Datasets:

techiaith

/

cofnodycynulliad_en-cy

like 2

Do you not think it's an opportunity to refocus the sugar tax to make sure it embraced all sugar in all foods?

Onid ydych yn credu ei fod yn gyfle i newid ffocws y dreth ar siwgr i wneud yn siŵr ei bod yn cynnwys pob math o siwgr mewn pob math o fwydydd?

It certainly is an opportunity to do that. I should declare an interest in this, by the way, because I'm a director of a company that specialises in sugar-free products, and so my interests are not actually prejudiced - . I'm not actually prejudiced by this measure, but I suppose technically I ought to declare that interest. The second objection to the tax that is proposed is it will hit the poor hardest. Consumption taxes always do, of course, because the poorest 10 per cent of households already pay more than 20 per cent of their gross incomes in duties and VAT, which is more than double the average household, and this tax will only add to that burden. Thirdly, the tax is poorly designed; it's very crude because the levy is imposed per litre of sugary soft drink, not by grams per litre. So, it means that many drinks that are actually worse for you in terms of sugar content will be taxed at a lower level. The Institute for Fiscal Studies gives the example of Sainsbury's orange energy drink and Coca-Cola, two drinks that are taxed at the higher rate of 24p per litre. Three litres of Coca-Cola contains 318g of sugar, the same as two litres of the orange energy drink, but because the tax is designed in this way, you pay 72p of tax on the three litres of Coca-Cola, and only 48p on the energy drink which is in two-litre bottles. So, there's more sugar in the smaller bottle than there is in the larger bottle. So, that tax's poor design also means it fails to penalise the drinks with the higher sugar content. The First Minister also drew attention to the proposed changes in the Human Rights Act 1998 in the Queen's Speech, and I agree with the First Minister that this is largely a cosmetic measure. It's not going to make any real difference to the scope of human rights legislation, which is beyond the reach of parliamentary institutions in this country, which I think is an objection on democratic grounds. In fact, Lord Sumption, one of the most distinguished of our Supreme Court judges, in a lecture recently said that the European Court of Human Rights exceeds its legitimate powers, usurps the role of politicians and undermines the democratic process. And as the European Court of Human Rights has developed its own jurisprudence over the last 50 or 60 years, it's aggrandised itself and has actually aggravated the democratic deficit, which, surely as parliamentarians, we ought to be concerned about. As Lord Sumption said: 'It has become the international flag-bearer for judge-made fundamental law extending well beyond the text which it is charged with applying.' And 'has over many years declared itself entitled to treat the Convention as what it calls a "living instrument."' Therefore, judges from jurisdictions as far away as Azerbaijan, Armenia and Georgia, who are members of this institution, are making the laws for this country, whether it be Wales or the United Kingdom. As the European convention is drafted in very wide and vague terms of principle - very different from the common-law jurisdiction and statutory law heritage of this country - it means that we have a legal system that is beyond democratic control. Article 8, which refers to respect for family life, which none of us in principle could object to, has been interpreted in various ways, which we might object to. There's no time to go into the details of this now, but as a matter of general principle, it cannot be right for judges to have the final say in what is the law of the land. There must be some democratic means of overturning them. In the United States, you have the Supreme Court, but a two-thirds majority in both Houses of Congress can overturn the decisions of judges. That is not possible under the jurisdiction of the European Court of Human Rights and the human rights legislation proposed in the Queen's Speech isn't going to make any difference to that. So, the country is being sold a pup if it thinks that as a result of what the Home Secretary - who may shortly be the Prime Minister - has been trying to tell us for such a long time. So, the Queen's Speech, sadly, is a great wasted opportunity. Now that we have taken the decision to leave the EU, perhaps this one should be torn up and a new one should be presented to Parliament in the autumn with some really significant measures that take us much further along the road to recovering our national independence and restoring the integrity of our parliamentary institutions.

Mae'n sicr yn gyfle i wneud hynny. Dylwn ddatgan buddiant yn hyn, gyda llaw, am fy mod yn gyfarwyddwr cwmni sy'n arbenigo mewn cynhyrchion di-siwgr, ac felly nid yw fy muddiant mewn gwirionedd yn rhagfarnllyd - . Nid wyf yn rhagfarnllyd tuag at y bil hwn mewn gwirionedd, ond yn dechnegol mae'n debyg y dylwn ddatgan y buddiant hwnnw. Yr ail wrthwynebiad i'r dreth arfaethedig yw y bydd yn taro pobl dlawd yn galetach nag eraill. Mae hynny'n wir gyda threthi treuliant bob amser wrth gwrs, oherwydd mae'r 10 y cant o aelwydydd tlotaf eisoes yn talu mwy na 20 y cant o'u hincwm gros mewn tollau a TAW, sy'n fwy na dwbl yr hyn y mae'r aelwyd gyfartalog yn ei dalu, a bydd y dreth hon yn ychwanegu at y baich hwnnw. Yn drydydd, mae'r dreth wedi'i chynllunio'n wael; mae'n fras iawn oherwydd bod yr ardoll yn cael ei phennu fesul litr o ddiod feddal lawn siwgr, nid fesul gram y litr. Felly, mae'n golygu y bydd llawer o ddiodydd sy'n waeth i chi o ran y cynnwys siwgr yn cael eu trethu ar lefel is. Mae'r Sefydliad Astudiaethau Cyllid yn rhoi'r enghraifft o ddiod egni oren Sainsbury's a Coca-Cola, dwy ddiod sy'n cael eu trethu ar y gyfradd uwch o 24c y litr. Mae tri litr o Coca-Cola yn cynnwys 318g o siwgr, sef yr un peth â dau litr o'r ddiod egni oren, ond oherwydd bod y dreth wedi'i chynllunio yn y modd hwn, byddwch yn talu 72c o dreth ar y tri litr o Coca-Cola, a 48c yn unig ar y ddiod egni sydd mewn poteli dau litr. Felly mae mwy o siwgr yn y botel lai o faint nag sydd yn y botel fwy o faint. Felly, mae'r ffaith fod y dreth wedi'i chynllunio'n wael hefyd yn golygu ei bod yn methu â chosbi'r diodydd sy'n cynnwys y mwyaf o siwgr. Tynnodd y Prif Weinidog sylw hefyd at y newidiadau arfaethedig i Ddeddf Hawliau Dynol 1998 yn Araith y Frenhines, ac rwy'n cytuno â'r Prif Weinidog mai camau cosmetig yw'r rhain i raddau helaeth. Ni fydd yn gwneud unrhyw wahaniaeth go iawn i gwmpas y ddeddfwriaeth hawliau dynol, sydd y tu hwnt i gyrraedd sefydliadau seneddol yn y wlad hon, y credaf ei fod yn wrthwynebiad ar sail ddemocrataidd. Yn wir, mewn darlith yn ddiweddar dywedodd yr Arglwydd Sumption, un o'n barnwyr Goruchaf Lys mwyaf nodedig, fod Llys Hawliau Dynol Ewrop yn mynd y tu hwnt i'w bwerau cyfreithlon, yn tresmasu ar rôl gwleidyddion ac yn tanseilio'r broses ddemocrataidd. A chan fod Llys Hawliau Dynol Ewrop wedi datblygu ei gyfreitheg ei hun dros y 50 neu 60 mlynedd diwethaf, mae wedi dyrchafu ei hun ac mewn gwirionedd wedi gwaethygu'r diffyg democrataidd, a dylem, yn sicr fel seneddwyr, fod yn bryderus ynglŷn â hynny. Fel y dywedodd yr Arglwydd Sumption: [Y Llys] sy'n chwifio'r faner ryngwladol bellach dros gyfraith sylfaenol a wnaed gan farnwyr sy'n ymestyn ymhell y tu hwnt i'r testun y mae'n gyfrifol am ei gymhwyso. A dros lawer o flynyddoedd mae wedi datgan bod ganddo'r hawl i drin y Confensiwn fel yr hyn a elwir ganddo yn "offeryn byw". Felly, mae barnwyr o awdurdodaethau mor bell i ffwrdd ag Azerbaijan, Armenia a Georgia, sy'n aelodau o'r sefydliad hwn, yn llunio'r cyfreithiau ar gyfer y wlad hon, boed honno'n Gymru neu'r Deyrnas Unedig. Gan fod y confensiwn Ewropeaidd wedi'i ddrafftio'n eang ac yn amwys iawn o ran egwyddor - yn wahanol iawn i awdurdodaeth cyfraith gyffredin a threftadaeth cyfraith statudol y wlad hon - mae'n golygu bod gennym system gyfreithiol sydd y tu hwnt i reolaeth ddemocrataidd. Mae erthygl 8, sy'n cyfeirio at barch tuag at fywyd teuluol, rhywbeth na fyddai'r un ohonom yn gallu ei wrthwynebu mewn egwyddor, wedi cael ei ddehongli mewn gwahanol ffyrdd, ffyrdd y gallem eu gwrthwynebu. Nid oes amser i ni edrych ar fanylion hyn yn awr, ond fel mater o egwyddor gyffredinol, ni all fod yn iawn i farnwyr gael y gair olaf yn yr hyn sy'n gyfraith gwlad. Rhaid bod rhyw fodd democrataidd o wrthdroi hynny. Yn yr Unol Daleithiau, mae gennych y Goruchaf Lys, ond gall mwyafrif o ddwy ran o dair yn y ddau Dŷ Cyngres wrthdroi penderfyniadau barnwyr. Nid yw hynny'n bosibl o dan awdurdodaeth Llys Hawliau Dynol Ewrop ac ni fydd y ddeddfwriaeth hawliau dynol a argymhellwyd yn Araith y Frenhines yn gwneud unrhyw wahaniaeth i hynny. Felly mae'r wlad yn cael ei thwyllo os yw'n credu hynny o ganlyniad i'r hyn y mae'r Ysgrifennydd Cartref - a allai ddod yn Brif Weinidog cyn bo hir - wedi bod yn ceisio ei ddweud wrthym ers cyhyd. Felly, mae Araith y Frenhines, yn anffodus, yn gyfle gwych a wastraffwyd. Nawr ein bod wedi gwneud y penderfyniad i adael yr UE, efallai y dylid rhwygo hon, ac y dylid cyflwyno un newydd i'r Senedd yn yr hydref gyda biliau gwirioneddol arwyddocaol a fydd yn mynd â ni lawer ymhellach ar y daith i adennill ein hannibyniaeth genedlaethol ac adfer uniondeb ein sefydliadau seneddol.

The Queen's Speech was delivered on 18 May and it seems a very, very long time ago when you think of all the things that have happened since. There's been the bitter, divisive European referendum campaign, the tragic murder of our colleague in Westminster, Jo Cox MP, the narrow victory for Brexit - and I know the Secretary of State and I campaigned together for the 'remain' side on Queen Street - and of course, we've had the resignation of the Prime Minister, issues within my own party, now the resignation of Nigel Farage and the possibility of another Scottish independence referendum. So, all those things happening in such a short period of time are just overtaking our political life, and it does make things feel very uncertain and very fluid. So, it's quite hard to look back to the Queen's Speech and see, 'How did that Queen's speech affect people's life chances here in Wales?' Now, the very first sentence of the Queen's Speech mentioned 'strengthening economy to deliver security for working people' and increasing the 'life chances for the most disadvantaged'. The Prime Minister claimed that this was a one-nation Queen's speech for a one-nation Government. Now, I would challenge that emphatically. I believe that the austerity measures introduced since 2010 by the coalition and the now Conservative Government have made the divide between the haves and the have nots even greater. I think that we must consider the Queen's Speech in that context. You just have to look at the way the cuts have disproportionately affected women and children and vulnerable and disabled people. In 2014-15 in the UK, there were 200,000 more children in poverty, increasing the number to 3.9 million according to the latest figures from the Child Poverty Action Group in June this year. It said, 'These grim figures reinforce projections from experts like the IFS and the Resolution Foundation that UK child poverty is set to rise by 50 per cent or more by 2020.' What was there in the Queen's Speech that tackled those issues? What was there in the Queen's Speech that bridged that divide? In Wales, according to figures from the DWP, after housing costs approximately 200,000 children in Wales are living in poverty. This is 29 per cent of children living in Wales. Obviously, the Welsh Government has got a highly praised anti-poverty strategy, but the main levers are not in our hands. The fact that, in 2016, child poverty is growing throughout the UK is an absolute disgrace and an absolute shame, and this Queen's Speech did nothing to address that issue. The Queen's Speech will increase the life chances for the disadvantaged. I'm sure all of you have your constituency offices filled with people who are facing benefit cuts, particularly people with disabilities since the disability living allowance for people with long-term health problems was abolished and replaced by personal independent payments. We have masses of open cases to do with PIP assessment on our books at the moment. Just to give a flavour, one of my constituents, a young man who suffered injury in a car pile-up some years ago and was in severe pain, despite surgery, couldn't walk any significant distance, lost his entitlement, lost his mobility car and lost his opportunity to actually lead a normal life. And without this vehicle, he was completely housebound. He was already very depressed about his condition and his outlook before losing his mobility eligibility, but the loss of the car added hugely to his depression. So, he spent five months fighting the decision and, eventually, my office was able to help him to get the appeal reversed. But to think that a young man like that had to spend all that time and all that effort, increasing his depression, and that is in 2016, in this country today. So, that is the reality of the austerity measures that have been introduced by Westminster. I think it is the duty of our Welsh Government, of us here in the Welsh Assembly, to do all we can to highlight what exactly is happening. This Queen's Speech has some things that we can commend - I support the tax on fizzy drinks and I think there're some good things about adoption that need to be introduced in Wales - but they are not addressing the huge issues that we actually see in society today. This Brexit vote, I think, has re-emphasised those issues. So, in conclusion, Presiding Officer, I think that this Queen's Speech offers a very blinkered view of what is happening in society here in Wales today - another lost chance and another lost opportunity.

Cyflwynwyd Araith y Frenhines ar 18 Mai ac mae'n ymddangos yn amser pell iawn yn ôl pan feddyliwch am yr holl bethau sydd wedi digwydd ers hynny. Cafwyd ymgyrch chwerw, gynhennus y refferendwm Ewropeaidd, llofruddiaeth drasig ein cydweithiwr yn San Steffan, yr Aelod Seneddol Jo Cox, buddugoliaeth agos i'r ymgyrch dros adael yr UE - ac rwy'n gwybod bod yr Ysgrifennydd Gwladol a minnau wedi ymgyrchu gyda'n gilydd dros yr ochr 'aros' ar Stryd y Frenhines - ac wrth gwrs, ymddiswyddiad y Prif Weinidog, problemau yn fy mhlaid fy hun, a bellach ymddiswyddiad Nigel Farage a'r posibilrwydd o refferendwm annibyniaeth arall i'r Alban. Felly, mae'r ffaith fod yr holl bethau hynny wedi digwydd mewn cyfnod mor fyr o amser wedi goddiweddyd ein bywyd gwleidyddol, ac mae'n gwneud i bethau deimlo'n ansicr a chyfnewidiol iawn. Felly, mae'n eithaf anodd edrych yn ôl ar Araith y Frenhines a gweld 'Sut y gwnaeth araith y Frenhines eleni effeithio ar gyfleoedd bywyd pobl yma yng Nghymru?' Nawr, roedd brawddeg gyntaf un Araith y Frenhines yn crybwyll cryfhau'r economi er mwyn darparu diogelwch i bobl sy'n gweithio a chynyddu cyfleoedd bywyd i'r rhai mwyaf difreintiedig. Honnodd y Prif Weinidog fod hon yn araith y Frenhines un genedl i Lywodraeth un genedl. Nawr, buaswn yn herio hynny'n bendant. Rwy'n credu bod y mesurau caledi a gyflwynwyd ers 2010 gan y glymblaid a'r Llywodraeth Geidwadol bresennol wedi gwneud y bwlch rhwng y rhai ffodus a'r rhai anffodus hyd yn oed yn fwy. Credaf fod yn rhaid i ni ystyried Araith y Frenhines yn y cyd-destun hwnnw. Nid oes ond raid i chi edrych ar y ffordd y mae'r toriadau wedi effeithio'n anghymesur ar fenywod a phlant, pobl sy'n agored i niwed a phobl anabl. Yn 2014-15 yn y DU, roedd 200,000 yn fwy o blant yn byw mewn tlodi, gan godi'r nifer i 3.9 miliwn yn ôl y ffigurau diweddaraf gan y Grŵp Gweithredu ar Dlodi Plant ym mis Mehefin eleni. Roedd yn dweud, Mae'r ffigurau arswydus hyn yn atgyfnerthu rhagamcanion gan arbenigwyr fel y Sefydliad Astudiaethau Cyllid a'r Resolution Foundation sy'n dweud bod disgwyl i dlodi plant yn y DU gynyddu 50 y cant neu fwy erbyn 2020. Beth oedd yn mynd i'r afael â'r materion hynny yn Araith y Frenhines? Beth oedd yn pontio'r bwlch hwnnw yn Araith y Frenhines? Yng Nghymru, yn ôl ffigurau gan yr Adran Gwaith a Phensiynau, ar ôl costau tai mae tua 200,000 o blant yng Nghymru yn byw mewn tlodi. Dyna 29 y cant o'r holl blant sy'n byw yng Nghymru. Yn amlwg, mae gan Lywodraeth Cymru strategaeth yn erbyn tlodi sydd wedi cael canmoliaeth uchel, ond nid yw'r prif ysgogiadau yn ein dwylo ni. Mae'r ffaith fod tlodi plant, yn 2016, yn tyfu ledled y DU yn warth ac yn gywilydd llwyr, ac nid oedd Araith y Frenhines yn gwneud dim i fynd i'r afael â'r mater hwnnw. Bydd Araith y Frenhines yn cynyddu cyfleoedd bywyd i'r difreintiedig. Rwy'n siŵr fod swyddfeydd etholaethol pob un ohonoch yn llawn o bobl sy'n wynebu toriadau i'w budd-daliadau, yn enwedig pobl ag anableddau ers i'r lwfans byw i'r anabl ar gyfer pobl sydd â phroblemau iechyd hirdymor gael ei ddiddymu a'i ddisodli gan daliadau annibyniaeth bersonol. Mae gennym lu o achosion agored sy'n ymwneud ag asesiadau taliadau annibyniaeth bersonol ar ein llyfrau ar hyn o bryd. Dyma enghraifft i chi: roedd un o fy etholwyr, dyn ifanc a ddioddefodd anafiadau mewn damwain car rai blynyddoedd yn ôl, mewn poen difrifol, ac er iddo gael llawdriniaeth, ni allai gerdded yn bell o gwbl, ac fe gollodd ei hawliau, collodd ei gerbyd symudedd a chollodd ei obaith o gael byw bywyd normal mewn gwirionedd. A heb y cerbyd hwn, roedd yn hollol gaeth i'r tŷ. Roedd eisoes yn dioddef o iselder mawr ynglŷn â'i gyflwr a'i ragolygon cyn colli ei gymhwysedd i gymorth symudedd, ond roedd colli'r cerbyd yn ychwanegu'n fawr at ei iselder. Felly treuliodd bum mis yn ymladd y penderfyniad ac yn y pen draw, llwyddodd fy swyddfa i'w helpu i gael y penderfyniad wedi'i wrthdroi. Ond i feddwl bod dyn ifanc wedi gorfod treulio'r holl amser, a gwneud yr holl ymdrech, gan waethygu ei iselder, a hynny yn 2016, yn y wlad hon heddiw. Felly, dyna realiti'r mesurau caledi a gyflwynwyd gan San Steffan. Rwy'n credu ei bod yn ddyletswydd ar Lywodraeth Cymru, ar bob un ohonom yma yn y Cynulliad, i wneud popeth yn ein gallu i dynnu sylw at beth yn union sy'n digwydd. Mae Araith y Frenhines eleni yn cynnwys rhai pethau y gallwn eu canmol - rwy'n cefnogi'r doll ar ddiodydd meddal ac rwy'n credu bod rhai pethau da ynglŷn â mabwysiadu sydd angen eu cyflwyno yng Nghymru - ond nid ydynt yn mynd i'r afael â'r problemau enfawr rydym yn eu gweld yn y gymdeithas heddiw. Mae'r bleidlais i adael yr Undeb Ewropeaidd, rwy'n credu, wedi ailbwysleisio'r problemau hynny. Felly, i gloi, Lywydd, rwy'n credu bod Araith y Frenhines yn cynnig golwg gul iawn ar yr hyn sy'n digwydd yn y gymdeithas yma yng Nghymru heddiw - cyfle arall a gollwyd.

I would like to welcome the Secretary of State, as well as tell him that, although he's always welcome in this Assembly, this debate today looks extremely pointless, I have to say, not only because the purpose behind the debate is done away with in the Wales Bill, but also, as has been mentioned by many speakers this afternoon, because the political landscape has changed so drastically since the Queen's Speech that it's not possible to take this debate seriously in terms of the purpose of the UK Government, as set out in the Queen's Speech, in terms of a strategy for the next year. We all accept that there will be a change of Prime Minister and a great deal of political change, and that many of the things, even the minor things, in the Queen's Speech won't have much chance of being delivered over the next year or two, as the Government as a whole will be concentrating on Brexit and the need to make provisions for that. And that was the purpose of the Plaid Cymru amendments today. I would just like to expand on those amendments, which particularly look at EU law and the continuation of EU law. In responding to the Queen's Speech over two months ago, our Members of Parliament in Westminster proposed that the Queen's Speech should have included a purpose-drafted Brexit Bill. So, our Members of Parliament did want to see a Bill that would set out, if Brexit were to occur, what would happen to the structural funds and what would happen to the funding available through the single farm payments and the common agricultural policy - so, we were prepared for that - and we also said that there should be some legislative provision for a strategy to underpin structural funds and the purpose of developing a new agricultural policy. We all know that agricultural policy is not a common policy across the UK - the policy is different in Wales, England, Northern Ireland and Scotland. So, we did want to see such a Bill in the original Queen's Speech. That didn't appear, but, during the referendum campaign, there were a number of pledges made by those campaigning for Brexit that the funding would remain in place and that it would still be possible to fund structural funds and the common agricultural policy. So, we do now hope that the Westminster Government will respond to that challenge by setting out how that will work. The second element of this, of course, is the fact that, over 40 years, we have incorporated EU law with our law. Many people have interpreted that as Europe telling us what to do. Well, I see it as legislating jointly with Europe. It's not possible to outline all the details in a speech this afternoon, but among those things that are now part of both UK law and Welsh law are a number of provisions in terms of working hours. The Secretary of State mentioned that we are to receive powers over landfill tax, but, of course, landfill tax comes from an EU landfill directive. There are a number of renewable energy developments in Wales that are also subject to European directives, and the Welsh language has a co-official status in the European Union that it doesn't have in Westminster. And that is something that we should bear in mind. We have a bovine TB policy that has been developed jointly with the European Union, and there is a real danger, not only that funding will be lost but also that Europe will start to look anew at those areas of Wales where bovine TB is prevalent and will start to question whether Wales has clean status. Because, in the European context, we are a country that suffers a great deal as a result of bovine TB at certain times and in certain areas. So, these things have been part and parcel of the way that we've legislated in Wales over the past 40 years, either under Westminster or the Assembly. So, I do think that the Westminster Government is duty-bound to explain how we will now make provision in these areas, and, of course, the simple thing to state clearly is that European law should remain in place until it has been specifically revoked, either by this Assembly or, in terms of relevant legislation, by Westminster. To conclude, and related to this question, I want to return to the fact that we need a clear, robust message, and the Secretary of State made some reference to it, but we do need a clear statement that European Union citizens are welcome in Wales, that they make a great contribution to our health service and our economy, and that they should be allowed to stay without any barrier and, in terms of individuals and families, for there to be no requirement for them to return to other nations.

Hoffwn i estyn croeso i'r Ysgrifennydd Gwladol, yn ogystal â dweud, er bod croeso iddo fe bob tro yn y Cynulliad, fod y ddadl yma heddiw yn edrych yn eithriadol o ddibwrpas, mae angen dweud, nid yn unig gan fod pwrpas y ddadl yn cael ei ddiddymu ym Mil Cymru, ond oherwydd, fel sydd wedi cael ei grybwyll gan sawl siaradwr erbyn hyn, fod y tirlun gwleidyddol wedi newid mor drawiadol ers Araith y Frenhines fel nad oes modd, a dweud y gwir, i gymryd y ddadl yma o ddifri ynglŷn â phwrpas y Llywodraeth yn San Steffan, fel y mae wedi'i osod allan yn Araith y Frenhines, o ran strategaeth ar gyfer y flwyddyn nesaf. Rŷm ni i gyd yn derbyn bod yna newid Prif Weinidog a bod yna newid gwleidyddol, ac felly bod llawer o bethau, hyd yn oed y pethau pitw, a oedd yn Araith y Frenhines heb fawr o gyfle i gael eu cyflawni yn ystod y flwyddyn neu ddwy nesaf, gan fod y Llywodraeth gyfan yn mynd i ganolbwyntio ar Brexit a'r anghenion i ddarparu ar gyfer hynny. Dyna beth oedd pwrpas gwelliannau Plaid Cymru heddiw. Byddwn i'n licio jest amlinellu ychydig ar y gwelliant sy'n trafod yn arbennig cyfraith Ewrop a pharhad cyfraith Ewrop. Wrth ymateb i Araith y Frenhines dros ddau fis yn ôl, roedd ein Haelodau Seneddol ni yn San Steffan wedi cynnig y dylai Araith y Frenhines fod wedi cynnwys Bil pwrpasol ar gyfer Brexit. Felly, roeddem ni'n broffwydol iawn fel Aelodau Seneddol ein bod am weld Bil a oedd yn gosod allan, pe bai Brexit yn digwydd, beth fyddai'n digwydd i gronfeydd strwythurol a beth fyddai'n digwydd i'r arian sydd yn dod o ran taliadau fferm sengl a'r polisi amaeth cyffredinol - felly, roeddem ni'n barod ar gyfer hynny - a hefyd yn dweud y dylai fod yna ddarpariaeth ddeddfwriaethol ar gyfer strategaeth y tu ôl i gronfeydd strwythurol a beth oedd pwrpas, felly, datblygu polisi amaeth. Rŷm ni i gyd yn gwybod nad yw polisi amaeth yn benodol yn bolisi cyffredin trwy wledydd Prydain o gwbl - mae'r polisi'n wahanol yng Nghymru, Lloegr, Gogledd Iwerddon a'r Alban. Felly, roeddem ni am weld Bil o'r fath yn yr Araith y Frenhines wreiddiol. Ni chafwyd hynny, ond cafwyd, yn ystod ymgyrch y refferendwm, nifer o addewidion gan y bobl a oedd yn ymgyrchu dros adael yr Undeb Ewropeaidd y byddai'r arian yn parhau, y byddai'r gyllideb yn parhau ac y byddai modd dal i ariannu cronfeydd strwythurol a'r arian polisi amaethyddol. Felly, rŷm ni yn gobeithio nawr y bydd Llywodraeth San Steffan yn ymateb i'r her yna drwy osod allan sut bydd hyn yn digwydd. Yr ail elfen yn hyn, wrth gwrs, yw y ffaith ein bod ni, dros 40 mlynedd, wedi plethu ein cyfraith ni â chyfraith Ewrop. Mae nifer o bobl wedi dehongli hynny fel Ewrop yn dweud wrthym ni beth i'w wneud. Rwy'n ei ddehongli fel deddfu ar y cyd ag Ewrop. Nid oes modd amlinellu popeth mewn araith y prynhawn yma, ond ymysg y pethau sydd yn rhan o gyfraith Prydain a chyfraith Cymru erbyn hyn yw'r nifer o ddarpariaethau ar gyfer oriau gwaith gweithwyr. Fe soniodd yr Ysgrifennydd Gwladol ein bod yn cael derbyn y dreth dirlenwi, a'i bod yn cael ei datganoli i Gymru, ond, wrth gwrs, mae'r dreth dirlenwi yn deillio o gyfarwyddyd tirlenwi gan yr Undeb Ewropeaidd yn y pen draw. Mae nifer o ddatblygiadau ynni adnewyddadwy sy'n digwydd yng Nghymru hefyd o dan gyfarwyddyd gan yr Undeb Ewropeaidd. Mae gan y Gymraeg statws cyd-swyddogol yn yr Undeb Ewropeaidd nad oes ganddi yn San Steffan. Mae hynny'n rhywbeth i'w gofio. Mae gennym gynllun difa diciâu mewn gwartheg sydd wedi'i ddatblygu ar y cyd â'r Undeb Ewropeaidd, ac mae yna wir berig, nid yn unig y bydd arian yn cael ei golli o'r cynllun hwnnw ond hefyd y bydd Ewrop yn dechrau edrych o'r newydd ar yr ardaloedd o Gymru sy'n dioddef o TB mewn gwartheg ac efallai'n dechrau amau a oes statws glân gan Gymru. Oherwydd, yn y cyd-destun Ewropeaidd, rydym yn wlad sy'n dioddef yn drwm o TB mewn gwartheg ar adegau. Felly, mae'r pethau yma ymysg y ffordd rŷm ni wedi ffurfio a deddfu dros Gymru dros y 40 mlynedd diwethaf, naill ai o dan San Steffan neu o dan y Cynulliad. Felly, mae'n rhwym, rwy'n meddwl, ar y Llywodraeth yn San Steffan i egluro sut y byddwn ni'n awr yn mynd ati i ddarparu yn y meysydd yma. Hefyd, y peth syml, wrth gwrs, yw dweud a datgan yn glir iawn bod cyfraith Ewrop yn parhau nes ei bod wedi cael ei diddymu'n benodol gan y Cynulliad hwn neu, yn achos deddfau sy'n briodol, gan San Steffan. I orffen, ac ynghlwm â'r cwestiwn yma, rwyf eisiau dychwelyd hefyd i'r ffaith bod angen neges glir a chryf, a chyfeiriodd yr Ysgrifennydd Gwladol yn lled at hynny, fod dinasyddion o'r Undeb Ewropeaidd i'w croesawu yng Nghymru, yn cyfrannu'n fawr at ein gwasanaeth iechyd a'n heconomi ni, a bod modd iddyn nhw aros, heb unrhyw amheuaeth o gwbl, yn achos teuluoedd ac unigolion, fod gofyniad iddyn nhw ddychwelyd i wledydd eraill.

