source
stringlengths 3
13.7k
| target
stringlengths 3
14.3k
|
|---|---|
After the loss of dozens of community beds in north Wales despite bed occupancy levels of 95 per cent or above, NHS staff in north Wales told me that new community beds would take pressure off general hospitals and enable the health board to use its resources more efficiently. How, therefore, do you respond to the statement by GPs at the Royal College of General Practitioners' event in the Assembly a fortnight ago that community beds add to the breadth of things a GP can do, and that local care in a GP unit in community hospitals, enabling them to then discharge people home, prevents the need to put people into general hospitals and assists secondary and primary care? | Ar ôl colli dwsinau o welyau cymunedol yn y gogledd er gwaethaf lefelau defnydd gwelyau o 95 y cant neu uwch, dywedodd staff y GIG yn y gogledd wrthyf y byddai gwelyau cymunedol newydd yn cymryd pwysau oddi ar ysbytai cyffredinol ac yn galluogi'r bwrdd iechyd i ddefnyddio ei adnoddau yn fwy effeithlon. Sut, felly, ydych chi'n ymateb i'r datganiad gan ymarferwyr cyffredinol yn nigwyddiad Coleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol yn y Cynulliad bythefnos yn ôl bod gwelyau cymunedol yn ychwanegu at yr amrywiaeth o bethau y gall ymarferydd cyffredinol ei wneud, a bod gofal lleol mewn uned ymarferydd cyffredinol mewn ysbytai cymunedol, sy'n eu galluogi i ryddhau pobl i fynd adref wedyn, yn atal yr angen i roi pobl mewn ysbytai cyffredinol ac yn cynorthwyo gofal eilaidd a sylfaenol? |
This does happen, of course, in many parts of Wales, particularly in parts of rural Wales. It's important, of course, that each health board considers the right model for its area. Now, I'm aware and I've seen examples myself of how this operates well. We should not, of course, use that as a reason not to ensure that people can go home with the right support as quickly as possible, but the model that the Member talks about already exists in many parts of Wales. | Mae hyn yn digwydd, wrth gwrs, mewn sawl rhan o Gymru, yn enwedig mewn rhannau o Gymru wledig. Mae'n bwysig, wrth gwrs, fod pob bwrdd iechyd yn ystyried y model cywir ar gyfer ei ardal. Nawr, rwy'n ymwybodol ac rwyf wedi gweld enghreifftiau fy hun o sut y mae hyn yn gweithredu'n dda. Ni ddylem, wrth gwrs, ddefnyddio hynny fel rheswm i beidio â sicrhau y gall pobl fynd adref gyda'r gefnogaeth iawn cyn gynted â phosibl, ond mae'r model y mae'r Aelod yn sôn amdano eisoes yn bodoli mewn sawl rhan o Gymru. |
In 2016-17, we will provide over £600,000 of grant funding to support the modernisation of three libraries in Mid and West Wales. | Byddwn yn darparu mwy na £600,000 o arian grant i gynorthwyo'r gwaith o foderneiddio tair llyfrgell yn y canolbarth a'r gorllewin yn 2016-17. |
I don't know whether the First Minister is aware that Powys County Council plans £0.25 million in cuts to the library budget between now and 2019, which will involve cutting half the local running costs of the library service and the possible closure of 11 branch libraries. Will the First Minister join me in regretting this sense of priorities, because libraries must surely be regarded as a vitally important part of the wider education service of this country? | Nid wyf yn gwybod pa un a yw'r Prif Weinidog yn ymwybodol bod Cyngor Sir Powys yn bwriadu gwerth £0.25 miliwn o doriadau i'r gyllideb llyfrgelloedd rhwng nawr a 2019, a fydd yn golygu torri hanner costau cynnal lleol y gwasanaeth llyfrgelloedd a'r posibilrwydd o gau 11 o lyfrgelloedd cangen. A wnaiff y Prif Weinidog ymuno â mi i resynu'r synnwyr hwn o flaenoriaethau, oherwydd does bosib na ddylem ystyried llyfrgelloedd fel rhan hanfodol bwysig o wasanaeth addysg ehangach y wlad hon? |
It is a matter, of course, for local authorities as to how they organise their library services, though I am aware that one of the libraries that will receive money is Brecon area library in order to modernise it, but it is for local authorities to decide how to provide library services. | Mater, wrth gwrs, i awdurdodau lleol yw sut y maen nhw'n trefnu eu gwasanaethau llyfrgell, er fy mod i'n ymwybodol mai un o'r llyfrgelloedd a fydd yn derbyn arian yw llyfrgell ardal Aberhonddu er mwyn ei moderneiddio, ond mater i awdurdodau lleol yw penderfynu sut i ddarparu gwasanaethau llyfrgelloedd. |
First Minister, as you'll know, library services are a valued community asset, so much so that, in Narberth, and also in Newport in Pembrokeshire, local communities are working with Pembrokeshire County Council to keep libraries open as a community-managed resource in the face of Tory austerity cuts. Would you join me in thanking those volunteers for their efforts in supporting the remaining opening of those libraries and, in particular, to thank them in those rural areas that do need that extra support? | Brif Weinidog, fel y byddwch yn gwybod, mae gwasanaethau llyfrgell yn ased cymunedol gwerthfawr, gymaint felly fel bod cymunedau lleol yn Arberth, a hefyd yn Nhrefdraeth yn Sir Benfro, yn gweithio gyda Chyngor Sir Penfro i gadw llyfrgelloedd ar agor fel adnodd a reolir gan y gymuned yn wyneb toriadau cyni cyllidol y Torïaid. A wnewch chi ymuno â mi i ddiolch i'r gwirfoddolwyr hynny am eu hymdrechion i gefnogi cadw'r llyfrgelloedd hynny ar agor ac, yn benodol, i ddiolch iddyn nhw yn yr ardaloedd gwledig hynny sydd angen y cymorth ychwanegol hwnnw? |
Yes, I would join the Member in thanking those people. I've seen an example of it myself in Briton Ferry, where volunteers are now running the library, and I know that the library service is - . Well, one of the stories I was told there is that people are now more likely to use the library - some people thought the library had closed years ago. And it's hugely important, then, that volunteers were able, not just to ensure that the library continued running, but also to ensure that knowledge about the library was more widespread in the community. | Gwnaf, mi wnaf ymuno â'r Aelod i ddiolch i'r bobl hynny. Rwyf wedi gweld enghraifft ohono fy hun yn Llansawel, lle mae gwirfoddolwyr yn rhedeg y llyfrgell erbyn hyn, a gwn fod y gwasanaeth llyfrgelloedd yn - . Wel, un o'r straeon a adroddwyd i mi yno yw bod pobl yn fwy tebygol o ddefnyddio'r llyfrgell nawr - roedd rhai pobl yn meddwl bod y llyfrgell wedi cau flynyddoedd yn ôl. Ac mae'n hynod o bwysig, felly, bod gwirfoddolwyr yn gallu, nid yn unig i sicrhau bod y llyfrgell yn parhau i redeg, ond hefyd i sicrhau bod gwybodaeth am y llyfrgell yn fwy cyffredin yn y gymuned. |
First Minister, during the week that we commemorate the hundredth anniversary of the battle of the Somme, it is vital that we celebrate the important role that county archives services play, particularly in helping today's generation keep in touch with their past. First Minister, I'm sure that you are aware that Carmarthen's archive is currently being restored, having been severely damaged due to poor housing in an inadequate building that allowed valuable documents to be covered with mould and have all sorts of other unfortunate things be visited upon them. Will you join with me in welcoming the restoration of this important cultural archive in Wales, and will you outline what your Government is doing to help other libraries, other valuable archives in Wales, to be restored and kept for the future of the nation? | Brif Weinidog, yn ystod yr wythnos yr ydym ni'n coffau canmlwyddiant brwydr y Somme, mae'n hanfodol ein bod yn dathlu'r rhan bwysig y mae gwasanaethau archifau sirol yn ei chwarae, yn enwedig o ran helpu cenhedlaeth heddiw i gadw cysylltiad â'u gorffennol. Brif Weinidog, rwy'n siŵr eich bod yn ymwybodol bod archif Caerfyrddin wrthi'n cael ei hadfer ar hyn o bryd, ar ôl cael ei difrodi'n ddifrifol oherwydd ei lleoliad gwael mewn adeilad anaddas a ganiataodd i ddogfennau gwerthfawr gael eu gorchuddio â llwydni a phob math o bethau anffodus eraill yn digwydd. A wnewch chi ymuno â mi i groesawu'r gwaith adfer hwn ar yr archif ddiwylliannol bwysig hon yng Nghymru, ac a wnewch chi amlinellu beth mae eich Llywodraeth yn ei wneud i helpu llyfrgelloedd eraill, archifau gwerthfawr eraill yng Nghymru, i gael eu hadfer a'u cadw ar gyfer dyfodol y genedl? |
Well, I can say that the example that the Member gives has been helped by funding from Welsh Government, and another example I can offer is the relocation of the rent archives in Ebbw Vale at a brand-new building, a hugely important resource, and a resource that is particularly accessible - part, of course, of the redevelopment of the old steelworks site. | Wel, gallaf ddweud bod yr enghraifft y mae'r Aelod yn ei rhoi wedi cael ei helpu gan gyllid gan Lywodraeth Cymru, ac enghraifft arall y gallaf ei chynnig yw adleoli'r archifau rhent yng Nglynebwy mewn adeilad newydd sbon, adnodd hynod o bwysig, ac adnodd sy'n arbennig o hygyrch - rhan, wrth gwrs, o ailddatblygu safle'r hen waith dur. |
We continue to invest in social housing, which will be an important element of our target of 20,000 affordable homes in this term, and we are supporting both local authorities and housing associations in order to meet that target. | Rydym ni'n parhau i fuddsoddi mewn tai cymdeithasol, a fydd yn elfen bwysig o'n targed o 20,000 o gartrefi fforddiadwy yn ystod y tymor hwn, ac rydym ni'n cynorthwyo awdurdodau lleol a chymdeithasau tai er mwyn cyrraedd y targed hwnnw. |
Can I first of all thank the First Minister for that response? I believe in the importance of social housing; I have many of my constituents on the council house waiting list at the moment. I also want to stress the importance of ending the right to buy so that councils are able to build again without the fear that those houses will be sold very, very quickly. Can some of the funding currently given to housing associations to build new properties be given to councils to support council house building? | A gaf i ddiolch i'r Prif Weinidog am yr ymateb yna yn gyntaf oll? Rwy'n credu ym mhwysigrwydd tai cymdeithasol; mae gen i lawer o'm hetholwyr ar y rhestr aros am dŷ cyngor ar hyn o bryd. Hoffwn bwysleisio hefyd pwysigrwydd terfynu'r hawl i brynu fel y gall cynghorau adeiladu eto heb ofni y bydd y tai hynny'n cael eu gwerthu'n gyflym iawn, iawn. A ellir rhoi rhywfaint o'r cyllid a roddir i gymdeithasau tai ar hyn o bryd i adeiladu cartrefi newydd, i gynghorau i gynorthwyo'r gwaith o adeiladu tai cyngor? |
I'm keen to avoid this being seen as a competition between local authorities and housing associations. They're both crucial to the delivery of our new target. We want to see, of course, more ambition from local authorities when it comes to house building. It is difficult, because local authorities were prevented from building houses for so many years. But we are working with both local authorities and housing associations to develop a delivery plan. | Rwy'n awyddus i atal hyn rhag cael ei ystyried fel cystadleuaeth rhwng awdurdodau lleol a chymdeithasau tai. Mae'r ddau'n hanfodol i gyrraedd ein targed newydd. Rydym ni eisiau gweld, wrth gwrs, mwy o uchelgais gan awdurdodau lleol pan ddaw i adeiladu tai. Mae'n anodd, oherwydd yr ataliwyd awdurdodau lleol rhag adeiladu tai am gymaint o flynyddoedd. Ond rydym ni'n gweithio gydag awdurdodau lleol a chymdeithasau tai i ddatblygu cynllun cyflawni. |
First Minister, a cap on housing benefit at local housing allowance rates will apply from April 2018, but only to tenancies signed after April 2016. This reform is better intended to align the rules in the private and the social rented sectors, but it will lead to prospective tenants experiencing further issues of affordability if they are in receipt of benefits or require welfare support in the future. This is something that Community Housing Cymru are very animated about at the moment. In light of the UK Government's decision, what plans does the Welsh Government have to ensure that continued provision of supported housing for some of the most vulnerable people in society? | Brif Weinidog, bydd cap ar fudd-dal tai ar gyfraddau lwfans tai lleol yn berthnasol o fis Ebrill 2018 ond dim ond i denantiaethau a lofnodwyd ar ôl Ebrill 2016. Bwriedir y diwygiad hwn yn well i gyfochri'r rheolau yn y sectorau rhent preifat a chymdeithasol, ond bydd yn arwain at ddarpar denantiaid yn cael rhagor o broblemau o ran fforddiadwyedd os ydynt yn derbyn budd-daliadau neu eu bod angen cymorth lles yn y dyfodol. Mae hyn yn rhywbeth y mae Cartrefi Cymunedol Cymru yn frwd iawn amdano ar hyn o bryd. Yng ngoleuni penderfyniad Llywodraeth y DU, pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i sicrhau parhad y ddarpariaeth honno o dai â chymorth i rai o'r bobl fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas? |
We want to ensure, of course, that those who are most vulnerable do not suffer as a result of decisions taken elsewhere. I know the Minister is actively looking at the current situation in order to mitigate any impact on those most vulnerable. | Rydym ni eisiau sicrhau, wrth gwrs, nad yw'r rhai sydd fwyaf agored i niwed yn dioddef o ganlyniad i benderfyniadau a wneir mewn mannau eraill. Gwn fod y Gweinidog yn edrych yn ofalus ar y sefyllfa bresennol er mwyn lliniaru unrhyw effaith ar y rhai sydd fwyaf agored i niwed. |
First Minister, while we all agree that more houses are needed in Wales, my constituents in communities like Penllergaer, Pontarddulais and Gorseinon are not persuaded that the council's draft local development plan reflects the need for provision of the right houses in the right places, to reflect the needs of people during different times in their lives. So, can you confirm firstly that, in building council houses, local authorities will be bound in the same way as any developer to give strong due regard to the concerns of local residents about locations? And, secondly, what are you doing at the moment to help councils look forward to providing more homes for older people when they're planning council house building in the future? | Brif Weinidog, er ein bod ni i gyd yn cytuno bod angen mwy o dai yng Nghymru, nid yw fy etholwyr mewn cymunedau fel Penllergaer, Pontarddulais a Gorseinon wedi eu darbwyllo bod cynllun datblygu lleol drafft y Cyngor yn adlewyrchu'r angen am ddarpariaeth o'r tai iawn yn y lleoedd iawn, i adlewyrchu anghenion pobl yn ystod adegau gwahanol yn eu bywydau. Felly, a allwch chi gadarnhau yn gyntaf, wrth adeiladu tai cyngor, y bydd awdurdodau lleol wedi eu rhwymo yn yr un ffordd ag unrhyw ddatblygwr i roi sylw dyledus cryf i bryderon trigolion lleol am leoliadau? Ac, yn ail, beth ydych chi'n ei wneud ar hyn o bryd i helpu cynghorau edrych ymlaen at ddarparu mwy o gartrefi i bobl hŷn pan fyddant yn cynllunio i adeiladu tai cyngor yn y dyfodol? |
Councils, of course, will be planning according to the demographic change. We know that, historically - for many, many decades - houses were built on the basis that they were going to house families. We know that there are increasingly more and more people who are on their own. They've been hit hard by the bedroom tax, particularly in rural Wales, where one-bedroomed accommodation is hard to find outside towns. In relation to the first point, of course councils are bound by their own local development plan and they must abide by that plan, just as any other developer would. | Bydd cynghorau, wrth gwrs, yn cynllunio yn ôl y newid demograffig. Rydym ni'n gwybod, yn hanesyddol - ers degawdau lawer - bod tai'n cael eu hadeiladu ar y sail eu bod yn mynd i gartrefu teuluoedd. Rydym ni'n gwybod mwy a mwy o bobl yn gynyddol sydd ar eu pennau eu hunain. Maen nhw wedi cael eu taro'n galed gan y dreth ystafell wely, yn enwedig yng Nghymru wledig, lle mae'n anodd dod o hyd i lety un ystafell wely y tu allan i drefi. O ran y pwynt cyntaf, wrth gwrs mae cynghorau wedi eu rhwymo i'w cynlluniau datblygu lleol eu hunain ac mae'n rhaid iddyn nhw gadw at y cynllun hwnnw, yn union fel y byddai unrhyw ddatblygwr arall yn gorfod ei wneud. |
First Minister, during questions to the Cabinet Secretary last month, I was able to highlight a report from Sheffield Hallam University, which identified the disproportionate adverse impact of Tory Government welfare benefits cuts on poorer communities, with particular reference to limiting the local housing benefit to the local housing rate. Another proposal under the new arrangements is to raise the threshold below which payment is made at the shared accommodation rate - i.e. that's the lowest rate - from 25 years of age to 35 years of age, effectively making it more difficult, if not impossible, for younger people to afford social housing. Can I urge the First Minister, in any discussions with the UK Government on this issue, to caution against this change, which is already resulting in some Welsh social housing bodies questioning if they can continue to provide social housing for that age group? | Brif Weinidog, yn ystod cwestiynau i Ysgrifennydd y Cabinet fis diwethaf, llwyddais i dynnu sylw at adroddiad gan Brifysgol Sheffield Hallam, a nododd effaith niweidiol anghyfartal toriadau i fudd-daliadau lles y Llywodraeth Dorïaidd ar gymunedau tlotach, gan gyfeirio'n benodol at gyfyngu'r budd-dal tai lleol i'r gyfradd tai lleol. Cynnig arall o dan y trefniadau newydd yw codi'r trothwy y telir ar y gyfradd llety a rennir oddi tano - h.y. dyna'r gyfradd isaf - o 25 mlwydd oed i 35 mlwydd oed, gan ei gwneud yn anoddach i bob pwrpas, os nad yn amhosibl, i bobl iau allu fforddio tai cymdeithasol. A gaf i annog y Prif Weinidog, mewn unrhyw drafodaethau gyda Llywodraeth y DU ar y mater hwn, i rybuddio yn erbyn y newid hwn, sydd eisoes yn arwain at rai cyrff tai cymdeithasol yng Nghymru i gwestiynu a allant barhau i ddarparu tai cymdeithasol ar gyfer y grŵp oedran hwnnw? |
It's part of a theme where, the younger you are, the more you have to pay. If it comes to housing benefit, if it comes to access to housing, if it means getting your foot on the mortgage ladder, there's never been a more difficult time. I had it easy in my generation, as did my parents, but now it's much, much more difficult for young people. I think we have to make a point that more needs to be done to help young people to get into accommodation. That means not discriminating against them because of their age. We see it in the same way with the minimum wage. Surely if somebody does a job of work, they should be paid the same rate regardless of their age. | Mae'n rhan o thema lle, yr ieuengaf yr ydych chi, y mwyaf y mae'n rhaid i chi ei dalu. Os daw i fudd-dal tai, os daw i fynediad at dai, os yw'n golygu cael eich troed ar yr ysgol forgais, ni fu amser anoddach erioed. Fe'i cefais yn rhwydd yn fy nghenhedlaeth i, fel y gwnaeth fy rhieni, ond mae'n llawer, llawer anoddach i bobl ifanc erbyn hyn. Rwy'n credu bod yn rhaid i ni wneud pwynt bod angen gwneud mwy i helpu pobl ifanc i gael i mewn i lety. Mae hynny'n golygu peidio â gwahaniaethu yn eu herbyn oherwydd eu hoedran. Rydym ni'n ei weld yn yr un modd gyda'r isafswm cyflog. Does bosib os bydd rhywun yn gwneud gwaith, y dylai gael ei dalu ar yr un gyfradd beth bynnag fo'i oed. |
We are in regular dialogue with anchor companies and the economy Secretary met with Airbus last Friday. We will be writing to key companies in Wales, including the anchor companies, with a view to holding a business engagement forum focusing on issues raised by the result. | Rydym ni'n trafod yn rheolaidd â chwmnïau angori a chafodd yr Ysgrifennydd dros yr economi gyfarfod ag Airbus ddydd Gwener diwethaf. Byddwn yn ysgrifennu at gwmnïau allweddol yng Nghymru, gan gynnwys y cwmnïau angori, gyda'r bwriad o gynnal fforwm ymgysylltu â busnesau yn canolbwyntio ar faterion a godwyd gan y canlyniad. |
Thank you, First Minister. As an Assembly Member in north-east Wales, many of my constituents are employed in large workplaces like Airbus. The vote to leave the EU has not only created uncertainty for these people and their families, but also the many hundreds employed via the supply chain reliant on the aerospace site. Can the First Minister assure the workforce and their families that this Government will fight both for their future livelihood and the industrial jewel in the crown of north Wales? | Diolch yn fawr, Brif Weinidog. Fel Aelod Cynulliad yn y gogledd-ddwyrain, mae llawer o'm hetholwyr yn cael eu cyflogi mewn gweithleoedd mawr fel Airbus. Mae'r bleidlais i adael yr UE wedi creu ansicrwydd i'r bobl hyn a'u teuluoedd yn ogystal â'r cannoedd a gyflogir drwy'r gadwyn gyflenwi sy'n ddibynnol ar y safle awyrofod hefyd. A all y Prif Weinidog roi sicrwydd i'r gweithlu a'u teuluoedd y bydd y Llywodraeth hon yn ymladd dros eu bywoliaeth yn y dyfodol a'r trysor diwydiannol yng nghoron y gogledd? |
I can give that absolute assurance. I know how important Airbus is as an employer in Wales. I know, particularly at Broughton, the thousands who are employed there will be uncertain about the future, as are all manufacturers in Wales at the moment. They are waiting to see what the outcome of the negotiations actually is, particularly over access to the single market. If we do not get access to the single market, there are immense difficulties for our manufacturers and we will work hard to make sure that companies like Airbus continue to benefit from access to a market of 500 million people. | Gallaf sicrhau hynny'n ddiamod. Rwy'n gwybod pa mor bwysig yw Airbus fel cyflogwr yng Nghymru. Rwy'n gwybod, yn enwedig ym Mrychdyn, y bydd y miloedd sy'n cael eu cyflogi yno yn ansicr am y dyfodol, fel y mae pob gweithgynhyrchydd yng Nghymru ar hyn o bryd. Maen nhw'n aros i weld beth fydd canlyniad y trafodaethau, yn enwedig ar fynediad at y farchnad sengl. Os nad ydym ni'n cael mynediad at y farchnad sengl, yna bydd anawsterau aruthrol i'n gweithgynhyrchwyr a byddwn yn gweithio'n galed i wneud yn siŵr bod cwmnïau fel Airbus yn parhau i elwa ar fynediad at farchnad o 500 miliwn o bobl. |
Following on from that point, has the Welsh Government had an opportunity to make an initial analysis at least of the relative merits of the various - a rather bewildering array, possibly - Brexit options that have been mentioned: Norway, Switzerland, Canada and Singapore, even, bizarrely? Particularly because of the importance of preservation of access to the single market, as he's just said, has he come to the conclusion, as have many in the business community, that EEA EFTA possibly looks the least-worst option on the table at the moment? | Yn dilyn ymlaen o'r pwynt hwnnw, a yw Llywodraeth Cymru wedi cael cyfle i gynnal dadansoddiad cychwynnol o leiaf o rinweddau cymharol y gwahanol ddewisiadau Brexit - amrywiaeth ddryslyd iawn, o bosibl - sydd wedi cael eu crybwyll: Norwy, y Swistir, Canada a Singapore, hyd yn oed, yn rhyfedd iawn? Yn enwedig oherwydd pwysigrwydd cadw mynediad at y farchnad sengl, fel y mae newydd ei ddweud, a yw wedi dod i'r casgliad, fel y mae llawer yn y gymuned fusnes, mai EFTA AEE sy'n edrych fel y dewis lleiaf gwael ar y bwrdd ar hyn o bryd o bosibl? |
Given that that would ensure access to the single market, and that is the only model that's currently on the table, the answer must be 'yes'. But, of course, we have to accept that that would involve free movement of people and, of course, we know that many, many people voted on that issue, above the issue of jobs, actually - I heard it on the doorstep - in the referendum a week last Thursday. The difficulty is: at this moment in time, there's no model that's being proposed that would allow access to the single market without there being free movement of people as well. Norway haven't done it; Switzerland haven't been able to do it. It is simply the EEA model. The reality is that the UK Government has no real idea of what kind of model might work in the future, which shows the uncertainty of the times that we're living in, which is why we want to provide as much certainty as we can, from a Welsh Government perspective, and, secondly, why certainty needs to be provided as soon as possible at UK level. | O ystyried y byddai hynny'n sicrhau mynediad at y farchnad sengl, ac mai dyna'r unig fodel sydd ar y bwrdd ar hyn o bryd, mae'n rhaid mai 'ydw' yw'r ateb. Ond, wrth gwrs, mae'n rhaid i ni dderbyn y byddai hynny'n golygu symudiad rhydd pobl ac, wrth gwrs, rydym ni'n gwybod bod llawer iawn o bobl wedi pleidleisio ar y mater hwnnw, uwchben y mater o swyddi, a dweud y gwir - fe'i clywais ar garreg y drws - yn y refferendwm wythnos i ddydd Iau diwethaf. Yr anhawster yw: ar hyn o bryd, nad oes model sy'n cael ei gynnig a fyddai'n caniatáu mynediad at y farchnad sengl heb gael symudiad rhydd pobl hefyd. Nid yw Norwy wedi ei wneud; nid yw'r Swistir wedi gallu ei wneud. Y model AEE yw hwn yn syml. Y gwir amdani yw nad oes gan Lywodraeth y DU unrhyw syniad gwirioneddol o ba fath o fodel allai weithio yn y dyfodol, sy'n dangos ansicrwydd yr oes yr ydym ni'n byw ynddi, a dyna pam yr ydym ni eisiau rhoi cymaint o sicrwydd ag y gallwn, o safbwynt Llywodraeth Cymru, ac, yn ail, pa sicrwydd y mae angen ei roi cyn gynted â phosibl ar lefel y DU. |
