupirira O
mphekesera O
zoti O
khanda O
longobadwa O
kumene O
laopseza O
kuti O
yemwe O
sachita O
zimenezo O
awona O
zakuda O
. O

Mfumu O
Makanjira B-PER
ndi O
bwana O
mkubwa O
wa O
bomalo O
, O
Moses B-PER
Mphepo I-PER
, O
atsimikiza O
za O
nkhaniyo O
, O
koma O
ati O
sakukhulupira O
zoti O
mphepo O
yamkuntho O
yomwe O
yaononga O
nyumba O
, O
mizikiti O
ndi O
katundu O
mbomalo O
ikugwirizana O
ndi O
mphekeserazo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Makanjira O
: O
Anthu O
amwa O
phala O
Mfumu O
Makanjira B-PER
ikuti O
munthu O
wina O
adaitchaila O
lamya O
usiku O
yofotokoza O
kuti O
khanda O
longobadwa O
kumene O
la O
mdziko O
la O
Mozambique B-LOC
lalosera O
kuti O
mboma O
la O
Mangochi B-LOC
mugwa O
mavuto O
aakulu O
ngati O
anthu O
sakupa O
ndi O
kudya O
phala O
. O

Nditatsiriza O
kulankhula O
pa O
lamyayo O
, O
ndinatuluka O
panja O
koma O
ndinadabwa O
kuona O
anthu O
ali O
pikitipikiti O
kukupa O
phala O
, O
ena O
akumwa O
. O
Anthu O
ena O
anafika O
kunyumba O
kwanga O
kukafunsa O
nzeru O
. O

Tsiku O
lotsatira O
chimphepo O
chachikulu O
chidaononga O
nyumba O
, O
mizikiti O
ndi O
katundu O
wambiri O
moti O
anthu O
ena O
akuti O
zikugwirizana O
ndi O
mawu O
akhanda O
lija O
, O
adatero O
Makanjira B-PER
. O

Mphekeserazo O
zikuti O
khandalo O
, O
lomwe O
lidabadwira O
mdera O
Kumwembe B-LOC
mdziko O
la O
Mozambique B-LOC
, O
lidamwalira O
litangotsiriza O
kupereka O
uthengawo O
. O

Mussa B-PER
Malekano I-PER
ndi O
mmodzi O
mwa O
anthu O
omwe O
adakupa O
ndi O
kumwa O
phalalo O
. O
Ndinalandira O
foni O
yondichenjeza O
kuti O
ndiona O
zakuda O
ndikapanda O
kukupa O
ndi O
kudya O
phala O
ndi O
banja O
langa O
lonse O
. O

Mneneri O
wapolisi O
wa O
mbomalo O
, O
Rodrick B-PER
Maida I-PER
, O
adati O
ofesi O
yawo O
siigwiritsa O
ntchito O
zikhulupiriro O
pogwira O
ntchito O
, O
koma O
malamulo O
a O
dziko O
. O

Chimphepo B-PER
adati O
mphepo O
yomwe O
yawononga O
katundu O
ndi O
mizikiti O
mbomalo O
siikugwirizana O
ndi O
mphekesera O
za O
khandalo O
. O

Ndalandira O
malipoti O
woti O
mphepo O
yaononga O
katundu O
, O
koma O
sindikukhulupirira O
kuti O
zikukhudzana O
ndi O
mphekesera O
za O
khandalo O
, O
adatero O
bwanamkubwalo O
. O

Osinthasintha O
zipani O
ngosadalilikaAkadaulo O
Andale O
osinthasintha O
zipani O
ndi O
osadalilika O
, O
ndipo O
amachita O
izi O
chifukwa O
cha O
dyera O
, O
atero O
akadaulo O
ena O
a O
zandale O
. O
Koma O
ena O
mwa O
andalewo O
atsutsa O
izi O
. O

Akadaulowo O
, O
Mustapha B-PER
Hussein I-PER
, O
Happy B-PER
Kayuni I-PER
ndi O
Ernest B-PER
Thindwa I-PER
adanena O
izi O
polankhula O
ndi O
Tamvani B-ORG
paderapadera O
potsatira O
mchitidwe O
wa O
andale O
ena O
wosamuka O
mzipani O
zawo O
ndi O
kulowa O
zina O
umene O
umachulukira O
makamaka O
nthawi O
ya O
chisankho O
ikayandikira O
. O
Mwachitsanzo O
, O
Lamulungu O
Brown B-PER
Mpinganjira I-PER
, O
Ken B-PER
Lipenga I-PER
ndi O
Henry B-PER
Phoya I-PER
, O
omwe O
adakhalapo O
nduna O
za O
boma O

mmaulamuliro O
a O
zipani O
zina O
mmbuyomu O
, O
adalengeza O
kuti O
alowa O
chipani O
cha O
DPP B-ORG
limodzi O
ndi O
mbusa O
Daniel B-PER
Gunya I-PER
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mutharika B-PER
( O
Pakati O
) O
kulandira O
anayiwo O
Lamulungu B-DATE
Izi O
zili O
choncho O
, O
miyezi O
ingapo O
yapitayo O
Sidik B-PER
Mia I-PER
, O
yemwe O
adakhalaponso O
nduna O
mmaboma O
a O
mmbuyomu O
, O
naye O
adalengeza O
kuti O
walowa O
MCP B-ORG
ndipo O
akufuna O
mpando O
wa O
wachiwiri O
kwa O
mtsogoleri O

wachipanicho O
. O

Hussein B-PER
adati O
andale O
osinthasintha O
zipani O
ndi O
wosadalirika O
chifukwa O
phindu O
lawo O
ndi O
losaoneka O
ndipo O
adangotsala O
maina O
okha O
. O
Iye O
adati O
anthu O
akudziwa O
kale O
kuti O
ndi O
wosakhazikika O
kotero O
kuwatsatira O
nkudzipachika O
wekha O
. O

Ndimaina O
aphindu O
koma O
sangasinthe O
zinthu O
mchipani O
chifukwa O
cha O
mbiri O
zawo O
zoyendayenda O
. O
Adayamba O
ndale O
kalekale O
ndipo O
anthu O
amawadziwa O
komanso O
amadziwa O
mbiri O
zawo O
, O
adatero O
Hussein B-PER
. O

Polankhulapo O
za O
akuluakulu O
akhamukira O
ku O
DPP B-ORG
, O
Kayuni B-PER
adati O
anayiwo O
akungofuna O
kudzawolokera O
pamsana O
pachipanicho O
kuti O
apeze O
mipando O
ya O
uphungu O
pachisankho O
cha O
chaka B-DATE
chamawa I-DATE
. O

Anthuwa O
akuchokera O
mmadera O
momwe O
DPP B-ORG
ili O
ndi O
mphamvu O
ndipo O
akudziwa O
kuti O
kuimira O
chipani O
china O
pampando O
wa O
uphungu O
, O
akhoza O
kugwa O
. O
Iwo O
akungoponya O
khoka O
kozama O
. O
Komabe O
sitikuwadabwa O
chifukwa O
ndimo O
alili O
, O
watero O
Thindwa B-PER
. O

Malinga O
ndi O
Kayuni B-PER
, O
pambali O
posintha O
zipani O
ngati O
malaya O
chifukwa O
cha O
dyera O
, O
vuto O
lina O
ndi O
la O
kusowa O
mfundo O
kwa O
zipani O
. O
Iye O
adati O
zipani O
za O
mmaiko O
ena O
zimakhala O
ndi O
mfundo O
zokhazikika O
choncho O
munthu O
amadziwiratu O
zomwe O
chipanicho O
chimafuna O
kukwaniritsa O
, O
osati O
kuphinduka O
monga O
zimachitira O
zipani O
za O
ku O
Malawi B-LOC
. O

Chipani O
chimakhala O
ndi O
mfundo O
zokhazikikazimene O
amatsata O
. O
Koma O
kuno O
kwathu O
chipani O
chimayamba O
mfundo O
iyi O
, O
kenako O
nkutembenuka O
. O
Amene O
amatsatira O
mfundo O
imene O
yasiyidwa O
amatuluka O
chipanicho O
kukalowa O
china O
, O
adatero O
Kayuni B-PER
. O

Iye O
adati O
kubwera O
kwa O
alendowo O
kumangobweretsa O
chilimbikitso O
nthawi O
yochepa O
chifukwa O
ngosadalilika O
. O
Ndipo O
kubwera O
kwawo O
kukhonza O
kubweretsa O
nthenya O
mzipani O
akulowazo O
chifukwa O
a O
mkhalakale O
amaona O
ngati O
akufuna O
kulandidwa O
mipando O
. O

Izi O
zaoneka O
kale O
kuchipani O
cha O
MCP B-ORG
kumene O
kubwera O
kwa O
Mia B-PER
kwadzetsa O
mpungwepungwe O
, O
pomwe O
wachiwiri O
kwa O
mtsogoleri O
wa O
chipanicho O
Richard B-PER
Msowoya I-PER
ndi O
akuluakulu O
ena O
adzudzula O
mtsogoleriyo O
Lazarus B-PER
Chakwera I-PER
pogodokera O
khosi O
kwa O
Mia B-PER
. O
Asanalowe O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
, O
Mia B-PER
adakhalapo O
mzipani O
za O
UDF B-ORG
, O
DPP B-ORG
komanso O
PP B-ORG
. O
Polankhula O
ndi O
Tamvani B-PER
, O
iye O
adatsutsa O
zoti O
dyera O

ndilo O
lamukokera O
ku O
MCP B-ORG
. O

Iye O
adati O
chiyambireni O
ndale O
, O
sadakhaleko O
ndi O
mtima O
odzinthangatira O
yekha O
koma O
kutumikira O
anthu O
nchifukwa O
chake O
adalowa O
mchipani O
cha O
MCP B-ORG
chomwe O
mfundo O
zake O
nzokomera O
Amalawi O
. O

Mpinganjira B-PER
adali O
mu O
UDF B-ORG
ndipo O
adachoka O
kukayambitsa O
chipani O
cha O
NDA B-ORG
. O
Chipani O
cha O
PP B-ORG
chitalowa O
mboma O
, O
iye O
adalowera O
komweko O
koma O
zinthu O
zitavuta O
pachisankho O
cha O
2014 B-DATE
, O
iye O
adachitaya O
. O

Iye O
adati O
mbiri O
yake O
isakhale O
chomuyezera O
pandale O
ndipo O
adati O
walowa O
DPP B-ORG
pofunanso O
kutumikira O
Amalawi O
. O

Boma O
ili O
limaika O
mtima O
pamiyoyo O
ya O
anthu O
, O
nchifukwa O
chake O
ndikufuna O
kugwira O
nalo O
ntchito O
ndipo O
ndidzakhala O
nacho O
pamtendere O
ndi O
pamavuto O
pomwe O
, O
adatero O
Mpinganjira B-PER
. O

Lipenga B-PER
wakhalako O
mmipando O
ya O
unduna O
kuyambira O
mboma O
la O
chipani O
cha O
UDF B-ORG
chomwe O
adachisiya O
kukalowa O
DPP B-ORG
momwenso O
adali O
nduna O
koma O
adachitsika O
mtsogoleri O
wa O
chipanicho O
Bingu B-PER
wa I-PER
Mutharika I-PER
atangomwalira O
mu O
2012 B-DATE
nkulowa O
PP B-ORG
yomwe O
idalowa O
mbwalo O
. O
Samayankha O
foni O
yake O
. O

Phoya B-PER
adayamba O
ndi O
chipani O
cha O
UDF B-ORG
momwe O
adali O
nduna O
ndipo O
adasintha O
thabwa O
kulowa O
DPP B-ORG
kenako O
adalowa O
MCP B-ORG
, O
kumene O
sadakhalitseko O
. O
Iye O
adafunsa O
kuti O
timutumizire O
mafunso O
, O
amene O
sanayankhe O
. O

Milandu O
yachepa O
ku O
Blantyre B-LOC
Milandu O
yosiyanasiyana O
mu O
mzindawa O
Blantyre B-LOC
yatsika O
kuchoka O
pa O
328 O
mu O
February B-DATE
chaka I-DATE
chatha I-DATE
kufika O
pa O
204 O
mwezi O
omwewo O
chaka B-DATE
chino I-DATE
, O
atero O
apolisi O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Wachiwiri O
kwa O
mneneri O
wa O
polisi O
mu O
mzindawo O
, O
Dorrah B-PER
Chathyoka I-PER
adati O
iyi O
ndi O
nkhani O
yosangalatsa O
. O

Kutanthauza O
kuti O
milandu O
yomwe O
anthu O
amapalamula O
yatsika O
ndi O
37 O
. O
8 O
pa O
100 O
iliyonse O
. O
Iyi O
ndi O
nkhani O
yabwino O
kutsimikizira O
ntchito O
yomwe O
apolisi O
a O
Blantyre B-LOC
akugwira O
usiku O
ndi O
usana O
, O
adatero O
Chathyoka B-PER
. O

Iye O
adati O
polisi O
yawo O
idakhazikitsa O
ndondomeko O
zothana O
ndiupandu O
zomwe O
zayamba O
kubala O
zipatso O
. O

Mwazina O
ndikuyendayenda O
komwe O
apolisi O
akuchita O
mmadera O
onse O
. O
Ena O
akumavala O
zovala O
za O
polisi O
ndi O
ena O
zovala O
zawamba O
kuti O
tithane O
ndi O
upandu O
, O
adatero O
iye O
. O

Izitu O
zikumachitika O
usiku O
ndi O
usana O
pamene O
tikumayenda O
pa O
galimoto O
, O
njinga O
komanso O
ena O
kuyenda O
wapansi O
. O
Takhazikitsanso O
zipata O
mmisewu O
, O
tikumatola O
onse O
amene O
akuyenda O
nthawi O
yosaloledwa O
popanda O
chifukwa O
chenicheni O
, O
adaonjeza O
Chathyoka B-PER
. O

Iye O
adati O
zinanso O
zomwe O
achita O
ndikupanga O
ubale O
wabwino O
pakati O
pa O
apolisi O
ndi O
anthu O
okhala O
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
. O

Tidakhazikitsa O
polisi O
yammadera O
, O
tikulankhulana O
bwino O
ndi O
anthu O
. O
Komanso O
kugawana O
maganizo O
ngati O
pafunika O
kutero O
. O

Chathyoka B-PER
adati O
kudzera O
mnjira O
zotere O
, O
apolisi O
akumanjata O
owaganizira O
kupalamula O
mlandu O
mosavuta O
pamene O
anthu O
akumawatsina O
khutu O
. O

Anthu O
akupemphedwa O
kuti O
apitirize O
kupanga O
ubale O
wabwino O
ndi O
a O
polisiwa O
kuti O
nkhani O
yabwinoyi O
ichitika O
kwa O
nthawi O
yotalikirapo O
. O

Cholinga O
ndi O
kupanga O
Blantyre B-LOC
wokomera O
aliyense O
, O
adatero O
. O

ankawerenga O
nkhani O
pa O
mij O
Ndi O
mawu O
okha O
, O
MarcFarlane B-PER
Mbewe I-PER
wa O
Capital B-ORG
Radio I-ORG
adachiritsidwa O
. O
Awa O
ndi O
makumanidwe O
a O
mnyamatayu O
ndi O
Lisa B-PER
Lamya I-PER
, O
mtolankhani O
wa O
Yoneco B-ORG
FM I-ORG
( O
YFM B-ORG
) O
. O

Nkhaniyi O
idayamba O
mu O
2014 B-DATE
, O
apo O
nkuti O
Lisa B-PER
akugwira O
ntchito O
ku O
MIJ B-ORG
FM I-ORG
. O
Kumeneko O
, O
namwaliyu O
ankawerenga O
nkhani O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Lero B-DATE
ali O
ndi O
mwana O
mmodzi O
, O
Evan B-PER
: O
Macfarlen B-PER
ndi O
Lisa B-PER
Ena O
mwina O
amangomva O
namwaliyo O
akamawerenga O
nkhani O
, O
koma O
kwa O
MarcFarlane B-PER
, O
zimamupatsa O
uthenga O
wina O
. O

Mawu O
ake O
ozuna O
komanso O
Chingerezi O
chake O
chothyakuka O
zidanditenga O
mtima O
, O
adatero O
MarcFarlane B-PER
. O
Ndidafunitsitsa O
nditapalana O
naye O
ubwenzi O
. O
Mwachangu O
ndidamusaka O
pa O
Facebook B-ORG
. O
Ndidamutumizira O
pempho O
kuti O
akhale O
mnzanga O
. O

Macheza O
akuti O
adayamba O
. O
Koma O
mnyamatayo O
atapempha O
nambala O
, O
Lisa B-PER
adamukaniza O
. O

Ndidaponya O
mfundo O
ndipo O
mapeto O
ake O
adandipatsa O
nambalayo O
, O
adatero O
. O

Apo O
zidayamba O
kusongola O
ndipo O
mathero O
ake O
kudali O
kukumana O
pamene O
mfundo O
zenizeni O
zidaumbidwa O
. O

Lero O
Lisa B-PER
akubwekera O
posankha O
mnyamatayu O
. O
MarcFarlane B-PER
ndidamukonda O
chifukwa O
ndi O
ndi O
wanthabwala O
zedi O
koposa O
zonse O
amakonda O
kupemphera O
, O
idatero O
njoleyo O
. O

Pamene O
MarcFarlane B-PER
akuti O
: O
Lisa B-PER
ndi O
mkazi O
wokoma O
mmaso O
komanso O
wakhalidwe O
. O

Awiriwa O
ali O
ndi O
mwana O
wa O
miyezi O
isanu O
dzina O
lake O
Evan B-PER
. O
Ukwati O
akuti O
apangitsa O
chaka B-DATE
chikudzachi I-DATE
koma O
chinkhoswe O
ndiye O
chidali O
pa O
5 B-DATE
March I-DATE
2017 I-DATE
. O

MarcFarlane B-PER
, O
woyamba O
mwa O
ana O
atatu O
ndi O
wa O
kwa O
Chimaliro B-LOC
mboma O
la O
Thyolo B-LOC
. O
Lisa B-PER
, O
woyamba O
mwa O
ana O
awiri O
ndi O
wa O
kwa O
Ben B-PER
Chauya I-PER
ku O
Ntcheu B-LOC
. O

Zipani O
zisaope O
achinyamata O
Bungwe O
lolimbikitsa O
achinyamata O
pa O
ndale O
mu O
Africa B-LOC
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Young I-ORG
Leaders I-ORG
in I-ORG
Africa I-ORG
( O
CYLA B-ORG
) O
, O
lapempha O
zipani O
zandale O
mdziko O
muno O
kuti O
zisaope O
kugwira O
ntchito O
ndi O
achinyamata O
. O

Malingana O
ndi O
mtsogoleri O
wa O
pulogalamu O
yotchedwa O
Programme B-ORG
for I-ORG
Young I-ORG
Politicians I-ORG
in I-ORG
Africa I-ORG
( O
PYPA B-ORG
) O
ku O
bungwe O
la O
CYLA B-ORG
wochokera O
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
, O
Anna B-PER
Mate I-PER
, O
achinyamata O
asakhale O
chiopsezo O
koma O
chitetezo O
pa O
ndale O
za O
mchipani O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mate B-PER
: O
Achinyamata O
ndi O
ambiri O
Mate B-PER
wati O
zipani O
zambiri O
zimene O
bungwe O
la O
CYLA B-ORG
lagwira O
nazo O
ntchito O
zimaonetsa O
kuti O
zikupereka O
mfundo O
zokhwima O
ndi O
cholinga O
choti O
achinyamata O
azichita O
mantha O
nkubwerera O
mmbuyo O
pa O
ndale O
. O

Ife O
monga O
olimbikitsa O
achinyamata O
pa O
ndale O
tidakumana O
ndi O
akuluakulu O
a O
zipani O
zandale O
zokhazikika O
mdziko O
muno O
ndipo O
tawalimbikitsa O
kuti O
agwire O
limodzi O
ntchito O
ndi O
achinyamata O
pa O
ndale O
, O
adatero O
Mate B-PER
. O

Iye O
adati O
ali O
ndi O
chikhulupiliro O
kuti O
uthengawu O
wadza O
mnthawi O
yake O
potengera O
kuti O
nzika O
za O
dziko O
lino O
zikukonzekera O
kukaponya O
voti O
ya O
patatu O
chaka B-DATE
cha I-DATE
maya I-DATE
. O

Iye O
adatinso O
zipani O
zomwe O
zatsogoza O
achinyamata O
mmaudindo O
zimakhala O
ndi O
mwayi O
waukulu O
wopititsa O
patsogolo O
kuchuluka O
kwa O
owatsatira O
potengera O
kuti O
achinyamata O
ndi O
omwe O
akutenga O
gawo O
lalikulu O
la O
chiwerengero O
cha O
dziko O
lino O
. O

Iwo O
apemphanso O
achinyamata O
kuthandizana O
komanso O
kulimbikitsana O
pamene O
akufuna O
kutengapo O
gawo O
pa O
ndale O
. O

Pakadali O
pano O
CYLA B-ORG
ikupitirira O
kufikira O
achinyamata O
ndi O
cholinga O
chowadzindikiritsa O
za O
udindo O
wawo O
pa O
ndale O
za O
dziko O
lino O
kuphatikizapo O
kuwalimbikitsa O
kukaponya O
voti O
pa O
zisankho O
za O
patatu O
za O
chaka B-DATE
cha I-DATE
mawa I-DATE
. O

Pothirirapo O
ndemanga O
yemwe O
akufuna O
kudzaimira O
chipani O
cha O
Malawi B-ORG
Congress I-ORG
Party I-ORG
( O
MCP B-ORG
) O
, O
ku O
Salima B-LOC
Gerald B-PER
Phiri I-PER
adati O
zipani O
zayamba O
kuthandiza O
oyimira O
posatengera O
zaka O
za O
munthu O
. O

Atsogoleri O
asamangotigwiritsa O
ntchito O
achinyamata O
poyambitsa O
zipolowe O
basi O
. O
Nthawi O
yakwana O
yoti O
tigwire O
ntchito O
limodzi O
ndi O
akuluakulu O
popanda O
kuopsezedwa O
, O
adatero O
Phiri B-PER
. O

Achitira O
zadama O
mu O
basi O
Anthu O
ena O
okhala O
mumzinda O
wa O
Mzuzu B-LOC
akhala O
akuchitira O
za O
dama O
mmabasi O
omwe O
adaimikidwa O
kumsika O
wa O
Zigwagwa B-LOC
pafupifupi O
miyezi O
inayi I-DATE
yapitayi I-DATE
. O

Mabasiwa O
, O
salinso O
mmanja O
mwa O
kampani O
ya O
Axa B-ORG
chifukwa O
banki O
ya O
FDH B-ORG
idawagulitsa O
kwa O
mkulu O
wina O
wa O
bizinesi O
yemwe O
adawaimika O
ku O
Zigwagwako B-LOC
poyembekezera O
kuwagulitsa O
ndi O
kuwaphwasula O
ena O
mwa O
iwo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Imodzi O
mwa O
basi O
amachitiramo O
zadamayo O
Komatu O
anthu O
ena O
apezerapo O
mwayi O
wochitiramo O
za O
chiwerewere O
maka O
yomwe O
idali O
ndi O
magalasi O
osaonekera O
mkati O
, O
tintedi O
. O

Msangulutso B-ORG
udatsinidwa O
khutu O
kuti O
izi O
zakhala O
zikuchitika O
madzulo O
komanso O
usiku O
ndipo O
kuti O
anthuwa O
amalipira O
kangachepe O
kuti O
apeze O
mwayi O
wodzithandiza O
mbasimo O
. O

Komatu O
si O
anthu O
a O
zadama O
okhawa O
omwe O
amapumira O
mmabasiwo O
, O
ngakhalenso O
ena O
osowa O
kogona O
, O
adatenga O
mabasiwo O
ngati O
nyumba O
zogona O
alendo O
. O

Pomwe O
Msangulutso B-ORG
udakazungulira O
pamalopo O
udapeza O
mlonda O
Chimwemwe B-PER
Kachali I-PER
yemwe O
adavomereza O
kuti O
wakhala O
akupezerera O
anthu O
akuchita O
chiwerewere O
mu O
imodzi O
mwa O
mabasiwo O
makamaka O
usiku O
. O

Anthu O
amatengerapo O
mwayi O
chifukwa O
ndi O
yosaonekera O
mkati O
ndiye O
zomwe O
amachitazo O
sizimaoneka O
kunja O
. O
Chifukwa O
choti O
chitseko O
chake O
sichitsekeka O
, O
anthu O
ankangolowamo O
, O
adatero O
Kachali B-PER
. O

Iye O
adakanitsitsa O
zoti O
adalandirapo O
ndalama O
kuchokera O
kwa O
anthuwa O
. O

Mwina O
popeza O
miyezi O
yapitayo O
tidalipo O
awiri O
ndi O
mnzanga O
, O
ndiye O
kuti O
mwina O
ndi O
yemwe O
amalandira O
ndalama O
; O
koma O
ine O
sindidalandireko O
kanthu O
chifukwa O
ambiri O
mwa O
anthu O
omwe O
amachitira O
zadama O
mmenemo O
adali O
anthu O
woti O
timawadziwa O
ndithu O
, O
adatero O
Kachali B-PER
. O

Iye O
adaonjezera O
kuti O
zikuoneka O
kuti O
ngakhale O
komwe O
mabasiwo O
adali O
asadagulidwe O
ndi O
bwana O
wake O
mchitidwewu O
umachitika O
chifukwa O
adabwera O
ali O
ndi O
makondomu O
ogwiritsidwa O
ntchito O
mwa O
zina O
. O

Apa O
adatinso O
masiku O
ena O
amapezanso O
makondomu O
ogwiritsidwa O
kale O
ntchito O
omwe O
anthuwo O
amawataya O
akamaliza O
zadamazo O
. O

Idafika O
nthawi O
yoti O
anthu O
amakuwa O
akamadutsa O
pano O
kuti O
mmabasimu O
mutuluka O
mwana O
ndipo O
ena O
amati O
aphwasulidwe O
kapena O
kugulitsidwa O
mwachangu O
, O
adalongosola O
Kachali B-PER
. O

Iye O
adati O
zitafikapo O
abwana O
ake O
adayesa O
kuitseka O
ndi O
mawaya O
kuti O
anthu O
asamalowe O
koma O
sizidathandize O
chifukwa O
anthuwo O
adadula O
mawayawo O
. O

Nthawi O
zina O
ndikati O
ndikayendere O
basi O
pakati O
pausiku O
ndimapeza O
mwagona O
anyamata O
achilendo O
. O
Zikatero O
ndimawathamangitsa O
. O
Ambiri O
mwa O
iwo O
amakhala O
oti O
athamangitsidwa O
mnkhalango O
ndipo O
alibe O
kolowera O
, O
adatero O
Kachali B-PER
. O

Pocheza O
ndi O
tsamba O
lino O
, O
mwini O
ma O
basiwo O
George B-PER
Biyeni I-PER
adati O
adagula O
mabasi O
asanu O
omwe O
adali O
a O
kampani O
ya O
Axa B-ORG
kuchokera O
kubanki O
ya O
FDH B-ORG
ndipo O
adalemba O
alonda O
ake O
awiri O
oyanganira O
mabasiwo O
koma O
mmodzi O
adasiya O
ntchito O
. O

Biyeni B-PER
adati O
mphekesera O
yoti O
mmabasiwo O
makamaka O
ya O
tintediyo O
mumachitika O
za O
dama O
idamupeza O
ndipo O
adangoganiza O
zoyitseka O
ndi O
mawaya O
kuti O
anthuwo O
asamalowemo O
. O

Ndimati O
ndikalowa O
mbasimo O
, O
mumaoneka O
kuti O
anthu O
amachitamo O
zawo O
ndithu O
, O
koma O
ndikafunsa O
sindimayankhidwa O
bwinobwino O
, O
adatero O
Biyeni B-PER
. O

Iye O
adati O
basi O
yomwe O
izi O
zimachitika O
kwambiriyo O
waiphwasula O
tsopano O
ndipo O
yomwe O
yatsala O
pamalopo O
ndi O
yoti O
omwe O
adawagulitsawo O
aikhonza O
kukonzekera O
kupita O
nayo O
ku O
Blantyre B-LOC
. O

Biyeni B-PER
adaonjezera O
kuti O
nzovuta O
anthu O
a O
zadamawa O
kugwiritsa O
ntchito O
basi O
inayo O
chifukwa O
mwini O
wake O
adaikamo O
anthu O
ake O
angapo O
omwe O
akugona O
momwemo O
poilondera O
kwinaku O
akuikhonza O
. O

Ndipo O
polankhulapo O
mneneri O
wa O
polisi O
mchigawo O
cha O
ku O
mpoto O
Peter B-PER
Kalaya I-PER
adati O
ofesi O
yake O
sidalandirepo O
dandaulo O
pa O
nkhaniyi O
. O

Tikadauzidwa O
tikadafufuza O
ndipo O
ochita O
zadamawo O
akadaimbidwa O
mlandu O
wa O
idle O
and O
disorderlykuchita O
zadama O
malo O
osayenera O
, O
Kalaya B-PER
adatero O
. O

Mameya O
afanana O
maloto O
Pamene O
chisankhocho O
cha O
mameya O
atatu O
a O
mmizinda O
ya O
dziko O
lino O
chadutsa O
, O
masomphenya O
a O
mameya O
onse O
agona O
polimbikitsa O
kuteteza O
malo O
aboma O
, O
kutolera O
misonkho O
, O
kulimbikitsa O
chilungamo O
pa O
kayendetsedwe O
ka O
ndalama O
komanso O
chitukuko O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Sabata B-DATE
ziwiri I-DATE
zapitazi I-DATE
, O
kudali O
zisankho O
za O
mameya O
pomwe O
makhansala O
a O
mzinda O
wa O
Mzuzu B-LOC
adasankha O
William B-PER
Mkandawire I-PER
wa O
chipani O
cha O
PP B-ORG
kukhala O
meya O
pomwe O
ku O
Lilongwe B-LOC
adasankha O
Desmond B-PER
Bikoko I-PER
wa O
MCP B-ORG
ndipo O
ku O
Blantyre B-LOC
adasankha O
Wild B-PER
Ndipo I-PER
wa O
DPP B-ORG
. O

Ngakhale O
akuluakuluwa O
ndi O
osiyana O
zipani O
, O
Tamvani B-PER
wapeza O
kuti O
pomwe O
amavala O
mwinjiro O
wa O
ufumu O
wa O
mizindayi O
, O
onse O
maloto O
awo O
ndi O
amodzi O
, O
si O
dale O
zimene O
zidakuta O
zisankhozo O
. O

Mameya O
onse O
atatu O
, O
amene O
adasankhidwa O
patatha O
zaka O
ziwiri O
ndi O
theka O
kuchokera O
pomwe O
adasankhidwira O
mu O
May B-DATE
2014 I-DATE
, O
adati O
masomphenya O
awo O
ali O
polimbikitsa O
kutolera O
misonkho O
ya O
khonsolo O
, O
kuteteza O
malo O
a O
makhonsolo O
, O
kulimbikitsa O
kayendetsedwe O
kolondola O
Ku O
Lilongwe B-LOC
adasankha O
Bikoko O
ka O
chuma O
cha O
khonsolo O
ndi O
kutukula O
makhonsolo O
awo O
. O

Mmodzimmodzi O
mwa O
iwo O
adaonjeza O
kuti O
iyi O
si O
nthawi O
yoika O
manja O
kumbuyo O
. O

Mu O
teremu O
yoyamba O
, O
ine O
ndi O
a O
[ O
meya O
opuma O
a O
Noel B-PER
] I-PER
Chalamanda I-PER
tidapanga O
zambiri O
pomwe O
ndidali O
wachiwiri O
wawo O
. O
Pano O
, O
ngati O
khansala O
, O
ndipitiriza O
ntchito O
zimenezo O
komanso O
kuposerapo O
, O
adatero O
Ndipo B-PER
. O

Bikoko B-PER
adati O
: O
Sindidabwere O
kudzasewera O
kapena O
kudzatamidwa O
koma O
kudzatumikira O
ndi O
kutukula O
khonsolo O
. O
Pali O
zambiri O
zomwe O
zikadachitika O
koma O
sizidachitike O
. O
Ntchito O
yanga O
ikhala O
kuchita O
zimenezo O
kuti O
khonsolo O
isinthe O
. O

Koma O
Mkandawire B-PER
, O
yemwe O
ndi O
yekhayo O
amene O
sadalandidwe O
mpando O
wa O
umeya O
adati O
: O
Ntchito O
ndi O
zomwe O
ndidayamba O
kale O
ndipo O
anthu O
akuzidziwa O
nchifukwa O
chake O
andipatsanso O
mwayi O
wina O
owatumikira O
. O
Ndikufuna O
kuwatsimikizira O
anthu O
a O
mkhonsolo O
ya O
Mzuzu B-LOC
kuti O
ntchito O
zomwe O
ndidayamba O
zipitilira O
, O
adatero O
Mkandawire B-PER
. O

Ndipo O
wa O
ku O
Blantyre B-LOC
Ndipo O
adangonjetsa O
bwana O
wake O
Chalamanda B-PER
oima O
payekha O
pa O
chisankho O
chimene O
chidadzidzimutsa O
ena O
. O
Ndipo O
chisankho O
cha O
ku O
Lilongwe B-LOC
chidadza O
ndi O
kathumba O
pomwe O
yemwe O
adasankhidwa O
kukhala O
wachiwiri O
kwa O
meya O
, O
Juliana B-PER
Kaduya I-PER
, O
adazimirira O
ati O
chifukwa O
amaopsezedwa O
. O

Juliana B-PER
, O
yemwe O
ndi O
wa O
DPP B-ORG
adasinkhidwa O
ndi O
a O
MCP B-ORG
kuti O
ayimire O
pampandowo O
zomwe O
zidachititsa O
akuluakulu O
ena O
a O
DPP B-ORG
kuganiza O
kuti O
adali O
ndi O
kampeni O
kumphasa O
. O

Akadaulo O
pandale O
ati O
kutayidwa O
kwa O
Chalamanda B-PER
komanso O
kuzimirira O
kwa O
Kaduya B-PER
kukusonyeza O
kuti O
ndale O
zidali O
patsogolo O
pa O
zisankhozo O
. O

Mmodzi O
mwa O
akatswiri O
potanthauzira O
ndale O
, O
Boniface B-PER
Dulani I-PER
, O
adati O
zotsatira O
za O
ku O
Blantyre B-LOC
zidatengera O
ndale O
osati O
zintchito O
zamunthu O
. O

Pakuoneka O
kuti O
anthu O
asankha O
potengera O
chipani O
osati O
ntchito O
za O
munthu O
makamaka O
tikatengera O
chitukuko O
chomwe O
Chalamanda B-PER
amachita O
mumzindawo O
, O
adatero O
Dulani B-PER
. O

Katswiri O
wina O
, O
Mustafa B-PER
Hussein I-PER
, O
adadzudzula O
mchitidwe O
oopseza O
adindo O
monga O
momwe O
zidakhalira O
ku O
Lilongwe B-LOC
. O

Adindo O
sangakwaniritse O
masomphenya O
awo O
bwinobwino O
ngati O
akugwira O
ntchito O
mwamantha O
. O
Zisankho O
zatha O
, O
chofunika O
tsopano O
nkuvomereza O
ndikuwapatsa O
mpata O
omwe O
adapambana O
kuti O
agwire O
ntchito O
, O
adatero O
Hussein B-PER
. O

Aonjezera O
masiku O
a O
katemera O
Mkulu O
wa O
oyanganira O
zaumoyo O
mu O
unduna O
wa O
zaumoyo O
Dr O
Charles B-PER
Mwansambo I-PER
wati O
ngakhale O
ntchito O
yopereka O
katemera O
wa O
chikuku O
wa O
Rubella B-ORG
idayenda O
bwino O
, O
padali O
mavuto O
ena O
amene O
adachititsa O
kuti O
aonjezera O
masiku O
opereka O
katemerayo O
. O

Kuyambira O
pa O
12 B-DATE
mpaka I-DATE
16 I-DATE
June I-DATE
, O
boma O
lidapereka O
katemerayu O
ndipo O
ngakhale O
padali O
mavuto O
ena O
, O
ntchitoyo O
idayenda O
bwino O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ntchito O
iliyonse O
imakhala O
ndi O
zokolakola O
moti O
padali O
mavuto O
ena O
amene O
adachititsa O
kuti O
ana O
ena O
asabaidwe O
. O
Izi O
zidachititsa O
kuti O
tionjezere O
ndalama O
ndi O
nthawi O
ya O
katemerayu O
, O
adatero O
Mwansambo B-PER
. O

Iye O
adaonjeza O
kuti O
katemerayo O
ndi O
wofunika O
kwambiri O
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
zaumoyo O
la O
Malawi B-ORG
Health I-ORG
Equity I-ORG
Network I-ORG
( O
Mhen B-ORG
) O
George B-PER
Jobe I-PER
adati O
ndiwokhutira O
ndi O
momwe O
ntchitoyo O
idayendera O
. O

Iye O
adati O
: O
Ntchito O
idayenda O
bwino O
kwambiri O
moti O
tiyamike O
magulu O
onse O
omwe O
adatengapo O
mbali O
kuti O
adagwira O
ntchito O
yotamandika O
chifukwa O
ameneyu O
ndi O
katemera O
ofunika O
kwambiri O
. O

Malingana O
ndi O
mneneri O
wa O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zaumoyo I-ORG
, O
Adrian B-PER
Chikumbe I-PER
, O
sitalaka O
ya O
aphunzitsi O
imene O
idaliko O
sabata B-DATE
yatha I-DATE
idapereka O
mpata O
kwa O
ana O
omwe O
amangokhala O
kuti O
apite O
kukalandira O
katemerayu O
mwaunyinji O
. O

Zidachitika O
ngati O
kutulo O
. O
Chikonzero O
chathu O
chidali O
chopereka O
katemera O
kwa O
ana O
pafupifupi O
8 O
miliyoni O
ndipo O
pofika O
Lachitatu B-DATE
sabata I-DATE
ya I-DATE
katemerayo O
, O
ana O
80 O
pa O
100 O
aliwonse O
adali O
atabayitsa O
, O
adatero O
Chikumbe B-PER
. O

Potengera O
chiwerengero O
chomwe O
adapereka O
Chikumbe B-PER
, O
zikutanthauza O
kuti O
mmasiku O
atatu O
okha O
a O
katemerayu O
, O
ana O
6 O
. O
4 O
miliyoni O
mwa O
ana O
8 O
miliyoniwo O
adali O
atalandira O
kale O
katemerayo O
ndipo O
ana O
1 O
. O
8 O
miliyoni O
ndiwo O
amayenera O
kulandira O
katemera O
mmasiku O
awiri O
otsalira O
. O

Chikuku O
( O
Rubella O
) O
ndi O
nthenda O
yomwe O
imagwira O
yopumira O
ndipo O
imatulutsa O
zidzolo O
mthupi O
lonse O
ndi O
zizindikiro O
za O
chimfine O
monga O
kutentha O
thupi O
, O
kuchucha O
mamina O
ndi O
kutsokomola O
ndipo O
imafala O
popatsirana O
kudzera O
mumpweya O
. O

Malingana O
ndi O
tsamba O
la O
zaumoyo O
la O
pa O
internet O
, O
chikuku O
( O
Rubella O
) O
chimayamba O
ndi O
kachilombo O
ka O
mtundu O
wa O
virus O
komwe O
nkovuta O
kuthana O
nako O
kwake O
kotero O
, O
mwana O
akadwala O
, O
amayenera O
kupatsidwa O
mpata O
wokwanira O
wopuma O
kuti O
asamasewere O
ndi O
anzake O
. O

Tsambali O
likusonyezanso O
kuti O
ana O
90 O
mwa O
100 O
omwe O
sadalandire O
katemera O
amakhala O
pachiopsezo O
chotenga O
matendawa O
. O
Izi O
zimachititsa O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zaumoyo I-ORG
kukhazikitsa O
nyengo O
ya O
katemerayu O
. O

Tsabola O
ndi O
waphindu O
, O
wophweka O
kulima O
Ulimi O
wa O
tsabola O
umaoneka O
opanda O
pake O
komanso O
ogwetsa O
mphwayi O
, O
koma O
Benison B-PER
Kuziona I-PER
, O
mkulu O
wa O
Bungwe O
la O
Zikometso B-ORG
Innovation I-ORG
and I-ORG
Productivity I-ORG
Centre I-ORG
akuti O
ulimiwu O
ndi O
waphindu O
komanso O
wophweka O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Kuziona O
adati O
ndi O
ndalama O
yochepa O
, O
mlimi O
amatulutsa O
ndalama O
zochuluka O
. O
Chaka B-DATE
chathachi I-DATE
, O
mbewuyi O
idafika O
pamtengo O
wa O
K3 O
0 O
pa O
kilogalamu O
ndipo O
alimi O
omwe O
adalima O
, O
adachita O
nayo O
mphumi O
kwambiri O
, O
adatero O
mkuluyu O
. O

Iye O
adaonjezanso O
kuti O
ubwino O
wina O
wa O
tsabola O
ndi O
woti O
ukabzala O
chaka O
choyamba O
, O
chaka O
chachiwiri O
subzalanso O
chifukwa O
mvula O
ikangogwa O
mitengo O
ija O
imaphukiranso O
ndipo O
zokolola O
zake O
zimakhala O
zochuluka O
kuposa O
poyamba O
. O

Tsabola O
ndi O
mbewu O
imene O
alimi O
ena O
akupindula O
nayo O
kwambiri O
A O
bungwe O
la O
Malawi B-ORG
Fruits I-ORG
mogwirizana O
ndi O
Mzuzu B-ORG
Agriculture I-ORG
Development I-ORG
Division I-ORG
( O
Mzadd B-ORG
) O
adachita O
kafukufuku O
wa O
tsabola O
mzaka O
za O
mmbuyomu O
ndipo O
adapeza O
kuti O
kulima O
tsabola O
ndi O
kophweka O
komanso O
sikulira O
ndalama O
zochuluka O
poyerekeza O
ndi O
mbewu O
zina O
. O

Ngakhale O
izi O
zili O
chomwechi O
, O
president O
wa O
bungwe O
la O
Farmers B-ORG
Union I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
, O
Alfred B-PER
Kapichira I-PER
Banda I-PER
, O
wati O
alimi O
ena O
atsabola O
mmadera O
ena O
mdziko O
muno O
amagulitsa O
kwa O
mavenda O
pamtengo O
wotsika O
kwambiri O
. O
Iye O
adati O
alimi O
ambiri O
sakudziwa O
misika O
yeniyeni O
ya O
tsabola O
kotero O
amangoberedwa O
ndi O
mavenda O
. O

Tikupempha O
misika O
yovomerezeka O
yomwe O
imagula O
tsabolayu O
kuti O
ibwere O
poyera O
, O
tikufuna O
alimiwa O
azitha O
kugulitsa O
pa O
mitengo O
yabwino O
, O
adatero O
Kapichira B-PER
Banda I-PER
. O

Iye O
adati O
chifukwa O
chakuti O
alimiwa O
akhala O
akugulitsa O
pa O
mitengo O
yotsika O
, O
ambiri O
akumangolima O
moyerekeza O
pomwe O
ena O
adalekeratu O
ulimiwu O
. O

Bungwe O
la O
Zikometso B-ORG
Innovation I-ORG
and I-ORG
Productivity I-ORG
Centre I-ORG
ndi O
limodzi O
mwa O
mabungwe O
omwe O
amalimbikitsa O
za O
ulimi O
wa O
tsabola O
. O
Zikometso O
, O
ndi O
nthambi O
ya O
bungwe O
la O
National B-ORG
Smallholder I-ORG
Farmers I-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
Nasfam B-ORG
) O
. O

Ntchito O
zake O
ndi O
kugula O
tsabola O
kwa O
alimi O
, O
kuwagulitsa O
njere O
zabwino O
komanso O
kuwaphunzitsa O
momwe O
angalimire O
tsabolayu O
kuti O
azikolola O
ochuluka O
komanso O
wapamwamba O
. O
Bungweli O
lili O
ndi O
fakitale O
yomwe O
imapanga O
tsabola O
wa O
mmabotolo O
yemwe O
amagulitsidwa O
mMalawi O
ngakhalenso O
maiko O
akunja O
. O

Malinga O
ndi O
Kuziona B-PER
, O
ulimi O
wa O
tsabola O
umayambira O
ku O
nazale O
ngati O
momwe O
anthu O
amachitira O
ndi O
ulimi O
wa O
mbewu O
za O
masamba O
monga O
tomato O
. O
Tsabola O
amayenera O
kufesedwa O
kumapeto O
kwa O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
October I-DATE
ndipo O
akuyenera O
kuwokeredwa O
pamene O
mvula O
yayamba O
kugwa O
yochuluka O
, O
adatero O
Kuziona B-PER
. O

Iye O
adafotokoza O
kuti O
mizere O
imayenera O
kutalikana O
masentimita O
75 O
komanso O
pobzala O
, O
mapando O
amayenera O
kutalikirana O
ndi O
masentimita O
45 O
. O

Akayamba O
kuphukira O
, O
amayenera O
kudulidwa O
tisonga O
take O
kuti O
apange O
nthambi O
zochuluka O
. O
Izi O
zimathandiza O
kuti O
pamtengo O
uliwonse O
mlimi O
adzakolole O
tsabola O
ochuluka O
, O
adatero O
Kuziona B-PER
. O

Iye O
adaonjezanso O
kuti O
mbewuyi O
imayenera O
kuthiridwa O
feteleza O
wa O
D O
Compound O
ikangobzalidwa O
kumene O
komanso O
CAN B-ORG
pakadutsa O
masiku O
21 O
. O

Kathiridwe O
kake O
ndi O
kofanana O
ndi O
momwe O
timathirira O
ku O
chimanga O
. O
Fetelezayu O
amathandiza O
tsabola O
kuti O
akule O
bwino O
komanso O
abereke O
mochuluka O
, O
adatero O
mkuluyu O
. O

Iye O
adaonjezanso O
kuti O
tsabolayu O
nthawi O
zina O
amatha O
kugwidwa O
ndi O
matenda O
komanso O
tizilombo O
. O

Tizilombo O
tomwe O
timasakaza O
mbewuyi O
ndi O
tofanana O
ndi O
tomwe O
timagwira O
mbewu O
za O
mtundu O
wa O
masamba O
monga O
tomato O
ndipo O
mankhwala O
ake O
ndi O
ofanana O
ndi O
omwe O
amapoperedwa O
kumbewuzi O
. O
Mlimi O
akhonza O
kupopera O
mankhwala O
koma O
chachikulu O
ndi O
kubzala O
mbewu O
zabwino O
komanso O
kumapalira O
kuti O
apewe O
matenda O
ndi O
tizilomboti O
, O
adatero O
Kuziona B-PER
. O

Boma O
likonzekera O
Ebola O
Unduna B-ORG
wa I-ORG
zaumoyo I-ORG
wasonjola O
komiti O
yoyanganira O
za O
kapewedwe O
ndi O
kuthana O
ndi O
matenda O
a O
ebola O
kuti O
ikhale O
chile O
zitamveka O
kuti O
matendawa O
abuka O
mdziko O
la O
Democratic B-LOC
Republic I-LOC
of I-LOC
Congo I-LOC
( O
DRC B-LOC
) O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Scanning O
for O
Ebola O
Malingana O
ndi O
undunawu O
, O
kuyambira O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
April I-DATE
, I-DATE
2017 I-DATE
, O
anthu O
11 O
apezeka O
ndi O
matendawa O
mdzikolo O
ndipo O
mwa O
anthuwa O
, O
atatu O
adamwalira O
nawo O
zomwe O
zikupereka O
nkhawa O
kuti O
akhoza O
kusefukira O
mmaiko O
oyandikana O
nawo O
. O

Dziko O
la O
DRC B-LOC
ndi O
dziko O
lomwe O
maiko O
osiyanasiyana O
kuphatikizapo O
Malawi B-LOC
amatumizako O
asilikali O
ankhondo O
kukathandiza O
kukhazikitsa O
bata O
malingana O
nkuti O
mdzikoli O
muli O
nkhondo O
yamgonagona O
. O

Mkulu O
oyanganira O
ntchito O
zaumoyo O
mu O
unduna O
wa O
zaumoyo O
mdziko O
muno O
Charles B-PER
Mwansambo I-PER
wati O
komitiyi O
yayamba O
kale O
kugwira O
ntchito O
yake O
ndipo O
wapempha O
anthu O
kuti O
agwirane O
manja O
ndi O
komitiyi O
kuti O
matendawa O
asafike O
mdziko O
muno O
. O

Komiti O
imeneyo O
yayamba O
kale O
kukumana O
ndi O
kukonza O
ndondomeko O
zoyenera O
. O
Padakalipano O
tayamba O
kale O
kuunika O
anthu O
olowa O
mdziko O
muno O
kuti O
ngati O
ali O
ndi O
matendawa O
abwezedwe O
ndipo O
mauthenga O
akumwazidwa O
moyenera O
, O
watero O
Mwansambo B-PER
. O

Chikalata O
chomwe O
undunawu O
watulutsa O
, O
chikukumbutsa O
anthu O
kuti O
nthendayi O
ndiyopatsirana O
ndipo O
imafala O
kudzera O
mu O
kukhudzana O
ndi O
madzi O
a O
mthupi O
mwa O
munthu O
amane O
ali O
ndi O
matendawa O
kapena O
zinyama O
zina O
zomwenso O
zimapezeka O
ndi O
matendawa O
. O

Icho O
chati O
matendawa O
akagwira O
munthu O
, O
amamva O
zizindikiro O
monga O
kutentha O
thupi O
, O
kufooka O
, O
kuwawa O
kwa O
minofu O
, O
kuwawa O
kwa O
mutu O
ndi O
zilonda O
za O
pakhosi O
zomwe O
zimatsatana O
ndi O
kutsegula O
, O
kusanza O
, O
zidzolo O
ndi O
kulephera O
kugwira O
ntchito O
bwino O
kwa O
chiwindi O
ndi O
kapamba O
ndipo O
nthawi O
zina O
magazi O
amatsanyukira O
mkati O
kapena O
kunja O
kwa O
thupi O
. O

Undunawu O
wati O
anthu O
akuyenera O
kusamala O
podwazika O
matenda O
omwe O
akuonetsa O
zizindikiro O
za O
matendawa O
komanso O
akuyenera O
kusamala O
poika O
maliro O
a O
munthu O
yemwe O
wamwalira O
ndi O
matenda O
a O
Ebola O
kuti O
asatengere O
. O

Matenda O
a O
Ebola O
ndi O
amodzi O
mwa O
matenda O
omwe O
mankhwala O
ake O
sadapezeke O
mpaka O
pano O
ndipo O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zaumoyo I-ORG
wati O
mankhwala O
ake O
aakulu O
nkupewa O
kutenga O
potsata O
malangizo O
a O
za O
kapewedwe O
. O

Matendawa O
adabukanso O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2014 I-DATE
ndipo O
adasautsa O
mmaiko O
ambiri O
ndi O
kupha O
anthu O
ochuluka O
koma O
chifukwa O
cha O
kugwirizana O
kwa O
maiko O
kudzera O
mu O
thambi O
ya O
zaumoyo O
ya O
World B-ORG
Health I-ORG
Organisation I-ORG
( O
WHO B-ORG
) O
, O
matendawa O
adagonja O
. O

Asintha O
mlandu O
wa O
fisi O
Apolisi O
Lachinayi B-DATE
adasintha O
mlandu O
wa O
Eric B-PER
Aniva I-PER
, O
amene O
adamangidwa O
ataulula O
kwa O
mtolankhani O
wa O
BBC B-ORG
kuti O
amagona O
ndi O
ana O
achichepere O
komanso O
amayi O
amasiye O
potsata O
miyambo O
ya O
makolo O
. O
Mneneri O
wapolisi O
mdziko O
lino O
Nicholas B-PER
Gondwa I-PER
adati O
adasintha O
mlanduwo O
kuchoka O
pomuganizira O
kugona O
ndi O
ana O
, O
kufika O
ku O
mlandu O
woika O
moyo O
wa O
wina O
kukhala O
pachiopsezo O
cha O
imfa O

. O

Mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
adalamula O
apolisi O
kugwira O
Aniva O
wa O
zaka O
40 O
atauza O
atolankhaniwo O
kuti O
adagona O
ndi O
amayi O
ndi O
ana O
104 O
mosadziteteza O
potsata O
mwambo O
wa O
kusasafumbiumene O
umachitika O
msungwana O
akatha O
msinkhundi O
wa O
kulowakufa O
, O
umene O
umachitika O
kwa O
mkazi O
wamasiye O
pofuna O
kukhazika O
pansi O
mzimu O
wa O
mwamuna O
wake O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Adamangidwa O
: O
Aniva B-PER
Gondwa I-PER
adati O
akumuzenga O
mlandu O
woika O
miyoyo O
ya O
ena O
pachiswe O
mosemphana O
ndi O
ndime O
1 O
komanso O
2 O
za O
gawo O
5 O
ya O
malamulo O
oti O
pasamakhale O
kusiyana O
pakati O
pa O
amayi O
ndi O
abambo O
pantchito O
. O
Iye O
adati O
adasintha O
polingalira O
kuti O
ngakhale O
Aniva B-PER

amadziwa O
kuti O
ali O
ndi O
kachilombo O
koyambitsa O
matenda O
a O
Edzi O
ka O
HIV O
, O
iye O
amagonabe O
ndi O
asungwana O
ndi O
amayiwo O
osawauza O
. O

Atapezeka O
wolakwa O
akhoza O
kulipa O
K1 O
miliyoni O
kapena O
kukakhala O
kundende O
zaka O
zisanu O
akugwira O
ntchito O
ya O
kalavula O
gaga O
, O
adatero O
Gondwa B-PER
. O

Mneneriyo O
adaonjeza O
kuti O
padakalipano O
, O
Aniva O
waulula O
abambo O
ena O
amene O
amagwira O
ntchito O
yaufisi O
, O
pomwe O
amalandira O
K3 O
500 O
mpaka O
K5 O
0 O
akagona O
ndi O
mayi O
kapena O
msungwana O
. O

Aniva B-PER
, O
yemwe O
adakaonekera O
kukhoti O
la O
Nsanje B-LOC
Lachinayi B-DATE
, O
akusungidwa O
kundende O
ya O
mbomalo O
pomwe O
apolisi O
akufufuzabe O
za O
nkhaniyo O
. O

Polankhula O
ndi O
BBC B-ORG
, O
Aniva B-PER
akuti O
adati O
adayamba O
ntchitoyi O
mzaka O
za O
mma O
1980 B-DATE
ndipo O
wakhala O
akugona O
ndi O
asungwana O
a O
zaka O
zoyambira O
12 O
komanso O
amayi O
amasiye O
. O
Iye O
adauzanso O
atolankhaniwo O
kuti O
amayi O
ndi O
asungwana O
amayamikira O
ntchito O
yake O
. O
Mkazi O
wake O
naye O
adati O
amalola O
amuna O
ake O
kugwira O
ntchitoyo O
chifukwa O
amapeza O
ya O
mchere O
. O

Koma O
atafunsa O
ena O
mwa O
amene O
adagona O
nawo O
ali O
achichepere O
, O
adati O
adavulala O
ndipo O
adangolola O
chifukwa O
miyambo O
yawo O
inkaneneratu O
kuti O
ngati O
salola O
mwambowo O
adzadzetsa O
mlili O
mmudzimo O
. O

Akwenya O
woganiziridwa O
kusowetsa O
anthu O
pa O
KCH B-ORG
Tsoka O
sasimba O
. O
Mayi O
wina O
wa O
ku O
Area B-LOC
25 I-LOC
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
adaona O
zakuda O
Lolemba B-DATE
lapitali I-DATE
atapita O
kuchipatala O
chachikulu O
cha O
Kamuzu B-ORG
Central I-ORG
( O
KCH B-ORG
) O
mumzindawu O
kukaona O
mwana O
wa O
mnzake O
woyandikana O
naye O
nyumba O
. O

Mnzakeyu O
adagonekedwa O
mchipinda O
cha O
ana O
pachipatalachi O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mayiyu O
, O
yemwe O
apolisi O
sadatitchulire O
dzina O
, O
akuti O
atafika O
muchipindacho O
Lamulungu B-DATE
lapitali I-DATE
adapempherera O
mwana O
wina O
modabwitsa O
ndipo O
kuti O
pochoka O
, O
adachoka O
ndi O
mwana O
wodwala O
mmodzi O
pamodzi O
ndi O
womuyanganira O
. O
Awiriwo O
sadabwererenso O

mchipatalamo O
. O

Ndipo O
Lolemba B-DATE
mayiyu O
atafikanso O
mchipindacho O
, O
anthu O
adamuzindikira O
ndipo O
adamukwenya O
kwinaku O
akuti O
ndi O
wa O
Sataniki O
ndipo O
alongosole O
bwino O
za O
kusowa O
kwa O
awiriwo O
. O

Malinga O
ndi O
mneneri O
wa O
polisi O
ya O
Lilongwe B-LOC
, O
Kingsley B-PER
Dandaula I-PER
, O
anthu O
okwiyawo O
adatengera O
mayiyo O
kupolisi O
ya O
Area B-LOC
33 I-LOC
yomwe O
ili O
pafupi O
ndi O
chipatalacho O
komwe O
mwatsoka O
kudalibe O
maofesala O
ndipo O
adaperekedwa O
mmanja O
mwa O
alonda O
apachipatalapo O
kuti O
amusunge O
. O

Malinga O
ndi O
zithunzi O
zomwe O
taona O
, O
gulu O
lina O
la O
anthu O
lidasonkhana O
panja O
pa O
ofesi O
ya O
alondawo O
. O

Dandaula B-PER
adati O
apa O
mpomwe O
galimoto O
ya O
polisi O
ya O
Lingadzi B-LOC
idabwera O
kudzamutenga O
mayiyo O
pomuteteza O
ku O
anthu O
olusawo O
. O

Koma O
Dandaula B-PER
adatsutsa O
kwa O
mtu O
wa O
galu O
zoti O
mayiyo O
ngwa O
Sataniki O
. O

Mayiyu O
ngwabwinobwino O
ndipo O
adapita O
kuchipatala O
monga O
zimakhalira O
, O
koma O
kuti O
adangomunamizira O
. O
Nzabodza O
, O
si O
Wasataniki O
monga O
anthu O
akunenera O
, O
adatero O
Dandaula B-PER
. O

Iye O
adati O
chifukwa O
cha O
nkhaniyi O
wapolisi O
mnzawo O
wa O
pa O
Area B-LOC
33 I-LOC
, O
adaitanidwa O
kukakumana O
ndi O
mmodzi O
mwa O
akuluakulu O
apachipatalachi O
Lachitatu B-DATE
lapitali I-DATE
kuti O
akauzidwe O
mvemvemve O
pa O
zomwe O
zidachitika O
patsikulo O
. O

Polankhula O
ndi O
mkulu O
woyendetsa O
chipatalachi O
, O
Jonathan B-PER
Ngoma I-PER
, O
adati O
oyanganira O
mbali O
ya O
ana O
sadamuuze O
tsatanetsatane O
wa O
momwe O
nkhaniyi O
idayendera O
. O

Sadandiuze O
momwe O
zidayendera O
patsikulo O
, O
adatero O
Ngoma B-PER
. O

Koma O
mmodzi O
mwa O
odikirira O
odwala O
mchipinda O
cha O
ana O
pachipatalachi O
, O
Jessica B-PER
Phiri I-PER
, O
yemwe O
mwana O
wake O
adali O
pabedi O
limodzi O
ndi O
mwana O
wopemphereredwayo O
, O
adati O
tsiku O
la O
Sabatalo B-DATE
, O
mchipindamo O
mudachitika O
zoopsa O
. O

Phiri B-PER
adati O
munthuyo O
adauza O
amayi O
onse O
kuti O
atsinzine O
kenako O
adayamba O
kupemphera O
koma O
pasadathe O
nthawi O
, O
namwino O
yemwe O
adali O
mchipindacho O
adabwera O
nkuuza O
amayiwo O
kuti O
ayangane O
aone O
zomwe O
amachita O
mayi O
wopempherayo O
. O

Tidali O
odabwa O
kuona O
mmene O
amadinira O
pamimba O
pa O
mwanayo O
uku O
akupemphera O
kenako O
namwino O
uja O
adamuuza O
kuti O
aonetse O
kalata O
ya O
chilolezo O
chodzapempherera O
odwala O
koma O
adalibe O
ndipo O
adamuthamangitsa O
, O
adatero O
Phiri B-PER
. O

Iye O
adati O
posakhalitsa O
mayiyo O
adabwerera O
nkuyamba O
kukambirana O
ndi O
wodikirira O
mwana O
uja O
kenako O
adatengana O
ponena O
kuti O
akukadya O
chakudya O
kukhitchini O
, O
koma O
onse O
sadabwererenso O
. O

Phiri B-PER
adati O
mmawa B-DATE
mwa O
tsiku O
linzakelo O
mayi O
uja O
adabweranso O
ndipo O
mwamwayi O
adakumananso O
ndi O
namwino O
yemweuja O
koma O
atamufunsa O
za O
anthu O
omwe O
adatenga O
dzulo O
lake O
adayankha O
kuti O
sakudziwapo O
kanthu O
ndipo O
yankholi O
lidakwiyitsa O
anthu O
omwe O
adali O
mchipindamo O
. O

Tonse O
tidali O
odabwa O
kuti O
yankho O
lake O
lidali O
limeneli O
moti O
anthu O
adayamba O
manongonongo O
kenako O
achitetezo O
adabwera O
nkumuuza O
kuti O
atuluke O
azipita O
koma O
anthu O
adamuthamangira O
akumuwowoza O
mpaka O
kumsewu O
, O
adatero O
mayiyo O
. O

Namwino O
yemwe O
amanenedwayo O
adatsimikiza O
kuti O
iye O
adadabwa O
ndi O
pemphero O
lomwe O
mayiyo O
amachita O
pamwanayo O
nkuona O
adauza O
amayiwo O
kuti O
ayangane O
ndipo O
adati O
palibe O
wachipatala O
aliyense O
yemwe O
adadziwa O
zoti O
mayiyo O
wabwereranso O
atathamangitsidwa O
. O

Tidadzadabwa O
kuona O
kuti O
wodwala O
mmodzi O
ndi O
womudikirira O
sakuoneka O
ndipo O
titafunsa O
, O
otsalawo O
adatiuza O
kuti O
munthu O
wopephera O
uja O
adabwerera O
kudzawatenga O
. O
Tidadikira O
koma O
kudali O
zii O
mpaka O
lero B-DATE
, O
adatero O
namwinoyo O
Lachinayi B-DATE
lapitali I-DATE
. O

Iye O
adati O
pambuyo O
pake O
adangomva O
kuti O
mayi O
uja O
ali O
mmanja O
mwa O
apolisi O
a O
ku O
Area B-LOC
33 I-LOC
ndipo O
pomwe O
amacheza O
ndi O
Msangulutso B-ORG
, O
adati O
sakudziwa O
kuti O
nkhaniyi O
yafika O
potani O
. O

A O
Escom B-ORG
adziwe O
kuti O
takwiyaKapito O
Si O
zachilendonso O
, O
nyimbo O
yomwe O
aliyense O
akuimba O
ndi O
kuzimazima O
kwa O
magetsi O
. O
Mmalo O
mopereka O
magetsi O
tsiku O
lililonse O
monga O
anenera O
, O
ayamba O
kupereka O
mdima O
tsiku O
lonse O
. O

Izi O
sizikukhumudwitsa O
anthu O
okha O
, O
nawo O
amabungwe O
akwiya O
nazo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Kapito B-PER
: O
Osasekerera O
zimenezi O
Monga O
akunenera O
mkulu O
wa O
bungwe O
loona O
ufulu O
wa O
anthu O
ogula O
la O
Consumers B-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
Cama B-ORG
) O
John B-PER
Kapito I-PER
, O
Escom B-ORG
isimba O
tsoka O
posakhalitsa O
. O

Escom B-ORG
imva O
nkhwangwa O
ili O
mmutu O
. O
Zafika O
pokwana O
ndipo O
tatopa O
ndi O
kulira O
. O
Uwu O
ndi O
mtopola O
ndipo O
zithera O
pa O
wina O
, O
watero O
Kapito B-PER
. O

Kapito B-PER
wati O
vuto O
ndi O
Amalawi O
chifukwa O
safuna O
kugwirizana O
zinthu O
zikafika O
povuta O
monga O
zilili O
pano O
. O

Tigwirane O
manja O
, O
tiyeni O
tionetse O
mkwiyo O
wathu O
ndipo O
awa O
a O
Escom B-ORG
adziwenso O
kuti O
takwiya O
. O
Si O
bwino O
kusekerera O
zotere O
, O
talankhula O
ndipo O
tatopa O
. O
Panopa O
tiyeni O
tichitepo O
kanthu O
, O
adatero O
Kapito B-PER
. O

Naye O
mkulu O
woona O
mabungwe O
a O
mabizinesi O
angonoangono O
lotchedwa O
Small B-ORG
and I-ORG
Medium I-ORG
Enterprises I-ORG
Association I-ORG
( O
SMEA B-ORG
) O
, O
James B-PER
Chiutsi I-PER
, O
akuti O
chuma O
cha O
dziko O
lino O
chikutsika O
chifukwa O
makampani O
ambiri O
sakugwira O
ntchito O
. O

Chiutsi B-PER
wati O
Escom B-ORG
ikuyenera O
kupeza O
njira O
zina O
zothandizira O
anthu O
kusiyana O
nkumawanamiza O
nthawi O
zonse O
. O

Anzathu O
amapanga O
magetsi O
kuchokera O
kudzuwa O
komanso O
kumphepo O
. O
Ife O
tikudalira O
magetsi O
opukusidwa O
ndi O
mphamvu O
ya O
madzi O
, O
kodi O
nanga O
madziwo O
akadzaphwera O
ndiye O
kuti O
tidzakhalanso O
ndi O
magetsi O
? O
adadabwa O
Chiutsi B-PER
. O

Panopa O
zinthu O
zaipa O
, O
makampani O
alowa O
pansi O
ndi O
pafupifupi O
theka O
. O
Ena O
atseka O
makampani O
awo O
chifukwa O
sangakwanitse O
kugwiritsira O
ntchito O
injini O
za O
magetsi O
( O
generator O
) O
. O
A O
mabutchala O
nyama O
ikuonongeka O
, O
ometa O
ena O
asiya O
. O
Kodi O
dziko O
lingatukuke O
bwanji O
? O
Komanso O
muyembekezere O
kuti O
munthu O
yemweyo O
akuyenera O
kupereka O
ndalama O
ya O
lendi O
. O
Kodi O
aipeza O

kuti O
, O
adatero O
Chiutsi B-PER
. O

Mkuluyu O
ndi O
Kapito B-PER
apempha O
boma O
kuti O
lichitepo O
kanthu O
pa O
nkhaniyi O
kuti O
Amalawi O
aone O
kusintha O
pa O
nkhani O
ya O
kuthimathima O
kwa O
magetsi O
. O

Kalembera O
wa O
nzika O
wayamba O
Boma O
, O
kupyolera O
mnthambi O
ya O
National B-ORG
Registration I-ORG
Bureau I-ORG
( O
NRB B-ORG
) O
, O
Lachitatu B-DATE
lidayamba O
gawo O
loyamba O
lolemba O
Amalawi O
kuti O
akhale O
ndi O
zitupa O
za O
unzika O
. O

Gawo O
loyamba O
la O
kalemberayu O
idayamba O
mmaboma O
a O
Nkhotakota B-LOC
, O
Ntchisi B-LOC
, O
M B-LOC
chinji I-LOC
, O
Kasungu B-LOC
, O
Salima B-LOC
ndi O
Dowa B-LOC
. O
Ntchitoyi O
, O
imene O
ikhale O
mmagawo O
atatu O
, O
idya O
K36 O
. O
5 O
biliyoni O
ndipo O
Amalawi O
9 O
miliyoni O
alowa O
mkaundula O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ntchito O
ya O
kalemberayo O
ku O
Mchinji B-LOC
Lachitatu B-DATE
Malinga O
ndi O
mneneri O
wa O
nthambi O
ya O
boma O
imene O
ikuyendetsa O
ntchitoyi O
ya O
NRB B-ORG
Norman B-PER
Fulatira I-PER
, O
kalemberayu O
wayamba O
bwino O
ndipo O
ndiwothandiza O
kwambiri O
. O

Kukhala O
ndi O
chitupa O
cha O
unzika O
kuthandiza O
mnjira O
zambiri O
. O
Apolisi O
, O
akaona O
munthu O
amene O
akumukaikira O
kuti O
ndi O
wakunja O
, O
azidzamufunsa O
kuti O
aonetse O
chitupa O
chake O
. O
Polembetsa O
anthu O
opindula O
pa O
ntchito O
za O
mthandizi O
, O
sabuside O
, O
nthawi O
ya O
chisankho O
komanso O
kuchipatala O
, O
Amalawi O
azidzangoonetsa O
chitupa O
cha O
unzika O
, O
adatero O
Fulatira B-PER
. O

Fulatira B-PER
adatsutsa O
malipoti O
oti O
pali O
mavuto O
ndi O
malipiro O
a O
anthu O
omwe O
akugwira O
ntchitoyi O
. O
Iye O
adati O
boma O
silidalandire O
lipoti O
lina O
lililonse O
lokhudza O
mavuto O
. O

Zomwe O
tikudziwa O
nzoti O
malipiro O
adachedwa O
masiku O
awiri O
oyambirira O
okha O
pomwe O
anthuwa O
amachita O
maphunziro O
awo O
chifukwa O
choti O
tidali O
tikuwakonzera O
ziphaso O
, O
adatero O
Fulatira B-PER
. O

Pamene O
ntchito O
yopereka O
zitupa O
za O
unzikayo O
yayamba O
, O
bungwe O
lophunzitsa O
anthu O
zosiyanasiyana O
la O
National B-ORG
Initiative I-ORG
for I-ORG
Civic I-ORG
Education I-ORG
( O
Nice B-ORG
) O
likuthana O
ndi O
mphekesera O
zina O
zimene O
zingafoole O
Amalawi O
kukalembetsa O
. O

Malinga O
ndi O
mkulu O
wa O
Nice B-ORG
mchigawo O
chapakati O
, O
anthu O
ena O
akhala O
akufalitsa O
kuti O
kalemberayu O
ndi O
njira O
yothandiza O
kudzabera O
pachisankho O
cha O
2019 B-DATE
. O

Azipembedzo O
ena O
amauzanso O
anthu O
kuti O
kalemberayu O
akusonyeza O
kuti O
dziko O
likutha O
. O
Ndipo O
ena O
akuti O
boma O
likungofuna O
kugwiritsa O
ntchito O
kalemberayu O
pokapemphera O
thandizo O
kumaiko O
a O
kunja O
. O
Zonsezi O
ndi O
nkhambakamwa O
chabe O
, O
adatero O
Naphiyo B-PER
. O

Iye O
adati O
bungwelo O
lifikira O
Amalawi O
ambiri O
pofuna O
kuthana O
ndi O
mphekeserazo O
zimene O
zingasokoneze O
ntchito O
ya O
kalemberayo O
. O

Mkulu O
wa O
Nice B-ORG
Ollen B-PER
Mwalubunju I-PER
adati O
ntchito O
yophunzitsa O
anthu O
za O
kalemberayu O
imavuta O
chifukwa O
madera O
ena O
adali O
ovuta O
kufika O
. O

Kudali O
malo O
ena O
mmaboma O
a O
Ntchisi B-LOC
ndi O
Dowa B-LOC
komwe O
sitidafikeko O
chifukwa O
nkovuta O
mayendedwe O
. O
Choncho O
tidapempha O
mafumu O
komanso O
aphunzitsi O
kuphunzitsa O
anthuwa O
za O
kalemberayu O
, O
adatero O
Mwalubunju B-PER
. O

Mkuluyu O
adatinso O
agwiritsa O
ntchito O
wailesi O
za O
mmadera O
pofalitsa O
uthenga O
. O

Iye O
adati O
bungwe O
lake O
lidakumananso O
ndi O
vuto O
la O
kusowa O
kwa O
galimoto O
chifukwa O
ntchitoyi O
imafuna O
kufikira O
mmadera O
ambiri O
. O

Kupatula O
apo O
, O
Mwalubunju B-PER
adatinso O
ophunzitsa O
anthuwa O
adakumana O
ndi O
anthu O
a O
zikhulupiro O
zina O
zomwe O
sizilola O
kulembetsa O
. O

Koma O
tidawalimbikitsa O
kuti O
kalemberayu O
ngwa O
aliyense O
ndipo O
kupanda O
kutero O
kukhala O
kusemphana O
ndi O
malamulo O
a O
dziko O
lino O
, O
adatero O
Mwalubunju B-PER
. O

DC O
wa O
boma O
la O
Mchinji B-LOC
, O
Rosemary B-PER
Nawasha I-PER
adati O
mbomali O
mudalibe O
mavuto O
ena O
aliwonse O
pokonzekera O
kalemberayu O
. O

Ma O
Queens B-ORG
ndi O
mphatso O
Lolemba B-DATE
lapitali I-DATE
, O
mafumukazi O
athu O
, O
ma O
Queens B-ORG
, O
adali O
ku O
nyumba O
yachifumu O
ya O
Sanjika B-PER
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
kumene O
mtsogoleri O
wadziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
adawaitana O
ku O
nkhomaliro O
. O
Izi O
adachita O
pofuna O
kuwathokoza O
pantchito O
imene O
adagwira O
mumpikisano O
wadziko O
lonse O
wa O
Fast5 O
. O
Iwo O
adali O
panambala O
3 O
. O
Mtsogoleri O
wa O
dziko O
linoyo O

adawapatsa O
asungwanawo O
mphatso O
ndi O
K300 O
0 O
aliyense O
zimene O
asenza O
pachithunzipa O
. O

Chisankho O
chachibwereza O
chilipo O
pa O
6 B-DATE
June I-DATE
Bungwe O
loyendetsa O
zisankho O
la O
Malawi B-ORG
Electoral I-ORG
Commission I-ORG
( O
MEC B-ORG
) O
lakhazikitsa O
pa O
6 B-DATE
June I-DATE
2017 I-DATE
kuti O
Amalawi O
adzaponye O
voti O
yachibwereza O
kummwera O
cha O
kummawa O
kwa O
Lilongwe B-LOC
patangotha O
mwezi O
bwalo O
lamilandu O
la O
apilo O
litagamula O
kuti O
chisankho O
cha O
kuderali O
sichidayende O
bwino O
. O

Chigamulochi O
chidaperekedwa O
potsatira O
dandaulo O
la O
yemwe O
ankaimira O
chipani O
cha O
Malawi B-ORG
Congress I-ORG
Party I-ORG
( O
MCP B-ORG
) O
Ulemu B-PER
Msungama I-PER
kuti O
chinyengo O
chidachitika O
pachisankhocho O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Voters O
will O
still O
use O
voter O
ID O
cards O
in O
2019 B-DATE
Chigamulochi O
chitaperekedwa O
, O
zipani O
zandale O
zidapempha O
MEC B-ORG
kuti O
ichititse O
chisankho O
chachibwereza O
kuderalo O
msanga O
kuti O
anthu O
akhale O
ndi O
phungu O
wowaimirira O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
chifukwa O
chigamulocho O
chidatanthauza O
kuti O
deralo O

lilibe O
phungu O
. O

Pachisankho O
cha O
pa O
20 B-DATE
May I-DATE
, I-DATE
204 I-DATE
, O
MEC B-ORG
idalengeza O
kuti O
Bentley B-PER
Namasasu I-PER
wa O
Democratic B-ORG
Progressive I-ORG
Party I-ORG
( O
DPP B-ORG
) O
ndiye O
adapambana O
koma O
Msungama B-PER
adakamangala O
ku O
bwalo O
la O
mirandu O
za O
chigamulochi O
. O

Wachiwiri O
kwa O
mlembi O
wa O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
Eisenhower B-PER
Mkaka I-PER
, O
mneneri O
wachipani O
cha O
Peoples B-ORG
Party I-ORG
( O
PP B-ORG
) O
Noah B-PER
Chimpeni I-PER
ndi O
mneneri O
wa O
United B-ORG
Democratic I-ORG
Front I-ORG
( O
UDF B-ORG
) O
Ken B-PER
Ndanga I-PER
adati O
MEC B-ORG
isapange O
chidodo O
pa O
zopangitsa O
chisankho O
chachibwereza O
. O

Mobweretsa O
chilimbikitso O
pa O
nkhawa O
ya O
za O
vuto O
la O
ndalama O
zopangitsira O
chisankhochi O
lomwe O
bungwe O
la O
MEC B-ORG
lidanena O
poyamba O
, O
bungweri O
lati O
chisankhochi O
chilipo O
pa O
6 B-DATE
June I-DATE
2017 I-DATE
. O

Potsatila O
chigamulo O
cha O
bwalo O
la O
mirandu O
la O
apilo O
, O
bungwe O
la O
MEC B-ORG
lidapangitsa O
msonkhano O
pa O
4 B-DATE
April I-DATE
omwe O
lidafotokozera O
zipani O
ndi O
okhudzidwa O
ena O
kuti O
lipangitsa O
chisankho O
ku O
dera O
la O
ku O
mmwera O
cha O
ku O
mmawa B-DATE
kwa O
Lilongwe B-LOC
pa O
6 B-DATE
June I-DATE
2017 I-DATE
, O
chidatero O
chikalata O
chomwe O
bungweli O
lidatulutsa O
. O

Chikalatachi O
chidatinso O
pofuna O
kuti O
bungweli O
lisawononge O
ndalama O
zambiri O
, O
chisankhochi O
chichitika O
limodzi O
ndi O
zisankho O
zina O
monga O
kumpoto O
kwa O
Lilongwe B-LOC
Msozi I-LOC
, O
chisankho O
cha O
khansala O
wa O
kumpoto O
kwa O
Mayani B-PER
ku O
Dedza B-LOC
ndi O
khansala O
wa O
kwa O
Mtsiliza B-LOC
ku O
Lilongwe B-LOC
. O

Bungwe O
la O
MEC B-ORG
lati O
makandideti O
akale O
ndi O
atsopano O
ndi O
olandilidwa O
kupikisana O
nawo O
motsatana O
ndi O
malamulo O
a O
zisankho O
. O

Pa O
zisankhozi O
, O
bungwe O
la O
MEC B-ORG
lati O
omwe O
adzaloledwe O
kuponya O
voti O
ndi O
okhawo O
omwe O
adalembetsa O
mkaundula O
wa O
2014 B-DATE
ndipo O
sipadzakhala O
zosintha O
malo O
okaponyera O
voti O
. O

Zipani O
za O
MCP B-ORG
, O
PP B-ORG
ndi O
UDF B-ORG
zati O
nkhaniyi O
ndi O
yabwino O
koma O
zati O
mpofunika O
kuwonetsetsa O
kuti O
pasadzachitikenso O
zachinyengo O
zomwe O
zingadzapangitse O
kuti O
zotsatira O
za O
chisankhochi O
zidzakanidweso O
. O

Ulangizi O
paulimi O
mu O
2016 B-DATE
Pamene O
tikulowa O
chaka B-DATE
chino I-DATE
mawa I-DATE
lino O
, O
ndi O
bwino O
tisanthule O
zina O
mwa O
nkhani O
zikuluzikulu O
komanso O
magawo O
amene O
tidakupatsirani O
mu O
Uchikumbe O
mu O
2016 B-DATE
. O

Ulimi O
wa O
ziweto O
za O
mbalame O
Alimi O
ena O
adabwekera O
kuti O
kuweta O
zinziri O
, O
nkhuku O
za O
mazira O
komanso O
za O
Mikolongwe O
, O
nkhanga O
. O
Alimi O
adafotokoza O
momwe O
ziwetozi O
zikuwapindulira O
. O
Mwa O
chitsanzo O
, O
mlimi O
wa O
zinziri O
adati O
sizichedwa O
kukula O
komanso O
zimapirira O
ku O
matenda O
. O
Amene O
akuweta O
nkhuku O
za O
Mikolongwe O
adati O
si O
zibwerera O
pamsika O
komanso O
kuweta O
kwake O

nkosavuta O
. O
Kwa O
alimi O
a O
nkhanga O
, O
phindu O
lalikulu O
ndi O
lakuti O
zimaikira O
mazira O
ambiri600 O
pachaka O
, O
zomwe O
si O
zingatheke O
ndi O
ziweto O
zina O
za O
mtunduwu O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Alimi O
adalimbikitsidwa O
kupewa O
matope O
mmakola O
awo O
Malangizo O
paulimi O
Kadaulo B-PER
pankhani O
yosunga O
mbewu O
adalangiza O
alimi O
kupewa O
kusunga O
chimanga O
chawo O
mnkhokwe O
za O
nsungwi O
poopetsa O
anankafumbwe O
. O
Iye O
adati O
chimanga O
chikatha O
, O
nankafumbwe O
amadya O
nsungwi O
ndipo O
mlimi O
akadzaika O
chimanga O
china O
nankafumbwe O

amapeza O
chochecheta O
. O
Alangizi O
enanso O
adatambasula O
za O
kufunika O
kukolola O
madzi O
pamene O
mvula O
yagwa O
komanso O
kuonetsetsa O
kuti O
akupeza O
mbewu O
ndi O
zina O
zofunikira O
paulimi O
nthawi O
yabwino O
. O
Adalangizanso O
alimi O
kukhala O
pagulu O
kuti O
asamavutike O
polandira O
ulangizi O
ngakhalenso O
kupeza O
misika O
. O

Patsogolo O
ndi O
ziweto O
Alimi O
a O
mmadera O
ena O
mdziko O
muno O
adanenetsa O
kuti O
akusimba O
lokoma O
ndi O
ngombe O
za O
mkaka O
pamene O
adayamba O
kutsatira O
malangizo O
monga O
kusamalira O
makola O
, O
kufutsa O
nsipu O
, O
kubzala O
nsenjere O
, O
kuteteza O
matenda O
ndi O
zina O
zotero O
. O
Ndipo O
ena O
adati O
iwo O
koma O
akalulu O
amene O
akuthana O
ndi O
mavuto O
a O
kusintha O
kwa O
nyengo O
chifukwa O
chakudya O
chawo O
sichisowa O

. O
Kwa O
ena O
, O
kuweta O
nkhumba O
ndiye O
tsogolo O
labwino O
pomwe O
alangizi O
adanenetsa O
kuti O
kukhala O
ndi O
makola O
ouma O
, O
kudyetsa O
bwino O
, O
ndiye O
tsogolo O
lokoma O
la O
ulimiwu O
. O
Alimi O
ena O
adati O
koma O
mbuzi O
ndiye O
tsogolo O
labwino O
chifukwa O
sizivuta O
kudyetsa O
komanso O
matenda O
ndi O
ochepa O
. O

