0
global czy lokal lokal tu i teraz funkcjonujemy szanowni państwo w przestrzeni która jest przestrzenią osobistą gdziekolwiek państwo pójdą zabierzecie ze sobą jedną rzecz środek świata nasze mózgi ewoluowały w ciągu ostatnich niecałych trzech milionów lat powiększały się w sposób nieprawdopodobny i bezprecedensowy to jest sytuacja naprawdę pozbawiona precedensu dwa i pół miliona lat ewolucji i trzy katrzykrotne powiększenie objętości mózgu ale oczywiście nie chodzi tylko o objętość chodzi tu przed wskim o złożoność stopień złożoności naszych mózgów jest tak ogromny że muzami ich nie ogarniemy zresztą roszę się nie niepokoić czasami podpowiadają mi słuchacze odpowiadają mi studenci a co będzie jeżeli my tak poznamy dokładnie ten mózg że będziemy uż oni mogli wszystko powiedzieć i pan będzie wiedział kiedy ja chcę zajrzeć do ściągi zanim ja to zrobi albo nawet o tym pomyślę proszę się nie martwić rodzeństwo żeby jakiś rodzaj systemu opisać zero jedynkowo a tak musielibyśmy go opisać żeby to było oliwe musimy mieć do tego opisu coś bardziej złożonego niż to co opisujemy przynajmniej o jeden rząd wielkości ponieważ do opisu mózgu mamy tylko zgi nigdy nam się tosia nie uda gardner sieciowi pięknie kolokwialnie to powiedział pisząc że gdybyśmy mieli mózgi a tyle proste że można by je było zrozumieć bylibyśmy z tego powodu na tyle głupi żeby nam się to na pewno nie udało takżeprosty tutaj nie będziemy mówić o rzeczach ostatecznych aczkolwiek spróbujemy wyjaśnić sobie co to właściwie znaczy że my posiadamy mózg lokalny te niecałe trzy miliony lat ewolucji to oczywiście ewolucja naszego kladu czyli linii rozwojowej bo tak naprawdę człowiek w ym rozumieniu anatomicznie współczesnego człowieka jest smarkaczem ewolucyjnym myśmy się pojawili bardzo niedawno dwieście pięćdziesiąt trzysta tysięcy lat temu to jest moment kiedy zaistnieliśmy jako anatomicznie włczenie więc nasze mózgi też mają w tym rodzaju struktury jakie dzisiaj widzimy te powiedzmy sobie trzysta tysięcy to bardzo niewiele biorąc pod uwagę że średnia długość istnienia gatunku kręgowca lądowego to jest około dziesięć milionów lat drodzy państwo zwrócicie uwagę jedną czwartą miliona lat mamy za sobą a teoretycznie dziewięć czwartek jeszcze przed sobą pytanie tylko oczywiście co zrobimy z tymczasem mając takie możliwości i takie pypy wyjścia ale dlaczego lokalnie dlaczego lokalny nie tylko dlatego że jesteśmy w tym modelu rzeczywistości u siebie i zawsze u siebie i to nasze tu i teraz jest w sumie osobiste dosłownie w rozumieniu poporoskim ten drugi świat jest niedostępny nikomu innemu ale z drugiej strony musimy też zauważyć że pewne biologiczne uwarunkowania nie dają nam możliwości funkcjonowania w bardzo dużych grupach coś co dla nas w dzisiejszym nowoczesnym świeci jest oczywiste sto tysięcy osób milion miasto dzielnica kilkanaście tysięcy ludzi na stadionie tak naprawdę z biologicznej perspektywy jest nam zupełnie obcy musimy sobie uzmysłowić że nasze mózgi a co za tym idzie również umysły które są o niej oparte były kreowane w zupełnie innym świecie społecznym proszę sobie sanowi państwa wyobrazić taki świat w którym od urodzenia do niezbyt odległej śmierci boryliśmy wtedy maksymalnie trzydzieści pięć trzydzieści siedem lat mówimy o tym okresie kształtowania naszego gatunku i go początków rana do wieczora widzimy co najwyżej sto pięćdziesiąt osób bo ów rozwój możliwości ogromnych społecznych on się zatrzymał nie więcej na tym poziomie fakt dzisiaj hipoteza czyta wręcz mózgu społecznego mówi że mózgi nam rosły ponieważ rosła złożoność struktur społecznych im większa struktura społeczna tym bardziej skomplikowane zależności i tym większa musi być moc obliczeniowa żeby to wszystko ogarnąć ale wydaje nam się tylko że ten genialnie złożony mózg ilość stanów jakie może przyjąć jeden mózg do rowojosoby drodzy państwo jest porównywalna z liczbą wyrażają liczbę atomów całego wszechświata który znamy to est nieprawdopodobna złożoność ale ten genialny wspaniały mózg jest w stanie ogarnąć co najwyżej sto pięćdziesiąt osób ponieważ w tamtym czasie w tamtym okresie kiedy dobór naturalny kreował w mózg tyle właśnie stanowiła nasza społeczna struktura to wszystko co na poziomie korelacji nas budowało i buduje nadal zamyka się w takiej przestrzeni oczywiście jeżeli sobie to uzmysłowimy jeszcze raz od rana do wieczora sto pięćdziesiąt bardzo dobrze znanych nam osób i praktycznie nikogo obcego nikogo obcego drodzy państwo ponieważ w tamtym okresie na ziemi oczywiście mówimy o starym świecie razi i eurazji i afryce było nas jakiś milion sztuk i żymy w takich zbiorowościach stupięćdziesięciu osobowych które sobie po tej całej przestrzeni chodziły no to jest oczywiste że z probabilistycznego punktu widzenia spotkanie z kimś obcym było praktycznie niemożliwe takie grupy stykały się ze sobą pewnie raz na dwa trzy pokolenia a więc na oiomie analizy układu społecznego mózg miał wokół siebie znanych sobie przewidywalnych w rozumieniu emocjonalnym ludzi w ten sposób szanowni państwo rzecz jasna powstaje taki mózg mózg uzależniony od innych muzgó rozpoa właściwie powiedzieć że musli nie ma sensu bez innych mózgów w otoczeniu człowiek nie ma sensu bez innych ludzi obok jesteśmy tak skonstruowani że trzy czwarte kory mózgowej służy do analizy informacji o drugim człowieku wyobraźcie sobie państwo praktycznie cały nasz mózg interesuje się człowiekiem mówi do ludzi przez ludzi i poprzez ludzi jeżeli w przestrzeni znajduje się zbiór informacji które nas atakują a niektóre spośród nich szanowni państwo dotyczą dzi to my jesteśmy tak skonstruowani że wybierzemy te dotyczące ludzi reszta nas praktycznie nie interesuje jestem neurodydaktyki interesuje się więc szkołą więc wybacz nie państwo że podczas tego wystąpienia będę się też w pewn sensie do szkoły odwoływał jeżeli interesują nas ludzi to jakim cudem możemy się zainteresować jakimkolwiek przedmiotem szkolnym nauczyciele często widzą swoją rolę w takim oto aspekcie ja jestem p to żeby zainteresować swoim przedmiotem ucznia wychowanka si państwo z perspektyw neurobiologiczno społecznej jest to praktycznie niemożliwe ponieważ nie można interesować przedmiotem izolowanym od człowieka ja wiem już tunierzycki niemożliwe ale możliwe jest coś innego coś dużo ważniejszego z perspektywy naszego gatunku możliwe jest drodzy państwo zainteresowanie sposobem w jaki nauczyciel interesuje się swoim przedmiotem a to jest różnica różnica nie tylko w roli szkoły ale również w roli nauczyciela jako takiego nie zainteresujesz nikogo niczym czym się sam nie interesujesz jesteśmy tak skonstruowani tk zbudowani że w nasze płaty przed czołowe w nasze obszary zakrętu zębatego wbudowane są mechanizmy które pozwalają nam w pewnym sensie utożsamiać się z osobą na którą patrzymy psycholodzy używają tutaj określenia używają tutaj określenia teoria umysłu drugiej osoby to oczywiście nie jest kwestia wglądu w drugi umysł ale coś co po sororizoltin pod koniec dwudziestego wieku opisał jako mechanizmy lustrzane kiedy patrzę drodzy państwo na osobę która się do mnie uśmiecha to w moim mózgu pojawiają się takie stany takie pobudzenia neurofizjologiczne takie rodzaje aktywności i ich zbiory które miałyby tam miejsce wtedy kiedy to ja się uśmiecham ponieważ uśmiecham się wtedy kiedy dzieją się rzeczy przyjemne to patrzenie na osobę która się do mnie uśmiecha jest poprstu przyjemne i nie cierpię ponuraków bo kiedy patrzę w twarz osoby ponurej to co dzieje się w mojej głowie drodzy państwo dzieje się to samo czyli pojawia się tam pobudzenie charakterystyczne dla bycia ponurym ergo staje się ponury no i tak dalej i tak dalej tak jeżeli nauczyciel jes niezainteresowany tym co robi no to nuda tóra ewentualnie epatuje z jego twarzy będzie się rozprzestrzeniać na poziomie lustrzanym i będzie ona częścią struktury i funkcji mózgu jego uczniów i odwrotnie jeżeli wyglądam na zainteresowanego tym co mam do powiedzenia to to zainteresowanie staje się czi waszych ośrodkowych układów nerwowych ale to wszystko drodzy państwo działa genialnie na poziomie małej skali no bo jeżeli funkcjonowaliśmy w grupie sto pięćdziesięciu osobowej i to była cała nasza rzeczywistość społeczna to w takiej rzeczywistości staliśmy się mistrzami świata w ocenie emocji innych ludzi mała przestrzeń a każdy człowiek w tej przestrzeni ważny spośród tych stu pięćdziesięciu ludzi którzy otaczali przez całe życie naszych przodków praktycznie nie było ludzi nieważnych pozytywnym bądź negatywnym rozumieniu tego słowa każdy człowiek był ważny dzisiaj szanowni państwo już tak nie jest gdybym państwu zadał pytanie czy jest ktoś na świecie kto jest dla nas osobiście nieważny o szenie chodzi mi o ważkość życia ludzkiego tylko o praktyczną ważkość istnienia i wpływu to rzecz jasna jest bardzo wielu takich ludzi ale nasze archaiczne mugi to przeoczyły zwróciliście państwo uwagę na człowiek interesuje nawet wtedy kiedy nie ma znamienicspólnego gdyby było inaczej dlaczego interesowalibymy się co kto ubierze na swój ślub chociaż żyje na drugiej półkuli nic nie ma z nami wspólnego nawet nas nigdy w życiu nie pozna a kiedy ktoś mi podpowie co uwierz to ja to będę komentował ja uznam to za ważne to jest właśnie rodzaj archaicznego wyposażenia chciałoby się pojedzie w pewnym sensie upośledzenia ale może nie powiem ponieważ wielu ludzi żyje z tego sprzedawania takich właśnie informacji w pewnym sensie my tutaj też działamy globalnie w ten sposób każdy kto zobaczy ten film będzie tworzył relację czy odczuje relacje które są relacjami osobistymi a przecież osobiste nie bdą tak to również działa chociaż oczywiście jakość owych relacji nie wykroczy nigdy poza to co jesteśmy w stanie zbudować na poziomie bezpośrednio szanowni państwo osobistej a więc staliśmy się mistrzami świata ale w małej skali jestem w stanie odczuwać każdy niuans zachowania mimiczneo tbr głosu gest to wszystko jest dla mnie ważne wyobrażcie się państwo że twarz jest w tej przestrzeni informacji społecznej czymś co nasze mózgi znowu uwielbiają najbardziej co uwielbiają przetwarzać i uwielbiają zauważać jeżeli ta twarz się pojawia natychmiast ją wyodrębniamy z środowiska środowiska zewnętrznego sześć dni wystarczy żeby niemowle reagowało inaczej na twarz i na inne obiekty sześć dni drodzy państwo a sześć tygodni wystarczy żeby jego mózg na poziomie na przykład rezonansu magnetycznego dawał inną odpowiedź w stosunku do twarzy znanej i nieznanej czyli rozpoznaje już osoby znane i nieznane potem jest jeszcze lepiej mamy wyspecjalizowane w ocenie opisie i odkrywaniu twarzy obszary naszego mózgu zakręt zębaty już wspomniany przeze mnie szczególnie pol jest takim przykładem ale inne obszary również do tego służą jest tylko jeden problem szanowni państwo ilości m co prawda kiedy zobaczymy coś taiego to jest rywialne dostrzeżemy twarz ale czy kiedykolwiek państwo się zastanawiali nad absurdalnością tego ostrzeżenia widzicie państwo za moimi plecami kilka znaków graficznych a co robi wasz mózg pokazuję wam twarzy nie tylko widzimy tu tarz ale moglibyśmy względnie sensownie dywagować czy to jest taki lekki uśmieszek ironiczny uśmieszek czy ta tablica jest rozbawiona czy lekko tylko uśmiechnięta zwróćcie państwo uwagę moglibyśmy to robić a przecież na poziomie percepcji widzimy to co widzimy kiedy państwo chodzą starą alejką powiedzmy sobie wśród drzew najlepiej do tego nadają się buki takie wiecie państwo kolumnowe piękne wspaniałe srebrzyste pnie kiedy patrzymy na fragmenty odłamanych gałęzi czy też ślady cz blizny bardzo często widzimy tam twarze moglibyśmy to iągnąć my te twarzy widzimy wszędzie nawet tam gdzie ich gdzie ich nie ma problem polega tylko na tym że system który dostosowany jest do nielicznych aczkolwiek dobrze znanych twarzy fatalnie radzi sobie w sytuacji odwrotnej kiedy w ciągu dnia widzi więcej twarzy niż powinien to trochę dziwnie brzmi ale rzeczywiście jeżeli w ciągu jednego dnia widzielibyśmy te sto pięćdziesiąt twarzy to bylibyśmy drodzy państwo w socjologicznym niebie bo nasze mózgi są do tego właśnie dostosowane rzecz w tym że tak nie jest bo w przeciętnej wielkości mieście szanowni państwo w którym żyjemy sobie to od rana do wieczora nasze mózgi są zmuszane do percypowania przetwarzania informacji na temat kilku do kilkunastu tysięcy twarzy jak on urologa on eurobook niespecjalnie lubię porównania o charakterze takim informatycznym ale tutaj się sprawdzają jeżeli byście państwo w przeglądarce jakiejkolwiek otworzyli trzydzieści zakładek a w trzydziestej pierwszej chcieli odtworzyć sobie film z jutuba to co się stanie no właśnie rzecz w tym że nic to się nie uda z naszymi systemami przetwarzania twarzy jest bardz podobnie im więcej bodźców tym słabsza percepcja tym słabsza reakcja i mniej adekwatne efekty zwróciliście państwo pewnie uwagę na to że nasza jakby to delikatnie powiedzieć empatia wyrozumiałość możliwości reagowania na ludzi w ciągu dnia szcególnie takiego dnia który przeładowany jest kontaktem z ludźmi spada i maleje rano jesteśmy dużo bardziej wyrozumiali w stosunku do swoich bliźni niż wieczorem