First Minister, as a constituency Member in Aberconwy, I'm only too well aware of the valuable importance of Airbus in Broughton with the jobs - 6,000 jobs - that they provide. I know in a statement after the referendum result they did say that they are really looking to constructively work with the UK Government to provide support for their workers and, indeed, to carry on with their operations here. How will you, as First Minister, and your Welsh Government provide the assurance that they probably need right now? Have you been to visit? Have you come up to north Wales and visited Airbus in order to have those senior management level talks, so that they do receive that assurance that you will be working equally as hard as the UK Government to support them? | Brif Weinidog, fel Aelod etholaeth yn Aberconwy, rwy'n ymwybodol iawn o bwysigrwydd gwerthfawr Airbus ym Mrychdyn gyda'r swyddi - 6,000 o swyddi - y maen nhw'n eu darparu. Gwn eu bod wedi dweud mewn datganiad ar ôl refferendwm eu bod wir yn gobeithio gweithio'n adeiladol gyda Llywodraeth y DU i ddarparu cymorth i'w gweithwyr ac, yn wir, i barhau â'u gweithrediadau yma. Sut y byddwch chi, fel Prif Weinidog, a'ch Llywodraeth Cymru yn rhoi'r sicrwydd y mae'n debyg sydd ei angen arnynt ar hyn o bryd? A ydych chi wedi ymweld â nhw? A ydych chi wedi dod i fyny i'r gogledd ac ymweld ag Airbus er mwyn cael y trafodaethau lefel uwch reolwyr hynny, fel eu bod yn cael y sicrwydd hwnnw y byddwch yn gweithio yr un mor galed â Llywodraeth y DU i'w cynorthwyo? |
I met with the president of Airbus in the week of the referendum. I know that the Cabinet Secretary has also met with Airbus. I have regular meetings with Airbus to listen to their concerns. All manufacturers are saying to me that they are concerned about access to the single market. They are European operations, and if the UK is outside of the market they sell in, there are consequences for investment in the future. It doesn't mean that they could close them overnight - of course it doesn't - but if you are an international company, you're more likely to invest inside a market than outside it. That's why it's hugely important that we continue to have free access to the single market, tariff free. I cannot imagine what our Welsh lamb farmers will do if a 15 per cent tariff is imposed on the lamb that they produce and that is sold in the European market, which is why - of course, steel as well: the steel tariffs would be even higher - it's vitally important that, regardless of the other issues, bearing in mind the way that people voted, access to the single market without tariffs remains. | Cefais gyfarfod â llywydd Airbus yn ystod wythnos y refferendwm. Gwn fod yr Ysgrifennydd Cabinet wedi cyfarfod ag Airbus hefyd. Rwy'n cael cyfarfodydd rheolaidd gydag Airbus i wrando ar eu pryderon. Mae'r holl weithgynhyrchwyr yn dweud wrthyf eu bod yn pryderu am fynediad at y farchnad sengl. Maen nhw'n weithrediadau Ewropeaidd, ac os yw'r DU y tu allan i'r farchnad y maen nhw'n gwerthu ynddi, ceir canlyniadau o ran buddsoddiad yn y dyfodol. Nid yw'n golygu y gallent eu cau dros nos - nac ydy, wrth gwrs - ond os ydych chi'n gwmni rhyngwladol, rydych chi'n fwy tebygol o fuddsoddi y tu mewn i farchnad nag y tu allan iddi. Dyna pam mae'n hynod o bwysig ein bod yn parhau i gael mynediad am ddim at y farchnad sengl, heb dariffau. Ni allaf ddychmygu beth fydd ein ffermwyr cig oen Cymreig yn ei wneud os gorfodir tariff o 15 y cant ar y cig oen y maen nhw'n ei gynhyrchu ac sy'n cael ei werthu yn y farchnad Ewropeaidd, a dyna pam - wrth gwrs, dur hefyd: byddai'r tariffau dur yn uwch fyth - mae'n hanfodol bwysig, waeth beth fo'r materion eraill, o gofio'r ffordd y gwnaeth pobl bleidleisio, bod mynediad i'r farchnad sengl heb dariffau yn parhau. |
Would the First Minister confirm that, and I'm not implying in any way that you were involved, during the 1970s, France and Britain co-operated to build Concorde? I believe it was called 'entente cordiale', well before we became members of the EU. The inference of this is, of course, that matters at Airbus will continue unabated and that this debate now is another example of scaremongering, which we had both before Brexit and is now carrying on after Brexit. | A wnaiff y Prif Weinidog gadarnhau, ac nid wyf yn awgrymu mewn unrhyw ffordd eich bod chi'n rhan o hynny, yn ystod y 1970au, bod Ffrainc a Phrydain wedi cydweithio i adeiladu Concorde? Rwy'n credu mai 'entente cordiale' oedd ei enw, ymhell cyn i ni ddod yn aelodau o'r UE. Y casgliad o hyn, wrth gwrs, yw y bydd materion yn Airbus yn parhau yr un fath a bod y ddadl hon nawr yn enghraifft arall o godi bwganod, a gawsom ni cyn Brexit ac sy'n parhau nawr ar ôl Brexit. |
I can absolutely assure the Member I had nothing to do with Concorde - its maiden flight occurred when I was two, so I can say that. [Laughter.] But, bear in mind, of course, that Concorde was an example of UK and French co-operation that was a failure, actually. As a project, it didn't work - it never worked on a commercial basis. He has to bear in mind that the UK was desperate to join the common market in 1973 - desperate to join - because the UK economy was in a weak state. This idea that, somehow, the UK was forced against its will to join is just simply wrong - it was desperate to join for many, many years. Of course there'll be co-operation; we understand that. All of a sudden, the drawbridge isn't going to be pulled up, but we have to understand that we are part, at the moment, of a market of 500 million people. If we have to pay a price to enter that market, then our manufacturers will pay a price to enter the market and, ultimately, there'll be a price in terms of jobs. That's the last thing, surely, that anybody wants to see. | Gallaf sicrhau'r Aelod yn bendant nad oedd gennyf ddim i'w wneud â Concorde - roedd ei thaith gyntaf pan oeddwn i'n ddwy, felly gallaf ddweud hynny. [Chwerthin.] Ond, cofiwch, wrth gwrs, fod Concorde yn enghraifft o gydweithrediad rhwng y DU a Ffrainc a oedd yn fethiant, mewn gwirionedd. Fel prosiect, ni weithiodd - ni weithiodd erioed ar sail fasnachol. Mae'n rhaid iddo gofio bod y DU yn ysu i ymuno â'r farchnad gyffredin ym 1973 - yn ysu i ymuno - gan fod economi'r DU mewn cyflwr gwan. Mae'r syniad hwn, rywsut, bod y DU wedi cael ei gorfodi i ymuno yn erbyn ei hewyllys yn gwbl anghywir - roedd yn ysu i ymuno am flynyddoedd lawer. Bydd cydweithredu, wrth gwrs; rydym ni'n deall hynny. Nid yw'r bont godi yn mynd i gael ei thynnu i fyny'n sydyn, ond mae'n rhaid i ni ddeall ein bod ni'n rhan, ar hyn o bryd, o farchnad o 500 miliwn o bobl. Os oes rhaid i ni dalu pris i fynd i mewn i'r farchnad, honno, yna bydd ein cynhyrchwyr yn talu pris i fynd i mewn i'r farchnad ac, yn y pen draw, bydd pris o ran swyddi. Dyna'r peth olaf, does bosib, y mae unrhyw un eisiau ei weld. |
It's right to say that EU directives have driven much of our air-quality legislation and we will look at these on a case-by-case basis once we have agreed the negotiating position for withdrawal, but local air-quality management is driven by the Environment Act 1995. | Mae'n iawn i ddweud bod cyfarwyddebau'r UE wedi sbarduno llawer o'n deddfwriaeth ansawdd aer a byddwn yn edrych ar y rhain ar sail achosion unigol ar ôl i ni gytuno ar y safbwynt negodi ar gyfer gadael, ond caiff rheolaeth ansawdd aer lleol ei sbarduno gan Ddeddf yr amgylchedd 1995. |
Thank you, First Minister. European environmental protections must not be sacrificed. There is no doubt that we cannot afford a future UK Government to weaken these limits. While the regulations remain outside the EU, we will lose the vital enforcement that EU law provided. Air pollution and climate change are serious issues, not just for this generation, but for future generations. Following the referendum result, will the Welsh Government do all that it can to enshrine these environmental protections and ensure that these rules are enforced? | Diolch yn fawr, Brif Weinidog. Mae'n rhaid i ni beidio ag aberthu amddiffyniadau amgylcheddol Ewropeaidd. Nid oes amheuaeth na allwn fforddio i Lywodraeth y DU yn y dyfodol wanhau'r terfynau hyn. Er bod y rheoliadau'n dal i fod y tu allan i'r UE, byddwn yn colli'r gorfodi hanfodol yr oedd cyfraith yr UE yn ei ddarparu. Mae llygredd aer a newid yn yr hinsawdd yn faterion difrifol, nid yn unig i'r genhedlaeth hon, ond i genedlaethau'r dyfodol. Yn dilyn canlyniad y refferendwm, a fydd Llywodraeth Cymru yn gwneud popeth yn ei gallu i gadw'r amddiffyniadau amgylcheddol hyn a sicrhau bod y rheolau hyn yn cael eu gorfodi? |
As I said earlier on, what is already transposed into Welsh law will remain in Welsh law. It's a matter then for the Welsh Government and, of course, the Assembly to decide which laws should then remain. But, it's worth pointing out that it's been European incentives that have enabled the UK to clean up its act. The UK had a bad reputation, environmentally, as a source of acid rain. I grew up in Bridgend, where the River Ogmore literally ran different colours, according to what had been thrown into it upriver from some of the factories and, of course, the mines that existed upriver. So, it ran red, green, black - name any colour. It doesn't happen now; it's a river you can see the bottom of, now. The Taff, as we know, has a salmon run that goes up it, which would have been unthinkable 30 years ago as the river was so polluted. Much of that drive has actually come from Europe, in order to make sure that the UK caught up with the rest. What I want to make sure is that we don't lose the drive that has existed for the past 30 years. | Fel y dywedais yn gynharach, bydd yr hyn sydd eisoes wedi ei drosi i gyfraith Cymru yn aros yng nghyfraith Cymru. Mater i Lywodraeth Cymru wedyn ac, wrth gwrs, i'r Cynulliad, yw penderfynu pa ddeddfau ddylai aros wedyn. Ond, mae'n werth nodi mai cymhellion Ewropeaidd sydd wedi galluogi'r DU i wella ei sefyllfa. Roedd gan y DU enw gwael, yn amgylcheddol, fel ffynhonnell o law asid. Cefais fy magu ym Mhen-y-bont ar Ogwr, lle'r oedd Afon Ogwr yn llifo mewn gwahanol liwiau, yn llythrennol, yn ôl yr hyn a oedd wedi cael ei daflu i mewn iddi i fyny'r afon o rai o'r ffatrïoedd ac, wrth gwrs, y pyllau glo a oedd yn bodoli i fyny'r afon. Felly, roedd yn llifo'n goch, yn wyrdd, yn ddu - enwch unrhyw liw. Nid yw'n digwydd nawr; mae'n afon y gallwch chi weld ei gwaelod erbyn hyn. Yn Afon Taf, fel y gwyddom, ceir rhediad eogiaid sy'n mynd i fyny'r afon , a fyddai wedi bod y tu hwnt i amgyffred 30 mlynedd yn ôl gan fod yr afon mor llygredig. Mae llawer o'r sbardun hwnnw wedi dod o Ewrop mewn gwirionedd, er mwyn gwneud yn siŵr bod y DU yn dal i fyny â'r gweddill. Yr hyn yr wyf i eisiau ei sicrhau yw nad ydym ni'n colli'r cymhelliad sydd wedi bodoli dros y 30 mlynedd diwethaf. |
Both Conservative and Labour Governments have recognised the need to legislate to improve air quality by introducing measures to control and reduce pollution. Many of these measures were passed before we joined the European Union, for example, the Clean Air Acts of 1956 and 1968. Does the First Minister agree that it is inconceivable that any future UK Government will take action to reverse any current EU regulation in place to regulate air quality in Wales? | Mae'r Llywodraethau Ceidwadol a Llafur wedi cydnabod yr angen i ddeddfu i wella ansawdd aer trwy gyflwyno mesurau i reoli a lleihau llygredd. Pasiwyd llawer o'r mesurau hyn cyn i ni ymuno â'r Undeb Ewropeaidd, er enghraifft, Deddfau Aer Glân 1956 a 1968. A yw'r Prif Weinidog yn cytuno ei bod yn annirnadwy y bydd unrhyw Lywodraeth y DU yn y dyfodol yn cymryd camau i wrthdroi unrhyw reoliadau cyfredol yr UE sydd ar waith i reoleiddio ansawdd yr aer yng Nghymru? |
I don't think it's inconceivable, given what I've heard about fracking and opencast mining; I don't believe it is inconceivable. The Clean Air Act came in because people were literally dropping dead in London because of toxic fogs in that city. There wasn't much choice other than to introduce legislation at that stage. But, certainly, in the 1980s, our rivers were still - . There was a river in Yorkshire that would catch fire, if you threw a match into it; we had rivers in Wales that were hugely polluted; our beaches weren't clean; our air quality was very, very poor. All that has improved hugely over the past 30 years, and we have been driven in that direction, actually, by the European Union; otherwise, we wouldn't have done it ourselves. I intend to make sure that the environment the people of Wales have come to enjoy, the environment that people have come to deserve, will remain that way in the future, and will not go back to the days when I was a young lad, when the rivers were polluted, when there were tips everywhere, until they were cleared away, and people expected things would remain that way. That's not so; we are a country now where we can be proud of our environment. | Nid wyf yn credu ei bod yn annirnadwy, o ystyried yr hyn yr wyf i wedi ei glywed am ffracio a chloddio glo brig; nid wyf yn credu ei fod yn annirnadwy. Cyflwynwyd y Ddeddf Aer Glân gan fod pobl yn llythrennol yn syrthio'n farw yn Llundain oherwydd niwl gwenwynig yn y ddinas honno. Nid oedd llawer o ddewis heblaw cyflwyno deddfwriaeth ar yr adeg honno. Ond, yn sicr, yn y 1980au, roedd ein hafonydd yn dal - . Roedd afon yn Swydd Efrog a fyddai'n mynd ar dân, pe byddech chi'n taflu matsien i mewn iddi; roedd gennym ni afonydd yng Nghymru a oedd yn hynod lygredig; nid oedd ein traethau'n lân; roedd ansawdd ein haer yn wael iawn, iawn. Mae hynny i gyd wedi gwella'n aruthrol dros y 30 mlynedd diwethaf, ac rydym ni wedi cael ein gyrru i'r cyfeiriad hwnnw, a dweud y gwir, gan yr Undeb Ewropeaidd; fel arall, ni fyddem wedi ei wneud ein hunain. Rwy'n bwriadu gwneud yn siŵr y bydd yr amgylchedd y mae pobl Cymru wedi dod i'w fwynhau, yr amgylchedd y mae pobl wedi dod i'w haeddu, yn parhau felly yn y dyfodol, ac na fydd yn mynd yn ôl i'r dyddiau pan oeddwn i'n fachgen ifanc, pan oedd yr afonydd yn llygredig, pan oedd tomennydd sbwriel ym mhobman, tan iddyn nhw gael eu clirio, ac yr oedd pobl yn disgwyl y byddai pethau yn aros felly. Nid yw hynny'n wir; rydym ni'n wlad erbyn hyn lle y gallwn fod yn falch o'n hamgylchedd. |
First Minister, given that the pollution created by shipping is 260 times that produced by all the world's cars and that action is required on a global level instead of a continental one, what discussions has the First Minister had with the International Maritime Organization and others in an effort to seriously address the global air pollution problem? | Brif Weinidog, o gofio bod y llygredd sy'n cael ei greu gan longau 260 gwaith yn fwy na'r hyn a gynhyrchir gan holl geir y byd a bod angen gweithredu ar lefel byd-eang yn hytrach na chyfandirol, pa drafodaethau y mae'r Prif Weinidog wedi eu cael gyda'r Sefydliad Morol Rhyngwladol ac eraill mewn ymdrech roi sylw o ddifrif i'r broblem llygredd aer byd-eang? |
The reality is, of course, that international trade is such that it means that goods will move around the world. We are hugely reliant in Wales on exports. The last thing we would want to do is to restrict our ability to export. Of course, we want to source as locally as possible, where that can be done, and our procurement strategy reflects that. | Y gwir amdani, wrth gwrs, yw bod masnach ryngwladol yn golygu y bydd nwyddau'n symud o gwmpas y byd. Rydym ni'n hynod ddibynnol ar allforion yng Nghymru. Y peth olaf y byddem ni eisiau ei wneud fyddai cyfyngu ar ein gallu i allforio. Wrth gwrs, rydym ni eisiau caffael pethau mor lleol â phosibl, lle gellir gwneud hynny, ac mae ein strategaeth gaffael yn adlewyrchu hynny. |
It would mean that £650 million per annum would be lost in terms of Government spending, including £260 million in farming subsidies. | Byddai'n golygu y byddai £650 miliwn y flwyddyn yn cael ei golli o ran gwariant y Llywodraeth, gan gynnwys £260 miliwn mewn cymorthdaliadau ffermio. |
Thank you, First Minister, for that answer. Since 2007, EU projects have created 11,900 enterprises and some 37,000 jobs. This EU funding has helped 72,700 people into work, helped more than 229,000 gain qualifications, and has funded 56,000 people into further learning since 2007. Under the current £1.8 billion EU-supported programmes, more than £700 million of EU structural funding has already been committed, and that is just 40 per cent of the total allocation for the 2014-20 period. So, can the First Minister state what actions the Welsh Government can take - and we've already heard earlier about R.T. Davies's pledges and guarantees on this front - to ensure that the leavers' pledge that Welsh funding will not be affected is kept, unlike the other broken promises that we've heard of putting an extra £350 million into the NHS? Thank you. | Diolch yn fawr, Brif Weinidog, am yr ateb yna. Er 2007, mae prosiectau'r UE wedi creu 11,900 o fentrau a tua 37,000 o swyddi. Mae'r arian UE hwn wedi helpu 72,700 o bobl i mewn i waith, wedi helpu mwy na 229,000 i ennill cymwysterau, ac wedi ariannu 56,000 o bobl i mewn i ddysgu pellach er 2007. O dan y rhaglenni £1.8 biliwn presennol a gefnogir gan yr UE, ymrwymwyd mwy na £700 miliwn o arian strwythurol yr UE eisoes, a dim ond 40 y cant o gyfanswm y dyraniad ar gyfer y cyfnod 2014-20 yw hynny. Felly, a all y Prif Weinidog nodi pa gamau y gall Llywodraeth Cymru eu cymryd - ac rydym ni eisoes wedi clywed yn gynharach am addewidion a gwarantau R.T. Davies yn hyn o beth - er mwyn sicrhau bod addewid yr ymadawyr na fydd cyllid Cymru yn cael ei effeithio yn cael ei gadw, yn wahanol i'r addewidion eraill a dorrwyd yr ydym ni wedi eu clywed am roi £350 miliwn yn ychwanegol i mewn i'r GIG? Diolch. |
The difficulty is that those who've advocated some of these pledges have run away from them: throw a brick through the window and let other people pick up the pieces. I expect those people who made those pledges, and who may well be in Government in London in the next few months, to keep to those pledges. That was a vow that was made to the people of Wales and, indeed, in other countries and, indeed, regions of England. I cannot think of anything that would bring politics more into disrepute if politicians say on the one hand, 'Every single penny will be guaranteed', and then turn around and say, 'We didn't mean that' - 'We didn't mean that'. That would mean a breach of the most fundamental pledge made to the people of Wales, and the people of Wales will hold those people to account. | Yr anhawster yw bod y rhai sydd wedi hyrwyddo rhai o'r addewidion hyn wedi rhedeg i ffwrdd oddi wrthynt: taflu bricsen drwy'r ffenestr a gadael i bobl eraill godi'r darnau. Rwy'n disgwyl i'r bobl hynny a wnaeth yr addewidion hynny, ac a allai'n wir fod mewn Llywodraeth yn Llundain yn ystod y misoedd nesaf, gadw at yr addewidion hynny. Roedd honno'n adduned a wnaed i bobl Cymru ac, yn wir, mewn gwledydd eraill ac, yn wir, rhanbarthau Lloegr. Ni allaf feddwl am unrhyw beth a fyddai'n dod â gwleidyddiaeth i fwy o anfri na phe byddai gwleidyddion yn dweud ar y naill law, 'Bydd pob un geiniog yn cael ei sicrhau', ac yna'n dweud, 'Doedden ni ddim yn golygu hynna' - 'Doedden ni ddim yn golygu hynna'. Byddai hynny'n golygu torri'r addewid mwyaf sylfaenol a wnaed i bobl Cymru, a bydd pobl Cymru yn dwyn y bobl hynny i gyfrif. |
Thank you very much, Presiding Officer. I'm pleased that the Government has given a commitment to develop a business plan on the dualling of the Britannia bridge. We're expecting some developments there soon, I believe. But that is a project that we could have expected to have made a bid for European funding for, as a contribution towards its cost, because of the importance of the A55 as part of the European transport network. May I ask the First Minister what his view is on the possibility of losing that source of funding now, and will he give a commitment to put pressure on the UK Government, if that funding source is lost, to ensure that that funding is provided, perhaps as part of some Marshall plan for the Welsh economy, as we've mentioned as a party? | Diolch yn fawr iawn, Lywydd. Rydw i'n falch bod y Llywodraeth wedi rhoi ymrwymiad i ddatblygu cynllun busnes ar ddeuoli pont Brittania. Rydw i'n meddwl ein bod ni'n disgwyl datblygiad ar hynny yn fuan. Ond mae hwn yn broject y gallem ni fod wedi disgwyl gwneud cais am arian Ewropeaidd fel cyfraniad tuag ato fo, oherwydd pwysigrwydd yr A55 fel rhan o'r rhwydwaith drafnidiaeth Ewropeaidd. A gaf i ofyn beth yw barn y Prif Weinidog ynglŷn â'r posibilrwydd o golli y ffynhonnell yna o arian rŵan, ac a wnaiff o roi ymrwymiad i bwyso ar Lywodraeth Prydain, os ydy'r ffynhonnell yn cael ei cholli, i sicrhau bod yr arian yn dod fel rhan, o bosibl, o ryw 'Marshall plan' ar gyfer economi Cymru rydym ni wedi ei grybwyll fel plaid? |
Well, the Marshall plan funding came from the United States, but I understand the point you're making, and I've said it a number of times, namely that every penny lost should be made up by those who promised that that would be the case, that that would happen. We've heard from those who argued that we should leave the European Union: they said that there would be tons of money available. Well, let's see where that money is for Wales, and ensure that the people of Wales can decide how that money is spent. But, of course, all we've heard is people withdrawing from that pledge or that vow. I am, as is he, of course, strongly of the view that we should fight for Wales and not fight against Wales, and that's what we've heard in this Chamber from some people today. | Wel, daeth arian y 'Marshall plan' o'r Unol Daleithiau, ond rydw i'n deall y pwynt. Rwyf wedi ei ddweud sawl gwaith, sef y dylai pob ceiniog sy'n cael ei cholli gael ei gwneud lan gan y rheini wnaeth addo y byddai hynny yn digwydd, ac mae hynny'n meddwl y byddai'r arian yn dod - . Rydym ni wedi clywed wrth bobl a oedd yn dadlau y dylem ni adael yr Undeb Ewropeaidd: fe ddywedon nhw y byddai llwyth o arian ar gael. Wel, gawn ni weld lle mae'r arian hwnnw felly ynglŷn â Chymru, a sicrhau taw pobl Cymru sydd yn penderfynu ym mha ffordd mae'r arian hwnnw yn cael ei hala. Ond lan i nawr, wrth gwrs, i gyd rydym wedi ei glywed yw pobl yn tynnu yn ôl o'r addewid hwnnw. Rwyf i, fel mae ef, wrth gwrs, yn gryf o blaid y dylem ni ymladd dros Gymru ac nid ymladd yn erbyn Cymru, a dyna beth rydym wedi ei glywed yn y Siambr hon gan rai y prynhawn yma. |
We now move on to the urgent question that I have accepted under Standing Order 12.66, and I call on Simon Thomas to ask the urgent question. | Rŷm ni'n nawr yn symud ymlaen i'r cwestiwn brys rwyf wedi ei dderbyn o dan Reol Sefydlog 12.66, ac rydw i'n galw ar Simon Thomas i ofyn y cwestiwn brys. |
Well, in order to repeat the words I said earlier, I've written to the Home Secretary to ensure that she will confirm that the United Kingdom will allow European Union citizens to remain within the United Kingdom on a permanent basis, those that are here already. And, of course, it's quite wrong to see these people as people that should be discussed and debated. It's important that that guarantee is given now. | Er mwyn ailddweud beth a ddywedais i yn gynharach, sef, wrth gwrs, fy mod wedi ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Cartref er mwyn sicrhau y bydd hi'n cadarnhau y bydd Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn gadael i ddinasyddion o'r Undeb Ewropeaidd aros yn y Deyrnas Unedig yn barhaol, y rheini sydd yno'n barod. Ac, wrth gwrs, mae'n hollol anghywir i weld y bobl hyn fel pobl y mae'n rhaid dadlau amdanynt neu eu trafod. Mae'n bwysig dros ben bod y gwarant yna yn cael ei rhoi nawr. |
