Book,Page,LineNumber,Text
19,0005,001,อย่างต่ำ   มีได้แก่สามัญชน  ท่านจัดเป็นแต่กามาวจรธรรม  คือเป็น 
19,0005,002,อารมณ์ของสัตว์ผู้หน่วงกามคุณ.    สมาธิอย่างสูง  คืออัปปนาสมาธิ 
19,0005,003,เฉพาะมีแก่บางคนที่เป็นผู้วิเศษ    ท่านจัดว่ารูปาวจรธรรม  คือเป็น
19,0005,004,อารมณ์ของท่านผู้หน่วงรูปธรรม   ยกเป็นคุณสูงขึ้นอีกชั้นหนึ่ง  เรียก
19,0005,005,ว่าฌานโดยมากกว่าอย่างอื่น   แจกเป็น  ๔  ตามที่นิยมมากในพระ
19,0005,006,พุทธศาสนา  เรียกว่ารูปฌาน  เพราะมีรูปธรรมอย่างใดอย่างหนึ่งเป็น
19,0005,007,อารมณ์.  ฌาน  ๔  นั้น  เรียกชื่อตามลำดับปูรณสังขยาว่า  ที่ ๑  ที่ ๒
19,0005,008,ที่ ๓  ที่  ๔  หรือใช้ศัพท์เช่นนั้นในภาษามคธว่า  <B>ปฐมะ  ทุติยะ  ตติยะ
19,0005,009,จตุตถะ</B>  ท่านกำหนดด้วยองค์สมบัติดังนี้ :-
19,0005,010,๑.  ปฐมฌาน  มีองค์  ๕  คือ  ยังมีตรึก  ซึ่งรียกว่าวิตก  และ
19,0005,011,ยังมีตรอง  ซึ่งเรียกว่าวิจาร  เหมือนอารมณ์แห่งจิตของคนสามัญ
19,0005,012,แต่ไม่ประกอบด้วยกิเลสกามและอกุศลธรรม  ซ้ำมีปีติคือความอิ่มใจ
19,0005,013,และสุขคืนความสบายใจเกิดแต่วิเวกคือความเงียบ  กับประกอบด้วย
19,0005,014,จิตมีอารมณ์เป็นหนึ่งลงไป  ซึ่งเรียกว่าเอกัคคตา.
19,0005,015,๒.  ทุติยฌาน  มีองค์ ๓  ลิวิตกวิจารเสียได้  คงอยู่แต่ปีติและ
19,0005,016,สุขอันเกิดแต่สมาธิกับเอกัคคตา.
19,0005,017,๓.  ตติยฌาน  มีองค์  ๒  คงอยู่แต่สุขกับเอกัคคตา.
19,0005,018,๔.  จุตตถฌาน  มีองค์  ๒  เหมือนกัน   ละสุขเสียได้   กลางเป็น
19,0005,019,อุเบกขา  คือเฉย ๆ  กับเอกัคคตา.
19,0005,020,ฌาน  ๔  นี้  จัดเป็นอุตตริมนุสสธรรมประเภทหนึ่งในพระพุทธ
19,0005,021,ศาสนา.   แต่ในเวลาทุกวันนี้  ธรรมอย่างสูงเช่นฌาน  ก็เป็นคุณที่เกิน