When the UK coalition Government came into office in 2010, the need to rescue the economy was urgent. Britain had suffered the deepest recession since the second world war and had the second biggest structural deficit of any advanced economy. Unemployment had increased by nearly half a million. Keynesian economics advocates deficit spending when an economy is suffering, but it also advocates cutting back on Government outlay in the boom times. But Gordon Brown had broken the cycle, pretending there was an end to boom and bust. After all, borrowers borrow, but lenders set the terms: the lesson facing countries that thought they could borrow their way out of bust. When Gordon Brown opened Lehman Brothers London headquarters in 2004, he said: 'I would like to pay tribute to the contribution you and your company make to the prosperity of Britain.' Of course, their 2008 collapse triggered credit crunch. The National Audit Office reported that Mr Brown's Treasury was warned three years before Northern Rock nearly went bust that it needed to set up emergency plans to handle a banking crisis but did nothing about it. Before the credit crunch, the International Monetary Fund said that the UK banking system was more exposed to sub-prime debts than anywhere else in the world. After credit crunch, the Financial Services Authority reported sustained political emphasis by the then Labour Government on the need for the FSA to be light touch in its approach, and we are all, of course, still paying the price. Austerity is defined in my dictionary as not having enough money. It is, therefore, an inheritance not a choice. Realistic assessments about the state of the UK economy involve taking difficult decisions to reduce the deficit and control spending. In the real financial world, the solution is to reduce overspend and then generate budget surplus, providing security now and insurance against future down-turns. If faster deficit reduction had been pursued, cuts would have been higher. If slower deficit reduction had been pursued, interest rates and cuts would have been higher. Thanks to the hard work of people in Wales and across the UK, the deficit is down by two thirds, there are almost 2.9 million more private sector jobs, and there are over 900,000 more businesses. In response to both this and recent developments, we've had the classic Carwyn cocktail of bunkum, bluster, bully and blame, when, instead, we need to work together to achieve the best possible outcomes, embrace opportunities and deliver a new and more suitable way of tackling Wales's poverty, worklessness and prosperity gap with the rest of Britain. We must tackle the barriers to opportunity and, at the heart of the Queen's Speech are major changes to help spread life chances to everyone. The Digital Economy Bill, as we heard, will give every household the legal right to a fast broadband connection. The requirements in the neighbourhood planning and infrastructure Bill, relating to the national infrastructure commission to deliver jobs and growth, will apply to Wales, as will provisions applying to adoption in the Children and Social Work Bill. The prison and courts reform Bill will bring about the biggest reform of our prisons since Victorian times, ensuring they're not just a place of punishment, but also rehabilitation, so that everyone has the chance to get back on the right track. The lifetime savings Bill will help people to save and make plans for the future, especially the young and those on low incomes. The counter-extremism and safeguarding Bill gives law-enforcement agencies new powers to protect vulnerable people, including children, from extremist propaganda and to promote shared values of tolerance and respect. The criminal finances Bill will include a new criminal offence for corporations that fail to stop staff facilitating tax evasion. Although the Policing and Crime Bill relates mainly to non-devolved matters extending to Wales, the Welsh Government has laid a legislative consent memorandum in relation to clauses of the Bill that it considers do relate to devolved matters. This includes strengthening the protections for persons under investigation and further safeguards children and young people from sexual exploitation. I therefore hope the Assembly will support that. The Bill also provides the police with powers to remove a person who appears to be suffering from a mental disorder to a place of safety and prevents the use of police cells as a place of safety for any person under 18 years. Thankfully, however, it does not include the devolution of policing. As former Labour UK Government Minister Kim Howells said on Monday, the idea that Wales is isolated from Britain is nationalist claptrap, and Carwyn Jones is out of touch with how most people in Wales think.

Pan ddaeth Llywodraeth glymblaid y DU i rym yn 2010, roedd yr angen i achub yr economi yn un brys. Roedd Prydain wedi dioddef y dirwasgiad gwaethaf ers yr ail ryfel byd ac roedd ganddi'r diffyg strwythurol mwyaf ond un o'r holl economïau datblygedig. Roedd diweithdra wedi cynyddu bron i hanner miliwn. Mae economeg Keynesaidd yn argymell gwario ar fenthyciadau pan fydd economi yn dioddef, ond mae hefyd yn argymell cwtogi ar wariant y Llywodraeth yn ystod cyfnodau o ffyniant. Ond roedd Gordon Brown wedi torri'r cylch, gan esgus bod yna ben draw i ffynnu a methu. Wedi'r cyfan, mae'r rhai sy'n benthyg yn benthyg, ond y rhai sy'n rhoi benthyg sy'n gosod y telerau: dyna'r wers sy'n wynebu gwledydd a gredai y gallent fenthyg i osgoi methu. Pan agorodd Gordon Brown bencadlys Lehman Brothers yn Llundain yn 2004, dywedodd: Hoffwn dalu teyrnged i'r cyfraniad rydych chi a'ch cwmni yn ei wneud i ffyniant Prydain. Wrth gwrs, arweiniodd eu cwymp yn 2008 at y wasgfa gredyd. Adroddodd y Swyddfa Archwilio Genedlaethol fod Trysorlys Mr Brown wedi cael rhybudd dair blynedd cyn i Northern Rock ddod yn agos at fynd i'r wal yn dweud bod angen iddo sefydlu cynlluniau brys i ymdrin ag argyfwng bancio ond ni wnaethant ddim am y peth. Cyn y wasgfa gredyd, dywedodd y Gronfa Ariannol Ryngwladol fod system fancio'r DU yn fwy agored i ddyledion eilaidd nag unman arall yn y byd. Ar ôl y wasgfa gredyd, adroddodd yr Awdurdod Gwasanaethau Ariannol fod y Llywodraeth Lafur ar y pryd yn rhoi pwyslais gwleidyddol parhaus ar yr angen i'r Awdurdod Gwasanaethau Ariannol beidio â bod yn rhy llawdrwm, ac rydym i gyd, wrth gwrs, yn dal i dalu'r pris. Mae fy ngeiriadur yn diffinio caledi fel bod heb ddigon o arian. Felly, etifeddiaeth ydyw yn hytrach na dewis. Mae asesiadau realistig o gyflwr economi'r DU yn ymwneud â gwneud penderfyniadau anodd i leihau'r diffyg a rheoli gwariant. Yn y byd ariannol go iawn, yr ateb yw lleihau gorwariant a chynhyrchu gwarged cyllidebol, gan ddarparu diogelwch yn awr a sicrwydd yn erbyn dirywiad yn y dyfodol. Pe bai ymdrechion wedi'u gwneud i leihau'r diffyg yn gyflymach, byddai'r toriadau wedi bod yn fwy. Pe bai ymdrechion wedi'u gwneud i leihau'r diffyg yn arafach byddai cyfraddau llog wedi bod yn uwch a'r toriadau wedi bod yn fwy. Diolch i waith caled pobl yng Nghymru a ledled y DU, mae'r diffyg wedi gostwng ddwy ran o dair, ceir bron i 2.9 miliwn yn fwy o swyddi yn y sector preifat, a cheir dros 900,000 yn fwy o fusnesau. Mewn ymateb i hyn a datblygiadau diweddar, rydym wedi cael y coctel Carwyn clasurol o sothach, stŵr, bwlio a beio, pan fo angen i ni, yn lle hynny, weithio gyda'n gilydd i sicrhau'r canlyniadau gorau posibl, manteisio ar gyfleoedd a darparu ffordd newydd a mwy addas o drechu tlodi a diweithdra yng Nghymru, yn ogystal â'r bwlch ffyniant rhyngom ni a gweddill Prydain. Mae'n rhaid i ni fynd i'r afael â'r rhwystrau i gyfloedd ac yn ganolog i Araith y Frenhines mae newidiadau mawr i helpu i ledaenu cyfleoedd bywyd i bawb. Bydd Bil yr Economi Ddigidol, fel y clywsom, yn rhoi hawl gyfreithiol i bob aelwyd gael cysylltiad band eang cyflym. Bydd y gofynion yn y Bil cynllunio a seilwaith cymdogaethau, sy'n ymwneud â'r comisiwn seilwaith cenedlaethol ar gyfer darparu swyddi a thwf, yn gymwys i Gymru, fel y bydd darpariaethau sy'n ymwneud â mabwysiadu yn y Bil Plant a Gwaith Cymdeithasol. Bydd y Bil diwygio'r carchardai a'r llysoedd yn cyflwyno'r diwygiadau mwyaf a welwyd i'n carchardai ers oes Fictoria, gan sicrhau nad llefydd ar gyfer cosbi'n unig yw'r rhain ond hefyd i adsefydlu troseddwyr, er mwyn rhoi cyfle i bawb fynd yn ôl ar y trywydd iawn. Bydd y Bil cynilion oes yn helpu pobl i gynilo a gwneud cynlluniau ar gyfer y dyfodol, yn enwedig pobl ifanc a phobl ar incwm isel. Mae'r Bil gwrth-eithafiaeth a diogelu yn rhoi pwerau newydd i asiantaethau gorfodi'r gyfraith i ddiogelu pobl sy'n agored i niwed, gan gynnwys plant, rhag propaganda eithafol ac i hyrwyddo gwerthoedd cyffredin goddefgarwch a pharch. Bydd y Bil arian troseddol yn cynnwys trosedd newydd i gorfforaethau sy'n methu ag atal staff rhag hwyluso osgoi talu treth. Er bod y Bil Heddlua a Throsedd yn ymwneud yn bennaf â materion nad ydynt wedi'u datganoli yn ymestyn i Gymru, mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno memorandwm cydsyniad deddfwriaethol mewn perthynas â chymalau o'r Bil y mae'n ystyried eu bod yn berthnasol i faterion datganoledig. Mae hyn yn cynnwys cryfhau diogelwch i bobl sy'n destun ymchwiliad ac mae'n sicrhau diogelwch pellach i blant a phobl ifanc rhag camfanteisio rhywiol. Rwy'n gobeithio felly y bydd y Cynulliad yn cefnogi hynny. Mae'r Bil hefyd yn rhoi pwerau i'r heddlu symud person sy'n ymddangos fel pe bai'n dioddef o anhwylder meddyliol i le diogel ac yn atal defnyddio celloedd yr heddlu fel man diogel ar gyfer unrhyw berson o dan 18 oed. Diolch byth, fodd bynnag, nid yw'n cynnwys datganoli plismona. Fel y dywedodd cyn-Weinidog Llywodraeth Lafur y DU Kim Howells ddydd Llun, mae'r syniad fod Cymru wedi'i hynysu oddi wrth Brydain yn sothach cenedlaetholgar, ac mae Carwyn Jones wedi colli gafael ar sut y mae'r rhan fwyaf o bobl yng Nghymru yn meddwl.

Harold Wilson used to say that a week is a long time in politics. Well, it seems like a political lifetime ago, as has already been referenced, when the Queen's Speech was delivered to Parliament on 18 May 2016. Outside of the many economic, trade and societal issues we now face, it is inevitable for Wales that attention focuses now on the Wales Bill. There is no doubt that the new Bill is to be welcomed in comparison with the previous draft Bill that was published last October. However, we are once again faced with continuing outstanding issues. Most notably, the Bill does not include the devolution of policing, and teachers' pay also remains a strong reservation in the Bill, due to continuing discussions on the funding transfer needed to support devolution. This does need rectification. I know that the First Minister and the Welsh Government continue to press and encourage parliamentary debate and scrutiny on these matters. It should not need saying that Wales simply demands fairness and respect from the UK Government - respect and fairness that must be mutually reciprocal. Equally, it makes little or no sense to mum and dad on Blackwood High Street or to constitutional lawyers that the devolution of powers throughout the United Kingdom appears to be so fragmented and ad hoc. The UK Government, again today, has advocated metro mayors, as has been referenced, that will see invested in the hands of just one person powers over policing. Yet, the entire National Assembly for Wales is to continue to be denied such devolution of powers, and there is no logic to this. I was struck by the comments in the Chamber yesterday of my friend Huw Irranca-Davies, the Member for Ogmore, Chair of the constitutional and legislative committee. He stated that, despite being invited before the committee, the Secretary of State for Wales had, so far, not accepted the invitation to attend. While it is good to see the Secretary of State for Wales address us today - a right, incidentally, that the Wales Bill will remove - it is important that communication and co-operation between the UK Government and the Welsh Government is the best that it possibly can be, and based on mutual respect, as the Welsh Labour Government has always sought to proceed for the process of devolution through cross-party consensus, where this is possible. It is difficult to comprehend and understand why the Wales Bill was rushed, especially when you consider that discussions between officials in the UK and Welsh Government had not concluded. Also, the current timetable for passage of the Bill is constricted and rushed and provides very little time for much valuable scrutiny. Rushed legislation, as I'm sure everybody in this Chamber is aware, makes for very poor law. Today I, along with my Welsh Labour colleagues, will be supporting the Plaid Cymru amendments as a matter of principle. The powers offered to Scotland and Northern Ireland should also be offered to Wales. The First Minister has consistently argued for that position in this Chamber, and Carwyn Jones has led the way in advocating that we need to move to a more coherent and consistent approach by the UK Government, treating each part of the UK with equal respect. It is no longer workable for twenty-first century Wales to be governed on the basis of an unwritten constitution that has morphed into disparity across and through the various members of the United Kingdom, increasingly divergent to the devolution settlement. Equally, my constituents have not sent me here to the National Assembly for Wales to endlessly be debating constitutional issues of devolution. They have sent me here - as has already been mentioned - to stand up for their hard-working families, to ensure a better future for our communities, to fight poverty and grow jobs, and get the best possible deal for them. This Queen's Speech does not deliver that. Let's be frank, the latest Queen's Speech was another missed opportunity to address many of the big issues facing Wales and the wider UK. It was a ghost Queen's Speech delivered in the shadow of the European referendum that the Prime Minister confidently predicted he would win. The editor of PoliticsHome.com, Kevin Schofield, neatly summed up the value of the Prime Minister's predictions: 'So basically, ever since David Cameron assured us that "Brits don't quit," everybody has quit. Except Jeremy Corbyn.' Today and tomorrow, and the next day, and the week after that, and the month after that, I know that this Welsh Government will not quit in its unstinting determination - that the people of Wales are given the respect and democratic process that they deserve, equal to our fellow citizens throughout our United Kingdom. Diolch, Lywydd.

Roedd Harold Wilson yn arfer dweud bod wythnos yn amser hir mewn gwleidyddiaeth. Wel, mae'n ymddangos fel oes wleidyddol gyfan yn ôl, fel y crybwyllwyd eisoes, er pan gyflwynwyd Araith y Frenhines i'r Senedd ar 18 Mai 2016. Ar wahân i'r llu o faterion economaidd, masnachol a chymdeithasol rydym yn eu hwynebu yn awr, mae'n anochel i Gymru fod y sylw'n canolbwyntio yn awr ar Fil Cymru. Nid oes amheuaeth fod y Bil newydd i'w groesawu o'i gymharu â'r Bil drafft blaenorol a gyhoeddwyd fis Hydref diwethaf. Fodd bynnag, rydym unwaith eto yn wynebu materion sy'n parhau heb eu datrys. Yn fwyaf nodedig, nid yw'r Bil yn cynnwys datganoli plismona, ac mae cyflogau athrawon hefyd yn parhau i fod yn gymal cadw cadarn yn y Bil, o ganlyniad i drafodaethau parhaus ar y trosglwyddiad ariannol sydd ei angen i gefnogi datganoli. Mae angen cywiro hyn. Gwn fod y Prif Weinidog a Llywodraeth Cymru yn parhau i bwyso ac annog dadleuon a chraffu seneddol ar y materion hyn. Ni ddylai fod angen dweud mai'r cyfan y mae Cymru yn ei fynnu gan Lywodraeth y DU yw tegwch a pharch - rhaid cael tegwch a pharch ar y naill ochr a'r llall. Yn yr un modd, nid yw'n gwneud synnwyr i mam a dad ar Stryd Fawr Coed Duon nac i gyfreithwyr cyfansoddiadol fod datganoli pwerau ledled y Deyrnas Unedig i'w weld mor dameidiog ac ad hoc. Mae Llywodraeth y DU, eto heddiw, wedi argymell meiri metro, fel y crybwyllwyd, a fydd yn arwain at roi pwerau dros blismona yn nwylo un person. Eto i gyd, parheir i wadu datganoli pwerau o'r fath i'r Cynulliad Cenedlaethol cyfan, ac nid oes unrhyw resymeg i hyn. Cefais fy nharo gan y sylwadau yn y Siambr ddoe gan fy ffrind Huw Irranca-Davies, yr Aelod dros Ogwr, Cadeirydd y Pwyllgor Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol. Er bod Ysgrifennydd Gwladol Cymru wedi cael gwahoddiad i ddod gerbron y pwyllgor, meddai, hyd yn hyn nid oedd wedi derbyn y gwahoddiad i fynychu. Er ei bod yn dda gweld Ysgrifennydd Gwladol Cymru yn ein cyfarch ni heddiw - hawl y bydd y Bil Cymru yn ei diddymu gyda llaw - mae'n bwysig fod cyfathrebu a chydweithredu rhwng Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru cystal ag y bo modd iddo fod, ac yn seiliedig ar barch y naill tuag at y llall, gan fod Llywodraeth Lafur Cymru bob amser wedi ceisio bwrw ymlaen â'r broses ddatganoli drwy gonsensws trawsbleidiol, lle bo hynny'n bosibl. Mae'n anodd amgyffred a deall pam fod Bil Cymru wedi'i frysio, yn enwedig pan ystyriwch nad oedd trafodaethau rhwng swyddogion y DU a Llywodraeth Cymru wedi dod i ben. Hefyd, mae'r amserlen bresennol ar gyfer taith y Bil yn gyfyngedig a brysiog ac nid yw'n rhoi fawr iawn o amser ar gyfer craffu gwerthfawr. Mae deddfwriaeth frysiog, fel rwy'n siŵr y bydd pawb yn y Siambr hon yn gwybod, yn arwain at gyfraith wael iawn. Heddiw rwyf i, gyda fy nghyd-Aelodau ym Mhlaid Lafur Cymru, yn cefnogi gwelliannau Plaid Cymru fel mater o egwyddor. Dylai'r pwerau a gynigir i'r Alban a Gogledd Iwerddon gael eu cynnig i Gymru hefyd. Mae'r Prif Weinidog wedi dadlau'r safbwynt hwnnw'n gyson yn y Siambr hon, ac mae Carwyn Jones wedi arwain ar hyn drwy ddadlau bod angen i ni symud tuag at ddull mwy cydlynol a chyson o weithredu gan Lywodraeth y DU, dull sy'n trin pob rhan o'r DU gyda pharch cyfartal. Nid yw bellach yn ymarferol i Gymru'r unfed ganrif ar hugain gael ei llywodraethu ar sail cyfansoddiad anysgrifenedig sydd wedi datblygu'n anghyfartal ar hyd a lled y gwahanol aelodau o'r Deyrnas Unedig, ac i gyfeiriad cynyddol wahanol i'r setliad datganoli. Yn yr un modd, nid yw fy etholwyr wedi fy anfon yma i Gynulliad Cenedlaethol Cymru i drafod materion cyfansoddiadol datganoli yn ddiddiwedd. Maent wedi fy anfon yma - fel y crybwyllwyd eisoes - i frwydro dros eu teuluoedd gweithgar, i sicrhau gwell dyfodol i'n cymunedau, i ymladd yn erbyn tlodi a chreu swyddi, a chael y fargen orau sy'n bosibl iddynt. Nid yw Araith y Frenhines yn cyflawni hynny. Gadewch i ni fod yn onest, roedd Araith ddiweddaraf y Frenhines yn gyfle arall a gollwyd i fynd i'r afael â llawer o'r materion mawr sy'n wynebu Cymru a'r DU yn ehangach. Araith y Frenhines ddisylwedd oedd hi a ddarparwyd yng nghysgod y refferendwm Ewropeaidd y rhagwelai'r Prif Weinidog yn hyderus y byddai'n ei ennill. Mae golygydd PoliticsHome.com, Kevin Schofield, wedi crynhoi gwerth rhagfynegiadau'r Prif Weinidog yn daclus: Felly yn y bôn, byth ers i David Cameron ein sicrhau nad yw Prydeinwyr yn rhoi'r gorau iddi, mae pawb wedi rhoi'r gorau iddi. Ac eithrio Jeremy Corbyn. Heddiw ac yfory a thrennydd, a'r wythnos ar ôl hynny, a'r mis ar ôl hynny wedyn, gwn na fydd Llywodraeth Cymru yn rhoi'r gorau i'w phenderfyniad diwyro i roi i bobl Cymru y parch a'r broses ddemocrataidd y maent yn ei haeddu, yn gydradd â'n cyd-ddinasyddion ar hyd a lled y Deyrnas Unedig. Diolch, Lywydd.

As well as addressing what was in the Queen's Speech, I think it's important to consider, as others have done, what was not, and also to note that, of the 30 measures announced, 28 were old announcements. The now obligatory mention of Wales was even shorter than usual, with just one sentence on bringing forward a Wales Bill, something on which we've already had pre-legislative scrutiny. It is sad as well to note that neither the Prime Minister nor the leader of the opposition at Westminster mentioned Wales once in their contributions to the debate on the Queen's Speech in the House of Commons. As we've heard, there are several England-and-Wales Bills, a few GB Bills, as well as UK-wide Bills. I think that one thing from this Queen's Speech that needs considering is how we can implement a new process for such laws that are for England and Wales, or for just GB or the UK-wide ones that can bring together Governments, including the devolved administrations, so that it can be joint working on those Bills, even if they still fall in the reserved category in whatever Wales Bill we end up having enacted. I hope consideration will be given to some of the ideas in Plaid Cymru's alternative Queen's Speech. Simon Thomas has already referred to the need for an EU funding contingency Bill, and I hope that is given serious consideration, and many communities in this country will expect such a Bill. It is clear, I think, that we need a Bill to establish an independent commission to resolve funding disputes between the UK Government and the devolved national Governments. The inequities of the Barnett formula were exposed by the independent Holtham commission many years ago, as well as several other commissions before and since, and the failure to allocate full consequential money to Wales as a result of HS2, as well as other examples, would be resolved and should be resolved in future by an independent commission. Establishing an independent commission is also essential in the context of the emerging debate over the fiscal framework within which the forthcoming tax sharing arrangements between the UK and Welsh Governments will sit. As noted by the Wales Governance Centre, an independent adjudication commission should therefore be an essential component in the UK's emerging fiscal framework. The Bingham Centre report proposed that this body, or another independent body, be responsible for adjudication in the event of disputes between Governments that cannot be resolved through joint ministerial processes - and if there's one thing we've learned from this debate today, it is quite possible, I would suggest, that, in the future, there may be one or two disputes between two Governments. In the Queen's Speech, we would have welcomed a broadcasting Bill that would finally devolve responsibility, or part responsibility, for broadcasting to Wales. That would establish a BBC trust for Wales as part of a more federal BBC at a UK level. And, of course, as part of this broadcasting Bill, we would have welcomed that the responsibility for S4C be transferred to this National Assembly for Wales, as well as funding for the channel that is currently with the Department for Culture, Media and Sport at Whitehall. Other Members have mentioned the responsibility for policing. We would very much have welcomed the devolution of policing as part of the Wales Bill or as part of separate policing legislation. The recent police and crime commissioner election results have resulted in all four of Wales's PCCs supporting the devolution of policing, as well as a majority of parties in this National Assembly having stood on platforms for the devolution of policing. Plaid Cymru believes that there is a better way of delivering prison reform, and, as I mentioned in my opening remarks, that is something that will be an England-and-Wales matter, an England-and-Wales Bill, and I very much hope that the Secretary of State can give a firm commitment that, if we're not going to see the devolution of prisons any time soon, this legislature and the Welsh Government are involved in the pre-legislative process as further Bills move forward on policing. Plaid Cymru would have welcomed, as I'm sure many other parties would have, a Bill to transfer responsibility, finally, for the Severn bridges to the Welsh Government when they revert back to public ownership. As a Member representing the South Wales East region, I can say that that would have been warmly welcomed in our communities. This would have enabled the Welsh Government and the National Assembly to decide on the appropriate level of charge, if any, which is at a current high rate and is a detriment to the Welsh economy. There are elements that have been mentioned by others that Plaid Cymru welcomes in the Queen's Speech, including the sugary drinks levy - something that was floated by Plaid Cymru some time ago and ridiculed by people who have now had a Damascene conversion. I hope, in closing, that, over the coming months, Westminster can deliver on its promise of a respect agenda between the two Governments that govern the country. We are yet to see that being fully born, I suspect. Thank you.