Thank you for that confirmation, First Minister. I do hope that you will publish the letter that you've written to the Home Secretary, as well as her response to that letter. Despite what we've heard in the Chamber today, a spokesperson on behalf of Theresa May said yesterday, in explaining the position expressed in the Commons: nid ydym ni eisiau datgelu ein sefyllfa negodi ar y cychwyn. To me, that sounds as if EU citizens are being treated as chess pieces and are being moved around for political reasons. There are 67,000 people from European Union nations living in Wales, 500 of them doctors in our health service. We can't afford to lose these people, and they are part of our families, they're part of our communities, and part of contemporary Wales. It is disgraceful that these people are treated in the way in which they have been over the past week because of an election within one party that's a minority in the House of Commons. We must send a robust message from Wales that these people are welcome in our communities, that we want them to stay, and that we will continue to welcome them and do everything we can to demonstrate that. There was an event on the prom in Aberystwyth on Saturday - I don't know if you saw that; it didn't get a great deal of attention, but there were 400 people there, standing firmly alongside refugees, and people from other nations, and everyone who has come to live in Wales. | Diolch am y cadarnhad hwnnw, Brif Weinidog. Rwy'n gobeithio y byddwch chi yn cyhoeddi'r llythyr rydych chi wedi ei ysgrifennu at yr Ysgrifennydd Cartref, a'i hateb hithau hefyd atoch chi. Er gwaethaf beth rŷm ni wedi ei glywed yn y Siambr heddiw, fe ddywedodd llefarydd ar ran Theresa May ddoe, wrth esbonio'r safbwynt a fynegwyd yn Nhŷ'r Cyffredin: 'we do not want to give away our negotiating position at the start.' I mi, mae hynny'n swnio fel bod dinasyddion yr Undeb Ewropeaidd yn cael eu trin fel gwerin gwyddbwyll, ac yn cael eu symud o gwmpas am resymau gwleidyddol. Mae yna 67,000 o bobl o wledydd yr Undeb Ewropeaidd yn byw yng Nghymru, 500 ohonyn nhw yn feddygon yn ein gwasanaeth iechyd ni. Nid oes modd i ni golli'r bobl hyn, a, beth bynnag, maen nhw'n rhan o'n teuluoedd ni, yn rhan o'n cymunedau ni ac yn rhan o'r Gymru fodern. Mae'n warthus fod y bobl hyn yn cael eu trin yn y ffordd maent wedi cael eu trin yn ystod yr wythnos diwethaf oherwydd etholiad tu fewn i un blaid, sy'n blaid leiafrifol yn Nhŷ'r Cyffredin. Mae'n rhaid inni yrru neges gadarn o Gymru bod yna groeso i'r bobl yma yn ein cymunedau ni, ein bod ni'n moyn iddyn nhw aros, ein bod yn mynd i'w croesawu nhw a gwneud popeth y gallwn ni i ddangos hynny. Roedd yna ddigwyddiad ar y prom yn Aberystwyth dydd Sadwrn - nid wyf yn gwybod os gwelsoch chi fe yn y cyfryngau; ni chafodd lot o sylw, ond roedd yna 400 o bobl yno yn sefyll yn gadarn, ochr yn ochr â ffoaduriaid, pobl o wledydd eraill, a phawb sydd wedi dod i orllewin Cymru. |
I saw that event and once again I can confirm that that's extremely important, because I've heard people talk about this. I was in Llanelli - as were you, of course - last week, listening to people's concerns there, and I heard the same thing in Swansea. It's exceptionally important that there is confirmation and affirmation from the United Kingdom Government that people here already can remain. Some people say that they can stay anyway, but we haven't heard that from the United Kingdom Government, the people making these decisions. This is not a matter for discussion; this is something that we need an assurance on now in order to ensure that people can still believe that there is a welcome for them in Wales and in the United Kingdom. That's not the case at the moment, and he and I, of course, have heard evidence of that over the past few weeks. | Fe welais i hynny, ac unwaith eto fe allaf gadarnhau ei bod yn bwysig dros ben, achos rwyf i wedi clywed pobl yn sôn am hyn. Roeddwn i yn Llanelli - finnau a chithau, wrth gwrs - yr wythnos diwethaf, yn clywed pryderon pobl fanna, a chlywais i'r un peth yn Abertawe. Mae'n bwysig dros ben bod yna gadarnhad gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig y bydd y bobl sydd yma nawr yn gallu aros. Mae rhai yn dadlau eu bod yn gallu aros yn barod, ond nid ydym ni wedi clywed hynny o Lywodraeth y Deyrnas Unedig, sy'n gwneud y penderfyniadau hyn. Nid rhywbeth i drafod yw hyn; mae hyn yn rhywbeth sydd eisiau ei sicrhau nawr er mwyn sicrhau bod pobl yn dal i feddwl bod yna groeso iddyn nhw yng Nghymru ac yn y Deyrnas Unedig. Nid felly mae pethau ar hyn o bryd, ac mae fe a finnau, wrth gwrs, wedi clywed tystiolaeth ynglŷn â hynny dros yr wythnos diwethaf. |
I spent part of yesterday morning trying to remove a racist slogan from somebody's front door, and, unfortunately, these sorts of incidents are not isolated. What do you think the Government can do to try and tone down the levels of hatred that this Brexit vote seems to have unleashed, as well as ensuring that we get the full co-operation of local authorities, the police and the voluntary sector to ensure these things are stamped out and are deemed to be unacceptable? | Treuliais ran o fore ddoe yn ceisio cael gwared ar slogan hiliol oddi ar ddrws ffrynt rhywun, ac, yn anffodus, nid yw'r mathau hyn o ddigwyddiadau yn anghyffredin. Beth all y Llywodraeth ei wneud yn eich barn chi i geisio lleddfu'r lefelau casineb y mae'n ymddangos bod y bleidlais Brexit hon wedi eu rhyddhau, yn ogystal â sicrhau ein bod yn cael cydweithrediad llawn awdurdodau lleol, yr heddlu a'r sector gwirfoddol i sicrhau y rhoddir taw ar y pethau hyn ac yr ystyrir eu bod yn annerbyniol? |
My comment last week was quite simply this: all countries have their idiots and Wales has its share, unfortunately. I was too generous to these people in the way I described them I believe now, but there we are; I have to be diplomatic in my job as best I can. The reality is that I heard people who were very afraid last week - people who'd lived in the UK for generations, actually, but, because they looked different, therefore they were a target. We have been in contact with the police and crime commissioners to make sure that the police are aware of what's happening. The police are certainly very keen to emphasise the fact that people should report hate crimes; they will, of course, then take action. And the message has to be got out there that we will not accept this kind of hatred in our society; we cannot be tolerant of intolerance. What has been let out of the bottle is going to be difficult to control, but it must be controlled for the good of our society. | Fy sylw yr wythnos diwethaf yn eithaf syml oedd hyn: mae gan bob gwlad eu hynfydion ac mae gan Gymru ei chyfran, yn anffodus. Roeddwn i'n rhy hael â'r bobl hyn yn y ffordd y gwnes i eu disgrifio rwy'n credu erbyn hyn, ond dyna ni; mae'n rhaid i mi fod yn ddiplomyddol yn fy swydd yn y modd gorau y gallaf. Y gwirionedd yw i mi glywed pobl a oedd yn ofnus iawn yr wythnos diwethaf - pobl a oedd wedi byw yn y DU ers cenedlaethau, a dweud y gwir, ond, oherwydd eu bod yn edrych yn wahanol, roedd hynny'n golygu eu bod nhw'n darged. Rydym ni wedi bod mewn cysylltiad â'r comisiynwyr heddlu a throseddu i wneud yn siŵr bod yr heddlu yn ymwybodol o'r hyn sy'n digwydd. Mae'r heddlu yn sicr yn awyddus iawn i bwysleisio'r ffaith y dylai pobl eu hysbysu am droseddau casineb; byddant yn cymryd camau wedyn, wrth gwrs. Ac mae'n rhaid lledaenu'r neges honno na fyddwn yn derbyn y math hwn o gasineb yn ein cymdeithas; ni allwn fod yn oddefgar o anoddefgarwch. Mae'r hyn sydd wedi ei adael allan o'r botel yn mynd i fod yn anodd ei reoli, ond mae'n rhaid ei reoli er lles ein cymdeithas. |
The next item on our agenda is the business statement and announcement and I call on Jane Hutt. | Yr eitem nesaf ar yr agenda yw'r datganiad a chyhoeddiad busnes ac rydw i'n galw ar Jane Hutt. |
I've one change to today's business. The statement on housing and homelessness has been withdrawn. Additionally, Business Committee has agreed to postpone tomorrow's short debate. Business for the next three weeks is as shown on the business statement and announcement found among the meeting papers available to Members electronically. | Mae gennyf un newid i fusnes heddiw. Mae'r datganiad ar dai a digartrefedd wedi'i dynnu'n ôl. Yn ychwanegol at hyn, mae'r Pwyllgor Busnes wedi cytuno i ohirio dadl fer yfory. Mae'r busnes ar gyfer y tair wythnos nesaf fel y dangosir ar y datganiad a'r cyhoeddiad busnes sydd i'w canfod ymhlith papurau'r cyfarfod sydd ar gael i'r Aelodau'n electronig. |
With all the sort of political turmoil over the last few weeks, the ending of the PCS museum strike may not have received the attention that it deserves, and I want to pay tribute to the staff at the museum, who fought for years, it's turned out, to protect the weekend pay of the lowest paid workers. I'm glad the Welsh Government was able to intervene to help end the strike. However, would the leader of the house arrange for a statement by the Cabinet Secretary for the economy about the relationship between the Welsh Government and the bodies that it totally funds, such as the museum and the library, to set out what is the relationship between the Government and the management at those bodies? I think it would be helpful to understand the parameters that operate. | Gyda'r holl gythrwfl gwleidyddol dros yr ychydig wythnosau diwethaf, efallai nad yw diwedd streic amgueddfa'r PCS wedi cael y sylw haeddiannol, ac rwyf am dalu teyrnged i aelodau staff yr amgueddfa, a fu'n brwydro am flynyddoedd yn ôl pob tebyg, i ddiogelu cyflog penwythnos y gweithwyr sy'n derbyn y cyflogau isaf. Rwy'n falch fod Llywodraeth Cymru yn gallu ymyrryd er mwyn helpu i roi terfyn ar y streic. Fodd bynnag, a fyddai arweinydd y tŷ yn trefnu datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi ynglŷn â'r berthynas rhwng Llywodraeth Cymru a'r cyrff y mae'n eu hariannu'n llwyr, megis yr amgueddfa a'r llyfrgell, er mwyn nodi beth yw'r berthynas rhwng y Llywodraeth a'r rheolwyr yn y cyrff hynny? Credaf y byddai'n ddefnyddiol deall y paramedrau sy'n gweithredu. |
I thank Julie Morgan for that question. I know she has raised this on a regular basis in support of ensuring that there was a resolution to the national museum dispute. Of course, the Welsh Government offered support and also facilitated discussions to bring the parties together and to bring the dispute to an end, and, indeed, provided some additional funding to the national museum to assist with the costs of meeting an enhanced pay offer. That's obviously recently been agreed with PCS members. I think the question about whether the Cabinet Secretary can bring clarity to the relationship is very helpful. We do have, in fact, a framework document, which sets out our funding arrangements between sponsored bodies and the Government, but the Cabinet Secretary will clarify this, I think, helpfully in terms of not just the national museum but other sponsored bodies in terms of funding arrangements. | Diolchaf i Julie Morgan am y cwestiwn hwnnw. Rwy'n gwybod ei bod wedi crybwyll hyn yn rheolaidd er mwyn dangos cefnogaeth i sicrhau bod penderfyniad yn cael ei wneud o ran yr anghydfod ynglŷn â'r amgueddfa genedlaethol. Wrth gwrs, cynigiodd Lywodraeth Cymru gefnogaeth a hefyd hwylusodd drafodaethau i ddod â'r pleidiau ynghyd ac i ddod â'r anghydfod i ben, ac, yn wir, gwnaeth ddarparu peth cyllid ychwanegol i'r amgueddfa genedlaethol i gynorthwyo gyda chostau o fodloni cynnig cyflog uwch. Mae hynny yn amlwg wedi'i gytuno arno yn ddiweddar gydag aelodau PCS. Credaf fod y cwestiwn ynghylch a allai Ysgrifennydd y Cabinet gynnig eglurder o ran y berthynas, yn un defnyddiol iawn. Mae gennym, mewn gwirionedd, ddogfen fframwaith, sy'n nodi ein trefniadau cyllido rhwng cyrff a noddir a'r Llywodraeth, ond credaf y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn rhoi eglurhad defnyddiol nid yn unig o ran yr amgueddfa genedlaethol, ond o ran cyrff noddedig eraill mewn cysylltiad â threfniadau cyllido. |
Diolch yn fawr, Simon Thomas. In response to your first question, as you've said, and as has been acknowledged this afternoon, the First Minister and the Cabinet Secretary for Environment and Rural Affairs, Lesley Griffiths, did meet yesterday key figures from Wales's environment and agricultural sectors, particularly focusing on the implications of the UK's decision to leave the European Union. As has already been said by the First Minister, it included farming union leaders, rural businesspeople, as well as representatives of environmental bodies, sharing their thoughts and challenges and opportunities. I know that the Minister will want to follow this up in terms of a statement to clarify not only the discussions but the next steps in terms of developing that Welsh Government policy response. In response to your second question, following the Estyn report, the fact that this is - . Of course, we always welcome the publication of the report and I know the Cabinet Secretary will particularly want to focus on the points that you make in terms of progress, but also where more can be done, particularly in relation to the educational attainment prospects of looked-after children. The Cabinet Secretary will respond accordingly with a statement. I think all our Cabinet Secretaries, all of the Welsh Government and, indeed, the whole Assembly will be wishing Wales well. Those who are lucky enough to be there to not only enjoy tomorrow but, of course, the final, when it comes, I'm sure, on Saturday - . I think it's very important that we actually see how our Welsh team have been such tremendous role models, as you said, Simon Thomas, and the way in which they have engaged young people and families; it has been very much a family supporters expression, hasn't it? We can see that and we're very proud of it. It has put Wales on the world map, because of not only the talent of our Welsh players, but also the spirit and the ethos in which they have played. So, I'm sure we wish Wales well, but also look to the legacy. I know that we will all want to congratulate and thank and recognise what they have demonstrated, not just winning the championship, but how they've done it. | Diolch yn fawr, Simon Thomas. Mewn ymateb i'ch cwestiwn cyntaf, fel yr ydych wedi dweud, ac fel y cydnabyddir y prynhawn yma, gwnaeth y Prif Weinidog ac Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, Lesley Griffiths, gyfarfod ddoe â ffigyrau allweddol o sectorau amgylcheddol ac amaethyddol Cymru, gan ganolbwyntio yn benodol ar oblygiadau penderfyniad y DU i adael yr Undeb Ewropeaidd. Fel y dywedwyd eisoes gan y Prif Weinidog, roedd yn cynnwys arweinwyr o'r undebau ffermio, pobl fusnes wledig, yn ogystal â chynrychiolwyr o gyrff amgylcheddol, yn rhannu sylwadau, heriau a chyfleoedd. Gwn y bydd y Gweinidog yn awyddus i ychwanegu at hyn o ran rhoi datganiad i egluro nid yn unig y trafodaethau, ond y camau nesaf o ran datblygu'r ymateb polisi hwnnw gan Lywodraeth Cymru. Mewn ymateb i'ch ail gwestiwn, yn dilyn adroddiad Estyn, y ffaith mai hwn yw - . Wrth gwrs, rydym bob amser yn croesawu cyhoeddi'r adroddiad, ac rwy'n gwybod y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn benodol am ganolbwyntio ar y pwyntiau yr ydych yn eu gwneud o ran cynnydd, ond hefyd lle mae mwy y gellir ei wneud, yn enwedig mewn cysylltiad â rhagolygon cyrhaeddiad addysgol plant sy'n derbyn gofal. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn ymateb yn unol â hynny gyda datganiad. Credaf y bydd pob un o'n Hysgrifenyddion Cabinet, Llywodraeth Cymru i gyd ac, yn wir, y Cynulliad cyfan yn dymuno yn dda i Gymru. Mae'r rhai sydd yn ddigon ffodus i fod yno nid yn unig i fwynhau yfory, ond, wrth gwrs, y rownd derfynol, pan ddaw, rwy'n siŵr, ddydd Sadwrn - . Credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod mewn gwirionedd yn cydnabod sut mae aelodau o dîm Cymru wedi bod yn arwyr gwych, fel y dywedoch, Simon Thomas, a'r ffordd y maent wedi ymgysylltu â phobl ifanc a theuluoedd; mae wedi bod i raddau helaeth yn fynegiant cefnogwyr teulu, onid ydyw? Rydym yn gallu gweld hynny ac rydym yn falch iawn ohono. Mae wedi rhoi Cymru ar fap y byd, nid yn unig oherwydd talent ein chwaraewyr o Gymru, ond hefyd oherwydd yr ysbryd a'r ethos sydd wedi bod ganddynt wrth iddynt chwarae. Felly, rwy'n siŵr ein bod yn dymuno'n dda i Gymru, ond hefyd yn rhoi sylw i'r gwaddol. Gwn y byddwn i gyd yn awyddus i longyfarch, diolch a chydnabod yr hyn y maent wedi ei gyflawni, nid dim ond ennill y bencampwriaeth, ond y modd y maent wedi gwneud hynny. |
Leader of the house, can I ask for two statements from the education Secretary? Last night, I had the pleasure of attending the Gwent Music summer showcase concert at St David's Hall, with music from schools right across south-east Wales. This regional collaboration across schools should be celebrated and promoted, I'm sure you'll agree, and so any additional support, financial or otherwise, from the Welsh Government, would be very much appreciated. So, I wonder if we could have a statement from the education Secretary on what is being done to support programmes such as Gwent Music showcase across other parts of Wales. Secondly, this lunchtime, I visited the British Council event in Tŷ Hywel, which I know a number of Members went to, which was trying to promote the teaching of modern languages across Wales. There has been, as I'm sure the Cabinet is aware, a drop-off in the teaching of foreign languages across Wales in recent years, rather than the increase that we would like to see, and I think, comparative with England, the situation is worse here. So, could we have a statement on what can be done to try and arrest this decline in the teaching of modern foreign languages in schools across Wales, so that Welsh pupils are just as able as pupils from across the rest of the UK - including Scotland, where they're ahead of the game - in making sure that we are not insular but looking out to the world and able to compete on the global stage? | Arweinydd y tŷ, a allaf ofyn am ddau ddatganiad gan yr Ysgrifennydd Addysg? Neithiwr, cefais y pleser o fod yn bresennol yng nghyngerdd sioe arddangos haf Cerdd Gwent yn Neuadd Dewi Sant, gyda cherddoriaeth gan ysgolion ar draws de-ddwyrain Cymru. Dylid clodfori a hyrwyddo'r cydweithredu rhanbarthol hwn ar draws ysgolion, rwy'n siŵr y byddwch yn cytuno, ac felly byddai unrhyw gymorth ychwanegol, cymorth ariannol neu fel arall, gan Lywodraeth Cymru, yn cael ei werthfawrogi'n fawr. Felly, tybed a allem gael datganiad gan yr Ysgrifennydd Addysg ar yr hyn sy'n cael ei wneud i gefnogi rhaglenni megis sioe arddangos Cerdd Gwent mewn rhannau eraill o Gymru. Yn ail, yn ystod amser cinio heddiw, ymwelais â digwyddiad y Cyngor Prydeinig yn Nhŷ Hywel, rwy'n gwybod bod nifer o Aelodau yn bresennol, a oedd yn ceisio hyrwyddo dysgu ieithoedd modern ar draws Cymru. Mae'r Cabinet, rwy'n siŵr, yn ymwybodol o'r gostyngiad a fu mewn addysgu ieithoedd tramor ar draws Cymru dros y blynyddoedd diwethaf, yn hytrach na'r cynnydd yr hoffem ei weld, a chredaf, o'i chymharu â Lloegr, fod y sefyllfa yn waeth yma. Felly, a allem gael datganiad am yr hyn y gellir ei wneud i geisio atal y dirywiad hwn mewn addysgu ieithoedd tramor modern mewn ysgolion ledled Cymru, fel bod disgyblion Cymru yr un mor abl â disgyblion o bob rhan arall o'r DU - gan gynnwys yr Alban, lle maent ar y blaen - yn sicrhau nad ydym yn ynysig ond yn edrych allan ar y byd ac yn gallu cystadlu ar y llwyfan byd-eang? |
Thank you, Nick Ramsay. I'm sure the Gwent Music showcase was a tremendous display of talent and skill, but also of the professional expertise and commitment that went in from the music and education professions. And, of course, it would have been a partnership, I'm sure, with local government, as well as schools, and I know the Cabinet Secretary will be very interested to see the outcome of that in south-east Wales. Of course, the other event that you mention is very important - the British Council event that you attended. We are working with the British Council, and also language institutes and universities across the world, to arrest and reverse the decline in the take-up of modern foreign languages. In fact, I recall an event in my own constituency, in Bryn Hafren school, which is taking the lead - in each consortium there is a lead school - when 'Global Futures' was published last year. That is a five-year plan to improve and promote modern foreign languages. So, I'm sure the Cabinet Secretary will want to update on how that is being delivered, but the British Council, and their language institute, is a key player in that 'Global Futures' development. | Diolch i chi, Nick Ramsay. Rwy'n siŵr fod sioe arddangos Cerdd Gwent yn arddangosfa aruthrol o dalent a sgiliau, ond hefyd o arbenigedd proffesiynol ac ymrwymiad y proffesiynau cerddoriaeth ac addysg. Ac, wrth gwrs, byddai wedi bod yn bartneriaeth, rwy'n siŵr, â llywodraeth leol, yn ogystal ag ysgolion, a gwn y bydd gan Ysgrifennydd y Cabinet ddiddordeb mawr i weld canlyniad hynny yn y De-ddwyrain. Wrth gwrs, mae'r digwyddiad arall yr ydych yn sôn amdano yn bwysig iawn - digwyddiad y Cyngor Prydeinig yr oeddech yn bresennol ynddo. Rydym yn gweithio gyda'r Cyngor Prydeinig, a hefyd sefydliadau a phrifysgolion iaith ar draws y byd, i rwystro a gwrthdroi'r gostyngiad yn nifer y bobl sy'n dewis astudio ieithoedd tramor modern. Yn wir, rwy'n cofio digwyddiad yn fy etholaeth i, yn ysgol Bryn Hafren, sy'n arwain y blaen - ym mhob consortiwm ceir ysgol arweiniol - pan gyhoeddwyd 'Dyfodol Byd-eang' y llynedd, sef cynllun pum mlynedd i wella ac i hyrwyddo ieithoedd tramor modern. Felly, rwy'n siŵr y bydd Ysgrifennydd y Cabinet eisiau rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf ynglŷn â sut mae'r cynllun hwnnw'n cael ei gyflwyno, ond mae'r Cyngor Prydeinig, a'i sefydliad iaith, yn rhan allweddol yn y datblygiad 'Dyfodol Byd-eang' hwnnw. |
We are a very welcoming people in Wales, known for our hospitality and warmth. So, I wonder if the leader of the house may share my disappointment that, despite our very best efforts on the Constitutional and Legislative Affairs Committee, which I now chair, following on from the expert stewardship of Mr David Melding, the Secretary of State has so far declined our invitation to come and give evidence on the Wales Bill. Now, despite the cautious welcome given to parts of this latest Bill, significant concerns are still being expressed by leading constitutional and legal experts on the potential roll-back of devolution, and the Secretary of State, quite frankly, is the only one who can respond to these concerns. So, I wonder if the leader of the house could, perhaps, together with our Presiding Officer, in seeking to safeguard the interests of the Assembly and the people of Wales, use their influence and good offices to encourage the Secretary of State for Wales to come and visit us, pointing out that it's not just desirable and reasonable, but actually essential and indeed helpful to good scrutiny that the Secretary of State for Wales accepts our warm and polite invitation to come home to Wales. | Rydym yn bobl groesawgar iawn yng Nghymru, ac yn adnabyddus am ein lletygarwch a'n cyfeillgarwch. Felly, tybed a wnaiff arweinydd y tŷ rannu fy siom bod yr Ysgrifennydd Gwladol hyd yn hyn wedi gwrthod ein gwahoddiad i ddod i roi tystiolaeth ar Fil Cymru, a hynny er gwaethaf ein hymdrechion gorau ar y Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, yr wyf bellach yn gadeirydd arno, yn dilyn stiwardiaeth arbenigol Mr David Melding. Nawr, er gwaethaf y croeso gofalus a roddwyd i rannau o'r Bil diweddaraf hwn, mae pryderon sylweddol yn dal i gael eu mynegi gan arbenigwyr cyfansoddiadol a chyfreithiol blaenllaw ynglŷn â chyflwyniad posibl mwy graddol datganoli, a'r Ysgrifennydd Gwladol, a dweud y gwir, yw'r unig un a all ymateb i'r pryderon hyn. Felly, tybed a allai arweinydd y tŷ, o bosibl, ynghyd â'n Llywydd, wrth geisio diogelu buddiannau'r Cynulliad a phobl Cymru, ddefnyddio eu dylanwad a'u gallu i annog Ysgrifennydd Gwladol Cymru i ddod i ymweld â ni, gan nodi nad dim ond dymunol a rhesymol ydyw, ond mewn gwirionedd ei fod yn hanfodol ac o wir gymorth i graffu da bod Ysgrifennydd Gwladol Cymru yn derbyn ein gwahoddiad cynnes a chwrtais i ddod adref i Gymru. |
Of course, Huw Irranca-Davies, and others in this Chamber, will have the opportunity to extend that invitation again very visibly and vocally tomorrow afternoon, in the Queen's Speech debate. I can understand your disappointment that the invitation to the Secretary of State for Wales has been declined, because it is so important, and in our mutual best interest, to progress with the Wales Bill. But I await the invitation to be posed yet again tomorrow afternoon, I'm sure more openly, in the Queen's Speech debate. | Wrth gwrs, bydd Huw Irranca-Davies, ac eraill yn y Siambr hon, yn cael y cyfle i estyn y gwahoddiad hwnnw eto brynhawn yfory, yn weladwy ac yn lleisiol, yn y ddadl ar Araith y Frenhines. Gallaf ddeall eich siom bod Ysgrifennydd Gwladol Cymru wedi gwrthod eich gwahoddiad, gan ei bod mor bwysig, ac er budd gorau'r ddwy ochr, er mwyn symud ymlaen â Bil Cymru. Ond rwy'n aros i'r gwahoddiad gael ei estyn eto brynhawn yfory, rwy'n siŵr yn fwy agored, yn y ddadl ar Araith y Frenhines. |