Zipani O
zikufuna O
machawi O
pa O
chisankho O
Zipani O
zandale O
zati O
bungwe O
loyendetsa O
zisankho O
la O
Malawi B-ORG
Electoral I-ORG
Commission I-ORG
( O
MEC B-ORG
) O
lichititse O
msanga O
chisankho O
chobwereza O
kudera O
la O
kummwera O
cha O
ku O
mmawa B-DATE
kwa O
Lilongwe B-LOC
kuti O
anthu O
akuderari O
akhale O
ndi O
phungu O
owayimirira O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
. O

Izi O
zikutsatira O
chigamulo O
cha O
bwalo O
lalikulu O
la O
apilo O
kuti O
chisankho O
cha O
phungu O
wa O
deralo O
chichitikenso O
litaunika O
dandaulo O
la O
yemwe O
ankayimirira O
chipani O
cha O
Malawi B-ORG
Congress I-ORG
Party I-ORG
( O
MCP B-ORG
) O
Ulemu B-PER
Msungama I-PER
kuti O
chisankhocho O
sichidayende O
bwino O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Sipikala O
wa O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
Richard B-PER
Msowoya I-PER
watsimikiza O
kuti O
kutsatira O
chigamulochi O
, O
deralo O
tsopano O
lilibe O
phungu O
. O

Bwalo O
lomwe O
lagamula O
ndi O
lalikulu O
mdziko O
muno O
kutanthauza O
kuti O
kulibenso O
komwe O
nkhaniyo O
ingalowere O
. O
Apa O
, O
zikutanthauza O
kuti O
kuderako O
kulibe O
phungu O
nchifukwa O
chake O
kuchitikenso O
chisankho O
, O
adatero O
Msowoya B-PER
. O

Pachisankho O
cha O
pa O
20 B-DATE
May I-DATE
, I-DATE
204 I-DATE
, O
bungwe O
la O
Mec B-ORG
lidalengeza O
kuti O
Bentley B-PER
Namasasu I-PER
yemwe O
ankayimira O
chipani O
cha O
Democratic B-ORG
Progressive I-ORG
Party I-ORG
( O
DPP B-ORG
) O
ndiye O
adapambana O
koma O
Msungama B-PER
adakamangala O
kubwalo O
la O
milandu O
za O
chigamulochi O
. O

Wachiwiri O
kwa O
mlembi O
wa O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
Eisenhower B-PER
Mkaka I-PER
adati O
bungwe O
la O
MEC B-ORG
lisakoke O
nkhaniyo O
koma O
kuthamangitsa O
chisankhochi O
kuti O
anthu O
a O
mderalo O
akhale O
ndi O
phungu O
owayimilira O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
. O
Mneneri O
wa O
chipani O
cha O
Peoples B-ORG
Party I-ORG
( O
PP B-ORG
) O
Noah B-PER
Chimpeni I-PER
adati O
MEC B-ORG
iyambirepotu O
kusakasaka O
ndalama O
zopangitsira O
chisankhochi O
mawu O
omwe O
adagwirizana O
ndi O
a O
mneneri O
wa O

chipani O
cha O
UDF B-ORG
Ken B-PER
Ndanga I-PER
. O

Apa O
MEC B-ORG
iyambiretu O
kusakasaka O
ndalama O
zopangitsira O
chisankhochi O
munthawi O
yake O
kuti O
ikwaniritse O
ntchito O
yake O
malingana O
ndi O
malamulo O
, O
adatero O
Ndanga B-PER
. O

Chikalata O
chomwe O
MEC B-ORG
idatulutsa O
Lachitatu B-DATE
, O
chidati O
pali O
z O
ofunika O
kutsata O
chisankhochi O
chisadachitike O
. O

Aka O
kakhala O
koyamba O
kuti O
chisankho O
cha O
mtundu O
uwu O
chichitike O
mumbiri O
ya O
Malawi B-LOC
. O
Motero O
, O
tikuyenera O
kuunika O
bwino O
chigamulochi O
ndi O
malamulo O
oyendetsera O
chisankho O
kuti O
akutinji O
, O
chidatero O
chikalatacho O
. O

Mneneri O
wa O
bungwelo O
Sangwani B-PER
Mwafulirwa I-PER
adati O
malamulo O
sanena O
nthawi O
yeniyeni O
yofunika O
kutenga O
kuti O
chisankho O
chotere O
chichitike O
ndipo O
mmalo O
mwake O
akhoza O
kugwiritsa O
ntchito O
lamulo O
lomwe O
limati O
pasadathe O
masiku O
60 O
. O

Mwafulirwa B-PER
adatinso O
mwa O
zina O
, O
bungweri O
likufunika O
kuti O
lisake O
ndalama O
zopangitsira O
chisankhochi O
chifukwa O
mundondomeko O
ya O
chuma O
ya O
2016 B-DATE
mpaka O
2017 B-DATE
mulibe O
pologalamu O
yachisankhochi O
. O

MOYO O
UKUTHINA O
Amalawi O
ena O
ati O
mavuto O
ankitsa O
ndipo O
akusowa O
mtengo O
wogwira O
pamene O
akadaulo O
a O
zachuma O
akuti O
mavutowa O
afikanso O
pena O
chifukwa O
cha O
njala O
imene O
ili O
mdziko O
muno O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
William B-PER
Joseph I-PER
wa O
kwa O
Manaseh B-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
, O
yemwe O
ndi O
mmodzi O
mwa O
Amalawi O
62 O
mwa O
100 O
alionse O
amene O
amapeza O
ndalama O
zosaposa O
K710 O
patsiku O
, O
kapena O
K21 O
0 O
pamwezi O
adati O
madzi O
afika O
mkhosi O
. O

Ngakhale O
boma O
lidakhazikitsa O
kuti O
ogwira O
ntchito O
asamalandire O
ndalama O
zochepera O
K20 O
0 O
pamwezi O
, O
Joseph B-PER
yemwe O
amagwira O
ntchito O
yaulonda O
, O
amalandira O
K15 O
0 O
pamwezi O
. O

Bambo O
wa O
mwana O
mmodziyo O
adati O
: O
Mavuto O
alipo O
. O
Tikukhala O
nyumba O
ya O
K6 O
500 O
pamwezi O
, O
kusonyeza O
kuti O
K8 O
500 O
yotsalirayo O
ndiyo O
timagwiritsa O
ntchito O
pogula O
ufa O
wa O
mmawokumani O
, O
ndiwo O
ndi O
sopo O
. O
Ndiye O
tikumva O
kuti O
pakufunika O
ndalama O
zoposa O
K100 O
0 O
pamwezi O
kuti O
moyo O
uziyenda O
bwino O
. O
Ha O
! O
Malinga O
ndi O
iye O
, O
kudya O
ndi O
kawiri O
patsiku O
basi O

pofuna O
kukokera O
. O

Umphawi O
wafika O
pena O
Pambali O
pa O
mkazi O
wake O
, O
yemwe O
sagwira O
ntchito O
, O
banja O
lake O
limasunganso O
mwana O
wina O
, O
kusonyeza O
kuti O
nyumbayo O
muli O
anthu O
anayi O
. O
Iye O
adati O
vuto O
ndi O
lakuti O
onsewo O
maso O
amakhala O
pa O
iye O
, O
kaamba O
koti O
sakwanitsa O
kupeza O
mpamba O
kuti O
mkazi O
wakeyo O
ayambe O
bizinesi O
. O

Mwayi O
wake O
mwana O
wanga O
ali O
kusukulu O
ya O
pulaimale O
yomwe O
ndi O
yaulere O
. O
Khumbo O
langa O
nkuti O
nditapeza O
ndalama O
pafupifupi O
K50 O
0 O
ndipite O
kumudzi O
kukakhala O
apo O
ayi O
mwina O
ndiyambe O
bizinesi O
ngatitu O
ingakhale O
yaphindu O
, O
adatero O
Joseph B-PER
. O

Naye O
Bridget B-PER
Yonasi I-PER
, O
wa O
kwa O
Che B-LOC
Mussa B-PER
mumzinda O
omwewu O
, O
zinthu O
zaima O
makamaka O
chifukwa O
thobwa O
limene O
amagulitsa O
silikuyenda O
malonda O
kaamba O
ka O
chisanu O
chimene O
chabukachi O
. O
Iye O
wati O
akuvutika O
kupeza O
chakudya O
, O
ngakhalenso O
kulipirira O
sukulu O
mwana O
wake O
amene O
ali O
Fomu O
3 O
kusukulu O
ya O
sekondale B-ORG
ya I-ORG
Namiwawa I-ORG
. O
Fizi O
kusukuluyo O
ndi O
K5 O
500 O
. O

Yonasi B-PER
adati O
ngakhale O
wayamba O
ntchito O
yogulitsa O
mgolosale O
komwe O
akulandira O
K10 O
0 O
pamwezi O
, O
moyo O
ukadali O
kuthina O
. O
Timagona O
ndi O
njala O
nthawi O
zambiri O
chifukwa O
chosowa O
ndalama O
zogulira O
chakudya O
. O
Ndimakhala O
nyumba O
ya O
K5 O
0 O
koma O
ndatulukamo O
chifukwa O
imadula O
ndipo O
ndalowa O
ya O
K3 O
0 O
. O
Konsekotu O
nkuyesayesa O
kuti O
tidye O
komanso O
kupeza O
zofuna O
za O
anawa O
, O

adatero O
iye O
. O

Nkhawazi O
zikudza O
pomwe O
bungwe O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Social I-ORG
Concern I-ORG
( O
CfSC B-ORG
) O
, O
limene O
mwezi O
ndi O
mwezi O
limatulutsa O
ndalama O
zimene O
zimafunika O
kuti O
munthu O
akhale O
pabwino O
, O
lati O
ngakhale O
ndalamazo O
zidatsikirako O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
June I-DATE
, O
anthu O
olandira O
ndalama O
zochepa O
kwambiri O
ngati O
Joseph B-PER
ndi O
Yonasi B-PER
adakali O
pamoto O
. O

Malingana O
ndi O
chikalata O
cha O
CfSC B-ORG
, O
ndalama O
zofunika O
pamwezi O
pogulira O
zakudya O
ndi O
zina O
zofunika O
pamoyo O
zidatsika O
kuchoka O
pa O
K166 O
597 O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
May I-DATE
kufika O
pa O
K165 O
660 O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
June I-DATE
. O

CfSC B-ORG
idati O
nkofunika O
kuti O
boma O
lilimbikitse O
ulangizi O
kwa O
alimi O
kuti O
dziko O
lizikhala O
ndi O
chakudya O
chokwanira O
chifukwa O
njala O
ndi O
umphawi O
zimayendera O
limodzi O
. O
Bungwelo O
lidalimbikitsanso O
boma O
kuti O
lizilimbikitsa O
Amalawi O
kukhala O
ndi O
njira O
zopezera O
ndalama O
, O
mmalo O
mowazoloweza O
kuwapatsa O
zinthu O
zaulere O
. O

Katswiri O
wa O
zachuma O
kusukulu O
ya O
ukachenjede O
ya O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
, O
Ben B-PER
Kaluwa I-PER
adati O
kutsika O
kwa O
ndalama O
zomwe O
anthu O
angagwiritse O
ntchito O
pamwezi O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
June I-DATE
si O
zodabwitsa O
chifukwa O
nthawiyi O
Amalawi O
amakhala O
atakolola O
. O

Apa O
timayembekezera O
kuti O
ndalamayi O
imatsika O
kumene O
, O
koma O
taonani O
momwe O
yatsikira O
, O
palibe O
chiyembekezo O
apa O
kuti O
zinthu O
zikhala O
bwino O
. O
Ikadakhala O
kuti O
ndalamayi O
yacheperatu O
mwina O
tikadasangalala O
, O
koma O
apa O
yangotsika O
ndi O
ndalama O
yosaposa O
K1 O
0 O
. O
Palibe O
chimwemwe O
, O
adatero O
Kaluwa B-PER
. O

Iye O
wati O
pano O
tili O
mu O
July B-DATE
kusonyeza O
kuti O
zinthu O
zayambanso O
kukwera O
mtengo O
chomwe O
ndi O
chiopsezo O
kwa O
Amalawi O
chifukwa O
zinthu O
zifika O
poliritsa O
miyezi O
ikubwerayi O
. O

Kaluwa B-PER
adati O
Amalawi O
ambiri O
sapeza O
ndalama O
yoposa O
K50 O
0 O
pamwezi O
ngakhale O
zoloserazo O
zikukamba O
ndalama O
yoposa O
K100 O
0 O
. O

Izi O
zikutanthauza O
kuli O
mavuto O
, O
ndipo O
tikuloweratu O
anthu O
alira O
koopsa O
chifukwa O
zinthu O
zikukwera O
mtengo O
tsiku O
lililonse O
komanso O
mtengo O
wa O
thumba O
la O
chimanga O
wakwera O
kwambiri O
, O
adaonjezera O
motero O
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
loona O
za O
momwe O
chuma O
chikuyendera O
la O
Malawi B-ORG
Economic I-ORG
Justice I-ORG
Network I-ORG
( O
Mejn B-ORG
) O
Dalitso B-PER
kubalasa I-PER
adati O
mavuto O
onsewa O
akudzanso O
chifukwa O
dziko O
lino O
silikupanga O
katundu O
ochuluka O
. O

Katundu O
wopangidwa O
mdziko O
amayenera O
kukhala O
ochuluka O
kuposa O
amene O
akumufuna O
kuti O
mtengo O
ukhale O
wabwino O
. O
Bungwe O
la O
United B-ORG
Nations I-ORG
( O
UN B-ORG
) O
linkawerengera O
kuti O
anthu O
amene O
amagwiritsa O
ntchito O
ndalama O
yosposa O
K710 O
patsiku O
ndiye O
kuti O
ali O
paumphawi O
ndipo O
onani O
lero B-DATE
ndi O
Amalawi O
angati O
akugwiritsa O
ntchito O
ndalama O
yotere O
? O
Mupeza O
kuti O
ndi O
ochepa O
, O
adatero O
Kubalasa B-PER

. O

Tsala O
bwino O
2016 B-DATE
Pamene O
tikutsendera O
chaka B-DATE
cha I-DATE
2016 I-DATE
, O
akadaulo O
ena O
pandale O
ati O
zochitika O
mchakachi O
zikutsimikiza O
kuti O
Amalawi O
akuchenjera O
ndiye O
andale O
asamale O
mu O
2017 B-DATE
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Akadanena O
izi O
kaamba O
ka O
mipungwepungwe O
imene O
idagwedeza O
zipani O
za O
ndale O
, O
kulephera O
kwa O
zipani O
zina O
pa O
zisankho O
zapadera O
zimene O
zidalipo O
komanso O
misamuko O
imene O
idagundika O
mu O
2016 B-DATE
. O

Katswiri O
wa O
za O
ndale O
kusukulu O
ya O
ukachenjede O
ya O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
, O
Boniface B-PER
Dulani I-PER
, O
adati O
zochitika O
pa O
dale O
mchakachi O
ndi O
chenjezo O
kwa O
andale O
kuti O
aunike O
bwino O
khalidwe O
lawo O
madzi O
asadafike O
mkhosi O
. O

Masiku O
ano O
anthu O
adachangamuka O
ndipo O
safuna O
kugwiritsidwa O
ntchito O
nkutayidwa O
. O
Mikangano O
imene O
idabuka O
mzipani O
komanso O
zotsatira O
za O
chisankho O
, O
muona O
kuti O
ngakhale O
andale O
samayembekezera O
kuti O
zingayende O
choncho O
, O
adatero O
Dulani B-PER
. O

Mchakachi B-DATE
mudali O
chisankho O
chapadera O
Iye O
adati O
kale O
Amalawi O
ankatsatira O
ndale O
zofumbatitsana O
koma O
adazindikira O
kuti O
ndale O
zotere O
zimangowaphwanyira O
ufulu O
osankha O
atsogoleri O
. O

Mkulu O
wa O
Malawi B-ORG
Electoral I-ORG
Support I-ORG
Network I-ORG
( O
Mesn B-ORG
) O
Steve B-PER
Duwa I-PER
adati O
nthawi O
yakwana O
yoti O
a O
ndale O
ayambe O
kudziyika O
mgulu O
la O
ena O
onse O
osati O
kudzipatula O
. O

Iye O
adaonjeza O
kuti O
mikangano O
ina O
mzipani O
imayamba O
kaamba O
ka O
njala O
yofuna O
maudindo O
ndiye O
atsogoleri O
a O
zipani O
azigonjerana O
nkutsatira O
zomwe O
zamangidwa O
kumsonkhano O
waukulu O
wa O
zipani O
zawo O
. O

Chipani O
cha O
MCP B-ORG
chidagwedezeka O
ndi O
mikangano O
mpaka O
akuluakulu O
ena O
adachotsedwa O
pomwe O
ena O
adaimikidwa O
. O
Mikanganoyo O
idayamba O
ndi O
apampando O
a O
makomiti O
a O
mmaboma O
omwe O
posakondwa O
ndi O
kusinthidwa O
kwa O
maudindo O
ena O
a O
mukomiti O
yaikulu O
, O
adatengera O
chipanichi O
kukhoti O
pofuna O
kukakamiza O
chipani O
kupangitsa O
msonkhano O
waukulu O
wosankha O
maudindo O
. O

Chipanicho O
chidachotsa O
mmodzi O
mwa O
mizati O
yake O
, O
Felix B-PER
Jumbe I-PER
yemwe O
ndi O
phungu O
wapakati O
mboma O
la O
Salima B-LOC
pamodzi O
ndi O
akuluakulu O
ena O
monga O
wapampando O
wa O
mchigawo O
cha O
kummwera O
Chatinkha B-PER
Chidzanja I-PER
- I-PER
Nkhoma I-PER
ndi O
Azam B-PER
Mwale I-PER
. O

MCP B-ORG
idaimitsa O
akuluakulu O
Jessie B-PER
Kabwira I-PER
phungu O
wa O
ku O
Salima B-LOC
yemwe O
panthawiyo O
anali O
mneneri O
wachipani O
komanso O
mzati O
wina O
wa O
chipanicho O
Joseph B-PER
Njobvuyalema I-PER
. O

Nako O
ku O
Peoples B-ORG
Party I-ORG
( O
PP B-ORG
) O
, O
kudali O
kusamvana O
kwa O
mchipanicho O
kudayamba O
kaamba O
ka O
kubindikira O
kwa O
mtsogoleri O
wake O
Joyce B-PER
Banda I-PER
kumaiko O
akunja O
. O

Kusowa O
kwa O
Banda B-PER
kudabweretsa O
mikangano O
yolimbirana O
utsogoleri O
mchipanichi O
ndipo O
pomwe O
iye O
adasankha O
phungu O
wa O
kumwera O
kwa O
boma O
la O
Salima B-LOC
Uladi B-PER
Mussa I-PER
kukhala O
wogwirizira O
utsogoleri O
wa O
chipanichi O
, O
akuluakulu O
ena O
sadagwirizane O
nazo O
. O

Mmodzi O
mwa O
akuluakuluwo O
, O
Christopher B-PER
Mzomera I-PER
Ngwira I-PER
yemwe O
ndi O
woyanganira O
chipanichi O
mchigawo O
cha O
kumpoto O
adati O
njira O
yomwe O
Banda B-PER
amatsata O
poyendetsa O
chipanicho O
idali O
yosokonekera O
ndipo O
iye O
adati O
kudali O
bwino O
mtsogoleriyo O
akadatula O
pansi O
udindo O
wake O
kuti O
chipanichi O
chione O
njira O
zina O
. O

Akuluakulu O
ena O
a O
chipanicho O
, O
kuphatikizapo O
yemwe O
adaima O
ndi O
Banda B-PER
pachisankho O
, O
Sosten B-PER
Gwnegwe I-PER
komanso O
Brown B-PER
Mpinganjira I-PER
atuluke O
mchipanicho O
. O

Naye O
mneneri O
wa O
chipanicho O
Ken B-PER
Msonda I-PER
adatuluka O
PP B-ORG
mu O
September B-DATE
. O
Iye O
adakalowa O
DPP B-ORG
. O

Anatchezera B-PER
Ndimufunsirebe O
? O
Ndine O
mnyamata O
wa O
mu O
Lilongwe B-LOC
ndipo O
ndidagwa O
mchikondi O
ndi O
msungwana O
wina O
. O
Ndakhala O
ndikuponya O
mawu O
kwa O
iye O
koma O
iyeyo O
amayankha O
moti O
savomera O
kapena O
kundikana O
. O
Kodi O
ndipitirizebe O
kumufunsira O
? O
Ndithndizeni O
ndazunzika O
maganizo O
. O

B O
, O
Lilongwe B-LOC
. O

Zikomo O
B B-PER
, O
Ndikuyankha O
molingana O
ndi O
kuti O
siunandiuze O
kuti O
wakhala O
nthawi O
yaitali O
bwanji O
ukuyesa O
mwayi O
wako O
. O

Zikuoneka O
kuti O
msungwanayo O
sanapange O
chiganizo O
chokulola O
kapena O
kukukana O
. O
Nthawi O
zambiri O
msungwana O
akakhala O
mmalingaliro O
otero O
nchifukwa O
chakuti O
akukukayikira O
. O
Chikaikochi O
chikudza O
chifukwa O
pali O
zina O
zimene O
adamva O
za O
iwe O
ndiye O
akadali O
kulingalira O
kuti O
apange O
chisankho O
payekha O
. O

Komanso O
iweyo O
mwina O
chidwi O
chako O
ukungoonetsa O
kuti O
ukumufuna O
. O
Tsono O
akalola O
, O
chotsatira O
chidzakhala O
chiyani O
? O
Mwinatu O
msungwanayo O
malingaliro O
ake O
ndi O
akuti O
akufuna O
kupeza O
mwamuna O
wa O
banja O
pamene O
iwe O
ukungoonetsa O
zizindikiro O
za O
chibwenzi O
basi O
. O

Pomaliza O
ndiyenera O
kukuuza O
kuti O
ngati O
wayesa O
kumufunsira O
koma O
siukulandira O
yankho O
loyenera O
, O
bwanji O
osayamba O
wakhala O
mnzake O
nkumacheza O
zina O
ndi O
zina O
? O
Akuyenera O
kukumvetsetsa O
kaye O
kuti O
umaganiza O
chiyani O
, O
nanga O
umafuna O
chiyani O
asanakulole O
. O
Izo O
ndiye O
udziwe O
. O

Mbali O
inayi O
, O
ungodziwanso O
kuti O
fupa O
lokakamoza O
limaswa O
mphika O
choncho O
ngati O
watha O
nthawi O
yaitali O
ukuyendera O
, O
ndi O
bwino O
kuyangana O
kwina O
. O
Nthawi O
siyibwerera O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Wokwatira O
wandipatsa O
mimba O
Zikomo O
Gogo O
, O
Ndinapanga O
chibwenzi O
ndi O
mwamuna O
wina O
amene O
ankaonetsa O
Chikondi O
kwambiri O
pa O
ine O
. O

Izi O
zili O
choncho O
, O
mwamunayo O
sanandiuze O
kuti O
ndiwokwatuira O
koma O
nditamva O
kwa O
ena O
ndidamufunsa O
adayankha O
kuti O
akufuna O
kumusiya O
ndipo O
andikwatira O
ineyo O
. O

Inetu O
ndili O
pasukulu O
ndipo O
zisanatheke O
zoti O
andikwatirezo O
, O
wandipatsa O
mimba O
pano O
akuti O
ndizikhala O
kwathu O
ndipo O
azingondithandiza O
. O

Kodi O
ndipange O
bwanji O
pamenepa O
. O

VD O
, O
Chiradzulu B-LOC
. O

VD O
, O
Ndi O
ambiri O
asungwana O
ndi O
amayi O
amene O
ali O
ndi O
nkhani O
zotere O
. O
Zagwa O
zatha O
, O
ukuyenera O
kuyangana O
kutsogolo O
. O

Pali O
zinthu O
ziwiri O
zimene O
ndingakulangize O
. O
Choyamba O
, O
udziwe O
kuti O
ngati O
wakupatsa O
mimba O
, O
nkhaniyi O
ukuyenera O
kuitengera O
kukhoti O
la O
majisitileti O
. O
Malamulo O
atsopano O
a O
ukwati O
akusonyezeratu O
kuti O
wopereka O
mimba O
nkuthawa O
akuyenera O
kubweretsedwa O
pamaso O
pa O
oweruza O
. O

Kukhotiko O
nkomwe O
akatambasule O
kuti O
akuyenera O
kukuthandiza O
motani O
. O

Chachiwiri O
chimene O
ndinganena O
nchakuti O
usataye O
mtima O
kulekeza O
sukulu O
panjira O
chifukwa O
uli O
ndi O
pathupi O
. O
Osataya O
pathupipo O
monga O
ena O
angaganizire O
. O
Ukuyenera O
kukabereka O
ndipo O
ukalera O
ndi O
kuyamwitsa O
mwana O
wakoyo O
mwakathithi O
, O
udzabwerere O
kusukulu O
. O

Sukulu O
ndi O
tsogolo O
lako O
lowala O
ndipo O
udziwe O
kuti O
udzatha O
kuthandiza O
bwino O
mwana O
wakoyo O
moti O
bamboyo O
adzachita O
manyazi O
. O
Koma O
osaiwala O
kutengera O
nkhaniyi O
kukhoti O
. O

Andipatse O
mimba O
? O
Agogo O
, O
Ndinali O
ndi O
chibwenzi O
chimene O
ndakhala O
nacho O
zaka O
4 O
ndipo O
takhala O
tikugwirizana O
za O
ukwati O
. O

Koma O
posakhalitsapa O
anangosintha O
nkumanena O
kuti O
akufuna O
andipatse O
mimba O
koma O
adzandikwatira O
zaka O
ziwiri O
zikubwerazi O
. O
Kodi O
pamenepo O
pali O
chikondi O
? O
Chonde O
ndithandizeni O
. O

RC O
, O
Mzuzu B-LOC
. O

RC O
, O
Apa O
palibepo O
chikondi O
. O
Akupatse O
mimba O
ya O
chiyani O
? O
Adzakukwatira O
zaka O
ziwiri O
zikatha O
chifukwa O
chiyani O
? O
Zaka O
4 O
zonse O
zapitazo O
asanakukwatire O
akufuna O
chiyani O
? O
Udabwe O
nazo O
. O
Kodi O
anatu O
amayenera O
kukhala O
mphatso O
ya O
mbanja O
ngakhale O
ena O
angathe O
kukhala O
ndi O
chisankho O
chokhala O
ndi O
ana O
a O
mwamuna O
kapena O
mkazi O
amene O
sanakwatirane O
naye O
. O

Choti O
udziwe O
, O
amuna O
ena O
amangofuna O
kukupusitsa O
. O
Uyu O
akhoza O
kukhala O
mmodzi O
mwa O
amuna O
otere O
. O
Nanga O
mpaka O
kukuuza O
kuti O
akufuna O
kukupatsa O
mimba O
? O
Nkutheka O
iyeyo O
akuuzanso O
akazi O
ena O
atatu O
chimodzimodzi O
. O
Tsono O
udzatani O
nonse O
mukalolera O
kutenga O
mimba O
kuchoka O
kwa O
iye O
? O
Khala O
pansi O
, O
sunthapo O
phanzi O
asakutaire O
nthawi O
. O

Mmodzi O
adayenera O
kusiya O
ntchito O
Ku O
maintaviyu O
ndi O
komwe O
anthu O
amapezerako O
mwayi O
wa O
ntchito O
, O
koma O
kwa O
mtolankhani O
wa O
kanema O
ya O
Zodiak B-ORG
, O
mchigawo O
cha O
kumpoto O
Angela B-PER
Saidi I-PER
adapezerako O
mwayi O
wa O
banja O
. O

Zaka O
11 O
zadutsa O
tsopano O
kuchokera O
pomwe O
Saidi B-PER
adakumana O
ndi O
mwamuna O
wake O
Isaac B-PER
Banda I-PER
ku O
maintaviyu O
a O
uofesala O
a O
kadeti O
ku O
Salima B-LOC
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Isaac B-PER
ndi O
Angela B-PER
tsiku O
la O
ukwati O
wawo O
Malinga O
ndi O
Saidi B-PER
, O
awiriwa O
adali O
asilikali O
ku O
madera O
osiyana O
ndipo O
amakayesa O
mwayi O
wawo O
wokwera O
pantchito O
, O
pomwe O
Banda B-PER
adachita O
naye O
chidwi O
. O

Apa O
tidayamba O
kucheza O
ngati O
chinzake O
ndithu O
. O
Padalibenso O
maganizo O
oti O
tsiku O
lina O
anthu O
nkudzavina O
, O
adatero O
Saidi B-PER
. O

Iye O
adati O
mwa O
awiriwo O
, O
Banda B-PER
adakhonza O
maintaviyu O
ndipo O
adamutumiza O
ku O
Taiwan B-LOC
kukaphunzira O
za O
uofesala O
. O

Saidi B-PER
adati O
awiriwa O
amachezabe O
palamya O
komanso O
akabwera O
kumudzi O
patchuthi O
mpaka O
pomwe O
adamaliza O
maphunziro O
ake O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2010 I-DATE
. O

Kwa O
zaka O
5 O
tidali O
pa O
chinzake O
ndithu O
, O
kufikira O
pomwe O
adabwereratu O
ndipo O
ubwenzi O
wathu O
udayamba O
, O
adalongosola O
motero O
Saidi B-PER
. O

Iye O
adati O
apa O
mmodzi O
mwa O
iwo O
amayenera O
kusiya O
ntchito O
malinga O
ndi O
malamulo O
a O
asilikali O
oti O
bwana O
ndi O
juniyo O
sayenera O
kupanga O
chibwenzi O
. O

Malinga O
ndi O
Saidi B-PER
, O
iye O
monga O
juniyo O
, O
adazitaya O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2012 I-DATE
atagwirako O
kwa O
zaka O
10 O
. O

Phindu O
kawawa O
ndi O
ulimi O
wa O
tsabola O
Akulipirira O
ana O
awiri O
ku O
sekondale O
; O
wagula O
mbuzi O
19 O
ndi O
nkhuku O
30 O
. O
Njinga O
, O
ziwiya O
za O
pakhomo O
komanso O
banja O
lake O
silikugona O
ndi O
njala O
. O
Nkhani O
ya O
Jimmy B-PER
Maliwu I-PER
, O
mlimi O
wa O
tsabola O
ku O
Mulanje B-LOC
ndi O
chitsanzo O
kuti O
ulimi O
wa O
tsabolawu O
ndi O
kawawa O
. O
BOBBY B-PER
KABANGO I-PER
akucheza O
ndi O
mlimiyu O
: O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O

ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Maliwu O
: O
Ndidagulitsa O
mosavuta O
Wawa O
achikumbe O
Wawa O
, O
imani O
komweko O
musafike O
pafupi O
, O
kuno O
ndi O
kwa O
alimi O
okhaokha O
. O

Kuli O
chiyani O
mukuchita O
kukanizira O
? O
Tikusankha O
tsabola O
ndiye O
mphepo O
yake O
inuyo O
simungayandikire O
, O
mukuona O
aliyense O
akungoyetsemula O
. O

Ndiye O
tidziwanetu O
Ndine O
mlimi O
wa O
tsabola O
, O
dzina O
ndine O
Jimmy B-PER
Maliwu I-PER
wa O
mmudzi O
mwa O
Sazola B-LOC
kwa O
Senior O
Chief O
Mabuka B-PER
mboma O
la O
Mulanje B-LOC
. O

Mudayamba O
liti O
ulimiwu O
? O
Mu O
1999 B-DATE
ndi O
pamene O
ndidayamba O
kulima O
tsabola O
. O

Chidachitika O
nchiyani O
kuti O
muyambe O
ulimiwu O
? O
Pa O
nthawiyo O
nkuti O
ndikulima O
chimanga O
komanso O
mbewu O
zina O
. O
Ndiye O
ndinkafuna O
ndichite O
ulimi O
wina O
womwe O
ndizipezerapo O
ndalama O
. O
Apa O
ndi O
pamene O
ndidasankha O
tsabola O
. O

Chifukwa O
chiyani O
mudasankha O
ulimi O
wa O
tsabola O
? O
Ndinkafuna O
ulimi O
wa O
fodya O
, O
koma O
kuno O
sachita O
bwino O
. O
Ulimi O
wa O
tsabola O
ndi O
omwe O
ndidaona O
kuti O
akuphamo O
ndalama O
. O

Mudayamba O
bwanji O
? O
Ndidalima O
mizere O
yochepa O
, O
ndimafuna O
kuti O
ndione O
ngati O
ndingathe O
komanso O
ngati O
msika O
wake O
uchite O
bwino O
. O
Zidayenda O
koma O
osati O
kwambiri O
, O
ndidaikamo O
chidwi O
. O

Chidayenda O
nchiyani O
? O
Kumunda O
zidatheka O
komanso O
pamsika O
ndidagulitsa O
mosavutika O
ngakhale O
mtengo O
wake O
udali O
wolira O
. O

Mtengo O
udali O
bwanji O
? O
Ndidagulitsa O
K39 O
pa O
kilogalamu O
pamene O
alimi O
ena O
amagulitsa O
K50 O
. O

Kuchoka O
1999 B-DATE
kufika O
lero B-DATE
, O
ulimiwu O
ukuyenda O
bwanji O
? O
Mitengo O
ndiyo O
yakhala O
yovuta O
koma O
kumunda O
ndiye O
zonse O
zili O
bwino O
. O
Ndidaonjezera O
munda O
ndipo O
pano O
ndikulima O
wokula O
ndi O
mamita O
35 O
mulitali O
ndi O
17 O
mlifupi O
. O

Munda O
umenewu O
mukukolola O
wochuluka O
bwanji O
? O
Ndikumapeza O
tsabola O
makilogalamu O
150 O
ngati O
mvula O
yagwa O
bwino O
komanso O
ngati O
matenda O
sadafike O
. O

Chaka B-DATE
chatha I-DATE
zidayenda O
bwanji O
? O
Nanga O
pamsika O
padali O
bwanji O
? O
Chaka B-DATE
chatha I-DATE
ndidakumana O
ndi O
vuto O
la O
matenda O
ndiye O
ulimi O
udavuta O
moti O
ndidapeza O
makilogalamu O
45 O
okha O
chifukwa O
alangizi O
adafika O
mochedwa O
. O
Pamsika O
ndiye O
zidali O
bwino O
chifukwa O
amagula O
K2 O
500 O
pa O
kilogalamu O
. O

Ndi O
matenda O
ati O
amene O
adavuta O
? O
Tsabola O
amapanga O
zilonda O
komanso O
mitengo O
imauma O
. O
Zikatere O
zimakhala O
zovuta O
kuti O
abereke O
bwino O
. O
Panopa O
matendawa O
tawakonzekera O
chifukwa O
tidali O
ndi O
maphunziro O
a O
momwe O
tingathanirane O
ndi O
matendawa O
. O
Koma O
vuto O
lomwe O
lidalipo O
kuti O
tikumane O
ndi O
matendawo O
nchifukwa O
cha O
manyowa O
amene O
tidagwiritsira O
ntchito O
. O

Tsabola O
wakupindulirani O
bwanji O
? O
Muli O
ndalama O
, O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
ndidapeza O
K112 O
500 O
kuchokera O
mmakilogalamu O
45 O
amene O
ndidakolola O
. O
Ndagula O
mbuzi O
19 O
komanso O
nkhuku O
30 O
. O
Ndili O
ndi O
ana O
atatu O
, O
mmodzi O
ali O
Fomu O
2 O
wina O
4 O
ndi O
wina O
ali O
ku O
pulaimale O
. O
Onsewa O
ndalama O
zake O
zikuchokera O
mu O
tsabola O
. O
Sindinagonepo O
ndi O
njala O
chifukwa O
ulimiwu O
umandisuntha O
. O

Tifotokozereni O
za O
kumunda O
, O
kuli O
bwanji O
pano O
? O
Panopa O
tikuwokera O
pamene O
mitengo O
ya O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
tikuthyolera O
kuti O
ipange O
nthambi O
. O

Sankhani B-PER
Mkandawire I-PER
kulavula O
moto O
Sankhani B-PER
Mkango I-PER
Plus O
Mkandawire I-PER
adachoka O
ku O
Nyasa B-ORG
Big I-ORG
Bullets I-ORG
chaka B-DATE
chino I-DATE
kupita O
ku O
Tanzania B-LOC
komwe O
akusewera O
Mbeya B-ORG
FC I-ORG
. O
Iye O
adachoka O
limodzi O
ndi O
Owen B-PER
Chaima I-PER
ndipo O
ulendowo O
udali O
ndi O
zokamba O
zambiri O
. O
BOBBY B-PER
KABANGO I-PER
adacheza O
naye O
motere O
: O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Mkandawire B-PER
: O

Kumalankhulidwa O
zambiri O
Tidziwe O
mbiri O
ya O
Sankhani B-PER
Ndimachokera O
ku O
Dwangwa B-ORG
mboma O
la O
Nkhotakota B-LOC
. O

Ndine O
wachisanu O
mwa O
ana O
7 O
. O

Ndine O
wosakwatira O
koma O
posakhalitsapa O
mumva O
nthungululu O
. O
Ena O
amanditchula O
Mkango B-PER
Plus O
, O
dzinali O
adandipatsa O
ndi O
sapota O
wa O
Bullets B-ORG
ati O
chifukwa O
omwetsa O
zigoli O
amavutika O
akakumana O
nane O
. O

Ndidayamba O
kusewera O
Bullets B-ORG
mu O
2007 B-DATE
kuchokera O
ku O
Dwangwa B-ORG
United I-ORG
. O

Ndaseweranso O
Carara B-ORG
Kicks I-ORG
ku O
South B-LOC
Africa I-LOC
. O

Moyo O
uli O
bwanji O
ku O
Mbeya B-LOC
? O
Zonse O
zili O
bwino O
, O
moyo O
ndi O
choncho O
, O
pena O
ziwawe O
pena O
kukoma O
koma O
ndili O
bwino O
. O
Ku O
Mbeya B-LOC
ndikusewera O
pafupifupi O
masewero O
alionse O
. O

Kuchoka O
kwako O
ku O
Bullets B-ORG
padali O
zokamba O
zambiri O
, O
zidatere O
chifukwa O
chiyani O
? O
[ O
Waseka O
. O
. O
] O
Bobby B-PER
aliyense O
amanena O
choncho O
koma O
pamene O
ndimachoka O
ku O
Bullets B-ORG
nkuti O
atagula O
[ O
John B-PER
] I-PER
Lanjesi I-PER
, O
[ O
Emmanuel B-PER
] I-PER
Zoya I-PER
komanso O
adali O
ndi O
[ O
Miracle B-PER
] I-PER
Gabeya I-PER
omwe O
akadagwira O
ntchito O
yanga O
. O
Kumbukiranso O
adali O
ndi O
George B-PER
[ I-PER
Nyirenda I-PER
] O
. O
Ndidaona O
kuti O
idali O
nthawi O
yabwino O

kusuntha O
chifukwa O
ndakhala O
ndi O
timuyi O
ilibe O
kanthu O
mpaka O
pamene O
ndimachoka O
itapeza O
ndalama O
. O

Umawathawa O
anzakowa O
? O
Ayinso O
, O
koma O
kuona O
moyo O
wanga O
komanso O
kutimuko O
kumalankhulidwa O
zambiri O
zomwe O
zikadasokoneza O
tsogolo O
langa O
ndiye O
ndidafuna O
ndisunthe O
kuti O
ndikaone O
zina O
. O

Tinene O
kuti O
tcheya O
wakale O
Sam B-PER
Chilunga I-PER
ndiye O
adapangitsa O
? O
[ O
Waseka O
] O
Amene O
uja O
adali O
ndi O
masomphenya O
, O
sindingakuuzeni O
zambiri O
koma O
taganizani O
poyamba O
ndimalandira O
K33 O
0 O
ngati O
malipiro O
anga O
a O
pamwezi O
. O
Anthu O
amatamanda O
za O
luso O
langa O
koma O
kumaposedwa O
ndalama O
ndi O
wonenerera O
basi O
, O
zoona O
izi O
? O
Munthu O
uja O
adakweza O
malipiro O
ndiye O
padalakwika O
? O
Umadandaula O
kuti O

Chilunga B-PER
adachotsedwa O
? O
Ndizomvetsa O
chisoni O
kumene O
, O
tinene O
chilungamo O
Chilunga B-PER
adali O
kamuna O
. O
Adapeza O
ma O
sponsor O
, O
adakweza O
ndalama O
yolandira O
tikasewera O
gemu O
komanso O
simungamumve O
Chilunga B-PER
akulankhula O
mmanyuzipepala O
kupempha O
thandizo O
. O

Kodi O
ukudana O
ndi O
mtsogoleri O
wapanoyu O
Noel B-PER
Lipipa I-PER
? O
Sindikuteronso O
, O
koma O
Lipipa B-PER
adziwe O
kuti O
akuyenera O
kukhala O
wa O
mphamvu O
chifukwa O
[ O
Bullets B-ORG
] O
imakhala O
yosiirana O
. O
Aonetsetse O
kuti O
osewera O
akusangalala O
ndipo O
zikatere O
amupatsa O
zomwe O
akufuna O
, O
dzina O
lake O
litchulidwa O
paliponse O
chifukwa O
Chilunga B-PER
amaganizira O
osewera O
kwambiri O
. O

Chaponda B-PER
abapondaponda O
Mpungwepungwe O
omwe O
udayamba O
nkukayikirana O
pa O
kagulidwe O
ka O
chimanga O
ku O
Zambia B-LOC
, O
wafika O
pamponda O
chimera O
ndi O
kuchotsedwa O
kwa O
George B-PER
Chaponda I-PER
ngati O
nduna O
ya O
zamalimidwe O
. O

Mtsogoleri O
wadziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
adachotsa O
Chaponda B-PER
Lachitatu B-DATE
patangotha O
tsiku O
limodzi O
bungwe O
la O
apolisi O
ndi O
bungwe O
lothana O
ndi O
ziphuphu O
la O
Anti B-ORG
- I-ORG
Corruption I-ORG
Bureau I-ORG
atapeza O
K200 O
miliyoni O
ku O
nyumba O
ya O
ndunayo O
ku O
Area B-LOC
10 I-LOC
ku O
Lilongwe B-LOC
. O
Ndalamazo O
zidali O
K124 O
miliyoni O
, O
US O
$ O
57 O
200 O
( O
K42 O
miliyoni O
) O
ndi O
ndalama O
zina O
za O
ku O
South B-LOC
Africa I-LOC
ndi O
Botswana B-LOC
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Adachotsedwa O
: O
Chaponda B-PER
Sabata B-DATE
yatha I-DATE
, O
ACB B-ORG
idati O
ngakhale O
komiti O
imene O
Mutharika B-PER
adakhazikitsa O
kuti O
ifufuze O
Chaponda B-PER
, O
komanso O
komiti O
yapadera O
ya O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
adati O
ACB B-ORG
ndi O
apolisi O
afufuze O
Chaponda B-PER
, O
iwo O
adali O
atayamba O
kale O
kufufza O
nkhaniyo O
mu O
January B-DATE
. O

Izi O
zidadza O
pamene O
komiti O
yapadera O
ya O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
ndinso O
imene O
adakhazikitsa O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
zitalangiza O
apolisi O
ndi O
ACB B-ORG
kuti O
afufuze O
bwino O
Chaponda B-PER
pakukhudzidwa O
kwake O
pa O
nkhani O
yoti O
boma O
, O
kupyolera O
mu O
bungwe O
la O
Admarc B-ORG
, O
litagula O
chimanga O
mwachinyengo O
kuchokera O
ku O
Zambia B-LOC
. O

Chikalata O
chochokera O
kunyumba O
ya O
boma O
chidasonyeza O
kuti O
Mutharika B-PER
adachotsa O
Chaponda B-PER
, O
ndipo O
ntchito O
zake O
azigwira O
ndi O
Mutharika B-PER
. O

Pogwiritsa O
ntchito O
mphamvu O
zomwe O
malamulo O
amamupatsa O
, O
mtsogoleri O
wadziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
wachotsa O
George B-PER
Chaponda I-PER
yemwe O
adali O
nduna O
ya O
zamalimidwe O
, O
mthirira O
ndi O
chitukuko O
cha O
madzi O
paudindowu O
, O
chidatero O
chikalatacho O
. O

Ganizo O
lochotsa O
Chaponda B-PER
labwera O
patapita O
nthawi O
mabungwe O
ndi O
anthu O
osiyanasiyana O
kuphatikizapo O
zipani O
zotsutsa O
boma O
zikukakamiza O
boma O
kuti O
lichotse O
mkuluyu O
kutamveka O
kuti O
amakhudzidwa O
ndi O
zachinyengo O
zomwe O
zikuganiziridwa O
kuti O
zidachitika O
pa O
kagulidwe O
kachimanga O
. O

Poyamba O
, O
mabungwe O
ena O
adakatenga O
chiletso O
kukhothi O
choletsa O
Chaponda B-PER
kupita O
ku O
ofesi O
kwake O
kapena O
kugwira O
ntchito O
ngati O
nduna O
, O
pomwe O
Chaponda B-PER
adachotsedwa O
pampando O
wake O
wa O
mtsogoleri O
wa O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
. O

Zingapo O
zochititsa O
chidwi O
zachitika O
pankhaniyi O
, O
pomwe O
ngakhale O
bwalo O
la O
milandu O
lidalamula O
kuti O
Chaponda B-PER
asagwire O
ntchito O
ngati O
nduna O
, O
iye O
adapita O
mdziko O
la O
Germany B-LOC
. O
Komanso O
, O
pamene O
kafukufuku O
wa O
makomiti O
awiriwo O
adatuluka O
, O
ofesi O
ya O
Chaponda B-PER
ku O
Lilongwe B-LOC
idaotchedwa O
ku O
Lilongwe B-LOC
Lachitatu B-DATE
sabata I-DATE
yatha I-DATE
. O

Popitiriza O
kafukufuku O
wake O
, O
nthambi O
ACB B-ORG
ndi O
apolisi O
adapitanso O
kuofesi O
ya O
Admarc B-ORG
ndi O
Transglobe B-ORG
. O
Transglobe B-ORG
ikukhudzidwa O
ndi O
nkhaniyo O
chifukwa O
idapatsidwa O
mphamvu O
zogula O
chimanga O
ku O
Zambia B-LOC
, O
zimene O
makomiti O
adadzutsa O
nazo O
nsidze O
kuti O
mwina O
padayenda O
chinyengo O
. O

Katswiri O
wa O
zamalamulo O
Justine B-PER
Dzonzi I-PER
adauza O
wailesi O
ya O
Zodiak B-ORG
kuti O
malamulo O
a O
zakayendetsedwe O
ka O
ndalama O
mdziko O
muno O
salola O
munthu O
kusunga O
ndalama O
zakunja O
popanda O
chilolezo O
cha O
mkulu O
wa O
banki O
yaikulu O
ya O
Reserve B-ORG
Bank I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
. O

Iye O
adanena O
izi O
poyankha O
ngati O
Chaponda B-PER
adaswa O
malamulo O
posunga O
ndalama O
( O
za O
Malawi B-LOC
ndi O
zakunja O
) O
mnyumba O
mwake O
. O

Mitsinje O
isefukiranso O
chaka B-DATE
chinoazanyengo I-DATE
Nthambi O
yopima O
zanyengo O
ya O
mdziko O
muno O
ya O
Department B-ORG
of I-ORG
Climate I-ORG
Change I-ORG
and I-ORG
Meteorological I-ORG
Services I-ORG
( O
DCCMS B-ORG
) O
yati O
chaka B-DATE
chino I-DATE
kukhala O
kusefukira O
kwa O
madzi O
, O
maka O
kuchigawo O
cha O
Kummwera B-LOC
. O

Izi O
zalankhulidwa O
sabata B-DATE
yatha I-DATE
pamene O
nthambiyi O
idaitanitsa O
atolankhani O
kuwafotokozera O
momwe O
nyengo O
ya O
mvula O
iyendere O
chaka B-DATE
chino I-DATE
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Nthambiyi B-PER
yati O
pamene O
madera O
ena O
asowe O
mvula O
, O
madera O
okwera O
alandira O
mvula O
yoopsa O
yomwe O
ingachititse O
kuti O
kukhale O
kusefukira O
kwa O
madzi O
. O

Zopeza O
za O
nthambiyi O
, O
zikuonetsa O
kuti O
mwayi O
ndi O
waukulu O
kuti O
madera O
ambiri O
alandira O
mvula O
yoposera O
mlingo O
wake O
pamene O
ena O
alandira O
mvula O
ya O
mlingo O
wake O
ndi O
ena O
kusoweratu O
mvulayi O
. O

Nthambiyi O
yati O
pakati O
pa O
October B-DATE
ndi O
December B-DATE
, O
chigawo O
cha O
Kumpoto B-LOC
chili O
ndi O
mwayi O
waukulu O
wolandira O
mvula O
yabwino O
. O
Umu O
ndi O
momwenso O
zilili O
kuchigawo O
cha O
Kummwera B-LOC
koma O
mwayi O
wolandira O
mvula O
yambiri O
ndi O
wochuluka O
. O

Zoloserazi O
zikuti O
miyezi B-DATE
ya I-DATE
January I-DATE
ndi I-DATE
March I-DATE
, O
zigawo O
ziwirizi O
zidzalandira O
mvula O
yambiri O
, O
zomwe O
zikusonyezeratu O
kuti O
kusefukira O
kwa O
madzi O
chaka B-DATE
chino I-DATE
ndi O
nkhani O
yosayamba O
. O

Mneneri O
wa O
DCCMS B-ORG
, O
Ellina B-PER
Kululanga I-PER
, O
akuti O
nkhani O
ya O
kusefukira O
kwa O
madzi O
isachotsedwe O
chifukwa O
miyezi B-DATE
ya I-DATE
January I-DATE
ndi I-DATE
March I-DATE
ndiyo O
ikuopsa O
ndipo O
anthu O
akonzekere O
. O

Mbali O
yaikulu O
ya O
dziko O
lino O
ikuonetsa O
kuti O
ilandira O
mvula O
ya O
mlingo O
wake O
komanso O
kuposera O
apo O
, O
adatero O
. O

Chaka B-DATE
chatha I-DATE
mpaka O
kumayambiriro O
a O
chaka B-DATE
chino I-DATE
, O
ngakhale O
madera O
ambiri O
mvula O
sidagwe O
yokwanira O
, O
madzi O
osefulira O
adavuta O
kwina O
ndi O
kwina O
maka O
zigawo O
za O
Kumpoto B-LOC
( O
Mzuzu B-LOC
) O
komanso O
maboma O
a O
Chikwawa B-LOC
, O
Nsanje B-LOC
ndi O
Mulanje B-LOC
komwe O
anthu O
ena O
adataya O
miyoyo O
yawo O
komanso O
ziweto O
, O
nyumba O
ndi O
katundu O
zidakokoloka O
. O

Kulandira O
mwana O
ndi O
nkanulo O
Zikhulupiriro O
zina O
ukamva O
, O
mutu O
wake O
weniweni O
sowe O
. O
Pali O
zambiri O
zomwe O
makolo O
amakhulupilira O
paumoyo O
wa O
munthu O
kuyambira O
kubadwa O
mpaka O
kumwalira O
. O
Anthu O
ena O
akuti O
amakhulupirira O
kuti O
mwana O
akabadwa O
, O
pamafunika O
mwambo O
wa O
nkanulo O
ati O
kusonyeza O
kuti O
mwanayo O
walandiridwadi O
pakati O
pa O
abale O
. O
STEVEN B-PER
PEMBAMOYO I-PER

adacheza O
ndi O
mayi O
Miriam B-PER
Chongwe I-PER
a O
kwa O
mfumu O
yaikulu O
( O
T O
/ O
A O
) O
Maganga B-PER
mboma O
la O
Salima B-LOC
yemwe O
akufotokoza O
zambiri O
za O
mwambowu O
. O

Mayi O
Chongwe B-PER
( O
kumanja O
) O
kulongosola O
za O
mwambo O
wa O
nkanulo O
Mayi O
, O
ndati O
ndicheze O
nanu O
pa O
mwambo O
wa O
nkanulo O
. O
Mwambowu O
ndi O
wotani O
? O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Uwu O
ndi O
mwambo O
womwe O
umatsatidwa O
mwana O
akabadwa O
kusonyeza O
kuti O
abale O
ndi O
anthu O
pamudzipo O
amulandira O
ndipo O
ndi O
mmodzi O
wa O
iwo O
. O
Izi O
zimatanthauza O
kuti O

ndi O
mfulu O
kukhala O
ndi O
malo O
monga O
muja O
zikhalira O
ndi O
malo O
a O
banja O
chifukwa O
munthu O
wongobwera O
amavutika O
kupeza O
malo O
chifukwa O
palibe O
mizu O
yake O
yomwe O
angalondoloze O
. O

Mwambowu O
umayenda O
bwanji O
? O
Sikuti O
anthu O
amachita O
kusonkhana O
ngati O
momwe O
miyambo O
ina O
imakhalira O
, O
ayi O
. O
Chomwe O
chimachitika O
nchakuti O
mwana O
akabadwa O
, O
chinthu O
choyambirira O
nkudziwitsa O
abale O
, O
makamaka O
amalume O
ake O
kapena O
azakhali O
, O
omwe O
amakanena O
kwa O
amfumu O
kenako O
anthu O
amamasuka O
kupita O
kukaona O
mwanayo O
ndi O
kumupititsira O
mphatso O
ngati O
ali O
nazo O
. O

Mukati O
chinthu O
choyambirira O
mukutanthauzanji O
poti O
azaumoyo O
amati O
mwana O
akangobadwa O
, O
pompo O
ayamwe O
? O
Zimenezo O
nzoona O
koma O
apa O
tikukamba O
za O
mwambo O
. O
Umu O
ndimo O
makolo O
kalelo O
ankakhulupirira O
zinthu O
zisadayambe O
kusintha O
. O
Masiku B-DATE
ano I-DATE
miyambo O
yambiri O
ikutha O
pangonopangono O
chifukwa O
cha O
maphunziro O
, O
anthu O
adayamba O
kuzindikira O
kuti O
miyambo O
ina O
imaononga O
mmalo O
mokonza O

zinthu O
. O

Tsopano O
mukati O
nkanulo O
timadziwa O
tanthauzo O
lokanula O
koma O
apapa O
pali O
mgwirizano O
wanji O
ndi O
mwambo O
? O
Eya O
, O
ndimayembekezera O
funso O
limenelo O
. O
Kumbukani O
kuti O
ndati O
chimakhala O
chinthu O
choyambirira O
mwana O
akangobadwa O
ndiye O
kukanulako O
nkutsegula O
mwanayo O
kukamwa O
kuti O
akhoza O
kuyamwa O
chifukwa O
walandiridwa O
pakati O
pa O
mudzi O
ndi O
banja O
lomwe O
wabadwiralo O
. O

Inu O
mudachitapo O
mwambo O
umenewu O
? O
Mzaka O
za O
mmbuyomo O
nditangokwatiwa O
kumene O
koma O
kenako O
ndidazindikira O
kuti O
nkulakwa O
chifukwa O
chimakhala O
chilango O
kwa O
mwana O
. O
Mwachitsanzo O
, O
kumatheka O
kuti O
panthawi O
yomwe O
mwana O
wabadwa O
, O
palibe O
mayendedwe O
achangu O
malingana O
nkuti O
nthawiyo O
mauthenga O
amachita O
kukaperekedwa O
pakamwa O
kapena O
pakalata O
, O
foni O
kudalibe O
nthawi O
imeneyo O

ndiye O
mudikire O
munthu O
ayende O
kukapereka O
uthenga O
kuno O
mwana O
ali O
ndi O
njala O
. O

Koma O
madotolo O
ndi O
anamwino O
amadziwa O
kuti O
izi O
zikuchitika O
? O
Sindikudziwa O
koma O
zimachitika O
kwambiri O
chifukwa O
chochirira O
kwa O
azamba O
mmidzi O
. O
Mwina O
ndinene O
kuti O
kukhwefula O
ntchito O
za O
azamba O
ammidzi O
kudathandiza O
nawo O
kuchepetsa O
mwambo O
umenewu O
. O
Sindikukhulupirira O
kuti O
dotolo O
kapena O
namwino O
angalekerere O
izi O
zikuchitika O
. O

Pano O
zinthu O
zili O
motani O
? O
Panopa O
zinthu O
zili O
bwino O
chifukwa O
ndi O
maphunziro O
a O
zauchembere O
wabwino O
, O
anthu O
tidatsekuka O
mmaso O
. O
Mwina O
pena O
ndi O
pena O
zikhoza O
kumachitikabe O
poti O
uthenga O
umafika O
mosiyanasiyana O
koma O
nkhani O
yaikulu O
ndi O
yoti O
anthu O
ambiri O
adatsekuka O
mmaso O
chifukwa O
olo O
zokachirira O
kwa O
azamba O
ammidzi O
zidachepa O
. O

Afufuza O
za O
mkalabongo O
Zambiri O
zakhala O
zikukambidwa O
za O
mkalabongo O
, O
mowa O
waukali O
umene O
suchedwa O
kutenga O
amene O
akuumwa O
koma O
tsopano O
, O
makampani O
21 O
akufufuzidwa O
pamadandaulo O
amene O
Amalawi O
amakhala O
nawo O
. O

Msabatayi B-DATE
, O
bungwe O
loona O
za O
chilungamo O
pa O
malonda O
la O
Competition B-ORG
and I-ORG
Fair I-ORG
Trade I-ORG
Commission I-ORG
( O
CFTC B-ORG
) O
lidatulutsa O
chikalata O
chopempha O
Amalawi O
kupereka O
madandaulo O
awo O
pa O
makampani O
otcheza O
mkalabongowo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Akuluaku O
a O
mabungwe O
amene O
akhala O
akulimbana O
ndi O
mowawo O
, O
umene O
poyamba O
unkatchedwa O
kuti O
masacheti O
, O
akondwa O
chifukwa O
CFTC B-ORG
ikufufuza O
makampaniwo O
. O
CFTC B-ORG
idakhazikitsidwa O
ndi O
malamulo O
oteteza O
ogula O
mdziko O
lino O
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
Young B-ORG
Achievers I-ORG
for I-ORG
Development I-ORG
( O
YAD B-ORG
) O
Jefferson B-PER
Milanzi I-PER
adati O
nkhaniyi O
tsopano O
ikusongola O
ndipo O
izi O
zimayenera O
kuchitika O
padzana O
. O

Dziko O
la O
Malawi B-LOC
ndi O
lalingono O
kwambiri O
choncho O
nzodabwitsa O
kuti O
tili O
ndi O
makampani O
21 O
otcheza O
mowa O
umene O
waika O
miyoyo O
pachiswe O
, O
kusokoneza O
chitukuko O
komanso O
maphunziro O
. O
Iyi O
ndi O
nkhani O
yabwino O
, O
adatero O
Milanzi B-PER
. O

Iye O
adati O
kuchuluka O
kwa O
makampaniwo O
kukungosonyeza O
kuti O
amaika O
mtima O
pa O
ndalama O
zomwe O
amapeza O
, O
osati O
miyoyo O
ya O
Amalawi O
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
lothana O
ndi O
mankhwala O
wozunguza O
ubongo O
la O
Drug B-ORG
Fight I-ORG
Malawi I-ORG
, O
Nelson B-PER
Zakeyu I-PER
, O
wati O
mkalabongo O
ndi O
mowa O
womwe O
umafulidwa O
mosatsata O
ndondomeko O
popeza O
ukali O
wake O
umafika O
47 O
peresenti O
, O
omwe O
ndi O
wosavomerezeka O
ndi O
bungwe O
loona O
zaumoyo O
wa O
anthu O
padziko O
lonse O
la O
World B-ORG
Health I-ORG
Organisation I-ORG
( O
WHO B-ORG
) O
. O

Izi O
zikusemphananso O
ndi O
mfundo O
yachitatu O
ya O
chitukuko O
ya O
bungwe O
la O
United B-ORG
Nations I-ORG
makamaka O
gawo O
3 O
ndime O
3 O
. O
5 O
yomwe O
imalimbikitsa O
umoyo O
wabwino O
pothana O
ndi O
uchidakwa O
, O
kusuta O
fodya O
ndi O
zina O
. O

Akatswiri O
a O
zaumoyo O
a O
WHO B-ORG
omwe O
tikugwira O
nawo O
ntchito O
adatiuza O
kuti O
mowawu O
umaononga O
ubongo O
, O
mapapo O
, O
impso O
, O
komanso O
kulumalitsa O
nkhope O
, O
adatero O
Zakeyu B-PER
. O

Mkuluyu O
adati O
mkalabongo O
waika O
pachiopsezo O
miyoyo O
ya O
ana O
ndi O
achinyamata O
ambiri O
popeza O
umagulitsidwa O
mtengo O
wotsika O
woti O
aliyense O
atha O
kuufikira O
. O

Zakeyu B-PER
adati O
kafukufuku O
wa O
CFTC B-ORG
ateteza O
anthu O
ku O
mavuto O
omwe O
amadza O
akamwa O
mkalabongo O
. O

Kampani O
zambiri O
zimabisa O
ukali O
weniweni O
wa O
mowawu O
. O
Zotsatira O
za O
kafukufuku O
wa O
ophunzira O
a O
msukulu O
zaukachenjede O
za O
ku O
Norway B-LOC
ndi O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
mu O
2010 B-DATE
adaonetsa O
kuti O
achinyamata O
akusokonekera O
chifukwa O
cha O
mkalabongo O
. O

Malingana O
ndi O
kafukufukuyo O
, O
izi O
zikulimbikitsa O
umphawi O
mdziko O
muno O
chifukwa O
anthu O
omwe O
amamwa O
mowamu O
sakhala O
nzika O
zopanga O
ziganizo O
zothandiza O
potukula O
dziko O
, O
adatero O
Zakeyu B-PER
. O

Mchikalata O
chomwe O
CFTC B-ORG
yatulutsa O
ndipo O
chasayinidwa O
ndi O
mkulu O
wa O
bungweli O
, O
Wezi B-PER
Malonda I-PER
, O
chikuti O
CFTC B-ORG
yalandira O
madandaulo O
oti O
mowawu O
ulibe O
zizindikiro O
zovomerezeka O
ndi O
Malawi B-ORG
Bureau I-ORG
of I-ORG
Standards I-ORG
( O
MBS B-ORG
) O
. O

Izi O
zili O
choncho O
, O
zidakwa O
zina O
za O
ku O
Ndirande B-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
zauza O
Msangulutso B-ORG
kuti O
mowawu O
wasokoneza O
kwambiri O
miyoyo O
yawo O
. O

Bright B-PER
Katuli I-PER
, O
mmodzi O
mwa O
anyamata O
a O
pamsika O
wa O
Ndirande B-LOC
, O
adati O
amakonda O
kachasu O
poyerekeza O
ndi O
mkalabongo O
. O

Timamwa O
mkalabongo O
chifukwa O
chotsika O
mtengo O
, O
koma O
siwabwino O
. O
Mowa O
wina O
uliwonse O
umafuna O
kudyera O
, O
koma O
mkalabongo O
umachotsa O
chilakolako O
cha O
chakudya O
. O
Ichi O
nchifukwa O
chake O
ena O
amafa O
nawo O
. O

Munthu O
ukamwa O
mkalabongo O
amadzuka O
thupi O
likuphwanya O
, O
komanso O
ali O
ndi O
ludzu O
lofuna O
kumwa O
wina O
, O
adatero O
Katuli B-PER
. O

Ndemwene B-PER
Kazonde I-PER
ndi O
Moses B-PER
Kachisa I-PER
akugwirizana O
ndi O
Katuli B-PER
ndipo O
apempha O
boma O
kuti O
liletse O
mowawu O
popeza O
ukuononga O
anthu O
. O

Sungapeze O
zigubu O
za O
mkalabongo O
pamalo O
omwera O
mowa O
kaamba O
koti O
umagulitsidwa O
mwachinyengo O
. O
Tikungomwera O
ugonthi O
, O
kuipa O
kwake O
tikukuona O
. O

Mkalabongo O
ndi O
wautsiru O
moti O
panopa O
maso O
anga O
satha O
kuona O
bwino O
patali O
. O
Anzathu O
ena O
zochita O
nzobalalika O
pamene O
ena O
akulumala O
nkhope O
chifukwa O
cha O
mowawu O
, O
adateto O
Kachisa B-PER
. O

Mchikalatacho O
, O
Malonda B-PER
adati O
: O
Sitikunena O
kuti O
kampani O
zomwe O
tikufufuzazi O
zaphwanya O
malamulo O
. O
Tikufuna O
kupeza O
ngati O
madandaulo O
omwe O
talandira O
ali O
woona O
, O
komanso O
ngati O
kampanizo O
zikuphwanya O
malamulo O
. O
Tikufuna O
kupeza O
ngati O
mowawu O
ukuonononga O
miyoyo O
ya O
anthu O
, O
komanso O
tikufuna O
kudziwa O
ngati O
kampanizo O
zikutsatira O
ndondomeko O
zonse O
zotetezera O
miyoyo O
ya O
anthu O
. O

Kupezeka O
kwa O
chizindikiro O
cha O
MBS B-ORG
pamowa O
kumatsimikizo O
kuti O
mowawo O
wakwanitsa O
malamulo O
onse O
omwe O
boma O
lidaika O
pofuna O
kuteteza O
miyoyo O
ya O
anthu O
, O
yatero O
kalatayo O
. O

Mafumu O
sanunkha O
kanthu O
pandale O
Kafukufuku O
amene O
achita O
akadaulo O
a O
zandale O
mdziko O
muno O
wasonyeza O
kuti O
ngakhale O
mafumu O
ena O
amayesetsa O
kusanthula O
momwe O
Amalawi O
akuganizira O
pandale O
, O
Amalawi O
salabadira O
zonena O
za O
mafumuzo O
. O

Mmodzi O
mwa O
akatswiriwo O
, O
Happy B-PER
Kayuni I-PER
amene O
amaphunzitsa O
ukadaulo O
pandale O
ku O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
, O
adati O
zotsatira O
zimene O
adapeza O
adzazikhazikitsa O
pa O
17 B-DATE
March I-DATE
ku O
Sunbird B-ORG
Mount I-ORG
Soche I-ORG
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mafumu O
sayenera O
kuika O
mlomo O
pankhani O
za O
ndale O
Izi O
zikudza O
patangotha B-DATE
sabata I-DATE
kuchokera O
pamene O
anthu O
ena O
adakuwiza O
Paramount O
Lundu B-PER
pamaliro O
a O
mfumu O
Kabudula B-PER
ku O
Lilongwe B-LOC
pomwe O
mwa O
zina O
adati O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
chidalamulira O
dziko O
lino O
zaka O
31 O
ndipo O

sichidzalamulilanso O
kuchokera O
mu O
1994 B-DATE
pomwe O
chidachoka O
mboma O
. O
Lundu B-PER
adatinso O
chipani O
cha O
Democratic B-ORG
Progressive I-ORG
Party I-ORG
( O
DPP B-ORG
) O
ndicho O
chidzalamulire O
mu O
2019 B-DATE
. O

Koma O
polankhula O
ndi O
Tamvani B-ORG
, O
Kayuni B-PER
adati O
kafukufukuyo O
adapeza O
kuti O
mafumu O
amalemekezedwa O
ndi O
kukhulupiliridwa O
pankhani O
za O
miyambo O
yawo O
osati O
popanga O
ganizo O
la O
ndale O
. O

Tikatulutsa O
zotsatirazo O
, O
anthu O
adzadzionera O
okha O
kuti O
anthu O
amalemekeza O
ndi O
kukhulupilira O
mafumu O
pankhani O
za O
chikhalidwe O
chawo O
koma O
alibe O
chikoka O
pakapangidwe O
ka O
ganizo O
la O
munthu O
amene O
asankhe O
pa O
ndale O
, O
adatero O
Kayuni B-PER
. O

Kayuni B-PER
adakana O
kutambasula O
bwino O
kuti O
kafukufukuyu O
adamuchita O
nthawi O
yaitali O
bwanji O
, O
ndi O
anthu O
angati O
, O
njira O
yomwe O
adatsata O
pofunsa O
mafunso O
komanso O
mafunso O
amene O
amafunsidwa O
. O
Iye O
adati O
zonse O
adzazitambasula O
bwino O
akamukhazikitsa O
. O

Iye O
wati O
chanzeru O
chomwe O
mafumu O
angachite O
nkuphathirira O
ku O
udindo O
wawo O
ndi O
kumalimbikira O
ntchito O
yawo O
mmalo O
motaya O
nthawi O
ndi O
zandale O
powopa O
kutsukuluza O
ulemu O
omwe O
ali O
nawo O
. O

Pa O
zomwe O
mafumu O
ena O
akhala O
akunena O
kuti O
amayenera O
kukhala O
mbali O
yaboma O
, O
Kayuni B-PER
wati O
ichi O
nchilungamo O
chokhachokha O
koma O
waunikira O
kuti O
mpofunika O
kutanthauzira O
bomalo O
molondola O
. O

Mpofunika O
kutanthauzira O
bwinobwino O
liwu O
lakuti O
boma O
chifukwa O
mwina O
mafumu O
oterowo O
amaona O
ngati O
boma O
nchipani O
cholamula O
pomwe O
si O
choncho O
. O
Boma O
limagawidwa O
patatu O
: O
Mtsogoleri O
ndi O
nduna O
zake O
, O
aphungu O
a O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
komanso O
mabwalo O
oyendetsa O
. O

Akamati O
amakhala O
mbali O
ya O
boma O
, O
sakulakwa O
koma O
aziganizira O
tanthauzoli O
kuti O
iwo O
ngopanda O
mbali O
ndipo O
ntchito O
yawo O
nkutsogolera O
anthu O
awo O
pankhani O
zamakhalidwe O
ndi O
chitukuko O
. O
Ndale O
nza O
anthu O
ena O
, O
adatero O
Kayuni B-PER
. O

Polankhula O
ku O
maliro O
a O
T O
/ O
A O
Kabudula B-PER
, O
Senior O
Chief O
Lundu B-PER
adaweruziratu O
kuti O
chipani O
cha O
DPP B-ORG
ndicho O
chidzapambane O
pachisankho O
cha O
2019 B-DATE
ndipo O
kuti O
kaya O
wina O
afune O
kaya O
asafune O
, O
mafumu O
ena O
mdziko O
muno O
sadzaleka O
kusapota O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
ndi O
chipani O
cha O
DPP B-ORG
. O

Ngati O
tili O
pansi O
pa O
ulamuliro O
wa O
Mutharika B-PER
ndi O
chipani O
cha O
DPP B-ORG
, O
chotiletsa O
kumusapota O
nchiyani O
? O
Choti O
mudziwe O
nchakuti O
chipani O
cha O
DPP B-ORG
chikuyenera O
kulamula O
mpaka O
2019 B-DATE
ndipo O
chidzapitiliza O
kuchoka O
apo O
, O
adatero O
Lundu B-PER
kumaliroko O
. O

Iye O
adapitiriza O
kunena O
kuti O
chipani O
cha O
Malawi B-ORG
Congress I-ORG
Party I-ORG
( O
MCP B-ORG
) O
chomwe O
mtsogoleri O
wake O
Lazarus B-PER
Chakwera I-PER
adali O
pa O
maliro O
pomwepo O
chisamalote O
zodzalamuliranso O
ndipo O
kuti O
kwake O
kudatha O
momwe O
chidatuluka O
mboma O
ngati O
chipani O
cholamula O
. O

Chakwera B-PER
atafunsidwa O
ndemanga O
yake O
ndi O
Tamvani B-ORG
pa O
nkhaniyi O
adati O
alibe O
mau O
aliwonse O
kenako O
nkuseka O
. O

Oyendetsa O
nkhani O
za O
mafumu O
ku O
unduna B-ORG
wa I-ORG
Maboma I-ORG
angonoangono I-ORG
Lawrence B-PER
Makonokaya I-PER
adati O
timutumizire O
mafunso O
omwe O
tikuyembekezera O
mayankho O
ake O
. O

Zotsalira O
Tikuchezanso O
ndi O
kadaulo O
wina O
amene O
adacchita O
nawonso O
kafukufukuyo O
. O

Amabungwe O
akukonzanso O
zogwirira O
ntchito O
limodzi O
Pozindikira O
kuti O
mutu O
umodzi O
susenza O
denga O
, O
mabungwe O
omwe O
si O
aboma O
omwe O
akugwira O
ntchito O
zosiyanasiyana O
mdziko O
muno O
, O
kuphatikizapo O
za O
maufulu O
a O
anthu O
komanso O
kayendetsedwe O
ka O
boma O
, O
ati O
ali O
ndi O
cholinga O
chokhazikitsa O
ndi O
kulimbikitsa O
mgwirizano O
pakati O
pawo O
kuti O
azitha O
kugwira O
ntchito O
limodzi O

pofuna O
kutumikira O
mtundu O
wa O
Amalawi O
pa O
zofuna O
zawo O
. O

Mmodzi O
mwa O
akuluakulu O
a O
mabungwe O
omenyera O
ufulu O
wa O
anthu O
ndi O
kudzudzula O
zolakwika O
pakayendetsedwe O
ka O
zinthu O
, O
McDonald B-PER
Sembereka I-PER
, O
adatsimikizira O
Tamvani B-PER
kuti O
mabungwe O
angapo O
avomera O
kale O
kulowa O
nawo O
mumgwirizanowu O
ndipo O
posachedwapa O
uyamba O
kugwira O
ntchito O
yake O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Cholinga O
chathu O
nchimodzi O
basi O
monga O
oyimirira O
Amalawi O
kuonetsetsa O
kuti O
zinthu O
zikuyenda O
bwino O
ndipo O
Amalawi O
sakuvutika O
kapena O
kuphwanyiridwa O
maufulu O
awo O
osiyanasiyana O
. O
Taganiza O
izi O
poona O
momwe O
zinthu O
zayamba O
kuyendera O
mdziko O
muno O
, O
adatero O

Sembereka O
. O

Koma O
katswiri O
wa O
zamalamulo O
ndi O
ndale O
Blessings B-PER
Chinsinga I-PER
wati O
zomwe O
akulingalira O
mabungwewa O
zingatheke O
pokhapo O
atasintha O
khalidwe O
ndi O
magwiridwe O
a O
ntchito O
zawo O
kuti O
athe O
kuongolera O
ndi O
kudzudzula O
kayendetsedwe O
ka O
zinthu O
mdziko O
muno O
. O

Tamvani B-ORG
itamufunsa O
maganizo O
ake O
pa O
lingaliro O
la O
mabungwewa O
, O
Chinsinga B-PER
adati O
ngakhale O
ganizoli O
ndi O
labwino O
pachitukuko O
ndi O
tsogolo O
la O
dziko O
lino O
, O
mabungwewa O
ali O
ndi O
ntchito O
yaikulu O
yomema O
Amalawi O
kuti O
awakhulupirirenso O
potengera O
momwe O
zinthu O
zakhala O
zikuyendera O
mmbuyomu O
. O

Ndi O
ganizo O
labwino O
koma O
lovuta O
kukwaniritsa O
chifukwa O
kuyamba O
nkuyamba O
, O
pali O
kusagwirizana O
pakati O
pa O
mabungwe O
eni O
ake O
. O
Izi O
mukhoza O
kutsimikiza O
potengera O
momwe O
ntchito O
za O
mabungwewa O
zakhala O
zikuyendera O
, O
makamaka O
pokonza O
zionetsero O
, O
adatero O
Chinsinga B-PER
. O

Iye O
adati O
Amalawi O
ambiri O
adataya O
chikhulupiriro O
kuchokera O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2011 I-DATE
pomwe O
atsogoleri O
a O
mabungwe O
adamema O
zionetsero O
za O
dziko O
lonse O
koma O
mapeto O
ake O
anthu O
ena O
adaphedwapo O
ndipo O
patangopita O
nthawi O
pangono O
mabungwewa O
adakhala O
chete O
. O

Zionetsero O
za O
2011 B-DATE
ndizo O
zidali O
nsanamira O
yaikulu O
ya O
mabungwe O
yosonyeza O
mphamvu O
, O
kugwirizana O
ndi O
mtima O
wofunadi O
kuthandiza O
, O
koma O
zomwe O
zidachitika O
zija O
zidagwetsa O
anthu O
ulesi O
waukulu O
moti O
pano O
ambiri O
alibenso O
nazo O
chidwi O
[ O
zochita O
za O
amabungwewa O
] O
, O
adatero O
Chinsinga B-PER
. O

Iye O
adati O
chofunika O
apa O
nkuyamba O
apanga O
mfundo O
imodzi O
yomwe O
ingaonetse O
kuti O
cholinga O
chawodi O
nchimodzi O
, O
apo O
ayi O
, O
palibe O
chomwe O
angapindulepo O
. O

Koma O
Sembereka B-PER
wanenetsa O
kuti O
mgwirizano O
wa O
ulendo O
uno O
ukhala O
wosiyana O
ndi O
migwirizano O
ina O
yonse O
mmbuyomu O
kaamba O
koti O
mfundo O
zake O
zikhala O
zakupsa O
ndi O
zomanga O
komanso O
zotengera O
maganizo O
a O
anthu O
ndi O
kudalira O
zokambirana O
mmalo O
mongolozana O
zala O
. O

Amalawi O
ena O
omwe O
alankhula O
ndi O
Tamvani B-ORG
ati O
chimawagwetsa O
ulesi O
kwambiri O
nchakuti O
atsogoleri O
a O
mabungwewa O
sachedwa O
kutembenuka O
akalonjezedwa O
kapena O
kupatsidwa O
maudindo O
mboma O
lolamula O
. O

Lameck B-PER
Silungwe I-PER
wa O
ku O
Chitipa B-LOC
adati O
nzokhumudwitsa O
kuti O
amabungwe O
amakokomeza O
kuti O
iwo O
ndi O
omenyera O
ufulu O
anthu O
ndi O
kudzudzula O
pomwe O
boma O
likulakwitsa O
koma O
mapeto O
ake O
amaoneka O
ngati O
iyi O
ndi O
njira O
yopemphera O
maudindo O
mboma O
. O

Ndi O
atsogoleri O
angati O
a O
mabungwe O
omwe O
adapereka O
chiyembekezo O
mwa O
Amalawi O
kenako O
nkutseka O
pakamwa O
Amalawiwo O
akuwafuna O
kwambiri O
? O
Ndi O
ochuluka O
oti O
mwina O
enafe O
sitingathe O
kuwalakatula O
onse O
. O
Zimenezi O
ndizo O
zimagwetsa O
ulesi O
, O
adatero O
Silungwe B-PER
. O

Masozi B-PER
Banda I-PER
wa O
mboma O
la O
Nkhata B-LOC
Bay I-LOC
naye O
adati O
adali O
ndi O
chiyembekezo O
chachikulu O
kuchokera O
kwa O
amabungwe O
pa O
zomwe O
adachita O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2011 I-DATE
, O
koma O
kenako O
adaona O
ngati O
wagwiritsidwa O
ntchito O
nkutayidwa O
ngati O
wopanda O
phindu O
. O

Anthu O
ambiri O
tidalolera O
kupita O
kukapanga O
zionetsero O
mmizinda O
chifukwa O
cha O
chikhulupiriro O
koma O
patangotha O
miyezi O
yochepa O
chabe O
, O
atsogoleri O
ambiri O
adayamba O
kulowera O
kosiyanasiyana O
kutisiya O
manja O
ali O
mkhosi O
, O
adatero O
Banda B-PER
. O

Naye O
Manuel B-PER
Sajiwa I-PER
wa O
mboma O
la O
Lilongwe B-LOC
adati O
akhoza O
kutsatira O
mabungwewa O
pokhapokha O
ataonadi O
kuti O
pali O
cholinga O
chenicheni O
osati O
kufuna O
kupanga O
phokoso O
longolambulirapo O
njira O
yopezera O
maudindo O
. O

Zimayamba O
chonchi O
, O
amabwera O
pangonopangono O
nkumatitsimikizira O
kuti O
akudzatitsogolera O
kuti O
timenye O
nkhondo O
ya O
ufulu O
wathu O
koma O
posakhalitsa O
umangomva O
kuti O
anthu O
ochepa O
, O
makamaka O
iwowo O
, O
ali O
mmaudindo O
kenako O
zii O
, O
adatero O
Sajiwa B-PER
. O

Zitachitika O
zionetsero O
za O
2011 B-DATE
zomwe O
adatsogolera O
akuluakulu O
a O
mabungwe O
oima O
paokhawa O
, O
anthu O
ambiri O
adaphedwa O
pazipolowe O
zomwe O
zidabuka O
pakati O
pa O
apolisi O
ndi O
anthu O
pomwe O
apolisi O
adaletsa O
anthu O
kuononga O
katundu O
wa O
eni O
. O

Patangotha O
miyezi O
yochepa O
chichitikireni O
izi O
, O
atsogoleri O
ena O
a O
mabungwe O
adapatsidwa O
maudindo O
mboma O
latsopano O
la O
PP B-ORG
ndipo O
izi O
zidakhalangati O
zasokoneza O
mgwirizano O
wa O
mabungwewa O
omwe O
adayamba O
kugwira O
ntchito O
paokhapaokha O
. O

Ena O
mwa O
akuluakulu O
a O
mabungwe O
omwe O
adalandira O
maudindo O
kuchoka O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2011 I-DATE
ndi O
Sembereka B-PER
, O
yemwe O
adapatsidwa O
udindo O
wa O
mlangizi O
wa O
pulezidenti O
pankhani O
za O
mabungwe O
mboma O
la O
Joyce B-PER
Banda I-PER
wa O
chipani O
PP B-ORG
; O
Dorothy B-PER
Ngoma I-PER
, O
womenyera O
ufulu O
yemwe O
adapatsidwa O
udindo O
woyanganira O
za O
uchembere O
wabwino O
mboma O
lomwelo O
la O
PP B-ORG
; O
ndipo O
mboma O
latsopano O
la O
DPP B-ORG
, O
mmodzi O

mwa O
amabungwe O
omwe O
adakhala O
chete O
atapatsidwa O
udindo O
ndi O
Mabvuto B-PER
Bamusi I-PER
, O
yemwe O
ndi O
mlangizi O
wa O
Pulezidenti O
pa O
zamabungwe O
omwe O
si O
aboma O
. O

Malingaliro O
a O
Khirisimasi B-DATE
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Khirisimasi B-DATE
ndi O
Januwale B-PER
Zalowa O
mmanyumba O
( O
adalakwitsa O
ndi O
oimbayo O
osati O
in O
Tadeyo B-PER
) O
Zaseseratu O
! O
Kwa O
amene O
adaliko O
nthawi O
imene O
Kennedy B-PER
Ndoya I-PER
, O
ankatchuka O
kuti O
Madolo B-PER
akhoza O
kuyikira O
umboni O
kuti O
ikafika O
nyengo O
ya O
Khirisimasi B-DATE
ngati O
ino O
, O
nyimboyi O
siyimasowa O
pawailesi O

. O

Abale O
anzanga O
, O
inde O
, O
iyitu O
ndi O
nthawi O
yachimwemwe O
, O
chisangalalo O
. O

Ndimakumbuka O
nthawi O
imeneyo O
ndikadali O
kwathu O
kwa O
Kanduku B-PER
nthawi O
ino O
ndiye O
kunkakhala O
kulima O
maganyu O
osati O
masewera O
kuti O
tipeze O
ndalama O
zosangalalira O
. O
Ndani O
safuna O
kudzipepesa O
. O