Yn ogystal â mynd i'r afael â'r hyn a gafodd ei ddweud yn Araith y Frenhines, rwy'n credu ei bod yn bwysig ystyried, fel y mae eraill wedi'i wneud, yr hyn na chafodd ei ddweud, a hefyd i nodi bod 28 o'r 30 Bil a gyhoeddwyd yn hen gyhoeddiadau. Roedd y sylw i Gymru, sydd bellach yn orfodol, yn fyrrach nag arfer hyd yn oed, gyda brawddeg yn unig ar gyflwyno Bil Cymru, rhywbeth rydym eisoes wedi craffu arno cyn y broses ddeddfu. Mae'n drist nodi hefyd na chrybwyllwyd Cymru unwaith gan y Prif Weinidog nac arweinydd yr wrthblaid yn San Steffan yn eu cyfraniadau i'r ddadl ar Araith y Frenhines yn Nhŷ'r Cyffredin. Fel y clywsom, mae yna nifer o Filiau Cymru-a-Lloegr, ychydig o filiau Prydain, yn ogystal â Biliau ar gyfer y DU gyfan. Rwy'n credu mai un peth sydd angen ei ystyried yn dilyn Araith y Frenhines eleni yw sut y gallwn weithredu proses newydd ar gyfer deddfau o'r fath sydd ar gyfer Cymru a Lloegr, neu ar gyfer Prydain yn unig neu'r DU gyfan sy'n gallu dod â Llywodraethau at ei gilydd, gan gynnwys y gweinyddiaethau datganoledig, fel y gellir cydweithio ar y Biliau hynny, hyd yn oed os ydynt yn parhau i fod yng nghategori materion a gedwir yn ôl ym mha bynnag Fil Cymru a ddaw i rym yn y pen draw. Rwy'n gobeithio y rhoddir ystyriaeth i rai o'r syniadau yn Araith y Frenhines amgen Plaid Cymru. Mae Simon Thomas eisoes wedi cyfeirio at yr angen am Fil cronfeydd wrth gefn yr EU, ac rwy'n gobeithio y rhoddir ystyriaeth ddifrifol iddo, a bydd nifer o gymunedau yn y wlad hon yn disgwyl Bil o'r fath. Mae'n amlwg, rwy'n credu, ein bod angen Bil i sefydlu comisiwn annibynnol i ddatrys anghydfodau cyllido rhwng Llywodraeth y DU a'r Llywodraethau cenedlaethol datganoledig. Datgelwyd annhegwch fformiwla Barnett gan gomisiwn annibynnol Holtham flynyddoedd lawer yn ôl, yn ogystal â nifer o gomisiynau eraill cyn ac ar ôl hynny, a byddai'r methiant i ddyrannu arian canlyniadol llawn i Gymru o ganlyniad i HS2, yn ogystal ag enghreifftiau eraill, yn cael eu datrys, fel y dylent gael eu datrys, gan gomisiwn annibynnol yn y dyfodol. Mae sefydlu comisiwn annibynnol hefyd yn hanfodol yng nghyd-destun y ddadl sy'n dod i'r amlwg ynglŷn â'r fframwaith cyllidol a fydd yn cynnwys y trefniadau rhannu treth sydd ar y gorwel rhwng y DU a Llywodraeth Cymru. Fel y nodwyd gan Ganolfan Llywodraethiant Cymru, dylai comisiwn dyfarnu annibynnol fod yn elfen hanfodol felly yn y fframwaith cyllidol sy'n dod i'r amlwg ar gyfer y DU. Cynigiodd adroddiad Canolfan Bingham mai'r corff hwn, neu gorff annibynnol arall, fydd yn gyfrifol am ddyfarnu mewn achosion o anghydfod rhwng Llywodraethau na ellir eu datrys drwy brosesau gweinidogol ar y cyd - ac os oes un peth rydym wedi'i ddysgu o'r ddadl hon heddiw, mae'n eithaf posibl, buaswn yn awgrymu, y ceir anghydfod neu ddau rhwng dwy Lywodraeth yn y dyfodol. Yn Araith y Frenhines, byddem wedi croesawu Bil darlledu a fyddai o'r diwedd yn datganoli'r cyfrifoldeb, neu ran o'r cyfrifoldeb, dros ddarlledu yng Nghymru. Byddai hynny'n sefydlu ymddiriedolaeth y BBC ar gyfer Cymru fel rhan o gorff BBC mwy ffederal ar lefel y DU. Ac wrth gwrs, fel rhan o'r Bil darlledu hwn, byddem wedi croesawu gweld y cyfrifoldeb dros S4C yn cael ei drosglwyddo i Gynulliad Cenedlaethol Cymru, yn ogystal â chyllid ar gyfer y sianel sydd ar hyn o bryd gyda'r Adran dros Ddiwylliant, y Cyfryngau a Chwaraeon yn Whitehall. Mae Aelodau eraill wedi sôn am y cyfrifoldeb dros blismona. Byddai datganoli plismona fel rhan o Fil Cymru, neu fel rhan o ddeddfwriaeth blismona ar wahân, wedi cael croeso mawr gennym. Mae canlyniadau etholiadau comisiynwyr heddlu a throseddu yn ddiweddar wedi arwain at sefyllfa lle mae pedwar Comisiynydd Heddlu a Throseddu Cymru yn datgan eu bod yn cefnogi datganoli plismona, yn ogystal â'r ffaith fod y mwyafrif o'r pleidiau yn y Cynulliad Cenedlaethol wedi cefnogi datganoli plismona. Mae Plaid Cymru yn credu bod ffordd well o gyflwyno diwygiadau i garchardai, ac fel y soniais yn fy sylwadau agoriadol, mae hynny'n rhywbeth a fydd yn fater Cymru-a-Lloegr, yn Fil Cymru-a-Lloegr, ac rwy'n gobeithio'n fawr iawn y bydd yr Ysgrifennydd Gwladol yn gallu rhoi ymrwymiad pendant, os na fydd carchardai'n cael eu datganoli yn fuan, y bydd y ddeddfwrfa hon a Llywodraeth Cymru yn cael eu cynnwys ar y cam cyn y broses ddeddfu wrth i Filiau pellach symud ymlaen ar blismona. Byddai Plaid Cymru wedi croesawu Bil, fel llawer o bleidiau eraill rwy'n siŵr, i drosglwyddo cyfrifoldeb, o'r diwedd, dros bontydd Hafren i Lywodraeth Cymru pan fyddant yn dychwelyd i berchnogaeth gyhoeddus. Fel Aelod sy'n cynrychioli rhanbarth Dwyrain De Cymru, gallaf ddweud y byddai hynny wedi cael croeso cynnes yn ein cymunedau. Byddai hyn wedi galluogi Llywodraeth Cymru a'r Cynulliad Cenedlaethol i benderfynu ar y lefel briodol o dâl, os o gwbl, sydd ar gyfradd uchel ar hyn o bryd ac sy'n niweidiol i economi Cymru. Ceir ambell elfen a grybwyllwyd gan eraill y mae Plaid Cymru yn eu croesawu yn Araith y Frenhines, gan gynnwys y doll ar ddiodydd meddal - rhywbeth a gynigwyd gan Blaid Cymru beth amser yn ôl ac a wawdiwyd gan bobl sydd bellach wedi cael tröedigaeth Ddamascaidd. Rwy'n gobeithio, wrth gloi, y bydd San Steffan dros y misoedd nesaf yn gallu cyflawni ei addewid o agenda o barch rhwng y ddwy Lywodraeth sy'n rheoli'r wlad. Rwy'n amau nad ydym eto wedi gweld hwnnw'n datblygu'n llawn. Diolch.

If I can just ask about the draft Wales Bill aspect of this Queen's Speech, Secretary of State, Members of this Chamber will be well aware of my concerns regarding tax devolution, or, rather, the subsequent reductions that will be made to the block grant once tax devolution has occurred. We accept it's pretty straightforward in the first year, with a portion of income tax being raised here, but, in subsequent years, we do have to have a mechanism, as the Secretary of State will know, for indexing, and factors such as population and inflation will need to be taken into account. So, Secretary State, this is a complex area, and I've no doubt that a mechanism will be devised, but I think what this Chamber wants to have is confidence that that mechanism will be one that serves the people of Wales as best as is possible. In Scotland, the issue of population change was taken into account with the mechanism decided on there. It was decided that that should not be part of the risk borne by the Scottish Government in terms of the Scottish proportion of income tax, and I think we would hope for the same arrangements here. I wonder if you could give us some clarity on thinking and discussions with the Treasury in terms of the mechanisms that are being looked at. And, please, take this assurance, Secretary of State: it's not that we don't trust you; we just trust you a little bit more than the Treasury.

Os caf ofyn ynglŷn ag elfen y Bil Cymru drafft yn Araith y Frenhines, Ysgrifennydd Gwladol, bydd Aelodau'r Siambr hon yn ymwybodol iawn o fy mhryderon ynghylch datganoli treth, neu'n hytrach, y gostyngiadau dilynol a wneir yn y grant bloc ar ôl datganoli treth. Rydym yn derbyn ei fod yn eithaf syml yn y flwyddyn gyntaf, gyda chyfran o dreth incwm yn cael ei chodi yma, ond yn y blynyddoedd dilynol, mae'n rhaid i ni gael mecanwaith, fel y bydd yr Ysgrifennydd Gwladol yn gwybod, ar gyfer mynegeio, a bydd angen ystyried ffactorau megis poblogaeth a chwyddiant. Felly, Ysgrifennydd Gwladol, mae hwn yn faes cymhleth, ac nid oes amheuaeth gennyf y caiff mecanwaith ei ddyfeisio, ond rwy'n credu mai'r hyn y mae'r Siambr hon ei eisiau yw hyder y bydd y mecanwaith hwnnw yn un a fydd yn gwasanaethu pobl Cymru cystal ag y bo modd. Yn yr Alban, cafodd mater y newid yn y boblogaeth ei ystyried wrth benderfynu ar y mecanwaith yno. Penderfynwyd na ddylai hynny fod yn rhan o'r risg i Lywodraeth yr Alban mewn perthynas â chyfran yr Alban o dreth incwm, ac rwy'n credu y byddem yn gobeithio cael yr un trefniadau yma. Tybed a allech roi rhywfaint o eglurder i ni ar y meddylfryd a'r trafodaethau gyda'r Trysorlys o ran y mecanweithiau sy'n cael eu hystyried. Ac os gwelwch yn dda, Ysgrifennydd Gwladol, cymerwch sicrwydd o hyn: nid yw'n fater o ddiffyg hyder ynoch chi; mae gennym ychydig bach mwy o hyder ynoch chi nag sydd gennym yn y Trysorlys, dyna'i gyd.

I welcome very much the Secretary of State here today, and I would genuinely welcome him back again so that the Constitutional and Legislative Affairs Committee, which I now Chair, can constructively engage on scrutiny and, indeed, help him improve the Wales Bill. Now, they may not discuss this ad nauseam in the Dog and Duck, but I'm more than happy to buy him a pint in the Mountain Hare in Brynna if he accepts our invitation; maybe even two, Secretary of State, and I've never bought two drinks for anybody. [Interruption.] Not for all of you. [Laughter.] None of us, surely, want to end up with a Bill that does, indeed, give some neat steps forward for Wales, but has some worrying unintended consequences that could even roll back the devolution settlement. Our committee - I want to pay tribute here to committee members past and present, and previous Chairs as well - has been taking extensive evidence from expert witnesses, and we'll continue receiving evidence throughout the summer. There has been a cautious welcome for some of the changes made since the original draft Bill, which was universally derided, but some common and serious concerns are already becoming clear. Despite categorical reassurances from the Secretary of State for Wales, witnesses to the committee have raised concerns that the new justice impact assessments may, when used in concert with existing powers currently available to the Secretary of State, be used to veto future made-in-Wales legislation. This raises the possibility that this provision extends, or at least reinforces, the ability of the UK Government to impede the will of the Welsh Government and of this National Assembly. It has been proposed that these JIAs serve no useful purpose, or could even be harmful to the interests of Wales, and, therefore, it is proposed that they should be dropped. The Bill proposes that we move to a reserved-powers model, of the sort that is used in Scotland, but not identical, where the Welsh Government would be able to legislate on any matter not expressly reserved to the UK Parliament. The original draft Bill was heavily criticised for drawing that list of reservations so widely that it reduced, clearly, the ability of Wales to legislate on many matters. But, even now, witnesses are telling us that the full spirit of the reserved-powers model is not self-evident, and there are widespread concerns that some of the reserved powers could actually roll back devolution. That wouldn't be acceptable, Secretary of State, so changes will have to be considered and made. To alleviate concerns over how to deal with the ongoing evolution of a body of law that is made in Wales or relates to Wales, and the implications of this for a distinct, though not necessarily separate, jurisdiction, the Secretary of State for Wales has established the justice in Wales working group. Indeed, this approach would, of course, be welcome. But our committee is hearing that the First Minister of Wales and the Welsh Government have not been invited to set the terms of reference and have not yet been formally invited to participate, and the working group will only report to UK Ministers and not to the Welsh Government. Yet, with a rethink, I would say to the Secretary of State for Wales that a standing group considering the growth in Wales's legislation over time has real merit, but only if the Welsh Government is directly involved. There is more, of course, and this is why we've asked the Secretary of State for Wales to appear before us to share his thinking, I have to say, and to consider what leading constitutional and legal experts have told us must change. One of the expert witnesses told the committee that a Wales Bill needs to be 'aspirational'. I challenged that and asked why it shouldn't just be a pragmatic and practical statement of what currently exists. The witness said, 'Because I think constitutions send messages about what kind of politics you are conducting in a country, what kind of society you want to live in, what kind of aspirations you have for your future generations.' She went on: 'And all these messages, symbolic or not, at declarative level or at a very technical level - I think the constitution should go further than just technical and legalistic expressions of political reality.' There are some welcome parts of this Bill. It is better than the original draft. It has some wins for Wales, but it also has some potential bear-traps that could actually roll back our devolution settlement. I, therefore, extend again a warm welcome to the Secretary of State for Wales - no stranger to this Senedd, to this parliament - to come back again to our committee and help us improve the Bill for the good of Wales, for the good of the people of Wales and for the good of a more durable constitutional settlement.

Croesawaf yr Ysgrifennydd Gwladol yma heddiw, a byddwn o ddifrif yn ei groesawu yn ôl eto fel y gall y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol rwy'n Gadeirydd arno ymgysylltu'n adeiladol i graffu ac yn wir ei helpu i wella Bil Cymru. Nawr, efallai nad ydynt yn trafod hyn hyd syrffed yn y dafarn, ond rwy'n fwy na pharod i brynu peint iddo yn y Mountain Hare ym Mrynna os yw'n derbyn ein gwahoddiad; efallai dau beint hyd yn oed, Ysgrifennydd Gwladol, ac nid wyf erioed wedi prynu dau beint i neb. [Torri ar draws.] Nid i bob un ohonoch. [Chwerthin.] Nid oes yr un ohonom, yn sicr, am weld Bil sydd yn wir yn sicrhau camau ymlaen i Gymru, ond sydd â chanlyniadau anfwriadol a fyddai'n peri pryder ac a allai ddadwneud y setliad datganoli hyd yn oed. Mae ein pwyllgor - hoffwn dalu teyrnged yma i gyn-aelodau'r pwyllgor a'r aelodau presennol, a'r cyn-Gadeiryddion hefyd - wedi bod yn casglu llawer o dystiolaeth gan dystion arbenigol, a byddwn yn parhau i dderbyn tystiolaeth drwy gydol yr haf. Cafwyd croeso gofalus i rai o'r newidiadau a wnaed i'r Bil drafft gwreiddiol, a gafodd ei wfftio gan bawb, ond mae rhai pryderon cyffredin a difrifol eisoes yn dod yn amlwg. Er gwaethaf sicrwydd pendant gan Ysgrifennydd Gwladol Cymru, mae tystion i'r pwyllgor wedi mynegi pryderon y gallai'r asesiadau newydd o'r effaith ar gyfiawnder, o'u defnyddio ar y cyd â phwerau sydd ar gael yn barod i'r Ysgrifennydd Gwladol, gael eu defnyddio er mwyn rhoi feto ar ddeddfwriaeth a wneir yng Nghymru yn y dyfodol. Mae hyn yn codi'r posibilrwydd fod y ddarpariaeth hon yn ymestyn neu o leiaf yn atgyfnerthu gallu Llywodraeth y DU i lesteirio ewyllys Llywodraeth Cymru a'r Cynulliad Cenedlaethol hwn. Awgrymwyd nad yw'r asesiadau hyn o'r effaith ar gyfiawnder yn cyflawni unrhyw ddiben defnyddiol, neu y gallent fod yn niweidiol hyd yn oed, i fuddiannau Cymru, ac felly cynigir y dylid cael gwared arnynt. Mae'r Bil yn argymell ein bod yn symud tuag at fodel cadw pwerau, o fath tebyg i'r un a ddefnyddir yn yr Alban, er nad yn union yr un fath, lle y gallai Llywodraeth Cymru ddeddfu ar unrhyw fater nad yw wedi'i gadw yn ôl yn benodol i Senedd y DU. Beirniadwyd y Bil drafft gwreiddiol yn llym am gynnwys rhestr mor eang o gymalau cadw nes ei fod, yn amlwg, yn lleihau gallu Cymru i ddeddfu ar lawer o faterion. Ond hyd yn oed yn awr, mae'r tystion yn dweud wrthym nad yw ysbryd llawn y model cadw pwerau yn hunanamlwg, ac mae pryderon eang y gallai rhai o'r pwerau a gedwir yn ôl ddechrau dadwneud y broses ddatganoli. Ni fyddai hynny'n dderbyniol, Ysgrifennydd Gwladol, felly bydd yn rhaid ystyried a gwneud newidiadau. Er mwyn lleihau pryderon ynglŷn â sut i ddelio ag esblygiad parhaus corff o gyfreithiau a wnaed yng Nghymru neu sy'n berthnasol i Gymru, a goblygiadau hyn ar gyfer awdurdodaeth benodol, er nad o reidrwydd ar wahân, mae Ysgrifennydd Gwladol Cymru wedi sefydlu'r gweithgor ar gyfiawnder yng Nghymru. Yn wir, byddai'r dull hwn yn cael ei groesawu, wrth gwrs. Ond mae ein pwyllgor yn clywed nad yw Prif Weinidog Cymru a Llywodraeth Cymru wedi cael gwahoddiad i bennu'r cylch gorchwyl ac nad ydynt wedi cael eu gwahodd yn ffurfiol eto i gymryd rhan, ac i Weinidogion y DU yn unig y bydd y gweithgor yn adrodd ac nid i Lywodraeth Cymru. Eto i gyd, gyda pheth ailfeddwl, byddwn yn dweud wrth Ysgrifennydd Gwladol Cymru y gallai grŵp sefydlog sy'n ystyried y twf yn neddfwriaeth Cymru dros gyfnod o amser fod â gwerth gwirioneddol, ar yr amod bod Llywodraeth Cymru yn cymryd rhan uniongyrchol. Mae mwy, wrth gwrs, ac mae'n rhaid i mi ddweud mai dyna pam yr ydym wedi gofyn i Ysgrifennydd Gwladol Cymru ymddangos ger ein bron i rannu'r hyn y mae'n ei feddwl, ac i ystyried yr hyn sy'n rhaid i ni ei newid yn ôl arbenigwyr cyfansoddiadol a chyfreithiol blaenllaw. Dywedodd un o'r tystion arbenigol wrth y pwyllgor fod angen i Fil Cymru fod yn 'uchelgeisiol'. Heriais hynny, a gofyn pam na allai fod yn ddim mwy na datganiad pragmataidd ac ymarferol o'r hyn sy'n bodoli eisoes. Dywedodd y tyst, Oherwydd rwy'n credu bod cyfansoddiadau yn cyfleu negeseuon ynglŷn â pha fath o wleidyddiaeth rydych yn ei harfer mewn gwlad, pa fath o gymdeithas yr hoffech fyw ynddi, pa fath o ddyheadau sydd gennych ar gyfer cenedlaethau'r dyfodol. Aeth yn ei blaen: A'r holl negeseuon hyn, symbolaidd neu beidio, ar lefel ddatganiadol neu ar lefel dechnegol iawn - credaf y dylai'r cyfansoddiad fynd ymhellach na mynegiant technegol a chyfreithiol o realiti gwleidyddol yn unig. Mae rhannau o'r Bil hwn i'w croesawu. Mae'n well na'r drafft gwreiddiol. Mae'n cynnwys rhai buddugoliaethau i Gymru, ond mae hefyd yn cynnwys maglau posibl a allai ddadwneud ein setliad datganoli. Felly, rwy'n rhoi croeso cynnes unwaith eto i Ysgrifennydd Gwladol Cymru - nid yw'n ddieithr i'r Senedd hon - ddychwelyd i'n pwyllgor a'n helpu i wella'r Bil er lles Cymru, er lles pobl Cymru ac er mwyn sicrhau setliad cyfansoddiadol mwy gwydn.

I now call on the Secretary of State to speak.

Rwy'n galw ar yr Ysgrifennydd Gwladol i siarad.

Diolch yn fawr. I'd like to thank the Secretary of State for Wales for his participation in the debate today, and for his response as well, and Members for their contributions to the debate as well. Of course, as has been said, today, the annual debate on the UK Government's legislative programme has become a regular fixture in the Assembly's calendar, but if all goes well, as everyone said, including the First Minister in his opening remarks, these fixtures will surely come to an end. The Wales Bill will sweep away the unnecessary requirements that currently restrict the way we do business in this Chamber, and we welcome that, but, of course, we personally welcome the Secretary of State, as we did indeed your predecessor - I think we said the same thing last year - and also, of course, welcome you not just as a former Member of this Assembly, but personally, sharing the same constituency, the Vale of Glamorgan, and enjoying that opportunity. I think we can agree that the requirement for the Secretary of State to visit the Assembly, to consult us on the UK Government's legislative programme, does not serve a purpose now and we recognise that. But, it's interesting to look back and see that, since June 2008, we have debated 88 legislative consent motions - 88 instances where UK legislation made provision in a devolved area, and the Assembly decided whether it should give its legislative consent or not. Our focus, of course, is on our own Welsh Government legislative programme, but we have to be alert to the overlap between our own legislation and the UK Government's, and enable UK-wide solutions where appropriate to be taken forward through UK legislation, where that is our best option. In fact, the legislative consent process is an important constitutional principle, and I think it's important to say that in this debate this afternoon. Where the Assembly has legislative powers, Westminster should not legislate without the Assembly's consent, nor legislate to modify the Assembly's legislative competence unless the Assembly consents. The Wales Bill will provide statutory recognition, which is welcome for this crucial convention. For Wales, as is the case, of course, in Scotland, it hasn't had a statutory underpinning and the Wales Bill will provide that. And that's an important and welcome change. But, the Bill should make it clear that the convention applies where Parliament legislates to modify the Assembly's legislative competence, as well as where Parliament legislates on matters that are already devolved. It's impossible to say at this stage how many times we will need to ask the Assembly for its legislative consent in the coming year. But, I have written to the Llywydd with the Welsh Government's initial assessment of the UK Government's legislative programme and its implications for Assembly business. We've already laid memorandums for LCMs on the Cultural Property (Armed Conflicts) Bill and the Policing and Crime Bill; Mark Isherwood has already commented on that this afternoon. I would like to speak in support of the two amendments that have been tabled by Plaid Cymru. On the first amendment, we agree that if powers can be offered to Scotland or Northern Ireland, they should also be offered to Wales. It's time for a more coherent and consistent approach by the UK Government, treating each part of the UK with equal respect. On the second amendment, it must be a priority to ensure the continuity of important EU legislation that has been enacted in Wales and the rest of the UK. It's not clear yet, of course, how this continuity will be achieved, but we must do all we can to ensure that progress made over the years, particularly, for example, as discussed yesterday in this Chamber on environmental issues and on protecting workers' rights, does not take a backward step. The Secretary of State returned to this important issue of the response since 23 June in terms of our response to the referendum. I want to, again, follow up on what the First Minister has said in his letter to the Prime Minister, following the outcome of the referendum. We're doing everything we can in our power to protect Welsh interests, strengthen the economy and unify the nation. It's important that we recognise, and the First Minister made this very clear to the Prime Minister, that Wales should be fully involved in negotiating the UK's exit from the EU to ensure that the interests of Wales and its people are taken fully into account so that we can achieve the best possible deal. I am glad that the Secretary of State commented on that and the opportunities in his opening statement. Just to give you some examples, the Secretary for Economy and Infrastructure, Ken Skates, has already announced a series of short-term measures to protect jobs and maintain economic confidence and stability, including, importantly, having a growth jobs event in north Wales, which I think the Secretary of State has also been invited to. Mark Drakeford, the Secretary for Finance and Local Government is doing all that he can to ensure that there is no loss of funding to Wales, following the result of the referendum. That's what people want to hear in terms of our response. On Monday, the First Minister and the Secretary for Environment and Rural Affairs, Lesley Griffiths, are meeting key figures from Wales's environment and agricultural sectors to discuss the implications of the UK's decision to leave the European Union. I would also like to just draw attention to the letter that the First Minister wrote to Theresa May yesterday and it follows up on Simon Thomas's point about EU nationals. He wrote to say that he'd been increasingly concerned about the position of EU citizens living, working or studying in Wales. Of course, you've also commented, Secretary of State, on the students coming to Wales later in the year and those already living and studying in Wales. Of course, the First Minister said to the Home Secretary that, across Wales and indeed the UK generally, there are many sectors of business, including the NHS, that depend on EU citizens to fill vital posts. Will you confirm, he says, that EU citizens who work and live here at the time of the UK's withdrawal from the EU will retain the right to do so? He also goes on to talk about the negative experience of EU citizens and other immigrants in terms of the impact of abusive behaviour and hate crime, which, of course, we have been addressing as a Welsh Government, and also with the police and the police and crime commissioners, recognising this as a crucial issue, which is unfortunately one of the very sad outcomes of the referendum. Many Bills have been mentioned today - welcomed or noted and points made. I'm sure that there will be a great deal of interest in Neil Hamilton's exposition on the soft drinks industry in terms of the Finance Bill's soft drinks industry levy. Of course, as Jenny Rathbone says, the Welsh Government wants to see a reduction in the amount of sugar that people are consuming and have consistently urged the Secretary of State for Health to deliver stronger action on sugar at a UK level. Rightly and importantly, I must draw attention to the points that have been made about policing by Rhianon Passmore and Steffan Lewis. They would welcome the amendments proposed by the First Minister to the Wales Bill. This is a very strong message - consistent, I have to say, with the cross-party recommendations of the Silk commission - that the Welsh Government is proposing amendments, focusing on the fact that priorities determined for policing for the whole of England and Wales, under current arrangements, can't properly reflect distinctive Welsh circumstances, and going on to say that policing is the only major service not currently the responsibility of the devolved institutions in Wales, and, of course, the impact that has in terms of collaboration with other blue-light services. There is clear evidence from Silk, as a result, that devolution would create a better alignment between policies for tackling crime and its causes as well as accountability for policing. Julie Morgan draws attention to momentous events since the Queen's Speech was presented in Westminster - indeed, Simon Thomas talks about how the political landscape has changed so much - and she rightly draws attention to the contradictions presented in the Queen's Speech, which purport to aim to strengthen the economy and increase the life chances of young people, but then she clearly identifies, as I think we can and we have done in this Chamber, the impact of austerity and the impact in terms of inequalities deepening and the cuts to our budget, but also giving examples, as we can, in terms of the impact of policies that are reserved to the UK Government, particularly in relation to welfare, which we all know and understand in terms of the impact on the lives of vulnerable people. I think this is why it's so vital that we do look at this in terms of the wider perspective, in terms of what we can do with our powers and responsibilities and how we can develop and strengthen them. This brings me to the all-important point about a fiscal framework, which the First Minister addressed in his opening statement as well. Clause 16 removes the provision in the Wales Act 2014 for a referendum ahead of the devolution of income tax. Well, yes, if we are to go forward with that, we have to recognise this must be accompanied by a full commitment to a fiscal framework that we can agree. At present, the provision would leave it open to the UK Treasury to devolve income tax responsiblities by Order, with no requirement for consultation with the Assembly or Welsh Ministers. The Welsh Government is proposing an amendment so that Order-making powers should not be exercisable unless there is in place a full fiscal framework, and that has to cover the points that have been made. Nick Ramsay made the point as well about a fair block grant offset, long-term resolution of fair funding, an increase in the Welsh Government's capital borrowing limit, and other matters, but they have to be agreed by both Governments. The Welsh Government has proposed that, before making a Treasury Order, the Secretary of State should lay the fiscal framework document before Parliament and the Order should not be made until the fiscal framework has been agreed by both Houses of Parliament and by the Assembly - crucially important in terms of the way forward. Finally, I'd say that Huw Irranca-Davies has set the tone as the new Chair of the Constitutional and Legislative Affairs Committee, following on from the excellent work - and, of course, he's a member still - of David Melding, the predecessor Chair. He does make it very clear that there's a real opportunity here for us to work together. The committee is now up and running and the invitation has come, not just prior to this debate, but of course questions were raised about whether you would accept that invitation to attend that committee as Secretary of State, and I hope he will do, because there is so much that we can benefit from in that full engagement and the courtesy that we have offered today.