I wonder whether we could have a Government update statement, leader of the house, on an issue that I've raised before. This is the issue of - . This Chamber makes legislation and the Government makes policy, on the basis of taking children's rights into account; obviously, we've committed to the due regard principle in taking the United Nations Convention on the Rights of the Child into account. Unfortunately, most of the delivery that is done on the back of our legislation and policy is by public bodies, which are not committed in exactly the same way, and successive Ministers have been kind enough to acknowledge that there is a potential gap there, where a failure of policy aims could take place. I think it would be a reassurance to all of us here in the Chamber if we could have some update on progress of work done by the Welsh Government, speaking with public bodies, to ensure that the policy objectives of this place are not undermined by competing pressures on local authorities, for example, when it comes to deciding how they should take children's rights into account in making their own decisions. | Tybed a gawn ddatganiad gan y Llywodraeth yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf, arweinydd y tŷ, ar fater yr wyf wedi ei godi o'r blaen. Mae hyn yn fater o - . Mae'r Siambr hon yn llunio deddfwriaeth ac mae'r Llywodraeth yn llunio polisïau, ar sail rhoi ystyriaeth i hawliau plant; yn amlwg, rydym wedi ymrwymo i egwyddor sylw dyledus wrth ystyried Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Yn anffodus, mae'r rhan fwyaf o gyflenwi a wneir ar draul ein deddfwriaeth a'n polisi yn cael ei wneud gan gyrff cyhoeddus, nad ydynt yn ymroddedig yn yr un ffordd yn union, ac mae Gweinidogion olynol wedi bod yn ddigon caredig i gydnabod bod bwlch posibl yno, lle gallai methu â chyflawni nodau polisi ddigwydd. Rwy'n credu y byddai'n rhoi sicrwydd i bob un ohonom yma yn y Siambr pe gallem gael rhyw fath o ddiweddariad ar gynnydd y gwaith a wnaed gan Lywodraeth Cymru, o ran siarad â chyrff cyhoeddus, er mwyn sicrhau nad yw amcanion polisi y lle hwn yn cael eu tanseilio gan bwysau cystadleuol ar awdurdodau lleol, er enghraifft, pan ddaw at benderfynu sut y dylent ystyried hawliau plant wrth wneud eu penderfyniadau eu hunain. |
Well, I'm sure that the Minister for communities and children would welcome that opportunity to clarify how seriously the Welsh Government takes its commitment to the UNCRC, to ensure that children's rights underline all our policy objectives, and, indeed, financial and budgetary purposes and objectives as well. That is part of our strategic integrated impact assessment, and, of course, it accompanies draft and final budget papers from the Welsh Government. But it is for the Minister for communities and children to, again, respond to this in terms of, I'm sure, an update, and he will be open to questions and opportunities at committee and at oral Assembly question level. | Wel, rwy'n siŵr y byddai'r Gweinidog dros gymunedau a phlant yn croesawu'r cyfle hwnnw i egluro pa mor ddifrifol y mae Llywodraeth Cymru yn ystyried ei hymroddiad i'r CCUHP, er mwyn sicrhau bod hawliau plant yn pwysleisio ein holl amcanion polisi, ac, yn wir, ein hamcanion a'n dibenion ariannol a chyllidebol hefyd. Mae hynny'n rhan o'n hasesiad ar effaith integredig strategol, ac, wrth gwrs, mae'n cyd-fynd â phapurau cyllideb drafft a therfynol gan Lywodraeth Cymru. Ond mater i'r Gweinidog dros gymunedau a phlant, unwaith eto, yw ymateb i hyn o ran cael yr wybodaeth ddiweddaraf, rwy'n siŵr, a bydd yn agored i dderbyn cwestiynau a chyfleoedd mewn pwyllgorau ac ar lefel cwestiynau llafar y Cynulliad. |
I'd like to request two Government statements, please, Secretary. Firstly, in the light of the Office for National Statistics report on avoidable mortality in England and Wales last week, whether we might have a statement on public health and the preventative health agenda, which is one important aspect of dealing with avoidable mortality, and perhaps setting us firmly on a more proactive health agenda, rather than reactive. I wonder whether we might have a Government statement that sets out the current Government's thinking on that preventative health and public health agenda. Secondly, I wonder whether we might have a statement on community-focused schools. I think it's very important that we take forward policy effectively and consistently across Wales, because I think, at the current time, there are some very good examples of community-focused schools, but it is quite patchy. I'm very interested in, and I think Members here generally would be very interested in, the mechanisms and actions that can achieve consistently community-focused schools, right across Wales. Because I think it's well recognised that achieving a partnership between home and school, and community and school, is the most effective way forward if we are to improve educational standards. We spend a lot of money on our school buildings, and to see them - some of them - lying idle at evenings, weekends, and holidays is not a good use of public resource. Also, in terms of widening access to sport, physical activity and cultural activities, it's very advantageous if we can have that community-focused school approach in that regard as well. And, finally, I think it's extremely important that we ensure that not just the twenty-first century schools programme - important though that is - but also, in terms of our existing school stock, we have a community-focused approach. Without that, we wouldn't have the consistency of approach that I believe we need, across Wales. | Hoffwn ofyn am ddau ddatganiad gan y Llywodraeth, os gwelwch yn dda, Ysgrifennydd. Yn gyntaf, ynglŷn ag adroddiad y Swyddfa Ystadegau Gwladol yr wythnos diwethaf ar farwolaethau y gellir eu hosgoi yng Nghymru a Lloegr, tybed a oes modd inni gael datganiad ar yr agenda iechyd ataliol ac iechyd cyhoeddus, sydd yn un agwedd bwysig ar ymdrin â marwolaethau y gellir eu hosgoi, ac efallai ein gosod ni'n gadarn ar agenda iechyd mwy rhagweithiol, yn hytrach nag adweithiol. Tybed a gawn ni ddatganiad gan y Llywodraeth sy'n nodi ei barn bresennol am yr agenda iechyd ataliol ac iechyd cyhoeddus hwnnw. Yn ail, tybed a gawn ni ddatganiad am ysgolion bro. Credaf ei bod yn bwysig iawn ein bod yn bwrw ymlaen â pholisi yn effeithiol ac yn gyson ar draws Cymru, oherwydd yn fy marn i, ar hyn o bryd, ceir rhai enghreifftiau da iawn o ysgolion bro, ond mae'n eithaf anghyson. Mae gennyf i ddiddordeb mawr, ac rwy'n credu y byddai gan yr Aelodau yma yn gyffredinol ddiddordeb mawr yn y mecanweithiau a'r camau gweithredu a all sicrhau ysgolion bro cyson, ar draws Cymru. Rwy'n credu ei fod yn cael ei gydnabod yn dda mai cyflawni partneriaeth rhwng y cartref a'r ysgol, a'r gymuned a'r ysgol, yw'r ffordd fwyaf effeithiol ymlaen os ydym am wella safonau addysgol. Rydym yn gwario llawer o arian ar ein hadeiladau ysgol, ac nid yw eu gweld - rai ohonynt - yn sefyll yn wag gyda'r nosau, ar benwythnosau, ac yn ystod gwyliau, yn ddefnydd da o adnoddau cyhoeddus. Hefyd, o ran ehangu darpariaeth chwaraeon, gweithgarwch corfforol a gweithgareddau diwylliannol, mae'n fuddiol iawn pe gallem fabwysiadu'r dull ysgol bro hwnnw i'r perwyl hwnnw hefyd. Ac, yn olaf, credaf ei fod yn eithriadol o bwysig ein bod yn sicrhau nad rhaglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain yn unig - er mor bwysig yw honno - ond hefyd, o ran ein hysgolion presennol, ein bod yn mabwysiadu dull yr ysgolion bro. Heb hynny, ni fyddai gennym y cysondeb rwy'n credu sydd ei angen arnom, ar draws Cymru. |
Well, the Member for Newport East does raise some very important questions, particularly looking at that recent ONS survey. It did present the latest figures on avoidable mortality for England and Wales, and it did show those 2014 figures for the first time. But the Cabinet Secretary for Health, Well-being and Sport did make an oral statement recently on the headline messages from the Welsh health survey, which is our way of looking at the overview of the state of the nation's health. They, of course, have a strong bearing on how we address those figures from the ONS report. But also, I believe the commitments that we've made in our manifesto do build on the very strong platform that we've put in place to implement appropriate public health interventions. On to your second point about community-focused schools, this is something where there's no question that we have to use our school facilities not only to benefit pupils' families but also the wider communities. We also need to look at this from the perspective of community use of assets. You've mentioned sporting facilities, but also co-location of key services. Quite a lot of our initiatives, like Flying Start, are also located in our school premises, but we also know, in terms of adult learning initiatives and school facilities, and indeed their grounds and sports facilities, of course - we need to use to the fullest extent. The previous Minister for Education and Skills did ask the Public Policy Institute for Wales to provide a review and advice on how school facilities can be used more extensively, so I would draw the Member's attention to their report, 'Increasing the Use of School Facilities', which was published last March. I know that the Cabinet Secretary is considering this report and its recommendations. | Wel, mae'r Aelod dros Ddwyrain Casnewydd wedi codi rhai cwestiynau pwysig iawn, yn arbennig o ran yr arolwg ONS diweddar hwnnw. Cyflwynwyd ynddo y ffigurau diweddaraf ar farwolaethau y gellir eu hosgoi yng Nghymru a Lloegr, ac roedd yn dangos y ffigurau 2014 hynny am y tro cyntaf. Ond gwnaeth Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Lles a Chwaraeon ddatganiad llafar yn ddiweddar ynglŷn â phrif negeseuon arolwg iechyd Cymru, sef ein ffordd ni o edrych yn gyffredinol ar gyflwr iechyd y genedl. Maent, wrth gwrs, yn cael effaith fawr ar sut yr ydym yn mynd i'r afael â'r ffigurau hynny yn adroddiad y Swyddfa Ystadegau Gwladol. Ond hefyd, credaf fod yr ymrwymiadau yr ydym wedi eu gwneud yn ein maniffesto yn adeiladu ar y sylfaen gref iawn yr ydym wedi ei gosod er mwyn gweithredu ymyriadau iechyd cyhoeddus priodol. Ynglŷn â'ch ail bwynt am ysgolion bro, mae hyn yn rhywbeth lle nad oes amheuaeth fod yn rhaid inni ddefnyddio ein cyfleusterau ysgol, nid yn unig er budd teuluoedd y disgyblion ond hefyd er budd y cymunedau ehangach. Mae angen hefyd inni edrych ar hyn o safbwynt defnydd cymunedol o asedau. Rydych chi wedi crybwyll cyfleusterau chwaraeon, ond hefyd gyd-leoli gwasanaethau allweddol. Mae cryn dipyn o'n mentrau, fel Dechrau'n Deg, hefyd wedi eu lleoli yn ein hysgolion, ond rydym yn gwybod hefyd, o ran mentrau dysgu oedolion a chyfleusterau ysgolion, ac yn wir eu tiroedd a'u cyfleusterau chwaraeon, wrth gwrs - bod angen i ni eu defnyddio i'r eithaf. Fe ofynnodd y Gweinidog blaenorol dros Addysg a Sgiliau i'r Sefydliad Polisi Cyhoeddus i Gymru ddarparu adolygiad a chyngor ar sut y gellir defnyddio cyfleusterau ysgol yn fwy helaeth. Felly hoffwn dynnu sylw'r Aelodau at eu hadroddiad ar Gynyddu'r Defnydd o Gyfleusterau Ysgol, a gyhoeddwyd fis Mawrth diwethaf. Gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet yn ystyried yr adroddiad hwn a'i argymhellion. |
I just wanted to ask a business question based on the fact that I wanted to have a statement on Government involvement in the setting up of fanzones across Wales, especially in light of the semi-finals. I'm getting quite a lot of messages as we speak here today of people who haven't been able to get tickets for the Principality Stadium - fans who've followed the matches throughout the tournament. I was wondering whether we could have a statement on your involvement as a Government, and also to see whether you would appeal to Cardiff Council to open Cooper's field as well as the stadium so that those people are not losing out, and also condemn those people today who are selling on free tickets. This is a free event and should not be made as a profit for those people who want to support the Wales football team in the semi-finals. I would urge you to take urgent action given that this is happening tomorrow, and perhaps we could have a statement from the Minister. | Roeddwn i eisiau gofyn cwestiwn busnes yn seiliedig ar y ffaith fy mod am gael datganiad am gyfraniad y Llywodraeth i'r gwaith o sefydlu ardaloedd cefnogwyr ledled Cymru, yn enwedig o ystyried y rownd gynderfynol. Wrth i ni drafod yma heddiw, rwy'n cael cryn dipyn o negeseuon gan bobl nad ydynt wedi llwyddo i gael tocynnau i fynd i Stadiwm y Principality - cefnogwyr sydd wedi dilyn y gemau drwy gydol y twrnamaint. Roeddwn am wybod tybed a fyddai modd i ni gael datganiad ar eich cyfraniad chi fel Llywodraeth, a gofyn hefyd a fyddech yn apelio i Gyngor Caerdydd agor caeau Cooper yn ogystal â'r stadiwm, fel nad yw'r bobl hynny ar eu colled, a hefyd yn condemnio'r bobl hynny heddiw sy'n gwerthu tocynnau a gawsant am ddim. Digwyddiad rhad ac am ddim yw hwn ac ni ddylid gwneud elw o'r bobl hynny sydd eisiau cefnogi tîm pêl-droed Cymru yn y rownd gynderfynol. Byddwn yn eich annog i gymryd camau brys o ystyried bod hyn yn digwydd yfory, ac efallai y gallwn gael datganiad gan y Gweinidog. |
This is something where, of course, we want to ensure that people can attend those local fanzones. They've become extremely popular. It's obviously for the local authorities to ensure that arrangements are made, and to actually provide funding support for them. Also, of course, fans can enjoy the game by supporting local businesses, pubs and restaurants as well. But I think on the point you made - the very concerning point about how people try to exploit on these occasions in terms of selling on free tickets - we're going to have a strong statement, which we're making, I think, as a result of your question today. The Cabinet Secretary will share that with me. I think the message, of course, overall - and responding earlier on to Simon Thomas - is that wherever you watch the game, let's get behind Chris Coleman and the boys and do our best to cheer them on for another famous win. | Wrth gwrs, mae hwn yn rhywbeth yr ydym am ei sicrhau, sef bod pobl yn gallu mynd i'r ardaloedd cefnogwyr lleol hynny. Maen nhw wedi dod yn hynod boblogaidd. Yr awdurdodau lleol, yn amlwg, ddylai sicrhau bod trefniadau yn cael eu gwneud, yn ogystal â darparu cymorth ariannol ar eu cyfer mewn gwirionedd. Gall cefnogwyr fwynhau'r gêm hefyd, wrth gwrs, drwy gefnogi busnesau, tafarndai a bwytai lleol. Ond rwy'n credu o ran y pwynt a wnaethoch - y pwynt sy'n peri pryder mawr o ran bod pobl yn ceisio camfanteisio ar yr achlysuron hyn drwy werthu tocynnau rhad ac am ddim - rydym yn mynd i wneud datganiad cryf, rwy'n meddwl, o ganlyniad i'ch cwestiwn heddiw. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn rhannu hwnnw â mi. Rwy'n credu mai'r neges gyffredinol, wrth gwrs - ac mae hyn yn ymateb i Simon Thomas yn gynharach - yw, lle bynnag y byddwch chi'n gwylio'r gêm, gadewch i ni gefnogi Chris Coleman a'r bechgyn a gwneud ein gorau glas i'w calonogi ar gyfer buddugoliaeth fendigedig arall. |
I endorse Nick Ramsay's comments about modern foreign languages, where we heard that those most likely to be adversely affected were pupils in the more disadvantaged areas. I call for two statements, the first on bullying. Today is Stand up to Bullying Day as part of the Stand up to Bullying campaign, aiming for individuals, local communities, schools and businesses to stand up to bullying and ensure their pupils or employees are provided with effective support to tackle the problem. We regularly hear in this place - in this Chamber, in committee, and in our own casework - of people who are still being bullied on the grounds of sexuality, impairment, condition or other factors. I know it's something previous Welsh Governments have given much attention to, but we see figures here: that 68 per cent of young people polled knew of somebody who had been cyber bullied and 81 per cent reported bullying as commonplace in schools, admittedly UK and not Welsh-specific figures, but meriting a statement accordingly. Finally, a Welsh Government statement, if I could call for this, on digital communications in the context of Ofcom's digital communication review, which concluded that reforming Openreach was critical to improving the telecoms market in creating a more independent and customer-centric service within BT. I ask this because, and in the context, of the letter that's gone to the chief executive of Ofcom from the communication network's industry coalition representing millions of broadband customers, and who will be charged with delivering the next generation of digital networks. We hear every week in this Chamber Members raising issues about broadband and mobile connectivity in their own areas, and, clearly, this will be critical to that agenda. | Ategaf sylwadau Nick Ramsay am ieithoedd tramor modern, pryd y clywsom mai'r rhai sydd fwyaf tebygol o gael eu heffeithio'n andwyol yw'r disgyblion yn yr ardaloedd mwy difreintiedig. Galwaf am ddau ddatganiad, y cyntaf ar fwlio. Mae heddiw yn Ddiwrnod 'Stand up to Bullying' sy'n rhan o'r ymgyrch 'Stand up to Bullying', sydd â'r nod o annog unigolion, cymunedau lleol, ysgolion a busnesau i wrthsefyll bwlio a sicrhau bod eu disgyblion neu eu gweithwyr yn cael cymorth effeithiol i fynd i'r afael â'r broblem. Rydym yn clywed yn gyson yn y lle hwn - yn y Siambr hon, mewn pwyllgorau, ac yn ein gwaith achos ni'n hunain - am bobl sydd yn dal i gael eu bwlio ar sail rhywioldeb, nam, cyflwr neu ffactorau eraill. Rwy'n gwybod ei fod yn rhywbeth sydd wedi cael llawer o sylw gan Lywodraethau blaenorol Cymru, ond dyma'r ffigurau: roedd 68 y cant o bobl ifanc a holwyd yn gwybod am rywun a oedd wedi'i fwlio ar-lein ac roedd 81 y cant yn nodi bod bwlio yn gyffredin mewn ysgolion. Rhaid cyfaddef mai ffigurau'r DU yw'r rhain ac nid ffigurau sy'n benodol i Gymru, ond maent yn haeddu datganiad yn unol â hynny. Yn olaf, datganiad gan Lywodraeth Cymru, os caf alw am hyn, ar gyfathrebu digidol yng nghyd-destun adolygiad Ofcom o gyfathrebu digidol, a ddaeth i'r casgliad bod diwygio Openreach yn hanfodol er mwyn gwella'r farchnad telathrebu o ran creu gwasanaeth mwy annibynnol sy'n canolbwyntio ar gwsmeriaid o fewn BT. Gofynnaf hyn oherwydd, ac yng nghyd-destun, y llythyr a aeth at brif weithredwr Ofcom oddi wrth glymblaid diwydiant y rhwydwaith cyfathrebu sy'n cynrychioli miliynau o gwsmeriaid band eang, ac a fydd yn gyfrifol am ddarparu'r genhedlaeth nesaf o rwydweithiau digidol. Bob wythnos yn y Siambr hon, rydym yn clywed Aelodau yn codi materion yn ymwneud â band eang a chysylltedd ffonau symudol yn eu hardaloedd eu hunain, ac, yn amlwg, bydd hyn yn hanfodol i'r agenda honno. |
Thank you, Mark Isherwood, for drawing attention to the Stand Up to Bullying Day, the focus today that, I know, we would all share. Indeed, I know that the Cabinet Secretary for Communities and Children is looking at the policies - it's something that, actually, is shared across the Cabinet; the education Secretary, of course - in terms of tackling bullying. We have a week's focus in November, usually, on tackling bullying. I think you mentioned cyber bullying, but, also, we know we are greatly concerned that some of the rise in hate crimes could also have a bearing on children and young people as well, and we need to make sure that we are monitoring that and responding to it appropriately. It is very important that we are now, again, focusing on that and that the Cabinet Secretaries with appropriate responsibilities are looking at this very carefully. I think we have to, in terms of your second point, recognise that not only is the Welsh Government at the forefront in terms of delivering on our digital infrastructure in terms of superfast broadband, not only delivering it with our money, but also, of course, delivering it thanks to the funding from the European Union, of course, so much threatened now in terms of Brexit, but obviously recognising it is a partnership that is near to reaching, of course, its target, and it will be right at the forefront in terms of Wales leading the way. | Diolch i chi, Mark Isherwood, am dynnu sylw at y Diwrnod Sefyll Lan yn erbyn Bwlio, sy'n cael sylw heddiw ac rwyf yn gwybod ein bod ni i gyd yn cefnogi hynny. Yn wir, rwyf yn gwybod bod yr Ysgrifennydd Cabinet dros Gymunedau a Phlant yn edrych ar y polisïau - mae'n rhywbeth sydd, i ddweud y gwir, yn cael ei rannu ar draws y Cabinet; yr Ysgrifennydd addysg, wrth gwrs - o ran mynd i'r afael â bwlio. Rydym fel arfer yn cynnal wythnos ym mis Tachwedd sy'n canolbwyntio ar fynd i'r afael â bwlio. Rwy'n meddwl eich bod wedi crybwyll bwlio ar-lein, ond, hefyd, rydym yn gwybod ein bod yn poeni'n fawr y gallai rhywfaint o'r cynnydd mewn troseddau casineb hefyd gael effaith ar blant a phobl ifanc yn ogystal, ac mae angen i ni wneud yn siŵr ein bod yn monitro hynny ac yn ymateb iddo yn briodol. Mae'n bwysig iawn ein bod ni yn canolbwyntio ar hynny unwaith eto yn awr, a bod Ysgrifenyddion y Cabinet sydd â'r cyfrifoldebau priodol yn edrych ar hyn yn ofalus iawn. O ran eich ail bwynt, rwy'n meddwl bod yn rhaid i ni gydnabod bod Llywodraeth Cymru ar flaen y gad wrth gyflenwi ein seilwaith digidol o ran band eang cyflym iawn, nid yn unig yn ei gyflenwi â'n harian ni, ond hefyd, wrth gwrs, yn ei gyflenwi o ganlyniad i gyllid gan yr Undeb Ewropeaidd, sydd wrth gwrs dan gymaint o fygythiad yn awr yn sgil Brexit, ond yn amlwg yn cydnabod ei fod yn bartneriaeth sydd yn agos at gyrraedd ei tharged, wrth gwrs, a bydd ar flaen y gad o ran Cymru'n arwain y ffordd. |
Thank you, Presiding Officer. Leader of the house, is it possible to have a statement from the economy Secretary in relation to business rates. The incoming Government was very clear in its manifesto commitment that it was going to be making a commitment on business rates, specifically to uplift, obviously, the margin that businesses, or the threshold, should I say, that businesses would be captured by the business rate regime. The summer show season, eisteddfods - call them what you will - are all happening over the next eight weeks. Many Members will be engaging with businesses and organisations, and some sort of understanding of the Government's thinking about how it's going to take this commitment forward, and, indeed, the level of threshold that the Government will be bringing forward, I think would greatly inform the dialogue that Members will be having at events throughout the summer. So, a statement before the recess would be greatly appreciated. | Diolch i chi, Lywydd. Arweinydd y tŷ, a yw'n bosibl cael datganiad gan Ysgrifennydd yr economi ar ardrethi busnes. Roedd maniffesto y Llywodraeth newydd yn nodi'n glir iawn y byddai'n gwneud ymrwymiad ar ardrethi busnes, yn benodol i godi, yn amlwg, y ffin, neu'r trothwy, dylwn i ddweud, ar gyfer cynnwys busnesau yn y gyfundrefn ardrethi busnes. Mae tymor y sioeau haf, eisteddfodau - beth bynnag yr ydych yn eu galw - maent oll yn digwydd yn ystod yr wyth wythnos nesaf. Bydd llawer o Aelodau yn ymgysylltu â busnesau a sefydliadau, a byddai rhyw fath o ddealltwriaeth o feddylfryd y Llywodraeth ynghylch sut mae'n mynd i fwrw ymlaen â'r ymrwymiad hwn, ac, yn wir, lefel y trothwy y bydd y Llywodraeth yn ei chyflwyno, yn ddefnyddiol iawn, rwy'n credu, wrth hysbysu'r sgyrsiau y bydd Aelodau yn eu cael mewn digwyddiadau drwy gydol yr haf. Felly, byddai datganiad cyn y toriad yn cael ei werthfawrogi'n fawr. |
Well, of course, Andrew R.T. Davies knows that the non-domestic rates, business rates, were fully devolved on 1 April 2015. Now, Welsh Government is responsible for all aspects of management of the non-domestic rates pool. And, of course, that includes risks associated with balancing income reliefs and payments. So, revaluation of non-domestic properties is currently under way and will come into effect on 1 April 2017, and this will update, of course, valuations of non-domestic properties. But, it is for the Cabinet Secretary for Finance and Local Government to respond to this point, and I'm sure he will be providing updates. | Wel, wrth gwrs, mae Andrew R.T. Davies yn gwybod bod yr ardrethi annomestig, yr ardrethi busnes, wedi'u datganoli'n llawn ar 1 Ebrill 2015. Mae Llywodraeth Cymru yn awr yn gyfrifol am bob agwedd ar reoli'r gronfa ardrethi annomestig. Ac, wrth gwrs, mae hynny'n cynnwys y risgiau sy'n gysylltiedig â chydbwyso rhyddhad incwm a thaliadau. Felly, mae'r gwaith o ailbrisio eiddo annomestig ar y gweill ar hyn o bryd, a daw i rym ar 1 Ebrill 2017, a bydd hyn wrth gwrs yn diweddaru prisiadau eiddo annomestig. Ond mater i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol yw ymateb i'r pwynt hwn, ac rwy'n siŵr y bydd yn darparu diweddariadau. |