Ife O
ndiye O
tatsekera O
kale O
kuntchito O
. O
Tikayambanso O
ntchito O
chaka B-DATE
cha I-DATE
mawa I-DATE
, O
adatero O
mkulu O
amene O
adali O
ndi O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Koma O
phwando O
la O
kuntchito O
kwanu O
lija O
ndiye O
ndewu O
zinaliko O
. O
Majuniyo O
kuswana O
ndi O
mabwana O
. O
Chikondi O
nacho O
chinali O
kuonetsedwa O
pakati O
pa O
majuniyo O
ndi O
mabwana O
awo O
pamdima O
komanso O
mgalimoto O
, O
adatero O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Pajatu O
Abiti O
Patuma B-PER
samayimva O
nkhani O
ya O
maphwandoyi O
. O
Ndithu O
pakadalipano O
sindikudziwa O
kuti O
chaka B-DATE
chino I-DATE
walowa O
mmaphwando O
a O
makampani O
angati O
! O
Iwe O
phwando O
la O
kuntchito O
, O
ngati O
sunafike O
pomenyana O
ndi O
abwana O
wako O
ndiye O
kuti O
phwandolo O
silinathe O
, O
adatero O
mkulu O
uja O
. O

Koma O
kunavuta O
zedi O
. O
Abwana O
kuvina O
ndi O
sekilitale O
, O
mkazi O
wabwana O
zibakera O
mwa O
sekilitale O
! O
Ngodya O
zomanga O
phwando O
la O
kuntchito O
, O
adatero O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Ukudziwa O
kale O
. O
Kumwa O
zimene O
sunamwepo O
. O
Kusakaniza O
zakumwa O
. O
Ngati O
sudzimbidwa O
ndi O
nyama O
yootcha O
ndiye O
kuti O
kuphwandoko O
sunapiteko O
, O
adabwekera O
Gervazzio B-PER
. O

Nkhani O
zili O
mkamwa O
, O
adatulukira O
mnyamata O
atavala O
malaya O
a O
blue O
, O
ojambulapo O
zitsononkho O
zinayi O
. O
Iye O
adali O
ndi O
chimwemwe O
kutsaya O
. O

Dizilo O
Petulo O
Palibe O
ndiye O
mafumu O
! O
Lamulo O
lolola O
Paparazzi O
ndi O
anzake O
kupeza O
mauthenga O
mosavuta O
yadutsa O
mu O
ulamuliro O
wa O
Moya B-PER
Pete I-PER
, O
adadi O
, O
adatero O
mkulu O
uja O
. O

Abiti O
Patuma B-PER
adangoti O
kukamwa O
yasaaa O
! O
Ndipo O
Male O
Chauvinist O
Pigs O
isachite O
matama O
ngati O
idakambapo O
kanthu O
zopatsa O
ufulu O
Paparazzi O
ndi O
anzake O
, O
adapitiriza O
. O

Kodi O
mkulu O
, O
si O
Dizilo O
Petulo O
Palibe O
yomweyo O
imene O
idasintha O
zina O
ndi O
zina O
lamulolo O
lisanalowe O
mkanyumba O
komata O
? O
Si O
inu O
nomwe O
mudasintha O
lamulolo O
kuti O
zinthu O
zizikukomeranibe O
pomwe O
mukulamula O
, O
mwaiwala O
kuti O
zidzakugwirani O
pakhosi O
mukadzasiya O
kulamula O
pano O
pa O
Wenela B-LOC
? O
adafunsa O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Koma O
zonse O
zili O
apo O
, O
kudutsa O
kwa O
lamulolo O
kapena O
ayi O
, O
kwa O
ine O
palibe O
kusintha O
. O
Lamulo O
si O
lamulo O
basi O
? O
Lamuloli O
lidzachititsa O
kuti O
kukhazikitsidwe O
Public B-ORG
Information I-ORG
Commission I-ORG
yoti O
izidzathandizira O
kukwaniritsa O
lamuloli O
. O

Kunjakutu O
kuli O
Human B-ORG
Rights I-ORG
Commission I-ORG
, O
koma O
ufulu O
wa O
anthu O
siukuphwnyidwa O
? O
adfunsa O
mkulu O
adali O
ndi O
Abiti O
Patuma B-PER
uja O
. O

Fodya O
wakunja O
wayamba O
kulowa O
Pomwe O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
lalima O
fodya O
wochepa O
ndi O
makilogalamu O
27 O
miliyoni O
pamlingo O
omwe O
ogula O
fodyayu O
adaitanitsa O
, O
mavenda O
ena O
amachawi O
ayamba O
kulowetsa O
fodya O
kuchoka O
mmaiko O
oyandikana O
ndi O
dziko O
lino O
. O

Fodyayu O
akumalowetsedwa O
pogwiritsa O
ntchito O
njira O
zozemba O
chifukwa O
mchitidwewu O
ngosemphana O
ndi O
malamulo O
a O
dziko O
lino O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Wogwirizira O
udindo O
wa O
mkulu O
wa O
bungwe O
loyendetsa O
ulimi O
wa O
fodya O
mdziko O
muno O
la O
Tobacco B-ORG
Control I-ORG
Commission I-ORG
( O
TCC B-ORG
) O
David B-PER
Luka I-PER
adati O
bungwe O
lake O
likudziwa O
za O
mchitidwewu O
ndipo O
lidatumiza O
maofesala O
ake O
kumalo O
onse O
omwe O
izi O
zikuchitika O
. O

Maofesala O
athu O
ali O
ku O
Nkhamenya B-LOC
, O
mboma O
la O
Kasungu B-LOC
komwe O
kumalowera O
fodya O
kuchokera O
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
ndipo O
ena O
ali O
ku O
Mchinji B-LOC
komanso O
ku O
Namwera B-LOC
mboma O
la O
Mangochi B-LOC
komwe O
fodya O
wake O
amakhala O
ochokera O
ku O
Mozambique B-LOC
, O
adatero O
Luka B-PER
. O

Iye O
adati O
bungwe O
lake O
ndi O
lokhumudwa O
ndi O
mchitidwewu O
omwe O
uli O
vuto O
lalikulu O
pa O
ulimi O
wa O
fodya O
mdziko O
muno O
. O

Ntchito O
yoyesetsa O
kuti O
fodya O
asalowe O
kapena O
kutuluka O
mdziko O
muno O
siyapafupi O
, O
ndipo O
sikwapafupi O
kuchitapo O
kanthu O
adatero O
Luka B-PER
. O

Iye O
adaonjezeranso O
kuti O
nkhanizi O
kwambiri O
ndi O
zokhudza O
dziko O
ndi O
dziko O
linzake O
. O

Alimi O
a O
fodya O
ena O
mboma O
la O
Mchinji B-LOC
adatsimikiza O
za O
kulowa O
kwa O
Fodya O
mdziko O
muno O
. O

Mmodzi O
mwa O
alimiwa O
, O
Lazarus B-PER
Chitedze I-PER
, O
yemwe O
wakhala O
akulima O
fodya O
kwa O
zaka O
pafupifupi O
20 O
adati O
fodyayu O
akulowa O
pangono O
chabe O
kuchokera O
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
kusiyana O
ndi O
momwe O
zimakhalira O
zaka O
zonse O
. O

Akulowetsa O
fodya O
ndi O
mavenda O
angonoangono O
omwe O
amagwiritsa O
ntchito O
njinga O
, O
mwina O
chifukwa O
chakuti O
mmaliremu O
muli O
asilikali O
omwe O
akulondera O
chimanga O
kuti O
chisatuluke O
, O
adatero O
Chitedze B-PER
. O

Iye O
adati O
chaka O
ndi O
chaka O
fodya O
amalowa O
kuchokera O
ku O
Zambiako B-LOC
kapena O
kutuluka O
kuchoka O
mdziko O
muno O
. O

Zimatengera O
komwe O
msika O
uli O
bwino O
chaka O
chimenecho O
. O
Ngati O
ku O
Zambia B-LOC
zili O
bwino O
, O
mavenda O
amazembetsa O
fodya O
kupita O
naye O
komweko O
, O
adatero O
Chitedze B-PER
. O

Iye O
adati O
zikatere O
zimawakomera O
alimiwa O
chifukwa O
mavendawa O
amawagula O
mokwera O
mtengo O
kusiyana O
ndi O
ku O
msika O
wa O
fodya O
. O

Malinga O
ndi O
Chitedze B-PER
, O
chiopsezo O
chimakhalapo O
fodya O
akamalowa O
kuchokera O
mdzikolo O
chifukwa O
zikhonza O
kuchulutsa O
fodya O
pamsika O
kuposera O
mlingo O
omwe O
ogula O
akufuna O
. O

Polankhulapo O
mlimi O
wina O
yemwe O
sadafune O
kutchulidwa O
dzina O
lake O
adati O
fodyayu O
akulowa O
pangono O
chifukwa O
ku O
Zambiako B-LOC
ayamba O
kumene O
kusankha O
fodya O
. O

Akangoti O
wafika O
pachimake O
kumeneko O
, O
timuona O
akulowa O
wochuluka O
zedi O
, O
adatero O
mlimiyo O
. O

Mwezi B-DATE
wathawu I-DATE
, O
woyanganira O
dera O
la O
kummawa O
mboma O
la O
Zambia B-LOC
Chanda B-PER
Kasolo I-PER
adauza O
ena O
mwa O
atolankhani O
a O
dzikolo O
kuti O
asilikali O
omwe O
ali O
mmalire O
a O
dziko O
lino O
ndi O
dzikolo O
akutetezanso O
kuzembetsa O
fodya O
. O

Dziko O
la O
Zambia B-LOC
lidalengeza O
chaka B-DATE
chathachi I-DATE
kuti O
likweza O
mlingo O
wa O
fodya O
yemwe O
amalima O
kuchoka O
pa O
ma O
kilogalamu O
23 O
miliyoni O
kufika O
pa O
30 O
miliyoni O
chaka B-DATE
chino I-DATE
. O

Ndipo O
chaka B-DATE
chathachi I-DATE
mtsogoleri O
wa O
bungwe O
la O
alimi O
la O
Eastern B-ORG
Fodya I-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Zambia I-ORG
( O
Efaz B-ORG
) O
Franklyn B-PER
Mwale I-PER
adadandaulira O
bungwe O
loyendetsa O
ulimi O
wa O
fodya O
mdzikolo O
kuti O
msika O
wawo O
amautsekula O
mochedwa O
poyerekeza O
ndi O
wa O
dziko O
lino O
. O

Koma O
limodzi O
mwa O
mabungwe O
a O
alimi O
la O
Tobacco B-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
Tama B-ORG
) O
lidati O
silidalandire O
lipoti O
lililonse O
lokhudza O
kulowa O
kwa O
fodya O
kuchokera O
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
. O

Apha O
mkazi O
ndi O
apongozi O
kaamba O
kothetsa O
banja O
Mnyamata O
wina O
wa O
ku O
Mangochi B-LOC
wagwa O
mmanja O
mwa O
apolisi O
atapha O
mkazi O
ndi O
apongozi O
ake O
kaamba O
kothetsa O
banja O
. O

Stephen B-PER
Sani I-PER
wa O
zaka O
25 O
adavomera O
mlandu O
wopha O
mkazi O
wake O
Annie B-PER
Smoke I-PER
ndi O
apongozi O
ake O
, O
Enifa B-PER
Smoke I-PER
, O
ndipo O
pomwe O
timasindikiza O
nkhaniyi O
nkuti O
iye O
akuyembekezera O
kukaonekera O
ku O
khoti O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Sani B-PER
adati O
adachita O
zaupanduzo O
kaamba O
koti O
makolo O
a O
mtsikanayo O
adathetsa O
banja O
lake O
ndi O
cholinga O
choti O
akapitirize O
maphunziro O
. O

Mayi O
ndi O
gogo O
wa O
ophendwawo O
, O
Alida B-PER
Moyenda I-PER
, O
adati O
awiriwo O
adalowa O
mbanja O
atachimwitsana O
. O
Panthawiyo O
nkuti O
Annie B-PER
ali O
ndi O
zaka O
16 O
, O
komanso O
ali O
folomu O
1 O
. O

Gogo O
Moyenda B-PER
adati O
poona O
kuti O
mtsikanayo O
adali O
wamngono O
, O
komanso O
wanzeru O
kwambiri O
pamaphunziro O
adaganiza O
zomubwezera O
kusukulu O
, O
koma O
mwamunayo O
adakana O
. O

Timafuna O
Annie B-PER
apitirize O
maphunziro O
, O
koma O
popeza O
mwamunayo O
amakana O
tidangoganiza O
zothetsa O
banja O
kuti O
pasakhale O
kupingana O
kulikonse O
, O
adatero O
gogoyu O
. O

Iye O
adati O
banja O
la O
awiriwo O
lidatha O
pa O
August B-DATE
5 I-DATE
2017 I-DATE
ndipo O
mtsikanayo O
adakayambiranso O
sukulu O
. O
Gogoyu O
adati O
banja O
la O
Sani B-PER
ndi O
Annie B-PER
mudalibe O
mavuto O
ena O
aliwonse O
, O
koma O
chomwe O
makolowo O
amafuna O
ndi O
choti O
mkaziyo O
aphunzire O
. O

Padalibe O
mavuto O
ena O
aliwonse O
, O
koma O
chomwe O
chimatikhudza O
nchoti O
mtsikanayo O
adali O
wangono O
woyenera O
kukhala O
pasukulu O
osati O
pabanja O
, O
adatero O
Moyenda B-PER
. O

Mneneri O
wa O
polisi O
wa O
mboma O
la O
Mangochi B-LOC
, O
Amina B-PER
Tepani I-PER
Daudi I-PER
, O
adati O
pa O
August B-DATE
13 I-DATE
2017 I-DATE
Annie B-PER
ndi O
amayi O
ake O
adatengana O
ulendo O
wokaona O
mbale O
wawo O
wina O
mmudzi O
mwa O
Mbapi B-LOC
mboma O
lomwelo O
. O

Popeza O
mwamunayo O
amakhala O
moyandikana O
ndi O
makolo O
amtsikanayo O
, O
adadziwa O
za O
ulendowo O
ndipo O
adawatsatira O
mpaka O
pa O
famu O
ya O
Funwe B-LOC
pomwe O
adawaimitsa O
ndi O
kuwachita O
chiwembu O
. O

Titalandira O
uthenga O
woti O
mu O
famu O
ya O
Funwe B-LOC
mwapezeka O
mitembo O
iwiri O
, O
tidaitengera O
ku O
chipatala O
chachingono O
cha O
Monkey B-LOC
Bay I-LOC
komwe O
adatiuza O
kuti O
anthuwo O
adamwalira O
kaamba O
ka O
kutaya O
magazi O
kwambiri O
atabaidwa O
ndi O
mipeni O
pakhosi O
, O
adatero O
Daudi B-PER
. O

Iye O
adati O
apolisi O
adagwira O
Sani B-PER
pomuganizira O
kuti O
ndiye O
adachita O
zaupanduzo O
. O
Atamufunsa O
, O
adavomera O
mlanduwo O
moti O
akuyembekezera O
kuyankha O
mlandu O
wakupha O
womwe O
ukutsutsana O
ndi O
ndime O
209 O
ya O
malamulo O
a O
dziko O
lino O
. O

Akapezeka O
wolakwa O
, O
Sani B-PER
akagwira O
ndende O
moyo O
wake O
wonse O
. O

Mkazi O
wa O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
, O
Gertrude B-PER
Mutharika I-PER
, O
wakhala O
akulimbikitsa O
atsikana O
omwe O
adalowa O
mbanja O
akadali O
a O
angono O
kuti O
abwerere O
kusukulu O
. O

Malingana O
ndi O
kafukufuku O
wa O
mabungwe O
osiyanasiyana O
kuphatikizirapo O
la O
UNDP B-ORG
, O
atsikana O
ambiri O
mdziko O
muno O
amalowa O
mbanja O
asadafike O
zaka O
18 O
. O

Mkulu O
wa O
bungwelo O
, O
Dan B-PER
Odallo I-PER
, O
adati O
vutoli O
ndi O
lomwe O
likuchititsa O
kuti O
atsikana O
ambiri O
azisiira O
panjira O
sukulu O
. O

Pafupifupi O
theka O
la O
atsikana O
a O
mdziko O
muna O
amalowa O
mbanja O
asadafike O
zaka O
18 O
, O
adatero O
Odallo B-PER
. O

Pofuna O
kuthana O
ndi O
vutoli O
, O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
idakhazikitsa O
malamulo O
woti O
atsikana O
azilowa O
mbanja O
akakwana O
zaka O
18 O
kapena O
kupotsera O
apo O
. O

Mafumu O
asalidwa O
pogawa O
chimanga O
Ntchito O
yogawa O
chakudya O
kwa O
anthu O
osoweratu O
pogwira O
ili O
mkati O
koma O
kafukufuku O
wathu O
wasonyeza O
kuti O
mafumu O
sakukhutira O
ndi O
momwe O
ntchitoyi O
ikuyendera O
makamaka O
pa O
kasankhidwe O
ka O
anthu O
olandira O
chakudyachi O
. O

Kafukufukuyu O
wapeza O
kuti O
mabungwe O
ambiri O
omwe O
akuthandizana O
ndi O
boma O
pa O
ntchitoyi O
akusankha O
okha O
anthu O
oti O
alandire O
chakudya O
ndipo O
nthambi O
yolimbana O
ndi O
mavuto O
ogwa O
mwadzidzidzi O
ya O
Department B-ORG
of I-ORG
Disaster I-ORG
Management I-ORG
Affairs I-ORG
( O
DoDMA B-ORG
) O
yati O
njirayi O
ichepetsa O
katangale O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Akuti O
midzi O
yambiri O
yasiyidwa O
: O
Lukwa B-PER
Mmbuyomu O
, O
mbiri O
ya O
ntchito O
yogawa O
chakudya O
kapena O
zipangizo O
zina O
mmidzi O
pogwiritsa O
ntchito O
mafumu O
ndi O
makomiti O
a O
mmidzi O
idada O
ndi O
nkhani O
ya O
katangale O
pa O
kasankhidwe O
ka O
anthu O
olandira O
. O

Koma O
mafumu O
auza O
Tamvani B-PER
kuti O
njira O
yomwe O
ikutsatidwa O
tsopanoyi O
ndiyo O
ingapititse O
patsogolo O
katangale O
chifukwa O
anthu O
osayenera O
kulandira O
akhoza O
kupeza O
danga O
kaamba O
koti O
olembawo O
sakudziwa O
za O
mmadera O
. O

Tikungomva O
kuti O
anthu O
akulembedwa O
maina O
kuti O
akalandire O
chakudya O
kapena O
ndalama O
ife O
mafumu O
osatengapo O
mbali O
ndiye O
mapeto O
ake O
, O
anthu O
osayenera O
kupindula O
nawo O
akupezeka O
pamndandanda O
, O
adatero O
Senior O
Chief O
Chapananga B-PER
wa O
ku O
Chikwawa B-LOC
. O

Mfumu O
yaikulu O
Chadza B-PER
ya O
ku O
Lilongwe B-LOC
idati O
chifukwa O
choti O
anthu O
omwe O
akuchita O
kalemberayu O
sadziwa O
bwinobwino O
madera O
omwe O
akugwiramo O
ntchitowo O
, O
midzi O
yambiri O
ikudumphidwa O
kusiya O
anthu O
ambiri O
padzuwa O
. O

Anthu O
omwe O
akuchita O
kalembera O
sadziwa O
malire O
kuti O
adayenda O
bwanji O
kapena O
kuti O
kuli O
anthu O
ochuluka O
bwanji O
. O
Pachifukwachi O
, O
midzi O
yambiri O
ikudumphidwa O
; O
mwachitsanzo O
, O
mdera O
langa O
lino O
, O
muli O
Senior O
Group O
Mwenda B-PER
yemwe O
ali O
ndi O
mafumu O
80 O
komanso O
anthu O
6 O
0 O
omwe O
adumphidwa O
, O
adatero O
Chadza B-PER
. O

Senior O
Chief O
Lukwa B-PER
wa O
ku O
Kasungu B-LOC
adati O
mwa O
mafumu O
opitirira O
200 O
a O
mdera O
lake O
, O
mafumu O
6 O
okha O
ndiwo O
alowa O
mukalembera O
wa O
anthu O
olandira O
chakudya O
kutanthauza O
kuti O
midzi O
yambiri O
yasiyidwa O
ndipo O
avutika O
. O

Mfumu O
yaikulu O
Chindi B-PER
ku O
Mzimba B-LOC
adati O
iye O
adangomva O
kuti O
anthu O
ena O
alembedwa O
maina O
ndipo O
kuti O
ena O
ayamba O
kulandira O
chakudya O
koma O
osadziwa O
komwe O
zikuchokera O
ndi O
momwe O
zikuyendera O
. O

Adalembana O
okha O
komweko O
ife O
sizidatikhudze O
ayi O
komanso O
zoti O
anthu O
akulandira O
chakudya O
tikungomva O
. O
Mwachitsanzo O
, O
ndidangomva O
mphekesera O
kuti O
cha O
ku O
Edingeni B-LOC
anthu O
adalandirako O
chimanga O
koma O
ndilibe O
umboni O
, O
adatero O
Chindi B-PER
. O

Mneneri O
wa O
nthambi O
ya O
Dodma B-ORG
Jeremiah B-PER
Mphande I-PER
adati O
njira O
yomwe O
ikugwiritsidwa O
ntchito O
posankha O
anthu O
ndiyamakono O
komanso O
yothandiza O
kuchepetsa O
chinyengo O
ndi O
katangale O
yemwe O
adalipo O
kale O
. O

Njirayi O
yomwe O
akuitcha O
Unified B-ORG
Beneficiary I-ORG
Registry I-ORG
( O
UBR B-ORG
) O
imatenga O
kaundula O
wa O
anthu O
ovutika O
nkuwayika O
mmagulu O
potengera O
mavutikidwe O
awo O
ndipo O
kuchoka O
apo O
amazindikira O
thandizo O
loyenera O
kupereka O
ku O
maguluwo O
. O

Kuchoka O
pa O
mndandandawu O
, O
amthandizi O
pakhomo O
, O
amatengapo O
anthu O
awo O
, O
a O
ntchito O
za O
chitukuko O
amatengaponso O
ndipo O
ofunika O
thandizo O
la O
chakudya O
nawo O
amachoka O
momwemo O
. O
Njirayi O
imachepetsa O
kulakwitsa O
kowonjezera O
kapena O
kuchotsera O
anthu O
mu O
kaundula O
, O
adatero O
Mphande B-PER
. O

Malingana O
ndi O
DC O
wa O
mboma O
la O
Lilongwe B-LOC
, O
Charles B-PER
Makanga I-PER
, O
bomali O
lidatsatadi O
njira O
yatsopano O
pofuna O
kuthetsamavuto O
ena O
omwe O
adalipo O
mnjira O
yakale O
monga O
kulowetsa O
ndale O
za O
pamudzi O
mupologalamu O
. O

Chomwe O
chimachitika O
mundondomeko O
yakale O
nchakuti O
mafumu O
amayenera O
kugwirira O
ntchito O
limodzi O
ndi O
makomiti O
monga O
Village B-ORG
Development I-ORG
Committee I-ORG
( O
VDC B-ORG
) O
ndi O
Area B-ORG
Development I-ORG
Committee I-ORG
( O
ADC B-ORG
) O
koma O
pamakhala O
kuyendana O
mmbali O
. O

Tili O
ndi O
zitsanzo O
zambiri O
zomwe O
kumapezeka O
kuti O
mfumu O
payekha O
walemba O
maina O
kapena O
anyamata O
ena O
a O
mukomiti O
alemba O
maina O
kwa O
okha O
ndiye O
zimasokoneza O
pologalamu O
, O
adatero O
Makanga B-PER
. O

Akhalenso O
ndi O
moyo O
wautali O
Tsiku O
limenelo O
ndidakwiya O
zedi O
pa O
Wenela B-LOC
. O
Mkwiyo O
wanga O
udali O
waukulu O
zedi O
moti O
ndidafuna O
kuphulika O
. O
Inde O
, O
udali O
mkwiyo O
waukulu O
zedi O
moti O
kuchita O
chibwana O
nzimbe O
ndithu O
ikadamera O
pamsana O
! O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Mminibasi O
imene O
ndinkaitanira O
nthawi O
imeneyo O
munkalira O

nyimbo O
ya O
King B-PER
Yellowman I-PER
, O
inde O
, O
mmodzi O
mwa O
oimba O
chamba O
cha O
dancehall O
kuchokera O
ku O
Jamaica B-LOC
. O
Mutu O
wa O
nyimboyo O
ndi O
Zungguzungguguzungguzeng O
. O
Amene O
sakuidziwa O
nyimbo O
imeneyi O
ngoyenera O
kudzidabwa O
chifukwa O
inetu O
ngakhale O
ndili O
kwathu O
kwa O
Kanduku B-LOC
, O
mawu O
ake O
ndinkawadziwa O
bwino O
: O
Zungguzungguguzungguzeng O
Zungguzungguguzungguzeng O
Seh O
if O
yuh O
have O
a O
paper O
, O
yuh O

must O
have O
a O
pen O
And O
if O
yuh O
have O
a O
start O
, O
yuh O
must O
have O
a O
end O
Seh O
five O
plus O
five O
, O
it O
equal O
to O
ten O
And O
if O
yuh O
have O
goat O
, O
yuh O
put O
dem O
in O
a O
pen O
And O
if O
yuh O
have O
a O
rooster O
, O
yuh O
must O
have O
a O
hen O
, O
now O
: O
Chidandikwiyitsa O
kwambiri O
chidali O
chakuti O
mminibasimo O
mudatsika O
munthu O
wachialubino O
. O
Mzibambo O
adabopha O
ulusi O
mochititsa O
kaso O
. O
Atatsika O
munthuyo O
, O
anthu O
adayamba O
kuliza O
malikhweru O

. O
Ena O
adali O
kukuwa O
: O
Mamiliyoni O
awo O
! O
! O
! O
Mawu O
amenewa O
ndiwo O
adandikwiyitsa O
zedi O
. O
Ndidagwira O
mmodzi O
mwa O
anthu O
amakuwawo O
. O
Ndidamulawitsa O
makofi O
. O

Kupusa O
! O
Amene O
mukukuwa O
zopusazi O
ndinu O
oipa O
, O
chimodzimodzi O
amene O
amapha O
maalubino O
ati O
kuti O
akachite O
zizimba O
. O
Kulemera O
kwake O
kuti O
? O
Ndipo O
chuma O
chake O
chodyedwa O
ndi O
njenjete O
chomwechi O
? O
ndidafunsa O
mozaza O
. O

Nditapita O
kumalo O
aja O
timakonda O
, O
ndidapeza O
akuvina O
nyimbo O
ya O
Kenneth B-PER
Ninganga I-PER
ndi O
Geoffrey B-PER
Zigoma I-PER
. O
Koma O
kudali O
dansi O
yotha O
malo O
. O
Ndipo O
mawu O
anthetemya O
a O
Zigoma B-PER
adanditenga O
mtima O
osakhala O
masewera O
. O

Mayo O
mayo O
, O
mayo O
mayo O
ndathera O
pano O
! O
Takondwera O
mwalowa O
mbanja O
aye O
. O

Itatha O
nyimboyo O
, O
wapamalopo O
, O
Gervazzio B-PER
, O
adatsegula O
wailesi O
kuti O
timvere O
nkhani O
. O

Mwina O
nkumva O
kuti O
Moya B-PER
Pete I-PER
wanenapo O
chiyani O
za O
kubedwa O
, O
kuphedwa O
ndi O
kunyozedwa O
kwa O
maalubino O
, O
adatero O
. O

Woweruza O
milandu O
wina O
walamula O
kuti O
munthu O
amene O
anaba O
munthu O
wachialubino O
wina O
akaseweze O
kundende O
zaka O
ziwiri O
, O
adali O
kutero O
wowerenga O
nkhani O
. O

Abiti O
Patuma B-PER
adakwiya O
. O
Mtima O
wake O
umachita O
kumveka O
kugunda O
ngati O
uphulika O
! O
Zaka O
ziwiri O
basi O
? O
Munthuyo O
amafuna O
akagulitse O
munthu O
wachialubinoyo O
kuti O
achotse O
ziwalo O
zina O
ati O
zizimba O
ndiye O
kungomupatsa O
zaka O
ziwiri O
kundende O
? O
Munthu O
wakuba O
ngombe O
akupatsidwa O
zaka O
7 O
koma O
wakuba O
munthu O
mnzake O
kungopatsidwa O
zaka O
ziwiri O
basi O
? O
adazaza O
. O

Nanenso O
mkwiyo O
udachititsa O
mwazi O
wanga O
kuthamanga O
. O

Zilango O
amati O
zizichititsa O
ena O
kuti O
asayerekeze O
kupalamula O
. O
Chilango O
ngati O
ichi O
chingaopseze O
ena O
? O
Enatu O
akufukula O
mitembo O
ya O
maalubino O
ati O
zizimba O
. O
Ayi O
ndithu O
, O
ufiti O
wotere O
wafika O
povuta O
, O
ndidatero O
. O

Mkwiyo O
wandizinga O
. O
Mtima O
wanga O
ukupweteka O
. O
Ndikumva O
kutentha O
ngati O
munthu O
wodya O
nsima O
yamoto O
, O
ndiwo O
zake O
khwanya O
wothiridwa O
tsabola O
wakambuzi O
wochuluka O
komanso O
atakhala O
padzuwa O
la O
12 B-DATE
koloko I-DATE
masana I-DATE
. O

Mmutu O
mwanga O
mudayamba O
kuyenda O
nyimbo O
ya O
Salif B-PER
Keita I-PER
. O
Ngati O
mu O
Africa B-LOC
muli O
anthu O
odziwa O
kuimba O
, O
Salif B-PER
Keita I-PER
ndi O
mmodzi O
mwa O
iwo O
. O
Ngakhale O
ndi O
wachialubino O
, O
Salif B-PER
ali O
ndi O
luso O
ndipo O
amadziwika O
padziko O
lonse O
lapansi O
chifukwa O
cha O
nyimbo O
zake O
zogwira O
mtima O
. O
Ndimukumbuka O
bwino O
chifukwa O
tsiku O
lomwe O
adabwera O
ku O
Malawi B-LOC
ndidanyamula O
zikwama O
ndi O

magitala O
ake O
kulowera O
ku O
French B-LOC
Cultural I-LOC
Centre I-LOC
. O

Nyimbo O
yake O
idali O
ya O
Folon O
, O
imene O
adaimba O
ndi O
wotchuka O
winanso O
, O
Youssour B-PER
Ndor I-PER
. O

Koma O
abale O
nkhanza O
izi O
ziyenera O
kutha O
. O
Momwe O
ndikuonera O
mchitidwe O
wonyansawu O
udayamba O
kalekale O
. O
Ndikumbuka O
kalekale O
tinkauzidwa O
kuti O
ma O
alubino O
amangosowa O
, O
samwalira O
. O
Ndiye O
kuti O
nkhanzazi O
zidayamba O
kale O
. O
Anthu O
akuba O
anzawowa O
adayamba O
izi O
kalekale O
, O
adatero O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Achenjeza O
zobzala O
chinangwa O
cha O
matenda O
Katswiri O
oona O
za O
tizilombo O
toononga O
komanso O
toyambitsa O
matenda O
ku O
mbewu O
wa O
kunthambi O
ya O
kafukufuku O
ya O
Bvumbwe B-ORG
Research I-ORG
Station I-ORG
, O
Dr O
Donald B-PER
Kachigamba I-PER
, O
wati O
alimi O
apewe O
kubzala O
mbewu O
ya O
chinangwa O
chomwe O
chikuonetsa O
zizindikiro O
za O
matenda O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Pamene O
mvula O
ikugwa O
ndipo O
Madera O
ena O
imagwa O
mocheperako O
, O
alimi O
ena O
padakalipano O
ali O
pa O
kalikiliki O
kubzala O
mbewuyi O
kuti O
adzapeze O
chakudya O
ngakhalenso O
kugulitsa O
. O

Kachigamba B-PER
adati O
matenda O
a O
chinangwa O
omwe O
azunguza O
kwambiri O
mmaiko O
ambiri O
a O
mu O
Africa B-LOC
kuphatikizapo O
Malawi B-LOC
ndi O
a O
khate O
( O
cassava O
mosaic O
) O
komanso O
oola O
( O
cassava O
brown O
streak O
) O
. O

Matenda O
a O
khate O
amapangitsa O
masamba O
a O
chinangwa O
kukwinyana O
pomwe O
matenda O
a O
kuola O
amapangitsa O
mtengo O
wa O
chinangwa O
kuoneka O
okandikakandika O
komanso O
chinangwa O
chenichenicho O
chimaola O
mkati O
mwake O
, O
adatero O
katswiriyu O
. O

Khate O
la O
chinangwa O
limachititsa O
masamba O
kukwinyika O
Iye O
adalangizanso O
kuti O
ngati O
mbewu O
zina O
zayamba O
kuonetsa O
zizindikirozi O
pamene O
zili O
mmunda O
, O
mlimi O
akuyenera O
kuzizula O
ndi O
kuzitaya O
zikadali O
zazingono O
kuti O
zisakhale O
gwero O
la O
matendawa O
ku O
mbewu O
zina O
. O

Katswiriyu O
adaonjeza O
kuti O
kachilombo O
kotchedwa O
gulugufe O
oyera O
ndi O
komwe O
kamafalitsa O
matendawa O
mmunda O
wa O
chinangwa O
. O

Gulugufeyu O
payekha O
sioopsa O
koma O
kuipa O
kwake O
ndi O
kwakuti O
amafalitsa O
matendawa O
mmunda O
wa O
chinangwa O
choncho O
chofunika O
ndi O
kungoonesetsa O
kuti O
mmunda O
mulibe O
matenda O
, O
adatero O
katswiriyu O
. O

Mkulu O
oona O
za O
mbewu O
za O
gulu O
la O
chinangwa O
ndi O
mbatata O
kunthambiyo O
, O
Miswell B-PER
Chitete I-PER
, O
adati O
matendawa O
ndi O
ofunika O
kuwapewa O
chifukwa O
kupanda O
kutero O
, O
mlimi O
akhonza O
kupeza O
zokolola O
zochepa O
kwambiri O
. O

Alimi O
akuyenera O
kupewa O
matenda O
a O
chinangwa O
chifukwa O
ena O
mwa O
matendawa O
, O
mwachitsanzo O
khate O
, O
limatha O
kupangitsa O
chinangwa O
kuti O
chisabereke O
nkomwe O
kotero O
mlimi O
akhonza O
kungotaya O
mphamvu O
zake O
pachabe O
, O
adatero O
mkuluyo O
. O

Mphatso B-PER
Jalasi I-PER
, O
yemwe O
amachita O
bizinesi O
yolima O
ndi O
kugulitsa O
mbewu O
ya O
chinangwa O
mboma O
la O
Zomba B-LOC
wati O
matendawa O
akupangitsa O
kuti O
mbewu O
ya O
chinangwa O
ikhale O
yoperewera O
. O
Iye O
adati O
kuperewera O
kwa O
mbewuyi O
ndi O
komwe O
kunamupangitsa O
kuti O
ayambe O
kulima O
ndi O
kugulitsa O
mbewu O
ya O
chinangwa O
. O

Iye O
adati O
akuvutika O
kuti O
achulukitse O
mbewu O
ya O
chinangwa O
yopirira O
ku O
matendawa O
chifukwa O
siichita O
bwino O
kuchigawo O
cha O
kummwera O
. O

Ngakhale O
pali O
mbewu O
yopirira O
ku O
matendawa O
, O
mbewuyi O
ndiyosankha O
madera O
komanso O
ndi O
yowawa O
kotero O
pakufunika O
mbewu O
yosawawa O
komanso O
yosasankha O
Madera O
, O
adatero O
Jalasi B-PER
. O

TUM B-ORG
imemeza O
sitalaka O
ya O
aphunzitsi O
lolemba B-DATE
Makolo O
, O
katswiri O
apempha O
boma O
lichitepo O
kanthu O
Sukulu O
za O
boma O
za O
pulayimale O
ndi O
sekondale O
mdziko O
muno O
zikuyembekezereka O
kuima O
kuyambira O
mkucha B-DATE
Lolemba I-DATE
ngati O
aphunzitsi O
angayambedi O
sitalaka O
pofuna O
kukakamiza O
boma O
kuti O
liyankhe O
madandaulo O
awo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Akufuna O
zawo O
: O
Aphunzitsi O
kunyanyala O
ntchito O
mmbuyomu O
Chikalata O
chomwe O
bungwe O
la O
aphunzitsi O
la O
Teachers B-ORG
Union I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
TUM B-ORG
) O
lalembera O
boma O
ndi O
nthambi O
zosiyanasiyana O
chati O
aphunzitsi O
onse O
msukulu O
za O
boma O
za O
pulayimale O
ndi O
sekondale O
ayamba O
kunyanyala O

ntchito O
mkucha B-DATE
uno I-DATE
ngati O
boma O
silipereka O
yankho O
logwira O
mtima O
pa O
madandaulo O
omwe O
bungweli O
lidapereka O
kuboma O
. O

Mtsogoleri O
wa O
bungwe O
la O
TUM B-ORG
Chauluka B-PER
Muwake I-PER
adati O
mwa O
madandaulowa O
, O
undunawu O
udangoperekako O
ndalama O
zokapumira O
kusiya O
mavuto O
enawo O
osayankhidwa O
mogwira O
mtima O
. O

Bungwe O
la O
TUM B-ORG
lidapereka O
madandaulo O
24 O
ku O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamaphunziro I-ORG
ndipo O
ena O
mwa O
iwo O
ndi O
kutsitsa O
aphunzitsi O
omwe O
adakwenzedwa O
pantchito O
; O
kulephera O
kuonjezera O
malipiro O
aphunzitsi O
omwe O
adakwenzedwa O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2013 I-DATE
; O
kulephera O
kulipira O
aphunzitsi O
a O
msukulu O
za O
sekondale O
ndalama O
zomwe O
amayenera O
kulandira O
pokapuma O
; O
komanso O
kulephera O
kulipira O
aphunzitsi O
a O

kupulayimale O
ndalama O
zamgonagona O
. O

Nkhaniyi O
yakhudza O
makolo O
omwe O
ali O
ndi O
ana O
msukuluzi O
ndipo O
katswiri O
pa O
zamaphunziro O
, O
Benedicto B-PER
Kondowe I-PER
, O
wati O
nkhaniyi O
yafika O
apa O
kaamba O
ka O
kulephera O
kwa O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamaphunziro I-ORG
kupereka O
chilimbikitso O
kwa O
aphunzitsi O
. O

Kondowe B-PER
wati O
ngakhale O
malipiro O
a O
aphunzitsi O
ali O
ochepa O
, O
boma O
litamawalipira O
munthawi O
yake O
ndi O
kuwapangira O
zinthu O
zina O
zingonozingono O
moyenera O
, O
aphunzitsiwa O
akhoza O
kukhala O
ndi O
chilimbikitso O
pantchito O
yawo O
. O

Iye O
adati O
ndondomeko O
ya O
maphunziro O
mdziko O
muno O
ndi O
yothinana O
mwakuti O
kuimitsa O
maphunziro O
ndi O
sabata O
imodzi O
kapena O
ziwiri O
ndi O
nkhani O
yoopsa O
kwambiri O
pamaphunziro O
kwa O
makolo O
, O
ophunzira O
ndi O
aphunzitsi O
. O

Choyamba O
, O
kukakhala O
sitalaka O
, O
sukulu O
zambiri O
zimabweza O
ana O
kuopa O
zipolowe O
. O
Pamenepa O
muganizire O
makolo O
kumbali O
ya O
ndalama O
zoyendera O
ndi O
zina O
zomwe O
adali O
atagula O
kale O
. O

Kwa O
ana O
, O
nchosokoneza O
kuyamba O
kuwaphunzitsa O
kenako O
aime O
chifukwa O
ena O
amavutika O
kutolera O
zinthu O
msanga O
. O
Kwa O
mphunzitsi O
, O
ntchito O
yomwe O
akadapanga O
pasabata O
ziwiri O
ndi O
yambiri O
ndiye O
pofuna O
kuti O
agwirane O
ndi O
ndondomko O
, O
amaphunzitsa O
mongowaula O
ana O
bola O
amalize O
, O
adatero O
Kondowe B-PER
. O

Lameck B-PER
Majawa I-PER
, O
kholo O
lomwe O
lidalankhula O
ndi O
Tamvani B-ORG
Lachiwiri B-DATE
bungwe O
la O
TUM B-ORG
litatsimikiza O
za O
sitalakayi O
, O
adati O
boma O
likadagonjera O
aphunzitsi O
nkuwapatsa O
zofuna O
zawo O
kuti O
sitalakayi O
isachitike O
ndipo O
mavuto O
omwe O
angadze O
ndi O
sitalakayi O
apeweke O
. O

Iye O
adati O
maphunziro O
akulowabe O
pansi O
chifukwa O
ngakhale O
popanga O
ndondomeko O
ya O
chuma O
cha O
dziko O
lino O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamaphunziro I-ORG
umaganiziridwa O
ngati O
umodzi O
mwa O
maunduna O
omwe O
amapatsidwa O
ndalama O
zambiri O
. O

Izi O
si O
zoona O
, O
ayi O
, O
nthawi O
ndi O
nthawi O
tizimva O
nkhani O
imodzimodzi O
popanda O
kupanga O
njira O
zothetsera O
mavuto O
amenewa O
? O
Tatopa O
nazo O
izi O
, O
aganizepo O
bwino O
ndi O
kupangapo O
kanthu O
kuti O
sitalakayi O
isachitike O
, O
adatero O
Majawa B-PER
. O

Kholo O
lina O
, O
Grace B-PER
Chawinga I-PER
, O
adagwirizana O
ndi O
Majawa B-PER
kuti O
njira O
ndi O
imodzi O
yokhayo O
yopereka O
zomwe O
aphunzitsi O
akufuna O
boma O
liwachitire O
kusiyana O
nkumakokanakokana O
, O
zomwe O
adati O
nkuphwanya O
ufulu O
wa O
ana O
olandira O
maphunziro O
apamwamba O
. O

TUM B-ORG
yapereka O
kalata O
yake O
ku O
ofesi O
ya O
mlembi O
wamkulu O
wa O
boma O
, O
mlembi O
wa O
nthambi O
yopereka O
ndalama O
za O
boma O
, O
mlembi O
wa O
unduna O
wa O
zantchito O
, O
kubungwe O
la O
Maneb B-ORG
, O
nthambi O
yoyanganira O
ntchito O
ya O
uphunzitsi O
, O
likulu O
la O
mabungwe O
a O
anthu O
apantchito O
ndi O
kumaofesi O
oyanganira O
za O
maphunziro O
mmaboma O
. O

Mkalatayi O
, O
TUM B-ORG
yati O
aphunzitsi O
onse O
msukulu O
za O
boma O
za O
sekondale O
ndi O
pulayimale O
ayamba O
kunyanyala O
ntchito O
Lolemba B-DATE
ngati O
boma O
silipereka O
yankho O
logwira O
mtima O
pa O
madandaulo O
omwe O
bungweli O
lidapereka O
kuboma O
. O

Mneneri O
wa O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamaphunziro I-ORG
Manfred B-PER
Ndovie I-PER
adauza O
nyuzipepala O
ya O
The B-ORG
Nation I-ORG
kuti O
undunawu O
sungakwanitse O
kuthana O
ndi O
zonse O
zomwe O
aphunzitsiwa O
akufuna O
koma O
pangonopangono O
. O

Adanena O
izi O
zokambirana O
zomwe O
zidaliko O
pakati O
pa O
bungwe O
la O
TUM B-ORG
ndi O
nthumwi O
za O
boma O
kuyambira O
Lachinayi B-DATE
sabata I-DATE
yatha I-DATE
zisadachitike O
ndipo O
pamapeto O
pa O
zokambiranazo O
, O
TUM B-ORG
idati O
boma O
silidawayankhe O
momveka O
bwino O
ndipo O
pachifukwachi O
sitalaka O
ikhalapo O
baso O
. O

Zokambiranazi O
zitatha O
, O
Muwake B-PER
adauza O
nyuzipepala O
ya O
The B-ORG
Nation I-ORG
kuti O
boma O
lili O
ndi O
ndalama O
za O
aphunzitsi O
zokwana O
K1 O
. O
4 O
biliyoni O
zoyanganirira O
mayeso O
a O
MSCE O
omwe O
sadatuluke O
; O
K246 O
miliyoni O
za O
aphunzitsi O
omwe O
adakwenzedwa O
koma O
samalandira O
molingana O
ndi O
giredi O
yawo O
; O
komanso O
K103 O
miliyoni O
za O
aphunzitsi O
opuma O
ndi O
omwe O
adamwalira O
. O

Kondowe B-PER
adati O
ngakhale O
nkhaniyi O
ndi O
yobwezeretsa O
maphunziro O
mmbuyo O
, O
aphunzitsi O
ali O
ndi O
mfundo O
zokwanira O
zochitira O
sitalaka O
kaamba O
koti O
nthawi O
zambiri O
boma O
siliika O
chidwi O
pa O
mavuto O
awo O
. O

Pachiyambi O
, O
TUM B-ORG
idakonza O
zoyamba O
sitalaka O
Lolemba B-DATE
lathali I-DATE
tsiku O
lotsegulira O
sukulu O
koma O
zidalephereka O
chifukwa O
aphunzitsi O
adati O
adali O
asadalandire O
chidziwitso O
chenicheni O
ndipo O
sukulu O
zambiri O
aphunzitsi O
adaphunzitsa O
. O

Lamulo O
latsopano O
la O
zipani O
alikambirana O
Dziko O
lino O
lili O
ndi O
zipani O
zoposa O
40 O
. O
Komatu O
mwa O
zipanizi O
zisanu O
zokha O
ndi O
zomwe O
zimakangalika O
pomwe O
zina O
zili O
ziii O
ngati O
madzi O
a O
mfiliji O
kudikira O
nthawi O
ya O
zisankho O
. O
Komatu O
mchitidwewu O
ukhala O
mbiri O
yakale O
malinga O
ndi O
lamulo O
latsopano O
la O
zipani O
lomwe O
aphungu O
a O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
akuyembekezera O
kukambirana O

akakumananso O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
May I-DATE
. O

Malinga O
ndi O
mtsogoleri O
wa O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
, O
Kondwani B-PER
Nankhumwa I-PER
, O
aphungu O
adzakambirana O
za O
lamuloli O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
May I-DATE
chifukwa O
pamene O
aphungu O
akukumana O
panopa O
, O
nthawi O
ndi O
yochepa O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Kupereka O
ndalama O
, O
zinthu O
zina O
kwa O
ovota O
kudzaletsedwa O
Tikadakonda O
tikadakambirana O
za O
lamuloli O
koma O
nthawi O
yangochita O
njiru O
. O
Imeneyi O
ilowanso O
pamndandanda O
wa O
zokambirana O
za O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
May I-DATE
, O
adatero O
Nankhumwa B-PER
. O

Ndi O
lamuloli O
, O
zipani O
zizikakamizika O
kuonetsa O
kuti O
zikugwira O
ntchito O
yake O
, O
monga O
kupanga O
nawo O
zisankho O
, O
komanso O
kupanga O
misonkhano O
yaikulu O
ya O
mamembala O
mchipani O
ndi O
cholinga O
choonetsa O
kuti O
zikugwiradi O
ntchito O
zotumikira O
anthu O
. O

Zikapanda O
kukwaniritsa O
izi O
, O
mpamene O
mkulu O
woyanganira O
zipani O
azizichotsa O
mkaundula O
. O

Lamulo O
latsopanolo O
lidzachotsa O
lamulo O
lakale O
la O
zipani O
lomwe O
limaona O
kulembetsa O
kwa O
chipani O
ndi O
ndondomeko O
zotsatira O
. O

Mwa O
zina O
, O
lamulo O
latsopanolo O
lomwe O
lili O
ndi O
magawo O
8 O
likuunikira O
zingapo O
, O
monga O
kukhazikitsa O
ofesi O
ya O
wolembetsa O
ndi O
kuthetsa O
zipani O
, O
zipani O
kulongosola O
bwino O
momwe O
zimapezera O
ndalama O
komanso O
kuti O
mamembala O
azidziwa O
momwe O
ndalama O
za O
chipani O
zikuyendera O
. O

Lamulolo O
likutambasulanso O
za O
kayendetsedwe O
ka O
zisankho O
monga O
kuthana O
ndi O
mchitidwe O
wopereka O
ndalama O
ndi O
zinthu O
zina O
kwa O
ovota O
nthawi O
ya O
chisankho O
komanso O
kukhala O
membala O
wa O
zipani O
zingapo O
. O

Polankhulapo O
za O
kufunika O
kwa O
lamuloli O
, O
mkulu O
wa O
bungwe O
limene O
muli O
zipani O
zosiyanasiyana O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Multiparty I-ORG
Democracy I-ORG
( O
CMD B-ORG
) O
, O
Kizito B-PER
Tenthani I-PER
adati O
adati O
padakalipano O
mamembala O
a O
zipani O
alibe O
mphamvu O
zenizeni O
mzipani O
mwawo O
, O
zimene O
lamulolo O
likufuna O
kusintha O
. O

Bungwelo O
ndi O
lomwe O
lakhala O
likukambirana O
ndi O
mbali O
zonse O
zokhudzidwa O
momwe O
lamulolo O
lidzathandizire O
zipani O
kukwaniritsa O
ntchito O
yoimirira O
anthu O
komanso O
kupereka O
umwini O
wa O
chipani O
kwa O
mamembala O
. O

Zimaoneka O
ngati O
atsogoleri O
ndi O
amene O
amakhala O
ndi O
mphamvu O
zambiri O
mchipani O
. O
Lamololi O
lithandiza O
kusintha O
zimenezi O
. O
Kuonjezera O
apo O
, O
ndale O
zathu O
Mmalawi B-LOC
muno O
zakhala O
kwambiri O
zodalira O
ndalama O
. O
Panthawi O
ya O
chisankho O
, O
zipani O
, O
komanso O
amene O
akufuna O
kuimira O
zipani O
pamipando O
yosiyanasiyana O
amakhala O
akupereka O
ndalama O
ndi O
zinthu O
zina O
ncholinga O
chokopa O
anthu O

kuti O
awavotere O
, O
adatero O
Tenthani B-PER
. O

Iye O
adati O
mchitidwewu O
umapangitsa O
ndale O
kukhala O
zodula O
, O
komanso O
anthu O
omwe O
ali O
ndi O
ndalama O
kukhala O
ndi O
mwayi O
wolowa O
mmaudindo O
ngakhale O
nthawi O
zina O
anthu O
oterowo O
amakhala O
opanda O
masomphenya O
a O
mmene O
angathandizire O
anthu O
kudera O
kwawo O
. O

Lamuloli O
lithandiza O
kuthetsa O
mchitidwe O
umenewu O
. O
Likufunanso O
zipani O
zandale O
zizinena O
komwe O
zimapeza O
ndalama O
ncholinga O
chothetsa O
mchitidwe O
wa O
katangale O
, O
adaonjezera O
Tenthani B-PER
. O

Koma O
mmodzi O
mwa O
akadaulo O
pa O
ndale O
mdziko O
muno O
Rafiq B-PER
Hajat I-PER
adati O
palibe O
chaphindu O
chomwe O
lamulo O
latsopanolo O
liphule O
chifukwa O
lamulo O
lomwe O
lilipo O
lakanika O
kugwiritsidwa O
ntchito O
bwino O
. O

Hajat B-PER
adati O
mwachitsanzo O
lamulo O
lakaleli O
limati O
chipani O
chilichonse O
chizipereka O
kwa O
mkulu O
wakalembera O
wa O
zipani O
momwe O
achitira O
pa O
chuma O
chaka O
chikamatha O
ndipo O
kuti O
ngati O
satero O
chipanicho O
chizithetsedwa O
. O

Komatu O
izi O
sizili O
choncho O
. O
Ngati O
tikukanika O
kukwaniritsa O
zinthu O
ngati O
izi O
, O
ndiye O
lamulo O
latsopanoli O
tidzaligwiritsa O
ntchito O
bwanji O
? O
adadabwa O
Hajat B-PER
. O

Iye O
adati O
aphungu O
ayenera O
kutenga O
nthawi O
yaitali O
kukambirana O
zinthu O
monga O
za O
kuba O
ndalama O
mboma O
( O
cashgate O
) O
, O
njala O
ndi O
zina O
osati O
za O
lamulo O
la O
zipanili O
. O

Tiyeni O
tiyangane O
njira O
zogwiritsa O
ntchito O
lamulo O
lakale O
lomweli O
, O
adatero O
Hajat B-PER
. O

Komatu O
Tenthani B-PER
adatsutsa O
izi O
polongosola O
kuti O
lamuloli O
ndi O
losiyana O
kwambiri O
ndi O
lakaleli O
chifukwa O
layesera O
kukonza O
zimenezi O
ndipo O
akukhulupilira O
kuti O
lidzagwiritsidwa O
ntchito O
bwino O
. O

Choti O
anthu O
adziwe O
nchakuti O
lamulo O
lilipo O
pano O
lidapangidwa O
mwachangu O
kwambiri O
ncholinga O
choti O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
1993 I-DATE
anthu O
athe O
kulembetsa O
zipani O
kuti O
zikapange O
nawo O
chisankho O
cha O
1994 B-DATE
. O
Mmalo O
ambiri O
, O
lamulo O
lili O
panoli O
silinaunike O
bwino O
maka O
pankhani O
ya O
kayendetsedwe O
ka O
zipani O
, O
komanso O
kuumiriza O
kuti O
zipanizo O
zitsatire O
malamulowo O
, O
adalongosola O
Tenthani B-PER
. O

Mudali O
mu O
basi O
ya O
National B-ORG
Shamuda I-ORG
Drake B-PER
ndi O
mtolankhani O
wa O
wailesi O
ya O
Galaxy B-ORG
yemwe O
tsopano O
ali O
pabanja O
ndi O
mkazi O
wake O
Madalitso B-PER
Moyo I-PER
. O
Momwe O
Drake B-PER
amayamba O
ulendo O
wake O
wochokera O
ku O
Lilongwe B-LOC
komwe O
amakaona O
mchimwene O
wake O
kupolisi O
ya O
Kawale B-LOC
, O
sadadziwe O
kuti O
nkupeza O
nthiti O
yakeyo O
. O

Naye O
Madalitso B-PER
, O
pamene O
amachoka O
ku O
Dwangwa B-LOC
komwe O
amagwira O
ntchito O
kukampani O
yopanga O
shuga O
ya O
Illovo B-ORG
ulendo O
wa O
ku O
Mzuzu B-LOC
kukaona O
abale O
patsiku O
lokumbukira O
anthu O
amene O
adafera O
ufulu O
wa O
dziko O
lino O
pa O
3 B-DATE
March I-DATE
, O
samadziwa O
kuti O
nkupeza O
wachikondi O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Drake B-PER
ndi O
Mada B-PER
adamangitsa O
ukwati O
ku O
Mzuzu B-LOC
Awiriwa O
adakhala O
mpando O
woyandikana O
mubasi O
ya O
National B-ORG
Bus I-ORG
Company I-ORG
koma O
sanayankhulitsane O
, O
kufikira O
pamene O
adafika O
pamalo O
ochita O
chipikisheni O
apolisi O
a O
Matete B-LOC
. O

Apa O
mpamene O
tidayamba O
kulankhulana O
ndipo O
adandifotokozera O
komwe O
amalowera O
. O
Macheza O
adapitirira O
ndipo O
titafika O
pa O
Bandawe B-LOC
, O
ndidamufunsa O
ngati O
angandipatse O
nambala O
yake O
ya O
foni O
yomwe O
adandipatsa O
ndikutsika O
basi O
pasiteji O
ya O
kwathu O
ku O
Malaza B-LOC
ku O
Chintheche B-LOC
, O
adafotokoza O
Drake B-PER
. O

Drake B-PER
adamuimbira O
foni O
usiku O
omwewo O
kuti O
amve O
wayenda O
bwanji O
koma O
sadakambe O
zambiri O
. O

Drake B-PER
adati O
patadutsa O
masiku O
angapo O
, O
adamuyimbiranso O
kumpatsa O
moni O
, O
apa O
adali O
njoleyo O
idali O
itabwerera O
ku O
Dwangwa B-ORG
ndipo O
adayankhulitsana O
ngati O
ongodziwana O
chabe O
. O

Koma O
nditakhala O
masiku O
angapo O
, O
mtima O
wanga O
udayamba O
kukankha O
mwazi O
ndipo O
ndidamuyimbira O
kuti O
ndikadakonda O
titakumana O
bwino O
ndi O
kukambirana O
nkhani O
ina O
. O
Iye O
adati O
adalibe O
mpata O
chifukwa O
ntchito O
yawo O
amagwira O
sabata O
yonse O
, O
koma O
nditalimbikira O
adangoti O
ndidzapite O
nthawi O
ya O
nkhomaliro O
ndipo O
tidzakambirana O
kwa O
mphindi B-DATE
30 I-DATE
zokha O
, O
adatero O
Drake B-PER
. O

Ndipo O
tsikuli O
litakwana O
Drake B-PER
adakampezadi O
Mada B-PER
akadali O
kuntchito O
ndipo O
atakumana O
adamtengera O
kunyumba O
kwake O
komwe O
kudalinso O
anzake O
ena O
awiri O
. O
Apa O
adamkonzera O
chakudya O
ndipo O
adakambirana O
uku O
akudya O
. O

Adandifunsira O
banja O
, O
ndipo O
ndidamuuza O
kuti O
ndikaganize O
kaye O
, O
adatero O
Mada B-PER
. O

Patatha O
masiku O
atatu O
, O
Drake B-PER
adakokanso O
chingwe O
ndipo O
cimwemwe O
chidadzala O
tsaya O
Mada B-PER
atanena O
kuti O
walola O
. O

Abusa O
mayi O
Agness B-PER
Nyirenda I-PER
ndiwo O
adamangitsa O
ukwati O
ku O
Zolozolo B-ORG
CCAP I-ORG
mumzinda O
wa O
Mzuzu B-LOC
ndipo O
madyerero O
adali O
kusukulu O
ya O
sekondale B-ORG
ya I-ORG
Katoto I-ORG
. O

Afisi O
a O
ku O
ntcheu B-LOC
abwereranso O
? O
MAyi O
adaphedwa O
, O
ana O
ake O
anayi O
ndi O
mlamu O
wake O
adavulazidwa O
. O
Pano O
ziweto O
10 O
zagwidwa O
mmidzi O
14 O
ya O
mwa O
T O
/ O
A O
Phambala B-PER
mboma O
la O
Ntcheu B-LOC
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Alenje O
aboma O
amene O
adapitako O
kukasaka O
afisiwa O
, O
adangokhalako O
masiku O
atatu O
ndi O
kuchokako O
, O
lero B-DATE
anthu O
agwidwa O
ndi O
mantha O
. O

Mkulu O
woona O
nyama O
za O
kuthengo O
ndi O
nkhalango O
Bright B-PER
Kumchedwa I-PER
adati O
nkhaniyi O
adaimva O
ndipo O
lipoti O
la O
momwe O
alenjewo O
adayendera O
lidatumizidwa O
. O

Harrison B-PER
Lano I-PER
, O
mmodzi O
mwa O
olumidwa O
ndi O
fisi O
mchipatala O
Tikukonza O
zoti O
tibwererenso O
kumudziko O
. O
Chomwe O
tikuyangana O
panopa O
ndi O
ndalama O
. O
Zonse O
zikatheka O
, O
tibwerera O
konko O
, O
adatero O
Kumchedwa B-PER
. O

Koma O
iye O
adati O
anthu O
aleke O
kuyenda O
usiku O
komanso O
asalole O
kuti O
ana O
aziyenda O
okha O
kuopa O
ngozi O
. O

Kodi O
afisi O
a O
ku O
Ntcheu B-LOC
amene O
adatchuka O
mzaka O
za O
mma O
1990 B-DATE
ayambiranso O
? O
Ili O
ndiye O
funso O
la O
anthu O
a O
mbomali O
. O

Bambo O
wa O
ana O
ovulazidwawa O
akuti O
moyo O
wawo O
uli O
pachiswe O
ndipo O
boma O
likuyenera O
lichite O
kanthu O
kupulumutsa O
anthuwa O
. O

Bamboyu O
, O
Alfred B-PER
Thala I-PER
, O
wa O
mmudzi O
mwa O
Thala B-LOC
akuti O
chivulazireni O
ana O
ake O
ndi O
kupha O
mkazi O
wake O
, O
anthu O
akukhala O
mobisala O
. O

Pano O
akumayenda O
mmagulu O
, O
tsiku O
lililonse O
afisi O
akumamveka O
akulira O
kuyambira O
cha B-DATE
mma I-DATE
5 I-DATE
. O
Tili O
ndi O
mantha O
kuti O
tsiku O
lililonse O
tingaonenso O
ngozi O
ngati O
yomwe O
idachitika O
, O
adatero O
Thala B-PER
. O

Iye O
adati O
chiphereni O
mkazi O
wake O
pa O
2 B-DATE
December I-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
, O
mudzi O
wawo O
mwagwidwa O
ziweto O
6 O
. O

Sabata B-DATE
yatha I-DATE
yomweyi O
adzagwira O
nkhumba O
kunyumba O
kwanga O
. O
Mbuzi O
agwira O
mwa O
anthu O
ena O
mmudzi O
momwemu O
. O
Komanso O
mudzi O
woyandikana O
ndi O
ife O
agwira O
mbuzi O
zinayi O
. O

Akumafika O
pakhomo O
, O
sungatulukenso O
kuopa O
kuti O
akugwira O
, O
uwu O
ndiye O
ukumakhala O
mwayi O
wawo O
kuti O
agwire O
ziweto O
, O
adatero O
Thala B-PER
. O

Ngoziyo O
itachitika O
, O
alenje O
a O
boma O
adafikako O
koma O
adangokhala O
masiku O
atatu O
nkuchokako O
zomwe O
sizidakomere O
anthu O
akumeneko O
. O

Tsiku O
lililonse O
afisi O
amadutsa O
koma O
sadaphe O
ngakhale O
fisi O
mmodzi O
mpaka O
adapita O
. O
Tidawauza O
kuti O
asachoke O
koma O
sadamvere O
ndipo O
adapita O
, O
adatero O
Thala B-PER
. O

DC O
wa O
boma O
la O
Ntcheu B-LOC
Paul B-PER
Kalilombe I-PER
adati O
nkhaniyi O
adaimvanso O
moti O
panopa O
akukambirana O
ndi O
oyanganira O
za O
nkhalango O
ndi O
nyama O
zakuthengo O
kuti O
athandize O
. O

Nkhani O
yoti O
afisi O
avuta O
kuno O
tidaimva O
ndipo O
tikulumikizana O
ndi O
alenje O
kuti O
atithandize O
, O
adatero O
Kalilombe B-PER
. O

Koma O
Senior O
Chief O
Kwataine B-PER
ya O
mbomali O
yati O
ngakhale O
afisiwa O
avuta O
, O
anthu O
asaganize O
kuti O
afisi O
amene O
adatchuka O
padzana O
abwereranso O
. O

Afisi O
a O
nthawi O
imene O
ija O
adali O
odabwitsa O
chifukwa O
amayenda O
masana B-DATE
. O
Amakhoza O
kufika O
pamaliro O
nkugwira O
munthu O
. O
Amene O
aja O
adapita O
chifukwa O
zimaonetsa O
kuti O
akuchokera O
ku O
Mozambique B-LOC
. O
Afisi O
awawa O
kulipo O
akuchoka O
, O
adatero O
Kwataine B-PER
. O

Komabe O
Thala B-PER
akupenekera O
kuti O
alipo O
akufuna O
kuwachita O
chipongwe O
anthu O
a O
midzi O
yawo O
. O

Alenje O
amatchera O
mfuti O
, O
amaikapo O
nyama O
kuti O
adye O
, O
upeza O
angodya O
nyama O
inayo O
koma O
nyama O
yomwe O
yayandikira O
kotulukira O
zipolopolo O
samadya O
. O
Awa O
ndi O
afisi O
enieni O
? O
Ndikukaikira O
. O

Afisi O
enieni O
amathawa O
anthu O
komanso O
amayenda O
usiku O
wokhawokha O
dzuwa O
likalowa O
, O
koma O
awawa O
akudabwitsa O
chifukwa O
akuyenda O
masana B-DATE
, O
adaonjeza O
. O

Basi O
ayisempha O
Tsiku O
limenelo O
sitidakhale O
pa O
Wenela B-LOC
. O
Palibe O
ojiya O
, O
osolola O
, O
osenza O
ndi O
oitanira O
amene O
adatsala O
pa O
Wenela B-LOC
. O

Tidakwera O
galimoto O
la O
mkulu O
wina O
kulowera O
ku O
Lilongwe B-LOC
. O
Si O
kuti O
timapita O
kuja O
kulikulu O
la O
boma O
kumene O
masamu O
ogula O
mmera O
asokonekera O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Sindingakambe O
nkhani O
imeneyo O
chifukwa O
tonse O
tikudziwa O
kuti O
lingaliro O
la O
Dizilo O
Petulo O
Palibe O
, O
malinga O
ndi O
kufotokoza O
kwa O
Joloji O
Chiponda B-PER
, O
lidali O
logula O
chimangacho O
ku O
Brazil B-LOC
. O
Zoona O
mpaka O
kuoda O
chimanga O
ku O
Brazil B-LOC
! O
Nkhani O
ya O
chimangayi O
kwa O
ine O
ndiyongotaya O
nthawi O
. O
Ngati O
Moya B-PER
Pete I-PER
adalamula O
asilikali O
ake O

kukwidzinga O
uja O
wogina O
ndi O
amayi O
oposa O
100 O
bwanji O
akulephera O
kulamulanso O
amene O
akuganiziridwa O
kukazinga O
mmera O
wa O
tonse O
pano O
pa O
Wenela B-LOC
? O
Zosamveka O
konse O
kuti O
mzimayi O
woti O
akufuna O
kugula O
chimanga O
choti O
adye O
pakhomo O
pake O
, O
mmalo O
mopita O
yekha O
kumsikako O
kutuma O
wina O
kuti O
akamugulire O
kenako O
nkumadandaula O
kuti O
waberedwa O
! O
Abale O
anzanga O
, O
tingoyerekeza O
kuti O

mwalemba O
wantchito O
, O
ndiye O
mukumukaikira O
kuti O
anaba O
ndiwo O
. O
Kenako O
mukuuza O
akazi O
kapena O
amuna O
anu O
kuti O
afufuze O
momwe O
anabera O
ndiwozo O
, O
wantchito O
wanu O
akapita O
pachulu O
nkumakuwa O
kuti O
: O
Sindinabe O
ine O
! O
Sindinabe O
! O
Chomwe O
ndimadabwa O
pano O
pa O
Wenela B-LOC
nchakuti O
nchifukwa O
chiyani O
aliyense O
amafuna O
kutalika O
zala O
pankhani O
za O
chimanga O
? O
Tidamvapo O
kuti O
Adona O

Hilida B-PER
adagulitsa O
matani O
ochuluka O
kupita O
nawo O
ku O
Kenya B-LOC
. O
Nanga O
za O
Thursday B-DATE
Jumbo B-PER
uja O
naye O
adadyapo O
zake O
za O
chimanga O
. O
Za O
makuponi O
ndiye O
ndisachite O
kunena O
. O

Nsataye O
nazo O
nthawi O
izo O
. O

Chaka B-DATE
chino I-DATE
talowa O
Talowa O
ndi O
adani O
omwe O
Akufuna O
moyo O
wanga O
Kuti O
aononge O
Chauta O
thandizeni O
Iyi O
ndi O
nyimbo O
imene O
tinkamvera O
mugalimoto O
ya O
mkulu O
amene O
adatitenga O
. O
Tidafika O
kubwalo O
la O
mpira O
latsopano O
kumene O
zipolopolo O
ndi O
nyerere O
zimamenyana O
. O
Inu O
, O
munthu O
nkupha O
nyerere O
poyiwombera O
! O
Ndidangomva O
kuti O
ena O
adathyola O
mipando O
, O
kutenga O
makalilole O
ndi O
zina O
zotero O
! O

Komanso O
abambo O
ena O
ankalowa O
kuzimbudzi O
za O
akazi O
! O
Utatha O
mpira O
, O
sindikudziwa O
kuti O
udatha O
bwanji O
, O
Abiti O
Patuma B-PER
adandikoka O
kuti O
timuthawe O
mkulu O
uja O
. O

Tidakakwera O
basi O
imene O
sindikuyidziwa O
bwino O
. O
Mudali O
anyamata O
a O
Chimwemwe B-PER
kwambiri O
. O
Iwo O
amangoti O
5 O
kwa O
1 O
, O
5 O
kwa O
1 O
. O
Onse O
atamuona O
Abiti O
Patuma B-PER
adakuwira O
limodzi O
: O
Abiti O
Patuma B-PER
! O
Yo O
- O
yo O
- O
yo O
! O
Wina O
adamukumbatira O
, O
wina O
kumupsopsona O
patsaya O
. O

Osadanda O
, O
mwayiphula O
basi O
! O
Ndikuthangatani O
nonse O
mbasi O
momwe O
muno O
, O
adatero O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Koma O
abale O
! O
Kudalitu O
kulandirana O
! O
Basi O
imamveka O
ndithu O
kuti O
mashoko O
siali O
bwino O
komabe O
mmodzimmodzi O
adali O
kulandira O
chithandizo O
kuchokera O
kwa O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Adati O
tinyamuke O
, O
ulendo O
wobwerera O
pa O
Wenela B-LOC
. O

Tili O
mnjira O
, O
yemwe O
amaoneka O
kuti O
ndi O
mkulu O
wa O
anyamatawo O
adati O
: O
Tikakafika O
ku O
Mwanza B-LOC
, O
tikadzera O
kwa O
Ayaya B-PER
tikayamike O
chifukwa O
watithandiza O
kupeza O
basi O
. O

Ulendo O
wa O
kwa O
Ayaya O
sunatheke O
chifukwa O
basi O
idatchona O
pa O
Manjawira B-LOC
. O
Poyamba O
tinkadya O
kanyenya O
kuti O
mwina O
iyenda O
. O
Kenako O
kudali O
kusaka O
mango O
, O
ngumbi O
ndi O
zina O
mpaka O
mdima O
udagwa O
. O

Siteshoni O
ya O
Nkaya B-PER
ifewetsa O
maulendo O
Gawo O
lachiwiri O
lomanga O
siteshoni O
ya O
sitima O
ya O
Nkaya B-PER
mboma O
la O
Balaka B-LOC
layamba O
ndipo O
ntchitoyi O
ikuyembekezeka O
kutha O
mu O
November B-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
. O

Mneneri O
wa O
bungwe O
loona O
sitima O
zapamtunda O
la O
Central B-ORG
East I-ORG
African I-ORG
Railways I-ORG
( O
CEAR B-ORG
) O
Chisomo B-PER
Mwamadi I-PER
wati O
gawoli O
likatha O
, O
anthu O
amene O
amagwiritsira O
ntchito O
sitima O
zapamtunda O
athandizika O
chifukwa O
sitima O
zizinyamula O
katundu O
wambiri O
komanso O
ziziyenda O
mwachangu O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mwamadi B-PER
: O
Samalani O
njanji O
Mu O
June B-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
, O
bungweli O
lidamaliza O
gawo O
loyamba O
lomwe O
kudali O
kumanga O
njanji O
zinayi O
kuti O
sitima O
zapamtunda O
zizidutsana O
pamalopa O
. O

Gawo O
lachiwiri O
lidayamba O
litangotha O
gawo O
loyamba O
lomwe O
kukhale O
kumanga O
njanji O
ina O
yotalika O
ndi O
makilomita O
awiri O
komanso O
kumanga O
njanji O
zinayi O
zomwe O
zizithandiza O
kusungirako O
sitima O
komanso O
kumasula O
mabogi O
. O

Njanji O
zimenezi O
ndizomwe O
tizimasulira O
sitima O
ngati O
ili O
ndi O
vuto O
komanso O
kusungirako O
sitima O
. O
Pamene O
tikupanga O
izi O
, O
sitima O
zina O
zizitha O
kumayenda O
mopanda O
kusokonezedwa O
. O
Izi O
sizimachitika O
poyamba O
chifukwa O
tidalibe O
malo O
, O
koma O
tsopano O
izi O
ziyamba O
kuchitika O
popanda O
vuto O
lililonse O
, O
adatero O
Mwamadi B-PER
. O

Padakali O
pano O
, O
malo O
amene O
amangepo O
njanjizi O
asalazidwa O
kale O
komanso O
katundu O
wafika O
kuti O
ntchitoyi O
iyambe O
tsiku O
lililonse O
. O

Njanji O
yopita O
ku O
Nkaya B-PER
ndi O
imeneyi O
Mwamadi B-PER
akuti O
gawoli O
likatha O
, O
anthu O
amene O
amagwiritsira O
ntchito O
sitima O
asangalala O
kwambiri O
komanso O
bizinesi O
izichitika O
mwachangu O
. O

Zonse O
zikatha O
, O
ndiye O
kuti O
Nkaya B-PER
akhala O
malo O
akulu O
pomwe O
sitima O
zizisemphana O
komanso O
kumamangirira O
mabogi O
. O
Sitima O
yochokera O
ku O
Mwanza B-LOC
, O
Blantyre B-LOC
, O
Liwonde B-LOC
komanso O
Kanengo B-LOC
zizidutsana O
pa O
Nkaya B-PER
komanso O
titha O
kumamanga O
mabogi O
. O

Chawomola O
chipande O
: O
Mwa O
anthu O
133 O
345 O
olembetsa O
25 O
150 O
okha O
avota O
Kwatsala O
utsi O
wokha O
, O
nsima O
yapsa O
, O
chapakula O
chipande O
ndipo O
pakula O
mtanda O
pagwera O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
chomwe O
chateteza O
mpando O
wa O
phungu O
wa O
kumadzulo O
kwa O
boma O
la O
Mchinji B-LOC
ndi O
kupata O
makhansala O
awiri O
mchisankho O
chachibwereza O
chomwe O
changothachi O
. O

Lachiwiri B-DATE
lapitali I-DATE
, O
zipani O
zinayi O
mwa O
zipani O
50 O
zomwe O
zili O
mdziko O
muno O
zimalimbirana O
mpando O
wa O
phunguwu O
ndi O
makhansala O
anayi O
a O
mmawodi O
a O
Kaliyeka B-LOC
ku O
Lilongwe B-LOC
, O
Bunda B-LOC
ku O
Kasungu B-LOC
, O
Bembeke B-LOC
ku O
Dedza B-LOC
ndi O
Sadzi B-LOC
ku O
Zomba B-LOC
potsatira O
imfa O
za O
omwe O
adali O
mmipandoyi O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ansah B-PER
( O
C O
) O
: O
Tichita O
kauni O
wamphamvu O
Powomola O
zonse O
Lachitatu B-DATE
, O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
chidateteza O
mpando O
wa O
phungu O
ku O
Mchinjiko B-LOC
kudzanso O
kulanda O
mpando O
wa O
khansala O
wa O
Kaliyeka B-LOC
womwe O
udali O
mmanja O
mwa O
chipani O
cholamula O
cha O
DPP B-ORG
ndi O
mpando O
wa O
khansala O
ku O

Bembeke O
womwe O
udali O
mmanja O
mwa O
woima O
payekha O
. O

Mwachaje B-PER
satafuna O
. O
Nacho O
Chipani O
cha O
DPP B-ORG
sichidabwereko O
chabe O
chifukwa O
chidapambana O
mipando O
ya O
makhansala O
mmadera O
a O
Sadzi B-LOC
komanso O
Bunda B-LOC
pomwe O
zipani O
za O
PP B-ORG
ndi O
UDF B-ORG
sizidaphule O
kanthu O
pazisankho O
zachibwerezazi O
mmadera O
onsewa O
. O

Menyani O
: O
Zaonetsa O
kuti O
MCP B-ORG
ndi O
chipani O
champhamvu O
Ngakhale O
anthu O
osiyanasiyana O
ayamikira O
momwe O
zisankhozi O
zayendera O
, O
bungwe O
loyendetsa O
zisankho O
la O
Malawi B-ORG
Electoral I-ORG
Commission I-ORG
( O
MEC B-ORG
) O
ndi O
akatswiri O
ena O
ati O
kuchepa O
kwa O
anthu O
omwe O
adaponya O
voti O
ndi O
utsi O
wofunika O
kuunika O
pomwe O
ukuchokera O
. O

Mwa O
anthu O
133 O
345 O
omwe O
amayembekezeka O
kuponya O
voti O
, O
anthu O
25 O
150 O
okha O
ndiwo O
adavota O
mmadera O
onse O
asanu O
ndipo O
wapampando O
wa O
bungwe O
la O
MEC B-ORG
, O
Jane B-PER
Ansah I-PER
, O
adati O
izi O
nzofunika O
kauni O
wamphamvu O
. O

Tikuyenera O
kubwerera O
kwa O
Amalawi O
kukawafunsa O
pomwe O
pali O
vuto O
kuti O
asamabwere O
mwaunyinji O
kudzavota O
ngati O
momwe O
amabwerera O
kumisonkhano O
ya O
kampeni O
, O
adatero O
Ansah B-PER
. O

Kasaila B-PER
: O
DPP B-ORG
idachitabe O
chamuna O
Katswiri O
wa O
zandale O
kusukulu O
ya O
ukachenjede O
ya O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
, O
Boniface B-PER
Dulani I-PER
, O
adati O
gwelo O
la O
vutoli O
ndi O
khalidwe O
la O
andale O
omwe O
amaonetsa O
chibale O
nthawi O
ya O
kampeni O
nkusintha O
mawanga O
zikawayendera O
. O

Anthutu O
amafuna O
zotsatira O
osangoti O
kankheni O
kenako O
mukakwera O
mmwamba O
ubale O
watha O
. O
Pokhapokha O
khalidwe O
lotereli O
litasintha O
, O
vuto O
lothawa O
kuvota O
silingathe O
, O
adatero O
Dulani B-PER
. O

Mkulu O
wa O
mgwirizano O
wa O
mabungwe O
okhudzidwa O
ndi O
zisankho O
wa O
Malawi B-ORG
Electoral I-ORG
Support I-ORG
Network I-ORG
( O
Mesn B-ORG
) O
, O
Steve B-PER
Duwa I-PER
, O
adati O
ichi O
nchizindikiro O
choti O
anthu O
adataya O
chidwi O
ndi O
zisankho O
. O

Iye O
adati O
palibe O
chomwe O
chingalimbikitse O
anthu O
kukaponya O
voti O
pomwe O
nthawi O
ndi O
nthawi O
amakhumudwitsidwa O
ndi O
atsogoleri O
omwe O
adawasankha O
, O
makamaka O
pakayendetsedwe O
ka O
zinthu O
. O

Ndanga B-PER
: O
Izi O
zadutsa O
tiyangane O
zakutsogolo O
Vuto O
lalikulu O
nkusaganizira O
anthu O
omwe O
amaponya O
voti O
. O
Anthuwa O
amakhala O
ndi O
zambiri O
zochita O
koma O
amalolera O
kuzisiya O
kuti O
akaponye O
voti O
ndi O
chiyembekezo O
choti O
atumikiridwa O
bwino O
, O
ndiye O
zikapanda O
kuyenda O
momwe O
amayembekezera O
, O
zotsatira O
zake O
zimakhala O
zimenezi O
, O
adatero O
Duwa B-PER
. O

Mfundozi O
zidagwirizana O
ndi O
zomwe O
Tamvani B-PER
wapeza O
kuchokera O
kwa O
anthu O
osiyanasiyana O
omwe O
akuti O
adatopa O
nkuika O
anthu O
mmpipando O
koma O
mapeto O
ake O
nkulandira O
chipongwe O
. O

Tikaunika O
bwinobwino O
, O
timaona O
kuti O
zomwe O
timauzidwa O
pakampeni O
si O
zomwe O
timaona O
zisankho O
zikapita O
ndiye O
pena O
pake O
munthu O
umalingalira O
kuti O
bola O
nthawi O
yako O
uigwiritse O
ntchito O
ina O
, O
adatero O
Adam B-PER
Potani I-PER
, O
wochokera O
kwa O
Kaliyeka B-LOC
. O

Naye O
Maria B-PER
Silungwe I-PER
wa O
ku O
Nchezi B-LOC
ku O
Lilongwe B-LOC
, O
adali O
ndi O
ndemanga O
yomweyo O
koma O
iye O
adawonjezera O
kuti O
andale O
ena O
akasankhidwa O
amafuna O
kuti O
anthu O
omwe O
adawasankhawo O
ndiwo O
aziwatumikira O
mmalo O
moti O
iwo O
ndiwo O
azitumikira O
anthuwo O
. O

Chisankho O
chisadachitike O
, O
Tamvani B-ORG
adacheza O
ndi O
zipani O
zonse O
zomwe O
zimapikisana O
nawo O
ndipo O
zotsatira O
zidasonyeza O
kuti O
chipani O
chilichonse O
chidali O
ndi O
chiyembekezo O
chotenga O
mipando O
yonse O
. O

Chitatha O
chisankho O
, O
tidafunsanso O
ndemanga O
za O
zipanizi O
ndipo O
kudaoneka O
kuti O
zotsatirazi O
sizidasinthe O
maganizo O
a O
zipanizi O
pa O
za O
tsogolo O
lawo O
. O

Mneneri O
wa O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
, O
Alekeni B-PER
Menyani I-PER
, O
adati O
zotsatirazi O
zidasonyeza O
kuti O
chipanichi O
nchamphamvu O
chifukwa O
chidatenga O
mipando O
yambiri O
ngakhale O
kuti O
chimapikisana O
ndi O
chipani O
cholamula O
pambali O
pa O
zipani O
zina O
. O

Iye O
adati O
chisankhochi O
chidali O
ngati O
liwiro O
la O
mumchenga O
loyamba O
mosiyana O
chifukwa O
ena O
adali O
ndi O
mpata O
wogwiritsa O
ntchito O
zipangizo O
za O
boma O
nthawi O
ya O
kampeni O
pomwe O
zina O
amadalira O
mthumba O
mwawo O
. O

Mneneri O
wa O
chipani O
cha O
DPP B-ORG
, O
Francis B-PER
Kasaira I-PER
, O
adati O
chipanichi O
chidachita O
chamuna O
chifukwa O
chidapita O
kumpikisanowu O
chitataya O
makhansala O
ake O
awiri O
ndipo O
chidakwanitsa O
kupezanso O
makhansala O
ena O
awiri O
kutanthauza O
kuti O
mphamvu O
sizidasinthe O
. O

Ken B-PER
Ndanga I-PER
wa O
chipani O
cha O
UDF B-ORG
adati O
madzi O
apita O
ndipo O
kwatsala O
tsopano O
nkuunika O
pomwe O
chipanichi O
chidafooka O
kuti O
zomwe O
zachitika O
ulendo O
uno O
sizadzachitikenso O
mtsogolo O
. O