świetnie wpisują się w to nauczyciele często z nimi rozmawiam na pierwszej i drugiej lekcji to są aby trochę inni naczyciele niż na siódmej ósmej zauważyliście państwo że tak właśnie jest ich zdolność do znoszenia wyskoków swoich podopiecznych dość gwałtownie maleje zresztą jak w przypadku wielu innych zawodów które są obciążone kontaktami z ludźmi my po prostu bardzo szybko ulegamy przeładowaniu najgorzej kiedy po takim dniu pracy wracamy do domu czyli drodzy państwo w pewnym sensie do tej grupy zbierackiej tak czyli tam gdzie czekają na nas ludzie których twarze powinny być dla nas najbardziej znane najważniejsze one są najważniejsze tyle tylko że wracamy do tych domów już tak przeładowani ową informację na poziomie empatycznym przetwarzaną przez nasze mózgi przez cały czas że kiedy da się bliscy na przykład nasze własne osobiste dziecko w kuchni zrobi coś trywialnego typu rozbija nikomu niepotrzebny kubek albo rozleje mleko to wiecie państwo jaka jest nasza reakcja na to kontynent zupełnie trywialne zjawisko chcielibyśmy usłyszeć stwierdzenie no tak nic się nie stało spokojnie posprzątamy będzie wszystko ok ja nie będę może mówił jak to wygląda w rzeczywistości tak może nie będę państwo to rozumieją doskonale bo wszyscy jesteśmy ludźmi wszyscy się z tym stykamy ale zwróciliście państwo uwagę że nasza reakcja jest zdecydowanie powyżej tego co naprawdę się dzieje zdecydowanie zbyt intensywna zbyt agresywna jest tak dlatego że nasze systemy są po prostu przeładowane potem przychodzi refleksja i zaczyna się dyskusja typu co ze mnie za ojciec co ze mnie za matka tak że tam wszystkim ludziom wcześniej mogłem tą cierpliwość i wyrozumiałość dać swojemu własnemu dziecku nie kłopot drodze muszę państwa od razu powiedzieć że to nie jest wasza wina oczywiście pamiętajcie też państwo że nauki przyrodnicze a neurobiologia do nich się zalicza wyjaśniają zjawiska a nigdy ich nie usprawiedliwiają to taktyka na marginesie żeby się potem nie usprawiedliwić mechanizmem ale tak my jesteśmy takim gatunkiem i tego typu obciążenia są dla na charakterystyczne żadna terapia rodzin na psychoterapia ani tym bardziej farmakoterapia nie pozbawi państwa tej reakcji to po prostu tak jest co prawda jest jeden lek który moglibyśmy zastosować to samotność problem polega na tym że nasze archaiczne muzg nigdy samotności nie chciały i nasze współczesne też nie chcą kiedy wracacie państwo do domu najlepiej byłoby się zamknąć na około dwudziestu trzydziestominutou i wtedy rzeczywiście moglibyśmy przywrócić uw stan do względnej względnej używalności stan naszych systemów analizy twarzy analizy emocji rzeczy tym że my przychodzimy mówimy dajcie mi spokój a o obejrzę swój ulubiony serial tak ale oglądając ten serial co dostajemy kolejne seki twarzy o bardzo wyraźnej mimice które przeładowują w kolejnym stopniu nasze nasze systemy a więc drodzy państwo lokalnie my nie jesteśmy w stanie odpowiadać na potrzeby globalnych wyzwań to znaczy nie jesteśmy na poziomie biologicznym rzeczywiście nasze wspaniałe fenomenalne ogromne z konina świetnie wyposażone mugi działają przetwarzają informacje są gotowe na sprostanie wyzwaniom do których powstały ale drodzy państwo źle sobie radzą z nadmiarem nie tylko zresztą innych ludzi nadmiar pożywienia to też problem prawda mamy setki przystosowań do znoszenia głodu behawioralnych fizjologicznych i tak dalej ale ani jednego przystosowania które mogłyby nas obronić przed pełną lodówką drodzy państwo to jest poza naszymi biologicznymi moliwociami dlaczego dlatego że nadmiaru pożywienia nigdy w przeszłości ewolucyjnej nie było więc nie powstały mechanizmy które pozwalałyby sobie z tym radzić podobnie jest z nadmiarem ludzi sto tysięcy osób to jest coś z czym biologia naszego gatunku poradzić sobie szanowni państwo nie może ale na szczęście te genialne wspaniałe ogromne muzg stworzyły nowe piętro funkcjonalne nowy obszar nową płaszczyznę ewolucji w której nowy replikator replikator kulturowy tak zwany mem zaczyna rozgrywać swoją własną grę w ten sposób tworzy się nowa płaszczyzna odpowiedzi na wyzwania środowiskowe zupełnie inna niż biologia to kultura drodzy państwo i w tej kulturowej rzeczywistości znajdujemy odpowiedzi na bardzo wiele pytań na które nie możemy znaleźć odpowiedzi w naszej biologii ale to szanowni państwo jest już zupełnie inna historia w bardzo za uwagę taka
1
tyle oatway latało naprawa canadola oem dania uwodnione korwin sejnota dziś chcę państwa powiedzieć o tym czego możemy nauczyć nasze dzieci ale również o tym czego dzieci mogą nauczyć nas zanim przejdę do odpowiedzi na to pytanie chciałabym abyśmy popatrzyli na kilka wypowiedzi rodziców kilku i kilkunasto dzieci popatrzmy co mówią na przykład rodzice siedmioletniego macanie rozmawiamy o tym z dzieckiem staramy się rozmia jak go nie ma kiedy śpi jest zajęty wieczorem wtedy siadamy sobie w kuchni czy w pokoju i rozway na te tematy albo rodzice jedenastoletniego szymona to jest jeszcze dziecko nie chcemy jego w te sprawy wciągać albo rodzice ośmioletniej zosi i trzynastoletniego sebastina nie rozmawiamy na takie tematy przy dzieciach to nie są tematy odpowiednie dla dziecka i można się zastanowić o czym tu rodzice mówią o jakich sprawach jakich tematach czego się wstydzą przed dziećmi a jakie tematy są dla nich tabu jakich właśnie nie chcą poruszać przy dzieciach jakich tematów unikają nie wiem co państwo myślą ale okazuje się że chodzi tutaj o rozmowy o pieniądzach o finansach ekonomii no ale tak powiedziałam państwu jak wygląda sytuacja z myśleniem o przekazywaniu wiedzy ekonomicznej swoim dzieciom bardzo dużo osób w polsce tego nie robi bardzo dużo osób w polsce się tego wstydzi nie chcę tego robić dlaczego tak się dzieje jest wiele przyczyn po pierwsze myślę że sama ekonomia sobie tutaj zrobiła dużo krzywdy ekonomia jest postrzegana w polsce jako coś nudnego jako coś trudnego coś tylko dla specjalistów jako coś powiązanego z polityką to jest niestety bardzo duży problem wszystko co jest związane z finansami wiąże się z polityką czyli wiążę się z czymś brudnym z czymś niedobrym z czymś przed czym trzeba by dzieci chronić no i ostatnia sprawa to jest trochę taki smutny świat smutnych panów w garniturach jeżeli sobie popatrzymy na telewizję to co się dzieje są jacyś tacy panowie najczęściej panie czasami ale zazwyczaj panowie którzy mówią o rzeczach których nikt tak naprawdę nie rozumie no i w konsekwencji wiedza ekonomiczna też jest postrzegane jako coś co większości ludziom nie jes potrzebne szestno mówi że ma małą wiedzę ekonomiczną przy czym pięćdziesiąt trzy procent polaków twierdzi że mimo że ma małą wiedzę ekonomiczną to nie chce wiedzieć więcej odcina się od tej wiedzy no oczywiście dwadzieścia trzy procent uważa że jest nudna czy że jest bardzo nudna a kolejne dwadzieścia procent że jest dosyć nudna no i teraz idąc dalej jak to jest z tą edukacją ekonomiczną czy w takim razie skoro tak patrzymy na ekonomię to czy ta edukacja ekonomiczna rzeczywiście jest nam potrzeba no i co się okazuje co większość polak myśli o edukacji ekonomicznej większość myśli że to coś dla dorosłych lepiej dzieci w te rzeczy nie wciągać że to jest coś co lepiej żeby inne instytucje za nas załatwiły my nie musimy być za to odpowiedzialni i trzecie że samo przyjdzie jeżeli sobie popatrzymy na te trzy rzeczy to troszkę to jest tak jak z edukacją seksualną czyli nie bierzemy odpowiedzialności odcinamy od siebie i uważamy jakoś tam dziś na podwórku od kolegów czegoś się nauczy prawda jest taka to chcę państwu powiedzieć to są trzy mity to są trzy błędy myślenia i podchodzenia do edukacji ekonomicznej po pierwsze to nie jest coś czego powinni uczyć się tylko dorośli albo o czym powinniśmy z dziećmi rozmawiać kiedy dorosną ojto czym należy z dzieckiem rozmawiać od samego początku jego życi tonacy od momentu kiedy zada pierwsze pytanie na przykład skąd masz pieniądze to już jest moment kiedy możemy coś dziecku wytłumaczyć druga sprawa niech to ktoś za nas załatwi no tak i będziemy czekać tak będziemy czekać aż naprzykład w szkole zostanie wprowadzona lekcja edukacji ekonomicznej nie ni inne instytucje za nas tego nie załatwią każdy we własnym zakresie we własnym domu z własnym dzieckiem z dzieckiem sąsiada ze spotkaną osobą na ulicy może przekazywać wiedzę ekonomiczną no i trzecia sprawa niech się jako jakoś tam się dowie jest to też bardzo duży błąd jeżeli zostawimy to właśnie losowi może się okazać że dziecko przejmie wiele nawykó wiele poglądów wiele odczuć które są negatywne i źle wyposażą je do przyszłego funkcjonowania w świecie finansów i właśnie co wpływa na to jak funkcjonujemy w świecie finansów to ta jest bardzo ważne pytanie i myślę że wiele osób z państwa zastanawiało się jak to jest zawsze na koniec miesiąca ma jakieś pieniądze ma zawsze coś odłożone jest w stanie zaoszczędzić a inny przy tych samych zarobkach zawsze gdzieś tam po dwóch trzech tygodniach kończą mu się pieniądze i nic nie jest w stanie odłożyć czy też i inny przykład jeden widzi coś fajnego w sklepie a nie ma pieniędzy potrafi się opanować inne musi natychmiast wziąć pożyczkę to wszystko są właśnie nasze zachowania finansowe to są właśnie przykłady naszego funkcjonowania w świecie finansów natomiast z czego one się biorą jest bardzo wiele przyczyn które wpływają na to że tak albo inaczej funkcjonujemy w siecie finansów no oczywiście coś może powiedzieć to wszystko zależy od tego ile kto ma pieniędzy oczywiście że tak do pewngo stopnia jeżeli ktoś ma dużo więcej pieniędzy pewne zachowania ułatwi mu podejmować pewne decyzje są dla niego łatwiejsze ale oczywiście wiedza wiedza też ma znaczenie ale po tym co obiektywne mamy też wiele czynników subiektywnych i na przykład nasze badania ale nie konasz badania różnych osób które tym się zajmują wyraźnie pokazują że ważniejsze od tego ile mamy pieniędzy jest to co mamy w głowie czyli mentalne takie podejście do naszej sytuacji finansowej to jak postrzegamy naszą sytuację finansową czy też materialną bardziej wpływa na to jak się zachowujemy w jaki sposób wydajemy te pieniądze co z nimi robimy a nie to ile naprawdę mamy pieniędzy czyli co jest ważniejsze stan naszego umysłu a nie stan naszego portfela kolejna sprawa czynniki psychola sprawa czynniki psychologiczne podejście do życia badania pokazywały przez wiele lat pewną korelację między zadowoleniem z życia radością taką radosnym podejściem do życia a tym ile cłowiek ma pieniędzy no i zakład że prawdopodobnie zależność jest taka no ktoś ma więcej pieniędzy to jest bardziej radosne nie badania bardzo dokładne badania prowadzone w ostatnich latach przekreśliły to myślenie prawda jest odwrotna ktoś jest bardziej pozytywnie nastawiony do życia jest większym optymistą jakoś tak się dzieje że więcej pieniędzy ma ma lepszą sytuację życiową wogóle le też i materialną robiono takie badania gdzie badano podejście do życia studentów potem wracano do nich po pięciu dziesięciu piętnastu latach i okazywało się że ci optymiści z czasów studiów osiągali dużo więcej więc też zachęcam państwa do optymistycznego podejścia do życia i kolejny punkt wzorce wyniesiony z domu niestety albo na szczęście również to w jakiej rodzinie wychowujemy się ma ogromny wpływ na to jak my funkcjonujemy w tym świecie finansów czyli to co przekazują nam rodzice to co mówią do nas ale nietety też to co przekazują nam niewerbalnie to jest cytat jednego z naszych badanych nie pojmie to dziecko nie pojmie wartość tego pieniążka niech wie że na te pieniążki trzeba ciężko zapracować że one nie przychodzą łatwo niech nauczy się szacunku do pieniążków proszę państwa jak można widzieć wartość pieniążków pieniążek to jest coś co nie ma za dużej wartości pieniądz to jest coś co ma wartość jak można mieć szacunek do pieniążków do pieniążków nie ma się szacunku szacunek ma się do pieniędzy i bardzo częso w tym co rodzice mówią do swoich dzieci jest właśnie przekazywanie wartości które nie są takie jak zakładali im się na poziomie werbalny wydaje że przekazują coś a na poziomie niewralnym przekazują coś zupełnie innego no to idziemy dalej co możemy z tym zrobić możemy zastostawić sprawę instytucjom niech to instytucje za nas załatwiają no i na przykład narodowy ban polski fundacja kronenberga to są takie instytucje w polsce które pracują nad narodową strategią edukacji ekonomicznej lo kiedy tak naprawdę ta edukacja będzie u nas wprowadzona i cały system będzie dobrze działał to jest daleka przyszłość druga sprawa możemy powidzieć niech to załatwią dia tak jak też nasi badani mówili ogląda sobie telewizję to się wszystkiego dowie w odpowiednim momencie no ale jak to z tymi mediami jest już mówiła o smutnych panach w garniturach mówiła również o tym że po pierwsze ta wiedza która jest przekazywana w mediach wiedza ekonomiczna jest często bardzo w bardzo nudny hermetyczny sposób przekazywana a co gorsze bardzo często w mediach pojawiają się informacje które wzmacniają negatywne nastawienie do spraw ekonomicznych na przykład pokazują wzorce negatywne to co często robią dziennikarze niestety to jest podkreślanie sytuacji