We now move to the next item, which is item 3: motion in accordance with Standing Order 17.2T in respect of Committee for the Scrutiny of the First Minister. I call on a member of the Business Committee to move the motion - Simon Thomas. | Rŷm ni'n symud ymlaen nawr at yr eitem nesaf, eitem 3: cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 17.2T yn ymwneud â'r Pwyllgor Craffu ar Waith y Prif Weinidog. Rwy'n galw ar aelod o'r Pwyllgor Busnes i wneud y cynnig - Simon Thomas. |
Formally. As there are no other speakers on this item, the proposal is to agree the motion. Does any Member object? As there are no objections, the motion is agreed in accordance with Standing Order 12.36. | Yn ffurfiol. Gan nad oes yna siaradwyr eraill, y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynnig? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Gan nad oes, fe dderbynnir y cynnig yn unol â Rheol Sefydlog 12.36. |
The next item on our agenda is motions to agree membership of committees. There are 13 motions under this item and they will be discussed together. I call on a member of the Business Committee to move the motions - Simon Thomas. | Yr eitem nesaf felly ar yr agenda yw'r cynigion i gytuno ar aelodaeth pwyllgorau. Mae 13 cynnig o dan yr eitem hon a byddant yn cael eu trafod gyda'i gilydd. Rwy'n galw ar aelod o'r Pwyllgor Busnes i wneud y cynigion - Simon Thomas. |
I move. | Yn cynnig. |
Thank you, Presiding Officer. I understand no-one has ever objected, previously, in the history of the Assembly to the establishment of the committees. However, UKIP are not beholden by that prior consensus. We intend to vote today against the establishment of the policy and legislative committees on the basis agreed by the other business managers. The reason we do this is that equality, 4:4, does not constitute party balance. The secretariat of the Business Committee initially advised us that it did not constitute party balance. What changed on that - [Interruption.] I'm back. On that, nothing changed. However, the other parties did a deal with Labour to give way on that point in exchange for some plum committee chairmanships, particularly in respect of Plaid, who chair not just the Finance Committee but two policy and legislative committees. Thanks to that, the combined opposition will not be able to amend Bills against the Government. That great victory of Leanne Wood in Rhondda, which reduced Labour from equality 30 in the Assembly to just 29 against 30 of combined opposition, and with no longer a Liberal Democrat group and with the Liberal Democrat Member only entitled to one committee place were she to wish to take it up, that is a very substantive change in what this Assembly is because we cannot amend legislation in committee were the opposition to be united on any particular course against the Government. That has been given away, I would assert, in return for a number of plum chairmanships. UKIP will not be party to that deal. We will, however, treat the arrangements agreed by others with respect. We will chair our committee in a considered way on the basis of the evidence and we will contribute to all committees to the best of our ability. Thank you. | Diolch i chi, Lywydd. Rwyf yn deall nad oes neb wedi gwrthwynebu erioed o'r blaen, yn hanes y Cynulliad i sefydliad y pwyllgorau. Fodd bynnag, nid yw UKIP dan ddyled y consensws blaenorol hwnnw. Rydym yn bwriadu pleidleisio heddiw yn erbyn sefydliad y pwyllgorau polisi a deddfwriaethol ar y sail y cytunwyd arno gan y rheolwyr busnes eraill. Y rheswm yr ydym yn gwneud hyn yw nad yw cydraddoldeb, 4: 4, yn golygu cydbwysedd rhwng partïon. Dywedodd ysgrifenyddiaeth y Pwyllgor Busnes wrthym i ddechrau nad oedd yn golygu cydbwysedd rhwng partïon. Beth newidiodd ynglŷn â hynny - [Torri ar draws.] Rwyf yn ôl. Ar hynny, nid oes dim wedi newid. Fodd bynnag, tarodd y pleidiau eraill fargen â Llafur i ildio ar y pwynt hwnnw yn gyfnewid am gadeiryddiaeth pwyllgorau dethol, yn enwedig o ran Plaid, sy'n cadeirio nid yn unig y Pwyllgor Cyllid ond dau bwyllgor polisi a deddfwriaethol. Oherwydd hynny, ni fydd y gwrthbleidiau cyfunol yn gallu diwygio Biliau yn erbyn y Llywodraeth. Mae buddugoliaeth wych Leanne Wood yn y Rhondda, a wnaeth leihau Llafur i ddim ond 29 yn erbyn 30 o Aelodau gwrthbleidiau, a gan nad oes grŵp Democratiaid Rhyddfrydol yn y Cynulliad erbyn hyn, a'r Aelod Democratiaid Rhyddfrydol dim ond â'r hawl i gael un lle ar bwyllgor pe byddai hi'n dymuno ei dderbyn, mae hynny'n newid sylweddol iawn yn yr hyn yw'r Cynulliad hwn oherwydd na allwn ddiwygio deddfwriaeth yn y pwyllgor pe byddai'r gwrthbleidiau yn unedig ar unrhyw ffordd benodol o weithredu yn erbyn y Llywodraeth. Mae hynny wedi ei roi i ffwrdd, byddwn i'n haeru, yn gyfnewid am sawl cadeiryddiaeth ddethol. Ni fydd UKIP yn rhan o'r cytundeb hwnnw. Byddwn, fodd bynnag, yn trin y trefniadau y cytunwyd arnynt gan eraill gyda pharch. Byddwn yn cadeirio ein pwyllgor ni mewn ffordd ystyriol ar sail y dystiolaeth a byddwn yn cyfrannu ym mhob pwyllgor hyd eithaf ein gallu. Diolch. |
I note at the end there that UKIP are opposing the membership of the committees but are taking up the chairmanship of a committee, which has been very beneficial to them. The fact that - every Member must know this - we have an Assembly with 60 Members, 29 from the Government and 31 from the opposition, means that you cannot replicate 29 and 31 on committees of eight. You have to go to a system called D'Hondt. We beat D'Hondt last week in the Belgium game, but we don't want to go there, I don't think. D'Hondt would have meant that UKIP, in fact, did not have a member on every committee. It would have, in fact, meant that UKIP often did not have a member on committees. Now, Plaid Cymru support - | Nodaf ar y diwedd yn y fan yna bod UKIP yn gwrthwynebu aelodaeth y pwyllgorau, ond yn derbyn cadeiryddiaeth pwyllgor, sydd wedi bod yn fuddiol iawn iddyn nhw. Mae'r ffaith - mae'n rhaid bod pob Aelod yn gwybod hyn - bod gennym Gynulliad â 60 o Aelodau, 29 o'r Llywodraeth a 31 o'r gwrthbleidiau, yn golygu nad ydych yn gallu dyblygu 29 a 31 ar bwyllgorau o wyth. Mae'n rhaid i chi fynd i system o'r enw D'Hondt. Gwnaethom guro D'Hondt yr wythnos diwethaf yn y gêm yn erbyn Gwlad Belg, ond nid wyf yn credu ein bod eisiau sôn am hynny. Byddai D'Hondt wedi golygu na fyddai gan UKIP, mewn gwirionedd, aelod ar bob pwyllgor. Byddai wedi golygu, mewn gwirionedd, y byddai UKIP yn aml heb aelod ar bwyllgorau. Nawr, mae Plaid Cymru yn cefnogi - |
Certainly, I'll give way. | Gwnaf siŵr, fe wnaf ildio. |
D'Hondt wouldn't have meant anything of the sort. Even on a committee of seven, UKIP would have had one member according to D'Hondt. | Ni fyddai D'Hondt wedi golygu dim byd o'r fath. Hyd yn oed ar bwyllgor o saith, byddai UKIP wedi cael un aelod yn ôl D'Hondt. |
You're simply incorrect. You'd have 0.7 member. That's what D'Hondt would have worked out for you. On a smaller committee, you would not have had a member - for example, public accounts or finance, which you have members on. | Rydych yn syml yn anghywir. Byddai gennych 0.7 aelod. Dyna beth fyddai D'Hondt wedi ei gyfrifo i chi. Ar bwyllgor llai, ni fyddai gennych aelod - cyfrifon cyhoeddus neu gyllid er enghraifft, lle y mae gennych aelodau arnynt. |
Not now. I've responded to your question. Plaid Cymru's response to this has been very clear. We want to see political balance across the committee structure. We think it's very important that opposition Chairs are in charge of vital committees such as finance and public accounts, and we think it's equally important that we have arrangements on policy and legislative committees that actually deliver workable Welsh law. At the end of the day, the committees are there to scrutinise and to undertake several stages of legislation, but all legislation comes back to this Assembly, where we have a job of work to do. If we do unite as an opposition, we can vote down the Government on all legislation, and I'm sure we will if we can reach agreement on those issues. But what's very important, I think, is we have workable committees and good, effective Chairs, independently elected for the first time. This is a big step forward for the strengthening of this Assembly as a proper parliament, and it's in that spirit that Plaid Cymru has agreed to these arrangements. It also means, yes, what have been described as 'plum committee Chairs' - I would more describe as important, political chairships - are in the hands of opposition parties, and I think that is important as well, particularly when we come to scrutiny of finance and health. These are all things that will revitalise, I hope, the way that our committees work in the Assembly. For that reason, I ask the Assembly to support them so that we move on with our committee work. | Nid nawr. Rwyf wedi ymateb i'ch cwestiwn. Mae ymateb Plaid Cymru i hyn wedi bod yn glir iawn. Rydym eisiau gweld cydbwysedd gwleidyddol ar draws y strwythur pwyllgorau. Credwn ei bod yn bwysig iawn fod Cadeiryddion o'r gwrthbleidiau yn gyfrifol am bwyllgorau hanfodol megis cyllid a chyfrifon cyhoeddus, ac rydym yn credu ei bod yr un mor bwysig bod gennym drefniadau ar bwyllgorau polisi a deddfwriaethol sydd mewn gwirionedd yn cyflawni cyfraith Cymru y gellir ei gweithredu. Yn y pen draw, mae'r pwyllgorau yno i graffu ac i ymgymryd â sawl cam o ddeddfwriaeth, ond mae'r holl ddeddfwriaeth yn dod yn ôl i'r Cynulliad hwn, lle mae gennym swyddogaeth i'w chyflawni. Os byddwn yn uno fel gwrthblaid, gallwn bleidleisio a goresgyn y Llywodraeth ar yr holl ddeddfwriaeth, ac rwy'n siŵr y byddwn yn gwneud hynny os gallwn ddod i gytundeb ar y materion hynny. Ond yr hyn sy'n bwysig iawn, yn fy marn i, yw bod gennym bwyllgorau ymarferol a Chadeiryddion da, effeithiol, a etholwyd yn annibynnol am y tro cyntaf. Mae hwn yn gam mawr ymlaen ar gyfer cryfhau'r Cynulliad hwn fel senedd wirioneddol, ac yn yr ysbryd hwnnw y mae Plaid Cymru wedi cytuno i'r trefniadau hyn. Ydy, mae hefyd yn golygu bod yr hyn sydd wedi ei ddisgrifio fel 'cadeiryddiaeth pwyllgorau dethol' - y byddwn i'n eu disgrifio'n hytrach fel cadeiryddiaethau pwysig, gwleidyddol yn nwylo'r gwrthbleidiau, a chredaf fod hynny'n bwysig hefyd, yn enwedig pan fyddwn yn craffu ar gyllid ac iechyd. Mae'r rhain i gyd yn bethau a fydd yn adfywio, rwyf yn gobeithio, y ffordd y mae ein pwyllgorau yn gweithio yn y Cynulliad. Am y rheswm hwnnw, gofynnaf i'r Cynulliad eu cefnogi er mwyn i ni allu symud ymlaen â'n gwaith pwyllgor. |
I propose therefore that the votes on the motions to elect members to the seven policy and legislation committees are grouped unless there are any objections to that. The proposal, therefore, is to agree the motions for elections to the seven legislation and policy committees. Does any Member object? [Objection.] I will, therefore, defer voting on these motions until voting time. | Rwy'n cynnig felly fod y pleidleisio ar y cynigion i ethol Aelodau i'r saith pwyllgor polisi a deddfwriaeth yn cael eu grwpio, os nad oes unrhyw wrthwynebiad i hynny. Y cwestiwn, felly, yw: a ddylid derbyn y cynigion i'r saith pwyllgor polisi a deddfwriaeth? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad.] Iawn. Gohiriaf y bleidlais, felly, ar y cynigion yma tan y cyfnod pleidleisio. |
I now move to motions to elect members to the other six specialist committees. Unless there are any objections, I propose that the votes on the motions to elect members to the six specialist committees are grouped. The proposal is to agree the motions. Does any Member object? As there are no objections, these motions are agreed in accordance with Standing Order 12.36. | Rwy'n symud yn awr at y cynigion i ethol Aelodau i'r chwe phwyllgor arbenigol arall. Os nad oes unrhyw wrthwynebiad, rwy'n cynnig bod y pleidleisiau ar y cynigion i ethol yr Aelodau i'r chwe phwyllgor yma yn cael eu grwpio. Y cwestiwn yw: a ddylid derbyn y cynigion? A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? Gan nad oes gwrthwynebiad, fe dderbynnir y cynigion yma yn unol â Rheol Sefydlog 12.36. |
We now move to item 5, which is a statement by the Cabinet Secretary for Finance and Local Government on tax devolution and the fiscal framework. I call on the Cabinet Secretary, Mark Drakeford. | Rŷm ni'n symud ymlaen nawr at eitem 5, sef datganiad gan Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol ar ddatganoli trethi a'r fframwaith cyllidol, ac rwy'n galw ar Ysgrifennydd y Cabinet, Mark Drakeford. |
Cabinet Secretary, I'm pleased to see that you're carrying on with your predecessor's enthusiasm for the first Welsh taxes in 800 years. I suppose it's a bit too much to expect the public to be enthusiastic about paying taxes, but at least the enthusiasm is with you with a mind on history and the thirteenth century indeed. This does, indeed, represent a fundamental change in the devolved settlement. Firstly, I support your desire for Welsh taxes to be as simple as possible. I'm pleased that you are carrying on with the policy that taxes here should only differ from those across the border and other parts of the UK if absolutely necessary. How are you going to ensure this simplicity and what have you done to reassure stakeholders that the tax regime that develops in Wales will be as simple and straightforward as possible? I appreciate the legislation process for taxes such as LTT will be complex; I'm sure you agree that it's important that we get this right. You did touch on this, but what are you doing to draw on experience of tax devolution in Scotland? As you said earlier, they have made some mistakes there, such as developing the legislation for Revenue Scotland way after they started the process of developing individual taxes. They learnt a number of lessons; have you learnt those lessons - well, you clearly have, because you've done it the other way around - but what other lessons has the Welsh Government learnt, and, indeed, what can we teach Scotland in this area, Secretary? I'm sure that there are things there - this is a two-way process. I'm pleased you intend to maintain a constructive relationship with HMRC. How confident are you at this early stage that HMRC will be fit for purpose in the Welsh context? Scotland, initially, were going to rely very heavily on HMRC, but as things transpired and developed, they relied on them less, and I think they gave Revenue Scotland a lot more of the role that HMRC were originally going to take because of cost reasons and efficiency reasons. Do you envisage the Welsh Revenue Authority having a similar wider responsibility in future in taking on some of that responsibility itself? You've mentioned, towards the end of your statement, the fiscal framework. As you know, and as I've told you in the past, you have cross-party support on the development of a proper fiscal framework. I think there's general agreement that we cannot go on as we are, particularly with the imminent devolution of these taxes to Wales. I've spoken repeatedly and asked you questions about my concerns over block grant reductions in the wake of tax devolution, including income tax devolution. Can you update us, as Adam Price asked you, on any discussions with the Treasury on mechanisms of calculating the block grant reduction in the first year and, also, the options for indexing future reductions? These clearly aren't discussions that are the talk of pubs across Wales, but these are very important to getting tax devolution right. In terms of future reductions, firstly, how will inflation be taken into account? With the decision to leave the European Union and costlier imports, there is general consensus that there's a risk of higher inflation over the medium term. So, the indexing for inflation becomes increasingly important, even more so than it was before. Secondly, you already mentioned the issue of population change. The Scottish Government has dealt with this and there is an agreement with Westminster that any detrimental change in population will not be borne by the Scottish proportion of income tax, but by the UK as a whole. Are you seeking similar assurances from the Treasury? I'm more than happy to make that case with you. This is a good example of where we do need to see equity across the UK. Yes, we all agree with the need for fiscal accountability and the need for Welsh Government to bear the risk associated with the fiscal decisions that you take, but you should not have to bear the risk associated with UK decisions as a whole. We need to entangle those two. Finally, Presiding Officer, you mention the need for some kind of future mediation if the amount of money we get through the Barnett formula and fiscal framework is not what the Welsh Government feels that we should be getting. I'm casting my mind back to some of the Finance Committee evidence sessions from the last Assembly. There was a suggestion that we could develop a UK body that would deal with mediating problems like this, so that it wouldn't be simply a case of a bilateral discussion between you and the Westminster Government. What are your thoughts, in the future, on some kind of body that could provide that mediation? Would you like to see a return to the quadrilateral discussions that your predecessor had a number of years ago, before they were replaced by bilateral discussions? I think the quadrilateral discussions, from my discussions with Jane Hutt, were very useful in moving forward. | Ysgrifennydd y Cabinet, rwy'n falch o weld eich bod yn parhau â brwdfrydedd eich rhagflaenydd am y trethi cyntaf i Gymru ers 800 mlynedd. Mae'n debyg ei bod ychydig yn ormod i ddisgwyl i'r cyhoedd fod yn frwdfrydig ynghylch talu trethi, ond o leiaf mae'r brwdfrydedd gennych chi gyda golwg ar hanes a'r drydedd ganrif ar ddeg mewn gwirionedd. Mae hyn, yn wir, yn cynrychioli newid sylfaenol i'r setliad datganoli. Yn gyntaf, rwy'n cefnogi eich awydd i gadw trethi Cymru mor syml â phosibl. Rwy'n falch eich bod yn parhau â'r polisi na ddylai ein trethi ni fod yn wahanol i'r rhai dros y ffin ac mewn rhannau eraill oni bai bod gwir angen am hynny. Sut yr ydych chi'n mynd i sicrhau'r symlrwydd hwn, a beth yr ydych chi wedi'i wneud i roi sicrwydd i randdeiliaid y bydd y gyfundrefn dreth sy'n datblygu yng Nghymru mor syml â phosibl? Rwy'n deall y bydd y broses ddeddfu ar gyfer trethi fel y dreth trafodiadau tir yn gymhleth; rwy'n siŵr eich bod yn cytuno ei bod yn bwysig ein bod yn gwneud hyn yn iawn. Gwnaethoch sôn am hyn, ond beth yr ydych chi'n ei wneud i ddefnyddio'r profiad o ddatganoli treth yn yr Alban? Fel y dywedasoch yn gynharach, maent wedi gwneud rhai camgymeriadau yno, fel datblygu'r ddeddfwriaeth ar gyfer Revenue Scotland ymhell ar ôl iddynt ddechrau ar y broses o ddatblygu trethi unigol. Gwnaethant ddysgu nifer o wersi; a ydych chi wedi dysgu'r gwersi hynny - wel, mae'n amlwg eich bod, oherwydd rydych wedi'i wneud yn y drefn arall - ond pa wersi eraill y mae Llywodraeth Cymru wedi'u dysgu, ac, yn wir, beth allwn ni ei ddysgu i'r Alban yn y maes hwn, Ysgrifennydd? Rwy'n siŵr bod yna bethau yno - mae hon yn broses ddwy ffordd. Rwy'n falch eich bod yn bwriadu cynnal perthynas adeiladol â Chyllid a Thollau EM. Pa mor hyderus ydych chi yn y cyfnod cynnar hwn y bydd Cyllid a Thollau EM yn addas i'w ddiben yng nghyd-destun Cymru? Roedd yr Alban, i ddechrau, yn mynd i ddibynnu'n drwm iawn ar Gyllid a Thollau EM, ond wrth i bethau fynd rhagddynt a datblygu, roeddent yn dibynnu llai arnynt, ac rwy'n meddwl eu bod wedi rhoi llawer mwy o'r gwaith i Revenue Scotland yr oedd Cyllid a Thollau EM yn mynd i'w wneud yn wreiddiol am resymau cost a rhesymau effeithlonrwydd. A ydych chi'n rhagweld y bydd gan Awdurdod Refeniw Cymru gyfrifoldeb ehangach tebyg yn y dyfodol o ran cymryd rhywfaint o'r cyfrifoldeb hwnnw eu hun? Rydych wedi sôn, tuag at ddiwedd eich datganiad, am y fframwaith cyllidol. Fel y gwyddoch, ac fel yr wyf wedi'i ddweud wrthych yn y gorffennol, mae gennych gefnogaeth drawsbleidiol ar ddatblygu fframwaith cyllidol priodol. Rwy'n credu bod gennym gytundeb cyffredinol na allwn fynd ymlaen fel yr ydym, yn enwedig gan fod y trethi hyn ar fin cael eu datganoli i Gymru. Rwyf wedi siarad dro ar ôl tro ac wedi gofyn cwestiynau i chi am fy mhryderon ynglŷn â gostyngiadau i'r grant bloc yn sgil datganoli treth, gan gynnwys datganoli treth incwm. A allwch chi roi'r wybodaeth ddiweddaraf i ni, fel y gofynnodd Adam Price i chi, am unrhyw drafodaethau â'r Trysorlys am fecanweithiau o gyfrifo'r gostyngiad yn y grant bloc yn y flwyddyn gyntaf a, hefyd, y dewisiadau ar gyfer mynegeio gostyngiadau yn y dyfodol? Yn amlwg, nid yw'r rhain yn faterion sy'n destun trafodaethau mewn tafarndai ledled Cymru, ond mae'r rhain yn bwysig iawn o ran datganoli treth yn gywir. O ran gostyngiadau yn y dyfodol, yn gyntaf, sut y bydd chwyddiant yn cael ei ystyried? Gyda'r penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd a mewnforion drutach, y consensws cyffredinol yw bod yna risg o chwyddiant uwch dros y tymor canolig. Felly, mae'r mynegeio ar gyfer chwyddiant yn dod yn fwy a mwy pwysig, hyd yn oed yn fwy felly nag yr oedd o'r blaen. Yn ail, rydych eisoes wedi sôn am y mater o newid yn y boblogaeth. Mae Llywodraeth yr Alban wedi ymdrin â hyn ac mae ganddynt gytundeb â San Steffan nad cyfran yr Alban o dreth incwm fydd yn talu am unrhyw newid niweidiol i'r boblogaeth, ond y DU yn ei chyfanrwydd. A ydych chi'n ceisio cael sicrwydd tebyg gan y Trysorlys? Rwy'n fwy na pharod i gyflwyno'r achos hwnnw gyda chi. Mae hon yn enghraifft dda o ble mae angen inni weld tegwch ledled y DU. Ydym, rydym i gyd yn cytuno â'r angen am atebolrwydd cyllidol a'r angen i Lywodraeth Cymru ysgwyddo'r risg sy'n gysylltiedig â'r penderfyniadau ariannol yr ydych yn eu gwneud, ond ni ddylech orfod ysgwyddo'r risg sy'n gysylltiedig â phenderfyniadau'r DU gyfan. Mae angen inni ddatgysylltu'r ddau hynny. Yn olaf, Lywydd, rydych yn sôn am yr angen am ryw fath o gyfryngu yn y dyfodol os nad yw'r swm o arian yr ydym yn ei gael drwy fformiwla Barnett a'r fframwaith ariannol yr hyn y mae Llywodraeth Cymru yn teimlo y dylem fod yn ei gael. Rwy'n cofio rhai o sesiynau tystiolaeth y Pwyllgor Cyllid yn y Cynulliad diwethaf. Roedd awgrym y gallem ddatblygu corff i'r DU a fyddai'n ymdrin â phroblemau cyfryngu fel hon, fel na fyddai mor syml â thrafodaeth ddwyochrog rhyngoch chi a Llywodraeth San Steffan. Beth yw eich barn chi, yn y dyfodol, am ryw fath o gorff a allai ddarparu'r cyfryngu hwnnw? A fyddech chi'n hoffi ein gweld yn dychwelyd at y trafodaethau pedrochrog a gafodd eich rhagflaenydd nifer o flynyddoedd yn ôl, cyn iddynt gael eu disodli gan drafodaethau dwyochrog? Rwy'n meddwl bod y trafodaethau pedrochrog, o fy nhrafodaethau â Jane Hutt, yn ddefnyddiol iawn wrth symud ymlaen. |