Diolch yn fawr. Hoffwn ddiolch i Ysgrifennydd Gwladol Cymru am ei gyfraniad i'r ddadl heddiw, ac am ei ymateb yn ogystal, ac i'r Aelodau am eu cyfraniadau i'r ddadl hefyd. Wrth gwrs, fel y dywedwyd heddiw, mae'r ddadl flynyddol ynglŷn â rhaglen ddeddfwriaethol Llywodraeth y DU wedi dod yn ddigwyddiad rheolaidd yng nghalendr y Cynulliad, ond os aiff popeth yn iawn, fel y dywedodd pawb, gan gynnwys y Prif Weinidog yn ei sylwadau agoriadol, bydd y dadleuon hyn yn dod i ben. Bydd Bil Cymru yn cael gwared ar y gofynion diangen sy'n cyfyngu ar y ffordd yr ydym yn cyflawni busnes y Siambr hon ar hyn o bryd, ac rydym yn croesawu hynny, ond wrth gwrs, ar lefel bersonol rydym yn croesawu'r Ysgrifennydd Gwladol, fel y rhoesom groeso i'ch rhagflaenydd - credaf i ni ddweud yr un peth y llynedd - a'ch croesawu, wrth gwrs, nid yn unig fel cyn-Aelod o'r Cynulliad hwn, ond yn bersonol, gan ein bod yn rhannu'r un etholaeth, Bro Morgannwg, a mwynhau'r cyfle hwnnw. Credaf y gallwn gytuno nad yw'r gofyniad i'r Ysgrifennydd Gwladol ymweld â'r Cynulliad, i ymgynghori â ni ynglŷn â rhaglen ddeddfwriaethol Llywodraeth y DU, yn cyflawni unrhyw ddiben bellach ac rydym yn cydnabod hynny. Ond mae'n ddiddorol edrych yn ôl a gweld ein bod, ers mis Mehefin 2008, wedi trafod 88 cynnig cydsyniad deddfwriaethol - 88 o achosion pan wnaed darpariaeth gan ddeddfwriaeth y DU mewn maes datganoledig, gyda'r Cynulliad yn penderfynu a ddylai roi cydsyniad deddfwriaethol ai peidio. Mae ein ffocws ni, wrth gwrs, ar raglen ddeddfwriaethol Llywodraeth Cymru, ond mae'n rhaid i ni fod yn effro i'r gorgyffwrdd rhwng ein deddfwriaeth ein hunain a deddfwriaeth Llywodraeth y DU, a galluogi atebion ar gyfer y DU gyfan lle bo'n briodol i gael eu datblygu drwy ddeddfwriaeth y DU os mai dyna yw ein hopsiwn gorau. Mewn gwirionedd, mae proses y cydsyniad deddfwriaethol yn egwyddor gyfansoddiadol bwysig, a chredaf ei bod yn bwysig dweud hynny yn y ddadl hon y prynhawn yma. Pan fo pwerau deddfwriaethol gan y Cynulliad, ni ddylai San Steffan ddeddfu heb gydsyniad y Cynulliad, na deddfu i addasu cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad heb gydsyniad y Cynulliad. Bydd Bil Cymru yn darparu cydnabyddiaeth statudol, sydd i'w groesawu ar gyfer y confensiwn allweddol hwn. Ni fu ganddo sail statudol yng Nghymru fel sy'n wir, wrth gwrs, yn yr Alban, a bydd Bil Cymru yn darparu hynny. Ac mae hynny'n newid pwysig sydd i'w groesawu. Ond dylai'r Bil ei gwneud yn glir fod y confensiwn yn berthnasol pan fo'r Senedd yn deddfu i addasu cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad, yn ogystal â phan fo'r Senedd yn deddfu ar faterion sydd eisoes wedi'u datganoli. Mae'n amhosibl dweud ar hyn o bryd sawl gwaith y bydd angen i ni ofyn i'r Cynulliad am ei gydsyniad deddfwriaethol dros y flwyddyn sydd i ddod. Ond rwyf wedi ysgrifennu at y Llywydd gydag asesiad cychwynnol Llywodraeth Cymru o raglen ddeddfwriaethol Llywodraeth y DU a'i goblygiadau ar gyfer busnes y Cynulliad. Rydym eisoes wedi gosod memoranda ar gyfer cynigion cydsyniad deddfwriaethol ar y Bil Eiddo Diwylliannol (Gwrthdaro Arfog) a'r Bil Heddlua a Throsedd; mae Mark Isherwood eisoes wedi rhoi sylwadau ar hynny y prynhawn yma. Hoffwn siarad o blaid y ddau welliant a gyflwynwyd gan Blaid Cymru. O ran y gwelliant cyntaf, cytunwn y dylid cynnig pwerau i Gymru os ydynt yn cael eu cynnig i'r Alban neu Ogledd Iwerddon. Mae'n bryd cael dull mwy cydlynol a chyson gan Lywodraeth y DU sy'n trin pob rhan o'r DU gyda'r un parch. O ran yr ail welliant, mae'n rhaid rhoi blaenoriaeth i sicrhau parhad deddfwriaeth bwysig yr UE a roddwyd mewn grym yng Nghymru a gweddill y DU. Nid yw'n glir eto, wrth gwrs, sut y caiff y parhad hwn ei gyflawni, ond mae'n rhaid i ni wneud popeth yn ein gallu i sicrhau nad yw'r cynnydd a wnaed dros y blynyddoedd, yn enwedig, er enghraifft, fel y trafodwyd ddoe yn y Siambr, ar faterion amgylcheddol ac ar ddiogelu hawliau gweithwyr, yn cymryd cam yn ôl. Dychwelodd yr Ysgrifennydd Gwladol at fater pwysig yr ymateb ers 23 Mehefin o ran ein hymateb i'r refferendwm. Unwaith eto, rwyf am ddilyn o'r hyn y mae Prif Weinidog Cymru wedi'i ddweud yn ei lythyr at Brif Weinidog y DU, yn dilyn canlyniad y refferendwm. Rydym yn gwneud popeth yn ein gallu i warchod buddiannau Cymru, cryfhau'r economi ac uno'r genedl. Mae'n bwysig i ni gydnabod, a dywedodd Prif Weinidog Cymru hyn yn glir iawn wrth Brif Weinidog y DU, y dylai Cymru gymryd rhan lawn yn y broses o drafod ymadawiad y DU o'r UE er mwyn sicrhau bod buddiannau Cymru a'i phobl yn cael eu hystyried yn llawn er mwyn i ni sicrhau'r cytundeb gorau. Rwy'n falch fod yr Ysgrifennydd Gwladol wedi gwneud sylwadau ar hynny a'r cyfleoedd yn ei ddatganiad agoriadol. Er mwyn rhoi rhai enghreifftiau i chi, mae'r Ysgrifennydd dros yr Economi a'r Seilwaith, Ken Skates, eisoes wedi cyhoeddi cyfres o fesurau tymor byr i ddiogelu swyddi a chynnal hyder a sefydlogrwydd economaidd, gan gynnwys digwyddiad twf swyddi pwysig yng ngogledd Cymru, a chredaf fod yr Ysgrifennydd Gwladol wedi cael gwahoddiad i'r digwyddiad hwnnw hefyd. Mae Mark Drakeford, yr Ysgrifennydd dros Gyllid a Llywodraeth Leol yn gwneud popeth yn ei allu i sicrhau nad yw Cymru'n colli unrhyw gyllid yn dilyn canlyniad y refferendwm. Dyna'r hyn y mae pobl yn dymuno'i glywed o ran ein hymateb. Ddydd Llun, bydd y Prif Weinidog a'r Ysgrifennydd dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, Lesley Griffiths, yn cyfarfod â ffigyrau allweddol o sectorau amgylcheddol ac amaethyddol Cymru i drafod goblygiadau penderfyniad y DU i adael yr Undeb Ewropeaidd. Hoffwn dynnu sylw hefyd at y llythyr a ysgrifennodd Prif Weinidog Cymru at Theresa May ddoe, ac mae'n dilyn pwynt Simon Thomas ynghylch gwladolion yr UE. Ysgrifennodd i ddweud ei fod yn fwyfwy pryderus ynghylch sefyllfa gwladolion yr UE sy'n byw, yn gweithio neu'n astudio yng Nghymru. Wrth gwrs, rydych chi hefyd wedi gwneud sylwadau, Ysgrifennydd Gwladol, ar y myfyrwyr sy'n dod i Gymru yn ddiweddarach yn y flwyddyn a'r rhai sydd eisoes yn byw ac yn astudio yng Nghymru. Wrth gwrs, dywedodd y Prif Weinidog wrth yr Ysgrifennydd Cartref fod llawer o sectorau busnes ledled Cymru, ac yn y DU yn gyffredinol yn wir, gan gynnwys y GIG, yn dibynnu ar wladolion yr UE i lenwi swyddi hanfodol. Mae'n gofyn iddi gadarnhau y bydd gwladolion yr UE sy'n gweithio ac yn byw yma pan fydd y DU yn gadael yr UE yn cadw'r hawl i wneud hynny. Mae hefyd yn siarad am brofiadau negyddol gwladolion yr UE a mewnfudwyr eraill o ran effaith ymddygiad camdriniol a throseddau casineb, sydd wedi cael sylw gennym, wrth gwrs, fel Llywodraeth Cymru, a gan yr heddlu a'r comisiynwyr heddlu a throseddu, gan gydnabod bod hwn yn fater hollbwysig, sydd, yn anffodus, yn un o ganlyniadau trist iawn y refferendwm. Mae llawer o Filiau wedi cael eu crybwyll heddiw - wedi cael eu croesawu neu eu nodi a phwyntiau wedi eu gwneud. Rwy'n siŵr y bydd llawer iawn o ddiddordeb yn nadansoddiad Neil Hamilton o'r diwydiant diodydd meddal mewn perthynas ag ardoll y Bil Cyllid ar y diwydiant diodydd meddal. Wrth gwrs, fel y dywed Jenny Rathbone, mae Llywodraeth Cymru'n dymuno lleihau faint o siwgr y mae pobl yn ei fwyta ac wedi annog yr Ysgrifennydd Gwladol dros Iechyd yn gyson i roi camau gweithredu mwy cadarn ar waith ynglŷn â siwgr ar lefel y DU. Yn briodol ac yn bwysig, mae'n rhaid i mi dynnu sylw at y pwyntiau a wnaed am blismona gan Rhianon Passmore a Steffan Lewis. Byddent yn croesawu'r gwelliannau a gynigiwyd gan y Prif Weinidog i Fil Cymru. Mae hon yn neges gref iawn - yn gyson, rhaid i mi ddweud, ag argymhellion trawsbleidiol comisiwn Silk - fod Llywodraeth Cymru yn cynnig gwelliannau, gan ganolbwyntio ar y ffaith nad yw'r blaenoriaethau a bennir ar gyfer plismona drwy Gymru a Lloegr, o dan y trefniadau presennol, yn gallu adlewyrchu amgylchiadau unigryw Cymru yn gywir, a mynd ymlaen i ddweud mai plismona yw'r unig brif wasanaeth nad yw'n gyfrifoldeb y sefydliadau datganoledig yng Nghymru ar hyn o bryd, ac wrth gwrs, yr effaith a gaiff hynny o ran cydweithio â gwasanaethau golau glas eraill. O ganlyniad, ceir tystiolaeth glir gan Silk y byddai datganoli yn creu gwell aliniad rhwng polisïau ar gyfer mynd i'r afael â throseddu a'i achosion, yn ogystal ag atebolrwydd dros blismona. Mae Julie Morgan yn tynnu sylw at ddigwyddiadau pwysig ers y cyflwynwyd Araith y Frenhines yn San Steffan - yn wir, mae Simon Thomas yn sôn sut y mae'r dirwedd wleidyddol wedi newid cymaint - ac mae hi'n iawn i dynnu sylw at y gwrth-ddweud yn Araith y Frenhines, sy'n honni bwriad i gryfhau'r economi a chynyddu cyfleoedd bywyd pobl ifanc, ond yna mae hi'n nodi'n glir, fel y credaf y gallwn ac fel rydym wedi'i wneud yn y Siambr hon, effaith caledi a'r effaith o ran anghydraddoldebau yn dyfnhau a'r toriadau i'n cyllideb, ond hefyd mae'n rhoi enghreifftiau, fel y gallwn ni, o effaith polisïau a gedwir yn ôl i Lywodraeth y DU, yn enwedig mewn perthynas â lles, ac rydym i gyd yn gwybod ac yn deall yr effaith honno ar fywydau pobl sy'n agored i niwed. Rwy'n credu mai dyma pam ei bod mor bwysig ein bod yn edrych ar hyn o ran y persbectif ehangach, o ran yr hyn y gallwn ei wneud gyda'n pwerau a'n cyfrifoldebau, a sut y gallwn eu datblygu a'u cryfhau. Mae hyn yn dod â mi at y pwynt hollbwysig ynglŷn â fframwaith cyllidol, y cyfeiriodd y Prif Weinidog ato yn ei ddatganiad agoriadol hefyd. Mae cymal 16 yn dileu'r ddarpariaeth yn Neddf Cymru 2014 ar gyfer refferendwm cyn datganoli treth incwm. Wel, ie, os ydym am symud ymlaen â hynny, mae'n rhaid i ni gydnabod bod rhaid iddo ddod gydag ymrwymiad llawn i fframwaith cyllidol y gallwn gytuno arno. Ar hyn o bryd, byddai'r ddarpariaeth yn ei adael yn agored i Drysorlys y DU ddatganoli cyfrifoldebau treth incwm drwy Orchymyn, heb unrhyw ofyn am ymgynghoriad â'r Cynulliad neu Weinidogion Cymru. Mae Llywodraeth Cymru yn cynnig gwelliant fel na fydd pwerau gwneud Gorchmynion yn arferadwy oni bai bod fframwaith cyllidol llawn yn ei le, ac mae'n rhaid i hynny gynnwys y pwyntiau a wnaed. Gwnaeth Nick Ramsay y pwynt hefyd ynglŷn â gwrthbwysiad grant bloc teg, ateb hirdymor i gyllid teg, cynnydd yn nherfyn benthyca cyfalaf Llywodraeth Cymru, a materion eraill, ond mae'n rhaid i'r ddwy Lywodraeth gytuno arnynt. Mae Llywodraeth Cymru wedi argymell y dylai'r Ysgrifennydd Gwladol gyflwyno dogfen y fframwaith cyllidol gerbron y Senedd cyn gwneud Gorchymyn Trysorlys, ac na ddylid gwneud y Gorchymyn nes y bydd Dau Dŷ'r Senedd a'r Cynulliad wedi cytuno ar y fframwaith cyllidol - sy'n hollbwysig o ran y ffordd ymlaen. Yn olaf, byddwn yn dweud bod Huw Irranca-Davies wedi dangos y ffordd fel Cadeirydd newydd y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, yn dilyn gwaith rhagorol - ac wrth gwrs, y mae'n aelod o hyd - David Melding, rhagflaenydd y Cadeirydd. Mae'n ei gwneud yn glir iawn fod cyfle go iawn yma i ni weithio gyda'n gilydd. Mae'r pwyllgor bellach yn weithredol ac mae'r gwahoddiad wedi dod, nid yn unig cyn y ddadl hon, ond codwyd cwestiynau wrth gwrs ynglŷn ag a fyddech yn derbyn y gwahoddiad i fynychu'r pwyllgor hwnnw fel Ysgrifennydd Gwladol, ac rwy'n gobeithio y bydd yn gwneud hynny, gan fod cymaint y gallwn ei ennill o'r ymgysylltiad llawn hwnnw a'r cwrteisi rydym wedi'i gynnig heddiw.

Briefly, to intervene to say I really welcome the constructive response of the Secretary of State for Wales to continue discussing this, and it wasn't my final offer on two pints; I'm willing to go higher. [Laughter.]

Yn fyr, os caf ymyrryd i ddweud fy mod yn croesawu ymateb adeiladol Ysgrifennydd Gwladol Cymru i barhau i drafod hyn, ac nid fy nghynnig terfynol oedd dau beint; rwy'n barod i fynd yn uwch. [Chwerthin.]

Right, I think on that note we can conclude. I thank the Secretary of State for his attendance today. It may be the last Queen's Speech debate here, but he can be assured that the Welsh Government, the Constitutional and Legislative Affairs Committee and the Assembly will work together to monitor the UK legislative programme, promote Welsh interests in the future and go from here today with that positive engagement as we all look to the great fixture of today, to support our winning team tonight in France. Diolch yn fawr.

Iawn, ar y nodyn hwnnw rwy'n meddwl y gallwn ddod i ben. Diolch i'r Ysgrifennydd Gwladol am ei bresenoldeb heddiw. Efallai mai hon yw'r ddadl olaf ar Araith y Frenhines yma, ond gall fod yn sicr y bydd Llywodraeth Cymru, y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, a'r Cynulliad yn gweithio gyda'i gilydd i fonitro rhaglen ddeddfwriaethol y DU, hyrwyddo buddiannau Cymru yn y dyfodol a mynd o'r fan hon heddiw gyda'r ymgysylltiad cadarnhaol hwnnw wrth i ni i gyd droi at y gêm fawr heddiw, i gefnogi ein tîm buddugol heno yn Ffrainc. Diolch yn fawr.

The proposal is to agree amendment 1. Does any Member object? [Objection.] We will take electronic votes on the remaining votes under this item. In accordance with Standing Order 11.15, the Business Committee has decided that any vote necessary will take place at the end of the debate, and, unless three Members wish for the bell to be rung, I will proceed directly to the vote. I therefore call for a vote on amendment 1, tabled in the name of Simon Thomas. Open the vote. For 34, abstentions none, against 11. Therefore the amendment is carried.

Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn gwelliant 1? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Byddwn yn pleidleisio yn electronig ar y pleidleisiau sy'n weddill ar gyfer yr eitem hon. Yn unol â Rheol Sefydlog 11.15, fe gytunodd y Pwyllgor Busnes y bydd unrhyw bleidlais angenrheidiol yn digwydd ar ddiwedd y ddadl, ac, oni bai fod tri Aelod yn dymuno i mi ganu'r gloch, rwy'n symud yn syth i'r bleidlais. Rwy'n galw felly am bleidlais ar welliant 1 a gyflwynwyd yn enw Simon Thomas. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 34, yn ymatal dim, ac yn erbyn 11. Mae'r gwelliant felly wedi'i dderbyn.

I now call for a vote on amendment 2, tabled in the name of Simon Thomas. Open the vote. Close the vote. For the amendment 34, abstentions 11, against none. Therefore amendment 2 is agreed.

Rwy'n galw nawr am bleidlais ar welliant 2 a gyflwynwyd yn enw Simon Thomas. Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid y gwelliant 34, yn ymatal 11, ac yn erbyn dim. Mae gwelliant 2 felly wedi'i dderbyn.

Open the vote. Close the vote. For 35, abstentions two, against 10. The motion as amended is therefore agreed.

Agor y bleidlais. Cau'r bleidlais. O blaid 35, yn ymatal dau, ac yn erbyn 10. Mae'r cynnig, felly, fel y'i diwygiwyd wedi ei dderbyn.

I thank the Secretary of State. We now move to our next item of business.

Diolch i'r Ysgrifennydd Gwladol ac rydym yn symud yn awr ymlaen at ein heitem nesaf o fusnes.

Okay, then. Item 2 is questions to the Cabinet Secretary for Education. First question, Neil Hamilton.

Iawn, felly. Eitem 2 yw'r cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg. Cwestiwn cyntaf, Neil Hamilton.

Can I thank the Member for the question? There is not a shortage of school places in Wales. Although some schools are very popular and do not have sufficient places for all those who might wish to attend, I have received no reports of a shortage overall in any local authority.

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn. Nid oes prinder lleoedd ysgolion yng Nghymru. Er bod rhai ysgolion yn boblogaidd iawn ac nad oes ganddynt ddigon o leoedd ar gyfer pawb sy'n dymuno eu mynychu, nid wyf wedi derbyn unrhyw adroddiadau o brinder cyffredinol mewn unrhyw awdurdod lleol.

It falls to me to congratulate first the Cabinet Secretary on her first outing in her new job, which I very warmly and genuinely extend to her. I'm sure she will be a great success in her job. But I'm afraid I can't share the complacency that the answer I've just listened to exudes because there is a significant difference between different parts of Wales where there are significant shortages in some places and surpluses in others. For example, in Cardiff High School this year there were 635 applications for 240 places but in our own region in Powys 25 per cent of secondary places are empty. Across the border in Shropshire, there are one third of schools that are over-subscribed. I wonder if the Cabinet Secretary can share with us her thoughts on how we might rebalance education within Wales but without depriving rural schools of their current funding.

Fy lle i yw llongyfarch Ysgrifennydd y Cabinet am y tro cyntaf ar ei hymddangosiad cyntaf yn ei swydd newydd, ac rwy'n gwneud hynny'n gynnes a diffuant iawn. Rwy'n siŵr y bydd yn llwyddiannus iawn yn ei swydd. Ond mae arnaf ofn na allaf rannu'r hunanfodlonrwydd sy'n llenwi'r ateb rwyf newydd wrando arno oherwydd bod gwahaniaeth sylweddol rhwng gwahanol rannau o Gymru lle y ceir prinder sylweddol mewn rhai mannau a gormodedd mewn mannau eraill. Er enghraifft, yn Ysgol Uwchradd Caerdydd eleni, cafwyd 635 o geisiadau am 240 o leoedd, ond yn ein rhanbarth ni ym Mhowys, mae 25 y cant o leoedd uwchradd yn wag. Ar draws y ffin yn Swydd Amwythig, mae gormod o geisiadau am leoedd i un rhan o dair o'r ysgolion. Tybed a all Ysgrifennydd y Cabinet rannu ei syniadau ynglŷn â sut y gallem ailgydbwyso addysg yng Nghymru ond heb amddifadu ysgolion gwledig o'u cyllid presennol.

Could I thank the Member for his kind words? It certainly is a very different experience for me to be answering questions rather than asking them. Can I say to the Member that there are some pressures in some schools in some parts of Wales but there is not an overall shortage of places in Welsh schools? The Member will be aware of my agreement with the First Minister to review the policy on surplus places, especially as it affects rural Wales, and I will be coming back to the Chamber shortly with proposals on how we can ensure that schools in rural Wales are not adversely affected by an over emphasis on surplus places.

Diolch i'r Aelod am ei eiriau caredig. Mae'n sicr yn brofiad gwahanol iawn i mi fod yn ateb cwestiynau yn hytrach na'u gofyn. A gaf fi ddweud wrth yr Aelod fod peth pwysau ar rai ysgolion mewn rhai rhannau o Gymru, ond nid oes prinder cyffredinol o leoedd mewn ysgolion yng Nghymru? Bydd yr Aelod yn ymwybodol o fy nghytundeb gyda'r Prif Weinidog i adolygu'r polisi ar leoedd gwag, yn enwedig gan ei fod yn effeithio ar y Gymru wledig, a byddaf yn dod yn ôl i'r Siambr cyn bo hir gyda chynigion ar sut y gallwn sicrhau nad effeithir yn andwyol ar ysgolion yng nghefn gwlad Cymru gan orbwyslais ar leoedd gwag.

Returning to urban Wales, whilst it is true that there were 635 applications for 240 places at Cardiff High School, that is not really the substantive issue: there are always going to be particular schools where everybody wants to attend. The issue there is whether or not there is fraud going on in terms of people pretending they live at a particular address when they don't. But I really just wanted to seek your advice on how we manage overall school places in Cardiff, which is the fastest growing city in the UK, and particularly to ensure that primary school children are able to walk to school, that they are not being offered places so far away that it's unrealistic for a four-year old or a five-year old to be walking there. I appreciate that that is complicated, but I just wondered how many surplus places therefore we have to accommodate to ensure that people are able to go to local schools.

Gan ddychwelyd i'r Gymru drefol, er ei bod yn wir fod 635 o geisiadau am 240 o leoedd yn Ysgol Uwchradd Caerdydd, nid dyna graidd y mater mewn gwirionedd: bydd yna bob amser rai ysgolion penodol y mae pawb eisiau eu mynychu. Y cwestiwn yw a oes twyll yn digwydd gyda phobl yn esgus eu bod yn byw mewn cyfeiriad penodol pan nad ydynt. Ond roeddwn i eisiau gofyn eich cyngor mewn gwirionedd ar sut rydym yn rheoli lleoedd ysgolion yn gyffredinol yng Nghaerdydd, sef y ddinas sy'n tyfu gyflymaf yn y DU, ac yn arbennig er mwyn sicrhau bod plant ysgol gynradd yn gallu cerdded i'r ysgol, ac nad ydynt yn cael cynnig lleoedd sydd mor bell i ffwrdd fel ei bod yn afrealistig i blentyn pedair neu bum mlwydd oed gerdded yno. Rwy'n sylweddoli ei fod yn gymhleth, ond roeddwn yn meddwl tybed faint o leoedd gwag sy'n rhaid i ni eu darparu felly er mwyn sicrhau bod pobl yn gallu mynd i ysgolion lleol.

Could I thank the Member for the question? She is quite right to point out that the issue of surplus places is not one alone for rural areas; it does have an effect on how we plan provision in urban areas too, and that will form part of the review. Cardiff has well-known plans to expand school provision in key locations, especially at primary level, and has already received capital funding from the Welsh Government in order to establish new schools, such as the new primary school in Pontprennau, which I had an invitation just yesterday to open later on this year. It is the responsibility of local authorities to adequately plan school places for their population in the right communities, and they are judged on their effectiveness in doing that by Estyn. The Member raises the issue of active travel. We should be looking to, wherever possible, encourage active travel measures so that people can access school either on foot or on bicycles, and that should form part of the consideration when planning and developing new schools. The Active Travel (Wales) Bill 2012 sets out the legal requirements of local authorities in this regard. It is not a matter for me but my Cabinet colleague Ken Skates, but I'm sure both of us would want to be assured that, in developing new schools, proper consideration is given to the safe passage of those children to those new schools.

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am y cwestiwn? Mae hi'n hollol iawn yn nodi nad yw mater lleoedd gwag yn un sy'n perthyn i ardaloedd gwledig yn unig; mae'n effeithio ar y ffordd rydym yn cynllunio darpariaeth mewn ardaloedd trefol hefyd, a bydd hynny'n ffurfio rhan o'r adolygiad. Mae gan Gaerdydd gynlluniau sy'n hysbys iawn i ehangu darpariaeth ysgolion mewn lleoliadau allweddol, yn enwedig ar lefel gynradd, ac mae eisoes wedi derbyn cyllid cyfalaf gan Lywodraeth Cymru er mwyn sefydlu ysgolion newydd, megis yr ysgol gynradd newydd ym Mhontprennau, y cefais wahoddiad ddoe i'w hagor yn nes ymlaen eleni. Cyfrifoldeb yr awdurdodau lleol yw cynllunio lleoedd ysgolion digonol ar gyfer eu poblogaeth yn y cymunedau iawn, ac fe'u bernir gan Estyn ar ba mor effeithiol y maent yn gwneud hynny. Mae'r Aelod yn crybwyll mater teithio llesol. Dylem geisio annog mesurau teithio llesol lle bynnag y bo modd, er mwyn i bobl allu mynd i'r ysgol drwy gerdded neu ar y beic, a dylai hynny fod yn rhan o'r ystyriaeth wrth gynllunio a datblygu ysgolion newydd. Mae Bil Teithio Llesol (Cymru) 2012 yn nodi gofynion cyfreithiol ar gyfer awdurdodau lleol yn hyn o beth. Nid yw'n fater i mi ond i fy nghyd-Aelod o'r Cabinet, Ken Skates, ond rwy'n siŵr y byddai'r ddau ohonom eisiau sicrwydd, wrth ddatblygu ysgolion newydd, fod ystyriaeth briodol yn cael ei rhoi i sicrhau bod plant yn gallu teithio'n ddiogel i'r ysgolion newydd hyn.

Unmet demand suggests that we need more primary Welsh-medium places in Penllergaer or Gorseinon in my region due to pressures at Ysgol Gynradd Gymraeg Pontybrenin. Young children are being transported from the Cwmbwrla and Gendros areas of Swansea to access primary Welsh-medium education in other parts of the city because the council has earmarked the perfect site for a school for housing, and there are problems with continued overflow with some of the primary Welsh-medium provision in the east of my region as a result of a botched council consultation and the consequent loss of twenty-first century schools money for a new school. Are councils treating Welsh in education plans seriously and, if not, will you strengthen the relevant legislation to ensure that they do?

Mae galw heb ei ddiwallu yn awgrymu bod angen mwy o leoedd cyfrwng Cymraeg cynradd mewn ysgolion ym Mhenlle'r-gaer neu yng Ngorseinon yn fy rhanbarth oherwydd pwysau ar Ysgol Gynradd Gymraeg Pontybrenin. Caiff plant ifanc eu cludo o ardaloedd Cwmbwrla a Gendros yn Abertawe i gael addysg gynradd cyfrwng Cymraeg mewn rhannau eraill o'r ddinas am fod y cyngor wedi clustnodi safle perffaith i ysgol ar gyfer tai, a cheir problemau gorlif parhaus gyda pheth o'r ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg cynradd yn nwyrain fy rhanbarth o ganlyniad i ymgynghoriad carbwl gan y cyngor a cholli arian ysgolion yr unfed ganrif ar hugain ar gyfer ysgol newydd o ganlyniad i hynny. A yw cynghorau yn trin cynlluniau Cymraeg mewn addysg o ddifrif ac os nad ydynt, a wnewch chi gryfhau'r ddeddfwriaeth berthnasol i sicrhau eu bod yn gwneud hynny?