kiedy ktoś został oszukany kiedy było włamanie na konto kiedy kogoś oszukano przybraniu pieniędzy z bankomatu co to powoduje kiedy pracowaliśmy nad nad osobami starszymi nad tym żeby namówić je do posługiwania się na przykład kartami wie kartami po prostu do bankomatu kartami płatniczymi czyli coś co jest bezpieczniejsze to często te osoby wspominały to że gdzieś słyszały gdzieś czytały o tych oszustwach i miały w głowie tak naprawdę setki przykładów o oszustwach a nie o tym co dobrego jest w posługiwaniu się finansami i w tym życiu w świecie finansowym trzecia sprawa szkoła szkoła też może zostawmy czy szkoła oczywiście mogłaby coś zrobić szkoła mogła by trochę zrobić ale ja przestrzegam jako osoba która naprawdę pracuje nad tym żeby edukacja ekonomiczna w polsce była żeby robić coś w tym kierunku przestrzegam przed tym żeby wprowadzić w szkołach obowiązkowe zajęcia z edukacji ekonomicznej jaka może być tego konsekwencja konsekwencja będzie taka że stanie się jak z edukacją seksualną czy z jakimiś innymi będą to straszne lekcje prowadzone przez nudne osoby w bardzo nudny sposób więc nie nie w ten sposób jeżeli już w szkole to przy okazji przy okazji różnych innych działań na przykład dlaczego ciągle na matematyce są zadania o pociągu który wyjeżdża z miasta do miasta i tam drugi z miasta by kiedy się spotkają co to kogo obchodzi w dobie internetu mamy przecież możemy tysprawdzić gdzie który pociąg się spotka a zatem po co nam taka wiedza a tak naprawdę co mogłaby szkoła robić zamiast tego mogłyby być zadania o tym jak obliczyć oprocentowanie na kątach jak podjąć decyzję która oferta banku jest lepsza a która jest gorsza więc zostawmy szkołę przede wszystkim chciałabym państwu powiedzieć o tym co sami możecie zrobić co może zrobić każdy z nas co można zrobić we własnym domu w swojej rodzinie po pierwsze często niestety trzeba zmienić siebie zanim przekażemy czy właśnie na przykład przekazywanie dzieciom negatywnych wzorców wynika z tego że sami mamy w głowie negatywne schematy na przykład zamiast mówić nie stać mnie na markę możemy sobie mówić ale stać mnie na marka mamy od razu przesunięcie negatywnego sformułowania na pozytyw zamiast mówić nie stać mnie na to mówmy sobie co mogę zrobić żeby to osiągnąć żeby to mieć co jeszcze dodatkowo uczy pewnego myślenia perspektywicznego czyli po pierwsze zachęcam państwa do zmiany myślenia dzieci słyszą dzieci słyszą nas jak rozmawiamy jeżeli przeformuujemy to to ten drugi rodzaj stwierdzeń dzieci będą lepiej wyposażone do przyszłego życia w świcie finansów wzorce mentalne no niestety wiele osób z nas ma taką biedę mentalną tacie mentalni coto znaczy to znowu wracamy do tej kwestii czy chodzi o stan portfela czy chodzi o stan umysłu chodzi o stan umysłu są osoby które niezależnie od tego ile mają pieniędzy właśnie czują się biedakami i tym emanuj i powodują że osoba na przykład z ich otoczenia nie jest wstanie cieszyć się wydawaniem pieniędzy a to jest też bardzo ważne musimy też umieć mieć radość z pieniędzy które zarabiamy nawet jeżeli tych pieniędzy jest mało nawet jeżeli to co sobie z radością kupimy kosztuje dwa złote czy złotówkę ale musimy umieć zrównoważyć tę straszną stronę pieniędzy płacenia rachunków i tak dalej z tą fajną że tą może też sprawić przyjemność no i taki przykład pewnej rodziny z którą ostatnio rozmawiałyśmy w czasie badań ludzie naprawdę mieli bardzo trudną sytuację materialną i często pod koniec miesiąca mieli niewystarczającą ilość pieniędzy i co robili chodzili z dzieckiem takimi drogami na działka z domu żeby przypadkiem nie przeskokieoś sklepu żeby dziecko nie poprosiło o lizaka no przykre smt ale z drugiej strony można pomyśleć dlaczego ci rodzice mimo całego współczucia dla nich nie wykorzystali takiej sytuacji żeby powiedzieć dziecku że pieniądze są z pracy że czasami tych pieniędzy starcza do końca miesiąca czasami nie no i są takie tygodnie kiedy tych pieniędzy brakuje ale w kolejnym tygodniu po pierwszym na przykład po wypłacie pójdziemy do tego sklepu to jest bardzo ważna rzecz na przykład coś takiego po pierwsze zmienia mentalność biedaka na mentalność osoby która jakoś tam kontroluje te swoje finanse nawet jeżeli ich ma mało poza tym uczy dziecka czegoś bardzo ważnego z psychologicznego punktu widzenia tak zwanego odroczenia gratyfikacji czegoś takiego że nie zawsze wszystko musimy mieć od razu że że możemy to mieć za jakiś czas jeszcze jedna sprawa to są pewne wzorce ja już właściwie o tym dużo mówiłam ale my wszyscy różnimy się właśnie takimi na przykład stylem wydawania pieniędzy podejściem do pieniędzy czy pieniądze są dla nas celem samym w sobie czy środkiem do celu i te różnice w naszych zachowaniach czy inaczej te style naszego zachowania w obszarze finansów przekazujemy naszym dzieciom co to oznacza że możemy te dzieci wyposażyć dobrze do przyszłego życia ale możemy też wyposażyć źle one mogą mieć instrumenty takie żeby dobrze w tym świecie funkcjonować ale też takie żeby źle funkcjonować poza zmianą siebie to jeszcze bardzo ważna rzecz mój kolejny postulat od najmłodszych lat to było niesamowite kiedy w czasie badań pytałyśmy ludzi kiedy powinni zacząć rodzice edukować dzieci ekonomicznie torino nie no jak będą dorośli jak będą mieli z osiemnaście lat za późno jak taki człowiek odcięty od kwestii finansowych trafi we współczesnym świecie do normalnego codziennego życia może być zagubiony może właśnie dać się sprowokować do różnych działań które są nieodpowiedzialne finansowo na pryka zaciągnąć nieodpowiednie kredyty i co tutaj to jest ta wiedza od najmłodszych lat to jest po pierwsze przekazywanie rzeczywiście wiedzy jest to czasami problem bo wielu polaków też nie ma tej wiedzy no ale jakieś takie codzienne rzeczy o których mówiłam skąd się biorą pieniądze co to jest bankomat co to są banki kolejna sprawa bardzo ważna i chcę to podkreślić my różnymi zachowaniami wobec dzieci możemy stylem uczyć te dzieci właśnie na przyszłość wyposażać te dzieci na przyszłość w odpowiednie funkcjonowanie w tym świecie finansów na przykład kwestia kieszonkowego rodzice dyskutują nie uważają że trzeba dawać inni że nie trzeba inni że nie wolno dyskusje są poglądy są różne co pokazują badania że państwa badania pokazują że dawanie kieszonkowego ale systematycznie to nie musi być duże ale coś czego o czym dziecko uczy się zarządzać jest bardzo dobrą rzeczą ale z pełną odpowidzialnością jeżeli damy określoną kwotę na tydzień to nie możemy za trzy dni dać dziecku kolejnej kwoty bo wydało to co miało na ły tydzień tu bardzo ważna jest przekazywaniu tych wzorców konsekwencja zarabianie pieniędzy kolejna rzecz bardzo fajna ale nigdy w domu to jest najgorsza rzecz jaką rodzice mogą przekazać swoim dzieciom ianowicie płacenie za umycie okna za posprzątanie pokoju dlaczego to jest takie złe przede wszystkim dlatego że wytwarza poczucie instrumentalno pieniądza takiej władzy pieniądza nad człowiekiem to jest pewien rodzaj transakcji w domu sprztanie no to jest troszkę obowiązek dziecka no i kolejna sprawa stymulowanie odpowiedzialności zawsze o tym mówię jeżeli chcemy nauczyć dziecka dobrego funkcjonowania w świecie finansów a dzeko powie mam ja coś chcę to powiedzmy okej jeżeli to jest twoim marzeniem to na przykład uzbieraj jedną trzecią połowę wszystko jedno ja ci resztę dołożę ale żeby dziecko podjęło jakiś wysiłek w jakąś odpowiedzialność za to co robi drugi taki sposób to może być powiedzenie dobrze teraz nie ale na przykład za dwa miesiące są twoje imieniny tego typu zachowania znowu uczą myślenia perspektywicznego myślenia na przyszłość a nie czegoś takiego teraz chcę teraz mam i na samo już zakończenie chciała powidzieć dwie rzeczy jedna to jest to że każda chwila ma znaczenie taki piękny przykład jednego pana który opowiadał o tym uczył swoje dzieci bycia świadomym konsumentem jak on to zrobił dzieci sobie kupiły lalkę która się popsuła więc co on wtedy zrobił a była niewiele warta dzieci kupiły to za jakieś tam swoje grosze ma oni wiele pieniędzy ale powiał dobrze lalka się popsuła to teraz będziemy się zachować jak świadomy konsument pójdziemy i złożymy reklamację i całe doświadczenie składania reklamacji było wspaniałe było fajne i dla ojca i było fajne dla tych dzieci i nauczyło je czegoś właśnie każda chwila ma znaczenie i na sam już koniec chcałem powiedzieć o jednej rzeczy ja mówiłam teraz o tym że rodzice mogą przekazywać wiedzę swoim dzieciom ale we współczesnych czasach jeśli chodzi o funkcjonowanie w świecie finansów bardzo często mamy do czynienia z tym że dzieci przekazują wiedzę soim rodzicom coraz częściej na przykład dzieci uczą rodziców obsługiwania kontratenetowego posługiwania się kartę do bankomatu i robienia różnego rodzaju transakcji co do których nie mają turmi nie mają żadnych problemów a rodzice bywa że mają pieczara ten dateateen odonata dorozumiana a urodynamiczne dawkorydwiely senną da
2
orban into od ul okno na larankochani ja zmienię sobie slajd żeby nie świeciło mi w oczy bo przyniosłem zisiaj dla was prezenty i zaraz będziemy je otwierać ale zanim zaczniemy chciałabym was poprosić o wzięcie udziału w takim małym eksperymencie proszę żeby każdy z was podniósł obie ręce do góry świetnie a teraz niech każdy powącha sąsiada siedzącego z lewej strony pod pachą krępujące nie czujemy się brudni mimo że założę się że większość z was wzięła prysznic nie tylko wczoraj wieczorem ale także dziś rano na pewno pacniecie pięknie pachnie cie dezodorantami których używacie pacniecie antyperspirantem pacniecie szamponem pachnie proszkiem do prania a jednak myśl o tym że osoba zwłaszcza obca osoba miałaby poczuć zapach który unosi się spod waszych pach jest nie do przejścia salwador dali kiedy wybierał się na pierwsze spotkanie z galą wysmarował sę pod pachami ozimym chciał w ten sposób zrobić na niej wrażenie zaintrygować ją jako mężczyzna ale także podkreślić w sobie męskość podkreślić sobie siłę chciał pokazać że jest samcem a ona jest samicą której on pożąda to ciekawe że oczywiście to ciekawe że wyzerował się właśnie kominem ponieważ w czasach antyku zapach męskiego potu określa było dosyć niewybredne właśnie jako zapach kozła a nawet bardziej bezpośrednio jako zapach capa i aby ten zapach capas pod pach usunąć starożytni wymianie oraz grecy używali takiego urządzenia można powiedzieć gdzie za pomocą pasów płótna przemocnpod pachami kłęby takich właśnie płóciennych szmat nasączonych olejkiem różanym możemy założyć że były pierwsze do odorata pierwsze antyperspiranty których używali starożytni i miało to na celu nadanie ciału ale czystemu iłu pięknego zapachu musicie wiedzieć że w starożytności czystość ciała była tak samo ważna jak czystość duchowa wierzono aż przez całe średniowiecze my błędnie postrzegamy ten czas jako okres takiej ciemnoty brudu i ogólnie panującego chaosu otóż nie człowiek jeszcze średniowieczu przez tysiąc pięćset lat uważał że jeżeli człowiek jest czysty cieleśnie jest również czysty duchowo i aby doświadczyć zbawienia aby jego dusza była spokojna po śmierci musi mieć nie tylko czy czystą duszę ale również czyste ciało zmianie grecy bardzo często chętnie korzystali z łaźni i bardzo chętnie się myli oliwii się oliwą z oliwek używali esencje różanej esencji jaśminowej możemy zatem założyć że bardzo długo ludzie byli czyści zawsze na bieżąco wykąpani i pięknie pachnący dopiero w czasach baroku kiedy to ludzie byli jeszcze jakieś trzysta lat przed odkryciem istnienia bakterii drobnoustrojów ludzie zaczęli zauważać że choroby takie jak na przykład duma zaczynają się rozprzestrzeniać wtedy kiedy ludzie zbierają się w jednym miejscu a najczęściej zbierali się właśnie w łaźniach powstał taki koncept wody jako nośnika śmierci zarazy panowało przekonanie że woda rozmiękcza pory ciała wynika do środka powoduje zarazę choroby i śmierci i w baroku ludzie przestali się myć jeli wydaje wam się że jest niekonforowe siedzenia obok osoby która przestrzeni nie myła włosów albo zjadła rano na śniadanie twarożek ze szczypiorkiem i trochę nieciekawie pachnie z ust to wyobraźcie sobie że nie tylko przebywacie z osobami które nie myją się miesiącami a nawet latami ale że mieszkacie i spędzacie całe dnie w pomieszczeniach w których jeden z kotów został zaadoptowany jako toaleta ludzie bardzo ługo nie znali osobnych pomieszczeń na załatwianie potrzeb fizjologicznych nawet w wersalu w rogach pomieszczeń stały naczynia do których damy i kawalerowie załatwiali się na widoku innych i nikogo to nie raziło pragnienie życia i chęć powstrzymania choroby sprawiło że ludzie zamienili się w naszym dzisiejszym odczuciu w cuchnące bestie wyobraźcie sobie że w niemytych przez kilkanaście miesięcy włosach wszystkie te lipidy które widzialem nasza skóra zaczyna ją jęczeć możecie sobie dla eksperymentu zostawić masło na kilka tygodni w ciepłym miejscu i zobaczyć jak ono ciekawie pachnie białka które spożywamy rozkładającego się na języku powstają dwa związki chemiczne indole i skatol które zawarte są również w kale dlatego możecie wyobrazić sobie że osoba która kilkanaście miesięcy nie oczyszczajmy ustnej