Tidayesetsa O
kuti O
amve O
maganizo O
a O
chipani O
cha O
PP B-ORG
koma O
wogwirizira O
mpando O
wa O
mtsogoleri O
wa O
chipanichi O
, O
Uladi B-PER
Mussa I-PER
, O
sadayankhe O
foni O
yake O
yammanja O
maulendo O
angapo O
. O

Ngati O
sipangaonekenso O
ngozi O
ina O
kapena O
wina O
kutula O
pansi O
udindo O
wake O
, O
ndiye O
kuti O
chisankho O
china O
chidzakhalako O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2019 I-DATE
pomwe O
Amalawi O
adzasankhe O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
, O
aphungu O
a O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
komanso O
makhansala O
. O

40 O
awaganizira O
kugwa O
mndenge O
yamatsenga O
Anthu O
40 O
mboma O
la O
Ntchisi B-LOC
akuwaganizira O
kuti O
adagwa O
mndege O
yamatsenga O
yomwe O
anthuwo O
adakwera O
akuchokera O
kotamba O
. O

Nkhaniyi O
idadzidzimutsa O
anthu O
ambiri O
okhala O
mmudzi O
mwa O
Chikuta B-LOC
mdera O
la O
mfumu O
yaikulu O
Chilooko B-PER
mbomali O
Lachitatu B-DATE
pa I-DATE
17 I-DATE
August I-DATE
pomwe O
chinthu O
china O
chachilendo O
, O
chomwe O
akuchiganizira O
kuti O
ndi O
ndege O
ya O
ufiti O
, O
chidagwa O
mmudzimo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Phiri B-PER
: O
Nayi O
ndenge O
ya O
matsenga O
Malingana O
ndi O
singanga O
Pilirani B-PER
Phiri I-PER
wa O
mmudzi O
mwa O
Ziwanda B-LOC
mdera O
la O
tidaitenga O
pamodzi O
ndi O
amfumu O
a O
mmudzimo O
nkupita O
nayo O
kupolisi O
ya O
Kamsonga B-LOC
komwe O
ndipo O
apolisi O
adatiuza O
kuti O
, O
ngati O
singanga O
, O
ine O
ndi O
amene O

ndingathe O
kuononga O
ndegeyo O
ndipodi O
ndidakaonongadi O
poitentha O
, O
adatero O
Phiri B-PER
. O

Titamfunsa O
kuti O
adadziwa O
bwanji O
kuti O
mndegemo O
mudali O
anthu O
40 O
, O
Phiri B-PER
adati O
adaunika O
ndi O
galasi O
lake O
lomwe O
amaonera O
zamatsenga O
ndipo O
onse O
amene O
adali O
mmenemo O
akuwadziwa O
ndipo O
achikhala O
kuti O
boma O
limavomereza O
bwenzi O
akuluakuluwo O
atawatumizira O
nuclear O
kuti O
akhaule O
chifukwa O
akumaphunzitsa O
ana O
ufiti O
koma O
ndikatero O
ndiye O
kuti O
ndiika O
miyoyo O
ya O
makolo O

a O
anawo O
pachiopsezo O
chifukwa O
abale O
a O
mfitizo O
akhoza O
kukawachita O
chipongwe O
. O

Ngakhale O
ena O
akuti O
ufiti O
kulibe O
, O
kunja O
kuno O
kukuchitika O
zoopsa O
ndipo O
zimatengera O
singanga O
amene O
adazama O
kuti O
adziwe O
zomwe O
zikuchitika O
, O
adatero O
singangayo O
. O

Mkulu O
wa O
polisi O
pa O
Kamsonga B-ORG
Police I-ORG
Unit I-ORG
, O
Inspector O
Kennedy B-PER
Kwalira I-PER
, O
adatsimikiza O
za O
nkhaniyi O
. O

Iye O
adati O
nkhaniyi O
adailandiladi O
ndipo O
ngati O
apolisi O
sakanatha O
kutengapo O
gawo O
pankhaniyo O
koma O
kuuza O
singangayo O
kuti O
ndi O
amene O
adakatha O
kuononga O
ndegeyo O
chifukwa O
malamulo O
a O
dziko O
lino O
savomereza O
kuti O
kunja O
kuno O
kuli O
ufiti O
. O

Anatchezera B-PER
Za O
chikondi O
ndi O
chibwenzi O
Agogo O
, O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Kodi O
chibwenzi O
ndi O
chikondi O
ndi O
zosiyana O
bwanji O
? O
Mwina O
funso O
limeneli O
likhoza O
kuoneka O
ngati O
lopanda O
nzeru O
koma O
kwa O
ine O
ndi O
lofunika O
kwambiri O
. O
Funso O
lina O
ndi O
loti O
kodi O
ngati O
mwamuna O
amakonda O
kulonjeza O
chibwenzi O
kapena O

wachikondi O
kuti O
adzakwatirana O
chonsecho O
mkazi O
samamulonjeza O
mwamuna O
wake O
, O
ndiye O
pamenepa O
mwamuna O
angathe O
kupitiriza O
chibwenzi O
kapena O
angomusiya O
? O
LF O
, O
Area B-LOC
12 I-LOC
, O
Lilongwe B-LOC
Wokondeka O
LF O
, O
Munthu O
utha O
kukhala O
ndi O
abwenzi O
ambirimbiri O
koma O
wachikondi O
mmodzi O
. O
Nthawi O
zambiri O
anthu O
satha O
kusiyanitsa O
pakati O
pa O
chikondi O
ndi O
chibwenzi O
. O
Chikondi O
ndi O
chozama O

kuposa O
chibwenzi O
; O
chikondi O
chimachoka O
pansi O
pa O
mtima O
ndipo O
nthawi O
zambiri O
anthu O
awiri O
akakondana O
maka O
pakati O
pa O
mwamuna O
ndi O
mkazi O
amagwirizana O
mzambiri O
moti O
nchifukwa O
chake O
mapeto O
ake O
amalolerana O
ndi O
kulumbira O
kuti O
adzakhala O
limodzi O
mpaka O
moyo O
wawo O
wonse O
mbanja O
, O
pamene O
chibwenzi O
mumatha O
kugwirizana O
pa O
zina O
koma O
kusiyana O
mzambiri O
zochitika O
. O

Nchifukwa O
chake O
munthu O
utha O
kukhala O
ndi O
abwenzi O
ambiri O
ngakhale O
uli O
pabanja O
, O
monga O
ndanena O
kale O
, O
koma O
amene O
umatherana O
naye O
nkhazi O
zakukhosi O
ndi O
zakumphasa O
ndi O
mmodzi O
yekha O
, O
wachikondi O
wako O
. O
Funso O
lako O
lachiwiri O
yankho O
ndi O
loti O
pachikhalidwe O
chathu O
mwamuna O
ndiye O
amafunsira O
mkazi O
ndipo O
ndi O
iyeyo O
amene O
amauza O
mkazi O
za O
cholinga O
chake O

pachibwenzi O
chawocho O
. O
Akazi O
ambiri O
amakhala O
ndi O
manyazi O
kunena O
kuti O
alola O
chibwenzi O
chonsecho O
mkati O
mwa O
mtima O
wawo O
alola O
kale O
. O
Ndiye O
munthu O
wamwamuna O
uyenera O
kumvetsa O
ndi O
kufatsa O
; O
osapupuluma O
chifukwa O
ukhoza O
kutsekereza O
mafulufute O
kuuna O
poganiza O
kuti O
mkazi O
sakunena O
chilichonse O
. O
Pamene O
pali O
chikondi O
sipasowa O
, O
zochitika O
zimasonyeza O
zokha O
kuti O
apa O

pali O
chikondi O
ngakhale O
wina O
asanene O
. O

Amandikonda O
koma O
ine O
ayi O
Ndili O
ndi O
mwamuna O
amene O
akufuna O
akaonekere O
kwathu O
koma O
sindimamukonda O
kwambiri O
ngakhale O
kuti O
iyeyo O
amandikonda O
kwambiri O
. O
Ndiye O
akuti O
andikwatira O
zaka O
zinayi O
zikubwerazo O
. O
Pano O
ndakumana O
ndi O
wina O
koma O
akuti O
andikwatira O
zaka O
ziwiri O
zikubwera O
kutsogolo O
. O
Ndiye O
nditani O
, O
agogo O
? O
LC O
, O
Area B-LOC
49 I-LOC
, O
Lilongwe B-LOC
Zikomo O
LC O
, O
Mwana O

wanga O
, O
chimene O
ukufuna O
sindikuchidziwa O
. O
Iwe O
ukufuna O
kukwatiwa O
ndi O
mwamuna O
wotani O
? O
Wokukonda O
kapena O
amene O
akufuna O
ukwati O
pompanopompano O
ngakhale O
sakukonda O
? O
Vuto O
ndi O
chiyani O
ndi O
mwamuna O
amene O
ukuti O
amakukonda O
ndipo O
akufuna O
kudzamanga O
nawe O
banja O
zaka O
zinayi O
zikubwerazi O
? O
Nchifukwa O
chiyani O
udamulola O
poyamba O
ngati O
sumamukonda O
? O
Ndiye O
pano O

ukuti O
wapeza O
mwamuna O
wina O
amene O
akuti O
akukwatira O
zaka O
ziwiri O
zikubwerazi O
, O
makamaka O
ukufuna O
kuti O
ndikhuthandize O
chiyani O
pankhani O
imeneyi O
? O
Zonse O
zili O
ndi O
iwe O
mwini O
, O
koma O
chomwe O
ndingakulangize O
ndi O
choti O
si O
amuna O
onse O
amene O
amakhala O
ndi O
chikondi O
chenicheni O
. O
Wina O
atha O
kunena O
kuti O
tikwatirane O
lero O
ndi O
lero O
, O
koma O
mumtima O
mwake O
mulibe O
chikondi O
, O

pomwe O
wina O
anena O
kuti O
tikhale O
pachibwenzi O
zaka O
zinayi O
kenako O
tidzakwatirane O
pazifukwa O
zina O
ndi O
zina O
. O
Pa O
Chichewa O
pali O
mawu O
oti O
lero O
ndi O
lero O
linadetsa O
mnthengu O
, O
komanso O
ukasauka O
sunga O
khosi O
mkanda O
woyera O
udzavala O
. O
Enanso O
amati O
kuona O
maso O
a O
nkhono O
nkudekha O
. O
Mawu O
onsewa O
akutiphunzitsa O
kuchita O
zinthu O
mofatsa O
kuti O
tione O
ubwino O

patsogolo O
, O
osati O
kuchita O
zinthu O
mwakhamanikhani O
. O
Tsono O
monga O
ndanena O
kale O
, O
zili O
ndi O
iwe O
mwini O
chifukwa O
ukudziwa O
chomwe O
ukufuna O
. O
Koma O
ndikanakhala O
ndili O
ine O
, O
ndikanamupatsa O
mpata O
mwamuna O
woti O
waonetsa O
chikondi O
chenicheni O
kwa O
ine O
ngakhale O
anene O
kuti O
atenga O
nthawi O
kuti O
andikwatire O
. O
Chikondi O
chenicheni O
sichimaona O
nthawitu O
paja O
. O

Kaneneni O
akakuchitikirani O
nkhanza O
, O
apolisi O
auza O
ana O
Pamene O
dziko O
lino O
limakumbukira O
masiku O
16 O
othana O
ndi O
nkhanza O
za O
mbanja O
, O
apolisi O
amema O
atsikana O
kuti O
azikanena O
akachitidwa O
nkhanza O
kwa O
makolo O
awo O
kapena O
kupolisi O
. O

Mkulu O
woyanganira O
zapolisi O
ya O
mmudzi O
mdziko O
muno O
, O
Yunus B-PER
Lambat I-PER
, O
adanena O
izi O
pokumbukira O
maikuwa O
, O
amene O
adayambira O
pa O
25 B-DATE
November I-DATE
mpaka I-DATE
pa I-DATE
10 I-DATE
December I-DATE
kusukulu O
ya O
Blantyre B-ORG
Girls I-ORG
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Patsikulo O
, O
apolisi O
komanso O
akuluakulu O
a O
makampani O
osiyana O
adapita O
kukapereka O
uphungu O
komanso O
kuthokoza O
atsikana O
amene O
adakhoza O
bwino O
mkalasi O
. O

Tadala B-PER
: O
Nkhanza O
zisatilepheretse O
Mtsikana O
amene O
adasangalatsa O
anthu O
patsikuli O
ndi O
Tadala B-PER
Kadzakalowa I-PER
wa O
zaka O
11 O
amene O
adakhala O
nambala O
wani O
musitandede O
8 O
. O

Tadala B-PER
, O
yemwe O
akukhumbira O
atadzagwira O
ntchito O
ya O
udotolo O
, O
adaponderera O
ophunzira O
140 O
mkalasi O
mwawo O
. O

Polankhula O
za O
tsikuli O
, O
Tadala B-PER
adati O
iye O
ndi O
wokondwa O
kuti O
akuluakulu O
adapeza O
chabwino O
kuwafotokozera O
ufulu O
wawo O
komanso O
zomwe O
angachite O
ngati O
ufulu O
wawo O
waphwanyidwa O
. O

Ndimafuna O
kudzakhala O
dotolo O
, O
izi O
sizingatheke O
ngati O
wina O
akupondereza O
ufulu O
wanga O
. O
Ndadziwa O
ufulu O
wanga O
, O
komanso O
zomwe O
ndingachite O
ngati O
wina O
atandiphwanyira O
ufuluwo O
, O
adatero O
iye O
. O

Iye O
adalangiza O
atsikana O
anzake O
kuti O
asiye O
kumwa O
mowa O
ponena O
kuti O
izi O
zingasokoneze O
tsogolo O
lawo O
. O

Akhumudwa O
ndi O
kutsika O
kwa O
nandolo O
Alimi O
a O
nandolo O
ena O
mboma O
la O
Mulanje B-LOC
, O
ati O
ali O
ndi O
nkhawa O
ndi O
kutsika O
mtengo O
kwa O
nandolo O
modzidzimutsa O
pamsika O
zomwe O
zikukayikitsa O
alimiwo O
ngati O
apindule O
naye O
chaka B-DATE
chino I-DATE
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Mmodzi O
mwa O
alimiwo O
, O
Henry B-PER
Kapalasa I-PER
, O
wa O
mmudzi O
mwa O
Chabwera B-LOC
kwa O
T O
/ O
A O
Mabuka B-PER
mbomalo O
, O
adati O
nandolo O
watsika O
mtengo O
kwambiri O
padakalipano O
zomwe O
alimi O
sadayembekezere O
kuti O
zingatero O
popeza O
malonda O
adayamba O
bwino O
mmadera O
ambiri O
. O

Pamene O
ena O
akolola O
nandolo O
, O
wina O
akadali O
mmunda O
kuti O
aume O
bwino O
Kapalasa B-PER
, O
yemwe O
ndi O
gogo O
wa O
zilumika O
zoposa O
90 O
, O
adati O
chiyembekezo O
chake O
pa O
mbewuyo O
chayamba O
kumira O
mmadzi O
popeza O
lingaliro O
loti O
apeza O
makwacha O
a O
nkhaninkhani O
pakutha O
pamsikawo O
, O
ayamba O
kukayikitsa O
. O

Kuno O
alimi O
ambiri O
tapeza O
nandolo O
wochuluka O
koma O
tsopano O
tagwira O
njakata O
ndi O
momwe O
zilili O
pamsika O
popeza O
miyezi O
yapitayi O
nandolo O
tinkagulitsa O
pa O
mtengo O
wa O
K600 O
pa O
kilogalamu O
koma O
tsopano O
lero B-DATE
wafika O
pa O
K300 O
pa O
kilo O
. O
Kutsika O
kotereku O
sikunachitikepo O
nkale O
lonse O
, O
adatero O
Kapalasa B-PER
. O

Iye O
akuganiza O
kuti O
mchitidwewu O
nkubera O
alimi O
omwe O
amadalira O
ulimi O
wokhawo O
pa O
chaka O
kuti O
apeze O
makwacha O
otukulira O
banja O
lake O
. O

Chaka B-DATE
chino I-DATE
chimanga O
sichinachite O
bwino O
kudera O
lino O
moti O
anthu O
ambiri O
tayamba O
kale O
kukumana O
ndi O
mavuto O
adzaoneni O
ndi O
kukwera O
kwa O
mtengo O
wa O
chimanga O
popeza O
thumba O
la O
chimanga O
cholemera O
makilogalamu O
50 O
lafika O
kale O
pa O
K12 O
0 O
. O
Maso O
athu O
adali O
nganganga O
pa O
nandolo O
kuti O
mwina O
tikagulitsa O
tipeza O
ndalama O
zogulira O
chimanga O
, O
koma O
pamenepa O
tasowa O
pogwira O
, O
anadandaula O
iye O
. O

Kapalasa B-PER
akufunitsitsa O
boma O
likadalowererapo O
msanga O
ncholinga O
choti O
alimi O
apeze O
phindu O
lokwanira O
pa O
ulimiwo O
. O

Gogoyo O
akuganiza O
kuti O
kupanga O
magulu O
zingathandize O
alimiwo O
kupeza O
phindu O
lamnanu O
pa O
ulimiwo O
. O

Alimi O
ambiri O
mboma O
la O
Mulanje B-LOC
adakolola O
nandolo O
wochuluka O
ndiponso O
wina O
adakali O
mminda O
kulindira O
kuti O
awume O
moyenera O
. O

Masiku O
apitawo O
mkulu O
wa O
bungwe O
la O
alimi O
a O
nandolo O
la O
Nandolo B-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
Susan B-PER
Chimbayo I-PER
adapempha O
alimi O
kuti O
asagulitse O
msanga O
nandolo O
wawo O
, O
komanso O
kuti O
akonze O
magulu O
kuti O
azikagulitsa O
ku O
makampani O
kumene O
mtengo O
umakhalako O
bwino O
. O

Akwiya O
ndi O
bungwe O
la O
MEC B-ORG
Mpungwepungwe O
umene O
ukuchitika O
kubungwe O
loyendetsa O
zisankho O
la O
Malawi B-ORG
Electoral I-ORG
Commission I-ORG
( O
MEC B-ORG
) O
wakwiyitsa O
zipani O
zotsutsa O
komanso O
omenyera O
ufulu O
omwe O
apempha O
kuti O
zinthu O
zikonzedwe O
msanga O
kubungweli O
kuti O
ntchito O
yochititsa O
zisankho O
isaime O
chifukwa O
kutero O
nkuphwanya O
ufulu O
wa O
anthu O
wosankha O
atsogoleri O
awo O
. O

Mneneri O
wa O
chipani O
cha O
Peoples B-ORG
Party I-ORG
( O
PP B-ORG
) O
Ken B-PER
Msonda I-PER
, O
komanso O
wa O
chipani O
cha O
UDF B-ORG
Ken B-PER
Ndanga I-PER
kudzanso O
mkulu O
womenyera O
ufulu O
wa O
anthu O
, O
Unandi B-PER
Banda I-PER
, O
apempha O
bungweli O
kuti O
likonze O
zinthu O
msanga O
kuti O
zipani O
zonse O
zikhale O
ndi O
chikhulupiriro O
pa O
bungweli O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Msonda B-PER
: O
Sitikukondwa O
nazo O
zimezi O
Ndemanga O
za O
akuluakuluwa O
zikudza O
pamene O
kubungweli O
kwachitika O
zingapo O
monga O
kulephereka O
kwa O
zisankho O
zachibwereza O
mmadera O
asanu O
; O
kusokonekera O
kwa O
ndalama O
; O
kutumizidwa O
kutchuthi O
kwa O
akuluakulu O
ena O
a O
bungweli O

mokakamizidwa O
; O
komanso O
pamene O
bungweli O
likutha O
masiku O
opanda O
wapampando O
chimwalirireni O
mwadzidzidzi O
amene O
adali O
mtsogoleri O
Maxon B-PER
Mbendera I-PER
. O

Msonda B-PER
adati O
zomwe O
zikuchitika O
ku O
MEC B-ORG
zikuonetseratu O
kuti O
bungweli O
silikugwira O
ntchito O
mokomera O
zipani O
zotsutsa O
. O

Kutumiza O
ogwira O
ntchito O
ena O
kutchuthi O
ndi O
nkhani O
yabwino O
, O
chifukwa O
tikufuna O
tidziwe O
momwe O
ndalama O
[ O
zoposa O
K15 O
miliyoni O
] O
zidasowera O
. O
Koma O
vuto O
lathu O
ndi O
kuimitsa O
zisankho O
[ O
zapaderazi O
] O
kuti O
zisachitike O
. O

Ife O
sitikukondwa O
nazo O
, O
zikuonetseratu O
kuti O
bungweli O
likunjenjemera O
ndi O
boma O
. O
Ichi O
nchipongwe O
kuti O
zisankho O
zapadera O
zisachitike O
. O
Tadandaula O
nazo O
, O
adatero O
Msonda B-PER
. O

Iye O
adati O
kusachititsa O
zisankho O
zapaderazi O
ndi O
kuwaphwanyira O
ufulu O
anthu O
a O
maderawo O
chifukwa O
ntchito O
zachitukuko O
komanso O
zakumtima O
kwawo O
sizingapherezere O
kaamba O
kosowa O
wokatula O
nkhawa O
zawo O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
kapena O
kukhonsolo O
. O

Naye O
Ndanga B-PER
adati O
chikuwadandaulitsa O
iwo O
si O
kuimitsidwa O
kokha O
kwa O
zisankho O
chachibwereza O
, O
koma O
kuti O
izi O
zingakhudze O
chisankho O
cha O
2019 B-DATE
. O

Ntchito O
yochititsa O
chisankho O
simangochitika O
tsiku O
limodzi O
, O
ndi O
ndondomeko O
yomwe O
imachitika O
kwa O
nthawi O
yaitali O
. O
Nanga O
poti O
anthu O
ena O
kulibeko O
, O
ntchito O
igwirika O
bwanji O
? O
Izi O
tikudandaula O
nazo O
, O
adatero O
Ndanga B-PER
. O

Mogwirizana O
ndi O
akulu O
a O
zipani O
ziwirizi O
, O
Banda B-PER
adati O
kutumizidwa O
kutchuthi O
kwa O
akuluakulu O
ena O
komanso O
kusowa O
kwa O
mtsogoleri O
wa O
bungweli O
ndi O
nkhani O
yaikulu O
komanso O
yodandaulitsa O
. O

Mwachidule O
, O
izi O
zikutanthauza O
kuti O
tilibe O
bungwe O
loyendetsa O
zisankho O
. O
Bungweli O
limakhalapo O
ngati O
lili O
ndi O
mtsogoleri O
komanso O
ena O
omuthandizira O
. O
Ndiye O
bungwe O
lilipo O
? O
akudabwa O
Banda B-PER
. O

Koma O
mkulu O
wa O
nthambi O
yoona O
za O
chuma O
kubungweli O
, O
Linda B-PER
Kunje I-PER
, O
akuti O
anthu O
asadandaule O
chifukwa O
zonse O
zilongosoka O
. O

Palibe O
chovuta O
ndipo O
zipani O
zisadandaule O
, O
adatero O
Kunje B-PER
. O

Malamulo O
a O
zisankho O
amati O
pasadutse O
miyezi O
itatu O
dera O
lisadachititse O
chisankho O
chopeza O
mtsogoleri O
chichokereni O
kapena O
chimwalirireni O
mtsogoleri O
amene O
adalipo O
. O
Kunje O
aadati O
akudziwa O
za O
izi O
komabe O
sangachitire O
mwina O
. O

Inde O
taphwanya O
lamulo O
koma O
sitingachitire O
mwina O
chifukwa O
pali O
zifukwa O
zomveka O
zomwe O
zatilepheretsa O
kuchititsa O
zisankhozi O
, O
adatero O
Kunje B-PER
. O

Emmanuel B-PER
Ngwira I-PER
: O
Katswiri O
wa O
vimbuza O
Gule O
wa O
vimbuza O
si O
wachilendo O
kwa O
Amalawi O
ambiri O
. O
Takhala O
tikuona O
guleyu O
akuvinidwa O
mmawailesi O
akanema O
osiyanasiyana O
. O
Lachinayi B-DATE
lapitali I-DATE
mtolankhani O
wathu O
Martha B-PER
Chirambo I-PER
adacheza O
ndi O
katswiri O
wa O
guleyu O
Emmanuel B-PER
Ngwira I-PER
yemwe O
amavina O
vimbuza O
. O
Ngwira B-PER
ndi O
mtsogoleri O
wagulu O
lovina O
la O
Kukaya B-LOC
lomwe O
lidayamba O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2005 I-DATE
. O

Kucheza O
kwawo O
kudali O
motere O
: O
Ngwira B-PER
: O
Ndimadzichepetsa O
Kodi O
Emmanuel B-PER
Mlonga I-PER
Ngwira I-PER
ndi O
ndani O
? O
Ndine O
mzibambo O
wa O
zaka O
43 O
. O
Ndili O
pa O
panja O
ndi O
ana O
atatu O
. O
Mkazi O
wanga O
ndi O
namwino O
pa O
chipatala O
cha O
Rumphi B-LOC
. O
Ndimachokera O
mmudzi O
mwa O
Zinyongo B-LOC
Makwakwa I-LOC
, O
T O
/ O
A O
Mpherembe B-PER
mboma O
la O
Mzimba B-LOC
. O
Timakui O
ku O
Elunyeni B-LOC
. O
Uku O
nkomwe O
ndakulira O
, O
kuphatikizirapo O
ku O

Chikwawa B-LOC
ndi O
mzinda O
wa O
Mzuzu B-LOC
. O
Moti O
sukulu O
yanga O
ya O
sekondale O
ndidaphunzira O
pa O
sukulu B-ORG
ya I-ORG
Katoto I-ORG
ndipo O
kuchoka O
apo O
ndakhala O
ndikuchita O
maphunziro O
osiyana O
osiyana O
okhudza O
za O
maimbidwezi O
. O
Ndine O
mkhirisitu O
wa O
mpingo O
wa O
Katolika O
. O

Ndili O
ndi O
certificate O
yochokera O
ku O
sukulu B-ORG
ya I-ORG
ukachenjede I-ORG
ya I-ORG
Pretoria I-ORG
koma O
ndinkaphunzilira O
konkuno O
ku O
Centre B-ORG
for I-ORG
Indigenous I-ORG
Instrumental I-ORG
for I-ORG
African I-ORG
Dance I-ORG
Practices I-ORG
. O
Ndidachita O
maphunzirowa O
kwa O
zaka O
ziwiri O
. O

Kupatula O
apo O
ndilinso O
ndi O
certificate O
mu O
zoimbaimba O
yochokera O
ku O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
. O

Mbanja O
la O
mai O
wanga O
ndidabadwa O
ndekha O
pamene O
powerengera O
ku O
banja O
lina O
ndingati O
tilipo O
anthu O
asanu O
. O

Udayamba O
bwanji O
kuvina O
vimbuza O
? O
Izitu O
nza O
mmagazi O
. O
Zidachokera O
ku O
makolo O
chifukwa O
choti O
mai O
anga O
adali O
a O
Vimbuza B-PER
. O
Iwo O
sankavina O
ayi O
; O
koma O
adali O
ngati O
asinganga O
chifukwa O
ankalota O
ndipo O
munthu O
wolotedwayo O
amabweradi O
kudzafuna O
mankhwala O
kwa O
iwowo O
mpaka O
kuchira O
. O

Nanga O
udayamba O
liti O
? O
Ndidayamba O
kuvinaku O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
1995 I-DATE
pomwe O
wansembe O
wina O
wampingo O
wa O
katolika B-ORG
Reverend O
Alex B-PER
B I-PER
Chima I-PER
yemwe O
adali O
ndi O
gulu O
lake O
la O
Kukwithu B-ORG
Troop I-ORG
patchalitchi O
ya O
St B-ORG
Peters I-ORG
mu O
Mzuzu B-ORG
Diocese I-ORG
. O

Atandiona O
kuti O
ndili O
ndi O
maluso O
osiyanasiyana O
, O
adanditenga O
dziko O
lonse O
la O
Malawi B-LOC
kuchita O
kafukufuku O
wa O
zomwe O
zimachitika O
kuti O
munthu O
azivina O
. O
Adatifunsa O
ngati O
wina O
mwa O
ife O
ali O
ndi O
gule O
woti O
gulu O
lathu O
lingamavine O
, O
ndidayambitsa O
guleyu O
ndipo O
ndidaphunzitsa O
anthu O
nyimbo O
. O

Kuchokera O
nthawi O
imeneyo O
ndidayambapo O
kupititsa O
patsogolo O
luso O
langa O
. O

Kodi O
muli O
ndi O
vimbuza O
kapena O
? O
Ayi O
ndithu O
. O
Ine O
ndimangovinapo O
ngati O
gule O
basi O
. O
Ndilibe O
vimbuza O
ndine O
wabwinobwino O
ndithu O
ndilibe O
mizimu O
yoipa O
. O
Ngakhale O
mutapita O
kumalo O
osungirako O
zinthu O
zakale O
zopatsa O
chidwi O
a O
Mzuzu B-ORG
Museum I-ORG
, O
mukapeza O
kuti O
kuli O
zithunzi O
zanga O
zomwe O
adajambula O
nditapambana O
pampikisano O
womwe O
udachitika O
ku O
Rumphi B-LOC
. O
Ndidapikisana O

ndi O
asinganga O
34 O
. O

Kodi O
nchifukwa O
chani O
mumavina O
guleyu O
? O
Pali O
zifukwa O
zinayi O
zomwe O
ndimavinira O
guleyu O
monga O
: O
Kusangalatsa O
anthu O
, O
kuwaphunzitsa O
zosiyanasiyana O
kudzera O
mmagule O
, O
kusunga O
chikhalidwe O
komanso O
kupititsa O
patsogolo O
chikhalidwe O
. O

Kodi O
anthu O
amati O
chani O
za O
inu O
. O

Kuchokera O
kubanja O
langa O
, O
ndakhala O
ndikunenedwa O
kuti O
bwanji O
ndimavina O
magule O
osiyanasiyana O
. O
Anthu O
amandiyankhula O
zambiri O
zosiyanasiyana O
ndipo O
amanditenga O
ngati O
sindimadziwa O
zomwe O
ndikuchita O
koma O
ineyo O
ndimakhulupilira O
kwambiri O
mizimu O
. O
Mayi O
ndi O
bambo O
anga O
adamwalira O
kalekale O
komabe O
ndimakhulupilira O
kuti O
mizimu O
yawo O
imanditeteza O
. O
Ichi O
ndi O
china O
mwachifukwa O
chomwe O

ndimavina O
modzipereka O
kwambiri O
ndipo O
anthu O
amandipatsa O
ndalama O
zambiri O
. O

Mumavinanso O
magule O
anji O
? O
Mwa O
ena O
ndimavina O
mganda O
, O
malipenga O
ndi O
chilimika O
zochokera O
ku O
Nkhata B-LOC
Bay I-LOC
, O
mapenenga O
a O
ku O
Karonga B-LOC
, O
beni O
kuchokera O
ku O
Mangochi B-LOC
komanso O
mwinoghe O
a O
ku O
Chitipa B-LOC
. O

Chenjerani O
, O
2017 B-DATE
tisatuwe O
ndi O
njala O
Lero B-DATE
ndi O
tsiku O
lakutha O
kwa O
chaka B-DATE
cha I-DATE
2016 I-DATE
. O
Pomwe O
masiku O
athera O
kuchitseko O
ndipo O
chaka B-DATE
cha I-DATE
2017 I-DATE
chili O
pamphuno O
, O
akadaulo O
ena O
a O
zaulimi O
ati O
alimi O
asagone O
mchaka O
chikudzachi O
kuti O
mwina O
mavuto O
a O
njala O
amene O
akhala O
akupana O
Amalawi O
zaka O
ziwiri O
zapitazi O
asatisautsenso O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Yemwe O
anali O
mkulu O
wa O
mgwirizano O
wa O
mabungwe O
a O
zaulimi O
la O
Civil B-ORG
Society I-ORG
Agriculture I-ORG
Network I-ORG
( O
CisaNet B-ORG
) O
, O
Tamani B-PER
Nkhono I-PER
- I-PER
Mvula I-PER
adati O
mphamvu O
zili O
mmanja O
mwa O
alimi O
kuti O
chaka B-DATE
chikudzachi I-DATE
kusakhale O
njala O
. O

Mu O
2015 B-DATE
, O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
, O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
adalengeza O
kuti O
dziko O
lino O
lili O
pangozi O
kaamba O
ka O
madzi O
osefukira O
amene O
adasautsa O
mchakacho O
. O
Koma O
paulimi O
wa O
2015 B-DATE
- I-DATE
2016 I-DATE
, O
mvula O
idadula O
msanga O
zimene O
zidachititsa O
kuti O
zokolola O
zitsike O
. O

Anthu O
kumalo O
ogulira O
feteleza O
a O
Optichem O
mwezi B-DATE
watha I-DATE
Njala O
yakhudza O
Amalawi O
6 O
. O
8 O
miliyoni O
chaka B-DATE
chino I-DATE
moti O
mabungwe O
, O
boma O
ndi O
ena O
akhala O
ali O
pakalikiliki O
kuthandiza O
Amalawi O
ndi O
chakudya O
. O

Pomwe O
mvula O
chaka B-DATE
chino I-DATE
yadza O
ndi O
mkokomo O
, O
mantha O
ali O
chaka O
chikudzachi O
kuti O
mwina O
anthu O
aonanso O
mdima O
ndi O
njala O
yomwe O
ingagwe O
. O

Koma O
Nkhono B-PER
- I-PER
Mvula I-PER
akuti O
mantha O
angathedi O
kuchuluka O
ngati O
alimi O
angaseweretse O
mvula O
yomwe O
ikugwayi O
. O

Tidauzidwa O
kale O
kuti O
chaka B-DATE
chino I-DATE
kuli O
La O
Nina O
ndipo O
mwaona O
nokha O
momwe O
mvula O
ikugwera O
mmadera O
onse O
a O
dziko O
lino O
. O
Sitikuyenera O
kuyiseweretsa O
. O
Aliyense O
abzale O
nthawi O
yabwino O
kuti O
ikamasiya O
, O
mbewu O
zikhale O
zili O
pena O
, O
adatero O
Nkhono B-PER
- I-PER
Mvula I-PER
. O

Iye O
adati O
ndi O
bwinonso O
alimi O
abzale O
mbewu O
zosiyanasiyana O
kuti O
chimanga O
chikavuta O
adzaone O
populumukira O
. O

Ngati O
tili O
ndi O
La O
Nina O
, O
ndiye O
kuti O
tilandira O
mvula O
yambiri O
, O
mvula O
imeneyi O
tisangoyirekerera O
, O
tiyeni O
tibzale O
mbewu O
zina O
monga O
mpunga O
, O
chinangwa O
, O
mbatata O
ndi O
zina O
kuti O
madziwa O
atithandize O
, O
adatero O
Nkhono B-PER
- I-PER
Mvula I-PER
. O
Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
Farmers B-ORG
Union I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
FUM B-ORG
) O
Alfred B-PER
Kapichira I-PER
Banda I-PER
wati O
chaka O
chikudzachi O
pali O
chiopsezo O
cha O
njala O

chifukwa O
boma O
silinaikepo O
mtima O
pantchito O
yogawa O
makuponi O
ogulira O
feteleza O
ndi O
mbewu O
zotsika O
mtengo O
. O

Tikunena O
pano O
, O
madera O
ena O
sanalandirebe O
makuponi O
. O
Ichi O
ndi O
chiyambi O
cha O
njala O
. O
Alimi O
ambiri O
abzala O
, O
chimanga O
chawo O
chakula O
kwambiri O
moti O
chikufunika O
feteleza O
koma O
nzachisoni O
kuti O
feteleza O
wa O
makuponi O
sadafike O
. O

Achikhala O
boma O
lidachfulumira O
ndi O
ndondomeko O
ya O
feteleza O
, O
si O
bwezi O
tikudandaula O
ndipo O
bwezi O
tikunena O
molimbika O
kuti O
chaka B-DATE
chikubwerachi I-DATE
sitikhala O
ndi O
njala O
monga O
zidalili O
zaka O
zapitazi O
, O
adatero O
Banda B-PER
. O

Mchaka O
chikuthachi O
, O
kudagwa O
dzombe O
limene O
lidachecheta O
mbewu O
zambiri O
komanso O
lidaika O
pachiopsezo O
Amalawi O
amene O
ankadya O
dzombe O
lophedwa O
ndi O
mankhwala O
amene O
adapoperedwa O
. O

Nayo O
misika O
ya O
Admarc B-ORG
idatsegulidwa O
mochedwa O
mchakachi B-DATE
ndipo O
chimanga O
chimnagulitsa O
mokwera O
kuposa O
kwa O
mavenda O
. O
Thumba O
lolemera O
ndi O
makilogalamu O
50 O
limagulitsidwa O
pa O
mtengo O
wa O
K12 O
500 O
. O
Izi O
sizidakomere O
Amalawi O
ndipo O
mapeto O
ake O
samapita O
kukagula O
chimangachi O
. O

Sitalaka O
pa O
Wenela B-LOC
Lidali O
Lachinayi B-DATE
usiku I-DATE
ndipo O
tidali O
malo O
aja O
timakonda O
pa O
Wenela B-LOC
kukambirana O
izi O
ndi O
izo O
. O
Adachuluka O
adali O
madilaivala O
ndi O
makondakitala O
a O
minibasi O
. O

Ife O
ojiya O
, O
osenza O
ndi O
osolola O
tidalipo O
ochepa O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Apapa O
afune O
asafune O
, O
mawa B-DATE
kulibe O
woyendetsa O
minibasi O
kuchoka O
pano O
pa O
Wenela B-LOC
, O
adayamba O
nkhani O
mmodzi O
mwa O
madalaivala O
. O

Komatu O
tikanaganiza O
kale O
. O
Mawalo O
msuzi O
tikaupeza O
kuti O
? O
adafunsa O
kondakitala O
wina O
. O

Koma O
akanadziwa O
! O
Anzakewo O
adamuukira O
, O
kumuthira O
maphuzo O
, O
monga O
achitira O
anthuwa O
pamsewu O
! O
Nkhani O
yavuta O
ndi O
ya O
msuziyo O
! O
Mabwana O
aja O
akamangala O
papolisipa O
kuti O
akatigwira O
tizilipira O
ndife O
osati O
mabwanawo O
. O
Msuzi O
uzikwaniranso O
apapa O
? O
adafunsa O
wina O
bata O
litabwerera O
. O

Koma O
inuyo O
chikuvuta O
nchiyani O
makamaka O
kuti O
zifike O
apa O
? O
adafunsa O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Kodi O
ndiwe O
mlendo O
? O
Apolisi O
ayamba O
kugwiritsa O
ntchito O
malamulo O
amene O
akutipweteka O
kwambiri O
. O
Sitikufuna O
zimenezo O
, O
adatero O
wina O
. O

Kodi O
malamulowo O
ali O
mmabuku O
? O
adafunsanso O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Kodi O
ukufuna O
kuvuta O
bwanji O
? O
Kapena O
ndi O
zibwenzi O
zako O
? O
Malamulowo O
ndi O
wokhazikika O
kungoti O
samawagwiritsa O
ntchito O
ndiye O
pano O
akufuna O
kutifinya O
, O
adayankha O
mkulu O
wina O
, O
mmaso O
muli O
gwaaa O
! O
Komatu O
tinzeru O
tikucheperako O
apapa O
. O
Ndikuona O
kuti O
mutichedwetsa O
nazo O
. O
Tsono O
mukayamba O
kuchita O
zionetsero O
zokwiya O
ndi O
malamulo O
okhazikika O
, O
simukuona O

kuti O
masiku O
akubwerawa O
nawo O
ogwiririra O
adzachita O
zionetsero O
kuti O
chilango O
cha O
zaka O
14 O
kwa O
opezeka O
olakwa O
chakula O
kwambiri O
? O
adaponya O
funso O
lina O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Onse O
adangoti O
duuu O
! O
Ngati O
malamulo O
mukuona O
kuti O
akhwima O
kwambiri O
, O
mukadakambirana O
ndi O
aphungu O
anu O
kuti O
akasinthitse O
izi O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
. O
Wina O
akhoza O
kubwerapo O
ndi O
Minibus O
Regulations O
Bill O
. O
Osati O
zanu O
za O
umbuli O
mukuchita O
apazi O
, O
adapitiriza O
. O

Palibe O
, O
kaya O
wina O
afune O
kaya O
asafune O
, O
ife O
tikukachita O
zionetsero O
basi O
, O
adatero O
wina O
, O
akutulutsa O
chikwanje O
. O

Adachinola O
pamsewu O
. O

Mawa B-DATE
lake O
ndiye O
kudali O
moto O
. O
Ndidaona O
anthu O
akuyenda O
wapansi O
kuchoka O
ku O
Ndirande B-LOC
mpaka O
mtauni O
. O
Ochokera O
ku O
Machinjiri B-LOC
adali O
kukwera O
malole O
. O
Ku O
Manja B-LOC
ndi O
Chimwankhunda B-LOC
ndiye O
tidamva O
za O
kuphwanyidwa O
kwa O
galimoto O
zina O
. O
Eyi O
! O
Eyi O
Eyiiiiii O
! O
Posafuna O
kutsalira O
, O
zigandanga O
za O
ku O
Machinjiri B-LOC
zidaotcha O
khoti O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
zidathira O
moto O

maofesi O
apolisi O
atatu O
. O
Ati O
kusafuna O
kumangidwa O
. O

Pomwe O
moto O
umazilala O
Loweruka B-DATE
, O
madalaivala O
aja O
adagwirizana O
zokweza O
mtengo O
wa O
minibasi O
. O

Abiti O
Patuma B-PER
adati O
ndimuperekeze O
ku O
Queens B-ORG
. O
Pa O
Mibawa B-LOC
, O
adati O
mtengo O
wakwera O
kuchokera O
pa O
K200 O
kufika O
pa O
K250 O
. O

Chifukwa O
? O
adafunsa O
. O

Kaya O
, O
adayankha O
kondakitala O
. O

Abiti O
Patuma B-PER
adalipira O
K500 O
ya O
anthu O
awiri O
. O
Kenaka O
adatangwanika O
pa O
WhatsApp B-ORG
. O
Sindikudziwa O
ankalemba O
chiyani O
, O
koma O
uthenga O
womaliza O
udali O
woti O
: O
Tikumana O
pachipatala O
pasiteji O
. O

Titafika O
pasitejipo O
, O
tidapeza O
kuti O
amalankhula O
ndi O
anzake O
awiri O
. O

Kwerani O
ndalipira O
kale O
kuchoka O
mu O
Blantyre B-LOC
ya O
anthu O
awiri O
. O
Asakulipiritseninso O
ameneyu O
. O
Akachita O
makani O
, O
manambala O
aapolisi O
aja O
si O
nkhani O
. O
Anthu O
ogenda O
kupolisi O
chamba O
chili O
mthumba O
awa O
, O
adatero O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Lonjezo O
la O
jb O
Lasanduka O
loto O
Bambo O
ake O
adamwalira O
, O
chiyembekezo O
chidali O
pa O
bambo O
womupeza O
, O
nawonso O
adamukhumudwitsa O
pomugwiririra O
nkumupatsa O
pathupi O
ndipo O
bwalo O
la O
milandu O
lidamugamula O
kuti O
akaseweze O
kundende O
zaka O
13 O
. O
Moyo O
wakhala O
wowawitsa O
; O
loto O
lodzakhala O
wapolisi O
lidasanduka O
la O
chumba O
. O

Escom B-ORG
in O
free O
- O
for O
- O
all O
fuel O
scam O
Wait O
gets O
longer O
Secrecy O
over O
party O
funders O
Koma O
pa O
18 B-DATE
March I-DATE
2013 I-DATE
, O
chiyembekezo O
cha O
Zione B-PER
( O
tangomupatsa O
dzinali O
) O
chidatukusira O
pamene O
yemwe O
adali O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Joyce B-PER
Banda I-PER
adamulonjeza O
kudzamulipirira O
maphunziro O
ake O
mpaka O
kuyunivesite O
. O

Malinga O
ndi O
mphunzitsi O
wa O
Zione B-PER
, O
Dziwa B-PER
Nazombe I-PER
- I-PER
Mbewe I-PER
, O
Banda B-PER
adalonjeza O
Zione B-PER
patsiku O
lomwe O
amayendera O
ku O
One O
- O
Stop O
- O
Centre O
kuchipatala O
cha O
Queen B-ORG
Elizabeth I-ORG
Central I-ORG
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
. O

Patsikulo O
ogwira O
ntchito O
ku O
One B-ORG
Stop I-ORG
Centre I-ORG
adandiimbira O
kuti O
apulezidenti O
akhala O
akuyendera O
malowo O
ndiye O
akufuna O
Zione B-PER
akalankhule O
zomwe O
zidamuchitikira O
. O

Ndidapita O
naye O
ndipo O
apulezidenti O
adafika O
mchipinda O
chathu O
momwe O
adacheza O
ndi O
Zione B-PER
yemwe O
panthawiyo O
adali O
ndi O
zaka O
13 O
. O
Atamufunsa O
za O
sukulu O
, O
iye O
adati O
akufuna O
apitirize O
. O
Apa O
mpamene O
apulezidenti O
adati O
amulipirira O
sukulu O
yake O
, O
adatero O
Nazombe B-PER
- I-PER
Mbewe I-PER
. O

Tsogolo O
sakuliona O
: O
Zione B-PER
( O
kumanzere O
) O
ndi O
aphunzitsi O
ake O
Mayi O
Nazombe B-PER
- I-PER
Mbewe I-PER
Iye O
adati O
Banda B-PER
adauza O
mayi O
Lingalireni B-PER
Mihowa I-PER
amene O
adali O
nawo O
panthawiyo O
kuti O
ndiwo O
azilumikizana O
nawo O
pankhani O
ya O
thandizolo O
. O

Chimwemwe O
chidadza O
ngati O
mmawa B-DATE
kwa O
Zione B-PER
, O
zoti O
adachitidwa O
chipongwe O
ndi O
bambo O
ake O
, O
zidaiwalika O
. O
Tsopano O
loto O
lodzakhala O
wapolisi O
lidayamba O
kuoneka O
tsogolo O
lake O
. O

Ndidali O
ndi O
chimwemwe O
. O
Titangotuluka O
, O
ndidaimbira O
foni O
malume O
anga O
ku O
Balaka B-LOC
komanso O
kudziwitsa O
anzanga O
akusukulu O
zomwe O
apulezidenti O
adandilonjeza O
, O
ndidasangalala O
kwambiri O
, O
adatero O
Zione B-PER
. O

Chidatsala O
nkuti O
Zione B-PER
, O
yemwe O
panthawiyo O
adali O
Sitandede O
8 O
, O
akhoze O
mayeso O
. O
Ndidakalimbikira O
kusukulu O
ndipo O
ndidakhozadi O
, O
adatero O
. O

Apa O
mpamene O
mphunzitsiyu O
adakambirana O
ndi O
Mihowa B-PER
kuti O
Zione B-PER
akalowe O
Fomu O
1 O
kusekondale O
. O

Ndidapita O
kuofesi O
kwawo O
ndipo O
tidakambirana O
poti O
panthawiyo O
nkuti O
Zione B-PER
adali O
asadabereke O
, O
adati O
tidikire O
abereke O
kaye O
kuti O
abwerere O
kusukulu O
, O
adatero O
Nazombe B-PER
- I-PER
Mbewe I-PER
. O

Pa O
9 B-DATE
January I-DATE
2014 I-DATE
, O
mwana O
adabadwa O
ndipo O
ati O
adagwirizana O
kuti O
pakatha O
miyezi O
7 O
Zione B-PER
akayambe O
sukulu O
. O
Mu O
July B-DATE
mwana O
adamuleketsa O
kuyamwa O
kuti O
abwerere O
kusukulu O
. O

Nazombe B-PER
- I-PER
Mbewe I-PER
adayesera O
kutsatizira O
nkhaniyo O
koma O
sinaoneke O
mutu O
wake O
. O

Ndidapita O
kuofesi O
kwawo O
ndipo O
adati O
andiimbira O
. O
Poona O
kuti O
sakuimba O
, O
ndidapitanso O
ndipo O
adandiuza O
kuti O
ndisiye O
nambala O
aimba O
, O
koma O
sadaimbe O
. O
Ndidadzapitanso O
pamene O
adati O
ndilembe O
nkhani O
ya O
Zione B-ORG
ndipo O
aitsatizira O
koma O
sizidatero O
mpaka O
lero O
pamene O
ndatopa O
, O
adatero O
Nazombe B-PER
- I-PER
Mbewe I-PER
. O

Ngakhale O
mphunzitsiyu O
adalembera O
ofesi O
ya O
Mihowa B-PER
kalata O
zokumbutsa O
za O
lonjezolo O
, O
komabe O
palibe O
chidachitika O
mpaka O
lero B-DATE
. O

Msangulutso B-ORG
utaimbira O
foni O
Mihowa B-PER
, O
iye O
adati O
tilankhule O
ndi O
Levi B-PER
Mwase I-PER
amene O
amayendetsa O
nkhaniyo O
. O
Koma O
Mwase B-PER
adati O
sindine O
mneneri O
wa O
Joyce B-PER
Banda I-PER
, O
imbirani O
mneneri O
wake O
Tusekere B-PER
Mwanyongo I-PER
. O

Mwanyongo B-PER
adati O
nzovuta O
kuti O
anene O
chifukwa O
chenicheni O
chomwe O
lonjezolo O
silidatheke O
koma O
wati O
mwina O
padalibe O
kulumikizana O
kwabwino O
. O

Mayi O
Joyce B-PER
Banda I-PER
akhala O
akuthandiza O
ndipo O
mpaka O
lero B-DATE
akuthandizabe O
ana O
ambiri O
asukulu O
. O
Nkutheka O
kuti O
padalibe O
kulumikizana O
kwabwino O
ndi O
mtsikanayo O
, O
adatero O
. O

Koma O
mthandizi O
wa O
Banda B-PER
, O
Andekuche B-PER
Chanthunya I-PER
, O
akuti O
ndondomeko O
zoyenera O
sizidatsatidwe O
nchifukwa O
mtsikanayu O
sadathandizidwe O
. O

Samayenera O
apite O
kwa O
Mihowa B-PER
koma O
abwere O
kwa O
ine O
kapena O
kwa O
Levi B-PER
[ I-PER
Mwase I-PER
] O
. O
Ngati O
akufuna O
kuthandizidwa O
akuyenera O
atsatire O
ndondomeko O
, O
adatero O
. O

Njovu O
zikamamenyana O
udzu O
ndiwo O
umavutika O
. O
Kuponyerana O
Chichewaku O
sikukuthandizabe O
Zione B-PER
amene O
pano O
akusungidwa O
ndi O
banja O
lina O
ku O
Chirimba B-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
. O

Banja O
lomwe O
likusunga O
Zione B-PER
silingakwanitsenso O
kumutumiza O
kusukulu O
. O
Bambo O
wa O
pabanjapo O
, O
Evance B-PER
Milanzie I-PER
wati O
moyo O
wa O
Zione B-PER
wafika O
pomvetsa O
chisoni O
. O

Ndi O
mwana O
wanzeru O
, O
zangovuta O
kuti O
lonjezolo O
silidatheke O
, O
adatero O
Milanzie B-PER
. O

Aka O
si O
koyamba O
kuti O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
alonjeze O
mwana O
koma O
osakwanitsa O
lonjezolo O
. O
Mu O
2004 B-DATE
, O
mtsogoleri O
wakale O
Bingu B-PER
wa I-PER
Mutharika I-PER
adalonjezanso O
Marietta B-PER
Mhango I-PER
wa O
mmudzi O
mwa O
Mawelera B-LOC
kwa O
Paramount O
Kyungu B-PER
mboma O
la O
Karonga B-LOC
kuti O
adzamulipirira O
sukulu O
. O

Mutharika B-PER
adalonjeza O
Marietta B-PER
pamsonkhano O
kuti O
adzamulipirira O
atanena O
bwino O
ndakatulo O
, O
koma O
ngakhale O
adatsindika O
za O
thandizolo O
, O
izi O
sizidatheke O
ndipo O
lero B-DATE
Marietta B-PER
akutuwa O
. O

Kodi O
izi O
zimatero O
chifukwa O
chiyani O
? O
Mphunzitsi O
wa O
zandale O
kusukulu O
ya O
Chancellor B-ORG
Collage I-ORG
Joseph B-PER
Chunga I-PER
akuti O
mtima O
wofuna O
awaone O
ndi O
omwe O
umachititsa O
. O

Amafuna O
kuti O
mwina O
aoneke O
kuti O
ali O
ndi O
mtima O
wabwino O
, O
cholinga O
akalonjeza O
apateko O
mavoti O
chifukwa O
cha O
mtima O
womwe O
aonetsa O
, O
koma O
nzachisoni O
, O
adatero O
Chunga B-PER
. O

Pamene O
izi O
zili O
chonchi O
, O
Zione B-PER
ndi O
wokhumudwa O
ndipo O
zasokoneza O
moyo O
wake O
. O
Katswiri O
kumbali O
ya O
kaganizidwe O
ka O
munthu O
, O
Chiwoza B-PER
Bandawe I-PER
akuti O
Zione B-PER
kukhala O
wachichepere O
, O
izi O
zingakhudze O
moyo O
wake O
. O

Atsatsidwa O
kugula O
anthu O
kawiri O
Njonda O
ina O
yomwe O
ikuchita O
bizinesi O
yake O
ya O
golosale O
ndi O
chigayo O
pa O
boma O
ku O
Dowa B-LOC
yadandaula O
kuti O
anthu O
akuiwonongera O
mbiri O
chifukwa O
yatsatsidwapo O
anthu O
kawiri O
konse O
. O

Stanley B-PER
Ishmael I-PER
adauza O
Msangulutso B-ORG
kuti O
zimenezi O
ndizongofuna O
kumuonongera O
mbiri O
yake O
chifukwa O
iyeyu O
sagula O
anthu O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Anthu O
akakhala O
, O
basi O
amangoganiza O
kuti O
timapanga O
zimenezo O
, O
koma O
sichoncho O
. O
Sindipanga O
zimenezo O
, O
adatero O
Ishmael B-PER
. O

Malinga O
ndi O
Ishmael B-PER
, O
miyezi O
yapitayo O
, O
amayi O
ena O
adafika O
pagolosale O
yakeyo O
kukatsatsa O
amuna O
awo O
pomwe O
sabata B-DATE
yatha I-DATE
mnyamata O
wina O
adamutsatsa O
msuweni O
wake O
wa O
zaka O
20 O
pomutchula O
kuti O
nkhuku O
yoyera O
. O

Ishmael B-PER
adalongosola O
kuti O
adadzidzimuka O
sabata B-DATE
yathayi I-DATE
ataitanidwa O
ndi O
mzake O
wina O
kuti O
kwabwera O
kalata O
yake O
kuchokera O
kwa O
mkulu O
wina O
wa O
zaka O
26 O
wochokera O
mmudzi O
mwa O
Chinyanya B-LOC
T O
/ O
A O
Chiwere B-PER
mboma O
la O
Dowa B-LOC
. O

Mkalatamo O
adalongosola O
zoti O
wakhala O
akulota O
katatu O
konse O
ndikumufunsa O
ngati O
ali O
ndi O
nkhuku O
yoyera O
, O
adalongosola O
Ishmael B-PER
. O

Iye O
adati O
apa O
awiriwo O
adamuitanitsa O
mkuluyo O
kuti O
adzawalongosolele O
zomwe O
amatanthauza O
mkalatamo O
. O

Apa O
adatiuza O
kuti O
umphawi O
wamuvuta O
ndipo O
ali O
ndi O
munthu O
woti O
akufuna O
kundigulitsa O
. O
Izi O
zidandiopsa O
ndipo O
ndidakaitula O
nkhaniyi O
kupolisi O
komwe O
adandiuza O
zochita O
, O
adatero O
Ishmael B-PER
. O

Iye O
adati O
mkuluyo O
adamtumiza O
msuweni O
wake O
wa O
zaka O
20 O
yemwe O
amamtsatsayo O
kugolosale O
ya O
Ishmael B-PER
ati O
kuti O
akamuone O
. O

Malinga O
ndi O
Ishmael B-PER
, O
adamuitanitsanso O
mkuluyo O
kuti O
adzalongosole O
bwino O
za O
malondawo O
. O

Sadachedwe O
ayi O
. O
Adabweradi O
, O
apa O
nkuti O
nditawauza O
kale O
apolisi O
ndipo O
apolisiwo O
adatipeza O
tikukambirana O
za O
mtengo O
womwe O
panthawi O
yomwe O
amammangayi O
adali O
asadatchule O
, O
iyer O
adatero O
. O

Koma O
Ishmael B-PER
adati O
apolisiwo O
atangofika O
pamalopo O
mkuluyo O
adayamba O
kukana O
kuti O
sichoncho O
, O
koma O
apolisi O
adamumanga O
kuti O
akayankhire O
komweko O
. O

Pewani O
ngozi O
, O
kuberedwa O
Nyengo O
ya O
Khirisimasi B-DATE
ndi O
Nyuwere B-DATE
kumachuluka O
ngozi O
za O
pamsewu O
, O
mchitidwe O
wa O
umbava O
ndi O
umbanda O
komanso O
ngozi O
zina O
monga O
kumira O
mmadzi O
akusangalala O
. O

Nthambi O
yoona O
za O
ngozi O
za O
pamsewu O
ya O
Directorate B-ORG
of I-ORG
Road I-ORG
Traffic I-ORG
and I-ORG
Safety I-ORG
Services I-ORG
( O
DRTSS B-ORG
) O
yakhala O
ikupereka O
malangizo O
kudzera O
mnyuzipepala O
kuyambira O
pa O
December B-DATE
14 I-DATE
2016 I-DATE
pofuna O
kuti O
anthu O
adziwe O
msanga O
za O
kapewedwe O
ka O
ngozi O
zisangalalo O
zisadafike O
pachimake O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Ngozi O
iyi O
idachitika O
sabata B-DATE
yangothayi I-DATE
Nthambiyi B-PER
yati O
kupatula O
zopangitsa O
ngozi O
zina O
, O
nkhani O
yaikulu O
imakhala O
kuyendetsa O
galimoto O
chiledzerere O
kapena O
galimoto O
zosayenera O
kuyenda O
pamsewu O
zomwe O
zimaononga O
miyoyo O
ndi O
katundu O
. O

Chikalatacho O
chidatinso O
oyendetsa O
galimoto O
akuyenera O
kupereka O
mpata O
odutsa O
kwa O
anthu O
mmalo O
monse O
mowolokera O
ndipo O
asayankhule O
palamya O
akuyendetsa O
galimoto O
poopa O
kuti O
chidwi O
chawo O
chingathawire O
ku O
lamyako O
mmalo O
moyendetsa O
galimoto O
. O

Nthambiyo O
idatinso O
okwera O
ali O
ndi O
udindo O
odziteteza O
popewa O
kukwera O
galimoto O
zomwe O
zadzadza O
kwambiri O
ndi O
kupewa O
kukakamiza O
oyendetsa O
kuti O
azithamanga O
ngati O
achedwa O
paulendo O
wawo O
. O

Nawo O
apolisi O
ati O
anthu O
ali O
ndi O
udindo O
woteteza O
miyoyo O
ndi O
katundu O
wawo O
potsatira O
ndondomeko O
zomwe O
iwo O
amapereka O
chaka O
ndi O
chaka O
monga O
kuonetsetsa O
kuti O
asiya O
munthu O
okhwima O
maganizo O
pakhomo O
akamachoka O
. O

Mneneri O
wa O
polisi O
James B-PER
Kadadzera I-PER
adati O
nthawi O
zambiri O
chifukwa O
chokomedwa O
, O
anthu O
amasiya O
pakhomo O
palibe O
aliyense O
nkupita O
kokasangalala O
ndipo O
pobwera O
amapeza O
nyumba O
yathyoledwa O
. O

Njira O
ina O
nkuonetsetsa O
kuti O
pomwe O
ana O
akusewera O
kapena O
kusangalala O
, O
pali O
munthu O
wamkulu O
owayanganira O
kuopa O
kuti O
angabedwe O
kapena O
kuvulala O
ngati O
ali O
okhaokha O
, O
adatero O
Kadadzera B-PER
. O

Mkangano O
wa O
mafumu O
sukuzirala O
Ntchito O
za O
chitukuko O
zagwedera O
mboma O
la O
Neno B-LOC
, O
Nsanje B-LOC
komanso O
Salima B-LOC
kaamba O
ka O
mpungwepungwe O
wa O
mafumu O
womwe O
sukutha O
. O

Ku O
Neno B-LOC
boma O
lidathotha O
mfumu O
Chekucheku B-PER
mu O
2014 B-DATE
. O
Mpaka O
lero B-DATE
boma O
silidabwezeretse O
mfumuyi O
zomwe O
zapangitsa O
kuti O
ofesi O
ya O
DC O
ndi O
khansala O
asowe O
wogwira O
naye O
ntchito O
za O
chitukuko O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Chekucheku B-PER
amene O
akudikira O
boma O
limubwezeretse O
DC O
wa O
boma O
la O
Neno B-LOC
, O
khalansala O
komanso O
phungu O
wa O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
kumeneko O
akuti O
mdera O
la O
Chekucheku B-PER
chitukuko O
chikuvuta O
chifukwa O
palibe O
mfumu O
yeniyeni O
yomwe O
angagwire O
nayo O
ntchito O
. O

Nako O
ku O
Nsanje B-LOC
, O
boma O
lidaimitsa O
mfumu O
Chimombo B-PER
ndipo O
lidapatsa O
mphamvu O
Harrison B-PER
Chimombo I-PER
kuti O
abagwirizira O
. O
Mpaka O
lero B-DATE
boma O
silidapezebe O
wolowa O
mmalo O
mwake O
zomwe O
zapangitsa O
kuti O
anthu O
agawanike O
. O

Mfumu O
Bibi B-PER
Kuluunda I-PER
ya O
ku O
Salima B-LOC
yomwe O
idaimitsidwa O
paudindo O
ndi O
boma O
akuti O
maso O
ake O
ali O
ku O
boma O
kuti O
amubwezeretse O
ufumu O
wake O
chifukwa O
iye O
ndiye O
woyenera O
ufumuwo O
. O

Boma O
lidaika O
mbale O
wa O
mfumuyi O
kuti O
agwirizire O
ufumuwu O
kufikira O
mpungwepungwe O
utazirala O
. O

Mafumuwa O
ndiwo O
amathandizira O
kuti O
chitukuko O
cha O
paboma O
lawo O
chiyende O
bwino O
pogwira O
ntchito O
ndi O
makhansala O
, O
ofesi O
ya O
chitukuko O
pa O
boma O
, O
komanso O
ofesi O
ya O
DC O
. O

Koma O
mneneri O
wa O
ku O
unduna B-ORG
wa I-ORG
za I-ORG
maboma I-ORG
angono I-ORG
Muhlabase B-PER
Mughogho I-PER
akuti O
bata O
lidzabwerera O
pokhapokha O
eni O
banja O
atadya O
khonde O
ndi O
kutulutsa O
munthu O
woyenerera O
amene O
angagwire O
ntchito O
ndi O
boma O
. O

Tili O
ndi O
gawo O
lothandizira O
komabe O
mphamvu O
zili O
mmanja O
mwa O
abanja O
kuti O
atipatse O
mfumu O
, O
adatero O
Mughogho B-PER
. O

Mughogho B-PER
akuti O
boma O
silivomereza O
mfumu O
yogwirizira O
. O
Dziwani O
kuti O
boma O
siligwira O
ntchito O
ndi O
mfumu O
yogwirizira O
. O

Izi O
zikutanthauza O
kuti O
ku O
Salima B-LOC
, O
Nsanje B-LOC
ndi O
Neno B-LOC
kulibe O
mafumu O
omwe O
boma O
lingagwire O
nawo O
ntchito O
. O

Naye O
DC O
wa O
ku O
Neno B-LOC
Ali B-PER
Phiri I-PER
adapempha O
abanja O
kuti O
atulutse O
munthu O
amene O
angalowe O
mmalo O
mwa O
mfumu O
Chekucheku B-PER
amene O
adachotsedwa O
, O
koma O
mwadzidzidzi O
kudaperekedwa O
maina O
asanu O
. O

Sizikadatheka O
kuti O
onse O
angakhale O
mfumu O
nthawi O
imodzi O
. O
Zidakanika O
. O
Ndiye O
ndivomereze O
kuti O
mpaka O
pano O
tilibe O
mfumu O
Chekucheku B-PER
, O
adatero O
Phiri B-PER
. O

Phiri B-PER
adati O
akugwira O
ntchito O
ndi O
makomiti O
azachitukuko O
akumudzi O
chifukwa O
chosowa O
mfumu O
zomwe O
adati O
nzovuta O
. O
Komabe O
chitukuko O
chikutheka O
ngakhale O
zina O
zikufunika O
amfumu O
. O

Khansala O
wa O
dera O
la O
Chikonde B-LOC
kwa O
mfumu O
Chekucheku B-PER
, O
MacPherson B-PER
Dzimadzi I-PER
adati O
ntchito O
yomanga O
midadada O
pa O
sukulu B-ORG
ya I-ORG
Kalioni I-ORG
ndi O
Chiwamba B-ORG
ikukanika O
chifukwa O
chosowa O
kwa O
mfumu O
Chekucheku B-PER
. O

Pali O
ntchito O
yotuta O
mchenga O
, O
njerwa O
komanso O
kwale O
yomwe O
ikukanika O
. O
Ndidauza O
mafumu O
angonoangono O
kuti O
atsogolere O
anthu O
awo O
koma O
zikukanika O
chifukwa O
palibe O
wamkulu O
amene O
angawalankhule O
. O
Nthawi O
zina O
ndikumaweruza O
milandu O
ya O
mafumuwa O
akayambana O
nthawi O
zina O
ndikumawatengera O
kwa O
DC O
, O
adatero O
Dzimadzi B-PER
. O

Ndivomere O
mavuto O
alipo O
chifukwa O
chosowekera O
kwa O
mfumu O
Chekucheku B-PER
, O
adaomba O
mkota O
Dzimadzi B-PER
. O

Malinga O
ndi O
ndime O
23 O
: O
3 O
gawo O
II O
gawo O
la O
malamulo O
okhudza O
mafumu O
, O
boma O
lidaimitsa O
mfumu O
Chekucheku B-PER
yemwe O
dzina O
lake O
ndi O
Francis B-PER
Magombo I-PER
kuti O
asagwirenso O
ntchito O
za O
ufumuwu O
mboma O
la O
Neno B-LOC
kuyambira O
pa O
15 B-DATE
May I-DATE
2014 I-DATE
. O

Lachiwiri B-DATE
msabatayi I-DATE
, O
Chekucheku B-PER
adauza O
Tamvani B-PER
kuti O
akudikirabe O
boma O
limuvomere O
kuti O
ayambirenso O
kugwira O
ntchito O
. O

Ufumu O
umene O
uja O
ndi O
wanga O
ndipo O
ndikungodikira O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
kuti O
andibwezeretse O
pa O
mpandopo O
, O
adatero O
. O

Ku O
Nsanje B-LOC
mamembala O
ena O
abanja O
la O
mfumu O
Chimombo B-PER
adalembera O
DC O
wa O
bomalo O
, O
komanso O
unduna B-ORG
wa I-ORG
maboma I-ORG
angono I-ORG
kuti O
asabwezeretse O
Chimombo B-PER
amene O
adachotsedwa O
mu O
December B-DATE
2012 I-DATE
. O

Mfumu O
yochotsedwayo O
, O
Stanford B-PER
Tukula I-PER
, O
idachotsedwa O
pamene O
imaganiziridwa O
milandu O
yosowetsa O
katundu O
. O

Ku O
Salima B-LOC
boma O
lidaimitsa O
mfumu O
Kuluunda B-LOC
, O
Khadija B-PER
Habib I-PER
Saidi I-PER
, O
mu O
May B-DATE
chaka I-DATE
chatha I-DATE
chifukwa O
chomuganizira O
ziphuphu O
. O

Mpaka O
lero B-DATE
boma O
silinabwezeretse O
mfumuyi O
ndipo O
mbale O
wake O
wa O
mfumuyi O
ndiye O
akugwirizira O
ufumuwo O
. O

Pocheza O
ndi O
Tamvani B-PER
Lachiwiri B-DATE
, O
mfumuyi O
idati O
ndikudikirira O
aboma O
kuti O
andibwezeretse O
pampando O
. O

Koma O
katswiri O
pa O
zandale O
Henry B-PER
Chingaipe I-PER
mmbuyomu O
adauza O
Tamvani B-PER
kuti O
dziko O
lino O
silidafike O
pomagwira O
ntchito O
yake O
popanda O
mafumu O
. O

Pakufunika O
Chiefs O
Act O
[ O
Malamulo O
okhudza O
mafumu O
] O
atakonzedwanso O
kuti O
tidziwe O
ntchito O
za O
mafumu O
komanso O
za O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
pa O
nkhani O
zokhudza O
mafumu O
, O
adatero O
. O

Sitidafikepo O
pomagwira O
ntchito O
popanda O
mafumuwa O
, O
ndiwofunikabe O
koma O
pokhapokha O
titadziwa O
ntchito O
zawo O
pamene O
tili O
[ O
mu O
ulamuliro O
wa O
zipani O
zambiri O
] O
. O

Mkulu O
woyendetsa O
nkhani O
zachitukuko O
ku O
Neno B-LOC
, O
Henry B-PER
Chitema I-PER
, O
akuti O
kusowekera O
kwa O
mfumu O
Chekucheku B-PER
kwasokoneza O
nkhani O
zachitukuko O
. O

Chitema B-PER
akuti O
mfumuyi O
imayenera O
kutsogolera O
anthu O
ake O
ndi O
mafumu O
ake O
kuti O
agwire O
ntchito O
za O
chitukuko O
. O

Ena O
tikawauza O
kuti O
tigwire O
ntchito O
akumatiuza O
kuti O
iwo O
ndi O
abanja O
lachifumu O
kotero O
sangagwire O
ntchito O
, O
adatero O
. O

Boma O
la O
Neno B-LOC
lili O
ndi O
mafumu O
anayi O
panopa O
tatsala O
ndi O
ma O
T O
/ O
A O
atatu O
. O
Tilibe O
amene O
angayimire O
anthu O
a O
kwa O
Chekucheku B-LOC
. O
Izi O
zatikhudza O
. O

Wapitadi O
Gwanda B-LOC
Ngati O
bodza O
Lachisanu B-DATE
lapitali I-DATE
walowadi O
mmanda O
Gwanda B-PER
Chakuamba I-PER
, O
mmodzi O
mwa O
amkhalakale O
pandale O
mdziko O
muno O
. O

Mmene O
chitanda O
cha O
malemu O
Chakuambayemwe B-PER
mmaboma O
a O
Nsanje B-LOC
ndi O
Chikwawa B-LOC
kuchigwa B-LOC
cha I-LOC
Shire I-LOC
ankamutcha O
Mbuya O
pomulemekeza O
chifukwa O
cha O
zabwino O
zambiri O
zomwe O
adakhala O
akuchitira O
anthu O
a O
kuchigwachi O
ali O
moyo O
, O
chimatsikira O
mmanda O
ku O
Chinyanje B-LOC
kwa O
T O
/ O
A O
Mlolo B-PER
, O
kuseri O
kwa O
nyumba O
yake O
yotchedwa O
Zuwele B-LOC
Castleambiri O
sadathe O
kuigwira O
misozi O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Maliro O
a O
Chakuamba B-PER
adalandira O
ulemu O
wapadera O
poikidwa O
ndi O
asirikali O
a O
nkhondo O
a O
MDF B-ORG
Ndi O
mitima O
yosweka O
ambiri O
adalira O
: O
Wapita O
Mbuya O
, O
wapita O
Mbuya O
! O
Amayi O
a O
Dorica B-ORG
a O
Muona B-ORG
Seventh I-ORG
Day I-ORG
Adventist I-ORG
adaimba O
mobwerezabwereza O
: O
A O
Chakuamba B-PER
ku O
Nsanje B-LOC
, O

a O
Chakuamba B-PER
ku O
Chikwawa B-LOC
kutanthauza O
kuti O
Chakuamba B-PER
adali O
mwana O
wa O
maboma O
awiriwa O
. O

Mizwanya O
ina O
yodziwika O
pandale O
yomwe O
idabwera O
kudzaperekeza O
Mwana B-PER
Mphenzi I-PER
ndi O
mtsogoleri O
wakale O
Bakili B-PER
Muluzi I-PER
, O
Sipika O
wakale O
Chimunthu B-PER
Banda I-PER
, O
Brown B-PER
Mpinganjira I-PER
, O
Sidik B-PER
Mia I-PER
, O
Kamlepo B-PER
Kalua I-PER
, O
Nicholas B-PER
Dausi I-PER
, O
Harry B-PER
Thomson I-PER
, O
Bazuka B-PER
Mhango I-PER
, O
akuluakulu O
a O
zipani O
za O
MCP B-ORG
, O
UDF B-ORG
ndi O
DPP B-ORG
ndi O
akuluakulu O
a O
boma O
motsogozedwa O
ndi O
mlembi O
wamkulu O
mu O
ofesi O

ya O
Pulezidenti O
ndi O
Kabineti O
George B-PER
Mkondiwa I-PER
, O
kungotchurapo O
ena O
pangono O
. O

Inde O
kudali O
chinamtindi O
cha O
anthuolira O
ndi O
ongoyangana O
, O
amipingo O
yosiyanasiyana O
ndi O
osapemphera O
omwe O
, O
koma O
onse O
okhala O
ndi O
cholinga O
chimodzi O
: O
kudzaperekeza O
munthu O
yemwe O
mbiri O
yake O
sidzaiwalika O
mmbiri O
ya O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
ngati O
mmodzi O
mwa O
anthu O
amene O
adamenyera O
ufulu O
wa O
dziko O
lino O
kuchoka O
mmanja O
mwa O
atsamunda O
kufikira O
lero B-DATE
lino O
pamene O
dzikoli O
lili O
paufulu O

wodzilamulira O
. O

T O
/ O
A O
Malemia B-PER
amene O
adalankhula O
mmalo O
mwa O
T O
/ O
A O
Mlolo B-PER
pamaliropo O
, O
adati O
ngakhale O
akulira O
, O
koma O
ndi O
osangalala O
kuti O
kudera O
la O
chigwa B-LOC
cha I-LOC
Shire I-LOC
kudachoka O
munthu O
wodzipereka O
ndi O
wokonda O
anthu O
ake O
ngati O
Chakuamba B-PER
yemwe O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
silidzamuiwala O
. O

Sitidzapezanso O
Chakuamba O
wina O
kuno O
. O
Uyu O
ndiye O
adali O
weniweni O
; O
wangwiro O
, O
wachilungamo O
, O
wosaopa O
, O
mkhalakale O
pandale O
. O
Watiphunzitsa O
kukhululukirana O
ndi O
kugwirana O
manja O
ngati O
tifuna O
kuti O
dziko O
lathu O
litukuke O
. O
Uku O
kudali O
kulira O
kwa O
Paramount O
Lundu B-PER
. O

Ena O
adayerekeza O
Chakuamba B-PER
ndi O
malemu O
Nelson B-PER
Mandela I-PER
mtsogoleri O
wakale O
wa O
dziko O
la O
South B-LOC
Africa I-LOC
, O
pokhululukira O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
, O
chomwe O
chidamangitsa O
nkumuponya O
mndende O
kwa O
zaka O
14 O
, O
koma O
atatuluka O
kundendeko O
adalowanso O
chipani O
chomwecho O
nkumagwira O
ntchito O
limodzi O
ndi O
omwe O
adamum O
- O
angitsawo O
. O

Pa O
ichi O
, O
Malemia B-PER
adati O
Chakuamba B-PER
adali O
munthu O
wosasunga O
mangawa O
ndipo O
ankalankhula O
akaona O
kuti O
zinthu O
zikulakwika O
, O
zomwe O
zinkamuika O
mmavuto O
nthawi O
zambiri O
. O

Chakuamba O
adali O
wokonda O
sukulu O
ndipo O
kuno O
waphunzitsa O
anthu O
ambiri O
, O
Malemia B-PER
adatero O
. O

Ndipo O
ena O
mwa O
mafumu O
omwe O
Msangulutso B-ORG
udacheza O
nawo O
adati O
dziko O
lino O
lataya O
mkhalakale O
pandale O
yemwe O
adatengapo O
gawo O
lalikulu O
pothandizira O
kulitukula O
komanso O
yemwe O
adali O
wovuta O
kumumvetsa O
pakachitidwe O
kake O
mundale O
. O

Inkosi O
Chindi B-PER
ya O
mboma O
la O
Mzimba B-LOC
idati O
idadzidzimuka O
itamva O
za O
imfa O
ya O
Chakuamba B-PER
pawailesi O
Lolemba B-DATE
lapitali I-DATE
kaamba O
koti O
simadziwa O
zoti O
wakhala O
akudwala O
kwa O
kanthawi O
. O

Chindi B-PER
adagwirizana O
ndi O
mafumu O
anzake O
kuti O
Chakuamba B-PER
adali O
wachitukuko O
. O

Adali O
munthu O
wabwino O
ngakhale O
munthawi O
ya O
ulamuliro O
wa O
MCP B-ORG
adali O
watinkhanza O
pangono O
. O
Paja O
adadzamenya O
mafumu O
kuno O
kumpoto O
pamsonkhano O
waukulu O
wa O
chipani O
mu O
1973 B-DATE
ku O
Marymount B-LOC
mumzinda O
wa O
Mzuzu B-LOC
, O
adatero O
Chindi B-PER
. O

Iye O
adati O
mmodzi O
mwa O
mafumu O
omwe O
adapatsidwa O
makofi O
adali O
bambo O
ake O
chifukwa O
adakana O
kupereka O
ngombe O
ngati O
mphatso O
kwa O
Kamuzu B-PER
. O

Ndipo O
mfumu O
yaikulu O
Mkukula B-PER
ya O
mboma O
la O
Lilongwe B-LOC
idati O
sidzamuiwala O
Chakuamba B-PER
chifukwa O
cha O
momwe O
adagwirira O
ntchito O
panthawi O
yothetsa O
bungwe O
la O
MYP B-ORG
. O

Mkukula B-PER
adati O
Chakuamba B-PER
ngati O
mmodzi O
mwa O
akuluakulu O
a O
boma O
, O
adalolera O
kukambirana O
ndi O
kulithetsa O
bungweli O
bwino O
lomwe O
popanda O
zipolowe O
zambiri O
. O

Mmodzi O
mwa O
otsata O
za O
ndale O
mdziko O
muno O
, O
Humphrey B-PER
Mvula I-PER
, O
adati O
Chakuamba B-PER
adamenyera O
ufulu O
wa O
dziko O
lino O
kuchokera O
nthawi O
ya O
atsamunda O
mpaka O
nthawi O
yomwe O
dziko O
lino O
lidathana O
ndi O
ulamuliro O
wa O
chipani O
chimodzi O
. O

Malinga O
ndi O
Mvula B-PER
, O
Chakuamba B-PER
adali O
wolimba O
mtima O
ndipo O
sadali O
wosankha O
mitundu O
ngati O
momwe O
achitira O
andale O
ena O
omwe O
amakokera O
kwawo O
. O

Mvula B-PER
adati O
ngakhale O
Chakuamba B-PER
sadapambaneko O
chisankho O
a O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
, O
adatsala O
pangono O
kupambana O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2004 I-DATE
pomwe O
adaimira O
Mgwirizano B-ORG
Coalition I-ORG
. O

Chakuamba O
adatsikira O
kuli O
chete O
Lolemba B-DATE
lapitali I-DATE
pachipatala O
cha O
Blantyre B-ORG
Adventist I-ORG
( O
BAH B-ORG
) O
mu O
mzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
, O
naikudwa O
mmanda O
ndi O
ulemu O
wa O
asirikali O
ankhondo O
. O

Amalawi O
a O
nsomba O
ali O
kakasi O
ku O
Botswana B-LOC
Ali O
mbuu O
, O
kutuwa O
ndi O
njala O
, O
Patricia B-PER
Mboma I-PER
ndi O
wokwiya O
ndi O
ganizo O
la O
boma O
la O
Botswana B-LOC
loletsa O
kuti O
mdzikomo O
musatuluke O
nsomba O
kukagulitsa O
maiko O
ena O
. O

Si O
ali O
yekha O
, O
pali O
ena O
a O
dziko O
la O
Zambia B-LOC
komanso O
Botswana B-LOC
. O
Onse O
alipo O
anthu O
60 O
amene O
agula O
nsomba O
zodzadza O
mathilaki O
asanu O
kupita O
ku O
Zambia B-LOC
kukagulitsa O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Zina O
mwa O
nsombazo O
ndi O
zimenezi O
Mboma B-PER
, O
wochokera O
ku O
Blantyre B-LOC
, O
adayamba O
bizinesiyi O
mu O
2014 B-DATE
kukagula O
nsomba O
kunyanja B-LOC
ya I-LOC
Ngami I-LOC
moyandikana O
ndi O
Maun B-LOC
kumpoto O
kwa O
dziko O
la O
Botswana B-LOC
. O

Koma O
ulendo O
uno O
wakhala O
wowawitsa O
kwa O
abizinesiwa O
pamene O
boma O
laletsa O
kutulutsa O
nsomba O
mdzikomo O
ponena O
kuti O
silikupindula O
pa O
malondawo O
. O

Kuderali O
anthu O
ambiri O
adapeza O
mgodi O
wopha O
ndalama O
popikula O
nsomba O
zouma O
ndi O
kukazigulitsa O
mdziko O
la O
DRC B-LOC
kapena O
ku O
Kasumbalesa B-LOC
ku O
Zambia B-LOC
. O

Izi O
zidachititsa O
kuti O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
March I-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
, O
nduna O
ya O
zachilengedwe O
ndi O
nyama O
zakunkhalango O
Tshekedi B-PER
Khama I-PER
, O
mngono O
wake O
wa O
pulezidenti O
wa O
dziko O
la O
Botswana B-LOC
Ian B-PER
Khama I-PER
aletse O
malondawa O
. O

Pamene O
amaletsa O
malondawa O
, O
nkuti O
Mboma B-PER
komanso O
anzake O
atagula O
kale O
nsombazo O
ndipo O
sadaloledwe O
kuti O
apite O
kukagulitsa O
. O

Kuyambira O
March B-DATE
mpaka O
lero B-DATE
, O
anthuwa O
akhala O
akubindikira O
ku O
wadi O
ya O
Boseje B-LOC
ku O
Maun B-LOC
. O
Sabata B-DATE
yatha I-DATE
adathamangitsidwa O
pamalopo O
ndipo O
akubisala O
ku O
Kasani B-LOC
kumalire O
a O
Botswana B-LOC
ndi O
Zambia B-LOC
komwe O
akukanizidwa O
kudutsa O
. O