Can I thank the Member? I'm well aware of the concerns from those parents in the Swansea area who are seeking Welsh-medium education for their children. You will be aware that the previous Welsh in education plan for the Swansea area was approved by the previous Minister in March of this year, and that plan indeed identified some of the pressures that exist for parents seeking Welsh-medium education. The next round of Welsh-medium plans for the Swansea area for the 2017-20 period will be coming forward to my department before the end of this year, and I will want to be absolutely confident that there is a comprehensive, sustainable and achievable plan so that those parents making the very positive choice to send their children to Welsh-medium education have the opportunity to do so within their communities, and are not having to travel long distances to achieve that aim.

A gaf fi ddiolch i'r Aelod? Rwy'n ymwybodol iawn o bryderon y rhieni hynny yn ardal Abertawe sy'n ceisio cael addysg cyfrwng Cymraeg i'w plant. Fe fyddwch yn ymwybodol fod y cynllun Cymraeg mewn addysg blaenorol ar gyfer ardal Abertawe wedi ei gymeradwyo gan y Gweinidog blaenorol ym mis Mawrth eleni, ac yn wir, roedd y cynllun hwnnw'n nodi rhai o'r pwysau ar rieni sy'n chwilio am addysg cyfrwng Cymraeg. Cyflwynir y rownd nesaf o gynlluniau cyfrwng Cymraeg yn ardal Abertawe ar gyfer y cyfnod 2017-20 i fy adran cyn diwedd y flwyddyn hon, a byddaf eisiau bod yn gwbl hyderus fod yna gynllun cynhwysfawr, cynaliadwy a chyraeddadwy ar gael fel bod y rhieni sy'n gwneud y dewis cadarnhaol iawn hwnnw i anfon eu plant i addysg cyfrwng Cymraeg yn cael cyfle i wneud hynny yn eu cymunedau, ac nad ydynt yn gorfod teithio pellteroedd hir i gyflawni hynny.

I thank the Member for the question. The latest published pupil level annual school census data, otherwise known as PLASC, show that the number of pupils in classes of over 30 with legally permitted exceptions was 256 pupils from a total of 2,600, making that 9.8 per cent of children.

Diolch i'r Aelod am y cwestiwn. Mae'r data diweddaraf a gyhoeddwyd o'r cyfrifiad ysgolion blynyddol ar lefel disgyblion, a elwir hefyd yn CYBLD, yn dangos mai nifer y disgyblion mewn dosbarthiadau o dros 30 gydag eithriadau a ganiateir yn gyfreithiol oedd 256 o ddisgyblion allan o gyfanswm o 2,600, gan wneud hynny'n 9.8 y cant o blant.

Thank you for that. The most recent school census shows the average infant class size in Wales was 25.4 pupils. What action will the Welsh Government take to ensure that infant class sizes in Islwyn are reduced to 25, as reducing infant class sizes is an important issue for parents and can have a positive effect on teachers' workload? And when does the Cabinet Secretary believe the target for Islwyn can be met?

Diolch i chi am hynny. Mae'r cyfrifiad ysgolion diweddaraf yn dangos mai'r maint dosbarth babanod cyfartalog yng Nghymru yw 25.4 o ddisgyblion. Pa gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i sicrhau y gostyngir maint dosbarthiadau babanod yn Islwyn i 25, gan fod lleihau maint dosbarthiadau babanod yn fater pwysig i rieni ac y gall effeithio'n gadarnhaol ar lwyth gwaith athrawon? A pha bryd y mae Ysgrifennydd y Cabinet yn credu y gellir cyrraedd y targed ar gyfer Islwyn?

Can I thank the Member for recognising the importance of this issue? As someone who has spent time at the chalk face, I'm sure she has first-hand experience of knowing how pupil numbers can have a real impact on the ability of children to learn. Reducing workload and enabling teachers to spend that crucial time supporting pupils is a key priority for me and the Welsh Government. I have asked my officials to scope out options to reduce class sizes on an all-Wales basis, starting with the largest classes first. In terms of the target deadline for Islwyn, I'm not in a position today to be able to say when that will be achieved, but it is one of my priorities, as I said, on an all-Wales basis.

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am gydnabod pwysigrwydd y mater hwn? Fel rhywun a dreuliodd amser yn dysgu plant, rwy'n siŵr fod ganddi brofiad uniongyrchol o wybod sut y gall niferoedd disgyblion effeithio'n wirioneddol ar allu plant i ddysgu. Mae lleihau llwyth gwaith a galluogi athrawon i dreulio'r amser hanfodol hwnnw'n cynorthwyo disgyblion yn flaenoriaeth allweddol i mi a Llywodraeth Cymru. Rwyf wedi gofyn i fy swyddogion gwmpasu opsiynau i leihau maint dosbarthiadau ar sail Cymru gyfan, gan ddechrau gyda'r dosbarthiadau mwyaf yn gyntaf. O ran yr amser targed ar gyfer Islwyn, nid wyf mewn sefyllfa heddiw i allu dweud pa bryd y cyflawnir hynny, ond mae'n un o fy mlaenoriaethau, fel y dywedais, ar sail Cymru gyfan.

I also want to congratulate the Cabinet Secretary on her new role. My first question to her is - . According to a Welsh Liberal Democrats press release, over 7,500 pupils in Wales were educated in classes of more than 30 pupils last year. In it, you also quoted - your quote - 'our top education priority is cutting class sizes'. However, an adviser to the Welsh Government, Professor David Reynolds, has said, 'If you look at the academic evidence you don't get much out of reducing class size'. Will the Cabinet Secretary advise whether cutting class sizes in Islwyn and other parts of Wales is still her top priority in education in Wales?

Rwyf hefyd yn awyddus i longyfarch Ysgrifennydd y Cabinet ar ei swydd newydd. Fy nghwestiwn cyntaf iddi yw - . Yn ôl datganiad i'r wasg gan Ddemocratiaid Rhyddfrydol Cymru, cafodd dros 7,500 o ddisgyblion yng Nghymru eu haddysgu mewn dosbarthiadau o fwy na 30 o ddisgyblion y llynedd. Ynddo hefyd, roeddech chi'n dyfynnu - eich dyfyniad chi - ein prif flaenoriaeth addysg yw torri maint dosbarthiadau. Fodd bynnag, mae cynghorydd i Lywodraeth Cymru, yr Athro David Reynolds, wedi dweud, Os edrychwch ar y dystiolaeth academaidd, nid ydych yn ennill llawer o leihau maint dosbarthiadau. A wnaiff Ysgrifennydd y Cabinet ddweud a yw torri maint dosbarthiadau yn Islwyn ac mewn rhannau eraill o Gymru yn dal i fod yn brif flaenoriaeth iddi mewn addysg yng Nghymru?

Can I thank the Member for the question and for his kind words? Can I make it clear that David Reynolds is not and adviser to my department? Can I also say that what there is evidence to suggest is that cutting class sizes is especially important to our younger pupils, it is especially important to our most deprived pupils - some of the communities that the Member says that he represents - and it is especially important to those young children whose first language is neither English nor Welsh? That's where we know that cutting class sizes makes a real difference. If the Member spends time talking to both parents and teachers, he will know it is a priority for them. That's why it was my top priority in my party's manifesto and that's why this Welsh Government will deliver on it.

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am y cwestiwn ac am ei eiriau caredig? A gaf fi ddweud yn glir nad yw David Reynolds yn cynghori fy adran? A gaf fi hefyd ddweud bod yna dystiolaeth sy'n awgrymu bod torri maint dosbarthiadau yn arbennig o bwysig i'n disgyblion iau, mae'n arbennig o bwysig i'n disgyblion mwyaf difreintiedig - rhai o'r cymunedau y mae'r Aelod yn dweud ei fod yn eu cynrychioli - ac mae'n arbennig o bwysig i'r plant ifanc hynny nad yw'r Gymraeg na'r Saesneg yn iaith gyntaf iddynt? Dyna ble y gwyddom fod torri maint dosbarthiadau yn gwneud gwahaniaeth go iawn. Os yw'r Aelod yn treulio amser yn siarad gyda rhieni ac athrawon, bydd yn gwybod ei fod yn flaenoriaeth iddynt. Dyna pam mai dyna oedd fy mhrif flaenoriaeth ym maniffesto fy mhlaid a dyna pam y bydd y Llywodraeth hon yn cyflawni arno.

I've been speaking to some headteachers recently who are concerned about the evidence base for this policy. They're also concerned that schools that are already oversubscribed - by reducing the standard number, it may result in them being able to take even fewer pupils. They're also concerned about the ability of the school buildings to cope with the changes that will flow from this policy, so I wonder what reassurances the Cabinet Secretary can offer to those concerns.

Rwyf wedi bod yn siarad â phenaethiaid yn ddiweddar sy'n pryderu ynglŷn â'r sylfaen dystiolaeth ar gyfer y polisi hwn. Maent hefyd yn pryderu bod ysgolion sydd â gormod o geisiadau eisoes ar eu cyfer - drwy leihau'r nifer safonol, gallai arwain at allu derbyn llai o ddisgyblion nag ar hyn o bryd hyd yn oed. Maent hefyd yn pryderu ynglŷn â gallu adeiladau'r ysgol i ymdopi â'r newidiadau a fydd yn deillio o'r polisi hwn, felly tybed pa sicrwydd y gall Ysgrifennydd y Cabinet ei gynnig o ystyried y pryderon hynny.

Can I thank the Member for his observations? It is true to say that there will have to be a variety of approaches to how we achieve this. That's why my officials are scoping out a number of options where we can make this a reality for pupils. That may include employing extra teachers, it may involve making grants available for capital works, or it may involve employing, for instance, higher-level teaching assistants so we can address the issue of adult-to-student ratios in the classroom. My officials are scoping out the best methods by which we can achieve the goal of ensuring that teachers have the time that they need to give individual pupils the attention that they need to thrive in their earliest years of education.

Diolch i'r Aelod am ei sylwadau. Mae'n wir dweud y bydd yn rhaid cael amrywiaeth o ddulliau ar gyfer cyflawni hyn. Dyna pam y mae fy swyddogion yn cwmpasu nifer o ddewisiadau lle y gallwn wireddu hyn ar gyfer y disgyblion. Gallai hynny gynnwys cyflogi athrawon ychwanegol, gallai olygu rhyddhau grantiau ar gyfer gwaith cyfalaf, neu gallai olygu cyflogi, er enghraifft, cynorthwywyr addysgu lefel uwch i ni allu mynd i'r afael â chymarebau oedolion i fyfyrwyr yn yr ystafell ddosbarth. Mae fy swyddogion yn cwmpasu'r dulliau gorau o gyflawni'r nod o sicrhau bod athrawon yn cael yr amser sydd ei angen arnynt i roi'r sylw angenrheidiol i ddisgyblion unigol allu ffynnu yn eu blynyddoedd cynharaf o addysg.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. Can I welcome the Cabinet Secretary to her first education questions? I'll start by asking her to confirm, maybe, once and for all to the Chamber, that the funding for the class-sizes policy, which we've just been discussing and which you're committed to, will be delivered separately to the £100 million education promise that was made by the Labour party at the election.

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi groesawu Ysgrifennydd y Cabinet i'w chwestiynau addysg cyntaf? Dechreuaf drwy ofyn iddi gadarnhau, efallai, unwaith ac am byth i'r Siambr, y bydd y cyllid ar gyfer y polisi maint dosbarthiadau rydym newydd fod yn ei drafod ac rydych wedi ymrwymo iddo, yn cael ei ddarparu ar wahân i'r addewid addysg o £100 miliwn a wnaed gan y blaid Lafur yn yr etholiad.

Can I welcome the new spokesperson for Plaid Cymru? I was grateful to have and early opportunity to discuss with him what joint priorities we have together and I look forward to working with him. As you will be aware, there are a number of initiatives that I wish to take forward in the education field. The finances of those are being discussed in the usual discussions between myself and the finance Minister and will be finally revealed in the budget when that's published later this year.

A gaf fi groesawu'r llefarydd newydd ar ran Plaid Cymru? Roeddwn yn falch o gael cyfle cynnar i drafod gydag ef pa flaenoriaethau ar y cyd sydd gennym gyda'n gilydd ac edrychaf ymlaen at weithio gydag ef. Fel y byddwch yn gwybod, mae yna nifer o fentrau yr hoffwn eu datblygu ym maes addysg. Trafodir cyllid y rheini yn y trafodaethau arferol rhyngof fi a'r Gweinidog cyllid ac fe'u datgelir yn derfynol yn y gyllideb pan gyhoeddir honno yn nes ymlaen eleni.

Well, I think it is rather disappointing that there still is ambiguity around that because not only these benches, but other benches have expressed a concern with regard to the lack of clarity there. Maybe you could give us, therefore, some clarity around the regional consortia, which continue to divide opinion within the education sector. Your Liberal Democrat manifesto committed to abolishing those bodies, while the Labour manifesto supported their continuation. So, could you maybe give an indication which party manifesto policy you'll be pursuing?

Wel, rwy'n meddwl ei bod braidd yn siomedig fod yna amwysedd ynglŷn â hynny o hyd oherwydd nid yn unig ar y meinciau hyn, ond ar y meinciau eraill hefyd, mynegwyd pryder ynglŷn â'r diffyg eglurder ynghylch hynny. Efallai y gallech roi rhywfaint o eglurder i ni felly ynghylch y consortia rhanbarthol, sy'n parhau i hollti barn o fewn y sector addysg. Roedd eich maniffesto Democratiaid Rhyddfrydol yn ymrwymo i ddiddymu'r cyrff hynny, ac roedd maniffesto Llafur yn cefnogi eu parhad. Felly, a allech roi syniad efallai ynglŷn â pholisi maniffesto pa blaid y byddwch yn ei ddilyn?

Can I say that the role of consortia is a role that there is a discussion about? My manifesto commitment to abolish the regional consortia was based on the fact that the manifesto also called for local government reorganisation. Whilst there is still a lack of clarity around what the future map or the future look of what local authorities will do in Wales, I think we have to be cautious in throwing up the education improvement system that we have in Wales while there is that uncertainty. What is clear to me is that we have had some encouraging news with the publication of Estyn's report into the south Wales central consortia. The news around GwE, the north Wales consortia, is less than positive. I will be awaiting the reports of Estyn on all four consortia before I make a definitive statement on the way forward with regard to school improvement structures in Wales.

A gaf fi ddweud bod rôl y consortia yn rôl y ceir trafodaeth yn ei chylch? Roedd ymrwymiad fy maniffesto i ddiddymu'r consortia rhanbarthol yn seiliedig ar y ffaith fod y maniffesto hefyd yn galw am ad-drefnu llywodraeth leol. Er bod diffyg eglurder yn dal i fod ynghylch yr hyn fydd map neu ffurf yr hyn fydd awdurdodau lleol yn ei wneud yn y dyfodol yng Nghymru, rwy'n meddwl bod rhaid i ni fod yn ofalus wrth newid y system gwella addysg sydd gennym yng Nghymru tra bo'r ansicrwydd hwnnw'n bodoli. Yr hyn sy'n amlwg i mi yw ein bod wedi cael newyddion calonogol gyda chyhoeddi adroddiad Estyn ar gonsortia canol de Cymru. Mae'r newyddion ynghylch GwE, consortia gogledd Cymru, yn llai na chadarnhaol. Byddaf yn aros am adroddiadau Estyn ar bob un o'r pedwar consortiwm cyn i mi wneud datganiad pendant ar y ffordd ymlaen o ran strwythurau gwella ysgolion yng Nghymru.

Well, what is it about Liberal Democrats and manifesto pledges? I don't know. There we are. Okay, well, there's still ambiguity there. Let's see whether you're sticking to your guns on PISA, then, because, 18 months ago, in questioning the First Minister about Government changes to PISA targets, you said and I quote, and no doubt, there'll be many of these over the coming months: 'If we ever needed an example of the absolute poverty of ambition from this Government, then it came last week. One of your most staunchly defended targets in the Chamber has been ditched - although perhaps we should not be surprised, given that your own Government's adviser described it as 'plain stupid'. The response from your Minister is a new ambitious target to put us in the same place in 2021 as Scotland last year. That is hardly striving for ambition, First Minister.' Your words. So, what's your ambition, Cabinet Secretary, and will you, therefore, be setting new targets?

Wel, beth yw problem y Democratiaid Rhyddfrydol gydag addewidion maniffesto? Nid wyf yn gwybod. Dyna ni. Iawn, wel, mae amwysedd yno o hyd. Gadewch i ni weld a ydych yn glynu at eich barn ar PISA, felly, oherwydd, 18 mis yn ôl, wrth holi'r Prif Weinidog ynglŷn â newidiadau'r Llywodraeth i dargedau PISA, fe ddywedoch ac rwy'n dyfynnu, ac yn ddiau, bydd llawer o'r rhain dros y misoedd nesaf: 'Os bu angen enghraifft arnom erioed o ddiffyg uchelgais llwyr y Llywodraeth hon, yna fe'i cafwyd yr wythnos diwethaf. Cafwyd gwared ar un o'r targedau yr oeddech chi fwyaf brwdfrydig drosto wrth ei amddiffyn yn y Siambr - er efallai na ddylem ni synnu, o ystyried bod cynghorydd eich Llywodraeth eich hun wedi dweud ei fod yn gwbl hurt. Yr ymateb gan eich Gweinidog yw targed uchelgeisiol newydd i'n rhoi ni yn yr un sefyllfa erbyn 2021 ag yr oedd yr Alban ynddi y llynedd. Nid ymdrechu i sicrhau uchelgais yw hynny, Brif Weinidog.' Eich geiriau chi. Felly, beth yw eich uchelgais, Ysgrifennydd y Cabinet, ac a fyddwch, felly, yn gosod targedau newydd?

First, may I say that PISA remains a very important indicator of how the Welsh education system is performing? It's not the only indicator, but it is an important one if our students are to compete in a worldwide economy when they leave the education system. The Member will be aware that the last round of PISA tests were undertaken by Welsh students in the autumn of last year. We expect the publication of those results in the autumn of this year. I hope that we will make improvements, but I'm sure the Member will forgive me that, having just taken up this role some months after those tests were taken, I'm not in a position to have any influence on them. What I am clear about is that the successful implementation of a new curriculum, based around Donaldson's 'Successful Futures', gives us the best opportunity for our children to compete internationally with their counterparts across the world, and that will certainly be my focus in coming months to make sure that that curriculum is developed and that schools and teachers are in a position to deliver on that.

Yn gyntaf, hoffwn ddweud bod PISA yn parhau i fod yn ddangosydd pwysig iawn o sut y mae'r system addysg yng Nghymru yn perfformio. Nid hwnnw yw'r unig ddangosydd, ond mae'n un pwysig os yw ein myfyrwyr am gystadlu mewn economi fyd-eang pan fyddant yn gadael y system addysg. Bydd yr Aelod yn ymwybodol fod myfyrwyr Cymru wedi cyflawni'r rownd olaf o brofion PISA yn yr hydref y llynedd. Rydym yn disgwyl i'r canlyniadau hynny gael eu cyhoeddi yn yr hydref eleni. Rwy'n gobeithio y byddwn yn gwneud gwelliannau, ond rwy'n siŵr y bydd yr Aelod yn maddau i mi nad wyf mewn sefyllfa i ddylanwadu arnynt mewn unrhyw fodd gan i mi ddod i'r rôl hon rai misoedd ar ôl i'r profion hynny gael eu cynnal. Yr hyn rwy'n glir yn ei gylch yw bod gweithrediad llwyddiannus cwricwlwm newydd, yn seiliedig ar 'Dyfodol Llwyddiannus' gan Donaldson, yn rhoi'r cyfle gorau i'n plant gystadlu'n rhyngwladol gyda'u cymheiriaid ar draws y byd, a dyna'n sicr fydd fy ffocws yn y misoedd nesaf i wneud yn siŵr y datblygir y cwricwlwm a bod ysgolion ac athrawon mewn sefyllfa i gyflawni hynny.

I've no questions on this occasion.

Nid oes gennyf gwestiynau ar yr achlysur hwn.

Okay. Thank you very much. We'll move, then, to the Welsh Conservatives' spokesperson, Darren Millar.

Iawn. Diolch yn fawr iawn. Symudwn felly at lefarydd y Ceidwadwyr Cymreig, Darren Millar.

Thank you, Deputy Presiding Officer. Could I also welcome the Cabinet Secretary to her first questions - [Interruption.]

Diolch, Ddirprwy Lywydd. A gaf fi hefyd groesawu Ysgrifennydd y Cabinet i'w chwestiynau cyntaf - [Torri ar draws.]

[Continues.] - on education matters here in the Senedd? [Interruption.] If Members are ready, I'll continue.

[Yn parhau.] - ar faterion addysg yma yn y Senedd. [Torri ar draws.] Os yw'r Aelodau yn barod, rwyf am barhau.

I was just saying, I've just asked them once, I shan't ask again.

Roeddwn wrthi'n dweud, rwyf newydd ofyn iddynt unwaith, ni fyddaf yn gofyn eto.

Cabinet Secretary, you published a statement recently on the additional learning needs Bill and the progress that you hope to make on that. Can you set out the timetable by which you expect to publish a draft Bill for consideration by the Assembly?

Ysgrifennydd y Cabinet, fe gyhoeddoch ddatganiad yn ddiweddar ar y Bil anghenion dysgu ychwanegol a'r cynnydd rydych yn gobeithio ei wneud ar hwnnw. A allwch nodi'r amserlen rydych yn disgwyl cyhoeddi Bil drafft i'w ystyried gan y Cynulliad?

Can I say how pleased I am that Darren Millar will be shadowing me? Having worked closely together for the last five years on the health committee, I would've missed him if the change had not been made. You'll be aware from the First Minister's statement that the additional learning needs Bill is a legislative priority for the Government; it is long overdue. I know it was of regret to many that the Government was not in a position to move forward on this in the last term. The Bill will be taken through the Assembly by my ministerial colleague and we hope to publish a draft Bill as soon as possible.

A gaf fi ddweud pa mor falch yr wyf y bydd Darren Millar yn fy nghysgodi? Ar ôl gweithio'n agos â'n gilydd dros y pum mlynedd diwethaf ar y pwyllgor iechyd, byddwn wedi gweld ei golli pe na bai'r newid wedi'i wneud. Fe fyddwch yn ymwybodol o ddatganiad y Prif Weinidog fod y Bil anghenion dysgu ychwanegol yn flaenoriaeth ddeddfwriaethol i'r Llywodraeth; mae'n hen bryd ei gael. Rwy'n gwybod ei fod yn destun gofid i lawer nad oedd y Llywodraeth mewn sefyllfa i symud ymlaen â hyn yn y tymor diwethaf. Caiff y Bil ei gyflwyno i'r Cynulliad gan fy nghyd-Weinidog ac rydym yn gobeithio cyhoeddi Bil drafft cyn gynted ag y bo modd.

Can you give us some confidence about the resources that might be attached to that Bill, Cabinet Secretary? One of the concerns that many people have is that it will be inadequately resourced in terms of the outcomes that that Bill hopes to achieve and that that will have a detrimental impact on the education opportunities for individuals with additional learning needs. What resources are attached to this at the moment, appreciating the response that you already have given in respect of the discussions that you're having with the Cabinet Secretary for finance about the future allocations to your budget?

A allwch roi rhywfaint o hyder i ni ynglŷn â'r adnoddau a allai fod ynghlwm wrth y Bil, Ysgrifennydd y Cabinet? Un o'r pryderon sydd gan lawer o bobl yw na fydd ganddo ddigon o adnoddau o ran y canlyniadau y mae'r Bil yn gobeithio eu cyflawni, ac y bydd hynny'n effeithio'n anfanteisiol ar y cyfleoedd addysg i unigolion ag anghenion dysgu ychwanegol. Pa adnoddau sydd ynghlwm wrth hyn ar hyn o bryd, gan werthfawrogi'r ymateb rydych eisoes wedi ei roi o ran y trafodaethau rydych yn eu cael ag Ysgrifennydd y Cabinet dros gyllid ynglŷn â'r dyraniadau i'ch cyllideb yn y dyfodol?

The Member will be aware that, when the Bill is published, alongside that there will be a regulatory impact assessment and there will also be a financial assessment, which will outline the resources that will be needed for the successful implementation of that Bill.

Bydd yr Aelod yn ymwybodol, pan gyhoeddir y Bil, ochr yn ochr â hynny cyflawnir asesiad effaith rheoleiddiol a bydd yna asesiad ariannol hefyd, a fydd yn amlinellu'r adnoddau y bydd eu hangen er mwyn gallu gweithredu'r Bil hwnnw'n llwyddiannus.

One way, of course, of releasing resources would be to scrap the regional consortia that you so heartily recommended to the Assembly should have been done prior to the elections. I checked your manifesto earlier today, in terms of your commitment, and at no point did it suggest that the commitment to abolish the regional consortia was attached to local government reform. So, I think that has come as quite a surprise to many Members here today. Can I give you the wholehearted support of the Welsh Conservatives should you proceed to want to scrap the regional consortia, particularly given the views of the Estyn inspectorate in respect of their recent report into the north Wales regional consortia, GwE, which you've already referred to? You will be aware that it was found to be unsatisfactory in terms of its resource management, and I would suggest to you that that does not represent good value for money for Welsh taxpayers.

Un ffordd, wrth gwrs, o ryddhau adnoddau fyddai cael gwared ar y consortia rhanbarthol fel yr argymellasoch mor frwd i'r Cynulliad y dylid bod wedi'i wneud cyn yr etholiadau. Edrychais ar eich maniffesto yn gynharach heddiw, o ran eich ymrwymiad, ac nid oedd yn awgrymu ar unrhyw adeg fod yr ymrwymiad i ddiddymu'r consortia rhanbarthol ynghlwm wrth ddiwygio llywodraeth leol. Felly, credaf fod hynny wedi dod yn dipyn o syndod i lawer o'r Aelodau yma heddiw. A gaf fi roi cefnogaeth lwyr y Ceidwadwyr Cymreig i chi pe baech yn bwrw ymlaen i fod eisiau cael gwared ar y consortia rhanbarthol, yn enwedig o ystyried barn arolygiaeth Estyn mewn perthynas â'u hadroddiad diweddar ar gonsortia rhanbarthol gogledd Cymru, GwE, y cyfeirioch ato eisoes? Fe wyddoch eu bod wedi canfod ei fod yn anfoddhaol o ran rheoli adnoddau, a byddwn yn awgrymu nad yw hynny'n werth da am arian i drethdalwyr Cymru.

Can I urge the Member to read not just the education section of the Welsh Liberal Democrat manifesto but the entire document? There's much in it to commend to you. The consortia do have an important role to play in terms of educational improvement whilst we still have a system of 22 local authorities, many of which, in the past, have been demonstrated not to effectively have educational improvement departments and functions within them. What the Member is absolutely right to say is that the Estyn report into GwE, the north Wales consortium, is disappointing. I met with the chief inspector of Estyn to discuss that report last week. My officials met with the representatives of GwE yesterday. It is not good enough and they will need to improve. In stark contrast, however, is the Estyn report into the consortium in south Wales central. All four reports will be published during the summer, and I will be meeting with all consortia in September. I expect universally good provision from all of them. If that is not possible, we will have to look again at the role of consortia. If they cannot add value to the educational attainment of their children, we will have to look again.

A gaf fi annog yr Aelod i ddarllen nid yn unig adran addysg maniffesto Democratiaid Rhyddfrydol Cymru, ond y ddogfen gyfan? Mae llawer ynddo i'w argymell i chi. Mae gan y consortia ran bwysig i'w chwarae yn gwella addysg tra bo gennym system o 22 o awdurdodau lleol o hyd, y dangoswyd bod llawer ohonynt, yn y gorffennol, heb adrannau a swyddogaethau gwella addysg effeithiol o'u mewn. Yr hyn y mae'r Aelod yn hollol iawn yn ei ddweud yw bod adroddiad Estyn ar GwE, consortiwm gogledd Cymru, yn siomedig. Cyfarfûm â phrif arolygydd Estyn i drafod yr adroddiad hwnnw yr wythnos diwethaf. Cyfarfu fy swyddogion â chynrychiolwyr GwE ddoe. Nid yw'n ddigon da a bydd angen iddynt wella. Mae adroddiad Estyn ar y consortiwm yng nghanol de Cymru yn gwbl wahanol fodd bynnag. Cyhoeddir y pedwar adroddiad yn ystod yr haf, a byddaf yn cyfarfod â'r holl gonsortia ym mis Medi. Rwy'n disgwyl darpariaeth dda gan bob un ohonynt. Os nad yw hynny'n bosibl, bydd yn rhaid i ni ystyried rôl y consortia eto. Os na allant ychwanegu gwerth i gyrhaeddiad addysgol eu plant, bydd yn rhaid i ni ystyried eto.