pachnie z ust tak samo jak pachnie z odbytu rozkładający się pod rozkładający się na skórk rozkładające się jedzenie w męskim zaroście ponieważ podczas jedzenia drobiny tego co spożywamy wpadają w ten zarost rozkładająca się krew menstruacyjna i panujący wszędzie upał to jest zapach baroku ale zwrócił uwagę na to że nie był to zapach brudu był to zapach czystości ponieważ ludzi na ten zapach w naszym dzisiejszym rozumieniu fetor ludzkiego ciała nakładali pachnidła jednym z takich podstawowych pachnideł był olej jaśminowy o bardzo intensywnym odurzającym zapachu jaśmin co ciekawe również zawiera w swoim składzie indole czyli ma w sobie taki lekko brudny posmak całe litry piżma którymi zlewały się kobiety i oczywiście ten smród brudnego ciała który leżał jakby przyty tymi pachnidłami ja przygotowałam dzisiaj dla was kilka próbek zapachowych pierwsza wymaga dużej otwartości i odwagi poproszę teraz moje asystentki eby rozdały wam worki z próbką numer jeden w której zamknięty jest zapach czystości baroki ktoś jest odważny może włożyć do środka rękę wyjąć jeden z bloterów i zostawić go sobie na pamiątkę jeżeli jest wam życie miłe to sugeruję żebyście tylko otworzyli worek powąchali i przekazali go dalej jak dotkniesz tej próbki zapach zostanie z tobą dlatego że te środki są silnie hydrofobowe one odpychają cząsteczki wody i nie zmiejszy rąk mydłem więc będzie bezpieczniej po prostu otworzyć worek i powąchać to co teraz nam do powąchania jest to zapach czystości z epoki baroku czynny aneta zawodową na toronto pozycja worki dla ciemię dwa i dwa dziękuję jeśli pomyślimy o książce pachnidło które jest takim kanonem jeśli chodzi o literaturę poświęconą zapachowi możecie wyobrazić sobie że ten zapach o którym pisał autor to jest zapad mniejwięcej taki jak czujecie w tej chwili w środku to co daje ten taki odpychający wręcz kałowy fetor to cybet cybet jest wydziliną gruczołów przy odbytowych cywety zwierzęcia żyjącego w etiopii w dużym rozcieńczeniu cybimoże teraz może się dał wam wydawać troszeczkę niemożliwe cybe pachnie kwiatowo natomiast w dużym stężeniu ma po prostu silny zapach fekaliów tak pachniało w paryżu francja stała się kolebką perfumiarstwa nie dla tego że francuzi mają umiłowanie do pięknych i pachnących rzeczy a dlatego że rękawicznicy i garbarze w procesie garbowania skur potrzebowali środków które zabiłyby ten fetor rozkładającego się mięsa żeby rękawiczki nakładane na dłonie damy pięknie pachniało pachniały potrzebne były specyfiki które zabiją ten zapach trupa towarzyszący garbowania skolego medycy a potem również perfumiarze zaczęli tworzyć kompozycje zapachowe używane na początku przez garbary i przez rękawiczników do zabijania fetoru wyprawianej skóry później wszystkie esencje kwiatowe żywiczne oraz ze względu na podróże coraz więcej egzotycznych substancji zaczęły tworzyć to co dzisiaj znamy jako perfumiarstwo natomiast same początki perfumiarstwa wcale nie były tak znowu pięknie pachnące wracając do naszego eksperymentu z wąchaniem się pod pachami w którymi nie wzię udziału chcę powiedzieć gdzie jesteśmy dzisiaj jeśli chodzi o to pojęcie czystości i brudu o to pojęcie tego co pachnące i tego co śmierdzące polska to w jaki sposób my podchodzimy do tego co pachnie co czyste co brudne znajduje się między dwoma bardzo skrajni biegunami pierwszym biegunem są stany zjednoczone gdzie ideałem czystości jest czystość sterylna szpitalna wykrochmalona pokażę wam za chwilę jak w kontraście z czystością baroku pachnie współczesna czystość merykańskmerykanie mają takie pojęcie jak kryspin jest to taka czystość silnie krochmalonej białej koszuli która jest tak krochmalna że jest wręcz sztywna i można ją w pewnym sensie zła jak opłatek amerykanie lubią pachnieć detergentami białym piżmem pralnią miczną i bardzo często amerykańskie perfumy mają w sobie nutę właśnie takiego takiej chemicznej sterylnej czystości to jest to wrażenie które uderza nas w noza otwieramy bęben suszarki albo pralki za to wrażenie odpowiedzialne jest właśnie białe piżmo amerykanie lubią pachnieć w sposób szpitalnie czysty wręcz biały pokażę wam teraz jak pachnie czystość w stanach obecnie to nie musicie się bać można nawet włożyć rękę do środka i zabrać sobie pasek bardzo proszę bardzo proszę na drugim biegunie od stanów zjednoczonych gdzie ucieka się od zapachu ludzkiego ciała używając całej masy detergentów do oczyszczania skóry do odwaniania dłoni stóp pach pachwin włosów oddechu mamy japonię gdzie również ucieka się od zapachu ludzkiego ciała ale w sposób naturalny wyobraźcie sobie czysty japoński minimalizm i oszczędność jeśli chodzi o wyrażanie form kolorów i treści tak samo neutralnie zapachową japończycy z natury nasz pot ma taki a nie inny zapach dlatego że oprócz gruczołów potowych które wydzielają wodę z którą spożywamy mamy w pachach i w pachwinach również gruczoły apokrynowe które wydzielają substancje tłuszczowe oraz hormonalne i to właśnie one odpowiedzialne są za to że w kontakcie z powietrzem te substancje ulegają rozpadowi i zaczynają nieprzyjemnie pachnieć prawda jest taka i tu będę trochę niepoprawna politycznie że w opinii japończyków my jako naród śmierdziy ponieważ nasz pot ma bardzo intensywny zapach tylko dwa procent populacji japończyków posiada gruczoły apokrynowe jest to pewnego rodzaju można powiedzieć błąd genetyczny i jeżeli mężczyzna chce wstąpić do armii japońskiej i jest w tej nieszczęśliwej dla siebie grupie dwóch prcent populacji posiadającej gruczołoynowe nie zostanie do tej armii przyjęty ponieważ japoński żołnierz musi być neutralny i niewidoczny dla wroga także pod względem zapachu w japonii nie tylko nie należy być wyczuwalnym jeśli chodzi o zapach ciała ale także nie należy być wyczuwalnym jeśli chodzi o zapach projapoki bardzo często kupują luksusowe perfumy ale często ich nawet nie otwierają tylko stawiają je na półce i należy je podziwiać jako symbol statusu symbol luksusu jeden z najbardziej luksusowych zapachów które na pewno znacie jest o zapach legenda sprzedaje się najlepiej właśnie w japonii często ludzie obdarowują się perfomai ale tych perfum nie używają jedna ze znanych mi osób miała bardzo bliskie doświadczenie osobiste z tym takim minimalizmem zapachowym w japonii ponieważ w czasie studiów próbowała znaleźć sobie pracę jako opiekunka d dzieci i poszło o rozmowę kwalifikacyjną która ta rozmowa skończyła się bardzo szybko i niestety skończyła się niepowodzeniem dowiedziała się potem od zaprzyjaźnionej osoby że to fakt iż jej perfumy były wyczuwalne przez ewentualnego pracodawcę w czasie rozmowy ją zdyskwalifikowały sam fakt że dzieci mogłyby przebywając z przedszkolanką z opiekunką wyczuć od niej zapach perfum uważany był za coś wulgarnego głośny zapach to tak jak mówienie podniesionym głosem jeżeli pomyślicie teraz ilu pachnących substancji użyliście dzisiaj od rana pomyślicie o mydle którym umieliście ręce o paście do zębów która pachnie mięta szamponie którym umyliście włosy o odżywce do włosów o środkach do stylizacji włosów być może czujecie jeszcze zapach proszku do prania i płyn do pukania którym pachnie wasze ubranie gumy do żucia płyny do płukania ust do zadorantu do stóp zwłaszcza latem gdybyśmy wyobrazili sobie każdy z tych zapachów jako osobny dźwięk innego instrumentu siedzielibyśmy teraz w niewyobrażalnym hałasie drugim kontrastem o którym chcę wam powiedzieć to kontrast między tym co bogate a tym co biedne między tym co luksusowe a tym co wiąże się naprawdę ze skrajnym ubóstwem mówiłem wam o tym że japonki często kupują luksusowe perfumy i stawiają je sobie na półkach jak trofea otóż to co najbardziej luksusowe w perfumach składniki naturalne które są efektem prcy ludzkich rąk są to substancje pochodzące z najbiedniejszych obszarów świata pierwszym takim surowcem jest szafran szafran to pręciki krokusa który w dużej ilości występuje w indiach krokusy i same te pręciki zbierane są ręczne i ręcznie bardzo często przez dzieci w tej chwili kilogram esencji szafranowej kosztuje około pięciu tysięcy złotych więc możecie sobie wyobrazić że dzieci które zbierają te pręciki potrzebne są do tego ich delikatne małe palce nigdy nie będą w stanie pozwolić sobie na jakiekolwiek produkty z użyciem tej esencji szafranowej którą zbierają taką samą substancją jest żywica olibanowa inaczej srebrne kadzidło pochodzące z somalii jednego z najbardziej ubogich krajów na świecie gdzie robotnik nie byłby w stanie czasami przez okres całego swojego życia zarobić pieniędzy ozwalający mu na nabycie tej esencji olibanowej trzecim surowcem o którym chcę wam powidzieć jest to niezwykły składnik jest drzewo agarowe inaczej to drzewo jest generalnie bezużyteczne dopóki jest zdrowe natomiast w momencie kiedy zostanie zaatakowany przez pasożytniczy grzyb zaczyna mieć swoją wartość w perfumiarstwie drzewo agarowe w tej chwili jest najcenniejszym surowcem a rynku pochodzi z kambodży kolejnego obszr biedy gdzie po zebraniu i przetworzeniu kilogram esencji agarowe kosztuje około stu tysięcy złotych macie niepowtarzalną okazję powąchać teraz u mnie drzewo agarowe wybawcie że blokerów na których wam pokażę te esencji jest bardzo mało ale jest to drogocenny prezent zobaczycie że to co powstało w wyniku ciężkiej fizycznej wielokrotnej pracy ludzkich rąk osób które czsto pracują tylko za jedzenie staje się potem elementem świata luksusu ludzi do których nie mamy dostępu a na pewno nie mają dostępu do nich ludzi którzy im ten luksus ofiarują żon nazaretu kortu jest drzewo agarowe bardzo proszę dzięki dziękuję czysto i brudno biednie i bogato trzeci kontrast daleko i blisko mnóstwo zapachów które otaczają nas w polsce pozostaje totalnie niezauważonych niewiele osób je stanie rozpoznać jak pachnie koniczyna nie wiemy jak pachnie brzoza nie potrafimy rozpoznać po zapachu akacji nie potrafimy odróżnić żywicy sosnowej od żywicy modrzewiowej a są to rzeczy które mamy na wyciągnięcie ręki z drugiej strony tak egzotyczne składniki jak wanilia są dla nas totalną oczywistością wanilia jest tak naprawdę jednym z najbardziej pożądanych afrodyzjaków w miejscu z którego pochodzi wanilia jest wyjątkowym surowcem ponieważ do jej pozyskania potrzebujemy bardzo pracochłonnego procesu który zaczyna się już od tego że storczyk waniliowy musi zostać zaplony ręcznie przez człowieka w momencie w którym powstaną stronki stronki te są ręcznie zbierane i poddawane czterem procesom pierwszy proces nazywa się zabijanie i polega na tym że stronki wanilii zebrane w stosy zalewa się wodą o temperaturze sześćdziesięciu pięciu stopni później stronki wanili poddaje się tak zwanemu wypacaniu czyli zawija się jej jeszcze gorące i parujące płócienne płachty i tam w pewn sensie maceruje następnie przez trzy miesiące wanilia jest poddawana suszeniu na słońcu i kolejne sześć sezonowania dopiero później te laski wanili które znacie ze sklepów trafiają najczęściej pojedynczej opakowane na nasze stoły prawdziwa wanilia jest rzadkim rarytasem jest prawdziwym luksusem to co znamy że tak powiem dla nosa to jest niestety syntetyczna wanilina która jest tylko jednym z kilkudziesięciu substancji chemicznych wchodzących w skład wanilii waniliny pozyskuje się w bardzo nieromantyczny sposób z odpadów przemysłu cluzowego pulpy celulozowej dlatego cukier wanilinowy kosztuje czterdzieści dziewięć groszy a cukier waniliowy dziesięć razy tyle i tak jak na samym początku zachęciłam was do wzięcia udziału w eksperymencie tak samo chciałabym rozstać się z eksperymentem rozdam wam teraz próbki zapachu który jak wyjdziecie z konkordii spotkacie również na zewnątrz jestem ciekawa czy rozpoznacie ten zapach to jest zapach który nas otacza jak tylko widzimy na świeże powietrze jeżeli będziecie chcieli przyjść z rozwiązaną zagadką znajdziecie mnie tu na miejscu poznacie mnie po czubku na głowie i różowej sukience jeśli ktoś chce przyjść i powiedzieć owy w to zapraszam zapraszam w ostatniego eksperymentu abyście dziś spojrzeli na świat nosem aby ten swój parzapaowy tak zwany selske we własnej głowie poszerzyć i aby przybliżyć jeszcze bardziej to co dla naszych nosów tylko pozornie jest blisko aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa dowiatowo
3