Tikupempha O
boma O
litilole O
tipite O
kukagulitsa O
nsombazi O
, O
adatero O
Mboma B-PER
. O
Ndaononga O
P30 O
0 O
[ O
K2 O
. O
2 O
miliyoni O
] O
kuti O
ndigule O
nsombazi O
, O
adatero O
iye O
. O

Nsomba O
zambiri O
zayamba O
kuola O
, O
ntchentche O
zangoumbirira O
mathirakiwa O
. O
Komabe O
sindichitira O
mwina O
achimwene O
, O
ndikuyenera O
kupita O
ndi O
nsombazi O
ndikagulitse O
, O
ndidachita O
kukongola O
ndalama O
yogulira O
nsombazi O
. O
Yochepa O
yomwe O
ndingapezeyo O
ndi O
yomweyo O
, O
adatero O
Mboma B-PER
. O

Lero B-DATE
vuto O
lina O
labadwa O
pamene O
eni O
galimoto O
akufuna O
kuti O
azipita O
, O
malinga O
ndi O
mabwana O
awo O
. O
Kelvin B-PER
Kambule I-PER
amene O
akuchokera O
ku O
Livingstone B-LOC
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
akuti O
bwana O
wake O
wapindira O
mlomo O
wapansi O
. O

Akuimba O
tsiku O
lililonse O
, O
akuti O
ndichotse O
nsombazi O
ndipo O
ndizipita O
. O
Takhala O
pano O
miyezi O
inayi O
osapanga O
chilichonse O
nchifukwa O
chake O
akwiya O
, O
adatero O
. O

Thilaki O
iliyonse O
yanyamula O
nsomba O
za O
P500 O
0 O
[ O
K37 O
miliyoni O
] O
ndipo O
anthuwa O
akuyenera O
kulipira O
P12 O
0 O
[ O
K900 O
0 O
] O
kuthiraki O
iliyonse O
ponyamula O
nsombazi O
. O

Komabe O
boma O
la O
Botswana B-LOC
laponda O
mwala O
kuti O
silisunthika O
pa O
ganizo O
lake O
. O
Sitilola O
kuti O
geniyi O
ipitirire O
, O
mchitidwewu O
wapangitsa O
kuti O
pa O
nyanja O
pachuluke O
asodzi O
opanda O
zikalata O
zowalola O
kuti O
aphe O
nsomba O
, O
adatero O
Khama B-PER
. O

Izi O
zipangitsa O
kuti O
misozi O
ya O
Mboma O
isaleke O
kukha O
: O
Tsiku O
lililonse O
tikumasonkherana O
P5 O
[ O
K370 O
] O
kuti O
tidye O
. O
Masiku O
akatha O
okhalira O
mdziko O
muno O
tikumapita O
mmaiko O
athu O
kukaonjezeretsa O
masiku O
. O
Adakatimvera O
chisoni O
. O

Basi O
ayisempha O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Tsiku O
limenelo O
sitidakhale O
pa O
Wenela B-LOC
. O
Palibe O
ojiya O
, O
osolola O
, O
osenza O
ndi O
oitanira O
amene O
adatsala O
pa O
Wenela B-LOC
. O

Tidakwera O
galimoto O
la O
mkulu O
wina O
kulowera O
ku O
Lilongwe B-LOC
. O
Si O
kuti O
timapita O
kuja O
kulikulu O
la O
boma O
kumene O
masamu O
ogula O
mmera O
asokonekera O
. O

Sindingakambe O
nkhani O
imeneyo O
chifukwa O
tonse O
tikudziwa O
kuti O
lingaliro O
la O
Dizilo O
Petulo O
Palibe O
, O
malinga O
ndi O
kufotokoza O
kwa O
Joloji O
Chiponda B-PER
, O
lidali O
logula O
chimangacho O
ku O
Brazil B-LOC
. O
Zoona O
mpaka O
kuoda O
chimanga O
ku O
Brazil B-LOC
! O
Nkhani O
ya O
chimangayi O
kwa O
ine O
ndiyongotaya O
nthawi O
. O
Ngati O
Moya B-PER
Pete I-PER
adalamula O
asilikali O
ake O
kukwidzinga O
uja O
wogona O
ndi O
amayi O
oposa O
100 O
bwanji O
akulephera O

kulamulanso O
amene O
akuganiziridwa O
kukazinga O
mmera O
wa O
tonse O
pano O
pa O
Wenela B-LOC
? O
Zosamveka O
konse O
kuti O
mzimayi O
woti O
akufuna O
kugula O
chimanga O
choti O
adye O
pakhomo O
pake O
, O
mmalo O
mopita O
yekha O
kumsikako O
kutuma O
wina O
kuti O
akamugulire O
kenako O
nkumadandaula O
kuti O
waberedwa O
! O
Abale O
anzanga O
, O
tingoyerekeza O
kuti O
mwalemba O
wantchito O
, O
ndiye O
mukumukaikira O
kuti O
anaba O
ndiwo O
. O

Kenako O
mukuuza O
akazi O
kapena O
amuna O
anu O
kuti O
afufuze O
momwe O
anabera O
ndiwozo O
, O
wantchito O
wanu O
akapita O
pachulu O
nkumakuwa O
kuti O
: O
Sindinabe O
ine O
! O
Sindinabe O
! O
Chomwe O
ndimadabwa O
pano O
pa O
Wenela B-LOC
nchakuti O
nchifukwa O
chiyani O
aliyense O
amafuna O
kutalika O
zala O
pankhani O
za O
chimanga O
? O
Tidamvapo O
kuti O
Adona O
Hilida B-PER
adagulitsa O
matani O
ochuluka O
kupita O
nawo O
ku O
Kenya B-LOC
. O
Nanga O
za O
Thursday B-DATE
Jumbo I-PER

uja O
naye O
adadyapo O
zake O
za O
chimanga O
. O
Za O
makuponi O
ndiye O
ndisachite O
kunena O
. O

Nsataye O
nazo O
nthawi O
izo O
. O

Chaka B-DATE
chino I-DATE
talowa O
Talowa O
ndi O
adani O
omwe O
Akufuna O
moyo O
wanga O
Kuti O
aononge O
Chauta O
thandizeni O
Iyi O
ndi O
nyimbo O
imene O
tinkamvera O
mugalimoto O
ya O
mkulu O
amene O
adatitenga O
. O
Tidafika O
kubwalo O
la O
mpira O
latsopano O
kumene O
zipolopolo O
ndi O
nyerere O
zimamenyana O
. O
Inu O
, O
munthu O
nkupha O
nyerere O
poyiwombera O
! O
Ndidangomva O
kuti O
ena O
adathyola O
mipando O
, O
kutenga O
makalilole O
ndi O
zina O
zotero O
! O

Komanso O
abambo O
ena O
ankalowa O
kuzimbudzi O
za O
akazi O
! O
Utatha O
mpira O
, O
sindikudziwa O
kuti O
udatha O
bwanji O
, O
Abiti O
Patuma B-PER
adandikoka O
kuti O
timuthawe O
mkulu O
uja O
. O

Tidakakwera O
basi O
imene O
sindikuyidziwa O
bwino O
. O
Mudali O
anyamata O
a O
Chimwemwe B-PER
kwambiri O
. O
Iwo O
amangoti O
5 O
kwa O
1 O
, O
5 O
kwa O
1 O
. O
Onse O
atamuona O
Abiti O
Patuma B-PER
adakuwira O
limodzi O
: O
Abiti O
Patuma B-PER
! O
Yo O
- O
yo O
- O
yo O
! O
Wina O
adamukumbatira O
, O
wina O
kumupsopsona O
patsaya O
. O

Osadanda O
, O
mwayiphula O
basi O
! O
Ndikuthangatani O
nonse O
mbasi O
momwe O
muno O
, O
adatero O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Koma O
abale O
! O
Kudalitu O
kulandirana O
! O
Basi O
imamveka O
ndithu O
kuti O
mashoko O
siali O
bwino O
komabe O
mmodzimmodzi O
adali O
kulandira O
chithandizo O
kuchokera O
kwa O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Adati O
tinyamuke O
, O
ulendo O
wobwerera O
pa O
Wenela B-LOC
. O

Tili O
mnjira O
, O
yemwe O
amaoneka O
kuti O
ndi O
mkulu O
wa O
anyamatawo O
adati O
: O
Tikakafika O
ku O
Mwanza B-LOC
, O
tikadzera O
kwa O
Ayaya B-PER
tikayamike O
chifukwa O
watithandiza O
kupeza O
basi O
. O

Ulendo O
wa O
kwa O
Ayaya O
sunatheke O
chifukwa O
basi O
idatchona O
pa O
Manjawira B-LOC
. O
Poyamba O
tinkadya O
kanyenya O
kuti O
mwina O
iyenda O
. O
Kenako O
kudali O
kusaka O
mango O
, O
ngumbi O
ndi O
zina O
mpaka O
mdima O
udagwa O
. O

Chilengedwe O
chibwerere O
ku O
Mwanza B-LOC
Mapiri O
, O
nkhalango O
komanso O
madambo O
ali O
mbulanda O
. O
Anthu O
adagwetsa O
mitengo O
ndi O
kuotcha O
makala O
. O
Koma O
lero B-DATE
nkhani O
yasintha O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Pangonopangono O
boma O
la O
Mwanza B-LOC
layamba O
kuvala O
, O
kubisa O
kusambuka O
kwake O
komwe O
kudadza O
pootcha O
makala O
. O

Pulogalamu O
yolimbana O
ndi O
kusintha O
kwa O
nyengo O
yomwe O
ikutchedwa O
Enhancing B-ORG
Community I-ORG
Resilience I-ORG
Programme I-ORG
( O
ECRP B-ORG
) O
ndiyo O
ikusintha O
maonekedwe O
a O
bomalo O
komanso O
maboma O
ena O
. O

Bungwe O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Environmental I-ORG
Policy I-ORG
and I-ORG
Advocacy I-ORG
( O
Cepa B-ORG
) O
ndi O
lomwe O
labweretsa O
kusinthako O
. O

Pulogalamuyi O
imalimbikitsa O
anthu O
kuti O
atsatire O
njira O
zosiyanasiyana O
zomwe O
zingawatukule O
uko O
akusamala O
nkhani O
zachilengedwe O
. O

Alibe O
nthawi O
yootcha O
makala O
: O
Kheli B-PER
ndi O
mkazi O
wake O
kutulutsa O
mbuzi O
Mwa O
zinthuzi O
ndi O
kuchita O
ulimi O
wa O
ziweto O
, O
wa O
kumunda O
, O
kugwiritsa O
ntchito O
mbaula O
zamakono O
, O
kuchita O
bizinesi O
, O
kutsatira O
njira O
zamakono O
zakalimidwe O
monga O
mtayakhasu O
komanso O
kulowa O
magulu O
obwereketsana O
ndalama O
banki O
mkhonde O
. O

Amene O
akuyanganira O
momwe O
pulogalamuyi O
ikuyendera O
paboma O
ku O
bungwe O
la O
Cepa B-ORG
, O
Stephen B-PER
Chikuse I-PER
akuti O
ngati O
aliyense O
ali O
ndi O
chochita O
, O
nkovuta O
kuti O
mitengo O
isakazidwe O
. O

Anthu O
alibe O
zochita O
, O
alibe O
popezera O
ndalama O
. O
Kungowauza O
kuti O
siyani O
kudula O
mitengo O
si O
zimveka O
. O
Ndi O
bwino O
kuwapezera O
chochita O
monga O
tikuchitira O
, O
adatero O
Chikuse B-PER
. O

Izi O
zasintha O
mabanja O
ambiri O
. O
Pakhomo O
pa O
James B-PER
Kheli I-PER
wa O
mmudzi O
mwa O
Sudala B-LOC
kwa O
Senior O
Chief O
Kanduku B-PER
tsopano O
ndi O
pa O
mwana O
alirenji O
. O

Nzeru O
za O
Cepa B-ORG
, O
lero B-DATE
Kheli B-PER
ali O
ndi O
mbuzi O
10 O
, O
wayamba O
kukolola O
matumba O
50 O
a O
chimanga O
kuchoka O
pa O
15 O
. O
Kheli B-PER
ndi O
banja O
lake O
wabzala O
mitengo O
300 O
; O
akupanga O
ulimi O
wa O
mleranthaka O
komanso O
ali O
ndi O
munda O
wa O
chinangwa O
momwe O
akupha O
ndalama O
. O

Ndikulipirira O
mwana O
wa O
folomu O
3 O
ndipo O
pa O
telemu O
ndi O
K20 O
0 O
. O
Ndamanga O
nyumba O
ya O
malata O
, O
ndagula O
wailesi O
komanso O
mpando O
wa O
pamwamba O
, O
adatero O
Kheli B-PER
. O

Nthawi O
yopanga O
makala O
monga O
ankachitira O
kale O
alibe O
, O
ndipo O
nthawi O
zonse O
amakhala O
kumunda O
, O
kubusa O
komanso O
banja O
lake O
limakhala O
kumsika O
kugulitsa O
mandasi O
momwenso O
akupha O
ndalama O
. O

Monga O
akufotokozera O
mkazi O
wake O
Sineliya B-PER
, O
kale O
amadalira O
makala O
koma O
lero B-DATE
nkhani O
idasintha O
. O
Kale O
, O
timapeza O
ndalama O
pootcha O
makala O
. O
Lero B-DATE
tili O
ndi O
njira O
zambiri O
zopezera O
ndalama O
, O
adatero O
iye O
. O

Pulogalamu O
ya O
ECRP B-ORG
idakhazikitsidwa O
ndi O
Christian B-ORG
Aid I-ORG
komanso O
Concern B-ORG
Universal I-ORG
( O
Discover B-ORG
) O
koma O
thandizo O
la O
ndalama O
limachoka O
ku O
UK B-LOC
, O
Irish B-LOC
ndi O
boma O
la O
Norway B-LOC
. O
K21 O
biliyoni O
ndiyo O
idaikidwa O
. O

Nkhani O
ya O
Kheli B-LOC
ndi O
chitsanzo O
chabe O
cha O
zomwe O
zikuchitikanso O
mmaboma O
a O
Nsanje B-LOC
, O
Chikwawa B-LOC
, O
Mulanje B-LOC
, O
Thyolo B-LOC
, O
Mwanza B-LOC
, O
Machinga B-LOC
, O
Balaka B-LOC
, O
Salima B-LOC
, O
Dedza B-LOC
, O
Kasungu B-LOC
ndi O
Karonga B-LOC
komwe O
CEPA B-ORG
ikugwiramo O
ntchito O
. O

Luso O
la O
mpira O
ndilo O
lidandidolola O
Sabata B-DATE
zitatu I-DATE
zapitazo I-DATE
Sindi B-PER
Simtowe I-PER
adamanga O
ukwati O
ndi O
Ardron B-PER
Msowoya I-PER
, O
mnyamata O
yemwe O
akugwira O
ntchito O
ku O
Inde B-ORG
Bank I-ORG
. O
Kwa O
iwo O
amene O
amadikirira O
pa O
Sindi B-PER
, O
pepani O
, O
mtima O
wa O
njoleyi O
wasankha O
wokha O
. O

Kodi O
Sindi B-PER
, O
katswiri O
womwetsa O
zigoli O
mtimu O
ya O
Malawi B-ORG
Queens I-ORG
, O
adakumana O
bwanji O
ndi O
wachikondi O
wake O
? O
Ardron B-PER
akuti O
lidali O
tsiku O
lomwe O
adasiya O
ntchito O
yake O
ya O
mbanki O
ulendo O
ku O
BYC B-LOC
kukaonera O
njoleyi O
ikudoda O
osati O
masewero O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Sindi B-PER
ndi O
Ardron B-PER
tsopano O
ndi O
thupi O
limodzi O
Iye O
akuti O
wakhala O
akuwerenga O
munyuzipela O
za O
luso O
la O
Sindi B-PER
kotero O
adaganiza O
zoti O
akadzionere O
yekha O
momwe O
namwaliyu O
amachitira O
. O

Iye O
adatchera O
mafainolo O
a O
chikho O
cha O
OG B-PER
Issa B-PER
pamene O
timu O
ya O
Sindi B-PER
, O
Tigresses B-ORG
, O
inkakwapulana O
ndi O
Diamonds B-ORG
. O
Ndiyetu O
ati O
udalipolipo O
. O

Ardron B-PER
atangofika O
pabwalopo O
, O
akuti O
adafunsa O
anthu O
kuti O
amulozere O
Sindi B-PER
. O
Atandilozera O
kuti O
Sindi B-PER
ndi O
uyo O
, O
ndidamuitana O
ndi O
kumupatsa O
moni O
. O
Sindidathe O
nthawi O
chifukwa O
amayenera O
alowe O
mbwalo O
koma O
akadandipatsa O
nthawi O
yaitali O
, O
ndimafuna O
ndipemphe O
nambala O
yake O
pomwepo O
. O

Masewero O
atayamba O
, O
Ardron B-PER
adasangalala O
ndi O
ntchito O
za O
Sindi B-PER
. O
Akuti O
amati O
akadumpha O
, O
kuthamanga O
, O
kuchinya O
zigoli O
, O
mtima O
wa O
Ardron B-PER
udakanika O
kudzigwira O
ndipo O
adakalephera O
kugona O
. O

Pakutha O
pa O
sabata O
zitatu O
adali O
atapeza O
kale O
nambala O
ya O
Sindi B-PER
ndipo O
mu O
May B-DATE
2014 I-DATE
macheza O
sadachedwe O
, O
koma O
apo O
akuti O
amangocheza O
ngati O
munthu O
ndi O
mnzake O
. O

Mu O
August B-DATE
2014 I-DATE
ubwenzi O
udayamba O
. O
Koma O
kuti O
nditulutse O
Chichewa O
zidavuta O
, O
zimaonetsa O
kuti O
aliyense O
amafuna O
mnzake O
koma O
woyambitsa O
amasowa O
, O
adatero O
Ardron B-PER
. O

Mu O
June B-DATE
ndidamulembera O
uthenga O
wapafoni O
, O
koma O
sadayankhe O
, O
ndiye O
ndidamulemberanso O
wina O
kuti O
darling O
why O
are O
you O
not O
responding O
? O
chiyambi O
cha O
ubwenzi O
wathu O
chidatero O
, O
adatero O
mnyamatayu O
, O
amene O
wachita O
kulowola O
Sindi B-PER
. O

Ukwati O
udali O
pa O
6 B-DATE
August I-DATE
ku O
Red B-ORG
Cross I-ORG
Church I-ORG
of I-ORG
Christ I-ORG
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
. O

Makuponi O
adza O
ndi O
misonzi O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Bungwe O
la O
alimi O
la O
Farmers B-ORG
Union I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
FUM B-ORG
) O
komanso O
alimi O
ena O
apempha O
boma O
kuti O
likonzenso O
ndondomeko O
ya O
feteleza O
wotsika O
mtengo O
. O

Pempholi O
ladza O
pamene O
zadziwika O
kuti O
kampani O
zimene O
zidapatsidwa O
mwayi O
wogulitsa O
alimi O
feteleza O
zikulephera O
kufikira O
madera O
onse O
komanso O
kuti O
mitengo O
yawo O
ndi O
yoboola O
mthumba O
. O

Clara B-PER
Nyandula I-PER
wa O
ku O
Bamba B-LOC
kwa O
T O
/ O
A O
Phambala B-PER
mboma O
la O
Ntcheu B-LOC
wakhala O
akugulira O
feteleza O
wake O
pasukulu B-ORG
ya I-ORG
Matchereza I-ORG
chiyambireni O
ndondomeko O
yotsika O
mtengoyi O
. O
Pasukulupa O
akuti O
pamafika O
feteleza O
wa O
midzi O
20 O
ya O
mwa O
T O
/ O
A O
Phambala B-PER
. O
Chaka B-DATE
chino I-DATE
akuti O
feteleza O
sadafike O
. O

Banda B-PER
kutha O
mtunda O
atagula O
feteleza O
Chimanga O
chafika O
popota O
, O
koma O
feteleza O
sitinagule O
. O
Pachifukwachi O
, O
tidaganiza O
zopita O
mboma O
la O
Balaka B-LOC
komwe O
tidakagula O
. O
Tidauzidwa O
kuti O
thumba O
ndi O
K7 O
0 O
la O
makuponi O
koma O
kukafika O
uko O
tagula O
thumba O
pa O
mtengo O
wa O
K12 O
0 O
, O
adatero O
Nyandula B-PER
. O

Kuchoka O
mboma O
la O
Balaka B-LOC
kupita O
ku O
Ntcheu B-LOC
, O
thumba O
limodzi O
akuti O
amalipira O
K1 O
300 O
. O
Zonse O
akuti O
zimalowa O
K14 O
0 O
kuti O
thumba O
likafika O
mmadera O
awo O
. O

Zandiwawa O
kwambiri O
, O
sindidayembekezere O
kuti O
zifika O
pamenepa O
, O
ndi O
bwino O
ndondomeko O
ingotha O
chifukwa O
sindidaone O
ubwino O
wake O
, O
adatero O
mlimiyu O
. O

Naye O
Frank B-PER
Banda I-PER
wa O
mmudzi O
mwa O
Namkumba B-LOC
kwa O
Senior O
Chief O
Somba B-PER
mboma O
la O
Blantyre B-LOC
akuti O
nthawi O
zonse O
amagula O
feteleza O
pa O
Mpemba B-LOC
koma O
chaka B-DATE
chino I-DATE
feteleza O
sadafike O
. O

Banda B-PER
, O
amene O
tidamupeza O
mchikhamu O
cha O
ofuna O
kugula O
feteleza O
kukampani O
yogulitsa O
feteleza O
ya O
Optichem B-ORG
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
, O
adati O
ndondomeko O
ya O
chaka B-DATE
chino I-DATE
ndi O
yozunza O
alimi O
. O

Ndinabwera O
kuno O
kuti O
ndidzagule O
matumba O
awiri O
omwe O
ndi O
K14 O
0 O
, O
koma O
kudabwa O
akundiuza O
kuti O
thumba O
limodzi O
ndi O
K8 O
500 O
, O
adatero O
iye O
. O

Nako O
ku O
Zomba B-LOC
zasokonekera O
. O
Khansala O
wa O
wodi O
ya O
Mtungulutsi O
ku O
Zomba B-LOC
Lisanjala B-PER
, O
Wilson B-PER
Likusa I-PER
, O
wati O
wodi O
yake O
muli O
anthu O
2 O
0 O
amene O
adalandira O
makuponi O
koma O
matumba O
200 O
okha O
ndiwo O
adafika O
. O

Nzachisoni O
, O
chifukwa O
ngakhale O
mtengo O
wa O
thumba O
la O
feteleza O
ndi O
K11 O
0 O
komanso O
kuti O
ugule O
ukuyenera O
udutsire O
mwa O
munthu O
wina O
, O
adatero O
iye O
. O

Senior O
Chief O
Kabunduli B-PER
ya O
mboma O
la O
Nkhata B-LOC
Bay I-LOC
yati O
mavuto O
a O
chaka B-DATE
chino I-DATE
aposa O
a O
zaka O
zonse O
ndipo O
ngati O
boma O
silisamala O
zinthu O
zipitirira O
kuipa O
. O

Tingolakwapo O
apa O
, O
tatopa O
ndi O
kudikira O
feteleza O
. O
Sitikudziwa O
kuti O
titani O
chifukwa O
madandaulo O
athu O
sakumveka O
. O
Alimi O
sadagule O
feteleza O
mpaka O
lero O
pamene O
chimanga O
chikupota O
, O
ndi O
zoona O
izi O
? O
adafunsa O
Kabunduli B-PER
. O

Izi O
zakhumudwitsa O
mkulu O
wa O
bungwe O
la O
Farmers B-ORG
Union I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
, O
Alfred B-PER
Kapichira I-PER
Banda I-PER
yemwe O
wati O
alimi O
sangapeze O
phindu O
ngati O
boma O
silichotsa O
zotsamwitsazi O
. O

Iye O
adati O
: O
Alimi O
ambiri O
sadagule O
feteleza O
. O
Ku O
Dowa B-LOC
, O
Kasungu B-LOC
mpaka O
Salima B-LOC
alimi O
akudandaula O
nkhani O
yake O
yomweyi O
. O
Komanso O
ku O
Dowa B-LOC
alimi O
ena O
akugula O
feteleza O
pa O
K24 O
0 O
thumba O
limodzi O
. O

Uku O
ndi O
kupha O
alimi O
, O
palibe O
tsogolo O
ndipo O
tikupempha O
boma O
kuti O
lithamange O
kumva O
mavuto O
amene O
alimi O
akukumananawo O
ndipo O
akonze O
zinthu O
zisadavutitsitse O
, O
adatero O
Banda B-PER
. O

Mneneri O
wa O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamalimidwe I-ORG
, O
Hamilton B-PER
Chimala I-PER
, O
wati O
ndondomekoyi O
yabwera O
moyeserera O
kaye O
ndipo O
zomwe O
akufuna O
ndi O
kuthana O
ndi O
chinyengo O
. O

Tidagwirizana O
kuti O
kampanizo O
zikwanitsa O
kufikira O
alimi O
, O
ndiye O
ngati O
nzoona O
kuti O
alimi O
ena O
mpaka O
lero B-DATE
sadagule O
feteleza O
chifukwa O
akumusowa O
, O
ndiye O
ndi O
zachisoni O
, O
adatero O
Chimala B-PER
pamene O
adati O
unduna O
wawo O
uwunguza O
zotsamwitsa O
zonse O
. O

Boma O
lidasintha O
ndondomeko O
ya O
zipangizo O
zotsika O
mtengozi O
pamene O
lidaika O
K15 O
0 O
pathumba O
lililonse O
lomwe O
mlimi O
agule O
ndi O
koponi O
. O

Thumba O
lililonse O
, O
boma O
lidaikapo O
K15 O
0 O
. O
Kusonyeza O
kuti O
mlimi O
azigula O
thumbalo O
motsika O
mtengo O
ndi O
kuponi O
ndipo O
ifeyo O
tidzapatsidwa O
kuponiyo O
ndikulipira O
kampani O
yomwe O
mlimiyo O
adakagula O
feteleza O
wake O
. O

Izi O
zikusonyeza O
kuti O
mitengo O
izikhala O
yosiyana O
, O
zili O
kwa O
mlimi O
kusankha O
komwe O
akufuna O
kukagulira O
feteleza O
wake O
, O
adaonjeza O
. O

Mpendadzuwa O
sulira O
madzi O
ambiri O
Mpendadzuwa O
ndi O
imodzi O
mwa O
mbewu O
zimene O
alimi O
angapindule O
nazo O
. O
HOLYCE B-PER
KHOLOWA I-PER
adacheza O
ndi O
Maxwell B-PER
Chimombo I-PER
wa O
mmudzi O
mwa O
Cedrick B-LOC
kwa O
Ngwelero B-LOC
ku O
Zomba B-LOC
amene O
akulima O
mbewuyi O
. O
Adacheza O
motere O
: O
Kodi O
mbewu O
ya O
mpendadzuwa O
imalimidwa O
bwanji O
? O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Choyamba O

mlimi O
amaunga O
mizere O
yokula O
ndi O
kutalikana O
ngati O
ya O
chimanga O
. O
Kachiwiri O
, O
mlimi O
amayenera O
kukhala O
ndi O
mbewu O
yabwino O
osati O
yobwafuka O
kapena O
ya O
matenda O
kuopera O
kuti O
ingavute O
kumera O
. O
Akatero O
, O
mlimi O
azingodikira O
mvula O
. O

Chimombo O
kusankha O
mpendadzuwa O
kuti O
akabzale O
Kodi O
mpendadzuwa O
umabzalidwa O
ndi O
mvula O
yake O
iti O
? O
Mpendadzuwa O
timabzala O
kawiri O
wina O
timabzala O
limodzi O
ndi O
chimanga O
mvula O
yoyamba O
ija O
ikangogwa O
pamene O
wina O
timabzala O
pakadutsa O
mwezi O
ndi O
theka O
chibzalireni O
mbewu O
zina O
zija O
chifukwa O
sumafuna O
madzi O
ambiri O
. O

Nchifukwa O
chiyani O
mpendadzuwa O
sumafuna O
madzi O
ambiri O
? O
Mpendadzuwa O
umene O
wabzalidwa O
ndi O
mvula O
uja O
ukamakololedwa O
wambiri O
umakhala O
mphwepwa O
chifukwa O
umakhala O
kuti O
udamwa O
madzi O
ambiri O
ali O
mmunda O
pamene O
wabzalidwa O
kachiwiri O
uja O
umakhwima O
mvula O
ikadukiza O
zimene O
zimachititsa O
kuti O
nthangala O
zake O
zikhale O
zangwiro O
zimene O
sizivuta O
malonda O
pa O
msika O
. O

Mwachitsanzo O
, O
mlimi O
amene O
wabzala O
mpendadzuwa O
ndi O
mvula O
yoyamba O
akhoza O
kukolola O
matumba O
20 O
koma O
akamazapeta O
akhoza O
kutsala O
ndi O
matumba O
14 O
chifukwa O
chimachulukitsa O
matumbawo O
ndi O
mphwepwa O
pamene O
mlimi O
amene O
wabzala O
kachiwiri O
akhoza O
kukololanso O
matumba O
20 O
koma O
akapeta O
mpendadzuwao O
akhoza O
kutsala O
ndi O
matumba O
19 O
choncho O
mpendadzuwa O
wabwinoyu O

ndi O
wachiwiri O
. O

Mwachitsanzo O
, O
chimanga O
changa O
ndinabzala O
mu O
November B-DATE
2016 I-DATE
koma O
pano O
ndili O
pakalikiliki O
kulima O
komanso O
kusankha O
mbewu O
chifukwa O
mpendadzuwa O
ndibzala O
kumapeto O
kwa O
January B-DATE
uno I-DATE
kapena O
kumayambiriro O
kwa O
February B-DATE
. O

Kodi O
mpendadzuwa O
mumabzala O
bwanji O
? O
Timabzala O
motalikana O
masentimita O
75 O
phando O
lililonse O
komanso O
pa O
phando O
pamayenera O
kubzalidwa O
nthangala O
zosaposera O
ziwiri O
kuti O
mpendadzuwa O
ukule O
motakasuka O
bwino O
komanso O
kuti O
usamaphangirane O
chakudya O
cha O
munthaka O
. O

Mbewuyi O
ikamera O
imayenera O
kumasamalidwa O
bwino O
makamaka O
poyipalira O
mwakathithi O
kuti O
mmundamo O
musakhale O
tchire O
limene O
ndi O
chiopsezo O
cha O
mbewu O
. O

Dothi O
limene O
limakhala O
bwino O
kulimapo O
mpendadzuwa O
ndi O
lotani O
? O
Mpendadzuwa O
umachita O
bwino O
mdothi O
lililonse O
koma O
dothi O
la O
makande O
ndiye O
pachimake O
chifukwa O
limasunga O
madzi O
pamene O
dothi O
la O
mchengachenga O
mbewuyi O
imabereka O
mosisitika O
chifukwa O
madzi O
amalowa O
pansi O
msanga O
mnthaka O
kusiya O
mbewuyi O
pamoto O
. O

Kodi O
mpendadzuwa O
umagwidanso O
ndi O
tizilombo O
kapena O
matenda O
? O
Mmmmmm O
pamenepo O
sindikudziwa O
bwinobwino O
chifukwa O
chiyambireni O
mpendadzuwa O
wanga O
sunagwidwepo O
ndi O
matenda O
. O
Chinsinsi O
changa O
ndi O
chakuti O
mmunda O
mwanga O
mumakhala O
mwaukhondo O
nthawi O
zonse O
zimene O
ndikukhulupirira O
zimathandiza O
kupewa O
matenda O
ndi O
tizilombo O
. O

Ndi O
mavuto O
anji O
amene O
mumakumana O
nawo O
pa O
ulimiwu O
? O
Vuto O
lalikulu O
ndi O
misika O
yodalirika O
ya O
mpendadzuwa O
chifukwa O
kwathu O
kuno O
amatigula O
mpendadzuwa O
ndi O
mavenda O
. O
Kuipa O
kwa O
mavendawa O
ndi O
kwakuti O
iwowo O
ndi O
amene O
amatipangira O
mitengo O
. O
Nthawi O
zambiri O
mavendawa O
akafika O
amatiuza O
kuti O
malonda O
a O
mpendadzuwa O
sakuyenda O
bwino O
kumisika O
ikuluikulu O

mtauni O
choncho O
atigula O
pa O
mitengo O
yotsika O
. O
Ndiye O
chifukwa O
ife O
kumisika O
ikuluikuluko O
sitimakudziwa O
timangogulitsa O
pa O
mitengo O
imene O
mavendawo O
afuna O
. O

Mwachitsanzo O
, O
mu O
2016 B-DATE
alimi O
timafuna O
tikumagulitsa O
pa O
mtengo O
wosachepera O
K200 O
pa O
kilogalamu O
koma O
mavenda O
atafika O
kuno O
amatigula O
pa O
K170 O
zimene O
zinatiwawa O
kwambiri O
. O

Vuto O
la O
kusowa O
kwa O
misikali O
mukuganiza O
lingathe O
bwanji O
? O
Tikupempha O
eni O
makampani O
komanso O
akuluakulu O
a O
zaulimi O
mdziko O
muno O
kuti O
abwere O
kwathu O
kuno O
adzadzionere O
okha O
mmene O
anthu O
tikulimira O
mpendadzuwa O
chifukwa O
kwathu O
kuno O
tiliko O
alimi O
ambiri O
komanso O
adzatipatse O
upangiri O
wa O
mmene O
tingamapezere O
misika O
yodalirika O
ya O
mpendadzuwa O
chifukwa O
mavendawa O
akutidyera O
masuku O

pamutu O
. O

Anatchezera B-PER
Ndikufuna O
sukulu O
Zikomo O
Anatchereza B-PER
, O
Ndine O
msungwana O
wa O
zaka O
19 O
. O
Sindidakwatiwepo O
, O
ngakhale O
sukulu O
ndidaisiyira O
Fomu O
1 O
zaka O
zutatu O
zapitazo O
. O

Sukuluyo O
ndidasiya O
chifukwa O
chosowa O
ndalama O
chifukwa O
makolo O
anga O
adasiyana O
ndipo O
sangathe O
kundithandiza O
. O

Padakali O
pano O
ndikugwira O
ntchito O
mnyumba O
ya O
munthu O
. O
Izi O
ndidapanga O
chifukwa O
anthu O
amandiuza O
kuti O
ndikwatiwe O
koma O
ine O
sindimafuna O
zimenezo O
. O
Ndimafuna O
kudzakwatiwa O
ntakonza O
tsogolo O
lowala O
. O

Chikundivuta O
ndi O
nkhani O
imene O
ndili O
nayo O
patsogolo O
langa O
. O
Nditani O
kuyi O
tsogolo O
langa O
likhale O
lowala O
. O

MN O
, O
Thyolo B-LOC
. O

MN O
, O
Ndathokoza O
polemba O
uthenga O
wanh O
wogwira O
mtima O
. O
Ndihamike O
chifukwa O
cha O
luntha O
lanu O
pofuna O
maphunziro O
. O
Si O
asungwana O
ambiri O
amene O
ali O
paumphawi O
amene O
amaganiza O
momwe O
mukuchitiramu O
. O

Si O
zoona O
kuyi O
kulowa O
mbanja O
ndiye O
kuthana O
ndi O
mavuto O
. O
Mwinanso O
kumakhala O
kuonjezera O
mavutowo O
chifukwa O
kumakhala O
kosavuta O
mwamuna O
kuzunza O
mkazi O
amene O
akumuona O
kuyi O
alibenso O
kolowera O
. O

Popeza O
mwanena O
kuyi O
mukugwira O
ntchito O
, O
langizo O
langa O
likhoza O
kukhala O
lakuyi O
, O
simungagwiritseko O
gawo O
lina O
la O
ndalama O
zimene O
mukulandira O
polipira O
sukulu O
? O
Mutabwerera O
kusukulu O
, O
ngakhale O
mukugwira O
ntchito O
, O
zikhoza O
kuthandiza O
. O
Alipotu O
ambiri O
amene O
leto O
lino O
akuvhita O
bwino O
koma O
sukulu O
adaphunzira O
akugwira O
pakhomo O
la O
munthu O
. O

Chofunika O
nkuwagoyokozera O
bwino O
abwana O
kapena O
adona O
anu O
kuti O
sukulu O
siyikulepheretsani O
kugwira O
bwino O
ntvhito O
pakhomo O
lawo O
. O
Zabwjno O
zonse O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Nsanje B-LOC
yakula O
Anatchereza B-PER
, O
Poyamba O
ndithokoze O
chifukwa O
cha O
kwanu O
kutithandiza O
pamavuyo O
amene O
timakumana O
nawo O
. O

Ndili O
ndi O
chibwenzi O
chimene O
chakhala O
chikunena O
kuti O
chidzandikwatira O
mu O
2017 B-DATE
. O
Koma O
akangomva O
kankhani O
kakangono O
, O
amakhumudwa O
ndipo O
amathetsa O
chibwenzi O
. O

Izi O
zakhala O
zikuchitika O
kanayi O
konse O
. O
Nkhani O
yalero O
ndi O
ya O
pa O
Facebook B-ORG
, O
pomwe O
mnyamata O
wina O
wandiyamikira O
momwe O
ndikuonekera O
lachithunzi O
china O
. O

Bwenzi O
langayo O
akuchita O
nsanje O
kuganiza O
kuti O
ndijuyenda O
ndi O
mnyamatayo O
koma O
ayi O
. O

Chonsechotu O
ndidamupatsa O
password O
yanga O
kuti O
aziona O
ngakhale O
mauthenga O
anga O
obisika O
. O
Zikundisowetsa O
mtendere O
nditani O
. O

GK O
, O
Mulanje B-LOC
. O

GK B-PER
, O
Mwamunayo O
wamukonda O
, O
mpaka O
kumupatsa O
password O
! O
Chikondi O
chiyenera O
khbwezeredwa O
. O
Kodi O
iyeyo O
adakipatsa O
password O
yake O
? O
Ena O
amati O
nsanje O
ndi O
maziko O
a O
chikondi O
koma O
nsanje O
ina O
inyanya O
. O
Nsanje O
ina O
I O
asonyeza O
kuti O
wochita O
nsanjeyo O
ndi O
kamberembere O
chifukwa O
amaganiza O
kuti O
zimene O
amachita O
ndiye O
kuti O
enanso O
akateto O
zili O
choncho O
. O

Mwachitsanzo O
, O
mwina O
iye O
naye O
amauza O
asungwana O
ena O
kuti O
zithunzi O
zawo O
zikumusangalatsa O
nchokinga O
chakuyi O
awakope O
tsono O
akuona O
ngati O
mnyamata O
aliyense O
akakuuza O
chimodzimodzi O
ndiye O
kuti O
nayenso O
akufuna O
kukukopa O
. O
Pomwe O
si O
zili O
choncho O
. O

Atenge O
basi O
ndani O
? O
Matimu O
a O
Nyasa B-ORG
Big I-ORG
Bullets I-ORG
ndi O
Mighty B-ORG
Be I-ORG
Forward I-ORG
Wanderers I-ORG
Lolemba B-DATE
akhala O
akukumana O
pampikisano O
wa O
Basi O
Ipite O
Soccer O
Fiesta O
wolimbirana O
minibasi O
ya O
K25 O
miliyoni O
pa O
Kamuzu B-LOC
Stadium I-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
. O

Mkulu O
wa O
Luso B-ORG
TV I-ORG
Dick B-PER
Juma I-PER
Lachinayi B-DATE
adati O
basiyo O
, O
imene O
idafika O
mdziko O
muno O
Lachinayi B-DATE
, O
ipitirira O
kusungidwa O
ndi O
bungwe O
la O
Football B-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
FAM B-ORG
) O
mpaka O
wopambana O
apezeke O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Ilowera O
kwa O
ndani O
? O
: O
Wachiwiri O
kwa O
wapampando O
wa O
Bullets B-ORG
( O
kumanzere O
) O
Austo B-PER
Kasito I-PER
ndi O
Christo B-PER
Kananji I-PER
wachiwiri O
kwa O
mlembi O
wa O
Manoma B-ORG
Basi O
ndi O
imeneyi O
yafika O
lero B-DATE
ndipo O
mawa B-DATE
( O
Lachisanu B-DATE
) O
ikaperekedwa O
mmanja O
mwa O
FAM B-ORG
kuti O
ayisunge O
, O
adatero O
Juma B-PER
. O

Iye O
adati O
adasankha O
matimuwa O
kaamba O
ka O
mavuto O
a O
mayendedwe O
omwe O
ali O
nawo O
ndipo O
akufuna O
kupereka O
mwayi O
woti O
opambana O
adziombole O
kumavutowa O
. O

Musasusukire O
dzombeunduna O
Ngakhale O
dzombe O
limaononga O
mbewu O
, O
kwa O
anthu O
ena O
ndi O
ndiwo O
zankhuli O
. O
Koma O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamalimidwe I-ORG
, O
ulimi O
wamthirira O
ndi O
chitukuko O
cha O
madzi O
wachenjeza O
kuti O
anthu O
asasusukire O
dzombe O
lomwe O
lapoperedwa O
mankhwala O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Dzombe O
lidagwa O
ndi O
kusakaza O
mmera O
wamthirira O
ndi O
nzimbe O
mmadera O
a O
chigwa B-LOC
cha I-LOC
Shire I-LOC
, O
nkhani O
yomwe O
yadula O
chiyembekezo O
cha O
mpumulo O
pankhani O
ya O
njala O
. O

Mlembi O
wamkulu O
muundunawu O
, O
Erica B-PER
Maganga I-PER
, O
Lachitatu B-DATE
adati O
ngakhale O
mankhwala O
omwe O
akupoperedwawo O
sapha O
dzombe O
, O
akhoza O
kukhala O
ndi O
zotsatira O
zoipa O
pamoyo O
wa O
munthu O
. O

Koma O
Lachinayi B-DATE
nyuzi O
ya O
Nation B-ORG
idayankhula O
ndi O
mneneri O
wa O
kampani O
yopanga O
shunga O
ya O
Illovo B-ORG
ku O
Ntchalo B-LOC
mboma O
la O
Chikwawa B-LOC
, O
Irene B-PER
Phalula I-PER
, O
yemwe O
adatsimikiza O
zoti O
kampaniyo O
idapopera O
mankhwala O
a O
fipronil O
omwe O
adapha O
dzombe O
miyandamiyanda O
patatha O
maola O
24 O
chipopereni O
. O

Maganga B-PER
: O
Musadye O
dzombe O
lopopera O
Mosakaika O
anthu O
ena O
poona O
dzombe O
lakufalo O
amangoti O
laponda O
lamphawi O
, O
ndiwo O
zapezeka O
, O
osadziwa O
kuti O
akuika O
miyoyo O
yawo O
pachiposezo O
. O

Vuto O
ndi O
lakuti O
anthu O
ambiri O
amakonda O
zinthu O
zobwera O
mosavuta O
pomwe O
ena O
amaona O
ngati O
apeza O
mpamba O
wa O
bizinesi O
ndiye O
, O
ngati O
unduna O
, O
tikunenetsa O
kuti O
dzombeli O
si O
labwino O
kudya O
, O
ayi O
, O
adatero O
Maganga B-PER
. O

Iye O
adati O
zomwe O
achita O
a O
kampani O
ya O
Illovo B-ORG
nzotamandika O
chifukwa O
kulilekerera O
, O
dzombe O
likadakhoza O
kufalikira O
mmadera O
ambiri O
ndi O
kuononga O
mbewu O
ndi O
zomera O
zina O
. O

Mfumu O
yaikulu O
Malemia B-PER
ya O
ku O
Nsanje B-LOC
yati O
nkofunika O
kumva O
malangizo O
a O
akatswiri O
monga O
a O
kuunduna B-ORG
wa I-ORG
zamalimidwe I-ORG
kuti O
anthu O
asaononge O
miyoyo O
yawo O
kapena O
ya O
anthu O
ena O
. O

Dzombe O
ndi O
mtundu O
wa O
ziwala O
zomwe O
zimayenda O
mchigulu O
ndipo O
likangofika O
pamalo O
limaononga O
zomera O
moti O
kulilekerera O
likhoza O
kukhala O
gwelo O
la O
njala O
ndi O
umphawi O
waukulu O
mdziko O
muno O
. O

Dzombeli O
lidaoneka O
sabata B-DATE
yatha I-DATE
ku O
Bangula B-LOC
mboma O
la O
Nsanje B-LOC
komwe O
lidayambira O
utumiki O
wake O
wosakaza O
mbewu O
, O
makamaka O
chimanga O
chamthirira O
mmahekitala O
30 O
. O

Sabata B-DATE
ino I-DATE
, O
dzombeli O
lidafika O
mboma O
la O
Chikwawa B-LOC
komwe O
mkulu O
wa O
zamalimidwe O
, O
Ringston B-PER
Taibu I-PER
, O
komanso O
mneneri O
wa O
kampani O
yopanga O
shuga O
ya O
Illovo B-LOC
ati O
laononga O
mahekitala O
405 O
a O
nzimbe O
. O

Phalula B-PER
adati O
kampani O
ya O
Illovo B-ORG
ili O
kalikiriki O
kupopera O
mankhwala O
mminda O
ya O
nzimbe O
koma O
adati O
mankhwalawo O
sapha O
dzombe O
koma O
kungolifoola O
kuti O
lisiye O
kuwonongako O
. O

Dzombeli O
lidafika O
usiku B-DATE
wa I-DATE
Lolemba I-DATE
ndipo O
lidagwira O
munda O
wa O
mahekitala O
50 O
a O
nzimbe O
lisadalowerere O
mmunda O
wina O
wa O
mahekitala O
120 O
. O
Kuchoka O
apo O
lidakagwiranso O
munda O
wina O
wa O
mahekitala O
115 O
kufupi O
ndi O
munda O
womwe O
tikuchitira O
ulimi O
wamthirira O
, O
adatero O
Phalula B-PER
. O

Iye O
adati O
usiku O
womwewo O
kampani O
itaona O
kuti O
dzombelo O
likhoza O
kulowerera O
kumunda O
wamthirirawo O
, O
idayamba O
kupopera O
mankhwala O
koma O
adati O
kuwonongeka O
kwa O
nzimbeko O
sikusokoneza O
makololedwe O
. O

Mtembo O
usagone O
panoAchipatala O
Pasathe O
tsiku O
mtengo O
wanu O
musadadzatenge O
. O
Uthenga O
omwe O
a O
zipatala O
za O
Rumphi B-LOC
ndi O
Machinga B-LOC
akuuza O
anthu O
chifukwa O
cha O
kuonongeka O
kwa O
malo O
wosungira O
mitembo O
pachipatalapo O
. O

Pachipatala O
cha O
boma O
ku O
Rumphi B-LOC
, O
zaka O
ziwiri O
zatha O
malo O
osungira O
mitembowa O
atasiya O
kugwira O
ntchito O
pamene O
ku O
Machinga B-LOC
, O
miyezi O
itatu O
yatha O
malowa O
atasiya O
kugwira O
ntchito O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Jobe B-PER
: O
Boma O
lichitepo O
kanthu O
Izi O
sizidakomere O
anthu O
amene O
amagwiritsa O
ntchito O
zipatalazi O
amene O
anena O
kuti O
boma O
ndi O
mabungwe O
alowererepo O
kuti O
zotere O
zisinthe O
. O

T O
/ O
A O
Nyambi B-PER
ya O
mboma O
la O
Machinga B-LOC
akuti O
pakhala O
povuta O
kuti O
anthu O
azikatenga O
thupi O
la O
malemu O
tsiku O
lomwelo O
chifukwa O
palibe O
amene O
amakonzekera O
maliro O
. O

Ambiri O
tikukhala O
kutali O
ndi O
chipatalachi O
. O
Zovuta O
zikagwa O
timadalira O
kuti O
pathe O
tsiku O
kuti O
tipeze O
mayendedwe O
. O
Tikuvutika O
chifukwa O
kuchipatalako O
kulibe O
galimoto O
zokwanira O
kuti O
azikatisiyira O
zovuta O
pakhomo O
pathu O
, O
adatero O
Nyambi B-PER
. O

Mneneri O
wa O
chipatala B-ORG
cha I-ORG
Machinga I-ORG
, O
Clifton B-PER
Ngozo I-PER
akuti O
sangachitire O
mwina O
chifukwa O
ngati O
angasunge O
thupi O
kwa O
nthawi O
ndiye O
kuti O
lingathe O
kuonongeka O
. O

Kudachitika O
ngozi O
, O
tidasunga O
matupi O
amene O
amakha O
magazi O
. O
Padatha O
masiku O
awiri O
kuti O
matupiwo O
apite O
kukaikidwa O
koma O
kudali O
fungo O
loipa O
. O
Ndiye O
sizithekanso O
kuti O
tisunge O
mtembo O
pokhapokha O
malowa O
atakonzedwa O
, O
adatero O
Ngozo B-PER
. O

Iye O
adati O
ngati O
atapitirira O
kumagoneka O
mitembo O
ndiye O
kuti O
zingabweretse O
zotsatira O
zoipa O
monga O
matenda O
kwa O
amene O
akugwira O
ntchito O
kumalowa O
. O

Poyamba O
timasunga O
mitembo O
kwa O
masiku O
oposa O
awiri O
kapena O
atatu O
koma O
akamadzatenga O
mtembowo O
umakhala O
uli O
bwinobwino O
. O
Panopa O
sizingathekenso O
chifukwa O
malowa O
aonongeka O
. O

Panopa O
uthenga O
omwe O
tikuuza O
anthu O
amene O
amagwiritsa O
ntchito O
malowa O
ndikuti O
sitikwanitsanso O
kuti O
matupi O
azigona O
kumeneku O
. O
Zovuta O
zikachitika O
atha O
kusunga O
koma O
asagone O
chifukwa O
aonongeka O
, O
adatero O
Ngozo B-PER
. O

Kuchipatala O
cha O
Rumphi B-LOC
, O
anthu O
adasiya O
kugoneka O
mitembo O
chifukwa O
cha O
kuonongeka O
kwa O
malo O
osungira O
mitembo O
. O

Mneneri O
wa O
chipatalachi O
Bwanalori B-PER
Mwamlima I-PER
akuti O
malo O
osungira O
mitembo O
adaonongeka O
zaka O
khumi O
zapitazo O
koma O
akhala O
akukonzetsa O
mpaka O
2015 B-DATE
. O

Panopa O
sitingakonzenso O
, O
chifukwa O
pena O
tikakonza O
sichimachedwanso O
kuonongeka O
. O
Apapa O
zavuta O
ndipo O
tasiya O
kugoneka O
mitembo O
chifukwa O
ikumaonongeka O
, O
adatero O
Mwamlima B-PER
. O

Iye O
akuti O
vuto O
nkuti O
zipangizozi O
zakhalitsa O
. O
Ndikakumbuka O
bwino O
, O
zipangizozi O
zidaikidwa O
mma O
1976 B-DATE
, O
zakhala O
zikugwira O
ntchito O
mpaka O
lero B-DATE
, O
adatero O
Mwamlima B-PER
. O

Izi O
zakhumudwitsanso O
mkulu O
wa O
bungwe O
loona O
za O
umoyo O
la O
Malawi B-ORG
Health I-ORG
Equity I-ORG
Network I-ORG
( O
Mhen B-ORG
) O
George B-PER
Jobe I-PER
amene O
wati O
aphungu O
a O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
akuyenera O
aikambirane O
pamene O
akhale O
akukumana O
. O

Amene O
adamanga O
nyumba O
yachisoni O
adali O
ndi O
cholinga O
ndipo O
adaona O
kufunikira O
kwake O
. O
Izi O
si O
zoona O
kuti O
mpaka O
malowa O
asiye O
kugwira O
ntchito O
chifukwa O
talephera O
kuwakonza O
. O

Palibe O
amene O
amayembekezera O
maliro O
pamene O
wapita O
kuchipatala O
. O
Ndiye O
simunganene O
kuti O
maliro O
akangochitika O
basi O
munyamule O
, O
adatero O
Jobe B-PER
. O

Ku O
Salima B-LOC
nakonso O
akhala O
akukumana O
ndi O
mavuto O
omwewa O
koma O
pano O
zidayenda O
pamene O
malo O
osungira O
mitembowo O
adakonzedwa O
. O

T O
/ O
A O
Mwanza B-PER
wa O
mbomali O
akufotokoza O
. O
Tidakumana O
ndi O
mavutowa O
koma O
panopa O
zinthu O
zilibwino O
pachipatalachi O
chifukwa O
adakonza O
, O
adatero O
Mwanza B-PER
. O

Ndale O
pamaliro O
nchitonzo O
Katswiri O
pa O
zachikhalidwe O
, O
Emily B-PER
Mkamanga I-PER
wati O
zomwe O
zakhala O
zikuchitika O
pa O
miyambo O
ya O
maliro O
mdziko O
muno O
ndi O
belu O
lozindikiritsa O
kuti O
andale O
si O
ofunika O
kuwapatsa O
mpata O
wolankhula O
pa O
miyamboyi O
. O

Mkamanga B-PER
adanena O
izi O
pamene O
mpungwepungwe O
udabuka O
pamaliro O
a O
mayi O
a O
Senior O
Chief O
Lukwa B-PER
ku O
Kasungu B-LOC
pomwe O
phungu O
wa O
deralo O
wa O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
Amon B-PER
Nkhata I-PER
adalandidwa O
chimkuzamawu O
ndi O
gavanala O
wa O
DPP B-ORG
Osward B-PER
Chirwa I-PER
pomwe O
mmodzi O
mwa O
akuluakulu O
a O
DPP B-ORG
Hetherwick B-PER
Ntaba I-PER
adathothedwa O
pamaliropo O
. O

Izi O
zachititsa O
mfumu O
yaikulu O
ya O
Achewa O
ku O
Zambia B-LOC
, O
Malawi B-LOC
ndi O
Mozambique B-LOC
Kalonga O
Gawa B-PER
Undi I-PER
alembere O
mafumu O
a O
kuno O
kuti O
afotokoze O
chimene O
chidatsitsa O
dzaye O
kuti O
mpungwepungwewo O
ugwe O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mmbuyomu O
, O
Paramount O
Lundu B-PER
idawoozedwa O
pamaliro O
a O
mfumu O
Kabudula B-PER
pomwe O
adanena O
kuti O
chipani O
cha O
MCP B-ORG
sichingalamulirenso O
dziko O
lino O
. O
Ndipo O
kudalinso O
mpungwepungwe O
ku O
zovuta O
za O
anthu O
amene O
adamira O
panyanja O
ku O
Jalawe B-LOC
mboma O
la O
Rumphi B-LOC
pomwe O
achipani O

cha O
DPP B-ORG
adakhambitsana O
ndi O
a O
Livinstonia B-ORG
Synod I-ORG
ya O
CCAP B-ORG
. O

Mkamanga B-PER
adati O
nthawi O
ya O
maliro O
, O
anamfedwa O
amakhala O
mchisoni O
ndipo O
khamu O
la O
anthu O
omwe O
limasonkhana O
limadzakuta O
ndi O
kukhuza O
malirowo O
osati O
kudzamvera O
kampeni O
kapena O
mfundo O
za O
ndale O
. O

Sindidziwa O
kuti O
amaganiza O
bwanji O
. O
Nthawi O
yoti O
mnzako O
akulira O
, O
iwe O
sungasandutse O
guwa O
lochitirapo O
kampeni O
. O
Kuli O
bwino O
andalewo O
asamapatsidwe O
mpata O
nkomwe O
woti O
alankhule O
pamaliro O
, O
adatero O
iye O
. O

Iye O
adati O
zimamvetsanso O
chisoni O
kuti O
anthu O
ena O
amaveka O
maliro O
dzina O
la O
chipani O
pomati O
maliro O
awa O
ndi O
achipani O
chakuti O
pomwe O
pachilungamo O
chake O
, O
chipani O
chilibe O
maliro O
, O
maliro O
amakhala O
a O
banja O
. O

Chilowereni O
chaka B-DATE
chino I-DATE
chokha O
, O
malilo O
angapo O
makamaka O
a O
anthu O
akuluakulu O
kapena O
odziwika O
akhala O
akusokonekera O
chifukwa O
cha O
zolankhula O
za O
andale O
. O

Likodzo O
limatha O
magazi O
mthupi O
Likodzo O
ndi O
matenda O
amodzi O
amene O
akapanda O
kuzindikiridwa O
msanga O
akhoza O
kupha O
munthu O
chifukwa O
amayamwa O
magazi O
. O

Michael B-PER
Luhanga I-PER
amene O
ndi O
katswiri O
pa O
matenda O
a O
likodzo O
kuofesi O
ya O
zaumoyo O
ku O
Zomba B-LOC
adati O
likodzo O
limafala O
ngati O
munthu O
amene O
ali O
ndi O
likodzolo O
wakodzera O
mmadzi O
ndipo O
nkhono O
zimene O
zimanyamula O
tizilombo O
ta O
nthendayi O
tikhudzanso O
munthu O
wina O
amene O
alibe O
likodzo O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Ndi O
bwino O
kupewa O
kukodzera O
mmadzi O
kapena O
kuchita O
chimbudzi O
patchire O
chifukwa O
madzi O
a O
mvula O
akakokolola O
zimenezi O
ndi O
kukathira O
mumtsinje O
ndiye O
kuti O
anthu O
onse O
amene O
akugwiritsa O
ntchito O
madziwo O
ali O
pachiopsezo O
chotenga O
likodzo O
, O
adatero O
Luhanga B-PER
. O

Luhanga B-PER
: O
Nthawi O
ya O
mvula O
ndi O
yofunika O
kusamala O
Malinga O
ndi O
Luhanga B-PER
likodzo O
lilipo O
la O
mitundu O
iwiri O
: O
la O
mmatumbo O
komanso O
la O
mchikhodzodzo O
. O

Zizindikiro O
zooneka O
ndi O
maso O
kuti O
munthu O
ali O
ndi O
likodzi O
ndi O
kukodza O
timadontho O
ta O
magazi O
makamaka O
akamamaliza O
kukodza O
, O
adatero O
Luhanga B-PER
. O

Kupatula O
kutha O
magazi O
mthupi O
, O
likodzo O
limachititsanso O
kuti O
ana O
azikula O
monyentchera O
, O
ana O
amakula O
opanda O
nzeru O
, O
kusabereka O
kwa O
amayi O
, O
khansa O
ya O
khomo O
la O
chiberekero O
, O
kutupa O
kwa O
kapamba O
ndi O
chiwindi O
komanso O
kudzadza O
kwa O
madzi O
mmimba O
. O

Ndi O
bwino O
kuti O
anthu O
akaona O
kuti O
akukodza O
magazi O
azithamangira O
kwa O
alangizi O
a O
zaumoyo O
kudera O
lawo O
kapena O
kuchipatala O
matendawo O
asanayale O
maziko O
mthupi O
mwawo O
, O
adatero O
Luhanga B-PER
. O

Katswiriyu O
adati O
anthu O
amene O
ali O
pachiopsezo O
chachikulu O
chotenga O
likodzo O
ndi O
ana O
chifukwa O
amakonda O
kusewera O
mmadzi O
akuda O
a O
mvula O
komanso O
anthu O
amene O
amalima O
mpunga O
kumadambo O
ndi O
mbewu O
zina O
ndi O
amene O
ali O
pachiopsezo O
chotenga O
likodzo O
. O

Tikulangiza O
anthu O
kuti O
azigwiritsa O
ntchito O
zimbudzi O
akafuna O
kudzithandiza O
chifukwa O
kukodza O
kapena O
kuchita O
chimbudzi O
paliponse O
ndi O
koopsa O
masiku O
ano O
a O
mvula O
, O
adalangiza O
Luhanga B-PER
. O

Iye O
walangizanso O
kuti O
likodzo O
ndi O
lochizika O
chifukwa O
wodwala O
amapatsidwa O
mankhwala O
a O
praziquantel O
amene O
amathaniratu O
ndi O
likodzo O
mthupi O
. O

Mtima O
pansi O
, O
makuponi O
akubwera O
Boma O
lati O
anthu O
omwe O
chiyembekezo O
chawo O
chili O
pazipangizo O
zaulimi O
zotsika O
mtengo O
za O
sabuside O
, O
asataye O
mtima O
ndipo O
achilimike O
kukonza O
mminda O
mwawo O
kaamba O
kakuti O
makuponi O
ogulira O
zipangizozi O
afika O
sabata B-DATE
ikudzayi I-DATE
Lolemba I-DATE
. O

Chilimbikitsochi O
chadza O
pomwe O
anthu O
adali O
ndi O
nkhawa O
kuti O
mvula O
yayandikira O
komanso O
madera O
ena O
yagwa O
kale O
mwa O
ndii O
koma O
tsogolo O
la O
makuponi O
ogulira O
zipangizo O
silimaoneka O
bwinobwino O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Fisp O
fertiliser O
and O
seed O
will O
be O
handled O
by O
private O
traders O
this B-DATE
year I-DATE
Mvulayi O
yagwa O
mmadera O
ena O
mzigawo O
zonse O
kuyambira O
sabata B-DATE
zitatu I-DATE
zapitazo I-DATE
ndipo O
pomwe O
anthu O
ena O
ali O
jijirijijiri O
mminda O
mwawo O
, O
anthu O
ena O
amadandaula O
kuti O
mwina O
mwayi O
wogula O
zipangizozi O
ukhoza O

kudzafika O
mmera O
utakwinimbira O
. O

Si O
zongoganiza O
ayi O
, O
taziwonapo O
mmbuyomu O
kuti O
pomwe O
zipangizo O
zikufunika O
, O
kumisika O
kulibe O
kapena O
makuponi O
sadafike O
ndiye O
umayamba O
ntchito O
nkudzakhumudwa O
pambuyo O
, O
adatero O
Ammon B-PER
Yesani I-PER
Bakulo I-PER
, O
mmodzi O
mwa O
alimi O
omwe O
akuyembekezera O
kulandira O
nawo O
makuponi O
kwa O
Chiseka B-LOC
mboma O
la O
Lilongwe B-LOC
chaka B-DATE
chino I-DATE
. O

Koma O
nduna O
ya O
zaulimi O
, O
mthirira O
ndi O
chitukuko O
cha O
madzi O
, O
George B-PER
Chaponda I-PER
, O
wati O
nkhawayi O
njopanda O
mtsitsi O
kaamba O
koti O
mkati B-DATE
mwa I-DATE
sabata I-DATE
ikudzayi I-DATE
, O
makuponi O
ayamba O
kufika O
ndipo O
azigawidwiratu O
. O

Ndikunena O
pano O
, O
makuponi O
adindidwa O
kale O
moti O
sabata B-DATE
yamawayi I-DATE
akhala O
akufika O
ndipo O
nthawi O
yomweyo O
azigawidwa O
kuti O
anthu O
ayambe O
kugula O
zipangizo O
. O
Sitikufuna O
kuti O
munthu O
adzadandaule O
patsogolo O
, O
ayi O
, O
adatero O
Chaponda B-PER
. O

Mndondomeko O
ya O
chaka B-DATE
chino I-DATE
muli O
kusintha O
kungapo O
komwe O
Chaponda B-PER
wati O
kuthandiza O
kupititsa O
patsogolo O
cholinga O
cha O
pologalamu O
ya O
sabuside O
. O

Kwina O
mwa O
kusinthaku O
ndi O
kukhazikitsa O
mitengo O
yatsopano O
ya O
makuponi O
, O
kutsitsa O
chiwerengero O
cha O
anthu O
omwe O
apindule O
mupologalamuyi O
, O
komanso O
kupereka O
kontirakiti O
kwa O
makampani O
abizinesi O
kuti O
agulitse O
nawo O
zipangizozi O
. O

Kubwera O
kwa O
makampani O
abizinesi O
ndi O
kumodzi O
mwa O
kusintha O
komwe O
kuthandize O
kwambiri O
ndipo O
kupangitsa O
kuti O
zipangizo O
zotsika O
mtengo O
zizipezeka O
pafupi O
ndi O
anthu O
komanso O
chifukwa O
cha O
mpikisano O
, O
mitengo O
isanyanye O
poti O
aliyense O
azifuna O
kugulitsa O
, O
adatero O
Chaponda B-PER
. O

Mupologalamu O
ya O
chaka B-DATE
chino I-DATE
, O
mtengo O
wa O
kuponi O
ya O
feteleza O
wokulitsa O
ndi O
wobereketsa O
uli O
pa O
K15 O
0 O
pomwe O
mbewu O
za O
chimanga O
papaketi O
ya O
5kg O
kuponi O
yake O
ili O
pa O
K5 O
0 O
ndipo O
mbewu O
zamtundu O
wa O
nyemba O
zolemera O
2kg O
mpakana O
3kg O
kuponi O
yake O
ili O
pa O
K2 O
500 O
. O

Chaponda B-PER
adati O
mitengoyi O
ndi O
yomwe O
boma O
likuwonjezera O
pa O
mlimi O
, O
osati O
mitengo O
yogulira O
kumsika O
. O

Mwachitsanzo O
, O
ngati O
thumba O
la O
feteleza O
lili O
pa O
K18 O
0 O
, O
ndiye O
kuti O
boma O
laperekako O
K15 O
0 O
ndipo O
K3 O
0 O
yotsalayo O
apereke O
ndi O
mlimi O
, O
adatero O
Chaponda B-PER
. O

Malingana O
ndi O
malipoti O
a O
zanyengo O
, O
chaka B-DATE
chino I-DATE
, O
mvula O
ikhoza O
kugwa O
bwino O
moti O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamalimidwe I-ORG
, O
mthirira O
ndi O
chitukuko O
cha O
madzi O
ukulimbikitsa O
alimi O
kuti O
alimbikire O
ntchito O
za O
mminda O
. O

Ndalama O
zaperewera O
mmagawo O
ofunikira O
Ngakhale O
maunduna O
a O
zamalimidwe O
, O
umoyo O
ndi O
maphunziro O
alandira O
ndalama O
zochuluka O
kwambiri O
mundondomeko O
ya O
momwe O
boma O
liyendetsere O
chuma O
kuyambira O
pa O
1 B-DATE
July I-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
mpaka I-DATE
pa I-DATE
30 I-DATE
June I-DATE
chaka I-DATE
cha I-DATE
mawa I-DATE
, O
akadaulo O
a O
nthambizi O
ati O
ndalama O
ndi O
zochepa O
kupititsa O
patsogolo O
ntchito O
za O
maundunawa O
. O

Izi O
zikudza O
pomwe O
aphungu O
a O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
alowa O
mmilaga O
kukambirana O
ndondomeko O
ya O
zachuma O
imene O
nduna O
ya O
zachuma O
Goodall B-PER
Gondwe I-PER
adapereka O
pa O
19 B-DATE
May I-DATE
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ana O
ena O
akuphunzira O
mzisakasa O
ngati O
izi O
Mwachisanzo O
, O
unduna B-ORG
wamaphunziro I-ORG
wapatsidwa O
K235 O
biliyoni O
, O
koma O
mkulu O
wa O
bungwe O
loona O
zamaphunziro O
la O
Civil B-ORG
Society I-ORG
Education I-ORG
Coalition I-ORG
( O
CSEC B-ORG
) O
Benedicto B-PER
Kondowe I-PER
wati O
kusalana O
pamaphunziro O
kupitirira O
mdziko O
muno O
chifukwa O

ndalamazo O
sizikwanira O
kuthetsa O
mavuto O
. O

Kondowe B-PER
adati O
ndalama O
zoonjezera O
zikufunika O
kuti O
ana O
akumidzi O
apeze O
maphunziro O
abwino O
okweza O
umoyo O
wawo O
. O

Zikungooneka O
zochuluka O
koma O
magawo O
othandiza O
kuti O
tikhale O
ndi O
maphunziro O
abwino O
sadaganiziridwe O
. O
Palibe O
dongosolo O
lolemba O
ntchito O
aphunzitsi O
10 O
0 O
a O
msukulu O
za O
pulaimale O
omwe O
boma O
lidaononga O
ndalama O
kuphunzitsa O
. O
Silidaikenso O
ndalama O
zoonjezera O
malipiro O
aphunzitsi O
omwe O
adakwezedwa O
maudindo O
. O
Mabajeti O
anayi O
apitawo O
boma O
limaika O
K300 O
miliyoni O
yothandizira O
kukhazikitsa O
koleji O

ya O
aphunzitsi O
a O
ana O
olumala O
koma O
chaka B-DATE
chino I-DATE
ayi O
, O
adatero O
Kondowe B-PER
. O

Popereka O
ndondomekoyi O
Gondwe B-PER
adati O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamaphunziro I-ORG
walandira O
ndalama O
zochuluka O
polingalira O
kuti O
ukuyenera O
kuonjezera O
zipangizo O
msukulu O
za O
ukachenjede O
ndi O
zophunzitsa O
maluso O
osiyanasiyana O
. O

Iye O
adati O
kupatula O
apo O
, O
undunawu O
ukuyenera O
kuonjezera O
ndi O
kukonza O
zofunika O
msukulu O
zosiyanasiyana O
kuti O
maphunziro O
apite O
patsogolo O
mdziko O
muno O
. O

Tikufunitsitsa O
kuti O
mdera O
la O
phungu O
aliyense O
mukhale O
sukulu O
yoyendera O
ya O
sekondale O
ya O
zipangizo O
zonse O
zoyenera O
monga O
nyumba O
yophunzirira O
sayansi O
ndi O
kuwerengeramo O
mabuku O
, O
adatero O
Gondwe B-PER
. O

Koma O
Kondowe B-PER
adati O
ndalama O
yomangira O
nyumba O
za O
sayansi O
ndi O
zokwanira O
msukulu O
100 O
zokha O
zomwe O
sizifikira O
ophunzira O
a O
kumidzi O
ndi O
maphunzirowa O
. O

Iye O
adati O
boma O
likuyenera O
kukwaniritsa O
ndondomekoyi O
chifukwa O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
lidalonjeza O
kumanga O
nyumba O
zowerengeramo O
zomwe O
silidamange O
mpaka O
pano O
. O

Mmodzi O
wa O
akatswiri O
a O
zamalimidwe O
mdziko O
muno O
Tamani B-PER
Nkhono I-PER
- I-PER
Mvula I-PER
adati O
ndalama O
ndi O
zochepa O
chifukwa O
akatswiri O
adayerekeza O
K250 O
biliyoni O
kapena O
K300 O
biliyoni O
kuti O
ulimi O
uchite O
bwino O
mdziko O
muno O
. O
Unduna B-ORG
wa I-ORG
malimidwe I-ORG
udapatsidwa O
K192 O
biliyoni O
pa O
ndondomeko O
ya O
chaka B-DATE
chinoyo I-DATE
. O

Ndizochepa O
, O
undunawu O
ulibe O
ogwira O
ntchito O
50 O
pa O
100 O
ofunikira O
. O
Gawo O
la O
ulangizi O
likufuna O
ndalama O
zambiri O
chifukwa O
limagwira O
ntchito O
ndi O
alimi O
mmidzi O
. O
Ndalamazi O
sizikwanira O
chifukwa O
zofunika O
za O
unduwa O
ndi O
zambiri O
, O
iye O
adatero O
. O

Mvula B-PER
adaonjezera O
kuti O
ulimi O
mdziko O
muno O
ukhonza O
kupita O
patsogolo O
ngati O
boma O
ndi O
mabungwe O
atagwiritsa O
ntchito O
moyenera O
ndalama O
zomwe O
zili O
mgawoli O
. O

Ndalama O
zambiri O
sizigwira O
ntchito O
yake O
. O
Malingana O
ndi O
mavuto O
a O
zachuma O
, O
bajeti O
yachepa O
koma O
zochoka O
ku O
mabungwe O
ndi O
zambiri O
zomwe O
zingathandize O
kuthetsa O
njala O
mdziko O
zitalondolozedwa O
bwino O
, O
adatero O
Nkhono B-PER
- I-PER
Mvula I-PER
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
loona O
umoyo O
wabwino O
wa O
anthu O
la O
Health B-ORG
and I-ORG
Rights I-ORG
Education I-ORG
Programme I-ORG
( O
HREP B-ORG
) O
Maziko B-PER
Matemba I-PER
adati O
aphungu O
ku O
mlaga O
wa O
zaumoyo O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
adziwe O
kuti O
ndalama O
zopita O
ku O
zipatala O
za O
zingono O
komwe O
anthu O
mmidzi O
amapeza O
thandizo O
zachepa O
. O

Boma O
likulingalira O
zoika O
aliyense O
ali O
ndi O
HIV O
pa O
ma O
ARV O
, O
koma O
bajeti O
ya O
mankhwala O
[ O
K10 O
miliyoni O
] O
siyidakwere O
zomwe O
zikudzetsa O
nkhawa O
ngati O
ikwanire O
. O
Dziko O
lili O
mmigwirizano O
ndi O
mabungwe O
monga O
Global B-ORG
Fund I-ORG
komwe O
tikuyenera O
kupereka O
K11 O
biliyoni O
kuti O
chaka B-DATE
chamawa I-DATE
tilandire O
mankhwala O
a O
chifuwa O
chachikulu O
( O
TB O
) O
ndi O
ma O
ARV O
kuchoka O
pa O
K129 O
biliyoni O
, O

adatero O
iye O
. O

Ngozi O
idazamitsa O
chikondi O
chathu O
Anthu O
adavulala O
, O
ena O
adataya O
miyoyo O
yawo O
. O
Koma O
kwa O
Joseph B-PER
Chirwa I-PER
ndi O
Towera B-PER
udali O
mwayi O
kuti O
awiriwa O
akumane O
ndi O
kumanga O
woyera O
. O

Lero B-DATE
ndi O
thupi O
limodzi O
, O
koma O
nkhani O
yano O
imaseketsabe O
akakumbuka O
za O
ngozi O
yomwe O
idachitika O
mu O
2010 B-DATE
mboma O
la O
Zomba B-LOC
, O
iyo O
idali O
ngozi O
ya O
basi O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Towera O
adali O
mbasimo O
ndipo O
adavulala O
ndi O
kutengeredwa O
kuchipatala O
. O
Panthawiyo O
nkuti O
awiriwa O
atakumana O
kale O
ndi O
kupatsana O
manambala O
koma O
zolota O
kuti O
akapizana O
mawu O
a O
chikondi O
panalibe O
. O

Joseph B-PER
ndi O
Towera B-PER
lero B-DATE
ndi O
banja O
Joseph B-PER
yemwe O
akugwira O
ntchito O
kunthambi O
yoona O
za O
anthu O
olowa O
ndi O
kutuluka O
mdziko O
muno O
atamva O
kuti O
Towera B-PER
wapanga O
ngozi O
, O
adakhudzidwa O
ndipo O
samati O
waimbanso O
liti O
foni O
komanso O
kukamuona O
. O

Chifukwa O
choimbaimba O
, O
tidakhala O
pachinzake O
kwambiri O
, O
kenaka O
tidayamba O
kufunana O
, O
adatero O
Joseph B-PER
pamene O
adamudikira O
Towera B-PER
achire O
kaye O
kuti O
nkhani O
yachikondi O
ilowe O
mbwalo O
. O

Joseph B-PER
akuti O
pamene O
izi O
zimachitika O
nkuti O
awiriwa O
atakumana O
kale O
ku O
Masintha B-ORG
CCAP I-ORG
komwe O
onsewa O
amapemphera O
. O

Apo O
Joseph B-PER
nkuti O
ali O
mtsogoleri O
wa O
achinyamata O
, O
Towera B-PER
adali O
membala O
wagulu O
la O
maimbidwe O
. O

Komabe O
panthawiyo O
zoti O
angadzakhale O
thupi O
limodzi O
sizimadziwika O
. O
Zidatengera O
ngozi O
ya O
ku O
Zomba B-LOC
kuti O
zenizeni O
zioneke O
. O

Mu O
2012 B-DATE
Towera B-PER
adali O
atachita O
, O
ndipo O
Joseph B-PER
adaponya O
Chichewa O
. O
Pounguza O
chikondi O
chomwe O
mtsogoleriyu O
adachionetsa O
pa O
nthawi O
ya O
matenda O
, O
Towera B-PER
sadazengereze O
koma O
kuvomera O
. O

Joseph B-PER
ndi O
oopa O
Mulungu O
. O
Wachikondi O
komaso O
wosamala O
. O
Iye O
amalingalira O
mwakuya O
ndipo O
ndidapeza O
tsogolo O
langwiro O
mwa O
iye O
, O
adatero O
Towera B-PER
. O

Naye O
Joseph B-PER
adabwekera O
kuopa O
Mulungu O
kwa O
njoleyo O
: O
Towera O
ndi O
oopa O
Mulungu O
, O
ali O
ndi O
maonekedwe O
abwino O
ndipo O
ndisanamepo O
mkazi O
wanga O
ndi O
nthwani O
. O

Ukwati O
udali O
pa O
31 B-DATE
October I-DATE
2015 I-DATE
ku O
Masintha B-ORG
CCAP I-ORG
ndipo O
madyerero O
adali O
ku O
ku O
Lilongwe B-ORG
Golf I-ORG
club I-ORG
. O

Nkhanza O
zapolisi O
zanyanya O
Ophunzira O
24 O
a O
kusukulu O
za O
ukachenjede O
apereka O
maina O
awo O
ku O
bungwe O
la O
maloya O
la O
Malawi B-ORG
Law I-ORG
Society I-ORG
( O
MLS B-ORG
) O
za O
nkhanza O
zimene O
achitiridwa O
panthawi O
yomwe O
amachita O
zionetsero O
zokwiya O
ndi O
kukwera O
mtengo O
kwa O
fizi O
. O

Iwo O
adachita O
izi O
MLS O
itawapempha O
kuti O
apereke O
mainawo O
potsatira O
nkhanza O
zimene O
apolisi O
adachitira O
ophunzirawo O
amene O
akwiya O
kuti O
fizi O
zakwera O
kuchokera O
pa O
K275 O
0 O
kufika O
pa O
K400 O
0 O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Apolisi O
kuponda O
mwana O
akufuna O
kutolera O
mabotolo O
ku O
Kamuzu B-ORG
Stadium I-ORG
Nkhanzazo O
zidafika O
pambalambanda O
kwambiri O
ena O
atajambula O
pa O
vidiyo O
wapolisi O
wina O
ataomba O
khofi O
wophunzira O
wa O
chaka B-DATE
cha I-DATE
chinayi I-DATE
Mayankho B-PER
Kapito I-PER
, O
yemwe O
ndi O
mwana O
wa O
mkulu O
wa O
bungwe O
loona O
zaufulu O
wa O

anthu O
ogula O
la O
Consumers B-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
Cama B-ORG
) O
John B-PER
Kapito I-PER
. O
Kapito B-PER
wati O
asumira O
apolisiwo O
. O

Mtsogoleri O
wa O
ophunzira O
ku O
Chancellor B-ORG
College I-ORG
Ayuba B-PER
James I-PER
adatsimikiza O
kuti O
pofika O
Lachitatu B-DATE
chiwerengero O
cha O
ophunzira O
omwe O
adapereka O
maina O
awo O
adali O
atafika O
pa O
24 O
. O

Talandiradi O
mainawo O
koma O
tikudziwa O
kuti O
chiwerengero O
chayenera O
kukhala O
chokwera O
kwambiri O
chifukwa O
ambiri O
apitapita O
mmakwawo O
. O
Nkovuta O
kuti O
uthengawu O
uwafikire O
, O
adatero O
James B-PER
. O

Chikalata O
cha O
MLS O
chidapempha O
ophunzira O
amene O
angakhale O
ndi O
umboni O
wa O
nkhanzazo O
kuti O
apereke O
maina O
awo O
. O
Ngakhale O
mneneri O
wa O
bungwelo O
Khumbo B-PER
Soko I-PER
adatsimikiza O
za O
ntchitoyo O
, O
adakana O
kuthirirapo O
ndemanga O
chifukwa O
ati O
akadali O
mkati O
mopeza O
mainawo O
. O

Nthawi O
ya O
zionetsero O
za O
ophunzirawo O
, O
apolisi O
akhala O
akumenya O
ophunzirawo O
ndipo O
amangapo O
angapo O
pa O
zipolowe O
zomwe O
zakhala O
zikuchitika O
msukulu O
zomwe O
zili O
pansi O
pa O
University B-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
Unima B-ORG
) O
. O

Izi O
zili O
apo O
, O
mabungwe O
ena O
a O
zaufulu O
wa O
Amalawi O
ati O
nkhanza O
zankitsa O
kupolisi O
ndipo O
ati O
izi O
zikusemphana O
ndi O
zimene O
amalengeza O
kuti O
adasintha O
. O

Sabata B-DATE
yatha I-DATE
, O
dotolo O
wodziwika O
bwino O
Dr O
Frank B-PER
Taulo I-PER
adalemba O
pa O
Facebook B-ORG
kuti O
adapeza O
apolisi O
akumenya O
anthu O
amene O
adawapeza O
akungoyenda O
mu O
Limbe B-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
nthawi O
itangokwana O
6 B-DATE
koloko I-DATE
madzulo I-DATE
. O

Nditawafunsa O
chifukwa O
chiyani O
amamenyera O
anthuwo O
, O
adandikuta O
. O
Nditawauza O
kuti O
ndine O
wakuti O
, O
sadalabadire O
ndipo O
adandionongeranso O
galimoto O
langa O
, O
adatero O
Taulo B-PER
. O

Posakhalitsapa O
, O
mwini O
malo O
ena O
a O
chisangalalo O
ku O
Chigumula B-LOC
mumzindawu O
, O
Sharat B-PER
Gondwe I-PER
adatinso O
apolisi O
adamumenya O
atabwera O
kudzatseka O
malo O
akewo O
, O
Pitchers B-LOC
Club I-LOC
. O

Anthu O
ena O
amene O
tidacheza O
nawo O
ku O
Lilongwe B-LOC
nawo O
adasimba O
za O
nkhanza O
za O
apolisi O
. O
Gift B-PER
Potani I-PER
wa O
kumsika O
wa O
ku O
Area B-LOC
24 I-LOC
, O
Andrew B-PER
Mwenye I-PER
wa O
mumsika O
wa O
Tsoka B-LOC
komanso O
Alinafe B-PER
Matthias I-PER
wa O
ku O
Area B-LOC
22 I-LOC
adanena O
kuti O
apolisi O
akumanga O
anthu O
kapena O
kuwakwapula O
kumene O
opanda O
chifukwa O
chenicheni O
. O

Nthawi O
zina O
amapeza O
anthu O
malo O
omwera O
masanasana O
nkuwaphaphalitsa O
, O
ena O
kutengedwa O
osapatsidwa O
mpata O
wofotokoza O
zomwe O
akuchita O
, O
adatero O
Potani B-PER
. O

Si O
ana O
a O
sukulu O
kapena O
Amalawi O
wamba O
amene O
akudandaula O
za O
nkhanzazi O
. O
Nawo O
amayi O
oyendayenda O
ati O
amakumana O
ndi O
nkhanza O
za O
apolisi O
akagwidwa O
pantchito O
yawoyi O
. O

Mneneri O
wa O
bungwe O
loyimilira O
amaiwa O
, O
Zinenani B-PER
Majawa I-PER
, O
adati O
pakati O
pa O
apolisi O
pali O
Chichewa O
choti O
Dzipulumutse O
kutanthauza O
kuti O
wogwidwayo O
apereke O
kena O
kake O
kapena O
akakhala O
mzimai O
asinthitse O
thupi O
lake O
ndi O
ufulu O
. O

