Book,Page,LineNumber,Text
10,0003,001,ส่วนกิริยา  และยังใช้เป็นเครื่องคุมพากย์  คือคำพูดที่กล่าวออกไปเพื่อ
10,0003,002,ให้ทราบได้ว่า  จบประโยคแห่งคำพูดท่อนหนึ่ง ๆ กำกับความท่อน   
10,0003,003,ต่าง ๆ ไม่ให้คละกัน  ถึงแม้ว่าจะมีกิริยาอีกแผนกหนึ่งซึ่งเรียกว่า
10,0003,004,กิริยากิตก์  ก็ยังไม่สำคัญเท่ากิริยาอาขยาต  เพราะกิริยากิตก์ไม่มีวิภัตติ
10,0003,005,แผนกหนึ่งเหมือนอาขยาต  ยังต้องอาศัยวิภัตตินาม  บทและบุรุษก็
10,0003,006,ต้องอาศัยอาขยาตเป็นเครื่องบ่ง ทั้งจะให้เป็นกิริยาคุมพากย์ไม่ได้เสมอ
10,0003,007,ไป เพราะเหตุนี้  อาขยาตจึงเป็นปกรณ์ที่สำคัญอย่างยิ่งซึ่งจำเป็นที่สุด
10,0003,008,ที่ผู้ศึกษาจะต้องเรียนรู้และจะขาดเสียมิได้.
10,0003,009,หลักสังเกตกิริยาอาขยาต
10,0003,010,ลำพังเห็นกิริยาในภาษาไทย  เช่นคำว่า ยืน  เดิน นั่ง  นอน
10,0003,011,เป็นต้น  จะรู้ไม่ได้เลยว่าเป็นกิริยาแผนกไหน จะเรียกว่าเป็นกิริยา
10,0003,012,แผนกไหนก็ยังไม่ได้ทั้งนั้น  เพราะคำเหล่านี้อาจจะประกอบเป็นภาษา
10,0003,013,มคธใช้ได้หลายแผนก  แล้วแต่จะใช้เครื่องปรุงแผนกไหนเข้าประกอบ
10,0003,014,ดังนั้น  การที่จะสังเกตกิริยาอาขยาตในภาษาไทยจึงเป็นการยากมาก  และ
10,0003,015,อาจจะเจ้าใจอย่างแท้จริงไม่ได้เลย แต่ที่จะสังเกตทราบได้  ต้องเป็น
10,0003,016,ไปในภาษามคธ  เพราะในภาษามคธ  ท่านจัดเครื่องปรุงไว้สำหรับ
10,0003,017,แผนกนั้น ๆ อย่างพร้อมมูลแล้ว  เช่น  นามกิตก์ก็มีเครื่องปรุง คือ
10,0003,018,สาธนะ  รูป  และปัจจัย.  กิริยากิตก์ก็มีวิภัตติ  ซึ่งอาศัยนาม วจนะ
10,0003,019,กาล  ธาตุ  วาจก  และปัจจัย  เป็นต้น  ถึงแม้ว่าจะเป็นกิริยาชนิดเดียว
10,0003,020,กัน แต่ก็ต่างกันด้วยเครื่องปรุง  พึงสังเกตตัวอย่างดังต่อไปนี้ :-