w swej spontony podszyta suchanow data a inni kastka sanitariatami dobry rzeczywiście zajmuje się upraszczaniem języka urzędów i firm robię to dość długo i na początku myślałem że chodzi tylko o trudność komunikacji czy urzędy i firmy piszą tak że niego nie rozumie trzeba to uprościć natomiast od jakiegoś czasu dokładnie od września od początku jesieni być może dlatego że jesień to pora melancholii mam wrażenie że jest jeszcze coś innego w tej kwestii mianowicie jest jakiś trudny pokład relacyjny w komunikacji firmy urzędów taki psychologicznej który mówi coś o nas i im bardziej to poznajemy tym jesteśmy smutniejsi takie mm wrażenie i być może język trzech pa będzie w stanie tę rzeczywistość zmienił zmienić natomiast chciałem państwu pokazać kilka prostych zasad sześć dokładnie które pozala czytać teksty urzędowe głębiej i pozwalają więcej zauważyć tego co urzędy z nami robią i o tym będzie moje wystąpienie jest taki zwyczaj na tydzie żeby zaprosić zawsze ogo z rodziny więc postanowiłem kazać państwu moją babcię babcia jadwiga i od tego to się zaczęło dwa tysiące trzeci rok wracam do miejscowości rodzinnej pod wałbrzychem spotkanie rodzinne i ubileuszowdlatego że właśnie obroniłem doktorat i mówię mojej rodzinie słuchajcie jestem doktorem nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa i oni się tak zadma tak dziwnie spojrzeli na mnie i na siebie i tylko babcia babcia zechciała wtedy się odezwać i powiedziała tumu a możesz mi wystawić receptę ja mówię babciu ja jestem doktor od języka nie wytnie wystawiamy recept to nie wystarczyło babcia wystawiła język i poprosiła żeby ją zbadał i później dopiero przeczytałem w pamiętniku jakiegoś wybitnego dziennikarza ekonomicznego że on kiedy pisze swoje teksty dla ludzi na bardzo trudne tematy często wystawia zdjęcie swojej babci na biurko patrzy jej w oczy i piszę tak jakby do niej tylko do niej i od tego zaczęło się moje myślenie o upraszczaniu komunikacji o tym jak można by było to zrobić inaczej czy można wogóle w polsce pisać inaczej pod tym względem myśl którą państwo dzisiaj przynoszę na początku to jest myśl cecila która mocno też zmieniła moje życie czer tysiącdziewięćset czezik w najtrudniejszym czasie wojny w wielkiej brytanii napisał do wszystkich urzędników memorandum o zwięzłości ono się zaczyna mniej więcej tak aby robić swoje musimy czytać mnóstwo dokumentów większość z nich jest o wiele za długa to strata czasu marnujemy energię na wyławianie głównych myśli i język trzech pa ten język o którym państwo chciałem dzisiaj opowiedzieć to jest język głównych myśli pytanie czy możemy dzisiaj komunikować się głównyi myślami tylko nimi ni czym więcej to jest dość trudne w moim wypadku to działa bardzo konkretnie to znaczy kiedy wracam z synami do domu i dochodzimy do skrzynki pocztowej mam jeszcze trzy metry później do drzwi to trochę tak się martwi jakbm oglądał horror o szczękach czy będzie tam wystawać taki ruch białej koperty ze środka i będę musiał właśnie przestać robić swoje czyli przestać być ojcem przestać rozmawiać z nami i wtedy wyciągam tę kopertę i niedawno wprowadziłem taką zasadę że wszystko co jest w tych skrzynkach czytam przed drzwiami to znaczy nie wchodzę do domu muszę się z dziećmi pożegnać mówię że przez chwilę t t nie będzie to będzie trudna sytuacja ale spróbujcie nie zasnąć jeszcze za nim wrócę i statystyki są zatrważające na przykład na świecie ogólne warunki ubezpieczenia czyta się średnio trzy godziny i dwadzieścia minut niektórzy szybciej biegają maratony mam wrażenie i zdarza się że długo nie wracam długo nie wchodzę do domu żeby powiedzieć o tym co w tym tekście była przecież to dla nas jest najważniejszy kiedy wyciągamy taki tekst c chcemy się dowiedzieć po pierwsze czy chcą nam zrobić coś złego czy to jest neutralna wiadomość a dopiero później poznać szczegóły wielką inspiracją jst tutaj tier myślę że tito jest rzeczywiście język przyszłości i znalazłem taki tłit z roku czterdziestosiedmgo przed naszą erą najleszym chyba jak i na świecie napisano juliusz cezar napisał tien widii niósł go na transparentach wchodząc do rzymu i wszyscy specjaliści zgadzają się że on tak naprawdę mówił raczej nie że tylko jak jak on to zrobił jaka to była akcja ponieważ był wcześniej film o rytmie jesteśmy też na akademii muzycznej więc bardzo ważne w języku trzech pach jest ten rytm właśnie że tekst powinien być bardzo zrytmizowany i może zachęcę państwa do wystukania tego rytmu proszę posłuchać jak to brzmi jak brzmi to zdanie zdanie w łacinie to jest dwa i w czy idąc bardziej w dokładnie taka była ta akcja nie taka brutalna bo nie chciałem tupa żeby nie zniszczyć tej sceny natomiast ona była bardzo krótka brutalna i systematyczna i chciałem pozdrowić z tego miejsca tłumacza który to źle przetłumaczył na język polski bo on to przetłumaczył przybyłem zobaczyłem zwyciężyłem i proszę spróbować też sbie to wystukać i zmierzyć powiedzmy przybyłem zobaczyłem zwyciężyłem mam nadzieję że zostałem jeszcze w kamerze ale to jest powiedzmy rodzaj dreptania przed toitoie prawda to nie jest to o co tutaj chodzi i to nie jest język trzech pach jeżeli mielibyśmy to przetłumaczyć dobrze musielibyśmy pewnie powiedzieć wpadłem rke stłukłem coś takiego ta to musiałoby bardzo rytmiczne i jeżeli gubię dowód osobisty i chce zdobyć nowy to ponownie pójść do urzędu albo otworzyć internet papai powinien ten dowód mieć dokładnie w trzech krokach ta trójka jest ważna ktoś dzisiaj też już mówił o trójce przecież nie bez kozery mówimy abc pierwszej mocy a nie o pierwszej pomocy tak są trzy elementy czasem mówi się brutalnie przynieść podaj pozamiataj prawda mówi się matki żony tam jeszcze jest coś trzeciego też z tego co pamitam ten rytm trójki jest bardzo ważny idąc dalej tym tropem proszę teraz spojrzeć co z nami robi język urzędowy jak on bardzo zatrzymuje nas przed drzwiami i sprawia że tracimy czas ale też tracimy pewność siebie i właściwie jakbyśmy żyli w takiej ciągłej jesieni tej melancholijne takiej z depresją gdzie psy do nas merdają przez ścianę sąsiadów depresyjnie tak nie więcej to wygląda trzy cechy języka urzędowego które odbierają nam dech to jest pierwsza taka najważniejsza kwestia ale to wszyscy wiedzą że język urzędowy zapiera nam zabiera nam dech w piersiach przestajemy oddychać i to są bardzo bardzo proste techniki proszę próbować czytać między wierszami teksty urzędowe żeby znaleźć urząd który państwu to robi wtedy zadać sobie pytanie czy to jest mój urząd rzeczywiście mój pierwsza kwestia to są hamlet druga to tasiemce albo taśmociągi a trzecia to matrioszki wygląda to mniej więcej tak że chodzi o hamleta to hamlet miał taki problem że on nie wiedział czy mówi czy myśli się zastanawiał ciągle prawda czyli być czy nie być i tam później był o to jest pytanie tak abyśmy mówili na codzień schabowy z ziemniakami czy z kluskami śląskimi pomyślmy przez chwilę prawda przy tym niedzielnym stole teksty urzędowe mają bardzo dużo oagi właśnie hamletyzowania mam wrażenie że czasem to się nawet układa w jakiś sensowny język w odpowiedzi na pismo dotyczące powyższego informuję że wyjaśniam co następuje prawda to tak niewięcej wygląda i każde pismo się zaczyna podobnie na przykład że to jest odpowiedź jeżeli tam coś jest napisane to raczej że pismo czegoś dotyczyło no jeżeli my je pisaliśmy świadomie no to też raczej raczej pamiętamy czego jest że to jest informacja jakaś że takie wszysto to jest ważne ale może to jednak wyjaśnienia prawda i one nastpi później więc to wszystko jest natomiast tej głównej myśli nie widać ona gdzieś się pojawia po siedem noszena siedemnastu wyrazach jeżeli chodzi o tasiemce czy raczej taśmociągi to jest to ciekaw ciekawą rzec znalazłem tutaj na śląsku jazda ludzi czy wiedzą państwo co jest jazda ludzi jazda ludzi to nie jest tytuł umowy hejterów w internecie tylko to jest coś co się robi na taśmociągu właśnie i są zdania które rzeczywiście przypominają takie taśmociągi dowiedziałem się to jest ciekawe że takie taśmociągi mogą mieć osiem kilometrów nawet górnicy na nie wchodzą i sobie jadą właśnie żeby żeby nie marnować czasu bardzo ważna rzecz i gdyby państwo pomyśleli że taki taśmą by się przydał też w domu można było na przykład dzieci tak wstawiać za drzwiami i do szkoły osiem kilometrów dokładnie moje mają prawda by sobie jechały to tak taśmociąg trzeba jakoś zrobić no i tu dobra praktyka jest taka aby zajrzeć do urzędu patentowego jak to wygląda żeby nie powielać tych błędów i tam jest cudowny gatunek zastrzeżenie patentowe które z grubsza wygląda tak że mamy i serce zastzreżenia patentowego to jest wyrażenie znamienne tym że z przodu po lewej przed tym sercem jest ta stara rzeczywistość a poprawy ta nowa i w polskiej kulturze z jakich powodów trzeba to koniecznie wszystko zapisać jednym zdaniem to nowe to co jest istotne mówi się że obraz znaczy więcej niż wiele słów i my teraz możemy dokładnie policzyć że ten obraz jest wart dwieście dwadzieścia pięć wyrazów dwieście dwadzieścia pięć słów ja go używam zawsze przed występami tego tekstu do ćwiczeń takich dykcyjnych bo jest takie ćwiczenie że się liczy pierwsza wrona bez ogona druga wrona bez ogona trzecia wrona bez ogona płetwonurkowie znają mi też to wykorzystują proszę spróbować to sobie przeczytać jednym tchem prawda tak jak byśmy chcieli to wszystko poznać zauroczyć się prawda przenośnik taśmowy przystosowany do jazdy ludzi zawierający pomoc do wysiadania ludzi oraz urządzenie zabezpieczające przenośnik nasyzjazdom ludzi zamienny tym że i tam się to wszystko dzieje wygląda to całkiem ciekawie są przepisy jest rysunek no problem będzie taki kiedy na przykład niewidomy inżynier będzie chciał stworzyć coś podobnego albo się dowiedzieć jak to wygląda i spróbuję sobie to odczytać za pomocą aplikacji prawda głosem komputerowym obędędzie poważny problem ale mogą państwo to po prostu spróbować kupić wtedy kiedy będą aństwojuż podpisywać umowę to się państwo dowiedzą że państwo tego wcale nie kupują to jest przykład poradnika dla urzędników sami urzędnicy napisali jak zwijać zdania tak żeby też nie przesadzać i zaraz się dowiemy że to nie jest kupno tylko to jest raczej ta czynność to się nazyw dokonać kupna albo nabyć drogą kupna dokonać nabycia drogą kupna dokonać nabycia na drodze kupna dokonać nabycia na drodze transakcji kupna sprzedaży jest też ta druga strona jakiej skupić to sprzedać przecież dokonać nabycia na drodze przeprowadzenia transakcji kupna sprzedaży dokonać realizacji nabycia na drodze i taka i tak dalej to jest taki chwyt ciekawy retoryczny nazywa się matrioszka czyli dajemy jedną jedną rzecz czynność kupić i pakujemy do takiej następnej babeczki drewnianej wtedy mówimy że to jest już dokonanie później że to jest nabycie później że to jest transakcja a państwo muszą to przed tymi drzwiami rozpakować nie wiadomo kto tam z tych matrioszek na końcu wyskoczy prawda praktyka jest różna powiedzmy na straganach w rosji więc to jest niebezpieczne i teraz ta smutniejsza część to nasze niedawne odkrycie wrocławskie trzy cechy języka urzędowego które nie tylko zabierają nam oddech ale też rzucają nas na kolana to jest język abrakadabra to są słowa magiczne słowa czarodziejskie ale też język uników zwany czasem językiem pomiędzy albo językiem świeżego zięcia i jeszcze do tego to trzeba doprawić szczytną podejrzliwości podejrzliwości czy też domniemania złego obywatela chyba tak tak najlepiej to powiedz jak to wygląda na przykładach języka brakadabra sprawia że nie uznajemy tekstu za normalny codzienny tekst taki jak wysyłamy wiadomość do syna czy córki w szkole czy już wiesz że dostałaś dwoje na przykład czy jedynkę prawda tylko to są takie słowa które sprawiają że ten tekst się bardzo pompuje sprawia że myślimy że to est tekst ostateczny życia i śmierci w sprawa życia i śmierci w tym ostatnim przykładzie dokonać mieliśmy właśnie to normalnie ludzie robią a czasem czegoś dokonują dokonują żywota dokonuj odkrycia natomiast z reguły nie dokonują przelewu wpłat wypłat podziałów bo to nie są żadne dokonania natomiast urzędnicy albo urzędy bardziej albo język urzędowy chciałby żebyśmy tak o tym wszystkim myśleli że to jest dokonanie więc różnica między robić a dokonać jest tak jak nie zaśpiewać a odśpiewać i tutaj mamy sporo takich wyrazów mamy iż ludzie raczej żeżają czyli mówią że a urzędy i żają czyli piszą i i to statystycznie da się sprawdzić jedno iż się w języku polskim pojawia po dziewiętnastu re dopiero prawda czyli z gruszabyśmy trafili na trzecią stronę a tu z jakiś powodów tak się tekst wogóle zaczyna uprzejmie informujemy iż bardzo często wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pragniemy nadmienić o to też jest ciekawe że tam jest dużo takich słów emocjonalnych typu pragnąć ufać instytucja nie ma pragnień bo pragnąć to jest pragnąć to jest przepraszam bardzo albo o upale i piciu albo alkowie alkowie tak czyli oseks instytucja nie powinna nam takich rzeczy do głowy składać ufać prawda nadmienić to nawet nie wiadomo co to znaczy posiadać mieć i posiadać to jest też ciekawa różnica bo mamy z reguły wszystko posiadać można coś bardzo wartościowego ale abstrakcyjnego wiedzę można posiadać nie można posiadać dwóch telefonów komórkowych nie można posiadać się ze szczęścia prawda ona posiadać jeszcze jakieś ozległe posiadłości właśnie na mazurach ale dowodu osobistego nie można posiadać i tego jest bardzo dużo to jest języka brakadabra a teraz ten dzieć znowu do świadczeia osobiste prblem jest taki że kiedy moja teściowa zechciała już powiedzieć że mogę do niej mówić mamo to ja przez jakiś czas zastanawiałem się co z tym zrobić i czy powiedzieć pani czy powiedzieć pani mamo czy powiino czy powiedzieć już mam i wtedy mamy taki język właśnie pomiędzy tak staramy si lawirować nie powiedzieć ani tak ani tak żeby nie obrazić siebie ale też i obrazi teściowej dziś jest ten środek najtrudniejsze sytuacje są wtedy kiedy sieci daleko teściowa przy niej solniczka a zupa tak jakby po naszej stronie i trza zupy trzeba