Thank you. We'll move back to the questions on the order paper. Question 3, Suzy Davies.

Diolch. Symudwn yn ôl at y cwestiynau ar y papur trefn. Cwestiwn 3, Suzy Davies.

Certainly. In Wales, we are committed to a comprehensive education for all.

Yn sicr. Yng Nghymru, rydym wedi ymrwymo i addysg gynhwysfawr ar gyfer pawb.

Thank you very much. I know that the issue of safe routes to school is of particular interest to you, Cabinet Secretary, having raised questions on behalf of your constituents before now. It's something of an issue for my constituents, too. Even now, the walk route to the new Bae Baglan school is a case in point for the former pupils of Cwrt Sart school, which is closing shortly. Even though the new school isn't open yet, the walk route to that school was assessed before new Welsh Government guidance was introduced just over two years ago. I don't think that the new walk would satisfy the new criteria. Will you work with your Government colleagues to insist on local authorities reassessing routes to school that were signed off under the old criteria and to ensure that they comply with the 2014 guidelines?

Diolch yn fawr iawn. Rwy'n gwybod bod mater llwybrau diogel i'r ysgol o ddiddordeb arbennig i chi, Ysgrifennydd y Cabinet, gan eich bod wedi gofyn cwestiynau ar ran eich etholwyr cyn hyn. Mae'n broblem i fy etholwyr i, hefyd. Hyd yn oed yn awr, mae'r llwybr cerdded i ysgol newydd Bae Baglan yn enghraifft o hyn i ddisgyblion blaenorol ysgol Cwrt Sart, sy'n cau cyn bo hir. Er nad yw'r ysgol newydd ar agor eto, aseswyd y llwybr cerdded i'r ysgol cyn cyflwyno canllawiau newydd Llywodraeth Cymru ychydig dros ddwy flynedd yn ôl. Nid wyf yn credu y byddai'r llwybr newydd yn bodloni'r meini prawf newydd. A wnewch chi weithio gyda'ch cyd-Aelodau yn y Llywodraeth i fynnu bod awdurdodau lleol yn ailasesu llwybrau i'r ysgol a gafodd eu cymeradwyo o dan yr hen feini prawf, ac i sicrhau eu bod yn cydymffurfio â chanllawiau 2014?

Can I thank the Member? I know that she has worked very hard over a number of years on this issue. Indeed, the Welsh Government in the last Assembly reviewed the guidance very much as a result of the campaigning work that she did in this area. I take a common-sense view that travel arrangements are not suitable if they are not safe. The legislation, as I referred to earlier, that is in place, the Learner Travel (Wales) Measure 2008, sets out the statutory requirements for home-to-school transport. Should a route not be deemed safe, then a child cannot be expected to walk to school. This applies even if the distance between home and school is less than the statutory mileage criteria for free transport. I am aware that the Welsh Government did make some £150,000 available to Neath Port Talbot county council to develop routes to the new school, so it is very disappointing to hear, despite that expenditure, that parents are still concerned. I will ask my officials, in conjunction with those of the Cabinet Secretary for economic development, whose responsibility the learner travel Measure is, to look again at this.

Diolch i'r Aelod. Gwn ei bod wedi gweithio'n galed iawn dros nifer o flynyddoedd ar y mater hwn. Yn wir, adolygodd Llywodraeth Cymru yn y Cynulliad diwethaf y canllawiau i raddau helaeth o ganlyniad i'r gwaith ymgyrchu a wnaeth hi yn y maes hwn. Rwy'n arddel y safbwynt synnwyr cyffredin nad yw trefniadau teithio yn addas os nad ydynt yn ddiogel. Fel y soniais yn gynharach mae'r ddeddfwriaeth sydd ar waith, Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) 2008, yn gosod y gofynion statudol ar gyfer cludo plant o'r cartref i'r ysgol. Os nad yw llwybr yn cael ei ystyried yn ddiogel, yna ni ellir disgwyl i blentyn gerdded i'r ysgol. Mae hyn yn berthnasol hyd yn oed os yw'r pellter rhwng y cartref a'r ysgol yn llai na'r meini prawf milltiroedd statudol ar gyfer cludiant am ddim. Rwy'n ymwybodol fod Llywodraeth Cymru wedi rhoi tua £150,000 i gyngor sir Castell-nedd Port Talbot er mwyn datblygu llwybrau i'r ysgol newydd, felly mae'n siomedig iawn clywed, er y gwariant hwnnw, fod rhieni'n dal yn bryderus. Byddaf yn gofyn i fy swyddogion, ar y cyd â rhai Ysgrifennydd y Cabinet dros ddatblygu economaidd sydd â chyfrifoldeb dros y Mesur teithio gan ddysgwyr, i ystyried hyn eto.

Of course, when pupils get to school, they have to make their way around the school. A number of children have mobility difficulty, some are in wheelchairs, but some also have difficulties in making their way round the schools. How many schools are not fully Disability Discrimination Act compliant? What is the Welsh Government doing to ensure that they are?

Wrth gwrs, pan fydd disgyblion yn cyrraedd yr ysgol, rhaid iddynt wneud eu ffordd o gwmpas yr ysgol. Mae nifer o blant yn cael anhawster symud, mae rhai mewn cadeiriau olwyn, ond mae rhai hefyd yn cael anhawster i wneud eu ffordd o amgylch yr ysgolion. Sawl un o'r ysgolion sy'n methu â chydymffurfio'n llawn â'r Ddeddf Gwahaniaethu ar Sail Anabledd? Beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i sicrhau eu bod yn cydymffurfio?

My goodness, Mike, I have tried very hard to make sure that I'm well prepared for those questions, but those details I do not have to hand. If it's acceptable to the Member, I will write to him with the exact details of DDA-compliant or non-compliant schools and the plans that we have. I'm sure much of the investment in the twenty-first century schools programme is aligned with making sure that our schools are accessible for all our children.

Ar fy ngwir, Mike, rwyf wedi ymdrechu'n galed iawn i wneud yn siŵr fy mod wedi paratoi'n dda ar gyfer y cwestiynau hyn, ond nid oes gennyf y manylion hynny wrth law. Os yw'n dderbyniol i'r Aelod, byddaf yn ysgrifennu ato gydag union fanylion yr ysgolion sy'n cydymffurfio neu nad ydynt yn cydymffurfio â'r Ddeddf Gwahaniaethu ar sail Anabledd a'r cynlluniau sydd gennym. Rwy'n siŵr fod llawer o'r buddsoddiad yn rhaglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain yn cyd-fynd â sicrhau bod ein hysgolion yn hygyrch i'n plant i gyd.

Access to early education of a high standard is an effective way of closing the attainment gap for children from disadvantaged backgrounds and ensuring the linguistic development of young children. At the moment, children living in permanent poverty in Wales are twice as likely to score lower than the average for their linguistic development at five years old as compared to their better-off peers. Now, during the election, Plaid Cymru proposed radical policies that would assist in closing that attainment gap, including offering a place in school for all children from three years old onwards. Research shows that starting school earlier actually tackles that link between poverty and poor attainment and lifts families out of poverty. Do you agree that we do need to work towards securing equal access to early education for all three-year-olds? If so, in order to achieve this, would you be willing to start planning for accepting children into schools at three years old?

Mae mynediad at addysg gynnar o safon uchel yn ffordd effeithiol o gau'r bwlch cyrhaeddiad rhwng plant difreintiedig a phlant eraill, a sicrhau datblygiad ieithyddol plant ifanc. Ar hyn o bryd, mae plant sy'n byw mewn tlodi parhaus yng Nghymru ddwywaith yn fwy tebygol o sgorio yn is na'r cyfartaledd ar gyfer eu datblygiad iaith pan yn bump oed o'u cymharu â'u cyfoedion mwy cefnog. Yn ystod yr etholiad, mi gynigiodd Plaid Cymru bolisïau radical a fyddai'n helpu cau'r bwlch cyrhaeddiad, gan gynnwys cynnig lle mewn ysgol i bob plentyn o dair oed ymlaen. Mae ymchwil yn dangos bod cychwyn ysgol yn gynt yn mynd i'r afael â'r cyswllt rhwng tlodi a chyrhaeddiad gwael ac yn help i godi teuluoedd allan o dlodi. A ydych chi'n cytuno bod angen gweithio tuag at sicrhau mynediad cyfartal i addysg gynnar i bob plentyn tair oed? Os felly, er mwyn cyflawni hyn, a fyddech chi'n fodlon cychwyn ar gynllunio ar gyfer derbyn plant yn dair oed mewn ysgolion?

Can I thank the Member for the point, which is a particularly pertinent one? We do know that, even at the earliest stage, when children go into school, our children from the most deprived backgrounds are already behind. That's why, this week, the Welsh Government have launched their Ready to Learn project to try and give information to parents and carers about the small things that they can do at home to prepare children to go into school and to make that transition a success. The Government also recognises this in the development of the pupil deprivation grant for our foundation phase pupils, and I will be looking to see what else we can do in those criteria. The Welsh Government has also embarked on an implementation plan to make good on the Labour Party manifesto commitment for 30 hours of education and childcare. It's very important that that provision is of high quality and can be available to those poorest children so that they, too, can take advantage of that. I look forward to working with her to look at how we can make sure that that education and care package overcomes some of the challenges that our children from our most deprived backgrounds have before they start their school journey.

Diolch i'r Aelod am y pwynt, sy'n un arbennig o berthnasol. Rydym yn gwybod, hyd yn oed ar y cam cynharaf, pan fydd plant yn dechrau yn yr ysgol, fod ein plant o'r cefndiroedd mwyaf difreintiedig eisoes ar ei hôl hi. Dyna pam, yr wythnos hon, fod Llywodraeth Cymru wedi lansio eu prosiect Parod i Ddysgu er mwyn ceisio rhoi gwybodaeth i rieni a gofalwyr am y pethau bach y gallant eu gwneud gartref i baratoi plant ar gyfer dechrau yn yr ysgol ac i wneud y cyfnod pontio hwnnw'n llwyddiant. Mae'r Llywodraeth hefyd yn cydnabod hyn yn natblygiad y grant amddifadedd disgyblion ar gyfer ein disgyblion cyfnod sylfaen, a byddaf yn ystyried beth arall y gallwn ei wneud yn y meini prawf hynny. Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi dechrau cynllun i weithredu ymrwymiad maniffesto'r Blaid Lafur i ddarparu 30 awr o addysg a gofal plant. Mae'n bwysig iawn fod y ddarpariaeth honno o safon uchel ac y gall fod ar gael i'r plant tlotaf hynny fel eu bod hwy, hefyd, yn gallu manteisio ar hynny. Rwy'n edrych ymlaen at weithio gyda hi i edrych ar sut y gallwn wneud yn siŵr fod y pecyn addysg a gofal hwnnw'n goresgyn rhai o'r heriau sy'n wynebu ein plant o'n cefndiroedd mwyaf difreintiedig cyn iddynt ddechrau eu taith drwy'r ysgol.

Further education makes a significant contribution to skills development in Wales, increasing employability, careers pathways and public services. Further education colleges also help to increase economic prosperity as well as individual well-being and community life.

Mae addysg bellach yn gwneud cyfraniad sylweddol at ddatblygu sgiliau yng Nghymru, gan wella rhagolygon dysgwyr o ran cyflogaeth a gyrfaoedd a pherfformiad cwmnïau a gwasanaethau cyhoeddus. Mae colegau addysg bellach hefyd yn helpu i gynyddu ffyniant economaidd a gwella lles unigol a bywyd cymunedol.

I thank the Minister for his answer. As he knows, a lot of discussions have happened in terms of how FE colleges can be a part of the twenty-first century schools programme. Does the Minister agree that that programme should include FE colleges? Indeed, in the Labour manifesto there was a commitment that the £2 million of investment would include FE colleges. Of course, investing means a lot more than buildings. Would the Minister share with us in the Assembly his vision for capital investment and also, perhaps, part of the specific strategy for FE in Wales?

Rwy'n diolch i'r Gweinidog am ei ateb. Fel mae'n ymwybodol, mae lot o drafodaethau wedi bod ynglŷn â sut gall colegau addysg bellach fod yn rhan o raglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain. A ydy'r Gweinidog yn cytuno y dylai'r rhaglen honno gynnwys colegau addysg bellach? Yn wir, ym maniffesto'r Blaid Lafur roedd addewid y byddai'r £2 biliwn o fuddsoddiad yn cynnwys colegau addysg bellach. Wrth gwrs, mae buddsoddi yn meddwl lot mwy nac adeiladau. A fydd y Gweinidog yn fodlon rhannu â ni yn y Cynulliad rhywbryd ei weledigaeth ar gyfer buddsoddiad cyfalaf a hefyd, efallai, ran o'r strategaeth benodol ar gyfer addysg bellach yng Nghymru?

I'd be happy to do that. Clearly, we do have an FE strategy that is part of the long-term strategy for post-16 education, and that includes skills and FE itself. We will continue to make capital investment, as the Member has suggested, but we are also looking at how we safeguard funding for further education in this year. The Member will be aware that the FE budget has suffered over the past few years, but Members will also be aware that the current budget does show a 2 per cent increase in the funding of FE for this financial year.

Rwy'n hapus iawn i wneud hynny. Yn amlwg, mae gennym ni strategaeth addysg bellach sy'n rhan o strategaeth hirdymor ar gyfer addysg ar ôl 16, ac mae hynny'n cynnwys sgiliau ac addysg bellach ei hun. Rydym ni'n mynd i barhau i fuddsoddi mewn cyfalaf, fel mae'r Aelod wedi awgrymu, ond hefyd rydym ni'n trio ac yn edrych ar sut rydym ni'n diogelu'r gyllideb ar gyfer addysg bellach yn y flwyddyn yma. Mi fydd yr Aelod yn ymwybodol bod y gyllideb addysg bellach wedi dioddef rhywfaint yn ystod y blynyddoedd diwethaf, ond bydd Aelodau hefyd yn ymwybodol bod y gyllideb bresennol yn dangos bod yna 2 y cant o gynyddiad mewn ariannu addysg bellach ar gyfer y flwyddyn ariannol yma.

Could I draw the attention of the Minister to Bridgend College, which was ranked last year top amongst our further education institutions in Wales on student health and well-being, help and support, information and advice, and responsiveness? But as well as excellent student satisfaction and excellent academic routes, it also helps deliver quality apprenticeships in collaboration with local and regional employers. So, could the Minister therefore update us on what the current state of play is with the apprenticeship levy as relating to Wales? It seems that we might be losing out on that. But also, post the Brexit vote, what is the state of play in terms of the funds from the European social fund, which went into apprenticeships and supporting apprenticeships? How do we make good the shortfall that may now emerge over the next few years and make sure that we can keep that investment in quality apprenticeships in all our FE colleges throughout Wales?

A gaf fi dynnu sylw'r Gweinidog at Goleg Penybont, a osodwyd ar y brig y llynedd o blith ein sefydliadau addysg bellach yng Nghymru mewn perthynas ag iechyd a lles, cymorth a chefnogaeth, gwybodaeth a chyngor, ac ymatebolrwydd i fyfyrwyr? Ond yn ogystal â lefelau ardderchog o foddhad myfyrwyr a llwybrau academaidd rhagorol, mae hefyd yn helpu i ddarparu prentisiaethau o safon ar y cyd â chyflogwyr lleol a rhanbarthol. Felly, a all y Gweinidog roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni am y sefyllfa bresennol gyda'r ardoll brentisiaethau mewn perthynas â Chymru? Mae'n ymddangos y gallem fod ar ein colled yn hynny o beth. Ond hefyd, ar ôl y bleidlais i adael yr UE, beth yw'r sefyllfa o ran yr arian o gronfa gymdeithasol Ewrop a oedd yn mynd tuag at brentisiaethau a chefnogi prentisiaethau? Sut y mae gwneud iawn am y diffyg a allai ddod yn amlwg bellach yn ystod yr ychydig flynyddoedd nesaf a gwneud yn siŵr ein bod yn gallu cadw'r buddsoddiad hwnnw mewn prentisiaethau o safon yn ein colegau addysg bellach ledled Cymru?

The responsibility for apprenticeships and those areas are in the portfolio of the Minister for Skills and Science, and she is in her place in the Chamber and will have heard that question and, I'm sure, will respond in due course. But can I say this: it's important that we ensure that the quality of education delivered by further education is monitored, understood and celebrated in the way that the Member has done? We will be carrying out a review over the coming three years to ensure that we do have the leadership and responsiveness to employers, as well as the financial robustness necessary within individual institutions, and I will report to the Chamber on progress with that. But, overall, we know that, as the First Minister informed the Chamber yesterday, £650 million is going to be lost annually as a consequence of leaving the European Union. I don't think there are many people in this Chamber who believe for a moment that the British Prime Minister will make a promise to ensure that every penny of that will be delivered to Wales. We know that we can't trust the Tories when it comes to things like that. So, we know that we are facing some significant difficulties in terms of the coming years, and it will be a matter of how the overall agreements are made in terms of the Welsh Government, the UK Government and the European Union as we face the coming years that will have an impact on our ability to fund these projects in the future.

Mae'r cyfrifoldeb dros brentisiaethau a'r meysydd hynny ym mhortffolio'r Gweinidog Sgiliau a Gwyddoniaeth, ac mae hi yma yn y Siambr, a bydd wedi clywed y cwestiwn hwnnw ac yn ymateb maes o law rwy'n siŵr. Ond a gaf fi ddweud hyn: mae'n bwysig ein bod yn sicrhau bod safon yr addysg a ddarperir gan addysg bellach yn cael ei fonitro, ei ddeall a'i ddathlu yn y ffordd y mae'r Aelod wedi ei wneud? Byddwn yn cynnal adolygiad dros y tair blynedd nesaf i sicrhau bod gennym yr arweinyddiaeth a'r ymatebolrwydd i gyflogwyr, yn ogystal â'r cryfder cyllidol sy'n angenrheidiol o fewn sefydliadau unigol, a byddaf yn adrodd wrth y Siambr am y cynnydd ar hynny. Ond yn gyffredinol, fel y dywedodd y Prif Weinidog wrth y Siambr ddoe, gwyddom fod £650 miliwn yn mynd i gael ei golli bob blwyddyn o ganlyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Nid wyf yn meddwl bod llawer o bobl yn y Siambr hon sy'n credu am funud y bydd Prif Weinidog Prydain yn gwneud addewid i sicrhau y bydd pob ceiniog o hwnnw'n cael ei roi i Gymru. Gwyddom na allwn ymddiried yn y Torïaid gyda phethau o'r fath. Felly, gwyddom ein bod yn wynebu anawsterau sylweddol yn y blynyddoedd nesaf, a'r modd y gwneir y cytundebau cyffredinol o ran Llywodraeth Cymru, Llywodraeth y DU a'r Undeb Ewropeaidd wrth i ni wynebu'r blynyddoedd i ddod fydd yn effeithio ar ein gallu i ariannu'r prosiectau hyn yn y dyfodol.

I appreciate, Minister, that apprenticeships fall within the remit of another Minister's portfolio, but I'm sure you may be aware of the Pembrokeshire apprenticeship scheme, which aims to increase the number of young people training in the energy sector across Pembrokeshire and is supported by organisations such as the Milford Haven Port Authority, who are sponsoring employers. Now, this, of course, is a great example of local businesses and education providers working together to develop apprenticeships that are important to the local economy. So, can you tell us: what is the Welsh Government doing to encourage and support more businesses to engage with FE institutions, like Pembrokeshire College, so that Wales's FE colleges are at the forefront of delivering programmes that actually reflect local skills markets?

Rwy'n sylweddoli, Weinidog, fod prentisiaethau yn rhan o gylch gwaith Gweinidog portffolio arall, ond rwy'n siwr eich bod yn gwybod am gynllun prentisiaeth Sir Benfro, sy'n anelu at gynyddu nifer y bobl ifanc sy'n cael hyfforddiant yn y sector ynni ar draws Sir Benfro, cynllun a gefnogir gan sefydliadau megis Awdurdod Porthladd Aberdaugleddau, sy'n noddi cyflogwyr. Nawr, mae hon, wrth gwrs, yn enghraifft wych o fusnesau lleol a darparwyr addysg yn gweithio gyda'i gilydd i ddatblygu prentisiaethau sy'n bwysig i'r economi leol. Felly, a allwch ddweud wrthym beth y mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud i annog a chynorthwyo mwy o fusnesau i ymgysylltu â sefydliadau addysg bellach, fel Coleg Sir Benfro, fel bod colegau addysg bellach Cymru ar y blaen yn y gwaith o gyflwyno rhaglenni sy'n adlewyrchu marchnadoedd sgiliau lleol mewn gwirionedd?

I very much agree with the point made by the Member in his question. I think the relationship between employers and colleges and institutions of further education is absolutely crucial in delivering an apprenticeship programme, which meets the needs of the local population and the local economy. One of the expectations that I have is that all further education institutions are responsive to local employers. We know that most are, and we also know that, where we have a number of very large, significant employers - . The Member's referred to the port authority of Milford Haven; you could equally refer to the refineries in the same sort of area. We know that, where there are those very large employers, that responsiveness is already there. I do sometimes have concerns, where you have an economy that is dominated by small and medium-sized enterprises, that not all those needs are fully understood across the whole face of the country, and that's one area where I will be focusing over the coming years.

Cytunaf yn llwyr â'r pwynt a wnaeth yr Aelod yn ei gwestiwn. Rwy'n meddwl bod y berthynas rhwng cyflogwyr a cholegau a sefydliadau addysg bellach yn gwbl allweddol er mwyn cyflwyno rhaglen brentisiaeth sy'n ateb anghenion y boblogaeth leol a'r economi leol. Un o'r disgwyliadau sydd gennyf yw bod pob sefydliad addysg bellach yn ymatebol i gyflogwyr lleol. Gwyddom fod hynny'n wir am y rhan fwyaf, a gwyddom hefyd, lle mae gennym nifer o gyflogwyr mawr ac arwyddocaol - . Cyfeiriodd yr Aelod at awdurdod porthladd Aberdaugleddau; gallech gyfeirio yn yr un modd at y purfeydd yn yr un math o ardal. Lle y ceir cyflogwyr mawr iawn, gwyddom fod yr ymatebolrwydd yno eisoes. Weithiau os oes gennych economi sy'n cael ei dominyddu gan fentrau bach a chanolig eu maint, rwy'n pryderu nad yw pob un o'r anghenion hynny'n cael eu deall yn llawn ar draws y wlad i gyd, a dyna un maes y byddaf yn canolbwyntio arno yn ystod y blynyddoedd nesaf.

We want to transform the expectations, experiences and outcomes for all learners, including those in special schools. The forthcoming introduction of the additional learning needs and education tribunal (Wales) Bill will be a key milestone in the transformation journey that is already under way.

Rydym yn awyddus i drawsnewid disgwyliadau, profiadau a chanlyniadau i bob dysgwr, gan gynnwys dysgwyr mewn ysgolion arbennig. Bydd cyflwyno'r Bil Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) sydd ar y gorwel yn garreg filltir allweddol yn y daith tuag at newid sydd eisoes wedi cychwyn.

The Minister will be aware of the excellent work done by the special needs school Trinity Fields, which is in the Caerphilly constituency, led by the headteacher, Ian Elliott, and his fantastic staff. I declare an interest here as a governor of that organisation. Like many of us in the Chamber, and the school's leadership, we are in support of the principles of the additional learning needs Bill and what it seeks to achieve, but, at present, the school is only responsible for pupils with additional learning needs up to the age of 19. With that in mind, can you let me know how the Welsh Government will use this Bill in order to ensure the full commitment of the national health service and the health boards to provide the resources and services for pupils with complex additional learning needs up to the age of 25?

Bydd y Gweinidog yn ymwybodol o'r gwaith ardderchog a wneir gan ysgol anghenion arbennig Trinity Fields yn etholaeth Caerffili dan arweiniad y pennaeth, Ian Elliott, a'i staff rhagorol. Rwy'n datgan buddiant yma fel un o lywodraethwyr y sefydliad hwnnw. Fel llawer ohonom yn y Siambr, ac arweinwyr yr ysgol, rydym yn cefnogi egwyddorion y Bil anghenion dysgu ychwanegol a'r hyn y mae'n ceisio ei gyflawni, ond ar hyn o bryd, nid yw'r ysgol ond yn gyfrifol am ddisgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol hyd nes eu bod yn 19 oed. O ystyried hynny, a allwch roi gwybod i mi sut y bydd Llywodraeth Cymru yn defnyddio'r Bil hwn i sicrhau ymrwymiad llawn y gwasanaeth iechyd gwladol a'r byrddau iechyd i ddarparu'r adnoddau a'r gwasanaethau i ddisgyblion ag anghenion dysgu ychwanegol cymhleth hyd nes eu bod yn 25 oed?

Thank you. I am, of course, very aware of the work that is done by you as a governor and by others at Trinity Fields. I'm also aware that the school has been recognised by Estyn in the annual report as having sector-leading practice, and I think that that is something to celebrate again. It's fantastic to see the work that is being done by schools up and down Wales. The Cabinet Secretary did reply to an earlier question, saying that the additional learning needs Bill will be published in due course and will provide an opportunity, then, for us to debate and discuss how we deliver and how we ensure that we have the right statutory framework to underpin the delivery of this work. I can assure the Member for Caerphilly that we will ensure that the transition from education into adulthood is better planned and supported, and I would be more than happy to continue to have that conversation, both in terms of the legislation that we will be drafting and putting before the National Assembly, but also in terms of how that support is delivered outside of the statutory framework.

Diolch. Wrth gwrs, rwy'n ymwybodol iawn o'r gwaith a wnewch chi fel llywodraethwr ac eraill yn Trinity Fields. Rwyf hefyd yn ymwybodol fod yr ysgol wedi cael ei chydnabod gan Estyn yn yr adroddiad blynyddol fel un y mae ei gwaith yn arwain y sector, ac rwy'n meddwl bod hynny'n rhywbeth i'w ddathlu eto. Mae'n wych gweld y gwaith sy'n cael ei wneud gan ysgolion ar hyd a lled Cymru. Atebodd Ysgrifennydd y Cabinet gwestiwn cynharach yn dweud y bydd y Bil anghenion dysgu ychwanegol yn cael ei gyhoeddi maes o law ac y bydd yn rhoi cyfle bryd hynny i ni ddadlau a thrafod sut rydym yn cyflawni a sut y byddwn yn sicrhau bod gennym y fframwaith statudol cywir yn sail i'r broses o gyflawni'r gwaith hwn. Gallaf roi sicrwydd i'r Aelod dros Gaerffili y byddwn yn sicrhau bod y broses o bontio o addysg i fod yn oedolyn yn cael ei chynllunio a'i chefnogi'n well, a byddwn yn fwy na hapus i barhau i gael y drafodaeth honno, o ran y ddeddfwriaeth y byddwn yn ei drafftio ac yn ei chyflwyno gerbron y Cynulliad Cenedlaethol, ond hefyd o ran sut y darperir y gefnogaeth honno y tu allan i'r fframwaith statudol.

Thank you, acting Deputy Presiding Officer. Minister, in the previous - [Interruption.]

Diolch i chi, Ddirprwy Lywydd dros dro. Weinidog, yn y - [Torri ar draws.]

I beg your pardon. [Laughter.]

Mae'n ddrwg gennyf. [Chwerthin.]

It's quite all right.

Popeth yn iawn.

Please accept my apologies.

Derbyniwch fy ymddiheuriadau.

No, it's quite all right. I can act if you want me to, but you wouldn't like to see me act. Go on.

Na, popeth yn iawn. Gallaf actio os ydych am i mi wneud, ond ni fyddech yn hoffi fy ngweld yn actio. Ewch ymlaen.