Apolisi O
akatigwira O
vakabu O
amati O
dzipulumutse O
wekha O
kutanthauza O
kuti O
akufuna O
ndalama O
ndipo O
ngati O
palibe O
amamumenya O
kapena O
kumugona O
mzimai O
popanda O
chitetezo O
chilichonse O
ndiye O
poti O
ndi O
wapolisi O
, O
kokanena O
kumasowa O
, O
adatero O
Majawa B-PER
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
zaufulu O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Human I-ORG
Rights I-ORG
and I-ORG
Rehabilitation I-ORG
( O
CHRR B-ORG
) O
Timothy B-PER
Mtambo I-PER
adati O
apolisi O
akadaunika O
mofatsa O
magwiridwe O
awo O
antchito O
kuti O
pomwe O
akuteteza O
miyoyo O
ndi O
katundu O
, O
asamaphwanye O
ufulu O
wa O
ena O
. O

Mneneri O
wa O
apolisi O
mdziko O
muno O
Nicholas B-PER
Gondwa I-PER
adaikira O
kumbuyo O
apolisi O
ndipo O
adati O
akugwira O
ntchito O
yawo O
potsata O
malamulo O
. O
Mawuwo O
adadza O
pomwe O
apolisi O
adalengezanso O
kuti O
akufufuza O
za O
wapolisi O
wothyapa O
khofi O
mwana O
wasukulu O
. O

Tikafika O
poponya O
utsi O
okhetsa O
misozi O
ndiye O
kuti O
zionetsero O
zafika O
pa O
zipolowe O
pofuna O
kuteteza O
anthu O
amene O
sizikuwakhudza O
ndi O
katundu O
wawo O
. O
Komanso O
kumanga O
ena O
mwa O
anthuwo O
kumakhala O
kuziziritsa O
zipolowezo O
, O
adatero O
Gondwa B-PER
. O

Admarc B-ORG
isagulitse O
chimanga O
kunja O
Bungwe O
la O
Admarc B-ORG
lisatengeke O
ndi O
zakuti O
dziko O
lino O
likhoza O
kukolola O
chimanga O
chochuluka O
chaka B-DATE
chino I-DATE
nkugulitsa O
chimanga O
kunja O
padakalipano O
, O
mkulu O
wa O
mgwirizano O
wa O
mabungwe O
a O
zaulimi O
la O
CisaNet B-ORG
Tamani B-PER
Nkhono I-PER
- I-PER
Mvula I-PER
watero O
. O

Nkhono B-PER
- I-PER
Mvula I-PER
adauza O
Tamvani B-ORG
pomwe O
Admarc B-ORG
ikulingalira O
zogulitsa O
chimanga O
chimene O
lidagula O
ku O
Zambia B-LOC
kumaiko O
a O
Kenya B-LOC
ndi O
Tanzania B-LOC
. O
Izi O
zadza O
pomwenso O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
atalamula O
asilikali O
kuti O
akhamukire O
kumalire O
a O
dziko O
lino O
ndi O
kugwira O
ofuna O
kugulitsa O
kunja O
chimanga O
mozemba O
. O
Lamulolo O
lidadza O
apolisi O
atagwira O
galimoto O
17 O
zimene O
zimafuna O

kutulutsa O
chimanga O
mozemba O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Zina O
mwa O
galimoto O
zimene O
zidagwidwa O
Iye O
wati O
mmera O
omwe O
uli O
mminda O
usapereke O
chiyembekezo O
chabodza O
kuti O
Admarc B-ORG
igulitse O
kunja O
chimanga O
. O

Njala O
ikadalipo O
. O
Zonse O
zidzadziwika O
bwino O
kafukufuku O
womaliza O
wa O
zokolola O
akadzatulutsidwa O
. O
Posakhalitsapa O
timasaka O
chimanga O
Amalawi O
atasauka O
ndi O
njala O
, O
choncho O
kuchigulitsa O
panopa O
kunja O
ndi O
chibwana O
cha O
mchombo O
lende O
, O
adatero O
Nkhono B-PER
- I-PER
Mvula I-PER
. O

Iye O
adati O
chimanga O
sichingasowe O
msika O
ngakhale O
mdziko O
momwe O
muno O
, O
koma O
phuma O
silingathandize O
konse O
. O

Pamene O
boma O
lakhwimitsa O
chitetezo O
kuti O
chimanga O
chisatuluke O
, O
pakuyeneranso O
kukhala O
chitetezo O
momwe O
chimanga O
chikugulitsidwira O
mdziko O
momwe O
muno O
. O
Pali O
vuto O
lalikulu O
pamene O
chimanga O
chochokera O
kumwera O
chikukagwidwa O
ku O
Karonga B-LOC
, O
adatero O
mkuluyo O
. O

Iye O
adatinso O
mpofunika O
kuti O
boma O
kudzera O
ku O
unduna O
wa O
za O
malonda O
kapena O
malimidwe O
azipereka O
ziphaso O
zapadera O
kwa O
anthu O
ofuna O
kuchita O
malonda O
achimanga O
. O

Ndipo O
polankhula O
pomwe O
amakhazikitsa O
ntchito O
ya O
magetsi O
mmidzi O
, O
Mutharika B-PER
adati O
ngakhale O
maiko O
a O
Kenya B-LOC
ndi O
Tanzania B-LOC
ati O
akufuna O
kugula O
chimanga O
kuchoka O
ku O
Admarc B-ORG
, O
salola O
kuti O
izi O
zichitike O
. O

Zidachitikapo O
mmbuyomu O
kuti O
pamene O
tili O
ndi O
chimanga O
chochuluka O
tidachigulitsa O
ku O
Kenya B-LOC
koma O
chaka B-DATE
chotsatira I-DATE
kudali O
njala O
yadzaoneni O
mpaka O
kumakagulanso O
ku O
Kenya B-LOC
komweko O
, O
adatero O
Mutharika B-PER
, O
nkupemphanso O
Amalawi O
kuti O
asagulitse O
chimanga O
chawo O
kwa O
mavenda O
koma O
kudikira O
misika O
ya O
Admarc B-ORG
itsegulidwe O
. O

Wapampando O
wa O
nthambi O
yoyanganira O
ntchito O
za O
Admarc B-ORG
James B-PER
Masumbu I-PER
adati O
mapulani O
ogulitsa O
chimanga O
ku O
Tanzania B-LOC
ndi O
Kenya B-LOC
alipo O
koma O
akudikira O
kuti O
alimi O
akolole O
kaye O
. O

Panopa O
, O
pologalamu O
yonse O
yaima O
chifukwa O
tikufuna O
tiyambe O
takolola O
kuti O
tiwone O
chakudya O
chomwe O
alimi O
akolole O
kuti O
tidziwe O
pomwe O
chitetezo O
cha O
dziko O
chilili O
kumbali O
ya O
chakudya O
kenako O
tidzapanga O
ganizo O
lenileni O
, O
adatero O
Masumbu B-PER
. O

Iye O
adati O
kugulitsa O
chimangachi O
sikuzungulira O
mutu O
koma O
kuti O
bungweli O
lili O
ndi O
ngongole O
yofunika O
kubweza O
ndipo O
ndalama O
zobwezera O
ngongoleyi O
zikhoza O
kupezeka O
msanga O
pogulitsa O
chimangachi O
. O

Polankhulapo O
pa O
ganizoli O
, O
wapampando O
wa O
komiti O
yoyanganira O
za O
malimidwe O
mnyumba O
ya O
malamulo O
Joseph B-PER
ChintantiMalunga I-PER
adati O
ganizo O
la O
Admarc B-ORG
lofuna O
kugulitsa O
chimangacho O
ndi O
labwino O
polingalira O
kuti O
akufunika O
kubweza O
ngongole O
zomwe O
adatenga O
zogulira O
chimangacho O
. O

Wachiwiri O
kwa O
mlembi O
wamkulu O
wa O
chipani O
cha O
Malawi B-ORG
Congress I-ORG
Elsenhower B-PER
Mkaka I-PER
adati O
ngati O
mpata O
ogulitsa O
chimangacho O
ungapezeke O
, O
Admarc B-ORG
igulitse O
koma O
ndondomeko O
yake O
iyende O
moyera O
. O

Ndi O
ganizo O
lofunikira O
koma O
ziyende O
mwachilungamo O
komanso O
zisakwirire O
nkhani O
ya O
kagulidwe O
ka O
chimanga O
ku O
Zambia B-LOC
yomwe O
ikadali O
ikuyenera O
kuoneka O
mapeto O
ake O
, O
adatero O
Mkaka B-PER
. O

Pali O
malipoti O
akuti O
chaka B-DATE
chino I-DATE
anthu O
pafupifupi O
1 O
miliyoni O
akhala O
ndi O
njala O
mdziko O
la O
Tanzania B-LOC
pomwe O
dziko O
la O
Kenya B-LOC
lawona O
ngamba O
yomwe O
silidawonepo O
kutanthauza O
kuti O
njala O
ivuta O
mdzikolo O
. O

Malingana O
ndi O
mgwirizano O
wa O
maiko O
a O
mu O
Common B-ORG
Market I-ORG
for I-ORG
East I-ORG
and I-ORG
Central I-ORG
Africa I-ORG
( O
Comesa B-ORG
) O
maiko O
amayenera O
kugwirana O
manja O
wina O
a O
kapezeka O
ndi O
vuto O
ngati O
la O
njala O
. O

Masiku O
apitawo O
, O
apolisi O
adagwira O
galimoto O
zomwe O
zimafuna O
kutulutsa O
chimanga O
kupititsa O
ku O
Tanzania B-LOC
kudzera O
mmaboma O
a O
Karonga B-LOC
ndi O
Chitipa B-LOC
. O

Mneneri O
wapolisi O
James B-PER
Kadadzera I-PER
adati O
galimotozo O
ndi O
chimanga O
chomwe O
akuzisunga O
kudikira O
upangili O
wa O
boma O
kuti O
chimangacho O
atani O
nacho O
ndipo O
eni O
galimotozo O
adzazengedwa O
mlandu O
ofuna O
kuzembetsa O
chimanga O
. O

Akuganizira O
mwana O
kupha O
bambo O
ake O
Kudalembedwa O
mBaibulo O
kuti O
masiku O
otsiriza O
mitundu O
idzaukirana O
ndipo O
ana O
nawo O
adzaukira O
makolo O
awo O
koma O
osati O
momwe O
zafikira O
Mponda B-PER
T O
/ O
A O
Nyoka B-PER
mboma O
la O
Mchinji B-LOC
. O

Mwana O
wina O
kumeneko O
akumusunga O
mchitokosi O
pomuganizira O
kuti O
adapha O
bambo O
ake O
pankhani O
ya O
malo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mneneri O
wapolisi O
mbomalo O
, O
Moses B-PER
Nyirenda I-PER
, O
watsimikiza O
kuti O
apolisi O
akusunga O
Christopher B-PER
Chirwa I-PER
wa O
zaka O
56 O
pomuganizira O
kuti O
adapha O
bambo O
ake O
Pataleo B-PER
Chirwa I-PER
wa O
zaka O
90 O
, O
powanyonga O
pakhosi O
malingana O
nzotsatira O
za O
kuchipatala O
. O

Ndi O
mmene O
nkhani O
yonse O
ilili O
, O
tikukaikira O
mwana O
wa O
malemuyu O
pa O
zifukwa O
zingapo O
. O
Choyamba O
, O
adali O
limodzi O
tsiku O
lomwe O
malemuyo O
adakapezeka O
atafa O
. O
Chachiwiri O
, O
malemuyo O
adapezeka O
ali O
ndi O
chingwe O
mkhosi O
koma O
pamalo O
oti O
munthu O
sangadzimangilire O
ndipo O
chomaliza O
, O
achipatala O
adatsimikiza O
kuti O
malemuyo O
adafa O
kaamba O
kokhinyika O
, O
adatero O
Nyirenda B-PER
. O

Nthawi O
zambiri O
, O
anthu O
omwalira O
kaamba O
kodzimangilira O
, O
amapezeka O
akulendewera O
, O
kutanthauza O
kuti O
sikelo O
ya O
thupi O
lonse O
imathera O
pakhosi O
pomwe O
padina O
chingwe O
chodzimangiliriracho O
. O

Chomwe O
chidazizwitsa O
anthu O
pa O
imfa O
ya O
bamboyu O
nchakuti O
adapezeka O
atakoledwa O
chingwe O
mkhosi O
ngati O
adadzimangirira O
koma O
thupi O
lonse O
lili O
pansi O
ngati O
wakhala O
tsonga O
ndipo O
nthambi O
yomwe O
idagwira O
chingweyo O
ili O
yowetezeka O
. O

Patsikulo O
, O
lomwe O
ndi O
pa O
16 B-DATE
July I-DATE
, I-DATE
2016 I-DATE
mmawa I-DATE
, O
Nyirenda B-PER
adati O
mwanayo O
adauza O
bambo O
ake O
kuti O
apite O
kudimbako O
akaunikirane O
za O
malire O
koma O
bamboyo O
sadabwerere O
mpaka O
pomwe O
adapezeka O
atafa O
mmunda O
wina O
wa O
mphepete O
mwa O
njira O
. O

Nyirenda B-PER
adati O
apolisi O
atafika O
pamalopo O
adatenga O
mtembo O
wa O
bamboyo O
nkupita O
nawo O
kuchipatala O
kuti O
akaupime O
pomwe O
mwanayo O
adapita O
naye O
kupolisi O
kuti O
afufuze O
nkhani O
yonse O
mwaufulu O
. O

Kupewa O
kutsegula O
mmimba O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Nthenda O
ya O
kutsegula O
mmimba O
ndi O
imodzi O
mwa O
matenda O
omwe O
amakonda O
kufala O
kwambiri O
mnyengo O
ino O
ya O
mvula O
. O

Malinga O
ndi O
dokotala O
wa O
pachipatala O
cha O
St B-ORG
Lukes I-ORG
mboma O
la O
zomba B-LOC
Siwale B-PER
Shaime I-PER
, O
kutsegula O
mmimba O
ndi O
pamene O
munthu O
akuchita O
chimbudzi O
cha O
madzi O
mopitirira O
kanayi O
pa O
tsiku O
. O
Iye O
adati O
, O
nthawi O
zambiri O
chomwe O
chimayambitsa O
matendawa O
ndi O
tizilombo O
tingonotingono O
tosaoneka O
ndi O
maso O
tomwe O
pa O
Chingerezi O
amatitchula O
kuti O
germs O
. O

Zithaphwi O
zimasunga O
majelemusi O
otsegula O
mmimba O
Nyengo O
ino O
ya O
mvula O
, O
matendawa O
amachuluka O
chifukwa O
tizilomboti O
timakonda O
kupezeka O
pamalo O
a O
chinyontho O
ndipo O
timafala O
mosavuta O
ndi O
madzi O
komanso O
ntchetche O
, O
adatero O
dotoloyo O
. O

Shaime B-PER
adati O
mvula O
ikagwa O
, O
madzi O
othamanga O
amakokolola O
tizilomboti O
pamalo O
onyasa O
ndi O
kukatisiya O
mmisinje O
, O
mzitsime O
ndi O
malo O
ena O
okhala O
madzi O
. O

Munthu O
akamwa O
kapena O
kugwiritsa O
ntchito O
madzi O
oterewa O
, O
tizilomboti O
timalowa O
mthupi O
mwake O
ndi O
kuyambitsa O
matendawa O
, O
adatero O
Shaime B-PER
. O

Iye O
adaonjezanso O
kuti O
ntchentche O
zimachuluka O
kwambiri O
nthawi O
ya O
mvula O
ndipo O
zimakatenga O
tizilomboti O
pamalo O
pomwe O
pali O
nyansi O
ndi O
kukaziika O
pa O
chakudya O
. O

Ntchentche O
zikamva O
fungo O
la O
chinthu O
choola O
zimathamangira O
ndi O
kukatera O
pomwepo O
, O
pochoka O
zimanyamulapo O
tizilomboti O
ndi O
kukatiika O
pa O
chakudya O
ndipo O
wodya O
chakudyachi O
akhonza O
kutsegula O
nacho O
mmimba O
, O
adatero O
Shaime B-PER
. O

Iye O
adati O
ngakhale O
matendawa O
ndi O
oopsa O
, O
ndiopeweka O
ndipo O
ukhondo O
ndiye O
chida O
cha O
mphamvu O
. O

Anthu O
akuyenera O
kusamba O
mmanja O
ndi O
sopo O
akangochoka O
kuchimbudzi O
, O
asanakhudze O
chakudya O
, O
akasintha O
mwana O
thewera O
, O
pofuna O
kuyamwitsa O
komanso O
kudyetsa O
mwana O
; O
kukhala O
ndi O
chimbudzi O
cha O
ukhondo O
pakhomo O
, O
kupewa O
kuchita O
chimbudzi O
paliponse O
, O
kusamala O
ndi O
kutaya O
zinyalala O
moyenera O
, O
kuvindikira O
chakudya O
, O
kutsuka O
zipatso O
asanadye O
, O
komanso O
kuteteza O

madzi O
akumwa O
pophitsa O
kapena O
kuthira O
mankhwala O
opha O
majeremusi O
, O
adatero O
dotoloyo O
. O

Zili O
bwinoPAC O
Nduna O
yakale O
ya O
zaulimi O
George B-PER
Chaponda I-PER
yamangidwa O
patatha O
masiku O
43 O
kuchokera O
pamene O
nthumwi O
kumsonkhano O
wa O
Public B-ORG
Affairs I-ORG
Committee I-ORG
( O
PAC B-ORG
) O
lidapatsa O
boma O
masiku O
30 O
kuti O
limange O
ndi O
kuzenga O
mlandu O
ndunayo O
poyiganizira O
kuti O
idachita O
zachinyengo O
. O

Imodzi O
mwa O
mfundo O
zimene O
nthumwizo O
zidamanga O
pamsonkhano O
umene O
udachitika O
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
pa O
7 B-DATE
ndi I-DATE
8 I-DATE
June I-DATE
, O
idali O
yoti O
Chaponda B-PER
amangidwe O
malinga O
ndi O
kafukukufuku O
amene O
makomiti O
a O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
adachita O
ndi O
kupeza O
kuti O
ndunayo O
idachita O
za O
chinyengo O
pogula O
chimanga O
ku O
Zambia B-LOC
. O
Komiti O
ina O
imene O
adakhazikitsa O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
idapezanso O
kuti O

Chaponda B-PER
adachita O
ukapsala O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Chaponda B-PER
( O
Kumanja O
) O
ndi O
Tayub B-PER
kufika O
kukhoti O
Lachinayi B-DATE
Bungwe O
la O
ACB B-ORG
Lachitatu B-DATE
lidamanga O
Chaponda B-PER
limodzi O
ndi O
mkulu O
wa O
kampani O
ya O
Transglobe B-ORG
Rashid B-PER
Tayub I-PER
komanso O
wapampando O
wa O
bungwe O
loona O
za O
malonda O
a O
mbewu O
zosiyanasiyana O
la O
Grain B-ORG
Traders I-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
, O

Grace B-PER
Mijiga I-PER
Mhango I-PER
. O

Lachinayi B-DATE
, O
oyimira O
Chaponda B-PER
adapempha O
bwalo O
la O
majisitileti O
kuti O
lichotse O
chikalata O
choti O
mkuluyo O
amangidwe O
koma O
bwalolo O
lidakana O
pempholo O
choncho O
adagonanso O
mchitokosi O
. O
Mhango B-PER
adapatsidwa O
belo O
Lachitatu B-DATE
. O

Ndipo O
madzulo B-DATE
a O
tsiku O
lomwelo O
, O
bwalolo O
lidapereka O
belo O
kwa O
Chaponda B-PER
ndi O
Tayub B-PER
. O

Mneneri O
wa O
PAC B-ORG
Peter B-PER
Mulomole I-PER
adati O
akuyembekezera O
kuti O
ACB B-ORG
ipitiriza O
ntchito O
imene O
ayiyambayi O
mpaka O
kumapeto O
kuti O
chilungamo O
chidziwike O
. O

Uku O
ndiko O
kukhala O
. O
Aliyense O
aziyesedwa O
ndi O
mlingo O
umodzi O
chifukwa O
palibe O
yemwe O
ali O
pamwamba O
pa O
malamulo O
. O
Chiyembekezo O
chathu O
tsopano O
nchoti O
momwe O
zateremu O
, O
ACB B-ORG
ikoka O
nkhaniyi O
mpaka O
kumapeto O
, O
adatero O
Mulomole B-PER
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
the I-ORG
Development I-ORG
of I-ORG
People I-ORG
( O
Cedep B-ORG
) O
, O
Gift B-PER
Trapence I-PER
, O
wati O
zomwe O
yachita O
ACB B-ORG
zaonetsa O
kuti O
bungweli O
layamba O
kugwira O
ntchito O
mosaopsezedwa O
. O

Uku O
ndiye O
timati O
kukula O
. O
Bungwe O
la O
ACB B-ORG
siliyenera O
kugwira O
ntchito O
mwamantha O
kuopa O
maina O
. O
Apa O
tikuyembekezera O
kuti O
zonse O
ziyenda O
bwino O
mpaka O
chilungamo O
chioneke O
, O
adatero O
Trapence B-PER
. O

Mwezi B-DATE
wathawu I-DATE
, O
Chaponda B-PER
adanena O
poyera O
kuti O
iye O
ndi O
wokonzeka O
kunjatidwa O
ngati O
Amalawi O
akuona O
kuti O
ndiwolakwa O
koma O
iye O
adabwereza O
kuti O
akudziwa O
kuti O
akufera O
kuthandiza O
Amalawi O
omwe O
akadafa O
ndi O
njala O
. O

Aliza O
abale O
pa O
Khrisimasi B-DATE
chifukwa O
cha O
mowa O
Chaka O
chilichonse O
, O
25 B-DATE
December I-DATE
ndi O
tsiku O
lachisangalalo O
koma O
chaka B-DATE
changopitachi I-DATE
lidali O
lachisoni O
mbanja O
la O
a O
Moses B-PER
a O
kwa O
Chinthambwe B-LOC
mfumu O
yaikulu O
Chilowoko B-PER
mboma O
la O
Ntchisi B-LOC
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Patsikulo O
, O
mmodzi O
mwa O
a O
pabanjalo O
, O
Steven B-PER
Moses I-PER
wa O
zaka O
47 O
, O
adamwalira O
atamwa O
mkalabongo O
wochuluka O
komanso O
osadyera O
. O

Mngono O
wa O
malemuyo O
yemwe O
amakhala O
kufupi O
naye O
ku O
Area B-LOC
25 I-LOC
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
, O
Amos B-PER
Moses I-PER
, O
adati O
mbale O
wakeyo O
adavomereza O
za O
nkhaniyo O
ndipo O
adati O
adamva O
kuchokera O
kwa O
wina O
kuti O
mbale O
wakeyo O
sanali O
bwino O
. O

Amos B-PER
: O
Idali O
imfa O
yowawa O
Iye O
adati O
mmbuyomo O
sadalandireko O
lipoti O
lilironse O
loti O
mbale O
wakeyo O
samamva O
bwino O
ndipo O
atamva O
uthengawo O
adathamangira O
kunyumba O
ya O
malemuyo O
komwe O
adakapeza O
atauma O
kale O
. O

Tidamupeza O
atauma O
pamphepete O
pake O
pali O
mabotolo O
a O
mkalabongo O
, O
ena O
mulibe O
kanthu O
ena O
osayamba O
. O
Idali O
imfa O
yowawa O
, O
adatero O
Amos B-PER
. O

Mneneri O
wapolisi O
ya O
Kanengo B-LOC
, O
Alfred B-PER
Chimthere I-PER
, O
adatsimikiza O
kuti O
bamboyo O
adamwalira O
kaamba O
ka O
mowa O
. O

Titalandira O
uthenga O
wa O
imfayo O
, O
tidathamangirako O
ndipo O
titatengera O
mtembowo O
kuchipatala O
cha O
Kamuzu B-ORG
Central I-ORG
, O
madotolo O
adatsimikiza O
kuti O
imfayo O
idachitika O
kaamba O
ka O
mowa O
oposa O
mlingo O
, O
adatero O
Chimthere B-PER
. O

Aaron B-PER
Tsokwe I-PER
, O
yemwe O
amagulitsa O
kanyenya O
mumsika B-LOC
wa I-LOC
Nsungwi I-LOC
komwe O
malemuyo O
amakonda O
kumwera O
mowa O
adati O
mkuluyu O
amakonda O
mowa O
wa O
kachasu O
ndi O
wa O
mmasacheti O
ndipo O
ngakhale O
amakonda O
mowa O
choncho O
, O
adalibe O
mbiri O
ya O
ndewu O
. O

Anthu O
ambiri O
tidamuzolowera O
kuti O
amakhala O
chiledzerere O
. O
Iye O
kwake O
kudali O
kulongolola O
, O
osati O
ndewu O
, O
adatero O
Tsokwe B-PER
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
lolimbana O
ndi O
mchitidwe O
ogwiritsa O
ntchito O
mankhwala O
ozunguza O
bongo O
la O
Drug B-ORG
Fight I-ORG
Malawi I-ORG
yemwenso O
amayendetsa O
mgwirizano O
wolimbikitsa O
kuti O
pakhale O
ndondomeko O
zoyendetsera O
kagwiritsidwe O
ntchito O
ka O
mankhwala O
wa O
Malawi B-ORG
Alcohol I-ORG
Policy I-ORG
Alliance I-ORG
, O
Nelson B-PER
Zakeyu I-PER
, O
adati O
imfa O
zotere O
zikunka O
patsogolo O
kaamba O
kosowa O
ndondomeko O
zoyenera O
. O

Iye O
adati O
izi O
zikadatha O
boma O
likadakhala O
ndi O
ndondomeko O
zoyenera O
komanso O
njira O
zamphamvu O
zoonetsetsa O
kuti O
ndondomekozo O
zikugwiradi O
ntchito O
. O

Timatsogoza O
kunena O
kuti O
anthu O
azidyera O
akafuna O
kumwa O
mowa O
mmalo O
mongoletsa O
kuti O
anthuwo O
asamamwe O
, O
adatero O
Zakeyu B-PER
. O

Mneneri O
wa O
polisi O
mdziko O
muno O
James B-PER
Kadadzera I-PER
adauza O
Msangulutso B-ORG
Lachinayi B-DATE
kuti O
ali O
mkati O
mosonkhanitsa O
ngozi O
zomwe O
zachitika O
mkatikati O
mwa O
nyengo O
ya O
zisangalalo O
ntchito O
yomwe O
ikukhudza O
kusonkhanitsa O
chiwerengero O
cha O
imfa O
zokhala O
ngati O
ya O
Steven B-PER
. O

Iye O
adati O
apolisi O
amagwira O
ntchito O
usana O
ndi O
usiku O
kuwonetsetsa O
kuti O
anthu O
akutsatira O
malamulo O
ndi O
cholinga O
chopewa O
zinthu O
zosakhala O
bwino O
monga O
imfa O
zopeweka O
ngati O
za O
uchidakwa O
. O

Malamulotu O
alipo O
monga O
pamlingo O
wa O
zaka O
zovomerezeka O
kumwa O
mowa O
, O
nthawi O
yomwera O
mowa O
komanso O
mamwedwe O
oyenera O
. O
Ichi O
nchifukwa O
chake O
nthawi O
zina O
apolisi O
amayendera O
malo O
omwera O
kufuna O
kuona O
ngati O
ndondomeko O
zikutsatidwa O
, O
adatero O
Kadadzera B-PER
. O

Fodya O
wobwerera O
kumsika O
amugulitsa O
Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
Tobacco B-ORG
Association I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
Tama B-ORG
) O
, O
Graham B-PER
Kunimba I-PER
, O
wati O
fodya O
yemwe O
anabwerera O
pamsika O
chaka B-DATE
chino I-DATE
tsopano O
amugulitsa O
. O

Iye O
adati O
ngakhale O
zinthu O
zinavuta O
, O
bungwelo O
lidayesetsa O
kukambirana O
ndi O
boma O
, O
bungwe O
la O
Tobacco B-ORG
Control I-ORG
Commission I-ORG
( O
TCC B-ORG
) O
ndi O
ogula O
kufikira O
tsopano O
fodya O
yense O
amugulitsa O
. O
Mwa O
magawo O
100 O
alionse O
a O
fodya O
wofika O
kumsika O
, O
70 O
akhala O
akubwezedwa O
chaka B-DATE
chino I-DATE
, O
ndipo O
alimi O
ambiri O
manja O
anali O
mkhosi O
kusowa O
chochita O
naye O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Alimi O
a O
fodya O
ngati O
uyu O
ayenera O
kukhala O
ndi O
zitupa O
Kunimba B-PER
wati O
malonda O
a O
fodya O
mchakachi B-DATE
anavuta O
kwambiri O
chifukwa O
fodya O
analimidwa O
wochuluka O
kwambiri O
kuposa O
mlingo O
omwe O
ogula O
amafuna O
. O
Kafukufuku O
akusonyeza O
kuti O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
limayenera O
kulima O
fodya O
okwana O
makilogalamu O
158 O
. O
1 O
miliyoni O
koma O

chaka B-DATE
chino I-DATE
tinakolola O
makilogalamu O
205 O
. O
53 O
miliyoni O
. O

Ngakhale O
fodyayu O
amugula O
, O
mitengo O
yake O
inali O
yotsika O
kwambiri O
. O
Izi O
zapangitsa O
kuti O
dziko O
lino O
lipeze O
ndalama O
zochepa O
ku O
ulimiwu O
kusiyana O
ndi O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
. O
Kafukufuku O
akusonyeza O
kuti O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
dziko O
la O
Malawi B-LOC
lidapeza O
K216 O
. O
8 O
biliyoni O
kuchokera O
ku O
fodya O
, O
koma O
chaka B-DATE
chino I-DATE
tapeza O
K162 O
. O
6 O
biliyoni O
. O

Pamenepa O
ndiye O
kuti O
boma O
lapeza O
ndalama O
zochepa O
komanso O
msonkho O
wochokera O
ku O
ulimiwu O
wachepa O
ndipo O
mwachidziwikire O
chuma O
cha O
boma O
chakhunzidwa O
, O
adatero O
Kunimba B-PER
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
Farmers B-ORG
Union I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
FUM B-ORG
) O
, O
Alfred B-PER
Kapichira I-PER
- I-PER
Banda I-PER
, O
wavomereza O
za O
kugulitsidwa O
kwa O
fodyayu O
ndipo O
adati O
fodyayu O
amugula O
mongolanda O
. O
Fodya O
wambiri O
amugula O
pamtengo O
wa O
K553 O
pa O
kilogalamu O
ndipo O
wina O
amugula O
kuchepera O
apo O
, O
adatero O
Kapichira B-PER
- I-PER
Banda I-PER
. O

Mmodzi O
mwa O
alimi O
omwe O
anakhudzidwa O
ndi O
vutoli O
, O
Isack B-PER
Banda I-PER
wa O
mboma O
la O
Dowa B-LOC
, O
wati O
zomwe O
wakumana O
nazo O
mchakachi O
zayamba O
kumupatsa O
maganizo O
osiya O
ulimiwu O
chifukwa O
sanapeze O
phindu O
lililonse O
. O

Ulimi O
wa O
fodya O
umalowa O
zambiri O
komanso O
umalira O
zipangizo O
zochuluka O
ndi O
zokwera O
mtengo O
moti O
ndikawerengetsa O
zonsezi O
palibe O
chimene O
ndaphula O
koposa O
ndingoleka O
, O
adatero O
Banda B-PER
. O

Bungwe O
la O
Tama B-ORG
likuchenjeza O
kuti O
mlimi O
amene O
sanalandire O
chilolezo O
kuchokera O
ku O
TCC B-ORG
asalime O
fodya O
chifukwa O
sadzagulidwa O
kumsika O
. O

Bungweli O
lati O
izi O
zithandiza O
kuti O
fodya O
yemwe O
alimidwe O
chaka B-DATE
chino I-DATE
asapyole O
mlingo O
omwe O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
likuyenera O
kulima O
. O
Kunimba B-PER
adati O
alimi O
omwe O
alandira O
chilolezochi O
apatsidwa O
mlingo O
wa O
fodya O
yemwe O
akuyenera O
kulima O
. O

Tikuwalangiza O
alimi O
onse O
kuti O
asatire O
mlingo O
omwe O
TCC B-ORG
yawapatsa O
ndipo O
asapyole O
, O
kuopa O
kuchulutsa O
zokolola O
zomwe O
zingapangitse O
kuti O
malonda O
adzavutenso O
chaka B-DATE
chamawachi I-DATE
, O
adatero O
Kunimba B-PER
. O

Agwira O
othandiza O
akunja O
kupeza O
zitupa O
zaunzika O
Mmiyezi O
iwiri O
yokha O
chiyambireni O
kalembera O
wa O
zitupa O
za O
unzika O
, O
Amalawi O
ena O
ayamba O
kugwidwa O
akuthandiza O
nzika O
za O
mayiko O
ena O
kupeza O
zitupazi O
. O

Akuluakulu O
ena O
ati O
uku O
nkusowa O
chikondi O
ndi O
dziko O
lawo O
la O
Malawi B-LOC
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ntchito O
ya O
kalembera O
ili O
mkati O
mchigawo O
cha O
pakati O
Nzika O
zitatu O
za O
ku O
Mozambique B-LOC
zagwidwa O
kale O
mboma O
la O
Dedza B-LOC
pomwe O
zimafuna O
kulembetsa O
mkaundulayu O
pamalo O
olembetsera O
a O
Umbwi B-LOC
mothandizidwa O
ndi O
mayi O
wa O
Chimalawi O
. O

Mneneri O
wapolisi O
ku O
Dedza B-LOC
Edward B-PER
Kabango I-PER
adati O
nzika O
za O
ku O
Mozambique B-LOC
ndi O
Samalani B-PER
Joseph I-PER
wa O
zaka O
21 O
, O
Patrick B-PER
Machaka I-PER
wa O
zaka O
32 O
, O
Chewami B-PER
Ali I-PER
wa O
zaka O
25 O
ndipo O
onse O
ndi O
ochokera O
ku O
Angonia B-LOC
, O
mchigawo O
cha O
Tete B-LOC
ku O
Mozambique B-LOC
pomwe O
mzimayiyo O
ndi O
Angellina B-PER
Lameck I-PER
wa O
zaka O
36 O
wochokera O
mmudzi O
mwa O
kapalamula O
ku O
Dedza B-LOC
. O
Iwo O
akaonekera O
kukhoti O
posachedwa O
. O

Mneneri O
wa O
nthambi O
yoyendetsa O
kalemberayu O
ya O
National B-ORG
Registration I-ORG
Bureau I-ORG
( O
NRB B-ORG
) O
Norman B-PER
Fulatira I-PER
watsimikiza O
kuti O
mzimayi O
wa O
ku O
Malawi B-LOC
wamangidwa O
limodzi O
ndi O
nzika O
za O
ku O
Mozambique B-LOC
pomuganizira O
kuti O
amafuna O
kuzithandiza O
kupeza O
zitupa O
za O
unzika O
. O

Iye O
adati O
mayiyo O
akumuganizira O
mlandu O
wofuna O
kuthandiza O
nzika O
za O
dziko O
lino O
kupeza O
zitupa O
zaunzika O
popereka O
umboni O
wabodza O
, O
motsutsana O
ndi O
malamulo O
a O
pulogalamuyi O
. O

Boma O
likufuna O
kuthandiza O
Amalawi O
popangitsa O
zitupazi O
chifukwa O
nzika O
za O
maiko O
ena O
zakhala O
zikuwadyera O
masuku O
pamutu O
ndiye O
Amalawi O
omwewo O
akuthandizanso O
alendowo O
kupanga O
chinyengo O
, O
kumeneku O
nkusowa O
umunthu O
, O
watero O
Fulatira B-PER
. O

Iye O
wati O
kuthandiza O
nzika O
za O
mayiko O
ena O
kulembetsa O
mwachinyengo O
ndi O
mlandu O
pa O
malamulo O
a O
nthambiyo O
ndipo O
munthu O
akhoza O
kukasewenza O
zaka O
5 O
ndi O
kupereka O
chindapusa O
cha O
K1 O
miliyoni O
akapezeka O
wolakwa O
. O

Kabango B-PER
wati O
awiri O
mwa O
anthuwo O
adapezeka O
ndi O
zitupa O
za O
unzika O
za O
mdziko O
la O
Mozambique B-LOC
ndipo O
adavomera O
kuti O
amafunadi O
kupeza O
zitupa O
za O
unzika O
wa O
Malawi B-LOC
. O

Titawafusa O
bwinobwino O
adaulula O
kuti O
cholinga O
chawo O
chidali O
choti O
azitha O
kulandira O
thandizo O
la O
zaumoyo O
mzipatala O
za O
ku O
Malawi B-LOC
mosavuta O
. O
Akuti O
kwa O
iwo O
, O
thandizo O
la O
msanga O
la O
za O
umoyo O
amalipeza O
ku O
Malawi B-LOC
, O
adatero O
Kabango B-PER
. O

Iye O
adati O
anthuwa O
akuimbidwa O
mlandu O
wopereka O
umboni O
wabodza O
kwa O
akuluakulu O
a O
kalembera O
zomwe O
zikutsutsana O
ndi O
gawo O
43 O
la O
malamulo O
oyendetsera O
ntchito O
za O
NRB B-ORG
. O

Pochita O
kalemberayu O
, O
nthambiyo O
ikufuna O
umboni O
ochokera O
kwa O
mafumu O
kapena O
zitupa O
zina O
monga O
zoyendera O
, O
zoyendetsera O
galimoto O
, O
zakubadwa O
kapena O
ukwati O
, O
zomwe O
zikusonyeza O
kuti O
munthu O
ndi O
Mmalawi O
. O

Apa O
zikutanthauza O
kuti O
wofuna O
kuthandiza O
alendo O
kupeza O
zitupa O
za O
unzika O
, O
awathandize O
kupeza O
umboni O
onsewu O
, O
zomwe O
zikutanthauzanso O
kuti O
mkatikati O
mwa O
dongosololo O
mwadutsa O
katangale O
omwe O
ndi O
mlandu O
wina O
pa O
malamulo O
a O
dziko O
lino O
. O

Mneneri O
wapolisi O
, O
James B-PER
Kadadzera I-PER
, O
wati O
mchitidwewu O
ndi O
wobwezeretsa O
zinthu O
mmbuyo O
chifukwa O
njira O
ya O
zitupayi O
ndi O
imodzi O
mwa O
njira O
zomwe O
boma O
likufuna O
kuti O
lizidziwira O
nzika O
zake O
kupangira O
pa O
mavuto O
komanso O
kowopetsa O
nzika O
za O
mayiko O
ena O
kupanga O
zaupandu O
mmawanga O
Amalawi O
. O

Zitupazi O
zikulowa O
pambiri O
chifukwa O
kuchitetezo O
nako O
zikukhudzako O
. O
Mmbuyomu O
tidali O
ndi O
vuto O
loti O
nzika O
za O
mmaiko O
ena O
zimatha O
kupanga O
chiwembu O
nkumaoneka O
ngati O
Amalawi O
ndiye O
zimayipitsa O
mbiri O
yathu O
. O

Ntchito O
ya O
zitupayi O
ikayenda O
bwinobwino O
ndiye O
kuti O
mavuto O
onsewa O
adzatha O
chifukwa O
tizidziwana O
kuti O
uyu O
ndi O
Mmalawi O
kapena O
ongobwera O
kotero O
chitetezo O
chikhwima O
komanso O
mbiri O
yathu O
siyionongeka O
, O
watero O
kadadzera O
. O

Nduna O
ya O
za O
mdziko O
ndi O
chitetezo O
Grace B-PER
Obama I-PER
Chiumia I-PER
wati O
Amalawi O
akuyenera O
kukhala O
ndi O
mtima O
wokonda O
dziko O
lawo O
pothandiza O
boma O
kukwaniritsa O
ndondomeko O
zomwe O
cholinga O
chake O
nkuwatumikira O
mwaukadaulo O
. O

Pologalamu O
ya O
zitupa O
si O
ya O
munthu O
kapena O
mtundu O
ayi O
koma O
ya O
Amalawi O
ndiye O
tikuyenera O
kugwirana O
manja O
tonse O
nkuthandizana O
ndi O
boma O
kuti O
pologalamuyi O
iyende O
bwino O
chifukwa O
patsogolo O
ndife O
tomwe O
tidzaimve O
kukoma O
, O
watero O
iye O
. O

Gwamba B-PER
wochokera O
kubanja O
loimba O
Mdziko O
muno O
muli O
oimba O
osiyanasiyana O
. O
koma O
kukamba O
za O
oimba O
nyimbo O
zauzimu O
, O
Gwamba B-PER
ndi O
mmodzi O
mwa O
oimba O
amene O
akusintha O
miyoyo O
ya O
anthu O
pa O
Malawi B-LOC
pano O
. O
STEVEN B-PER
PEMBAMOYO I-PER
adacheza O
naye O
motere O
: O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Gwamba B-PER
: O
Ndi O
nyimbo O
zokoma O
kwambiri O

Gwamba B-PER
, O
ndimasule O
kuti O
ndikudziwe O
bwinobwino O
mmachezawa O
. O

Dzina O
langa O
lonse O
ndi O
Duncan B-PER
Gwamba I-PER
Zgambo I-PER
omaliza O
mbanja O
la O
ana O
anayi O
ndipo O
kwathu O
ndi O
mboma O
la O
Rumphi B-LOC
ku O
mpoto O
kwa O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
. O

Anthu O
ambiri O
amangoti O
Gwamba B-PER
, O
tawauze O
kuti O
kodi O
Gwambayo B-PER
ndi O
wotani O
ndipo O
amakonda O
chiyani O
. O

Zikomo O
kwambiri O
, O
Gwamba B-PER
ndi O
dzina O
lomwe O
ndimatchukadi O
nalo O
ngati O
oyimba O
koma O
munthune O
ndimapanga O
zambiri O
monga O
mabizinesi O
ndi O
zina O
. O
Kuimbaku O
ndi O
chimodzi O
mwa O
zochita O
zomwe O
ndimapanga O
pamphepete O
pa O
mabizinesi O
. O

Kodi O
iweyo O
zoimbazi O
udayamba O
bwanji O
? O

Funso O
labwino O
ndipo O
anthu O
ambiri O
amandifunsa O
zimenezi O
moti O
ndikayankha O
iweyo O
ndiye O
kuti O
ndayankha O
anthu O
ambiri O
nthawi O
imodzi O
. O

Munthune O
ndimachokera O
ku O
banja O
la O
zoimbaimba O
. O

Malume O
anga O
, O
Bright B-PER
Nkhata I-PER
, O
adali O
munthu O
waluso O
kwambiri O
pa O
zoimba O
moti O
ambiri O
amamudziwa O
bwino O
. O

Kupatula O
apo O
, O
malume O
anga O
ena O
, O
Bernard B-PER
Kwilimbe I-PER
, O
nawonso O
ndiwokonda O
zoimba O
kwambiri O
moti O
oimba O
ena O
mMalawi O
muno O
adaphunzira O
kwa O
anthu O
awiri O
amenewa O
. O
Mwachidule O
, O
zoyimbazi O
ndi O
za O
mmagazi O
osati O
kuchita O
kuphunzira O
kapena O
kukakamiza O
ayi O
. O

Watulutsa O
chimbale O
posachedwapa O
, O
kodi O
udachitulutsa O
liti O
ndipo O
chimatchedwanji O
? O
Chimbale O
chimenechi O
chikutchedwa O
Jesus O
is O
my O
Boss O
kutanthauza O
kuti O
Ambuye O
Yesu B-PER
ndi O
bwana O
wanga O
. O
Ndi O
nyimbo O
ya O
uzimu O
yokoma O
kwambiri O
ndipo O
ili O
ndi O
tanthauzo O
ndi O
chiphunzitso O
chapamwamba O
kwa O
okhulupilira O
. O

Chimbale O
chimenechi O
chidakhazikitsidwa O
pa O
24 B-DATE
December I-DATE
2016 I-DATE
ku O
Bingu B-ORG
International I-ORG
Convention I-ORG
Centre I-ORG
( O
BICC B-ORG
) O
ija O
ena O
amati O
5 B-ORG
Star I-ORG
Hotel I-ORG
. O

Chimbalechi O
chili O
ndi O
nyimbo O
zingati O
ndipo O
zina O
mwa O
izo O
ndi O
ziti O
? O
Chimbalechi O
chili O
ndi O
nyimbo O
11 O
ndipo O
papita O
luso O
ndikudzipereka O
kuti O
chituluke O
ndi O
kumveka O
momwe O
chimamvekeramu O
. O
Kudatengera O
kudzipereka O
kwa O
anthu O
angapo O
monga O
oimba O
, O
ojambula O
ndi O
azipangizo O
omwe O
. O
Muli O
nyimbo O
monga O
Anabwera O
Yesu B-PER
yomwe O
ndimayikonda O
kwambiri O

komanso O
ndiyo O
yoyambirira O
. O
Mulinso O
nyimbo O
yotchedwa O
Bwana O
yomwe O
adathandizira O
Lulu B-PER
ndipo O
nayonso O
ndi O
nyimbo O
yokoma O
kwambiri O
. O
Mwachidule O
, O
nyimbo O
zomwe O
zili O
mchimbalechi O
nzokoma O
zokhazokha O
. O

Akufuna O
chakudya O
ku O
Nsanje B-LOC
Ngakhale O
maboma O
ambiri O
zikuoneka O
kuti O
apata O
chakudya O
mnyengo O
ya O
ulimi O
yangothayi O
, O
anthu O
ena O
mboma O
la O
Nsanje B-LOC
ati O
akufuna O
thandizo O
la O
chakudya O
lomwe O
mabungwe O
ndi O
boma O
amapereka O
lipitirire O
kwa O
miyezi O
ina O
itatu O
chifukwa O
sanakolole O
chimanga O
chokwanira O
ndipo O
ali O
pa O
njala O
. O

Phungu O
wa O
dera O
la O
kummwera O
kwa O
bomali O
, O
Thomson B-PER
Kamangira I-PER
, O
adanena O
izi O
pamsonkhano O
wa O
chitukuko O
omwe O
nduna O
yofalitsa O
nkhani O
Nicholas B-PER
Dausi I-PER
idachititsa O
podziwitsa O
anthu O
pulojekiti O
ya O
boma O
yoonetsetsa O
kuti O
netiweki O
ya O
lamya O
ikupezeka O
mmaboma O
onse O
mosavuta O
yotchedwa O
Malawi B-ORG
National I-ORG
Fibre I-ORG
Backbone I-ORG
sabata B-DATE
yatha I-DATE
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Dausi B-PER
: O
Tiyesetsa O
anthu O
asafe O
Kamangira B-PER
adati O
ngamba O
yomwe O
inagwa O
chimanga O
chitangomasula O
ngayaye O
inasokoneza O
mbewu O
mbomalo O
. O

Tikusowa O
zambiri O
koma O
pakali O
pano O
vuto O
ndi O
la O
njala O
. O
Izi O
ndi O
kaamba O
ka O
ngamba O
osati O
madzi O
osefukira O
. O
Mabungwe O
asiya O
kupereka O
chakudya O
, O
koma O
tikuwapempha O
kupitiririza O
kwa O
miyezi O
itatu O
kuti O
tipulumuke O
ku O
njala O
yomwe O
itisause O
posachedwapa O
, O
adatero O
Kamangira B-PER
. O

Pothirira O
ndemanga O
, O
khansala O
Robert B-PER
Chabvi I-PER
adati O
anthu O
mderalo O
chaka O
chinonso O
zawavuta O
kumunda O
ndipo O
boma O
ndi O
mabungwe O
awapase O
zida O
zochitira O
ulimi O
wamthirira O
. O

Sikuti O
ndife O
opemphetsa O
koma O
chimanga O
chatilakanso O
chaka B-DATE
chino I-DATE
. O
Boma O
ndi O
mabungwe O
tipatseni O
zida O
za O
ulimi O
wamthirira O
zoyendera O
mphamvu O
ya O
dzuwa O
kuti O
tilimenso O
uku O
mukutipatsa O
thandizo O
la O
chakudya O
. O
Pokhala O
kumudzi O
, O
anthu O
alibe O
chuma O
chogulira O
chimanga O
kwa O
mavenda O
kapena O
ku O
Admarc B-ORG
, O
adatero O
Chabvi B-PER
. O

Poyankhapo O
, O
Dausi B-PER
adati O
anthu O
asadere O
nkhawa O
chifukwa O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
achita O
zotheka O
kuti O
aliyense O
asafe O
ndi O
njala O
. O

Izi O
zikusemphana O
ndi O
lipoti O
la O
boma O
la O
mu O
February B-DATE
lomwe O
linati O
chimanga O
chikololedwa O
chochuluka O
matani O
3 O
. O
2 O
miliyoni O
kusiyana O
ndi O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
2 O
. O
3 O
miliyoni O
. O

Malinga O
ndi O
mkulu O
wa O
Farmers B-ORG
Union I-ORG
of I-ORG
Malawi I-ORG
( O
FUM B-ORG
) O
Alfred B-PER
Kapichira I-PER
Banda I-PER
nzosadabwitsa O
kuti O
anthu O
ena O
ku O
Nsanje B-LOC
adandaule O
za O
njala O
. O

Zolosera O
pa O
zokolola O
sizimasonyeza O
momwe O
zinthu O
zilili O
, O
adatero O
iye O
. O

Chipembedzo O
chikukolezera O
kupemphapempha O
mmisewu O
Kukhulupirira O
chipembedzo O
kukukolezera O
mchitidwe O
wopemphapempha O
mmisewu O
, O
zimene O
zachititsa O
kuti O
ntchito O
yochotsa O
opemphawa O
ivute O
, O
watero O
mkulu O
wa O
bungwe O
limene O
limachotsa O
ana O
mmisewu O
la O
Chisomo B-ORG
Childrens I-ORG
Club I-ORG
. O

Ngakhale O
boma O
lakhala O
likulengeza O
kuti O
aliyense O
wopezeka O
akupemphetsa O
mmisewu O
adzamangidwa O
, O
izi O
sizikutheka O
. O
Sabata O
zingapo O
zapitazo O
, O
bomalo O
limalengeza O
mozungulira O
mzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
kuti O
aliyense O
wopezeka O
akupereka O
ndalama O
kwa O
opemphetsa O
adzamangidwa O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Akuti O
mawu O
a O
Mulungu O
amavomereza O
kupereka O
kwa O
opempha O
Koma O
mkulu O
wa O
bungweli O
Auspicious B-PER
Ndamuwa I-PER
wati O
ganizo O
lochotsa O
opemphetsa O
mmisewu O
silingakwaniritsidwe O
chifukwa O
zipembedzo O
zambiri O
zimalimbikitsa O
kupereka O
. O
Iye O
adati O
chikhulupiriro O
chopereka O

chidayala O
nthenje O
pakati O
pa O
Akhristu O
ndi O
Asilamu O
. O

Opemphetsawo O
amadziwa O
kuti O
akapita O
mmisewu O
, O
akakumana O
ndi O
anthu O
opemphera O
ndiponso O
a O
chisoni O
omwe O
akawapatse O
ndalama O
. O
Ana O
ena O
tikawatenga O
timawapatsa O
zofunikira O
pamoyo O
wawo O
, O
koma O
ena O
okonda O
ndalama O
ndi O
kudana O
ndi O
sukulu O
amathawa O
nkubwerera O
mmisewu O
. O
Akanakhala O
kuti O
anthu O
sapereka O
ndalama O
, O
vutoli O
bwenzi O
litatha O
, O
adatero O
Ndamuwa B-PER
. O

Akhristu O
akuganiziridwa O
kukolezera O
mchitidwewu O
pofuna O
kukwaniritsa O
mawu O
a O
pa O
Machitidwe O
a O
Atumwi O
20 O
: O
35 O
omwe O
akuti O
: O
Mzinthu O
zonse O
ndakuonetsani O
kuti O
mwakugwira O
ntchito O
molimbika O
chomwechi O
, O
muthandize O
ofookawo O
, O
ndipo O
muzikumbukira O
mawu O
a O
Ambuye O
Yesu B-PER
. O
Pajatu O
iye O
anati O
, O
Kupatsa O
kumabweretsa O
chimwemwe O
chochuluka O
kuposa O
kulandira O
. O

Ndamuwa B-PER
adati O
Asilamu O
akutichita O
izi O
chifukwa O
cha O
Zakati O
yomwe O
ndi O
imodzi O
mwa O
ngodya O
za O
chipembedzo O
chawo O
yomwe O
achuma O
amatenga O
phindu O
lomwe O
apeza O
ndi O
kugawirako O
osowa O
. O

Koma O
mlembi O
wa O
Blantyre B-ORG
City I-ORG
Presbytery I-ORG
yomwe O
ndi O
gawo O
la O
Sinodi B-ORG
ya I-ORG
Blantyre I-ORG
mbusa O
Baxton B-PER
Maulidi I-PER
adati O
mpingo O
umathandiza O
osowa O
osati O
kulimbikitsa O
mchitidwewu O
chifukwa O
nthawi O
ya O
Yesu B-PER
opemphetsa O
adaliponso O
. O

Iye O
adati O
vuto O
ndi O
kusathandiza O
anthuwa O
mokwanira O
powapatsa O
njira O
zoyenera O
za O
kapezedwe O
ka O
chuma O
. O

Kulumala O
, O
ulesi O
ndi O
umphawi O
zimachititsa O
anthu O
kupita O
pamsewu O
. O
Koma O
palinso O
olumala O
ochuluka O
omwe O
akugwira O
ntchito O
ndi O
kumathandiza O
alungalunga O
. O

Akhristu O
sangasiye O
kuthandiza O
ena O
. O
Chofunika O
ndi O
kupeza O
njira O
zokhazikika O
zoti O
azidalira O
osati O
kupempha O
. O
Munthu O
wopemphetsa O
yemwe O
Petulo B-PER
mBaibulo O
adamuchiritsa O
sadabwerere O
pamsewu O
chifukwa O
adamuthandiza O
moyenera O
, O
adatero O
Maulidi B-PER
. O

Ndipo O
Sheik O
Alli B-PER
Makalani I-PER
wa O
pa O
mzikiti O
wa O
pa O
Mangochi B-LOC
pa O
boma O
adati O
Zakati B-PER
siyikukhudzana O
ndi O
anthu O
opemphetsa O
chifukwa O
Chisilamu O
chimalimbikitsa O
kugwira O
ntchito O
komanso O
kholo O
kusamalira O
ana O
ake O
. O

Wololedwa O
kupempha O
ndi O
mwana O
wamasiye O
yemwe O
alibe O
womuthandiza O
ndi O
wolumala O
woti O
sangagwire O
ntchito O
. O
Koma O
thandizo O
lake O
siliyenera O
kupempha O
kumsewu O
. O
Amatengedwa O
ndi O
kukasamalilidwa O
kumalo O
oyenera O
. O
Sitikondwera O
ndi O
opemphetsa O
mwadala O
, O
iye O
adatero O
. O

Maulidi B-PER
ndi O
Makalani B-PER
adapempha O
mabungwe O
, O
azipembedzo O
ndi O
boma O
kuti O
apeze O
njira O
zokhazikika O
zothandiza O
osowa O
. O

Mneneri O
wa O
nthambi O
ya O
zosamalira O
anthu O
Lucy B-PER
Bandazi I-PER
adagwirizana O
ndi O
pempholo O
, O
koma O
adati O
ambiri O
kupemphetsa O
ndi O
khalidwe O
chabe O
chifukwa O
adapindula O
mundondomeko O
za O
boma O
zowathandiza O
kuima O
paokha O
. O

Pali O
njira O
ya O
mthandizi O
, O
feteleza O
wotsika O
mtengo O
ndi O
zina O
mmatumba O
a O
chitukuko O
. O
Undunawu O
umapereka O
ukadaulo O
wa O
ntchito O
za O
manja O
kwa O
omwe O
ali O
ndi O
ulumali O
kudzera O
ku O
Malawi B-ORG
Council I-ORG
for I-ORG
the I-ORG
Handicapped I-ORG
( O
Macoha B-ORG
) O
ndi O
Mulanje B-ORG
School I-ORG
for I-ORG
the I-ORG
Blind I-ORG
komwe O
amaphunzira O
kusoka O
, O
kuluka O
, O
ukalipentala O
ndi O
ulimi O
. O
Akamaliza O
amapatsidwa O
zipangizo O
zoyambira O
moti O
ambiri O
akupemphetsa O

mmisewu O
adapindula O
mu O
ndondomekozi O
, O
iye O
adatero O
. O

Bandazi B-PER
adati O
aliyense O
opereka O
ndalama O
kwa O
opemphetsawa O
akuthandizira O
kuphwanya O
lamulo O
. O

Mavuto O
omwe O
amawapititsa O
mmisewu O
sangathe O
ndi O
kupemphetsa O
. O
Ndondomeko O
za O
boma O
ndi O
zofuna O
kuti O
apeze O
zochita O
zokhazikika O
zomwe O
zipaso O
zake O
sizingaoneke O
nthawi O
yochepa O
. O
Ndi O
udindo O
wa O
aliyense O
kuonetsetsa O
kuti O
anthu O
osowa O
akukhala O
umoyo O
wabwino O
, O
osati O
mmsewu O
, O
adatero O
Bandazi B-PER
. O

Anatchezera B-PER
ANATCHEREZA I-PER
Akundikakamira O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Ndili O
ndi O
mkazi O
yemwe O
ndili O
naye O
mwana O
mmodzi O
. O
Vuto O
lake O
ndi O
limodzi O
: O
amakhalira O
kunyoza O
makolo O
ndi O
abale O
anga O
. O
Amati O
banja O
sakulifuna O
koma O
ndikati O
amange O
zake O
, O
amakakamira O
. O
Ndichitenji O
? O
H O
, O
Blantyre B-LOC
. O

Zikomo O
H O
, O
Kodi O
banja O
lanu O
mudamangitsa O
kuti O
? O
Kodi O
mudangogwiriziza O
kwa O
ankhoswe O
? O
Ngati O
ndi O
choncho O
bwanji O
osakatula O
nkhawazo O
kumeneko O
? O
Ngati O
mudamangitsa O
kumpingo O
, O
mukhonzanso O
kupita O
uko O
akakuthandizeni O
. O

Banjatu O
sakakamiza O
ndipo O
apapa O
zikuonetseratu O
kuti O
mkazi O
wanuyo O
ali O
ndi O
chibwana O
komanso O
musakaike O
, O
ameneyo O
ali O
ndi O
wina O
amene O
amamulimbitsa O
mtima O
. O
Nkutheka O
kuti O
winayonso O
ali O
pabanja O
ndipo O
amamunamiza O
kuti O
adzasiya O
mkazi O
wake O
ndi O
kutengana O
ndi O
wanuyo O
. O

Izi O
si O
nkhambakamwa O
, O
ndipo O
mumufufuze O
bwino O
mayendedwe O
ake O
. O
Samalani O
naye O
mudzalirira O
kuutsi O
atakubweretserani O
kwayauotche O
. O

Akuti O
ndidzamukwatire O
iyeyo O
basi O
Zikomo O
agogo O
, O
Bambo O
ndi O
mayi O
anga O
adasiyana O
ukwati O
ndipo O
adakwatirana O
ndi O
mkazi O
wina O
yemwe O
analinso O
ndi O
ana O
ena O
. O
Mmodzi O
mwa O
anawo O
ndi O
wamkazi O
ndipo O
ndamulera O
mpaka O
kusukulu O
ya O
ukachenjede O
kumene O
akuphunzira O
panopa O
. O

Vuto O
langa O
nali O
, O
iyeyo O
akuti O
sakufuna O
adzamve O
zoti O
ndakwatira O
mkazi O
wina O
chifukwa O
amandikonda O
kwambiri O
. O
Iye O
adati O
adzamuikira O
chiphe O
mkazi O
amene O
ndingadzakwatire O
. O

Iyeyo O
akuti O
ndi O
bunthu O
ndipo O
akuti O
sadzalola O
mwamuna O
aliyense O
kudzamuyamba O
koma O
ine O
ndekha O
. O
Iyeyotu O
amati O
palibe O
chibale O
pakati O
pa O
ine O
ndi O
iyeyo O
. O
Ndichitenji O
? O
TD O
, O
Lilongwe B-LOC
. O

TD O
Monga O
ndanena O
, O
banja O
sakakamiza O
. O
Chikondi O
chili O
ngati O
fupa O
, O
ukakakamiza O
, O
mphika O
umasweka O
. O
Apatu O
mlongo O
wanuyo O
ayenera O
kuti O
palibe O
angakakamize O
wina O
kukonda O
mnzake O
, O
mapeto O
ake O
ndi O
ngozi O
. O

Chomwe O
muyenera O
kumuuza O
nchakuti O
, O
si O
kuti O
munthu O
akakuchitira O
zabwino O
ndiye O
kuti O
nawenso O
udzikakamize O
kubwezera O
zabwino O
, O
kuphatikiza O
zimene O
zili O
zosadziwika O
bwino O
. O
Tamvapo O
za O
amayi O
ena O
amene O
apatsidwa O
mimba O
komanso O
matenda O
ndi O
abambo O
ena O
amene O
amawathokoza O
powapatsa O
ntchito O
. O

Mumuuzitse O
kuti O
pamene O
mumamuthandiza O
, O
si O
kuti O
mumayembekezera O
kuti O
adzabwenza O
china O
chake O
. O

Tionana O
2019 B-DATE
Mafumu O
Mafumu O
achenjeza O
kuti O
aphungu O
omwe O
sakufuna O
kumva O
madandaulo O
awo O
pankhani O
ya O
lamulo O
lokhudza O
malo O
a O
makolo O
adzakumana O
ndi O
chipande O
pachisankho O
cha O
2019 B-DATE
. O

Izi O
zidanendwa O
Lachitatu B-DATE
pomwe O
mafumu O
ochokera O
mbali O
zosiyanasiyana O
motsagana O
ndi O
womenyerera O
ufulu O
wa O
anthu O
pankhani O
malo O
mmaboma O
a O
Thyolo B-LOC
ndi O
Mulanje B-LOC
, O
Vincent B-PER
Wandale I-PER
, O
adakapereka O
chikalata O
cha O
madandaulo O
awo O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Mafumu O
kuchokera O
zigawo O
zonse O
mdziko O
muno O
patsiku O
la O
chionetsero O
Nkhani O
yomwe O
mafumuwa O
ikuwapweteka O
ndi O
yosintha O
lamulo O
lokhudza O
malo O
a O
makolo O
omwe O
iwo O
akuti O
amayenera O
kukhala O
pansi O
pa O
ulamuliro O
wawo O
pomwe O
lamulo O
latsopanoli O
likuti O
anthu O

azikhala O
ndi O
ulamuliro O
pamalo O
otere O
. O

Lamuloli O
lidasinthidwa O
mNyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
ndi O
kuvomerezedwa O
ndi O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
mwezi B-DATE
wa I-DATE
September I-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
, O
koma O
mafumuwa O
akufuna O
kusinthaku O
kubwezedwe O
mpaka O
iwo O
adzafunsidwe O
maganizo O
awo O
pankhaniyi O
. O

Gululi O
, O
lomwe O
lidakumana O
ndi O
mavuto O
kuti O
lipereke O
madandaulowo O
ku O
Nyumbayi O
, O
lidanyamula O
zikwangwani O
zochenjeza O
kuti O
aphungu O
omwe O
adasintha O
lamuloli O
adzawafuna O
mu O
2019 B-DATE
chisankho O
chikafika O
. O

Mafumu O
kuchokera O
zigawo O
zonse O
mdziko O
muno O
patsiku O
la O
chionetsero O
Zikwangwani O
zina O
zidati O
: O
Akuluakulu O
a O
zamalo O
yeserani O
kubwera O
mmadera O
mwathu O
mudzaone O
chidameta O
nkhanga O
mpala O
komanso O
, O
A O
Pulezidenti O
ndi O
aphungu O
ikani O
maso O
anu O
pa O
2019 B-DATE
. O

Mudandaulo O
lawo O
mchikalata O
chomwe O
adapereka O
kwa O
aphungu O
ndipo O
adalandira O
ndi O
mtsogoleri O
wa O
mbali O
yotsutsa O
boma O
yemwenso O
ndi O
pulezidenti O
wa O
chipani O
cha O
Malawi B-ORG
Congress I-ORG
Party I-ORG
( O
MCP B-ORG
) O
, O
Lazarus B-PER
Chakwera I-PER
, O
mafumu O
adati O
malo O
a O
makolo O
ndi O
awo O
osiyiridwa O
ndi O
makolo O
. O

Pothirirapo O
ndemanga O
, O
Wandale B-PER
, O
yemwe O
akuyimirira O
anthu O
a O
ku O
Thyolo B-LOC
ndi O
Mulanje B-LOC
, O
adachenjeza O
boma O
kuti O
lisiye O
kupondereza O
anthu O
chifukwa O
cha O
malo O
awo O
omwe O
. O

Atalandira O
chikalata O
cha O
madandaulocho O
, O
Chakwera B-PER
adatsimikizira O
mafumu O
ndi O
gululo O
kuti O
madandaulo O
awo O
akafika O
mNyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
kuti O
akaunikidwe O
. O

Koma O
ndunda O
ya O
zamalo O
ndi O
chitukuko O
cha O
mmidzi O
, O
Atupele B-PER
Muluzi I-PER
, O
akutsindika O
kuti O
lamulo O
latsopanoli O
ndi O
lopindulira O
anthu O
akumudzi O
powapatsa O
mphamvu O
zolamulira O
malo O
omwe O
akugwiritsa O
ntchito O
. O

Lamulo O
lakale O
limatanthauza O
kuti O
malo O
a O
makolo O
ndi O
a O
gulu O
, O
choncho O
munthu O
sangamasuke O
kupanga O
nawo O
chitukuko O
chenicheni O
. O
Chomwe O
lamulo O
latsopanoli O
likubweretsa O
nchakuti O
munthu O
azikhala O
ndi O
makalata O
osonyeza O
umwini O
moti O
akhoza O
kukatengera O
ngakhale O
ngongole O
ku O
banki O
ngati O
chikole O
chifukwa O
pali O
umboni O
kuti O
ndi O
malo O
ake O
, O
adatero O
Muluzi B-PER
. O

Iye O
adati O
lamuloli O
likuperekanso O
mpata O
kwa O
achinyamata O
ndi O
amayi O
okhala O
ndi O
malo O
mdzina O
lawo O
kutanthauza O
kuti O
amayi O
ndi O
ana O
amasiye O
azikhala O
otetezedwa O
kunkhanza O
zolandidwa O
malo O
. O

Tipulumutseni O
ku O
ukwati O
wa O
ana O
Amati O
ana O
ndi O
tsogolo O
la O
mawa B-DATE
. O
Koma O
zikuchitika O
ku O
Neno B-LOC
zikukaikitsa O
ngati O
adzakhaledi O
atsogoleri O
mawa B-DATE
. O

Kumeneko O
ukwati O
wa O
ana O
akuti O
wafika O
pa O
lekaleka O
ndipo O
ngati O
boma O
ndi O
mabungwe O
sachitapo O
kanthu O
, O
zinthu O
zifika O
poipitsitsa O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Lachinayi B-DATE
sabata I-DATE
yatha I-DATE
bungwe O
la O
Save B-ORG
the I-ORG
Children I-ORG
lidaitanitsa O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
ya O
ana O
komwe O
anawa O
adatula O
nkhawa O
zawo O
kwa O
atsogoleri O
. O
Nyumbayo O
idakumana O
masiku O
awiriLachinayi O
mpaka I-DATE
Lachisanu I-DATE
. O

Momwe O
zimachitikira O
sizimasiyana O
ndi O
momwe O
imakhalira O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
ya O
dziko O
lino O
chifukwa O
mudali O
sipikala O
komanso O
aphungu O
. O

Zonsezi O
zimachitika O
ndi O
ana O
amboma O
la O
Neno B-LOC
amene O
amachokera O
msukulu O
zosiyanasiyana O
za O
mbomalo O
. O

Malinga O
ndi O
mlangizi O
wa O
ana O
ku O
bungweli O
, O
Thandizolathu B-PER
Kadzamira I-PER
, O
anawa O
adachita O
kusankhana O
kuti O
apeze O
owayimira O
pa O
sukulu O
yawo O
. O

Amasankha O
phungu O
wawo O
amene O
akawalankhulire O
mnyumbayi O
ikamakumana O
. O
Adasankhanso O
sipikala O
wawo O
. O
Awatu O
ndi O
masukulu O
ambiri O
a O
mboma O
lino O
, O
adatero O
Kadzamira B-PER
. O

Mnyumbayi O
, O
anawa O
adalankhula O
Chingerezi O
ndi O
Chichewa O
osachita O
mantha O
ngakhale O
holo O
ya O
Neno O
idakhoma O
ndi O
anthu O
ofuna O
kudzaonera O
nkhumanoyo O
. O

Nkhani O
zidamanga O
nthenje O
mnyumbayi O
zidali O
zodandaulira O
boma O
komanso O
mabungwe O
kuti O
awapulumutse O
ku O
maukwati O
a O
ana O
omwe O
akolera O
mbomalo O
. O

Anawa O
adapemphanso O
kuti O
boma O
liwamangire O
sukulu O
zabwino O
ndi O
kuikamo O
zipangizo O
zoyenera O
. O

Sipikala O
wa O
nyumbayo O
, O
Trifonia B-PER
Kaduya I-PER
, O
wa O
zaka O
14 O
ndipo O
akukalowa O
folomu O
2 O
pa O
sekondale B-ORG
ya I-ORG
Chiwale I-ORG
, O
adati O
akuluakulu O
asiye O
kuimba O
nyimbo O
ndipo O
ayambe O
kuchita O
. O

Timalankhula O
koma O
palibe O
chimachitika O
. O
Nkhumano O
ino O
tikufuna O
akuluakulu O
athu O
ayambe O
kuchita O
, O
adatero O
. O

Mwana O
wa O
zaka O
14 O
umupeza O
wakwatiwa O
kale O
. O
Kodi O
apa O
palinso O
lonjezo O
loti O
mawa O
tidzakhala O
atsogoleri O
? O
adadabwa O
sipikalayu O
. O

Wotsogolera O
komiti O
yokhudza O
ana O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
, O
Richard B-PER
Chimwendo I-PER
Banda I-PER
, O
adalonjeza O
sipikala O
Kaduya B-PER
kuti O
nkhawa O
zawo O
ziyankhidwa O
. O

Alankhula O
mopanda O
mantha O
. O
Izi O
ndi O
zomwe O
tikufuna O
kuti O
zithandizire O
chidwi O
chathu O
chofuna O
kuthandiza O
ana O
. O
Amve O
kwa O
ine O
kuti O
tichitapo O
kanthu O
, O
adatero O
Banda B-PER
. O

Iye O
adati O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
ya O
dziko O
lino O
ikamakumana O
adzatenga O
ena O
mwa O
anawa O
kuti O
akalankhule O
kunyumbayi O
cholinga O
aphungu O
akadzimvere O
mavuto O
amene O
anawa O
akukumana O
nawo O
. O

Kuikira O
kumbuyo O
khalidwe O
loipa O
Zimanenedwanenedwa O
zinthu O
ngati O
izi O
kwa O
amayi O
okwatiwa O
: O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Osamasiyira O
Anaphiri O
kuti O
azingophikira O
abambo O
, O
kenaka O
akulandani O
banja O
Osaleka O
kudzisamalira O
chifukwa O
bamboyo O
maso O
alunjika O
pena O
Pakhomo O
kumasamalira O
chifukwa O
uve O
umathamangitsa O
bambo O
Izi O
ndi O
zitsanzo O
chabe O

, O
koma O
pali O
zambiri O
zomwe O
mzimayi O
amachenjezedwa O
kuti O
asamalitse O
pofuna O
kusunga O
banja O
. O

Tikaonetsetsa O
palibe O
vuto O
ndi O
kusamala O
pakhomo O
, O
kudzisamalira O
ndi O
zina O
zotero O
, O
koma O
nzolakwika O
kuika O
zinthuzi O
ngati O
zida O
zothandizira O
kuti O
bambo O
akhazikike O
pakhomo O
. O

Chifukwa O
polankhula O
moterendipo O
izi O
zimalankhulidwa O
kwambiri O
mmalo O
achilangozotimakhala O
ngati O
tikuvomereza O
kuti O
zina O
mwa O
izi O
ndi O
zifukwa O
zoyenerera O
popangitsa O
kuti O
bambo O
azinka O
nachita O
zibwenzi O
chifukwa O
mkazi O
wake O
walephera O
penapake O
kunyumba O
. O

Kunena O
zoona O
abambo O
ena O
amakhala O
ndi O
zofooka O
zina O
zikuluzikulu O
zomwe O
amayi O
amazipirira O
mmakomomu O
osaganizirakonso O
kuti O
mwina O
apeze O
mpumulo O
popeza O
chibwenzi O
. O

Nchifukwa O
chiyani O
zimaoneka O
zabwinobwino O
kuti O
abambo O
azilephera O
kupirira O
nkhani O
ngati O
za O
chakudya O
nkufika O
pomasirira O
Naphiri B-PER
kuti O
mpaka O
apange O
naye O
chibwenzi O
chifukwa O
waphika O
bwino O
? O
Abambo O
otere O
ngachimasomaso O
ndipo O
amakhala O
kuti O
Naphiriyo B-PER
amamusirira O
kale O
. O
Ndiye O
malankhulidwe O
omamuuza O
mkazi O
kuti O
akulekerera O
amakhala O
akuikira O

kumbuyo O
makhalidwe O
onyansa O
. O

Pali O
abambo O
ena O
autchisi O
, O
ena O
oti O
akavula O
nsapato O
fungo O
nyumba O
yonse O
. O
Sudzamupeza O
mayi O
akuti O
bola O
Joni B-LOC
okonza O
maluwa O
amadzisamalirako O
. O
Mmalo O
mwake O
mayi O
amayesetsa O
kuti O
akonze O
nsapato O
ndi O
sokosi O
za O
mwamuna O
wake O
kuti O
fungo O
lichepe O
. O

Koma O
mzimayi O
akamveka O
thukuta O
, O
ndiye O
bambo O
ali O
ndi O
chifukwa O
chomveka O
bwino O
choti O
akasake O
chibwenzi O
? O
Osamuuza O
mkazi O
wako O
za O
vuto O
lake O
nkuthandizana O
naye O
kupeza O
njira O
zothetsera O
fungo O
la O
thukutalo O
bwa O
? O
Mundimvetse O
, O
sindikuti O
amayi O
atayirire O
, O
koma O
tizindikire O
kuti O
amayi O
amakhala O
ndi O
zofooka O
. O
Tsono O
zofooka O
za O
amayi O
zisakhale O
zifukwa O

zokwanira O
zoti O
abambo O
azinka O
nasaka O
akazi O
ena O
. O

Idali O
nthawi O
ya O
mapemphero O
Mtsikana B-PER
akadzakulembera O
SMS O
yoti O
I O
care O
for O
you O
ndiye O
kuti O
zatheka O
chifukwa O
uthengawu O
ndi O
waukulu O
kwambiri O
. O
Zidayambanso O
choncho O
ndi O
Alison B-PER
Banda I-PER
wa O
Dziko B-ORG
FM I-ORG
yemwe O
akukaveka O
mphete O
Chifundo B-PER
Namale I-PER
pa O
30 B-DATE
July I-DATE
2016 I-DATE
. O

Awiriwatu O
akuti O
akhala O
akukumana O
nthawi O
ya O
mapemphero O
ku O
Calvary B-ORG
Family I-ORG
Church I-ORG
ku O
Falls B-LOC
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
. O
Inde O
ndi O
nthawi O
ya O
mapemphero O
komabe O
Alison B-PER
amaponya O
maso O
moti O
pa O
30 B-DATE
July I-DATE
kuli O
kanthu O
ku O
Area B-LOC
36 I-LOC
kulikulu O
la O
dziko O
lino O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Alison B-PER
ndi O
Chikondi B-PER
amangitsa O
woyera O
ku O
Lilongwe B-LOC
Mapemphero O
ali O
apo O
, O
Alison B-PER
akuti O
mmutu O
mwake O
mudabwera O
mawu O
achikondi O
kuti O
akuyenera O
aponye O
pa O
namwaliyu O
. O
Zidatheka O
koma O
adamukana O
. O

Mphini O
yobwereza O
ndiyo O
imawala O
, O
adabweranso O
ndi O
nzeru O
zina O
koma O
namwaliyo O
adapukusabe O
mutu O
kukanitsitsa O
kuti O
sakufuna O
zachibwana O
. O

Mkazi O
adavuta O
kuti O
alole O
, O
amaona O
ngati O
poti O
ndine O
wotchuka O
sindili O
siliyasi O
, O
adatero O
Alison B-PER
wa O
mmudzi O
mwa O
Kapindula B-LOC
kwa O
T O
/ O
A O
Kaomba B-PER
mboma O
la O
Kasungu B-LOC
. O

Ndidayata O
chikhulupiriro O
. O
Kenaka O
kudabwa O
wanditumizira O
uthenga O
ati O
wandisowa O
. O
Ine O
chiyani O
? O
Kenakanso O
watumiza O
uthenga O
wina O
ati O
I O
care O
for O
you O
. O
Ndidadziwiratu O
kuti O
basi O
ndawina O
mtima O
wake O
, O
adatero O
. O

Mosachedwa O
, O
akuti O
adapanga O
kaulendo O
kuti O
akumane O
ndi O
namwaliyu O
, O
yemwe O
ndi O
wa O
mmudzi O
mwa O
Gonjo B-LOC
kwa O
T O
/ O
A O
Mthiramanja B-PER
mboma O
la O
Mulanje B-LOC
, O
ndipo O
pa O
19 B-DATE
February I-DATE
adakumana O
ndi O
namwaliyu O
kuseli O
kwa O
NBS B-ORG
Bank I-ORG
mumzindawo O
ndipo O
chibwenzi O
chidayamba O
. O

Chifundo B-PER
amene O
ndi O
mphunzitsi O
kukoleji O
ya O
Exploits B-ORG
University I-ORG
akuti O
adalola O
Alison B-PER
chifukwa O
cha O
khalidwe O
lake O
. O

Ndinene O
chiyani O
ine O
? O
Alison B-PER
ndi O
munthu O
wolemekezeka O
, O
wokonda O
, O
wansangala O
, O
ndipo O
pali O
zambiri O
zomwe O
ndinganene O
zokhudza O
mnyamatayu O
. O
Pamene O
ndimati O
ndimudziwe O
kaye O
ndi O
pamenenso O
ndimagwera O
mchikondi O
, O
komanso O
amakonda O
Mulungu O
, O
adatero O
Chifundo B-PER
. O

Chipatala O
cha O
boma O
chitsekedwa O
loweruka O
Miyoyo O
ya O
anthu O
pafupifupi O
50 O
0 O
ozungulira O
chipatala O
cha O
Mkanda B-ORG
Health I-ORG
Centre I-ORG
mboma O
la O
Mchinji B-LOC
imaikidwa O
pachiopsezo O
Loweruka B-DATE
chifukwa O
sichitsekulidwa O
patsikulo O
mosemphana O
ndi O
dongosolo O
la O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zaumoyo I-ORG
. O

Mneneri O
wa O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zaumoyo I-ORG
Adrian B-PER
Chikumbe I-PER
adauza O
Msangulutso B-ORG
Lolemba B-DATE
kuti O
chipatalacho O
chimayenera O
kutsekulidwa O
ndi O
Loweruka B-DATE
lomwekuchoka O
mmawa B-DATE
mpaka O
nthawi O
ya O
nkhomaliro O
. O
Kuposera O
apo O
, O
madotolo O
amayenera O
kusamala O
odwalika O
zedi O
kapena O
a O
matenda O
obwera O
mwadzidzidzi O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ngakhale O
izi O
zili O
choncho O
, O
chipatalachi O
chimalandiranso O
odwala O
kuchokera O
mzipatala O
zina O
zazingonozingono O
5 O
, O
omwe O
akafika O
pamalopa O
Pachiweru B-LOC
, O
amakhala O
kakasi O
. O

Kafukufuku O
wathu O
wasonyeza O
kuti O
chipatalachi O
sichimatsekulidwa O
Loweruka B-DATE
chifukwa O
mkulu O
woyanganira O
pamalopa O
, O
yemwe O
sitimutchula O
dzina O
, O
amapemphera O
tsikulo O
. O

Ndipo O
kusatsekulidwa O
kwa O
chipatalachi O
kukuchititsa O
ena O
mwa O
anthu O
ofuna O
thandizo O
kupita O
kuzipatala O
zomwe O
si O
zaboma O
kapenanso O
chipatala B-ORG
cha O
Tamanda B-ORG
chomwe O
chili O
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
. O

Bambo O
wina O
, O
yemwe O
adakana O
kutchulidwa O
dzina O
, O
adati O
mwana O
wake O
wa O
zaka O
12 O
amene O
adafika O
naye O
pachipatalapo O
kumapeto O
kwa O
2015 B-DATE
adamwalira O
kaamba O
kosowa O
chisamaliro O
. O
Iye O
adati O
adapita O
ndi O
mwanayo O
akuonetsa O
zizindikiro O
za O
malungo O
Lachisanu B-DATE
nthawi O
itadutsa O
11 B-DATE
koloko I-DATE
usiku I-DATE
koma O
dotolo O
adakana O
kuwathandiza O
usikuwo O
. O

Adakana O
kudzuka O
ndipo O
patadutsa O
maola O
awiri O
mwanayo O
adamwalira O
. O
Apa O
tidapempha O
mlonda O
kuti O
akawauze O
kuti O
mwanayo O
watisiya O
ndipo O
atithandize O
koma O
adangomuuza O
kuti O
tizipita O
kumudzi O
, O
adatero O
bamboyo O
, O
Wina O
mwa O
okhudzidwa O
ndi O
vutoli O
, O
yemwe O
ndi O
mphunzitsi O
pa O
sukulu O
ya O
sekondale O
mderalo O
, O
adati O
wabwererapo O
kawiri O
konse O
mchaka B-DATE
chathachi I-DATE

pachipatalachi O
. O

Ulendo O
wina O
, O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
October I-DATE
, O
ndidabwerera O
ndi O
mwana O
wanga O
wa O
zaka O
zitatu O
yemwe O
amadwala O
mphumu O
. O
Chifuwachi O
chitakwera O
cha O
mma O
7 B-DATE
koloko I-DATE
usiku I-DATE
wa O
Loweruka B-DATE
, O
ndidathamangira O
kuchipatala O
komwe O
ndidapezako O
anthu O
ena O
awiri O
odwala O
akudikirira O
, O
adatero O
iye O
. O

Iye O
adaonjeza O
kuti O
atabwera O
mkulu O
wa O
pachipatalapo O
, O
adawanyengerera O
kuti O
awathandize O
ndipo O
adangowalembera O
enawo O
kuti O
azipita O
chipatala O
cha O
kuboma O
. O