dosolić i wtedy się właśnie mówi tak takim efektem pkp na dworcach mówią prawda że pociąg podstawia się na peronie trzecim wtedy wtedy rzeczywiście nikogo nie interesuje kto ten pociąg podstawia ale ale jeżeli wtedy mówimy czy czy można podać stul na przykład o to proszę zauważyć że nie wiadomo kto jj potrzebuje i nie wiadomo kto miałby się po nią rzucić tak jak tam jest więcej osób to raczej tak patrzą na siebie to z dziećmi też pięknie wygląda prawda czy ktoś może wyrzucić śmieci na przykład albo odkurzyć wracamy i generalnie nikt nie mógł i w języku urzędowym jest problem jeżeli ten język uników ten język pomiędzy jest eżeli go urzędy używają żeby żebyśmy coś zrobili na przykład upomnienia wezwania przykład takie wezwane wzywa się do wykonania obowiązku objętego niniejszym umnienie w terminie siedmiu dni od dnia jego doręczenia dokładnie to samo dokładnie skarbówka pisze jak jak ma wiaze czasem nie wiadomo kto wzywa niewiadomo kogo nie będziemy nie będziemy działać i będziemy kuteczni następny problem najsmutniejszy w sumie to jest jakaś taka dziwna podejrzliwość w języku urzędowym czy w polskich urzędach czy w systemie urzędowym na przykład dodawanie zera do dat poniżej dziesięciu dat dziennych kiedy rozmawiamy z urzędniki i w urzędach dlaczego tak robimy to oni mówią bo musimy ale później kiedy pytamy głębiej dlaczego tak robicie że to zero dodajecie przecież nie ma takiej zasady fajnie pisać bez zer precz nie mówimy zero dziewiąty prawda tylko dziewiąty i piszmy tak jak mówimy oni mówią wtedy rzadko ale jednak ciągle to słychać ale ludzie tam będ dopisywać jedynkę albo dwójkę dopiszą i będą fałszować dokumenty i teraz jaką trzeba akie trzeba mieć założenia o niechęci tak do wszystkich obywateli że to wszyscy są tacy masowi zbiorowi oszuści prawda którzy to będą robić no bardzo stare czasy przynajmniej przynajmniej gdzieś głęboki prl takie podejście mniej więcej poza tym zresztą kiedy się jedzie do urzędu kiedy się jedzie do urzędu to też to widać prawda bo tam są te przystanki warunkowe nie wiem czy państwo zwrócili uwagę że wszystkie przystanki warunkowe w polsce są na żądanie nawet walimy na żądanie tak jaka tu jest historia ukryta głęboko dlaczego to się nie nazywa walimy na rcznie dlaczego nie zmienić w polsce wszystkich przystanków na przystanki na zyczenie wtedy być oże kierowcy pomyślą jednak że jesteśmy sympatyczni i że kiedy machamy ręką to nie oznacza że styrzymamy kamień prawda albo coś w tym stylu taki postulat taka propozycja i na koniec zupełnie jak taka rozmowa obywatela z urzędem wygląda w praktyce mieszkaniec pan piotr rozmawia przez internet ze swoim prezydentem miasta to ciekawa historia panie prezydencie kiedy zostaną porządnie załatane dziury i utwardzona droga na ulicy żurawiej czy są plany położenia asfaltu na żurawiej piotr l prezydent odpisuje i on odpisuje no właśnie tym dziwnym językiem gdzie jest właściwie wszystkie sześć tych kategorii o których państwo mówiłem się znajdzie w środku w odpowiedzi na wniosek czy pan piotr się najpierw dowiaduje że to jest odpowiedź później się dowiaduje że to nie był zwykły wpis w internecie tylko to był wniosek później się dowiaduje że go wogóle wnosił chociaż nie trzymał go w rękach drogą na pewno nie żurawią tylko elektroniczną później widzimy że prezydent jest megalomanem albo ten kto za niego to pisze bo mamy bóg honor ojczyzna prwda tak zwana ortografia emocjonalna rebonoojczyna prezydent miasta później że on informuje później jest to iż bufona słowa bufon później że ulica żurawia coś posiada tylko ludzie mogą coś posiadać tak jak mówiłem wiedza żurawia posiada nawierzchnię uczniow i pomimo zabiegów remontowych to jest taki rodzaj spa prawda dla ulic prawdopodobnie później są ramy czyli my bieżącego utrzymania ja nie wiem czy to jest jakiś rodzaj obraz czy czy to jest czy to trzeba powiesić stan techniczny nawierzchni szczególnie po wadach atmosferycznych jest taka strategia w urzędach nazywa się to strategią na biało kiedy nie wiemy czy to nie deszcz prawda to nie tak jak my opowiadamy wybieramy ten najczęstszy czy ten który się dzieje tylko tak jakby nabiał idziemy do sklepu mówimy czy jest nabiał na przykłd tak budzi zastrzeżenia to też jest ciekawa metafora właściwie powiedzmy jakich używasz metafor a powiem ci kim jesteś bo dlaczego te o tym nie prawda jak się głębiej nad tym zastanowić to pior musi wychodzić z domu taki zaspany i od razu wpada w te dziury i od razu mu się te zastrzeżenia budzą on też się budzi jest taki później mamy język pomiędzy zgłoszona sprawa nie zgłaszał prezydent wymazał piotra z odpowiedzi zgłoszona sprawa zostanie przeanalizowana do wykonania w ramach bieżącego utrzymania w zakres którego wodzi między innymi równanie profilowanie oraz wałowanie obywatela pasa drogowego przepraszam i teraz jeżeli to wszystko co zrobiliśmy sześć tylko kroków prostych dwa zdania zresztą pierwsze ma trzydzieści trzy wyrazy jeżeli to wszystko usuniemy to zostaną nam te cerilowe główne myśli po pierwsze że ulica żurawia budzi zastrzeżenia zdaje się że to pan iotr powiedział to znaczy że nie jest tego zadowolony więc jest to taki akt zgody a po drugie sprawa zostanie przeanalizowana to jest wogóle fajna taka fraza żeby załatwiać obywateli sprawy tak że sprawa zostanie przeanalizowana czyliż będziemy ją analizować a nie a nie robić czyli też nie wiadomo i teraz jak by wyglądała ta odpowiedź w wersji trzech pach w wersji papa ona by wyglądała pewnie tak szanowny panie niestety nie wiem dziękuję bardzo aaaaaaaa
4
yyy oyonna nasze się yunnan ondyna nynie dobry otrzymałem bardzo proste zadanie proste ponieważ mam opowiedzieć o czymś co z jednej strony jest piękne szlachetne z drugiej strony jest bardzo ważne dla mnie i zajmuje w tej chwili dużą część mojego życia jest moją pasją to o czym będę mówił jest wyzwala bardzo pozytywne emocje uczy bardzo pozytywnych zachowań szlachetnych zachowań buduje przyjaźnie a jednocześnie wspomaga rozwój fizyczny rozwój intelektualny to o czym będę mówił można robić na różne sposoby można traktować to jako cel życia robić to codziennie ale można też traktować to jako rozrywkę incydentalne incydentalnie traktować jako pretekst do spotkania z przyjaciółmi być może część osób już się domyślał o czym będę mówił dla pozostałych może jeszcze najpierw mała odpowiedź podejrzewam jestem gotów się założyć że wiele z was widziało to w telewizji przełączając kanały nagle zatrzymywaliśie się oglądaliście coś o czym do końca czego do końca nie rozumieliście ale z jakiegoś niewytłumaczalnego powodu chcieliście chcieliści to oglądać podejrzewacie zapewne że jest w tym wszystkim jakiś jakiś haczyk zapewnia mohaczyka nie ma natomias są inne przedmioty są czajniki s szczotki jest lodowisko są ludzie i są ogromne emocje ludzkie erling to wspaniała zabawa rozrywka nie wiadomo z jakiego powodu przez niektórych nazywana sportem na areszt w największym skrócie polega na rzucaniu po lodzie czajnikami oczywiście postaram się przybliżyć troszkę bliżej rozrywę ten sport jest to gra zespołowa dwa czteroosobowe zespoły rywalizują na torze lodowym o długości mnewęcej czterdziestu metrów czterdzieści metrów to jest o nie więcej dwukrotna długość tej tej sali wypuszczając na przemian osiem kamieni w jednym kolorze kamień po wypuszczeniu nie może być ponownie dotknięty natomiast można wpływać na jego ruch poprzez charakterystyczne dla naszej dyscypliny sportu pocieranie lodu przed kamieniem za pomocą specjalnej szczotki w ten sposób zmniejszamy odrobine tarcie ten kamień może polecić trochę dalej i trochę w innym kierunku wygrywa ta drużyna której kamień znajznaduje się bliżej środka takich kółek nazywanych domem te kółka są narysowane namalowane na lodzie ta drużyna której kamieni jest bliżej ta drżynawygrywa partię mecz składa się z ośmiu lub dziesięciu akich partii i rozegranie go zajmuje około dwóch godzin ten egzotyczny wciąż w naszym kraju sport ma wbrew pozorom całkiem długą historię na obrazach mistrzów holenderskich z siedemnastego wieku wyraźnie widać postacie ludzkie zabawiające się puszczaniem po zamarzniętych kanałach amsterdamu takich charakterystycznych kamieni mniej więcej w tym samym czasie w siedemnastym wieku powstały w szkocji pierwsze kluby klinowe zresztą do dzisiaj w szkocji znajduje się siedziba światowej federacji kling w dziewiętnastym wieku klin trafił na niezwykle podatny grunt czyli do kanady z racji na dosyć dosyć drogi klimat okazało się że ten sport świetnie odpowiada wymaganiom kanadyjczyków i od tego czasu kanada jest stolicą światowego klinu stamtąd pochodzą najlepsi zawodnicy tam znajduje się najwięcej lodowisk najwięcej zawodników kilka lat temu kanadyjczycy niepokoili się że liczba korlerów spada bo zbliżała się do miliona osób dla porównania w kolce karlino w szkocji takich aktywnych zawodników liczbę ocenia się w tej chwili na około pięć tysięcy w polsce w granicach dwustu pięćdziesięciu osób czyli chyba odrobinę więcej niż znajduje się dzisiaj na tej sali oczywiście na przestrzeni lat gra ewoluowała zmieniały się odrobinę przpisy pojawiły pojawiła się elektronika pojawił się pomiar czasu tradycyjne zmiotki do śniegu zostały zastąpione przez wysoce zaawansowany technologicznie karbonowe szczotki erlinga stosunkowo niewie zmieniały się same kamienie którymi rozgrywane są spotkania wszystkie kamienie na świecie w pewnym uproszczeniu pochodzą z tego kawałka granitu szkocka wyspa lari to z niej raz na kilka lat wydobywany jest duży duży blok skalny z którego potem na miejscu produkowane są wszystkie kamienie aningowe na świecie będziecie mieli okazję dzisiaj takich kamieni dotknąć zobaczyć podnieść będzie to możliwe w przerwie kawowej zapraszamy na specjalne stoisko każdy kamień waży dwadzieścia kilogramów każdy kamień na świecie ma dokładnie te same wymiary co powoduje że ten sport jest w sposób wymierny każdy turnie i każdy mecz rozgrywany na świecie jest w pewien sposób porwnywalny co decyduje o popularności helingu o tym że że co tydzień tysiące szwajcarów szwedów kanadyjczyków spotykają się na lodzie żeby żeby właśnie puszczać te kamienie powodów jest zapewne wiele ja opowiem wam o kilku które są istotne dla mnie i dla tych kilkudziesięciu osób z którymi regularnie uprawiam erling myślę że jest to w jakiś sposób wymierne najważniejszy powód dla mnie jest taki że o ile w kerlingu oczywiście mamy pewne przepisy techniczne określone jest szerokość toru wymiary kamienia natomiast równie ważny a być może istotniejszy jest kodeks zachowań karla ten kodeks sprowadza się można streścić w jednym zdaniu że kard prędzej przegra mecz niż wygra oszukując jeżeli pojawicie się na lodowisku i powiedzmy przy szczotkowaniu nieudolnym pośliniecie się prze wrócicie nic się nie stanie jeżeli będziecie próbowali wybić kamień przeciwnika i pomylicie się o tyle że wybijacie swój własny też nik nie powie natomiast jeżeli będziecie powali oszukiwać to nie macie czego szukać na lodowisku nawet jeżeli wygracie najbliższy mecz po prostu nikt więcej nie będzie chciał z wami grac w kerlingu rola sędziego ograniczona jest do niezbędnego minimum tak naprawdę sędzia pojawia się wtedy kiedy zawodnicy sami między sobą nie są w stanie rozstrzygnąć powstałego sporu taka sytuacja najczęściej ma miejsce kiedy po zakończeniu partii kiedy wszystkie kamienie już się zatrzymują zawodnicy nie są w stanie na oko ustalić który z tych kamieni znajduje się bliżej środka domu wtedy pojawia się na lodzie sędzia ze specjalnym cyrklem którym którym mierzy odległość od środka domu natomiast wszystkie wszystkie spory w pierwszej kolejności rozwiązują zawodnicy przenosząc na realia takiego sportu który który pewnie znacie wszyscy piłka nożna mecz ligi mistrzów w polu karnym starcie z obrońcą ronaldo się przewraca obrońca pierwszy staje biegnie słuchaj kristian chyba cię trochę za mocno kopnąłem wydaje mi się że powinien być karny a cristiano na to mówi nie ma takiej nie ma takiej konieczności to nie było wcale takie mocne mocne opięcie w karlino wierzcie mi nawet nawet podczas najpoważniejszych zawodów wygląda to w ten sposób jak wspomniałem po zagraniu kamienia kamień suni po lodzie nie można go dotknąć ani nogą ani szczotką ani żadną inną częścią ciała i żaden szanujący się kler tego nie zrobi natomiast oczywiście ferworze walki występuje taka sytuacja że gdzieś ten kamień troimy lekko zmienimy jego kierunek siły i co w tym momencie nie patrzymy nie rozglądamy się czy biegnie już sędzia dać nam żółtą kartkę nie patrzymy czy pzeciwnik dostrzegł nasze przewinienie obowiązkiem zawodnika jest zgłoszenie tego poprzez podniesienie ręki przeciwniku dotknąłem kamienia i to do naszego przeciwnika należy decyzja co z takim kamieniem możemy zrobić czy przysunąć go trochę w lewo bo tak uzna przeciwnik że tam pewnie by był gdby nie nasze dotknięcie czy też może właśnie powiedzieć że słuchaj to nie ma znaczenia ten kamień twoje twoje dotknięcie kamienia nie miało wielkiego znaczenia a więc kerlin to ferling to szacunek wynikający z wielowiekowej tradycji szacunek dla przeciwnika przed meczem zawodnicy witają się poprzez podanie