Thank you, Dirprwy Lywydd. My apologies. Minister, could you just confirm for us, in terms of the consultation that was undertaken by the previous Welsh Government on the additional learning needs Bill - ? I know the previous education Minister did say he'd go back out consultation again. There was no element asking parents and carers what they thought about the transportation of their wards, their children, to additional learning schools or special schools, because, as you know, there are few of them in Wales and young people have to travel huge distances. For a child who is already severely disadvantaged, either mentally or physically or both, that journey in and of itself can be an enormous stress and strain and add hours to their day. I wonder if you'll be taking further feedback on that so you might be able to incorporate a provision or some statement or guidance on that very issue in the proposed additional learning needs Bill.

Diolch i chi, Ddirprwy Lywydd. Fy ymddiheuriadau. Weinidog, a allech chi gadarnhau i ni, o ran yr ymgynghori a wnaed gan Lywodraeth flaenorol Cymru ar y Bil anghenion dysgu ychwanegol - ? Rwy'n gwybod bod y Gweinidog addysg blaenorol wedi dweud y byddai'n ymgynghori eto. Nid oedd unrhyw un o'r elfennau yn gofyn i rieni a gofalwyr am eu barn ynglŷn â throsglwyddo'r rhai yn eu gofal, eu plant, i ysgolion dysgu ychwanegol neu ysgolion arbennig, oherwydd, fel y gwyddoch, ychydig ohonynt sydd yna yng Nghymru ac mae'n rhaid i bobl ifanc deithio pellteroedd enfawr. I blentyn sydd eisoes dan anfantais ddifrifol, naill ai'n feddyliol neu'n gorfforol neu'r ddau, gall y daith honno ynddi ei hun beri straen a phwysau enfawr ac ychwanegu oriau at eu diwrnod. Tybed a fyddwch yn derbyn adborth pellach ar hynny er mwyn i chi allu cynnwys darpariaeth neu ddatganiad neu ganllawiau ar yr union fater hwnnw yn y Bil anghenion dysgu ychwanegol arfaethedig.

I'm certainly happy to do that. I published last week the Government's response to a consultation on the draft Bill. Now, if the Member doesn't believe that we fully covered those areas, then I'd be grateful if she could write to me and I will certainly do so. But, in terms of the overall point raised, of course, by the question, I do agree absolutely that we do need to take a holistic approach to the policy and not simply an approach that determines and dictates what happens in the classroom without recognising the wider support necessary to provide a full educational experience for those children. So, if the Member or any other Members do not believe that we've fully covered those points in the response, then I'd be happy to do so. I will say that the First Minister announced last week that this Bill will form a part of the first year of our legislative programme. We are looking at the moment at a timescale for that, and I will make a statement to the National Assembly as soon as possible, when we are able to understand what the timescale will be and when we'll be able to publish the legislation. So, Members will have an opportunity then to look again at this matter.

Rwy'n sicr yn hapus i wneud hynny. Yr wythnos diwethaf cyhoeddais ymateb y Llywodraeth i ymgynghoriad ar y Bil drafft. Nawr, os nad yw'r Aelod yn credu ein bod wedi ymdrin yn llawn â'r meysydd hynny, yna byddwn yn ddiolchgar pe gallai ysgrifennu ataf a byddaf yn sicr o wneud hynny. Ond o ran y pwynt cyffredinol a wnaed yn y cwestiwn, wrth gwrs, rwy'n cytuno'n llwyr fod angen i ni fabwysiadu ymagwedd gyfannol at bolisi yn hytrach nag ymagwedd sydd ond yn penderfynu ac yn pennu beth sy'n digwydd yn yr ystafell ddosbarth heb gydnabod y cymorth ehangach sydd ei angen i ddarparu profiad addysgol llawn i'r plant hynny. Felly, os nad yw'r Aelod neu unrhyw Aelod arall yn credu ein bod wedi cynnwys y pwyntiau hynny'n llawn yn yr ymateb, yna byddwn yn hapus i wneud hynny. Fe ddywedaf fod y Prif Weinidog wedi cyhoeddi yr wythnos diwethaf y bydd y Bil hwn yn rhan o flwyddyn gyntaf ein rhaglen ddeddfwriaethol. Ar hyn o bryd, rydym yn edrych ar amserlen ar gyfer hynny, a byddaf yn gwneud datganiad i'r Cynulliad Cenedlaethol cyn gynted ag y bo modd, pan fyddwn yn gallu deall beth fydd yr amserlen a phryd y byddwn yn gallu cyhoeddi'r ddeddfwriaeth. Felly, bydd yr Aelodau'n cael cyfle wedyn i edrych eto ar y mater hwn.

Can I thank the Member for that timely question? Learners currently study politics and current affairs through the personal and social education framework and the newly revamped Welsh baccalaureate. The new curriculum is being designed with four purposes at its heart and will help all young people to develop into ethical, informed citizens of Wales and, indeed, the world.

A gaf fi ddiolch i'r Aelod am y cwestiwn amserol? Mae dysgwyr ar hyn o bryd yn astudio gwleidyddiaeth a materion cyfoes drwy'r fframwaith addysg bersonol a chymdeithasol a bagloriaeth Cymru sydd newydd ei ailwampio. Mae'r cwricwlwm newydd yn cael ei gynllunio gyda phedwar diben yn ganolog iddo a bydd yn helpu pob unigolyn ifanc i ddatblygu'n ddinasyddion moesol a gwybodus yng Nghymru ac yn wir, yn y byd.

I thank the Cabinet Secretary for that response. In the recent EU referendum, 73 per cent of 18 to 24-year-olds voted to remain in the EU. However, only 43 per cent of those eligible to vote actually voted, and that's compared to the overall turnout of 72 per cent. Actually, during the Assembly elections, I met the only voter in Cardiff who turned 18 on the day of the election, and she went to vote. But she told me that she and her friends just felt they didn't have enough information about politics and choices, and what you could do via democracy, in schools. So, is there anything further that she thinks could be done to encourage young people to recognise how important the voting process is, and what sort of decisions can be made?

Diolch i Ysgrifennydd y Cabinet am yr ymateb hwnnw. Yn refferendwm diweddar yr UE, pleidleisiodd 73 y cant o bobl 18 i 24 oed dros aros yn yr UE. Fodd bynnag, dim ond 43 y cant o'r rhai a oedd yn gymwys i bleidleisio a wnaeth hynny mewn gwirionedd, o gymharu â chyfanswm y nifer a bleidleisiodd, sef 72 y cant. Mewn gwirionedd, yn ystod etholiadau'r Cynulliad, cyfarfûm â'r unig bleidleisiwr yng Nghaerdydd a oedd yn cael ei phen-blwydd yn 18 oed ar ddiwrnod yr etholiad, ac fe aeth i bleidleisio. Ond dywedodd wrthyf ei bod hi a'i ffrindiau'n teimlo nad oedd ganddynt ddigon o wybodaeth am wleidyddiaeth a dewisiadau, a beth y gallech ei wneud drwy ddemocratiaeth mewn ysgolion. Felly, a oes unrhyw beth pellach y mae'n meddwl y gellid ei wneud i annog pobl ifanc i gydnabod pa mor bwysig yw'r broses bleidleisio, a pha fath o benderfyniadau y gellir eu gwneud?

I thank the Member for those observations. As I said, this is already contained within the existing curriculum, and Estyn have a role in ensuring that the delivery of that curriculum, as it currently stands, is giving children and students the information that they need to be able to participate in all aspects of Welsh life. With regard to the new curriculum, which, as I said, has as one of its four key objectives the development of ethical and informed citizens, practitioners, through the pioneer schools network, are at the heart of developing that new curriculum, and the assessment arrangements around it, which will give schools settings and practitioners more responsibility for determining how these subjects will be taught. But they are a fundamental aspect of the kind of education that we expect our young people to receive, both now and in the future.

Diolch i'r Aelod am y sylwadau hynny. Fel y dywedais, mae hyn eisoes wedi'i gynnwys yn y cwricwlwm presennol, ac mae gan Estyn rôl yn sicrhau bod y cwricwlwm hwnnw, fel y mae ar hyn o bryd, yn rhoi'r wybodaeth sydd ei hangen i blant a myfyrwyr allu cymryd rhan ym mhob agwedd ar fywyd Cymru. Gyda golwg ar y cwricwlwm newydd, sy'n cynnwys datblygu dinasyddion moesol a gwybodus yn un o'i bedwar amcan allweddol fel y dywedais, drwy rwydwaith o ysgolion arloesol mae addysgwyr yn ganolog i'r broses o ddatblygu'r cwricwlwm newydd, a'r trefniadau asesu o'i gwmpas, a fydd yn rhoi mwy o gyfrifoldeb i ysgolion ac addysgwyr dros benderfynu sut y dysgir y pynciau hyn. Ond maent yn agwedd sylfaenol ar y math o addysg rydym yn disgwyl i'n pobl ifanc ei chael, yn awr ac yn y dyfodol.

I am tempted, given the events of the past few weeks, to say that it's not young people who need to improve their understanding of politics, but perhaps older people. But, certainly, we as parties are duty bound to disseminate information and to encourage people to participate in democracy. But, specifically on this point, you've already mentioned the purpose of the new curriculum, and the way that will make provision that is different to past provision. Are you therefore still clear that this is the best way forward? That is, as the new Cabinet Secretary, are you going to implement those four new purposes of the proposed Donaldson curriculum? Where now do you stand on the particular section of the curriculum decided upon by Huw Lewis, namely to replace religious education with a new set of principles turning around philosophy and ethics?

Rwy'n cael fy nhemtio, yn sgil digwyddiadau'r wythnosau diwethaf, i ddweud nad pobl ifanc sydd eisiau gwella eu dealltwriaeth o wleidyddiaeth, ond y bobl hŷn, o bosib. Ond, yn sicr, mae yna ddyletswydd arnom ni fel pleidiau i ledaenu gwybodaeth ac annog pobl i gymryd rhan mewn democratiaeth. Ond, yn benodol ar y pwynt yma, rydych chi eisoes wedi sôn am bwrpas y cwricwlwm newydd, a'r ffordd y bydd hwn yn darparu yn wahanol i'r ffordd rydym ni wedi ei wneud yn y gorffennol. A ydych chi'n dal, felly, yn glir mai dyma yw'r ffordd orau i fwrw ymlaen? Hynny yw, fel yr Ysgrifennydd newydd, a ydych chi am weithredu y pedwar pwrpas yna yng nghwricwlwm arfaethedig Donaldson? A lle bellach ydych chi gyda rhan arbennig o'r cwricwlwm y penderfynodd Huw Lewis yn ei chylch, sef i ddisodli addysg grefyddol gyda set newydd o egwyddorion yn troi o gwmpas moeseg ac athroniaeth?

Can I agree with the Member wholeheartedly on perhaps it's not young people who we needed to have given better information to in the run-up to the referendum result? And, in expressing my sadness and disappointment with that result, it is those young people who will actually be affected by this decision more than anybody else in our nature. And it has been a source of great dismay to me, at this early stage, to continue to see MAs come to me as Minister that are dependent on the funding that we receive from the European Union - everything from projects to support the development of coding skills in our schools, through to free school milk. And I hope that those who advocated a 'leave' vote will ensure that none of those schemes that are funded by European money in my department will have to be lost because they cannot keep their promise. And I expect not a penny less for the education of Welsh children arising out of EU funds from those people who made those promises. I am absolutely committed to pursuing the recommendations of the Donaldson review. The current curriculum is rooted in the 1988 national curriculum and, let's face it, it was written before the fall of the Berlin Wall, before mobile phones and before the worldwide web, and it actually talks about floppy disks, in what it expects teachers to teach our children. We have to move on, and I am completely committed to pursuing the recommendations by Donaldson. Our pioneer schools are working very hard on it; we're making good progress, for instance, on the digital competency frameworks, which will be available from this September. I know that the issue around religious education has caused some concerns, and, at this point, I have no plans to change the decision that was made by the previous Minister with that regard - no plans.

A gaf fi gytuno'n llwyr gyda'r Aelod efallai nad pobl ifanc oedd angen i ni fod wedi rhoi gwybodaeth well iddynt yn y cyfnod yn arwain at ganlyniad y refferendwm? Ac wrth fynegi fy nhristwch a fy siom ynghylch y canlyniad, y bobl ifanc hynny yr effeithir arnynt mewn gwirionedd gan y penderfyniad hwn yn fwy nag unrhyw un arall yn ein natur. Ac mae wedi bod yn ffynhonnell siom fawr i mi, ar y cam cynnar hwn, i barhau i weld myfyrwyr MA yn dod ataf fel Gweinidog, yn ddibynnol ar y cyllid a gawn gan yr Undeb Ewropeaidd - popeth o brosiectau i gefnogi datblygiad o sgiliau codio yn ein hysgolion, i laeth ysgol am ddim. Ac rwy'n gobeithio y bydd y rhai a oedd o blaid pleidlais i adael yn sicrhau na fydd rhaid colli yr un o'r cynlluniau hynny sy'n cael eu hariannu gan arian Ewropeaidd yn fy adran oherwydd na allant gadw at eu gair. Ac rwy'n disgwyl na fydd ceiniog yn llai ar gyfer addysg plant Cymru yn deillio o gronfeydd yr UE gan y bobl a wnaeth yr addewidion hynny. Rwy'n gwbl ymrwymedig i ddilyn argymhellion adolygiad Donaldson. Mae'r cwricwlwm presennol wedi ei wreiddio yng nghwricwlwm cenedlaethol 1988 a gadewch i ni ei wynebu, fe'i hysgrifennwyd cyn cwymp Wal Berlin, cyn ffonau symudol a chyn y we fyd-eang, ac mae'n sôn am ddisgiau hyblyg, o ran yr hyn y mae'n disgwyl i athrawon ei ddysgu i'n plant. Mae'n rhaid i ni symud ymlaen, ac rwy'n gwbl ymrwymedig i ddilyn argymhellion Donaldson. Mae ein hysgolion arloesol yn gweithio'n galed iawn arno; rydym yn gwneud cynnydd da, er enghraifft ar y fframweithiau cymhwysedd digidol, a fydd ar gael o fis Medi ymlaen. Gwn fod y mater ynglŷn ag addysg grefyddol wedi achosi rhai pryderon, ac ar y pwynt hwn, nid oes gennyf gynlluniau i newid y penderfyniad a wnaed gan y Gweinidog blaenorol yn hynny o beth - dim cynlluniau.

Are floppy disks really out of date, Cabinet Secretary? I must keep up with the times, mustn't I? You'll tell me next that phones haven't got wires, but there we go. [Laughter.] We've had a number of debates in this Chamber over the years, Cabinet Secretary, about lowering the voting age, and part of that debate has often involved the need to try an improved understanding of politics with younger people. And I agree with that objective. That's not being condescending: when I visit schools in my constituency, young people tell me, 'We would like to have more knowledge about politics and about the political systems, and even about things as simple as how you vote, where the votes are counted, and how that is taken into account.' I listened with interest to you, and I agreed with your answers to both Simon Thomas and Julie Morgan. Will you please apply yourself to getting a better education of politics in school, so that young people do feel equipped when they go out and vote, at whatever age that might be in the future?

A yw disgiau hyblyg wedi dyddio mewn gwirionedd, Ysgrifennydd y Cabinet? Mae'n rhaid i mi gadw i fyny gyda'r oes, onid oes? Byddwch yn dweud wrthyf nesaf nad oes gwifrau ar ffonau, ond dyna ni. [Chwerthin.] Rydym wedi cael nifer o ddadleuon yn y Siambr hon dros y blynyddoedd, Ysgrifennydd y Cabinet, ynglŷn â gostwng yr oedran pleidleisio, ac mae rhan o'r ddadl honno yn aml wedi cynnwys yr angen i geisio gwella dealltwriaeth pobl iau o wleidyddiaeth. Ac rwy'n cytuno â'r amcan hwnnw. Nid bod yn nawddoglyd yw hynny: pan fyddaf yn ymweld ag ysgolion yn fy etholaeth, mae pobl ifanc yn dweud wrthyf, 'Byddem yn hoffi cael mwy o wybodaeth am wleidyddiaeth ac am y systemau gwleidyddol, a hyd yn oed am bethau mor syml â sut rydych yn pleidleisio, lle mae'r pleidleisiau'n cael eu cyfrif, a sut y rhoddir ystyriaeth i hynny.' Gwrandewais gyda diddordeb arnoch, ac rwy'n cytuno gyda'ch atebion i Simon Thomas a Julie Morgan. A wnewch chi weithio i gael addysg wleidyddiaeth well yn yr ysgolion, fel bod pobl ifanc yn teimlo eu bod wedi'u paratoi ar gyfer mynd allan i bleidleisio, ar ba oedran bynnag y gallai hynny fod yn y dyfodol?

Yes, indeed, and, as I said, the new Welsh baccalaureate, which was first introduced for teaching in September of last year, includes global citizenship as one of its four core challenges. There is existing provision within the current curriculum, but as we develop our new curriculum, via our pioneer schools, there will be, as I said, a strong focus of ensuring that our children, when they leave education, will be ethical, informed citizens, able to play a full part in all aspects of our community and our society.

Gwnaf yn wir, ac fel y dywedais, mae'r fagloriaeth Gymreig newydd, a gyflwynwyd gyntaf i'w dysgu ym mis Medi y llynedd, yn cynnwys dinasyddiaeth fyd-eang fel un o'i phedair her graidd. Ceir darpariaeth ar hyn o bryd yn y cwricwlwm cyfredol, ond wrth i ni ddatblygu ein cwricwlwm newydd, drwy ein hysgolion arloesol, bydd yna ffocws cryf, fel y dywedais, ar sicrhau bod ein plant, pan fyddant yn gadael addysg, yn ddinasyddion moesol a gwybodus, ac yn gallu chwarae rhan lawn ym mhob agwedd ar ein cymuned a'n cymdeithas.

The Welsh Government is committed to meeting the needs of all learners, including those with autism. Through our focus on workforce development, through our strategic action plan and through our programme to transform additional learning needs support, we will ensure that autistic learners receive the provision that they need.

Mae Llywodraeth Cymru yn ymrwymedig i sicrhau ein bod yn bodloni anghenion ein holl ddysgwyr gan gynnwys y rhai sydd ag awtistiaeth. Drwy ganolbwyntio ar ddatblygu ein gweithlu, drwy ein cynllun gweithredu strategol a thrwy rhaglen i drawsnewid y cymorth a roddir tuag at anghenion dysgu ychwanegol, byddwn yn sicrhau bod dysgwyr awtistig yn derbyn y ddarpariaeth sydd ei hangen arnyn nhw.

Thank you. I recently raised an issue with the leader of the house on a local issue brought to me by a constituent, who is trying to keep an autistic grandchild in a special school, Maes y Coed, in the Neath area for an extra year, in addition to the school year, until they can reach agreement with Abertawe Bro Morgannwg health board on the long-term future. There is provision to allow this to happen in exceptional circumstances; however, the director of education in Neath Port Talbot council has to date refused. Can you tell me what advice you as a Minister, or as a Government, are giving on these exceptional cases, so that young people who don't received a service post school can remain in the sector to receive the support that they so desperately need?

Diolch. Yn ddiweddar, fe wnes i godi mater gydag arweinydd y tŷ ynghylch mater lleol gan etholwr i mi sydd yn ceisio cadw ei wŷr awtistig mewn ysgol arbennig, Maes y Coed, yn ardal Castell-nedd am flwyddyn arall, yn ychwanegol i'r flwyddyn ysgol, hyd nes y ceir cytundeb gyda bwrdd iechyd Abertawe Bro Morgannwg a'r adran addysg dros ei ddyfodol hirdymor. Mae yna ddarpariaeth i ganiatáu i hyn ddigwydd mewn amgylchiadau eithriadol. Fodd bynnag, mae'r cyfarwyddwr addysg yng nghyngor Castell-nedd Port Talbot hyd yn hyn wedi gwrthod. A allwch chi ddweud pa gyngor rydych chi'n ei roi fel Gweinidog, neu fel Llywodraeth, ar yr apwyntiadau eithriadol hyn, fel bod modd i bobl ifanc nad ydynt yn cael gwasanaeth ar ôl iddyn nhw adael ysgol i fynd ato, fel eu bod nhw'n gallu aros yn y sector yma i gael y gefnogaeth sydd yn angenrheidiol iddyn nhw?

If the Member could write to me with this example that she has discussed in the Chamber, I'd be very happy to respond to the specific points that she raised with me. But, could I just say, generally, as a Government - ? The Member's had an opportunity to read the current plan or scheme, which has been changed in the last year, and the plan that Mark Drakeford launched before the election as the health Minister. We need to ensure that every person who needs support and needs a differential curriculum, whatever it may be, receives that, in whichever school or setting they receive their education. We will ensure that that does happen, either through the Bill that we've already discussed in this session, or through ensuring that the support is available outwith that. But I'd be very happy to respond directly to the Member on the example that she's raised.

Os yw'r Aelod yn fodlon ysgrifennu ataf gyda'r enghraifft y mae hi wedi'i thrafod yn y Siambr yma, byddaf yn hapus iawn i ymateb i'r pwyntiau penodol rydych chi wedi'u codi gyda ni. Ond, a gaf ddweud yn gyffredinol, rydym ni, fel Llywodraeth - ? Mae'r Aelod wedi cael cyfle i ddarllen y cynllun presennol, y cynllun sydd wedi cael ei newid yn ystod y flwyddyn diwethaf, a'r cynllun roedd Mark Drakeford wedi'i lansio cyn yr etholiad fel y Gweinidog iechyd. Mae angen i ni sicrhau bod pob un person sydd angen cefnogaeth ac angen cwricwlwm 'differential', beth bynnag yw e, yn cael hynny, ym mha bynnag ysgol neu 'setting' maen nhw'n derbyn eu haddysg. Mi fyddwn yn sicrhau bod hynny yn digwydd, naill ai drwy'r Mesur rydym wedi'i drafod yn barod yn y sesiwn yma, neu drwy sicrhau bod y gefnogaeth ar gael y tu fas i hynny. Ond rwy'n hapus iawn i ymateb yn uniongyrchol i'r Aelod ar yr enghraifft y mae hi wedi'i chodi gyda ni.

Minister, I'm very pleased to hear the answer you've just given to Bethan Jenkins in relation to the strategy that's been in place. However, a strategy is a strategy and there are no legal obligations upon authorities and public bodies and that's one of the consequences of the autism Act. I've met with many parents who have actually struggled to get services for their children, sometimes because local authorities are not listening to experts such as therapists and clinicians, and they're seeing behaviour in a school where perhaps a child with high-level ASD is actually not demonstrating that behaviour in a normal school environment. Will you look at the guidelines to ensure that local authorities listen to clinicians and therapists, and take advice from them, so that parents can be given the support they so desperately need?

Weinidog, rwy'n falch iawn o glywed yr ateb rydych newydd ei roi i Bethan Jenkins mewn perthynas â'r strategaeth sydd wedi bod ar y gweill. Fodd bynnag, strategaeth yw strategaeth ac nid oes unrhyw rwymedigaethau cyfreithiol ar awdurdodau a chyrff cyhoeddus a dyna un o ganlyniadau'r Ddeddf awtistiaeth. Rwyf wedi cyfarfod â llawer o rieni sydd wedi cael trafferth cael gwasanaethau ar gyfer eu plant mewn gwirionedd, weithiau oherwydd nad yw awdurdodau lleol yn gwrando ar arbenigwyr megis therapyddion a chlinigwyr, ac maent yn gweld ymddygiad mewn ysgol lle nad yw plentyn gyda lefel uchel o anhwylderau yn y sbectrwm awtistig mewn gwirionedd yn arddangos ymddygiad o'r fath mewn amgylchedd ysgol arferol. A wnewch chi edrych ar y canllawiau i sicrhau bod awdurdodau lleol yn gwrando ar glinigwyr a therapyddion, ac yn cymryd cyngor ganddynt, fel y gellir rhoi cymorth y mae cymaint o'i angen arnynt i rieni?

Yes, certainly; we certainly will listen to that, but I'd like to go further than that as well, because if there are difficulties, which you've described, and which the Member for South Wales West describes, and that leads to the view that there's a more systemic problem than individual difficulties, then, clearly, we'll have to take far greater action about that. Members are aware of the agreement between the First Minister and the leader of Plaid Cymru, in that we will be looking at the autism strategy over the coming months and looking to see as to whether there is a requirement to legislate on this issue or whether we need to make legislative provisions for the strategic action plan. Let me say to Members that that is something that I take very, very seriously and if there is the need to take legislative action to underpin the delivery of these services, then we will not hesitate to do so.

Gwnaf, yn sicr; byddwn yn sicr o wrando ar hynny, ond hoffwn fynd ymhellach na hynny hefyd, oherwydd os oes anawsterau, fel rydych chi a'r Aelod dros Orllewin De Cymru wedi disgrifio, a bod hynny'n arwain at y farn fod yna yn broblem fwy systemig nag anawsterau unigol, yna, yn amlwg, bydd yn rhaid i ni weithredu'n llawer mwy helaeth ar hynny. Mae'r Aelodau'n ymwybodol o'r cytundeb rhwng y Prif Weinidog ac arweinydd Plaid Cymru, yn yr ystyr y byddwn yn edrych ar y strategaeth awtistiaeth dros y misoedd nesaf ac yn edrych i weld a oes gofyniad i ddeddfu ar y mater hwn neu a oes angen i ni wneud darpariaethau deddfwriaethol ar gyfer y cynllun gweithredu strategol. Gadewch i mi ddweud wrth yr Aelodau fod hynny'n rhywbeth rwy'n ei ystyried yn ddifrifol iawn ac os oes angen cymryd camau deddfwriaethol yn sail i ddarparu'r gwasanaethau hyn, yna ni fyddwn yn oedi rhag gwneud hynny.

Research strongly suggests that physical activity such as sport can have a positive effect on an autistic child's ability to communicate and relate to others and can reduce the stress caused to them by their issues. Each person with a disability is unique and has their own specific educational needs. Where professionals are of the view that a particular child would benefit from a particular physical activity or sport that is only available during school hours, will the Minister support the release of such a child from school in order that they may take up alternative therapies such as sport?

Mae ymchwil yn awgrymu'n gryf y gall gweithgarwch corfforol fel chwaraeon effeithio'n gadarnhaol ar allu plentyn awtistig i gyfathrebu ac ymwneud ag eraill a gall leihau'r straen y mae eu problemau'n eu hachosi iddynt. Mae pob person ag anabledd yn unigryw ac mae ganddynt eu hanghenion addysgol penodol eu hunain. Lle mae gweithwyr proffesiynol o'r farn y byddai plentyn penodol yn elwa o weithgarwch corfforol penodol neu chwaraeon sydd ond ar gael yn ystod oriau ysgol, a wnaiff y Gweinidog gefnogi rhyddhau plentyn o'r fath o ysgol, fel y gall fanteisio ar therapïau amgen fel chwaraeon?

Clearly, the sort of learning programme that is provided for each individual pupil is a matter for them and the professionals who are dealing with them. I'm not sure that it would be appropriate for me, as a Minister, to second judge those sorts of decisions or to pass comment on that without understanding the individual needs of the pupil. But can I tell you this? I think it's important that we recognise that people have access to the differentiated curriculum that they require, that they have access to the support to ensure that they are to get the best out of that teaching, that learning and that curriculum and that we, as a National Assembly, put in place the national structures and frameworks that mean that we won't see the failures that are sometimes described here by individual Members.

Yn amlwg, mae'r math o raglen ddysgu sy'n cael ei darparu ar gyfer pob disgybl unigol yn fater iddynt hwy a'r gweithwyr proffesiynol sy'n ymdrin â hwy. Nid wyf yn siŵr y byddai'n briodol i mi, fel Gweinidog, farnu ar y mathau hynny o benderfyniadau neu i wneud sylwadau ar hynny heb ddeall anghenion unigol y disgybl. Ond a gaf fi ddweud hyn wrthych? Rwy'n credu ei bod yn bwysig i ni gydnabod bod pobl yn gallu manteisio ar y cwricwlwm gwahaniaethol sydd ei angen arnynt, eu bod yn cael cymorth i sicrhau eu bod yn cael y gorau o addysg o'r fath, y dysgu hwnnw a'r cwricwlwm hwnnw a'n bod ni, fel Cynulliad Cenedlaethol, yn rhoi'r strwythurau a'r fframweithiau cenedlaethol ar waith fel na fyddwn yn gweld y methiannau y mae Aelodau unigol yn eu disgrifio yma o bryd i'w gilydd.