Koma O
mwana O
wanga O
adakanitsitsa O
kumulemba O
mpaka O
adatibweza O
, O
adatero O
munthuyo O
yemwe O
wakana O
kutchulidwa O
dzina O
. O

Iye O
adapita O
kuchipatala O
cholipira O
komwe O
adalipira O
K4 O
500 O
. O

Mkulu O
wa O
komiti O
ya O
kayendetsedwe O
ka O
chipatalacho O
ya O
health B-ORG
advisory I-ORG
committee I-ORG
( O
HAC B-ORG
) O
Thomas B-PER
Bisiketi I-PER
adatsimikiza O
kuti O
odwala O
saonedwa O
patsikulo O
ndipo O
mbali O
ya O
amayi O
obereka O
yokha O
ndi O
yomwe O
imakhala O
ikugwira O
ntchito O
. O

Mkulu O
wachipatalapo O
sagwira O
ntchito O
patsikuli O
, O
koma O
ife O
ngati O
a O
HAC B-ORG
timaoona O
ngati O
ndi O
momwe O
zipatala O
zonse O
zaboma O
satsegula O
Loweruka B-DATE
, O
adatero O
Bisiketi B-PER
. O

Malinga O
ndi O
wapampando O
wa O
komiti O
ya O
chitukuko O
kwa O
mderali O
Anorld B-PER
Chitedze I-PER
, O
chipatalachi O
chakhala O
chisakutsekula O
Pachiweru O
kwa O
zaka O
zitatu O
tsopano O
. O

Iye O
adati O
chipatalachi O
chili O
ndi O
ogwira O
ntchito O
asanu O
okha O
, O
omwe O
atatu O
aiwo O
ndi O
anamwino O
, O
ndipo O
awiri O
ndi O
olembera O
odwala O
. O

Mkulu O
wachipatalachi O
amatiyankha O
kuti O
amapita O
kutchalitchi O
Pachiweru O
ndipo O
chipatala O
satsekula O
. O
Koma O
ife O
timadabwa O
kuti O
bwanji O
sauza O
ena O
omutsata O
kuti O
azithandiza O
anthu O
patsikulo O
? O
adatero O
iye O
. O

Popheramphongo O
, O
Mfumu O
yaikulu O
Mkanda B-PER
idati O
kafukufuku O
wake O
wasonyeza O
kuti O
chipatalachi O
sichitsekulidwa O
Pachiweru O
ndipo O
odwala O
ochokera O
mzipatala O
zazingono O
zozungulira O
deralo O
monga O
Kazyozyo B-ORG
, O
Kaligwazanga B-ORG
ndi O
Gumba B-LOC
, O
amawapatsa O
bedi O
podikira O
Lolemba B-DATE
. O

Odwala O
akabwera O
Lachisanu B-DATE
, O
samawaona O
tsiku O
lomwelo O
. O
Iwowa O
amapatsidwa O
bedi O
mpaka O
Lolemba B-DATE
. O
Sitikudziwa O
kuti O
nkutani O
. O
Chaka B-DATE
chatha I-DATE
tidapempha O
kuti O
atichotsere O
, O
koma O
tangodabwa O
kuti O
wagoneranso O
. O
Pano O
nzeru O
zatha O
, O
idatero O
mfumuyo O
. O

Iyo O
idati O
masiku O
ena O
mkuluyo O
amatha O
kungothandiza O
owadziwa O
kapena O
munthu O
akamkomera O
mtima O
. O

Iye O
adati O
nkhaniyi O
idakafika O
ku O
likulu O
kwa O
bomalo O
ndipo O
adamkhazikako O
bwalo O
pamaso O
pa O
akuluakulu O
a O
boma O
ndi O
dotolo O
wamkulu O
wa O
bomalo O
yemwe O
pano O
adasamukira O
ku O
boma O
lina O
. O

Atsekera O
wogwiririra O
Gogo O
wa O
zaka O
80 O
Bambo O
wa O
zaka O
54 O
yemwe O
adagwirira O
gogo O
wa O
zaka O
80 O
ku O
Dowa B-LOC
amulamula O
kuti O
akaseweze O
zaka O
ziwiri O
ndi O
theka O
atamupeza O
wolakwa O
pamlanduwu O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Khoti B-LOC
la I-LOC
Msongandewu I-LOC
, O
lomwe O
lili O
ku O
Mvera B-LOC
mbomalo O
lidapereka O
chilangocho O
kwa O
mkuluyo O
, O
Biwi B-PER
Ephraim I-PER
wa O
zaka O
54 O
, O
koma O
anthu O
ozingwa O
ndi O
zimene O
adachitazo O
ati O
chigamulocho O
nchofooka O
. O

Anthu O
a O
mmudzi O
mwa O
Nyemba B-LOC
kwa O
Mfumu O
Yaikulu O
Chiwere B-PER
mbomalo O
adaima O
mitu O
ndi O
zomwe O
Ephraim B-PER
adachita O
pogwiririra O
gogoyo O
potengera O
danga O
kuti O
gogoyo O
adaledzera O
. O

Chomwe O
chaimika O
mitu O
anthuwa O
nchakuti O
bamboyu O
ali O
pabanja O
ndipo O
ali O
ndi O
ana O
7 O
. O
Anthu O
a O
mmudzimo O
ati O
sakumvetsa O
chomwe O
chidamukopa O
bamboyu O
kunyazitsa O
gogoyo O
. O

Mmodzi O
mwa O
anthuwo O
, O
Joel B-PER
Machira I-PER
, O
adati O
: O
Izi O
zikachitika O
, O
timaganizira O
masilamusi O
kapena O
kukhwima O
chifukwa O
munthuyu O
ali O
ndi O
banja O
ndipo O
ngati O
mthupi O
munatentha O
akadatha O
kupeza O
mpumulo O
kunyumba O
kwake O
. O

Kaponda B-PER
: O
Gogoyo O
adapita O
kokamwa O
Ndipo O
Rose B-PER
Thodwa I-PER
adati O
mkuluyo O
adayenera O
kulandira O
chilango O
chokhwimirapo O
. O

Uku O
nkuvula O
mtundu O
chifukwa O
gogo O
wa O
zaka O
80 O
ndi O
mtsitsi O
wa O
anthu O
ambiri O
ndiye O
kumupanga O
chipongwe O
nzosamveka O
, O
adatero O
Thodwa B-PER
. O

Mneneri O
wa O
polisi O
mbomalo O
, O
Richard B-PER
Kaponda I-PER
adati O
patsiku O
la O
chipongwelo O
, O
gogoyo O
adapita O
kukamwa O
mowa O
mmudzi O
mwa O
Chiponda B-LOC
mdera O
lomwelo O
ndipo O
pobwerera O
, O
bambo O
wachipongweyo O
amamuzemberera O
. O

Atafika O
mmudzi O
mwa O
Chifisi B-LOC
, O
adambwandira O
gogoyo O
nkumukokera O
patchire O
pomwe O
adamuchita O
chipongwecho O
ndipo O
achipatala O
cha O
mishoni O
cha O
Mvera B-ORG
adatsimikiza O
kuti O
adagwiriridwa O
, O
adatero O
Kaponda B-PER
. O

Ephraim B-PER
amamuzenga O
mlandu O
wogwiririra O
zomwe O
zimatsutsana O
ndi O
ndime O
132 O
yamalamulo O
ndipo O
iye O
adakana O
mlanduwo O
koma O
woyimira O
boma O
Sergeant O
Benedicto B-PER
Mathambo I-PER
adabweretsa O
mboni O
zitatu O
mkhothimo O
. O
Iye O
adati O
chilango O
chokhwimitsitsa O
chimene O
akadalandira O
nkukhala O
kundende O
moyo O
wake O
onse O
. O

Wolakwayo O
adapempha O
ogamula O
mlanduwo O
majisitileti O
Amulani B-PER
Phiri I-PER
kuti O
amuganizire O
pogamulapo O
chifukwa O
ali O
ndi O
banja O
lofunika O
chisamaliro O
komanso O
ndi O
wamkulu O
. O

Popereka O
chigamulocho O
, O
Phiri B-PER
adati O
zomwe O
adanena O
Mathambo B-PER
nzomveka O
komanso O
potengera O
umboni O
omwe O
udaperekedwa O
mkhotimo O
, O
Ephraim B-PER
akuyenera O
kukakhala O
kundende O
zaka O
ziwiri O
ndi O
theka O
akugwira O
ntchito O
yakalavulagaga O
. O

Milandu O
mbweee O
! O
mu O
2016 B-DATE
Chapita O
chaka B-DATE
cha I-DATE
2016 I-DATE
chomwe O
dziko O
lino O
lidaona O
ina O
mwa O
milandu O
ikuluikulu O
ikulowa O
mmabwalo O
a O
milandu O
ndi O
kuweruzidwa O
. O

Umodzi O
mwa O
milanduyi O
udali O
wa O
yemwe O
adali O
nduna O
ya O
za O
chilungamo O
zaka O
zapitazo O
yemwenso O
ndi O
kadaulo O
pa O
malamulo O
, O
Ralph B-PER
Kasambara I-PER
. O

Kasambara B-PER
, O
pamodzi O
ndi O
Pika B-PER
Manondo I-PER
komanso O
MacDonald B-PER
Kumwembe I-PER
adayankha O
mlandu O
woti O
adakonza O
chiwembu O
chofuna O
kupha O
mkulu O
woyendetsa O
ndondomeko O
za O
chuma O
wakale O
Paul B-PER
Mphwiyo I-PER
mu O
2013 B-DATE
. O

Kasambara B-PER
( O
wasuti O
) O
kupita O
kundende O
Mwezi B-DATE
wa I-DATE
July I-DATE
, O
bwalo O
la O
milandu O
lalikulu O
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
lidamupeza O
Kasambara B-PER
wolakwa O
pamlanduwo O
ndipo O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
August I-DATE
adagamulidwa O
kukasewenza O
jere O
kwa O
zaka O
13 O
. O

Manondo B-PER
ndi O
Kumwembe B-PER
adagamulidwa O
kukasewenza O
jere O
zaka O
15 O
ndi O
11 O
aliyense O
pa O
milandu O
iwiri O
: O
yochita O
upo O
pofuna O
kupha O
komanso O
mlandu O
wofuna O
kupha O
Mphwiyo B-PER
panja O
pa O
nyumba O
yake O
ku O
Area B-LOC
43 I-LOC
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
usiku O
wa O
September B-DATE
13 I-DATE
chaka I-DATE
cha I-DATE
2013 I-DATE
. O
Milanduyi O
asewenza O
paderapadera O
. O
Pamodzi O
, O
Mandondo B-PER
ndi O
Kumwembe B-PER
asewenza O
zaka O
26 O
. O

Mlanduwutu O
tsopano O
uli O
kubwalo O
la O
apilo O
. O

Mchakachi B-DATE
tidaonanso O
fisi O
wa O
ku O
Nsanje B-LOC
, O
Eric B-PER
Aniva I-PER
, O
akukalowa O
mchitokosi O
pogona O
ndi O
amayi O
104 O
mbomali O
. O

Aniva B-PER
yemwe O
ndi O
wa O
zaka O
45 O
, O
wochokera O
mmudzi O
mwa O
Tosina B-LOC
kwa O
mfumu O
yaikulu O
Mbenje B-PER
, O
mbomalo O
adapezeka O
wolakwa O
pa O
milandu O
iwiri O
yokhudza O
kuika O
miyoyo O
ya O
ena O
pachiswe O
potsatira O
miyambo O
ya O
makolo O
. O

Aniva O
adanjatidwa O
pomwe O
adauza O
wailesi O
ya O
atolankhani O
a O
British B-ORG
Broadcasting I-ORG
Corporation I-ORG
( O
BBC B-ORG
) O
za O
ufisiwu O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
July I-DATE
. O

Ngakhale O
Aniva B-PER
adaukana O
mlanduwu O
pa O
November B-DATE
22 I-DATE
, O
woweluza O
milandu O
Innocent B-PER
Nebi I-PER
adamugamula O
kukasewenza O
zaka O
ziwiri O
ku O
ndende O
. O
Padakali O
pano O
, O
womuyimira O
Michael B-PER
Goba I-PER
Chipeta I-PER
wachita O
apilu O
. O

Nawo O
mlandu O
wa O
mtsogoleri O
wagulu O
lomenyera O
ufulu O
wolanda O
malo O
mmaboma O
a O
Thyolo B-LOC
ndi O
Mulanje B-LOC
la O
Peoples B-ORG
Land I-ORG
Organisation I-ORG
( O
PLO B-ORG
) O
Vincent B-PER
wandale I-PER
udali O
mkamwamkamwa O
mwa O
anthu O
mchakachi B-DATE
. O

Alandira O
K14 O
biliyoni O
yotukulira O
maphunziro O
Maiko O
ndi O
mabungwe O
omwe O
amathandiza O
boma O
ati O
apereka O
thandizo O
la O
K14 O
biliyoni O
ku O
unduna O
wa O
zamaphunziro O
zotukulira O
maphunziro O
msukulu O
za O
pulayimale O
. O

Lonjezoli O
lili O
mumgwirizano O
wa O
pakati O
paboma O
la O
Malawi B-LOC
ndi O
maiko O
a O
Norway B-LOC
ndi O
Germany B-LOC
kudzanso O
banki O
yayikulu O
padziko O
lonse O
ya O
World B-ORG
Bank I-ORG
ndi O
bungwe O
la O
United B-ORG
Nations I-ORG
Childrens I-ORG
Fund I-ORG
( O
Unicef B-ORG
) O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Haugen B-PER
: O
Tiyamba O
chaka B-DATE
chino I-DATE
Mbali O
ziwirizi O
zidasayinirana O
mgwirizanowu O
Lachitatu B-DATE
pasukulu O
ya O
pulayimale B-ORG
ya I-ORG
Muzu I-ORG
mboma O
la O
Lilongwe B-LOC
ndipo O
oyimirira O
mayiko O
ndi O
mabungwewa O
, O
Kikkan B-PER
Haugen I-PER
, O
yemwe O
ndi O
kazembe O
wa O
dziko O
la O
Norway B-LOC
adati O
ndalamazi O
ziyamba O

kufika O
chaka B-DATE
chino I-DATE
. O

Gawo O
loyamba O
libwera O
chaka B-DATE
chino I-DATE
ndipo O
lichokera O
ku O
Norway B-LOC
, O
World B-ORG
Bank I-ORG
ndi O
Unicef B-ORG
ndipo O
gawo O
lachiwiri O
lidzabwera O
2018 B-DATE
ndipo O
lidzachokera O
kudziko O
la O
Germany B-LOC
, O
adatero O
Haugen B-PER
. O

Iye O
adatsindika O
kuti O
izi O
sizikutanthauza O
kuti O
maiko O
ndi O
mabungwewa O
ayambiranso O
kupereka O
thandizo O
lomwe O
ankapereka O
ku O
bajeti O
ya O
Malawi B-LOC
ndipo O
adasiya O
pa O
zifukwa O
zosayendetsa O
bwino O
ndalama O
za O
mbajeti O
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
mgwirizano O
wa O
mabungwe O
omwe O
amayanganira O
za O
maphunziro O
, O
Benedicto B-PER
Kondowe I-PER
, O
adati O
nkhaniyo O
ndi O
mayeso O
aakulu O
ku O
unduna O
wa O
zamaphunziro O
ndi O
boma O
la O
Malawi B-LOC
. O

Oyendetsa O
pulogalamu O
ya O
thandizo O
la O
mumgwirizanowu O
akuyenera O
kuzindikira O
kuti O
tsogolo O
la O
thandizo O
lina O
mtsogolo O
likhala O
mmanja O
mwawo O
chifukwa O
ntchito O
zawo O
ndizo O
zingakope O
mayiko O
ndi O
mabungwe O
ena O
kuti O
alowererepo O
, O
adatero O
iye O
. O

Nduna O
ya O
zamaphunziro O
ndi O
sayansi O
Emmanuel B-PER
Fabiano I-PER
adati O
boma O
la O
Malawi B-LOC
kudzera O
muunduna O
wake O
lionetsetsa O
kuti O
thandizoli O
labweretsa O
kusintha O
mmaphunziro O
a O
ku O
pulayimale O
mdziko O
muno O
. O

Boma O
, O
sukulu O
ndi O
makolo O
atenga O
nawo O
mbali O
pachitukuko O
chilichonse O
chomwe O
chikhazikitsidwe O
mmapologalamu O
a O
mumgwirizanowu O
ndiponso O
liziyesetsa O
kupereka O
upangili O
ndi O
zofunika O
kuwonjerapo O
mmapologalamuwo O
, O
adatero O
iye O
. O

Sindidalakwe O
, O
watero O
Wandale B-PER
Mtsogoleri O
wa O
gulu O
lomenyera O
ufulu O
wolanda O
malo O
mmaboma O
a O
Thyolo B-LOC
ndi O
Mulanje B-LOC
la O
Peoples B-ORG
Land I-ORG
Organization I-ORG
( O
PLO B-ORG
) O
Vincent B-PER
Wandale I-PER
, O
yemwe O
bwalo O
la O
milandu O
la O
Blantyre B-ORG
Magistrate I-ORG
lidampeza O
wolakwa O
pamilandu O
itatu O
ndi O
kumugamula O
kuti O
akhale O
miyezi O
18 O
asadapalamulenso O
, O
wati O
iye O
sadalakwe O
ndipo O
achita O
apilo O
kubwalo O
la O
milandu O
lalikulu O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Wandale B-PER
, O
yemwe O
pa O
1 B-DATE
September I-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
adamemeza O
anthu O
kukalowerera O
esiteti O
ya O
tiyi O
ya O
Conforzi B-ORG
mboma O
la O
Thyolo B-LOC
ati O
ponena O
kuti O
malowo O
ndi O
a O
makolo O
awo O
, O
adapezeka O
wolakwa O
pamilandu O
yolowerera O
malo O
a O
eni O
popanda O
chilolezo O
komanso O
kupanga O
upo O
woipa O
. O

Ndipo O
Lachiwiri B-DATE
lapitali I-DATE
, O
Wandaleyu O
adagamulidwa O
ndi O
woweruza O
milandu O
wamkulu O
pabwalo O
la O
milandu O
la O
Blantyre B-LOC
, O
Thokozani B-PER
Soko I-PER
. O

Polankhula O
ndi O
Msangulutso B-ORG
Lachinayi B-DATE
lapitali I-DATE
, O
Wandale B-PER
adati O
sadakhutire O
ndi O
chigamulocho O
chifukwa O
padali O
zolakwika O
zingapo O
. O

Ine O
ndikukhulupirira O
kuti O
sindidalakwe O
ndipo O
pachifukwa O
ichi O
, O
ndikasuma O
kuti O
bwalo O
lalikulu O
liunikenso O
chigamulo O
chomwe O
adandipatsa O
. O
Pali O
zinthu O
zina O
zingapo O
zomwe O
sadaziyanganitsitse O
poweruzapo O
ndipo O
ndikukhulupirira O
kuti O
bwalo O
lalikulu O
likaziunika O
zimenezi O
, O
adatero O
Wandale B-PER
. O

Iye O
adati O
mwachitsanso O
, O
bwaloli O
silidampeze O
kuti O
upo O
omwe O
adapangitsa O
udali O
utiuti O
ndipo O
ankatani O
. O
Iye O
adati O
izi O
zidalibe O
umboni O
weniweni O
. O

Ndipo O
chachiwiri O
iye O
adati O
abwaloli O
sadapenzenso O
umboni O
kuti O
iye O
adapita O
nawo O
kuesiteti O
ya O
Conforzi B-ORG
ati O
kaamba O
koti O
iyeyo O
kudalibe O
kumaloko O
patsikulo O
. O

Chachitatu O
ndi O
choti O
ifetu O
anthuwa O
tidawalembera O
kalata O
kuwadziwitsa O
za O
dongosolo O
lathu O
, O
koma O
iwowa O
sadayankhe O
zomwe O
kwa O
ife O
tidatanthauzira O
kuti O
ativomereza O
kukalowa O
kumalowa O
. O
Sitikumvetsa O
chifukwa O
chomwe O
abwalo O
akunenera O
kuti O
tidaphwanya O
lamulo O
pomwe O
anthu O
tidawadziwitsa O
bwino O
lomwe O
, O
adalongosola O
motero O
. O

Ndikukhulupirira O
kuti O
sangakandilowetsenso O
jere O
chifukwa O
mlanduwu O
ngwaungono O
komanso O
palibe O
adagwiritsa O
ntchito O
malo O
a O
Conforzi B-ORG
komanso O
nkhaniyi O
ndi O
ya O
gulu O
, O
adatero O
Wandale B-PER
. O

Polankhulapo O
, O
mlembi O
wa O
bungwe O
loona O
za O
malamulo O
mdziko O
muno O
la O
Malawi B-ORG
Law I-ORG
Society I-ORG
( O
MLS B-ORG
) O
, O
Khumbo B-PER
Soko I-PER
, O
adati O
Wandale B-PER
ngati O
munthu O
wina O
aliyense O
ali O
ndi O
ufulu O
wokasuma O
ngati O
sadakhutitsidwe O
ndi O
chigamulo O
. O

Chonona O
chifumira O
kudzira O
Tikamakamba O
za O
kufunika O
kuti O
pasamakhale O
kusiyana O
pa O
mwayi O
womwe O
amayi O
ndi O
abambo O
akupatsidwa O
, O
titamakumbuka O
za O
mwambi O
uwu O
wakuti O
chonona O
chifumira O
kudzira O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Izitu O
zikutanthauza O
kuti O
kusintha O
kwenikweni O
pakhalidwe O
la O
anthu O
kwagona O
pa O
momwe O
anthu O
akuleredwera O
mmakomo O
mwawo O
, O
mmadera O
momwe O
tikukhala O
, O
mmipingo O
komanso O
kusukulu O
. O
Chimodzimodzinso O
nkhani O
ya O
kuthetsa O
nkhanza O
mmabanja O
komanso O
nkhanza O
zina O
zomwe O
anthu O
amakumana O
nazo O
kaamba O
koti O

ndi O
aakazi O
kapena O
aamuna O
, O
tikumbuke O
ndithu O
kuti O
nthawi O
youmba O
khalidwe O
la O
munthu O
ndi O
nthawi O
yomwe O
akukula O
. O

Mwachitsanzo O
, O
anthu O
ambiri O
- O
abambo O
ngakhalenso O
amayi O
- O
amene O
amakhala O
ndi O
mtima O
woderera O
amayi O
, O
amakhala O
kuti O
adakula O
pakati O
pa O
chikhalidwe O
chomwe O
chimaonera O
amayi O
pansi O
. O
Anthu O
oterewa O
amavuta O
kuti O
akhale O
pansi O
pautsogoleri O
wa O
mzimayi O
chifukwa O
amangoona O
kuti O
munthu O
amene O
akuwalamula O
sakuyenera O
kutero O
. O

Chikhalidwe O
cholakwikachi O
chimakhala O
chokhazikika O
mmitu O
mwawo O
ndipo O
kukonza O
kwake O
akakula O
kumakhala O
kovuta O
. O
Tsono O
udindo O
wambiri O
wokonza O
makhalidwe O
olakwikawa O
uli O
mmanja O
mwa O
makolo O
poonetsetsa O
kuti O
nzika O
zomwe O
mukulera O
zikhale O
ndi O
zikhulupiriro O
komanso O
makhalidwe O
oyenerera O
osapondereza O
, O
kuzunza O
kapena O
kuderera O
anthu O
ena O
kaamba O
ka O
momwe O
adabadwira O
. O

Amayi O
amene O
azunzika O
mmabanja O
ndipo O
ali O
ndi O
ana O
aamuna O
, O
akhoza O
kuonetsetsa O
kuti O
mwana O
amene O
akulera O
uja O
asadzakhale O
ngati O
bambo O
ake O
kuti O
adzazunzenso O
mkazi O
wake O
akakula O
. O
Ana O
aamuna O
aphuzitsidwe O
kulemekeza O
munthu O
wamayi O
. O
Adziwe O
kuti O
kusiyana O
kwawo O
ndi O
munthu O
wamkazi O
kwagona O
pa O
kaumbidwe O
ka O
ziwalo O
zawo O
pakabadwidwe O
. O

Zikakhala O
nzeru O
ndi O
machitachita O
ena O
palibe O
kusiyana O
. O
Auzidwe O
ana O
aamuna O
kuti O
mzimayi O
ndi O
muthu O
ngati O
iwo O
. O
Si O
chida O
chongoti O
wina O
akafuna O
agone O
nacho O
kapena O
kumamunyozetsa O
kumamuimbira O
miluzi O
akamayenda O
mmisewumu O
. O

Chimodzimodzinso O
ana O
akazi O
tiwaphunzitse O
kuti O
ali O
ndi O
kuthekera O
kofikira O
komanso O
kukhala O
chilichonse O
chomwe O
angafune O
pamoyo O
wawo O
. O
Tiwaphunzitse O
atsikana O
kuti O
asadalire O
thumba O
la O
munthu O
wammuna O
chifukwa O
chomwe O
bambo O
akuchita O
kuti O
apeze O
ndalama O
pakhomo O
iwonso O
akhoza O
kupanga O
. O

Mtsikana O
asalunjike O
nzeru O
zake O
pa O
thupi O
lake O
. O
Pali O
luso O
, O
nzeru O
ndi O
zinthu O
zina O
zomwe O
anadalitsidwa O
nazo O
kuti O
zipindulire O
iye O
komanso O
dziko O
. O

Aphunzitsidwenso O
mwana O
wamkazi O
kuti O
asalole O
munthu O
aliyense O
kumukokera O
pansi O
kapena O
kumuchitira O
nkhanza O
- O
angakhale O
mbale O
kaya O
mwamuna O
wake O
. O
Mwanayo O
auzidwe O
akali O
wamngono O
kukana O
ndi O
kusapirira O
mtundu O
uliwonse O
wa O
nkhanza O
. O

Kuvulaza O
namfedwa O
Ndinali O
pa O
maliro O
ena O
masiku O
apitawa O
komwe O
amfumu O
adaganiza O
zokhutula O
nkhawa O
zawo O
za O
anamfedwa O
tili O
kumanda O
. O
Amfumuwo O
adati O
sadakondwe O
ndi O
momwe O
bambo O
wa O
malemu O
ankathamangira O
thamangira O
pamaliro O
mmalo O
mosiira O
ena O
kuti O
amuthandize O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Polankhula O
, O
amfumuwa O
adadzudzula O
bamboyo O
akuti O
chifukwa O
ali O
ndi O
chizolowezi O
chochita O
zinthu O
mwayekha O
posafuna O
kuthandizidwa O
ndi O
ena O
. O
Aka O
sikanali O
koyamba O
kumva O
anamfedwa O
akudzudzulidwa O
mokhadzula O
mokhudzana O
khalidwe O
lawo O
pamudzi O
. O

Ena O
amadzudzulidwa O
kaamba O
kosapezeka O
maliro O
akagwera O
anthu O
ena O
. O
Ena O
amadzudzulidwa O
chifukwa O
chophonya O
ndondomeko O
kapena O
miyambo O
ina O
yokhudza O
maliro O
. O
Ndaonaponso O
anamfedwa O
ena O
ataphikiridwa O
nsima O
pamaliro O
nkuwasiira O
kuti O
adye O
okha O
ati O
chifukwa O
iwo O
akapita O
kumaliro O
a O
ena O
sadya O
chakudya O
. O

Pamene O
anthu O
tikukhala O
mmagulu O
, O
sipangalephere O
wina O
kulakwitsa O
kapena O
kulakwira O
ena O
. O
Nthawi O
zina O
pa O
zifukwa O
zomwe O
sitidziwa O
ena O
sachita O
nawo O
zoyembekezeka O
pagulu O
ngati O
kudya O
nsima O
pamaliro O
. O
Osakhala O
kuti O
akudana O
ndi O
nsimayo O
koma O
anthufe O
timayenda O
ndi O
matenda O
osiyanasiyana O
omwe O
nthawi O
zina O
salola O
ena O
kumangodyapo O
chisawawa O
. O

Ena O
kungodya O
za O
mchere O
kaya O
mafuta O
ndiye O
kuti O
aputa O
zosaputa O
mthupi O
. O
Sangakwanitse O
kulengeza O
za O
matenda O
awo O
kwa O
aliyense O
kuti O
awamvetsetse O
, O
nthawi O
zina O
kachetechete O
amangopewa O
zakudya O
zomwe O
sizinaphikidwe O
mwa O
dongosolo O
lomwe O
adapatsidwa O
kuchipatala O
. O

Yakhota O
pangono O
nkhaniyi O
, O
apa O
pagona O
nkhani O
lero B-DATE
ndi O
pa O
funso O
ili O
kuti O
nchi O
chifukwa O
chiyani O
amfumu O
ngakhalenso O
atsogoleri O
a O
mmadera O
ndi O
midzi O
yomwe O
tikukhala O
amafuna O
kumudzudzula O
namfedwa O
panthawi O
imene O
akumva O
kale O
kupweteka O
kotaya O
mbale O
wake O
? O
Amene O
mwaferedwapo O
mukudziwa O
kuwawa O
kwa O
imfa O
. O

Anatchezera B-PER
Chikondi O
amatero O
? O
Agogo O
, O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Ndine O
mtsikana O
wa O
zaka O
20 O
ndipo O
ndili O
kukoleji O
. O
Ndili O
ndi O
chibwenzi O
chomwe O
tidagwirizana O
kuti O
tidzamange O
banja O
mtsogolo O
muno O
. O
Mnzangayu O
amati O
akufuna O
kuti O
adzandidziwire O
mbanja O
chifukwa O
akayamba O
kundigona O
panopa O
atha O
nane O
filimu O
. O
Ndiye O
akuti O

poti O
iyeyu O
ndi O
munthu O
pena O
zimavuta O
ndiye O
akuti O
akufuna O
apeze O
mkazi O
woti O
azigonana O
naye O
popewa O
kugonana O
ndi O
ine O
kuti O
inyeyo O
adzandikwatire O
. O
Kodi O
kumeneku O
ndi O
kukonda O
? O
Ndithandizeni O
, O
agogo O
, O
nditani O
. O

Ndine O
L O
, O
Lilongwe B-LOC
Wokondeka O
L O
, O
Bwenzi O
lakolo O
ndi O
munthu O
wachilungamo O
, O
inde O
, O
koma O
chilungamo O
chake O
chaonjeza O
. O
Munthu O
wotere O
osamukhulupirira O
chifukwa O
ndi O
kamberembere O
. O
Iyeyu O
wanena O
chinthu O
chanzeru O
kwambiri O
kuti O
pakalipano O
musamagonane O
chofukwa O
akuopa O
kuti O
akatero O
atha O
nawe O
chilakolako O
chifukwa O
wakudziwa O
. O
Koma O
akuti O
akufuna O
apeze O
mkazi O
wina O

wapambali O
kuti O
azikapumirako O
poti O
iye O
ndi O
munthu O
, O
nanga O
iwe O
wakuuza O
kuti O
nawe O
utha O
kupeza O
wina O
woti O
uzicheza O
naye O
pamene O
mukudikira O
kuti O
mudzakwatirane O
? O
Akunama O
ameneyo O
; O
akufuna O
kuti O
azioneka O
ngati O
munthu O
wokhulupirika O
pomwe O
ndi O
wachimasomaso O
ndi O
akazi O
ena O
. O
Tikamati O
kudzisunga O
ndi O
nonse O
awiri O
, O
osati O
wina O
aziti O
mnzangawe O
udzisunge O
koma O

ine O
ndikayendayenda O
. O
Kunjaku O
kwaopsatu O
, O
ndiye O
wina O
azipanga O
dala O
zachibwana O
ngati O
zimene O
akunenazo O
, O
si O
zoona O
ayi O
. O
Ngati O
ndi O
wachilungamo O
, O
iyenso O
ayenera O
kupirira O
kuchilakolako O
cha O
thupi O
kufikira O
tsiku O
lomwe O
mudzalowe O
mbanja O
. O
Koma O
ngati O
adayamba O
kale O
zogonana O
ndi O
akazi O
ena O
, O
mchitidwe O
umenewo O
sadzausiya O
. O
Ndiye O
, O
kunena O
zoona O
, O
mwamunayo O

sali O
woyenerera O
kumanga O
naye O
banja O
chifukwa O
alibe O
chikondi O
chenicheni O
ndi O
iwe O
. O
Amati O
mbuzi O
ikalawa O
mchere O
sigwirika O
! O
Safuna O
zoyezetsa O
Anatchereza B-PER
, O
Ndakhala O
ndili O
pachibwenzi O
ndi O
mtsikana O
wina O
kwa O
chaka O
chimodzi O
ndipo O
timakondana O
kwambiri O
. O
Ndine O
Mkhristu O
ndipo O
ndikhulupirira O
kuti O
sibwino O
kumagonana O
ndi O
wachikondi O
wako O
musadalowe O
mbanja O

lomanga O
. O
Ndakhala O
ndikumva O
malangizo O
oti O
masiku O
ano O
ndi O
bwino O
kukayezetsa O
magazi O
musanaganize O
zolowana O
, O
koma O
mnzangayu O
nditamuuza O
zimenezi O
adati O
ine O
zimenezo O
ndiye O
ayi O
. O
Kumufunsa O
chifukwa O
chake O
adati O
ineyo O
ngati O
ndikudzikaikira O
ndipite O
ndikayezetse O
, O
osati O
iyeyo O
. O
Akuopa O
chiyani O
? O
MJ O
Lilongwe B-LOC
Odi O
MJ O
, O
Akuopadi O
chiyani O
ameneyo O
? O

Pati O
bii O
, O
pali O
munga O
, O
ife O
akale O
timatero O
. O
Chilipo O
chimene O
akuopa O
chifukwa O
akanakhala O
kuti O
ali O
bwinobwino O
, O
si O
bwenzi O
akuchita O
kukanira O
patalitali O
kuti O
ine O
toto O
, O
pita O
wekha O
. O
Kudziwa O
mmene O
munthu O
ulili O
usanalowe O
mbanja O
ndi O
chinthu O
chabwino O
kwambiri O
, O
makamaka O
masiku O
ano O
pamene O
kuli O
mliri O
wa O
kachilombo O
ka O
HIV O
/ O
Aids O
. O
Mundimvetse O
bwinobwino O

pamenepa O
: O
si O
kuti O
munthu O
akapezeka O
ndi O
HIV O
ndiye O
kuti O
sayenera O
kukwatira O
kapena O
kukwatiwa O
, O
ayi O
. O
Munthu O
aliyense O
ali O
ndi O
ufulu O
wokhala O
pabanja O
, O
koma O
zimakhala O
bwino O
kudziwa O
mmene O
mthupi O
mwako O
mulili O
pofuna O
kukonza O
tsogolo O
la O
banja O
lanu O
. O
Ngati O
wina O
apezeka O
ndi O
kachilombo O
kapena O
matenda O
ena O
kumphasa O
mumadziwa O
chochita O
pofuna O
kudziteteza O

kuti O
nonse O
mukhale O
moyo O
wathanzi O
. O
Komanso O
ngati O
mukufuna O
mwana O
mbanja O
mwanu O
madotolo O
amadziwa O
njira O
zokuthandizirani O
kuti O
mwana O
wanu O
asatenge O
nawo O
kachilomboko O
. O
Chachikulu O
ndi O
chikondi O
pakati O
panu O
- O
pali O
chikondi O
palibe O
mantha O
. O
Mufotokozereni O
wokondedwa O
wanuyo O
zimenezi O
kuti O
amvetsetse O
, O
koma O
ngati O
akumenyetsa O
nkhwangwa O
pamwala O
, O
musiyeni O

ameneyo O
, O
muyangane O
wina O
amene O
angakumvetsetseni O
pankhani O
yoyezetsa O
magazi O
. O

Nsalu O
ya O
lekaleka O
Anatchereza B-PER
, O
Ine O
ndi O
mwamuna O
wanga O
takhala O
pabanja O
zaka O
ziwiri O
ndipo O
nthawi O
yonseyi O
takhala O
tikugwiritsa O
ntchito O
njira O
zolera O
chifukwa O
mwamuna O
wanga O
amati O
nthawi O
yoti O
tikhale O
ndi O
mwana O
sinakwane O
- O
titoleretolere O
kaye O
kuti O
tisadzavutike O
tikadzakhala O
ndi O
mphatso O
ya O
mwana O
mnyumba O
mwathu O
. O
Kunena O
zoona O
zimene O
amati O
titoleretolere O

kaye O
sindikuziona O
, O
komanso O
anthu O
kunjaku O
ndiye O
akumatiseka O
ndi O
kumatinyogodola O
kuti O
sitibereka O
. O
Ine O
ndiye O
ndatopa O
nazo O
zimenezi O
. O

KB B-PER
Mzimba B-LOC
KB O
, O
Nkhani O
yanu O
ndi O
yovuta O
kuimvetsa O
, O
komabe O
ndikuthandizani O
. O
Choyamba O
, O
kodi O
pamene O
mumagwirizana O
zomanga O
ukwati O
wanu O
, O
mudayamba O
mwakhala O
pansi O
nkukambirana O
za O
mapulani O
anu O
pa O
nkhani O
yokhala O
ndi O
ana O
kapena O
izi O
munagwirizana O
mutalowana O
kale O
? O
Ndikufunsa O
chifukwa O
ukwati O
ndi O
anthu O
awiri O
. O
Ine O
ndikuona O
ngati O
mwamuna O
wanu O
chilipo O
chimene O

sakufuna O
kuti O
mudziwe O
ndipo O
akunamizira O
kuti O
nonse O
mukulera O
. O
Zaka O
ziwiri O
mukutolera O
za O
mwana O
? O
Mukutolera O
chiyani O
? O
Mwanena O
kale O
kuti O
palibe O
chimene O
mukuona O
kuti O
mwatolerapo O
mpakana O
pano O
. O
Mumufunse O
ameneyo O
kuti O
nthawi O
yakwana O
tsopano O
kuti O
mulandire O
mphatso O
yomwe O
mwakhala O
mukuiyembekeza O
ija O
. O
Mumuuze O
kuti O
simupanganso O
zolera O
koma O
zenizeni O

, O
mumve O
chimene O
ayankhe O
. O
Ngati O
pali O
vuto O
lomwe O
akuchita O
nalo O
manyazi O
kukuuzani O
, O
mumuuze O
kuti O
asaope O
chifukwa O
inu O
ndi O
thupi O
limodzi O
- O
mavuto O
ake O
ndi O
anu O
omwe O
. O
Kuli O
asinganga O
odziwa O
kusula O
kunja O
kuno O
! O
Akakanika O
, O
kuchipatala O
amathandizanso O
! O
Ndani O
safuna O
mwana O
? O
Sakundilankhula O
Zikomo O
Anatchereza B-PER
, O
Ndili O
pabanja O
ndi O
mkazi O
wina O
ndipo O

timakondana O
kwambiri O
. O
Koma O
akwawo O
sagwirizana O
nawo O
ndipo O
ngakhale O
akumane O
panjira O
salankhulana O
. O
Ngakhale O
ine O
ndikawalankhulitsa O
sandiyankha O
. O
Ndichitenji O
chifukwa O
ndikuopera O
mawa B-DATE
atadwala O
kapena O
kumwalira O
kumene O
. O
Thandizeni O
. O

Luso O
losema O
ziboliboli O
Luso O
longosema O
lafika O
apa O
? O
Basitu O
ntchito O
zake O
Namalenga O
kuti O
nafenso O
tikhale O
ndi O
popezera O
ndalama O
. O

Escom B-ORG
in O
free O
- O
for O
- O
all O
fuel O
scam O
Wait O
gets O
longer O
Secrecy O
over O
party O
funders O
Malo O
anu O
amenewa O
? O
Amenewa O
ndi O
malo O
anga O
komanso O
mkulu O
wanga O
amene O
ndikugwira O
naye O
ntchitoyi O
. O

Mudatsegula O
liti O
malo O
ano O
? O
Alick B-PER
kuonetsa O
chipembere O
chomwe O
adasema O
Adatsegulidwa O
mu O
2012 B-DATE
, O
koma O
ndidayamba O
kusema O
ziboliboli O
mu O
1998 B-DATE
. O
Nthawiyo O
ndimagwira O
ntchitoyi O
ndikukhala O
ku O
Mua B-ORG
kenaka O
ndimapangira O
kunyumba O
kwanga O
. O
Mu O
2012 B-DATE
ndi O
pamene O
timatsekula O
malo O
ano O
. O

Mumasema O
chiyani O
? O
Timasema O
mtundu O
ulionse O
wa O
zinyama O
omwe O
munthu O
akufuna O
, O
chifaniziro O
cha O
munthu O
, O
mayi O
Maliya B-PER
, O
chifaniziro O
cha O
anthu O
a O
mtundu O
wa O
Chingoni O
, O
galimoto O
ndi O
zina O
zambiri O
zomwe O
sindingakwanitse O
kuzitchula O
zonse O
. O

Mukugwiritsa O
ntchito O
mtengo O
wanji O
? O
Pali O
mitengo O
yambiri O
yomwe O
anthu O
amagwiritsa O
ntchito O
koma O
ife O
timakonda O
mtengo O
wa O
mtumbu O
. O

Mumagwiritsira O
zida O
ziti O
popanga O
katunduyu O
? O
Mukakadula O
mtengowo O
, O
mumayenera O
kuyamba O
kusema O
ndi O
sompho O
, O
chikwanjenso O
chimafunika O
, O
tchizulo O
, O
sandpaper O
, O
polish O
ndi O
zida O
zina O
ndi O
zina O
kuti O
chomwe O
tikusemacho O
chioneke O
bwino O
. O

Ndaona O
chifaniziro O
cha O
nyama O
ya O
chipembere O
, O
zimatenga O
masiku O
angati O
kuti O
mupange O
? O
Nanga O
mumagulitsa O
bwanji O
? O
Pakutha O
pa O
sabata O
ziwiri O
timakhala O
tamaliza O
kupanga O
chipembere O
. O
Chimenechi O
chikugulitsidwa O
K15 O
0 O
. O
Chifaniziro O
cha O
mayi O
wa O
mtundu O
wa O
Chingoni O
timagulitsa O
K20 O
0 O
. O

Khirisimasi B-DATE
ya O
Niko B-PER
Nthawi O
ija O
yafikanso O
. O
Niko B-PER
adali O
pa O
Wenela B-LOC
tsiku O
limenelo O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Abale O
anzanga O
, O
ndikuthokoza O
Mulungu O
amene O
wandilola O
kuti O
ndifike O
tsiku O
la O
lero B-DATE
! O
Komatu O
palibe O
munthu O
waimva O
kukoma O
Khirisimasi B-DATE
kukoma O
ngati O
Niko B-PER
. O
Mwamuiwala O
uja O
ankathandiza O
gogo O
uja O
kuwerenga O
zaka O

zambirizo O
? O
Mwamuiwala O
Niko B-PER
ankakhala O
kumbuyo O
kwa O
gogoyo O
makamaka O
tsiku O
lija O
adandipeza O
ndikulima O
kwathu O
kwa O
Kanduku B-LOC
? O
Tsonotu O
sindinena O
za O
Tomasi B-PER
Akwino I-PER
wanzeru O
zozana O
. O
Sindinganene O
za O
Niko B-PER
yemwetu O
ngakhale O
Chichewa O
chake O
nchozama O
zedi O
. O

Niko O
, O
mwaitha O
. O
Mwachoka O
kumpando O
wosunga O
zisinsi O
, O
mwafika O
kumpando O
woulula O
zinsinsi O
. O
Mukamva O
bwa O
? O
adafunsa O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

Mwanaaaa O
! O
Nkuuze O
inetu O
ndili O
okondwa O
zedi O
. O
Mukakhala O
enanu O
mukadawerenga O
1 O
mpaka O
10 O
koma O
ine O
ndikuti O
penda O
, O
penda O
kuwiri O
, O
mwanangu O
, O
wansiira O
kansonjo O
, O
njonjonjo O
, O
mbiringo O
, O
njoli O
, O
sansamera O
, O
khumi O
lagwa O
, O
adayankha O
Niko B-PER
. O

Zinthutu O
zimasintha O
. O
Malisani B-PER
, O
Malisani B-PER
! O
Zoona O
Moya B-PER
Pete I-PER
nkumutaya O
Malisani B-PER
? O
Ndazitaya O
ndekha O
. O
Chilungamo O
chidaphetsa O
msemamitondo O
, O
adatero O
Malisani B-PER
atafika O
pamalo O
paja O
timakonda O
. O

Gervazzio B-PER
adaika O
nyimbo O
ya O
Fumbi B-ORG
Jazz I-ORG
Band I-ORG
: O
Mmene O
ntchito O
yanga O
yatha O
Mwayesa O
nkhani O
? O
Funani O
ina O
nkhani O
anzanga O
Sankhani O
ina O
, O
anzanga O
! O
Palibe O
icho O
ndidatola O
. O
Kodi O
si O
uyu O
Maliseni B-PER
adasambwadza O
Lazalo B-PER
Chatsika I-PER
masiku O
apitawo O
? O
Kodi O
siyemweyu O
ankanena O
kuti O
Moya B-PER
Pete I-PER
akukumana O
ndi O
anthu O
ofunika O
? O
Kodi O
si O
yemweyo O
zidamutsamwa O
atanena O
kuti O

Moya B-PER
Pete I-PER
ali O
bwino O
chonsecho O
atabwera O
mwini O
wake O
adatiuza O
tonse O
pa O
Wenela B-LOC
kuti O
nyamakazi O
inamugwira O
ntchafu O
? O
Kodi O
Niko B-PER
, O
izi O
adalankhula O
Chatsika B-PER
mukuti O
nazo O
bwanji O
? O
Nanga O
enatu O
akuti O
akusankhani O
kuti O
muchititse O
nkhani O
youlula O
zinsinsi O
ikhale O
yovuta O
, O
mukutipo O
bwanji O
? O
adafunsa O
Abiti O
Patuma B-PER
. O

William B-PER
the I-PER
Conqueror I-PER
, O
whose O
cause O
was O
favoured O
to O
by O
Moya B-PER
Pete I-PER
, O
requested O
quiet O
clearly O
stated O
sequentially O
created O
when O
Thomas B-PER
Tatertoot I-PER
took O
taut O
twine O
to O
tie O
ten O
twigs O
to O
two O
tall O
trees O
, O
adayankha O
Niko B-PER
. O

Sindidatolepo O
kanthu O
. O
Mwina O
chifukwa O
ndidali O
kulingalira O
ngati O
mkazi O
wanga O
wokondeka O
Nambe B-PER
walandira O
kuponi O
. O

Kuthimathima O
kwa O
magetsi O
kwakhudzanso O
akumidzi O
Ndi O
Lolemba B-DATE
mmbandakucha O
wa O
pa O
12 B-DATE
September I-DATE
, O
nthawi O
yangokwana O
kumene O
4 B-DATE
koloko I-DATE
koma O
magetsi O
azima O
kale O
mboma O
la O
Mulanje B-LOC
. O
Chiyembekezo O
nchoti O
posakhalitsa O
ayaka O
. O

Gulu O
la O
alimi O
lopanga O
tsabola O
wa O
Zikometso B-ORG
Hot I-ORG
Chilli I-ORG
Sauce I-ORG
, O
maso O
akudikira O
kuti O
mwina O
magetsi O
ayaka O
nthawi O
iliyonse O
. O
Poyembekezera O
, O
asakaniza O
kale O
tsabola O
kuti O
magetsi O
akangoyaka O
ayambe O
kuphika O
mmakina O
awo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Akadadziwa O
akadaphika O
therere O
! O
Magetsi O
sadayake O
tsiku O
lonse O
. O
Pofika O
7 B-DATE
koloko I-DATE
mmawa I-DATE
wa O
Lachiwiri B-DATE
, O
magetsi O
kuli O
chuu O
, O
zomwe O
zapangitsa O
kuti O
akataye O
zosakanizazo O
. O

Umu O
ndi O
momwe O
zikukhalia O
kwa O
anthu O
akumudzi O
amene O
sangakwanitse O
kupeza O
injini O
ya O
magetsi O
( O
generator O
) O
. O

Makampani O
a O
alimi O
akulephera O
kuyendetsa O
malonda O
awo O
, O
zinthu O
zasokonekera O
chifukwa O
cha O
kuthimathima O
kwa O
magetsi O
, O
komwe O
kukulowa O
mwezi O
wachiwiri O
tsopano O
mdziko O
muno O
. O

Nalo O
bungwe O
lopanga O
ndi O
kugulitsa O
magetsi O
la O
Escom B-ORG
laneneratu O
kuti O
mavutowa O
anyanyira O
miyezi O
ikubwerayi O
chifukwa O
cha O
kuchepa O
kwa O
madzi O
omwe O
amapukusa O
makina O
opangira O
magetsi O
ku O
Nkula B-LOC
ndi O
ku O
Tedzani B-LOC
mumtsinje I-LOC
wa I-LOC
Shire I-LOC
. O

Monga O
akufotokozera O
wachiwiri O
kwa O
mkulu O
wa O
Zikometso O
, O
Amos B-PER
Ambali I-PER
, O
pasabata O
amapanga O
mabotolo O
a O
tsabola O
2 O
100 O
, O
koma O
pano O
akupanga O
osaposera O
500 O
. O

Timagwira O
ntchito O
Lolemba B-DATE
mpaka I-DATE
Lachisanu I-DATE
, O
koma O
masiku O
onsewa O
kukukhala O
kopanda O
magetsi O
. O
Mapeto O
ake O
tayamba O
kugwira O
usiku O
wokhawokha O
komanso O
Loweruka B-DATE
masana I-DATE
pamene O
magetsi O
akumayaka O
. O

Sizikupanganika O
, O
pena O
kukukhala O
kopanda O
magetsi O
tsiku O
lathunthu O
, O
zomwe O
zasokoneza O
bizinesi O
yathu O
. O
Kangapo O
konse O
tataya O
tsabola O
patatha O
masiku O
awiri O
popanda O
magetsi O
kupangitsa O
kuti O
tsabola O
wathu O
aonongeke O
, O
adatero O
Ambali B-PER
. O

Nawo O
a O
Talimbika B-ORG
Agro I-ORG
- I-ORG
Processing I-ORG
and I-ORG
Marketing I-ORG
Cooperative I-ORG
Society I-ORG
, O
amene O
amapanga O
mafuta O
ophikira O
a O
Sunpower B-ORG
mboma O
la O
Salima B-LOC
, O
akuti O
magetsi O
akazima O
, O
amagulula O
makina O
awo O
ndi O
kuchotsa O
mpendadzuwa O
yense O
. O

Fanny B-PER
Jodani I-PER
ndi O
mmodzi O
mwa O
akuluakulu O
pa O
Talimbika B-ORG
ndipo O
akuti O
patha O
miyezi O
iwiri O
magetsi O
akuzimazima O
ndipo O
tsiku O
lililonse O
akumazima O
isadakwane O
4 B-DATE
koloko I-DATE
nkumayaka O
6 B-DATE
madzulo I-DATE
. O

Apapa O
tayamba O
kugwira O
ntchito O
usiku O
, O
komabe O
zikuvuta O
chifukwa O
pena O
kukumakhala O
kopanda O
magetsi O
. O
Magetsi O
akazima O
sitigwira O
ntchito O
ndipo O
timagulula O
makina O
athu O
, O
kuchotsa O
mpendadzuwawo O
, O
adatero O
. O

Talimbika O
imapanga O
malita O
500 O
patsiku O
ngati O
magetsi O
akuyaka O
, O
koma O
pano O
tsiku O
likutha O
osapanga O
mafuta O
. O

Ali O
ndi O
antchito O
oposa O
11 O
amene O
akufunika O
malipiro O
, O
kodi O
akumawalipira O
bwanji O
? O
Mkulu O
wa O
Talimbika B-ORG
, O
Pharison B-PER
Chiwoko I-PER
, O
akuti O
ili O
ndi O
vuto O
lalikulu O
. O

Magetsi O
akamayaka O
bwino O
, O
timapanga O
ndalama O
yoposa O
K3 O
miliyoni O
pamwezi O
. O
Mwezi B-DATE
unowo I-DATE
ngakhale O
K1 O
miliyoni O
sikwana O
. O
Timaononga O
K700 O
0 O
kuti O
tilipire O
antchito O
. O
Mutha O
kuona O
kuti O
mwezi B-DATE
uno O
ngati O
anthu O
alandire O
ndi O
mwayi O
, O
akutero O
Chiwoko B-PER
. O

Nako O
ku O
Dowa B-LOC
zinthu O
sizili O
bwino O
. O
Watson B-PER
Kamchiliko I-PER
mkulu O
wa O
Madisi B-ORG
Agro I-ORG
- I-ORG
Processors I-ORG
Cooperatives I-ORG
, O
omwenso O
amapanga O
mafuta O
ophikira O
, O
wati O
pali O
mantha O
kuti O
angachotse O
antchito O
ena O
ngati O
sizisintha O
. O

Timapanga O
malita O
2 O
0 O
patsiku O
. O
Lero O
zasintha O
, O
tikumapanga O
malita O
2 O
0 O
pasabata O
, O
bizinesi O
yasokonekera O
. O
Tili O
ndi O
ogwira O
ntchito O
amene O
akulandira O
K150 O
0 O
, O
kodi O
awa O
tingawalipirenso O
? O
adatero O
Kamchiliko B-PER
. O

Nako O
kuchigayo O
kwasokonekera O
. O
Kamchiliko B-PER
akuti O
anthu O
akugona O
kuchigayo O
kudikira O
kuti O
magetsi O
ayake O
pa O
boma O
la O
Dowa B-LOC
. O

Pena O
amayaka O
cha O
mma O
10 B-DATE
koloko I-DATE
usiku I-DATE
, O
anthu O
amagona O
kuchigayo O
kuti O
akayaka O
agaitse O
, O
adatero O
. O

Kwa O
T O
/ O
A O
Phambala B-PER
mboma O
la O
Ntcheu B-LOC
, O
eni O
zigayo O
za O
dizilo O
apezerapo O
mwayi O
ndi O
kuzimazima O
kwa O
magetsi O
pamene O
akweza O
mtengo O
kuchoka O
pa O
K300 O
thini O
kufika O
pa O
K350 O
. O

Koma O
uthenga O
kuchokera O
kubungwe O
la O
Escom B-ORG
sukupereka O
chiyembekezo O
kwa O
anthuwa O
. O

Mkulu O
wa O
bungweli O
, O
John B-PER
Kandulu I-PER
, O
akuti O
izi O
zikhala O
zikuchitika O
kuyambira O
mwezi B-DATE
uno I-DATE
mpaka O
December B-DATE
pamene O
mvula O
idzakhale O
itayamba O
. O

Kandulu B-PER
akuti O
izi O
zili O
chonchi O
chifukwa O
mlingo O
wa O
madzi O
a O
mumtsinje B-LOC
wa I-LOC
Shire I-LOC
ndi O
wotsika O
ndipo O
kutsikaku O
kupitirira O
pokhapokha O
mvula O
itayamba O
. O

Chifukwa O
cha O
izi O
, O
tingokwanitsa O
kutapa O
135 O
megawatts O
mmalo O
mwa O
361 O
megawatts O
zomwe O
zichititse O
kuti O
magetsi O
akhale O
akuzimazima O
, O
adatero O
Kandulu B-PER
. O

Tidasala O
masiku O
52 O
kuti O
Mulungu O
atiunikire O
Nthawi O
zambiri O
, O
anthu O
timatenga O
banja O
ngati O
sitepe O
pamoyo O
wathu O
basi O
koma O
tikalingalira O
momwe O
banja O
la O
mbusa O
komanso O
mlembi O
wa O
mkulu O
wa O
mpingo O
wa O
CCAP B-ORG
Reverend O
Vasco B-PER
Kachipapa I-PER
Banda I-PER
ndi O
mkazi O
wake O
Madalitso B-PER
Nyoli I-PER
, O
mibadwo O
yobwerayi O
idzazindikira O
momwe O
banja O
la O
umulungu O
limakhalira O
. O

Awiriwa O
akuti O
adakumana O
mu O
1992 B-DATE
onse O
atasankhidwa O
kupita O
kusukulu O
ya O
sekondale B-ORG
ya I-ORG
Mitundu I-ORG
ndipo O
chikondi O
chawo O
chidayamba O
mu O
1994 B-DATE
koma O
uku O
sikudali O
kuyamba O
kwa O
banja O
poti O
zambiri O
zidadutsapo O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Rev O
. O
Kachipapa B-PER
adati O
mizati O
itatu O
ndiyo O
idagwira O
ntchito O
kuti O
awiriwa O
atseguke O
mmaso O
kutidi O
adalengedwa O
kudzakhala O
limodzi O
ndi O
kutumikira O
Chauta O
ngati O
bambo O
ndi O
mayi O
komanso O
odyetsa O
ndikusamala O
nkhosa O
zake O
. O

Kachipapa B-PER
ndi O
Madalitso B-PER
: O
Lero B-DATE
ndi O
banja O
Mzati O
woyamba O
, O
ineyo O
ndidadwala O
tikadali O
kusukulu O
mpaka O
ndidapita O
kunyumba O
. O
Nditapeza O
bwino O
nkubwerako O
, O
Madalitso B-PER
adabwera O
kudzandizonda O
ndipo O
aka O
sikadali O
komaliza O
. O
Pamenepa O
ndidazindikira O
kuti O
ndi O
umunthu O
weniweni O
, O
adatero O
Kachipapa B-PER
. O

Iye O
adati O
chikondichi O
sichidasanduke O
mapeto O
azonse O
ayi O
koma O
chiyambi O
cha O
kudzifunsa O
ndi O
kupempha O
utsogoleri O
wa O
Mulungu O
. O

Mchaka B-DATE
cha I-DATE
1997 I-DATE
, O
tonse O
awiri O
tidayamba O
mapemphero O
ndi O
kusala O
kwa O
masiku O
52 O
( O
Loweruka B-DATE
lokhalokha O
) O
kupempha O
Mulungu O
kuti O
atiunikire O
ngatidi O
tidali O
oyenera O
kukwatirana O
. O
Ndi O
mzati O
wachiwiri O
ndipo O
mzati O
wachitatu O
udali O
nthawi O
yomwe O
ine O
ndimapanga O
maphunziro O
a O
zaubusa O
ku O
Zomba B-LOC
, O
mkazi O
wanga O
adali O
atayamba O
kale O
ntchito O
ndipo O
adandithandiza O
kupereka O

malowolo O
ake O
omwe O
, O
adatero O
Kachipapa B-PER
. O

Iye O
adati O
Chauta O
atavomereza O
zonse O
, O
ndondomeko O
zoyenera O
zidatsatidwa O
kufikira O
nthawi O
ya O
chinkhoswe O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
1998 I-DATE
ndipo O
kenako O
ukwati O
woyera O
ku O
Ntchisi B-ORG
CCAP I-ORG
. O

Ndimakonda O
mkazi O
wanga O
kwambiri O
chifukwa O
cha O
mtima O
wake O
wabwino O
, O
amakonda O
kupemphera O
kwambiri O
ndipo O
simkazi O
wanga O
chabe O
koma O
mzanga O
muuzimu O
, O
adatero O
Kachipapa B-PER
. O

Nawo O
mayi O
a O
kunyumba O
akuti O
( O
Madalitso O
) O
akuti O
abusawa O
ndi O
bambo O
wabwino O
wokonda O
banja O
lawo O
ndi O
wodziwa O
kusamala O
. O

Ndi O
bambo O
abwino O
kwambiri O
odziwa O
udindo O
wawo O
ndiokonda O
banja O
lawo O
komanso O
kusamala O
ana O
awo O
. O
Timapemphera O
limodzi O
, O
kuyenda O
limodzi O
, O
kudya O
limodzi O
mwachidule O
timapangira O
zinthu O
limodzi O
, O
adatero O
mayiwo O
. O

Apolisi O
akupitirirabe O
kuphwanya O
malamulo O
A O
polisi O
atatu O
agwidwa O
ndi O
kutsekeredwa O
mchitolokosi O
chawo O
chomwe O
mumzinda O
wa O
Zomba B-LOC
powaganizira O
kuti O
adathandizira O
mayi O
wina O
yemwe O
akuti O
adaba O
ndalama O
mdziko O
la O
South B-LOC
Africa I-LOC
kutuluka O
mchitolokosi O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Apolisiwa O
ndi O
Sub O
Inspector O
Khudze B-PER
, O
Sergeant O
Mbalame B-PER
ndi O
Mankhwala B-PER
omwe O
akuganiziridwa O
kuti O
adathandiza O
mayiyo O
yemwe O
akuti O
adaba O
ndalama O
zokwana O
pafupifupi O
K17 O
miliyoni O
kwa O
bwana O
wake O
mdzikolo O
. O

Izi O
zidachititsa O
apolisi O
a O
dzikolo O
kulumikizana O
ndi O
a O
dziko O
lino O
omwe O
mwaukadaulo O
wawo O
adamugwira O
mayiyo O
, O
koma O
ena O
mwa O
apolisi O
omwewo O
akuti O
adapezerapo O
mwayi O
wotakata O
ndipo O
anamutulutsa O
mwamseri O
. O

Ndipo O
ku O
Zomba B-LOC
konko O
wapolisi O
wina O
, O
yemwe O
akungodziwika O
kuti O
Kalipinde B-PER
, O
adamangidwanso O
poganiziridwa O
kuti O
adachita O
zakatangale O
. O

Izitu O
zachitika O
patangodutsa O
sabata B-DATE
imodzi I-DATE
wapolisi O
winanso O
, O
Constable O
Kamoto B-PER
atatsekeredwa O
mchitolokosi O
cha O
polisi O
ya O
Soche B-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
pomuganizira O
kuti O
adasowetsa O
mfuti O
ataledzebwa O
pamalo O
ena O
omwera O
mowa O
. O

Pakadalipano O
apolisi O
akuti O
mfuti O
idasowayo O
idapezeka O
. O

Ngakhale O
izi O
zikuchitika O
, O
anthu O
mdziko O
muno O
amadalira O
apolisi O
pankhani O
yosungitsa O
lamulo O
komanso O
chitetezo O
. O

Kwa O
zaka O
zingapo O
tsopano O
, O
apolisi O
akhala O
akupezeka O
ndi O
milandu O
yosiyanasiyana O
, O
monga O
kulowetsa O
anthu O
omwe O
alibe O
ziphaso O
mdziko O
muno O
podzera O
njira O
zosavomerezeka O
, O
umbava O
ndi O
umbanda O
komanso O
kuzunza O
ena O
mwa O
anthu O
omwe O
amagwidwa O
akuyenda O
usiku O
. O

Ndipo O
nthawi O
yonseyi O
, O
boma O
komanso O
akuluakulu O
awo O
akhala O
akutsimikizira O
mtundu O
wa O
a O
malawi O
kuti O
izi O
zikhala O
mbiri O
yakale O
kaamba O
koti O
kagwilidwe O
ntchito O
ka O
apolisiwa O
kanaunikidwanso O
. O

Polankhulapo O
mneneri O
wa O
polisi O
mdziko O
muno O
James B-PER
Kadadzera I-PER
adavomereza O
kuti O
ena O
mwa O
apolisi O
akupitirizabe O
kuswa O
malamulo O
ndi O
kusasunga O
mwambo O
. O

Kadadzera B-PER
adati O
koma O
akuluakulu O
a O
apolisiwa O
sakusekerera O
izi O
ndipo O
akulanga O
opezeka O
akuswa O
malamulowo O
pogwiritsa O
ntchito O
njira O
ziwiri O
. O

Iye O
adati O
ena O
akumalangidwa O
pogwiritsa O
ntchito O
njira O
zawo O
za O
polisi O
pomwe O
ena O
akumalangidwa O
pogwiritsa O
ntchito O
malamulo O
a O
dziko O
lino O
. O

Mwachitsanzo O
apolisi O
anayi O
omwe O
sindiwatchula O
maina O
awo O
, O
adatsekeredwa O
mumzinda O
wa O
Zomba B-LOC
titalandira O
dandaulo O
lakuti O
adakhudzidwa O
ndi O
zakatangale O
, O
ndipo O
alangidwa O
potengera O
malamulo O
a O
dziko O
lino O
, O
pomwe O
Kamoto B-PER
akulangidwa O
pogwiritsa O
ntchito O
malamulo O
athu O
, O
adatero O
Kadadzera B-PER
. O

Iye O
adakana O
kuyankhulapo O
mwatsatanetsatane O
za O
milandu O
ya O
anayiwa O
. O

Kadadzera O
ngakhale O
izi O
zili O
chomwechi O
, O
chiwerengero O
cha O
apolisi O
opezeka O
akupalamula O
chikuchepera O
. O

Koma O
musaiwale O
kuti O
ngakhale O
alipo O
apolisi O
omwe O
akugwira O
ntchito O
yawo O
molimbika O
ndi O
modzipereka O
, O
aliponso O
ena O
omwe O
akuswa O
malamulo O
. O
Choncho O
tili O
ndi O
nthambi O
yoyangana O
kagwiridwe O
ka O
ntchito O
mwaukadaulo O
ya O
Profession B-ORG
Standard I-ORG
Unit I-ORG
( O
PSU B-ORG
) O
yomwe O
ikulimbikitsa O
kusunga O
mwambo O
mupolisi O
, O
adatero O
Kadadzera B-PER
. O

Ndipo O
nduna O
ya O
za O
mdziko O
Grace B-PER
Chiumia I-PER
adati O
atsirirapo O
bwino O
ndemanga O
pankhanizi O
akamva O
tsatanetsatane O
wa O
nkhani O
zomwe O
zidachitika O
ku O
Zombazi B-LOC
kuti O
akhale O
ndi O
umboni O
wonse O
. O

Sindidalandire O
lipoti O
lililonse O
lokhudza O
nkhani O
za O
ku O
Zombazi B-LOC
. O
Ndifufuze O
kaye O
kuti O
zidayenda O
bwanji O
, O
adatero O
Chiumia B-PER
. O

Koma O
mkulu O
wa O
bungwe O
lopereka O
upangiri O
ndi O
thandizo O
pa O
maufulu O
a O
anthu O
la O
Centre B-ORG
for I-ORG
Human I-ORG
Rights I-ORG
, I-ORG
Education I-ORG
, I-ORG
Advice I-ORG
and I-ORG
Assistance I-ORG
( O
CHREAA B-ORG
) O
, O
Victor B-PER
Mhango I-PER
, O
adati O
mchira O
wanyani O
udakhota O
pachiyambi O
pomwe O
ena O
mwa O
apolisiwa O
ankalembedwa O
ntchito O
. O

Mhango B-PER
adati O
ambiri O
adalowa O
ntchitoyi O
chifukwa O
chodziwana O
ndi O
ena O
mwa O
andale O
ndipo O
alibe O
chidwi O
chenicheni O
chogwira O
ntchito O
yachitetezo O
koma O
kudzilemeretsa O
. O

Iye O
adati O
enanso O
mwa O
apolisiwa O
amaona O
ngati O
lamulo O
silingawakhudze O
ndipo O
akhoza O
kupalamula O
ngakhale O
kuzunza O
anthu O
umo O
angathere O
popanda O
kulandira O
zilango O
zamtundu O
uliwonse O
. O

Akavala O
yunifolomu O
ija O
ndi O
kutenga O
unyolo O
mmanja O
amaona O
ngati O
basi O
palibe O
angawakhudze O
, O
adatero O
Mhango B-PER
. O

Iye O
adati O
nzamanyazi O
kuti O
ena O
mwa O
apolisiwa O
akumafika O
pamlingo O
wochita O
nawo O
za O
umbava O
ndi O
umbanda O
mmalo O
moteteza O
anthu O
. O

Agulitsa O
chimanga O
kudziko O
la O
tanzania B-LOC
Pomwe O
boma O
lili O
pakalikiriki O
kuitanitsa O
chimanga O
kuchokera O
kunja O
pofuna O
kupulumutsa O
Amalawi O
ku O
galu O
wakuda O
yemwe O
wadutsa O
madera O
ambiri O
mdziko O
muno O
kaamba O
ka O
kuchepa O
kwa O
mvula O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
, O
zamveka O
kuti O
Amalawi O
ena O
agundika O
kugulitsa O
chimanga O
chawo O
kudziko O
la O
Tanzania B-LOC
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Themba O
la O
Mathemba O
( O
Paramount O
Chief O
) O
Chikulamayembe B-PER
ya O
mboma O
la O
Rumphi B-LOC
yauza O
Tamvani B-ORG
, O
kuti O
alimi O
ambiri O
mdera O
lake O
agulitsa O
chimanga O
chawo O
mozemba O
kumavenda O
ochokera O
mdziko O
la O
Tanzania B-LOC
mmalo O
mogulitsa O
kumisika O
ya O
Admarc B-ORG
. O

Iye O
adati O
izi O
zikuchitika O
ngakhale O
ena O
mwa O
anthu O
ake O
ali O
pachiopsezo O
chachikulu O
chokulukutika O
ndi O
njala O
. O

Chikulamayembe B-PER
: O
Kulankhula O
ndiye O
tikulankhula O
koma O
ena O
samamva O
Chimanga O
chidachitako O
bwino O
pangono O
chigawo O
cha O
kumpoto O
, O
kuphatikizapo O
boma O
la O
Rumphi B-LOC
, O
koma O
makomo O
ambiri O
avutikabe O
ndi O
njala O
. O
Izi O
zili O
chomwechi O
chifukwa O
chimanga O
chambiri O
chalowa O
mdziko O
la O
Tanzania B-LOC
, O
adatero O
Chikulamayembe B-PER
. O

Mfumuyi O
idati O
kumbali O
yake O
ikuyesetsa O
kuchititsa O
misonkhano O
kuuza O
anthu O
za O
kuipa O
kogulitsa O
chimanga O
kunja O
pomwe O
mdziko O
muno O
muli O
njala O
yadzaoneni O
. O

Ambiri O
akumvetsa O
, O
koma O
ena O
amakopekabe O
ndi O
mitengo O
yokwera O
yomwe O
mavenda O
akunjawa O
amapereka O
powagula O
poyerekeza O
ndi O
ya O
Admarc B-ORG
koma O
amaiwala O
kuti O
nthawi O
yanjala O
adzagulanso O
chimanga O
chomwecho O
kwa O
mavenda O
omwewo O
pamtengo O
wokwera O
kwambiri O
, O
adatero O
Chikulamayembe B-PER
. O

Iye O
adapempha O
boma O
kuti O
lichitepo O
kanthu O
pokhwimitsa O
chitetezo O
mmalire O
a O
dziko O
lino O
ndi O
maiko O
oyandikana O
nawo O
kuti O
chimanga O
chosowachi O
chisamatuluke O
chisawawa O
. O

Pakalipano O
, O
boma O
la O
Malawi B-LOC
layambapo O
kuitanitsa O
chimanga O
kuchokera O
kumaiko O
ena O
monga O
ku O
Brazil B-LOC
, O
Ukraine B-LOC
, O
Mexico B-LOC
ndipo O
china O
chayamba O
kale O
kulowa O
mdziko O
muno O
kuchokera O
ku O
Zambia B-LOC
. O

Anthu O
oposa O
6 O
. O
5 O
miliyoni O
mdziko O
muno O
alibiretu O
chakudya O
moti O
akufunika O
thandizo O
mwachangu O
, O
malinga O
ndi O
lipoti O
la O
Malawi B-ORG
Vulnerability I-ORG
Assessment I-ORG
Committee I-ORG
( O
Mvac B-ORG
) O
. O

Powunikira O
izi O
, O
ndondomeko O
ya O
zachuma O
ya O
dziko O
lino O
idaika O
padera O
ndalama O
zokwana O
K35 O
biliyoni O
zogulira O
chimanga O
mdziko O
muno O
komanso O
kumaiko O
akunja O
chokwana O
pafupifupi O
matani O
1 O
miliyoni O
choti O
anthu O
adzadye O
njala O
ikafika O
posauzana O
. O

Chanda B-PER
Kasolo I-PER
, O
mmodzi O
mwa O
akuluakulu O
omwe O
ali O
mukomiti O
ya O
pulezidenti O
wa O
dziko O
la O
Zambia B-LOC
yoyanganira O
chimanga O
ndi O
zina O
zotere O
lotchedwa O
Presidential B-ORG
Multi I-ORG
- I-ORG
Agency I-ORG
Taskforce I-ORG
on I-ORG
Maize I-ORG
, I-ORG
Maize I-ORG
Products I-ORG
and I-ORG
Food I-ORG
Security I-ORG
, O
adatsimikiza O
kuti O
dziko O
lino O
lidaitanitsadi O
chimanga O
chopitirira O
matani O
500 O
0 O
, O
ndipo O
matani O
150 O
0 O
, O
adatumizidwa O
kale O
sabata B-DATE
zitatu I-DATE
zapitazo I-DATE
. O

Iye O
adati O
chimangachi O
chikugulidwa O
pamtengo O
wa O
pafupifupi O
$ O
15 O
( O
MK11 O
250 O
) O
pathumba O
la O
makilogalamu O
50 O
lililonse O
. O

Koma O
pomwe O
ena O
ku O
Rumphi B-LOC
akugulitsa O
chimanga O
kwa O
mavenda O
a O
ku O
Tanzania B-LOC
, O
Lachinayi B-DATE
sabata I-DATE
yatha I-DATE
boma O
la O
Zambia B-LOC
lidalanda O
matani O
90 O
a O
chimanga O
kudzanso O
matani O
30 O
a O
ufa O
omwe O
ena O
amafuna O
kulowetsa O
mdziko O
muno O
mozembetsa O
. O
Mu O
April B-DATE
dzikolo O
lidagwiranso O
galimoto O
zikuluzikulu O
28 O
zitanyamula O
chimanga O
chomwe O
amafuna O
kulowa O
nacho O
mdziko O
muno O
mosatsata O
ndondomeko O
. O

Kasolo B-PER
adati O
Amalawi O
asabwekere O
chimanga O
cholowa O
mdziko O
muno O
mozembetsedwa O
chifukwa O
chikumagulitsidwa O
pamtengo O
wodula O
kwambiri O
. O

Akumachigula O
pamtengo O
wa O
K80 O
ya O
Zambia B-LOC
( O
yomwe O
ndi O
pafupifupi O
K5 O
678 O
ya O
Malawi B-LOC
) O
ndipo O
akuchigulitsa O
mokwera O
kwambiri O
kwa O
Amalawi O
mboma O
la O
Mchinji B-LOC
, O
adatero O
Kasolo B-PER
. O

Iye O
adati O
boma O
la O
Zambialo B-LOC
ndi O
lokhumudwa O
ndi O
mchitidwewu O
chifukwa O
ukulowetsa O
pansi O
chuma O
cha O
maiko O
awiriwa O
. O

Pokambapo O
za O
mmene O
zilili O
mdziko O
muno O
, O
Symon B-PER
Vuwa I-PER
Kaunda I-PER
, O
mmodzi O
wa O
alangizi O
a O
pulezidenti O
wa O
dziko O
lino O
, O
adauza O
atolankhani O
kuti O
chigawo O
chakumpoto O
, O
makamaka O
boma O
la O
Mzimba B-LOC
, O
kuli O
chimanga O
chambiri O
zedi O
chomwe O
bungwe O
logula O
ndi O
kugulitsa O
mbewu O
kwa O
alimi O
la O
Agriculture B-ORG
Development I-ORG
and I-ORG
Marketing I-ORG
Corporation I-ORG
( O
Admarc B-ORG
) O
silitha O
kugula O
chonse O
. O

Koma O
Kaunda B-PER
adangoti O
kakasi O
, O
kukaninka O
kuyankha O
atamufunsidwa O
kuti O
nchifukwa O
chiyani O
boma O
likulimbana O
ndi O
chimanga O
chakunja O
pomwe O
likukanika O
kugula O
chimanga O
chamnanu O
chomwe O
iye O
akuti O
chilipo O
mboma O
la O
Mzimba B-LOC
. O

Ndipo O
zidali O
zamanyazi O
pomwe O
atolankhani O
adafika O
ku O
depoti O
ya O
Admarc B-ORG
mumzinda O
wa O
Mzuzu B-LOC
komwe O
adapezako O
matani O
2 O
800 O
okha O
. O
Malowa O
amadzadza O
ndi O
matani O
10 O
0 O
. O

Kafukufuku O
wa O
Mvac B-ORG
adati O
boma O
la O
Mzimba B-LOC
ndi O
limodzi O
mwa O
maboma O
omwe O
akhudzidwe O
ndi O
njala O
mwa O
anthu O
12 O
pa O
100 O
alionse O
pomwe O
anthu O
16 O
pa O
100 O
alionse O
avutika O
ndi O
njala O
mboma O
la O
Rumphi B-LOC
. O

Koma O
mavuto O
aakulu O
ali O
mmaboma O
a O
Nsanje B-LOC
ndi O
Chikwawa B-LOC
komwe O
, O
malinga O
ndi O
lipoti O
la O
Mvac B-ORG
, O
pafupifupi O
anthu O
90 O
pa O
100 O
alionse O
alibiretu O
chakudya O
moti O
ngati O
slandira O
thandizo O
la O
chakudya O
msanga O
ambiri O
afa O
ndi O
njala O
. O

Maboma O
ena O
komwe O
galu O
wakuda O
wavuta O
kwambiri O
ndi O
Balaka B-LOC
, O
Blantyre B-LOC
, O
Zomba B-LOC
, O
Machinga B-LOC
, O
Mangochi B-LOC
ndi O
Thyolo B-LOC
mchigawo O
cha O
kummwera O
. O

Chokhumudwitsa O
kwambiri O
nchakuti O
mbewu O
zina O
monga O
chinangwa O
, O
mbatata O
ya O
kholowa O
ndi O
kachewere O
kudzanso O
mapira O
, O
zomwe O
anthu O
amapulumukirapo O
chimanga O
chikalephereka O
, O
nazonso O
sizidachite O
bwino O
kaamba O
ka O
chilala O
. O

Mzungu O
wolemba O
dikishonale O
ya O
Chichewa O
Dikishonale O
kapena O
kuti O
buku O
lotanthauzira O
mawu O
ndi O
imathandiza O
anthu O
kupeza O
matanthauzo O
a O
mawu O
omwe O
akuwavuta O
kuti O
amvetsetse O
zomwe O
nkhani O
ikukamba O
. O
Nthawi O
zina O
pamakhala O
dikishonale O
yotanthauzira O
mawu O
a O
chilankhulo O
china O
kupita O
mchilankhulo O
china O
. O
Mmodzi O
mwa O
anthu O
omwe O
dikishonale O
yotanthauzira O
Chichewa O
mChingerezi O
ndi O

mzungu O
wa O
ku O
Netherlands B-LOC
Steven B-PER
Paas I-PER
yemwe O
pano O
ali O
ndi O
zaka O
74 O
zakubadwa O
ndipo O
wayenda O
ndi O
kuzungulira O
kwambiri O
pakati O
pa O
Achewa O
. O
STEVEN B-PER
PEMBAMOYO I-PER
adacheza O
naye O
motere O
: O
Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Paas B-PER
: O
Ndinkavutika O
pophunzira O
Chichewa O
Ndiuzeni O
mbiri O
yanu O
. O

Dzina O
langa O
lonse O
ndi O
Steven B-PER
Paas I-PER
ndipo O
ndidabadwa O
mu O
1942 B-DATE
kwathu O
ku O
Netherlands B-LOC
. O
Ndimagwira O
ntchito O
za O
Mulungu O
imene O
ndidadzapezekera O
ku O
Malawi B-LOC
kuno O
. O

Ndinu O
mzungu O
, O
ganizo O
lotanthauzira O
mawu O
a O
mChichewa O
lidabwera O
bwanji O
? O
Chidwi O
chophunzira O
Chichewa O
chidakula O
kwambiri O
mmbuyomu O
. O
Pophunzira O
chilankhulochi O
ndinkakumana O
ndi O
zokhoma O
chifukwa O
kudali O
kovuta O
kumvetsetsa O
mawu O
ena O
. O
Ichi O
chidali O
chipsinjo O
chachikulu O
zedi O
moti O
zidandipangitsa O
kuyamba O
kulemba O
mawu O
ndi O
matanthauzo O
ake O

ndikawamva O
koyamba O
. O

Mawuwa O
munkawamva O
kuti O
? O
Monga O
ndanena O
kale O
, O
munthune O
ndine O
mtumuki O
wa O
Mulungu O
ndiye O
ndimakumana O
ndi O
anthu O
osiyanasiyana O
omwe O
amakhala O
ndi O
mawu O
osiyanasiyana O
. O
Kupatula O
apo O
, O
ndimakonda O
kuyenda O
mmadera O
kufufuza O
zomwe O
anthu O
amachita O
ndiye O
zina O
mwa O
zomwe O
zili O
mbukhuli O
ndi O
zochitika O
mmadera O
makamaka O
ozungulira O
malo O
a O
Achewa O
omwe O
ndimacheza O
nawowo O
. O

Sipangalephere O
mavuto O
, O
mudakumanapo O
ndi O
mavuto O
otani O
? O
Monga O
mudziwa O
kuti O
nthawi O
zambiri O
anthu O
amakhala O
otchingira O
kwambiri O
makamaka O
pa O
zokhudza O
miyambo O
yawo O
kotero O
nthawi O
zina O
pofufuza O
, O
anthu O
ena O
amatha O
kuona O
ngati O
ndikuwafwala O
ndiye O
poteropo O
sizimayenda O
bwino O
mpakana O
ena O
omvetsetsa O
alowererepo O
ndi O
kundithandiza O
. O

Makamaka O
bukuli O
lidalembedwa O
motani O
? O
Ndimalemba O
liwu O
la O
Chichewa O
nkulitanthauzira O
kenakonso O
lomwelo O
nkulilemba O
mChingerezi O
nkulitanthauziranso O
kuti O
onse O
Achewa O
ndi O
Azungu O
apindule O
nalo O
komanso O
kwa O
ena O
, O
akhoza O
kuphunzira O
Chingerezi O
kapena O
Chichewa O
mosavuta O
poligwiritsa O
ntchito O
. O

Zidakukomerani O
bwanji O
kukhazikitsa O
bukhu O
lolumikiza O
zilankhulo O
ziwiri O
? O
Ndiyambira O
pa O
Malembo O
Oyera O
omwe O
amapezeka O
pa O
Genesesi O
11 O
pomwe O
anthu O
adaganiza O
zomanga O
nsanja O
yokafika O
kumwamba O
ndipo O
Mulungu O
adawasokoneza O
ndi O
zilankhulo O
zosiyanasiyana O
kuti O
pulani O
yawo O
isatheke O
. O
Pamenepa O
pali O
phunziro O
lakuli O
ndipo O
nkofunika O
ndithu O
kuti O
anthu O
ngakhale O
ali O

a O
zilankhulo O
zosiyanasiyana O
, O
pakhale O
njira O
yoti O
azimvana O
mosavuta O
. O
Mukadzalimvetsetsa O
buku O
, O
mudzaona O
kuti O
mposavuta O
munthu O
kumvetsetsa O
nkhani O
mChichewa O
kapena O
mChingerezi O
poligwiritsa O
ntchito O
. O
Apa O
ndiye O
kuti O
anthu O
azilankhulo O
ziwirizi O
athandizika O
. O