ręki życzenie dobrej gry każdy każdemu zawodnikowi podczas meczu nie należy przeszkadzać przeciwnikowi w wykonaniu zagrania należy nagrodzić pochwałom pochwalić jego dobre zagranie nie należy ostentacyjnie okazywać się radości w przypadku jeżeli przeciwnik się się pomyli te zasady ferplobowiązują jest też ważny aspekt towarzyski po zakończonym meczu to drużyna zwycięska tradycyjnie zaprasza pokonanych na szklaneczkę szkockiej wiki rasami ma więc piękną szlachetność ale także czysto estetyczne piękno dla mnie na przykład jest bardzo istotne gładka biała tafla lodowa sunący majestatycznie kamień ten kamień jest z jednej strony twardy i i ciężki ale naprawdę jest bardzo miły w dotyku taki obły niesamowite dźwięki wydają kamienie zdające się ze sobą te te bryły granitowe oczywiście te dźwięki są zagłuszane przez krzyki skipów i krzyki szczotkujących ale to też ma swój ma swój urok a więc jest tak że piękno jest w berlingo pewna magia mówiąc magia nie mam na myśli tych sztuczek które widzieliśmy ale mam na myśli niezbadaną do końca fizykę czyli sposób w jaki kamień obracając się do kamień rotuje przez całą drogę porusza się okładki i nawierzchni do dzisiaj naukowcy spierają się o powody pewnych pewnych anomalii które występują na lodzie wogóle gerling jest jest świetnym potwierdzeniem powiedzenia że im więcej wiesz tm więcej pozostaje do poznania z każdym kolejnym etapem zaawansowania klinowego odkrywa się nowe obszary z początku cieszymy się że wypuszczony przez nas kamień wogóle doleciał w dobre miejsce poleciał w dobrym kierunku później zaczynamy dostrzegać że ten kamień troszeczkę inaczej zachowuje się podczas pierwszych partii trochę inaczej pod koniec meczu zaczynamy zastanawiać się nad strategią nad taktyką powiedzmy ustawiliśmy kamień w samym środku tego kółka wydawało się idealny a przeciwnik wcale nie próbuje tego kamienia wybijać wręcz przeciwnie ustawia tak zwanego korner garda czyli kmieć który jest przed domem gdzie gdzieś z boku oczywiście aby dojść do tego poziomu kiedy ta rozrywka staje się grą strategiczną należy opanować pewien zasób umiejętności czysto technicznych ale one są na tyle proste że to jest kolejna zaleta kiling sam trening linowy jest naprawdę przyjemny może być przyjemnością nawet ten najprostszy trening wiem że są na sali miłośnicy biegania ja bardzo podziwiam podziwiam biegaczy ale nie jestem w stanie przekonać się do tego że wielotygodniowe przygotowania do morderczego wysiłku jakim jest bieg maratoński że to jest tylko i wyłącznie przyjemność w kerningu jest to przyjemność z racji na charakter tego sportu klinu decydującego znaczenia nie ma ani ani szybkość ani wytrzymałość ani skoczność nie wygrywa ten kto jest najsilniejszy i ten kamień puści i dalej jest to gra wymagająca precyzji gra w której decydują cechy psychofizyczne umiejętność utrzymania koncentracji na odpowiednim poziomie umiejętność strategicznego myślenia oczywiście pewien poziom przygotowania fizycznego jest w tej chwili potrzebny kerlin staje się cora bardziej sportowy ale nie jest to nie jest to decydujące w związku z tym jeżeli nie cechy czysto fizyczne decydują okazuje się że king jest świetną grą jest bardzo uniwersalny jest grą dla każdego na turniejach towarzyskich rywalizują na równych zasadach drużyny żeńskie i męskie drużyny dorosłe z drużynami młodzieżowymi dziecięcymi zawodnicy na wózkach znakomicie sobie radzą tak że grają w turniejach z osobami chodzącymi nie jest żadnym dyshonorem przegrać ze świetną drużyną złożoną z zawodników głuchoniemych jesteście w dalszym ciągu w świetnym wieku żeby rozpocząć swoją karierę klinową szwedzki kaler conlon zdobył medal igrzysk olimpijskich w lat w wieku lat pięćdziesięciu ośmiu andrea sze reprezentowała niemcy w miszczostwach światach iscostach europy praktycznie nieprzerwanie przez trzydzieści cztery lata cztery lata temu w wankuwer wdrożenie kanadyjskiej kristmur zagrała będąc w piąty miesiącu ciąży naprawdę jeszcze jeszcze wszystko wszystko przed wami dlaczego w takim razie jeszcze nie próbowaliście nie mieliście okazji zagrać przyczyna jest jest prosta kelipozostaje sportem niżowym choć my wolimy określenie sortem elitarnym klin pojawił się w polsce piętnaście lat temu uprawiany jest w kilkunastu klubach w dziesięciu miastach jest kilka turniejów są rozgrywki ligowe jest reprezentacja polski ale wszystko to odbywa się w dużej mierze formule dudolf mam przyjemność odpowiadać za wiele projektów kerlingowych w naszym w naszym kraju i wierzcie mi że nie byłoby dużego turnieju w bełchatowie nie byłoby międzynarodowego kampu w giżycku gdybym osobiście ja i moi koledzy gdybyśmy swoimi osobowymi samochodami nie wozili tych setek kilogramów granitu gdybyśmy sami nie wymalowali domów na lodowiskach nawet liga ogólnopolska organizowana jest przez samych zawodników wszyscy jesteśmy jednocześnie zawodnikami ale także trenerami menedżerami kierowcami kucharzami magazynierami tak to tak to jeszcze w tej chwili w polsce wygląda środowisko wydaje się dosyć nieduże i hermetyczne ale nie jest to do końca prawda kluby w ciągu sezonu organizuje wielokrotnie treningi otwarte formule przyjdź i zobacz sport nie jest tani sprzęt jest dosyć drogi wynajem lodowiska to są dość duże koszty na szczęście pewien problem został już rozwiązany i większość klubów posiada swoje komplety kamieni nowy komplet wyczynowych kamieni to jest koszt rzędu pięćdziesięciu tysięcy złotych na szczęście tych kamieni musicie przynosić to wszystko będzie zapewnione jeżeli traficie na taki otwarty trening także w krakowie takie treningi są organizowane jeżeli jeszcze nie zdobałem zachęcić was do kerningu b jest to w dużej części celem mojego wystąpienia to mam dla was jeszcze dwie wiadomości obie dobre pierwsza dla tak zwanych kibiców w kapciach czyli za kilka miesięcy na antenach eurosportu będzie można zobaczyć reprezentację polski rywalizując w misostwach europy po raz pierwszy w piętnastoletniej historii nasza męska reprezentacja zakwalifikowała się dzięki temu będzie miało okazję spotkać się chociażby z drużyną niklasadina będziecie mogli to obejrzeć w telewizji myślę że kelling wtedy pojawi się troszkę szerzej w ogólnopolskich mediach druga wiadomość jest być może jeszcze lepsza skierowana dla tych osób które chciałyby spóbować czynnie naszego sportu w łodzi za kilkanaście tygodni otwarte zostanie pierwsza w polsce hala klinowa pierwsze lodowisko w polsce na którym nie spotkacie ani łyżwiarzy ani hokeistów czterotorowy obiekt otwarty będzie pod koniec sierpnia już dzisiaj zapraszam też ciekawostka i potwierdzenie nawe tego typu inwestycja w polsce powstała w formule dudolf młodzi ludzie z mojego klubu pozyskali ptężnego inwestora który zdecydował się wyłożyć osiem milionów złotych na budowę takiego nietypowego obiektu bez udziału jakichkolwiek środków publicznych mam nadzieję że że zdołałem was zainteresować klinie że kiedyś spotkamy się na lodowisku i niezależnie od tego czy będziecie traktować killing jako jako wyzwanie sportowe trenować rzeczywiście kilka razy w tygodniu czy też będzie to tylko i włącznie rozrywka mam nadzieję że z tego wystąpienia zapamiętacie przede wszystkim to że kader nie oszukuje że jest to gra dżentelmenów z drugiej strony mam nadzieję że może kilkoro z was osiągnie na tyle wysoki poziom sportowy że ja z przyjemnością dam się zaprosić na szklaneczkiki po przegranym meczu z aaaaaaaaaa
5
aiaaiaiaiaiaia dziękuję za te zasłużone brawa mam nadzieję że wspólnymi siłami uda nam się odpowiedzieć na pytanie dlaczego tak mało pamiętamy ze szkoły bo faktycznie gdy dokonamy taki krótki rachunek sumienia to okaże się że chwilę po zakończeniu tej edukacji szkolnej my do końca nie jesteśmy w stanie powiedzieć jaki był przebieg grecko perskich wojen nie potrafimy obliczyć masy molowej nie potrafimy nawet podać budowy komórkowej tego osławionego pantofelka i faktycznie śmiało możemy powiedzieć że to nie jest być może taka nienormalna sprawa bo jednak nie są to jakieś szczególnie użyteczne i przydatne informacje ale pojawia się główne pytanie o jakie skali problemu my wogóle mówimy to badał profesor psychologii kognitywnej na uniwersytecie w memfis arger który przyjrzał się temu co zostaje ucznio w głowach po uwaga tygodniu zapoznania się z jakąś lekcją i wtedy okazało się że mniej więcej mniej niż dziesięć procent wszystkich informacji wogóle w tych głowach zostaje i teraz zobaczcie my mówimy o czymś co jest po tygodniu i mówimy o sytuacji takiej w której jest to mniej niż dziesięć procent więc nie możemy oczekiwać wielkich cudów po paru latach od wyjścia ze szkoły i oczywiście pomimo tego że to jest smutna sytuacja to ona przede wszystkim nie jest normalna a to dlatego że uczyliśmy się tych informacji czasami parę razy dlatego że mieliśmy w czasie kilku różnych klas te same rzeczy omawiane i to jest pierwsza sprawa druga jest taka że wielu z nas wogóle na sprawdzianach z tej rzecz otrzymywało piątki dobre oceny a później ta wiedza tak czy inaczej jak to powietrze z balonika uchodzi i tego po prostu nie mamy i oczywiście moglibyśmy teraz płakać nad rozlanym mlekiem ale ja jestem tutaj po to żebyśmy szukali rozwiązania nie problemów i zastanówmy się przede wszystkim dlaczego o co chodzi i rzeczywiście taką najbardziej intuicyjną odpowiedzią byłoby to że właśnie po pierwsze jest to wiedza bezużyteczna po drugie jest to wiedza narzucona z zewnątrz i jakoś szczególnie pasjonująca uczciwie mówiąc nie jest dlatego że to są przede wszystkim informacje ogólne jakieś takie naprawdę sprawy powiązane z taką typowo wiedzą ogólną encyklopedyczną nawet i trzeba by było się z tym zgodzić to jest prawidłowy punkt myślenia ale zastanówmy się skąd on wogóle się wziął dlatego że na fakt dlaczego my wogóle tak mało pamiętamy ze szkoły a z drugiej strony dlaczego doprowadzamy do sytuacji w której szkoła wygląda tak jak wygląda to na te wydarzenia paradoksalnie mogło mieć wpływ coś co wydarzyło się w październiku tysiące roku cóż się wtedy stało a mianowicie armia napoleona pobiła naprawdę zmasakrowała na polu bitwy wojska królestwa prus w czasie bitwy pod jeną i to łączy się z naszym systemem edukacji o tyle że prusacy się po prostu nie chcieli poddać ich państwo na momencie podupadło ale oni powiedzieli nigdy więcej nie chcemy doprowadzić do sytuacji w której ktoś po prostu spuści nam taki łomot dlatego to przyspieszyło agregowało wiele reform które w tamtym czasie miały miejsce i jedną z takich reform która była przeprowdzana to reforma systemu edukacji chodziło o to aby pruscy urzędnicy stworzyli obywatela idealnego takiego który jest posłuszny nie ma własnego zdania i w dużej mierze będzie robił dokładnie to co trzeba i w tym celu zaprzęgnięto takie ogromne naprawdę autorytety tamtego germańskiego świata i na przykład georg hegel słynny filozof doszedł do wniosku że to zadanie stworzenia takiego obywatela będze możliwe tylko wtedy kiedy my go po prostu wszechstronnie wykształcimy i przesunął cały nacisk z tej wiedzy takiej bliżej niesprecyzowanej na encyklopedyczną na takie informacje ogólne aby później po na przykład maturze móc sobie wybrać kierunek studiów i w ten sposób się specjalizować albo jeszcze lepiej żadnego studiowania tylko od razu do pracy na rzecz państwa pruskiego oprócz tego ktoś doszedł do wniosku że jeśli mamy tak naprawdę dużo informacji do przyswojenia tak jak powiedzieliśmy głównie encyklopedycznych to zaprzęgniemy do tego metodę pamięciową która spowoduje że uczeń jak wróci ze szkoły będzie musiał siąść i rzetelnie się tego wszystkiego uczyć i w relacjach w pamiętnikach uczniów z tamtego czasu widzimy że to świetnie funkcjonowało oni nie mieli czasu wolnego nie bez przyczyny ponieważ także ktoś zauważył że jeśli uczeń ma za dużo wolnego czasu to przychodzą mu głupoty do głowy grzeszne myśli więc jeśli my go realnie zaprzęgniemy do tego to wogóle żadnego problemu nie będzie tak samo chodziło o to żeby zorganizować inaczej rok szkolny i pod wływem przede wszystkim wilhelma on humbolt zorganizowano całość w takie lata akademickie lata szkolne i od tej pory nie dało się przystąpić do szkoły w momencie kiedy chcemy trzeba było się po prostu zapisać do klasy która nie przypadkowo zgadnijcie ilu uczniów miała trzydziesto policzono że jeśli grupujemy na parę lat taką grupę osób to zatrą się różne społeczne religijne kulturowe między nimi wyjdzie nam taki jeden płaski obywatel równanie po prostu do określonego poziomu powołano także funkcje gospodarza klasy który miał sprawdzać czy ktoś czasami się za bardzo nie wybijanie czasami na przykład nie wiem jakieś indywidualne myśli i toki nauczanie nie przychodzą mu do głowy jakby coś będzie zaraportowane do odpowiedniej osoby na której spoczywał peny obowiązek wychowania tych uczniów i tymi ludźmi byli nauczyciele mało zaskakująco i mało zaskakująco prosty urzędnicy postanowili że taki nauczyciel będzie mało zarabiał on nie ma pracować dla pieniędzy tylko ma pracować dla idei i wybitny historyk dwudziestolecia międzywojennego stanisław kot doszedł do wniosku że pruski nauczyciel zrabia mniej więcej tyle co parobek