We move to item 3 on the agenda, which is questions to the Counsel General. Question 1, Simon Thomas.

Symudwn at eitem 3 ar yr agenda, sef cwestiynau i'r Cwnsler Cyffredinol. Cwestiwn 1, Simon Thomas.

Can I firstly thank you for the question - in fact, the two questions that you submitted? I will just make the comment that I noticed that, since I've had this appointment, the number of questions has actually halved. I think we spent the past five years thinking of imaginative ways of asking questions of the Counsel General to elicit an answer and I'll do my best to spend the next five years thinking up imaginative ways of actually answering those questions. But, in direct response to the question, as the law officer, my priorities are supporting the Government to deliver its programme for government, upholding the rule of law, improving access to the laws of Wales, and ensuring that we can secure the best deal for the people of Wales.

A gaf fi ddiolch i chi yn gyntaf am y cwestiwn - y ddau gwestiwn a gyflwynwyd gennych mewn gwirionedd? Rwyf am ddweud fy mod wedi sylwi, ers i mi gael fy mhenodi, fod nifer y cwestiynau wedi haneru mewn gwirionedd. Rwy'n credu ein bod wedi treulio'r pum mlynedd diwethaf yn meddwl am ffyrdd creadigol o ofyn cwestiynau i'r Cwnsler Cyffredinol er mwyn ennyn ateb a gwnaf fy ngorau i dreulio'r pum mlynedd nesaf yn meddwl am ffyrdd creadigol o ateb y cwestiynau hynny. Ond mewn ymateb uniongyrchol i'r cwestiwn, fel swyddog y gyfraith, fy mlaenoriaethau yw cynorthwyo'r Llywodraeth i gyflawni ei rhaglen lywodraethu, cynnal rheolaeth y gyfraith, gwella mynediad at gyfreithiau Cymru, a sicrhau ein bod yn gallu sicrhau'r fargen orau i bobl Cymru.

I thank the Counsel General for that response, and I welcome him to his new role, of course, by saying that I'm looking forward to five years of asking questions of him, as I asked of his predecessor. Among those priorities, how important does the Government of the Counsel General consider the fact that the European convention on human rights is part of Welsh law through Welsh legislation? Of course, there is some mention that the Westminster Government will replace that with some sort of bill of rights that will be a lot more ambiguous. Is it the Government's intention to defend the fact that the convention is part of the law and is a foundation of how we work here in the Assembly?

Diolch i'r Cwnsler Cyffredinol am ei ateb ac fe'i croesawaf ef i'w swydd newydd, wrth gwrs, gan ddweud fy mod yn edrych ymlaen at bum mlynedd o ofyn cwestiynau iddo fe fel yr oeddwn yn eu gofyn i'w rhagflaenydd. Ymysg y blaenoriaethau yna, pa mor bwysig y mae'r Llywodraeth a'r Cwnsler Cyffredinol yn ystyried y ffaith bod y confensiwn Ewropeaidd ar hawliau dynol yn rhan o gyfraith Cymru drwy Ddeddfau Cymru? Wrth gwrs, mae yna fwriad, neu sôn am fwriad, gan Lywodraeth San Steffan i ddisodli hwnnw drwy ryw fath o fil hawliau mwy annelwig o lawer. A ydy'n fwriad gan y Llywodraeth i amddiffyn y ffaith bod y confensiwn yn rhan o gyfraith sydd yn sail i'r ffordd yr ydym yn gweithio yma yn y Cynulliad?

Of course, the convention and the Human Rights Act 1998 are rights that we have to incorporate into our own Welsh legislation. In fact, the UK Government has to do the same with its own legislation. Of course, we had the comments today from the Secretary of State for Wales that there was going to be the introduction of a bill of rights. I imagine that you as well, along with many others, met with the original committee that was set up to look at a bill of rights. It actually came to the conclusion that they could not fulfil their function without undermining some of the fundamental rights that were already in place. I think that the European convention on human rights is one of the great legacies that the United Kingdom has given to Europe. It was drafted by European lawyers; it was drafted and had the involvement of some great and well-established Welsh lawyers - persons who quite often learnt their trade and their understanding of the importance of these principles during the Nuremberg trials. Of course, among them was Lord Elwyn-Jones, and many others from Wales who made that. So, I think the contribution we have made to it - . We have actually set the standards. We have set the legislative framework by it. It was promoted by Winston Churchill, and it is recognised internationally as one of the great contributions to the establishment of standards, of rights, across the world. It would be, in my view, a very serious step indeed to actually do anything that undermined or withdrew from those particular standards.

Wrth gwrs, mae'r confensiwn a Deddf Hawliau Dynol 1998 yn hawliau sy'n rhaid i ni eu hymgorffori yn ein deddfwriaeth Gymreig ein hunain. Mewn gwirionedd, rhaid i Lywodraeth y DU wneud yr un peth gyda'i deddfwriaeth ei hun. Wrth gwrs, cawsom y sylwadau heddiw gan Ysgrifennydd Gwladol Cymru fod deddf hawliau dynol yn mynd i gael ei chyflwyno. Tybiaf eich bod chi hefyd, ynghyd â llawer o rai eraill, wedi cyfarfod â'r pwyllgor gwreiddiol a sefydlwyd i edrych ar ddeddf hawliau dynol. Daeth i'r casgliad mewn gwirionedd na allent gyflawni eu swyddogaeth heb danseilio rhai o'r hawliau sylfaenol a oedd eisoes yn eu lle. Credaf fod y confensiwn Ewropeaidd ar hawliau dynol yn un o'r trysorau mawr a roddodd y Deyrnas Unedig i Ewrop. Cafodd ei ddrafftio gan gyfreithwyr Ewropeaidd; cafodd ei ddrafftio a bu rhai cyfreithwyr gwych a sefydledig o Gymru ynghlwm wrth y gwaith - yn aml, pobl a oedd wedi dysgu eu crefft a meithrin eu dealltwriaeth o bwysigrwydd yr egwyddorion hyn yn ystod treialon Nuremberg. Wrth gwrs, yn eu plith roedd yr Arglwydd Elwyn-Jones, a llawer o bobl eraill o Gymru a luniodd hwnnw. Felly, rwy'n meddwl bod y cyfraniad a wnaed gennym iddo - . Rydym wedi gosod y safonau mewn gwirionedd. Rydym wedi sefydlu'r fframwaith deddfwriaethol arno. Cafodd ei hyrwyddo gan Winston Churchill, a chaiff ei gydnabod yn rhyngwladol fel un o'r cyfraniadau mawr i sefydlu safonau, hawliau, ar draws y byd. Yn fy marn i, byddai'n gam difrifol iawn yn wir i wneud unrhyw beth sy'n tanseilio neu'n tynnu'n ôl o'r safonau hynny mewn gwirionedd.

I think the Member will appreciate that I've only been in position for seven days, so it'll be no surprise that I have had no discussions with other law officers on this matter, but it is clear that withdrawal from the EU is a massive constitutional shift for the UK. It will also have far-reaching implications for the devolution settlement.

Rwy'n credu y bydd yr Aelod yn sylweddoli mai saith diwrnod yn unig sydd yna ers i mi ddechrau yn y swydd, felly ni fydd yn syndod nad wyf wedi cael unrhyw drafodaethau gyda swyddogion y gyfraith eraill ar y mater hwn, ond mae'n amlwg bod gadael yr UE yn newid cyfansoddiadol enfawr i'r DU. Bydd iddo oblygiadau pellgyrhaeddol hefyd o ran y setliad datganoli.

I thank the Counsel General for his response. May I tell him at the outset that his answers have been far more comprehensive than those I've received over the past five years, and that he himself received, on occasion, over the past five years? I respect the fact that there hasn't been a great deal of time since his appointment, or since the referendum itself, of course. But, in terms of the debate that we've just had in this Chamber, it is clear that the way in which European law has been transposed into Welsh law and UK law is going to be a very complex question to be resolved over the next few years. May I refer to an article in today's 'Western Mail' by the barrister Emyr Lewis, who looks at how Welsh law will be part of the very complex question facing the legal profession over the next few years? What steps will be in place? For example, does the Counsel General intend to announce some sort of scoping exercise that could cover the various directives that impact on law here, so that we can at least understand the scope of the work before we try and understand how to withdraw?

Diolch i'r Cwnsler am ei ateb, ac a gaf i ddweud wrtho ar y cychwyn fod ei atebion eisoes wedi bod llawer yn fwy cynhwysfawr nag a gefais i yn ystod y pum mlynedd diwethaf - nag a gafodd ef, o bryd i'w gilydd, yn ystod y pum mlynedd diwethaf hefyd? Rwy'n parchu'r ffaith nad oes llawer o amser wedi pasio ers iddo gael ei benodi, a'r refferendwm, wrth gwrs. Ond, o safbwynt y drafodaeth yr ydym newydd ei chael yn y Siambr hon, mae'n amlwg bod y ffordd y mae'r gyfraith Ewropeaidd wedi'i phlethu i mewn i gyfraith Cymru a chyfraith y Deyrnas Gyfunol yn mynd i fod yn gwestiwn dyrys yn ystod y blynyddoedd nesaf. A gaf i gyfeirio at erthygl sydd yn y 'Western Mail' heddiw gan y bargyfreithiwr Emyr Lewis, sydd yn edrych ar sut y bydd cyfraith Cymru yn rhan o'r cwestiynau dyrys iawn i'r proffesiwn cyfreithiol yn ystod y blynyddoedd nesaf? Felly, beth fydd y camau? Er enghraifft, a ydy'r Cwnsler Cyffredinol â golwg ar gyhoeddi, o leiaf, ryw fath o 'scoping exercise' sydd yn sôn am y gwahanol 'directives' a phethau sy'n effeithio ar gyfraith fan hyn, fel ein bod ni o leiaf yn gallu deall swmp y gwaith cyn mynd ati i ddeall sut i dynnu allan?

It's a very important supplementary question that you raise. I know that Welsh Government departments are already starting this particular process, and I am as well, because there are many aspects and complications around this whole process. For example, we don't know what approach the UK Government is going to adopt to Brexit - for example, what the procedure might be for actually invoking article 50. I've seen reports - I'm sure the Member has as well - that there may be a legal application for a declaration from the court as to whether it's the royal prerogative or whether legislation has to be laid. That might be significant, if that were to be proceeded with and successful, because it would mean that something would have to come before Parliament that would set parameters for the actual negotiations themselves. I think also the other question is that, of course, many of the pieces of legislation that affect people, whether it be from the UK, whether it be through our own legislation - whether we would want to retain those, whether we can retain those - they impact very much in terms of aspects of policy, for example, of Government. We've had many discussions on procurement and we've had the Well-being of Future Generations (Wales) Act 2015, which give very significant standards, too, that we want to see applied in respect of those who actually work in this country. And, of course, there may be impacts, because much of what has been said is about abolition of red tape, but, of course, no-one has been able to get any clear clarification of which are the laws - what is the red tape - that those who supported Brexit would want to have reduced. I can only go back to the debates we had when the UK Government signed the social chapter, that it was, actually, many of the social rights and the employment rights. If we, as a Government, are supporting the maintenance of high standards of employment, steps that might be taken to reduce those pieces of legislation will obviously be of great consequence. For example, I notice there was an evaluation of some 2,500 pieces of legislation from the European Community, and, in fact, out of all of those, there were only 48 where the United Kingdom didn't actually get its way. So, what we're talking about are many aspects of legislation that actually are ones that Wales representatives, UK representatives, UK Government and so on, have actually promoted and wanted. So, if these are pieces of legislation that we've been involved in actually supporting and wanting, why would we actually want to see those abolished? Why would we want to see those revoked? Why would we not, for example, want to see those retained? So, I think there are many questions, but, yes, I will be certainly reviewing this very, very carefully. There are many complications, not least because we don't quite know the direction we're going. It's clear there was no plan A or plan B or plan C in respect of the consequences of this, but it is clearly serious and we have to deal with it.

Rydych yn gofyn cwestiwn atodol pwysig iawn. Gwn fod adrannau Llywodraeth Cymru eisoes yn dechrau ar y broses benodol hon, ac rwyf innau hefyd, oherwydd mae yna lawer o agweddau a chymhlethdodau ynghlwm wrth yr holl broses hon. Er enghraifft, ni wyddom pa agwedd y mae Llywodraeth y DU yn mynd i'w mabwysiadu tuag at adael yr UE - er enghraifft, beth fyddai'r drefn ar gyfer galw erthygl 50 i rym. Gwelais adroddiadau - rwy'n siŵr fod yr Aelod wedi eu gweld hefyd - y gallai fod cais cyfreithiol am ddatganiad gan y llys ynglŷn ag a yw'n uchelfraint frenhinol neu a oes rhaid gosod deddfwriaeth. Gallai hynny fod yn arwyddocaol, pe bwrid ymlaen â hynny a'i fod yn llwyddiannus, gan y byddai'n golygu y byddai'n rhaid i rywbeth ddod gerbron y Senedd a fyddai'n gosod paramedrau ar gyfer y trafodaethau eu hunain. Rwy'n credu hefyd mai'r cwestiwn arall, wrth gwrs, yw bod llawer o'r darnau o ddeddfwriaeth sy'n effeithio ar bobl, boed yn y DU, neu drwy ein deddfwriaeth ein hunain - pa un a fyddem am gadw'r rheini, pa un a allwn gadw'r rheini - yn effeithio'n fawr o ran agweddau ar bolisi Llywodraeth, er enghraifft. Rydym wedi cael nifer o drafodaethau ar gaffael ac rydym wedi cael Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, sy'n rhoi safonau arwyddocaol iawn hefyd, safonau y byddem am eu gweld yn cael eu cymhwyso mewn perthynas â'r rhai sy'n gweithio yn y wlad hon mewn gwirionedd. Ac wrth gwrs, gall fod effeithiau, gan fod llawer o'r hyn sydd wedi'i ddweud yn ymwneud â diddymu biwrocratiaeth, ond wrth gwrs, nid oes unrhyw un wedi llwyddo i gael unrhyw eglurhad clir ynglŷn â pha ddeddfau - beth yw'r fiwrocratiaeth - y byddai'r rhai a gefnogodd y cynnig i adael yr UE eisiau cyfyngu ar eu nifer. Ni allaf ond mynd yn ôl at y dadleuon a gawsom pan lofnododd Llywodraeth y DU y bennod gymdeithasol, mai'r hyn oedd hi mewn gwirionedd oedd llawer o'r hawliau cymdeithasol a'r hawliau cyflogaeth. Os ydym ni, fel Llywodraeth, yn cefnogi cynnal safonau cyflogaeth uchel, mae'n amlwg y bydd y camau y gellid eu cymryd i leihau nifer y darnau hynny o ddeddfwriaeth o bwys mawr. Er enghraifft, rwy'n sylwi bod gwerthusiad wedi'i wneud o tua 2,500 o ddarnau o ddeddfwriaeth y Gymuned Ewropeaidd, ac mewn gwirionedd, o bob un o'r rheini, dim ond yn achos 48 ohonynt yn unig y methodd y Deyrnas Unedig â chael ei ffordd ei hun mewn gwirionedd. Felly, yr hyn rydym yn sôn amdano yw nifer o agweddau ar ddeddfwriaeth y mae cynrychiolwyr Cymru, cynrychiolwyr y DU, Llywodraeth y DU ac yn y blaen, wedi eu hyrwyddo a'u heisiau mewn gwirionedd. Felly, os yw'r rhain yn ddarnau o ddeddfwriaeth rydym wedi ymwneud â'u cefnogi ac yn awyddus i'w gweld mewn gwirionedd, pam y byddem am eu gweld yn cael eu diddymu? Pam y byddem am eu gweld yn cael eu dirymu? Pam na fyddem, er enghraifft, am eu gweld yn cael eu cadw? Felly, rwy'n meddwl bod llawer o gwestiynau ond byddaf yn sicr yn adolygu hyn yn ofalus tu hwnt. Mae yna lawer o gymhlethdodau, nid yn lleiaf oherwydd nad ydym yn gwybod yn iawn i ba gyfeiriad rydym yn mynd. Mae'n amlwg nad oedd yna gynllun A neu gynllun B neu gynllun C o ran canlyniadau hyn, ond mae'n amlwg yn ddifrifol ac mae'n rhaid i ni ymdrin ag ef.

Thank you. Thank you very much, Counsel General.

Diolch. Diolch yn fawr iawn, Gwnsler Cyffredinol.

Okay. Thank you - diolch, Ddirprwy Lywydd. I formally move the motion tabled in the names of Neil Hamilton and myself. The UKIP motion before you today reflects our belief that the European Union has shackled British business with masses of red tape and an industrial policy that has not been designed for our industrialists in the British manufacturing sector. The problems facing companies like Tata Steel in my region have been discussed here many times, but, until the British public voted to leave the EU, it seemed there was little we could do to save the steel industry, and every party represented in this Chamber today agrees that the UK has to maintain an independent production capacity. When we joined the forerunner of the European Union in 1973, the UK was producing nearly 26 million tonnes of steel per year. Over the four decades of EU and EEC membership, this has fallen dramatically. Over the four decades of EU membership, our GDP per head grew by 71 per cent, the EU as a whole by just 62 per cent, whereas the GDP per capita in China grew by over 1,000 per cent and Singapore by over 500 per cent - a stark difference in the economic performance between east and west. There are those who wish to continue to shackle the EU's economy to the lacklustre economy of Europe, warning of dire consequences if we fail to remain part of the single market. We don't need to be members of the single market in order to trade with the EU 27. We can still buy New Zealand lamb, Australian wine, Brazilian beef, American cars and Chinese electronics, despite none of those countries being members of the single market. In fact, the EU has monumentally failed to secure trade agreements with any of these countries. In the last few years, the EU has sought to complete five key trade deals with the USA, Japan and India as well as the Association of Southeast Asian Nations and Mercosur trading blocs. Because of protectionism in other European countries, the EU has failed to get a trade deal with any of those countries or blocs. The EU's own figures show that this has cost the UK nearly 300,000 jobs. Members, far from being the saviour of British jobs, the EU has been a barrier to job creation, a stagnant economy dragging down the UK with it. Thankfully, the people of the UK voted to reject continued membership of the EU. They voted to reject increasing red tape. They voted to reject an institution unable to deal with the rest of the world. But, above all, they voted to reject an institution at odds with our national interest. At a time when our exports to the rest of the world are growing, we should be pursuing trade agreements, not leaving it to the European Union. The future of our manufacturing sector depends on our ability to trade with the rest of the world, but, more importantly, our steel industry's future is reliant upon us leaving the EU. The global recession left China with an estimated 200 million tonnes of excess steel, which they proceeded to dump on the world markets. The rest of the world put up tariffs to prevent their markets being flooded with cheap Chinese steel. The US introduced 522 per cent trade tariffs on Chinese steel. The EU introduced tariffs of just 16 per cent. As a result, Chinese steel imports to the EU -

Iawn. Diolch i chi - diolch, Ddirprwy Lywydd. Rwy'n cynnig yn ffurfiol y cynnig a gyflwynwyd yn enwau Neil Hamilton a minnau. Mae'r cynnig UKIP ger eich bron heddiw yn adlewyrchu ein cred fod yr Undeb Ewropeaidd wedi llyffetheirio busnes Prydain â phentwr o fiwrocratiaeth a pholisi diwydiannol nad yw wedi ei gynllunio ar gyfer ein diwydianwyr yn sector gweithgynhyrchu Prydain. Mae'r problemau sy'n wynebu cwmnïau fel Tata Steel yn fy rhanbarth wedi cael eu trafod yma lawer gwaith, ond nes i'r cyhoedd ym Mhrydain bleidleisio i adael yr UE, roedd yn ymddangos nad oedd llawer y gallem ei wneud i achub y diwydiant dur, ac mae pob plaid a gynrychiolir yn y Siambr hon heddiw yn cytuno bod yn rhaid i'r DU gynnal capasiti cynhyrchu annibynnol. Pan ymunasom â rhagflaenydd yr Undeb Ewropeaidd yn 1973, roedd y DU yn cynhyrchu bron i 26 miliwn o dunelli o ddur bob blwyddyn. Dros y pedwar degawd y buom yn aelod o'r UE a'r Gymuned Economaidd Ewropeaidd, mae hwn wedi gostwng yn ddramatig. Dros y pedwar degawd y buom yn aelod o'r UE, tyfodd ein cynnyrch domestig gros y pen 71 y cant, a'r UE yn ei chyfanrwydd 62 y cant yn unig, tra tyfodd cynnyrch domestig gros y pen yn Tsieina dros 1,000 y cant a Singapore dros 500 y cant - gwahaniaeth amlwg yn y perfformiad economaidd rhwng y dwyrain a'r gorllewin. Mae yna rai sy'n dymuno parhau i glymu economi'r UE wrth economi ddi-fflach Ewrop, gan rybuddio am ganlyniadau difrifol os methwn ag aros yn rhan o'r farchnad sengl. Nid oes angen i ni fod yn aelodau o'r farchnad sengl er mwyn masnachu â'r UE 27. Gallwn barhau i brynu cig oen Seland Newydd, gwin Awstralia, cig eidion o Frasil, ceir Americanaidd ac electroneg Tsieineaidd, er nad oes yr un o'r gwledydd hynny'n aelodau o'r farchnad sengl. Yn wir, mae'r UE wedi methu'n llwyr â sicrhau cytundebau masnach gydag unrhyw un o'r gwledydd hyn. Yn yr ychydig flynyddoedd diwethaf, mae'r UE wedi ceisio cwblhau pum cytundeb masnach allweddol gyda'r UDA, Japan ac India, yn ogystal â Chymdeithas Cenhedloedd De-ddwyrain Asia a blociau masnachu Mercosur. Oherwydd diffyndollaeth mewn gwledydd Ewropeaidd eraill, mae'r UE wedi methu â chael bargen fasnach gydag unrhyw un o'r gwledydd neu'r blociau hynny. Mae ffigurau'r UE ei hun yn dangos bod hyn wedi costio bron 300,000 o swyddi i'r DU. Aelodau, ymhell o fod yn achubydd swyddi Prydeinig, mae'r UE wedi bod yn rhwystr i greu swyddi, economi ddisymud sy'n llusgo'r DU i lawr gyda hi. Diolch i'r drefn, pleidleisiodd pobl y DU dros wrthod parhau ein haelodaeth o'r UE, dros wrthod cynyddu biwrocratiaeth, dros wrthod sefydliad na all ddelio â gweddill y byd. Ond yn anad dim, pleidleisiodd y bobl dros wrthod sefydliad sy'n tynnu'n groes i'n lles cenedlaethol. Ar adeg pan fo'n hallforion i weddill y byd yn tyfu, dylem fod yn mynd ar drywydd cytundebau masnach, yn hytrach na'i adael i'r Undeb Ewropeaidd. Mae dyfodol ein sector gweithgynhyrchu yn dibynnu ar ein gallu i fasnachu â gweddill y byd, ond yn bwysicach, mae dyfodol ein diwydiant dur yn dibynnu ar adael yr UE. Yn sgil y dirwasgiad byd-eang, gadawyd Tsieina gyda 200 miliwn tunnell amcangyfrifedig o ddur dros ben, dur yr aethant ati i'w ddympio ar farchnadoedd y byd. Cododd gweddill y byd dariffau er mwyn atal eu marchnadoedd rhag cael eu boddi â dur rhad o Tsieina. Cyflwynodd yr UDA dariffau masnach o 522 y cant ar ddur o Tsieina. Cyflwynodd yr UE dariffau o 16 y cant yn unig. O ganlyniad, mae mewnforion dur o Tsieina i'r UE -

Thank you for taking the intervention. Do you therefore regret the role UKIP MEPs took in 2014 when they didn't support the modernisation and movement of trade tariff and trade defence mechanisms? The words were, by a UKIP representative: 'UKIP does not vote for the EU doing things on our behalf.' They did not care for the steel industry.

Diolch i chi am gymryd yr ymyriad. A ydych, felly, yn gresynu at rôl ASEau UKIP yn 2014 yn peidio â chefnogi moderneiddio a symud mecanweithiau tariff masnach ac amddiffyn masnach? Dyma eiriau cynrychiolydd UKIP: Nid yw UKIP yn pleidleisio o blaid yr UE yn gwneud pethau ar ein rhan. Nid oeddent yn malio am y diwydiant dur.

UKIP MEPs voted against a Labour group amendment that Labour claimed would result in higher anti-dumping measures. But there was little evidence of this and UKIP abstained - abstained - as part of principle. The EU tariffs of just 16 per cent - as a result, Chinese steel imports to the EU rose by over 50 per cent. This has had a devastating effect on UK and Welsh steel. Three years ago the UK used not a single length of Chinese concrete reinforcing bar, and last year Chinese rebar accounted for nearly half of all the concrete reinforcing bars in the UK. According to UK Steel this level of growth is unprecedented and threatens the very existence of rebar production in the United Kingdom. Members, the future of the Welsh steel industry is under threat. It's under threat because of cheap Chinese steel. It's under threat because of high energy prices in the UK, and it's under threat because of an under-performing European Union, more interested in bureaucracy than trade. Now that the majority of the Welsh and British public voted to leave the EU we can save our steel industry. Following Brexit the new owners of Tata Steel, together with the Welsh and UK Governments, can look to the rest of the world for markets for what is undoubtedly the best steel in the world: Welsh steel. In future, we will be able to insist that all construction taking place in the UK uses British and Welsh steel without falling foul of EU tendering and procurement rules. Once we're free of the shackles of the EU we will be able to assist our steel producers with their energy bills - the most expensive in Europe - without the restrictions of EU state-aid rules. As you know, we couldn't intervene in any loans of any kind because of state-aid rules. [Interruption.] We couldn't and we didn't.

Pleidleisiodd Aelodau Seneddol Ewropeaidd UKIP yn erbyn gwelliant grŵp Llafur yr oedd Llafur yn honni y byddai'n arwain at fesurau gwrth-ddympio uwch. Ond nid oedd llawer o dystiolaeth o hyn ac ymataliodd UKIP - ymatal - fel rhan o egwyddor. Tariffau UE o 16 y cant yn unig - o ganlyniad, cododd mewnforion dur o Tsieina i'r UE dros 50 y cant. Mae hyn wedi cael effaith ddinistriol ar ddur y DU a Chymru. Dair blynedd yn ôl ni ddefnyddiodd y DU un darn o far atgyfnerthu concrid Tsieineaidd, a'r llynedd barrau atgyfnerthu o Tsieina oedd bron i hanner yr holl farrau atgyfnerthu concrid yn y DU. Yn ôl UK Steel mae'r lefel hon o dwf yn ddigynsail ac yn bygwth holl fodolaeth cynhyrchiant barrau atgyfnerthu yn y Deyrnas Unedig. Aelodau, mae dyfodol diwydiant dur Cymru dan fygythiad. Mae dan fygythiad oherwydd dur rhad o Tsieina. Mae dan fygythiad oherwydd prisiau ynni uchel yn y DU, ac mae dan fygythiad oherwydd Undeb Ewropeaidd sy'n tangyflawni, ac sydd â mwy o ddiddordeb mewn biwrocratiaeth na masnach. Gan fod y rhan fwyaf o'r cyhoedd yng Nghymru a Phrydain bellach wedi pleidleisio dros adael yr UE gallwn achub ein diwydiant dur. Ar ôl gadael yr UE gall perchnogion newydd Tata Steel, ynghyd â Llywodraeth Cymru a Llywodraeth y DU, edrych tuag at weddill y byd am farchnadoedd i'r dur gorau yn y byd yn ddi-os: dur Cymru. Yn y dyfodol, byddwn yn gallu mynnu bod yr holl waith adeiladu sy'n digwydd yn y DU yn defnyddio dur Prydain a Chymru heb bechu yn erbyn rheolau tendro a chaffael yr UE. Pan fyddwn yn rhydd o hualau'r UE, byddwn yn gallu cynorthwyo ein cynhyrchwyr dur gyda'u biliau ynni - y rhai mwyaf drud yn Ewrop - heb gyfyngiadau rheolau cymorth gwladwriaethol yr UE. Fel y gwyddoch, ni chaem ymyrryd mewn unrhyw fenthyciadau o unrhyw fath oherwydd rheolau cymorth gwladwriaethol. [Torri ar draws.] Ni chaem ac ni wnaethom.

You don't have to have a conversation across the Chamber. Just carry on with your speech, please.

Nid oes rhaid i chi gael sgwrs ar draws y Siambr. Parhewch â'ch araith os gwelwch yn dda.