I thank Nick Ramsay for those important questions. My starting point is the same as his. We want the system to be as understandable and simple as possible, albeit that some of these matters are inherently complex and are the province of people who are experts in the field. I believe that the journey that we are on should begin with as little difference as necessary between the system we have already and the system that we will create, while building in sufficient flexibility to our system to allow for differentiation in the future, should Welsh policy needs require us to move in that direction. In the short term, it is very important that those people who work the system day in, day out see the system that will replace it as recognisably the one that they are used to, in order to be able to go on providing a smooth service to members of the public, but we want to have, inherent in the legislation that we will bring forward, the ability for that to develop and mature. As far as lessons that we have learned from Scotland, as I said to Adam Price, we've been very fortunate, I think, in the level of assistance that we've been afforded by colleagues in Scotland and continue to be afforded. One of the lessons that we've learned from Revenue Scotland underpins the decision that I published in the written statement on Friday to make the Welsh Revenue Authority the lead on the collection and management of land transaction tax and landfill disposals tax, and on compliance and enforcement of land transaction tax. A year ago, we thought that the balance of arguments was slightly in favour of allowing HMRC to go on doing that on our behalf. But, Revenue Scotland's first-year experience, I think, gives us confidence that it's possible for us to take on that tax more directly ourselves. I think that's a good investment in building up the system that we will need for the future. We need to continue to have constructive relationships with HMRC in the meantime because there is expertise there that we will need to draw on. We have good offers from HMRC of seconding staff to us in Wales, in the short run, to help us build up that expertise, and a continuing dialogue with them to assist us in setting up our systems here. Nick Ramsay has very regularly and effectively raised the whole issue of the fiscal framework on the floor of the Assembly and the need for a block grant adjustment mechanism that protects the position of Welsh taxpayers and people who rely on Welsh services. The first year is not the problem, as he implied. You simply substitute what we will have or what we would have had in subsequent years, but we have to make sure that the mechanism is robust enough to take account of inflation. I would certainly expect that we will have a similar system to that which they negotiated in Scotland on the issue of population, but there are other differences. Adam Price referred to the work of the Wales Governance Centre on the differential impact that raising the tax threshold has in Wales compared to other parts of the United Kingdom. We will have to negotiate those matters over the autumn as well. On the issue of future mediation and the need for an impartial adjudication system, in Scotland they've agreed on using the Office for Budget Responsibility and the Scottish Fiscal Commission. We don't have a commission of that sort here in Wales and I will be considering over the summer how we might mobilise a Welsh-specific form of expertise to match the independent advice that will continue to come from the OBR. As far as the quadrilaterals are concerned, I certainly think it would be beneficial if they were revived. I've said that to the Chief Secretary to the Treasury already. In the meantime, I will meet finance Ministers from Scotland and Northern Ireland next week to make sure that we continue to share experience and expertise that we can collectively put to work in our negotiations with Whitehall. | Diolch i Nick Ramsay am y cwestiynau pwysig yna. Mae fy man cychwyn yr un fath â'i un ef. Hoffem i'r system fod mor ddealladwy a syml ag y bo modd, er bod rhai o'r materion hyn yn eu hanfod yn gymhleth ac yn faterion i bobl sy'n arbenigwyr yn y maes. Credaf y dylai'r daith yr ydym arni ddechrau â chyn lleied o wahaniaeth ag sydd ei angen rhwng y system sydd gennym eisoes a'r system y byddwn yn ei chreu, gan ychwanegu digon o hyblygrwydd at ein system i ganiatáu ar gyfer gwahaniaethu yn y dyfodol, pe byddai anghenion polisi Cymru yn ei gwneud yn ofynnol i ni symud i'r cyfeiriad hwnnw. Yn y tymor byr, mae'n bwysig iawn bod y bobl hynny sy'n gweithio'r system o ddydd i ddydd yn adnabod y system a fydd yn cymryd ei lle fel yr un y maent wedi arfer â hi, er mwyn iddynt allu parhau i ddarparu gwasanaeth llyfn i aelodau'r cyhoedd, ond hoffem gael, yn gynhenid yn y ddeddfwriaeth y byddwn yn ei chyflwyno, y gallu i hynny ddatblygu ac aeddfedu. O ran gwersi yr ydym wedi'u dysgu gan yr Alban, fel y dywedais wrth Adam Price, rydym wedi bod yn ffodus iawn, rwy'n meddwl, o gael cymaint o gymorth gan gydweithwyr yn yr Alban ac rydym yn dal i gael y cymorth hwnnw. Un o'r gwersi yr ydym wedi'i dysgu gan Revenue Scotland yw'r sail i'r penderfyniad a gyhoeddais yn y datganiad ysgrifenedig ddydd Gwener mai Awdurdod Refeniw Cymru fydd yn arwain ar gasglu a rheoli treth trafodiadau tir a threth gwarediadau tirlenwi, ac ar gydymffurfiad a gorfodi'r dreth trafodiadau tir. Flwyddyn yn ôl, roeddem yn meddwl bod cydbwysedd y dadleuon ychydig o blaid caniatáu i HMRC barhau i wneud hynny ar ein rhan. Ond, mae profiad blwyddyn gyntaf Revenue Scotland, rwy'n credu, yn rhoi hyder i ni ei bod yn bosibl i ni ymdrin â'r dreth honno yn fwy uniongyrchol ein hunain. Rwy'n credu bod hwnnw'n fuddsoddiad da wrth adeiladu'r system y bydd ei hangen arnom yn y dyfodol. Mae angen inni gadw perthynas adeiladol â Chyllid a Thollau EM yn y cyfamser oherwydd mae ganddynt arbenigedd y bydd angen inni fanteisio arno. Mae gennym gynigion da gan Gyllid a Thollau EM o secondio staff i ni yng Nghymru, yn y tymor byr, i'n helpu i ddatblygu'r arbenigedd hwnnw, a deialog barhaus â nhw i'n helpu i sefydlu ein systemau yma. Mae Nick Ramsay wedi sôn yn rheolaidd iawn ac yn effeithiol am holl fater y fframwaith cyllidol ar lawr y Cynulliad a'r angen am fecanwaith addasiad grant bloc i ddiogelu sefyllfa trethdalwyr Cymru a phobl sy'n dibynnu ar wasanaethau yng Nghymru. Nid y flwyddyn gyntaf yw'r broblem, fel yr oedd yn ei awgrymu. Mae'n fater syml o amnewid yr hyn a fydd gennym neu'r hyn a fyddai wedi bod gennym yn y blynyddoedd dilynol, ond mae'n rhaid i ni wneud yn siŵr bod y mecanwaith yn ddigon cadarn i ystyried chwyddiant. Byddwn i'n sicr yn disgwyl y bydd gennym system debyg i'r un y gwnaethant ei negodi yn yr Alban o ran y mater poblogaeth, ond mae gwahaniaethau eraill. Cyfeiriodd Adam Price at waith Canolfan Llywodraethiant Cymru ar effaith wahaniaethol codi'r trothwy treth yng Nghymru o'i gymharu â rhannau eraill o'r Deyrnas Unedig. Bydd yn rhaid i ni drafod y materion hynny yn yr hydref yn ogystal. O ran cyfryngu yn y dyfodol a'r angen am system ddyfarnu ddiduedd, yn yr Alban maent wedi cytuno i ddefnyddio Swyddfa Cyfrifoldeb y Gyllideb a Chomisiwn Ffisgal yr Alban. Nid oes gennym gomisiwn o'r math hwnnw yma yng Nghymru a byddaf yn ystyried dros yr haf sut y gallem ysgogi math o arbenigedd sy'n benodol i Gymru i gyd-fynd â'r cyngor annibynnol a fydd yn parhau i ddod gan Swyddfa Cyfrifoldeb y Gyllideb. Cyn belled ag y mae'r pedrochrau dan sylw, rwy'n sicr yn meddwl y byddai'n fuddiol eu hadfywio. Rwyf wedi dweud hynny wrth Brif Ysgrifennydd y Trysorlys eisoes. Yn y cyfamser, byddaf yn cwrdd â Gweinidogion cyllid o'r Alban a Gogledd Iwerddon yr wythnos nesaf i wneud yn siŵr ein bod yn parhau i rannu profiad ac arbenigedd y gallwn ei roi ar waith ar y cyd yn ein trafodaethau â Whitehall. |
I'm grateful to the Cabinet Secretary for his statement. As he says, these matters are inherently complex, and legislation is inevitably technical. This was brought home to me, at least with respect to this Assembly, should it be necessary, when seeking to familiarise myself with the procedures, at least to a degree. I watched, on the Parliament channel, his predecessor ably introducing the Tax Collection and Management (Wales) Bill - now Act - and I'm sure he will continue to undertake the role with similar ability. I welcome, in particular, his statement that there will be no change for change's sake, and now that he wishes to see - at least, initially - as little difference as possible between the system in Wales and the current UK system to which we are part; and a through-train approach that, at least for practitioners, I'm sure will be welcomed. I wonder whether I can ask him particularly about how that may affect the land transaction tax. He mentioned in his statement that this had been consulted on on an England and Wales basis and was currently going through the UK Parliament. Does that imply that he is happy with that approach, or may he be seeking to make changes to the applicability and basis of that tax when it is introduced expressly for Wales? Second, I just wanted - . Towards the end of his statement he said that a sensible fiscal framework will pave the way to the introduction of Welsh rates of income tax. I was a little puzzled. He then said that he was clear that decision should continue to rest with the National Assembly. Is it not the case that, currently, that decision rests ultimately with a referendum of the Welsh people, and that he and the Conservative Government in Westminster are both seeking to change those arrangements to evade any such referendum? Well, perhaps after the decision 11 days ago of the Welsh people to vote against membership of the European Union, he isn't so keen on referendums, but should we not at least accept that that is the current position, which he and the other Government at the UK level now seek to change? | Rwy'n ddiolchgar i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ddatganiad. Fel y mae'n ei ddweud, mae'r materion hyn yn gynhenid gymhleth, ac mae deddfwriaeth yn anochel yn dechnegol. Cafodd hyn ei gadarnhau imi, o leiaf o ran y Cynulliad hwn, pe byddai angen, wrth imi geisio ymgyfarwyddo â'r gweithdrefnau, o leiaf i ryw raddau. Gwyliais, ar sianel y Senedd, ei ragflaenydd yn cyflwyno'r Bil Casglu a Rheoli Trethi (Cymru) - sydd bellach yn Ddeddf - yn fedrus, ac rwy'n siŵr y bydd yn parhau i ymgymryd â'r swyddogaeth mewn modd yr un mor alluog. Rwy'n croesawu, yn arbennig, ei ddatganiad na fydd dim newid er mwyn newid, a'i fod nawr yn dymuno gweld - o leiaf, i ddechrau - cyn lleied o wahaniaeth ag y bo modd rhwng y system yng Nghymru a system bresennol y DU yr ydym yn rhan ohoni; a chaiff dull trên drwodd ei groesawu, rwy'n siŵr, o leiaf gan ymarferwyr. Tybed a gaf i ofyn iddo'n benodol am sut y gallai hynny effeithio ar y dreth trafodiadau tir. Soniodd yn ei ddatganiad fod hyn wedi bod yn destun ymgynghoriad ar sail Cymru a Lloegr a'i fod ar hyn o bryd yn mynd drwy Senedd y DU. A yw hynny'n awgrymu ei fod yn hapus â'r dull hwnnw, ynteu a yw efallai'n ceisio gwneud newidiadau i berthnasedd a sail y dreth honno pan gaiff ei chyflwyno'n benodol i Gymru? Yn ail, roeddwn eisiau - . Tua diwedd ei ddatganiad dywedodd y bydd fframwaith cyllidol synhwyrol yn paratoi'r ffordd i gyflwyno cyfraddau treth incwm i Gymru. Roeddwn ychydig yn ddryslyd. Yna dywedodd ei fod yn glir y dylai'r penderfyniad hwnnw barhau i orwedd â'r Cynulliad Cenedlaethol. Onid yw'n wir, ar hyn o bryd, mai refferendwm o bobl Cymru fydd yn gwneud y penderfyniad hwnnw yn y pen draw, a'i fod ef a'r Llywodraeth Geidwadol yn San Steffan ill dau yn ceisio newid y trefniadau hynny i osgoi unrhyw refferendwm o'r fath? Wel, efallai ar ôl penderfyniad y Cymry 11 diwrnod yn ôl i bleidleisio yn erbyn aelodaeth o'r Undeb Ewropeaidd, nad yw mor hoff o refferenda, ond oni ddylem o leiaf dderbyn mai dyna yw'r sefyllfa ar hyn o bryd, a'i fod ef a'r Llywodraeth arall ar lefel y DU yn awr yn ceisio ei newid? |
I thank Mark Reckless for those questions. My message today about no change for change's sake is based on the very clear message that came from stakeholders during our consultation on the land transfer tax. They were very strongly of the view that we needed a smooth transition from the existing law to the new law and that changes - and there will be changes that we will introduce - would be just the ones that are necessary while allowing the scope for greater changes in the future. What I said in my statement - I apologise if I didn't make this quite clear enough - was that, since we consulted on our land transaction tax proposals, there have been changes in Scotland and at the UK level that weren't known at the time of the consultation, and I drew attention in particular to the additional rate on second homes, which only became part of the Scottish and UK landscape after our consultation had closed. I think Mr Reckless asked me whether that was a policy that I supported. Let me say that it's a policy that I find attractive, but which we have to consult on. And so, I'm not coming to a conclusion until we've had the consultation, and I tried to say in my statement that we will publish a document for consultation over this summer, and then I'll come before the National Assembly with conclusions once we've had the benefit of that. As to Welsh rates of income tax, I was referring to the proposed change in the Wales Bill and simply trying to make the point that if there is to be no referendum, there needs to be some substitute mechanism for that, and, for me, that is that no transfer of income tax responsibility should be made to this National Assembly without this National Assembly's explicit agreement. | Diolch i Mark Reckless am y cwestiynau yna. Mae fy neges heddiw am beidio â newid er mwyn newid yn seiliedig ar y neges glir iawn a ddaeth gan randdeiliaid yn ystod ein hymgynghoriad ar y dreth trosglwyddo tir. Roeddent yn gryf iawn o'r farn bod angen inni symud yn llyfn o'r gyfraith bresennol at y gyfraith newydd ac y byddai'r newidiadau - a byddwn yn cyflwyno newidiadau - ddim ond y rhai sydd eu hangen gan ganiatáu cwmpas ar gyfer mwy o newidiadau yn y dyfodol. Yr hyn a ddywedais yn fy natganiad - rwy'n ymddiheuro os na wnes i hyn yn ddigon clir - oedd, ers inni ymgynghori ar ein cynigion treth trafodiadau tir, bod newidiadau wedi digwydd yn yr Alban ac ar lefel y DU nad oeddent yn hysbys ar adeg yr ymgynghoriad, a thynnais sylw yn benodol at y dreth ychwanegol ar ail gartrefi, na ddaeth yn rhan o dirwedd yr Alban a'r DU tan ar ôl i'n hymgynghoriad ni ddod i ben. Rwy'n meddwl bod Mr Reckless wedi gofyn imi a oedd hwnnw'n bolisi yr oeddwn yn ei gefnogi. Dewch imi ddweud ei fod yn bolisi sy'n ddeniadol imi, ond mae'n rhaid inni ymgynghori arno. Ac felly, nid wyf yn dod i gasgliad tan ein bod wedi cael yr ymgynghoriad, ac roeddwn yn ceisio dweud yn fy natganiad y byddwn yn cyhoeddi dogfen ar gyfer ymgynghoriad yn ystod yr haf hwn, ac yna byddaf yn dod gerbron y Cynulliad Cenedlaethol â chasgliadau cyn gynted ag y byddwn wedi elwa ar hynny. O ran cyfraddau treth incwm i Gymru, roeddwn yn cyfeirio at y newid arfaethedig yn Bil Cymru ac yn ceisio gwneud y pwynt, yn syml, os na fydd refferendwm, bod arnom angen rhyw fecanwaith i gymryd lle hynny, ac, i mi, hwnnw yw na ddylid trosglwyddo unrhyw gyfrifoldeb am dreth incwm i'r Cynulliad Cenedlaethol hwn heb gytundeb penodol y Cynulliad Cenedlaethol hwn. |
Taxation exists to pay for public services. It's very important if we are to have high-quality public services that we have a taxation system that works. It's not there primarily as a means of economic development; it's there to get money for services that we all rely on. The two taxes proposed to be devolved on 1 April 2018 raise limited income. The policy intention is to continue to reduce landfill, and thus landfill disposals tax, by increasing recycling. In fact, the Government would probably consider it a success if landfill tax brought in no money whatsoever. While land transaction tax is highly volatile and cyclical, the amount of tax raised is small enough not to materially affect the Welsh Government's expenditure. It will, however, be critical to get a fair deal on this tax to ensure no detriment and to set the principles for any future taxation that is devolved. I agree with Nick Ramsay about the importance of mediation. If I could just mention the money we didn't get from the London Olympics, the Treasury acted as judge and jury, and we got roughly the same amount of money that I believe we should have got for Swansea, never mind for the whole of Wales. I am nervous on the devolution of income tax. We know that it fell by £400 million between 2007-08 and 2009-10. Even the biggest critics of the Welsh Government probably wouldn't blame the Welsh Government for that fall, yet, if income tax were devolved, they would take the hit. Any change to the way that Wales is funded should give protection against reductions caused by actions outside the control of the Welsh Government and the Welsh Assembly. There must be 'no detriment' written in there, and not for the short term, but for ever. I have a question. If you think specifically back to Silk, there was talk about the devolution of the aggregate levy. That's something that seems to have been on the back burner for a long time. It's not a particularly large sum of money, but I think it is a tax that is easily, I hope, devolved. Can the Minister give any further information on the devolution of the aggregate levy? And will the Minister commit to make keeping the funding floor the key aspect of any negotiations, so that we have it if the amount of money coming into Wales goes up, or if the money that has been spent goes up, so that it's not just there when the money is going down, and to ensure that 'no detriment' is written into the whole system, so that we don't lose out? Will the Minister continue to push for some form of mediation; someone to adjudicate between the Welsh Government and the Treasury? I don't know if I'm allowed to say this, but I don't trust the Treasury to be fair. [Assembly Members: 'Oh.] | Mae trethiant yn bodoli i dalu am wasanaethau cyhoeddus. Mae'n bwysig iawn, os ydym am gael gwasanaethau cyhoeddus o safon uchel, bod gennym system drethu sy'n gweithio. Nid dull o ddatblygu economaidd yw prif bwrpas trethiant; mae yno i ddarparu arian ar gyfer gwasanaethau yr ydym i gyd yn dibynnu arnynt. Mae'r ddwy dreth y cynigir eu datganoli ar 1 Ebrill 2018 yn codi incwm cyfyngedig. Bwriad y polisi yw parhau i leihau tirlenwi, ac felly'r dreth gwarediadau tirlenwi, drwy gynyddu ailgylchu. Yn wir, byddai'r Llywodraeth yn ôl pob tebyg yn ystyried y byddai'n llwyddiant pe na byddai'r dreth tirlenwi yn codi unrhyw arian o gwbl. Er bod y dreth trafodiadau tir yn hynod gyfnewidiol a chylchol, mae swm y dreth a godir yn ddigon bach i beidio ag effeithio'n sylweddol ar wariant Llywodraeth Cymru. Bydd, fodd bynnag, yn hanfodol er mwyn cael bargen deg ar y dreth hon ein bod yn sicrhau nad oes dim niwed ac i osod yr egwyddorion ar gyfer unrhyw drethiant a gaiff ei ddatganoli yn y dyfodol. Rwy'n cytuno â Nick Ramsay am bwysigrwydd cyfryngu. Os caf sôn yn sydyn am yr arian na chawsom o Gemau Olympaidd Llundain, pan weithredodd y Trysorlys fel barnwr a rheithgor, gan roi tua'r un faint o arian inni ag yr wyf yn credu y dylem fod wedi'i gael ar gyfer Abertawe, heb sôn am Gymru gyfan. Rwy'n nerfus am ddatganoli treth incwm. Rydym yn gwybod ei bod wedi gostwng gan £400 miliwn rhwng 2007-08 a 2009-10. Rwy'n siŵr na fyddai hyd yn oed beirniaid mwyaf Llywodraeth Cymru yn beio Llywodraeth Cymru am y cwymp hwnnw, ac eto, pe byddai'r dreth incwm yn cael ei datganoli, nhw fyddai'n cael eu taro. Dylai unrhyw newid i'r ffordd y caiff Cymru ei hariannu roi amddiffyniad yn erbyn gostyngiadau wedi'u hachosi gan weithredoedd y tu allan i reolaeth Llywodraeth Cymru a Chynulliad Cenedlaethol Cymru. Mae'n rhaid bod 'dim niwed' wedi'i ysgrifennu i mewn yno, ac nid ar gyfer y tymor byr, ond am byth. Mae gen i gwestiwn. Os ydych yn meddwl yn benodol yn ôl at Silk, roedd sôn am ddatganoli'r ardoll agregau. Mae hynny'n rhywbeth sy'n ymddangos fel ei fod wedi'i roi o'r neilltu ers amser maith. Nid yw'n swm arbennig o fawr o arian, ond rwy'n meddwl ei bod yn dreth sy'n hawdd, rwy'n gobeithio, ei datganoli. A all y Gweinidog roi unrhyw wybodaeth bellach am ddatganoli'r ardoll agregau? Ac a wnaiff y Gweinidog ymrwymo i sicrhau mai cadw'r terfyn ariannu isaf yw agwedd allweddol unrhyw drafodaethau, fel ei fod gennym os aiff swm yr arian sy'n dod i mewn i Gymru i fyny, neu os yw'r arian sydd wedi cael ei wario'n mynd i fyny, fel nad dim ond pan fo'r arian yn mynd i lawr y mae yno, ac i sicrhau bod 'dim niwed' yn cael ei gynnwys yn y system gyfan, fel nad ydym ar ein colled? A wnaiff y Gweinidog barhau i bwyso am ryw fath o gyfryngu; rhywun i ddyfarnu rhwng Llywodraeth Cymru a'r Trysorlys? Nid wyf yn gwybod a wyf yn cael dweud hyn, ond nid oes gennyf ffydd yn y Trysorlys i fod yn deg. [Aelodau'r Cynulliad: 'O.] |
Controversial. [Laughter.] | Dadleuol. [Chwerthin.] |
Controversial - yes, indeed. Mike Hedges is right, of course, that the purpose of raising taxes is to pay for public services. We also try our best to align taxation in a way that promotes objectives of public policy, and that's why we have a landfill disposals tax. There is some inherent volatility in these taxes. The best estimates prior to 23 June were that they would raise around £300 million a year, so it's not an insignificant sum, and, if we didn't have it, we would certainly feel the effect of it in our public services. That's why the 'no detriment' principle is so important in the negotiations. On aggregates levy, we continue to be in discussions with the UK Government on that matter, but I think the broader points that Mike Hedges made are very important, that our discussions with the Treasury are not narrowly focused on these two pieces of legislation. They have to be part of that bigger pattern of negotiations in which the funding floor, securing that as a permanent part of the landscape - borrowing limits, which I mentioned in my statement, are part of that wider landscape too, and, while we concentrated this afternoon, and we'll be taking through the National Assembly in the autumn, these two very important pieces of legislation, our discussions with the Treasury are on a broader canvas than that. | Dadleuol - ie, yn wir. Mae Mike Hedges yn iawn, wrth gwrs, mai pwrpas codi trethi yw talu am wasanaethau cyhoeddus. Rydym hefyd yn gwneud ein gorau i gyfochri trethiant mewn ffordd sy'n hyrwyddo amcanion polisi cyhoeddus, a dyna pam mae gennym dreth gwarediadau tirlenwi. Mae rhywfaint o anwadalrwydd yn gynhenid yn y trethi hyn. Yr amcangyfrifon gorau cyn 23 Mehefin oedd y byddent yn codi tua £300 miliwn y flwyddyn, felly nid yw'n swm ansylweddol, a, phe na byddai gennym, byddem yn sicr yn teimlo'r effaith ar ein gwasanaethau cyhoeddus. Dyna pam mae'r egwyddor 'dim niwed' mor bwysig yn y trafodaethau. O ran yr ardoll agregau, rydym yn parhau i fod mewn trafodaethau â Llywodraeth y DU am y mater hwnnw, ond rwy'n meddwl bod y pwyntiau ehangach a wnaeth Mike Hedges yn bwysig iawn, sef nad yw ein trafodaethau â'r Trysorlys yn canolbwyntio'n gul ar y ddau ddarn hyn o ddeddfwriaeth. Mae'n rhaid iddynt fod yn rhan o'r patrwm mwy hwnnw o drafodaethau lle mae'r cyllid gwaelodol, a sicrhau hwnnw fel rhan barhaol o'r tirwedd - mae cyfyngiadau benthyca, a grybwyllais yn fy natganiad, yn rhan o'r dirwedd ehangach honno hefyd, ac, er ein bod wedi canolbwyntio ar y ddau ddarn pwysig iawn hyn o ddeddfwriaeth y prynhawn yma, a byddwn yn mynd â hwy drwy'r Cynulliad Cenedlaethol yn yr hydref, mae ein trafodaethau â'r Trysorlys ar gynfas ehangach na hynny. |
Like the earlier speakers, I think we need to move with caution on this, not least because, as you say in your statement, every tax we get, every power we get devolved, appears to lead to a similar reduction in the amount of the block grant, and that could actually lead to a greater burden on Wales than we currently get from the mildly redistributive system that we have, even if it's not perfect. So, I think we need to avoid perverse incentives, and, obviously, the landfill disposals tax does that, but it can also be used to tackle perverse consequences. I was struck by the intention of San Francisco to levy a very modest 1.5 per cent payroll tax on the high-tech companies - global companies like Google, Amazon and Uber, not known for their enthusiasm for paying taxes anywhere in the world. But, if successful, that money could be used to provide affordable housing for low-income families who've been displaced by these very same successful tech companies who have made it impossible for people to go on living in the city. So, I think we have to realise that, if the austerity policies of the UK Government continue, there will continue to be pressure on us to find new ways of boosting the public sector revenue, particularly if we see a reduction in public sector grants coming from central Government. So, do we have the powers in the future, were we so minded, to adjust the land transaction tax to become a land value tax, which might more adequately reflect the good fortune of those who benefit from well-connected communities and excellent services to pay more as a vehicle for reversing the well-known inverse care law, as well as tax avoidance? Perhaps you could give us some indication of the direction of travel that the Government might be suggesting we move in. | Fel y siaradwyr cynharach, rwy'n meddwl bod angen inni symud yn ofalus ar hyn, yn enwedig oherwydd, fel y dywedwch yn eich datganiad, ei bod yn ymddangos bod pob treth a gawn, pob pŵer sy'n cael ei ddatganoli inni, yn arwain at ostyngiad tebyg yn swm y grant bloc, a gallai hynny mewn gwirionedd arwain at fwy o faich ar Gymru nag sydd gennym ar hyn o bryd o'r system ychydig yn ailddosbarthol sydd gennym, hyd yn oed os nad yw'n berffaith. Felly, rwy'n meddwl bod angen inni osgoi cymhellion gwrthnysig, ac, yn amlwg, mae'r dreth gwarediadau tirlenwi yn gwneud hynny, ond gellir ei defnyddio hefyd i ymdrin â chanlyniadau gwrthnysig. Cefais fy nharo gan fwriad San Francisco i godi treth cyflogres gymedrol iawn o 1.5 cant ar y cwmnïau uwch-dechnoleg - cwmnïau byd-eang fel Google, Amazon ac Uber, sydd ddim yn adnabyddus am eu brwdfrydedd i dalu trethi mewn unrhyw le yn y byd. Ond, pe byddai'n llwyddiannus, gellid defnyddio'r arian hwnnw i ddarparu tai fforddiadwy i deuluoedd ar incwm isel sydd wedi cael eu dadleoli gan yr union gwmnïau technoleg llwyddiannus hyn sydd wedi ei gwneud yn amhosibl i bobl barhau i fyw yn y ddinas. Felly, rwy'n meddwl bod yn rhaid inni sylweddoli, os yw polisïau cyni Llywodraeth y DU yn parhau, y bydd pwysau'n dal i fod arnom i ddod o hyd i ffyrdd newydd o roi hwb i refeniw yn y sector cyhoeddus, yn enwedig os ydym yn gweld gostyngiad mewn grantiau sector cyhoeddus yn dod gan Lywodraeth ganolog. Felly, a oes gennym y pwerau yn y dyfodol, pe byddem yn dymuno gwneud hynny, i addasu'r dreth trafodiadau tir i fod yn dreth gwerth tir, a allai roi gwell adlewyrchiad o lwc dda y rheini sy'n cael budd o gymunedau wedi'u cysylltu'n dda a gwasanaethau rhagorol i dalu mwy fel cyfrwng i wrthdroi'r ddeddf gofal gwrthgyfartal adnabyddus, yn ogystal ag osgoi talu treth? Efallai y gallech roi rhyw syniad o'r cyfeiriad teithio y gallai'r Llywodraeth fod yn awgrymu ein bod yn symud ynddo. |