w tamtych więc to dobrze pokazuje skalę również pod wpływem pruskiego systemu zorganizowano inaczej nawet meble w klasach i wszystkie ławki od tego momentu były zwrócone w stronę nauczyciela a jeszcze kawałeczek dalej nieco w innym miejscu ale także pod wpływem pruskiego systemu wzięto z fabryk dzwonki które mówiły o rozpoczęciu i zakończeniu prac i także zaprzęgnięto je do szkoły i teraz dy to słuchacie to podejrzymy że wielu z was się uśmiechnęło ale to jest tak naprawdę bardzo tragiczne dlatego że gdybyśmy ten przymiotnik pruski zastąpili współczesny polski europejski światowy to okaże się że źródeł obecnego systemu edukacji musimy upatrywać precyzyjnie w czasach mniej więcej dwieście lat temu w psach a przypominam był to przepiękny moment dziejów gdzie wiele osób było święcie przekonanych że pomidory to jest trujące narzędzie szatana i jeśli my je zjemy to albo się trujemy albo po prostu umrzemy więc to pokazuje mniej więcej czas w dziejach w których coś takiego wogóle wymyśliliśmy ale ku naszej wielkiej rozpaczy tym systemem zafascynowali się ludzie na całym świecie on trafił do stanów zjednoczonych do japonii do całej europy w bardzo krótkim czasie i pomimo tego że my może dzisiaj na ten system bardzo narzekać już wtedy na niego narzekano to to nie jest dzisiaj moje zdanie ja jestem zbyt malutkim człowiekiem żeby wogóle być w stanie proponoać jakikolwiek alternatywne systemowe rozwiązania natomiast to co mnie najbardziej boli w tym wszystkim to jest sytuacja że ten pruski system który funkcjonuje pięknie do dzisiaj umocnił schemat uczenia czegokolwiek w szkole w jaki sposób on wygląda mamy lekcje na której nauczyciel prezentuje jakąś treść najczęściej jest to wiedza encyklopedyczna zaprezentował treść a następnie po jakimś czasie on po prostu sprawdzi czy uczniowie się z tego że te nie nauczyli i śmieszne jest to że gdy my słuchamy o takim schemacie on jest tak silnie w nas zakorzeniony że nm się to nie wydaje czymś dziwnym w miarę normalnym a zaufajcie mi na słowo to jest kompletnie nienormalne a teraz dowód na to dlaczego tak jest bo gdybyśmy precyzyjnie ten sam pruski czy współczesny system szkoły zaprzęgnęli do na przykład nauki pływania to lekcja wyglądała by następująco i zakładamy że mamy do czynienia z uczniami rzetelnymi i z dobrym nauczycielem żeby nie było że naginam fakty czy wyobraźcie sobie że przychodzicie na mojej lekcji dzień dobry fajny dzwonek zadzwonił na sali mamy w tym momencie taki duży basen głębokości pięciu metrów ja się rozbieram ale spokojnie mam kompilki to nie jest patoloiczna szkoła jest wszystko w porządku wskakuje do tego basenu jako nauczyciel i sobie pływami pokazuję wam drodzy uczniowie w taki sposób należy robić ruchy tak wygląda inny styl pływania i jestem dobrym nauczycielem więc was pytam czy macie jakiś pytania może jeszczeraz coś wytłumaczyć nie ma problemu jestem tutaj dla was nie ma pytań świetnie dzwonek do domu za tydzień się spotykamy jest sprawdzian więc za każdego z was biorę i wrzucam do tego basenu żeby sprawdzić czy wy się tego nauczyliście i tak wygląda schemat prezentacja wiedzy a potem sprawdzenie czy wyszło tylko problem polega na tym że pośrodku tego schematu mało kto myśli w jaki sposób ten uczeń ma się wogóle tego nauczy problem numer dwa jest taki że często uczeń nie ma świadomości że to on się uczy a nie sam nauczyciel za niego uczy i w ten sposób po bardzo długich badaniach doszedłem do wniosku który psychologia kognitywna już dawno sformułowała że bardzo rzadko zdarza się sytuacja w której ktoś wogóle kiedykolwiek nauczył nas w jaki sposób się uczyć i coś co może brzmi jak generalizacja narzekanie smutnego człowieka jest w rzeczywistości mocno osadzone w badaniach naukowych dwojka sychologów kognitywnych kornel i biorsprawdzili czy to w jaki sposób czniowie się uczą pochodzi od nauczycieli w osiemdziesięciu procentach przypadków odpowiedź na to brzmiała nie ja nie obarcza za to winą nauczycieli piszę o tym dużo w książce kiedy mówię że nie chcę żeby to oni byli tymi winnymi w których się rzuca biblijne kamienie sprawiedliwości absolutnie nie natomiast fakt jest taki że uczniowie nadal nie wiedzą w jaki sposób się uczyć inne badania naukowe powierdziły precyzyjnie tę samą tezę i w momencie w którym ktoś nas czegoś nie nauczy to my będziemy doprowadzali do sytuacji w której sami intucintuicyjnymi metodami będziemy próbowali zdobywać tę wiedzę i uczniowie na całym świecie od wielu pokoleń dokładnie tak robią profesor daniel lindoszedło do wniosku po bardzo długich badaniach że tim klasycznym schematem w jaki ludzie wogóle uczą się jeśli nikt ich nie nauczy uczy się uczyć to będzie nic innego jak wielokrotne katowanie się czytanie tych samych tekstów czyli czytamy go raz czytamy go drugi raz przed sprawdzianami i mamy nadzieję że to po prostu zadziała i ale nam się wydaje jakoś nieszczególnie dziwne bo większość z nas się dokładnie w ten sam sposób uczyła ale z punktu widzenia psychologii kognitywnej to jest przebog sposób uczenia się na przykład takie eksperymenty które przeprowadzał rnok pokazują nam że nie ma żadnego znaczenia dla wyniku na egzaminie czy my przeczytamy tekst dwa razy czy cztery razy a teraz pomyślcie sobie o skali zmarnowanego czasu męczarni katorgi którą musimy poświęcić żeby ten tekst tyle razy przeczytać i to jest coś co jest dramatycznie złe zresztą wielokrotne eksponowanie się na jakąś treść jest metodą tak słabą że my jesteśmy w stanie się przekonać o ni tu i teraz wystarczy że ktoś z was próbuje sobie przypomnieć co znajduje się na odwrocie banknotu stuzłotoweo najpopularniejszego banknot w polsce mamy tam orzełka a pod spodem mamy bardzo ważny symbol prosty i jednoznaczny nikt nie ma żadnego problemu z odczytaniem co tam jest właśnie wielokrotnie mieliście do czynienia z tym banknotem przecież byliście eksponowaną informację wiele razy a jest tam nic innego jak dwa nagie płaszcz krzyżacki i chełm krzyżacki jednoznaczne symbole wiktorii grunwaldzkiej to jest banalne widzieliście to tysiąc razy a i tak nie wchodzi nam to do głowy tak właśnie działają wielokrotne powtórki i całe szczęście jest tak że to nie jest sytuacja w której zostajemy z tymi z niczym innym bo właśnie psychologowie kognitywni od wielu lat od niepamiętnych czasów tworzą schematy sposoby i metody nowoczesnego uczenia się jakichkolwiek informacji z których po prostu wystarczy skorzystać i to jest rzecz która mi się wydawała wydaje dzisiaj prosta ale jeszcze trzy lata temu nie miałem o tym bladego pojęcia i dopiero kiedy to poznałem rzuciłem się w wir badań i wierzcie mi na słowo brze że przeczytałem setki artykułów naukowych książek konsultowałem to z ekspertami i byłem tym kompletnie zafascynowany z teoretycznego punktu widzenia postanowiłem napisać o tym książkę ale doszedłem do wniosku że jeśli moje badania pozostaną wyłącznie w sferze takiej czysto teoretyczne o to będzie kolejna jakaś taka opisowa książka która tam mówi i właśnie jak coś tam zbadał może coś zrobić inaczej więc pomyślałem tak że jeśli te metody rzeczywiście funkcjonują tak jak przekonują nas o tym naukowcy to jeśli wezmę to wolną czynność damy sobie krótki czas na przykład pół roku na jej przyswojenie w takim stopniu dobrem i to zadziała to znaczy że się przekonam sam i sam będę miał dużo entuzjazmu do tego żeby o tym opowiadać dlatego poprosiłem moją żonę żeby spośród dwudziestu czterech różnych egzotycznych języków wybrała dla mnie jeden którego będę musiał się nauczyć w tylko i aż pół roku ku mojej wielkiej rozpaczy padło na język szwedzki nienie zapałałem jakąś wielką sympatią do tego bo zawsze ten język wydawał mi się tak nie więcej brzmiący jak spadający ze schodów kaloryfery i zdałem sobie sprawę z tego że jest taka orżnie różnie bywa z odbiorem tego języka ale słowo się rzekło losowanie miało być uczciwe całość została zarejestrowana na wideo jest dostępna w internecie aby komisja gier i zakładów się nie przyczepiła do tego i tak się zaczął mój proces po mniej więcej pół roku postanowiłem zdać egzamin na poziomie średnio zaawansowanym który jest organizowany przez folkierski swenska instytut jak poszło ankaro powiedzeć że całkiem dobrze natomiast to jest taka rzecz która została zrobiona przy użyciu tych konkretnie metod i czy ja uważam że to było trudne nej dino nr nisi neril brokatu i to jest dla mnie ważne że jeśli stosujemy te dobre i sprawdzone skuteczne metody to to wcale nie jest trudne druga sprawa jest taka że większość osób która stosowałaby dokładnie to samo co ja osiągnęłaby dalece większe lepsze rezultaty niż cokolwiek mi się udało zrobić ja w trkcie mojej nauki korzystałem wyłącznie z powszechnie dostępnych metod darmowych nigdy w tym czasie ne byłem w szwecji rozmawiałem z dwójką szwedów w międzyczasie których spotkałem przez przypadek na ulicy i powieście moimi ofiarami muszę teraz wygadać po szwedzku więc faktycznie pewnie pamiętają o mnie do dzisiaj być może myślą każdy w polsce zna szwedzki ale niech zostanie im ta takie coś w głowie i zdałem sobie sprawę z tego że nie mogę teraz rzucić wszystkiego i uczyć się tego języka od samego początku obwo ten po min family arioplan musiałem tak samo myśleć o mojej rodzinie która właśnie się powiększała i za moment n świecie pojawiał się nasz syn i każdy wie że to troszeczkę czasu zajmuje tak troszeczkę ale ale jednak zajmuję i okazuje się że rzeczywiście możemy korzystać z czegoś co wcześniej przebadali naukowcy absolutnie na naszą korzyść i trudno mi będzie streścić trzysta cztery strony mojej książki bo mam minutę czterdzieści pięć ale pomyślałem że wyciąg jedną z rzeczy która wam pokażę w jaki sposób bardzo często coś co jest dla nas intuicyjne nie jest w pozorom bardzo dobra gdy weźmiemy sobie pod uwagę to w jaki sposób ćwiczą muzycy czy też ćwiczą sportowcy to często oni ćwiczą tak jak mówią o tym psychologowie kognitywni w blokach czyli na przykład ćwiczą jeden cios cały czas go wyprowadzają tak samo jak go doprowadzą do prefekcji pną kawałeczek dalej to jest klasyczne uczenie blokowe natomiast okazuje się że wszystko byłoby pięknie gdyby nie życie i historia jednego człowieka mohameda ali który do proada do sytuacji takiej że w momencie w tym chwilę ćwiczył na worku przez trzy minuty tam coś podziałał potem brał skakankę szybciuteńko przestawiał się na skankan zaczęły na urobić pąpki znowu wraca do gruszki i on wyglądał jak człowiek cwiczy w wielkim chaosie a my wiemy bo on się często chwalił tym jak ćwiczy zresztą jego trener powiedział że on na sali wygląda jak najgorszy bokser świata i coś w tym było miast on nie nie układał wszystkich swoich ćwiczeń w blokach tylko je przeplatał doproadzał do sytuacji takiej w której za każdym razem swoje mięśnie i swój mózg zaskakiwał zupełnie innym zastawem ćwiczeń i to świetnie zadziałało i to jeśli przerzucimy to na rzeczywistość szkolną pokazuje nam że gdy uczymy się wzorów matematycznych to nie powinniśmy brać jednego wzoru a następnie podrzucać do niego konkretnych działań następnych tylko powinniśmy mieszać ze sobą właśnie wzory matematyczne prowadzić taki taki tryb uczenia w którym na przykład nie nie rozwiązujemy piętnastu tych samych ćwiczeń na jeden wzór bo nasz mózg w pewnym momencie się wyłącza i to nie jest dla niego wyzwanie ale w momencie w tym rozwiązujemy zadania cztery z jednego wzoru potem cztery z następnego i cztery jeszcze z następnego to on za każdym razem musi o tym pomyśleć i badania które w dwa tysiące czternastu zostały przeprowadzone pokazały przepięknie że różnice między uczniami którzy uczą się blokowo a uczniami którzy uczą się w przeplatany spoób jest drastycznie wielka i co jest najśmieszniejsze w tym wszystkim to ci którzy uczyli się tak jak mohamed al czyli przeplatali te wzory matematyczne twierdzili intuicyjnie że poradzą sobie o wiele gorzej niż ci którzy się uczyli po bożemu blok za blokiem a okazało się że byli w stanie ponad dwukrotnie poradzić sobie na teście lepiej niż ci właśnie zblokowani tak bardzo to jest dla nas nie intuicyjne natomiast każda z tych metod do których was zachęcam żebyście właśnie zrobili to sami szukali na własną rękę sposobów w jaki można się włamać do własnego mózgu ja to tak dokładnie nazywam pokazuje nam że jeśli my użyjemy czegoś innego to nam to w głowie po prostu zostanie to właśnie z tego oodu większość z nas świetnie pamięta co robił w czasie orreiter bo bo to jest rzecz która nas zaangażowała ja to też dobrze pamiętam pamiętam wtedy że poszłem do mojego wujka i tam wspólnie oglądaliśmy jak dwie wierze płoną i t było coś co wywołało u mnie jakąś emocję zaangażowało tak samo jak większość z was zapamięta z tej prezentacji mój błąd gramatyczny dlatego że powinienem powiedzieć poszedłem a nie poszłem ale znowu to co ja zrobiłem to łamałem się do waszego mózgu w tym momencie was obudziłem i to jest rzecz taka która w dużej mierze jest podsumowaniem tego czym są te wszystie metody dlatego że wielu z nas takie myślenie w którym gdzieś siedzimy sobie z rodziną i suszymy stwierdzenie idź się pouczyć traktuje jak wyrok be zawieszenia a to nie musi być wyrok enteranno