Msonda B-PER
: O
Tsamba O
loyoyoka O
mu O
PP B-ORG
? O
Nthawi O
yomwe O
anthu O
akuchoka O
mchipani O
cha O
Peoples B-ORG
Party I-ORG
( O
PP B-ORG
) O
chitangogwa O
mboma O
, O
mneneri O
wa O
chipanichi O
, O
Ken B-PER
Msonda I-PER
, O
yemwe O
ali O
ndi O
lilime O
lakuthwa O
komanso O
amayankhula O
mokhadzula O
, O
amawayerekeza O
anzawowo O
ngati O
masamba O
ouma O
amenene O
akuyoyoka O
mmitengo O
nthawi O
ya O
chilimwe O
. O

Lero B-DATE
zagwa O
pamphuno O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Wachoka O
mu O
PP B-ORG
: O
Msonda B-PER
Kodi O
pano O
Msonda B-PER
nditsamba O
louma O
limene O
lathothoka O
mchipani O
chakale O
cholamula O
kuti O
zichitire O
ubwino O
chipanichi O
? O
Wogwirizira O
utsogoleri O
wa O
PP B-ORG
, O
Uladi B-PER
Mussa I-PER
akuti O
Msonda B-PER
, O
ngati O
wina O
aliyense O
, O
ali O
ndi O
ufulu O
wochoka O
mu O
chipanichi O

. O

Msonda B-PER
akunenetsa O
kuti O
iye O
ndi O
katakwe O
pandale O
ndipo O
kuchoka O
kwake O
mchipanichi O
sikutanthauza O
kuti O
ukatakwe O
wake O
pandale O
watha O
, O
ayi O
, O
koma O
akumvera O
zimene O
Mulungu O
wake O
akumuyankhula O
. O

Iye O
dzana O
Lachinayi I-DATE
adalonjedza O
kuti O
auza O
mtundu O
wa O
Malawi B-LOC
zifukwa O
zochokera O
mchipanichi O
ndi O
zomwe O
akulingalira O
kuchita O
pamoyo O
wake O
mtsogolomu O
pamsonkhano O
wa O
atolankhani O
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
, O
koma O
dzulo O
, O
iye O
adasintha O
thabwa O
ndi O
kuuza O
atolankhani O
kuti O
msonkhanowu O
walepheleka O
atamvera O
malangizo O
a O
mbusa O
wake O
. O

Abusa O
anga O
andiuza O
kuti O
ndisapangitse O
msonkhano O
wa O
atolankhaniwu O
. O
Akuti O
ndidekhe O
kaye O
mpakana O
nthawi O
yoyenerera O
yokhazikitsidwa O
ndi O
Mulungu O
itakwana O
. O

Ndikupempha O
anthu O
kuti O
andimvetsetse O
. O
Monga O
mmene O
ndanenera O
kale O
, O
ndikufuna O
kuzamisa O
moyo O
wanga O
wa O
uzimu O
komanso O
kukhala O
ndi O
nthawi O
yokwanira O
ndi O
banja O
langa O
, O
Msonda B-PER
adatero O
. O

Mkuluyu O
adati O
adayankhulana O
ndi O
mtsogoleri O
wa O
chipani O
cha O
PP B-ORG
, O
Joyce B-PER
Bandaamene I-PER
ali O
kunja O
kwa O
dziko O
lino O
komwe O
akhala O
chigonjereni O
pazisankho O
za O
mu O
2014za B-DATE
kuchoka O
kwake O
. O

Msonda B-PER
adati O
Banda B-PER
adamupempha O
kuti O
asachoke O
msanga O
kufikira O
iyo O
atabwerera O
ku O
Malawi B-LOC
, O
koma O
idati O
izi O
sizikadagwirizana O
ndi O
chikonzero O
chake O
chopempha O
Mulungu O
kuti O
amutsogolere O
pa O
za O
tsogolo O
lake O
mundale O
komanso O
muuzimu O
. O

Iye O
adati O
zomwe O
amayankhulira O
anzake O
powayerekeza O
ngati O
masamba O
ouma O
amene O
akuthothoka O
mumtengo O
nthawi O
ya O
chilimwe O
zidali O
gawo O
la O
ntchito O
yake O
potumikira O
chipani O
. O

Ngati O
mmeneri O
wa O
chipani O
, O
ndimayenera O
kuyankhulira O
chipani O
komanso O
kupereka O
chithunzithunzi O
chabwino O
cha O
chipanichi O
kumtundu O
wa O
Malawi B-LOC
. O
Koma O
izi O
sizikusonyeza O
kuti O
ine O
ndi O
tsamba O
louma O
lomwe O
latha O
ntchito O
. O

Poti O
ndanena O
kuti O
ndikufuna O
ndizame O
muuzimu O
kaye O
, O
za O
ine O
akambe O
ndi O
anthu O
. O
Ndale O
ndazisiya O
kale O
apo O
, O
koma O
mtsogolomu O
mundiona O
ndikuzapanga O
nawo O
mpikisano O
pachisankho O
cha O
aphungu O
a O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
mu O
2019 B-DATE
, O
Msonda B-PER
adatero O
. O

Mkuluyu O
, O
yemwe O
wakhala O
akusintha O
zipani O
komaso O
amadziwika O
kwambiri O
ndi O
dzina O
loti O
Foot B-PER
Soldier I-PER
, O
akuti O
panthawi O
yoyenera O
adzauza O
anthu O
dongosolo O
limene O
akupempha O
Mulungu O
kuti O
amukonzere O
. O

Msonda B-PER
, O
yemwe O
lilime O
lake O
lamuikako O
mmavuto O
potengeredwa O
kukhoti O
atamemeza O
anthu O
kuti O
azipha O
anthu O
amene O
amagonana O
amuna O
okhaokha O
kapena O
akazi O
okhaokha O
, O
adalowa O
mu O
chipani O
cha O
PP B-ORG
mu O
January B-DATE
2012 I-DATE
, O
chipanichi O
chisanalowe O
mboma O
koma O
mayi O
Banda B-PER
ali O
wachiwiri O
kwa O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
malemu O
Bingu B-PER
Wa I-PER
Mutharika I-PER
. O

Iye O
adasankhidwa O
kukhala O
mneneri O
wa O
PP B-ORG
ndipo O
udindowu O
udapitirira O
chipani O
cha O
PP B-ORG
chitalowa O
mboma O
potsatira O
imfa O
ya O
Bingu B-PER
wa I-PER
Mutharika I-PER
. O

Msonda B-PER
, O
yemwe O
adakhalakonso O
wothandizira O
mmeneri O
mchipani O
cha O
UDF B-ORG
asadalowe O
PP B-ORG
, O
wakhala O
akusowetsa O
mmtendere O
chipani O
cholamula O
ndi O
kuyankhula O
kwake O
kokhadzula O
, O
ndipo O
kumayambiriro O
a O
chaka B-DATE
chino I-DATE
, O
adauzapo O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
kuti O
atule O
pansi O
udindo O
wake O
kaamba O
koti O
alephera O
kukonza O
vuto O
la O
zachuma O
ndi O
zina O
. O

Izi O
anayankhula O
kumsonkhano O
wa O
anthu O
onse O
okhuzidwa O
wa O
Public B-ORG
Affairs I-ORG
Committee I-ORG
( O
PAC B-ORG
) O
mu O
mzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
, O
ndipo O
kuyankhula O
uku O
kudakwiyitsa O
nduna O
zambiri O
zomwe O
zinkatenga O
nawo O
gawo O
kumsonkhanowu O
. O

Chipani O
cha O
PP B-ORG
chakhala O
chikutaya O
atsogoleri O
ake O
ofunikira O
kwambiri O
kuphatizapo O
Sidik B-PER
Mia I-PER
, O
yemwe O
adatula O
pansi O
udindo O
wake O
ngati O
pulezidenti O
wothandizira O
mchigawo O
cha O
kummwera O
chisankho O
za O
2014 B-DATE
chitatsala O
pangono O
. O

Gondwe B-PER
azaza O
pamsonkhano O
Nduna O
ya O
za O
chuma O
Goodal B-PER
Gondwe I-PER
Lolemba B-DATE
idazaza O
pamwambo O
wosayinirana O
pangano O
la O
ngongole O
ndi O
banki O
ya O
zachitukuko O
mu O
Africa B-LOC
ya O
African B-ORG
Development I-ORG
Bank I-ORG
( O
AfDB B-ORG
) O
itazindikira O
kuti O
akuluakulu O
a O
kuundunawu O
sadabweretse O
mapepala O
osayinira O
panganolo O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Ndunayi O
imayembekezera O
kusayinira O
pangano O
la O
ndalama O
zokwana O
US O
$ O
22 O
miliyoni O
( O
pafupifupi O
K16 O
biliyoni O
) O
mmalo O
mwa O
boma O
ndi O
oyimilira O
bankiyi O
Andrew B-PER
Mwaba I-PER
ku O
likulu O
la O
undunawu O
ku O
Lilongwe B-LOC
. O

Adakwiya O
: O
Gondwe B-PER
Cholinga O
cha O
ndalamazi O
nkupititsira O
ntchito O
za O
ulimi O
patsogolo O
ndi O
kutukulira O
achinyamata O
paulimi O
. O

Gondwe B-PER
adakhumudwa O
ndi O
kulephera O
kwa O
akuluakulu O
a O
kuundunawu O
kuzindikira O
kuti O
mwambowo O
udayamba O
palibe O
mapepala O
ofunikirawo O
ndipo O
adadula O
mkamwa O
oyendetsa O
mwambowo O
Alfred B-PER
Kutengule I-PER
kuti O
za O
mapepalawo O
zilongosoke O
. O

Zitheka O
bwanji O
kusayinirana O
pangano O
popanda O
mapepala O
ofunikira O
? O
Tisayina O
pati O
? O
Mapepala O
ali O
kuti O
apa O
? O
Adafusa O
Gondwe B-PER
. O

Ndunayi O
itangolankhula O
izi O
, O
kudali O
yakaliyakali O
akuluakuliwo O
kuthamangathamanga O
mmawofesi O
kusaka O
mapepalawo O
kuti O
mwambo O
upitilire O
ndipo O
pomwe O
mapepalawo O
amapezeka O
, O
makina O
achinkuza O
mawu O
omwe O
amagwiritsidwa O
ntchito O
pa O
mwambowo O
adasiya O
kutulutsa O
mawu O
. O

Apolisi O
akuthetsa O
milandu O
ku O
Nthalire B-LOC
Apolisi O
ena O
ku O
Nthalire B-LOC
mboma O
la O
Chitipa B-LOC
akuweruza O
ndi O
kuthetsa O
milandu O
osaipititsa O
kubwalo O
la O
milandu O
. O

Izi O
zidadziwika O
sabata B-DATE
yapitayi I-DATE
pomwe O
bungwe O
la O
National B-ORG
Initiative I-ORG
for I-ORG
civic I-ORG
Education I-ORG
( O
Nice B-ORG
) O
lidachititsa O
msokhano O
mderalo O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Aka O
si O
koyamba O
kuti O
nkhani O
zotere O
ziphulike O
papolisipo O
. O
Mmodzi O
mwa O
akuluakulu O
a O
bungwe O
la O
Catholic B-ORG
Commission I-ORG
for I-ORG
Justice I-ORG
and I-ORG
Peace I-ORG
( O
CCJP B-ORG
) O
mbomalo O
, O
John B-PER
Moyo I-PER
, O
atalandira O
malipotiwo O
adaitanitsa O
mkulu O
wapolisiyo O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
June I-DATE
chaka I-DATE
chatha I-DATE
. O

Tidawaitanitsa O
kumsonkhano O
umene O
onse O
okhudzidwa O
akadakhalako O
koma O
poyamba O
adati O
ndiwotangwanika O
. O
Tidakonza O
tsiku O
lina O
ndipo O
tidachita O
kukawatenga O
. O
Adavomera O
kuti O
zimalakwika O
ndipo O
adati O
izi O
zitha O
, O
adatero O
Moyo B-PER
. O

Koma O
mkulu O
wa O
polisi O
ya O
Nthalire B-LOC
Ben B-PER
Mwaliwa I-PER
adati O
pamsonkhano O
watsopanowu O
iyeyo O
padalibepo O
. O

Ine O
ndikudziwa O
za O
msonkhano O
wa O
chaka B-DATE
chatha I-DATE
omwe O
lidakonza O
ndi O
bungwe O
la O
CCJP B-ORG
. O
Pamsonkhanowu O
tidalonjeza O
kuthetsa O
mchitidwewu O
. O
Mbuyomu O
madandaulo O
amenewo O
adalipo O
koma O
zoti O
pano O
kukumalandiridwa O
ndalama O
ndinamapo O
, O
adatero O
Mwaliwa B-PER
. O

Atafunsidwa O
ngati O
akumatumiza O
milandu O
ku O
bwalo O
la O
milandu O
, O
iye O
adavomera O
kuti O
polisi O
ya O
Nthalire B-LOC
ikumatumiza O
milandu O
kubwalo O
la O
milanduyi O
. O

Malinga O
ndi O
ofisala O
wa O
bungweli O
mboma O
la O
Chitipa B-LOC
, O
Amos B-PER
Ngoma I-PER
, O
akomiti O
za O
chitukuko O
komanso O
anthu O
okhudzidwa O
adatambasula O
pamsonkhano O
wapadera O
sabata B-DATE
yatha I-DATE
kuti O
milandu O
ikumathera O
kupolisi O
komwe O
apolisiwa O
akumapatsidwa O
ndalama O
potengera O
ndi O
kukula O
kwa O
mlandu O
. O

Apa O
tidapempha O
oweruza O
milandu O
mderali O
kuti O
azipita O
kupolisi O
tsiku O
ndi O
tsiku O
kukatenga O
malipoti O
a O
anthu O
otsekeredwa O
mchitokosicho O
kuti O
aziunika O
omwe O
angapatsidwe O
belo O
pasanathe O
maola O
48 O
, O
adatero O
Ngoma B-PER
. O

Kutulutsidwa O
kwa O
anthu O
asanatengeredwe O
kukhoti O
kwachititsa O
kuti O
bwalo O
la O
majisitileti O
ku O
Nthalire B-LOC
lisamalandire O
milandu O
zomwe O
zikupereka O
mafunso O
kwa O
ena O
mwa O
anthu O
ogwira O
ntchito O
pabwalopo O
chifukwa O
Nthalire B-LOC
ndi O
tauni O
yaikulundithu O
, O
imenenso O
ili O
mmalire O
a O
dziko O
lino O
ndi O
la O
Zambia B-LOC
ndipo O
kupalamula O
nkwakukulu O
. O

Malinga O
ndi O
ena O
mwa O
ogwira O
ntchito O
pabwalopo O
omwe O
sadafune O
kutchulidwa O
maina O
poopa O
kuchitidwa O
chipongwe O
, O
bwaloli O
limayembekezera O
kumazenga O
milandu O
itatu O
kapena O
inayi O
pa O
tsiku O
. O

Koma O
padakalipano O
palibe O
ngakhale O
mlandu O
ndi O
umodzi O
omwe O
ukutumizidwa O
kubwaloli O
. O

Tikakafufuza O
kupolisi O
timapeza O
kuti O
anthu O
ali O
mchitokosi O
ndithu O
; O
koma O
milanduyi O
ikumathera O
konko O
, O
adatero O
anthuwo O
. O

Pomwe O
CCJP B-ORG
adachititsa O
msonkhano O
mu O
June B-DATE
, O
mfumu O
Chipuwe B-PER
idati O
mwana O
wake O
wamwamuna O
adauzidwa O
kuti O
apereke O
K60 O
0 O
kuti O
akatenge O
njinga O
yake O
yomwe O
idali O
mmanja O
mwa O
apolisi O
kaamba O
koti O
adachita O
nayo O
ngozi O
. O

Ndipo O
nawo O
a O
bwalo O
la O
milandu O
pa O
nthawiyo O
adanenetsa O
kuti O
iwo O
adadziwa O
kuti O
china O
chake O
si O
chili O
bwino O
kupolisi O
chifukwa O
samalandira O
milandu O
ngati O
momwe O
zilili O
pano O
. O

Mneneri O
wa O
apolisi O
mchigawo O
cha O
kumpoto O
, O
Peter B-PER
Kalaya I-PER
, O
adati O
ngakhale O
ofesi O
ya O
polisi O
ya O
Chitipa B-LOC
ikumamvera O
za O
nkhaniyi O
mmisonkhano O
ndipo O
palibe O
wapitako O
kukawadandaulira O
za O
nkhaniyi O
. O

Pena O
pake O
tikudziwa O
kuti O
anthuwa O
amaopa O
chifukwa O
nkhani O
za O
katangale O
zimakhudza O
anthu O
awiri O
. O
Nawonso O
amaopa O
kuti O
ziwakhudza O
, O
adatero O
Kalaya B-PER
. O

Shuga O
apezeka O
posachedwaIllovo O
Mkulu O
wa O
kampani O
yopanga O
shuga O
ya O
Illovo B-ORG
Malawi I-ORG
Mark B-PER
Bainbridge I-PER
wati O
kampaniyo O
iyesetsa O
kuti O
shuga O
azipezeka O
chaka O
chonse O
osati O
kumasowa O
momwe O
zakhalira O
sabata O
zingapo O
zapitazi O
. O

Bainbridge B-PER
adanena O
izi O
Lachitatu B-DATE
pomwe O
nduna O
ya O
zokopa O
alendo O
ndi O
malonda O
Joseph B-PER
Mwanamvekha I-PER
adayendera O
kampaniyo O
kuti O
akamvetsetse O
za O
gwero O
la O
kusowa O
kwa O
shugayo O
. O
Kusowa O
kwa O
shuga O
kudachititsa O
kuti O
ogulitsa O
akweze O
kuchoka O
pa O
K750 O
kufika O
pakati O
pa O
K950 O
ndi O
K1 O
200 O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ogwira O
ntchito O
ku O
Illovo B-LOC
pakalikiliki O
kupanga O
shuga O
Malinga O
ndi O
Bainbridge B-PER
, O
chaka B-DATE
chino I-DATE
kampaniyo O
inagulitsa O
shuga O
olemera O
matani O
244 O
0 O
, O
pomwe O
dziko O
lino O
limalira O
matani O
160 O
0 O
ndipo O
anadabwa O
kuti O
shugayo O
akusowa O
bwanji O
. O

Tinali O
ndi O
shuga O
wokwanira O
chaka B-DATE
chino I-DATE
ngakhale O
mvula O
siyinagwe O
bwino O
nthawi O
yomwe O
timabzala O
nzimbe O
. O
Ogulitsa O
ena O
amagula O
shuga O
wochuluka O
nkumusunga O
zomwe O
zimadzetsa O
mavuto O
ngati O
awa O
, O
adatero O
iye O
. O

Iye O
adati O
padakalipano O
, O
kampaniyo O
ikuyesetsa O
kuti O
iwonjezere O
shuga O
amene O
imapanga O
kuti O
azikwanira O
chaka O
chonse O
. O

Mwanamvekha B-PER
adati O
ndi O
wokondwa O
chifukwa O
kampaniyo O
yalonjeza O
kuti O
izipanga O
matani O
650 O
a O
shuga O
patsiku O
, O
pomwe O
dziko O
lino O
limalira O
matani O
411 O
patsiku O
. O

Tazindikira O
kuti O
pali O
shuga O
wochepa O
pamsika O
, O
zimene O
zachititsa O
kuti O
mtengo O
ukwere O
. O
Kwa O
amene O
akukweza O
shuga O
mopweteka O
Amalawi O
, O
malamulo O
agwirapo O
ntchito O
. O
Tili O
ndi O
chiyembekezo O
kuti O
Illovo O
ikwaniritsa O
lonjezo O
lake O
kuti O
shuga O
ayambe O
kupezeka O
, O
adatero O
Mwanamvekha B-PER
. O

Pomwe O
Amalawi O
akudikira O
shugayo O
kuti O
ayambe O
kupezeka O
, O
Amalawi O
amene O
tidacheza O
nawo O
anadandaula O
ndi O
kusowa O
kwa O
shugako O
, O
ponena O
kuti O
izi O
zikuchititsa O
moyo O
kuthina O
. O

Mmodzi O
mwa O
Amalawiwo O
, O
Joana B-PER
Chimphamba I-PER
wa O
kwa O
Senti B-LOC
ku O
Lilongwe B-LOC
, O
adati O
abizinesi O
ena O
kumeneko O
akumaphwatula O
paketi O
ya O
kilogalamu O
imodzi O
ndi O
kuigawa O
pawiri O
. O
Gawo O
lililonse O
akuligulitsa O
K600 O
kapena O
K650 O
. O

Izi O
zikutanthauza O
kuti O
yomwe O
timagula O
K780 O
pa O
paketi O
tikugula O
K1 O
200 O
kapena O
K1 O
250 O
. O
Nanga O
akapitirira O
kusowa O
shugayu O
, O
zitithera O
bwanji O
? O
adadabwa O
iye O
. O

Chimvano B-PER
Moyo I-PER
wa O
ku O
Area B-LOC
25 I-LOC
wati O
poyamba O
sadakhulupilire O
atatuma O
mwana O
kukagula O
shuga O
Lamulungu B-DATE
lapitali I-DATE
ndipo O
pobwera O
adamuuza O
kuti O
adagula O
pa O
mtengo O
wa O
K970 O
chikhalirecho O
, O
amagula O
pamtengo O
wa O
K780 O
. O

Iye O
wati O
atapita O
kukatsimikiza O
kumsika O
, O
adapeza O
kuti O
magolosale O
ambiri O
alibe O
shuga O
ndipo O
pomwe O
adamupezapo O
adamutsimikizira O
kuti O
shuga O
akusowa O
ndipo O
akapezeka O
akukhala O
okwera O
mtengo O
. O

Mmodzi O
mwa O
anyamata O
ogwira O
ntchito O
mushopu O
yaikulu O
ya O
Spar B-ORG
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
adati O
patenga O
nthawi O
shopuyi O
isanalandire O
shuga O
kuchokera O
ku O
Illovo B-LOC
. O

Iye O
adati O
anthu O
ambiri O
akhala O
akubwerera O
mushopuyi O
akafuna O
shugayo O
ngakhale O
kuti O
eni O
ake O
adapereka O
kale O
oda O
ya O
katunduyu O
koma O
sadanene O
kuti O
shugayo O
samabwera O
chifukwa O
chiyani O
. O

Ndipo O
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
, O
anthu O
ochuluka O
amakhamukira O
kusitolo O
zosiyanasiyana O
monga O
Shoprite B-ORG
kumene O
kumakhala O
miyandamiyanda O
ya O
anthu O
pamzere O
kufuna O
kugula O
shuga O
akapezeka O
. O

Davie B-PER
Chilikumwendo I-PER
wa O
ku O
Namiyango B-LOC
mu O
mzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
adati O
wasiya O
kumwa O
tiyi O
chifukwa O
ndalama O
ya O
shuga O
siyikukwanira O
. O

Shuga O
yemwe O
akupezeka O
akugulitsidwa O
pamtengo O
wokwera O
. O
Padakalipano O
tizigwiritsa O
mchere O
mphala O
ndipo O
tiyi O
adzamwedwa O
shuga O
akayamba O
kugulitsidwa O
pa O
mtengo O
woyenera O
, O
adatero O
Chilikumwendo B-PER
. O

Nawo O
ochita O
malonda O
mumzindawu O
ati O
kusowa O
kwa O
shuga O
kukusokoneza O
bizinezi O
chifukwa O
amadalira O
yemweyi O
popanga O
phindu O
lochuluka O
. O
Mmodzi O
mwa O
iwo O
, O
Clement B-PER
Chafoteza I-PER
wa O
ku O
Chilobwe B-LOC
, O
adati O
shuga O
wochepa O
yemwe O
akupezeka O
akugulidwa O
modula O
ndipo O
anthu O
wamba O
akukanika O
kuagula O
. O

ACB B-ORG
idayamba O
kale O
kufufuza O
Chaponda B-PER
Nthambi O
yofufuza O
za O
ziphuphu O
ya O
Anti B-ORG
- I-ORG
corruption I-ORG
Bureau I-ORG
( O
ACB B-ORG
) O
yati O
idayamba O
kale O
kufufuza O
nkhani O
ya O
momwe O
bungwe O
la O
Admarc B-ORG
lidagulira O
chimanga O
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
. O

Mkulu O
wa O
ACB B-ORG
Lukas B-PER
Kondowe I-PER
adanena O
izi O
Lachitatu B-DATE
, O
patangotha O
masiku O
angapo O
kuchokera O
pomwe O
komiti O
imene O
lidasankhidwa O
ndi O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
Peter B-PER
Mutharika I-PER
kuti O
lifufuze O
ngati O
nduna O
ya O
za O
malimidwe O
George B-PER
Chaponda I-PER
ikukhudzidwa O
pankhani O
yoti O
bungwe O
la O
Admarc B-ORG
lidasokoneza O
zina O
pogula O
chimangacho O
kupyolera O
mu O
kampani O
ya O
Kaloswe B-ORG
Courier I-ORG
and I-ORG
Commuter I-ORG
Services I-ORG
ya O
ku O
Zambia B-LOC
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Afufuzidwe O
: O
Chaponda B-PER
Mwa O
zina O
, O
gululo O
, O
limene O
limatsogoleledwa O
ndi O
Anastazia B-PER
Msosa I-PER
, O
lidapempha O
Mutharika B-PER
kuti O
ACB B-ORG
ifufuze O
momwe O
nkhaniyi O
idayendera O
. O
Koma O
Kondowe B-PER
adati O
adayamba O
kale O
izi O
. O

Tidayamba O
kale O
ngakhale O
mtsogoleri O
wa O
dziko O
lino O
asadakhazikitsenso O
komiti O
yapadera O
. O
Choncho O
tingopitiriza O
basi O
, O
adatero O
Kondowe B-PER
. O

Polankhula O
ndi O
mtolankhani O
wathu O
, O
Kondowe B-PER
adati O
adangomva O
pawailesi O
za O
kupsa O
kwa O
ofesi O
ya O
Chaponda B-PER
Lachiwiri B-DATE
ndipo O
adati O
akudikira O
lipoti O
la O
momwe O
maofesi O
a O
Chaponda B-PER
ndi O
akuluakulu O
ena O
adapsera O
. O

Sitikudziwa O
ngati O
zomwe O
tikadafuna O
mkafukufuku O
wathu O
kumeneko O
, O
zaonongeka O
nawo O
ndi O
motowo O
, O
adatero O
Kondowe B-PER
. O

Motowo O
udaononga O
ofesi O
ya O
nduna O
Malinga O
ndi O
mkulu O
wa O
apolisi O
Lexten B-PER
Kachama I-PER
amene O
adafika O
pamalo O
a O
ngoziyo O
adati O
apolisi O
akufufuzabe O
chidayambitsa O
motowo O
cha O
mma O
11 B-DATE
koloko I-DATE
mmawa I-DATE
. O

Motowo O
udadzetsa O
mtsutso O
pakati O
pa O
Amalawi O
pamene O
ena O
ankati O
udabuka O
pofuna O
kusokoneza O
umboni O
pomwe O
ena O
ankati O
ndi O
ngozi O
chabe O
. O

Polankhulapo O
, O
mmodzi O
wa O
a O
mabungwe O
omwe O
si O
a O
boma O
omwe O
adakatenga O
chiletso O
mwezi B-DATE
watha I-DATE
kuti O
ndunayi O
ayiimitse O
kaye O
pantchito O
mpaka O
kafukufukuyu O
atachitika O
Moses B-PER
Mkandawire I-PER
adati O
kuyaka O
kwa O
ofesiku O
kukufunika O
kufufuzidwanso O
mwapadera O
. O

Mkandawire B-PER
, O
yemwe O
ndi O
mkulu O
wa O
bungwe O
loona O
za O
kakhalidwe O
ka O
anthu O
ya O
Church B-ORG
and I-ORG
Society I-ORG
mu O
sinodi B-ORG
ya I-ORG
Livingstonia I-ORG
, O
adati O
pakadalipano O
ndi O
zovuta O
kuloza O
zala O
munthu O
kuti O
ndiye O
wayatsa O
motowo O
. O

Sitingaloze O
zala O
munthu O
kuti O
ndiye O
wayatsa O
moto O
; O
koma O
chofunika O
ndi O
kafukufuku O
wina O
kuti O
ofesiyi O
idayaka O
bwanji O
panthawi O
ngati O
ino O
pomwe O
ili O
mkamwamkamwa O
mwa O
anthu O
? O
Bwanji O
siyidayake O
ofesi O
ya O
zofalitsa O
nkhani O
kapena O
ofesi O
ina O
? O
Kodi O
tingati O
izi O
zangochitika O
? O
adadabwa O
Mkandawire B-PER
. O

Iye O
adati O
chopweteka O
kwambiri O
nchoti O
failo O
ndi O
uthenga O
wambiri O
waboma O
waonongeka O
ndi O
motowo O
zomwe O
zingasokoneze O
ntchito O
za O
boma O
zomwe O
zimayenera O
kupitilizidwa O
ndi O
anthu O
osiyanasiyana O
. O

Izitu O
nzopweteketsa O
ana O
athu O
chifukwa O
tawaonongera O
uthenga O
wofunika O
womwe O
akadadzaugwiritsa O
ntchito O
mtsogolo O
muno O
kaamba O
koti O
zinthu O
zathu O
zambiri O
sizili O
pa O
intaneti O
n O
gati O
maiko O
aanzathu O
, O
adatero O
Mkandawire B-PER
. O

Komabe O
Mkandawire B-PER
adayamikira O
Mutharika B-PER
pokhazikitsa O
komiti O
yapaderayo O
komanso O
adayamikira O
zotsatira O
za O
kafukufukuyo O
ati O
popeza O
adangotsimikizira O
zomwe O
mabungwe O
omwe O
siaboma O
akhala O
akunena O
kuti O
Chaponda B-PER
ngofunika O
kufufuzidwa O
bwino O
. O

Malinga O
ndi O
lipotili O
Chaponda B-PER
akuyenera O
kufufuzidwa O
pa O
momwe O
adalowerererapo O
kuti O
kampani O
ya O
Transglobe B-ORG
ikhale O
nawo O
mgulu O
logulitsa O
boma O
chimanga O
. O

Pali O
kukaikitsa O
pa O
njira O
yomwe O
kampani O
ya O
Transglobe B-ORG
idapezera O
chiphaso O
chotumizira O
chimanga O
kuchokera O
mdziko O
la O
Zambia B-LOC
kubweretsa O
kuno O
, O
choncho O
Chaponda B-PER
akuyenera O
kufufuzidwa O
mbali O
yomwe O
adatengapo O
, O
idatero O
lipotilo O
. O

Lipotili O
lidatinso O
bungwe O
la O
ku O
Zambia B-LOC
la O
Zambia B-ORG
Cooperative I-ORG
Federation I-ORG
lomwe O
adali O
pamgwirizano O
ndi O
bungwe O
Admarc B-ORG
loperekera O
chimanga O
chokwana O
matani O
100 O
0 O
, O
lidangoperekapo O
matani O
4 O
0 O
okha O
. O

Padakalipano O
komiti O
yapadera O
ku O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
, O
Lachitatu B-DATE
limayembekezera O
kutulutsa O
zotsatira O
zake O
. O

Poyankha O
mafunso O
a O
komitiyo O
sabata B-DATE
yatha I-DATE
, O
Chaponda B-PER
adati O
nkhaniyo O
siyimamukhudza O
kwambiri O
chifukwa O
gawo O
lake O
lidali O
kukambirana O
ndi O
nduna O
ya O
malimidwe O
ku O
Zambia B-LOC
kuti O
boma O
la O
Malawi B-LOC
likufuna O
chimanga O
. O
Za O
ndondomeko O
yogulira O
chimangacho O
, O
iye O
adatero O
, O
idali O
mmanja O
mwa O
Admarc B-ORG
. O

Dziko O
lathu O
lidali O
pamoto O
wa O
njala O
. O
Ngati O
nyumba O
ikupsa O
, O
mukhonza O
kuthyola O
zitseko O
ndi O
mawindo O
kuti O
mupulumutse O
mwana O
amene O
angafere O
momwemo O
. O
Ndondomeko O
zina O
sizinatsatidwe O
chifukwa O
tidali O
pampishupishu O
, O
Chaponda B-PER
adatero O
. O

Boma O
lifalitsa O
lipoti O
la O
zotaya O
mimba O
Boma O
latulutsa O
lipoti O
la O
zotsatira O
za O
kafukufuku O
wa O
wokhudza O
za O
Malamulo O
ochotsa O
mimba O
yemwe O
bungwe O
lapadera O
lofufuza O
za O
malamulowo O
lidachita O
mu O
2015 B-DATE
. O

Lipotilo O
lidaperekanso O
maganizo O
ake O
kuti O
Malamulo O
okhudza O
kuchotsa O
mimba O
asinthidwe O
kuti O
azilola O
amayi O
amene O
atenga O
pakati O
atagwiriridwa O
, O
ngati O
mayi O
atenga O
mimba O
atagonana O
ndi O
mbale O
wake O
, O
komanso O
ngati O
mimba O
ingadzetse O
paumoyo O
ndi O
maganizo O
a O
mzimayi O
. O
Padakalipano O
Malamulo O
a O
dziko O
lino O
amangolola O
kuchotsa O
mimba O
ngati O
iyika O
pachiopsezo O
moyo O
wa O
mayiyo O

. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Chavula B-PER
kuonetsa O
lipotilo O
Wachiwiri O
kwa O
mkulu O
wa O
zosintha O
Malamulo O
ku O
Law B-ORG
Commission I-ORG
, O
Edda B-PER
Chavula I-PER
, O
unduna B-ORG
wa I-ORG
zamalamulo I-ORG
udzatulutsa O
bilo O
yokhudza O
msinthowo O
ndipo O
aphungu O
a O
kawakambirana O
. O

Takondwera O
kwambiri O
chifukwa O
boma O
tsopano O
lavomereza O
lipotilo O
, O
limene O
a O
Law B-ORG
Commission I-ORG
adachita O
atatumidwa O
ndi O
Unduna B-ORG
wa I-ORG
Zaumoyo I-ORG
, O
adatero O
Chavula B-PER
. O

Mwa O
zina O
, O
lipotilo O
lidapeza O
kuti O
kuli O
imfa O
zochuluka O
za O
amayi O
ofuna O
kuchotsa O
pakati O
mobisa O
amene O
amagwiritsa O
zinthu O
zina O
monga O
zitsamba O
, O
mitengo O
, O
mawaya O
ndi O
zina O
zotere O
. O
Amayiwo O
akapita O
kuchipatala O
, O
achipatala O
amakachotsa O
zotsalira O
za O
khanda O
lotaidwalo O
koma O
ena O
amapita O
kuchipatala O
mochedwa O
, O
zimene O
zimadzetsa O
imfa O
. O

Mkulu O
wa O
mabungwe O
ounikira O
kuti O
amayi O
asamachotse O
pakati O
moika O
miyoyo O
yawo O
pachiswe O
la O
Coalition B-ORG
for I-ORG
the I-ORG
Prevention I-ORG
of I-ORG
Unsafe I-ORG
Abortions I-ORG
( O
Copua B-ORG
) O
Simon B-PER
Sikwese I-PER
adati O
akondwa O
ndi O
kuvomereza O
kwa O
lipotilo O
. O

Takondwa O
ndipo O
tikuyembekeza O
kuti O
aphungu O
adzakambirana O
za O
lamuloli O
mtsogolomu O
. O
Malamulo O
amene O
alipo O
pano O
amaika O
pachiopsezo O
miyoyo O
ya O
amayi O
ndi O
asungwana O
, O
adatero O
Sikwese B-PER
. O

Malinga O
ndi O
kadaulo O
wa O
zaumoyo O
wa O
amayi O
Dr O
Chisale B-PER
Mhango I-PER
wa O
ku O
College B-ORG
of I-ORG
Medicine I-ORG
, O
kafukufuku O
adasonyeza O
kuti O
mimba O
141 O
0 O
zidachotsedwa O
mu O
2015 B-DATE
. O

Ngati O
madotolo O
komanso O
a O
zakafukufuku O
, O
tidapeza O
kuti O
chipembedzo O
sichilepheretsa O
amayi O
kuchotsa O
mimba O
. O
Ngakhale O
Malamulo O
akhwime O
chotani O
, O
amayi O
amachotsabe O
mimba O
. O
Izi O
zimangochititsa O
kuti O
achotse O
mimbazo O
modzivulaza O
, O
adatero O
Mhango B-PER
. O

2017 B-DATE
yatilandira O
ndi O
zigumula O
Pangotha O
sabata B-DATE
chilowereni I-DATE
chaka B-DATE
cha I-DATE
2017 I-DATE
, O
koma O
malipoti O
a O
ngozi O
zakudza O
ndi O
mvula O
mmaboma O
osiyanasiyana O
atopetsa O
kale O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Nyumba O
, O
sukulu O
, O
misewu O
, O
katundu O
ndi O
zakudya O
za O
anthu O
ena O
zaonongeka O
ndipo O
Amalawi O
ena O
ali O
pamavuto O
kaamba O
ka O
ngozizo O
. O

Lachitatu B-DATE
lapitali I-DATE
, O
nyumba O
32 O
zidasasuka O
kudzanso O
zipupa O
zina O
kugwa O
kaamba O
ka O
mvula O
ya O
mphepo O
ya O
mkuntho O
yomwe O
idagwa O
kwa O
mfumu O
yaikulu O
Mkukula B-PER
mboma O
la O
Dowa B-LOC
komwe O
idaononga O
katundu O
ndi O
chakudya O
. O

Mlatho O
wa O
pa O
Jalawe B-LOC
ku O
Rumphi B-LOC
udaguvukira O
mvula O
itakokolola O
zoulimbitsa O
Agulupu O
aakulu O
a O
Mengwe B-LOC
omwe O
dera O
lawo O
lidakhudzidwa O
kwambiri O
adati O
mvula O
ndi O
mphepozo O
zidayamba O
mma O
3 B-DATE
Koloko I-DATE
masana I-DATE
a O
tsikulo O
ndipo O
mmudzimo O
mudali O
kokakoka O
anthu O
kusowa O
kolowera O
ndi O
pogwira O
. O

Chakudya O
chathu O
monga O
ufa O
, O
pogona O
ndi O
zofunda O
komanso O
katundu O
wina O
ofunika O
zidaonongeka O
pangoziyo O
moti O
ndi O
mwayi O
kuti O
palibe O
yemwe O
adavulala O
, O
adatero O
Mengwe B-PER
. O

Mkulu O
wapolisi O
mbomalo O
Felix B-PER
Phiri I-PER
adakafotokozera O
ofesi O
ya O
DC O
momwe O
zinthu O
zilili O
apolisi O
atakayendera O
madera O
okhudzidwawo O
kuti O
athandizane O
zochita O
. O

Lachitatu B-DATE
lomwelo O
, O
anthu O
7 O
adavulala O
pamalo O
okwerera O
basi O
a O
Mibawa B-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
mvula O
yamphamvu O
itazula O
chimtengo O
chomwe O
chidali O
pafupi O
ndi O
malowo O
nkuwugwetsera O
pa O
maminibasi O
7 O
. O

Lachiwiri B-DATE
, O
mvula O
ina O
ya O
mphamvu O
idakokolola O
mlatho O
wa O
Jalawe B-LOC
omwe O
umalumikiza O
maboma O
a O
Rumphi B-LOC
ndi O
Karonga B-LOC
pa O
msewu O
wa O
M1 B-LOC
. O

Malingana O
ndi O
DC O
wa O
mboma O
la O
Rumphi B-LOC
Lusizi B-PER
Nhlane I-PER
, O
mvula O
yamphamvu O
idagwa O
usiku B-DATE
wa I-DATE
Lachiwiri I-DATE
zomwe O
zidapangitsa O
kuti O
madzi O
aziyenda O
mwamphamvu O
mpakana O
kufowola O
mizati O
ya O
mlathowo O
omwe O
udakokoloka O
. O

Ngozi O
zina O
zokhudzana O
ndi O
mvula O
yamkuntho O
zidachitika O
tsiku O
loyembekeza O
kulandira O
chaka O
cha O
tsopano O
pa O
31 B-DATE
December I-DATE
, I-DATE
2016 I-DATE
mdera O
la O
mfumu O
yaikulu O
Nanseta B-LOC
mboma O
la O
Thyolo B-LOC
komwe O
nyumba O
114 O
zidaonongeka O
. O

Kauni O
yemwe O
khonsolo O
ya O
boma O
la O
Thyolo B-LOC
adachita O
wasonyeza O
kuti O
chiyambire O
mvula O
ya O
chaka B-DATE
chino I-DATE
, O
nyumba O
1 O
0 O
ndizo O
zakhudzidwa O
ndipo O
izi O
zapangitsa O
kuti O
mavuto O
a O
malo O
okhalapo O
akule O
mbomali O
. O

Pa O
31 B-DATE
December I-DATE
, I-DATE
2016 I-DATE
pomwepo O
, O
nyumba O
96 O
zidaonongeka O
ndi O
mvula O
yamkuntho O
yomwe O
idagwa O
mboma O
la O
Karonga B-LOC
ndipo O
a O
komiti O
ya O
zachitetezo O
ya O
District B-ORG
Civil I-ORG
Protection I-ORG
( O
DCPC B-ORG
) O
adati O
izi O
zidafikitsa O
chiwerengero O
cha O
nyumba O
zokhudzidwa O
pa O
424 O
mbomali O
. O

Komitiyo O
idati O
midzi O
ya O
Mwamutawali B-LOC
, O
Mponera B-LOC
ndi O
Mwandovi B-LOC
ndi O
ina O
mwa O
midzi O
yomwe O
yakhudzidwa O
ndi O
mvula O
zolusazi O
mbomali O
ndipo O
zina O
mwa O
zomwe O
zaonongekeratu O
ndi O
sukulu B-ORG
ya I-ORG
pulaimale I-ORG
ya I-ORG
Chisumbu I-ORG
ndi O
msika O
wa O
Jetty B-LOC
. O

Nthambi O
yoona O
zanyengo O
mdziko O
muno O
idalengeza O
kumayambiriro O
a O
Mvula B-PER
kuti O
chaka B-DATE
chino I-DATE
dziko O
lino O
liyembekezere O
mvula O
yamkuntho O
chifukwa O
cha O
mphepo O
ya O
La O
Nina O
yomwe O
nthawi O
zambiri O
imabweretsa O
mvula O
yamtunduwu O
. O

Pankhaniyi O
, O
mneneri O
wa O
nthambi O
yoona O
ngozi O
za O
dzidzidzi O
Jeremiah B-PER
Mphande I-PER
adati O
ndilokonzeka O
kulimbana O
ndi O
zotsatira O
za O
Mvula O
ya O
mtunduwu O
itati O
yabwera O
chifukwa O
ilo O
mothandizana O
ndi O
maiko O
ena O
komanso O
mabungwe O
adakhazikitsa O
kale O
ndondomeko O
zoyenera O
. O

Avulaza O
shehe O
akuitanira O
mapemphero O
Nthawi O
ikamathamangira O
5 B-DATE
koloko I-DATE
mmawa I-DATE
, O
anthu O
achipembedzo O
cha O
Chisilamu O
amadzutsidwa O
kuti O
akachite O
mapemphero O
kumzikiti O
pamene O
shehe O
kapena O
mwazini O
( O
muezzin O
) O
amakhala O
akukuwa O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Koma O
zachitika O
ku O
Nkhotakota B-LOC
si O
ndizo O
komwe O
anthu O
achiwembu O
avulaza O
shehe O
amene O
amaitanira O
mapempherowo O
. O

Ali O
mu O
ululu O
: O
Shehe O
Ainani B-PER
kulandira O
chithandizo O
mchipatala O
Mneneri O
wa O
polisi O
ya O
Nkhotakota B-LOC
, O
Williams B-PER
Kaponda I-PER
, O
wati O
izi O
zidachitika O
mmawa B-DATE
wa O
Lachitatu B-DATE
lapitali I-DATE
ndipo O
sheheyu O
adamugoneka O
mchipatala O
cha O
Nkhotakota B-LOC
. O

Kaponda B-PER
adati O
sheheyu O
dzina O
lake O
ndi O
Namandwa B-PER
Ainani I-PER
, O
wa O
zaka O
57 O
, O
amene O
akuchokera O
mmudzi O
mwa O
Malenga B-LOC
kwa O
Senior O
Chief O
Malengachanzi B-PER
mbomalo O
. O

Ainani O
adadzuka O
mmawa O
pamene O
amamemeza O
anthu O
achipembedzo O
cha O
Chisilamu O
kuti O
adzuke O
akapemphere O
kumzikiti O
wa O
Malenga O
. O

Chu O
uyu O
mpaka O
liti O
? O
Njala O
yayamba O
kuluma O
mmadera O
ena O
koma O
ngakhale O
zili O
chonchi O
, O
boma O
lati O
anthu O
asayembekezere O
kuti O
misika O
ya O
Admarc B-ORG
itsegulidwa O
msanga O
kaamba O
koti O
ntchito O
yogula O
chimanga O
ikadali O
mkati O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Nduna O
ya O
zamalimidwe O
, O
mthirira O
ndi O
chitukuko O
cha O
madzi O
George B-PER
Chaponda I-PER
idauza O
nyuzipepala O
ya O
The B-ORG
Nation I-ORG
posachedwapa O
kuti O
boma O
silingatsegule O
misika O
lisadamalize O
kugula O
poopa O
kuti O
mavenda O
angagule O
chimanga O
ku O
Admarc B-ORG
nkukagulitsanso O
ku O
Admarc B-ORG
komweko O
. O

Kuti O
titsegule O
msika O
pomwe O
tikugula O
, O
anthu O
adzagula O
nkutigulitsanso O
chifukwa O
Admarc B-ORG
imagulitsa O
pamtengo O
otsika O
. O
Zinthu O
zikalongosoka O
, O
tidzalengeza O
za O
tsiku O
lotsegulira O
msika O
wa O
Admarc B-ORG
, O
adatero O
Chaponda B-PER
. O

Gondwe B-PER
: O
Mtima O
pansi O
Pakalipano O
, O
anthu O
ambiri O
, O
makamaka O
mboma O
la O
Nsanje B-LOC
kuchigwa I-LOC
cha I-LOC
Shire I-LOC
komwe O
njala O
yafika O
kale O
povuta O
, O
akupulumukira O
mbatata O
ndi O
zomera O
mumtsinje B-LOC
wa I-LOC
Shire I-LOC
zotchedwa O
nyika O
zomwe O
mmiyezi O
ikudzayi O
ziyambe O
kusowa O
malingana O
nkuti O
mbewu O
ngati O
izi O
zimapezeka O
panyengo O
yochepa O
. O

Koma O
njalayi O
sikuti O
yakhudza O
madera O
akumidzi O
okha O
ayi O
, O
koma O
ngakhale O
mmatauni O
ndi O
mizinda O
ina O
mdziko O
muno O
. O

Maria B-PER
Kalowekamo I-PER
, O
yemwe O
ndi O
kholo O
la O
ana O
anayi O
koma O
mwamuna O
wake O
adamwalira O
ndipo O
akukhala O
kwa O
Chinsapo B-LOC
mumzinda O
wa O
Lilongwe B-LOC
, O
adati O
nkhawa O
yake O
ili O
pakuti O
mbewu O
ngati O
mbatata O
zikayamba O
kusowa O
adzavutika O
kwambiri O
kusamalira O
ana O
akewo O
. O

Panopa O
zikuoneka O
ngati O
zopepukirako O
pangono O
chifukwa O
zakudya O
zina O
monga O
mbatata O
zikadapezeka O
mmisikamu O
koma O
zikangoyamba O
kusowa O
, O
kukhala O
mavuto O
adzaoneni O
. O
Boma O
likadapanga O
zoti O
zinthu O
zisadafike O
poterepa O
, O
chimanga O
chifikiretu O
mmisika O
ya O
Admarc B-ORG
, O
adatero O
Kalowekamo B-PER
. O

Chisomo B-PER
Mwale I-PER
wa O
ku O
area B-LOC
25 I-LOC
mumzinda O
womwewu O
, O
adati O
polingalira O
nyimbo O
ya O
nthawi O
zonse O
ya O
manyamulidwe O
a O
chimanga O
popita O
mmisika O
ya O
Admarc B-ORG
, O
bungwe O
la O
Admarc B-ORG
likuyenera O
kupangiratu O
ndondomeko O
zoyenera O
. O

Vuto O
lalikulu O
lomwe O
limakhalako O
nkulephera O
kukonzekera O
mokwanira O
. O
Mwachitsanzo O
, O
misika O
ya O
Admarc B-ORG
ikayamba O
kugulitsa O
chimanga O
kumakhala O
nkhani O
zosakhala O
bwino O
monga O
za O
chinyengo O
, O
nkhanza O
ndi O
mavuto O
a O
zamayendedwe O
. O
Ino O
ndiye O
nyengo O
yabwino O
yokonza O
zinthu O
ngati O
zimenezi O
, O
adatero O
Mwale B-PER
. O

Pa O
za O
tsiku O
lotsegula O
misika O
ya O
Admarc B-ORG
ndi O
kukonzekera O
kuthana O
ndi O
mavuto O
omwe O
anthu O
akuti O
amakumana O
nawo O
pokagula O
chimanga O
, O
mneneri O
wa O
bungwe O
la O
Admarc B-ORG
Agnes B-PER
Chikoko I-PER
adangoti O
titsate O
zomwe O
idanena O
nduna O
. O

Koma O
nduna O
ya O
zachuma O
Goodall B-PER
Gondwe I-PER
adati O
anthu O
asade O
nkhawa O
kwambiri O
pankhani O
yopeza O
chimanga O
chifukwa O
boma O
lakhazikitsa O
ndalama O
zokwana O
K13 O
. O
2 O
biliyoni O
zoti O
zithandize O
anthu O
ovutika O
kupeza O
ndalama O
zogulira O
chimanga O
kudzera O
mupologalamu O
yogwira O
ntchito O
zachitukuko O
ndi O
yothandiza O
anthu O
okalamba O
ndi O
ovutikitsitsa O
. O

Mavuto O
onsewo O
tidawawerengera O
kale O
moti O
panopa O
tawonjezera O
thumba O
la O
ndalama O
zomwe O
anthu O
amalandira O
akagwira O
ntchito O
zachitukuko O
za O
Public O
Works O
Programme O
komanso O
zomwe O
timapatsa O
anthu O
ovutika O
kwambiri O
podzera O
mupologalamu O
ya O
Social O
Cash O
Transfer O
, O
adatero O
Gondwe B-PER
. O

Iye O
adati O
K11 O
biliyoni O
ndi O
ya O
pologalamu O
ya O
ntchito O
zachitukuko O
pomwe O
K2 O
. O
2 O
biliyoni O
ndi O
yogawira O
anthu O
ovutikitsitsa O
mupologalamu O
ya O
Social O
Cash O
Transfer O
yomwe O
cholinga O
chake O
chenicheni O
nkuthandiza O
anthu O
kugula O
chimanga O
. O

Malungo O
atheretuUnduna O
Pamene O
dziko O
limakumbukira O
ntchito O
yothana O
ndi O
malungo O
Lachiwiri B-DATE
, O
boma O
la O
Malawi B-LOC
lati O
likuyesetsa O
kuti O
malungo O
mdziko O
muno O
atheretu O
. O

Bungwe O
la O
zaumoyo O
pa O
dziko O
lonse O
la O
World B-ORG
Health I-ORG
Organisation I-ORG
( O
WHO B-ORG
) O
lidapatula O
25 B-DATE
April I-DATE
chaka I-DATE
chilichonse I-DATE
kukhala O
tsiku O
lokumbukira O
nthendayi O
, O
imene O
imatengera O
kuli O
chete O
anthu O
ambiri O
, O
makamaka O
amayi O
oyembekezera O
ndi O
ana O
a O
mu O
Africa B-LOC
. O
aria O
Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Ndipo O
pamene O
mutu O
wa O
chaka B-DATE
chino I-DATE

Kuthetseratu O
Malungo O
ukukhudza O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
kwambiri O
, O
WHO B-ORG
idalengeza O
kuti O
dziko O
lino O
, O
limodzi O
ndi O
Kenya B-LOC
komanso O
Ghana B-LOC
, O
akhala O
maiko O
oyamba O
padziko O
lapansi O
kulandira O
katemera O
wa O
malungo O
kuyambira O
chaka B-DATE
cha I-DATE
mawa I-DATE
. O

Woimira O
WHO B-ORG
pankhani O
yolimbana O
ndi O
malungo O
mdziko O
muno O
, O
Wilfred B-PER
Dodoli I-PER
adati O
ndondomeko O
ya O
katemerayu O
ndi O
yongoyesera O
chabe O
koma O
wati O
ali O
ndi O
chikhulupiliro O
kuti O
ndi O
wothandiza O
makamaka O
kwa O
ana O
. O

Uku O
nkubowoleza O
chinsinsi O
chothana O
ndi O
malungo O
. O
Tikuyembekezera O
kuti O
ana O
120 O
0 O
a O
pakati O
pa O
miyezi O
isanu O
ndi O
25 O
mmadera O
osankhidwa O
alandira O
katemerayu O
, O
adatero O
iye O
. O

Unduna B-ORG
wa I-ORG
zaumoyo I-ORG
wati O
katemerayu O
athandiza O
kuchepetsanso O
imfa O
zodza O
ndi O
malungo O
ndi O
pafupifupi O
40 O
pa O
imfa O
100 O
zomwe O
zimagwa O
pakati O
pa O
ana O
ndi O
chiyembekezo O
choti O
mtsogolo O
muno O
vutoli O
lidzatheratu O
. O

Undunawu O
watinso O
wakhazikitsa O
kafukufuku O
wofuna O
kupeza O
momwe O
vuto O
la O
malungo O
lilili O
mdziko O
muno O
pofuna O
kuonjezera O
mapologalamu O
ena O
oyenera O
kuti O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
likwanitse O
cholinga O
cha O
mutu O
wa O
chaka O
chinowo O
. O

Mkulu O
woyanganira O
ntchito O
zaumoyo O
muunduna O
wa O
zaumoyo O
Dr O
Charles B-PER
Mwansambo I-PER
wati O
kafukufukuyu O
achitika O
mmadera O
osankhidwa O
ndipo O
achitidwa O
ndi O
madotolo O
omwe O
adaphunzitsidwa O
bwino O
ntchito O
ya O
zaumoyo O
makamaka O
zokhudzana O
ndi O
malungo O
. O

Kafukufukuyu O
akhudza O
kuunika O
kagwiritsidwe O
ntchito O
ka O
masikito O
otetezedwa O
, O
kaperekedwe O
ka O
thandizo O
la O
mankhwala O
a O
malungo O
, O
kuyeza O
malungo O
ndi O
kuchuluka O
kwa O
magazi O
mmatupi O
mwa O
ana O
omwe O
atenge O
nawo O
gawo O
mu O
kafukufukuyu O
, O
adatero O
Mwansambo B-PER
. O

Mu O
uthenga O
wa O
tsiku O
lokumbukira O
matenda O
a O
malungo O
, O
unduna O
wa O
zaumoyo O
udati O
mzaka O
zisanu O
zapitazi O
, O
imfa O
zodza O
ndi O
malungo O
zachepa O
ndi O
60 O
pa O
imfa O
100 O
zomwe O
zinkachitika O
ndipo O
undunawu O
wati O
ichi O
nchifukwa O
cha O
kuyenda O
bwino O
kwa O
mapologalamuwa O
. O

Chifukwa O
cha O
mapologalamu O
monga O
kugawa O
masikito O
onyikidwa O
mmankhwala O
, O
kupopera O
mankhwala O
mmakomo O
ndi O
kulimbikitsa O
amayi O
oyembekezera O
kuyezetsa O
malungo O
ndi O
kulandira O
thandizo O
nthawi O
yabwino O
, O
imfa O
zodza O
ndi O
malungo O
zatsika O
, O
chidatero O
chikalatacho O
. O

Mkulu O
wa O
bungwe O
la O
zaumoyo O
la O
Malawi B-ORG
Health I-ORG
Equity I-ORG
Network I-ORG
( O
MHEN B-ORG
) O
George B-PER
Jobe I-PER
wati O
ndondomeko O
zomwe O
unduna O
wa O
zaumoyo O
uli O
nazo O
ndi O
zabwino O
. O

Iye O
adati O
njuga O
yagona O
pa O
momwe O
ndondomekozi O
zikuyendetsedwera O
ndi O
maphunziro O
a O
zaumoyo O
omwe O
anthu O
akulandira O
kuti O
azitha O
kutsatira O
bwino O
ndondomekozi O
kuti O
zipindule O
. O

Ndondomekozi O
nzabwino O
koma O
mpofunika O
kuunika O
kuti O
anthu O
akuphunzitsidwa O
mokwanira O
? O
Ndikunena O
izi O
polingalira O
zomwe O
zikuchitika O
mmaderamu O
kuti O
ena O
akugwiritsa O
ntchito O
masikito O
omwe O
amalandira O
powedzera O
nsomba O
ndi O
kupangira O
madimba O
, O
adatero O
Jobe B-PER
. O

Senior O
Chief O
Mwadzama B-PER
ya O
ku O
Nkhotakota B-LOC
idavomereza O
kuti O
pakadali O
vuto O
lalikulu O
pakati O
pa O
anthu O
kutsatira O
malangizo O
makamaka O
pakagwiritsidwe O
ntchito O
ka O
masikito O
a O
udzudzu O
ngakhale O
kuti O
pangonopangono O
anthu O
ayamba O
kumvetsetsa O
. O

Poyamba O
kudali O
zikhulupiliro O
zoti O
mankhwala O
a O
masikitowa O
amafowola O
anthu O
koma O
pano O
ambiri O
akumvetsetsa O
kufunika O
kogona O
mmasikito O
. O
Tidakhazikitsanso O
malamulo O
kuti O
opezeka O
akugwiritsa O
ntchito O
masikito O
powedzera O
nsomba O
kapena O
kupangira O
dimba O
, O
tizimulambalala O
pakabwera O
mapologalamu O
ena O
ndiye O
anthu O
akuwopa O
, O
adatero O
Mwadzama B-PER
. O

Padakali O
pano O
, O
nduna O
ya O
zaumoyo O
Peter B-PER
Kumpalume I-PER
yati O
dziko O
lino O
lasayina O
pangano O
ndi O
dziko O
la O
China B-LOC
kuti O
akatswiri O
a O
ku O
China B-LOC
abwere O
kudzathandiza O
pakafukufuku O
wa O
mankhwala O
a O
zitsamba O
ochiza O
malungo O
. O

Mankhwalawo O
alipo O
ndipo O
timawagwiritsa O
ntchito O
, O
koma O
tikufuna O
kupeza O
kuti O
mankhwala O
omwe O
angagonjetse O
malungo O
ndi O
ati O
ndipo O
tingawakonze O
bwanji O
mmafakitale O
kuti O
akhale O
osavuta O
kugwiritsa O
ntchito O
, O
adatero O
Kumpalume B-PER
Dziko O
la O
China B-LOC
lidagonjetsa O
kale O
malungo O
ndipo O
wachiwiri O
kwa O
nduna O
ya O
zaumoyo O
ndi O
kulera O
mdzikolo O
Wang B-PER
Guogiang I-PER
adati O
izi O
zidatheka O

pogwiritsa O
ntchito O
mankhwala O
a O
zitsamba O
. O

Akufuna O
fisi O
alangidwe O
koopsa O
Magulu O
omwe O
amalimbikitsa O
maufulu O
a O
amayi O
ati O
mpofunika O
mkulu O
woimira O
boma O
pa O
milandu O
Director B-ORG
of I-ORG
Public I-ORG
Prosecutions I-ORG
( O
DPP B-ORG
) O
Mary B-PER
Kachale I-PER
atengere O
nkhani O
ya O
Eric B-PER
Aniva I-PER
kubwalo O
lalikulu O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Aniva B-PER
, O
yemwe O
adanjatidwa O
zaka O
ziwiri O
kukagwira O
ntchito O
ya O
kalavulagaga O
kundende O
atapezeka O
wolakwa O
pamlandu O
wotenga O
mbali O
pa O
miyambo O
yoopsa O
pokhala O
fisi O
wochotsa O
fumbi O
ndi O
kulowa O
kufa O
mboma O
la O
Nsanje B-LOC
. O

Adampatsa O
zaka O
ziwiri O
: O
Aniva B-PER
Nkhani O
ya O
Aniva B-PER
idagwedeza O
dziko O
atabwera O
poyera O
nkuulula O
kuti O
wakhala O
akugwira O
ntchito O
ya O
ufisi O
kwa O
nthawi O
yaitali O
ndipo O
adagonana O
ndi O
amayi O
ndi O
atsikana O
oposa O
100 O
. O

Koma O
magulu O
a O
amayi O
, O
motsogozedwa O
ndi O
mabungwe O
a O
Malawi B-ORG
Human I-ORG
Rights I-ORG
Resource I-ORG
Centre I-ORG
( O
MHRRC B-ORG
) O
, O
NGO B-ORG
Gender I-ORG
Co I-ORG
- I-ORG
ordination I-ORG
Network I-ORG
( O
NGO B-ORG
- I-ORG
GCN I-ORG
) O
ndi O
African B-ORG
Womens I-ORG
Development I-ORG
and I-ORG
Communications I-ORG
Network I-ORG
( O
Femnet B-ORG
) O
, O
ati O
chigamulo O
chomwe O
Aniva B-PER
adalandira O
lachiwiri B-DATE
lapitali I-DATE
nchochepa O
. O

Maguluwa B-PER
ati O
potengera O
mlandu O
wa O
Aniva B-PER
, O
ufulu O
wa O
amayi O
sudalemekezedwe O
kotero O
amayenera O
kulandira O
chilango O
chokhwima O
osati O
zaka O
ziwiri O
basi O
. O

Ndife O
okhudzidwa O
kuti O
munthu O
yemwe O
ali O
ndi O
kachilombo O
ka O
HIV O
komwe O
kamayambitsa O
matenda O
a O
Edzi O
ndipo O
amapitiriza O
kugona O
ndi O
amayi O
ndi O
ana O
achichepere O
mpaka O
zaka O
12 O
angalandire O
chilango O
chochepa O
chonchi O
. O

Ndi O
uthenga O
wanji O
omwe O
tikupereka O
kwa O
abambo O
ena O
akhalidwe O
longa O
lomweli O
? O
Zaka O
ziwiri O
basi O
mlandu O
wonsewu O
? O
Uku O
nkunyoza O
amayi O
ndipo O
bwalo O
la O
milandu O
likuyenera O
kuunikapo O
bwino O
nkusintha O
chigamulochi O
, O
adatero O
mkulu O
wa O
bungwe O
la O
MHRRC B-ORG
Emma B-PER
Kaliya I-PER
. O

Mabungwewa O
adati O
ngati O
nkhani O
yoyamba O
ya O
mtunduwu O
yoweruzidwa O
pogwiritsa O
ntchito O
lamulo O
latsopano O
la O
za O
ufulu O
wa O
anthu O
, O
Aniva B-ORG
amayenera O
kulandira O
chilango O
choletsa O
khalidweli O
. O

Naye O
mkulu O
wa O
zophunzitsa O
anthu O
kubungwe O
la O
Femnet B-ORG
, O
Hellen B-PER
Apila I-PER
, O
adati O
apa O
dziko O
la O
Malawi B-LOC
waphonya O
mwayi O
waukulu O
wopera O
chenjezo O
kwa O
anthu O
omwe O
salemekeza O
ufulu O
wa O
amayi O
potsatila O
miyambo O
. O

Bwalo O
la O
Magistrate O
ku O
Blantyre B-LOC
lidagamula O
Aniva B-PER
lachiwiri B-DATE
lapitali I-DATE
kuti O
akagwire O
ntchito O
yakalavulagaga O
kundende O
atavomera O
kuti O
amachita O
mwambo O
wa O
fisi O
akudziwa O
kuti O
ali O
ndi O
kachilombo O
ka O
HIV O
. O

Aphungu O
aunguza O
njira O
zokhaulitsira O
auve O
Uve O
wanyanya O
mdziko O
muno O
koma O
pano O
zafika O
poti O
wina O
akalowa O
nazo O
kundende O
! O
Nyumba B-ORG
ya I-ORG
Malamulo I-ORG
yati O
nyansi O
zamgonagona O
zomwe O
zili O
mmakhonsolo O
osiyanasiyana O
zikubweretsa O
fungo O
loipa O
komanso O
zikuika O
moyo O
wa O
anthu O
pachiwopsezo O
. O

Chakwera B-PER
akwanitse O
malonjezoHRDC B-ORG
Masankhidwe O
a O
nduna O
autsa O
mapiri O
pa O
chigwa O
Malonjezo O
ayamba O
kuoneka O
Pachifukwa O
ichi O
, O
aphungu O
a O
ku O
Nyumbayi O
agwirizana O
zoti O
akambirane O
zokhazikitsa O
malamulo O
omwe O
azipereka O
mphamvu O
zonjata O
munthu O
wopezeka O
akuchita O
utchisi O
. O

Nkhaniyi O
idalandiridwa O
ndi O
manja O
awiri O
ndi O
aphungu O
osiyanasiyana O
phungu O
wa O
pakati O
mboma O
la O
Lilongwe B-LOC
Lobin B-PER
Lowe I-PER
ataiyambitsa O
Lachinayi B-DATE
mNyumbayi O
. O

Lowe B-PER
adati O
nzokhumudwitsa O
kuti O
fungo O
loipa O
lili O
ponseponse O
mmakhonsolo O
kaamba O
koti O
akuluakulu O
ake O
amalephera O
kuchotsa O
zinyalala O
komanso O
zoipa O
zochoka O
mmakampani O
ndi O
mmafakitale O
zikumathera O
mmitsinje O
. O

Iye O
adati O
izi O
zikuchitika O
kaamba O
koti O
palibe O
lamulo O
loletsa O
anthu O
kuchita O
uve O
monga O
momwe O
zimakhalira O
mmaiko O
ena O
. O

Vuto O
ndi O
loti O
tilibe O
malamulo O
ngati O
mmaiko O
a O
anzathu O
nchifukwa O
chake O
anthu O
amangotaya O
zinyalala O
chisawawa O
ngakhale O
kukodza O
kumene O
anthu O
amangokodza O
momwe O
afunira O
chifukwa O
palibe O
chilango O
chilichonse O
chomwe O
angalandire O
, O
adatero O
Lowe B-PER
. O

Phungu O
wa O
ku O
Mpoto B-LOC
cha I-LOC
ku O
Madzulo I-LOC
kwa O
boma O
la O
Salima B-LOC
, O
Jessie B-PER
Kabwila I-PER
, O
adavomereza O
izi O
ponena O
kuti O
chomvetsa O
chisoni O
kwambiri O
nchakuti O
akuluakulu O
ena O
amaphunziro O
awo O
akuchita O
nawo O
uve O
woterewu O
. O

Iye O
adati O
uve O
wotere O
kuulekerera O
ukhoza O
kusokoneza O
ntchito O
zokopa O
alendo O
kaamba O
koti O
anthu O
obwera O
amafuna O
malo O
ndi O
zinthu O
zaukhondo O
kuopa O
woyandikana O
nawo O
nyumba O
. O

Lipoti O
loyamba O
likusonyeza O
kuti O
iye O
adayamba O
kugonana O
ndi O
ana O
akewo O
mchaka B-DATE
cha I-DATE
2014 I-DATE
kutanthauza O
kuti O
wina O
ali O
ndi O
zaka O
6 O
pomwe O
wina O
adali O
ndi O
zaka O
4 O
, O
Namwaza B-PER
adatero O
. O

Chiyambireni O
zolaulazi O
, O
mkuluyo O
akuti O
wakhala O
akuopseza O
ana O
akewo O
kuti O
asadzayerekeze O
kutsina O
khutu O
aliyense O
za O
nkhaniyi O
. O
Koma O
poti O
amati O
tsoka O
chimanga O
chilinda O
moto O
, O
anawo O
adatopa O
ndi O
uvewo O
. O

Namwaza B-PER
adati O
aka O
si O
koyamba O
kuti O
mkuluyo O
amveke O
ndi O
mbiri O
yomwa O
mazira O
akewo O
. O

Akuti O
mayi O
wa O
anawo O
, O
yemwe O
ndi O
mkazi O
wake O
, O
adawapezapo O
mwezi B-DATE
wa I-DATE
October I-DATE
chaka I-DATE
chino I-DATE
akuluwo O
ali O
ndi O
mwana O
wa O
zaka O
7 O
akupanga O
naye O
zadama O
, O
koma O
banjalo O
lidakambirana O
za O
nkhaniyo O
ndipo O
idangofera O
mmazira O
. O

Akutitu O
atakambirana O
, O
bamboyo O
adapepesa O
komanso O
adaopseza O
mayiyo O
kuti O
akadzangoyerekeza O
kuulula O
adzamukhaulitsa O
ndiye O
chifukwa O
cha O
mantha O
, O
adakhaladi O
chete O
, O
adatero O
Namwaza B-PER
. O

Iye O
adati O
koma O
pa O
November B-DATE
22 I-DATE
ndi O
pomwe O
oyandikana O
nawo O
nyumba O
adalimbikitsa O
mayiyo O
kukanena O
nkhaniyi O
kupolisi O
. O

Namwaza B-PER
adati O
anawo O
adapita O
nawo O
kuchipatala B-ORG
cha I-ORG
Kasungu I-ORG
komwe O
adakawayesa O
ndi O
kuti O
akalandire O
thandizo O
ngati O
nkoyenera O
ndipo O
apolisi O
akuyembekezera O
zotsatira O
. O

Tsiku O
lomwe O
mwanayo O
adakaulula O
za O
khalidwe O
la O
bamboo O
akewo O
ndi O
lomwe O
bwalo O
la O
milandu O
la O
magisitireti O
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
lidagamula O
Eric B-PER
Aniva I-PER
, O
fisi O
wa O
ku O
Nsanje B-LOC
, O
kuti O
akagwire O
ndende O
zaka O
ziwiri O
. O

Magulu O
osiyanasiyana O
, O
makamaka O
omenyera O
ufulu O
anthu O
, O
sadakondwe O
ndi O
chigamulochi O
ponena O
kuti O
ndi O
chochepa O
ndipo O
chosakwanira O
kuthetsa O
khalidwe O
lophwanya O
ufulu O
wa O
amayi O
ndi O
asungwana O
. O

Mmodzi O
mwa O
omwe O
adadzudzula O
chigamulochi O
ndi O
mkulu O
wa O
bungwe O
la O
Malawi B-ORG
Human I-ORG
Rights I-ORG
Resource I-ORG
Centre I-ORG
( O
MHRRC B-ORG
) O
Emma B-PER
Kaliya I-PER
yemwe O
adati O
chigamulochi O
nchosaopsa O
kwa O
abambo O
akhalidweli O
. O

Mkuluyu O
amachokera O
mmudzi O
mwa O
Chiswe B-LOC
, O
mfumu O
yaikulu O
Chikumbu B-PER
mboma O
la O
Mulanje B-LOC
ndipo O
apolisi O
ati O
adzaonekera O
kukhothi O
kafukufuku O
akatha O
. O

Anachezera B-PER
Zidatheka O
! O
Zikomo O
Anatchereza B-PER
, O
Ndafuna O
ndikuthokozeni O
kwambiri O
chifukwa O
cha O
malangizo O
anu O
. O
Pano O
tidamanga O
banja O
ndi O
mtsikana O
wa O
ku O
Machinga B-LOC
uja O
ndipo O
pano O
tikukhala O
ku O
Phalombe B-LOC
bwinobwino O
. O
Ndathokoza O
pondithandiza O
maganizo O
. O

Chifundo O
Makisi B-PER
, O
Phalombe B-LOC
Zikomo O
a O
Makisi B-PER
, O
Nkhani O
yosangalatsa O
! O
Inenso O
ndathokoza O
kwambiri O
kuti O
mutatsatira O
malangizo O
anga O
mwalongosola O
zonse O
za O
banja O
ndipo O
pano O
zonse O
zatheka O
bwinobwino O
. O
Zonyandiritsa O
kwambiri O
. O
Izi O
ndi O
zimene O
timafuna O
, O
paja O
amati O
mutu O
umodzi O
susenza O
denga O
. O
Munthu O
ukazingwa O
umayenera O
kupempha O
nzeru O
kwa O
ena O
monga O

akuluakulu O
ndipo O
nthawi O
zambiri O
malangizo O
awo O
amakhala O
aphindu O
ukawatsatira O
. O
Ndiye O
ndasangalala O
zedi O
kuti O
ndinatha O
kukuthandizani O
pamoyo O
wanu O
wa O
banja O
. O
Ambuye O
akutsogolereni O
mzonse O
kuti O
banja O
lanu O
likhale O
lolimba O
ndiponso O
langwiro O
komanso O
lachitsanzo O
kwa O
ena O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Amanditukwana O
Ine O
ndidapeza O
mwamuna O
woti O
timange O
banja O
koma O
tikuyendetsa O
chibwenzi O
, O
khalidwe O
lake O
amangonditukwana O
ndi O
abale O
anga O
ngati O
anafuna O
kuti O
tionane O
ine O
nkulephera O
. O
Agogo O
, O
ndithandizeni O
, O
kodi O
pamenepa O
nditani O
? O
AM B-LOC
Area I-LOC
49 I-LOC
, O
Lilongwe B-LOC
Zikomo O
AM O
, O
Pa O
Chichewa O
pali O
mawu O
oti O

ali O
dere O
nkulinga O
utayenda O
naye O
. O
Ndikhulupirira O
tanthauzo O
la O
la O
mawu O
amenewa O
umalidziwa O
. O
Mwachidule O
, O
ndinene O
kuti O
kufunikira O
kokhala O
pachibwenzi O
anthu O
musanakwatirane O
nkoti O
mumatha O
kudziwana O
makhalidwe O
ndi O
zofuna O
musanaganize O
zolowa O
mbanja O
. O
Khalidwe O
ndi O
lofunika O
kwambiri O
paumunthu O
. O
Tsono O
munthu O
wakhalidwe O
labwino O
ungamudziwe O
bwanji O

? O
Munthu O
wakhalidwe O
labwino O
ndi O
woti O
sachita O
kapena O
kunena O
zinthu O
zodandaulitsa O
kwa O
ena O
. O
Wakuba O
, O
wachiwerewere O
, O
wotukwana O
, O
wamiseche O
, O
waumbombo O
kapena O
wochita O
zinthu O
zina O
zolaula O
tinganene O
kuti O
ndi O
wamakhalidwe O
abwino O
? O
Osatheka O
! O
Ndiye O
apa O
wadzionera O
wekha O
khalidwe O
la O
bwenzi O
lakolokukonda O
kutukwana O
. O
Kodi O
mukadzakwatirana O
adzasintha O

khalidwe O
limenelo O
? O
Kaya O
! O
Uyu O
wadzionetsa O
kale O
mawanga O
ake O
ndipo O
usataye O
naye O
nthawi O
, O
musiye O
chifukwa O
si O
munthu O
womanga O
naye O
banja O
ameneyo O
. O
Munthu O
wotukwana O
mkazi O
kapena O
abale O
ake O
ndi O
munthu O
wopanda O
khalidwe O
. O
Ndiye O
iyeyo O
ungalimbe O
mtima O
kukwatirana O
ndi O
munthu O
woteroyo O
? O
Ine O
ndikuti O
asakutayitse O
nthawi O
, O
peza O
wina O
wamakhalidwe O

abwino O
. O

Ndinalakwitsa O
kumuuza O
? O
Agogo O
, O
Ndakhala O
pachibwenzi O
ndi O
mkazi O
wina O
kuyambira O
2012 B-DATE
koma O
pamene O
ndinkamufunsira O
nkuti O
ndikumwa O
ma O
ARV O
koma O
chaka B-DATE
chino I-DATE
mpamene O
ndamuuza O
kuti O
ndili O
choncho O
. O
Padalibe O
kusintha O
pachikondi O
chathu O
koma O
vuto O
lidabwera O
atapita O
ku O
Blantyre B-LOC
. O
Ali O
konko O
andandiuza O
kuti O
adakayezetsa O
magazi O
ndipo O
sadamupeze O
ndi O
kachilombo O
ka O
HIV O
. O

Kuchokera O
pompo O
chikondi O
chidasintha O
, O
sitimakondana O
monga O
mwakale O
moti O
pano O
adakali O
ku O
Blantyre B-LOC
. O
Kodi O
mwina O
ndidalakwitsa O
kumuuza O
za O
mmene O
ndilili O
? O
Chonde O
ndithandizeni O
. O

Ana O
avala O
umasiye O
Makolo O
akali O
moyo O
Nthawi O
ya O
nkhomaliro O
yakwana O
, O
pamsika O
wa O
Manje B-LOC
mumzinda O
wa O
Blantyre B-LOC
ambiri O
akudya O
nsima O
pamene O
ena O
akusaka O
chakudya O
. O

Pa O
Wenela B-LOC
pasintha O
zedi O
ANatchereza B-PER
Tidakumana O
ku O
sukulu O
ku O
Chiradzulu B-LOC
Kuponya O
maso O
patali O
pali O
ana O
atatu O
, O
Fakili B-PER
wa O
zaka O
8 O
, O
Pemphero B-PER
, O
7 O
, O
ndi O
Yamikani B-PER
4 O
. O
Pemphero O
lawo O
nkuti O
apeze O
chakudya O
. O
Anawa O
aima O
pafupi O
ndi O
mpanda O
wa O
mfumu O
Misesa B-PER
. O

Tikufuna O
tipemphe O
mango O
, O
tilibe O
chakudya O
, O
adatero O
Fakili B-PER
, O
uku O
akutonthoza O
Yamikani B-PER
amene O
akulira O
chifukwa O
chomukaniza O
kutoleza O
makoko O
a O
mango O
. O

Uwu O
ndiye O
umasiye O
omwe O
anawa O
auvala O
makolo O
awo O
ali O
moyo O
. O
Zonsezo O
zikuchitika O
chifukwa O
makolowo O
sakumwetsana O
madzi O
. O
Kumenyana O
kwa O
njobvu O
, O
wovutika O
ndi O
udzu O
. O

Fakili B-PER
akulephera O
kufotokoza O
bwinobwino O
chomwe O
chidachitika O
kuti O
ayambe O
kukhala O
moyo O
wovutika O
choncho O
. O

Fakili B-PER
( O
Kumanja O
) O
ndi O
abale O
ake O
Yamikani B-PER
ndi O
Pemphero B-PER
Amayi O
sakutifuna O
. O
komanso O
ababa O
adachoka O
koma O
pena O
amatisaka O
, O
adatero O
iye O
. O

Mfumu O
Misesa B-PER
ikuti O
anawa O
si O
achilendo O
mdera O
lake O
. O

Gulupuyu O
akuti O
patha O
mwezi O
anawo O
akungoyendayenda O
mdera O
lake O
. O
Kunyumba O
kwanga O
agona O
masiku O
awiri O
, O
adatero O
iye O
. O

Uko O
atawathyolera O
mango O
kuti O
azikukuta O
, O
Misesa B-PER
adati O
banja O
la O
makolo O
a O
anawo O
lidatha O
ndipo O
kuchokera O
pa O
nthawiyo O
, O
anawo O
akhala O
akuzunzika O
. O

Ndidawaitana O
onse O
kuti O
tikambirane O
koma O
zidakanika O
. O
Mkazi O
akuti O
iye O
adapeza O
banja O
lina O
ndipo O
sangasunge O
anawa O
pamene O
bamboyo O
ali O
ndi O
chidwi O
chowasunga O
koma O
akuti O
sangathe O
chifukwa O
alibe O
pokhala O
komanso O
ntchito O
idatha O
, O
adatero O
Misesa B-PER
. O

Lolemba B-DATE
Msangulutso B-ORG
udakumana O
ndi O
bambo O
wa O
anawa O
. O
Bamboyo O
, O
Dave B-PER
Singano I-PER
adati O
mtima O
wosunga O
anawo O
ali O
nawo O
koma O
sangathe O
chifukwa O
alibe O
thandizo O
. O

Zikundiwawa O
kuti O
anawa O
akuzunzika O
komabe O
palibe O
chomwe O
ndingachite O
chifukwa O
ndilibe O
thandizo O
. O
Ndilibenso O
pogona O
, O
ndiye O
ngakhale O
ndiwatenge O
akagona O
potani O
? O
adatero O
Singano B-PER
. O

Bamboyu O
adati O
patha O
zaka O
zitatu O
chisiyirane O
ndi O
mkazi O
wake O
. O
Iye O
adati O
adathetsa O
banja O
lake O
pomuganizira O
mkaziyo O
kuti O
akumuyenda O
njomba O
. O

Panthawiyo O
ndinkagwira O
ntchito O
ya O
ulonda O
. O
Ndiye O
anthu O
ena O
adanditsina O
khutu O
kuti O
ndikachoka O
kukumabwera O
mwamuna O
mnyumbamo O
. O
Nditakambirana O
ndi O
mkazi O
wanga O
sitidamvane O
ndipo O
banja O
lidatha O
, O
adatero O
. O

Singano B-PER
akuti O
adagwirizana O
ndi O
mkazi O
wake O
komanso O
amfumu O
kuti O
anawo O
akakhala O
ndi O
mkaziyo O
ndipo O
iye O
azipereka O
thandizo O
. O

Panthawiyo O
zidachitika O
momwemo O
, O
koma O
kungotha O
miyezi O
yochepa O
adasintha O
pamene O
adati O
sangakwanitse O
kukhala O
ndi O
anawo O
poti O
wapeza O
mwamuna O
wina O
. O

Ndidakhala O
ndi O
anawo O
komabe O
nanenso O
zidandisokonekera O
, O
ntchito O
idatha O
, O
adandichotsa O
palendi O
. O
Ndikadatani O
? O
adatero O
Singano B-PER
. O

Iye O
adati O
patha O
chaka O
chimodzi O
tsopano O
anawa O
akukhala O
wokha O
, O
komabe O
ndikapeza O
thandizo O
ndimawasaka O
. O
Monga O
dzana B-DATE
[ I-DATE
Lamulungu I-DATE
] I-DATE
ndidawatenga O
ndipo O
ndidakagona O
nawo O
ku O
Chilobwe B-LOC
kwa O
mnzanga O
, O
adatero O
iye O
. O

Naye O
mkazi O
wa O
bamboyu O
akuti O
adauza O
bwalo O
la O
mfumu O
Misesa B-PER
kuti O
sangatenge O
anawo O
chifukwa O
adakwatiwanso O
. O

Adauza O
bwalo O
kuti O
anawa O
sakuwatenga O
, O
patsikulo O
adabwera O
ndi O
mwamuna O
wake O
watsopanoyo O
. O
Nditamuitananso O
kuti O
tidzakambirane O
sadabwere O
mpaka O
lero B-DATE
, O
adatero O
Misesa B-PER
. O

Gawo O
60 O
loteteza O
ana O
, O
limati O
kholo O
lolephera O
kusamala O
ana O
ake O
liyenera O
kunjatidwa O
. O

Misesa B-PER
akuti O
nkhaniyi O
idapita O
kupolisi O
ndipo O
apolisi O
adanjata O
bamboyo O
koma O
adamutulutsa O
tsiku O
lomwelo O
. O