Thank you, Jenny Rathbone, for those questions. She's right to begin by warning us of perversities and unintended consequences that can flow from even the best motivated policies. But I do continue to believe that the basic principle that any tier of government that expends public money should also be responsible for raising part of that money is the right one. And then we have to work hard to make sure that we do it in the correct way. I thank the Member for Cardiff Central for referring to the San Francisco experience, which I don't know enough about, but will look forward to learning more about that. I think she points to another of these wider contextual matters that Mike Hedges raised, which is that, alongside all of this, if the Wales Bill succeeds, then this National Assembly will have new powers to propose new taxes here in Wales. And the recent Bevan Commission report rehearsed land value taxation as one of a number of possibilities that could be tested in that new regime. Personally, I have long been something of an enthusiast for land value taxation. What I do feel is that, if those new powers come to Wales, it will be important for us to think through together some examples of new taxes that we might be able to propose in order to test out the new machinery that the Wales Bill envisages and to see the best way in which we could use those new powers for the benefit of individuals and services in Wales. | Diolch, Jenny Rathbone, am y cwestiynau yna. Mae hi'n gywir i ddechrau drwy ein rhybuddio am bethau gwrthnysig a chanlyniadau anfwriadol a all ddeillio o hyd yn oed y polisïau â'r bwriadau gorau. Ond rwy'n dal i gredu mai'r egwyddor sylfaenol y dylai unrhyw haen o lywodraeth sy'n gwario arian cyhoeddus hefyd fod yn gyfrifol am godi rhywfaint o'r arian hwnnw yw'r un cywir. Ac yna mae'n rhaid inni weithio'n galed i sicrhau ein bod yn gwneud hynny yn y ffordd gywir. Diolch i'r Aelod dros Ganol Caerdydd am gyfeirio at y profiad yn San Francisco; nid wyf yn gwybod digon am hynny, ond byddaf yn edrych ymlaen at ddysgu mwy am hynny. Rwy'n credu ei bod hi'n tynnu sylw at un arall o'r materion cyd-destunol ehangach hyn a gododd Mike Hedges, sef, ochr yn ochr â hyn oll, os bydd Bil Cymru yn llwyddo, bydd gan y Cynulliad Cenedlaethol hwn bwerau newydd i gynnig trethi newydd yma yng Nghymru. Ac roedd adroddiad diweddar Comisiwn Bevan yn sôn am drethiant gwerth tir fel un o nifer o bosibiliadau a allai gael eu profi yn y gyfundrefn newydd honno. Yn bersonol, rwyf wedi bod yn eithaf brwdfrydig am drethiant gwerth tir ers amser maith. Yn fy marn i, os daw'r pwerau newydd hynny i Gymru, bydd yn bwysig inni feddwl gyda'n gilydd am rai enghreifftiau o'r trethi newydd y gallem eu cynnig er mwyn profi'r peiriannau newydd y Bil Cymru yn eu rhagweld ac i weld y ffordd orau y gallem ddefnyddio'r pwerau newydd hynny er lles unigolion a gwasanaethau yng Nghymru. |
May I welcome the Cabinet Secretary's statement and, particularly, his comments on the fiscal framework, and the commitment that this Senedd will have an opportunity to discuss and to agree or otherwise the framework in due course? In looking at the agreement between the UK Government and the Scottish Government, it is clear that it's the result of a great deal of work, and I'm pleased to hear that you've had some collaboration in relation to that for our arrangements. But it doesn't have the impact of legislation. Does he agree with me that a statutory basis to the fiscal framework would provide greater guarantees to Wales in terms of a commitment to adequate funding and the broad principles that underpin that commitment, and a mechanism to dealing with any dispute or disagreement, should one arise? | A gaf i groesawu datganiad yr Ysgrifennydd Cabinet, a'r sylwadau yn benodol ynglŷn â'r fframwaith gyllidol, a'r ymroddiad y bydd gan y Senedd hon gyfle i drafod a chytuno ai peidio y fframwaith maes o law? O edrych ar y cytundeb rhwng Llywodraeth y Deyrnas Gyfunol a Llywodraeth yr Alban, mae'n amlwg ei fod e'n ffrwyth llafur sylweddol iawn, ac rwy'n falch o glywed eich bod chi wedi cael cydweithrediad ynglŷn â hynny ar gyfer ein trefniadau ni. Ond nid oes ganddo effaith deddf gwlad. A fyddai'n cytuno â fi y byddai sylfaen statudol i'r fframwaith gyllidol yn cynnig gwell gwarant i Gymru o'r ymroddiad i ariannu'n ddigonol, o'r egwyddorion bras sy'n sail i'r ymroddiad hwnnw, ac o beirianwaith i allu delio ag unrhyw anghydfod ac anghytundeb, pan fydd yn codi? |
Thank you very much to Jenny Miles. Just to say, I was eager to appear before the Assembly before the summer with a statement, just to have an opportunity to discuss things together and provide an update to Assembly Members. On the experience in Scotland, it's on the agenda for the meeting I have next week with the Minister from Scotland to press ahead with those discussions that we've had with them and to learn from the experiences that they've had. The best way to be clear that in our hands, and in the hands of the National Assembly, is where the final choice rests to accept the framework and to be content with the framework - that's vital. The best way to do that - well, that'll be part of the process that we're going to have in the autumn of discussing everything with the Treasury Secretary in London. | Wel, diolch yn fawr i Jeremy Miles. Jest i ddweud, roeddwn i'n awyddus i ddod gerbron y Cynulliad cyn yr haf gyda fy natganiad heddiw, jest i gael cyfle i drafod pethau gyda'n gilydd a rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cynulliad. O ran profiad yr Alban, mae e ar agenda'r cyfarfod sydd gyda fi yr wythnos nesaf gyda'r Gweinidog o'r Alban i fwrw ymlaen â'r trafodaethau rydym wedi eu cael gyda nhw ac i ddysgu o'r profiadau y maen nhw wedi eu cael. Y ffordd orau i fod yn glir taw yn ein dwylo ni, ac yn nwylo'r Cynulliad Cenedlaethol, y mae'r dewis olaf i dderbyn y fframwaith, ac i fod yn hapus â'r fframwaith - mae hynny'n hollol bwysig i ni. Y ffordd orau i'w wneud e - wel, bydd hynny'n rhan o'r broses rydym yn mynd i'w chael yn yr hydref o drafod popeth gydag Ysgrifennydd y Trysorlys yn Llundain. |
We now move to the next item, the statement by the Minister for Lifelong Learning and Welsh Language on the ministerial taskforce on the Valleys. I call on the Minister, Alun Davies. | Rydym nawr yn symud ymlaen i'r eitem nesaf, sef y datganiad gan Weinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes ar y tasglu gweinidogol ar y Cymoedd. Ac rwy'n galw ar y Gweinidog, Alun Davies. |
Diolch. The background to this statement here today, I believe, is a manifesto commitment that the First Minister made in April. But, when he announced this taskforce, he said it was being done, and I quote: 'to challenge the relentless pessimism that we hear from Plaid Cymruin the Valleys. To listen to them, you'd think that nothing ever happened here. Well, it's our job to put them right'. But, I think it's less about putting us right than talking to the people of the area and trying to empower them, and their communities, to make decisions for their own lives. How do we know this? As you've already said, Minister, it's because of the referendum result. In spite of billions of pounds of European money flowing into the Valleys, many people looked around them and asked whether their lives had been materially improved. Of course, we can always point to projects here and there, but has all that money dealt conclusively with the legacy of post-industrialisation? Has is brought an end to high unemployment and an unwell population? Has it really delivered economic opportunity and reduced crime and other anti-social issues? The answer is that it has not. We are still stuck with these issues, as we were 20, 30 or 40 years - or half a century - ago, and it isn't good enough. So, the first thing this taskforce needs to be concerning itself with, in my view, is outcomes - how you will measure the success of your efforts. Why not start with the fundamental question: how has this or that policy or initiative improved the lives of the people of the Valleys? It seems to me to be the most elementary question, but probably the most important question here. So, I'd like the Minister to say how outcomes will be measured. I would also like to know whether the criteria for measurement will be decided independently rather than by the Welsh Government, because that's rather like marking your own work, and, as I've already said, people in the Valleys aren't really buying it at the moment. I'd also like to know how you intend to start this conversation with people. We're talking about engagement post Brexit and people being annoyed with politicians. How do you want to talk to people other than the usual suspects? We have to engage with people in their communities if they now tell us that they feel that politicians are distant. How are you going to make sure that that changes in terms of the future? I'm pleased that the terms of reference refer to delivering opportunity rather than combating poverty. We've had the latter for as long as I can remember being an Assembly Member, and it hasn't worked. I'm firmly of the view that if we really want to deliver jobs, then many of the other issues will look after themselves if we focus on the economic prospects of people in these areas. So, I would like to understand - . I know that Communities First doesn't just exist in south Wales, but if you are going to be launching this new taskforce, how, then, does it marry into schemes like this and other anti-poverty initiatives that may interweave or conflict with what you are doing in this new initiative? I think that, rather than seeking - going back to what I was saying at the start - to shoot the messenger, the Welsh Government needs to take a hard look at itself, because it's not just Plaid Cymru that's saying that not enough is being done. The Communities, Equality and Local Government Committee reported in June last year, saying that, by the Welsh Government's lack of progress in reducing poverty, particularly given its long-term commitment investing in the issue, there was deep concern there. So, we need to look at, instead of putting blame on people, treating the symptoms of poverty and tackling the root causes of poverty. I'd like to know whether, in the wake of the referendum, as you mentioned Brexit at the beginning, the Welsh Government has reviewed the effectiveness of European money that has been spent in the south Wales Valleys area. After all, if it is the provider of funding, rather than deliverer of its intended purposes, then the EU can only shoulder some of the blame if that funding does not lead to significant and measurable improvement. Or, to put it another way, new pavements or a walkway in a town centre won't deliver jobs in and of themselves - it's what goes in and around that that counts. Lastly, I'd like to know what this taskforce will do to break the link between poverty and poor educational attainment. In this party, we've pushed for community-focused schools with strong links to families and the wider community, and I think that the Welsh Government must deliver its own manifesto pledge to pilot a new model of community learning centres, providing extended services from 8 a.m. to 6 p.m., with childcare, parenting support, family learning and community access to facilities built around the school day. There is cross-party support for such a proposal, and we have also pledged to turn schools into community hubs so that they can be open at weekends, they can be open to the community, as opposed to just open at school times, and we can then engage on a wider basis in terms of eradicating poverty in Wales. I don't disagree with the setting up of this taskforce, but I don't either want it to be just another piece of work that sits on a bookshelf somewhere and gets forgotten about; I want people in the Valleys areas who feel, often, quite disenfranchised and disengaged to become part of the debate in the future so that we can make devolution work for them and we can make the future of Wales be part of their conversation, not just ours as politicians. | Diolch. Y cefndir i'r datganiad hwn yma heddiw, rwy'n credu, yw ymrwymiad maniffesto a wnaeth y Prif Weinidog ym mis Ebrill. Ond, pan gyhoeddodd y tasglu hwn, dywedodd ei fod yn cael ei wneud, ac rwy'n dyfynnu: 'i herio'r pesimistiaeth di-baid a glywn gan Blaid Cymru yn y Cymoedd. I wrando arnynt, ni fyddech yn meddwl bod dim byd byth yn digwydd yma. Wel, ein gwaith ni yw eu cywiro nhw'. Ond, rwy'n meddwl bod hyn yn llai o fater o'n cywiro ni nag yn fater o siarad â phobl yr ardal a cheisio eu grymuso nhw, a'u cymunedau, i wneud penderfyniadau dros eu bywydau eu hunain. Sut yr ydym ni'n gwybod hyn? Fel yr ydych eisoes wedi'i ddweud, Weinidog, mae oherwydd canlyniad y refferendwm. Er bod biliynau o bunnoedd o arian Ewropeaidd yn llifo i mewn i'r Cymoedd, roedd llawer o bobl yn edrych o'u cwmpas ac yn gofyn a oedd eu bywydau wedi cael eu gwella o ddifrif. Wrth gwrs, gallwn bob amser bwyntio at brosiectau yma ac acw, ond a yw'r holl arian hwnnw wedi ymdrin yn derfynol ag etifeddiaeth ôl-ddiwydiannu? A yw wedi rhoi diwedd ar ddiweithdra uchel a phoblogaeth sâl? A yw wedi darparu gwir gyfle economaidd a llai o droseddu a materion gwrth-gymdeithasol eraill? Yr ateb yw nac ydy. Rydym yn dal i wynebu'r materion hyn, fel yr oeddem 20, 30 neu 40 mlynedd - neu hanner canrif - yn ôl, ac nid yw'n ddigon da. Felly, y peth cyntaf y mae angen i'r tasglu hwn fod yn meddwl amdano, yn fy marn i, yw canlyniadau - sut y byddwch chi'n mesur llwyddiant eich ymdrechion. Beth am ddechrau â'r cwestiwn sylfaenol: sut y mae'r polisi neu'r fenter hon neu'r llall wedi gwella bywydau pobl y Cymoedd? Mae'n ymddangos i mi mai dyna'r cwestiwn mwyaf elfennol, ond mae'n debyg y cwestiwn pwysicaf yma. Felly, hoffwn i'r Gweinidog ddweud sut y bydd yn mesur canlyniadau. Hoffwn hefyd wybod a fydd y meini prawf mesur yn cael eu pennu'n annibynnol yn hytrach na gan Lywodraeth Cymru, oherwydd mae hynny'n debyg iawn i farcio eich gwaith eich hun, ac, fel yr wyf eisoes wedi'i ddweud, nid yw pobl yn y Cymoedd wir yn credu yn hynny ar hyn o bryd. Hoffwn wybod hefyd sut yr ydych yn bwriadu dechrau'r sgwrs hon â phobl. Rydym yn sôn am ymgysylltiad ar ôl Brexit a phobl yn flin gyda gwleidyddion. Sut yr ydych eisiau siarad â phobl ar wahân i'r bobl arferol? Mae'n rhaid inni ymgysylltu â phobl yn eu cymunedau os ydynt nawr yn dweud wrthym eu bod yn teimlo bod gwleidyddion yn bell oddi wrthynt. Sut yr ydych yn mynd i wneud yn siŵr bod hynny'n newid o ran y dyfodol? Rwy'n falch bod y cylch gorchwyl yn cyfeirio at ddarparu cyfle yn hytrach na brwydro yn erbyn tlodi. Rydym wedi cael yr olaf cyhyd ag y gallaf gofio bod yn Aelod Cynulliad, ac nid yw wedi gweithio. Rwy'n gadarn o'r farn, os ydym wir eisiau creu swyddi, y bydd llawer o'r materion eraill yn edrych ar ôl eu hunain os ydym yn canolbwyntio ar ragolygon economaidd pobl yn yr ardaloedd hyn. Felly, hoffwn ddeall - . Rwy'n gwybod nad dim ond yn y de y mae Cymunedau yn Gyntaf yn bodoli, ond os ydych yn mynd i fod yn lansio'r tasglu newydd, sut, felly, y mae'n cyd-fynd â chynlluniau fel hwn a mentrau gwrth-dlodi eraill a all fod yn cydblethu neu'n gwrthdaro â'r hyn yr ydych yn ei wneud yn y fenter newydd hon? Rwy'n meddwl, yn hytrach na cheisio - i fynd yn ôl at yr hyn yr oeddwn yn ei ddweud ar y dechrau - saethu'r negesydd, bod angen i Lywodraeth Cymru edrych yn fanwl arni hi ei hun, oherwydd nid Plaid Cymru yr unig lais sy'n dweud nad oes digon yn cael ei wneud. Cafwyd adroddiad gan y Pwyllgor Cymunedau, Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol ym mis Mehefin y llynedd, yn dweud, yn sgil diffyg cynnydd Llywodraeth Cymru o ran lleihau tlodi, yn enwedig o ystyried ei hymrwymiad hirdymor i fuddsoddi yn y mater, bod pryder dwfn yno. Felly, mae angen inni ystyried, yn hytrach na rhoi bai ar bobl, trin symptomau tlodi ac ymdrin ag achosion gwaelodol tlodi. Hoffwn wybod, yn sgil y refferendwm, fel y soniasoch am Brexit ar y dechrau, a yw Llywodraeth Cymru wedi adolygu effeithiolrwydd yr arian Ewropeaidd sydd wedi ei wario yn ardal Cymoedd y de. Wedi'r cyfan, os mai darparwr cyllid ydyw, yn hytrach na chyflawnwr y dibenion a fwriadwyd gan y cyllid, dim ond rhywfaint o'r bai all yr UE ei ysgwyddo os nad yw cyllid yn arwain at welliant sylweddol a mesuradwy. Neu, i'w roi mewn ffordd arall, wnaiff palmentydd newydd neu rodfa yng nghanol tref ddim darparu swyddi ynddynt eu hunain - yr hyn sy'n dod i'r dref ac o'i chwmpas sy'n cyfrif. Yn olaf, hoffwn wybod beth fydd y tasglu hwn yn ei wneud i dorri'r cysylltiad rhwng tlodi a chyrhaeddiad addysgol gwael. Yn y blaid hon, rydym wedi gwthio am ysgolion bro â chysylltiadau cryf â theuluoedd a'r gymuned ehangach, ac rwy'n meddwl bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru gyflawni ei haddewid maniffesto ei hun i dreialu model newydd o ganolfannau dysgu cymunedol, gan ddarparu gwasanaethau estynedig o 8 a.m. tan 6 p.m., gyda gofal plant, cymorth rhianta, dysgu teuluol a mynediad cymunedol i gyfleusterau wedi'u hadeiladu o amgylch y diwrnod ysgol. Ceir cefnogaeth drawsbleidiol i gynnig o'r fath, ac rydym hefyd wedi addo troi ysgolion yn ganolfannau cymunedol fel y gallant fod yn agored ar benwythnosau, gallant fod yn agored i'r gymuned, yn hytrach na dim ond ar agor ar amseroedd ysgol, ac yna gallwn ymgysylltu ar sail ehangach o ran dileu tlodi yng Nghymru. Nid wyf yn anghytuno â sefydlu'r tasglu hwn, ond nid wyf am ychwaith iddo fod yn ddim mwy na darn arall o waith sy'n eistedd ar silff lyfrau yn rhywle ac yn cael ei anghofio; rwyf am i bobl yn ardaloedd y Cymoedd sy'n teimlo, yn aml, wedi'u difreinio a'u hymddieithrio ddod yn rhan o'r drafodaeth yn y dyfodol fel y gallwn wneud i ddatganoli weithio ar eu cyfer nhw ac fel y gallwn wneud i ddyfodol Cymru fod yn rhan o'u sgwrs nhw, nid dim ond ein sgwrs ni fel gwleidyddion. |
I'm grateful to the Plaid Cymru spokesperson for her response, and I agree with much of it. I certainly agree with the points that you made on outcomes, rather than simply counting what we're doing. I think all too often in Government, there's been a temptation to count all the actions that we take and then to declare that a great success because we've done a lot. What actually matters is the impact of those actions on the people and communities that we represent. Certainly, I very much agree as well that it would be useful were many of these outcomes to be defined, if you like, not simply by Government, but by others as well, who take a more independent view of this. When I look at these issues, I don't simply look at a series of statistics, I understand and appreciate the lives that people live and the impact that our policies sometimes don't have on those people, and the need to actually make a difference. So, I was very, very clear, I hope, in making this statement that we want to see the eradication of poverty as a key driver for what we do, not simply something that we do when we're sitting here in Cardiff Bay, or sitting in various taskforces or committees elsewhere - in Cathays Park, or wherever we happen to be - but that we look at all the actions we take as a Government, with the Government acting as a catalyst, bringing people together, and that we establish the eradication of poverty in the south Wales Valleys as a driver of policy, and that that is the benchmark that we take and that we make for all other policy interventions. The reason why the Cabinet Secretary for Economy and Infrastructure and the Minister for Skills and Science are joining me on this taskforce is to focus in on those wider economic issues and on how we can ensure that we have the human capital and we invest in our human capital to ensure that we do meet those objectives. I certainly will be bringing in my colleagues from across the rest of Government, as necessary and as needed, and bringing in the expertise that we need from elsewhere outside of Government. But, I want to ensure that this taskforce is not, as you put it, something that sits on shelves, wherever they happen to be, but is a taskforce that brings people together to achieve very real results, and we have the opportunity here to do that. I'm not sure I do completely agree with you in the criticisms that you made about the investments made by the different European programmes. I think they have had a very real impact, and I've seen in my own constituency the changes that have been made, both from the building of the A465 Heads of the Valleys road to the renewal of Ebbw Vale, if you like, at the Works site - the investment in the railway, the investment in the college, and the investment in apprenticeships and Jobs Growth Wales, which are having a very real impact on people's lives. What I'm concerned to do is that we focus in on substance and not simply PR, that we focus in on making real changes, and not simply cosmetic changes, and that we focus in on changing life opportunities for people. That is a very different ambition, and a very different vision from, perhaps, what we've seen at different points in the past. You mentioned the anti-poverty schemes that are already in existence, and we will be bringing together those schemes and we will be reviewing how those schemes are working today and how they will work in the future. The Cabinet Secretary for Communities and Children will be looking at some of those issues, and I expect to join him in reviewing how some of those anti-poverty programmes do work. Let me finish on this point: you talked about how we engage as politicians and Ministers, and I think you're absolutely right to focus on that and on our failure, sometimes, to communicate our messages. I was anxious to make this statement before recess so that we can get started on this work as soon as possible. I don't see this as being simply an exercise in consultation, as perhaps we've done at other times in the past; I see this as wishing to stimulate a rich and in-depth and honest discussion with people - the people that we both represent in different parts of the south Wales Valleys. I want to listen actively to what people tell us, because when people talk to us - and we've all had conversations on doorsteps over the last few weeks and months - many people have spoken to me about the environment in which they live, whether it's litter on the streets of Ebbw Vale or whether it's weeds growing in the streets of Tredegar, or whether it's fly-tipping above Nantyglo. And these are things which matter to people; it affects their own place, it affects their perception of who they are and they are things that we want to address. So, yes, we will address the large-scale challenges facing us, but we also need to address the places in which we live, and I would never underestimate the importance of that to people, wherever we happen to live in the Valleys. | Rwy'n ddiolchgar i lefarydd Plaid Cymru am ei hymateb, ac rwy'n cytuno â llawer ohono. Rwy'n sicr yn cytuno â'r pwyntiau a wnaethoch am ganlyniadau, yn hytrach na dim ond cyfrif yr hyn yr ydym yn ei wneud. Rwy'n meddwl, yn llawer rhy aml yn y Llywodraeth, bod temtasiwn wedi bod i gyfrif yr holl gamau gweithredu yr ydym yn eu cymryd, ac yna datgan bod hynny'n llwyddiant mawr oherwydd ein bod wedi gwneud llawer. Beth sy'n bwysig mewn gwirionedd yw effaith y camau gweithredu hynny ar y bobl a'r cymunedau yr ydym yn eu cynrychioli. Yn sicr, rwy'n cytuno'n fawr iawn hefyd y byddai'n ddefnyddiol i lawer o'r canlyniadau hyn gael eu diffinio, os mynnwch chi, nid dim ond gan y Llywodraeth, ond gan eraill yn ogystal, sydd â golwg fwy annibynnol ar hyn. Pan wyf yn edrych ar y materion hyn, rwy'n gwneud mwy nag edrych ar gyfres o ystadegau; rwy'n deall ac yn gwerthfawrogi'r bywydau y mae pobl yn eu byw a'r effaith nad yw ein polisïau ni weithiau yn ei chael ar y bobl hynny, a'r angen i wneud gwahaniaeth gwirioneddol. Felly, roeddwn yn glir iawn, iawn, rwy'n gobeithio, wrth wneud y datganiad hwn yr hoffem weld dileu tlodi yn sbardun allweddol i'r hyn yr ydym yn ei wneud, nid dim ond yn rhywbeth yr ydym yn ei wneud wrth eistedd yma ym Mae Caerdydd, neu eistedd mewn gwahanol dasgluoedd neu bwyllgorau yn rhywle arall - ym Mharc Cathays, neu ble bynnag yr ydym yn digwydd bod - ond ein bod yn edrych ar yr holl gamau a gymerwn fel Llywodraeth, lle mae'r Llywodraeth yn gweithredu fel catalydd, gan ddod â phobl at ei gilydd, a'n bod yn sefydlu dileu tlodi yng Nghymoedd y de fel sbardun i bolisi, ac mai dyna'r meincnod yr ydym yn ei ddefnyddio ac yn ei wneud ar gyfer pob ymyriad polisi arall. Y rheswm pam y mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a'r Seilwaith a'r Gweinidog Sgiliau a Gwyddoniaeth yn ymuno â mi ar y tasglu hwn yw i ganolbwyntio ar y materion economaidd ehangach hynny ac ar sut y gallwn sicrhau bod gennym y cyfalaf dynol a'n bod yn buddsoddi yn ein cyfalaf dynol i sicrhau ein bod ni yn bodloni'r amcanion hynny. Byddaf yn sicr yn cynnwys fy nghydweithwyr o bob rhan arall o'r Llywodraeth, yn ôl y gofyn ac yn ôl yr angen, ac yn canfod yr arbenigedd sydd ei angen arnom o fannau eraill y tu allan i'r Llywodraeth. Ond, rwyf eisiau sicrhau nad yw'r tasglu hwn, yn eich geiriau chi, yn rhywbeth sy'n eistedd ar silffoedd, lle bynnag y maent yn digwydd bod, ond ei fod yn dasglu sy'n dod â phobl at ei gilydd i gyflawni canlyniadau go iawn, ac mae gennym y cyfle yma i wneud hynny. Nid wyf yn siŵr a wyf yn cytuno'n llwyr â chi yn y feirniadaeth a wnaethoch am y buddsoddiadau a wnaethpwyd gan y gwahanol raglenni Ewropeaidd. Rwy'n meddwl eu bod wedi cael effaith wirioneddol iawn, ac rwyf wedi gweld yn fy etholaeth fy hun y newidiadau sydd wedi'u gwneud, o adeiladu ffordd A465 Blaenau'r Cymoedd i adnewyddu Glynebwy, os mynnwch, yn safle'r Gweithfeydd - y buddsoddiad yn y rheilffordd, y buddsoddiad yn y coleg, a'r buddsoddiad mewn prentisiaethau a Twf Swyddi Cymru, sy'n cael effaith wirioneddol iawn ar fywydau pobl. Yr hyn yr hoffwn i inni ei wneud yw canolbwyntio ar sylwedd ac nid dim ond PR, canolbwyntio ar wneud newidiadau go iawn, ac nid dim ond newidiadau cosmetig, a chanolbwyntio ar newid cyfleoedd bywyd i bobl. Mae hwnnw'n uchelgais gwahanol iawn, ac yn weledigaeth wahanol iawn, efallai, i'r hyn yr ydym wedi ei weld ar wahanol adegau yn y gorffennol. Sonioch chi am y cynlluniau gwrthdlodi sydd eisoes yn bodoli, a byddwn yn dwyn y cynlluniau hynny ynghyd a byddwn yn adolygu sut y mae'r cynlluniau hynny'n gweithio heddiw a sut y byddant yn gweithio yn y dyfodol. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant yn edrych ar rai o'r materion hynny, ac rwy'n disgwyl ymuno ag ef i adolygu sut y mae rhai o'r rhaglenni gwrthdlodi hynny'n gweithio. Gadewch imi orffen ar y pwynt hwn: roeddech yn sôn am sut yr ydym yn ymgysylltu fel gwleidyddion a Gweinidogion, ac rwy'n meddwl eich bod yn hollol gywir i ganolbwyntio ar hynny ac ar ein methiant, weithiau, i gyfleu ein negeseuon. Roeddwn yn awyddus i wneud y datganiad hwn cyn y toriad, fel y gallwn ddechrau ar y gwaith hwn cyn gynted ag y bo modd. Nid wyf yn gweld hyn fel dim ond ymarfer ymgynghori, fel efallai yr ydym wedi ei wneud ar adegau eraill yn y gorffennol; rwy'n gweld hyn fel ymgais i ysgogi trafodaeth gyfoethog a manwl a gonest â phobl - y bobl yr ydym ill dau'n eu cynrychioli mewn gwahanol rannau o Gymoedd y De. Rwy'n bwriadu gwrando'n astud ar yr hyn y mae pobl yn ei ddweud wrthym, oherwydd pan fydd pobl yn siarad â ni - ac rydym ni i gyd wedi cael sgyrsiau ar gerrig drysau yn ystod yr wythnosau a'r misoedd diwethaf - mae llawer o bobl wedi siarad â mi am yr amgylchedd lle maent yn byw, boed yn sbwriel ar strydoedd Glynebwy neu'n chwyn yn tyfu yn strydoedd Tredegar, neu'n dipio anghyfreithlon uwchben Nantyglo. Ac mae'r rhain yn bethau sy'n bwysig i bobl; mae'n effeithio ar eu lle nhw, mae'n effeithio ar eu canfyddiad nhw o bwy ydynt ac maent yn bethau yr hoffem ymdrin â hwy. Felly, ie, byddwn yn ateb yr heriau mawr sy'n ein hwynebu, ond mae angen inni hefyd ymdrin â'r mannau lle'r ydym yn byw, a fyddwn i byth yn tanbrisio pwysigrwydd hynny i bobl, ble bynnag yr ydym yn digwydd byw yn y Cymoedd. |
Can I just remind Members that we're already halfway through the time allocated to this session? I'd be very grateful if all Members and, in fact, the Minister himself, could keep questions and answers short in order to maximise broad scrutiny of the Government. Thank you very much. Mohammad Asghar. | A gaf atgoffa'r Aelodau ein bod eisoes hanner ffordd drwy'r amser sydd wedi'i neilltuo ar gyfer y sesiwn hon? Byddwn yn ddiolchgar iawn pe bai'r holl Aelodau ac, a dweud y gwir, y Gweinidog ei hun, yn gallu cadw eu cwestiynau a'u hatebion yn fyr i gael cymaint â phosibl o graffu eang ar y Llywodraeth. Diolch yn fawr. Mohammad Asghar. |
Thank you very much, acting Deputy Presiding Officer. I also thank the Minister for his statement today. According to the Office for National Statistics, one in eight children in Wales are living in long-term workless households. Many of these children live in the south-east Wales Valleys. Research shows that children living with long-term unemployed parents do less well at school and are at higher risk of being unemployed in later life. Children from better-off families enjoy better health and have higher skills than those from poorer families. So, any strategy to break the cycle of unemployment, poor health and well-being, poverty and lack of educational achievement is to be welcomed. Given the focus on promoting economic development and regeneration, it is vital that the business community is fully engaged with this taskforce. So, can I ask the Minister: what discussion he has had with the private sector for their input into this taskforce? Similarly, collaboration with the third sector, local authorities and community groups will be important in this case. What consultative procedure with these groups will be adopted by this taskforce? The aims of this taskforce cross many ministerial boundaries. What targets do you intend to set, and how will you monitor progress across Government in meeting these targets? How will the taskforce co-ordinate its work in conjunction with existing strategies such as the skills agenda in Wales? Finally, Minister, I know that you intend to chair this taskforce. May I ask what consideration was given to adopting an independent chair with business experience from the private sector to drive forward this initiative? You mentioned a couple of areas in the south-east Wales Valleys. The Minister should know that I travel virtually every week to those Valleys, and they are deprived areas not for jobs only, but since coal and steel have gone - and continuous Labour Governments have been ruling this country. So, nothing has been done so far. There is great potential, Minister, if you start just thinking of certain market towns like Tredegar, Ebbw Vale, Merthyr - they were booming areas in the 1970s and 1980s, and, somehow, there are derelict buildings there now. So, have you thought about it - whether these closed shops can be, you know, reinvigorated so that they can resurface in this part of world with new money and new people to invest in it to make sure our Valleys come to their full glory, where they were only 30 or 40 years ago? Thank you. | Diolch yn fawr, Ddirprwy Lywydd dros dro. Diolch hefyd i'r Gweinidog am ei ddatganiad heddiw. Yn ôl y Swyddfa Ystadegau Gwladol, mae un o bob wyth o blant yng Nghymru'n byw mewn cartrefi di-waith hirdymor. Mae llawer o'r plant hyn yn byw yng Nghymoedd y de-ddwyrain. Mae ymchwil yn dangos nad yw plant sy'n byw gyda rhieni di-waith hirdymor yn gwneud cystal yn yr ysgol a'u bod yn wynebu risg uwch o fod yn ddi-waith yn ddiweddarach mewn bywyd. Mae plant o deuluoedd mwy cefnog yn mwynhau gwell iechyd ac yn meddu ar sgiliau uwch na phlant o deuluoedd tlotach. Felly, mae unrhyw strategaeth i dorri cylch diweithdra, iechyd a lles gwael, tlodi a diffyg cyrhaeddiad addysgol yn rhywbeth i'w groesawu. O ystyried y ffocws ar hyrwyddo datblygiad economaidd ac adfywio, mae'n hanfodol bod y gymuned fusnes yn ymwneud yn llawn â'r tasglu hwn. Felly, a gaf i ofyn i'r Gweinidog: pa drafodaeth y mae wedi'i chael â'r sector preifat am eu mewnbwn nhw i'r tasglu hwn? Yn yr un modd, bydd cydweithio â'r trydydd sector, awdurdodau lleol a grwpiau cymunedol yn bwysig yn yr achos hwn. Pa weithdrefn ymgynghori fydd y tasglu'n ei mabwysiadu gyda'r grwpiau hyn? Mae nodau'r tasglu hwn yn croesi sawl ffin weinidogol. Pa dargedau ydych chi'n bwriadu eu gosod, a sut y byddwch chi'n monitro cynnydd ar draws y Llywodraeth wrth gyrraedd y targedau hyn? Sut y bydd y tasglu'n cydlynu ei waith ar y cyd â strategaethau presennol fel yr agenda sgiliau yng Nghymru? Yn olaf, Weinidog, rwy'n gwybod eich bod yn bwriadu cadeirio'r tasglu hwn. A gaf i ofyn pa ystyriaeth a roddwyd i fabwysiadu cadeirydd annibynnol â phrofiad busnes o'r sector preifat i ddatblygu'r fenter hon? Soniasoch am gwpl o ardaloedd yng Nghymoedd y de-ddwyrain. Dylai'r Gweinidog wybod fy mod yn teithio bron bob wythnos i'r Cymoedd hynny, ac nid dim ond o ran swyddi y mae'r ardaloedd hyn wedi'u hamddifadu, ond ers i'r glo a'r dur fynd - ac mae Llywodraethau Llafur parhaus wedi bod yn rhedeg y wlad hon. Felly, does dim byd wedi ei wneud hyd yn hyn. Mae potensial mawr, Weinidog, os dechreuwch feddwl am rai trefi marchnad fel Tredegar, Glynebwy, Merthyr - roeddent yn ardaloedd a oedd yn ffynnu yn yr 1970au a'r 1980au, a, rhywsut, mae adeiladau adfeiliedig yno yn awr. Felly, a ydych wedi meddwl am y peth - a ellir, wyddoch chi, adfywio'r siopau hyn sydd wedi cau fel y gallant godi o'r newydd yn y rhan hon o'r byd gydag arian newydd a phobl newydd i fuddsoddi ynddo i wneud yn siŵr bod ein Cymoedd yn dod i'w gogoniant llawn, fel yr oeddent brin 30 neu 40 mlynedd yn ôl? Diolch. |
I would very gently suggest to the Member that perhaps he reads the statement before he writes his contribution to it. If you had read or listened to my statement, you would have known that we will be consulting with all the different parts of the community that you have listed in your questions. And let me say this to you: it's a bit rich for any Conservative spokesperson to come here to this Chamber and wring their hands and cry their crocodile tears about the poverty that they've created on an industrial scale in these communities. Let me say this to the Conservative spokesperson: the impact of welfare reforms on communities up and down and across the south Wales Valleys is absolutely extraordinary. I am seeing, in my own constituency, a loss of around £60 million from the pockets of some of the most vulnerable and poorest families in that community. We are seeing that taking place at the moment. You can shake your head, but it's absolutely true and we're seeing the impact of it. We're seeing the impact on those families, on the children whom he cried his crocodile tears about, and we're also seeing the impact, then, on local businesses and local communities. We are seeing those impacts today, and what this work is designed to do is to alleviate and mitigate the difficulties and the problems, the crisis and the chaos that has been caused by the United Kingdom Conservative Government. Let me say this: we will, as I've said in answer to Bethan Jenkins, be establishing very clear targets. Clearly, the skills Minister is on the taskforce, so she will be fully engaged with this agenda. But, I think, if the Conservatives wish to contribute positively to the work that is being done, they need to start by recognising where we are today and the role that they have played in creating the economic decline that is affecting the people and communities of the Valleys of south Wales. | Byddwn yn awgrymu'n ysgafn iawn i'r Aelod efallai y dylai ddarllen y datganiad cyn iddo ysgrifennu ei gyfraniad ato. Pe baech wedi darllen fy natganiad neu wedi gwrando arno, byddech wedi gwybod y byddwn yn ymgynghori â'r holl wahanol rannau o'r gymuned yr ydych wedi'u rhestru yn eich cwestiynau. A dewch imi ddweud hyn wrthych: mae'n eithaf digrif gweld unrhyw lefarydd y Ceidwadwyr yn dod yma i'r Siambr hon ac yn gwasgu eu dwylo ac yn crio eu dagrau ffug am y tlodi y maent wedi ei greu ar raddfa ddiwydiannol yn y cymunedau hyn. Gadewch imi ddweud hyn wrth lefarydd y Ceidwadwyr: mae effaith diwygiadau lles ar gymunedau i fyny ac i lawr ac ar hyd a lled Cymoedd y de yn gwbl ryfeddol. Rwyf yn gweld, yn fy etholaeth fy hun, colled o tua £60 miliwn o bocedi rhai o'r teuluoedd mwyaf agored i niwed a thlotaf yn y gymuned honno. Rydym yn gweld hynny'n digwydd ar hyn o bryd. Gallwch ysgwyd eich pen, ond mae'n hollol wir ac rydym yn gweld effaith hynny. Rydym yn gweld yr effaith ar y teuluoedd hynny, ar y plant y buodd yn crio ei ddagrau ffug amdanynt, ac rydym hefyd yn gweld yr effaith, wedyn, ar fusnesau lleol a chymunedau lleol. Rydym yn gweld yr effeithiau hynny heddiw, ac mae'r gwaith hwn wedi ei gynllunio i liniaru'r anawsterau a'r problemau, yr argyfwng a'r anhrefn a achoswyd gan Lywodraeth Geidwadol y Deyrnas Unedig. Gadewch imi ddweud hyn: byddwn, fel yr wyf wedi'i ddweud wrth ateb Bethan Jenkins, yn sefydlu targedau clir iawn. Yn amlwg, mae'r Gweinidog sgiliau ar y tasglu, felly bydd hi'n ymgysylltu'n llawn â'r agenda hon. Ond, rwy'n meddwl, os yw'r Ceidwadwyr yn dymuno cyfrannu'n gadarnhaol at y gwaith sy'n cael ei wneud, mae angen iddynt ddechrau drwy gydnabod lle'r ydym heddiw a'r rhan y maent wedi'i chwarae o ran creu'r dirywiad economaidd sy'n effeithio ar bobl a chymunedau Cymoedd y de. |
Before I just ask my question of the Minister, I just wanted to note, and note that this Chamber notes that the UKIP AMs that have been lauding their representation of the Valleys throughout the Assembly elections and have been telling Labour how out of touch they are with the Valleys - | Cyn i mi ofyn fy nghwestiwn i'r Gweinidog, hoffwn nodi, a nodi bod y Siambr hon yn nodi bod yr ACau UKIP sydd wedi bod yn canmol eu cynrychiolaeth o'r Cymoedd drwy gydol etholiadau'r Cynulliad ac sydd wedi bod yn dweud wrth Lafur eu bod wedi colli cysylltiad â'r Cymoedd - |
Could we move to questions, please? | A gawn ni symud at gwestiynau, os gwelwch yn dda? |
[Continues.] - have not even bothered to stay in this Chamber for the discussion on the very future of those Valleys that they seek to represent. But, can I welcome the statement from the Minister? There's no doubt that the post-Brexit initiative will now be even more important to the Valleys' communities of south Wales, as we've said. And I'm not going to stand here and repeat everything that's been said. I agree with a lot of what Bethan Jenkins has said and, clearly, what the Minister has said. There is so much to address; it is a huge agenda and I'm very grateful to the Minister for what he's setting out. So, I want to focus on just one particular area that I believe is hugely underutilised in the Valleys, and that is promoting our environment and tourism, including our industrial heritage. I'm very pleased, therefore, that that is a key component of the taskforce agenda. Often, Wales is thought of as being heavily reliant on its natural beauty when we're looking at developing tourism, and it's certainly the case in my constituency of Merthyr Tydfil and Rhymney that it is blessed with areas of natural beauty. But, of course, it's extremely rich in its industrial and trade union heritage. We have, for example, the Winding House, the Cyfarthfa Industrial Heritage Centre, the Ynysfach Iron Heritage Centre, and, as we know, Merthyr was at the heart of political reform and the development of trade unionism in the nineteenth century. So, will the Minister confirm that, where the ambitions of the taskforce talk about promoting our environment and tourism, this will very much include our industrial and trade union history, which should be a key part of any strategy, recognising that promoting aspects of our heritage can play a significant role in creating jobs and supporting regeneration? | [Yn parhau.] - wedi gadael, a heb hyd yn oed drafferthu aros yn y Siambr hon am y drafodaeth am union ddyfodol y Cymoedd hynny y maent yn ceisio eu cynrychioli. Ond, a gaf i groesawu'r datganiad gan y Gweinidog? Does dim amheuaeth y bydd y fenter ôl-Brexit yn awr yn bwysicach fyth i gymunedau Cymoedd y de, fel yr ydym wedi'i ddweud. Ac nid wyf yn mynd i sefyll yma ac ailadrodd popeth sydd wedi cael ei ddweud. Rwy'n cytuno â llawer o'r hyn y mae Bethan Jenkins wedi ei ddweud ac, yn amlwg, yr hyn y mae'r Gweinidog wedi'i ddweud. Mae cymaint i'w wneud; mae'n agenda enfawr ac rwy'n ddiolchgar iawn i'r Gweinidog am yr hyn y mae'n ei osod allan. Felly, hoffwn ganolbwyntio ar ddim ond un maes penodol y credaf ei fod wedi'i danddefnyddio'n ddifrifol yn y Cymoedd, sef hyrwyddo ein hamgylchedd a'n twristiaeth, gan gynnwys ein treftadaeth ddiwydiannol. Rwy'n falch iawn, felly, bod hynny'n elfen allweddol o agenda'r tasglu. Yn aml, rydym ni'n meddwl bod Cymru'n dibynnu'n drwm ar ei harddwch naturiol pan ydym yn edrych ar ddatblygu twristiaeth, ac mae hynny'n sicr yn wir yn fy etholaeth i, Merthyr Tudful a Rhymni, sydd wedi'i bendithio ag ardaloedd o harddwch naturiol. Ond, wrth gwrs, mae'n eithriadol o gyfoethog o ran ei threftadaeth diwydiannol ac undebau llafur. Mae gennym, er enghraifft, y Tŷ Weindio, Canolfan Treftadaeth Ddiwydiannol Cyfarthfa, Canolfan Treftadaeth Haearn Ynysfach, ac, fel y gwyddom, roedd Merthyr yn ganolog i ddiwygio gwleidyddol a datblygiad undebaeth lafur yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Felly, a wnaiff y Gweinidog gadarnhau, lle mae uchelgais y tasglu'n sôn am hyrwyddo ein hamgylchedd a'n twristiaeth, y bydd hyn yn bendant yn cynnwys hanes ein diwydiant a'n hundebau llafur, a ddylai fod yn rhan allweddol o unrhyw strategaeth, gan gydnabod bod hyrwyddo agweddau ar ein treftadaeth yn gallu chwarae rhan arwyddocaol o ran creu swyddi a chefnogi adfywio? |
I'm very grateful to the Member for Merthyr Tydfil for making those points. I think the people of the Valleys of south Wales will take their own view on those Members who appear at election campaigns promising the earth and then when it comes to doing the work, disappear off, whether they're on holidays or elsewhere, but we'll allow others to make that judgment - [Interruption.] Oh, here they are - the television's working in the tea room, obviously. [Laughter.] The Member makes some very important points in terms of tourism. My little son has enjoyed his ride on the mountain railway in Merthyr and it's important, I think, that, sometimes, we recognise all that the Valleys have to offer. We live in a part of the world that's absolutely spectacular by anybody's estimation. Also in my friend's constituency, of course, you have that great mountain bike centre, which I drive pass and I'm always tempted to go in on my bike - I'll do that some point this summer. Also, of course, we have the rich industrial heritage across the way in Blaenavon with Big Pit telling the story of the industrial revolution. I think, sometimes, we don't fully understand and recognise ourselves that it was the Heads of the Valleys that were the first industrialised community in the world, that we led the development of iron and coal and that, by doing so, we created a community and a culture that is unique and which is something that has not just exported fantastic economic and industrial processes to the world but has also exported a culture to the world as well. That is something that we need to be proud of and it's something that we will continue to promote, especially today, of course, when we celebrate the sixty-eighth birthday of the national health service. When Aneurin Bevan told Parliament he was going to 'Tredegarise' the United Kingdom, he certainly did and he created something that we are all deeply proud of and, on this side of the Chamber, will always nourish and will always defend. | Rwy'n ddiolchgar iawn i'r Aelod dros Ferthyr Tudful am wneud y pwyntiau hynny. Rwy'n meddwl y bydd pobl Cymoedd y de yn ffurfio eu barn eu hunain am yr Aelodau hynny sy'n ymddangos mewn ymgyrchoedd etholiadol yn addo'r ddaear ac yna pan fo'n amser gwneud y gwaith, yn diflannu i ffwrdd, boed ar wyliau neu mewn man arall, ond beth am adael i bobl eraill ffurfio barn - [Torri ar draws.] O, dyma nhw - mae'r teledu'n gweithio yn yr ystafell de, yn amlwg. [Chwerthin.] Mae'r Aelod yn gwneud rhai pwyntiau pwysig iawn o ran twristiaeth. Mae fy mab bach wedi mwynhau ei daith ar y rheilffordd fynydd ym Merthyr ac mae'n bwysig, rwy'n meddwl, ein bod ni, weithiau, yn cydnabod popeth sydd gan y Cymoedd i'w gynnig. Rydym yn byw mewn rhan o'r byd sy'n hollol ysblennydd yn llygaid unrhyw un. Hefyd yn etholaeth fy ffrind, wrth gwrs, mae gennych y ganolfan beicio mynydd wych; rwy'n gyrru heibio iddi a bob amser yn cael fy nhemtio i fynd i mewn ar fy meic - fe wna'i hynny rywbryd yn ystod yr haf. Hefyd, wrth gwrs, mae gennym y dreftadaeth ddiwydiannol gyfoethog dros y ffordd ym Mlaenafon lle mae'r Pwll Mawr yn adrodd hanes y chwyldro diwydiannol. Rwy'n meddwl, weithiau, nad ydym yn deall yn llawn nac yn cydnabod ein hunain mai Blaenau'r Cymoedd oedd y gymuned ddiwydiannol gyntaf yn y byd, ein bod ni wedi arwain datblygiad haearn a glo, a'n bod ni, drwy wneud hynny, wedi creu cymuned a diwylliant sy'n unigryw ac sy'n rhywbeth sydd, yn ogystal ag allforio prosesau economaidd a diwydiannol gwych i'r byd, hefyd wedi allforio diwylliant i'r byd yn ogystal. Mae hynny'n rhywbeth y mae angen inni fod yn falch ohono ac mae'n rhywbeth y byddwn yn parhau i'w hyrwyddo, yn enwedig heddiw, wrth gwrs, a ninnau'n dathlu pen-blwydd y gwasanaeth iechyd gwladol yn 68 oed. Pan ddywedodd Aneurin Bevan wrth y Senedd ei fod yn mynd i 'Dredegareiddio' y Deyrnas Unedig, yn sicr fe wnaeth hynny ac fe greodd rhywbeth yr ydym ni i gyd yn falch iawn ohono ac, ar yr ochr hon i'r Siambr, y byddwn bob amser yn ei feithrin a bob amser yn ei amddiffyn. |
Short questions and answers now, please. Adam Price. | Cwestiynau ac atebion byr yn awr, os gwelwch yn dda. Adam Price. |
I welcome the statement, and I think he's right, I think, to connect this with the expression of alienation that crystallised for so many in our communities in the 'leave' vote. I'm just wondering whether this is an opportunity for a fundamental rethink, because the pattern that we saw, of course, was heavy 'remain' votes in metropolitan areas, and in the old coalfield communities across England and Wales a vote against - communities that feel that they haven't been connected in to the, sort of, urban prosperity. Not a trickle down, perhaps, but a trickle up has been the model - the concentration of prosperity in the cities, which somehow we would try and connect with the Valleys. Do we need a new model now of economic development? And, as well as the taskforce, could we actually create a more long-term structure, looking at a development corporation for the Valleys? You know, strategies are great, but without structures, you cannot get long-term delivery. | Rwy'n croesawu'r datganiad, ac rwy'n meddwl ei fod yn iawn, rwy'n meddwl, i gysylltu hyn â'r mynegiant o ddieithrio a risialodd i gynifer yn ein cymunedau yn y bleidlais 'gadael'. Tybed a yw hyn yn gyfle i ailfeddwl yn sylfaenol? Y patrwm a welsom, wrth gwrs, oedd llawer o bleidleisiau 'aros' mewn ardaloedd metropolitan, ac yn yr hen gymunedau glofaol ar draws Cymru a Lloegr, cafwyd pleidlais yn erbyn - cymunedau sy'n teimlo nad ydynt, efallai, wedi cael eu cysylltu â'r ffyniant trefol. Nid diferu i lawr, efallai, yw'r model sydd wedi bod ond diferu i fyny - crynodi ffyniant yn y dinasoedd, a rywsut byddai angen inni geisio ei gysylltu â'r Cymoedd. A oes angen model newydd arnom yn awr o ddatblygu economaidd? Ac, yn ogystal â'r tasglu, a allem mewn gwirionedd greu strwythur mwy hirdymor, gan edrych ar gorfforaeth datblygu ar gyfer y Cymoedd? Wyddoch chi, mae strategaethau'n wych, ond heb strwythurau, ni allwch gael darpariaeth hirdymor. |